ვიკიპედია kawiki https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%98 MediaWiki 1.39.0-wmf.26 first-letter მედია სპეციალური განხილვა მომხმარებელი მომხმარებლის განხილვა ვიკიპედია ვიკიპედია განხილვა ფაილი ფაილის განხილვა მედიავიკი მედიავიკის განხილვა თარგი თარგის განხილვა დახმარება დახმარების განხილვა კატეგორია კატეგორიის განხილვა პორტალი პორტალი განხილვა TimedText TimedText talk მოდული მოდულის განხილვა Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 608 4411556 4044885 2022-08-27T21:47:58Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{კალ|{{CURRENTYEAR}}|1}} '''1 იანვარი''' — [[გრიგორიანული კალენდარი|გრიგორიანული კალენდრის]] პირველი დღე. წლის ბოლომდე დარჩენილია 364 დღე ([[ნაკიანი წელი|ნაკიან წელში]] - 365). მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში 1 იანვარი არის ახალი წლის დღე. == დღის მოვლენები == * [[ძვ. წ. 154]] : [[ძველი რომი|ძველ რომში]] წლიური კონსულატის დღე პირველ იანვარზე გადმოიტანეს. * [[ძვ. წ. 104]] : რომაელმა კონსულმა [[გაიუს მარიუსი|გაიუს მარიუსმა]] ჩამოიყვანა [[რომი|რომში]] [[ნუმიდია|ნუმიდიის]] დატყვევებული მეფე იუგურტუ. * [[ძვ. წ. 45]] : [[იულიუსის კალენდარი]] შევიდა ძალაში. * [[404]] : [[გლადიატორები|გლადიატორთა]] ბოლო შეჯიბრი შედგა რომში. * [[630]] : წინასწარმეტყველი მუჰამედი თავისი ჯარით მექასკენ დაიძრა, რომელსაც უბრძოლველად აიღებს. * [[1622]] : პაპის კანცელარია იღებს გადაწყვეტილებას ახალ წლად პირველი იანვარი გამოცხადდეს. * [[1673]] : რეგულარული საფოსტო სამსახური დაიწყო ნიუ-იორკსა და ბოსტონს შორის. * [[1801]] : [[ირლანდია|ირლანდიის]] აჯანყების ჩახშობა, პარლამენტის გაუქმება. * [[1804]] : [[ჰაიტი]] [[საფრანგეთი]]სგან დამოუკიდებლობას აცხადებს. * [[1853]] : [[ლინკოლნი, აბრაამ|აბრაამ ლინკოლნმა]] ზანგების დამოუკიდებლობის მანიფესტი გამოსცა. * [[1857]] : [[თბილისი|თბილისში]] გამოდის აღდგენილი ჟურნალი [[ცისკარი (ჟურნალი)|„ცისკარი“]]. * [[1886]] : [[ინგლისი|ინგლისმა]] დაიპყრო [[ბირმა]]. * [[1887]] : [[დიდი ბრიტანეთი|დიდი ბრიტანეთის]] დედოფალი [[ვიქტორია (გაერთიანებული სამეფო)|ვიქტორია]] [[ინდოეთი|ინდოეთის]] იმპერატორად ცხადდება. * [[1912]] : [[ნანკინი|ნანკინში]] [[ჩინეთი|ჩინეთის]] რესპუბლიკის გამოცხადება. * [[1925]] : [[ნორვეგია|ნორვეგიის]] დედაქალაქს ქრისტიანიას დაერქვა [[ოსლო]]. * [[1935]] : [[თურქეთი|თურქეთში]] უქმდება ტიტულები და შემოდის გვარები. * [[1942]] : [[ვაშინგტონი|ვაშინგტონში]] 26 სახელმწიფო ხელს აწერს გაერთიანებული ერების დეკლარაციას, რითაც ატლანტიკურ ქარტიაში მოყვანილ პრინციპებს შეუერთდნენ - ანტიჰიტლერული კოალიციის ერთ-ერთ ძირითად დოკუმენტს. * [[1946]] : [[იაპონია|იაპონიის]] იმპერატორი [[ჰიროჰიტო]] უარს ამბობს ღვთიურ სტატუსზე. * [[1948]] : პირველი სამოქალაქო რეისი განხორციელდა ლონდონის ჰიზროუს აეროპორტიდან. * [[1948]] : [[იტალია|იტალიამ]] მიიღო [[კონსტიტუცია]]. *[[1951]] : გაიხსნა [[თელ-ავივი]]ს [[საფონდო ბირჟა]]. *[[1952]] : [[იორდანია]]ში, [[მეფე]] თალალის ინიციატივით, [[ლიბერალიზმი|ლიბერალური]] [[კონსტიტუცია]] შევიდა ძალაში. * [[1956]] : [[სუდანი|სუდანმა]] დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. * [[1959]] : [[კასტრო, ფიდელ|ფიდელ კასტრომ]] ჩამოაგდო [[კუბა|კუბის]] დიქტატორი [[ბატისტა]]. * [[1970]] : [[იუნიქსის დრო|იუნიქსის ეპოქის დასაბამი]] * [[1973]] : [[დიდი ბრიტანეთი]], [[ირლანდია]] და [[დანია]] შეუერთდნენ [[ევროკავშირი|ევროკავშირს]]. * [[1983]] : [[ARPANET]]-მა ძირითადი ოქმი [[NCP]]-ს მაგივრად [[TCP/IP]] გახადა, რამაც [[ინტერნეტი|ინტერნეტის]] შექმნა განაპირობა. * [[1993]] : [[ჩეხოსლოვაკია]] გაიყო ორ სახელმწიფოდ: [[ჩეხეთი|ჩეხეთად]] და [[სლოვაკეთი|სლოვაკეთად]]. * [[1998]] : ევროპის ცენტრალური ბანკი შეიქმნა. * [[1999]] : რიგ ევროპულ ქვეყნებში საბანკო ანგარიშსწორებისათვის შემოღებულ იქნა [[ევრო]]. * [[2002]] : მიმოქცევაში გაუშვეს ევროს ბანკნოტები. * [[2007]] : [[კვიპროსი]] და [[მალტა]] [[ევროზონა|ევროზონას]] შეუერთდნენ, რითაც ამ კლუბის წევრთა რაოდენობამ 15 შეადგინა. * [[2008]] : ** [[ჩინეთი]]ს პროვინცია [[შანდუნი]]ს ქალაქ [[ჟუჩენი|ჟუჩენთან]] აღმოაჩინეს [[დინოზავრები]]ს გაქვავებული ნარჩენების მსოფლიოში უდიდესი სამარხი. ** [[სლოვაკეთი]] [[ევროზონა|ევროზონის]] მე-16 წევრი ქვეყანა გახდა. * [[2009]] : ** [[ნორვეგია|ნორვეგიელი]] [[ჭადრაკის გროსმეისტერი]] [[მაგნუს კარლსენი]] [[ფიდე]]ს 2010 წლის იანვრის რეიტინგის სიის ყველაზე ახალგაზრდა წევრი გახდა. ** გაიხსნა [[საეა–ჩინეთის თავისუფალი სავაჭრო ზონა]], მსოფლიოს უდიდესი [[თავისუფალი სავაჭრო ზონა]] მოსახლეობის მიხედვით. * [[2010]] : [[ნორვეგია|ნორვეგიელი]] [[ჭადრაკის გროსმეისტერი]] [[მაგნუს კარლსენი]] [[ფიდე]]ს 2010 წლის იანვრის რეიტინგის სიის ყველაზე ახალგაზრდა წევრი გახდა. **[[2010]] - დასავლეთ [[პაკისტანი|პაკისტანში]] თვითმკვლელი [[ტერორისტი]]ს მიერ [[ფრენბურთი]]ს მატჩის მსვლელობისას მოწყობილ აფეთქებას 95 ადამიანი ემსხვერპლა და 100 - ზე მეტი - დაშავდა. * [[2011]] : ** [[ტერორისტული აქტი ალექსანდრიაში (2011)|აფეთქებამ]] [[ალექსანდრიის კოპტური მართლმადიდებლური ეკლესია|კოპტური]] ეკლესიის წინ [[ალექსანდრია (ეგვიპტე)|ალექსანდრიაში]], [[ეგვიპტე|ეგვიპტეში]], 21 ადამიანი იმსხვერპლა და 70 დააშავა. ** [[გერმანია]]მ, [[ინდოეთი|ინდოეთმა]], [[კოლუმბია]]მ, [[პორტუგალია]]მ და [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]]მ ორი წლით დაიკავეს [[გაერო]]ს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭო]]ს არამუდმივი წევრის ადგილი. ** [[ესტონეთი]] [[ევროზონის გაფართოება|შეუერთდა ევროზონას]] და გახდა ბალტიისპირეთის პირველი სახელმწიფო, რომელმაც [[ევრო]] ოფიციალურ [[ვალუტა]]დ შემოიღო, [[ესტონური კრონი|კრონის]] სანაცვლოდ. * [[2012]] : ** [[აზერბაიჯანი]], [[გვატემალა]], [[მაროკო]], [[პაკისტანი]] და [[ტოგო]] [[გაეროს უშიშროების საბჭოს არჩევნები (2011)|აირჩიეს]] [[გაერო]]ს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოს]] არამუდმივ წევრებად. ** საერთაშორისო კრიტიკის მიუხედავად [[უნგრეთი]]ს [[უნგრეთის კონსტიტუცია (2011)|ახალი კონსტიტუცია]] ძალაში შევიდა. * [[2013]] : [[ავსტრალია]], [[არგენტინა]], [[ლუქსემბურგი]], [[რუანდა]] და [[სამხრეთი კორეა]] [[გაეროს უშიშროების საბჭო]]ს არამუდმივ წევრებად [[გაეროს უშიშროების საბჭოს არჩევნები (2012)|აირჩიეს]]. * [[2014]] : [[ლატვია]] [[ევროზონა|ევროზონის]] რიგით მე-18 წევრი გახდა. * [[2015]] : [[ლიეტუვა]] [[ევროზონა|ევროზონის]] რიგით მე-19 წევრი გახდა. * [[2016]] : [[ეგვიპტე]], [[იაპონია]], [[სენეგალი]], [[უკრაინა]] და [[ურუგვაი]] [[გაერო]]ს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოს]] არამუდმივი წევრები გახდნენ. * [[2017]] : [[სტამბოლი|სტამბოლში]] ღამის კლუბზე [[სტამბოლის ღამის კლუბზე თავდასხმა (2017)|თავდასხმის]] შედეგად 39 ადამიანი დაიღუპა. == ამ დღეს დაბადებულნი == * [[ძვ. წ. 69]] : [[სუინინი]] — იაპონიის იმპერატორი (გ. [[70]]) * [[1431]] : [[ალექსანდრე VI (პაპი)| ალექსანდრე VI]] — რომის პაპი 1492–1503 წლებში (გ. [[1503]]) *[[1467]] : [[სიგიზმუნდ I]] — პოლონეთის მეფე (გ. [[1548]]) * [[1484]] : [[ულრიხ ცვინგლი]]— შვეიცარიელი საეკლესიო და პოლიტიკური მოღვაწე (გ. [[1531]]) * [[1557]] : [[იშტვან ბოჩკაი]] — უნგრელი დიდებული (გ. [[1606]]) * [[1750]] : [[კრისტოფ ჰაბერლანდი]] — ლატვიელი არქიტექტორი (გ. [[1803]]) *[[1803]] : [[მანუელ ფელიპე დე ტოვარი]] — ვენესუელელი პოლიტიკური მოღვაწე (გ. [[1866]]) * [[1814]] : [[ჰუნ სიუ-ჩიუანი]] — ჩინელი მხედართმთავარი (გ. [[1864]]) * [[1823]] : [[შანდორ პეტეფი]] — უნგრელი პოეტი, რევოლუციონერ-დემოკრატი (გ. [[1849]]) * [[1826]] : [[იაკობ ალხაზიშვილი]] — ქართველი სამხედრო მოღვაწე (გ. [[1896]]) *[[1853]] :[[სტეფანე (კარბელაშვილი)]] — ქართველი საეკლესიო და საზოგადო მოღვაწე (გ. [[1936]]) * [[1854]] : [[ჯეიმზ ფრეიზერი]] — ინგლისელი ანთროპოლოგი * [[1863]] : [[პიერ დე კუბერტენი]] — ფრანგი საზოგადო მოღვაწე * [[1864]] : [[ალფრედ ფილიპსონი]] — გერმანელი გეოგრაფი და გეოლოგი * [[1869]] : [[ვახტანგ მუსხელიშვილი]] — ქართველი ექიმი *[[1872]] : [[ხუან ხოსე ესტრადა]] — ნიკარაგუელი პოლიტიკოსი * [[1873]] : [[მარიანო ასუელა]] — მექსიკელი მწერალი * [[1883]] : [[ჰატოიამა იტირო]] — იაპონიის პოლიტიკური მოღვაწე * [[1883]] : [[ნოე ხომერიკი]] — ქართველი პოლიტიკოსი * [[1886]] : [[არტემ იაშვილი]] — ქართველი პუბლიცისტი და სამხედრო მოღვაწე *[[1887]] : [[დიმიტრი უზნაძე]] — ქართველი ფსიქოლოგი * [[1887]] : [[ვილჰელმ კანარისი]] — გერმანელი ადმირალი * [[1888]] : [[ ვალენტინ გიგინეიშვილი]] — ქართველი გეოფიზიკოსი *[[1893]] : [[პავლე ინგოროყვა]] — ქართველი ლიტერატურათმცოდნე * [[1892]] : [[მანუელ როხასი]] — ფილიპინელი პოლიტიკოსი *[[1894]] : [[როდიონ ქორქია]] — ქართველი მწერალი * [[1895]] : [[ედგარ ჰუვერი]] — ამერიკელი სახელმწიფო მოღვაწე *[[1897]] : [[აზიზ ალიევი]] — აზერბაიჯანის სახელმწიფო მოხელე და მეცნიერი *[[1901]] : [[გაბრიელი (ჩაჩანიძე)]] — საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მღვდელთმთავარი *[[1902]] : [[ივანე ნანუაშვილი]] — ქართველი სამხედრო მოღვაწე *[[1909]] : [[დანა ენდრიუსი]] — ამერიკელი კინომსახიობი * [[1909]] : [[სტეპან ბანდერა]] — უკრაინული ნაციონალისტური მოძრაობის ერთ-ერთი ლიდერი * [[1912]] : [[ხერტეკ ანჩიმაა-ტოკა]] — ტუველი და საბჭოთა სახელმწიფო მოღვაწე *[[1912]] : [[ვიქტორ ჩხიკვაძე]] — ქართველი იურისტი * [[1915]] : [[ბრანკო ჩოპიჩი]] — იუგოსლავი მწერალი * [[1919]] : [[ჯერომ სელინჯერი]] — ამერიკელი მწერალი *[[1919]] : [[სირ ალ-ხათიმ ალ-ხალიფა]] — სუდანის სახელმწიფო მოღვაწე *[[1921]] : [[მეგი წულუკიძე]] — ქართველი მსახიობი *[[1924]] : [[ჟაკ ლე გოფი]] — ფრანგი ისტორიკოს-მედიევისტი *[[1924]] : [[ფრანსისკო მასიას ნგემა]] — ეკვატორული გვინეის პირველი პრეზიდენტი * [[1925]] : [[იური ვარდიმიადი]] — ქართველი ფეხბურთელი * [[1927]] : [[ვერნონ სმითი]] — ამერიკელი ეკონომისტი *[[1927]] : [[ელგუჯა მაღრაძე]] — ქართველი მწერალი * [[1930]] : [[ვლადიმერ ასათიანი]] — სოციალისტური შრომის გმირი * [[1930]] : [[ჯაფარ ნიმეირი]] — სუდანის სახელმწიფო მოღვაწე *[[1933]] : [[ვალერიან გომელაური]] — ქართველი საბჭოთა არმიის გენერალ-მაიორი *[[1933]] : [[ჯანო ჯანელიძე]] — ქართველი პოეტი *[[1933]] : [[ჯონდო ჯაფარიძე]] — ქართველი მეცნიერი * [[1939]] : [[მიშელ მერსიე]] — ფრანგი მსახიობი. *[[1939]] : [[ალი მაჰდი მუჰამადი]] — სომალის პოლიტიკური და სამხედრო მოღვაწე *[[1940]] : [[რევაზ მიშველაძე]] — ქართველი მწერალი და ნოველისტი * [[1940]] : [[მერსად ბერბერი]] — ბოსნიელი მხატვარი *[[1941]] : [[აბდიქასიმ სალად ჰასანი]] — სომალის პოლიტიკოსი *[[1942]] : [[გიორგი წერეთელი (ეკონომისტი, 1942)|გიორგი წერეთელი]] — ქართველი ეკონომისტი *[[1942]] : [[ალასან უატარა]] — [[კოტ-დ’ივუარი]]ს პოლიტიკური მოღვაწე *[[1943]] : [[მუჰამედ მაჰმუდ ულდ აჰმედი ლული]] — მავრიტანიის სახელმწიფო მოღვაწე *[[1944]] : [[აბდულ ჰამიდი (პოლიტიკოსი)|აბდულ ჰამიდი]] — ბანგლადეშის პოლიტიკური და სახელმწიფო მოღვაწე *[[1944]] : [[ომარ ალ-ბაშირი]] — სუდანის მოქმედი პრეზიდენტი * [[1945]] : [[ვახტანგ ჭელიძე (ფეხბურთელი)|ვახტანგ ჭელიძე]] — ქართველი ფეხბურთელი * [[1946]] : [[ლევან გიორგაშვილი]] — ქართველი მათემატიკოსი *[[1947]] : [[ლეონიდ ლაკერბაია]] — სეპარატისტული აფხაზეთის ე.წ. პრემიერ-მინისტრი *[[1947]] : [[კახი ასათიანი]] — ქართველი ფეხბურთელი *[[1947]] : [[მირიან შველიძე]] — ქართველი მხატვარი * [[1948]] : [[დევლეთ ბაჰჩელი]] — თურქი პოლიტიკოსი * [[1950]] : [[ფირდაუს ხისამიტდინოვა]] — ბაშკირელი ენათმეცნიერი *[[1951]] : [[სალვა კიირი]] — სამხრეთი სუდანის პოლიტიკური მოღვაწე *[[1952]] : [[ჰულუსი აქარი]] — თურქეთის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის 29-ე უფროსი *[[1952]] : შეიხი [[ჰამად ბინ ხალიფა ალ-თანი]] — კატარის ამირა *[[1953]] :[[ალი აბასოვი]] — აზერბაიჯანის რესპუბლიკის კომუნიკაციებისა და ინფორმაციული ტექნოლოგიების მინისტრი *[[1954]] : [[მიხეილ ქურდიანი]] — ქართველი ფილოლოგი *[[1954]] : [[ვახტანგ რჩეულიშვილი]] — ქართველი ბიზნესმენი *[[1955]] : [[ალექსანდრე ჩიგოგიძე]] — ქართველი მათემატიკოსი * [[1957]] : [[რამაზ შენგელია]] — ქართველი ფეხბურთელი * [[1959]] : [[აზალი ასუმანი]] — [[კომორის კუნძულების კავშირი|კომორის]] პრეზიდენტი *[[1961]] : [[მირიან მირიანაშვილი]] — ქართველი პოლიტიკოსი და იურისტი * [[1964]] : [[გაგიკ ბეგლარიანი]] — სომეხი პოლიტიკოსი * [[1968]] : [[დავორ შუკერი]] — ხორვატი ყოფილი ფეხბურთელი *[[1969]] : [[ვერნ ტროიერი]] — ამერიკელი მსახიობი * [[1957]] : [[რამაზ შენგელია]] — ქართველი ფეხბურთელი * [[1972]] : [[ლილიან ტურამი]] — ფრანგი ვეტერანი ფეხბურთელი * [[1973]] : [[მინდია ხითარიშვილი]] — ქართველი კომპოზიტორი * [[1975]] : [[ეიჩირო ოდა]] — მანგაკა *[[1976]] : [[კახაბერ ქოიავა]] — ქართველი გეოლოგი *[[1977]] : [[აქსელი (მომღერალი)|აქსელ პატრისიო ფერნანდო ვიტევინი]] — არგენტინელი მომღერალი და კომპოზიტორი *[[1977]] : [[ლაშა ბუღაძე]] — ქართველი მწერალი * [[1978]] : [[ბერათ ალბაირაქი]] — თურქი პოლიტიკოსი *[[1982]] : [[დავიდ ნალბანდიანი]] — არგენტინელი ყოფილი პროფესიონალი ჩოგბურთელი *[[1984]] : [[რაფა ჯორდა]] — ესპანელი ფეხბურთელი *[[1987]] : [[ნანა ძაგნიძე]] — ქართველი მოჭადრაკე *[[1988]] : [[ანტონი სკრიბე]] — ფრანგი ფეხბურთელი * [[1989]] : [[ადამ ოქრუაშვილი]] — ქართველი ძიუდოისტი *[[1989]] : [[გიორგი ქავთარაძე (ფეხბურთელი)|გიორგი ქავთარაძე]] — ქართველი ფეხბურთელი *[[1991]] : [[ალექსანდრე ივანიშვილი]] — ქართველი ფეხბურთელი * [[1992]] : [[ნური კალანდარიშვილი]] — ქართველი ფეხბურთელი *[[1992]] : [[ჯეკ უილშერი]] — ინგლისელი ფეხბურთელი *[[1992]] : [[გიორგი ჩელებაძე]] — ქართველი ფეხბურთელი *[[1994]] : [[ბექა ციკოლია]] — ქართველი ფეხბურთელი *[[1995]] : [[Poppy (მომღერალი)|Poppy]] — [[აშშ|ამერიკელი]] მომღერალი * [[1996]] : [[გიორგი კილასონია]] — ქართველი ფეხბურთელი == ამ დღეს გარდაცვლილნი == * [[379]] : [[ბასილი დიდი]] — ქრიატიანული ეკლესიის მოღვაწე * [[1515]] : [[ლუი XII (საფრანგეთი)]] — საფრანგეთის მეფე * [[1894]] : [[ჰერცი, ჰაინრიხ რუდოლფ]] — გერმანელი ფიზიკოსი * [[1934]] : [[ვასერმანი, იაკობ]] — გერმანელი მწერალი * [[1953]] : [[ჰენკ უილიამსი]] — ამერიკელი მომღერალი * [[2012]] : [[იაფა იარკონი]] — [[ებრაელები|ებრაელი]] ([[ისრაელი]]) მომღერალი ქალი * [[2015]] : [[ულრიხ ბეკი]] — გერმანელი სოციოლოგი * [[2015]] : [[ამარ ქარამი]] — [[ლიბანი]]ს [[პრემიერ-მინისტრი]] [[1990]]-[[1992]] და [[2004]]-[[2005]] წლებში (დ. [[1934]]) == დღესასწაულები == * [[მართლმადიდებელი ეკლესია]] აღნიშნავს შემდეგი წმინდანების ხსენების დღეს: {{ციტატა|ღირსისა მამისა ჩვენისა გიორგი მწერლისა და ძმისა მისისა საბასი, ხახულელთა (XI); მოწამისა ბონიფანტესი (290); მოწამეთა: ილია, პროვოსი და არის ეგვიპტელთა (308); მოწამეთა: პოლიევქტისა და ტიმოთე დიაკონისა (IV); წმ. ბონიფანტე მოწყალისა, ფერენტიელი ეპისკოპოსისა (VI); წმ. გრიგოლისა, ომირიტელი ეპისკოპოსისა (დაახ. 552).}} ** [[გიორგი და საბა ხახულელები]] ** [[წმინდა ბონიფანტე]] და [[მართალი აგლაიდა]] ** [[ილია, პროვოსი და არისი]] ** [[პოლიევქტო და ტიმოთე]] ** [[ბონიფანტე მოწყალე]] ** [[გრიგოლ ომირიტელი]] * აგრეთვე: ** [[ჰაიტი]]: ეროვნული დღესასწაული. ** [[ახალი წელი]]: მსოფლიო დღესასწაული. == იხილეთ აგრეთვე == {{commons|January 1}} '''სხვა თვეები:''' * {{თვეები}} [[კატეგორია:დღეები|0101]] podxjqnvc6flduak0srebtnfg1rwnfd 0 1421 4411411 4277340 2022-08-27T14:20:39Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საქართველოს მუნიციპალიტეტი |სახელი = მარნეულის მუნიციპალიტეტი |სახელი სხვა ენაზე = |დროშა = Flag of Marneuli Municipality.svg |გერბი = Marneuli COA.png |რეგიონი = ქვემო ქართლის მხარე |მხარის რუკა = KK-Marneuli-ka.svg |ადმინისტრაციული ცენტრი = [[მარნეული]] |მერი = |ვებ გვერდი = www.marneuli.ge |ფართობი = 935,2 კმ² |მოსახლეობის რაოდენობა = {{კლება}} 104 300 კაცი |მოსახლეობა წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = 111,5 |ეროვნება = [[აზერბაიჯანელები]] 83,8 %<br />[[ქართველები]] 8,6 %<br />[[სომხები]] 7,0 %<br />[[რუსები]] 0,2 %<br />[[ბერძნები]] 0,1 %<ref>[http://pop-stat.mashke.org/georgia-ethnic-loc2014.htm Ethnic composition of Georgia 2014]</ref> }} '''მარნეულის მუნიციპალიტეტი''' — ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული [[საქართველო]]ში. შედის [[ქვემო ქართლის მხარე]]ში. შეიქმნა 1947 წელს. ადმინისტრაციული ცენტრია ქალაქი [[მარნეული]]. == გეოგრაფია == მარნეულის მუნიციპალიტეტს დასავლეთით ესაზღვრება [[ბოლნისის მუნიციპალიტეტი]], ჩრდილოეთით [[თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტი]], ჩრდილო-აღმოსავლეთით [[გარდაბნის მუნიციპალიტეტი]], სამხრეთით ესაზღვრება [[აზერბაიჯანი]]სა და [[სომხეთი]]ს რესპუბლიკები. მუნიციპალიტეტი ფართობია 935,2 კმ². მარნეულის მუნიციპალიტეტში ჩამოყალიბებულია ზომიერად მშრალი სუბტროპიკული თბილი სტეპების ჰავა. [[ზაფხული]] ცხელი იცის, ხოლო [[ზამთარი]] რბილი. ჰაერის საშუალო წლიური [[ტემპერატურა]]ა 12 °C, წლის ყველაზე ცივი თვის, [[იანვარი|იანვრის]], საშუალო ტემპერატურა 0 °C-0,3 °C-ია, ხოლო ყველაზე თბილი თვის, [[ივლისი]]ს — 24 °C. ნალექების საშუალო რაოდენობა წელიწადში 490-550 მმ-ს შეადგენს. ნალექების მაქსიმუმი მოდის [[მაისი|მაისში]], მინიმუმი — [[დეკემბერი|დეკემბერში]]. === რელიეფი === მარნეულის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიის ცენტრალური ნაწილი გაშლილია [[მარნეულის ვაკე|მარნეულის აკუმულაციურ ვაკეზე]] (ზომები 40X18 კმ), რომელიც აგებულია თიხებით, ქვიშებით, კონგლომერატებითა და კენჭნარით. მის გეოლოგიურ აგებულებაში მონაწილეობს ასევე [[ჯავახეთის ქედი]]დან ჩამოსული უზარმაზარი ლავური ღვარის დამარხული ბოლო და თიხნარი ნალექები. ვაკის აბსოლუტური სიმაღლე მერყეობს 270 მ-იდან 400 მ-მდე. ვაკის ერთობლივი დახრილობა მიმართულია სამხრეთ-აღმოსავლეთისაკენ. მარნეულის ვაკე შემოსაზღვრულია იაღლუჯის, ლოქისა და ბაბაკარის ქედებით. ზედაპირი დანაწევრებულია [[ალგეთი]]სა და [[ხრამი]]ს ხეობებითა და [[ალგეთი]]ს ნახეობარებით. მდინარეული ტერასების ამგებელ თაბაშირიან თიხებში ადგილი აქვს [[ფსევდოკარსტი|ფსევდოკარსტულ]] მოვლენებს, რაც რელიეფში გამოსახულებას ჰპოვებს სუფოზიური ძაბრების, ჭებისა და მღვიმეების, აგრეთვე ბუნებრივი ხიდების სახით.<ref name="Mar">{{cite book |author=[[ლევან მარუაშვილი|მარუაშვილი ლ]]. |title=საქართველოს ფიზიკური გეოგრაფია (საქართველოს სსრ ბუნებრივი პირობების ზოგადი დახასიათება და რეგიონული აღწერილობა) |year=1964|isbn= |publisher=ცოდნა |location=თბილისი, საქ. |page=264-266 }}</ref> ვაკეზე გაედინება მდინარეები [[ალგეთი]], [[ხრამი]], [[დებედა]] და სხვ. მუნიციპალიტეტის ჩრდილოეთ ნაწილში წარმოდგენილია [[იაღლუჯის მაღლობი]], რომელიც ჩრდილოეთ ნაწილში ამაღლებულია და ქმნის [[იაღლუჯის ქედი|იაღლუჯის სერს]] (ზომები 17X11 კმ). აბსოლუტური სიმაღლე 788 მ. იაღლუჯის სერი აგებულია ნეოგენური კონგლომერატებისა და ქვიშაქვების წყებით, რომელიც [[მცირე კავკასიონი]]ს მოლასურ ფორმაციას წარმოადგენს. სერის აღმოსავლური ბოლო გადასერილია უწყლო ხეობით.<ref name="Mar"/> მარნეულის მუნიციპალიტეტის ფარგლებში შემოდის ასევე [[ლოქის ქედი]]ს ჩრდილოეთ კალთის ნაწილი, რომელიც აგებულია პალეოზოური გრანიტოიდებით და დაფარულია ცარცული და პალეოგენური ასაკის ვულკანოგენური წყებებით. მუნიციპალიტეტის ფარგლებში ლოქის ქედის აბსოლუტური სიმაღლე არ აღემატება 1400 მ-ს. მუნიციპალიტეტის სამხრეთ ნაწილში აღმართულია დაბალი სიმაღლის ქედი (სერი) [[ბაბაკარი]], რომელიც ლოქის ქედისაგან გამოყოფილია მდინარე დებედის ხეობით და გრძელდება მის აღმოსავლეთით მთა ბაბაკარამდე (700 მ). ბაბაკარის სერის სიგრძეა 18 კმ, უმაღლესი მწვერვალი [[თარსი]] (884 მ). აგებულია ვულკანოგენური ფაციესის ზედაცარცული კირქვებითა დ მერგელებით. ქედის ჩრდილო კალთა [[საქართველო]]ს (მარნეულის მუნიციპალიტეტი) ფარგლებშია, ხოლო სამხრეთი [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანში]]. ზოგან გამოხატულია ტიპური [[ბედლენდი|ბედლენდები]]. === შიგა წყლები === [[ფაილი:ფოტო.jpg|ალტ=|მინი|250x250პქ|მონუმენტური ძეგლი ,,კიდევაც დაიზრდებიან" ავტორი: მერაბ ბერძენიშვილი]] მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მდინარეთა ქსელი ხშირია. აღმოსავლეთ საზღვართან ჩამოედინება მდინარე [[მტკვარი]]. სხვა დიდი მდინარეებია მტკვრის შენაკადები [[ხრამი]] და [[ალგეთი]]. ბუნებრივი ტბები არ გვხვდება. ხრამი აქ [[ბოლნისის მუნიციპალიტეტი]]დან შემოედინება, ხოლო ალგეთი [[თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტი]]დან. ხრამიც და ალგეთიც მტკვრის მარჯვენა შენაკადებია. ხრამის შენაკადებიდან მუნიციპალიტეტის ფარგლებში ყველაზე მნიშვნელოვანია [[დებედა]],'''(ბერდუჯი)''' რომელიც [[ჯავახეთის ქედი]]ს აღმოსავლეთ კალთაზე იწყება. იგი მარნეულის მუნიციპალიტეტში გამოდის სოფელ [[სადახლო]]სთან. საშუალო წლიური ხარჯი სოფელ სადახლოსთან 29,7 მ³/წმ. დებედას შენაკადებიდან ყველაზე მნიშვნელოვანია მდინარე ბანოშისწყალი (სიგრძე 20,4 კმ), რომელიც [[ლოქის ქედი]]ს ჩრდილოეთ კალთაზე იწყება. იკვებება თოვლის, წვიმის და მიწისქვეშა წყლით. წყალმოვარდნა ზაფხულ-შემოდგომაზეა. მდინარე ბანოშისწყლის მთავარი შენაკადია მდინარე ბურდაძორი. ხრამის შენაკადებიდან მნიშვნელოვანია მდინარე [[შულავერი (მდინარე)|შულავერი]] (სიგრძე 39,5 კმ), რომელიც [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 1622 მ-ზე იწყება, ხოლო შესართავი ზღვის დონიდან 343 მ-ზეა. შულავერს, ზემო წელში სოფელ ჩანახჩამდე ჩრდილოეთური მიმართულება აქვს, სოფელ ჩანახჩიდან სოფელ ხოჯორნის მერიდიანამდე აღმოსავლური, მერე კი ისევ ჩრდილოეთისაკენ იხრება და შულავერის ქედის მიმართულებას ემორჩილება. სოფელ სიონის ზემოთ შულავერის ხეობა ტყითაა დაფარული, ქვემო წელში ფართო [[კალაპოტი]] აქვს. ნაპირები ახალგაზრდა ნაფენებითაა აგებული. საშუალო წლიური ხარჯია 0,44 მ³/წმ. === ჰავა === [[მარნეულის ვაკე]]ზე ჩამოყალიბებულია ზომიერად მშრალი სუბტროპიკული თბილი სტეპების ჰავა. ჰაერის საშუალო წლიური [[ტემპერატურა]]ა 12 °C, იანვრის 0-0,3 °C, ივლისის 24 °C, აბსოლუტურ მაქსიმუმი 40 °C. ნალექები 490-550 მმ წელიწადში. ნალექების მაქსიმუმი [[მაისი|მაისშია]], მინიმუმი [[დეკემბერი|დეკემბერში]]. ბაბაკარისა და იაღლუჯის სერებზე და ასევე ლოქის ქედზე ჰავა ზომიერად თბილი სტეპურიდან ზომიერ ნოტიოზე გარდამავალია. იცის ცხელი [[ზაფხული]]. ქალაქ [[მარნეული|მარნეულში]] ზომიერად თბილი სტეპების ჰავაა, იცის ცხელი [[ზაფხული]] და ზომიერად ცივი [[ზამთარი]]. მარნეულის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიის დიდ ნაწილში წლიურად 400-600 მმ ნალექი მოდის. === ნიადაგები === მარნეულის ვაკეზე გავრცელებულია წაბლა ნიადაგები. ალაგ-ალაგ დამლაშებულ და ბიცობიან ნიადაგებთან ერთად ბიცობიანი და დამლაშებული წაბლა ნიადაგები გვხვდება. მდინარეების [[მტკვარი|მტკვრისა]] და [[ხრამი]]ს გაყოლებაზე არის ალუვიური კარბონატული ნიადაგები. იაღლუჯის სერზე ნიადაგები რუხ ყავისფერი და წაბლა ტიპებისაა, ალაგ-ალაგ დამლაშებული. ლოქის ქედზე განვითარებულია ტყის ყავისფერი ნიადაგები, ყველაზე მაღალ ადგილებში კი ტყის ყომრალი [[ნიადაგი]]ა. ბაბაკარის სერზე გაბატონებულია ტყის ყავისფერი ნიადაგები. === ლანდშაფტები === მარნეული მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე ჩამოყალიბებულია [[ლანდშაფტი]]ს შემდეგი სახეები: # სტეპური ნახევარუდაბნოს ვაკე, წაბლა და დამლაშებული ბიცობიანი ნიადაგებით; # სტეპური მაღლობი ჯაგეკლიან უროიანი მცენარეულობით წაბლა ნიადაგების კომპლექსზე; # ბორცვიანი მთისწინეთი მუხნარ-რცხილნარით, ტყის ყავისფერ და ყომრალ ნიადაგებზე; # დაბალი მთები მუხნარ-რცხილნარით, ტყის ყავისფერ და ყომრალ ნიადაგებზე; # საშუალო სიმაღლის მთები წიფლის ტყით, ყომრალ ნიადაგებზე; # ტუგაის ტყის [[ლანდშაფტი]] განვითარებული მდინარისპირა სანაპიროებზე. === ფლორა === მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე გაბატონებულია უფრო ვაკე-დაბლობის [[ფლორა]]. გავრცელებულია უროიან-ვაციწვერიანი და ჯაგ-ეკლიანი სტეპური, ჰემიქსელური მეჩხერი, ჭალისა და ნახევარუდაბნოს მცენარეულობა. ნახევარუდაბნოსთვის დამახასიათებელია [[ხვარხვარა]], [[ავშანი]] და [[ყარღანი]]. ქვეტყეს ქმნის [[იალღუნი]], [[ზღმარტლი]], [[ქაცვი]], [[შინდი]], [[ტყემალი]], [[კუნელი]] და სხვ. მარნეულის ვაკის მცენარეულ საფარში ჭარბობს [[უროიანი]], უროიან-ავშნიანი, უროიან ჯაგეკლიანი და ხურხუმოიანი მცენარეულობა. ადგილ-ადგილ არის ნახევარუდაბნოს მცენარეულობაც კი. იაღლუჯის სერი შემოსილია უროიანი და უროიან-წივანიან-ვაციწვერიანი სტეპის ბალახეულობით, აგრეთვე ქსეროფიტული ბუჩქნარით. ლოქის ქედზე გვხვდება [[ფიჭვი]]ს მცირე კორომები. კალთები შემოსილია ფართოფოთლოვანი ტყით, რომლის ქვედა ნაწილში ჭარბობს [[მუხა]] და [[რცხილა]], ზემო ნაწილში კი [[წიფელი]]. ბაბაკარის სერზე გაბატონებულია [[ნეკერჩხალი]], [[ქართული მუხა]], [[ჯაგრცხილა]] და [[კვრინჩხი]]. === ფაუნა === მრავალფეროვანია აქაური [[ფაუნა]]. ტყეებში გვხვდება [[გარეული ღორი]], [[მაჩვი]], [[თეთრყელა კვერნა]], [[დედოფალა]]; თითქმის ყველგანაა [[ლელიანის კატა]], [[კურდღელი]], [[მგელი]], [[ტურა]]. [[ორნითოფაუნა]] უხვადაა წარმოდგენილი. არის [[ხოხობი|ჩვეულებრივი ხოხობი]], [[ტოროლა]], [[კაკაბი]], [[გნოლი]], [[მწყერი]] და სხვ. ბევრია ქვეწარმავალიც. იაღლუჯის მაღლობზე განსაკუთრებით დიდი რაოდენობით არის სხვადასხვა სახის [[ხვლიკი]]. არის ასევე [[კუ]], [[ანკარა]], [[გველხოკერა]] და [[ველის მახრჩობელა]] (იშვიათად). მდინარე [[დებედა]]ში მოიპოვება [[წვერა]], [[მურწა]], [[ხრამული]], [[გოჭალა]] და სხვ. == მოსახლეობა == მუნიციპალიტეტში 18 დასახლებული პუნქტია, სადაც 2014 წლის მონაცემებით 104 300 ადამიანი ცხოვრობს. მუნიციპალიტეტის მოსახლეობის 22,3% ქალაქსა და დაბაში ცხოვრობს, დანარჩენი სოფლებში. მოსახლეობის სიმჭიდროვეა 111,5 კაცი/კმ². მუნიციპალიტეტში 78 დასახლებული პუნქტია: 1 ქალაქი, 1 დაბა და 75 სოფელი. [[საქართველოს დიდი სოფლები|დიდი სოფლებია]]: [[სადახლო]], [[ყიზილ-აჯლო]], [[ალგეთი (მარნეულის მუნიციპალიტეტი)|ალგეთი]], [[საბირქენდი]], [[ქეშალო (მარნეულის მუნიციპალიტეტი)|ქეშალო]]. არის როგორც მონოეთნიკური, ასევე შერეული სოფლები. აზერბაიჯანული მოსახლეობის უმრავლესობა [[შიიზმი|შიტია]], უმცირესობა [[სუნიზმი|სუნიტი]]. მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე 35 [[მეჩეთი]]ა. ===აღწერის მონაცემები=== {| class="wikitable" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! აზერბაიჯანლები !! ქართველები !! სომხები |- | 1989 || 124 332 || || || |- | 2002 || 117 660 {{კლება}} || 87% || 7,8% ||5,2% |- | 2014 || 104 300 {{კლება}} || 83,1%||8,6%|| 7% |- | 2021<ref>{{cite web|url=https://www.geostat.ge/ka/modules/categories/41/mosakhleoba |title=მოსახლეობის რიცხოვნობა რეგიონების და თვითმმართველი ერთეულების მიხედვით|publisher= [[საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური]]|format=XLS|accessdate=2021-11-11|date=1 იანვარი, 2021}}</ref> || 107 800 {{ზრდა}} || || || |} == ადმინისტრაციული ერთეულები== [[ფაილი:Marneuli, House of justice.JPG|მინიატიურა|იუსტიციის სახლი ქალაქ [[მარნეული|მარნეულში]]]] მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ერთეულებია: * ''ქალაქი'' — 1: [[მარნეული]]; * ''თემი'' — 15: [[ალგეთი]]ს თემი, [[ახქერფი]]ს თემი, [[დამია-გიაურარხი]]ს თემი, [[თამარისი]]ს თემი, [[კასუმლო]]ს თემი, [[წერეთელი (მარნეულის მუნიციპალიტეტი)|წერეთლის]] თემი, [[ოფრეთი]]ს თემი, [[სადახლო]]ს თემი, [[ქაფანახჩი]]ს თემი, [[ქურთლარი]]ს თემი, [[ყაჩაღანი]]ს თემი, [[ყულარი]]ს თემი, [[შულავერი]]ს თემი, [[წერაქვი (მარნეულის მუნიციპალიტეტი)|წერაქვის]] თემი, [[ხოჯორნი]]ს თემი, წერაქვის თემი, შაუმიანის თემი.. == ეკონომიკა == მარნეულის მუნიციპალიტეტის ეკონომიკა ძირითადად ემყარება ადგილობრივი სასოფლო-სამერნეო პროდუქციის წარმოებას. [[სოფლის მეურნეობა]]ში დასაქმებულია მოსახლეობის 80 %. წამყვანი დარგებია მარცვლეულის მეურნეობა, მებოსტნეობა, მეთამბაქოეობა, მევენახეობა, სახორცე-სარძევე-სამატყლე მიმართულების მიმართულების მეცხოველეობა. მარნეულის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე გადის თბილის-ერევნის [[რკინიგზა|რკინიგზის ხაზი]]. მუნიციპალიეტის ტერიტორიას კვეთს ორი ავტომაგისტრალი [[საქართველოს საავტომობილო მაგისტრალი ს6|ს6]] და [[[[საქართველოს საავტომობილო მაგისტრალი ს7|ს7]] ორივე სომხეთის მიმართულებით. მუნიციპალიტეტს ასევე საავტომობილო კავშირი აქვს აზერბაიჯანთან. == კულტურა == მუნიციპალიტეტში 75 სახელმწიფო და 2 არასახელმწიფო ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლაა, 2 საშუალო პროფესიული სასწავლებელი, 5 ბიბლიოთეკა ( ქ. მარნეულის საჯარო ბიბლიოთეკა და 4 სასობლო ბიბლიოთეკა) 1 ქ. მარნეულის კულტირის სახლი და 4 სასოფლო ტიპის კულტურის სახლი , 2 მუზეუმი. მარნეულიდან მაუწყებლობს ტელერადიო კომპანია „მარნეული <big>TV</big>“. == ღირსშესანიშნაობანი == მარნეულის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მდებარეობს ნეოლითური ნამოსახლარი ,,გადაჭრილი გორა", სადაც ადამიანმა მსოფლიოში პირველად, 8200 წლის წინათ მოაშინაურა ველური ვაზი და დაწურა ღვინო. მსოფლიოს წამყვანი ქვეყნების ლაბორატორიული დასკვნების საფუძველზე დადასტურდა, რომ სწორედ ეს ადგილი ითვლება ღვინისა და ვაზის უძველეს სამშობლოდ. აგრეთვე აღსანიშნავია, რომ მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თანამედროვე სტანდარტებით აღწერილია და კულტურული მემკვიდრეობის გის პორტალზე განთავსებულია ( memkvidreoba.gov.ge ) 150-ზე მეტი კულტურული ძეგლი. მოკვლეულია და მარკირებულია სამთო საფეხმავლო ბილიკები. სოფელ [[ახქერფი]]ს მახლობლად დგას ქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლი სამონასტრო კომპლექსი [[ხუჯაბი|ჰუჯაბი]] (XIII ს). მნიშვნელოვანია ასევე შუა საუკუნეების მონასტერი [[ხოჟორნი]]. აღსანიშნავია ასევე [[წოფის ციხე]], რომელიც ფუნქციონირებდა VI-XIII სს. სიმაგრე კლდოვან მთაზეა აგებული. წოფის ციხესთან არის [[ნასოფლარი]]. მნიშვნელოვანია [[ოფრეთის ციხე]] სოფელ ოფრეთთან. წყაროებში პირველად იხსენიება X ს-ში. აღსანიშნავია ასევე [[წერაქვის სამონასტრო კომპლექსი]], სოფელ წერაქვის მახლობლად. კომპლექსში შედის ეკლესია და სხვა ნაგებობანი. ==ლიტერატურა== {{ქსე|6|448-450|უკლება დ., ჯაოშვილი ვ.}} * უკლება დ., აღმოსავლეთ საქართველოს ფიზიკურ-გეოგრაფიული დარაიონება, თბილისი, 1968. ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat|Marneuli district}} *{{ოფიციალური|http://www.marneuli.gov.ge/}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ქვემო ქართლი}} {{მარნეულის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:მარნეულის მუნიციპალიტეტი| ]] 5e1xlb9i74cl846pba78d4wmg9wmg1q 0 1970 4411399 4239873 2022-08-27T14:15:59Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = დედოფლისწყარო |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |პანორამა = დედოფლისწყაროს ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესია.jpg |პანორამის სიგანე = |წარწერა = ღვთისმშობლის მიძინების ეკლესია |დროშა = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N|lat_deg = 41|lat_min = 27|lat_sec = 55 |lon_dir = E|lon_deg = 46|lon_min = 06|lon_sec = 20 |CoordAddon = |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 295 |რეგიონის რუკის ზომა = 295 |რაიონის რუკის ზომა = 295 |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = კახეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი |ხელმძღვანელის ტიპი = მერი |მეთაური = |დაარსდა = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = წითელწყარო |სტატუსი-დან = 1963 |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 800 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 5940<ref name="აღწერა 2014">{{cite web|url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo|title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|date=ნოემბერი 2014|publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური|accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 91,0 %<br />[[სომხები]] 4,1 %<br /> [[რუსები]] 2,8 %<br />[[აზერბაიჯანელები]] 1,1 % |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''დედოფლისწყარო'''<ref>{{სგსოლ|55}}</ref> (1926-1991 წლებში — ''წითელწყარო'',<ref>{{სგსოლ|128|სსრ}}</ref> მანამდე ''ცარსკიე კოლოდცი'') — ქალაქი ([[1963]] წლიდან) [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ საქართველოში]], [[დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი]]ს ადმინისტრაციული ცენტრი. მდებარეობს [[შირაქის ვაკე]]ზე, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 800 მ სიმაღლეზე, თბილისი-დედოფლისწყაროს სარკინიგზო ხაზის საბოლოო პუნქტი. [[თბილისი]]დან რკინიგზით 144 კმილომეტრითაა დაშორებული. დედოფლისწაროში ზომიერად ნოტიო სუბტროპიკული ჰავაა, იცის ზომიერად ცივი [[ზამთარი]] და ხანგრძლივი თბილი [[ზაფხული]]. საშუალო წლიური [[ტემპერატურა]] 10,1 °C, [[იანვარი|იანვარში]] – 1,5 °C, [[ივლისი|ივლისში]] 21,7 °C; აბსოლუტური მინიმალური ტემპერატურა -26 °C, აბსოლუტურ მაქსიმალური 35 °C. ნალექები 650 მმ წელიწადში. ქალაქში არის სოფლის მეურნეობის პროდუქციის გადამამუშავებელი, სამშენებლო და საყოფაცხოვრებო მომსახურეობის საწარმოები, ჯანდაცვის, სკოლამდელი დაწესებულებები, საჯარო სკოლები, კულტურის დაწესებულებები: სახელოვნებო სკოლა, ცენტრალური ბიბლიოთეკა, სპორტის განვითარების ცენტრი, სპორტული კლუბი — „ჩემპიონი“, კულტურისა და დასვენების პარკი, ნ. ფიროსმანის სახელობის სკვერი, სადაც 1982 წელს დაიდგა მხატვრის ძეგლი (მოქანდაკე კ. ბაკურაძე და გ. ქაჯაია, არქიტექტორი ვ. მჭედლიშვილი); მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი, რომელიც დაარსდა 1975 წელს. იგი განთავსებულია XIX საუკუნეში აგებულ შენობაში. მუზეუმში დაცულია 12000-მდე ექსპონატი, მათ შორის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე არქეოლოგიური გათხრების შედეგად აღმოჩენილი არტეფაქტები: ეთნოგრაფიული მასალა, სკულპტუტული და გრაფიკული ნაწარმოებები, პლაკატები, ჭედური ხელოვნების ნიმუშები, XX საუკუნის ქართველ მხატვართა ფერწერული ნამუშევრები. [[1985]] წელს ქალაქის შემოსასვლელში აიგო სკულპტუტულ-არქიტექტურული კომპოზიცია, რომელიც მიეძღვნა მეორე მსოფლიო ომში დაღუპულთა ხსოვნას (მოქანდაკე გ. ქურდიანი, არქტიტექტორი ა. ლომიძე). 1995 წელს გაიხსნა მემორიალი „ჯვარცმული საქართველო“ — 1989 წლის 9 აპრილს საქართველოში თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის დაღუპულთა ხსოვნის პატივსაცემად (მოქანდაკე ჟ. კილაძე, თ. კიკნაძე, არქიტექტორი ვ. მჭედლიშვილი). [[2005]] წელს ქალაქში აიგო [[დედოფლისწყაროს ღვთისმშობლის მიძინების საკათედრო ტაძარი|ღვთისმშობლის მიძინების საკათედრო ტაძარი]]. ==ისტორია== „დედოფლის წყარო“ ცნობილია [[XI საუკუნე|XI საუკუნიდან]], როდესაც საქართველოს მეფემ [[დავით აღმაშენებელი|დავით აღმაშენებელმა]] აქ სამხედრო პოსტი განათავსა. ლეგენდა ამ ადგილის სახელწოდებას [[თამარ მეფე|თამარ მეფის]] (1184-1207) სახელს უკავშირებს. ლეგენდის თანახმად, თამარის მოლაშქრეებმა აღმოაჩინეს სასმელი წყალი, რომლითაც დღესაც სარგებლობს ქალაქის მოსახლეობა. 1803 წლიდან დედოფლისწყარო, ყარაღაჯთან ერთად, რუსეთის ჯარის კავალერიის დივიზიის შტაბ-ბინა — სამხედრო სადგომი იყო. რუსებმა მას სახელწოდება შეუცვალეს და „ცარსკიე კოლოდცი“ ({{lang-ru|Царские Колодцы}}) უწოდეს. პირვანდელი სახელწოდება — დედოფლისწყარო ქალაქმა 1991 წელს აღიდგინა<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_geo/11701/%D0%94%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BF%D0%BB%D0%B8%D1%81 დედოფლისწყარო — გეოგრაფიული ენციკლოპედია]</ref>. აქ XIX საუკუნიდან მოიპოვებდნენ ნავთობს. გერმანელმა სწავლულმა, ბუნებისმეტყველმა ედუარდ აისვალდმა ყურადღება მიაქცია მიწის ზედაპირზე (შირაქის ველის მიმდებარე გორაკები, მდინარე ივრისა და მირზაანის ტბის ნაპირები) გამოჟონილ შავ ლაქებს. 1865 წელს კავკასიის ადგილობრივმა ხელისუფლებამ გერმანელი ძმების ვერნერ, ვალტერ და ოტო სიმენსების ფირმასთან — „სიმენსთან“ თორმეტწლიანი კონცესია დადო შირაქის, ელდარისა და მირზაანის ნავთობის საბადოების დამუშავებაზე, რომელიც 1870-იანი წლების შუა პერიოდამდე მოქმედებდა.<ref>[http://www.oilru.com/or/14/136/ Alexander Anatolyev. THE POWER OF PRODUCTIVE COOPERATION]. Oil of Russia, No. 4, 2003.</ref> დასკვნა მეფისნაცვლის არყოფნის გამო, მის შემცვლელთან გენერალ-ადიუტანთან გრიგოლ ორბელიანთან იყო შეთანხმებული. სიმენსებმა ნავთობის პირველი ჭაბურღილები უფრო ადრე დადგეს დედოფლისწყაროში, ვიდრე ბაქოში და აქვე, პირველად რუსეთის იმპერიაში, ააგეს ნავთობგადამამუშავებელი ქარხანა, სადაც ნავთობის ნარჩენებისაგან ამზადებდნენ ასფალტსაც. დედოფლისწყაროს ნავთობის მარაგზე ყურადღებას ამახვილებდა [[ილია ჭავჭავაძე]]ც. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით ქალაქში ცხოვრობს 5940 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | [[სსრკ-ის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 1989|1989]]<ref name="აღწერა 2002">{{cite web|url=http://geostat.ge/cms/site_images/_files/georgian/census/2002/I%20tomi%20-%20saqarTvelos%20mosaxleobis%202002%20wlis%20pirveli%20erovnuli%20sayovelTao%20aRweris%20Sedegebi.pdf|title=საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის შედეგბი, ტომი I|date=ნოემბერი 2003|publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური|accessdate=7 დეკემბერი, 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180928055355/http://www.geostat.ge/cms/site_images/_files/georgian/census/2002/I%20tomi%20-%20saqarTvelos%20mosaxleobis%202002%20wlis%20pirveli%20erovnuli%20sayovelTao%20aRweris%20Sedegebi.pdf|archivedate=2018-09-28}}</ref>|| 10 110|| --|| -- |- | [[საქართველოს მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2002|2002]]<ref name="აღწერა 2002" />|| {{კლება}} 7724|| --|| -- |- | [[საქართველოს მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|2014]]<ref name="აღწერა 2014" />|| {{კლება}} 5940|| 2726|| 3194 |} ==ღირსშესანიშნაობები== დედოფლისწყაროდან რამდენიმე კილომეტრში მდებარეობს შუა საუკუნეების ციხე-ქალაქი [[ხორნაბუჯი]], რომელიც წყაროებში პირველად იხსენიება [[V საუკუნე]]ში, როდესაც აქ მეფე [[ვახტანგ გორგასალი|ვახტანგ I გორგასალმა]] საეპისკოპოსო კათედრალი დააარსა. იგი საქართველოს ერთ-ერთ უძველეს და ულამაზეს ციხე-ქალაქს წარმოადგენს. თვითონ ციხის მთავარი ციტადელი მიუვალ კლდეზეა გაშენებული, საიდანაც ულამაზესი ხედები იშლება.<ref>[http://novators.ge/pages/dzeglebi.php?id=51#.VHpYyjGsXPo ხორნაბუჯი — ცნობები]{{Dead link|date=იანვარი 2021|bot=InternetArchiveBot }}</ref> ქალაქის ტერიტორიაზე მდებარეობს არაერთი არქიტექტურული და არქოლოგიური ძეგლი<ref>{{სძა|1-1|263-268||არა}}</ref>: *[[დედოფლისწყაროს ღვთისმშობლის მიძინების საკათედრო ტაძარი]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[გოხების სამლოცველო]] — [[არქეოლოგია|არქეოლოგიური]] ძეგლი, საკულტო ნაგებობა; *[[დედოფლისწყაროს ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი, საკულტო ნაგებობა; *[[დედოფლისწყაროს პირველი ნამოსახლარი]] — [[არქეოლოგია|არქეოლოგიური]] ძეგლი; *[[დედოფლისწყაროს მეორე ნამოსახლარი]] — [[არქეოლოგია|არქეოლოგიური]] ძეგლი; *[[დედოფლისწყაროს მესამე ნამოსახლარი]] — [[არქეოლოგია|არქეოლოგიური]] ძეგლი; *[[დედოფლისწყაროს მეოთხე ნამოსახლარი]] — [[არქეოლოგია|არქეოლოგიური]] ძეგლი; *[[ჩამადაანთ გორის ნამოსახლარი]] — [[არქეოლოგია|არქეოლოგიური]] ძეგლი; *[[ხორნაბუჯი]] — [[შუა საუკუნეები]]ს ციხე-ქალაქი. ==ლიტერატურა== {{ქსე|11|321||}} {{ქე|2|351|}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი}} {{კახეთი}} {{საქართველოს ქალაქები}} [[კატეგორია:კახეთის მხარის ქალაქები| ]] 8h39o38dl0mjfiqtwhuhsawxilowt3s 0 1972 4411592 4237297 2022-08-28T07:45:01Z Surprizi 14671 /* ისტორიული ძეგლები */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = დუშეთი |მშობლიური სახელი =<nowiki></nowiki> |ქვეყანა = საქართველო |პანორამა = Dusheti general view.jpg |პანორამის სიგანე = 300px |წარწერა = დუშეთის ხედი ბაზალეთის ტბისკენ მიმავალი გზიდან |დროშა = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N |lat_deg = 42 |lat_min = 05 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 44 |lon_min = 42 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 295 |რეგიონის რუკის ზომა = 295 |რაიონის რუკის ზომა = 295 |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = მცხეთა-მთიანეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = დუშეთის მუნიციპალიტეტი |ხელმძღვანელის ტიპი = მერი |მეთაური = |დაარსდა = |პირველი ხსენება = 1215 |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = 1756 |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 900 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 6167<ref name="აღწერა 2014">{{cite web |url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo |title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014 |date=ნოემბერი 2014 |publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური |accessdate=6 სექტემბერი 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 99,5 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = ქრისტიანები |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 346<ref>{{Cite web |url=http://silknet.com/storage/uploads/wysiwyg/file/kodebi.pdf |title=საქართველოს სატელეფონო კოდები — „სილქნეტი“ |accessdate=2011-08-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160306061204/http://silknet.com/storage/uploads/wysiwyg/file/kodebi.pdf |archivedate=2016-03-06 }}</ref> |საფოსტო ინდექსი = 1800<ref>[http://georgianpost.ge/index.php?page=101&lang=geo საქართველოს საფოსტო ინდექსები — „საქართველოს ფოსტა“]</ref> |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = Dusheti }} '''დუშეთი''' — ქალაქი [[საქართველო]]ში, [[დუშეთის მუნიციპალიტეტი]]ს ადმინისტრაციული ცენტრი. ქალაქში არის განათლებისა და კულტურის დაწესებულებები, თეატრი, მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი, [[დუშეთის გეოფიზიკური ობსერვატორია]]. დუშეთში არის [[წილკნის ეპარქია|წილკნის ეპარქიის]] რეზიდენცია. ==გეოგრაფია== მდებარეობს დუშეთის ქვაბულში, [[მდინარე]] [[დუშეთისხევი]]ს ორივე ნაპირზე. რკინიგზის სადგურ [[მცხეთა|მცხეთიდან]] 33 კმ მანძილზე, თბილისიდან 50 კმ., [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 900 მ სიმაღლეზე. დუშეთში ზომიერად ნოტიო ჰავაა. იცის ზომიერად ცივი ზამთარი და ხანგრძლივი თბილი ზაფხული. სშუალო წლიური ტემპერატურაა 9,7°C, იანვრის საშუალო ტემპეატურაა -1,4°C, ივლისისა 20,4°C. ნალექები 740 მმ წელიწადში. ==ისტორია== დუშეთის ტერიტორიაზე გათხრილი სამაროვანები ადასტურებს, რომ ადამიანს აქ ჯერ კიდევ ადრინდელ ანტიკურ ხანაში უცხოვრია. წყაროებში პირველად 1215 წელს იხსენიება. XVII საუკუნეში დუშეთი [[არაგვის საერისთავო|არაგვის ერისთავთა]] რეზიდენცია იყო. აქ იდგა [[ნუგზარ არაგვის ერისთავი]]ს სასახლე. არაგვის ერისთავთა კარზე დამკვიდრდა მნიშვნელოვანი კულტურული და ლიტერატურული ტრადიციები. ამ ტრადიციებზე აღიზარდა არაერთი ქართველი მწიგნობარი, მათ შორის კვიპრიანე სამთავნელი (XVII-XVIII სს.), ოთარ ერისთავი (XVIII ს.), მიტროფანე ნინოწმინდელი, კალიგრაფები იოსებ და სოფრონიოს ერისთავები, იოანე ოსეშვილი და სხვ. 1635 წელს ქართლის მეფე როსტომმა არაგვის საერისთავოს დასამორჩილებლად მოწყობილი ლაშქრობის დროს დუშეთი გადაწვა. 1688 წელს დუშეთი კვლავ დაარბია ქართლის მეფე გიორგი XI-მ. 1743 წელს საერისთავოს გაუქმების შემდეგ დუშეთი მნიშვნელოვნად დაკნინდა. [[1756]] წელს მან ფეოდალური ქალაქის სტატუსი მიიღო, [[1802]] წელს კი ახლადშექმნილი [[დუშეთის მაზრა|დუშეთის მაზრის]] ცენტრი გახდა. 1918 წლის ივნისში დუშეთში მოხდა [[ბოლშევიკები|ბოლშევიკური]] აჯანყება [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] წინააღმდეგ. 1928 წლიდან გახდა [[დუშეთის რაიონი]]ს ცენტრი. საბჭოთა პერიოდში ქალაქში მოქმედებდა საკონსერვო და რძის ქარხნები, ქართული ხალიჩების საქსოვი საამქრო, მიუხედავად ამისა, მოსახლეობის უმრავლესობა ჩაბმული იყო სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობაში. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით დაბაში ცხოვრობს 6167 ადამიანი. {| class="wikitable" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი !! ეთნიკური შემადგენლობა |- | 1882<ref>[https://dlib.rsl.ru/viewer/01003825018#?page=268 Кавказский календарь на 1883 год გვ. 268]</ref> || 2041 || || || |- | 1893<ref>[https://dlib.rsl.ru/viewer/01003825007#?page=340 Кавказский календарь на 1894 год გვ. 340]</ref> || 2027 {{კლება}} || || || სომხები (57 %), ქართველები (36,5 %) |- | 1910<ref>[https://dlib.rsl.ru/viewer/01003824988#?page=288 Кавказский календарь на 1912 год]</ref> || 2105 {{კლება}}|| 1081 || 1024 |- | 1989<ref name="აღწერა 2002">{{cite web |url=http://geostat.ge/cms/site_images/_files/georgian/census/2002/I%20tomi%20-%20saqarTvelos%20mosaxleobis%202002%20wlis%20pirveli%20erovnuli%20sayovelTao%20aRweris%20Sedegebi.pdf |title=საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის შედეგბი, ტომი I |date=ნოემბერი 2003 |publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური |accessdate=28 სექტემბერი, 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180928055355/http://www.geostat.ge/cms/site_images/_files/georgian/census/2002/I%20tomi%20-%20saqarTvelos%20mosaxleobis%202002%20wlis%20pirveli%20erovnuli%20sayovelTao%20aRweris%20Sedegebi.pdf |archivedate=2018-09-28 }}</ref> || 8483 {{ზრდა}} || - || - |- | 2002<ref name="აღწერა 2002" /> || 7315 {{კლება}} || - || - |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" /> || 6167 {{კლება}} || 2997 || 3170 || |} ==ისტორიული ძეგლები== [[ფაილი:დუშეთის წმ. ნიკოლოზის ეკელსია.jpg|მინი|დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია]] დუშეთში შემორჩენილია წმინდა გიორგის ეკლესია (IX-X სს) ფრესკული მოხატულობით, ე.წ. მოხელის დარბაზი (XVII ს.) და [[ჭილაშვილების ციხე-დარბაზი]] (1798-1801 წწ). ==იხილეთ აგრეთვე== *[[დუშეთის ამილახვრიანთკარის ეკლესია]] *[[დუშეთის კობიანთკარის ეკლესია]] *[[დუშეთის წმინდა გიორგის ეკლესია]] *[[დუშეთის გეოფიზიკური ობსერვატორია]] ==ლიტერატურა== {{ქსე|3|660|ჯაოშვილი ვ. გვასალია ჯ. ბედუკაძე ი.}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{დუშეთის მუნიციპალიტეტი}} {{მცხეთა-მთიანეთი}} {{საქართველოს ქალაქები}} [[კატეგორია:მცხეთა-მთიანეთის მხარის ქალაქები]] [[კატეგორია:დუშეთის მუნიციპალიტეტი]] 398651pjnskfw45hkvb8w8z1w5jpi5u 0 2891 4411465 4399146 2022-08-27T15:07:36Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქვეყანა| |მშობლიური_სახელი = {{lang|ja|日本国}} |სრული_სახელი = იაპონია |საერთო_სახელი = იაპონია |დროშა = Flag of Japan.svg |გერბი = Japanese Imperial Seal.svg |რუკა = Japan (orthographic projection).svg |ჰიმნი = [[ფაილი:Kimi ga Yo instrumental.ogg|center]]<br />{{ნიჰონგო|[[კიმი გა იო]]|君が代}} |დევიზი = |დამსიმბ = [[ფაილი:Goshichi no kiri.svg|95x95px|იაპონიის პრემიერ მინისტრისა და მინისტრთა კაბინეტის ბეჭედი]] <br />იაპონიის პრემიერ მინისტრისა და მინისტრთა კაბინეტის ბეჭედი<br /><small>{{Nihongo|[[პავლოვნია]]|五七桐|''გო-სიჩი ნო კირი''}}</small> |ოფიციალური_ენები = [[იაპონური ენა|იაპონური]] (დე-ფაქტო) |დედაქალაქი = [[ტოკიო]] |latd=35 |latm=41 |latNS=N |longd=139 |longm=46 |longEW=E |უდიდესი_ქალაქი = [[ტოკიო]] |მთავრობის_ტიპი = [[საპარლამენტო დემოკრატია]] [[კონსტიტუციური მონარქია]] |ლიდერის_ტიპი_1 = [[იაპონიის იმპერატორი|იმპერატორი]] |ლიდერის_სახელი_1 = [[ნარუჰიტო]] |ლიდერის_ტიპი_2 = [[იაპონიის პრემიერ-მინისტრი|პრ.-მინისტრი]] |ლიდერის_სახელი_2 = [[შინძო აბე]] |რანგი_ფართობით = 62-ე |ფართობი = 377 944<ref>{{cite web |title=Japan Statistical Yearbook 2010 |publisher=Statistics Bureau |accessdate=January 15, 2011 |url=http://www.stat.go.jp/data/nenkan/pdf/yhyou01.pdf |page=17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150922153823/http://www.stat.go.jp/data/nenkan/pdf/yhyou01.pdf |archivedate=სექტემბერი 22, 2015 }}</ref> |წყალი_% = 0.8 |სავარაუდო_მოსახლეობა = 126 880 000<ref>{{cite web |url=http://www.e-stat.go.jp/ |title=Population Estimates by Age (5-Year Age Group) and Sex|accessdate=June 2, 2015}}</ref> |სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = მე-10 |მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2015 |მოსახლეობის_ცენზი = 128 056 026<ref>{{cite web |url=http://www.stat.go.jp/english/data/kokusei/pdf/20111026.pdf |title=Population Count based on the 2010 Census Released|publisher=Statistics Bureau of Japan |accessdate=October 26, 2011}}</ref> |მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2010 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 337,1 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = 36-ე |მშპ_ppp_წელი = 2007 |მშპ_ppp = $4.346 ტრილიონი |მშპ_ppp_რანგი = მე-3 |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $33 800 |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 34-ე |აგი = 0.953 |აგი_ტენდენცია = {{ზრდა}} |აგი_კატეგორია = <span style="color:#009900;">მაღალი</span> |აგი_რანგი = მე-8 |აგი_წელი = 2007 |ვალუტა = [[იენი]] (¥) |ვალუტის_კოდი = JPY |ქვეყნის_კოდი = JPN |დროის_სარტყელი = [[მსოფლიო კოორდინირებული დრო|UTC]] [[UTC+09:00|+09:00]] |ზაფხულის_დრო = |cctld = [[.jp]] |სატელეფონო_კოდი = 81 |სატელეფონო_კოდი_მითითება = |სქოლიო = }} '''იაპონია''' (日本 ''ნიჰონ'' ), ოფიციალურად '''იაპონიის სახელმწიფო''' ({{lang|ja|日本国}}{{audio|help=no|Ja-nippon_nihonkoku.ogg|''ნიპონ-კოკუ''}} ''ან ნიჰონ-კოკუ'') — კუნძულოვანი სახელმწიფო [[აზია|აღმოსავლეთ აზიაში]]<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm#asia|title=ქვეყნებისა და ტერიტორიების კოდების კლასიფიკაცია - [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]]|accessdate=2010-07-16|date=2010-04-01|publisher=[[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაეროს სტატისტიკის დეპარტამენტი]]}}</ref>. მდებარეობს [[წყნარი ოკეანე|წყნარ ოკეანეში]], [[იაპონიის ზღვა|იაპონიის ზღვის]] აღმოსავლეთით. ესაზღვრება ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკას, [[ჩრდილოეთი კორეა|ჩრდილოეთ]] და [[სამხრეთი კორეა|სამხრეთ კორეასა]] და [[რუსეთის ფედერაცია]]ს. იაპონიის ორიგინალური სახელწოდების ზუსტი [[ქართული ენა|ქართული]] თარგმანია „მზის სამშობლო“<ref name="iaponeli">{{cite web|title=''იაპონელის ბლოგი''|url=http://iaponeli.wordpress.com/2010/09/23/%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%90/|publisher=იაპონელის ბლოგი|accessdate=2010-23-09}}</ref>. იაპონია 6852 კუნძულისგან შემდგარი [[არქიპელაგი]]ა<ref>{{cite web|title=''ფაქტები და ციფრები იაპონიის შესახებ 2007 01: მიწა''|url=http://fpcj.jp/old/e/mres/publication/ff/pdf_07/01_land.pdf|publisher=იაპონიის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრეს-ცენტრი|accessdate=2009-07-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090731072744/http://fpcj.jp/old/e/mres/publication/ff/pdf_07/01_land.pdf|archivedate=2009-07-31}}</ref>. იაპონიის ოთხი უდიდესი კუნძულია [[ჰონსიუ]], [[ჰოკაიდო]], [[კიუსიუ]] და [[სიკოკუ]], რომლებიც ერთობლივად ქვეყნის ტერიტორიის 97 %–ს შეადგენენ. იაპონიის [[ლანდშაფტი]] მკაცრია, 4/5-ზე მეტი მთებს უკავია. გვხვდება ბევრი მოქმედი და მიძინებული [[ვულკანი]]. [[ფუძიამა|მთა ფუძი]], რომლის სიმაღლე 3776 მ.-ია, წარმოადგენს იაპონიის ყველაზე მაღალ მთასა და ერთ-ერთ მიძინებულ ვულკანს. ნალექებმა და ზოგადად, რბილმა ტემპერატურამ ქვეყნის უდიდეს ნაწილში წარმოქმნა აყვავებული მცენარეული საფარი და, მთიანი [[რელიეფის ფორმები|რელიეფისა]] და,ზოგადად ცუდი ნიადაგების მიუხედავად, შესაძლებელი გახადა სხვადასხვა, მრავალფეროვანი, კულტურების მოყვანა. მოსახლეობის მიხედვით იაპონიას მსოფლიოში მეათე ადგილი უკავია. აქ 127&nbsp;მილიონი ადამიანი ცხოვრობს. [[დიდი ტოკიო]], რომლის შემადგენლობაში შედის ასევე ქვეყნის [[დე ფაქტო]] დედაქაალაქი [[ტოკიო]] და მის ირგვლივ მდებარე რამდენიმე [[იაპონიის პრეფექტურები|პრეფექტურა]], სადაც 30 მილიონზე მეტი ადამიანი ცხოვრობს, დედამიწის უდიდესი ქალაქია<ref name="iaponeli" />. [[არქეოლოგია|არქეოლოგიური]] გამოკვლევების საფუძველზე დადგენილია, რომ ადამიანებმა იაპოონიის ტერიტორია ათობით ათასი წლის განმავლობაში დაიკავეს. თუმცა იაპონია პირველად მოხსენიებულია ჩ. წ. I საუკუნით დათარიღებულ [[ჩინეთი|ჩინურ]] ტექსტში. ადრეულ საუკუნეებში [[ჩინეთი|ჩინეთთან]] და [[კორეა|კორეასთან]] კონტაქტმა ღრმა ცვლილებები შეიტანა იაპონიაში. მათ შორისაა: [[ჩინური დამწერლობა|ჩინური დამწერლობის სისტემა]], [[ბუდიზმი]] და მრავალი მხატვრული ფორმა კონტინენტიდან. ქვეყნის პოლიტიკური გაერთიანების პირველი ნაბიჯები დაახ. IV საუკუნის ბოოსა და V საუკუნის დასაწყისში გადაიდგა [[იამატო]]ს მმართველობის პერიოდში. ეს დიდი ცივილიზაცია თავიდან ვითარდებოდა თავდაპირველად [[ნარა (ქალაქი)|ნარაში]] [[იაპონიის კონსტიტუცია]]მ, რომელიც მიღებული იქნა [[1947|1947 წელს]], გამოაცხადა, რომ იაპონია იქნებოდა უნიტარული კონსტიტუციური მონარქია [[იაპონიის იმპერატორი|იმპერატორითა]] და [[იაპონიის პარლამენტი|არჩევითი პარლამენტით]]<ref name="iaponeli" />. მსოფლიოს ერთ-ერთ წამყვან ეკონომიკურ ძალას<ref name="ciawfbjapan">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ja.html|title=ინფორმაცია მსოფლიოს შესახებ; იაპონია|publisher=[[CIA]]|date=2007-03-15|accessdate=2007-03-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151220044055/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ja.html|archivedate=2015-12-20}}</ref>, იაპონიას მსოფლიოში სიდიდით მეორე ეკონომიკა აქვს [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს მიხედვით და მესამე — [[მსყიდველობითი უნარის პარიტეტი]]ს მიხედვით. გარდა ამისა, იაპონია არის ერთადერთი [[აზია|აზიური]] ქვეყანა [[დიდი რვიანი|დიდ შვიდეულში]] და [[გაეროს უშიშროების საბჭო|გაეროს უშიშროების საბჭოს]] არამუდმივი წევრი<ref name="iaponeli"/>. მიუხედავად იმისა, რომ [[იაპონიის კონსტიტუციის მეცხრე მუხლი|იაპონიამ ოფიციალურად უარყო ომის წარმოების შესაძლებლობა]], მას გააჩნია ძლიერი და თანამედროვე ჯარი, რომელიც გამოიყენება თავდაცვისა და სამშვიდობო ოპერაციებისათვის. ამომავალი მზის ქვეყანა არის [[განვითარებული სახელმწიფო]] ცხოვრების მაღალი სტანდარტით. [[იაპონელები]]ს სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა მსოფლიოში ყველაზე გრძელია<ref>[http://www.haaretz.com/hasen/spages/1087765.html მსოფლიოს ჯანმრთელობის ორგანიზაცია: სიცოცხლის ხანგრძლივობის მოლოდინი ისრაელში არის მსოფლიოში მაღლესთა შორის] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100115220952/http://www.haaretz.com/hasen/spages/1087765.html |date=2010-01-15 }} ჰაარეცი, მაისი, 2009</ref>. == ეტიმოლოგია == [[ფაილი:日本.svg|border|340 პქ|მარცხნივ]] ქვეყნის [[ქართული ენა|ქართული]] სახელწოდება „იაპონია“ არის [[ეგზონიმი]], რომელიც ქართულში [[რუსული ენა|რუსული ენის]] გავლენითაა დამკვიდრებული (თვითონ რუსული სიტყვა ''Япония'' გერმანული ენიდან მომდინარეობს - {{lang-de|Japan}}), თუმცა ვოკალურად უფრო ფრანგულ ''Japon''-ს ჰგავს<ref>{{წიგნი|ავტორი=მ.ფასმერი|სათაური=რუსული ენის ეტიმოლოგიური ლექსიკონი|ორიგინალი=რუსული ენის ეტიმოლოგიური ლექსიკონი |გამომცემლობა=АСТ |გამოცემის წელი=2004|isbn=5-17-013347-2}}</ref>. იაპონელები საკუთარ ქვეყანას „ნიპონს“ ან „ნიჰონს“ უწოდებენ. ორივე ვარიანტი იწერება [[კანძი]]ს მეშვეობით — 日本. პირველი ვარიანტი ქვეყნის სახელწოდების ოფიციალური ფორმაა, სახელწოდება „ნიჰონ“ უფრო სახალხო ტერმინია. თვითონ იაპონელები საკუთარ თავს {{ნიჰონგო|''ნიჰონძინ''–ს|日本人}} უწოდებენ, ხოლო ენას — {{ნიჰონგო|''ნიჰონგო''–ს|日本語}}. სახელმწიფოს ოფიციალური სახელია {{ნიჰონგო|„ნიჰონ კოკუ“ ან „ნიპონ კოკუ“|日本国}}<ref name="iaponeli"/>. „ნიჰონ“ პირდაპირი თარგმანით ნიშნავს „მზის სამშობლოს“, ასევე ხშირად თარგმნიან, როგორც „ამომავალი მზის ქვეყანას“. ასე იხსენიებენ იაპონიას [[ჩინელები]] [[იაპონიის იმპერატორი]]სა და ჩინური დინასტია [[სუი]]სთან მიმოწერაში, რადგანაც იაპონია ჩინეთის აღმოსავლეთით მდებარეობს. მანამ, სანამ იაპონელებმა საკუთარ ქვეყანას „ნიჰონ“ უწოდეს, გავრცელებული იყო სახელწოდებები {{nihongo|''ვა''|倭}} ან {{nihongo|''ვაგოკუ''|倭国}}<ref>{{წიგნი|ავტორი=ჯოან რ. პიგოტი|სათაური=იაპონური მეფობის გაჩენა|გამომცემლობა=სტენფორდის უნივერსიტეტი|გამოცემის წელი=1997|isbn=0-804-72832-1}}</ref>. == გეოგრაფია == [[ფაილი:Japan topo en.jpg|thumb|[[იაპონიის არქიპელაგი]]ს ტოპოგრაფიული რუკა]] იაპონია მდებარეობს [[აღმოსავლეთი აზია|აღმოსავლეთ აზიაში]], ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება [[ოხოტის ზღვა]], აღმოსავლეთიდან — [[წყნარი ოკეანე]], სამხრეთიდან — [[აღმოსავლეთ ჩინეთის ზღვა]], ხოლო დასავლეთიდან [[კორეის სრუტე]] და [[იაპონიის ზღვა]]. იაპონია, სულ, [[წყნარი ოკეანე|წყნარი ოკეანის]] აღმოსავლეთაზიური სანაპიროს გასწვრივ მდებარე 6852 კუნძულისაგან შედგება. ქვეყანა, მის მიერ კონტროლირებადი ყველა კუნძულის ჩათვლით, მდებარეობს ჩრდილოეთ განედის 24 º და 46°-სა და აღმოსავლეთ გრძედის 122 º-სა და 146 °-ს შორის. ძირითადი კუნძულებია, ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ, [[ჰოკაიდო]], [[ჰონსიუ]], [[სიკოკუ]] და [[კიუსიუ]]. [[რიუკიუს კუნძულები]], რომლებიც [[ოკინავა]]ს მოიცავს, კიუსიუს სამხრეთ ჯაჭვს წარმოადგენს. ერთად, მათ [[იაპონიის არქიპელაგი]]ს სახელითაც იცნობენ.<ref>{{cite book|last=McCargo|first=Duncan|title=Contemporary Japan|year=2000|publisher=Macmillan|isbn=0-333-710002 |pages=8–11}}</ref> ქვეყნის საერთო ფართობია 377 944 კმ². ტერიტორიის დაახლოებით 73 % ტყიანი, მთიანი და სასოფლო-სამეურნეო თუ საცხოვრებელი მიზნებისათვის გამოუსადეგარია,<ref name="cia">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ja.html |title=CIA Factbook: Japan |publisher=Cia.gov |accessdate=November 9, 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151220044055/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ja.html |archivedate=დეკემბერი 20, 2015 }}</ref><ref>{{cite web|title=Japan|url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/4142.htm|publisher=US Department of State|accessdate=January 16, 2011}}</ref> შედეგად, საცხოვრებელ არეალს, რომელიც, ძირითადად, სანაპირო ზოლში მდებარე დაბლობებს მოიცავს, მოსახლეობის უაღრესად მაღალი სიმჭიდროვე ახასიათებს. იაპონია ერთ-ერთი ყველაზე მჭიდროდ დასახლებული ქვეყანაა მსოფლიოში.<ref>{{cite web |url=http://esa.un.org/unpp/ |title=World Population Prospects |publisher=UN Department of Economic and Social Affairs |accessdate=March 27, 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070321013235/http://esa.un.org/unpp/ <!--Added by H3llBot--> |archivedate=March 21, 2007}}</ref> იაპონიის კუნძულები ვულკანური წყნაროკეანური ცეცხლოვანი რკალის ზონაში მდებარეობენ და უპირველესად, დიდი ოკეანური მოძრაობების შედეგს წარმოადგენენ, რომლებიც ასეულობით მილიონი წლის წინ ხდებოდა შუასილურული პერიოდიდან [[პლეისტოცენი|პლეისტოცენამდე]], როგორც კონტინენტური ამურისა და ოკინავას ფილების ქვეშ [[ფილიპინების ზღვა|ფილიპინების ზღვის]] ფილის სამხრეთისაკენ და ოხოტის ფილის ქვეშ წყნაროკეანური ფილის ჩრდილოეთისაკენ [[სუბდუქცია|სუბდუქციის]] შედეგი. იაპონია, თავდაპირველად, [[ევრაზია|ევრაზიის]] კონტინენტის აღმოსავლეთ სანაპიროს ერთვოდა, თუმცა სუბდუქციურმა ფილებმა დღევანდელი იაპონიის ტერიტორია აღმოსავლეთისაკენ განაცალკევეს და ადგილი დაუთმეს [[იაპონიის ზღვა]]ს დაახლოებით 15 მილიონი წლის წინ.<ref>{{cite web|url=http://shinku.nichibun.ac.jp/jpub/pdf/jr/IJ1501.pdf|last=Barnes|first=Gina L.|title=Origins of the Japanese Islands|publisher=[[University of Durham]]|year=2003|accessdate=August 11, 2009}}</ref> იაპონიაში 108 აქტიური ვულკანია. მეოცე საუკუნეში გაჩნდა რამდენიმე ახალი ვლკანი, მათ შორისაა ჰოკაიდოზე მდებარე შოვა-სინზანი და მიოჯინ-შო ბაიონეზის კლდეებისაგან წყნარ ოკეანეში. ხშირად [[ცუნამი]]ს გამომწვევი დამანგრეველი მიწისძვრები ყოველ საუკუნეში რამდენიმეჯერ ხდება.<ref>{{cite web |url=http://volcano.und.edu/vwdocs/volc_images/north_asia/japan_tec.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070204064754/http://volcano.und.edu/vwdocs/volc_images/north_asia/japan_tec.html |archivedate=February 4, 2007 |title=Tectonics and Volcanoes of Japan |publisher=Oregon State University |accessdate=March 27, 2007}}</ref> [[კანტოს დიდი მიწისძვრა|1923 წლის ტოკიოს მიწისძვრამ]] 140 000-ზე მეტი ადამიანი შეიწირა.<ref>{{cite web|last=James|first=C.D.|title=The 1923 Tokyo Earthquake and Fire|url=http://nisee.berkeley.edu/kanto/tokyo1923.pdf|publisher=University of California Berkeley|accessdate=January 16, 2011|year=2002|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140807010932/https://nisee.berkeley.edu/kanto/tokyo1923.pdf|archivedate=აგვისტო 7, 2014}}</ref> ბოლოდროინდელ მიწისძვრათაგან აღსანიშნავია 1995 წლის კობეს მიწისძვრა და 2011 წლის [[მიწისძვრა წყნარ ოკეანეში ტოჰოკუს რეგიონთან|ტოჰოკუს]] 9 ბალიანი <ref name="USGS9.0">{{cite web |url=http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqinthenews/2011/usc0001xgp/neic_c0001xgp_wmt.php |title=USGS analysis as of March 12, 2011 |publisher=Earthquake.usgs.gov |date=June 23, 2011 |accessdate=November 9, 2011 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5x9dgiIL8?url=http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqinthenews/2011/usc0001xgp/neic_c0001xgp_wmt.php |archivedate=მარტი 13, 2011 }}</ref> მიწისძვრა, რომელიც იაპონიას 2011 წლის 11 მარტს დაატყდა თავს და დიდი ცუნამი გამოიწვია.<ref name="nytimes-tsunami">{{cite news|last=Fackler|first=Martin; Drew, Kevin|title=Devastation as Tsunami Crashes Into Japan|url=http://www.nytimes.com/2011/03/12/world/asia/12japan.html?ref=world|accessdate=March 11, 2011|newspaper=The New York Times|date=March 11, 2011}}</ref> წყნაროკეანურ ცეცხლოვან რკალში მდებარეობის გამო, იაპონიისათვი უმნიშვნელოვანეს საფრთხეს წარმოადგენს მიწისძვრა და ცუნამი, რის გამოც იგი განვითარებულ მსოფლიოში ბუნებრივი კატასტროფების ყველაზე მაღალი რისკის მქონე ქვეყანაა.<ref name="2013 World Risk Report">{{Cite web |url=http://www.worldriskreport.com/uploads/media/WorldRiskReport_2013_online_01.pdf |title=2013 World Risk Report |accessdate=2015-07-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140816173655/http://www.worldriskreport.com/uploads/media/WorldRiskReport_2013_online_01.pdf |archivedate=2014-08-16 }}</ref> === კლიმატი === ქვეყნის [[კლიმატი]] მუსონურ-სუბტროპიკულია, გარკვეული სხვაობებით რაიონების მიხედვით, რაც მისი ჩრდილოეთიდან სამხრეთისკენ მნიშვნელოვანი განფენითაა განპირობებული. გამოყოფენ 4 კლიმატურ ზონას: * ზომიერი ოკეანური კლიმატის ზონა ცივი ზაფხულით კუნძული ჰოკაიდო. * ზომიერად ოკეანური კლიმატის ზონა თბილი ზაფხულით კუნძულ ჰონშიუს ნაწილი. * ტენიანი სუბტროპიკული კლიმატის ზონა კუნძულ ჰონშიუს სამხრეთი ნაწილი, კუნძული შიკოკუ, კიუშიუ და რიუკიუს არქიპელაგის ჩრდილოეთი ნაწილი. * ტროპიკული კლიმატის ზონა რიუკიუს არქიპელაგის სამხრეთი ნაწილი და კუნძული ოკინავა. ზამთარი ჩრდილოეთ იაპონიაში ცივია. კუნძულ ჰოკაიდოზე საშუალო ტემპერატურა ზაფხულში 17-დან 22 °C-მდეა, ხოლო ზამთარში, იანვარში 12-დან 40 °C-მდე. სამხრეთ იაპონიაში ზამთარი თბილი და მშრალია, იანვრის ტემპერატურა +17 °C-ა. ზაფხული იაპონიაში ღრუბლიანი, დახუთული და წვიმიანია. ივლისის საშუალო ტემპერატურა +27 °C-ა. ნალექები იაპონიაში მოდის უფრო მეტი, ვიდრე კონტინენტის მეზობელ ნაწილებში. მუსონური ცირკულაცია კლიმატურ განსხვავებას ქმნის ქვეყნის აღმოსავლეთ და დასავლეთ სანაპიროებს შორის. ნალექების საშუალო ოდენობა 1700-2000 მმ, სამხრეთში კი 4000 მმ-ს აღწევს. === მდინარეები და ტბები === იაპონია გამოირჩევა პატარა [[მდინარე]]ების ხშირი ქსელით. ისინი, ძირითადად, სულ მთის მდინარეებია, რომლებიც სწრაფი და შედეგად, ნაოსნობისთვის გამოუსადეგარია. იაპონიის უდიდესი მდინარეა [[იშიკარი]] (სიგრძე 650 კმ), რომელიც კუნძულ ჰოკაიდოზე მდებარეობს. სხვა მდინარეებია: [[შინანო]] ჰონსიუზე (320კმ), [[ტაკატი]], [[ურიუ]], [[კიტაკამი]], [[ომონო]], [[მოგამი]], [[აგანო]], [[კისო]], [[ასაჰი]] და სხვა. კუნძულ სიკოკუს მთავარი მდინარეა [[იოშიკო]]. მდინარეთა ჩამონადენი განსხვავდება სეზონების მიხედვით. ჩამონადენის მაქსიმუმი წყნარი ოკეანისკენ მიქცეული ფერდობების მდინარეებზე ზაფხულში მოდის, დასავლეთის ფერდობებისაზე კი ზამთარში. წვიმიან სეზონზე ზღვისპირა დაბლობებზე ხშირია წყალდიდობები. იაპონიაში საკმაოდ ბევრი მცირე ზომის [[ტბა]]ა,. ტბები, ძირითადად, ვულკანურია, ზღვის სანაპირო დაბლობებზე კი ლაგუნური ტბები მარილიანი წყლით. ყველაზე დიდია ტექტონიკური წარმოშობის ტბა ბივა (კუნძულ [[ჰონსიუ]]ზე), რომელიც არც ისე ღრმაა. იაპონიაში მტკნარი წყლის დეფიციტია. განსაკუთრებით იაპონიის ზღვის სანაპიროზე, კუნძულ [[ჰონსიუ]]ს სამხრეთით და კუნძულ [[კიუსიუ]]ს ჩრდილოეთში. მრავლად მოიპოვება თერმული და მინერალური წყარო, რომელთა ტემპერატურა +500 °C-ს აღემატება. === ფლორა და ფაუნა === ქვეყნის ტერიტორიის 2/3-ზე მეტი ტყეებსა და ბუჩქნარებს უკავია. იაპონიის ფლორაში 700 სახეობის ხესა და 300 სახეობის ბალახს ითვლიან. აქ გავრცელებულია წიწვოვანი მცენარეები, ისინი შეადგენენ ტყის ფართობის 40 %. ჰოკაიდო მდიდარია წიწვოვანი ტყეებით. სამხრეთ რაიონში კი წიწვოვანი ტყეები ფართოფოთლოვანი ტყეებით იცვლება, რომელიც შედგება: [[მუხა|მუხის]], [[წაბლი|წაბლის]], [[ბამბუკი (გვარი)|ბამბუკის]], [[ცაცხვი|ცაცხვის]], ადგილობრივი [[კაკალი|კაკლის]] და სხვა ხეებისგან. კუნძულ კიუშიუს სამხრეთ და რიუკიუს კუნძულებზე გავრცელებულია [[მუსონური ტყე|მუსონური ტყეები]], სადაც ვხვდებით: [[პალმები|პალმებს]], [[ფიკუსი|ფიკუსებს]], [[ბამბუკი (გვარი)|ბამბუკებს]] და [[ორქიდეა|ორქიდეებს]]. იაპონიაში 800 სახეობის ფრინველი, 600 თევზი, 270 სახის ძუძუმწოვარა ცხოველია, კუნძულ ჰოკაიდოზე და ჰონსიუზე გვხვდება: [[მელა]], [[მაჩვი]], [[მგელი]] და სხვ. [[მურა დათვი]] მხოლოდ ჰოკაიდოზე ბინადრობს. == სახელმწიფო მოწყობა == == პოლიტიკური მოწყობა == {{Main|იაპონიის მთავრობა|იაპონიის პოლიტიკური მოწყობა}} [[ფაილი:Emperor Akihito and empress Michiko of japan.jpg|thumb|left|[[აკიჰიტო|იმპერატორი აკიჰიტო]] და [[დედოფალი მიტიკო]]]] იაპონია [[კონსტიტუციური მონარქია|კონსტიტუციური მონარქიის]] [[სახელმწიფო]]ა, რომელშიც [[იმპერატორი]]ს ძალაუფლება ძალზედ შეზღუდულია. [[იაპონიის კონსტიტუცია|იაპონიის კონსტიტუციის]] თანახმად იმპერატორი არის ''„ქვეყნისა და ერის ერთიანობის სიმბოლო“''.<ref name="iaponeli"/> ძალაუფლებას [[სახელმწიფო]]ში ფლობს [[იაპონიის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრი]] და [[იაპონიის პარლამენტი|პარლამენტი]], ხოლო სუვერენიტეტს — [[იაპონელები|იაპონელი ერი]].<ref name="Constitution">{{cite web |url=http://www.sangiin.go.jp/eng/law/index.htm |title=იაპონიის კონსტიტუცია |publisher=იაპონიის პარლამენტის მრჩეველთა საბჭო |date=1946-11-03 |accessdate=2007-03-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070317203812/http://www.sangiin.go.jp/eng/law/index.htm |archivedate=2007-03-17 }}</ref> იმპერატორი ეფექტურად მოქმედებს, როგორც [[სახელმწიფო]]ს მეთაური დიპლომატიური საკითხების დროს.<ref name="iaponeli2">{{cite web|title=''იაპონელის ბლოგი'' - იაპონიის პოლიტიკა და კონსტიტუციური მოწყობა|url=http://iaponeli.wordpress.com/2010/10/06/131/|publisher=იაპონელის ბლოგი|accessdate=2010-23-09}}</ref>. იაპონიის საკონონმდებლო ორგანოა ორპალატიანი [[იაპონიის პარლამენტი|პარლამენტი]]. პარლამენტი შედგება წარმომადგენელთა პალატისგან და მრჩეველთა საბჭოსგან. წარმომადგენელთა პალატაში მსახურობს 480 დეპუტატი, ახლად არჩეული ყოველ ოთხ წელიწადში, ხოლო მრჩეველთა საბჭო შედგება 242 ადამიანისგან, რომლის წევრები ექვსი წლის ვადით ირჩევიან. ხმის მიცემაში და პარლამენტის არჩევაში მონაწილეობის მიღება შეუძლია 20 წელზე უფროს ნებისმიერ [[ადამიანი|ადამიანს]].<ref name="ciawfbjapan" /> [[იაპონიის პრემიერ-მინისტრი]] არის ასევე მთავრობის ხელმძღვანელი. თანამდებობაზე დანიშვნა ხორციელდება [[იაპონიის იმპერატორი]]ს მიერ პარლამენტის მიერ პიროვნების დამტკიცების შემდეგ. იაპონიის პრემიერ-მინისტრი დღევანდელ დღეს არის [[ნაოტო კანი]], რომელიც ამ პოსტზე [[2010|2010 წლის]] [[2 ივნისი|2 ივნისს]] აირჩა და გახდა იაპონიის 94–ე პრემიერ-მინისტრი.<ref>{{cite news|url=http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20100604x1.html|title=პარლამენტმა აირჩია კანი პრემიერად|date=2010-06-04|work=იაპონიის დროება|accessdate=2010-06-04|archiveurl=https://archive.today/20120714185610/http://www.japantimes.co.jp/text/nn20100604x1.html%23.UAHAuago9Rw|archivedate=2012-07-14}}</ref> მიუხედავად იმისა, რომ ფორმალურად პრემიერ-მინისტრს იმპერატორი ნიშნავს, [[იაპონიის კონსტიტუცია|კონსტიტუციის]] თანახმად იმპერატორმა უნდა დაამტკიცოს ნებისმიერი პიროვნება, რომელსაც პარლამენტი წარადგენს.<ref name="iaponeli"/> იაპონიის საკანონმდებლო სისტემა განვითარდა [[ედოს პერიოდი]]ს დროს ტექსტ [[კუძიკატა ოსადამეგაკი]]ს მეშვეობით. [[XIX საუკუნე]]ში იაპონიის კანონმდებლობამ განიცადა ევროპული კანონების ზეგავლენა.<ref name="iaponeli2"/> [[1896|1896 წელს]] იაპონიის მთავრობამ შექმნა ახალი სამოქალაქო კოდექსი გერმანული „Bürgerliches Gesetzbuch-ის“ ბაზაზე. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდგომი პერიოდის შესწორებებით თანამედროვე იაპონია სწორედ ამ კოდექსს იყენებს.<ref name="civilcode">{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/301097/Japanese-Civil-Code |title=იაპონიის სამოქალაქო კოდექსი|publisher=ენციკლოპედია ბრიტანიკა |year=2006 |accessdate=2006-12-28}}</ref> იაპონიის სასამართლო სისტემა დაფუძნებულია ოთხ სასამართლო კიბეზე — უმაღლესსა და სამ უფრო დაბალ სასამართლოზე.<ref>{{cite web |url=http://www.kantei.go.jp/foreign/judiciary/0620system.html |publisher= იაპონიის პრემიერ-მინისტრის ოფისი |title=იაპონიის იურიდიული სისტემა |accessdate=2007-03-27}}</ref> === კონსტიტუცია === {{მთავარი|იაპონიის კონსტიტუცია}} [[ფაილი:Nihon Kenpo03.jpg|მინი|მარჯვნივ|200 პქ|იაპონიის კონსტიტუციის პრეამბულა]] '''იაპონიის კონსტიტუცია''', ოფიციალურად '''იაპონიის სახელმწიფოს კონსტიტუცია''' ({{lang-ja|日本國憲法, 日本国憲法}}, ''ნიჰონ-კოკუ კემპო:/ნიპონ-კოკუ კემპო:'') იაპონიის სახელმწიფოს უმაღლესი კანონი. მიღებული იქნა [[1947|1947 წელს]].<ref name="iapon">[http://iaponeli.wordpress.com/2010/06/07/%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90/ იაპონიის კონსტიტუცია] - iaponeli.wordpress.com-ზე</ref> კონსტიტუციის თანახმად, იაპონიაში არის მთავრობის პარლამენტური სისტემა, და ადამიანის ფუნდამენტალური უფლებების პატივისცემა და უზრუნველყოფა. კონსტიტუციის თანახმად იაპონიის იმპერატორია არის ''„სახელმწიფოს სიმბოლო და ხალხის ერთიანობის სიმბოლო“'', თუმცა მას აკისრია სუფთა ცერომონიული და ნომინალური როლი.<ref name="iapon"/> კონსტიტუცია ცნობილია რამდენიმე სხვადასხვა სახელით – მათ შორის ''„ომის შემდგომი კონსტიტუცია“'' (სენგო-კენპო) და „მშვიდობის კონსტიტუცია“ (ჰეივა-კენპო). კონსტიტუციის მეცხრე მუხლი უკრძალავს იაპონიას საკუთარი ჯარის ყოლასა და ომის გამოცხადებას. გარდა ამისა, იაპონიის კონსტიტუციაში წერია, რომ ქვეყნის დე-იურე მმართველი არის იმპერატორი.<ref name="iapon"/> კონსტიტუცია შეიქმნა [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ მოკავშირეების მიერ იაპონიის ოკუპაციისას და შეცვალა მილიტარისტების აბსოლუტური მონარქიული წყობა ლიბერალური დემოკრატიით. დღეისათვის იაპონიის კონსტიტუციაში არ იყო შეტანილი არც ერთი დამატება ან შესწორება.<ref name="iapon"/> == საგარეო ურთიერთობები და თავდაცვა == იაპონია არის [[დიდი რვიანი]]ს, [[აზია-წყნარი ოკეანის ეკონომიკური თანამშრომლობა|აპეკისა]] და „ასეანს პლიუს სამის“ წევრი და აღმოსავლეთ აზიის სამიტის მონაწილე. 2007 წლის მარტში იაპონიამ [[ავსტრალია]]სთან ხელი მოაწერა უსაფრთხოების ხელშეკრულებას,<ref>{{cite web|url=http://www.mofa.go.jp/region/asia-paci/australia/joint0703.html |title=Japan-Australia Joint Declaration on Security Cooperation |publisher=Ministry of Foreign Affairs|accessdate=August 25, 2010}}</ref> 2008 წლის ოქტომბერში კი ინდოეთთან.<ref>{{cite web|url=http://www.mofa.go.jp/region/asia-paci/india/pmv0810/joint_d.html |title=Joint Declaration on Security Cooperation between Japan and India |publisher=Ministry of Foreign Affairs |date=October 22, 2008 |accessdate=August 25, 2010}}</ref> ქვეყანა არის ოფიციალური განვითარების დახმარების სიდიდით მესამე დონორი მსოფლიოში აშშ-სა და საფრანგეთის შემდეგ, 2009 წელს მისმა შემოწირულობამ 9,48 მილიარდი აშშ დოლარი შეადგინა.<ref>{{cite web|title=Net Official Development Assistance in 2009|url=http://www.oecd.org/dataoecd/17/9/44981892.pdf|publisher=OECD|accessdate=January 16, 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110426173037/https://www.oecd.org/dataoecd/17/9/44981892.pdf|archivedate=აპრილი 26, 2011}}</ref> იაპონიას მჭიდრო ეკონომიკური და სამხედრო ურთიერთობები აქვს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულ შტატებთან]]. ამერიკა-იაპონიის უსაფრთხოების ალიანსი მოქმედებს, როგორც ქვეყნის საგარეო პოლიტიკის ქვაკუთხედი.<ref>{{cite web|url=http://www.realclearpolitics.com/articles/2007/03/japan_is_back_why_tokyos_new_a.html|title=Japan Is Back: Why Tokyo's New Assertiveness Is Good for Washington|author=Michael Green|publisher=Real Clear Politics|accessdate=March 28, 2007}}</ref> იაპონია [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაეროს]] წევრია 1956 წლიდან. ქვეყანა [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოს]] არამუდმივი წევრი იყო, საერთო ჯამში, 20 წლის განმავლობაში, უკანასკნელად 2009 და 2010 წლებში. იაპონია ერთ-ერთია [[G4 ქვეყნები]]დან, რომლებიც უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრობის მოპოვებას ცდილობენ.<ref>{{cite web|url=http://www.centralchronicle.com/20070111/1101194.htm|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070221044357/http://www.centralchronicle.com/20070111/1101194.htm|archivedate=February 21, 2007|title=UK backs Japan for UNSC bid|work=Central Chronicle|accessdate=March 28, 2007}}</ref> == ადმინისტრაციული დაყოფა == იაპონია შედგება 47 პრეფექტურისაგან, რომელთაგან თითოეული არჩეული გუბერნატორის, საკანონმდებლო და ადმინისტრაციული ბიუროკრატიული აპარატის ზედამხედველობის ქვეშ იმყოფება. თითოეული პრეფექტურა, თავის მხრივ, იყოფა დიდ ქალაქებად, ქალაქებად და სოფლებად.<ref>{{cite book|last=McCargo|first=Duncan|title=Contemporary Japan|year=2000|publisher=Macmillan|isbn=0333710002|pages=84–85}}</ref> ქვეყანა, ამჟამად, ადმინისტრაციული რეორგანიზაციის პროცესშია, რაც მრავალი ქალაქისა და სოფლის ერთმანეთთან შრწყმაში გამოიხატება, რაც შეამცირებს სუბ-პრეფექტურების ადმინისტრაციულ რეგიონებს და სავარაუდოდ, შეამცირებს ადმინისტრაციული ხარჯების მოცულობას.<ref>{{cite web|last=Mabuchi|first=Masaru|url=http://siteresources.worldbank.org/WBI/Resources/wbi37175.pdf|title=''Municipal Amalgamation in Japan''|publisher=World Bank|date=May 2001|accessdate=December 28, 2006}}</ref> {{იაპონიის რეგიონებისა და პრეფექტურების წარწერებიანი რუკა‎}} == ტურიზმი == ტურისტები ძირითადად კ.ჰონშიუზე ჩადიან და ტოკიოს სტუმრობენ, რომელიც თავის თავში რამდენიმე რაიონს აერთიანებს: [[ოტემაჩი]], [[კაზუმიგაჩი]], [[შიბუია]], [[უენო]], [[იკებუკორო]], სადაც უამრავი გასართობი თუ საინტერესო ადგილია თავმოყრილი. აქ არის უამრავი პარკი, მ.შ. [[დისნეილენდი]]. აქა არის იმპერატორის სასახლეც. ტოკიოს ღირსშესანიშნაობებს მიეკუთვნება ძველებური პარკები: „[[ჰიბია]]“, „[[შიბა|შიბა“]], „ასაკუსა“, „[[მეიძი|მეიძი“]]. დღესასწაულების დროს პარკი „[[ასაკუსა|ასაკუსა“]] ტურისტებს იზიდავს თეატრალური წარმოდგენებით, ეროვნული თამაშებითა და ესტრადის მსახიობების ხელოვნებით. ტოკიო მნახველს აოცებს თავისი ცათამბჯენებით, რომლებშიც განთავსებულია სასტუმროები, ბანკები, კომპანიების ოფისები, დიდი მაღაზიები. ტოკიოში 333 მ სიმაღლის ტელეანძაა, რომელიც [[ეიფელის კოშკი|ეიფელის კოშკს]] გვაგონებს. ქალაქის მთავარი სავაჭრო ქუჩაა [[გინზა]], რომელიც ფუფუნებითა და საოცარი ფანტაზიით გაფორმებულ უზარმაზარ ულტრათანამედროვე ვიტრინას წააგავს. გინზაზე გასეირნება თავისებურ იაპონურ ტრადიციად ითვლება. ტოკიოს სტუმრები გულგრილი ვერ რჩებიან ისეთი გასართობი ცენტრების მონახულებისას, როგორიცაა დისნეილენდი და [[აკვაპარკი]]. ასევე დიდ ინეტერსს იწვევს ქალაქი კიოტო ქვეყნის მნიშვნელოვანი სამრეწველო, კულტურული, ისტორიული და რელიგიური ცენტრი. აქ გავრცელებულია ძველი ტრადიციული მეწარმეობა: [[ბრინჯაო]]ს, [[ფაიფური]]ს, მაქმანების, ნაქარგი ნივთების დამზადება. სტუმრების ყურადღებას იპყრობს ეროვნული მუზეუმი „კიოტო“, ბოტანიკური ბაღი, იაპონური კლასიკური არქიტექტურის მრავალი ძეგლი. ყოველწლიურად კიოტოს 30 მლნ ტურისტი ჰყავს. ერთ-ერთი საინტერესო ობიექტია იმპერატორის ვილა კაცურა რიკიუ. აქ შესვლა საკმაოდ რთულია, რადგან ის დღესაც იმპერატორის ოჯახის საკუთრებაა და ისინი სარგებლობენ მისით, ამიტომ ვილის მოსანახულებლად სპეციალური ნებართვაა საჭირო. იაპონისს პირველი დედაქალაქი იყო [[ნარა]] ([[710]]-[[784]] წლები), სადაც ბუდას ყველაზე დიდი ქანდაკება მდებარეობს, რომელიც ტოდაიძის ტაძრის კომპლექსში მდებარეობს. დიადი ბუდას დარბაზი, რომელიც მსოფლიოში უდიდეს ხის ნაგებობას წარმოადგენს, დღეს მისი პირვანდელი სახის მხოლოდ მესამედიღაა, რადგან ბევრჯერ დაიწვა და აღდგა. ქანდაკება 444 ტ ბრინჯაოსგან ჩამოასხეს. მჯდომარე ფიგურის სიმაღლე 16 მ-ია. კიდევ ერთი იაპონური ქალაქი, რომელიც ტურისტების ყურადღებას იქცევს, ეს არის ჰიროშიმა, სადაც [[1945]] წლის 6 აგვისტოს ამერიკელებმა პირველი ატომური ბომბი ააფეთქეს. 250 ათასამდე ადამიანი დაიღუპა. ეს ქალაქი ისტორიაშია შესული. 1949 წლისთვის ჰიროშიმა აღადგინეს და დღეს იგი ერთ-ერთი ცნობილი ქალაქია. მხოლოდ ყოფილი სავაჭრო პალატის შენობის კარკასი დატოვეს ხელუხლებლად, ვინაიდან ის აღმოჩნდა აფეთქების ეპიცენტრში. დღეს ამ ნანგრევებს „ატომური ბომბის ტაძარს“ უწოდებენ. იქვეა მშვიდობის პარკი და მასში აღმართულ მემორიალზე ამოკვეთილია აფეთქების შედეგად დაღუპულთა სახელები. მოგზაურობის სიყვარულს იაპონელებს პატარაობიდან უღვივებენ, ამიტომ ტურიზმი იაპონიაში არის გართობისა და დასვენების მასობრივი ფორმა. როგორც წესი, ის დაკავშირებულია ბუნებრივი და რელიგიური ღირსშესანიშნაობების მონახულებასთან. იაპონელებისთვის წმინდა მთაა ფუჯი ან [[ფუძიამა]], სადაც წინაპართა სულები განისვენებენ, ისინი თავიანთ წინაპრებს ძალიან დიდი პატივით მოიხსენიებენ. ფუჯიზე პილიგრიმობას ხანგრძლივი ტრადიცია აქვს. მთის დიდი ზომები და სწორი ფორმები ხიბლავენ მნახველს. იაპონელისთვის აუცილებელია, ცხოვრებაში ერთხელ მაინც ავიდეს ამ მთაზე. ტოკიოს ივნისის აღლუმი წმინდა მთაზე ასვლის სეზონის მოახლოების მაუწყებელია. ამ პერიოდში, რომელიც მხოლოდ ორი თვე ([[ივლისი]] და [[აგვისტო]]) გრძელდება, მთის მწვერვალზე, მზის ამოსვლის მოლოდინში, ყოველღამ ათასობით პილიგრიმი-ტურისტი იყრის თავს. ცეცხლის ზეიმი „[[ხამაცური|ხამაცური“]] ასვლის სეზონს ასრულებს. მთელი მთა ძირიდან მწვერვალამდე ათასობით ჩირაღდნის სინათლითაა განათებული, რაც ძალზე ამაღელვებელი და საზეიმო სანახაობაა. [[სამოკიტა]]ზე, კ. ჰონშიუს სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში, მდებარეობს ყველა იაპონელისთვის ცნობილი მთა „ოსორეძანი“ ანუ საშინელი მთა. ძველებური ლეგენდის თანახმად, აქ არის ჯოჯოხეთში შესასვლელი, რომლითაც ივლისში ოთხი დღე შეუძლიათ ისარგებლონ მიცვალებულთა სულებმა, ისინი ახლობლებთან გასაუბრებას ცდილობენ. ზუსტად ამ დროს აქ მოდის უამრავი ადამიანი, ვისაც სურს, პატივი მიაგოს ახლობელთა სულებს. ადგილობრივი ტურიზმის მთავარ დესტინაციას წარმოადგენს კ. შიკოკუ, სადაც 88 წმინდა ადგილია ([[ბუდიზმი]]ს). ქვეითი მოგზაურობა გათვლილია 40-60 დღეზე, თუმცა თანამედროვე მომლოცველები ტრანსპორტის სხვადასხვა საშუალების გამოყენებით ამოკლებენ ამ მოგზაურობას. აქვეა ყველაზე ძველი ჩვენამდე მოღწეული იაპონური თეატრი [[კაბუკი]] [[კამარუ-ძა]]. მთელი წლის განმავლობაში შიკოკუს 9 მილიონამდე ტურისტი ჰყავს. კ. ჰოკაიდოზე, დედაქალაქ [[საპორო|საპოროში]], ტურისტების ყურადღებას იქცევს ზამთრის ფესტივალი, რომლის დროსაც ყინულის ბლოკებისგან საოცარ ნაგებობებსა და ფიგურებს კვეთენ. კუნძულის კიდევ ერთ ღირსშესანიშნაობას წარმოადგენს „სამშობლოსადმი სევდის სახლი“, რომელიც იმ ადგილზეა აგებული, საიდანაც კურილიის კუნძულებამდე მხოლოდ 4 კმ-ია. აქ ყოველ წელს იმართება აქციები ჩრდილოეთ ტერიტორიების დსაბრუნებისათვის ბრძოლის დღეები. „ონსენ-რეიკანი“ ტრადიციული იაპონური სასტუმროა, რომელიც ცხელი მინერალური წყლის სიახლოვეს შენდება. ბოლო წლებში მნიშვნელოვნად გაიზარდა მათი პოპულარობა. დიდი და მცირე ზომის ფირმები ხშირად იყენებენ დასვენების ასეთ ფორმას თავისი პერსონალისთვის, რაც კორპორატიული კულტურის შემადგენელ ნაწილად იქცა. იაპონიაში სტუმრობის ერთ-ერთი საუკეთესო დრო გაზაფხულია, როდესაც საკურა ყვავის. ყვავილებით ტკბობას ჰანამი ეწოდება და იგი ტრადიციული დღესასწაულია იაპონელებისთვის, რომელიც სათავეს VIII საუკუნიდან იღებს. საკურას ყვავილობა ერთი კვირა გრძელდება. ეს არის ყველაზე ლამაზი სანახაობა გაზაფხულზე. წარმოიდგინეთ, უამრავი ვარდისფერი ყვავილოვანი ხე, უმშვენიერესი ბაღები. ნებისმიერი ადამიანი დატკბება ამ სილამაზის ყურებით. საკურა მარტო ვარდისფერი არ არის. ის სხვადასხვა დროსა და ადგილას სხვა ფრად ყვავილობს. გვხვდება ასევე თეთრი ფერის საკურა. თუმცა იაპონიის ბაღებში ძირითადად ვარდისფერი საკურაა გავრცელებული. ტურისტები ამ ხეებს უფრო მეტ სურათს უღებენ, ვიდრე თავიანთ თავებს. ტურისტებისთვის ასევე საინტერესოა იაპონელების ტრადიციული ჩაცმულობის ([[კიმონო]], გეტა-ქოშები), სტუმრის მომსახურების ([[გეიშა]]), სამზარეულოს (ზღვის პროდუქტები, [[სუში]], [[საკე]]), ყვავილების გაზრდისა (ბონსაი) და გაფორმების ([[იკებანა]]) კულტურა, რომელიც ხელოვნებამდეა აყვანილი. ახალი წელი არის დღესასწაული, რომელსაც ყველა დიდი სიხარულით ელის.თითოეულ ქვეყანას თავისი ტრადიციები აქვს.არც იაპონიაა გამონაკლისი. იაპონიაში ახალ წელს [[შოგაცუ]] ჰქვია. 1 იანვრიდან 3 იანვრის ჩათვლით არავინ მუშაობს. ტრადიციაა ტაძარში წასვლა და ლოცვა. 31 დეკემბერის ღამით ბუდისტური ტაძრები ზარის რეკვას იწყებენ, რითაც ხალხს ახალი წლის შემოსვლას ამცნობენ. ზარს რეკავენ 108-ჯერ. საახალწლო კონცერტებზე ყველასთვის საყვარელი ჯგუფები იკრიბებიან და ყველა დროის პოპულარულ ჰიტებს ასრულებენ. კონცერტი ტარდება ტოკიო-დომში, ოსაკა-დომში და ტოკიო-კიოდოში (თეატრი). ღონისძიება 23:45 იწყება და ერთი საათი გრძელდება. სულ 43 სიმღერა სრულდება და ფუჯი ტვ-ის პირდაპირი ჩართვით ყველას შეუძლია კონცერტის თვალყურის დევნება. == კულტურა == იაპონური კულტურა მნიშვნელოვნად განვითარდა თავისი წარმოშობიდან. თანამედროვე კულტურა აერთიანებს აზიურ, ევროპულ და ჩრდილოეთამერიკულ გავლენას. ტრადიციული იაპონური ხელოვნება მოიცავს ისეთ დარგებს, როგორებიცაა კერამიკის, ტექსტილის, ლაქის, ხმლებისა და თოჯინების დამზადება; [[ბუნრაკუ]]ს, [[კაბუკი]]ს, [[ნოო]]ს წარმოდგენები, [[ტრადიციული იაპონური ცეკვა|ცეკვა]] და რაკუგო, ასევე, სხვა ტრადიციები, მაგალითად, [[იაპონური ჩაის ცერემონია|ჩაის ცერემონია]], [[იკებანა]], [[იაპონური საბრძოლო ხელოვნებები|საბრძოლო ხელოვნებები]], [[შიოდო|კალიგრაფია]], [[ორიგამი]], [[ონსენი]], [[გეიშა]] და თამაშები. იაპონიას გააჩნია როგორც მატერიალური, ისე არამატერიალური კულტურული მახასიათებლებისა და ეროვნული საგანძურის დაცვისა და ხელშეწყობის განვითარებული სისტემა.<ref>{{cite web|url=http://www.bunka.go.jp/english/index.html|title=Administration of Cultural Affairs in Japan|publisher=Agency for Cultural Affairs|accessdate=May 11, 2011}}</ref> [[მსოფლიო მემკვიდრეობა|იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის]] სიაში შედის [[იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები იაპონიაში|19 იაპონური ძეგლი]], რომელთაგან 15 კულტურული მნიშვნელობისაა.<ref name="unesco1">{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/statesparties/jp|title=Japan&nbsp;– Properties Inscribed on the World Heritage List|publisher=UNESCO|accessdate=July 5, 2011}}</ref> == ტრანსპორტი == იაპონიას ვრცელი გზა აქვს.<ref>Pollack, Andrew (March 1, 1997). [https://www.nytimes.com/1997/03/01/world/japan-s-road-to-deep-deficit-is-paved-with-public-works.html "Japan's Road to Deep Deficit is Paved with Public Works"]. ''The New York Times''.</ref> ძირითადი სატრანსპორტო საშუალებაზე დაგებულია 1.2 მილიონი კილომეტრი (0.75 მილიონი მილი)  გზა<ref>[https://web.archive.org/web/20110427071603/http://www.stat.go.jp/english/data/handbook/c09cont.htm "Transport"]. Statistical Handbook of Japan 2007. Statistics Bureau. Archived from the original on April 27, 2011. Retrieved March 2, 2014.</ref>. 2012 წლის მდგომარეობით, იაპონიას აქვს დაახლოებით 1 215 000 კილომეტრზე  (755 000 მილი) გადაჭიმული გზა, რომელიც მოიცავს: 1 022 000 კილომეტრი (635 000 მილი) ქალაქის, სოფელსა და ქალაქს შორის დამაკავშირებელი გზა; 129 000 კილომეტრი (80 000 მილი) იდეალური გზა; 55 000 კილომეტრი (34 000 მილი) ეროვნული მაგისტრალი და 8050 კილომეტრი (5000 მილი) ეროვნული [[ავტომაგისტრალი]]. მაღალსიჩქარიანი, გაყოფილი, შეზღუდულ საგზაო მისადგომზე ფასიანი გზები აკავშირებს დიდ ქალაქებს ჰონშუზე, შიკოკუსა და კიუშუსთან (ჰოკაიდოს აქვს ცალკე ქსელი). აქ, მანქანების ღირებულება საკმაოდ დაბალია; მანქანის საკუთრების საფასური და საწვავის გადასახადი გამოიყენება ენერგოეფექტურობის გასაძლიერებლად. თუმცა, ყველა დისტანციური მოგზაურობის მხოლოდ 50 პროცენტზე, მანქანის გამოყენება ყველაზე დაბალია G8–ის ყველა ქვეყანაში 1987 წლის პრივატიზაციიდან, ათობით იაპონური სარკინიგზო კომპანია კონკურენციას უწევს რეგიონალურ და ადგილობრივ სამგზავრო სატრანსპორტო ბაზრებში; მთავარი კომნაპინები მოიცავს შვიდ JR საწარმოებს, კინტეცუს, სეიბუს რკინიგზას და კეიოს კორპორაციას. დაახლოებით 250 სიჩქარით, შინკანსენის მატარებლები უკავშირდება მთავარ ქალაქებს. ზოგადად, იაპონური მატარებლები ცნობილია მათი უსაფრთხებითა და პუნქტუალობით. ტოკიოსა და [[ნაგოია]]ს შორის შენდება ახალი მაგნიტური საკიდარის ხაზი სახელად ჩო შინკანსენი, რომელის მშენებლობაც 2027 წლისათვის უნდა დასრულდეს. <ref>[https://web.archive.org/web/20101026015533/http://www.asahi.com/english/TKY201004290320.html "Maglev launch to be delayed to 2027"]. Asahi Shimbun. April 30, 2010. </ref> იაპონიაში 175 აეროპორტია. ჰანედას აეროპორტი ტოკიოში, უმსხვილეს შიდა აეროპორტს წარმოადგენს, ის აზიის მეორე ყველაზე დაკავებული აეროპორტია<ref>[https://web.archive.org/web/20110111152406/http://www.airports.org/cda/aci_common/display/main/aci_content07_c.jsp?zn=aci&cp=1-5-212-218-222_666_2__ "Year to Date Passenger Traffic"]. Airports Council International. November 11, 2010. </ref>. ყველაზე დიდი საერთაშორისო აეროპორტია: ნარიტას საერთაშორისო აეროპორტი, კანსაიის საერთაშორისო აეროპორტი და ჩოუენტ ცენტრაირის საერთაშორისო აეროპორტი. ნაგოიას პორტი ქვეყნის უდიდესი და ყველაზე დატვირთული ნავსადგურია, რომელიც იაპონიის სავაჭრო ღირებულების 10 პროცენტს შეადგენს. <ref>[https://web.archive.org/web/20101130050032/http://www.port-of-nagoya.jp/english/about_port.htm "Port Profile"]. Port of Nagoya</ref> == ენები == იაპონიაში მცხოვრები მოსახლეობის 99 %-ზე მეტი იაპონურად საუბრობს, როგორც მათი პირველი ენა. იაპონელები წერის დროს იყენებენ კანჯის (ჩინურ იეროგლიფებს) და კანას ორ კომპლექტს (სილაბური, რომელიც ემყარება კურსურ დამწერლობას და კანჯის რადიკალს), აგრეთვე [[ლათინური დამწერლობა|ლათინურ ანბანს]] და [[არაბული ციფრები|არაბულ ციფრებს]].<ref>Miyagawa, Shigeru. [http://web.mit.edu/jpnet/articles/JapaneseLanguage.html "The Japanese Language"]. Massachusetts Institute of Technology. Retrieved January 16, 2011</ref> ზოგადად, კერძო და საჯარო სკოლებში მოსწავლეებს მოეთხოვებათ ისევე, როგორც იაპონური ენის გაკვეთილების გავლა, ასევე ინგლისურენოვანი კურსების აღება. იაპონურის გარდა, რიუკუას ენები (ამამი, კუნგიამი, ოკინავა, მიაკო, იაეიამა, იონაგუნი), იაპონური ენების ოჯახის ნაწილია, რომელზეც საუბრობენ რიუკის კუნძულებზე. ქვეყანაში, რამდენიმე ბავშვი თუ სწავლობს ამ ენებს<ref>Heinrich, Patrick (January 2004). "Language Planning and Language Ideology in the Ryūkyū Islands". ''Language Policy''. '''3''' (2): 153–179. doi:[https://link.springer.com/article/10.1023/B:LPOL.0000036192.53709.fc 10.1023/B:LPOL.0000036192.53709.fc]</ref>, ამიტომ ბოლო წლებში ადგილობრივი ხელისუფლება ცდილობდა ტრადიციული ენების შესახებ ცნობიერების ამაღლებას. რეგიონში, ასევე საუბრობენ ოკინავას იაპონურ დიალექტზე. აინუს ენა, უკვე მომაკვდავი ენაა, ვინაიდან ჰოკაიდოში მხოლოდ რამდენიმე მოხუციღა საუბრობს. == განათლება == დაწყებითი და საშუალო სკოლები და უნივერსიტეტები, 1872 წელს მეიჯის რესტავრაციის შედეგად დაინერგა. 1947 წლიდან, აუცილებელი განათლება იაპონიაში მოიცავს დაწყებით და არასრული საშუალო სკოლას (7, 8, 9 კლასები), რომელიც ერთად ცხრა წელი გრძელდება (6 წლიდან-15 წლამდე). ფაქტობრივად ყველა მოსწავლე განათლებას აგრძელებს სრულ საშუალო სკოლაში (ჩვეულ. მოიცავს 10-12 კლასს) სამი წლით. იაპონიაში, ორ, უმაღლესი რანგის უნივერსიტეტს წარმოადგენს ტოკიოს უნივერსიტეტის და კიოტოს უნივერსიტეტი. მეორე მსოფლიო ომის შემდგომ ქვეყანაში ცენტრალურ ნაწილს თამაშობდა ქვეყანაში განათლების სისტემის რეგენერაცია, როდესაც ამოქმედდა განათლების ფუნდამენტური და სასკოლო განათლების კანონი. ამ უკანასკნელმა კანონმა განსაზღვრა სტანდარტული სასკოლო სისტემა. 2016 წლის, აპრილში, სხვადასხვა სკოლამ დაიწყო სასწავლო წელი დაწყებითი სკოლითა და არასრული საშუალო სკოლით, რომელიც ინტეგრირებულია ერთ ცხრა წლიან სავალდებულო სკოლაში. განათლების, კულტურის, სპორტის, მეცნიერების და ტექნოლოგიების სამინისტრო გეგმავს, ამ სისტემის დანერგვას მთელს ქვეყანაში. [[ფაილი:Photographer taking a group photograph of smiling students in front of the Tokyo station, Marunouchi, Japan.jpg|მარცხნივ|მინი|377x377პქ]] [[OECD]]–ის მიერ კოორდინირებული საერთაშორისო სტუდენტური შეფასების პროგრამა ამჟამად იაპონიის 15 წლის ასაკის ბავშვთა ცოდნასა და უნარებს მსოფლიოში საუკეთესოთა შორის მესამე ადგილზე აფასებს.<ref>[https://gpseducation.oecd.org/CountryProfile?plotter=h5&primaryCountry=JPN&treshold=10&topic=PI "Japan – Student performance (PISA 2015)"]. OECD.</ref> იაპონია OECD– ის ერთ – ერთი ყველაზე სრულყოფილი ქვეყანაა ლიტერატურის კითხვის, მსთემატიკის და მეცნიერების საკითხებში, საშუალო ქულის შეფასებით 529. OECD-ის ქვეყნებს შორის მსოფლიოში ყველაზე განათლეული სამუშაო ძალა იაპონიას ჰყავს. 2015 წელს იაპონიის სახელმწიფო ხარჯებმა განათლებაზე შეადგინა მისი მშპ-ს მხოლოდ 4.1 პროცენტი, OECD-ის საშუალო 5.0 პროცენტიანი მაჩვენებლით.<ref>[https://gpseducation.oecd.org/Content/EAGCountryNotes/JPN.pdf "Japan" (PDF)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200809062712/https://gpseducation.oecd.org/Content/EAGCountryNotes/JPN.pdf |date=2020-08-09 }}. OECD</ref> ქვეყნის მაღალკვალიფიციური და გამოცდილი პირების დიდი ნაწილი დიდწილად პასუხისმგებელია იაპონიის ომისშემდგომ ეკონომიკურ ზრდას შუწყონ ხელი. 2017 წელს, ქვეყანა მესამე ადგილზე დასახელდა 25-დან 64 წლამდე ასაკის პირთა პროცენტული მაჩვენებელით, რომელთაც საშუალო საფეხურის განათლება 51 პროცენტით მიიღეს. ამის გარდა, 25-დან 34 წლამდე ასაკის იაპონელთა 60,4 პროცენტს აქვს უმაღლესი განათლების კვალიფიკაცია, ხოლო ბაკალავრის ხარისხს ფლობს 25-დან 64 წლამდე ასაკის იაპონელების 30,4 პროცენტი, OECD-ში იგი, მეორე ადგილზეა სამხრეთ კორეის შემდეგ. == ჯანმრთელობა == სამედიცინო მომსახურება, ეროვნული და ადგილობრივი მთავრობის მიერ არის უზრუნველყოფილი. პირადი სამედიცინო მომსახურებისთვის გადახდა შესაძლებელია ჯანმრთელობის საყოველთაო დაზღვევის სისტემის მეშვეობით, რომელიც სამთავრობო კომიტეტის მიერ დაწესებულ გადასახადებზე უზრუნველყოფს წვდომის თანაბარ შესაძლებლობას. ადამიანებს, ვისაც დაზღვევა არ აქვთ მეპატრონესთან პირდაპირი დაკავშირების მეშვეობით შესაძლებელია მონაწილეობა მიიღონ ჯანმრთელობის დაზღვევის ეროვნულ პროგრამაში, რომელსაც ადგილობრივი მთავრობები ახორციელებენ. 1973 წლიდან, მთავრობის დაფინანსებით, ყველა ხანში შესულ ადამიანს აქვს დაზღვევა. იაპონიას [[თვითმკვლელობა|თვითმკვლელობის]] მაღალი მაჩვენებელი აქვს. 30 წლამდე მყოფი ადამიანთათვის სიკვდილის მთავარ გამომწვევ მიზეზს თვითმკვლელობა წარმოადგენს; ასევე ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან საზოგადოებრივ ჯანმრთელობის პრობლემას მოწევა წარმოადგენს. ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციაში იაპონიას დაბალი მაჩვენებელი აქვს გულის დაავადებებზე და განვითარებულ მსოფლიოში ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი აქვს დემენციაზე (შეძენილი (და არა თანდაყოლილი) ჭკუასუსტობა). == ხელოვნება და არქიტექტურა == [[ფაილი:Interior of the Tokyo International Forum Glass Building, Japan.jpg|მინი]] იაპონური, უზარმაზარი ხის სკულპტურები და ნახატები, ამ ქვეყნის ხელოვნების ისტორიის ანტიკურობაზე მეტყველებს, ვინაიდან ყველაზე ადრე შესრულებული ფიგურული ნახატები ძვ.წ 300 წლით თარიღდება. იაპონიის ხელოვნების ისტორია სინთეზურად გვაჩვენებს კონკურენციას ადგილობრივ, იაპონურ ესთეთიკასა და იმპორტირებულ იდეებს შორის. ევროპული და იაპონური ხელოვნების ერთმანეთზე ზემოქმედება ძალიან საყურადღებო იყო. მაგალითად ukiyo-e-ს ანაბეჭდები, რომელმაც XIX საუკუნეში ჯაფონიზმის სახელით ცნობილ მოძრაობაში დაიწყო ექსპორტი. ეს, მნიშვნელოვან გავლენას ახდენდა დასავლეთში თანამედროვე ხელოვნების განვითარებაზე, განსაკუთრებით კი პოსტ-იმპრესიონიზმზე. იაპონური მანგა, XX საუკუნეში განვითარდა და მსოფლიოს მასშტაბით გახდა პოპულარული. იაპონური არქიტექტურა კომბინაციას წარმოადგენს ადგილობრივსა და სხვა ქვეყნის გავლენას შორის. იგი, ტიპურ, ტრადიციულ შენობებს განასახიერებდა ხის კონსტრუქციებით, ოდნავ ამაღლებული ადგილზე, კრამიტით დაფარული სახურავებით. იესეს სალოცავები, იაპონური არქიტექტურის პროტოტიპად არის მიჩნეული. მეტწილად ხისს, ტრადიციულ საცხოვრებლებსა და მრავალი ტაძრის შენობაში ჩანს ტატამისათვის საჭირო ნივთები და მოძრავი კარი, რომელიც არღვევს ოთახებსა და შიდა და გარე სივრცეებს შორის არსებულ განმასხვავებელ ნიშნებს. თუმცა, XIX საუკუნიდან, იაპონიაში კონსტრუქციებსა და დიზაინში გაერთიანდა ძირითადად ვესტერნული, მოდერნისტული და პოსტ-მოდერნისტული არქიტექტურის სტილი. დასავლელ არქიტექტორებთან მიღებული სწავლის შემდეგ დაბრუნებულმა არქიტექტორებამ იაპონიაში შემოიტანეს მოდერნიზმის საერთაშორისო სტილი. ჯერ კიდევ მეორე მსოფლიო ომი არ იყო დასრულებული, რომ იაპონელმა არქიტექტორებმა საერთაშორისო სცენაზე შთაბეჭდილება მოახდინეს, პირველ რიგში, ისეთი დიზაინერების ნამუშევრებით, როგორიცაა კენზი ტანგი, შემდეგ კი მეტაბოლიზმის მსგავსი მოძრაობების მეშვეობით. == დღესასწაულები == იშინ-დენშინი (以心伝心) არის იაპონური იდიომი, რომელიც აღნიშნავს ინტერპერსონალური კომუნიკაციის ერთგვარ ფორმას, გაუგებარი ურთიერთგაგების საშუალებით. ისაგიოსა (潔さ) არის გარდაცვალების სიმშვიდით მიღების სათნოების უნარი. ალუბლის ყვავილობა არის ისაგიოსის სიმბოლო, სამყაროს წუთიერობის აღქმის თვალსაზრისით. ჰენსეი არის იაპონიის კულტურის ცენტრალური იდეა, რომელიც გულისხმობს საკუთარი შეცდომის აღიარებას და გაუმჯობესების დაპირებას. კოტოდამა (言霊) მიმართულია იაპონელების რწმენისაკენ, სიტყვებსა და სახელებში მისტიური ძალის არსებობის შესახებ. იაპონიაში უამრავი ყოველწლიური ფესტივალია, რომელსაც უწოდებენ იაპონელების მაცურს (祭). ზოგადად, იაპონიისათვის განსაკუთრებული საფესტივალო დღეები არ არსებობს. თარიღები განსხვავდება რეგიონიდან რეგიონამდე ტერიტორიებზე. კონკრეტულ რეგიონშიც კი, ფესტივალის დღეები ტრადიციულ დღესასწაულებს ეხმიანება, როგორიცაა სეცუბუნ ან ობონი. ოფიციალურად, იაპონიას აქვს 16 ეროვნული, მთავრობის მიერ აღიარებული დღესასწაული. აქ, 1984 წლიდან,  საზოგადოებრივი დღესასწაულები, საჯარო დღესასწაულების სასამართლოს მიერ არის რეგულირებული. 2000 წლის დასაწყსიში, დანერგა ბედნიერი ორშაბათის სისტემა, რომელმაც რიგი ეროვნული დღესასწაულები ორშაბათს გადაიტანა  გრძელი უქმეების მოპოვების მიზნით. იაპონიაში ეროვნულ დღესასწაულს წარმოადგენს ახალი წელი, პირველ იანვარს. სრულწლოვნების მიღწევის დღეს აღნიშნავენ იანვრის მეორე ორშაბათს. 11 თებერვალს ერპვნული ფონდის დღე. 23 თებერვალს იმპერატორის დაბადების დღე. 20 ან 21 მარტს გაზაფხულის ბუნიობის დღე. 29 აპრილს - Shōwa-ს დღე. 3 მაისი, კონსტიტუციის მემორიალის დღე. 4 მაისი, მცენარეულობის დღე. 5 მაისს, ბავშების დღე ივლისის მესამე ორშაბათს, საზღვაო ფლოტის დღე 11 აგვისტო, მთების დღე სექტემბრის მესამე ორშაბათ, ასაკის პატივისცემის დღე 23 ან 24 სექტემბერს, შემოდგომის ბუნიობა ოქტომბრის მეორე ორშაბათს, ჯანმრთელოპბის და სპორტის დღე 3 ნოემბერი, კულტურის დღე 23 ნოემბერი, შრომისათვის მადლიერების დღე. == საკვები == [[ფაილი:Japanese Cuisine Kaiseki Ryori 1.jpg|მინი|279x279პქ]] იაპონური სამზარეულოსათვის მთავარ აქცენტს სეზონური საკვები, მაღალი ხარისხის ინგრედიანტები და წარდგენა წარმოადგენს. იაპონურ სამზარეულო სთავაზობს რეგიონალური სპეციალისტების ვრცელ არჩევანს, რომ გამოიყენონ ტრადიციული რეცეპტები და ადგილობრივი ინგრედიანტები. ზღვის პროდუქტები და იაპონური ბრინჯი ან ატრია წარმოადგენს მთავარ პროდუქტებს იაპონურ სამზარეულოში, რა თქმა უნდა ზღვის პროდუქტები კომბინირებული დაშისთან, სოიოს სოუსთან, მირინთან, ძმართან, შაქართან და მარილთან ერთად. კერძიბი უცხოური საჭმელისგან არის ინსპირირებული - ფაქტობრივად ჩინური საჭმელიდან - მაგალითად რამენი და გიოზა, ასევე ისეთი საჭმელები როგორიცაა სპაგეტი,  კერი (თევზის ან ხორცის ცხარე საწებელი) და ჰამბურგერი. გადმოიღეს აღნიშნული საჭმელები, თუმცა შეცვალეს იაპონური გემოებითა და ინგრედიენტებით. იაპონური კერი, იაპონიაში შეიტანეს ბრიტანული ინდოეთიდან, მას ისე ფართოდ მოიხმარენ, რომ შეგვიძლია ტრადიციული კერძიც კი ვუწოდოთ. ტრადიციულ იაპონურ ტკბილეულს წარმოადგენს ვაგაში. ისინი, აქტიურად იყენებენ ისეთ ინგრედიენტებს როგორიცაა წითელი პასტას მარცვლები და მოჩი. უფრო თანამედროვე გემოებში შედის მწვანე ჩაი ნაყინით. [[ფაილი:Japanese Cuisine Kaiseki Ryori 3.jpg|მარცხნივ|მინი]] ცნობილ იაპონურ სასმელებში შედის საკეც (იაპონური ალკოჰოლური სასმელი ნიჰონსიუ), რომელიც მოდუღული ბრინჯის სასმელს წარმოადგენს, ის ჩვეულებრივ შეიცავს 14–17 % ალკოჰოლს და მზადდება ბრინჯის მრავალჯერადი დუღილის შედეგად. ლუდის დუღილი იაპაონიაში XVII საუკუნის ბოლოს დაიწყო. მწვანე ჩაის აწარმოებენ იაპონიაში და ამზადებენ სხვადსხვანაირ ფორმით, მაგალითად როგორიცაა მაჩა, რომელიც  გამოიყენება იაპონიის ჩაის ცერემონიაში. == რესურსები ინტერნეტში == *[[იაპონიის ქალაქების კულტურა ედოს პერიოდში]] *[https://www.japan.travel/en/ იაპონიის ეროვნული ტურიზმის ორგანიზაცია] == სქოლიო == {{სქოლიო|3}} {{commons|Japan|იაპონია}} {{დ8}} {{აზიის ქვეყნები}} {{მონარქიები}} [[კატეგორია:იაპონია|*]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:კუნძულოვანი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:დიდი რვიანის ქვეყნები]] [[კატეგორია:კონსტიტუციური მონარქიები]] [[კატეგორია:სამეფოები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] 71pyq5x4kxhh04pv1d4z57gn8hmn4vz 0 3850 4411402 4286147 2022-08-27T14:17:20Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Amierkavkasia.png|thumb|250px|ამიერკავკასიის ქვეყნები]] '''სამხრეთი კავკასია''' — [[რეგიონი]], რომელიც მდებარეობს [[შავი ზღვა|შავი ზღვისა]] და [[კასპიის ზღვა|კასპიის ზღვას]] შორის და მოიცავს [[საქართველო]]ს, [[სომხეთი]]სა და [[აზერბაიჯანი]]ს ტერიტორიებს. სხვადასხვა წყაროში სამხრეთ კავკასიის სინონიმია [[ამიერკავკასია]], რომელიც შემდეგნაირად არის განმარტებული: ამიერკავკასია არის [[კავკასიონის ქედი]]ს სამხრეთი რეგიონი. ამიერკავკასიას განეკუთვნება კავკასიონის სამხრეთ კალთის უმეტესი ნაწილი. [[კოლხეთის დაბლობი|კოლხეთისა]] და [[მტკვარ-არაქსის დაბლობი|მტკვრის]] მთათაშორისი ბარი, ამიერკავკასიის მთიანეთი, [[თალიშის მთები|თალაშის მთები]] და [[ლენქორანის დაბლობი]]. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] პოლიტიკური ტერმინოლოგიით „ამიერკავკასია“ (Закавка́зье) [[რუსული ენა|რუსულიდან]] მოდის და ნიშნავს კავკასიონის ქედს მიღმა არსებულს. დღეს ფართოდ გამოიყენება უფრო ნეიტრალური ტერმინი – სამხრეთი კავკასია. პოლიტიკურად იგი მოიცავს სამ დამოუკიდებელ სახელმწიფოს – სომხეთს, აზერბაიჯანსა და საქართველოს. ==ეტიმოლოგია== ზოგიერთი [[მეცნიერი]]ს აზრით, კავკასიის რეგიონი ანუ „კავკასია“, რომელიც მოიცავს ტერიტორიას კავკასიონის ჩრდილოეთით და სამხრეთით, ამ ქედის ბერძნულ სახელს „კაუკასოს“ უკავშირდება. თავად ბერძნული „კაუკასოს“ კი ძველი ირანული „კაპკაჰ“ სახელწოდებისაგან უნდა მომდინარეობდეს, რაც „დიდმთას“ ნიშნავს. სამხრეთ კავკასია არ არის ერთადერთი ტერმინი, როლითაც აღინიშნება კავკასიონის ქედის სამხრეთ ნაწილი. წარსულში, აქტიურად გამოიყენებოდა და დამკვიდრებული იყო ტერმინი „ტრანსკავკასია“. ქართველი ენათმეცნიერი [[თამაზ გამყრელიძე]] ამ საკითხთან დაკავშირებით წერს: {{ციტატა|ამიერკავკასიას“ დასავლურ ენებზე ჩვეულებრივ „ტრანსკავკასიას“ უწოდებენ, რაც რუსულ „Закавказье“-ს თარგმანს წარმოადგენს, ლათინური „ტრანს-“ თავსართის გამოყენებით რუსული „за-“ პრეფიქსის შესაბამისად. „ტრანსკავკასია“ – „Закавказье“, მაშასადამე, ნიშნავს „კავკასიის ქედის, კავკასიონის მიღმა ტერიტორიას“, რაც ქართულად როგორც „იმიერკავკასია“ გადმოითარგმნება. კავკასიონის ქედის სამხრეთით მდებარე ტერიტორიის „ტრანსკავკასია“ – „Закавказье“ (ე.ი. „იმიერკავკასია“) ტერმინით აღნიშვნა გულისხმობს საქართველოს, სომხეთისა და აზერბაიჯანის მომცველი ამ ტერიტორიის დანახვას და სახელდებას ჩრდილოეთიდან, „კავკასიის“ სამხრეთი ნაწილის შეფასებას „ჩრდილოელი დამკვირვებლის თვალით“, რის გამოც ეს ტერმინი გარკვეულ პოლიტიკურ, ასე ვთქვათ, „კოლონიურ“ შეფერილობას იძენს. კავკასიის რეგიონი ანუ „კავკასია“, რომელიც მოიცავს ტერიტორიას კავკასიონის ჩრდილოეთით და სამხრეთით, ამ ქედის ბერძნულ „კაუკასოს“ სახელს უკავშირდება. თავად ბერძნული „კაუკასოს“ ტერმინი ძველი ირანული „კაპკაჰ“ სახელწოდებისაგან უნდა მომდინარეობდეს, რაც „დიდ მთას“ ნიშნავს. ამგვარად, „კავკასია“ გეოგრაფიულად წარმოადგენს გარკვეულ ტერიტორიას შავ ზღვასა და კასპიის ზღვას შორის, რომელსაც კავკასიონის ქედი ორ ნაწილად ჰყოფს – ჩრდილოეთ კავკასიად და სამხრეთ კავკასიად. „კავკასიის“ სამხრეთ ნაწილს ჩვენ ქართულად სავსებით ბუნებრივად „ამიერკავკასიას“, ანუ კავკასიის ქედის „აქეთ“, „ამიერ“ მდებარე რეგიონს ვუწოდებთ. ამისგან განსხვავებით, რუსულ და დასავლურ სიტყვახმარებაში ჩრდილოეთ კავკასიას „Северный Кавказ“-ს უწოდებენ, ხოლო კავკასიის სამხრეთ ნაწილს ლოგიკურად მოსალოდნელი და გეოგრაფიულად გამართლებული „Южный Кавказ“-ის ნაცვლად გარკვეული პოლიტიკური ორიენტაციის მქონე „Закавказье“ – „ტრანსკავკასია“ (ე.ი. „იმიერკავკასია“) ტერმინით აღნიშნავენ. ყოველივე ამის გათვალისწინებით, ტერმინი „ტრანსკავკასია“ – „Закавказье“ მიზანშეწონილია ამ ენებში შეიცვალოს პოლიტიკურად ნეიტრალური და გეოგრაფიულად ზუსტი ტერმინებით „ჩრდილო კავკასია“ – „Северный Кавказ“, „North Caucasus“ და „სამხრეთ კავკასია“ – „Южный Кавказ“, „South Caucasus“; ქართულში „სამხრეთ კავკასია“ ტერმინის პარალელურად შესაძლებელია ტრადიციული „ამიერკავკასიაც“ ვიხმაროთ (საქართველოს, სომხეთისა და აზერბაიჯანის მომცველი ტერიტორიის აღსანიშნავად). ეს საკითხი არაერთხელ დასმულა ჩვენს მიერ სხვადასხვა საერთაშორისო სამეცნიერო-პოლიტიკურ კონფერენციებზე კავკასიის შესახებ და დადებითად იქნა აღქმული აღნიშნული ფორუმების მონაწილეთა მიერ. ამასთანავე უნდა ითქვას, რომ ტრადიციული ტერმინები „ტრანსკავკასია“ – „Закавказье“ იმდენად ფეხმოკიდებულია საერთაშორისო სიტყვახმარებაში, რომ მათ ნაცვლად ტერმინ „სამხრეთ კავკასიის“ დამკვიდრებას, ალბათ, გარკვეული დრო დასჭირდება. დროდადრო უნდა შეიცვალოს უცხოურ ორგანიზაციათა ამიერკავკასიასთან დაკავშირებული პროექტების ტერმინოლოგია: „ტრანსკავკასია“ – „Закавказье“ ტერმინის ნაცვლად უნდა იხმარებოდეს ტერმინი „სამხრეთ კავკასია“, „Южный Кавказ“, „South Caucasus“. ტერმინი „ტრანსკავკასიური“ (მაგალითად, „ტრანსკავკასიური მაგისტრალი“) დარჩება მხოლოდ მთელს „სამხრეთ კავკასიაში“ გამავალი გამჭოლი გზის, დერეფნის აღსანიშნავად აღმოსავლეთ– დასავლეთის (ან დასავლეთ–აღმოსავლეთის) მიმართულებით (ლათინური წინდებული „ტრანს“ - გარდა „იმიერ“ მნიშვნელობისა, რუს. „за-“, გამოხატავს აგრეთვე მნიშვნელობებს: „-ში“, „გასწვრივ“, რუს. „через“, „сквозь“, შდრ. ტერმინები „ტრანსატლანტიკური“, „ტრანსციმბირული“ და სხვ.). ამგვარი ტერმინოლოგიური დაზუსტება „კავკასიის“ მიმართ მით უფრო საგულისხმოა დღეს, როდესაც კონცეფცია „მშვიდობიანი კავკასიისა“ და კავკასიაში „კულტურათა დიალოგის“ შესახებ უკვე საერთაშორისო ჟღერადობას იძენს და მსოფლიო პოლიტოლოგიურ კონცეფციებში თვალსაჩინო ადგილს იმკვიდრებს როგორც ანტითეზა დასავლეთში გავრცელებული თეორიისა კავკასიის რეგიონში „ცივილიზაციათა შეტაკების“ თაობაზე. ტერმინი „ტრანსკავკასია“ და „ტრანსკავკასი“ დასავლურ ენებში არის რუსული სიტყვის „ზაკავკაზიეს“ თარგმანი, რომელიც აღნიშნავს „კავკასიის მიღმა ტერიტორიებს}} ==გეოგრაფია== სამხრეთ კავკასია პატარა, მაგრამ მჭიდროდ დასახლებული რეგიონია, [[კავკასიონი|კავკასიონის]] სამხრეთ ნაწილში. კავკასიონის მაღალმთიანი რეგიონი ძირითადად საქართველოს შემადგენლობაში შედის, აღმოსავლეთით აზერბაიჯანი, ხოლო სომხეთი საქართველოდან სამხრეთით მდებარეობს, რომლიც ასევე მაღალმთიან პლატოზეა განლაგებული. მთების ჯამური ფართობი 186100 კვადრატული კილომეტრია. ჩრდილოეთიდან სამხრეთ კავკასია შემოსაზღვრულია რუსეთით, აღმოსავლეთით კასპიის ზღვით, სამხრეთით [[ირანი]]თა და [[თურქეთი]]თ, ხოლო დასავლეთით შავი ზღვით. ==ისტორია== [[ფაილი:Ru transcaucasia1922.png|thumb|[[ამიერკავკასიის სფსრ]] დროშა, [[1922]]]] ===პრეისტორია=== სამხრეთ კავკასიასთან დაკავშირებით ცნობები ძვ. წ. V საუკუნეში [[ჰეროდოტე]]სთან გვხვდება, რომელმაც აღწერა კოლხები და მათ მუქკანიანი [[ეგვიპტელები]] უწოდა. ასევე, ძველი ბერძენი გეოგრაფი [[სტრაბონი]], უკვე მოგვიანებით სამხრეთ კავკასიის ტერიტორიაზე მცხოვრებლებს აღწერს და აღნიშნავს, რომ ისინი კავკასიას უწოდებდნენ „კასპიას“. XIX საუკუნემდე სამხრეთი კავკასია პოლიტიკური, რელიგიური და კულტურული ქიშპის არენა იყო. ისტორიის მანძილზე რეგიონი სხვადასხვა იმპერიის შემადგენლობაში შედიოდა. მათ შორის იყვნენ [[აქემენიანთა იმპერია|აქემენიანები]], [[ნეო-ასურული იმპერია]], [[პართია]], [[რომის იმპერია|რომი]], [[სასანიანები]], [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტია]], [[მონღოლთა იმპერია|მონღოლეთი]], [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალები]], [[ირანი]] ([[სეფიანთა იმპერია|სეფიანები]], [[აფშარიდების იმპერია|აფშარიდები]], [[ყაჯარების იმპერია|ყაჯარები]]) და [[რუსეთის იმპერია]]. თითოულმა მათგანმა საკუთარი აღმსარებლობითა და კულტურით საკუთარი კვალი დატოვეს. ისტორიის უმეტესობა სამხრეთ კავკასიამ ირანის ტერიტორიებზე დაფუძნებული იმპერიების მმართველობის ქვეშ გაატარა, შესაბამისად ის დიდი ხნის განმავლობაში „ირანული სამყაროს“ ნაწილად მიიჩნეოდა. თანამედროვე კავკასიის ისტორიული სათავეები XVII საუკუნის შუა ხანებში უნდა ვეძებოთ. ამ დროისათვის უკვე გამოიკვეთა ის სამი რეგიონს გარეთა გეოპოლიტიკური ძალა, რომლებიც საუკუნეების განმავლობაში ერთმანეთს უპირისპირდებოდნენ კავკასიაზე გავლენის მოსაპოვებლად: თურქეთი, ირანი და რუსეთი. [[1555]] წელს [[ამასიის ზავი]]თ ოსმალეთმა და ირანმა სამხრეთ კავკასია შუაზე გაიყვეს, [[1557]] წელს კი რუსეთმა, [[ყაზანის სახანო|ყაზანის]]ა და ასტრახანის სახანოების დაპყრობის ([[1552]] და [[1556]] წლები) შემდეგ თერგზე ციხე ჩადგა. რაც შეეხება კავკასიის ქვეყნებს, აქ მეტ-ნაკლებ სახელმწიფოებრივ დამოუკიდებლობას ქართული სამეფო-სამთავროები ინარჩუნებდნენ. თანამედროვე აზერბაიჯანის და სომხეთის ტერიტორიაზე მუსლიმური სახანოები არსებობდა, რომლებიც ირანს ემორჩილებოდნენ, ოსმალეთის გაძლიერების პერიოდებში კი მის დაქვემდებარებაში გადადიოდნენ. ===რუსეთის მმართველობა=== [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] დასაწყისში ორი დიდი ომის შემდეგ, რომელსაც რუსეთ-სპარსეთის ომი ეწოდა ([[რუსეთ-ირანის ომი (1804-1813)|1804-1813]] და [[რუსეთ-ირანის ომი (1826-1828)|1826-1828]]), რუსეთის იმპერიამ დაიპყრო სამხრეთ კავკასიის უმეტესი ნაწილი. [[გულისტანის საზავო ხელშეკრულება|გულისტანის საზავო ხელშეკრულებით]], რომელიც [[1804]]-[[1813]] წლის ომს მოჰყვა, ირანმა დაკარგა [[დაღესტანი]] და საქართველოს აღმოსავლეთი, ასევე ამჟამინდელი აზერბაიჯანის რესპუბლიკის უმეტესი ნაწილი. [[თურქმენჩაის ზავი]]ს შემდეგ კი, რომელიც [[1826]]-[[1828]] წლების ომს მოჰყვა, ირანმა დაკარგა ამჟამინდელი სომხეთის ტერიტორია. [[1828]]-[[1829]] წლის ომის შემდეგ, ოსმალთა იმპერიამ რუსეთს დათმო დასავლეთ საქართველო ([[ბათუმი]]ს გარდა). [[1844]] წელს ამჟამინდელი საქართველო, სომხეთი და აზერბაიჯანის რესპუბლიკა, ერთად მოექცა რუსეთის იმპერიაში. მოგვიანებით [[1877]]-[[1878]] წლებში რუსეთ-თურქეთის ომის შემგომ პერიოდში რუსეთმა სამხრეთ კავკასიის უკიდურესი სამხრეთ-დასავლეთის ტერიტორიაც მოიპოვა და ყარსის ოლქში გააერთიანა. პარალელურად რუსეთი სრულად გაბატონდა ჩრდილოეთ კავკასიაშიც [[1859]] წელს მან საბოლოოდ გატეხა აღმოსავლეთ კავკასიის მთიელთა წინააღმდეგობა, რომელიც [[შამილი|შამილის]] ხელმძღვანელობით მიმდინარეობდა, ხოლო 1864 წელს — დასავლეთ კავკასიის მთიელთა საბოლოო დამარცხებაც შესძლო. ჩერქეზთა დიდი ნაწილი თავის სამშობლოდან ოსმალეთის იმპერიაში გადასახლდა. თუმცა გადასახლებულთა დიდი ნაწილი გზაში დაიღუპა. მთელი კავკასია რუსეთის მმართველობის ქვეშ აღმოჩნდა. რუსეთის მიერ კავკასიის დაპყრობას მოსდევდა ეთნიკური სურათის შეცვლა. ===თანამედროვე ეპოქა=== რუსეთის იმპერიის დაშლის შემდეგ [[1918]] წელს, სამხრეთ კავკასიის რეგიონი ორჯერ ერთ პოლიტიკურ ერთობად ჩამოყალიბდა. ერთხელ [[1918]] წლის 9 აპრილს - [[1918]] წლის 26 მაისამდე, ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკის სახით, და ამიერკავკასიის სოციალისტური ფედერაციული საბჭოთა რესპუბლიკის სახით [[1922]] წლის 12 მარტიდან [[1936]] წლის 5 დეკემბრამდე. ამ პერიოდში, სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებიდან ყველაზე დიდხანს დამოუკიდებლობა საქართველომ შეინარჩუნა და დასავლეთის ქვეყნებისაგან იურიდიულ აღიარებასაც მიაღწია. საქართველომ თავისი კონსტიტუციის შემუშავება და მიღებაც მოასწრო. [[1921]] წლის თებერვალ-მარტის ომის შედეგად კი საქართველოს ოკუპაცია და გასაბჭოებაც მოხდა. ეს იყო უმძიმესი დრო საქართველოსთვის. მისი სახელმწიფოებრივი ტერიტორიის გარკვეული ნაწილი ყველა მოსაზღვრე სახელმწიფოს ხელში გადავიდა. [[მიხეილ გორბაჩოვი|გორბაჩოვი]]ს „გარდაქმნის“ პერიოდს და საბჭოთა რეჟიმის ლიბერალიზაციას მოჰყვა ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის აღმავლობა. [[1991]] წლის 17 მარტს გორბაჩოვის მიერ ჩატარებულ [[რეფერენდუმი|რეფერენდუმს]] საბჭოთა კავშირის შესანარჩუნებლად, საქართველომ იმავე წლის 31 მარტს დამოუკიდებლობის რეფერენდუმით უპასუხა და [[1991]] წლის 9 აპრილს საქართველომ დამოუკიდებლობის აღდგენა გამოაცხადა. სომხეთმა საბჭოთა კავშირიდან გასვლის შესახებ 1991 წლის 23 სექტემბერს განაცხადა, აზერბაიჯანმა კი დამოუკიდებლობის აღდგენა [[1991]] წლის 18 ოქტომბერს გამოაცხადა. [[2008]] წელს საქართველოსა და რუსეთს შორის ომი გაიმართა, რომელმაც რეგიონში არასტაბილურობას დაუდო საფუძველი. დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ სამივე სახელმწიფომ განვითარების განსხვავებული გზა აირჩია, [[2003]] წელს ვარდების რევოლუციის შემდეგ საქართველომ ბალტიისპირეთის ქვეყნების მსგავსად [[ნატო]]სა და [[ევროკავშირი|ევროკავშირში]] შესვლა დაისახა მიზნად. სომხეთმა განაგრძო რუსეთთან ურთიერთობების განვითარება, როდესაც აზერბაიჯანმა რუსეთის ნაცვლად სტრატეგიულ პარტნიორად თურქეთი და სხვა ნატოს წევრი ქვეყნები აირჩია. ==ამჟამინდელი კონფლიქტები სამხრეთ კავკასიაში== საუკუნეების განმავლობაში, [[ევრაზია]]ში ხალხთა მასობრივმა [[მიგრაცია]]მ, რეგიონის სიჭრელე გამოიწვია. არ არის გასაკვირი, რომ კავკასიაში გაცილებით უფრო მეტი სხვადასხვა ენაზე მოსაუბრე ენობრივი ჯგუფები ცხოვრობენ ვიდრე მოცემული ფართობის მქონე სხვა არეალზე. ეთნიკური და კულტურული თვითმყოფადობა სამხრეთ კავკასიაში ასევე განპირობებული იყო გეოგრაფიული იზოლაციით, რომლებიც მთებით იყვნენ ერთმანეთისგან იზოლირებულები და მცირე დასახლებებად ცხოვრობდნენ. სამხრეთ კავკასიის ქვეყნები, [[საბჭოთა კავშირი]]ს დაშლის შემდეგ გამოუცდელი სახელმწიფოებებად ჩამოყალიბდნენ, რომელთა შიდა არეულობით გარეშე დაინტერესებულმა სახელმწიფოებმა ისარგებლეს და რეგიონის სპეციფიკიდან გამომდინარე რამდენიმე თითქოს ეთნიკურ ნიადაგზე გამოწვეული კონფლიქტი წაახალისეს. ==საქართველო== საქართველოს ტერიტორიაზე 90-იანი წლებიდან მოყოლებული რამდენიმე შეიარაღებული კონფლიქტი იყო. [[აფხაზეთის ომი]] [[1992]]-[[1993]] წლებში გაიმართა, რომელშიც დაიღუპა 10 ათასზე მეტი მშვიდობიანი ქართველი და ასეულობით უგზო-უკვლოდ დაიკარგა დაიჭრა და დასახიჩრდა 10 ათასამდე კაცი გაძევებულ იქნა 300 ათასზე მეტი ადამიანი აფხაზეთი რეგიონიდან. აქედან, 50-60 ათასი სხვადასხვა ეროვნების წარმომადგენელი. ასევე დაძაბულობა იყო ცხინვალის რეგიონში, სადაც ეთნო–პოლიტიკური კონფლიქტი საქართველოსა და მის ავტონომიურ ოლქს შორის, რომელიც [[1980]]–იან წლებში გაღვივდა [[1991]]–[[1992]] წლებში კი ომში გადაიზარდა. [[2008]] წელს კონფლიქტის ზონაში დაძაბულობამ უმაღლეს წერტილს მიაღწია, დაიწყო სამხედრო კონფრონტაცია, რამაც საბოლოოდ რუსეთ–საქართველოს ომის სახე მიიღო. მნიშვნელოვანი იყო ასევე პოლიტიკური კრიზისი [[აჭარა]]ში [[2003]]-[[2004]] წლებში, რომელიც წარმოიშვა [[ასლან აბაშიძე|ალსან აბაშიძის]] მეთაურობის ქვეშ მყოფი [[აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა|აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის]] მთავრობასა და საქართველოს ცენტრალურ ხელისუფლებას შორის არსებული კონფრონტაციის ნიადაგზე. [[2004]] წლის 6 მაისს საქართველოს მთავრობამ აღადგინა კონტროლი აჭარის რეგიონზე. ==სომხეთ-აზერბაიჯანის ურთიერთობა== სომხეთსა და აზრბაიჯანს შორის დაძაბულობა გამოიწვია [[მთიანი ყარაბაღი]]ს გარშემო განვითარებულმა მოვლენებმა. [[1992]] წლის 6 იანვარს მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკის [[პარლამენტი]]ს პირველმა მოწვევამ მიიღო დეკლარაცია „მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკის სახელმწიფო დამოუკიდებლობის შესახებ“. ამ განცხადებას, შედეგად, სამხედრო კონფლიქტი მოჰყვა აზერბაიჯანის სამთავრობო ჯარებსა და რეგიონის მოსახლეობის შეიარაღებულ დაჯგუფებებს შორის, რომელთაც მხარს უჭერდა სომხეთის რესპუბლიკა. ე.წ. მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკა ე.წ. აფხაზეთის რესპუბლიკასთან და ე.წ. სამხრეთ ოსეთის რესპუბლიკასთან ერთად მესამე არაღიარებული რესპუბლიკაა. სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის დაძაბულობა იყო ასევე აზერბაიჯანული ტერიტორიული ექსკლავის, ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკა გარშემო. [[ყარაბაღის ომი|ყარაბაღის ომის]] დროს სომხეთის შეიარაღებულმა ძალებმა ცეცხლი გაუხსნეს ნახჩჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკის რამდენიმე რაიონსაც. დღეს, ნახიჩევანი ინარჩუნებს ავტონომიას, როგორც ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკა და არის საერთაშორისოდ აღიარებული, როგორც აზერბაიჯანის შემადგენელი ნაწილი, რომელიც რეგულირდება თავისი საკუთარი არჩეული საკანონმდებლო ორგანოთი. == იხილეთ აგრეთვე == * [[ჩრდილოეთი კავკასია]] * [[იბერიულ-კავკასიური ენები]] ==ლიტერატურა== *გამყრელიძე თ., „ტრანსკავკასია“ თუ „სამხრეთკავკასია?“, გეოპოლიტიკური ნომენკლატურის დაზუსტებისათვის, თბ., 1998, ISBN 99928-51-36-8 *German, Tracey (2012). Regional Cooperation in the South Caucasus: Good Neighbours Or Distant Relatives?. Ashgate Publishing Ltd. p. 44. ISBN 978-1409407218. *Allen F. Chew. An Atlas of Russian History: Eleven Centuries of Changing Borders. Yale University Press, 1967. pp 74 *Richard Plunkett and Tom Masters. Lonely Planet: Georgia, Armenia, and Azerbaijan, p. 243. ISBN 1-74059-138-0 ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.lexico.com/definition/transcaucasia Transcaucasia] *[https://www.britannica.com/place/Transcaucasia britannica.com — Transcaucasia] [[კატეგორია:სამხრეთი კავკასია|*]] bpj5h22zou2qfb0q7azv06j12cswacc 0 4393 4411464 4385925 2022-08-27T15:07:18Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქვეყანა| |მშობლიური_სახელი = Principauté de Monaco |სრული_სახელი = მონაკოს სამთავრო |საერთო_სახელი = მონაკო |დროშა = Flag of Monaco.svg |გერბი = Coat of Arms of Monaco.svg |რუკა = Location Monaco Europe.png |ჰიმნი = Hymne Monegasque |დევიზი = Deo Juvante ([[ლათინური ენა|ლათ.]]) |ოფიციალური_ენები = [[ფრანგული ენა|ფრანგული]]<ref>{{cite web |accessdate=22 May 2008 |url=http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/1909$/036c62fe5f92f2efc1256f5b0054fa42gb?OpenDocument&3Gb |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110722170607/http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/1909$/036c62fe5f92f2efc1256f5b0054fa42gb?OpenDocument&3Gb |archivedate=22 ივლისი 2011 |title=Constitution de la Principauté |publisher=Council of Government }}</ref> |დედაქალაქი = მონაკო<ref>{{cite web |url=http://data.un.org/CountryProfile.aspx?crName=Monaco |title=United-Nations data, country profile |date= |accessdate=29 October 2013}}</ref><ref>{{cite web |url=http://en.gouv.mc/Government-Institutions/Institutions/Constitution-of-the-Principality#eztoc1036069_10 |title=Constitution of Monaco (art. 78): ''The territory of the Principality forms a single commune.'' |date= |accessdate=29 October 2013}}</ref> |latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW= |უდიდესი_ქალაქი = [[მონტე-კარლო]] |მთავრობის_ტიპი = [[კონსტიტუციური მონარქია]] |ლიდერის_ტიპი_1 = [[მონაკოს თავადი]] |ლიდერის_სახელი_1 = [[ალბერტ II (მონაკო)|ალბერტ II]] |ლიდერის_ტიპი_2 = სახელმწიფო მინისტრი |ლიდერის_სახელი_2 = [[სერჟ ტელე]] |ლიდერის_ტიპი_3 = |ლიდერის_სახელი_3 = |ლიდერის_ტიპი_4 = |ლიდერის_სახელი_4 = |რანგი_ფართობით = 234-ე |ფართობი = 1,98 |წყალი_% = უმნიშვნელო<ref name="monacodata">{{Cite web |url=http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/e1201ddb4e532285c125702a004775bc/$FILE/Pocket%202009.pdf |title=Monaco en Chiffres |accessdate=2016-05-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091115210931/http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/e1201ddb4e532285c125702a004775bc/$FILE/Pocket%202009.pdf |archivedate=2009-11-15 }}, Principauté de Monaco. Retrieved 7 June 2010.</ref> |სავარაუდო_მოსახლეობა = 37 800<ref name="imsee.mc">{{cite web |url=http://www.imsee.mc/Population-et-emploi |title=Population et emploi / IMSEE&nbsp;— Monaco IMSEE |language= fr |publisher=Imsee.mc |date= |accessdate=6 September 2012}}</ref> |სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 217-ე |მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2014 |მოსახლეობის_ცენზი = 32 020 |მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2000 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 15,142 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = პირველი |მშპ_ppp_წელი = 2010 |მშპ_ppp = $3.000 მილიარდი<ref name="wdi">{{cite web |url=http://data.worldbank.org/data-catalog |title=World Development Indicators |publisher=[[მსოფლიო ბანკი]] |accessdate=8 October 2012}} Note: "PPP conversion factor, GDP (LCU per international $)" for France (0.8724) was used.</ref> |მშპ_ppp_რანგი = 156-ე |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $78 700<ref name="wdi"/> |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 9-ე |აგი = |აგი_ტენდენცია = |აგი_კატეგორია = |აგი_რანგი = |აგი_წელი = 2003 |ვალუტა = [[ევრო]] |ვალუტის_კოდი = EUR |ქვეყნის_კოდი = MCO |დროის_სარტყელი = [[UTC+01:00]] |ზაფხულის_დრო = [[UTC+02:00]] |cctld = [[.mc]] |სატელეფონო_კოდი = 377 |სატელეფონო_კოდი_მითითება = |სქოლიო = }} '''მონაკო''' ({{lang-fr|Monaco}}; {{lang-it|Monaco}}; {{lang-oc|Mónegue}}), ოფიციალურად '''მონაკოს სამთავრო''' ({{lang-fr|Principauté de Monaco}}; {{lang-it|Principato di Monaco}}; {{lang-oc|Principat de Mónegue}}) — [[სუვერენული სახელმწიფო|სუვერენული]] ქალაქ-სახელმწიფო, [[ქვეყანა]] და [[ჯუჯა სახელმწიფო]] [[დასავლეთ ევროპა|დასავლეთ ევროპაში]], [[ლაჟვარდოვანი ნაპირი|საფრანგეთის რივიერაზე]]. ჩრდილოეთიდან, აღმოსავლეთიდან და დასავლეთიდან [[საფრანგეთი]], ხოლო სამხრეთიდან [[ხმელთაშუა ზღვა]] ესაზღვრება. ქვეყნის მცხოვრებთა რიცხვი 38,682-ია.<ref>{{Cite web|url=https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL?locations=MC|title=Population, total |publisher=World Bank|access-date=2019-09-18}}</ref> ოფიციალური ენაა [[ფრანგული ენა|ფრანგული]], ასევ ფართოდ გამოიყენება [[ინგლისური ენა|ინგლისური]] და [[იტალიური ენა|იტალიური]] ენები და [[მონეგასკური დიალექტი]]. მონაკო მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე მდიდრულ ადგილად ითვლება. ქვეყნის ფართობი 2.1 კმ²-ია, რითაც მსოფლიოში ტერიტორიის სიმცირის მიხედვით [[ვატიკანი]]ს შემდეგ [[მსოფლიოს ქვეყნები ფართობის მიხედვით|მეორე]] სუვერენული სახელმწიფოა. [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]] 1 კმ²-ზე 19,009 მცხოვრებია, რითაც მონაკო მსოფლიოში [[ქვეყნების სია მოსახლეობის სიმჭიდროვის მიხედვით|პირველ ადგილს]] იკავებს. ქვეყნის სახმელეთო საზღვარი 5.47 კილომეტრია,<ref>{{cite web |url=http://www.monacostatistics.mc/IMSEE/Publications/monaco-statistics-pocket|title=Monaco Statistics / IMSEE&nbsp;— Monaco IMSEE |language= fr |publisher=Imsee.mc |date= |accessdate= 3 August 2016}}</ref> ხოლო სანაპირო ხაზის სიგრძე, რომელიც ყველაზე მოკლეა მსოფლიოში, 3.83 კილომეტრს უდრის. მონაკო [[იტალია|იტალიის]] საზღვრიდან 15 კილომეტრითაა დაშორებული.<ref>{{Cite web|url=https://www.distanza.org/Ventimiglia/Principato%20di%20Monaco|title=Ventimiglia - Principato di Monaco|website=www.distanza.org|accessdate=8 April 2020}}</ref> ქვეყნის ყველაზე პოპულარული კვარტალია [[მონტე-კარლო]]. მონაკოს სამთავროს მმართველობის ფორმაა [[კონსტიტუციური მონარქია]], რომლის სათავეში პრინცი [[ალბერ II (მონაკოს პრინცი)|ალბერ II]] დგას. იგი დიდ პოლიტიკურ ძალაუფლებას ფლობს. მონაკოს [[სუვერენიტეტი]] ოფიციალურად 1861 წლის ფრანგულ-მონეგასკური შეთანხმების შედეგად აღიარეს. ქვეყანა 1993 წელს [[გაერო|გაეროს]] წევრი გახდა. მონაკოს დამოუკიდებელი [[საგარეო პოლიტიკა|საგარეო პოლიტიკის]] მიუხედავად, მის დაცვაზე საფრანგეთია პასუხისმგებელი. ქვეყანას ორი მცირე სამხედრო გაერთიანება ჰყავს. მონაკოს [[ეკონომიკა|ეკონომიკური]] განვითარების პროცესი [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] ბოლოს დაიწყო, როცა ქვეყანაში პირველი კაზინო, მონტე-კარლო და [[პარიზი|პარიზთან]] დამაკავშირებელი [[რკინიგზა]] გაიხსნა.<ref>{{cite web |url=http://www.montecarlolegend.com/monte-carlo-the-birth-of-a-legend/|title=Monte Carlo: The Birth of a Legend|publisher=SBM Group |date=|accessdate=23 August 2013}}</ref> იმ დროიდან მოყოლებული, ზომიერი ჰავა, გარემო და აზარტული დაწესებულებების სიმრავლე ქვეყანაში უამრავს ტურისტს იზიდავს. მონაკო შეძლებულ ადამიანთა რეკრეაციული ცენტრია. ბოლო წლებში, ქვეყანა ფინანსური ცენტრი გახდა და ეკონომიკის დივერსიფიკაციას სერვისის სექტორსა და ინდუსტრიულ სფეროში ცდილობდა. მონაკოში არ იხდიან [[საშემოსავლო გადასახადი|საშემოსავლო გადასახადს]], ხოლო ბიზნესის გადასახადი საკმაოდ მცირეა, რის გამოც ქვეყანა ცნობილია, როგორც საგადასახადო თავშესაფარი. 2014 წლის მონაცემებით, მონაკოს მცხოვრებთა 30%-ს მილიონერები შეადგენდნენ.<ref>{{cite web|url=http://profit.ndtv.com/news/global-economy/article-one-in-three-is-a-millionaire-in-monaco-study-650514|title=One in Three is a Millionaire in Monaco: Study|work=ndtv.com}}</ref> მონაკო არაა [[ევროკავშირი]]ს წევრი ქვეყანა, თუმცა მონაწილეობას იღებს ორგანიზაციის პოლიტიკის სხვადასხვა ასპექტებში, როგორიცაა საბაჟო და სასაზღვრო კონტროლი. საფრანგეთთან მჭიდრო ურთიერთობის გამო ქვეყნის სავალუტო ერთეულია [[ევრო]]. 2004 წელს მონაკო [[ევროსაბჭო]]ს შეუერთდა, ხოლო 1970 წლიდან [[ფრანკოფონია|ფრანკოფონიის]] წევრი ქვეყანაა. მონაკოს ჰყავს [[მონაკო (საფეხბურთო კლუბი)|საფეხბურთო კლუბი]], რომელიც [[საფრანგეთის ჩემპიონატი ფეხბურთში|საფრანგეთის ჩემპიონატის]] [[საფრანგეთის ჩემპიონები ფეხბურთში|გამარჯვებული]] რამდენჯერმე გახდა. == ისტორია == ===XX საუკუნე=== [[File:Monegasque Revolution.jpg|thumb|left|მონაკოს მერი აბსოლუტური მონარქიის დასრულებას აცხადებს, 1910 წელი]] სანამ 1910 წლის მონეგასკური რევოლუციის შედეგად 1911 წელს კონსტიტუციას მიიღებდნენ, მონაკოს პრინცი ქვეყნის აბსოლუტური მმართველი იყო.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/country_profiles/2530539.stm |title=Monaco timeline |work=BBC News |date=28 March 2012 |accessdate=28 May 2012}}</ref> ახალმა კონსტიტუციამ გრიმალდების დინასტიის ძალაუფლება და ავტორიტატული რეჟიმი მცირედით შეამცირა, თუმცა ამ უკანასკნელის ლეგიტიმაცია მალევე, პირველი მსოფლიო ომის პერიოდში შეჩერდა. 1918 წლის ივლისში მონაკოსა და საფრანგეთს შორის ხელი მოეწერა ხელშეკრულებას, რომლის მიხედვითაც საფრანგეთი პასუხისმგებლობას იღებდა მონაკოს დაცვაზე. ეს შეთანხმება 1919 წელს [[ვერსალის ხელშეკრულება|ვერსალის ხელშეკრულებით]] დამტკიცდა, რომლის მიხედვითაც მონაკოს საერთაშორისო პოლიტიკა საფრანგეთის პოლიტიკურ, სამხედრო და ეკონომიკურ ინტერესებთან უნდა ყოფილიყო თანხვედრაში.<ref>{{cite web |url=http://www.nationsencyclopedia.com/economies/Europe/Monaco-POLITICS-GOVERNMENT-AND-TAXATION.html |title=Monaco Politics, government, and taxation|publisher=Nationsencyclopedia.com |date= |accessdate=28 May 2012}}</ref> [[File:Prince Rainier III and Princess Grace.jpg|thumb|right|გრეის კელისა და რაინერ III-ის ქორწინება]] 1942 წელს მონაკოში შეიჭრა იტალია და მისი [[ოკუპაცია]] მოახდინა, რის შემდეგაც ქვეყანაში [[ფაშიზმი|ფაშისტური]] მმართველობა დამყარდა.<ref name="monaco.alloexpat.com">{{cite web |url=http://www.monaco.alloexpat.com/monaco_information/history_of_monaco.php |title=Monaco History, History of Monaco – Allo' Expat Monaco |publisher=Monaco.alloexpat.com |date= |accessdate=28 May 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120527162437/http://www.monaco.alloexpat.com/monaco_information/history_of_monaco.php |archivedate=27 May 2012 |df=dmy-all }}</ref> 1943 წელს [[მუსოლინი|მუსოლინის]] დაცემის შემდეგ მონაკოს ოკუპაცია [[ვერმახტი|ვერმახტმა]] მოახდინა, რის შემდეგაც ქვეყანაში ებრაელთა დეპორტაცია დაიწყო. რენე ბლუმი, გამოჩენილი ფრანგი ებრაელი, რომელმაც მონტე-კარლოს საბალეტო თეატრი დააარსა, პარიზში, საკუთარ სახლში დააპატიმრეს, რის შემდეგაც [[ოსვენციმის საკონცენტრაციო ბანაკი|ოსვენციმის საკონცენტრაციო ბანაკში]] გადაიყვანეს, სადაც მოგვიანებით მოკლეს.<ref>Abramovici P. ''Un rocher bien occupé : Monaco pendant la guerre 1939–1945'' Editions Seuil, Paris 2001, {{ISBN|2-02-037211-8}}</ref> ბლუმის კოლეგა რაულ განსბურგი, მონტე-კარლოს ოპერის ხელმძღვანელი, [[ნაცისტები]]ს მიერ დაპატიმრებას შვეიცარიაში გაქცევით გადაურჩა, რაშიც მას ფრანგული წინააღმდეგობის მოძრაობა დაეხმარა.<ref>{{cite web |url=http://tmeheust.free.fr/monacohistoire2.html |title=Monaco histoire |publisher=Tmeheust.free.fr |date=|accessdate=28 May 2012}}</ref> 1944 წლის აგვისტოში გერმანელებმა სიკვდილით დასაჯეს წინააღმდეგობის მოძრაობის ლიდერები – რენე ბორგინი, ჯოზეფ-ჰენრი ლაჟუ და ესტერ პოგიო. 1949 პრინც ლუი II-ის სიკვდილის შემდეგ ტახტზე რაინერ III ავიდა, რომელიც 2005 წლამდე მეფობდა. მან 1956 წლის 19 აპრილს ცოლად შეირთო ცნობილი ამერიკელი მსახიობი [[გრეის კელი]]. წყვილის ქორწინებამ მსოფლიო მასშტაბით ფართო მედიის ყურადღება მიიპყრო. უნდა აღინიშნოს, რომ ამ ფაქტის პრესასა და ტელევიზიაში ფართომასშტაბიანმა გაშუქებამ მსოფლიოში მონაკოს შესახებ ცნობადობა აამაღლა.<ref>{{cite web |url=http://www.nationsonline.org/oneworld/monaco.htm |title=Monaco – Principality of Monaco – Principauté de Monaco – French Riviera Travel and Tourism |publisher=Nationsonline.org |date=|accessdate=28 May 2012}}</ref> 1962 წელს მონაკოში მიიღეს საკონსტიტუციო ცვლილებები, რომლის მიხედვითაც გაუქმდა სიკვდილით დასჯა, ქალებს მიეცათ საარჩევნო უფლება და დაარსდა უმაღლესი სასამართლო. 1993 წელს მონაკო გაეროს წევრი ქვეყანა გახდა.<ref name="cia">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mn.html |title=CIA – The World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=22 March 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151016011100/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mn.html |archivedate=16 ოქტომბერი 2015 }}</ref> ===XXI საუკუნე=== 2002 წელს საფრანგეთსა და მონაკოს შორის შეთანხმება დაიდო, რომლის მიხედვითაც, იმ შემთხვევაში, თუ გრიმალდის დინასტია მემკვიდრის გარეშე დარჩება, მონაკოს სამთავრო დამოუკიდებლობას შეინარჩუნებს და არ მოექცევა საფრანგეთის მმართველობის ქვეშ. ამასთანავე, საფრანგეთი ვალდებულებას ინარჩუნებს მონაკოს სამხედრო დაცვაზე.<ref>{{cite web |url=http://www.europe-cities.com/en/657/monaco/history/chronology/ |title=History of Monaco. Monaco chronology |publisher=Europe-cities.com |date= |accessdate=28 May 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130116210452/http://www.europe-cities.com/en/657/monaco/history/chronology/ |archive-date=16 January 2013 |url-status=dead |df=dmy-all |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130116210452/http://www.europe-cities.com/en/657/monaco/history/chronology/ |archivedate=16 იანვარი 2013 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.theodora.com/wfbcurrent/monaco/monaco_military.html |title=Monaco Military 2012, CIA World Factbook |publisher=Theodora.com |date=|accessdate=28 May 2012}}</ref> 2005 წლის 31 მარტს რაინერ III-მ ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო უარი თქვა თავისი მოვალეობების შესრულებაზე, ნებაყოფლობით გადადგა ტახტიდან და თანამდებობა თავის ვაჟსა და მემკვიდრეს, ალბერს გადაულოცა.<ref>{{cite web |url=http://www.yourmonaco.com/royal |title=Monaco Royal Family |publisher=Yourmonaco.com |date= |accessdate=28 May 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120614130705/http://www.yourmonaco.com/royal |archive-date=14 June 2012 |url-status=dead }}</ref> 56 წლიანი მეფობის შემდეგ იგი 6 აპრილს გარდაიცვალა. საყოველთაო გლოვის დასრულების შემდეგ, მონაკოს სამეფო ტახტი პრინცმა ალბერ II-მ ოფიციალურად 2005 წლის 12 ივლისს დაიკავა.<ref>{{cite web |url=http://www.palais.mc/monaco/palais-princier/english/h.s.h.-prince-albert-ii/biography/biography.391.html |title=Biography – Prince's Palace of Monaco |publisher=Palais.mc |date= |accessdate=28 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131115190516/http://www.palais.mc/monaco/palais-princier/english/h.s.h.-prince-albert-ii/biography/biography.391.html |archivedate=15 ნოემბერი 2013 }}</ref> მისი გამეფების აღსანიშნავად საზეიმო მესა წმინდა ნიკოლოზის საკათედრო ტაძარში გაიმართა, ხოლო გვირგვინის დადგმის ცერემონიალი ამავე წლის 18 ნოემბერს პრინცის სასახლეში შედგა.<ref>{{cite web |url=http://www.montecarlosbm.com/luxury-trip-monaco/visit-monaco/monaco-history/ |title=History of Monaco, Grimaldi family |publisher=Monte-Carlo SBM |date=|accessdate=28 May 2012}}</ref> 2015 წლის 27 აგვისტოს ალბერ II-მ ოფიციალურად მოიხადა ბოდიში [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომში]] მონაკოს მონაწილეობაზე, რაც 90 [[ებრაელები|ებრაელისა]] და [[მესამე რაიხი|გერმანიის]] მოწინააღმდეგე მებრძოლების დეპორტაციაში ხელის შეწყობაში გამოიხატა, რომელთაგან სიკვდილს მხოლოდ ცხრა გადაურჩა. „ჩვენ გამოუსწორებელი შეცდომა დავუშვით, როცა მეზობელ ავტორიტეტულ ძალებს ქალები, მამაკაცები და ბავშვები გადავეცით, რომლებიც საფრანგეთიდან დევნასა და შევიწროებას გამოქცეულები ჩვენთან თავშესაფარს ეძებდნენ და მონაკოს [[ნეიტრალიტეტი]]ს იმედი ჰქონდათ,“<ref>{{cite news|last=Williams|first=Carol J.|title=More than seven decades later, Monaco apologises for deporting Jews|url=http://www.latimes.com/world/europe/la-fg-monaco-jews-deportation-apology-20150827-story.html|work=[[Los Angeles Times]]|date=27 August 2015|accessdate=31 August 2015}}</ref> – თქვა პრინცმა მონაკოს სასაფლაოზე გამართულ ცერემონიაზე, სადაც გარდაცვლილთა ხსოვნის პატივსაცემად მონუმენტი აღიმართა. == გეოგრაფია == {{მთავარი|მონაკოს გეოგრაფია}} [[ფაილი:Monako.jpg|thumb|left|185px|მონაკო]] [[File:Monaco satellite map.png|thumb|მონაკოს პანორამული სურათი, ყვითელი ხაზით აღნიშნულია საზღვარი]] მონაკო სუვერენული ქალაქ-სახელმწიფოა, რომელიც ხუთი კვარტლისა და ათი საარჩევნო ოლქისგან შედგება.<ref>{{cite web |url=http://monaco.me/monaco/monaco-districts/ |title=Monaco Districts |publisher=Monaco.me |date=|accessdate=22 March 2012}}</ref> მდებარეობს დასავლეთ ევროპაში, საფრანგეთის რივიერაზე. აღმოსავლეთიდან, ჩრდილოეთიდან და დასავლეთიდან ესაზღვრება [[ზღვისპირა ალპების დეპარტამენტი|ზღვისპირა ალპები]], ხოლო სამხრეთიდან – ხმელთაშუა ზღვა. მონაკოს ცენტრი იტალიიდან 16 კილომეტრით, ხოლო საფრანგეთის ქალაქ [[ნიცა|ნიციდან]] 13 კილომეტრითაა დაშორებული.<ref name="cia"/> მონაკოს ფართობი 2.1 კმ², ხოლო მოსახლეობა 38,400-ია,<ref name="auto">{{cite web|url=http://www.monacostatistics.mc/IMSEE/Publications/monaco-statistics-pocket|title="monaco statistics pocket" / Publications / IMSEE - Monaco IMSEE|first=Government of|last=Monaco|website=Monacostatistics.mc}}</ref> რითაც მსოფლიოში ყველაზე მჭიდროდ დასახლებული ქვეყანაა.<ref name="cia" /> სახმელეთო საზღვარი 5.47,<ref name="auto" /> ხოლო საზღვაო 3.83 კმ-ია. ქვეყნის საზღვაო სივრცე 22.2 კმ-ზე ვრცელდება. მონაკოს უმაღლესი წერტილი [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 164.4 მეტრზე მდებარეობს,<ref>''Highest point at ground level (Access to Patio Palace on D6007)'' {{cite web|url=http://www.gouv.mc/content/download/175997/2030403/file/monaco%20statistics%20pocket%202014.pdf|publisher=Monaco Statistics – Principality of Monaco|title=Monaco Statistics pocket – Edition 2014|format=PDF}}</ref> ხოლო ქვეყნის ყველაზე დაბალი წერტილი ხმელთაშუა ზღვაა.<ref>{{cite web |url=http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/highlow.htm |title=Highest and lowest points in countries islands oceans of the world |publisher=Worldatlas.com |date=|accessdate=6 September 2012}}</ref> მონაკოს წყლის მთავარი არტერია მდინარე სენტ-ჟანია, რომლის კალაპოტიც 0.19 კმ-ია. უდიდესი ტბაა ფონტვეილი, რომლის ფართობიც 0.5 ჰექტარია.<ref>{{cite web|url=https://maps.google.com/maps?hl=en&cp=5&gs_id=28&xhr=t&q=monaco&safe=off&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.,cf.osb&biw=1366&bih=704&um=1&ie=UTF-8&sa=N&tab=wl |title=Monaco |publisher=Google Maps|date=|accessdate=6 September 2012}}</ref> ქვეყნის ყველაზე მჭიდროდ დასახლეობული კვარტალია მონტე-კარლო.<ref name="Recensement"/> მონაკოს ერთადერთი ბუნებრივი რესურსი თევზაობაა.<ref>{{cite web| author=|url=http://www.youtube.com/watch?v=nyIYViMSlOE |title=Prince Albert of Monaco interview on fishing issues |publisher=YouTube |date=30 June 2011 |accessdate=22 March 2012}}</ref> რადგანაც ურბანული სივრცე ქვეყნის მთელ ტერიტორიას მოიცავს, მონაკოში არ არსებობს სასოფლო-სამეურნეო კომერცია. [[File:Monaco_City_001.jpg|thumb|center|750px|upright=3.2|<div style="text-align: center;">ლა კონდემინისა და მონტე-კარლოს პანორამული ხედი</div>]] ===ჰავა=== მონაკოში [[ხმელთაშუა ზღვის ჰავა|ხმელთაშუა ზღვის ჰავიდან]] [[ოკეანური კლიმატი|ოკეანურზე]] და [[ნოტიო სუბტროპიკული კლიმატი|ნოტიო სუბტროპიკულზე]] გარდამავალი ჰავაა. ზაფხული ცხელი და მშრალია, ხოლო ზამთარი – ზომიერი და წვიმიანი. [[ატმოსფერული ნალექები|ატმოსფერული ნალექის]] სახით [[თოვლი]] და ყინვა ზამთრის პერიოდში საშუალოდ ათ წელიწადში ერთხელ ფიქსირდება.<ref>{{cite web|url=http://www.montecarlodailyphoto.com/2009/12/snow-in-casino-square.html |title=Snow in Casino Square! |publisher=Monte Carlo Daily Photo |date=19 December 2009 |accessdate=6 September 2012}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.visitmonaco.com/us/About-Monaco/Weather |title=Monaco – Weather / Monaco Official Site |publisher=Visitmonaco.com |date=|accessdate=6 September 2012}}</ref> {{Weather box |location = მონაკო (საშუალოები — 1981–2010, ექსტრემუმები — 1966–დღემდე) |metric first = yes |single line = yes |Jan record high C = 19.9 |Feb record high C = 23.2 |Mar record high C = 25.6 |Apr record high C = 26.2 |May record high C = 30.3 |Jun record high C = 32.5 |Jul record high C = 34.4 |Aug record high C = 34.5 |Sep record high C = 33.1 |Oct record high C = 29.0 |Nov record high C = 25.0 |Dec record high C = 22.3 |year record high C = 34.5 |Jan high C = 13.0 |Feb high C = 13.0 |Mar high C = 14.9 |Apr high C = 16.7 |May high C = 20.4 |Jun high C = 23.7 |Jul high C = 26.6 |Aug high C = 26.9 |Sep high C = 24.0 |Oct high C = 20.6 |Nov high C = 16.5 |Dec high C = 13.9 |year high C = 19.2 |Jan mean C = 10.2 |Feb mean C = 10.2 |Mar mean C = 12.0 |Apr mean C = 13.8 |May mean C = 17.5 |Jun mean C = 20.9 |Jul mean C = 23.8 |Aug mean C = 24.2 |Sep mean C = 21.1 |Oct mean C = 17.9 |Nov mean C = 13.8 |Dec mean C = 11.2 |year mean C = 16.4 |Jan low C = 7.4 |Feb low C = 7.4 |Mar low C = 9.1 |Apr low C = 10.9 |May low C = 14.6 |Jun low C = 18.0 |Jul low C = 21.0 |Aug low C = 21.4 |Sep low C = 18.3 |Oct low C = 15.2 |Nov low C = 11.2 |Dec low C = 8.5 |year low C = 13.6 |Jan record low C = -3.1 |Feb record low C = -5.2 |Mar record low C = -3.1 |Apr record low C = 3.8 |May record low C = 7.5 |Jun record low C = 9.0 |Jul record low C = 10.5 |Aug record low C = 12.4 |Sep record low C = 10.5 |Oct record low C = 6.5 |Nov record low C = 1.6 |Dec record low C = -1.0 |year record low C = -5.2 |Jan precipitation mm = 67.7 |Feb precipitation mm = 48.4 |Mar precipitation mm = 41.2 |Apr precipitation mm = 71.3 |May precipitation mm = 49.0 |Jun precipitation mm = 32.6 |Jul precipitation mm = 13.7 |Aug precipitation mm = 26.5 |Sep precipitation mm = 72.5 |Oct precipitation mm = 128.7 |Nov precipitation mm = 103.2 |Dec precipitation mm = 88.8 |year precipitation mm = 743.6 |unit precipitation days = 1,0 მმ |Jan precipitation days = 6.0 |Feb precipitation days = 4.9 |Mar precipitation days = 4.5 |Apr precipitation days = 7.3 |May precipitation days = 5.5 |Jun precipitation days = 4.1 |Jul precipitation days = 1.7 |Aug precipitation days = 2.5 |Sep precipitation days = 5.1 |Oct precipitation days = 7.3 |Nov precipitation days = 7.1 |Dec precipitation days = 6.5 |year precipitation days = 62.4 |Jan sun = 149.8 |Feb sun = 158.9 |Mar sun = 185.5 |Apr sun = 210.0 |May sun = 248.1 |Jun sun = 281.1 |Jul sun = 329.3 |Aug sun = 296.7 |Sep sun = 224.7 |Oct sun = 199.0 |Nov sun = 155.2 |Dec sun = 136.5 |year sun = 2574.7 |source 1 = ''Météo France''<ref>{{cite web | archiveurl = https://web.archive.org/web/20180227004241/https://donneespubliques.meteofrance.fr/FichesClim/FICHECLIM_99138001.pdf | archivedate = 27 February 2018 | url = https://donneespubliques.meteofrance.fr/FichesClim/FICHECLIM_99138001.pdf | title = Monaco (99) | work = Fiche Climatologique: Statistiques 1981–2010 et records | publisher = Meteo France | language = {{Lang-fr}} | accessdate = 26 თებერვალი, 2018}}</ref> |source 2 = მონაკოს საიტი (მხოლოდ მზე)<ref>{{cite web | archiveurl = https://web.archive.org/web/20180302082530/http://www.visitmonaco.com/fr/Pratique/Climat | archivedate = 2 March 2018 | url = http://www.visitmonaco.com/fr/Monaco-Pratique/Climat | title = Climatological information for Monaco | publisher = Monaco Tourist Authority | language = French | accessdate = 2 მარტი, 2018}}</ref> |date=სექტემბერი, 2010 }} [[File:Le casino de Monte-Carlo.JPG|thumb|კაზინო მონტე-კარლო]] ===არქიტექტურა=== მონაკოში მრავალი სტილის არქიტექტურული ნიმუშებია წარმოდგენილი, თუმცა ძირითადად ქალაქის იერსახე, განსაკუთრებით კი მონტე-კარლოს კვარტალი, [[მშვენიერი ეპოქა|მშვენიერი ეპოქის]] სტილის არქიტექტურითაა დამშვენებული. ყველაზე კარგად არქიტექტურის ეს სტილი კაზინო მონტე-კარლოს შენობაშია წარმოდგენილი, რომელიც 1878-1879 წლებში აშენდა. შენობა დეკორატიული ელემენტების სიმრავლის საშუალებით სიმდიდრისა და ფუფუნუნების გამოხატულებაა, რაც მონაკოს არქიტექტურის მთავარი დამახასიათებელი ნიშანია.<ref>Novella, René; Sassi, Luca ''Monaco : eight centuries of art and architecture'', Epi Communication, 2015</ref> ==ხელისუფლება== [[File:Prince Albert II 2016.jpg|thumb|upright|ალბერ II, მონაკოს პრინცი]] მონაკოს მმართველობის ფორმა 1911 წლიდან კონსტიტუციური მონარქიაა, რომლის სათავეშიც [[მონაკოს პრინცი]] დგას.<ref>{{cite web |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/3397.htm |title=Monaco |website=State.gov |date=16 November 2011 |accessdate=22 March 2012}}</ref> აღმასრულებელი ხელისუფლების შემადგენლობაში შედის [[სახელმწიფო მინისტრი]], რომელიც უმაღლესი ხელისუფლის წარმომადგენელია. იგი მთავრობის საბჭოს და ამასთანავე ამ საბჭოს ხუთი წევრის, ოთხი მრჩევლისა და ერთი დელეგატის თავმჯდომარეა.<ref>{{cite web |url=http://www.monaco-iq.com/politics |title=Politics |publisher=Monaco-IQ |date=|accessdate=28 May 2012}}</ref> 2002 წლამდე სახელმწიფო მინისტრი საფრანგეთის მოქალაქე იყო, რომელსაც მონაკოს პრინცი საფრანგეთის მიერ წარდგენილი კანდიდატებიდან ირჩევდა. 2002 წელს საკონსტიტუციო ცვლილების მიღების შემდეგ სახელმწიფო მინისტრი შესაძლებელია იყოს როგორც საფრანგეთის, ასევე მონაკოს მოქალაქე. 2010 წლის 3 მარტს ალბერ II-მ სახელმწიფო მინისტრად ფრანგი მიშელ როჟე დანიშნა.<ref name="monaco-consulate1">{{cite web |url=http://www.monaco-consulate.com/index.php/about/history/ |title=History « Consulate General of Monaco |website=Monaco-Consulate.com |date= |accessdate=28 May 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120610201643/http://www.monaco-consulate.com/index.php/about/history/ |archive-date=10 June 2012 |url-status=dead |df=dmy-all |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120610201643/http://www.monaco-consulate.com/index.php/about/history/ |archivedate=10 ივნისი 2012 }}</ref> 1962 წლის კონსტიტუციის მიხედვით, მონაკოს პრინცი [[ვეტო]]ს უფლებას საკანონმდებლო ორგანოს, ეროვნულ საბჭოს უზიარებს.<ref>{{cite web |url=http://globaledge.msu.edu/Countries/Monaco/government |title=Monaco: Government |website=GlobalEdge.msu.edu |date=4 October 2004 |accessdate=28 May 2012}}</ref> საბჭოს 24 წევრს ხუთ წელიწადში ერთხელ ირჩევენ, მათგან 16-ს მაჟორიტარული, ხოლო 8-ს პროპორციული სისტემით.<ref name="freedomhouse1">{{cite web |url=http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2011/monaco |title=Monaco |publisher=Freedom House |date= |accessdate=28 May 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121115151511/http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2011/monaco |archive-date=15 November 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121115151511/http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2011/monaco |archivedate=15 ნოემბერი 2012 }}</ref> ეროვნულ საბჭოში ამჟამად წამყვანი ძალა კონსერვატიული პარტიაა, რომელიც 20 წევრითაა წარმოდგენილი. ქალაქის ადგილობრივი საკანონმდებლო ორგანო კომუნალური საბჭოა, რომელიც 14 წევრისგან შედგება და მისი თავმჯდომარე [[ქალაქის მერი]]ა.<ref>{{cite web|url=http://www.monaco-mairie.mc/elus-monaco/|title=Les élus|author=Mairie de Monaco|work=La Mairie de Monaco|archive-url=https://web.archive.org/web/20130515063156/http://www.monaco-mairie.mc/elus-monaco/|archive-date=15 May 2013|url-status=dead|df=dmy-all|accessdate=30 ივლისი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130515063156/http://www.monaco-mairie.mc/elus-monaco/|archivedate=15 მაისი 2013}}</ref> ეროვნული საბჭოსგან განსხვავებით, კომუნალური საბჭოს არჩევნები ოთხ წელიწადში ერთხელ ტარდება.<ref>{{cite web|url=http://www.monaco-mairie.mc/mairie-monaco/le-conseil-communal/|title=Le Conseil Communal – Mairie de Monaco|work=La Mairie de Monaco|archive-url=https://web.archive.org/web/20130116232740/http://www.monaco-mairie.mc/mairie-monaco/le-conseil-communal/|archive-date=16 January 2013|url-status=dead|df=dmy-all|accessdate=30 ივლისი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130116232740/http://www.monaco-mairie.mc/mairie-monaco/le-conseil-communal/|archivedate=16 იანვარი 2013}}</ref> ===ადმინისტრაციული დაყოფა=== მონაკო მსოფლიოში ტერიტორიის სიმცირის მიხედვით მეორე, ხოლო მოსახლეობის სიმჭიდროვის მიხედვით პირველ ადგილზე დგას. ქვეყანა ერთი მუნიციპალიტეტისგან შედგება. ქალაქსა და სახელმწიფოს შორის ტერიტორიული საზღვრები არ არსებობს, თუმცა განსხვავდება მთავრობისა და მუნიციპალიტეტის ვალდებულებები, რომელთაგან პირველი სახელმწიფო, ხოლო მეორე ქალაქის ფარგლებში ვრცელდება. დღეისათვის მონაკო ხუთ კვარტლად და ათ საარჩევნო ოლქადაა დაყოფილი.<ref>{{cite web |url=http://www.nationsencyclopedia.com/economies/Europe/Monaco.html |title=Monaco – Location and size |website=NationsEncyclopedia.com |date=2 July 2011 |accessdate=28 May 2012}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.websters-online-dictionary.org/definitions/Larvotto |title=Dictionary – Definition of Larvotto |website=Websters-Online-Dictionary.org |date=1 March 2008 |accessdate=28 May 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130530230643/http://www.websters-online-dictionary.org/definitions/Larvotto |archive-date=30 May 2013 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.visitmonaco.com/index.cfm?fuseaction=Page.viewPage&pageId=16 |title=Tourist Board Official Website |website=Visitmonaco.com |date=|accessdate=28 May 2012}}</ref><ref name="autogenerated2">{{cite web |author=Nom (obligatoire) |url=http://www.monacohebdo.mc/9156-extension-en-mer-fontvieille-ou-larvotto |title=Extension en mer: Fontvieille ou Larvotto ? |website=Monacohebdo.mc |date= |accessdate=12 March 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151016011101/http://www.monacohebdo.mc/9156-extension-en-mer-fontvieille-ou-larvotto |archive-date=16 October 2015 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151016011101/http://www.monacohebdo.mc/9156-extension-en-mer-fontvieille-ou-larvotto |archivedate=16 ოქტომბერი 2015 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://statoids.com/umc.html |title=Monaco Commune |website=Statoids.com |date=|accessdate=28 May 2012}}</ref> ==მოსახლეობა== ===დემოგრაფია=== {{მთავარი|მონაკოს დემოგრაფია}} 2015 წლის მონაცემებით მონაკოს მცხოვრებთა რიცხვი 38,400-ია.<ref>{{cite web|url=http://www.monacostatistics.mc/IMSEE/Publications/monaco-statistics-pocket |title=Monaco Statistics office|website=Monacostatistics.mc|accessdate=3 August 2017}}</ref> მოსახლეობის უმრავლესობა – 28.4% [[ფრანგები|ფრანგია]], 21.6% – [[მონეგასკები|მონეგასკი]], 18.7% – [[იტალიელები|იტალიელი]], 7.5% – [[ბელგიელები|ბელგიელი]], 2.5% – [[გერმანელები|გერმანელი]] და 2.5% – [[შვეიცარიელები|შვეიცარიელი]].<ref name="2008census">{{cite web |title=General Population Census 2008: Population Recensee et Population Estimee |url=http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110614212422/http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf |archivedate=14 June 2011 |publisher=Government of the Principality of Monaco |accessdate=7 October 2011 |language=French |year=2008 |url-status=dead |df=dmy }}</ref> მონაკოს მცხოვრებლებს, რომლებიც ქვეყანაში დაიბადნენ, მონეგასკები ეწოდებათ.<ref>{{cite web |url=http://www.everyculture.com/Ma-Ni/Monaco.html |title=Culture of Monaco |publisher=Everyculture.com |date=|accessdate=6 September 2012}}</ref> 2017 წლის მონაცემების მიხედვით, მონაკოში სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა თითქმის 90 წელია, რითაც ქვეყანა მსოფლიოში პირველ ადგილს იკავებს.<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mn.html |title=CIA World Factbook, Monaco |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=28 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151016011100/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mn.html |archivedate=16 ოქტომბერი 2015 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://theodora.com/wfbcurrent/monaco/monaco_international_rankings_2018.html |title=International Rankings of Monaco - 2018 |publisher=Theodora.com |date=|accessdate=4 July 2018}}</ref> ===ენა=== მონაკოში ოფიციალური ენაა ფრანგული. გავრცელების მიხედვით მეორე ადგილზე იტალიური ენა დგას, ხოლო ინგლისურ ენაზე ამერიკელი, ბრიტანელი, კანადელი და ირლანდიელი მოსახლეობა საუბრობს. მონაკოს ტრადიული ეროვნული ენა მონეგასკურია, რომელიც ლიგურიული ენის ვარიაციაა. აღსანიშნავია, რომ გრიმალდების დინასტიას სწორედ ლიგურიული წარმოშობა აქვს. დღეისათვის მონეგასკურზე მოსახლეობის მცირე ნაწილი საუბრობს, ეს უკანასკნელი მკვიდრ მონაკოელთათვის მეორე ენას წარმოადგენს. == ეკონომიკა == მონაკო მსოფლიოში პირველ ადგილზე დგას [[მშპ]]-ს მაჩვენებლით ერთ სულ მოსახლეზე, რომელიც 185,742 დოლარს უდრის, ასევე მშპ-ს მაჩვენებლით [[მსყიდველობითუნარიანობის პარიტეტი|მსყიდველობითუნარიანობის პარიტეტთან]] მიმართებით, რომელიც 183,150 დოლარია.<ref name="unsd">{{cite web |url=https://data.worldbank.org/country/monaco |title=The World Bank Group|publisher=[[The World Bank Group]] |accessdate=18 September 2019}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20120402032202/http://databank.worldbank.org/databank/download/GNIPC.pdf Gross national income per capita 2010, Atlas method and PPP]. World Bank</ref> ქვეყანაში უმუშევართა რაოდენობა 2%-ია,<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2129.html |title=Central Intelligence Agency |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=22 March 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160821073349/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2129.html |archivedate=21 აგვისტო 2016 }}</ref> ხოლო დასაქმებულთა რიცხვი 48 ათასს შეადგენს, რომელთა მნიშვნელოვანი ნაწილი საფრანგეთისა და იტალიის მოქალაქენი არიან.<ref name="Recensement">{{cite web |url=http://cloud.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/ATTW9ZI8/Recensement2008_p8-9.pdf |archive-url=https://www.webcitation.org/67zk5DtcP?url=http://cloud.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/ATTW9ZI8/Recensement2008_p8-9.pdf |url-status=dead |archive-date=28 May 2012 |title=Plan General De La Principaute De Monaco |format=PDF |date= |accessdate=28 May 2012 |df=dmy-all |archiveurl=https://www.webcitation.org/67zk5DtcP?url=http://cloud.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/ATTW9ZI8/Recensement2008_p8-9.pdf |archivedate=28 მაისი 2012 }}</ref> [[ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტო]]ს კვლევის მიხედვით, მსოფლიოს ქვეყნებს შორის მონაკოში სიღარიბის დონე ყველაზე დაბალია, ხოლო მილიონერთა და მილიარდერთა რიცხვით ქვეყანა პირველ ადგილზე დგას.<ref>{{cite news|last=Alleyne |first=Richard |url=https://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1565068/Prince-Albert-We-want-more-for-Monaco.html |title=Prince Albert: We want more for Monaco |work=The Daily Telegraph |date=4 October 2007 |accessdate=22 March 2012 |location=London}}</ref> მონაკოს ეკონომიკის ერთ-ერთი წამმართველი ძალაა ტურიზმი. აზარტული დაწესებულებები და სასიამოვნო ჰავა ყოველწლიურად ქვეყანაში უფრო და უფრო მეტ ტურისტს იზიდავს.<ref>{{cite web |url=http://globaledge.msu.edu/Countries/Monaco/economy |title=Monaco: Economy >> globalEDGE: Your source for Global Business Knowledge |publisher=Globaledge.msu.edu |date=|accessdate=22 March 2012}}</ref> მონაკო ასევე ფინანსური ცენტრის სტატუსს ატარებს, სადაც 100 მილიარდზე მეტი ღირებულების ფონდებია თავმოყრილი.<ref>{{cite web |author=Robert BOUHNIK |url=http://cloud.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/1909$/607f54a31a14184fc1256a130075eb71gb?OpenDocument&6Gb |archive-url=https://archive.today/20120711135421/http://cloud.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/1909$/607f54a31a14184fc1256a130075eb71gb?OpenDocument&6Gb |url-status=dead |archive-date=11 July 2012 |title=Home > Files and Reports > Economy(Gb) |publisher=Cloud.gouv.mc |date=19 December 2011 |accessdate=22 March 2012 |archiveurl=https://archive.is/20120711135421/http://cloud.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/1909$/607f54a31a14184fc1256a130075eb71gb?OpenDocument&6Gb |archivedate=11 ივლისი 2012 }}</ref> ქვეყანამ ეკონომიკური ბაზის დივერსიფიკაცია მომსახურების სფეროსა და მცირე ინდუსტირულ წარმოებაში წარმატებით შეძლო.<ref name="theodora">{{cite web |url=http://www.theodora.com/wfbcurrent/monaco/monaco_economy.html |title=Monaco Economy 2012, CIA World Factbook |publisher=Theodora.com |date=|accessdate=28 May 2012}}</ref> ==კულტურა== [[File:Monaco BW 2011-06-07 17-50-43.jpg|thumb|ოკეანოგრაფიის მუზეუმი]] მონაკოში ოპერის თეატრი, სიმფონიური ორკესტრი და კლასიკური საბალეტო დასია.<ref name="auto2">{{cite web|url=http://www.everyculture.com/Ma-Ni/Monaco.html|title=Culture of Monaco |work=everyculture.com}}</ref> ქვეყნის გამორჩეულ მუზეუმებს შორისაა ნაპოლეონის მუზეუმი, ოკეანოგრაფიის მუზეუმი და მონაკოს ეროვნულ მუზეუმი, რომელშიც თანამედროვე ვიზუალური ხელოვნების ნიმუშებია წარმოდგენილი. მონაკო მასპინძლობს საერთაშორისო ღონისძიებებს, როგორებიცაა მონტე-კარლოს ცირკის საერთაშორისო ფესტივალი, სამოყვარულო თეატრის მსოფლიო ფესტივალი და მონტე-კარლოს სატელევიზიო ფესტივალი. მონაკოში ყოველწლიურად 17 სექტემბერს პურის ფესტივალი იმართება.<ref>{{Cite web |url=http://officialmonaco.com/bread-festival-annual-contest-winners |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2020-07-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220325054641/http://officialmonaco.com/bread-festival-annual-contest-winners |archivedate=2022-03-25 }}</ref> == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.gouv.mc/ Official Government Portal] * [http://www.palais.mc/ Official website of the Prince's Palace of Monaco] * [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-m/monaco.html Chief of State and Cabinet Members] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111108162611/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-m/monaco.html |date=2011-11-08 }} * [http://www.gouv.mc/content/download/175997/2030403/file/monaco%20statistics%20pocket%202014.pdf Monaco Statistics Pocket – Edition 2014] == სქოლიო == {{commons|Monaco|მონაკო}} {{სქოლიოს სია}} {{ევროპის ქვეყნები}} {{ევროპის დედაქალაქები}} {{მონარქიები}} [[კატეგორია:მონაკო| ]] [[კატეგორია:ევროპის ქვეყნები]] [[კატეგორია:ფრანგულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:კონსტიტუციური მონარქიები]] [[კატეგორია:სამეფოები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ჯუჯა სახელმწიფოები]] tkwgywm4rowbw8p1qf0c6qav6iewla0 0 6633 4411419 4199084 2022-08-27T14:24:31Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Imf logo.png|left|100px|სსფ-ის ლოგო]] [[ფაილი:Headquarters_of_the_International_Monetary_Fund_(Washington,_DC).jpg|thumb|right|სსფ-ის შტაბ-ბინა, [[ვაშინგტონი (ქალაქი)|ვაშინგტონში]]]] '''საერთაშორისო სავალუტო ფონდი''' (სსფ; International Monetary Fund) — საერთაშორისო ორგანიზაცია, რომელსაც [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]] სპეციალიზებული დაწესებულების სტატუსი აქვს მინიჭებული. სსფ მიზნად ისახავს გლობალური ფინანსური სისტემის უზრუნველყოფას უცხოური გადაცვლის კურსების და საგადამხდელო ბალანსის მონიტორინგის მეშვეობით. ის ასევე საჭიროებისამებრ სთავაზობს ტექნიკურ და ფინანსურ დახმარებას განვითარებად ქვეყნებს. == ორგანიზაცია და მიზანი == სსფ საკუთარი განსაზღვრებით არის „184 ქვეყნის ორგანიზაცია, რომლის მიზანია გააღრმავოს გლობალური მონატერული თანამშრომლობა, შეინარჩუნოს ფინანსული სტაბილურობა, ხელი შეუწყოს საერთაშორისო ვაჭრობას და დასაქმების დონის ამაღლებას, უზრუნველყოს ეკონომიკური განვითარების მზარდი ტემპი და შეამციროს სიღარიბის დონე“. [[ჩრდილოეთი კორეა|ჩრდ. კორეის]], [[კუბა|კუბის]], [[ლიხტენშტაინი]]ს, [[ანდორა|ანდორის]], [[მონაკო|მონაკოს]], [[ტუვალუ|ტუვალუსა]] და [[ნაურუ|ნაურუს]] გარდა, [[გაერო|გაეროს]] ყველა დანარჩენი წევრი ქვეყანა ან პირადად მონაწილეობს სსფ-ში, ან წარმოდგენილი არის სხვა წევრი ქვეყნის მიერ. სსფ შეიქმნა [[1944]] წლის ივლისში საერთაშორისო კონფერენციაზე ბრეტონ ვუდში, [[ნიუ-ჰემპშირი]], [[აშშ]]. კონფერენციაზე დელეგატები 44 მთავრობიდან შეთანხმდნენ ეკონომიკური თანამშრომლობის ჩარჩო ხელშეკრულებაზე, რომლის მიზანი ნაწილობრივ წარმოადგენდა მომავალში თავი აერიდებინათ ეკონომიკური პოლიტიკის გატარების განმეორებისგან ისეთი დამანგრეველი შედეგებით, როგორიც იყო 1930-იანი წლების [[დიდი დეპრესია]]. 1947 წელს მასში შედიოდა 49 ქვეყანა, ძირითადი კაპიტალი 7,7 მლრდ, დოლარს შეადგენდა. 1975 წლის 1 იანვრისთვის მასში მონაწილე ქვეყნების რაოდენობა გაიზარდა 126-მდე, ძირითალი კაპიტალი - 29,2 მლრდ-მე. სსრკ არ მონაწილეობდა სსფ-ის საქმიანობაში. ომის შემდგომი დეკადის განმავლობაში მთავარ ინდუსტრიულ ქვეყნებში ეკონომიკური აქტივობა მკვეთრად გაუარესდა; ამ ქვეყნების მცდილობამ დაეცვათ საკუთარი ეკონომიკა იმპორტზე ტარიფების შემოღებით კიდევ უფრო გააუარესა სიტუაცია საერთაშორისო ვაჭრობაში, წარმოებასა და დასაქმებაში. შეთხელებული ოქროს მარაგისა და გაცვლითი კურსის კონსერვაციისთვის, ზოგიერთმა მათგანმა გაამკაცრა საკუთარ მოქალაქეთა უფლება უცხოეთში შესყიდვები ეწარმოებინათ. თუმცა ამ ზომამ საპირისპირო შედეგი გამოიღო და ვერც ერთმა ქვეყანამ ვერ შეძლო დიდხანს შეენარჩუნებინა კონკურენტუნარობა. ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category|International Monetary Fund}} * [http://www.imf.org/external/index.htm ოფიციალური საიტი] * [http://ifiwatchnet.org/ IFIWatchNet] (Web resource for analysis and commentary critical of the IMF and similar institutions) * [http://www.cepr.net/documents/publications/imf-2009-10.pdf IMF-Supported Macroeconomic Policies and the World Recession: A Look at Forty-One Borrowing Countries], from the Center for Economic and Policy Research, October 2009 [[კატეგორია:საერთაშორისო ეკონომიკური ორგანიზაციები]] nu41lqjgs15yeay2m91xf4svo9gd44d 0 9816 4411417 4393740 2022-08-27T14:23:27Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ლიბერალიზმი|expanded=schools}} '''ნეოლიბერალიზმი''' — პოლიტიკურ-ეკონომიკური [[ფილოსოფია]], რომელიც უარყოფს სახელმწიფოს ჩარევას (ინტერვენციას) ადგილობრივ ეკონომიკაში. ის ყურადღებას ამახვილებს [[თავისუფალი ვაჭრობა|თავისუფალ საბაზრო მეთოდებზე]], საწარმოთა ფუნქციონირებაში ნაკლებ შეზღუდვებსა და საკუთრების უფლებებზე. [[საგარეო პოლიტიკა|საგარეო პოლიტიკაში]] ნეოლიბერალიზმი უპირატესობას ანიჭებს უცხოეთის ბაზრების გახსნას პოლიტიკური მეთოდებით, ეკონომიკური ზეწოლის, დიპლომატიური ან/და სამხედრო ინტერვენციის გამოყენებით. ბაზრების გახსნაში მოიაზრება თავისუფალი ვაჭრობა და მუშახელის საერთაშორისო სპეციალიზაციის მიხედვით დაყოფა. ნეოლიბერალიზმი მულტილატერულ პოლიტიკურ ზეწოლას უჭერს მხარს ისეთი საერთაშორისო ორგანიზაციების მეშვეობით, როგორებიცაა [[საერთაშორისო სავაჭრო ორგანიზაცია]] და [[მსოფლიო ბანკი]]. ის ასევე ქადაგებს ეროვნული მთავრობების როლის მინიმუმამდე დაყვანას. კორპორაციული ეფექტურობის გადაუმჯობესებლად ის მოუწოდებს პროფკავშირთა პოლიტიკის ზეგავლენის (მაგ., მინიმალური ხელფასის ზღვარი, ან [[მუშახელი|მუშახელის]] კოლექტიური მოლაპარაკების უფლება) უარყოფას ან მინიმუმამდე დაყვანას. ნეოლიბერალიზმი ეწინააღმდეგება [[სოციალიზმი|სოციალიზმს]], [[პროტექციონიზმი|პროტექციონიზმსა]] და მწვანეთა მოძრაობას უცხოეთის ბაზრებში. ადგილობრივად ის პროტექციონიზმს, როგორც ასეთი, არ უარყოფს, თუმცა გამოიყენებს მხოლოდ როგორც მოლაპარაკებებში ზეწოლის მეთოდს, რათა აიძულოს უცხო ქვეყნები საკუთარი ბაზრის ლიბერალიზაცია მოახდინონ. ნეოლიბერალიზმი ხშირად ეწინააღმდეგება თანასწორუფლებიან ვაჭრობასა და სხვა ისეთ მოძრაობებთან რომელთა აზრით მუშახელის უფლებებსა და სოციალურ თანასწორობას პრიორიტეტი უნდა ენიჭებოდეს საერთაშორისო ურთიერთობებსა და ეკონომიკაში. ნეოლიბერალიზმი<ref>See for example: {{cite book |last1= Vincent |first1= Andrew|title= Modern Political Ideologies |date= 2009|url= https://books.google.com/books?id=igrwb3rsOOUC&lpg=PP1&pg=PA337|publisher= [[Wiley-Blackwell]]|location= Hoboken, New Jersey |isbn= 978-1405154956|page= 337}}</ref> - [[XX საუკუნე|XX საუკუნეში]] [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] იდეების აღორძინება, რომლებიც დაკავშირებულია [[ეკონომიკური ლიბერალიზმი|ეკონომიკურ ლიბერალიზმთან]] და [[თავისუფალი ბაზარი|თავისუფალ ბაზართან]].<ref name="Haymes">{{cite book|editor1-last= Haymes|editor1-first=Stephen |editor2-last= Vidal de Haymes|editor2-first= Maria|editor3-last= Miller|editor3-first= Reuben|title= The Routledge Handbook of Poverty in the United States |url= http://www.routledge.com/books/details/9780415673440|location=London |publisher= [[Routledge]]|date=2015|isbn= 978-0415673440}}</ref>{{rp|7}}<ref>{{cite book |last=Bloom |first=Peter |date=2017|title=The Ethics of Neoliberalism: The Business of Making Capitalism Moral|url=https://www.routledge.com/The-Ethics-of-Neoliberalism-The-Business-of-Making-Capitalism-Moral/Bloom/p/book/9781138667242|location= |publisher=[[Routledge]]|pages=3, 16 |isbn=978-1138667242|author-link= }}</ref> ეს ძირითადად ასოცირდება [[ეკონომიკური ლიბერალიზაცია|ეკონომიკური ლიბერალიზაციის]] პოლიტიკასთან, მათ შორის არის [[პრივატიზება]], [[deregulation|რეგულაციების შემცირება]], [[გლობალიზაცია]], [[თავისუფალი ვაჭრობა]], [[austerity|მკაცრი ეკონომიკური პოლიტიკა]] და [[government spending|მთავრობის ხარჯების შემცირება]], [[economy|ეკონომიკასა]] და საზოგადოებაში [[კერძო სექტორი|კერძო სექტორის]] როლის გაზრდის მიზნით;<ref>{{cite book|last=Goldstein|first=Natalie|url=https://books.google.com/books?id=bkotGqoG0u0C&lpg=PP1&pg=PA30|title=Globalization and Free Trade|date=2011|publisher=[[Infobase Publishing]]|isbn=978-0-8160-8365-7|location=|page=30}}</ref>{{refn|<ref name="Handbook2"/><ref name=Boas2009/><ref name = "For Business Ethics">Campbell Jones, Martin Parker, Rene Ten Bos (2005). ''For Business Ethics.'' [[Routledge]]. {{ISBN|0415311357}}. p. 100: * "Neoliberalism represents a set of ideas that caught on from the mid to late 1970s, and are famously associated with the economic policies introduced by Margaret Thatcher in the United Kingdom and Ronald Reagan in the United States following their elections in 1979 and 1981. The 'neo' part of neoliberalism indicates that there is something new about it, suggesting that it is an updated version of older ideas about 'liberal economics' which has long argued that markets should be free from intervention by the state. In its simplest version, it reads: markets good, government bad."</ref><ref>Gérard Duménil and Dominique Lévy (2004). ''[http://www.hup.harvard.edu/catalog.php?isbn=9780674011588 Capital Resurgent: Roots of the Neoliberal Revolution].'' [[Harvard University Press]]. {{ISBN|0674011589}} Retrieved 3 November 2014.</ref><ref>Jonathan Arac in Peter A. Hall and Michèle Lamont in ''Social Resilience in the Neoliberal Era'' (2013) pp. xvi–xvii * The term is generally used by those who oppose it. People do not call themselves neoliberal; instead, they tag their enemies with the term.</ref><ref name="ReferenceB">Collins English Dictionary – Complete and Unabridged HarperCollins Publishers 1991, 1994, 1998, 2000, 2003</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20040806144320/http://www.who.int/trade/glossary/story067/en/ "Neo-Liberal Ideas"]. ''[[World Health Organization]]''.</ref>}} თუმცა, ნეოლიბერალიზმის განმსაზღვრელი თავისებურებანი როგორც აზროვნებაში, ისე პრაქტიკაში არსებითი სამეცნიერო დებატების საგანი გახდა.<ref>{{cite encyclopedia|editor-last=Smith|editor-first=Nicola|encyclopedia=[[Encyclopædia Britannica]]|title=Neoliberalism|url=https://www.britannica.com/topic/neoliberalism|access-date=March 30, 2019}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Boas|first1=Taylor C.|last2=Gans-Morse|first2=Jordan|year=2009|title=Neoliberalism: From New Liberal Philosophy to Anti-Liberal Slogan|url=https://archive.org/details/sim_studies-in-comparative-international-development_summer-2009_44_2/page/137|journal=[[Studies in Comparative International Development]]|volume=44|issue=2|pages=137–161|doi=10.1007/s12116-009-9040-5|doi-access=free}}</ref> პოლიტიკის შემუშავებისას, ნეოლიბერალიზმი იყო [[paradigm shift|პარადიგმათა ცვლილების]] ნაწილი, რომელიც მოჰყვა [[Neo-Keynesian economics|კეინსიანის კონსენსუსის]] მარცხს ეკონომიკაში 1970-იანი წლების [[stagflation|სტაგფლაციის]] მოსაგვარებლად.<ref name="FPIF-2004">{{cite journal|last1=Palley|first1=Thomas I|date=2004-05-05|title=From Keynesianism to Neoliberalism: Shifting Paradigms in Economics|url=http://fpif.org/from_keynesianism_to_neoliberalism_shifting_paradigms_in_economics/|journal=Foreign Policy in Focus|accessdate=25 March 2017}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=igrwb3rsOOUC&lpg=PP1&pg=PA339|title=Modern Political Ideologies|last1=Vincent|first1=Andrew|date=2009|publisher=[[Wiley-Blackwell]]|isbn=978-1405154956|location=Hoboken, New Jersey|page=339}}</ref> ინგლისურენოვნებმა ტერმინი ნეოლიბერალიზმი სხვადასხვა მნიშვნელობით გამოიყენეს მე -20 საუკუნის დასაწყისიდან.<ref name="OxfordNeoliberalism">{{Cite OED|Neoliberalism}}</ref> მაგრამ ის უფრო გავრცელდა 1970-იან და 1980-იან წლებში მისი ამჟამინდელი მნიშვნელობით, რომელსაც მკვლევრები, ისევე როგორც კრიტიკოსები იყენებდნენ [[საზოგადოებრივი მეცნიერებები|სოციალური მეცნიერებების]] ფართო წრეებში.<ref>{{cite journal |title= Neoliberalism: From New Liberal Philosophy to Anti-Liberal Slogan |author= Taylor C. Boas, Jordan Gans-Morse |journal= Studies in Comparative International Development |date= June 2009 |volume= 44 |issue= 2 |pages= 137–61 |doi= 10.1007/s12116-009-9040-5 |s2cid= 4811996 |quote= Neoliberalism has rapidly become an academic catchphrase. From only a handful of mentions in the 1980s, use of the term has exploded during the past two decades, appearing in nearly 1,000 academic articles annually between 2002 and 2005. Neoliberalism is now a predominant concept in scholarly writing on development and political economy, far outpacing related terms such as monetarism, neoconservatism, the Washington Consensus, and even market reform.|url= https://escholarship.org/content/qt976373v9/qt976373v9.pdf?t=l7nx9c }}</ref><ref name="Handbookscholarship">{{cite book |editor1-last= Springer|editor1-first= Simon |editor2-last= Birch|editor2-first= Kean |editor3-last= MacLeavy|editor3-first= Julie|date= 2016 |title= The Handbook of Neoliberalism|url= https://www.routledge.com/The-Handbook-of-Neoliberalism/Springer-Birch-MacLeavy/p/book/9781138844001|location= |publisher= [[Routledge]] |page= [https://books.google.com/books?id=M5qkDAAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA1#v=onepage&q&f=false 1] |isbn= 978-1138844001|quote= Neoliberalism is easily one of the most powerful concepts to emerge within the social sciences in the last two decades, and the number of scholars who write about this dynamic and unfolding process of socio-spatial transformation is astonishing.}}</ref><ref>{{cite book|author= Noel Castree|title= A Dictionary of Human Geography|url= https://books.google.com/books?id=eYWcAQAAQBAJ&pg=PA339|year= 2013|publisher= Oxford University Press|page= 339|quote= 'Neoliberalism' is very much a critics' term: it is virtually never used by those whom the critics describe as neoliberals.|isbn= 9780199599868}}</ref><ref name="Jones2014">{{cite book|author= Daniel Stedman Jones|title= Masters of the Universe: Hayek, Friedman, and the Birth of Neoliberal Politics|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Masters_of_the_Universe_(book)|date= 21 July 2014|publisher= Princeton University Press|isbn= 978-1-4008-5183-6|quote= Friedman and Hayek are identified as the original thinkers and Thatcher and Reagan as the archetypal politicians of Western neoliberalism. Neoliberalism here has a pejorative connotation.|page=13}}</ref> ტერმინი იშვიათადაა გამოყენებული თავისუფალი ბაზრის პოლიტიკის მომხრეთა მიერ.<ref>{{Cite web|url= https://foreignpolicy.com/2016/07/06/the-imf-confronts-its-n-word-neoliberalism/ |title= The IMF Confronts Its N-Word|last= Rowden|first= Rick|date= 2016-07-06|website= Foreign Policy|access-date= 2016-08-25}}</ref> როგორც ზოგიერთმა მკვლევარმა აღნიშნა, ეს ტერმინი სხვადასხვა მნიშვნელობას იღებს სხვადასხვა ხალხის მიერ, რადგანაც ნეოლიბერალიზმი „მუტაციას განიცდის“ გეოპოლიტიკურად შესამჩნევ ჰიბრიდებში მსოფლიოს მასშტაბით.<ref>{{cite book |editor1-last= Springer|editor1-first= Simon |editor2-last= Birch|editor2-first= Kean |editor3-last= MacLeavy|editor3-first= Julie|date= 2016 |title= The Handbook of Neoliberalism|url= https://www.routledge.com/The-Handbook-of-Neoliberalism/Springer-Birch-MacLeavy/p/book/9781138844001|location= |publisher= [[Routledge]] |page= [https://books.google.com/books?id=M5qkDAAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA1#v=onepage&q&f=false 1] |isbn=978-1138844001|quote= Neoliberalism is a slippery concept, meaning different things to different people. Scholars have examined the relationships between neoliberalism and a vast array of conceptual categories.}}</ref><ref>{{Cite news|url= http://www.thetimes.co.uk/article/student-heaps-abuse-on-professor-in-row-over-neoliberalism-27pvhbfnp|title= Student heaps abuse on professor in 'neoliberalism' row|language= en|access-date= 2017-01-25|quote= Colin Talbot, a professor at Manchester University, recently wrote it was such a broad term as to be meaningless and few people ever admitted to being neoliberals}}</ref><ref name="Handbook2"/> ნეოლიბერალიზმი იზიარებს ბევრ თვისებას სხვა ცნებებთან, რომლებსაც სადავო მნიშვნელობები აქვთ და მათ შორისაა [[წარმომადგენლობითი დემოკრატია|წარმომადგენლობითი დემოკრატიაც]].<ref>{{cite journal |title= Neoliberalism: From New Liberal Philosophy to Anti-Liberal Slogan |author= Taylor C. Boas, Jordan Gans-Morse |journal= Studies in Comparative International Development |date= June 2009 |volume= 44 |issue= 2 |pages= 137–61 |doi= 10.1007/s12116-009-9040-5|quote="Neoliberalism shares many attributes with "essentially contested" concepts such as democracy, whose multidimensional nature, strong normative connotations, and openness to modification over time tend to generate substantial debate over their meaning and proper application."|doi-access= free }}</ref> დროთა განმავლობაში შეიცვალა ტერმინის განმარტება და ამათანავე გამოყენებითობაც.<ref name=Boas2009>{{cite journal |title= Neoliberalism: From New Liberal Philosophy to Anti-Liberal Slogan |author= Taylor C. Boas, Jordan Gans-Morse |journal= Studies in Comparative International Development |date= June 2009 |volume= 44 |issue= 2 |pages= 137–61 |doi= 10.1007/s12116-009-9040-5|doi-access= free }}</ref> როგორც [[ეკონომიკური ფილოსოფია]], ნეოლიბერალიზმი ევროპელ [[ლიბერალიზმი|ლიბერალ]] მეცნიერებს შორის გაჩნდა 1930-იან წლებში, როდესაც ცდილობდნენ აღედგინათ და განეახლებინათ [[კლასიკური ლიბერალიზმი|კლასიკური ლიბერალიზმის]] ძირითადი იდეები. ისინი ხედავდნენ ამ იდეების პოპულარობის შემცირებას, რაც განპირობებული იყო ბაზრების კონტროლის აუცილებლობის აღიარებით, [[დიდი დეპრესია|დიდი დეპრესიის]] შემდგომ პერიოდში და გამოიხატა პოლიტიკაში, რომელიც მიმართული იყო თავისუფალი ბაზრების არასტაბილურობის წინააღმდეგოდ, მათი უარყოფითი სოციალური შედეგების შესამსუბუქებლად.<ref name="mirowski">[[Philip Mirowski]], Dieter Plehwe, ''The road from Mont Pèlerin: the making of the neoliberal thought collective'', Harvard University Press, 2009, {{ISBN|0-674-03318-3}}</ref>{{rp|14–15}} პოლიტიკის შემუშავების ერთ-ერთი სტიმული იყო სურვილი იმის, რომ თავიდან აეცილებინათ 1930-იანი წლების დასაწყისის ეკონომიკური წარუმატებლობები, რაც ზოგჯერ სწორედ კლასიკური ლიბერალიზმის [[ეკონომიკური პოლიტიკა|ეკონომიკურ პოლიტიკას]] უკავშირდება უმთავრესად. როდესაც 1980-იან წლებში ტერმინი გავრცელდა, რაც თავის მხრივ დაკავშირებული იყო [[აუგუსტო პინოჩეტი|ავგუსტო პინოჩეტის]] [[Economic history of Chile#"Neoliberal" reforms (1973–90)|ეკონომიკრ რეფორმებთან]] [[ჩილე|ჩილეში]], მან სწრაფვადე მიიღო ნეგატიური დატვირთვა და ძირითადად გამოყენებული იყო საბაზრო რეფორმისა და ''[[ლესე ფერი|laissez-faire]]'' კაპიტალიზმის კრიტიკოსების მიერ. მკვლევრებმა იგი დააკავშირეს [[Mont Pelerin Society|მონ პელერინის საზოგადოების]] ეკონომისტების [[ფრიდრიხ ჰაიეკი|ფრიდრიხ ჰაიეკის]], [[მილტონ ფრიდმანი|მილტონ ფრიდმანისა]] და [[ჯეიმზ მაკ-გილი ბიუკენენი|ჯეიმს ბიუქენანის]] თეორიებთან, ამასთანავე ისეთ პოლიტიკოსებთან როგორებიც არიან: [[მარგარეტ ტეტჩერი]], [[რონალდ რეიგანი|რონალდ რეიგანი]] და [[ალან გრინსპენი]].<ref name=Boas2009/><ref>{{cite book |editor1-last= Springer|editor1-first= Simon |editor2-last= Birch|editor2-first= Kean |editor3-last= MacLeavy|editor3-first= Julie|date= 2016 |title= The Handbook of Neoliberalism|url=https://www.routledge.com/The-Handbook-of-Neoliberalism/Springer-Birch-MacLeavy/p/book/9781138844001|location= |publisher= [[Routledge]] |page= [https://books.google.com/books?id=M5qkDAAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA3#v=onepage&q&f=false 3] |isbn= 978-1138844001}}</ref> მას შემდეგ, რაც ნეოლიბერალიზმის ახალი მნიშვნელობა დამკვიდრდა, რომელიც ესპანურენოვანი მკვლევარების მიერ იყო გამოყენებული საყოველთაოდ, იგი ინგლისურენოვანი [[პოლიტიკური ეკონომია|პოლიტიკური ეკონომიკის]] შესწავლაშიც გავრცელდა.<ref name=Boas2009/> 1994 წლისთვის, [[ჩრდილოამერიკული თავისუფალი ვაჭრობის ზონა|NAFTA]]-ს სვლითა და ამ განვითარებაზე [[ეროვნული განთავისუფლების საპატისტური არმია|საპატისტას]] რეაქციით [[ჩიაპასი|ჩიაპასში]], ეს ტერმინი გლობალურ მიმოქცევაში შევიდა.<ref name="Handbook2"/> ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ნეოლიბერალიზმის ფენომენის ირგვლივ განსწავლულობა საგრძნობლად გაიზარდა.<ref name="Handbookscholarship"/><ref>{{cite book |last=Wilson |first=Julie |date=2017 |title=Neoliberalism|url=https://www.routledge.com/Neoliberalism/Wilson/p/book/9781138654631|location= |publisher=Routledge|page=6 |isbn=978-1138654631|quote=In recent decades, neoliberalism has become an important area of study across the humanities and social sciences.}}</ref> ==ტერმინოლოგია== ===წარმოშობა=== [[File:Friedrich Hayek portrait.jpg|thumb|upright|[[ფრიდრიხ ჰაიეკი]]]] თავდაპირველად ტერმინი ინგლისურ ენაზე [[1898]] წელს გამოიყენა ფრანგმა ეკონომისტმა [[Charles Gide|ჩარლზ გიდმა]], რათა აღეწერა იტალიელი ეკონომისტის [[Maffeo Pantaleoni|მაფეო პანტალეონის]] ეკონომიკური მრწამსი.<ref>{{Cite journal|last=Gide|first=Charles|date=1898-01-01|title=Has Co-operation Introduced a New Principle into Economics?|jstor=2957091|journal=The Economic Journal|volume=8|issue=32|pages=490–511|doi=10.2307/2957091|url=https://zenodo.org/record/1449661}}</ref> ტერმინი ნეო-ლიბერალიზმი (néo-libéralisme) მანამდე ფრანგულ ენაში არსებობდა,<ref name="OxfordNeoliberalism"/> შემდეგ კი სხვებმაც დაიწყეს გამოყენება, მათ შორის კლასიკური ლიბერალიზმის წარმომადგენელმა ეკონომისტმა [[მილტონ ფრიდმანი|მილტონ ფრიდმანმა]] თავის [[1951]] წელს გამოქვეყნებულ ესეში [https://miltonfriedman.hoover.org/objects/57816/neoliberalism-and-its-prospects?ctx=b8c0f32e-f5a4-4e53-ba3d-cf017b993579&idx=0|“ნეო „ლიბერალიზმი და მისი პერსპექტივები“].<ref name="Burgin2012">{{cite book|author=Angus Burgin|title=The Great Persuasion: Reinventing Free Markets since the Depression|url=https://books.google.com/books?id=BnZ1qKdXojoC&pg=PA170|date=2012|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-06743-1|page=170}}</ref> 1938 წელს [[Colloque Walter Lippmann|ვოლტერ ლიფმენის კოლოქვიუმზე]] სხვა ტერმინებთან ერთად შემოთავაზებული გახლდათ „ნეოლიბერალიზმი“ და საბოლოოდ აირჩიეს, რათა გამოეყენებინათ გარკვეული ეკონომიკური შეხედულებების აღსაწერად.<ref name="mirowski"/>{{rp|12–13}}<ref>[[Oliver Marc Hartwich]], [http://www.ort.edu.uy/facs/boletininternacionales/contenidos/68/neoliberalism68.pdf Neoliberalism: The Genesis of a Political Swearword], Centre for Independent Studies, 2009, {{ISBN|1-86432-185-7}}, p. 19</ref> კოლოქვიუმზე განისაზღვრა „ნეოლიბერალიზმის“ ცნება, რომელიც ანიჭებს „პრიორიტეტს ფასების მექანიზმს, თავისუფალ წარმოებას, კონკურენციის სისტემასა და ძლიერ, სამართლიან სახელმწიფოს“.<ref name="mirowski"/>{{rp|13–14}} „ნეოლიბერალად“ ყოფნა გულისხმობდა თანამედროვე ეკონომიკური პოლიტიკის ადვოკატირებას [[state intervention|სახელმწიფოს ჩარევასთან]] ერთად.<ref name="mirowski"/>{{rp|48}} ნეოლიბერალურმა სახელმწიფო ინტერვენციონიზმმა დააპირისპირა ''[[ლესე ფერი|laissez-faire]]'' ბანაკი ისეთ კლასიკურ ლიბერალებთან, როგორიცაა [[ლუდვიგ ფონ მიზესი]].<ref>[[Jörg Guido Hülsmann]], [https://mises.org/daily/6022/ Against the Neoliberals], Ludwig von Mises Institute, May 2012</ref> 1950-იანი და 1960-იანი წლების მკვლევართა უმეტესობას ნეოლიბერალიზმს მიაწერდა, სოციალურ საბაზრო ეკონომიკასა და მის ძირითად თეორეტიკოსებს, როგორებიცაა ოიქენი, რიპკე, რუსტოუ და მიულერ-არმაკი. მიუხედავად იმისა, რომ ჰაიეკს ინტელექტუალური კავშირი ჰქონდა გერმანელ ნეოლიბერალებთან, ამ პერიოდში მისი სახელი ნეოლიბერალიზმთან ერთად იშვიათად მოიხსენიებოდა, რაც გამოწვეული იყო უფრო მეტად მისი პრო-თავისუფალი სავაჭრო პოზიციის გამო.<ref>{{cite journal |title=Neoliberalism: From New Liberal Philosophy to Anti-Liberal Slogan |author=Taylor C. Boas, Jordan Gans-Morse |journal=Studies in Comparative International Development |date=June 2009 |volume=44 |issue=2 |page=147 |doi=10.1007/s12116-009-9040-5|doi-access=free }}</ref> ჩილეში [[Military dictatorship of Chile (1973–90)|ავგუსტო პინოჩეტის (1973–1990)]] სამხედრო მმართველობის დროს ოპოზიციონერმა მკვლევარებმა აიღეს გამოთქმა, რათა აღეწერათ განხორციელებული [[Economic history of Chile (1973-1990)#"Neoliberal" reforms (1973–1990)|ეკონომიკური რეფორმები]] და მისი მომხრეები ([[Chicago Boys|ჩიკაგოს ბიჭები]]).<ref name=Boas2009/> მას შემდეგ, რაც ესპანურენოვან მკვლევარებს შორის ეს ახალი მნიშვნელობა დამკვიდრდა, იგი პოლიტიკური ეკონომიკის ინგლისურენოვან კვლევაშიც გავრცელდა.<ref name=Boas2009/> 148 სამეცნიერო სტატიის შესწავლის შედეგად დადგინდა, რომ ნეოლიბერალიზმი თითქმის არასოდეს არის განმარტებული, მაგრამ გამოიყენება რამდენიმე გაგებით იდეოლოგიის, ეკონომიკური თეორიის, განვითარების თეორიის ან ეკონომიკური რეფორმის პოლიტიკის აღსაწერად. იგი ფართოდ გამოყენებულია, როგორც [[term of abuse|დამამცირებელი ტერმინი]] და/ან 1938 წლის კოლოკვიუმის დამსწრეთა იდეების მაგივრად, გულისხმობს ''[[ლესე ფერი|laissez-faire]]'' [[market fundamentalism|ბაზრის ფუნდამენტალიზმს]], რომელიც პრაქტიკულად კლასიკური ლიბერალიზმის იდენტურია. შედეგად, არსებობს დაპირისპირება ტერმინის ზუსტ მნიშვნელობასა და მის გამოყენებითობაზე [[საზოგადოებრივი მეცნიერებები|სოციალურ მეცნიერებებში]], განსაკუთრებით მაშინ, როცა ბოლო დროს საგრძნობლად იზრდება სხვადასხვა სახის საბაზრო ეკონომიკის რიცხვი.<ref name=Boas2009/> კიდევ ერთმა მემარცხენე-ცენტრისტულმა მოძრაობამ [[თანამედროვე ამერიკული ლიბერალიზმი|თანამედროვე ამერიკული ლიბერალიზმიდან]] ტერმინი „ნეოლიბერალიზმი“ გამოიყენა 1970-იან წლებში [[ამერიკის შეერთებული შტატები|შეერთებულ შტატებში]] ჩამოყალიბებული იდეოლოგიის აღსაწერად. პოლიტიკის ექსპერტ [[David Brooks (commentator)|დევიდ ბრუქსის]] აზრით, გამოჩენილ ნეოლიბერალ პოლიტიკოსებში შედიოდნენ [[ალბერტ გორი]] და [[ბილ კლინტონი]] შეერთებული შტატების დემოკრატიული პარტიიდან.<ref>David Brooks, [https://www.nytimes.com/2007/03/11/opinion/11brooks.html?_r=0 The Vanishing Neoliberal], The New York Times, 2007</ref> ნეოლიბერალები გაერთიანდნენ ორი ჟურნალის [[The New Republic|„The New Republic“]]-ისა და [[Washington Monthly|„Washington Monthly“]]-ის ირგვლივ.<ref>{{cite web |url=https://www.jacobinmag.com/2016/04/chait-neoliberal-new-inquiry-democrats-socialism/|title=The First Neoliberals|last= Robin|first=Corey|date= April 28, 2016|website=[[Jacobin (magazine)|Jacobin]]|publisher= |access-date= April 23, 2017|quote=}}</ref> ნეოლიბერალიზმის ამ ვერსიის „ნათლია“ იყო ჟურნალისტი [[ჩარლზ პეტერსი]],<ref>Matt Welch, [http://reason.com/archives/2013/03/25/the-death-of-contrarianism The Death of Contrarianism. The New Republic returns to its Progressive roots as a cheerleader for state power], Reason Magazine, May 2013</ref> რომელმაც 1983 წელს გამოაქვეყნა „ნეოლიბერალის მანიფესტი“.<ref>Charles Peters, [http://www.unz.org/Pub/WashingtonMonthly-1983may-00008 A Neoliberal's Manifesto], The Washington Monthly, May 1983</ref> ===ამჟამინდელი გამოყენება=== ელიზაბეტ შერმერი ამტკიცებს, რომ ტერმინმა პოპულარობა ძირითადად მოიპოვა მემარცხენე აკადემიკოსებს შორის 1970-იან წლებში, რათა „აღეწერათ და საჯაროდ დაეგმოთ XX საუკუნის ბოლოს პოლიტიკოსების, კვლევითი ცენტრის ექსპერტებისა და მრეწველების მცდელობები, ემხილებინათ სოციალ-დემოკრატიული რეფორმები და შეუპოვრად განეხორციელებინათ თავისუფალი საბაზრო პოლიტიკა;“<ref>Elizabeth Tandy Shermer, "Review," ''Journal of Modern History'' (Dec 2014) 86#4 pp. 884–90</ref> ეკონომიკის ისტორიკოსი ფილიპ მაგნესი აღნიშნავს, რომ ტერმინი კვლავ გამოჩნდა აკადემიურ ლიტერატურაში გასული საუკუნის 80-იანი წლების შუა პერიოდში, მას შემდეგ რაც ფრანგმა ფილოსოფოსმა [[მიშელ ფუკო|მიშელ ფუკომ]] გაამახვილა მასზე ყურადღება.<ref name=hegemonic-neoliberalism>{{Cite news|url=https://www.aier.org/article/fairytale-hegemonic-neoliberalism|title=The Fairytale of Hegemonic Neoliberalism|last=Magness|first=Phillip W.|date=5 June 2019|work=American Institute for Economic Research|access-date=6 July 2019}}</ref> {{quote box|საბაზო დონეზე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ როდესაც ჩვენ ვახსენებთ „ნეოლიბერალიზმს“, ჩვენ ზოგადად ვგულისხმობთ საზოგადოებაში არსებულ ახალ პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და სოციალურ შეთანხმებებს, რომლებიც ხაზს უსვამენ ბაზრის ურთიერთობებს, სახელმწიფოს როლის ხელახალ განსაზღვრას და [[individual responsibility|ინდივიდუალურ პასუხისმგებლობას]]. მკვლევართა უმეტესობა თანხმდება, რომ ნეოლიბერალიზმი ზოგადად განმარტებულია, როგორც კონკურენტული [[ბაზარი|ბაზრების]] გაფართოება ცხოვრების ყველა სფეროში, მათ შორის [[economy|ეკონომიკაში]], [[პოლიტიკა|პოლიტიკასა]] და [[საზოგადოება|საზოგადოებაში]].| source = „ნეოლიბერალიზმის სახელმძღვანელო“ <ref name="Handbook2">{{cite book |editor1-last= Springer|editor1-first=Simon |editor2-last= Birch|editor2-first=Kean |editor3-last= MacLeavy|editor3-first=Julie|date=2016 |title=The Handbook of Neoliberalism|url=https://www.routledge.com/The-Handbook-of-Neoliberalism/Springer-Birch-MacLeavy/p/book/9781138844001|location= |publisher=[[Routledge]] |page= [https://books.google.com/books?id=M5qkDAAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA2#v=onepage&q&f=false 2] |isbn=978-1138844001}}</ref>| width = 35%| align = right| quoted = 1| salign = right}} „ნეოლიბერალიზმი“ ამჟმად გამოიყენება ბაზარზე ორიენტირებული რეფორმების პოლიტიკისთვის, როგორიცაა [[ფასების კონტროლი|„ფასების კონტროლის]] აღმოფხვრა, [[კაპიტალური ბაზრები|კაპიტალური ბაზრების]] [[დერეგულაცია|დერეგულირება]], [[სავაჭრო ბარიერები|სავაჭრო ბარიერების]] შემცირება“ და სახელმწიფო გავლენის შემცირება ეკონომიკაზე, განსაკუთრებით [[პრივატიზება|პრივატიზაციისა]] და [[austerity|სიმკაცრის]] გზით.<ref name="Boas2009" /> ეს ასევე ხშირად ასოცირდება [[მარგარეტ ტეტჩერი|მარგარეტ ტეტჩერის]] მიერ გაერთიანებულ სამეფოში და [[რონალდ რეიგანი|რონალდ რეიგანის]] მიერ შეერთებულ შტატებში წარმოდგენილ ეკონომიკურ პოლიტიკასთან.<ref name="For Business Ethics" /> ზოგიერთი მკვლევარი აღნიშნავს, რომ მას აქვს სხვადასხვაგვარი გამოყენება სხვადასხვა სფეროში: * როგორც [[ეკონომიკური ზრდა|განვითარების მოდელი]], ეს მოიაზრებს [[structuralist economics|კონსტრუქციული ეკონომიკის]] უარყოფსა [[Washington Consensus|ვაშინგტონის კონსენსუსის]] თანახმად. * როგორც [[იდეოლოგია]], იგი აღნიშნავს თავისუფლების ცნებას - ყოვლისმომცველ [[ღირებულება|სოციალურ ღირებულებას]], რომელიც დაკავშირებულია სახელმწიფო ფუნქციების [[სახელმწიფო-ღამის დარაჯი|მინიმალურ მდგომარეობამდე]] შემცირებასთან. * როგორც [[საჯარო პოლიტიკა]], იგი გულისხმობს სახელმწიფო ეკონომიკური სექტორების ან მომსახურების პრივატიზებას, კერძო კორპორაციების დერეგულაციას, [[სახელმწიფო ვალი|სახელმწიფო ვალის]] მკვეთრ შემცირებასა და [[საჯარო სამსახურები|საჯარო სამსახურებზე]] ხარჯების შემცირებას. ამასთან, მაინც მიმდინარეობს კამათი ტერმინის მნიშვნელობის შესახებ. სოციოლოგები [[ფრედ ლ. ბლოკი]] და მარგარეტ რ. სომერსი ირწმუნებიან, რომ არსებობს დავა იმის თაობაზე, თუ რა უნდა ეწოდოს თავისუფალი ბაზრის იდეების გავლენას, რომელიც 1980 წლიდან გამოიყენება [[New Deal|ახალი კურსის]] პროგრამებისა და პოლიტიკის ხარჯების შემცირების გასამართლებლად: ნეოლიბერალიზმი, ''[[ლესე ფერი|laissez-faire]]'' თუ „თავისუფალი ბაზრის იდეოლოგია“.<ref>[[Fred L. Block]] and Margaret R. Somers, ''[http://www.hup.harvard.edu/catalog.php?isbn=9780674050716 The Power of Market Fundamentalism: Karl Polanyi's Critique],'' ([[Harvard University Press]], 2014), {{ISBN|0674050711}}. [https://books.google.com/books?id=FSuAAwAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA3#v=onepage&q&f=false p. 3.]</ref> სხვა მეცნიერები, როგორებიც არიან სუზან ბრედლი და მეგ ლუქსთონი, ამტკიცებენ, რომ ნეოლიბერალიზმი არის პოლიტიკური ფილოსოფია, რომლის მიზანია „ლიბერალური“ გახადოს [[capital accumulation|კაპიტალის დაგროვების]] პროცესები.<ref name="BraedleyLuxton">Susan Braedley and Meg Luxton, ''[http://www.mqup.ca/neoliberalism-and-everyday-life-products-9780773536739.php Neoliberalism and Everyday Life],'' ([[McGill-Queen's University Press]], 2010), {{ISBN|0773536922}}, [https://books.google.com/books?id=CvD-6GQWr04C&lpg=PP1&pg=PA3#v=onepage&q&f=false p. 3]</ref> ამის საპირისპიროდ, [[ფრენსის ფოქს პივენი]] ნეოლიბერალიზმს არსებითად ჰიპერ-კაპიტალიზმად მიიჩნევს.<ref>Frances Goldin, Debby Smith, Michael Smith (2014). ''Imagine: Living in a Socialist USA.'' [[Harper Perennial]]. {{ISBN|0062305573}} p. 125</ref> თუმცა, [[რობერტ მაკჩესნი]], მანამ სანამ ნეოლიბერალიზმს განმარტავს, როგორც „კაპიტალიზმს ხელთათმანებით“, ამასთან განაგრძობს მტკიცებას, რომ ტერმინი დიდწილად უცნობია ფართო საზოგადოებისთვის, განსაკუთრებით [[ამერიკის შეერთებული შტატები|შეერთებულ შტატებში]].<ref name="noam">[[Noam Chomsky|Chomsky, Noam]] and [[Robert W. McChesney|McChesney, Robert W.]] (Introduction). ''[[Profit over People: Neoliberalism and Global Order]].'' [[Seven Stories Press]], 2011. {{ISBN|1888363827}}. [https://books.google.com/books?id=NrLv4surz7UC&lpg=PP1&pg=PA7#v=onepage&q&f=false]</ref>{{rp|7–8}} [[ლესტერ სპენსი]] ამ ტერმინს შავი პოლიტიკის ტენდენციების კრიტიკისთვის იყენებს და ნეოლიბერალიზმს განმარტავს, როგორც „ზოგად იდეას იმისას, რომ საზოგადოება საუკეთესოდ მოქმედებს, როდესაც ხალხი და მის შიგნით არსებული ინსტიტუტები მუშაობენ ან ფორმირდებიან ბაზრის პრინციპების შესაბამისად სამუშაოდ“.<ref>[[Lester Spence]], ''Knocking the Hustle: Against the Neoliberal Term in Black Politics''. (Punctum Books, 2016), 3.</ref> [[ფილიპ მიროვსკი|ფილიპ მიროვსკის]] აზრით, ნეოლიბერალიზმი ბაზარს ხედავს, როგორც უდიდეს ინფორმაციულ პროცესორს, რომელიც აღემატება ნებისმიერ ადამიანს. ამიტომ იგი განიხილება, როგორც სიმართლის არბიტრი. ნეოლიბერალიზმი განსხვავდება ლიბერალიზმისგან, რამდენადაც ის არ ემხრობა ''[[ლესე ფერი|laissez-faire]]'' ეკონომიკურ პოლიტიკას, მაგრამ ამის ნაცვლად მეტად კონსტრუქტივისტულია და მხარს უჭერს ძლიერი სახელმწიფოს მიერ ბაზრის მსგავსი რეფორმების განხორციელებას საზოგადოების ყველა ასპექტში.<ref>{{cite web|url=http://www.the-utopian.org/post/53360513384/the-thirteen-commandments-of-neoliberalism|title=The Thirteen Commandments of Neoliberalism|last1=Mirowski|first1=Philip|website=The Utopian|accessdate=26 March 2018}}</ref> ანთროპოლოგი [[Jason Hickel|ჯეისონ ჰაიკელი]] ასევე უარყოფს მოსაზრებას, რომ ნეოლიბერალიზმი მოითხოვს სახელმწიფოს უკან დახევას სრულიად თავისუფალი ბაზრების სასარგებლოდ, იგი ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალიზმის გავრცელება მოითხოვს მნიშვნელოვან სახელმწიფო ინტერვენციას გლობალური „თავისუფალი ბაზრის“ ფესვგასადგმელად. <ref>{{cite book|url=|title=The Divide: A Brief Guide to Global Inequality and its Solutions|last=Hickel|first=Jason|date=2018|publisher=Windmill Books|isbn=978-1786090034|location=|page=218|quote="People commonly think of neoliberalism as an ideology that promotes totally free markets, where the state retreats from the scene and abandons all interventionist policies. But if we step back a bit, it becomes clear that the extension of neoliberalism has entailed powerful new forms of state intervention. The creation of a global 'free market' required not only violent coups and dictatorships backed by Western governments, but also the invention of a totalizing global bureaucracy – the World Bank, the IMF, the WTO and bilateral free-trade agreements – with reams of new laws, backed up by the military power of the United States."}}</ref> [[ნაომი კლაინი]] კი გვთავაზობს ნეოლიბერალიზმის მეტწილად უარყოფით განმარტებას და ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალიზმს სამი პოლიტიკა აქვს: „საზოგადოებრივი სფეროს [[პრივატიზება]], კორპორატიული სექტორის [[deregulation|დერეგულირება]] და [[income|საშემოსავლო]] და [[corporate taxes|კორპორატიული გადასახადების]] შემცირება, გადახდილი [[public spending|სახელმწიფო ხარჯების შემცირებით“]].<ref>{{cite book|url=|title=This Changes Everything: Capitalism vs the Climate|title-link=This Changes Everything (book)|last=Klein|first=Naomi|date=2014|publisher=Simon & Schuster|isbn=978-1451697391|location=|pages=[https://archive.org/details/thischangesevery0000klei_x9m1/page/72 72]–73|author-link=Naomi Klein}}</ref> {{quote box| ნეოლიბერალიზმი არის არსებითად არაზუსტი ტერმინი [[თავისუფალი ბაზარი|თავისუფალი საბაზრო ეკონომიკისთვის]], ზოგადად [[ეკონომიკა|ეკონომიკური მეცნიერებებისათვის]], [[კონსერვატიზმი|კონსერვატიზმისთვის]], [[ლიბერტარიანიზმი|ლიბერტარიანელებისა]] და [[ანარქიზმი|ანარქისტებისთვის]], [[ავტორიტარიზმი|ავტორიტარიზმისა]] და [[მილიტარიზმი|მილიტარიზმისთვის]], [[commodification|ტრანსფორმაციის]] პრაქტიკის დაცვისთვის, [[center-left|მემარცხენე ცენტრიზმისთვის]] ან ბაზარზე ორიენტირებული [[სოციალური პროგრესივიზმი|პროგრესივიზმისთვის]], [[გლობალიზმი|გლობალიზმისა]] და [[საყოველთაო კეთილდღეობის სახელმწიფო|საყოველთაო კეთილდღეობის სახელმწიფოს]] [[სოციალ-დემოკრატია|სოციალური დემოკრატიისთვის]], [[immigration|იმიგრაციის]] ზრდის მომხრე ან მოწინააღმდეგეებისთვის, [[კომერცია|ვაჭრობისა]] და [[გლობალიზაცია|გლობალიზაციის]] მომხრეებისა თუ მოწინააღმდეგეებისთვის, ან ნებისმიერი პოლიტიკური მრწამსისთვის ჩანს რომ ეს ტერმინი არ არის მოწონებული.| ფილიპ ვ. მაგნესი|<ref name=hegemonic-neoliberalism/> | width = 35%| align = right| quoted = 1| salign = right}} ზოგიერთი მეცნიერის აზრით, ნეოლიბერალიზმი ხშირად გამოიყენება კრიტიკოსების მიერ როგორც [[pejorative|დამამცირებელი]] სიტყვა, რითაც მან სამეცნიერო ნაწერებში ისეთ ტერმინებს გაუსწრო როგორიცაა, მაგალითად, [[მონეტარიზმი]], [[ნეოკონსერვატიზმი]], [[Washington Consensus|ვაშინგტონის კონსენსუსი]] და „ბაზრის რეფორმა“.<ref name="Boas2009" /> მაგალითისთვის, „ნეოლიბერალიზმის სახელმძღვანელოში“ ნათქვამია, რომ ეს ტერმინი „გახდა ბაზარზე ორიენტირებული პოლიტიკის ერთი შეხედვით ყოვლისმომცველი კომპლექტის იდენტიფიკაციის საშუალება, რომელიც მეტწილად პასუხისმგებელია სოციალურ, პოლიტიკურ, ეკოლოგიურ და ეკონომიკურ პრობლემებზე“.<ref name="Handbook2"/> მისი გამოყენება ამ მეთოდით სადავოა<ref>{{Cite news|url=https://fee.org/articles/neoliberalism-making-a-boogeyman-out-of-a-buzzword/|title=Neoliberalism: Making a Boogeyman Out of a Buzzword {{!}} Max Borders|last=Borders|first=Max|date=2015-06-26|access-date=2017-01-24|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://reason.com/archives/2001/07/01/global-village-or-global-pilla|title=Global Village or Global Pillage?|date=2001-07-01|newspaper=Reason.com|access-date=2017-01-24|language=en}}</ref> და განსაკუთრებით გაკრიტიკებულია მათ მიერ, ვინც მხარს უჭერს ნეოლიბერალური მახასიათებლის პოლიტიკას.<ref name="kotz" />{{rp|74}} „სახელმძღვანელოში“, კიდევ ერთხელ ნათქვამია, რომ „ამ ტერმინის სპეციფიკის ასეთი ნაკლებობა ამცირებს მისი, როგორც ანალიტიკური ჩარჩოს შესაძლებლობას. თუ ნეოლიბერალიზმი არის საზოგადოების ტრანსფორმაციის გააზრების გზა ბოლო რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში, მაშინ კონცეფცია ახსნას საჭიროებს“.<ref name="Handbook2"/> ისტორიკოსმა დენიელ სთედმენ ჯონსმა ანალოგიურად თქვა, რომ ტერმინი „ძალიან ხშირად გამოიყენება, როგორც გლობალიზაციასა და განმეორებად ფინანსურ კრიზისებთან დაკავშირებული უარყოფითი მოვლენების შემოკლებული ვარიანტის გამოსახატავად“. მეორეს მხრივ, მრავალი მკვლევარი მიიჩნევს, რომ იგი ინარჩუნებს მნიშვნელოვან განმარტებას.<ref name =Masters>{{cite book|url=http://press.princeton.edu/titles/9827.html|title=Masters of the Universe: Hayek, Friedman, and the Birth of Neoliberal Politics|last=Stedman Jones|first=Daniel|publisher=Princeton University Press|year=2012|isbn=978-0691151571|ref=harv}}</ref>{{rp|2}} „[[The Guardian]]“-ში წერისას სტივენ მეტკალფი, რომ 2016 წლის [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი|საერთაშორისო სავალუტო ფონდის]] ნაშრომის „ნეოლიბერალიზმი: უზარმაზარი გაყიდვა?“<ref name="Ostry2016"/> გამოქვეყნება „ამყარებს იდეას, რომ სიტყვა სხვა არაფერია, თუ არა პოლიტიკური სიბრაზე, ანდაც ანალიტიკური ძალის გარეშე დარჩენილი ტერმინი“. <ref>{{cite news |last=Metcalf|first=Stephen |date=August 18, 2017 |title=Neoliberalism: the idea that swallowed the world|url=https://www.theguardian.com/news/2017/aug/18/neoliberalism-the-idea-that-changed-the-world|work= [[The Guardian]]|location= |access-date=August 22, 2017}}</ref> ==ადრეული ისტორია== ===ვოლტერ ლიფმენის კოლოქვიუმი=== [[File:Graph charting income per capita throughout the Great Depression.svg|thumb|upright=1.15|ერთ სულ მოსახლეზე შემოსავალი დიდი დეპრესიის დროს]] 1930-იანი წლების [[დიდი დეპრესია]], რამაც მნიშვნელოვნად შეამცირა [[economic output|ეკონომიკური წარმოება]] მთელ მსოფლიოში, გამოიწვია მაღალი [[unemployment|უმუშევრობა]] და [[poverty|სიღარიბის]] ფართოდ გავრცელება, მასშტაბურად განიხილებოდა, როგორც [[ეკონომიკური ლიბერალიზმი|ეკონომიკური ლიბერალიზმის]] მარცხი.<ref>{{cite web |last1=van Otten |first1=George |title=The End of Economic Liberalism |url=https://www.e-education.psu.edu/geog597i_02/node/767 |website=GEOG 597i: Critical Geospatial Thinking and Applications |publisher=Penn State Department of Geography |accessdate=6 July 2019}}</ref> დაზიანებული იდეოლოგიის განახლების მიზნით, 25 ლიბერალი ინტელექტუალისგან შემდგარმა ჯგუფმა, მათ შორის არაერთმა გამოჩენილმა აკადემიკოსმა და ჟურნალისტმა, როგორიცაა [[ვოლტერ ლიფმენი]], [[ფრიდრიხ ჰაიეკი]], [[ლუდვიგ ფონ მიზესი]], [[ვილჰელმ როპკე]], [[ალექსანდრე რესტოუ|ალექსანდრე რუსტოუ]] და [[ლუი რუჟე]] - მოაწყვეს [[Colloque Walter Lippmann|ვოლტერ ლიფმენის კოლოქვიუმი]], ლიფმენის პატივსაცემად, რათა აღენიშნათ მისივე [[ბაზარი|პრო-მარკეტული]] წიგნის „კარგი საზოგადოების პრინციპების გამოკვლევა“ ფრანგული თარგმანის გამოქვეყნება.<ref name="NR-Colloqium">{{cite news |last1=Solow |first1=Robert M. |title=Hayek, Friedman, and the Illusions of Conservative Economics |url=https://newrepublic.com/article/110196/hayek-friedman-and-the-illusions-conservative-economics |accessdate=14 August 2019 |publisher=The New Republic |date=15 November 2012}}</ref><ref>{{cite book|last=Burgin|first=Angus|title=The Great Persuasion: Reinventing Free Markets since the Depression|url=https://books.google.com/books?id=BnZ1qKdXojoC&pg=PA58|date=2012|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-06743-1|page=58–62}}</ref> 1938 წლის აგვისტოში პარიზში გამართულ შეხვედრაზე, ისინი მოითხოვდნენ ახალი ლიბერალური პროექტის შექმნას, სადაც „ნეოლიბერალიზმი“ გაჟღედებოდა ახალბედა მოძრაობის სახელად.<ref name="Hartwich">[[Oliver Marc Hartwich]], [http://www.ort.edu.uy/facs/boletininternacionales/contenidos/68/neoliberalism68.pdf Neoliberalism: The Genesis of a Political Swearword], Centre for Independent Studies, 2009, {{ISBN|1-86432-185-7}}</ref>{{rp|18–19}} ისინი შეთანხმდნენ კოლოკვიუმის განვითარებაზე პარიზში მუდმივმოქმედ სამეცნიერო ცენტრად, რომელსაც ეწოდებოდა ლიბერალიზმის განახლებისა და კვლევების საერთაშორისო ცენტრი.<ref>{{cite book|last=Burgin|first=Angus|title=The Great Persuasion: Reinventing Free Markets since the Depression|url=https://books.google.com/books?id=BnZ1qKdXojoC&pg=PA56|date=2012|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-06743-1|page=56}}</ref> მანამ სანამ უმეტესობა თანხმდებოდა, რომ ლიბერალიზმის ''[[სტატუს-კვო]]'', რომელიც ხელს უწყობდა ''[[ლესე ფერი|laissez-faire]]'' ეკონომიკას, წარუმატებელი აღმოჩნდა, მაინც წარმოიშვა ღრმა უთანხმოება [[მთავრობა|სახელმწიფოს]] მართებული როლის გარშემო. „ჭეშმარიტი (მესამე გზის) ნეოლიბერალების“ ჯგუფი, რომლის ცენტრშიც იყვნენ რუსტოუ და ლიფმენი, მხარს უჭერდა სახელმწიფოს მკაცრ ზედამხედველობას ეკონომიკაზე, ხოლო ძველი სკოლის ლიბერალების ჯგუფი მიზესისა და ჰაიეკის გარშემო განაგრძობდნენ იმის ხაზგასმას, რომ ერთადერთი ლეგიტიმური როლი სახელმწიფოსათვის იყო ბაზარზე შესვლის ბარიერების გაუქმება. რუსტოუმ დაწერა, რომ ჰაიეკი და მიზესი იყვნენ იმ ლიბერალიზმის ნაწილები, რამაც დიდი დეპრესია გამოიწვია, ხოლო მიზესი კიცხავდა სხვა ფრაქციას, იმ ჩივილით რომ [[ორდოლიბერალიზმი]] (გერმანული ეკონომიკური ლიბერალიზმი), რომელსაც ისინი მხარს უჭერდნენ, რეალურად „ორდო-ინტერვენციონიზმს“ გულისხმობდა.<ref name="Hartwich"/>{{rp|19–20}} კოლოქვიუმი ძირითადად არაეფექტური იყო ორად გაყოფილი შეხედულებებისა და არაკასმარისი კონსოლიდაციის გამო. მსგავსი მცდელობები შემდგომი ნეოლიბერალური იდეებისათვის, როგორიც იყო კოლოქვიუმის დამსწრე [[ვილჰელმ როპკე|ვილჰელმ როპკეს]] მცდელობა ნეოლიბერალური იდეების ჟურნალის შექმნისა, ძირითადად უძლური იყო.<ref name="NR-Colloqium"/> საბედისწეროდ, კოლოქვიუმის ძალისხმევა გადაიფარა [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომის]] დაწყებით და დიდწილად დაივიწყეს კიდეც.<ref name="JACKSON p=129">{{closed access}} {{cite journal | last=Jackson | first=Ben | title=At the Origins of Neo-Liberalism: The Free Economy and the Strong State, 1930–1947 | journal=The Historical Journal | volume=53 | issue=1 | date=2010-01-29 | issn=0018-246X | doi=10.1017/s0018246x09990392 | pages=129–51}}</ref> ამასთან, კოლოქვიუმი ემსახურებოდა ახალდაბადებული „ნეოლიბერალური“ მოძრაობის პირველ შეხვედრას და გახდა [[Mont Pelerin Society|მონ პელერინის]] საზოგადოების წინამორბედი, რაც ბევრად უფრო წარმატებული ძალისხმევით შეიქმნა ომის შემდეგ, კოლოქვიუმის მონაწილეთა მიერ.<ref name=Masters/> ===მონ პელერინის საზოგადოება=== ნეოლიბერალიზმის მნიშვნელობის გაზრდა [[1947]] წელს [[Mont Pelerin Society|მონ პელერინის საზოგადოების]] დაარსებით დაიწყო, რომლის დამფუძნებელ წევრებში იყვნენ [[ფრიდრიხ ჰაიეკი]], [[მილტონ ფრიდმანი]], [[კარლ პოპერი]], [[ჯორჯ სტიგლერი]] და [[ლუდვიგ ფონ მიზესი]]. ყოველწლიურად შეკრებით, ის ხდებოდა „კლასიკური ლიბერალი და ნეო-ლიბერალური ინტელექტუალების საერთაშორისო „ვინ ვინ არის“.<ref>[[George H. Nash]], ''The Conservative Intellectual Movement in America Since 1945'', Intercollegiate Studies Institute, 1976, {{ISBN|978-1-882926-12-1}}, pp. 26–27</ref> მაშინ, როცა [[1947]] წელს პირველი კონფერენციაზე დამსწრეთა თითქმის ნახევარი ამერიკელები იყვნენ, [[1951]] წლისთვის ევროპელები დომინირებდნენ. ევროპა მოიაზრებოდა ამ საზოგადოების ეპიცენტრად, რამდენედაც ევროპელები წარმოადგენდნენ უმრავლესობას მოწინავე პოზიციებზე. <ref name="mirowski"/>{{rp|16–17}} დაარსდა რა იმ პერიოდში, როდესაც [[გეგმიური ეკონომიკა]] აღმავალ ეტაპზე იყო მსოფლიო მასშტაბით და ნეოლიბერალებისთვის ცოტა გზა არსებობდა პოლიტიკის შემოქმედებზე გავლენის მოსახდენად, საზოგადოება იქცა ნეოლიბერალების „თავშეყრის წერტილად“ და, როგორც ამას მილტონ ფრიდმანი ამბობდა, ლიბერალიზმისა და [[კაპიტალიზმი|კაპიტალიზმის]] იზოლირებულ დამცველებს უყრიდა თავს. ისინი გაერთიანდნენ იმ რწმენით, რომ განვითარებულ სამყაროში ინდივიდუალური თავისუფლება კოლექტივისტური ტენდენციებისგან მომავალი საფრთხის ქვეშ იმყოფებოდა და ეს მოსაზრება მათ გამოხატეს კიდეც თავიანთ მიზნებში: <blockquote> „ცივილიზაციის ძირითად ფასეულობებს საფრთხე ემუქრება. მსოფლიოს ბევრ რეგიონში უკვე გაქრა ადამიანური კეთილშობილებისა და თავისუფლების არსებითი პირობები. სხვაგან ისინი პოლიტიკის ამჟამინდელი ტენდენციების მუდმივი ზეწოლის ვეშ არიან. თვითნებური ძალაუფლების გაფართოება თანდათანდ ძირს უთხრის ინდივიდუალებისა და ნებაყოფლობითი ჯგუფების პოზიციას. თანდათანობით ძირს უთხრის თვითნებური ძალაუფლების გაფართოებას. დასავლელი ადამიანის ყველაზე ძვირფას მონაპოვარს, აზროვნებისა და გამოხატვის თავისუფლებასაც კი საფრთხე ემუქრება ისეთი წარმოდგენების გავრცელებით, რომლებიც ტოლერანტობის პრივილეგიად მიიჩნევენ მდგომარეობას, როცა უმცირესობის პოზიცია მხოლოდ ძალაუფლების დამკვიდრების მცდელობაა, რომელშიც მათ შეუძლიათ დათრგუნონ და გაანადგურონ ყველანაირი შეხედულება, გარდა საკუთარისა. ჯგუფი მიიჩნევს, რომ ეს მოვლენათა ეს განვითარება გამოიწვია კერძო საკუთრებისა და კონკურენტული ბაზრის რწმენის უკუგდებამ … ამ ჯგუფის მიზანი მხოლოდ ისაა, რომ ხელი შეუწყოს აზრთა გაცვლას, შთაგონებულს გარკვეული იდეალებისა და საერთო ვრცელი კონცეფციების საფუძველზე. გაიმართა საერთო, რათა წვლილი შეიტანოს თავისუფალი საზოგადოებოს შენარჩუნებასა და გაუმჯობესებას“.<ref>{{cite web |title=Statement of Aims |url=https://www.montpelerin.org/statement-of-aims/ |website=The Mont Pelerin Society |accessdate=16 July 2019 |date=8 April 1947}}</ref> </blockquote> საზოგადოებამ შეიმუშავა ნეოლიბერალური ალტერნატივა, ერთის მხრივ, ''[[ლესე ფერი|laissez-faire]]'' ეკონომიკური კონსენსუსისთვის, რომელმაც კოლაპსი განიცადა [[დიდი დეპრესია|დიდი დეპრესიის]] დროს და, მეორე მხრივ, [[New Deal|ახალი კურსის]] ლიბერალიზმისა და ბრიტანული [[სოციალ-დემოკრატია|სოციალ-დემოკრატიისათვის]] ეს გახლდათ კოლექტივისტური ტენდენციები, რომლებიც მათი რწმენით საფრთხეს უქმნიდა ინდივიდუალურ თავისუფლებასს.<ref name=Masters/> მათ სჯეროდათ, რომ კლასიკური ლიბერალიზმის კრახი გამოწვეული იყო დამახინჯებული კონცეპტუალური ხარვეზების გამო, რომელთა დიაგნოზირება და გამოსწორება შესაძლებელი იქნებოდა მხოლოდ მსგავსად მოაზროვნე ინტელიგენციის ინტენსიურ სადისკუსიო ჯგუფში შესვლით;<ref name="mirowski"/>{{rp|16}} ამასთან, მათ დაადგინეს, რომ ლიბერალური ფოკუსი [[ინდივიდუალიზმი|ინდივიდუალიზმსა]] [[ეკონომიკური თავისუფლება|ეკონომიკურ თავისუფლებაზე]] არ უნდა დატოვებულიყო კოლექტივიზმში.<ref>{{cite news |title=The birth of neoliberalism |url=https://www.economist.com/books-and-arts/2012/10/13/new-brooms |accessdate=25 July 2019 |publisher=The Economist |date=13 October 2012}}</ref> ==მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი ნეოლიბერალური მიმდინარეობები== [[Mont Pelerin Society|მონ პელერინის]] საზოგადოების ჩამოყალიბებიდან ათწლეულების განმავლობაში საზოგადოების იდეები მეტწილად რჩებოდა პოლიტიკურ საზღვრებში, რომელიც შემოიფარგლებოდა მთელი რიგი სამეცნიერო ცენტრებითა და უნივერსიტეტებით <ref name="harvey1"/>{{rp|40}} და მხოლოდ განსაზღვრულ წარმატებას აღწევდა [[გერმანია|გერმანიაში]] მყოფ [[ordoliberal|ორდოლიბერალებთან]], რომლებიც ინარჩუნებდნენ ეკონომიკაში ძლიერი სახელმწიფო გავლენის საჭიროებას. რომ არა 1970-იანი წლების ეკონომიკური ვარდნები და კრიზისები ნეოლიბერალური პოლიტიკის წინადადებები ფართო მასშტაბით ვერ განხორციელდებოდა. ამ დროისთვის, ნეოლიბერალური აზროვნება განვითარდა. [[Mont Pelerin Society|მონ პელერინის]] საზოგადოების ადრეული ნეოლიბერალური იდეები ცდილობდნენ დაედგინათ შუა გზა [[დიდი დეპრესია|დიდი დეპრესიის]] შემდეგ განხორციელებული მთავრობის ინტერვენციის გაზრდის ტენდენციასა და [[ლესე ფერი|laissez-faire]] ეკონომიკას შორის, რომელსაც საზოგადოების დიდი ნაწილი დიდი დეპრესიის ნაწილად თვლიდა. მაგალითისთვის, [[მილტონ ფრიდმანი|მილტონ ფრიდმანმა]], ერთ-ერთმა ყველაზე გავლენიანმა ნეოლიბერალმა, თავის ადრეულ ესეში „ნეო-ლიბერალიზმი და მისი პერსპექტივები“ დაწერა: „ნეო-ლიბერალიზმი მიიღებს მეცხრამეტე საუკუნის ლიბერალურ აქცენტს ადამიანის ფუნდამენტურ მნიშვნელობაზე, მაგრამ იგი ჩაანაცვლებს მეცხრამეტე საუკუნის ლაის-ფასის მიზანს, როგორც ამ მიზნის საშუალებას, კონკურენტული წესრიგის მიზანს. ჩაანაცვლებს მეცხრამეტე საუკუნის ''[[ლესე ფერი|laissez-faire]]''-ის მიზანს, როგორც ამ უკანასკნელის საშუალებას, კონკურენტული წესრიგის მიზანს“, რომელიც მოითხოვს შეზღუდულ სახელმწიფო ინტერვენციას „სისტემის დაცვის შესაქმნელად, კონკურენციისთვის ხელსაყრელი პირობების შექმნისა და [[United States antitrust law |მონოპოლიის]] თავიდან ასაცილებლად, სტაბილური [[Central bank|ფულადი ჩარჩოს]] შექმნისა და მწვავე სიღარიბისა და გასაჭირის აღმოსაფხვრელად“.<ref>{{cite news |last1=Friedman |first1=Milton |title=Neo-Liberalism and Its Prospects |url=https://miltonfriedman.hoover.org/objects/57816/neoliberalism-and-its-prospects?ctx=b8c0f32e-f5a4-4e53-ba3d-cf017b993579&idx=0 |accessdate=25 July 2019 |publisher=Farmand |date=17 February 1951}}</ref> 70-იანი წლებისთვის, ნეოლიბერალური აზროვნება, მათ შორის ფრიდმანის შეხედულება, თითქმის მხოლოდ [[თავისუფალი ვაჭრობა|ბაზრის ლიბერალიზაციაზე]] იყო ფოკუსირებული და მტკიცედ ეწინააღმდეგებოდა ეკონომიკაში სახელმწიფოს ნებისმიერი ფორმით ჩარევას.<ref name=Masters/> ნეოლიბერალური რეფორმის ერთ-ერთი ყველაზე ადრეული და გავლენიანი მიდგომა განხორციელდა 1970-იანი წლების დასაწყისში [[ჩილე|ჩილეში]], ეკონომიკური კრიზისის შემდეგ. პრეზიდენტ [[სალვადორ ალიენდე|სალვადორ ალიენდეს]] 3 წელზე ნაკლები [[სოციალიზმი|სოციალისტური]] ეკონომიკური პოლიტიკის შემდეგ, [[1973 Chilean coup d'état|1973 წლის სახელმწიფო გადატრიალებამ]], რომელმაც დაამყარა [[military junta|სამხედრო ხუნტა]] [[აუგუსტო პინოჩეტი|აუგუსტო პინოჩეტის]] დიქტატურის ქვეშ, გამოიწვია [[Chicago Boys|ჩიკაგოს ბიჭების]] მიერ მთელი რიგი მასშტაბური ნეოლიბერალური ეკონომიკური რეფორმების შემოთავაზება. ეს წარმოადგენდა ჩილელ ეკონომისტთა ჯგუფს, რომლებმაც განათლება მიიღეს [[მილტონ ფრიდმანი|მილტონ ფრიდმანის]] წინამძღოლობით. ეს „ნეოლიბერალური პროექტი“ წარმოადგენდა „ნეოლიბერალური სახელმწიფოს ფორმირების პირველ ექსპერიმენტს“ და ნეოლიბერალური რეფორმების მაგალითს.<ref name="harvey1"/>{{rp|7}} 2020 წლის 25 ოქტომბერს ჩატარდა [[2020 Chilean national plebiscite|ჩილეს ეროვნული პლებისციტი]], რომელიც პირველად იყო დაკავშირებული პინოჩეტის ეპოქის კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანასთან. ჩილელებმა დაამტკიცეს კონსტიტუციის ცვლილება, 40 წლიანი ნეოლიბერალიზმის შემდეგ. 1980-იანი წლების დასაწყისიდან [[Presidency of Ronald Reagan|რეიგანის ადმინისტრაციამ]] და [[მარგარეტ ტეტჩერი|ტეტჩერის მთავრობამ]] განახორციელეს ნეოლიბერალური ეკონომიკური რეფორმების სერია იმ ქრონიკული [[stagflation|სტაგფლაციის]] საწინააღმდეგოდ, რომელიც [[ამერიკის შეერთებული შტატები|შეერთებულმა შტატებმა]] და [[გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებულმა სამეფომ]] განიცადეს 1970-იან წლებში. ნეოლიბერალური პოლიტიკა განაგრძობდა დომინირებას ამერიკისა და ბრიტანეთის პოლიტიკაში [[2008 financial crisis|2008 წლის ფინანსურ კრიზისამდე]].<ref name=Masters/> ბრიტანეთისა და ამერიკის რეფორმების შემდეგ, ნეოლიბერალური პოლიტიკა ექსპორტირდა სხვა ქვეყნებშიც: [[ლათინური ამერიკა|ლათინური ამერიკის]], [[აზია|აზიისა]] და [[ოკეანეთი|ოკეანეთის]], [[შუა აღმოსავლეთი|შუა აღმოსავლეთისა]] და [[კომუნიზმი|კომუნისტური]] [[ჩინეთი|ჩინეთის]] ქვეყნებმა მნიშვნელოვანი ნეოლიბერალური რეფორმები განახორციელეს. გარდა ამისა, [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი|საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა]] და [[მსოფლიო ბანკი|მსოფლიო ბანკმა]] ხელი შეუწყვეს ნეოლიბერალურ პოლიტიკას ბევრ [[განვითარებადი ქვეყნები|განვითარებად ქვეყანაში]], სესხებზე მოთხოვნების დაწესებით, სტრუქტურული კორექტირების სახელით ცნობილი პროცესით.<ref name="harvey1"/>{{rp|29}} ===გერმანია=== [[File:Bundesarchiv B 145 Bild-F015320-0010, Ludwig Erhard.jpg|thumb|upright=0.8|[[ლუდვიგ ერჰარდი]]]] ნეოლიბერალურ იდეებს პირველად ხორცი შეესხა [[გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა (1990 წლამდე)|დასავლეთ გერმანიაში]]. [[ლუდვიგ ერჰარდი|ლუდვიგ ერჰარდის]] გარშემო შემოკრებილმა ეკონომისტებმა გამოიყენეს ის თეორიები, რომლებიც მათ 30–40-იან წლებში შეიმუშავეს და წვლილი შეიტანეს დასავლეთ გერმანიის რეკონსტრუქციაში მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ.<ref>[[Oliver Marc Hartwich]], [http://www.ort.edu.uy/facs/boletininternacionales/contenidos/68/neoliberalism68.pdf ''Neoliberalism: The Genesis of a Political Swearword''], Centre for Independent Studies, 2009, {{ISBN|1-86432-185-7}}, p. 22.</ref> ერჰარდი იყო მონ პელერინის საზოგადოების წევრი და მუდმივ კონტაქტში იყო სხვა ნეოლიბერალებთან. როგორც აღნიშნავდა, ჩვეულებრივ იგი კლასიფიცირდებოდა როგორც ნეოლიბერალი და ამას კიდეც მიესალმებოდა. <ref>Ludwig Erhard, [http://www.franz-oppenheimer.de/le64a.htm "Franz Oppenheimer, dem Lehrer und Freund"], In: Ludwig Erhard, ''Gedanken aus fünf Jahrzehnten, Reden und Schriften'', hrsg. v. Karl Hohmann, Düsseldorf u. a. 1988, S. 861, Rede zu Oppenheimers 100. Geburtstag, gehalten in der Freien Universität Berlin (1964). {{isbn|9783430125390}}.</ref> [[Ordoliberalism|ორდოლიბერალური]] [[Freiburg School|ფრაიბურგის სკოლა]] უფრო პრაგმატული იყო. გერმანელმა ნეოლიბერალებმა აღიარეს კლასიკური ლიბერალური მოსაზრება, რომ კონკურენცია განაპირობებს ეკონომიკურ კეთილდღეობას, მაგრამ ისინი ამტკიცებენ, რომ ''[[ლესე ფერი|laissez-faire]]'' სახელმწიფო პოლიტიკა ახშობს კონკურენციას, რადგან ძლიერი შთანთქავს სუსტს, მონოპოლიებმა და კარტელებმა კი შეიძლება საფრთხე შეუქმნან კონკურენციის თავისუფლებას. ისინი მხარს უჭერდნენ კარგად განვითარებული იურიდიული სისტემისა და ქმედითი მარეგულირებელი აპარატის შექმნას. მიუხედავად იმისა, რომ ჯერ კიდევ ეწინააღმდეგებოდნენ კეინსიანის დასაქმების სრულმასშტაბიან პოლიტიკას ან [[საყოველთაო კეთილდღეობის სახელმწიფო|საყოველთაო კეთილდღეობის სახელმწიფოს]], გერმანიის ნეოლიბერალური თეორია გამოირჩეოდა მზაობით [[Humanistic capitalism|ჰუმანისტური]] და სოციალური ღირებულებების ეკონომიკურ ეფექტურობასთან შესაბამისობაში მოყვანის შესახებ. [[ალფრედ მიულერ-არმაკი|ალფრედ მიულერ-არმაკმა]] ჩამოაყალიბა ფრაზა „სოციალური საბაზრო ეკონომიკა“ რათა ხაზი გაესვა იდეის [[ეგალიტარიზმი|თანასწორუფლებიანი]] და ჰუმანისტური მიდრეკილებისათვის.<ref name=Boas2009/> ბოასისა და განს-მორსის მიხედვით, [[ვოლტერ იუქენი|ვოლტერ იუქენმა]] თქვა, რომ „სოციალური დაცულობა და სამართლიანობა ჩვენი დროის უდიდესი საზრუნავია“.<ref name=Boas2009/> [[File:Marshallplanhilfe.gif|thumb|left|upright=0.8|მშენებლები [[გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა (1990 წლამდე)|დასავლეთ ბერლინში]], 1952]] ერჰარდი აზრით ბაზარი არსებითად სოციალური იყო და ამის გაკეთებას არ სჭირდებოდა.<ref name="Hartwich"/> იგი იმედოვნებდა, რომ მზარდი კეთილდღეობა მოსახლეობას საშუალებას მისცემდა ემართათ თავიანთი სოციალური უსაფრთხოება საკუთარი ძალების რწმენით და შეეწყვიტათ საყოველთაო კეთილდღეობის სახელმწიფოს მოთხოვნა. ''ფოლკსკაპიტალიზმის'' სახელით, შეიქმნა გარკვეული მცდელობები კერძო დანაზოგების გასაზრდელად. ამასთან, მართალია, საშუალო შენატანები საზოგადოებრივი სიბერის დაზღვევაში საკმაოდ მცირე იყო, იგი გერმანიის მოსახლეობის უმეტესი ნაწილისთვის მაინც რჩებოდა შემოსავლის ყველაზე მნიშვნელოვან წყაროდ სიბერის დროს, ამიტომ ლიბერალური რიტორიკის მიუხედავად, 1950-იანი წლები გახდა ამ ყველაფრის მომსწრე, რასაც „საყოველთაო კეთილდღეობის სახელმწიფოს იძულებით გაფართოებას“ უწოდებენ. ხანდაზმულებში გავრცელებული სიღარიბის დასასრულებლად, 1957 წელს საპენსიო რეფორმამ გერმანიის კეთილდღეობა გაზარდა, რომელიც უკვე შექმნილი იყო [[ოტო ფონ ბისმარკი|ოტო ფონ ბისმარკის]] დროს.<ref>Werner Abelshauser, ''Deutsche Wirtschaftsgeschichte seit 1945'', C.H. Beck, 2011, {{ISBN|978-3-406-510946}}, Seite 192</ref> რუსტოუმ, რომელმაც შექმნა „ნეოლიბერალიზმის“ ლეიბლი, გააკრიტიკა განვითარების ეს ტენდენცია და მოითხოვა უფრო შეზღუდული კეთილდღეობის პროგრამა.<ref name="Hartwich"/> ჰაიეკს არ მოსწონდა გამოთქმა „სოციალური საბაზრო ეკონომიკა“, მაგრამ 1976 წელს განაცხადა, რომ მისმა ზოგიერთმა მეგობარმა გერმანიაში წარმატებით მოახერხა ისეთი სოციალური წესრიგის განხორციელება, რასაც იგი ესარჩლებოდა ამ ფრაზის გამოყენებისას. ამასთან, ჰაიეკის აზრით, სოციალური საბაზრო ეკონომიკა ესწრაფვოდა, როგორც საბაზრო ეკონომიკას, ასევე [[სოციალური სამართლიანობა|სოციალურ სამართლიანობას]], რასაც შეუსაბამო მიზნების აურზაურად მიიჩნევდა.<ref>Josef Drexl, ''Die wirtschaftliche Selbstbestimmung des Verbrauchers'', J.C.B. Mohr, 1998, {{ISBN|3-16-146938-0}}, Abschnitt: Freiheitssicherung auch gegen den Sozialstaat, p. 144.</ref> მონ პელერინის საზოგადოებაში გერმანელ ნეოლიბერალებთან დაპირისპირების მიუხედავად, [[ლუდვიგ ფონ მიზესი|ლუდვიგ ფონ მიზესმა]] განაცხადა, რომ ერჰარდმა და მიულერ-არმაკმა შეასრულეს ლიბერალიზმის დიდებული ქმედება გერმანიის ეკონომიკის აღსადგენად და ამას ეწოდა „გაკვეთილი აშშ-სთვის“<ref>Ralf Ptak, Vom Ordoliberalismus zur Sozialen Marktwirtschaft: Stationen des Neoliberalismus in Deutschland, 2004, pp. 18–19</ref> თუმცა, სხვადასხვა კვლევების მიხედვით, მიზეს მიაჩნდა, რომ ორდოლიბერალები სოციალისტებს ოდნავ თუ სჯობდნენ. ერჰარდის სამინისტროსა და ორდოლიბერალების ინტერვენციონისტულ ექსესებთან დაკავშირებით ჰანს ჰელვიგის საჩივრებზე პასუხის გასაცემად, მიზესი წერდა: „მე არ მაქვს ილუზია სოციალური ბაზრის ეკონომიკის პოლიტიკისა და პოლიტიკოსების ნამდვილ ხასიათზე“. მიზესის თანახმად, ერჰარდის მასწავლებელმა [[Franz Oppenheimer|ფრანც ოფენჰაიმერმა]] „მეტ-ნაკლებად ასწავლა [[ჯონ ფიცჯერალდ კენედი|პრეზიდენტ კენედის]] „ჰარვარდის კონსულტანტების ([[Arthur M. Schlesinger|შლეზინგერი]], [[John Kenneth Galbraith|გალბრეიტი]] და ა.შ.)“ [[New Frontier|ახალი ფრონტის]] ხაზი.<ref>Guido Jorg Hulsmann, Mises: The Last Knight of Liberalism, {{ISBN|978-1933550183}}, pp. 1007–08</ref> გერმანიაში თავდაპირველად ნეოლიბერალიზმი იყო როგორც ორდოლიბერალიზმის, ასევე სოციალური საბაზრო ეკონომიკის სინონიმი. დროთა განმავლობაში თავდაპირველი ტერმინი ნეოლიბერალიზმი თანდათან გაქრა, რადგან სოციალური საბაზრო ეკონომიკა ბევრად უფრო პოზიტიური ტერმინი იყო და უკეთ ერგებოდა 1950-იანი და 1960-იანი წლების ''[[Wirtschaftswunder]]'' (ეკონომიკური სასწაულის) მენტალიტეტს.<ref name="Hartwich" /> ===ლათინური ამერიკა=== 1980-იან წლებში ლათინური ამერიკის მრავალმა მთავრობამ მიიღო ნეოლიბერალური პოლიტიკა.<ref>Peter Kingstone, ''The Rise and Fall (and Rise Again?) of Neoliberalism in Latin America'' (Sage Publications Ltd, 2018).</ref><ref>Gerardo Otero, "The neoliberal food regime in Latin America: state, agribusiness transnational corporations and biotechnology." ''Canadian Journal of Development Studies/Revue canadienne d'études du développement'' 33.3 (2012): 282-294 .</ref><ref>Ben Ross Schneider, "The material bases of technocracy: Investor confidence and neoliberalism in Latin America." in ''The politics of expertise in Latin America'' edited by Miguel A. Centeno, and Patricio Silva, (Palgrave Macmillan, 1998) pp. 77-95. [https://www.palgrave.com/gp/book/9780312210267 Online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191102140153/https://www.palgrave.com/gp/book/9780312210267 |date=2019-11-02 }}</ref> ====ჩილე==== ჩილე იყო ერთ-ერთი პირველი, სადაც განხორციელდა ნეოლიბერალური რეფორმები. მარქსისტმა, ეკონომისტ-გეოგრაფმა დევიდ ჰარვიმ, 1970-იანი წლების დასაწყისში აღწერა ჩილეში არსებული ნეოლიბერალური რეფორმები, როგორც „ნეოლიბერალური სახელმწიფოს ფორმირების პირველი ექსპერიმენტი“, რომელიც მოგვაწოდებდა „სასარგებლო მტკიცებულებებს, რათა ხელს შეეწყო ნეოლიბერალიზმის შემდგომი განხორციელებისათვი, როგორც ბრიტანეთში, ასევე შეერთებულ შტატებში.“<ref name="harvey1"/> ჩილელი სტუდენტების გამორჩეულმა ჯგუფმა, [[Chicago Boys|ჩიკაგოელმა]] ბიჭებმა ორგანიზება გაუკეთეს ნეოლიბერალური პოლიტიკის გატარებას ჩილეში. ისინი 1955 წლის დასაწყისში, მიწვეულნი იყვნენ [[ჩიკაგოს უნივერსიტეტი|ჩიკაგოს უნივერსიტეტში]], რათა გაევლოთ ასპირანტურის კურსი ეკონომიკაში. ისინი სწავლობდნენ უშუალოდ [[Milton Friedman|მილტონ ფრიდმანისა]] და მისი მოწაფის, [[არნოლდ ჰარბერგერი|არნოლდ ჰარბერგერის]] ხელმძღვანელობით და იმყოფებოდნენ [[ფრიდრიხ ჰაიეკი]]ს უშუალო ზედამხედველობის ქვეშ. ჩილეში დაბრუნებისთანავე, მათი ნეოლიბერალური პოლიტიკის დებულებები, რომელთა მიზანი იყო მასშტაბური [[დერეგულაცია]], [[პრივატიზება|პრივატიზაცია]], მთავრობის ხარჯების შემცირება ინფლაციის მაღალი დონის წინააღმდეგ და სხვა თავისუფალი ბაზრის პოლიტიკური საკითხები ჩილეში, ძირითადად რჩებოდა ეკონომიკური და პოლიტიკური იდეის დონეზე რამდენიმე წლის განმავლობაში. ამის მიზეზი გახლდათ სალვადორ ალიენდეს პრეზიდენტობის პერიოდში (1970–1973) ეკონომიკის სოციალისტური მიმართულებით წარმართვა.<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,907929,00.html "CHILE: The Bloody End of a Marxist Dream"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080925065855/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,907929,00.html |date=2008-09-25 }}, ''Time Magazine'', Quote: "....Allende's downfall had implications that reached far beyond the borders of Chile. His had been the first democratically elected Marxist government in Latin America..."</ref> [[File:Economic growth of Chile.PNG|thumb|350px|ჩილეს (ნარინჯისფერი) და ლათინური ამერიკის (ლურჯი) საშუალო [[მთლიანი შიდა პროდუქტი|მშპ]]-ის ზრდის ტემპები (1971–2007).]] ალიენდეს პრეზიდენტობის პერიოდში ჩილემ მძიმე ეკონომიკური კრიზისი განიცადა, [[მთლიანი შიდა პროდუქტი|მშპ]] 14,3%-ით შემცირდა, უმუშევრობის დონე 23,7%-მდე გაიზარდა, ხოლო ინფლაციამ 150%-ს მიაღწია.<ref name="news.bbc.co.uk">{{cite news | url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/63821.stm | work=BBC News | title=Pinochet's rule: Repression and economic success | date=2001-01-07 | accessdate=2010-05-12}}</ref><ref name=mem>{{in lang|es}} ''[http://www.memoriachilena.cl/temas/dest.asp?id=transformacioncrisis82 La transformación económica de chilena entre 1973–2003]''. Memoria Chilena.</ref> ხანგრძლივი არეულობისა და პოლიტიკური დაძაბულობის შედეგად, აგრეთვე დიპლომატიური, ეკონომიკური და ფარული ზეწოლის შემდეგ, [[ამერიკის შეერთებული შტატები|შეერთებული შტატების]] მხარდაჭერით,<ref>{{cite web|url=http://www2.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB8/nsaebb8i.htm|title=Chile and the United States: Declassified Documents Relating to the Military Coup, September 11, 1973|author=Peter Kornbluh}}</ref> ჩილეს შეიარაღებულმა ძალებმა და ეროვნულმა პოლიციამ მოაწყვეს [[1973 Chilean coup d'état|სამხედრო გადატრიალება]] და ამ გზით დაამხეს ალიენდეს მთავრობა.<ref>[http://www.csmonitor.com/2006/1211/p00s01-woam.html "Controversial legacy of former Chilean dictator Augusto Pinochet ...Gen. Augusto Pinochet, who overthrew Chile's democratically elected Communist government in a 1973 coup ..."] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080516194106/http://www.csmonitor.com/2006/1211/p00s01-woam.html |date=16 May 2008 }}, ''The Christian Science Monitor'', 11 December 2006</ref> მათ შექმნეს რეპრესიული [[military junta|„სამხედრო ხუნტა“]], რომელიც ცნობილია ოპოზიციის [[Indictment and arrest of Augusto Pinochet|აქციების ჩახშობით]] და არმიის უფროსი, [[აუგუსტო პინოჩეტი|ავგუსტო პინოჩეტი]] დანიშნეს ქვეყნის უზენაესი საბჭოს მეთაურად.<ref>{{cite book|author=Genaro Arriagada Herrera|title=Pinochet: The Politics of Power|url=https://books.google.com/books?id=7F8VAAAAIAAJ&pg=PA36|year=1988|publisher=Allen & Unwin|isbn=978-0-04-497061-3|page=36}}</ref> მოგვიანებით, [[1980 Chilean constitutional referendum|1980 წლის პლებისციტით]], მის მმართველობას კანონიერი ლეგიტიმაცია მიენიჭა. მთავრობის მიერ დანიშნულმა კომისიამ, შიემუშავა [[Constitution of Chile|ახალი კონსტიტუცია]], რომელიც პლებისციტით იქნა დამტკიცებული. ახალი კონსტიტუციის თანახმად პინოჩეტი რჩებოდა პრეზიდენტად შემდგომი რვა წლის განმავლობაში - გაზრდილი უფლებამოსილებით - რის შემდეგაც მისი ხელახალი არჩევა მოხდებოდა რეფერენდუმის გზით.<ref name=Brit-Pinochet-Regime>{{cite web |last1=Drake |first1=Paul W. |last2=Johnson |first2=John J. |last3=Caviedes |first3=César N. |last4=Carmagnani |first4=Marcello A. |title=The military dictatorship, from 1973 |url=https://www.britannica.com/place/Chile/The-military-dictatorship-from-1973 |website=Encyclopædia Britannica |accessdate=11 July 2019}}</ref> ჩიკაგოელი ბიჭები მნიშვნელოვან პოლიტიკურ გავლენას ახდენდნენ [[Military government of Chile (1973–1990)|სამხედრო დიქტატურის]] დროს და მათ გაატარეს [[Economic history of Chile (1973-1990)#"Neoliberal" reforms (1973-1990)|მასშტაბური ეკონომიკური რეფორმა]]. [[ნაციონალიზაცია|ნაციონალიზაციისა]] და ალიენდეს მიერ მხარდაჭერილი ცენტრალიზირებული ეკონომიკური პროგრამებისგან განსხვავებით, 1970-იანი წლების ბოლო ნახევარში განახორციელეს სახელმწიფო საწარმოების სწრაფი და ფართო პრივატიზაცია, დერეგულაცია და სავაჭრო ბარიერების მნიშვნელოვანი შემცირება.<ref>{{cite news |title=Explainer: Chile's 'Chicago Boys,' a model for Brazil now? |url=https://www.reuters.com/article/us-brazil-politics-chicagoboys-explainer/explainer-chiles-chicago-boys-a-model-for-brazil-now-idUSKCN1OY1OU |accessdate=6 July 2019 |publisher=Reuters |date=4 January 2019}}</ref> 1978 წელს შემოღებულ იქნა ისეთი პოლიტიკა, რომელიც კიდევ უფრო შეამცირებდა სახელმწიფოს როლს და შემოიტანდა კონკურენციას და ინდივიდუალიზმს ისეთ სფეროებში, როგორიცაა შრომითი ურთიერთობები, პენსიები, ჯანმრთელობა და განათლება.<ref name=Boas2009/> გარდა ამისა, ცენტრალურმა ბანკმა მაღალი ინფლაციის საწინააღმდეგოდ საპროცენტო განაკვეთები 49.9%-დან 178%-მდე გაზარდა.<ref>Anil Hira, Ideas and Economic Policy in Latin America, Praeger Publishers, 1998, {{ISBN|0-275-96269-5}}, p. 81</ref> [[File:Panfleto Tercera Jornada Protesta Nacional.jpg|thumb|left|upright=0.9|პამფლეტი, რომელიც [[cacerolazo|აპროტესტებს]] ეკონომიკურ პოლიტიკას 1983 წელს [[Crisis of 1982|ეკონომიკური კრიზისის]] შემდეგ <ref name=salazar2>''Historia contemporánea de Chile III. La economía: mercados empresarios y trabajadores.'' 2002. [[Gabriel Salazar]] and [[Julio Pinto]]. pp. 49–62.</ref><ref name="kas.de">[[Konrad Adenauer Foundation]], Helmut Wittelsbürger, Albrecht von Hoff, [http://www.kas.de/wf/doc/kas_4084-544-1-30.pdf?040415182627 Chile's Way to the Social Market Economy]</ref>]] ამ პოლიტიკას [[Shock therapy (economics)|შოკური თერაპიის]] ეფექტი ქონდა, რამაც ჩილე სწრაფად გადააქცია ჩაკეტილი ბაზრისა და მთავრობის მკაცრი ჩარევის მქონე ეკონომიკიდან ლიბერალიზირებულ, მსოფლიოში ინტეგრირებულ ეკონომიკად, სადაც ბაზარზე არსებული ძალები ძირითადად თავისუფალი იყვნენ ეკონომიკური გადაწყვეტილებების მიღებისას.<ref name="K. Remmer 1998 5-55">{{cite journal|author=K. Remmer|year=1979|title=Public Policy and Regime Consolidation: The First Five Years of the Chilean Junta|url=|journal=Journal of the Developing Areas|volume=|issue=|pages=441–461|id=}}</ref> ამავდროულად შემცირდა ინფლაცია, კერძოდ 1974 წელს არსებული 600%-დან 1979 წელს - 50%-მდე. ხოლო [[Crisis of 1982|1982 წლის ეკონომიკური კრიზისის]] წინა პერიოდში ეს ინფლაციის მაჩვენებელი 10%-ზე დაბლა დაეცა.<ref name=":4">{{cite web |title=Inflation, GDP deflator (annual %) |url=https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.DEFL.KD.ZG?locations=CL |website=World Bank |accessdate=8 July 2019}}</ref> მშპ-ს ზრდა 10%-ით გაიზარდა (იხ. დიაგრამა).<ref>{{Cite web|url=https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?locations=CL|title=GDP Growth (annual %)|last=|first=|date=|website=World Bank|access-date=7 July 2019}}</ref> ამასთანავე, უთანასწორობა გაფართოვდა, რადგან შრომითი კლასის ხელფასები და სარგებელი შემცირდა.<ref name=":0">[[Peter Winn]] (ed), ''[https://www.dukeupress.edu/Victims-of-the-Chilean-Miracle/ Victims of the Chilean Miracle: Workers and Neoliberalism in the Pinochet Era, 1973–2002]'', ([[Duke University Press]], 2004), {{ISBN|082233321X}}</ref><ref>Pamela Constable and Arturo Valenzuela, ''A Nation of Enemies: Chile Under Pinochet,'' ([[W. W. Norton & Company]], 1993), {{ISBN|0393309851}}, p. 219</ref> [[Crisis of 1982|1982]] წელს ჩილე კვლავ აღმოჩნდა მძიმე ეკონომიკური რეცესიის წინაშე. ამის მიზეზი სადავოა, თუმცა მკვლევართა უმეტესობა მიიჩნევს, რომ ლათინო ამერიკული სესხის კრიზისი იყო მთავარი მიზეზი, რომელმაც ლათინური ამერიკის უმეტესი ნაწილი ჩააგდო ფინანსურ კრიზისში.<ref name="salazar23">''Historia contemporánea de Chile III. La economía: mercados empresarios y trabajadores''. 2002. [[Gabriel Salazar]] and [[Julio Pinto]]. pp. 49–-62.</ref> ზოგიერთი მკვლევარი ამტკიცებს, რომ ჩიკაგოელი ბიჭების ნეოლიბერალურმა პოლიტიკამ გაამძაფრა კრიზისი (მაგალითად, მშპ-ს პროცენტული შემცირება უფრო მაღალია, ვიდრე ლათინური ამერიკის სხვა ქვეყნებში) ან შესაძლებელია გამოიწვია კიდეც;<ref name="salazar23"/> მაგალითად, ზოგი მკვლევარი აკრიტიკებს მაღალი საპროცენტო განაკვეთების პერიოდებს, რომელიც ინფლაციის სტაბილიზაციის დროს, აფერხებდა ინვესტიციებს და იწვევდა საბანკო ინდუსტრიის ფართო გაკოტრებას. სხვა მეცნიერები ადანაშაულებენ მთავრობის მიერ ნეოლიბერალური [[Political agenda|დღის წესრიგიდან]] გასვლას; მაგალითად, მთავრობამ ჩილეული პესო აშშ დოლარს დაუკავშირა, ჩიკაგო ბიჭების სურვილის საწინააღმდეგოდ, რამაც, ეკონომისტების აზრით, გამოიწვია პესოს გადაფასება.<ref name="The Political Economy of Unilateral Trade Liberalization">{{cite journal|year=1990|title=The Political Economy of Unilateral Trade Liberalization|url=http://www.anderson.ucla.edu/faculty/sebastian.edwards/W6510.pdf|journal=UCLA|accessdate=2010-12-06}}</ref><ref name="Two Lucky People2">{{cite book|year=1998|title=Two Lucky People|url=https://archive.org/details/twoluckypeopleme00frie|url-access=registration|quote=sergio de castro.|accessdate=2011-04-08|publisher=University of Chicago Press|isbn=9780226264158|last1=Friedman|first1=Milton|last2=Friedman|first2=Rose D.}}</ref> [[File:Unemployment Chile.png|thumb|უმუშევრობა ჩილესა და სამხრეთ ამერიკაში (1980–1990).]] რეცესიის შემდეგ ჩილეს ეკონომიკური ზრდის მაჩვენებელი სწრაფად მზარდი გახდა, საშუალოდ 5%-დან 10%-მდე მერყეობდა და ამ მონაცემებით ლათინური ამერიკის ქვეყნების საშუალო მაჩვენებელს მნიშვნელოვნად გაუსწრო. (იხ. დიაგრამა). გარდა ამისა, შემცირდა უმუშევრობის დონე,<ref>{{cite web |title=Unemployment Rate: Aged 15 and Over: All Persons for Chile |url=https://fred.stlouisfed.org/series/LRUNTTTTCLA156N |website=FRED |publisher=Organization for Economic Co-operation and Development |accessdate=8 July 2019}}</ref> ხოლო სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ მყოფი მოსახლეობის პროცენტული მაჩვენებელი, რომელიც 1984 წლის მონაცემებით 50% იყო, 1989 წლისთვის შემცირდა 34%-მდე.<ref name=Hoover-ChicagoBoys>{{Cite news|url=https://www.hoover.org/research/what-pinochet-did-chile|title=What Pinochet Did for Chile|last1=Packenham|first1=Robert A.|date=30 January 2007|work=Hoover Institution|access-date=7 July 2019|last2=Ratliff|first2=William}}</ref> ამ მოვლენებმა უბიძგა მილტონ ფრიდმანს ეწოდებინა ამ პერიოდისთვის [[Miracle of Chile|„ჩილეს სასწაული“]] და წარმატებები მიაწერა ჩიკაგოელი ბიჭების ნეოლიბერალურ პოლიტიკას. ამასთან, ზოგიერთი მკვლევარი წარმატებებს უკავშირებს საბანკო ინდუსტრიის რეგულირებას და სიღარიბის აღმოსაფხვრელად გატარებულ მიზნობრივ სოციალურ პროგრამებს. სხვები აღნიშნავენ, რომ მიუხედავად ეკონომიკის სტაბილურობისა და ზრდადობისა 1980-იანი წლების ბოლოსთვის, უთანასწორობა გაფართოვდა: მოსახლეობის თითქმის 45% სიღარიბეში ცხოვრობდა,<ref name=Hoover-ChicagoBoys/> მაშინ, როცა უმდიდრესი ადამიანების 10%-ის შემოსავალი 83%-ით გაიზარდა.<ref>[[Naomi Klein|Klein, Naomi]] (2008). ''[[The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism]].'' [[Picador (imprint)|Picador]]. {{ISBN|0312427999}} [https://books.google.com/books?id=PwHUAq5LPOQC&lpg=PP1&pg=PA105#v=onepage&q&f=false p. 105]</ref> ჩილელი ეკონომისტის ალეხანდრო ფოქსლის აზრით, 1990 წლისთვის ჩილეს ოჯახების 44% სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ ცხოვრობდა.<ref>[https://www.pbs.org/wgbh/commandingheights/shared/minitext/int_alejandrofoxley.html#2 PBS Interview] with Alejandro Foxley conducted March 26, 2001 for ''[[The Commanding Heights: The Battle for the World Economy]].'' Retrieved December 4, 2014.</ref> მიუხედავად პინოჩეტის ხუნტას მრავალწლიანი აკრძალვებისა, 1988 წელს ჩატარდა საპრეზიდენტო არჩევნები 1980 წლის კონსტიტუციის თანახმად. (თუმცა მანამდე პინოჩეტმა ჩაატარა პლებისციტ-რეფერენდუმი კონსტიტუციის შესწორების მიზნით).<ref name=Brit-Pinochet-Regime/> 1990 წელს [[პატრისიო ეილვინი]] არჩეულ იქნა დემოკრატიული არჩევნების გზით, რასაც მოჰყვა სამხედრო დიქტატურის დასასრული. პინოჩეტის თანხმობის მიზეზებზე, დემოკრატიულად გარდამავალი პროცესებთან დაკავშირებით, ბევრი რამაა ნათქვამი. ჰაიეკმა გაიმეორა ის არგუმენტები, რომლებიც მან წლებით ადრე ჩამოაყალიბა ნაშრომში ''[[The Road to Serfdom|გზა ბატონყმობამდე]]''<ref name="Chicago Press 1944 p.95">[[Friedrich Hayek]], ''[[The Road to Serfdom]]'', University of Chicago Press; 50th Anniversary edition (1944), {{ISBN|0-226-32061-8}} p. 95</ref>. იგი ამტკიცებს, რომ გაზრდილმა ეკონომიკურმა თავისუფლებამ, რომელსაც თვლიდა, რომ ნეოლიბერალურმა რეფორმებმა გამოიწვია, დროთა განმავლობაში ზეწოლა მოახდინა დიქტატურაზე, რის შედეგადაც თანდათან გაიზარდა პოლიტიკური თავისუფლება და, საბოლოოდ, მივიღეთ დემოკრატიის აღდგენა. ჩილელი მკვლევრები ხავიერ მარტინეზი და ალვარო დიაზი უარყოფენ ამ არგუმენტს და მიუთითებენ ჩილეში დემოკრატიის ხანგრძლივ ტრადიციაზე. ისინი ამტკიცებენ, რომ პინოჩეტის რეჟიმის დამარცხება და დემოკრატიის დაბრუნება პირველ რიგში ფართომასშტაბიანი მასობრივი აჯანყების შედეგად მოხდა, რამაც საბოლოოდ აიძულა პარტიული [[elite|ელიტები]] გამოეყენებინათ არსებული ინსტიტუციური მექანიზმები დემოკრატიის აღსადგენად<ref>Javier Martínez, Alvaro Díaz, The United Nations Research Institute for Social Development, 1996, {{ISBN|0-8157-5478-7}}, pp. 3, 4</ref> [[File:GDP per capita LA-Chile-2.png|thumb|left |მშპ ერთ სულ მოსახლეზე ჩილესა და ლათინურ ამერიკაში 1950–2010 წლებში (პინოჩეტის მმართველობის დრო გამოყოფილია)]] გასული საუკუნის 90-იან წლებში ნეოლიბერალური ეკონომიკური პოლიტიკა გაფართოვდა და გაღრმავდა, მათ შორის განხორციელდა ტარიფების ცალმხრივი შემცირება. მიღებულ იქნა შეთანხმება თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ ლათინური ამერიკის რიგ ქვეყნებთან და კანადასთან.<ref name=Chile-IMF>{{cite journal |last1=Aninat |first1=Eduardo |title=Chile in the 1990s: Embracing Development Opportunities |journal=Finance & Development |date=March 2000 |volume=37 |issue=1 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2000/03/aninat.htm |accessdate=11 July 2019}}</ref> ამასთან, ამავე ათწლეულში განხორციელდა მთავრობის ხარჯების მომატება სოციალური პროგრამებისთვის, მათ შორის სიღარიბის დაძლევისა და არასათანადო საცხოვრებელი პირობების აღმოსაფხვრელად.<ref>{{cite book|last1=Dominguez|first1=Jorge|title=Constructing democratic governance in Latin America|date=2003|publisher=JHU Press|isbn=1421409798}}</ref> მთელი 90-იანი წლების განმავლობაში ჩილე ინარჩუნებდა მაღალ ეკონომიკურ ზრდას, საშუალოდ 7,3% 1990-დან 1998 წლამდე.<ref name=Chile-IMF/> ედუარდო ანინატმა, რომელიც საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ჟურნალისთვის „ფინანსები და განვითარება“ წერს, 1986 წლიდან 2000 წლამდე პერიოდს უწოდა „ზრდის ყველაზე გრძელი, ძლიერი და სტაბილური პერიოდი (ჩილეს) ისტორიაში.“<ref name=Chile-IMF/> 1999 წელს მოხდა ხანმოკლე რეცესია, რაც განპირობებული იყო [[აზიის ფინანსური კრიზისი|აზიის ფინანსური კრიზისის]] შედეგად, ზრდის 2000 წელს და დარჩენილი 5%-ით [[2008 financial crisis|2008 წლის მსოფლიო ფინანსურ კრიზისამდე]]<ref>{{cite web |title=GDP growth (annual %) |url=https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?locations=CL |website=The World Bank |accessdate=11 July 2019}}</ref> საბოლოოდ, 1980-იანი და 90-იანი წლებში რეპრესიული [[ავტორიტარიზმი|ავტორიტარული]] მთავრობის მიერ გატარებულმა ნეოლიბერალურმა პოლიტიკამ ჩილეს ეკონომიკა გარდაქმნა მაღალი [[barriers to trade|სავაჭრო ბარიერებითა]] და მკაცრი [[government intervention|სამთავრობო ინტერვენციებით]] სავსე [[protectionism|ჩაკეტილი ბაზრიდან]], მსოფლიოს ერთ-ერთ ყველაზე [[open economy|ღია]], [[თავისუფალი ბაზარი|თავისუფალ]] ეკონომიკურ ბაზრად.<ref>{{cite web |title=2019 |work=[[Index of Economic Freedom]] |url=https://www.heritage.org/index/ranking |publisher=[[The Heritage Foundation]] |accessdate=8 July 2019}}</ref><ref name="K. Remmer 1998 5-55"/> [[Latin American debt crisis|ლათინო ამერიკის ვალის კრიზისის]] დროს, ლათინო-ამერიკული ქვეყნებიდან ყველაზე მწვავე ეკონომიკური მარცხი ჩილემ განიცადა (ნეოლიბერალური რეფორმის მიმდინარეობის რამდენიმე წლის განმავლობაში), მაგრამ მიუხედავად ამისა ჩილეს ჰქონდა ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი და მკაფიო აღორძინება.<ref name=Heritage-Chile/> იგი 1980 წლის ლათინური ამერიკის უღარიბესი ქვეყნიდან, [[GDP per capita|ერთ სულ მოსახლეზე მშპ-ს]] მიხედვით (პერუსთან ერთად) გადაიქცა ყველაზე მდიდარ ქვეყნად 2019 წელს.<ref name="VOX-CEPR">{{cite web |last1=Edwards |first1=Sebastian |title=Chile's insurgency and the end of neoliberalism |url=https://voxeu.org/article/chile-s-insurgency-and-end-neoliberalism |website=VOX |publisher=Center for Economic and Policy Research |date=30 November 2019}}</ref> საშუალო წლიური ეკონომიკური ზრდა 1980-იანი წლების შუა პერიოდიდან 1997 წლის აზიის კრიზისამდე იყო 7,2%, ხოლო 3,5% 1998-დან 2005 წლამდე, რაც შეეხება ერთ სულ მოსახლეზე რეალური შემოსავლის ზრდას- 1985 წლიდან 1996 წლამდე საშუალოდ 5% შეადგინა. ამ მაჩვენებლებით ჩილემ ლათინო-ამერიკული ქვეყნების საშუალო მაჩვენებლი გადალახა.<ref name=Heritage-Chile>{{cite news |last1= Buc |first1=Hernán Büchi|title=How Chile Successfully Transformed Its Economy |url=https://www.heritage.org/international-economies/report/how-chile-successfully-transformed-its-economy |accessdate=8 July 2019 |publisher=The Heritage Foundation |date=18 September 2006}}</ref><ref>{{cite journal|last=Becker|first=Gary S.|authorlink=Gary Becker|year=1997|editor1-last=Robinson|editor1-first=Peter|title=What Latin America Owes to the "Chicago Boys"|url=http://www.hoover.org/publications/hoover-digest/article/7743|url-status=dead|journal=Hoover Digest|issue=4|issn=1088-5161|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100724040917/http://www.hoover.org/publications/hoover-digest/article/7743|archivedate=24 July 2010|accessdate=3 October 2010}}</ref> ინფლაცია კონტროლირებადი გახდა.<ref name=":4" /> 1970-დან 1985 წლამდე ჩილეში [[infant mortality|ჩვილ ბავშვთა სიკვდილიანობა]] მნიშვნელოვნად შემცირდა, კერძოდ 1000 სულ მოსახლეზე 76.1-დან 22,6-მდე,<ref name="WDI2">World Bank. (April 2010). Washington, DC: World Bank. Statistics retrieved 1 October 2010 from [http://data.worldbank.org World Development Indicators database].</ref> რაც თავის მხრივ ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი იყო ლათინურ ამერიკაში.<ref>{{cite book|title=Economic Reforms in Chile: From Dictatorship to Democracy|last=French-Davis|first=Ricardo|publisher=U Michigan P|year=|location=Ann Arbor, MI|page=188}}</ref> 1980-დან 1990 წლამდე მართალია უმუშევრობა შემცირდა, მაგრამ კვლავ მაღალი იყო სამხრეთ ამერიკის საშუალო მაჩვენებელზე (რაც სტაგნაციური იყო). მიუხედავად იმისა, ჩილეს მოსახლეობაში საზოგადოების აღქმით ეკონომიკური უთანასწორობა გაიზარდა, ჩილეში [[ჯინის კოეფიციენტი]] ფაქტობრივად დაეცა 1987 წლის 56,2-დან 2017 წლის 46,6 მაჩვენებლამდე.<ref name="VOX-CEPR"/><ref>{{cite web |title=GINI index (World Bank estimate) - Chile |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=CL |publisher=The World Bank}}</ref> ამასთან, მიუხედავად იმისა, რომ ეს რიცხვები ლათინური ამერიკის საშუალო მაჩვენებელთან ახლოსაა, ჩილეში ჯერ კიდევ არის ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი ჯინის კოეფიციენტი [[ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაცია|ეთგო]]-ში, ძირითადად განვითარებული ქვეყნების ორგანიზაციაში, რომელიც მოიცავს ჩილესაც, მაგრამ არა ლათინური ამერიკის სხვა ქვეყნებს.<ref>{{cite web |title=Income inequality |url=https://data.oecd.org/inequality/income-inequality.htm |website=OECD Data |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development |access-date=2020-01-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190918094533/https://data.oecd.org/inequality/income-inequality.htm |archive-date=2019-09-18 |url-status=dead }}</ref> გარდა ამისა, [[ჯინის კოეფიციენტი]] მხოლოდ [[income inequality|შემოსავლის უთანასწორობას]] ზომავს; ჩილეში უფრო მაღალია შერეული უთანასწორობის რეიტინგი OECD-ს [[OECD Better Life Index|უკეთესი ცხოვრების ინდექსში]], რომელიც მოიცავს უფრო მეტ ფაქტორზე გათვლილ ინდექსებს მოიცავს, ვიდრე მხოლოდ შემოსავალია, მაგალითად [[housing|საცხოვრებელს]] და [[განათლება|განათლებას]].<ref>{{cite web |title=OECD Better Life Index |url=http://www.oecdbetterlifeindex.org/ |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development}}</ref><ref name="VOX-CEPR"/> გარდა ამისა, ჩილეში მოსახლეობის პროცენტული რაოდენობა, რომელიც სიღარიბეში ცხოვრობდა, 1969 წლის მონაცემებით 17%-დან მკვეთრად გაუარესდა და 45%-მდე გაიზარდა 1985 წელს.<ref>Ricardo Ffrench-Davis, ''Economic Reforms in Chile: From Dictatorship to Democracy'', [[University of Michigan Press]], 2002, {{ISBN|978-0472112326}}, p. 193</ref> ამავე დროს, განათლების, ჯანმრთელობისა და საცხოვრებლისთვის ბიუჯეტიდან გამოყოფილი თანხები დაახლოებით 20%-ით შემცირდა. მთავრობის ბიუჯებით საშუალოდ 20%-ით შემცირდა.<ref>Ricardo Ffrench-Davis, ''Economic Reforms in Chile: From Dictatorship to Democracy'', [[University of Michigan Press]], 2002, {{ISBN|978-0472112326}}, p. 193</ref> ეს ეპოქა ასევე გამოირჩევა ეკონომიკური არასტაბილურობით.<ref name=Sen-Chile>{{Cite book|title=Hunger and Public Action|last=Sen|first=Amartya|publisher=Oxford University Press|year=1991|isbn=9780198283652|location=|pages=}}</ref> საერთო ჯამში, მკვლევრებს აქვთ განსხვავებული მოსაზრებები ნეოლიბერალური რეფორმების შედეგების შესახებ. [[CIA World Factbook|CIA-ს მსოფლიო ფაქტების წიგნში]] აღნიშნულია, რომ ჩილეს „ჯანსაღმა ეკონომიკურმა პოლიტიკამ“, რომელიც მუდმივად შენარჩუნებული იყო 1980-იანი წლებიდან, „ხელი შეუწყო ეკონომიკის სტაბილურ ზრდას ჩილეში, რის შედეგადაც სიღარიბის კოეფიციენტი ორჯერ შემცირდა“. ზოგიერთმა მეცნიერმა კი ამ პერიოდს ''[[Miracle of Chile|ჩილეს სასწაული]]'' უწოდა.<ref name="cia.gov">{{CIA World Factbook link|ci|Chile}}</ref> ამასთან, ზოგიერთი მკვლევარი ამ პერიოდს კრახს უწოდებს, რომელმაც გამოიწვია შემოსავლების გადანაწილების უკიდურესად უთანასწორო მდგომარეობა და ქვეყანა მიიყვანა მძიმე სოციალურ-ეკონომიკურ ზიანამდე.<ref name="kas.de"/> ასევე სადავოა რამდენადაა ეს ცვლილებები არის ნეოლიბერალური ეკონომიკური პოლიტიკის და არა სხვა ფაქტორების შედეგი;<ref name=Sen-Chile/> კერძოდ, ზოგი მკვლევარი ამტკიცებს, რომ [[Crisis of 1982|1982 წლის კრიზისის]] შემდეგ 1970-იანი წლების „სუფთა“ ნეოლიბერალიზმი თანდათანობით ჩანაცვლდა [[social market economy|სოციალური ბაზრის ეკონომიკის]] განვითარებისკენ მიმართული აქცენტის მქონე პოლიტიკით, რომელიც აერთიანებდა ნეოლიბერალური და სოციალური კეთილდღეობის პოლიტიკას.<ref name="harvey1"/>{{rp|74}}<ref>Silvia Borzutzky, "From Chicago to Santiago: Neoliberalism and social security privatization in Chile." ''Governance'' 18.4 (2005): 655-674. [https://www.researchgate.net/profile/Silvia_Borzutzky/publication/229866806_From_Chicago_to_Santiago_Neoliberalism_and_Social_Security_Privatization_in_Chile/links/5c7d2385a6fdcc4715ad16f9/From-Chicago-to-Santiago-Neoliberalism-and-Social-Security-Privatization-in-Chile.pdf Online]</ref> [[2019–20 Chilean protests|2019-20 წლების ჩილეში მიმდინარე საპროტესტო გამოსვლების]] საპასუხოდ, 2020 წლის 25 ოქტომბერს ჩატარდა [[2020 Chilean national plebiscite|ეროვნული პლებისციტი]], რომელსაც უნდა გადაეწყვიტა საჭიროებდა თუ არა ჩილეს კონსტიტუცია ჩასწორებას. ახალი კონსტიტუციის „დასამტკიცებლად“, რათა შეცლილიყო პინოჩეტის ეპოქის კონსტიტუცია, რომელმაც თავის მხრივ გარკვეული ნეოლიბერალური პრინციპები შეიტანა ქვეყნის ძირითად კანონში, მოპოვებულ იქნა ხმების 78%.<ref>https://www.bbc.com/news/world-latin-america-54687090</ref> 2021 წლის 11 აპრილს გაიმართება მორიგი რეფერენდუმი კონვენციის შემადგენლობის გადასაწყვეტად, რომელიც ჩაასწორებს კონსტიტუციას. ახალი კონსტიტუცია, სავარაუდოდ, გადაუხვევს მოქმედ კონსტიტუციაში ასახულ ნეოლიბერალურ ეკონომიკურ სტრუქტურას და აქცენტს ქვეყნის ეკონომიკურ უთანასწორობაზე გააკეთებს. ====არგენტინა==== 1960-იან წლებში [[Latin America|ლათინო-ამერიკელმა]] ინტელექტუალებმა დაიწყეს [[ordoliberalism|ორდოლიბერალიზმის]] იდეების შემჩნევა; ისინი ხშირად იყენებდნენ ესპანურ ტერმინს „neoliberalismo“ ამ აზროვნების სკოლის აღსანიშნავად. მათზე განსაკუთრებით დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა გერმანიის [[social market economy|სოციალურმა საბაზრო ეკონომიკამ]] და [[Wirtschaftswunder]]-მა („ეკონომიკურმა სასწაულმა“) და ფიქრობდნენ საკუთარ ქვეყნებში მსგავსი პოლიტიკის განხორციელების შესაძლებლობის შესახებ. გასათვალისწინებელია, რომ ნეოლიბერალიზმი 1960-იანი წლებია არგენტინაში გულისხმობდა ფილოსოფიას, რომელიც უფრო ზომიერი იყო, ვიდრე მთლიანად [[ლესე ფერი|Laissez-faire]]-ის [[free market|თავისუფალი ბაზრის]] [[capitalism|კაპიტალიზმი]] და ემხრობოდა სახელმწიფო პოლიტიკის გამოყენებას [[social inequality|სოციალური უთანასწორობის]] რეგულირებისა და მონოპოლიის ტენდენციის წინააღმდეგ.<ref name="Boas2009" /> 1976 წელს არგენტინაში [[National Reorganization Process|სამხედრო დიქტატურის]] ეკონომიკური გეგმა [[José Alfredo Martínez de Hoz|ხოსე ალფრედო მარტინეს დე ჰოზის]] ხელმძღვანელობით ნეოლიბერალური პროგრამის დამკვიდრების პირველი მცდელობა გახლდათ. მათ განახორციელეს [[austerity|მკაცრი]] ფისკალური გეგმა, რათა შემცირებულიყო ფულის დაბეჭდვა ინფლაციის საწინააღმდეგოდ. ამის მისაღწევად ხელფასები გაიყინა. თუმცა, მათ ვერ შეძლეს ინფლაციის შემცირება, რამაც მშრომელთა კლასის რეალური ხელფასის შემცირება გამოიწვია. მათ ასევე მოახდინეს სავაჭრო პოლიტიკის ლიბერალიზაცია, რათა უცხოური საქონელი თავისუფლად შესულიყო ქვეყანაში. არგენტინის ინდუსტრია, რომელიც 20 წლის განმავლობაში იზრდებოდა ყოფილი პრეზიდენტის [[არტურო ფრონდისი|არტურო ფრონდიზის]] ეკონომიკური პოლიტიკის შედეგად, სწრაფად შემცირდა, რადგან მას არ შეეძლო კონკურენცია გაეწია უცხოური საქონლისთვის. მიუხედავად იმისა, ფინანსური სექტორის დერეგულაციამ მოკლევადიანი ეკონომიკური ზრდა გამოიწვია, კაპიტალის შეერთებულ შტატებში გაქცევის შემდეგ სწრაფი ვარდნა. ფინანსური სექტორი დერეგულაციამ, კაპიტალის შეერთებულ შტატებში გადანაცვლებით გამოწვეულ სწრაფ ვარდნამდე, როგორღაცეკონომიკური ზრდა გამოიწვია. ზომების მიღების შემდეგ, სიღარიბის მაჩვენებელი 1975 წლის 9%-დან 40%-მდე გაიზარდა 1982 წლის ბოლოს.<ref name=":0" /> 1989-დან 2001 წლამდე უფრო მეტი ნეოლიბერალური ქმედება განხორციელდა [[Domingo Cavallo|დომინგო კავალოს]] მიერ. ამჯერად, ძირითადი აქცენტი გაკეთდა საზოგადოებრივი მომსახურების პრივატიზებაზე, თუმცა ასევე თავიდან განხორციელდა ფინანსური დერეგულაცია და თავისუფალი ვაჭრობა უცხო ქვეყნებთან. შრომის ბაზრის გაზრდილ [[labour market flexibility|მოქნილობასთან]] ერთად, უმუშევრობის დონე 18,3%-მდე დაეცა.<ref>{{Cite journal|date=2005|title=Poster Child or Victim of Imperialist Globalization? Explaining Argentina's December 2001 Political Crisis and Economic Collapse|url=https://archive.org/details/sim_latin-american-perspectives_2005-11_32_6/page/65|jstor=30040267|journal=Latin American Perspectives|volume=32|issue=6|pages=65–89|last1=Carranza|first1=Mario E.|doi=10.1177/0094582X05281114|s2cid=144975029}}</ref> აღნინული პოლიტიკის შესახებ საზოგადოების დამოკიდებულება შერეული იყო; მიუხედავად იმისა, რომ პრივატიზაციის ნაწილი მისასალმებელი იყო, ძირითადად კრიტიკა მოდიოდა ხალხის ინტერესების გაუთვალისწინებლობის გამო. საპროტესტო გამოსვლების შედეგად 29 <ref>{{Cite journal|title=Social Revolution or Political Takeover? The Argentine Collapse of 2001 Reassessed|url=https://semanticscholar.org/paper/60a9afa3edd4e351d9255c2004cdbbf35b734361|journal=Latin American Perspectives|volume=42|page=10|doi=10.1177/0094582X13492710|year=2015|last1=Malamud|first1=Andrés|s2cid=153480464}}</ref> ადამიანი დაიღუპა პოლიციელების მიერ, ამასთან გადადგა პრეზიდენტი [[ფერნანდო დე ლა რუა]] მისი ვადის სრულ დასრულებამდე ორი წლით ადრე. ====მექსიკა==== 1980-იანი წლების დასაწყისში ლათინური ამერიკის ბევრ სხვა ქვეყანასთან ერთად მექსიკაშიც მოხდა [[Latin American debt crisis|ვალის კრიზისი]]. 1983 წელს [[მექსიკა|მექსიკის]] მთავრობამ, რომელსაც მართავდა მექსიკის ინსტიტუციურ-რევოლუციური პარტია [[მექსიკის ინსტიტუციურ-რევოლუციური პარტია|PRI]], სესხები მიიღო [[Mexico and the International Monetary Fund|სავალუტო ფონდისგან]]. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ დადგენილ პირობებს შორის იყო მექსიკისთვის სახელმწიფო ინდუსტრიების პრივატიზების მოთხოვნები, მათი [[დევალვაცია|ვალუტის გაუფასურება]], [[Trade barrier|სავაჭრო ბარიერების]] შემცირება და სახელმწიფო ხარჯების შეზღუდვა.<ref name=":5">{{Cite journal|last=Musacchio|first=Aldo|date=May 2012|title=Mexico's Financial Crisis of 1994-1995|url=http://nrs.harvard.edu/urn-3:HUL.InstRepos:9056792|journal=Harvard Business School Working Paper|volume=No. 12–101|pages=|via=Digital Access to Scholarship at Harvard}}</ref> ეს პოლიტიკა მიზნად ისახავდა მექსიკის ეკონომიკის სტაბილიზაციას მოკლევადიან პერიოდში. მოგვიანებით, მექსიკამ სცადა ამ პოლიტიკის გაფართოება ნამატისა და [[პირდაპირი უცხოური ინვესტიცია|პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების]] წახალისების მიზნით. სავალუტო ფონდის ნეოლიბერალური რეფორმების მიღების გადაწყვეტილებამ PRI გაყო მემარჯვენეებად, ვისაც სურდა ნეოლიბერალური პოლიტიკის განხორციელება და იმ მემარცხენეებად, რომლებმაც ეს არ სურდა.<ref name=":6">{{Cite journal|last=Laurell|first=Asa Cristina|date=2015|title=Three Decades of Neoliberalism in Mexico: The Destruction of Society|url=https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0020731414568507|journal=International Journal of Health Services|volume=45 (2)|pages=246–264|doi=10.1177/0020731414568507|via=SAGE}}</ref> [[კარლოს სალინას დე გორტარი|კარლოს სალინას დე გორტარმა]], რომელმაც ხელისუფლება 1988 წელს ჩაიბარა, ნეოლიბერალური რეფორმები გააორმაგა.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> მისმა პოლიტიკამ ფინანსური სექტორი გახსნა საბანკო სისტემის დერეგულაციით და კომერციული ბანკების პრივატიზებით. მიუხედავად იმისა, რომ ამ პოლიტიკამ ხელი შეუწყო მცირე რაოდენობით ეკონომიკურ ზრდასა და პირდაპირ უცხოურ ინვესტიციებს, ზრდის ტემპი უფრო დაბალი იყო, ვიდრე ეს იყო წინა მთავრობების დროს მექსიკაში, და უცხოური ინვესტიციები კი ძირითადად არსებული ინვესტორებისგან იყო მიღებული.<ref name=":6" /> [[File:President_Bush,_Canadian_Prime_Minister_Brian_Mulroney_and_Mexican_President_Carlos_Salinas_participate_in_the..._-_NARA_-_186460.tif|thumb|აშშ-ს პრეზიდენტი ბუში, კანადის პრემიერ მინისტრი მიულონი და მექსიკის პრეზიდენტი სალინასი ხელს აწერენ ჩრდილოეთ ამერიკის თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულებას (NAFTA)]] 1994 წლის 1 იანვარს ეროვნულ-განმათავისუფლებელმა [[ეროვნული განთავისუფლების საპატისტური არმია|ზაპატისტას არმიამ]], რომელსაც სახელი მექსიკის რევოლუციის ლიდერის [[ემილიანო საპატა|ემილიანო ზაპატას]] გამო ეწოდა, დაიწყო შეიარაღებული აჯანყება მექსიკის მთავრობის წინააღმდეგ ჩიაპასის რეგიონში.<ref>{{Cite news|last=Godelmann|first=Iker Reyes|date=July 30, 2014|title=The Zapatista Movement: The Fight for Indigenous Rights in Mexico|work=Australian Institute for International Affairs|url=http://www.internationalaffairs.org.au/news-item/the-zapatista-movement-the-fight-for-indigenous-rights-in-mexico/|url-status=live|access-date=}}</ref> მათ მოთხოვნებსი შედიოდა ადგილობრივი მკვიდრი მექსიკელებისთვის უფლებების მინიწება, ასევე წინააღმდეგობის გაწევა [[ჩრდილოამერიკული თავისუფალი ვაჭრობის ზონა|ჩრდილოეთ ამერიკის თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებასთვის (NAFTA)]], რომელმაც გააძლიერა სტრატეგიული კავშირი სახელმწიფოსა და ბიზნესს შორის.<ref>{{cite journal|last1=Bensabat Kleinberg|first1=Remonda|year=1999|title=Strategic Alliances: State‐Business Relations in Mexico Under Neo‐Liberalism and Crisis|url=https://archive.org/details/sim_bulletin-of-latin-american-research_1999-01_18_1/page/71|journal=Bulletin of Latin American Research|volume=18|issue=1|pages=71–87|doi=10.1111/j.1470-9856.1999.tb00188.x}}</ref> NAFTA, სავაჭრო ხელშეკრულება [[ამერიკის შეერთებული შტატები|შეერთებულ შტატებს]], [[კანადა|კანადასა]] და მექსიკას შორის, მნიშვნელოვნად შეუწყობდა ხელს მექსიკის მცდელობებს ვაჭრობის ლიბერალიზაციასთან დაკავსირებით. 1994-ში, ზაპატისტას აჯანყებისა და NAFTA-ს ამოქმედების წელს, მექსიკა [[Mexican peso crisis|ფინანსური კრიზისის]] წინაშე აღმოჩნდა. კრიზისი, ასევე ცნობილი როგორც „ტეკილას კრიზისი“, დაიწყო 1994 წლის დეკემბერში პესო-ს დევალვაციით.<ref name=":6" /><ref name=":7">{{Cite journal|last=Sachs|first=Jeffrey|date=November 1996|title=The Mexican peso crisis: Sudden death or death foretold?|url=|journal=Journal of International Economics|volume=Volume 41, Issues 3–4|pages=265–283|via=Science Direct}}</ref> როდესაც ინვესტორების ეჭვებმა უარყოფითი სპეკულაცია გამოიწვია, ისინი თავიანთი კაპიტალით გაიქცნენ. ცენტრალური ბანკი იძულებული გახდა გაეზარდა [[Interest rate|საპროცენტო განაკვეთები]], რამაც თავის მხრივ დაანგრია საბანკო სისტემა, რადგან მსესხებლები ვეღარ ანაზღაურებდნენ სესხებს.<ref name=":7" /> სალინასის შემდეგ, [[ერნესტო სედილიო|ერნესტო სედილომ]] (1995-2000) შეინარჩუნა თავისი წინამორბედების მსგავსი ეკონომიკური პოლიტიკა. კრიზისის მიუხედავად, ზედილომ განაგრძო ნეოლიბერალური პოლიტიკის შემუშავება და გააფორმა ახალი ხელშეკრულებები [[მსოფლიო ბანკი|მსოფლიო ბანკთან]] და სავალუტო ფონდთან.<ref name=":6" /> ამ პოლიტიკისა და 1994 წლის რეცესიის შედეგად, მექსიკის ეკონომიკამ სტაბილურობა მოიპოვა. არც 2001 და არც [[გლობალური ფინანსური კრიზისი (2008)|2008]] წლების რეცესიები არ იყო გამოწვეული მექსიკის შიდა ეკონომიკური ძალებით. მკვეთრად გაიზარდა ვაჭრობა, ასევე გაიზარდა პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები. ამასთან, რადგან მექსიკის [[business cycle|ბიზნეს ციკლი]] სინქრონიზირებული გახლდატ შეერთებულ შტატებთან, ის ბევრად უფრო დაუცველი იყო საგარეო ეკონომიკური ზეწოლისგან. პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები სარგებელს პოულობდა მექსიკის ჩრდილოეთ და ცენტრალურ რეგიონებში, ხოლო სამხრეთ რეგიონი დიდწილად გამოირიცხა ინვესტიციების ნაკადისგან.<ref name=":5" /> კრიზისმა ასევე ბანკები, ძირითადად, უცხოელების ხელში დატოვა. PRI-ს 71 წლის მმართველობა დასრულდა, როდესაც 2000 წელს არჩევნებში გაიმარჯვა [[ვისენტე ფოქსი|ვისენტე ფოქსმა]], [[მექსიკის ეროვნული მოქმედების პარტია|ეროვნული მოქმედების პარტიიდან]] (PAN). თუმცა, ფოქსი და მისი მემკვიდრე [[ფელიპე კალდერონი|კალდერონი]] მნიშვნელოვნად არ დაშორდნენ PRI-ს მთავრობების ეკონომიკურ პოლიტიკას. ისინი განაგრძობდნენ ფინანსური სისტემის პრივატიზებას და უცხოური ინვესტიციების წახალისებას.<ref name=":6" /> მნიშვნელოვანი წინააღმდეგობის მიუხედავად, 2012 წლიდან 2018 წლამდე პრეზიდენტმა [[ენრიკე პენია ნიეტო|ენრიკე პენია ნიეტომ]] მიიღო კანონმდებლობა, რომელიც [[Petroleum industry in Mexico|ნავთობისა]] და [[Electricity sector in Mexico|ელექტროენერგიის ინდუსტრიების]] პრივატიზებას აპირებს. ამ რეფორმებით ცხადია სრულდება ნეოლიბერალური ის მიზნები, რომლებიც მექსიკაში XX საუკუნის 80-იან წლებში იყო წარმოდგენილი.<ref name=":6" /> ====ბრაზილია==== ბრაზილიამ ნეოლიბერალური პოლიტიკა მიიღო 1980-იანი წლების ბოლოს, მშრომელთა პარტიის მხარდაჭერით. მაგალითად, ტარიფების განაკვეთები შემცირდა 1990 წლის 32%-დან 14%-მდე 1994 წელს. ამ პერიოდში ბრაზილიამ ჩაკეტილი ეკონომიკის შენარჩუნების პოლიტიკა, რომელიც ორიენტირებული გახლდათ [[import substitution industrialization|ინდუსტრიალიზაციით იმპორტის ჩანაცვლებაზე]], ეფექტურად დაასრულა უფრო ღია ეკონომიკური სისტემის სასარგებლოდ, პრივატიზაციის გაცილებით მაღალი ხარისხით. საბაზრო და სავაჭრო რეფორმებმა საბოლოოდ გამოიწვია ფასების სტაბილურობა და კაპიტალის უფრო სწრაფი შემოდინება, მაგრამ მცირედ იმოქმედა შემოსავლების უთანასწორობაზე და სიღარიბეზე. შესაბამისად, ამ პერიოდში გრძელდებოდა მასობრივი საპროტესტო აქციები.<ref> Edmund Amann, and Werner Baer, "Neoliberalism and its consequences in Brazil." ''Journal of Latin American Studies'' 34.4 (2002): 945-959. [https://www.researchgate.net/profile/Werner_Baer/publication/231930218_Neoliberalism_and_Its_Consequences_in_Brazil/links/5545351f0cf24107d397b0ad.pdf Online]</ref><ref>{{cite journal | last1 = Saad-Filho | first1 = Alfredo | year = 2013 | title = Mass protests under 'left neoliberalism': Brazil, June-July 2013 | url = | journal = Critical Sociology | volume = 39 | issue = 5| pages = 657–669 | doi = 10.1177/0896920513501906 | s2cid = 144667014 }}</ref> ===გაერთიანებული სამეფო=== პრემიერ-მინისტრობის პერიოდში [[მარგარეტ ტეტჩერი]] ზედამხედველობდა მთელ რიგ ნეოლიბერალურ რეფორმებს, მათ შორის [[tax cut|გადასახადების შემცირებას]], [[სავალუტო კურსი|გაცვლითი კურსის]] რეფორმას, [[deregulation|დერეგულაციას]] და [[პრივატიზება|პრივატიზებას]].<ref name="steger"/> ეს კურსი გაგრძელდა და მხარდაჭერილი გახლდათ მისი მემკვიდრე [[ჯონ მეიჯორი|ჯონ მაიორის]] მიერ. [[ლეიბორისტული პარტია (გაერთიანებული სამეფო)|ლეიბორისტული პარტიის]] წინააღმდეგობის მიუხედავად, ზოგიერთ მეცნიერთა აზრით, რეფორმები ძირითადად უცვლელი დარჩა, როდესაც 1997 წელს ლეიბორისტები ხელისუფლებაში დაბრუნდნენ.<ref name="Handbook144">{{cite book |editor1-last= Springer|editor1-first=Simon |editor2-last= Birch|editor2-first=Kean |editor3-last= MacLeavy|editor3-first=Julie|date=2016 |title=The Handbook of Neoliberalism|url=https://www.routledge.com/The-Handbook-of-Neoliberalism/Springer-Birch-MacLeavy/p/book/9781138844001|location= |publisher=[[Routledge]] |page= [https://books.google.com/books?id=M5qkDAAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA144#v=onepage&q&f=false 144] |isbn=978-1138844001|quote="The Reagan and Thatcher administrations eventually came to power on platforms that promised to enhance individual freedoms by liberating capitalism from the 'shackles' of the state - reducing taxes on the rich, cutting state spending, privatizing utilities, deregulating financial markets, and curbing the power of unions. After Reagan and Thatcher, these policies were carried forward by putatively progressive administrations such as Clinton's in the USA and Blair's in Britain, thus sealing the new economic consensus across party lines."}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.academia.edu/5373503|title=Blair's New Labour and the power of the neoliberal consensus|last= Sakho|first=Antoine|date=2013 |website=academia.edu|publisher= |access-date=December 18, 2019|quote=New Labour, even though it came to power on the basis of a more welfarist and expansionary state than the Conservatives, was constrained in terms of policy-making by the pre-existing neoliberal consensus, which had shifted the ground of the political debate and established many of its prescriptions (such as liberalization or independence of the central bank) as irremediable and scientific truths which even New Labour had to accept. In that respect, Blair's "Third Way" was an attempt to improve social welfare, while remaining in the neoliberal framework}}</ref><ref>{{cite journal |last= Gray|first=John |date=2004|title=Blair's Project in Retrospect|journal=[[International Affairs (journal)|International Affairs]]|volume=80 |issue=1 |pages=39–48|doi= 10.1111/j.1468-2346.2004.00364.x|jstor=3569292 }}</ref> [[Adam Smith Institute|ადამ სმიტის]] ინსტიტუტმა, რომელიც წარმოადგენდა 1977 წელს გაერთიანებულ სამეფოში დაფუძნებულ თავისუფალი ბაზრის კვლევით ცენტრსა და ლობისტურ ჯგუფს, რომელიც ხსენებული ნეოლიბერალური რეფორმების მთავარი მამოძრავებელი ძალა იყო,<ref>{{cite book |editor1-last= Springer|editor1-first=Simon |editor2-last= Birch|editor2-first=Kean |editor3-last= MacLeavy|editor3-first=Julie|date=2016 |title=The Handbook of Neoliberalism|url=https://www.routledge.com/The-Handbook-of-Neoliberalism/Springer-Birch-MacLeavy/p/book/9781138844001|location= |publisher=[[Routledge]] |page= [https://books.google.com/books?id=M5qkDAAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA374#v=onepage&q&f=false 374] |isbn=978-1138844001}}</ref> 2016 წლის ოქტომბერში ოფიციალურად შეცვალა მისი ლიბერტარიანული იარლიყი ნეოლიბერალურად.<ref>[https://www.adamsmith.org/blog/coming-out-as-neoliberals "Coming Out as Neoliberals"] The [[Adam Smith Institute]], October 11, 2016.</ref> ეკონომისტების, დენზაუს და როის აზრით, „კეინსიანური იდეებიდან ნეოლიბერალიზმისკენ გადაადგილებამ გავლენა მოახდინა ახალი დემოკრატებისა და ახალი ლეიბორისტების ფისკალური პოლიტიკის სტრატეგიებზე, როგორც თეთრ სახლში, ასევე უაითჰოლში. რეიგანმა, ტეტჩერმა, კლინტონმა და ბლერმა, ყველამ მიიღო სავსებით მსგავსი ნეოლიბერალური მრწამსი.“<ref>Denzau, Arthur T., and Ravi K. Roy, '' Fiscal Policy Convergence from Reagan to Blair: The Left Veers Right'' (Routledge, 2003). [https://books.google.com/books?id=MIR_AgAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PT16#v=onepage&q&f=false p xvi]. {{ISBN|978-0415324137}}</ref><ref>Daniel Stedman Jones. "The Neoliberal Origins of the Third Way: How Chicago, Virginia and Bloomington Shaped Clinton and Blair." in Damien Cahill et al. eds. ''The SAGE Handbook of Neoliberalism'' (2018): 167+ http://dx.doi.org/10.4135/9781526416001.n14</ref> ===შეერთებული შტატები=== {{see also|რეიგანომიკა}} თუ გადავხედავთ ნეოლიბერალიზმის ბოლოდროინდელ ისტორიას,<ref>{{Cite web|last=themetropoleblog|date=2019-06-05|title=Neoliberalism: Kim Phillips-Fein and Tracy Neumann Unpack the Knotty Realities and History of the Ubiquitous Term|url=https://themetropole.blog/2019/06/05/neoliberalism-kim-phillips-fein-and-tracy-neumann-unpack-the-knotty-realities-and-history-of-the-ubiquitous-term/|access-date=2020-09-04|website=The Metropole|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Diamond|first=Andrew|url=https://www.ucpress.edu/book/9780520286498/chicago-on-the-make|title=Chicago on the Make|publisher=University of California Press|year=2017|isbn=|location=|pages=|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Remaking the Rust Belt {{!}} Tracy Neumann|url=https://www.upenn.edu/pennpress/book/15517.html|access-date=2020-09-04|website=www.upenn.edu}}</ref> შეერთებულ შტატებში იგი წარმოიშვა 1950-იან წლებში ურბანული აღორძინების პოლიტიკასთან ერთად. [[მარქსიზმი|მარქსისტი]] ეკონომისტ-გეოგრაფი [[David Harvey|დევიდ ჰარვი]] ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალური პოლიტიკა შეერთებულ შტატებში გაიზარდა [[1970s energy crisis|1970-იანი წლების ენერგეტიკული კრიზისის]] დროს,<ref name=Harvey-Jacobin/> და მისი პოლიტიკური აღმავლობის სათავეა [[Lewis F. Powell Jr.#Powell Memorandum|ლუის პაუელის 1971 წლის კონფიდენციალური მემორანდუმი]], რომელიც [[United States Chamber of Commerce|სავაჭრო პალატასთან]] გაფორმდა.<ref name="harvey1"/>{{rp|43}} ეს მემორანდუმი ბიზნეს საზოგადოებას მოუწოდებდა დაპირისპირებოდა თავისუფალ საწარმო სისტემას, რაც მნიშვნელოვანი ფაქტორი იყო ნეოლიბერალური პოლიტიკის მხარდამჭერი ისეთი კონსერვატიული და ლიბერტარიანული ორგანიზაციებისა და კვლევითი ცენტრების ზრდისთვის, როგორიცაა [[Business Roundtable|BRT-მრგვალი მაგიდის ბიზნესი]], [[The Heritage Foundation|მემკვიდრეობის ფონდი]], [[Cato Institute|კატოს ინსტიტუტი]], [[Citizens for a Sound Economy|მოქალაქეების ხმა ეკონომიკისთვის]], [[Accuracy in Academia|აკადემიური სიზუსტე]] და [[Manhattan Institute for Policy Research|მანჰეტენის პოლიტიკის კვლევითი ინსტიტუტი]]. პაუელისთვის უნივერსიტეტები იდეალური ბრძოლის ველი ხდებოდა და ინტელექტუალთა ისტაბლიშმენტს ურჩია დაებალანსებინათ [[Ralph Nader|რალფ ნადერისა]] და დიდი ბიზნესის სხვა ოპონენტების სულ უფრო და უფრო პოპულარული იდეები.<ref>Kevin Doogan (2009). ''New Capitalism.'' [[Polity (publisher)|Polity]]. {{ISBN|0745633250}} [https://books.google.com/books?id=YTsXHSMMndIC&lpg=PP1&pg=PA34#v=onepage&q&f=false p. 34].</ref><ref>{{cite web|last=Powell|first=Lewis F. Jr.|title=Attack of American Free Enterprise System|url=https://www.pbs.org/wnet/supremecourt/personality/sources_document13.html|date=August 23, 1971|accessdate=March 1, 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120104052451/http://www.pbs.org/wnet/supremecourt/personality/sources_document13.html|archivedate=January 4, 2012|url-status=dead}}</ref><ref name=Harvey-Jacobin/> მეორე მხრივ, [[John Kenneth Galbraith|ჯონ ქენეტ გალბრეითმა]] ნეოლიბერალური იდეები განავითარა და ფართო პოპულარობა მოუტანა, მაშინ, როცა [[Chicago school of economics|ჩიკაგოს სკოლის]] იდეები გახდა მოწინავე და განახლდა პროგრესული, მემარცხენე პერსპექტივით [[Lester Thurow|ლეტერ ტუროუს]] 1980 წლის გავლენიან წიგნში, „ნულოვანი მოგების საზოგადოება“.<ref>{{cite web|first=Matt |last=Stoller |date=Oct 24, 2016|title=How Democrats Killed Their Populist Soul|url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2016/10/how-democrats-killed-their-populist-soul/504710/}}</ref> ნეოლიბერალიზმს ადრეული საფუძველი 1970-იან წლებში ჩაეყარა [[Presidency of Jimmy Carter|კარტერის ადმინისტრაციის]] დროს, [[Motor Carrier Act of 1980|სატვირთო]], საბანკო და [[Airline Deregulation Act|საავიაციო]] ინდუსტრიების დერეგულაციით,<ref>{{cite web| first=William L. |last=Anderson|title=Rethinking Carter|date=25 October 2000|url=https://mises.org/library/rethinking-carter}}</ref><ref>{{cite web| first=Andrew |last=Leonard |date=4 June 2009|title= No, Jimmy Carter did it|url=http://www.salon.com/2009/06/04/jimmy_carter_did_it/}}</ref><ref>{{cite web | last=Firey | first=Thomas A. | date=February 20, 2011 | title=A salute to Carter, deregulation's hero | url=http://articles.herald-mail.com/2011-02-20/opinion/28614285_1_jimmy-carter-deregulation-peanut-farmer | archive-url=https://web.archive.org/web/20170114225036/http://articles.herald-mail.com/2011-02-20/opinion/28614285_1_jimmy-carter-deregulation-peanut-farmer | archive-date=January 14, 2017 | url-status=dead | accessdate=ნოემბერი 16, 2020 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20170114225036/http://articles.herald-mail.com/2011-02-20/opinion/28614285_1_jimmy-carter-deregulation-peanut-farmer | archivedate=იანვარი 14, 2017 }}</ref> ასევე დიდი გავლენა იქონია [[Paul Volcker|პოლ ვოლკერის]] დანიშვნამ [[ფედერალური სარეზერვო სისტემა|ფედერალური სარეზერვო სისტემის]] თავმჯდომარედ.<ref name="Jones2014"/>{{rp|5}} ეს ტენდენცია გაგრძელდა 1980-იან წლებში, კერძოდ, [[Presidency of Ronald Reagan|რეიგანის მმართველობის]] პერიოდში, რაც მოიცავდა [[Economic Recovery Tax Act of 1981|გადასახადების შემცირებას]], თავდაცვის ხარჯების გაზრდას, ფინანსური დერეგულაციისა და [[trade deficit|სავაჭრო დეფიციტის]] გაფართოებას.<ref name="Karagiannis"/> ანალოგიურად, [[supply-side economics|მიწოდებაზე ორიენტირებული ეკონომიკის]] კონცეფციებმა, რომლებიც დემოკრატებმა განიხილეს 1970-იან წლებში, კულმინაციას მიაღწია 1980 წლის [[Joint Economic Committee|ერთობლივი ეკონომიკური კომიტეტის]] მოხსენებაში სახელწოდებით „მიწოდებაში ჩართულობა“. რეიგანის ადმინისტრაციამ აიტაცა და წინ წამოსწია აღნიშნული იდეა. კონგრესმა კი, თავის მხრივ, რეგიანის მიერ წარდგენილი შეთავაზების საფუძველზე, 25%-ით შეამცირა ფედერალური საშემოსავლო გადასახადი 1981 წელს.<ref>{{cite book|author=Darrell M. West|title=Congress and Economic Policy Making|url=https://books.google.com/books?id=h64et3mOxH8C&pg=PA71|year=1987|page=71|isbn=978-0822974352}}</ref> გასული საუკუნის 90-იანი წლების განმავლობაში [[Presidency of Bill Clinton|კლინტონის ადმინისტრაციამ]] მიიღო ნეოლიბერალიზმი<ref name="Handbook144"/> [[ჩრდილოამერიკული თავისუფალი ვაჭრობის ზონა|ჩრდილოეთ ამერიკის თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმების]] (NAFTA) მიღების მღარდაჭერითა და ფინანსური სექტორის დერეგულირების გაგრძელებით, რისთვისაც გაატარა [[Commodity Futures Modernization Act of 2000|საქონლის სამომავლო მოდერნიზაციის აქტი]], ასევე, მოხდა [[Glass–Steagall Act|გლას-სტიგალის აქტის]] ანულირება და [[საყოველთაო კეთილდღეობის სახელმწიფო|საყოველთაო კეთილდღეობის]] შემცირება [[Personal Responsibility and Work Opportunity Act|პირადი პასუხისმგებლობისა და სამუშაო შესაძლებლობების შესახებ კანონის]] მიღებით.<ref name="Karagiannis">Nikolaos Karagiannis, Zagros Madjd-Sadjadi, Swapan Sen (eds). ''[https://www.routledge.com/The-US-Economy-and-Neoliberalism-Alternative-Strategies-and-Policies/Karagiannis-Madjd-Sadjadi-Sen/p/book/9780415645058 The US Economy and Neoliberalism: Alternative Strategies and Policies].'' [[Routledge]], 2013. {{ISBN|1138904910}}. [https://books.google.com/books?id=aYKfai1RlPYC&lpg=PP1&pg=PA58#v=onepage&q&f=false p. 58]</ref><ref>[http://www.democracynow.org/1997/8/25/food_stamps Food Stamps]. Democracy Now! (1997-08-25). Retrieved on 2013-08-16.</ref><ref>[https://www.wsj.com/articles/SB10001424127887323623304579059070153371410?mod=WSJ_hps_sections_opinion Alan S. Blinder, Alan Blinder: Five Years Later, Financial Lessons Not Learned], ''[[Wall Street Journal]]'', September 10, 2013 (Blinder summarizing causes of the "Great Recession": "Disgracefully bad mortgages created a problem. But wild and woolly customized derivatives—totally unregulated due to the odious Commodity Futures Modernization Act of 2000—blew the problem up into a catastrophe. Derivatives based on mortgages were a principal source of the reckless leverage that backfired so badly during the crisis, imposing huge losses on investors and many financial firms.")</ref> კლინტონის ადმინისტრაციის ნეოლიბერალიზმი განსხვავდება რეიგანისგან, რადგანაც კლინტონის ადმინისტრაციამ ნეოლიბერალიზმი გაწმინდა ისეთი [[ნეოკონსერვატიზმი|ნეოკონსერვატორული]] იდეებისგან როგორიცაა - [[მილიტარიზმი]], ოჯახური ღირებულებები, [[multiculturalism|მულტიკულტურალიზმისადმი]] წინააღმდეგობა და ეკოლოგიური საკითხების უგულებელყოფა.<ref name="steger">Manfred B. Steger and Dr. Ravi K. Roy. ''[http://www.oupcanada.com/catalog/9780199560516.html Neoliberalism: A Very Short Introduction].'' [[Oxford University Press]], 2010. {{ISBN|019956051X}}. [https://books.google.com/books?id=pkMFxvXvukwC&lpg=PP1&pg=PA50#v=onepage&q&f=false]</ref>{{rp|50–51}}{{Disputed inline|Clinton does not neglect ecological issues?|date=August 2016}} გაზეთ ''[[New York (magazine)|New York]]''-ში გამოქვეყნდა სტატია, სადაც ჟურნალისტმა [[Jonathan Chait|ჯონათან ჩეიტმა]] სადავო გახადა ბრალდებები იმის შესახებ, რომ [[დემოკრატიული პარტია (აშშ)|დემოკრატიულმა პარტიამ]] განიცადა ნეოლიბერალების თავდასხმა და რომ მათი პოლიტიკა ძირითადად იგივე დარჩა ''ახალი კურსის'' შემდეგაც. ამის ნაცვლად, ჩაითი გვთავაზობს მოსაზრებას, რომ ეს ბრალდედები წარმოიშვა იმ არგუმენტებზე დაყრდნობით, რომელიც წარმოადგენდა [[false dichotomy|ყალბ დიქოტომიას]] თავისუფალი ბაზრის ეკონომიკასა და სოციალიზმს შორის, რაც, თავის მხრივ, უარყოფს შერეულ ეკონომიკას.<ref>{{cite web|url=https://nymag.com/daily/intelligencer/2017/07/how-neoliberalism-became-the-lefts-favorite-insult.html|title=How 'Neoliberalism' Became the Left's Favorite Insult of Liberals|last=Chait|first=Jonathan|work=[[New York (magazine)|New York]]|date=July 16, 2017|accessdate=January 18, 2018}}</ref> ამერიკელი ფემინისტი ფილოსოფოსი [[ნენსი ფრეიზერი|ნენსი ფრეიზერი]] ამბობს, რომ თანამედროვე დემოკრატიულმა პარტიამ მოიცვა „პროგრესული ნეოლიბერალიზმი“, რომელსაც იგი აღწერს, როგორც „ფინანსიზაციისა და ემანსიპაციის პროგრესულ-ნეოლიბერალურ ალიანსს“.<ref>{{cite web |url=https://www.dissentmagazine.org/online_articles/nancy-fraser-against-progressive-neoliberalism-progressive-populism|title=Against Progressive Neoliberalism, A New Progressive Populism|last= Fraser|first=Nancy|date=February 28, 2017 |website=[[Dissent (American magazine)|Dissent]]|publisher= |access-date=June 13, 2019}}</ref> ისტორიკოსი [[Walter Scheidel|ვოლტერ შეიდელი]] ამბობს, რომ ორივე მხარემ ხელი შეუწყო თავისუფალი საბაზრო კაპიტალიზმის პოპულარიზაციას 1970-იან წლებში, დემოკრატიული პარტის არსებობა კი იყო „მნიშვნელოვანი როლი ფინანსური დერეგულაციის განხორციელებაში 1990-იან წლებში“.<ref>{{cite book|last=Scheidel|first=Walter|author-link=Walter Scheidel|title=The Great Leveler: Violence and the History of Inequality from the Stone Age to the Twenty-First Century|publisher=Princeton University Press|location=|year=2017|isbn=978-0691165028|page=[https://books.google.com/books?id=NgZpDQAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA416#v=onepage&q&f=false 416]|url=http://press.princeton.edu/titles/10921.html|quote=In the United States, both of the dominant parties have shifted toward free-market capitalism. Even though analysis of roll call votes show that since the 1970s, Republicans have drifted farther to the right than Democrats have moved to the left, the latter were instrumental in implementing financial deregulation in the 1990s and focused increasingly on cultural issues such as gender, race, and sexual identity rather than traditional social welfare policies.}}</ref> ისტორიკოსები [[Andrew Diamond (professor)|ენდრიუ დიამონდი]] და [[Thomas Sugrue|თომას სუგრუ]] ამტკიცებენ, რომ ნეოლიბერალიზმი გახდა „დომინანტური რაციონალურობა“ სწორედ იმიტომ, რომ იგი არ შეიძლება შემოიფარგლებოდეს მხოლოდ პარტიზანული იდენტობით“.<ref>{{Cite web|title=Neoliberal Cities|url=https://nyupress.org/9781479832378/neoliberal-cities|access-date=2020-09-04|website=NYU Press|language=en-US}}</ref> ===აზია და ოკეანეთი=== მკვლევრები, რომლებიც ხაზს უსვამდნენ განვითარებადი ქვეყნების მნიშვნელოვან როლს აღმოსავლეთ აზიაში სწრაფი ინდუსტრიალიზაციის ადრეულ პერიოდში, XIX საუკუნის ბოლოს, ამჟამად ამტკიცებენ, რომ სამხრეთ კორეა, ტაივანი და სინგაპური, განვითარებადი ქვეყნებიდან გარდაიქმნენ თითქმის-ნეოლიბერალურ სახელმწიფოებად. მათი მაგალითი დღესდღეობით სამეცნიერო დებატების საგანია.<ref>{{cite journal | last1 = Wade | first1 = Robert H. | year = 2018 | title = The developmental state: dead or alive?. | url = http://eprints.lse.ac.uk/87356/| journal = Development and Change | volume = 49 | issue = 2| pages = 518–546 | doi = 10.1111/dech.12381 }}</ref> ====ჩინეთი==== 1976 წელს [[მაო ძედუნი|მაო ძედუნის]] გარდაცვალების შემდეგ, [[დენ სიაოპინი|დენგ სიაოპინმა]] ქვეყანას წარუდგინა ფართო ბაზარზე ორიენტირებული რეფორმები, სლოგანით [[Moderately prosperous society|Xiǎokāng]], რაც ნეოლიბერალიზმს აერთიანებდა ცენტრალიზებულ [[ავტორიტარიზმი|ავტორიტარიზმთან]]. აქცენტი გაკეთებული იყო სოფლის მეურნეობაზე, მრეწველობაზე, განათლებზე და მეცნიერებაზე/თავდაცვაზე. <ref name="harvey1"/> ექსპერტები მსჯელობენ, თუ რამდენად განიცადა ტრანსფორმაცია ტრადიციულმა მაოისტურმა კომუნისტურმა დოქტრინებმა, იმისთვის რომ მოხდეს მათი გაერთიანება ახალ ნეოლიბერალურ იდეებთან. ნებისმიერ შემთხვევაში, ჩინეთის კომუნისტური პარტია რჩება დომინანტ ძალად, რომელიც მართავს ეკონომიკურ და ბიზნეს პოლიტიკას.<ref>Niv Horesh and Kean Fan Lim, "China: an East Asian alternative to neoliberalism?." ''Pacific Review'' 30.4 (2017): 425-442. [http://dro.dur.ac.uk/25972/1/25972.pdf Online]</ref><ref>{{cite journal | last1 = Zhou | first1 = Yu | last2 = Lin | first2 = George CS | last3 = Zhang | first3 = Jun | year = 2019 | title = Urban China through the lens of neoliberalism: Is a conceptual twist enough?. | url = | journal = Urban Studies | volume = 56 | issue = 1| pages = 33–43 | doi = 10.1177/0042098018775367 | s2cid = 158354394 }}</ref> XX საუკუნის განმავლობაში ჰონგ კონგი იყო გამორჩეული ნეოლიბერალური ეგზემპლარი ჩინეთის ფარგლებში.<ref>{{cite journal | last1 = Tang | first1 = Gary | last2 = Hau-yin Yuen | first2 = Raymond | year = 2016 | title = Hong Kong as the 'neoliberal exception'of China: Transformation of Hong Kong citizenship before and after the transfer of sovereignty | url = | journal = Journal of Chinese Political Science | volume = 21 | issue = 4| pages = 469–484 | doi = 10.1007/s11366-016-9438-7 | s2cid = 157215962 }}</ref> ====ტაივანი==== ტაივანი ნამდვილად ასახავს ნეოლიბერალური იდეების გავლენას. პოლიტიკა, შეიძლება ითქვას, შეერთებული შტატების მიერ იყო სტიმულირებული, მაგრამ, ისევე როგორც მრავალ სხვა ქვეყანაში, აქაც არ განხორციელებულა ეროვნული ეკონომიკის მარცხის გამო.<ref>{{cite journal | last1 = Tsai | first1 = Ming-Chang | year = 2001 | title = Dependency, the state and class in the neoliberal transition of Taiwan | url =https://archive.org/details/sim_third-world-quarterly_2001_22_3/page/359| journal = Third World Quarterly | volume = 22 | issue = 3| pages = 359–379 | doi = 10.1080/01436590120061651 | s2cid = 154037027 }}</ref> ====იაპონია==== ნეოლიბერალური პოლიტიკა იაპონიის წამყვანი პარტიის, [[ლიბერალურ-დემოკრატიული პარტია (იაპონია)|ლიბერალ დემოკრატიული პარტიის]] (LDP) ძირითად საფუძველს წარმოადგენდა 1980 წლის შემდეგ. ამ პოლიტიკას გავლენა ჰქონდა ტრადიციული სასოფლო ტერიტორიების მიტოვებასა და ტოკიოს, როგორც სამრეწველო-ეკონომიკური რეგიონის ძირითადი მნიშვნელობის ხაზგასმაზე.<ref>{{cite journal | last1 = Tsukamoto | first1 = Takashi | year = 2012 | title = Neoliberalization of the developmental state: Tokyo's bottom‐up politics and state rescaling in Japan | url = | journal = International Journal of Urban and Regional Research | volume = 36 | issue = 1| pages = 71–89 | doi = 10.1111/j.1468-2427.2011.01057.x }}</ref> ნეოლიბერალური შეთავაზებები იაპონიის სოფლის მეურნეობის სექტორისთვის მოითხოვდა სახელმწიფო ჩარევის შემცირებას, მაღალი ფასების დაცვის შეწყვეტას ბრინჯსა და მეურნეობის სხვა პროდუქტებზე და ფერმერების გლობალური ბაზრის ზემოქმედების ქვეშ მოქცევას. 1993 წელს ტარიფებისა და სავაჭრო მოლაპარაკებების შესახებ ზოგადი შეთანხმების [[Uruguay Round|ურუგვაის რაუნდმა]] გახსნა ბრინჯის ბაზარი. ნეოკონსერვატორი ლიდერები ითხოვდნენ იმ ფერმერები გაფართოებას, დივერსიფიკაციას, გაძლიერებასა და კორპორატიზაციას, რომლებიც იღებდნენ სამთავრობო სუბსიდიებს. 2006 წელს მმართველმა პარტიამ, LDP-მ გადაწყვიტა აღარ დაეცვა მცირე ფერმერები სუბსიდიებით. მცირე ოპერატორებმა ეს განიხილეს, მსხვილი კორპორაციული სოფლის მეურნეობების მხარდაჭერად და რეაგირება მოახდინეს [[იაპონიის დემოკრატიული პარტია|იაპონიის დემოკრატიული პარტიის]] (DPJ) მხარდაჭერით, რაც დაეხმარა ამ უკანასკნელს ქვეყნის მასშტაბით დაემარცხებინა LDP არჩევნებში.<ref>{{cite journal | last1 = Miyake | first1 = Yoshitaka | year = 2016 | title = Neoliberal Agricultural Policies and Farmers' Political Power in Japan | url = | journal = Yearbook of the Association of Pacific Coast Geographers | volume = 78 | issue = 1| pages = 216–239 | doi = 10.1353/pcg.2016.0012 | s2cid = 157682364 }}</ref> ====სამხრეთ კორეა==== სამხრეთ კორეაში ნეოლიბერალიზმის ზემოქმედებამ გააძლიერა მთავრობის კონტროლი ეკონომიკურ პოლიტიკაზე. ეს პოლიტიკა პოპულარობით სარგებლობდა იმდენად, რომ შეასუსტა ისტორიულად ძალიან ძლიერი [[chaebol|ჩეიბოლის]] ოჯახური კონგლომერატები.<ref>David Hundt, "Neoliberalism, the developmental state and civil society in Korea." ''Asian Studies Review'' 39.3 (2015): 466-482. [https://www.researchgate.net/profile/David_Hundt/publication/279860946_Neoliberalism_the_Developmental_State_and_Civil_Society_in_Korea/links/559c7e8508ae0035df24826d.pdf Online]</ref> ====ინდოეთი==== ინდოეთში პრემიერ მინისტრმა [[ნარენდრა მოდი|ნარენდრა მოდიმ]] თანამდებობა 2014 წელს დაიკავა ნეოლიბერალური ეკონომიკური პოლიტიკის განხორციელების ვალდებულებით. ეს ვალდებულება განსაზღვრავს ეროვნულ პოლიტიკასა და საგარეო ურთიერთობებს და ინდოეთს რთავს ჩინეთთან და იაპონიასთან შეჯიბრში აღმოსავლეთ აზიაში ეკონომიკური უპირატესობის მისაღებად.<ref>{{cite journal | last1 = Rej | first1 = Abhijnan | year = 2017 | title = Beyond India's Quest for a Neoliberal Order | url = | journal = The Washington Quarterly | volume = 40 | issue = 2| pages = 145–161 | doi = 10.1080/0163660X.2017.1328930 | s2cid = 157335443 }}</ref><ref> N.S. Sisodia, “Economic Modernisation and the Growing Influence of Neoliberalism on India's Strategic Thought,” in ''Indian Grand Strategy: History, Theory, Cases,'' ed. Kanti Bajpai, Saira Basit and V. Krishnappa (Routledge: New Delhi, 2014) pp 176-199.</ref> ====ავსტრალია==== ავსტრალიაში ნეოლიბერალური ეკონომიკური პოლიტიკა (იმ დროს ცნობილი როგორც ''[[economic rationalism|„ეკონომიკური რაციონალიზმი“]]''<ref>Pusey, M., 2003. Economic rationalism in Canberra: A nation-building state changes its mind. Cambridge University Press.</ref> ან „ეკონომიკური ფუნდამენტალიზმი“), როგორც [[ავსტრალიის ლეიბორისტული პარტია|ლეიბორისტული]], ისე [[ავსტრალიის ლიბერალური პარტია|ლიბერალური]] პარტიების მთავრობებმა 1980-იანი წლებიდან მიიღეს. [[Bob Hawke|ბობ ჰოუკისა]] და [[პოლ კიტინგი|პოლ კიტინგის]] ლეიბორისტული მთავრობები 1983-96 წლებში ატარებდნენ ეკონომიკური რეფორმის პროგრამას, რომელიც ორიენტირებული იყო [[economic liberalisation|ეკონომიკის ლიბერალიზაციაზე]]. ამ მთავრობებმა მოახდინეს სამთავრობო კოოპერაციების პრივატიზება, წარმოების ფაქტორთა ბაზრის დერეგულაცია, [[ავსტრალიური დოლარი|ავსტრალიური დოლარის]] ჩაშვება და სავაჭრო ბარიერების შემცირება.<ref>Cameron Clyde R ''[http://www.historycooperative.org/journals/lab/86/cameron.html How the Federal Parliamentary Labor Party Lost Its Way] {{webarchive|url=https://archive.today/20120803004406/www.historycooperative.org/journals/lab/86/cameron.html |date=2012-08-03 }}''</ref> [[ჯონ ჰოვარდი|ჯონ ჰოვარდის]] მთავრობამ (1996–2007) ამ ყველაფერს დაუმატა ფისკალური გონივრულობა, რის შედეგადაც მმართველობის 11 წლიდან რვის განმავლობაში ჭარბი თანხები გროვდებოდა.<ref name="Economist-Australia1">{{cite news |title=Australia's economy is still booming, but politics is a cause for concern |url=https://www.economist.com/special-report/2018/10/25/australias-economy-is-still-booming-but-politics-is-a-cause-for-concern |accessdate=12 July 2019 |publisher=The Economist |date=25 October 2018}}</ref> კიტინგმა, რომელიც ემყარებოდა მის მიერ ფედერალური ხაზინადრობის დროს შემოღებულ პოლიტიკას, 1992 წელს დანერგა სავალდებულო [[Superannuation in Australia|საპენსიო უზრუნველყოფის]] სისტემა, რათა გაეზარდა [[national savings|ეროვნული დანაზოგები]] და შეემცირებინა მთავრობის სამომავლო ვალდებულებები ხანდაზმულთა პენსიებზე.<ref>Neilson L and Harris B ''[http://www.aph.gov.au/Library/pubs/BN/2008-09/Chron_Superannuation.htm Chronology of superannuation and retirement income in Australia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110909175528/http://www.aph.gov.au/Library/pubs/BN/2008-09/Chron_Superannuation.htm |date=2011-09-09 }} Parliamentary Library, Canberra, July 2008</ref> უნივერსიტეტების დაფინანსება დერეგულირებულირდა, რის შედეგადაც სტუდენტებს მოეთხოვებოდათ გადაეხადათ [[Tertiary education fees in Australia|საუნივერსიტეტო გადასახადი]] ანაზღაურებადი სასესხო სისტემის საშუალებით, რომელიც ცნობილია როგორც [[Higher Education Contribution Scheme|უმაღლესი განათლების შენატანების სქემა]] (HECS). უნივერსიტეტებს მოუწოდებენ შემოსავლის გაზრდას ისეთი სტუდენტების მიღებით, ვინც სრულ გადასახადს იხდიდა, მათ შორის შედიოდნენ უცხოელი სტუდენტებიც.<ref>Marginson S [http://www.onlineopinion.com.au/view.asp?article=3310 Tertiary Education: A revolution to what end?]'' Online Opinion, 5 April 2005</ref> სრული გადასახადის გადამხდელი სტუდენტების მიღება სახელმწიფო უნივერსიტეტებში 2009 წელს გაუქმდა [[Rudd Government (2007–10)|რუდის ლეიბორისტული მთავრობის მიერ]].<ref name="Ministers Media Centre, Australian Government 2008">{{cite web |title=Government Delivers on Promise to Phase Out Full Fee Degrees |website=Ministers' Media Centre, Australian Government |date=2008-10-29 |url=https://ministers.jobs.gov.au/gillard/government-delivers-promise-phase-out-full-fee-degrees |accessdate=2020-11-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190421041353/https://ministers.jobs.gov.au/gillard/government-delivers-promise-phase-out-full-fee-degrees |archivedate=2019-04-21 }}</ref> ლტოლვილების საკონტინენტო დედაქალაქებში იმიგრაციია, მაგალითად, ომისგან განადგურებული [[ლიბანი|ლიბანიდან]] და [[ვიეტნამი|ვიეტნამიდან]] შესამჩნევი გახდა, მალევე, რაც მათ კაპიტალის ნაკადებიც მიჰყვა. მოგვიანებით, კონტინენტური [[China|ჩინეთიდან]] ჩამოსულმა ეკონომიკურმა მიგრანტებმა, მნიშვნელოვანი ინვესტიციები ჩადეს ქონების ბაზრებში, ბოლო შეზღუდვების შესაბამისად.<ref>{{cite news |title=Diversity helped Australia weather the resources bust |url=https://www.economist.com/special-report/2018/10/25/diversity-helped-australia-weather-the-resources-bust |accessdate=5 July 2019 |publisher=The Economist |date=25 October 2018 |quote=Building work had reached a nadir in the first quarter of 2012, when construction firms completed projects worth A$20bn. In the last quarter of 2017, that reached A$29bn. Foreigners accounted for a good share of their custom: the Foreign Investment Review Board approved A$72bn-worth of residential-property purchases in 2016, up from A$20bn in 2011. At its peak, foreign buying accounted for a quarter of residential-property sales in the two big cities.}}</ref> ავსტრალია იყო ერთ-ერთი იმ მცირეოდენი განვითარებული ქვეყნებიდან, რომელმაც არ განიცადა რეცესია [[2008 financial crisis|2008 წლის ფინანსური კრიზისის]] დროს; ფაქტობრივად, ავსტრალიის ბოლო რეცესია COVID-19-ის პანდემიამდე მოხდა 1991 წელს <ref name="Economist-Australia1"/> ==== ახალი ზელანდია ==== ახალ ზელანდიაში ნეოლიბერალური ეკონომიკური პოლიტიკა განხორციელდა [[Fourth Labour Government of New Zealand|მეოთხე ლეიბორისტული მთავრობის]] პირობებში, რომელსაც პრემიერ მინისტრი [[David Lange|დევიდ ლანჟი]] ხელმძღვანელობდა. ამ ნეოლიბერალურ პოლიტიკას ჩვეულებრივ უწოდებენ როჯერნომიკას (Rogernomics), „როჯერისა“ და „ეკონომიკის“ გაერთიანებას, ლანჟის მიერ 1984 წელს ფინანსთა მინისტრად დანიშნული როჯერ დუგლასის პატივსაცემად.<ref>{{Cite book|title=My Life|last=Lange|first=David|publisher=Viking|year=2005|isbn=978-0-670-04556-3|location=|pages=143}}</ref> ლანჯის მთავრობამ მემკვიდრეობით მიიღო საგადასახადო ბალანსის კრიზისი, მისი წინამორბედი [[Robert Muldoon|რობერტ მულდონის]] მიერ განხორციელებული ხელფასებისა და ფასების ორწლიანი გაყინვისგან გამოწვეული დეფიციტის შედეგი. მულდონი ასევე ინარჩუნებდა ისეთ [[სავალუტო კურსი|გაცვლით კურსს]], რომელსაც მრავალი ეკონომისტი არამდგრადად მიიჩნევდა. <ref>{{Cite book|title=When Schools Compete: A Cautionary Tale|last1=Fiske|first1=Edward B.|last2=Ladd|first2=Helen F.|publisher=Brookings Institution Press|year=2000|isbn=978-0-8157-2835-1|location=Washington, D.C.|pages=[https://archive.org/details/isbn_5458999018950/page/27 27]|url=https://archive.org/details/isbn_5458999018950/page/27}}</ref> მემკვიდრეობით მიღებულმა ეკონომიკურმა პირობებმა უბიძგა ლანჟს ეთქვა: „საბოლოოდ, ჩვენ ძალიან დავემსგავსეთ პოლონურ გემთსაშენ ქარხანას“<ref>{{Cite news|url=https://www.nzherald.co.nz/nz/news/article.cfm?c_id=1&objectid=10340844|title=David Lange, in his own words|last=|first=|date=15 August 2005|work=The New Zealand Herald|access-date=}}</ref> 1984 წლის 14 სექტემბერს, ლანგის მთავრობამ ჩაატარა ეკონომიკური სამიტი, სადაც განიხილებოდა [[Economy of New Zealand|ახალი ზელანდიის ეკონომიკაში]] არსებული ძირითადი პრობლემები, რომლებიც იწვევდა [[New Zealand Treasury|სახაზინო დეპარტამენტის]] მიერ შემოთავაზებული დრამატული ეკონომიკური რეფორმების გატარებას.<ref>{{Cite book|title=Revolution: New Zealand from Fortress to Free Market|last=Russell|first=Marcia|publisher=Hodder Moa Beckett|year=1996|isbn=978-1869584283|location=|pages=75}}</ref> განხორციელდა რეფორმა, რომლის პროგრამაც მოიცავდა [[deregulation|დერეგულაციას]] და [[tariffs|ტარიფებისა]] და [[subsidies|სუბსიდიების]] გაუქმებას. ამან მალევე იმოქმედა [[New Zealand's agricultural community|ახალი ზელანდიის სასოფლო-სამეურნეო საზოგადოებაზე]], რომელმაც მძიმე დარტყმა მიიღო ფერმერებისათვის სუბსიდიების დაკარგვით.<ref name=":2">{{Cite book|title=Revolution: New Zealand from Fortress to Free Market|last=Russell|first=Marcia|publisher=Hodder Moa Becket|year=1996|isbn=978-1869584283|location=|pages=80}}</ref> წარდგენილ იქნა საპენსიო გადასახადი და მიუხედავად იმისა, რომ პირობა დადეს, რომ არ შეამცირებდნენ [[superannuation|პენსიას]], [[Labour Party (New Zealand)|ლეიბორისტებმა]] დაკარგეს მოხუცების მხარდაჭერა. დერეგულირებული იყო ფინანსური ბაზრებიც, რითაც მოიხსნა [[interest rate|საპროცენტო განაკვეთებზე]], სესხებსა და უცხოურ ვალუტაზე შეზღუდვები. 1985 წლის მარტში ჩაეშვა ახალი ზელანდიის დოლარი.<ref>{{Cite web|url=http://www.TeAra.govt.nz/en/cartoon/33456/floating-the-new-zealand-dollar|title=Reserve Bank – Reserve Bank, 1936 to 1984|last=Singleton|first=John|date=20 June 2012|website=Te Ara Encyclopedia|access-date=}}</ref> გარდა ამისა, მთელი რიგი სამთავრობო დეპარტამენტები გარდაიქმნა სახელმწიფო საკუთრებაში მყოფ საწარმოებად, რამაც მნიშვნელოვანი სამუშაო დანაკარგები გამოიწვია: 3,000 ელექტროენერგიის კორპორაციაში; 4,000 ქვანახშირის კორპორაციის ფარგლებში; 5000 სატყეო კორპორაციის ფარგლებში; და 8,000 ახალი ზელანდიის ფოსტის ფარგლებში.<ref name=":2" /> ახალი ზელანდია გლობალური ეკონომიკის ნაწილი გახდა. ეკონომიკის ფოკუსი, საზღვარგარეთული ფულის ქვეყანაში შემოტანაზე ნულოვანი შეზღუდვების შედეგად, წარმოების სექტორიდან გადავიდა ფინანსურზე. ფინანსურმა კაპიტალმა გაუსწრო ინდუსტრიულ კაპიტალს და საწარმოო ინდუსტრიამ დაახლოებით 76,000 სამუშაო ადგილი დაკარგა.<ref>{{Cite book|title=I See Red|url=https://archive.org/details/iseeredshockings0000bell|last=Bell|first=Judith|publisher=Awa Press|year=2006|isbn=|location=Wellington|pages=[https://archive.org/details/iseeredshockings0000bell/page/22 22]–56}}</ref> ===ახლო აღმოსავლეთი=== 1960-იანი წლების ბოლოდან ახლო აღმოსავლეთში მთელი რიგი ნეოლიბერალური რეფორმა განხორციელდა.<ref>{{Cite book|title=Over-stating the Arab state : politics and society in the Middle East|last=Ayubi|first=Nazih N.|date=1995|publisher=I.B. Tauris|isbn=9781441681966|location=London|pages=329–395|oclc=703424952}}</ref><ref>{{Cite book|title=The Arab State and Neo-liberal Globalization : the Restructuring of State Power in the Middle East.|last=Laura.|first=Guazzone|date=2009|publisher=Garnet Publishing (UK) Ltd|isbn=9780863725104|location=New York|oclc=887506789}}</ref> [[ეგვიპტე]] ხშირად არის დაკავშირებული ნეოლიბერალური პოლიტიკის განხორციელებასთან, განსაკუთრებით 1970-იან წლებში პრეზიდენტ [[ანვარ ალ-სადათი|ანვარ სადათის]] „ღია კარის“ პოლიტიკისა<ref>{{Cite book|title=The Egypt of Nasser and Sadat: the political economy of two regimes|url=https://archive.org/details/egyptofnassersad0000wate|url-access=registration|last=Waterbury|first=John|publisher=Princeton University Press|year=1983|isbn=9781400857357|location=Princeton, New Jersey|oclc=889252154}}</ref> და [[ჰოსნი მუბარაქი|ჰოსნი მუბარაქის]] 1981-2011 წლების ეკონომიკური რეფორმების დამსახურებით.<ref>{{Cite book|title=The autumn of dictatorship: fiscal crisis and political change in Egypt under Mubarak|last1=Sulaymān|first1=Samīr|last2=Daniel|first2=Peter|publisher=Stanford University Press|year=2011|isbn=9780804777735|location=Stanford, California|oclc=891400543}}</ref> ეს ღონისძიებები, ცნობილი როგორც ''[[Infitah|al-Infitah]]'' (გახსნილობა), მოგვიანებით გავრცელდა მთელ რეგიონში. ტუნისში, ნეოლიბერალური ეკონომიკური პოლიტიკა ასოცირდება ყოფილ პრეზიდენტთან და ''დე ფაქტო'' დიქტატორთან<ref>{{cite news |last1=Foreign Staff of the Telegraph |title=Tunisia's Ben Ali: Soldier who turned into dictator |url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/tunisia/8586165/Tunisias-Ben-Ali-Soldier-who-turned-into-dictator.html |accessdate=5 July 2019 |publisher=The Telegraph |date=20 June 2011}}</ref> [[ზინ ელ-აბიდინ ბენ ალი|ზინ ელ აბიდინ ბენ ალისთან]];<ref>{{Cite book|title=Economic and political change in Tunisia: from Bourguiba to Ben Ali|last=Murphy|first=Emma|publisher=St. Martin's Press in association with University of Durham|year=1999|isbn=978-0312221423|location=New York, N.Y.|oclc=40125756}}</ref> მისმა მმართველობამ ცხადყო, რომ ეკონომიკურ ნეოლიბერალიზმს შეუძლია [[authoritarianism|ავტორიტარულ]] სახელმწიფოსთან თანაარსებობა და მისი წახალისებაც კი.<ref>{{Cite journal|last=Tsourapas|first=Gerasimos|date=2013|title=The Other Side of a Neoliberal Miracle: Economic Reform and Political De-Liberalization in Ben Ali's Tunisia|doi=10.1080/13629395.2012.761475|journal=Mediterranean Politics|volume=18|issue=1|pages=23–41|s2cid=154822868}}</ref> სპარსეთის ყურის ქვეყნებში გლობალიზაციასა და ეკონომიკურ რეფორმებზე გამოძახილი მიღწეული იყო სწორედ ნეოლიბერალური ანალიტიკური ჩარჩოების საშუალებით.<ref>{{Cite book|title=Capitalism and class in the Gulf Arab states|last=Hanieh|first=Adam|publisher=Palgrave Macmillan|year=2011|isbn=9780230119604|edition= 1st|location=New York|oclc=743800844}}</ref> ===საერთაშორისო ორგანიზაციები=== გასული საუკუნის 80-იან წლებში ნეოლიბერალური პოლიტიკის მიღებამ ისეთი საერთაშორისო ინსტიტუტების მიერ, როგორიცაა [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი]] (სსფ) და [[მსოფლიო ბანკი]], მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა ნეოლიბერალური რეფორმის გავრცელებაზე მსოფლიოში.<ref name="Jones2014"/>{{rp|8}} ამ ინსტიტუტებისგან სესხების მისაღებად, განვითარებადი ან კრიზისებით განადგურებული ქვეყნები უნდა დათანხმებოდნენ ისეთ ინსტიტუციურ რეფორმებს, როგორიცაა [[პრივატიზაცია]], [[თავისუფალი ვაჭრობა|ვაჭრობის ლიბერალიზაცია]], [[private property|საკუთრების უფლების]] ძლიერი უფლებები და [[government spending|მთავრობის ხარჯების]] შემცირება.<ref>{{cite book |last1=Williamson |first1=John |title=Latin American Adjustment: How Much Has Happened? |date=April 1990 |publisher=Peterson Institute for International Economics |isbn=978-0881321258 |pages=Chapter 2 |url=https://www.piie.com/commentary/speeches-papers/what-washington-means-policy-reform |accessdate=25 July 2019}}</ref><ref name="harvey1"/> ეს პროცესი ცნობილი გახდა, როგორც [[structural adjustment|სტრუქტურული მოწესრიგება]], პრინციპებმა კი საფუძველი ჩაუყარა [[Washington Consensus|ვაშინგტონის კონსენსუსს]] <ref>{{cite web |url=http://www.iie.com/content/?ID=1#topic3 |title=A Guide To John Williamson's Writing |last1=Williamson |first1=John |website=www.piie.com |publisher=[[Peterson Institute for International Economics]] |accessdate=April 24, 2015 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150705172400/http://www.iie.com/content/?ID=1#topic3 |archivedate=July 5, 2015 |df=mdy-all }}</ref> ===ევროკავშირი=== 1992 წელს შექმნილი [[ევროკავშირი]] ზოგჯერ ითვლება ნეოლიბერალურ ორგანიზაციად, რამდენადაც იგი ხელს უწყობს [[თავისუფალი ვაჭრობა|თავისუფალ ვაჭრობასა]] და [[freedom of movement|გადაადგილების]], ანადგურებს ეროვნულ [[protectionism|პროტექციონიზმს]] და ზღუდავს [[subsidies|სუბსიდიებს]].<ref name="SPERI 2017">{{cite web |first=Keshia |last=Jacotine |title=The split in neoliberalism on Brexit and the EU |website=SPERI |date=2017-06-22 |url=http://speri.dept.shef.ac.uk/2017/06/22/the-split-in-neoliberalism-on-brexit-and-the-eu/ |access-date=2018-06-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180618175603/http://speri.dept.shef.ac.uk/2017/06/22/the-split-in-neoliberalism-on-brexit-and-the-eu/ |archive-date=2018-06-18 |url-status=dead }}</ref> სხვები ხაზს უსვამენ იმას, რომ ევროკავშირი არ არის ბოლომდე ნეოლიბერალური, რადგან [[welfare |კეთილდღეობის]] პოლიტიკის შემუშავება მის შემადგენელ სახელმწიფოებს ეკისრება.<ref name="Milward 2000 p. ">{{cite book |last=Milward |first=Alan S. |authorlink=Alan Milward |title=The European rescue of the nation-state |publisher=Routledge |location=London, New York |year=2000 |isbn=9780203982150 |oclc=70767937 |page= }}{{page needed|date=June 2018}}</ref><ref name="Warlouzet 2018 p. ">{{cite book |last=Warlouzet |first=Laurent |title=Governing Europe in a globalizing world : neoliberalism and its alternatives following the 1973 oil crisis |publisher=Routledge, Taylor & Francis Group |location=London, New York |year=2017 |isbn=9781138729421 |oclc=993980643 |page= }}{{page needed|date=June 2018}}</ref> ==ტრადიციები== ===ავსტრიული სკოლა=== [[Austrian School|ავსტრიული სკოლა]] არის ეკონომიკური აზროვნების სკოლა, რომელიც წარმოიშვა XIX საუკუნის ბოლოს და XX საუკუნის დასაწყისში [[ვენა|ვენაში]]. იგი ემყარება ეკონომიკური მოვლენების შესწავლას [[methodological individualism|ინდივიდთა მიზნობრივი ქმედებების]] ინტერპრეტაციისა და ანალიზის საშუალებით.<ref>Carl Menger, Principles of Economics, online at https://www.mises.org/etexts/menger/principles.asp</ref><ref>{{cite web|url=http://plato.stanford.edu/entries/methodological-individualism/|title=Methodological Individualism|publisher=|accessdate=2 May 2016}}</ref><ref name="Mises_Action">Ludwig von Mises. [[Human Action]], p. 11, "r. Purposeful Action and Animal Reaction". Referenced 2011-11-23.</ref> XXI საუკუნეში ეს ტერმინი სულ უფრო ხშირად გამოიყენება ავსტრიელი ეკონომისტების, [[ლუდვიგ ფონ მიზესი|ლუდვიგ ფონ მიზესისა]] და [[ფრიდრიხ ჰაიეკი|ფრიდრიხ ჰაიეკის]] თავისუფალი ბაზრის ეკონომიკის აღსანიშნავად.<ref>{{Cite book|url=https://www.elgaronline.com/abstract/9781786433589/chapter02.xhtml?|title=A Research Agenda for Neoliberalism|last=Birch|first=Kean|publisher=Elgar Research Agendas|year=2017|isbn=9781786433589|location=|pages=13–24}}</ref><ref>Mark Skouzen. ''Vienna and Chicago: Friends or Foes? A Tale of Two Schools of Free-Market Economics'', (Capital Press, 2005) {{ISBN|0895260298}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Austrian-school-of-economics|title=Austrian school of economics|last=|first=|date=|website=Encyclopaedia Britannica|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=}}</ref> ამასთანავე მოიცავს მათ კრიტიკას ეკონომიკაში სამთავრობო ჩარევის შესახებ,<ref>{{Cite web|url=https://www.progress.org/articles/austrian-economics-explained|title=Austrian Economics Explained|last=Fred|first=Foldvary|date=12 April 2015|website=Progress|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=}}</ref> რამაც სკოლა დააკავშირა ნეოლიბერალურ აზროვნებასთან.<ref>{{cite book |last1=Foucault |first1=Michel |title=The Birth of Biopolitics: Lectures at the Collège de France, 1978-79 |url=https://archive.org/details/birthbiopolitics00fouc_981 |url-access=limited |date=1978 |publisher=Palgrave Macmillan |isbn=978-1-4039-8654-2 |page=[https://archive.org/details/birthbiopolitics00fouc_981/page/n97 79] |quote=What is the nature of today's liberal, or, as one says, neo-liberal program? You know that it is identified in two main forms...a series of persons, theories, and books pass between these two forms of neo-liberalism, the main ones referring to the Austrian school broadly speaking, to Austrian neo-marginalism, at any rate, to those who came from there; like von Mises, Hayek, and so on.}}</ref><ref>{{cite book |last1=Stedman Jones |first1=Daniel |title=Masters of the Universe: Hayek, Friedman, and the Birth of Neoliberal Politics |date=2012 |publisher=Princeton University Press |isbn=978-0-691-16101-3 |page=3|title-link=Masters of the Universe (book) }}</ref><ref>{{Cite news|url=https://neweconomics.org/2018/09/markets-became-masters|title=How Markets Became Masters: The Neoliberal Roots of Deregulation|last1=Van Lerven|first1=Frank|date=7 September 2018|work=New Economics Foundation|access-date=|last2=Welsh|first2=Margaret}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.spiked-online.com/2019/03/22/the-truth-about-neoliberalism/|title=The truth about neoliberalism|last=Mullan|first=Phil|date=22 March 2019|work=Spiked|access-date=}}</ref> ამ სკოლასთან ასოცირებული ეკონომისტები, მათ შორის [[Carl Menger|კარლ მენგერი]], [[Eugen Böhm von Bawerk|ოიგენ ბომ ფონ ბავერკი]], [[Friedrich von Wieser|ფრიდრიხ ფონ ვაიზერი]], [[ფრიდრიხ ჰაიეკი]] და [[ლუდვიგ ფონ მიზესი]], პასუხისმგებელნი არიან მრავალი ხაზგასაზმელი კონტრიბუციისათვის ეკონომიკურ თეორიაში, მათ შორისაა [[subjective theory of value|ღირებულების სუბიექტური თეორია]], მარგინალიზმი ფასების თეორიაში, ფრიდრიხ ფონ ვაიზერის თეორიები [[opportunity cost|შესაძლებლობის ღირებულების]] შესახებ, ოიგენ ფონ ბომ-ბავერკის თეორიები დროის უპირატესობის შესახებ, [[economic calculation problem|ეკონომიკური გაანგარიშების პრობლემის]] ფორმულირება, აგრეთვე [[Marxian economics|მარქსიანური ეკონომიკის]] მრავალი კრიტიკა.<ref>Joseph A. Schumpeter, History of economic analysis, Oxford University Press 1996, {{ISBN|978-0195105599}}.</ref><ref>{{Cite book|url=https://archive.org/details/hayekcoordinatio0000unse/page/94|title=Hayek, Co-ordination and Evolution: His Legacy in Philosophy, Politics, Economics and the History of Ideas|last1=Birner|first1=Jack|last2=van Zijp|first2=Rudy|date=1994|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-09397-2|location=London, New York|page=[https://archive.org/details/hayekcoordinatio0000unse/page/94 94]}}</ref> [[ფედერალური სარეზერვო სისტემა|ფედერალური სარეზერვო სისტემის]] ყოფილმა თავმჯდომარემ, [[ალან გრინსპენი|ალან გრინსპანმა]], სკოლის დამფუძნებლებზე საუბრისას, 2000 წელს აღნიშნა, რომ „ავსტრიულმა სკოლამ მიაღწია წარმოუდგენელ სიმაღლეებს იმ დროიდან, როცა მათი უმეტესობა დაუღალავად შრომობდა და ამას ჰქონდა ღრმა და, ჩემი აზრით, შეუქცევადი ეფექტი იმაზე, თუ როგორ ფიქრობენ მთავარი ეკონომისტები [შეერთებულ შტატებში]“.<ref>Greenspan, Alan. "Hearings before the U.S. House of Representatives' Committee on Financial Services." U.S. House of Representatives' Committee on Financial Services. Washington D.C.. 25 July 2000.</ref> ===ჩიკაგოს სკოლა=== [[Chicago school of economics|ჩიკაგოს ეკონომიკის სკოლა]], ეკონომისტთა აკადემიურ საზოგადოებაში არის [[Neoclassical economics|ნეოკლასიკური]] აზროვნების სკოლა, რომელიც ფოკუსირებულია [[ჩიკაგოს უნივერსიტეტი|ჩიკაგოს უნივერსიტეტის]] ფაკულტეტის ირგვლივ. ჩიკაგოს [[მაკროეკონომიკა|მაკროეკონომიკურმა]] თეორიამ უარყო [[კეინსიანიზმი]] [[monetarism|მონეტარიზმის]] სასარგებლოდ 1970-იანი წლების შუა ხანებამდე, როდესაც ის გადავიდა ახალ კლასიკურ მაკროეკონომიკაზე, რაც ძირითადაც დაფუძნებულია რაციონალური მოლოდინების კონცეფციაზე.<ref name=ElgarComp>{{cite book|last=Emmet|first=Ross|title=The Elgar Companion to the Chicago School of Economics|url=https://archive.org/details/elgarcompanionto00emme|date=2010|publisher=Edward Elgar Publishing Ltd.|isbn=978-1840648744|page=[https://archive.org/details/elgarcompanionto00emme/page/133 133]|display-authors=etal}}</ref> სკოლა ხაზგასმით ასოცირდება ჩიკაგოს უნივერსიტეტის ეკონომისტებთან, მათ შორის არიან [[მილტონ ფრიდმანი]], [[ჯორჯ სტიგლერი]], [[Ronald Coase|რონალდ კოუსი]] და [[გერი ბეკერი]].<ref name=Mirowski>{{cite book|last=Mirowski|first=Philip|title=The Road from Mont Pelerin: The Making of the Neoliberal Thought Collective|url=https://archive.org/details/roadfrommontpele00miro_950|url-access=limited|date=2009|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674033184|page=[https://archive.org/details/roadfrommontpele00miro_950/page/n45 37]}}</ref> XXI საუკუნეში [[Mark Skousen|მარკ სკუზენის]] მსგავსი ეკონომისტები, [[ფრიდრიხ ჰაიეკი|ფრიდრიხ ჰაიეკს]] მოიხსენიებენ, როგორც XX საუკუნეში ამ სკოლაზე გავლენის მომხდენ მთავარ ეკონომისტს, რომელმაც კარიერა დაიწყო ვენაში, ავსტრიის ეკონომიკურ სკოლაში.<ref>Mark Skousen. ''Vienna and Chicago: Friends or Foes? A Tale of Two Schools of Free-Market Economics'', (Capital Press, 2005) {{ISBN|0895260298}}</ref> სკოლა ხაზს უსვამს, სახელმწიფოს მხრიდან ჩაურევლობას და ზოგადად უარყოფს საბაზრო რეგულაციებს და არაეფექტურად მიიჩნევს მათ გარდა ცენტრალური ბანკების მიერ ფულის მასის რეგულირებისა ([[monetarism|მონეტარიზმის სახით]]). მიუხედავად იმისა, რომ სკოლის ნეოლიბერალიზმთან ასოციაციას ზოგჯერ წინააღმდეგობას უწევენ მისი მომხრეები,<ref name="ElgarComp" /> მის მიერ ხაზგასმულმა მთავრობის ინტერვენციის შემცირებამ ეკონომიკაში და ''[[ლესე ფერი|laissez-faire]]'' იდეოლოგიამ მიგვიყვანა ჩიკაგოს სკოლისა და ნეოლიბერალური ეკონომიკის შემდგარ კავშირამდე.<ref name="FPIF-2004"/><ref name=Biglaiser>{{cite journal|last=Biglaiser|first=Glen|title=The Internationalization of Chicago's Economics in Latin America|url=https://archive.org/details/sim_economic-development-and-cultural-change_2002-01_50_2/page/269|journal=Economic Development and Cultural Change|date=January 2002|volume=50|issue=2|doi=10.1086/322875|pages=269–86|jstor=322875}}</ref> ===ვაშინგტონის კონსენსუსი=== ვაშინგტონის კონსენსუსი არის ნეოლიბერალიზმთან ასოცირებული სტანდარტიზებული პოლიტიკის დებულებათა ერთობლიობა, რომელიც შეიქმნა [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი|საერთაშორისო სავალუტო ფონდის]] (სსფ), [[მსოფლიო ბანკი|მსოფლიო ბანკისა]] და [[US Department of Treasury|აშშ-ს სახაზინო დეპარტამენტის]] მიერ კრიზისული მდგომარეობის მქონე განვითარებული ქვეყნებისათვის.<ref>{{Cite book|last1=Serra|first1=Narcís|url=https://growthlab.cid.harvard.edu/files/growthlab/files/serra8.pdf|title=The Washington Consensus Reconsidered: Towards a New Global Governance|last2=Spiegal|first2=Shari|last3=Stiglitz|first3=Joseph E.|publisher=Oxford University Press|year=2008|isbn=978-0199534098|editor-last=Serra|editor-first=Narcis|location=Oxford|pages=3–30|editor-last2=Stiglitz|editor-first2=Joseph E.|archive-url=https://web.archive.org/web/20191122122944/https://growthlab.cid.harvard.edu/files/growthlab/files/serra8.pdf|archive-date=22 November 2019}}</ref><ref>{{Cite news|last1=Birdsall|first1=Nancy|last2=Fukuyama|first2=Francis|date=April 2011|title=The Post-Washington Consensus|work=Foreign Affairs|url=https://www.foreignaffairs.com/articles/2011-02-16/post-washington-consensus|url-status=live|access-date=23 July 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200705195642/https://www.foreignaffairs.com/articles/2011-02-16/post-washington-consensus|archive-date=5 July 2020}}</ref><ref>{{cite web |last1=Hurt |first1=Stephen R. |title=Washington Consensus |url=https://www.britannica.com/topic/Washington-consensus |website=Encyclopædia Britannica |accessdate=8 July 2019}}</ref> ეს დებულებები, რომლებიც ხშირად სავალუტო ფონდისა და მსოფლიო ბანკის სესხების პირობებზეა მიბმული, ფოკუსირებულია ბაზრის [[liberalization|ლიბერალიზაციაზე]], განსაკუთრებით სავაჭრო [[barriers to trade|ბარიერების შემცირებაზე]], [[ინფლაცია|ინფლაციის]] კონტროლზე, [[state-owned enterprise|სახელმწიფო საწარმოების]] პრივატიზებასა და მთავრობის ბიუჯეტის დეფიციტის შემცირებაზე. ==პოლიტიკური მექანიზმის ასპექტები== ნეოლიბერალური პოლიტიკა კონცენტრირდება [[economic liberalization|ეკონომიკური ლიბერალიზაციის]] გარშემო, რომელიც მოიცავს [[trade barriers|სავაჭრო ბარიერების]] შემცირებას და სხვა მექანიზმებს, რაც თავის მხრივ გულისხმობს [[თავისუფალი ვაჭრობა|თავისუფალი ვაჭრობის]] გაზრდას, მრეწველობის [[deregulation|დერეგულირებას]], სახელმწიფო საწარმოების [[privatization|პრივატიზებას]], [[government spending|მთავრობის ხარჯების]] შემცირებას და [[monetarism|მონეტარიზმს]].<ref name=Masters/> ნეოლიბერალური თეორია ამტკიცებს, რომ [[თავისუფალი ბაზარი|თავისუფალი ბაზრები]] ხელს უწყობს [[ეკონომიკური ეფექტიანობა|ეკონომიკურ ეფექტიანობას]], [[ეკონომიკური ზრდა|ეკონომიკურ ზრდასა]] და [[technological innovation|ტექნოლოგიურ ინოვაციებს]]. ზოგადად, [[State intervention|სახელმწიფო ჩარევა]], მაშინაც კი, თუ ამ ფენომენების წახალისებას ისახავს მიზნად, გააუარესებს ეკონომიკურ მაჩვენებლებს.<ref name="kotz" />{{rp|12}} ===ეკონომიკური და პოლიტიკური თავისუფლება=== {{Main|ეკონომიკური თავისუფლება}} {{quote box|ეკონომიკური და პოლიტიკური თავისუფლება განუყოფლად არის დაკავშირებული ერთმანეთთან. არ შეიძლება იყოს რაიმე შეკითხვა თავისუფლების, რელიგიისა თუ ინტელექტუალური ტოლერანტობის შესახებ იქ, სადაც არ არსებობს ეკონომიკური თავისუფლება.<ref>{{cite book|last=Burgin|first=Angus|title=The Great Persuasion: Reinventing Free Markets since the Depression|url=https://books.google.com/books?id=BnZ1qKdXojoC&pg=PA117|date=2012|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-06743-1|page=117}}</ref>|[[ლუდვიგ ფონ მიზესი]]| width = 35%| align = right| quoted = 1| salign = right}} ბევრი ნეოლიბერალი მოაზროვნე მიიჩნევს, რომ ეკონომიკური და პოლიტიკური თავისუფლება განუყოფლად არის დაკავშირებული ერთმანეთთან. [[მილტონ ფრიდმანი]] თავის წიგნში ''[[Capitalism and Freedom|„კაპიტალიზმი და თავისუფლება“]]'' ამტკიცებს, რომ მაშინ, როცა [[ეკონომიკური თავისუფლება]], [[freedom|აბსოლუტური თავისუფლების]] უკიდურესად მნიშვნელოვანი კომპონენტია, ის ასევე აუცილებელი პირობაა [[political freedom|პოლიტიკური თავისუფლების]]. [[გეგმიური ეკონომიკა|ეკონომიკური საქმიანობის ცენტრალიზებულ კონტროლს]] ყოველთვის თან ახლავს [[political repression|პოლიტიკური რეპრესიები]]. მისი მოსაზრებით, ყველა ტრანზაქციის ნებაყოფლობითი ხასიათი დაურეგულირებელ საბაზრო ეკონომიკაში და ასევე არჩევანის მრავალფეროვნება, საშალებას იძლევა ფუნდამეტური საფრთხე შეუქმნას რეპრესიულ პოლიტიკურ ლიდერებს, ხალხის ეკონომიკურ შეკავებზე მათი გავლენის მნიშნვნელოვანი შემცირებით. ეკონომიკური საქმიანობის ცენტრალიზებული კონტროლის გაუქმების შედეგად, [[economic power|ეკონომიკური ძალა]] გამოყოფილია პოლიტიკური ძალაუფლებისგან და თითოეულს შეუძლია იმოქმედოს როგორც გამწონასწორებელმა მექანიზმმა. ფრიდმანი თვლის, რომ კონკურენტული კაპიტალიზმი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია უმცირესობათა ჯგუფებისთვის, რადგან მიუკერძოებელი საბაზრო ძალები იცავს ხალხს დისკრიმინაციისგან თავიანთ ეკონომიკურ საქმიანობაში, მათ პროდუქტიულობასთან კავშირის არმქონე მიზეზების გამო.<ref name=":1">Milton Friedman. ''Capitalism and freedom''. (2002). The University of Chicago. {{ISBN|0-226-26421-1}} pp. 8–21</ref> ''[[The Road to Serfdom|„გზა ბატონყმობამდე“]]''-ში [[ფრიდრიხ ჰაიეკი|ფრიდრიხ ჰაიეკმა]] შემოგვთავაზა მსგავსი არგუმენტი: „ეკონომიკური კონტროლი არ არის ადამიანის ცხოვრების მხოლოდ ერთი სექტორის კონტროლი, რომელიც შეიძლება განცალკევდეს სხვა დანარჩენი სექტორებისგან; ეს არის ყველა ჩვენი საარსებო საშუალების კონტროლი“.<ref name="Chicago Press 1944 p.95"/> ამ არგუმენტების გაანალიზებისას, ხშირად აღინიშნება, რომ ეკონომიკური თავისუფლების ზრდა იწვევს პოლიტიკური მოლოდინის ზრდას, რასაც საბოლოოდ დემოკრატიისკენ მივყავართ. ===თავისუფალი ვაჭრობა=== {{Main|თავისუფალი ვაჭრობა}} ნეოლიბერალიზმის მთავარი მახასიათებელია თავისუფალი ვაჭრობის მხარდაჭრა<ref name="Worstall">{{Cite news|last=Worstall|first=Tim|date=1 March 2012|title=So What is this Neoliberal Globalisation Free Trade Thing About Anyway?|work=Forbes|url=https://www.forbes.com/sites/timworstall/2012/03/01/so-what-is-this-neoliberal-globalisation-free-trade-thing-about-anyway/#44a75cc43ec4|url-status=live|access-date=}}</ref><ref>{{cite web |last1=Smith |first1=Nicola |title=Neoliberalism |url=https://www.britannica.com/topic/neoliberalism |website=Encyclopædia Britannica}}</ref><ref>{{cite book |last1=Gertz |first1=Geoffrey |last2=Kharas |first2=Homi |title=Beyond neoliberalism: Insights from emerging markets |date=April 2019 |publisher=The Brookings Institute |url=https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2019/05/beyond-neoliberalism-final-05.01.pdf}}</ref><ref>{{cite web |last1=Dieter |first1=Plehwe |title=Neoliberalism |url=https://www.uni-bielefeld.de/cias/wiki/n_Neoliberalism.html |website=Center for InterAmerican Studies |publisher=Universität Bielefeld |date=2012}}</ref><ref>{{cite news |last1=Cooper |first1=Ryan |title=The decline and fall of neoliberalism in the Democratic Party |url=https://theweek.com/articles/725419/decline-fall-neoliberalism-democratic-party |publisher=The Week |date=8 January 2018 |quote=[Neoliberalism's] fundamental economic bedrock is...deregulation, tax and spending cuts, union busting, and free trade.}}</ref> და შესაბამისად, ის მექანიზმები, რომლებიც თავისუფალ ვაჭრობას შესაძლებელს ხდის, ისევე როგორც [[ჩრდილოამერიკული თავისუფალი ვაჭრობის ზონა|ჩრდილოეთ ამერიკის თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულება]], ხშირად ასოცირდება ნეოლიბერალიზმთან.<ref>{{Cite news|last=Rodrik|first=Dani|date=14 November 2017|title=The fatal flaw of neoliberalism: it's bad economics|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/news/2017/nov/14/the-fatal-flaw-of-neoliberalism-its-bad-economics|url-status=live|access-date=}}</ref> ნეოლიბერალები ამტკიცებენ, რომ თავისუფალი ვაჭრობა ხელს უწყობს [[ეკონომიკური ზრდა|ეკონომიკურ ზრდას]],<ref name="Political-Theology">{{Cite journal|last1=Moe-Lobeda|first1=Cynthia|last2=Spencer|first2=Daniel|date=2009|title=Free Trade Agreements and the Neo-Liberal Economic Paradigm: Economic, Ecological, and Moral Consequences|journal=Political Theology|volume=10|issue=4|pages=685–716|doi=10.1558/poth.v10i4.685|s2cid=154933948|quote=The premise undergirding FTAs is that trade liberalization within the neo-liberal global economy produces economic growth and development among all parties, and reduces poverty in poor nations.}}</ref> ამცირებს სიღარიბეს,<ref name="Political-Theology"/><ref name="Worstall"/> განაპირობებს ვაჭრობის ზრდას. მაგალითისთვის, დაბალი ფასები, როგორც [[შედარებითი უპირატესობის თეორია|შედარებითობის დადებითი მხარე]],<ref>{{Cite web|last=DeLong|first=Brad|date=26 May 2017|title=The Benefits of Free Trade: Time to Fly My Neoliberal Freak Flag High!: Hoisted from March 2016|url=https://equitablegrowth.org/the-benefits-of-free-trade-time-to-fly-my-neoliberal-freak-flag-high-hoisted-from-march-2016/|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=Washington Center for Equitable Growth}}</ref> მაქსიმუმამდე ზრდის [[consumer choice|არჩევანს მომხმარებლისთვის]]<ref>{{Cite news|last=Mishra|first=Pankaj|date=7 February 2018|title=The Rise of China and the Fall of the Fall of the 'Free Trade' Myth|work=New York Times Magazine|url=https://www.nytimes.com/2018/02/07/magazine/the-rise-of-china-and-the-fall-of-the-free-trade-myth.html|url-status=live|quote=Free markets, the thinking went, not only generated wealth for all nations but also maximized consumer choice, reduced prices and optimized the use of scarce resources.}}</ref> და აუცილებელია თავისუფლებისთვის.<ref>{{Cite web|last1=Friedman|first1=Milton|last2=Friedman|first2=Rose D.|date=30 October 1997|title=The Case for Free Trade|url=https://www.hoover.org/research/case-free-trade|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=The Hoover Institute|quote=Few measures that we could take would do more to promote the cause of freedom at home and abroad than complete free trade.}}</ref><ref>{{Cite web|last=North|first=Gary|date=9 July 2012|title=Free Trade: The Litmus Test of Economics|url=https://mises.org/library/free-trade-litmus-test-economics|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=Mises Institute|quote=Free trade means free choice.}}</ref> ნეო ლიბერალებს მიაჩნიათ, რომ ნებაყოფლობითი ვაჭრობა ორ მხარეს შორის არ უნდა აიკრძალოს მთავრობის მიერ.<ref>{{Cite news|last=|first=|date=14 March 2018|title=The Economist Explains: Why is free trade good?|work=The Economist|url=https://www.economist.com/the-economist-explains/2018/03/14/why-is-free-trade-good|url-status=live|access-date=}}</ref> ამასთან, ნეოლიბერალები ამტკიცებენ, რომ [[protectionism|პროტექციონიზმი]] საზიანოა [[consumer|მომხმარებლისთვის]],<ref>{{Cite web|last1=Friedman|first1=Milton|last2=Friedman|first2=Rose D.|date=30 October 1997|title=The Case for Free Trade|url=https://www.hoover.org/research/case-free-trade|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=The Hoover Institute|quote='Protection' really means exploiting the consumer.}}</ref> რადგან იძულებულნი გახდებიან რომ უფრო მაღალი ფასები გადაიხადონ საქონელში;<ref>{{Cite news|last=Partington|first=Richard|date=13 August 2018|title=Is free trade always the answer?|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/business/2018/aug/13/is-free-trade-always-the-answer|url-status=live|quote=Economists mostly agree higher tariffs are counterproductive. While they can protect jobs, they also tend to raise the price of goods for consumers and stifle innovation that could benefit the economy.}}</ref> ასევე აღძრავს რესურსების ბოროტად გამოყენების მოტივებს;<ref name="Friedman-Trade">{{Cite book|last=Friedman|first=Milton|url=https://archive.org/details/friedman-milton-capitalism-and-freedom/page/n1/mode/2up|title=Capitalism and Freedom|publisher=The University of Chicago Press|year=1962|isbn=0-226-26401-7|location=Chicago|publication-date=1982|pages=39|quote=Tariffs and other restrictions on international trade...give individuals an incentive to misuse and misdirect resources, and distort the investment of new savings.}}</ref> ამახინჯებს ინვესტიციებს;<ref name="Friedman-Trade"/> ახშობს ინოვაციას;<ref>{{Cite news|last=Partington|first=Richard|date=13 August 2018|title=Is free trade always the answer?|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/business/2018/aug/13/is-free-trade-always-the-answer|url-status=live|quote=Economists argue international competition stimulates greater innovation and productivity, while warning protectionism can hinder progress.}}</ref> და მხოლოდ გარკვეულ ინდუსტრიებს უწყობს ხელს მომხმარებლისა და სხვა ინდუსტრიების ხარჯზე.<ref>{{Cite web|last=Lincicome|first=Scott|date=2 May 2019|title=The Case for Free Trade|url=https://www.cato.org/publications/commentary/case-free-trade|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=The Cato Institute|quote=Protectionism invisibly propped up certain industries and workers at most Americans’ expense and generated the aforementioned economic and geopolitical problems.}}</ref> ===მონეტარიზმი=== მონეტარიზმი არის ეკონომიკური თეორია, რომელიც ძირითადად ასოცირდება ნეოლიბერალიზმთან.<ref name="harvey1"/> [[მილტონ ფრიდმანი|მილტონ ფრიდმანის]] ფორმულირებით, მონეტარიზმი აქცენტირებულია [[supply of money|ფულის მიწოდების]] მაკროეკონომიკურ ასპექტებზე, განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა [[central bank|ცენტრალური ბანკის]] ეფექტებს.<ref>{{cite web |last1=McCallum |first1=Bennett T. |title=Monetarism |url=https://www.econlib.org/library/Enc/Monetarism.html |website=The Library of Economics and Liberty |accessdate=8 July 2019}}</ref> იგი ამტკიცებს, რომ ფულის მასის ჭარბი ზრდა იწვევს ინფლაციას და რომ მონეტარული ორგანოები უპირველეს ყოვლისა უნდა ფოკუსირდნენ [[price stability|ფასების სტაბილურობის]] შენარჩუნებაზე, თუნდაც ისეთი მაკროეკონომიკური ფაქტორების ხარჯზე, როგორიცაა მაგალითად [[ეკონომიკური ზრდა|ეკონომიკური ზრდა]]. მონეტარიზმი ხშირად ასოცირდება ეკონომისტ [[Paul Volcker|პოლ ვორკერის]] [[Chair of the Federal Reserve|თავმჯდომარეობის]] ქვეშ მართულ აშშ-ს [[Federal Reserve System|ფედერალური სარეზერვო სისტემის პოლიტიკასთან]],<ref name="harvey1"/> რომელიც კონცენტრირდება მაღალ საპროცენტო განაკვეთზე, რაც განაპირობებს ინფლაციის მაღალი დონის დასასრულს. ასეთი მდგომარეობა შეერთებულ შტატებში ვიხილეთ 1970-იან წლებში და 80-იანი წლების დასაწყისში,<ref>{{cite news |last1=Hutchinson |first1=Martin |title=To Treat the Fed as Volcker Did |url=https://www.nytimes.com/2008/11/05/business/05views.html |accessdate=8 July 2019 |work=The New York Times |date=4 November 2008}}</ref> რამაც ამასთანავე თავისი წვლილი შეიტანა [[Early 1980s recession in the United States|1980–1982 წლების რეცესიაშიც]].<ref>{{cite web |last1=The Editors of Encyclopaedia Britannica |title=Paul Volcker |url=https://www.britannica.com/biography/Paul-Adolph-Volcker |website=Encyclopædia Britannica |accessdate=8 July 2019}}</ref> მონეტარიზმმა განსაკუთრებული ძალა მიიღო ჩილეში, რომლის ცენტრალურმა ბანკმა გაზარდა საპროცენტო განაკვეთები ინფლაციის დასაძლევად, და 600%-იან ნიშნულს აცდა.<ref name=":4"/> ამან ხელი შეუწყო ინფლაციის წარმატებით შემცირებას 10%-ზე დაბლა,<ref name=":4"/> მაგრამ ასევე გამოიწვია სამუშაო ადგილების დაკარგვა. ==კრიტიკა== {{quote box|ბოლო 40 წლის პროგრესი ძირითადად კულტურული იყო, კულმინაციას კი უკანასკნელი ბოლო ორი წლის განმავლობაში მიაღწია, ერთსქესიანთა ქორწინების ფართო ლეგალიზაციით. მაგრამ მრავალი სხვა საზომით, განსაკუთრებით ეკონომიკურად, ყველაფერი გაუარესდა, ნეო-ლიბერალური პრინციპების დამკვიდრების წყალობით -ანტი-იუნიონიზმი, დერეგულაცია, საბაზრო ფუნდამენტალიზმი და გამძაფრებული, უგუნური სიხარბე- რაც რიჩარდ ნიქსონით დაიწყო და რონალდ რეიგანის დროს გაძლიერდა. ახლა იტანჯება ძალიან ბევრი, რადგანაც მაშინ ძალიან ცოტა იბრძოდა.|[[მარკ ბითმენი]]<ref>{{cite news |last= Bittman|first=Mark|date=December 13, 2014 |title=Is It Bad Enough Yet?|url=https://www.nytimes.com/2014/12/14/opinion/sunday/mark-bittman-is-it-bad-enough-yet.html?referrer&_r=1|work=[[The New York Times]] |location= |access-date=August 12, 2020}}</ref> | width = 35%| align = right| quoted = 1| salign = right}} ნეოლიბერალიზმი დამდგარია აკადემიკოსების, ჟურნალისტების, რელიგიური ლიდერებისა და აქტივისტების, [[მემარცხენეობა|პოლიტიკური მემარცხენეებისა]] და [[მემარჯვენეობა|მემარჯვენეები]]ს მხრიდან წამოსული კრიტიკის წინაშე.<ref>{{Citation |title= Higher Degree Research By Numbers: Beyond the Critiques of Neo-liberalism|first1= Timothy |last1= Laurie |first2= Liam |last2= Grealy |journal=Higher Education Research & Development |volume= 36 |issue= 3 |pages= 458–71 |year= 2017 |url=https://www.academia.edu/31833744|doi= 10.1080/07294360.2017.1288710 |hdl= 10453/63197 |s2cid= 151552617 |hdl-access= free }}</ref><ref name="Neoliberal Hegemony">{{cite book |last1=Plehwe |first1=Dieter |last2=Walpen |first2=Bernhard |last3=Neunhöffer |first3=Gisela |title=Neoliberal hegemony : a global critique |location=London & New York |publisher=Routledge |year=2006 |isbn=9780203099506 |oclc=646744326 |chapter=Introduction: Reconsidering neoliberal hegemony |chapter-url={{Google books|kiaxAx5l1QEC|page=1|plainurl=yes}} |access-date=2018-07-07}}</ref> ნეოლიბერალიზმის თვალსაჩინო კრიტიკოსებად თეორიასა და პრაქტიკაში შედიან ეკონომისტები [[ჯოზეფ სტიგლიცი]],<ref>{{cite web |url=http://www.businessinsider.com/joseph-stiglitz-says-neoliberalism-is-dead-2016-8|title=Nobel Prize-winning economist Stiglitz tells us why 'neoliberalism is dead'|last= Martin|first=Will|date=August 19, 2016 |website=[[Business Insider]] |publisher= |access-date=February 8, 2017 |quote=}}</ref> [[ამარტია სენი]],<ref>{{cite book |last= Couldry|first=Nick|date=2010|title=Why Voice Matters: Culture And Politics After Neoliberalism|url=https://books.google.com/books?id=NUdlWiL7iCgC&lpg=PP1&pg=PA38|location= |publisher=SAGE Publications Ltd|page=38 |isbn=978-1848606623}}</ref> [[Michael Hudson (economist)|მაიკლ ჰადსონი]],<ref>{{Cite web|last=Hudson|first=Michael|date=18 June 2016|title=Neoliberalism Will Soon Force Americans to Leave the United States|url=https://www.truthdig.com/videos/neoliberalism-will-soon-force-americans-to-leave-the-united-states/|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=Truthdig}}</ref> [[Ha-Joon Chang|ჰა-ჯონ ჩანგი]],<ref>{{Cite book|last=Chang|first=Ha-Joon|title=[[Bad Samaritans: The Myth of Free Trade and the Secret History of Capitalism]]|publisher=Random House|year=2008|isbn=978-1596915985|location=New York|pages=[https://archive.org/details/badsamaritansgui0000chan/page/229 229]}}</ref> [[Robert Pollin|რობერტ პოლინი]],<ref>{{Cite book|title=Contours of Descent: U.S. Economic Fractures and the Landscape of Global Austerity|url=https://archive.org/details/contoursofdescen00poll|url-access=registration|last=Pollin|first=Robert|year=2003|isbn=978-1-84467-534-0|location=New York|publisher=Verso|ref=harv}}</ref> ჯული მათეი,<ref>{{Cite news|last=Matthaei|first=Julie|date=8 March 2015|title=The time for a new economics is at hand|work=Al Jazeera|url=http://america.aljazeera.com/opinions/2015/3/the-time-for-a-new-economics-is-at-hand.html|url-status=live|access-date=9 March 2015}}</ref> და [[Richard D. Wolff|რიჩარდი დ. ვოლფი]];<ref name="RDWolff"/> ენათმეცნიერი [[ნოამ ჩომსკი]];<ref name="noam"/> გეოგრაფი და ანთროპოლოგი [[David Harvey (geographer)|დევიდ ჰარვი]]; <ref name="harvey1">{{Cite book|title=A Brief History of Neoliberalism|authorlink=David Harvey (geographer)|last=Harvey|first=David|isbn=978-0-19-928326-2|url=https://global.oup.com/academic/product/a-brief-history-of-neoliberalism-9780199283279?cc=us&lang=en&|publisher=[[Oxford University Press]]|year=2005|ref=harv}}</ref> სლოვენიელი კონტინენტური ფილოსოფოსი [[სლავოი ჟიჟეკი]] <ref>{{cite book |last= Žižek|first=Slavoj|date=2018 |title=The Courage of Hopelessness: A Year of Acting Dangerously|url=|location= |publisher=Melville House|page=59|isbn=978-1612190037}}</ref> პოლიტიკური აქტივისტი და საზოგადოებრივი ინტელიგენტი [[Cornel West|კორნელი ვესტი]];<ref>[https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/nov/17/american-neoliberalism-cornel-west-2016-election Goodbye, American neoliberalism. A new era is here]. ''The Guardian.'' 17 November 2016.</ref> მარქსისტი ფემინისტი [[Gail Dines|გეილ დინესი]]<ref>{{cite web|last=Dines|first=Gail|title=From the Personal is Political to the Personal is Personal: Neoliberalism and the Defanging of Feminism|url=https://www.youtube.com/watch?v=kDcTt0emXhE|publisher=YouTube|accessdate=August 5, 2013}}</ref> ავტორი, აქტივისტი და კინორეჟისორი [[Naomi Klein|ნაომი კლაინი]];<ref>[https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/nov/09/rise-of-the-davos-class-sealed-americas-fate It was the Democrats' embrace of neoliberalism that won it for Trump]. Naomi Klein for ''The Guardian.'' 9 November 2016.</ref> კათოლიკური ეკლესიის მეთაური [[ფრანცისკე|პაპი ფრანცისკე]];<ref>{{Cite web|title=Pope Francis Laments Failures Of Market Capitalism In Blueprint For Post-COVID World|url=https://www.npr.org/2020/10/04/920053203/pope-francis-laments-failures-of-market-capitalism-in-blueprint-for-post-covid-w|access-date=2020-10-05|website=NPR.org|language=en}}</ref> ჟურნალისტი და გარემოსდაცვითი აქტივისტი [[George Monbiot|ჯორჯ მონბიოტი]];<ref>[[George Monbiot]] (15 April 2016). [https://www.theguardian.com/books/2016/apr/15/neoliberalism-ideology-problem-george-monbiot Neoliberalism – the ideology at the root of all our problems]. ''[[The Guardian]].'' Retrieved 16 April 2016.</ref> ბელგიელი ფსიქოლოგი [[Paul Verhaeghe|პოლ ვერჰაგე]]; <ref>Paul Verhaeghe (29 September 2014). [https://www.theguardian.com/commentisfree/2014/sep/29/neoliberalism-economic-system-ethics-personality-psychopathicsthic Neoliberalism has brought out the worst in us]. ''[[The Guardian]].'' Retrieved 6 October 2014.</ref> ჟურნალისტი და აქტივისტი [[Chris Hedges|კრის ჰედჯსი]];<ref>[http://www.truthdig.com/avbooth/item/video_chris_hedges_on_the_big_lie_of_neoliberalism_and_20150913 VIDEO: Chris Hedges on the Big Lie of Neoliberalism and the Very Real Threat of a President Trump]. ''Truthdig.'' September 14, 2015.</ref> კონსერვატიული ფილოსოფოსი [[Roger Scruton|როჯერ სკრუტონი]]<ref>{{Cite news|last=Scruton|first=Roger|date=10 September 2014|title=Why it's so much harder to think like a Conservative|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2014/sep/10/why-its-harder-to-think-like-a-conservative|url-status=live|access-date=}}</ref> და [[alter-globalization|ალტერ-გლობალიზაციის]] მოძრაობა, მათ შორის ისეთი ჯგუფები, როგორიცაა [[ATTAC]]. თომას მაროისი და ლუჩია პრადელა აცხადებენ, რომ [[გლობალური ფინანსური კრიზისი (2008)|2008–2009 წლების მსოფლიო კრიზისის]] გავლენამ გამოიწვია ახალი მიმართულების აზვირთება, რომელიც აკრიტიკებს ნეოლიბერალიზმს და ეძებს პოლიტიკის ალტერნატივებს.<ref> {{cite book|last1=Pradella|first1=Lucia|last2=Marois|first2=Thomas|title=Polarising Development: Alternatives to Neoliberalism and the Crisis|date=2015|url=https://www.academia.edu/9680429 |publisher=[[Pluto Press]]|location= United Kingdom|isbn=978-0745334691|pages= 1–11}}</ref> ===საბაზრო ფუნდამენტალიზმი=== ნეოლიბერალური აზროვნება გააკრიტიკეს [[ბაზარი|ბაზრების ეფექტურობის]], [[Economic planning|ცენტრალიზებული გეგმიური ეკონომიკის]] უპირატესობის, თვითრეგულირებისა და ეკონომიკური და პოლიტიკური თავისუფლების უნარის სავარაუდოდ დაუმსახურებელი „ნდობისათვის“.<ref>{{cite news |last1=Fahnbulleh |first1=Miatta |title=The Neoliberal Collapse: Markets Are Not The Answer |url=https://www.foreignaffairs.com/articles/united-kingdom/2019-12-10/neoliberal-collapse |publisher=Foreign Affairs |date=10 December 2019}}</ref><ref name="Jones2014"/> ეკონომისტი [[პოლ კრუგმანი]] ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალების მიერ „ხელშეწყობილი ''[[ლესე ფერი|„laissez-faire]]'' აბსოლუტიზმმა“ ხელი შეუწყო ისეთ ინტელექტუალურ კლიმატს, სადაც ბაზრების რწმენა და მთავრობისადმი ზიზღი ხშირად მტკიცებულებებს ემყარებოდა“.<ref name="Jones2014"/> პოლიტიკური თეორეტიკოსი [[Wendy Brown (political theorist)|ვენდი ბრაუნი]] კიდევ უფრო შორს წავიდა და ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალიზმის მთავარი მიზანი არის „ცხოვრების ყველა მახასიათებლის ეკონომიზაცია“.<ref>{{cite news |last1=Zamora |first1=Daniel |last2=Olsen |first2=Niklas |title=How Decades of Neoliberalism Led to the Era of Right-Wing Populism |url=https://jacobinmag.com/2019/09/in-the-ruins-of-neoliberalism-wendy-brown |publisher=Jacobin |date=19 September 2019}}</ref> ბევრი მკვლევარი თანხმდება, რომ რეალურად, ამ „საბაზრო ფუნდამენტალიზმმა“ განაპირობა იმ სოციალური საქონლის უგულებელყოფა, რომელიც არ იყო ასახული [[economic indicators|ეკონომიკურ მაჩვენებლებში]], [[დემოკრატია|დემოკრატიის]] დაშლა, რადიკალური [[ინდივიდუალიზმი|ინდივიდუალიზმისა]] და [[social Darwinism|სოციალური დარვინიზმის]] არაჯანსაღი დაწინაურება და ეკონომიკური არაეფექტურობა.<ref name=Longview1>[http://www.longviewinstitute.org/projects/marketfundamentalism/marketfundamentalism Block,Fred. ''Market Fundamentalism'', Longview Institute]</ref> ზოგიერთი კრიტიკოსი ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალური აზროვნება, სოციალურ ფაქტორებთან შედარებით, რომელთა განსაზღვრაც მარტივი არაა უმაღლესი განათლების ხელმისაწვდომობის მსგავსად,<ref>{{cite book |last1=Levidow |first1=Les |title=The Virtual University?: Knowledge, Markets, and Management |date=30 January 2003 |publisher=Oxford University Press |isbn=0199257930 |pages=227–248 }}</ref> უპირატესობას ანიჭებს ისეთ [[economic indicators|ეკონომიკურ მაჩვენებლებს]], როგორიცაა [[ეკონომიკური ზრდა|მშპ-ს ზრდა]] და [[ინფლაცია]]. [[ეკონომიკური ეფექტიანობა|ეკონომიკურ ეფექტურობაზე]] ფოკუსირებამ შესაძლოა სხვა უფრო მნიშვნელოვანი ფაქტორების დაკნინება გამოიწვიოს, ან ხელი შეუწყოს [[ექსპლუატაცია|ექსპლუატაციასა]] და სოციალურ უსამართლობას.<ref>{{cite book |editor1-last= Springer|editor1-first=Simon |editor2-last= Birch|editor2-first=Kean |editor3-last= MacLeavy|editor3-first=Julie|date=2016 |title=The Handbook of Neoliberalism|url=https://www.routledge.com/The-Handbook-of-Neoliberalism/Springer-Birch-MacLeavy/p/book/9781138844001|location= |publisher=[[Routledge]] |page=[https://books.google.com/books?id=M5qkDAAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA618#v=onepage&q&f=false 618] |isbn=9781138844001 |oclc=1020671216}}</ref> მაგალითად, ანთროპოლოგი მარკ ფლემინგი ამტკიცებს, რომ როდესაც [[საზოგადოებრივი ტრანსპორტი|სატრანზიტო სისტემის]] საქმიანობა ფასდება მხოლოდ ეკონომიკური ეფექტურობის თვალსაზრისით, სოციალური საქონელი, როგორიცაა [[labor rights|დასაქმებულთა უფლებები]], ითვლება საქმიანობისთვის ხელისშემშლელ ფაქტორად.<ref>{{cite journal|last1=Fleming|first1=Mark|title=Mass Transit Workers and Neoliberal Time Discipline in San Francisco|journal=American Anthropologist|date=2016|volume=118|issue=4|pages=784–95|accessdate=|doi=10.1111/aman.12683}}</ref> იგი მხარს უჭერს [[San Francisco Municipal Railway|სან-ფრანცისკოს მუნიციპალური რკინიგზის]] (Muni) შემთხვევის შესწავლასთან დაკავშირებულ მოსაზრებას, რომელიც არის ერთ-ერთი ყველაზე ნელი ძირითადი ურბანული სატრანზიტო სისტემა აშშ-ში და აქვს ერთ-ერთი ყველაზე ცუდი მაჩვენებელი აქვს დროული შესრულების თვალსაზრისით.<ref>{{cite report |title=Transportation Benchmarking |url=https://sfgov.org/scorecards/benchmarking/transportation |publisher=City and County of San Francisco |date=2018}}</ref><ref>{{cite news |last1=Garfield |first1=Leanna |last2=Nudelman |first2=Mike |title=New York City's subway is falling apart — here's how it compares to other cities around the world |url=https://www.businessinsider.com/public-transit-ranking-cities-nyc-subway-2017-11 |accessdate=27 June 2019 |publisher=Business Insider |date=21 November 2017}}</ref> მისი მტკიცებით, ეს გამოწვეულია სტრუქტურული პრობლემებით, მათ შორის, რკინიგზის დაძველებითა და ტექნიკური მომსახურების ხარვეზებთან. ამასთან, იგი ამბობს, რომ ნეოლიბერალური მსოფლმხედველობა ცალკე განიხილავს სატრანზიტო მემანქანეებსა და მათი [[პროფესიული კავშირი|შრომით გაერთიანებებს]], ადანაშაულებს მათ შეუძლებელი სატრანზიტო გრაფიკების არასათანადო შესრულებაში და მემანქანეებისთვის დამატებით ხარჯებს განიხილავენ, როგორც დაკარგულ თანხებს, რაც ამცირებს სისტემის სიჩქარესა და მუშაობას. ამან გამოიწვია უკანონო შეტევა მემანქანეთა პროფკავშირზე და ჩირქის მოცხების უხეში საჯარო [[smear campaign|კამპანიები]], რის შედეგადაც მიღებულ იქნა ''შეთავაზება G'', რამაც Muni-ს მემანქანეთა კავშირის უფლებამოსილება მნიშვნელოვნად შეარყია. სხვა კრიტიკოსები ამტკიცებენ, რომ ნეოლიბერალური ხედვა ამცირებს [[საზოგადოებრივი საქონელი|საზოგადოებრივი საქონლის]] მნიშვნელობას.<ref>{{cite journal |last1=Holmwood |first1=John |title=From social rights to the market: neoliberalism and the knowledge economy |journal=International Journal of Lifelong Education |date=2014 |volume=33 |issue=1 |pages=62–76 |doi=10.1080/02601370.2013.873213 |s2cid=53535957 |url=http://eprints.nottingham.ac.uk/33091/1/IJLE.pdf |accessdate=2020-11-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170922014121/http://eprints.nottingham.ac.uk/33091/1/IJLE.pdf |archivedate=2017-09-22 }}</ref> გეოგრაფები ბირჩი და სემიატიკი კი აცხადებენ, რომ მარკეტიზაციის იდეოლოგიის ზრდამ მსჯელობა გადაიტანა საზოგადოებრივ საქონელზე, უფრო ფულად ვიდრე სოციალურ მიზნებზე, რაც ართულებს განსაჯო თუ რით არის მართული საზოგადოებრივი საქონელი - [[Equity (economics)|ეკონომიკური სამართლიანობით]], [[Environmental justice|ეკოლოგიური ინტერესებითა]] თუ [[სოციალური სამართლიანობა|სოციალური მართმსაჯულებით]].<ref name="Birch Siemiatycki pp. 177–198">{{cite journal |last1=Birch |first1=Kean |last2=Siemiatycki |first2=Matti |title=Neoliberalism and the geographies of marketization |journal=Progress in Human Geography |volume=40 |issue=2 |date=2015-03-05 |issn=0309-1325 |doi=10.1177/0309132515570512 |pages=177–198|s2cid=154074657 }}</ref> ამერიკელი მეცნიერი და კულტურული კრიტიკოსი [[Henry Giroux|ჰენრი ჟიროსი]] ირწმუნება, რომ ნეოლიბერალური ბაზრის ფუნდამენტალიზმი ზრდის რწმენას, რომ საბაზრო ძალებმა უნდა მოაწესრიგონ საზოგადოების ყველა ასპექტი, ეკონომიკური და სოციალური ცხოვრების ჩათვლით და ხელი შეუწყონ [[social Darwinist|სოციალური დარვინიზმის]] ეთიკას, რომელიც საკუთარი ინტერესებს სოციალურ საჭიროებებზე მაღლა აყენებს.<ref>Michael Nevradakis (October 19, 2014). [http://truth-out.org/opinion/item/26885-henry-giroux-on-the-rise-of-neoliberalism Henry Giroux on the Rise of Neoliberalism]. ''[[Truthout]].'' Retrieved October 19, 2014.</ref><ref>C.J. Polychroniou (27 March 2013). [http://www.truthdig.com/report/item/the_violence_of_neoliberalism_and_the_attack_on_higher_education_20130327 The Violence of Neoliberalism and the Attack on Higher Education]. ''[[Truthdig]].'' Retrieved 23 February 2014.</ref><ref>Ted Asregadoo (15 June 2014). [http://www.truth-out.org/news/item/24367-truthout-interviews-henry-a-giroux-on-neoliberalism Truthout Interviews Henry A. Giroux on Neoliberalism]. ''[[Truthout]].'' Retrieved 18 June 2014.</ref> [[მარქსიზმი|მარქსისტი]] გეოგრაფი [[David Harvey|დევიდ ჰარვი]] ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალიზმი ხელს უწყობს რადიკალურ ინდივიდუალიზმს, რომელიც საზიანოა სოციალური სოლიდარობისთვის.<ref name="harvey1"/>{{rp |82}} მიუხედავად იმისა, რომ [[economic liberalization|ეკონომიკური ლიბერალიზაციის]] მომხრეები ხშირად აღნიშნავდნენ, რომ [[ეკონომიკური თავისუფლება|ეკონომიკური თავისუფლების]] გაზრდა მოლოდინებს [[political freedom|პოლიტიკურ თავისუფლებაზე]] ამაღლებს, ზოგი მკვლევარი ამაში ხედავს [[დემოკრატია|არადემოკრატიული]] მაგრამ მაინც ლიბერალური საბაზრო რეჟიმების არსებობას და მიიჩნევენ, რომ საბაზრო პროცესები დემოკრატიულ კონტროლს ძირს უთხრის, რაც მისი არაისტორიული ხასიათის სამხილს წარმოადგენს. სხვა მკვევრები ამტკიცებენ, რომ ნეოლიბერალიზმი შეიძლება ფოკუსირდებოდეს დემოკრატიის საბაზისო ელემენტების შერყევაზეც კი.<ref name="WBrown">[[Wendy Brown (political scientist)|Wendy Brown]], ''[https://press.princeton.edu/books/ebook/9781935408697/undoing-the-demos Undoing the Demos: Neoliberalism's Stealth Revolution],'' (Cambridge, Massachusetts: [[MIT Press]], 2015), {{ISBN|1935408534}}. [https://books.google.com/books?id=r_kXBwAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA17#v=onepage&q&f=false p. 17].</ref><ref>{{cite book |editor1-last= Springer|editor1-first=Simon |editor2-last= Birch|editor2-first=Kean |editor3-last= MacLeavy|editor3-first=Julie|date=2016 |title=The Handbook of Neoliberalism|url=https://www.routledge.com/The-Handbook-of-Neoliberalism/Springer-Birch-MacLeavy/p/book/9781138844001|location= |publisher=[[Routledge]] |page=[https://books.google.com/books?id=M5qkDAAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA142#v=onepage&q&f=false 142] |isbn=978-1138844001}}</ref> [[Kristen Ghodsee|კრისტენ გოდსი]], ეთნოგრაფი და [[პენსილვანიის უნივერსიტეტი|პენსილვანიის უნივერსიტეტის]] რუსული და აღმოსავლეთ ევროპული კვლევების პროფესორი ამტკიცებს, რომ [[ცივი ომი|ცივი ომის]] ბოლოს [[Western world|დასავლური ძალების]] მხრიდან ტრიუმფალუისტური პოზიციამ და ყველა [[მემარცხენეობა|მემარცხენე პოლიტიკური]] ღირებულების ზედმეტად დაკავშირებამ [[სტალინიზმი|სტალინიზმთან]], ნება დართო ნეოლიბერალიზმსა და თავისუფალი ბაზრის კაპიტალიზმს შეევსოთ სიცარიელე, რამაც შეარყია დემოკრატიული ინსტიტუტები და რეფორმები. ასევე, დატოვა ეკონომიკური სიდუხჭირის, [[unemployment|უმუშევრობისა]] და მზარდი [[economic inequality|ეკონომიკური უთანასწორობის]] კვალი ყოფილ [[სოციალისტური ბანაკი|აღმოსავლეთ ბლოკში]] და დასავლეთის დიდ ნაწილში, რასაც თავის მხრივ მოჰყვა რადიკალური [[ნაციონალიზმი|ნაციონალიზმის]] გაღვივება.<ref name="Ghodsee2017">{{cite book |last=Ghodsee|first=Kristen|date=2017 |title=Red Hangover: Legacies of Twentieth-Century Communism|url=https://www.dukeupress.edu/red-hangover|location= |publisher=[[Duke University Press]]|pages=xix–xx, 134, 197–99 |isbn=978-0822369493|author-link=Kristen Ghodsee}}</ref> ეკონომიკურ ეფექტურობაზე ყურადღების გამახვილების მიუხედავად, ზოგიერთი კრიტიკოსი ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალური პოლიტიკა რეალურად [[ეკონომიკური ეფექტიანობა|ეკონომიკურ არაეფექტურობას]] წარმოშობს. მთავრობის საკუთრებაში არსებული [[monopoly|მონოპოლიის]] შეცვლამ [[კერძო კომპანია|კერძო კომპანიებით]], შეიძლება შეამციროს [[economies of scale|მასშტაბის ეკონომიასთან]] დაკავშირებული პროდუქტიულობა.<ref>Katter, Bob (2012) 'An incredible race of people: a passionate history of Australia', (page numbers to be provided)</ref> სტრუქტურული თვალსაზრისით, ზოგიერთი ეკონომისტი ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალიზმი არის სისტემა, რომელიც ახდენს ხარჯების [[social ownership|სოციალიზაციას]] და სარგებლის [[private property|პრივატიზაციას]].<ref name="Berger 2017">{{cite book |last=Berger |first=Sebastian |title=The social costs of neoliberalism : essays on the economics of K. William Kapp |publisher=Spokesman |location=Nottingham |year=2017 |isbn=9780851248646 |oclc=985214685}}</ref>{{Page needed|date=July 2018}}<ref name="Kapp 2016">{{cite book |last=Kapp |first=K William|title=The heterodox theory of social costs |editor-first=Sebastian |editor-last=Berger |publisher=Routledge |location=London |year=2016 |isbn=9781138775473 |oclc=915343787 |page= }}</ref>{{Page needed|date=July 2018}} ისინი ამტკიცებენ, რომ ეს იწვევს პირადი პასუხისმგებლობის მოხსნას სოციალურად დესტრუქციულ ეკონომიკურ არჩევანზე და ასევე, შეიძლება გამოიწვიოს რეგრესული სამთავრობო კონტროლი ეკონომიკაზე, კერძო პირების მიერ ზიანის შემცირების მიზნით. ===უთანასწორობა=== [[File:US Wealth Inequality - v2.png|thumb|[[სიმდიდრის სხვაობა შეერთებულ შტატებში]] 1989 წლიდან 2003 წლამდე გაიზარდა]] კრიტიკოსები ამტკიცებენ, რომ ნეოლიბერალური პოლიტიკა ზრდის [[economic inequality|ეკონომიკურ უთანასწორობას]]<ref name="Haymes"/>{{rp|7}}<ref>{{cite book |last= Dean|first=Jodi|date=2012 |title=The Communist Horizon|url=https://archive.org/details/communisthorizon00dean|url-access= limited|location= |publisher=Verso|page=[https://archive.org/details/communisthorizon00dean/page/n128 123] |isbn=978-1844679546|author-link=Jodi Dean|quote=Pursued through policies of privatization, deregulation, and financialization, and buttressed by an ideology of private property, free markets, and free trade, neoliberalism has entailed cuts in taxes for the rich and cuts in protections and benefits for workers and the poor, resulting in an exponential increase in inequality.}}</ref> და ამწვავებს გლობალურ [[poverty|სიღარიბეს]].<ref name="Haymes"/>{{rp|1–2}}<ref>{{cite book |last1=Jones|first1=Campbell|last2=Parker|first2=Martin |last3= Ten Bos |first3=Rene|date=2005 |title=For Business Ethics |url=https://archive.org/details/forbusinessethic00jone|url-access=limited|location= |publisher=[[Routledge]]|page=[https://archive.org/details/forbusinessethic00jone/page/n113 101]|isbn=978-0415311359|quote=Critics of neoliberalism have therefore looked at the evidence that documents the results of this great experiment of the past 30 years, in which many markets have been set free. Looking at the evidence, we can see that the total amount of global trade has increased significantly, but that global poverty has increased, with more today living in abject poverty than before neoliberalism.}}</ref><ref>[[Jason Hickel]] (February 13, 2019). [https://jacobinmag.com/2019/02/steven-pinker-global-poverty-neoliberalism-progress An Open Letter to Steven Pinker (and Bill Gates)]. ''[[Jacobin (magazine)|Jacobin]].'' Retrieved February 13, 2019.</ref> [[Center for Economic and Policy Research |ეკონომიკური და პოლიტიკური კვლევის ცენტრის]] (CEPR) [[Dean Baker|დეკანი ბეიკერი]] 2006 წელს ამტკიცებდა, რომ შეერთებულ შტატებში მზარდი უთანასწორობის მამოძრავებელი ძალა იყო განხილული ნეოლიბერალური მექანიზმების არჩევის შემთხვევები, მათ შორის [[ინფლაცია|ინფლაციის]] საწინააღმდეგო მიდრეკილება, ანტი-[[პროფესიული კავშირი|იუნიონიზმი]] და [[სამედიცინო მრეწველობა|ჯანდაცვის სფეროს]] მომგებიანი ინდუსტრია.<ref>Baker, Dean. 2006. "[http://www.paecon.net/PAEReview/issue40/Baker40.pdf Increasing Inequality in the United States]." Post-autistic Economics Review 40.</ref> ეკონომისტები დევიდ ჰოუელი და მამადუ დიალო ამტკიცებენ, რომ ნეოლიბერალურმა პოლიტიკამ ხელი შეუწყო [[Economy of the United States|შეერთებულ შტატების ეკონომიკას]], სადაც მშრომელთა 30% იღებს დაბალი ხელფასს (საშუალო ხელფასის ორ მესამედზე ნაკლები სრული განაკვეთით) და [[labor force|სამუშაო ძალის]] 35% [[underemployment|დაუსაქმებულია]], ხოლო შრომისუნარიანი მოსახლეობის მხოლოდ 40% არის ადეკვატურად დასაქმებული.<ref>Howell, David R. and Mamadou Diallo. 2007. "Charting U.S. Economic Performance with Alternative Labor Market Indicators: The Importance of Accounting for Job Quality." SCEPA Working Paper 2007-6.</ref> ნეოლიბერალიზმის გლობალიზაციას ადანაშაულებენ ''[[precari|„პრეკარიატის“]]'' გაჩენაში, ახალი სოციალური კლასის, რომელიც მწვავე სოციალურ-ეკონომიკური დაუცველობისა და გაუცხოების წინაშე დგას.<ref name="Fox OMahony OMahony Hickey 2014 p.25">{{cite book|url={{google books|id=qyIcBQAAQBAJ|page=25|plainurl=yes}}|title=Moral rhetoric and the criminalisation of squatting : vulnerable demons?|last1=Fox O'Mahony|first1=Lorna|last2=O'Mahony|first2=David|last3=Hickey|first3=Robin|publisher=Routledge|year=2014|isbn=9781317807940|location=London|page=25|oclc=1019606315|access-date=2018-07-07}}</ref> შეერთებულ შტატებში, ინდუსტრიული ურთიერთობების „ნეოლიბერალურ გარდაქმნას“, რამაც მნიშვნელოვნად შეამცირა [[პროფესიული კავშირი|პროფკავშირების ძალა]] და გაზარდა დამსაქმებელთა გავლენა, ბევრი ადანაშაულებს პრეკარიატულობის გაზრდაში, რაც შეიძლება 120,000-ზე მეტი ადამიანის სიკვდილზე იყოს პასუხისმგებელი წელიწადში.<ref>{{cite journal|last=Kinderman|first=Daniel|date=2019|title=The Neoliberal Revolution in Industrial Relations|journal=Catalyst|volume=2|issue=4|pages=117–118|issn=2475-7365}}</ref> [[ვენესუელა|ვენესუელაში]], [[Crisis in Venezuela|კრიზისამდე]], [[labor economics|შრომის ბაზრის]] დერეგულაციამ გამოიწვია უფრო მეტი [[informal economy|არაფორმალური დასაქმება]] და [[work accident|საწარმოო უბედური შემთხვევებისა]] და [[occupational disease|პროფესიული დაავადებების]] მნიშვნელოვანი ზრდა.<ref>Feo, Oscar. "[http://www.medicinasocial.info/index.php/socialmedicine/article/viewFile/272/516 Venezuelan Health Reform, Neoliberal Policies and their Impact on Public Health Education: Observations on the Venezuelan Experience]". Social Medicine, Vol 3 Number 4 November 2008: 224.</ref> [[შვედეთი|შვედეთშიც]] კი, სადაც მშრომელთა მხოლოდ 6% აქვს პრობლემა ხელფასებთან, [[ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაცია]] OECD მიიჩნევს, რომ ანაზღაურება მაინც დაბალია,<ref>OECD. 2007. "[http://www.oecd.org/employment/emp/38749309.pdf OECD Employment Outlook. Statistical Annex]."</ref> ზოგი მკვლევარი მიიჩნევს ნეოლიბერალური რეფორმების გატარება, კერძოდ, საზოგადოებრივი მომსახურების პრივატიზაცია და სახელმწიფო სარგებლის შემცირება, გახდა მიზეზი იმისა, რომ შვედეთი არის ქვეყანა, რომელშიც ყველაზე სწრაფად იზრდება შემოსავლების სხვაობა OECD-ში.<ref>Olsson, Per (28 May 2013). [http://www.socialistworld.net/doc/6330 The reality of Swedish neo-liberalism]. ''[[Socialist Justice Party|CWI Sweden]].'' Retrieved 26 February 2014.</ref><ref>Higgens, Andrew (26 May 2013). [https://www.nytimes.com/2013/05/27/world/europe/swedens-riots-put-its-identity-in-question.html?pagewanted=all&_r=0 In Sweden, Riots Put an Identity in Question]. ''[[The New York Times]].'' Retrieved 26 February 2014.</ref> [[File:IMF nations.svg|thumb|upright=1.15|[[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი]]ს წევრი წვეყნები]] [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი|საერთაშორისო სავალუტო ფონდის]] (სსფ) მკვლევრების 2016 წლის ანგარიშში გაკრიტიკებული იყო ნეოლიბერალური პოლიტიკა ეკონომიკური უთანასწორობის ზრდისთვის.<ref name="Ostry2016"/> მიუხედავად იმისა, რომ მოხსენება აქებს ნეოლიბერალიზმს, მასში ნათქვამია: „ნეოლიბერალურ დღის წესრიგში ბევრი რამაა წასახალისებელი“, მოხსენებაში აღნიშნულია, რომ გარკვეულ ნეოლიბერალურ პოლიტიკას, განსაკუთრებით კაპიტალის თავისუფლებასა და ფისკალურ კონსოლიდაციას, მოჰყვა „გაზრდილი [[economic inequality|უთანასწორობა]]“, რაც „თავის მხრივ საფრთხეს უქმნის ხანგრძლივ ეკონომიკურ აღმავლობას“. მოხსენებაში ნათქვამია, რომ ეკონომიკური და პოლიტიკური [[elite|ელიტების]] მიერ ნეოლიბერალური პოლიტიკის განხორციელებამ გამოიწვია „სამი უსიამოვნო შედეგი“: * სარგებლის დადგენა, გაზრდილი [[ეკონომიკური ზრდა|ეკონომიკური მატების]] თვალსაზრისით, საკმაოდ რთულია ქვეყნების ფართო ჯგუფის დათვალიერებისას. * გაზრდილი უთანასწორობის თვალსაზრისით ხარჯები თვალსაჩინოა. ასეთი ხარჯები განასახიერებს ვაჭრობის საგანს ნეოლიბერალური დღის წესრიგის ზოგიერთი ასპექტის ზრდისა და [[equity (economics)|სამართლიანობის]] ეფექტებს შორის. * გაზრდილი უთანასწორობა თავის მხრივ აზიანებს ეკონომიკური ზრდის მაჩვენებელსა და მდგრადობას. მაშინაც კი, თუ ზრდა ნეოლიბერალური დღის წესრიგის ერთადერთი ან მთავარი მიზანია, ამ დღის წესრიგის დამცველებს ესაჭიროებათ კვლავ ყურადღება მიაქციონ განაწილების ეფექტებს.<ref>[http://www.businessinsider.com/imf-neoliberalism-warnings-2016-5 IMF: The last generation of economic policies may have been a complete failure]. ''Business Insider.'' May 2016.</ref> ბევრი მკვლევარი ნეოლიბერალური პოლიტიკის შედეგად წარმოქმნილ უთანასწორობას განიხილავს, როგორც უფრო გაცნოიერებულ მცდელობას, ვიდრე საბოლოო ისეთი მოტივების შედეგებს, როგორიც მაგალითად [[ეკონომიკური ზრდა|ეკონომიკური ზრდის]] მატებაა. [[მარქსიზმი|მარქსისტული]] ეკონომისტი და გეოგრაფი [[David Harvey (geographer)|დევიდ ჰარვი]] აღწერს ნეოლიბერალიზმს, როგორც „''[[სოციალური კლასი|საკლასო პროექტს]]'', რომელსაც ახორციელებს კორპორატიული კაპიტალისტური კლასი“ და თავის წიგნში ''„ნეოლიბერალიზმის მოკლე ისტორია“'' ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალიზმი მიზნად ისახავს ეკონომიკური [[elite|ელიტის]] კლასობრივი ძალაუფლების გაზრდას.<ref name=Harvey-Jacobin>{{cite news |last1=Harvey |first1=David |last2=Risager |first2=Bjarke Skærlund |title=Neoliberalism Is a Political Project |url=https://www.jacobinmag.com/2016/07/david-harvey-neoliberalism-capitalism-labor-crisis-resistance/ |accessdate=6 July 2019 |publisher=Jacobin |date=23 July 2016}}</ref><ref name="DavidHarvey">{{cite web |url=https://www.youtube.com/watch?v=PkWWMOzNNrQ |title=A Brief History of Neoliberalism 1/5 |last=Harvey |first=David |author-link=David Harvey (geographer) |website=YouTube |series=A Brief History of Neoliberalism |access-date=2018-07-07}} Also see {{YouTube|playlist=PLA27CFAD836E1638A|title=David Harvey : A Brief History of Neoliberalism}}.</ref><ref name="harvey1"/> ეკონომისტები [[Gérard Duménil|ჯერარდ დუმენილი]] და დომინიკ ლევი მიიჩნევენ, რომ „მაღალი კლასის ძალაუფლების, შემოსავლისა და სიმდიდრის აღდგენა და გაზრდა“ ნეოლიბერალური დღის წესრიგის ძირითადი მიზნებია.<ref name="Duménil Lévy 2016 p. 551">{{cite book |first1=Gérard |last1=Duménil |authorlink=Gérard Duménil |first2=Dominique |last2=Lévy |editor-last=Springer |editor-first=Simon |editor-last2=Birch |editor-first2=Kean |editor-last3=MacLeavy |editor-first3=Julie |title=The handbook of neoliberalism |publisher=Routledge, Taylor & Francis Group |location=New York & London |year=2016 |isbn=978-1317549666 |oclc=953604193 |chapter=The crisis of neoliberalism |chapter-url=https://books.google.com/books?id=6ZmkDAAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PT645 |pages=551–557 |access-date=2018-07-07}}</ref> ეკონომისტი დევიდ მ. კოცი ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალიზმი „ემყარება [[ბურჟუაზია|კაპიტალის]] მიერ [[working class|მუშათა კლასზე]] სრულ გაბატონებას“.<ref name="kotz"/>{{rp|43}} სოციოლოგი თომას ვოლშკო ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალიზმის ბეგარა შეერთებულ შტატებში წარმოიშვა 1970-იანი წლების კაპიტალისტური [[elite|ელიტების]] შეგნებული პოლიტიკური მობილიზაციის შედეგად, რომლებიც ორი თვითკრიტიკული კრიზისის წინაშე აღმოჩნდნენ: კაპიტალიზმის ლეგიტიმურობა და ინდუსტრიაში [[profit (economics)|მოგების]] შემცირება.<ref name="Volscho pp. 249–266">{{cite journal|last=Volscho|first=Thomas|date=2016-07-28|title=The Revenge of the Capitalist Class: Crisis, the Legitimacy of Capitalism and the Restoration of Finance from the 1970s to Present|journal=Critical Sociology|volume=43|issue=2|pages=249–266|doi=10.1177/0896920515589003|issn=0896-9205|ssrn=2602893|s2cid=220077253|id={{OCLC|7374542920|6962223812}}}} SSRN Pre-publication is free access {{free access}}; SAGE Journals doi publication is closed access {{closed access}}.</ref> „''გლობალურ აფიორაში''“- ში [[Peter Gowan|პიტერ გოუანი]] ამტკიცებს, რომ „ნეოლიბერალიზმი“ იყო არამარტო თავისუფალი ბაზრის იდეოლოგია, არამედ „სოციალური ინჟინერიის პროექტიც“. გლობალურად, ეს გულისხმობდა სახელმწიფოს პოლიტიკური ეკონომიკის გახსნას ბირთვის ქვეყნების პროდუქტებისა და ფინანსური ნაკადებისთვის. ქვეყნის შიგნით, ნეოლიბერალიზმი გულისხმობდა სოციალური ურთიერთობების შეცვლას „კრედიტორისა და დამქირავლებლის ინტერესების სასარგებლოდ, პროდუქტიული სექტორის ფინანსური სექტორებზე დაქვემდებარებით. სიმდიდრე, ძალაუფლება და უსაფრთხოება თავიდან უნდა ყოფილიყო არიდებული მშრომელი მოსახლეობის უმეტესი ნაწილისთვის.“<ref name="Gowan">{{cite book|title=The Global Gamble: Washington's Faustian Bid for World Dominance|last=Gowan|first=Peter|publisher=Verso|year=1999|isbn=9781859842713}}</ref> ===ფინანსიალიზაცია=== ნეოლიბერალური პოლიტიკის განხორციელება და ნეოლიბერალური ეკონომიკური თეორიების მიღება 1970-იან წლებში ზოგიერთი აკადემიკოსის მიერ აღიქმება როგორც [[financialization|ფინანსიალიზაციის]] საფუძველი, რომლის ერთ-ერთ შედეგად [[გლობალური ფინანსური კრიზისი (2008)|დიდი რეცესია ითვლება]].<ref>{{cite journal |last=Lavoie |first=Marc |authorlink=Marc Lavoie|title=Financialization, neo-liberalism, and securitization |journal=[[Journal of Post Keynesian Economics]] |volume=35 |issue=2 |pages=215–33 |date=Winter 2012–2013 |doi=10.2753/pke0160-3477350203 |jstor=23469991|s2cid=153927517 }}</ref><ref name="BraedleyLuxton"/><ref name="StegerRoy">[[Manfred B. Steger]] and Ravi K. Roy, ''[https://global.oup.com/academic/product/neoliberalism-a-very-short-introduction-9780199560516?cc=us&lang=en&# Neoliberalism: A Very Short Introduction] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210308152200/https://global.oup.com/academic/product/neoliberalism-a-very-short-introduction-9780199560516?cc=us&lang=en& |date=2021-03-08 }}'', ([[Oxford University Press]], 2010), {{ISBN|019956051X}}, p. 123</ref><ref>[[Gérard Duménil]] and Dominique Lévy, ''[http://www.hup.harvard.edu/catalog.php?isbn=9780674072244 The Crisis of Neoliberalism],'' ([[Harvard University Press]], 2013), {{ISBN|0674072243}}</ref><ref name="kotz">David M Kotz, ''[http://www.hup.harvard.edu/catalog.php?isbn=9780674980013 The Rise and Fall of Neoliberal Capitalism],'' ([[Harvard University Press]], 2015), {{ISBN|0674725654}}</ref><ref>{{cite journal|last=Stein|first=Howard|date=25 July 2012|title=The Neoliberal Policy Paradigm and the Great Recession|url=https://pdfs.semanticscholar.org/9fb3/69eb61c3df4a04977cc55aa59ffa168dfbd3.pdf|journal=Panoeconomicus|volume=59|issue=4|pages=421–40|doi=10.2298/PAN1204421S|s2cid=26437908|access-date=8 March 2017|quote="The role of deregulation and related neoliberal policies as a both a source of massive financialization of the economy and cause of the Great Recession is widely recognized in the literature (David M. Kotz 2009; Bill Lucarelli 2009; Joseph Stiglitz 2010; William Tabb 2012). Some authors aptly call it the "crisis of neoliberal capitalism" (Kotz 2010)."|accessdate=16 ნოემბერი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180706191421/https://pdfs.semanticscholar.org/9fb3/69eb61c3df4a04977cc55aa59ffa168dfbd3.pdf|archivedate=6 ივლისი 2018}}</ref> კერძოდ, სხვადასხვა ნეოლიბერალური იდეოლოგია, რომელსაც ელიტები დიდი ხნის განმავლობაში ემხრობოდნენ, როგორიცაა [[monetarism|მონეტარიზმი]] და [[supply-side economics|მიწოდებაზე ორიენტირებული ეკონომიკა]], რეიგანის ადმინისტრაციამ მთავრობის პოლიტიკად გარდაქმნა, რამაც გამოიწვია სამთავრობო რეგულაციის შემცირება და გადასახადებით დაფინანსებული სახელმწიფოს სესხით დაფინანსებულით შეცვლა. მიუხედავად იმისა, რომ მრეწველობის მომგებიანობა და ეკონომიკური ზრდის ტემპი არასდროს გამოსწორებულა 1960-იანი წლების ბოლომდე, [[უოლ-სტრიტი|უოლ სტრიტის]] პოლიტიკური და ეკონომიკური ძალაუფლება და ფინანსური სარგებელი მნიშვნელოვნად გაიზარდა სახელმწიფოს მიერ სესხების დაფინანსებიდან გამომდინარე.<ref name="Volscho pp. 249–266" /> 2016 წლის [[International Monetary Fund|საერთაშორისო სავალუტო ფონდის]] ანგარიში (IMF) ადანაშაულებს გარკვეულ ნეოლიბერალურ პოლიტიკას მთელ მსოფლიოში ფინანსური კრიზისების გამწვავებაში, რის შედეგადაც ისინი იზრდებიან და უფრო საზიანო ხდებიან.<ref name="Ostry2016">{{cite journal |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2016/06/pdf/ostry.pdf |title=Neoliberalism: Oversold? |journal=IMF Finance & Development |year=2016 |volume=53 |issue=2 |first1=Jonathan D. |last1=Ostry |first2=Prakash |last2=Loungani |first3=Davide |last3=Furceri}}</ref><ref name="secondthoughts">{{cite news |url=http://time.com/4356816/neoliberalism-imf-globalization/?xid=newsletter-brief |title=Globalization's True Believers Are Having Second Thoughts |first=Rana |last=Foroohar |work=[[Time (magazine)|Time]] |date=June 3, 2016}}</ref> ===მასობრივი დაპატიმრება=== {{quote box|ბაზრის უხილავი ხელი და სახელმწიფოს რკინის მუშტი აერთიანებს და ავსებს ერთმანეთს, რათა ქვედა კლასებმა მიიღონ დესოციალიზებული ანაზღაურებადი სამუშაო და მის მიერ მოტანილი სოციალური არასტაბილურობა. ხანგრძლივი დაბნელების შემდეგ, საპატიმრო ამრიგად უბრუნდება საზოგადოებრივი წესრიგის დაცვას მინდობილი ინსტიტუტების წინა ხაზს.|[[ლოიკ ვაკანტი]]<ref name="Wacquant 2003 p. 411">{{cite book |first=Loïc |last=Wacquant |authorlink=Loïc Wacquant |editor-last=Roulleau-Berger |editor-first=Laurence |title=Youth and work in the post-industrial city of North America and Europe |location=Leiden ; Boston |publisher=Brill |year=2003 |orig-year=2001 |isbn=9789004125339 |oclc=896997072 |quote=Revised and translated from French |chapter=Labour market insecurity and the criminalization of poverty |chapter-url={{Google books|fFJh8wZlDIAC|page=411|plainurl=yes}} |page=411}}</ref>|width=35%|align=right|quoted=1|salign=right}} რამდენიმე მკვლევარმა შეერთებულ შტატებში [[Incarceration in the United States|ღარიბი მოსახლეობის მასობრივი დაპატიმრება]] ნეოლიბერალიზმის ზრდას დაუკავშირა.<ref name="Haymes"/>{{rp|3, 346}}<ref>Hadar Aviram (September 7, 2014). "Are Private Prisons to Blame for Mass Incarceration and its Evils? Prison Conditions, Neoliberalism, and Public Choice" [[University of California, Hastings College of the Law]]. Retrieved December 27, 2014. {{ssrn|2492782}}</ref><ref>[http://www.unf.edu/~djaffee/ David Jaffee] (December 29, 2014). [http://jacksonville.com/business/columnists/2014-12-29/story/guest-column-real-reason-behind-prison-explosion Guest column: Real reason behind prison explosion]. ''[[The Florida Times-Union]].'' Retrieved January 8, 2015.</ref><ref name="Gottschalk">[[Marie Gottschalk]]. ''[http://press.princeton.edu/titles/10731.html Caught: The Prison State and the Lockdown of American Politics].'' Princeton University Press, 2014. {{ISBN|0691164053}} [https://books.google.com/books?id=CzDFCgAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA10#v=onepage&q&f=false p. 10]</ref> სოციოლოგი ლოიკ ვაკვანტი და [[მარქსიზმი|მარქსისტი]] ეკონომისტი გეოგრაფი [[David Harvey|დევიდ ჰარვი]] ამტკიცებენ, რომ სიღარიბის კრიმინალიზაცია და მასობრივი პატიმრობა არის ეკონომიკურად მარგინალურ მოსახლეობაში სოციალური არასტაბილურობის მოსაგვარებლად მიმართული ნეოლიბერალური პოლიტიკაა.<ref name="Wacquant"/><ref name="harvey1"/> ვაკვანტის თანახმად, ეს სიტუაცია მოჰყვა სხვა ნეოლიბერალური პოლიტიკის განხორციელებას, რამაც სოციალური [[საყოველთაო კეთილდღეობის სახელმწიფო|კეთილდღეობის]] შემცირება და [[workfare|სადამსჯელო]] მოქმედებების ზრდა გამოიწვია. მაშინ, როცა ურბანული ზონების [[ჯენტრიფიკაცია]] გაიზარდა, მოხდა საზოგადოებრივი ფუნქციების [[privatization|პრივატიზება]] და კოლექტიური თავდაცვა შემცირდა მუშათა კლასის ეკონომიკური [[deregulation|დერეგულირებითა]] და დაბალანაზღაურებადი, [[precarity|არასაიმედო სამუშაოს]] სანაზღაურების ზრდით.<ref name="Wacquant"/>{{rp|53–54}}<ref>Devin Z. Shaw. [http://notes-taken.blogspot.com/2010/09/loic-wacquant-prisons-of-poverty.html Loïc Wacquant: "Prisons of Poverty"]. ''The Notes Taken'', September 29, 2010.</ref> მეორე მხრივ, ეს პროცესი ძალიან მსუბუქია საზოგადოების მაღალ ეშელონებში, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საქმე ეხება [[upper class|მაღალი კლასის]] და კორპორაციების ეკონომიკურ დანაშაულებებს, როგორიცაა [[fraud|თაღლითობა]], [[embezzlement|ფლანგვა]], [[insider trading|შიდა ვაჭრობა]], საკრედიტო და [[insurance fraud|სადაზღვევო თაღლითობები]], [[ფულის გათეთრება]] და სავაჭრო და შრომითი კოდექსების დარღვევები.<ref name="Wacquant">{{cite book |last=Wacquant |first=Loïc |authorlink=Loïc Wacquant |title=Punishing the poor : the neoliberal government of social insecurity |publisher=Duke University Press |location=Durham NC |year=2009 |isbn=9780822392255 |oclc=404091956 |pages=125–26, {{Google books|NkyFsGi2erEC|312}}}}</ref><ref name="The punitive regulation of poverty in the neoliberal age">{{cite web |last=Wacquant |first=Loïc |authorlink=Loïc Wacquant |title=The punitive regulation of poverty in the neoliberal age |website=openDemocracy |date=2011-08-01 |url=http://www.opendemocracy.net/5050/lo%C3%AFc-wacquant/punitive-regulation-of-poverty-in-neoliberal-age |access-date=2018-07-17}}</ref> ვაკანტის თანახმად, ნეოლიბერალიზმი არ ზღუდავს მთავრობას, არამედ ქმნის „კენტავრულ სახელმწიფოს“, მცირე სამთავრობო ზედამხედველობით მის ზედა ნაწილზე და მკაცრი კონტროლით დანარჩენზე.<ref name="Wacquant"/><ref>Richard Mora and Mary Christianakis. [http://cedar.wwu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1173&context=jec Feeding the School-to-Prison Pipeline: The Convergence of Neoliberalism, Conservativism, and Penal Populism]. ''Journal of Educational Controversy.'' Woodring College of Education, [[Western Washington University]]. Retrieved 23 February 2014.</ref> [[File:U.S. incarceration rates 1925 onwards.png|thumb|upright=1.15|left|[[შეერთებული შტატების დაპატიმრების მაჩვენებელი]] ყოველ 100,000 კაცზე, 1925-2013 წლებში<ref name=cpusa2010>[http://www.bjs.gov/index.cfm?iid=2237&ty=pbdetail Correctional Populations in the United States, 2010] (NCJ 236319). By Lauren E. Glaze, BJS Statistician. [[US Bureau of Justice Statistics]] (BJS), published December 2011. See [http://bjs.ojp.usdoj.gov/content/pub/pdf/cpus10.pdf PDF]. See page 2 for an explanation of the difference between the number of prisoners in custody and the number under jurisdiction. See appendix table 3 for "Estimated number of inmates held in custody in state or federal prisons or in local jails per 100,000 U.S. residents, by sex, race and Hispanic/Latino origin, and age, June 30, 2010". See appendix table 2 for "Inmates held in custody in state or federal prisons or in local jails, December 31, 2000, and 2009–2010."</ref><ref name=cpusa2013>[http://www.bjs.gov/index.cfm?ty=pbdetail&iid=5177 Correctional Populations in the United States, 2013] (NCJ 248479). Published December 2014 by [[U.S. Bureau of Justice Statistics]] (BJS). By Lauren E. Glaze and Danielle Kaeble, BJS statisticians. See [http://www.bjs.gov/content/pub/pdf/cpus13.pdf PDF]. See page 1 "highlights" section for the "1 in ..." numbers. See table 1 on page 2 for adult numbers. See table 5 on page 6 for male and female numbers. See appendix table 5 on page 13, for "Estimated number of persons supervised by adult correctional systems, by correctional status, 2000–2013." See appendix table 2: "Inmates held in custody in state or federal prisons or in local jails, 2000 and 2012–2013".</ref>]] ვაკანტის თეზისის გავრცობისას, სოციოლოგი და პოლიტიკური ეკონომისტი ჯონ ლ. კემპბელი, [[დართმუზის კოლეჯი|დართმუზის კოლეჯიდან]], ვარაუდობს, რომ [[Private prison|პრივატიზაციით]] ციხის სისტემა თავისი მაგალითით ხსნის კენტავრის სახელმწიფოს. იგი აცხადებს, რომ „ერთი მხრივ, ის სჯის ქვედა ფენას, რომელიც ციხეებშია; მეორეს მხრივ, ეს მოგებას აძლევს მაღალ კლასს, რომელიც ფლობს ციხეებს, და დასაქმებულია საშუალო ფენა, რომელიც მათ მართავს“. გარდა ამისა, ის ამტკიცებს, რომ ციხის სისტემა სარგებელს აძლევს კორპორაციებს აუთსორსინგის გზით, რადგან პატიმრები „თანდათანობით ხდებიან დაბალი სახელფასო შრომის წყარო აშშ-ს ზოგიერთი კორპორაციისთვის“. როგორც პრივატიზაციის, ისე აუთსორსინგის საშუალებით სამართლებრივი სახელმწიფო ასახავს ნეოლიბერალიზმს.<ref name="campbell">{{cite journal |title= Neoliberalism's penal and debtor states |author=[http://dartmouth.edu/faculty-directory/john-l-campbell John L. Campbell] |journal=[[Theoretical Criminology]] |date=2010 |volume=14 |issue=1|pages=59–73|doi=10.1177/1362480609352783|s2cid=145694058 }}</ref>{{rp|61}} კემპბელი ასევე ამტკიცებს, რომ მიუხედავად იმისა, ნეოლიბერალიზმი ამერიკის შეერთებულ შტატებში ღარიბებისთვის აყალიბებს ამ სამართლებრივ სახელმწიფოს, ასევე ქმნის დებიტორთა სივრცეს საშუალო ფენისთვის და ხაზს უსვამს, რომ „ორივემ უარყოფითად იმოქმედა შესაბამის მიზნებზე, რაზეც მიუთითებს: დაბალ კლასებში დაპატიმრების მაჩვენებლების ზრდა და დავალიანების ზრდის ტემპის მატება, რასაც დაემატა სახლების ძარცვები საშუალო ფენაში“.<ref name="campbell"/>{{rp|68}} [[York University|იორკის უნივერსიტეტის]] პოლიტიკურ მეცნიერებათა პროფესორი [[David McNally (professor)|დევიდ მაკნალი]] ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალური ეპოქის განმავლობაში, მნიშვნელოვნად შემცირდა სოციალური [[welfare |დახმარების პროგრამებზე]] დანახარჯები, მაშინ, როცა მკვეთრად გაიზარდა ციხის მშენებლობებზე გათვლილი დანახარჯები. კალიფორნიას ჰქონდა „ციხის მშენებლობის ყველაზე დიდი პროგრამა მსოფლიო ისტორიაში“.<ref name=McNally>{{cite book|last=McNally|first=David|title=Global Slump: The Economics and Politics of Crisis and Resistance|year=2011|publisher=Spectre|isbn=978-1-60486-332-1|url=http://secure.pmpress.org/index.php?l=product_detail&p=271|page=[https://books.google.com/books?id=_JiLYpjUlAIC&lpg=PP1&pg=PA119#v=onepage&q&f=false 119]}}</ref> მეცნიერი [[Bernard Harcourt|ბერნარდ ჰარკურტი]] ამტკიცებს ნეოლიბერალურ კონცეფციას, რომ სახელმწიფო არაეფექტურია, როდესაც საქმე ეხება [[economic regulation|ეკონომიკურ რეგულაციებს]], მაგრამ პოლიციურ და სადამსჯელო ქმედებებში ეფექტურობამ „ხელი შეუწყო მასობრივ პატიმრობას“.<ref>Scott Horton (September 8, 2011). [http://harpers.org/blog/2011/09/the-illusion-of-free-markets-six-questions-for-bernard-harcourt/ The Illusion of Free Markets: Six Questions for Bernard Harcourt]. ''[[Harper's Magazine]].'' Retrieved December 27, 2014.</ref> ვაკანტიც და ჰარკორტიც ამ ფენომენს „ნეოლიბერალური სამართლიანობის“ სახელით მოიხსენიებენ.<ref>{{cite journal |title=Marginality, ethnicity and penality in the neo-liberal city: an analytic cartography |author=Loïc Wacquant |journal=[[Ethnic and Racial Studies]] |date=2014 |volume=37 |issue=10 |pages=1687–711 |doi=10.1080/01419870.2014.931991 |url=http://www.loicwacquant.net/assets/Papers/MARGINALITYETHNICITYPENALITY-Article-ERS.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151010112131/http://www.loicwacquant.net/assets/Papers/MARGINALITYETHNICITYPENALITY-Article-ERS.pdf |archivedate=2015-10-10 |citeseerx=10.1.1.694.6299 |s2cid=144879355 }}</ref><ref>[http://www.law.uchicago.edu/video/harcourt-neoliberal-penality Bernard Harcourt, "Neoliberal Penality: A Genealogy of Excess"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161231122651/http://www.law.uchicago.edu/video/harcourt-neoliberal-penality |date=2016-12-31 }}. [[University of Chicago Law School]], May 21, 2009.</ref> ===კორპორატოკრატია=== {{quote box|მოქალაქეების ნაცვლად, ის მომხმარებლებს აწარმოებს. თემების ნაცვლად კი სავაჭრო ცენტრებს. მისი რეალური შედეგია დემორალიზებული და სოციალურად უძლური ინდივიდებისგან შემდგარი დაქუცმაცებული საზოგადოება.|[[Robert W. McChesney|რობერტ ვ. მაკჩესნი]]<ref name="noam"/>{{rp|11}}|width=35%|align=right|quoted=1|salign=right}} ზოგი ორგანიზაცია და ეკონომისტი მიიჩნევს, რომ ნეოლიბერალური პოლიტიკა ზრდის [[corporations|კორპორაციების]] ძალაუფლრბას და სიმდიდრე [[upper class|მაღალ ფენებში]] გადააქვს.<ref>Yes! Magazine – Fall 2007 issue – page 4, editor's comments. Yes! Magazine is a "pro-sustainability" magazine.</ref><ref name="RDWolff">[[Richard D. Wolff|Wolff, Richard D.]] (2012). ''[http://www.democracyatwork.info/ Democracy at Work: A Cure for Capitalism].'' [[Haymarket Books]]. {{ISBN|1608462471}}. [https://books.google.com/books?id=-QnzAAAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA37#v=onepage&q&f=false p. 37.]</ref> მაგალითად, ჯეიმი პეკი და ადამ ტიკელი ამტკიცებენ, რომ ქალაქში მცხოვრები მოსახლეობის სულ უფრო დიდი ნაწილია მოკლებული ყოველდღიური ცხოვრების არსებითი პირობების შეცვლის უფლებამოსილებას, რასაც მათ ნაცვლად კონკურენტულ ეკონომიკაში ჩართული კომპანიები აკეთებენ.<ref name="Adam Tickell 2002">Jamie Peck and Adam Tickell, "Neoliberalizing space," Antipode 34 (2002): 380–404.</ref> [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი]] (სსფ) და [[მსოფლიო ბანკი]], ეს ორი ძირითადი [[საერთაშორისო ორგანიზაცია]], რომლებიც ხშირად მხარს უჭერენ ნეოლიბერალურ შეხედულებებს,<ref>Rajesh Makwana, ''Neoliberalism and Economic Globalization'', STWR, November 26, 2006, retrieved February 29, 2012, [http://www.stwr.org/globalization/neoliberalism-and-economic-globalization.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120627035959/http://www.stwr.org/globalization/neoliberalism-and-economic-globalization.html|date=2012-06-27}}</ref> გააკრიტიკეს მსოფლიოში ნეოლიბერალური პოლიტიკის ხელშეწყობისათვის.<ref>[http://www.salon.com/2016/05/31/wrong_all_along_neoliberal_imf_admits_neoliberalism_fuels_inequality_and_hurts_growth/ Wrong all along: Neoliberal IMF admits neoliberalism fuels inequality and hurts growth]. ''Salon.'' May 31, 2016.</ref><ref>[https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/may/31/witnessing-death-neoliberalism-imf-economists You're witnessing the death of neoliberalism – from within]. ''The Guardian''. May 31, 2016.</ref> შელდონ რიჩმანი, ლიბერტარიანული ჟურნალ ''[[The Freeman]]''-ის რედაქტორი, ამტკიცებს, რომ საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა „კორპორატიულად შეზავებული ნეოლიბერალიზმი“ თავს მოახვია მსოფლიოს პრობლემურ ქვეყნებს.<ref>Sheldon Richman, ''End the IMF: What Is It Good For?'', ''The Freeman'', May 20, 2011, retrieved February 29, 2012, [https://web.archive.org/web/20110523095258/http://www.thefreemanonline.org/columns/tgif/end-imf/]</ref> იგი ირწმუნება, რომ სავალუტო ფონდის ხარჯების შემცირებისა და გადასახადების ზრდის პოლიტიკამ, ისევე როგორც პატერნალისტური სუპრანაციონალური ბიუროკრატების მორჩილებამ, ხელი შეუწყო „გრძელვადიან დამოკიდებულებას, მუდმივ დავალიანებას, მორალურ საშიშროებასას და პოლიტიზირებას“ განვითარებად სამყაროში, რამაც შეარყია „რეალური ბაზრის რეფორმა“ და „უკან დასწია ნამდვილი ლიბერალიზმის საფუძვლები“. კოლორადოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეკონომიკის ასოცირებული პროფესორი რამაა ვასუდევანი აცხადებს, რომ ნეოლიბერალურ ეპოქაში აშშ-ს მიერ შემუშავებულმა სავაჭრო პოლიტიკამ და ხელშეკრულებებმა, მსოფლიო ბანკისა და სავალუტო ფონდის შუამავლობით განხორციელებულ დახმარებასთან ერთად, საშუალება მისცა კორპორაციულ კაპიტალს გაფართოებულიყო მთელ მსოფლიოში, სავაჭრო დაცვისა ან ეროვნული საზღვრების შეუფერხებლად, რათა „მსოფლიოს სხვადასხვა რეგიონში მყოფი ქვეყნები შეესრუტა გლობალური კორპორაციების დაგროვების ლოგიკაში“. გლობალური კორპორატიული კაპიტალის ასეთმა გაფართოებამ, ვასუდევანის თქმით, გააძლიერა მისი შესაძლებლობები „შრომის გლობალური დანაწილების ორგანიზებაში, რაც ყველაზე მეტად სარგებლიანობის მოთხოვნებს უწყობს ხელს“, ამ პროცესმა კი ხელი შეუწყო „სასტიკ, გლობალურ [[race to the bottom|შეჯიბრის ფსკერისკენ]]“.<ref>{{cite journal|last=Vasudevan|first=Ramaa|date=2019|title=The Global Class War|journal=Catalyst|volume=3|issue=1|pages=113, 129|issn=2475-7365}}</ref> მარკ არტურმა, დანიის გლობალური განვითარების კვლევითი ცენტრის უფროსმა სტიპენდიანტმა დაწერა, რომ ნეოლიბერალიზმის გავლენამ თავისსავე საწინააღმდეგოდ შექმნა „[[anti-corporatists|ანტიკორპორატიული]]“ მოძრაობა. ეს მოძრაობა ჩამოყალიბებულია იმ საჭიროების ირგვლივ, რომ აღადგინოს ძალაუფლება, რომელიც კორპორაციაებმა და გლობალურმა ინსტიტუციებმა წაართვა მთავრობას. არტური ამბობს, რომ [[ადამ სმითი|ადამ სმიტის]] „წესები გონიერი ბაზრების შესახებ“ საფუძვლად დაედო ანტიკორპორაციულ მოძრაობას, „მას შემდეგ რაც მთავრობამ ვერ შეაჩერა კორპორაციები მეზობლისათვის [სმიტისათვის] ზიანის მიყენებისგან“.<ref>Struggle and the Prospects for World Government. Mark Arthur, Trafford Publishing, 2003, pp. 70–71</ref> ===გლობალიზაცია=== ნეოლიბერალიზმს მეცნიერები ჩვეულებრივ განიხილავენ, როგორც [[გლობალიზაცია|გლობალიზაციის]] წახალისებას,<ref>{{cite web |last1=Fuchs |first1=Christian |title=Antiglobalization |url=https://www.britannica.com/event/antiglobalization#ref1180923 |publisher=Britannica |accessdate=28 June 2019}}</ref> რაც მრავალი [[ანტიგლობალიზმი|კრიტიკის]] საგანია. „[[precariat|პრეკარიატის]]“, ახალი კლასის გაჩენა, რომელიც მწვავე სოციალურ-ეკონომიკური დაუცველობისა და გაუცხოების წინაშე დგას, ნეოლიბერალიზმის გლობალიზაციას მიეწერება.<ref name="Fox OMahony OMahony Hickey 2014 p.25"/> გლობალიზაციამ შეუძლია შეცვალოს ერების [[ერთა თვითგამორკვევა|თვითგამორკვევის უნარი]].<ref>Terrence McDonough, "The Irish Crash in Global Context", Department of Economics, National University of Ireland, Galway, and ''World Review of Political Economy 1.3'' (Fall 2010): 442–62.</ref> ===იმპერიალიზმი=== რიგი მკვლევრების აზრით, ნეოლიბერალიზმი ხელს უწყობს ან მოიცავს [[იმპერიალიზმი|იმპერიალიზმს]].<ref>{{cite journal |last1=Spector |first1=Alan J. |title=Globalization or Imperialism? Neoliberal Globalization in the Age of Capitalist Imperialism |journal=International Review of Modern Sociology |date=2007 |volume=33 |pages=7–26 |jstor=41421286 }}</ref><ref>{{cite journal |last1=Hahn |first1=Niels S.C. |title=Neoliberal Imperialism and Pan-African Resistance |journal=Journal of World-Systems Research |date=2007 |volume=13 |issue=2 |url=https://jwsr.pitt.edu/ojs/index.php/jwsr/article/view/354 |accessdate=30 June 2019}}</ref><ref>{{cite journal |last1=Godfrey |first1=Richard |title=The private military industry and neoliberal imperialism: Mapping the terrain |journal=Organization |volume=21 |pages=106–125 |date=3 January 2013 |doi=10.1177/1350508412470731 |hdl=2381/27608 |s2cid=145260433 |url=http://oro.open.ac.uk/62351/1/62351.pdf }}</ref> მაგალითად, [[University of Sheffield|შეფილდის უნივერსიტეტის]] პოლიტიკისა და საერთაშორისო ურთიერთობების პროფესორი რუთ ბლეიკლი ადანაშაულებს შეერთებულ შტატებსა და მის მოკავშირეებს [[ცივი ომი|ცივი ომის]] დროს [[state terrorism|სახელმწიფო ტერორიზმისა]] და მასობრივი მკვლელობების გაღვივებაში, როგორც საყრდენი საშუალების [[კაპიტალიზმი|კაპიტალიზმისა]] და ნეოლიბერალიზმის გაფართოების ხელშეწყობისთვის განვითარებად ქვეყნებში. <ref>{{cite book |last=Blakeley|first=Ruth|date=2009 |title=State Terrorism and Neoliberalism: The North in the South|url=http://www.routledge.com/books/details/9780415462402/|location= |publisher=[[Routledge]]|pages=[https://books.google.com/books?id=rft8AgAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA4 4], [https://books.google.com/books?id=rft8AgAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA20#v=onepage&q&f=false 20–23], [https://books.google.com/books?id=rft8AgAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA88#v=onepage&q&f=false 88] |isbn=978-0415686174}}</ref> ამის არგუმენტად, ბლეიკლი ამბობს, რომ ინდონეზიის შემთხვევა გვიჩვენებს, რომ აშშ და დიდი ბრიტანეთი დააყენა კაპიტალისტური [[elite|ელიტის]] ინტერესებს ასობით ათასი ინდონეზიელის [[ადამიანის უფლებები|უფლებებზე]] მაღლა [[Indonesian Army|ინდონეზიის არმიის]] მხარდაჭერით, რადგან ამ უკანასკნელმა აწარმოა [[Indonesian mass killings of 1965–66|მასობრივი მკვლელობების კამპანია]], რომლის შედეგადაც განადგურდა [[Communist Party of Indonesia|ინდონეზიის კომუნისტური პარტია]] და მისი სამოქალაქო მხარდამჭერები. ისტორიკოსი ბრედლი რ. სიმპსონი მიიჩნევს, რომ მასობრივი მკვლელობების ეს კამპანია იყო „ნეოლიბერალური პოლიტიკის აუცილებელი ნაწილი, და რომ სუკარნოს განდევნის შემდეგ დასავლეთი შეეცდებოდა ინდონეზიას დაკისრებოდა მომხდარზე პასუხისმგებლობა“.<ref>{{cite book |last=Simpson|first=Bradley|date= 2010|title=Economists with Guns: Authoritarian Development and U.S.–Indonesian Relations, 1960–1968|url=https://www.sup.org/books/title/?id=7853|location= |publisher=[[Stanford University Press]]|page=193|isbn=978-0804771825|quote="Washington did everything in its power to encourage and facilitate the army-led massacre of alleged PKI members, and U.S. officials worried only that the killing of the party's unarmed supporters might not go far enough, permitting Sukarno to return to power and frustrate the [Johnson] Administration's emerging plans for a post-Sukarno Indonesia. This was efficacious terror, an essential building block of the neoliberal policies that the West would attempt to impose on Indonesia after Sukarno's ouster"}}</ref> გეოგრაფი [[David Harvey|დევიდ ჰარვი]] ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალიზმი ხელს უწყობს იმპერიალიზმის არაპირდაპირ ფორმას, რომელიც ფოკუსირებულია განვითარებადი ქვეყნებიდან ფინანსური მექანიზმების საშუალებით რესურსების ამოღებაზე.<ref name="harvey1"/>{{rp|73–74}} ეს ხორციელდება ისეთი საერთაშორისო ინსტიტუტების საშუალებით, როგორიცაა [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი]] (სსფ) და [[მსოფლიო ბანკი]], რომლებიც მოლაპარაკებებს აწარმოებენ ვალისგან განთავისუფლების თაობაზე განვითარებად ქვეყნებთან. ჰარვი მიიჩნევს, რომ ეს ორგანიზაციები პრიორიტეტს ანიჭებენ ფინანსურ ინსტიტუტებს, რომლებიც გასცემენ სესხებს დავალიანების მქონე ქვეყნებზე და აყენებენ მოთხოვნებს სესხებზე, რომლებიც, ფაქტობრივად, მოქმედებენ როგორც ფინანსური ნაკადები დებიტორი ქვეყნებიდან განვითარებულ ქვეყნებში (მაგალითად, სესხის მისაღებად სახელმწიფოს უნდა ჰქონდეს საკმარისი სავალუტო რეზერვები - რაც მოითხოვს დებიტორი ქვეყნის მიერ აშშ-ს სახაზინო ობლიგაციების შეძენას, რომელთა საპროცენტო განაკვეთები უფრო დაბალია ვიდრე სესხის). ეკონომისტმა [[ჯოზეფ სტიგლიცი|ჯოზეფ სტიგლიცმა]] ამის შესახებ თქვა: „რა თავისებური სამყაროა, რომელშიც ღარიბი ქვეყნები ფაქტობრივად სუბსიდირებას უკეთებენ ყველაზე მდიდრებს“.<ref name="harvey1"/>{{rp|74}} ===გლობალური ჯანდაცვა=== გლობალური ჯანდაცვისადმი ნეოლიბერალური მიდგომა ხელს უწყობს [[სამედიცინო მრეწველობა|ჯანდაცვის ინდუსტრიის]] [[პრივატიზება|პრივატიზებას]] და [[deregulation|ამცირებს მთავრობის ჩარევას ბაზარზე]], მთავრობაზე მეტად ყურადღებას ამახვილებს [[არასამთავრობო ორგანიზაცია|არასამთავრობო]] და საერთაშორისო ორგანიზაციებზე, როგორიცაა [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი]] (სსფ) და [[მსოფლიო ბანკი]].<ref>{{Cite journal|last=Smith|first=James|date=17 September 2016|title='Blind Spot: How Neoliberalism Infiltrated Global Health' Book Review|url=https://academic.oup.com/jpubhealth/article-pdf/38/3/624/8518513/fdv082.pdf|journal=Journal of Public Health|volume=38|issue=3|pages=624|via=|doi=10.1093/pubmed/fdv082}}</ref> ეს მიდგომა მნიშვნელოვანი კრიტიკის პირისპირ აღმოჩნდა.<ref>{{Cite journal|last1=Baru|first1=Rama|last2=Mohan|first2=Malu|date=9 October 2018|title=Globalisation and neoliberalism as structural drivers of health inequities|journal=Health Research Policy and Systems|volume=16|issue=Suppl 1|pages=91|doi=10.1186/s12961-018-0365-2|pmid=30301457|pmc=6178247}}</ref><ref name=":3">{{Cite book|title=The Deadly Ideas of Neoliberalism: How the IMF has Undermined Public Health and the Fight Against AIDS|last=Rowden|first=Rick|publisher=Zed Books|year=2009|isbn=978-1848132856|location=London|pages=}}</ref><ref>{{Cite book|title=Blind Spot: How Neoliberalism Infiltrated Global Health|last=Keshavjee|first=Salmaan|publisher=University of California Press|year=2014|isbn=9780520282841|location=|pages=}}</ref> [[ვაშინგტონის უნივერსიტეტი|ვაშინგტონის უნივერსიტეტის]] პროფესორმა გლობალურ ჯანმდაცვაში, ჯეიმს ფაიფერმა გააკრიტიკა მსოფლიო ბანკისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ [[Structural adjustment|სტრუქტურული კორექტირების პროგრამების]] (SAP) გამოყენება [[მოზამბიკი|მოზამბიკში]], რამაც გამოიწვია მთავრობის ჯანდაცვის ხარჯების შემცირება და უბიძგა წამყვან საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციებს შეევსოთ ის სიცარიელე, რომელსაც ადრე მთავრობა აფინანსებდა.<ref>{{cite journal|last1=Pfeiffer|first1=J|year=2003|title=International NGOs and primary health care in Mozambique: the need for a new model of collaboration|url=https://archive.org/details/sim_social-science-medicine_2003-02_56_4/page/725|journal=Social Science & Medicine|volume=56|issue=4|pages=725–38|doi=10.1016/s0277-9536(02)00068-0|pmid=12560007}}</ref> ფაიფერი ამტკიცებს, რომ „ახალმა პოლიტიკურმა დღის წესრიგმა“ დააქუცმაცა ადგილობრივი ჯანდაცვის სისტემები, შეარყია პროგრამების ლოკალური კონტროლი და ხელი შეეწყო [[social inequality|სოციალურ უთანასწორობას]]. რიკ როუდენმა, ''გლობალური ფინანსური ერთიანობის'' უფროსმა ეკონომისტმა გააკრიტიკა სსფ-ს [[monetarism|მონეტარული]] მიდგომა, რომლითაც პრიორიტეტი ენიჭება [[price stability|ფასების სტაბილურობასა]] და ფისკალურ შეზღუდვებს, რაც, მისი მტკიცებით, ზედმეტად შემზღუდველი იყო და ხელს უშლიდა განვითარებად ქვეყნებს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინფრასტრუქტურაში გრძელვადიანი [[ინვესტიცია|ინვესტიციების]] გაზრდაში.<ref name=":3" /> მისი მტკიცებით, ამან გამოიწვია მუდმივად დაუფინანსებელი საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სისტემები და დემორალიზებული სამუშაო პირობები, რამაც თავის მხრივ მიგვიყვანა [[brain drain|გაუნათლებელ]] სამედიცინო პერსონალამდე და შეარყია [[შიდსი|აივ/შიდსის]] წინააღმდებ ბრძოლა, ისევე როგორც მთელი საზოგადოებრივი ჯანდაცვა განვითარებად ქვეყნებში. ზოგიერთი აკადემიკოსი და ექსპერტი ადანაშაულებს ნეოლიბერალიზმს და ჰიპერკაპიტალიზმს თანამედროვე საზოგადოების სოციალური დაავადებების გამძაფრებასა და ნორმალიზებაში,<ref name="Berdayes">{{cite book|editor1-last=Berdayes|editor1-first=Vicente|editor2-last=Murphy |editor2-first=John W.|date=2016 |title=Neoliberalism, Economic Radicalism, and the Normalization of Violence|url=https://books.google.com/books?id=G64vCwAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA2|location= |publisher=Springer |page=2 |isbn=978-3-319-25169-1}}</ref><ref>{{cite book |last1=Collins|first1=Victoria E.|last2= Rothe|first2=Dawn L.|date=2019 |title=The Violence of Neoliberalism: Crime, Harm and Inequality|url=https://books.google.com/books?id=us2gDwAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PT11|page=11|location= |publisher=[[Routledge]]|isbn=9781138584778}}</ref> [[mass shootings|მასობრივი მკვლელობების]] რაოდენობის ზრდაში,<ref name="Berdayes"/><ref>{{cite news |last= McIntyre|first=Niamh|date=April 16, 2015 |title=This Theorist Believes That Capitalism Creates Mass Murderers by Causing People to 'Malfunction'|url=https://www.vice.com/en_uk/article/wd7eyw/berardi-interview|work=Vice |location= |access-date=August 11, 2019 }}</ref> განსაკუთრებით [[Mass shootings in the United States|შეერთებულ შტატებში]].<ref>{{cite news |last1= Wolff|first1=Richard D.|last2= Fraad|first2=Harriet|date=November 8, 2017 |title=American hyper-capitalism breeds the lonely, alienated men who become mass killers|url=https://www.salon.com/2017/11/08/american-hyper-capitalism-breeds-the-lonely-alienated-men-who-become-mass-killers_partner/|work=Salon |location= |access-date=August 11, 2019|authorlink1=Richard D. Wolff|authorlink2=Harriet Fraad}}</ref> ===ინფრასტრუქტურა=== ნიკოლას ფირზლი ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალიზმის ზრდამ შეარყია [[post-war consensus|ომისშემდგომი კონსენსუსი]] და [[Presidency of Dwight D. Eisenhower|ეიზენჰაუერის ეპოქის რესპუბლიკური ცენტრალიზმი]], რამაც გამოიწვია საზოგადოებრივი კაპიტალის მასიური გამოყოფა მასშტაბური ინფრასტრუქტურული პროექტებისთვის 1950-იან, 60-იან და 70-იან წლებში, როგორც [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაში]], ისე [[ჩრდილოეთი ამერიკა|ჩრდილოეთ ამერიკაში]]: „რეიგანის წინა პერიოდში ინფრასტრუქტურა იყო აპოლიტიკური, პოზიტიურად დატვირთული, ტექნოკრატიულ განსაზღვრებას კი იზიარებდა ეკონომისტების უმეტესი ნაწილი და პოლიტიკოსები. […] მათ შორის პრეზიდენტი ეიზენჰაუერი, პრეტორიანელ რესპუბლიკელთა ლიდერი, რომელიც მხარს უჭერდა ინვესტიციებს სახელმწიფოთაშორისი მაგისტრალის სისტემაში, კერძოდ ამერიკის ეროვნული გზის ქსელში […] მაგრამ რეიგანმა, ტეტჩერმა, დელორსმა და მათმა უამრავმა თანამოაზრემ, მათ შორის კლინტონიანელებმა, „ახალი ლეიბორისტების“ და ევროკავშირის სოციალ-დემოკრატმა გადაწყვეტილების მიმღებმა პირებმა ბრიუსელში სცადეს გამოეყოთ უზარმაზარი სახელმწიფო სუფსიდიები, სოციალური ინფრასტრუქტურისა და საზოგადოებრივი ტრანსპორტისათვის შეერთებულ შტატებში, ბრიტანეთსა და ევროკავშირი“.<ref>Nicolas J. Firzli, [https://www.academia.edu/26978017/After_The_Neoliberals_A_New_Middle_Way_for_Britain_and_America_Rescuing_Native_Workers_and_Jumpstarting_the_Economy/ The End of 'Globalization'? Economic Policy in the Post-Neocon Age], ''Revue Analyse Financière'' (July 12, 2016).</ref> [[გაერთიანებული სამეფოს გასვლა ევროკავშირიდან|ბრექსიტის]] შემდეგ, [[აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნები (2016)|შეერთებული შტატების 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებმა]] და ახალი ტიპის „თვითმაძიებელი კაპიტალიზმის“ („[[wikt:Trumponomics|ტრამპონომიკა]]“) მზარდმა გამოჩენამ, გამოიწვია წარსულის ნეოლიბერალური დოქტრინიდან მასშტაბური გადახვევა, და არსებობს ვარაუდი, რომ შეერთებული შტატები, ბრიტანეთი და სხვა მოწინავე ეკონომიკის მქონე ქვეყნებმა შესაძლოა იხილონ ინფრასტრუქტურული ინვესტიციების ზრდა.<ref>Jeremy Weltman : [https://www.globalcapital.com/article/b1157nr86h8byh/country-risk-review-2016-populism-is-risky "Country Risk Review: Populism Is Risky", Euromoney Global Capital, January 6 2017]</ref><ref>M. Nicolas J. Firzli : [https://www.academia.edu/26978017/After_The_Neoliberals_A_New_Middle_Way_for_Britain_and_America_Rescuing_Native_Workers_and_Jumpstarting_the_Economy "The End of Globalization? Economic Policy in the Post-Neocon Age", Revue Analyse Financière, Q3 2016 – Issue N°60]</ref> <blockquote>[[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპის]] გამარჯვებით, 2016 წლის 8 ნოემბერს, საბოლოოდ დასრულდა „ნეოლიბერალურ-ნეოკონსერვატიული“ პოლიტიკის კონსენსუსი, რომელიც ფორმულირდა 1979–1980 წლებში (დენგ სიაოპინის ვიზიტი შეერთებულ შტატებში, რეიგანისა და ტეტჩერის არჩევა) [...] 1980-იანი წლების დასაწყისიდან ამერიკის მოძველებული ინფრასტრუქტურის აქტივების (განსაკუთრებით საზოგადოებრივი ტრანსპორტისა და წყლის სანიტარული სისტემის) განზრახ უგულებელყოფამ საბოლოოდ გაამწვავა მოსახლეობის მასშტაბური უკმაყოფილება, რასაც [[ჰილარი კლინტონი|ჰილარი კლინტონისა]] და რესპუბლიკელთა ისტაბლიშმენტის შეშფოთება მოჰყვა. დონალდ ტრამპმა სწრაფად გაითავისა ეს საკითხი, რათა უფრო ძლიერი დარტყმა მიეყენებინა ფედერალური მთავრობის ''laissez-faire'' თვითკმაყოფილებისათვის.<ref>M. Nicolas J. Firzli : [http://www.analysefinanciere.org/2017/01/26/understanding-trumponomics 'Understanding Trumponomics', Revue Analyse Financière, 26 January 2017 – Supplement to Issue N°62]</ref></blockquote> სხვები, მაგალითად კეტრინ როტენბერგი, ვერ ხედავენ ტრამპის გამარჯვებას ნეოლიბერალიზმის დასრულებად, არამედ განიხილავენ როგორც ნეოლიბერალიზმის ახალ ფაზას.<ref>{{cite web |url=http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2016/12/trumping-neoliberalism-steroids-161215144834626.html|title=Trumping it up: Neoliberalism on steroids|last= Rottenberg|first=Catherine|date=December 18, 2016 |website=Al Jazeera|publisher= |access-date= April 20, 2017|quote=}}</ref> ამერიკელი პოლიტოლოგი და თეოლოგი [[Adam Kotsko|ადამ კოტსკო]] ამტკიცებს, რომ თანამედროვე მემარჯვენე პოპულიზმი, რომლის მაგალითია ბრექსიტი და [[Trump Administration|ტრამპის ადმინისტრაცია]], წარმოადგენს ნეოლიბერალიზმის „ერეტიკურ“ ვარიანტს, რომლისთვისაც მისაღებია მისი ძირითადი პრინციპები, მაგრამ უბიძგებს მათ ახალი, თითქმის „პაროდიული“ უკიდურესობისაკენ.<ref>{{cite book |last= Kotsko|first=Adam|date=2018 |title=Neoliberalism's Demons: On the Political Theology of Late Capital|url=https://www.sup.org/books/title/?id=29538|location= |publisher=[[Stanford University Press]]|isbn=978-1503607125|page=10|author-link=Adam Kotsko}}</ref> ===გარემოზე ზემოქმედება=== [[File:Press conference EU-Mercosul on June 26, 2019 (VII).jpg|thumb|ევროკავშირ-მერკოზორის თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმება, რომელიც მსოფლიოში ერთ-ერთ უდიდეს [[free trade|თავისუფალ სავაჭრო]] სივრცეს შექმნის, დაგმეს გარემოსდამცველებმა და ადგილობრივმა უფლებადამცველებმა.]] დასაბუთებულია, რომ ვაჭრობით ხელმძღვანელობამ, არარეგულირებულმა ეკონომიკურმა საქმიანობამ და [[regulation of pollution|დაბინძურების რეგულირების]] სისუსტემ გამოიწვია [[environmental degradation|გარემოს დეგრადაცია]].<ref>Peet, Richard. "Neoliberalism and Nature: The Case of the WTO". Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol 590 November 2003: 188–211.</ref> გარდა ამისა, ნეოლიბერალიზმის დროს წახალისებულმა წარმოებამ შეიძლება შეამციროს ბუნებრივი რესურსების ხელმისაწვდომობა გრძელვადიან პერსპექტივაში და, შესაბამისად, არ იყოს მდგრადი მსოფლიოს გარკვეულ [[resource depletion|გეოგრაფიულ სივრცეში]].<ref>Moore, Jason W. (2011) 'Transcending the metabolic rift: a theory of crises in the capitalist worldecology', Journal of Peasant Studies, 38: 1, 1–46</ref> [[Marxism|მარქსისტი]] ეკონომისტ-გეოგრაფი [[David Harvey|დევიდ ჰარვი]] ბრალს დებს ნეოლიბერალიზმს [[ჰოლოცენის გადაშენება|სახეობების გადაშენების მზარდ მაჩვენებლებში]].<ref name="harvey1"/>{{rp|173}} განსაკუთრებით ყურადღებას ამახვილებს, რომ „ნეოლიბერალიზმის ერა არის დედამიწის უახლოეს ისტორიაში, სახეობების უსწრაფესი გადაშენების ხანა“. ამერიკელი ფილოსოფოსი და ცხოველთა უფლებადამცველი [[Steven Best|სტივენ ბესტი]] ამტკიცებს, რომ ნეოლიბერალურმა პოლიტიკამ სამი ათწლეულის მანძილზე „მთელი სამყაროს მარკეტიზაცია“ მოახდინა და გააძლიერა „თავდასხმა დედამიწის ყველა ეკოსისტემაზე“.<ref>{{cite book |last= Best|first=Steven|date=2014 |title=The Politics of Total Liberation: Revolution for the 21st Century|location= |publisher=[[Palgrave Macmillan]]|page=160 |isbn=978-1137471116|author-link=Steven Best}}</ref> [[Friedman doctrine|ფრიდმანის დოქტრინა]], რომელსაც ნიკოლას ფირზლი ედავება, განსაზღვრავს ნეოლიბერალურ ეპოქას,<ref name="Analyse Financière">{{cite news |first1=M. Nicolas J. |last1=Firzli |title= Beyond SDGs: Can Fiduciary Capitalism and Bolder, Better Boards Jumpstart Economic Growth? |url= https://www.academia.edu/28982570 |accessdate=1 November 2016 |work=Analyse Financière|date=October 2016}}</ref> რომელმაც შესაძლოა კომპანიებს უბიძგონ, უგულებელყონ გარემოზე ზრუნვა. ფირზლი დაჟინებით ამბობს, რომ წინდახედულ, [[fiduciary|სანდომიან]], გრძელვადიან პერსპექტივაზე ორიენტირებულ ინვესტორებს არ შეუძლიათ დააიგნორონ [[environmental, social and corporate governance|ეკოლოგიური, სოციალური და კორპორატიული მმართველობის]] შედეგები, რაც გამოწვეულია სწორედ იმ კომპანიათა აღმასრულებელი დირექტორების ქმედებებით, რომელთა წილებსაც ისინი ფლობენ. ფირზლის აზრით, ფრიდმანის დიდი ხნის დომინანტური პოზიცია ხდება კულტურულად მიუღებელი და ფინანსურად ძვირი საპენსიო ფონდებისა და ინდუსტრიული ფირმების აღმასრულებელი საბჭოებისთვის ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში“.<ref name="Analyse Financière"/> ===პოლიტიკური წინააღმდეგობა=== ნეოლიბერალიზმმა პოლიტიკური წინააღმდეგობის მრავალი შემთხვევა წარმოშვა: * ევროპაში სიდუღჭირის საწინააღმდეგოდ მიმართული პარტიების აღზევებასა და 2015 წლის იანვარში რადიკალი-მემარცხენე პარტიის, [[SYRIZA]]-ს გამარჯვებას [[Greek legislative election, January 2015|საბერძნეთის საპარლამენტო არჩევნებში]] მოჰყვა ისეთი განცხადებები როგორიცაა - „ნეოლიბერალიზმის დასასრული“.<ref>Paul Mason (25 January 2015). [https://www.theguardian.com/commentisfree/2015/jan/25/greece-shows-what-can-happen-when-young-revolt-against-corrupt-elites Greece shows what can happen when the young revolt against corrupt elites]. ''[[The Guardian]].'' Retrieved 25 January 2015.</ref> * ლათინურ ამერიკაში „[[pink tide|ვარდისფერი ტალღა]]“, რომელმაც ათასწლეულის დასაწყისში მემარცხენე მთავრობები მოიყვანა სათავეში, მემარცხენე მთავრობები მოიყვანა ათასწლეულის დასაწყისში, შეიძლება შეფასდეს ნეოლიბერალური ჰეგემონიის წინააღმდეგ მიმართულ რეაქციად და მოსაზრებად, რომ [[Washington Consensus|ვაშინგტონის კონსენსუსის]] „ალტერნატივა არ არსებობს“.<ref>{{Cite book|title=Neoliberal Hegemony and the Pink Tide in Latin America: Breaking Up With TINA? (International Political Economy Series)|last=Chodor|first=Tom|year=2014|isbn=978-1137444677|url=http://www.palgrave.com/page/detail/neoliberal-hegemony-and-the-pink-tide-in-latin-america-tom-chodor/?K=9781137444677|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|accessdate=2020-11-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150930102542/http://www.palgrave.com/page/detail/neoliberal-hegemony-and-the-pink-tide-in-latin-america-tom-chodor/?K=9781137444677|archivedate=2015-09-30}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150930102542/http://www.palgrave.com/page/detail/neoliberal-hegemony-and-the-pink-tide-in-latin-america-tom-chodor/?K=9781137444677 |date=2015-09-30 }}</ref> * ნეოლიბერალური გლობალიზაციის წინააღმდეგ პროტესტის ნიშნად, სამხრეთ კორეელმა ფერმერმა და კორეის მოწინავე ფერმერთა ფედერაციის ყოფილმა პრეზიდენტმა [[Lee Kyung-hae|ლი კიუნგ-ჰეიმ]] მოიკლა თავი გულში თვითდაზიანების მიყენებით 2003 წელს მექსიკაში, კერძოდ, კანკუში, [[მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია|მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის]] გამართულ შეხვედრაზე.<ref>{{cite book|editor1-last= Frye|editor1-first=Joshua|editor1-link= |editor2-last= Bruner|editor2-first=Michael|editor2-link= |date=2013 |title=The Rhetoric of Food: Discourse, Materiality, and Power |url=https://books.google.com/books?id=IR9woMrfFs4C&lpg=PP1&pg=PA147|location= |publisher=[[Routledge]]|page= 147|isbn=978-0415727563|author-link= }}</ref> იგი აპროტესტებდა სამხრეთ კორეის მთავრობის გადაწყვეტილებას ფერმერებისთვის სუბსიდიების შემცირების შესახებ.<ref name = "For Business Ethics"/>{{rp|96}} * [[Kristen Ghodsee|კრისტენ გოდსის]], [[University of Pennsylvania|პენსილვანიის უნივერსიტეტის]] რუსეთისა და აღმოსალლეთ ევროპის მცოდნეობის პროპესორისა და ეთნოგრაფის, კვლევამ აჩვენა, რომ ნეოლიბერალური კაპიტალიზმისადმი მასშტაბურმა უკმაყოფილებამ გამოიწვია „[[Communist nostalgia|წითელი ნოსტალგია]]“ ძირითადად ყოფილი კომუნისტური ბლოკის ქვეყნებში. იგი აღნიშნავს, რომ „პოლიტიკური თავისუფლება, რომელიც დემოკრატიიდან მოდის, შეფუთული იყო ყველაზე ცუდი, დაურეგულირებელი თავისუფალი ბაზრის კაპიტალიზმით, რამაც სრული დესტაბილიზაცია მოახდინა ყოველდღიური ცხოვრების რიტმში და მოიტანა დანაშაული, კორუფცია და ქაოსი, სადაც ადრე პროგნოზის გაკეთება მეტად მოსახერხებელი იყო“,<ref>{{cite web|url=http://wamc.org/post/dr-kristen-ghodsee-bowdoin-college-nostalgia-communism|title=Dr. Kristen Ghodsee, Bowdoin College – Nostalgia for Communism|publisher=Wamc.org|date=2011-11-01|accessdate=2018-07-26}}</ref> ამ პროცესებმა საბოლოოდ განაპირობა ექსტრემისტული [[ნაციონალიზმი|ნაციონალიზმის]] აღორძინება.<ref name="Ghodsee2017"/> *2010-იანი წლების ბოლოს, სხვადასხვა საპროტესტო ტალღა, როგორიცაა ყვითელი ჟილეტების მოძრაობა საფრანგეთში და 2019-2020 წლების ჩილეს საპროტესტო გამოსვლები, პირდაპირ ეწინააღმდეგება ნეოლიბერალურ მთავრობებსა და პოლიტიკას, მათ შორის [[privatization|პრივატიზაციასა]] და [[austerity|მკაცრ ეკონომიკურ პოლიტიკას]], რომელთაც ადანაშაულებენ [[cost of living|ცხოვრების ხარჯების]], დავალიანებებისა და [[economic inequality|ეკონომიკური უთანასწორობის ზრდაში]].<ref>{{cite news |last=Haskins |first=Caroline|date=December 14, 2018 |title=The Paris 'Yellow Vest' Protests Show the Flaws of Capitalism|url=https://www.vice.com/en_us/article/nepkpw/the-paris-yellow-vest-protests-show-the-flaws-of-capitalism|work=[[Vice Media|Vice]] |location= |access-date=November 3, 2019 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.washingtonpost.com/nation/2019/10/21/chile-protests-santiago-dead-state-emergency/|title='We are at war': 8 dead in Chile's violent protests over social inequality|date=21 October 2019|website=[[The Washington Post]]|access-date=3 November 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191024130721/https://www.washingtonpost.com/nation/2019/10/21/chile-protests-santiago-dead-state-emergency/|archive-date=24 October 2019|url-status=live}}</ref> 2019 წელს, 5 კონტინენტის, მრავალ ქვეყანაში ჩატარდა საპროტესტო გამოსვლები ნეოლიბერალური რეფორმების, პოლიტიკისა და მთავრობების წინააღმდეგ. მათი უმრავლესობა მიმართულია მკაცრი ეკონომიკური პოლიტიკის, პრივატიზაციის და მუშათა კლასების გადასახადების ზრდის წინააღმდეგ.<ref>{{cite news |last=Ehrenreich|first=Ben|date=November 25, 2019|title=Welcome to the Global Rebellion Against Neoliberalism|url=https://www.thenation.com/article/global-rebellions-inequality/|work=[[The Nation]] |location= |access-date=November 29, 2019|authorlink=Ben Ehrenreich}}</ref> == რესურსები ინტერნეტში == * [http://vlib.iue.it/carrie/texts/carrie_books/paksoy-7/ IDENTITIES: How Governed, Who Pays?] * [http://www.socialistproject.ca/leftstreamed/ls1.php Neoliberalism and the State] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{პოლიტიკური იდეოლოგიები}} [[კატეგორია:პოლიტიკური თეორიები]] [[კატეგორია:ეკონომიკური იდეოლოგიები]] [[კატეგორია:მაკროეკონომიკა]] [[კატეგორია:ეკონომიკური ლიბერალიზმი]] [[კატეგორია:ეკონომიკური გლობალიზაცია]] [[კატეგორია:პოლიტიკური ტერმინები]] 19z33tua576y9gk1xfjw687j8wb011z 0 12789 4411528 4409445 2022-08-27T18:58:33Z 88.156.214.65 /* ყველა ტურნირის სტატისტიკა */Telavi 1-1 Torpedo wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საფეხბურთო კლუბი |სახელი = ქუთაისის ტორპედო |ლოგო = [[ფაილი:TorpedoLogo400x400.png|250პქ]] |სრული სახელი = საფეხბურთო კლუბი ტორპედო ქუთაისი |მეტსახელ(ებ)ი = ხუმარები, ქუთათურები, შავები |დაარსდა = {{დაიწყე თარიღი და ასაკი|1946}} |სტადიონი = [[რამაზ შენგელიას სტადიონი]], [[ქუთაისი]], [[საქართველო]] |ტევადობა = 14,700 |პრეზიდენტი = დავით კერესელიძე |მწვრთნელი = [[კახაბერ ჩხეტიანი]] |კაპიტანი ={{დროშანიშანი|საქართველო}} [[ვაჟა ტაბატაძე]] |ლიგა = [[ეროვნული ლიგა]] |სეზონი = [[ეროვნული ლიგა 2021|2021]] |ადგილი = 8 |საიტი = http://fctorpedokutaisi.com/ | pattern_la1=_pumacup2122b|pattern_b1=_pumacup2122b|pattern_ra1=_pumacup2122b|pattern_sh1=_pumaliga2122b| leftarm1=000000|body1=000000|rightarm1=000000|shorts1=000000|socks1=000000| pattern_la2=_pumafinal21w|pattern_b2=_pumafinal21w|pattern_ra2=_pumafinal21w|pattern_sh2=_pumaliga2122w| leftarm2=FFFFFF|body2=FFFFFF|rightarm2=FFFFFF|shorts2=FFFFFF|socks2=FFFFFF| pattern_la3=_pumafinal21g|pattern_b3=_pumafinal21g|pattern_ra3=_pumafinal21g|pattern_sh3= |leftarm3=009150 |body3=009150 |rightarm3=009150 |shorts3=009150 |socks3=009150 }} '''„ტორპედო“''' — [[ფეხბურთი|საფეხბურთო]] კლუბი ქალაქ [[ქუთაისი|ქუთაისიდან]]. დაარსდა [[1946]] წელს. პირველ სამ ეროვნულ ჩემპიონატში გამოდიოდა „ქუთაისის“ სახელით. თამაშობს ეროვნული ჩემპიონატის [[უმაღლესი ლიგა|უმაღლეს ლიგაში]]. [[1949]] წელს გახდა საქართველოსა საბჭოთა ჩემპიონატის ოქროს პრიზიორი, ასევე არის [[ეროვნული ლიგა|ეროვნული ლიგის]] 4 გზის ოქროსა ([[უმაღლესი ლიგა 1999-2000|2000]], [[უმაღლესი ლიგა 2000-2001|2001]], [[უმაღლესი ლიგა 2001-2002|2002]], [[ეროვნული ლიგა 2017|2017]]) და სამგზის ვერცხლის ([[უმაღლესი ლიგა 1998-1999|1999]], [[უმაღლესი ლიგა 2002-2003|2003]], [[უმაღლესი ლიგა 2004-2005|2005]]) პრიზიორი. ოთხჯერ გახდა [[საქართველოს საფეხბურთო თასი|საქართველოს თასის]] ([[საქართველოს საფეხბურთო თასი 1998-1999|1999]], [[საქართველოს საფეხბურთო თასი 2000-2001|2001]], [[საქართველოს საფეხბურთო თასი 2016|2016]], [[საქართველოს საფეხბურთო თასი 2018|2018]]) და ერთხელ [[საქართველოს საფეხბურთო სუპერთასი|საქართველოს სუპერთასის]] მფლობელი 2018 წელს. დამოუკიდებელი საქართველოს საფეხბურთო ჩემპიონატის დაარსებიდან „ტორპედო“ უმაღლეს ლიგაში ასპარეზობდა, მხოლოდ სამი სეზონით მოხდა მისი დაქვეითება [[პირველი ლიგა|პირველ ლიგაში]] (2007–08, 2008–09, 2009–10), [[2010]] წლიდან ისევ აღზევდა უმაღლეს ლიგაში, სადაც დღემდე ასპარეზობს. საშინაო მატჩებს ატარებს [[რამაზ შენგელიას სტადიონი|რამაზ შენგელიას სტადიონზე]], რომელიც 14 700 მაყურებელს იტევს. თავის დროზე „ტორპედოს“ რიგებში გამოდიოდნენ ისეთი ცნობილი ფეხბურთელები, როგორებიც არიან [[რევაზ ძოძუაშვილი]], [[თამაზ კოსტავა]] (საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი [[1970]]), [[ანზორ კავაზაშვილი]] (საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი [[1967]]), [[ნოდარ ხიზანიშვილი]] (საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი [[1981]]), [[მურთაზ ხურცილავა]] (საბჭოთა კავშირის სპორტის ოსტატი [[1962]], საბჭოთა კავშირის სპორტის საერთაშორისო კლასის ოსტატი [[1966]], საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი [[1969]]), [[სერგო კუტივაძე]], [[ოთარ გაბელია]] (საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი [[1981]]), [[მანუჩარ მაჩაიძე]] (საბჭოთა კავშირის სპორტის ოსტატი [[1970]]), [[გივი ნოდია]] (საბჭოთა კავშირის სპორტის ოსტატი [[1966]], საბჭოთა კავშირის სპორტის საერთაშორისო კლასის ოსტატი [[1972]]), [[თენგიზ სულაქველიძე]] (საბჭოთა კავშირის სპორტის საერთაშორისო კლასის ოსტატი [[1980]], საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი [[1981]]), [[გურამ ცხოვრებოვი]], [[რამაზ ურუშაძე]] (საბჭოთა კავშირის სპორტის ოსტატი [[1961]]). == ისტორია == === დაარსების პერიოდი === [[ფაილი:ქუთაისის ტორპედოს შემადგენლობა 1940-იანი წლები.jpg|thumb|right|ქუთაისის „ტორპედოს“ შემადგენლობა, 1940-იანი წლები]] [[1946|1946 წელს]] [[ქუთაისის ავტომექანიკური ქარხანა|ქუთაისის ავტოქარხნის]] ბაზაზე ჩამოყალიბდა გუნდი, სახელად ქუთაისის „ტორპედო“. უკვე [[1949]] წელს კი, ქუთაისის „ტორპედო“ საქართველოს იმჟამინდელი ჩემპიონატის გამარჯვებული გახდა. [[1957|1957 წელს]] ქუთაისში ჩამოყალიბდა საფეხბურთო გუნდი „ლოკომოტივი“, რომლის მწვრთნელადაც დაინიშნა ცნობილი სპეციალისტი [[ანდრო ჟორდანია]]. იმის გამო, რომ „ლოკომოტივის“ რესპუბლიკურმა საბჭომ თბილისიდან ვერ შეძლო გუნდის პატრონობა, ქუთაისის ხელმძღვანელობამ [[1959|1959 წლის]] [[3 მაისი|3 მაისს]] ქალაქის სპორტკომიტეტის დადგენილებით გუნდი გადასცა საავტომობილო ქარხანას და „ლოკომოტივის“ ნაცვლად მას „ტორპედო“ ეწოდა. მთავარ მწვრთნელად დაინიშნა [[გიორგი ანთაძე]]. [[1959|1959 წლის]] [[23 აპრილი|23 აპრილს]] ტორპედოელებმა ქუთაისში პირველი საერთაშორისო ამხანაგური მატჩი გამართეს [[შვედეთი]]ს ქალაქ [[სუნდსვალი]]ს გუნდთან. შეხვედრა მასპინძელთა გამარჯვებით 3:0 დასრულდა. [[1959|1959 წლის]] [[5 ივლისი|5 ივლისს]] ქუთაისს მეორე უცხოური გუნდი [[დანია|დანიის]] „ალიანსენი ეწვია. ტორპედოელებმა დიდი უპირატესობის მიუხედავად მეტოქის დამარცხება ვერ შეძლეს — 3:3. [[1959|1959 წლის]] [[4 ნოემბერი|4 ნოემბერს]] მესამე საერთაშორისო ამხანაგურ მატჩში ქუთათურებმა [[ფინეთი|ფინეთის]] „პალლოსეურა“ გაანადგურეს-3:0. [[1959|1959 წლის]] საკავშირო ჩემპიონატი „ტორპედომ“ მე-6 ადგილზე დაასრულა. === „ბ“ კლასი === [[1960|1960 წლიდან]] ქუთაისის „ტორპედო“ საკავშირო გათამაშების „ბ“ კლასის მეორე ზონაში გამოდიოდა. ქუთაისელებმა შესანიშნავად ჩაატარეს სეზონი. გუნდმა 30 თამაშიდან 47 ქულა დააგროვა, 12 ქულით გაუსწრო მეორე ადგილზე გასულ ლენინაბადის „დინამოს“ და პირველ ზონაში გამარჯვებულ [[თბილისი|თბილისის]] [[ლოკომოტივი თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ლოკომოტივს“]] დაუპირისპირდა. ორი მატჩის ჯამში გამარჯვება „ტორპედოს“ დარჩა (3:1, 0:1) და „ბ“ ლიგაში პირველი ადგილი მოიპოვა. იმის გამო რომ [[1960|1960 წელს]] „ა“ კლასის საგზური არ გათამაშებულა, ტორპედოელებს მომავალ წელსაც დაბალ ლიგაში მოუხდათ ასპარეზობა, თუმცა გუნდის ფეხბურთელებს სპორტის ოსტატის წოდებები მიანიჭეს. [[1961|1961 წლის]] სეზონში [[უშანგი სალდაძე|უშანგი სალდაძის]] ხელმღვანელობით ტორპედოელები კვლავ გამარჯვებული გამოვიდნენ „ბ“ კლასის მეორე ზონის გუნდებს შორის და მოიპოვეს უფლება ებრძოლათ „ა“ კლასის საგზურისთვის. უმაღლესში გადასასვლელ სამთა ტურნირში, რომელიც [[კიშინიოვი|კიშინიოვში]] გაიმართა ქუთაისელებმა [[ტალინი]]ს „კალევთან“ და თბილისის „ლოკომოტივთან“ პაექრობაში პირველი ადგილი მოიპოვეს და „ა“ კლასში აღზევდნენ. === „ა“ კლასი === [[ფაილი:ტორპედო მოსკოვი – ტორპედო ქუთაისი 1962.jpg|thumb|right|ქუთაისის „ტორპედოს“ მოსკოვის „ტორპედოს“ წინააღმდეგ]] [[1962|1962 წელს]] [[2 მაისი|2 მაისს]] ქუთაისის [[რამაზ შენგელიას სტადიონი|ცენტრალურ სტადიონზე]] ქუთაისის „ტორპედო“ [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა კავშირის უმაღლესი ლიგის]] სასტარტო მატჩში [[მოსკოვი|მოსკოვის]] „ტორპედოს“ დაუპირისპირდა. წინა დღით ქუთაისელთა დუბლებმა მოსკოველთა მეორე გუნდი 5:1 გაანადგურეს. ახალგაზრდების შემართება ძირითად გუნდსაც გადაედო და ქართველმა ფეხბურთელებმა გადაჭედილი ტრიბუნების თვალწინ ბრწყინვალე გამარჯვება მოიპოვეს — 4:2.<ref>[http://worldsport.ge/ge/page/girsshesanishnavi-tarigi-torpedos-istoriashi ღირსშესანიშნავი თარიღი "ტორპედოს” ისტორიაში ],საინფორმაციო სააგენტო „მსოფლიო სპორტი“, 2 მაისი, 2012.</ref> „ტორპედოს“ კარგი დებიუტი გამოუვიდა, მაგრამ ასპარეზობა ასევე წარმატებულად ვეღარ განაგრძო და საბოლოოდ მე-15 ადგილს დასჯერდა. თუმცა, ქუთათურებმა უკან ჩამოიტოვეს საკმაოდ ცნობილი გუნდები: [[სანკტ-პეტერბურგი|ლენინგრადის]] „დინამო“, [[მინსკი|მინსკის]] „დინამო“ და „[[კრილია სოვეტოვი სამარა (საფეხბურთო კლუბი)|კრილია სოვეტოვი]]“, რომლებსაც „ა“ კლასში ასპარეზობის საკმაო გამოცდილება გააჩნდათ. საყურედღებოა, რომ ქუთაისელებმა სანიმუშო სათამაშო დისციპლინისთვის გაზეთ „სოვეტსკი სპორტისგან“ მიიღეს პრიზი „სამართლიანი თამაშისთვის“. [[ფაილი:ქუთაისის ტორპედოს შემადგენლობა 1962 წლის სეზონი.jpg|thumb|left|ქუთაისის „ტორპედოს“ შემადგენლობა 1962 წლის სეზონში]] [[1963|1963 წლის]] სეზონში „ტორპედო“ არაერთი დასამახსოვრებელი შეხვედრა ჩაატარა: 15 აპრილს ქუთათურებმა თბილისის [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|„დინამოს“]] უმასპინძლეს. ამ მატჩის სანახავად ქალაქის სტადიონზე 40 000 კაცზე მეტი მივიდა. ეს ციფრი დღესაც სარეკორდოა „ტორპედოსთვის“. მატჩი დამთავრდა ფრედ — 0:0. საყურადღებოა, რომ ქუთაისელმა ფეხბურთელებმა წარმატებით ჩაატარეს „მოსკოვური“ მატჩები. მოსკოვის „[[ცსკა მოსკოვი (საფეხბურთო კლუბი)|ცსკას]]“ [[1963|1963 წლის]] ჩემპიონატში ქუთაისელებთან სეხვედრამდე თამაში არ ჰქონდათ წაგებული და მათი წარმატებული სერია საკუთარ მოედანზე „ტორპედოსთან“ შეწყდა. ქუთათურებმა გასვლაზე დაამარცხეს არანაკლებ სახელოვანი გუნდი [[მოსკოვი|მოსკოვის]] „ლოკომოტივი“, ხოლო [[კიევი|კიევში]] „დინამოსთან“ ფრე 1:1 ითამაშეს. შეხვედრის შემდეგ კიეველმა მაყურებელმა მქუხარე ტაშით დააჯილდოვა ქართველი ფეხბურთელები, რომლებმაც ლამაზი, ტექნიკური ფეხბურთის დემონსტრირებით მოხიბლეს. 18 აგვისტოს ჩემპიონატის მორიგ მატჩში ავტოქარხნელებმა 1:0 დაამარცხეს გათამაშების ლიდერი მოსკოვის „დინამო“ და საბოლოოდ განამტკიცეს აზრი, რომ ქუთაისის „ტორპედო“ მოსკოვური გუნდებისთვის ერთ-ერთ უხერხულ მეტოქეს წარმოადგენდა. [[ფაილი:ქუთაისის ტორპედოს შემადგენლობა 1960-იანი წლები.jpg|thumb|right|ქუთაისის „ტორპედოს“ შემადგენლობა, 1960-იანი წლები]] [[1963|1963 წლის]] სეზონი მე-12-ე ადგილზე დაამთავრეს ქუთაისელმა ფეხბურთელებმა და მათ საყოველთაო აღიარება ჰპოვეს საკავშირო თუ საერთაშორისო სარბიელზე. სეზონის დასასრულს ფეხბურთის საკავშირო ფედერაციამ გამოაქვეყნა სსრკ 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სია, სადაც მეკარეთა სამეულში ლეგენდარული [[ლევ იაშინი|ლევ იაშინის]] შემდეგ მეორე ნომრად დასახელებული იყო „ტორპედოს“ გოლკიპერი [[რამაზ ურუშაძე]]. [[ფაილი:ჯუმბერ ხაჟალია.jpg|thumb|left|[[ჯუმბერ ხაჟალია]] – მოსკოვის „ტორპედოს“ წინააღმდეგ გატანილი გამარჯვების გოლის ავტორი]] [[1964|1964 წლის]] ჩემპიონატის სტარტზე ტორპედოელები არადამაჯერებლად გამოიყურებოდნენ, რამაც მათი უმაღლეს ლიგაში დარჩენის საკითხი ეჭვის ქვეშ დააყენა. [[25 აგვისტო|25 აგვისტოს]] გასვლაზე [[ლენინგრადი|ლენინგრადის]] „ზენიტის“ დამარცხებამ „ტორპედოელებს“ უმაღლეს ლიგაში ადგილის შენარჩუნების შანსი მისცა. [[6 ოქტომბერი|6 ოქტომბერს]] „ტორპედომ“ გათამაშების ლიდერს, მოსკოვის „ტორპედოს“ უმასპინძლა. როგორც სტუმრებს, ასევე მასპინზლებს ორი ქულა ჰაერივით სჭირდებოდათ. მოსკოველები გამარჯვების შემთხვევაში განიმტკიცებდნენ ლიდერის პოზიციას, ხოლო ქუთაისელებს 2 ქულის დაკარგვის შემთხვევაში არავითარი თეორიული შანსი აღარ რჩებოდათ „ა“ კლასში დარჩენისთვის. [[ჯუმბერ ხაჟალია|ჯუმბერ ხაჟალიას]] მიერ გატანილმა ერთადერთმა გოლმა სანუკვარი ორი ქულა მოუტანა ქუთაისელ ფეხბურთელებს, ხოლო მოსკოველებს ეს მარცხი მოგვიანებით ჩემპიონობის დაკარგვადაც დაუჯდათ. „ტორპედომ“ ამის შემდეგ გასვლაზე დაამარცხა „როსტოვი“ და მოსკოვის „დინამო“, შემდეგ კი დამატებით მატჩში გორკის „ვოლგა“ დაამარცხა და უმაღლეს ლიგაში ადგილი შეინარჩუნა. [[1964|1964 წლის]] ბოლოს საბჭოთა კავშირის ფეხბურთის ფედერაციამ გამოაქვეყნა უძლიერეს ფეხბურთელთა სია, სადაც ქუთაისის „ტორპედოდან“ ხუთი ფეხბურთელი მოხვდა: [[რამაზ ურუშაძე]], [[იუზა ლოსაბერიძე]], [[სერგო კუტივაძე]], [[ჯემალ ხერხაძე]] და [[ვალერიან ჩხარტიშვილი]]. [[1965|1965 წელს]] „ტორპედომ“ პროგრამა მინიმუმი კვლავ შეასრულა და უმაღლეს ლიგაში ადგილი შეინარჩუნა. ჩემპიონატის დასრულებმადე სამი ტურით ადრე „ტორპედომ“ გათამაშების ლიდერს კიევის „დინამოს“ უმასპინძლა და ლოსაბერიძის გოლით 1:0 დაამარცხა. ქუთაისში მარცხი კიეველებსაც ჩემპიონობის დაკარგვის ფასად დაუჯდათ. ტორპედოელთა ასპარეზობაზე ცნობილი მიმომხილვევლი ო.სერგეევი წერდა: „რომ არსებობდეს პრიზი ჩემპიონატის ყველაზე უფრო სენსაციური შედეგისთვის, მას უსათუოდ დაიმსახურებდნენ ქუთაისელი ფეხბურთელები. სწორედ მათ წაართვეს ფინიშზე კიეველებს ის ორი ქულა, რომელიც ოქროს მედლების დაკარგვის ფასად დაუჯდათ უკრაინელ ფეხბურთელებს. გუნდმა, რომელმაც დაამარცხა ვერცხლისას და ბრინჯაოს პრიზიორები, სუსტად ჩაატარა შეხვედრები აუტსაიდერებთან...“ საკავშირო ჩემპიონატის დასრულების შემდეგ „ტორპედოელები“ საერთაშორისო შეხვედრების ჩასატარებლად აფრიკაში გაემგზავრნენ. ქუთათურებმა 5:1 დაამარცხეს [[გვინეა|გვინეის]] ნაკრები, ფრედ 0:0 ითამაშეს [[მალი|მალის]] ნაკრებთან, 7:0 დაამარცხეს [[ნიგერია|ნიგერიის]] ერთ-ერთი გუნდი, ბოლოს კი დაამარცხეს მალის ნაკრები - 1:0. [[1966|1966 წლის]] საფეხბურთო სეზონში გუნდმა დაიკავა მე-15 ადგილი და უკან ჩამოიტოვა ისეთი ცნობილი გუნდები, როგორებიც იყვნენ მოსკოვის „ლოკომოტივი“ და ლენინგრადის „ზენიტი“. [[1967|1967 წლის]] ჩემპიონატი „ტორპედომ“ მე-13-ე ადგილზე დაასრულა. რაც საკმაოდ კარგი შედეგი იყო ისეთი პატარა ქალაქის გუნდისთვის როგორიც ქუთაისია. სეზონის ბოლოს „ტორპედოში“ აღზრდილი [[რევაზ ძოძუაშვილი]] მიიწვიეს თბილისის „დინამოში“, მოკლე ხანში კი მან საბჭოთა კავშირის ნაკრებშიც დაიმკვიდრა ადგილი. 1968 წელს 9 ქულით ჩამოიტოვა ბოლო ადგილზე მყოფი [[კიროვაბადი|კიროვაბადის]] „დინამო“ და კვლავ შეინარჩუნა ადგილი უმაღლეს ლიგაში. მომდევნო წელს კი ქუთათურებმა ჩემპიონატში მე-14 ადგილი მოიპოვეს. 1970 წლის ჩემპიონატის ფინიშზე „ტორპედო“ გათამაშების ცხრილში ბოლოსწინა მე-16 ადგილზე აღმოჩნდა და უმაღლესი ლიგა დატოვა. === დაქვეითება === [[1971|1971 წლიდან]] ქუთათურები საბჭოთა პირველ ლიგაში ასპარეზობდნენ. 11 წლის მანძილზე გუნდი იბრძოდა საუკეთესოთა შორის დასაბრუნებლად. მრავალწლიანი წარუმატებელი ცდის შემდეგ, [[1981|1981 წელს]] „ტორპედომ“ პირველ ლიგაში მეორე ადგილი დაიკავა, რაც მას უმაღლესი ლიგისკენ უხსნიდა გზას. [[1982|1982 წლის]] სეზონში გუნდმა მე-13 ადგილი დაიკავა. მომდევნო წელს კი ბოლოსწინა მე-17-ე და კვლავ დაბალ ლიგაში დაქვეითთდა. 1984 წლის ჩემპიონატი ქუთაისელებმა წარმატებით წარმართეს და უკვე მესამედ დაბრუნდნენ უმაღლეს ლიგაში. [[1985]] წელს გუნდი მთელი სეზონის მანძილზე სახიფათო ზონაში იყო, მაგრამ ფინიშის სწორზე ზედიზედ სამმა გამარჯვებამ „ტორპედოს“ საბოლოოდ მე-11 ადგილი მოუტანა, რაც საუკეთესო შედეგია ქუთაისელთა უმაღლეს ლიგაში 13 წლიანი ასპარეზობის მანძილზე. [[1986]] წელს მართალია ცალკეულ შეხვედრებში ტორპედოელები ტოლს არ უდებდნენ მეტოქეს, მაგრამ, მთლიანობაში გუნდი არასტაბილურად გამოიყურებოდა, რამაც შედეგზეც იქონია გავლენა და „ტორპედო“ ბოლო ადგილზე აღმოჩნდა. === დამოუკიდებლობის პერიოდი === [[ფაილი:ქუთაისის ტორპედოს შემადგენლობა 2011.jpg|thumb|right|ქუთაისის „ტორპედოს“ შემადგენლობა [[2011]]]] დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ „ტორპედო“ ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული ქართული გუნდი გახდა. სწორედ მან შეძლო [[1999|1999 წელს]] „დინამოს“ ჰეგემონიის დამხობა და [[1999]]-[[2001]] ზედიზედ სამჯერ გახდა საქართველოს ჩემპიონი, ორჯერ მოიპოვა [[საქართველოს თასი]]. [[2008|2008 წელს]] ქუთაისის „ტორპედო“ ფინანსური გარანტიის არ ქონის გამო დააქვეითეს, მაგრამ მიუხედავად ამის „ტორპედო“ 2008-2009 წლებში უკონკურენტოდ გადავიდა | ლიგაში, ხოლო [[2009]]-[[2010]] წლებში უმაღლესი ლიგის საგზურის მოპოვებაც შეძლეს. „ტორპედომ“ [[2010]]-[[2011]] წლის სეზონი არა სტაბილურად დაიწყო რასაც გულშემატკივრის მოთხოვნით მთავარი მწვრთნელის [[ნესტორ მუმლაძე|ნესტორ მუმლაძის]] განთავისუფლება მოჰყვა, ახალ მწვრთნელად კი [[გია გიგატაძე]] დანიშნეს, რომელმაც თამაშის დალაგება შეძლო და ბოლო ადგილიდან გუნდი მე-4-ე ადგილზე გაიყვანა და საქართველოს თასის ფინალის საგზურიც მოიპოვა რომელშიც მძიმე ბრძოლაში 0:1 დამარცხდა გაგრის გუნდ [[გაგრა (საფეხბურთო კლუბი)|გაგრასთან]]..<ref>[http://fctorpedo.ge/index.php?geo&cat=9&mode=1 ტორპედოს ისტორია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140706081959/http://www.fctorpedo.ge/index.php?geo&cat=9&mode=1 |date=2014-07-06 }}.</ref> მომდევნო ორ სეზონში „ტორპედომ“ 2 ბრინჯაოს მედალი მოიპოვა [[ეროვნული ლიგა|ეროვნული ლიგიდან]], 2016 წელს კი [[საქართველოს თასი|საქართველოს თასიც]] აღმართა. იმავე წელს ტორპედო აუქციონის წესით გაიყიდა. ახალი მფლობელი და კლუბის პრეზიდენტი ბიზნესმენი [[ზაალ ჩაჩავა]] გახდა.<ref>[https://sportall.ge/fexburti/qarthuli-fekhburthi/chempionati/93342-gadabarebulia-zaal-chachava-quthaisis-qtorpedosq-prezidenti-oficialurad-gakhda.html ზაალ ჩაჩავა ქუთაისის "ტორპედოს" პრეზიდენტი ოფიციალურად გახდა] - სპორტული პორტალი "sportall.ge", 24-06-2016</ref> [[საქართველოს თასი|საქართველოს თასის]] მოგების შემდეგ, კლუბი ჩაიბარა [[კახაბერ ჩხეტიანი|კახაბერ ჩხეტიანმა]], რომელმაც საფეხბურთო კარიერის განმავლობაში „ტორპედოს“ შემადგენლობაში 6 სეზონი გაატარა. 15 წლიანი ლოდინის შემდეგ, 2017 წლის 26 ნოემბერს, ქუთაისის „ტორპედო“ საქართველოს ჩემპიონი გახდა. გუნდმა დაძაბულ ბრძოლაში [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამო“]] დაამარცხა.<ref>[https://erovnuliliga.ge/ge/tables?season=249 „ეროვნული ლიგის“ ცხრილი, 2017 წლის სეზონი]</ref> 2018 წლის გახსნით მატჩში ქუთაისის „ტორპედომ“ [[ჩიხურა საჩხერე (საფეხბურთო კლუბი)|საჩხერის „ჩიხურას“]] მოუგო, რითაც გუნდმა თავისი არსებობის ისტორიაში პირველად მოიპოვა [[საქართველოს საფეხბურთო სუპერთასი|საქართველოს საფეხბურთო სუპერთასის]] ტიტული. მოცემულ სეზონში გუნდი [[ეროვნული ლიგა|ეროვნულ ლიგაში]] მესამე ადგილზე გავიდა, [[საქართველოს საფეხბურთო თასი|თასის]] ფინალში კი „<nowiki/>[[გაგრა (საფეხბურთო კლუბი)|გაგრასთან“]] გაიმარჯვა და ტიტულსაც დაეუფლა. 2019 წელი კიდევ ერთი გამარჯვებითა და ტიტულით დაიწყო გუნდისთვის. „ტორპედომ“ [[საქართველოს საფეხბურთო სუპერთასი|სუპერთასის]] ფინალში დაამარცხა [[საბურთალო (საფეხბურთო კლუბი)|„საბურთალო“]] და ბოლო 26 თვეში მეხუთე ტიტულს დაეუფლა. მარტში, „ტორპედოს“ 27 მატჩიანი წაუგებელი სერია [[ლოკომოტივი თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ლოკომოტივთან“]] მარცხით დასრულდა.<ref>[https://popsport.com/article/10833-27-matchiani-caugebeli-seria-dasrulda-lokomotivma-torpedos-mougo „ტორპედოს “27 მატჩიანი წაუგებელი სერია დასრულდა] - საფეხბურთო პორტალი „popsport.com“, 9-04-2014</ref> კლუბში ფინანსურმა კრიზისმა იჩინა თავი, რის გამოც „ტორპედოს“ გულშემატკივრები კლუბის პრეზიდენტის, [[ზაალ ჩაჩავა|ზაალ ჩაჩავას]] გადადგომას ითხოვდნენ.<ref>[https://www.kutaisipost.ge/ka/statiebi/sporti/article/15297-zaal-chachavas-sheusrulebeli-dapireba-ra-daemartha-torpedos-erth-tselitsadshi ზაალ ჩაჩავას შეუსრულებელი დაპირება - რა დაემართა „ტორპედოს“ ერთ წელიწადში] - საინფორმაციო პორტალი „kutaisipost.ge“, 14-07-2019</ref> აგვისტოს ბოლოს, [[ზაალ ჩაჩავა|ზაალ ჩაჩავამ]] „ტორპედო“ ქუთაისი დატოვა.<ref>[https://sportall.ge/fekhburthi/fekhburthii/erovnuli-liga/132918-oficialurad-qtorpedoq-zaal-chachavam-datova.html ოფიციალურად: "ტორპედო" ზაალ ჩაჩავამ დატოვა] - სპორტული პორტალი (sportall.ge), 27-08-2019</ref> ფინანსური პრობლემის გამო, კლუბიდან ძირითადი შემადგენლობის ფეხბურთელებიც წავიდნენ, რის გამოც [[კახაბერ ჩხეტიანი|კახაბერ ჩხეტიანმა]] [[საბურთალო (საფეხბურთო კლუბი)|„საბურთალოსთან“]] მატჩში „ტორპედოს“ 18 წლამდელთა ახალგაზრდული კლუბიდან 11 მოთამაშე დაიმატა, მათ შორის იყო 13 წლის მეკარე [[სოსო კოპალიანი]].<ref>[https://sportall.ge/fekhburthi/fekhburthii/erovnuli-liga/134513-11-arasrultslovani-qtorpedosq-ganackhadi-qsaburthalosthanq-matchshi.html 11 არასრულწლოვანი - „ტორპედოს" განაცხადი „საბურთალოსთან“ მატჩში] - სპორტული პორტალი „sportall.ge“</ref> გუნდმა შეინარჩუნა ადგილი [[ეროვნული ლიგა|ეროვნულ ლიგაში]], თუმცა მთავარმა მწვრთნელმა, [[კახაბერ ჩხეტიანი|კახაბერ ჩხეტიანმა]] ტორპედო ქუთაისი 2019 წლის დეკემბერში დატოვა.<ref>[https://www.crystalsport.ge/news/20302 ჩხეტიანმა „ტორპედო“ დატოვა] - სპორტული პორტალი „CrystalSport.ge“, 20-12-2019</ref> 2020 წლის თებერვალში, კლუბში ახალი ინვესტორები გამოჩნდნენ. გუნდის ახალი მფლობელი და პრეზიდენტი [[ფაბრიციო მანინი]] გახდა, თუმცა მოგვიანებით მანაც დატოვა დაკავებული თანამდებობა.<ref>[https://www.kutaisipost.ge/ka/akhali-ambebi/article/20663-italielebi-torpedos-toveben-quthaisis-meria-akhal-investors-edzebs იტალიელები „ტორპედოს“ ტოვებენ] - საინფორმაციო პორტალი „kutaisipost.ge“</ref> 2021 წლის ივნისში [[კახაბერ ჩხეტიანი]] მეორედ დაინიშნა მთავარი მწვრთნელის პოსტზე<ref>[https://sportall.ge/fekhburthi/fekhburthii/erovnuli-liga/149014-chkhetiani-qtorpedoshiq-oficialurad-dabrunda.html ჩხეტიანი "ტორპედოში" ოფიციალურად დაბრუნდა] - სპორტული პორტალი (sportall.ge), 22-06-2021</ref>, თუმცა იმავე წლის 1-ელ ნოემბერს გუნდის დირექციამ ის გაათავისუფლა. [[კახაბერ ჩხეტიანი|კახაბერ ჩხეტიანის]] გაშვების მთავარი მიზეზი გუნდის მიერ ბოლო პერიოდში ნაჩვენები შედეგები და არსებული სატურნირო ვითარება იყო.<ref>[https://1tv.ge/news/kakha-chkhetiani-or-sam-dgheshi-preskonferencias-gavmartav-da-iq-visaubreb-1tvsport/ კახა ჩხეტიანი - ორ-სამ დღეში პრესკონფერენციას გავმართავ და იქ ვისაუბრებ] - 1TV (1 ნოემბერი, 2021)</ref> 2021 წლის სექტემბერში, კლუბის 100%-იანი მფლობელი კომპანია „<nowiki/>[[ნიუ ვიჟენ უნივერსიტეტი|ნიუ ვიჟენ უნივერსიტეტი“]] გახდა.<ref>[https://www.kutaisipost.ge/ka/akhali-ambebi/article/21490--torpedos-akhalma-mflobelma-quthaisis-meriasthan-khelshekruleba-gaaforma „ტორპედოს“ ახალმა მფლობელმა ქუთაისის მერიასთან ხელშეკრულება გააფორმა] - საინფორმაციო პორტალი „kutaisipost.ge“</ref> == სტადიონი == {{მთავარი|რამაზ შენგელიას სტადიონი}} [[ფაილი:Kutaisi Stadium.jpg|thumb|right]] ქუთაისის ცენტრალური სტადიონი აშენდა [[1949]]-[[1956]] წლებში მაშინდელი ახალი ქუთაისის ტერიტორიაზე. პირველად რეკონსტრუქცია [[1998|1998 წელს]] ჩაუტარდა, ხოლო [[2010|2010 წელს]] მოეწყო უეფას სტანდარტების შესაბამისად. ამჟამად სტადიონი 15 000 მაყურებელს იტევს. სტადიონის გარდა „ტორპედოს“ გააჩნია საკუთარი ბაზა,<ref>{{Cite web |url=http://fctorpedo.ge/index.php?geo&cat=17&mode=1 |title=ტორპედოს ბაზა |accessdate=2014-03-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140706040823/http://www.fctorpedo.ge/index.php?geo&cat=17&mode=1 |archivedate=2014-07-06 }}</ref> ჩოგბურთის კორტების კომპლექსი,<ref>{{Cite web |url=http://fctorpedo.ge/index.php?geo&cat=19&mode=1 |title=ტორპედოს ჩოგბურთის კორტები |accessdate=2014-03-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140706082102/http://www.fctorpedo.ge/index.php?geo&cat=19&mode=1 |archivedate=2014-07-06 }}</ref> საცურაო აუზი,<ref>{{Cite web |url=http://fctorpedo.ge/index.php?geo&cat=19&mode=1 |title=საცურაო კომპლექსი „ლაგუნა“ |accessdate=2014-03-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140706082102/http://www.fctorpedo.ge/index.php?geo&cat=19&mode=1 |archivedate=2014-07-06 }}</ref> ფიტნეს კლუბი, სოლარიუმი და სხვ. სტადიონის მთავარი სპორტული არენა მოიცავს საფეხბურთო მოედანს (105X75 მ), 400-მეტრიან სარბენ წრეს და ხტომისა და ტყორცნის სექტორებს. საერთაშორისო სტანდარტის ტაბლო და განათების სისტემა, ადმინისტრაციული შენობა, გასახდელები და პრეს–ზონა უმაღლესი კლასის თამაშებისათვის საჭირო პირობებს ქმნის.<ref>{{Cite web |url=http://fctorpedo.ge/index.php?geo&cat=16&mode=1 |title=სტადიონი |accessdate=2014-03-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130509225242/http://fctorpedo.ge/index.php?geo&cat=16&mode=1 |archivedate=2013-05-09 }}</ref> == სახელწოდება == * [[1946]]: დაარსდა როგორც '''ტორპედო ქუთაისი''' * [[1949]]: დაერქვა '''ლოკომოტივი ქუთაისი.''' * [[1960]]: დაერქვა '''ტორპედო ქუთაისი''' * [[1990]]: დაერქვა '''სკ ქუთაისი.''' * [[1992]]: დაერქვა '''ტორპედო ქუთაისი''' * [[2008]]: დაერქვა '''ტორპედო-2008 ქუთაისი''' * [[2010]] წლიდან '''ტორპედო ქუთაისი''' == სიმბოლიკა == === ლოგოები === <gallery> ფაილი:ქუთაისის ტორპედოს ლოგო 1.gif ფაილი:ქუთაისის ტორპედოს ლოგო 2.png ფაილი:ქუთაისის ტორპედოს ლოგო 3.png ფაილი:ქუთაისის ტორპედოს ლოგო 4.jpg ფაილი:ქუთაისის ტორპედოს ლოგო.png ფაილი:ქუთაისის ტორპედოს ლოგო 2015.png|2015 - 2017 ფაილი:TorpedoLogo400x400.png|2018 - </gallery> == კლუბის ფერები == {| border="1" cellspacing="0" |- | style="background:#FFFFFF ;color:black;padding:2em" |'''შავი''' | style="background:#000000 ;color:white;padding:2em" |თეთრი |} == სპონსორები == {| class="wikitable" style="text-align: center" !style="background: #3CB371;" align=center|<span style="color:#FFFF00;">პერიოდი</span> !style="background: #3CB371;" width=70%|<span style="color:#FFFF00;">სპონსორები</span> !style="background: #3CB371;" align=center|<span style="color:#FFFF00;">ეკიპირება</span> !style="background: #3CB371;" align=center|<span style="color:#FFFF00;">გენერალური სპონსორი</span> |- !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">2011-12</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;"></span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">Saller</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">Wissol</span> |- !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">2011-12</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;"></span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">JAKO</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">Wissol</span> |- !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">2012–13</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">[[ვისოლი]], [[AUTO ექსპრესი]], [[ლაგუნა]], [[სმარტი]], [[ავერსი]], [[ალფა]], [[სილქნეტი]], [[საქკაბელი]], [[TravelMinder]]</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">NIKE</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">Wissol</span> |- !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">2013–14</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">[[ვისოლი]], [[AUTO ექსპრესი]], [[ლაგუნა]], [[სმარტი]], [[ავერსი]], [[ალფა]], [[სილქნეტი]], [[საქკაბელი]], [[TravelMinder]]</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">UMBRO</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;"></span> |- !2018 !კრისტალბეთი !Adidas !Crystalbet |- !2019 !კრისტალბეთი !Adidas !Crystalbet |- !2020 !ედენარო !Kappa !Edenaro.com |- !2021 !ნიუ ვიჟენ უნივერსიტეტი !Puma !New Vision University |} == ტიტულები == ;შიდა ჩემპიონატები *'''[[უმაღლესი ლიგა|ეროვნული ლიგა]] (დონე 1)''' * {{ოქრო01}} ჩემპიონი (4): [[უმაღლესი ლიგა 1999-2000|1999-2000]], [[უმაღლესი ლიგა 2000-2001|2000-2001]], [[უმაღლესი ლიგა 2001-2002|2001-2002]], [[ეროვნული ლიგა 2017|2017]] * {{ვერცხლი02}} მეორე ადგილი (3): [[უმაღლესი ლიგა 1998-1999|1998-1999]], [[უმაღლესი ლიგა 2002-2003|2002-2003]], [[უმაღლესი ლიგა 2004-2005|2004-2005]] * {{ბრინჯაო03}} ბრინჯაოს პრიზიორი (5): [[უმაღლესი ლიგა 1991|1991]], [[უმაღლესი ლიგა 1993-1994|1993-1994]], [[უმაღლესი ლიგა 2011-2012|2011-2012]], [[უმაღლესი ლიგა 2012-2013|2012-2013]], [[უმაღლესი ლიგა 2018|2018]] *'''[[საქართველოს საფეხბურთო თასი|საქართველოს თასი]]''' * [[File:Cup Winner.png]] გამარჯვებული (4): [[საქართველოს საფეხბურთო თასი 1998-1999|1998-1999]], [[საქართველოს საფეხბურთო თასი 2000-2001|2000-2001]], [[საქართველოს საფეხბურთო თასი 2016|2016]], [[საქართველოს საფეხბურთო თასი 2018|2018]] * [[File:Cup Finalist.png]] ფინალისტი (5): [[საქართველოს საფეხბურთო თასი 1999-2000|1999-2000]], [[საქართველოს საფეხბურთო თასი 2001-2002|2001-2002]], [[საქართველოს საფეხბურთო თასი 2003-2004|2003-2004]], [[საქართველოს საფეხბურთო თასი 2010-2011|2010-2011]], [[საქართველოს საფეხბურთო თასი 2017|2017]] *'''[[საქართველოს საფეხბურთო სუპერთასი|საქართველოს სუპერთასი]]''' * [[File:Cup Winner.png]] გამარჯვებული (2): 2018, 2019 * [[File:Cup Finalist.png]] ფინალისტი (2): 1999, 2017 *'''[[პირველი ლიგა]]''' * {{ოქრო01}} ჩემპიონი (1): [[პირველი ლიგა 2009-2010|2009-2010]] ;საერთაშორისო ტურნირები *'''[[თურქმენეთის პრეზიდენტის თასი]]''' * {{ოქრო01}} გამარჯვებული (1): 2002 * {{ვერცხლი02}} ფინალისტი (1): 2004 * '''[[თანამეგობრობის თასი]]/'''პირველი ლიგა [http://www.rsssf.com/tablesc/cis01.html წყარო] (დონე 2)''' * {{ოქრო01}} გამარჯვებული (1): 2001 '''(გაზიარებული რეკორდი)''' ;საბჭოთა დროის ჩემპიონატები *'''[[უმაღლესი ლიგა|საქართველოს საბჭოთა ჩემპიონატი]]''' * {{ოქრო01}} ჩემპიონი (1): 1949 *'''[[საბჭოთა პირველი ლიგა]] (დონე 2)''' * {{ოქრო01}} ჩემპიონატი (2): 1960, 1961 * {{ვერცხლი02}} მეორე ადგილი (3): 1949, 1981, 1984 '''(გაზიარებული რეკორდი)''' * {{ბრინჯაო03}} მესამე ადგილი (1): 1975 *'''[[საბჭოთა მეორე ლიგა]] (დონე 3)''' * {{ოქრო01}} ჩემპიონი (1): 1988 *'''ენძელას თასი''' * [[File:Cup Finalist.png]] ფინალისტი (1): 1967 ;ტორპედოს დუბლების ტიტულები *'''ბენდელას თასი''' * [[File:Cup Finalist.png]] ფინალისტი (1): 2013 ;ტორპედოს ახალგაზრდული გუნდის საერთაშორისო ტიტულები *'''ევიმას თასი''' * [[File:Cup Winner.png]] გამარჯვებული (1): 2013 ;ტორპედოს ფანების ტიტულები * ოფიციალური ფანკლუბი „ჯუნგლები“ *'''ბალუს თასი''' * [[File:Cup Winner.png]] გამარჯვებული (1): 2012 *'''დასავლეთ საქართველოს თასი''' * [[File:Cup Winner.png]] გამარჯვებული (2): 2013, 2014 '''(რეკორდი)''' *'''ჩიბოს თასი''' * [[File:Cup Winner.png]] გამარჯვებული (1): 2016 == რეკორდები == * რეკორდული მოგება: 8-0, (20 თებერვალი, 1999, [[მეტალურგი რუსთავი (საფეხბურთო კლუბი)|„გორდა“ რუსთავი]],); 8-0 (11 ნოემბერი, 2017, [[სამტრედია (საფეხბურთო კლუბი)|„სამტრედია“, სამტრედია]]); * * რეკორდული წაგება: 2-7 (6 დეკემბერი 1994, [[კოლხეთი ფოთი|„კოლხეთი-1913“ ფოთი]]); 0-5 (5 აგვისტო, 1996, [[ზუგდიდი (საფეხბურთო კლუბი)|ოდიში „ზუგდიდი“]]); * ყველაზე მეტი მატჩი [[უმაღლესი ლიგა|უმაღლეს ლიგაში]]: [[კახა კვეტენაძე]] - 206 * ყველაზე მეტი გოლი უმაღლეს ლიგაში: [[დავით ჯანაშია]] - 85 {| class="wikitable" ! გოლი N. ! სახელი ! ქვეყანა ! თარიღი |- | 100 | [[დავით ჯანაშია]] | {{დროშა|საქართველო}} | 16 სექტემბერი, 1991 |- | 200 | [[მამუკა ხუნდაძე]] | {{დროშა|საქართველო}} | 10 მაისი, 1993 |- | 300 | [[მამუკა ხუნდაძე]] | {{დროშა|საქართველო}} | 19 ნოემბერი, 1994 |- | 400 | [[მიხეილ აშვეთია]] | {{დროშა|საქართველო}} | 13 მაისი, 1996 |- | 500 | [[გიორგი მეგრელაძე]] | {{დროშა|საქართველო}} | 4 სექტემბერი, 1997 |- | 600 | [[გია იმედაძე]] | {{დროშა|საქართველო}} | 19 მაისი, 1999 |- | 700 | [[დავით ჯანაშია]] | {{დროშა|საქართველო}} | 3 დეკემბერი, 2000 |- | 800 | [[შოთა ბაბუნაშვილი]] | {{დროშა|საქართველო}} | 15 სექტემბერი, 2002 |- | 900 | [[გიორგი მეგრელაძე]] | {{დროშა|საქართველო}} | 14 აგვისტო, 2004 |- | 1000 | [[ნიკოლოზ ნადირაძე]] | {{დროშა|საქართველო}} | 20 მაისი, 2007 |- | 1100 | [[მერაბ გიგაური]] | {{დროშა|საქართველო}} | 15 სექტემბერი, 2012 |- |} === გამოჩენილი ფეხბურთელები === ქვეყნის საუკეთესო ფეხბურთელთა ათეულში არაერთხელ იყვნენ დასახელებული სხვადასხვა თაობის ტორპედოელები: [[გურამ ცხოვრებოვი]], [[რევაზ ძოძუაშვილი]], [[ჯემალ ხერხაძე]], [[სერგო კუტივაძე]], [[გივი ნოდია]], [[თენგიზ სულაქველიძე]], [[თამაზ კოსტავა]] და სხვები. ხოლო [[რამაზ შენგელია]] ორჯერ სსრკს ნომერ-1 ფეხბურთელად იქნა აღიარებული. ძმები [[გივი ნოდია|გივი]] და [[ლევან ნოდია|ლევან]] [[ნოდია (მრავალმნიშვნელოვანი)|ნოდიები]] ევროპის ჩემპიონები არიან იუნიორთა შორის. [[1969|1969 წლის]] საკავშირო ჩემპიონატში წარმატებით ასპარეზობდა „ტორპედოელთა“ თავდამსხმელი [[ჯუმბერ ხაჯალია]], რომელმაც 16 გოლი გაიტანა და გაზეთ „ტრუდის“ პრიზის ერთ-ერთი რეალური პრეტედენტი იყო. ქუთაისური საფეხბურთო სკოლის აღზრდილები [[მიხეილ აშვეთია]] და [[მალხაზ ასათიანი]] [[საქართველოს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საქართველოს ეროვნული ნაკრების]] გამორჩეული წევრები იყვნენ, ხოლო [[ნუკრი რევიშვილი]] ახლაც ნაკრების პირველი ნომერია. {| class=wikitable ! '''სახელი''' ! '''პოზიცია''' ! '''ქვეყანა''' ! '''საფეხბურთო წლები''' ! '''ნათამაშები''' ! '''გოლები''' |- | align=center| [[რევაზ ძოძუაშვილი]] || [[მცველი (ფეხბურთი)|მცველი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1964–1967 || 67 || 1 |- | align=center| [[თამაზ კოსტავა]] || [[მცველი (ფეხბურთი)|მცველი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1973–1976 || 106 || 0 |- | align=center| [[ანზორ კავაზაშვილი]] || [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარე]] || {{flagicon|Georgia}} || 1972 || 31 || 0 |- | align=center| [[ნოდარ ხიზანიშვილი]] || [[მცველი (ფეხბურთი)|მცველი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1983 || 6 || 0 |- | align=center| [[მურთაზ ხურცილავა]] || [[მცველი (ფეხბურთი)|მცველი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1975–1976 || 47 || 4 |- | align=center| [[სერგო კუტივაძე]] || [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1962–1966 || 128 || 9 |- | align=center| [[ოთარ გაბელია]] || [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარე]]|| {{flagicon|Georgia}} || 1983–1984 || 29 || 0 |- | align=center| [[მანუჩარ მაჩაიძე]] || [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1981–1982 || 45 || 6 |- | align=center| [[გივი ნოდია]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1965–1966 || 36 || 9 |- | align=center| [[თენგიზ სულაქველიძე]] || [[მცველი (ფეხბურთი)|მცველი]] / [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1974–1978 || 138 || 2 |- | align=center| [[გურამ ცხოვრებოვი]] || [[მცველი (ფეხბურთი)|მცველი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1961–1963 || 57 || 2 |- | align=center| [[რამაზ ურუშაძე]] || [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარე]] || {{flagicon|Georgia}} || 1961–1964 || 91 || 0 |- | align=center| [[ირაკლი ზოიძე]] || [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარე]] || {{flagicon|Georgia}} || 2000–2001 || 36 || 0 |- | align=center| [[დავით გავარამიძე]] || [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარე]] || {{flagicon|Georgia}} || 2000–2001 || 19 || 0 |- | align=center| [[ნიკოლოზ ტოგონიძე]] || [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარე]] || {{flagicon|Georgia}} || 2001–2002 || 6 || 0 |- | align=center| [[დავით ჯანაშია]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1989–1993, 1997–2001, 2002, 2005–2007 || 182 || 79 |- | align=center| [[მიხეილ აშვეთია]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1993–1994, 2000–2001 || 40 || 23 |- | align=center| [[მალხაზ ასათიანი]] || [[მცველი (ფეხბურთი)|მცველი]] / [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1999–2003 || 76 || 15 |- | align=center| [[ვალერ აბრამიძე]] || [[მცველი (ფეხბურთი)|მცველი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1998–2002, 2005–2006 || ? || ? |- | align=center| [[კახაბერ კვეტენაძე]] || [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1993–2001, 2002–2003 || 251 || 30 |- | align=center| [[ზურაბ იონანიძე]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1992–1993, 1997–2003 || 171 || 104 |- | align=center| [[ანდრეი პოროშინი]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || {{flagicon|Ukraine}} || 2001–2003 || 55 || 23 |- | align=center| [[მამუკა მანაგაძე]] || [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1985-1986 || 20 || 3 |- | align=center| [[გიორგი მეგრელაძე]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || {{flagicon|Georgia}} || 1995-2000, 2004-2005, 2011-2014 || 175 || 86 |} == ტორპედოს ბომბარდირები == {| class="wikitable" style="text-align: center" !style="background: #0B0B3B;" align=center|<span style="color:#088A29;">სეზონი</span> !style="background: #0B0B3B;" width=70%|<span style="color:#088A29;">ფეხბურთელი</span> !style="background: #0B0B3B;" align=center|<span style="color:#088A29;">გოლი</span> |- ! style="background: #F8F8FF;" align="center" |<span style="color:#000000;">2020</span> ! style="background: #F8F8FF;" align="center" |<span style="color:#000000;">{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[გიორგი ფანცულაია]]</span> ! style="background: #F8F8FF;" align="center" |<span style="color:#000000;">7</span> |- ! style="background: #F8F8FF;" align="center" |<span style="color:#000000;">2019</span> ! style="background: #F8F8FF;" align="center" |<span style="color:#000000;">{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[ბუდუ ზივზივაძე]]</span> ! style="background: #F8F8FF;" align="center" |<span style="color:#000000;">13</span> |- ! style="background: #F8F8FF;" align="center" |<span style="color:#000000;">2018</span> ! style="background: #F8F8FF;" align="center" |<span style="color:#000000;">{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[თორნიკე კაპანაძე]]</span> ! style="background: #F8F8FF;" align="center" |<span style="color:#000000;">14</span> |- ! style="background: #F8F8FF;" align="center" |<span style="color:#000000;">2017</span> ! style="background: #F8F8FF;" align="center" |<span style="color:#000000;">{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[თორნიკე კაპანაძე]]</span> ! style="background: #F8F8FF;" align="center" |<span style="color:#000000;">14</span> |- ! style="background: #F8F8FF;" align="center" |<span style="color:#000000;">2016</span> ! style="background: #F8F8FF;" align="center" |<span style="color:#000000;">{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[ოლეგ მამასახლისი]]</span> ! style="background: #F8F8FF;" align="center" |<span style="color:#000000;">5</span> |- !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">2015–2016</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[თორნიკე კაპანაძე]]</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">9</span> |- !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">2014–2015</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[ოთარ კვერნაძე]]</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">10</span> |- !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">2013–2014</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[ოთარ კვერნაძე]]</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">7</span> |- !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">2012–2013</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[ნიკოლოზ საბანაძე]]</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">10</span> |- !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">2011–2012</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[რევაზ გოცირიძე]]</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">10</span> |- !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">2010–2011</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[გიორგი მეგრელაძე]]</span> !style="background: #F8F8FF;" align=center|<span style="color:#000000;">7</span> |} <small>ცხრილში გოლთა რაოდენობა მოცემულია მხოლოდ [[ეროვნული ლიგა|ადგილობრივი ჩემპიონატის]] მონაცემებით.</small> == სეზონები == '''გასაღები''' {{col-begin}} {{col-3}} * თ = მატჩების რაოდენობა * მ = მოგებული თამაშების რაოდენობა * ფ = ფრე * წ = წაგება * გტ = გატანილი გოლები * გშ = მიღებული გოლები * ქ = ქულა * პოზ = საფინალო პოზიცია {{col-3}} * უმლ = [[უმაღლესი ლიგა|საქართველოს უმაღლესი ლიგა]] * პილ = [[პირველი ლიგა|საქართველოს პირველი ლიგა]] * სულ = [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა უმაღლესი ლიგა]] * სპლ = [[საბჭოთა პირველი ლიგა]] * სმლ = [[საბჭოთა მეორე ლიგა]] * ზ = [[ზონა]] * რკ = რესპუბლიკათა კავშირი {{col-3}} *ე1 = პირველი ეტაპი *ე2 = მეორე ეტაპი *ჯე = ჯგუფური ეტაპი *წე = წინასწარი ეტაპი *სე = საკვალიფიკაციო ეტაპი *1ს = პირველი საკვალიფიკაციო ეტაპი *2ს = მეორე საკვალიფიკაციო ეტაპი {{col-end}} {| class="wikitable" | style="background-color:#FE2; padding:0.4em;" | ჩემპიონი | style="background-color:#DDD; padding:0.4em;" | მეორე ადგილი | style="background:#cc9966"| მესამე ადგილი | style="background-color:#DFD; padding:0.4em;" | [[აღზევება და დაქვეითება|აღზევდა]] | style="background-color:#FCC; padding:0.4em;" | [[აღზევება და დაქვეითება|დაქვეითდა]] |} {| class="wikitable sortable" style="text-align: center" |+ ლიგის და თასის ჩემპიონატის შედეგები სეზონების მიხედვით |- !rowspan="2" scope="col"|სეზონი !scope="col"|ჩემპიონატი !width="20" scope="col"|თ !width="20" scope="col"|მ !width="20" scope="col"|ფ !width="20" scope="col"|წ !width="20" scope="col"|გტ !width="20" scope="col"|გშ !width="20" scope="col"|ქ !scope="col"|პოზ !rowspan="2" scope="col"|შიდა თასი !rowspan="2" scope="col"|ფედერაციის თასი !rowspan="2" scope="col"|სუპერთასი !rowspan="2" scope="col"|[[უეფა#ტურნირები|უეფა]]<br/>[[ფიფა#FIFA structured tournaments|ფიფა]] !scope="col"|სახელი !scope="col"|გოლი |- class="unsortable" !colspan="9" scope="col"|ლიგა !colspan="2" scope="col"|ბომბარდირი |- ! scope="row" | 1949 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1949|სპლ/რკ]]}} ||26||16||8||2||58||25||40|| style="background-color:#DDD;" |{{sort|2|მე-2}} | 1/32 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1953 | |||||||||||||||| | 1/64 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1955 | |||||||||||||||| | Z4,1/128 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1957 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1957|სპლ/ზ3]]}} ||30||16||6||8||54||28||38|| |{{sort|6|მე-6}} | Z3,1/2 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1958 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1958|სპლ/ზ4]]}} ||30||17||6||7||66||35||40|| |{{sort|4|მე-4}} | Z4,1/4 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1959 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1959|სპლ/ზ3]]}} ||26||11||6||9||36||34||28|| |{{sort|6|მე-6}} | n/a |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1960 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1960|სპლ]]}} ||30||21||7||2||70||21||49||style="text-align:center; background-color:#FE2;" |{{sort|1|1-ლი}} | Z3,1/4 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1961 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1961|სპლ]]}} ||30||22||2||6||49||23||46||style="text-align:center; background-color:#DFD;" |{{sort|1|1-ლი}} | 1/32 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1962 |{{sort|2|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1962|სულ]]}} |18||7||5||6||21||16||19||{{sort|15|მე-15}} | 1/16 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1963 |{{sort|2|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1966|სულ]]}} |38||6||21||11||22||37||33||{{sort|12|მე-12}} | 1/16 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1964 |{{sort|2|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1964|სულ]]}} |32||10||7||15||20||37||27||{{sort|13|მე-13}} | 1/16 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1965 |{{sort|2|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1965|სულ]]}} |32||8||3||21||29||69||19||{{sort|16|მე-16}} | 1/16 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1966 |{{sort|2|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1966|სულ]]}} |36||9||10||17||44||59||28||{{sort|15|მე-15}} | 1/16 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1967 |{{sort|2|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1967|სულ]]}} |36||8||15||13||37||50||31||{{sort|13|მე-13}} | 1/16 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1968 |{{sort|2|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1968|სულ]]}} |38||9||10||19||27||48||28||{{sort|19|მე-19}} | 1/16 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1969 |{{sort|2|[[1საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1969|სულ]]}} |26||4||6||16||20||50||14||{{sort|14|მე-14}} | 1/16 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1970 |{{sort|2|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1970|სულ]]}} |32||6||11||15||24||42||23||style="text-align:center; background-color:#FCC;" |{{sort|16|მე-16}} | 1/8 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1971 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1971|სპლ]]}} ||42||12||15||15||47||53||39||{{sort|11|მე-11}} | 1/16 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1972 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1972|სპლ]]}} ||38||19||6||13||49||32||44||{{sort|5|მე-5}} | 1/16 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1973 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1973|სპლ]]}} ||38||16||4||18||40||46||34||{{sort|9|მე-9}} | 1/16 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1974 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1974|სპლ]]}} ||38||14||10||14||37||42||38||{{sort|8|მე-8}} | 1/32 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1975 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1975|სპლ]]}} ||38||18||13||7||55||31||49||style="background:#cc9966"|{{sort|3|მე-3}} | წე |{{sort|00|n/a}} | | | [[რამაზ შენგელია]]||15 |- ! scope="row" | 1976 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1976|სპლ]]}} ||38||13||15||10||46||38||41||{{sort|7|მე-7}} | ე2 |{{sort|00|n/a}} | | | [[რამაზ შენგელია]]||12 |- ! scope="row" | 1977 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1977|სპლ]]}} ||38||15||8||15||45||48||38||{{sort|9|მე-9}} | ე1 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1978 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1978|სპლ]]}} ||38||14||9||15||44||41||37||{{sort|9|მე-9}} | ე1 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1979 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1979|სპლ]]}} |46||17||15||14||44||40||46||{{sort|11|მე-11}} | ჯე |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1980 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1980|სპლ]]}} |46||18||9||19||62||54||45||{{sort|13|მე-13}} | ჯე |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1981 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1981|სპლ]]}} |46||26||4||16||57||46||56||style="text-align:center; background-color:#DFD;" |{{sort|2|მე-2}} | ჯე |{{sort|00|n/a}} | | | [[დევის დარჯანია]]||19 |- ! scope="row" | 1982 |{{sort|2|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|სულ]]}} |34||10||10||14||39||45||30||{{sort|13|მე-13}} | ჯე |{{sort|00|n/a}} | | | [[მერაბ მეგრელაძე]]||19 |- ! scope="row" | 1983 |{{sort|2|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1983|სულ]]}} |34||4||12||18||26||58||18<ref>-2 ქულა</ref>||style="text-align:center; background-color:#FCC;" |{{sort|16|მე-16}} | 1/4 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1984 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1984|სპლ]]}} |42||23||9||10||76||55||55||style="text-align:center; background-color:#DFD;" |{{sort|2|მე-2}} | 1/16 |{{sort|00|n/a}} | | | [[ოთარ კორღალიძე]]||24 |- ! scope="row" | 1985 |{{sort|2|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1985|სულ]]}} |34||11||9||14||40||51||31||{{sort|11|მე-11}} | 1/32 |{{sort|00|n/a}} | | | ?||? |- ! scope="row" | 1986 |{{sort|2|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1986|სულ]]}} |30||5||7||18||24||60||17||style="text-align:center; background-color:#FCC;" |{{sort|16|მე-16}} | 1/16 |ჯე | | | ?||? |- ! scope="row" | 1987 |{{sort|2|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1987|სულ]]}} |42||11||12||19||30||51||34||style="text-align:center; background-color:#FCC;" |{{sort|21|21-ე}} | 1/16 | | | | ?||? |- ! scope="row" | 1988 |{{sort|2|[[საბჭოთა მეორე ლიგა 1988 - ზონა 9|სმლ]]}} |30||24||4||2||70||21||52||style="text-align:center; background-color:#DFD;" |{{sort|1|1-ლი}} | 1/32 | | | | ?||? |- ! scope="row" | 1989 |{{sort|2|[[საბჭოთა პირველი ლიგა 1989|სპლ]]}} |42||18||5||19||69||73||41||{{sort|13|მე-13}} | 1/4 | | | | [[მერაბ მეგრელაძე]]||33 |- ! scope="row" | 1990 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 1990|უმლ]]<ref name="ReferenceA">ქართულმა კლუბებმა დატოვეს [[საბჭოთა კავშირის ფეხბურთის ფედერაცია|სსრკ-ს ფეხბურთის ფედერაცია]] და შეუერთდნენ საკუთარი ქვეყნის – [[საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია|საქართველოს ფეხბურთის ფედერაციას]].</ref>}} |34||20||5||9||62||33||65||{{sort|4|მე-4}} | 1/4<ref name="ReferenceA">ქართულმა კლუბებმა დატოვეს [[საბჭოთა კავშირის ფეხბურთის ფედერაცია|სსრკ-ს ფეხბურთის ფედერაცია]] და შეუერთდნენ საკუთარი ქვეყნის – [[საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია|საქართველოს ფეხბურთის ფედერაციას]].</ref> | | | | ?||? |- ! ! scope="row" | 1991 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 1991|უმლ]]}} |19||11||2||6||34||30||35||style="background:#cc9966"| {{sort|3|მე-3}} | {{sort|00|n/a<ref>იმის გამო, რომ გაზაფხული/შემოდგომის განრიგი შეიცვალა შემოდგომა/გაზაფხულით, 1991 წლის სეზონმა თასის გათამაშების გარეშე ჩაიარა</ref>}} | | | | ?||? |- ! ! scope="row" | 1991–92 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 1991-92|უმლ]]}} |38||15||4||19||66||60||49||{{sort|11|მე-11}} | 1/2 | | | | ?||? |- ! ! scope="row" | 1992–93 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 1992-93|უმლ]]}} |32||16||4||12||70||54||52||{{sort|5|მე-5}} | 1/2 | | | | ?||? |- ! ! scope="row" | 1993–94 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 1993-94|უმლ]]}} |32||15||7||10||56||49||52||style="background:#cc9966"| {{sort|3|მე-3}} | 1/16 | | | | ?||? |- ! ! scope="row" | 1994–95 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 1994-95|უმლ]]}} |30||14||2||14||58||47||44||{{sort|6|მე-6}} | 1/8 | | | | ?||? |- ! ! scope="row" | 1995–96 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 1995-96|უმლ]]}} |30||15||7||8||69||49||52||{{sort|7|მე-7}} | 1/4 | | | | ?||? |- ! ! scope="row" | 1996–97 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 1996-97|უმლ]]}} |30||14||4||12||70||58||46||{{sort|5|მე-5}} | 1/8 | | | | ?||? |- ! ! scope="row" | 1997–98 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 1997-98|უმლ]]}} |30||15||9||6||51||30||54||{{sort|4|მე-4}} | 1/8 | | | | ?||? |- ! ! scope="row" | 1998–99 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 1998-99|უმლ]]}} |30||21||4||5||73||27||67||style="background-color:#DDD;" | {{sort|2|მე-2}} | style="text-align:center; background-color:#FE2;" |გამარჯვებული | | style="background-color:#DDD;" | ფინალისტი |[[უეფა-ს ინტერტოტოს თასი|ინტერტოტოს თასი]] - ე2 | ?||? |- ! ! scope="row" | 1999–00 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 1999-2000|უმლ]]}} |28||19||7||2||70||16||64||style="text-align:center; background-color:#FE2;" |{{sort|1|1-ლი}} | style="background-color:#DDD;" |ფინალისტი | | {{sort|00|n/a}} |[[უეფა-ს თასი]] - ე1 | [[ზურაბ იონანიძე]]||25 |- ! ! scope="row" | 2000–01 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 2000-01|უმლ]]}} |32||20||8||4||49||15||68||style="text-align:center; background-color:#FE2;" |{{sort|1|1-ლი}} | style="text-align:center; background-color:#FE2;" |გამარჯვებული | |{{sort|00|n/a}} |[[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]] - 2ს | ?||? |- ! ! scope="row" | 2001–02 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 2001-02|უმლ]]}} |32||23||5||4||64||18||74|| style="text-align:center; background-color:#FE2;" |{{sort|1|1-ლი}} | style="background-color:#DDD;" | ფინალისტი | |{{sort|00|n/a}} |[[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]] - 2ს | [[ანდრეი პოროშინი]]||17 |- ! ! scope="row" | 2002–03 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 2002-03|უმლ]]}} |32||22||6||4||65||20||72||style="background-color:#DDD;" | {{sort|2|მე-2}} | 1/2 | | |[[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]] - 2ს | [[ზურაბ იონანიძე]]||26 |- ! ! scope="row" | 2003–04 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 2003-04|უმლ]]}} |32||15||6||11||46||38||51||{{sort|7|მე-7}} | style="background-color:#DDD;" | ფინალისტი | | |[[უეფა-ს თასი]] - სე | [[სულიკო დავითაშვილი]]||20 |- ! ! scope="row" | 2004–05 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 2004-05|უმლ]]}} |36||20||10||6||56||31||70||style="background-color:#DDD;" | {{sort|2|მე-2}} | 1/4 | | | | ?||? |- ! ! scope="row" | 2005–06 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 2005-06|უმლ]]}} |30||8||6||16||28||42||30||{{sort|12|მე-12}} | SR | | |[[უეფა-ს თასი]] - 1ს | ?||? |- ! ! scope="row" | 2006–07 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 2006-07|უმლ]]}} |26||9||4||13||24||35||31||style="text-align:center; background-color:#FCC;" |{{sort|7|მე-7<ref>ქუთაისის ტორპედო [[საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია|სფფ-მ]] ფინანსური პრობლემების გამო დააქვეითა. [[უმაღლესი ლიგა 2006-07|იხილეთ საბოლოო რანგი]]</ref>}} | 1/4 | | | | ?||? |- ! ! scope="row" | 2007–08 |{{sort|2|[[პირველი ლიგა 2007-08|პილ]]}} |27||11||6||10||38||31||39||{{sort|11|მე-11}} | ჯე | | | | ?||? |- ! ! scope="row" | 2008–09 |{{sort|2|[[პირველი ლიგა 2008-09|პილ]]}} |30||14||3||13||32||22||45||{{sort|9|მე-9}} | 1/16 | | | | ?||? |- ! ! scope="row" | 2009–10 |{{sort|2|[[პირველი ლიგა 2009-10|პილ]]}} |28||22||4||2||70||12||70||style="text-align:center; background-color:#DFD;" |{{sort|1|1-ლი}} | ე2 | | | | [[რევაზ კვერნაძე]]||14 |- ! ! scope="row" | 2010–11 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 2010-11|უმლ]]}} |36||14||13||9||31||22||55||{{sort|4|მე-4}} | style="background-color:#DDD;" | ფინალისტი | | | | [[გიორგი მეგრელაძე]]||14 |- ! ! scope="row" | 2011–12 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 2011-12|უმლ]]}} |36||20||7||9||50||32||67||style="background:#cc9966"| {{sort|3|მე-3}} | 1/4 | | |[[უეფა-ს ევროპის ლიგა]] - 1ს | [[რევაზ გოცირიძე]]||13 |- ! ! scope="row" | 2012–13 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 2012-13|უმლ]]}} |{{sort|Zz|''32''}}||{{sort|Zz|''19''}}||{{sort|Zz|''7''}}||{{sort|Zz|''6''}}||{{sort|Zz|''57''}}||{{sort|Zz|''30''}}||{{sort|Zz|''64''}}||style="background:#cc9966"| {{sort|Zz|''მე-3''}} |{{sort|Zz|''1/4''}} | | |[[უეფა-ს ევროპის ლიგა]] - 1ს | {{sort|Zz|''[[ნიკოლოზ საბანაძე]]''}}||{{sort|Zz|''12''}} |- ! ! scope="row" | 2013–14 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 2013-14|უმლ]]}} |{{sort|Zz|''32''}}||{{sort|Zz|''14''}}||{{sort|Zz|''6''}}||{{sort|Zz|''12''}}||{{sort|Zz|''43''}}||{{sort|Zz|''44''}}||{{sort|Zz|''48''}}|| {{sort|Zz|''მე-9''}} |{{sort|Zz|''1/4''}} | | | | {{sort|Zz|''[[ოთარ კვერნაძე]]''}}||{{sort|Zz|''7''}} |- ! ! scope="row" | 2014–15 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 2014-2015|უმლ]]}} |{{sort|Zz|''30''}}||{{sort|Zz|''10''}}||{{sort|Zz|''11''}}||{{sort|Zz|''9''}}||{{sort|Zz|''39''}}||{{sort|Zz|''33''}}||{{sort|Zz|''41''}}|| {{sort|Zz|''მე-8''}} |{{sort|Zz|''1/4''}} | | | | {{sort|Zz|''[[ოთარ კვერნაძე]]''}}||{{sort|Zz|''10''}} |- ! ! scope="row" | 2015–16 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 2015-2016|უმლ]]}} |{{sort|Zz|''30''}}||{{sort|Zz|''14''}}||{{sort|Zz|''6''}}||{{sort|Zz|''10''}}||{{sort|Zz|''50''}}||{{sort|Zz|''42''}}||{{sort|Zz|''48''}}|| {{sort|Zz|''მე-6''}} |{{sort|Zz|''1/4''}} | | | | {{sort|Zz|''[[თორნიკე კაპანაძე]]''}}||{{sort|Zz|''9''}} |- ! ! scope="row" | 2016 |{{sort|2|[[უმაღლესი ლიგა 2016|უმლ]]<br /> (თეთრი ჯგუფი)}} |{{sort|Zz|''12''}}||{{sort|Zz|''4''}}||{{sort|Zz|''3''}}||{{sort|Zz|''5''}}||{{sort|Zz|''16''}}||{{sort|Zz|''12''}}||{{sort|Zz|''15''}}|| {{sort|Zz|''მე-3 (ჯგუფში)''}} | style="text-align:center; background-color:#FE2;" |გამარჯვებული | | | | {{sort|Zz|''[[ოლეგ მამასახლისი]]''}}||{{sort|Zz|''5''}} |- !2017 |[[ეროვნული ლიგა]] |36 |23 |7 |6 |59 |27 |76 |1-ლი |ფინალისტი | |ფინალისტი |[[უეფა-ს ევროპა ლიგა]] - 1ს |[[თორნიკე კაპანაძე]] |14 |- !2018 |[[ეროვნული ლიგა]] |36 |20 |9 |7 |66 |25 |69 |მე-3 |გამარჯვებული | |გამარჯვებული |[[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]] - 1ს [[უეფა-ს ევროპა ლიგა]] - პლეი-ოფი |[[თორნიკე კაპანაძე]] |21 |- !2019 |[[ეროვნული ლიგა]] |36 |12 |8 |16 |53 |54 |44 |მე-6 |1/2 | |გამარჯვებული |[[უეფა-ს ევროპა ლიგა]] - 1ს |[[ბუდუ ზივზივაძე]] |13 |- !2020 |[[ეროვნული ლიგა]] |20 |5 |6 |9 |20 |31 |17 |მე-8 |1/4 | | | |[[გიორგი ფანცულაია]] |11 |- !2021 |[[ეროვნული ლიგა]] |38 |10 |13 |15 |41 |46 |40 |მე-8 |1/16 | | | |[[ფადი ზიდანი]] |8 |- |} == ყველა ტურნირის სტატისტიკა == {{updated|27 აგვისტო 2022}} {| class="wikitable" |- ! ტურნირი ! სეზონი ! მატჩები ! მ ! ფ ! წ ! გტ ! გშ |- | [[ეროვნული ლიგა|ეროვნული ლიგა]] (დონე 1) | 31 | 950 | 467 | 200 | 283 | 1562 | 1086 |- | [[ეროვნული ლიგა 2]] (დონე 2) | 3 | 85 | 47 | 13 | 25 | 140 | 65 |- | [[საქართველოს თასი]] | 34 | 177 | 94 | 41 | 42 | 329 | 178 |- | [[საქართველოს სუპერთასი]] | 4 | 4 | 2 | 0 | 2 | 4 | 4 |- | [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]] | 3 | 10 | 4 | 2 | 4 | 12 | 15 |- | [[უეფა-ს თასი]]/[[უეფა-ს ევროპის ლიგა]] | 5 | 12 | 2 | 2 | 8 | 14 | 28 |- |[[უეფა-ს ინტერტოტოს თასი]] | 1 | 4 | 2 | 1 | 1 | 9 | 3 |- | [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა უმაღლესი ლიგა]] (დონე 1) | 14 | 443 | 107 | 129 | 207 | 402 | 659 |- | [[საბჭოთა პირველი ლიგა]] (დონე 2) | 20 | 746 | 338 | 169 | 239 | 1037 | 818 |- | [[საბჭოთა მეორე ლიგა]] (დონე 3) | 1 | 34 | 25 | 7 | 2 | 76 | 24 |- | [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო თასი|სსრკ-ს თასი]] | 37 | 82 | 27 | 15 | 40 | 93 | 123 |- | [[საბჭოთა კავშირის ფედერაციის თასი|სსრკ-ს ფედერაციის თასი]] | 1 | 3 | 0 | 2 | 1 | 3 | 4 |- |} == არაოფიციალური ტურნირები == {{updated|12 ივლისი 2013}} {| class="wikitable" |- ! ტურნირი ! სეზონი ! მატჩები ! მ ! ფ ! წ ! გტ ! გშ |- |[[თანამეგობრობის თასი]] (დონე 1) | 2 | 8 | 4 | 1 | 3 | 12 | 12 |- |[[თანამეგობრობის თასი]]/პირველი ლიგა [http://www.rsssf.com/tablesc/cis01.html წყარო] (დონე 2) | 1 | 3 | 3 | 0 | 0 | 8 | 1 |- |[[თურქმენეთის პრეზიდენტის თასი]] | 2 | 8 | 3 | 3 | 2 | 8 | 7 |- |[[მარბელიას თასი]] | 1 | 3 | 0 | 1 | 2 | 4 | 7 |- |} == ევროთასებზე == {| class="wikitable" ! სეზონი ! ტურნირი ! ეტაპი ! ქვეყანა ! კლუბი ! შინ ! გასვლითი |- |rowspan="2"|[[უეფა-ს ინტერტოტოს თასი 1998–99|1998–99]] |rowspan="2"|[[უეფა-ს ინტერტოტოს თასი]] |1R |{{flagicon|Armenia}} |[[ერებუნი (საფეხბურთო კლუბი)|ერებუნი]] |'''6–0''' |1–1 |- |2R |{{flagicon|Belgium}} |[[ლომელი (საფეხბურთო კლუბი)|ლომელი]] |'''1–2''' |1–0 |- |rowspan=2|[[უეფა-ს თასი 1999–00|1999–00]] |rowspan=2|[[უეფა-ს თასი]] |QR |{{flagicon|Estonia}} |[[ლანტანა ტალინი (საფეხბურთო კლუბი)|ლანტანა ტალინი]] |'''4–2''' |5–0 |- |1R |{{flagicon|Greece}} |[[აეკ ათენი (საფეხბურთო კლუბი)|აეკ ათენი]] |'''0–1''' |1–6 |- |rowspan=1|[[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა 2000–01|2000–01]] |rowspan=1|[[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]] |2R |{{flagicon|Serbia}} |[[ცრვენა ზვეზდა (საფეხბურთო კლუბი)|ცრვენა ზვეზდა]] |'''2–0''' |0–4 |- |rowspan=2|[[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა 2001–02|2001–02]] |rowspan=2|[[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]] |1R |{{flagicon|Northern Ireland}} |[[ლინფილდი (საფეხბურთო კლუბი)|ლინფილდი]] |'''1–0''' |0–0 |- |2R |{{flagicon|Denmark}} |[[კოპენჰაგენი (საფეხბურთო კლუბი)|კოპენჰაგენი]] |'''1–1''' |1–3 |- |rowspan=2|[[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა 2002–03|2002–03]] |rowspan=2|[[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]] |1R |{{flagicon|Faroe Islands}} |[[ბ-36 ტორსჰავნი (საფეხბურთო კლუბი)|ბ-36 ტორსჰავნი]] |'''5–2''' |1–0 |- |2R |{{flagicon|Czech Republic}} |[[სპარტა პრაღა (საფეხბურთო კლუბი)|სპარტა პრაღა]] |'''1–2''' |0–3 |- |rowspan=1|[[უეფა-ს თასი 2003–04|2003–04]] |rowspan=1|[[უეფა-ს თასი]] |1R |{{flagicon|France}} |[[ლანსი (საფეხბურთო კლუბი)|ლანსი]] |'''0–2''' |0–3 |- |rowspan=1|[[უეფა-ს თასი 2005–06|2005–06]] |rowspan=1|[[უეფა-ს თასი]] |1R |{{flagicon|Belarus}} |[[ბატე ბორისოვი (საფეხბურთო კლუბი)|ბატე ბორისოვი]] |'''0–1''' |0–5 |- |rowspan=1|[[უეფა-ს ევროპის ლიგა 2012–13|2012–13]] |rowspan=1|[[უეფა-ს ევროპის ლიგა]] |1R |{{flagicon|Kazakhstan}} |[[აკტობე (საფეხბურთო კლუბი)|აკტობე]] |'''1–1''' |0–1 |- |rowspan=1|[[უეფა-ს ევროპის ლიგა 2013–14|2013–14]] |rowspan=1|[[უეფა-ს ევროპის ლიგა]] |1R |{{flagicon|SVK}} |[[ჟილინა (საფეხბურთო კლუბი)|ჟილინა]]<ref>[http://www.sok.ge/ge/%E1%83%9F%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90-%E1%83%A1%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98-33-%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93/ ჟილინა (სლოვაკეთი) 3:3 ტორპედო (ქუთაისი)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305224540/http://www.sok.ge/ge/%E1%83%9F%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90-%E1%83%A1%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98-33-%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93/ |date=2016-03-05 }}, „საქართველოს ოლიმპიელთა კლუბი“, 12 ივლისი, 2013.</ref> |'''0–3''' |3–3 |- |[[უეფა-ს ევროპის ლიგა 2017-2018|2017-18]] |[[უეფა-ს ევროპის ლიგა]] |1R |{{flagicon|SVK}} |[[ტრენჩინი (საფეხბურთო კლუბი)|ტრენჩინი]] |'''0–3''' |1-5 |- | rowspan="4" |2018-19 |[[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]] |1R |{{Flagicon|Moldova}} |[[შერიფი (საფეხბურთო კლუბი)|შერიფი]] |'''2–1''' |0–3 |- | rowspan="3" |[[უეფა-ს ევროპა ლიგა]] |2R |{{Flagicon|Faroe Islands}} |[[ვიკინგური (საფეხბურთო კლუბი)|ვიკინგური]] |'''3–0''' |4–0 |- |3R |{{Flagicon|Albania}} |[[კუკესი (საფეხბურთო კლუბი)|კუკესი]] |'''5–2''' |0–2 |- |PO |{{Flagicon|Bulgaria}} |[[ლუდოგორეცი]] |'''0–1''' |0–4 |- |2019-20 |[[უეფა-ს ევროპა ლიგა]] |1R |{{Flagicon|Kazakhstan}} |[[ორდაბასი (საფეხბურთო კლუბი)|ორდაბასი]] |'''0–2''' |0–1 |} == ევროპული რეკორდი == {{updated|27 ოქტომბერი 2021}} {| class="wikitable" |- ! ტურნირი ! სეზონი ! მატჩები ! მ ! ფ ! წ ! გტ ! გშ |- | [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]] | 4 | 12 | 5 | 2 | 5 | 14 | 19 |- | [[უეფა-ს თასი]]/[[უეფა-ს ევროპის ლიგა]] | 8 | 22 | 5 | 2 | 15 | 27 | 48 |- |[[უეფა-ს ინტერტოტოს თასი]] | 1 | 4 | 2 | 1 | 1 | 9 | 3 |- | '''ჯამში''' | 13 | 38 | 12 | 5 | 21 | 50 | 70 |- |} === უეფა-ს კლუბების რეიტინგში 2021 === {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- ! ადგილი !! ქვეყანა !! კლუბი !! კოეფიციენტი |- |297||{{დროშა|ჩრდილოეთ ირლანდია}}||[[კოლერაინი (საფეხბურთო კლუბი)|კოლერაინი]]||3.750 |- |298||{{დროშა|ფარერის კუნძულები}}||[[რუნავიკი (საფეხბურთო კლუბი)|რუნავიკი]]||3.750 |- |'''299'''||{{დროშა|საქართველო}}||'''ტორპედო ქუთაისი'''||'''3.750''' |- |300||{{დროშა|უნგრეთი}}||[[უიპეშტი (საფეხბურთო კლუბი)|უიპეშტი]]||3.500 |- |301||{{დროშა|ლიეტუვა}}||[[კაუნო ჟალგირისი (საფეხბურთო კლუბი)|კაუნო ჟალგირისი]]|||3.500 |} {{updated|27 ოქტომბერი 2021}} [https://www.uefa.com/memberassociations/uefarankings/club/#/yr/2022 წყარო] == მწვრთნელები == *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[რევაზ ძოძუაშვილი]] (1 ივნისი, 2005 – 1 ივნისი, 2007) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[გიორგი კიკნაძე]] (1 თებერვალი, 2007 – 1 მარტი, 2007) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[ნესტორ მუმლაძე]] (1 ივლისი, 2010 – 24 სექტემბერი, 2010) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[გია გიგატაძე]] (3 ნოემბერი, 2010– 30 ივნისი, 2011) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[გიორგი კიკნაძე]] (1 ივლისი, 2011 – 11 სექტემბერი) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[ზაზა ზამთარაძე]] (1 ივლისი, 2011 – 25 სექტემბერი, 2011) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[გია გეგუჩაძე]] (1 ოქტომბერი, 2011 – 31 მაისი, 2013) *{{დროშანიშანი|ესპანეთი}} [[ჟერარდ სარაგოსა]] (31 მაისი, 2013– 31 დეკემბერი, 2013) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[რევაზ ძოძუაშვილი]] (10 იანვარი, 2014 – 8 დეკემბერი, 2014) *{{დროშანიშანი|ისრაელი}} [[გიორგი დარასელია]] (15 დეკემბერი, 2014 – 5 ოქტომბერი, 2015) *{{დროშანიშანი|ბელგია}} [[ალექსანდრე შტელინი]] (ოქტომბერი, 2015 – მაისი, 2016) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[კობა ჟორჟიკაშვილი]] (ივნისი, 2016 – სექტემბერი, 2016) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[კახაბერ ჩხეტიანი]] (სექტემბერი, 2016 – დეკემბერი, 2019) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[მიხეილ აშვეთია]] (თებერვალი, 2020 -– აპრილი, 2021) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[შოთა ბაბუნაშვილი]] (მოვალეობის შემსრულებელი/აპრილი, 2021 – ივნისი, 2021) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[კახაბერ ჩხეტიანი]](ივნისი, 2021 – ნოემბერი, 2021) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[შოთა ბაბუნაშვილი]] (მოვალეობის შემსრულებელი/ნოემბერი, 2021) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[გია ცეცაძე]] (ნოემბერი, 2021 – მაისი 2022 ) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} თორნიკე შეყრილაძე (მოვალეობის შემსრულებელი/მაისი, 2022) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} შოთა ბაბუნაშვილი (მოვალეობის შემსრულებელი/მაისი, 2022) *{{დროშანიშანი|საქართველო}} [[კახაბერ ჩხეტიანი]] (მაისი, 2022 – ) == რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat|FC Torpedo Kutaisi}} * [http://fctorpedokutaisi.com/ ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200807155119/https://fctorpedokutaisi.com/ |date=2020-08-07 }} * [http://www.soccerway.com/teams/georgia/fc-torpedo-kutaisi/ პროფილი Soccerway-ზე] * [http://www.uefa.com/teamsandplayers/teams/club=64471/domestic/index.html/ ქუთაისის ტორპედო Uefa.Com-ზე] == ლიტერატურა == * ''ზურაბ ჯავახაძე'', ქუთაისის ფეხბურთი 100 წლისაა == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ეროვნული ლიგა}} {{ტორპედო ქუთაისი}} {{ტორპედო ქუთაისის შემადგენლობა}} [[კატეგორია:ქუთაისის სპორტი]] [[კატეგორია:ტორპედო ქუთაისი]] [[კატეგორია:საქართველოს საფეხბურთო კლუბები]] [[კატეგორია:სსრ კავშირის საფეხბურთო კლუბები]] d45h7wp8a1vul6csbt6fwui92j3lidt 0 13617 4411420 2644063 2022-08-27T14:24:42Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:San Francisco Museum of Modern Art.jpg|thumb|right|250px|სფმომა (2004).]] '''სან-ფრანცისკოს თამანედროვე ხელოვნების მუზეუმი''' (San Francisco Museum of Modern Art - SFMOMA) — ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი თანამედროვე ხელოვნების [[მუზეუმი]] და ლენდმარკია [[სან-ფრანცისკო]]ში, [[კალიფორნია]]. მუზეუმი გახსნა [[1935]] წელს დამფუძნებელი დირექტორის გრეის მაკკენ მორლის ხელმძღვანელობით როგორც „სან-ფრანცისკოს ხელოვნების მუზეუმი“ და ის პირველი მუზეუმი იყო დასავლეთ სანაპიროზე, რომელიც მხოლოდ მე-XX საუკუნის ხელოვნებას მიეძღვნა. არსებობის პირველი სამოცი წლის განმავლობაში მუზეუმს „სივიკ ცენტრის“ ომის ვეტერანთა მემორიალის შენობის ზედა სართულები ეკავა. დირექტორი ჰენრი ჰოპკინზის (1974-1986) პერიოდში მუზეუმს ტიტულში დაერთო „თანამედროვე“ 1975 წელს და საერთაშორისო რეპუტაცია მოიპოვა. 1995 წელს გაწეულ მნიშვნელოვანი ტრანსფორმაციისა და ექსპანსიის შედეგად მუზეუმი მის ამჟამინდელ ადგილზე გადავიდა სომა-ს უბანში იერბა ბუენას ბაღებთან [[ბოტა, მარიო|მარიო ბოტას]] პროექტის შესანიშნავ შენობაში. ამავე პერიოდში ნიუ-იორკის [[მომა]]-ს მიბაძვით მუზეუმმა „სფმომა“ დაირქვა. მის კოლექციებში ინახება [[ჯექსონ პოლოკი]]ს, [[რიჩარდ დიბენკორნი]]ს, [[პაულ კლეე]]ს, [[მარსელ დიუშანი]]ს და [[ანსელ ადამსი]]ს მნიშვნელოვანი ნამუშევრები სხვა მრავალთა შორის. == იხილეთ აგრეთვე == * [[49 მილის პანორამული მარშრუტი]] == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.sfmoma.org/ სფმომა-ს ოფიციალური საიტი.] [[კატეგორია:სან-ფრანცისკო]] [[კატეგორია:მუზეუმები]] t3u6p7aymbwzvvj4knkcfour4y0ioxe 4411423 4411420 2022-08-27T14:25:30Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:San Francisco Museum of Modern Art.jpg|thumb|right|250px|სფმომა (2004).]] '''სან-ფრანცისკოს თამანედროვე ხელოვნების მუზეუმი''' (San Francisco Museum of Modern Art - SFMOMA) — ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი თანამედროვე ხელოვნების [[მუზეუმი]] და ლენდმარკია [[სან-ფრანცისკო]]ში, [[კალიფორნია]]. მუზეუმი გახსნა [[1935]] წელს დამფუძნებელი დირექტორის გრეის მაკკენ მორლის ხელმძღვანელობით როგორც „სან-ფრანცისკოს ხელოვნების მუზეუმი“ და ის პირველი მუზეუმი იყო დასავლეთ სანაპიროზე, რომელიც მხოლოდ XX საუკუნის ხელოვნებას მიეძღვნა. არსებობის პირველი სამოცი წლის განმავლობაში მუზეუმს „სივიკ ცენტრის“ ომის ვეტერანთა მემორიალის შენობის ზედა სართულები ეკავა. დირექტორი ჰენრი ჰოპკინზის (1974-1986) პერიოდში მუზეუმს ტიტულში დაერთო „თანამედროვე“ 1975 წელს და საერთაშორისო რეპუტაცია მოიპოვა. 1995 წელს გაწეულ მნიშვნელოვანი ტრანსფორმაციისა და ექსპანსიის შედეგად მუზეუმი მის ამჟამინდელ ადგილზე გადავიდა სომა-ს უბანში იერბა ბუენას ბაღებთან [[ბოტა, მარიო|მარიო ბოტას]] პროექტის შესანიშნავ შენობაში. ამავე პერიოდში ნიუ-იორკის [[მომა]]-ს მიბაძვით მუზეუმმა „სფმომა“ დაირქვა. მის კოლექციებში ინახება [[ჯექსონ პოლოკი]]ს, [[რიჩარდ დიბენკორნი]]ს, [[პაულ კლეე]]ს, [[მარსელ დიუშანი]]ს და [[ანსელ ადამსი]]ს მნიშვნელოვანი ნამუშევრები სხვა მრავალთა შორის. == იხილეთ აგრეთვე == * [[49 მილის პანორამული მარშრუტი]] == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.sfmoma.org/ სფმომა-ს ოფიციალური საიტი.] [[კატეგორია:სან-ფრანცისკო]] [[კატეგორია:მუზეუმები]] 4excwnc32ddr6ktbu66kr04f5c5e6y8 0 15186 4411628 4384572 2022-08-28T11:23:40Z CommonsDelinker 635 (ბოტი: Football_iu_1996.jpg შეიცვალა Football_in_Bloomington,_Indiana,_1996.jpg-ით) wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Football in Bloomington, Indiana, 1996.jpg|მინი|300პქ|მარჯვნივ|თავდამსხმელი (წითელ მაისურში) არღვევს დაცვას (თეთრებში) და კარში დარტყმას აპირებს. მეკარე ეცდება შეუშალოს ხელი ბურთის კარში მოხვედრას.]] [[ფაილი:La mejor Hinchada de Futbol Argentino.jpg|მინი|300პქ|მარჯვნივ|ფეხბურთში, გულშემატკივრების ძირითადი მიზანია მატჩის განმავლობაში საკუთარი გუნდის წახალისება.]] '''ფეხბურთი''' — გუნდური [[სპორტი]], რომელშიც თერთმეტი წევრისგან შემდგარი ორი გუნდი ეთამაშება ერთმანეთს. თამაში მიმდინარეობს მართკუთხა მინდორზე საგოლე კარებით ორივე ბოლოში. თამაშის მიზანი გუნდის წევრებს შორის ბურთით მანევრირებაა მოწინააღმდეგე გუნდის კარში გოლის გასატანად. ამ სპორტის მთავარი დამახასიათებელი წესის მიხედვით, მოთამაშეებს, [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარის]] გარდა, ბურთზე ხელის ან მკლავის გამოყენების უფლება არ აქვთ თამაშის პერიოდში. მატჩის გამარჯვებული ის გუნდია, რომელიც უფრო მეტ გოლს გაიტანს თამაშის ბოლომდე. ფეხბურთში არის ერთი მთავარი და ოთხი დამხმარე მსაჯი, აქედან 2 გვერდითი არბიტრი, 2 პირითი ხაზის დამხმარე მსაჯი. მთავარ მსაჯს აქვს უფლება მიიღოს გადაწყვეტილება – დააჯარიმოს თუ არა გუნდი კონკრეტულ ეპიზოდში თამაშის წესების დარღვევისთვის. მსაჯს შეუძლია ფეხბურთელს უჩვენოს ყვითელი ან წითელი ბარათი. ეს იმაზეა დამოკიდებული თუ რამდენად უხეშად ითამაშა ფეხბურთელმა. მსაჯის მიერ ყვითელი ბარათის ორჯერ ან პირდაპირ წითელი ბარათის ჩვენების შემთხვევაში ფეხბურთელი ტოვებს მინდორს და ავტომატურად ტოვებს მისი გუნდის მომდევნო შეხვედრასაც იმ კონკრეტულ ტურნირზე, სადაც მიიღო წითელი ბარათი. იმ შემთხვევაში თუ წითელი ბარათი ფეხბურთელმა არასპორტული საქციელის გამო მიიღო, შესაძლოა მას რამდენიმე თამაშის გამოტოვებაც მოუწიოს (მისი საკითხი განიხილება უეფას ან ფიფას სადისწიპლინო კომიტეტზე). თამაში თანამედროვე სახით ჩამოყალიბდა [[ინგლისი|ინგლისში]], რასაც [[ფეხბურთის ასოციაცია|ფეხბურთის ასოციაციის]] შექმნა მოჰყვა, რომლის [[1863]] წელს შედგენილმა კანონებმა განაპირობა სპორტის განვითარება ისე, როგორც მას ამჟამად თამაშობენ. ფეხბურთის საერთაშორისო მმართველი ორგანიზაციაა [[ფიფა]] ({{lang-fr|Fédération Internationale de Football Association}}; აკრონიმი - FIFA). ყველაზე პრესტიჟული საფეხბურთო შეჯიბრია [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატი]], რომელსაც ყველაზე მეტი მაყურებელი ჰყავს მსოფლიოში სპორტულ ღონისძიებებს შორის. == იხილეთ აგრეთვე == * [[ფეხბურთის წესები]] == რესურსები ინტერნეტში == {{Commonscat|Association football}} * [http://www.fifa.com/ ფიფა-ს ოფიციალური საიტი]. * [http://www.fifa.com/worldfootball/lawsofthegame/index.html თამაშის წესები] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110902054114/http://www.fifa.com/worldfootball/lawsofthegame/index.html |date=2011-09-02 }} ფიფა-ს ოფიციალურ საიტზე. * [http://gff.ge/ საქართველოს ფეხბურთის ფედერაციის ოფიციალური საიტი]. {{სპორტის ოლიმპიური სახეობები}} [[კატეგორია:სპორტის სახეობები]] [[კატეგორია:ფეხბურთი| ]] 3emimbxzy4yzbsoh0bimeapiw49xuup 0 21302 4411631 4367906 2022-08-28T11:36:28Z CommonsDelinker 635 (ბოტი: Malta-Turner-_24042008.jpg შეიცვალა Joseph_Mallord_William_Turner_-_Malta.jpg-ით) wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = ვალეტა |მშობლიური სახელი =Belt Valletta / Città Umilissima |ქვეყანა = მალტა |პანორამა =St_Sebastian_Curtain_(cropped).jpg |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = Flag of Valletta, Malta.svg |გერბი = Valletta coa.svg |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N|lat_deg= 35|lat_min= 53|lat_sec=52 |lon_dir = E|lon_deg= 14|lon_min= 30|lon_sec=45 |ქვეყნის რუკის ზომა = |რეგიონის რუკის ზომა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = |რეგიონი = |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი= |რაიონი = |მმართველის ტიპი = ქალაქის მერი |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |დაქვემდებარება = დედაქალაქი |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 0.8 |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |მოსახლეობა = 6,300 |აღწერის წელი = 2005 |სიმჭიდროვე =7,491 |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +0 |DST = 1 |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = www.cityofvalletta.org |კატეგორია ვიკისაწყობში = Valletta }} {{მსოფლიო მემკვიდრეობა|131}} '''ვალეტა''' ({{lang-mt|Belt Valletta}}, {{lang-en|Valletta}}) — [[მალტა|მალტის]] დედაქალაქი. მდებარეობს ქვეყნის მთავარი კუნძულის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში. 2014 წელს ქალაქის მცხოვრებთა რიცხვი 6444-ს შეადგენდა. ვალეტა [[ნიქოზია|ნიქოზიის]] შემდეგ ევროპის ყველაზე სამხრეთით მდებარე დედაქალაქია. ქალაქის ფართობი 0,61 კმ²-ია, რითაც ეს უკანასკნელი [[ევროკავშირი]]ს ყველაზე პატარა დედაქალაქია. ქალაქს სახელი ფრანგი დიდგვაროვნის, მალტის ორდენის 49-ე დიდი მაგისტრის, ჟან პარისოტ დე ვალეტეს პატივსაცემად ეწოდა, რომელმაც 1565 წელს კუნძული ოსმალთა შემოჭრისგან დაიცვა. ქალაქის [[XVI საუკუნე|XVI საუკუნით]] დათარიღებული ნაგებობები ჰოსპიტალიერთა ორდენის მიერაა აშენებული. ვალეტის არქიტექტურული იერსახე [[ბაროკო]]ს სტილისაა, [[ნეოკლასიციზმი]]სა და [[მოდერნისტული არქიტექტურა|მოდერნიზმის]] ელემენტებით. ქალაქი მნიშვნელოვნად დააზიანა მეორე მსოფლიო ომმა, მის შედეგად განადგურებულ ნაგებობებს შორის გამოირჩეოდა სამეფო ოპერის შენობა. ვალეტა [[იუნესკო]]ს [[მსოფლიო მემკვიდრეობა|მსოფლიო მემკვიდრეობის]] ძეგლების სიაში 1980 წელს შევიდა.<ref name=unesco>{{cite web|title=City of Valletta|url=https://whc.unesco.org/en/list/131|website=UNESCO World Heritage List|accessdate=18 July 2015}}</ref> ==ისტორია== [[File:Joseph Mallord William Turner - Malta.jpg|thumb|მარცხნივ|ინგლისელი რომანტიკოსი მხატვრის, უილიამ ტერნერის ნახატი, რომელზეც ქალაქის დიდი ნავსადგური და სახვითი ხელოვნების ეროვნული მუზეუმია გამოსახული]] [[File:Valletta, Malta - 2018 (39570984425).jpg|thumb|მარცხნივ|წმინდა ელმოს სახელობის ციხე-სიმაგრე]] ===წმინდა იოანეს ორდენი=== ვალეტა XVI საუკუნეში წმინდა იოანე ნათლისმცემლის ორდენის წევრებმა დააარსეს.<ref name=about>{{cite web|last1=Attard|first1=Sonia|title=The Valletta Fortifications|url=http://www.aboutmalta.com/history/vallettafort.shtml|website=aboutmalta.com|accessdate=12 July 2015}}</ref> იმ პერიოდში ნახევარკუნძულზე მდებარე ერთადერთი ნაგებობა საათის კოშკი იყო,<ref>{{cite journal|journal=Scientia|last=Leopardi|first=E. R.|date=1949|url=http://melitensiawth.com/incoming/Index/Scientia%20(Malta)/Scientia.%2015(1949)2(Apr.-Jun.)/01.pdf|title=The First Printed Description of Malta : Lyons 1536|volume=15|issue=2|pages=56, 58}}</ref> რომელიც 1488 წელს წმინდა ელმოს პატივსაცემად აშენდა.<ref>https://www.um.edu.mt/library/oar/bitstream/123456789/30600/1/Triton%20Square%20and%20Bisjuttin%20Area-Embelishment%20projects.pdf</ref> 1552 საათის კოშკი დაანგრიეს და მის ადგილას წმინდა ელმოს სახელობის ციხე-სიმაგრე ააგეს.<ref name="cityhistory">{{cite web|title=History of Valletta|url=http://www.cityofvalletta.org/content.aspx?id=46634|website=City of Valletta|accessdate=19 September 2014}}</ref> 1565 წლის დიდი ალყის დროს, ციხე-სიმაგრე ოსმალებს ჩაუვარდათ ხელში, თუმცა ორდენის სამხედრო ძალებმა სიცილიელი მაშველი ჯარების დახმარებით ალყა გაარღვიეს და დაიბრუნეს ციხე-სიმაგრე. დიდმა მაგისტრმა, ჟან პარისოტ დე ვალეტემ, რომელიც ორდენის ჯარებს მთავრსარდლობდა, ნახევარკუნძულზე მტკიცედ გამაგრებული ქალაქის გაშენება ბრძანა, რითაც ორდენი კუნძულზე თავის პოზიციას განამტკიცებდა. ქალაქს მის პატივსაცემად ''ლა ვალეტა'' ეწოდა.<ref>{{cite journal|last=Blouet|first=Brian W.|title=Town Planning in Malta, 1530–1798|journal=Town Planning Review|volume=35|issue=3|date=October 1964|page=183|publisher=[[Liverpool University Press]]|doi=10.3828/tpr.35.3.383v818680j843v8}}</ref> ვალეტა მალტის დედაქალაქი 1571 წლის 18 მარტს გახდა, როცა დიდმა მაგისტრმა, პიერ დე მონტემ თავისი ტახტი ბირგუდან ვალეტაში გადაიტანა. 1634 წელს დენთის ქარხანაში მომხდარი აფეთქების შედეგად ვალეტაში 22 ადამიანი დაიღუპა.<ref>{{cite journal|last1=Spiteri|first1=Stephen C.|authorlink1=Stephen C. Spiteri|title=Hospitaller Gunpowder Magazines|journal=Arx – International Journal of Military Architecture and Fortification|date=2012|volume=Occasional Papers|issue=2|url=http://www.militaryarchitecture.com/index.php/Journals/arx-occasional-papers-hospitaller-gunpowder-magazines.html|page=6}}</ref> 1749 წელს მუსლიმი მონები დიდი მაგისტრი მანუელ პინტო დე ფონსეკას მკვლელობას და ვალეტაში ძალაუფლების ხელში აღებას გეგმავდნენ. მათი შეთქმულება ჩაიშალა, რადგან ორდენმა დროულად შეიტყო მის შესახებ და მალევე ჩაახშო. შეთქმულების შემდეგ, მანუელ პინტო დე ფონსეკამ ქალაქის მრავალი ნაგებობა ბაროკოს სტილში გადააკეთა ან ხელახლა ააშენა.<ref>{{cite journal|last=Mifsud Bonnici|first=Carmelo|journal=Malta Letteraria|title=Fr. Emanuel Pinto de Fonseca|url=http://melitensiawth.com/incoming/Index/Malta%20Letteraria/ML.n.s.,%2011(1936)/11.pdf|page=230|volume=11|issue=8|date=August 1936}}</ref> ===ფრანგული ოკუპაცია და ბრიტანელთა მმართველობა=== 1798 წელს კუნძულზე ფრანგული სამხედრო ძალები შეიჭრნენ, რომლებმაც ჰოსპიტალიერთა ორდენი განდევნეს.<ref>{{cite journal|journal=Ekistics|last=Zammit|first=Andre|date=1986|title=Valletta and the system of human settlements in the Maltese Islands|volume=53|issue=316/317|publisher=Athens Center of Ekistics|pages=89–95|jstor=43620704}}</ref> ადგილობრივთა აჯანყების შემდეგ, ფრანგულმა ჯარებმა ქალაქის და მისი მიმდებარე ტერიტორიების ოკუპაცია განაგრძეს, სანამ 1800 წელს ბრიტანელებს დანებებოდნ. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] დასაწყისში ბრიტანელმა სამოქალაქო კომისიონერმა, ჰენრი პაიგოტმა ქალაქის ნაგებობათა დიდი ნაწილის დანგრევის ბრძანება გასცა.<ref>{{cite news|last1=Bonello|first1=Giovanni|title=Let’s hide the majestic bastions|url=http://www.timesofmalta.com/articles/view/20121118/life-features/Let-s-hide-the-majestic-bastions.445894|accessdate=14 October 2014|work=[[Times of Malta]]|date=18 November 2012}}</ref> შენობების განადგურება 1870-იან და 1880-იან წლებშიც მოითხოვეს, თუმცა ეს ბრძანება არასოდეს განხორციელებულა და ქალაქის ნაგებობები ძირითადად ხელუხლებელი დარჩა.<ref name=about/> ბრიტანელთა მმართველობის შემდგომ პერიოდში ვალეტაში სამშენებლო პროექტები განახლდა, რომლის ფარგლებში უამრავი შენობა ააგეს, აღადგინეს და განაახლეს. 1883 წელს მალტის რკინიგზა ამოქმედდა,<ref>{{cite book |last=Cole |first=Beverly |title=Trains |publisher=H.F.Ullmann |year=2011 |isbn=978-3-8480-0516-1 |location=Potsdam, Germany |page=64 }}</ref> რომელიც ვალეტას ქალაქ მდინასთან აკავშირებდა. რკინიგზა 1931 წელს დაიხურა, რადგან ქალაქში ყველაზე ხშირად გამოყენებადი სატრანსპორტო საშუალება ავტობუსები გახდა. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს პერიოდში გერმანელთა და იტალიელთა საჰაერო დაბომბვებმა ვალეტა მნიშვნელოვნად დააზიანა. დაბომბვების მსხვერპლი გახდა სამეფო ოპერის შენობა, რომელიც ქალაქის შესასვლელში XIX საუკუნის დასაწყისში აშენდა. <gallery> File:-The Harbor at Valletta, Malta- MET DP115643 (cropped).jpg|ვალეტის ნავსადგური 1850 წელს File:Goats_at_Port_Real_Wellcome_L0045092_(cropped).jpg|ქალაქის კარიბჭე 1853 წელს File:Teatru_Rjal,_Malta_1911.jpg|სამეფო ოპერის შენობა 1911 წელს File:Bomb Damage in Valletta, Malta, 1 May 1942. A8701.jpg|ვალეტა მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში </gallery> ===თანამედროვე ისტორია=== {{Quote box |width=25em |align=right |bgcolor=#B0C4DE |სათაური=ისტორიული მონაკვეთები |fontsize=100% |quote='''წმინდა იოანეს ორდენი''' — 1566–1798<br> '''მალტის ფრანგული რესპუბლიკა''' — 1798–1800<br> '''მალტის პროტექტორატი''' — 1800–1813<br> '''მალტის სამეფო კოლონია''' — 1813–1964<br> '''მალტის სახელმწიფო''' — 1964–1974<br> '''მალტის რესპუბლიკა''' — 1974–დან დღემდე }} 1980 წელს ვალეტაში 24-ე [[საჭადრაკო ოლიმპიადა]] ჩატარდა.<ref>{{cite web|title=24th Chess Olympiad|url=http://www.olimpbase.org/1980/1980in.html|publisher=OlimpBase|accessdate=2 March 2014}}</ref> ამავე წელს ქალაქი იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების სიაში შევიდა.<ref name=unesco/><ref name="olivergatt"/> 2015 წლის 11 ნოემბერს ვალეტაში მიგრაციის სამიტი ჩატარდა, რომელზეც ევროპელმა და აფრიკელმა ლიდერებმა განიხილეს [[საემიგრაციო კრიზისი ევროპაში]].<ref name=statewatch>{{cite web|title=Valletta Conference on Migration (Malta, 11–12 November 2015) – Orientation debate|url=http://www.statewatch.org/news/2015/jul/eu-council-november-015-migration-valletta-conference-orientation-debate-10387-15.pdf|website=statewatch.org|publisher=Council of the European Union|accessdate=12 November 2015|date=30 June 2015}}</ref> ამავე წლის 27 ნოემბერს დედაქალაქმა [[თანამეგობრობის სამეფოები|თანამეგობრობის]] წევრ სახელმწიფოთა ხელისუფლების ლიდერთა შეხვედრას უმასპინძლა.<ref>{{cite news|title=Queen to greet line-up of despots at meeting of Commonwealth leaders in Malta|url=https://www.telegraph.co.uk/news/uknews/queen-elizabeth-II/12018566/Queen-to-greet-line-up-of-despots-at-meeting-of-Commonwealth-leaders-in-Malta.html|accessdate=29 November 2015|work=Daily Telegraph|date=26 November 2015}}</ref> 2018 წელს ვალეტა ევროპის კულტურულ დედაქალაქად დასახელდა.<ref>{{cite web|url=https://www.gov.mt/en/About%20Malta/valletta/Pages/European-Capital-of-Culture-in-2018.aspx|title=Valletta awarded the title of European Capital of Culture in 2018|publisher=gov.mt|accessdate=25 June 2015 }}</ref> <gallery> File:City Gate, Valletta 002.jpg|300px|ქალაქის კარიბჭე, რომელიც [[რენცო პიანო]]მ დააპროექტა File:Sacra_Infermeria_in_2016.jpg|300px|ხმელთაშუა ზღვის საკონფერენციო ცენტრი File:Triton Fountain.jpg|300px|განახლებული ტრიტონის შადრევანი </gallery> ==მთავრობა== [[File:Parliament House (Malta).jpeg|thumb|პარლამენტის შენობა, რომელიც [[რენცო პიანო]]მ დააპროექტა]] ===ადგილობრივი მთავრობა=== ვალეტის ადგილობრივი საბჭო მალტის სხვა ადგილობრივ საბჭოებთან ერთად 1993 წელს დაარსდა.<ref>{{cite web|title=About Local Government|url=http://www.lca.org.mt/pages/iseSinglePages.asp?m=20|website=Local Councils' Association|accessdate=12 July 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141207214517/http://www.lca.org.mt/pages/iseSinglePages.asp?m=20|archivedate=7 დეკემბერი 2014}}</ref> საბჭოს არჩევნები 1993 წლიდან ყოველ სამ წელიწადში ერთხელ ტარდება. მოქმედი საბჭო ხელისუფლებაში 2019 წლის არჩევნების შედეგადაა მოსული. ქალაქის ამჟამინდელი მერი ალფრედ ზამიტია. ადგილობრივი საბჭოს შენობა სამხრეთის ქუჩაზე მდებარეობს. <ref>{{cite news|title=No immediate solution to finding new premises for Valletta council|url=http://www.timesofmalta.com/articles/view/20150717/local/updated-no-immediate-solution-to-finding-new-premises-for-valletta.577012|accessdate=17 July 2015|work=[[Times of Malta]]|date=17 July 2015}}</ref> ვალეტის მერების ჩამონათვალი: * ჰექტორ ბრუნო (1993-1999) * პოლ ბორგ ოლივერი (1999-2008) * ალექსეი დინგლი (2008-219)<ref>{{Cite web|url=https://www.timesofmalta.com/articles/view/20190220/timestalk/watch-commercial-interests-trumping-those-of-residents-former-valletta.702457|title=Watch: 'Valletta 2018 was a missed opportunity,' says former mayor|website=Times of Malta|language=en-GB|access-date=2019-05-20}}</ref> * კრისტიან მიკალეფი (2019)<ref>{{Cite web|url=http://www.independent.com.mt/articles/2019-01-15/local-news/Christian-Micallef-sworn-in-as-new-Mayor-of-Valletta-6736202090|title=Christian Micallef sworn in as new Mayor of Valletta - The Malta Independent|website=www.independent.com.mt|access-date=2019-05-20}}</ref> * ალფრედ ზამიტი (2019)<ref>{{Cite web|url=https://www.tvm.com.mt/mt/news/il-pl-jirbah-il-kunsill-lokali-tal-belt-valletta/|title=Alfred Zammit is-sindku tal-Belt Valletta - TVM|website=www.tvm.com.mt|access-date=2019-05-31}}</ref> ===ქვეყნის მთავრობა=== ვალეტა მალტის დედაქალაქია,<ref>{{cite web|title=The Maltese Islands|url=https://www.gov.mt/en/About%20Malta/Maltese%20Islands/Pages/The-Maltese-Islands.aspx|website=[[Government of Malta]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150717055049/https://gov.mt/en/About%20Malta/Maltese%20Islands/Pages/The-Maltese-Islands.aspx|archivedate=17 July 2015}}</ref> და ქვეყნის ადმინისტრაციული და კომერციული ცენტრია.<ref>{{cite web|title=The Capital City Valletta|url=https://www.gov.mt/en/Pages/Valletta-Write-up.aspx|website=[[Government of Malta]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150627103211/https://www.gov.mt/en/Pages/Valletta-Write-up.aspx|archivedate=27 June 2015}}</ref> მალტას პარლამენტი 2015 წლიდან ქალაქის შესასვლელთან მდებარეობს, 2015 წლამდე კი პარლამენტის შენობა ქალაქის ცენტრში მდებარე გროსტმაისტერთა სასახლე იყო.<ref>{{cite book|last=Maitland|first=Robert|date=2014|title=Tourism in National Capitals and Global Change|url=https://books.google.com.mt/books?id=hQDPBAAAQBAJ&pg=PA137|publisher=Routledge|isbn=9781317850076|pages=135–142}}</ref> აღნიშნული სასახლე ამჟამად მალტას პრეზიდენტის რეზიდენციაა.<ref name="president">{{cite web|title=Il-Palazz tal-Belt|url=http://president.gov.mt/il-palazzi-tal-president/il-palazz-tal-belt/|website=Office of the President of Malta|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150926164218/http://president.gov.mt/il-palazzi-tal-president/il-palazz-tal-belt/|archivedate=26 September 2015|language=mt}}</ref> ვალეტაში სასამართლოს შენობა და სხვა არაერთი სამთავრობო დეპარტამენტი მდებარეობს.<ref name="nicpmi">{{cite web|title=Auberge de Castille et Leon|url=http://www.culturalheritage.gov.mt/filebank/inventory/01127.pdf|website=National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands|date=28 December 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304111831/http://www.culturalheritage.gov.mt/filebank/inventory/01127.pdf|archivedate=4 March 2016}}</ref> ==გეოგრაფია== [[File:GrandHarbourValletta1801.jpg|thumb|ვალეტას პორტი 1801 წელს]] ვალეტა ხელსაყრელი მდებარეობით გამოირჩევა. ქალაქი მთიან [[ნახევარკუნძული|ნახევარკუნძულზეა]] განლაგებული, რომელსაც ორი ბუნებრივი ნავსადგური აქვს.<ref name="olivergatt">{{cite book|last=Gatt|first=Oliver|date=2008|title=Valletta City of the Knights|url=http://www.bdlbooks.com/knights/279-valletta-city-of-the-knights.html|website=Bdlbooks.com|page=1|isbn=978-99957-20-05-6|accessdate=2020-07-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170903134800/http://www.bdlbooks.com/knights/279-valletta-city-of-the-knights.html|archivedate=2017-09-03}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170903134800/http://www.bdlbooks.com/knights/279-valletta-city-of-the-knights.html |date=2017-09-03 }}</ref> მათ შორის, ''დიდი ნავსადგური'' მალტას მთავარი პორტია. ქალაქში საკრუიზო ლაინერის ტერმინალი მდებარეობს, რომელიც [[პორტუგალიელები|პორტუგალიელმა]] მშენებელმა, მანუელ პინტო დე ფონცესტამ ააგო.<ref>{{cite book|last=Guillaumier|first=Alfie|date=2005|title=Bliet u Rħula Maltin|volume=2|publisher=Klabb Kotba Maltin|page=947|isbn=99932-39-41-0}}</ref> ===კლიმატი=== ვალეტაში [[ხმელთაშუა ზღვის ჰავა]]ა, რომლისთვისაც დამახასიათებელია ცხელი, მშრალი, ხანგრძლივი ზაფხული და ზომიერი, ნესტიანი ზამთარი. ზაფხულის პერიოდში [[ატმოსფერული ნალექები|ატმოსფერული ნალექის]] შესამჩნევი ნაკლებობა შეინიშნება და ეს უკანასკნელი ძირითადად ზამთრის პერიოდისთვისაა დამახასიათებელი, რომლის ზომიერებაც ქალაქის ზღვისპირა მდებარეობითაა განპირობებული. იანვარში ტემპერატურა 10 °C-დან 16 °C-მდე, ხოლო აგვისტოში 23 °C-დან 32 °C-მდე მერყეობს. ==არქიტექტურა და ღირშესანიშნაობანი== [[File:Grandmaster's palace, Valletta.jpg|thumb|მარცხნივ|გროსტმაისტერთა სასახლე]] ვალეტა კუნძულის კულტურული ცენტრია. მისი ქუჩებისა და მოედნების არქიტექტურა XVI საუკუნის ბაროკოსა და მოდერნიზმის სინთეზს წარმოადგენს. ქალაქში არაერთი ღირშესანიშნავი ტაძარი, სასახლე და მუზეუმი მდებარეობს, რის გამოც ვალეტას უამრავი მნახველი სტუმრობს. 1830 წელს დედაქალაქს [[ბენჯამინ დიზრაელი]], [[დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო|დიდი ბრიტანეთის]] მომავალი პრემიერ მინისტრი ეწვია, რომელმაც ვალეტას „სასახლეების ქალაქი“ უწოდა. მან აღნიშნა, რომ „ვალეტა თავისი არქიტექტურით ევროპის არც ერთ ქალაქს არ ჩამოუვარდება“, ასევე სხვა წერილებში მან ვალეტას „ვენეციისა და კადისისთვის შედარების ღირსი ქალაქი“ უწოდა.<ref name="MaltaExpo">{{cite web|url=http://www.maltaexpo.com/page.asp?p=16005&l=1|title=Valletta – the Capital City|accessdate=30 November 2008|publisher=Maltaexpo.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090703235029/http://www.maltaexpo.com/page.asp?p=16005&l=1|archivedate=3 ივლისი 2009}}</ref><ref name="Collectables">{{cite web|url=http://collectables.maltaexpo.com/page.asp?n=product&p=209746&c=734|title=LP21 – Valletta 'Citta Umilissima' Lapel Pin|accessdate=30 November 2008|work=Collectables – Our Products|publisher=Maltaexpo.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090703235130/http://collectables.maltaexpo.com/page.asp?n=product&p=209746&c=734|archivedate=3 ივლისი 2009}}</ref> [[File:Malte, La Valette, co-cathédrale St Jean.jpg|thumb|წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის საკათედრო ტაძარი]] ქალაქში ისტორიული მნიშვნელობის მქონე ნაგებობაა წმინდა [[იოანე ნათლისმცემელი|იოანე ნათლისმცემლის]] სახელობის საკათედრო ტაძარი, რომელიც ადრე მალტის ჰოსპიტალიერთა ორდენის ტაძარი იყო. ტაძარში [[კარავაჯო|მიქელანჯელო მერიზი და კარავაჯოს]] უდიდესი და ხელმოწერით დამშვენებული ერთადერთი ნამუშევარი „იოანე ნათლისმცემლის თავის მოკვეთა“ ინახება.<ref name="Patrick2007">{{Cite book|last=Patrick|first=James|title=Renaissance and Reformation|url=https://books.google.com/books?id=i6ZJlLHLPY8C&pg=PA194|year=2007|publisher=Marshall Cavendish|isbn=978-0-7614-7651-1|page=194}}</ref> Auberge de Castille et Leon, რომელიც ჰოსპიტალიერთა ორდენის ოფიციალური შტაბ-ბინა იყო, ახლა მალტის პრემიერ მინისტრის ოფისია. მალტის ორდენის გროსტმაისტერთა სასახლე, რომელიც 1571-1574 წლებში აშენდა და ორდენის დიდი მაგისტრების რეზიდენცია იყო, შემდგომ კი მალტის პარლამენტის შენობის ფუნქციას ასრულებდა, დღეს ქვეყნის პრეზიდენტის რეზიდენციაა.<ref>{{cite web|title=Grandmaster Palace|url=http://www.culturalheritage.gov.mt/filebank/inventory/01134.pdf|website=National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands|date=28 December 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160507183023/http://www.culturalheritage.gov.mt/filebank/inventory/01134.pdf|archivedate=7 May 2016}}</ref> [[File:Castille at night.jpg|thumb|მარცხნივ|Auberge de Castille]] სახვითი ხელოვნების ეროვნული მუზეუმი [[როკოკო]]ს სტილის სასახლეა, რომელიც 1570-იანი წლებით თარიღდება. ნაგებობა ბრიტანელთა მმართველობის პერიოდში, 1820-იანი წლებიდან ხმელთაშუა ზღვის ფლოტის მთავარსარდლის ოფიციალური რეზიდენცია იყო. მანოელის თეატრი, რომელიც 1731 წელს დიდი მაგისტრის, ანტონიო მანოელ დე ვილჰენას ბრძანებით ათ თვეში აშენდა, ევროპის ერთ-ერთი ყველაზე ძველი მოქმედი თეატრია. ხმელთაშუა ზღვის საკონფერენციო შენობა, რომელიც 1574 წელსაა აგებული, [[რენესანსი]]ს პეროდში ევროპაში ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი საავადმყოფო იყო. ქალაქის უნიკალური არქიტექტურის ნაწილს წარმოადგენს დაახლოებით 100 მეტრის სიმაღლის პორტის საფორტიფიკაციო ნაგებობები, რომლებიც მალტის ორდენის ბრძანებით აშენდა. ==განათლება== მალტის უნივერსიტეტის ვალეტის კამპუსი ძველი უნივერსიტეტის შენობაში მდებარეობს. უნივერსიტეტი სტუდენტებს საერთაშორისო სამაგისტრო პროგრამებს სთავაზობს.<ref>{{cite web|url=http://www.youthinfo.gov.mt/default.asp?m=cat&id=38|title=Valletta Campus – Youth Information|website=Youthinfo.gov.mt|accessdate=3 June 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180202063749/http://www.youthinfo.gov.mt/default.asp?m=cat&id=38|archivedate=2 თებერვალი 2018}}</ref> ==კულტურა== [[File:Renzo Piano Pjazza Teatru Rjal.jpeg|thumb|სამეფო თეატრის მოედანი]] ვალეტა 2018 წელს [[ევროპის კულტურული დედაქალაქი|ევროპის კულტურულ დედაქალაქად]] დასახელდა.<ref>{{Cite web|url=https://valletta2018.org/|title=Valletta 2018|website=Valletta 2018}}</ref> წელი საზეიმო ღონისძიებებით გაიხსნა, რომლებიც ტრიტონის, წმინდა ჯორჯის, წმინდა ჯონის და კასტილიის მოედნებზე ჩატარდა,<ref>{{cite web|url=https://valletta2018.org/events/erba-pjazez/|title=Erba' Pjazez|website=Vallrtta2018.org|accessdate=3 June 2018}}</ref> რასაც საჯარო არტ ინსტალაცია მოჰყვა.<ref>{{cite web|url=http://www.independent.com.mt/articles/2018-02-02/local-news/A-bum-a-bird-and-a-pig-Valletta-2018-unveils-Kif-Jghid-Il-Malti-public-art-installations-6736184371|title=A bum, a bird and a pig: Valletta 2018 unveils ‘Kif Jgħid Il-Malti’ public art installations – The Malta Independent|website=Independent.com.mt|accessdate=3 June 2018}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.timesofmalta.com/mobile/articles/view/20180202/arts-entertainment/valletta-2018-unveils-public-art-installations.669557|title=Arts & Entertainment|website=Timesofmalta.com|accessdate=3 June 2018}}</ref> ===მუსიკა=== ვალეტის ოფიციალური ბაროკოს ფესტივალი ყოველწლიურად იანვრის თვეში ტარდება. [[ჯაზი|ჯაზური]] მუსიკა მალტაში ''Strait Street''-ზეა წარმოდგენილი. ქალაქის ცნობილი მუსიკალური ბენდებია ''„King's Own Band Club“'' და ''„La Valette National Philharmonic Society“''. ===კარნავალი=== მალტის ყოველწლიური კარნავალი ვალეტაში თებერვლის თვეში იმართება.<ref name=cassar>{{cite journal|last1=Cassar Pullicino|first1=Joseph|title=The Order of St. John in Maltese folk-memory|journal=Scientia|date=October–December 1949|volume=15|issue=4|page=167|url=http://melitensiawth.com/incoming/Index/Scientia%20(Malta)/Scientia.%2015(1949)4(Oct.-Dec.)/01.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160417173522/http://melitensiawth.com/incoming/Index/Scientia%20(Malta)/Scientia.%2015(1949)4(Oct.-Dec.)/01.pdf|archivedate=17 April 2016}}</ref> 1823 წელს კარნავალზე მომხდარი ტრაგედიის შედეგად 110-ზე მეტი ადამიანი დაიღუპა.<ref name="hezekiah">{{cite book|editorlink1=Hezekiah Niles|editor1-last=Niles|editor1-first=Hezekiah|title=Niles' Weekly Registrar|date=March–September 1823|publisher=William Ogden Niles|location=[[Baltimore]]|pages=189–190|url=https://books.google.com/books?id=JPQaAAAAYAAJ&pg=PA189#v=onepage&q&f=false|chapter=Melancholy Affair. Suffocation of one hundred and ten boys. Extract of a private letter from Malta, of 21 February 1823.|volume=24}}</ref> ==დაძმობილებული ქალაქები== ვალეტა დაძმობილებულია [[იტალია|იტალიის]] ქალაქ [[პალერმო]]სთან.<ref>{{cite web |title=Palermo and Valletta together for 2018. Cultural twinning at Palazzo Asmundo|url=http://www.palermoworld.it/eng/palermo-and-valletta-together-for-2018-cultural-twinning-at-palazzo-asmundo/|website=palermoworld.it|publisher=Palermo World|accessdate=18 September 2019}}</ref> [[File:Malta - Valletta - Vjal Nelson - City Gate Bus Station 01 ies.jpg|thumb|ავტობუსის გაჩერება ვალეტაში]] ==ტრანსპორტი== მალტის საერთაშორისო აეროპორტი ვალეტიდან რვა კილომეტრის დაშორებით, ქალაქ ლუქაში მდებარეობს. მალტის [[საზოგადოებრივი ტრანსპორტი|საზოგადოებრივი სატრანსპორტო]] სისტემის მარშრუტები ძირითადად დედაქალაქიდან ან დედაქალაქისკენ მიემართება. მათი ცენტრალური ტერმინალები ვალეტას გარეთაა. ქალაქის ფარგლებში ტრანსპორტი შეზღუდულად მოძრაობს და ზოგიერთი გზა მთლიანად ცალმხრივია. ვალეტაში ელექტრო ტაქსები მოძრაობს.<ref>{{cite news|last1=Galea Debono|first1=Fiona|title=Valletta gets its own clean taxi service|url=http://www.timesofmalta.com/articles/view/20070615/local/valletta-gets-its-own-clean-taxi-service.14499|accessdate=24 June 2015|work=[[Times of Malta]]|date=15 June 2007}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== {{ბრიტანიკა|Valletta}} * [http://www.cityofvalletta.org ვალეტას ადგილობრივი საბჭო] * [https://www.welcome-center-malta.com/valletta-maltas-capital-city-and-unesco-world-heritage-site/ ვალეტა, მალტის დედაქალაქი და იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი] * [https://web.archive.org/web/20110207154320/http://maltaattraction.com/ Valletta Living History] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები მალტაში}} {{ევროკავშირის დედაქალაქები}} {{ევროპის დედაქალაქები}} [[კატეგორია:ევროპის დედაქალაქები]] [[კატეგორია:მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები მალტაში]] [[კატეგორია:მალტის ქალაქები]] sswigeyjdx82plpugazk08y2dlst1y3 0 22754 4411395 4407111 2022-08-27T14:14:52Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ალტ გვერდი|მდინარე ურუგვაისთვის|ურუგვაი (მდინარე)}} {{ინფოდაფა ქვეყანა2 |სრული სახელი = ურუგვაის აღმოსავლეთი რესპუბლიკა |მშობლიური სახელი = República Oriental del Uruguay |სახელი = ურუგვაი |დროშა = Flag of Uruguay.svg |ალტ დროშა = |გერბი = Coat of arms of Uruguay.svg |რუკა = Uruguay (orthographic projection).svg |ალტ რუკა = |რუკის წარწერა = |რუკის სიგანე = 300პქ |ეროვნული დევიზი = „Libertad o Muerte“ |დევიზი ქართულად = „თავისუფლება ან სიკვდილი“ |ეროვნული ჰიმნი = ''[[ურუგვაის ჰიმნი|Himno Nacional de Uruguay]]''<br>{{small|''ურუგვაის ეროვნული ჰიმნი''}}<br><center>[[ფაილი:HimnoNacionalUruguay.ogg]]</center> |დედაქალაქი = [[მონტევიდეო]] |latd=34|latm=53|latNS=S|longd=56|longm=10|longEW=W |უდიდესი ქალაქი = დედაქალაქი |ოფიციალური ენები = [[ესპანური ენა|ესპანური]] |ეროვნული ენები = |რეგიონული ენები = [[პორტუგალიური ენა|პორტუგალიური]] |ენების ტიპი = |ენები = |ეთნიკური ჯგუფები ={{unbulleted list|90,7 % თეთრკანიანი|4,8 % შავკანიანი|2,4 % [[მკვიდრი მოსახლეობა|ადგილობრივები]]|0,5 % [[აზიელები]]|1,9 % სხვა}} |ეთნიკური ჯგუფების წელი = 2011<ref name=enha_asc>{{cite web |title=Atlas Sociodemografico y de la Desigualdad en Uruguay , 2011: Ancestry |language=Spanish |format=PDF |publisher=National Institute of Statistics |url=http://www.ine.gub.uy/biblioteca/Atlas_Sociodemografico/Atlas_fasciculo_2_Afrouruguayos.pdf |pages=15–16 |accessdate=2015-01-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140209083630/http://www.ine.gub.uy/biblioteca/Atlas_Sociodemografico/Atlas_fasciculo_2_Afrouruguayos.pdf |archivedate=2014-02-09 }}</ref> |ეთნოქორონიმი = ურუგვაელი |მთავრობის ტიპი = [[უნიტარული სახელმწიფო|უნიტარული]] [[საპრეზიდენტო სისტემა|საპრეზიდენტო]] [[კონსტიტუციური რესპუბლიკა]] |ლიდერის ტიტული1 = [[ურუგვაის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] |ლიდერის სახელი1 = [[ლუის ლაკალიე პოუ]] |ლიდერის ტიტული2 = ვიცე-პრეზიდენტი |ლიდერის სახელი2 = [[ბეატრის არხიმონი]] |საკანონმდებლო ორგანო = [[ურუგვაის გენერალური ასამბლეა|გენერალური ასამბლეა]] |ზედა პალატა = [[ურუგვაის სენატი|სენატორთა პალატა]] |ქვედა პალატა = [[ურუგვაის დეპუტატთა პალატა|დეპუტატთა პალატა]] |დამოუკიდებლობის ტიპი = [[დამოუკიდებლობა]] {{nobold|[[ბრაზილიის იმპერია|ბრაზილიის იმპერიისგან]]}} |მნიშვნელოვანი მოვლენა1 = გამოცხადება |მოვლენის თარიღი1 = 25 აგვისტო, 1825 |მნიშვნელოვანი მოვლენა2 = [[მონტევიდეოს სამშვიდობო შეთანხმება 1828|აღიარება]] |მოვლენის თარიღი2 = 28 აგვისტო, 1828 |მნიშვნელოვანი მოვლენა3 = კონსტიტუცია |მოვლენის თარიღი3 = 18 ივლისი, 1830 |ფართობის ადგილი = 91-ე |ფართობი = 176 215 |ფართობის შენიშვნები = |წყლის პროცენტულობა = 1.5 |მოსახლეობის შეფასება = 3 324 460<ref name="cia"/> |მოსახლეობის შეფასების ადგილი = 133-ე |მოსახლეობის შეფასების წელი = 2013 |მოსახლეობის აღწერა = 3 286 314<ref>[http://www.ine.gub.uy/censos2011/resultadosfinales/analisispais.pdf Resultados del Censo de Población 2011: población, crecimiento y estructura por sexo y edad] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140209083630/http://www.ine.gub.uy/censos2011/resultadosfinales/analisispais.pdf |date=2014-02-09 }} ine.gub.uy</ref> |მოსახლეობის აღწერის წელი = 2011 |მოსახლეობის სიმჭიდროვე = 18.87 |მოსახლეობის სიმჭიდროვის ადგილი = 198-ე |მშპ-ის მუპ = $59.201 მილიარდი<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?sy=2012&ey=2019&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=298&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=&pr.x=57&pr.y=5 |title=Report for Selected Countries and Subjects |work=World Economic Outlook |publisher=International Monetary Fund |date=8 April 2014 |accessdate=28 June 2014}}</ref> |მშპ-ის მუპ-ის ადგილი = 91-ე |მშპ-ის მუპ-ის წელი = 2014 |მშპ-ის მუპ ერთ სულ მოსახლეზე = $17 391<ref name=imf2 /> |მშპ-ის მუპ ერთ სულ მოსახლეზე ადგილი = 61-ე |მშპ-ის ნომინალი = $58.283 მილიარდი<ref name=imf2 /> |მშპ-ის ნომინალის ადგილი = 78-ე |მშპ-ის ნომინალის წელი = 2014 |მშპ-ის ნომინალი ერთ სულ მოსახლეზე = $17 121<ref name=imf2 /> |მშპ-ის ნომინალი ერთ სულ მოსახლეზე ადგილი = 45-ე |ჯინის წელი = 2010 |ჯინის ცვლილება = <!--increase/decrease/steady--> |ჯინი = 45.3 <!--number only--> |ჯინის სქოლიო = <ref name="wb-gini">{{cite web|url=https://toolserver.org/~dispenser/cgi-bin/webchecklinks.py?page=Uruguay|title=Gini Index|publisher=World Bank|accessdate=14 April 2012}}</ref> |ჯინის ადგილი = |აგი-ს წელი = 2013<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year--> |აგი-ს ცვლილება = increase <!--increase/decrease/steady--> |აგი = 0.790 <!--number only--> |აგი-ს სქოლიო = <ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf |title=2014 Human Development Report Summary |date=2014 |accessdate=27 July 2014 |publisher=United Nations Development Programme | pages=21–25}}</ref> |აგი-ს ადგილი = 50-ე |ვალუტა = [[ურუგვაული პესო]] |ვალუტის კოდი = UYU |სასაათო სარტყელი = [[UTC-03:00]] |UTC-ის გადაწევა = |სასაათო სარტყელი DST = [[UTC-02:00]] |UTC-ის გადაწევა DST-ზე = |DST-ის შენიშვნა = |ანტიპოდები = |თარიღის ფორმატი = |მოძრაობის მიმართულება = მარჯვენა |სატელეფონო კოდი = [[+598]] |ISO 3166 კოდი = |ქვეყნის ზედა დონის დომენი = [[.uy]] }} '''ურუგვაი''' ({{lang-es|Uruguay}}), ოფიციალურად '''ურუგვაის აღმოსავლეთი რესპუბლიკა'''<ref>For example, [http://www.icj-cij.org/docket/files/135/15873.pdf International Court of Justice press release 20 April 2010 re judgment ''Argentina v Uruguay''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100601221644/http://www.icj-cij.org/docket/files/135/15873.pdf |date=1 ივნისი 2010 }}.</ref> ({{lang-es|República Oriental del Uruguay}} {{IPA|[reˈpuβlika oɾjenˈtal del uɾuˈɣwai]}}) — [[სახელმწიფო]] [[სამხრეთი ამერიკა|სამხრეთი ამერიკის]] სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში, [[ატლანტის ოკეანე|ატლანტის ოკეანის]] სანაპიროზე. ჩრდილოეთით [[საზღვარი (სახელმწიფო)|ესაზღვრება]] [[ბრაზილია]], დასავლეთით — [[არგენტინა]]. ურუგვაის [[მოსახლეობა]] 3,3 მლნ ადამიანს შეადგენს,<ref name="cia">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uy.html|title=Uruguay|publisher=[[The World Factbook]]|author=Central Intelligence Agency|accessdate=5 January 2010|authorlink=Central Intelligence Agency|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190107082254/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uy.html%20|archivedate=7 იანვარი 2019}}</ref> რომელთაგან 1,8 მლნ დედაქალაქ [[მონტევიდეო]]ს მეტროპოლიურ არეალში ცხოვრობს.<ref name="cia"/> მოსახლეობის დაახლოებით 88% ევროპული წარმოშობისაა. 176 000 კმ² ფართობით, ურუგვაი [[სამხრეთ ამერიკა|სამხრეთ ამერიკის]] ყველაზე პატარა სახელმწიფოა ტერიტორიის მხრივ, [[სურინამი]]ს შემდეგ. [[1680]] წელს [[პორტუგალიის იმპერია|პორტუგალიელებმა]] დააარსეს ერთ-ერთი ყველაზე ძველი ევროპული დასახლება ურუგვაიში — [[კოლონია-დელ-საკრამენტო]]. [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნის]] დასაწყისში [[ესპანეთის იმპერია|ესპანელებმა]] სამხედრო ციხესიმაგრის სახით დააარსეს [[მონტევიდეო]].<ref name="dept-state">{{cite web |url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2091.htm |title= Background Note: Uruguay |author=Bureau of Western Hemisphere Affairs |publisher=US Department of State |accessdate=23 February 2011}}</ref> 1811–1828 წლებში [[ესპანეთი|ესპანეთთან]], [[პორტუგალია]]სთან, [[არგენტინა]]სთან და [[ბრაზილია]]სთან ომების შემდეგ ურუგვაიმ დამოუკიდებლობა მოიპოვა. დღეისათვის იგი დემოკრატიული კონსტიტუციური რესპუბლიკაა, [[ურუგვაის პრეზიდენტი|პრეზიდენტით]], რომელიც როგორც სახელმწიფოს, ისე მთავრობის მეთაურია. ურუგვაი პირველ ადგილზეა [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკაში]] [[დემოკრატიის ინდექსი|დემოკრატიის]], [[გლობალური მშვიდობის ინდექსი|მშვიდობის]], კორუფციის ნაკლებობისა და ცხოვრების ხარისხის ინდექსის მაჩვენებლებით;<ref name="photos.state.gov">{{Cite web |url=http://photos.state.gov/libraries/uruguay/19452/pdfs/UruguaysRankingsJune2013.pdf |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2014-12-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210210063110/https://photos.state.gov/libraries/uruguay/19452/pdfs/UruguaysRankingsJune2013.pdf |archivedate=2021-02-10 }}</ref> ასევე პირველია [[სამხრეთ ამერიკა]]ში [[პრესის თავისუფლების ინდექსი|პრესის თავისუფლების]], საშუალო კლასის ზომის, კეთილდღეობისა და უსაფრთხოების მხრივ.<ref name="photos.state.gov"/> ერთ სულ მოსახლეზე გაანგარიშებით, ურუგვაის მსოფლიოს ყველა სხვა ქვეყანაზე მეტი წვლილი შეაქვს [[გაერო]]ს სამშვიდობო მისიებში.<ref name="photos.state.gov"/> ქვეყანა რეგიონში მეორეა ეკონომიკის თავისუფლების, შემოსავლების თანასწორობის, ერთ სულ მოსახლეზე შემოსავლებისა და პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მხრივ.<ref name="photos.state.gov"/> ურუგვაი მესამე საუკეთესო ქვეყანაა კონტინენტზე [[ადამიანის განვითარების ინდექსი]]ს, ეკონომიკის ზრდის, ინოვაციებისა და ინფრასტრუქტურის თვალსაზრისით.<ref name="photos.state.gov"/><ref>{{Cite web |url=http://photos.state.gov/libraries/uruguay/19452/pdfs/UruguaysRankingsJune2013.pdf |title=From 2005 to 2011 |accessdate=2014-12-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210210063110/https://photos.state.gov/libraries/uruguay/19452/pdfs/UruguaysRankingsJune2013.pdf |archivedate=2021-02-10 }}</ref> გაეროს მიერ ურუგვაი შეფასებულია როგორც მაღალი შემოსავლების მქონე ქვეყანა — ერთადერთი მსგავსი მონაცემის მქონე სახელმწიფო ამ რეგიონიდან [[ჩილე]]სთან ერთად. ურუგვაი მნიშვნელოვანი ექსპორტიორია ისეთი პროდუქტებისა, როგორებიცაა [[მატყლი]], [[ბრინჯი]], [[სოია]], ძროხის გაყინული ხორცი, [[ალაო]] და [[რძე]].<ref name="photos.state.gov"/> 2013 წელს, [[მარიხუანა]]ს წარმოების, გაყიდვისა და მოხმარების მიმართ ინოვაციური პოლიტიკის შემოღებისათვის, ჟურნალმა ''[[ეკონომისტი (ჟურნალი)|ეკონომისტმა]]'' ურუგვაი „წლის ქვეყნად“ დაასახელა.<ref>http://www.economist.com/news/leaders/21591872-resilient-ireland-booming-south-sudan-tumultuous-turkey-our-country-year-earths-got</ref> ქვეყანაში ასევე ლეგალურია ერთსქესიანი ქორწინება და [[აბორტი]], რის შედეგადაც, ურუგვაი მიიჩნევა მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე ლიბერალურ და სოციალურად განვითარებულ სახელმწიფოდ. რეგიონში სამაგალითოა და მთელ მსოფლიოში ერთ-ერთი საუკეთესო ადამიანის უფლებების, ტოლერანტობისა და ჩართულობის საკითხების მხრივ.<ref>{{Cite web |url=http://www.socialprogressimperative.org/en/data/spi/components/com9#performance/countries/com9/com11 |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2014-12-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304102036/http://www.socialprogressimperative.org/en/data/spi/components/com9#performance/countries/com9/com11 |archivedate=2016-03-04 }}</ref> == ეტიმოლოგია == ''ლა-რეპუბლიკა-ორიენტალ-დელ-ურუგუაი (La República Oriental del Uruguay)'' ნიშნავს „[[ურუგვაი (მდინარე)|მდინარე ურუგვაის]] აღმოსავლეთით მდებარე რესპუბლიკას“. მდინარე ურუგვაის ეტიმოლოგია ბოლომდე უცნობია, ერთი ვერსიით [[გუარანის ენა|გუარანის ენიდან]] მომდინარეობს და ნიშნავს „ფერადი ჩიტების მდინარეს“.<ref>{{cite web |url=http://www.turismo.gub.uy/index.php?option=com_content&view=article&id=216&Itemid=195&lang=en |title=Ministerio de Turismo y Deporte del Uruguay (Spanish, English and Portuguese) |publisher=Turismo.gub.uy |accessdate=26 June 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110721193412/http://www.turismo.gub.uy/index.php?option=com_content&view=article&id=216&Itemid=195&lang=en |archivedate=21 ივლისი 2011 }}</ref> == ისტორია == {{მთავარი|ურუგვაის ისტორია}} ურუგვაის ტერიტორიაზე [[ესპანელები]]ს გამოჩენამდე ცხოვრობდნენ ინდიელი ტომები [[ჩარუა]] და [[ჩანა]]. [[XVI საუკუნე]]ში კი იწყება ესპანელთა დაპყრობები, თუმცა თავდაპირველად მათ ვერ შეძლეს მუდმივი დასაყრდენი პუნქტების ჩამოყალიბება. [[1680]] წელს [[ლა-პლატა|ლა-პლატის]] ყურის მარცხენა ნაპირზე პორტუგალიელებმა დააარსეს ციხესიმაგრე [[კოლონია-დელ-საკრამენტო]], საიდანაც მათ არალეგარულად გადაჰქონდათ ტვირთი [[ბუენოს-აირესი|ბუენოს-აირესში]]. კონტრაბანდისტებისაგან დასაცავად ესპანელებმა [[1724]] წელს დააარსეს ქალაქი [[მონტევიდეო]]. ახალ ქალაქში კუნძულ [[ტენერიფე]]დან გადასახლდნენ [[გუანშები]]. XVIII საუკუნიდან შევიდა კოლონია [[რიო-დე-ლა-პლატა]]ს შემადგენლობაში. კოლონიალური მმართველობის დასასრულს თანამედროვე ურუგვაის ტერიტორიაზე განსახლებული იყო 30 ათასი ადამიანი, რომელთა მესამედიც მონტევიდეოში ცხოვრობდა. [[ნაპოლეონ ბონაპარტე|ნაპოლეონის]] ესპანეთში შეჭრის შემდეგ გამოცხადდა [[რიო-დე-ლა-პლატის ვიცე-სამეფო]]ს დამოუკიდებლობა. თანამედროვე ურუგვაის ტერიტორია (Banda Oriental) შევიდა ახალი სამეფოს შემადგენლობაში. [[გაუჩო]]ს ([[გუანშები]]ს შთამომავლები) ტომმა მხარი დაუჭირა როგორც [[ესპანეთი]]საგან, ისე [[ბუენოს-აირესი]]საგან [[ხოსე ხერვასიო არტიგასი]]ს ბრძოლას დამოუკიდებლობისათვის. თავდაპირველად არტიგასმა და მისმა მომხრეებმა მოითხოვეს ცალკე პროვინციის ჩამოყალიბება. [[1814]] წლის 7 მარტს [[რიო-დე-ლა-პლატის გაერთიანებული პროვინციები]]ს უმაღლესმა დირექტორმა [[ხერვასიო ანტონიო დე პოსადასი|ხერვასიო პოსადასმა]] გასცა ბრძანება აღმოსავლეთის პროვინციის შექმნის შესახებ. [[1816]] წელს აღმოსავლეთის პროვინციაში შეიჭრა [[პორტუგალიის, ბრაზილიისა და ალგარვეს გაერთიანებული სამეფო]]ს ძალები. გაერთიანებულმა პროვინციებმა აღიარა აღმოსალეთ პროვინციის მოკავშირეობა, მაგრამ ომი არ გამოუცხადებია ბრაზილიის ხელისუფლებისათვის. [[1820]] წლის სექტემბერში არტიგასი დაამარცხეს და [[პარაგვაი]]ში გადაიხვეწა. პორტუგალიელებმა ოკუპირებულ ტერიტორიაზე მოიწვიეს სისპლატინის კონგრესი, რომელმაც [[1821]] წელს გამოაცხადა ბრაზილიასთან აღმოსავლეთის პროვინციის შეერთება [[სისპლატინი|სისპლატინის]] სახელწოდებით. [[1825]] წელს ფლორიდაში შეკრებილმა კონგრესმა გამოაცხადა ბრაზილიისაგან გამოყოფა და კვლავ გაერთიანებულ პროვინციებთან გაერთიანება. ამის საპასუხოდ [[ბრაზილია]]მ [[არგენტინა]]ს [[არგენტინა-ბრაზილიის ომი|ომი გამოუცხადა]]. ომის დასრულების შემდეგ გამოცხადდა აღმოსავლეთის პროვინციის დამოუკიდებლობა და ქვეყანამ მიიღო სახელწოდება: აღმოსავლეთი რესპუბლიკა ურუგვაი. [[1830]] წელს მიიღეს ქვეყნის პირველი კონსტიტუცია. ამავე წლის 25 სექტემბერს ქვეყნის პირველ პრეზიდენტად აირჩიეს [[ფრუქტუოსო რივერა]]. [[1838]]-[[1852]] წლებში ქვეყანაში მიმდინარეობდა სამოქალაქო ომში გადაზრდილი პარტიული დაპირისპირება, რომელშიც გამარჯვებული კვლავ რივერა გამოვიდა. [[1864]]-[[1870]] წლებში ურუგვაიმ კიდევ ერთი, [[პარაგვაული ომი]] გადაიტანა. ურუგვაი მსოფლიოში პირველი ქვეყანა იყო, რომელმაც [[1907]] წელს მიიღო კანონი განქორწინების შესახებ, ხოლო მეორე ქვეყანა სადაც [[1877]] წელს განათლება სავალდებულო და უფასო გახდა. [[1929]] წელს [[დიდი დეპრესია|დიდმა დეპრესიამ]] მნიშვნელოვანი დარტყმა მიაყენა ქვეყანას. რასაც მოჰყვა სახელმწიფო გადატრიალებები და [[1942]] წლის ახალი კონსტიტუცია. [[1945]] წელს ურუგვაიმ [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომში]] [[ფაშიზმი|ფაშისტურ]] [[გერმანია]]ს გამოუცხადა ომი. [[1950]] წელს საპრეზიდენტო არჩევნებში გაიმარჯვა [[ანდრეს მარტინეს ტრუება]]მ, რომლის ძალისხმევითაც [[1951]] წელს მიიღო ახალი კონსტიტუცია. [[1973]] წლის 27 ივნისს ქვეყანაში მოხდა მორიგი სამხედრო გადატრიალება და დამყარდა სამხედრო დიქტატურა. [[1976]] წელს ხელისუფლებაში მოსულმა [[აპარასიო მენდესი|აპარასიო მენდესმა]] დაითხოვა ყველა პარტია. [[1980]] წელს გაიმართა რეფერენდუმი ახალი კონსტიტუციის მიღებასა და არსებული რეჟიმის შეცვლასთან დაკავშირებით. მოსახლეობის 57 % ხმა მისცა დიქტატურის წინააღმდეგ. [[1984]] წლის თავისუფალ საპრეზიდენტო არჩევნებში გაიმარჯვა [[ხულიო მარია სანგინეტი]]მ და გაათავისუფლა ყველა პოლიტპატიმარი. [[1991]] წელს ურუგვაი გახდა [[მერკოსური]]ს ეკონომიკური ბლოკის წევრი. [[2010]] წლიდან ურუგვაის პრეზიდენტია [[ხოსე მუხიკა]], რომელსაც ერთ-ერთ ურარიბეს პრეზიდენტად მიიჩნევენ<ref>[http://www.ambebi.ge/mozaika/68071-khose-mukhika-yvelaze-gharibi-prezidenti.html ხოსე მუხიკა - ყველაზე ღარიბი პრეზიდენტი]</ref>. 2013 წელს ურუგვაიში დააკანონეს ერთი სქესის წყვილთა ქორწინება<ref>{{cite web|url=http://online.wsj.com/article/SB10001424127887323741004578416581331444320.html|title=Uruguay Legalizes Same-Sex Marriage - WSJ.com|accessdate=2013-04-28|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GFdxg7Kz?url=http://online.wsj.com/article/SB10001424127887323741004578416581331444320.html|archivedate=2013-04-29}}</ref>. 2013 წლის 25 დეკემბერს პრეზიდენტმა მუხიკამ ხელი მოაწერა კანონს [[მარიხუანა|მარიხუანის]] ლეგალიზაციის შესახებ<ref>{{cite web|url=http://itar-tass.com/mezhdunarodnaya-panorama/856267|title=Уругвай легализовал марихуану|accessdate=2013-12-25|}}</ref>, რომელსაც მანამდე მხარი დაუჭირა პარლამენტის ზედა პალატამ. შედეგად ურუგვაი გახდა პირველი ქვეყანა მსოფლიოში, სადაც დააკანონეს ამ ნარკოტიკული ნივთიერების დამზადება და გასაღება. == გეოგრაფია == {{მთავარი|ურუგვაის გეოგრაფია}} [[ფაილი:Uruguay mapa KA.png|300px|thumb|170px|left||ურუგვაის რუკა]] ურუგვაის ფართობი ფართობი 176 220 კმ²-ს შეადგენს. [[სახელმწიფო საზღვარი|საზღვრის]] საერთო სიგრძე 1564 კმ (მათ შორის: არგენტინასთან — 579 კმ, ბრაზილიასთან — 985 კმ.). სანაპირო ზოლის სიგრძე: 660 კმ. ქვეყნის უმაღლესი მწვერვალია მთა [[სერო-კატედრალი]] 514 მ. სამხრეთით გორაკ-ბორცვიანი ტერიტორია იცვლება დაბლობებით. სანაპირო ზოლი [[ლაგუნა|ლაგუნის]] ტიპისაა. [[კლიმატი]] სუბტროპიკული, ოკეანურია. იანვრის საშუალო ტემპერატურა 22—24&nbsp;°C, ივლისისა 10—12&nbsp;°C. სამხრეთის ქარების, [[პამპერო]]ს ქროლვის დროს კი ტემპერატურა 5&nbsp;°C-მდე ეცემა, მოდის თოვლიც. ატმოსფერული ნალექები 1000 მმ-ს შეადგენს სამრეთის რაიონებში, ხოლო 1200 მმ-ს ჩრდილოეთით. === ფლორა === === კლიმატი === == სახელმწიფო == [[ფაილი:Palacio Legislativo.JPG|thumb|250პქ|ურუგვაის პარლამენტის შენობა — [[პალასიო-ლეხისლატივო]], [[მონტევიდეო]]]] ურუგვაი [[წარმომადგენლობითი დემოკრატია|წარმომადგენლობითი დემოკრატიის]] [[რესპუბლიკა]]ა [[საპრეზიდენტო სისტემა|საპრეზიდენტო სისტემით]].<ref name="biz-guide"/> ხელისუფლების წევრები ხუთი წლის ვადით ირჩევიან უნივერსალური საარჩევნო სისტემით.<ref name="biz-guide"/> ურუგვაი [[უნიტარული სახელმწიფო]]ა: მთელს ქვეყანაში ერთიანად ხორციელდება იუსტიციის, განათლების, უსაფრთხოების, საგარეო და თავდაცვის პოლიტიკა.<ref name="biz-guide">{{cite web|url=http://www.uruguayxxi.gub.uy/innovaportal/file/528/1/business_guide_uruguay_xxi_-_november_2009.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110501084128/http://www.uruguayxxi.gub.uy/innovaportal/file/528/1/business_guide_uruguay_xxi_-_november_2009.pdf|archivedate=2011-05-01|title=Business Guide|publisher=Uruguay XXI|accessdate=25 February 2011}}</ref> აღმასრულებელ ხელისუფლებას ახორციელებს [[ურუგვაის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] და 13 მინისტრისგან შემდგარი კაბინეტი.<ref name="biz-guide"/> საკანონმდებლო ხელისუფლებას ახორციელებს ორპალატიანი [[ურუგვაის გენერალური ასამბლეა|გენერალური ასამბლეა]]: დეპუტატთა პალატა, რომელიც შედგება 19 დეპარტამენტის 99 წარმომადგენლისაგან, რომლებიც პროპორციული სისტემით არიან არჩეულნი და სენატორთა პალატა, რომელიც შედგება პროპორციული სისტემით არჩეული 31 წევრისაგან და ვიცე-პრეზიდენტისაგან, რომელიც პალატის თავმჯდომარეა.<ref name="biz-guide"/> ხელისუფლების სასამართლო შტოს ახორციელებს [[ურუგვაის უზენაესი სასამართლო|უზენაესი სასამართლო]] და მთელი ქვეყნის მასშტაბით არსებული სასამართლოები და მოსამართლეები. უზენაესი სასამართლოს წევრებს გენერალური ასემბლეა ირჩევს; სასამართლოების წევრებს სენატის თანხმობით არჩევს უზენაესი სასამართლო, მოსამართლეებს კი პირდაპირ ნიშნავს უზენაესი სასამართლო.<ref name="biz-guide"/> [[ურუგვაის კონსტიტუცია|ამჟამინდელი კონსტიტუცია]] ურუგვაიმ 1967 წელს მიიღო. ბევრი შესწორება 1973 წელს შეჩერდა,თუმცა კვლავ აღდგა 1985 წელს. ურუგვაის კონსტიტუცია [[შვეიცარიის კონსტიტუცია|შვეიცარიის კონსტიტუციის]] მიხედვითაა შედგენილი და მოქალაქეებს საშუალებას აძლევს შეცვალონ იგი სახლახო ინიციატივის საფუძველზე, თუმცა ის აუცილებლად საყოველთაო-ეროვნული [[რეფერენდუმი]]თ უნდა დაგვირგვინდეს. ბოლო 15 წლის მანძილზე, ურუგვაიში ეს მეთოდი მრავალჯერ გამოიყენეს: იმ კანონის დასადასტურებლად, რომლის თანახმადაც, უარი ითქვა იმ სამხედროების სასამართლო დევნაზე, რომლებიც მილიტარისტული რეჟიმების დროს (1973–1985) ადამიანის უფლებებზე ძალადობდნენ; საჯარო კომპანიების პრივატიზების შესაჩერებლად; პენსიონერთა შემოსავლების დასაცავად და წყლის რესურსების დასაცავად.<ref name=cs>{{ref|country=uruguay|section=Constitutional Background|first=Rex A.|last=Hudson}}</ref> [[ურუგვაის ისტორია|ურუგვაის ისტორიის]] მანძილზე, სახელმწიფოს სათავეში ყველაზე ხშირად [[კოლორადოს პარტია (ურუგვაი)|კოლორადოს პარტიაა]]. თუმცა, 2009 წლის ურუგვაის საყოველთაო არჩევნებზე, პარლამენტის არჩევნები აბსოლუტური უმრავლესობით მოიგო [[ფართო ფრონტი (ურუგვაი)|ფართო ფრონტმა]], საპრეზიდენტო არჩევნებში კი ფართო ფრონტის კანდიდატმა [[ხოსე მუხიკა]]მ [[ნაციონალური პარტია (ურუგვაი)|ნაციონალური პარტიის]] კანდიდატი [[ლუის ალბერტო ლაკალიე]] დაამარცხა. 2010 წელს, [[ლათინობარომეტრი]]ს საზოგადოებრივმა კვლევებმა აჩვენა, რომ [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკაში]], ურუგვაელები [[დემოკრატია]]ს ყველაზე მეტად უჭერენ მხარს და ამავე დროს, კმაყოფილნი არიან თავიანთ ქვეყანაში დემოკრატიისაკენ გადადგმული ნაბიჯებით.<ref>{{cite news|url=http://www.economist.com/node/17627929|title=The democratic routine|date=2 December 2010|work=The Economist|accessdate=23 February 2011}}</ref> [[Freedom House]]-ის „მსოფლიო მშვიდობის ინდექსით“, ურუგვაის 27-ე ადგილი უკავია. [[Economist Intelligence Unit]]-ის 2012 წლის მონაცემებით, ურუგვაის დემოკრატიის ინდექსი 8,17 იყო, მსოფლიოში სრულ დემოკრატიად მიჩნეულ 25 ქვეყნის სიაში კი მე-18 ადგილზე იყო.<ref>{{cite web|url=https://portoncv.gov.cv/dhub/porton.por_global.open_file?p_doc_id=1034|archivedate=2015-01-03|title=The Economist Intelligence Unit's Index of Democracy 2012|format=PDF|accessdate=20 June 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150103104154/https://portoncv.gov.cv/dhub/porton.por_global.open_file?p_doc_id=1034}}</ref> [[საერთაშორისო გამჭვირვალობა|საერთაშორისო გამჭვირვალობის]] მიერ შედგენილ [[კორუფციის აღქმის ინდექსი|კორუფციის აღქმის ინდექსში]] კი ურუგვაის მე-18 ადგილზეა. === ადმინისტრაციული დაყოფა === {{მთავარი|ურუგვაის დეპარტამენტები}} ურუგვაი დაყოფილია 19 [[დეპარტამენტი (ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული)|დეპარტამენტად]], რომლებსაც აქვთ საკანონმდებლო და აღმასრულებელი უფლებები.<ref name="biz-guide"/> თითოეული დეპარტამენტი თავის მმართველს საყოველთაო არჩევნების გზით ირჩევს.<ref name="biz-guide"/> დეპარტამენტის აღმასრულებელ ხელისუფლებას მეთვალყურეობას უწევს და საკანონმდებლო ორგანოს ფუნქციას ასრულებს დეპარტამენტის საბჭო.<ref name="biz-guide"/> {{ურუგვაის დეპარტამენტების რუკა}} {| class="wikitable sortable" |- style="background-color:#ffebad" ! დეპარტამენტი ! ფართობი<br />კმ² !! მოსახლეობა (2011)<ref name="pop-ine">{{cite web|url=http://www.ine.gub.uy/censos2011/index.html|title=Censos 2011 – Instituto Nacional de Estadistica|publisher=Instituto Nacional de Estadística|accessdate=13 January 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120112153208/http://www.ine.gub.uy/censos2011/index.html|archivedate=12 იანვარი 2012}}</ref> !! დედაქალაქი |- | [[არტიგასის დეპარტამენტი|არტიგასი]] |align="right"| 11 928 ||align="right"| 73 162 || [[არტიგასი]] |- | [[კანელონესის დეპარტამენტი|კანელონესი]] |align="right"| 4536 ||align="right"|518 154 || [[კანელონესი]] |- | [[სერო-ლარგოს დეპარტამენტი|სერო-ლარგო]] |align="right"| 13 648 ||align="right"| 84 555 || [[მელო]] |- | [[კოლონიის დეპარტამენტი|კოლონია]] |align="right"| 6106 ||align="right"|122 863 || [[კოლონია-დელ-საკრამენტო]] |- | [[დურასნოს დეპარტამენტი|დურასნო]] |align="right"| 11 643 ||align="right"| 57 082 || [[დურასნო]] |- | [[ფლორესის დეპარტამენტი|ფლორესი]] |align="right"| 5144 ||align="right"| 25 033 || [[ტრინიდადი (ურუგვაი)|ტრინიდადი]] |- | [[ფლორიდის დეპარტამენტი|ფლორიდა]] |align="right"| 10 417 ||align="right"| 67 093 || [[ფლორიდა (ურუგვაი)|ფლორიდა]] |- | [[ლავალიეხას დეპარტამენტი|ლავალიეხა]] |align="right"| 10 016 ||align="right"| 58 843 || [[მინასი (ურუგვაი)|მინასი]] |- | [[მალდონადოს დეპარტამენტი|მალდონადო]] |align="right"| 4793 ||align="right"|161 571 || [[მალდონადო (ურუგვაი)|მალდონადო]] |- | [[მონტევიდეოს დეპარტამენტი|მონტევიდეო]] |align="right"| 530 ||align="right"| 1 292 347 || [[მონტევიდეო]] |- | [[პაისანდუს დეპარტამენტი|პაისანდუ]] |align="right"| 13 922 ||align="right"|113 112 || [[პაისანდუ]] |- | [[რიო-ნეგროს დეპარტამენტი|რიო-ნეგრო]] |align="right"| 9282 ||align="right"| 54 434|| [[ფრაი-ბენტოსი]] |- | [[რივერის დეპარტამენტი|რივერა]] |align="right"| 9370 ||align="right"|103 447 || [[რივერა]] |- | [[როჩის დეპარტამენტი|როჩა]] |align="right"| 10 551 ||align="right"| 66 955 || [[როჩა]] |- | [[სალტოს დეპარტამენტი|სალტო]] |align="right"| 14 163 ||align="right"|124 683 || [[სალტო (ურუგვაი)|სალტო]] |- | [[სან-ხოსეს დეპარტამენტი|სან-ხოსე]] |align="right"| 4992 ||align="right"|108 025 || [[სან-ხოსე-დე-მაიო]] |- | [[სორიანოს დეპარტამენტი|სორიანო]] |align="right"| 9008 ||align="right"| 82 108 || [[მერსედესი (ურუგვაი)|მერსედესი]] |- | [[ტაკუარემბოს დეპარტამენტი|ტაკუარემბო]] |align="right"| 15 438 ||align="right"| 89 993 || [[ტაკუარემბო]] |- | [[ტრეინტა-ი-ტრესის დეპარტამენტი|ტრეინტა-ი-ტრესი]] |align="right"| 9676 ||align="right"| 48 066 || [[ტრეინტა-ი-ტრესი]] |} === საგარეო ურთიერთობები === [[ფაილი:Lulatabaré26022007.jpg|thumb|right|upright|[[ტაბარე ვასკესი]] (პრეზიდენტი 2005-2010 წლებში) ბრაზილიის მაშინდელ პრეზიდენტ [[ლულა და სილვა]]სთან ერთად, 2007.]] [[ფაილი:LulaMujica.JPG|thumb|პრეზიდენტი [[ხოსე მუხიკა]] (მარჯვნივ) ბრაზილიის მაშინდელ პრეზიდენტ [[ლულა და სილვა]]სთან ერთად, 2010.]] [[ფაილი:Dilma Rousseff and Jose Mujica 2010.jpg|thumb|[[ხოსე მუხიკა]] ბრაზილიის პრეზიდენტ [[დილმა რუსეფი|დილმა რუსეფთან]] ერთად, 2011.]] 2010 წლის ნომებერში, ურუგვაიმ [[სამხრეთ ამერიკის სახელმწიფოთა კონსტიტუციური კავშირი]]ს რატიფიცირება მოახდინა და ორგანიზაციის მეცხრე წევრი გახდა. ხელშეკრულება 2008 წელს დაიდო და ძალაში 30 დღის შემდეგ შევიდა, როდესაც წევრმა ქვეყნებმა მისი რატიფიკაცია მოახდინეს.<ref name=businessweek.com>{{cite web|url=http://www.businessweek.com/news/2010-11-26/unasur-pledges-to-isolate-coup-regimes-fight-drug-trafficking.html|title=Unasur Pledges to Isolate Coup Regimes, Fight Drug Trafficking|work=BusinessWeek|date=26 November 2010|accessdate=24 December 2010}}</ref> ურუგვაის ყველაზე მნიშვნელოვანი სავაჭრო პარტნიორები არიან [[არგეენტინა]] და [[ბრაზილია]]. 2009 წელს იმპორტის 20% არგენტინაზე მოდიოდა.<ref name="cia"/> მას შემდეგ, რაც არგენტინასთან ორმხრივი ურთიერთობები პრიორიტად გამოცხადდა, ურუგვაიმ ეჭვქვეშ დააყენა [[ფოლკლენდის კუნძულები]]ს მიდამოებში ბრიტანული გემების მოძრაობა და ურუგვაის ტერიტორიიდან და პორტებიდან საკვებისა და საწვავის მიწოდება შეუწყვიტა.<ref>{{cite web|url=http://en.mercopress.com/2010/09/24/uruguay-marks-distance-from-argentina-uk-does-not-come-to-plunder-resources|title=Uruguay marks distance from Argentina: UK does not come to plunder resources|date=24 September 2010|publisher= MercoPress|accessdate=23 February 2011}}</ref> მეტოქეობა [[მონტევიდეო]]სა და [[ბუენოს-აირესი]]ს პორტებს შორის სათავეს ჯერ კიდევ ესპანეთის იმპერიის დროიდან იღებს; მაშინ ამ ფაქტს „პორტების ომს“ უწოდებდნენ. საბოლოოდ ორივე ქვეყნის ხელმძღვანელობამ გადაწყვიტა, რომ მათ ამ ქიშპობის დასრულება ესაჭიროებოდათ და შესაბამის შეთანხმებას 2010 წელს, რეგიონული ინტეგრაციის ფარგლებში მიაღწიეს.<ref>{{cite web|url=http://en.mercopress.com/2010/11/20/mujica-praises-argentina-uruguay-common-past-calls-for-an-end-to-ports-war|title=Mujica praises Argentina/Uruguay common past; calls for an end to ‘ports’ war’|date=20 November 2010|publisher=MercoPress|accessdate=23 February 2011}}</ref> 2007 წელს, მდინარე ურუგვაის ნაპირზე, ურუგვაის მხარეს ქაღალდის ფაბრიკის აშენებამ არგენტინის პროტესტი გამოიწვია, რადგან მიაჩნდა, რომ ის გარემოს დაბინძურებას გამოიწვევდა; საბოლოოდ ორ ქვეყანას შორის დიპლომატიური ურთიერთობები დაიძაბა.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7089226.stm Argentines in pulp mill protest]. BBC News (11 November 2007). Retrieved on 25 June 2012.</ref> შემდგომი დავა ამ საკითხზე 2010 წელს მოხდა, რადგან დასკვნებმა აჩვენა, რომ მდინარე ბინძურდებოდა.<ref>[http://www.clarin.com/diario/2010/02/22/um/m-02145337.htm '&#39;Clarín'&#39;: Hay 115 casos de dermatitis en un balneario ubicado frente a Botnia]. Clarin.com (22 February 2010). Retrieved on 25 June 2012.</ref> 2010 წლის ნოემბერში, ურუგვაიმ და არგენტინამ განაცხადეს, რომ საბოლოოდ მიაღწიეს შეთანხმებას, რომ ქაღალდის ფაბრიკაზე ერთობლივ მონიტორინგს მოახდენდნენ.<ref>{{cite web|url=http://en.mercopress.com/2010/11/15/uruguay-and-argentina-implement-scientific-accord-for-joint-monitoring|title=Uruguay and Argentina implement "scientific" accord for joint monitoring|date=15 November 2010|publisher=MercoPress|accessdate=23 February 2011}}</ref> ბრაზილიას და ურუგვაის ხელი აქვთ მოწერილი შეთანხმებებზე თავდაცვის, მეცნიერების, ტექნოლოგიის, ენერგეტიკის, სამდინარო ტრანსპორტირებისა და თევზაობის საკითხებში თანამშრომლობის შესახებ, რაც ორ მეზობელ ქვეყანას შორის პოლიტიკური და ეკონომიკური ინტეგრაციის გაღრმავებას უწყობს ხელს.<ref>[http://ontheroadtofindout.com/2010/07/brazil-and-uruguay-step-closer-to-integration/ Brazil and Uruguay step closer to integration]. Ontheroadtofindout.com. Retrieved on 25 June 2012.</ref> ურუგვაის ბრაზილიასთან ორი გადაუჭრელი [[საზღვარი (სახელმწიფო)|სასაზღვრო]] კონფლიქტი აქვს — სამდინარო კუნძულ [[ისლა-ბრასილიერა|ისლა-ბრასილიერისა]] და სოფელ [[მასოლიერი]]ს სიახლოვეს, მდინარე ინვერანდის რეგიონის 235 კილომეტრიანი მონაკვეთის თაობაზე. ორი ქვეყანა ვერ თანხმდება თუ რომელი შენაკადი წარმოადგენს მდინარე კუარარის ლეგიტიმურ სათავეს, რაც 1851 წელს ორ ქვეყანას შორის დადებული სასაზღვრო ხელშეკრულების თანახმად, განსაზღვრავს სადავო რეგიონის საზღვარს.<ref name="cia"/> მიუხედავად იმისა, რომ ბრაზილიასა და ურუგვაის მეგობრული დიპლომატიური ურთიერთობები და ძლიერი ეკონომიკური კავშირები აქვთ, ეს სასაზღვრო დავა დღემდე გადაუჭრელია. სადავო ტერიტორია დე ფაქტო ბრაზილიის კონტროლქვეშ რჩება, ურუგვაი კი მაინცდამაინც დიდ აქტიურობას არ იჩენს საკუთარი მოთხოვნების წარმოსაჩენად. მას შემდეგ, რაც ურუგვაიმ დემოკრატიისაკენ სვლა დაიწყო, მეგობრული ურთიერთობები ჩამოუყალიბდა შეერთებულ შტატებთან.<ref name="cong-r">{{cite web|url=http://fpc.state.gov/documents/organization/137274.pdf|title=Uruguay: Political and Economic Conditions and U.S. Relations|first=Peter J.|last=Meyer|date=4 January 2010|publisher=Congressional Research Service|accessdate=24 February 2011}}</ref> 2004 წელს, ორმხრივი ინვესტირებისა და 2007 წლის იანვარში ორმხრივი ვაჭრობისა და ინვესტირების ჩარჩო ხელშეკრულებაზე ხელმოწერის შემდეგ, ორ ქვეყანას შორის განსაკუთრებით გაიზარდა ეკონომიკური კავშირები.<ref name="cong-r"/> აშშ და ურუგვაი ასევე თანამშრომლობენ თავდაცვის სფეროში, ორივე ქვეყანა მნიშვნელოვან როლს თამაშობს [[ჰაიტი]]ზე გაეროს სტაბილიზაციის მისიაში.<ref name="cong-r"/> პრეზიდენტმა [[ხოსე მუხიკა|მუხიკამ]] ვენესუელას [[მერკოსური|მერკოსურში]] გაწევრიანება შესთავაზა. ამავე დროს, ის მხარს უჭერდა [[ვენესუელა|ვენესუელის]] ეკონომიკის მინისტრ [[ალი როდრიგესი]]ს კანდიდატურას [[სამხრეთ ამერიკის ერთა კავშირი]]ს გენერელური მდივნის თანამდებობაზე; ეს პოსტი მანამდე [[ნესტორ კირხნერი|ნესტორ კირხნერს]] ეკავა. გარდა ამისა, ვენესუელას ურუგვაისთან აქვს შეთანხმება, რომლის საფუძველზეც ყოველდღიურად 40 000 ბარელ [[ნავთობი|ნავთობს]] შეღავათიან ფასებში აძლევს.<ref>{{cite web|url=http://en.mercopress.com/2011/01/27/chavez-and-mujica-meet-and-sign-numerous-bilateral-agreements|title=Chavez and Mujica Meet and Sign Numerous Bilateral Agreements|date=27 January 2011|publisher=MercoPress|accessdate=23 February 2011}}</ref> 2011 წლის 15 მარტს, ურუგვაი მეშვიდე სამხრეთამერიკული ქვეყანა გახდა, რომელმაც ოფიციალურად აღიარა [[პალესტინის სახელმწიფო]].<ref name="reuters_palestinian_state">{{cite web|url=http://www.reuters.com/article/2011/03/16/cnews-us-uruguay-palestine-idCATRE72F0SA20110316|title=Uruguay recognizes Palestinian state|publisher=Reuters|date=15 March 2011|accessdate=12 January 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131110222334/http://www.reuters.com/article/2011/03/16/cnews-us-uruguay-palestine-idCATRE72F0SA20110316|archivedate=10 ნოემბერი 2013}}</ref> თუმცა, არ მიუთითებია თუ რა საზღვრებში აღიარებდა პალესტინას. განცხადებაში ურუგვაის მთავრობამ მიუთითა თავის მტკიცე ვალდებულებაზე ახლო აღმოსავლეთის სამშვიდობო პროცესში, მაგრამ უარი თქვა საზღვრების დაზუსტებაზე.<ref name="reuters_palestinian_state" /> === თავდაცვა === == ეკონომიკა == === სოფლის მეურნეობა === === ინფრასტრუქტურა === === ტელეკომუნიკაციები === == დემოგრაფია == === უდიდესი ქალაქები === === ჯანდაცვა === === რელიგია === === ენა === == კულტურა == ურუგვაულ კულტურაზე დიდია ევროპული გავლენა, განსაკუთრებით კი სამხრეთევროპული. [[გაუჩო]]ს ტრადიცია მნიშვნელოვანი ელემენტია ურუგვაულ ხელოვნებასა და ფოლკლორში. === სახვითი ხელოვნება === === მუსიკა === === ლიტერატურა === === მედია === === სამზარეულო === === სპორტი === [[ფაილი:Stad de centario uruguay1930 montevideo.jpg|მინი|მარჯვნივ|260პქ|მონტევიდეოს [[სენტენარიო (სტადიონი)|„სენტენარიოს“]] სტადიონი (1930 წლის ფოტოსურათი)]] [[ფეხბურთი]] ყველაზე პოპულარული სპორტია ურუგვაიში. ის ქვეყანაში ინგლისელმა მეზღვაურებმა და მუშებმა შეიტანეს XIX საუკუნის ბოლოს. ასევე შეიტანეს [[რაგბი]] და [[კრიკეტი]], თუმცა სპორტის ეს სახეობები ფეხბურთან შედარებით ნაკლები პოპულარობით სარგებლობდა. [[ბრიტანეთის კუნძულები]]ს გარეთ, პირველი საერთაშორისო მატჩი სწორედ ურუგვაის დედაქალაქ [[მონტევიდეო]]ში გაიმართა [[ურუგვაის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ადგილობრივ]] და [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის]] ნაკრებებს შორის, [[1902]] წლის ივლისში.<ref>{{cite web|url=http://www.rsssf.com/tablesa/argurures.html|title=ARGENTINA-URUGUAY Matches 1902–2009|publisher=RSSSF|first=Héctor Darío|last=Pelayes|date=24 სექტემბერი, 2010}}</ref> ურუგვაელმა ფეხბურთელებმა მოიგეს ოქროს მედლები [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1924|1924]] და [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1928|1928]] წლების ოლიმპიურ თამაშებზე.<ref>{{cite web|url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197020/overview.html|title=Paris, 1924|publisher=FIFA|accessdate=2014-12-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100615203810/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament%3D512/edition%3D197020/overview.html|archivedate=2010-06-15}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197029/overview.html|title=Amsterdam, 1928|publisher=FIFA|accessdate=2014-12-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100615204240/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament%3D512/edition%3D197029/overview.html|archivedate=2010-06-15}}</ref> ურუგვაის საფეხბურთო ნაკრებს 2-ჯერ აქვს მოგებული [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატიც]]. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1930|1930 წელს]] მოიგეს ტურნირის პირველი გათამაშება, რომელიც მათსავე სტადიონებზე გაიმართა. ჩემპიონობას ურუგვაელები [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1950|1950 წელსაც]] შესწვდნენ, როდესაც [[ბრაზილია]]ში, „[[მარაკანაზო]]დ“ წოდებულ შეხვედრაში, ფავორიტი მასპინძლები მოულოდნელად დაამარცხეს. მსოფლიო ჩემპიონატის მომგებ ქვეყნებს შორის ურუგვაის ყველაზე მცირე მოსახლეობა ჰყავს.<ref name="givefb">{{cite web|url=http://v|title=The smallest country to win the World Cup have big ambitions again|publisher=Give Me Football|accessdate=2020-12-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160111230315/http://v/|archivedate=2016-01-11}}</ref> უკანასკნელ ხანებში, ყველაზე წარმატებული იყო გამოსვლა [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2010|2010 წლის მუნდიალზე]]: სამხრეთამერიკელებმა მე-4 ადგილზე დაასრულეს ასპარეზობა, მათი [[დიეგო ფორლანი]] კი ტურნირის საუკეთესო ფეხბურთელად დასახელდა.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/world_cup_2010/8804708.stm|title=World Cup 2010: Diego Forlan collects Golden Ball award|date= 11 ივლისი, 2010|publisher=BBC Sport}}</ref> [[2012]] წლის ივნისის [[ფიფა]]-ს მსოფლიო რეიტინგში, ურუგვაის მე-2 ადგილი ეკავა [[ესპანეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ესპანეთის]] შემდეგ.<ref>[http://www.fifa.com/worldranking/rankingtable/index.html?intcmp=fifacom_hp_module_ranking The FIFA/Coca-Cola World Ranking – Ranking Table] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141027044652/http://www.fifa.com/worldranking/rankingtable/index.html?intcmp=fifacom_hp_module_ranking |date=2014-10-27 }}. FIFA.com</ref> ურუგვაელთა საფეხბურთო ნაკრებს ყველაზე მეტჯერ, 15-ჯერ აქვს მოგებული სამხრეთ ამერიკის ჩემპიონატი — [[კოპა ამერიკა]]. საფეხბურთო კლუბებს შორის, ყველაზე წარმატებულები არიან „[[ნასიონალი]]“ და „[[პენიაროლი]]“. 2000-იან წლებში, ურუგვაიდან 1,414 ფეხბურთელი წავიდა საზღვარგარეთ, თითქმის იმდენივე, რამდენიც ბრაზილიიდან და [[არგენტინა|არგენტინიდან]].<ref name="pl-exp">{{cite web|url=http://en.mercopress.com/2011/01/06/uruguay-exported-1.414-football-players-in-the-last-decade|title=Uruguay "exported" 1.414 football players in the last decade|date=6 იანვარი, 2011|publisher=MercoPress}}</ref> [[2010]] წელს, ხელისუფლებამ მიიღო საკანონმდებლო ზომები ფეხბურთელთა ქვეყანაში მაქსიმალურად შესანარჩუნებლად.<ref name="pl-exp"/> == განათლება == == ლიტერატურა == * Andrew, G. R. (2010) ''Blackness in the White Nation: A History of Afro-Uruguay'', The University of North Carolina Press * Behnke, A. (2009) ''Uruguay in Pictures'', Twenty First Century Books * Box, B. (2011) ''Footprint Focus: Uruguay'', Footprint Travel Guides * Burford, T. (2010) ''Bradt Travel Guide: Uruguay'', Bradt Travel Guides * Canel, E. (2010) ''Barrio Democracy in Latin America: Participatory Decentralization and Community Activism in Montevideo'', The Pennsylvania State University Press * Clark, G. (2008) ''Custom Guide: Uruguay'', Lonely Planet * Jawad, H. (2009) ''Four Weeks in Montevideo: The Story of World Cup 1930'', Seventeen Media * Lessa, F. and Druliolle, V. (eds.) (2011) ''The Memory of State Terrorism in the Southern Cone: Argentina, Chile, and Uruguay'', Palgrave Macmillan * Mool, M (2009) ''Budget Guide: Buenos Aires and Montevideo'', Cybertours-X Verlag == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons|Uruguay|ურუგვაი}} * [http://portal.gub.uy/ ურუგვაის მთავრობის პორტალი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110809113827/http://portal.gub.uy/ |date=2011-08-09 }} * [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uy.html Uruguay entry at The World Factbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190107082254/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uy.html%20 |date=2019-01-07 }} * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/uruguay.htm Uruguay] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304114412/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/uruguay.htm |date=2016-03-04 }} from ''UCB Libraries GovPubs'' * {{Dmoz|Regional/South_America/Uruguay}} * [http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/country_profiles/1229360.stm Uruguay profile] from the [[BBC News]] * {{Wikivoyage|Uruguay|ურუგვაი}} * [http://www.uruguaynow.com/ Travel guide to Uruguay in English] * [http://www.uruguayscene.info/ Photographic Travel Essay Through Uruguay] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110119203805/http://uruguayscene.info/ |date=2011-01-19 }} * {{YouTube|id=DXHvMEkKttk|title=Simplemente Uruguay}} == სქოლიო == {{სქოლიო|2}} {{სამხრეთ ამერიკის ქვეყნები}} {{სამხრეთ ამერიკის ერთა კავშირი}} {{ამერიკის სახელმწიფოთა ორგანიზაცია}} [[კატეგორია:ურუგვაი]] [[კატეგორია:სამხრეთ ამერიკის ქვეყნები]] [[კატეგორია:ესპანურენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] kdpm2u5cnwdrc7vm1a8re4eqn8ztf4r 0 23085 4411479 4397171 2022-08-27T15:36:19Z Arena 59796 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სახელი = ჰენრი კუპრაშვილი | მშობსახელი = | პორტრეტი = Henry_kuprashvili_60_1grey.JPG |ფოტოს სიგანე = 200 | წარწერა = ჰენრი კუპრაშვილი, 2006 | დაბ თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1946|9|13}} | დაბ ადგილი = [[ხაშური]], [[საქართველოს სსრ]] | გარდ თარიღი = | საქმიანობა = სპორტსმენი, მეცნიერი, პროფესორი | გარდ ადგილი = | ჯილდოები = [[ფაილი:GEO_Vakhtang_Gorgasal_Order_2rank_BAR.svg|50px|link=ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი]] მედლები: ბაირონის (ოქრო, დიდი ბრიტანეთი), [[მედალი „მხედრული მამაცობისათვის“|„მხედრული მამაცობისათვის]] (საქართველო), „სამაგალითო სამსახურისათვის“ (უკრაინა), „თავისუფლების მსოფლიო მედალი“ (ამერიკის ბიოგრაფიული ინსტიტუტი)}} '''ჰენრი კუპრაშვილი''' (დ. [[13 სექტემბერი]], [[1946]], [[ხაშური]], [[საქართველოს სსრ]]) — [[ისტორიკოსი]], [[ჟურნალისტი]], [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგი]], მოცურავე. მსოფლიო ჩემპიონი [[ბიატლი|ბიატლსა]] და [[ტრიატლი|ტრიატლში]] ([[თანამედროვე ხუთჭიდი]]) <ref>{{cite web|url=https://https://www.uipmworld.org/event/uipm-2018-biathletriathle-world-championships|title=UIPM BIATHLE/TRIATHLE WORLD CHAMPIONSHIPS, Results}}</ref> <ref>{{cite web|url=http://ghn.ge/news/214290-henri-kuprashvili-msoflio-chempionia|title=ჰენრი კუპრაშვილი მსოფლიო ჩემპიონია}}</ref> საქართველოს სპორტის დამსახურებული მოღვაწე. <ref>{{cite web|url=http://gza.kvirispalitra.ge/life/6959-ra-stereotipi-daamskhvria-sportis-damsakhurebulma-moghvatsem.html|title=რა სტერეოტიპი დაამსხვირა სპორტის დამსახურებულმა მოღვაწემ}}</ref> [[საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაცია|საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაციის]] პრეზიდენტი. == ბიოგრაფია == === წინაპრები === [[ფაილი:Luka Kuprashvili.jpg|thumb| ლუკა კუპრაშვილი დედასთან, მარიამ ყიფიანთან ერთად. 1912]] ჰენრი კუპრაშვილის ბაბუა, ლუკა ბარნაბის ძე კუპრაშვილი (1896-1924 წ.წ. [[ცუცხვათი|ცუცხვათელი]] მღვდლის შვილი) საბჭოთა რუსეთის ბატონობის წინააღმდეგ მიმართული [[1924 წლის აჯანყება|1924 წლის აჯანყების]] მონაწილე იყო. აჯანყების დამარცხების მიუხედავად, იგი [[ოკრიბა|ოკრიბის]] ტყიდან არ გამოვიდა და განაგრძობდა ბრძოლას თანამებრძოლთან ერთად. ბოლშევიკებთან შეტაკების დროს ის დაიჭრა (ესროლა ბოლშევიკმა კეზევაძემ სოფელ კურსებიდან). დევნილმა რამდენიმე კილომეტრი იარა და სოფლის წყაროსთან რისია უგრეხელიძის ხელში დალია სული (იყო 28 წლის). დარჩა 18 წლის ფეხმძიმე (ჰენრი კუპრაშვილის მომავალ მამაზე, ოთარიზე) მეუღლე, რომელიც შვილებთან ერთად მთელი ცხოვრება ბოლშევიკების მუდმივი პრესის ქვეშ იმყოფებოდა.<ref>ყველას რაიმე აქვს სახსოვარი. გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა", #308, 1999 წლის 13 ნოემბერი</ref> ===განათლება=== ჰენრიმ დაამთავრა ქ. [[თბილისი]]ს [[გალაკტიონ ტაბიძე|გალაკტიონ ტაბიძის]] სახელობის 51-ე საშუალო [[სკოლა]]. წარჩინებით დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს [[ისტორია|ისტორიის]] [[ფაკულტეტი]] <ref>ინფორმაცია შუა საუკუნის ისტორიის სტუდენტთა სამეცნიერო წრის წევრების შესახებ . გაზ. ”თბილისის უნივერსიტეტი”, #6, 1972 წლის 25 თებერვალი</ref> და [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი|სპი-ს]] საზოგადოებრივ პროფესიათა ფაკულტეტის ჟურნალისტიკის განყოფილება <ref>გაზეთ ”ლენინელის” სპეცნომერი მომზადდა ჟურნალისტიკის განყოფილების სტუდენტ ჰენრი კუპრაშვილის ხელმძღვანელობით. სპი-ს გაზ. ”ლენინელი”, # 39, 1975 წლის 19 დეკემბერი</ref> სხვაგვარად აზროვნებისათვისა და არალეგალური ლიტერატურის გავრცელებისათვის [[სსრკ-ის სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტი]]ს მიერ გაფრთხილებული იყო პირველად, [[1967]] წელს [[წითელი არმია|საბჭოთა არმიაში]] სამსახურის პერიოდში, მეორედ, [[1975]] წელს [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი|საქართველოს პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში]] მუშაობისას. გაფრთხილება მიიღო [[2004]] წლის 20 ოქტომბერსაც, ამჯერად, საქართველოს [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატის ორი პასუხისმგებელი მუშაკისგან (მდივნის მოადგილე სიხარულიძე და სამსახურის უფროსი მ. კალანდაძე) გაზ. «24 საათში» სტატიის «მეფემ არ იცის, თორემ...» გამოქვეყნებისთვის,<ref>''ჰენრი კუპრაშვილი''. «მეფემ არ იცის, თორემ...» - გაზ. «24 საათი», #142, 2004 წლის 17 ივნისი</ref> აუკრძალეს შემდგომში მათთან შეთანხმების გარეშე სტატიების ბეჭდვა. მისთვის (მაშინ იგი [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატში ინფორმაციის ანალიზის განყოფილების უფროსად მუშაობდა) მათი ულტიმატუმი მიუღებელი იყო და იმავე გაზეთში კვლავ გამოაქვეყნა სტატია «[[ეროვნული უშიშროება|ეროვნული უშიშროების]] უზრუნველყოფის მნიშვნელოვანი ასპექტი»<ref>''ჰენრი კუპრაშვილი''. ეროვნული უშიშროების უზრუნველყოფის მნიშვნელოვანი ასპექტი. გაზ. «24 საათი», #254. 26.10.04).</ref>, ამის შემდეგ იგი მკაცრად დაისაჯა. === საქმიანობა=== 1968-2006 წლებში ჰენრი კუპრაშვილი იყო [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი]]ს უფროსი [[პრეპარატორი]], [[ლაბორანტი]], უფროსი ლაბორანტი, უფროსი მასწავლებელი, [[პროფკავშირი]]ს გაერთიანებული [[კომიტეტი]]ს თავმჯდომარის მოადგილე,<ref>სპი-ს გაერთიანებული პროფკავშირული ორგანიზაციის კონფერენცია. გაზ. ”ლენინელი”, # 37, 1984 წლის 28 დეკემბერი</ref> დოცენტი, [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგიისა]] და [[საერთაშორისო ურთიერთობები]]ს კათედრის [[პროფესორი]]. 1977-1979 წლებში მუშაობდა, როგორც სახალხო კონტროლის [[თბილისი]]ს საქალაქო კომიტეტის მეთოდკაბინეტის გამგე.<ref>დათვალიერება და შედეგები. გაზ. ”თბილისი”, # 148, 1978 წლის 29 ივნისი</ref> 1989-1992 წლებში მისი საქმიანობა [[საქართველოს სახალხო ფრონტი|საქართველოს სახალხო ფრონტში]] მუშაობას ეხებოდა - ჯერ სააღრიცხვო განყოფილების ხელმძღვანელად, შემდეგ [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს თავმჯდომარის თანაშემწეს სახით. 1992 წლის მარტიდან - 1992 წლის დეკემბრამდე იგი [[საქართველოს მინისტრთა კაბინეტი|საქართველოს მინისტრთა კაბინეტში]] [[ცხინვალი]]ს რეგიონის პრობლემათა სპეციალური სამთავრობო კომისიის პასუხისმგებელ მდივანის სახით მუშაობდა.<ref>საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობის დადგენილება #407 (06.04.92) “ცხინვალის რეგიონის პრობლემათა სპეციალური სახელმწიფო კომისიის შესახებ”. საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობის დადგენილებანი 1992 წლის აპრილი, თბილისი, 1992, გვ.72-76</ref> 1992-1996 წლებში [[საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის აპარატი|საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის აპარატში]], ჯერ სახელმწიფო მრჩეველის, შემდეგ მთავარი სახელმწიფო მრჩეველის და სახელმწიფოს მეთაურის დავალებების კონტროლისა და ცენტრალურ მმართველობით ორგანოებთან ურთიერთობის სამსახურის ხელმძღვანელის პოზიცია ეკავა.<ref>საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის განკარგულება (12.07.95), თბილისი, 1995</ref> 1996-2004 წლებში ჰენრი კუპრაშვილი [[საქართველო]]ს [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატში მუშაობდა. იყო საინფორმაციო-ანალიტიკური განყოფილების უფროსი;<ref>საქართველოს პრეზიდენტის # 32 განკარგულება (01.02.96), გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, .02.96;</ref> საინფორმაციო-ანალიტიკური სამსახურის უფროსი;<ref>საქართველოს პრეზიდენტის # განკარგულება (02.02.97)</ref> უსაფრთხოების მიმდინარე მდგომარეობის მონიტორინგის, ანალიზისა და ინფორმაციის დეპარტამენტის დირექტორი;<ref>ინფორმაცია დანიშვნის შესახებ. გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, # 11, 2003 წლის 14 იანვარი; საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება # 30 (11.01.03)</ref> საორგანიზაციო და საიდუმლოების დაცვის დეპარტამენტის სპეციალისტი; ინფორმაციის ანალიზის განყოფილების უფროსი. [[1996]]-[[2001]] წლებში [[საქართველო]]ს [[სახელმწიფო]]ს წარმომადგენელი იყო [[დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა|დსთ]]-ს წევრი სახელმწიფოების [[ინფორმატიზაცია|ინფორმატიზაციის]] საკორდინაციო საბჭოში. 2005 წლის თებერვლიდან 2010 წლამდე იყო სახელისუფლებო სპეციალური კავშირებისა და ინფორმაციის სააგენტოს სიტუაციური ცენტრის კოორდინაციის განყოფილების უფროსი და შიდაუსაფრთხოების სამმართველოს ინსპექტორი. 2009 წლის სექტემბრიდან დღემდე იგი [[საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი]]ს სამართლისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტის [[პროფესორი]]ა. ჰენრი კუპრაშვილი ავტორია 5 მონოგრაფიის, 7 სახელმძღვანელოსი, 100-ზე მეტი სამეცნიერო ნაშრომის, პრესაში გამოქვეყნებული 400-ზე მეტი სტატიის, ინტერვიუსა და საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციაზე წაკითხული 50-ზე მეტი მოხსენებისა. მისი ხელმძღვანელობით დაცულია 15-ზე მეტი სადოქტორო დისერტაცია. იგი არის სტუ-ს სამართლისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტზე განხორციელებული მულტი და ინტერსციპლინური სასწავლო-სამეცნიერო თეორიულ-პრაქტიკულ ღონისძიებათა პროექტის „[[პოლიტიკა სამსჯავროზე]]“ ავტორი და ხელმძღვანელი.<ref>{{cite web|url=http://law.gtu.ge/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A0-%E1%83%B0%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A/|title=პროფესორმა ჰენრი კუპრაშვილმა ზამთრის ცურვის მსოფლიო ჩემპიონატში ბრინჯაოს მედალი მოიპოვა}}</ref> სხვადასხვა დროს მისი სამეცნიერო კვლევების სფეროები იყო: [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგიის]] პრობლემები, [[ინფორმაცია|საინფორმაციო]] [[პოლიტიკა|პოლიტიკის]] თავისებურებები [[საინფორმაციო ეპოქა]]ში, საინფორმაციო-ანალიტიკური ტექნოლოგიები, [[ეროვნული უშიშროება]], [[საერთაშორისო ურთიერთობები]], [[საგარეო პოლიტიკა]], [[ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა]], ევროპის პოლიტიკური სისტემა, ევროპის პოლიტიკური მიმდნარეობები და სხვ. == მიღწევები == [[ფაილი:Henry Dasrdanelles1.jpg|მინი|მარჯვნივ|დარდანელის სრუტის გადაცურვისას]] [[ფაილი:Henri kuprashvili - World Championships 2014.JPG|thumb|ზამთრის ცურვის მსოფლიო ჩემპიონატი. ჰენრი კუპრაშვილი - 22.03.2014, როვანიემი, ფინეთი]] 1. ჰენრი კუპრაშვილი (საქართველო), დრო: 05:45.50; 2. ბობ გარდენი (სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა), დრო: 06:22.30; 3. პეტერ კოლეტი (დიდი ბრიტანეთი) დრო: 06:43.90. === დამსახურებანი === მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა აზრით, „ჰენრი კუპრაშვილმა გააცოცხლა [[ქართული ცურვა]], ანუ ცურვის ქართული სტილი და საფუძველი ჩაუყარა უნიკალური, კოლხურ–იბერიული მეთოდით ცურვის სწავლებასა და განვითარებას“<ref>''ედუარდ შევარდნაძე''. ბატონ ჰენრი კუპრაშვილს. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”. #213, 04.09.02;</ref>. აღინიშნებოდა, რომ მან ასევე „სათავე დაუდო მსოფლიოში სრუტეთა გადაცურვის ახალ წესს“,<ref>''გურანდა გურასაშვილი''. ლორდ ბაირონიდან ჰენრი კუპრაშვილამდე. ჟურნ. ”ოლიმპიელი”, # 2-4, 2002</ref> და დაამყარა მსოფლიო რეკორდი ახალი წესით ცურვაში;<ref>საქართველოს მსოფლიო რეკორდები. გაზ. “დილის გაზეთი”. 2002 წლის 25-27 მაისი</ref>. მას ეკუთვნის ცურვის ეროვნული სახეობების შემსწავლელი პირველი ქართული სახელმძღვანელო;<ref>საინფორმაციო სააგენტო მედია ნიუსი – ”დარდანელის გმირი” სახელმძღვანელოს გამოსცემს. გაზ. “ხვალინდელი დღე”, # 168, 02.09.03; ''ჰენრი კუპრაშვილი''. [[ქართული ცურვა]].[სახელმძღვ. ცურვის მოყვარულთათვის / რედ.: პროფ.[[გიორგი დოლიძე]]; მხატვ.: [[ლევან ძაგნიძე]], მე-2 გამოც. – [[ქუთაისი]] : [[ქუთაისის უნივერსიტეტი]]ს გამ-ბა, 2005</ref> შემდგომში მან დაგეგმა იმავე ყაიდით [[ბოსფორის სრუტე|ბოსფორის]], [[გიბრალტარის სრუტე|გიბრალტარის]] და [[ლა-მანში]]ს სრუტეების გადაცურვა. არის [[ჩოხოსნები - 1973|დავით აღმაშენებლის ჩოხოსანთა კავშირის „ჩოხოსნები – 1973“]] წევრი,<ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/user/udrekeli#p/u/4/9vQFGRnaVSY |title=YouTube}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/user/udrekeli#p/u/0/HHohrBeGXVI |title=YouTube}}</ref>, დამაარსებელი და მისი თავმჯდომარე; [[1990]] წელს შექმნილი [[საქართველოს ზღვისპირეთის დამცველთა ასოციაცია "აიეტი"|საქართველოს ზღვისპირეთის დამცველთა ასოციაცია "აიეტის"]] <ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=RIV-FD8jBu8 |title=YouTube}}</ref> დამაარსებელი და თავმჯდომარე; [[2010]] წელს შექმნილი [[საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაცია|საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაციის]] პრეზიდენტი; [[საქართველოს ჟურნალისტთა ფედერაცია|საქართველოს ჟურნალისტთა ფედერაციის]] წევრი; სპორტსაზოგადოება [[დინამო (სპორტსაზოგადოება)|დინამოს]] წევრი. [[1989]] წელს საქართველოს [[იმედი (სამხედრო ფორმირება)|ერის ღირსების დამცველთა ასოციაცია «იმედის»]] წინამძღვრად იქნა არჩეული. არჩეული იყო [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს <ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=ux1agRKVZ9o|title=YouTube}}</ref> დარბაზის წევრად ([[1989]]-[[1992]]). [[ფაილი:Генри Купрашвили. Босфор-2005.jpg|მინიატიურა|კუპრაშვილი ბოსფორის სრუტის გადაცურვის შემდეგ]] 1990 წელს [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს მიერ წარდგენილი იყო [[საქართველოს სსრ უზენაესი საბჭო]]ს [[დეპუტატი|დეპუტატობის]] კანდიდატად. არჩევნების ჩაშლის შემდეგ იგი იმავე წელს, შემოდგომისათვის დანიშნულ საქართველოს უზენაესი საბჭოს არჩევნებზე საქართველოს სახალხო ფრონტმა დეპუტატობის კანდიდატად წარადგინა [[დმანისი]]ს #41 საარჩევნო ოლქში <ref>საქართველოს სახალხო ფრონტის მიერ წამოყენებული დეპუტატობის კანდიდატები ქალაქ თბილისში. გაზ. ”საქართველო”, #3, 1990 წლის 11 თებერვალი</ref> საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქმა, უწმინდესმა და უნეტარესმა [[ილია II]]–ემ ჰენრი კუპრაშვილს [[1988]] წელს უბოძა ოქროს ჯვარი, [[2003]] წელს ვერცხლის კი - დიდი ჯვარი და ფოტოსურათი წარწერით <ref>საინფორმაციო სააგენტო „მედია-ნიუსი“ – კუპრაშვილმა პატრიარქის ლოცვა-კურთხევა მიიღო. გაზ. “ალია”, # 26, 2003 წლის 8–10 მარტი</ref> === წოდებები === [[საჯარო მოხელეთა საკლასო ჩინები|პირველი კლასის სახელმწიფო მრჩეველი]],<ref name="ReferenceA">საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება #1299 (09.10.03) საქართველოს ეროვნული უშიშროების საბჭოს აპარატში მთავარ საჯარო თანამდებობაზე მომუშავე სახელმწიფო მოხელეთათვის საკლასო ჩინების მინიჭების შესახებ. საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებები და განკარგულებები. (კრებული), თბილისი, 2003</ref> [[პოლიტიკა|პოლიტიკის]] მეცნიერებათა დოქტორი,<ref>საინფორმაციო სააგანტოო ”მედია-ნიუსი” – ჰენრი კუპრაშვილმა მეცნიერებათა დოქტორის ხარისხი მიიღო. გაზ. “ახალი თაობა”, # 174, 2003 წლის 27 ივნისი ნათელა ფაილოძე – დარდანელის დამპყრობმა მეცნიერების მწვერვალზეც ”ასცურა”. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”, #174, 2003 წლის 4 ივნისი</ref> [[პროფესორი]]. [[ვიცე-პოლკოვნიკი]].<ref>საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება № 603 (13.09.96) ვადამდე წოდების მინიჭების შესახებ. საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებები და განკარგულებები. (კრებული). თბილისი, 1996. გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა” , № 188,1996 წლის 18 სექტემბერი; Graduate Recognition Book. George C. Marshall European Center for Security Stdies, October, 2007</ref> [[ჯორჯ მარშალის ევროპული ცენტრი|ჯორჯ მარშალის ცენტრის კურსდამთავრებული]].<ref>Recognition Book. Senior Executive Course, 15-26 May, 2000.George C. Marshall European Center for Security Stdies. College of International and Security Studies. Garmisch-Parten-kirchen.Germany. 2000</ref> [[ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი]]ს,<ref>საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება (№ 1172, 06.09.02) ჰენრი კუპრაშვილის ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენით დაჯილდოების შესახებ. გაზ.“საქართველოს რესპუბლიკა”, № 219,2002 წლის 11 სექტემბერი</ref><ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=HSAJxot4Dm0 |title=YouTube}}</ref> [[მედალი "მხედრული მამაცობისათვის"|მედლის "მხედრული მამაცობისათვის"]]<ref>საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის № 258 (12.12.93) ბრძანებულება (მოხალისეთა რაზმის ”აიეტის” მეთაურის ჰენრი კუპრაშვილის მედლით ”მხედრული მამაცობისათვის” დაჯილდოების შესახებ), გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, № 266, 1993 წლის 18 დეკემბერი</ref> და [[ჯორჯ ნოელ გორდონ ბაირონი|ჯორჯ ბაირონის ოქროს მედლის]]<ref>საინფორმაციო სააგენტო „საქინფორმი“ – დარდანელის გმირი ბაირონის საერთაშორისო საზოგადოების მედლით დაჯილდოვდა. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”, #86, 2003 წლის 2 აპრილი</ref> კავალერი. [[მსოფლიო]] მასმედიის მიერ მისთვის შერქმეული მეტსახელები: [[ადამიანი]] [[დელფინები|დელფინი]] (ტ/კ [[სი-ენ-ენი]] 17.02.01, 05.11.02), [[დარდანელის სრუტე|დარდანელის]] გმირი, [[წყალი|წყლის]] [[პრომეთე]], [[სრუტე]]თა მბრძანებელი, კაცი [[ლეგენდა]] და სხვ. ეს თიკუნები მიიღო მას შემდეგ, რაც [[2002|2002 წლის]] [[30 აგვისტო]]ს, კაცობრიობის [[ისტორია]]ში პირველად, ქართული სამხედრო-საწრთვნელი წესით, ანუ ოთხგან [[ხელფეხშეკრული კოლხური]]თ [[დარდანელის სრუტე]] [[ევროპა|ევროპიდან]] [[აზია]]ში, 12 [[კილომეტრი]] 3 საათსა და 15 წუთში გადაცურა. მანამდე კი [[2001]] წლის [[28]] [[იანვარი|იანვარს]], სპორტკომპლექს "ლაგუნა ვერეს" [[აუზი|აუზში]] ჰენრი კუპრაშვილმა ამავე სტილით გაცურა ორი კილომეტრი 92 წუთში, რასაც მსოფლიოს სხვადასხვა ტელეკომპანიები აშუქებდნენ. [[2002]] წელს გაზეთ [[ახალი ეპოქა (გაზეთი)|„ახალი ეპოქის“]] ჟურნალისტებმა ჰენრი კუპრაშვილი დაასახელეს წლის ადამიანად <ref>“ახალი ეპოქა”: წლის ადამიანი – 2002. გაზ. "ახალი ეპოქა", #75, 2002 წლის 27 დეკემბერი–2003 წლის 9 იანვარი</ref> == ლიტერატურა == *''ელენე ჩაბრაძე''. ძეგლი ხელთუქმნელი. წინაპრები და თანამედროვეობა. გაზ. "ბიზნეს–კურიერი", 1994 წლის 25 თებერვალი–4 მარტი *''გურამ ყორანაშვილი''. ჭკუის სასწავლებელი წიგნი. გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა", № 9, 1998 წლის 13 იანვარი *''მიხო მორჩილაძე''. ჰენრი, წამოხვალ პარტიზნად? გაზ. "ახალი ეპოქა", 2002 წლის 18–24 ოქტომბერი * ''დანელია ვ''. გამარჯვება, ბიჭებო! – თბილისი, გამომც.”დედაენა” 2002, გვ. 83-86 * დარდანელის გმირი: შვიდი უნიკალური მოვლენა / მთ.რედ.:[[ომარ გოგიაშვილი]]. თბ.: მედია ჰოლდინგი [[ჯორჯიან თაიმსი]], 2003. 64 გვ.; ტექსტი ქართულ, ინგლისურ და რუსულ ენებზე. ISBN 99940-0-190-6 UDC: 796.092.2 + 797.2(479.22)[http://www.nplg.gov.ge/ec/catalog.php?lang=en&db=cart&pft=biblio&udc=797.2%3C479.22%3E] *''ირმა კახურაშვილი''. დავით მეფე... კომუნისტების დროს. გაზ. "მთავარი გაზეთი", 2003 წლის 8 თებერვალი *''ნომადი ბართაია'', '''მოგიღწევია საქართველოვ, აქამდე როგორ '''.ჰენრი კუპრაშვილს . გაზ. [[მწერლის გაზეთი]], № 36, 2003 წლის 11-17 დეკემბერი *''მაყვალა კუბლაშვილი'', '''ჰენრი კუპრაშვილს - დარდანელის გმირს'''. გაზ. [[ახალი ვერსია]], № 31, 2003 წლის 4-10 აგვისტო *''გოგი დოლიძე''. ლაგუნა ვერეს საოცრებანი. გაზ. "რეზონანსი", № 249, 2006 წლის 14 სექტემბერი *''Ruso Strelkova'' (August 31, 2007). [http://www.georgiatoday.ge/article_details.php?id=3494 To Wear or not to Wear (a Chokha)? That is the Question] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720210329/http://www.georgiatoday.ge/article_details.php?id=3494 |date=2011-07-20 }}. ''Georgia Today'' Issue #372, 31.08.07-06.09.07 *''კვესელავა ი, შარაშენიძე ა, დავითაძე ა.'' ქართული სუფრა. გამომცემლობა "უნივერსალი", თბილისი, 2008. გვ. 310–321. *''შორენა პაპაშვილი''. [http://presa.ge/index.php?text=news&i=6043|მსოფლიო გლობალიზაციის პირობებში ქართველი ჩოხოსნები თავიანთ ფუნქციას აქტუალურად ხედავენ]. პრესა.ge, 2009 წლის 7 თებერვალი *''მელსიდა აკოფიანი''. [http://newsgeorgia.ge/geo1/20090208/42366671.html ქართველი ”ჩოხოსნები” დავით აღმაშენებლის ხსენების 936-ე წლისთავს აღნიშნავენ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304201108/http://www.newsgeorgia.ge/geo1/20090208/42366671.html |date=2016-03-04 }}. ს/ს ახალი ამები–საქართველო, 2009 წლის 8 თებერვალი *''ჰენრი კუპრაშვილი''. ჩოხოსნები 36 წელია აღნიშნავენ დავით აღმაშენებლის ხსენების დღეს. გაზ. "რეზონანსი", № 032, 2009 წლის 9 თებერვალი * [http://www.paralympic.org/Athletes/Athlete_Biographies/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120107120819/http://paralympic.org/Athletes/Athlete_Biographies |date=2012-01-07 }} == რესურსები ინტერნეტში == {{nplg ბიოგრაფია|00000880}} * [http://www.kupra.com.ge პირადი საიტი] {{Webarchive|url=https://archive.is/20121204173049/http://www.kupra.com.ge/ |date=2012-12-04 }} * {{Facebook|henry.kuprashvili}} * [http://www.youtube.com/user/udrekeli ვიდეოსიუჟეტები ჰენრი კუპრაშვილის შესახებ] == სქოლიო == <div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox"> {{სქოლიოს სია|2}} </div> {{DEFAULTSORT:კუპრაშვილი, ჰენრი}} [[კატეგორია:დაბადებული 13 სექტემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1946]] [[კატეგორია:ხაშურში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ქართველი ჟურნალისტები]] [[კატეგორია:ქართველი ისტორიკოსები]] [[კატეგორია:ქართველი პოლიტიკის მეცნიერები]] [[კატეგორია:ქართველი მოცურავეები]] [[კატეგორია:მარათონელი მოცურავეები]] [[კატეგორია:ქართველი მწრთვნელები]] [[კატეგორია:ჩოხოსნები]] [[კატეგორია:თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები]] [[კატეგორია:ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენის კავალრები]] rt66gop8iv2oivjmm2u9jbnmcdz2i20 4411485 4411479 2022-08-27T15:46:59Z Arena 59796 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სახელი = ჰენრი კუპრაშვილი | მშობსახელი = | პორტრეტი = Henry_kuprashvili_60_1grey.JPG |ფოტოს სიგანე = 200 | წარწერა = ჰენრი კუპრაშვილი, 2006 | დაბ თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1946|9|13}} | დაბ ადგილი = [[ხაშური]], [[საქართველოს სსრ]] | გარდ თარიღი = | საქმიანობა = სპორტსმენი, მეცნიერი, პროფესორი | გარდ ადგილი = | ჯილდოები = [[ფაილი:GEO_Vakhtang_Gorgasal_Order_2rank_BAR.svg|50px|link=ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი]] მედლები: ბაირონის (ოქრო, დიდი ბრიტანეთი), [[მედალი „მხედრული მამაცობისათვის“|„მხედრული მამაცობისათვის]] (საქართველო), „სამაგალითო სამსახურისათვის“ (უკრაინა), „თავისუფლების მსოფლიო მედალი“ (ამერიკის ბიოგრაფიული ინსტიტუტი)}} '''ჰენრი კუპრაშვილი''' (დ. [[13 სექტემბერი]], [[1946]], [[ხაშური]], [[საქართველოს სსრ]]) — [[ისტორიკოსი]], [[ჟურნალისტი]], [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგი]], მოცურავე. მსოფლიო ჩემპიონი [[ბიატლი|ბიატლსა]] და [[ტრიატლი|ტრიატლში]] ([[თანამედროვე ხუთჭიდი]]) <ref>{{cite web|url=https://www.uipmworld.org/event/uipm-2018-biathletriathle-world-championships?event=biathle-men-masters-70|title=UIPM BIATHLE/TRIATHLE WORLD CHAMPIONSHIPS, Results}}</ref> <ref>{{cite web|url=http://ghn.ge/news/214290-henri-kuprashvili-msoflio-chempionia|title=ჰენრი კუპრაშვილი მსოფლიო ჩემპიონია}}</ref> საქართველოს სპორტის დამსახურებული მოღვაწე. <ref>{{cite web|url=http://gza.kvirispalitra.ge/life/6959-ra-stereotipi-daamskhvria-sportis-damsakhurebulma-moghvatsem.html|title=რა სტერეოტიპი დაამსხვირა სპორტის დამსახურებულმა მოღვაწემ}}</ref> [[საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაცია|საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაციის]] პრეზიდენტი. == ბიოგრაფია == === წინაპრები === [[ფაილი:Luka Kuprashvili.jpg|thumb| ლუკა კუპრაშვილი დედასთან, მარიამ ყიფიანთან ერთად. 1912]] ჰენრი კუპრაშვილის ბაბუა, ლუკა ბარნაბის ძე კუპრაშვილი (1896-1924 წ.წ. [[ცუცხვათი|ცუცხვათელი]] მღვდლის შვილი) საბჭოთა რუსეთის ბატონობის წინააღმდეგ მიმართული [[1924 წლის აჯანყება|1924 წლის აჯანყების]] მონაწილე იყო. აჯანყების დამარცხების მიუხედავად, იგი [[ოკრიბა|ოკრიბის]] ტყიდან არ გამოვიდა და განაგრძობდა ბრძოლას თანამებრძოლთან ერთად. ბოლშევიკებთან შეტაკების დროს ის დაიჭრა (ესროლა ბოლშევიკმა კეზევაძემ სოფელ კურსებიდან). დევნილმა რამდენიმე კილომეტრი იარა და სოფლის წყაროსთან რისია უგრეხელიძის ხელში დალია სული (იყო 28 წლის). დარჩა 18 წლის ფეხმძიმე (ჰენრი კუპრაშვილის მომავალ მამაზე, ოთარიზე) მეუღლე, რომელიც შვილებთან ერთად მთელი ცხოვრება ბოლშევიკების მუდმივი პრესის ქვეშ იმყოფებოდა.<ref>ყველას რაიმე აქვს სახსოვარი. გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა", #308, 1999 წლის 13 ნოემბერი</ref> ===განათლება=== ჰენრიმ დაამთავრა ქ. [[თბილისი]]ს [[გალაკტიონ ტაბიძე|გალაკტიონ ტაბიძის]] სახელობის 51-ე საშუალო [[სკოლა]]. წარჩინებით დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს [[ისტორია|ისტორიის]] [[ფაკულტეტი]] <ref>ინფორმაცია შუა საუკუნის ისტორიის სტუდენტთა სამეცნიერო წრის წევრების შესახებ . გაზ. ”თბილისის უნივერსიტეტი”, #6, 1972 წლის 25 თებერვალი</ref> და [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი|სპი-ს]] საზოგადოებრივ პროფესიათა ფაკულტეტის ჟურნალისტიკის განყოფილება <ref>გაზეთ ”ლენინელის” სპეცნომერი მომზადდა ჟურნალისტიკის განყოფილების სტუდენტ ჰენრი კუპრაშვილის ხელმძღვანელობით. სპი-ს გაზ. ”ლენინელი”, # 39, 1975 წლის 19 დეკემბერი</ref> სხვაგვარად აზროვნებისათვისა და არალეგალური ლიტერატურის გავრცელებისათვის [[სსრკ-ის სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტი]]ს მიერ გაფრთხილებული იყო პირველად, [[1967]] წელს [[წითელი არმია|საბჭოთა არმიაში]] სამსახურის პერიოდში, მეორედ, [[1975]] წელს [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი|საქართველოს პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში]] მუშაობისას. გაფრთხილება მიიღო [[2004]] წლის 20 ოქტომბერსაც, ამჯერად, საქართველოს [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატის ორი პასუხისმგებელი მუშაკისგან (მდივნის მოადგილე სიხარულიძე და სამსახურის უფროსი მ. კალანდაძე) გაზ. «24 საათში» სტატიის «მეფემ არ იცის, თორემ...» გამოქვეყნებისთვის,<ref>''ჰენრი კუპრაშვილი''. «მეფემ არ იცის, თორემ...» - გაზ. «24 საათი», #142, 2004 წლის 17 ივნისი</ref> აუკრძალეს შემდგომში მათთან შეთანხმების გარეშე სტატიების ბეჭდვა. მისთვის (მაშინ იგი [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატში ინფორმაციის ანალიზის განყოფილების უფროსად მუშაობდა) მათი ულტიმატუმი მიუღებელი იყო და იმავე გაზეთში კვლავ გამოაქვეყნა სტატია «[[ეროვნული უშიშროება|ეროვნული უშიშროების]] უზრუნველყოფის მნიშვნელოვანი ასპექტი»<ref>''ჰენრი კუპრაშვილი''. ეროვნული უშიშროების უზრუნველყოფის მნიშვნელოვანი ასპექტი. გაზ. «24 საათი», #254. 26.10.04).</ref>, ამის შემდეგ იგი მკაცრად დაისაჯა. === საქმიანობა=== 1968-2006 წლებში ჰენრი კუპრაშვილი იყო [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი]]ს უფროსი [[პრეპარატორი]], [[ლაბორანტი]], უფროსი ლაბორანტი, უფროსი მასწავლებელი, [[პროფკავშირი]]ს გაერთიანებული [[კომიტეტი]]ს თავმჯდომარის მოადგილე,<ref>სპი-ს გაერთიანებული პროფკავშირული ორგანიზაციის კონფერენცია. გაზ. ”ლენინელი”, # 37, 1984 წლის 28 დეკემბერი</ref> დოცენტი, [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგიისა]] და [[საერთაშორისო ურთიერთობები]]ს კათედრის [[პროფესორი]]. 1977-1979 წლებში მუშაობდა, როგორც სახალხო კონტროლის [[თბილისი]]ს საქალაქო კომიტეტის მეთოდკაბინეტის გამგე.<ref>დათვალიერება და შედეგები. გაზ. ”თბილისი”, # 148, 1978 წლის 29 ივნისი</ref> 1989-1992 წლებში მისი საქმიანობა [[საქართველოს სახალხო ფრონტი|საქართველოს სახალხო ფრონტში]] მუშაობას ეხებოდა - ჯერ სააღრიცხვო განყოფილების ხელმძღვანელად, შემდეგ [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს თავმჯდომარის თანაშემწეს სახით. 1992 წლის მარტიდან - 1992 წლის დეკემბრამდე იგი [[საქართველოს მინისტრთა კაბინეტი|საქართველოს მინისტრთა კაბინეტში]] [[ცხინვალი]]ს რეგიონის პრობლემათა სპეციალური სამთავრობო კომისიის პასუხისმგებელ მდივანის სახით მუშაობდა.<ref>საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობის დადგენილება #407 (06.04.92) “ცხინვალის რეგიონის პრობლემათა სპეციალური სახელმწიფო კომისიის შესახებ”. საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობის დადგენილებანი 1992 წლის აპრილი, თბილისი, 1992, გვ.72-76</ref> 1992-1996 წლებში [[საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის აპარატი|საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის აპარატში]], ჯერ სახელმწიფო მრჩეველის, შემდეგ მთავარი სახელმწიფო მრჩეველის და სახელმწიფოს მეთაურის დავალებების კონტროლისა და ცენტრალურ მმართველობით ორგანოებთან ურთიერთობის სამსახურის ხელმძღვანელის პოზიცია ეკავა.<ref>საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის განკარგულება (12.07.95), თბილისი, 1995</ref> 1996-2004 წლებში ჰენრი კუპრაშვილი [[საქართველო]]ს [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატში მუშაობდა. იყო საინფორმაციო-ანალიტიკური განყოფილების უფროსი;<ref>საქართველოს პრეზიდენტის # 32 განკარგულება (01.02.96), გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, .02.96;</ref> საინფორმაციო-ანალიტიკური სამსახურის უფროსი;<ref>საქართველოს პრეზიდენტის # განკარგულება (02.02.97)</ref> უსაფრთხოების მიმდინარე მდგომარეობის მონიტორინგის, ანალიზისა და ინფორმაციის დეპარტამენტის დირექტორი;<ref>ინფორმაცია დანიშვნის შესახებ. გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, # 11, 2003 წლის 14 იანვარი; საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება # 30 (11.01.03)</ref> საორგანიზაციო და საიდუმლოების დაცვის დეპარტამენტის სპეციალისტი; ინფორმაციის ანალიზის განყოფილების უფროსი. [[1996]]-[[2001]] წლებში [[საქართველო]]ს [[სახელმწიფო]]ს წარმომადგენელი იყო [[დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა|დსთ]]-ს წევრი სახელმწიფოების [[ინფორმატიზაცია|ინფორმატიზაციის]] საკორდინაციო საბჭოში. 2005 წლის თებერვლიდან 2010 წლამდე იყო სახელისუფლებო სპეციალური კავშირებისა და ინფორმაციის სააგენტოს სიტუაციური ცენტრის კოორდინაციის განყოფილების უფროსი და შიდაუსაფრთხოების სამმართველოს ინსპექტორი. 2009 წლის სექტემბრიდან დღემდე იგი [[საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი]]ს სამართლისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტის [[პროფესორი]]ა. ჰენრი კუპრაშვილი ავტორია 5 მონოგრაფიის, 7 სახელმძღვანელოსი, 100-ზე მეტი სამეცნიერო ნაშრომის, პრესაში გამოქვეყნებული 400-ზე მეტი სტატიის, ინტერვიუსა და საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციაზე წაკითხული 50-ზე მეტი მოხსენებისა. მისი ხელმძღვანელობით დაცულია 15-ზე მეტი სადოქტორო დისერტაცია. იგი არის სტუ-ს სამართლისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტზე განხორციელებული მულტი და ინტერსციპლინური სასწავლო-სამეცნიერო თეორიულ-პრაქტიკულ ღონისძიებათა პროექტის „[[პოლიტიკა სამსჯავროზე]]“ ავტორი და ხელმძღვანელი.<ref>{{cite web|url=http://law.gtu.ge/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A0-%E1%83%B0%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A/|title=პროფესორმა ჰენრი კუპრაშვილმა ზამთრის ცურვის მსოფლიო ჩემპიონატში ბრინჯაოს მედალი მოიპოვა}}</ref> სხვადასხვა დროს მისი სამეცნიერო კვლევების სფეროები იყო: [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგიის]] პრობლემები, [[ინფორმაცია|საინფორმაციო]] [[პოლიტიკა|პოლიტიკის]] თავისებურებები [[საინფორმაციო ეპოქა]]ში, საინფორმაციო-ანალიტიკური ტექნოლოგიები, [[ეროვნული უშიშროება]], [[საერთაშორისო ურთიერთობები]], [[საგარეო პოლიტიკა]], [[ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა]], ევროპის პოლიტიკური სისტემა, ევროპის პოლიტიკური მიმდნარეობები და სხვ. == მიღწევები == [[ფაილი:Henry Dasrdanelles1.jpg|მინი|მარჯვნივ|დარდანელის სრუტის გადაცურვისას]] [[ფაილი:Henri kuprashvili - World Championships 2014.JPG|thumb|ზამთრის ცურვის მსოფლიო ჩემპიონატი. ჰენრი კუპრაშვილი - 22.03.2014, როვანიემი, ფინეთი]] 1. ჰენრი კუპრაშვილი (საქართველო), დრო: 05:45.50; 2. ბობ გარდენი (სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა), დრო: 06:22.30; 3. პეტერ კოლეტი (დიდი ბრიტანეთი) დრო: 06:43.90. === დამსახურებანი === მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა აზრით, „ჰენრი კუპრაშვილმა გააცოცხლა [[ქართული ცურვა]], ანუ ცურვის ქართული სტილი და საფუძველი ჩაუყარა უნიკალური, კოლხურ–იბერიული მეთოდით ცურვის სწავლებასა და განვითარებას“<ref>''ედუარდ შევარდნაძე''. ბატონ ჰენრი კუპრაშვილს. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”. #213, 04.09.02;</ref>. აღინიშნებოდა, რომ მან ასევე „სათავე დაუდო მსოფლიოში სრუტეთა გადაცურვის ახალ წესს“,<ref>''გურანდა გურასაშვილი''. ლორდ ბაირონიდან ჰენრი კუპრაშვილამდე. ჟურნ. ”ოლიმპიელი”, # 2-4, 2002</ref> და დაამყარა მსოფლიო რეკორდი ახალი წესით ცურვაში;<ref>საქართველოს მსოფლიო რეკორდები. გაზ. “დილის გაზეთი”. 2002 წლის 25-27 მაისი</ref>. მას ეკუთვნის ცურვის ეროვნული სახეობების შემსწავლელი პირველი ქართული სახელმძღვანელო;<ref>საინფორმაციო სააგენტო მედია ნიუსი – ”დარდანელის გმირი” სახელმძღვანელოს გამოსცემს. გაზ. “ხვალინდელი დღე”, # 168, 02.09.03; ''ჰენრი კუპრაშვილი''. [[ქართული ცურვა]].[სახელმძღვ. ცურვის მოყვარულთათვის / რედ.: პროფ.[[გიორგი დოლიძე]]; მხატვ.: [[ლევან ძაგნიძე]], მე-2 გამოც. – [[ქუთაისი]] : [[ქუთაისის უნივერსიტეტი]]ს გამ-ბა, 2005</ref> შემდგომში მან დაგეგმა იმავე ყაიდით [[ბოსფორის სრუტე|ბოსფორის]], [[გიბრალტარის სრუტე|გიბრალტარის]] და [[ლა-მანში]]ს სრუტეების გადაცურვა. არის [[ჩოხოსნები - 1973|დავით აღმაშენებლის ჩოხოსანთა კავშირის „ჩოხოსნები – 1973“]] წევრი,<ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/user/udrekeli#p/u/4/9vQFGRnaVSY |title=YouTube}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/user/udrekeli#p/u/0/HHohrBeGXVI |title=YouTube}}</ref>, დამაარსებელი და მისი თავმჯდომარე; [[1990]] წელს შექმნილი [[საქართველოს ზღვისპირეთის დამცველთა ასოციაცია "აიეტი"|საქართველოს ზღვისპირეთის დამცველთა ასოციაცია "აიეტის"]] <ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=RIV-FD8jBu8 |title=YouTube}}</ref> დამაარსებელი და თავმჯდომარე; [[2010]] წელს შექმნილი [[საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაცია|საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაციის]] პრეზიდენტი; [[საქართველოს ჟურნალისტთა ფედერაცია|საქართველოს ჟურნალისტთა ფედერაციის]] წევრი; სპორტსაზოგადოება [[დინამო (სპორტსაზოგადოება)|დინამოს]] წევრი. [[1989]] წელს საქართველოს [[იმედი (სამხედრო ფორმირება)|ერის ღირსების დამცველთა ასოციაცია «იმედის»]] წინამძღვრად იქნა არჩეული. არჩეული იყო [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს <ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=ux1agRKVZ9o|title=YouTube}}</ref> დარბაზის წევრად ([[1989]]-[[1992]]). [[ფაილი:Генри Купрашвили. Босфор-2005.jpg|მინიატიურა|კუპრაშვილი ბოსფორის სრუტის გადაცურვის შემდეგ]] 1990 წელს [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს მიერ წარდგენილი იყო [[საქართველოს სსრ უზენაესი საბჭო]]ს [[დეპუტატი|დეპუტატობის]] კანდიდატად. არჩევნების ჩაშლის შემდეგ იგი იმავე წელს, შემოდგომისათვის დანიშნულ საქართველოს უზენაესი საბჭოს არჩევნებზე საქართველოს სახალხო ფრონტმა დეპუტატობის კანდიდატად წარადგინა [[დმანისი]]ს #41 საარჩევნო ოლქში <ref>საქართველოს სახალხო ფრონტის მიერ წამოყენებული დეპუტატობის კანდიდატები ქალაქ თბილისში. გაზ. ”საქართველო”, #3, 1990 წლის 11 თებერვალი</ref> საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქმა, უწმინდესმა და უნეტარესმა [[ილია II]]–ემ ჰენრი კუპრაშვილს [[1988]] წელს უბოძა ოქროს ჯვარი, [[2003]] წელს ვერცხლის კი - დიდი ჯვარი და ფოტოსურათი წარწერით <ref>საინფორმაციო სააგენტო „მედია-ნიუსი“ – კუპრაშვილმა პატრიარქის ლოცვა-კურთხევა მიიღო. გაზ. “ალია”, # 26, 2003 წლის 8–10 მარტი</ref> === წოდებები === [[საჯარო მოხელეთა საკლასო ჩინები|პირველი კლასის სახელმწიფო მრჩეველი]],<ref name="ReferenceA">საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება #1299 (09.10.03) საქართველოს ეროვნული უშიშროების საბჭოს აპარატში მთავარ საჯარო თანამდებობაზე მომუშავე სახელმწიფო მოხელეთათვის საკლასო ჩინების მინიჭების შესახებ. საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებები და განკარგულებები. (კრებული), თბილისი, 2003</ref> [[პოლიტიკა|პოლიტიკის]] მეცნიერებათა დოქტორი,<ref>საინფორმაციო სააგანტოო ”მედია-ნიუსი” – ჰენრი კუპრაშვილმა მეცნიერებათა დოქტორის ხარისხი მიიღო. გაზ. “ახალი თაობა”, # 174, 2003 წლის 27 ივნისი ნათელა ფაილოძე – დარდანელის დამპყრობმა მეცნიერების მწვერვალზეც ”ასცურა”. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”, #174, 2003 წლის 4 ივნისი</ref> [[პროფესორი]]. [[ვიცე-პოლკოვნიკი]].<ref>საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება № 603 (13.09.96) ვადამდე წოდების მინიჭების შესახებ. საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებები და განკარგულებები. (კრებული). თბილისი, 1996. გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა” , № 188,1996 წლის 18 სექტემბერი; Graduate Recognition Book. George C. Marshall European Center for Security Stdies, October, 2007</ref> [[ჯორჯ მარშალის ევროპული ცენტრი|ჯორჯ მარშალის ცენტრის კურსდამთავრებული]].<ref>Recognition Book. Senior Executive Course, 15-26 May, 2000.George C. Marshall European Center for Security Stdies. College of International and Security Studies. Garmisch-Parten-kirchen.Germany. 2000</ref> [[ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი]]ს,<ref>საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება (№ 1172, 06.09.02) ჰენრი კუპრაშვილის ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენით დაჯილდოების შესახებ. გაზ.“საქართველოს რესპუბლიკა”, № 219,2002 წლის 11 სექტემბერი</ref><ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=HSAJxot4Dm0 |title=YouTube}}</ref> [[მედალი "მხედრული მამაცობისათვის"|მედლის "მხედრული მამაცობისათვის"]]<ref>საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის № 258 (12.12.93) ბრძანებულება (მოხალისეთა რაზმის ”აიეტის” მეთაურის ჰენრი კუპრაშვილის მედლით ”მხედრული მამაცობისათვის” დაჯილდოების შესახებ), გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, № 266, 1993 წლის 18 დეკემბერი</ref> და [[ჯორჯ ნოელ გორდონ ბაირონი|ჯორჯ ბაირონის ოქროს მედლის]]<ref>საინფორმაციო სააგენტო „საქინფორმი“ – დარდანელის გმირი ბაირონის საერთაშორისო საზოგადოების მედლით დაჯილდოვდა. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”, #86, 2003 წლის 2 აპრილი</ref> კავალერი. [[მსოფლიო]] მასმედიის მიერ მისთვის შერქმეული მეტსახელები: [[ადამიანი]] [[დელფინები|დელფინი]] (ტ/კ [[სი-ენ-ენი]] 17.02.01, 05.11.02), [[დარდანელის სრუტე|დარდანელის]] გმირი, [[წყალი|წყლის]] [[პრომეთე]], [[სრუტე]]თა მბრძანებელი, კაცი [[ლეგენდა]] და სხვ. ეს თიკუნები მიიღო მას შემდეგ, რაც [[2002|2002 წლის]] [[30 აგვისტო]]ს, კაცობრიობის [[ისტორია]]ში პირველად, ქართული სამხედრო-საწრთვნელი წესით, ანუ ოთხგან [[ხელფეხშეკრული კოლხური]]თ [[დარდანელის სრუტე]] [[ევროპა|ევროპიდან]] [[აზია]]ში, 12 [[კილომეტრი]] 3 საათსა და 15 წუთში გადაცურა. მანამდე კი [[2001]] წლის [[28]] [[იანვარი|იანვარს]], სპორტკომპლექს "ლაგუნა ვერეს" [[აუზი|აუზში]] ჰენრი კუპრაშვილმა ამავე სტილით გაცურა ორი კილომეტრი 92 წუთში, რასაც მსოფლიოს სხვადასხვა ტელეკომპანიები აშუქებდნენ. [[2002]] წელს გაზეთ [[ახალი ეპოქა (გაზეთი)|„ახალი ეპოქის“]] ჟურნალისტებმა ჰენრი კუპრაშვილი დაასახელეს წლის ადამიანად <ref>“ახალი ეპოქა”: წლის ადამიანი – 2002. გაზ. "ახალი ეპოქა", #75, 2002 წლის 27 დეკემბერი–2003 წლის 9 იანვარი</ref> == ლიტერატურა == *''ელენე ჩაბრაძე''. ძეგლი ხელთუქმნელი. წინაპრები და თანამედროვეობა. გაზ. "ბიზნეს–კურიერი", 1994 წლის 25 თებერვალი–4 მარტი *''გურამ ყორანაშვილი''. ჭკუის სასწავლებელი წიგნი. გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა", № 9, 1998 წლის 13 იანვარი *''მიხო მორჩილაძე''. ჰენრი, წამოხვალ პარტიზნად? გაზ. "ახალი ეპოქა", 2002 წლის 18–24 ოქტომბერი * ''დანელია ვ''. გამარჯვება, ბიჭებო! – თბილისი, გამომც.”დედაენა” 2002, გვ. 83-86 * დარდანელის გმირი: შვიდი უნიკალური მოვლენა / მთ.რედ.:[[ომარ გოგიაშვილი]]. თბ.: მედია ჰოლდინგი [[ჯორჯიან თაიმსი]], 2003. 64 გვ.; ტექსტი ქართულ, ინგლისურ და რუსულ ენებზე. ISBN 99940-0-190-6 UDC: 796.092.2 + 797.2(479.22)[http://www.nplg.gov.ge/ec/catalog.php?lang=en&db=cart&pft=biblio&udc=797.2%3C479.22%3E] *''ირმა კახურაშვილი''. დავით მეფე... კომუნისტების დროს. გაზ. "მთავარი გაზეთი", 2003 წლის 8 თებერვალი *''ნომადი ბართაია'', '''მოგიღწევია საქართველოვ, აქამდე როგორ '''.ჰენრი კუპრაშვილს . გაზ. [[მწერლის გაზეთი]], № 36, 2003 წლის 11-17 დეკემბერი *''მაყვალა კუბლაშვილი'', '''ჰენრი კუპრაშვილს - დარდანელის გმირს'''. გაზ. [[ახალი ვერსია]], № 31, 2003 წლის 4-10 აგვისტო *''გოგი დოლიძე''. ლაგუნა ვერეს საოცრებანი. გაზ. "რეზონანსი", № 249, 2006 წლის 14 სექტემბერი *''Ruso Strelkova'' (August 31, 2007). [http://www.georgiatoday.ge/article_details.php?id=3494 To Wear or not to Wear (a Chokha)? That is the Question] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720210329/http://www.georgiatoday.ge/article_details.php?id=3494 |date=2011-07-20 }}. ''Georgia Today'' Issue #372, 31.08.07-06.09.07 *''კვესელავა ი, შარაშენიძე ა, დავითაძე ა.'' ქართული სუფრა. გამომცემლობა "უნივერსალი", თბილისი, 2008. გვ. 310–321. *''შორენა პაპაშვილი''. [http://presa.ge/index.php?text=news&i=6043|მსოფლიო გლობალიზაციის პირობებში ქართველი ჩოხოსნები თავიანთ ფუნქციას აქტუალურად ხედავენ]. პრესა.ge, 2009 წლის 7 თებერვალი *''მელსიდა აკოფიანი''. [http://newsgeorgia.ge/geo1/20090208/42366671.html ქართველი ”ჩოხოსნები” დავით აღმაშენებლის ხსენების 936-ე წლისთავს აღნიშნავენ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304201108/http://www.newsgeorgia.ge/geo1/20090208/42366671.html |date=2016-03-04 }}. ს/ს ახალი ამები–საქართველო, 2009 წლის 8 თებერვალი *''ჰენრი კუპრაშვილი''. ჩოხოსნები 36 წელია აღნიშნავენ დავით აღმაშენებლის ხსენების დღეს. გაზ. "რეზონანსი", № 032, 2009 წლის 9 თებერვალი * [http://www.paralympic.org/Athletes/Athlete_Biographies/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120107120819/http://paralympic.org/Athletes/Athlete_Biographies |date=2012-01-07 }} == რესურსები ინტერნეტში == {{nplg ბიოგრაფია|00000880}} * [http://www.kupra.com.ge პირადი საიტი] {{Webarchive|url=https://archive.is/20121204173049/http://www.kupra.com.ge/ |date=2012-12-04 }} * {{Facebook|henry.kuprashvili}} * [http://www.youtube.com/user/udrekeli ვიდეოსიუჟეტები ჰენრი კუპრაშვილის შესახებ] == სქოლიო == <div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox"> {{სქოლიოს სია|2}} </div> {{DEFAULTSORT:კუპრაშვილი, ჰენრი}} [[კატეგორია:დაბადებული 13 სექტემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1946]] [[კატეგორია:ხაშურში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ქართველი ჟურნალისტები]] [[კატეგორია:ქართველი ისტორიკოსები]] [[კატეგორია:ქართველი პოლიტიკის მეცნიერები]] [[კატეგორია:ქართველი მოცურავეები]] [[კატეგორია:მარათონელი მოცურავეები]] [[კატეგორია:ქართველი მწრთვნელები]] [[კატეგორია:ჩოხოსნები]] [[კატეგორია:თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები]] [[კატეგორია:ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენის კავალრები]] 4xmpxa58c8je7te8ocxuf817jxcvo3x 4411493 4411485 2022-08-27T16:07:29Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სახელი = ჰენრი კუპრაშვილი | მშობსახელი = | პორტრეტი = Henry_kuprashvili_60_1grey.JPG |ფოტოს სიგანე = 200 | წარწერა = ჰენრი კუპრაშვილი, 2006 | დაბ თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1946|9|13}} | დაბ ადგილი = [[ხაშური]], [[საქართველოს სსრ]] | გარდ თარიღი = | საქმიანობა = სპორტსმენი, მეცნიერი, პროფესორი | გარდ ადგილი = | ჯილდოები = [[ფაილი:GEO_Vakhtang_Gorgasal_Order_2rank_BAR.svg|50px|link=ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი]] მედლები: ბაირონის (ოქრო, დიდი ბრიტანეთი), [[მედალი „მხედრული მამაცობისათვის“|„მხედრული მამაცობისათვის]] (საქართველო), „სამაგალითო სამსახურისათვის“ (უკრაინა), „თავისუფლების მსოფლიო მედალი“ (ამერიკის ბიოგრაფიული ინსტიტუტი) }} '''ჰენრი კუპრაშვილი''' (დ. [[13 სექტემბერი]], [[1946]], [[ხაშური]], [[საქართველოს სსრ]]) — [[ისტორიკოსი]], [[ჟურნალისტი]], [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგი]], მოცურავე. მსოფლიო ჩემპიონი [[ბიატლი|ბიატლსა]] და [[ტრიატლი|ტრიატლში]] ([[თანამედროვე ხუთჭიდი]]) <ref>{{cite web|url=https://www.uipmworld.org/event/uipm-2018-biathletriathle-world-championships?event=biathle-men-masters-70|title=UIPM BIATHLE/TRIATHLE WORLD CHAMPIONSHIPS, Results}}</ref> <ref>{{cite web|url=http://ghn.ge/news/214290-henri-kuprashvili-msoflio-chempionia|title=ჰენრი კუპრაშვილი მსოფლიო ჩემპიონია}}</ref> საქართველოს სპორტის დამსახურებული მოღვაწე. <ref>{{cite web|url=http://gza.kvirispalitra.ge/life/6959-ra-stereotipi-daamskhvria-sportis-damsakhurebulma-moghvatsem.html|title=რა სტერეოტიპი დაამსხვირა სპორტის დამსახურებულმა მოღვაწემ}}</ref> [[საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაცია|საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაციის]] პრეზიდენტი. == ბიოგრაფია == === წინაპრები === [[ფაილი:Luka Kuprashvili.jpg|thumb| ლუკა კუპრაშვილი დედასთან, მარიამ ყიფიანთან ერთად. 1912]] ჰენრი კუპრაშვილის ბაბუა, ლუკა ბარნაბის ძე კუპრაშვილი (1896-1924 წ.წ. [[ცუცხვათი|ცუცხვათელი]] მღვდლის შვილი) საბჭოთა რუსეთის ბატონობის წინააღმდეგ მიმართული [[1924 წლის აჯანყება|1924 წლის აჯანყების]] მონაწილე იყო. აჯანყების დამარცხების მიუხედავად, იგი [[ოკრიბა|ოკრიბის]] ტყიდან არ გამოვიდა და განაგრძობდა ბრძოლას თანამებრძოლთან ერთად. ბოლშევიკებთან შეტაკების დროს ის დაიჭრა (ესროლა ბოლშევიკმა კეზევაძემ სოფელ კურსებიდან). დევნილმა რამდენიმე კილომეტრი იარა და სოფლის წყაროსთან რისია უგრეხელიძის ხელში დალია სული (იყო 28 წლის). დარჩა 18 წლის ფეხმძიმე (ჰენრი კუპრაშვილის მომავალ მამაზე, ოთარიზე) მეუღლე, რომელიც შვილებთან ერთად მთელი ცხოვრება ბოლშევიკების მუდმივი პრესის ქვეშ იმყოფებოდა.<ref>ყველას რაიმე აქვს სახსოვარი. გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა", #308, 1999 წლის 13 ნოემბერი</ref> ===განათლება=== ჰენრიმ დაამთავრა ქ. [[თბილისი]]ს [[გალაკტიონ ტაბიძე|გალაკტიონ ტაბიძის]] სახელობის 51-ე საშუალო [[სკოლა]]. წარჩინებით დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს [[ისტორია|ისტორიის]] [[ფაკულტეტი]] <ref>ინფორმაცია შუა საუკუნის ისტორიის სტუდენტთა სამეცნიერო წრის წევრების შესახებ . გაზ. ”თბილისის უნივერსიტეტი”, #6, 1972 წლის 25 თებერვალი</ref> და [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი|სპი-ს]] საზოგადოებრივ პროფესიათა ფაკულტეტის ჟურნალისტიკის განყოფილება <ref>გაზეთ ”ლენინელის” სპეცნომერი მომზადდა ჟურნალისტიკის განყოფილების სტუდენტ ჰენრი კუპრაშვილის ხელმძღვანელობით. სპი-ს გაზ. ”ლენინელი”, # 39, 1975 წლის 19 დეკემბერი</ref> სხვაგვარად აზროვნებისათვისა და არალეგალური ლიტერატურის გავრცელებისათვის [[სსრკ-ის სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტი]]ს მიერ გაფრთხილებული იყო პირველად, [[1967]] წელს [[წითელი არმია|საბჭოთა არმიაში]] სამსახურის პერიოდში, მეორედ, [[1975]] წელს [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი|საქართველოს პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში]] მუშაობისას. გაფრთხილება მიიღო [[2004]] წლის 20 ოქტომბერსაც, ამჯერად, საქართველოს [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატის ორი პასუხისმგებელი მუშაკისგან (მდივნის მოადგილე სიხარულიძე და სამსახურის უფროსი მ. კალანდაძე) გაზ. «24 საათში» სტატიის «მეფემ არ იცის, თორემ...» გამოქვეყნებისთვის,<ref>''ჰენრი კუპრაშვილი''. «მეფემ არ იცის, თორემ...» - გაზ. «24 საათი», #142, 2004 წლის 17 ივნისი</ref> აუკრძალეს შემდგომში მათთან შეთანხმების გარეშე სტატიების ბეჭდვა. მისთვის (მაშინ იგი [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატში ინფორმაციის ანალიზის განყოფილების უფროსად მუშაობდა) მათი ულტიმატუმი მიუღებელი იყო და იმავე გაზეთში კვლავ გამოაქვეყნა სტატია «[[ეროვნული უშიშროება|ეროვნული უშიშროების]] უზრუნველყოფის მნიშვნელოვანი ასპექტი»<ref>''ჰენრი კუპრაშვილი''. ეროვნული უშიშროების უზრუნველყოფის მნიშვნელოვანი ასპექტი. გაზ. «24 საათი», #254. 26.10.04).</ref>, ამის შემდეგ იგი მკაცრად დაისაჯა. === საქმიანობა=== 1968-2006 წლებში ჰენრი კუპრაშვილი იყო [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი]]ს უფროსი [[პრეპარატორი]], [[ლაბორანტი]], უფროსი ლაბორანტი, უფროსი მასწავლებელი, [[პროფკავშირი]]ს გაერთიანებული [[კომიტეტი]]ს თავმჯდომარის მოადგილე,<ref>სპი-ს გაერთიანებული პროფკავშირული ორგანიზაციის კონფერენცია. გაზ. ”ლენინელი”, # 37, 1984 წლის 28 დეკემბერი</ref> დოცენტი, [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგიისა]] და [[საერთაშორისო ურთიერთობები]]ს კათედრის [[პროფესორი]]. 1977-1979 წლებში მუშაობდა, როგორც სახალხო კონტროლის [[თბილისი]]ს საქალაქო კომიტეტის მეთოდკაბინეტის გამგე.<ref>დათვალიერება და შედეგები. გაზ. ”თბილისი”, # 148, 1978 წლის 29 ივნისი</ref> 1989-1992 წლებში მისი საქმიანობა [[საქართველოს სახალხო ფრონტი|საქართველოს სახალხო ფრონტში]] მუშაობას ეხებოდა - ჯერ სააღრიცხვო განყოფილების ხელმძღვანელად, შემდეგ [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს თავმჯდომარის თანაშემწეს სახით. 1992 წლის მარტიდან - 1992 წლის დეკემბრამდე იგი [[საქართველოს მინისტრთა კაბინეტი|საქართველოს მინისტრთა კაბინეტში]] [[ცხინვალი]]ს რეგიონის პრობლემათა სპეციალური სამთავრობო კომისიის პასუხისმგებელ მდივანის სახით მუშაობდა.<ref>საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობის დადგენილება #407 (06.04.92) “ცხინვალის რეგიონის პრობლემათა სპეციალური სახელმწიფო კომისიის შესახებ”. საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობის დადგენილებანი 1992 წლის აპრილი, თბილისი, 1992, გვ.72-76</ref> 1992-1996 წლებში [[საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის აპარატი|საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის აპარატში]], ჯერ სახელმწიფო მრჩეველის, შემდეგ მთავარი სახელმწიფო მრჩეველის და სახელმწიფოს მეთაურის დავალებების კონტროლისა და ცენტრალურ მმართველობით ორგანოებთან ურთიერთობის სამსახურის ხელმძღვანელის პოზიცია ეკავა.<ref>საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის განკარგულება (12.07.95), თბილისი, 1995</ref> 1996-2004 წლებში ჰენრი კუპრაშვილი [[საქართველო]]ს [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატში მუშაობდა. იყო საინფორმაციო-ანალიტიკური განყოფილების უფროსი;<ref>საქართველოს პრეზიდენტის # 32 განკარგულება (01.02.96), გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, .02.96;</ref> საინფორმაციო-ანალიტიკური სამსახურის უფროსი;<ref>საქართველოს პრეზიდენტის # განკარგულება (02.02.97)</ref> უსაფრთხოების მიმდინარე მდგომარეობის მონიტორინგის, ანალიზისა და ინფორმაციის დეპარტამენტის დირექტორი;<ref>ინფორმაცია დანიშვნის შესახებ. გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, # 11, 2003 წლის 14 იანვარი; საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება # 30 (11.01.03)</ref> საორგანიზაციო და საიდუმლოების დაცვის დეპარტამენტის სპეციალისტი; ინფორმაციის ანალიზის განყოფილების უფროსი. [[1996]]-[[2001]] წლებში [[საქართველო]]ს [[სახელმწიფო]]ს წარმომადგენელი იყო [[დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა|დსთ]]-ს წევრი სახელმწიფოების [[ინფორმატიზაცია|ინფორმატიზაციის]] საკორდინაციო საბჭოში. 2005 წლის თებერვლიდან 2010 წლამდე იყო სახელისუფლებო სპეციალური კავშირებისა და ინფორმაციის სააგენტოს სიტუაციური ცენტრის კოორდინაციის განყოფილების უფროსი და შიდაუსაფრთხოების სამმართველოს ინსპექტორი. 2009 წლის სექტემბრიდან დღემდე იგი [[საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი]]ს სამართლისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტის [[პროფესორი]]ა. ჰენრი კუპრაშვილი ავტორია 5 მონოგრაფიის, 7 სახელმძღვანელოსი, 100-ზე მეტი სამეცნიერო ნაშრომის, პრესაში გამოქვეყნებული 400-ზე მეტი სტატიის, ინტერვიუსა და საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციაზე წაკითხული 50-ზე მეტი მოხსენებისა. მისი ხელმძღვანელობით დაცულია 15-ზე მეტი სადოქტორო დისერტაცია. იგი არის სტუ-ს სამართლისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტზე განხორციელებული მულტი და ინტერსციპლინური სასწავლო-სამეცნიერო თეორიულ-პრაქტიკულ ღონისძიებათა პროექტის „[[პოლიტიკა სამსჯავროზე]]“ ავტორი და ხელმძღვანელი.<ref>{{cite web|url=http://law.gtu.ge/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A0-%E1%83%B0%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A/|title=პროფესორმა ჰენრი კუპრაშვილმა ზამთრის ცურვის მსოფლიო ჩემპიონატში ბრინჯაოს მედალი მოიპოვა}}</ref> სხვადასხვა დროს მისი სამეცნიერო კვლევების სფეროები იყო: [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგიის]] პრობლემები, [[ინფორმაცია|საინფორმაციო]] [[პოლიტიკა|პოლიტიკის]] თავისებურებები [[საინფორმაციო ეპოქა]]ში, საინფორმაციო-ანალიტიკური ტექნოლოგიები, [[ეროვნული უშიშროება]], [[საერთაშორისო ურთიერთობები]], [[საგარეო პოლიტიკა]], [[ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა]], ევროპის პოლიტიკური სისტემა, ევროპის პოლიტიკური მიმდნარეობები და სხვ. == მიღწევები == [[ფაილი:Henry Dasrdanelles1.jpg|მინი|მარჯვნივ|დარდანელის სრუტის გადაცურვისას]] [[ფაილი:Henri kuprashvili - World Championships 2014.JPG|thumb|ზამთრის ცურვის მსოფლიო ჩემპიონატი. ჰენრი კუპრაშვილი - 22.03.2014, როვანიემი, ფინეთი]] 1. ჰენრი კუპრაშვილი (საქართველო), დრო: 05:45.50; 2. ბობ გარდენი (სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა), დრო: 06:22.30; 3. პეტერ კოლეტი (დიდი ბრიტანეთი) დრო: 06:43.90. === დამსახურებანი === მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა აზრით, „ჰენრი კუპრაშვილმა გააცოცხლა [[ქართული ცურვა]], ანუ ცურვის ქართული სტილი და საფუძველი ჩაუყარა უნიკალური, კოლხურ–იბერიული მეთოდით ცურვის სწავლებასა და განვითარებას“<ref>''ედუარდ შევარდნაძე''. ბატონ ჰენრი კუპრაშვილს. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”. #213, 04.09.02;</ref>. აღინიშნებოდა, რომ მან ასევე „სათავე დაუდო მსოფლიოში სრუტეთა გადაცურვის ახალ წესს“,<ref>''გურანდა გურასაშვილი''. ლორდ ბაირონიდან ჰენრი კუპრაშვილამდე. ჟურნ. ”ოლიმპიელი”, # 2-4, 2002</ref> და დაამყარა მსოფლიო რეკორდი ახალი წესით ცურვაში;<ref>საქართველოს მსოფლიო რეკორდები. გაზ. “დილის გაზეთი”. 2002 წლის 25-27 მაისი</ref>. მას ეკუთვნის ცურვის ეროვნული სახეობების შემსწავლელი პირველი ქართული სახელმძღვანელო;<ref>საინფორმაციო სააგენტო მედია ნიუსი – ”დარდანელის გმირი” სახელმძღვანელოს გამოსცემს. გაზ. “ხვალინდელი დღე”, # 168, 02.09.03; ''ჰენრი კუპრაშვილი''. [[ქართული ცურვა]].[სახელმძღვ. ცურვის მოყვარულთათვის / რედ.: პროფ.[[გიორგი დოლიძე]]; მხატვ.: [[ლევან ძაგნიძე]], მე-2 გამოც. – [[ქუთაისი]] : [[ქუთაისის უნივერსიტეტი]]ს გამ-ბა, 2005</ref> შემდგომში მან დაგეგმა იმავე ყაიდით [[ბოსფორის სრუტე|ბოსფორის]], [[გიბრალტარის სრუტე|გიბრალტარის]] და [[ლა-მანში]]ს სრუტეების გადაცურვა. არის [[ჩოხოსნები - 1973|დავით აღმაშენებლის ჩოხოსანთა კავშირის „ჩოხოსნები – 1973“]] წევრი,<ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/user/udrekeli#p/u/4/9vQFGRnaVSY |title=YouTube}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/user/udrekeli#p/u/0/HHohrBeGXVI |title=YouTube}}</ref>, დამაარსებელი და მისი თავმჯდომარე; [[1990]] წელს შექმნილი [[საქართველოს ზღვისპირეთის დამცველთა ასოციაცია "აიეტი"|საქართველოს ზღვისპირეთის დამცველთა ასოციაცია "აიეტის"]] <ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=RIV-FD8jBu8 |title=YouTube}}</ref> დამაარსებელი და თავმჯდომარე; [[2010]] წელს შექმნილი [[საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაცია|საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაციის]] პრეზიდენტი; [[საქართველოს ჟურნალისტთა ფედერაცია|საქართველოს ჟურნალისტთა ფედერაციის]] წევრი; სპორტსაზოგადოება [[დინამო (სპორტსაზოგადოება)|დინამოს]] წევრი. [[1989]] წელს საქართველოს [[იმედი (სამხედრო ფორმირება)|ერის ღირსების დამცველთა ასოციაცია «იმედის»]] წინამძღვრად იქნა არჩეული. არჩეული იყო [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს <ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=ux1agRKVZ9o|title=YouTube}}</ref> დარბაზის წევრად ([[1989]]-[[1992]]). [[ფაილი:Генри Купрашвили. Босфор-2005.jpg|მინიატიურა|კუპრაშვილი ბოსფორის სრუტის გადაცურვის შემდეგ]] 1990 წელს [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს მიერ წარდგენილი იყო [[საქართველოს სსრ უზენაესი საბჭო]]ს [[დეპუტატი|დეპუტატობის]] კანდიდატად. არჩევნების ჩაშლის შემდეგ იგი იმავე წელს, შემოდგომისათვის დანიშნულ საქართველოს უზენაესი საბჭოს არჩევნებზე საქართველოს სახალხო ფრონტმა დეპუტატობის კანდიდატად წარადგინა [[დმანისი]]ს #41 საარჩევნო ოლქში <ref>საქართველოს სახალხო ფრონტის მიერ წამოყენებული დეპუტატობის კანდიდატები ქალაქ თბილისში. გაზ. ”საქართველო”, #3, 1990 წლის 11 თებერვალი</ref> საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქმა, უწმინდესმა და უნეტარესმა [[ილია II]]–ემ ჰენრი კუპრაშვილს [[1988]] წელს უბოძა ოქროს ჯვარი, [[2003]] წელს ვერცხლის კი - დიდი ჯვარი და ფოტოსურათი წარწერით <ref>საინფორმაციო სააგენტო „მედია-ნიუსი“ – კუპრაშვილმა პატრიარქის ლოცვა-კურთხევა მიიღო. გაზ. “ალია”, # 26, 2003 წლის 8–10 მარტი</ref> === წოდებები === [[საჯარო მოხელეთა საკლასო ჩინები|პირველი კლასის სახელმწიფო მრჩეველი]],<ref name="ReferenceA">საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება #1299 (09.10.03) საქართველოს ეროვნული უშიშროების საბჭოს აპარატში მთავარ საჯარო თანამდებობაზე მომუშავე სახელმწიფო მოხელეთათვის საკლასო ჩინების მინიჭების შესახებ. საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებები და განკარგულებები. (კრებული), თბილისი, 2003</ref> [[პოლიტიკა|პოლიტიკის]] მეცნიერებათა დოქტორი,<ref>საინფორმაციო სააგანტოო ”მედია-ნიუსი” – ჰენრი კუპრაშვილმა მეცნიერებათა დოქტორის ხარისხი მიიღო. გაზ. “ახალი თაობა”, # 174, 2003 წლის 27 ივნისი ნათელა ფაილოძე – დარდანელის დამპყრობმა მეცნიერების მწვერვალზეც ”ასცურა”. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”, #174, 2003 წლის 4 ივნისი</ref> [[პროფესორი]]. [[ვიცე-პოლკოვნიკი]].<ref>საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება № 603 (13.09.96) ვადამდე წოდების მინიჭების შესახებ. საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებები და განკარგულებები. (კრებული). თბილისი, 1996. გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა” , № 188,1996 წლის 18 სექტემბერი; Graduate Recognition Book. George C. Marshall European Center for Security Stdies, October, 2007</ref> [[ჯორჯ მარშალის ევროპული ცენტრი|ჯორჯ მარშალის ცენტრის კურსდამთავრებული]].<ref>Recognition Book. Senior Executive Course, 15-26 May, 2000.George C. Marshall European Center for Security Stdies. College of International and Security Studies. Garmisch-Parten-kirchen.Germany. 2000</ref> [[ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი]]ს,<ref>საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება (№ 1172, 06.09.02) ჰენრი კუპრაშვილის ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენით დაჯილდოების შესახებ. გაზ.“საქართველოს რესპუბლიკა”, № 219,2002 წლის 11 სექტემბერი</ref><ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=HSAJxot4Dm0 |title=YouTube}}</ref> [[მედალი "მხედრული მამაცობისათვის"|მედლის "მხედრული მამაცობისათვის"]]<ref>საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის № 258 (12.12.93) ბრძანებულება (მოხალისეთა რაზმის ”აიეტის” მეთაურის ჰენრი კუპრაშვილის მედლით ”მხედრული მამაცობისათვის” დაჯილდოების შესახებ), გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, № 266, 1993 წლის 18 დეკემბერი</ref> და [[ჯორჯ ნოელ გორდონ ბაირონი|ჯორჯ ბაირონის ოქროს მედლის]]<ref>საინფორმაციო სააგენტო „საქინფორმი“ – დარდანელის გმირი ბაირონის საერთაშორისო საზოგადოების მედლით დაჯილდოვდა. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”, #86, 2003 წლის 2 აპრილი</ref> კავალერი. [[მსოფლიო]] მასმედიის მიერ მისთვის შერქმეული მეტსახელები: [[ადამიანი]] [[დელფინები|დელფინი]] (ტ/კ [[სი-ენ-ენი]] 17.02.01, 05.11.02), [[დარდანელის სრუტე|დარდანელის]] გმირი, [[წყალი|წყლის]] [[პრომეთე]], [[სრუტე]]თა მბრძანებელი, კაცი [[ლეგენდა]] და სხვ. ეს თიკუნები მიიღო მას შემდეგ, რაც [[2002|2002 წლის]] [[30 აგვისტო]]ს, კაცობრიობის [[ისტორია]]ში პირველად, ქართული სამხედრო-საწრთვნელი წესით, ანუ ოთხგან [[ხელფეხშეკრული კოლხური]]თ [[დარდანელის სრუტე]] [[ევროპა|ევროპიდან]] [[აზია]]ში, 12 [[კილომეტრი]] 3 საათსა და 15 წუთში გადაცურა. მანამდე კი [[2001]] წლის [[28]] [[იანვარი|იანვარს]], სპორტკომპლექს "ლაგუნა ვერეს" [[აუზი|აუზში]] ჰენრი კუპრაშვილმა ამავე სტილით გაცურა ორი კილომეტრი 92 წუთში, რასაც მსოფლიოს სხვადასხვა ტელეკომპანიები აშუქებდნენ. [[2002]] წელს გაზეთ [[ახალი ეპოქა (გაზეთი)|„ახალი ეპოქის“]] ჟურნალისტებმა ჰენრი კუპრაშვილი დაასახელეს წლის ადამიანად <ref>“ახალი ეპოქა”: წლის ადამიანი – 2002. გაზ. "ახალი ეპოქა", #75, 2002 წლის 27 დეკემბერი–2003 წლის 9 იანვარი</ref> == ლიტერატურა == *''ელენე ჩაბრაძე''. ძეგლი ხელთუქმნელი. წინაპრები და თანამედროვეობა. გაზ. "ბიზნეს–კურიერი", 1994 წლის 25 თებერვალი–4 მარტი *''გურამ ყორანაშვილი''. ჭკუის სასწავლებელი წიგნი. გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა", № 9, 1998 წლის 13 იანვარი *''მიხო მორჩილაძე''. ჰენრი, წამოხვალ პარტიზნად? გაზ. "ახალი ეპოქა", 2002 წლის 18–24 ოქტომბერი * ''დანელია ვ''. გამარჯვება, ბიჭებო! – თბილისი, გამომც.”დედაენა” 2002, გვ. 83-86 * დარდანელის გმირი: შვიდი უნიკალური მოვლენა / მთ.რედ.:[[ომარ გოგიაშვილი]]. თბ.: მედია ჰოლდინგი [[ჯორჯიან თაიმსი]], 2003. 64 გვ.; ტექსტი ქართულ, ინგლისურ და რუსულ ენებზე. ISBN 99940-0-190-6 UDC: 796.092.2 + 797.2(479.22)[http://www.nplg.gov.ge/ec/catalog.php?lang=en&db=cart&pft=biblio&udc=797.2%3C479.22%3E] *''ირმა კახურაშვილი''. დავით მეფე... კომუნისტების დროს. გაზ. "მთავარი გაზეთი", 2003 წლის 8 თებერვალი *''ნომადი ბართაია'', '''მოგიღწევია საქართველოვ, აქამდე როგორ '''.ჰენრი კუპრაშვილს . გაზ. [[მწერლის გაზეთი]], № 36, 2003 წლის 11-17 დეკემბერი *''მაყვალა კუბლაშვილი'', '''ჰენრი კუპრაშვილს - დარდანელის გმირს'''. გაზ. [[ახალი ვერსია]], № 31, 2003 წლის 4-10 აგვისტო *''გოგი დოლიძე''. ლაგუნა ვერეს საოცრებანი. გაზ. "რეზონანსი", № 249, 2006 წლის 14 სექტემბერი *''Ruso Strelkova'' (August 31, 2007). [http://www.georgiatoday.ge/article_details.php?id=3494 To Wear or not to Wear (a Chokha)? That is the Question] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720210329/http://www.georgiatoday.ge/article_details.php?id=3494 |date=2011-07-20 }}. ''Georgia Today'' Issue #372, 31.08.07-06.09.07 *''კვესელავა ი, შარაშენიძე ა, დავითაძე ა.'' ქართული სუფრა. გამომცემლობა "უნივერსალი", თბილისი, 2008. გვ. 310–321. *''შორენა პაპაშვილი''. [http://presa.ge/index.php?text=news&i=6043|მსოფლიო გლობალიზაციის პირობებში ქართველი ჩოხოსნები თავიანთ ფუნქციას აქტუალურად ხედავენ]. პრესა.ge, 2009 წლის 7 თებერვალი *''მელსიდა აკოფიანი''. [http://newsgeorgia.ge/geo1/20090208/42366671.html ქართველი ”ჩოხოსნები” დავით აღმაშენებლის ხსენების 936-ე წლისთავს აღნიშნავენ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304201108/http://www.newsgeorgia.ge/geo1/20090208/42366671.html |date=2016-03-04 }}. ს/ს ახალი ამები–საქართველო, 2009 წლის 8 თებერვალი *''ჰენრი კუპრაშვილი''. ჩოხოსნები 36 წელია აღნიშნავენ დავით აღმაშენებლის ხსენების დღეს. გაზ. "რეზონანსი", № 032, 2009 წლის 9 თებერვალი * [http://www.paralympic.org/Athletes/Athlete_Biographies/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120107120819/http://paralympic.org/Athletes/Athlete_Biographies |date=2012-01-07 }} == რესურსები ინტერნეტში == {{nplg ბიოგრაფია|00000880}} * [http://www.kupra.com.ge პირადი საიტი] {{Webarchive|url=https://archive.is/20121204173049/http://www.kupra.com.ge/ |date=2012-12-04 }} * {{Facebook|henry.kuprashvili}} * [http://www.youtube.com/user/udrekeli ვიდეოსიუჟეტები ჰენრი კუპრაშვილის შესახებ] == სქოლიო == <div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox"> {{სქოლიოს სია|2}} </div> {{DEFAULTSORT:კუპრაშვილი, ჰენრი}} [[კატეგორია:დაბადებული 13 სექტემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1946]] [[კატეგორია:ხაშურში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ქართველი ჟურნალისტები]] [[კატეგორია:ქართველი ისტორიკოსები]] [[კატეგორია:ქართველი პოლიტიკის მეცნიერები]] [[კატეგორია:ქართველი მოცურავეები]] [[კატეგორია:მარათონელი მოცურავეები]] [[კატეგორია:ქართველი მწრთვნელები]] [[კატეგორია:ჩოხოსნები]] [[კატეგორია:თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები]] [[კატეგორია:ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენის კავალრები]] bmsnmkfu1y0ayboot1c3ioyhdiwou05 4411494 4411493 2022-08-27T16:07:45Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სახელი = ჰენრი კუპრაშვილი | მშობსახელი = | პორტრეტი = Henry_kuprashvili_60_1grey.JPG |ფოტოს სიგანე = | წარწერა = ჰენრი კუპრაშვილი, 2006 | დაბ თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1946|9|13}} | დაბ ადგილი = [[ხაშური]], [[საქართველოს სსრ]] | გარდ თარიღი = | საქმიანობა = სპორტსმენი, მეცნიერი, პროფესორი | გარდ ადგილი = | ჯილდოები = [[ფაილი:GEO_Vakhtang_Gorgasal_Order_2rank_BAR.svg|50px|link=ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი]] მედლები: ბაირონის (ოქრო, დიდი ბრიტანეთი), [[მედალი „მხედრული მამაცობისათვის“|„მხედრული მამაცობისათვის]] (საქართველო), „სამაგალითო სამსახურისათვის“ (უკრაინა), „თავისუფლების მსოფლიო მედალი“ (ამერიკის ბიოგრაფიული ინსტიტუტი) }} '''ჰენრი კუპრაშვილი''' (დ. [[13 სექტემბერი]], [[1946]], [[ხაშური]], [[საქართველოს სსრ]]) — [[ისტორიკოსი]], [[ჟურნალისტი]], [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგი]], მოცურავე. მსოფლიო ჩემპიონი [[ბიატლი|ბიატლსა]] და [[ტრიატლი|ტრიატლში]] ([[თანამედროვე ხუთჭიდი]]) <ref>{{cite web|url=https://www.uipmworld.org/event/uipm-2018-biathletriathle-world-championships?event=biathle-men-masters-70|title=UIPM BIATHLE/TRIATHLE WORLD CHAMPIONSHIPS, Results}}</ref> <ref>{{cite web|url=http://ghn.ge/news/214290-henri-kuprashvili-msoflio-chempionia|title=ჰენრი კუპრაშვილი მსოფლიო ჩემპიონია}}</ref> საქართველოს სპორტის დამსახურებული მოღვაწე. <ref>{{cite web|url=http://gza.kvirispalitra.ge/life/6959-ra-stereotipi-daamskhvria-sportis-damsakhurebulma-moghvatsem.html|title=რა სტერეოტიპი დაამსხვირა სპორტის დამსახურებულმა მოღვაწემ}}</ref> [[საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაცია|საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაციის]] პრეზიდენტი. == ბიოგრაფია == === წინაპრები === [[ფაილი:Luka Kuprashvili.jpg|thumb| ლუკა კუპრაშვილი დედასთან, მარიამ ყიფიანთან ერთად. 1912]] ჰენრი კუპრაშვილის ბაბუა, ლუკა ბარნაბის ძე კუპრაშვილი (1896-1924 წ.წ. [[ცუცხვათი|ცუცხვათელი]] მღვდლის შვილი) საბჭოთა რუსეთის ბატონობის წინააღმდეგ მიმართული [[1924 წლის აჯანყება|1924 წლის აჯანყების]] მონაწილე იყო. აჯანყების დამარცხების მიუხედავად, იგი [[ოკრიბა|ოკრიბის]] ტყიდან არ გამოვიდა და განაგრძობდა ბრძოლას თანამებრძოლთან ერთად. ბოლშევიკებთან შეტაკების დროს ის დაიჭრა (ესროლა ბოლშევიკმა კეზევაძემ სოფელ კურსებიდან). დევნილმა რამდენიმე კილომეტრი იარა და სოფლის წყაროსთან რისია უგრეხელიძის ხელში დალია სული (იყო 28 წლის). დარჩა 18 წლის ფეხმძიმე (ჰენრი კუპრაშვილის მომავალ მამაზე, ოთარიზე) მეუღლე, რომელიც შვილებთან ერთად მთელი ცხოვრება ბოლშევიკების მუდმივი პრესის ქვეშ იმყოფებოდა.<ref>ყველას რაიმე აქვს სახსოვარი. გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა", #308, 1999 წლის 13 ნოემბერი</ref> ===განათლება=== ჰენრიმ დაამთავრა ქ. [[თბილისი]]ს [[გალაკტიონ ტაბიძე|გალაკტიონ ტაბიძის]] სახელობის 51-ე საშუალო [[სკოლა]]. წარჩინებით დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს [[ისტორია|ისტორიის]] [[ფაკულტეტი]] <ref>ინფორმაცია შუა საუკუნის ისტორიის სტუდენტთა სამეცნიერო წრის წევრების შესახებ . გაზ. ”თბილისის უნივერსიტეტი”, #6, 1972 წლის 25 თებერვალი</ref> და [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი|სპი-ს]] საზოგადოებრივ პროფესიათა ფაკულტეტის ჟურნალისტიკის განყოფილება <ref>გაზეთ ”ლენინელის” სპეცნომერი მომზადდა ჟურნალისტიკის განყოფილების სტუდენტ ჰენრი კუპრაშვილის ხელმძღვანელობით. სპი-ს გაზ. ”ლენინელი”, # 39, 1975 წლის 19 დეკემბერი</ref> სხვაგვარად აზროვნებისათვისა და არალეგალური ლიტერატურის გავრცელებისათვის [[სსრკ-ის სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტი]]ს მიერ გაფრთხილებული იყო პირველად, [[1967]] წელს [[წითელი არმია|საბჭოთა არმიაში]] სამსახურის პერიოდში, მეორედ, [[1975]] წელს [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი|საქართველოს პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში]] მუშაობისას. გაფრთხილება მიიღო [[2004]] წლის 20 ოქტომბერსაც, ამჯერად, საქართველოს [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატის ორი პასუხისმგებელი მუშაკისგან (მდივნის მოადგილე სიხარულიძე და სამსახურის უფროსი მ. კალანდაძე) გაზ. «24 საათში» სტატიის «მეფემ არ იცის, თორემ...» გამოქვეყნებისთვის,<ref>''ჰენრი კუპრაშვილი''. «მეფემ არ იცის, თორემ...» - გაზ. «24 საათი», #142, 2004 წლის 17 ივნისი</ref> აუკრძალეს შემდგომში მათთან შეთანხმების გარეშე სტატიების ბეჭდვა. მისთვის (მაშინ იგი [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატში ინფორმაციის ანალიზის განყოფილების უფროსად მუშაობდა) მათი ულტიმატუმი მიუღებელი იყო და იმავე გაზეთში კვლავ გამოაქვეყნა სტატია «[[ეროვნული უშიშროება|ეროვნული უშიშროების]] უზრუნველყოფის მნიშვნელოვანი ასპექტი»<ref>''ჰენრი კუპრაშვილი''. ეროვნული უშიშროების უზრუნველყოფის მნიშვნელოვანი ასპექტი. გაზ. «24 საათი», #254. 26.10.04).</ref>, ამის შემდეგ იგი მკაცრად დაისაჯა. === საქმიანობა=== 1968-2006 წლებში ჰენრი კუპრაშვილი იყო [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი]]ს უფროსი [[პრეპარატორი]], [[ლაბორანტი]], უფროსი ლაბორანტი, უფროსი მასწავლებელი, [[პროფკავშირი]]ს გაერთიანებული [[კომიტეტი]]ს თავმჯდომარის მოადგილე,<ref>სპი-ს გაერთიანებული პროფკავშირული ორგანიზაციის კონფერენცია. გაზ. ”ლენინელი”, # 37, 1984 წლის 28 დეკემბერი</ref> დოცენტი, [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგიისა]] და [[საერთაშორისო ურთიერთობები]]ს კათედრის [[პროფესორი]]. 1977-1979 წლებში მუშაობდა, როგორც სახალხო კონტროლის [[თბილისი]]ს საქალაქო კომიტეტის მეთოდკაბინეტის გამგე.<ref>დათვალიერება და შედეგები. გაზ. ”თბილისი”, # 148, 1978 წლის 29 ივნისი</ref> 1989-1992 წლებში მისი საქმიანობა [[საქართველოს სახალხო ფრონტი|საქართველოს სახალხო ფრონტში]] მუშაობას ეხებოდა - ჯერ სააღრიცხვო განყოფილების ხელმძღვანელად, შემდეგ [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს თავმჯდომარის თანაშემწეს სახით. 1992 წლის მარტიდან - 1992 წლის დეკემბრამდე იგი [[საქართველოს მინისტრთა კაბინეტი|საქართველოს მინისტრთა კაბინეტში]] [[ცხინვალი]]ს რეგიონის პრობლემათა სპეციალური სამთავრობო კომისიის პასუხისმგებელ მდივანის სახით მუშაობდა.<ref>საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობის დადგენილება #407 (06.04.92) “ცხინვალის რეგიონის პრობლემათა სპეციალური სახელმწიფო კომისიის შესახებ”. საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობის დადგენილებანი 1992 წლის აპრილი, თბილისი, 1992, გვ.72-76</ref> 1992-1996 წლებში [[საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის აპარატი|საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის აპარატში]], ჯერ სახელმწიფო მრჩეველის, შემდეგ მთავარი სახელმწიფო მრჩეველის და სახელმწიფოს მეთაურის დავალებების კონტროლისა და ცენტრალურ მმართველობით ორგანოებთან ურთიერთობის სამსახურის ხელმძღვანელის პოზიცია ეკავა.<ref>საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის განკარგულება (12.07.95), თბილისი, 1995</ref> 1996-2004 წლებში ჰენრი კუპრაშვილი [[საქართველო]]ს [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატში მუშაობდა. იყო საინფორმაციო-ანალიტიკური განყოფილების უფროსი;<ref>საქართველოს პრეზიდენტის # 32 განკარგულება (01.02.96), გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, .02.96;</ref> საინფორმაციო-ანალიტიკური სამსახურის უფროსი;<ref>საქართველოს პრეზიდენტის # განკარგულება (02.02.97)</ref> უსაფრთხოების მიმდინარე მდგომარეობის მონიტორინგის, ანალიზისა და ინფორმაციის დეპარტამენტის დირექტორი;<ref>ინფორმაცია დანიშვნის შესახებ. გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, # 11, 2003 წლის 14 იანვარი; საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება # 30 (11.01.03)</ref> საორგანიზაციო და საიდუმლოების დაცვის დეპარტამენტის სპეციალისტი; ინფორმაციის ანალიზის განყოფილების უფროსი. [[1996]]-[[2001]] წლებში [[საქართველო]]ს [[სახელმწიფო]]ს წარმომადგენელი იყო [[დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა|დსთ]]-ს წევრი სახელმწიფოების [[ინფორმატიზაცია|ინფორმატიზაციის]] საკორდინაციო საბჭოში. 2005 წლის თებერვლიდან 2010 წლამდე იყო სახელისუფლებო სპეციალური კავშირებისა და ინფორმაციის სააგენტოს სიტუაციური ცენტრის კოორდინაციის განყოფილების უფროსი და შიდაუსაფრთხოების სამმართველოს ინსპექტორი. 2009 წლის სექტემბრიდან დღემდე იგი [[საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი]]ს სამართლისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტის [[პროფესორი]]ა. ჰენრი კუპრაშვილი ავტორია 5 მონოგრაფიის, 7 სახელმძღვანელოსი, 100-ზე მეტი სამეცნიერო ნაშრომის, პრესაში გამოქვეყნებული 400-ზე მეტი სტატიის, ინტერვიუსა და საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციაზე წაკითხული 50-ზე მეტი მოხსენებისა. მისი ხელმძღვანელობით დაცულია 15-ზე მეტი სადოქტორო დისერტაცია. იგი არის სტუ-ს სამართლისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტზე განხორციელებული მულტი და ინტერსციპლინური სასწავლო-სამეცნიერო თეორიულ-პრაქტიკულ ღონისძიებათა პროექტის „[[პოლიტიკა სამსჯავროზე]]“ ავტორი და ხელმძღვანელი.<ref>{{cite web|url=http://law.gtu.ge/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A0-%E1%83%B0%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A/|title=პროფესორმა ჰენრი კუპრაშვილმა ზამთრის ცურვის მსოფლიო ჩემპიონატში ბრინჯაოს მედალი მოიპოვა}}</ref> სხვადასხვა დროს მისი სამეცნიერო კვლევების სფეროები იყო: [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგიის]] პრობლემები, [[ინფორმაცია|საინფორმაციო]] [[პოლიტიკა|პოლიტიკის]] თავისებურებები [[საინფორმაციო ეპოქა]]ში, საინფორმაციო-ანალიტიკური ტექნოლოგიები, [[ეროვნული უშიშროება]], [[საერთაშორისო ურთიერთობები]], [[საგარეო პოლიტიკა]], [[ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა]], ევროპის პოლიტიკური სისტემა, ევროპის პოლიტიკური მიმდნარეობები და სხვ. == მიღწევები == [[ფაილი:Henry Dasrdanelles1.jpg|მინი|მარჯვნივ|დარდანელის სრუტის გადაცურვისას]] [[ფაილი:Henri kuprashvili - World Championships 2014.JPG|thumb|ზამთრის ცურვის მსოფლიო ჩემპიონატი. ჰენრი კუპრაშვილი - 22.03.2014, როვანიემი, ფინეთი]] 1. ჰენრი კუპრაშვილი (საქართველო), დრო: 05:45.50; 2. ბობ გარდენი (სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა), დრო: 06:22.30; 3. პეტერ კოლეტი (დიდი ბრიტანეთი) დრო: 06:43.90. === დამსახურებანი === მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა აზრით, „ჰენრი კუპრაშვილმა გააცოცხლა [[ქართული ცურვა]], ანუ ცურვის ქართული სტილი და საფუძველი ჩაუყარა უნიკალური, კოლხურ–იბერიული მეთოდით ცურვის სწავლებასა და განვითარებას“<ref>''ედუარდ შევარდნაძე''. ბატონ ჰენრი კუპრაშვილს. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”. #213, 04.09.02;</ref>. აღინიშნებოდა, რომ მან ასევე „სათავე დაუდო მსოფლიოში სრუტეთა გადაცურვის ახალ წესს“,<ref>''გურანდა გურასაშვილი''. ლორდ ბაირონიდან ჰენრი კუპრაშვილამდე. ჟურნ. ”ოლიმპიელი”, # 2-4, 2002</ref> და დაამყარა მსოფლიო რეკორდი ახალი წესით ცურვაში;<ref>საქართველოს მსოფლიო რეკორდები. გაზ. “დილის გაზეთი”. 2002 წლის 25-27 მაისი</ref>. მას ეკუთვნის ცურვის ეროვნული სახეობების შემსწავლელი პირველი ქართული სახელმძღვანელო;<ref>საინფორმაციო სააგენტო მედია ნიუსი – ”დარდანელის გმირი” სახელმძღვანელოს გამოსცემს. გაზ. “ხვალინდელი დღე”, # 168, 02.09.03; ''ჰენრი კუპრაშვილი''. [[ქართული ცურვა]].[სახელმძღვ. ცურვის მოყვარულთათვის / რედ.: პროფ.[[გიორგი დოლიძე]]; მხატვ.: [[ლევან ძაგნიძე]], მე-2 გამოც. – [[ქუთაისი]] : [[ქუთაისის უნივერსიტეტი]]ს გამ-ბა, 2005</ref> შემდგომში მან დაგეგმა იმავე ყაიდით [[ბოსფორის სრუტე|ბოსფორის]], [[გიბრალტარის სრუტე|გიბრალტარის]] და [[ლა-მანში]]ს სრუტეების გადაცურვა. არის [[ჩოხოსნები - 1973|დავით აღმაშენებლის ჩოხოსანთა კავშირის „ჩოხოსნები – 1973“]] წევრი,<ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/user/udrekeli#p/u/4/9vQFGRnaVSY |title=YouTube}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/user/udrekeli#p/u/0/HHohrBeGXVI |title=YouTube}}</ref>, დამაარსებელი და მისი თავმჯდომარე; [[1990]] წელს შექმნილი [[საქართველოს ზღვისპირეთის დამცველთა ასოციაცია "აიეტი"|საქართველოს ზღვისპირეთის დამცველთა ასოციაცია "აიეტის"]] <ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=RIV-FD8jBu8 |title=YouTube}}</ref> დამაარსებელი და თავმჯდომარე; [[2010]] წელს შექმნილი [[საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაცია|საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაციის]] პრეზიდენტი; [[საქართველოს ჟურნალისტთა ფედერაცია|საქართველოს ჟურნალისტთა ფედერაციის]] წევრი; სპორტსაზოგადოება [[დინამო (სპორტსაზოგადოება)|დინამოს]] წევრი. [[1989]] წელს საქართველოს [[იმედი (სამხედრო ფორმირება)|ერის ღირსების დამცველთა ასოციაცია «იმედის»]] წინამძღვრად იქნა არჩეული. არჩეული იყო [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს <ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=ux1agRKVZ9o|title=YouTube}}</ref> დარბაზის წევრად ([[1989]]-[[1992]]). [[ფაილი:Генри Купрашвили. Босфор-2005.jpg|მინიატიურა|კუპრაშვილი ბოსფორის სრუტის გადაცურვის შემდეგ]] 1990 წელს [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს მიერ წარდგენილი იყო [[საქართველოს სსრ უზენაესი საბჭო]]ს [[დეპუტატი|დეპუტატობის]] კანდიდატად. არჩევნების ჩაშლის შემდეგ იგი იმავე წელს, შემოდგომისათვის დანიშნულ საქართველოს უზენაესი საბჭოს არჩევნებზე საქართველოს სახალხო ფრონტმა დეპუტატობის კანდიდატად წარადგინა [[დმანისი]]ს #41 საარჩევნო ოლქში <ref>საქართველოს სახალხო ფრონტის მიერ წამოყენებული დეპუტატობის კანდიდატები ქალაქ თბილისში. გაზ. ”საქართველო”, #3, 1990 წლის 11 თებერვალი</ref> საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქმა, უწმინდესმა და უნეტარესმა [[ილია II]]–ემ ჰენრი კუპრაშვილს [[1988]] წელს უბოძა ოქროს ჯვარი, [[2003]] წელს ვერცხლის კი - დიდი ჯვარი და ფოტოსურათი წარწერით <ref>საინფორმაციო სააგენტო „მედია-ნიუსი“ – კუპრაშვილმა პატრიარქის ლოცვა-კურთხევა მიიღო. გაზ. “ალია”, # 26, 2003 წლის 8–10 მარტი</ref> === წოდებები === [[საჯარო მოხელეთა საკლასო ჩინები|პირველი კლასის სახელმწიფო მრჩეველი]],<ref name="ReferenceA">საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება #1299 (09.10.03) საქართველოს ეროვნული უშიშროების საბჭოს აპარატში მთავარ საჯარო თანამდებობაზე მომუშავე სახელმწიფო მოხელეთათვის საკლასო ჩინების მინიჭების შესახებ. საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებები და განკარგულებები. (კრებული), თბილისი, 2003</ref> [[პოლიტიკა|პოლიტიკის]] მეცნიერებათა დოქტორი,<ref>საინფორმაციო სააგანტოო ”მედია-ნიუსი” – ჰენრი კუპრაშვილმა მეცნიერებათა დოქტორის ხარისხი მიიღო. გაზ. “ახალი თაობა”, # 174, 2003 წლის 27 ივნისი ნათელა ფაილოძე – დარდანელის დამპყრობმა მეცნიერების მწვერვალზეც ”ასცურა”. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”, #174, 2003 წლის 4 ივნისი</ref> [[პროფესორი]]. [[ვიცე-პოლკოვნიკი]].<ref>საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება № 603 (13.09.96) ვადამდე წოდების მინიჭების შესახებ. საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებები და განკარგულებები. (კრებული). თბილისი, 1996. გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა” , № 188,1996 წლის 18 სექტემბერი; Graduate Recognition Book. George C. Marshall European Center for Security Stdies, October, 2007</ref> [[ჯორჯ მარშალის ევროპული ცენტრი|ჯორჯ მარშალის ცენტრის კურსდამთავრებული]].<ref>Recognition Book. Senior Executive Course, 15-26 May, 2000.George C. Marshall European Center for Security Stdies. College of International and Security Studies. Garmisch-Parten-kirchen.Germany. 2000</ref> [[ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი]]ს,<ref>საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება (№ 1172, 06.09.02) ჰენრი კუპრაშვილის ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენით დაჯილდოების შესახებ. გაზ.“საქართველოს რესპუბლიკა”, № 219,2002 წლის 11 სექტემბერი</ref><ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=HSAJxot4Dm0 |title=YouTube}}</ref> [[მედალი "მხედრული მამაცობისათვის"|მედლის "მხედრული მამაცობისათვის"]]<ref>საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის № 258 (12.12.93) ბრძანებულება (მოხალისეთა რაზმის ”აიეტის” მეთაურის ჰენრი კუპრაშვილის მედლით ”მხედრული მამაცობისათვის” დაჯილდოების შესახებ), გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, № 266, 1993 წლის 18 დეკემბერი</ref> და [[ჯორჯ ნოელ გორდონ ბაირონი|ჯორჯ ბაირონის ოქროს მედლის]]<ref>საინფორმაციო სააგენტო „საქინფორმი“ – დარდანელის გმირი ბაირონის საერთაშორისო საზოგადოების მედლით დაჯილდოვდა. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”, #86, 2003 წლის 2 აპრილი</ref> კავალერი. [[მსოფლიო]] მასმედიის მიერ მისთვის შერქმეული მეტსახელები: [[ადამიანი]] [[დელფინები|დელფინი]] (ტ/კ [[სი-ენ-ენი]] 17.02.01, 05.11.02), [[დარდანელის სრუტე|დარდანელის]] გმირი, [[წყალი|წყლის]] [[პრომეთე]], [[სრუტე]]თა მბრძანებელი, კაცი [[ლეგენდა]] და სხვ. ეს თიკუნები მიიღო მას შემდეგ, რაც [[2002|2002 წლის]] [[30 აგვისტო]]ს, კაცობრიობის [[ისტორია]]ში პირველად, ქართული სამხედრო-საწრთვნელი წესით, ანუ ოთხგან [[ხელფეხშეკრული კოლხური]]თ [[დარდანელის სრუტე]] [[ევროპა|ევროპიდან]] [[აზია]]ში, 12 [[კილომეტრი]] 3 საათსა და 15 წუთში გადაცურა. მანამდე კი [[2001]] წლის [[28]] [[იანვარი|იანვარს]], სპორტკომპლექს "ლაგუნა ვერეს" [[აუზი|აუზში]] ჰენრი კუპრაშვილმა ამავე სტილით გაცურა ორი კილომეტრი 92 წუთში, რასაც მსოფლიოს სხვადასხვა ტელეკომპანიები აშუქებდნენ. [[2002]] წელს გაზეთ [[ახალი ეპოქა (გაზეთი)|„ახალი ეპოქის“]] ჟურნალისტებმა ჰენრი კუპრაშვილი დაასახელეს წლის ადამიანად <ref>“ახალი ეპოქა”: წლის ადამიანი – 2002. გაზ. "ახალი ეპოქა", #75, 2002 წლის 27 დეკემბერი–2003 წლის 9 იანვარი</ref> == ლიტერატურა == *''ელენე ჩაბრაძე''. ძეგლი ხელთუქმნელი. წინაპრები და თანამედროვეობა. გაზ. "ბიზნეს–კურიერი", 1994 წლის 25 თებერვალი–4 მარტი *''გურამ ყორანაშვილი''. ჭკუის სასწავლებელი წიგნი. გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა", № 9, 1998 წლის 13 იანვარი *''მიხო მორჩილაძე''. ჰენრი, წამოხვალ პარტიზნად? გაზ. "ახალი ეპოქა", 2002 წლის 18–24 ოქტომბერი * ''დანელია ვ''. გამარჯვება, ბიჭებო! – თბილისი, გამომც.”დედაენა” 2002, გვ. 83-86 * დარდანელის გმირი: შვიდი უნიკალური მოვლენა / მთ.რედ.:[[ომარ გოგიაშვილი]]. თბ.: მედია ჰოლდინგი [[ჯორჯიან თაიმსი]], 2003. 64 გვ.; ტექსტი ქართულ, ინგლისურ და რუსულ ენებზე. ISBN 99940-0-190-6 UDC: 796.092.2 + 797.2(479.22)[http://www.nplg.gov.ge/ec/catalog.php?lang=en&db=cart&pft=biblio&udc=797.2%3C479.22%3E] *''ირმა კახურაშვილი''. დავით მეფე... კომუნისტების დროს. გაზ. "მთავარი გაზეთი", 2003 წლის 8 თებერვალი *''ნომადი ბართაია'', '''მოგიღწევია საქართველოვ, აქამდე როგორ '''.ჰენრი კუპრაშვილს . გაზ. [[მწერლის გაზეთი]], № 36, 2003 წლის 11-17 დეკემბერი *''მაყვალა კუბლაშვილი'', '''ჰენრი კუპრაშვილს - დარდანელის გმირს'''. გაზ. [[ახალი ვერსია]], № 31, 2003 წლის 4-10 აგვისტო *''გოგი დოლიძე''. ლაგუნა ვერეს საოცრებანი. გაზ. "რეზონანსი", № 249, 2006 წლის 14 სექტემბერი *''Ruso Strelkova'' (August 31, 2007). [http://www.georgiatoday.ge/article_details.php?id=3494 To Wear or not to Wear (a Chokha)? That is the Question] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720210329/http://www.georgiatoday.ge/article_details.php?id=3494 |date=2011-07-20 }}. ''Georgia Today'' Issue #372, 31.08.07-06.09.07 *''კვესელავა ი, შარაშენიძე ა, დავითაძე ა.'' ქართული სუფრა. გამომცემლობა "უნივერსალი", თბილისი, 2008. გვ. 310–321. *''შორენა პაპაშვილი''. [http://presa.ge/index.php?text=news&i=6043|მსოფლიო გლობალიზაციის პირობებში ქართველი ჩოხოსნები თავიანთ ფუნქციას აქტუალურად ხედავენ]. პრესა.ge, 2009 წლის 7 თებერვალი *''მელსიდა აკოფიანი''. [http://newsgeorgia.ge/geo1/20090208/42366671.html ქართველი ”ჩოხოსნები” დავით აღმაშენებლის ხსენების 936-ე წლისთავს აღნიშნავენ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304201108/http://www.newsgeorgia.ge/geo1/20090208/42366671.html |date=2016-03-04 }}. ს/ს ახალი ამები–საქართველო, 2009 წლის 8 თებერვალი *''ჰენრი კუპრაშვილი''. ჩოხოსნები 36 წელია აღნიშნავენ დავით აღმაშენებლის ხსენების დღეს. გაზ. "რეზონანსი", № 032, 2009 წლის 9 თებერვალი * [http://www.paralympic.org/Athletes/Athlete_Biographies/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120107120819/http://paralympic.org/Athletes/Athlete_Biographies |date=2012-01-07 }} == რესურსები ინტერნეტში == {{nplg ბიოგრაფია|00000880}} * [http://www.kupra.com.ge პირადი საიტი] {{Webarchive|url=https://archive.is/20121204173049/http://www.kupra.com.ge/ |date=2012-12-04 }} * {{Facebook|henry.kuprashvili}} * [http://www.youtube.com/user/udrekeli ვიდეოსიუჟეტები ჰენრი კუპრაშვილის შესახებ] == სქოლიო == <div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox"> {{სქოლიოს სია|2}} </div> {{DEFAULTSORT:კუპრაშვილი, ჰენრი}} [[კატეგორია:დაბადებული 13 სექტემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1946]] [[კატეგორია:ხაშურში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ქართველი ჟურნალისტები]] [[კატეგორია:ქართველი ისტორიკოსები]] [[კატეგორია:ქართველი პოლიტიკის მეცნიერები]] [[კატეგორია:ქართველი მოცურავეები]] [[კატეგორია:მარათონელი მოცურავეები]] [[კატეგორია:ქართველი მწრთვნელები]] [[კატეგორია:ჩოხოსნები]] [[კატეგორია:თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები]] [[კატეგორია:ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენის კავალრები]] d56dtsp7ujnlrsjfuqeid8y0b45x2wg 4411495 4411494 2022-08-27T16:08:49Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სახელი = ჰენრი კუპრაშვილი | მშობსახელი = | პორტრეტი = Henry_kuprashvili_60_1grey.JPG |ფოტოს სიგანე = | წარწერა = ჰენრი კუპრაშვილი, 2006 | დაბ თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1946|9|13}} | დაბ ადგილი = [[ხაშური]], [[საქართველოს სსრ]] | გარდ თარიღი = | საქმიანობა = სპორტსმენი, მეცნიერი, პროფესორი | გარდ ადგილი = | ჯილდოები = [[ფაილი:GEO_Vakhtang_Gorgasal_Order_2rank_BAR.svg|50px|link=ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი]] მედლები: ბაირონის (ოქრო, დიდი ბრიტანეთი), [[მედალი „მხედრული მამაცობისათვის“|„მხედრული მამაცობისათვის]] (საქართველო), „სამაგალითო სამსახურისათვის“ (უკრაინა), „თავისუფლების მსოფლიო მედალი“ (ამერიკის ბიოგრაფიული ინსტიტუტი) }} '''ჰენრი კუპრაშვილი''' (დ. [[13 სექტემბერი]], [[1946]], [[ხაშური]], [[საქართველოს სსრ]]) — [[ისტორიკოსი]], [[ჟურნალისტი]], [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგი]], მოცურავე. მსოფლიო ჩემპიონი [[ბიატლი|ბიატლსა]] და [[ტრიატლი|ტრიატლში]] ([[თანამედროვე ხუთჭიდი]]).<ref>{{cite web|url=https://www.uipmworld.org/event/uipm-2018-biathletriathle-world-championships?event=biathle-men-masters-70|title=UIPM BIATHLE/TRIATHLE WORLD CHAMPIONSHIPS, Results}}</ref><ref>{{cite web|url=http://ghn.ge/news/214290-henri-kuprashvili-msoflio-chempionia|title=ჰენრი კუპრაშვილი მსოფლიო ჩემპიონია}}</ref> საქართველოს სპორტის დამსახურებული მოღვაწე.<ref>{{cite web|url=http://gza.kvirispalitra.ge/life/6959-ra-stereotipi-daamskhvria-sportis-damsakhurebulma-moghvatsem.html|title=რა სტერეოტიპი დაამსხვირა სპორტის დამსახურებულმა მოღვაწემ}}</ref> [[საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაცია|საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაციის]] პრეზიდენტი. == ბიოგრაფია == === წინაპრები === [[ფაილი:Luka Kuprashvili.jpg|thumb| ლუკა კუპრაშვილი დედასთან, მარიამ ყიფიანთან ერთად. 1912]] ჰენრი კუპრაშვილის ბაბუა, ლუკა ბარნაბის ძე კუპრაშვილი (1896-1924 წ.წ. [[ცუცხვათი|ცუცხვათელი]] მღვდლის შვილი) საბჭოთა რუსეთის ბატონობის წინააღმდეგ მიმართული [[1924 წლის აჯანყება|1924 წლის აჯანყების]] მონაწილე იყო. აჯანყების დამარცხების მიუხედავად, იგი [[ოკრიბა|ოკრიბის]] ტყიდან არ გამოვიდა და განაგრძობდა ბრძოლას თანამებრძოლთან ერთად. ბოლშევიკებთან შეტაკების დროს ის დაიჭრა (ესროლა ბოლშევიკმა კეზევაძემ სოფელ კურსებიდან). დევნილმა რამდენიმე კილომეტრი იარა და სოფლის წყაროსთან რისია უგრეხელიძის ხელში დალია სული (იყო 28 წლის). დარჩა 18 წლის ფეხმძიმე (ჰენრი კუპრაშვილის მომავალ მამაზე, ოთარიზე) მეუღლე, რომელიც შვილებთან ერთად მთელი ცხოვრება ბოლშევიკების მუდმივი პრესის ქვეშ იმყოფებოდა.<ref>ყველას რაიმე აქვს სახსოვარი. გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა", #308, 1999 წლის 13 ნოემბერი</ref> ===განათლება=== ჰენრიმ დაამთავრა ქ. [[თბილისი]]ს [[გალაკტიონ ტაბიძე|გალაკტიონ ტაბიძის]] სახელობის 51-ე საშუალო [[სკოლა]]. წარჩინებით დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს [[ისტორია|ისტორიის]] [[ფაკულტეტი]] <ref>ინფორმაცია შუა საუკუნის ისტორიის სტუდენტთა სამეცნიერო წრის წევრების შესახებ . გაზ. ”თბილისის უნივერსიტეტი”, #6, 1972 წლის 25 თებერვალი</ref> და [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი|სპი-ს]] საზოგადოებრივ პროფესიათა ფაკულტეტის ჟურნალისტიკის განყოფილება <ref>გაზეთ ”ლენინელის” სპეცნომერი მომზადდა ჟურნალისტიკის განყოფილების სტუდენტ ჰენრი კუპრაშვილის ხელმძღვანელობით. სპი-ს გაზ. ”ლენინელი”, # 39, 1975 წლის 19 დეკემბერი</ref> სხვაგვარად აზროვნებისათვისა და არალეგალური ლიტერატურის გავრცელებისათვის [[სსრკ-ის სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტი]]ს მიერ გაფრთხილებული იყო პირველად, [[1967]] წელს [[წითელი არმია|საბჭოთა არმიაში]] სამსახურის პერიოდში, მეორედ, [[1975]] წელს [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი|საქართველოს პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში]] მუშაობისას. გაფრთხილება მიიღო [[2004]] წლის 20 ოქტომბერსაც, ამჯერად, საქართველოს [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატის ორი პასუხისმგებელი მუშაკისგან (მდივნის მოადგილე სიხარულიძე და სამსახურის უფროსი მ. კალანდაძე) გაზ. «24 საათში» სტატიის «მეფემ არ იცის, თორემ...» გამოქვეყნებისთვის,<ref>''ჰენრი კუპრაშვილი''. «მეფემ არ იცის, თორემ...» - გაზ. «24 საათი», #142, 2004 წლის 17 ივნისი</ref> აუკრძალეს შემდგომში მათთან შეთანხმების გარეშე სტატიების ბეჭდვა. მისთვის (მაშინ იგი [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატში ინფორმაციის ანალიზის განყოფილების უფროსად მუშაობდა) მათი ულტიმატუმი მიუღებელი იყო და იმავე გაზეთში კვლავ გამოაქვეყნა სტატია «[[ეროვნული უშიშროება|ეროვნული უშიშროების]] უზრუნველყოფის მნიშვნელოვანი ასპექტი»<ref>''ჰენრი კუპრაშვილი''. ეროვნული უშიშროების უზრუნველყოფის მნიშვნელოვანი ასპექტი. გაზ. «24 საათი», #254. 26.10.04).</ref>, ამის შემდეგ იგი მკაცრად დაისაჯა. === საქმიანობა=== 1968-2006 წლებში ჰენრი კუპრაშვილი იყო [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი]]ს უფროსი [[პრეპარატორი]], [[ლაბორანტი]], უფროსი ლაბორანტი, უფროსი მასწავლებელი, [[პროფკავშირი]]ს გაერთიანებული [[კომიტეტი]]ს თავმჯდომარის მოადგილე,<ref>სპი-ს გაერთიანებული პროფკავშირული ორგანიზაციის კონფერენცია. გაზ. ”ლენინელი”, # 37, 1984 წლის 28 დეკემბერი</ref> დოცენტი, [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგიისა]] და [[საერთაშორისო ურთიერთობები]]ს კათედრის [[პროფესორი]]. 1977-1979 წლებში მუშაობდა, როგორც სახალხო კონტროლის [[თბილისი]]ს საქალაქო კომიტეტის მეთოდკაბინეტის გამგე.<ref>დათვალიერება და შედეგები. გაზ. ”თბილისი”, # 148, 1978 წლის 29 ივნისი</ref> 1989-1992 წლებში მისი საქმიანობა [[საქართველოს სახალხო ფრონტი|საქართველოს სახალხო ფრონტში]] მუშაობას ეხებოდა - ჯერ სააღრიცხვო განყოფილების ხელმძღვანელად, შემდეგ [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს თავმჯდომარის თანაშემწეს სახით. 1992 წლის მარტიდან - 1992 წლის დეკემბრამდე იგი [[საქართველოს მინისტრთა კაბინეტი|საქართველოს მინისტრთა კაბინეტში]] [[ცხინვალი]]ს რეგიონის პრობლემათა სპეციალური სამთავრობო კომისიის პასუხისმგებელ მდივანის სახით მუშაობდა.<ref>საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობის დადგენილება #407 (06.04.92) “ცხინვალის რეგიონის პრობლემათა სპეციალური სახელმწიფო კომისიის შესახებ”. საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობის დადგენილებანი 1992 წლის აპრილი, თბილისი, 1992, გვ.72-76</ref> 1992-1996 წლებში [[საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის აპარატი|საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის აპარატში]], ჯერ სახელმწიფო მრჩეველის, შემდეგ მთავარი სახელმწიფო მრჩეველის და სახელმწიფოს მეთაურის დავალებების კონტროლისა და ცენტრალურ მმართველობით ორგანოებთან ურთიერთობის სამსახურის ხელმძღვანელის პოზიცია ეკავა.<ref>საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის განკარგულება (12.07.95), თბილისი, 1995</ref> 1996-2004 წლებში ჰენრი კუპრაშვილი [[საქართველო]]ს [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატში მუშაობდა. იყო საინფორმაციო-ანალიტიკური განყოფილების უფროსი;<ref>საქართველოს პრეზიდენტის # 32 განკარგულება (01.02.96), გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, .02.96;</ref> საინფორმაციო-ანალიტიკური სამსახურის უფროსი;<ref>საქართველოს პრეზიდენტის # განკარგულება (02.02.97)</ref> უსაფრთხოების მიმდინარე მდგომარეობის მონიტორინგის, ანალიზისა და ინფორმაციის დეპარტამენტის დირექტორი;<ref>ინფორმაცია დანიშვნის შესახებ. გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, # 11, 2003 წლის 14 იანვარი; საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება # 30 (11.01.03)</ref> საორგანიზაციო და საიდუმლოების დაცვის დეპარტამენტის სპეციალისტი; ინფორმაციის ანალიზის განყოფილების უფროსი. [[1996]]-[[2001]] წლებში [[საქართველო]]ს [[სახელმწიფო]]ს წარმომადგენელი იყო [[დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა|დსთ]]-ს წევრი სახელმწიფოების [[ინფორმატიზაცია|ინფორმატიზაციის]] საკორდინაციო საბჭოში. 2005 წლის თებერვლიდან 2010 წლამდე იყო სახელისუფლებო სპეციალური კავშირებისა და ინფორმაციის სააგენტოს სიტუაციური ცენტრის კოორდინაციის განყოფილების უფროსი და შიდაუსაფრთხოების სამმართველოს ინსპექტორი. 2009 წლის სექტემბრიდან დღემდე იგი [[საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი]]ს სამართლისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტის [[პროფესორი]]ა. ჰენრი კუპრაშვილი ავტორია 5 მონოგრაფიის, 7 სახელმძღვანელოსი, 100-ზე მეტი სამეცნიერო ნაშრომის, პრესაში გამოქვეყნებული 400-ზე მეტი სტატიის, ინტერვიუსა და საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციაზე წაკითხული 50-ზე მეტი მოხსენებისა. მისი ხელმძღვანელობით დაცულია 15-ზე მეტი სადოქტორო დისერტაცია. იგი არის სტუ-ს სამართლისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტზე განხორციელებული მულტი და ინტერსციპლინური სასწავლო-სამეცნიერო თეორიულ-პრაქტიკულ ღონისძიებათა პროექტის „[[პოლიტიკა სამსჯავროზე]]“ ავტორი და ხელმძღვანელი.<ref>{{cite web|url=http://law.gtu.ge/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A0-%E1%83%B0%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A/|title=პროფესორმა ჰენრი კუპრაშვილმა ზამთრის ცურვის მსოფლიო ჩემპიონატში ბრინჯაოს მედალი მოიპოვა}}</ref> სხვადასხვა დროს მისი სამეცნიერო კვლევების სფეროები იყო: [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგიის]] პრობლემები, [[ინფორმაცია|საინფორმაციო]] [[პოლიტიკა|პოლიტიკის]] თავისებურებები [[საინფორმაციო ეპოქა]]ში, საინფორმაციო-ანალიტიკური ტექნოლოგიები, [[ეროვნული უშიშროება]], [[საერთაშორისო ურთიერთობები]], [[საგარეო პოლიტიკა]], [[ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა]], ევროპის პოლიტიკური სისტემა, ევროპის პოლიტიკური მიმდნარეობები და სხვ. == მიღწევები == [[ფაილი:Henry Dasrdanelles1.jpg|მინი|მარჯვნივ|დარდანელის სრუტის გადაცურვისას]] [[ფაილი:Henri kuprashvili - World Championships 2014.JPG|thumb|ზამთრის ცურვის მსოფლიო ჩემპიონატი. ჰენრი კუპრაშვილი - 22.03.2014, როვანიემი, ფინეთი]] 1. ჰენრი კუპრაშვილი (საქართველო), დრო: 05:45.50; 2. ბობ გარდენი (სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა), დრო: 06:22.30; 3. პეტერ კოლეტი (დიდი ბრიტანეთი) დრო: 06:43.90. === დამსახურებანი === მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა აზრით, „ჰენრი კუპრაშვილმა გააცოცხლა [[ქართული ცურვა]], ანუ ცურვის ქართული სტილი და საფუძველი ჩაუყარა უნიკალური, კოლხურ–იბერიული მეთოდით ცურვის სწავლებასა და განვითარებას“<ref>''ედუარდ შევარდნაძე''. ბატონ ჰენრი კუპრაშვილს. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”. #213, 04.09.02;</ref>. აღინიშნებოდა, რომ მან ასევე „სათავე დაუდო მსოფლიოში სრუტეთა გადაცურვის ახალ წესს“,<ref>''გურანდა გურასაშვილი''. ლორდ ბაირონიდან ჰენრი კუპრაშვილამდე. ჟურნ. ”ოლიმპიელი”, # 2-4, 2002</ref> და დაამყარა მსოფლიო რეკორდი ახალი წესით ცურვაში;<ref>საქართველოს მსოფლიო რეკორდები. გაზ. “დილის გაზეთი”. 2002 წლის 25-27 მაისი</ref>. მას ეკუთვნის ცურვის ეროვნული სახეობების შემსწავლელი პირველი ქართული სახელმძღვანელო;<ref>საინფორმაციო სააგენტო მედია ნიუსი – ”დარდანელის გმირი” სახელმძღვანელოს გამოსცემს. გაზ. “ხვალინდელი დღე”, # 168, 02.09.03; ''ჰენრი კუპრაშვილი''. [[ქართული ცურვა]].[სახელმძღვ. ცურვის მოყვარულთათვის / რედ.: პროფ.[[გიორგი დოლიძე]]; მხატვ.: [[ლევან ძაგნიძე]], მე-2 გამოც. – [[ქუთაისი]] : [[ქუთაისის უნივერსიტეტი]]ს გამ-ბა, 2005</ref> შემდგომში მან დაგეგმა იმავე ყაიდით [[ბოსფორის სრუტე|ბოსფორის]], [[გიბრალტარის სრუტე|გიბრალტარის]] და [[ლა-მანში]]ს სრუტეების გადაცურვა. არის [[ჩოხოსნები - 1973|დავით აღმაშენებლის ჩოხოსანთა კავშირის „ჩოხოსნები – 1973“]] წევრი,<ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/user/udrekeli#p/u/4/9vQFGRnaVSY |title=YouTube}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/user/udrekeli#p/u/0/HHohrBeGXVI |title=YouTube}}</ref>, დამაარსებელი და მისი თავმჯდომარე; [[1990]] წელს შექმნილი [[საქართველოს ზღვისპირეთის დამცველთა ასოციაცია "აიეტი"|საქართველოს ზღვისპირეთის დამცველთა ასოციაცია "აიეტის"]] <ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=RIV-FD8jBu8 |title=YouTube}}</ref> დამაარსებელი და თავმჯდომარე; [[2010]] წელს შექმნილი [[საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაცია|საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაციის]] პრეზიდენტი; [[საქართველოს ჟურნალისტთა ფედერაცია|საქართველოს ჟურნალისტთა ფედერაციის]] წევრი; სპორტსაზოგადოება [[დინამო (სპორტსაზოგადოება)|დინამოს]] წევრი. [[1989]] წელს საქართველოს [[იმედი (სამხედრო ფორმირება)|ერის ღირსების დამცველთა ასოციაცია «იმედის»]] წინამძღვრად იქნა არჩეული. არჩეული იყო [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს <ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=ux1agRKVZ9o|title=YouTube}}</ref> დარბაზის წევრად ([[1989]]-[[1992]]). [[ფაილი:Генри Купрашвили. Босфор-2005.jpg|მინიატიურა|კუპრაშვილი ბოსფორის სრუტის გადაცურვის შემდეგ]] 1990 წელს [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს მიერ წარდგენილი იყო [[საქართველოს სსრ უზენაესი საბჭო]]ს [[დეპუტატი|დეპუტატობის]] კანდიდატად. არჩევნების ჩაშლის შემდეგ იგი იმავე წელს, შემოდგომისათვის დანიშნულ საქართველოს უზენაესი საბჭოს არჩევნებზე საქართველოს სახალხო ფრონტმა დეპუტატობის კანდიდატად წარადგინა [[დმანისი]]ს #41 საარჩევნო ოლქში <ref>საქართველოს სახალხო ფრონტის მიერ წამოყენებული დეპუტატობის კანდიდატები ქალაქ თბილისში. გაზ. ”საქართველო”, #3, 1990 წლის 11 თებერვალი</ref> საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქმა, უწმინდესმა და უნეტარესმა [[ილია II]]–ემ ჰენრი კუპრაშვილს [[1988]] წელს უბოძა ოქროს ჯვარი, [[2003]] წელს ვერცხლის კი - დიდი ჯვარი და ფოტოსურათი წარწერით <ref>საინფორმაციო სააგენტო „მედია-ნიუსი“ – კუპრაშვილმა პატრიარქის ლოცვა-კურთხევა მიიღო. გაზ. “ალია”, # 26, 2003 წლის 8–10 მარტი</ref> === წოდებები === [[საჯარო მოხელეთა საკლასო ჩინები|პირველი კლასის სახელმწიფო მრჩეველი]],<ref name="ReferenceA">საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება #1299 (09.10.03) საქართველოს ეროვნული უშიშროების საბჭოს აპარატში მთავარ საჯარო თანამდებობაზე მომუშავე სახელმწიფო მოხელეთათვის საკლასო ჩინების მინიჭების შესახებ. საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებები და განკარგულებები. (კრებული), თბილისი, 2003</ref> [[პოლიტიკა|პოლიტიკის]] მეცნიერებათა დოქტორი,<ref>საინფორმაციო სააგანტოო ”მედია-ნიუსი” – ჰენრი კუპრაშვილმა მეცნიერებათა დოქტორის ხარისხი მიიღო. გაზ. “ახალი თაობა”, # 174, 2003 წლის 27 ივნისი ნათელა ფაილოძე – დარდანელის დამპყრობმა მეცნიერების მწვერვალზეც ”ასცურა”. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”, #174, 2003 წლის 4 ივნისი</ref> [[პროფესორი]]. [[ვიცე-პოლკოვნიკი]].<ref>საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება № 603 (13.09.96) ვადამდე წოდების მინიჭების შესახებ. საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებები და განკარგულებები. (კრებული). თბილისი, 1996. გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა” , № 188,1996 წლის 18 სექტემბერი; Graduate Recognition Book. George C. Marshall European Center for Security Stdies, October, 2007</ref> [[ჯორჯ მარშალის ევროპული ცენტრი|ჯორჯ მარშალის ცენტრის კურსდამთავრებული]].<ref>Recognition Book. Senior Executive Course, 15-26 May, 2000.George C. Marshall European Center for Security Stdies. College of International and Security Studies. Garmisch-Parten-kirchen.Germany. 2000</ref> [[ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი]]ს,<ref>საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება (№ 1172, 06.09.02) ჰენრი კუპრაშვილის ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენით დაჯილდოების შესახებ. გაზ.“საქართველოს რესპუბლიკა”, № 219,2002 წლის 11 სექტემბერი</ref><ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=HSAJxot4Dm0 |title=YouTube}}</ref> [[მედალი "მხედრული მამაცობისათვის"|მედლის "მხედრული მამაცობისათვის"]]<ref>საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის № 258 (12.12.93) ბრძანებულება (მოხალისეთა რაზმის ”აიეტის” მეთაურის ჰენრი კუპრაშვილის მედლით ”მხედრული მამაცობისათვის” დაჯილდოების შესახებ), გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, № 266, 1993 წლის 18 დეკემბერი</ref> და [[ჯორჯ ნოელ გორდონ ბაირონი|ჯორჯ ბაირონის ოქროს მედლის]]<ref>საინფორმაციო სააგენტო „საქინფორმი“ – დარდანელის გმირი ბაირონის საერთაშორისო საზოგადოების მედლით დაჯილდოვდა. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”, #86, 2003 წლის 2 აპრილი</ref> კავალერი. [[მსოფლიო]] მასმედიის მიერ მისთვის შერქმეული მეტსახელები: [[ადამიანი]] [[დელფინები|დელფინი]] (ტ/კ [[სი-ენ-ენი]] 17.02.01, 05.11.02), [[დარდანელის სრუტე|დარდანელის]] გმირი, [[წყალი|წყლის]] [[პრომეთე]], [[სრუტე]]თა მბრძანებელი, კაცი [[ლეგენდა]] და სხვ. ეს თიკუნები მიიღო მას შემდეგ, რაც [[2002|2002 წლის]] [[30 აგვისტო]]ს, კაცობრიობის [[ისტორია]]ში პირველად, ქართული სამხედრო-საწრთვნელი წესით, ანუ ოთხგან [[ხელფეხშეკრული კოლხური]]თ [[დარდანელის სრუტე]] [[ევროპა|ევროპიდან]] [[აზია]]ში, 12 [[კილომეტრი]] 3 საათსა და 15 წუთში გადაცურა. მანამდე კი [[2001]] წლის [[28]] [[იანვარი|იანვარს]], სპორტკომპლექს "ლაგუნა ვერეს" [[აუზი|აუზში]] ჰენრი კუპრაშვილმა ამავე სტილით გაცურა ორი კილომეტრი 92 წუთში, რასაც მსოფლიოს სხვადასხვა ტელეკომპანიები აშუქებდნენ. [[2002]] წელს გაზეთ [[ახალი ეპოქა (გაზეთი)|„ახალი ეპოქის“]] ჟურნალისტებმა ჰენრი კუპრაშვილი დაასახელეს წლის ადამიანად <ref>“ახალი ეპოქა”: წლის ადამიანი – 2002. გაზ. "ახალი ეპოქა", #75, 2002 წლის 27 დეკემბერი–2003 წლის 9 იანვარი</ref> == ლიტერატურა == *''ელენე ჩაბრაძე''. ძეგლი ხელთუქმნელი. წინაპრები და თანამედროვეობა. გაზ. "ბიზნეს–კურიერი", 1994 წლის 25 თებერვალი–4 მარტი *''გურამ ყორანაშვილი''. ჭკუის სასწავლებელი წიგნი. გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა", № 9, 1998 წლის 13 იანვარი *''მიხო მორჩილაძე''. ჰენრი, წამოხვალ პარტიზნად? გაზ. "ახალი ეპოქა", 2002 წლის 18–24 ოქტომბერი * ''დანელია ვ''. გამარჯვება, ბიჭებო! – თბილისი, გამომც.”დედაენა” 2002, გვ. 83-86 * დარდანელის გმირი: შვიდი უნიკალური მოვლენა / მთ.რედ.:[[ომარ გოგიაშვილი]]. თბ.: მედია ჰოლდინგი [[ჯორჯიან თაიმსი]], 2003. 64 გვ.; ტექსტი ქართულ, ინგლისურ და რუსულ ენებზე. ISBN 99940-0-190-6 UDC: 796.092.2 + 797.2(479.22)[http://www.nplg.gov.ge/ec/catalog.php?lang=en&db=cart&pft=biblio&udc=797.2%3C479.22%3E] *''ირმა კახურაშვილი''. დავით მეფე... კომუნისტების დროს. გაზ. "მთავარი გაზეთი", 2003 წლის 8 თებერვალი *''ნომადი ბართაია'', '''მოგიღწევია საქართველოვ, აქამდე როგორ '''.ჰენრი კუპრაშვილს . გაზ. [[მწერლის გაზეთი]], № 36, 2003 წლის 11-17 დეკემბერი *''მაყვალა კუბლაშვილი'', '''ჰენრი კუპრაშვილს - დარდანელის გმირს'''. გაზ. [[ახალი ვერსია]], № 31, 2003 წლის 4-10 აგვისტო *''გოგი დოლიძე''. ლაგუნა ვერეს საოცრებანი. გაზ. "რეზონანსი", № 249, 2006 წლის 14 სექტემბერი *''Ruso Strelkova'' (August 31, 2007). [http://www.georgiatoday.ge/article_details.php?id=3494 To Wear or not to Wear (a Chokha)? That is the Question] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720210329/http://www.georgiatoday.ge/article_details.php?id=3494 |date=2011-07-20 }}. ''Georgia Today'' Issue #372, 31.08.07-06.09.07 *''კვესელავა ი, შარაშენიძე ა, დავითაძე ა.'' ქართული სუფრა. გამომცემლობა "უნივერსალი", თბილისი, 2008. გვ. 310–321. *''შორენა პაპაშვილი''. [http://presa.ge/index.php?text=news&i=6043|მსოფლიო გლობალიზაციის პირობებში ქართველი ჩოხოსნები თავიანთ ფუნქციას აქტუალურად ხედავენ]. პრესა.ge, 2009 წლის 7 თებერვალი *''მელსიდა აკოფიანი''. [http://newsgeorgia.ge/geo1/20090208/42366671.html ქართველი ”ჩოხოსნები” დავით აღმაშენებლის ხსენების 936-ე წლისთავს აღნიშნავენ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304201108/http://www.newsgeorgia.ge/geo1/20090208/42366671.html |date=2016-03-04 }}. ს/ს ახალი ამები–საქართველო, 2009 წლის 8 თებერვალი *''ჰენრი კუპრაშვილი''. ჩოხოსნები 36 წელია აღნიშნავენ დავით აღმაშენებლის ხსენების დღეს. გაზ. "რეზონანსი", № 032, 2009 წლის 9 თებერვალი * [http://www.paralympic.org/Athletes/Athlete_Biographies/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120107120819/http://paralympic.org/Athletes/Athlete_Biographies |date=2012-01-07 }} == რესურსები ინტერნეტში == {{nplg ბიოგრაფია|00000880}} * [http://www.kupra.com.ge პირადი საიტი] {{Webarchive|url=https://archive.is/20121204173049/http://www.kupra.com.ge/ |date=2012-12-04 }} * {{Facebook|henry.kuprashvili}} * [http://www.youtube.com/user/udrekeli ვიდეოსიუჟეტები ჰენრი კუპრაშვილის შესახებ] == სქოლიო == <div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox"> {{სქოლიოს სია|2}} </div> {{DEFAULTSORT:კუპრაშვილი, ჰენრი}} [[კატეგორია:დაბადებული 13 სექტემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1946]] [[კატეგორია:ხაშურში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ქართველი ჟურნალისტები]] [[კატეგორია:ქართველი ისტორიკოსები]] [[კატეგორია:ქართველი პოლიტიკის მეცნიერები]] [[კატეგორია:ქართველი მოცურავეები]] [[კატეგორია:მარათონელი მოცურავეები]] [[კატეგორია:ქართველი მწრთვნელები]] [[კატეგორია:ჩოხოსნები]] [[კატეგორია:თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები]] [[კატეგორია:ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენის კავალრები]] f7eiqendj3xhf0ampiod9gb6fysd8uw 4411499 4411495 2022-08-27T16:13:37Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{მმ*|კუპრაშვილი}} {{ინფოდაფა პიროვნება | სახელი = ჰენრი კუპრაშვილი | მშობსახელი = | პორტრეტი = Henry_kuprashvili_60_1grey.JPG |ფოტოს სიგანე = | წარწერა = ჰენრი კუპრაშვილი, 2006 | დაბ თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1946|9|13}} | დაბ ადგილი = [[ხაშური]], [[საქართველოს სსრ]] | გარდ თარიღი = | საქმიანობა = სპორტსმენი, მეცნიერი, პროფესორი | გარდ ადგილი = | ჯილდოები = [[ფაილი:GEO_Vakhtang_Gorgasal_Order_2rank_BAR.svg|50px|link=ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი]] მედლები: ბაირონის (ოქრო, დიდი ბრიტანეთი), [[მედალი „მხედრული მამაცობისათვის“|„მხედრული მამაცობისათვის]] (საქართველო), „სამაგალითო სამსახურისათვის“ (უკრაინა), „თავისუფლების მსოფლიო მედალი“ (ამერიკის ბიოგრაფიული ინსტიტუტი) }} '''ჰენრი კუპრაშვილი''' (დ. [[13 სექტემბერი]], [[1946]], [[ხაშური]], [[საქართველოს სსრ]]) — [[ისტორიკოსი]], [[ჟურნალისტი]], [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგი]], მოცურავე. მსოფლიო ჩემპიონი [[ბიატლი|ბიატლსა]] და [[ტრიატლი|ტრიატლში]] ([[თანამედროვე ხუთჭიდი]]).<ref>{{cite web|url=https://www.uipmworld.org/event/uipm-2018-biathletriathle-world-championships?event=biathle-men-masters-70|title=UIPM BIATHLE/TRIATHLE WORLD CHAMPIONSHIPS, Results}}</ref><ref>{{cite web|url=http://ghn.ge/news/214290-henri-kuprashvili-msoflio-chempionia|title=ჰენრი კუპრაშვილი მსოფლიო ჩემპიონია}}</ref> საქართველოს სპორტის დამსახურებული მოღვაწე.<ref>{{cite web|url=http://gza.kvirispalitra.ge/life/6959-ra-stereotipi-daamskhvria-sportis-damsakhurebulma-moghvatsem.html|title=რა სტერეოტიპი დაამსხვირა სპორტის დამსახურებულმა მოღვაწემ}}</ref> [[საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაცია|საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაციის]] პრეზიდენტი. == ბიოგრაფია == === წინაპრები === [[ფაილი:Luka Kuprashvili.jpg|thumb| ლუკა კუპრაშვილი დედასთან, მარიამ ყიფიანთან ერთად. 1912]] ჰენრი კუპრაშვილის ბაბუა, ლუკა ბარნაბის ძე კუპრაშვილი (1896-1924 წ.წ. [[ცუცხვათი|ცუცხვათელი]] მღვდლის შვილი) საბჭოთა რუსეთის ბატონობის წინააღმდეგ მიმართული [[1924 წლის აჯანყება|1924 წლის აჯანყების]] მონაწილე იყო. აჯანყების დამარცხების მიუხედავად, იგი [[ოკრიბა|ოკრიბის]] ტყიდან არ გამოვიდა და განაგრძობდა ბრძოლას თანამებრძოლთან ერთად. ბოლშევიკებთან შეტაკების დროს ის დაიჭრა (ესროლა ბოლშევიკმა კეზევაძემ სოფელ კურსებიდან). დევნილმა რამდენიმე კილომეტრი იარა და სოფლის წყაროსთან რისია უგრეხელიძის ხელში დალია სული (იყო 28 წლის). დარჩა 18 წლის ფეხმძიმე (ჰენრი კუპრაშვილის მომავალ მამაზე, ოთარიზე) მეუღლე, რომელიც შვილებთან ერთად მთელი ცხოვრება ბოლშევიკების მუდმივი პრესის ქვეშ იმყოფებოდა.<ref>ყველას რაიმე აქვს სახსოვარი. გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა", #308, 1999 წლის 13 ნოემბერი</ref> ===განათლება=== ჰენრიმ დაამთავრა ქ. [[თბილისი]]ს [[გალაკტიონ ტაბიძე|გალაკტიონ ტაბიძის]] სახელობის 51-ე საშუალო [[სკოლა]]. წარჩინებით დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს [[ისტორია|ისტორიის]] [[ფაკულტეტი]] <ref>ინფორმაცია შუა საუკუნის ისტორიის სტუდენტთა სამეცნიერო წრის წევრების შესახებ . გაზ. ”თბილისის უნივერსიტეტი”, #6, 1972 წლის 25 თებერვალი</ref> და [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი|სპი-ს]] საზოგადოებრივ პროფესიათა ფაკულტეტის ჟურნალისტიკის განყოფილება <ref>გაზეთ ”ლენინელის” სპეცნომერი მომზადდა ჟურნალისტიკის განყოფილების სტუდენტ ჰენრი კუპრაშვილის ხელმძღვანელობით. სპი-ს გაზ. ”ლენინელი”, # 39, 1975 წლის 19 დეკემბერი</ref> სხვაგვარად აზროვნებისათვისა და არალეგალური ლიტერატურის გავრცელებისათვის [[სსრკ-ის სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტი]]ს მიერ გაფრთხილებული იყო პირველად, [[1967]] წელს [[წითელი არმია|საბჭოთა არმიაში]] სამსახურის პერიოდში, მეორედ, [[1975]] წელს [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი|საქართველოს პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში]] მუშაობისას. გაფრთხილება მიიღო [[2004]] წლის 20 ოქტომბერსაც, ამჯერად, საქართველოს [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატის ორი პასუხისმგებელი მუშაკისგან (მდივნის მოადგილე სიხარულიძე და სამსახურის უფროსი მ. კალანდაძე) გაზ. «24 საათში» სტატიის «მეფემ არ იცის, თორემ...» გამოქვეყნებისთვის,<ref>''ჰენრი კუპრაშვილი''. «მეფემ არ იცის, თორემ...» - გაზ. «24 საათი», #142, 2004 წლის 17 ივნისი</ref> აუკრძალეს შემდგომში მათთან შეთანხმების გარეშე სტატიების ბეჭდვა. მისთვის (მაშინ იგი [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატში ინფორმაციის ანალიზის განყოფილების უფროსად მუშაობდა) მათი ულტიმატუმი მიუღებელი იყო და იმავე გაზეთში კვლავ გამოაქვეყნა სტატია «[[ეროვნული უშიშროება|ეროვნული უშიშროების]] უზრუნველყოფის მნიშვნელოვანი ასპექტი»<ref>''ჰენრი კუპრაშვილი''. ეროვნული უშიშროების უზრუნველყოფის მნიშვნელოვანი ასპექტი. გაზ. «24 საათი», #254. 26.10.04).</ref>, ამის შემდეგ იგი მკაცრად დაისაჯა. === საქმიანობა=== 1968-2006 წლებში ჰენრი კუპრაშვილი იყო [[საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი]]ს უფროსი [[პრეპარატორი]], [[ლაბორანტი]], უფროსი ლაბორანტი, უფროსი მასწავლებელი, [[პროფკავშირი]]ს გაერთიანებული [[კომიტეტი]]ს თავმჯდომარის მოადგილე,<ref>სპი-ს გაერთიანებული პროფკავშირული ორგანიზაციის კონფერენცია. გაზ. ”ლენინელი”, # 37, 1984 წლის 28 დეკემბერი</ref> დოცენტი, [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგიისა]] და [[საერთაშორისო ურთიერთობები]]ს კათედრის [[პროფესორი]]. 1977-1979 წლებში მუშაობდა, როგორც სახალხო კონტროლის [[თბილისი]]ს საქალაქო კომიტეტის მეთოდკაბინეტის გამგე.<ref>დათვალიერება და შედეგები. გაზ. ”თბილისი”, # 148, 1978 წლის 29 ივნისი</ref> 1989-1992 წლებში მისი საქმიანობა [[საქართველოს სახალხო ფრონტი|საქართველოს სახალხო ფრონტში]] მუშაობას ეხებოდა - ჯერ სააღრიცხვო განყოფილების ხელმძღვანელად, შემდეგ [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს თავმჯდომარის თანაშემწეს სახით. 1992 წლის მარტიდან - 1992 წლის დეკემბრამდე იგი [[საქართველოს მინისტრთა კაბინეტი|საქართველოს მინისტრთა კაბინეტში]] [[ცხინვალი]]ს რეგიონის პრობლემათა სპეციალური სამთავრობო კომისიის პასუხისმგებელ მდივანის სახით მუშაობდა.<ref>საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობის დადგენილება #407 (06.04.92) “ცხინვალის რეგიონის პრობლემათა სპეციალური სახელმწიფო კომისიის შესახებ”. საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობის დადგენილებანი 1992 წლის აპრილი, თბილისი, 1992, გვ.72-76</ref> 1992-1996 წლებში [[საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის აპარატი|საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის აპარატში]], ჯერ სახელმწიფო მრჩეველის, შემდეგ მთავარი სახელმწიფო მრჩეველის და სახელმწიფოს მეთაურის დავალებების კონტროლისა და ცენტრალურ მმართველობით ორგანოებთან ურთიერთობის სამსახურის ხელმძღვანელის პოზიცია ეკავა.<ref>საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის განკარგულება (12.07.95), თბილისი, 1995</ref> 1996-2004 წლებში ჰენრი კუპრაშვილი [[საქართველო]]ს [[ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატში მუშაობდა. იყო საინფორმაციო-ანალიტიკური განყოფილების უფროსი;<ref>საქართველოს პრეზიდენტის # 32 განკარგულება (01.02.96), გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, .02.96;</ref> საინფორმაციო-ანალიტიკური სამსახურის უფროსი;<ref>საქართველოს პრეზიდენტის # განკარგულება (02.02.97)</ref> უსაფრთხოების მიმდინარე მდგომარეობის მონიტორინგის, ანალიზისა და ინფორმაციის დეპარტამენტის დირექტორი;<ref>ინფორმაცია დანიშვნის შესახებ. გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, # 11, 2003 წლის 14 იანვარი; საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება # 30 (11.01.03)</ref> საორგანიზაციო და საიდუმლოების დაცვის დეპარტამენტის სპეციალისტი; ინფორმაციის ანალიზის განყოფილების უფროსი. [[1996]]-[[2001]] წლებში [[საქართველო]]ს [[სახელმწიფო]]ს წარმომადგენელი იყო [[დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა|დსთ]]-ს წევრი სახელმწიფოების [[ინფორმატიზაცია|ინფორმატიზაციის]] საკორდინაციო საბჭოში. 2005 წლის თებერვლიდან 2010 წლამდე იყო სახელისუფლებო სპეციალური კავშირებისა და ინფორმაციის სააგენტოს სიტუაციური ცენტრის კოორდინაციის განყოფილების უფროსი და შიდაუსაფრთხოების სამმართველოს ინსპექტორი. 2009 წლის სექტემბრიდან დღემდე იგი [[საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი]]ს სამართლისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტის [[პროფესორი]]ა. ჰენრი კუპრაშვილი ავტორია 5 მონოგრაფიის, 7 სახელმძღვანელოსი, 100-ზე მეტი სამეცნიერო ნაშრომის, პრესაში გამოქვეყნებული 400-ზე მეტი სტატიის, ინტერვიუსა და საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციაზე წაკითხული 50-ზე მეტი მოხსენებისა. მისი ხელმძღვანელობით დაცულია 15-ზე მეტი სადოქტორო დისერტაცია. იგი არის სტუ-ს სამართლისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტზე განხორციელებული მულტი და ინტერსციპლინური სასწავლო-სამეცნიერო თეორიულ-პრაქტიკულ ღონისძიებათა პროექტის „[[პოლიტიკა სამსჯავროზე]]“ ავტორი და ხელმძღვანელი.<ref>{{cite web|url=http://law.gtu.ge/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A0-%E1%83%B0%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A/|title=პროფესორმა ჰენრი კუპრაშვილმა ზამთრის ცურვის მსოფლიო ჩემპიონატში ბრინჯაოს მედალი მოიპოვა}}</ref> სხვადასხვა დროს მისი სამეცნიერო კვლევების სფეროები იყო: [[პოლიტოლოგია|პოლიტოლოგიის]] პრობლემები, [[ინფორმაცია|საინფორმაციო]] [[პოლიტიკა|პოლიტიკის]] თავისებურებები [[საინფორმაციო ეპოქა]]ში, საინფორმაციო-ანალიტიკური ტექნოლოგიები, [[ეროვნული უშიშროება]], [[საერთაშორისო ურთიერთობები]], [[საგარეო პოლიტიკა]], [[ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა]], ევროპის პოლიტიკური სისტემა, ევროპის პოლიტიკური მიმდნარეობები და სხვ. == მიღწევები == [[ფაილი:Henry Dasrdanelles1.jpg|მინი|მარჯვნივ|დარდანელის სრუტის გადაცურვისას]] [[ფაილი:Henri kuprashvili - World Championships 2014.JPG|thumb|ზამთრის ცურვის მსოფლიო ჩემპიონატი. ჰენრი კუპრაშვილი - 22.03.2014, როვანიემი, ფინეთი]] 1. ჰენრი კუპრაშვილი (საქართველო), დრო: 05:45.50; 2. ბობ გარდენი (სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა), დრო: 06:22.30; 3. პეტერ კოლეტი (დიდი ბრიტანეთი) დრო: 06:43.90. === დამსახურებანი === მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა აზრით, „ჰენრი კუპრაშვილმა გააცოცხლა [[ქართული ცურვა]], ანუ ცურვის ქართული სტილი და საფუძველი ჩაუყარა უნიკალური, კოლხურ–იბერიული მეთოდით ცურვის სწავლებასა და განვითარებას“<ref>''ედუარდ შევარდნაძე''. ბატონ ჰენრი კუპრაშვილს. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”. #213, 04.09.02;</ref>. აღინიშნებოდა, რომ მან ასევე „სათავე დაუდო მსოფლიოში სრუტეთა გადაცურვის ახალ წესს“,<ref>''გურანდა გურასაშვილი''. ლორდ ბაირონიდან ჰენრი კუპრაშვილამდე. ჟურნ. ”ოლიმპიელი”, # 2-4, 2002</ref> და დაამყარა მსოფლიო რეკორდი ახალი წესით ცურვაში;<ref>საქართველოს მსოფლიო რეკორდები. გაზ. “დილის გაზეთი”. 2002 წლის 25-27 მაისი</ref>. მას ეკუთვნის ცურვის ეროვნული სახეობების შემსწავლელი პირველი ქართული სახელმძღვანელო;<ref>საინფორმაციო სააგენტო მედია ნიუსი – ”დარდანელის გმირი” სახელმძღვანელოს გამოსცემს. გაზ. “ხვალინდელი დღე”, # 168, 02.09.03; ''ჰენრი კუპრაშვილი''. [[ქართული ცურვა]].[სახელმძღვ. ცურვის მოყვარულთათვის / რედ.: პროფ.[[გიორგი დოლიძე]]; მხატვ.: [[ლევან ძაგნიძე]], მე-2 გამოც. – [[ქუთაისი]] : [[ქუთაისის უნივერსიტეტი]]ს გამ-ბა, 2005</ref> შემდგომში მან დაგეგმა იმავე ყაიდით [[ბოსფორის სრუტე|ბოსფორის]], [[გიბრალტარის სრუტე|გიბრალტარის]] და [[ლა-მანში]]ს სრუტეების გადაცურვა. არის [[ჩოხოსნები - 1973|დავით აღმაშენებლის ჩოხოსანთა კავშირის „ჩოხოსნები – 1973“]] წევრი,<ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/user/udrekeli#p/u/4/9vQFGRnaVSY |title=YouTube}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/user/udrekeli#p/u/0/HHohrBeGXVI |title=YouTube}}</ref>, დამაარსებელი და მისი თავმჯდომარე; [[1990]] წელს შექმნილი [[საქართველოს ზღვისპირეთის დამცველთა ასოციაცია "აიეტი"|საქართველოს ზღვისპირეთის დამცველთა ასოციაცია "აიეტის"]] <ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=RIV-FD8jBu8 |title=YouTube}}</ref> დამაარსებელი და თავმჯდომარე; [[2010]] წელს შექმნილი [[საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაცია|საქართველოს ცურვის ეროვნულ სახეობათა ფედერაციის]] პრეზიდენტი; [[საქართველოს ჟურნალისტთა ფედერაცია|საქართველოს ჟურნალისტთა ფედერაციის]] წევრი; სპორტსაზოგადოება [[დინამო (სპორტსაზოგადოება)|დინამოს]] წევრი. [[1989]] წელს საქართველოს [[იმედი (სამხედრო ფორმირება)|ერის ღირსების დამცველთა ასოციაცია «იმედის»]] წინამძღვრად იქნა არჩეული. არჩეული იყო [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს <ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=ux1agRKVZ9o|title=YouTube}}</ref> დარბაზის წევრად ([[1989]]-[[1992]]). [[ფაილი:Генри Купрашвили. Босфор-2005.jpg|მინიატიურა|კუპრაშვილი ბოსფორის სრუტის გადაცურვის შემდეგ]] 1990 წელს [[საქართველოს სახალხო ფრონტი]]ს მიერ წარდგენილი იყო [[საქართველოს სსრ უზენაესი საბჭო]]ს [[დეპუტატი|დეპუტატობის]] კანდიდატად. არჩევნების ჩაშლის შემდეგ იგი იმავე წელს, შემოდგომისათვის დანიშნულ საქართველოს უზენაესი საბჭოს არჩევნებზე საქართველოს სახალხო ფრონტმა დეპუტატობის კანდიდატად წარადგინა [[დმანისი]]ს #41 საარჩევნო ოლქში <ref>საქართველოს სახალხო ფრონტის მიერ წამოყენებული დეპუტატობის კანდიდატები ქალაქ თბილისში. გაზ. ”საქართველო”, #3, 1990 წლის 11 თებერვალი</ref> საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქმა, უწმინდესმა და უნეტარესმა [[ილია II]]–ემ ჰენრი კუპრაშვილს [[1988]] წელს უბოძა ოქროს ჯვარი, [[2003]] წელს ვერცხლის კი - დიდი ჯვარი და ფოტოსურათი წარწერით <ref>საინფორმაციო სააგენტო „მედია-ნიუსი“ – კუპრაშვილმა პატრიარქის ლოცვა-კურთხევა მიიღო. გაზ. “ალია”, # 26, 2003 წლის 8–10 მარტი</ref> === წოდებები === [[საჯარო მოხელეთა საკლასო ჩინები|პირველი კლასის სახელმწიფო მრჩეველი]],<ref name="ReferenceA">საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება #1299 (09.10.03) საქართველოს ეროვნული უშიშროების საბჭოს აპარატში მთავარ საჯარო თანამდებობაზე მომუშავე სახელმწიფო მოხელეთათვის საკლასო ჩინების მინიჭების შესახებ. საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებები და განკარგულებები. (კრებული), თბილისი, 2003</ref> [[პოლიტიკა|პოლიტიკის]] მეცნიერებათა დოქტორი,<ref>საინფორმაციო სააგანტოო ”მედია-ნიუსი” – ჰენრი კუპრაშვილმა მეცნიერებათა დოქტორის ხარისხი მიიღო. გაზ. “ახალი თაობა”, # 174, 2003 წლის 27 ივნისი ნათელა ფაილოძე – დარდანელის დამპყრობმა მეცნიერების მწვერვალზეც ”ასცურა”. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”, #174, 2003 წლის 4 ივნისი</ref> [[პროფესორი]]. [[ვიცე-პოლკოვნიკი]].<ref>საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება № 603 (13.09.96) ვადამდე წოდების მინიჭების შესახებ. საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებები და განკარგულებები. (კრებული). თბილისი, 1996. გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა” , № 188,1996 წლის 18 სექტემბერი; Graduate Recognition Book. George C. Marshall European Center for Security Stdies, October, 2007</ref> [[ჯორჯ მარშალის ევროპული ცენტრი|ჯორჯ მარშალის ცენტრის კურსდამთავრებული]].<ref>Recognition Book. Senior Executive Course, 15-26 May, 2000.George C. Marshall European Center for Security Stdies. College of International and Security Studies. Garmisch-Parten-kirchen.Germany. 2000</ref> [[ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი]]ს,<ref>საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულება (№ 1172, 06.09.02) ჰენრი კუპრაშვილის ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენით დაჯილდოების შესახებ. გაზ.“საქართველოს რესპუბლიკა”, № 219,2002 წლის 11 სექტემბერი</ref><ref>{{cite web |url=http://www.youtube.com/watch?v=HSAJxot4Dm0 |title=YouTube}}</ref> [[მედალი "მხედრული მამაცობისათვის"|მედლის "მხედრული მამაცობისათვის"]]<ref>საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის № 258 (12.12.93) ბრძანებულება (მოხალისეთა რაზმის ”აიეტის” მეთაურის ჰენრი კუპრაშვილის მედლით ”მხედრული მამაცობისათვის” დაჯილდოების შესახებ), გაზ. ”საქართველოს რესპუბლიკა”, № 266, 1993 წლის 18 დეკემბერი</ref> და [[ჯორჯ ნოელ გორდონ ბაირონი|ჯორჯ ბაირონის ოქროს მედლის]]<ref>საინფორმაციო სააგენტო „საქინფორმი“ – დარდანელის გმირი ბაირონის საერთაშორისო საზოგადოების მედლით დაჯილდოვდა. გაზ. “საქართველოს რესპუბლიკა”, #86, 2003 წლის 2 აპრილი</ref> კავალერი. [[მსოფლიო]] მასმედიის მიერ მისთვის შერქმეული მეტსახელები: [[ადამიანი]] [[დელფინები|დელფინი]] (ტ/კ [[სი-ენ-ენი]] 17.02.01, 05.11.02), [[დარდანელის სრუტე|დარდანელის]] გმირი, [[წყალი|წყლის]] [[პრომეთე]], [[სრუტე]]თა მბრძანებელი, კაცი [[ლეგენდა]] და სხვ. ეს თიკუნები მიიღო მას შემდეგ, რაც [[2002|2002 წლის]] [[30 აგვისტო]]ს, კაცობრიობის [[ისტორია]]ში პირველად, ქართული სამხედრო-საწრთვნელი წესით, ანუ ოთხგან [[ხელფეხშეკრული კოლხური]]თ [[დარდანელის სრუტე]] [[ევროპა|ევროპიდან]] [[აზია]]ში, 12 [[კილომეტრი]] 3 საათსა და 15 წუთში გადაცურა. მანამდე კი [[2001]] წლის [[28]] [[იანვარი|იანვარს]], სპორტკომპლექს "ლაგუნა ვერეს" [[აუზი|აუზში]] ჰენრი კუპრაშვილმა ამავე სტილით გაცურა ორი კილომეტრი 92 წუთში, რასაც მსოფლიოს სხვადასხვა ტელეკომპანიები აშუქებდნენ. [[2002]] წელს გაზეთ [[ახალი ეპოქა (გაზეთი)|„ახალი ეპოქის“]] ჟურნალისტებმა ჰენრი კუპრაშვილი დაასახელეს წლის ადამიანად <ref>“ახალი ეპოქა”: წლის ადამიანი – 2002. გაზ. "ახალი ეპოქა", #75, 2002 წლის 27 დეკემბერი–2003 წლის 9 იანვარი</ref> == ლიტერატურა == *''ელენე ჩაბრაძე''. ძეგლი ხელთუქმნელი. წინაპრები და თანამედროვეობა. გაზ. "ბიზნეს–კურიერი", 1994 წლის 25 თებერვალი–4 მარტი *''გურამ ყორანაშვილი''. ჭკუის სასწავლებელი წიგნი. გაზ. "საქართველოს რესპუბლიკა", № 9, 1998 წლის 13 იანვარი *''მიხო მორჩილაძე''. ჰენრი, წამოხვალ პარტიზნად? გაზ. "ახალი ეპოქა", 2002 წლის 18–24 ოქტომბერი * ''დანელია ვ''. გამარჯვება, ბიჭებო! – თბილისი, გამომც.”დედაენა” 2002, გვ. 83-86 * დარდანელის გმირი: შვიდი უნიკალური მოვლენა / მთ.რედ.:[[ომარ გოგიაშვილი]]. თბ.: მედია ჰოლდინგი [[ჯორჯიან თაიმსი]], 2003. 64 გვ.; ტექსტი ქართულ, ინგლისურ და რუსულ ენებზე. ISBN 99940-0-190-6 UDC: 796.092.2 + 797.2(479.22)[http://www.nplg.gov.ge/ec/catalog.php?lang=en&db=cart&pft=biblio&udc=797.2%3C479.22%3E] *''ირმა კახურაშვილი''. დავით მეფე... კომუნისტების დროს. გაზ. "მთავარი გაზეთი", 2003 წლის 8 თებერვალი *''ნომადი ბართაია'', '''მოგიღწევია საქართველოვ, აქამდე როგორ '''.ჰენრი კუპრაშვილს . გაზ. [[მწერლის გაზეთი]], № 36, 2003 წლის 11-17 დეკემბერი *''მაყვალა კუბლაშვილი'', '''ჰენრი კუპრაშვილს - დარდანელის გმირს'''. გაზ. [[ახალი ვერსია]], № 31, 2003 წლის 4-10 აგვისტო *''გოგი დოლიძე''. ლაგუნა ვერეს საოცრებანი. გაზ. "რეზონანსი", № 249, 2006 წლის 14 სექტემბერი *''Ruso Strelkova'' (August 31, 2007). [http://www.georgiatoday.ge/article_details.php?id=3494 To Wear or not to Wear (a Chokha)? That is the Question] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720210329/http://www.georgiatoday.ge/article_details.php?id=3494 |date=2011-07-20 }}. ''Georgia Today'' Issue #372, 31.08.07-06.09.07 *''კვესელავა ი, შარაშენიძე ა, დავითაძე ა.'' ქართული სუფრა. გამომცემლობა "უნივერსალი", თბილისი, 2008. გვ. 310–321. *''შორენა პაპაშვილი''. [http://presa.ge/index.php?text=news&i=6043|მსოფლიო გლობალიზაციის პირობებში ქართველი ჩოხოსნები თავიანთ ფუნქციას აქტუალურად ხედავენ]. პრესა.ge, 2009 წლის 7 თებერვალი *''მელსიდა აკოფიანი''. [http://newsgeorgia.ge/geo1/20090208/42366671.html ქართველი ”ჩოხოსნები” დავით აღმაშენებლის ხსენების 936-ე წლისთავს აღნიშნავენ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304201108/http://www.newsgeorgia.ge/geo1/20090208/42366671.html |date=2016-03-04 }}. ს/ს ახალი ამები–საქართველო, 2009 წლის 8 თებერვალი *''ჰენრი კუპრაშვილი''. ჩოხოსნები 36 წელია აღნიშნავენ დავით აღმაშენებლის ხსენების დღეს. გაზ. "რეზონანსი", № 032, 2009 წლის 9 თებერვალი * [http://www.paralympic.org/Athletes/Athlete_Biographies/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120107120819/http://paralympic.org/Athletes/Athlete_Biographies |date=2012-01-07 }} == რესურსები ინტერნეტში == {{nplg ბიოგრაფია|00000880}} * [http://www.kupra.com.ge პირადი საიტი] {{Webarchive|url=https://archive.is/20121204173049/http://www.kupra.com.ge/ |date=2012-12-04 }} * {{Facebook|henry.kuprashvili}} * [http://www.youtube.com/user/udrekeli ვიდეოსიუჟეტები ჰენრი კუპრაშვილის შესახებ] == სქოლიო == <div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox"> {{სქოლიოს სია|2}} </div> {{DEFAULTSORT:კუპრაშვილი, ჰენრი}} [[კატეგორია:დაბადებული 13 სექტემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1946]] [[კატეგორია:ხაშურში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ქართველი ჟურნალისტები]] [[კატეგორია:ქართველი ისტორიკოსები]] [[კატეგორია:ქართველი პოლიტიკის მეცნიერები]] [[კატეგორია:ქართველი მოცურავეები]] [[კატეგორია:მარათონელი მოცურავეები]] [[კატეგორია:ქართველი მწრთვნელები]] [[კატეგორია:ჩოხოსნები]] [[კატეგორია:თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები]] [[კატეგორია:ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენის კავალრები]] dsdk1aupdr9bog68a4pg79yiu5twgxv 0 24642 4411560 3989367 2022-08-27T21:48:37Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი =არაქისი | სურათის ფაილი =Peanuts.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება = | კლასი = | რიგი = | ოჯახი = | გვარი = | სახეობა = | ლათ =Arachis | ვიკისახეობები = | commons = }} '''არაქისი''', მიწის თხილი ({{lang-la|Arachis}}) — ბალახოვანი [[მცენარეები|მცენარის]] [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]] [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახი]]სა. ცნობილია არაქისის 15 [[სახეობა]]. კულტურული სახეობებიდან გავრცელებულია {{lang-la|Arachis hypogaea}}. არაქისი გავრცელებულია [[ამერიკა]]ში, [[ევროპა]]ში, ყოფილ [[სსრკ]]-ში, კერძოდ [[საქართველო]]ში, [[შუა აზია]]ში, [[უკრაინა]]ში, [[კრასნოდარის მხარე]]ში. არაქისის ზეთს იყენებენ კვების მრეწველობაში (უმთავრესად კონსერვების დასამზადებლად), თესლს — საკონდიტრო წარმოებაში, ვეგეტატიურ ნაწილებს — ცხოველის საკვებად. არაქისის მოსავლიანობა რწყვისას ჰა-ზე 40-ც-მდეა, მოურწყავად 10-16 ც. ==ლიტერატურა== {{ქსე|1|544|}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] agqkrnhwea88bbwzhat66djquz7s64a 0 30970 4411557 3989422 2022-08-27T21:47:58Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{მმ*|ბარდა (მრავალმნიშვნელოვანი)}} {{ტაქსოდაფა | სახელი =ბარდა | სურათის ფაილი =Doperwt rijserwt peulen Pisum sativum.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება = | კლასი = | რიგი = | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | გვარი = | სახეობა = | ლათ =Pisum | ვიკისახეობები = | commons = }} '''ბარდა''' ({{lang-la|Pisum}}) — [[ერთწლოვანი მცენარეები|ერთწლოვანი]] და [[მრავალწლოვანი მცენარეები|მრავალწლოვანი]] [[მცენარე|მცენარის]] [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]] [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახისა]]. გვარში გაერთიანებულია 6-7 [[სახეობა]]. კულტურაში ფართოდ არის გავრცელებული [[ჩვეულებრივი ბარდა]] ({{lang-la|Pisum sativum}}), რომელიც ერთწლოვანი [[გაზაფხული|საგაზაფხულო]] ან [[შემოდგომა|საშემოდგომო]] [[მცენარე]]ა. აქვს 30-180 [[სმ]]-მდე სიმაღლის ღერო, [[ფოთოლი]] წყვილფრთისებრია, [[ყვავილი]] თეთრი, თვითდამმტვერავი. ნასკვიდან განაყოფიერების შემდეგ ვითარდება პარკი, ყოველ პარკში 3-11 გლუვი ან ნაოჭიანი სხვადასხვა ფერის თესლია. კარგად ხარობს საკმაო აერაციისა და სუსტი მჟავე ან ნეიტრალური რეაქციის თიხნარ ნიადაგებზე. იყენებენ კულინარიაში, ამზადებენ ბურღულს, ფქვილს, კონსერვსა და სხვა. მისი საკვები ჯიშები [[ცხოველი|ცხოველებისათვისაც]] მოჰყავთ. ბარდის სამშობლოდ აღმოსავლეთი [[ავღანეთი]] და ჩრდილო-დასავლეთი [[ინდოეთი]] ითვლება. [[საქართველო]]ში მოჰყავთ უმეტესად მაღალმთიან რეგიონებში ([[ჯავახეთი]], [[მესხეთი]], [[თრიალეთი (მხარე)|თრიალეთი]], [[იმერეთი|ქვემო იმერეთის]] ზოგ ადგილას და სხვა). დარაიონებული ჯიშია ახალქალაქური ბარდა. == ლიტერატურა == {{ქსე|2|206}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] j0p31o2j1kg4ics7no8ujjig86ynhsm 0 35708 4411569 3999179 2022-08-27T21:52:00Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = გლერძი | სურათის ფაილი = Astragalus frigidus.JPG | სურათის წარწერა = Astragalus frigidus | სურათის აღწერა = Astragalus frigidus | სამეფო = მცენარეები | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | გვარი = [[გლერძი]] | ლათ = Astragalus | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | ვიკისახეობები = | itis = | ncbi = }} [[File:Astragalus hamosus MHNT.BOT.2007.40.117.jpg|thumb|''Astragalus hamosus'']] '''გლერძი''' ({{lang-la|Astragalus}}) — [[ერთწლოვანი მცენარეები|ერთ-]] ან [[მრავალწლოვანი მცენარეები|მრავალწლოვან]] [[მცენარეები|მცენარეთა]] [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]] [[პარკოსანნი|პარკოსანთა ოჯახისა]]. ბალახები ან ბუჩქბალახები, იშვიათად ბუჩქებია. აქვთ კენტფრთისებრი [[ფოთოლი|ფოთლები]], თავთავისებრ ან თავაკისებრ მტევნებად შეკრებილი, ზოგჯერ კი ეული [[ყვავილი|ყვავილები]]. გლერძის 2000-მდე [[სახეობა]] გავრცელებულია ძირითადად ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს მშრალ რაიონებში. [[საქართველო]]ში გვხვდება 66 სახეობა, მათგან 13 საქართველოს [[ენდემი|ენდემია]]; იზრდება მშრალ, ქვიან და კლდოვან ფერდობებზე, სუბალპურ და ალპურ მდელოებზე, ზოგი მეტ-ნაკლებად ტენიან ადგილებში. ხშირად ქმნის გლერძიანებს, რასაც ნიადაგდაცვითი მნიშვნელობა აქვს. გლერძის უმრავლესობა გვალვაგამძლეა. ტრაგაკანტის ქვეგვარის ეკლიანი ბუჩქების ღერო შეიცავს გუმფისს, რომელსაც საფეიქრო, ქაღალდისა და სხვა წარმოებაში იყენებენ. ბევრი სახეობა საკვები ბალახია, ზოგი კულტურაშიც არის შეტანილი. ზოგიერთის ნაყენს ხმარობენ გულსისხლძარღვთა დაავადებისა და ნეფრიტის დროს. == ლიტერატურა == {{ქსე|3|176-177}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] 9pivz88po7vscr41fwl39qhjcuy54b3 0 40093 4411566 3989584 2022-08-27T21:51:02Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = ესპარცეტი | სურათის ფაილი = Onobrychis viciifolia (flower spike).jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = | სამეფო = მცენარეები | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | გვარი = | ლათ = Onobrychis | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | ვიკისახეობები = | itis = | ncbi = }} '''ესპარცეტი''' ({{lang-la|Onobrychis}}) — ბალახოვანი და ეკალბუჩქოვანი [[მცენარეები|მცენარის]] [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]] [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახი]]სა. აერთიანებს 80-მდე [[სახეობა]]ს. გავრცელებულია [[ევროპა]]ში, [[ჩრდილოეთი აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკასა]] და [[დასავლეთი აზია|დასავლეთ აზიაში]]. ფესვი მთავარღერძიანია, [[ღერო]] სწორმდგომი ან გართხმული, 40-80 სმ სიმაღლისა. [[ფოთოლი]] რთული კენტფრთისებრია. მოწითალო-ვარდისფერი [[ყვავილი|ყვავილები]] შეკრებილია მტევნებად. [[ნაყოფი (მცენარე)|ნაყოფი]] ერთთესლიანი პარკია, ნაპირებზე დაკბილული ან სადა, პარკი არ იხსნება. ესპარცეტს თესავენ [[შემოდგომა]]ზე ან ადრე [[გაზაფხული|გაზაფხულზე]] უსაფროდ ან ხორბლისა და ქერის საფარქვეშ. ფართოდ იყენებენ ხელოვნური ბალახთესვისათვის როგორც წმინდა, ისევე სხვა მრავალწლოვან ბალახებიანი ნარევის სახით, განსაკუთრებით ტენით ნაკლებად უზრუნველყოფილ ადგილებში. ითიბება მეორე წელს. სეზონზე შეიძლება გაითიბოს 2-ჯერ. თივის მოსავალი ჰა-ზე 50-90 ც. იყენებენ პირუტყვის საკვებად. მწვანე მასა შეიცავს (მშრალ მასაზე %-ობით): 24 პროტეინს, 8 ცხიმს, 20 უჯრედისს; თივა — 22 პროტეინს, 3 ცხიმს, 25-იდან 30-მდე უჯრედისს. საქართველოში დარაიონებულია ესპარცეტი ახალქალაქური და სისიანური 34. მრავალი სახეობის ესპარცეტი [[თაფლოვანი მცენარეები|თაფლოვანი მცენარეა]]. ==ლიტერატურა== {{ქსე|4|232-233}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] j2teaeq8r06h9tdo6e4fmbe4ec0tyqd 0 47042 4411580 4392801 2022-08-27T21:59:31Z გიო ოქრო 84301 // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით wikitext text/x-wiki '''კარატი''' — ძველი ბერძნული წონის ერთეული; შუა საუკუნეებში გავრცელებული იყო ახლო და შუა აღმოსავლეთის ქვეყნებშიც. ბერძნულ-რომაული კარატი უდრიდა 0,189 [[გ]], ეგვიპტური — 0,196 გ. [[საქართველო]]ში დამკვიდრდა XI–XVII საუკუნეებში კერატის და XVII–XVIII საუკუნეებში ყირათის სახელწოდებით. კერატი შედიოდა [[დრამა (ერთეული)|დრამის]] წონით სისტემაში და მისი {{frac|1|12}}–ს, ანუ 1,212 გ იყო. ყირათი შეადგენდა მისხლის {{frac|1|24}}-ს, ანუ 0,192 გ. კარატი არის ასევე ძვირფასი ქვების მასის საზომი. 1907 წელს პარიზის საერთაშორისო კონვენციის განსაზღვრით კარატი უდრის 200 მგ ან 2·10⁻⁴ კგ. ზოგ ქვეყანაში აღნიშნავს ასევე ძვირფასი ლითონების შენადნობთა სინჯს. == ლიტერატურა == {{ქსე|5|393|ჯაფარიძე გ.}} [[კატეგორია:მასის საზომი ერთეულები]] rzewjyfxrxf9x3wa9m9wtgqbc4q4ukz 0 47050 4411405 4386211 2022-08-27T14:18:38Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = დამასკო |მშობლიური სახელი =دمشق |ქვეყანა = სირია |პანორამა = Damascus, Syria, Panorama at sunset.jpg |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = Flag of Damascus.svg |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N|lat_deg= 33|lat_min= 30|lat_sec=47 |lon_dir = E|lon_deg= 36|lon_min= 17|lon_sec=31 |ქვეყნის რუკის ზომა = 250 |რეგიონის რუკის ზომა = 200 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = |რეგიონი = |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი= |რაიონი = |მმართველის ტიპი = გუბერნატორი |მმართველი =ბიშრ ალ საბანი |დაარსების თარიღი = |დაქვემდებარება = დედაქალაქი |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 573 |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= 600 |მოსახლეობა = 4 000 000 |აღწერის წელი = 2007 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +2 |DST = 3 |სატელეფონო კოდი =+963 11 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = Damascus }} '''დამასკო''' ({{lang-ar|دمشق الشام}}) — [[სირია|სირიის]] დედაქალაქი და ქვეყნის უდიდესი ქალაქი; მსოფლიოში ერთ-ერთი უძველესი მუდმივად დასახლებული ქალაქი. დამასკო არის [[ლევანტი|ლევანტისა]] და არაბული სამყაროს ძირითადი კულტურული ცენტრი. 2009 წლის მდგომარეობით ქალაქში ცხოვრობდა 1 711 000 ადამიანი.<ref name="Syrian Population">Central Bureau of Statistics in Syria: [http://www.cbssyr.org/yearbook/2009/chapter2-EN.htm Chapter 2: Population & Demographic Indicators] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110213040755/http://www.cbssyr.org/yearbook/2009/chapter2-EN.htm |date=13 February 2011 }} Table 3: Estimates of Population actually living in Syria on 31 December 2011 by Mohafazat and six (in thousands)</ref> დამასკო სამხრეთ-დასავლეთ სირიაში მდებარეობს. ქალაქის მთლიანი ფართობი 105 კვადრატულ კილომეტრს შეადგენს, ხოლო ურბანული ზონა 77 კვადრატულ კილომეტს პირველად დასახლდა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე მეორე ათასწლეულში, იგი იყო [[ომაიანთა სახალიფო|ომაიანთა სახალიფოს]] დედაქალაქი 661 წლიდან 750 წლამდე. [[აბასიანთა დინასტია|აბასიანთა დინასტიის]] გამარჯვების შემდეგ, ისლამური ძალაუფლების ადგილს ბაღდადი წარმოადგენდა. დღეს, ქალაქი არის ცენტრალური მთავრობისა და მთავრობის ყველა სამინისტროს სახლი. 2019 წლის სექტემბრის მდგომარეობით, სირიის სამოქალაქო ომის დაწყებიდან 8 წლის შემდეგ, დამასკო მსოფლიოში ეკონომისტთა სადაზვერვო განყოფილების მიერ დასახელდა, როგორც მსოფლიოში ყველაზე ნაკლებად მისაღები ქალაქი.<ref>{{Cite web|url=https://www.cnn.com/travel/article/worlds-most-livable-cities-2019-trnd/index.html|title=World's most livable city revealed|last=Buckley|first=Julia|date=2019-09-04|website=CNN Travel|language=en|access-date=2019-09-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20190915055104/https://www.cnn.com/travel/article/worlds-most-livable-cities-2019-trnd/index.html|archive-date=15 September 2019|url-status=live}}</ref> == ისტორია == პირველი ცნობები დამასკს შესახებ მიეკუთნება [[ძვ. წ. XVI საუკუნე]]ს, როდესაც დამასკოს ტერიტორია ეგვიპტის ფარაონების მმართველობის ქვეშ იყო. დამასკო მოხსენიებულია [[ბიბლია|ბიბლიაშიც]]. [[ძვ. წ. XI საუკუნე|ძვ. წ. XI]]–[[ძვ. წ. X საუკუნე|ძვ. წ. X საუკუნეების]] მიჯნიდან [[ძვ. წ. 732]] წლამდე იყო დამასკოს სამეფოს დედაქალაქი, შემდეგ შედიოდა [[ასურეთი]]ს, [[ახალბაბილონური სამეფო]]ს, [[აქემენიდების იმპერია|აქემენიდების]], [[ალექსანდრე მაკედონელი]]ს, [[სელევკიდები]]ს სახელმწიფოებისა და [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] შემადგენლობაში. [[635]] წელს დაიპყრეს [[არაბები|არაბებმა]]. [[661]]-[[750]] წლებში [[ომაიანთა დინასტია|ომაიანთა სახალიფოს]] დედაქალაქი იყო. ამ პერიოდში დამასკო მნიშვნელოვნად გაიზარდა და ადრეული მუსლიმანური კულტურისა და აღმოსავლეთ ქრისტიანობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ცენტრი გახდა. [[აბასიანთა სახალიფო]]ში დამასკო ამავე სახელწოდების პროვინციის მთავარი ქალაქი იყო. [[IX საუკუნე]]ში ემორჩილებოდა [[ტულუნიდები|ტულუნიდებს]], ხოლო [[X საუკუნე|X]]–[[XI საუკუნე|XI საუკუნის]] შუა წლებში კი [[ფატიმიდები|ფატიმიდებს]]. XI საუკუნის II ნახევარში - სელჩუკებს, [[XII საუკუნე|XII]]-[[XIII საუკუნე]]ებში - [[აიუბიდები|აიუბიდებს]]. [[ჯვაროსნული ლაშქრობები|ჯვაროსნებმა]] სამჯერ (შესაბამისად [[1125]], [[1129]], [[1148]] წლები) უშედეგოდ სცადეს მისი აღება. [[1260]] წელს დამასკო მიიტაცეს [[მამლუქები|მამლუქებმა]], [[1401]] წელს აიღო [[თემურლენგი|თემურლენგმა]]. [[1516]] წლიდან [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულამდე შედიოდა [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] შემადგენლობაში. [[1920]]-[[1943]] წლებში იყო [[საფრანგეთი]]ს სამანდატო ტერიტორიის - სირიის ადმინისტრაციული ცენტრი. [[1943]] წლიდან სირიის დამოუკიდებელი სახელმწიფოს დედაქალაქია. ==ღირსშესანიშნაობები== შემორჩენილია ძველი და [[შუა საუკუნეები]]ს არქიტექტურული ძეგლები. ზოგ კვარტალს [[სელევკიდები]]ს ([[ძვ. წ. 312]]-[[ძვ. წ. 64|64]] წწ.) დროინდელი ქუჩების სწორკუთხოვანი დაგეგმარება აქვს. [[რომის იმპერია|რომის]] ბატონობის პერიოდიდან შემორჩენილია ქალაქის გალავანი, ჭიშკარი, მონუმენტური თაღის ნანგრევები და მაღალი კორინთული კოლონადით შემკული დამასკოს იუპიტერის საკურთხევლის ნაშთი. [[შუა საუკუნეები]]ს ძეგლთა ძირითადი წარმომადგენლებია: [[ომაიანთა მეჩეთი]] (705-715 წწ.), [[ნურ-ალ-დინის ჰოსპიტალი]] ([[1154]] წლის შემდეგ) და მედრესე ალ-ნურია (1171 წელი), [[სალადინის მავზოლეუმი]] ([[XII საუკუნე]]), ციხესიმაგრის კოშკები და ჭიშკარი (XII-XV სს.), [[აზემის სასახლე]] ([[1749]] წელი). ==გეოგრაფია== [[File:Barada river in Damascus (April 2009).jpg|thumb|upright|იშვიათი პერიოდი, სადაც მდინარე ბარადას წყლის დონე აწეულია.]] დამასკო დაარსდა სტრატეგიულ ადგილას ზღვის დონიდან 680 მეტრ სიმაღლეზე, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვიდან]] დაახლოებით 80 კმ დაშორებით, რომელსაც ეფარებოდა [[ანტილიბანი|ანტილიბანის]] მთის მასივი. ტერიტორია ხელსაყრელი იყო ვაჭრობისათვის. იყო მრავალი სავაჭრო მარშრუტი, რომელიც ქალაქს აკავშირებდა ეგვიპტესთან, მცირე აზიასთან და რომელიც ლიბანთან. ანტილიბანის მთები წარმოადგენს საზღვარს სირიასა და [[ლიბანი|ლიბანს]] შორის. მთები აფერხებს ხმელთაშუა ზღვიდან ნალექების შემოსვლას, ასე რომ ხშირია გვალვა. ძველ დროში ამ პრობლემას ამსუბუქებდა მდინარე ბარადა, რომელიც სათავეს იღებს მთის ნაკადებიდან, რომელიც ძირითადად საზრდოობდა თოვლის დნობის შედეგად წარმოქმნილი წყლით.მდინარე ძლიერი გვალვის დროს წლების განმავლობაში აღარ არსებობს.<ref name="romeartlover">romeartlover, [http://romeartlover.tripod.com/Damasco1.html "Damascus: the ancient town"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151008020818/http://romeartlover.tripod.com/Damasco1.html |date=8 October 2015 }}</ref> თანამედროვე ქალაქს უჭირავს 105 კვადრატული კილომეტრი, აქედან 77 კვადრატული კილომეტრი არის ძირითადი ურბანული ტერიტორია. დამასკოს ძველი ქალაქი, რომელიც გარშემორტყმულია ქალაქის გალავნით, მდინარე ბარადის სამხრეთ ნაპირზე მდებარეობს, რომელიც ყოველთვის თითქმის დამშრალია. სამხრეთ-აღმოსავლეთით, ჩრდილოეთით და ჩრდილო-აღმოსავლეთით იგი გარშემორტყმულია გარეუბნებით, რომელთა ისტორია შუა საუკუნეებიდან მოდის. XIX საუკუნეში ქალაქიდან მოშორებით მდებარე სოფლები გაფართოვდა ჯაბალ კასიუნის ფერდობზე. ეს ადგილები თავდაპირველად აითვისეს [[ქურთები|ქურთმა]] სამხედროებმა და მუსულმანმა ლტოლვილებმა, რომლებიც იყვნენ [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] ევროპული რეგიონებიდან, რომლებიც დაექვემდებარნენ ქრისტიანულ მმართველობას. დღეს ეს ტერიტორიები ქალაქის ჩრდილოეთით 2-3 კილომეტრში მდებარეობს. XX საუკუნეში ახალი გარეუბნები განვითარდა ბარდას ჩრდილოეთით და გარკვეულწილად სამხრეთისკენაც. ღარიბი ტერიტორიები, რომლებზეც ხშირად გაუფორმებელი საცხოვრებელი სახლები მდებარეობდა, ფართოვდებოდა ქალაქის სამხრეთით. 1956-1957 წლებში იარმოუკი გახდა დევნილი [[პალესტინელები|პალესტინელების]] ახალი სახლი.<ref>The Palestinian refugees in Syria. Their past, present and future. Dr. Hamad Said al-Mawed, 1999</ref> ===კლიმატი=== [[კიოპენის კლიმატის კლასიფიკაცია|კიოპენის კლიმატის კლასიფიკაციის]] მიხედვით, რეგიონში არის [[არიდული ჰავა|ცივი უდაბნოს კლიმატი]] (BWk).<ref>{{cite journal|author=M. Kottek|author2=J. Grieser|author3=C. Beck|author4=B. Rudolf|author5=F. Rubel|title=World Map of the Köppen-Geiger climate classification updated|journal=Meteorol. Z.|volume=15|issue=3|pages=259–263|url=http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/pics/kottek_et_al_2006.gif|doi=10.1127/0941-2948/2006/0130|accessdate=1 August 2013|year=2006|archive-url=https://www.webcitation.org/62twqml5g?url=http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/pics/kottek_et_al_2006.gif|archive-date=2 November 2011|url-status=live|bibcode=2006MetZe..15..259K}}</ref> კლიმატზე გავლენას ახდენს [[ანტილიბანი|ანტილიბანის]] მთები.<ref>{{cite web |url=http://www.climates.com/ASIA/PDF/SYR02ASA.pdf|title=SUNSHINE GUIDE TO THE DAMASCUS AREA, SYRIA|last=Tyson|first=Patrick J. |year=2010|publisher=www.climates.com|accessdate=26 November 2010|ref=harv|archive-url=https://web.archive.org/web/20110511211807/http://www.climates.com/ASIA/PDF/SYR02ASA.pdf|archive-date=11 May 2011|url-status=live}}</ref> ზაფხულის პერიოდი გახანგრძლივებულია, არის მშრალი და ცხელი, გამოირჩევა ნაკლები ტენიანობით. ზამთარი ცივი და გარკვეულწილად წვიმიანია, იშვიათად მოდის თოვლი. შემოდგომა ხანმოკლე და თბილია, მაგრამ ტემპერტურა ყველაზე მკვეთრად იცვლება, განსხვავებით გაზაფხულისგან, როდესაც ზამთრიდან ზაფხულამდე პერიოდის გარდამავალი ტემპერატურა სტაბილურია. წლიური ნალექის მაჩვენებელი დაახლოებით 130 მმ-ია, რომელიც ძირითადად მოდის ოქტომბრიდან მაისამდე პერიოდში. ==ისტორია== [[რადიონახშირბადული დათარიღება|ნახშირბად-14-ის]] დათარიღების მიხედვით, ვარაუდობენ, რომ ტერიტორიაზე ადამიანები დასახლდნენ ძვ.წ. მეშვიდე ათასწლეულის მეორე ნახევრიდან, ძვ.წ. 6300 წლამდე.<ref>Moore, A.M.T. ''The Neolithic of the Levant''. Oxford, UK: Oxford University, 1978. 192–198. Print.</ref> ამასთან, ბარათას დასახლების მტკიცებულება არსებობს და თარიღდება ძვ.წ 9000 წლით, თუმცა ეს არ იყო მასშტაბური დასახლება.<ref name="Burns2">Burns, Ross (2005). Damascus: A History. Routledge. p. 2. ISBN 978-0-415-27105-9.</ref> ყველაზე ადრეული ეგვიპტური ჩანაწერები ძველი წელთაღრიცხვის 1350 წლით თარიღდება, როდესაც დამასკოს მეფე ბირავაზა მართავდა. დამასკოს რეგიონი, ისევე როგორც დღევანდელი სირიის დანარჩენი ტერიტორია, საბრძოლო მოედნად იქცა ძვ.წ 1260 წლიდან, საფრთხეს ჩრდილოეთით [[ხეთები]] წარმოადგენდნენ, ხოლო სამხრეთით [[ეგვიპტელები]], რომელთა შორისაც იყო მოქცეული ეს ტერიტორია.<ref name="Burns">Burns, Ross (2005). Damascus: A History. Routledge. p. 5–6. ISBN 978-0-415-27105-9.</ref> დამასკო ნახსენებია [[დაბადება|დაბადების]] 14:15-ში.<ref>{{Cite journal|url=http://www.biblegateway.com/passage/?search=Genesis%2014:15&version=NIV|title=Genesis 14:15 (New International Version)|publisher=Bible Gateway|accessdate=25 November 2009|ref=harv|journal=|archive-url=https://web.archive.org/web/20100807050209/http://www.biblegateway.com/passage/?search=Genesis%2014:15&version=NIV|archive-date=7 August 2010|url-status=live}}</ref> პირველი საუკუნის ებრაელი ისტორიკოსის [[იოსებ ფლავიუსი|იოსებ ფლავიუსის]] თანახმად, დამასკო (ტრაქონიტთან ერთად) დაარსდა უამის, არამის ვაჟის მიერ,<ref>{{Cite web |url=http://www.gutenberg.org/files/2848/2848-h/2848-h.htm#link2HCH0006 |title=The Antiquities of the Jews, by Flavius Josephus, Book 1, Ch. 6, Sect. 4 |publisher=Project Gutenberg |accessdate=19 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150613020910/http://www.gutenberg.org/files/2848/2848-h/2848-h.htm#link2HCH0006 |archive-date=13 June 2015 |url-status=live }}</ref> ანტიკურ ხანაში.<ref>{{Cite web |url=http://www.gutenberg.org/files/2848/2848-h/2848-h.htm#link2HCH0007 |title=The Antiquities of the Jews, by Flavius Josephus, Book 1, Ch. 7, Sect. 2 |publisher=Project Gutenberg |accessdate=19 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150613020910/http://www.gutenberg.org/files/2848/2848-h/2848-h.htm#link2HCH0007 |archive-date=13 June 2015 |url-status=live }}</ref> ==ტრანსპორტი== [[File:Damascus-Hejaz station.jpg|thumb|ალ-ჰაჯაზის სადგური.]] ქალაქის მთავარი აეროპორტია დამასკოს საერთაშორისო აეროპორტი, რომელიც ქალაქიდან დაახლოებით 20 კილომეტრით არის დაშორებული. სირიის სამოქალაქო ომის დაწყებამდე აეროპორტს კავშირი ჰქონდა აზიის, ევროპის, აფრიკისა და სამხრეთ ამერიკის მრავალ ქალაქთან. ქუჩები დამასკოში ხშირად ვიწროა, განსაკუთრებით ქალაქის ძველ ნაწილებში. დამასკოში საზოგადოებრივი ტრანსპორტი დიდად არის დამოკიდებული მიკროავტობუსებზე. დაახლოებით ასი ხაზია, რომლებიც მოძრაობენ ქალაქის შიგნით და მათი სამგზავრო ხაზი ვრცელდება ქალაქის ცენტრიდან მიმდებარე გარეუბნებამდე. ხაზების განრიგი არ არის, ხოლო ოფიციალური ავტობუსის გაჩერებების შეზღუდული რაოდენობის გამო, ავტობუსები ჩვეულებრივ ჩერდება იქ, სადაც მგზავრი ითხოვს ჩასვლას ან ამოსვლას. 2008 წელს, მთავრობამ შეიმუშავა გეგმა, რომლის თანახმადაც უნდა აშენდეს დამასკოს მეტრო.<ref>{{Cite web |url=http://www.damascus-metro.com/ |title=damascus-metro.com |accessdate=2021-01-20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080911213856/http://www.damascus-metro.com/ |archivedate=2008-09-11 }}</ref> ოთხ ხაზიანი მეტროს ქსელის შექმნა სავარაუდოდ დაგეგმილია 2050 წლისთვის. ==დემოგრაფია== 2011 წელს ქალაქ დამასკოს სავარაუდო მოსახლეობა 1 711 000 ადამიანს შეადგენდა. ქალაქში მოსახლეობის ზრდის ტემპი ბევრად მეტია სირიის სხვა რეგიონებზე, პირველ რიგში ეს განპირობებულია იმით, რომ ადამიანები რეგიონებიდან ჩამოდიან, ძირითადად ახალგაზრდები, რომლებიც ან სამუშაოს ეძებენ, ან განათლების მიღება სურთ.<ref name="Britannica">{{Cite web |url= https://www.britannica.com/place/Damascus |title= Damascus {{!}} National Capital, Syria |website= Britannica.com |access-date= 31 January 2018 |archive-url= https://web.archive.org/web/20180201221132/https://www.britannica.com/place/Damascus |archive-date= 1 February 2018 |url-status= live }}</ref> ახალგაზრდების ქალაქისკენ მიგრაციამ ქალაქში საშუალო ასაკის მაჩვენებელი შეამცირა.<ref name="Britannica"/> მიუხედავად ამისა, არსებობს ვარაუდი, რომ დამასკოს მოსახლეობა ბოლო წლებში შემცირდა [[სირიის სამოქალაქო ომი|სირიაში სამოქალაქო ომის]] მიმდინარეობის გამო. ===ეთნიკურობა=== ქალაქის მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი სირიელი არაბებისგან შედგება. ქურთები ყველაზე დიდი ეთნიკური უმცირესობაა, დაახლოებით 300 000 მოსახლე.<ref>{{Cite book |title= Displacement and Dispossession in the Modern Middle East |last= Chatty |first= Dawn |author = Dawn Chatty |publisher= Cambridge University Press |year= 2010 |isbn= 978-0-521-52104-8 |location= |pages= 267 |url= https://books.google.com/books?id=8OsgAwAAQBAJ |access-date= 29 October 2015 |archive-url= https://web.archive.org/web/20160520113218/https://books.google.com/books?id=8OsgAwAAQBAJ |archive-date= 20 May 2016 |url-status= live }}</ref><ref>{{cite web |url= http://english.al-akhbar.com/node/17762 |title= Kurds of Damascus: Trapped between Secession and Integration |archive-url= https://web.archive.org/web/20160418022850/http://english.al-akhbar.com/node/17762 |archive-date= 18 April 2016 |url-status= dead |accessdate= 25 ივლისი 2020 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160418022850/http://english.al-akhbar.com/node/17762 |archivedate= 18 აპრილი 2016 }}</ref><ref>{{cite web |date= May 2013 |url= http://rudaw.net/english/middleeast/syria/05042013 |title= As Fighting Rages in Damascus, Kurds Flee Their Neighborhoods |access-date= 24 May 2016 |archive-url= https://web.archive.org/web/20160813195654/http://rudaw.net/english/middleeast/syria/05042013 |archive-date= 13 August 2016 |url-status= live }}</ref> სხვა უმცირესობებში შედიან სირიელი თურქმენები, სომხები, ასურელები, ჩერქეზები და ბერძნების მცირე რაოდენობა. ქალაქის უმცირესობათა შორის ასევე არიან პალესტინელები.<ref name="Britannica"/> ===რელიგია=== [[File:Mariamie-8-12-21032013-12-17-095100.jpg|thumb|პატრიარქი [[იოანე X (ანტიოქიის პატრიარქი)|იოანე მეათე]] მარიამიტის ტაძარში.]] ქალაქში [[ისლამი]] ყველაზე გავრცელებული და დომინანტი რელიგიაა. მუსლიმთა უმრავლესობა [[სუნიზმი|სუნიტი]] არის, ხოლო შიიტები მნიშვნელოვან უმცირესობებს წარმოადგენს. ითვლება, რომ დამასკოში 200-ზე მეტი მეჩეთია, მათ შორის ყველაზე ცნობილი ომაიანთა მეჩეთია.<ref>{{Cite book|last=Flood|first=Finbarr Barry|title=The Great Mosque of Damascus: studies on the makings of an Umayyad visual culture|publisher=BRILL|year=2001|volume=33|page=12|isbn=978-90-04-11638-2 |url=https://books.google.com/?id=r5f8kxIyykQC&printsec=frontcover|accessdate=26 November 2009|ref=harv}}</ref> ქრისტიანები მოსახლეობის დაახლოებით 15%-20% -ს შეადგენენ. ქალაქში მდებარეობს სირიული მართლმადიდებლური ეკლესია, სირიული კათოლიკური ეკლესია და ანტიოქიის საბერძნეთის მართლმადიდებლური ეკლესია. ქალაქში ქრისტიანული უბნებია ბაბ ტუმა, ქასა და ღასანი. თითოეულ მათგანში მდებარეობს მრავალი ეკლესია.<ref>Sbalchiero in: Laurentin/ Sbalchiero (2007), p. 1093–1097.</ref> სირიული მართლმადიდებლური საპატრიარქო სალოცავი დაფუძნებულია დამასკოში, ბაბ-ტომაშში. ეს ეკლესია დამოუკიდებელია შუა აღმოსავლეთში დაფუძნებული სირიული მართლმადიდებლური ეკლესიისგან და ჰყავს საკუთარი ხელმძღვანელობა ინდოეთში. სირიაში ანტიოქიის ბერძნული მართლმადიდებლური ეკლესიის 700 000 წარმომადგენელია, რომლებიც ქრისტიანული მოსახლეობის უმეტეს ნაწილს შეადგენენ 400 000 ასურელ-სირიელს, 30 000-100 000 სომეხია და 350 000 სხვა კათოლიკეები. ===გალერეა=== <gallery> Melkite Greek Catholic Church, Damascus, Syria.jpg|საპატრიარქო ტაძარი Syriac Catholic Church, Damascus 01.jpg|წმინდა პავლეს სირიული კათოლიკური ტაძარი Damascus-Bab Kisan.jpg|წმინდა პავლეს სამლოცველო Takiyya as-Süleimaniyya Mosque 01.jpg|მეჩეთი Ummayad Mosque at night.jpg|ომაიანების მეჩეთი Sayyidah Ruqayya Mosque 03.jpg|სეიდანა რუხაიას მეჩეთი </gallery> ===სუფიზმი=== [[სუფიზმი]] XX საუკუნის მეორე ნახევარში გავლენიანი რელიგიური მიმდინარეობა იყო ქვეყანაში, განსაკუთრებით კი დამასკოში. სირიის სუფიზმს ჰყავს თავისი წარმომადგენლების განსხვავებული რაოდენობა სხვადასხვა ურბანული რეგიონებში. დამასკოში სუფიზმის მიმდევრებმა ჩამოაყალიბეს ისეთი პოლიტიკური მოძრაობა, როგორიცაა ზაიდი.<ref>{{cite web|url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2013/10/syria-sufi-salafi-war-islam.html#|title=Syrian Sufis Divided As Salafist Influence Grows|date=3 October 2013|publisher=|access-date=6 October 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151006185556/http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2013/10/syria-sufi-salafi-war-islam.html|archive-date=6 October 2015|url-status=live}}</ref> ==სპორტი== დამასკოში პოპულარული სპორტის სახეობებია: [[ფეხბურთი]], [[კალათბურთი]], [[ცურვა]], [[ჩოგბურთი]], [[მაგიდის ჩოგბურთი]], [[დოღი]] და [[ჭადრაკი]]. დამასკოში მრავალი საფეხბურთო კლუბია, რომლებიც სირიის პრემიერ ლიგაში მონაწილეობენ, მათ შორის: „ალ-ჯაიში“, „ალ-შორტა“, „ალ-ვადა“ და „ალ-მაჯდი“. ქალაქში 1976 და 1992 წლებში შესაბამისად მეხუთე და მეშვიდე პან-არაბული თამაშები ჩატარდა. ქალაქს ასევე აქვს თანამედროვე გოლფის მოედანი, რომელიც მდებარეობს სასტუმროს „Ebla Cham Palace“- ის მახლობლად, დამასკოს სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში. დამასკოში საკმაოდ დატვირთული ღამეებია. ბანქოსა და ჭადრაკის კაფეებში თითქმის სულ ღიაა.<ref>Beatties and Pepper, 2001, p. 102.</ref> ამ კაფეებს ადრეულ პერიოდში ჰქონდათ საერთაშორისო რეპუტაცია. თანამედროვე ფილმების ნახვა შესაძლებელია ადგილობრივ კინოთეატრში, რომელიც ადრე ცნობილი იყო როგორც „Cinema Dimashq“. ტიშრეენის პარკი დამასკოს ერთ-ერთი უდიდესი პარკია. სხვა პარკებში შედის: „ალ-ჯაჰიზი“, „ალ-ზიბკი“, „ალ-ტიჰარა“, „ალ-ვადა“ და ა.შ.. ქალაქში მოქმედებს მრავალი სარეკრეაციო ცენტრი, მათ შორის სპორტული კლუბები, საცურაო აუზები და გოლფის მოედნები. დამასკოში „სირიის არაბთა ცხენთა ასოციაცია“ მრავალფეროვან მომსახურებას სთავაზობს ცხენთა სელექციონერებსა და მხედრებს.<ref>{{cite web |url=http://www.saha-sy.org/ |title=Syrian Arab Horse Association |publisher=Saha-sy.org |accessdate=20 June 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100712044901/http://www.saha-sy.org/ |archive-date=12 July 2010 |url-status=live }}</ref> == ლიტერატურა == * {{Cite book|title=The MacMillan Bible Atlas|first1=Yohanan|last1=Aharoni|first2=Michael|last2=Avi-Yonah|publisher=Carta Ltd.|year=1977|isbn=978-0-7318-1071-0|ref=harv}} * {{Cite book|title=Damascus: A History|first1=Ross|last1=Burns|publisher=Routledge|year=2005|url=https://books.google.com/?id=1_bQTrpf62cC|isbn=978-0-415-27105-9 |ref=harv}} * {{Cite journal|title=Il Minareto di Gesù|first1=Stefano|last1=Cammelli|publisher=Il Mulino|year=2006|ref=harv}} * {{Cite book|title=First to Damascus: The story of the Australian Light Horse and Lawrence of Arabia|last1=Hamilton|first1=Jill, Duchess of |year=2002|isbn=978-0-7318-1071-0|ref=harv}} *Burns, Ross (2005). «Damascus: A History». Routledge. ISBN 978-0-415-27105-9.. *Jill, Duchess of Hamilton (2002). First to Damascus: The story of the Australian Light Horse and Lawrence of Arabia. ISBN 0-7318-1071-6.. *Aharoni, Yohanan; Avi-Yonah, Michael (1977). «The MacMillan Bible Atlas». Carta Ltd. ISBN 0-7318-1071-6.. *Cammelli, Stefano (2006). «Il Minareto di Gesù». Il Mulino. *Immanuel Benzinger: Damaskos 1. In: Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft (RE). Band IV,2, Stuttgart 1901, Sp. 2042–2048. *Klaus Dettmann: Damaskus. Eine orientalische Stadt zwischen Tradition und Moderne. Erlanger Geographische Arbeiten Heft 26, Erlangen 1969. *Klaus Stefan Freyberger: Das kaiserzeitliche Damaskus. Schauplatz lokaler Tradition und auswärtiger Einflüsse. In: Damaszener Mitteilungen, Bd. 11, 1999, S. 123–138. *Brigid Keenan: Damaskus. Verborgene Schätze im Orient. Stuttgart 2001. ISBN 3-7630-2384-4 *Hugh Kennedy: The Prophet and the age of the Caliphates. The Islamic Near East from the sixth to the eleventh century. London 1986, ISBN 0-582-49312-9 (englisch) *Carmella Pfaffenbach: Damaskus: Von der traditionellen orientalischen Stadt zur kulturell globalisierten Metropole des Südens. In: Günter Meyer (Hrsg.): Die arabische Welt im Spiegel der Kulturgeographie. Veröffentlichungen des Zentrums für Forschung zur arabischen Welt (ZEFAW) Bd. 1, Mainz 2004, S. 62–69 *Wayne T. Pitard: Ancient Damaskus. A historical study of the Syrian city-state from earliest times until its fall to the Assyrians in 732 BC. Winona Lake 1995, ISBN 0-931464-29-3 (englisch) *Louis Pouzet: Damas au VIIe/XIIIe s. Vie et structures religieuses dans une métropole islamique. Beyrouth 1988. *Christian Reder, Simonetta Ferfoglia (Hrsg.): Transferprojekt Damaskus. urban orient-ation (Recherchen, Gespräche, Essays, deutsch/arabisch), Edition Transfer bei Springer Wien-New York 2003, ISBN 3-211-00460-2 *Dorothée Sack: Damaskus. Entwicklung und Struktur einer orientalisch-islamischen Stadt. (Damaszener Forschungen, Bd. 1) Philipp von Zabern, Mainz 1989, ISBN 3-8053-0977-5 *Jean Sauvaget: Les monuments historiques de Damas. Beirut 1932 *Frank Rainer Scheck, Johannes Odenthal: Syrien. Hochkulturen zwischen Mittelmeer und Arabischer Wüste. 5. Auflage, DuMont, Ostfildern 2011, S. 124–171, ISBN 978-3-7701-3978-1 *Michael Teupel: Damaskus – Syrien. International Travel Books, Hamburg 2008, ISBN 978-3-00-024099-7 *Theodor Wiegand (Hrsg.): Damaskus. Die antike Stadt (Wissenschaftliche Veröffentlichungen des deutsch-türkischen Denkmalschutz-Kommandos, Heft 4), Berlin 1921 *Theodor Wiegand (Hrsg.): Damaskus: Die islamische Stadt (Wissenschaftliche Veröffentlichungen des deutsch-türkischen Denkmalschutz-Kommandos, Heft 5), Berlin 1924 *Nicola Ziadeh: Damascus under the Mamluks. Oklahoma 1964 ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category|Damascus}} {{Wikivoyage|Damascus}} {{მსოფლიო მემკვიდრეობა|20}} * [http://aleph.nli.org.il:80/F/?func=direct&doc_number=002370090&local_base=NNLMAP Map of Damascus, 1929] * [http://historic-cities.huji.ac.il/syria/damascus/maps/tfl_1929_damascus.html Historic Cities Research Project]. * [http://whc.unesco.org/es/list/20/ Ancient City of Damascus.] * [http://www.cervantes.es/seg_nivel/mundo/Marcos_mundo_principal.jsp Damasco alberga una sede del Instituto Cervantes] * [http://www.goethe.de/ins/sy/dam/deindex.htm Goethe-Institut Damaskus] * [http://www.damaskus.net/ Damaskus.net] * [http://www.wienerzeitung.at/nachrichten/archiv/106304_Der-Basar-ist-in-Lebensgefahr.html Artikel über die Bedrohung der Altstadt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150405053047/http://www.wienerzeitung.at/nachrichten/archiv/106304_Der-Basar-ist-in-Lebensgefahr.html |date=2015-04-05 }} * [http://www.international.icomos.org/risk/2001/syri2001.htm ICOMOS Heritage at Risk 2001/2002: Damascus, A Major Eastern Mediterranean Site at Risk] * [http://newsfromsyria.com/2008/04/20/the-destruction-of-the-old-city-part-three-exclusive/ Syria, Historic Damascus: The Destruction of the Old City] * Macalister, R. A. Stewart (1911). "[http://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclopædia_Britannica/Damascus Damascus]" . Encyclopædia Britannica (11th ed.). ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{აზიის დედაქალაქები}} {{მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები სირიაში}} [[კატეგორია:დამასკო|*]] [[კატეგორია:აზიის დედაქალაქები]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქალაქები]] [[კატეგორია:სირიის ქალაქები]] [[კატეგორია:მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები სირიაში]] ph1el6rz93ga622irvyhwwex6b6cg62 0 48820 4411565 4095490 2022-08-27T21:50:55Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = იონჯა | სურათის ფაილი = Medicago littoralis2.jpg | სურათის წარწერა = Medicago littoralis | სურათის აღწერა = Medicago littoralis | სამეფო = მცენარეები | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | გვარი = [[იონჯა]] | ლათ = Medicago | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | ვიკისახეობები = | itis = | ncbi = }} '''იონჯა''' ({{lang-la|Medicago}}) — [[მცენარეები|მცენარის]] [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]] [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახი]]სა. უმთავრესად [[ერთწლოვანი მცენარეები|ერთ-]] და [[მრავალწლოვანი მცენარეები|მრავალწლოვანი]] ბალახოვანი მცენარეა. აქვს 70—90 სმ (ზოგჯერ 150 სმ) სიგრძის [[ღერო]]ები, რომლებიც ბუჩქს ქმნიან. [[ფოთოლი]] სამყურაა, ყვავილედი-მტევანი 15—20 კაშკაშა [[ყვავილი]]თ. [[ნაყოფი (მცენარე)|ნაყოფი]] სპირალისებურად დახვეული პარკია. ოვალურთირკმლოსებრი თესლი ყვითელი ან მოყვითალო-წაბლაა. ფესვთა სისტემა მთავარღერძოვანი, მძლავრი და დატოტვილია, ნიადაგში ღრმად (5—10 მ-მდე) ჩადის. ცნობილია იონჯის 100 [[სახეობა,]] რომლებიც გავრცელებულია ევროპაში, აზიასა და აფრიკაში. პირუტყვი იონჯის ყველანაირ საკვებს გემრიელად ჭამს, ადვილად ინელებს (მონელებადობა 70—80%-ს აღწევს). 100 კგ მწვანე მასა შეიცავს 21,7 საკვებ ერთეულს და 4,1 კგ მონელებად ცილას (პროტეინს); 100 კგ თივა — 45,3 საკვებ ერთეულს და 10,3 კგ მონელებად ცილას. იონჯის სამშობლოა ირანი, შუა აზია და კავკასიის მთები და მთისწინები. [[საქართველო]]ში იონჯა ყველგან გვხვდება. გავრცელებულია სლავური ადგილობრივი და უნგრული ადგილობრივი ჯიშები. ადგილობრივი ჯიშია [[ქართული იონჯა]]. == ლიტერატურა == {{ქსე|5|198|დალაქიშვილი მ.}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] kogtzbxjzjtgzdsybhlwmuiu2pby0ti 0 51998 4411520 4279805 2022-08-27T17:31:30Z Island 40 /* ისტორია */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = კარსანი |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = Karsani obseratory.JPG |პანორამის სიგანე = |წარწერა = კარსნის გეოფიზიკური ობსერვატორია |lat_dir =N |lat_deg =41|lat_min =49|lat_sec =40 |lon_dir =E |lon_deg =44|lon_min =41|lon_sec =59 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = მცხეთა-მთიანეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = მცხეთის მუნიციპალიტეტი |თემი = მცხეთა |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 700 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 18<ref name="აღწერა 2014">{{cite web |url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo |title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014 |date=ნოემბერი 2014 |publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური |accessdate=6 სექტემბერი 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 100 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლები]] |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = Karsani }} '''კარსანი''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[მცხეთის მუნიციპალიტეტი|მცხეთის მუნიციპალიტეტში]], მცხეთის [[თემი|თემში]].<ref name="აღწერა 2014" /> მდებარეობს [[თრიალეთის ქედი]]ს აღმოსავლეთ კალთაზე. [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 700 მ, [[მცხეთა|მცხეთიდან]] 8 კმ. ==გეოგრაფია== კარსანი მდებარეობს [[საქართველო]]ს დღევანდელ და ანტიკურ დედაქალაქებს — [[თბილისი|თბილისსა]] და [[მცხეთა]]ს შორის მოქცეულ პატარა [[ხეობა]]ში, [[მტკვარი|მტკვრისა]] და [[არაგვი]]ს შესართავთან. ხეობა სიგრძეში სულ შვიდიოდე კილომეტრს წარმოადგენს და დონეთა სხვაობა ხეობის თავსა და ბოლოს შორის 500 მეტრს აღემატება, რის შედეგადაც ხეობა გამოირჩევა წარმტაცი ბუნებითა და ეკომრავალფეროვნებით. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 18 ადამიანი.<ref name="აღწერა 2014" /> {| class="wikitable" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა |- | 2002 || 9<ref name="აღწერა 2002">{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> |- | 2014 || 18 {{ზრდა}} |} ==ისტორია== გადმოცემების თანახმად, კარსნის სიახლოვესაა დაკრძალული ქართველთა ეთნარქი — [[ქართლოსი]]. ქართული საისტორიო-საეკლესიო ტრადიციის მიხედვით, იბერიის მეფეებს [[ნაბუქოდონოსორი]]საგან დევნილი [[ებრაული]] თემისთვის მიუციათ კარსანი სამკვიდროდ. [[1904]] წელს სოფელში გაიხნსა [[თბილისის გეოფიზიკური ობსერვატორია|თბილისის გეოფიზიკური ობსერვატორიის]] განყოფილება, რომელიც [[1935]] წლიდან გადაიტანეს [[დუშეთი|დუშეთში]] ([[დუშეთის გეოფიზიკური ობსერვატორია]]). ამ პერიოდისაა სოფელში დღემდე შემორჩენილი ობსერვატორიის ნაგებობა. თვითმხილველების გადმოცემით [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს პერიოდში აქ [[ლავრენტი ბერია]]ს ხელმძღვანელობით ფიზიკოსები საიდუმლო იარაღზე მუშაობდნენ, რის გამოც ხეობა მოქალაქეებისგან დაცლილი და გადაკეტილი ყოფილა. ომის შემდგომ შენობა გადაეცათ არქეოლოგებს, რომლებიც [[არმაზისხევი]]-[[არმაზციხე]]-კარსნის არქეოლოგიურ ნაკრძალში მუშაობდნენ. 50-იან წლებში აქ განთავსებული იყო ფიზიკის ინსტიტუტის ლაბორატორიები. ინსტიტუტის ატომური რეაქტორის ამუშავების შემდეგ ამ კომპლექსში განთავსდა ტუბსაავადმყოფო. ლანდშაპტური პირობებისა და დიდი დასახლებებიდან იზოლაციის გამო. საავადმყოფომ ფუნქციონირება შეწყვიტა 1980-იანი წლების ბოლოს. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[კარსნისხევის არქეოლოგიური ძეგლები]] *[[კარსანის ღვთისმშობლის ეკლესია]] *[[კარსანის წმინდა ნინოს ეკლესია]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მცხეთის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:მცხეთის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] [[კატეგორია:მცხეთა-მთიანეთის მხარის კურორტები]] ma20pweoepm9ktdwu8rx6jr4y863er2 0 55834 4411427 4408914 2022-08-27T14:28:41Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მოჭადრაკე | სახელი = ბობი ფიშერი | სურათი = Bobby_Fischer_1960_in_Leipzig_in_color.jpg | სურათისზომა = 250პქ | წარწერა = ბობი ფიშერი 1960 წელს | დაბადების სახელი = რობერტ ჯეიმზ ფიშერი | მეტსახელი = | ქვეყანა = აშშ | ეროვნება = | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი|1943|3|9}}<ref> Brady, Frank (1973). Profile of a Prodigy, p. 2. (2nd ed.). David McKay. OCLC 724113.</ref> | დაბადების ადგილი = [[ჩიკაგო]], [[ილინოისი]], [[აშშ]] | გარდაცვალების თარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|2008|1|17|1943|3|9}} | გარდაცვალების ადგილი = [[რეიკიავიკი]], [[ისლანდია]] | წოდება =[[დიდოსტატი (ჭადრაკი)|დიდოსტატი]] (1958) | მაქსიმალური რეიტინგი = | ფიდე რეიტინგი = 2785 (ივლისი, 1972 [[ფიდეს მსოფლიო რეიტინგი|ფიდეს რეიტინგის სია]])<ref>{{Cite web|url=http://www.olimpbase.org/Elo/player/Fischer,%20Robert%20James.html|title=Fischer, Robert James|publisher=olimpbase.com|accessdate=2015-09-18}}</ref> | ჯილდოები და პრემიები = | საიტი = }} '''რობერტ ჯეიმზ „ბობი“ ფიშერი''' ({{lang-en|Robert James „Bobby“ Fischer}}; დ. [[9 მარტი]], [[1943]] — გ. [[17 იანვარი]], [[2008]]) — ამერიკელი [[ჭადრაკი|მოჭადრაკე]], დიდოსტატი. 1972 წელს ერთადერთი ამერიკელი გახდა, რომელმაც ჭადრაკის მსოფლიო ჩემპიონატში გაიმარჯვა, სადაც დაამარცხა ჩემპიონი [[ბორის სპასკი]] მატჩში, რომელსაც საყოველთაოდ ერთი ამერიკელის [[ცივი ომი]]ს ბრძოლას უწოდებდნენ საბჭოთა სისტემის წინააღმდეგ. 1975 წელს მან უარი თქვა ტიტულის დაცვაზე, ვინაიდან [[ფიდე]]მ არ მიიღო მისი პირობები. შედეგად მას ჩემპიონის ტიტული ჩამოართვეს. 1992 წელს [[ბორის სპასკი]]სთან რემატჩის შემდეგ ფიშერი აშშ-ში აღარ დაბრუნებულა. შეჯიბრი [[იუგოსლავია]]ში ჩატარდა, რომელიც მაშინ [[გაერო]]ს მკაცრი ემბარგოს ქვეშ იმყოფებოდა. ამ ფაქტმა აშშ-ს მთავრობასა და ფიშერს შორის კონფლიქტი გამოიწვია. შემდეგ ის [[უნგრეთი|უნგრეთში]], მოგვიანებით კი [[იაპონია]]ში ცხოვრობდა. 2004 წელს იაპონიაში ის სამართალდამცველებმა დააკავეს ცხრა თვით, სადაც მას აშშ-ის პასპორტი ჩამოართვეს. 2005 წლიდან მას [[ისლანდია|ისლანდიის]] მოქალაქეობა მიენიჭა, სადაც ის ცხოვრობდა კიდეც გარდაცვალებამდე. მისი ცხოვრების ბოლო ათწლეულში ის ცნობილი გახდა ანტიამერიკული და [[ანტისემიტიზმი|ანტისემიტური]] განცხადებებით,<ref>{{Cite web |url=http://bobbyfischer.net/bobby04.html |title=Portrait of a Genius As a Young Chess Master |accessdate=2016-12-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181023021334/http://bobbyfischer.net/bobby04.html |archivedate=2018-10-23 }}</ref><ref>Böhm, Hans; Jongkind, Kees (2003). Bobby Fischer: The Wandering King. pp. 30, 44. Batsford. ISBN 0-7134-8935-9. </ref> თუმცა მას თავად ჰყავდა დედა ებრაელი. ==ლიტერატურა== {{Refbegin}} * {{cite book|last=Böhm|first=Hans|last2=Jongkind|first2=Kees|title=Bobby Fischer: The Wandering King|url=https://archive.org/details/bobbyfischerwand0000bohm|year=2003|publisher=Batsford|isbn=0-7134-8935-9}} * {{cite book|last=Brady|first=Frank|title=Profile of a Prodigy|year=1973|edition=2nd|publisher=David McKay|id=OCLC 724113}} {{Refend}} == პერიოდიკა == {{Refbegin}} * {{სტატია |ავტორი = ალექსანდროვიჩი, გ. |სათაური = საჭადრაკო მიმოხილვა |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/202636/1/Lelo_1973_N232.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 24 ნოემბერი, 1973 |ტომი = |ნომერი = 232 (5002) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = ფიშერი უბრუნდება სარბიელს? |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/195547/1/Lelo_1978_N231.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 26 ნოემბერი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 231 (6286) |გვერდები = 4 |doi = |issn = 2233-3827 }} {{Refend}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category|Bobby Fischer}} * {{chessgames player|19233}} * [http://www.chesshistory.com/winter/extra/fischerkasparov.html A list of books about Fischer and Kasparov] * [https://web.archive.org/web/20080121125138/http://www.fischer.jp/ Archive of Fischer's personal homepage] * [http://bobbyfischerpage.tripod.com/ Bobby Fischer Live Radio Interviews (1999–2006)] * [http://www.echecs-photos.be/BobbyFischer-photos/index.html Extensive collection of Fischer photographs, Echecs-photos online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120218125427/http://www.echecs-photos.be/BobbyFischer-photos/index.html |date=2012-02-18 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ფიშერი, ბობი}} [[კატეგორია:დაბადებული 9 მარტი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1943]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 17 იანვარი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2008]] [[კატეგორია:ამერიკელი მოჭადრაკეები]] [[კატეგორია:მსოფლიო ჩემპიონები ჭადრაკში]] [[კატეგორია:ჭადრაკის დიდოსტატები]] [[კატეგორია:გერმანელი ამერიკელები]] [[კატეგორია:ამერიკელი გამომგონებლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი არამხატვრული მწერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი მამაკაცი არამხატვრული მწერლები]] f6kw0fm768yyz97vqv2fwo4sbghmmeq 0 56623 4411570 3989865 2022-08-27T21:52:00Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი =კრიალოსანა | სურათის ფაილი = Illustration Hedysarum hedisaroides0.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = | სამეფო = მცენარეები | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | გვარი = [[კრიალოსანა]] | ლათ = Hedysarum | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | ვიკისახეობები = | itis = | ncbi = }} '''კრიალოსანა''' ({{lang-la|Hedysarum}}) — [[მცენარეები|მცენარეთა]] [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]] [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახი]]სა. [[მრავალწლოვანი მცენარეები|მრავალწლოვანი]], იშვიათად [[ერთწლოვანი მცენარეები|ერთწლოვანი]] ბალახები და ბუჩქბალახებია. მტევნისებრ ყვავილედებში თავმოყრილია მეტწილად ვარდისფერი, მეწამული და იისფერი [[ყვავილი|ყვავილები]]. [[ნაყოფი (მცენარე)|ნაყოფი]] კრიალოსნისებური პარკია. 150-მდე [[სახეობა]] გავრცელებულია ევრაზიის ზომიერ, იშვიათად არქტიკული ჰავის პირობებში, ჩრდილოეთ აფრიკასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში. [[საქართველო]]ში 7 სახეობა. იზრდება მთისწინეთიდან ალპურ სარტყლამდე — მეჩხერ ტყესა და ველზე, ტყის სარტყლის ველობებზე, ალპურ და სუბალპურ მდელოებზე, უფრო მეტად მშრალ ქვიან ფერდობებსა და მერგელურ ჩამონაზვავებზე. საქართველოში ყველაზე ფართოდ გავრცელებულია [[კავკასიური კრიალოსანა]] ({{lang-la|Hedysarum caucasicum}}). ==ლიტერატურა== {{ქსე|6|28|}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] 7c6o609qq4z9e8tulufhvhwxlor95pv 0 58244 4411559 3989946 2022-08-27T21:48:11Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = ლობიო | სურათის ფაილი = Snijboonplanten Phaseolus vulgaris.jpg | სურათის წარწერა = ჩვეულებრივი ლობიო | სურათის აღწერა = [[ჩვეულებრივი ლობიო]] (Phaseolus vulgaris) | სამეფო = მცენარეები | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | გვარი = '''ლობიო''' | ლათ = Phaseolus | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | ვიკისახეობები = | itis = | ncbi = }} '''ლობიო''' ({{lang-la|Phaseolus}}) — ერთ და მრავალწლოვან მცენარეთა გვარი [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] ოჯახისა. მოიცავს 150-ზე მეტ სახეობას, რომლებიც ამერიკის, აზიისა და აფრიკის ტერიტორიაზე იზრდება. კულტურაში დაახლოებით 20 სახეობაა, რომელთაგანაც სასურსათო მნიშვნელობა 7-ს აქვს. უფრო გავრცელებული სახეობაა [[ჩვეულებრივი ლობიო]] (Phaseolus vulgaris), რომელიც ყველა კონტინენტზე მოჰყავთ. ეს არის საგაზაფხულო ერთწლოვანი ფორმის ღეროს სიმაღლე 20-45 სმ, ხოლო ხვიარა ფორმებისა — 2-5 მ აღწევს. ნაყოფი პარკია, რომლის სიგრძე 7-იდან 28 სმ-მდეა, აქვს 3-7 თესლი. თესლი სფეროსებრი, წაგრძელებული და თირკმელისებრია, ფერად თეთრი, მოწითალო, ყავისფერი ან ჭრელი. 1000 თესლის მასა 250-იდან 400 გ-მდეა. მცენარე სითბოს და სინათლის მოყვარულია, შედარებით გვალგამძლეა, ხარობს თითქმის ყველანაირ ნიადაგზე. როგორც ჩვეულებრივი ლობიო, ისე მისი ყველა სხვა კულტურული სახეობა სასურსათო ცხოველთა საკვები, სასიდერაციო და დეკორატიული მცენარეა. ლობიოს მარცვალი შეიცავს 31%-მდე ცილას, 50-60% ნახშირწყლებს, 3,6%-მდე ცხიმს. საჭმელად იყენებენ მწიფე თესლს (მარცვალს) და მისგან დამზადებულ ფქვილს, მწვანე პარკს; ცხოველთა საკვებად — მწვანე მასას, მის სილოსს (სიმინდთან ერთად), ჩალას. ლობიოს ბევრი სახეობის სამშობლოა [[ცენტრალური ამერიკა|ცენტრალური]] და [[სამხრეთი ამერიკა]]. ჩვეულებრივი ლობიო ამერიკიდან [[ევროპა]]ში შემოიტანეს XVI საუკუნეში. [[რუსეთი|რუსეთში]] მისი მოყვანა XVIII საუკუნის დამდეგიდან დაიწყეს. დასავლეთ საქართველოში, კერძოდ, [[გურია]]სა და [[სამეგრელო]]ში ლობიო XVI საუკუნიდანაა კულტივირებული. აღმოსავლეთ საქართველოში უფრო მოგვიანებით გავრცელდა. ლობიოს [[საქართველო]]ში უკავია — 11,3 ათასი ჰა ფართობი (1979), იგი სამარცვლე პარკოსანთა შორის პირველ ადგილზეა. მაღალმთიანი ზონის გარდა ყველგან მოჰყავთ. დარაიონებული ჯიშებია: წითელი, ინდური, ლიახვი, ჩიტიკვერცხა, ბერპი, ცანავა — 3 და სხვა. ლობიოს ყველაზე მეტად აზიანებენ ლობიოსა და ბარდის მემარცვლიები; დაავადებიდან ანთრაკნოზი და ბაქტერიოზი. ==ლიტერატურა== {{ქსე|6|273|ჯაფარიძე ა.}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat-inline|Phaseolus}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] [[კატეგორია:სურსათი]] rk46l08w8na1pd7vmeeklas1mcroqnj 4411562 4411559 2022-08-27T21:49:50Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:სურსათი]]; დაემატა [[კატეგორია:საჭმელი მცენარეები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = ლობიო | სურათის ფაილი = Snijboonplanten Phaseolus vulgaris.jpg | სურათის წარწერა = ჩვეულებრივი ლობიო | სურათის აღწერა = [[ჩვეულებრივი ლობიო]] (Phaseolus vulgaris) | სამეფო = მცენარეები | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | გვარი = '''ლობიო''' | ლათ = Phaseolus | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | ვიკისახეობები = | itis = | ncbi = }} '''ლობიო''' ({{lang-la|Phaseolus}}) — ერთ და მრავალწლოვან მცენარეთა გვარი [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] ოჯახისა. მოიცავს 150-ზე მეტ სახეობას, რომლებიც ამერიკის, აზიისა და აფრიკის ტერიტორიაზე იზრდება. კულტურაში დაახლოებით 20 სახეობაა, რომელთაგანაც სასურსათო მნიშვნელობა 7-ს აქვს. უფრო გავრცელებული სახეობაა [[ჩვეულებრივი ლობიო]] (Phaseolus vulgaris), რომელიც ყველა კონტინენტზე მოჰყავთ. ეს არის საგაზაფხულო ერთწლოვანი ფორმის ღეროს სიმაღლე 20-45 სმ, ხოლო ხვიარა ფორმებისა — 2-5 მ აღწევს. ნაყოფი პარკია, რომლის სიგრძე 7-იდან 28 სმ-მდეა, აქვს 3-7 თესლი. თესლი სფეროსებრი, წაგრძელებული და თირკმელისებრია, ფერად თეთრი, მოწითალო, ყავისფერი ან ჭრელი. 1000 თესლის მასა 250-იდან 400 გ-მდეა. მცენარე სითბოს და სინათლის მოყვარულია, შედარებით გვალგამძლეა, ხარობს თითქმის ყველანაირ ნიადაგზე. როგორც ჩვეულებრივი ლობიო, ისე მისი ყველა სხვა კულტურული სახეობა სასურსათო ცხოველთა საკვები, სასიდერაციო და დეკორატიული მცენარეა. ლობიოს მარცვალი შეიცავს 31%-მდე ცილას, 50-60% ნახშირწყლებს, 3,6%-მდე ცხიმს. საჭმელად იყენებენ მწიფე თესლს (მარცვალს) და მისგან დამზადებულ ფქვილს, მწვანე პარკს; ცხოველთა საკვებად — მწვანე მასას, მის სილოსს (სიმინდთან ერთად), ჩალას. ლობიოს ბევრი სახეობის სამშობლოა [[ცენტრალური ამერიკა|ცენტრალური]] და [[სამხრეთი ამერიკა]]. ჩვეულებრივი ლობიო ამერიკიდან [[ევროპა]]ში შემოიტანეს XVI საუკუნეში. [[რუსეთი|რუსეთში]] მისი მოყვანა XVIII საუკუნის დამდეგიდან დაიწყეს. დასავლეთ საქართველოში, კერძოდ, [[გურია]]სა და [[სამეგრელო]]ში ლობიო XVI საუკუნიდანაა კულტივირებული. აღმოსავლეთ საქართველოში უფრო მოგვიანებით გავრცელდა. ლობიოს [[საქართველო]]ში უკავია — 11,3 ათასი ჰა ფართობი (1979), იგი სამარცვლე პარკოსანთა შორის პირველ ადგილზეა. მაღალმთიანი ზონის გარდა ყველგან მოჰყავთ. დარაიონებული ჯიშებია: წითელი, ინდური, ლიახვი, ჩიტიკვერცხა, ბერპი, ცანავა — 3 და სხვა. ლობიოს ყველაზე მეტად აზიანებენ ლობიოსა და ბარდის მემარცვლიები; დაავადებიდან ანთრაკნოზი და ბაქტერიოზი. ==ლიტერატურა== {{ქსე|6|273|ჯაფარიძე ა.}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat-inline|Phaseolus}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] [[კატეგორია:საჭმელი მცენარეები]] 83jidhys0c0hb5f7nlllpxg9md914mh 0 61773 4411425 4291547 2022-08-27T14:26:38Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{მმ*|ჟორდანია}} {{ინფოდაფა მმართველი |თანამდებობა = [[საქართველოს პრემიერ-მინისტრი|მთავრობის თავმჯდომარე]] |ქვეყანა = [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] |სახელი = ნოე ჟორდანია |რიგი = მეორე |სურათი = Noe Schordania.jpg |მმართველობის დასაწყისი = [[24 ივლისი]], [[1918]]<ref>[http://www.knowbysight.info/ZhZZ/02591.asp Жордания Ной Николаевич]</ref> |მმართველობის დასასრული = [[18 მარტი]], [[1921]] |წინამორბედი = [[ნოე რამიშვილი]] |მემკვიდრე = თანამდებობა გაუქმდა |პარტია = [[რსდმპ]] (1903-1917) <br>[[საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია]] (1917-1953) |დაბადების თარიღი = [[15 იანვარი]] [[1868]] |დაბადების ადგილი = [[ლანჩხუთი]], [[რუსეთის იმპერია]] |გარდაცვალების თარიღი = [[11 იანვარი]], [[1953]] |გარდაცვალების ადგილი = [[პარიზი]], [[საფრანგეთი]] |ქორწინება = [[ინა ჟორდანია]] |შვილები = ასმათი (1905-1984)<br> ანდრეიკა (1907-1919) <br> ნათელა (1918-2016)<br> [[რეჯებ ჟორდანია|რეჯები]] (1921-2021) |მამა = ნიკოლოზ ჟორდანია |დედა = ქრისტინე ჩიქოვანი |რელიგია = [[ათეიზმი|ათეისტი]] |ხელმოწერა =Noe Zhordania signature.svg }} '''ნოე ჟორდანია''' (დ. {{OldStyleDate|15|იანვარი|1868|2||}}, [[1868]], [[ლანჩხუთი]] — გ. [[11 იანვარი]], [[1953]], [[პარიზი]]) — ქართველი სახელმწიფო მოღვაწე, პოლიტიკოსი, თეორეტიკოსი, პუბლიცისტი, ქართველი [[საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია|სოციალ-დემოკრატების]] ლიდერი, [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] მთავრობის თავმჯდომარე. ჟორდანია იყო XX სუკუნის დასაწყისის საქართველოს ყველაზე გამორჩეული და ფართო მასებში პოპულარული პოლიტიკოსი.{{sfn-2|ნოე ჟორდანია — 150|2018|გვ=7}} [[აგიტპროპი|საბჭოთა პროპაგანდა]] არსებობის განმავლობაში ცდილობდა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკისა და მისი პოლიტიკური ლიდერების, განსაკუთრებით კი — ნოე ჟორდანიას, დისკრედიტაციას.{{sfn-2|ნოე ჟორდანია — 150|2018|გვ=7}} ჟორდანია დაიბადა [[გურია]]ში, ღარიბი აზნაურის ოჯახში. განათლება მიიღო [[თბილისის სასულიერო სემინარია]]სა და ვარშავის ვეტერინარულ ინსტიტუტში. 1890-იანი წლებიდან ჩაერთო სოციალ-დემოკრატიულ მოძრაობაში და თანდათან გახდა [[მესამე დასი]]ს სახელით ცნობილი ჯგუფის ლიდერი. პოლიტიკური საქმიანობის გამო რამდენჯერმე იყო დაპატიმრებული. 1893-1897 წლებში იმოგზაურა ევროპაში. სამშობლოში დაბრუნების შემდეგ სათავეში ჩაუდგა ჟურნალ „[[კვალი (გაზეთი)|კვალს]]“. 1903 წელს ჟორდანია აირჩიეს [[რსდმპ|რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის]] კავკასიის ბიუროს წევრად. ჟორდანია დაესწრო რსდმპ-ის მე-2 კონგრესს, 1905 წლისთვის ის უკვე იყო ქართველი სოციალ-დემოკრატების აღიარებული ლიდერი. ჟორდანია ასევე იყო რუსეთის იმპერიის სახელმწიფო საბჭოს არჩეული წევრი ტფილისის გუბერნიიდან. 1905-1907 წლებში აქტიურად უპირისპირდებოდა [[ბოლშევიკები|ბოლშევიკებს]]. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დროს ჟორდანია დადგა სამშობლოს დაცვის ეროვნულ პოზიციებზე. 1917 წლის [[ოქტომბრის რევოლუცია|ოქტომბრის რევოლუციის]] შემდეგ ის აირჩიეს [[საქართველოს ეროვნული საბჭო]]ს თავმჯდომარედ და უმნიშვნელოვანესი როლი შეიტანა 1918 წელს [[საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტი|საქართველოს დამოუკიდებლობის]] გამოცხადებასა და შემდგომში დემოკრატიული რესპუბლიკის მშენებლობაში. რესპუბლიკას ჟორდანია სათავეში ჩაუდგა 1918 წლის ივლისიდან და გაატარა მიწის, სოციალური, საკანონმდებლო და სხვა რეფორმები, ზღუდავდა ბოლშევიკების იატაკქვეშა მუშაობას. ჟორდანიას მთავრობის საგარეო პოლიტიკის შედეგად საქართველოს დემოკრატიულმა რესპუბლიკამ მოიპოვა საერთაშორისო აღიარება. 1921 წელს [[რსფსრ|საბჭოთა რუსეთის]] მიერ [[რუსეთ-საქართველოს ომი (1921)|საქართველოს ოკუპაციის]] შემდეგ ჟორდანიამ უარი თქვა კაპიტულაციაზე და მთავრობის სხვა წევრებთან ერთად ემიგრაციაში წავიდა პარიზში, სადაც ხელმძღვანელობდა ემიგრირებულ მთავრობას 1933 წლამდე და აგრძელებდა საქართველოს დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლას გარდაცვალებამდე.<ref>{{cite web |url=http://www.georgianbiography.com/bios/z/zhordania.htm |title=ნოე ჟორდანია |accessdate= 2021-01-26 |author=''მიქაბერიძე ალ.'' |date=|work=georgianbiography.com |publisher= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120119032310/http://www.georgianbiography.com/bios/z/zhordania.htm |archivedate=19 იანვარი 2012}}</ref> ==ბიოგრაფია== ნოე ჟორდანია დაიბადა 1868 წლის 15 იანვარს, ღარიბი [[აზნაური]]ს ოჯახში, [[ქუთაისის გუბერნია|ქუთაისის გუბერნიის]] [[ოზურგეთის მაზრა]] სოფელ [[ლანჩხუთი|ლანჩხუთში]]. ===წინაპრები=== ნოე ჟორდანიას ბაბუის, რეჯებ ჟორდანიას გადმოცემით, XVIII საუკუნის მეორე ნახევარში გურიაში იტალიური გემით ქალაქ [[გენუა]]დან ჩავიდა სამი მეგობარი. ერთი მათგანი იყო მებაღე, დანარჩენი ორი კი ვაჭარი. ერთი სამეგრელოში დასახლდა, მისი შთამომავალია [[ცაიში|ცაიშელი]] ჟორდანიები. ერთი დაბრუნდა უკან ხმელეთით, მაგრამ [[არჰავი|არხავეთს]] ვერ გასცდა და მისი შთამომავლები არიან არჰაველი ჟორდანიები. მესამე დარჩა გურიაში, [[გურიელები|გურიელმა]] მას უბოძა მამულები და ყმები ლანჩხუთში. მისი შთამომავალია ლანჩხუთელი ჟორდანიები. გურულებს სასაცილოდ მოეჩვენათ უცხოს გვარი და მას გვარად ჟორდანია უწოდეს, ამ გვარის ერთი მოსახლე მაშინ [[შუხუთი|შუხუთში]] ცხოვრობდა. უცხოელს ჰყავდა ოთხი ვაჟი, ოთხივე დაცოლშვილებული. მათგან ერთს, კაცობას ჰყავდა შვილი რეჯები, რომელიც იყო ნოე ჟორდანიას ბაბუა. რეჯები მალე დაობლდა და დედის ძმებმა წაიყვანეს [[სამეგრელო]]ში გასაზრდელად. ახალგაზრდა რეჯები დაბრუნდა ლანჩხუთში, მაგრამ მისმა ნათესავებმა არ მიიღეს. რეჯები დასახლდა შუხუთში, გორისგვერდის ეკლესიასთან, დაიწყო ბრძოლა საკუთარი მამულისთვის და ნათესავებისგან საბოლოოდ მიიღო ლანჩხუთში დასახლების უფლება. მას მიუჩინეს ეკალ-ნარიანი ადგილი, რომელიც რეჯებმა გაკაფა, ააგო [[ოდა]], ცოლად შეირთო აფაქიძის ქალი და დასახლდა 1825-30 წლებში. მონაწილეობდა [[ყირიმის ომი|ყირიმის ომში]], სადაც მიიღო კაპიტნის ჩინი და სადაც დაიღუპა კიდეც. რეჯებს დარჩა ოთხი შვილი: ბუჭუ, ფოტინე, ნიკოლოზი და იოსები. ნოეს მამა ნიკოლოზი იყო სოფლის მწიგნობარი, სწერდა არზებს, გამოდიოდა ვექილად და მედიატორად მომრიგებელ სასამართლოში, ააშენებინა რკინიგზის სადგური ლანჩხუთში. ჟორდანიას დედა ქრისტინე ჩიქოვანი წარმოშობით [[მეგრელები|მეგრელი]] იყო. ჟორდანია განსაკუთრებით აფასებდა დედას. ნოეს ასევე ჰყავდა ერთი და გულჩინო. ===განათლება=== ჟორდანიამ დაწყებითი განათლება მიიღო ლანჩხუთის სოფლის სკოლაში. 1879 წელს გადავიდა [[ოზურგეთის სასულიერო სასწავლებელი|ოზურგეთის სასულიერო სასწავლებელში]]. სასწავლებლის დასრულების შემდეგ ჟორდანიამ მშობლებს გამოუცხადა სურვილი თბილისში სწავლის გაგრძელებისა. მამამისმა წისქვილთან მდებარე ორი ქცევა მიწა გაყიდა და 1884 წელს ჟორდანია [[თბილისის სასულიერო სემინარია]]ში მიაბარა. მის მშობლებს იმედი ჰქონდათ, რომ მათი შვილი მღვდელი გამოვიდოდა. სემინარიაში ჟორდანია იყო წევრი და ერთხანს ხელმძღვანელი მოსწავლეთა არალეგალური წრისა. მას არ აკმაყოფილებდა სემინარიის წიგნები და კითხულობდა აკრძალულ რუსულ რევოლუციურ-დემოკრატიულ ლიტერტურას (ჩერნიშევსკი, [[ალექსანდრე გერცენი]]), ასევე [[ხალხოსნობა|ხალხოსნური]] შინაარსის ლიტერატურასა და ჟურნალ-გაზეთებს, რომლითაც მას ძირითადად [[ზაქარია ჭიჭინაძე]] ამარაგებდა. რუსული ლიტერატურიდან ის ეცნობოდა რევოლუციურ აზრებს, სოციალურ და პოლიტიკურ მიმდინარეობებს, ქართული ლიტერატურიდან კი ნაციონალურ და პატრიოტულ სულისკვეთებას. გატაცებული იყო [[სოციოლოგია|სოციოლოგიითა]] და [[ისტორია|ისტორიით]], საბოლოოდ კი ამ უკანასკნელზე შეაჩერა არჩევანი. სემინარიელი ჟორდანია უკვე მესამე კლასიდან ოცნებობდა [[ევროპა]]ში მოხვედრაზე. ამ მიზნის მისაღწევად ის შევიდა [[ლადო აღნიაშვილი]]ს ანსამბლში და მონაწილეობა მიიღო 1887 წელს თბილისის სახაზინო თეატრში გამართულ კონცერტში. ჟორდანიას იმდენად ჰქონდა მიზნის მიღწევის იმედი, რომ ა. მირიანაშვილთან [[ფრანგული ენა|ფრანგული ენის]] შესწავლაც დაიწყო, მაგრამ ანსამბლი ევროპაში ვერ წავიდა. 1889 წელს ჟორდანიამ მონაწილეობა მიიღო სემინარიელთა ერთკვირიან გაფიცვაში. სემინარიელები თავიდან საჭმლის გაუმჯობესებას ითხოვნდნენ. შემდეგ მათ ჟორდანია, [[ფილიპე მახარაძე]] და [[თედორე კიკვაძე]] შეუერთდნენ და გაფიცვებს ნაციონალური ხასიათი მისცეს. მოსწავლეები ითხოვდნენ სემინარიაში ქართული ენის, ლიტერატურისა და საქართველოს ისტორიის სწავლების შემოღებას. ჟორდანია მონაწილეობდა სემინარიის ხელნაწერ ჟურნალებში „სინათლესა“ და „ყვავილში“. სემინარიაში ჟორდანია ჩამოყალიბდა როგორც [[რევოლუცია|რევოლუციის]] მომხრე სოციალისტ-ნაროდნიკი. თბილისის სასულიერო სემინარია ჟორდანიამ 1890 წელს, 22 წლის ასაკში დაამთავრა და 1891 წელს ოჯახის ხელშეწყობით დაიწყო სწავლა [[ვარშავის ვეტერინარული ინსტიტუტი|ვარშავის ვეტერინარულ ინსტიტუტში]]. მას ვეტერინარობა არც აინტერესებდა და არც უნდოდა, მაგრამ ეს იყო ინსტიტუტი, რომელშიც იღებდნენ სემინარიელებს. მან მოაწყო ორი წრე, ქართველი და რუსი სტუდენტებისა, სადაც ლიტერატურას კითხულობდნენ. სწორედ აქ გაეცნო ის [[მარქსიზმი]]ს იდეებს. როგორც ჟორდანია თავად აღწერს, 1892 წელს მისი პოლიტიკური ევოლუცია, რაც გამოიხატა რუსული სოციალიზმიდან მარქსიზმზე გადასვლით. ამის შემდეგ ჟორდანიამ დაიწყო შესაბამისი ლიტერატურის კითხვა. მასზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა [[გიორგი პლეხანოვი]]ს ბროშურამ „ვაი ტიხომიროვს“. მის მსოფლმხედველობაში მომხდარ არსებით ძვრებს ჟორდანია ვარშავიდან ატყობინებდა საქართველოში დარჩენილ მის თანამოაზრეებს [[ეგნატე ნინოშვილი|ეგნატე ნინოშვილსა]] და [[სილიბისტრო ჯიბლაძე]]ს. ვარშავაში, გარდა მარქსიზმისა, ჟორდანია გაეცნო პოლონეთის ეროვნულ მოძრაობას, რომელიც იბრძოლა პოლონეთის ავტონომიისთვის. მათგან ჟორდანიამ შეისწავლა ნაციონალურ სფეროში კულტურული ავტონომიის მოთხოვნის ტაქტიკა. ვარშავაში სწავლის დროს ჟორდანია თანამშრომლობდა „[[თავისუფლების ლიგა|საქართველოს თავისუფალ ლიგასთან]]“. ფილტვების ანთების გამო ჟორდანიამ ვარშავის ინსტიტუტში მხოლოდ ორი არასრული წელი გაატარა და 1892 წლის აგვისტოს დასაწყისში იძულებული გახდა სამშობლოში დაბრუნებულიყო. ===მესამე დასის დაფუძნება=== 1892 წლის დეკემბრის ბოლოს ნოე ჟორდანია პოლიტიკურ ასპარეზზე გამოვიდა. ის დაესწრო [[ზესტაფონის კრება]]ს, რომელიც [[ეგნატე ნინოშვილი]]ს სახლში გაიმართა, გახდა წევრი საინიციატივო ჯგუფისა, რომელშიც შედიოდნენ [[კარლო ჩხეიძე]], [[ევგენი ვაწაძე]], ეგნატე ნინოშვილი, [[მიხა ცხაკაია]], [[იოსებ კაკაბაძე]], [[რაჟდენ კალაძე]], [[დიმიტრი კალანდარიშვილი]], [[ისიდორე რამიშვილი]], [[არსენ წითლიძე]], [[ისიდორე კვიცარიძე]], [[სილიბისტრო ჯიბლაძე]]. მათ მოიწვიეს კონფერენცია მშრომელი ხალხის ინტერესების დაცვისთვის ბრძოლის ტაქტიკის შესამუშავებლად.<ref>''ჩიჩუა ზ.'', „საქართველოს ს.-დემ. მუშ. პარტიის მოკლე ისტორია“, გვ. 7 — პარიზი, 1933</ref><ref>''გორგილაძე ლ.'', „ქართული საზოგადოებრივი აზროვნების ისტორიიდან“ — თბილისი, 1961</ref><ref>''კაჭარავა ი.'', „ქართული ისტორიოგრაფიის საკითხები“ — თბილისი, 1962</ref><ref>''[[აკაკი სურგულაძე|სურგულაძე ა.]]'', „ბრძოლა სოციალისტური რევოლუციის გამარჯვებისათვის ამიერკავკასიაში“ — თბილისი, 1957</ref><ref>''ჯანგველაძე გ.'', „საქართველოს კომუნისტური პარტიის ბრძოლა ბუჟუაზიული და წვრილბურჟუაზიული პარტიების იდეური და ორგანიზაციული განადგურებისთვის 1903-1923 წწ“ — თბილისი, 1974</ref><ref>''ბენდიანიშვილი ალ.'', „სოციალისტური რევოლუციის წანამძღვრები საქართველოში“ — თბილისი, 1971</ref> ჯგუფი საბოლოოდ ვერ შეთანხმდა და სამოქმედო პროგრამის შედგენა მიენდო ნოე ჟორდანიას, რომელმაც ჯიბლაძესთან და ნინოშვილთან ერთად შეადგინა მოხსენება. მათ ძველი საზოგადოების გადატრიალების ღერძად დასახეს მუშათა კლასი, მაგრამ საქართველოს სინამდვილეში ამას ემატებოდა ნაციონალური საკითხიც. ამ სამოქმედო პროგრამით წარდგა ჟორდანია 1893 წლის თებერვალში ზემოთნახსენები ჯგუფის უმრავლესობის მონაწილეობით თბილისში საიდუმლო ბინაზე გამართულ მეორე კონფერენციაზე. მოხსენება „ეკონომიკური წარმატება და ეროვნება“ მიღებულ იქნა პროგრამად და 1894 წელს დაიბეჭდა ჟურნალ [[მოამბე (ჟურნალი)|„მოამბეში“]]. ეს იყო ევროპული სოციალ-დემოკრატიული იდეების გავლენით ჩამოყალიბებული პოლიტიკური პროგრამა, რომელიც ითვალისწინებდა [[კაპიტალიზმი|კაპიტალისტური]] სისტემის ევოლუციას [[სოციალიზმი|სოციალისტურად]] და უარყოფდა რუსულ დოქტრინას კლასთა შეურიგებელი ბრძოლის შესახებ. პროგრამას საფუძვლად ედო შემდეგი დებულებები: 1. პიროვნების ნივთიერი კეთილდღეობა, 2. პიროვნებისა და ერის თავისუფლება, 3. ეროვნული გრძნობა მთელი ხალხისა, დაფუძნებული ეკონომიკურ ნიადაგზე.<ref>''ნ. ჟორდანია'', თხზულებანი, ტ. I, გვ. 71-72 — თფილისი, 1920</ref> ამ ფარულ გუნდს [[მესამე დასი]] ეწოდა. ეს იყო პირველი სოციალისტური პარტია საქართველოში. მისი ფართო საზოგადოების წინაშე წარდგომა და სამოქმედო პროგრამის გამომზეურება მოხდა 1894 წლის [[7 მაისი|7 მაისს]], [[გურია]]ში სოფელ [[ჩანჩეთი|ჩანჩეთში]], ეგნატე ნინოშვილის დაკრძალვაზე. სიტყვა წარმოთქვა სილიბისტრო ჯიბლაძემ, რადგან ჟორდანია ამ დროს [[ემიგრაცია]]ში იმყოფებოდა.<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/15399/1/Kvali_1894_N22_pdf.pdf გაზეთი „კვალი“ N22 გვ 14-16 — 1894 წ.]</ref> ამ ამბამდე ერთი წლით ადრე, 1893 წლის მაისში, მოსალოდნელი დაპატიმრების შიშით ჟორდანია [[ბათუმი]]დან ევროპაში გაემგზავრა. ცოტა ხანში ლანჩხუთში მართლაც მივიდა ბრძანება მისი დაპატიმრების შესახებ, ის პასუხისგებაში იყო მიცემული „საქართველოს თავისუფალ ლიგასთან“ კავშირის გამო.{{sfn-2|ნოე ჟორდანია - 150|2018|გვ=8}} მაგრამ ჟორდანია უკვე [[ჟენევა]]ში იყო. იქ ჟორდანიამ პირადად ნახა ჟენევის მარქსისტთა მცირერიცხოვანი ჯგუფი — [[გიორგი პლეხანოვი]], ლევ დეიჩი, ვერა ზასულიჩი. შეუდგა მარქსისტული ლიტერატურის და შვეიცარიელი მუშა-გლეხობის ყოფა-ცხოვრების გაცნობას. თავის შთაბეჭდილებებს აგზავნიდა საქართველოში და ბეჭდავდა [[კვალი (გაზეთი)|„კვალში“]]. ისმენდა ლექციებს [[ჟენევის უნივერსიტეტი|ჟენევის უნივერსიტეტში]], დაესწრო ორიენტალისტთა X საერთაშირო კონგრესს. 1895 წელს ჟორდანია [[პარიზი|პარიზში]] წავიდა, რათა შეევსო ჟენევაში მიღებული ცოდნა. სამი თვის განმავლობაში მეცადინეობდა პარიზის ნაციონალურ ბიბლიოთეკაში. შეხვდა პოლ ლაფარგს, ჟიულ გედის და სხვა ფრანგ სოციალისტებს. პარიზში დარჩა ოთხი თვე, შემდეგ დაბრუნდა ჟენევაში და იქიდან გაემგზავრა [[გერმანია]]ში, რომელიც იყო მარქსიზმის სამშობლო, ცხოვრობდნენ მარქსისტი იდეოლოგები და ჟორდანიას განათლების შესაავსებად მისი აზრით აუცილებელი იყო იქ ცხოვრება და სწავლა. დასახლდა [[შტუტგარტი|შტუტგარტში]] ორი მოსაზრებით. იქ ცხოვრობდა [[კარლ კაუცკი]] და ამავდროულად იქ არ იყო არცერთი ქართველი ან რუსი, რომლებსაც შეეძლო ხელი შეეშალა ჟორდანიასთვის [[გერმანული ენა|გერმანული ენის]] სწავლაში. შტუტგარტში ჟორდანიამ გაიცნო კაუცკი, კვირაობით სეირნოდბენ ტეგერლოსის ტყეში და საუბრობდნენ, ხშირად სტუმრობდა ოჯახშიც. ზაფხულში ჟორდანიამ გასწია პროვინციებისკენ და აკვირდებოდა სოფელსა და სოფლის ხალხს. მისი დაკვირვებანი იბეჭდებოდა „კვალში“ ილია ჭავჭავაძის რედაქტორობით გამომავალ „ივერიაში“, „მოამბეში“. ჟორდანიას წერილები იბეჭდებოდა ფსევდონიმებით კასტროვი, კოსტროვი, ამი, ან, გ. მა-ძე, გ. მარმალაძე, დევიანი, ანი, ნარი, ნარიძე, ნ. ჟ-ია, ნ.ჟ. ნოე ჟ-ია და სხვა, ბურჟუაზიული პოლიტიკური ეკონომიის გაცნობის მიზნით ჟორდანია შტუტგარტიდან [[მიუნხენი|მიუნხენში]] გადავიდა. იქ ჩაეწერა უნივერსიტეტში და განსაკუთრებული გულმოდგინებით უსმენდა პროფესორ ბრენტანოს. 1896 წლის დასაწყისში ჟორდანიამ დატოვა მიუნხენი, გაემგზავრა [[ბერლინი|ბერლინში]], სადაც ორი სემესტრის განმავლობაში ბერლინის უნივერსიტეტში ესწრებოდა ვაგნერის, შმოლერისა და ზიბელის ლექციებს. გერმანიაში ყოფნის პერიოდში ჟორდანიამ დაწერა და „კვალში“ გამოაქვეყნა „ფრიდრიხ ენგელსი“ (1895), „სოფელი და სასოფლო შკოლა გერმანიაში“ (1985), „პოლიტიკური პარტიები გერმანიაში“ (1897), „ბისმარკი“ (1898). 1897 წლის მარტში ჟორდანიამ გადავიდა [[ლონდონი|ლონდონში]], რადგან ინგლისის უნახავად სამშობლოში დაბრუნება დაუშვებლად მიაჩნდა. იქ ცხოვრობდა [[ვარლამ ჩერქეზიშვილი]]ს ნაცნობი ფოტოგრაფის, ვილსონის, ოჯახში. მასთან სამი თვის გატარების შემდეგ ჟორდანია ჩინებულად საუბრობდა და კითხულობდა ინგლისურად. ბრიტანეთის მუზეუმში ჟორდანია გაეცნო მდიდარ ლიტერატურას, მათ შორის საქართველოს ისტორიის შესახებ. ზაფხულში ცხოვრობდა [[რიდინგი]]ს ახლოს, რამაც საშუალება მისცა, დაკვირვებოდა ინგლისური სოფლის ცხოვრებას. იქ ის იკვლევდა სოფლის მეურნეობის მოწყობის თავისებურებებს მცირე მამულების ევროპაში ოთხი წლისა და ექვსი თვის ყოფნის განმავლობაში ჟორდანიას რუსულ ემოგრაციასთან კავშირი არ ჰქონიდა, ქართველები კი ცოტანი იყვნენ აქა-იქ გაბნეული. ინგლისიდან ჟორდანია პირდაპირ საქართველოში გაემგზავრა და 1897 წლის ოქტომბერში უკვე სამშობლოში იყო. საქართველოში დაბრუნებულ ჟორდანიას ქვეყანა ფაქტობრივად ორ ბანაკად დახვდა გაყოფილი: ერთი მხრივ, მემარჯვენე იდეოლოგიის იყო [[ილია ჭავჭავაძე|ილია ჭავჭავაძის]] „ივერიელთა“ ბანაკი და მეორე მხრივ მემარცხენე „კვალელი“. კვალელებს უკვე მოესწროთ რკინიგზის, სტამბის და სხვა ფენის მუშების აყოლიება დიდ ქალაქებში. ჟორდანიამ 1897 წლის ნოემბერში ჯერ ლანჩხუთში, ხოლო შემდეგ თბილისში მიხა და ლადო დარჩიაშვილებთან მოაწყო ქართველ სოციალ-დემოკრატთა კონფერენციები. თბილისში ფართო შეხვედრის ჩატარების მიზანი იყო ნაციონალური საკითხის გადაწყვეტა, რადგან ამაზე ლანჩხუთის შეხვედრაზე ვერ შეთანხმდნენ. გადაწყვიტეს, რომ არალეგალურ მუშაობას დამატებოდა ლეგალურიც და ამ მიზნით მოლაპარაკება გამართეს „კვალის“ პატრონთან და რედაქტორთან [[ანასტასია თუმანიშვილ-წერეთელი|ანასტასია თუმანიშვილთან]] და [[გიორგი წერეთელი (მწერალი)|გიორგი წერეთელთან]] გაზეთის შესაძენად. რედაქტორობა თავის თავზე აიღო ნოე ჟორდანიამ. ქართულ საზოგადოებაში მაშინვე ხმა გავარდა, „კვალი“ სოციალ-დემოკრატების ხელში გადადისო. ამ დროს ილია ჭავჭავაძემ შეხვედრა სთხოვა ჟორდანიას და მას „ივერიის“ სრულუფლებიანი რედაქტორობა შესთავაზა. ჟორდანიამ უარი უთხრა. 1898 წლის 1 იანვრიდან „კვალი“ გახდა ქართველი მარქსისტების პირველი ლეგალური ორგანო. ეს იყო ამავდროულად პირველი მაგალითი [[რუსეთის იმპერია]]ში, არსად მანამდე სოციალისტებს საკუთარი ლეგალური ორგანო არ ჰქონდათ. ნაციონალურ საკითხზე დროებით უარი ითქვა. ქართველი სოციალ-დემოკრატები ამავდროულად არალეგალურ ასპარეზზე მუშაობდნენ და უშვებდნენ არალეგალურ ბროშურებს, პროკლამაციებს, გაზეთებს. 1899 წელს გამოუშვეს პირველი ქართულად დაბეჭდილი პროკლამაცია. იგი ეხებოდა [[მშრომელთა საერთაშორისო დღე|პირველ მაისს]] და ქართველ მუშებს ევროპელ მუშებთან შეერთებას ურჩევდა. პროკლამაცია დაწერილი იყო ჟორდანიას მიერ, ხოლო დაბეჭდა [[ვლასა მგელაძე]]მ. ჟორდანია და სოციალ-დემოკრატები ამ დროს უფრო და უფრო დაუპირისპირდნენ „ივერიასა“ და მის ირგვლივ დარაზმულ ინტელიგენციას. 1900 წელს მწვავე პოლემიკა გაიმართა ჟორდანიასა და ილია ჭავჭავაძეს შორის „ივერიისა“ და „კვალის“ ფურცლებზე. ჟორდანია ჭავჭავაძეს [[თავადაზნაურობა|თავადაზნაურების]] ინტერესთა გამოხატვაში ადანაშაულებდა. 1901 წლიდან „მესამედასელებმა“ გაზეთი „კვალი“ საბოლოოდ გამოისყიდეს 3 ათას მანეთად. ჟანდარმერიამ კი შეამჩნია კავშირები „კვალსა“ და მუშათა არალეგალურ წრეებს შორის, მაგრამ ვერ გარკვეულიყო, არსებობდა პერსონალური კავშირები თუ მხოლოდ გაზეთის სააგიტაციო გავლენა. დაიჭირეს სილიბისტრო ჯობლაძე. ამ დროს სოციალ-დემოკრატიული ორგანიზაციები იღწვოდნენ ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად და ერთი საერთო ორგანო არ ჰქონიათ. ამ ორგანის დაარსება იყო მათი მიზანი, მაგრამ ამას ხელი შეუშალა 1 მაისის მოვლენებმა. 1901 წელს პირველმაისობის აღნიშნვის დროს თბილისის მოედანზე მოხდა შეტაკება მუშებსა და ჯარს შორის. ბევრი დაატუსაღეს, გაჩხრიკეს „კვალის“ რედაქცია. ჟორდანიამ გადაწყვიტა წასულიყო ევროპაში, თითქოსდა სამკურნალოდ. ფული, 300 მანეთი, მისცა [[დავით სარაჯიშვილი|დავით სარაჯიშვილმა]]. სარაჯიშვილი შემდგომშიც ხშირად ეხმარებოდა ფინანსურად ჟორდანიასად და ქართულ სოციალ-დემოკრატიულ მოძრაობასაც, რადგან ის სწორედ სოციალ-დემოკრატებს მიიჩნევდა ქვეყნის მომავალ მეთაურებად. ლანჩხუთში მყოფი ჟორდანია ოზურგეთიდან ელოდა საჭირო საბუთების მიღებას, მაგრამ ნაცვლად საბუთებისა, მას ქუთაისის ჟანდარმერიის უფროსი ეწვია. ჟორდანია დაიჭირეს, ჩასვეს ჯერ ქუთაისის, შემდეგ თბილისის სამხედრო და ბოლოს [[მეტეხის ციხე]]ში. ბრალდება რვა თვის შემდეგ წარუდგინეს. მას „კვალში“ მოღვაწეობასა და სოციალ-დემოკრატობას ედავებოდნენ, მაგრამ „კვალი“ ლეგალური გაზეთი იყო და ცენზურის მეთვალყურეობით გამოდიოდა. დაპატიმრების გამო ჟორდანია ჩამოშორდა „კვალის“ რედაქტორობას. ჟორდანიამ ციხეში ყოფნა გამოყენა მხატვრული ლიტერატურის საკითხავად, რომელსაც ადრე არ ეცნობოდა. მასზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა [[უილიამ შექსპირი|შექსპირმა]] და [[ვიქტორ ჰიუგო|ჰიუგომ]]. 1902 წლის დასაწყისში, ჟორდანიას და სოციალ-დემოკრატიული მოძრაობის სხვა ქართველი ლიდერების ციხეში ყოფნისას მოხდა ქართველ სოციალ-დემოკრატთა ორგანიზაციული გაერთიანება [[რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია|რუსეთის სოციალ-დემოკრატიულ პარტიასთან]], რასაც ჟორდანია უარყოფითად შეხვდა, აგრეთვე მოხდა გაერთიანება ამიერკავკასიის ყველა სოციალ-დემოკრატიული ორგანიზაციისა და ერთი საოლქო ცენტრის შექმნა. ===სოციალ-დემოკრატი ლიდერი=== 1902 წლის ივნისში ჟორდანია გამოუშვეს ციხიდან და საცხოვრებლად ლანჩხუთი მიუჩინეს პეტერბურგის პოლიციის მიერ საქმის საბოლოო გადაწყვეტამდე. ამ დროს გააქტიურებული იყო [[გურიის რესპუბლიკა|გურიის გლეხთა მოძრაობა]], რომელსაც სოციალ-დემოკრატები ხელმძღვანელობდნენ. კვლავ დაიწყო მასობრივი დაპატიმრებები. ჟორდანიაც დააპატიმრეს და ქუთაისის ციხეში ჩასვეს. იქ მან ნახა 200 დაპატიმრებული გურული და გაიცნო [[ნოე ხომერიკი]]. ჟორდანია ქუთაისიდან ფოთში გადაიყვანეს, საიდანაც ოქტომბერში გამოუშვეს და [[განჯა]]ში გადაასახლეს საცხოვრებლად პოლიციის მეთვალყურეობის ქვეშ. აქედან იგი მაინც ახერხებდა ჩუმად თბილისში ჩასვლას და პარტიულ მუშაობაში მონაწილეობას. მათ გადაწყვეტილი ჰქონდათ ამიერკავკასიის მასშტაბით პარტიული კონფერენციის მოწყობა. 1902 წლის ზამთავრში კონფერენცია ჩატარდა თბილისში, ერთ-ერთ რესტორანში ჟორდანიას თავმჯდომარეობით. მანვე შეადგინა პარტიული პროგრამის პროექტი. ამასობაში პეტერბურგის პოლიციიდან განჯის ჟანდარმერიამ მიიღო ცნობა, რომ ჟორდანიას ვიატკის გუბერნიაში სამი წლით გადასახლება მიესაჯა. ჟორდანია პარტიული ამხანაგების მეშვეობით გაიქცა ბათუმში, იქ ათი დღე იმალებოდა კონსპირაციულ ბინაში, ბოლოს კი ინგლისურ ნავთობმზიდს გაჰყვა. კაპიტანი მოატყუეს, რომ ჟორდანია სამხედრო დეზერტირი იყო, რადგან პოლიტიკურ დევნილს არ წაიყვანდა. [[სურათი:Noe Zhordania, 1903.jpg|thumb|200პქ|ჟორდანია 1903 წელს]] სამი კვირის მგზავრობის შემდეგ ჟორდანია ჩავიდა ლონდონში, იქ ნაცნობი ვერავინ ნახა და გასწია პარიზში. იქიდან პლეხანოვის სანახავად ჩავიდა ჟენევაში. პლეხანოვის ცოლიგან საიდუმლოდ გაიგო, რომ [[ბრიუსელი|ბრიუსელში]] ტარდებოდა რსდმპ-ის ყრილობა და სათათბირო ხმით იყო მიწვეული. ამ დროს ჟორდანია იყო რსდმპ-ის კავკასიის კომიტეტის წევრი. ბრიუსელში ჟორდანიამ ნახა ამიერკავკასიიდან ჩასული სამი დელეგატი [[დიომიდე თოფურიძე]], [[ბოგდან კნუნიანცი]] და არ. ზურაბოვი. მათგან გაიგო, რომ ამიერკავკასიის კომიტეტმა დაიწუნა ჟორდანიას პროგრამის პროექტი და მიუღია სხვა, რომელიც პოლიტიკურ და ეკონომიკურ საკითხებში არ განსხვავდებოდა ჟორდანიას პროგრამისგან, მაგრამ განსხვავდებოდა ნაციონალურ და აგრარულ საკითხებში. ბრიუსელში ადგილობრივმა პოლიციამ ყრილობა აკრძალა და დელეგატები ლონდონში გადავიდნენ. 1903 წელს [[რსდმპ II ყრილობა]]ზე, რომელიც ლონდონში გაიმართა, ნაცვლად გაერთიანებისა, რაც ყრილობის მიზანს წარმოადგენდა, მოხდა გათიშვა [[ბოლშევიკი|ბოლშევიკებსა]] [[ლენინი]]ს მეთაურობით და [[მენშევიკი|მენშევიკებს]] (პლეხანოვის მთაურობით) შორის. ჟორდანიას მიაჩნდა, რომ ორი ჯგუფის გაყოფა უმნიშვნელო დეტალის გამო მოხდა, მაგრამ მიემხრო მენშევიკებს. ამავე ყრილობაზე ლენინმა მხარი დაუჭირა ჟორდანიას მოთხოვნას ხიზნებისთვის მიწის გადაცემის შესახებ.{{sfn-2|შარაძე|1990|გვ=III}} ყრილობის შემდეგ ჟორდანია ჟენევაში დაბრუნდა და 1904 წლის აპრილში დაესწრო ქართველ სოციალ-ფედერალისტებს ([[არჩილ ჯორჯაძე]], გ. ლასხიშვილი და სხვები) პირველ კონფერენციას, რომელიც მალე დატოვა მათ სამოქმედო პროგრამასთან უარყოფითი დამოკიდებულობის გამო. ჟორდანია მათ აკრიტიკებდა საქართველოსთვის [[ავტონომია|ავტონომიის]] სტატუსის მოთხოვნის გამო და მათ საპირისპიროდ გამოაქვეყნა ბროშურა „ქართველი ნაციონალისტები“. [[რუსეთის რევოლუცია (1905)|1905 წელს რევოლუციის]] დროს, 18 იანვარს ბულგარელი იგნატოვის სახელზე გაკეთებული ყალბი პასპორტით ჟორდანია პეტერბურგში ჩავიდა, სადაც მას ელოდა ახალშერთული ცოლი, პარტიული ამხანაგი [[ინა ჟორდანია|ინა კორენევა]]. 25 იანვარს ის უკვე პეტერბურგში იყო. იქიდან ჟორდანია [[ბაქო]]ში ჩავიდა, სადაც ინა დატოვა, ხოლო თითონ თბილისში გასწია. თბილისში მას სულ სხვა სურათი დახვდა: ილია ჭავჭავაძის ბანაკი დაშლილიყო, „ივერიას“ სულ სხვა ხალხი ჩადგომოდა სათავეში ([[ფილიპე გოგიჩაიშვილი]]), „ცნობის ფურცელს“ სოციალისტ-ფედერალისტები დაპატრონებოდნენ, ხოლო მთავრობის მიერ დახურული „კვალის“ ნაცვლად ფილიპე მახარაძის რედაქტორობით გამოდიოდა „[[მოგზაური]]“, რომელიც [[ბოლშევიკები|ბოლშევიკურ]] პლატფორმაზე იდგა. ამ დროს ბაქოში ფეხმძიმე ინა კორენევა პოლიციამ დააპატიმრა. ჟორდანია ჩავიდა ბაქოში და ციხის ექიმს, ცნობილ ქართველ საზოგადო მოღვაწე ივანე ელიაშვილს სთხოვა დახმარება. ელიაშვილი დაეხმარა ფეხმძიმე ცოლის გათავისუფლებაში. 1905 წლის აპრილში ინა წავიდა ლანჩხუთში, სადაც წყვილს პირველი ასული ასმათი შეეძინა. ამ დროს ჟორდანია თბილისში იყო და ბრძოლა ჰქონდა გაჩაღებული ქართველ ბოლშევიკებთან. ის არალეგალურ შეხვედრებზე განუმარტავდა მუშათა ორგანიზაციების წარმომადგენლებს ლონდონის ყრილობაზე მომხდარი განხეთქილების არსს და ასაბუთებდა პარტიის მოწყობის ბოლშევიკური მოდელის არადემოკრატიულობასა და ავტორიტარულობას. მან მოახერხა ჯერ თბილისის, შემდეგ კი პროვინციების არალეგალური ორგანიზაციებში ბოლშევიკების დამარცხება. ყალიბდებოდა ქართული სოციალ-დემოკრატიული მიმართულება, რომელიც განსხვავდებოდა როგორც რუსული ბოლშევიზმისგან, ასევე მენშევიზმისგანაც. მათ ჰქონდათ არალეგალური გაზეთი „სოციალ-დემოკრატი“, ხოლო შემდეგ ლეგალური „სხივი“. ორივე გამოდიოდა ორდანიას რედაქტორობით. ჰქონდათ ასევე ლეგალური გაზეთები „ელვა“ და „განთიადი“. [[რუსეთის რევოლუცია (1905)|1905 წლის რევოლუციური გამოსვლებისას]] თბილისში ჟორდანია იყო სოციალ-დემოკრატიული პარტიის ლიდერი, საგაფიცვო და შეიარაღებული აქციების მთავარი ორგანიზატორი, ხელმძღვანელობდა პროპაგანდისტთა მოქმედებას და იყო „სამხედრო საბჭოს“ წევრი. [[სურათი:Noe Zhordania. State Duma of the Russian Empire of the first convocation. 1906.jpg|thumb|200პქ|პირველი დუმის დეპუტატ ჟორდანიას ბარათი]] ამასობაში [[ნიკოლოზ II (რუსეთი)|ნიკოლოზ II-მ]] გამოსცა ბრძანება [[რუსეთის იმპერიის სახელმწიფო დუმა]]ს მოწვევის შესახებ. რსდმპ ორივე ფრთამ დუმას ბოიკოტი გამოუცხადა. ჟორდანია ცდილობდა ხელიდან არ გაეშვა საპარლამენტო პოლიტიკური ბრძოლის შესაძლებლობა. არჩევნებამდე მონაწილეობა მიიღო რსდმპ IV (გამაერთიანებელ) ყრილობაში 1906 წელს [[სტოკჰოლმი|სტოკჰოლმში]]. ყრილობამ განიხილა არჩევნების ბოიკოტისა და მიწის საკითხები. ორივე საკითხი მენშევიკების სასარგებლოდ გადაწყდა. ყრილობამ ჟორდანია ცენტრალურ კომიტეტში აირჩია. სამშობლოში დაბრუნებისას სადგურ ბესლანში მას ხელში ჩაუვარდა ვლადიკავკაზის რუსული გაზეთი, საიდანაც გაიგო, რომ 1906 წლის მაისის არჩევნებში ის თბილისის გუბერნიის ქალაქ თბილისის საარჩევნო ოლქიდან აურჩევიათ სახელმწიფო დუმას წევრად. საქართველოში ყველგან სოციალ-დემოკრატებმა მოიგეს არჩევნები. დუმაში მათ შექმნეს სოციალ-დემოკრატიული ფრაქცია, ფრაქციის ლიდერი ჟორდანია გახდა. სახელმწიფო სათათბირომ ერთი თვეც ვერ იარსება, ისე მოხდა მისი დათხოვნა. დუმის დათხოვნის შემდეგ ჟორდანია პეტერბურგში დარჩა რსდმპ ცეკა-ში არალეგალურად სამუშაოდ. სხვა დეპუტატებთან ერთად ხელი მოაწერა „[[ვიბორგის მოწოდება]]ს“. ამის გამო სამთვიანი პატიმრობა შეეფარდა, მაგრამ არალეგალურ მდგომარეობაში გადასვლით ჟორდანიამ თავი აარიდა სასჯელს. II სახელმწიფო სათათბიროში მონაწილეობის შესახებ გადაწყვეტილების მისაღებად პარტიამ მოიწვია კონფერენცია ტამერფოსში. ლენინის გარდა ყველამ მხარი დაუჭირა არჩევნებში მონაწილეობას. ჟორდანიას რჩევით [[ირაკლი წერეთელი]] დათანხმდა დუმას დეპუტატობაზე და შემდგომში გახდა დუმაში სოციალ-დემოკრატიული ფრაქციის ლიდერი. 1907 წელს ილია ჭავჭავაძის მკვლელობის შემდეგ ჟორდანიამ გამოაქვეყნა [[ნეკროლოგი]] მის შესახებ, სადაც წერდა, რომ მარქსისტები ნიჰილისტურად არ უყურებენ წარსულს, არამედ ყოველ ისტორიულ ეპოქაში ხედავენ პროგრესის საფეხურს. მან ილია შეადარა ფრანგ ქიმიკოს ლაუაზიეს, რომელიც რევოლუციამ სიკვდილით დასაჯა, მაგრამ ამისთვის რევოლუცია არავის დაუგმიაო — წერდა ჟორდანია. მან ამავე დროს მძაფრი კრიტიკით უპასუხა სოციალ-ფედერალისტებს, რომლებმაც ილიას „სულიერ მკვლელებად“ მოიხსენიეს ქართველი „სოციალ-დემოკრატები“<ref>{{cite web|url=https://civil.ge/ka/archives/304850 |title=ბნელი ძალები: ნოე ჟორდანია პასუხობს ილიას სიკვდილთან სოც-დემოკრატების დაკავშირების ბრალდებას|publisher= [[სივილ ჯორჯია]]|format=|accessdate=2021-01-29|date=}}</ref> [[სურათი:საქართველოს დამფუძნებელი კრების წევრები მეორე სათათბიროს პერიოდში.jpg|thumb|ქართველები მეორე სათათბიროში, ჟორდანია ზის მარცხნიდან მეორე|300 პქ]] რსდმპ-ის მორიგი V ყრილობდა შედგა ლონდონში 1907 წელს. მას საქართველოდან 29 დელეგატი დაესწრო. ყრილობაზე მოხდა მორიგი განხეთქილება ბოლშევიკებსა და მენშევიკებს შორის. ლენინმა ჟორდანიას სთხოვა, ქართველ მენშევიკებს ხელი არ შეეშალათ რუსი ბოლშევიკებისთვის რსდმპ-ში საქმიანობაში, სანაცვლოდ შესთავაზა მათ ავტონომია შინაურ საკითხებში. ჟორდანიამ ამ შემოთავაზებას ყურადღება არ მიაქცია და ლენინსაც აღარ გამოუჩენია მეტი აქტიურობა. ყრილობაზე ჟორდანია აირჩიეს პარტიის მენშევიკური ცენტრალური კომიტეტის წევრად. კომიტეტის ოფისი [[ფინეთი|ფინეთში]], ქალაქ ტერიოკში იყო, ამიტომ ჟორდანიაც იქ დარჩა და მალულად ჩადიოდა ხოლმე პეტერბურგში. ამ დროს II დუმა დაითხოვეს, სოციალ-დემოკრატი დეპუტატები, მათ შორის ირალი წერეთელი დაიჭირეს და [[ციმბირი|ციმბირში]] გადაასახლეს. 1907 წლის დეკემბერში მესამე სახელმწიფო დუმას არჩევნებისთვის ჟორდანია არალეგალურად დაბრუნდა საქართველოში. დაბრუნებიდან ორ კვირაში გარდაეცვალა მამა. ჟორდანია დაეხმარა [[კარლო ჩხეიძე]]ს არჩევნებში დაემარცხებინა კადეტების კანდიდატი [[ლუარსაბ ანდრონიკაშვილი]]. ქუთაისის გუბერნიიდან დეპუტატი გახდა [[ევგენი გეგეჭკორი]]. 1908 წლის 11 სექტემბერს ჟორდანია კვლავ დააპატიმრეს ყალბი პასპორტით თავად ლევან რევაზის ძე ვახვახიშვილის სახელით. 4 ოქტომბერს ის თბილისიდან პეტერბურგში გაგზავნეს. ბრალად დასდეს „ვიბორგის მოწოდებაზე“ ხელისმოწერა და ყალბი პასპორტის გამოყენება, მიუსაჯეს პატიმრობა. პატიმრობაში ჟორდანიამ 8 თვე გაატარა და 1909 წლის ივნისში გათავისუფლდა. ლეგალურად ჩავიდა ბაქოში, სადაც მისი ცოლი და შვილები იმყოფებოდნენ. ინა კორენევა იქ მეთაურობდა IV დუმაში მენშევიების საარჩევნო კამპანიას. ბაქოში ჟორდანია ხელმძღვანელობდა მენშევიკურ გაზეთს „ჩვენი სიტყვა“. ამ დროს დავით სარაჯიშვილმა ჟორდანიას ჯერ თავისი ბიბლიოთეკის კატალოგის შედგენა მიანდო, ხოლო შემდეგ [[იტალია]]ში გაუშვა ცოლ-შვილით კოოპერაციული საქმის შესასწავლად. იქ დასახლდა ზღვისპირა სოფელ კავში, ეცნობოდა სასოფლო კოოპერატივების მუშაობას, ცხოვრობდა სარაჯიშვილისა და [[ზუბალაშვილები|ლევან ზუბალაშვილი]]ს მიერ დანიშნული სტიპენდიით, რომელიც მას ფორმალურად საქართველოს ისტორიის შესახებ ნაშრომის მოსამზადებლად დაენიშნა, რეალურად კი სოციალ-დემოკრატიული მოძრაობის ირიბი დაფინანსება იყო. 1909 წელს იტალიაში ყოფნის დროს ჟორდანია დაესწრო პარიზში გამართულ რსდმპ ცკ-ს სხდომას. სხდომის მიზანი იყო ბოლშევიკებისთვის ექსპროპრიაციების და ლიკვიდაციების აკრძალვა, რაც დადებითად გადაწყდა, მაგრამ ბოლშევიკებმა გადაწყვეტილება ბოლომდე არ შეასრულეს. [[ვენა]]ში, ტროცკის ჟურნალში „ბრძოლა“ გამოაქვეყნა წერილები პარტიის გაერთიანების თაობაზე. 1910 წელს იტალიიდან დაბრუნების შემდეგ ჟორდანია მუშაობდა თბილისში, ბაქოსა და ლანჩხუთში, თანამშრომლობდა პარტიულ პრესასთან. 16 სექტემბერს ჟანდარმერიამ გაჩხრიკა გაზეთ „ახალი აზრის“ რედაქცია და დააპატიმრა მისი წევრები. ჩხრეკისას აღმოაჩინეს ჟორდანიას ბროშურა „ანარქიზმი“ და „გერმანიის ახალი ისტორიიდან“. ამავე ნაშრომების ხელნაწერები და დამატება „ანარქიზმი და სინდიკალიზმი“ იპოვეს 1909 წლის 11 დეკემბერს ბაქოს ქუჩაზე ჩხარტიშვილის ქვრივის სახლში. ეს წიგნები გახდა საფუძველი მის წინააღმდეგ საქმის აღძვრისა. 13 ნოემბერს ის ლანჩხუთში საკუთარ სახლში დაიჭირეს და ბრალად წაუყენეს მოწოდება არსებული პოლიტიკური და სოციალური წესრიგის დასანგრევად. თბილისის სასამართლომ მიუსაჯა სამი წლით ციმბირში გადასახლება, მაგრამ სამი ათასი მანეთის გირაოს სანაცვლოდ გათავისუფლდა. ეს თანხა იშოვა ინა კორენევამ ბაქოში, ქართველი ნავთობმრეწველი მანსვეტაშვილისგან. 1913 წელს ნიკოლოზ II-მ რომანოვების დინასტიის სამასი წლის მმართველობის აღსანიშნავად გამოაცხადა ფართო [[ამნისტია]], რომელიც, სხვათა შორის, შეეხო პრესის დანაშაულებს და, შესაბამისად, ჟორდანიასაც. მის წინააღმდეგ საქმე დაიხურა, ხოლო თანხა ჟორდანიამ მანსვეტაშვილს დაუბრუნა. ეს უკანასკნელი გაოცებული იყო და ამბობდა — პირველი შემთხვევაა, როცა გასესხებულ თანხას მიბრუნებენო. ინა კორენევას, რომელიც ბაქოში მეთაურობდა სოციალ-დემოკრატების საარჩევნო კამპანიას, აეკრძალა კავკასიაში ცხოვრება და მოსკოვში გადავიდა შვილებთან ერთად. [[სურათი:Noe Zhordania (Tiflis police archives, c. 1914).jpg|thumb|200პქ|ჟორდანიას ფოტო ტფილისის ჟანდარმერიის არქივიდან, 1914 წ.]] 1914 წლისთვის რსდმპ პარტიის მუშაობა რუსეთში ჩამკვდარი იყო, მხოლოდ საქართველოს ორგანიზაციები მუშაობდნენ. ბაქოს ორგანიზაცია სულს ღაფავდა, ხოლო კიევში ჟორდანიამ ადგილობრივი ორგანიზაცია საერთოდ ვერ აღმოაჩინა. ჟორდანია გაემგზავრა ევროპაში რსდმპ ცენტრალური კომიტეტის წევრების მოსაძებნად და მოლაპარაკებების გასამართად. პარტია პრაქტიკულად უკვე გაყოფილი იყო ორ ფრაქციად და ისინი ცალკე იკრიბებოდნენ, მაგრამ რუსეთში რევოლუციის პერსპექტივას ვერცერთი ხედავდა. ივნისში ჟორდანია შეხვდა [[ლევ ტროცკი]]ს ვენაში და გამოაქვეყნდა მის გაზეთში წერილები ბოლშევიკურ-მენშევიკურ ურთიერთობებზე და ნაციონალურ საკითხზე. ექიმის რჩევით, ფილტვების გასამაგრებლად ჟორდანია ზაფხულის გასატარებლად გაემგზავრა შვეიცარიაში, მონტროში, სადაც გაატარა სამი კვირა. ივლისის მეორე ნახევარში, კვლავ ექიმის რჩევით, გაემგზავრა ბეატენბერგში, სადაც აპირებდა დარჩენას აგვისტოს ბოლომდე, ხოლო შემდეგ უნდა მოენახულებინა [[ციურიხი]], სადაც ბოლშევიკები იკრიბებოდნენ და [[ჟენევა]], რომელიც მენშევიკების ცენტრს წარმოადგენდა. ჟენევაში ასევე უნდა ყოფილიყო [[ვლასა მგელაძე]] და სხვა ქართველი სოციალ-დემოკრატი ემიგრანტები. 2 აგვისტოს [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დაწყება გამოცხადდა, რამაც შეცვალა მისი გეგმები. ჟორდანიამ სასწრაფოდ სამშობლოში დაბრუნება გადაწყვიტა. ერთადერთი საშუალება იყო [[სტამბოლი]]დან საზღვაო გზა. [[ვენეცია|ვენეციიდან]] სტამბოლამდე ბილეთის შოვნაში მას დაეხმარა [[მილანი|მილანში]] იტალიის სოციალ-დემოკრატიული პარტიის გაზეთის „ავანტის“ რედაქტორი [[ბენიტო მუსოლინი]]. ჟორდანია ჩავიდა [[ოდესა]]ში, სადაც შეხვდა ცოლ-შვილს და ჩაება სოციალ-დემოკრატების კამათში ომის თაობაზე. ჟორდანია მხარს უჭერდა [[ანტანტა|ანტანტის]] ორიენტაციას, რუსეთისა და გერმანიის დამარცხებას, სხვებს ეს შეუძლებლად მიაჩნდათ, ზოგი მხარს გერმანიას უჭერდა საფრანგეთისა და რუსეთის წინააღმდეგ, ზოგი კი რუსეთსა და საფრანგეთს. ჟორდანია ჩამოცილდა ამ დავას, დასახლდა ლანჩხუთში, შეუდგა გაზეთისთვის წერილების წერას და მებახჩეობას. რედაქცია ყოველთვიურად უგზავნიდა ოც მანეთს. გამოაქვეყნა წერილი „ომი და ზავი“, სადაც ანტიგერმანულ პოზიციას აფიქსირებდა. საბოლოოდ ომის თემაზე პოლემიკა პარტიის საოლქო კომიტეტმა აკრძალა. ამ დროს ჟორდანიას [[ქუთაისი|ქუთაისში]] საიდუმლოდ შეხვდა [[მიხეილ წერეთელი]], ძველი ნაცნობი, რომელმაც პირველად თარგმნა [[კარლ მარქსი|მარქსის]] „კაპიტალი“ ქართულად და მიუტანა ჟორდანიას „კვალის“ რედაქციაში. წერეთელი პრო-გერმანულ და ეროვნულ პოზიციებზე იდგა. ის მუშაობდა გერმანიაში დაარსებულ [[საქართველოს განთავისუფლების კომიტეტი|„საქართველოს განთავისუფლების კომიტეტში“]], რომელიც მიზნად ისახავდა საქართველოს გათავისუფლებას გერმანია-ოსმალეთის მეშვეობით. წერეთელთან ფარული შეთანხმებით ჟორდანიამ მხარი დაუჭირა დამოუკიდებლობის იდეას, მაგრამ ტაქტიკის შესხებ განსხვავებული შეხედულებები ჰქონდა. ჟორდანია ელოდებოდა შესაფერის მომენტს და მხარს არ უჭერდა რუსეთის წინააღმდეგ გამოსვლებს, რადგან ფიქრობდა, რომ ამას რეპრესიები მოჰყვებოდა. ისინი შეთანხმდნენ, რომ საკუთარი მიმართულებით იმუშავებდნენ და ან ერთი ტაქტიკა მოიტანდა შედეგს ან მეორე. ამასთან, არც სოციალ-დემოკრატიულ პარტიაში არსებობდა საერთო აზრი ეროვნული საკითხის გარშემო. 1915 წლის მეორე ნახევარში ჟორდანია და [[ევგენი გეგეჭკორი]] ესწრებოდნენ საიდუმლო შეხვედრას ქუთაისში, რომელშიც მონაწილეობდნენ [[გრიგოლ რცხილაძე]] და [[სამსონ ფირცხალავა]] სოციალისტ-ფედერალისტებიდან და [[რეზო გაბაშვილი]] და [[შალვა ამირეჯიბი]] „განთავისუფლების კომიტეტიდან“. შეხვედრაზე საქართველოში მოქმედი პარტიები გაეცნენ „განთავისუფლების კომიტეტის საქმიანობას“ და გერმანია-ოსმალეთ-ავსტრიასთან მოლაპარაკებებში მიღწეულ შედეგებს. ჟორდანიამ მხარი არ დაუჭირა საქართველოში ანტირუსული აჯანყების დაწყებას, მაგრამ დაუჭირა მხარი კომიტეტის საგარეო მუშაობის გაგრძელებას.<ref>{{წიგნი|ავტორი=[[ოთარ ჯანელიძე|ჯანელიძე ო.]]|სათაური=„ნარკვევები საქართველოს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის ისტორიიდან“|გამომცემლობა=„მეცნიერებება“ |ორიგინალი=|ადგილი=თბილისი|წელი=2002|isbn=99928-962-0-5|ბმული=http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/317039|გვერდები=238}}</ref> 1916 წელს გაიმართა სოფელ [[ჯუნჯუათი|ჯუნჯუათში]] გაიმართა სოციალ-დემოკრატიული პარტიის კონფერენცია ეროვნული საკითხის გარშემო. კონფერენციაზე შეთანხმდნენ დამოუკიდებლობის გამოცხადებაზე მხოლოდ მაშინ, თუ რუსის ჯარი საქართველოს დატოვებდა, რადგან მხოლოდ ეს არ ჩაითვლებოდა ღალატად. დავა გამოიწვია იმან, ეს გადაწყვეტილება საიდუმლოდ შეენახათ თუ გაეცნოთ პარტიის ყველა წევრისთვის. ჟორდანია მხარს გადაწყვეტილების საიდუმლოდ შენახვას უჭერდა. [[ნოე რამიშვილი]] და [[ნოე ხომერიკი]] ემხრობოდნენ გადაწყვეტილების ცხოვრებაში გატარებას. საბოლოოდ ამ საკითხის გადაწყვეტა გადაიდო შემდეგ კონფერენციამდე. [[სურათი:Caucasian Council of Deputies, Tiflis, 1917.jpg|thumb|მუშათა და გლეხთა დეპუტატების საბჭო, თბილისი, 1917|250პქ]] ===თებერვლის რევოლუციის შემდეგ=== ამ საკითხის გადაწყვეტა საჭირო აღარ აღმოჩნდა, რადგან მოულოდნელად მოხდა 1917 წლის [[თებერვლის რევოლუცია]], რომელიც, როგორც ჟორდანია იხსენებდა, „ფოსტით მიიღეს“.{{sfn-2|„ჩემი წარსული“|1953|გვ=89}} ჟორდანიამ ხელი შეუშალა ბოლშევიკებსა და [[ფილიპე მახარაძე]]ს, რომ ესარგებლათ სიტუაციით და მუშათა და ჯარისკაცთა საბჭოები ჩამოეყალიბებიათ თბილისში. ჟორდანია თავად აირჩიეს მუშათა და ჯარისკაცთა საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარედ. საბჭო რეალურად ფლობდა ძალაუფლებას ამიერკავკასიაში.{{sfn-2|ჩემი წარსული|1953|გვ=74-80}} საბჭომ ჩაატარა თბილისის თვითმმართველობის არჩევნები, მაგრამ ფაქტობრივი ხელისუფლება ეპყრა ჟორდანიას მეთაურობით მოქმედ მუშათა საბჭოს აღმასკომს. ჟორდანიას მოადგილე იყო [[ნოე რამიშვილი]]. ამ პერიოდში რუსეთში ძლიერედებოდა ბოლშევიკების გავლენა, ხოლო მენშევიკები და ესერები კარგავდნენ ხალხის მხარდაჭერას. ჟორდანია მკვეთრად ილაშქრებდა ბოლშევიკების წინააღმდეგ. ის მონაწილეობდა სანქტ-პეტერბურგში გამართულ „დემოკრატიულ თათბირში“. იყო [[რუსეთის დამფუძნებელი კრება|რუსეთის დამფუძნებელი კრების]] წევრი. 1917 წლის მარტში ის მონაწილეობდა [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|საქართველოს ეკლესიის]] ავტოკეფალიის აღდგენის საქმეში.<ref>{{წიგნი| ავტორი= [[ნიკიტა თალაკვაძე|თალაკავაძე ნ.]]| series= | სათაური=„მოქალაქე მღვდლის დღიურიდან“| გამომცემლობა=ქართული ლიტერატურის სახელმწიფო მუზეუმი |ადგილი=თბილისი |წელი=2013| isbn=978-99940-28-77-1| edition=|გვერდები=73-74; 97|ბმული=http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/318766}}</ref> 1917 წლის სექტემბერში ის გაემგზავრა [[მოსკოვი|მოსკოვში]], რათა დაეცვა მენშევიკების პოზიციები რუსეთის პარლამენტში, მაგრამ ვერაფერს გახდა და იმედგაცრუებული დაბრუნდა თბილისში. ჟორდანია უარყოფითად აფასებდა [[ოქტომბრის რევოლუცია]]ს და მიაჩნდა, რომ საქართველოში [[საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია|სოციალ-დემოკრატიულ პარტიას]] უნდა აეღო ძალაუფლება. დაიწყო ზრუნვა სახალხო გვარდიის ჩამოყალიბებაზე. გვარდია ჩააბარეს [[ვალიკო ჯუღელი|ვალიკო ჯუღელს]], ხოლო მის შექმნაში გადამწყვეტი ფაქტორი არსენალის დაკავება აღმოჩნდა. ჟორდანიას ჯერ კიდევ სჯეროდა, რომ რუსეთის ხსნა ბოლშევიკებისგან შეიძლებოდა და იქ მოწვეულ დამფუძნებელ კრებაზე [[ირაკლი წერეთელი]] გაგზავნა, მაგრამ დამფუძნებელი კრების დათხოვნამ დაადასტურა, რომ რუსეთში ამ მხრივ არაფერი იცვლებოდა. ბოლშევიკურ გადატრიალებას საქართველოს სოციალ-დემოკრატები არ აღიარებდნენ, ამავე დროს [[ბრესტ-ლიტოვსკის ზავი]]თ რუსეთმა ოსმალეთთს ქართული პროვინციები დაუთმო. გარდა ამისა, თბილისს ემუქრებოდა რუსეთის კავკასიის არმია, რომელიც ბოლშევიკური აგიტაციის შედეგად უმართავ ძალად იქცა. საბჭოთა რუსეთის მთავრობამ გადაწყვიტა, სწორედ ამ სამხედრო ძალით მოეხდინა ამიერკავკასიის ოკუპაცია. ჟორდანიამ დაიწყო მუშაობა ამიერკავკასიის დამოუკიდებლობისთვის. მას ყველა სოციალური კლასის მხარდაჭერა ჰქონდა, თუმცა ისე უნდა ემოქმედა, რომ სახელმწიფოს შენება არ დამსგავსებოდა მუშათა სახელმწიფოს შენებას, რაც სხვა კლასებს, მაგალითად გლეხობას ან ბურჟუაზიას დააფრთხობდა.{{sfn-2|ჩემი წარსული|1953|გვ=77}} 1917 წლის ნოემბერს საოპერო თეატრში მოწვეულ იქნა ეროვნული ყრილობა, სადაც თავი მოიყარეს ქართული პოლიტიკური პარტიების და საზოგადოებრივი ორგანიზაციების წარმომადგენლება. ჟორდანიამ, როგორც ყველაზე გავლენიანი პარტიის ლიდერმა, წაიკითხა მოხსენება „დღევანდელი მომენტი და ქართველი ერის პოლიტიკური მდგომარეობა“, მოხსენებაში ჟორდანიამ მხარი დაუჭირა საქართველოს და ამიერკავკასიის ფედერაციის დამოუკიდებლობას. ყრილობამ აირჩია [[საქართველოს ეროვნული საბჭო]], რომელის თავმჯდომარედ ჟორდანია იქნა არჩეული. საბჭოს უნდა მოემზადებინა საფუძველი ქართველი ერის სახელმწიფოებრივი ორგანიზებისთვის. 15 ნოემბრიდან თბილისში ამოქმედდა [[ამიერკავკასიის კომისარიატი]] (თავმჯდომარე [[ევგენი გეგეჭკორი]]) და 1918 წლის თებევრლიდან უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანო — [[ამიერკავკასიის სეიმი]]. ჟორდანია იყო სეიმის წევრი. [[სურათი:ნოე ჟორდანია ნატანებში.jpg|thumb|300პქ|ჟორდანია ამხნევებს ქართველ მებრძოლებს, ბრძოლა ოსმალეთის არმიასთან, [[ჩოლოქის ბრძოლა (1918)|ჩოლოქ-ნატანების ფრონტი]], 1918 წლის აპრილი]] 1918 წლის იანვარში კავკასიის ფრონტზე განლაგებული არმიის ნაწილებმა ფრონტის ხაზები მიატოვეს და თბილისისკენ დაიძრნენ. საქართველოს ეროვნულმა საბჭომ, ახალშექმნილმა ქართულმა რეგულარულმა ჯარმა (პირველმა ქართულმა კორპუსმა) და სახალხო გვარდიის ნაწილებმა შეძლეს რუსეთის არმიის შეჩერება. რუსები იძულებულნი გახდნენ, თბილისის ოკუპაციაზე ხელი აეღოთ და ბაქოსკენ დაიხიეს. ამიერკავკასიის კომისარიატმა ბრესტ-ლიტოვსკის ზავის პირობები არ ცნო. 1918 წლის პირველ აპრილს ოსმალეთმა ბათუმის ოლქი, გურიის ნაწილი და სამცხე-ჯავახეთი დაიკავა. 1918 წლის [[9 აპრილი|9 აპრილს]] გამოაცხადა [[ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკა|ამიერკავკასიის რესპუბლიკის]] დამოუკიდებლობა. ამიერკავკასიის დამოუკიდებლობა ოსმალეთის იმპერიის ერთ-ერთი მოთხოვნა იყო. ჟორდანია მხარს არ უჭერდა დამოუკიდებლობის გამოცხადებას, რადგან მიაჩნდა, რომ დამოუკიდებელი ამიერკავკასია ოსმალეთის საკბილოდ იოლად იქცეიოდა, მაგრამ მისი აზრი არ იქნა გაზიარებული. ამიერკავკასიის დელეგაცია ოსმალეთის დელეგაციასთან მოლაპარაკებისათვის გაემგზავრა ბათუმში, სადაც დელეგაციათა ერთადერთი შეხვედრა 1918 წლის 11 მაისს გაიმართა. მოლაპარაკებებზე გამოჩნდა, რომ ამიერკავკასიის სამივე ერს სხვადასხვა საგარეო ორიენტაცია ჰქონდათ. ქართველები უპირატესობას ანიჭებდნენ გერმანიას, რომელიც საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადებას სთხოვდა და სანაცვლოდ დახმარებას სთავაზობდა. {{ციტატა|ჩვენ არ გვქონდა სახელმწიფოებრივი ტრადიციები, ერთი მთლიანი ნაციონალური წყობილების ხსოვნა და მოგონება. ეს მეცამეტე საუკუნიდან შეწყვეტილი ერთობა, ერთი სახელმწიფოებრივი შეგნება, აღდგა სრულიად სხვა პირობებში, აღსდგა მძლავრათ და ერთსულოვნათ დემოკრატიის მეთაურობით და რა გასაკვირალია შეცდომებიც ქონოდა. უნდა ითქვას ისიც, რომ ეს ნაკლი უფრო ახლდა მეთაურობას, ინტელიგენციას და არა ხალხს, არც ქალაქისას და არც სოფლისას}} ===პირველი რესპუბლიკის დამფუძნებელი მამა=== [[1918]] წელს [[26 მაისი|26 მაისს]], დილით დაიშალა ამიერკავკასიის ფედერაციული რესპუბლიკა და [[ამიერკავკასიის სეიმი]]. დღის 5 საათსა და ათ წუთზე ჟორდანიამ ეროვნული საბჭოს სახელით გამოაცხადა [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] დამოუკიდებლობა. დამოუკიდებლობის აქტი იურისტმა გვაზავამ შეადგინა და წინასწარ გააცნო ჟორდანიას. მასში გარდა ნაციონალური დებულებებისა, იყო შეტანილი სოციალური საკითხებიც: რვა საათიანი სამუშაო დღე, მამულების კონფისკაცია და სხვ. ჟორდანიამ ამოიღო სოციალური დებულებები, როგორც შესაძლო გამთიშველი ელემენტები და დატოვა მხოლოდ ნაციონალურ-პოლიტიკური საკითხები. ეროვნული საბჭოს სხდომაზე დამოუკიდებლობის აქტი ჟორდანიამ წაიკითხა. საბჭომ აქტი ერთხმად დაამტკიცა. ამაზე სხდომაზე დაამტკიცეს სამინისტროების რაოდენობა და პირველი დროებითი [[კოალიციური მთავრობა|კოალიციური მთავრობის]] პერსონალური შემადგენლობა [[ნოე რამიშვილი]]ს თავმჯდომარეობით. ჟორდანია ფაქტობრივად აღმოჩნდა [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს რესპუბლიკის]] დროებითი პარლამენტის თავმჯდომარე. ჟორდანია არ აპირებდა მთავრობაში ადგილის დაკავებას და ამჯობინებდა პარტიულ მუშაობას, მაგრამ პარტიის მოთხოვნით 24 ივლისიდან ჟორდანია გახდა საქართველოს დროებითი კოალიციური მთავრობის თავმჯდომარე ნოე რამიშვილის ნაცვლად.{{sfn-2|ნოე ჟორდანია — 150|2018|გვ=9}} 1918 წლის ნოემბერში საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია ოფიციალურად გამოეყო რსდმპ-ს, ხოლო ჟორდანია არჩეულ იქნა პარტიის თავმჯდომარედ. 1918 წლის ბოლოს, დეკემბერში საქართველოს მოუხდა [[სომხეთ-საქართველოს ომი|ომი სომხეთთან]], რომელიც [[ბორჩალოს მაზრა|ბორჩალოს მაზრის]] ორმხრივ კონტროლზე შეთანხმებით დასრულდა. [[სურათი:Georgia 1919.ogv|მინი|right|ჟორდანია და სხვა ოფიციალური პირები იბარებენ აღლუმს, 1919 წ.|400px]] 1919 წლის 2 თებერვალს ჟორდანიამ კენჭი იყარა [[თბილისის თვითმმართველობა|თბილისის ქალაქის საბჭოს]] არჩევნებში. თებერვალშივე ჩატარდა [[საქართველოს დამფუძნებელი კრების არჩევნები]] პარტიულ-პროპორციული სისტემით. ჟორდანია იყო საარჩევნო სიაში სოციალ-დემოკრატიული პარტიის პირველი ნომერი. პარტიამ მიიღო ხმათა 81,5%. [[საქართველოს დამფუძნებელი კრება|დამფუძნებელი კრება]] 12 მარტს გაიხსნა. 130 დეპუტატიდან 109 სოციალ-დემოკრატი იყო. 21 მარტს კრებამ ჟორდანია აირჩია მთავრობის თავმჯდომარედ. ამჯერად ჟორდანიამ ერთპარტიული მთავრობა ჩამოაყალიბა. ჟორდანია ამავდროულად იყო უმაღლესი წარმომადგენელი საქართველოს რესპუბლიკისა. მთავრობის თავმჯდომარეობისას ჟორდანია ცხოვრობდა შიო ჩიტაძის ქუჩაზე. იყო ლმობიერი მმართველი, ეწინააღმდეგებოდა სიმკაცრეს და ცდილობდა აელაგმა შინაგან საქმეთა მინისტრ ნოე რამიშვილის ხისტი მეთოდები. მთავრობის დასაყრდენს სახალხო გვარდია წარმოადგენდა. ჟორდანია თავისუფალი იყო ერთპიროვნული დიქტატორული მისწრაფებებისგან და იზიარებდა როგორც მისი თანაპარტიელების, ასევე სხვა პარტიების რჩევებს, თუ ისინი მისაღებად მიაჩნდა. ჟორდანიას წინადადებით მიღებული იქნა [[საქართველოს სახელმწიფო გერბი]]. მასზე გამოსახული იყო [[თეთრი გიორგი]]. [[კლერიკალიზმი]]ს თავიდან აცილებისთვის მას ჩამოსცილდა [[წმინდა გიორგი]]ს ყველა ნიშანი. ჟორდანიამ მთავრობის თავმჯდომარეობისას გაატარა მრავალმხრივი ეკონომიკური და პოლიტიკური რეფორმები. ჟორდანია ყველაზე მნიშვნელოვან რეფორმად აფასებდა აგრარულ რეფორმას. დიდ მემამულეებს მიწები ჩამოართვეს და მათ მხოლოდ 7 დესეტინა მიწა დაუტოვეს. ჟორდანიას მთავრობამ მიიღო ვრცელი კანონმდებლობა, შემოიღო 8 საათიანი [[სამუშაო დღე]], კოლექტიური ხელშეკრულება, შრომის კამერა. მიუხედავად ამისა, ჟორდანია უკმაყოფილო იყო, რომ მისი მოღვაწეობით მუშათა მდგომარეობა ვერ გააუმჯობესა. {{ციტატა|ჩვენი სოციალიზმი უმთავრესათ გამოიხატა აგრარულ რეფორმებში. ის რაც ჩვენში მოხდა უფრო ეწოდება რევოლუცია, ნამდვილათ კი ეს იყო რეფორმა, რატომ? იმიტომ რომ ეს ჩატარდა ყოველივე ძალდობის, არეულობის და ბრძოლის გარეშე.....ჩვენმა სოციალიზმა ამ სფეროში მიიღო სპეციალური ქართული ხასიათი. ჩამორთმეული სახნავ-სათესი მიწები გადავეცით გლეხობას კერძო საკუთრებით, რაიცა ეწინააღმდეგებოდა სოციალისტურ დოქტრინას. ... ჩვენი ხელმძღვანელი აზრი იყო, საქართველოს მცხოვრებთა დიდ უმრავლესობას - გლეხობას დაენახა, რომ საქართველოს დამოუკიდებლობამ მას მოუტანა მიწა, მისცა ცხოვრების ახალი საშუალებანი. ასე რომ, აგრარული რეფორმა გახდა უაღრესად ნაციონალური რეფორმა ჩვენში}} 1919-20 წლებში ქვეყანაში მძიმე მდგომარეობა იყო. [[ბოლშევიკი|ბოლშევიკები]] გამუდმებით აწყობდნენ აჯანყენებს, მეტეხის ციხიდან გაიქცნენ მათი მეთაურები, მათ შორის ფილიპე მახარაძე. დადიოდა ჭორები, რომ ძველი თანამოაზზრეების გაქცევას ჟორდანიამ შეუწყო ხელი. იყო დიდი ეკონომიკური გაჭირვება, პურისა და სურსათის ნაკლებობა, [[ინფლაცია|ჰიპერინფლაცია]], გვარდიას უჭირდა მშიერი მასების დაშოშმინება. თავად ჟორდანია სანოვაგეს ლანჩხუთიდან იღებდა. მას დედა ამარაგებდა. ჟორდანია მოგონებებში აღნიშნავდა, რომ გაჭირვების გამო რთული იყო ადამიანების დაყოლიება მთავრობაში სამუშაოდ. თანამდებობაზე ყოფნა ყველგან სანატრელი და სასურველია, ჩვენთან კი ყველა გაურბოდა როგორც დიდ ჭირსო. მხოლოდ ორ ადამიანს ნოე რამიშვილსა და ევგენი გეგეჭკორს არ სჭირდებოდა ხვეწნა. {{ციტატა|ერთხელ ჩამოვიდა დედა-ჩემი მრავალ-ნაირი სანოვაგით, გაგვიხარდა რასაკვირველია. დედა მეუბნება: მითხრეს შენ მინისტრი ხარო, რავა დავიჯერო, ჩემი სარჩენი მინისტრი ვის გაუგონიაო!|„ჩემი წარსული“, გვ. 102.}} [[სურათი:E. Klar. Kautsky in Georgia 1920.jpg|thumb|[[კარლ კაუცკი]] ხვდება ქართველ სოციალ-დემოკრატებს, მათ შორის ნოე ჟორდანიას და ნოე რამიშვილს, 1920|300 პქ]] ჟორდანია ეწინააღმდეგებოდა ბოლშევიკურ და სეპარატისტულ ტენდენციებს, ეთნიკურ უმცირესობებს მიენიჭათ პოლიტიკური და კულტურული უფლებები. ჟორდანია ცდილობდა, მიეღწია საქართველოს საერთაშორისო აღიარებისთვის. რადგანაც ამას ვერ მიაღწია, გადაწყვიტა ჯერ ბოლშევიკური რუსეთისგან მიეღო აღიარება. 1920 წელს ჟორდანიამ რუსეთთან ხელშეკრულების დასადებად გაგზავნა [[გრიგოლ ურატაძე]]. [[მოსკოვის ხელშეკრულება (1920)|რუსეთ-საქართველოს ხელშეკრულება]] დაიდო 1920 წლის 7 მაისს. ამ ხელშეკრულებით დამყარდა დიპლომატიური ურთიერთობები საქართველოსა და რუსეთს შორის, ასევე, საქართველომ მიაღწია საერთაშორისო-სამართლებრივ აღიარებას. ხელშეკრულების დადებამდე ერთი თვით ადრე კი საქართველოს გვარდიამ გენერალ კვინიტაძის მეთაურობით მოიგერია რუსეთის არმია, რომელიც აზერბაიჯანიდან ცდილობდა საქართველოს დაპყრობას. ჟორდანიას დავალებით, გვარდიაში ჭორი გაავრცელეს, რომ საქართველოს აზერბაიჯანი ესხმოდა თავს და არა რუსეთი. ამ ჭორის მიზანი იყო, რომ გვარდიელებს რუსების არ შეშინებოდათ და ჯარის დემორალიზება არ მომხდარიყო. {{ციტატა|ჩვენს ირგვლივ, ყველა საზღვრებს გადაღმა იყო ნამდვილი ანარქია, ერთი-მეორის სრესა, აწიოკება და ცეცხლი; საჭირო იყო ამ ბარბაროსობის შუაგულში პატარა საქართველო დაპირდაპირებოდა მას. გადაერჩინა თავი, აეცილებია შინაგანი ბრძოლა, ხოლო ეს კი შეიძლებოდა შინაგანი ერთობით, ყველა ძალების დარაზმვით, სოციალური და ნაციონალური მშვიდობიანობით}} 1920 წლის დეკემბერში [[ერთა ლიგა]]მ უარი უთხრა საქართველოს და სომხეთს წევრად მიღებაზე. მაგრამ ერთ თვეში, 1921 წლის იანვარში საქართველომ მიაღწია საერთაშორისო იურიდიულ აღიარებას. თებერვალში დამფუძნებელმა კრებამ მიიღო [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]. თებერვალში საქართველოში შევიდა რუსეთის არმია. ჟორდანიამ სამხედრო მინისტრი ოდიშელიძე გადააყენა და მის ნაცვლად გენერალი [[გიორგი კვინიტაძე]] დანიშნა. 1921 წლის 24 თებერვალს დაიწყო ქართული ჯარების უკანდახევა. ჟორდანიამ უკანასკნელი მატარებლით დატოვა თბილისი, ქუთაისში დარჩა ორი დღით, შემდეგ დაბინავდა ბათუმში. საქართველოში შემოჭრილი წითელი არმიის ბოლშევიკი ლიდერები [[ლენინი]]ს დავალებით ცდილობდნენ, დაეყოლიებინათ ჟორდანია საქართველოში დარჩენასა და [[კაპიტულაცია]]ზე, სთავაზობდნენ მას გარანტიებს, რომ არ დასჯიდნენ. ამ მიზნით [[ფილიპე მახარაძე]]მ ჟორდანიასთან მოსალაპარაკებლად გაგზავნა [[გერონტი ქიქოძე]], [[მიხაკო წერეთელი]] და [[თევდორე ღლონტი]], მაგრამ უშედეგოდ. 17 მარტს ჟორდანიამ დამფუძნებელი კრების გადაწყვეტილებით მთავრობის წევრებთან ერთად გემით დატოვა საქართველო. ლენინი უკმაყოფილო დარჩა იმით, რომ ბოლშევიკმა ლიდერებმა ვერ შეძლეს ჟორდანიას დაყოლიება დარჩენაზე. {{ციტატა|როგორც უნდა შეფასდეს საბოლოოდ ნოე ჟორდანიას მმართველობა, უცილობელია, რომ მან ხელი შეუწყო ეროვნული მთლიანობის და თავისუფლების იდეების აღორძინებას. ეს იდეები კი რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში მიჩქმალული იყო ქართველი ერის შეგნებაში. შემოფარგლულ იქმნა საქართველოს სახელმწიფოებრივი საზღვრები, რომლებიც დღემდე არსებითად აღარ შეცვლილან. ქართველობას განუმტკიცდა რწმენა, რომ მას საკუთარი სახელმწიფოს შექმნა შეუძლია ურთულეს საერთაშორისო პირობებში|[[გერონტი ქიქოძე]]}} ===ემიგრაცია და სიკვდილი=== საქართველოს ემიგრირებულ მთავრობას მიპატიჟება ჰქონდა საფრანგეთისა და იტალიისგან. ჟორდანია [[სტამბოლი|სტამბოლში]] შეხვდა ამ ქვეყნების ელჩებს და საფრანგეთის მიპატიჟება მიიღო. მიუხედავად ამისა, 1921 წლის აპრილში საფრანგეთში ელჩ შევალიეს თანხლებით ჩასულ ჟორდანიას ოფიციალური დელეგაცია არ დახვედრია. ჟორდანია ჩავიდა ბრიუსელსა და ლონდონში და მიმართა ბელგიისა და ინგლისის მთავრობებს, შეხვდა ბელგიის საგარეო საქმეთა მინისტრ ჟასპარს, თუმცა დევნილი მთავრობის მიმართ ინტერესი არც მათ გამოუხატავთ, მეტიც ინგლისის ვიზის მიღებაც კი გაუჭირდა. საფრანგეთში დამკვიდრებული ჟორდანია თავდაპირველად ცხოვრობდა [[პარიზი|პარიზში]], ხოლო შემდეგ [[ლევილი|ლევილში]], ჟორდანია ცდილობდა დიპლომატიურ აქტიურობას საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენსთვის, მაგრამ უშედეგოდ. ჟორდანიამ ხელი ჩაიქნია ევროპულ სახელმწიფოებთან მუშაობაზე და გადაწყვიტა ენერგია მიემართა საქართველოში დარჩენილი თანამებრძოლებისთვის დახმარებაზე. {{ციტატა|ევროპის საზოგადოება დაღალულია, სხვისი სატკივარი მათ არ სტკივა, არც კი ამჩნევს მას და ცდილობს მხოლოდ ერთს — იყოს თავისთვის წყნარათ, უდარდელათ... ეს იყო მთავარი, თუ ერი არ გატყდება, საერთაშორისო მდგომარეობა ოდესმე მის სასარგებლოდ შეიძლება შემობრუნდეს და ამით ისარგებლოს}} 1920-1930-იან წლებში ჟორდანია აგრძელებდა აქტიურ პოლიტიკურ და დიპლომატიურ მოღვაწეობას, ხვდებოდა დასავლეთ ევროპული სახელმწიფოების მეთაურებს, სოციალისტური პარტიების ლიდერებს, ერთა ლიგის წარმომადგენლებს და მათგან ითხოვდა დამოუკიდებლობისთვის მებრძოლი საქართველოს მხარდაჭერას. ამავდროულად ხელმძღვანელობდა საინფორმაიციო-სააგიტაციო სამუშაოებს, ხელმღვანელობდა საქართველოს მხარდამჭერი კომიტეტების შექმნას. 1922 წელს გენუის კონფერენციაზე მსოფლიოს საბჭოთა ოკუპაციის საწინააღმდეგოდ მოუწოდა, დაესწრო [[სოციალისტური ინტერნაციონალი]]ს კონგრესებს 1923 წელს ჰამბურგში და 1925 წელს მარსელში. 1924 წელს ჟორდანია მონაწილეობდა [[აგვისტოს აჯანყება|აგვისტოს აჯანყების]] მომზადებაში. ჟორდანია იყო მომხრე აჯანყების მოწყობისა იმ პირობით, თუ აჯანყდებოდნენ კავკასიის სხვა ხალხებიც. აჯანყების შემდეგ ჟორდანიას დედა და უფროსი ქალიშვილი ასმათი, რომლებსაც არ დაუტოვებიათ საქართველო 1921 წელს, დაიჭირეს და [[ბათუმი]]ს ციხეში ჩასვეს. ერთი კვირის შემდეგ მათ [[სერგო ქავთარაძე]]მ ემიგრაციაში წასვლა შესთავაზა, მაგრამ ჟორდანიას დედამ უარი უთხრა. პარიზში ფრანგულ, გერმანულ, ქართულ და რუსულ ენებზე აქვეყნებდა წიგნებს. 1933 წლამდე ჟორდანიამ 12 წიგნი გამოსცა: „ბრძოლის საკითხები“, „ჩვენ და ისინი“, „საბჭოთა წყობილება“, „ნამდვილი და ყალბი კომუნიზმი“, „პოლიტიკა“, „ბოლშევიზმი“, „ჩვენი უთანხმოება“, „დემოკრატია“ და სხვ. ამ წიგნებში ჟორდანია ამხელდა საბჭოთა კავშირის [[იმპერიალიზმი|იმპერიალიზმს]] და ასაბუთებდა [[სსრკ-ის დაშლა|საბჭოთა კავშირის დაშლის]] გარდაუვალობას. პარიზშივე მან დააარსა ქართული სოციალ-დემოკრატიული ჟურნალი „ბრძოლა“, შემდეგ გაზეთი „ბრძოლის ხმა“. გარდა პოლიტიკური შინაარსის წიგნებისა, ჟორდანიამ 1930 წელს პარიზში ქართულ ენაზე გამოსცა მიმოხილვითი ნაშრომი [[ვეფხისტყაოსანი|ვეფხისტყაოსნის]] შესახებ. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს ჟორდანია იდგა [[ანტიჰიტლერული კოალიცია|ანტიჰიტლერული კოალიციის]] გამარჯვების პოზიციაზე. გადაარჩინა არაერთი ემიგრანტი [[ქართველი ებრაელები|ქართველი ებრაელი]]. 1945 წელს ჟორდანია აქტიურად იღწვოდა, რომ ეროვნული განძი, რომელსაც [[ექვთიმე თაყაიშვილი]] იცავდა, საქართველოში საფრანგეთის მტავრობის გარანტიის დაბრუნებულიყო.{{sfn-2|ნოე ჟორდანია — 150|2018|გვ=10}} ნოე ჟორდანია გარდაიცვალა 85 წლის ასაკში, 1953 წლის 11 იანვარს. დაკრძალეს ლევილის ქართულ სათემო სასაფლაოზე. ჟორდანიას საფლავზე შემდეგი წარწერაა: „საქართველოს რესპუბილკის პირველი პრეზიდენტი. საქართველომ 1918 წ. 26 მაისს მისი მეთაურობით აღადგინა თავისი სუვერენობა რუსეთის 117 წლის ბატონობის შემდეგ“. 1968 წელს მისი სიკვდილის შემდეგ [[ინგლისური ენა|ინგლისურ]] და [[რუსული ენა|რუსულ]] ენებზე გამოქვეყნდა მისი წიგნი „ჩემი წარსული (მოგონებანი)“. პარიზში 1994 წლამდე გამოდიოდა ჟორდანიას დაარსებული ჟურნალი „ჩვენი დროშა“, რომელსაც რედაქტორობდა ჟორდანიას სიძე ლევან ფაღავა. [[საქართველოს პრეზიდენტი|საქართველოს პრეზიდენტმა]] [[მიხეილ სააკაშვილი|მიხეილ სააკაშვილმა]] [[2004]] წლის [[10 მარტი|10 მარტს]] ოჯახს შესთავაზა ჟორდანიას საქართველოში გადასვენება. პარიზში არსებული „ნოე ჟორდანიას ინსტიტუტი“ სწავლობს ჟორდანიას მემკვიდრეობასა და [[სოციალ-დემოკრატია|სოციალ-დემოკრატიის]] ისტორიას [[საქართველო]]ში. ==მსოფლმხეველობა== [[სურათი:The speech of Noe Jordia about the independence recognition of the Democratic Republic of Georgia.jpg|thumb|350პქ|ნოე ჟორდანიას სიტყვა, წარმოთქმული [[ანტანტა|ანტანტის]] სახელმწიფოთა მიერ საქართველოს [[დე-ფაქტო]] აღიარების გამო, 1920 წლის 14 იანვარი]] ჟორდანია იყო [[მარქსიზმი|მარქსისტი]], კერძოდ კი [[სოციალ-დემოკრატია|სოციალ-დემოკრატიული]] მიმართულებისა. მისი ყურადღების ცენტრში იდგა გლეხობა, ამავდროულად, აღიარებდა ეროვნულ საკითხსაც. ბავშვობაში იზრდებოდა როგორც [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებელი]] ქრისტიანი, იცავდა მარხვას და ეზიარებოდა. პირველად ღმერთის არსებობაში დაეჭვდა სკოლაში იაკობ გოგებაშვილის „[[ბუნების კარი]]ს“ წაკითხვის შემდეგ, აღმოაჩინა რა, რომ ბუნებრივ მოვლენებს ჰქონდა მეცნიერული ახსნა. აქედან გამომდინარე ეჭვი შეიტანა მეფის ხელისუფლების ლეგიტიმურობაში, რადგანაც მაშინდელი გავრცელებული წარმოდგენით მეფის ლეგიტიმურობა მის თითქოსდა ღვთიურ ხელდასმას უკავშირდებოდა. უკვე სემინარიაშივე ჩამოუყალიბდა ჟორდანიას მტკიცე აზრი: {{ციტატა|მეფე ისეთივე გამოგონილი ავტორიტეტია, როგორც ღმერთი. ეს ორთავე ერთ დონეზე დავაყენე, ათეიზმი და რესპუბლიკანიზმი ერთიმეორის ტყუპათ დავსახე|„ჩემი წარსული“, გვ. 12}} სემინარიაში სწავლის დროს ჟორდანიას ჩამოყალიბდა როგორც [[ხალხოსნობა|სოციალისტ-ნაროდნიკი]], მომხრე რევოლუციისა. ნაროდნიკობა აღიარებდა რევოლუციას, მაგრამ არა დემოკრატიულს, არამედ სოციალისტურს. ნაროდნიკობა უარყოფდა პოლიტიკურ რევოლუციას და ითხოვდა პირდაპირ სოციალიზმის დამკვიდრებას. ჟორდანიას სოციალიზმის განხორციელება გაუნათლებელი ხალხის დახმარებით მიმაჩნდა საეჭვოდ, მაგრამ სხვა პოლიტიკურ მოძღვრებას არ იცნობდა. მისი თქმით არჩევანი მხოლოდ ნაროდნიკობასა და მღვდლობას შორის ჰქონდა. [[ვარშავა]]ში სწავლისას ის გაეცნო [[მარქსიზმი|მარქსიზმს]] და 1892 წლიდან მისი პოლიტიკური იდეოლოგია რუსული სოციალიზმიდან ევროპული მარქსიზმით შეიცვალა. მისი შეხედულებით რუსული სოციალიზმი იყო უტოპიური და რეაქციული მოძღვრება, რომელიც ხალხს უკან ბარბაროსობაში მიაქანებდა. ჟორდანიას აზრით ევროპული სოციალიზმის მატარებელი და განმახორციელებელი იყო მრეწველობაში ჩაბმული მუშა პროლეტარი, ამიტომ პოლიტიკური ქმედებები პროლეტარიატის ასპარეზზე გამოყვანას უნდა დაფუძნებოდა. გარდა ამისა, ის იზიარებდა აზრს, რომ ჩამორჩენილ ქვეყნებში უნდა მომხდარიყო პოლიტიკური რევოლუცია, [[დემოკრატია|დემოკრატიის]] დამყარება და შემდეგ ეკონომიკური განვითარების კვალდაკვალ სოციალიზმზე გადასვლა. ჟორდანიას რუსი მარქსისტებისგან განსხვავებული შეხედულებები ჰქონდა ბრძოლის ტაქტიკაზეც. ის არ გამორიცხავდა ლეგალურ მუშაობას, პირიქით, სადაც შესაძლებელი იყო, არალეგალურ მუშაობასთან ერთად ლეგალურ მუშაობასაც ეწეოდა, კერძოდ, გამოსცემდა ლეგალურ გაზეთებს, ჯერ „კვალს“, შემდგომ „სხივს“, ასევე უარს არ ამბობდა [[არჩევნები|არჩევნებში]] მონაწილეობაზე. განსხვავებით რუსი ნაროდნიკებისგან, დასაშვებად მიაჩნდა [[ტერორიზმი|ტერორის]] გამოყენება ცალკეულ შემთხვევებში. ოჯახისა და ადამიანის როლთან დაკავშირებით ჟორდანიას [[კონსერვატიზმი|კონსერვატიული]] შეხედულებები ჰქონდა და ადამიანის უმთავრეს დანიშნულებად ოჯახის შექმნასა და შთამომავლობის გაგრძელებას მიიჩნევდა. ===აგრარული საკითხი=== მარქსიზმის უკეთ შესასწავლად მან მოიარა შვეიცარია, საფრანგეთი, გერმანია და ინგლისი, გაეცნო სხვადასხვა ევროპული სოციალისტური პარტიების პროგრამებს, ასევე გლეხებისა და მუშების ყოფა-ცხოვრებას. მაგრამ ევროპაში ჟორდანიამ აღმოაჩინა, რომ ევროპის საზოგადოების სტრუქტურა ძლიერ განსხვავდებოდა საქართველოს სოციალური სტრუქტურისგან. ჟორდანია უპირველესად აგრარული საკითხის გადაწყვეტით ინტერესდებოდა. ევროპაში კი გლეხი იყო კერძო მესაკუთრე და ითვლებოდა წვრილ ბურჟუად, მას აწუხებდა სახელმწიფო გადასახადები და არა არისტოკრატია, ხოლო საქართველოში პირიქით იყო — გლეხები მონარქისტები იყვნენ და მემამულეებს უპირისპირდებოდნენ. აგრარული საკითხი კი მის მსოფლმხედველობაში ცენტრალურ ადგილს იკავებდა. განსხვავებით ევროპული და რუსული სოც.-დემ. მოძრაობებისგან, რომლებიც სამრეწველო პროლეტარიატის მეშვეობით ცდილობდნენ პოლიტიკური ცვლილებების მოხდენას, ჟორდანიას მიაჩნდა, რომ მუშებთან ერთად გლეხობაც რევოლუციური მოძრაობის წამყვანი ძალა უნდა ყოფილიყო. ამაში განსხვავდებოდა მისი შეხედულებები ევროპული სოციალ-დემოკრტაიული პარტიებისგან და რუსი ბოლშევიკებისა და მენშევიკებისგან. {{ციტატა|ევროპის სოციალური სტრუქტურა ძალიან შორს იდგა საქართველოს სოციალური სტრუქტურიდან. ამიტომ საფრთხილო იყო ევროპის რევოლუციურ იდეოლოგიას არ გაემრუდებინა ჩემი რევოლუციური ამოცანები|„ჩემი წარსული“, გვ. 28}} ===ეროვნული საკითხი=== პოლონეთში ჟორდანია ასევე გაეცნო [[ნაციონალიზმი|ნაციონალისტურ]] მოძრაობას. დასავლეთ ევროპის ქვეყნებს ნაციონალური საკითხი უკვე გადაწყვეტილი ჰქონდათ, განსხვავებით საქართველოსგან, ამიტომ ჟორდანიამ მათი სოციალისტური პარტიების პროგრამებში ვერ იპოვა მისთვის საინტერესო კითხვებზე პასუხი. 1896 წლის დასაწყისში [[კარლ კაუცკი]]ს წერილმა პოლონეთის ავტონომიისა თუ დამოუკიდებლობის საკითხზე ჟორდანიას ჩამოუყალიბა საბოლოო აზრი ეროვნული საკითხის გარშემო. მას მიაჩნდა რომ მარქსიზმი არ უარყოფს ნაციონალურ საკითხს და ეროვნული თავისუფლებისთვის ბრძოლას. {{ციტატა|თუკი პიროვნება უნდა იყოს თავისუფალი, თუ მთელი საზოგადოება თავის თავს უნდა მართავდეს, რატომ ერი, როგორც დიდი ეთნიური საზოგადოება, არ უნდა მართავდეს თავის თავს, არ ჰქონდეს თავისი სახელმწიფო|}} თავად მასაც, ეროვნული საკითხის გადაწყვეტა პირველი რიგის ამოცანად არ მიაჩნდა, სწორედ ეროვნული საკითხის წინ წამოწევის გამო დაუპირისპირდა ის სოციალ-ფედერალისტურ მოძრაობას, რომელსაც თავიდან გულშემატკივრობდა. ჟორდანიას [[ერი]] მიაჩნდა [[კაპიტალიზმი|კაპიტალისტური]] წყობილების პირმშოდ, რომელიც ვერ განვიტარდებოდა ფეოფალურ ეკონომიკაში, შესაბამისად ქართველი ერი მისთვის ახალგაზრდა ერი იყო, რომლის ეროვნული შეგნება მხოლოდ XIX საუკუნის ბოლოს დაიბადა. მისი შეხედულებით რუსეთმა საქართველოში უფრო მაღალი პოლიტიკურ-ეკონომიკური წყობა (კაპიტალიზმი) შემოიტანა, ვიდრე აქ არსებობდა (ფეოდალიზმი). გარდა ამისა, ის ფიქრობდა, რომ ეროვნული საკითხის წინ დაყენებით ის დაკარგავდა გლეხობის მხარდაჭერას, რადგან გლეხობა მაშინ ადგილობრივ მემამულეებს უპირისპირდებოდა და არა უცხოურ კაპიტალს,ხოლო გლეხობის დაკარგვით ჩავარდებოდა მთლიანად რევოლუციური მოძრაობა. ის მხარს უჭერდა მხოლოდ კულტურულ ავტონომიას ერებისას. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დროს ჟორდანია განსაკუთრებით ეწინააღმდეგებოდა ეროვნული საკითხის წამოწევას. მას ეს მიაჩნდა ფიზიკურ საფრთხედ ერისთვის. ფიქრობდა, რომ რუსეთისთვის ერთგულება უნდა ეჩვენებინათ, წინააღმდეგ შემთხვევაში მთავრობა ააწიოკებდა მთელ საქართველოს. ეს აზრი მას განუმტკიცა [[აჭარა|აჭარის]] სადამსჯელო ექსპედიციამ. ჟორდანიას აზრით რუსეთისთვის უნდა დაენახებინათ, რომ პასუხისმგებელი პარტია [[სეპარატიზმი]]ს წინააღმდეგია. მიუხედავად იმისა, რომ სოციალ-დემოკრატიულ პარტიაში ეროვნულ საკითხზე საერთო აზრი არ არსებობდა, პირადად ჟორდანია ეჭვქვეშ არ აყენებდა საქართველოს დამოუკიდებლობის იდეას, მისი ხედვა ეყრდნობოდა მხოლოდ ტაქტიკურ მოსაზრებებს. [[ოქტომბრის რევოლუცია|ოქტომბრის რევოლუციის]] შემდეგ ჟორდანია საბოლოოდ მიბრუნდა ნაციონალისტური პოზიციებისკენ. ==ოჯახი== [[სურათი:Noe Zhordania Statue and square in Lanchkhuti.jpg|thumb|ნოე ჟორდანიას სკვერი და ბიუსტი ლანჩხუთში]] 1904 წელს ნოე ჟორდანიამ შეირთო პარტიული ამხანაგი [[ინა ჟორდანია|ინა კორენევა]]. წყვილს ოთხი შვილი ჰყავდა: ასმათი, ანდრეიკა, ნათელა და რეჯები. ასმათ ჟორდანიასა და ლევან ფაღავას შვილი [[ეთერ ფაღავა]] იყო საფრანგეთში ცნობილი ბალერინა. ნინა ჟორდანია გათხოვდა არჩილ ციციშვილზე და ჰყავდა სამი ქალიშვილი და ერთი შვილიშვილი. ანდრეიკა გარდაიცვალა საქართველოში, ხოლო [[რეჯებ ჟორდანია]]ს ჰყავს ერთი ვაჟი, ორი ქალიშვილი, ცხოვრობდა [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]], სადაც ლექციებს კითხულობდა ფრანგული ცივილიზაციის შესახებ. ჟორდანიას ნათესავი, ნინა თეიმურაზის ასული გეგეჭკორი, იყო [[ლავრენტი ბერია]]ს მეუღლე. ==ბიბლიოგრაფია== *{{წიგნი| series=ქართული მემუარული ლიტერატურა | სათაური=„ჩემი წარსული (მოგონებანი)“ | გამომცემლობა=„სარანგი“ |ადგილი=თბილისი [პარიზი] |წელი=1990 [1953] | ორიგინალი=|isbn= |პასუხისმგებელი=რედ: სიდამონიძე უ.|ref=ჩემი წარსული}} *{{წიგნი | სათაური=„რჩეული ნაწერები“| ორიგინალი= |ადგილი=თბილისი|წელი=1990| გამომცემლობა=„საქართველო“| isbn= | პასუხისმგებელი=შემდგ: [[გურამ შარაძე]]|ref=შარაძე}} *{{წიგნი | სათაური=„წიგნი ოჯახში საკითხავი“| გამომცემლობა=„მერანი“ |ადგილი=თბილისი |წელი=1989| origyear=| isbn=| edition=}} *{{წიგნი | სათაური=„რჩეული ნაწერები ემიგრაციაში“| ორიგინალი= |ადგილი=პარიზი|წელი=1956| გამომცემლობა=[[ვალიკო ჩუბინიძე]]| isbn= | ენა=ფრანგული|ref=}} *{{წიგნი | სათაური=„სოციალიზმის პრობლემები“| ორიგინალი=Difficultes Socialistes |ადგილი=პარიზი|წელი=1933| გამომცემლობა=| isbn= | ენა=ფრანგული|ref=}} *{{წიგნი | სათაური=„დემოკრატია“| publisher= |ადგილი=პარიზი|წელი=1933| გამომცემლობა=| isbn= | edition=|ref=}} *{{წიგნი | სათაური=„ვეფხისტყაოსანი“| publisher= |ადგილი=პარიზი|წელი=1930| გამომცემლობა=| isbn= | edition=|ref=}} *{{წიგნი | სათაური=„პოლიტიკა “| publisher= |ადგილი=პარიზი|წელი=1926| გამომცემლობა=| isbn= | edition=|ref=}} *{{წიგნი | სათაური=„რა მოხდა? | publisher= |ადგილი=პარიზი|წელი=1925| გამომცემლობა=| isbn= | edition=|ref=}} — ნაშრომი შეეხებოდა 1924 წლის [[აგვისტოს აჯანყება]]ს. *{{წიგნი | სათაური=„ნამდვილი და ყალბი კომუნიზმი“ | publisher= |ადგილი=პარიზი|წელი=1925| გამომცემლობა=| isbn= | edition=|ref=}} *{{წიგნი | სათაური=„ბოლშევიზმი“ | publisher= |ადგილი=პარიზი|წელი=1922| გამომცემლობა=საქ. სდმპ ცკ | isbn= | edition=|ref=}} *{{წიგნი | სათაური=„ახალი გზით“| გამომცემლობა=„ქართველთა ბეჭვდითი ამხანაგობის სტამბა“ |ადგილი=ტფილისი |წელი=1920| origyear=| isbn=| edition=|ბმული=http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/287976}} *{{წიგნი | სათაური=„ევროპაში“ სამ ტომად | publisher= |ადგილი=ტფილისი |წელი=1920| გამომცემლობა=ქართული ბეჭვდითი ამხანაგობის სტამბა| isbn= | edition=|ref=}} *{{წიგნი | სათაური=„სოციალ-დემოკრატია და საქართველოს სახელმწიფო ორგანიზაცია“| publisher= |ადგილი=ტფილისი |წელი=1918| origyear=| isbn= | edition=|ref=}} — აღნიშნული ნაშრომი 1921 წელს სათაურით „მარქსიზმი და დემოკრატია“ გამოიცა ბერლინში გერმანულ ენაზე ედუარდ ბერნშტაინის წინასიტყვაობით *{{წიგნი | სათაური=„კოოპერატივები იტალიაში“ | გამომცემლობა=ი. კილაძის სტამბა |ადგილი=ქუთაისი|წელი=1913| origyear=| isbn= | ბმული=http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/220486|ref=}} *{{წიგნი | სათაური=„რჩეული ნაწერები“ | publisher= |ადგილი=ტფილისი |წელი=1911| origyear=| isbn= | edition=|ref=რჩეული ნაწერები}} *{{წიგნი | სათაური=„გერმანიის ახალი ისტორიიდან“| publisher= |ადგილი=ტფილისი |წელი=1905| გამომცემლობა=ელექტრომბეჭდავი „გუტენბერგი“| isbn= | ბმული=http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/303439|ref=}} == ლიტერატურა == {{სდრ|321-322|შველიძე დ.}} *{{წიგნი| ავტორი= [[ირაკლი ხვადაგიანი|ხვადაგიანი ი.]]| series=| სათაური=„საქართველოს დამფუძნებელი კრება 1919“| გამომცემლობა=„[[საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორია]]“ |ადგილი=თბილისი |წელი=2016| origyear=| isbn=978-9941-0-9318-0| edition=|გვერდები=330-338}} {{ქსე|8|256|სიდამონიძე უ.}} *{{წიგნი| ავტორი= ირემაძე ი., სილაქაძე დ., ჭანტურიძე ს.| series=| სათაური=„ნოე ჟორდანია — 150“ | გამომცემლობა=უნივერსიტეტის გამომცემლობა |ადგილი=თბილისი |წელი=2018| origyear=1954| isbn=978-9941-13-712-9| edition=|ref=ნოე ჟორდანია — 150}} *{{წიგნი| ავტორი= საითიძე გ.| series=| სათაური=„ისტორიულ-პუბლიცისტური ნარკვევები“|ნაწილი=„ნოე ჟორდანია: პოლიტიკური მოღვაწეობის დასაწყისი“ | გამომცემლობა=|ადგილი=თბილისი |წელი=2013| origyear=| isbn=| გვერდები=43-55|ref=}} *{{წიგნი| ავტორი= დაუშვილი რ., კალანდაძე გ., კობახიძე რ., ჯაფარიძე გ., ტარტარაშვილი თ.| series=| სათაური=„ქართვლები უცხოეთში“|ნაწილი=ნოე ჟორდანია | გამომცემლობა=|ადგილი=თბილისი |წელი=2012| origyear=| isbn=| გვერდები=163-164|ref=}} *{{წიგნი| ავტორი= [[ვახტანგ გურული|გურული ვ.]]| series=| სათაური=„ნოე ჟორდანია, პოლიტიკური პორტრეტი“| გამომცემლობა= |ადგილი=თბილისი |წელი=1999| origyear=1954| isbn=| edition=|page=}} *{{წიგნი| ავტორი= [[გერონტი ქიქოძე|ქიქოძე გ.]]| series=| სათაური=„თანამედროვის ჩანაწერები“| გამომცემლობა=„არეტე“ |ადგილი=თბილისი |წელი=2003 [1954]| origyear=1954| isbn=99940-745-6-3| edition=|page=}} *{{წიგნი | ავტორი= [[გრიგოლ გიორგაძე|გიორგაძე გ.]]| series=| სათაური=„თვითმპყრობელობა და რევოლიუცია“| გამომცემლობა=„სახელგამი“ |ადგილი=ტფილისი |წელი=1929| origyear=| isbn=| edition=}} == რესურსები ინტერნეტში == {{მინიდაფა |პორტალი = ბიოგრაფიები |ვიქსიკონი = |ვიკიწიგნები = |ვიკიციტატა = ნოე ჟორდანია |ვიკიწყარო = |ვიკისახეობები = |ვიკისიახლეები = |ვიკისაწყობი = Category:Noe Zhordania |მეტავიკი = }} {{Nplg ბიოგრაფია|00001172|ნოე ჟორდანია}} {{Nplg ემიგრანტი|379|ნოე ჟორდანია}} {{Nplg ილია|00002229|ნოე ჟორდანია}} *{{cite web |url=http://www.babaduli.de/print.php?type=N&item_id=1491 |title=საუკუნის პროტრეტები - ნოე ჟორდანია |accessdate= |work=დოკუმენტური ფილმი, გადაცემათა ციკლიდან „საუკუნის პროტრეტები“ |date=2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304211931/http://www.babaduli.de/print.php?type=N&item_id=1491 |archivedate=2016-03-04 }} *{{cite web |url=http://www.georgien.bilder-album.com/modules.php?name=republic_georgia&act=displayimage&pos=-1282&newlang=georgian |title=ნოე ჟორდანია |accessdate= |work= შუხუთის ფოტო გალერა, ჟორდანიას ბიუსტი შუხუთში}} *[https://burusi.wordpress.com/history/noe-jordania/ ნოე ჟორდანია] ბლოგზე „ბურუსი“ *[http://aboutguria.blogspot.com/2015/05/blog-post.html ნოე ჟორდანია - დემოკრატიის ძირითადი პრინციპები] *[http://aboutguria.blogspot.com/2015/11/blog-post_30.html მიხაკო წერეთელი ნოე ჟორდანიას შესახებ] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ავტორიტეტული წყაროები}} {{საქართველოს პრემიერ-მინისტრები}} {{საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობა (1918-1921)}} {{საქართველოს დამფუძნებელი კრების წევრები}} {{DEFAULTSORT:ჟორდანია, ნოე}} [[კატეგორია:საქართველოს პრემიერ-მინისტრები]] [[კატეგორია:საქართველოს დამფუძნებელი კრების წევრები]] [[კატეგორია:დაბადებული 15 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1868]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 11 იანვარი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1953]] [[კატეგორია:ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ქართველი ათეისტები]] [[კატეგორია:დაკრძალულები ლევილის სასაფლაოზე]] [[კატეგორია:რსდმპ-ის II ყრილობის დელეგატები]] [[კატეგორია:რუსეთის იმპერიის სახელმწიფო დუმის დეპუტატები]] [[კატეგორია:ჟორდანიები|ნოე]] [[კატეგორია:ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წევრები]] [[კატეგორია:ქართველი სოციალ-დემოკრატები]] [[კატეგორია:საქართველოს ეროვნული საბჭოს წევრები]] ihheit0oao9aigh7jb8dzjmwq1je9jk 0 64373 4411458 4244613 2022-08-27T15:00:58Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = ელ-ქუვეითი |მშობლიური სახელი =مدينة الكويت |ქვეყანა = ქუვეითი |პანორამა = Kuwait city skyline.jpg |პანორამის სიგანე = 300px |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N|lat_deg= 29|lat_min= 22|lat_sec=11 |lon_dir = E|lon_deg= 47|lon_min= 58|lon_sec=42 |ქვეყნის რუკის ზომა = 250 |რეგიონის რუკის ზომა = 200 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = |რეგიონი = |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი= |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |დაქვემდებარება = დედაქალაქი |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 200 |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |მოსახლეობა = 151 000 |აღწერის წელი = 2008 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +3 |DST = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''ელ-ქუვეითი''' ({{lang-ar|مدينة الكويت}}) — [[ქუვეითი]]ს დედაქალაქი და ყველაზე დიდი ქალაქი. [[2008]] წლის მონაცემებით აქ ცხოვრობს 151 000 მცხოვრები. მდებარეობს [[სპარსეთის ყურე]]ში. ელ-ქუვეითში განთავსებულია [[პარლამენტი]]ს შენობა. უმაღლესი სამთავრობო შენობები. უმსხვილესი კომპანიების შტაბ-ბინები და [[ბანკი|ბანკები]]. ელ-ქუვეითი არის პოლიტიკური, კულტურული და ეკონომიკური ცენტრი. == ისტორია == === ადრეული ისტორია === 1613 წელს წელს თანამედროვე ქალაქ ქუვეითის ადგილას პატარა დასახლება ქუვეითი შეიქმნა. 1716 წელს ბანი უტბაჰები ჩავიდნენ ქალაქში და დასახლდნენ. მათ დასახლებამდე ქალაქის მოსახლეობას მხოლოდ რამდენიმე მეთევზე შეადგენდა და შესაბამისად დასახლებაც მეთევზეების სოფელი იყო. მე-18 საუკუნეში ქუვეითი აყვავდა და სწრაფად გახდა ძირითადი კომერციული ცენტრი საქონლის ტრანზიტისთვის, [[ინდოეთი|ინდოეთს]], [[მასკატი|მასკატს]], [[ბაღდადი|ბაღდადსა]] და [[არაბეთის ნახევარკუნძული|არაბეთს]] შორის.[https://archive.org/details/shadowsonsandthe00bell] 1700-იანი წლების შუა პერიოდისათვის, ქუვეითი უკვე წარმოადგენდა მთავარ სავაჭრო ცენტრს [[სპარსეთის ყურე|სპარსეთის ყურეზე]], რომელიც [[ალეპო|ალეპოს]] უკავშირდებოდა. 1775–1779 წლებში, ბასრის სპარსული ალყის დროს ერაყელმა ვაჭრებმა თავშესაფარი ქუვეითში იპოვეს და ქვუეითის სტრატეგიული მდებარეობა და გემთშენებლობა საკუთარი სავაჭრო საქმიანობის გაფართოებისთვის გამოიყენეს. [https://archive.org/details/beyondstormgulf00benn] შედეგად ქუვეითის საზღვაო კომერცია აყვავდა. 1775 და 1779 წლებს შორის ინდოეთსა და მნიშვნელოვან ქალაქებს შორის (როგორიცაა [[კონსტანტინოპოლი]], სმირნა, ალეპო და ბაღდადი) სავაჭრო გზა სწორედ ქალაქ ქუვეითზე გადიოდა. [https://books.google.ge/books?id=5xVSkGtcT5YC&pg=PA4&dq=&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false] [[ბრიტანეთის ოსტინდოეთის კომპანია]] ქუვეითში 1792 წელს გაჩნდა. ბრიტანეთის ოსტინდოეთის კომპანიამ უზრუნველყო საზღვაო გზების შექმნა ქუვეითს, ინდოეთსა და აფრიკის აღმოსავლეთ სანაპიროებს შორის. ქუვეითი სპარეთის ყურეზე გემთმშენებლობის ცენტრს წარმოადგენდა. [http://etheses.dur.ac.uk/1266/1/1266.pdf] მეთვრამეტე-მეცხრამეტე საუკუნეებისათვის ქუვეითში დამზადებული გემები მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა ინდოეთის, წითელი ზღვის ქვეყნებისა და აღმოსავლეთ აფრიკის ქვეყნებს შორის ტვირთის გადატანაში. აქ დამზადებულმა გემებმა სახელი მთელს ინდოეთის ოკეანეში გაითქვეს. [https://books.google.ge/books?id=zXXGAQAAQBAJ&pg=PA93&dq=&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false] მე-18 საუკუნეის ბოლოსკენ ქუვეითი ოსმალების მიერ დევნილი ბასრას ვაჭრების თავშესაფრად ჩამოყალიბდა. პალგრავის მიხედვით ქუვეითელებმა სპარსეთის ყურის საუკეთესო მეზღვაურების წოდება მიიღეს. შეიხ მუბარაკ ალ საბაჰის მმართველების დროს ქუვეითს ,,ყურის [[მარსელი]]<nowiki>''</nowiki> უწოდეს, რადგან მისი ეკონომიკური სიცოცხლისუნარიანობა სხვადასხვა ეროვნების ხალხს იზიდავდა. [https://books.google.ge/books?id=ncfIAAAAQBAJ&pg=PA272&dq=&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false] მეოცე საუკუნის პირველ ათწლეულებშ ქუვეითში მდიდარი მოვაჭრე ოჯახები ცხოვრობნენ, რომლეთა შორისაც ქორწინების შედეგად ეკონომიკური შემოსავალი ზიარდებოდა. ელიტის წწარმომადგენლები შიიტები და სუნიტები იყვნენ, რომელთა წინაპრებს, მეტწილად ქალაქში მცხოვრები 30 ბანი უტბელების ოჯახები წარმოადგენდა. ქალაქის უმდიდრესმა ვაჭრებმა შემოსავალი გემთმშენებლობითა და მარგალიტებით ვაჭრობით მოიპოვეს. ისინი კოსმოპოლიტურ ელიტას წარმოადგენდნენ, რომლებიც ხშირად მოგზაურობდნენ ინდოეთში, აფრიკაში და ევროპაში. აქაურმა ელიტის წარმომადგენლებმა შვილების განათლებაზე მეტი იზრუნეს ვიდრე სხვა არაბულ ქალაქებში მცხოვრებმა ელიტის წევრებმა. [https://books.google.com/books?id=D8di8GN_hKsC&pg=PA37&dq] ქალაქის დასავლელი ვიზიტორების მონაცემებით ქალაქში გამოყენებული იყო ევროპული სტილის საოფისე სისტემები, საბეჭდი მანქანები და მოსახლეობის დიდი ნაწილი ევროპული კულტურის ნაწილს წარმოადგენდა. ალ-ღანიმისა და ალ-ჰამადის ოჯახებმა 1940-იან წლებში ვაჭრობიტ მილიონებიც კი მოიპოვეს. === ოქროს ხანა (1946–1982) === 1946-დან1982 წლამდე ქუვეითში ოქროს ხანა შეიქმნა აქ აღმოჩენილი ნავთობისა და ლიბერალური ატმოსფეროს დამსახურებით. <ref>https://books.google.ge/books?id=201yBgAAQBAJ&pg=PA7&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> ამ პერიოდს ხშირად ,,ოქროს ხანასაც<nowiki>''</nowiki> კი უწოდებენ. 1950 წელს ქალაქშ საზოგადოებრივი სამსახურების პროგრამა ამოქმედდა, რიტაც ღარიბ ქუვეითელებს საშუალება მიეცათ ცხოვრების თანამედროვე სტანდარტებს დაწეულიყვნენ. 1952 წლისთვის ქალაქი ნავთობის ყველაზე მსხვილი ექსპორტიორი გახდა სპარსეთის ყურის რეგიონში. ამ წელს ნავთობით მიღებული შემოსავლის ოდენობა 169 მილიონ აშშ დოლარამდე გაიზარდა. ეკონომიკის ამ მასობრივმა ზრდამ ბევრი უცხოელის ყურადღება მიიპყრო, რომლეთა შორის იყვნენ: პალესტინელები, ეგვიპტელები და ინდოელები, რომლებიც ახალი გეგმის შექმნაში წვლილი შეიტანეს. ეს გეგმა 1952 წელს ოფიციალურად დამტკიცდა. 1961 წლის ივნისში ქუვეითმა ბრიტანეთისგან დამოუკიდებლობა მოიპოვა და აბდულა ალ-სალიმ ალ-საბაჰი ქვეყნის მმართველი (ემირი) გახდა. ახლად შედგენილი კონსტიტუციის პირობებში, ქუვეითმა პირველი საპარლამენტო არჩევნები 1963 წელს ჩაატარა. ქუვეითი იყო სპარსეთის ყურის პირველი ქვეყანა, რომელმაც შეიმუშავა კონსტიტუცია და პარლამენტი. 1960 და 1970-იან წლებში ქუვეითი რეგიონში ყველაზე განვითარებულ სახელმწიფოს წარმოადგენდა. 1970 წელს [[ადამიანის განვითარების ინდექსი|ადამიანის განვითარების ინდექსის]] მიხედვით ქუვეითი მთელს არაბულ ქვეყნებს შორის განვითარების მხრივ მეორე ადგილზე იყო. 1966 წელს დაარსდა ქუვეითის უნივერსიტეტი. ქუვეითის თეატრი მთელს არაბულ სამყაროში სახელგანთქმულია. 1960-1970 წლებში ქუვეითური პრესა მსოფლიოში ყველაზე თავისუფალ პრესად მოიხსენიებოდა. 1958 წელს შეიქმნა გაზეთი ალ-არაბი, რომელიც მთელს არაბულ სამყაროში ყველაზე პოპულარული გაზეთი გახდა. მრავალი არაბულენოვანი მწერალი საცხოვრებლად ქუვეითში გადავიდა, რადგან ქუვეითს გამოხატვის თავისუფლების მეტად მაღალი დონე ჰქონდა სხვა ქვეყნებთან შედარებით. ქუვეითი წარმოადგენდა თავშესაფარს მწერლებისა და ჟურნალისტებისთვის მთელი შუა აღმოსავლეთიდან. 1960-1970 წლებში ქუვეითელი ქალების უმეტესობა ჰიჯაბს არ ატარებდა. უნივერსიტეტებში ჰიჯაბზე მეტად მოკლე კაბები იყო გავრცელებული. === უახლესი ისტორია === 1980-იანი წლების დასაწყისში სოუკ ალ-მანახის საფონდო ბაზრის დაშლისა და ნავთობის ფასის დაცემის შემდეგ ქუვეითში ეკონომიკური კრიზისი დაიწყო. [[ფაილი:BrennendeOelquellenKuwait1991.jpg|მარცხნივ|მინი|ნავთობის წვა ქუვეითში 1990 წელს.]] [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] დროს ქუვეითმა მხარი ერაყს დაუჭირა, რამაც ქუვეითის დაბომბვა, ტერორისტული ტერაქტები, ქუვეითის კუთვნილი თვითმფრონავების გატაცება და ემირ ჯაბერის მკვლელობის მცდელობა გამოიწვია. ქუვეითი მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების წამყვანი რეგიონალური კერა იყო 1960-70-იან წლებში და 1980-იანი წლების დასაწყისში,ტერორისტული თავდასხმების გამო სამეცნიერო-კვლევითი სექტორი მნიშვნელოვნად დაზარალდა. 1980-იანი წლების განმავლობაში ქუვეითი მკაცრად უჭერდა მხარს [[ისლამიზმი|ისლამიზმს]] განსაკუთრებიტ კი ქვეყნის მმართველი ალ საბაჰების დინასტია. 1981 წელს ქუვეითის მთავრობამ ხელი შეუწყო ქვეყანაში ისლამისტი მთავრობის შესვლას. 1980-იანი წლების ბოლოს ქუვეითი მოხსენიებული იყო, როგორც [[ავტოკრატია|ავტოკრატიული]] სახელმწიფო. ირან-ერაყის ომის დასრულების შემდეგ ერაყმა ქუვეითს სთხოვა, რომ ეპატიებია 65 მილიარდი აშშ დოლარის ვალი, რაზეც ქუვეითმა ერაყს უარი უთხრა. ორ ქვეყანას შორის ეკონომიკური დაპირისპირება დასრულდა მას შემდეგ, რაც ქუვეითმა გაზარდა ნავთობის წარმოება 40 პროცენტით. 1990 წლის ივლისში ამ ორ ქვეყანას შორის დაძაბულობა კიდევ ერთხელ გაიზარდა, როდესაც ერაყმა [[ნავთობის ექსპორტიორ ქვეყანათა ორგანიზაცია|ნავთობის ექსპორტიორ ქვეყანათა ორგანიზაციაში]] ქუვეითს საზღვრის მიმდებარე ტერიტორიიდან ნავთობის მოპარვისთვის უჩივლა. 1990 წელს ერაყული ძალები ქუვეითში შეიჭრა. არაერთი დიპლომატიური მოლაპარაკების შემდეგ, შეერთებულმა შტატებმა წამოაყენა კოლაიცია, ქუვეითიდან ერაყული ძალების გასაყვანად. ეს ფაქტი ისტორიაში ცნობილია, როგორც ყურის ომი. 1991 წლის 26 თებერვალს კოალიციამ შეძლო ერაყის ძალების ქვეყნიდან განდევნა. ერაყის ოკუპაციის დროს დაიღუპა ქუვეითის 1000-ზე მეტი მშვიდობიანი მოქალაქე. 2003 წლის მარტში ქუვეითი გახდა პლაცდარმი აშშ-ის ერაყში შეჭრის მიზნით. 2006 წლის იანვარში ემირ ჯაბერის გარდაცვალებისთანავე საად ალ საბაჰს მისი ადგილის დაკავება სურდა, მაგრამ ცხრა დღის შემდეგ, კანმრტელობის მდგომარეობის გამო ის მთავრობამ გადააყენა. [[საბაჰ ალ-აჰმედ ალ-ჯაბერ ალ-საბაჰი]] ქვეყნის მმართველი (ემირი) გახდა. 2011- 2012 წლებში ქუვეითში მასობრივი საპროტესტო აქციები დაიწყო, რომელიც [[არაბული გაზაფხული|არაბული გაზაფხულის]] მიერ იყო ორგანიზებული. საპროტესტო აქციებმა 2011 წელს პარლამენტის დაშლა გამოიწვია. სახელმწიფოს პრემიერ-მინისტრი მასობრივი გამოსვლებისა და კორუფციაში დადანაშაულების გამო პოზიციიდან გადადგა. [[ფაილი:Satellite image of Kuwait in November 2001.jpg|მინი|ქუვეითის სატელიტური ხედი]] == გეოგრაფია == ქალაქი ქუვეითი მდებარეობს ქუვეითის ყურს სანაპიროზე. ქალაქს ბუნებრივი ღრმაწყლოვანი პორტი გააჩნია. ქუვეითის მოსახლეობის 90% ქუვეითის ყურის სანაპიროზე ცხოვრობს. ქვეყანას ცხრა კუნძული გააჩნია, რომელთაგან მხოლოდ ერთია დასახლებული.[https://www.britannica.com/eb/topic-82709/Bubiyan]{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} ქუვეითის ნავთობმომპოვებელი ტერიტორია დაახლოებით 70 მილიარდ ბარელ ნავთობს შეიცავს.1991 წლის ქუვეითის ნავთობის ხანძრების დროს შეიქმნა 500-ზე მეტი ნავთობის ტბა.ნიადაგის დაბინძურებამ და ნავთობისა და ჭვარტლის დაგროვებამ, ქუვეითის აღმოსავლეთ და სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილები დაუსახლებელი გახადა.ყურის ომის დროს ნავთობის დაღვრამ ასევე მკვეთრად იმოქმედა ქუვეითის საზღვაო რესურსებზე. == კლიმატი == ქალაქ ქუვეითს ცხელი, [[არიდული ჰავა]] ახასიათებს. აქ ძალიან დიდხნიანი, ცხელი ზაფხულია და მოკლე ვადიანი, სუსტი ზამთარი. ზაფხულის ტემპერატურის მიხედვით, ქალაქი ქუვეითი მსოფლიოს ერთ-ერთ ყველაზე ცხელ ქალაქს წარმოადგენს. ზაფხულის საშუალო მაღალი ტემპერატურა 45 °C (113 °F) , რომელიც სამი თვის განმავლობაში გრძელდება. დღის განმავლობაში ტემპერატურა 50 °C-ს (122 °F) აღწევს, ღამით კი ტემპერატურა 30 °C-მდე (86 °F) ეცემა. ზამთარში, ღამით ტემპერატურა 8 °C-ზე (46 °F) დაბალია. ზაფხულში ხშირია შამალის ქვიშის შტორმი. ქვიშის შტორმი წელიწადის ყველა დროს ხდება, მაგრამ განსაკუთრებით ხშირად მაინც ზაფხულში იჩენს თავს. {| class="wikitable mw-collapsible" ! colspan="14" | |- !თვე !იანვ !თებე !მარტ !აპრი !მაის !ივნი !ივლი !აგვი !სექ !ოქტო !ნოემ !დეკე !წლიური |- !რეკორდულად მაღალი °C (°F) |29.8 (85.6) |35.8 (96.4) |41.2 (106.2) |44.2 (111.6) |49.0 (120.2) |49.8 (121.6) |52.1 (125.8) |50.7 (123.3) |47.7 (117.9) |43.7 (110.7) |37.9 (100.2) |30.5 (86.9) |52.1 (125.8) |- !საშუალო მაღალი °C (°F) |19.5 (67.1) |21.8 (71.2) |26.9 (80.4) |33.9 (93.0) |40.9 (105.6) |45.5 (113.9) |46.7 (116.1) |46.9 (116.4) |43.7 (110.7) |36.6 (97.9) |27.8 (82.0) |21.9 (71.4) |34.3 (93.7) |- !საშუალო დაბალი °C (°F) |8.5 (47.3) |10.0 (50.0) |14.0 (57.2) |19.5 (67.1) |25.4 (77.7) |28.9 (84.0) |30.7 (87.3) |29.5 (85.1) |26.2 (79.2) |21.5 (70.7) |14.5 (58.1) |9.9 (49.8) |19.9 (67.8) |- !რეკორდულად დაბალი °C (°F) |−4.0 (24.8) |−1.6 (29.1) |−0.1 (31.8) |6.9 (44.4) |14.7 (58.5) |20.4 (68.7) |22.4 (72.3) |21.7 (71.1) |16.0 (60.8) |9.4 (48.9) |2.0 (35.6) |−1.5 (29.3) |−4.0 (24.8) |- !საშუალო ნალექიანობა მმ (ინჩები) |30.2 (1.19) |10.5 (0.41) |18.2 (0.72) |11.5 (0.45) |0.4 (0.02) |0.0 (0.0) |0.0 (0.0) |0.0 (0.0) |0.0 (0.0) |1.4 (0.06) |18.5 (0.73) |25.5 (1.00) |116.2 (4.57) |- !საშუალო ნალექიანი დღეები (≥ 0.1 მმ) |5 |3 |3 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |1 |3 |3 |19 |} == ეკონომიკა == ქუვეითს აქვს ნავთობზე დაფუძნებული ეკონომიკა. ნავთობი და სასუქი პროდუქტები ქვეყნის მთავარი საექსპორტო პროდუქტია. ქუვეითური დინარი მსოფლიოში ყველაზე მაღალი ღირებულების ფულის ერთეულია. ნავთობპროდუქტებისაგან მიღებული შემოსავალი ქვეყნის [[მთლიანი შიდა პროდუქტი|მთლიანი შიდა პროდუქტის]] ნახევარზე მეტს წარმოადგენს და მთავრობის წევრების 90%-ის შემოსავალია. ქუვეითური საფონდო ბირჟა არაბულ სამყაროში სიდიდით მეორეა. 1000 == კულტურა == [[ფაილი:Kuwait airport.jpg|მინი|ქუვეითის საერთაშორისო აეროპორტი ქალაქ ქუვეითში. ]] === თეატრი === ქალაქი ქუვეითი ცნობილია თავისი თეატრით და თეატრალური ტრადიციებით. ქვეყანა სპარსეთის ყურის ერთადერთ არაბულ სახლმწიფოს წარმოადგენს, რომელსაც ეს ტრადიცია გააჩნია.[https://books.google.ge/books?id=O06bOHRW7s8C&pg=PA277&dq=&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false] არაბული თეატრალური მოძრაობა ქალაქ ქუვეითში არაბული კულტურული ცხოვრების დიდ ნაწილს წარმოადგენს. 1920-იან წლებში ქალაქ ქუვეითში თეატრების დადგმა დაიწყო, მას შემდეგ, რაც პირველი თეატრალური ოპერა გამოვიდა. თეატრში მონაწილეობა და საყურებლად წასვლა ქუვეითში პოპულარობსა დღესაც არ კარგავს. === საპნის ოპერები === ქუვეითის საპნის ოპერები (المسلسلات الكويتية) არაბულ სამყაროში ყველაზე ყურებად საპნის ოპერას წარმოადგენს. ყურის მიმდებარედ დაარსებული საპნის ოპერების უმეტესობა, სწორედ ქუვეითის მაგალითზეა დაფუძნებული. მართალია ამ სახის ოპერები ქუვეითურ დიალექტზე სრულდება, მაგრამ აქტუალურობას შორს მდებარე [[ტუნისი|ტუნისშიც]] კი არ კარგავს. == დაძმობილებული ქალაქები == {{დროშა|მექსიკა}}, '''[[მეხიკო]]''' == რესურსები ინტერნეტში == {{commons category|Kuwait City}} *{{wikivoyage-inline|Kuwait City}} {{ესკიზი-ქუვეითი}} {{აზიის დედაქალაქები}} [[კატეგორია:ქუვეითი]] [[კატეგორია:აზიის დედაქალაქები]] [[კატეგორია:ქუვეითის ქალაქები]] irl7ke21f8s9yfhv4etqaijziyr0l2g 4411459 4411458 2022-08-27T15:02:44Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = ელ-ქუვეითი |მშობლიური სახელი =مدينة الكويت |ქვეყანა = ქუვეითი |პანორამა = Kuwait city skyline.jpg |პანორამის სიგანე = 300px |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N|lat_deg= 29|lat_min= 22|lat_sec=11 |lon_dir = E|lon_deg= 47|lon_min= 58|lon_sec=42 |ქვეყნის რუკის ზომა = 250 |რეგიონის რუკის ზომა = 200 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = |რეგიონი = |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი= |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |დაქვემდებარება = დედაქალაქი |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 200 |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |მოსახლეობა = 151 000 |აღწერის წელი = 2008 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +3 |DST = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''ელ-ქუვეითი''' ({{lang-ar|مدينة الكويت}}) — [[ქუვეითი]]ს დედაქალაქი და ყველაზე დიდი ქალაქი. [[2008]] წლის მონაცემებით აქ ცხოვრობს 151 000 მცხოვრები. მდებარეობს [[სპარსეთის ყურე]]ში. ელ-ქუვეითში განთავსებულია [[პარლამენტი]]ს შენობა. უმაღლესი სამთავრობო შენობები. უმსხვილესი კომპანიების შტაბ-ბინები და [[ბანკი|ბანკები]]. ელ-ქუვეითი არის პოლიტიკური, კულტურული და ეკონომიკური ცენტრი. == ისტორია == === ადრეული ისტორია === 1613 წელს წელს თანამედროვე ქალაქ ქუვეითის ადგილას პატარა დასახლება ქუვეითი შეიქმნა. 1716 წელს ბანი უტბაჰები ჩავიდნენ ქალაქში და დასახლდნენ. მათ დასახლებამდე ქალაქის მოსახლეობას მხოლოდ რამდენიმე მეთევზე შეადგენდა და შესაბამისად დასახლებაც მეთევზეების სოფელი იყო. მე-18 საუკუნეში ქუვეითი აყვავდა და სწრაფად გახდა ძირითადი კომერციული ცენტრი საქონლის ტრანზიტისთვის, [[ინდოეთი|ინდოეთს]], [[მასკატი|მასკატს]], [[ბაღდადი|ბაღდადსა]] და [[არაბეთის ნახევარკუნძული|არაბეთს]] შორის.[https://archive.org/details/shadowsonsandthe00bell] 1700-იანი წლების შუა პერიოდისათვის, ქუვეითი უკვე წარმოადგენდა მთავარ სავაჭრო ცენტრს [[სპარსეთის ყურე|სპარსეთის ყურეზე]], რომელიც [[ალეპო|ალეპოს]] უკავშირდებოდა. 1775–1779 წლებში, ბასრის სპარსული ალყის დროს ერაყელმა ვაჭრებმა თავშესაფარი ქუვეითში იპოვეს და ქვუეითის სტრატეგიული მდებარეობა და გემთშენებლობა საკუთარი სავაჭრო საქმიანობის გაფართოებისთვის გამოიყენეს. [https://archive.org/details/beyondstormgulf00benn] შედეგად ქუვეითის საზღვაო კომერცია აყვავდა. 1775 და 1779 წლებს შორის ინდოეთსა და მნიშვნელოვან ქალაქებს შორის (როგორიცაა [[კონსტანტინოპოლი]], სმირნა, ალეპო და ბაღდადი) სავაჭრო გზა სწორედ ქალაქ ქუვეითზე გადიოდა. [https://books.google.ge/books?id=5xVSkGtcT5YC&pg=PA4&dq=&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false] [[ბრიტანეთის ოსტინდოეთის კომპანია]] ქუვეითში 1792 წელს გაჩნდა. ბრიტანეთის ოსტინდოეთის კომპანიამ უზრუნველყო საზღვაო გზების შექმნა ქუვეითს, ინდოეთსა და აფრიკის აღმოსავლეთ სანაპიროებს შორის. ქუვეითი სპარეთის ყურეზე გემთმშენებლობის ცენტრს წარმოადგენდა. [http://etheses.dur.ac.uk/1266/1/1266.pdf] მეთვრამეტე-მეცხრამეტე საუკუნეებისათვის ქუვეითში დამზადებული გემები მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა ინდოეთის, წითელი ზღვის ქვეყნებისა და აღმოსავლეთ აფრიკის ქვეყნებს შორის ტვირთის გადატანაში. აქ დამზადებულმა გემებმა სახელი მთელს ინდოეთის ოკეანეში გაითქვეს. [https://books.google.ge/books?id=zXXGAQAAQBAJ&pg=PA93&dq=&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false] მე-18 საუკუნეის ბოლოსკენ ქუვეითი ოსმალების მიერ დევნილი ბასრას ვაჭრების თავშესაფრად ჩამოყალიბდა. პალგრავის მიხედვით ქუვეითელებმა სპარსეთის ყურის საუკეთესო მეზღვაურების წოდება მიიღეს. შეიხ მუბარაკ ალ საბაჰის მმართველების დროს ქუვეითს ,,ყურის [[მარსელი]]'' უწოდეს, რადგან მისი ეკონომიკური სიცოცხლისუნარიანობა სხვადასხვა ეროვნების ხალხს იზიდავდა. [https://books.google.ge/books?id=ncfIAAAAQBAJ&pg=PA272&dq=&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false] მეოცე საუკუნის პირველ ათწლეულებშ ქუვეითში მდიდარი მოვაჭრე ოჯახები ცხოვრობნენ, რომლეთა შორისაც ქორწინების შედეგად ეკონომიკური შემოსავალი ზიარდებოდა. ელიტის წწარმომადგენლები შიიტები და სუნიტები იყვნენ, რომელთა წინაპრებს, მეტწილად ქალაქში მცხოვრები 30 ბანი უტბელების ოჯახები წარმოადგენდა. ქალაქის უმდიდრესმა ვაჭრებმა შემოსავალი გემთმშენებლობითა და მარგალიტებით ვაჭრობით მოიპოვეს. ისინი კოსმოპოლიტურ ელიტას წარმოადგენდნენ, რომლებიც ხშირად მოგზაურობდნენ ინდოეთში, აფრიკაში და ევროპაში. აქაურმა ელიტის წარმომადგენლებმა შვილების განათლებაზე მეტი იზრუნეს ვიდრე სხვა არაბულ ქალაქებში მცხოვრებმა ელიტის წევრებმა. [https://books.google.com/books?id=D8di8GN_hKsC&pg=PA37&dq] ქალაქის დასავლელი ვიზიტორების მონაცემებით ქალაქში გამოყენებული იყო ევროპული სტილის საოფისე სისტემები, საბეჭდი მანქანები და მოსახლეობის დიდი ნაწილი ევროპული კულტურის ნაწილს წარმოადგენდა. ალ-ღანიმისა და ალ-ჰამადის ოჯახებმა 1940-იან წლებში ვაჭრობიტ მილიონებიც კი მოიპოვეს. === ოქროს ხანა (1946–1982) === 1946-დან1982 წლამდე ქუვეითში ოქროს ხანა შეიქმნა აქ აღმოჩენილი ნავთობისა და ლიბერალური ატმოსფეროს დამსახურებით. <ref>https://books.google.ge/books?id=201yBgAAQBAJ&pg=PA7&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> ამ პერიოდს ხშირად ,,ოქროს ხანასაც'' კი უწოდებენ. 1950 წელს ქალაქშ საზოგადოებრივი სამსახურების პროგრამა ამოქმედდა, რიტაც ღარიბ ქუვეითელებს საშუალება მიეცათ ცხოვრების თანამედროვე სტანდარტებს დაწეულიყვნენ. 1952 წლისთვის ქალაქი ნავთობის ყველაზე მსხვილი ექსპორტიორი გახდა სპარსეთის ყურის რეგიონში. ამ წელს ნავთობით მიღებული შემოსავლის ოდენობა 169 მილიონ აშშ დოლარამდე გაიზარდა. ეკონომიკის ამ მასობრივმა ზრდამ ბევრი უცხოელის ყურადღება მიიპყრო, რომლეთა შორის იყვნენ: პალესტინელები, ეგვიპტელები და ინდოელები, რომლებიც ახალი გეგმის შექმნაში წვლილი შეიტანეს. ეს გეგმა 1952 წელს ოფიციალურად დამტკიცდა. 1961 წლის ივნისში ქუვეითმა ბრიტანეთისგან დამოუკიდებლობა მოიპოვა და აბდულა ალ-სალიმ ალ-საბაჰი ქვეყნის მმართველი (ემირი) გახდა. ახლად შედგენილი კონსტიტუციის პირობებში, ქუვეითმა პირველი საპარლამენტო არჩევნები 1963 წელს ჩაატარა. ქუვეითი იყო სპარსეთის ყურის პირველი ქვეყანა, რომელმაც შეიმუშავა კონსტიტუცია და პარლამენტი. 1960 და 1970-იან წლებში ქუვეითი რეგიონში ყველაზე განვითარებულ სახელმწიფოს წარმოადგენდა. 1970 წელს [[ადამიანის განვითარების ინდექსი|ადამიანის განვითარების ინდექსის]] მიხედვით ქუვეითი მთელს არაბულ ქვეყნებს შორის განვითარების მხრივ მეორე ადგილზე იყო. 1966 წელს დაარსდა ქუვეითის უნივერსიტეტი. ქუვეითის თეატრი მთელს არაბულ სამყაროში სახელგანთქმულია. 1960-1970 წლებში ქუვეითური პრესა მსოფლიოში ყველაზე თავისუფალ პრესად მოიხსენიებოდა. 1958 წელს შეიქმნა გაზეთი ალ-არაბი, რომელიც მთელს არაბულ სამყაროში ყველაზე პოპულარული გაზეთი გახდა. მრავალი არაბულენოვანი მწერალი საცხოვრებლად ქუვეითში გადავიდა, რადგან ქუვეითს გამოხატვის თავისუფლების მეტად მაღალი დონე ჰქონდა სხვა ქვეყნებთან შედარებით. ქუვეითი წარმოადგენდა თავშესაფარს მწერლებისა და ჟურნალისტებისთვის მთელი შუა აღმოსავლეთიდან. 1960-1970 წლებში ქუვეითელი ქალების უმეტესობა ჰიჯაბს არ ატარებდა. უნივერსიტეტებში ჰიჯაბზე მეტად მოკლე კაბები იყო გავრცელებული. === უახლესი ისტორია === 1980-იანი წლების დასაწყისში სოუკ ალ-მანახის საფონდო ბაზრის დაშლისა და ნავთობის ფასის დაცემის შემდეგ ქუვეითში ეკონომიკური კრიზისი დაიწყო. [[ფაილი:BrennendeOelquellenKuwait1991.jpg|მარცხნივ|მინი|ნავთობის წვა ქუვეითში 1990 წელს.]] [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] დროს ქუვეითმა მხარი ერაყს დაუჭირა, რამაც ქუვეითის დაბომბვა, ტერორისტული ტერაქტები, ქუვეითის კუთვნილი თვითმფრონავების გატაცება და ემირ ჯაბერის მკვლელობის მცდელობა გამოიწვია. ქუვეითი მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების წამყვანი რეგიონალური კერა იყო 1960-70-იან წლებში და 1980-იანი წლების დასაწყისში,ტერორისტული თავდასხმების გამო სამეცნიერო-კვლევითი სექტორი მნიშვნელოვნად დაზარალდა. 1980-იანი წლების განმავლობაში ქუვეითი მკაცრად უჭერდა მხარს [[ისლამიზმი|ისლამიზმს]] განსაკუთრებიტ კი ქვეყნის მმართველი ალ საბაჰების დინასტია. 1981 წელს ქუვეითის მთავრობამ ხელი შეუწყო ქვეყანაში ისლამისტი მთავრობის შესვლას. 1980-იანი წლების ბოლოს ქუვეითი მოხსენიებული იყო, როგორც [[ავტოკრატია|ავტოკრატიული]] სახელმწიფო. ირან-ერაყის ომის დასრულების შემდეგ ერაყმა ქუვეითს სთხოვა, რომ ეპატიებია 65 მილიარდი აშშ დოლარის ვალი, რაზეც ქუვეითმა ერაყს უარი უთხრა. ორ ქვეყანას შორის ეკონომიკური დაპირისპირება დასრულდა მას შემდეგ, რაც ქუვეითმა გაზარდა ნავთობის წარმოება 40 პროცენტით. 1990 წლის ივლისში ამ ორ ქვეყანას შორის დაძაბულობა კიდევ ერთხელ გაიზარდა, როდესაც ერაყმა [[ნავთობის ექსპორტიორ ქვეყანათა ორგანიზაცია|ნავთობის ექსპორტიორ ქვეყანათა ორგანიზაციაში]] ქუვეითს საზღვრის მიმდებარე ტერიტორიიდან ნავთობის მოპარვისთვის უჩივლა. 1990 წელს ერაყული ძალები ქუვეითში შეიჭრა. არაერთი დიპლომატიური მოლაპარაკების შემდეგ, შეერთებულმა შტატებმა წამოაყენა კოლაიცია, ქუვეითიდან ერაყული ძალების გასაყვანად. ეს ფაქტი ისტორიაში ცნობილია, როგორც ყურის ომი. 1991 წლის 26 თებერვალს კოალიციამ შეძლო ერაყის ძალების ქვეყნიდან განდევნა. ერაყის ოკუპაციის დროს დაიღუპა ქუვეითის 1000-ზე მეტი მშვიდობიანი მოქალაქე. 2003 წლის მარტში ქუვეითი გახდა პლაცდარმი აშშ-ის ერაყში შეჭრის მიზნით. 2006 წლის იანვარში ემირ ჯაბერის გარდაცვალებისთანავე საად ალ საბაჰს მისი ადგილის დაკავება სურდა, მაგრამ ცხრა დღის შემდეგ, კანმრტელობის მდგომარეობის გამო ის მთავრობამ გადააყენა. [[საბაჰ ალ-აჰმედ ალ-ჯაბერ ალ-საბაჰი]] ქვეყნის მმართველი (ემირი) გახდა. 2011- 2012 წლებში ქუვეითში მასობრივი საპროტესტო აქციები დაიწყო, რომელიც [[არაბული გაზაფხული|არაბული გაზაფხულის]] მიერ იყო ორგანიზებული. საპროტესტო აქციებმა 2011 წელს პარლამენტის დაშლა გამოიწვია. სახელმწიფოს პრემიერ-მინისტრი მასობრივი გამოსვლებისა და კორუფციაში დადანაშაულების გამო პოზიციიდან გადადგა. [[ფაილი:Satellite image of Kuwait in November 2001.jpg|მინი|ქუვეითის სატელიტური ხედი]] == გეოგრაფია == ქალაქი ქუვეითი მდებარეობს ქუვეითის ყურს სანაპიროზე. ქალაქს ბუნებრივი ღრმაწყლოვანი პორტი გააჩნია. ქუვეითის მოსახლეობის 90% ქუვეითის ყურის სანაპიროზე ცხოვრობს. ქვეყანას ცხრა კუნძული გააჩნია, რომელთაგან მხოლოდ ერთია დასახლებული.[https://www.britannica.com/eb/topic-82709/Bubiyan]{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} ქუვეითის ნავთობმომპოვებელი ტერიტორია დაახლოებით 70 მილიარდ ბარელ ნავთობს შეიცავს.1991 წლის ქუვეითის ნავთობის ხანძრების დროს შეიქმნა 500-ზე მეტი ნავთობის ტბა.ნიადაგის დაბინძურებამ და ნავთობისა და ჭვარტლის დაგროვებამ, ქუვეითის აღმოსავლეთ და სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილები დაუსახლებელი გახადა.ყურის ომის დროს ნავთობის დაღვრამ ასევე მკვეთრად იმოქმედა ქუვეითის საზღვაო რესურსებზე. == კლიმატი == ქალაქ ქუვეითს ცხელი, [[არიდული ჰავა]] ახასიათებს. აქ ძალიან დიდხნიანი, ცხელი ზაფხულია და მოკლე ვადიანი, სუსტი ზამთარი. ზაფხულის ტემპერატურის მიხედვით, ქალაქი ქუვეითი მსოფლიოს ერთ-ერთ ყველაზე ცხელ ქალაქს წარმოადგენს. ზაფხულის საშუალო მაღალი ტემპერატურა 45 °C (113 °F) , რომელიც სამი თვის განმავლობაში გრძელდება. დღის განმავლობაში ტემპერატურა 50 °C-ს (122 °F) აღწევს, ღამით კი ტემპერატურა 30 °C-მდე (86 °F) ეცემა. ზამთარში, ღამით ტემპერატურა 8 °C-ზე (46 °F) დაბალია. ზაფხულში ხშირია შამალის ქვიშის შტორმი. ქვიშის შტორმი წელიწადის ყველა დროს ხდება, მაგრამ განსაკუთრებით ხშირად მაინც ზაფხულში იჩენს თავს. {| class="wikitable mw-collapsible" ! colspan="14" | |- !თვე !იანვ !თებე !მარტ !აპრი !მაის !ივნი !ივლი !აგვი !სექ !ოქტო !ნოემ !დეკე !წლიური |- !რეკორდულად მაღალი °C (°F) |29.8 (85.6) |35.8 (96.4) |41.2 (106.2) |44.2 (111.6) |49.0 (120.2) |49.8 (121.6) |52.1 (125.8) |50.7 (123.3) |47.7 (117.9) |43.7 (110.7) |37.9 (100.2) |30.5 (86.9) |52.1 (125.8) |- !საშუალო მაღალი °C (°F) |19.5 (67.1) |21.8 (71.2) |26.9 (80.4) |33.9 (93.0) |40.9 (105.6) |45.5 (113.9) |46.7 (116.1) |46.9 (116.4) |43.7 (110.7) |36.6 (97.9) |27.8 (82.0) |21.9 (71.4) |34.3 (93.7) |- !საშუალო დაბალი °C (°F) |8.5 (47.3) |10.0 (50.0) |14.0 (57.2) |19.5 (67.1) |25.4 (77.7) |28.9 (84.0) |30.7 (87.3) |29.5 (85.1) |26.2 (79.2) |21.5 (70.7) |14.5 (58.1) |9.9 (49.8) |19.9 (67.8) |- !რეკორდულად დაბალი °C (°F) |−4.0 (24.8) |−1.6 (29.1) |−0.1 (31.8) |6.9 (44.4) |14.7 (58.5) |20.4 (68.7) |22.4 (72.3) |21.7 (71.1) |16.0 (60.8) |9.4 (48.9) |2.0 (35.6) |−1.5 (29.3) |−4.0 (24.8) |- !საშუალო ნალექიანობა მმ (ინჩები) |30.2 (1.19) |10.5 (0.41) |18.2 (0.72) |11.5 (0.45) |0.4 (0.02) |0.0 (0.0) |0.0 (0.0) |0.0 (0.0) |0.0 (0.0) |1.4 (0.06) |18.5 (0.73) |25.5 (1.00) |116.2 (4.57) |- !საშუალო ნალექიანი დღეები (≥ 0.1 მმ) |5 |3 |3 |1 |0 |0 |0 |0 |0 |1 |3 |3 |19 |} == ეკონომიკა == ქუვეითს აქვს ნავთობზე დაფუძნებული ეკონომიკა. ნავთობი და სასუქი პროდუქტები ქვეყნის მთავარი საექსპორტო პროდუქტია. ქუვეითური დინარი მსოფლიოში ყველაზე მაღალი ღირებულების ფულის ერთეულია. ნავთობპროდუქტებისაგან მიღებული შემოსავალი ქვეყნის [[მთლიანი შიდა პროდუქტი|მთლიანი შიდა პროდუქტის]] ნახევარზე მეტს წარმოადგენს და მთავრობის წევრების 90%-ის შემოსავალია. ქუვეითური საფონდო ბირჟა არაბულ სამყაროში სიდიდით მეორეა. 1000 == კულტურა == [[ფაილი:Kuwait airport.jpg|მინი|ქუვეითის საერთაშორისო აეროპორტი ქალაქ ქუვეითში. ]] === თეატრი === ქალაქი ქუვეითი ცნობილია თავისი თეატრით და თეატრალური ტრადიციებით. ქვეყანა სპარსეთის ყურის ერთადერთ არაბულ სახლმწიფოს წარმოადგენს, რომელსაც ეს ტრადიცია გააჩნია.[https://books.google.ge/books?id=O06bOHRW7s8C&pg=PA277&dq=&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false] არაბული თეატრალური მოძრაობა ქალაქ ქუვეითში არაბული კულტურული ცხოვრების დიდ ნაწილს წარმოადგენს. 1920-იან წლებში ქალაქ ქუვეითში თეატრების დადგმა დაიწყო, მას შემდეგ, რაც პირველი თეატრალური ოპერა გამოვიდა. თეატრში მონაწილეობა და საყურებლად წასვლა ქუვეითში პოპულარობსა დღესაც არ კარგავს. === საპნის ოპერები === ქუვეითის საპნის ოპერები (المسلسلات الكويتية) არაბულ სამყაროში ყველაზე ყურებად საპნის ოპერას წარმოადგენს. ყურის მიმდებარედ დაარსებული საპნის ოპერების უმეტესობა, სწორედ ქუვეითის მაგალითზეა დაფუძნებული. მართალია ამ სახის ოპერები ქუვეითურ დიალექტზე სრულდება, მაგრამ აქტუალურობას შორს მდებარე [[ტუნისი|ტუნისშიც]] კი არ კარგავს. == დაძმობილებული ქალაქები == {{დროშა|მექსიკა}}, '''[[მეხიკო]]''' == რესურსები ინტერნეტში == {{commons category|Kuwait City}} *{{wikivoyage-inline|Kuwait City}} {{ესკიზი-ქუვეითი}} {{აზიის დედაქალაქები}} [[კატეგორია:ქუვეითი]] [[კატეგორია:აზიის დედაქალაქები]] [[კატეგორია:ქუვეითის ქალაქები]] cb86qjuqhgf90punqf9hx68z6mi3c7u 0 67306 4411400 4373908 2022-08-27T14:16:12Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა კუნძული | სახელი = ახალი გვინეა | მშობ. სახელი = {{lang-id|Pulau Irian}}<br />{{lang-en|New Guinea}}<br />ტოკ-პისინის ენა — Niugini | native name link = | მეტსახელი = | სურათის სახელი = LocationNewGuinea.svg | სურათის წარწერა = კუნძული ახალი გვინეა | სურათის ზომა = 250px | ალტ სურათი = [[ფაილი:Karte Neuguinea.png]] | locator map = | locator map size = | map_custom = yes | მდებარეობა = [[მელანეზია]] | კოორდინატები = {{Coord|5|20|S|141|36|E|}} | მდებარეობა = [[მელანეზია|მელანეზიის არქიპელაგი]] | კუნძულთა რაოდენობა = | მთავარი კუნძული = | ფართობი_კმ2 = 786 000 | სია = | სიგრძე_კმ = | სიგანე_კმ = | სანაპიროს სიგრძე = | სანაპიროზოლი_კმ = | უმაღლესი მთა = [[პუნჩაკ-ჯაია]] | სიმაღლე_მ = 4884 | ქვეყნის სახელი = {{დროშა|ინდონეზია}}<br />{{დროშა|პაპუა-ახალი გვინეა}} | ქვეყანა = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის დედაქალაქი = | ქვეყნის უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის ლიდერის სახელი = | ქვეყანა 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის 1 დედაქალაქი = | ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის 1 ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის 1 ლიდერის სახელი = | ქვეყანა 2 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის 2 დედაქალაქი = | ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის 2 ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის 2 ლიდერის სახელი = | მოსახლეობა = ~ 9 500 000 | აღწერის წელი = 2010 | სიმჭიდროვე_კმ2 = 12 ად. | ეთნიკური ჯგუფები = [[პაპუასები]] და [[მელანეზიელები]] | ვებსაიტი = | დამატებითი ინფო = }} '''ახალი გვინეა''' ({{lang-id|Pulau Irian}}, {{lang-en|New Guinea}}, ტოკ-პისინის ენა — Niugini) — მსოფლიოში სიდიდით [[კუნძულების სია ფართობის მიხედვით|მეორე კუნძული]] ([[გრენლანდია|გრენლანდიის]] შემდეგ), რომლის ფართობი შეადგენს 786 000 კმ²-ს. კუნძული მდებარეობს [[წყნარი ოკეანე|წყნარი ოკეანის]] სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში. გეოგრაფიულად ეს ტერიტორია მიეკუთვნება [[მალაის არქიპელაგი|მალაის არქიპელაგს]]<ref name=Wallace>{{cite web |last=Wallace |first=Alfred Russell |authorlink=Alfred Russell Wallace |title=On the Physical Geography of the Malay Archipelago |url=http://web2.wku.edu/~smithch/wallace/S078.htm |year=1863 |accessdate=30 November 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100117084201/http://web2.wku.edu/~smithch/wallace/S078.htm |archivedate=17 იანვარი 2010 }}; {{Cite book | last = Wallace | first = Alfred Russel | authorlink = Alfred Russel Wallace | title = The Malay Archipelago | url = https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.55221 | publisher = Macmillan and Co | year = 1869 | location = London | page = [https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.55221/page/n31 2] }}</ref> ეს კუნძული წარმოადგენს [[აზია|აზიის]] და [[ოკეანეთი]]ს გამყოფს. ახალი გვინეა მიეკუთვნება [[ავსტრალია (კონტინენტი)|ავსტრალიის კონტინენტს]]<ref>{{Cite journal |last=Allen |first=Jim |last2=Gosden |first2=Chris |last3=Jones |first3=Rhys |last4=White |first4=J. Peter |year=1988 |title=Pleistocene dates for the human occupation of New Ireland, northern Melanesia |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=331 |issue=6158 |pages=707–709 |doi=10.1038/331707a0 }}</ref> ახალი გვინეა [[ავსტრალია|ავსტრალიისგან]] გამოყოფილია [[ტორესის სრუტე|ტორესის სრუტის]] მეშვეობით. ეს ტერიტორია მიიჩნევა [[მელანეზია|მელანეზიის]] კუნძულების ჯგუფის ნაწილად. რაც შეეხება პოლიტიკურ თვალსაზრისს, ახალი გვინეა იყოფა ორ ნაწილად. [[დასავლეთი პაპუა (რეგიონი)|დასავლეთი პაპუა]] შედის [[ინდონეზია|ინდონეზიის]] შემადგენლობაში რიგითი პროვინციის სახით. აღმოსავლეთ ნაწილში მდებარეობს, სუვერენული სახელმწიფო [[პაპუა-ახალი გვინეა]]. კუნძულზე დაახლოებით 9 500 000 ადამიანი (2010) ცხოვრობს, ეს ტერიტორია ერთ-ერთი ყველაზე მეჩხრად დასახლებული ადგილია (12 კაცი/კმ²). ახალი გვინეა გეოლოგიური თვალსაზრისით, მოქცეულია ტექტონიკურად აქტიურ ზონაში. აქ არის მრავალი ვულკანი, მათ შორის სიმაღლის თვალსაზრისით უმაღლესია [[პუნჩაკ-ჯაია]], სიმაღლე — 4884 მ (16 023 ფტ). კუნძული მდიდარია ფლორის და ფაუნის მრავალფეროვნებით, აქ არის მრავალი ენდემური ჯიშის ცხოველი და მცენარე. კუნძულზე ადამიანის უძველესი ნასახლარები 40 000 წლით თარიღდება, ახალ გვინეაზე ადამიანი [[აზია|აზიის]] კონტინენტიდან მოხვდა. [[XVI საუკუნე]]ში კუნძულზე პირველად მივიდნენ ევროპელები, ესენი იყვნენ ესპანელები, მათ ახალ აღმოჩენილ კუნძულს ''ნუევა გვინეა'' უწოდეს. მოგვიანებით ეს ტერიტორია შევიდა [[ნიდერლანდების იმპერია|ნიდერლანდების იმპერიის]] შემადგენლობაში, ახალი გვინეა გაერთიანდა [[ჰოლანდიური ოსტ-ინდოეთი|ჰოლანდიურ ოსტ-ინდოეთში]]. გერმანიის იმპერიის გაძლიერების შემდეგ, გერმანელებმა მოახდინეს კუნძულის ჩრდილოეთი ნაწილის ანექსირება, აქ შეიქმნა [[გერმანული ახალი გვინეა]]. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ, როდესაც მოხდა გერმანიის და მისი მოკავშირეების დამარცხება, [[ვერსალის საზავო ხელშეკრულება (1919)|ვერსალის ხელშეკრულების]] საფუძველზე, კუნძული [[ავსტრალია]]ს გადაეცა. 1975 წელს კუნძულის აღმოსავლეთ ნაწილს დამოუკიდებლობა მიენიჭა. == პოლიტიკური დაყოფა == [[ფაილი:New guinea named.PNG|thumb|280px|ახალი გვინეის პოლიტიკური დაყოფა]] პოლიტიკური თვალსაზრისით კუნძული ახალი გვინეა იყოფა, თითქმის თანაბარ ორ ნაწილად, ესენია: * დასავლეთ ნაწილი (იხილეთ [[დასავლეთი პაპუა (რეგიონი)|დასავლეთი პაპუა]]), მისი საზღვარი გადის, 141°E განედზე. ეს საზღვარი მხოლოდ ერთ მონაკვეთში მიუყვება მდინარე [[ფლაი (მდინარე)|ფლაის]] სანაპირო ზოლს. ეს ტერიტორია ადრე შედიოდა ნიდერლანდების შემადგენლობაში, ამჟამად კი მას [[ინდონეზია]] აკონტროლებს, აქ არსებობს ინდონეზიის ორი პროვინცია. ესენია: :* [[დასავლეთი პაპუა]], რომლის ადმინისტრაციულ ცენტრს წარმოადგენს ქალაქი [[მანოკვარი]]. :* [[პაპუა (ინდონეზიის პროვინცია)|პაპუა]], რომლის ადმინისტრაციულ ცენტრს წარმოადგენს ქალაქი [[ჯაიაპურა]]. * კუნძულის აღმოსავლეთი ნაწილი უკავია, [[პაპუა-ახალი გვინეა|პაპუა-ახალ გვინეას]], რომელმაც დამოუკიდებლობა მოიპოვა 1975 წელს. მანამდე ეს ტერიტორია სხვადასხხვა სახელმწიფოთა შემადგენლობაში შედიოდა. პაპუა-ახალი გვინეა შედგება შემდეგი რეგიონებისგან: :* [[პაპუა (რეგიონი)|პაპუას]] რეგიონი. ეს ტერიტორია შედგება შემდეგი პროვინციებისგან: [[დედაქალაქის ეროვნული ოლქი (პაპუა-ახალი გვინეა)|დედაქალაქის ეროვნული ოლქი]], [[დასავლეთი პროვინცია (პაპუა-ახალი გვინეა)|დასავლეთი პროვინცია (ფლაი)]], [[ყურე (პროვინცია, პაპუა-ახალი გვინეა)|ყურე]], [[ცენტრალური პროვინცია (პაპუა-ახალი გვინეა)|ცენტრალური]], [[ორო (პროვინცია)|ორო]] და [[მილნ-ბეი]]. :* [[ჰაილენდსი]]ს რეგიონი. ეს ტერიტორია შედგება შემდეგი პროვინციებისგან: [[საუთერნ-ჰაილენდსი]], [[ენგა]], [[უესტერნ-ჰაილენდსი]], [[ჯივაკა]], [[ჰელა (პაპუა-ახალი გვინეა)|ჰელა]], [[სიმბუ]] და [[ისტერნ-ჰაილენდსი]]. :* [[მომასე]]ს რეგიონი, ეს ტერიტორია შედგება შემდეგი პროვინცებისგან: [[აღმოსავლეთი სეპიკი]], [[მორობე]], [[მადანგი (პროვინცია)|მადანგი]] და [[სანდაუნი|სანდაუნი (დასავლეთი სეპიკი)]]. :* [[აილენდსი]]ს რეგიონი. ეს ტერიტორია შედგება შემდეგი პროვინციებისგან: [[მანუსი (პროვინცია)|მანუსი]], [[დასავლეთი ახალი ბრიტანეთი]], [[აღმოსავლეთი ახალი ბრიტანეთი]], [[ახალი ირლანდია (პროვინცია)|ახალი ირლანდია]] და [[ბუგენვილის ავტონომიური რეგიონი]]. == მოსახლეობა == კუნძულზე ცხოვრობს დაახლოებით 9 500 000 კაცი (2010). ახალი გვინეა მსოფლიოში გამორჩეულია თავისი მოსახლეობის მრავალფეროვნებით. აქ მრავალი სხვადასხვა ტომის წარმომადგენელი ცხოვრობს. ისინი ძირითადად აბსოლუტურად განსხვავებულ ენებზე მეტყველებენ, რის გამოც ეს ადგილი მსოფლიოში ლინგვისტური თვალსაზრისით ყველაზე მრავალფეროვანია. აქედან 826 ენაზე მოსაუბრენი პაპუა-ახალ გვინეაში ცხოვრობენ, ხოლო 257 ენაზე მოსაუბრენი [[ირიან ჯაია]]ში (დასავლეთი პაპუა). ეს ენები თავისი ენათა ოჯახების მიხედვით მიეკუთვნება [[პაპუას ენები|პაპუას ენებს]] და [[ავსტრონეზიული ენები|ავსტრონეზიულ ენებს]].<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/373679/Melanesian-culture/276594/Traditional-Melanesia#ref991677 Encyclopædia Britannica Online]</ref> აქ მცხოვრები [[პაპუასები]] არიან კუნძულის უძველესი მოსახლეობის შთამომავლები. == გეოგრაფია == [[ფაილი:Melanesia ka.PNG|thumb|280px|ახალი გვინეის მდებარეობა]] [[ფაილი:New Guinea Topography.png|thumb|280px|ტოპოგრაფიული რუკა.]] [[ფაილი:Karte Neuguinea.png|thumb|280px|ფიზიკური რუკა.]] ახალი გვინეა წარმოადგენს მსოფლიოს ერთ-ერთ უდიდეს კუნძულს, რომელიც მიეკუთვნება [[ავსტრალია (კონტინენტი)|ავსტრალიის კონტინენტს]]. კუნძული კონტინენტისგან აღმოსავლეთიდან გამოყოფილია [[არაფურის ზღვა|არაფურის ზღვით]], ხოლო დასავლეთიდან [[ტორესის სრუტე|ტორესის სრუტის]] და [[მარჯნის ზღვა|მარჯნის ზღვის]] მეშვეობით. ეს კუნძული განიხილება [[მალაის არქიპელაგი]]ს შემადგენელ ნაწილად და მდებარეობს [[არქიპელაგი]]ს უკიდურეს სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში. მსოფლიოს მეორე უდიდესი კუნძულის სამხრეთით არის [[ავსტრალია]] და [[კარპენტარია|კარპენტარიის]] [[ყურე]], ხოლო დასავლეთით მდებარეობს [[ბისმარკის არქიპელაგი|ბისმარკის]] და [[სოლომონის კუნძულები]]ს არქიპელაგები. კუნძულის ცენტრალურ ნაწილში არის [[ქედი]], რომელიც გადაჭიმულია აღმოსავლეთიდან დასავლეთისაკენ 1600 კილომეტრის სიგრძეზე. ახალი გვინეის [[დასავლეთი ახალი გვინეა|დასავლეთ ნაწილში]] არის კუნძულის და საერთოდ, მთელი [[ოკეანეთი]]ს უმაღლესი [[მწვერვალი]], რომლის სიმაღლე 4884 მეტრს შეადგენს. აქ არის დიდი სიმაღლის მთები, რამდენიმე მწვერვალის სიმაღლე აღემატება 4000 მეტრს, კუნძულის ზოგიერთი [[მთა]] [[მყინვარი|მყინვარებითაა]] დაფარული<ref>[http://www.nichols.edu/DEPARTMENTS/Glacier/glacier_retreat.htm Recent Global Glacier Retreat Overview]</ref>. კუნძული მოქცეულია [[ეკვატორული კლიმატური სარტყელი|ეკვატორულ კლიმატურ]] სარტყელში. ახალი გვინეაში არსებული, უდიდესი მწვერვალებია: * [[პუნჩაკ-ჯაია]], ამ მწვერვალს ზოგჯერ მოიხსენიებენ თავისი ყოფილი ჰოლანდიური სახელით. პუნჩაკ-ჯაია მოქცეულია ინდონეზიის ტერიტორიაზე. სიმაღლე — 4884 მეტრი (16 024 ფტ). თავისი სიმაღლით ახალი გვინეა წარმოადგენს მსოფლიოში ყველაზე მაღალ [[კუნძულები სიმაღლის მიხედვით|კუნძულს]]. * [[პუნჩაკ-ტრაკორა]], ეს მწვერვალი მოქცეულია ინდონეზიის ტერიტორიაზე. სიმაღლე — 4750 მეტრი (15 584 ფტ). * [[ვილჰელმი]]ს მთა მდებარეობს კუნძულის აღმოსავლეთ ნაწილში და ის წარმოადგენს პაპუა-ახალი გვინეის უმაღლეს მწვერვალს. სიმაღლე — 4509 მეტრი (14 793 ფტ). ვილჰელმი აგრეთვე წარმოადგენს [[ბისმარკის ქედი]]ს უმაღლეს მწვერვალსაც. * [[გილუვე]] არის პაპუა-ახალ გვინეაში სიმაღლის თვალსაზრისით მეორე მწვერვალი — 4368 მეტრი (14 331 ფტ). სიმაღლის თვალსაზრისით ეს ვულკანი, ოკეანეთში ერთ-ერთ უმაღლესია. მნიშვნელოვანია კუნძულის ჩრდილოეთით და სამხრეთით არსებული ვაკეები და დაბლობები. ეს ტერიტორიები გადაჭიმულია ასობით კილომეტრზე. ახალი გვინეის ვრცელი ტერიტორიები უკავია [[სავანა|სავანეებს]], [[ჭაობი|ჭაობებს]] და [[მანგროს ტყეები|მანგროს ტყეებს]]. სწორედ დაბლობების ტერიტორიაზე, ინდონეზიაში არის [[ლორენცის ეროვნული პარკი]], რომელიც [[1999]] წელს [[იუნესკო]]მ [[მსოფლიო მემკვიდრეობა]]დ გამოაცხადა. ეს ტერიტორია მდიდარია თავისი ჰიდროგრაფიული ქსელით, აქ მრავლად არის წყალუხვი მდინარეები, მათგან აღსანიშნავია: [[სეპიკი (მდინარე)|სეპიკი]], [[მამბერამო]], [[ფლაი (მდინარე)|ფლაი]] და [[დიგული]]. კუნძულზე ყველაზე დიდი [[ტბა]]ა [[მარი (ტბა)|მარი]]. კუნძული მდიდარია ფლორისა და ფაუნის მრავალფეროვნებით, აქ მრავალი [[ენდემები|ენდემური]] ჯიშის წარმომადგენელი სახლობს. მდიდარია კუნძულის მწვანე საფარი, ახალ გვინეაში არსებობს დაახლოებით 11 000-20 000 მცენარის სახეობა. აქ ცხოვრობს დაახლოებით 650 [[ფრინველი]]ს სახეობა, მათგან აღსანიშნავია [[სამოთხის ფრინველისებრნი|სამოთხის ფრინველები]], [[მეკარვიასებრნი|მეკარვიები]], [[თუთიყუშისნაირნი|თუთიყუშები]] და [[კაზუარი|კაზუარები]]. არსებობს 400 [[ამფიბიები|ამფიბიის]], 455 [[პეპელა|პეპელის]] სახეობა. == ისტორია == {{მთავარი|პაპუა ახალი გვინეის ისტორია}} პირველი ადამიანები ახალ გვინეაზე დასახლდნენ დაახლოებით 40 000 წლის წინ. უძველესი მაცხოვრებლების ნასახლარები აღმოჩენილია კუნძულის მთიან რეგიონებში. ნასახლარებში აღმოჩენილია უძველესი სასოფლო-სამეურნეო სარწყავი სისტემები. დადგენილი არ არის კერძოდ მოსავლის რომელი სახეობის მოყვანა ხდებოდა ამ პერიოდში. კუნძულზე [[შაქრის ლერწამი]] ჯერ კიდევ ჩვენს ერამდე 6000 წლის წინ არსებობდა.<ref>{{Cite web |url=http://www.plantcultures.org/plants/sugar_cane_history_early_origins_and_spread.html |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2010-11-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090706140248/http://www.plantcultures.org/plants/sugar_cane_history_early_origins_and_spread.html |archivedate=2009-07-06 }}</ref> ახალი გვინეაზე გავრცელებული იყო წყნარ ოკეანური [[ლაპიტა]]ს კულტურა. ამას მეტყველებს [[კუკის ძველი სამიწათმოქმედო დასახლება]]. ეს ადგილი იუნესკომ მსოფლიო მემკვიდრეობად მიიჩნია. [[XVI საუკუნე]]ში პირველი ევროპელები, რომლებმაც დაამყარეს, კონტაქტი ახალ გვინეასთან, გახდნენ [[ესპანელები]] და [[პორტუგალიელები]]. [[1525]]-[[1527]] წლებში პორტუგალიელი [[ხორხე დე მენესესი]] ჩავიდა კუნძულის დასავლეთ ნაწილში. [[1545]] წელს ესპანელი ნავიგატორი [[იუნიგო ორტის დე რეტესი]] თავისი გემით ახალი გვინეის ჩრდილოეთ სანაპირო ზოლის სიახლოვეს დაცურავდა. ის მდინარე [[მამბერამო]]ს გავლით კუნძულზე დაეშვა, სწორედ ამ ნავიგატორმა უწოდა ახალ ტერიტორიას ''ნუევა გვინეა''. უკვე მოგვიანებით [[1606]] წლისათვის, ესპანელმა ნავიგატორმა [[ლუის ვაეს დე ტორესი|ლუის ვაზ დე ტორესმა]] მოახდინა, აღმოსავლეთ ტერიტორიის გამოკვლევა. მისი ექსპედიცია აგრეთვე მოეწყო [[ბასილაკის კუნძული|ბასილაკის კუნძულზე]]ც.<ref name="Torres"> Translation of Torres’ report to the king in Collingridge, G. (1895) ''Discovery of Australia'' p.229-237. Golden Press Edition 1983, Gradesville, NSW. ISBN 0 855589566 </ref> [[ფაილი:New Guinea (1884-1919).png|thumb|280px|left|ახალი გვინეა 1884-1919 წლებში. დასავლეთი ნაწილი [[ნიდერლანდები]]ს, ჩრდილო-აღმოსავლეთი [[გერმანია|გერმანიის]], ხოლო სამხრეთ-აღმოსავლეთი [[გაერთიანებული სამეფო|დიდი ბრიტანეთი]]ს.]] [[1828]] წელს კუნძულის დასავლეთი ნაწილი [[ნიდერლანდების იმპერია|ნიდერლანდების იმპერიის]] საკუთრება გახდა. [[1883]] წელს, მოხდა საფრანგეთის მიერ კუნძულ [[ახალი ირლანდია|ახალი ირლანდიის]] მცირე ხნით ანექსირება. რაც შეეხება კუნძულის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილს, ეს ტერიტორია შედიოდა [[ბრიტანეთის იმპერია|ბრიტანეთის იმპერიის]] შემადგენლობაში. მას შემდეგ რაც [[ევროპა]]ში მოხდა [[გერმანია|გერმანიის]] გაძლიერება. [[1884]] წელს ახალი გვინეის ჩრდილო-აღმოისავლეთი ნაწილი მოექცა [[გერმანიის იმპერია|გერმანიის იმპერიის]] შემადგენლობაში, აქ შეიქმნა [[გერმანიის ახალი გვინეა]] (აგრეთვე ე. წ. [[კაიზერ ვილჰელმის მიწა]]). 1898 წლიდან [[1902]] წლამდე ქალაქ [[მონოკვარი|მონოკვარში]] არსებობდა, პირველი ჰოლანდიური ადგილობრივი მთავრობა. ხოლო კუნძულის სამხრეთით ბრიტანელებს შექმნილი ჰქონდათ [[პაპუას ტერიტორია|ბრიტანული ახალი გვინეა]]. [[1905]] წელს ბრიტანელებმა საკუთარ გამგებლობაში არსებულ ტერიტორიას გადაარქვეს სახელი და მას [[პაპუას ტერიტორია]] უწოდეს. [[1906]] წელს ეს ტერიტორია ოფიციალურად გადაეცა ავსტრალიას. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს პერიოდში ავსტრალიურმა შეიარაღებულმა ძალებმა მოახდინა, გერმანელების მიერ კონტროლირებადი მიწების დაკავება, [[1920]] წელს აქ შეიქმნა [[ახალი გვინეის ტერიტორია]]. ომის დასრულების შემდეგ [[ერთა ლიგა]]მ ავსტრალიას ეს ადგილები [[ერთა ლიგის მანდატი|სამანდატოდ]] გადასცა. [[1938]] წლის 4 აგვისტოს [[რიჩარდ არჩბოლდი|რიჩარდ არჩბოლდმა]] აღმოაჩინა [[ბალიემის ხეობა]], ეს ხეობა ამავე სახელწოდების მდინარის მიდამოებში მდებარეობს. ამ მიდამოებში ცხოვრებდა [[დანი]]ს ეთნიკური ჯგუფი.<ref>Diamond, Jared. ''The Third Chimpanzee''. Harper Collins, 1993</ref> [[1942]] წელს [[იაპონიის იმპერია|იაპონიამ]] მოახდინა ჰოლანდიური ახალი გვინეის და ავსტრალიური ტერიტორიის დაპყრობა. ავსტრალიის ტერიტორია რომელსაც სამხედრო ადმინისტრაცია მართავდა, ცნობილი იყო უბრალოდ ახალი გვინეის სახელით. კუნძულის სიახლოვეს მნიშვნელოვანი ბრძოლები იმართებოდა იაპონიასა და აშშ-ს შორის. საბოლოოდ მოკავშირეების გამარჯვების შემდეგ, კუნძულიდან გაძევებული იქნა იაპონელები. კუნძულის დასავლეთ ნაწილში აღდგენილი იქნა ჰოლანდიელების მმართველობა. [[1949]] წლის დეკემბრიდან ამ მიწების კონტროლი ინდონეზიის ხელში გადავიდა. რამდენიმე წლის შემდეგ აქ კვლავ აღდგენილი იქნა ჰოლანდიელების მმართველობა. 1950-იანი წლებიდან ნიდერლანდებმა და ავსტრალიამ დაიწყეს მოლაპარაკება ამ რეგიონის სრული დამოუკიდებლობის მინიჭების საკითხზე. დასავლეთ პაპუაში შეიქმნა სპეციალური ორგანო, შემუშავდა დასავლეთ პაპუის [[დასავლეთ პაპუის გერბი|გერბი]], დროშა, ჰიმნი და სახელმწიფოს სხვა ატრიბუტები. ამ ყველაფერმა ინდონეზიის გაღიზიანება გამოიწვია, მან დაიწყო მისი [[ინდონეზიის არმია|არმიის]] მობილიზება, ინდონეზიას ამავე პერიოდში სამხედრო დახმარება გაუწია საბჭოთა კავშირმა. ნიდერლანდელები მზად იყვნენ წინააღმდეგობა გაეწიათ ინდონეზიელებისთვის, დაიწყო დიპლომატიური მოლაპარაკებები. [[1962]] წლის [[1 ოქტომბერი|1 ოქტომბერს]] ნიდერლანდებმა ეს ტერიტორია სამართავად გადასცა [[გაერო]]ს. [[1963]] წლის 1 მაისს კუნძულის დასავლეთი ნაწილი გადავიდა ინდონეზიის კონტროლის ქვეშ, ინდონეზიელებმა ამ ტერიტორიას დასავლეთი ირიანი უწოდეს, ხოლო შემდგომ ირიან-ჯაია დაარქვეს. რამდენიმე წლის შემდეგ კუნძულის დასავლეთ ნაწილში ინდონეზიის წინააღმდეგ ბრძოლა დაიწყო, მაგრამ ეს ბრძოლა მარცხით დასრულდა, დაიღუპა მრავალი ადგილობრივი მოსახლე.<ref>{{Cite web |url=http://www.news.vu/en/news/RegionalNews/050728-West-Papua-Support.shtml |title=West Papua Support |accessdate=2010-11-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071013113134/http://news.vu/en/news/RegionalNews/050728-West-Papua-Support.shtml |archivedate=2007-10-13 }}</ref> [[1971]] წლამდე აღმოსავლეთი ახალი გვინეა კვლავ ავსტრალიის კონტროლის ქვეშ რჩებოდა. ამა წლის [[16 სექტემბერი|16 სექტემბერს]] ჩამოყალიბდა ახალი სრულიად დამოუკიდებელი სახელმწიფო [[პაპუა-ახალი გვინეა]]. 2000 წელს ირიან-ჯაიას ოფიციალურად ეწოდა „პაპუას პროვინცია“, ამ პროვინციას მიენიჭა სპეციალური ავტონომიური სტატუსი. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://natzoo.si.edu/Publications/ZooGoer/2001/2/intoxnewguineabirds.cfm ''The Intoxicating Birds of New Guinea'' by John Tidwell] * [http://www.fpcn-global.org/index.php?module=htmlpages&func=display&pid=1 Online documentaries re OPM sponsored by West German-based Friends of Peoples Close to Nature] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101129153315/http://www.fpcn-global.org/index.php?module=htmlpages&func=display&pid=1 |date=2010-11-29 }} * [http://www.papuaweb.org/gb/peta/sejarah/collingridge/ Facsimile of material from "The Discovery of New Guinea" by George Collingridge] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101129025545/http://www.papuaweb.org/gb/peta/sejarah/collingridge/ |date=2010-11-29 }} * [http://news.independent.co.uk/environment/article343740.ece Scientists hail discovery of hundreds of new species in remote New Guinea] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060209023212/http://news.independent.co.uk/environment/article343740.ece |date=2006-02-09 }} * [http://www.papuaweb.org PapuaWeb] * [http://rainforests.mongabay.com/20png.htm ''პაპუა ახალი გვინეა.'' mongabay.com] == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ინდონეზია]] [[კატეგორია:პაპუა-ახალი გვინეა]] [[კატეგორია:ინდონეზიის კუნძულები]] [[კატეგორია:პაპუა-ახალი გვინეის კუნძულები]] aeaqz6f1b2hule66ngzeb92k9xa0i9h 0 68661 4411389 4174357 2022-08-27T14:08:37Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = სპლიტი |მშობლიური სახელი = Split |ქვეყანა = ხორვატია |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე =300px |წარწერა = |დროშა =Flag of the City of Split.svg |გერბი =Coat of arms of Split.svg |გერბის სიგანე = 59 |დროშის სიგანე = 118 |lat_dir =N |lat_deg =43 |lat_min =30 |lat_sec = 0 |lon_dir =E |lon_deg =16 |lon_min =26 |lon_sec = 0 |CoordAddon = type:city()_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა =250 |ქვეყნის რუკა= |რეგიონის რუკის ზომა = |რეგიონის რუკა=Split-Dalmatia County OpenStreetMap.svg |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = |რეგიონი = დალმაცია |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = სპლიტ-დალმაცია |მმართველის ტიპი = მერი |მმართველი = [[ივო ბალდასარი]] |დაარსების თარიღი = ძვ. წ. VI-ს. |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი =79.38 კმ²<ref>{{cite news | url = http://www.split.hr/lgs.axd?t=16&id=162 | language = Croatian | title = Odluka o donošenju Prostornog plana uređenja Grada Splita | newspaper = Službeni glasnik Grada Splita | issn = 1332-6074 | publisher = City of Split | quote = Prostorni plan obuhvaća područje Grada Splita utvrđeno Zakonom o područjima županija, gradova i općina u Republici Hrvatskoj („Narodne novine“ 10/97, 124/97, 68/98, 22/99, 117/99, 128/99, 44/00, 129/00, 92/01, 79/02, 83/02) površine 79,38 km2, a čini ga osam naselja. | date = 13 December 2005 | accessdate = 8 August 2011}}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.split.hr/lgs.axd?t=16&id=2636 | format = DOC | language = ხორვატიული| publisher = City of Split | title = Prostorni plan uređenja Grada Splita | page = 1 | quote = Tablica 1. Površine katastarskih općina u obuhvatu grada Splita [...] Katastarske općine Split [...] Površina (ha) 2.212 [...] Ukupno površina Grada Splita 7.938 Izvor: Državna geodetska uprava, Područni ured za katastar Split | accessdate = 8 August 2011}}</ref> |სიმაღლის ტიპი=სიმაღლე ზღვის დონიდან{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |კლიმატი= |ოფიციალური ენა= |მოსახლეობა = 178102<ref name="Slobodna Dalmacija">[http://arhiv.slobodnadalmacija.hr/20030428/temedana01.asp ''Slobodna Dalmacija'', "''Split kao metropola''", Split 28 April 2003]</ref> |აღწერის წელი = 2011 |სიმჭიდროვე = 2,244 |აგლომერაცია = 349,314 |ეროვნული შემადგენლობა = |საწრმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +1 |DST = 2 |სატელეფონო კოდი = 21 |საფოსტო ინდექსი = 21000 |საავტომობილო კოდი=ST |საიტი = http://www.split.hr |კატეგორია ვიკისაწყობში =Split |add1n= ქალაქის რუკა |add1= }} {{მსოფლიო მემკვიდრეობა|97}} '''სპლიტი''' ([[ხორვატული ენა|ხორვატ.]] ''Split''; [[იტალ.]] ''Spalato''; [[ლათ.]] ''Spalatum''; [[ძველი ბერძნული ენა|ძვ.-ბერძნ.]] ''ასპალათოსი, Ασπάλαθος'') — სიდიდით მეორე ქალაქი [[ხორვატია]]ში [[ზაგრები]]ს შემდეგ. მდებარეობს [[ადრიატიკის ზღვა|ადრიატიკის ზღვის]] ნაპირას. ქალაქი გაშენებულია [[დიოკლეტიანეს სასახლე]]ს გარშემო. წარმოადგენს ქვეყნის შიდა სატრანსპორტო კვანძს და მნიშვნელოვან ტურისტულ ქალაქს. სპლიტი რეგიონის ერთ ერთი უძველესი ქალაქია. ქალაქი ითვლის 1700 წლის ისტორიას, როდესაც [[305]] წელს აშენდა დიოკლეტიანეს სასახლე. თუმცა არქეოლოგიურმა გათხრებმა აჩვენა, რომ ამ ტერიტორიაზე დაახლოებით ძვ. წ. IV საუკუნიდან არსებობდა [[ანტიკური ხანის კოლონიები|ბერძნული კოლონია]] ასპალათოსი (Aσπάλαθος) და მანამდეც არსებობდა გარკვეული ტიპის დასახლებები. ქალაქი განსაკუთრებით [[650]] წლიდან განვითარდა, როდესაც ის გახდა რომის პროვინცია [[დალმაცია|დალმაციის]] ძველი დედაქალაქის [[სალონა]]ს მემკვიდრე. [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] დაშლის შემდეგ სპლიტი მოექცა [[ბიზანტიის იმპერია]]ში, ხოლო მოგვიანებით [[ვენეციის რესპუბლიკა|ვენეციის რესპუბლიკის]] შემადგენლობაში. == რესურსები ინტერნეტში == *[http://westernbalkans.net/index.php/croatia/destinations-croatia/split-the-diocletian-city Visit Split - The Diocletian's city] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110724130633/http://westernbalkans.net/index.php/croatia/destinations-croatia/split-the-diocletian-city |date=2011-07-24 }} *[http://www.split.hr/ ოფიციალური საიტი] == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები ხორვატიაში}} {{ხორვატიის ოლქების ადმინისტრაციული ცენტრები}} [[კატეგორია:ხორვატიის ქალაქები]] [[კატეგორია:მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები ხორვატიაში]] 3nytagmdtcv7atodwl4pbpuqjltyxs4 4411390 4411389 2022-08-27T14:08:52Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = სპლიტი |მშობლიური სახელი = Split |ქვეყანა = ხორვატია |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა =Flag of the City of Split.svg |გერბი =Coat of arms of Split.svg |გერბის სიგანე = 59 |დროშის სიგანე = 118 |lat_dir =N |lat_deg =43 |lat_min =30 |lat_sec = 0 |lon_dir =E |lon_deg =16 |lon_min =26 |lon_sec = 0 |CoordAddon = type:city()_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = |ქვეყნის რუკა= |რეგიონის რუკის ზომა = |რეგიონის რუკა=Split-Dalmatia County OpenStreetMap.svg |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = |რეგიონი = დალმაცია |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = სპლიტ-დალმაცია |მმართველის ტიპი = მერი |მმართველი = [[ივო ბალდასარი]] |დაარსების თარიღი = ძვ. წ. VI-ს. |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი =79.38 კმ²<ref>{{cite news | url = http://www.split.hr/lgs.axd?t=16&id=162 | language = Croatian | title = Odluka o donošenju Prostornog plana uređenja Grada Splita | newspaper = Službeni glasnik Grada Splita | issn = 1332-6074 | publisher = City of Split | quote = Prostorni plan obuhvaća područje Grada Splita utvrđeno Zakonom o područjima županija, gradova i općina u Republici Hrvatskoj („Narodne novine“ 10/97, 124/97, 68/98, 22/99, 117/99, 128/99, 44/00, 129/00, 92/01, 79/02, 83/02) površine 79,38 km2, a čini ga osam naselja. | date = 13 December 2005 | accessdate = 8 August 2011}}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.split.hr/lgs.axd?t=16&id=2636 | format = DOC | language = ხორვატიული| publisher = City of Split | title = Prostorni plan uređenja Grada Splita | page = 1 | quote = Tablica 1. Površine katastarskih općina u obuhvatu grada Splita [...] Katastarske općine Split [...] Površina (ha) 2.212 [...] Ukupno površina Grada Splita 7.938 Izvor: Državna geodetska uprava, Područni ured za katastar Split | accessdate = 8 August 2011}}</ref> |სიმაღლის ტიპი=სიმაღლე ზღვის დონიდან{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |კლიმატი= |ოფიციალური ენა= |მოსახლეობა = 178102<ref name="Slobodna Dalmacija">[http://arhiv.slobodnadalmacija.hr/20030428/temedana01.asp ''Slobodna Dalmacija'', "''Split kao metropola''", Split 28 April 2003]</ref> |აღწერის წელი = 2011 |სიმჭიდროვე = 2,244 |აგლომერაცია = 349,314 |ეროვნული შემადგენლობა = |საწრმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +1 |DST = 2 |სატელეფონო კოდი = 21 |საფოსტო ინდექსი = 21000 |საავტომობილო კოდი=ST |საიტი = http://www.split.hr |კატეგორია ვიკისაწყობში =Split |add1n= ქალაქის რუკა |add1= }} {{მსოფლიო მემკვიდრეობა|97}} '''სპლიტი''' ([[ხორვატული ენა|ხორვატ.]] ''Split''; [[იტალ.]] ''Spalato''; [[ლათ.]] ''Spalatum''; [[ძველი ბერძნული ენა|ძვ.-ბერძნ.]] ''ასპალათოსი, Ασπάλαθος'') — სიდიდით მეორე ქალაქი [[ხორვატია]]ში [[ზაგრები]]ს შემდეგ. მდებარეობს [[ადრიატიკის ზღვა|ადრიატიკის ზღვის]] ნაპირას. ქალაქი გაშენებულია [[დიოკლეტიანეს სასახლე]]ს გარშემო. წარმოადგენს ქვეყნის შიდა სატრანსპორტო კვანძს და მნიშვნელოვან ტურისტულ ქალაქს. სპლიტი რეგიონის ერთ ერთი უძველესი ქალაქია. ქალაქი ითვლის 1700 წლის ისტორიას, როდესაც [[305]] წელს აშენდა დიოკლეტიანეს სასახლე. თუმცა არქეოლოგიურმა გათხრებმა აჩვენა, რომ ამ ტერიტორიაზე დაახლოებით ძვ. წ. IV საუკუნიდან არსებობდა [[ანტიკური ხანის კოლონიები|ბერძნული კოლონია]] ასპალათოსი (Aσπάλαθος) და მანამდეც არსებობდა გარკვეული ტიპის დასახლებები. ქალაქი განსაკუთრებით [[650]] წლიდან განვითარდა, როდესაც ის გახდა რომის პროვინცია [[დალმაცია|დალმაციის]] ძველი დედაქალაქის [[სალონა]]ს მემკვიდრე. [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] დაშლის შემდეგ სპლიტი მოექცა [[ბიზანტიის იმპერია]]ში, ხოლო მოგვიანებით [[ვენეციის რესპუბლიკა|ვენეციის რესპუბლიკის]] შემადგენლობაში. == რესურსები ინტერნეტში == *[http://westernbalkans.net/index.php/croatia/destinations-croatia/split-the-diocletian-city Visit Split - The Diocletian's city] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110724130633/http://westernbalkans.net/index.php/croatia/destinations-croatia/split-the-diocletian-city |date=2011-07-24 }} *[http://www.split.hr/ ოფიციალური საიტი] == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები ხორვატიაში}} {{ხორვატიის ოლქების ადმინისტრაციული ცენტრები}} [[კატეგორია:ხორვატიის ქალაქები]] [[კატეგორია:მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები ხორვატიაში]] fpwvvqvkkvhw7tinvr9k0vyxo40eg84 4411391 4411390 2022-08-27T14:09:23Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = სპლიტი |მშობლიური სახელი = Split |ქვეყანა = ხორვატია |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა =Flag of the City of Split.svg |გერბი =Coat of arms of Split.svg |გერბის სიგანე = 59 |დროშის სიგანე = 118 |lat_dir =N |lat_deg =43 |lat_min =30 |lat_sec = 0 |lon_dir =E |lon_deg =16 |lon_min =26 |lon_sec = 0 |CoordAddon = type:city()_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = |ქვეყნის რუკა= |რეგიონის რუკის ზომა = |რეგიონის რუკა=Split-Dalmatia County OpenStreetMap.svg |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = |რეგიონი = დალმაცია |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = სპლიტ-დალმაცია |მმართველის ტიპი = მერი |მმართველი = [[ივო ბალდასარი]] |დაარსების თარიღი = ძვ. წ. VI-ს. |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი =79.38 კმ²<ref>{{cite news | url = http://www.split.hr/lgs.axd?t=16&id=162 | language = Croatian | title = Odluka o donošenju Prostornog plana uređenja Grada Splita | newspaper = Službeni glasnik Grada Splita | issn = 1332-6074 | publisher = City of Split | quote = Prostorni plan obuhvaća područje Grada Splita utvrđeno Zakonom o područjima županija, gradova i općina u Republici Hrvatskoj („Narodne novine“ 10/97, 124/97, 68/98, 22/99, 117/99, 128/99, 44/00, 129/00, 92/01, 79/02, 83/02) površine 79,38 km2, a čini ga osam naselja. | date = 13 December 2005 | accessdate = 8 August 2011}}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.split.hr/lgs.axd?t=16&id=2636 | format = DOC | language = ხორვატიული| publisher = City of Split | title = Prostorni plan uređenja Grada Splita | page = 1 | quote = Tablica 1. Površine katastarskih općina u obuhvatu grada Splita [...] Katastarske općine Split [...] Površina (ha) 2.212 [...] Ukupno površina Grada Splita 7.938 Izvor: Državna geodetska uprava, Područni ured za katastar Split | accessdate = 8 August 2011}}</ref> |სიმაღლის ტიპი=სიმაღლე ზღვის დონიდან{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |კლიმატი= |ოფიციალური ენა= |მოსახლეობა = 178102<ref name="Slobodna Dalmacija">[http://arhiv.slobodnadalmacija.hr/20030428/temedana01.asp ''Slobodna Dalmacija'', "''Split kao metropola''", Split 28 April 2003]</ref> |აღწერის წელი = 2011 |სიმჭიდროვე = 2,244 |აგლომერაცია = 349,314 |ეროვნული შემადგენლობა = |საწრმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +1 |DST = 2 |სატელეფონო კოდი = 21 |საფოსტო ინდექსი = 21000 |საავტომობილო კოდი=ST |საიტი = http://www.split.hr |კატეგორია ვიკისაწყობში =Split |add1n= ქალაქის რუკა |add1= }} {{მსოფლიო მემკვიდრეობა|97}} '''სპლიტი''' ([[ხორვატული ენა|ხორვატ.]] ''Split''; [[იტალ.]] ''Spalato''; [[ლათ.]] ''Spalatum''; [[ძველი ბერძნული ენა|ძვ.-ბერძნ.]] ''ასპალათოსი, Ασπάλαθος'') — სიდიდით მეორე ქალაქი [[ხორვატია]]ში [[ზაგრები]]ს შემდეგ. მდებარეობს [[ადრიატიკის ზღვა|ადრიატიკის ზღვის]] ნაპირას. ქალაქი გაშენებულია [[დიოკლეტიანეს სასახლე]]ს გარშემო. წარმოადგენს ქვეყნის შიდა სატრანსპორტო კვანძს და მნიშვნელოვან ტურისტულ ქალაქს. სპლიტი რეგიონის ერთ-ერთი უძველესი ქალაქია. ქალაქი ითვლის 1700 წლის ისტორიას, როდესაც [[305]] წელს აშენდა დიოკლეტიანეს სასახლე. თუმცა არქეოლოგიურმა გათხრებმა აჩვენა, რომ ამ ტერიტორიაზე დაახლოებით ძვ. წ. IV საუკუნიდან არსებობდა [[ანტიკური ხანის კოლონიები|ბერძნული კოლონია]] ასპალათოსი (Aσπάλαθος) და მანამდეც არსებობდა გარკვეული ტიპის დასახლებები. ქალაქი განსაკუთრებით [[650]] წლიდან განვითარდა, როდესაც ის გახდა რომის პროვინცია [[დალმაცია|დალმაციის]] ძველი დედაქალაქის [[სალონა]]ს მემკვიდრე. [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] დაშლის შემდეგ სპლიტი მოექცა [[ბიზანტიის იმპერია]]ში, ხოლო მოგვიანებით [[ვენეციის რესპუბლიკა|ვენეციის რესპუბლიკის]] შემადგენლობაში. == რესურსები ინტერნეტში == *[http://westernbalkans.net/index.php/croatia/destinations-croatia/split-the-diocletian-city Visit Split - The Diocletian's city] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110724130633/http://westernbalkans.net/index.php/croatia/destinations-croatia/split-the-diocletian-city |date=2011-07-24 }} *[http://www.split.hr/ ოფიციალური საიტი] == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები ხორვატიაში}} {{ხორვატიის ოლქების ადმინისტრაციული ცენტრები}} [[კატეგორია:ხორვატიის ქალაქები]] [[კატეგორია:მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები ხორვატიაში]] 21s5z1a0ijmqbm099fn2yrfxxzrz8vq 0 68990 4411525 4334915 2022-08-27T18:19:16Z ალიკო თარგამაძე 131080 wikitext text/x-wiki {{ტანკი |სურათი = T72 cfb borden 1.JPG |მოდიფიკაცია =T-72 |პიქსელები = 300px |ხელმოწერა = T-72 კანადაში ვორტინგტონის სატანკო მუზეომში |კლასიფიკაცია = [[ძირითადი საბრძოლო ტანკები|ძირითადი საბრძოლო ტანკი]] |ძირითადი ოპერატორები = {{USSR}} <br /> {{RUS}} <br /><br /> {{BLR}} <br /> {{IND}} <br /> {{SYR}} <br /> {{UKR}} |წონა, ტ = 41 |განლაგება = კლასიკური |ეკიპაჟი = 3 |დესანტი = |გამოშვების წლები = |ექსპლუატაციის წლები = |ეგზემპლარი = |სიგრძე, მმ = 6860 |სიგრძე ზარბაზნით, მმ = 9530 |სიგანე, მმ = 3460 |სიმაღლე, მმ = 2190 |კლირენსი, მმ = 470 |ჯავშნის ტიპი = დაგრეხილი, ფოლადი და სამფენიანი კომბინირებული ფოლადი, ჭუვრსაწინააღმდეგო |კორპუსის შუბლი = |კორპუსის შუბლი (ზედა) = |კორპუსის შუბლი (შუა) = |კორპუსის შუბლი (ქვედა) = |კორპუსის ბორტი = |კორპუსის ბორტი (ზედა) = |კორპუსის ბორტი (ქვედა) = |კორპუსის კიჩო = |კორპუსის კიჩო (ზედა) = |კორპუსის კიჩო (შუა) = |კორპუსის კიჩო (ქვედა) = |ფსკერი= |კორპუსის სახურავი = |კოშკის შუბლი = |ჭრილის შუბლი = |იარაღის ნიღაბი = |კოშკის ბორტი = |ჭრილის ბორტი = |კოშკის კიჩო = |ჭრილის კიჩო = |კოშკის სახურავი = |ჩრილის სახურავი = |აქტიური დაცვა = |დინამიური დაცვა = |ზარბაზნის კალიბრი და მარკა = 125-მმ 2А46 |ზარბაზნის ტიპი = კუთხვილი, დაჭდეული |ლულის სიგრძე (კალიბრები) = 48 |ზარბაზნის საბრძოლო მარაგი = 39 |ВН კუთხეები = |ГН კუთხეები = |სროლის მანძილი = |მიზანი = სამიზნე-მანძილსაზომი ТПД-2-49, პერისკოპიული ღამის ТПН-3-49 |ტყვიამფრქვევები = 1 × 7,62-მმ ПКТ |სხვა შეიარაღება = |ძრავის ტიპი = V-ს მაგვარი 12-ცილინდრიანი, ოთხტაქტიკიანი, დიზელის თხევადური გაცივების ტურბოამჩქარებლით |ძრავის სიმძლავრე, ც.ძ. = 780 |ძრავის სიმძლავრე, კილოვატი = |გადაადგილების სიჩქარე ტრასაზე, კმ/სთ = 60 კმ/სთ |გადაადგილების სიჩქარე, კმ/სთ = |ტრასაზე გადაადგილების მარაგი, კმ = 500 |გადაადგილების მარაგი, კმ = |სპეციალური სიმძლავრე, ც.ძ. = 18,8 |საკიდრის ტიპი = ინდივიდუალური ხახუნი |მუხლუხების სიგანე, მმ = 580 |სპეციალური დაწოლა გრუნტზე, კგ/კვ.სმ = |აღმართზე გამავლობა = 30 |კედლის გადალახვა, მ = 0,85 |თხრილის გადალახვა, მ = 2,8 |გუბის გადალახვა, მ= 1,2 }} '''Т-72 „[[ურალი]]“''' — [[ძირითადი საბრძოლო ტანკები|ძირითადი საბრძოლო ტანკი]], შექმნილი [[სსრკ]]-ში. მეორე თაობის ყველაზე მასიური ძირითადი საბრძოლო [[ტანკი]]. შედიოდა სსრკს შეიარაღებაში [[1973]] წელს. Т-72 შექმნილია Уралвагонзавод-ის მიერ [[ქვემო ტაგილი|ქვემო ტაგილში]]. T-72 შედის [[დსთ]]-ს ქვეყნების შეიარაღებაში, [[ვარშავის შეთანხმება|ვარშავის შეთანხმებით]] ექსპორტირდებოდა [[ფინეთი|ფინეთში]], [[ინდოეთი|ინდოეთში]], [[ერაყი|ერაყში]] და [[სირია]]ში. Т-72-ის მოდიფიკაციები გამოდიოდა [[იუგოსლავია|იუგოსლავიის]] (M-84), [[პოლონეთი]]ს, [[ჩეხოსლოვაკია|ჩეხოსლოვაკიისა]] და [[ინდოეთი]]ს (აჯეია) ლიცენზიებით, რომლებიც ამ მოდიფიკაციებსაც უკეთებდნენ ექსპორტირებას. ==შექმნის მიზეზი == 1940-50 წლებისთვის საბჭოთა სატანკო ნაწილებს არ ჰყავდათ ერთი სტანდარტული ტანკი რომელიც მთლიანად შეიარაღებული იქნებოდა რომელიმე ნაწილი. ისინი შეიარაღებულნი იყვნენ როგორც მსუბუქი ისევე საშუალო და მძიმე ტანკებით. ამას კი თავისი პრობლემები ჰქონდა ჭურვების მომარაგებაში ბრძოლის დროს, სწორედ ეს იყო მიზეზი რომ შეექმნათ ერთი სტანდარტული ტანკი რომლითაც უმეტესი ჯავშანსატანკო ნაწილები იქნებოდნენ შეიარაღებულები. ამის განხორციელება კი დაევალა [[ალექსანდრ მოროზოვი|ალექსანდრ მოროზოვს]] რომელმაც დიდი ხნის განმავლობაში გამოუშვა რამდენიმე Т-72 - ის ვერსია, თუმცა შეიარაღებაში ის 1971 წელს მიიღეს. == შედეგი და შეფასება == ტანკის შექმნა ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში და საკმაო რაოდენობით საცდელი ვერსიებიც გამოვიდა. საბოლოოდ 1971 წელს გამოვიდა მისი საბოლოო ვერსია რომელსაც ყველა პრობლემა რომელიც [[T-64]] - ს ჰქონდა მოგვარებული ჰქონდა, Т-64 - ისგან განსხვავებით მას ეყენა სრულიად ახალი ავტოდამდენი და სავალი ნაწილები, მისი წინამორბედისგან გადმოჰყვა შასი, ქვემეხი და ყველაფერი რაც Т-64 - ს ჰქონდა. ცივი ომის დროს ეს ტანკი თავის მონაცემებით უსწრებდა ნებისმიერ [[ევროპა|ევროპულ]] და [[ამერიკა|ამერიკულ]] ტანკს, მის ქვემეხს თავისუფლად შეეძლო გაეხვრიტა 630მმ ჯავშანი 3000ს მეტრზე მაშინ როდესაც ამერიკული [[M-60]]-ს ჰქონდა 155მმ ჯავშანი და მისი ქვემეხი კი ხვრიტავდა 420მმ ჯავშანს. მისი ჯავშანი და ქვემეხი თავისდროზე საკმაოდ ძლიერი იყო თუმცა დღეს დღეისობით ქვეყნების უმეტესობა ამ ტანკებს მოდერნიზაციას უტარებს. == საბრძოლო ისტორია == ეს ტანკი მონაწილეობდა საკმაოდ ბევრ საომარ კონფლიქტში და საბრძოლო გამოცდილება საკმაოდ დიდი აქვს. === ირან ერაყის ომი === მისი პირველი საბრძოლო გამოცდა [[ირან—ერაყის ომი|ირან ერაყის ომში მოხდა]], ტანკი ძალიან იშვიათად გამოიყენებოდა ბრძოლისას თუმცა ერთხელ Т-72-ების კოლონა მოხვდა ამერიკული [[M-60]] - ების ჩასაფრებაში და ყველა Т-72-ი განადგურდა. === ლიბანის ომი === [[1982]] წელს მოხდა ამ ტანკის მეორე საბრძოილო გამოცდა, ამჯერად მათი მოწინააღმდეგე იყო [[ისრაელი|ებრაული]] [[მერკავა 1]] და [[მერკავა 2]]. Т-72-ებს ძალიან გაუჭირდათ მათი ჯავშნის გახვრეტა ხოლო მერკავას ქვემეხი კი მას ადვილად ანადგურებდა, თუმცა Т-72 აშკარად ჯაბნიდა მანევრულობაში. მერკავასთან შედარებით ის ისეთ ადგილას მოძრაობდა სადაც მერკავათი იყო ძალიან რთული თავისი წონიდან გამომდინარე. საბოლოო ჯამში 3 მერკავა განადგურდა ხოლო რამდენიმე ათეული Т-72-ი. === ყარაბაღის ომი === ამ ომში Т-72-ი მონაწილეობდა ორივე მხრიდან და ორივე მხრიდან ძალიან დიდი რაოდენობით, სომხეთს [[1990]] წლისთვის მე-7-ე გვარდიული არმია შეიარაღებული იყო 258 ტანკით საიდანაც 246 იყო Т-72-ი ხოლო აზერბაიჯანელებს კი 1992-93 წლისთვის [[რუსეთი|რუსეთისგან]] 330 ტანკი მიიღეს საიდანაც ნახევარზე მეტი Т-72-იყო. ორივე მხარემ რუსეთისგან მიიღო Т-72-ის შემდეგი მოდიფიკაციები : Т-72A, T-72AB, T-72AK, T72B და T-72B1 თუმცა აზერბაიჯანელებს [[Т-55]] - ებიც შეხვდათ. ბრძოლის დროს ორივე მხარე ხშირად იყნებდა Т-72-ებს, მათ შორის სტრატეგიული ობიქეტების ასაღებად როგორც იყო [[ფიზული]] სადაც სომხეთის არმიამ 25 Т-72-ით შეუტია და რკინიგზის სადგური აიღო. [[ფაილი:Shushi tank memorial-DCP 3043.JPG|მინი|მარცხნივ|ყარაბაღის ომის მემორიალი. სომხური Т-72 ნომერი 442.]] აზერბაიჯანის არმიის ერთ-ერთი რუსი ოფიცრის თქმით Т-72-ი ბრძოლისას მწყობრიდან არასდროს გამოდიოდა და თუ გამოიდიოდა ამის მიზეზი ცუდად მომზადებული ეკიპაჟები იყვნენო. ოპერაციებში სომეხი მებრძოლები ტრადიციული საბჭოთა მეთოდით უტევდნენ, ჯერ არტილერიით გაანადგურებდნენ ყველაფერს და შემდეგ კი უშვებდნენ ტანკებს რის გამოც სომხებს ბევრად ნაკლები ზარალი აქვთ ტანკების მხრივს, მათ სულ რაღაც 52 Т-72-დაკარგეს მაშინ როდესაც აზერბაიჯანმა 186 საიდანაც 160 Т-72 იყო, თუმცა აზერბაიჯანელების მთავარი პრობლემა იყო ის, რომ ტანკი თუ დაზიანდებოდა მისი შემკეთებელი არავინ იყო ამიტომ საკმაო რაოდენობით არასაბრძოლო დანაკარგიცაა. ამ ომში დიდი მნიშვნელობა არ ენიჭებოდა თუ რომელ ტანკში იჯექი რადგან ტერიტორია საკმაოდ მთაგორიანია და ყველა ტანკს უჭირდა თავისი დადებითი და უარყოფითი თვისებების ჩვენება. იყო შემთხვევა როდესაც საკმაოდ მოძველებულმა [[Т-55]] მა 1000-1200 მეტრიდან გაანადგურა ქვეკალიბრული ჭურვით Т-72-ი. === აფხაზეთის ომი === [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|აფხაზეთის]] და [[საქართველოს სამოქალაქო ომი|საქართველოს სამოქალაქო ომშიც]] გამოიყენებოდა Т-72, თუმცა ძალიან მცირე რაოდენობით, თუმცა სადაც გამოიყენებოდა იყო ფაქტობრივად აუფეთქებელი ტანკი. მითია სადაც [[აფხაზები]] ამბობდნენ რომ [[გაგრა|გაგრის]] შეტევისას Т-72 გამოიყენეს თუმცა ეს მხოლოდ და მხოლოდ ფსიქოლოგიური ეფექტის მოსახდენად დასჭირდათ. === უდაბნოს ქარიშხალი === [[ფაილი:T-72, Operation Desert Storm.jpg|მინი|კუალიციური ჯარების T-72-ი (შესაძლოა იყოს ქუვეითის [[M-84]] - ი)]] 1990 წელს დაიწყო ოპერაცია უდაბნოს ქარიშხალი სადაც კვალიციური ჯარები იბრძოდნენ [[სადამ ჰუსეინი|სადამ ჰუსეინის]] ჯარების წინააღმდეგ. კვალიციურ ჯარებში შედიოდნენ სხვადასხვა ტანკები მათ შორის: [[M1 Abrams]], [[AMX-30]], [[M-84]] და კიდევ მრავალი ტანკი, [[სადამ ჰუსეინი|სადამ ჰუსეინის]] მხარეს კი იბრძოდა მოძველებული საბჭოთა წარმოების [[T-55|T54\55]], [[T-62]] რომელიც იყო სატანკო ჯარები ნახევარზე მეტი ასევე იუგოსლავიური [[M-84]] -ი რომელიც იყო T-72 - ის ასლი და T-72-ი რომელიც წარმოებული იყო ჩეხეთში და 200-მდე კი იყო წარმოებული [[სსრკ|სსრკში]]. ომის დაწყებისავე გამოიკვეთა აშკარა უპირატესობა კუალიციური ჯარების, ერაყელებმა მალევე დაკარგეს საჰაერო უპირატესობა რამაც გადამწყვეტი როლი ითამაშა საბოლოო შედეგზე. ერაყელთა მხარეს კი შედეგი კატასტროფული იყო მათ განადგურებით ვერცერთი ტანკი გაანადგურეს თუმცა მათ დააზიანეს რამდენიმე ათეული აბრამსი, ძველი [[T-55|T54\55]] [[T-62]] - ები ფაქტობრივად ვერაფერს აკლებდნენ კოალიციურ ჯავშანტექნიკას თუმცა [[T-72]] - მაგრამ რამდენიმეჯერ გაარტყა მოწინააღმდეგის ტანკს თუმცა ტანკი აფეთქებით ვერ ააფეთქა ხოლო მოწინააღმდეგის ტანკები კი ადვილად უსწორდნებოდნენ მოძველებულ საბჭოთა ტექნიკას. ასეთი კატასტროფული შედეგი გამოიწვია [[იუგოსლავია|იუგოსლავიაში]] და [[ჩეხეთი|ჩეხეთში]] შეძენილმა ტანკებმა რომელიც ბევრად ჩამორჩებოდნენ საბჭოთა წარმოების ტანკებს განსაკუთრებით ჯავშანში რადგან იყო ძალიან დაბალი ხარისხის თუმცა [[M-84]] - ი გამოიყენებოდა კოუალიციური ჯარების მხარესაც რომელიც საკმაოდ ადვილად ანადგურებდა [[ერაყი|ერაყულ]] ტანკებს. [[ფაილი:Soviet big 7.jpg|მინი|ცივი ომის პოსტერი სადაც შესულია ყველაზე საშიში საბჭოთა შეიარაღება სადაც შესულია T-72-ი]] === ჩეჩნეთის პირველი ომი === [[1996]] წელს დაიწყო ომი ჩეჩნეთში სადაც [[რუსეთის არმია|რუსული არმია]] ებრძოდა [[ჩეჩნები|ჩეჩენ]] ბოივიკებს. ძალთა თანაფარდობა ჯავშანტექნიკის მხირვ იყო ძალიან დიდი რადგან ჩეჩნებს ტანკი საერთოდ არ გააჩნდათ. [[რუსეთი]]ს მხარეს იბრძოდა ფაქტობრივად ყველა ტანკი რაც [[სსრკ]]ს უწარმოებია მათ შორის : [[T-55|T54\55]], [[T-62]], T-72 და [[T-80]] - ი. ტაქტიკური შეცდომების გამო რუსეთის მხარეს დანაკარგი ძალიან დიდია, რადგან ტანკი ქალაქში კარგავს მანევრულობას და ძალიან ადვილი სამიზნეა ტანკსაწინააღმდეგო იარაღით შეიარაღებული მებრძოლისათვის. რის გამოც ჩეჩნებმა დიდი ზიანი მიაყენს, სიტუაციას ისიც ამძიმებდა რომ T-72 და [[Т-80]] - ს გააჩნდა დინამიკური დაცვა რომელიც საკმაოდ ხარისხიანად იცავს ტანკს ტანკსაწინააღმდეგო იარაღისგან. ომში ამ ტანკებიდან ყველას ეკეთა დინამიკური დაცვა თუმცა არცერთის კონტეინერები არ იყო სავსე ასაფეთქებელი ნივთიერებით რის გამოც მისი აფეთქება ძალიან ადვილდებოდა ნებისმიერ ადგილიდან მორტყმისას. [[ფაილი:T72 MBT.jpg|მინი|ერაყული განადგურებული T-72-ი]] === ჩეჩნეთის მეორე ომი === [[ჩეჩნეთის პირველი ომი|ჩეჩნეთის პირველი ომის]] შეცდომების შემდეგ დაიწყეს [[სსრკ|საბჭოთა]] მეთოდებით ბრძოლა რამაც შედეგი გამოიღო თუმცა მოსახლეობის დიდი ნაწილი დაიღუპა არტილერიის ცეცხლის შედეგად, არტილერიის შემდეგ ქალაქში შევიდნენ ქვეითები [[BTR]] - ების მხარდაჭერით. T-72 ებს კი სულ სხვანაირად იყენებდნე ამ ომში, ისინი გამოიყენებოდნენ მხოლოდ და მხოლოდ მაშინ თუ რაიმე წერტილის განადგურება იყო საჭირო ამისათვის კი ის ქალაქს უახლოვდებოდა ესროდა 1000-1200 მდან რადგან [[ტანკსაწინააღმდეგო იარაღი]] ასეთი მანძილიდან ვერ ისროდა. საერთო ჯამში რამდენიმე T-72 განადგურდა. === რუსეთ საქართველოს ომი === [[ფაილი:Destroyed Georgian T-72 tank in Tskhinvali.jpg‎|მინი|ცხინვალში განადგურებული ქართული T-72-ები]] [[2008]] წლის აგვისტოში დაიწყო ომი [[რუსეთ-საქართველოს ომი (2008)|სამაჩაბლოში]], ორივე მხარეს იბრძოდა T-72-ები თუმცა ეს ტანკები განსხვავდებოდნენ თავდაპირველი ვერსიებისგან რადგან მათ ეკეთათ დინამიკური დაცვის კონტეინერები და ასევე საქართველოს მხარეს იბრძოდა 150მდე T-72SIM-1 რომელიც იყო საქართველოსა და [[ელბით სისტემსი]] - ს მიერ მოდერნიზებული, რუსეთი მხარეს კი იყო მცირე რაოდენობით T-72BV რომელსაც უყენია [[KONTAKT-5]] - ი. [[რუსეთი]]ს მხარეს ტანკების დიდი ნაწილი განადგურდა არტილერიის ცეცხლის შედეგად ხოლო [[საქართველო|ქართულ]] მხარეს კი განადგურდა ტანკები ქალაქში სადაც ისინი შეიყვანეს ქვეითების გარეშე, რაც იყო ძალიან დიდი შეცდომა. ყველა განადგურებულ ტანკს რომელსაც მოხვდა [[რპგ-7]] - ი აფეთქების შემდეგ მოძვრა კოშკურა ეს კი საბჭოთა ტანკების თავისებურებებიდან იყო გამოწვეული, რადგან ჭურვები კოშკურაში სრულიად დაუცველად ალაგია და მათ დეტონაციას საშინელი შედეგი მოსდევს. ქართულ მხარეს ბევრმა T-72-ის ეკიპაჟმა თავისი ტანკი მიატოვა და მოწინააღმდეგეს ალაფად დაუტოვა. [[ფაილი:T72 Georgia.jpg|მინი|ქართული T-72 დინამიკური დაცვის კონტეინერებით]] ამ ომში ტანკებს შორის ბრძოლები ძალიან იშვიათი იყო თუმცა 9 აგვისტოს სატანკო ბრძოლა გაიმართა, ღამე რუსულ კოლონას შეუტია რამდენიმე T-72SIM-1-მა, ქართულმა ტანკებმა ცეცხლი გახსნეს და ერთი [[ბმპ]] გაანადგურეს რის შემდეგადაც რუსებმა თავიანთ ჯავშანტექნიკაზე ნათურები ჩააქვრეს თუმცა არ იცოდნენ რომ ახალ SIM-1-ს ღამის ხედვის ხელსაწყოები ჰქონდა და კიდევ რამდენიმე ბმპ გაანადგურა რის შემდეგადაც ბრძოლა დატოვეს უდანაკარგოდ. საბოლოო ჯამში ქართულმა არმიამ იზარალა 45 ტანკი ამათგან 20-მდე [[ცხინვალი|ცხინვალში]] განადგურდა ხოლო დანარჩენი კი ბაზებიდან ალაფად წაიყვანეს მათ შორის SIM-1-ები, რუსულმა მხარემ კი ასევე 20-მდე T-72-ი თუმცა ბმპ-ების დანაკარგი საკმაოდ დიდია. == მოდიფიკაციები == [[ფაილი:T-72A tank on parade.jpg|thumb|250px|T-72В (1983)]] [[ფაილი:Polish T-72 TW 6-91.jpg|thumb|300px|პოლონური T-72M1]] საბაზო ტანკ Т-72-ის მოდიფიკაციები: * '''''Т-72''''' „Урал“ (ობიექტი 172М; 1973 წ.) — საბაზისო ნიმუში. * '''''Т-72К''''' „Урал-К“ (ობიექტი 172МК; 1973 წ.) — ტანკ Т-72-ის სამეთაურო ვარიანტი. განსხვავდებოდა დამატებითი სანავიგაციო აპარატურის, Р-130М მოკლეტალღური რადიოსადგურის და დამოუკიდებელი კვების დანადგარის აღჭურვით. * '''''Т-72''''' (ობიექტი 172М-Э; 1975 წ.) — საექსპორტო ვარიანტი, განსხვავდებოდა კოშკურის შუბლა ჯავშანდაცვის კონსტრუქციით, ავარიის საწინააღმდეგო დაცვის სისტემით და საბრძოლო მასალების კომპლექტაციით. * '''''Т-72А''''' (ობიექტი 176) (1979 წ.) — ტანკ Т-72-ის მოდერნიზაცია. მოდერნიზაციის მერე ტანკს დაემატა: ლაზერული მანძილის მზომი ТПДК-1, ღამის ხედვისთვის ახალი სამიზნე ТПН-3-49 და პროჟექტორი Л-4, ასევე დამატებითი ჯავშანი ბორტებზე, 902Б საკვამლე ყუმბარები, ნაპალმისგან დამცავი ჯავშანი, ღამის ხედვის ხელსაწყო ТВНЕ-4Б და ახალი ძრავა В-46-6. * '''''Т-72АК''''' (ობიექტი 176К) (1979 წ.) — სამეთაურო ვარიანტი ტანკ Т-72А-სი. * '''''Т-72М''''' (1980 წ.) — საექსპორტო ვარიანტი ტანკ Т-72А-ის, რომელმაც იუგოსლავიაში ახალი ინდექსი [[М-84]]-ი მიიღო, იუგოსლაველებმა მას თითქმის ყველაფერი შეუცვალეს და თავისი წარმოების აპარატურა დაუყენეს. * '''''Т-72М1''''' (1982 წ.) — ტანკ Т-72М-ის მოდერნიზაცია. მის ყოველ მხარეს დაემატა 16 მმ-იანი ჯავშნის ფურცლები. * '''''Т-72АВ''''' (ობიექტი 176В; 1985 წ.) — ვარიანტი ტანკის Т-72А, რომელსაც პირველად [[სსრკ|საბჭოთა ტანკებიდან]] ჰქონდა დინამიური დაცვა „Контакт“. * '''''Т-72Б''''' (ობიექტი 184; 1985 წ.) — ტანკ Т-72А-ს მოდერნიზებული ვარიანტი შეიარაღება 9К120 „Свир-ის“ მართვადი კომპლექსით, დინამიური დაცვის სისტემა „Контакт-ით“, ძრავებით В-84 და СУО 1А40. ქვემეხი 2А46 შეიცვალა 2А46М ქვემეხ-გამშვები დანადგარით. * '''''Т-72Б ნიმუში 1989''''' (1989 წ.; ასევე გავრცელებულია არასწორი და არაოფიციალური სახელწოდება Т-72БМ) — ტანკ Т-72Б-ს მოდერნიზირებული ვარიანტი ჩაშენებული „Контакт-V“ დინამიური დაცვით, [[Т-80|Т-80У-ზე]] დაყენებული ანალოგიით. * '''''Т-72БК''''' (ობიექტი 184К) (1987 წ.) — სამეთაურო ვარიანტი ტანკის Т-72Б. დამატებული ჰქონდა ახალი სანავიგაციო სისტემა, მოკლეტალღური რადიოსადგური. * '''''Т-72С''''' (1987 წ.) — საექსპორტო ვარიანტი ტანკის Т-72Б, მეორე სახელით T-72M1M, რომელსაც 226 დინამიკური დაცვის კონტეინერის ნაცვლად ეყენა 155. * '''''Т-72БУ''''' (ობიექტი 184А) — ამ მოდიფიკაციას იცნობენ როგორც ძირითად საბრძოლო ტანკ [[Т-90]]-ს. მოდერნიზაცია არის ჩატარებული თითქმის ყველაფერზე, შეიცვალა ძრავა, სამიზნე, დინამიური დაცვა, ქვემეხი, რადიოაპარატურა და სხვა. მისი წარმოება შეჩერდა 1999 წელს 250 ტანკის გამოშვებით. თუმცა 2004 წელს წარმოება გაგრძელდა და გავიდა ექსპორტზე ინდოეთში და ასევე გაძლიერდა რუსული არმიაც. * '''''Т-72М1М''''' (Т-72М1К; ობიექტი 172М2) — მოდერნიზაცია ტანკის Т-72М1, აღჭურვილია ДЗ, ახალი СУО, სანავიგაციო სისტემა მიყავნილია ТИУС-მდე. დაემატა ახალი ტიპის ჯავშანი „Арена“; ასევე „Контакт 5“; „[[Реликт (ДЗ)|Реликт-ი]]“ ქვემეხზე, შეეძლო გაესროლა 9К119 „Рефлекс-ი“ და ახალი ძრავა В92С2 1000л ცხ. ძალით. * '''''Т-72Б2''''' Рогатка (სხვადასხვა დოკუმენტებით ასევე Т-72БМ; ობიექტი 184М) — მოდერნიზაცია ჩაუტარდა და შეეცვალა თითქმის ყველაფერი და დაემატა ახალი ქვემეხი 2A46M5, აღჭურვილია თერმული ვიზუალიზაციის კამერა მეორე თაობის ფრანგული წარმოების Catherine ფირმა Thomson-CSF, მძიმე ჯავშანი, მოდულის „Relic“, ახალი ძრავის B-92S2-ის (სიმძლავრე 1000 ცხ. ძ.) გარდა ტანკი აღჭურვილია დამხმარე (მეთიუ) ელექტრომაგნიტური დაცვით. ასევე გაუმჯობესდა ზუსტი ცეცხლი. პირველად ტანკი აჩვენეს 2006 წელს [[ნიჟნი ტაგილი|ნიჟნი ტაგილში]]. * '''''T-72SIM-1''''' ([[ისრაელი]]) ებრაული ფირმა Elbit Systems-ის მიერ ქართული მოდერნიზაციის Т-72М-ების ვარიანტი. დაყენებულ იქნა Harris-ის ფირმის ახალი რადიოსადგურები FALCON, ნავიგაციის სისტემა GPS-ის ბაზაზე, აღმოჩენის სისტემა „ჩემიანი-უცხო“, თბოვიზორები მეთაურისთვის და მემიზნისთვის, დაკიდული დინამიური დაცვა. == ოპერატორები == [[რუსეთი]] - 9500 Т-72Л და Т-72М, 3000 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით (8000 რეზევრში, 1200 შეიარაღებაში, 221 კი მოდერნიზებულია Т-72БА-დ) * [[აზერბაიჯანი]] — 220 Т-72 2010 წლის მონაცემებით * [[ალჟირი]] — 325 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ანგოლა]] — 50 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[სომხეთი]] — 102 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ბელორუსია]] — 1465 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ბულგარეთი]] — 362 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[უნგრეთი]] — 30 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ვიეტნამი]] — 150 Т-72М1 [[პოლონეთი|პოლონეთიდან]] 2010 წლის მონაცემებით * [[საქართველო]]  — 96 Т-72-ი. {{ფაქტი|1993 წელს სამეგრელოში საქართველოს პირველი პრეზიდენტის ზვიად გამსახურდიას მომხრეების სამხედრო ფორმირებების წინააღმდეგ საბრძოლველად რუსეთის ЗАКВО-ს ხელმძღვაელობამ იგორ გიორგაძეს 7 ცალი Т-72Б გადასცა. ეს ტანკები ჯერ უშიშროების სამინისტროს სადესანტო-მოიერიშე ბრიგადის შეიარაღბაში იყო. შემდგომ გადაეცა შინაგან ჯარს. 1998 წელს რუსეთის თავდაცვის მინისტრისგან [[ვარდიკო ნადიბაიძე|ვარდიკო ნადიბაძემ]] მიიღო 27 Т-72Б. (ამ ტანკებს ფორმალურად ჰქონდათ Контакт-1 ტიპის რეაქტიული დაცვის პაკეტი თუმცა არცერთს არ გააჩნდა ამ კოლოფებისთვის განკუთვნილი პლასტიდის ასაფეთქებლები) საქართველომ 2005 წელს იყიდა [[უკრაინა|უკრაინისგან]] 16 Т-72АВ-ი Контакт-1 დინამიკური დაცვით. იმავე წელს 35 Т-72М1 ჩეხეთისგან რომელსაც არ გააჩნდა Контакт-1, 2006 წელს ისევ ჩეხეთისგან იყიდა 35 Т-72М1 Контакт-1-ს გარეშე, 2007 წელს კი 74 Т-72АВ Контакт-1-ით უკრაინიდან. ჩეხეთისგან ნაყიდი 70-ივე Т-72М (ვარდიკო ნადიბაიძის დროს მიღებული 27 Т-72Б-ები კუთვნილი ასაფეთქებლით) მალევე შემოსეს Контакт-1-ით. (თითო ტანკის კომპლექტი 20-ათასი დოლარი) 2008 წელს 32 (ერთი სატანკო ბატალიონი) Т-72М მოდერნიზებულ იქნა Т-72SIM-1 პროგრამით. იგემებოდა ყველა Т-72-ის მდერნიზაცია ამ პროგრამით, მაგრამ 2008 წლის ომის შემდგომ ამ გეგმაზე უარი ითქვა. 2008 წლის ომში საქართველომ 64 Т-72 დაკარგა. აქედან 7 ბრძოლაში. 57 ტანკი (მათ შორის 2 Т-72SIM-1) რუსეთის საოკუპაციო ჯარებმა დაუზიანებლად ჩაიგდეს. საქართველოს შეიარაღებაში დარჩენილი ტანკები 3 სატანკო ბატალიონში და ახალციხის ჯავშანსატანკო სასწავლო ცენტრში გადანაწილდა.|14|12|2020}} * [[ინდოეთი]] — 1950 Т-72М1, 2010 წლის მონაცემებით * [[ერაყი]] — 77 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ირანი]] — 480 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[იემენი]] — 60 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ყაზახეთი]] — 980 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[კენია]] — 110 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ყირგიზეთი]] — 150 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ლიბია]] — 200 Т-72, 115 შეკვეთილი 2010 წლის მონაცემებით * [[მაკედონია]] — 31 Т-72А, 2010 წლის მონაცემებით * [[მაროკო]] — 40 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[მიანმარი]] — 50 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[პოლონეთი]] — 586 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[აფხაზეთი]] — 40 2010 წლის მონაცემებით * [[სერბეთი]] — 13 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[სირია]] — около 1500—1700 Т-72 и Т-72М, 2010 წლის მონაცემებით * [[სლოვაკეთი]] — 245 Т-72М, 2010 წლის მონაცემებით * [[ტაჯიკეთი]] — 30 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[თურქმენეთი]] — 670 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[უგანდა]] — 10 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[უზბეკეთი]]— 70 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[უკრაინა]] — 1032 Т-72, * [[ხორვატია]] — 3 Т-72М, * [[ჩეხეთი]] — 175 T-72CZ, * [[სამხრეთ ოსეთი]] — 20 მდე Т-72,მათ შორის 2 ქართული ნაალაფარი Т-72სიმ1-ი რომელიც 2008 წლის [[სამხრეთ ოსეთი|სამხრეთ ოსეთის]] აღლუმზე გამოჩნდა ახალი სახელწოდებით ''прис'' . <gallery> სურათი:109875276 ba38176827 o.jpg| [[ინდოეთის|ინდური]] ტანკი სურათი:Tank T72M4CZ moderna.jpg|[[ჩეხეთი|ჩეხური]] T72M4CZ მოდერნა სურათი:New iraqi army tank.jpg| ახალი [[ერაყი|ერაყის]] არმიის კუთვნილი T72 </gallery> <gallery> სურათი:October Revolution celebration 1983 3.png|[[ოქტომბრის რევოლუცია|ოქტომბირს რევოლუციისადმი მიძღვნილი აღლუმი]] 1983 წელს სურათი:Soviet T-72 main battle tanks.JPEG|[[სსრკ|საბჭოთა კავშირის კუთვნილი]] T72-ი სურათი:A damaged Iraqi T-72 tank draped with pieces of camouflage netting.JPEG|დაზიანებული ერაყული ტანკი კამუფლიაჟით </gallery> <gallery> სურათი:T72 MBT.jpg|განადგურებული ასად ბაბილი (T72-ის ასლი) სურათი:Iraqi T-72 tanks and an M113 APC from the Iraqi Army 9th Mechanized Division pass through a highway checkpoint in Mushahada, Iraq.jpg|ახალი ერაყულის არმიის 9 მექანიზირებული დივიზიონის მარში სურათი:Bundesarchiv Bild 183-1988-1007-008, Berlin, 39. Jahrestag DDR-Gründung, Parade.jpg|[[გდრ|გდრს]] აღლუმზე. </gallery> == რესურსები ინტერნეტში == {{Commonscat|T-72 tanks}} * [http://armor.kiev.ua/fofanov/ armor.kiev.ua] * [http://mhrfweb.makett.org/MHRF/index.php?option=com_phocagallery&view=category&id=63%3At-72-harckocsi&Itemid=11&lang=en mhrfweb.makett.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110727055759/http://mhrfweb.makett.org/MHRF/index.php?option=com_phocagallery&view=category&id=63:t-72-harckocsi&Itemid=11&lang=en |date=2011-07-27 }} * [http://www.t-72.de/html/varianten_des_t-72.html www.t-72.de] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100510130927/http://www.t-72.de/html/varianten_des_t-72.html |date=2010-05-10 }} * [http://www.niistali.ru/index_en.php www.niistali.ru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100408085125/http://www.niistali.ru/index_en.php |date=2010-04-08 }} {{-}} {{ძირითადი საბრძოლო ტანკი}} [[კატეგორია:ძირითადი საბრძოლო ტანკები]] [[კატეგორია:ცივი ომის საბჭოთა ტანკები]] aonuvpgbb1pxtpw989gf11d4oe2cpmo 4411526 4411525 2022-08-27T18:43:56Z გიო ოქრო 84301 /* ირან ერაყის ომი */ // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტანკი |სურათი = T72 cfb borden 1.JPG |მოდიფიკაცია =T-72 |პიქსელები = 300px |ხელმოწერა = T-72 კანადაში ვორტინგტონის სატანკო მუზეომში |კლასიფიკაცია = [[ძირითადი საბრძოლო ტანკები|ძირითადი საბრძოლო ტანკი]] |ძირითადი ოპერატორები = {{USSR}} <br /> {{RUS}} <br /><br /> {{BLR}} <br /> {{IND}} <br /> {{SYR}} <br /> {{UKR}} |წონა, ტ = 41 |განლაგება = კლასიკური |ეკიპაჟი = 3 |დესანტი = |გამოშვების წლები = |ექსპლუატაციის წლები = |ეგზემპლარი = |სიგრძე, მმ = 6860 |სიგრძე ზარბაზნით, მმ = 9530 |სიგანე, მმ = 3460 |სიმაღლე, მმ = 2190 |კლირენსი, მმ = 470 |ჯავშნის ტიპი = დაგრეხილი, ფოლადი და სამფენიანი კომბინირებული ფოლადი, ჭუვრსაწინააღმდეგო |კორპუსის შუბლი = |კორპუსის შუბლი (ზედა) = |კორპუსის შუბლი (შუა) = |კორპუსის შუბლი (ქვედა) = |კორპუსის ბორტი = |კორპუსის ბორტი (ზედა) = |კორპუსის ბორტი (ქვედა) = |კორპუსის კიჩო = |კორპუსის კიჩო (ზედა) = |კორპუსის კიჩო (შუა) = |კორპუსის კიჩო (ქვედა) = |ფსკერი= |კორპუსის სახურავი = |კოშკის შუბლი = |ჭრილის შუბლი = |იარაღის ნიღაბი = |კოშკის ბორტი = |ჭრილის ბორტი = |კოშკის კიჩო = |ჭრილის კიჩო = |კოშკის სახურავი = |ჩრილის სახურავი = |აქტიური დაცვა = |დინამიური დაცვა = |ზარბაზნის კალიბრი და მარკა = 125-მმ 2А46 |ზარბაზნის ტიპი = კუთხვილი, დაჭდეული |ლულის სიგრძე (კალიბრები) = 48 |ზარბაზნის საბრძოლო მარაგი = 39 |ВН კუთხეები = |ГН კუთხეები = |სროლის მანძილი = |მიზანი = სამიზნე-მანძილსაზომი ТПД-2-49, პერისკოპიული ღამის ТПН-3-49 |ტყვიამფრქვევები = 1 × 7,62-მმ ПКТ |სხვა შეიარაღება = |ძრავის ტიპი = V-ს მაგვარი 12-ცილინდრიანი, ოთხტაქტიკიანი, დიზელის თხევადური გაცივების ტურბოამჩქარებლით |ძრავის სიმძლავრე, ც.ძ. = 780 |ძრავის სიმძლავრე, კილოვატი = |გადაადგილების სიჩქარე ტრასაზე, კმ/სთ = 60 კმ/სთ |გადაადგილების სიჩქარე, კმ/სთ = |ტრასაზე გადაადგილების მარაგი, კმ = 500 |გადაადგილების მარაგი, კმ = |სპეციალური სიმძლავრე, ც.ძ. = 18,8 |საკიდრის ტიპი = ინდივიდუალური ხახუნი |მუხლუხების სიგანე, მმ = 580 |სპეციალური დაწოლა გრუნტზე, კგ/კვ.სმ = |აღმართზე გამავლობა = 30 |კედლის გადალახვა, მ = 0,85 |თხრილის გადალახვა, მ = 2,8 |გუბის გადალახვა, მ= 1,2 }} '''Т-72 „[[ურალი]]“''' — [[ძირითადი საბრძოლო ტანკები|ძირითადი საბრძოლო ტანკი]], შექმნილი [[სსრკ]]-ში. მეორე თაობის ყველაზე მასიური ძირითადი საბრძოლო [[ტანკი]]. შედიოდა სსრკს შეიარაღებაში [[1973]] წელს. Т-72 შექმნილია Уралвагонзавод-ის მიერ [[ქვემო ტაგილი|ქვემო ტაგილში]]. T-72 შედის [[დსთ]]-ს ქვეყნების შეიარაღებაში, [[ვარშავის შეთანხმება|ვარშავის შეთანხმებით]] ექსპორტირდებოდა [[ფინეთი|ფინეთში]], [[ინდოეთი|ინდოეთში]], [[ერაყი|ერაყში]] და [[სირია]]ში. Т-72-ის მოდიფიკაციები გამოდიოდა [[იუგოსლავია|იუგოსლავიის]] (M-84), [[პოლონეთი]]ს, [[ჩეხოსლოვაკია|ჩეხოსლოვაკიისა]] და [[ინდოეთი]]ს (აჯეია) ლიცენზიებით, რომლებიც ამ მოდიფიკაციებსაც უკეთებდნენ ექსპორტირებას. ==შექმნის მიზეზი == 1940-50 წლებისთვის საბჭოთა სატანკო ნაწილებს არ ჰყავდათ ერთი სტანდარტული ტანკი რომელიც მთლიანად შეიარაღებული იქნებოდა რომელიმე ნაწილი. ისინი შეიარაღებულნი იყვნენ როგორც მსუბუქი ისევე საშუალო და მძიმე ტანკებით. ამას კი თავისი პრობლემები ჰქონდა ჭურვების მომარაგებაში ბრძოლის დროს, სწორედ ეს იყო მიზეზი რომ შეექმნათ ერთი სტანდარტული ტანკი რომლითაც უმეტესი ჯავშანსატანკო ნაწილები იქნებოდნენ შეიარაღებულები. ამის განხორციელება კი დაევალა [[ალექსანდრ მოროზოვი|ალექსანდრ მოროზოვს]] რომელმაც დიდი ხნის განმავლობაში გამოუშვა რამდენიმე Т-72 - ის ვერსია, თუმცა შეიარაღებაში ის 1971 წელს მიიღეს. == შედეგი და შეფასება == ტანკის შექმნა ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში და საკმაო რაოდენობით საცდელი ვერსიებიც გამოვიდა. საბოლოოდ 1971 წელს გამოვიდა მისი საბოლოო ვერსია რომელსაც ყველა პრობლემა რომელიც [[T-64]] - ს ჰქონდა მოგვარებული ჰქონდა, Т-64 - ისგან განსხვავებით მას ეყენა სრულიად ახალი ავტოდამდენი და სავალი ნაწილები, მისი წინამორბედისგან გადმოჰყვა შასი, ქვემეხი და ყველაფერი რაც Т-64 - ს ჰქონდა. ცივი ომის დროს ეს ტანკი თავის მონაცემებით უსწრებდა ნებისმიერ [[ევროპა|ევროპულ]] და [[ამერიკა|ამერიკულ]] ტანკს, მის ქვემეხს თავისუფლად შეეძლო გაეხვრიტა 630მმ ჯავშანი 3000ს მეტრზე მაშინ როდესაც ამერიკული [[M-60]]-ს ჰქონდა 155მმ ჯავშანი და მისი ქვემეხი კი ხვრიტავდა 420მმ ჯავშანს. მისი ჯავშანი და ქვემეხი თავისდროზე საკმაოდ ძლიერი იყო თუმცა დღეს დღეისობით ქვეყნების უმეტესობა ამ ტანკებს მოდერნიზაციას უტარებს. == საბრძოლო ისტორია == ეს ტანკი მონაწილეობდა საკმაოდ ბევრ საომარ კონფლიქტში და საბრძოლო გამოცდილება საკმაოდ დიდი აქვს. === ირან-ერაყის ომი === მისი პირველი საბრძოლო გამოცდა [[ირან—ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომში]] მოხდა, ტანკი ძალიან იშვიათად გამოიყენებოდა ბრძოლისას თუმცა ერთხელ Т-72-ების კოლონა მოხვდა ამერიკული [[M-60]]-ების ჩასაფრებაში და ყველა Т-72 განადგურდა. === ლიბანის ომი === [[1982]] წელს მოხდა ამ ტანკის მეორე საბრძოილო გამოცდა, ამჯერად მათი მოწინააღმდეგე იყო [[ისრაელი|ებრაული]] [[მერკავა 1]] და [[მერკავა 2]]. Т-72-ებს ძალიან გაუჭირდათ მათი ჯავშნის გახვრეტა ხოლო მერკავას ქვემეხი კი მას ადვილად ანადგურებდა, თუმცა Т-72 აშკარად ჯაბნიდა მანევრულობაში. მერკავასთან შედარებით ის ისეთ ადგილას მოძრაობდა სადაც მერკავათი იყო ძალიან რთული თავისი წონიდან გამომდინარე. საბოლოო ჯამში 3 მერკავა განადგურდა ხოლო რამდენიმე ათეული Т-72-ი. === ყარაბაღის ომი === ამ ომში Т-72-ი მონაწილეობდა ორივე მხრიდან და ორივე მხრიდან ძალიან დიდი რაოდენობით, სომხეთს [[1990]] წლისთვის მე-7-ე გვარდიული არმია შეიარაღებული იყო 258 ტანკით საიდანაც 246 იყო Т-72-ი ხოლო აზერბაიჯანელებს კი 1992-93 წლისთვის [[რუსეთი|რუსეთისგან]] 330 ტანკი მიიღეს საიდანაც ნახევარზე მეტი Т-72-იყო. ორივე მხარემ რუსეთისგან მიიღო Т-72-ის შემდეგი მოდიფიკაციები : Т-72A, T-72AB, T-72AK, T72B და T-72B1 თუმცა აზერბაიჯანელებს [[Т-55]] - ებიც შეხვდათ. ბრძოლის დროს ორივე მხარე ხშირად იყნებდა Т-72-ებს, მათ შორის სტრატეგიული ობიქეტების ასაღებად როგორც იყო [[ფიზული]] სადაც სომხეთის არმიამ 25 Т-72-ით შეუტია და რკინიგზის სადგური აიღო. [[ფაილი:Shushi tank memorial-DCP 3043.JPG|მინი|მარცხნივ|ყარაბაღის ომის მემორიალი. სომხური Т-72 ნომერი 442.]] აზერბაიჯანის არმიის ერთ-ერთი რუსი ოფიცრის თქმით Т-72-ი ბრძოლისას მწყობრიდან არასდროს გამოდიოდა და თუ გამოიდიოდა ამის მიზეზი ცუდად მომზადებული ეკიპაჟები იყვნენო. ოპერაციებში სომეხი მებრძოლები ტრადიციული საბჭოთა მეთოდით უტევდნენ, ჯერ არტილერიით გაანადგურებდნენ ყველაფერს და შემდეგ კი უშვებდნენ ტანკებს რის გამოც სომხებს ბევრად ნაკლები ზარალი აქვთ ტანკების მხრივს, მათ სულ რაღაც 52 Т-72-დაკარგეს მაშინ როდესაც აზერბაიჯანმა 186 საიდანაც 160 Т-72 იყო, თუმცა აზერბაიჯანელების მთავარი პრობლემა იყო ის, რომ ტანკი თუ დაზიანდებოდა მისი შემკეთებელი არავინ იყო ამიტომ საკმაო რაოდენობით არასაბრძოლო დანაკარგიცაა. ამ ომში დიდი მნიშვნელობა არ ენიჭებოდა თუ რომელ ტანკში იჯექი რადგან ტერიტორია საკმაოდ მთაგორიანია და ყველა ტანკს უჭირდა თავისი დადებითი და უარყოფითი თვისებების ჩვენება. იყო შემთხვევა როდესაც საკმაოდ მოძველებულმა [[Т-55]] მა 1000-1200 მეტრიდან გაანადგურა ქვეკალიბრული ჭურვით Т-72-ი. === აფხაზეთის ომი === [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|აფხაზეთის]] და [[საქართველოს სამოქალაქო ომი|საქართველოს სამოქალაქო ომშიც]] გამოიყენებოდა Т-72, თუმცა ძალიან მცირე რაოდენობით, თუმცა სადაც გამოიყენებოდა იყო ფაქტობრივად აუფეთქებელი ტანკი. მითია სადაც [[აფხაზები]] ამბობდნენ რომ [[გაგრა|გაგრის]] შეტევისას Т-72 გამოიყენეს თუმცა ეს მხოლოდ და მხოლოდ ფსიქოლოგიური ეფექტის მოსახდენად დასჭირდათ. === უდაბნოს ქარიშხალი === [[ფაილი:T-72, Operation Desert Storm.jpg|მინი|კუალიციური ჯარების T-72-ი (შესაძლოა იყოს ქუვეითის [[M-84]] - ი)]] 1990 წელს დაიწყო ოპერაცია უდაბნოს ქარიშხალი სადაც კვალიციური ჯარები იბრძოდნენ [[სადამ ჰუსეინი|სადამ ჰუსეინის]] ჯარების წინააღმდეგ. კვალიციურ ჯარებში შედიოდნენ სხვადასხვა ტანკები მათ შორის: [[M1 Abrams]], [[AMX-30]], [[M-84]] და კიდევ მრავალი ტანკი, [[სადამ ჰუსეინი|სადამ ჰუსეინის]] მხარეს კი იბრძოდა მოძველებული საბჭოთა წარმოების [[T-55|T54\55]], [[T-62]] რომელიც იყო სატანკო ჯარები ნახევარზე მეტი ასევე იუგოსლავიური [[M-84]] -ი რომელიც იყო T-72 - ის ასლი და T-72-ი რომელიც წარმოებული იყო ჩეხეთში და 200-მდე კი იყო წარმოებული [[სსრკ|სსრკში]]. ომის დაწყებისავე გამოიკვეთა აშკარა უპირატესობა კუალიციური ჯარების, ერაყელებმა მალევე დაკარგეს საჰაერო უპირატესობა რამაც გადამწყვეტი როლი ითამაშა საბოლოო შედეგზე. ერაყელთა მხარეს კი შედეგი კატასტროფული იყო მათ განადგურებით ვერცერთი ტანკი გაანადგურეს თუმცა მათ დააზიანეს რამდენიმე ათეული აბრამსი, ძველი [[T-55|T54\55]] [[T-62]] - ები ფაქტობრივად ვერაფერს აკლებდნენ კოალიციურ ჯავშანტექნიკას თუმცა [[T-72]] - მაგრამ რამდენიმეჯერ გაარტყა მოწინააღმდეგის ტანკს თუმცა ტანკი აფეთქებით ვერ ააფეთქა ხოლო მოწინააღმდეგის ტანკები კი ადვილად უსწორდნებოდნენ მოძველებულ საბჭოთა ტექნიკას. ასეთი კატასტროფული შედეგი გამოიწვია [[იუგოსლავია|იუგოსლავიაში]] და [[ჩეხეთი|ჩეხეთში]] შეძენილმა ტანკებმა რომელიც ბევრად ჩამორჩებოდნენ საბჭოთა წარმოების ტანკებს განსაკუთრებით ჯავშანში რადგან იყო ძალიან დაბალი ხარისხის თუმცა [[M-84]] - ი გამოიყენებოდა კოუალიციური ჯარების მხარესაც რომელიც საკმაოდ ადვილად ანადგურებდა [[ერაყი|ერაყულ]] ტანკებს. [[ფაილი:Soviet big 7.jpg|მინი|ცივი ომის პოსტერი სადაც შესულია ყველაზე საშიში საბჭოთა შეიარაღება სადაც შესულია T-72-ი]] === ჩეჩნეთის პირველი ომი === [[1996]] წელს დაიწყო ომი ჩეჩნეთში სადაც [[რუსეთის არმია|რუსული არმია]] ებრძოდა [[ჩეჩნები|ჩეჩენ]] ბოივიკებს. ძალთა თანაფარდობა ჯავშანტექნიკის მხირვ იყო ძალიან დიდი რადგან ჩეჩნებს ტანკი საერთოდ არ გააჩნდათ. [[რუსეთი]]ს მხარეს იბრძოდა ფაქტობრივად ყველა ტანკი რაც [[სსრკ]]ს უწარმოებია მათ შორის : [[T-55|T54\55]], [[T-62]], T-72 და [[T-80]] - ი. ტაქტიკური შეცდომების გამო რუსეთის მხარეს დანაკარგი ძალიან დიდია, რადგან ტანკი ქალაქში კარგავს მანევრულობას და ძალიან ადვილი სამიზნეა ტანკსაწინააღმდეგო იარაღით შეიარაღებული მებრძოლისათვის. რის გამოც ჩეჩნებმა დიდი ზიანი მიაყენს, სიტუაციას ისიც ამძიმებდა რომ T-72 და [[Т-80]] - ს გააჩნდა დინამიკური დაცვა რომელიც საკმაოდ ხარისხიანად იცავს ტანკს ტანკსაწინააღმდეგო იარაღისგან. ომში ამ ტანკებიდან ყველას ეკეთა დინამიკური დაცვა თუმცა არცერთის კონტეინერები არ იყო სავსე ასაფეთქებელი ნივთიერებით რის გამოც მისი აფეთქება ძალიან ადვილდებოდა ნებისმიერ ადგილიდან მორტყმისას. [[ფაილი:T72 MBT.jpg|მინი|ერაყული განადგურებული T-72-ი]] === ჩეჩნეთის მეორე ომი === [[ჩეჩნეთის პირველი ომი|ჩეჩნეთის პირველი ომის]] შეცდომების შემდეგ დაიწყეს [[სსრკ|საბჭოთა]] მეთოდებით ბრძოლა რამაც შედეგი გამოიღო თუმცა მოსახლეობის დიდი ნაწილი დაიღუპა არტილერიის ცეცხლის შედეგად, არტილერიის შემდეგ ქალაქში შევიდნენ ქვეითები [[BTR]] - ების მხარდაჭერით. T-72 ებს კი სულ სხვანაირად იყენებდნე ამ ომში, ისინი გამოიყენებოდნენ მხოლოდ და მხოლოდ მაშინ თუ რაიმე წერტილის განადგურება იყო საჭირო ამისათვის კი ის ქალაქს უახლოვდებოდა ესროდა 1000-1200 მდან რადგან [[ტანკსაწინააღმდეგო იარაღი]] ასეთი მანძილიდან ვერ ისროდა. საერთო ჯამში რამდენიმე T-72 განადგურდა. === რუსეთ საქართველოს ომი === [[ფაილი:Destroyed Georgian T-72 tank in Tskhinvali.jpg‎|მინი|ცხინვალში განადგურებული ქართული T-72-ები]] [[2008]] წლის აგვისტოში დაიწყო ომი [[რუსეთ-საქართველოს ომი (2008)|სამაჩაბლოში]], ორივე მხარეს იბრძოდა T-72-ები თუმცა ეს ტანკები განსხვავდებოდნენ თავდაპირველი ვერსიებისგან რადგან მათ ეკეთათ დინამიკური დაცვის კონტეინერები და ასევე საქართველოს მხარეს იბრძოდა 150მდე T-72SIM-1 რომელიც იყო საქართველოსა და [[ელბით სისტემსი]] - ს მიერ მოდერნიზებული, რუსეთი მხარეს კი იყო მცირე რაოდენობით T-72BV რომელსაც უყენია [[KONTAKT-5]] - ი. [[რუსეთი]]ს მხარეს ტანკების დიდი ნაწილი განადგურდა არტილერიის ცეცხლის შედეგად ხოლო [[საქართველო|ქართულ]] მხარეს კი განადგურდა ტანკები ქალაქში სადაც ისინი შეიყვანეს ქვეითების გარეშე, რაც იყო ძალიან დიდი შეცდომა. ყველა განადგურებულ ტანკს რომელსაც მოხვდა [[რპგ-7]] - ი აფეთქების შემდეგ მოძვრა კოშკურა ეს კი საბჭოთა ტანკების თავისებურებებიდან იყო გამოწვეული, რადგან ჭურვები კოშკურაში სრულიად დაუცველად ალაგია და მათ დეტონაციას საშინელი შედეგი მოსდევს. ქართულ მხარეს ბევრმა T-72-ის ეკიპაჟმა თავისი ტანკი მიატოვა და მოწინააღმდეგეს ალაფად დაუტოვა. [[ფაილი:T72 Georgia.jpg|მინი|ქართული T-72 დინამიკური დაცვის კონტეინერებით]] ამ ომში ტანკებს შორის ბრძოლები ძალიან იშვიათი იყო თუმცა 9 აგვისტოს სატანკო ბრძოლა გაიმართა, ღამე რუსულ კოლონას შეუტია რამდენიმე T-72SIM-1-მა, ქართულმა ტანკებმა ცეცხლი გახსნეს და ერთი [[ბმპ]] გაანადგურეს რის შემდეგადაც რუსებმა თავიანთ ჯავშანტექნიკაზე ნათურები ჩააქვრეს თუმცა არ იცოდნენ რომ ახალ SIM-1-ს ღამის ხედვის ხელსაწყოები ჰქონდა და კიდევ რამდენიმე ბმპ გაანადგურა რის შემდეგადაც ბრძოლა დატოვეს უდანაკარგოდ. საბოლოო ჯამში ქართულმა არმიამ იზარალა 45 ტანკი ამათგან 20-მდე [[ცხინვალი|ცხინვალში]] განადგურდა ხოლო დანარჩენი კი ბაზებიდან ალაფად წაიყვანეს მათ შორის SIM-1-ები, რუსულმა მხარემ კი ასევე 20-მდე T-72-ი თუმცა ბმპ-ების დანაკარგი საკმაოდ დიდია. == მოდიფიკაციები == [[ფაილი:T-72A tank on parade.jpg|thumb|250px|T-72В (1983)]] [[ფაილი:Polish T-72 TW 6-91.jpg|thumb|300px|პოლონური T-72M1]] საბაზო ტანკ Т-72-ის მოდიფიკაციები: * '''''Т-72''''' „Урал“ (ობიექტი 172М; 1973 წ.) — საბაზისო ნიმუში. * '''''Т-72К''''' „Урал-К“ (ობიექტი 172МК; 1973 წ.) — ტანკ Т-72-ის სამეთაურო ვარიანტი. განსხვავდებოდა დამატებითი სანავიგაციო აპარატურის, Р-130М მოკლეტალღური რადიოსადგურის და დამოუკიდებელი კვების დანადგარის აღჭურვით. * '''''Т-72''''' (ობიექტი 172М-Э; 1975 წ.) — საექსპორტო ვარიანტი, განსხვავდებოდა კოშკურის შუბლა ჯავშანდაცვის კონსტრუქციით, ავარიის საწინააღმდეგო დაცვის სისტემით და საბრძოლო მასალების კომპლექტაციით. * '''''Т-72А''''' (ობიექტი 176) (1979 წ.) — ტანკ Т-72-ის მოდერნიზაცია. მოდერნიზაციის მერე ტანკს დაემატა: ლაზერული მანძილის მზომი ТПДК-1, ღამის ხედვისთვის ახალი სამიზნე ТПН-3-49 და პროჟექტორი Л-4, ასევე დამატებითი ჯავშანი ბორტებზე, 902Б საკვამლე ყუმბარები, ნაპალმისგან დამცავი ჯავშანი, ღამის ხედვის ხელსაწყო ТВНЕ-4Б და ახალი ძრავა В-46-6. * '''''Т-72АК''''' (ობიექტი 176К) (1979 წ.) — სამეთაურო ვარიანტი ტანკ Т-72А-სი. * '''''Т-72М''''' (1980 წ.) — საექსპორტო ვარიანტი ტანკ Т-72А-ის, რომელმაც იუგოსლავიაში ახალი ინდექსი [[М-84]]-ი მიიღო, იუგოსლაველებმა მას თითქმის ყველაფერი შეუცვალეს და თავისი წარმოების აპარატურა დაუყენეს. * '''''Т-72М1''''' (1982 წ.) — ტანკ Т-72М-ის მოდერნიზაცია. მის ყოველ მხარეს დაემატა 16 მმ-იანი ჯავშნის ფურცლები. * '''''Т-72АВ''''' (ობიექტი 176В; 1985 წ.) — ვარიანტი ტანკის Т-72А, რომელსაც პირველად [[სსრკ|საბჭოთა ტანკებიდან]] ჰქონდა დინამიური დაცვა „Контакт“. * '''''Т-72Б''''' (ობიექტი 184; 1985 წ.) — ტანკ Т-72А-ს მოდერნიზებული ვარიანტი შეიარაღება 9К120 „Свир-ის“ მართვადი კომპლექსით, დინამიური დაცვის სისტემა „Контакт-ით“, ძრავებით В-84 და СУО 1А40. ქვემეხი 2А46 შეიცვალა 2А46М ქვემეხ-გამშვები დანადგარით. * '''''Т-72Б ნიმუში 1989''''' (1989 წ.; ასევე გავრცელებულია არასწორი და არაოფიციალური სახელწოდება Т-72БМ) — ტანკ Т-72Б-ს მოდერნიზირებული ვარიანტი ჩაშენებული „Контакт-V“ დინამიური დაცვით, [[Т-80|Т-80У-ზე]] დაყენებული ანალოგიით. * '''''Т-72БК''''' (ობიექტი 184К) (1987 წ.) — სამეთაურო ვარიანტი ტანკის Т-72Б. დამატებული ჰქონდა ახალი სანავიგაციო სისტემა, მოკლეტალღური რადიოსადგური. * '''''Т-72С''''' (1987 წ.) — საექსპორტო ვარიანტი ტანკის Т-72Б, მეორე სახელით T-72M1M, რომელსაც 226 დინამიკური დაცვის კონტეინერის ნაცვლად ეყენა 155. * '''''Т-72БУ''''' (ობიექტი 184А) — ამ მოდიფიკაციას იცნობენ როგორც ძირითად საბრძოლო ტანკ [[Т-90]]-ს. მოდერნიზაცია არის ჩატარებული თითქმის ყველაფერზე, შეიცვალა ძრავა, სამიზნე, დინამიური დაცვა, ქვემეხი, რადიოაპარატურა და სხვა. მისი წარმოება შეჩერდა 1999 წელს 250 ტანკის გამოშვებით. თუმცა 2004 წელს წარმოება გაგრძელდა და გავიდა ექსპორტზე ინდოეთში და ასევე გაძლიერდა რუსული არმიაც. * '''''Т-72М1М''''' (Т-72М1К; ობიექტი 172М2) — მოდერნიზაცია ტანკის Т-72М1, აღჭურვილია ДЗ, ახალი СУО, სანავიგაციო სისტემა მიყავნილია ТИУС-მდე. დაემატა ახალი ტიპის ჯავშანი „Арена“; ასევე „Контакт 5“; „[[Реликт (ДЗ)|Реликт-ი]]“ ქვემეხზე, შეეძლო გაესროლა 9К119 „Рефлекс-ი“ და ახალი ძრავა В92С2 1000л ცხ. ძალით. * '''''Т-72Б2''''' Рогатка (სხვადასხვა დოკუმენტებით ასევე Т-72БМ; ობიექტი 184М) — მოდერნიზაცია ჩაუტარდა და შეეცვალა თითქმის ყველაფერი და დაემატა ახალი ქვემეხი 2A46M5, აღჭურვილია თერმული ვიზუალიზაციის კამერა მეორე თაობის ფრანგული წარმოების Catherine ფირმა Thomson-CSF, მძიმე ჯავშანი, მოდულის „Relic“, ახალი ძრავის B-92S2-ის (სიმძლავრე 1000 ცხ. ძ.) გარდა ტანკი აღჭურვილია დამხმარე (მეთიუ) ელექტრომაგნიტური დაცვით. ასევე გაუმჯობესდა ზუსტი ცეცხლი. პირველად ტანკი აჩვენეს 2006 წელს [[ნიჟნი ტაგილი|ნიჟნი ტაგილში]]. * '''''T-72SIM-1''''' ([[ისრაელი]]) ებრაული ფირმა Elbit Systems-ის მიერ ქართული მოდერნიზაციის Т-72М-ების ვარიანტი. დაყენებულ იქნა Harris-ის ფირმის ახალი რადიოსადგურები FALCON, ნავიგაციის სისტემა GPS-ის ბაზაზე, აღმოჩენის სისტემა „ჩემიანი-უცხო“, თბოვიზორები მეთაურისთვის და მემიზნისთვის, დაკიდული დინამიური დაცვა. == ოპერატორები == [[რუსეთი]] - 9500 Т-72Л და Т-72М, 3000 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით (8000 რეზევრში, 1200 შეიარაღებაში, 221 კი მოდერნიზებულია Т-72БА-დ) * [[აზერბაიჯანი]] — 220 Т-72 2010 წლის მონაცემებით * [[ალჟირი]] — 325 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ანგოლა]] — 50 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[სომხეთი]] — 102 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ბელორუსია]] — 1465 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ბულგარეთი]] — 362 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[უნგრეთი]] — 30 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ვიეტნამი]] — 150 Т-72М1 [[პოლონეთი|პოლონეთიდან]] 2010 წლის მონაცემებით * [[საქართველო]]  — 96 Т-72-ი. {{ფაქტი|1993 წელს სამეგრელოში საქართველოს პირველი პრეზიდენტის ზვიად გამსახურდიას მომხრეების სამხედრო ფორმირებების წინააღმდეგ საბრძოლველად რუსეთის ЗАКВО-ს ხელმძღვაელობამ იგორ გიორგაძეს 7 ცალი Т-72Б გადასცა. ეს ტანკები ჯერ უშიშროების სამინისტროს სადესანტო-მოიერიშე ბრიგადის შეიარაღბაში იყო. შემდგომ გადაეცა შინაგან ჯარს. 1998 წელს რუსეთის თავდაცვის მინისტრისგან [[ვარდიკო ნადიბაიძე|ვარდიკო ნადიბაძემ]] მიიღო 27 Т-72Б. (ამ ტანკებს ფორმალურად ჰქონდათ Контакт-1 ტიპის რეაქტიული დაცვის პაკეტი თუმცა არცერთს არ გააჩნდა ამ კოლოფებისთვის განკუთვნილი პლასტიდის ასაფეთქებლები) საქართველომ 2005 წელს იყიდა [[უკრაინა|უკრაინისგან]] 16 Т-72АВ-ი Контакт-1 დინამიკური დაცვით. იმავე წელს 35 Т-72М1 ჩეხეთისგან რომელსაც არ გააჩნდა Контакт-1, 2006 წელს ისევ ჩეხეთისგან იყიდა 35 Т-72М1 Контакт-1-ს გარეშე, 2007 წელს კი 74 Т-72АВ Контакт-1-ით უკრაინიდან. ჩეხეთისგან ნაყიდი 70-ივე Т-72М (ვარდიკო ნადიბაიძის დროს მიღებული 27 Т-72Б-ები კუთვნილი ასაფეთქებლით) მალევე შემოსეს Контакт-1-ით. (თითო ტანკის კომპლექტი 20-ათასი დოლარი) 2008 წელს 32 (ერთი სატანკო ბატალიონი) Т-72М მოდერნიზებულ იქნა Т-72SIM-1 პროგრამით. იგემებოდა ყველა Т-72-ის მდერნიზაცია ამ პროგრამით, მაგრამ 2008 წლის ომის შემდგომ ამ გეგმაზე უარი ითქვა. 2008 წლის ომში საქართველომ 64 Т-72 დაკარგა. აქედან 7 ბრძოლაში. 57 ტანკი (მათ შორის 2 Т-72SIM-1) რუსეთის საოკუპაციო ჯარებმა დაუზიანებლად ჩაიგდეს. საქართველოს შეიარაღებაში დარჩენილი ტანკები 3 სატანკო ბატალიონში და ახალციხის ჯავშანსატანკო სასწავლო ცენტრში გადანაწილდა.|14|12|2020}} * [[ინდოეთი]] — 1950 Т-72М1, 2010 წლის მონაცემებით * [[ერაყი]] — 77 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ირანი]] — 480 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[იემენი]] — 60 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ყაზახეთი]] — 980 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[კენია]] — 110 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ყირგიზეთი]] — 150 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[ლიბია]] — 200 Т-72, 115 შეკვეთილი 2010 წლის მონაცემებით * [[მაკედონია]] — 31 Т-72А, 2010 წლის მონაცემებით * [[მაროკო]] — 40 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[მიანმარი]] — 50 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[პოლონეთი]] — 586 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[აფხაზეთი]] — 40 2010 წლის მონაცემებით * [[სერბეთი]] — 13 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[სირია]] — около 1500—1700 Т-72 и Т-72М, 2010 წლის მონაცემებით * [[სლოვაკეთი]] — 245 Т-72М, 2010 წლის მონაცემებით * [[ტაჯიკეთი]] — 30 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[თურქმენეთი]] — 670 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[უგანდა]] — 10 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[უზბეკეთი]]— 70 Т-72, 2010 წლის მონაცემებით * [[უკრაინა]] — 1032 Т-72, * [[ხორვატია]] — 3 Т-72М, * [[ჩეხეთი]] — 175 T-72CZ, * [[სამხრეთ ოსეთი]] — 20 მდე Т-72,მათ შორის 2 ქართული ნაალაფარი Т-72სიმ1-ი რომელიც 2008 წლის [[სამხრეთ ოსეთი|სამხრეთ ოსეთის]] აღლუმზე გამოჩნდა ახალი სახელწოდებით ''прис'' . <gallery> სურათი:109875276 ba38176827 o.jpg| [[ინდოეთის|ინდური]] ტანკი სურათი:Tank T72M4CZ moderna.jpg|[[ჩეხეთი|ჩეხური]] T72M4CZ მოდერნა სურათი:New iraqi army tank.jpg| ახალი [[ერაყი|ერაყის]] არმიის კუთვნილი T72 </gallery> <gallery> სურათი:October Revolution celebration 1983 3.png|[[ოქტომბრის რევოლუცია|ოქტომბირს რევოლუციისადმი მიძღვნილი აღლუმი]] 1983 წელს სურათი:Soviet T-72 main battle tanks.JPEG|[[სსრკ|საბჭოთა კავშირის კუთვნილი]] T72-ი სურათი:A damaged Iraqi T-72 tank draped with pieces of camouflage netting.JPEG|დაზიანებული ერაყული ტანკი კამუფლიაჟით </gallery> <gallery> სურათი:T72 MBT.jpg|განადგურებული ასად ბაბილი (T72-ის ასლი) სურათი:Iraqi T-72 tanks and an M113 APC from the Iraqi Army 9th Mechanized Division pass through a highway checkpoint in Mushahada, Iraq.jpg|ახალი ერაყულის არმიის 9 მექანიზირებული დივიზიონის მარში სურათი:Bundesarchiv Bild 183-1988-1007-008, Berlin, 39. Jahrestag DDR-Gründung, Parade.jpg|[[გდრ|გდრს]] აღლუმზე. </gallery> == რესურსები ინტერნეტში == {{Commonscat|T-72 tanks}} * [http://armor.kiev.ua/fofanov/ armor.kiev.ua] * [http://mhrfweb.makett.org/MHRF/index.php?option=com_phocagallery&view=category&id=63%3At-72-harckocsi&Itemid=11&lang=en mhrfweb.makett.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110727055759/http://mhrfweb.makett.org/MHRF/index.php?option=com_phocagallery&view=category&id=63:t-72-harckocsi&Itemid=11&lang=en |date=2011-07-27 }} * [http://www.t-72.de/html/varianten_des_t-72.html www.t-72.de] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100510130927/http://www.t-72.de/html/varianten_des_t-72.html |date=2010-05-10 }} * [http://www.niistali.ru/index_en.php www.niistali.ru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100408085125/http://www.niistali.ru/index_en.php |date=2010-04-08 }} {{-}} {{ძირითადი საბრძოლო ტანკი}} [[კატეგორია:ძირითადი საბრძოლო ტანკები]] [[კატეგორია:ცივი ომის საბჭოთა ტანკები]] sr0l4k492vhya3vann3ueici90dr8ko 0 69291 4411397 4247588 2022-08-27T14:15:26Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{მმ*|სამრეკლო}} {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = სამრეკლო |მშობლიური სახელი = <nowiki></nowiki> |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = Vil. Japaridze (G.N. 2009).jpg |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = 300 |წარწერა2 = |lat_dir = N|lat_deg =41|lat_min =27|lat_sec =20 |lon_dir = E|lon_deg =46|lon_min =08|lon_sec =16 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = კახეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი |თემი = სამრეკლო (დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი){{!}}სამრეკლო |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = ჯაფარიძე |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 810 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 1786<ref name="აღწერა 2014">{{cite web|url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo|title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|date=ნოემბერი 2014|publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური|accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 95,7 %<br />[[სომხები]] 2,6 %<br />[[რუსები]] 0,7 % |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = Samreklo }} '''სამრეკლო''' ([[2011]] წლის [[30 აგვისტო]]მდე — ''ჯაფარიძე''<ref>{{სგსოლ|232}}</ref><ref>{{სგსოლ|139|სსრ}}</ref><ref>[https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=1467285 საქართველოოს პრეზიდენტის ბრძანებულება N478, 2011 წლის 30 აგვისტო]</ref>, ''სეჩენოვკა'') — [[სოფელი]] [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ]] [[საქართველო]]ში, [[კახეთის მხარე|კახეთის მხარის]] [[დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი|დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტში]].<ref name="აღწერა 2014" /> [[თემი]]ს ცენტრი. მდებარეობს [[შირაქის ვაკე]]ზე, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 810 [[მეტრი|მეტრზე]]. [[დედოფლისწყარო]]დან დაშორებულია 2 [[კილომეტრი]]თ. ==ისტორია== XX საუკუნის დასაწყისში ნიკოლოზ II-მ შირაქის ველის აღმოსავლეთ ნაწილში ჩამოასახლა ზაპოროჟიელი ურჩი კაზაკები, რომლებმაც ახალ დასახლებას სეჩენოვკა უწოდეს. 1921 წლის შემდეგ აქ ჩამოსახლდნენ ზემო მაჩხაანისა და მირზაანის მაცხოვრებლები. ამ სოფელს გასაბჭოებულ საქართველოში რევოლუციონერ ა. ჯაფარიძის (ახლანდელი სამრეკლო) სახელი ეწოდა. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 1786 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref>|| 2443|| 1131|| 1312 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" />|| {{კლება}} 1786|| 869|| 917 |} ==ღირსშესანიშნაობები== სოფლის ტერიტორიაზე მდებარეობს არაერთი არქიტექტურული და არქოლოგიური ძეგლი<ref>{{სძა|1-1|312-316||არა}}</ref>: *[[სამრეკლოს ენამთის გორასამარხი]] — არქეოლოგიური ძეგლი *[[თამარის გორა]] — არქეოლოგიური ძეგლი *[[სამრეკლოს ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი *[[სამრეკლოს ნამოსახლარი გორა]] — არქეოლოგიური ძეგლი *[[სამრეკლოს წმინდა ელიას სამლოცველო]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[სამრეკლოს წმინდა სერაფიმის (საროველის) ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი. == ლიტერატურა == {{ქსე|11|546}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის სოფლები]] mk306bd8dalhtq7ywub52200ddumv2n 0 69403 4411394 4247590 2022-08-27T14:10:10Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ქვემო ქედი |მშობლიური სახელი = <nowiki></nowiki> |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = 300 |წარწერა2 = |lat_dir = N|lat_deg =41|lat_min =22|lat_sec =26 |lon_dir = E|lon_deg =46|lon_min =30|lon_sec =15 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = კახეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი |თემი = ქვემო ქედი |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 700 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 1153<ref name="აღწერა 2014">{{cite web|url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo|title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|date=ნოემბერი 2014|publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური|accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 97,9 %<br />[[ბერძნები]] 1,1 % |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''ქვემო ქედი'''<ref>{{სგსოლ|179}}</ref><ref>{{სგსოლ|108|სსრ}}</ref> — [[სოფელი]] [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ]] [[საქართველო]]ში, [[კახეთის მხარე|კახეთის მხარის]] [[დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი|დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტში]].<ref name="აღწერა 2014" /> [[თემი]]ს ცენტრი. მდებარეობს [[შირაქის ვაკე]]ზე, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 700 [[მეტრი|მეტრზე]]. [[დედოფლისწყარო]]დან დაშორებულია 41 [[კილომეტრი]]თ. ==ისტორია== 1889 წელს მეფის მთავრობამ გადაწყვიტა შირაქში გადმოესახლებინა რუსები. განზრახვამ ქართველ მთიელთა დიდი გულისწყრომა გამოიწვია. საპასუხოდ მათ ყოველგვარი ნებართვის გარეშე დაიწყეს შირაქში ჩამოსახლება და დამკვიდრება. ამ გაბედული გადაწყვეტილების ინიციატორი და ორგანიზატორი იყო [[ვაჟა-ფშაველა]], რომლის ძალისხმევითაც აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთის მოსახლეობა ჯერ კიდევ 1917 წლის ოქტომბრის რევოლუციამდე სამუდამოდ დასახლდა შირაქში. შეიქმნა სოფლები: ზემო ქედი, ქვემო ქედი და არხილოსკალო. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 1153 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref>|| 1915|| 932|| 983 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" />|| {{კლება}} 1153|| 584|| 569 |} ==ღირსშესანიშნაობები== სოფლის ტერიტორიაზე მდებარეობს არაერთი არქიტექტურული და არქოლოგიური ძეგლი<ref>{{სძა|1-1|320-321||არა}}</ref>: *[[ქვემო ქედის მეტალურგიული სახელოსნო]] — არქეოლოგიური ძეგლი *[[ქვემო ქედის ნასახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი *[[ქვემო ქედის პირველი სადგომი]] — არქეოლოგიური ძეგლი *[[ქვემო ქედის მეორე სადგომი]] — არქეოლოგიური ძეგლი *[[ქვემო ქედის საკულტო ნაგებობა]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ქვემო ქედის სამარხი]] — არქეოლოგიური ძეგლი. *[[ქვემო ქედის ხატის გორა]] — არქეოლოგიური ძეგლი. == ლიტერატურა == {{ქსე|10|516}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის სოფლები]] s6rcfqn2b8zs4tbpzhqg90fnjda7iyt 0 69404 4411385 4247570 2022-08-27T14:07:26Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = არბოშიკი |მშობლიური სახელი = <nowiki></nowiki> |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = 300 |წარწერა2 = |lat_dir = N|lat_deg =41|lat_min =33|lat_sec =04 |lon_dir = E|lon_deg =45|lon_min =57|lon_sec =49 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = კახეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი |თემი = არბოშიკი |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 600 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 1138<ref name="აღწერა 2014">{{cite web|url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo|title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|date=ნოემბერი 2014|publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური|accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 99,3 % |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''არბოშიკი'''<ref>{{სგსოლ|20}}</ref><ref>{{სგსოლ|17|სსრ}}</ref> — [[სოფელი]] [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ]] [[საქართველო]]ში, [[კახეთის მხარე|კახეთის მხარის]] [[დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი|დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტში]].<ref name="აღწერა 2014" /> [[თემი]]ს ცენტრი. მდებარეობს [[მდინარე]] [[უზუნდარასხევი]]ს [[სათავე]]სთან, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 600 [[მეტრი|მეტრზე]]. [[დედოფლისწყარო]]დან დაშორებულია 23 [[კილომეტრი]]თ. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 1138 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref>|| 1851|| 869|| 982 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" />|| {{კლება}} 1138|| 536|| 602 |} ==ღირსშესანიშნაობები== სოფლის ტერიტორიაზე მდებარეობს არაერთი არქიტექტურული და არქეოლოგიური ძეგლი<ref>{{სძა|1-1|268-270||არა}}</ref>: *[[არბოშიკის ბოსტანაანთ კოშკი]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[არბოშიკის დამბადებლის ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[კოდისხევის სამაროვანი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[არბოშიკის ღვთისმშობლის ნიში]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[არბოშიკის წმინდა კვირიკეს ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ხომხელის წმინდა გიორგის ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი. == ლიტერატურა == {{ქსე|1|548}} {{ქე|1|190}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის სოფლები]] 14gmshwu6djg82oquyb7q0xqspovwfy 0 69405 4411393 4247571 2022-08-27T14:09:56Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = არხილოსკალო |მშობლიური სახელი = <nowiki></nowiki> |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = Boy and Tiger in Kedebi, Arkhiloskalo.jpg |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = 300 |წარწერა2 = |lat_dir = N|lat_deg =41|lat_min =24|lat_sec =06 |lon_dir = E|lon_deg =46|lon_min =26|lon_sec =45 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = კახეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = ქიზიყი |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი |თემი = არხილოსკალო |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 700 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 980<ref name="აღწერა 2014">{{cite web|url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo|title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|date=ნოემბერი 2014|publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური|accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 99,1 % |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = Arkhiloskalo }} '''არხილოსკალო'''<ref>{{სგსოლ|22}}</ref><ref>{{სგსოლ|18|სსრ}}</ref> — [[სოფელი]] [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ]] [[საქართველო]]ში, [[კახეთის მხარე|კახეთის მხარის]] [[დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი|დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტში]].<ref name="აღწერა 2014" /> [[თემი]]ს ცენტრი. მდებარეობს [[შირაქის ვაკე]]ზე, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 700 [[მეტრი|მეტრზე]]. [[დედოფლისწყარო]]დან დაშორებულია 35 [[კილომეტრი]]თ. არხილოსკალო არის ადგილობრივი მნიშვნელობის [[კლიმატური კურორტი]]. ==ისტორია== 1889 წელს მეფის მთავრობამ გადაწყვიტა შირაქში გადმოესახლებინა რუსები. განზრახვამ ქართველ მთიელთა დიდი გულისწყრომა გამოიწვია. საპასუხოდ მათ ყოველგვარი ნებართვის გარეშე დაიწყეს შირაქში ჩამოსახლება და დამკვიდრება. ამ გაბედული გადაწყვეტილების ინიციატორი და ორგანიზატორი იყო ვაჟა-ფშაველა, რომლის ძალისხმევითაც აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთის მოსახლეობა ჯერ კიდევ 1917 წლის ოქტომბრის რევოლუციამდე სამუდამოდ დასახლდა შირაქში. შეიქმნა სოფლები: ზემო ქედი, ქვემო ქედი და არხილოსკალო. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 980 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref>|| 2378|| 1187|| 1191 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" />|| {{კლება}} 980|| 490|| 490 |} ==ღირსშესანიშნაობები== სოფლის ტერიტორიაზე მდებარეობს არაერთი არქოლოგიური ძეგლი<ref>{{სძა|1-1|270||არა}}</ref>: *[[არხილოსკალოს პირველი სამაროვანი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[არხილოსკალოს მეორე სამაროვანი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[სასანთლიანთ გორის ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი. == ლიტერატურა == {{ქსე|1|618}} {{ქე|1|221|უშვერიძე გ.}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის სოფლები]] ir8xs1ooeadh813ixwkko0llfk661sq 0 72861 4411627 4381494 2022-08-28T11:13:03Z GiorgiXIII 62215 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ჭალახმელა |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = keda.png |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 32 |lat_sec = 28.4 |lon_dir = E |lon_deg = 41 |lon_min = 47 |lon_sec = 10.5 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი = აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ქედის მუნიციპალიტეტი |თემი = დოლოგანი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 400 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 162<ref name="აღწერა 2014"/> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 100 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |add1n= |add1= }} '''ჭალახმელა''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა|აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის]] [[ქედის მუნიციპალიტეტი|ქედის მუნიციპალიტეტში]], [[დოლოგანი]]ს [[თემი|თემში]] (სოფლები: [[დოლოგანი]], ჭალახმელა, [[ჭინკაძეები (ქედის მუნიციპალიტეტი)|ჭინკაძეები]]).<ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულები |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> მდებარეობს [[მდინარე]] [[აჭარისწყალი]]ს მარცხენა ნაპირზე, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 400 [[მეტრი|მ]] სიმაღლეზე, [[დაბა]] [[ქედა|ქედიდან]] დაშორებულია 20 [[კილომეტრი]]თ. [[2014]] წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 162 კაცი<ref name="აღწერა 2014">{{სახელმწიფო აღწერა 2014}}</ref>. ==დემოგრაფია== {| class="wikitable" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა |- | 2002 || 202<ref>{{Cite web |url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |title=pop-stat.mashke.org — საქართველოს დასახლებული პუნქტების მოსახლეობა |accessdate=2012-08-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120419092459/http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |archivedate=2012-04-19 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტი — სოფლების მოსახლეობა 2002 წელი |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> |- | 2014 || 162<ref name="აღწერა 2014"/> {{კლება}} |} ==ლიტერატურა== {{ქსე|11|380}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ქედის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ქედის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] kblz5fwxubcnwp5hetown3yk0w6ccqk 0 74298 4411564 3990196 2022-08-27T21:50:47Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი =სამყურა | სურათის ფაილი =Red clover field.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება = | კლასი = | რიგი = | ოჯახი = | გვარი = | სახეობა = | ლათ =Trifolium | ვიკისახეობები = | commons = }} '''სამყურა''' (Trifolium) — [[ერთწლოვანი მცენარეები|ერთწლოვან]] და [[მრავალწლოვანი მცენარეები|მრავალწლოვან მცენარე]]თა [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]] [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახი]]სა. ყველა სახეობა ბალახოვანია. მათი [[ფოთოლი]] სამ ფოთოლაკიანია (აქედან მოდის მისი სახელიც). ყვავილები წითელი, ყვითელი, თეთრი ან ვარდისფერია, შეკრებილი თავაკისებრ, იშვიათად მტევნისებრ ყვავილებად. ნაყოფი პატარა პარკია, 1-2, იშვიათად 3-6 თესლით. [[ფესვი|ფესვები]] მთავარღერძიანია. მათზე დიდი რაოდენობით ვითარდება [[აზოტი]]ს შემთვისებელი [[ბაქტერიები]]ს კოჟრები, რომლებიც ამდიდრებენ [[ნიადაგი|ნიადაგს]] აზოტოვანი შენაერთებით. 300-მდე სახეობა უმთავრესად გავრცელებულია ევროპის, აზიის, აფრიკისა და ჩრდილოეთ ამერიკის ზომიერ და სუბტროპიკულ ოლქებში. [[საქართველო]]ში იზრდება 40-მდე სახეობა. სამყურას ბევრი სახეობა საქონლის საუკეთესო საკვებია და დიდი ხანია კულტურებშია შეყვანილი. ამ მხრივ აღსანიშნავია [[წითელი სამყურა|წითელი ანუ მდელოს სამყურა]] (Trifolium pratense), რომლის ორი ფორმა არსებობს — საგვიანო ანუ ჩრდილოეთის ერთსათიბა და საადრევო ანუ სამხრეთის ორსათიბა; [[ვარდისფერი სამყურა|ვარდისფერი ანუ შვედური სამყურა]] (Trifolium hybridum) — საკვებად იყენებენ სხვა მარცვლოვნებთან ერთად; [[თეთრი სამყურა]] (Trifolium repens) — თესენ სხვა სამყურასთან ან [[მარცვლოვანნი|მარცვლოვნებთან]] ერთად. გაძოვების შემდეგ სწრაფად ამოიზრდება . ==ლიტერატურა== {{ქსე|9|43|ლაჩაშვილი ი.}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] inf90xau2c4bss8aynz6qrkn8prw6vw 0 77844 4411561 3990254 2022-08-27T21:48:42Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი =სოია | სურათის ფაილი =Soybean.USDA.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება = | კლასი = | რიგი = | ოჯახი = | გვარი = | სახეობა = | ლათ =Glycine | დაცვის სტატუსი = | ვიკისახეობები = | iucn = | commons = }} '''სოია''' (Glycine) — ბალახოვან მცენარეთა [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]] [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახი]]სა. მოიცავს რამდენიმე ათეულ სახეობას. ფართოდაა გავრცელებული [[კულტურული სოია]] (Glycine hispida ანუ Glycine max), რომლის სამშობლოც [[ჩინეთი]]ა. იყოფა ოთხ ქვესახეობად: კორეული, მანჯურიული, ჩინური და ინდური. [[ერთწლოვანი მცენარეები|ერთწლოვანი]] სოიას სიმაღლე 0,2-2 [[მეტრი|მეტრამდე]] აღწევს. პარკი ღია ან მუქი შავია, შიგ არის 2-3 (ან 1-4) ღია ფერის მარცვალი. სინათლისა და [[ტენი]]ს მოყვარულია. კარგად იზრდება სხვადასხვა ტიპის ნიადაგზე (გარდა მჟავე, დაჭაობებული და ბიცობი ნიადაგებისა). სოია ტექნიკური, საკვები და სიდერალური კულტურაა. 100 გრამ სოიაში 24-45% [[ცილა]]ა, 20-32% [[ნახშირწყლები]], 13-37% [[ცხიმი]], 381 კკალორია. შეიცავს D, B, E და სხვა ვიტამინებს. [[საქართველო]]ში გავრცელებული ჯიშებიდან მნიშვნელოვანია იმერული, გურული, ჭიათურის, მოწინავე—7, კოლხიდა—4, ადრეულა—6, სენაკის და სხვა. საქართველოში ძირითადად გავრცელებულია სახელწოდებით – სოიო, ასევე სხვა სახელებით სხვადასხვა კილოკავებზე: [[იმერული კილო|იმერული]] – ძაძა, უხარჩავა (უხარშავა), ქვალობიო, ცერცვალა; [[იმერული კილო|ქვემო იმერული]] – მუხუდო; [[რაჭული კილო|რაჭული]] – ძაძა-ლობიო; [[გურული კილო|გურული]] – იაპონია, იაპონიის ლობიო, მუხუდო; [[აჭარული კილო|აჭარული]] – სოიო; [[ლაზური ენა|ჭანური]] – სოია-ლობია; [[მეგრული ენა|მეგრული]] – მუხუდა, მუხუდო. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.medgeo.net/2013/02/04/%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%98%E1%83%9D/ სოიო — MedGeo.Net] ==ლიტერატურა== {{ქსე|9|450}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] 16jydkhg6gxambh0x2f2vgmkb0qtf6e 0 79919 4411589 2916882 2022-08-28T07:00:58Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{მმ|არარატი|არარატი (მრავალმნიშვნელოვანი)}} {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = არარატი |მშობლიური სახელი = Արարատ |ქვეყანა = სომხეთი |პანორამა = |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_deg = 39|lat_min = 48|lat_sec = 34|lon_deg = 44|lon_min = 42|lon_sec =52 |CoordAddon = type:city_region:AM |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 0 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = |რეგიონი = არარატი |რეგიონი ცხრილში = არარატის პროვინცია {{!}} არარატი |შიდა დაყოფა = |რაიონი = |მმართველის ტიპი = ქალაქის მერი |მმართველი = აკოპ ტოვმასიანი |დაქვემდებარება= |დაარსების თარიღი= 1929 |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |ფართობი = 3,6 |მოსახლეობა = 26 175 |აღწერის წელი = 2001 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია= |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +4 |DST = არის |სატელეფონო კოდი = +374 (238) |საფოსტო ინდექსი = 0602 |საავტომობილო კოდი= 27 |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''არარატი''' ({{lang-hy|Արարատ}}) — ქალაქი [[სომხეთი|სომხეთში]], [[არარატის პროვინცია|არარატის პროვინციაში]], [[ერევანი|ერევნიდან]] სამხრეთ–აღმოსავლეთით 42 კმ–ში. სამრეწველო ცენტრი. ქალაქში არის რკინიგზის სადგური. [[1929]] წელს ცემენტის ქარხანასთან გაშენდა დაბა. [[1935]] წელს ის გაერთიანდა სოფელ დუვალუსთან. [[1957]] წელს ქალაქში გაიხსნა ცემენტ-შიფერის კომბინატი. დღეისათვის ქალაქში მუშაობს ერთი შიფერის და ორი ცემენტის ქარხანა. სამშენებლო მასალების საწარმოების გარდა ქალაქში არის ოქროს ფაბრიკა. ქალაქის ეკოლოგია ცუდ მდგომარეობაშია, ცემენტის მტვრის და ციანიდების გამო. ატმოსფეროს დაბინძურება 9,6-ჯერ აჭარბებს დასაშვებ ნორმას ([[2005]] წლის ზაფხული). == დამეგობრებული ქალაქები == *{{flagicon|FRA}} [[ბუსი-სანტ-ჯორჯესი]], 2009 წლის 7 აგვისტოდან<ref>{{cite web| title = Armtown.com| url = http://www.armtown.com/news/am/prm/20090807/69510/| accessdate = 2015-05-21| archiveurl = https://web.archive.org/web/20120307165541/http://www.armtown.com/news/am/prm/20090807/69510/| archivedate = 2012-03-07}}</ref> == ცნობილი ადამიანები არარატიდან == * [[ვაზგენ სარქისიანი]] - სომხეთის პოლიტიკური და სამხედრო მოღვაწე, მწერალი. == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{სომხეთის ქალაქები}} [[კატეგორია:სომხეთის ქალაქები]] hqa9mqsj2wkldertn8g9ursn4rmt7ty 0 80223 4411384 4247579 2022-08-27T14:07:12Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{მმ*|მირზაანი}} {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = მირზაანი |მშობლიური სახელი = <nowiki></nowiki> |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = ალავერდის ეკლესია მირზაანში.jpg |პანორამის სიგანე = 300 |წარწერა = ალავერდის ეკლესია მირზაანში |lat_dir = N|lat_deg =41|lat_min =33|lat_sec =48 |lon_dir = E|lon_deg =45|lon_min =58|lon_sec =20 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = კახეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი |თემი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 770 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 433<ref name="აღწერა 2014">{{cite web|url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo|title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|date=ნოემბერი 2014|publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური|accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 96,5 %<br />[[სომხები]] 1,2 %<br />[[რუსები]] 1,2 % |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = Mirzaani }} '''მირზაანი'''<ref>{{სგსოლ|116}}</ref><ref>{{სგსოლ|70|სსრ}}</ref> — [[სოფელი]] [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ]] [[საქართველო]]ში, [[კახეთის მხარე|კახეთის მხარის]] [[დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი|დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტში]]. მდებარეობს [[გომბორის ქედი]]ს სამხრეთ-აღმოსავლეთ კალთაზე, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 770 [[მეტრი|მეტრზე]]. [[დედოფლისწყარო]]დან დაშორებულია 22 [[კილომეტრი]]თ. სოფელში დაიბადა გამოჩენილი ქართველი მხატვარი [[ნიკო ფიროსმანი]], აქ მდებარეობს მისი სახლ-მუზეუმი. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 433 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref>|| 672|| 303|| 339 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" />|| {{კლება}} 433|| 198|| 235 |} ==ღირსშესანიშნაობები== სოფლის ტერიტორიაზე მდებარეობს არაერთი არქიტექტურული ძეგლი<ref>{{სძა|1-1|294-299||არა}}</ref>: *[[მირზაანის ალავერდის ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[მირზაანის ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[კავთის ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[მირზაანის კვირაცხოვლის ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[მირზაანის ნაეკლესიარი]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[მირზაანის ყველაწმინდის ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ნიკო ფიროსმანაშვილის სახლ-მუზეუმი]] — ისტორიული ძეგლი. == ლიტერატურა == {{ქსე|7|10}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის სოფლები]] jmpqit04himoiv5sbo61byfcxnkvbi9 0 80246 4411386 4247582 2022-08-27T14:07:43Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ოზაანი |მშობლიური სახელი = <nowiki></nowiki> |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = Village of Ozaani.jpg |პანორამის სიგანე = 300 |წარწერა = <center>სოფელ ოზაანის ხედი<br /><small>ჯაბა ლაბაძის ფოტო</small></center> |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = 300 |წარწერა2 = |lat_dir = N|lat_deg =41|lat_min =32|lat_sec =59 |lon_dir = E|lon_deg =45|lon_min =59|lon_sec =54 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = კახეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი |თემი = ოზაანი |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 420 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 833<ref name="აღწერა 2014">{{cite web|url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo|title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|date=ნოემბერი 2014|publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური|accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 94,8 %<br />[[აზერბაიჯანელები]] 4,9 % |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = Ozaani }} '''ოზაანი'''<ref>{{სგსოლ|129}}</ref><ref>{{სგსოლ|77|სსრ}}</ref> — [[სოფელი]] [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ]] [[საქართველო]]ში, [[კახეთის მხარე|კახეთის მხარის]] [[დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი|დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტში]].<ref name="აღწერა 2014" /> [[თემი]]ს ცენტრი (სოფელი: [[თავწყარო]]). მდებარეობს [[გომბორის ქედი]]ს სამხრეთ-აღმოსავლეთ კალთაზე, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 420 [[მეტრი|მეტრზე]]. [[დედოფლისწყარო]]დან დაშორებულია 18 [[კილომეტრი]]თ. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 833 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref>|| 1104|| 546|| 558 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" />|| {{კლება}} 833|| 403|| 430 |} ==ღირსშესანიშნაობები== სოფლის ტერიტორიაზე მდებარეობს არაერთი არქიტექტურული და არქოლოგიური ძეგლი<ref>{{სძა|1-1|294||არა}}</ref>: *[[ოზაანის ამაღლების ტაძარი]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ოზაანის ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი *[[ოზაანის სამების ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ოზაანის უსანეთის ნაეკლესიარი]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ოზაანის ყველაწმინდის ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ოზაანის ყველაწმინდის მცირე ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ოზაანის წმინდა სტეფანეს ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ოზაანის ჭრელი საყდარი]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ოზაანის მონეტების განძი]] — არქეოლოგიური ძეგლი. == ლიტერატურა == {{ქსე|7|504}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის სოფლები]] kj2rzjujohnkx1cg4rqfd6i98cr1yq5 0 86833 4411396 4247574 2022-08-27T14:15:12Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{მმ*|გამარჯვება}} {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = გამარჯვება |მშობლიური სახელი = <nowiki></nowiki> |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = Village Gamarjveba (Dedoflistskaro).jpg |პანორამის სიგანე = 300 |წარწერა = <center>სოფელ გამარჯვების ხედი<br /><small>ჯაბა ლაბაძის ფოტო</small></center> |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = 300 |წარწერა2 = |lat_dir = N|lat_deg =41|lat_min =29|lat_sec =33 |lon_dir = E|lon_deg =45|lon_min =58|lon_sec =47 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = კახეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი |თემი = გამარჯვება (დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი){{!}}გამარჯვება |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 700 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 1010<ref name="აღწერა 2014">{{cite web|url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo|title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|date=ნოემბერი 2014|publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური|accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 97,6 %<br />[[აზერბაიჯანელები]] 1,8 % |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = Gamarjveba (Dedoplistskaro District) }} '''გამარჯვება'''<ref>{{სგსოლ|42}}</ref><ref>{{სგსოლ|28|სსრ}}</ref> (ყოფ. ''უზუნდარა'' — გადაერქვა 1946 წლის 24 მაისს<ref>საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის საინფორმაციო-სტატისტიკური განყოფილება, „საქართველოს სსრ ადმინისტრაციულ ტერიტორიული დაყოფა 1949 წლის 1 სექტემბრისათვის“, თბ., 1949</ref>) — [[სოფელი]] [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ]] [[საქართველო]]ში, [[კახეთის მხარე|კახეთის მხარის]] [[დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი|დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტში]].<ref name="აღწერა 2014" /> [[თემი]]ს ცენტრი. მდებარეობს [[გომბორის ქედი]]ს სამხრეთ-დასავლეთ მთისწინეთში, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 700 [[მეტრი|მეტრზე]]. [[დედოფლისწყარო]]დან დაშორებულია 12 [[კილომეტრი]]თ. ==ისტორია== 1924 წლიდან ზოგიერთი მირზაანელი გლეხი მუდმივ საცხოვრებლად სახლდებოდა უზუნდარის მთის კალთებზე. სოფელი თანდათანობით იზრდებოდა და დაერქვა სახელი უზუნდარა (დღევანდელი სოფ. გამარჯვება). ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 1010 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref>|| 1578|| 739|| 839 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" />|| {{კლება}} 1010|| 481|| 529 |} ==ღირსშესანიშნაობები== სოფლის ტერიტორიაზე მდებარეობს არაერთი არქიტექტურული და არქოლოგიური ძეგლი<ref>{{სძა|1-1|270-271||არა}}</ref>: *[[გამარჯვების ნამოსახლარები]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[გამარჯვების პირველი ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[გამარჯვების მეორე ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[გამარჯვების მესამე ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[გამარჯვების მეოთხე ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[გამარჯვების სამაროვანი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[გამარჯვების წმინდა გიორგის ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; == ლიტერატურა == {{ქსე|2|647-648}} {{ქე|1|538}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის სოფლები]] 5klngfuto95dot81z2buad931kxvv1p 0 86943 4411558 3990331 2022-08-27T21:48:03Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი =ოსპი | სურათის ფაილი =Illustration Lens culinaris0.jpg | სურათის წარწერა =Lens culinaris | სურათის აღწერა =Lens culinaris | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება =[[ფარულთესლოვნები]] | კლასი =[[ორლებნიანნი]] | რიგი =[[Fabales]] | ოჯახი =[[პარკოსნები]] | გვარი ='''ოსპი''' | ლათ =Lens | ვიკისახეობები =Lens | commons = Category:Lens }} '''ოსპი''' ({{lang-la|Lens}}) — [[ერთწლოვანი მცენარეები|ერთწლოვანი]] ბალახოვანი მცენარის გვარი [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] ოჯახისა. მისი სწორმდგომი ან ნახევრად გართხმული ღეროს სიგრძეა 20-55 სმ. ფოთოლი წყვილფრთაართულია, 1-3 ყვავილი ერთადაა მოთავსებული ყვავილის ყუნწზე, ფოთლის იღლიაში, იგი თეთრი, ვარდისფერი ან მოიისფრო ლურჯია. [[ნაყოფი (მცენარე)|ნაყოფი]] 1-3 თესლიანი პარკია, [[თესლი (მცენარე)|თესლი]] ბრტყელი ან ამობურცულია სხვადასხვა ფერის, ერთფერი ან მოხატული. გვარში 5 სახეობაა, კულტივირებულია ერთი — [[ჩვეულებრივი ოსპი]] (Lens culinaris), რომელიც ორ ჯგუფად იყოფა: მსხვილმარცვლად და წვრილმარცვლად. ოსპი უძველესი კულტურაა, ფართოდაა გავრცელებული. [[საქართველო]]ში მოჰყავთ გორის, ახალქალაქის, დუშეთისა და თიანეთის მუნიციპალიტეტების მთიან ზონაში. == ლიტერატურა == {{ქსე|7|597}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] c8o9al4gkmhbalvtxu3p14sbap9ahua 0 87420 4411387 4247578 2022-08-27T14:08:02Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ზემო მაჩხაანი |მშობლიური სახელი = <nowiki></nowiki> |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = Zemo machkhaani church.jpg |პანორამის სიგანე = 300 |წარწერა = <center>ზემო მაჩხაანის მთავარანგელოზთა ეკლესია<br /><small>ჯაბა ლაბაძის ფოტო</small></center> |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = 300 |წარწერა2 = |lat_dir = N|lat_deg =41|lat_min =34|lat_sec =3 |lon_dir = E|lon_deg =45|lon_min =57|lon_sec =5 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = კახეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი |თემი = ზემო მაჩხაანი |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 700 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 1826<ref name="აღწერა 2014">{{cite web|url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo|title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|date=ნოემბერი 2014|publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური|accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 99,8 % |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = Zemo Machkhaani }} '''ზემო მაჩხაანი'''<ref>{{სგსოლ|73}}</ref><ref>{{სგსოლ|45|სსრ}}</ref> — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი|დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტში]].<ref name="აღწერა 2014" />. მდებარეობს [[გომბორის ქედი]]ს სამხრეთ-აღმოსავლეთ დაბოლოებაზე, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 700 [[მეტრი|მეტრზე]]. [[დედოფლისწყარო]]დან დაშორებულია 22 [[კილომეტრი]]თ. სოფელი მდებარეობს დედოფლისწყარო-[[სიღნაღი]]ს გზატკეცილზე. სოფელში დგას XVIII საუკუნის ბოლოს აშენებული მთავარანგელოზთა ეკლესია. 1955 წელს სოფელში აშენდა კულტურის სახლი. სოფელში მოქმედებს ბიბლიოთეკა. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 1826 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref>|| 2794|| 1308|| 1486 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" />|| {{კლება}} 1826|| 885|| 941 |} ==ღირსშესანიშნაობები== სოფლის ტერიტორიაზე მდებარეობს არაერთი არქიტექტურული და არქოლოგიური ძეგლი<ref>{{სძა|1-1|276-289||არა}}</ref>: *[[ზემო მაჩხაანის აკაკიანთხევის ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის აკაკიანთხევის სამაროვანი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[არმათიონი]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის კოშკი]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის მთავარანგელოზთა ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[მწარეწყლის სამაროვანი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის ნამოსახლარები]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ოლეს სამაროვანი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[საჯოგეხევის ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ფურცელწყლის ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ფურცელწყლის სამაროვანი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის ყველაწმინდის ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის წმინდა გიორგის ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის წმინდა ელიას ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის წმინდა ნინოს ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი. == ლიტერატურა == {{ქსე|4|509}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის სოფლები]] qykve0jlmz0wsmfcdg9jtmb8wuj881t 4411388 4411387 2022-08-27T14:08:15Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ზემო მაჩხაანი |მშობლიური სახელი = <nowiki></nowiki> |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = Zemo machkhaani church.jpg |პანორამის სიგანე = 300 |წარწერა = <center>ზემო მაჩხაანის მთავარანგელოზთა ეკლესია<br /><small>ჯაბა ლაბაძის ფოტო</small></center> |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = 300 |წარწერა2 = |lat_dir = N|lat_deg =41|lat_min =34|lat_sec =3 |lon_dir = E|lon_deg =45|lon_min =57|lon_sec =5 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = კახეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი |თემი = ზემო მაჩხაანი |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 700 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 1826<ref name="აღწერა 2014">{{cite web|url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo|title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|date=ნოემბერი 2014|publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური|accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 99,8 % |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = Zemo Machkhaani }} '''ზემო მაჩხაანი'''<ref>{{სგსოლ|73}}</ref><ref>{{სგსოლ|45|სსრ}}</ref> — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი|დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტში]].<ref name="აღწერა 2014" /> მდებარეობს [[გომბორის ქედი]]ს სამხრეთ-აღმოსავლეთ დაბოლოებაზე, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 700 [[მეტრი|მეტრზე]]. [[დედოფლისწყარო]]დან დაშორებულია 22 [[კილომეტრი]]თ. სოფელი მდებარეობს დედოფლისწყარო-[[სიღნაღი]]ს გზატკეცილზე. სოფელში დგას XVIII საუკუნის ბოლოს აშენებული მთავარანგელოზთა ეკლესია. 1955 წელს სოფელში აშენდა კულტურის სახლი. სოფელში მოქმედებს ბიბლიოთეკა. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 1826 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref>|| 2794|| 1308|| 1486 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" />|| {{კლება}} 1826|| 885|| 941 |} ==ღირსშესანიშნაობები== სოფლის ტერიტორიაზე მდებარეობს არაერთი არქიტექტურული და არქოლოგიური ძეგლი<ref>{{სძა|1-1|276-289||არა}}</ref>: *[[ზემო მაჩხაანის აკაკიანთხევის ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის აკაკიანთხევის სამაროვანი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[არმათიონი]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის კოშკი]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის მთავარანგელოზთა ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[მწარეწყლის სამაროვანი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის ნამოსახლარები]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ოლეს სამაროვანი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[საჯოგეხევის ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ფურცელწყლის ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ფურცელწყლის სამაროვანი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის ყველაწმინდის ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის წმინდა გიორგის ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის წმინდა ელიას ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ზემო მაჩხაანის წმინდა ნინოს ეკლესია]] — არქიტექტურული ძეგლი. == ლიტერატურა == {{ქსე|4|509}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის სოფლები]] jzlykceqgs1h2q690qygrgzc9frxwjw 0 87421 4411392 4247577 2022-08-27T14:09:39Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ზემო ქედი |მშობლიური სახელი = <nowiki></nowiki> |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = Zemo Kedi entrance.jpg |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = 300 |წარწერა2 = |lat_dir = N|lat_deg =41|lat_min =25|lat_sec =33 |lon_dir = E|lon_deg =46|lon_min =23|lon_sec =48 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = კახეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი |თემი = ზემო ქედი |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 700 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 1826<ref name="აღწერა 2014">{{cite web|url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo|title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|date=ნოემბერი 2014|publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური|accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 99,0 % |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''ზემო ქედი'''<ref>{{სგსოლ|74}}</ref><ref>{{სგსოლ|15|სსრ}}</ref> — [[სოფელი]] [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ]] [[საქართველო]]ში, [[კახეთის მხარე|კახეთის მხარის]] [[დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი|დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტში]].<ref name="აღწერა 2014" /> [[თემი]]ს ცენტრი. მდებარეობს [[შირაქის ვაკე]]ზე, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 700 [[მეტრი|მეტრზე]]. [[დედოფლისწყარო]]დან დაშორებულია 30 [[კილომეტრი]]თ. ==ისტორია== 1889 წელს მეფის მთავრობამ გადაწყვიტა შირაქში გადმოესახლებინა რუსები. განზრახვამ ქართველ მთიელთა დიდი გულისწყრომა გამოიწვია. საპასუხოდ მათ ყოველგვარი ნებართვის გარეშე დაიწყეს შირაქში ჩამოსახლება და დამკვიდრება. ამ გაბედული გადაწყვეტილების ინიციატორი და ორგანიზატორი იყო ვაჟა-ფშაველა, რომლის ძალისხმევითაც აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთის მოსახლეობა ჯერ კიდევ 1917 წლის ოქტომბრის რევოლუციამდე სამუდამოდ დასახლდა შირაქში. შეიქმნა სოფლები: ზემო ქედი, ქვემო ქედი და არხილოსკალო. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 1826 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref>|| 2958|| 1384|| 1574 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" />|| {{კლება}} 1826|| 892|| 934 |} ==ღირსშესანიშნაობები== სოფლის ტერიტორიაზე მდებარეობს არაერთი არქიტექტურული და არქოლოგიური ძეგლი<ref>{{სძა|1-1|289-292||არა}}</ref>: *[[ლომისის წმინდა გიორგის ნიში]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ზემო ქედის ნამოსახლარები]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ზემო ქედის ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ზემო ქედის სამარხი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ზემო ქედის უსახელო გორის ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი; *[[ზემო ქედის ცისკარაანთ გორის ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი. == ლიტერატურა == {{ქსე|4|511}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის სოფლები]] a3b1nsphamimdqr7alnltbmf3lr6gbj 0 90764 4411538 3990380 2022-08-27T20:37:35Z გიო ოქრო 84301 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი =პარკოსნები | სურათის ფაილი =Vicia villosa schote.jpeg | სურათის წარწერა =Vicia villosa | სურათის აღწერა =Vicia villosa | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება =[[ფარულთესლოვნები]] | კლასი =[[ორლებნიანნი]] | რიგი = | ოჯახი ='''პარკოსნები''' | ლათ =Fabaceae ანუ Leguminosae | ვიკისახეობები =Fabaceae | commons = Category:Fabaceae }} '''პარკოსნები''' ({{lang-la|Fabaceae ანუ Leguminosae}}) — [[ორლებნიანები|ორლებნიან მცენარეთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახი]]. [[ყვავილოვანი მცენარეები]]ს ერთ-ერთი უდიდესი ოჯახია. მისი წარმოშობა (ნამარხი მტვრისა და მერქნის მიხედვით) დათარიღებულია ზედა [[ცაცული სისტემა|ცაცული სისტემისა]] და [[პალეოცენი]]ს მიჯნით (65 მლნ. წლის წინ). ბუჩქები, ნახევრად ბუჩქები, [[მრავალწლოვანი მცენარეები|მრავალწლოვანი]] და [[ერთწლოვანი მცენარეები|ერთწლოვანი]] ბალახები, ხეები და [[ლიანები|ლიანებია]] (ბუჩქოვანი და ბალახოვანი). სახეობათა უმრავლესობას რთული (ფრთული, სამმაგი, თათისებრი) აქვს, [[თანაფოთოლი|თანაფოთლებით]], როგორც წესი, მორიგეობით განლაგებული. [[ყვავილი|ყვავილები]] ორსქესიანია, 5-ნაკვთიანი, ხშირად მწერებით დამტვერვადი. ნაყოფი — პარკი (აქედან სახელწოდება), რომელსაც ნაირგვარი ფორმა და თესლის გავრცელების ხერხი აქვს.<ref name="დრე">{{დრე წიგნი |ავტორი=Сытин А. К. |სათაური=Бобовые |ტომი=3 |გვ=621–622 |id=1871012}}</ref> პარკოსნებს [[ფესვი|ფესვებზე]] უვითარდებათ კოჟრები — ატმოსფერული აზოტის შემთვისებელი კოჟრის ბაქტერიების (''[[Rhizobium]]'' sp.) გროვები, რომლებიც [[ნიადაგი|ნიადაგს]] ამდიდრებენ აზოტით.<ref name="ქსე">{{ქსე|7|691-692|ხინთიბიძე ლ.|არა|სტატია=პარკოსნები}}</ref> ამგვარად, პარკოსნები განსაკუთრებულ როლს ასრულებენ ბიოსფეროს [[აზოტის ციკლი|აზოტის წრებრუნვაში]].<ref name="დრე" /> ოჯახში გამოიყოფა რამდენიმე ქვეოჯახი, მ.შ. ყველაზე მნიშვნელოვანია [[მიმოზისებრნი]] ({{lang-la|Mimosoideae}}), [[ცეზალპინიისებრნი]] ({{lang-la|Caesalpinoideae}}) და [[ფარვანისებრნი]] ({{lang-la|Faboideae ანუ Papilionoideae}}) (ზოგიერთი სისტემატიკოსი ამ ქვეოჯახებს ცალკე ოჯახებად მიიჩნევს).<ref name="ქსე" /> აერთიანებს 700-მდე [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]]ს 17&nbsp;000-ზე მეტ [[სახეობა]]ს. პარკოსანთა მორფოლოგიური პლასტიკურობა შეწყობილია შემგუებლური თვისებების ძალიან ფართო სპექტრთან, რისი წყალობითაც ისინი გავრცელდნენ [[ნოტიო ტროპიკული ტყეები]]დან სუბარქტიკულ [[ტუნდრა]]მდე.<ref name="დრე" /> პარკოსნების ზოგიერთი გვარი და ცალკეული წარმომადგენლები ([[ლობიო]], [[სოია]], [[არაქისი]], [[ცერცვი]], [[ბარდა]] და სხვა) ცილებით მდიდარი ყუათიანი საჭმელია, არაქისისა და სოიის თესლიდან მიღებულ ზეთს ფართოდ იყენებენ კვების მრეწველობაში (საკონდიტრო წარმოება, კულინარია) და ტექნიკური მიზნებისათვის. საქონლის საკვებ მცენარეებს შორის განსაკუთრებული ადგილი უკავია [[იონჯა]]ს, [[სამყურა]]ს, [[ესპარცეტი|ესპარცეტს]], [[ცერცველა]]ს, [[ძიძო]]სა და სხვა მცენარეებს.<ref name="ქსე" /> ზოგიერთი პარკოსნების ([[წითელი სანდალოზის]] — {{lang-la|Pterocarpus santalinus}}) [[მერქანი|მერქანს]] ძვირფასი ავეჯის დასამზადებლად იყენებენ. პარკოსნების ქერქი შეიცავს მთრიმლავ და საღებავ ნივთიერებებს; მრავალი სახეობა ([[არღავანი]], [[ალბიცია]], [[გლიცინია]], [[სოფორა]], [[კურდღლისცოცხა]] და სხვა) [[დეკორატიული მცენარეები|დეკორატიულია]]. იყენებენ აგრეთვე ცოცხალ ღობეებად და ქარსაცავ ზოლებად. პარკოსნების უმრავლესობა კარგი [[თაფლოვანი მცენარეები|თაფლოვანი მცენარეა]],<ref name="ქსე" /> განსაკუთრებით აფასებენ [[თეთრი აკაცია|თეთრ აკაციას]], სამყურას, იონჯას, ცერცველას, ძიძოს, ესპარცეტს. [[მებაღეობა]]ში ძვირფასია [[ბაღის არჯაკელი]], [[ხანჭკოლა]], [[რობინია]], [[უძრახელა]] და მრავალი სხვა. ოჯახის სისტემატიკის კვლევით დაკავებულია „პარკოსანთა მონაცემთა ბაზის შექმნისა და საინფორმაციო სამსახურის საერთაშორისო პროგრამა“ (International Legume Database and Information Service, ILDIS; [[რედინგი (ინგლისი)|რედინგი]], დიდი ბრიტანეთი, 1985 წლიდან).<ref name="დრე" /> == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პარკოსნები|*]] e3qf0aofis19p98ocwky4h8m1vaw29e 4411541 4411538 2022-08-27T20:49:08Z გიო ოქრო 84301 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = პარკოსნები | სურათის ფაილი = Vicia villosa schote.jpeg | სურათის წარწერა = Vicia villosa | სურათის აღწერა = [[ბანჯგვლიანი ცერცველა]] (''Vicia villosa'') | სურათის ფაილი2 = Snijboon peulen Phaseolus vulgaris.jpg | სურათის აღწერა2 =[[ჩვეულებრივი ლობიო]] (''Phaseolus vulgaris'') | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება = [[ფარულთესლოვნები]] | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = [[პარკიანები]] | ოჯახი ='''პარკოსნები''' | ლათ = {{Btname|Fabaceae|[[Lindl.]], 1836}}<br />{{Btname|Leguminosae|[[Juss.]], 1789, [[nom. cons.]]}} }} '''პარკოსნები''' ({{lang-la|Fabaceae ანუ Leguminosae}}) — [[ორლებნიანები|ორლებნიან მცენარეთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახი]]. [[ყვავილოვანი მცენარეები]]ს ერთ-ერთი უდიდესი ოჯახია. მისი წარმოშობა (ნამარხი მტვრისა და მერქნის მიხედვით) დათარიღებულია ზედა [[ცაცული სისტემა|ცაცული სისტემისა]] და [[პალეოცენი]]ს მიჯნით (65 მლნ. წლის წინ). ბუჩქები, ნახევრად ბუჩქები, [[მრავალწლოვანი მცენარეები|მრავალწლოვანი]] და [[ერთწლოვანი მცენარეები|ერთწლოვანი]] ბალახები, ხეები და [[ლიანები|ლიანებია]] (ბუჩქოვანი და ბალახოვანი). სახეობათა უმრავლესობას რთული (ფრთული, სამმაგი, თათისებრი) აქვს, [[თანაფოთოლი|თანაფოთლებით]], როგორც წესი, მორიგეობით განლაგებული. [[ყვავილი|ყვავილები]] ორსქესიანია, 5-ნაკვთიანი, ხშირად მწერებით დამტვერვადი. ნაყოფი — პარკი (აქედან სახელწოდება), რომელსაც ნაირგვარი ფორმა და თესლის გავრცელების ხერხი აქვს.<ref name="დრე">{{დრე წიგნი |ავტორი=Сытин А. К. |სათაური=Бобовые |ტომი=3 |გვ=621–622 |id=1871012}}</ref> პარკოსნებს [[ფესვი|ფესვებზე]] უვითარდებათ კოჟრები — ატმოსფერული აზოტის შემთვისებელი კოჟრის ბაქტერიების (''[[Rhizobium]]'' sp.) გროვები, რომლებიც [[ნიადაგი|ნიადაგს]] ამდიდრებენ აზოტით.<ref name="ქსე">{{ქსე|7|691-692|ხინთიბიძე ლ.|არა|სტატია=პარკოსნები}}</ref> ამგვარად, პარკოსნები განსაკუთრებულ როლს ასრულებენ ბიოსფეროს [[აზოტის ციკლი|აზოტის წრებრუნვაში]].<ref name="დრე" /> ოჯახში გამოიყოფა რამდენიმე ქვეოჯახი, მ.შ. ყველაზე მნიშვნელოვანია [[მიმოზისებრნი]] ({{lang-la|Mimosoideae}}), [[ცეზალპინიისებრნი]] ({{lang-la|Caesalpinoideae}}) და [[ფარვანისებრნი]] ({{lang-la|Faboideae ანუ Papilionoideae}}) (ზოგიერთი სისტემატიკოსი ამ ქვეოჯახებს ცალკე ოჯახებად მიიჩნევს).<ref name="ქსე" /> აერთიანებს 700-მდე [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]]ს 17&nbsp;000-ზე მეტ [[სახეობა]]ს. პარკოსანთა მორფოლოგიური პლასტიკურობა შეწყობილია შემგუებლური თვისებების ძალიან ფართო სპექტრთან, რისი წყალობითაც ისინი გავრცელდნენ [[ნოტიო ტროპიკული ტყეები]]დან სუბარქტიკულ [[ტუნდრა]]მდე.<ref name="დრე" /> პარკოსნების ზოგიერთი გვარი და ცალკეული წარმომადგენლები ([[ლობიო]], [[სოია]], [[არაქისი]], [[ცერცვი]], [[ბარდა]] და სხვა) ცილებით მდიდარი ყუათიანი საჭმელია, არაქისისა და სოიის თესლიდან მიღებულ ზეთს ფართოდ იყენებენ კვების მრეწველობაში (საკონდიტრო წარმოება, კულინარია) და ტექნიკური მიზნებისათვის. საქონლის საკვებ მცენარეებს შორის განსაკუთრებული ადგილი უკავია [[იონჯა]]ს, [[სამყურა]]ს, [[ესპარცეტი|ესპარცეტს]], [[ცერცველა]]ს, [[ძიძო]]სა და სხვა მცენარეებს.<ref name="ქსე" /> ზოგიერთი პარკოსნების ([[წითელი სანდალოზის]] — {{lang-la|Pterocarpus santalinus}}) [[მერქანი|მერქანს]] ძვირფასი ავეჯის დასამზადებლად იყენებენ. პარკოსნების ქერქი შეიცავს მთრიმლავ და საღებავ ნივთიერებებს; მრავალი სახეობა ([[არღავანი]], [[ალბიცია]], [[გლიცინია]], [[სოფორა]], [[კურდღლისცოცხა]] და სხვა) [[დეკორატიული მცენარეები|დეკორატიულია]]. იყენებენ აგრეთვე ცოცხალ ღობეებად და ქარსაცავ ზოლებად. პარკოსნების უმრავლესობა კარგი [[თაფლოვანი მცენარეები|თაფლოვანი მცენარეა]],<ref name="ქსე" /> განსაკუთრებით აფასებენ [[თეთრი აკაცია|თეთრ აკაციას]], სამყურას, იონჯას, ცერცველას, ძიძოს, ესპარცეტს. [[მებაღეობა]]ში ძვირფასია [[ბაღის არჯაკელი]], [[ხანჭკოლა]], [[რობინია]], [[უძრახელა]] და მრავალი სხვა. ოჯახის სისტემატიკის კვლევით დაკავებულია „პარკოსანთა მონაცემთა ბაზის შექმნისა და საინფორმაციო სამსახურის საერთაშორისო პროგრამა“ (International Legume Database and Information Service, ILDIS; [[რედინგი (ინგლისი)|რედინგი]], დიდი ბრიტანეთი, 1985 წლიდან).<ref name="დრე" /> == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პარკოსნები|*]] c03luozqiucsphgcs2slp978h6rswp1 4411547 4411541 2022-08-27T20:57:42Z გიო ოქრო 84301 // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = პარკოსნები | სურათის ფაილი = Vicia villosa schote.jpeg | სურათის წარწერა = Vicia villosa | სურათის აღწერა = [[ბანჯგვლიანი ცერცველა]] (''Vicia villosa'') | სურათის ფაილი2 = Snijboon peulen Phaseolus vulgaris.jpg | სურათის აღწერა2 =[[ჩვეულებრივი ლობიო]] (''Phaseolus vulgaris'') | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება = [[ფარულთესლოვნები]] | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = [[პარკიანები]] | ოჯახი ='''პარკოსნები''' | ლათ = {{Btname|Fabaceae|[[Lindl.]], 1836}}<br />{{Btname|Leguminosae|[[Juss.]], 1789, [[nom. cons.]]}} }} '''პარკოსნები''' ({{lang-la|Fabaceae ანუ Leguminosae}}) — [[ორლებნიანები|ორლებნიან მცენარეთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახი]]. [[ყვავილოვანი მცენარეები]]ს ერთ-ერთი უდიდესი ოჯახია. მისი წარმოშობა (ნამარხი მტვრისა და მერქნის მიხედვით) დათარიღებულია ზედა [[ცაცული სისტემა|ცაცული სისტემისა]] და [[პალეოცენი]]ს მიჯნით (65 მლნ. წლის წინ). ბუჩქები, ნახევრად ბუჩქები, [[მრავალწლოვანი მცენარეები|მრავალწლოვანი]] და [[ერთწლოვანი მცენარეები|ერთწლოვანი]] ბალახები, ხეები და [[ლიანები|ლიანებია]] (ბუჩქოვანი და ბალახოვანი). სახეობათა უმრავლესობას რთული (ფრთული, სამმაგი, თათისებრი) აქვს, [[თანაფოთოლი|თანაფოთლებით]], როგორც წესი, მორიგეობით განლაგებული. [[ყვავილი|ყვავილები]] ორსქესიანია, 5-ნაკვთიანი, ხშირად მწერებით დამტვერვადი. ნაყოფი — პარკი (აქედან სახელწოდება), რომელსაც ნაირგვარი ფორმა და თესლის გავრცელების ხერხი აქვს.<ref name="დრე">{{დრე წიგნი |ავტორი=Сытин А. К. |სათაური=Бобовые |ტომი=3 |გვ=621–622 |id=1871012}}</ref> პარკოსნებს [[ფესვი|ფესვებზე]] უვითარდებათ კოჟრები — ატმოსფერული აზოტის შემთვისებელი კოჟრის ბაქტერიების (''[[Rhizobium]]'' sp.) გროვები, რომლებიც [[ნიადაგი|ნიადაგს]] ამდიდრებენ აზოტით.<ref name="ქსე">{{ქსე|7|691-692|ხინთიბიძე ლ.|არა|სტატია=პარკოსნები}}</ref> ამგვარად, პარკოსნები განსაკუთრებულ როლს ასრულებენ ბიოსფეროს [[აზოტის ციკლი|აზოტის წრებრუნვაში]].<ref name="დრე" /> ოჯახში გამოიყოფა რამდენიმე ქვეოჯახი, მ.შ. ყველაზე მნიშვნელოვანია [[მიმოზისებრნი]] ({{lang-la|Mimosoideae}}), [[ცეზალპინიისებრნი]] ({{lang-la|Caesalpinoideae}}) და [[ფარვანასებრნი]] ({{lang-la|Faboideae ანუ Papilionoideae}}) (ზოგიერთი სისტემატიკოსი ამ ქვეოჯახებს ცალკე ოჯახებად მიიჩნევს).<ref name="ქსე" /> აერთიანებს 700-მდე [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]]ს 17&nbsp;000-ზე მეტ [[სახეობა]]ს. პარკოსანთა მორფოლოგიური პლასტიკურობა შეწყობილია შემგუებლური თვისებების ძალიან ფართო სპექტრთან, რისი წყალობითაც ისინი გავრცელდნენ [[ნოტიო ტროპიკული ტყეები]]დან სუბარქტიკულ [[ტუნდრა]]მდე.<ref name="დრე" /> პარკოსნების ზოგიერთი გვარი და ცალკეული წარმომადგენლები ([[ლობიო]], [[სოია]], [[არაქისი]], [[ცერცვი]], [[ბარდა]] და სხვა) ცილებით მდიდარი ყუათიანი საჭმელია, არაქისისა და სოიის თესლიდან მიღებულ ზეთს ფართოდ იყენებენ კვების მრეწველობაში (საკონდიტრო წარმოება, კულინარია) და ტექნიკური მიზნებისათვის. საქონლის საკვებ მცენარეებს შორის განსაკუთრებული ადგილი უკავია [[იონჯა]]ს, [[სამყურა]]ს, [[ესპარცეტი|ესპარცეტს]], [[ცერცველა]]ს, [[ძიძო]]სა და სხვა მცენარეებს.<ref name="ქსე" /> ზოგიერთი პარკოსნების ([[წითელი სანდალოზის]] — {{lang-la|Pterocarpus santalinus}}) [[მერქანი|მერქანს]] ძვირფასი ავეჯის დასამზადებლად იყენებენ. პარკოსნების ქერქი შეიცავს მთრიმლავ და საღებავ ნივთიერებებს; მრავალი სახეობა ([[არღავანი]], [[ალბიცია]], [[გლიცინია]], [[სოფორა]], [[კურდღლისცოცხა]] და სხვა) [[დეკორატიული მცენარეები|დეკორატიულია]]. იყენებენ აგრეთვე ცოცხალ ღობეებად და ქარსაცავ ზოლებად. პარკოსნების უმრავლესობა კარგი [[თაფლოვანი მცენარეები|თაფლოვანი მცენარეა]],<ref name="ქსე" /> განსაკუთრებით აფასებენ [[თეთრი აკაცია|თეთრ აკაციას]], სამყურას, იონჯას, ცერცველას, ძიძოს, ესპარცეტს. [[მებაღეობა]]ში ძვირფასია [[ბაღის არჯაკელი]], [[ხანჭკოლა]], [[რობინია]], [[უძრახელა]] და მრავალი სხვა. ოჯახის სისტემატიკის კვლევით დაკავებულია „პარკოსანთა მონაცემთა ბაზის შექმნისა და საინფორმაციო სამსახურის საერთაშორისო პროგრამა“ (International Legume Database and Information Service, ILDIS; [[რედინგი (ინგლისი)|რედინგი]], დიდი ბრიტანეთი, 1985 წლიდან).<ref name="დრე" /> == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პარკოსნები|*]] dzv1wy78l0qfrro7xo5apha1ob32f79 0 97360 4411383 4247581 2022-08-27T14:06:58Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = თავწყარო |მშობლიური სახელი = <nowiki></nowiki> |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = 300 |წარწერა2 = |lat_dir = N|lat_deg =41|lat_min =32|lat_sec =45 |lon_dir = E|lon_deg =45|lon_min =59|lon_sec =23 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = კახეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი |თემი = ოზაანი |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 840 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 80<ref name="აღწერა 2014">{{cite web|url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo|title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|date=ნოემბერი 2014|publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური|accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 62,5 %<br />[[აზერბაიჯანელები]] 27,5 %<br />[[ოსები]] 10 % |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''თავწყარო'''<ref>{{სგსოლ|78}}</ref> (ყოფ. ''ცლუნკაანი''<ref>{{სგსოლ|123|სსრ}}</ref>) — [[სოფელი]] [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ]] [[საქართველო]]ში, [[კახეთის მხარე|კახეთის მხარის]] [[დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი|დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტში]], [[ოზაანი]]ს თემში.<ref name="აღწერა 2014" /> მდებარეობს [[გომბორის ქედი]]ს სამხრეთ-აღმოსავლეთ კალთაზე, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 840 [[მეტრი|მეტრზე]]. [[დედოფლისწყარო]]დან დაშორებულია 20 [[კილომეტრი]]თ. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 80 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref>|| 146|| 64|| 82 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" />|| {{კლება}} 80|| 42|| 38 |} ==ღირსშესანიშნაობები== სოფლის ტერიტორიაზე მდებარეობს არაერთი არქიტექტურული და არქოლოგიური ძეგლი<ref>{{სძა|1-1|294||არა}}</ref>: *[[თავსწყაროს ორსაყდარები]] — არქიტექტურული ძეგლი; *[[ტახტიფერდას ნამოსახლარი]] — არქეოლოგიური ძეგლი. == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის სოფლები]] oxr009yky7ryw6kc7rnu56p1cvj09cr 0 100139 4411581 4392294 2022-08-27T22:25:13Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია |პარტიის სახელი = საქართველოს ლეიბორისტული პარტია |პარტიის ლოგო = GeorgianLabourParty.png |პარტიის ვიკიფერი = {{საქართველოს ლეიბორისტული პარტია/მეტა/ფერი}} |პარტიის სახელი ფერი = white |ლიდერი = |დაფუძნდა = [[1995]] |იდეოლოგია = [[სოციალ-დემოკრატია]] |ევროპული = |საერთაშორისო = |ფერები = {{ფერის დაფა|#20366A}}{{ფერის დაფა|#EF0018}}{{ფერის დაფა|#FFD700}} |შტაბ-ბინა = ივ. ჯავახიშვილის ქ. 88, [[თბილისი]], [[საქართველო]] |საიტი = [http://www.labour.ge/ www.labour.ge] |თავმჯდომარე=[[შალვა ნათელაშვილი]] |გენერალური მდივანი=[[გიორგი გუგავა (პოლიტიკოსი)|გიორგი გუგავა]] |ქვეყანა=საქართველო |ადგილები1_სათაური=[[საქართველოს პარლამენტი|პარლამენტი]]|ადგილები1={{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|1|150|hex=#20366A}}}} '''საქართველოს ლეიბორისტული პარტია''' — მემარცხენე-ცენტრისტული პარტია [[საქართველო|საქართველოში]]. [[1995]] წლიდან დღემდე ის ერთ-ერთი ყველაზე სტაბილური პოლიტიკური პარტიაა. ==ისტორია== ყველაზე დიდ წარმატებებს ლეიბორისტულმა პარტიამ მიაღწია ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებში [[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები (1998)|1998]] და [[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები (2002)|2002]] წლებში. ამ უკანასკნელ არჩევნებზე პარტიამ მოიპოვა უმრავლესობა [[თბილისის საკრებულო]]ში, თუმცა, პოლიტიკური პროცესების განვითარების შემდეგ დარჩა 16 მანდატი 49-დან. [[საქართველოს საკანონმდებლო ორგანოს არჩევნები (1999)|1999 წლის საპარლამენტო არჩევნებში]] მიიღო ხმათა 6,82% და ვერ გადალახა 7%-იანი ბარიერი. [[1999]] წლის მონაცემებით პარტიას 90 ათასი წევრი ჰყავდა, აქედან აქტიური - 15 ათასი. ლეიბორისტულმა პარტიამ არ დაუჭირა მხარი [[ვარდების რევოლუცია]]ს. პარტია [[2004]] წელს ბევრმა წევრმა დატოვა (15%-17%) და მისმა პოპულარობამ იკლო. [[საქართველოს საკანონმდებლო ორგანოს არჩევნები (2004)|2004 წლის საპარლამენტო არჩევნებში]] ხმათა მხოლოდ 3,89% მიიღო და 5%-იანი ბარიერი ვერ გადალახა. მიუხედავად ამისა, [[საქართველოს პარლამენტი|პარლამენტში]] მაინც იყო 4 მაჟორიტარი დეპუტატით წარმოდგენილი. პარტიის ისტორიაში ეს ყველაზე რთული პერიოდი იყო. [[2005]] წლის მარტში პარტიას შეუერთდა ''დემოკრატიული სახალხო კავშირი'' ნესტან კირთაძის მეთაურობით. 2005 წლის 1 ოქტომბრის შუალედურ არჩევნებში ლეიბორისტული პარტია თანამშრომლობდა ოპოზიციურ პარტიებთან [[თავისუფლება (პარტია)|პარტია „თავისუფლებასთან“]], [[ახალი მემარჯვენეები|„ახალ მემარჯვენეებთან“]], [[საქართველოს კონსერვატიული პარტია|კონსერვატორებთან]] და [[საქართველოს რესპუბლიკური პარტია|რესპუბლიკელებთან]]. [[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები (2006)|2006 წლის თვითმმართველობების არჩევნებში]] საქართველოს მასშტაბით მიიღო ხმათა 6,42%, მაგრამ მანდატების ანგარიშგასაწევი რაოდენობა ვერცერთ მუნიციპალიტეტში ვერ მოიპოვა. [[2007]] წელს ლეიბორისტები იყვნენ წევრები ოპოზიციური გაერთიანებისა [[ერთიანი სახალხო მოძრაობის ეროვნული საბჭო]] და მასთან ერთად მართავდნენ [[საქართველოს პოლიტიკური კრიზისი (ნოემბერი 2007)|ნოემბრის აქციებს]]. მაგრამ ამის შემდგომ გამოეყვნენ მას და [[საქართველოს საპრეზიდენტო არჩევნები (2008)|2008 წლის ვადამდელ საპრეზიდენტო არჩევნებში]] წარადგინეს [[შალვა ნათელაშვილი]]ს კანდიდატურა. პარტიის ლიდერმა მიიღო ხმათა 6,49%. დაახლოებით ისეთივე შედეგი მიიღეს ლეიბორისტებმა [[საქართველოს საკანონმდებლო ორგანოს არჩევნები (2008)|2008 წლის საპარლამეტო არჩევნებში]]. მათ 4 მანდატი მიიღეს. ლეიბორისტულმა პარტიამ, ისევე, როგორც სხვა პოლიტიკურმა გაერთიანებებმა ბრალი დასდო ხელისუფლებას არჩევნების გაყალბებაში. მაგრამ სხვა ოპოზიციური პარტიებისგან განსხვავებით მათ უარი არ თქვეს პარლამენტის წევრის მანდატებზე, თუმცა ბოიკოტი გამოუცხადეს მას. ლეიბორისტული პარტია მონაწილეობდა 2009 წლის აპრილსა და მაისში წარმობულ საპროტესტიო აქციებში, რომლის მიზანიც [[მიხეილ სააკაშვილი]]ს გადაყენება იყო, თუმცა არ იყო მისი ორგანიზატორი და პარტიის ლიდერების განცხადებით, პოლიტიკურ პასუხისმგებლობას არ იღებდა მასზე.<ref>{{Cite web |url=http://www.civil.ge/geo/article.php?id=20780= |title=აპრილის აქციები ორგანიზატორი პარტიები |accessdate=2009-08-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111126052830/http://www.civil.ge/geo/article.php?id=20780= |archivedate=2011-11-26 }}</ref> პარტია არ მონაწილეობდა [[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები (2010)|2010 წლის თვითმართველობის არჩევნებში]]. 2012 წლის [[საქართველოს საპარლამენტო არჩევნები (2012)|საპარლამენტო არჩევნებში]] მიიღო ხმათა 1,24% და ვერ მოიპოვა ვერცერთი მანდატი. შემდეგ წელს, [[საქართველოს საპრეზიდენტო არჩევნები (2013)|საპრეზიდენტო არჩევნებში]] პარტიამ დააყენა ლიდერის, შალვა ნათელაშვილის კანდიდატურა. ნათელაშვილი გავიდა მეოთხე ადგილზე, მიიღო ხმათა 2,88%. 2014 წელს ნათელაშვილმა დატოვა პარტიის ლიდერის პოსტი.<ref>[http://www.radiotavisupleba.ge/archive/geo-news/20140502/1001/1001.html?id=25370801&utm_source=twitterfeed&utm_medium=twitter შალვა ნათელაშვილმა „ლეიბორისტული პარტიის“ თავმჯდომარის პოსტი დატოვა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304101933/http://www.radiotavisupleba.ge/archive/geo-news/20140502/1001/1001.html?id=25370801&utm_source=twitterfeed&utm_medium=twitter |date=2016-03-04 }} რადიო თავისუფლება</ref> ==პოლიტიკური პლატფორმა== პარტია მხარს უჭერს [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის]] როლის გაზრდას საზოგადოებრივ ცხოვრებაში და ტრადიციული კულტურული ღირებულებების და ცხოვრების წესის განმტკიცება-შენარჩუნებას. ამასთან, მიაჩნია, რომ დაცული უნდა იქნეს ყველა სხვა რელიგიური დენომინაციის უფლებები. ===საგარეო ურთიერთობები=== საგარეო პოლიტიკაში ლეიბორისტული პარტია გამოდის საქართველოს მიერ [[ერაყი]]ს სამშვიდობო ოპერაციაში მონაწილეობის წინააღმდეგ, პარტია გა­წო­ნას­წო­რე­ბუ­ლი სა­ერ­თა­შო­რისო ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის მომ­ხრეა. ===ეკონომიკა=== საშინაო პოლიტიკაში ლეიბორისტული პარტიიის მიზნებია უფასო ჯანმრთელობის დაცვა, უფასო განათლება და უფასო სოციალური მომსახურება. ასევე აქტიურად აყენებს კომუნალური გადასახადების შემცირებისა და სახელმწიფო სამსახურიდან დათხოვილი მოსამსახურეების სოციალური დაცვის საკითხებს. პარტია ეწინააღმდეგება სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საწარმოებისა და მიწის [[პრივატიზაცია]]ს. პარტია ითხოვს უკანონოდ პრივატიზებული საწარმოების [[ნაციონალიზაცია|ნაციონალიზაციასა]] და მცირე და საშუალო ბიზნესის სუბსიდირებას. ლეიბორისტული პარტია ერთადერთი მემარცხენე ძალაა საქართველოში. პარტიის შექმნა [[გეგმიური ეკონომიკა|გეგმიური ეკონომიკიდან]] [[საბაზრო ეკონომიკა]]ზე გადასვლის პერიოდში სოციალურად დაუცველი ფენის წარმოქმნამ განაპირობა. პარტია წარმოადგენს მძიმე სოციალურ პირობებში ჩავარდნილი საშუალო კლასის ინტერესებს. ამიტომაც, პარტიის ელექტორატი, ძირითადად, ხანდაზმულია. ==ორგანიზაციული სტრუქტურა== პარტიის ორგანიზაციულ სტრუქტურასა და შიდა ურთიერთობებს წესდება არეგულირებს. ის [[1995]] წელს მიიღეს; მცირედი ცვლილებები [[1998]] და [[2002]] წლებში განიცადა, თუმცა საბაზისო პრინციპები თითქმის არ შეცვლილა. ლეიბორისტული პარტია სხვა პარტიებთან შედარებით საკმაოდ მარტივი ორგანიზაციული სტრუქტურით გამოირჩევა. პარტიაში გადაწყვეტილების მიმღები მთავარი რგოლი ცენტრალური ოფისია; მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებები კი პარტიის ყრილობასა და პოლიტიკურ კომიტეტზე მიიღება. პარტიის უმაღლესი ხელმძღვანელი ორგანო ყრილობაა, რომელიც ოთხ წელიწადში ერთხელ ტარდება. ყრილობის განსაკუთრებულ უფლებამოვალეობას წარმოადგენს: წესდების მიღება, მასში ცვლილებებისა და დამატებების შეტანა; პარტიის თავმჯდომარისა და პოლიტიკური კომიტეტის არჩევა. პარტიის აღმასრულებელი ორგანოა პოლიტიკური კომიტეტი, რომელიც 25 წევრისგან შედგება. მას ოთხი წლის ვადით ირჩევს ყრილობა და ვალდებულია სამ თვეში ერთხელ მაინც შეიკრიბოს. კომიტეტის ყოველდღიურ საქმიანობას ბიურო და მდივნები წარმართავენ. უმაღლესი შიდაპარტიული თანამდებობა პარტიის თავმჯდომარეობაა. იგი წარმოადგენს პარტიას როგორც ქვეყნის შიგნით ასევე მის ფარგლებს გარეთ და ხელს აწერს პარტიის ოფიციალურ დოკუმენტებს. მას ასევე შეუძლია მართოს პარტიის ფინანსური სახსრები და ქონება. პარტიის ადგილობრივი წარმომადგენლობების ბაზისი პირველადი ორგანიზაციაა, რომელიც საარჩევნო უბნების მიხედვით იქმნება და იმ შემთხვევაში არსდება, თუ უბანში პარტიას სამი აქტივისტი მაინც ჰყავს. მას ადგილობრივი ორგანიზაციის თავმჯდომარე ხელმძღვანელობს. მისი მთავარი ფუნქციაა ახალი წევრების გაწევრიანება, აგიტაცია-პროპაგანდა და პარტიის გადაწყვეტილებების შესახებ წევრების ინფორმირება. საშუალოდ 8-12 პირველადი ორგანიზაცია ერთ საკურატორო ზონაში ერთიანდება. ადგილობრივი სტრუქტურული ერთეულების მთავარი რგოლი რაიონული ორგანიზაციებია. ისინი საარჩევნო ოლქის ტერიტორიაზე პარტიული მუშაობის წარმართვას ხელმძღვანელობენ. რიონულ ორგანიზაციები აერთიანებენ პირველად ორგანიზაციებსა და საკურატორო ზონებს. რაიონულ ორგანიზაციის თავმჯდომარეს პარტიის თავმჯდომარის წარდგინებით ამტკიცებს პოლიტიკური კომიტეტი. პარტიის წევრები იხდიან საწევრო გადასახადს, რაც 30 თეთრს შეადგენს. შემოსავალი თანაბრად ნაწილდება რაიონულ და ცენტრალურ ოფისებს შორის. [[1997]] წლიდან არსებობს პარტიის ახალგაზრდული ორგანიზაცია და გამოიცემა ბიულეტენი ''„ლეიბორისტი“.'' პარტიის ძირითადი სტრუქტურული ორგანიზაციის პარალელურად არსებობს ახალგაზრდული ორგანიზაცია და ქალთა საბჭო. ქალთა საბჭო, ანუ პედაგოგთა საბჭო, ძირითადად, [[სკოლა|სკოლებისა]] და ბაგა-ბაღის მასწავლებლებს აერთიანებს. მათი მთავარი მოვალეობა მრავალშვილიან დედათა, სოციალურად დაუცველ ოჯახთა აღწერა და პრობლემების შესწავლაა. პარტია საკმაოდ აქტიურად თანამშრომლობს საერთაშორისო რესპუბლიკურ ინსტიტუტთან (IRI). ამ ორგანიზაციის მიერ დაარსებულ საარჩევნო მენეჯერთა აკადემიაში გადიან გადამზადებას ლეიბორისტული პარტიის აქტივისტები. პარტია ცდილობს აქტიურად ჩაერთოს ვესტმინსტერისა და ალფრედ მოზერის ფონდების, ასევე დემოკრატიისა და სოლიდარობის ევროპული ფორუმის მიერ ორგანიზებულ კონფერენციებსა და სამუშაო შეხვედრებში. პარტია ესწრაფვის სოციალისტურ ინტერნაციონალსა და ევროპელ სოციალისტთა პარტიასთან გაერთიანებას. ==შედეგები არჩევნებში== [[File:Georgien-Arbeiterpartei.svg|thumb|350პქ|პარტიის მიერ მიღებული ხმები 2008 წლის საპარლამენტო არჩევნებში]] {| class="wikitable sortable" |- ! წელი !! არჩევნები!! მიღებული პროცენტი !! შენიშვნა |- | 1999|| [[საქართველოს საპარლამენტო არჩევნები 1999|საპარლამენტო]] || 7,19% || მოიპოვა 2 მანდატი |- | 2003 || [[საქართველოს საკანონმდებლო ორგანოს არჩევნები (2003)|საპარლამენტო]] || 12,4% || არჩევნების შედეგები გაუქმდა |- | 2004 || [[საქართველოს საკანონმდებლო ორგანოს არჩევნები (2004)|საპარლამენტო]]|| 6,11% || ვერ გადალახა ბარიერი |- | 2006 || [[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები (2006)|ადგილობრივი]]|| 6,55% || |- | 2008 || [[საქართველოს საპრეზიდენტო არჩევნები (2008)|საპრეზიდენტო]] || 6,4% || მეოთხე შედეგი |- | 2008 || [[საქართველოს საკანონმდებლო ორგანოს არჩევნები (2008)|საპარლამენტო]] || 7,44% || მოიპოვა 6 მანდატი |- | 2012 || [[საქართველოს საპარლამენტო არჩევნები 2012|საპარლამენტო]] ||1,24% ||ვერ გადალახა ბარიერი |- | 2013 || [[საქართველოს საპრეზიდენტო არჩევნები (2013)|საპრეზიდენტო]] ||2,88% ||მეოთხე შედეგი |- | 2014 || [[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები (2014)|ადგილობრივი]] ||3,45% ||მეხუთე შედეგი |- |2016 |[[საქართველოს საპარლამენტო არჩევნები (2016)|საპარლამენტო]] |4,63% |ვერ გადალახა ბარიერი |- |2017 |[[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები (2017)|ადგილობრივი]] |3,27% |მეექვსე შედეგი |- |2018 |[[საქართველოს საპრეზიდენტო არჩევნები (2018)|საპრეზიდენტო]] |3.74% |მეოთხე შედეგი |- | [[2020]] |[[საქართველოს საპარლამენტო არჩევნები 2020|საპარლამენტო]] | 1,00% |მეცხრე ადგილი, მოიპოვა 1 მანდატი |- |} ==ლიტერატურა== * გია ნოდია, ალვარო პინტო სქოლტბახი: „''საქართველოს პოლიტიკური ლანდშაფტი: პოლიტიკური პარტიები: მიღწევები, გამოწვევები და პერსპექტივები''“ CIPDD, 2006 ISBN 90-5972-113-6 ==რესურსები ინტერნეტში== * {{ოფიციალური|http://web.archive.org/web/20190406033339/https://www.labour.ge/}} {{დაარქივებულის ნიშანი}} ==სქოლიო== <references /> {{საქართველოს პოლიტიკური პარტიები}} {{საქართველოს საკანონმდებლო ორგანოს არჩევნები (2012)}} [[კატეგორია:საქართველოს პოლიტიკური პარტიები]] [[კატეგორია:ლეიბორისტული პარტიები]] [[კატეგორია:სოციალისტური პარტიები საქართველოში]] 10pxl1ogl4528rgw6pl8kuxjqm3hlt0 0 103096 4411513 4381508 2022-08-27T17:10:25Z GiorgiXIII 62215 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ქვედა აგარა |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = keda.png |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |დროშწარწ = ქედის მუნიციპალიტეტის დროშა |გერბწარწ = ქედის მუნიციპალიტეტის გერბი |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 35 |lat_sec = 53.9 |lon_dir = E |lon_deg = 41 |lon_min = 53 |lon_sec = 48.3 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი = აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ქედის მუნიციპალიტეტი |თემი = პირველი მაისი (ქედის მუნიციპალიტეტი){{!}}პირველი მაისი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = [[აგარა (ქედის მუნიციპალიტეტი)|აგარა]] |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 400 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 109<ref name="აღწერა 2014"/> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 100 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |add1n= |add1= }} '''ქვედა აგარა''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა|აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის]] [[ქედის მუნიციპალიტეტი|ქედის მუნიციპალიტეტში]], [[პირველი მაისი (ქედის მუნიციპალიტეტი)|პირველი მაისის]] [[თემი|თემში]] (სოფლები: [[პირველი მაისი (ქედის მუნიციპალიტეტი)|პირველი მაისი]], [[ზედა აგარა]], ქვედა აგარა, [[კოლოტაური]]).<ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულები |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> მდებარეობს [[მდინარე]] [[აჭარისწყალი|აჭარისწყლის]]ს მარჯვენა მხარეს, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 400 [[მეტრი|მ]], [[დაბა]] [[ქედა|ქედიდან]] 6 [[კილომეტრი|კმ]]. საბჭოთა პერიოდში განვითარებული იყო [[მეთამბაქოეობა]]. [[2014]] წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 109 კაცი<ref name="აღწერა 2014">{{სახელმწიფო აღწერა 2014}}</ref>. სოფელში არის [[შუა საუკუნეები]]ს ხიდი. ==დემოგრაფია== {| class="wikitable" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა |- | 2002 || 97<ref>{{Cite web |url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |title=pop-stat.mashke.org — საქართველოს დასახლებული პუნქტების მოსახლეობა |accessdate=2011-11-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120419092459/http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |archivedate=2012-04-19 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტი — სოფლების მოსახლეობა 2002 წელი |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> |- | 2014 || 109<ref name="აღწერა 2014"/> {{ზრდა}} |} ==ლიტერატურა== {{ქსე|10|508}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ქედის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ქედის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] 6tdjnqaq888ess0257zuqt0z518uhst 0 103097 4411626 4395935 2022-08-28T10:36:50Z GiorgiXIII 62215 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ძენწმანი |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = keda.png |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 35 |lat_sec = 14 |lon_dir = E |lon_deg = 41 |lon_min = 55 |lon_sec = 08.1 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი = აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ქედის მუნიციპალიტეტი |თემი = ქედა (სოფელი){{!}}ქედა |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 197<ref name="აღწერა 2014"/> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 100 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |add1n= |add1= }} '''ძენწმანი''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა|აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის]] [[ქედის მუნიციპალიტეტი|ქედის მუნიციპალიტეტში]], [[ქედა (სოფელი)|ქედის]] [[თემი|თემში]] (სოფლები: [[არსენაული]], [[აქუცა]], [[გულები]], [[ზენდიდი]], [[კორომხეთი]], [[ორცვა]], [[ქედა (სოფელი)|ქედა]], [[შევაბური]], [[ცხემნა]], ძენწმანი, [[ხუნკუდა]]).<ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულები |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> მდებარეობს [[მდინარე]] [[აჭარისწყალი|აჭარისწყლის]] მარცხენა მხარეს, [[დაბა]] [[ქედა|ქედიდან]] დაშორებულია 1 [[კილომეტრი]]თ. [[2014]] წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 197 კაცი<ref name="აღწერა 2014">{{სახელმწიფო აღწერა 2014}}</ref>. სოფელში არის [[შუა საუკუნეები]]ს ციხე-სიმაგრის ნანგრევები. საბჭოთა პერიოდში სოფელში განვითარებული იყო [[მეთამბაქოეობა]]. ==დემოგრაფია== {| class="wikitable" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა |- | 2002 || 222<ref>{{Cite web |url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |title=pop-stat.mashke.org — საქართველოს დასახლებული პუნქტების მოსახლეობა |accessdate=2012-08-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120419092459/http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |archivedate=2012-04-19 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტი — სოფლების მოსახლეობა 2002 წელი |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> |- | 2014 || 197<ref name="აღწერა 2014"/> {{კლება}} |} ==ლიტერატურა== {{ქსე|11|268}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ქედის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ქედის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] skgbuxwgek4d8mwy3iddytkoao5efhn 0 103406 4411539 4410531 2022-08-27T20:38:28Z 87.253.51.172 /* შედეგები მეტოქის მიხედვით */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ეროვნული საკალათბურთო ნაკრები| ქვეყანა=საქართველო| ფერი1=red| ფერი2=white| ფიბა-ს_რეიტინგი= 36−ე| ფიბა-ს_ზონა=ფიბა ევროპა| შეუერთდა ფიბა-ს=1992| ნაციონალური_ფედ=[[საქართველოს კალათბურთის ფედერაცია|სკფ]]| მწვრთნელი=[[ილიას ზოუროსი]]| ზონის_ჩემპიონატი=[[ევრობასკეტი]]| ზონის ჩემპიონატზე_იასპარეზა=5| ზონის_მედლები=0 | h_pattern_b =_thinredsides | h_body =ffffff | h_shorts =ffffff | a_pattern_b =_thinwhitesides | a_body =FF0000 | a_shorts =FF0000 }} '''საქართველოს ეროვნული საკალათბურთო ნაკრები''' — წარმოადგენს [[საქართველო]]ს საერთაშორისო [[კალათბურთი|საკალათბურთო]] შეჯიბრებებში. ამჟამად ნაკრები თამაშობს [[ევრობასკეტი დივიზიონი A|ევროპის ჩემპიონატის A დივიზიონში]]. ნაკრებმა მოიპოვა ევრობასკეტზე მონაწილეობის უფლება [[ევრობასკეტი 2011|2011]], [[ევრობასკეტი 2013|2013]], [[ევრობასკეტი 2015|2015]] და [[ევრობასკეტი 2017|2017]] წლებში და ასევე უმასპინძლებს [[ევრობასკეტი 2021|2021]] წლის ევრობასკეტს. == მიმდინარე შემადგენლობა == {{FIBA roster header|team=საქართველოს ეროვნული საკალათბურთო ნაკრები | color1 = White| bg1 = Red| color2 = white| bg2 = red}} <!-- list of players --> {{Fiba-Europe player | num = 3 | year = 1992 | month = 11 | date = 10 | pos = SG | m = 1.86 | club = Nymburk| nat = Czech Republic| compyear = 2020 | compmonth = 11 | compdate = 20|name=მაიკლ დიქსონი}}{{Fiba-Europe player|pos=PG|num=4|year=2001|date=19|month=3|club=Burgos|nat=SPA|height_m=1.94|compyear=2020|compmonth=11|compdate=20|name=რატი ანდრონიკაშვილი}}{{Fiba-Europe player|nat=Spain|pos=PF|num=7|name=ბექა ბურჯანაძე|year=1994|month=1|date=3|compyear=2020|compmonth=11|compdate=20|height_m=2.03|club=სკ სევილია}}{{Fiba-Europe player | num = 8 | year = 1986 | month = 2 | date = 7 | pos = PG | m = 1.92 | club = დინამო თბილისი (საკალათბურთო კლუბი){{!}}დინამო თბილისი | nat = Georgia | compyear = 2020 | compmonth = 11 | compdate = 20|name=გიორგი ცინცაძე}} {{Fiba-Europe player | num = 9 | year = 1989 | month = 4 | date = 2 | pos = C | m = 2.16 | club = CB 1939 Canarias | nat = Spain | compyear = 2020 | compmonth = 11 | compdate = 20|name=გიორგი შერმადინი}} {{Fiba-Europe player | num = 10 | year = 1992 | month = 7 | date = 25 | pos = SG | m = 1.96 | club = San Diego Toreros | nat = USA | compyear = 2020 | compmonth = 11 | compdate = 20|name=დუდა სანაძე}}{{Fiba-Europe player|pos=C|num=11|year=1997|month=10|date=21|compyear=2020|compmonth=11|compdate=20|height_m=2.07|club=თსუ|nat=GEO|name=გიორგი ტურძილაძე}} {{Fiba-Europe player|pos=SG|num=18|name=მერაბ ბოქოლიშვილი|year=1992|month=2|date=27|compyear=2020|compmonth=11|compdate=20|height_m=1.94|club=დინამო თბილისი (საკალათბურთო კლუბი){{!}}დინამო თბილისი|nat=GEO}} {{Fiba-Europe player | num = 23 | year = 1991 | month = 10 | date = 5 | pos = SF | m = 2.05 | club = Baskonia | nat = Spain | compyear = 2020 | compmonth = 11 | compdate = 20|name=თორნიკე შენგელია}} {{Fiba-Europe player | num = 24 | year = 1987 | month = 4 | date = 12 | pos = SF | m = 2.03 | club = არმია (საკალათბურთო კლუბი){{!}}არმია | nat = Georgia | compyear = 2020 | compmonth = 11 | compdate = 20|name=მიხეილ ბერიშვილი}} {{Fiba-Europe player | num = 25 | year = 1987 | month = 5 | date = 29 | pos = PG | m = 1.88 | club = Burgos | nat = SPA | compyear = 2020 | compmonth = 11 | compdate = 20|name=თად მაქფადენი}} {{Fiba-Europe player|pos=PF|num=33|name=ბექა ბექაური|year=1991|month=1|compyear=2020|compmonth=11|compdate=20|height_m=2.07|club=ქუთაისი|nat=GEO|date=18}}{{Fiba-Europe player|pos=C|num=35|name=გოგა ბითაძე|year=1999|month=7|date=20|compyear=2020|compmonth=11|compdate=20|height_m=2.11|club=Indiana Pacers|nat=USA}} <!-- end list of players --> |} | valign="top" | ; მთავარი მწვრთნელი * {{player||SRB|[[ილიას ზოუროსი]]}} ; მწვრთნელის თანაშემწეები * {{Player||Greece|[[გეორგიოს ლიმნიატისი]]}} *{{Player||SRB|[[მილოშ გლიგორიევიჩი]]}} *{{player||GEO|[[მანუჩარ მარკოიშვილი]]}} * {{player||GEO|[[ანატოლი ბოისა]]}} * ---- ;ლეგენდა: * '''(კ)''' გუნდის კაპიტანი |} ===გუნდის სქემა=== {| class="wikitable" |- !პოზ. !სასტარტო ხუთეული !სკამი 1 !სკამი 2 |- |align=center|C |align=center|გოგა ბითაძე|| align="center" |გიორგი შერმადინი|| align="center" |გიორგი ტურძილაძე |- |align=center|PF |align=center|სანდრო მამუკელაშვილი|| align="center" |ბექა ბურჯანაძე|| align="center" |ბექა ბექაური |- |align=center|SF |align=center|თორნიკე შენგელია|| align="center" |მიხეილ ბერიშვილი|| align="center" |კახა ჯინჭარაძე |- |align=center|SG |align=center|თად მაქფადენი|| align="center" |დუდა სანაძე || align="center" |მერაბ ბოქოლიშვილი |- |align=center|PG |align=center|გიორგი ცინცაძე|| align="center" |რატი ანდრონიკაშვილი|| align="center" |გივი ბაქრაძე |} ==მსოფლიოს 2023 წლის საკალათბურთო ჩემპიონატის პირველი შესარჩევი== {| class="toccolours" border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" style="float:left; margin:0.5em;" |- style="background:#cadcfb;" ! თარიღი ! ! ! ტურნირი ! ! ! ადგილი ! ! ! მატჩი ! შედეგი |- | style="text-align:"| 26.11.2021 | | | style="text-align:center;"| ფიბას მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი | | | style="text-align:center;"| [[თბილისი]], საქართველო | | | style="text-align:left;"| {{bk|GEO}} - {{bk|UKR}} | style="text-align:center;"| '''88'''&nbsp;-&nbsp;83''' |- | style="text-align:center;"| 29.11.2021 | | | style="text-align:"| ფიბას მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი | | | style="text-align:center;"| [[ხაენი]], ესპანეთი | | | style="text-align:left;"| {{bk|ESP}} - {{bk|GEO}} | style="text-align:center;"| '''89'''&nbsp;-&nbsp;61''' |- | style="text-align:"| 24.02.2022 | | | style="text-align:center;"| ფიბას მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი | | | style="text-align:center;"| [[თბილისი]], საქართველო | | | style="text-align:left;"| {{bk|GEO}} - {{bk|MKD}} | style="text-align:center;"| '''91'''&nbsp;-&nbsp;70''' |- | style="text-align:"| 27.02.2022 | | | style="text-align:center;"| ფიბას მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი | | | style="text-align:center;"| [[სკოპიე]], ჩრდ. მაკედონია | | | style="text-align:left;"| {{bk|MKD}} - {{bk|GEO}} | style="text-align:center;"| '''65'''&nbsp;-&nbsp;79''' |- | style="text-align:"| 01.07.2022 | | | style="text-align:center;"| ფიბას მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი | | | style="text-align:center;"| [[კიევი]], უკრაინა | | | style="text-align:left;"| {{bk|UKR}} - {{bk|GEO}} | style="text-align:center;"| '''79'''&nbsp;-&nbsp;66''' |- | style="text-align:"| 04.07.2022 | | | style="text-align:center;"| ფიბას მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი | | | style="text-align:center;"| [[თბილისი]], საქართველო | | | style="text-align:left;"| {{bk|GEO}} - {{bk|ESP}} | style="text-align:center;"| '''82'''&nbsp;-&nbsp;76''' |- |} {{-}} ===შედეგები მეტოქის მიხედვით=== {|class="wikitable sortable" style="text-align:20%" |- !მეტოქე !მოგება !წაგება |- |style="text-align:left;|{{Bk|AUT}} |8 |5 |- |style="text-align:left;|{{Bk|AZE}} |2 |0 |- |style="text-align:left;|{{Bk|ALB}} |2 |0 |- |style="text-align:left;|{{Bk|BEL}} |2 |3 |- |style="text-align:left;|{{Bk|BLR}} |8 |3 |- |style="text-align:left;|{{Bk|BIH}} |4 |4 |- |style="text-align:left;|{{Bk|BUL}} |3 |4 |- |style="text-align:left;|{{Bk|GER}} |0 |5 |- |style="text-align:left;|{{Bk|GBR}} |1 |0 |- |style="text-align:left;|{{Bk|DEN}} |3 |1 |- |style="text-align:left;|{{Bk|ESP}} |1 |2 |- |style="text-align:left;|{{Bk|EST}} |4 |3 |- |style="text-align:left;|{{Bk|TUR}} |0 |4 |- |style="text-align:left;|''{{Bk|ENG}}'' |1 |2 |- |style="text-align:left;|{{Bk|IRL}} |4 |0 |- |style="text-align:left;|{{Bk|ISL}} |1 |1 |- |style="text-align:left;|{{Bk|ISR}} |6 |5 |- |style="text-align:left;|{{Bk|ITA}} |0 |11 |- |style="text-align:left;|{{Bk|CAN}} |0 |1 |- |style="text-align:left;|{{Bk|CYP}} |1 |1 |- |style="text-align:left;|{{Bk|LAT}} |6 |3 |- |style="text-align:left;|{{Bk|LTU}} |2 |5 |- |style="text-align:left;|{{Bk|LUX}} |7 |1 |- |style="text-align:left;|{{Bk|MKD}} |6 |3 |- |style="text-align:left;|{{Bk|MDA}} |1 |0 |- |style="text-align:left;|{{Bk|MNE}} |1 |1 |- |style="text-align:left;|{{Bk|NED}} |4 |4 |- |style="text-align:left;|{{Bk|POL}} |2 |5 |- |style="text-align:left;|{{Bk|POR}} |6 |1 |- |style="text-align:left;|{{Bk|ROU}} |7 |1 |- |style="text-align:left;|{{Bk|RUS}} |1 |4 |- |style="text-align:left;|{{Bk|GRE}} |1 |8 |- |style="text-align:left;|{{Bk|FRA}} |0 |3 |- |style="text-align:left;|{{Bk|SRB}} |3 |3 |- |style="text-align:left;|{{Bk|SVK}} |5 |2 |- |style="text-align:left;|{{Bk|SVN}} |0 |4 |- |style="text-align:left;|{{Bk|TUN}} |0 |1 |- |style="text-align:left;|''{{Bk|WAL}}'' |1 |0 |- |style="text-align:left;|{{Bk|UKR}} |7 |3 |- |style="text-align:left;|{{Bk|HUN}} |1 |4 |- |style="text-align:left;|{{Bk|FIN}} |3 |4 |- |style="text-align:left;|{{Bk|SWE}} |3 |4 |- |style="text-align:left;|{{Bk|SUI}} |2 |1 |- |style="text-align:left;|{{Bk|CZE}} |4 |7 |- |style="text-align:left;|{{Bk|CTA}} |1 |0 |- |style="text-align:left;|{{Bk|CRO}} |1 |1 |- class="sortbottom" !scope="centre"|სულ: 46 ქვეყანა||126||128 |} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.gbf.ge/ საქართველოს კალათბურთის ფედერაციის ოფიციალური საიტი] {{სპორტის ეროვნული ნაკრებები საქართველოში}} [[კატეგორია:საქართველოს ეროვნული სპორტული ნაკრებები]] [[კატეგორია:საქართველოს კალათბურთი]] [[კატეგორია:ეროვნული საკალათბურთო ნაკრებები]] ts0dj6c9tru167slbal3fsngwj1chmh 0 117887 4411426 4386308 2022-08-27T14:26:59Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = დედაქალაქი |ქართული სახელი = კინგსტონი |მშობლიური სახელი =Kingston |ქვეყანა = იამაიკა |დაქვემდებარება = |პანორამა =View of Kingston.jpg |პანორამის სიგანე =300 |წარწერა = |დროშა = |დროშწარწ = |გერბი = |გერბწარწ = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |ჩარჩო = |ქვეყნის რუკა2 =Kingston ka.png |ქვეყნის რუკის ზომა2 = |წარწერა2= |lat_dir = N |lat_deg =17 |lat_min = 59 |lat_sec = |lon_dir = W |lon_deg = 76 |lon_min = 48 |lon_sec = |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = |ქვეყნის რუკა= |რეგიონის რუკის ზომა = |რეგიონის რუკა= |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = რეგიონი |რეგიონი = სურეი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = ოლქი |რაიონი = კინგსტონის ოლქი {{!}} კინგსტონი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = 1692 |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 480 |სიმაღლის ტიპი= ზღვის დონე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= 9 |კლიმატი= |ოფიციალური ენა= |მოსახლეობა = 1,243,072<ref name=population>{{cite web |title=Population usually resident in Jamaica by parish":2011 |url=http://statinja.gov.jm/Census/PopCensus/PopulationUsuallyResidentinJamaicabyParish.aspx |website=Statistical Institute of Jamaica |accessdate=16 October 2015}}</ref> |აღწერის წელი = 2019 |სიმჭიდროვე = 1 358 |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = -5 |DST = 1,380 |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი= |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |add1n= |add1= }} '''კინგსტონი''' ({{lang-en|Kingston}}) — [[იამაიკა|იამაიკის]] დედაქალაქი, ქვეყნის უდიდესი ქალაქი და მთავარი ნავსადგური. მდებარეობს [[კარიბის ზღვა]]ში, იამაიკის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში. ქალაქს ზღვის მხრიდან პალისადოსის გრძელი და ვიწრო სრუტე ეკვრის, რომლითაც დაკავშირებულია ქალაქ [[პორტ-როიალი|პორტ-როიალთან]]. არის [[ამერიკა|ამერიკის]] [[აშშ]]-ის სამხრეთით მდებარე უდიდესი [[ინგლისური ენა|ინგლისურენოვანი]] ქალაქი. იგი არა მარტო ქვეყნის დედაქალაქი, არამედ სამკერვალო და კვების მრეწველობის ცენტრია. ქალაქი დაარსდა 1692 წელს [[ბრიტანელები|დიდი ბრიტანელების]] მიერ. 1872 წელს ქალაქში იამაიკის ადმინისტრაცია მდებარეობდა. დედაქალაქის სტატუსი მიიღო 1962 წელს, დამოუკიდებლობის სტატუსის მიღებისთანავე, დაარსებიდან 300 წლისთავზე. ქალაქის ღარიბულ უბნებში წარმოიქმნა [[რეგი]] - ახალი მუსიკალური ჟანრი, რომელიც [[სკა (მუსიკა)|სკის]] პრინციპებზეა შექმნილი და წარმოადგენს აფრიკული, ევროპული და ლათინოამერიკული მუსიკის სინთეზსს. კინგსტონი ორი ნაწილისაგან შედგება — ქალაქის ისტორიული ცენტრი და ახალი კინგსტონი. ორივე მათგანს ემსახურება [[ნორმან მანლის საერთაშორისო აეროპორტი]], აგრეთვე შედარებით პატარა [[ტინსონ პენის აეროდრომი]]. 2001 წლის მონაცემებით კინგსტონის რაიონის მოსახლეობა იყო 96,052. ქალაქს აღმოსავლეთით, დასავლეთითა და ჩრდილოეთით მხოლოდ [[სანტ ანდრიუს რაიონი (იამაიკა)|სანტ-ანდრიუ]] ესაზღვრება. 1976 წლის იანვარში კინგსტონში სახელმწიფოთშორისო ხელშეკრულებას მოეწერა ხელი, რომლის შედეგადაც, დღესღდეისობით, მთელ მსოფლიოში მოქმედებს იამაიკის სავალუტო სისტემა. 2011 წლის მონაცემებით ქალაქში 1,243,072 ადამიანი ცხოვრობდა, რომელთა უმრავლესობას აფრიკული წარმოშობის ხალხი და [[მეტისები]] შეადგენენ. სახელმწიფო ენა [[ინგლისური ენა|ინგლისურია]], თუმცა მოსახლეობის უმრავლესობა ადგილობრივ დიალექტზე საუბრობს. ==ისტორია== 1992 წელს მომხდარმა მიწისძვრამ მაშინდელი დასახლება პორტ-როიალი გაანადგურა; გადარჩენილი ხალხი მომდევნო წელს (1993), ლიგუანას დაბლობზე, დასახლდა და აქედან შეიქმნა ქალაქი სახელად კინგსტონი. მიწისძვრამდე ქალაქის ტერიტორიას იამაიკელები მხოლოდ სასოფლო-სამეურნეო მიზნით იყენებდნენ. 1716 წელს კინგსტონი იამაიკის უმსხვილესი ქალაქი და ვაჭრობის მთავარი ცენტრი გახდა. ამ პერიოდში მთავრობამ ხალხს ზღვისპირა მიწები დაურიგა (დაახლოებით ის ფართოთი, რამდენსაც ისინი აწ უკვე დანგრეულ პორტ-როიალში ფლობდნენ). თანდათანობით მდიდარმა ვაჭრებმა სახლები ფერმების ზემოთ, ლიგუანას დაბლობზე გადაიტანეს. პირველი უფასო სკოლა (ვოლმერსის სკოლა) 1729 წელს დაარსდა;<ref>{{cite web|url=http://www.wolmers.net/boys/history.html|title=Wolmers's Boys School|website=wolmers.net|accessdate=20 June 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180215083907/http://www.wolmers.net/boys/history.html|archivedate=15 თებერვალი 2018}}</ref> აგრეთვე აქ იყო თეატრი, რომელიც ჯერ ჰარბორის ქუჩაზე, ხოლო 1774 წელს ნორზ პარადში გადაიტანეს. ორივე მათგანი დღემდე არსებობს. 1780 წლისთვის ქალაქის მოსახლეობა 11,000-ს მცხოვრებს ითლიდა. XVIII საუკუნის ბოლოსთვის კინგსტონში 3000-ზე მეტი აგურის შენობა იდგა. ნავსადგურმა ხელი შეუწყო ვაჭრობის განვითარებას; აღნიშნულმა პორტმა XVIII საუკუნის რამდენიმე საზღვაო ბრძოლაშიც მიიღო მონაწილეობა. კინგსტონმა იმდროინდელი იამაიკის დედაქალაქის, [[სპანიშ ტაუნი (იამაიკა)|სპანიშ ტაუნის]] ფუნქციები მიითვისა. 1788 წლისთვის ქალაქის მოსახლეობამ 25,000 მიაღწია, რაც მთელი კუნძულის მოსახლეობის დაახლოებით მეათედი იყო. ამ პერიოდში ყოველი მეოთხე ადამიანი თეთრკანიანი იყო, ხოლო ყოველი ხუთი მცხოვრებიდან სამი - თავისუფალი. მოსახლეობის დანარაჩენ ნაწილს, თითქმის 60%-ს, აფრიკელი მონები შეადგენდნენ. 1872 წელს მთავრობამ მიიღო აქტი, რომლის მიხედვითაც მთავრობის ოფისები სპანიშ ტაუნიდან კინგსტონში უნდა გადატანილიყო. ქალაქი აღნიშნულ სტატუსს დამოიკიდებლობის მოპოვებისასაც (1962) ინარჩუნებდა. ==დემოგრაფია== კინგსტონის მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი აფრიკული წარმოშობისაა. ეთნიკურ უმცირესობებს შორის უდიდეს ჯგუფებს ქმნიან [[აღმოსავლეთ ინდოელები]] და [[ჩინელები]], რომლებიც ქალაქში [[XIX საუკუნე]]ში, მსახურების სტატუსით ჩამოვიდნენ. ჩინელებს მნიშვნელოვანი როლი უჭურავთ [[იამაიკის ეკონომიკა]]ში, განსაკუთრებით, კინგსტონის ცენტრისა და შედარებით გარე რეგიონების საცალო ვაჭრობაში. ქალაქში ვხვდებით წარმოშობით ევროპელებს, უმეტესად [[გერმანელები|გერმანელი]] და [[ბრიტანელები|დიდ ბრიტანელი]] ემიგრანტების შთამომავლებს. [[სირიელები]] და [[ლიბანელები]] ქმნიან ერთ-ერთ ყველაზე გავლენიან ეთნიკურ ჯგუფს არა მხოლოდ კინგსტონში, არამედ მთელ კუნძულზე. მცირე ეთნიკური ჯგუფის, ლიბანელების, წარმომადგენელი იყო იამაიკის ერთ-ერთი პრემიერ მინისტრი [[ედვარდ სეგა|ედვარდ ფილიპ ჯორჯ სეგა]]. შერეული-რასების წარმომადგენლები ქვეყანაში მეორე უდიდეს ეთნიკურ ჯგუფს ქმნიან; ქალაქში აგრეთვე არსებობს [[ებრაელები]]ს მცირე ეთნიკური ჯგუფიც. მთლიანი ქალაქის მოსახლეობის 79.2% შავკანიანია, 12.8% შერეული რასის წარმომადგენელი, 5.2% აზიელი და 3.4% თეთრკანიანი. ==რელიგია== ქალაქში მრავალი ქრისტიანული ეკლესიაა; უმეტესობა [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტური]] სტილისაა. ძირითად მიმდინარეობებს მიეკუთვნება: [[ღმერთის ეკლესია]], [[ბაპტიზმი]], [[ანგლიკანიზმი]], [[მეთოდიზმი]], [[რომის კათოლიკური ეკლესია|კათოლიციზმი]], [[მეშვიდე დღის ავენდისტობა]] და [[ორმოცდაათიანელობა]]. ქალაქში არსებობს ძლიერი კათოლიკური საზოგადოება, რომელთა ცენტრი [[წმინდა სამების ტაძარი (კინგსტონი)|წმინდა სამების ტაძარია]]; ტაძარი მიტროპოლიტენის მთავარეპისკოპოსის ადგილსამყოფელია; იგი აკურთხეს 1911 წელს, რამდენიმე კათოლიკურ სკოლასა და ინსტიტუტთან (უკვდავი კონცეფციის საშუალო სკოლა, წმ. ფრენსის დაწყებითი და ჩვილ ბავშვთა სკოლა, წმიდა ბავშვობის საშუალო სკოლა) ერთად. აღსანიშნავია აფრო-ქრისტიანული [[რელიგიური სინკრეტიზმი|სინკრეტიზმიც]], რომელსაც ქალაქში მრავალი მიმდევარი ჰყავს. [[იამაიკელი ებრაელები|კინგსტონის ებრაელ]] მოსახლეობას [[შაარ შალომის სინაგოგა (კინგსტონი)|შაარ შალომის სინაგოგა]] ემსახურება. ქალაქში ეგრეთვე ვხვდებით [[ბუდიზმი|ბუდისტებისა]] და [[მუსლიმი|მუსლიმების]] საზოგადოებებს. ==ეკონომიკა== [[File:Air jamaica building from the west.jpg|thumb|''Air Jamaica''-ს სათაო ოფისი]] იამაიკის ეკონომიკაში კინგსტონს ცენტრალური ადგილი უკავია. ეკონომიკური საქმიანობის უმეტესი ნაწილი კინგსტონში მიმდინარეობს. ის ფაქტი, რომ სამინისტროების უმეტესობა სწორედ კინგსტონშია განთავსებული, ქალაქს იამაიკის ფინანსურ კერად აქცევს. იამაიკის ნებისმიერ რეგიონთან შედარებით, კინგსტონში უფრო მეტი სკოლა, საავადმყოფო და უნივერსიტეტი მდებარეობს. დედაქალაქი აგრეთვე წარმოადგენს კუნძულის მთავარ სატრანსპორტო კვანძს;<ref name="JIS">{{cite web|url=http://www.jis.gov.jm/ja50/v2/profiles-kingston-st-andrew/kingston-st-andrew-economy/|title=Kingston & St.Andrew Economy|archive-url=https://web.archive.org/web/20121214142514/http://www.jis.gov.jm/ja50/v2/profiles-kingston-st-andrew/kingston-st-andrew-economy/|archive-date=14 December 2012|url-status=dead|df=dmy-all|accessdate=30 ივლისი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121214142514/http://www.jis.gov.jm/ja50/v2/profiles-kingston-st-andrew/kingston-st-andrew-economy/|archivedate=14 დეკემბერი 2012}}</ref> მის ტერიტორიაზე მდებარეობს ქვეყნის უმსხვილესი პორტიც.<ref>{{cite web|url=http://www.jamaicaobserver.com/business/Port-of-Kingston-now-the-seventh-busiest-in-Americas_19218799|title=Port of Kingston now the seventh busiest in Americas|last=Limited|first=Jamaica Observer|website=Jamaica Observer|access-date=2018-10-16}}</ref> აგრეთვე, კინგსტონში მდებარეობს ''Air Jamaica''-ის სათაო ოფისი.<!--It was taken over by Caribbean Airlines, but the HQ is still there and Air Jamaica is still there--><ref>"[http://www.airjamaica.com/ContactUs.aspx Contact Us Web Form]." [[Air Jamaica]]. Retrieved on 5 August 2009. {{webarchive |url=http://arquivo.pt/wayback/20090708051650/http://www.airjamaica.com/ContactUs.aspx |date=8 July 2009}}</ref> ქალაქის ძირითად ინდუსტრიებს [[ტურიზმი]], ტანსაცმლის წარმოება და გადაზიდვები წარმოადგენს.<ref name=":1">{{cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/the-biggest-industries-in-jamaica.html|title=The Biggest Industries In Jamaica|last=Kiprop|first=Joseph|date=16 May 2018|website=Worldatlas.com}}</ref>\ მიუხედავად ამისა, ქალაქს დღესდღეობით მრავალი ეკონომიკური პრობლემა აწუხებს. ==გეოგრაფია და კლიმატი== [[File:Kingston, Jamaica by Hodoyoshi-1.jpg|thumb|კინგსტონი (კოსმოსიდან გადაღებული ფოტო)]] კიგსტონი შემოსაზღვრულია [[ლურჯი მთები (იამაიკა)|ლურჯი მთებით]], [[წითელი გორაკები (იამაიკა)|წითელი გორაკებით]], [[გრძელი მთები (იამაიკა)|გრძელი მთებითა]] და [[კინგსტონის ნავსადგური]]თ. ქალაქი განლაგებულია ლიგუანას დაბლობზე, მდინარე ჰოპის გასწვრივ. კინგსტონში ხშირად ხდება მიწისძვრები, მათ შორისაა 1907 წელს მომხდარი მიწისძვრა. კინგსტონს ახასიათებს [[ტროპიკული კლიმატი]], უფრო კონკრეტულად, ტროპიკული სავანის კლიმატი, რომელიც ცხელ, ნაწილობრივ მშრალ კლიმატს ერწყმის. კუნძულზე ვხვდებით წვიმების სეზონს (მაისიდან ნოემბრამდე), რომელიც ემთხვევა ქარიშხლების სეზონს, და მშრალ სეზონს (დეკემბრიდან აპრილამდე). [[XXI საუკუნე]]ში კინგსტონში დაფიქსირებული ყველაზე მაღალი ტემპერატურა 38.8 გრადუსია, ხოლო ყველაზე დაბალი - 13.4 გრადუსი. 1895-1990 წლებში ნალექების საშუალო მაჩვენებელი 813 მმ-ია; ყველაზე მაღალი ნალექების საშუალო მაჩვენებელი ოქტომბერში (177 მმ), ხოლო ყველაზე დაბალი მარტში (18 მმ) ფიქსირდება.<ref>[https://web.archive.org/web/20120916010717/http://www.metservice.gov.jm/documents/Mean_Climatological_Data.pdf "Mean Climatological Data"] (PDF). Meteorological Service (Jamaica). Archived from [http://www.metservice.gov.jm/documents/Mean_Climatological_Data.pdf the original] (PDF) on 16 September 2012. Retrieved 1 September 2016.</ref> [[ნისლი]], [[სეტყვა]], [[ჭექა-ქუხილი]] და [[ტორნადო]]ები კინგსტონში ძალიან იშვიათია.<ref>{{cite web |url=http://voodooskies.com/weather/jamaica/kingston/monthly/climate |title=Voodoo Skies - Kingston Monthly Climate weather history |last=VoodooSkies.com |publisher= }}</ref> ==საცხოვრებელი== [[File:Kingston City.jpg|thumb|ახალი კინგსტონი]] 1848 წელს იამაიკის მთავრობამ ახალი სახლების ასაშენებლად კინგსტონი დასავლეთით, ჩრდილოეთითა და აღმოსავლეთით გააფართოვა. ეს ტერიტორია, საცხოვრებელი რასისა და კლასის თვალსაზრისით, მკაცრად განცალკევებული ადგილი გახდა; 1860 წლისთვის თეთრკანიანთა ელიტის უმეტესი ნაწილი ქალაქის სწორედ ამ ტერიტორიებზე ცხოვრობდა.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://mappingkingston.wordpress.com/2012/08/18/urban-growth-and-town-expansion/|title=Urban Growth and Town Expansion|date=18 August 2012|website=Kingston, Jamaica|access-date=10 November 2016}}</ref> კინგსტონის მოსახლეობის ზრდამ არსებული დასახლებები ძალიან გადატვირთა; პრობლემის აღმოსაფხვრელად მთავრობამ ქალაქის სამხრეთ-დასავლეთით მდებარე ჭაობები ამოაშრო, რათა ახალი საცხოვრებლები აეშენებინათ. 1935 წლისთვის, მოსახლეობა და სიღარიბის მაჩვენებელი ზრდას განაგრძობდა, რამაც ქალაქის აღმოსავლეთით და დასავლეთით მიყრუებული, შედარებით უკონტროლო ადგილების წარმოქმნა. მოგვიანებით, ეს ტერიტორიები მთავრობის გადაწყვეტილებით დაანგრიეს, ხოლო მოსახლეობა დაბა დენჰამში გადაასახლეს. აწ უკვე დანგრეულ უბნებში ჯამში 3000 ადამიანზე გათვლილი სახლები აიგო; მიუხედავად ამისა, გადასახლებული მოსახლეობას საცხოვრებელი ადგილი არ ეყო - მათი მეექვსედი უსახლკაროდ დარჩა. მოსახლეობის ზრდა მთელს ქალაქის ტერიტორიაზე გაგრძელდა; მეტად გადატვირთულმა საცხოვრებელმა მდგომარეობამ კი ქალაქში ჯანმრთელობის პრობლემები გამოიწვია.<ref name=":0" /> 1960-იან წლებში სუბურბანიზაცია უკვე შესამჩნევი გახდა: საცხოვრებელი ადგილი ლურჯი მთების აღმოსავლეთისკენ გავრცელდა. მოგვიანებით, სივრცის ნაკლებობის გამო, დასახლებულმა ტერიტორიამ ლურჯი მთების მთლიანი აღმოსავლეთ ნაწილი დაიკავა.<ref>{{Cite journal|last=Clarke|first=Colin|last2=Howard|first2=David|date=1 June 2006|title=Contradictory socio-economic consequences of structural adjustment in Kingston, Jamaica|journal=Geographical Journal|language=en|volume=172|issue=2|pages=106–129|doi=10.1111/j.1475-4959.2006.00197.x|issn=1475-4959}}</ref> ამჟამად, კინგსტონის მოსახლეობის 20% ცხოვრობს ტერიტორიაზე, რომელიც კანონერად მათ არ ეკუთვნით.<ref>{{Cite web|url=http://globalhousingindicators.org/en/content/kingston-jamaica|title=Kingston, Jamaica {{!}} Global Housing Policy Indicators|website=globalhousingindicators.org|access-date=10 November 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161110110352/http://globalhousingindicators.org/en/content/kingston-jamaica|archivedate=10 ნოემბერი 2016}}</ref> ==პარკები== ქალაქ კინგსტონში მოწყობილია მრავალი თანამედროვე სტილის პარკი, სადაც ხშირად აღინიშნება იამაიკის სხვადასხვა დღესასწაული თუ ღონისძიება. ყველაზე პოპულარულ პარკებში შედის: ემანსიპაცის პარკი, ჰოუპის ბაღები, დევონის სახლი, გმირთა ეროვნული პარკი, წმინდა უილიამ გრანტის პარკი და მანდელას პარკი. ===ჰოუპის ბაღები=== ჰოუპში მდებარე სამეფო ბოტანიკური ბაღები, რომელსაც ხშირად ჰოუპის ბაღებს უწოდებენ, ეროვნული ღირსშესანიშნაობაა. 2000 ჰექტარი მიწის ნაკვეთით, ჰოუპის ბაღები ინგლისურენოვან [[კარიბები|არიბებში]] უდიდესი ბოტანიკური ბაღია. გაშენებულია ლურჯი მთების შედარებით დაბლობ ადგილებზე; თავდაპირველად იგი მაიორ რიჩარდ ჰოუპის ეკუთვნოდა; ბაღების სახელიც სწორედ მისგან მომდინარეობს. 1880 წელს აღნიშნული მიწის 200 აკრი ფართობის ტოლი ადგილი იამაიკის მთავრობამ მიიღო; აღნიშნულ ადგილზე რგავდნენ და აკვირდებოდნენ მცენარეთა ისეთ ჯიშებს, როგორებიცაა [[ანანასი]], [[კაკაო]], [[ყავა]] და [[თამბაქო]]. 1950-იან წლებში დედოფალი კუნძულს ესტუმრა და ბაღებით ძალიან მოიხიბლა; ამის შემდეგ, მან გასცა ნებართვა, რომ აღნიშნული ტერიტორიას სამეფო ბოტანიკური ბაღების სახელი დარქმეოდა. ბაღების ტერიტორიაზე ვხვდებით ბევრ ეგზოტიკურ ადგილს; აგრეთვე ხარობს იამაიკის რამდენიმე ენდემური ხის სახეობა. წლების განმავლობაში, ქარიშხლების და სხვა ბუნებრივი კატასტროფების შედეგად, მრავალი მნიშვნელოვანი სახეობა გაქრა. მუხედავად ამისა, ბაღებში ჯერ კიდევ ხარობს რამდენიმე მნიშვნელოვანი ხის სახეობა. ჰოუპის ბაღებში ვიმნახველებს მრავალი საინტერესო ადგილის ხილვა შეუძლიათ; მათ შორისაა: ქოქოსის მუზეუმი, ჩაძირული ბაღები, ორქიდეის სახლი, ლილის აუზი, ლაბირინთი და პალმების ავენიუ.<ref>{{cite web|url=http://www.visitjamaica.com/activities/royal-botanical-gardens.aspx |title=Hope Royal Botanical Gardens, Kingston |publisher=Visitjamaica.com |accessdate=13 August 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120718133245/http://www.visitjamaica.com/activities/royal-botanical-gardens.aspx |archivedate=18 July 2012 }}</ref><ref>http://jamaicachm.org.jm/PDF/February2008.pdf</ref> ჰოუპის ბაღების მიმდებარედ ვხვდებით ზოოპარკსაც, რომელსაც ჰოუპის ბაღების ზოოპარკს უწოდებენ. ==სპორტი== დედაქალაში აქვთ მთავარი სათაო ოფისები [[იამაიკის საფეხბურთო პრემიერლიგა|იამაიკის პრემიერ ლიგაში]] მოთამაშე ხუთ [[ფეხბურთი|საფეხბურთო]] კლუბს. ეს კლუბებია: არნეტ გარდენსი, ბოის თაუნი, ჰარბორ ვივი, მავერლი ჰაგენდენი და ვათერჰაუს F. C. ==დაწესებულებები== [[File:56hoperd.JPG|thumb|ბობ მარლის მუზეუმი, კინგსტონი]] კინგსტონი, როგორც დედაქალაქი, არის [[იამაიკა|იამაიკის]] ფინანსური, კულტურული, ეკონომიკური და ინდუსტრიული ცენტრი. ქალაქში მრავალი ფინანსური დაწესებულება მდებარეობს; აგრეთვე ვხვდებით საავადმყოფოებს, სკოლებს, უნივერსიტეტებსა და სხვა კულტურულ დაწესებულებებს. აღსანიშნავია კინგსტონის შემდეგი ღირსშესანიშნაობები: დასავლეთ ინდოეთის უნივერსიტეტი, იამაიკის თავდაცვის ძალების მუზეუმი და [[ბობ მარლის მუზეუმი (იამაიკა)|ბობ მარლის]] მუზეუმი. ==დაძმობილებული ქალაქები== {| class="wikitable" |- valign="top" | * {{flagicon|აშშ}} [[მაიამი]], [[ფლორიდა]], [[აშშ]]; * {{flagicon|აშშ}} [[კალამაზუ]], [[მიჩიგანის შტატი|მიჩიგანი]], [[აშშ]]; * {{flagicon|აშშ}} [[ტოპიკა (კანზასი)|ტოპიკა]], [[კანზასი]], [[აშშ]]; * {{flagicon|დიდი ბრიტანეთი}} [[კოვენტრი]], [[ინგლისი]], [[დიდი ბრიტანეთი]]; * {{flagicon|მექსიკა}} [[გვადალახარა]], [[მექსიკა]]; * {{flagicon|ჩინეთი}} [[შენჩჟენი]], [[ჩინეთი]]; * {{flagicon|ლიტვა}} [[პანევეჟისი]], [[ლიტვა]]. |} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.ksac.gov.jm/ კინგსტონისა და სენტ-ენდრიუს კორპორაციის საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141206040009/http://www.ksac.gov.jm/ |date=2014-12-06 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ჩრდილოეთ ამერიკის დედაქალაქები}} [[კატეგორია:იამაიკის ქალაქები]] [[კატეგორია:კარიბის ზღვის აუზის ქვეყნების დედაქალაქები]] [[კატეგორია:კარიბის ზღვის საპორტო ქალაქები]] i3kvpec3zt88jqf2jm8rwgku6jv3fuf 0 121867 4411404 4408388 2022-08-27T14:17:56Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{მრავალმნიშვნელოვნება*|აფხაზეთი (მრავალმნიშვნელოვანი)}} {{ინფოდაფა ყოფილი ქვეყანა |სახელი =აფხაზეთის სოციალისტური საბჭოთა რესპუბლიკა |მშობლიური სახელი ={{lang-ab|Советтә Социалисттә Республика Аҧсны}}<br />{{lang-ru|Социалистическая Советская Республика Абхазия}} |სტატუსი =[[რესპუბლიკა]] |ჰიმნი =[[ინტერნაციონალი (ჰიმნი)|ინტერნაციონალი]] |დროშა =Flag of Abkhazian SSR.svg |დროშის აღწერა = |გერბი =Emblem of the SSR of Abkhazia (1928-1931).svg |გერბის აღწერა = |რუკა =Map of SSR Abkhazia (1921-1931)-ka.svg |აღწერა =აფხაზეთის სსრ-ის ტერიტორია (1921-1931) |p1 = საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა |flag_p1 =Flag of Georgia (1918-1921).svg |p2 = |flag_p2 = |p3 = |flag_p3 = |p4 = |flag_p4 = |შექმნილია =[[31 მარტი]], [[1921]] |ლიკვიდერებულია =[[19 თებერვალი]], [[1931]] |s1 =აფხაზეთის ასსრ |flag_s1 = Flag of Abkhazian ASSR.svg |s2 = |flag_s2 = |s3 = |flag_s3 = |დევიზი =Пролетарии всех стран, соединяйтесь!<br />Апролетарца аτ̆ѵлақуа ӡег̆ѵ рҿѵ iqoy, щҿeiдѵщкѵл! |დედაქალაქი =[[სოხუმ-კალე]] |ქალაქები =[[სოხუმ-კალე]], [[გაგრა]] |ენა = |ვალუტა = |ფართობი =8600 კმ² |მოსახლეობა =201 016 (1926) |მართველობის ფორმა = |დინასტია = |რელიგია = [[ათეიზმი]] |ეტაპი1 = |თარიღი1 = |წელი1 = |ეტაპი2 = |თარიღი2 = |წელი2 = |ეტაპი3 = |თარიღი3 = |წელი3 = |ეტაპი4 = |თარიღი4 = |წელი4 = |ეტაპი5 = |თარიღი5 = |წელი5 = |ეტაპი6 = |თარიღი6 = |წელი6 = |დამატებითი პარამეტრი2 = |პარამეტრის შიგთავსი2 = |წინა = |წინამორბედი1 = |წინამორბედი2 = |წინამორბედი3 = |წინამორბედი4 = |წინამორბედი5 = |წინამორბედი6 = |წინამორბედი7 = |შემდეგი = |მემკვიდრე1 = |მემკვიდრე2 = |მემკვიდრე3 = |მემკვიდრე4 = |მემკვიდრე5 = |მემკვიდრე6 = |მემკვიდრე7 = |სქოლიო = }} '''აფხაზეთის სოციალისტური საბჭოთა რესპუბლიკა''', '''''აფხაზეთის სსრ''''' ({{lang-ab|Советтә Социалисттә Республика Аҧсны, ''ССР Аҧсны''}}; {{lang-ru|Социалистическая Советская Республика Абхазия, ''ССР Абхазия''}}; [[31 მარტი]], [[1921]] — [[19 თებერვალი]], [[1931]]) — ყოფილი საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა. 1921 წლის 16 დეკემბრიდან აფხაზეთის სსრ [[ამიერკავკასიის სფსრ]]-ში შესვლის მიზნით გახდა [[საქართველოს სსრ]]-ის ნაწილი ფედერალურ საწყისებზე და იწოდებოდა '''„სახელშეკრულებო აფხაზეთის სოციალისტური საბჭოთა რესპუბლიკა“'''-დ. 1922 წლის 13 დეკემბიდან აფხაზეთის სსრ ამიერკავკასიის სფსრ-ში შევიდა, როგორც საქართველოს სსრ-ის სუბიექტი<ref>История Советской Конституции в документах, 1917—1956. М., 1957. С. 339.</ref>. 1931 წლის 19 თებერვლიდან აფხაზეთის სსრ-ის სტატუსი შეიცვალა ავტონომიური რესპუბლიკით<ref>{{ref-ru}}საქართველოს სსრ-ის კონსტიტუცია 1927 წ. თავი IV: ''О შეთანხმებულ სსრ აფხ.'' [http://www.rrc.ge/law/konst_1926_07_05_ru.htm?lawid=160&lng_3=ru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150410181848/http://www.rrc.ge/law/konst_1926_07_05_ru.htm?lawid=160&lng_3=ru |date=2015-04-10 }}</ref><ref>სსრკ-ის კონსტიტუცია 1924 წ. გაერთიანების შეთანხმება. თავი IV. სქოლიო. ''ავტონომიური რესპუბლიკები - აჭარა და აფხაზეთი - და ავტ. ოლქები სამხრეთ ოსეთი, მთიანი ყარაბაღი და ნახჭევანი ჰგზავნიან თითო წარმომადგენელს ერთა საბჭოში.''</ref>. ==სახელწოდება== აფხაზეთის საბჭოთა რესპუბლიკად არსებობის პერიოდში, მისი თვითსახელწოდება დამკვიდრებული იყო სამ ენაზე: ქართულად ის იხსენიებოდა, როგორც „აფხაზეთის სსრ“, რუსულად — {{lang-ru|«ССР Абхазия»}} და აფხაზურად — {{lang-ab|«ССР Аҧсны»}}. 1921 წლის 31 მარტს დროებითმა მთავრობამ — აფხაზეთის რევოლუციურმა კომიტეტმა — აფხაზეთი გამოაცხადა ''სოციალისტურ საბჭოთა რესპუბლიკად''. იქედან გამომდინარე, რომ 1922 წლის თებერვლის [[აფხაზეთის საბჭოების I ყრილობა]]მდე აფხაზეთის ტერიტორიაზე მოქმედებდა დროებითი ხელისუფლება, შესაბამისად საბჭოთა აფხაზეთის სახელწოდების წერის რაიმე ოფიციალურად მიღებული ფორმა არ არსებობდა. ძირითადად აფხაზეთთან დაკავშირებული დოკუმენტები იქმნებოდა რუსულ ენაზე და სახელწოდება გვხვდება, როგორც „სოციალისტური საბჭოთა რესპუბლიკა აფხაზეთი“ ({{lang-ru|Социалистическая Советская Республика Грузин и Социалистическая Советская Республика Абхазии вступают между собою...}}), ისე „აფხაზეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა“ ({{lang-ru|1921 г. марта 31. — Извещение по радио ревкома Абхазии об образовании Абхазской советской Социалистической Республики}}). 1937 წელს პირველად გამოვიდა ქართულენოვანი გაზეთი „საბჭოთა აფხაზეთი“. მანამდე არსებობდა ან აფხაზური („[[აფსნი ყაფში]]“) ან რუსული („[[სოვეტსკაია აბხაზია]]“) ვარიანტი, შესაბამისად 1921-1931 წლებში აფხაზეთში გამოცემული ყველა პერიოდიკა ან რუსული იყო ან აფხაზურენოვანი. 1922 წლიდან მოყოლებული აფხაზეთის საბჭოების I ყრილობაზე აქტიურად გამოიყენებოდა სახელწოდება ({{lang-ru|Первый съезд советов ССР Абхазии}}), ხოლო იმავდროულად გამართულ [[საქართველოს საბჭოების I ყრილობა]]ზე, რომელზეც მიღებულ იქნა სსრ საქართველოს 1922 წლის კონსტიტუცია, შიდ აფხაზეთი მოხსენიებულია, როგორც — „აფხაზეთის სოციალისტური საბჭოთა რესპუბლიკა“<ref>[https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/319224/1/Saqartvelos_Socialistur_Sabchota_Respublikis_Konstitucia_1922.pdf საქართველოს სსრ კონსტიტუცია (1922)]</ref>. 1921 წლის 16 დეკემბერს თბილისში დაიდო „საქართველოს სსრ-სა და აფხაზეთის სსრ-ს შორის სამოკავშირეო ხელშეკრულება“, რომლის საფუძველზეც აფხაზეთი შევიდა საქართველოს სსრ-ის შემადგენლობაში<ref>{{ქსე|საქ სსრ|315||არა}}</ref>. 1927 წლის [[აფხაზეთის საბჭოების IV ყრილობა]]ზე დამტკიცდა აფხაზეთის სსრ-ის კონსტიტუციის ტექსტი ({{lang-ru|Утверждение текста конституции ССР Абхазии}}). იმავე წელს საქართველოს საბჭოების 4 ყრილობაზე დამტკიცდა საქართველოს სსრ კონსტიტუციის ტექსტი, რომელშიც დაფიქსირებულია „აფხაზეთის სოციალისტური საბჭოთა რესპუბლიკა“ (აფხაზეთის სსრ)<ref>[https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/327372/1/Konstitucia_1927.pdf საქართველოს სსრ-ის კონსტიტუცია (1927)]</ref>. 1928-1931 წლის რესპუბლიკის გერბზე ქართულად იკითხება — „აფხაზეთის სსრ“, აფხაზურად — {{lang-ab|Apsua SSR}}, ხოლო რუსულად — «ССР Абхазия». ==გეოგრაფია== აფხაზეთის სსრ წარმოიქმნა საზღვრებში, რომელიც სრულად არ მოიცავდა [[1920]] წლის საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკასა და რსფსრ-ს შორის 7 მაისს [[მოსკოვის ხელშეკრულება (1920)|მოსკოვის ხელშეკრულებით]] გაფორმებულ ტერიტორიებს, კერძოდ კი აკლდა პილენკოვოს რაიონი. სხვა სიტყვებით, აფხაზეთის სსრ-ის რსფსრ-სთან ჩრდილო-დასავლეთ საზღვრის მონაკვეთი მისი დაარსების მომენტში არ გადიოდა მდინარე [[ფსოუ]]ს მის არცერთ მონაკვეთზე. [[საქართველოს_სახელმწიფო_საზღვარი#საზღვარი_მდინარე_ფსოუზე|აფხაზეთის სსრ-თვის პილენკოვოს რაიონის დაბრუნება და აიბღას რაიონში საზღვრის მდინარე ფსოუზე გადატანა]] შედეგი იყო იმ მრავალწლიანი დავებისა რომელსაც აფხაზურმა მხარემ მიაღწია საქართველოს სსრ-ის, როგორც [[ამიერკავკასიის სფსრ]]-ის ერთ-ერთი წევრის უშუალო ძალისხმევით 1921-1929 წლებში. ==ადმინისტრაციულ ტერიტორიული მოწყობა== აფხაზეთის სსრ 1921-1930 წლებში დაყოფილი იყო მაზრებად: #გაგრის მაზრა; #გუდაუთის მაზრა; #გუმისთის მაზრა (1924 წლის 20 ოქტომბრიდან — სოხუმის მაზრა<ref>газ. «Трудовая Абхазия», №238 (974), 23 октабрь, 1924</ref>); #კოდორის მაზრა; #სამურზაყანოს მაზრა (1925 წლის 1 აპრილიდან — გალის მაზრა<ref>газ. «Трудовая Абхазия», №74 (1105), 4 апрель, 1925</ref>). 1930 წლის 28 აგვისტოს აფხაზეთის სსრ-ის ცაკმა მიიღო დადგენილება მაზრების რაიონებად რეორგანიზაციის თაობაზე. ==ისტორია== ===აფხაზეთის რევოლუციური კომიტეტი=== {{მთავარი|აფხაზეთის რევოლუციური კომიტეტი}} [[ფაილი:Abkhazia SSR 1921.jpg|მინი|მარცხნივ|საბჭოთა ხელისუფლების დამყარება აფხაზეთში. სოხუმ-კალე, 1921]] '''[[1921]]''' წლის 17 თებერვალს შეიქმნა აფხაზეთის რევკომი [[ეფრემ ეშბა|ე. ეშბას]] ხელმძღვანელობით. 20 თებერვალს რევკომმა მოუწოდა აფხაზეთის მოსახლეობას საბჭოთა ხელისუფლების დამყარებისაკენ. 22 თებერვალს სოჭში გამოვიდა აფხაზეთის რევკომის ორგანოს გაზეთ „გოლოს ტრუდავოი აბხაზიის“ პირველი ნომერი. საბჭოთა ხელისუფლება აფხაზეთში დამყარდა 22-23 თებერვალს — [[გაგრა]]ში, 26 თებერვალს — [[გუდაუთა]]ში, 4 მარტს — [[სოხუმი|სოხუმში]], 6 მარტს — [[ოჩამჩირე]]ში, ხოლო 7 მარტს — [[გალი|გალში]]. 4 მარტს (ოფიციალურად) აფხაზეთში საბჭოთა ხელისუფლება გამოცხადდა. 5 მარტს აფხაზეთის რევკომი ქმნის აფხაზეთის სახალხო მეურნეობის საბჭოს (Совнархоз). 6 მარტს რევკომის გაფართოებულ სხდომაზე დაინიშნა აფხაზეთის რევკომის ახალი შემადგენლობა და დაფუძნდა აფხაზეთის რკპ (ბ) საორგანიზაციო ბიურო. იმავე დღეს შეიქმნა აფხაზეთის ახალგაზრდობის კომუნისტური კავშირის ცენტრალური საორგანიზაციო ბიურო (ალკკ ცსბ,ЦОБ КСМ). 8 მარტს სოხუმში თავისუფლების მოედანზე აფხაზეთში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების აღსანიშნავად საზეიმოდ ჩატარდა მიტინგი. 10 მარტს აფხაზეთის რევკომის ხელმძღვანელებმა (ე. ეშბა, ნ. ლაკობა, ნ. აქირთავა) [[ვლადიმერ ლენინი|ვ. ლენინს]] დეპეშით აცნობეს აფხაზეთში სოციალისტური რევოლუციის გამარჯვება.15 მარტს შეიქმნა აფხაზეთის საბჭოთა პროფკავშირი. 24 მარტს აფხაზეთის რევკომმა გამოსცა დეკრეტი მცირე ვაჭრობისა და ხელოსნობის დაშვების, ხოლო 25 მარტს სპეციალური დეკრეტით წარმოების ნაციონალიზაციის თაობაზე. გასაბჭოებული აფხაზეთი [[რუსეთის კომპარტიის ცენტრალური კომიტეტის კავბიურო|რკპ (ბ) ცკ კავბიუროს]] (მდივანი გ. ორჯონიკიძე) გამგებლობის ქვეშ მოექცა. 28 მარტს ბათუმში გაიმართა საოკუპაციო ორგანოთა — კავბიუროს, საქართველოს კომპარტიის ხელმძღვანელობის და აფხაზეთის რევკომის წარმომადგენელთა თათბირი გ. ორჯონიკიძის, შ. ელიავას, ს. ქავთარაძის, მ. ტოროშელიძის, ე. ეშბასა და ნ. ლაკობას მონაწილეობით. მათ განიხილეს საკითხი აფხაზეთში საბჭოთა ხელისუფლებისა და კომპარტიის სტრუქტურის შესახებ და დაადგინეს: „აფხაზეთის საბჭოების ყრილობამდე საბჭოთა აფხაზეთის რსფსრ-სთან თუ საქ. სსრ-სთან ფედერაციის საკითხი რჩება ღიად და აფხაზეთი ცხადდება სოციალისტურ რესპუბლიკად. პარტიული ორგანიზაცია კონფერენციამდე ატარებს სახელს — რკპ(ბ)-ს ორგბიურო აფხაზეთში და მუშაობს რკპ(ბ) ცკ-ის კავბიუროს დირექტივების შესაბამისად. საქართველოს რევკომის დეკრეტები უნდა წარმოადგენდნენ მასალას აფხაზეთის რევკომისათვის, რათა ორივე რევკომის მოქმედებაში წინააღმდეგობა არ იყოს“. თათბირის ეს გადაწყვეტილება გახდა საფუძველი 31 მარტს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა აფხაზეთის გამოცხადებისა<ref group="კ">{{ციტატა| 1921 г. марта 29. — ПОСТАНОВЛЕНИЕ БАТУМСКОГО СОВЕЩАНИЯ ОТВЕТСТВЕННЫХ РАБОТНИКОВ ГРУЗИИ, АДЖАРИИ И АБХАЗИИ ПРИ УЧДСТИИ ЧЛЕНА РЕВВОЕНСОВЕТА КАВКАЗСКОГО ФРОНТА И КАВБЮРО ЦК РКП(б) Г. К. ОРДЖОНИКИДЗЕ О СТРУКТУРЕ СОВЕТСКОЙ ВЛАСТИ И КОМПАРТИИ В АБХАЗИИ<br />Присутствовали: член Реввоенсовета фронта и Кавбюро ЦК РКП (б) тов. Орджоникидзе, член Ревкома, ЦК [КПГр] Реввоенсовета XI, Наркомвоенмор. Грузии — т. Элиава, председатель Ревкома Батумской области и член ЦК Компартии Грузии — т. Кавтарадзе, член ЦК Компартии Грузии и член Ревкома Батум. области — т. Тороилелидзе, пред. Ревкома Абхазии и член Оргбюро РКП (б) в Абхазии — т. Эшба. член Ревкома, Оргбюро партии и Военком Абхазии — т. Лакоба.<br />Слушали: О структуре Советвласти и Компартии в Абхазии.<br />Постановили: До съезда Советов Абхазии, — последняя, согласно декларации Ревкома Грузии о праве народов Абхазии на полное самоопределение. — объявляется Социалистической Советской Республикой, парт, орган, до конференции носит название Оргбюро РКП (б) в Абхазии и работает по директивам Кавбюро ЦК РКП (б).<br />Декреты Ревкома Грузии должны служить для Ревкома Абхазии материалом, дабы не было противоречий в действиях обоих Ревкомов.<br />Партия принимает действ[енные] меры к изжитию национальной розни, посеянной меньшевиками между народами Грузии и Абхазии.<br />Председатель Кавтарадзе.<br />Члены: Орджоникидзе, Элиава, Эшба, Лакоба.|ЦПА ИМЛ при ЦК КПСС, ф. 85, оп. 15, д. 231, л. 1.}}</ref>. 30 მარტს აფხაზეთის რევკომმა გამოსცა დეკრეტი სკოლების შესახებ. ===აფხაზეთის სსრ=== '''[[1921]]''' წლის 31 მარტს გამოცხადდა „აფხაზეთის სსრ“<ref group="კ">{{ციტატა|1921 г. марта 31. — Извещение по радио ревкома Абхазии об образовании Абхазской советской Социалистической Республики<br />Москва — Ленину, Сталину, Чичерину<br />Баку — Председателю Ревкома Азербайджана Нариманову<br />Тифлис — Председателю Ревкома Грузии Махарадзе<br />Темир-Хан-Шура — Председателю Ревкома Дагестана Джелалу Корхмасову<br />Владикавказ — Председателю Ревкома Горской Республики Кирову<br />Эриван — Председателю Ревкома Армении Бегзадяну<br />Всем советским республикам<br />Всем, всем, всем!<br />Волею трудящйхся родилась новая Социалистическая Советская Республика — Абхазия. Первый съезд Советов крестянских и рабочих депутатов Абхазии окончательно решит судьбу народа. Советская Республика маленького народа служит наглядным примером великой освабадительной роли Красной Армии и является новой пощечиной, которую нанесла Великая Октябрская революция угнетателям малых народов — империалистам всех стран и их лакеям — социал-предателям. От имени трудящйхся молодой советской Абхазии шлем горячий привет Великой Рабочей-Крестянской строне — советской России и всем советским республикам. Мы расчитываем на братскую поддержку всех советских республик и выражаем уверенность, что Социалистическая советская Республика Абхазии в союзе с ними будет с честю отстаивать великие завоевования российской рабоче-крестанской революции и помогать делу Социальной революции во всем мире. Да здраствует братский союз рабоче-крестянских советских республик. Да здравствует великая борьба трудящихся за коммунизм. Да здравствует Коммунистический Интернационал. Да здравствует всемирная пролетарская революция.<br />Ревком ССР Абхазии Эшба, Лакоба, Акиртава|ЦГАА, ф. 38, д. 74,л. 52}}</ref> 4 აპრილს აფხაზეთის რევკომმა თეატრების ნაციონალიზაცია მოახდინა. 19 აპრილს შეიქმნა რუსეთის სატელეგრაფო საზოგადოების (Абкавроста) აფხაზეთის განყოფილება (Абцентропечать). იმავე დღეს აფხაზეთის რევკომის განყოფილებების რეორგანიზაციის შედეგად წარმოიქმნა სახკომები. 25 აპრილს დაიწყო წითელი არმიის აფხაზეთის ცალკეული ბრიგადის ფორმირება. 30 აპრილს აფხაზეთის რევკომმა კერძო სკუთრებების ნაციონალიზაცია და კოლმეურნეობების შექმნა გამოაცხადა. 1 მაისს სოხუმში გაიხსნა პირველი საბავშვო ბაღი. 16 მაისს სოხუმში გაიხსნა საბჭოთა პარტსკოლა. 21 მაისს რუსეთის საოკუპაციო სახელისუფლებო ორგანომ საქართველოში — რევკომმა აღიარა აფხაზეთის დამოუკიდებლობა, მაგრამ იქვე გამოთქვა იმედი, რომ საკითხი საქართველოსა და აფხაზეთის ურთიერთობა საბოლოოდ გადაწყდებოდა ორივე რესპუბლიკის „მუშათა და გლეხთა საბჭოების პირველ ყრილობაზე“<ref>ЦГАА, ф. 38, д. 74, л. 176</ref>. იმავე დღეს შეიქმნა რსფსრ-ის ჯანდაცვის ნარკომის სამმართველო აფხაზეთის კურორტების საქმეებზე, შემდგომში როგორც აფხაზეთის ასსრ-ის ჯანდაცვის ნარკომის მთავარი საკურორტო სამმართველო. 26 მაისი - 3 ივნისს სოხუმში შედგა აფხაზეთის მშრომელთა წარმომადგენლების I ყრილობა. ყრილობის ორგანიზატორებმა გაითვალისწინეს 21 მაისს დამოუკიდებლობის აღიარების გარემოება და შეკრებილთ მიაღებინეს გადაწყვეტილება როგორც „დამოუკიდებლობის“ მოწონების, ისე ყველა საბჭოთა რესპუბლიკის მშრომლებთან, „პირველ რიგში, კულტურით, ეკონომიკური და გეოგრაფიული მდგომარეობით, ყოფით ყველაზე ახლოს მდგომი საბჭოთა საქართველოს მუშებთან და გლეხებთან“ უმჭიდროესი კავშირის დამყარების შესახებ; ყრილობამ იმედი გამოთქვა, რომ საქართველოსა და აფხაზეთის საბჭოების I ყრილობა „საბოლოოდ განსაზღვრავდა აფხაზეთისა და საქართველოს ძმური თანამშრომლობის ფორმებს“. ივნისში სოხუმში [[დიმიტრი გულია|დ. გულიას]] ხელმძღვანელობით დაარსდა აფხაზური თეატრის სამოყვარულო მობილური გუნდი. 4 ივლისს გაიხსნა აფხაზეთის ცენტრალური სახალხო ბიბლიოთეკა. 7 ივლისს ჩატარდა აფხაზეთის პროფკავშირთა I ყრილობა. 13 ივლისს აფხაზეთის რევკომმა გამოსცა დეკრეტი საბანკო დაწესებულებების ნაციონალიზაციის თაობაზე. 18 სექტემბერს დაწესდა ვაჭრობის გადასახადი (Продналог). 2-6 ოქტომბერს ჩატარდა აფხაზეთის პროფკავშირთა II ყრილობა. 10 ოქტომბერს სოხუმში გაიხსნა პედაგოგიური და ინდუსტრიული ტექნიკუმები. 12 დეკემბერს აფხაზეთის რევკომმა გამოსცა დეკრეტი რესპუბლიკაში ზრდასრულ მოსახლეობაში გაუნათლებლობის აღმოფხვრის თაობაზე. აფხაზეთის სსრ-ს დამოუკიდებლობის მოპოვების დღიდან მოუწია მის წინაშე წამოჭრილი არაერთი გამოწვევის საკუთარი ძალებით მოგვარება. იმავე პერიოდში ამიერკავკასიის სამმა ქვეყანამ საკუთარი ეკონომიკური პოტენციალის უკეთ გამოყენებისათვის მიზანშეწონილად მიიჩნა, რომ შეექმნათ ახალი საბჭოთა ფედერალური სახელმწიფო — [[ამიერკავკასიის სფსრ]]. წინასწარი მონაცემებით იგეგემებოდა ამიერკავკასიის რკინიგზის გაერთიანება და ქვეყნებს შორის გადასახადების გარეშე ურთიერთობა, რაც გაამარტივებდა რესურსების მიმოქცევას და ბაზრის გაზრდას. აღნიშნული ეკონომიკურად მომგებიანი პროცესების გვერდით არც აფხაზეთი აპირებდა დარჩენას. ამიტომ აფხაზეთის პოლიტიკურ წრეებში დაიწყეს მომავალზე აქტიური ზრუნვა. იყვნენ ჯგუფები რომლებსაც მიაჩნდათ რომ აფხაზეთი უნდა დარჩენილიყო როგორც დამოუკიდებელი საბჭოთა ქვეყანა, ზოგს არ ჰქონდა მკვეთრად გამოხატული აზრი, ხოლო იყვნენ ისეთებიც ვინც თვლიდა, რომ აფხაზეთის ფიზიკური გადარჩენისათვის საჭირო იყო რომელიმე შედარებით ძლიერ სახელმწიფოსთან ფედერალიზაცია. სწორედ ამ უკანასკნელთა ჯგუფის მთავარი ინიციატორი და სულისჩამდგმელი იყო აფხაზეთის უმთავრესი პოლიტიკური ფიგურა — [[ნესტორ ლაკობა]]. სწორედ მისი ინიციატივით ჩაეყარა საფუძველი, არათუ უბრალოდ ფედერალიზაციის, არამედ საბჭოთა საქართველოსთან ფედერალიზაციის იდეას. 1921 წლის 23 ივლისს მოწვეულ იყო აფხაზეთის მშრომელთა მასების კრება, რომელზეც განხილულ იყო აფხაზეთის სსრ-ის პოლიტიკური მოწყობისა (ლარიონოვი) და ფედერალიზაციის ([[ნესტორ ლაკობა|ნ. ლაკობა]]) საკითხები. ნესტორ ლაკობამ ისტორიულ-გეოგრაფიული რეალიებიდან გამომდინარე სსრ საქართველოსთან ფედერალიზაციის აუცილებლობა მიიჩნია, თუმცა ამხანაგები მარღანია და ნასარეთიანი პროცესების დაჩქარების წინააღმდეგ გამოვიდნენ<ref group="კ">{{ციტატა|По вопросу о взаимоотношениях С.С.Р. Абхазии с соседними советскими республиками т. Лакоба указал на необходимость федерирования Советской Абхазии и Советской Грузии в силу ее этнографических, исторических и бытовых условии, при чем еще указал на тот факт, что Абхазия не может федерироваться с Советской Россией ввиду того, что она на четыре года отстала от России. Кроме того, если Советская Грузия или Абхазия и являются независимыми в хозяйственном и экономическим отношениях, то в политическом отношении все они подчиняются Центру, через РКП в лице ЦК РКП, а потому совершенно безразлично, с кем бы не федерировалась Абхазия, факт тот, чтобы сохранить идею Советской власти.|[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/112376/1/Golos_Trudovoi_Afxazii_1921_N55.pdf Газета «Голос трудовой Абхазии», 7 августа 1921 г., № 55.]}}</ref>. მომხსენებელთა გამოსვლების დასასრულ კრების მონაწილეებმა ერთხმად მიიღეს შემდეგი რეზოლუცია: „1) საქართველოს რევკომის მიერ აფხაზეთის დამოუკიდებლობის აღიარებით ბოლო მოეღო ჟორდანიას მთავრობის მიერ აფხაზი ხალხის შევიწროვებას, რითაც მცირე ერებს მიეცათ თვითგამორკვევისა და დამოუკიდებლობის უფლება. 2) კრებამ გადაწყვიტა რომ ამიერიდან აფხაზეთის სსრ-სა სსრ საქართველოს შორის უნდა დამყარდეს მეტად მჭიდრო ურთიერთობა, რადგანაც დამოუკიდებლობის აღიარების დეკლარაცია წარმოადგენდა აფხაზეთის დამოუკიდებლობის მყარ გარანტიას. 3) კრების მონაწილეებმა ერთხმად აღიარეს, რომ აფხაზეთის სრული დამოუკიდებლობა მიუხედავად საქართველოს რევკომის აღიარებისა პრაქტიკულად შეუძლებელია, რადგანაც დამოუკიდებლად არცერთ პატარა საბჭოთა რესპუბლიკას არ ძალუძს დამოუკიდებლად არსებობა. დასასრულს, მხარეებმა იმედი გამოთქვეს, რომ აფხაზეთის მშრომელთა მასების მომდევნო სხდომა გამოხატავდა, საბჭოთა საქართველოსთან ფედერალიზაციასა და ეკონომიკური ერთიანობაზე დაფუძნებულ დეკლარაციის მიმართ სოლიდარობას“. 16 დეკემბერს აფხაზეთის რევკომმა მხარი დაუჭირა ამიერკავკასიის ფედერაციის შექმნის სურვილს და რეგიონში ეკონომიკური ვითარების გაუმჯობესებისათვის, გამოხატა მზაობა გაწევრიანებულიყო [[ამიერკავკასიის სფსრ]]-ში<ref>Партархив Грузинского филиала ИМЛ, ф. 14, оп. 1, д. 23,л. 76</ref>, რის გამოც სსრ საქართველოსა და აფხაზეთის სსრ-ს შორის გაფორმდა სამოკავშირეო ხელშეკრულება, რომლის მიხედვითაც აფხაზეთი, ფაქტობრივად, შევიდა საქართველოს შემადგენლობაში. აფხაზეთის სსრ-ს მიეცა სსრ საქართველოს წარმომადგენლობით ორგანოში დეპუტატთა 1/3-ის არჩევის უფლება, აფხაზეთის სსრ-მ შეინარჩუნა საკუთარი კომისარიატები, გარდა საგარეო საქმეთა კომისარიატისა<ref group="კ">{{ციტატა|1921 г. декабря 16. — Союзный договор между Социалистической Советской Республикой Грузии и Социалистической Советской Республикой Абхазии<br />Правительство Социалистической Советской Республики Грузии, с одной стороны, и Правительство Социалистической Советской Республики Абхазии, с другой, исходя из глубокой общности национальных уз, связывающих трудящиеся массы Грузии и Абхазии, и принимая во внимание, что только полное объединение всех сил обеих братских республик может обеспечить как интересы их, так и интересы великой пролетарской революции, решили заключить настоящий договор, для чего назначили своими уполномоченными: Правительство Социалистической Советской Республики Грузии Сергея Ивановича Кавтарадзе и Правительство Социалистической Советской Республики Абхазии Николая Николаевича Акир-тава и Самсона Алексеевича Картозия. Означенные уполномоченные по взаимном предъявлении своих полномочий, признанных составленными в надлежащей форме, согласились о нижеследующем:<br />1. Социалистическая Советская Республика Грузин и Социалистическая Советская Республика Абхазии вступают между собою в военный, политический и финансово-экономический союз.<br />2. Для осуществления указанной в предыдущем пункте цели оба правительства объявляют объединенными следующие Комиссариаты: а) военный, б) финансовый, в) народного хозяйства, г) почт и телеграфов, д) Чрезвычайную Комиссию, е) Рабоче-крестьянскую инспекцию, ж) Народный комиссариат юстиции и з) Морского транспорта.<br />Примечание: <br />1. Иностранные дела остаются целиком в ведении Социалистической Советской Республики Грузии.<br />2. Железные дороги переходят непосредственно в ведение Управления Закавказских железных дорог. Внешняя торговля в ведение объединенного Внешторга республик Грузии, Азербайджана и Армении.<br />3. Порядок и форма управления объединенных комиссариатов устанавливаются особым соглашением обоих правительств.<br />4. Во все краевые объединения, в частности Федерации Закавказских республик, Абхазия входит через Грузию, которая представляет ей одну третью часть своих мест.<br />5. Настоящий договор вступает в силу с момента его подписания.<br />Полномочный представитель Социалистической Советской Республики Грузии Кавтарадзе.<br />Полномочные представители Социалистической Советской Республики Абхазии Н. Акиртава, С. Картозия.|[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/112635/1/Golos_Trudovoi_Afxazii_1921_N134.pdf Газета «Голос Трудовой Абхазии», 1921 г., № 134.]}}</ref>. 17 დეკემბერს აფხაზეთის რევკომის დადგენილებით რესპუბლიკაში შეიქმნა მუშურ-გლეხური მილიცია. '''[[1922]]''' წლის 7-12 იანვარს ჩატარდა საქართველოს კპ (ბ) აფხაზეთის ორგანიზაციის I კონფერენცია. აფხაზეთის კომპარტიის პირველ სხდომაზე ნ. ლაკობამ თავისი სიტყვით გამოსვლისას დაადასტურა და ახსნა აფხაზეთის საქართველოსთან ფედერალიზაციის მიზეზები<ref group="კ">{{ციტატა|Затем о федерации, о взаимоотношениях двух Социалистических Советских Республик — Абхазии и Грузии. Товарищи, когда мы, ответственные работники Абхазии, сказали нашим старшим товарищам по партии, что для того, чтобы среди мелких народностей, как например, абхазской, — сохранить идею Советской власти (а это очень важно), — нужно на одну минутку обьявить Абхазию независимой Республикой, — нам ответили: „обявляйте себя независимой республикой, лишь бы это помогло сохранению Советской идеи, укреплению Советского строя в этой крошечной Абхазии“. А Советская Абхазия, просуществовав, как независимая Республика, говорит: „Исторические и экономические условия требуют того, чтобы Абхазия и Грузия составляли одно целое, чтобы трудовые массы этих двух народов были крепко спаяны между собою“. Вопрос тесной связи, братской связи абхазского народа с грузинским — стал перед нами практический и он осуществляется путем добровольного договора между двумья Республиками. Наши экономические органы, финансы, военное дело и все, что необходимо обьеденить с советскими органами Грузии, —объединяются и это должно делаться как в интересах абхазского народа, так и грузинского. Хорошо было бы, если бы это было проделано несколько месяцев тому назад, но тогда перед нами стояла задача, состоящая в том чтобы вытравить здесь национализм. Нужно было ликвидировать доставшееся нам от меньшевиков наследство — национальную ненависть абхазского народа к грузинскому и наоборот. В трудящихся массах Абхазии теперь не осталось и следа искусственно созданного меньшевиками национального недоверия к грузинскому народу.|[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/112863/1/Golos_Trudovoi_Abxazii_1922_N29.pdf Газета «Голос Трудовой Абхазии», 1922 г., № 29 (165).]}}</ref>. იანვარში გამოვიდა ჟურნალი „პროფესიონალნაია ჟიზნ აბხაზიი“. 3 თებერვალს არჩუელ იქნა სოხუმის ქალაქის მუშათა და წითელარმიელ დეპუტატთა პირველი საბჭო. 23 იანვარს ტფილისში ჩატარდა საქართველოს კომპარტიის პირველი ყრილობა, რომელსაც ესწრებოდა აფხაზეთიდან მივლენილი დელეგაცია. ყრილობაზე განხილულ იქნა აფხაზეთისა და საქართველოს ფედერალიზაციის საკითხიც. 12-17 თებერვალს<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/112899/1/Golos_Trudovoi_Abxazii_1922_N36.pdf Газета «Голос трудовой Абхазии», 14 февраля 1922 г., № 36 (172).]</ref>ჩატარდა [[აფხაზეთის საბჭოების I ყრილობა]]<ref group="კ">{{ციტატა|1922 г. Февраля 10. — из протокола пленума Абхазского областного комитета КП(б) Грузии о порядке дня съезда Советов Абхазии<br />Слушали: О порядке дня Всеабхазского съезда Советов.<br />Постановили: Утвердить следующий порядок дня съезда Советов Абхазии:<br />1) Международное и внутреннее положение ССР Абхазии — доклад т. Сванидзе.<br />2) Федерация Закавказских республик — т. Лакоба.<br />3) Доклад о 9 Всероссийском съезде Советов — т. Акир-тава.<br />4) Отчет Ревкома ССР Абхазии — т. Эшба.<br />5) Земельный вопрос — т. Жвания.<br />6) Продналог — т. Стокис.<br />7) Доклады с мест.<br />8) О Помголе — доклад т. Кухалейшвили.<br />9) Выборы ЦИК.<br />10) Выборы на съезд Советов ССР Грузии.|Архив Абхазского обкома КП Грузии, ф. 1, oп. 1, д. 2, лл. 330-331}}</ref>. მესამე დღეს სხდომაზე სიტყვით გამოვიდა [[ნესტორ ლაკობა]], რომელმაც დამაჯერებლად ახსნა თუ რატომ იყო აუცილებელი აფხაზეთის სსრ დათანხმებულიყო საქართველოს შემოთავაზებას — გამხდარიყო საქართველოს სსრ-ს შემადგენელი ნაწილი ამიერკავკასიის სფსრ-ში შესასვლელად<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/112963/1/Golos_Trudovoi_Abxazii_1922_N39.pdf Газета «Голос Трудовой Абхазии», 17 февраля, 1922 г., № 39 (175).]</ref><ref>საქართველოს კონსტიტუციური აქტების კრებული (1921-1978) გვ. 73 — თბილისი, 1983</ref>. 10 მარტს ჩატარდა აფხაზეთის კომკავშირის I ყრილობა. 14 მარტს №17 ბრძანების საფუძველზე აფხაზეთის სსრ-ის განსაკუთრებული დანიშნულების ნაწილები (გდნ) ფორმირდა — აფხაზეთში საქართველოს სსრ-ის განსაკუთრებული დანიშნულების ნაწილების ცალკეულ ბატალიონად<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/113136/1/Golos_Trudovoi_Abxazii_1922_N61.pdf Газета «Голос Трудовой Абхазии», 16 марта, 1922 г., № 61 (197).]</ref>. 20-25 მარტს შედგა აფხაზეთის უფლებამოსილ სამომხმარებლო კოოპერატივების დამფუძნებელთა კრება. 12-15 მარტს ჩატარდა საქართველოს კპ (ბ) აფხაზეთის ორგანიზაციის II კონფერენცია. 10 ივნისს შეიქმნა აფხაზეთის ცენტრალური სტატისტიკური სამმართველო. 10 ივლისს სოხუმში ჩატარდა აფხაზეთის ცაკის პირველი მოწვევის პირველი სესია<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/113701/1/Golos_Trudovoi_Abxazii_1922_N148.pdf Газета «Голос Трудовой Абхазии», 4 июля, 1922 г., № 148 (284).]</ref>. 26 ივნისს შეიქმნა აფხაზეთის სამეცნიერო საზოგადოება (АбНО). 27 აგვისტო - 1 სექტემბერს ჩატარდა აფხაზეთის კომკავშირის II ყრილობა. 10-16 ნოემბერს ჩატარდა აფხაზეთის პროფკავშირთა III ყრილობა. 19-30 ნოემბერს შედგა აფხაზეთის სახალხო განსაკუთრებული ყრილობა. <gallery> Saqartvelos_ssr_revkomi_1922_(1).jpg|საქართველოს სსრ-ის რევკომის ორგანიზაციული სტრუქტურა 1922 წელს Saqartvelos_ssr_revkomi_1922_(2).jpg|საქართველოს სსრ-ის რევკომის ორგანიზაციული სტრუქტურის ლეგენდა </gallery> '''[[1923]]''' წლის 25 თებერვალს აფხაზეთის ცაკის დადგენილებით 4 მარტი გამოცხადდა რესპუბლიკაში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების დღედ. 28 თებერვალი - 3 მარტს ჩატარდა საქართველოს კპ (ბ) აფხაზეთის ორგანიზაციის III კონფერენცია. 27 მარტს ჩატარდა უპარტიო ქალთა I კონფერენცია. 2-4 აპრილს ჩატარდა აფხაზეთის კომკავშირის III ყრილობა. 2 მაისს შეიქმნა აფხაზეთის პიონერული ორგანიზაცია. მაისში შეიქმნა სააქციო საზოგადოება „აფთამბაქო“ («Абтабак»). 1 ივნისს შეიქმნა აფხაზეთის სსრ-ის უმაღლესი სასამართლო. 13-16 ნოემბერს ჩატარდა საქართველოს კპ (ბ) აფხაზეთის ორგანიზაციის IV კონფერენცია. 21-24 დეკემბერს ჩატარდა [[აფხაზეთის საბჭოების II ყრილობა]]. '''[[1924]]''' წლის 16-19 იანვარს ჩატარდა აფხაზეთის პროფკავშირთა IV ყრილობა. მარტში შეიქმნა აფხაზეთის წითელი ჯვრის საზოგადოება. 30 აპრილი - 2 მაისს ჩატარდა საქართველოს კპ (ბ) აფხაზეთის ორგანიზაციის V კონფერენცია. 16-18 ივნისს ჩატარდა აფხაზეთის კომკავშირის V ყრილობა. 13 ივლისს აფხაზეთის სახკომთან შეიქმნა ფიზკულტურის უმაღლესი საბჭო. 22 ივლისს აფხაზეთის სახკომის დადგენილებით შეიქმნა (Абгосторг). 24 ივლისს აფხაზეთის სსრ-ის ცაკმა მიიღო ხელოვნების, ისტორიისა და ბუნების ძეგლთა დაცვის დადგენილება. 28 აგვისტოს აფხაზეთის სსრ-ის ნარკომის საბჭოსთან დაარსდა სახელმწიფო გეგმიური კომისია. 12-19 სექტემბერს სოხუმში გაიმართა შავიზღვის სანაპიროსა და დასავლეთ კავკასიის მხარეთმცოდნეთა I ყრილობა. 1 ნოემბერს დაარსდდა სსრკ-ს სოფლისმეურნეობის ბანკის აფხაზეთის კანტორა (Абселбанк). 24 ნოემბერს აფხაზეთის ცაკმა დაამტკიცა აფხაზეთის სსრ-ის სახელმწიფო გერბი და დროშა (ხმარებიდან ამოიღეს 1937 წლის 2 აგვისტოს ახალი კონსტიტუციის მიღებისთანავე). 20-26 ნოემბერს ჩატარდა საქართველოს კპ (ბ) აფხაზეთის ორგანიზაციის VI კონფერენცია. 27 ნოემბერს სოხუმში ჩატარდა აფხაზეთის სოფლის, მშრომელთა და სამხედრო კორესპოდენტთა I ყრილობა. 11 დეკემბერს სოხუმში ჩატარდა აფხაზეთის მასწავლებელთა I ყრილობა. 24 დეკემბერს შეიქმნა აფხაზეთის უწიგნურობის ლიკვიდაციის საგანგებო კომისია (Абчекаликбез). '''[[1925]]''' წლის 29 იანვარს ჩატარდა აფხაზეთის პროფკავშირთა V ყრილობა. 16 თებერვალს ამოქმედდა სოხუმის თამბაქოს სახელმწიფო ფაბრიკა. თებერვალში ფსრიცხაში გაიხსნა სოფლის-მეურნეობის ტექნიკუმი. 26 მარტ-1 აპრილს ჩატარდა [[აფხაზეთის საბჭოების III ყრილობა]]. 1 აპრილს მიღებულ იქნა [[აფხაზეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის კონსტიტუცია|აფხაზეთის სსრ-ის კონსტიტუცია]]. 24-25 აპრილს ჩატარდა საქართველოს კომკავშირის აფხაზეთის ორგანიზაციის VI კონფერენცია. 11 აგვისტოს „სუბტროპიკული ფლორის“ ბაღის ბაზაზე შეიქმნა მცენარეთმცოდნეობის საკავშირო ინსტიტუტის სოხუმის საცდელი სადგური. 1 სექტემბერს სოხუმში გაიხსნა სკოლა-ინტერნატი. 1 ოქტომბერს შედგა აფხაზეთის სოფლის ექიმთა I ყრილობა. 11 ოქტომბერს შეიქმნა აფხაზეთის ენისა და ლიტერატურის აკადემია. 20 ნოემბერს აფხაზეთის სსრ-ის ცაკთან შეიქმნა ბავშვთა კომისია (Деткомисия). 25-29 ნოემბერს ჩატარდა საქართველოს კპ (ბ) აფხაზეთის ორგანიზაციის VII კონფერენცია. '''[[1926]]''' წლის 20-24 იანვარს ჩატარდა აფხაზეთის პროფკავშირთა VI ყრილობა. 24-28 იანვარს ჩატარდა საქართველოს კომკავშირის აფხაზეთის ორგანიზაციის VII კონფერენცია. 9 თებერვალს დაარსდა ბიჭვინთის ფიჭვნარის ნაკრძალი. 3 მაისს სოხუმში გაიხსნა პიონერთა ცენტრალური კლუბი, შემდგომში პიონერთა და მოსწავლეთა სახლი. 11-16 ივნისს სოხუმში ჩატარდა საქართველოს სსრ-ის ცაკის III სესია, რომელზედაც დამტკიცდა რესპუბლიკის კონსტიტუციის შეჯერებული ტექსტი. 2 ივლისს აფხაზეთის ცაკთან შეიქმნა მშრომელ ქალთა შრომის პირობების გაუმჯობესების კომისია (КУТБ). 25 ივლისს სოხუმში ჩატარდა აფხაზეთის ურთიერთდახმარების გლეხთა კომიტეტების I ყრილობა. შემოდგომაზე ამომედდა გუდაუთის სპირტღვინოს ქარხანა. 27 ოქტომბერს აფხაზეთის სსრ-ის ცაკის III სესიაზე მიღებულ იქნა აფხაზეთის სსრ-ის ძირითადი კანონი (კონსტიტუცია). დეკემბერში შეიმნა აფხაზეთის სპორტული საზოგადოება „დინამო“. დეკემბერში დაარსდა აფხაზეთის სამედიცინო საზოგადოება. 27 დეკემბერი - 3 იანვარს ჩატარდა საქართველოს კპ (ბ) აფხაზეთის ორგანიზაციის VIII კონფერენცია. '''[[1927]]''' წლის 15-19 იანვარს ჩატარდა საქართველოს კომკავშირის აფხაზეთის ორგანიზაციის VIII კონფერენცია. 1-5 თებერვალს ჩატარდა აფხაზეთის პროფკავშირთა VII ყრილობა. 4-7 მარტს ჩატარდა [[აფხაზეთის საბჭოების IV ყრილობა]]. მარტში გაიმართა აფხაზეთის თამბაქოსმცოდნეთა III ყრილობა. 15 ივლისს სოხუმის მალარიის ცენტრალური სადგური გარდაიქმნა ტროპიკულ ინსტიტუტად. 14 სექტემბერს სოხუმში ჩატარდა სუბტროპიკული კულტურების სრულიადრუსეთის კონფერენცია. 1-5 ნოემბერს ჩატარდა საქართველოს კპ (ბ) აფხაზეთის ორგანიზაციის IX კონფერენცია. '''[[1928]]''' წლის იანვარში შეიქმნა პროლოეტარ მწერალთა კავშირის აფხაზეთის ასოციაცია (АбАПП). 3-8 თებერვალს ჩატარდა საქართველოს კომკავშირის აფხაზეთის ორგანიზაციის IX კონფერენცია. 21-24 მარტს ჩატარდა აფხაზეთის პროფკავშირთა VIII ყრილობა. 24 აპრილს გაეშვა სოხუმის თამბაქო-ფერმენტაციული ქარხანა. 1 სექტემბერს გაიხსნა სოხუმის ქართული პედაგოგიური ტექნიკუმი. 12-19 ნოემბერს ჩატარდა საქართველოს კპ (ბ) აფხაზეთის ორგანიზაციის X კონფერენცია. 19-23 დეკემბერს ჩატარდა საქართველოს კომკავშირის აფხაზეთის ორგანიზაციის X კონფერენცია. '''[[1929]]''' წლის იანვრიდან პილენკოვოს რაიონი აფხაზეთის სსრ-ს შემადგენლობაშია. 17 თებერვალს გაიხსნა აფხაზური პროფესიონალური დრამატული თეატრი. 15 მარტს დაარსდა აფხაზეთის სსრ-ის ცენტრალური არქივი. 1-7 აპრილს ჩატარდა [[აფხაზეთის საბჭოების V ყრილობა]]. აპრილში დაარსდა ტყვარჩელის ქვანახშირის საწარმოს სახელმწიფო სამშენებლო სამმართველო „ტყვარჩელმშენი“ (Ткварчелстрой). 30 აპრილი - 1 მაისს ჩატარდა რესპუბლიკის კოლმეურნეთა I ყრილობა. 16 მაისს გაგრაში დაარსდა საკავშირო დანიშნულების სატყეო საცდელი სადგური. 10 ივნისს ჩატარდა საქართველოს კპ (ბ) აფხაზეთის ორგანიზაციის XI კონფერენცია. 2-4 ივლისს ჩატარდა აფხაზეთის პროფკავშირთა IX ყრილობა. აგვისტოში გამოვიდა ჟურნალ „სუბტროპიკის“ პირველი ნომერი. '''[[1930]]''' წლის 1 თებერვალს დაარსდა აფხაზეთის სსრ-ის სამრეწველო კოოპერაციის კავშირი (Абпромсоюз). 12-17 აპრილს ჩატარდა საქართველოს კპ (ბ) აფხაზეთის ორგანიზაციის XII კონფერენცია. 28 მაისს შეიქმნა ენისა და ლიტერატურის აფხაზური ინსტიტუტი. 30 ივლისს დაარსდა კოლმეურნეობა „ეშერა“. 1 აგვისტოს გაეშვა გალის ჩაის ფაბრიკა. 2 სექტემბერი დაარსდა აფხაზეთის სახელმწიფო გამომცემლობა (Абгосиздат). 15 სექტემბერს გაიხსნა აფხაზეთის სახელმწიფო მუსიკალური ტექნიკუმმი. 10-13 ნოემბერს ჩატარდა საქართველოს კომკავშირის აფხაზეთის ორგანიზაციის XI კონფერენცია. 18 დეკემბერს გაიხსნა სოხუმში გაიხსნა სატვირთო-სამგზავრო ნავსადგური. იმავე დღეს სოხუმის მუსიკალურ სასწავლებელში შეიქმნა ეთნოგრაფიული გუნდი. '''[[1931]]''' წლის 1 იანვარს დაარსდა თამბაქოს საკავშირო სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის აფხაზეთის საცდელი სადგური. იმავე დღეს გაიხსნა სოხუმის სამედიცინო ტექნიკუმი. 11 თებერვალს [[აფხაზეთის საბჭოების VI ყრილობა]]ზე მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება, გარდაქმნილიყო აფხაზეთის სახელშეკრულებო სსრ — აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკად. 19 თებერვალს საქართველოს საბჭოების VI ყრილობამ მოისმინა საქართველოსა ცაკის მდივნის ს. თოდრიას მოხსენება საქართველოს კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანის შესახებ. მან დაადასტურა აფხაზეთის საბჭოების VI ყრილობის გადაწყვეტილება — აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის სტატუსით შესვლა [[საქართველოს სსრ]]-ის შემადგენლობაში. 19 თებერვალს [[საქართველოს საბჭოების VI ყრილობა]]ზე ერთხმად იქნა დაკმაყოფილებული აფხაზეთის საბჭოების 11 თებერვლის გადაწყვეტილება<ref group="კ">{{ციტატა|აფხაზეთის სოციალისტური საბჭოთა რესპუბლიკის საქართველოს სოციალისტურ საბჭოთა რესპუბლიკაში ავტონომიური რესპუბლიკის სახით შესვლის შესახებ სრულიად საქართველოს მუშებისა, გლეხებისა და წითელარმიელების დეპუტატების საბჭოთა VI ყრილობის 1931 წლის 19 თებერვლის დადგენილება სრულიად საქართველოს მუშებისა, გლეხებისა და წითელარმიელების დეპუტატების საბჭოთა VI ყრილობა: ა) იმ მიზნით, რათა წარმატებით შესრულებულ იქნეს სსრკ-ის მშრომელთა წინაშე მდგარი ამოცანები ფართოდ გაშლილი სოციალისტური მშენებლობისა — სახალხო მეურნეობის ერთიანი გეგმის საფუძველზე — საჭიროდ სთვლის საქართველოს სოციალისტური საბჭოთა რესპუბლიკისა და აფხაზეთის სოციალისტური საბჭოთა რესპუბლიკის კიდევ უფრო მჭიდრო პოლიტიკურ და მეურნეობრივ გაერთიანებას, რამაც უნდა უზრუნველჰყოს ამ უკანასკნელი რესპუბლიკის შემდგომი სამეურნეო და კულტურული ზრდა ორივე რესპუბლიკის მუშათა და მშრომელ გლეხთა ერთად მშვიდობიანი ცხოვრებისა და ძმური თანამშრომლობის პირობებში, და ბ) იმისდა შესაბამისად, რომ აფხაზეთის მშრომელთა, აფხაზეთის მუშებისა, გლეხებისა და წითელარმიელების დეპუტატების საბჭოთა VI ყრილობაზე თავისუფლად გამოთქმული ნება-სურვილით გადასწყვიტეს აფხაზეთის სოციალისტური საბჭოთა რესპუბლიკის საქართველოს სოციალისტურ საბჭოთა რესპუბლიკაში ავტონომიური რესპუბლიკის სახით შესვლა, ადგენს: 1. საქართველოს სსრ-ის ძირითადი კანონის (კონსტიტუციის) მე-9 მუხლის თანახმად აფხაზეთის სოციალისტური საბჭოთა რესპუბლიკა შევიდეს საქართველოს სოციალისტურ საბჭოთა რესპუბლიკაში ავტონომიური რესპუბლიკის სახით და მასზე გავრცელებულ იქნეს აღნიშნული ძირითადი კანონის IV თავის მოქმედება. 2. საქართველოს სსრ-სა და აფხაზეთის სსრ-ს შორის ქალაქ ტფილისში 1921 წლის დეკემბრის 16-ს დადებული ხელშეკრულება ძალადაკარგულად ჩაითვალოს. სრულიად საქართველოს საბჭოთა VI ყრილობის თავმჯდომარე — ფ. მახარაძე, მდივანი — ს. თოდრია|საქართველოს სსრ კანონთა და განკარგულებათა კრებული, 1931 წ., №9, მუხლი 91}}</ref >. აფხაზეთისა და საქართველოს საბჭოების VI ყრილობების საკონსტიტუციო გადაწყვეტილებებს გუდაუთის რაიონში საპროტესტო გამოსვლები მოჰყვა, რომლებშიც ნ. ლაკობას დედაც მონაწილეობდა. 1922 წლის მარტში შექმნილ [[ამიერკავკასიის სფსრ]]-ში აფხაზეთი შევიდა, როგორც საქართველოს სსრ-ს ნაწილი. [[საბჭოთა კავშირი]]ს 1924 წლის კონსტიტუციაში აფხაზეთი მოხსენიებულ იქნა, როგორც ავტონომიური რესპუბლიკა. 1925 წელს მიღებულ იქნა აფხაზეთის სსრ კონსტიტუცია, რომელშიც აფხაზეთი დამოუკიდებელ სახელმწიფოდაა აღიარებული. ეს კონსტიტუცია ძალაში არ შესულა. 1926 წლის 5 ივლისს მიღებულ იქნა საქართველოს სსრ-ს კონსტიტუცია, რომელშიც დაფიქსირებულ იქნა, რომ აფხაზეთის სსრ სამოკავშირეო ხელშეკრულების ძალით შედის საქართველოს სსრ-ში და შესაბამისად ამიერკავკასიის სფსრ-ში. კონსტიტუცია დამტკიცდა 1927 წლის 23 აპრილს. ==აფხაზეთის სსრ-ის სტატუსი== იძულებით გასაბჭოებული აფხაზეთი [[რუსეთის კომპარტიის ცენტრალური კომიტეტი]]ს (რკპ ცკ) კავბიუროს (მდივანი გ. ორჯონიკიძე) გამგებლობის ქვეშ მოექცა. 1921 წლის 28 მარტს ბათუმში გაიმართა საოკუპაციო ორგანოთა — კავბიუროს, საქართველოს კომპარტიის ხელმძღვანელობის და აფხაზეთის რევკომის წარმომადგენელთა თათბირი გ. ორჯონიკიძის, შ. ელიავას, ს. ქავთარაძის, მ. ტოროშელიძის, ე. ეშბასა და ნ. ლაკობას მონაწილეობით. მათ განიხილეს საკითხი აფხაზეთში საბჭოთა ხელისუფლებისა და კომპარტიის სტრუქტურის შესახებ და დაადგინეს: „აფხაზეთის საბჭოების ყრილობამდე საბჭოთა აფხაზეთის რსფსრ-სთან თუ საქართველოს სსრ-სთან ფედერაციის საკითხი რჩება ღიად და აფხაზეთი ცხადდება სოციალისტურ რესპუბლიკად. პარტიული ორგანიზაცია კონფერენციამდე ატარებს სახელს — რკპ(ბ)-ს ორგბიურო აფხაზეთში და მუშაობს რკპ(ბ) ცკ-ის კავბიუროს დირექტივების შესაბამისად. საქართველოს რევკომის დეკრეტები უნდა წარმოადგენდნენ მასალას (აფხაზეთის) რევკომისათვის, რათა ორივე რევკომის მოქმედებაში წინააღმდეგობა არ იყოს“. თათბირის ეს გადაწყვეტილება გახდა საფუძველი 1921წლის 31 მარტს აფხაზეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის გამოცხადებისა. რუსეთის საოკუპაციო სახელისუფლებო ორგანომ საქართველოში — რევკომმა 1921 წლის 21 მაისს აღიარა აფხაზეთის სსრ-ის, მაგრამ იქვე გამოთქვა იმედი, რომ საკითხი სსრ საქართველოსა და აფხაზეთის სსრ-ს ურთიერთობის შესახებ საბოლოოდ გადაწყდებოდა ორივე რესპუბლიკის „მუშათა და გლეხთა საბჭოების პირველ ყრილობაზე“. აფხაზეთის მშრომელთა წარმომადგენლების I ყრილობამ (1921 წლის 28 მაისი), უფრო სწორად, მისმა ორგანიზატორებმა გაითვალისწინეს ეს გარემოება და შეკრებილთ მიაღებინეს გადაწყვეტილება როგორც „დამოუკიდებლობის“ მოწონების, ისე ყველა საბჭოთა რესპუბლიკის მშრომელებთან, „პირველ რიგში, კულტურით, ეკონომიკური და გეოგრაფიული მდგომარეობით, ყოფით ყველაზე ახლოს მდგომი საბჭოთა საქართველოს მუშებთან და გლეხებთან“ უმჭიდროესი კავშირის დამყარების შესახებ; ყრილობამ იმედი გამოთქვა, რომ საქართველოსა და აფხაზეთის საბჭოების I ყრილობა „საბოლოოდ განსაზღვრავდა აფხაზეთისა და საქართველოს ძმური თანამშრომლობის ფორმებს“. ნ. სოკოლოვსკის მშვენივრად ესმოდა, რომ „დამოუკიდებელი“ აფხაზეთი სინამდვილეში წარმოადგენდა ავტონომიურ რესპუბლიკას საქართველოს ფარგლებში. შემდგომშიც შს სახალხო კომისარიატს არაერთხელ გამოუგზავნია სოხუმში შესასრულებლად სავალდებულო განკარგულებები. საქართველოს რევკომიც აფხაზეთს საკუთარ ტერიტორიად მიიჩნევდა. 1921 წლის 14 აპრილის სხდომაზე მან განიხილა ტყვარჩელის მაღაროების საკითხი, 21 აპრილს 1 მილიარდი მანეთის კრედიტი გაუხსნა აფხაზეთს, 30 მაისს იმსჯელა ბზიფის კონცესიების შესახებ. იგივე საკითხი [[საქართველოს კომპარტიის ცენტრალური კომიტეტი|საქართველოს კომპარტიის ცენტრალურმა კომიტეტმა]] (სკპ ცკ) აფხაზეთის დამოუკიდებლობის „აღიარების“ დღეს — 1921 წლის 21 მაისს განიხილა და დაადგინა, რომ არაა წინააღმდეგი საქართველოს „მთავრობის მიერ ამ კონცესიის დადებისა, თუ ის არის სოლიდური და სასარგებლო“. იმავე წელს დაისვა საკითხი და დაიწყო პრაქტიკული ნაბიჯების გადადგმა არსებული ფორმალობის აღმოსაფხვრელად, რუსული ანექსიის შედეგად ცენტრსა (თბილისსა) და რეგიონს (სოხუმს) შორის დროებით წარმოქმნილი სამართლებრივი ვაკუუმის შესავსებად. 1921 წლის 5 ივლისს კავბიურომ მიიღო გადაწყვეტილება, გაწეულ იქნეს პარტიული მუშაობა იმ მიმართულებით, რომ ავტონომიური რესპუბლიკის სახით აფხაზეთი შევიდეს საქართველოს შემადგენლობაში. იმავე წლის 23 ივლისს აფხაზეთის პასუხისმგებელ მუშაკთა თათბირზე ნ. ლაკობამ განაცხადა: „საბჭოთა საქართველო ან აფხაზეთი დამოუკიდებლები არიან სამეურნეო და ეკონომიკური თვალსაზრისით, მაგრამ პოლიტიკურად ყველა ისინი ცენტრს ემორჩილებიან კომპარტიის მეშვეობით საქართველოს კომპარტიის ცკ-სა და რკპ ცკ-ს კავბიუროს სახით, ამიტომ სავსებით სულ ერთია, ვისთანაც უნდა მოახდინოს აფხაზეთმა ფედერირება“; ნ. ლაკობა საუბრობდა საქართველოს რუსეთთან მიერთების შეუძლებლობაზე და საქართველოსთან ფედერირების აუცილებლობაზე, გამომდინარე ეთნოგრაფიული, ისტორიული და ყოფაცხოვრებითი პირობებიდან. თათბირმა თავის რეზოლუციაში აღნიშნა, რომ საქართველოს რევკომის დეკლარაცია დამოუკიდებლობის შესახებ (1921 წლის 21 მაისი) აძლევს აფხაზ ხალხს „მაქსიმალური ავტონომიური უფლებების გარანტიას“, სრული დამოუკიდებლობა კი „პრაქტიკულად განუხორციელებელია“; ამიტომ თათბირმა ახლო მომავალში საქართველოსთან ფედერაციული კავშირის დამყარების რწმენა გამოთქვა. იგივე გადაწყვეტილება მიიღო პასუხისმგებელი მუშაკების 1921 წლის 15 ოქტომბრის თათბირმაც. ასეთივე იყო „მშრომელთა“, განსაკუთრებით სამურზაყანოელთა სურვილი, რომ არაფერი ვთქვათ აფხაზეთის სხვა რაიონებში მცხოვრებთა უმრავლესობაზეც — ძირითადად ქართველობაზე. 1921 წლის 1 ნოემბერს კავბიურომ საჭიროდ მიიჩნია აფხაზეთ-საქართველოს მომავალი ხელშეკრულების პროექტის შემუშავება, რისთვისაც შეიქმნა კომისია ე. ეშბას, შ. ელიავასა და საქართველოში რუსეთის წარმომადგენლის — ლეგრანის მონაწილეობით. ათდღიან ვადაში მას უნდა დაესრულებინა ხელშეკრულების პროექტის შემუშავება. 14 ნოემბერს ე. ეშბამ ამიერკავკასიის ფედერაციაში აფხაზეთის უშუალოდ შესვლის წინადადება წამოაყენა. კავბიუროს 1921 წლის 16 ნოემბრის გადაწყვეტილება იყო თავისებური პასუხი ე. ეშბას ახალ „ინიციატივაზე“: „1. ეკონომიკურად და პოლიტიკურად მიზანშეუწონლად ჩაითვალოს დამოუკიდებელი აფხაზეთის არსებობა. 2. წინადადება მიეცეს ამხანაგ ეშბას, წარმოადგინოს თავისი საბოლოო დასკვნა სახელშეკრულებო საწყისებზე აფხაზეთის საქართველოს ფედერაციის შემადგენლობაში ან ავტონომიური ოლქის საწყისებზე რსფსრ-ში შესვლის შესახებ“. კავბიუროს ეს დადგენილება მნიშვნელოვანია იმით, რომ მასში განსაზღვრულია აფხაზეთის სტატუსი საბჭოთა რუსეთის კრიტერიუმების მიხედვით — ავტონომიური ოლქი. საბჭოთა საქართველოს იურისდიქციის აფხაზეთზე სრულად გავრცელების გზაზე დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა კავბიუროს 1921 წლის 21 ნოემბრის გადაწყვეტილებას აფხაზეთში რკპ-ს ორგბიუროს ორგანიზაციულად საქართველოს კომპარტიის ცკ-სთან დაკავშირებისა და ამ უკანასკნელის შემადგენლობაში ე. ეშბას შეყვანის შესახებ. 1921 წლის 16 დეკემბერს საქართველომ და აფხაზეთმა ხელი მოაწერეს საკავშირო ხელშეკრულებას. დოკუმენტის მეოთხე პუნქტი პირდაპირ მიუთითებდა, რომ აფხაზეთი გახდა კავშირის არა სრულუფლებიანი წევრი, არამედ საქართველოს შემადგენელი ნაწილი. მასში ნათქვამია: „ყველა სამხარეო გაერთიანებაში, კერძოდ, ამიერკავკასიის რესპუბლიკების ფედერაციაში აფხაზეთი შედის საქართველოს მეშვეობით, რომელიც აძლევს მას თავისი ადგილების ერთ მესამედს“. აფხაზეთის საბჭოების პირველმა ყრილობამ 1922 წლის 17 თებერვალს მოიწონა ხელშეკრულება საქართველოსთან. აფხაზეთის სსრ-ს შესვლა საქართველოს სსრ-ს შემადგენლობაში დაადასტურა სრულიად საქართველოს საბჭოების I ყრილობაზე მიღებულმა კონსტიტუციამ, რომელშიც ვკითხულობთ: „საქართველოს სოციალისტურ საბჭოთა რესპუბლიკაში თავისუფალი თვითგამორკვევის საფუძველზე შედიან: აჭარის ავტონომიური სოციალისტური საბჭოთა რესპუბლიკა, სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქი და აფხაზეთის სოციალისტური საბჭოთა რესპუბლიკა; უკანასკნელი უკავშირდება საქართველოს სოციალისტურ საბჭოთა რესპუბლიკას — ამ რესპუბლიკათა შორის დადებულ, განსაკუთრებულ საკავშირო ხელშეკრულების საფუძველზე“. მალევე დაიწყო წინასწარი მსჯელობები კონსტიტუციიდან ცნების — „სახელშეკრულებო რესპუბლიკა“ ამოღების შესახებ. ამის თაობაზე საქართველოს კომპარტიის ცკ-ს მდივანს ბესო ლომინაძეს უსაუბრია ნესტორ ლაკობასთან. საქართველოს კომპარტიის III ყრილობას 1924 წლის 8 მაისს ნ. ლაკობა მოახსენებდა: „ახლა ლომინაძე მიცხადებს, რომ ერთ წელიწადში ამოვშლით სიტყვას „სახელშეკრულებო რესპუბლიკა“... ჩვენ უბრალოდ ვამბობთ, რომ ვართ სახელშეკრულებო რესპუბლიკა, და მე მყოფნის გამბედაობა, განვაცხადო, რომ აფხაზეთის გლეხობა ორ წელიწადში ამ სიტყვებსაც ამოშლის“; გაიხსენა რა, თუ როგორ უპირისპირებდა მეფის ხელისუფლება „კულტურულ ქართველ ერს აფხაზურ ეროვნებას (народность)“, ნ.ლაკობა აგრძელებდა: „აფხაზებს ისტორიული თვალთახედვით რომ მიუდგეთ, რა თქმა უნდა, არავითარი როლის თამაში კაცობრიობის ისტორიაში არ შეეძლოთ, თუნდაც იმიტომ, რომ ამ ხალხს... არა აქვს არც თავისი ისტორია, არც თავისი დამწერლობა, არც თავისი ლიტერატურა“. აფხაზეთის საბჭოების III ყრილობამ 1925 წლის 1 აპრილს ყოველგვარი განხილვის გარეშე დაამტკიცა კონსტიტუცია, რომელიც ფაქტობრივად იმეორებდა საქართველოს 1922 წლის კონსტიტუციას. ამ მიზეზის გამო ის ეწინააღმდეგებოდა საქართველოს, ამიერკავკასიისა და სსრ კავშირის კონსტიტუციებს, საქართველოსთან დადებულ ხელშეკრულებას. სოხუმში მიღებული კონსტიტუციის მიხედვით, აფხაზეთი ცხადდებოდა სუვერენულ რესპუბლიკად; მასში დეკლარირებული იყო ამიერკავკასიის ფედერაციიდან და სსრ კავშირიდან თავისუფალი გასვლის უფლება; სახელმწიფო ენად რუსული დგინდებოდა. მართალი გახლდათ ნ. ლაკობა, როცა დოკუმენტს სულ მალე მან „კონსტიტუციური სისულელე“, სულელურად დაწერილი კონსტიტუცია უწოდა, თუმცა თავად ბრძანდებოდა მისი მთავარი შემოქმედი. ძირითადი „სისულელე“ იმაში მდგომარეობდა, რომ კონსტიტუციაში იგნორირებული იყო განსაკუთრებული ხელშეკრულების საფუძველზე აფხაზეთის საქართველოს შემადგენლობაში ყოფნისა და მხოლოდ მისი მეშვეობით (და არა ნებაყოფლობით) ამიერკავკასიის ფედერაციაში, ამ უკანასკნელის მეშვეობით კი სსრ კავშირში გაერთიანების ფაქტი. გამომდინარე აქედან, ის ვერანაირად ვერ იქნებოდა სუვერენული რესპუბლიკა, ვერ გავიდოდა ამიერკავკასიისა და საბჭოთა კავშირის შემადგენლობიდან, ვინაიდან არ გახლდათ მათი სუბიექტი; სახელმწიფო ენად არა აფხაზურის, არამედ უცხო ენის გამოცხადებაც სულაც არ მიუთითებდა აფხაზეთის სუვერენიტეტზე. 1925 წლის კონსტიტუცია არ გამოქვეყნებულა, შესაბამისად, ძალაში არ შესულა. უფრო მეტიც, საბჭოების III ყრილობის ბიულეტენში, რომელიც აფხაზეთის ცენტრალურმა აღმასრულებელმა კომიტეტმა (ცაკი) გამოსცა, ნათქვამია: „ყრილობამ გადაწყვიტა, დასრულდეს მუშაობა ყრილობისათვის წარდგენილ პროექტზე, მოყვანილ იქნეს იგი შესაბამისობაში საქართველოს სსრ და ამიერკავკასიის სფსრ კონსტიტუციებთან“. ამრიგად, აფხაზეთის ცაკმა 1925 წლის 1 აპრილს ნამდვილად მიღებული კონსტიტუცია, რომელიც არსად განხილულა და არ გამოქვეყნებულა, აღიარა მხოლოდ პროექტად. რუსეთის კომპარტიის ამიერკავკასიის სამხარეო კომიტეტმა 1925 წლის 6 სექტემბერს აფხაზეთის კონსტიტუციასთან დაკავშირებით დაამტკიცა სამხარეო ცაკ-ის კომისიის წინადადებები და დაადგინა: „1. აუცილებლად საჭიროდ იქნას ცნობილი, რომ აფხაზეთის სსრ-სა და საქართველოს სსრ-ს შორის ურთიერთობა გაფორმდეს კონსტიტუციური წესით და გადაისინჯოს აფხაზეთის საბჭოების III ყრილობაზე მიღებული კონსტიტუცია. 2. წინადადება მიეცეს პარტიის აფხაზეთის საოლქო კომიტეტს და სახალხო კომისართა საბჭოს ეროვნული საკითხის დარეგულირების მიზნით ამიერკავკასიის ცაკისა და საქართველოს ცაკის არსებული დეკრეტების საფუძველზე შეიმუშაოს პროექტი ენების გამოყენების შესახებ და წარუდგინოს საქართველოს კომპარტიის ცკ-ს. 3. საბჭოთა და პროფესიული ორგანოების არჩევისას მხედველობაში იქნეს მიღებული რაიონისა და მაზრის ეროვნული შემადგენლობა“. აფხაზეთის კონსტიტუციის საკითხი 1925 წლის 6 და 31 ივლისს განიხილეს საქართველოს კომპარტიის ცენტრალურ კომიტეტში. იმავე წლის 11 სექტემბერს საქართველოს კომპარტიის აფხაზეთის საოლქო კომიტეტის ბიურომ ცაკ-ს და მთავრობას დაავალა აფხაზეთის კონსტიტუციის იმ მუხლების გადასინჯვა, რომლებიც საქართველოსთან ურთიერთობას ეხებოდნენ, აგრეთვე კონსტიტუციის ახალი პროექტის მომზადება. საკონსტიტუციო კომისიამ ნ. ლაკობას ხელმძღვანელობით მოკლე ვადაში მოამზადა აფხაზეთის კონსტიტუციაში შესატანი ცვლილებების პროექტი და 1925 წლის 27 სექტემბერს საქართველოს კომპარტიის ცკ-ს სამდივნოს წარუდგინა დასამტკიცებლად. სამდივნომ პროექტი მოიწონა. ცვლილებები შეეხებოდა „სუვერენიტეტისა“ და სახელმწიფო ენის (ენების) საკითხებს. ახალი პროექტით აფხაზეთის ხელისუფლების დამოუკიდებლობა იზღუდებოდა არა მხოლოდ ამიერკავკასიისა და სსრ კავშირის კონსტიტუციებით (პირვანდელი ვარიანტი), არამედ საქართველოსთან სახელშეკრულებო ურთიერთობებითაც. სახელმწიფო ენებად ცხადდებოდა აფხაზური, ქართული და რუსული. აღნიშნულმა ცვლილებებმა ასახვა ჰპოვეს აფხაზეთის 1926 წლის კონსტიტუციაში. მის მიღებას წინ უძღვოდა საქართველოს კონსტიტუციის დამტკიცება 1926 წლის 11-16 ივნისს სოხუმში გამართულ სრულიად საქართველოს ცაკის III სესიაზე. საქართველოს მთავრობის ანგარიში სესიას შ. ელიავამ წარუდგინა. როგორც „დიდი ერის“ წარმომადგენელმა, მან დაგმო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მენშევიკური მთავრობა, რომელიც, ორატორის მტკიცებით, აფხაზეთს განიხილავდა არა ავტონომიურ რესპუბლიკად, არამედ ქვეყნის პროვინციად. ისაუბრა რა ბოლშევიკური ეროვნული პოლიტიკის „მიღწევებზე“, შ. ელიავამ განაცხადა: „ბუნებრივია, აფხაზეთიც, რომელიც ერთგვარ ხელშეკრულების პირობებში შედის საქართველოს შემადგენლობაში, თავის თავს ამ დიდი კავშირის ნაწილად გრძნობს.“ აფხაზეთის მთავრობის ანგარიშით საქართველოს ცაკის სესიაზე ნ.ლაკობა წარდგა. როგორც „მცირე ერის“ წარმომადგენელი, ის სხვა ერების ინტერესების დაცვაზე და საქართველოსთან კავშირზე საუბრობდა. „აფხაზეთის რესპუბლიკა, _ თქვა ნ.ლაკობამ, _ ზოგიერთს ესმის ისე, რომ თუ რესპუბლიკას აფხაზეთისას უწოდებენ, ეს იმას ნიშნავს, რომ რესპუბლიკა მხოლოდ აფხაზებისათვის არის. ასეთი შეხედულება არ შეესაბამება საქმის ნამდვილ მდგომარეობას აფხაზეთში. აქ უმთავრესი ერები თავისი რიცხვით და ხვედრითი წონით, არიან აფხაზები, ქართველები, სომხები, რუსები და ბერძნები“. მომხსენებელმა ყურადღება გაამახვილა პოლიტიკურ მოწინააღმდეგეებზე: „აი, რას ემყარებიან ისინი: აფხაზეთი მოინდომებს _ წავა საქართველოდან, მოინდომებს _ დარჩება საქართველოში, _ დასძენდა ნ.ლაკობა. _ იმისათვის, რომ ამის შესახებ არ იყოს ოდესმე რაიმე გაუგებრობა, საჭიროა, სრულიად გადაჭრით განვაცხადოთ, რომ აფხაზეთს საქართველოდან წასვლა არ შეუძლია, არ აქვს განზრახვა და არც სურს ეს. მაგრამ საბჭოთა საქართველოსთან ერთად აფხაზეთი წავა თუგინდ საიქიოში“. საქართველოს ცაკის III სესიამ სოხუმში მიიღო საქართველოს სსრ-ის ახალი კონსტიტუცია; მისი V თავი — „მოკავშირე აფხაზეთის სოციალისტური საბჭოთა რესპუბლიკა“ მთლიანად ეძღვნებოდა საქართველოს სსრ და აფხაზეთის სსრ შორის ურთიერთობის კონსტიტუციური წესით დარეგულირებას. საქართველოს ძირითადი კანონის ეს ნაწილი (V თავი) უცვლელად შევიდა საბჭოთა აფხაზეთის ფაქტობრივად პირველ კონსტიტუციაში და შეადგინა მისი მეორე თავი. 1926 წლის 27 ოქტომბერს იგი მიიღო აფხაზეთის მუშათა, გლეხთა და წითელარმიელთა საბჭოების ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტის (ცაკი) III სესიამ და საბოლოოდ დაამტკიცა აფხაზეთის საბჭოების IV ყრილობამ (1927 წლის 5-10 მარტი). კონსტიტუციაში ორჯერ არის დაფიქსირებული (მუხლები 2 და 17), რომ აფხაზეთის სსრ „განსაკუთრებული ხელშეკრულების ძალით შედის“ საქართველოს შემადგენლობაში, ხოლო მისი მეშვეობით _ ამიერკავკასიის ფედერაციაში. სახელმწიფო ენად აღიარებულია აფხაზური, ქართული და რუსული (მუხლი 8); თბილისსა და სოხუმს შორის უფლებამოსილებას მიჯნავდა 21-ე მუხლი. აფხაზეთის შინაგან საქმეთა, იუსტიციის, განათლების, ჯანდაცვის, მიწათმოქმედების და სოციალური უზრუნველყოფის სახალხო კომისარიატები (სამინისტროები) მოქმედებდნენ საქართველოს სათანადო კომისარიატებისაგან დამოუკიდებლად; სახალხო მეურნეობის უმაღლესი საბჭო ორმაგ დაქვემდებარებაში იმყოფებოდა; აფხაზეთის მთავრობის შემადგენლობაში გადამწყვეტი ან სათათბირო ხმის უფლებით (ამის შესახებ გადაწყვეტილებას აფხაზეთის ცაკი იღებდა) შედიოდნენ ფინანსთა, შრომის და მუშათა და გლეხთა ინსპექციის სახალხო კომისარიატის რწმუნებულები, რომლებიც საქართველოს შესაბამისი კომისარიატების ორგანოებს წარმოადგენდნენ, მაგრამ პერიოდულად ანგარიშს უდგენდნენ აფხაზეთის ცაკს და მთავრობას; საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე გასავრცელებლად გამოცემულ საქართველოს ცაკის კოდექსებს, დეკრეტებს და დადგენილებებს სავალდებულო ძალა ჰქონდათ აფხაზეთის სსრ ტერიტორიაზე; კონსტიტუციასთან შეუსაბამო აფხაზეთის საბჭოების ყრილობების, ცაკის სესიებისა და მთავრობის დადგენილებებს აუქმებდა საქართველოს საბჭოების ყრილობა ან ცაკი; 125-ე მუხლის მიხედვით, აფხაზეთის სსრ ბიუჯეტი მისი დამტკიცების შემდეგ ხდებოდა საქართველოს ბიუჯეტის ნაწილი. ერთი შეხედვით, თბილისსა და სოხუმს შორის უფლებამოსილება საკმაოდ მკაფიოდ გაიმიჯნა. სინამდვილეში, საბჭოთა კონსტიტუციები ფორმალურ ხასიათს ატარებდნენ; რეალური ძალაუფლება პარტიული ორგანოების ხელში იყო თავმოყრილი. საქართველოს კომპარტიის ცკ-ს ნებისმიერი გადაწყვეტილება ნებისმიერ სფეროში სავალდებულო გახლდათ აფხაზეთის ორგანიზაციისათვის. გარდა ამისა, აფხაზეთისათვის, ცხადია, სავალდებულო იყო ამიერკავკასიის და სსრ კავშირის პარტიული თუ სახელმწიფო ორგანოების ყველა გადაწყვეტილება. ამრიგად, აფხაზეთის სსრ-ს განსაკუთრებულ გამგებლობას არ განეკუთვნებოდა სახელმწიფოებრივი ცხოვრების არცერთი სფერო მაშინ, როცა საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში მას ბევრად მეტი უფლებები ჰქონდა. 1921 წლის 21 თებერვალს დამფუძნებელი კრების მიერ დამტკიცებული დებულების მიხედვით ავტონომიური აფხაზეთის სრულ გამგებლობაში რჩებოდა სახალხო განათლება, მათ შორის უმაღლესი, კულტურული მშენებლობა, სამომრიგებლო სასამართლო, საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და წესრიგის დაცვა, ჯანდაცვა და ა.შ. სოხუმში გამართულ საქართველოს ცაკ-ის III სესიაზე მის მიერ გაკეთებული განცხადებით, [[ქართველები]], [[სომხები]] და [[ბერძნები]] არ ეთანხმებიან იმას, რომ აფხაზეთის მთელი მმართველობა იყოს მხოლოდ აფხაზთა ხელში. საქართველოს კომპარტიის აფხაზეთის საოლქო კომიტეტის 1926 წლის 1 ივნისის პლენუმზეც ითქვა იმის შესახებ, რომ ეროვნებათა არათანასწორუფლებიანობამ, გაუმართლებელმა პრივილეგიებმა აფხაზებისათვის (სამხედრო სამსახურიდან განთავისუფლება, მიწით პირველ რიგში დაკმაყოფილება, უპირატესობა ხელმძღვანელ თანამდებობებზე კადრების შერჩევისას და ა.შ.) გამოიწვიეს მოსახლეობის იძულებითი ასიმილაცია (გააფხაზება). იქმნება შთაბეჭდილება, რომ აფხაზეთის „დამოუკიდებლობის“ გამოცხადების ერთ-ერთი მთავარი მიზანი სწორედ ეროვნული შუღლის გაღვივება და ამ მოტივით საქართველოსაგან მისი ჩამოცილების გეგმის განხორციელება იყო, რასაც ცალსახად ადასტურებს პ. სიტინის ზემოთმოტანილი მოხსენებაც. ისიც ცხადია, რომ გასაბჭოებამდე ბოლშევიკები აფხაზეთში ავრცელებდნენ ხმებს საქართველოსაგან მისი გამოყოფის შესახებ, მოუწოდებდნენ აფხაზებს რუსეთთან მიერთებისაკენ. აფხაზეთის „დამოუკიდებლობა“ წარმოადგენდა მხოლოდ პირველ ნაბიჯს ამ მოწოდებებისა თუ დაპირებების რეალიზაციის გზაზე, მიზნის მიღწევის ერთგვარ შუალედურ მოდელს, პოლიტიკური მოწყობის გარდამავალ ფორმას იმ ეტაპისათვის, როცა რუსულმა საოკუპაციო ხელისუფლებამ რეგიონი ნაძალადევად გასაბჭოებული საქართველოს იურისდიქციის მიღმა დააფიქსირა და ღიად დატოვა მისი შემდგომი ბედის (რუსეთთან თუ საქართველოსთან შეერთების) საკითხი. აფხაზეთის საქართველოსაგან მოწყვეტის მცდელობა ქართულმა საზოგადოებამ ჩაშალა; ამ ვერაგულ ჩანაფიქრს, როგორც ზემოთ ითქვა, წინ აღუდგა ინტელიგენცია. მხედველობაშია მისაღები ის გარემოებაც, რომ აფხაზეთ-საქართველოს 1921 წლის 16 დეკემბრის ხელშეკრულება უკვე არ შეესაბამებოდა კონსტიტუციური გზით რეგულირებად რეალურ ურთიერთობებს. ამ ვითარებაში სავსებით კანონზომიერად უნდა მივიჩნიოთ აფხაზეთის სამართლებრივი სტატუსის სსრ კავშირის კონსტიტუციასთან შესაბამისობაში მოყვანა. ამის აუცილებლობას გულისხმობდა, ალბათ, ნ.ლაკობა, როცა 1929 წლის 4 ივლისს საქართველოს კომპარტიის VI ყრილობაზე განაცხადა: „კონსტიტუციური ურთიერთობა აფხაზეთსა და საქართველოს შორის ისეთნაირადაა ფორმირებული, რომ თვით აფხაზეთს მოუწევს რაღაცეების გასწორება თავის კონსტიტუციაში; საუბარი იმაზე, რომ აფხაზეთი უკმაყოფილოა საქართველოთი, სრული სისულელეა“. მისი თქმით, საქართველოსა და აფხაზეთის მშრომელების პოლიტიკური თანასწორობა დიდი ხნის უზრუნველყოფილია, მემკვიდრეობით მიღებული ეკონომიკური და კულტურული უთანასწორობის აღმოსაფხვრელად კი საქართველო ყველაფერს აკეთებდა. ეს იყო მინიშნება იმაზე, რომ აფხაზეთის რესპუბლიკამ თავისი მისია შეასრულა. ''1930 წლის 17 აპრილს'' [[აფხაზეთის საბჭოების V ყრილობა|აფხაზეთის ცაკ-ის III სესიამ]] განიხილა აფხაზეთ-საქართველოს შორის სახელშეკრულებო ურთიერთობის გადასინჯვის საკითხი. სესიისათვის აფხაზეთის მთავრობის მიერ მომზადებულ ცნობაში ნათქვამია: „იმასთან დაკავშირებით, რომ 1921 წლის 16 დეკემბრის ხელშეკრულებამ დაკარგა რეალური მნიშვნელობა და, შესაბამისად, იგი შეიძლება განვიხილოთ მხოლოდ როგორც შეთანხმება აფხაზეთის სსრ და საქართველოს სსრ გაერთიანების შესახებ, ხოლო ამ რესპუბლიკების ნამდვილი ურთიერთობები ზუსტადაა განსაზღვრული მათ კონსტიტუციებში, _ აუცილებელია ვაღიაროთ, რომ აფხაზეთის სსრ სახელწოდებას „სახელშეკრულებო რესპუბლიკა“ რეალური შინაარსი არ გააჩნია“. მართლაც, ხელშეკრულების თანახმად, აფხაზეთის თუ საქართველოს კომპეტენციას მიკუთვნებული უფლებამოსილებები ამიერკავკასიის და სსრ კავშირის გამგებლობაში გადავიდა; ხელშეკრულება წინააღმდეგობაში მოდიოდა საქართველოსა და აფხაზეთის კონსტიტუციებთანაც. ამიტომაც დაკარგა მან რეალური შინაარსი. სესიამ ეს გაითვალისწინა და კონსტიტუციიდან ამოიღო სახელწოდება „სახელშეკრულებო რესპუბლიკა“ და იგი „ავტონომიური რესპუბლიკა“-თი შეცვალა. ამასთანავე, 1926 წლის კონსტიტუციით განსაზღვრულ უფლებამოსილებათა გადასინჯვა არ მომხდარა. კონსტიტუციაში შევიდა კიდევ ერთი ახალი ცვლილება _ ცაკ-ს შეერწყა სახალხო კომისართა საბჭო. ''1931 წლის 11 თებერვალს'' ეს ცვლილებები დაამტკიცა [[აფხაზეთის საბჭოების VI ყრილობა]]მ, რომელსაც ბაგაფში თავმჯდომარეობდა. ამიერიდან გაუქმებულად ჩაითვალა 1921 წლის 16 დეკემბრის ხელშეკრულება. ყრილობაზე სიტყვით გამოსულმა ნ.ლაკობამ აღნიშნა: „საქართველოსა და აფხაზეთის მშრომელებს შორის ურთიერთობის საკითხი მთლიანად გადაწყვეტილია“. მან გააკრიტიკა აფხაზეთის ენისა და ლიტერატურის ინსტიტუტი, რომელიც, მისი აზრით, არ ითვალისწინებდა აფხაზური ენის შესაძლებლობებს და ცდილობდა ამ ენაზე „უთარგმნელის თარგმნას“, აგრეთვე იმის „დამტკიცებას, რომ აფხაზური ლიტერატურა ჯერ კიდევ ადამზე ადრე არსებობდა. ისტორიაში ის არ არსებულა და დაუსვით წერტილი“. ასეთი იყო [[ნესტორ ლაკობა|ნ. ლაკობას]] ოფიციალური პოზიცია. ''1931 წლის 19 თებერვალს'' [[საქართველოს საბჭოების VI ყრილობა]]მ მოისმინა საქართველოსა ცაკის მდივნის ს. თოდრიას მოხსენება საქართველოს კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანის შესახებ. მან დაადასტურა აფხაზეთის საბჭოების VI ყრილობის გადაწყვეტილება - აფხაზეთი ავტონომიური რესპუბლიკის სტატუსით შედიოდა საქართველოს შემადგენლობაში. 1921 წლის 16 დეკემბრის ხელშეკრულება კი ძალადაკარგულად გამოცხადდა. აფხაზეთისა და საქართველოს საბჭოების VI ყრილობების საკონსტიტუციო გადაწყვეტილებებს გუდაუთის რაიონში სეპარატისტთა გამოსვლები მოჰყვა, რომლებშიც ნ. ლაკობას დედაც მონაწილეობდა. <gallery> 3-я сесия ЦИК ССР Абхазии V-го созыва.jpg|აფხაზეთის სსრ-ის V მოწვევის ცაკის მესამე სესიის დადგენილება 6-й всеабхазский съезд советов.pdf|აფხაზეთის საბჭოების VI ყრილობის სხდომები. ''pdf'' </gallery> ==1990 წლის მოვლენები== [[1990]] წლის 28 აპრილს მოწვეულ იქნა აფხაზეთის ასსრ-ის უმაღლესი საბჭოს X სესია, რომელზეც უნდა განხილულიყო აფხაზეთის ასსრ-ის სტატუსის შეცვლის საკითხი. დეპუტატების უმრავლესობამ აღნიშნულ განხილვაში მონაწილეობა არ მიიღო, რის გამოც ქვორუმი არ შედგა. 23 აგვისტოს აფხაზეთის ასსრ-ის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავჯდომარის ვ. კობახიასა და პრეზიდიუმის მდივნის ოფიციალური განცხადებით დაიდო პირობა რომ სესიაზე არ განიხილებოდა საკითხი საქართველოდან აფხაზეთის ასსრ-ის გამოსვლის შესახებ. ამ ცრუ განცხადებების პარალელურად დეპუტატებზე წინასწარ ახდენდნენ ზეწოლას, ცალკეულ შემთხვევებში კი საქმე დანაშაულებამდეც მივიდა. ასე მაგალითად, 24 აგვისტოს დილის 6 საათზე, მოტყუების გზით, პრეზიდიუმში მანდატის ჩაბარების საბაბით, უცნობმა პირებმა საცხოვრებელი ადგილიდან წაიყვანეს დეპუტატი კ. ფიტოზოვი და თავისუფლება აღუკვეთეს. ფსიქოლოგიური ზემოქმედების შემდეგ კი ის 25 აგვისტოს მიიყვანეს სხდომათა დარბაზში, გაატარეს რეგისტრაციაში და დასვეს დარბაზში. ასევე ზეწოლით მიიყვანეს დეპუტატები ნ. კუზნეცოვა და ა. აგრბა. გამოძიებისას დადგინდა დეპუტატებისადმი იძულების ფაქტები, მათი ჯანმრთელობის მდგომარეობის იგნორირება. სესიის ჩატარების პროცედურების კანონების სხვა სერიოზული დარღვევები მოწმობდნენ სესიაზე დეპუტატთა ქვორუმის არსებობის ფიქტიურობას. [[25 აგვისტო]]ს აფხაზეთის ასსრ-ის უმაღლესი საბჭოს XI მოწვევის X სესიაზე, სსრკ-ის მოქმედი კონსტიტუციისა და 1990 წლის 3 აპრილის კანონის უხეში დარღვევით, ყველანაირი რეფერენდუმის გარეშე გამოცხადდა „აფხაზეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა“, როგორც სუვერენული სახელმწიფო<ref>[https://web.archive.org/web/20171222052400/http://do.gendocs.ru/docs/index-40781.html?page=29#1358775 Декларация о государственном суверенитете Абхазской Советской Социалистической Республики]</ref>. ხელმომწერები იყვნენ აფხაზეთის ასსრ-ის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე ვ. კობახია და აფხაზეთის ასსრ-ის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის მდივანი ი. კვიცინია. 31 აგვისტოს აფხაზეთის ასსრ-ის უმაღლესი საბჭოს X სესიამ ქვორუმით მიიღო დადგენილება, რომლის თანახმად აფხაზეთის ასსრის უმაღლესი საბჭოს 1990 წლის 25 აგვისტოს დადგენილება „აფხაზეთის სახელმწიფობრიობის დაცვის სამართლებრივი გარანტიების შესახებ“ გაუქმდა, როგორც ანტიკონსტიტუციური, უკანონო და იურიდიული ძალის არმქონე. არ იქნა მიღებული აგრეთვე გამოცხადებული დეკლარაცია აფხაზეთის სახელმწიფოებრივი სუვერენიტეტის შესახებ, აფხაზეთის მოსახლეობის მიერ, როგორც უმრავლესობის ძირეული ინტერესების საწინააღმდეგო. მიღებული დადგენილება გადაეგზავნა სსრ კავშირის პრეზიდენტს [[მიხეილ გორბაჩოვი|მიხეილ გორბაჩოვს]], საქართველოსა და რსფსრ-ის უზენაეს საბჭოებს. ==დემოგრაფია== 1926 წლის აღწერით აფხაზეთის სსრ-ში ცხოვრობდა 201016 ადამიანი, აქედან 71954 ქართველი, 51458 აფხაზი, 25677 სომეხი, 14045 ბერძენი და 12533 რუსი.<ref>''თოთაძე ა''. „აფხაზეთის მოსახლეობა“ გვ. 89 — თბილისი, 1995</ref> == ლიტერატურა == *{{წიგნი| ავტორი= სონღულაშვილი ა| series=| სათაური=„აფხაზეთის პოლიტიკური სტატუსი საქართველოს შემადგენლობაში (1921-31 წწ)“ „ახალი და უახლესი ისტორიის საკითხები“ N12| |ადგილი=|წელი=2014 | isbn=1512-3154| edition=|გვერდი=66-79|ბმული=|ადგილი=თბილისი|გამომცემლობა=„უნივერსალი“|ref=}} *[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/292145?fbclid=IwAR0rEJtSpm6pHE5PWlz5JikB-Am3XCoY2IVLy2uv-jpcizKe2rQ8wG8ge3Y ნარკვევები საქართველოს ისტორიიდან : აფხაზეთი : უძველესი დროიდან დღემდე, თბ., 2007, 978-9941-0-0410-0] *{{წიგნი| ავტორი= Прицкер Л. М.| series=| სათაური=„Советская Абхазия в датах“| |ადგილი=|წელი=1981| isbn=| edition=|page=|ბმული=http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/178520/1/Sovetskaia_Abxazia_V_Datax.pdf|ადგილი=Сухуми |გამომცემლობა=„Алашара“|ref=}} *[http://docs.historyrussia.org/ru/nodes/133730-revolyutsionnye-komitety-abhazii-v-borbe-za-ustanovlenie-i-uprochenie-sovetskoy-vlasti-fevral-1921-g-fevral-1922-g#mode/inspect/page/1/zoom/4 Революционные комитетты Абхазии, Сухуми, 1961] ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://www.flickr.com/photos/national_archives_of_georgia/15887234764/in/photostream/ აფხაზეთის სსრ სატრანსპორტო-ეკონომიკური რუკა, 1928 წელი]{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} საქართველოს ეროვნული არქივი == კომენტარები == <references group="კ"/> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:აფხაზეთის სსრ| ]] [[კატეგორია:აფხაზეთის ისტორია]] [[კატეგორია:ომებსშორისი პერიოდის ყოფილი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ყოფილი სოციალისტური რესპუბლიკები]] qy4iqsyfj4mmi5twqootgut1ac200m2 0 136722 4411629 4194185 2022-08-28T11:24:04Z CommonsDelinker 635 (ბოტი: Football_iu_1996.jpg შეიცვალა Football_in_Bloomington,_Indiana,_1996.jpg-ით) wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Football in Bloomington, Indiana, 1996.jpg|thumb|300px|right|თავდამსხმელი (წითელ ფორმაში) ატყუებს ორ მცველს და ურტყამს კარის მიმართულებით]] '''თავდამსხმელი''' — [[ფეხბურთი|ფეხბურთში]] – შემტევი [[ფეხბურთელი]], რომელიც მოქმედებს მეტოქის [[კარი (ფეხბურთი)|კართან]] ახლოს. თავდამსხმელის ძირითადი მოვალეობაა გოლების გატანა. ასეთ ფეხბურთელს ასევე უწოდებენ ფორვარდს, ბომბარდირს ან სტრაიკერს. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/rules_and_equipment/4197254.stm Positions guide: Behind the striker] {{ref-en}} {{ესკიზი-ფეხბურთი}} {{ავტორიტეტული წყაროები}} [[კატეგორია:ფეხბურთი]] [[კატეგორია:ფეხბურთის ტერმინოლოგია]] {{ფეხბურთის პოზიციები}} [[da:Fodboldpositioner#Angriber]] 9r625tl679doj699yy5f2e48qqmm5k1 0 152469 4411530 4399349 2022-08-27T18:59:55Z 193.176.214.2 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = მელურა |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = 300 |წარწერა = |lat_dir = N |lat_deg = 42 |lat_min = 47 |lat_sec = 42 |lon_dir = E |lon_deg = 42 |lon_min = 44 |lon_sec = 12 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ლენტეხის მუნიციპალიტეტი |თემი = ლენტეხი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 928 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 28<ref name="აღწერა 2014">{{cite web |url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo |title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014 |date=ნოემბერი 2014 |publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური |accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 100 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = ქრისტიანები |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''მელურა''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარე|რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარის]] [[ლენტეხის მუნიციპალიტეტი|ლენტეხის მუნიციპალიტეტში]] ([[ლენტეხი]]ს სადაბო [[თემი]]), [[სვანეთის ქედი]]ს სამხრეთ კალთაზე, [[მდინარე]] [[ცხენისწყალი|ცხენისწყლის]] მარჯვენა მხარეს. [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 900 [[მეტრი]], [[ლენტეხი]]დან 3 [[კილომეტრი]]. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 28 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref> || 62 || 32 || 30 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" /> || {{კლება}} 28 || 19 || 9 |} ==ლიტერატურა== {{ქსე|6|560}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ლენტეხის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ლენტეხის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] jsy5w439u24hdzkljugubih2idtowpp 4411531 4411530 2022-08-27T19:00:40Z 193.176.214.2 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = მელურა |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = 300 |წარწერა = |lat_dir = N |lat_deg = 42 |lat_min = 47 |lat_sec = 42 |lon_dir = E |lon_deg = 42 |lon_min = 44 |lon_sec = 12 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ლენტეხის მუნიციპალიტეტი |თემი = ლენტეხი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 928 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 28<ref name="აღწერა 2014">{{cite web |url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo |title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014 |date=ნოემბერი 2014 |publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური |accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 100 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = ქრისტიანები |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''მელურა''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარე|რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარის]] [[ლენტეხის მუნიციპალიტეტი|ლენტეხის მუნიციპალიტეტში]] ([[ლენტეხი]]ს სადაბო [[თემი]]), [[სვანეთის ქედი]]ს სამხრეთ კალთაზე, [[მდინარე]] [[ცხენისწყალი|ცხენისწყლის]] მარჯვენა მხარეს. [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 928 [[მეტრი]], [[ლენტეხი]]დან 3 [[კილომეტრი]]. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 28 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref> || 62 || 32 || 30 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" /> || {{კლება}} 28 || 19 || 9 |} ==ლიტერატურა== {{ქსე|6|560}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ლენტეხის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ლენტეხის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] 7ogscgcip7xgpdr6vao2hcknhgwoauw 4411532 4411531 2022-08-27T19:02:41Z გიო ოქრო 84301 [[Special:Contributions/193.176.214.2|193.176.214.2]]-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა [[User:Jaba1977|Jaba1977]]-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = მელურა |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = 300 |წარწერა = |lat_dir = N |lat_deg = 42 |lat_min = 47 |lat_sec = 42 |lon_dir = E |lon_deg = 42 |lon_min = 44 |lon_sec = 12 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ლენტეხის მუნიციპალიტეტი |თემი = ლენტეხი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 900 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 28<ref name="აღწერა 2014">{{cite web |url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo |title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014 |date=ნოემბერი 2014 |publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური |accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 100 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = ქრისტიანები |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''მელურა''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარე|რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარის]] [[ლენტეხის მუნიციპალიტეტი|ლენტეხის მუნიციპალიტეტში]] ([[ლენტეხი]]ს სადაბო [[თემი]]), [[სვანეთის ქედი]]ს სამხრეთ კალთაზე, [[მდინარე]] [[ცხენისწყალი|ცხენისწყლის]] მარჯვენა მხარეს. [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 900 [[მეტრი]], [[ლენტეხი]]დან 3 [[კილომეტრი]]. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 28 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref> || 62 || 32 || 30 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" /> || {{კლება}} 28 || 19 || 9 |} ==ლიტერატურა== {{ქსე|6|560}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ლენტეხის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ლენტეხის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] tldb7yqd52fopb5ktphf18cyyf40335 0 152829 4411540 4165698 2022-08-27T20:44:14Z 149.3.71.254 wikitext text/x-wiki {{Bilateral|არგენტინა-საქართველოს ურთიერთობები|Argentina|Georgia|filetype=svg}} '''არგენტინა-საქართველოს ურთიერთობები''' – წარმოადგენს ურთიერთობებს [[არგენტინა]]სა და [[საქართველო]]ს შორის. არგენტინასთან დიპლომატიური ურთიერთობები დამყარდა [[1992]] წლის [[2 ნოემბერი|2 ნოემბერს]]. არგენტინა-საქართველოს შორის თანამშრომლობის ძირითადი სფეროებია [[კულტურა]], ეკონომიკური განვითარება, [[ვაჭრობა]] და [[სოფლის მეურნეობა]]. 2019 წლის მაისში არგენტინაში საქართველოს საელჩოს ინიციატივით, ბუენოს-აირესის ავტონომიური ქალაქის მთავრობის გადაწყვეტილებით არგენტინის დედაქალაქის ცენტრალურ უბანში — პალერმოში გაიხსნა თბილისის სკვერი.<ref>{{Cite web | url = https://1tv.ge/news/buenos-airesshi-tbilisis-skveri-gaikhsna/ | title = ბუენოს-აირესში თბილისის სკვერი გაიხსნა | publisher = [[საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი]]. ''1tv.ge'' | date = 2019-05-28 | accessdate = 4 ოქტომბერი, 2020}}</ref> იმავე წელს კი — თბილისში, დიდუბეში გაიხსნა ბუენოს-აირესის სკვერი, რომლის გახსნას დაესწრო თბილისში ვიზიტად მყოფი არგენტინის იუსტიციის მინისტრი.<ref>{{Cite web | url = https://imedinews.ge/ge/politika/70497/tbilisshi-mdebare-ertert-skvers-buenosairesis-sakheli-daerqmeva | title = თბილისში მდებარე ერთ-ერთ სკვერს ბუენოს-აირესის სახელი დაერქმევა | publisher = [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|„იმედი“]]. ''imedinews.ge'' | date = 2018-07-17 | accessdate = 4 ოქტომბერი, 2020}}</ref> [[2019]] წელს არგენტინას ოფიციალური ვიზიტით ეწვია საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრი [[დავით ზალკალიანი]].<ref>{{Cite web | url = https://mfa.gov.ge/News/saqartvelos-sagareo-saqmeta-ministri-urugvaisa-da.aspx?CatID=5 | title = საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრი ურუგვაისა და არგენტინას ეწვევა | publisher = [[საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო]]. ''mfa.gov.ge'' | date = 2019-03-28 | accessdate = 4 ოქტომბერი, 2020}}</ref> ==არგენტინის რესპუბლიკის ელჩები საქართველოში== * ხუან კარლოს სანჩეს არნაო – ([[2000]]-[[2006]] წლებში რეზიდენციით [[მოსკოვი|მოსკოვში]]); * ხორხე ალეხანდრო მასტროპიეტრო (2019-2020 წლებში, რეზიდენციით ანკარა, თურქეთი).<ref>{{Cite web | url = http://servicios.infoleg.gob.ar/infolegInternet/verNorma.do?id=325848 | title = Decreto 522/2019 PODER EJECUTIVO NACIONAL (P.E.N.) | publisher = Información Legislativa y Documental {{!}} Ministerio de Justicia y Derechos Humanos de la Nación. ''servicios.infoleg.gob.ar'' | language = {{ref-es}} | accessdate = 4 ოქტომბერი, 2020 | date = 2019-07-29}}</ref> * პატრისია სალასი - (2022 წლის ივნისიდან დღემდე, რეზიდენციით ანკარა, თურქეთი) [[2009]] წლის მარტიდან არგენტინის საელჩო [[თურქეთი|თურქეთში]] ფარავს საქართველოს. ==საქართველოს ელჩები არგენტინის რესპუბლიკაში== * ალექსანდრე ლაცაბიძე — 2012 * გელა სეხნიაშვილი — 2012-2017 * ირაკლი ყურაშვილი — 2018-2022 საქართველოს საელჩო არგენტინაში 2012 წლის იანვარში გაიხსნა, ხოლო 10 აპრილს საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანმა ელჩმა არგენტინაში ალექსანდრე ლაცაბიძემ რწმუნებათა სიგელები გადასცა არგენტინის პრეზიდენტს [[კრისტინა ფერნანდესი|კრისტინა ფერნანდესს]]. 2018 წლის მარტში საქართველოს ელჩმა ირაკლი ყურაშვილმა რწმუნებათა სიგელები გადასცა არგენტინის პრეზიდენტს მაურისიო მაკრის.<ref>{{Cite web | url = http://www.argentina.mfa.gov.ge/default.aspx?sec_id=388&lang=1&NewsID=89449 | title = ინფორმაცია არგენტინაში საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩის, ირაკლი ყურაშვილის მიერ არგენტინის პრეზიდენტისათვის რწმუნებათა სიგელების გადაცემის თაობაზე | publisher = საქართველოს საელჩო არგენტინის რესპუბლიკაში. ''argentina.mfa.gov.ge'' | date = 2018-03-12 | accessdate = 4 ოქტომბერი, 2020}}</ref> ==ეკონომიკური თანამშრომლობა== არგენტინასა და საქართველოს შორის 2009 წელს [[ექსპორტი]]ს ღირებულებამ შეადგინა 2,1 ათასი აშშ დოლარი, ხოლო [[იმპორტი|იმპორტმა]] 3.621,5 ათასი აშშ დოლარი. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.mfa.gov.ge/index.php?sec_id=272&lang_id=GEO საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო არგენტინასთან ურთიერთობის შესახებ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101218020151/http://mfa.gov.ge/index.php?sec_id=272&lang_id=GEO |date=2010-12-18 }} * [http://www.mrecic.gov.ar/ არგენტინის საგარეო საქმეთა სამინისტრო] == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:საქართველოს დიპლომატიური ურთიერთობები]] [[კატეგორია:არგენტინის დიპლომატიური ურთიერთობები]] r67h2k43ptekt38t6e3r07z8h3unp0u 4411588 4411540 2022-08-28T06:45:00Z Gobrona 28077 [[Special:Contributions/149.3.71.254|149.3.71.254]]-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა [[User:181.167.71.58|181.167.71.58]]-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია wikitext text/x-wiki {{Bilateral|არგენტინა-საქართველოს ურთიერთობები|Argentina|Georgia|filetype=svg}} '''არგენტინა-საქართველოს ურთიერთობები''' – წარმოადგენს ურთიერთობებს [[არგენტინა]]სა და [[საქართველო]]ს შორის. არგენტინასთან დიპლომატიური ურთიერთობები დამყარდა [[1992]] წლის [[2 ნოემბერი|2 ნოემბერს]]. არგენტინა-საქართველოს შორის თანამშრომლობის ძირითადი სფეროებია [[კულტურა]], ეკონომიკური განვითარება, [[ვაჭრობა]] და [[სოფლის მეურნეობა]]. 2019 წლის მაისში არგენტინაში საქართველოს საელჩოს ინიციატივით, ბუენოს-აირესის ავტონომიური ქალაქის მთავრობის გადაწყვეტილებით არგენტინის დედაქალაქის ცენტრალურ უბანში — პალერმოში გაიხსნა თბილისის სკვერი.<ref>{{Cite web | url = https://1tv.ge/news/buenos-airesshi-tbilisis-skveri-gaikhsna/ | title = ბუენოს-აირესში თბილისის სკვერი გაიხსნა | publisher = [[საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი]]. ''1tv.ge'' | date = 2019-05-28 | accessdate = 4 ოქტომბერი, 2020}}</ref> იმავე წელს კი — თბილისში, დიდუბეში გაიხსნა ბუენოს-აირესის სკვერი, რომლის გახსნას დაესწრო თბილისში ვიზიტად მყოფი არგენტინის იუსტიციის მინისტრი.<ref>{{Cite web | url = https://imedinews.ge/ge/politika/70497/tbilisshi-mdebare-ertert-skvers-buenosairesis-sakheli-daerqmeva | title = თბილისში მდებარე ერთ-ერთ სკვერს ბუენოს-აირესის სახელი დაერქმევა | publisher = [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|„იმედი“]]. ''imedinews.ge'' | date = 2018-07-17 | accessdate = 4 ოქტომბერი, 2020}}</ref> [[2019]] წელს არგენტინას ოფიციალური ვიზიტით ეწვია საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრი [[დავით ზალკალიანი]].<ref>{{Cite web | url = https://mfa.gov.ge/News/saqartvelos-sagareo-saqmeta-ministri-urugvaisa-da.aspx?CatID=5 | title = საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრი ურუგვაისა და არგენტინას ეწვევა | publisher = [[საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო]]. ''mfa.gov.ge'' | date = 2019-03-28 | accessdate = 4 ოქტომბერი, 2020}}</ref> ==არგენტინის რესპუბლიკის ელჩები საქართველოში== * ხუან კარლოს სანჩეს არნაო – ([[2000]]-[[2006]] წლებში რეზიდენციით [[მოსკოვი|მოსკოვში]]); * ხორხე ალეხანდრო მასტროპიეტრო (2019-2020 წლებში, რეზიდენციით ანკარა, თურქეთი).<ref>{{Cite web | url = http://servicios.infoleg.gob.ar/infolegInternet/verNorma.do?id=325848 | title = Decreto 522/2019 PODER EJECUTIVO NACIONAL (P.E.N.) | publisher = Información Legislativa y Documental {{!}} Ministerio de Justicia y Derechos Humanos de la Nación. ''servicios.infoleg.gob.ar'' | language = {{ref-es}} | accessdate = 4 ოქტომბერი, 2020 | date = 2019-07-29}}</ref> [[2009]] წლის მარტიდან არგენტინის საელჩო [[თურქეთი|თურქეთში]] ფარავს საქართველოს. ==საქართველოს ელჩები არგენტინის რესპუბლიკაში== * ალექსანდრე ლაცაბიძე — 2012 * გელა სეხნიაშვილი — 2012-2017 * ირაკლი ყურაშვილი — 2018-დღემდე საქართველოს საელჩო არგენტინაში 2012 წლის იანვარში გაიხსნა, ხოლო 10 აპრილს საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანმა ელჩმა არგენტინაში ალექსანდრე ლაცაბიძემ რწმუნებათა სიგელები გადასცა არგენტინის პრეზიდენტს [[კრისტინა ფერნანდესი|კრისტინა ფერნანდესს]]. 2018 წლის მარტში საქართველოს ელჩმა ირაკლი ყურაშვილმა რწმუნებათა სიგელები გადასცა არგენტინის პრეზიდენტს მაურისიო მაკრის.<ref>{{Cite web | url = http://www.argentina.mfa.gov.ge/default.aspx?sec_id=388&lang=1&NewsID=89449 | title = ინფორმაცია არგენტინაში საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩის, ირაკლი ყურაშვილის მიერ არგენტინის პრეზიდენტისათვის რწმუნებათა სიგელების გადაცემის თაობაზე | publisher = საქართველოს საელჩო არგენტინის რესპუბლიკაში. ''argentina.mfa.gov.ge'' | date = 2018-03-12 | accessdate = 4 ოქტომბერი, 2020}}</ref> ==ეკონომიკური თანამშრომლობა== არგენტინასა და საქართველოს შორის 2009 წელს [[ექსპორტი]]ს ღირებულებამ შეადგინა 2,1 ათასი აშშ დოლარი, ხოლო [[იმპორტი|იმპორტმა]] 3.621,5 ათასი აშშ დოლარი. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.mfa.gov.ge/index.php?sec_id=272&lang_id=GEO საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო არგენტინასთან ურთიერთობის შესახებ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101218020151/http://mfa.gov.ge/index.php?sec_id=272&lang_id=GEO |date=2010-12-18 }} * [http://www.mrecic.gov.ar/ არგენტინის საგარეო საქმეთა სამინისტრო] == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:საქართველოს დიპლომატიური ურთიერთობები]] [[კატეგორია:არგენტინის დიპლომატიური ურთიერთობები]] h470od4j8ixp9wzn9hzmbnu2rt6i4qh 0 159199 4411610 4002462 2022-08-28T09:02:23Z Tahir1434 143628 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ქვემო იაშთხვა |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |პანორამა = |პანორამის სიგანე = 300 |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |ქვეყნის რუკა2 =Municipality of Sukhumi, Abkhazeti, Georgia.svg |ქვეყნის რუკის ზომა2 = 300 |წარწერა2= |lat_dir =N|lat_deg =|lat_min =|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg =|lon_min =|lon_sec = |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი = აფხაზეთის არ |რეგიონი ცხრილში = აფხაზეთის არ |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი =მუნიციპალიტეტი |რაიონი = სოხუმის მუნიციპალიტეტი |თემი = თავისუფლება (სოხუმის მუნიციპალიტეტი){{!}}თავისუფლება |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი= |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |კლიმატი= |ოფიციალური ენა= |მოსახლეობა = 0 |აღწერის წელი = 2002 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი= |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |add1n= |add1= }} '''ქვემო იაშთხვა''' - სოფელი [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა|აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში]], [[სოხუმის მუნიციპალიტეტი|სოხუმის მუნიციპალიტეტში]] ([[თავისუფლება (სოხუმის მუნიციპალიტეტი)|თავისუფლების]] თემი), აფხაზეთის ბორცვიან მთისწინეთში. ზღვის დონიდან 100 მ, [[სოხუმი]]დან 4 კმ. საბჭოთა პერიოდში განვითარებული იყო [[მეთამბაქოეობა]]. ამჟამად ოკუპირებულია [[რუსეთის ფედერაცია|რუსეთის ფედერაციის]] მიერ. ==ლიტერატურა== {{ქსე|10|514}} {{სოხუმის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:თავისუფლების თემის სოფლები]] hcdopdkr3595srfakq36q5uuuxkwkty 0 159320 4411609 4234071 2022-08-28T08:56:36Z Tahir1434 143628 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = შიცკვარა |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |პანორამა = |პანორამის სიგანე = 300 |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |ქვეყნის რუკა2 =GEO-AB-SK.svg |ქვეყნის რუკის ზომა2 = 300 |წარწერა2= |lat_dir =N|lat_deg = 43|lat_min = 3|lat_sec = 27 |lon_dir = E|lon_deg = 40|lon_min =54|lon_sec = 46 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი = აფხაზეთის არ |რეგიონი ცხრილში = აფხაზეთის არ |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი =მუნიციპალიტეტი |რაიონი = სოხუმის მუნიციპალიტეტი |თემი = ეშერა |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი= |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |კლიმატი= |ოფიციალური ენა= |მოსახლეობა = 0 |აღწერის წელი = 2002 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი= |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |add1n= |add1= }} '''შიცკვარა''' - სოფელი [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა|აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში]], [[სოხუმის მუნიციპალიტეტი|სოხუმის მუნიციპალიტეტში]] ([[ეშერა|ეშერის]] თემი), აფხაზეთის ბორცვიან მთისწინეთში, მდინარე [[შიცკვარა (მდინარე)|შიცკვარის]] მარცხენა მხარეს. ზღვის დონიდან 200 მ, [[სოხუმი]]დან 20 კმ. [[2008]] წლიდან ოკუპირებულია [[რუსეთის ფედერაცია|რუსეთის ფედერაციის]] მიერ<ref name="ოკუპაცია">[http://www.parliament.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=69&kan_det=det&kan_id=3089 კანონი ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110101051051/http://www.parliament.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=69&kan_det=det&kan_id=3089 |date=2011-01-01 }}.</ref> ==ლიტერატურა== *{{ქსე|11|10}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ესკიზი-საქართველო}} {{სოხუმის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ეშერის თემის სოფლები]] onr3v3ktc56v7uhsukggmf2zej6xefy 0 188523 4411366 4396978 2022-08-27T12:33:36Z Kober 394 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ხარისთვალი |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |პანორამა = Kharistvali.jpg |პანორამის სიგანე = |წარწერა = სოფლის ხედი |lat_dir = N |lat_deg = 42 |lat_min = 29 |lat_sec = 11 |lon_dir = E |lon_deg = 43 |lon_min = 25 |lon_sec = 19 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ონის მუნიციპალიტეტი |თემი = შქმერი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 1720 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 14<ref name="აღწერა 2014">{{cite web |url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo |title= მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014 |date=ნოემბერი 2014 |publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური |accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 100 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = ქრისტიანები |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = Kharistvali }} '''ხარისთვალი''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარე|რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარის]] [[ონის მუნიციპალიტეტი|ონის მუნიციპალიტეტში]], [[შქმერი]]ს [[თემი|თემში]]. მდებარეობს [[მდინარე]] [[ხეორი]]ს ([[რიონი]]ს მარცხენა შენაკადი) ხეობის ზედა ნაწილში, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 1720 [[მეტრი|მეტრზე]]. სოფლები ხარისთვალი, [[შუა შქმერი]] და [[უშოლთა]] ქმნიან [[შქმერი]]ს თემს. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 14 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref> || 47 || 18 || 29 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" /> || {{კლება}} 14 || 5 || 9 |} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ონის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ონის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] paav00dbhuurddfwbeqs261lo4ju6g7 0 194776 4411382 4247596 2022-08-27T14:06:42Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{მმ*|ხორნაბუჯი (მრავალმნიშვნელოვანი)}} {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ხორნაბუჯი |მშობლიური სახელი = <nowiki></nowiki> |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = 300 |წარწერა2 = |lat_dir = N|lat_deg =41|lat_min =28|lat_sec =33 |lon_dir = E|lon_deg =46|lon_min =05|lon_sec =33 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = კახეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი |თემი = ხორნაბუჯი (დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი){{!}}ხორნაბუჯი |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = წითელწყარო, ნაცარიანი |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 800 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 2095<ref name="აღწერა 2014">{{cite web|url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo|title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|date=ნოემბერი 2014|publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური|accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 71,7 %<br />[[სომხები]] 14,9 %<br />[[რუსები]] 7,8 % |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''ხორნაბუჯი''' ([[2011]] წლის [[30 აგვისტო]]მდე — ''წითელი წყარო''<ref>{{სგსოლ|211}}</ref> ან ''წითელწყარო''<ref>{{სგსოლ|128|სსრ}}</ref><ref>[https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=1467285 საქართველოოს პრეზიდენტის ბრძანებულება N478, 2011 წლის 30 აგვისტო]</ref>; ''ნაცრიანი'') — [[სოფელი]] [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ საქართველოში]], [[კახეთის მხარე|კახეთის მხარის]] [[დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი|დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტში]].<ref name="აღწერა 2014" /> მდებარეობს [[შირაქის ვაკე]]ზე, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 800 [[მეტრი|მეტრზე]]. [[დედოფლისწყარო]]დან დაშორებულია 2 [[კილომეტრი]]თ. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 2095 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref>|| 2324|| 1065|| 1259 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" />|| {{კლება}} 2095|| 978|| 1117 |} ==ღირსშესანიშნაობები== სოფლის ტერიტორიაზე მდებარეობს ისტორიული ძეგლი [[ხორნაბუჯის ხალხთა მეგობრობის მუზეუმი]]<ref>{{სძა|1-1|325||არა}}</ref>. == ლიტერატურა == {{ქსე|11|321}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის სოფლები]] tk6mimxgaxtqp8r4qr3dsnnsivxgk12 0 199264 4411379 4394183 2022-08-27T14:05:45Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ეთნიკური ჯგუფი |ჯგუფი = ბერბერები |სურათი = [[ფაილი:Moroocan AHIDUS.png|250px]] |სურათის_წარწერა = ბერბერები ასრულებენ ტრადიციულ ცეკვას |მოსახლეობა = 23 053 000 <ref>[http://www.joshuaproject.net/people-clusters.php?peo2=142 Joshua Project - Great Commission Status of the Berber-Kabyle People Cluster<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>[http://www.joshuaproject.net/people-clusters.php?peo2=144 Joshua Project - Great Commission Status of the Berber-Shawiya People Cluster<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>[http://www.joshuaproject.net/people-clusters.php?peo2=141 Joshua Project - Great Commission Status of the Berber-Saharan People Cluster<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>[http://www.joshuaproject.net/people-clusters.php?peo2=145 Joshua Project - Great Commission Status of the Berber-Shilha People Cluster<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>[http://www.joshuaproject.net/people-clusters.php?peo2=143 Joshua Project - Great Commission Status of the Berber-Riff People Cluster<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>[http://www.joshuaproject.net/people-clusters.php?peo2=307 Joshua Project - Great Commission Status of the Tuareg People Cluster<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> |რეგიონი1 = {{დროშა|მაროკო}} |მოს1 = ≈13 მლნ.-დან<ref name="britannica.com">http://www.britannica.com/topic/Berber</ref> ≈20 მლნ.-მდე<ref>Morocco's Berbers Battle to Keep From Losing Their Culture / Arab minority forces majority to abandon native language.Peter Prengaman, Chronicle Foreign Service.March 16, 2001 [http://m.sfgate.com/news/article/Morocco-s-Berbers-Battle-to-Keep-From-Losing-2941557.php]</ref><ref>Teens in Morocco,Sandy Donovan,Compass point books,Minneapolis,United States,2008,p.42</ref> |სქო1 = |რეგიონი2 = {{დროშა|ალჟირი}} |მოს2 = 9 მლნ.-დან<ref name="britannica.com">http://www.britannica.com/topic/Berber</ref> ≈13 მლნ.-მდე<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.com/news/world-africa-35515769|title=Algeria reinstates term limit and recognises Berber language|work=BBC News}}</ref> |სქო2 = |რეგიონი3 = {{დროშა|საფრანგეთი}} |მოს3 = 2 მლნ.-ზე მეტი<ref>{{Cite web |url=http://www.dglflf.culture.gouv.fr/lgfrance/lgfrance_presentation.htm |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2013-10-05 |archiveurl=http://archive.wikiwix.com/cache/20131005183430/http://www.dglflf.culture.gouv.fr/lgfrance/lgfrance_presentation.htm |archivedate=2013-10-05 }}</ref> |სქო3 = |რეგიონი4 = {{დროშა|ნიგერი}} |მოს4 = 1 620 000<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ng.html|title=The World Factbook|publisher=|accessdate=2016-07-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200424124158/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ng.html|archivedate=2020-04-24}}</ref> |სქო4 = |რეგიონი5 = {{დროშა|მალი}} |მოს5 = 850 000<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ml.html|title=The World Factbook|publisher=|accessdate=2016-07-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151110042640/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ml.html|archivedate=2015-11-10}}</ref> |სქო5 = |რეგიონი6 = {{დროშა|ლიბია}} |მოს6 = >385 000<ref>{{cite book|authors=Tej K. Bhatia, William C. Ritchie|title=The Handbook of Bilingualism|date=2006|publisher=John Wiley & Sons|isbn=0631227350|page=860|url=http://www.google.com/books?id=pNqVaUk4dM0C|accessdate=19 June 2016}}; >60% of population</ref> |სქო6 = |რეგიონი7 = {{დროშა|მავრიტანია}} |მოს7 = 114 000<ref>{{cite web|url=https://joshuaproject.net/people_groups/15607/MR|title=Tuareg, Tamasheq in Mauritania|author=Joshua Project|publisher=}}</ref> |სქო7 = |რეგიონი8 = {{დროშა|ტუნისი}} |მოს8 =110 000<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ts.html|title=The World Factbook|publisher=|accessdate=2016-07-02|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BRmFRbow?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ts.html|archivedate=2012-10-16}}</ref> |სქო8 = |რეგიონი9 = {{დროშა|ბურკინა-ფასო}} |მოს9 =50 000<ref>{{cite web|url=https://joshuaproject.net/people_groups/15607/UV|title=Tuareg, Tamasheq in Burkina Faso|author=Joshua Project|publisher=}}</ref> |სქო9 = |რეგიონი10 = {{დროშა|ეგვიპტე}} |მოს10 = 34 000<ref>{{cite web|url=https://joshuaproject.net/people_groups/14958/EG|title=Berber, Siwa in Egypt|author=Joshua Project|publisher=}}</ref> |სქო10 = |რეგიონი11 = {{დროშა|კანადა}} |მოს11 =25 885<ref>[http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=1118296&GK=0&GRP=0&PID=105396&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0 Statistics Canada: 2011 National Household Survey: Data tables]</ref> |სქო11 = |რეგიონი12 = {{დროშა|ისრაელი}} |მოს12 = 3 500<ref>Shokeid, Moshe. The Dual Heritage: Immigrants from the Atlas Mountains in an Israeli Village.</ref> |ენები = [[ბერბერული ენა|ბერბერული]], [[არაბული ენა|არაბული]], [[ფრანგული ენა|ფრანგული]], [[ესპანური ენა|ესპანური]] |რელიგიები = }} '''ბერბერები''' ([[ბერბერო-ლიბიური ენები|ბერბერ]]. ⵎⵣⵗⵏ / ⵉⵎⴰⵣⵉⵖⴻⵏ, ''Imazighen'') — მკვიდრი ეთნიკური ჯგუფი [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ში, [[ნილოსი]]ს ხეობის დასავლეთით. ისინი უწყვეტად სახლობენ [[ატლანტის ოკეანე|ატლანტის ოკეანის]] სანაპიროდან [[ეგვიპტე]]ში მდებარე [[სივა (ოაზისი)|სივას ოაზისამდე]], [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვიდან]] მდინარე [[ნიგერი (მდინარე)|ნიგერამდე]]. ისტორიულად, ისინი [[ბერბერო-ლიბიური ენები|ბერბერულ ენაზე]] ან მის სახესხვაობებზე ლაპარაკობდნენ, რომელიც [[აფრაზიული ენები]]ს ოჯახის ერთ-ერთი განშტოებაა. დღეისათვის, ბერბერების დიდი ნაწილი ბერბერულთან ერთად [[არაბული ენა|არაბულ ენაზე]] საუბრობს. ზოგიერთ ქვეყანაში, მაგალითად [[მაროკო]]ში, [[ტუნისი|ტუნისსა]] და [[ალჟირი|ალჟირში]] ბერბერები განათლებას [[ფრანგული ენა|ფრანგულ ენაზე]] იღებენ. [[მაროკო]]სა და მის მიერ ოკუპირებულ [[დასავლეთი საჰარა|დასავლეთ საჰარაში]] მცხოვრებთა გარკვეუულმა ნაწილმა ასევე იცის [[ესპანური ენა|ესპანური]], ლიბიაში კი [[იტალიური ენა|იტალიური]]. ევროპული ენების ასეთი მდგომარეობა ბერბერული სამყაროს ევროპული ოკუპაციისა და კოლონიზაციის შედეგია. ამჟამად, ბერბერულზე მოლაპარაკე ხალხის უდიდესი ნაწილი მაროკოსა და ალჟირში სახლობს, მცირე ნაწილი კი მიმოფანტულია ტუნისში, [[ლიბია]]ში, [[მავრიტანია]]ში, [[მალი]]სა და [[ნიგერი|ნიგერში]], ასევე ევროპაში არსებულ დიასპორებში.<ref>[http://www.bbc.co.uk/worldservice/people/highlights/010423_berbers.shtml Berbers: The Proud Raiders]. [[BBC World Service]].</ref> ბერბერებს შორის [[არაბული ენა|არაბული ენისა]] და მისი დიალექტების გავრცელება საუკუნეების წინ რეგიონში [[ისლამი]]ს გავრცელებისა და სხვადასხვა არაბული ტომების იმიგრაციის შედეგია. ბერბერული იდენტობა როგორც წესი, უფრო ფართოა ვიდრე ენა და ეთნიკურობა; იგი მთლიანი ჩრდილოეთ აფრიკის ისტორიასა და გეოგრაფიას გასდევს. ბერბერები არ არიან ერთგვაროვანი ეთნიკური ჯგუფი და ის მოიცავს ფენოტიპების მთელ რიგს, კულტურასა და წარმომავლობას. მთავარი გამაერთიანებელი ძალაა ბერბერული ენა, ბერბერული მიწა და ბერბერულ მემკვიდრეობასა და ისტორიასთან იდენტიფიცირება. ბევრი ბერბერი საკუთარ თავს imazighen-ს უწოდებს, რაც შესაძლოა „თავისუფალ ხალხს“ ან „თავისუფალ და დიდსულოვან კაცს“ ნიშნავდეს. ძველ, სახელგანთქმულ ბერბერებს შორის არიან [[ნუმიდია|ნუმიდიის]] მეფე [[მასინისა]], მეფე [[იუგურტა]], ბერბერ-რომაელი მწერალი [[აპულეიუსი]], [[ნეტარი ავგუსტინე]] და ბერბერ-რომაელი გენერალი [[ლუსიუს კვიეტუსი]], რომელმაც 115–117 წლებში [[ებრაელები|ებრაელთა]] ამბოხებების მთავარი ტალღები ჩაახშო. [[შუა საუკუნეები]]ს ცნობილ ბერბერებს შორის არიან ბერბერების ალმორავიდული იმპერიის მეფე [[იუსუფ იბნ ტაშფინი]], [[ტარიქ იბნ ზიადი]] — გენერალი, რომელმაც ესპანეთი დაიპყრო, მკვლევარი [[იბნ ბატუტა]], ამერიკის ადრეული მკვლევარი ესტანვანსიო და ა. შ. თანამედროვე ცნობილ ბერბერთაგან შეიძლება დასახელდეს ფეხბურთელი [[ზინედინ ზიდანი]] — საფრანგეთში დაბადებული, ალჟირელი [[კაბილები]]ს შთამომავალი, [[ლორინი (მომღერალი)|ლორინი]] — [[შვედეთი|შვედეთში]] დაბადებული, [[ევროვიზიის სიმღერის კონკურსი 2012|ევროვიზიის 2012 წლის კონკურსის]] გამარჯვებული მომღერალი, ფეხბურთელი [[იბრაჰიმ აფელაი]] — გერმანიაში დაბადებული, მაროკოელი რიფიანების შთამომავალი. == ისტორია == ქრისტეშობამდე 2000 წლით ადრე ბერბერული ენები გავრცელებული იყო ნილოსიდან ჩრდილოეთ საჰარამდე. ქრისტეშობიდან ბერბერები ძირითადად რომის, საბერძნეთისა და კართაგენის ტერიტორიაზე ცხოვრობენ. მეშვიდე საუკუნემდე, ანუ მუსლიმების მიერ ჩრდილოეთ აფრიკის დაპყრობამდე, ბერბერების უმეტესობა ისტორიული წყაროების მიხედვით, ქრისტიანი იყო, ხოლო შედარებით მცირე ნაწილი — იუდეველი. მიუხედავად იმისა, რომ ბერბერების ისლამიზაცია საკმაოდ სწრაფად მოხდა და ერთ საუკუნეზე ნაკლები დასჭირდა, ისინი ეტაპობრივად მუსლიმთა წინააღმდეგ გამოდიოდნენ, მაგალითად, მეცხრე საუკუნეში მათ ფატიმიანთა დინასტიის მხარე დაიჭირეს ჩრდილოეთ აფრიკის დაპყრობისას. იქამდე კი 739–740 წლებში ბერბერები პირველად აჯანყდნენ არაბების წინააღმდეგ და მოკლე დროით გამოეყვნენ კიდეც. ბერბერული წარმოშობის სამეფოები, მაგალითად ნუმიდია და მავრიტანია [[ძვ. წ. II საუკუნე]]ში [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] ნაწილი გახდა, მაგრამ სხვები შედარებით გვიან წარმოიქმნენ. [[არაბები]] ამ ტერიტორიაზე VII-VIII საუკუნეებში გამოჩნდნენ. სწორედ მათს ჯარში იბრძოდნენ ბერბერები ესპანეთის ასაღებად. ამ პერიოდში იწყება ბერბერების ისლამიზაცია. დასაწყისიდანვე ისლამი იყო ერთგვარი იდეოლოგიური სტიმულის მიმცემი ბერბერების ახალი დინასტიების წარმოშობისათვის. XI და XIII საუკუნეებში ყველაზე დიდმა და ძლიერმა ბერბერულმა დინასტიებმა, ალმორავიდებმა და ალმოჰადებმა დაიპყრეს ისლამური ესპანეთი და ჩრდილოეთ აფრიკის დიდი ნაწილი. ბერბერების მემკვიდრეები, მარინიდები და ზიანიდები ჩრდილოეთ აფრიკის დიდ ტერიტორიაზე XVI საუკუნემდე ბატონოდნენ.<ref>Brett, M.; Fentress, E.W.B. (1996), The Berbers, Blackwell Publishing, pp. 5–6</ref> === ზირიდების ბერბერული დინასტია === ზირიდების დინასტია ერთ–ერთი პირველი და ყველაზე გავლენიანი ბერბერული დინასტია იყო. ის მოქმედებდა ჩრდილოეთ აფრიკის თითქმის მთელს ტერიტორიაზე. მათი მმართველობის პერიოდად სახელდება 973–1184 წლები. თავდაპირველად, ეს დინასტია ფატიმიანთა „ქვეშემრდომი“ იყო და სრულად ემორჩილებოდა მას, მაგრამ დროთა განმავლობაში მათ დამოუკიდებლობა მოიპოვეს. ამ დინასტიის წარმოშობის ადგილად [[ალჟირი]]ს ტერიტორია ითვლება, თუმცა თანდათანობით ისინი მთელ ჩრდილოეთ აფრიკას მოედნენ. მეთერთმეტე საუკუნის მეორე ნახევრამდე ფატიმიანთა სახალიფოს ექვემდებარებოდნენ. როდესაც ფატიმიანთა ცენტრი ეგვიპტე გახდა, ბერბერები აჯანყდნენ. 1049 წლიდან ზირიდები მთლიანად დამოუკიდებლები არიან. სწორედ ამ პერიოდში გახდნენ ისინი სუნიტები. გარდა ალჟირისა, ისინი აკონტროლებდნენ მაროკოსა და ტუნისის ტერიტორიას. ტუნისში მათი მოღვაწეობა განსაკუთრებით წარმატებულად ითვლება. ამ პერიოდში აყვავდა სოფლის მეურნეობა და ვაჭრობა. 1152 წლისთვის კი ისინი ალმოჰადების დინასტიამ შეცვალა. === [[ალმორავიდები]]ს დინასტია === დინასტია XI-XII საუკუნეების მანძილზე არსებობდა. ის აერთიანებდა რამდენიმე ბერბერულ კლანს, რომლებიც, ძირითადად, საჰარის ტერიტორიაზე ცხოვრობდნენ. დინასტიის როგორც სულიერი და იდეოლოგიური, ასევე სამხედრო ლიდერი თავდაპირველად იყო იაჰია იბნ იბრაჰიმი, რომლის სურვილიც იყო ისლამური დოქტრინის ცოდნის გამყარება. აბუ ბაქრ ალ–ლამთუნის მეთაურობით დაიპყრეს მაროკო და ალჟირი 1054–1092 წლებში და დედაქალაქად აქციეს ქალაქი მარაქეში. შემდგომში დინასტიის ტერიტორიას იუსუფ იბნ თაშუფინი მართავდა, რომელიც 1085 წელს ესპანეთში გადავიდა და ისლამური ესპანეთის უდიდეს ტერიტორიას აკონტროლებდა. ვალენსიის გარდა, მთლიანი ესპანეთი ამ პერიოდში ალმორავიდების დინასტიის მმართველობის ქვეშ იყო. === ალმოჰადების დინასტია === ეს დინასტია წარმოიშვა XII საუკუნეში, ატლასის მთებში. მისი იდეოლოგიური საყრდენი იყო იბნ ტუმართის მოძღვრება ჰავჰიდის შესახებ. იბნ ტუმართმა, როგორც იდეოლოგიურმა და სამხედრო ლიდერმა, დაიწყო ბრძოლა ალმორავიდების დინასტიის წინააღმდეგ. 1147 წელს მათ მოიპოვეს გამარჯვება და აიღეს ქალაქი მარაქეში მაროკოში, რომელიც შემდგომში გახდა დინასტიის დედაქალაქი. ალმოჰადებმა დიდ წარმატებას მიაღწიეს ესპანეთშიც.<ref>Hart, David M., 1984. The Ait `Atta of Southern Morocco: Daily Life and Recent History. Wisbech, Cambridgeshire: MENAS Press</ref> === მარინიდების დინასტია === მარინიდების დინასტია, რომელსაც ასევე ბანუ მარინი (Banū Marīn) ეწოდება, არის ბერბერული წარმოშობის დინასტია, რომელიც მეცამეტე–მეთოთხმეტე საუკუნეებში არსებობდა. მათ ჩაანაცვლეს ალმოჰადების დინასტიის მართველობა მაროკოში XIII საუკუნის შუა პერიოდში. ისინი ომაიანთა დინასტიის მოკავშირეები იყვნენ როგორც ჩრდილოეთ აფრიკაში, ასევე ესპანეთშიც. ალმოჰადების დინასტია მაროკოს დაახლოებით ერთი საუკუნის მანძილზე მართავდა, მაშინ როდესაც მარინიდების დინასტიის მეთაურმა აბუ ფაჰიამ [[1248]] წელს დაიპყრო მაროკო და დედაქალაქი მარაქეშიდან [[ფესი|ფესში]] გადმოიტანა.<ref>Vinogradov, Amal Rassam, 1974. The Ait Ndhir of Morocco: A Study of the Social Transformation of a Berber Tribe. University of Michigan Museum of Anthropology, Anthropological Papers, no. 55. Ann Arbor: University of Michigan Press.</ref> === ჰაფსიდების ბერბერული დინასტია === ჰაფსიდები ჩრდილოეთ აფრიკის ტერიტორიას 1229–1574 წლებში აკონტროლებდნენ. მათი მმართველობის ქვეშ იყო საკმაოდ დიდი ტერიტორია, რომელიც მოიცავდა  დასავლეთ ლიბიას, ტუნისსა და ალჟირის საკმაოდ დიდი ნაწილს. დინასტიას სახელი მუჰამედ ბინ აბდუ ჰაფსის პატივსაცემად ეწოდა. ის იყო ამ ტერიტორიის მმართველი, რომელიც ალმოჰადების იმპერიის დროს აკონტროლებდა ჩრდილოეთ აფრიკის ამ ნაწილს. 1229 წლამდე ისინი ალმოჰადების დინასტიის ელიტარულ ნაწილად ითვლებოდნენ და მნიშვნელოვან ძალაუფლებასაც ფლობდნენ, თუმცა ამ 1229 წელს მათ დამოუკიდებლობა გამოაცხადეს და გამოეყვნენ ალმოჰადების იმპერიას. ისლამიზაციის პირველ პერიოდში ბერბერთა ეკონომიკური და სოციალური მდგომარეობა საგრძნობლად გაუმჯობესდა. ამ დროს ბერბერმა ვაჭრებმა და მომთაბარეებმა შექმნეს ე. წ. „ტრანს–საჰარული“ ქსელი ოქროთი და მონეტით ვაჭრობისათვის. დიდწილად სწორედ ამ ქსელისა და ბერბერების დამსახურებაა სუდანის ისლამიზაცია. მიუხედავად იმისა, რომ ამ პერიოდში ბერბერების ეკონომიკური მდგომარეობა უმჯობესდება, მათ ექმნებათ პრობლემები ორ ასპექტში. პირველი: ბერბერული ენები ნელ-ნელა კარგავს თავის პოპულარობას და ეტაპობრივად მას არაბული ენა ანაცვლებს, რომელიც გამოიყენება, როგორც სალაპარაკოდ, ასევე წერილობით დოკუმენტებში. მეორე: არაბი მომთაბარეების რაოდენობა ჩრდილოეთ აფრიკის ტერიტორიაზე ნელ–ნელა იზრდება, ისინი იკავებენ სულ უფრო მეტ მიწებს და ბერბერებს უწევთ ტერიტორიების დათმობა. უკვე XVI საუკუნისათვის ბერბერები კარგავენ საკუთარ იდენტობასაც. ბერბერული დინასტიებიც კარგავენ საკუთარ გავლენას, მაროკოში მათ [[არაბები]] ანაცვლებენ, ხოლო ალჟირში — [[თურქები]]. როდესაც [[XIX საუკუნე]]ში [[ფრანგები|ფრანგებმა]] [[ალჟირი]] დაიპყრო, ხოლო [[XX საუკუნე]]ში [[მაროკო]], ისინი შეეცადნენ, რომ ეთნიკური და კულტურული განსხვავება არაბებსა და ბერბერებს შორის თავიანთ სასარგებლოდ გამოეყენებინათ. იბნ ხალდუნი, არაბი ისტორიკოსი, ბევრს წერდა ბერბერების შესახებ. სწორედ მის წყაროებზე დაყრდნობით ამ პერიოდში იწყება ბერბერების ენის, კულტურისა და ისტორიის შესწავლა.<ref>Hiernaux, Jean. ''The People of Africa (People of the world series).'' New York, NY: Scribner, 1975.</ref> მეოცე საუკუნეში ბერბერი მოსახლეობის რაოდენობა მცირდება. ისინი პატარა თემებად ცხოვრობენ ძირითადად მთაგორიან ტერიტორიებზე. მათი საქმიანობის ძირითად ნაწილს წარმოადგენდა სოფლის მეურნეობა და მეცხოველეობა. ასევე ბერბერები დაკავებულები იყვნენ მსუბუქი მრეწველობითაც, მაგალითად ტყავსა და სხვადასხვა ქსოვილზე მუშაობით. ბერბერები ცხოვრობენ ტომებად, რომლებიც ძალიან განსხვავდებიან სიდიდის მიხედვით. ტომს ოდითგანვე მართავდა უხუცესთა საბჭო, რომელიც გამოსცემდა წესებსა და ბრძანებებს, ასრულებდა სასამართლოს და სადამსჯელო ორგანოს ფუნქციასაც. ბერბერების სოციალური ცხოვრების ბევრი მახასიათებელი დღემდეა შემორჩენილი და უკვე საუკუნეების მანძილზე რჩება უცვლელი. თუმცა ამ საზოგადოებამ მაინც განიცადა მრავალი ეკონომიკური, სოციალური თუ პოლიტიკური ცვლილება. მეოცე საუკუნიდან იწყება ბერბერების მასობრივი ემიგრაცია მთიანი რეგიონებიდან ბარში. ამის ძირითადი მიზეზი იყო ის ეკონომიკური სირთულეები, რომლის წინაშეც აღმოჩნდნენ ბერბერები. ამ დროს იქმნება პატარა ზომის ბერბერული დასახლებები მაროკოსა და საფრანგეთში. როდესაც დაიწყო დეკოლონიზაციის ეპოქა, ბერბერები მასობრივად გამოდიოდნენ ახალი მთავრობების წინააღმდეგ. == ეთნონიმის წარმომავლობა == უცნობია, თუ საიდან მოდის სახელწოდება „ბერბერი“, თუმცა არსებობს ვარაუდი, რომ აღნიშნული ეთნონიმის წარმომავლობა ბარბაროსს უკავშირდება, რომლითაც რომაელები სხვა ხალხებს მოიხსენიებდნენ. არაბების ბატონობის ეპოქაში კი ბერბერებს „ალ-ბარბარად“ მოიხსენიებდნენ<ref>Gellner, Ernest, 1969. Saints of the Atlas. London: Weiden-feld &#x26;amp; Nicholson.</ref>. ლინგვისტების უმრავლესობა ეთანხმება იმ აზრს, რომ ევროპულ ენებში სიტყვა „ბერბერი“ არაბული ენის გავლენით შევიდა. აღსანიშნავია, რომ არაბები „ალ-ბარბარს“ არ იყენებდნენ უარყოფითი მნიშვნელობით. მათი მმართველობის ხანაში ბევრი მითი შეიქმნა ბერბერების შესახებ. ერთ-ერთი მათგანის მიხედვით, ბერბერები ბიბლიური ნოეს ვაჟიშვილის, ქამის, შთამომავლები არიან. თუ დავუშვებთ, რომ ეთნონიმი ამ ხალხს არ ესადაგება, საქმე გაურკვევლობამდე მიდის. სხვადასხვა წყაროზე დაყრდნობით, ეთნონიმი „ბერბერი“ რამდენიმე ეთნიკურ ჯგუფს აერთიანებს, რომლებსაც ერთმანეთთან კავშირი არ აქვთ, თუმცა ჩრდილოეთ აფრიკაში მაცხოვრებელი ყველა ბერბერი თავის თავს „ამაზიღს“ უწოდებს და ბერბერულ ენაზე საუბრობს. გარდა ამისა, უცნობია „ამაზიღის“ წარმომავლობაც. გავრცელებული ახსნის თანახმად, ტერმინი ლიბიელ ტომს, მეშვეშს, უკავშირდება,<ref>Gellner, Ernest, and Charles Micaud, eds., 1973. Arabs and Berbers: From Tribe to Nation in North Africa. London: Duck-worth.</ref> რომელიც ძველ ეგვიპტურ წყაროებში გვხვდება. ისტორიკოსები თვლიან, რომ მეშვეშის ტომის წარმომადგენლები იგივე „მაქსიელები“ არიან, რომელსაც ჰეროდოტე თავის წყაროებში ახსენებს. ორივე დასახელება მაინც შედარებით გვიანაა აღმოცენებული, რადგან „ბერბერი“ პირველად არაბულ წყაროებში გვხვდება. „ამაზიღი“ კი უძველეს წყაროებში არსად არაა ნახსენები. აღსანიშნავია, რომ ბერბერებს სხვადასხვა დროს სხვადასხვა სახელით იცნობდნენ. უძველესი წყარო, რომელშიც ბერბერები არიან ნახსენები, ძველეგვიპტურია. კერძოდ, ტეჰენუს სტელაზე არის წარწერა, სადაც იხსენიება ეს ხალხი. მეორე წყარო მეფე ნარმერის სტელაა, რომელიც შედარებით ახალია. „მეექვსე დინასტიის“ ერთ-ერთ წყაროში ჩანს უძველესი სახელი ტამაჰუ. მასში აღწერილი ხალხი არის თეთრკანიანი, ქერა და ცისფერთვალება. ბერძნულ ხანაში ბერბერებს ლიბიელებს ეძახდნენ, მათი სამშობლო „ლიბია“ კი მაროკოდან ძველი ეგვიპტის დასავლეთის საზღვრამდე იყო გადაჭიმული. თანამედროვე ეგვიპტის შემადგენლობაში ისტორიული ლიბიის ნაწილი სივა შედის, სადაც დღემდე ბერბერულ ენაზე საუბრობენ. რომაელთა ეპოქაში ბერბერებს მათ სამეფოებსა და ტომებზე დაყრდნობით, ნუმიდიელებად, მავრებად ან გეტულიანებადაც მოიხსენიებდნენ ხოლმე. ნუმიდიელებმა გააერთიანეს ბერბერული ტომები და სამეფო შექმნეს, რომლის პირველი მეფე ალიამასი იყო. მასინისა კი ყველაზე ცნობილი ნუმიდიელი მეფე იყო, რომლის დროსაც სამეფო ძლიერი და განვითარებული იყო. == ენა == ბერბერული ენა აფროაზიურ ენათა ჯგუფს მიეკუთვნება. ბერბერულ ენის აღსანიშნავად Tamazight გამოიყენება. ამჟამად 300-ზე მეტი ადგილობრივი დიალექტი გვხვდება სხვადასხვა ადგილას დაქსაქსული ბერბერების განსახლების არეალში. ჩრდილოეთ აფრიკის ქვეყნებში სტატისტიკის ნაკლებობის გამო უცნობია ბერბერულ ენებზე მოსაუბრეთა ზუსტი რიცხვი. არსებული ცნობებით, 14-დან 25 მლნ-მდე ადამიანი ლაპარაკობს ბერბერულ ენაზე ჩრდილოეთ აფრიკაში, განსაკუთრებით, [[მაროკო]]სა და [[ალჟირი|ალჟირში]]. შედარებით მცირე რაოდენობაა წარმოდგენილი [[ეგვიპტე]]სა და [[ბურკინა-ფასო]]ში. ბერბერულ დიალექტებს შორის გამოიყოფა „ტარიფიტი“, იგივე „რიფი“, რომელზეც ჩრდილოეთ მაროკოში საუბრობენ. კაბილეზე საუბრობენ ალჟირში, ხოლო ტაშელჰიტზე ტუნისში. რაც შეეხება Tamazight<ref>Blench, Roger. Archaeology, Language, and the African Past. Rowman: Altamira, 2006.</ref>-ს, ის 3000 წელზე მეტია დამწერლობის ენად გამოიყენება, თუმცა გამუდმებული დაპყრობების გამო ხშირად ვერც იყენებდნენ მას. ბერბერულ ანბანს ტიფინაღი (Tifinagh) ეწოდება, რომელსაც დღემდე იყენებს ტუარეგების ტომი. ამ ანბანზე შესრულებული ყველაზე ძველი ჩანაწერი ძვ. წ. 200 წლით თარიღდება. ახ. წ. აღრიცხვით 1000-დან 1500 წლამდე ბერბერები არაბულ ანბანს იყენებდნენ, განსაკუთრებით შილჰას ტომი მაროკოში. XX საუკუნიდან ბერბერებში ლათინური დამწერლობა მკვიდრდება. ტიფინაღი მაროკოში ბერბერების უკვე ოფიციალურად აღიარებული დამწერლობაა, ალჟირში, მალისა და ნიგერში კი ლათინური ბატონობს. მალისა და ნიგერში არაბულად და ტიფინაღზეც წერენ. დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ მაროკო, ალჟირი და ტუნისი არაბიზაციის პოლიტიკას ეწეოდნენ, რაც ოფიციალურ ენად ფრანგულის არაბულით ჩანაცვლებისკენ იყო მიმართული. ამ პოლიტიკის მეშვეობით კი მაღრიბული დიალექტი და ბერბერული ენა ზეწოლას განიცდიდნენ. ამან ბერბერების მხრიდან პროტესტი გამოიწვია და დღეს მაროკოსა და ალჟირში ბერბერული ენა სახელმწიფო ენადაა აღიარებული და სკოლებშიც ისწავლება, თუმცა ოფიციალურ ენად ჯერ კიდევ არ ითვლება. ამგვარი ზომები არ მიუღიათ სხვა ქვეყნებში, სადაც ბერბერული უმცირესობები გვხვდებიან. მხოლოდ მალისა და ნიგერში ნაწილობრივ ისწავლება ტამაშექის ენა. == დემოგრაფია == ბერბერების უმრავლესობა დღეს ცხოვრობს მაროკოსა (მთლიანი მოსახლეობის დაახლოებით 35-60 %) და ალჟირში (დაახ. 15-33 %). შედარებით მცირე რაოდენობა გვხვდება ტუნისში, მალიში, ნიგერსა და ლიბიაში. აღსანიშნავია, რომ ჩრდ. აფრიკის არაბი მოსახლეობის დიდ ნაწილს ბერბერული ფესვები აქვს. ყველაზე მრავალრიცხოვანი ბერბერებს შორის ალჟირული კაბილეს ტომია, რომელიც 4 მლნ. მოსახლეს მოიცავს, ასევე შილჰა (ჩრდ. მაროკო) და ტაშელჰიტი (სამხრეთ მაროკო). ამ უკანასკნელი ტომების საერთო მაცხოვრებელთა რაოდენობა 8 მილიონს აღწევს. სხვა ჯგუფებს შორის არიან „რიფიელი ბერბერები“ მაროკოში, შაუიას ტომი ალჟირში და  საჰარის უდაბნოში მოსახლე ტუარეგები.<ref>Hart, David M., 1984. The Ait `Atta of Southern Morocco: Daily Life and Recent History. Wisbech, Cambridgeshire: MENAS Press</ref> ევროპაში 3 მლნ. ბერბერი ცხოვრობს, ძირითადად „რიფიელები“ და კაბილეს ტომის წარმომადგენლები საფრანგეთსა და ნიდერლანდებში. რაც შეეხება კანარის კუნძულების ადგილობრივ მაცხოვრებლებს, ითვლება, რომ ისინი ბერბერების მონათესავე ხალხია. == ურთიერთობები სხვა ხალხებთან == სხვა ხალხების მსგავსად, ბერბერებიც ადვილად ერწყმიან სხვებს, რაც ყველაზე კარგად საფრანგეთსა და ნიდერლანდებში ჩანს. უნდა ითქვას ისიც, რომ ადრე ბერბერი მეკობრეების პერიოდში ევროპელი მონები და ომის ტყვეები ჩრდილოეთ აფრიკაში ჩამოჰყავდათ და ყიდდნენ. დაახლოებით 1 მლნ ევროპელი ასე მოხვდა ჩრდილოეთ აფრიკაში და ისეთი მახასიათებლები, როგორიცაა ცისფერი და მწვანე თვალის ფერი, ჟღალი და ქერა თმის ფერი, მათ გაავრცელეს. არასწორია შეხედულება, რომ თითქოს ბერბერები მომთაბარე ხალხი იყო. მათი უმეტესობა სოფლის მეურნეობას მისდევდა და მთებსა და ოაზისებში ცხოვრობდა (ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროსთან ახლოს). მათგან მხოლოდ ტუარეგებისა და სამხრეთ საჰარას ზენაგას ტომი მომთაბარეობდა. ისეთი ჯგუფები, როგორც შაუიაა, სეზონურად მომთაბარეობდა. დღეს ბერბერები, ძირითადად, მთებსა და ჩრდილოეთ აფრიკის პატარა დასახლებებში ცხოვრობენ. რეგიონის ქალაქებიდან ძლიერი ბერბერული იდენტობით მარაკეშის მაცხოვრებლები გამოირჩევიან. არაბთა დაპყრობის ხანაში დამპყრობლები მხოლოდ ქალაქებს იკავებდნენ, ხოლო სასოფლო მიწებს არ ეკარებოდნენ. ბერბერებს რამდენიმე არჩევანი ჰქონდათ: ცხოვრება მთებში, ცხოვრება არაბ ხალხთან ერთად, სადაც არაბული ენა და კულტურა იყო გაბატონებული, ან არაბთა წინააღმდეგ ბრძოლა. ბევრმა მთებში ცხოვრება ამჯობინა, რომელთა შთამომავლებიც დღემდე ცოცხლები არიან.<ref>Davis, Robert. Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast, and Italy, 1500-1800''. ''London: Palgrave Macmillan, 2004.</ref> ისევე, როგორც აბორიგენები ავსტრალიაში, ლაპები ნორვეგიაში და ადგილობრივი მაცხოვრებლები აშშ-ში, ბერბერებიც მეორეხარისხოვან მოქალაქეებად ითვლებოდნენ XX საუკუნის შუა ხანებამდე. დღესაც ჩრდ. აფრიკის ზოგიერთ რეგიონში ბერბერებს ტრადიციულად ჩაცმულ „გაუნათლებელ გლეხებად“ აღიქვამენ. სხვა ავტოქტონური მოსახლეობის მსგავსად, ბერბერებმა საკუთარი იდენტობისა და კულტურის ჩაგვრის წინააღმდეგ ხმა XX საუკუნეში ამოიღეს. პროტესტის მთავარი საგნები დამწერლობის არარსებობა და პოლიტიკური გავლენის ნაკლებობა იყო. ყველაზე თვალსაჩინოდ ეს ყველაფერი ალჟირში ჩანდა, სადაც 1990-იან წლებში სიტუაცია იმდენად დაიძაბა, რომ უცხოელი ექსპერტები სამოქალაქო ომსა და ქვეყნის გახლეჩვასაც კი არ გამორიცხავდნენ.<ref>Ripley, W. Z. (1899), The Races of Europe, New York: D. Appleton & Co.</ref> დღესდღეობით ალჟირელი ბერბერები ყველაზე განათლებულები არიან და წამყვანი ადგილი უჭირავთ საზოგადოებაში. ეს ფრანგი კოლონიზატორების დამსახურებაა, რომლებიც ალჟირულ კულტურის არაბული მხარეების დაკნინებას ცდილობდნენ და ბერბერებს განათლებასა და მართვაში უპირატესობას ანიჭებდნენ. საბოლოოდ ამან ალჟირელი ბერბერები სხვა ბერბერებს შორის ყველაზე გავლენიან ხალხად აქცია. ამჟამად ალჟირში ბერბერული ყოველდღიურ ენადაა ქცეული, ხოლო ფრანგული ადმინისტრაციული ენაა.<ref>Silverstein, Paul A. (2004), Algeria in France: Transpolitics, Race, and Nation, Bloomington: Indiana University Press,</ref> ამასთანავე, ამ ქვეყანაში ბერბერები და არაბები ერთმანეთს უპირისპირდებიან. ამას ნათლად წარმოაჩენს ისლამისტებსა და მთავრობას შორის არსებული კონფლიქტი. ისლამისტების უმრავლესობა საკუთარ თავს არაბად მიიჩნევს, ხოლო მთავრობაში არაბებიც და ბერბერებიც არიან. პოლიტიკური დაძაბულობა რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში არსებობდა ბერბერებს შორისაც, განსაკუთრებით კაბილეს ტომის შიგნით. კონფლიქტი ნაწილობრივ ენობრივ და კულტურულ საკითხებს ეხებოდა. მაგ., ამის გამო მაროკოში ერთი პერიოდი ბავშვებისთვის ბერბერული სახელების დარქმევა აკრძალულიც კი იყო.<ref>Hart, David M., ed. and trans., 1975. Emilio Blanco Izaga: Colonel in the Rif. 2 vols. Ethnography Series, HRAFlex Books, MX3-001. New Haven: Human Relations Area Files.</ref> == ფიზიკური მახასიათებლები == ბერბერების სახასიათო გარეგნობა არის მუქი ფერის თმა და ყავისფერი თვალები, თუმცა შესამჩნევი რაოდენობა ქერათმიანია. მაროკოში, რიფიელებს შორის, ქერათმიანი ხალხი ძალიან ხშირია და ეს ფაქტი განსხვავებული არგუმენტით აიხსნება, რომელთა შორისა მიგრაცია ევროპიდან, ვანდალების შემოჭრა და ა.შ. == რელიგია == ბერბერების უმეტესობა სუნიტი მუსლიმია, თუმცა მათთან ტრადიციულ რელიგიურ პრაქტიკასაც შევხვდებით. იქიდან გამომდინარე, რომ ქალაქგარეთ ბერბერების რაოდენობა არაბებისას აჭარბებს, ტრადიციული მსახურება იქ უფრო გაბატონებულია. ბერბერებმა ისლამი ნელა, რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში, მიიღეს, სანამ XVI საუკუნეში ყველაზე გავრცელებული რელიგია არ გახდა. შედეგად, ბერბერული ისლამი ძველი ბერბერული რელიგიის კომპონენტებსაც მოიცავს. არაბული სიტყვა ბარაქა ნიშნავს კურთხევას. მაროკოში მას იყენებენ საიდუმლო ძალის გამოყენებაზე საუბრისას, რომელიც აღიქმება, როგორც ღვთის წყალობა, ხოლო ადამიანს, რომელიც ბარაქას ფლობს, მიმართავენ სიტყვით „წმინდანი“. მთავარი წეს-ჩვეულებები არის დაბადება, ქორწინება და სიკვდილი. პირველი თმის შეჭრა და წინდაცვეთა კი როგორც დამატებითი წესები პატარა ბიჭებისათვის. წინდაცვეთა, მიუხედავად იმისა, რომ ყურანში სპეციალურად არ არის ნახსენები, ყველა მუსლიმის მიერ არის პრაქტიკაში გამოყენებული. რიფელები მას აკეთებენ, როცა ბავშვი ხდება ორი წლის, ხოლო იმაზიგენელები კი ელოდებიან ასაკს, როცა ბიჭი ხდება 5-6 წლის და უფროსები ასწავლიან პატარებს, რომ მამაცურად აიტანონ ტკივილი. ყველა მუსლიმურ რელიგიურ ფესტივალს მთვარის წლის მიხედვით აღნიშნავენ. პირველი თვის პირველი ათი დღის მანძილზე  ზეიმობენ აშურას (Ashura). მაროკოში, ამ დროს ბავშვებს აძლევენ სხვადასხვა სათამაშოებს და ნაირფერ საჩუქრებს. რამადანის მარხვას, რომელიც ერთი თვის მანძილზე გრძელდება, მეცხრე თვეში, მოყვება „'იდ ას-საღირი“, იგივე პატარა დღესასწაული მარხვის დასრულების სიმბოლოდ. 'იდ ას-საღირი დიდებული დღესასწაულია, როცა ყველა ოჯახის უფროსი სწირავს ცხვარს, ხვდება მთვარის წლის ბოლო თვეს და ემთხვევა ჰაჯს, ლოცვას მექაში. სუნიტების უმეტესობა მალიქიტურ მაზჰაბს (საღვთისმეტყველო სკოლას) ეკუთვნის, ხოლო მოზაბიტების, ნაფუზიტებისა და ჯერბანის ტომების მაცხოვრებლები (ჩრდ. საჰარა) ხარიჯიტული ისლამის, კერძოდ, იბადიზმის მიმდევრები არიან. ბერბერების დიდი ნაწილი (ძირითადად დასავლეთით) სუფიზმის აღმსარებელიცაა. აღსანიშნავია ისიც, რომ ისლამური კულტურის გავლენით სხვადასხვა სინკრეტული რელიგია აღმოცენდა, თუმცა დღეს ჩრდილოეთ აფრიკაში იშვიათად თუ შევხვდებით.<ref>Goodman, Jane E. Berber Culture On the World Stage''.'' Bloomington: Indiana University Press, 2005.</ref> ისლამის მიღებამდე ბერბერების უმეტესობა ქრისტიანობასა და იუდაიზმს აღიარებდა, დანარჩენები კი პოლითეიზმის მიმდევრები იყვნენ. რაც შეეხება სიკვდილსა და მის შემდეგ ცხოვრებას, შეიძლება იყოს ახსნილი და მიეწეროს ბუნებრივ ან ზებუნებრივ ძალებს, მიზეზებსა და შესაბამისად, ყველა გაერთიანებას აქვს მისი სასაფლაო. თუ გარდაცვლილი ადამიანი არის კაცი, მის სხეულს განწმენდენ და აფარებენ სუდარას და ეს სრულდება ფიკჰის (მუსლიმი სამართალმცოდნე ღვთისმეტყველის) მიერ, ხოლო თუ გარდაცვლილი არის ქალი, ამ ყველაფერს ასრულებს უბრალოდ სხვა ქალი. ყველა, ვინც გარდაიცვლება დილით, იმარხება იმავე დღის შუადღეს, ხოლო ის, ვინც გარდაიცვლება ღამით, იმარხება მომდევნო დილით. მაროკოში სხეული სამარხში მოთავსებულია მარჯვენა მხრით, სახით მექისკენ. დაკრძალვებს მხოლოდ მამაკაცები ესწრებიან და ბერბერთა შორის გარდაცვლილის ნათესავები, ახლობლები მართავენ ლხინს, ნადიმს 7 დღეში გარდაცვალებიდან მათთვის, ვინც დაესწრო დაკრძალვას. რიფში ქვრივი ამ ნადიმს მისი მეუღლის გარდაცვალებიდან 40 დღეში აწყობს, რაც თეორიულად აღნიშნავს გლოვის პერიოდის დასასრულსაც. ბერბერებს სხვა მუსლიმების მსგავსად სწამთ, რომ ყველა, ვინც გარდაიცვლება რამადანის პერიოდში, პირდაპირ სამოთხეში მიდის. == საქმიანობა == რიფში მნიშვნელოვანი ტრადიციული ხელობა იყო მჭედლობა, მეთუნეობა, მოწვნა და ხეზე მუშაობა და ისეთი საგნების დამზადება, როგორიცაა გადასაზიდი სამხრეები (უღელიც) და სახნავი საშუალებების სახელურები. მჭედლობა ეკუთვნოდათ ჯგუფის ენდოგამიურ წევრებს. ქალები კი რიფში თიხაზე მუშაობდნენ ხელით, მაგრამ დაბალი სტატუსის, ენდოგამი შავკანიანი მამაკაცები სხვა საგვარეულოში თიხაზე მუშაობისას იყენებდნენ სპეციალურ ბორბალს. ზოგადად, რეგიონში ეკონომიკური სპეციალიზაციის მრავალფეროვნება არ არის, თუმცა ადგილობრივი მამაკაცები საჭიროებისამებრ დაკავებულები არიან სხვადასხვა ხელობით, რომელთა შორის მხოლოდ მჭედლობასა და მეთუნეობას აქვს პროფესიული ხასიათი. ვერცხლის მჭედლობა და უნაგირზე დასამაგრებელი სატვირთო ჩანთების დამზადება — ეს საქმიანობები ადრე ადგილობრივ ებრაელებსაც ეკუთვნოდათ, მაგრამ მოგვიანებით, დამოუკიდებლობის შემდგომ ისრაელში გადაინაცვლა. თიხის ჭურჭლების მოხატვა და ქსოვა ბერბერების მომთაბარე ცხოვრებას კარგად ეთავსება. აქვთ პრაქტიკული საჭიროებების მიხედვით ხელობები, ამასთანავე, სხვადასხვა სახის ნაკეთობებს ყიდიან კიდეც. თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ ქალებისთვის ცალკე სპეციალური ბაზრები არსებობს, ერთმანეთისგან განსხვავებული, მაგალითად ისეთი, სადაც მამაკაცებს შესვლა აკრძალული ჰქონდათ, მაგრამ მსგავსი სახის ბაზრებმა ცოტა არეულობა გამოიწვია, გამიმდინარე იქიდან, რომ მამაკაცები არ იყვნენ საქმის კურსში ბაზრის შიგნით რა ხდებოდა. ამ ავტონომიურ ბაზრებს თავისი ორგანიზება ჰქონდათ — სათავეში ედგათ ქალი ხელმძღვანელი (ამინა), რომელიც იყო შუამავალი მოვაჭრე ქალებს შორის, მაგალითად ვისაც გასაყიდი საქონელი მოჰქონდა. ამ ბაზრებში კაცების ერთადერთი დანიშნულება ბაზრის ირგვლივ დაცვის დაყენება იყო, რათა შიგნით სხვა მამაკაცები არ შესულიყვნენ.<ref>Waterbury, John, 1972. North for the Trade: The Life and Times of a Berber Merchant. Berkeley, Los Angeles, and London: University of California Press.</ref> == ქორწინება == ბერბერებში ქორწინების ცერემონია არის ყველაზე გრძელი, რთული და მნიშვნელოვანი რიტუალი ორივე სქესის წარმომადგენლებისთვის. ქორწინების დროს მამაკაცი ირჩევს ქალს ტომის მიხედვით, ამის შემდეგ კი ოჯახი ღებულობს გადაწყვეტილებას. ტუარეგების (Tuareg) კულტურაში კი მაგალითად, პირიქით, ქალი ირჩევს მომავალ ქმარს. წეს-ჩვეულებები ტომების, საგვარეულოების მიხედვით განსხვავდება. რიფში, განსხვავებით სხვა ბერბერულ ენაზე მოლაპარაკე ტერიტორიებისგან, პარალელურ ბიძაშვილ-მამიდაშვილის ქორწინება, მაგალითად, მამის ძმის ქალიშვილთან იყო ნებადართული, თუმცა არც ისე პატივცსაცემი ტრადიცია. მაგალითად, 1953-1955 წლებში Aith Waryaghar-თა შორის აღწერილ ქორწინებებს შორის მსგავსი ქორწინების წილი იყო 12% (3 პროცენტი მამის ძმის ქალიშვილზე ქორწინება, ხოლო დანარჩენი უბრალოდ საგვარეულოს ხაზის შიგნით).<ref>Hagan, Helene E. (2006), Tuareg Jewelry: Traditional Patterns and Symbols, XLibris.</ref> დღემდე ყველაზე გავრცელებულ ფორმად კი ითვლება ადგილობრივ შთამომავლობაში ეგზოგამია — ქორწინებები ერთი გვარეულობის ქვეშ, ერთი ტომის ერთსა და იმავე ნაწილში — 54 %, სადაც ქორწინება ტომის სხვადასხვა სეგმენტებიდან მოიცავდა 22 %-ს და ქორწინება სხვადასხვა ტომებში, ორივე სქესისთვის იყო 12 %. პოლიგამიურ ქორწინებებზე მოდის 11 %. აქვე აღსანიშნავია ისიც, რომ თითოეულ ცოლს საკუთარი საოჯახო საქმე და საცხოვრებელი ჰქონდა. მაროკოს ცენტრალურ-სამხრეთ ნაწილში, მსგავსი ნათესაური ქორწინება მისაღებია.<ref>Hoffman, Katherine E., and Susan Gilson Miller, eds. Berbers and Others: Beyond Tribe and Nation in the Maghrib (Indiana University Press; 2010) 225 pages; scholarly studies of identity, creativity, history, and activism</ref> რაც შეეხება ქორწინების რიტუალს, ბერბერებს სჯერათ, რომ პატარძლისა და საქმროს ბარაქა ქმნის გარემოს, რომლიდანაც არა მარტო რიტუალში მონაწილეებს, არამედ სხვებსაც შეუძლიათ რაღაც სარგებელის მოლოდინი ჰქონდეთ. საქმროს ადგილამდე მისვლამდე დედოფალს სთავაზობენ რძეს, იგი შეთავაზებულ რძეში ჩაყოფს თითს ან მოსვამს ცოტას და დარჩენილ ნაწილს სულს უბერავს, რაც მისი სიწმინდის გადადებას ნიშნავს, ამ რძეს კი შემდგომ უკვე სხვა რძეში ურევენ. ქორწილი ის ადგილია, სადაც ქალებს აქვთ საშუალება ფართო საზოგადოებაში, საჯაროდ გამოვიდნენ და რაღაც წარმოდგენები გამართონ, თუმცა სახლის გარდა მათ სხვა გამონაკლის ადგილებში გასვლის საშუალებაც აქვთ, მაგალითად, როდესაც რომელიმე ოჯახში ვაჟიშვილი დაიბადება, ქალები იქ იკრიბებიან, მღერიან და კითხულობენ ლექსებს, სხვადასხვა ტექსტებს, რომელიც განსხვავდება დღესასწაულების მიხედვით. სხვადასხვა ასაკის ქალები, სხვადასხვანაირ ტექსტს განსხვავებული მეთოდით კითხულობენ. რაც შეეხება ბერბერულ ოჯახს, იქ ბირთვული ოჯახის ტიპია გავრცელებული: მამა, დედა და დაუქორწინებელი შვილები ქმნიან ოჯახის ერთეულს. როდესაც სტუმრები არ ჰყავთ, ოჯახის ყველა წევრი საჭმელს მიირთმევს ერთად, სტუმრის ყოფნის შემთხვევაში ოჯახის უფროსი უჯდება სუფრას, მაგრამ გამომდინარე იქიდან, რომ მამაკაცები მასიურად გადასახლდნენ ევროპაში, ქალები ხშირად უძღვებიან ოჯახს. დედისა და ბებია-ბაბუის მეთვალყურეობით, ყველა ბერბერული ერთობა ხასიათდება დედმამიშვილების მაღალი მზრუნველობით. მაგალითად, უფროსი დედმამიშვილი ზრუნავს უმცროსზე, როდესაც დედა დაკავებულია სახლის საქმიანობით. ბებია-ბაბუას და შვილიშვილებს ახლო ურთიერთობა აქვთ, მაგრამ როდესაც სქესობრივი სეგრეგაცია იწყება, ანუ ბიჭები და გოგონები ხდებიან 6-7 წლის, იწყებენ მენახირეობა-მწყემსობას. შემდგომ უკვე მომწიფების ასაკამდე მიდიან, რომელიც ტრადიციულად ქორწინების ასაკთანაა გაიგივებული. == მემკვიდრეობა == აღსანიშნავია, რომ მამის მხრიდან მონათესავე ჩამომავლობა ან გვარის უფროსობა სოციალური ერთობის ძირითადი ფორმა იყო, ესპანეთისა და საფრანგეთისგან მაროკოს მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვებამდე 1956 წელს, რომლის სიღრმეებიც მიდის რიფ-ში 4-6, ხოლო იმაზიგენში 4 თაობაზე. კოლონიამდელ პერიოდში ზოგიერთი მაროკოული ტომი 5 ძირითად გაერთიანებას ქმნიდა.<ref>Murdock, George Peter, 1960. Social Structure. New York: Macmillan. Originally published in 1949.</ref> ქონება მემკვიდრეობით პატრიარქალურად გადადის. ამასთან, შარიათის გათვალისწინებით, მემკვიდრეობის გადაცემისას ერთი ვაჟიშვილი უდრის ორ ქალიშვილს. ისეთ რეგიონებში, როგორიცაა მაროკოს სამხრეთი ნაწილი, სადაც დამოუკიდებლობამდე ჩვეულებითი სამართლის წესები იყო გაბატონებული, ქალიშვილებს თითქმის არაფერი ეკუთვნოდათ, მათ უბრალოდ ათხოვებდნენ.<ref>Montagne, Robert, 1973. The Berbers: Their Social and Political Organisation. Translated by David Seddon. London: Frank Cass. Originally published in French in 1931.</ref> == მუსიკა == სახასიათო ინსტრუმენტები ახლო აღმოსავლეთსა და ჩრდილოეთ აფრიკაში მოიცავს დასარტყამ ინსტრუმენტთა უამრავ სახეობას, როგორიცაა ტაბლა და დარბუკა, ან ლერწმის ფლეიტა, რომელსაც მიზმარს უწოდებენ. ასევე, ვიოლინოსა და მის სხვადასხვა ვარიაციას: კამანჯას, რაბაბის, 'უდს. მეტალის ხმის მქონე ინსტრუმენტს ქანუნს უწოდებენ, რომლის სიმების ჟღარუნით ხმა გამოიცემა. არაბულ-ბერბერულ რითმაზე ორიენტირებული მუსიკა მსმენელს მის გადამდებ ტალღასა და მელოდიაში ითრევს. ასეთი მუსიკაა მაგალითად ქვალი (Qwali). ბერბერულ მუსიკსააც, ტრადიციულ მუსიკას ჩრდილოეთ აფრიკიდან, სხვადასხვა რაიონის მიხედვით, ფართო მრავალფეროვნება ახასიათებს. ყველაზე ცნობილი კი მაინც მაროკოული მუსიკაა. ჩრდილოეთ აფრიკაში ფართოდ იყენებენ დიდ დასარტყამ ინსტრუმენტებსა და ბერბერულ ტრადიციულ ინსტრუმენტს, სახელად ბარბითს, სიმღერებისა და ცეკვების აკომპანირებისთვის<ref>Vinogradov, Amal Rassam, 1974. The Ait Ndhir of Morocco: A Study of the Social Transformation of a Berber Tribe. University of Michigan Museum of Anthropology, Anthropological Papers, no. 55. Ann Arbor: University of Michigan Press.</ref>. ბერბერული ხალხური მუსიკა კი სამ ნაწილად იყოფა: სოფლის, სხვადასხვა რიტუალებისა და პროფესიონალი მუსიკოსების მიერ შესრულებული მუსიკა. რაც შეეხება ბერბერული მუსიკის მოდერნიზებას, იგი მოხდა 1970 წელს ამური მბარაკის (Ammuri Mbarak) მიერ, რომელმაც მოუწოდა ბერბერებს ურბანიზაციისკენ, გამომდინარე იქიდან, რომ მათ იშვიათად ჰქონდათ შეხება ქალაქთან.<ref>Vinogradov, Amal Rassam, 1974. The Ait Ndhir of Morocco: A Study of the Social Transformation of a Berber Tribe. University of Michigan Museum of Anthropology, Anthropological Papers, no. 55. Ann Arbor: University of Michigan Press</ref> == ცნობილი ბერბერი მოღვაწეები == '''[[ერატოსთენე]] (ძვ. წ. 276-195/94 წწ.)''' — ცნობილი გეოგრაფი, მათემატიკოსი, პოეტი, ასტრონომი და მუსიკის ერთ-ერთი პირველი თეორეტიკოსი. ეს იყო პირველი ადამიანი, რომელიც დედამიწის დიამეტრის, გარშემოწერილობისა და ღერძის დახრილობის გაზომვას შეეცადა. გარკვეული პერიოდი მართავდა ალექსანდრიის ბიბლიოთეკასაც. მან ჩამოაყალიბა გეოგრაფია, როგორც დისციპლინა. დაადგინა ნაკიანი დღე, გამოთვალა მზესა და დედამიწას შორის მანძილი და მსოფლიოს პირველი რუკა შექმნა. '''ალ-იდრისი (XII ს.) -''' ამ ჩრდილოეთ აფრიკელი მოგზაურის აღმოჩენის დამსახურებით ვიცით, რომ ნილოსი ეკვატორული ტბიდან, რომელსაც ვიქტორიის ტბა ჰქვია ამჟამად, იღებს სათავეს. '''ჰანო (ძვ.წ. 500-450 წ.წ.) -''' ბერბერი მოგზაური, რომელმაც დასავლეთ აფრიკის სანაპირო აღმოაჩინა. 2000 წლის წინ მავრიტანიის მეფე ჯუბას ექსპედიციამ კანარის კუნძულებამდეც კი მიაღწია. '''[[იბნ ბატუტა]]''' — XIV საუკუნის მაროკოელი ბერბერი მოგზაური, რომელმაც შუა საუკუნეების მოგზაურებს შორის ყველაზე დიდი მანძილზე იმოგზაურა. 1325-54 წლებში საჰარის უდაბნოსა და ჩრდილოეთ აფრიკის გარდა მან არაბეთის ნახევარკუნძული, ირანი და ინდოეთიც კი დალაშქრა, რაც იმ დროისთვის უპრეცედენტო შემთხვევა იყო. '''ლეო აფრიკელი''' '''(1485 – 1554 წწ.)''' — ამ ადამიანის კალამს ეკუთვნის აფრიკის გეოგრაფიული ისტორია, რომელშიც ბერბერული სამეფოებსა და ტიმბუქტუს აღწერს. თავისი წიგნი 1526 წელს მან არაბულად დაწერა, რომელიც შემდეგ იტალიურად გადათარგმნეს. წიგნი 1550 წლამდე არ გამოქვეყნებულა მანამ, სანამ ჟან ბატისტ რამუზიოს ხელში არ ჩავარდა და ხელახლა არ გადაწერა იგი. იტალიური ვარიანტი კი მოგვიანებით, 1600 წელს, ჯონ პორიმ თარგმნა. '''ესტებან დე მორანტესი''' — მაროკოელი ბერბერი მოგზაური, რომელიც ბერბერულ სოფელ აზემურში დაიბადა. ხელმძღვანელობდა ნარვაესის საზღვაო ექსპედიციას 1527 წელს. ექსპედიციამ მექსიკის ყურემდე მიაღწია და ინდიელებმა ტყვედ აიყვანეს წევრები. არსებობს ვარაუდი, რომ 1539 ან 1540 წელს მოკლეს ბერბერი ზუნის ტომის წევრებმა. ამ ტომში ის ძალიან დიდი გავლენით სარგებლობდა და ბევრი მას ნახევრად ღმერთადაც კი მიიჩნევდა. '''აბას იბნ ფირნასი (ახ. წ. 810-887 წწ.)''' — ეს ანდალუსიელი ბერბერი ინჟინერი იზნ რანდში დაიბადა (დღევანდელი ესპანეთის ტერიტორია). 70 წლის ასაკში ის იყო ადამიანი, რომელიც პირველად გაფრინდა. ფირნასმა ხელოვნური ფრთები გამოიგონა, რომელსაც ბუმბულები გაუკეთა და კორდობას ბორცვიდან დაეშვა. ამბობენ, რომ ის ასეთი ფრენის დროს დაეცა და ზურგი დაიზიანა კიდეც. '''კალიმაკუსი (ძვ. წ. 305/310 – 240 წწ.)''' — აღმოსავლეთ ლიბიაში დაბადებული ბერბერი პოეტი, რომელიც ალექსანდრიის ბიბლიოთეკაში მოღვაწეობდა. ძვ. წ. 245 წელს მან ბიბლიოთეკის პირველი კატალოგი შექმნა, რომელიც 120 ტომისგან შედგებოდა. '''[[მარკოზ მახარებელი]] (I საუკუნე)''' — ქრისტეს მოციქული ლიბიის მწვანე მთებიდან, რომელმაც სახარება დაწერა. მან დააარსა ალექსანდრიის ეკლესია, სადაც ქადაგებდა ქრისტიანობას. დღეს ითვლება, რომ ალექსანდრიის მართლმადიდებელი და კოპტური ეკლესიები წმ. მარკოზის მიერ დაარსებული ეკლესიიდან მოდიან. '''არიუს ამონიუსი (ძვ. წ. 250/256 – 336 წწ.)''' — ბერბერი რეფორმატორი, რომელმაც ჩრდილოეთ აფრიკაში ქრისტიანობის მოდერნიზაცია მოახდინა. ის იყო ასკეტი სასულიერო პირი და მოღვაწეობდა ალექსანდრიაში. წყაროებში ის აღწერილია, როგორც მაღალი მორალის, ინტელექტისა და დახვეწილი გარეგნობის მქონე ადამიანი. '''[[ნეტარი ავგუსტინე]] (ახ. წ. 354-430 წწ.)''' — ცნობილი ქრისტიანი ღვთისმეტყველი, რომელსაც რამდენიმე თხზულება აქვს დაწერილი ქრისტიანული ფილოსოფიის შესახებ. ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული ამ თხზულებათაგან „ღვთის ქალაქია“.<ref>Goodman, Jane E. Berber Culture On the World Stage''.'' Bloomington: Indiana University Press, 2005.</ref> ==ლიტერატურა == * Gellner, Ernest, 1969. Saints of the Atlas. London: Weiden-feld &amp;amp; Nicholson. * Gellner, Ernest, and Charles Micaud, eds., 1973. Arabs and Berbers: From Tribe to Nation in North Africa. London: Duck-worth. * Hart, David M., ed. and trans., 1975. Emilio Blanco Izaga: Colonel in the Rif. 2 vols. Ethnography Series, HRAFlex Books, MX3-001. New Haven: Human Relations Area Files. * Hart, David M., 1984. The Ait `Atta of Southern Morocco: Daily Life and Recent History. Wisbech, Cambridgeshire: MENAS Press. * Montagne, Robert, 1973. The Berbers: Their Social and Political Organisation. Translated by David Seddon. London: Frank Cass. Originally published in French in 1931. * Vinogradov, Amal Rassam, 1974. The Ait Ndhir of Morocco: A Study of the Social Transformation of a Berber Tribe. University of Michigan Museum of Anthropology, Anthropological Papers, no. 55. Ann Arbor: University of Michigan Press. * Brett, M.; Fentress, E.W.B. (1996), The Berbers, Blackwell Publishing, pp. 5–6 * Ripley, W. Z. (1899), The Races of Europe, New York: D. Appleton & Co. * Silverstein, Paul A. (2004), Algeria in France: Transpolitics, Race, and Nation, Bloomington: Indiana University Press. * Hoffman, Katherine E., and Susan Gilson Miller, eds. Berbers and Others: Beyond Tribe and Nation in the Maghrib (Indiana University Press; 2010) 225 pages; scholarly studies of identity, creativity, history, and activism. * Hagan, Helene E. (2006), Tuareg Jewelry: Traditional Patterns and Symbols, XLibris. * Waterbury, John, 1972. North for the Trade: The Life and Times of a Berber Merchant. Berkeley, Los Angeles, and London: University of California Press. * Goodman, Jane E. Berber Culture On the World Stage''.'' Bloomington: Indiana University Press, 2005. * Hammond, Andrew. Pop Culture in Arab world. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2004. * Murdock, George Peter, 1960. Social Structure. New York: Macmillan. Originally published in 1949. * Davis, Robert. Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast, and Italy, 1500-1800''.''London: Palgrave Macmillan, 2004. * Hiernaux, Jean. ''The People of Africa (People of the world series).'' New York, NY: Scribner, 1975. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.agraw.com Amazigh/Berber Culture] *[http://www2.nau.edu/~jar/RIL_10.html The New Mass Media and the Shaping of Amazigh Identity] *[http://www.wam.umd.edu/~tlaloc/archastro/ae26.html Number Systems and Calendars of the Berber Populations of Grand Canary and Tenerife] *[http://fotw.vexillum.com/flags/berber.html Flags of the World -- Berbers/Imazighen] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060804154052/http://fotw.vexillum.com/flags/berber.html |date=2006-08-04 }} *[http://imedyazen1.tripod.com/ Imedyazen cultural association (in Berber)] *[https://www3.nationalgeographic.com/genographic/atlas.html The Genographic Project: Maps ancient human movements via genetic markers] *[http://www.scs.uiuc.edu/~mcdonald/WorldHaplogroupsMaps.pdf World Haplogroups Maps] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040728005528/http://www.scs.uiuc.edu/~mcdonald/WorldHaplogroupsMaps.pdf |date=2004-07-28 }} *[http://www.fadma.be Culture Amazighe (Berbère)] == სქოლიო == {{სქოლიო|2}} [[კატეგორია:ბერბერები]] [[კატეგორია:აფრიკის ხალხები]] b4g0al2qljiemkl2z6wc6wl1t2vu28o 4411380 4411379 2022-08-27T14:06:00Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ეთნიკური ჯგუფი |ჯგუფი = ბერბერები |სურათი = [[ფაილი:Moroocan AHIDUS.png|250px]] |სურათის_წარწერა = ბერბერები ასრულებენ ტრადიციულ ცეკვას |მოსახლეობა = 23 053 000 <ref>[http://www.joshuaproject.net/people-clusters.php?peo2=142 Joshua Project - Great Commission Status of the Berber-Kabyle People Cluster<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>[http://www.joshuaproject.net/people-clusters.php?peo2=144 Joshua Project - Great Commission Status of the Berber-Shawiya People Cluster<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>[http://www.joshuaproject.net/people-clusters.php?peo2=141 Joshua Project - Great Commission Status of the Berber-Saharan People Cluster<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>[http://www.joshuaproject.net/people-clusters.php?peo2=145 Joshua Project - Great Commission Status of the Berber-Shilha People Cluster<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>[http://www.joshuaproject.net/people-clusters.php?peo2=143 Joshua Project - Great Commission Status of the Berber-Riff People Cluster<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>[http://www.joshuaproject.net/people-clusters.php?peo2=307 Joshua Project - Great Commission Status of the Tuareg People Cluster<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> |რეგიონი1 = {{დროშა|მაროკო}} |მოს1 = ≈13 მლნ.-დან<ref name="britannica.com">http://www.britannica.com/topic/Berber</ref> ≈20 მლნ.-მდე<ref>Morocco's Berbers Battle to Keep From Losing Their Culture / Arab minority forces majority to abandon native language.Peter Prengaman, Chronicle Foreign Service.March 16, 2001 [http://m.sfgate.com/news/article/Morocco-s-Berbers-Battle-to-Keep-From-Losing-2941557.php]</ref><ref>Teens in Morocco,Sandy Donovan,Compass point books,Minneapolis,United States,2008,p.42</ref> |სქო1 = |რეგიონი2 = {{დროშა|ალჟირი}} |მოს2 = 9 მლნ.-დან<ref name="britannica.com">http://www.britannica.com/topic/Berber</ref> ≈13 მლნ.-მდე<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.com/news/world-africa-35515769|title=Algeria reinstates term limit and recognises Berber language|work=BBC News}}</ref> |სქო2 = |რეგიონი3 = {{დროშა|საფრანგეთი}} |მოს3 = 2 მლნ.-ზე მეტი<ref>{{Cite web |url=http://www.dglflf.culture.gouv.fr/lgfrance/lgfrance_presentation.htm |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2013-10-05 |archiveurl=http://archive.wikiwix.com/cache/20131005183430/http://www.dglflf.culture.gouv.fr/lgfrance/lgfrance_presentation.htm |archivedate=2013-10-05 }}</ref> |სქო3 = |რეგიონი4 = {{დროშა|ნიგერი}} |მოს4 = 1 620 000<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ng.html|title=The World Factbook|publisher=|accessdate=2016-07-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200424124158/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ng.html|archivedate=2020-04-24}}</ref> |სქო4 = |რეგიონი5 = {{დროშა|მალი}} |მოს5 = 850 000<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ml.html|title=The World Factbook|publisher=|accessdate=2016-07-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151110042640/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ml.html|archivedate=2015-11-10}}</ref> |სქო5 = |რეგიონი6 = {{დროშა|ლიბია}} |მოს6 = >385 000<ref>{{cite book|authors=Tej K. Bhatia, William C. Ritchie|title=The Handbook of Bilingualism|date=2006|publisher=John Wiley & Sons|isbn=0631227350|page=860|url=http://www.google.com/books?id=pNqVaUk4dM0C|accessdate=19 June 2016}}; >60% of population</ref> |სქო6 = |რეგიონი7 = {{დროშა|მავრიტანია}} |მოს7 = 114 000<ref>{{cite web|url=https://joshuaproject.net/people_groups/15607/MR|title=Tuareg, Tamasheq in Mauritania|author=Joshua Project|publisher=}}</ref> |სქო7 = |რეგიონი8 = {{დროშა|ტუნისი}} |მოს8 =110 000<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ts.html|title=The World Factbook|publisher=|accessdate=2016-07-02|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BRmFRbow?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ts.html|archivedate=2012-10-16}}</ref> |სქო8 = |რეგიონი9 = {{დროშა|ბურკინა-ფასო}} |მოს9 =50 000<ref>{{cite web|url=https://joshuaproject.net/people_groups/15607/UV|title=Tuareg, Tamasheq in Burkina Faso|author=Joshua Project|publisher=}}</ref> |სქო9 = |რეგიონი10 = {{დროშა|ეგვიპტე}} |მოს10 = 34 000<ref>{{cite web|url=https://joshuaproject.net/people_groups/14958/EG|title=Berber, Siwa in Egypt|author=Joshua Project|publisher=}}</ref> |სქო10 = |რეგიონი11 = {{დროშა|კანადა}} |მოს11 =25 885<ref>[http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=1118296&GK=0&GRP=0&PID=105396&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0 Statistics Canada: 2011 National Household Survey: Data tables]</ref> |სქო11 = |რეგიონი12 = {{დროშა|ისრაელი}} |მოს12 = 3 500<ref>Shokeid, Moshe. The Dual Heritage: Immigrants from the Atlas Mountains in an Israeli Village.</ref> |ენები = [[ბერბერული ენა|ბერბერული]], [[არაბული ენა|არაბული]], [[ფრანგული ენა|ფრანგული]], [[ესპანური ენა|ესპანური]] |რელიგიები = }} '''ბერბერები''' ([[ბერბერო-ლიბიური ენები|ბერბერ]]. ⵎⵣⵗⵏ / ⵉⵎⴰⵣⵉⵖⴻⵏ, ''Imazighen'') — მკვიდრი ეთნიკური ჯგუფი [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ში, [[ნილოსი]]ს ხეობის დასავლეთით. ისინი უწყვეტად სახლობენ [[ატლანტის ოკეანე|ატლანტის ოკეანის]] სანაპიროდან [[ეგვიპტე]]ში მდებარე [[სივა (ოაზისი)|სივას ოაზისამდე]], [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვიდან]] მდინარე [[ნიგერი (მდინარე)|ნიგერამდე]]. ისტორიულად, ისინი [[ბერბერო-ლიბიური ენები|ბერბერულ ენაზე]] ან მის სახესხვაობებზე ლაპარაკობდნენ, რომელიც [[აფრაზიული ენები]]ს ოჯახის ერთ-ერთი განშტოებაა. დღეისათვის, ბერბერების დიდი ნაწილი ბერბერულთან ერთად [[არაბული ენა|არაბულ ენაზე]] საუბრობს. ზოგიერთ ქვეყანაში, მაგალითად [[მაროკო]]ში, [[ტუნისი|ტუნისსა]] და [[ალჟირი|ალჟირში]] ბერბერები განათლებას [[ფრანგული ენა|ფრანგულ ენაზე]] იღებენ. [[მაროკო]]სა და მის მიერ ოკუპირებულ [[დასავლეთი საჰარა|დასავლეთ საჰარაში]] მცხოვრებთა გარკვეუულმა ნაწილმა ასევე იცის [[ესპანური ენა|ესპანური]], ლიბიაში კი [[იტალიური ენა|იტალიური]]. ევროპული ენების ასეთი მდგომარეობა ბერბერული სამყაროს ევროპული ოკუპაციისა და კოლონიზაციის შედეგია. ამჟამად, ბერბერულზე მოლაპარაკე ხალხის უდიდესი ნაწილი მაროკოსა და ალჟირში სახლობს, მცირე ნაწილი კი მიმოფანტულია ტუნისში, [[ლიბია]]ში, [[მავრიტანია]]ში, [[მალი]]სა და [[ნიგერი|ნიგერში]], ასევე ევროპაში არსებულ დიასპორებში.<ref>[http://www.bbc.co.uk/worldservice/people/highlights/010423_berbers.shtml Berbers: The Proud Raiders]. [[BBC World Service]].</ref> ბერბერებს შორის [[არაბული ენა|არაბული ენისა]] და მისი დიალექტების გავრცელება საუკუნეების წინ რეგიონში [[ისლამი]]ს გავრცელებისა და სხვადასხვა არაბული ტომების იმიგრაციის შედეგია. ბერბერული იდენტობა როგორც წესი, უფრო ფართოა ვიდრე ენა და ეთნიკურობა; იგი მთლიანი ჩრდილოეთ აფრიკის ისტორიასა და გეოგრაფიას გასდევს. ბერბერები არ არიან ერთგვაროვანი ეთნიკური ჯგუფი და ის მოიცავს ფენოტიპების მთელ რიგს, კულტურასა და წარმომავლობას. მთავარი გამაერთიანებელი ძალაა ბერბერული ენა, ბერბერული მიწა და ბერბერულ მემკვიდრეობასა და ისტორიასთან იდენტიფიცირება. ბევრი ბერბერი საკუთარ თავს imazighen-ს უწოდებს, რაც შესაძლოა „თავისუფალ ხალხს“ ან „თავისუფალ და დიდსულოვან კაცს“ ნიშნავდეს. ძველ, სახელგანთქმულ ბერბერებს შორის არიან [[ნუმიდია|ნუმიდიის]] მეფე [[მასინისა]], მეფე [[იუგურტა]], ბერბერ-რომაელი მწერალი [[აპულეიუსი]], [[ნეტარი ავგუსტინე]] და ბერბერ-რომაელი გენერალი [[ლუსიუს კვიეტუსი]], რომელმაც 115–117 წლებში [[ებრაელები|ებრაელთა]] ამბოხებების მთავარი ტალღები ჩაახშო. [[შუა საუკუნეები]]ს ცნობილ ბერბერებს შორის არიან ბერბერების ალმორავიდული იმპერიის მეფე [[იუსუფ იბნ ტაშფინი]], [[ტარიქ იბნ ზიადი]] — გენერალი, რომელმაც ესპანეთი დაიპყრო, მკვლევარი [[იბნ ბატუტა]], ამერიკის ადრეული მკვლევარი ესტანვანსიო და ა. შ. თანამედროვე ცნობილ ბერბერთაგან შეიძლება დასახელდეს ფეხბურთელი [[ზინედინ ზიდანი]] — საფრანგეთში დაბადებული, ალჟირელი [[კაბილები]]ს შთამომავალი, [[ლორინი (მომღერალი)|ლორინი]] — [[შვედეთი|შვედეთში]] დაბადებული, [[ევროვიზიის სიმღერის კონკურსი 2012|ევროვიზიის 2012 წლის კონკურსის]] გამარჯვებული მომღერალი, ფეხბურთელი [[იბრაჰიმ აფელაი]] — გერმანიაში დაბადებული, მაროკოელი რიფიანების შთამომავალი. == ისტორია == ქრისტეშობამდე 2000 წლით ადრე ბერბერული ენები გავრცელებული იყო ნილოსიდან ჩრდილოეთ საჰარამდე. ქრისტეშობიდან ბერბერები ძირითადად რომის, საბერძნეთისა და კართაგენის ტერიტორიაზე ცხოვრობენ. მეშვიდე საუკუნემდე, ანუ მუსლიმების მიერ ჩრდილოეთ აფრიკის დაპყრობამდე, ბერბერების უმეტესობა ისტორიული წყაროების მიხედვით, ქრისტიანი იყო, ხოლო შედარებით მცირე ნაწილი — იუდეველი. მიუხედავად იმისა, რომ ბერბერების ისლამიზაცია საკმაოდ სწრაფად მოხდა და ერთ საუკუნეზე ნაკლები დასჭირდა, ისინი ეტაპობრივად მუსლიმთა წინააღმდეგ გამოდიოდნენ, მაგალითად, მეცხრე საუკუნეში მათ ფატიმიანთა დინასტიის მხარე დაიჭირეს ჩრდილოეთ აფრიკის დაპყრობისას. იქამდე კი 739–740 წლებში ბერბერები პირველად აჯანყდნენ არაბების წინააღმდეგ და მოკლე დროით გამოეყვნენ კიდეც. ბერბერული წარმოშობის სამეფოები, მაგალითად ნუმიდია და მავრიტანია [[ძვ. წ. II საუკუნე]]ში [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] ნაწილი გახდა, მაგრამ სხვები შედარებით გვიან წარმოიქმნენ. [[არაბები]] ამ ტერიტორიაზე VII-VIII საუკუნეებში გამოჩნდნენ. სწორედ მათს ჯარში იბრძოდნენ ბერბერები ესპანეთის ასაღებად. ამ პერიოდში იწყება ბერბერების ისლამიზაცია. დასაწყისიდანვე ისლამი იყო ერთგვარი იდეოლოგიური სტიმულის მიმცემი ბერბერების ახალი დინასტიების წარმოშობისათვის. XI და XIII საუკუნეებში ყველაზე დიდმა და ძლიერმა ბერბერულმა დინასტიებმა, ალმორავიდებმა და ალმოჰადებმა დაიპყრეს ისლამური ესპანეთი და ჩრდილოეთ აფრიკის დიდი ნაწილი. ბერბერების მემკვიდრეები, მარინიდები და ზიანიდები ჩრდილოეთ აფრიკის დიდ ტერიტორიაზე XVI საუკუნემდე ბატონოდნენ.<ref>Brett, M.; Fentress, E.W.B. (1996), The Berbers, Blackwell Publishing, pp. 5–6</ref> === ზირიდების ბერბერული დინასტია === ზირიდების დინასტია ერთ–ერთი პირველი და ყველაზე გავლენიანი ბერბერული დინასტია იყო. ის მოქმედებდა ჩრდილოეთ აფრიკის თითქმის მთელს ტერიტორიაზე. მათი მმართველობის პერიოდად სახელდება 973–1184 წლები. თავდაპირველად, ეს დინასტია ფატიმიანთა „ქვეშემრდომი“ იყო და სრულად ემორჩილებოდა მას, მაგრამ დროთა განმავლობაში მათ დამოუკიდებლობა მოიპოვეს. ამ დინასტიის წარმოშობის ადგილად [[ალჟირი]]ს ტერიტორია ითვლება, თუმცა თანდათანობით ისინი მთელ ჩრდილოეთ აფრიკას მოედნენ. მეთერთმეტე საუკუნის მეორე ნახევრამდე ფატიმიანთა სახალიფოს ექვემდებარებოდნენ. როდესაც ფატიმიანთა ცენტრი ეგვიპტე გახდა, ბერბერები აჯანყდნენ. 1049 წლიდან ზირიდები მთლიანად დამოუკიდებლები არიან. სწორედ ამ პერიოდში გახდნენ ისინი სუნიტები. გარდა ალჟირისა, ისინი აკონტროლებდნენ მაროკოსა და ტუნისის ტერიტორიას. ტუნისში მათი მოღვაწეობა განსაკუთრებით წარმატებულად ითვლება. ამ პერიოდში აყვავდა სოფლის მეურნეობა და ვაჭრობა. 1152 წლისთვის კი ისინი ალმოჰადების დინასტიამ შეცვალა. === [[ალმორავიდები]]ს დინასტია === დინასტია XI-XII საუკუნეების მანძილზე არსებობდა. ის აერთიანებდა რამდენიმე ბერბერულ კლანს, რომლებიც, ძირითადად, საჰარის ტერიტორიაზე ცხოვრობდნენ. დინასტიის როგორც სულიერი და იდეოლოგიური, ასევე სამხედრო ლიდერი თავდაპირველად იყო იაჰია იბნ იბრაჰიმი, რომლის სურვილიც იყო ისლამური დოქტრინის ცოდნის გამყარება. აბუ ბაქრ ალ–ლამთუნის მეთაურობით დაიპყრეს მაროკო და ალჟირი 1054–1092 წლებში და დედაქალაქად აქციეს ქალაქი მარაქეში. შემდგომში დინასტიის ტერიტორიას იუსუფ იბნ თაშუფინი მართავდა, რომელიც 1085 წელს ესპანეთში გადავიდა და ისლამური ესპანეთის უდიდეს ტერიტორიას აკონტროლებდა. ვალენსიის გარდა, მთლიანი ესპანეთი ამ პერიოდში ალმორავიდების დინასტიის მმართველობის ქვეშ იყო. === ალმოჰადების დინასტია === ეს დინასტია წარმოიშვა XII საუკუნეში, ატლასის მთებში. მისი იდეოლოგიური საყრდენი იყო იბნ ტუმართის მოძღვრება ჰავჰიდის შესახებ. იბნ ტუმართმა, როგორც იდეოლოგიურმა და სამხედრო ლიდერმა, დაიწყო ბრძოლა ალმორავიდების დინასტიის წინააღმდეგ. 1147 წელს მათ მოიპოვეს გამარჯვება და აიღეს ქალაქი მარაქეში მაროკოში, რომელიც შემდგომში გახდა დინასტიის დედაქალაქი. ალმოჰადებმა დიდ წარმატებას მიაღწიეს ესპანეთშიც.<ref>Hart, David M., 1984. The Ait `Atta of Southern Morocco: Daily Life and Recent History. Wisbech, Cambridgeshire: MENAS Press</ref> === მარინიდების დინასტია === მარინიდების დინასტია, რომელსაც ასევე ბანუ მარინი (Banū Marīn) ეწოდება, არის ბერბერული წარმოშობის დინასტია, რომელიც მეცამეტე–მეთოთხმეტე საუკუნეებში არსებობდა. მათ ჩაანაცვლეს ალმოჰადების დინასტიის მართველობა მაროკოში XIII საუკუნის შუა პერიოდში. ისინი ომაიანთა დინასტიის მოკავშირეები იყვნენ როგორც ჩრდილოეთ აფრიკაში, ასევე ესპანეთშიც. ალმოჰადების დინასტია მაროკოს დაახლოებით ერთი საუკუნის მანძილზე მართავდა, მაშინ როდესაც მარინიდების დინასტიის მეთაურმა აბუ ფაჰიამ [[1248]] წელს დაიპყრო მაროკო და დედაქალაქი მარაქეშიდან [[ფესი|ფესში]] გადმოიტანა.<ref>Vinogradov, Amal Rassam, 1974. The Ait Ndhir of Morocco: A Study of the Social Transformation of a Berber Tribe. University of Michigan Museum of Anthropology, Anthropological Papers, no. 55. Ann Arbor: University of Michigan Press.</ref> === ჰაფსიდების ბერბერული დინასტია === ჰაფსიდები ჩრდილოეთ აფრიკის ტერიტორიას 1229–1574 წლებში აკონტროლებდნენ. მათი მმართველობის ქვეშ იყო საკმაოდ დიდი ტერიტორია, რომელიც მოიცავდა  დასავლეთ ლიბიას, ტუნისსა და ალჟირის საკმაოდ დიდი ნაწილს. დინასტიას სახელი მუჰამედ ბინ აბდუ ჰაფსის პატივსაცემად ეწოდა. ის იყო ამ ტერიტორიის მმართველი, რომელიც ალმოჰადების იმპერიის დროს აკონტროლებდა ჩრდილოეთ აფრიკის ამ ნაწილს. 1229 წლამდე ისინი ალმოჰადების დინასტიის ელიტარულ ნაწილად ითვლებოდნენ და მნიშვნელოვან ძალაუფლებასაც ფლობდნენ, თუმცა ამ 1229 წელს მათ დამოუკიდებლობა გამოაცხადეს და გამოეყვნენ ალმოჰადების იმპერიას. ისლამიზაციის პირველ პერიოდში ბერბერთა ეკონომიკური და სოციალური მდგომარეობა საგრძნობლად გაუმჯობესდა. ამ დროს ბერბერმა ვაჭრებმა და მომთაბარეებმა შექმნეს ე. წ. „ტრანს–საჰარული“ ქსელი ოქროთი და მონეტით ვაჭრობისათვის. დიდწილად სწორედ ამ ქსელისა და ბერბერების დამსახურებაა სუდანის ისლამიზაცია. მიუხედავად იმისა, რომ ამ პერიოდში ბერბერების ეკონომიკური მდგომარეობა უმჯობესდება, მათ ექმნებათ პრობლემები ორ ასპექტში. პირველი: ბერბერული ენები ნელ-ნელა კარგავს თავის პოპულარობას და ეტაპობრივად მას არაბული ენა ანაცვლებს, რომელიც გამოიყენება, როგორც სალაპარაკოდ, ასევე წერილობით დოკუმენტებში. მეორე: არაბი მომთაბარეების რაოდენობა ჩრდილოეთ აფრიკის ტერიტორიაზე ნელ-ნელა იზრდება, ისინი იკავებენ სულ უფრო მეტ მიწებს და ბერბერებს უწევთ ტერიტორიების დათმობა. უკვე XVI საუკუნისათვის ბერბერები კარგავენ საკუთარ იდენტობასაც. ბერბერული დინასტიებიც კარგავენ საკუთარ გავლენას, მაროკოში მათ [[არაბები]] ანაცვლებენ, ხოლო ალჟირში — [[თურქები]]. როდესაც [[XIX საუკუნე]]ში [[ფრანგები|ფრანგებმა]] [[ალჟირი]] დაიპყრო, ხოლო [[XX საუკუნე]]ში [[მაროკო]], ისინი შეეცადნენ, რომ ეთნიკური და კულტურული განსხვავება არაბებსა და ბერბერებს შორის თავიანთ სასარგებლოდ გამოეყენებინათ. იბნ ხალდუნი, არაბი ისტორიკოსი, ბევრს წერდა ბერბერების შესახებ. სწორედ მის წყაროებზე დაყრდნობით ამ პერიოდში იწყება ბერბერების ენის, კულტურისა და ისტორიის შესწავლა.<ref>Hiernaux, Jean. ''The People of Africa (People of the world series).'' New York, NY: Scribner, 1975.</ref> მეოცე საუკუნეში ბერბერი მოსახლეობის რაოდენობა მცირდება. ისინი პატარა თემებად ცხოვრობენ ძირითადად მთაგორიან ტერიტორიებზე. მათი საქმიანობის ძირითად ნაწილს წარმოადგენდა სოფლის მეურნეობა და მეცხოველეობა. ასევე ბერბერები დაკავებულები იყვნენ მსუბუქი მრეწველობითაც, მაგალითად ტყავსა და სხვადასხვა ქსოვილზე მუშაობით. ბერბერები ცხოვრობენ ტომებად, რომლებიც ძალიან განსხვავდებიან სიდიდის მიხედვით. ტომს ოდითგანვე მართავდა უხუცესთა საბჭო, რომელიც გამოსცემდა წესებსა და ბრძანებებს, ასრულებდა სასამართლოს და სადამსჯელო ორგანოს ფუნქციასაც. ბერბერების სოციალური ცხოვრების ბევრი მახასიათებელი დღემდეა შემორჩენილი და უკვე საუკუნეების მანძილზე რჩება უცვლელი. თუმცა ამ საზოგადოებამ მაინც განიცადა მრავალი ეკონომიკური, სოციალური თუ პოლიტიკური ცვლილება. მეოცე საუკუნიდან იწყება ბერბერების მასობრივი ემიგრაცია მთიანი რეგიონებიდან ბარში. ამის ძირითადი მიზეზი იყო ის ეკონომიკური სირთულეები, რომლის წინაშეც აღმოჩნდნენ ბერბერები. ამ დროს იქმნება პატარა ზომის ბერბერული დასახლებები მაროკოსა და საფრანგეთში. როდესაც დაიწყო დეკოლონიზაციის ეპოქა, ბერბერები მასობრივად გამოდიოდნენ ახალი მთავრობების წინააღმდეგ. == ეთნონიმის წარმომავლობა == უცნობია, თუ საიდან მოდის სახელწოდება „ბერბერი“, თუმცა არსებობს ვარაუდი, რომ აღნიშნული ეთნონიმის წარმომავლობა ბარბაროსს უკავშირდება, რომლითაც რომაელები სხვა ხალხებს მოიხსენიებდნენ. არაბების ბატონობის ეპოქაში კი ბერბერებს „ალ-ბარბარად“ მოიხსენიებდნენ<ref>Gellner, Ernest, 1969. Saints of the Atlas. London: Weiden-feld &#x26;amp; Nicholson.</ref>. ლინგვისტების უმრავლესობა ეთანხმება იმ აზრს, რომ ევროპულ ენებში სიტყვა „ბერბერი“ არაბული ენის გავლენით შევიდა. აღსანიშნავია, რომ არაბები „ალ-ბარბარს“ არ იყენებდნენ უარყოფითი მნიშვნელობით. მათი მმართველობის ხანაში ბევრი მითი შეიქმნა ბერბერების შესახებ. ერთ-ერთი მათგანის მიხედვით, ბერბერები ბიბლიური ნოეს ვაჟიშვილის, ქამის, შთამომავლები არიან. თუ დავუშვებთ, რომ ეთნონიმი ამ ხალხს არ ესადაგება, საქმე გაურკვევლობამდე მიდის. სხვადასხვა წყაროზე დაყრდნობით, ეთნონიმი „ბერბერი“ რამდენიმე ეთნიკურ ჯგუფს აერთიანებს, რომლებსაც ერთმანეთთან კავშირი არ აქვთ, თუმცა ჩრდილოეთ აფრიკაში მაცხოვრებელი ყველა ბერბერი თავის თავს „ამაზიღს“ უწოდებს და ბერბერულ ენაზე საუბრობს. გარდა ამისა, უცნობია „ამაზიღის“ წარმომავლობაც. გავრცელებული ახსნის თანახმად, ტერმინი ლიბიელ ტომს, მეშვეშს, უკავშირდება,<ref>Gellner, Ernest, and Charles Micaud, eds., 1973. Arabs and Berbers: From Tribe to Nation in North Africa. London: Duck-worth.</ref> რომელიც ძველ ეგვიპტურ წყაროებში გვხვდება. ისტორიკოსები თვლიან, რომ მეშვეშის ტომის წარმომადგენლები იგივე „მაქსიელები“ არიან, რომელსაც ჰეროდოტე თავის წყაროებში ახსენებს. ორივე დასახელება მაინც შედარებით გვიანაა აღმოცენებული, რადგან „ბერბერი“ პირველად არაბულ წყაროებში გვხვდება. „ამაზიღი“ კი უძველეს წყაროებში არსად არაა ნახსენები. აღსანიშნავია, რომ ბერბერებს სხვადასხვა დროს სხვადასხვა სახელით იცნობდნენ. უძველესი წყარო, რომელშიც ბერბერები არიან ნახსენები, ძველეგვიპტურია. კერძოდ, ტეჰენუს სტელაზე არის წარწერა, სადაც იხსენიება ეს ხალხი. მეორე წყარო მეფე ნარმერის სტელაა, რომელიც შედარებით ახალია. „მეექვსე დინასტიის“ ერთ-ერთ წყაროში ჩანს უძველესი სახელი ტამაჰუ. მასში აღწერილი ხალხი არის თეთრკანიანი, ქერა და ცისფერთვალება. ბერძნულ ხანაში ბერბერებს ლიბიელებს ეძახდნენ, მათი სამშობლო „ლიბია“ კი მაროკოდან ძველი ეგვიპტის დასავლეთის საზღვრამდე იყო გადაჭიმული. თანამედროვე ეგვიპტის შემადგენლობაში ისტორიული ლიბიის ნაწილი სივა შედის, სადაც დღემდე ბერბერულ ენაზე საუბრობენ. რომაელთა ეპოქაში ბერბერებს მათ სამეფოებსა და ტომებზე დაყრდნობით, ნუმიდიელებად, მავრებად ან გეტულიანებადაც მოიხსენიებდნენ ხოლმე. ნუმიდიელებმა გააერთიანეს ბერბერული ტომები და სამეფო შექმნეს, რომლის პირველი მეფე ალიამასი იყო. მასინისა კი ყველაზე ცნობილი ნუმიდიელი მეფე იყო, რომლის დროსაც სამეფო ძლიერი და განვითარებული იყო. == ენა == ბერბერული ენა აფროაზიურ ენათა ჯგუფს მიეკუთვნება. ბერბერულ ენის აღსანიშნავად Tamazight გამოიყენება. ამჟამად 300-ზე მეტი ადგილობრივი დიალექტი გვხვდება სხვადასხვა ადგილას დაქსაქსული ბერბერების განსახლების არეალში. ჩრდილოეთ აფრიკის ქვეყნებში სტატისტიკის ნაკლებობის გამო უცნობია ბერბერულ ენებზე მოსაუბრეთა ზუსტი რიცხვი. არსებული ცნობებით, 14-დან 25 მლნ-მდე ადამიანი ლაპარაკობს ბერბერულ ენაზე ჩრდილოეთ აფრიკაში, განსაკუთრებით, [[მაროკო]]სა და [[ალჟირი|ალჟირში]]. შედარებით მცირე რაოდენობაა წარმოდგენილი [[ეგვიპტე]]სა და [[ბურკინა-ფასო]]ში. ბერბერულ დიალექტებს შორის გამოიყოფა „ტარიფიტი“, იგივე „რიფი“, რომელზეც ჩრდილოეთ მაროკოში საუბრობენ. კაბილეზე საუბრობენ ალჟირში, ხოლო ტაშელჰიტზე ტუნისში. რაც შეეხება Tamazight<ref>Blench, Roger. Archaeology, Language, and the African Past. Rowman: Altamira, 2006.</ref>-ს, ის 3000 წელზე მეტია დამწერლობის ენად გამოიყენება, თუმცა გამუდმებული დაპყრობების გამო ხშირად ვერც იყენებდნენ მას. ბერბერულ ანბანს ტიფინაღი (Tifinagh) ეწოდება, რომელსაც დღემდე იყენებს ტუარეგების ტომი. ამ ანბანზე შესრულებული ყველაზე ძველი ჩანაწერი ძვ. წ. 200 წლით თარიღდება. ახ. წ. აღრიცხვით 1000-დან 1500 წლამდე ბერბერები არაბულ ანბანს იყენებდნენ, განსაკუთრებით შილჰას ტომი მაროკოში. XX საუკუნიდან ბერბერებში ლათინური დამწერლობა მკვიდრდება. ტიფინაღი მაროკოში ბერბერების უკვე ოფიციალურად აღიარებული დამწერლობაა, ალჟირში, მალისა და ნიგერში კი ლათინური ბატონობს. მალისა და ნიგერში არაბულად და ტიფინაღზეც წერენ. დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ მაროკო, ალჟირი და ტუნისი არაბიზაციის პოლიტიკას ეწეოდნენ, რაც ოფიციალურ ენად ფრანგულის არაბულით ჩანაცვლებისკენ იყო მიმართული. ამ პოლიტიკის მეშვეობით კი მაღრიბული დიალექტი და ბერბერული ენა ზეწოლას განიცდიდნენ. ამან ბერბერების მხრიდან პროტესტი გამოიწვია და დღეს მაროკოსა და ალჟირში ბერბერული ენა სახელმწიფო ენადაა აღიარებული და სკოლებშიც ისწავლება, თუმცა ოფიციალურ ენად ჯერ კიდევ არ ითვლება. ამგვარი ზომები არ მიუღიათ სხვა ქვეყნებში, სადაც ბერბერული უმცირესობები გვხვდებიან. მხოლოდ მალისა და ნიგერში ნაწილობრივ ისწავლება ტამაშექის ენა. == დემოგრაფია == ბერბერების უმრავლესობა დღეს ცხოვრობს მაროკოსა (მთლიანი მოსახლეობის დაახლოებით 35-60 %) და ალჟირში (დაახ. 15-33 %). შედარებით მცირე რაოდენობა გვხვდება ტუნისში, მალიში, ნიგერსა და ლიბიაში. აღსანიშნავია, რომ ჩრდ. აფრიკის არაბი მოსახლეობის დიდ ნაწილს ბერბერული ფესვები აქვს. ყველაზე მრავალრიცხოვანი ბერბერებს შორის ალჟირული კაბილეს ტომია, რომელიც 4 მლნ. მოსახლეს მოიცავს, ასევე შილჰა (ჩრდ. მაროკო) და ტაშელჰიტი (სამხრეთ მაროკო). ამ უკანასკნელი ტომების საერთო მაცხოვრებელთა რაოდენობა 8 მილიონს აღწევს. სხვა ჯგუფებს შორის არიან „რიფიელი ბერბერები“ მაროკოში, შაუიას ტომი ალჟირში და  საჰარის უდაბნოში მოსახლე ტუარეგები.<ref>Hart, David M., 1984. The Ait `Atta of Southern Morocco: Daily Life and Recent History. Wisbech, Cambridgeshire: MENAS Press</ref> ევროპაში 3 მლნ. ბერბერი ცხოვრობს, ძირითადად „რიფიელები“ და კაბილეს ტომის წარმომადგენლები საფრანგეთსა და ნიდერლანდებში. რაც შეეხება კანარის კუნძულების ადგილობრივ მაცხოვრებლებს, ითვლება, რომ ისინი ბერბერების მონათესავე ხალხია. == ურთიერთობები სხვა ხალხებთან == სხვა ხალხების მსგავსად, ბერბერებიც ადვილად ერწყმიან სხვებს, რაც ყველაზე კარგად საფრანგეთსა და ნიდერლანდებში ჩანს. უნდა ითქვას ისიც, რომ ადრე ბერბერი მეკობრეების პერიოდში ევროპელი მონები და ომის ტყვეები ჩრდილოეთ აფრიკაში ჩამოჰყავდათ და ყიდდნენ. დაახლოებით 1 მლნ ევროპელი ასე მოხვდა ჩრდილოეთ აფრიკაში და ისეთი მახასიათებლები, როგორიცაა ცისფერი და მწვანე თვალის ფერი, ჟღალი და ქერა თმის ფერი, მათ გაავრცელეს. არასწორია შეხედულება, რომ თითქოს ბერბერები მომთაბარე ხალხი იყო. მათი უმეტესობა სოფლის მეურნეობას მისდევდა და მთებსა და ოაზისებში ცხოვრობდა (ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროსთან ახლოს). მათგან მხოლოდ ტუარეგებისა და სამხრეთ საჰარას ზენაგას ტომი მომთაბარეობდა. ისეთი ჯგუფები, როგორც შაუიაა, სეზონურად მომთაბარეობდა. დღეს ბერბერები, ძირითადად, მთებსა და ჩრდილოეთ აფრიკის პატარა დასახლებებში ცხოვრობენ. რეგიონის ქალაქებიდან ძლიერი ბერბერული იდენტობით მარაკეშის მაცხოვრებლები გამოირჩევიან. არაბთა დაპყრობის ხანაში დამპყრობლები მხოლოდ ქალაქებს იკავებდნენ, ხოლო სასოფლო მიწებს არ ეკარებოდნენ. ბერბერებს რამდენიმე არჩევანი ჰქონდათ: ცხოვრება მთებში, ცხოვრება არაბ ხალხთან ერთად, სადაც არაბული ენა და კულტურა იყო გაბატონებული, ან არაბთა წინააღმდეგ ბრძოლა. ბევრმა მთებში ცხოვრება ამჯობინა, რომელთა შთამომავლებიც დღემდე ცოცხლები არიან.<ref>Davis, Robert. Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast, and Italy, 1500-1800''. ''London: Palgrave Macmillan, 2004.</ref> ისევე, როგორც აბორიგენები ავსტრალიაში, ლაპები ნორვეგიაში და ადგილობრივი მაცხოვრებლები აშშ-ში, ბერბერებიც მეორეხარისხოვან მოქალაქეებად ითვლებოდნენ XX საუკუნის შუა ხანებამდე. დღესაც ჩრდ. აფრიკის ზოგიერთ რეგიონში ბერბერებს ტრადიციულად ჩაცმულ „გაუნათლებელ გლეხებად“ აღიქვამენ. სხვა ავტოქტონური მოსახლეობის მსგავსად, ბერბერებმა საკუთარი იდენტობისა და კულტურის ჩაგვრის წინააღმდეგ ხმა XX საუკუნეში ამოიღეს. პროტესტის მთავარი საგნები დამწერლობის არარსებობა და პოლიტიკური გავლენის ნაკლებობა იყო. ყველაზე თვალსაჩინოდ ეს ყველაფერი ალჟირში ჩანდა, სადაც 1990-იან წლებში სიტუაცია იმდენად დაიძაბა, რომ უცხოელი ექსპერტები სამოქალაქო ომსა და ქვეყნის გახლეჩვასაც კი არ გამორიცხავდნენ.<ref>Ripley, W. Z. (1899), The Races of Europe, New York: D. Appleton & Co.</ref> დღესდღეობით ალჟირელი ბერბერები ყველაზე განათლებულები არიან და წამყვანი ადგილი უჭირავთ საზოგადოებაში. ეს ფრანგი კოლონიზატორების დამსახურებაა, რომლებიც ალჟირულ კულტურის არაბული მხარეების დაკნინებას ცდილობდნენ და ბერბერებს განათლებასა და მართვაში უპირატესობას ანიჭებდნენ. საბოლოოდ ამან ალჟირელი ბერბერები სხვა ბერბერებს შორის ყველაზე გავლენიან ხალხად აქცია. ამჟამად ალჟირში ბერბერული ყოველდღიურ ენადაა ქცეული, ხოლო ფრანგული ადმინისტრაციული ენაა.<ref>Silverstein, Paul A. (2004), Algeria in France: Transpolitics, Race, and Nation, Bloomington: Indiana University Press,</ref> ამასთანავე, ამ ქვეყანაში ბერბერები და არაბები ერთმანეთს უპირისპირდებიან. ამას ნათლად წარმოაჩენს ისლამისტებსა და მთავრობას შორის არსებული კონფლიქტი. ისლამისტების უმრავლესობა საკუთარ თავს არაბად მიიჩნევს, ხოლო მთავრობაში არაბებიც და ბერბერებიც არიან. პოლიტიკური დაძაბულობა რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში არსებობდა ბერბერებს შორისაც, განსაკუთრებით კაბილეს ტომის შიგნით. კონფლიქტი ნაწილობრივ ენობრივ და კულტურულ საკითხებს ეხებოდა. მაგ., ამის გამო მაროკოში ერთი პერიოდი ბავშვებისთვის ბერბერული სახელების დარქმევა აკრძალულიც კი იყო.<ref>Hart, David M., ed. and trans., 1975. Emilio Blanco Izaga: Colonel in the Rif. 2 vols. Ethnography Series, HRAFlex Books, MX3-001. New Haven: Human Relations Area Files.</ref> == ფიზიკური მახასიათებლები == ბერბერების სახასიათო გარეგნობა არის მუქი ფერის თმა და ყავისფერი თვალები, თუმცა შესამჩნევი რაოდენობა ქერათმიანია. მაროკოში, რიფიელებს შორის, ქერათმიანი ხალხი ძალიან ხშირია და ეს ფაქტი განსხვავებული არგუმენტით აიხსნება, რომელთა შორისა მიგრაცია ევროპიდან, ვანდალების შემოჭრა და ა.შ. == რელიგია == ბერბერების უმეტესობა სუნიტი მუსლიმია, თუმცა მათთან ტრადიციულ რელიგიურ პრაქტიკასაც შევხვდებით. იქიდან გამომდინარე, რომ ქალაქგარეთ ბერბერების რაოდენობა არაბებისას აჭარბებს, ტრადიციული მსახურება იქ უფრო გაბატონებულია. ბერბერებმა ისლამი ნელა, რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში, მიიღეს, სანამ XVI საუკუნეში ყველაზე გავრცელებული რელიგია არ გახდა. შედეგად, ბერბერული ისლამი ძველი ბერბერული რელიგიის კომპონენტებსაც მოიცავს. არაბული სიტყვა ბარაქა ნიშნავს კურთხევას. მაროკოში მას იყენებენ საიდუმლო ძალის გამოყენებაზე საუბრისას, რომელიც აღიქმება, როგორც ღვთის წყალობა, ხოლო ადამიანს, რომელიც ბარაქას ფლობს, მიმართავენ სიტყვით „წმინდანი“. მთავარი წეს-ჩვეულებები არის დაბადება, ქორწინება და სიკვდილი. პირველი თმის შეჭრა და წინდაცვეთა კი როგორც დამატებითი წესები პატარა ბიჭებისათვის. წინდაცვეთა, მიუხედავად იმისა, რომ ყურანში სპეციალურად არ არის ნახსენები, ყველა მუსლიმის მიერ არის პრაქტიკაში გამოყენებული. რიფელები მას აკეთებენ, როცა ბავშვი ხდება ორი წლის, ხოლო იმაზიგენელები კი ელოდებიან ასაკს, როცა ბიჭი ხდება 5-6 წლის და უფროსები ასწავლიან პატარებს, რომ მამაცურად აიტანონ ტკივილი. ყველა მუსლიმურ რელიგიურ ფესტივალს მთვარის წლის მიხედვით აღნიშნავენ. პირველი თვის პირველი ათი დღის მანძილზე  ზეიმობენ აშურას (Ashura). მაროკოში, ამ დროს ბავშვებს აძლევენ სხვადასხვა სათამაშოებს და ნაირფერ საჩუქრებს. რამადანის მარხვას, რომელიც ერთი თვის მანძილზე გრძელდება, მეცხრე თვეში, მოყვება „'იდ ას-საღირი“, იგივე პატარა დღესასწაული მარხვის დასრულების სიმბოლოდ. 'იდ ას-საღირი დიდებული დღესასწაულია, როცა ყველა ოჯახის უფროსი სწირავს ცხვარს, ხვდება მთვარის წლის ბოლო თვეს და ემთხვევა ჰაჯს, ლოცვას მექაში. სუნიტების უმეტესობა მალიქიტურ მაზჰაბს (საღვთისმეტყველო სკოლას) ეკუთვნის, ხოლო მოზაბიტების, ნაფუზიტებისა და ჯერბანის ტომების მაცხოვრებლები (ჩრდ. საჰარა) ხარიჯიტული ისლამის, კერძოდ, იბადიზმის მიმდევრები არიან. ბერბერების დიდი ნაწილი (ძირითადად დასავლეთით) სუფიზმის აღმსარებელიცაა. აღსანიშნავია ისიც, რომ ისლამური კულტურის გავლენით სხვადასხვა სინკრეტული რელიგია აღმოცენდა, თუმცა დღეს ჩრდილოეთ აფრიკაში იშვიათად თუ შევხვდებით.<ref>Goodman, Jane E. Berber Culture On the World Stage''.'' Bloomington: Indiana University Press, 2005.</ref> ისლამის მიღებამდე ბერბერების უმეტესობა ქრისტიანობასა და იუდაიზმს აღიარებდა, დანარჩენები კი პოლითეიზმის მიმდევრები იყვნენ. რაც შეეხება სიკვდილსა და მის შემდეგ ცხოვრებას, შეიძლება იყოს ახსნილი და მიეწეროს ბუნებრივ ან ზებუნებრივ ძალებს, მიზეზებსა და შესაბამისად, ყველა გაერთიანებას აქვს მისი სასაფლაო. თუ გარდაცვლილი ადამიანი არის კაცი, მის სხეულს განწმენდენ და აფარებენ სუდარას და ეს სრულდება ფიკჰის (მუსლიმი სამართალმცოდნე ღვთისმეტყველის) მიერ, ხოლო თუ გარდაცვლილი არის ქალი, ამ ყველაფერს ასრულებს უბრალოდ სხვა ქალი. ყველა, ვინც გარდაიცვლება დილით, იმარხება იმავე დღის შუადღეს, ხოლო ის, ვინც გარდაიცვლება ღამით, იმარხება მომდევნო დილით. მაროკოში სხეული სამარხში მოთავსებულია მარჯვენა მხრით, სახით მექისკენ. დაკრძალვებს მხოლოდ მამაკაცები ესწრებიან და ბერბერთა შორის გარდაცვლილის ნათესავები, ახლობლები მართავენ ლხინს, ნადიმს 7 დღეში გარდაცვალებიდან მათთვის, ვინც დაესწრო დაკრძალვას. რიფში ქვრივი ამ ნადიმს მისი მეუღლის გარდაცვალებიდან 40 დღეში აწყობს, რაც თეორიულად აღნიშნავს გლოვის პერიოდის დასასრულსაც. ბერბერებს სხვა მუსლიმების მსგავსად სწამთ, რომ ყველა, ვინც გარდაიცვლება რამადანის პერიოდში, პირდაპირ სამოთხეში მიდის. == საქმიანობა == რიფში მნიშვნელოვანი ტრადიციული ხელობა იყო მჭედლობა, მეთუნეობა, მოწვნა და ხეზე მუშაობა და ისეთი საგნების დამზადება, როგორიცაა გადასაზიდი სამხრეები (უღელიც) და სახნავი საშუალებების სახელურები. მჭედლობა ეკუთვნოდათ ჯგუფის ენდოგამიურ წევრებს. ქალები კი რიფში თიხაზე მუშაობდნენ ხელით, მაგრამ დაბალი სტატუსის, ენდოგამი შავკანიანი მამაკაცები სხვა საგვარეულოში თიხაზე მუშაობისას იყენებდნენ სპეციალურ ბორბალს. ზოგადად, რეგიონში ეკონომიკური სპეციალიზაციის მრავალფეროვნება არ არის, თუმცა ადგილობრივი მამაკაცები საჭიროებისამებრ დაკავებულები არიან სხვადასხვა ხელობით, რომელთა შორის მხოლოდ მჭედლობასა და მეთუნეობას აქვს პროფესიული ხასიათი. ვერცხლის მჭედლობა და უნაგირზე დასამაგრებელი სატვირთო ჩანთების დამზადება — ეს საქმიანობები ადრე ადგილობრივ ებრაელებსაც ეკუთვნოდათ, მაგრამ მოგვიანებით, დამოუკიდებლობის შემდგომ ისრაელში გადაინაცვლა. თიხის ჭურჭლების მოხატვა და ქსოვა ბერბერების მომთაბარე ცხოვრებას კარგად ეთავსება. აქვთ პრაქტიკული საჭიროებების მიხედვით ხელობები, ამასთანავე, სხვადასხვა სახის ნაკეთობებს ყიდიან კიდეც. თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ ქალებისთვის ცალკე სპეციალური ბაზრები არსებობს, ერთმანეთისგან განსხვავებული, მაგალითად ისეთი, სადაც მამაკაცებს შესვლა აკრძალული ჰქონდათ, მაგრამ მსგავსი სახის ბაზრებმა ცოტა არეულობა გამოიწვია, გამიმდინარე იქიდან, რომ მამაკაცები არ იყვნენ საქმის კურსში ბაზრის შიგნით რა ხდებოდა. ამ ავტონომიურ ბაზრებს თავისი ორგანიზება ჰქონდათ — სათავეში ედგათ ქალი ხელმძღვანელი (ამინა), რომელიც იყო შუამავალი მოვაჭრე ქალებს შორის, მაგალითად ვისაც გასაყიდი საქონელი მოჰქონდა. ამ ბაზრებში კაცების ერთადერთი დანიშნულება ბაზრის ირგვლივ დაცვის დაყენება იყო, რათა შიგნით სხვა მამაკაცები არ შესულიყვნენ.<ref>Waterbury, John, 1972. North for the Trade: The Life and Times of a Berber Merchant. Berkeley, Los Angeles, and London: University of California Press.</ref> == ქორწინება == ბერბერებში ქორწინების ცერემონია არის ყველაზე გრძელი, რთული და მნიშვნელოვანი რიტუალი ორივე სქესის წარმომადგენლებისთვის. ქორწინების დროს მამაკაცი ირჩევს ქალს ტომის მიხედვით, ამის შემდეგ კი ოჯახი ღებულობს გადაწყვეტილებას. ტუარეგების (Tuareg) კულტურაში კი მაგალითად, პირიქით, ქალი ირჩევს მომავალ ქმარს. წეს-ჩვეულებები ტომების, საგვარეულოების მიხედვით განსხვავდება. რიფში, განსხვავებით სხვა ბერბერულ ენაზე მოლაპარაკე ტერიტორიებისგან, პარალელურ ბიძაშვილ-მამიდაშვილის ქორწინება, მაგალითად, მამის ძმის ქალიშვილთან იყო ნებადართული, თუმცა არც ისე პატივცსაცემი ტრადიცია. მაგალითად, 1953-1955 წლებში Aith Waryaghar-თა შორის აღწერილ ქორწინებებს შორის მსგავსი ქორწინების წილი იყო 12% (3 პროცენტი მამის ძმის ქალიშვილზე ქორწინება, ხოლო დანარჩენი უბრალოდ საგვარეულოს ხაზის შიგნით).<ref>Hagan, Helene E. (2006), Tuareg Jewelry: Traditional Patterns and Symbols, XLibris.</ref> დღემდე ყველაზე გავრცელებულ ფორმად კი ითვლება ადგილობრივ შთამომავლობაში ეგზოგამია — ქორწინებები ერთი გვარეულობის ქვეშ, ერთი ტომის ერთსა და იმავე ნაწილში — 54 %, სადაც ქორწინება ტომის სხვადასხვა სეგმენტებიდან მოიცავდა 22 %-ს და ქორწინება სხვადასხვა ტომებში, ორივე სქესისთვის იყო 12 %. პოლიგამიურ ქორწინებებზე მოდის 11 %. აქვე აღსანიშნავია ისიც, რომ თითოეულ ცოლს საკუთარი საოჯახო საქმე და საცხოვრებელი ჰქონდა. მაროკოს ცენტრალურ-სამხრეთ ნაწილში, მსგავსი ნათესაური ქორწინება მისაღებია.<ref>Hoffman, Katherine E., and Susan Gilson Miller, eds. Berbers and Others: Beyond Tribe and Nation in the Maghrib (Indiana University Press; 2010) 225 pages; scholarly studies of identity, creativity, history, and activism</ref> რაც შეეხება ქორწინების რიტუალს, ბერბერებს სჯერათ, რომ პატარძლისა და საქმროს ბარაქა ქმნის გარემოს, რომლიდანაც არა მარტო რიტუალში მონაწილეებს, არამედ სხვებსაც შეუძლიათ რაღაც სარგებელის მოლოდინი ჰქონდეთ. საქმროს ადგილამდე მისვლამდე დედოფალს სთავაზობენ რძეს, იგი შეთავაზებულ რძეში ჩაყოფს თითს ან მოსვამს ცოტას და დარჩენილ ნაწილს სულს უბერავს, რაც მისი სიწმინდის გადადებას ნიშნავს, ამ რძეს კი შემდგომ უკვე სხვა რძეში ურევენ. ქორწილი ის ადგილია, სადაც ქალებს აქვთ საშუალება ფართო საზოგადოებაში, საჯაროდ გამოვიდნენ და რაღაც წარმოდგენები გამართონ, თუმცა სახლის გარდა მათ სხვა გამონაკლის ადგილებში გასვლის საშუალებაც აქვთ, მაგალითად, როდესაც რომელიმე ოჯახში ვაჟიშვილი დაიბადება, ქალები იქ იკრიბებიან, მღერიან და კითხულობენ ლექსებს, სხვადასხვა ტექსტებს, რომელიც განსხვავდება დღესასწაულების მიხედვით. სხვადასხვა ასაკის ქალები, სხვადასხვანაირ ტექსტს განსხვავებული მეთოდით კითხულობენ. რაც შეეხება ბერბერულ ოჯახს, იქ ბირთვული ოჯახის ტიპია გავრცელებული: მამა, დედა და დაუქორწინებელი შვილები ქმნიან ოჯახის ერთეულს. როდესაც სტუმრები არ ჰყავთ, ოჯახის ყველა წევრი საჭმელს მიირთმევს ერთად, სტუმრის ყოფნის შემთხვევაში ოჯახის უფროსი უჯდება სუფრას, მაგრამ გამომდინარე იქიდან, რომ მამაკაცები მასიურად გადასახლდნენ ევროპაში, ქალები ხშირად უძღვებიან ოჯახს. დედისა და ბებია-ბაბუის მეთვალყურეობით, ყველა ბერბერული ერთობა ხასიათდება დედმამიშვილების მაღალი მზრუნველობით. მაგალითად, უფროსი დედმამიშვილი ზრუნავს უმცროსზე, როდესაც დედა დაკავებულია სახლის საქმიანობით. ბებია-ბაბუას და შვილიშვილებს ახლო ურთიერთობა აქვთ, მაგრამ როდესაც სქესობრივი სეგრეგაცია იწყება, ანუ ბიჭები და გოგონები ხდებიან 6-7 წლის, იწყებენ მენახირეობა-მწყემსობას. შემდგომ უკვე მომწიფების ასაკამდე მიდიან, რომელიც ტრადიციულად ქორწინების ასაკთანაა გაიგივებული. == მემკვიდრეობა == აღსანიშნავია, რომ მამის მხრიდან მონათესავე ჩამომავლობა ან გვარის უფროსობა სოციალური ერთობის ძირითადი ფორმა იყო, ესპანეთისა და საფრანგეთისგან მაროკოს მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვებამდე 1956 წელს, რომლის სიღრმეებიც მიდის რიფ-ში 4-6, ხოლო იმაზიგენში 4 თაობაზე. კოლონიამდელ პერიოდში ზოგიერთი მაროკოული ტომი 5 ძირითად გაერთიანებას ქმნიდა.<ref>Murdock, George Peter, 1960. Social Structure. New York: Macmillan. Originally published in 1949.</ref> ქონება მემკვიდრეობით პატრიარქალურად გადადის. ამასთან, შარიათის გათვალისწინებით, მემკვიდრეობის გადაცემისას ერთი ვაჟიშვილი უდრის ორ ქალიშვილს. ისეთ რეგიონებში, როგორიცაა მაროკოს სამხრეთი ნაწილი, სადაც დამოუკიდებლობამდე ჩვეულებითი სამართლის წესები იყო გაბატონებული, ქალიშვილებს თითქმის არაფერი ეკუთვნოდათ, მათ უბრალოდ ათხოვებდნენ.<ref>Montagne, Robert, 1973. The Berbers: Their Social and Political Organisation. Translated by David Seddon. London: Frank Cass. Originally published in French in 1931.</ref> == მუსიკა == სახასიათო ინსტრუმენტები ახლო აღმოსავლეთსა და ჩრდილოეთ აფრიკაში მოიცავს დასარტყამ ინსტრუმენტთა უამრავ სახეობას, როგორიცაა ტაბლა და დარბუკა, ან ლერწმის ფლეიტა, რომელსაც მიზმარს უწოდებენ. ასევე, ვიოლინოსა და მის სხვადასხვა ვარიაციას: კამანჯას, რაბაბის, 'უდს. მეტალის ხმის მქონე ინსტრუმენტს ქანუნს უწოდებენ, რომლის სიმების ჟღარუნით ხმა გამოიცემა. არაბულ-ბერბერულ რითმაზე ორიენტირებული მუსიკა მსმენელს მის გადამდებ ტალღასა და მელოდიაში ითრევს. ასეთი მუსიკაა მაგალითად ქვალი (Qwali). ბერბერულ მუსიკსააც, ტრადიციულ მუსიკას ჩრდილოეთ აფრიკიდან, სხვადასხვა რაიონის მიხედვით, ფართო მრავალფეროვნება ახასიათებს. ყველაზე ცნობილი კი მაინც მაროკოული მუსიკაა. ჩრდილოეთ აფრიკაში ფართოდ იყენებენ დიდ დასარტყამ ინსტრუმენტებსა და ბერბერულ ტრადიციულ ინსტრუმენტს, სახელად ბარბითს, სიმღერებისა და ცეკვების აკომპანირებისთვის<ref>Vinogradov, Amal Rassam, 1974. The Ait Ndhir of Morocco: A Study of the Social Transformation of a Berber Tribe. University of Michigan Museum of Anthropology, Anthropological Papers, no. 55. Ann Arbor: University of Michigan Press.</ref>. ბერბერული ხალხური მუსიკა კი სამ ნაწილად იყოფა: სოფლის, სხვადასხვა რიტუალებისა და პროფესიონალი მუსიკოსების მიერ შესრულებული მუსიკა. რაც შეეხება ბერბერული მუსიკის მოდერნიზებას, იგი მოხდა 1970 წელს ამური მბარაკის (Ammuri Mbarak) მიერ, რომელმაც მოუწოდა ბერბერებს ურბანიზაციისკენ, გამომდინარე იქიდან, რომ მათ იშვიათად ჰქონდათ შეხება ქალაქთან.<ref>Vinogradov, Amal Rassam, 1974. The Ait Ndhir of Morocco: A Study of the Social Transformation of a Berber Tribe. University of Michigan Museum of Anthropology, Anthropological Papers, no. 55. Ann Arbor: University of Michigan Press</ref> == ცნობილი ბერბერი მოღვაწეები == '''[[ერატოსთენე]] (ძვ. წ. 276-195/94 წწ.)''' — ცნობილი გეოგრაფი, მათემატიკოსი, პოეტი, ასტრონომი და მუსიკის ერთ-ერთი პირველი თეორეტიკოსი. ეს იყო პირველი ადამიანი, რომელიც დედამიწის დიამეტრის, გარშემოწერილობისა და ღერძის დახრილობის გაზომვას შეეცადა. გარკვეული პერიოდი მართავდა ალექსანდრიის ბიბლიოთეკასაც. მან ჩამოაყალიბა გეოგრაფია, როგორც დისციპლინა. დაადგინა ნაკიანი დღე, გამოთვალა მზესა და დედამიწას შორის მანძილი და მსოფლიოს პირველი რუკა შექმნა. '''ალ-იდრისი (XII ს.) -''' ამ ჩრდილოეთ აფრიკელი მოგზაურის აღმოჩენის დამსახურებით ვიცით, რომ ნილოსი ეკვატორული ტბიდან, რომელსაც ვიქტორიის ტბა ჰქვია ამჟამად, იღებს სათავეს. '''ჰანო (ძვ.წ. 500-450 წ.წ.) -''' ბერბერი მოგზაური, რომელმაც დასავლეთ აფრიკის სანაპირო აღმოაჩინა. 2000 წლის წინ მავრიტანიის მეფე ჯუბას ექსპედიციამ კანარის კუნძულებამდეც კი მიაღწია. '''[[იბნ ბატუტა]]''' — XIV საუკუნის მაროკოელი ბერბერი მოგზაური, რომელმაც შუა საუკუნეების მოგზაურებს შორის ყველაზე დიდი მანძილზე იმოგზაურა. 1325-54 წლებში საჰარის უდაბნოსა და ჩრდილოეთ აფრიკის გარდა მან არაბეთის ნახევარკუნძული, ირანი და ინდოეთიც კი დალაშქრა, რაც იმ დროისთვის უპრეცედენტო შემთხვევა იყო. '''ლეო აფრიკელი''' '''(1485 – 1554 წწ.)''' — ამ ადამიანის კალამს ეკუთვნის აფრიკის გეოგრაფიული ისტორია, რომელშიც ბერბერული სამეფოებსა და ტიმბუქტუს აღწერს. თავისი წიგნი 1526 წელს მან არაბულად დაწერა, რომელიც შემდეგ იტალიურად გადათარგმნეს. წიგნი 1550 წლამდე არ გამოქვეყნებულა მანამ, სანამ ჟან ბატისტ რამუზიოს ხელში არ ჩავარდა და ხელახლა არ გადაწერა იგი. იტალიური ვარიანტი კი მოგვიანებით, 1600 წელს, ჯონ პორიმ თარგმნა. '''ესტებან დე მორანტესი''' — მაროკოელი ბერბერი მოგზაური, რომელიც ბერბერულ სოფელ აზემურში დაიბადა. ხელმძღვანელობდა ნარვაესის საზღვაო ექსპედიციას 1527 წელს. ექსპედიციამ მექსიკის ყურემდე მიაღწია და ინდიელებმა ტყვედ აიყვანეს წევრები. არსებობს ვარაუდი, რომ 1539 ან 1540 წელს მოკლეს ბერბერი ზუნის ტომის წევრებმა. ამ ტომში ის ძალიან დიდი გავლენით სარგებლობდა და ბევრი მას ნახევრად ღმერთადაც კი მიიჩნევდა. '''აბას იბნ ფირნასი (ახ. წ. 810-887 წწ.)''' — ეს ანდალუსიელი ბერბერი ინჟინერი იზნ რანდში დაიბადა (დღევანდელი ესპანეთის ტერიტორია). 70 წლის ასაკში ის იყო ადამიანი, რომელიც პირველად გაფრინდა. ფირნასმა ხელოვნური ფრთები გამოიგონა, რომელსაც ბუმბულები გაუკეთა და კორდობას ბორცვიდან დაეშვა. ამბობენ, რომ ის ასეთი ფრენის დროს დაეცა და ზურგი დაიზიანა კიდეც. '''კალიმაკუსი (ძვ. წ. 305/310 – 240 წწ.)''' — აღმოსავლეთ ლიბიაში დაბადებული ბერბერი პოეტი, რომელიც ალექსანდრიის ბიბლიოთეკაში მოღვაწეობდა. ძვ. წ. 245 წელს მან ბიბლიოთეკის პირველი კატალოგი შექმნა, რომელიც 120 ტომისგან შედგებოდა. '''[[მარკოზ მახარებელი]] (I საუკუნე)''' — ქრისტეს მოციქული ლიბიის მწვანე მთებიდან, რომელმაც სახარება დაწერა. მან დააარსა ალექსანდრიის ეკლესია, სადაც ქადაგებდა ქრისტიანობას. დღეს ითვლება, რომ ალექსანდრიის მართლმადიდებელი და კოპტური ეკლესიები წმ. მარკოზის მიერ დაარსებული ეკლესიიდან მოდიან. '''არიუს ამონიუსი (ძვ. წ. 250/256 – 336 წწ.)''' — ბერბერი რეფორმატორი, რომელმაც ჩრდილოეთ აფრიკაში ქრისტიანობის მოდერნიზაცია მოახდინა. ის იყო ასკეტი სასულიერო პირი და მოღვაწეობდა ალექსანდრიაში. წყაროებში ის აღწერილია, როგორც მაღალი მორალის, ინტელექტისა და დახვეწილი გარეგნობის მქონე ადამიანი. '''[[ნეტარი ავგუსტინე]] (ახ. წ. 354-430 წწ.)''' — ცნობილი ქრისტიანი ღვთისმეტყველი, რომელსაც რამდენიმე თხზულება აქვს დაწერილი ქრისტიანული ფილოსოფიის შესახებ. ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული ამ თხზულებათაგან „ღვთის ქალაქია“.<ref>Goodman, Jane E. Berber Culture On the World Stage''.'' Bloomington: Indiana University Press, 2005.</ref> ==ლიტერატურა == * Gellner, Ernest, 1969. Saints of the Atlas. London: Weiden-feld &amp;amp; Nicholson. * Gellner, Ernest, and Charles Micaud, eds., 1973. Arabs and Berbers: From Tribe to Nation in North Africa. London: Duck-worth. * Hart, David M., ed. and trans., 1975. Emilio Blanco Izaga: Colonel in the Rif. 2 vols. Ethnography Series, HRAFlex Books, MX3-001. New Haven: Human Relations Area Files. * Hart, David M., 1984. The Ait `Atta of Southern Morocco: Daily Life and Recent History. Wisbech, Cambridgeshire: MENAS Press. * Montagne, Robert, 1973. The Berbers: Their Social and Political Organisation. Translated by David Seddon. London: Frank Cass. Originally published in French in 1931. * Vinogradov, Amal Rassam, 1974. The Ait Ndhir of Morocco: A Study of the Social Transformation of a Berber Tribe. University of Michigan Museum of Anthropology, Anthropological Papers, no. 55. Ann Arbor: University of Michigan Press. * Brett, M.; Fentress, E.W.B. (1996), The Berbers, Blackwell Publishing, pp. 5–6 * Ripley, W. Z. (1899), The Races of Europe, New York: D. Appleton & Co. * Silverstein, Paul A. (2004), Algeria in France: Transpolitics, Race, and Nation, Bloomington: Indiana University Press. * Hoffman, Katherine E., and Susan Gilson Miller, eds. Berbers and Others: Beyond Tribe and Nation in the Maghrib (Indiana University Press; 2010) 225 pages; scholarly studies of identity, creativity, history, and activism. * Hagan, Helene E. (2006), Tuareg Jewelry: Traditional Patterns and Symbols, XLibris. * Waterbury, John, 1972. North for the Trade: The Life and Times of a Berber Merchant. Berkeley, Los Angeles, and London: University of California Press. * Goodman, Jane E. Berber Culture On the World Stage''.'' Bloomington: Indiana University Press, 2005. * Hammond, Andrew. Pop Culture in Arab world. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2004. * Murdock, George Peter, 1960. Social Structure. New York: Macmillan. Originally published in 1949. * Davis, Robert. Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast, and Italy, 1500-1800''.''London: Palgrave Macmillan, 2004. * Hiernaux, Jean. ''The People of Africa (People of the world series).'' New York, NY: Scribner, 1975. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.agraw.com Amazigh/Berber Culture] *[http://www2.nau.edu/~jar/RIL_10.html The New Mass Media and the Shaping of Amazigh Identity] *[http://www.wam.umd.edu/~tlaloc/archastro/ae26.html Number Systems and Calendars of the Berber Populations of Grand Canary and Tenerife] *[http://fotw.vexillum.com/flags/berber.html Flags of the World -- Berbers/Imazighen] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060804154052/http://fotw.vexillum.com/flags/berber.html |date=2006-08-04 }} *[http://imedyazen1.tripod.com/ Imedyazen cultural association (in Berber)] *[https://www3.nationalgeographic.com/genographic/atlas.html The Genographic Project: Maps ancient human movements via genetic markers] *[http://www.scs.uiuc.edu/~mcdonald/WorldHaplogroupsMaps.pdf World Haplogroups Maps] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040728005528/http://www.scs.uiuc.edu/~mcdonald/WorldHaplogroupsMaps.pdf |date=2004-07-28 }} *[http://www.fadma.be Culture Amazighe (Berbère)] == სქოლიო == {{სქოლიო|2}} [[კატეგორია:ბერბერები]] [[კატეგორია:აფრიკის ხალხები]] in7rk5t1byv3eo56lgptq1tfapsex2m 0 200267 4411563 3990696 2022-08-27T21:50:05Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = ცერცვი | სურათის ფაილი = Tuinboon bontbloeiend.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება =[[ფარულთესლოვნები]] | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | გვარი = | სახეობა = | ლათ =Vicia faba | ვიკისახეობები =Vicia faba | commons = Category:Vicia faba }} [[ფაილი:Tuinboon voor zaad.jpg|მინი|270პქ|ცერცვის პარკები]] '''ცერცვი''' ([[ლათ.]] Vicia faba) — [[ერთწლოვანი მცენარეები|ერთწლოვანი მცენარე]] [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახი]]სა. აქვს მთავარღერძიანი [[ფესვი]], 100-150 სმ სიმაღლის ოთხკუთხა ღრუ ღერო, წვილფრთართული უულვაშო [[ფოთოლი]]. [[ყვავილი|ყვავილები]] თეთრი ან ვარდისფერია, [[ნაყოფი (მცენარე)|ნაყოფი]] პარკია, 2-4 თესლიანი. ველურად არ გვხვდება. ცნობილია ცერცვის 100-ზე მეტი ჯიში, რომლებიც სამეურნეო დანიშნულების მიხედვით 2 ჯგუფად იყოფა: [[საკვები კულტურები|საკვები]] და სასურსათო. საკვები ცერცვი უხვად ივითარებს მწვანე მასას, წვრილთესლიანია, მდიდარია ცილით, ნახშირწყლებით, ვიტამინებით. იყენებენ სასოფლო-სამეურნეო [[ცხოველები|ცხოველთა]] საკვებად. სასურსათო ცერცვი მსხვილნაყოფიანია, იყენებენ წვნიანი კერძების, სალათისა და სხვადასხვა საკაზმის დასამზადებლად. ==ლიტერატურა== {{ქსე|11|204|თედორაძე ს.}} [[კატეგორია:სამკურნალო მცენარეები]] [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] onpwiefo1jl18jc1kodfbh71t41ohyo 0 200270 4411567 3990697 2022-08-27T21:51:11Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = ცერცველა | სურათის ფაილი = Vicia orobus1 eF.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება =[[ფარულთესლოვნები]] | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | გვარი = | სახეობა = | ლათ =Vicia | ვიკისახეობები =Vicia | commons = Category:Vicia }} '''ცერცველა''' ([[ლათ.]] Vicia) — [[ერთწლოვანი მცენარეები|ერთ-]] და [[მრავალწლოვანი მცენარეები|მრავალწლოვან]] ბალახოვან მცენარეთა [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]] [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახი]]სა. კულტურაში ცნობილია 12 [[სახეობა]], უფრო გავრცელებულია 2. სათესი ანუ საგაზაფხულო ცერცველა ([[ლათ.]] Vicia sativa) და ბანჯგვლიანი ანუ საშემოდგომო ცერცველა ([[ლათ.]] Vicia villosa). ცერცველა [[საქართველო]]ში ყველგანაა გავრცელებული. ==ლიტერატურა== {{ქსე|11|204|}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] kdiio4hcnjxx0hwbfrq5sm3oyplt7sa 0 202922 4411422 3012460 2022-08-27T14:25:09Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{წყარო}} '''FCC (Forum Communication Cultures)''' — კულტურათა კომუნიკაციის ფორუმი, 2011 წელს მაროკოში დაარსდა. FCC არასამეწარმეო, არასამთავრობო ორგანიზაციაა, რომელიც თვითდაფინანსებით ფუნქციონირებს. ორგანიზაციის მთავარი მიზანია წაახალისოს და ხელი შეუწყოს კულტურათა შორის დიალოგს მაროკოელი და საერთაშორისო მოხალისეების ერთობლივი პროექტების საშუალებით. FCC ცდილობს დააკავშიროს სოციალურად აქტიური ახალგაზრდები სხვადასხვა კულტურული თუ გეოგრაფიული არეალიდან. ორგანიზაცია ორიენტირებულია მაროკოს ტრადიციების და თანამედროვე ღირებულებების შერწყმაზე. მოხალისეების გაცვლითი პროგრამები ზემოთ აღნიშნული მიზნების გახორციელების ერთ-ერთი საშუალებაა. FCC-ს ცენტრალური ოფისი მდებარეობს რაბათში, ამასთან რეგიონული ოფისები განლაგებულია ნადორში, სალა ალ ჯადიდასა და ბოარფაში. FCC თანამშრომლობს სხვადასხვა ახალგაზრდულ და არასამთავრობო ორგანიზაციებთან, უნივერსიტეტებთან და ენის სკოლებთან, ადგილობრივ თუ საერთაშორისო დონეზე. აღსანიშნავია, FCC-სა დ მაროკოს ეროვნული განათლების სამინისტროს მჭიდრო თანამშრომლობა. == პროექტები == ===საერთაშორისო ბანაკები=== ორგანიზებულია მაროკოს სხვადასხვა რეგიონებში. მოხალისეები მთელი მსოფლიოდან, კვირაში 20 საათის განმავლობაში, მუშაობენ სხვადასხვა საკითხებზე, მაგ.: გარემოს დაცვა, ხატვა, მებაღეობა, ისტორიული ნაგებობების აღდგენა-რეკონსტრუქცია. არასამუშაო დღეებში მოხალისეებს საშუალება აქვთ იმოგზაურონ მაროკოში და გაეცნონ მის მავალფეროვან კულტურას. ===ტრენინგები და "უორკშოპები"=== FCC ორგანიზებას უწევს სხვადასხვა "უორკშოპებს" მაროკოს კულტურისა და ისტორიის შესახებ. ასევე, იმართება დისკუსიები ისეთ აქტუალურ თემებზე, როგორიცაა გარემოს დაცვა, მდგრადი განვითარება, ჯანდაცვა, განათლება და სხვა. მოხალისეებს საშუალება აქვთ მონაწილეობა მიიღონ დამატებით ღონისძიებებში: მხატვრობა და ტრადიციული მაროკოული მეთიხეობა. ===უცხო ენების სწავლება=== FCC ახორციელებს პროექტს, რომელიც საშუალებას აძლევს ახალგაზრდა მოხალისეებს ასწავლონ ინგლისური, ფრნაგული და ესპანური ენები ადგილობრივ სტუდენტებსა და სკოლის მოსწავლეებს. ამასთან, მათ აქვთ შესაძლებლობა ისწავლონ ფრნაგული და არაბული ენები ორგანიზაციის ხარჯზე. ===სტაჟირება=== FCC სთავაზობს ახალგაზრდებს მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებიდან გაიარონ სტაჟირება მათ ორგანიზაციაში და თავისი წვლილი შეიტანონ მაროკოს არასამთავრობო ორგანიზაციების საერთაშორისო პარტნიორობის ქსელის განვითარებაში. თითოეულ პროგრამაზე დეტალური იფნორმაციის მოძიება შესაძლებელია FCC -ს ოფიცილაურ საიტზე. ===რეგიონული ოფისები=== სალა ალ ჯადიდას რეგიონული ოფისი წარმოადგენს FCC-ს ლინგვისტურ ცენტრს, რომელიც თანამშრომლობს ადგილობრივ ენის სკოლებთან და ორგანიზებას უწევს ფრანგული, ესპანური, ინგლისური და არაბული ენის კურსებს საერთაშორისო მოხალისეების მონაწილეობით. მოხალისეებს, საშუალება აქვთ გაიარონ არაბული ენის ინტენსიური კურსები უფასოდ. ნადორისა და ბოურფას რეგიონული ოფისები ორგანიზებას უწევენ სამუშაო ბანაკებს და საველე მისიებს მთელ მაროკოში. [[კატეგორია:მაროკოს კულტურა]] [[კატეგორია:არასამთავრობო ორგანიზაციები]] lc5crtc9j7tsmb3yoc0feoq1u0qpqzg 0 203993 4411630 4381495 2022-08-28T11:35:13Z GiorgiXIII 62215 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ჭინკაძეები |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = keda.png |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 33 |lat_sec = 18.9 |lon_dir = E |lon_deg = 41 |lon_min = 46 |lon_sec = 20.8 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი = აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ქედის მუნიციპალიტეტი |თემი = დოლოგანი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 480 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 202<ref name="აღწერა 2014"/> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 100 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +955 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |add1n= |add1= }} '''ჭინკაძეები''' (ყოფ. '''''განახლება''''') — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა|აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის]] [[ქედის მუნიციპალიტეტი|ქედის მუნიციპალიტეტში]], [[დოლოგანი]]ს [[თემი|თემში]] (სოფლები: [[დოლოგანი]], [[ჭალახმელა]], ჭინკაძეები).<ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულები |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> მდებარეობს [[მდინარე]] [[აჭარისწყალი|აჭარისწყლის]] მარჯვენა მხარეს, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 480 [[მეტრი|მ]] სიმაღლეზე, [[დაბა]] [[ქედა|ქედიდან]] დაშორებულია 23 [[კილომეტრი]]თ. [[2014]] წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 202 კაცი<ref name="აღწერა 2014">{{სახელმწიფო აღწერა 2014}}</ref>. ==დემოგრაფია== {| class="wikitable" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა |- | 2002 || 226<ref>{{Cite web |url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |title=pop-stat.mashke.org — საქართველოს დასახლებული პუნქტების მოსახლეობა |accessdate=2012-08-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120419092459/http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |archivedate=2012-04-19 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტი — სოფლების მოსახლეობა 2002 წელი |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> |- | 2014 || 202<ref name="აღწერა 2014"/> {{კლება}} |} ==ლიტერატურა== {{ქსე|11|400}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ქედის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ქედის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] slgrsdr4h9yjecnew323tlr9zlrk2g0 0 203995 4411622 4395934 2022-08-28T10:04:53Z GiorgiXIII 62215 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ცხემნა |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = keda.png |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 35 |lat_sec = 44.4 |lon_dir = E |lon_deg = 41 |lon_min = 54 |lon_sec = 50.2 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი = აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ქედის მუნიციპალიტეტი |თემი = ქედა (სოფელი){{!}}ქედა |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 400 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 156<ref name="აღწერა 2014"/> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 100 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |add1n= |add1= }} '''ცხემნა''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა|აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის]] [[ქედის მუნიციპალიტეტი|ქედის მუნიციპალიტეტში]], [[ქედა (სოფელი)|ქედის]] [[თემი|თემში]] (სოფლები: [[არსენაული]], [[აქუცა]], [[გულები]], [[ზენდიდი]], [[კორომხეთი]], [[ორცვა]], [[ქედა (სოფელი)|ქედა]], [[შევაბური]], ცხემნა, [[ძენწმანი]], [[ხუნკუდა]]).<ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულები |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> მდებარეობს [[მდინარე]] [[აჭარისწყალი|აჭარისწყლის]] მარჯვენა მხარეს, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 400 [[მეტრი|მ]] სიმაღლეზე, [[დაბა]] [[ქედა|ქედიდან]] დაშორებულია 2 [[კილომეტრი]]თ. [[2014]] წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 156 კაცი<ref name="აღწერა 2014">{{სახელმწიფო აღწერა 2014}}</ref>. ==დემოგრაფია== {| class="wikitable" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა |- | 2002 || 154<ref>{{Cite web |url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |title=pop-stat.mashke.org — საქართველოს დასახლებული პუნქტების მოსახლეობა |accessdate=2012-08-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120419092459/http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |archivedate=2012-04-19 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტი — სოფლების მოსახლეობა 2002 წელი |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> |- | 2014 || 156<ref name="აღწერა 2014"/> {{ზრდა}} |} ==ლიტერატურა== {{ქსე|11|250}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ქედის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ქედის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] pe1tynpfr5o4y5pyskchb9mgj8ornie 0 203997 4411524 4395942 2022-08-27T18:00:52Z GiorgiXIII 62215 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ჩეტკიძეები |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = keda.png |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 39 |lat_sec = 39.4 |lon_dir = E |lon_deg = 42 |lon_min = 03 |lon_sec = 23.5 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი = აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ქედის მუნიციპალიტეტი |თემი = ცხმორისი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 560 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 187<ref name="აღწერა 2014"/> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 100 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |add1n= |add1= }} '''ჩეტკიძეები''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა|აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის]] [[ქედის მუნიციპალიტეტი|ქედის მუნიციპალიტეტში]], [[ცხმორისი]]ს [[თემი|თემში]] (სოფლები: [[ახო]], [[გეგელიძეები (ქედის მუნიციპალიტეტი)|გეგელიძეები]], [[გობრონეთი]], [[კოკოტაური]], ჩეტკიძეები, [[ცხმორისი]]).<ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულები |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> მდებარეობს [[მდინარე]] [[აჭარისწყალი|აჭარისწყლის]] მარჯვენა მხარეს, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 560 [[მეტრი|მ]] სიმაღლეზე, [[დაბა]] [[ქედა|ქედიდან]] დაშორებულია 19 [[კილომეტრი]]თ. [[2014]] წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 187 კაცი<ref name="აღწერა 2014">{{სახელმწიფო აღწერა 2014}}</ref>. ==დემოგრაფია== {| class="wikitable" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა |- | 2002 || 248<ref>{{Cite web |url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |title=pop-stat.mashke.org — საქართველოს დასახლებული პუნქტების მოსახლეობა |accessdate=2012-08-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120419092459/http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |archivedate=2012-04-19 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტი — სოფლების მოსახლეობა 2002 წელი |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> |- | 2014 || 187<ref name="აღწერა 2014"/> {{კლება}} |} ==ლიტერატურა== {{ქსე|11|104}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ქედის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ქედის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] fu5ls3mdru66yp2dhluzyfkws9d20oy 0 204000 4411523 4395933 2022-08-27T17:52:36Z GiorgiXIII 62215 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = შევაბური |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = keda.png |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 34 |lat_sec = 58.2 |lon_dir = E |lon_deg = 41 |lon_min = 56 |lon_sec = 57.5 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი = აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ქედის მუნიციპალიტეტი |თემი = ქედა (სოფელი){{!}}ქედა |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 400 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 89<ref name="აღწერა 2014"/> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 100 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |add1n= |add1= }} '''შევაბური''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა|აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის]] [[ქედის მუნიციპალიტეტი|ქედის მუნიციპალიტეტში]], [[ქედა (სოფელი)|ქედის]] [[თემი|თემში]] (სოფლები: [[არსენაული]], [[აქუცა]], [[გულები]], [[ზენდიდი]], [[კორომხეთი]], [[ორცვა]], [[ქედა (სოფელი)|ქედა]], შევაბური, [[ცხემნა]], [[ძენწმანი]], [[ხუნკუდა]]).<ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულები |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> მდებარეობს [[მდინარე]] [[მერისი|მერისისწყლის]] მარცხენა მხარეს, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 400 [[მეტრი|მ]] სიმაღლეზე, [[დაბა]] [[ქედა|ქედიდან]] დაშორებულია 2 [[კილომეტრი]]თ. [[2014]] წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 89 კაცი<ref name="აღწერა 2014">{{სახელმწიფო აღწერა 2014}}</ref>. ==დემოგრაფია== {| class="wikitable" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა |- | 2002 || 112<ref>{{Cite web |url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |title=pop-stat.mashke.org — საქართველოს დასახლებული პუნქტების მოსახლეობა |accessdate=2012-08-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120419092459/http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |archivedate=2012-04-19 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტი — სოფლების მოსახლეობა 2002 წელი |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> |- | 2014 || 89<ref name="აღწერა 2014"/> {{კლება}} |} ==ლიტერატურა== {{ქსე|10|702}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ქედის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ქედის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] 1ovobxkxwsl78o6lrplu7to5p57k656 0 204001 4411521 4395916 2022-08-27T17:44:39Z GiorgiXIII 62215 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ქოსოფელი |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = keda.png |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 32 |lat_sec = 38.4 |lon_dir = E |lon_deg = 41 |lon_min = 48 |lon_sec = 16 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი = აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ქედის მუნიციპალიტეტი |თემი = მახუნცეთი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 360 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 72<ref name="აღწერა 2014"/> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 100 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |add1n= |add1= }} '''ქოსოფელი''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[ქედის მუნიციპალიტეტი|ქედის მუნიციპალიტეტში]], [[მახუნცეთი]]ს [[თემი|თემში]] (სოფლები: [[ზედა ბზუბზუ]], [[ზედა მახუნცეთი]], [[ზუნდაგი]], [[მილისი (ქედის მუნიციპალიტეტი)|მილისი]], [[ნამლისევი]], [[უჩხითი]], [[ქვედა ბზუბზუ]], [[ქვედა მახუნცეთი]], ქოსოფელი).<ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულები |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> მდებარეობს [[მდინარე]] [[აჭარისწყალი|აჭარისწყლის]] მარცხენა მხარეს, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 360 [[მეტრი|მ]] სიმაღლეზე, [[დაბა]] [[ქედა|ქედიდან]] დაშორებულია 14 [[კილომეტრი]]თ. [[2014]] წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 72 კაცი<ref name="აღწერა 2014">{{სახელმწიფო აღწერა 2014}}</ref>. ==დემოგრაფია== {| class="wikitable" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა |- | 2002 || 89<ref>{{Cite web |url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |title=pop-stat.mashke.org — საქართველოს დასახლებული პუნქტების მოსახლეობა |accessdate=2012-08-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120419092459/http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |archivedate=2012-04-19 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტი — სოფლების მოსახლეობა 2002 წელი |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> |- | 2014 || 72<ref name="აღწერა 2014"/> {{კლება}} |} ==ლიტერატურა== {{ქსე|10|552}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ქედის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ქედის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] i3dmi1jtmw8gy9io0kli9ovghr4mvr1 0 204002 4411517 4395914 2022-08-27T17:20:02Z GiorgiXIII 62215 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ქვედა ბზუბზუ |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = keda.png |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 33 |lat_sec = 41.9 |lon_dir = E |lon_deg = 41 |lon_min = 50 |lon_sec = 11.5 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი = აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ქედის მუნიციპალიტეტი |თემი = მახუნცეთი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 300 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 261<ref name="აღწერა 2014"/> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 100 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |add1n= |add1= }} '''ქვედა ბზუბზუ''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა|აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის]] [[ქედის მუნიციპალიტეტი|ქედის მუნიციპალიტეტში]], [[მახუნცეთი]]ს [[თემი|თემში]] (სოფლები: [[ზედა ბზუბზუ]], [[ზედა მახუნცეთი]], [[ზუნდაგი]], [[მილისი (ქედის მუნიციპალიტეტი)|მილისი]], [[ნამლისევი]], [[უჩხითი]], ქვედა ბზუბზუ, [[ქვედა მახუნცეთი]], [[ქოსოფელი]]).<ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულები |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> მდებარეობს [[მდინარე]] [[აჭარისწყალი|აჭარისწყლის]] მარცხენა მხარეს, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 300 [[მეტრი|მ]] სიმაღლეზე, [[დაბა]] [[ქედა|ქედიდან]] დაშორებულია 12 [[კილომეტრი]]თ. [[2014]] წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 261 კაცი<ref name="აღწერა 2014">{{სახელმწიფო აღწერა 2014}}</ref>. ==ეტიმოლოგია== გადმოცემის თანახმად სოფელში ბევრი [[ფუტკარი]] იყო და მათი ბზუილის გამო შეარქვეს სოფელს ბზუბზუ. ==დემოგრაფია== {| class="wikitable" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა |- | 2002 || 283<ref>{{Cite web |url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |title=pop-stat.mashke.org — საქართველოს დასახლებული პუნქტების მოსახლეობა |accessdate=2012-08-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120419092459/http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |archivedate=2012-04-19 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტი — სოფლების მოსახლეობა 2002 წელი |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> |- | 2014 || 261<ref name="აღწერა 2014"/> {{კლება}} |} ==ლიტერატურა== {{ქსე|10|509}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ქედის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ქედის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] 5zsqt4jxta0h3rzp4oykakd35qzcufh 0 204063 4411519 4395915 2022-08-27T17:29:19Z GiorgiXIII 62215 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ქვედა მახუნცეთი |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = Queen Tamar's bridge near Makhuntseti (G.N. 2011).jpg |პანორამის სიგანე = |წარწერა = თამარ მეფის ხიდი მახუნცეთთან |დროშა = |გერბი = |დროშწარწ = ქედის მუნიციპალიტეტის დროშა |გერბწარწ = ქედის მუნიციპალიტეტის გერბი |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N|lat_deg = 41|lat_min = 33|lat_sec = 57 |lon_dir = E|lon_deg = 41|lon_min = 49|lon_sec = 57 |CoordAddon = |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა2 = |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი = აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ქედის მუნიციპალიტეტი |თემი = მახუნცეთი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 220 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 439<ref name="აღწერა 2014"/> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 99,8 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |add1n= |add1= }} '''ქვედა მახუნცეთი''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა|აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის]] [[ქედის მუნიციპალიტეტი|ქედის მუნიციპალიტეტში]], [[მახუნცეთი]]ს [[თემი|თემში]] (სოფლები: [[ზედა ბზუბზუ]], [[ზედა მახუნცეთი]], [[ზუნდაგი]], [[მილისი (ქედის მუნიციპალიტეტი)|მილისი]], [[ნამლისევი]], [[უჩხითი]], [[ქვედა ბზუბზუ]], ქვედა მახუნცეთი, [[ქოსოფელი]]).<ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულები |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> მდებარეობს [[მდინარე]] [[აჭარისწყალი|აჭარისწყლის]] ნაპირებზე, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 220 [[მეტრი|მ]] სიმაღლეზე, [[დაბა]] [[ქედა|ქედიდან]] დაშორებულია 12 [[კილომეტრი]]თ. [[2014]] წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 439 კაცი<ref name="აღწერა 2014">{{სახელმწიფო აღწერა 2014}}</ref>. სოფლის მახლობლად შემონახულია [[შუა საუკუნეები]]ს ქვის ხიდი, რომლის აგებაც [[თამარ მეფე|თამარ მეფის]] სახელთანაა დაკავშირებული. ხიდს აქვს ძლიერ დამრეცი კამარა. კამარის მალი 15,5 მ-ია. ნაგებია კირის დუღაბით გამაგრებული [[კირქვა|კირქვის]] დიდი კვადრებით. ბურჯები ამოყვანილია კლდეზე. ამ ხიდით მოსახლეობა დღესაც სარგებლობს. მდინარე [[აჭარისწყალი|აჭარისწყალზე]] აგებულია ჰესი. ==დემოგრაფია== {| class="wikitable" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა |- | 2002 || 401<ref>{{Cite web |url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |title=pop-stat.mashke.org — საქართველოს დასახლებული პუნქტების მოსახლეობა |accessdate=2012-08-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120419092459/http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |archivedate=2012-04-19 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს სტატისტიკის სახელმწიფო დეპარტამენტი — სოფლების მოსახლეობა 2002 წელი |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> |- | 2014 || 439<ref name="აღწერა 2014"/> {{ზრდა}} |} ==ლიტერატურა== {{ქსე|10|509}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ქედის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ქედის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] 2l54imjum7dz50msr1lddwdly2pp2nj 0 212770 4411415 4124575 2022-08-27T14:22:43Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki '''სასირეთის წმინდა გიორგის ეკლესია''' — [[ეკლესია]] [[კასპის მუნიციპალიტეტი]]ს სოფელ [[სასირეთი (კასპის მუნიციპალიტეტი)|სასირეთში]]. მდებარეობს სოფლის ცენტრში ძველ სასაფლაოზე. თარიღდება XIX საუკუნის მეორე ნახევრით. ეკლესია [[დარბაზული ეკლესია|დარბაზულია]] (14,5 X 8,5 მ), ნაგებია რიყის ქვით, გამოყენებულია აგურიც. ეკლესიას ორი თაღოვანი შესასვლელი აქვს - [[სამხრეთი]]თ და [[დასავლეთი]]თ. ეკლესიის თანადროული, ხის კონსტრუქციების საკურთხევლის ბაქანი წინწამოწეული არდაბაგით ერთი საფეხურით შემაღლებულია. აფსიდის ღერძზე ფართო თაღოვანი სარკმელია. [[ჩრდილოეთი]]თ, [[აფსიდი]]ს მხართან, სხვადასხვა ზომის ორი სწორკუთხა [[ნიში (არქიტექტურა)|ნიშია]]. თითო ფართო თაღოვანი სარკმელია ჩრდილოეთ და დასავლეთ კედლებში, ორი - სამხრეთისაში. ეკლესია გადახურულია ხის ცილინდრული [[კამარა|კამარით]], რომელიც უშუალოდ კედლებს ეყრდნობა. დასავლეთ კედელთან, მთელ სიგანეზე, მოწყობილია ხის [[პატრონიკე]], რომლის კიბე სამხრეთ-დასავლეთ კუთხეშია. ინტერიერი შელესილია და შეღებილია ცისფრად. ეკლესიაში დაკრძალულია შერვაშიძეების რამდენიმე თაობა. ==ლიტერატურა== {{სძა|5|198}} {{კასპის მუნიციპალიტეტის ტაძრები}} [[კატეგორია:კასპის მუნიციპალიტეტის ტაძრები]] [[კატეგორია:წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიები]] chygb5128ucvj8h16wqq6p6yx4hfu43 0 232914 4411586 4410177 2022-08-28T01:25:33Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ალბომი | სახელწოდება = Old Sock | ფონი = studio | შემსრულებელი = [[ერიკ კლეპტონი]] | გარეკანი = Oldsockclapton.jpg |ჩარჩო = კი | გამოცემის თარიღი = 12 მარტი 2013 | ფორმატი = | ჩაწერის თარიღი = | ჟანრი = [[როკ-მუსიკა]] | ხანგრძლივობა = 53:41 | ლეიბლი = [[Surfdog Records|Surfdog]]/[[Duck Records|Duck]]/[[Alternative Distribution Alliance|ADA]] (აშშ)/[[Polydor]] (ევროპა) | პროდიუსერი = ერიკ კლეპტონი, [[დოილ ბრემოლ II]], ჯასტინ სტენლი, საიმონ კლიმი | წინა ალბომი = ''[[Clapton (2010 წლის ალბომი)|Clapton]]''<br />(2010) | ეს ალბომი = '''''Old Sock'''''<br />(2013) | შემდეგი ალბომი =''[[The Breeze: An Appreciation of JJ Cale]]''<br />(2014) | სხვადასხვა = }} {{Album ratings |MC=58/100<ref name = "Metacritic">{{cite web|url=http://www.metacritic.com/music/old-sock/eric-clapton|title=Old Sock – Eric Clapton|publisher=[[Metacritic]]. [[CBS Interactive]]|accessdate=12 ნოემბერი 2014}}</ref> |rev1=[[Allmusic]] |rev1Score={{rating|3.5|5}}<ref name = "Allmusic">{{cite web|author=[[Stephen Thomas Erlewine|Thomas Erlewine, Stephen]]|url=http://www.allmusic.com/album/old-sock-mw0002483535|title=Old Sock – Eric Clapton|publisher=[[Allmusic]]. [[Rovi Corporation]]|accessdate=12 ნოემბერი 2014}}</ref> |rev2=''[[American Songwriter]]'' |rev2Score={{rating|4|5}}<ref name = "American Songwriter">{{cite web|last=Horowitz |first=Hal|date=15 მარტი 2013|url=http://www.americansongwriter.com/2013/03/eric-clapton-old-sock/|title=Eric Clapton: ''Old Sock''|work=[[American Songwriter]]|publisher=ForASong Media|accessdate=12 ნოემბერი 2014}}</ref> |rev3=''[[Exclaim!]]'' |rev3Score=3/10<ref name = "Exlclaim">{{cite web|last=Schneider|first=Jason|date=11 მარტი 2013|url=http://exclaim.ca/Reviews/FolkAndCountry/eric_clapton-old_sock|title=Eric Clapton – Old Sock|work=[[Exclaim!]]|accessdate=12 ნოემბერი 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130515183609/http://exclaim.ca/Reviews/FolkAndCountry/eric_clapton-old_sock|archivedate=15 მაისი 2013}}</ref> |rev4=''[[The Independent]]'' |rev4Score={{rating|2|5}}<ref name = "The Independent">{{cite web|last=Gill|first=ენდი|date=22 მარტი 2013|url=http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/art/features/album-review-eric-clapton-old-sock-bushbranchpolydor-8544703.html|title=Album review: Eric Clapton, Old Sock (Bushbranch/Polydor)|work=[[The Independent]]|publisher=Independent Print Limited|accessdate=12 ნოემბერი 2014}}</ref> |rev5=''[[The Independent#The Independent on Sunday|The Independent on Sunday]]'' |rev5Score={{rating|3|5}}<ref name = "The Independent on Sunday">{{cite web|last=Coleman|first=ნიკ|date=23 მარტი 2013|url=http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/music/reviews/album-eric-clapton-old-sock-polydor-8546980.html|title=Album: Eric Clapton, Old Sock (Polydor)|work=[[The Independent#The Independent on Sunday|The Independent on Sunday]]|publisher=Independent Print Limited|accessdate=12 ნოემბერი 2014}}</ref> |rev6=''[[London Evening Standard]]'' |rev6Score={{rating|3|5}}<ref name = "London Evening Standard">{{cite web|date=22 მარტი 2013|url=http://www.standard.co.uk/goingout/music/album-reviews-მარტი-2013-8517058.html|title=Album reviews: მარტი 2013|work=[[London Evening Standard]]|accessdate=12 ნოემბერი 2014}}</ref> |rev7=[[musicOMH]] |rev7Score={{rating|2.5|5}}<ref name = "musicOMH">{{cite web|last=Baber|first=ენდი|date=25 მარტი 2013|url=http://www.musicomh.com/reviews/albums/eric-clapton-old-sock|title=Eric Clapton – Old Sock|publisher=[[musicOMH]]|accessdate=12 ნოემბერი 2014}}</ref> |rev8=''[[The Observer]]'' |rev8Score={{rating|1|5}}<ref name = "Observer">{{cite web|last=Mardles|first=პოლ|date=23 მარტი 2013|url=https://www.theguardian.com/music/2013/mar/24/old-sock-eric-clapton-review|title=Eric Clapton: Old Sock – review|work=[[The Observer]]|publisher=[[Guardian Media Group]]|accessdate=12 ნოემბერი 2014}}</ref> |rev9=[[Popmatters]] |rev9Score=5/10<ref name = "Popmatters">{{cite web|last=Majorins|first=Philip|date=26 მარტი 2013|url=http://www.popmatters.com/review/169414-eric-clapton-old-sock/|title=Eric Clapton: Old Sock|publisher=[[Popmatters]]|accessdate=12 ნოემბერი 2014}}</ref> |rev10=''[[Rolling Stone]]'' |rev10Score={{rating|3|5}}<ref name = "Rolling Stone">{{cite web|last=Hermes|first=Will|date=12 მარტი 2013|url=http://www.rollingstone.com/music/albumreviews/old-sock-20130312|title=Eric Clapton Old Sock Album Review|work=[[Rolling Stone]]|publisher=[[იან ვენერი|Wenner Media]]|accessdate=12 ნოემბერი 2014}}</ref> }} '''''Old Sock''''' — [[როკ-მუსიკა|როკ]]-გიტარისტ და მომღერალ [[ერიკ კლეპტონი]]ს მე-20 სტუდიური ალბომი, გამოცემული 2013 წლის 12 მარტს.<ref>{{cite web |url=http://www.noise11.com/news/eric-clapton-to-release-old-sock-20130129 |title=Eric Clapton To Release Old Sock |date=29 იანვარი 2013 |publisher=Noise11.com |accessdate=29 იანვარი 2013}}</ref> ალბომში შეტანილია კლეპტონის ორი საავტორო სიმღერა („Gotta Get Over“ და „Every Little Thing“), ისევე, როგორც მისი საყვარელი სიმღერების ქავერ-ვერსიები. ალბომში მონაწილეობენ მოწვეული მუსიკოსები - [[სტივ უინვუდი]], [[ჯეიჯეი კეილი]] და [[პოლ მაკ-კარტნი]].<ref>{{cite web |url=http://www.rollingstone.com/music/news/new-eric-clapton-album-old-sock-due-in-მარტი-20130129 |title=New Eric Clapton Album 'Old Sock' Due in მარტი |date=29 იანვარი 2013 |publisher=RollingStone.com |accessdate=29 იანვარი 2013 }}{{Dead link|date=აგვისტო 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> == სიმღერების სია == #[[Maestro (Taj Mahal-ის ალბომი)|Further on Down the Road]] (მონაწილეობს [[Taj Mahal (მუსიკოსი)|Taj Mahal]]) (Taj Mahal, ჯესი ე. დეივისი) #Angel (მონაწილეობს [[ჯეი ჯეი კეილი]]) (ჯეი ჯეი კეილი) #[[The Folks Who Live On the Hill]] ([[ოსკარ ჰამერსტაინ II]], [[ჯერომ კერნი]]) #Gotta Get Over (მონაწილეობს [[ჩაკა ხანი]]) ([[დოილ ბრემოლ II]], [[ჯასტინ სტენლი]], [[ნიკა კოსტა]]) #Till Your Well Runs Dry ([[პიტერ ტოში]]) #[[All of Me (სიმღერა)|All of Me]] (მონაწილეობს [[პოლ მაკ-კარტნი]]) ([[ჯერალდ მარქსი]], [[სეიმურ საიმონსი]]) #Born to Lose ([[ტედ დეფენი]]) #[[Still Got the Blues (For You)|Still Got the Blues]] (მონაწილეობს [[სტივ უინვუდი]]) ([[გერი მური]]) #[[Goodnight Irene]] ([[ჰედი ლედბეტერი]], [[ჯონ ა. ლომექსი]]) #[[The Great Otis Redding Sings Soul Ballads|Your One and Only Man]] ([[ოტის რედინგი]]) #Every Little Thing (ბრემოლ II, სტენლი, კოსტა) #[[Love Is Here To Stay|Our Love Is Here to Stay]] ([[ჯორჯ გერშვინი]], [[აირა გერშვინი]]) #No Sympathy (დამატება) (ტოში) ==ჩარტები და სერტიფიცირებები== ===ყოველკვირეული ჩარტები=== {|class="wikitable plainrowheaders sortable" style="text-align:center;" |- !ჩარტი (2013–14) !უმაღლესი<br>პოზიცია |- {{albumchart|Australia|22|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Austria|7|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Flanders|16|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Wallonia|11|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- !scope="row"|კანადის ალბომები ([[კანადის ალბომების ჩარტი|''Billboard'']])<ref>{{cite web|url=http://www.billboard.com/artist/301809/Eric%20Clapton/chart?f=309|title=Eric Clapton – კანადის ალბომების ჩარტი History|work=Billboard Magazine|publisher=Prometheus Global Media|accessdate=6 თებერვალი 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151221230158/http://www.billboard.com/artist/301809/Eric%20Clapton/chart?f=309|archivedate=2015-12-21}}</ref> |12 |- {{albumchart|Croatia|1|id=1228|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Czech|7|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|date=2013-03-25|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Denmark|9|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Netherlands|7|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Finland|19|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|France|21|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- !scope="row"|გერმანიის ალბომები ([[GfK Entertainment|Offizielle Top 100]])<ref>{{cite web|url=https://www.offiziellecharts.de/album-details-214347|title=Eric Clapton – Old Sock Album|work=GfK Entertainment|publisher=Offizielle Deutsche Charts|language=de|accessdate=6 თებერვალი 2016}}</ref> |5 |- !scope="row"|საბერძნეთის ალბომები ([[International Federation of the Phonographic Industry Greece|IFPI]])<ref>{{cite web|url=http://www.ifpi.gr/charts_en.html |title=Official IFPI Charts Top 75 Albums Sales Chart |publisher=International Federation of the Phonographic Industry Greece |accessdate=6 თებერვალი 2016 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130423194315/http://www.ifpi.gr/charts_en.html |archivedate=23 აპრილი 2013 }}</ref> |24 |- {{albumchart|Hungary|30|year=2013|week=18|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Ireland|22|week=13|year=2013|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Italy|11|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Oricon|15|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|date=2013-03-26|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Korea|5|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|date=2013-04-06|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|New Zealand|11|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Norway|7|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Poland|13|id=801|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Scotland|16|date=2013-03-31|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- !scope="row"|სლოვენია ([[სლოვენიის ალბომების ჩარტი|SLO Top 30]])<ref>{{cite web|url=http://val202.rtvslo.si/2013/03/top-albumov-eric-clapton-old-sock|title=Top albumov: Eric Clapton – Old Sock – Val 202|work=Val 202|publisher=SLO Top 30|language=sl|accessdate=6 თებერვალი 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160207202538/http://val202.rtvslo.si/2013/03/top-albumov-eric-clapton-old-sock/|archivedate=7 თებერვალი 2016}}</ref> |8 |- {{albumchart|Spain|11|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Sweden|14|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Switzerland|11|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|UK|13|artist=Eric Clapton|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|UKDigital|45|artist=Eric Clapton|album=Old Sock|date=2013-03-31|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|Billboard200|7|artist=Eric Clapton|artistid=301809|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|BillboardDigital|20|artist=Eric Clapton|artistid=301809|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|BillboardIndependent|1|artist=Eric Clapton|artistid=301809|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- !scope="row"|აშშ [[Top Album Sales]] ([[Billboard (ჟურნალი)|''Billboard'']])<ref>{{cite web|url=http://www.billboard.com/artist/301809/eric-clapton/chart?f=2160|title=Eric Clapton – Top Album Sales Chart History|work=Billboard Magazine|publisher=Prometheus Global Media|accessdate=6 თებერვალი 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160215185200/http://www.billboard.com/artist/301809/eric-clapton/chart?f=2160|archivedate=2016-02-15}}</ref> |7 |- {{albumchart|BillboardRock|3|artist=Eric Clapton|artistid=301809|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |- {{albumchart|BillboardTastemaker|4|artist=Eric Clapton|artistid=301809|rowheader=true|accessdate=6 თებერვალი 2016}} |} ===წლის საბოლოო ჩარტები=== {|class="wikitable plainrowheaders sortable" style="text-align:center;" |- !ჩარტი (2013) !პოზიცია |- !scope="row"|არგენტინა ([[CAPIF]])<ref>{{cite web|url=https://www.capif.org.ar/noticia.aspx?id=26 |title=El álbum más vendido durante 2013 en Argentina: Violetta – Hoy somos más |publisher=[[Cámara Argentina de Productores de Fonogramas y Videogramas]] |language=es |accessdate=6 თებერვალი 2016 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141213015146/https://www.capif.org.ar/noticia.aspx?id=26 |archivedate=13 დეკემბერი 2014 }}</ref> |77 |- !scope="row"|ავსტრიის ალბომები ([[Ö3 Austria Top 40|Ö3 Austria]])<ref>{{cite web|title=Alben 2013 Österreich – Album-Charts|url=http://www.chartsurfer.de/musik/album-charts-oesterreich/jahrescharts/alben-2013-2x3.html|publisher=Chartsurfer.de|language=გერმანული|accessdate=2015-07-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160207002506/http://www.chartsurfer.de/musik/album-charts-oesterreich/jahrescharts/alben-2013-2x3.html|archivedate=2016-02-07}}</ref> |130 |- !scope="row"|ბელგიის ალბომები ([[Ultratop]] ფლანდრია)<ref>{{cite web|url=http://www.ultratop.be/nl/annual.asp?year=2013&cat=a|title=JAAROVERZICHTEN 2013: Albums|publisher=ultratop.be/nl|language=ჰოლანდიურად|accessdate=2015-07-27}}</ref> |170 |- !scope="row"|ბელგიის ალბომები ([[Ultratop]] ვალონია)<ref>{{cite web|url=http://www.ultratop.be/fr/annual.asp?year=2013&cat=a|title=RAPPORTS ANNUELS 2013: Albums|publisher=ultratop.be/fr|language=French|accessdate=2015-07-27}}</ref> |130 |- !scope="row"|დანიის ალბომები ([[Hitlisten]])<ref>{{cite web|title=Alben 2013 Dänemark – Album-Charts|url=http://www.chartsurfer.de/musik/album-charts-daenemark/jahrescharts/alben-2013-2x2.html|publisher=Chartsurfer.de|language=გერმანული|accessdate=2015-07-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924122654/http://www.chartsurfer.de/musik/album-charts-daenemark/jahrescharts/alben-2013-2x2.html|archivedate=2015-09-24}}</ref> |56 |- !scope="row"|გერმანიის ალბომები ([[GfK Entertainment|Offizielle Top 100]])<ref>{{cite web|title=Alben 2013 Deutschland – Album-Charts|url=http://www.chartsurfer.de/musik/album-charts-deutschland/jahrescharts/alben-2013-2x3.html|publisher=Chartsurfer.de|language=გერმანული|accessdate=2015-07-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150103214846/http://www.chartsurfer.de/musik/album-charts-deutschland/jahrescharts/alben-2013-2x3.html|archivedate=2015-01-03}}</ref> |112 |- !scope="row"|შვეიცარიის ალბომები ([[Swiss Music Charts|Schweizer Hitparade]])<ref>{{cite web|title=Alben 2013 Schweiz – Album-Charts|url=http://www.chartsurfer.de/musik/album-charts-schweiz/jahrescharts/alben-2013-2x4.html|publisher=Chartsurfer.de|language=გერმანული|accessdate=2015-07-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160207000215/http://www.chartsurfer.de/musik/album-charts-schweiz/jahrescharts/alben-2013-2x4.html|archivedate=2016-02-07}}</ref> |196 |- !scope="row"|ბრიტანეთის ალბომები ([[ოფიციალური ჩარტების კომპანია|OCC]])<ref>{{cite web|title=Alben 2013 UK – Album-Charts|url=http://www.chartsurfer.de/musik/album-charts-uk/jahrescharts/alben-2013-2x4.html|publisher=Chartsurfer.de|language=გერმანული|accessdate=2015-07-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160206234701/http://www.chartsurfer.de/musik/album-charts-uk/jahrescharts/alben-2013-2x4.html|archivedate=2016-02-06}}</ref> |172 |- !scope="row"|აშშ [[Independent Albums]] ([[Billboard (ჟურნალი)|''Billboard'']])<ref>{{cite web|url=http://www.billboard.com/charts/year-end/2013/top-independent-albums?page=1|title=Independent Albums: Year-end 2013|publisher=Billboard.com|accessdate=2015-07-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131217155709/http://www.billboard.com/charts/year-end/2013/top-independent-albums?page=1|archivedate=2013-12-17}}</ref> |18 |- !scope="row"|აშშ [[Top Rock Albums]] ([[Billboard (ჟურნალი)|''Billboard'']])<ref>{{cite web|url=http://www.billboard.com/charts/year-end/2013/top-rock-albums?page=5|title=Rock Albums: Year-end 2013|publisher=Billboard.com|accessdate=2015-07-27}}</ref> |52 |} === სერტიფიცირებები === {{Certification Table Top}} {{Certification Table Entry|type=album|relyear=2013|region=იაპონია|artist=Eric Clapton|title=Old Sock|nocert=yes|salesamount=27,035|salesref=<ref>Cumulative sales:<br/> *{{cite web|url=http://www.oricon.co.jp/rank/ja/w/2013-03-26/|title=Oricon Albums – 2013-03-26|publisher=Oricon Style|language=ja|accessdate=6 თებერვალი 2016}} *{{cite web|url=http://www.oricon.co.jp/rank/ja/w/2013-04-02/|title=Oricon Albums – 2013-04-02|publisher=Oricon Style|language=ja|accessdate=6 თებერვალი 2016}} *{{cite web|url=http://www.oricon.co.jp/rank/ja/w/2013-04-24/|title=Oricon Albums – 2013-04-24|publisher=Oricon Style|language=ja|accessdate=6 თებერვალი 2016}} *{{cite web|url=http://www.oricon.co.jp/rank/ja/w/2013-05-08/|title=Oricon Albums – 2013-05-08|publisher=Oricon Style|language=ja|accessdate=6 თებერვალი 2016}} *{{cite web|url=http://www.oricon.co.jp/rank/ja/w/2013-05-25/|title=Oricon Albums – 2013-05-25|publisher=Oricon Style|language=ja|accessdate=6 თებერვალი 2016}}</ref>}} {{Certification Table Bottom|nounspecified=yes}} == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{ერიკ კლეპტონი}} [[კატეგორია:ერიკ კლეპტონის ალბომები]] [[კატეგორია:2013 წლის ალბომები]] lph0phkyl4ltruq35d92bs11u184cm1 0 241732 4411603 3438646 2022-08-28T08:51:01Z Mariamm097 115959 დაემატა [[კატეგორია:გერმანულენოვანი რომანები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა წიგნი | სახელწოდება = ვიქნები თუნდაც განტენბაინი | მშობ_სახელი = Mein Name sei Gantenbein | მთარგმნელი = | სურათი = | ტიტრი = | ავტორი = [[მაქს ფრიში]] | ილუსტრატორი = | გარეკანის_მხატვარი = | ქვეყანა = [[გერმანია]] | ენა = გერმანული | სერია = | თემა = | ჟანრი = | გამომცემელი = | გამოც_თარიღი = 1964 | ქართულად_გამოც_თარიღი = | მედია = | გვერდი = | isbn = | oclc = | წინამორბედი = | მომდევნო = }} '''ვიქნები თუნდაც განტენბაინი''' — 1964 წლის [[მაქს ფრიში]]ს [[ნოველა]]. ნოველა დაწერილი [[გერმანული ენა|გერმანულ ნაზე]] და მისი გერმანული დასახელებაა - ''Mein Name sei Gantenbein''. წიგნი განსხვავებული სათაურითაც დაიბეჭდა [[ინგლისური ენა|ინგლისურად]] - ''A Wilderness of Mirrors''. ნოველაში მთხრობელი ყვება ისტორიას სხვა და სხვა ვარიაციებით. რომელიც მთლიანობაში არის ადამიანზე, რომელიც აირჩევს ბრმა კაცის ცხოვრებით ცხოვრებას. == ლიტერატურა == {{Cite book|last=Butler|first=Michael|year=2004|chapter=Identity and authenticity in postwar Swiss and Austrian novels|editor-last=Bartram|editor-first=Graham|title=The Cambridge Companion to the Modern German Novel|url=http://books.google.com/books?id=fDjqXlf2f1kC&pg=PA240|location=[[კემბრიჯი]]|publisher=[[Cambridge University Press]]|pages=240–241|ISBN=0-521-48253-4}} [[კატეგორია:გერმანულენოვანი ნოველები]] [[კატეგორია:1964 წლის რომანები]] [[კატეგორია:გერმანულენოვანი რომანები]] rlhp23fjvh9qbuvy01rzdvgna1csvep 0 244794 4411584 4401492 2022-08-27T23:57:02Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუსიკოსი |სახელი = Nickelback |სურათი = Nickelback at Juno Awards.jpg |ლანდშაფტი = კი |სათაური = ჯგუფი Juno-ს დაჯილდოებაზე |სურათისზომა = |color = |ფონი = group_or_band |ნამდვილისახელი = |მეტსახელი = |დაიბადა = |დაბადების ადგილი = |გარდ = |გარდ ადგილი = |წარმოშობა = [[ჰანა (ალბერტა)|ჰანა]], [[კანადა]] |ინსტრუმენტი = |ჟანრი = {{plainlist}} * [[მძიმე როკი]] * [[პოსტ-გრანჟი]] * [[ალტერნატიული როკი]] * [[მძიმე მეტალი]] * [[ალტერნატიული როკი]] * [[პოპ-როკი]] * [[გრანჟი]] (ადრეულ პერიოდში) |საქმიანობა = |აქტიურობის წლები = [[1995]]-დღემდე |ლეიბლი = {{plainlist}} * [[EMI Records|EMI Canada]] * [[Roadrunner Records|Roadrunner]] * [[Atlantic Records|Atlantic]] * [[LiveNation]] * [[Universal Music Group|Universal Music Canada]] |ასოციაციები = |მეუღლე= |საიტი = {{ოფიციალური|nickelback.com}} |წევრები = {{plainlist}} * [[ჩედ კრიუგერი]] * [[რაიან პიკი]] * [[მაიკ კრიუგერი]] * [[რაიან ედერი]] |ყოფილი წევრები = {{plainlist}} * [[რაიან ვიკედალი]] * [[მიტჩ გინდონი]] * [[ბრენდონ კრიუგერი]] |აღსანიშნავი ინსტრუმენტები = }} '''Nickelback''' — [[კანადა|კანადური]] როკ-ჯგუფი, რომელიც ჩამოყალიბდა კანადის ქალაქ [[ჰანა (ალბერტა)|ჰანაში]]. ჯგუფის წევრები არიან: მთავარი გიტარისტი და ვოკალისტი [[ჩედ კრიუგერი]], პიანისტი და ბეკ-ვოკალისტი [[რაიან პიკი]], ბასისტი [[მაიკ კრიუგერი]] და დრამერი [[რაიან ედერი]]. ჯგუფმა განიცადა რამდენიმე ცვლილება შემადგენლობაში [[1995]] წლიდან [[2005]] წლამდე, [[2005]] წელს კი დრამერი [[რაიან ვიკედალი]] ჩაანაცვლა [[რაიან ედერმა]] და მას შემდეგ ჯგუფის შემადგენლობაში ცვლილება აღარ მომხდარა. Nickelback კომერციული თვალსაზრისით ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული ჯგუფია მსოფლიოში, 50 მილიონი გაყიდული ალბომით.<ref>{{cite web|url=http://www.billboard.com/articles/news/464935/nickelback-take-on-haters-we-dont-hear-many-complaints |title=Nickelback Take On Haters |work=Billboard |accessdate=December 1, 2011}}</ref> იგი იკავებს მეთერთმეტე ადგილს ყველაზე გაყიდვად ჯგუფებს შორის, ხოლო [[აშშ]]-ში გაყიდვად უცხოურ ჯგუფებს შორის მეორეს ([[The Beatles]]-ის შემდეგ).<ref>{{cite web |url=http://new.music.yahoo.com/blogs/chart_watch/34074/chart-watch-extra-the-top-20-album-sellers-of-the-2000s |title=Chart Watch Extra: The Top 20 Album Sellers of the 2000s – Chart Watch |publisher=New.music.yahoo.com |date=May 29, 2009 |accessdate=February 14, 2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/681BU3oBk?url=http://music.yahoo.com/blogs/chart-watch/chart-watch-extra-the-top-20-album-sellers-of-the-2000s.html |archivedate=მაისი 29, 2012 }}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.businesswire.com/news/home/20100628006698/en/Nickelback-Tapulous-Players-Find-Rockstar | title=Nickelback & Tapulous Help Players Find Their Inner Rockstar | accessdate=April 1, 2011 | date=June 28, 2011 | publisher=BusinessWire | archiveurl=https://www.webcitation.org/5xdBFeGm0?url=http://www.businesswire.com/news/home/20100628006698/en/Nickelback-Tapulous-Players-Find-Rockstar | archivedate=აპრილი 1, 2011 }}</ref>. მუსიკალურმა ჟურნალმა [[Billboard (ჟურნალი)|Billboard]] Nickelback-ს ათწლეულის საუკეთესო როკ-ჯგუფის ტიტული მიანიჭა, ხოლო მათი ოთხი ალბომი, იმავე გამოცემის მიხედვით, ათწლეულის საუკეთესო ალბომებად ჩათვალეს.<ref>{{cite web|author=The Canadian Press |url=http://www.thestar.com/entertainment/music/article/739028--nickelback-named-group-of-the-decade-by-billboard |title=Nickelback named group of the decade by Billboard |work=Toronto Star |accessdate=March 28, 2012}}</ref> ჯგუფმა [[1999]] წელს გააფორმა ხელშეკრულება ლეიბლ [[Roadrunner Records]]-თან. ჯგუფმა [[2000]] წელს გამოშვებული ალბომით The State<ref name="edition.cnn.com">{{cite web|url=http://edition.cnn.com/2002/SHOWBIZ/Music/06/21/mroom.nickelback/ |title=Nickelback the hot currency of the moment |publisher=CNN |date=June 21, 2002 |accessdate=March 5, 2012}}</ref> დიდ კომერცილულ წარმატებას მიაღწია. უფრო დიდი წარმატება და პოპულარობა მათ [[2001]] წლის ალბომმა მოუტანა. Silver Side Up-ის<ref name="edition.cnn.com"/> ჩაწერის შემდეგ Nickelback-მა ჩაწერა თავის ჰიტ-სიმღერა - "How You Remind Me" . სიმღერა იმდენად წარმატებული აღმოჩნდა, რომ ერთდროულად ამერიკულ და კანადურ ჩარტებში პირველ ადგილს იკავებდა გარკვეული ხნის მანძილზე.<ref name="musiclyricsnow">{{cite web |url=http://www.musiclyricsnow.net/n/nickelback/biography.php |title=Nickelback Biography & Lyrics |publisher=MusicLyricsNow.net |accessdate=March 5, 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130731084835/http://www.musiclyricsnow.net/n/nickelback/biography.php |archivedate=ივლისი 31, 2013 }}</ref> შემდეგ ჯგუფმა ჩაწერა თავის მეოთხე ალბომი The Long Road, რომელშიც შევიდა მათი მორიგი ჰიტი "Someday". სიმღერამ დაიკავა პირველი ადგილი კანადურ ჩარტებში,<ref>{{cite web|url=http://www.allmusic.com/artist/nickelback-p410589/charts-awards/billboard-singles |title=Nickelback |work=AllMusic |date=November 13, 2008 |accessdate=March 5, 2012}}</ref> ხოლო [[Billboard Hot 100]]-ში მეშვიდე. მათი მომდენო ალბომი სახელწოდებით All The Right Reasons ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებულია ჯგუფის მიერ ჩაწერილ ალბომთა შორის. ამ ალბომში შესული სიმღერებიდან 3 შედის [[Billboard Hot 100]]-ის ათეულში, ხოლო 5 ოცეულში. Nickelback-ის მომდევნი ალბომია Dark Horse, რომელიც 8 სიმღერას შეიცავს. ჯგუფმა შემდეგი ალბომი — Here and Now [[2011]] წელს ჩაწერა, რომელიც წინამორბედების მსგავსად ლიდერობდა ჩარტებს.<ref>{{cite web |url=http://www.roadrunnerrecords.com/news/nickelback-announces-2012-north-american-tour |title=Nickelback Announces 2012 North American Tour! |publisher=Roadrunner Records |date=February 8, 2012 |accessdate=March 5, 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029231139/http://www.roadrunnerrecords.com/news/nickelback-announces-2012-north-american-tour |archivedate=ოქტომბერი 29, 2013 }}</ref> ჯგუფს მოგებული აქვს მრავალი ჯილდო, მათ შორის 12-ჯერ [[ჯუნო]].<ref>{{cite web|url=http://musiccanada.wordpress.com/2011/08/24/nickelback/ |title=Nickelback |publisher=Musiccanada.wordpress.com |date=August 24, 2011 |accessdate=March 5, 2012}}</ref> == ისტორია == === ''Curb'' და ''The State'' (1995–2000) === Nickelback ჩამოყალიბდა ადრეულ [[1990]]-იან წლებში, [[ვანკუვერი|ვანკუვერში]], ხოლო დამაარსებლები არიან: [[ჩედ კრიუგერი]], [[რაიან პიკი]], [[მაიკ კრიუგერი]] და [[ბრენდონ კრიუგერი]]. ჯგუფის თავდაპირველი სახელი "Village Idiots" არის და მათი თავდაპირველი საქმიანობა სხვა როკ-ჯგუფების მიერ დაწერილი სიმღერებს შესრულება იყო, მაგალითად, [[ლედ ზეპელინი]]სა და [[მეტალიკა|მეტალიკის]]. გარკვეული ხნის შემდეგ [[ჩედ კრიუგერი|ჩედ კრიუგერმა]] თავის მამინაცვლისგან 4000 $ ისესხა და მალევე, [[1996]] წელს ჯგუფმა ჩაწერა პირველი ალბომი — Hesher (EP).<ref>{{cite web |url=http://www.thebiographychannel.co.uk/biographies/nickelback.html |title=Nickelback – Biography on Bio |publisher=Thebiographychannel.co.uk |accessdate=March 28, 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150313110238/http://www.thebiographychannel.co.uk/biographies/nickelback.html |archivedate=მარტი 13, 2015 }}</ref>. ალბომის საკმაო წარმატების მიუხედავად, 10000 დისკის გაყიდვის შემდეგ მათ ალბომის წარმოება შეაჩერეს. რამდენად გასაკვირიც არ უნდა იყოს [[ჩედ კრიუგერი|ჩედ კრიუგერმა]], ერთ-ერთ ინტერვიუში ამ ალბომს სრული საშინელება უწოდა და აღნიშნა, რომ იმ ალბომიდან მხოლოდ ეთი სიმღერა წარმოადგენდა მისთვის ღირებულს, ეს სიმღერა არის "Fly", რომელიც მათ მომდევნო ალბომშიც შევიდა და ეს ალბომი არის Curb, რომელიც იმავე [[1996]] წელს ჩაიწერა. ჯგუფის სახელი მომდინარეობს ერთი შემთხვევისგან. როდესაც ჯგუფის ერთ-ერთმა წევრმა, კერძოდ [[მაიკ კრიუგერ]]მა [[Starbuck]]-ში(ამერიკული ყავის კომპანია) მუშაობისას მყიდველს ხურდად მისცა კანადური მონეტა [[nickel]] იმის აღსანიშნავად, რომ იგი კანადელი იყო და თავის ეროვნებას არ ცვლიდა ამერიკულზე. ამ შემთხვევის შემდეგ იგი ხშირად იმეორებდა - "Here's your [[nickel]] back"(ინებეთ nickel(ხურდა))."<ref>[http://www.rollingstone.com/artists/nickelback/biography Nickelback: Biography] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090419223311/http://www.rollingstone.com/artists/nickelback/biography |date=2009-04-19 }} Rolling Stone</ref><ref name="canoe2001">{{cite web|url=http://jam.canoe.ca/Music/Artists/N/Nickelback/2001/10/02/748171.html |title=CANOE – JAM! Music – Artists – Nickelback: First Nickelback CD soars in value |publisher=Jam.canoe.ca |date=October 2, 2001 |accessdate=February 14, 2010}}</ref> ამგვარად ჯგუფს ეწოდა Nickelback. [[1997]] წელს ჯგუფი დრამერმა - [[ბრენდონ კრიუგერი|ბრენდონ კრიუგერმა]] დატოვა და იმავე წელს მისი ადგილი დაიკავა [[მიტჩ გინდონი|მიტჩ გინდონმა]], თუმცაღა არც ის დარჩა ჯგუფში დიდი ხნით და [[1998]] წლის ზაფხულში იგი ჩაანაცვლა [[რაიან ვიკედალი|რაიან ვიკედალმა]]. Curb-ის ჩაწერიდან მალევე Nickelback-ით ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ლეიბლი [[Roadrunner Records]] დაინტერესდა. მუსიკალურ ჯურნალ [[HitQuarters]]-ისთვის მიცემულ ინტერვიუში [[A&R]]-ის დირექტორმა [[რონ ბერმანი|რონ ბერმანმა]] განაცხადა, რომ მისმა მზვერავმა დასავლეთიდან მას გაუგზავნა ერთ-ერთი ჯგუფის ალბომი, რომლითაც მოხიბლული იყო. [[რონ ბერმანი]] მალევე გაემგზავრა ვანკუვერში Nickelback-ის კონცერტის საყურებლად და განსაკუთრებით მოიხიბლა Nickelback-ის სიმღერით სახელად "Leader of Men", რომელსაც დამანგრეველ ჰიტად გახდომა უწინასწარმეტყველა."<ref name="hitquarters.com">{{cite web |url=http://www.hitquarters.com/index.php3?page=intrview/2002/April23_2_33_20.html |title=Interview with Ron Burman |publisher=[[HitQuarters]]|date=Apr 23, 2002 |accessdate=Nov 19, 2010}}</ref> სწორედ ამ კონცერტის ყურების შემდეგ გადაწყვიტა მან Nickelback-ისა და [[Roadrunner Records]]-ის ერთმანეთთან დაკვშირება. უცნაურია, მაგრამ მას [[Roadrunner Records]]-ის უფროსების დარწმუნებისთვის 3 თვე დასჭირდა..<ref name="hitquarters.com"/> საბოლოოდ მათ შორის ხელშეკრულება გაფორმდა [[1999]] წელს. ჯგუფის შემდეგი ალბომი The State გამოვიდა [[2000]] წელს [[Roadrunner Records]]-ისა და [[EMI Canada]]-ს მხარდაჭერით. [[2001]] წელს ალბომი ევროპაშიც გამოვიდა. ალბომი 4 სიმღერას შეიცავს მათგან 4 - "Old Enough", "Worthy To Say", "Leader of Men" და "Breathe" მალევე აიტაცა მსმენელმა, ხოლო ამ ოთხი სიმღერიდან ბოლო ორი ითვლებ საუკეთესო 10 როკ-ჰიტად. ალბომს [[2008]] წელს პლატინის სტატუსი მიენიჭა,<ref>{{cite web|url=http://riaa.com/goldandplatinumdata.php?table=SEARCH_RESULTS |title=Gold & Platinum – February 14, 2010 |publisher=RIAA |accessdate=February 14, 2010}}</ref> იმავე ალბომმა [[Billboard Top Heatseekers]]-ის მიხედვით მე-3 ადგილი დაიკავა, [[ბილბორდი (ჟურნალი)|ბილბორდის]] საუკეთესო დამოუკიდებელ ალმომებს შორის მე-6.<ref>{{cite book|title=awards|url=http://books.google.com/books?id=fxEEAAAAMBAJ&pg=PA55&dq=billboard+nickelback+the+state+september+16+2000+top+independent+albums+chart&hl=en&ei=lt29TtHoN4Hb0QH25dS2BA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CC0Q6AEwAA#v=onepage&q&f=false |title=Billboard Magazine Nickelback |publisher=Billboard Magazine date= |accessdate=November 11, 2011}}</ref> === ''Silver Side Up'' და ''The Long Road'' (2001–04) === [[2001]] წლიდან [[ჩედ კრიუგერი|ჩედ კრიუგერმა]] დაიწყო მუსიკის შესწავლა დაწვრილილებით, იგი იკვლევდა ყველა წარმატებულ სიმღერას, რათა გაერკვია წარმატების საიდუმლო, თუ რა სჭირდებოდა მუსიკას, რომ წარმატებული გამოსულიყო. როგორც ჩანს მან მალევე მიაკვლია წარმატების საიდუმლოს, რასაც ადასტურებს მათი შემდეგი ალბომი Silver Side Up, რომელიც ჯგუფმა [[2001]] წელს ჩაწერა. {{ხმის ნიმუშის დაფა მარცხნივ|მუსიკალური ნაწყვეტები:}} {{მულტი-მოსმენა დაიწყო}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=How You Remind Me sample.ogg|title=How You Remind Me |description=Nickelback-ის "How You Remind Me" ალბომიდან ''[[Silver Side Up]]'' |format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა დამთავრდა}} {{ნიმუშის დაფა დამთავრება}} ეს ალბომი ჯგუფმა პროდიუსერ რიკ პარაშართან თანამშრომლობით ჩაწერა [[Roadrunner Records]]-ის დახმარებით.<ref>{{cite web|url=http://www.mattsmusicpage.com/nicbio.htm |title=Nickelback Bio |publisher=Mattsmusicpage.com |date=September 11, 2001 |accessdate=November 6, 2011}}</ref> აღსანიშნავია, რომ ეს ალბომი ჯერ კიდევ The State-ის გამოშვებამდე იყო დაწერილი, თუმცაღა მისი ჩაწერა მხოლოდ [[2001]] წლის 11 სექტემბერს მოხერხდა. ალბომმა წინამორბედ ალბომებზე მეტი წარმატება მოუტანა Nickelback-ს, მან ჟურნალ [[Billboard]]-ის მიხედვით მე-2 ადგილი დაიკავა საუკეთესო 200 ალბომს შორის ჩაწერიდან პირველივე კვირას, ხოლო კანადურ ჩარტებში კვლავაც დაისაკუთრა პირველი ადგილი.<ref>{{cite web |url=http://www.nickelback.com/news.cfm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20020805081151/http://www.nickelback.com/news.cfm |archivedate=აგვისტო 5, 2002 |title=Internet Archive Wayback Machine |publisher=Web.archive.org |date=August 5, 2002 |accessdate=March 28, 2012 }}</ref> სწორედ ამ ლბომშია შესული ჯგუფის ჰიტ-სიმღერა "How You Remind Me", რომელმაც როგორც როკ, ისე პოპ ჩარტებში პირველი ადგილი დაიკავა. სიმღერამ ასევე პირველი ადგილი დაიკავა [[Adult Top 40]]-ში, ხოლო [[Billboard Hot 100]]-ის ვერსიით [[2001]] წლის საუკეთესო ალბომად დასახელდა. შემდეგმა წარმატებულმა სიღმერამ [[2001]] წლის ალბომიდან "Too Bad" ასევე დაისაკუთრა პირველი ადგილი [[Mainstream Rock]] ჩარტში. ალბომში შემავალი კიდევ ერთი სიმღერა "Never Again" ასევე წარმატებული აღმოჩნდა. საბოლოოდ ჯგუფმა 8.5 მილიონი დისკი გაყიდა, რამაც მატერიალურად კიდევ უფრო გააძლიერა Nickelback. 2002 წელს [[ჩედ კრიუგერი|ჩედ კრიუგერმა]] [[ჯოზ სკოტი|ჯოზ სკოტთან]] ერთად ჩაწერა ფილმ [[ადამიანი-ობობა|"ადამიანი ობობა"]]-ს საუნდტრეკი - "Hero". 2003 წელს სიმღერა წარდგენილა იქნა [[გრემიზე]]. [[2002]] წელს ჯგუფმა გამოუშვა პირველი DVD - Live at Home. [[2003]] წელს Nickelback-მა გამოუშვა შემდეგი ალბომი, სახელწოდებით The Long Road. ალბომს მიენიჭა [[platinum|3x Platinum]] სერტიფიკატი [[RIAA]]-ს მიერ [[2005]] წლის მარტში.<ref>{{cite web |url=http://new.music.yahoo.com/blogs/chart_watch/74351/week-ending-april-10-2011-albums-adele-is-everywhere/ |title=Week Ending April 10, 2011. Albums: Adele Is Everywhere |date=Apr 13, 2011 |first=Paul |last=Grein |work=Chart Watch |publisher=[[Yahoo! Music]] |accessdate=September 22, 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110424092413/http://new.music.yahoo.com/blogs/chart_watch/74351/week-ending-april-10-2011-albums-adele-is-everywhere/ |archivedate=აპრილი 24, 2011 }}</ref> [[2003]] წლისთვის სულ 2 მილიონი დისკი გაიყიდა მთელ მსოფლიოში დღემდე კი 5 მილიონია გაყიდული.<ref name="BBOARD">{{cite journal |url=http://www.billboard.com/charts/2003-10-11/billboard-200 |title=Billboard 200: Week of October 11, 2003 |magazine=Billboard |accessdate=March 9, 2010 }}</ref> ამ ალბომმა [[Billboard 200]]-ის მიხედვით მე-6 პოზიცია დაიკავა, ხოლო [[Billboard]]-ის ათწლეულის 200 საუკეთესო ალბომს შორის 157-ე.<ref>{{cite web |url=http://www.billboard.com/#/charts-decade-end/billboard-200-albums?year=2009&begin=141&order=position |title=Best of the 2000s: Billboard 200 Albums |at=Showing 141–160 |work=Billboard |accessdate=September 22, 2011 }}</ref> ალბომში მთავარი სიმღერაა "Someday".<ref>{{cite web | url=http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=U1ARTU0004070 | title=Nickelback | publisher=The Canadian Encyclopedia | accessdate=May 17, 2011 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20110928073656/http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=U1ARTU0004070 | archivedate=სექტემბერი 28, 2011 }}</ref> ალბომში ასევე შესულია "Feelin' Way Too Damn Good", რომელმაც მესამე ადგილი დაიკავა [[Mainstream]]-ის როკ ჩარტებში. ამავე ალბომში შესულმა კიდევ ერთმა სიმღერამ "Figured You Out" მე-13 ადგილი დაიკავა [[Mainstream]]-ის როკ ჩარტებში. === ''All the Right Reasons'' (2005–07) === [[2005]] წელს ჯგუფი [[რაიან ვიკედალი|რაიან ვიკედალმა]] დატოვა. [[2003]] წელს ჯგუფს 3 Doors Down-ის დრამერი [[დანიელ ედერი]] შეუერთდა. მისი შეერთებით გამოწვეულ სიხარულს ვერ მალავდა ჯგუფის ვერც ერთი წევრი, მით უფრო [[ჩედ კრიუგერი]]. [[ჩედ კრიუგერი|ჩედმა]] განაცხადა, რომ მან მათ ჯგუფში დიდი შემოქმედებითი მუხტი შემოიტანა ხოლო თავად დანიელი განსაცვიფრებელი მუსიკოსია.<ref>{{cite web |url=http://www.roadrunnerrecords.com.au/artist/Nickelback |title=Nickelback – Roadrunner Records Australia |publisher=Roadrunnerrecords.com.au |accessdate=November 6, 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120321191554/http://www.roadrunnerrecords.com.au/artist/Nickelback |archivedate=მარტი 21, 2012 }}</ref> [[2005]] წელს ჯგუფმა ჩაწერა რიგით მეხუთე ალბომი All the Right Reasons, რომელმაც 1 ადგილი დაიკავა [[Billboard 200]]-ის მიხედვით და გამოშვებიდან პირველივე კვირას 323,350 ალბომი გაიყიდა [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულ შტატებში]].<ref>{{cite web |url=http://www.hitsdailydouble.com/sales/archcht.cgi?cht965 |title=Chart Date: 10/10/2005 |work=Previous Album Sales Chart |publisher=hitsdailydouble.com |accessdate=March 3, 2012 }}{{Dead link|date=დეკემბერი 2020 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> ალბომმა ასევე პირველი ადგილი დაიკავა კანადურ ალბომ ჩარტებში. Nickelback]-ის ამ ალბომში შესული სიმღერებიდან ხუთმა დაიკავა [[U.S. Hot 100]]-ის 20 საუკეთესო სიმღერას შორის, ეს სიმღერებია: "Photograph", "Savin' Me", "Far Away", "If Everyone Cared" და "Rockstar". ამ სიმღერებიდან 4-მა კი [[U.S. Hot 100]]-ის 10 საუკეთესო სიმღერას შირის დაიკავა ადგილი. ალბომიდან 12 მილიონი სიმღერა გაიყიდა. [[BDS]]-ის ისტორიაში Nickelback არის ერთადერთი ჯგუფი, რომლის 5-მა სიმღერამ [[CHR]]-ის ჩარტში დაიკავა ადგილი. [[2006]] წელს ჯგუფმა გამართა კონცერტები [[სტარგისი|სტარგისსა]] და [[სამხრეთ დაკოტა]]ში. სტარგისში გამართულ კონცერტს, რომელსაც 15 მაღალი გარჩევადობის კამერა აშუქებდა, 35,000 ადამიანი დაესწრო. წარმოდგენა რამდენიმე წლის შემდეგ, კერძოდ [[2009]] წელს გამოუშვეს.<ref>{{cite web|url=http://bluray.highdefdigest.com/2606/nickelbacksturgis.html |title=Blu-ray Disc Details: Nickelback: Live from Sturgis &#124; High-Def Digest |publisher=Bluray.highdefdigest.com |date=October 13, 2009 |accessdate=March 28, 2012}}</ref> ჯგუფმა 2006 — 2007 წლები ძირითადად მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში კონცერტების ჩატარებას დაუთმო.<ref>{{cite web|url=http://www.mattsmusicpage.com/nicbio.htm |title=Nickelback Bio |publisher=Mattsmusicpage.com |date=September 11, 2001 |accessdate=March 28, 2012}}</ref> ამ ტურნემ ჯგუფს დიდი მოგება მოუტანა, მათ ამ დაახლოებით 2 მილიონი ბილეთი გაყიდეს.<ref>{{cite web |url=http://www.roadrunnerrecords.com/news/nickelback-to-release-8th-album-here-and-now-november-21 |title=Nickelback To Release 8th Album, "Here And Now," November 21 |publisher=Roadrunner Records |date=February 8, 2012 |accessdate=March 5, 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140921185631/http://www.roadrunnerrecords.com/news/nickelback-to-release-8th-album-here-and-now-november-21 |archivedate=სექტემბერი 21, 2014 }}</ref> [[2006]] წლის ივნისში [[დიდი ბრიტანეთი|ბრიტანეთში]] დააკავეს [[ჩედ კრიუგერი]] ავტომობილის ნასვამ მდგომარეობაში მართვისთვის, თუმცაღა იგი მალევე გაათავისუფლეს, კერძოდ იმავე წლის [[აგვისტო]]ში. [[2006]] წლის ნოემბერში ჯგუფმა მოიგო [[AMA]] (ამერუკული მუსიკალური ჯილდო), საუკეთესო პოპ/როკ ალბომისთვის , რაც იმდენად მოულოდნელი იყო რომ, თვით ჯგუფის წევრებიც კი გაკვირვებულები იყვნენ. დაჯილდოების შემდეგ [[ჩედ კრიუგერი|ჩედმა]] განაცხადა, რომ ისინი იმითაც ამაყობდნენ, რომ იმ საღამოს ნომინანტებს შორის იყვნენ. მან დაამატა, რომ ისინი ფიქრობდნენ ამ ჯილდოს [[Red Hot Chili Peppers]] მოიგებდა.<ref>{{cite web|url=http://www.notablebiographies.com/newsmakers2/2007-Li-Pr/Nickelback.html |title=Nickelback Biography – born, house, time, year, Career, Sidelights, Selected discography, Sources – Newsmakers Cumulation |publisher=Notablebiographies.com |accessdate=March 28, 2012}}</ref> რამდენიმე სიმღერის შესრულებისას ჯგუფმა დამატებით გამოიყენა რამდენიმე ინსტრუმენტი სიმღერისთვის მეტი ჟღერადობის მისანიჭებლად, მაგალითად, სიმღერაში — "Savin' Me" ჯგუფმა გამოიყენა [[ფორტეპიანო]] და დამატებით რამდენიმე სიმებიანი საკრავი. [[ჩედ კრიუგერი|ჩედ კრიუგერმა]] ჯგუფის ოფიციალურ საიტზე განაცხადა, რომ მათ ეშინოდათ ფორტეპიანოს გამოყენება და არ იცოდნენ, საბოლოოდ რამდენად ჩაჯდებოდა მათი სიმღერა როკის ჩარჩოებში. "მაგრამ საბოლოოდ სიმღერა კარგი გამოვიდა" დასძინა [[ჩედ კრიუგერი|ჩედმა]]. [[2010]] წლის 19 ივნისამდე ამ ალბომის 7 მილიონი დისკი გაიყიდა [[აშშ]]-ში.<ref>{{cite web |url=http://s15.zetaboards.com/The_Other_Shore/topic/6818594/1/ |title=A TON of SoundScan sales charts leaked last week |publisher=S15.zetaboards.com |accessdate=May 10, 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110718153054/http://s15.zetaboards.com/The_Other_Shore/topic/6818594/1/ |archivedate=ივლისი 18, 2011 }}</ref> გარდა ალბომის წარმატებებისა, აღსანიშნავია ისიც, რომ [[ჩედ კრიუგერი|ჩედ კრიუგერმა]] [[2005]] წელს დააარსა საკუთარი ლეიბლი [[604 Records]].<ref name="roadrunnerrecords.com">{{cite web |url=http://www.roadrunnerrecords.com/news/nickelback-announces-2012-north-american-tour |title=Nickelback Announces 2012 North American Tour! |publisher=Roadrunner Records |date=February 8, 2012 |accessdate=March 28, 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029231139/http://www.roadrunnerrecords.com/news/nickelback-announces-2012-north-american-tour |archivedate=ოქტომბერი 29, 2013 }}</ref> 2007 წელს ჯგუფი ჩაერთო [[Canada's Walk of Fame]]-ში.<ref>{{cite web|url=http://www.canadaswalkoffame.com/inductee/nickelback |title=Canada’s Walk of Fame celebrating Inductee Nickelback |publisher=Canadaswalkoffame.com |accessdate=March 5, 2012}}</ref> === ''Dark Horse'' (2008–10) === Nickelback-მა [[2008]] წელს დაიწყო ახალი ალბომის ჩაწერა და იმავე წელს გააფორმა ხელშეკრულება [[Live Nation]]-თან, რომელმაც ორგანიზება გაუწია ჯგუფის 3 ტურნეს.<ref>{{cite news | url=http://www.nytimes.com/2008/07/09/arts/music/09nickel.html?ref=arts | title=Nickelback Signs Up With Live Nation | author=Sisario, Ben |work=New York Times | date=July 8, 2008| accessdate=July 8, 2008}}</ref> [[2008]] წლის 4 სექტემბერს [[Roadrunner Records]]-მა დააანონსა რომ ალბომის პირველი სიმღერა იქნებოდა "If Today Was Your Last Day", რომელიც მათი განცხადებით 30 სექტემბერს გამოვიდოდა. რაც არ უნდა საკვირველი იყოს [[Roadrunner Records]]-სი დანაპირები არ გამართლდა და ეს სიმღერა ჩაანაცვლა ჯგუფის სხვა სიმღერამ — "Gotta Be Somebody".<ref>[http://www.fmqb.com/Article.asp?id=16691 Mainstream Top 40 Add Dates] {{Webarchive|url=https://archive.today/20120525033449/http://www.fmqb.com/Article.asp?id=16691 |date=2012-05-25 }} FMQB.com. Retrieved September 25, 2008.</ref> ახალ ალბომს ეწოდა Dark Horse და გამოვიდა [[2008]] წლის 8 ნოემბერს.<ref>{{cite web|url=http://www.komodorock.com/new-releases/cd-releases/nickleback-announce-new-album-200809047346/ |title=Nickleback Announce New Album |publisher=Komodorock.com |date=September 4, 2008 |accessdate=February 14, 2010}}</ref> ალბომში რიგით მეორე სიმღერა იყო "Something in Your Mouth", რომელიც 15 ნოემბერს გამოვიდა. ალბომში ასევე შედის "I'd Come for You", "Burn It to the Ground","This Afternoon", "Never Gonna Be Alone" და "Shakin' Hands", რომელიც ალბომში მეშვიდე სიმღერაა და გამოვიდა 16 ნოემბერს.<ref>{{cite web |url=http://fmqb.com/Article.asp?id=16697 |title=Radio Industry News, Music Industry Updates, Arbitron Ratings, Music News and more! |publisher=FMQB |accessdate=February 14, 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110711013858/http://www.fmqb.com/Article.asp?id=16697 |archivedate=ივლისი 11, 2011 }}</ref> გამოსვლიდან სულ მალე, კერძოდ, 3 კვირაში ალბომს [[RIAA]]-მ მიანიჭა [[platinum]] სერტიფიკატი. [[2008]] 26 ნოემბერს ჯუფმა დააანონსა, რომ ისინი იწყებდნენ მორიგ ტურნეს ალბომის მხარდასაჭერად. ტურნეს პირობისამებრ ორგანიზებას უწევდა [[Live Nation]]. ამ ტურნეს ფარგლებში Nickelback ესტუმრა ქალაქ [[ნეშვილი|ნეშვილს]], სადაც გამართა კონცერტი კიდევ 2 როკ-ჯგუფთან — [[Seether]]-თან და [[Saving Abel]]-თან ერთად.<ref>{{cite web|url=http://www.ktu.com/cc-common/news/sections/newsarticle.html?feed=104662&article=4647287 |title=Nickelback Announce Tour Dates &#124; – 103.5 KTU – The Beat of New York |publisher=Ktu.com |date=November 26, 2008 |accessdate=March 28, 2012}}</ref> [[ნეშვილი]]ს შემდეგ ჯგუფი ესტუმრა [[დიდი ბრიტანეთი|დიდი ბრიტანეთს]], სადაც გამართა მორიგი კონცერტი [[Black Stone Cherry]]-თან ერთად.<ref name="setlist.fm">{{cite web|url=http://www.setlist.fm/search?query=artist:(Black+Stone+Cherry)+tour:(Nickelback's+Dark+Horse+Tour) |title=Search for setlists: artist:(Black Stone Cherry) tour:(Nickelback's Dark Horse Tour) |publisher=setlist.fm |accessdate=March 28, 2012}}</ref> მათი შემდეგი გაჩერების ადგილი არის [[ჩრდილოეთ ამერიკა]], სადაც Nickelback-თან ერთად იმღერა [[Hinder]]-მა, [[Papa Roach]]-მა და კვლავ [[Saving Abel]]-მა.<ref name="setlist.fm"/> ჯგუფი, ტურნეს მიმდინარეობისას ასევე ესტუმრა [[ავსტრალია]]ს, [[ევროპა]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. ეს ტურნე ჯგუფისთვის ფინანსურად საკმაოდ მომგებიანი აღმოჩნდა, მათ სულ 1.6 მილიონი ბილეთი გაყიდეს.<ref>{{cite web|url=http://www.prnewswire.com/news-releases/120-shows-and-nearly-2-million-tickets-sold-and-counting-as-nickelbacks-global-smash-dark-horse-world-tour-returns-by-popular-demand-to-the-us-97971734.html |title=120 Shows and Nearly 2 Million Tickets Sold and Counting as Nickelback's Global... – LOS ANGELES, July 7 /PRNewswire/ |location=California |publisher=Prnewswire.com |accessdate=March 28, 2012}}</ref> ალბომი [[Billboard 200]]-ის 20 საუკეთესო ალბომს შორის ადგილს გამოსვლიდან რამდენიმე კვირის მანძილზე ინარჩუნებდა.<ref>[https://archive.is/20120530070234/www.billboard.com/bbcom/riaa/index.jsp Latest Platinum Album Certifications]. [[Billboard (magazine)|billboard.com]]. Accessed on December 15, 2008.</ref><ref name="darkcert">{{cite web| url=http://riaa.com/goldandplatinumdata.php?_resultpage=1&table=SEARCH_RESULTS&action=&title=Dark%20Horse&artist=nickelback&format=&debutLP=&category=&sex=&releaseDate=&requestNo=&type=&level=&label=&company=&certificationDate=&awardDescription=&catalogNo=&aSex=&rec_id=&charField=&gold=&platinum=&multiPlat=&level2=&certDate=&album=&id=&after=&before=&startMonth=1&endMonth=1&startYear=1958&endYear=2009&sort=Artist&perPage=25 | title=Gold and Platinum Database Search | accessdate=December 15, 2008}}</ref> ალბომს მიენიჭა platinum ორჯერ [[2009]] წლის აპრილში. [[2010]] აპრილისთვის სულ 3 მილიონი დისკი იქნა გაყიდული [[აშშ]]-ში.<ref name="darkcert" /> [[2009]] წელს ჯგუფმა მოიგო 3 [[ჯუნო]]; ჯგუფმა დაჯილდოების ცერემონიაზე შეასრულა "Something In Your Mouth".<ref>{{cite web|title=Nickelback dominates the 2009 JUNO Awards|url=http://www.ctv.ca/servlet/ArticleNews/story/CTVNews/20090329/JUNOS_news_story_20090329/20090329?s_name=junos2009|publisher=CTV.ca|accessdate=March 3, 2012|date=March 29, 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090504174802/http://www.ctv.ca/servlet/ArticleNews/story/CTVNews/20090329/JUNOS_news_story_20090329/20090329?s_name=junos2009|archivedate=მაისი 4, 2009}}</ref> [[2010]] წელს [[ბილბორდი (ჟურნალი)|ბილბორდმა]] Dark Horse აღიარა წლის ყველაზე გაყიდვად როკ-მეტალ ალბომად,<ref>{{cite web|title=Nickelback's Two-Year-Old 'Dark Horse' Was 2010's Bestselling Hard Rock Album|url=http://rock.about.com/b/2010/12/10/nickelbacks-two-year-old-dark-horse-was-2010s-bestselling-hard-rock-album.htm|publisher=About.com|accessdate=March 3, 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/65sTLI1UG?url=http://rock.about.com/b/2010/12/10/nickelbacks-two-year-old-dark-horse-was-2010s-bestselling-hard-rock-album.htm|archivedate=მარტი 3, 2012|date=December 10, 2010}}</ref> ხოლო თავად Nickelback აღიარებული იქნა წლის ყველაზე გაყიდვად როკ-ჯგუფად.<ref>{{cite web|title=Nickelback Tops Billboard's Hard Rock Charts For 2010|url=http://www.roadrunnerrecords.com/news/nickelback-tops-billboard-s-hard-rock-charts-for-2010|publisher=Roadrunner Records|accessdate=March 3, 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/65sV4Iqlx?url=http://www.roadrunnerrecords.com/news/nickelback-tops-billboard-s-hard-rock-charts-for-2010|archivedate=მარტი 3, 2012|date=July 12, 2011}}</ref> [[2010]] წლის 28 თებერვალს ჯგუფმა მონაწილეობა მიიღო [[ზამთრის ოლიმპიადა|ზამთრის ოლიმპიადის]] დახურვის ცერემონიაში, სადაც შეასრულა "Burn It to the Ground". 2010 წლის ოქტომბერში Nickelback-მა დაასრულა [[Dark Horse ტურნე]].<ref>{{cite web |url=http://www.roadrunnerrecords.com/news/Nickelback-Say-Last-Nights-Performance-Was-Something-We-Will-Never-Forget-21017.aspx |title=Nickelback Say Last Nights Performance Was Something We Will Never Forget |publisher=Roadrunner News |accessdate=April 1, 2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67GrjFPoJ?url=http://www.roadrunnerrecords.com/news/nickelback-say-last-night-s-performance-was-something-we-will-never-forget |archivedate=აპრილი 28, 2012 }}</ref> === ''Here and Now '' (2011–2013) === [[2010]] წლის სექტემბერში [[ჩედ კრიუგერი|ჩედ კრიუგერმა]] Billboard.com-თვის მიცემულ ინტერვიუში განაცხადა, რომ ისინი იწყებდნენ ახალ ალბომზე მუშაობას.<ref>{{cite web|url=http://www.billboard.com/articles/news/956125/nickelbacks-chad-kroeger-eyes-spring-start-for-next-album |title=Nickelback's Chad Kroeger Eyes Spring Start for Next Album |work=Billboard |date=September 23, 2010 |accessdate=November 7, 2010}}</ref> რაიან ედერმა კი განაცხადა, რომ მათ სურდათ ახალი ალბომიც წინას მსგავსი ყოფილიყო, რადგანაც 'All The Right Reasons' რაიან ედერის აზრით ''უფრო მეტად ორგანული იყო'', ვიდრე მათი რომელიმე სხვა ალბომი.<ref>{{cite web |url=http://www.ultimate-guitar.com/interviews/hit_the_lights/nickelback_i_guess_the_bigger_you_are_the_more_haters_you_have.html |title=Nickelback: 'I Guess The Bigger You Are, The More Haters you Have' |publisher=Ultimate Guitar |date=January 23, 2010 |accessdate=September 10, 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100829061908/http://www.ultimate-guitar.com/interviews/hit_the_lights/nickelback_i_guess_the_bigger_you_are_the_more_haters_you_have.html |archivedate=აგვისტო 29, 2010 }}</ref> [[2011]] წლის 8 სექტემბერს Nickelback-მა დააანონსა ახალი ალბომის გამოსვლა და ასევე მასში შესული შემდეგი 2 სიმღერა: "Bottoms Up" და "When We Stand Together". კრიუგერმა განაცხადა: ''ჩვენ ვართ ის ოთხი ადამიანი, რომლებსაც ძალიან უყვართ მუსიკის შექმნა. ჩვენ მთელი წელიწადი ოცნებით შევდიოდით სტუდიაში და ოცნებითვე გამოვდიოდით, ახლა კი, როდესაც ჩვენ დავასრულეთ ალბომზე მუშაობა, რომელიც ნამდვილად ბრწყინვალე გამოვიდა, ერთი სული გვაქვს, თუ როდის წარვუდგენთ მას მსმენელს.'' ალბომი გამოვიდა [[2011]] წლის 21 ნოემბერს, ალბომს ასევე ეწოდება "Nickelblack Monday".<ref>{{cite web|title=NICKELBACK – New Album "Here And Now" Coming November 21, 2011: NICKELBLACK MONDAY!|url=http://metalodyssey.net/2011/09/08/nickelback-new-album-here-and-now-coming-november-21-2011-nickelback-monday/|publisher=Metal Odyssey}}</ref> ალბომის 2 სიმღერა 26 სექტემბერს პირველად გაჟღერდა რადიოს მეშვეობით, ხოლო 27 სექტემბერს მათი მოსმენა უკვე [[iTunes Store|iTune]]-ზეც გახდა შესაძლებელი.<ref>{{cite web |url=http://www.rockstarweekly.com/nickelback-new-album-qhere-and-nowq-coming-november-21.html |title=Nickelback New Album "Here And Now" Coming November 21 |publisher=Rockstar Weekly Magazine |date=September 8, 2011 |accessdate=September 8, 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111003193924/http://www.rockstarweekly.com/nickelback-new-album-qhere-and-nowq-coming-november-21.html |archivedate=ოქტომბერი 3, 2011 }}</ref> ალბომმა დაიკავა მე-2 ადგილი [[ბილბორდ 200]]-ს მიხედვით ყველაზე გაყიდვად ალბომებს შორის, გამოსვლიდან პირველივე კვირას 226,714 გაყიდული დისკით და ჩამორჩა 419 დისკით [[მაიკლ ბუბლეი]]ს ალბომს — [[Christmas]].<ref>{{cite news|title=Michael Bublé and Nickelback in Photo Finish Atop the Charts|url=http://artsbeat.blogs.nytimes.com/2011/11/30/michael-buble-and-nickleback-in-photo-finish-atop-the-charts/|work=The New York Times|accessdate=January 23, 2012|date=November 30, 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/64uLrpAVs?url=http://artsbeat.blogs.nytimes.com/2011/11/30/michael-buble-and-nickleback-in-photo-finish-atop-the-charts/|archivedate=იანვარი 23, 2012|first=Ben|last=Sisario}}</ref> ახალი ალბომის წარმატების ხელშეწყობის მიზნით ჯგუფმა გადაწყვიტა კონცერტები გაემართა [[დეტროიტი|დეტროიტში]], [[მადლიერების დღე|მადლირების დღისადმი]] მიძღვნილ ფეხბურთის მატჩზე და მშობლიურ ქალაქ ვანკუვერში [[99th Grey Cup]]-ზე.<ref name=tsn-nbgrey>{{cite web|title=Nickelback to perform during Grey Cup Halftime Show|url=http://www.tsn.ca/cfl/story/?id=379692|publisher=TSN.ca|accessdate=November 25, 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111208040055/http://www.tsn.ca/cfl/story/?id=379692|archivedate=დეკემბერი 8, 2011}}</ref> თუმცაღა ჯგუფის ფანები აღაშფოთა Nickelback-ის გადაწყვეტილებამ; კონცერტი გაემართა [[აშშ]]-ში, თანაც [[მადლიერების დღე|მადლიერების დღისადმი]] მიძღვნილ თამაშზე, ამიტომაც მათ გადაწყვიტეს წინ აღდგომოდნენ ჯგუფის ამ გადა წყვეტილებას და ამ მიზნით დაიწყეს ხელმოწერების შეგროვება, ხელმოწერების რიცხვმა კი 55 ათასი შეადგნა.<ref>{{cite web|url=http://www.rollingstone.com/music/news/detroit-lions-fans-furious-about-nickelback-halftime-show-booking-20111103 |title=Nickelback on Detroit Lion's Field |publisher=Rolling Stone Music |accessdate=November 6, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.change.org/petitions/the-detroit-lions-replace-nickelback-as-the-halftime-show-for-the-thanksgiving-game |title=The Detroit Lions: Replace Nickelback as the halftime show for the Thanksgiving game |publisher=Change.org |accessdate=November 23, 2011}}</ref> ჯგუფმა ფანების ამ ქმედებას უპასუხა ინტერნეტ-გვერდ [[Funny or Die]]-ზე ატვირთული ვედეოთი, რომლის მიხედვითაც მათ ფანების მსგავსი ქმედება უბრალო ხუმრობად ჩათვალეს.<ref>{{cite web|url=http://nickelback.com/news/52541 |title=Nickelback Responds To NFL Petition |publisher=Nickelback |date=November 22, 2011 |accessdate=March 5, 2012}}</ref> პროტესტის მიუხედავად Nickelback მაინც წარდგა აუდიტორიის წინაშე დეტროიტში და შეასრულა სიმღერა "When We Stand Together". [[2011]] წლის 13 ნოემბერს ჯგუფი წარდგა [[WWE]]-ს აუდიტორიის წინაშეც, კონცერტიდან მიღებული გასამრჯელოდან $50,000 მათ გადარიცხეს [[ვანკუვერი|ვანკუვერში]] მდებარე [[ბრიტანეთ-კოლუმბიის ბაშვთა ჰოსპიტალი]]ს ანგარიშზე.<ref>{{cite web |url=http://www.roadrunnerrecords.com/news/Nickelback-Performs-At-WWE-Tribute-To-The-Troops-23890.aspx?cmpid=20111215/nickelback/facebook/newslink/Performs-At-WWE-Tribute-To-The-Troops&utm_source=Roadrunner&utm_medium=Facebook&utm_campaign=nickelback-Performs-At-WWE-Tribute-To-The-Troops-12152011 |title=Nickelback Performs At WWE Tribute To The Troops |publisher=Roadrunner Records |date=February 8, 2012 |accessdate=March 5, 2012 }}{{Dead link|date=აპრილი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> ალბომის გამოსვლიდან მალევე Nickelback მიიწვიეს [[ჯიმი კიმელი]]ს ტელე-გადაცემაში.<ref>{{cite web|url=http://nickelback.com/news/52671 |title=Jimmy Kimmel Live Performance Videos |publisher=Nickelback |accessdate=March 5, 2012}}</ref> [[2012]] წელს ჯგუფი 4 კატეგორიაში იყო ნომინირებული [[ჯუნო]]ს დაჯილდოებაზე, ხოლო დაჯილდოების ცერემონიაზე მათ შეასრულეს ერთ-ერთი სიმღერა ახალი ალბომიდან.<ref>{{cite web|url=http://nickelback.com/news/60022 |title=Nominated for 4 JUNO Awards |publisher=Nickelback |date=February 8, 2012 |accessdate=March 5, 2012}}</ref> [[2012]] წლის 11 იანვარს ჯგუფმა დააანონსა [[Here and Now ტურნე]]ს დაწყება, რომლის ფარგლებშიც ისინი გამართავდნენ კონცერტებს [[Seether]]-თან, [[Bush]]-თან და [[My Darkest Days]]-თან ერთად.<ref name="roadrunnerrecords.com"/> ჯგუფმა ჩაწერა მათი ალბომიდან მესამე სიმღერის — 'Lullaby'-თვის ვიდეო-კლიპი.<ref>{{cite web |url=http://www.vh1.com/video/nickelback/751264/lullaby.jhtml |title="Lullaby" by Nickelback &#124; Music Video |work=VH1 |date=March 22, 2012 |accessdate=March 28, 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120326125347/http://www.vh1.com/video/nickelback/751264/lullaby.jhtml |archivedate=მარტი 26, 2012 }}</ref> ჩედ კრიუგერის ერთ-ერთ ინტერვიუს მიხედვით ჯგუფი გეგმავს ჰიტ ალბომის გაკეთება [[2013]], ხოლო 2014 წელს ახალი ალბომის ჩაწერას, რომელშიც შევა ჯგუფის ჰიტ-სიმღერები.<ref>https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=3Ka9ti_uRKc</ref> == მუსიკალური სტილი == Nickelback-ის მუსიკას მიკუთვნებენ შემდეგ ჟანრებს: [[მძიმე როკი|მძიმე როკს]],<ref>{{cite web |url=http://lancasteronline.com/article/local/686925_Tips--Radfest---Victor-Bailey--Nickelback.html |title=Tips: Radfest!, Victor Bailey, Nickelback - Entertainment |publisher=LancasterOnline.com |date=2012-07-16 |accessdate=2013-04-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131226100314/http://lancasteronline.com/article/local/686925_Tips--Radfest---Victor-Bailey--Nickelback.html |archivedate=2013-12-26 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.ultimate-guitar.com/columns/fiction/intereview_with_nickelbacks_chad_kroeger.html |title=InteREview With Nickelback's Chad Kroeger &#124; Guitar Columns @ |publisher=Ultimate-guitar.com |date= |accessdate=2013-04-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130127021123/http://www.ultimate-guitar.com/columns/fiction/intereview_with_nickelbacks_chad_kroeger.html |archivedate=2013-01-27 }}</ref><ref name=jamcanoe>{{cite web|url=http://jam.canoe.ca/Music/Artists/N/Nickelback/ConcertReviews/2007/08/07/4398943-sun.html |title=CANOE - JAM! Music - Artists - Nickelback - Concert Review: MTS Centre, Winnipeg - August 6, 2007 |publisher=Jam.canoe.ca |date= |accessdate=2013-05-19}}</ref> [[გრანჟი|გრანჟს]],<ref name=jamcanoe/><ref>{{cite web |url=http://www.reuters.com/article/2010/02/23/us-pickle-idUSTRE61M4SE20100223 |title=A pickle beats band Nickelback in Facebook contest |publisher=Reuters |date= |accessdate=2013-04-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131208080258/http://www.reuters.com/article/2010/02/23/us-pickle-idUSTRE61M4SE20100223 |archivedate=2013-12-08 }}</ref><ref>{{cite web|last=Farrar |first=Doug |url=http://sports.yahoo.com/nfl/blog/shutdown_corner/post/detroit-wants-to-disinvite-nickelback-from-its-thanksgiving-game?urn=nfl,wp11074 |title=Detroit wants to disinvite Nickelback from its Thanksgiving game - Shutdown Corner - NFL Blog - Yahoo! Sports |publisher=Sports.yahoo.com |date= |accessdate=2013-04-07}}</ref><ref name="allmusic.com">{{cite web |author=Andrew Leahey |url={{Allmusic|class=artist|id=p410589|pure_url=yes}} |title=Nickleback |work=Allmusic |accessdate=October 24, 2011 }}</ref><ref name=newsbank>http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=FB&p_theme=fb&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=124F7BA807E126A0&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM</ref> [[ალტერნატიული როკი|ალტერნატიულ როკს]],<ref name=newsbank/><ref>{{cite web|url=http://www.antimusic.com/news/10/june/28Rock_Band-_Nickelback.shtml |title=Rock Band: Nickelback ::Nickelback News |publisher=antiMusic.com |date=2010-06-28 |accessdate=2013-05-19}}</ref> [[ალტერნატიული მეტალი|ალტერნატიულ მეტალს]],<ref name=newsbank/> [[მძიმე მეტალი|მძიმე მეტალს]]<ref name=jamcanoe/><ref>{{cite web |url=http://www.buffalonews.com/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F20100922%2FGUSTO%2F309229943 |title=Nickelback fans get their money's worth - Gusto |publisher=The Buffalo News |date=2010-09-22 |accessdate=2013-05-19 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131226120014/http://www.buffalonews.com/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F20100922%2FGUSTO%2F309229943 |archivedate=2013-12-26 }}</ref> და [[პოპ-როკი|პოპ-როკს]].<ref>{{cite web|url=http://www.gulf-daily-news.com/NewsDetails.aspx?storyid=267080|title=Status Quo set to rock|first=|last=|publisher=''Gulf Daily News''|accessdate=2012-10-6}}</ref> მუსიკა, რომელსაც ჯგუფი ამჟამად ასრულებს [[გრანჟი|გრანჟს]] მიეკუთვნება.<ref>{{cite book|last=B. Scott|first=Derek|title=The Ashgate research companion to popular musicology|year=2009|publisher=Ashgate Publishing|isbn=978-0-7546-6476-5|page=352|url=http://books.google.com.au/books?id=eL37scDf0PMC&pg=PA352&lpg=PA352&dq=%22early+nickelback%22+%22grunge%22&source=bl&ots=Q2vE9VxERm&sig=g5h1YsUoYaJZsTJdtTAZWqr2DMc&hl=en&sa=X&ei=je5gUdqRPI3uiAeQ4oGYCw&ved=0CDsQ6AEwAQ#v=onepage&q=%22early%20nickelback%22%20%22grunge%22&f=false}}</ref> == ჯგუფის წევრები == {{col-begin}} {{col-2}} ;ამჟამინდელი წევრები * [[ჩედ კრიუგერი]] – სოლისტი, მთავარი გიტარისტი <small>(1995–დღემდე)</small> * [[რაიან პიკი]] – აკუსტიკური გიტარა, მაკინტოში, ბეკ-ვოკალი <small>(1995–დღემდე)</small> * [[მაიკ კრიუგერი]] – ბას-გიტარა, ბეკ-ვოკალი <small>(1995–დღემდე)</small> * [[დანიელ ედერი]] – დასარტყმელი საკრავები, ბეკ-ვოკალი <small>(2005–დღემდე)</small> {{col-2}} ;ყოფილი წევრები * [[ბრენდონ კრიუგერი]] – დასარტყმელი საკრავები <small>(1995–1997)</small> * [[მიტჩ გინდონი]] – დასარტყმელი საკრავები <small>(1997–1998)</small> * [[რაიან ვიკედალი]] – დასარტყმელი საკრავები <small>(1998–2005)</small> {{col-end}} == დისკოგრაფია == {{Main|Nickelback-ის დისკოგრაფია}} * ''[[Curb (ალბომი)|Curb]]'' (1996) * ''[[The State (ალბომი)|The State]]'' (1998) * ''[[Silver Side Up]]'' (2001) * ''[[The Long Road]]'' (2003) * ''[[All the Right Reasons]]'' (2005) * ''[[Dark Horse (Nickelback-ის ალბომი)|Dark Horse]]'' (2008) * ''[[Here and Now (Nickelback-ის ალბომი)|Here and Now]]'' (2011) *''[[No Fixed Address (ალბომი)|No Fixed Address]]'' (2014) *''[[Feed the Machine]]'' (2017) == რესურსები ინტერნეტში == * {{ოფიციალური|http://www.nickelback.com/}} * {{IMDb name|1327727}} * {{facebook|Nickelback}} * {{twitter|nickelback}} == სქოლიო == {{სქოლიოს სია|2}} [[კატეგორია:1990-იანი წლების მუსიკალური ჯგუფები]] [[კატეგორია:2000-იანი წლების მუსიკალური ჯგუფები]] [[კატეგორია:კანადური როკ-ჯგუფები]] [[კატეგორია:1995 წელს ჩამოყალიბებული ჯგუფები]] q1x98iykcoojfo9xe5rviwz3p59utqz 0 258751 4411381 3837557 2022-08-27T14:06:26Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დროშა |სახელი = ჩრდილოეთ მაკედონიის რესპუბლიკის დროშა |სუბიექტი = |რაიონი = |რეგიონი = |ქვეყანა = |ფაილი = Flag of Macedonia.svg |წარწერა = |მიღებულია = [[5 ოქტომბერი]], [[1995]] |გაუქმებულია = |დადგენილია2 = |ძალა_დაკარგა = |პროპორცია = {{დროშის გამოყენება|1|1|1|1|1|1}} 1:2 |ავტორები = |ავტორი = |იდეა = |პროექტი = |დამუშავება = |მხატვარი = |დიზაინი = |კონსულტანტი = |სიმბოლიკა = |ფაილი2 = Flag of North Macedonia (1992–1995).svg |წარწერა2 = ჩრდილოეთ მაკედონიის დროშა [[11 ივლისი]], [[1992]] — [[5 ოქტომბერი]], [[1995]] |პროპორცია2 = {{დროშის გამოყენება|1|1|1|1|1|1}} 1:2 |ავტორი2 = |ფაილი3 = Flag of the Socialist Republic of Macedonia (1946–1992).svg |წარწერა3 = ჩრდილოეთ მაკედონიის დროშა [[15 აპრილი]], [[1991]] — [[11 ივლისი]], [[1992]] |ფაილი4 = |წარწერა4 = |ფაილი5 = |წარწერა5 = |ფაილი6 = |წარწერა6 = |ფაილი7 = |წარწერა7 = }} '''ჩრდილოეთ მაკედონიის დროშა''' — [[ჩრდილოეთი მაკედონია|ჩრდილოეთ მაკედონიის რესპუბლიკის]] ეროვნული სიმბოლო [[ჩრდილოეთ მაკედონიის გერბი|გერბთან]] და [[ჩრდილოეთ მაკედონიის ჰიმნი|ჰიმნთან]] ერთად. დროშა წარმოადგენს მართკუთხედის ფორმის მეწამულ ველს, რომელზეც გამოსახულია ყვითელი მზე რვა სხივით. იგი არის „თავისუფლების ახალი მზე“ ({{lang-mk|ново сонце на слободата}}; ეს სიტყვები გამოყენებულია რესპუბლიკის ეროვნულ ჰიმნში). დროშა მიიღეს [[1995]] წლის 5 ოქტომბერს. == დროშის ისტორია == [[1992]] წლამდე ქვეყანა იყენებდა მაკედონიის სოციალისტური რესპუბლიკის დროშას, რომელიც [[1946]] წელს მიიღეს. აღნიშნული დროშა წარმოადგენდა მეწამულ ველს მარცხენა ზედა კუთხეში ყვითელკონტურიანი ვარსკვლავით. [[1992]] წელს მიიღეს დროშა, რომელიც ასევე მეწამულ ველს წარმოადგენდა ცენტრში გამოსახული „[[ვერგინის ვარსკვლავი]]თ“. ამ დროშის მიღებამ გამოიწვია [[საბერძნეთი]]ს პროტესტი, რადგან ძველი მაკედონური საფლავი, რომელზეც გამოსახული იყო აღნიშნული ვარსკვლავი აღმოაჩინეს საბერძნეთის ტერიტორიაზე. [[1995]] წელს ქვეყნის ხელისუფლება იძულებული გახდა შეეცვალა დროშა. == იხილეთ აგრეთვე == * [[ჩრდილოეთ მაკედონიის გერბი]] * [[ჩრდილოეთ მაკედონიის ჰიმნი]] == რესურსები ინტერნეტში == * [http://makedonija.name/government/macedonia-flags makedonija.name ჩრდილოეთ მაკედონიის დროშა] * [https://flagspot.net/flags/mk.html ჩრდილოეთ მაკედონიის დროშა] {{ჩრდილოეთ მაკედონიის თემები}} [[კატეგორია:ჩრდილოეთ მაკედონიის ეროვნული სიმბოლოები]] [[კატეგორია:მსოფლიოს ქვეყნების დროშები]] hozhrtl66a8xiyj8q9zihoo0l84v7mg 0 284895 4411500 4342279 2022-08-27T16:19:28Z Otogi 27089 მომხმარებელმა Otogi გვერდი „[[ელის პოლი]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[ელის სტოკს პოლი]]“ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება |სახელი = ელის პოლი |მშობსახელი = Alice Paul |პორტრეტი = AlicePaul 1901.jpg |ზომა = |ფოტოს_სიგანე = 250პქ |წარწერა = ელის პოლი, 1901 |დაბსახელი = ელის სტოუკს პოლი |დაბ თარიღი = [[11 იანვარი]], [[1885]] |დაბ ადგილი = [[მურსტაუნი]], [[ნიუ-ჯერსი]] |მოღვაწეობა = |გარდ თარიღი = [[9 ივლისი]], [[1977]] |გარდ ადგილი = [[მურსტაუნი]], [[ნიუ-ჯერსი]] |დაკრ ადგილი = |განათლება = |ალმა-მატერი = [[პენსილვანიის უნივერსიტეტი]] |საქმიანობა = [[სუფრაჟისტები|სუფრაჟისტი]] |მოქალაქეობა = |ქვეშევრდომობა = |ეროვნება = ამერიკელი |რელიგია = |მამა = |დედა = |მეუღლე = |შვილები = |ჯილდოები = |ვებ-გვერდი = |სხვადასხვა = |ხელმოწერა = }} '''ელის სტოუკს პოლი''' ({{lang-en|Alice Paul}}; დ. [[11 იანვარი]], [[1885]], [[მურსტაუნი]], [[ნიუ-ჯერსი]] — გ. [[9 ივლისი]], [[1977]], იქვე) — ამერიკელი [[სუფრაჟისტები|სუფრაჟისტი]], [[ფემინიზმი|ფემინისტი]] და [[ქალთა უფლებები]]ს აქტივისტი. ასევე, ლიდერი და მთავარი სტრატეგი 1910 წლის კამპანიისა, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა საარჩევნო უფლების დისკრიმინაციას სქესის მიხედვით [[აშშ]]-ში. ==ლიტერატურა== *Adams, Katherine H. and Michael L. Keene. ''Alice Paul and the American Suffrage Campaign''. U. of Illinois Press, 2007. ISBN 978-0-252-07471-4 * Graham, Sally Hunter. "Woodrow Wilson, Alice Paul, and the Woman Suffrage Movement," ''Political Science Quarterly'' 98 (Winter 1983-1984): 665-79; [http://72.22.72.207/History102/Articles/Alice%20Paul2.pdf online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140606233722/http://72.22.72.207/History102/Articles/Alice%20Paul2.pdf |date=2014-06-06 }} * Hartmann, Susan M. "Paul, Alice"; [http://www.anb.org.proxy.cc.uic.edu/articles/15/15-00537.html; ''American National Biography Online'' Feb. 2000] Access Jun 05 2014 * Hawranick, Sylvia, Joan M. Doris, and Robert Daugherty. "Alice Paul Activist, Advocate, and One of Ours." ''Affilia'' (2008) 23#2 pp: 190-196. * Stillion Southard, Belinda Ane. "The National Woman's Party's Militant Campaign for Woman Suffrage: Asserting Citizenship Rights through Political Mimesis." (2008). [http://drum.lib.umd.edu/bitstream/1903/8759/1/umi-umd-5778.pdf?origin=publication_detail PhD thesis, U of Maryland online] *Walton, Mary. ''A Woman's Crusade: Alice Paul and the Battle for the Ballot''. Palgrave Macmillan, 2010. ISBN 978-0-230-61175-7 * Willis, Jean L. "Alice Paul: The Quintessential Feminist," in ''Feminist Theorists,'' ed. Dale Spender (1983). ==რესურსები ინტერნეტში== *{{Find a Grave|6283941|Alice Paul|work=Social Reformer, Suffragette|author=R.Digati|date=Mar 23, 2002|accessdate=Aug 17, 2011}} (Westfield Friends Burial Ground, Cinnaminson, New Jersey) *[http://www.alicepaul.org/ The Alice Paul Institute] *[http://www.lkwdpl.org/wihohio/paul-ali.htm Alice Paul] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060619192543/http://www.lkwdpl.org/wihohio/paul-ali.htm |date=2006-06-19 }} at [http://www.lkwdpl.org/wihohio/index.html Lakewood Public Library: Women In History] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060604030835/http://www.lkwdpl.org/wihohio/index.html |date=2006-06-04 }} *[http://sewallbelmont.org/ The Sewall-Belmont House & Museum—Home of the historic National Woman's Party] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110924172325/http://www.sewallbelmont.org/ |date=2011-09-24 }} *[http://www.archives.upenn.edu/people/1800s/paul_alice.html Biographical sketch] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081222211947/http://www.archives.upenn.edu/people/1800s/paul_alice.html |date=2008-12-22 }} [[პენსილვანიის უნივერსიტეტი]] *[http://nrs.harvard.edu/urn-3:RAD.SCHL:sch00207 Papers, 1785-1985.] [http://radcliffe.harvard.edu/schlesinger-library Schlesinger Library], Radcliffe Institute, Harvard University. *"[http://www.americanheritage.com/content/%E2%80%9Ci-was-arrested-course%E2%80%A6%E2%80%9D I Was Arrested, Of Course…]", [[American Heritage (magazine)|''American Heritage'']], February 1974, Volume 25, Issue 2. Interview of Alice Paul by Robert S. Gallagher. *[http://content.cdlib.org/ark:/13030/kt6f59n89c/ Conversations with Alice Paul: Woman Suffrage and the Equal Rights Amendment, An Interview Conducted by Amelia R. Fry, 1979, The Bancroft Library] {{სამოქალაქო უფლებების დამცველები}} {{DEFAULTSORT:პოლი, ელის}} [[კატეგორია:დაბადებული 11 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1885]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 9 ივლისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1977]] [[კატეგორია:ამერიკელი ფემინისტები]] [[კატეგორია:ამერიკელი სუფრაჟისტები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალთა უფლებების დამცველი აქტივისტები]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებების დაცვის ისტორია აშშ-ში]] sysarzilfrwmq5h23qtrhg8owjl3y1a 4411502 4411500 2022-08-27T16:20:04Z Otogi 27089 მომხმარებელმა Otogi გვერდი „[[ელის სტოკს პოლი]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[ელის პოლი]]“ გადამისამართებაზე wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება |სახელი = ელის პოლი |მშობსახელი = Alice Paul |პორტრეტი = AlicePaul 1901.jpg |ზომა = |ფოტოს_სიგანე = 250პქ |წარწერა = ელის პოლი, 1901 |დაბსახელი = ელის სტოუკს პოლი |დაბ თარიღი = [[11 იანვარი]], [[1885]] |დაბ ადგილი = [[მურსტაუნი]], [[ნიუ-ჯერსი]] |მოღვაწეობა = |გარდ თარიღი = [[9 ივლისი]], [[1977]] |გარდ ადგილი = [[მურსტაუნი]], [[ნიუ-ჯერსი]] |დაკრ ადგილი = |განათლება = |ალმა-მატერი = [[პენსილვანიის უნივერსიტეტი]] |საქმიანობა = [[სუფრაჟისტები|სუფრაჟისტი]] |მოქალაქეობა = |ქვეშევრდომობა = |ეროვნება = ამერიკელი |რელიგია = |მამა = |დედა = |მეუღლე = |შვილები = |ჯილდოები = |ვებ-გვერდი = |სხვადასხვა = |ხელმოწერა = }} '''ელის სტოუკს პოლი''' ({{lang-en|Alice Paul}}; დ. [[11 იანვარი]], [[1885]], [[მურსტაუნი]], [[ნიუ-ჯერსი]] — გ. [[9 ივლისი]], [[1977]], იქვე) — ამერიკელი [[სუფრაჟისტები|სუფრაჟისტი]], [[ფემინიზმი|ფემინისტი]] და [[ქალთა უფლებები]]ს აქტივისტი. ასევე, ლიდერი და მთავარი სტრატეგი 1910 წლის კამპანიისა, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა საარჩევნო უფლების დისკრიმინაციას სქესის მიხედვით [[აშშ]]-ში. ==ლიტერატურა== *Adams, Katherine H. and Michael L. Keene. ''Alice Paul and the American Suffrage Campaign''. U. of Illinois Press, 2007. ISBN 978-0-252-07471-4 * Graham, Sally Hunter. "Woodrow Wilson, Alice Paul, and the Woman Suffrage Movement," ''Political Science Quarterly'' 98 (Winter 1983-1984): 665-79; [http://72.22.72.207/History102/Articles/Alice%20Paul2.pdf online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140606233722/http://72.22.72.207/History102/Articles/Alice%20Paul2.pdf |date=2014-06-06 }} * Hartmann, Susan M. "Paul, Alice"; [http://www.anb.org.proxy.cc.uic.edu/articles/15/15-00537.html; ''American National Biography Online'' Feb. 2000] Access Jun 05 2014 * Hawranick, Sylvia, Joan M. Doris, and Robert Daugherty. "Alice Paul Activist, Advocate, and One of Ours." ''Affilia'' (2008) 23#2 pp: 190-196. * Stillion Southard, Belinda Ane. "The National Woman's Party's Militant Campaign for Woman Suffrage: Asserting Citizenship Rights through Political Mimesis." (2008). [http://drum.lib.umd.edu/bitstream/1903/8759/1/umi-umd-5778.pdf?origin=publication_detail PhD thesis, U of Maryland online] *Walton, Mary. ''A Woman's Crusade: Alice Paul and the Battle for the Ballot''. Palgrave Macmillan, 2010. ISBN 978-0-230-61175-7 * Willis, Jean L. "Alice Paul: The Quintessential Feminist," in ''Feminist Theorists,'' ed. Dale Spender (1983). ==რესურსები ინტერნეტში== *{{Find a Grave|6283941|Alice Paul|work=Social Reformer, Suffragette|author=R.Digati|date=Mar 23, 2002|accessdate=Aug 17, 2011}} (Westfield Friends Burial Ground, Cinnaminson, New Jersey) *[http://www.alicepaul.org/ The Alice Paul Institute] *[http://www.lkwdpl.org/wihohio/paul-ali.htm Alice Paul] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060619192543/http://www.lkwdpl.org/wihohio/paul-ali.htm |date=2006-06-19 }} at [http://www.lkwdpl.org/wihohio/index.html Lakewood Public Library: Women In History] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060604030835/http://www.lkwdpl.org/wihohio/index.html |date=2006-06-04 }} *[http://sewallbelmont.org/ The Sewall-Belmont House & Museum—Home of the historic National Woman's Party] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110924172325/http://www.sewallbelmont.org/ |date=2011-09-24 }} *[http://www.archives.upenn.edu/people/1800s/paul_alice.html Biographical sketch] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081222211947/http://www.archives.upenn.edu/people/1800s/paul_alice.html |date=2008-12-22 }} [[პენსილვანიის უნივერსიტეტი]] *[http://nrs.harvard.edu/urn-3:RAD.SCHL:sch00207 Papers, 1785-1985.] [http://radcliffe.harvard.edu/schlesinger-library Schlesinger Library], Radcliffe Institute, Harvard University. *"[http://www.americanheritage.com/content/%E2%80%9Ci-was-arrested-course%E2%80%A6%E2%80%9D I Was Arrested, Of Course…]", [[American Heritage (magazine)|''American Heritage'']], February 1974, Volume 25, Issue 2. Interview of Alice Paul by Robert S. Gallagher. *[http://content.cdlib.org/ark:/13030/kt6f59n89c/ Conversations with Alice Paul: Woman Suffrage and the Equal Rights Amendment, An Interview Conducted by Amelia R. Fry, 1979, The Bancroft Library] {{სამოქალაქო უფლებების დამცველები}} {{DEFAULTSORT:პოლი, ელის}} [[კატეგორია:დაბადებული 11 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1885]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 9 ივლისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1977]] [[კატეგორია:ამერიკელი ფემინისტები]] [[კატეგორია:ამერიკელი სუფრაჟისტები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალთა უფლებების დამცველი აქტივისტები]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებების დაცვის ისტორია აშშ-ში]] sysarzilfrwmq5h23qtrhg8owjl3y1a 4411506 4411502 2022-08-27T16:21:09Z Otogi 27089 ინფორმაციის ექსპორტი wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება|სახელი=ელისა სტოკს პოლი (Alice Stokes Paul)|დაბ თარიღი=[[11 იანვარი]], [[1885]]|გარდ თარიღი=[[9 ივლისი]], [[1977]], [[92 წლის]], [[მორსტოუნი, ნიუ ჯერსი]]|დაკრძალვის ადგილი=[[Westfield Friends Burial Ground]]|მშობსახელი=[[უილიამ პოლ I]], [[ტესი პერი]]|ალმა-მატერი=[[სუფრაჟისტი]]|ფოტო=[[File:Alice stokes Paul.jpg|thumb|ელის სტოუკს პოლი]]}} '''ელის სტოუკს პოლი''' ({{lang-en|Alice Stokes Paul}}; დ. [[11 იანვარი]], [[1885]] – გ. [[9 ივლისი]], [[1977|1977)]] ― ამერიკელი [[კვაკერები|კვაკერი]], სუფრაჟისტი, [[ფემინიზმი|ფემინისტი]], ქალთა უფლებების დამცველი და აშშ-ის კონსტიტუციის მეცხრამეტე შესწორების კამპანიის ერთ-ერთი მთავარი ლიდერი და სტრატეგი, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა სქესობრივ დისკრიმინაციას ხმის მიცემის უფლებათა საკითხში. პოლმა ლუსი ბერნსთან და სხვებთან ერთად წამოიწყო სტრატეგიული ღონისძიებები, როგორებიცაა ქალთა ხმის უფლების პროცესია და მდუმარე სენტილები, რომელიც იმ წარმატებული კაპმანიის ნაწილი იყო, რის შედეგადაც მოხდა შესწორება 1920 წელს.<ref>Baker, Jean H., "[https://www.americanheritage.com/placards-white-house Placards At The White House,]" ''American Heritage'', Winter 2010, Volume 59, Issue 4.</ref> პოლი ხშირად განიცდიდა პოლიციის სისასტიკეს და სხვა ფიზიკურ შეურაცხყოფას მისი აქტივიზმის გამო, ყოველთვის პასუხობდა მათ არაძალადობითა და გამბედაობით. იგი საშინელ პირობებში დააპატიმრეს 1917 წელს, თეთრი სახლის წინ გამართულ მდუმარე სენტინელების პროტესტში მონაწილეობისთვის, ისე როგორც ეს გააკეთა რამდენჯერმე ინგლისში ქალთა ხმის უზრუნველსაყოფად 1920 წლის შემდეგ, პოლი ნახევარი საუკუნის განმავლობაში იყო ქალთა ეროვნული პარტიის ლიდერი, რომელიც იბრძოდა თანაბარი უფლებებისთვის, რომელიც ხელმძღვანელობდა პოლ და კრისტალ ისტმენის მიერ შექმნილი დოკუმენტით, ქალთა კონსტიტუციური თანასწორობის უზრუნველსაყოფად. მან მოიპოვა დიდი წარმატება 1964 წლის სამოქალაქო უფლებების აქტით იურიდიული მეცნიერის პაულ მიურეის გვერდით როგორც დისკრიმინაციისგან დაცული ჯგუფი. == ადრეული წლები და განათლება == ალის სტოკ პოლი დაიბადა 1885 წლის 11 იანვარს უილიამ მაიკლ პოლ I-ის (1850-1902) და ტეის პერი პოლის (1859-1930) ოჯახში, ჰოლსდეილში, მაუნტ ლორელის ქალაქ ნიურ ჯერსიში.<ref>"[https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/alice-paul Alice Pau]l". ''National Women's History Museum''. Retrieved January 10, 2018.</ref><ref>Kahn, Eve M. "[https://www.nytimes.com/1989/07/13/garden/group-seeks-to-buy-a-suffragist-s-home.html Group Seeks to Buy a Suffragist's Home]", ''The New York Times'', July 13, 1989. Accessed July 12, 2008. "The Alice Paul Centennial Foundation plans to buy the house in Mount Laurel, but first the organization must raise $500,000 by Sept. 8.... The 2½-story, stucco-clad brick farmhouse was built in 1840 and once overlooked the Paul family's 173-acre Burlington County farm, east of Camden. Miss Paul was born in an upstairs bedroom in 1885 and lived in the house until she left for Swarthmore College in 1901."</ref> ალისა სტოქსის სახელი მან მიიღო(1821-1889), მისი დიდი ბებიისგან და უილიამ პარის (1817-1888) ცოლისგან. მისი და-ძმები იყვნენ უილიამ მაიკლ პოლ II (1886 - 1958), ჰელენ პოლ შირერი (1889-1971) და პარი ჰეინს პოლი (1895-1956). ის იყო პენსილვანიის კვაკერის დამაარსებელის, უილიამ პენის შთამომავალი. მისი წინაპრები იყვნენ ნიუ ჯერსის მიმოწერის კომიტეტის მონაწილეები რევოლუიციურ ეპოქაში და სახელმწიფო საკანონმდებლო ლიდერი მე-19 საუკუნეში. ის გაიზარდა საჯარო სამსახურის კვაკერულ ტრადიციაში. ალისა პოლმა პირვლეად შეიტყო ქალთა ხმის უფლების შესახებ დედისგან, რომელიც იყო წევრი ეროვნული ამერიკელი ქალთა ხმის უფლება ასოციაციის (NAWSA) წევრი. რის გამოც, ხშირად ესწრებოდა მათ მიერ გამართულ შეხვედრებს.<ref name=":0">"[https://web.archive.org/web/20140909083624/http://www.alicepaul.org/who-was-alice-paul/ Who Was Alice Pau]l". Alice Paul Institute. Archived from the original on September 9, 2014.</ref> ელის პოლი ესწრებოდა Moorestown Friends School, სადაც დაამთავრა მაღალი კლასები<ref name=":1">"[https://socialwelfare.library.vcu.edu/people/paul-alice-stokes/ Paul, Alice Stokes]". Social Welfare History Project.</ref>. 1901 წელს იგი წავიდა Swarthmore College-ში, ინსიტუტში, რომლის დამფუძნებელი ბაბუა იყო. Swarthmore-ში სწავლის დროს ელისი მსახურობდა სტუდენტური თვითმართველობის წევრი იყო, სწორედ ეს იყო პირველი გადადგმული ნაბიჯი, რამაც გამოიწვია მისი დაინტერესება და აღფრთოვანება პოლიტიკური აქტივიზმით. დაამთავრა სვარტმორის კოლეჯი ბიოლოგიის ბაკალავრის ხარისხით 1905 წელს.<ref>"[http://www.alicepaul.org/who-was-alice-paul/ Who Was Alice Pau] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140909083624/http://www.alicepaul.org/who-was-alice-paul/ |date=2014-09-09 }}l". Alice Paul Institute. Archived from the original on September 9, 2014.</ref> ნაწილობრივ იმისთვის, რომ თავიდან აეცილებინა მასწავლებლობა, პოლმა სკოლის დამთავრების შემდეგ სოციალური მუშაობდა დაიწყო და სცახოვრებლად გადავიდა ქვედა ის-საიდის კოლეჯის დასახლებაში. აქ ყოფნის პერიოდში მასზე გავლენა მოახდინა იდეამ, თუ რამდენადაა საჭირო უფლებათა დაცვა ამერიკაში. ამის შემდეგ პოლი გადაწყვეტს, რომ სოციალური სამუშაო არ იყო ის სწორი გზა რომელის მიზნებს მიაღწევინებდა. : მე ვიცოდი სულ ცოტა ხანში, რომ არასდროს ვიქნები სოციალური მუშაკი, რადგან ვხედავდი, რპმ სოციალური მუშაები დიდ სიკეთეს არ აკეთებდნენ მსოფლიოში... თქენ არ შეგეძლოთ შეგეცვალათ არსებული ვითარება სოციალური მუშაობით".<ref>Alice Paul in oral history compiled by Amelia Fry, [http://www.oac.cdlib.org/ark:/13030/kt6f59n89c/?brand=oac4 Online Archive of California], quoted in Adams & Keene (2008), p. 7.</ref> ამის შემდეგ ელის პოლი იღებს მაგისტრის ხარისხს პენსილვანიის უნივერსიტეტში [[1907]] წელს პოლიტიკური მეცნიერების, სოციოლოგიისა და ეკონომიკის მიმართულებით. მან გააგრძელა სწავლა ''Woodbrooke Quaker Study Centre-ში'', ბირმინგენში, ინგლისი და ესწრებოდა ეკონომიკის კურსებს ბირმინგემში. ამავდროულად აგრძელებდა სოციალური სამუშაოს შესრულებას. აქ მან პირველად მოისმინა კრისტაბელ ჰარიეტ პანხურსტის საუბარი, რომელიც ასეცე ბრიტანელი სუფრაჟისტი იყო. როდესაც პოლი გადავიდა ლონდონში სოციოლოგიისა და ეკონომიკის შესასწავლად ლონდონის ეკონომიკის სკოლაში, იგი შეუერთდა მებრძოლი ხმის უფლებათა ჯგუფს ქალთა სოციალურ და პოლიტიკურ კავშირს (WSPU), რომელსაც ხელმძღვანელობდნენ კრიტსაბელი და მისი დედა, ემელინ პანხურსტი. პოლი არარერთხელ დააპატიმრეს ხმის მიცემის დემონსტრაციების დროს და სამჯერ მოიხადა სასჯელი. [[1910]] წელს ინგლისიდან დაბნრუნების შემდეგ მან სწავლა განაგრძო პერნსილვანიის უნივერსიტეტში და მიიღო დოქტორის ხარისხი სოციოლოგიაში. მისი დისერტაცია ეხებოდა ქალთა უფლებებს: " ქალების სამართლებრივი პოზიცია პენსილვანიაში", სადაც ის განიხილავდა ქალთა მოძრაობის ისტორიას პენსილვანიასა და დანარჩენ შეერთებულ შტატებში და მოუწოდებდა სუფრაჟისტებს ეს საკითხი დღის წესრიგში დაეყენებინათ.<ref>[[:en:Alice_Paul#CITEREFAdamsKeene2008|Adams & Keene]] (2008), pp. 12–14</ref> მოგვიანებით პოლმა მიიღო სამართლის ბაკალავრის ხარისხი ვაშინგტონის სამართლის კოლეჯში ამერიკულ უნივერსიტეტში 1922 წელს, მას შემდეგ რაც საარჩევნო უფლებებისთვის ბრძოლა დასრულდა.<ref name=":2">"[https://www.wcl.american.edu/impact/history/ Honoring Alice Pau]l". [[:en:Washington_College_of_Law|Washington College of Law]]. Retrieved September 3, 2010.</ref>1927 წელს კი მიიღე მაგისტრის ხარისხი, 1928 წელს დოქტორის ხარისხი სამოქალაქო სამართალში ამერიკის უნივერსიტეტში.<ref>"[https://web.archive.org/web/20060619192543/http://www.lkwdpl.org/wihohio/paul-ali.htm Alice Paul Biography]". ''Lakewood Public Library: Women in History''. Archived from the original on June 19, 2006. Retrieved May 1, 2006.</ref> ==კარიერა== ===ბრიტანეთი=== ====ადრეული წლები: არჩევნებში ქალთა ხმის უფლებებისთვის ბრძოლა==== 1907 წელს, პენსილვანიის უნივერსიტეტში მაგისტრატურის დასრულების შემდეგ, პოლი საცხოვრებლად ინგლისში გადავიდა, სადაც საბოლოოდ ღრმად ჩაერთო ბრიტანეთის ქალთა საარჩევნო უფლების მოძრაობაში, რეგულარულად მონაწილეობდა ქალთა სოციალური და პოლიტიკური კავშირის დემონსტრაციებსა და მსვლელობებში (WSPU). „კონვერტაციის გამოცდილების“ შემდეგ, როდესაც უსმენდა კრისტაბელ პანხურსტს ბირმინგემის საუბარს უნივერსიტეტში, პოლ შეიყვარა მოძრაობამ. იგი პირველად ჩაერთო სუფრაჟისტების ჟურნალის გაყიდვის ღონისძებაში ქუჩაში. ეს იყო განსაკუთრებით რთული ამოცანა სუფრაჟისტების მიმართ მტრობის გათვალისწინებით და თვალი აეხილა მოძრაობაში ჩართული ქალების შეურაცხყოფაზე. ამ გამოცდილებამ, პროფესორ ბეატრის უების სწავლებებთან ერთად, დაარწმუნა პოლი, რომ სოციალური მუშაობა და ქველმოქმედება ვერ მოიტანს საჭირო სოციალურ ცვლილებებს საზოგადოებაში: ეს შეიძლება განხორციელდეს მხოლოდ ქალების თანაბარი სამართლებრივი სტატუსის მეშვეობით. ლონდონში ყოფნისას პოლი ასევე შეხვდა ლუსი ბერნსს, თანამემამულე ამერიკელ აქტივისტს, რომელიც დააკავეს ბრიტანეთის პოლიციის განყოფილებაში<ref>Atkinson, Diane (2018). ''Rise up, women! : the remarkable lives of the suffragettes''. London: Bloomsbury. ISBN <bdi>9781408844045</bdi>. OCLC 1016848621.</ref>, რომელიც გახდებოდა მნიშვნელოვანი მოკავშირე ხმის უფლებაზე ბრძოლაში, ჯერ ინგლისში, შემდეგ კი შეერთებულ შტატებში. ორმა ქალმა სწრაფად მოიპოვა WSPU-ს ცნობილი წევრების ნდობა და დაიწყეს ღონისძიებებისა, კამპანიისა და ოფისების ორგანიზება. როდესაც ემელინ პანხურსტი ცდილობდა მოძრაობის გავრცელებას შოტლანდიაში, პოლ და ბერნსი თან ახლდნენ მას, როგორც თანაშემწეები. პოლმა სწრაფად მოიპოვა WSPU-ს თანამემამულეების ნდობა, როგორც ვიზუალური რიტორიკის ნიჭით, ასევე საკუთარი თავის ფიზიკურ საფრთხეში ჩაყენების სურვილით, რათა გაეზარდა ცნობადობა საარჩევნო უფლების მოძრაობისთვის . ედინბურგში WSPU-ს სათაო ოფისში ყოფნისას პოლმა და ადგილობრივმა სუფრაჟისტებმა დაგეგმეს გაეპროტესტებინათ საგარეო საქმეთა მინისტრის, სერ ედვარდ გრეის გამოსვლა. ერთი კვირით ადრე ისინი ესაუბრებოდნენ ქუჩაში მყოფ ხალხს, რათა გაევრცელებინათ ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რატომ უპირისპირდებოდნენ მინისტრთა კაბინეტის წევრს. შეხვედრაზე, მას შემდეგ, რაც გრეიმ განიხილა შემოთავაზებული კანონმდებლობა, რომელიც ამტკიცებდა, რომ აყვავებამდე მიიყვანდა, პოლი წამოდგა და წამოიძახა: „კარგი, ეს ძალიან მშვენიერი იდეალებია, მაგრამ არ შეგიძლია მათი გავრცელება ქალებზე?“ პოლიციამ ის ძალით გაიყვანა სასამართლო დარბაზიდან და ქუჩაში გაიყვანა, საიდანაც პოლიციის განყოფილებაში გადაიყვანეს, სადაც ის დააკავეს. როგორც დაგეგმილი იყო, ეს ქმედება ბევრმა განიხილა, როგორც ლეგიტიმური პროტესტის საჯაროდ განხილვის ჩახშობის მცდელობა, რის შედეგედაც უფრო მეტად გაიზარდა საზოგადოებისა და მედიის მხრიდან დაინტერესება ამ საკითხით. შემდგომი მოვლენები მოიცავდა სხეულის დაზიანების კიდევ უფრო მეტ რისკს. 1909 წლის აგვისტოში, გლაზგოში, წმინდა ანდრიას დარბაზში პოლიტიკური შეხვედრის წინ, პოლი ავიდა დარბაზის სახურავზე, რათა მას შეეძლო მიემართა ქვემოთ მყოფი ხალხისთვის. როდესაც პოლიციამ აიძულა ჩამოსულიყო, ხალხი მის ძალისხმევას აღტაცებით შეეგება. მოგვიანებით, როდესაც პოლმა, ბერნსმა და თანამემამულე სუფრაჟეტებმა აქციაზე შესვლა სცადეს, ისინი პოლიციელებმა სცემეს, ამავდროულად კი თანამგრძნობი გამვლელები ცდილობდნენ მათ დაცვას. მას შემდეგ, რაც პოლი და მისი თანამოაზრეები დააკავეს, ხოლო ბრბო შეიკრიბა პოლიციის განყოფილების წინ ქალების გათავისუფლების მოთხოვნით.<ref>Fotheringham, Ann. "T[https://www.glasgowtimes.co.uk/news/16900627.thanks-memories-glasgows-votes-women-celebration-mitchell/ hanks for the Memories: Glasgow's Votes for Women celebration at Mitchel]l". ''Evening Times''. Retrieved September 27, 2018.</ref> ==== სამოქალაქო დამოურჩილებლობა და შიმშილი ==== ქალთა სოციალურ და პოლიტიკურ კავშირთან ასოცირებისას პოლი შვიდჯერ დააპატიმრეს და სამჯერ კი ციხეში მოიხადა სასჯელი<ref name=":3">Dodd, Lynda G. (2008). "Parades, pickets, and prison: Alice Paul and the virtues of unruly constitutional citizenship". ''Journal of Law & Politics''. '''24''' (4): 339–443. SSRN [https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2226351 2226351.]</ref> ციხეში ყოფნის დროს მან ისწავლა სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის ტაქტიკა ემელინ პანხურსტისგან. ამ ტაქტიკებს შორის მთავარი იყო დაპატიმრებისას პოლიტპატიმრად თავის გამოცხადება. ეს არამხოლოდ საზოგადოებისთვის მესიჯის გასაგზავნი საშუალება იყო, არამედ შესაძლებელი იყო მიეღო ხელშესაღები სარგებელი საკუთარი თავის პოლიტიკურ პატიმრად ცნობის შედეგად. ევროპის ბევრ ქვეყანაში, მათ შორის ინგლისში, პოლიტპატიმრებს მიენიჭათ სპეციალური სტატუსი. კერძოდ: „დაპატიმრებისთანავე არ ჩხრეკდნენ, არ აბინავებდნენ დანარჩენ პატიმრებთან, არ მოეთხოვებოდათ ციხის სამოსის ტარება და არ იკვებებოდნენ იძულებით, თუ. ისინი შიმშილობას გამოაცხადებდნენ."მ<ref>Adams, Katherine; Keene, Michael (2008). ''Alice Paul and the American Suffrage Campaign''. Urbana-Champaign: University of Illinois Press. ISBN <bdi>978-0-252-07471-4</bdi>.</ref>იუხედავად იმისა, რომ დაპატიმრებულ ხუფრეჟეტებს ხშირად არ ენიჭებოდათ პოლიტპატიმრის სტატუსი, სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის ამ ფორმამ დიდი გავლენა მოახდინა WSPU-სთვის. მაგალითად, ლონდონში დაპატიმრების დროს (პოლიტპატიმრის სტატუსის უარყოფის შემდეგ), პოლმა უარი თქვა პატიმრის ტანსაცმლის ჩაცმაზე. მას შემდეგ, რაც ციხის მატრონები იძულებით აცმევდნენ, მათ დახმარება სთხოვეს კაც მცველებს. ამ შოკისმომგვრელად არასათანადო აქტმა დიდი გავლენა მოახდინა საზოგადოებაზე და ასევე საარჩევნო უფლების მოძრაობის მოთხოვნაზე. სუფრაჟეტების მიერ გამოცხადებული სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის კიდევ ერთი პოპულარული ტაქტიკა იყო შიმშილობა. WSPU-სთან დაკავშირებული პირველი შიმშილობა ჩაატარა მოქანდაკე მარიონ უოლას დანლოპმა 1909 წლის ივნისში. ამ ხერხს ფართოდ იყენებდნენ WSPU წევრების მიერ არასათანადო მოპყრობის გასაჯაროებისა და ციხისგან სწრაფი გათავისუფლების ეფექტურობის გამო. საჭმელზე უარის თქმამ ხელი შეუწყო პოლის ვადაზე ადრე გათავისუფლებას მისი პირველი ორი დაპატიმრების დროს. თუმცა, მესამე ჯერზე ციხეში ყოფნის დროს, ზედამხედველმა უბრძანა დღეში ორჯერ იძულებითი ეკვება, რათა პოლი საკმარისად ძლიერი ყოფილიყო, რათა დაესრულებინა მისი ერთთვიანი სასჯელი. მიუხედავად იმისა, ციხეების წარმომადგენლები ამტკიცებდნენ, რომ პატიმრების იძულებითი კვება მხოლოდ მათ სასარგებლოდ იყო, პოლმა და სხვა ქალებმა ეს პროცესი უარყოფითად და ძალადობრივი გზით აღწერეს. ციხეში ყოფნის ერთი თვის ბოლოს პოლს მძიმე გასტრიტი განუვითარდა. იგი ციხიდან გამოიყვანეს და სასწრაფოდ ექიმთან წაიყვანეს. თუმცა, ამ მოვლენის შემდეგ, მისი ჯანმრთელობა გაუარესდა; მას ხშირად ემართებოდა გაციება და გრიპი, რაც ზოგჯერ საჭიროებდა ჰოსპიტალიზაციას.<ref>Lunardini, Christine (2012). ''Alice Paul: Equality for Women''. Westview Press. [[:en:Special:BookSources/9780813347615|ISBN <bdi>9780813347615</bdi>.]]</ref> პოლს WSPU-მ მიანიჭა შიმშილის მედალი "მამაცობისთვის". === ამერიკის შეერთებული შტატები === ლონდონის ბოლო პატიმრობის შემდეგ, პოლ დაბრუნდა შეერთებულ შტატებში 1910 წლის იანვარში, რათა გაეგრძელებინა მკურნალობა და შეემუშავებინა გეგმა საარჩევნო უფლებების მისაღებად. პოლის ქმედბეები ინგლისში კარგად იყო ცნობილი და ამერიკულმა საინფორმაციო მედიამ მალევე დაიწყო მისი ქმედებების თვალყურის დევნება სახლში დაბრუნებისთანავე. მან გამოიყენა ვუდბრუკის სწავლებები, მისი რელიგია და გადაწყვიტა, განეხორციელებინა ერთი მთავარი მიზანი: ქალების თანასწორ მოქალაქებად აღიარება. პოლ ხელახლა ჩაირიცხა პენსილვანიის უნივერსიტეტში, აგრძელებდა დოქტორის ხარისხს, კვაკერის აუდიტორიის წინაშე ბრიტანულ საარჩევნო უფლების მოძრაობაში მის გამოცდილებაზე ისაუბრა და დაიწყო მუშაობა შეერთებული შტატების ხმის მიცემის უფლების საკითხზე ლოკალურ დონეზე. დისერტაციის დასრულების შემდეგ, ამერიკელი ქალების ლეგიტიმური უფლებების სიღრმისეული მიმოხილვის შემდეგ, მან მონაწილეობა მიიღო ეროვნული ამერიკელი ქალთა ხმის უფლებათა ასოციაციის (NAWSA) აქციებში და 1910 წლის აპრილში სთხოვეს გამოსულიყო NAWSA-ს ყოველწლიურ კონვენციაზე. ამ დიდი შესაძლებლობის შემდეგ, პოლმა და ბერნსმა შესთავაზეს NAWSA-ს ხელმძღვანელობამ ჩართულიყვნენ კამპანიაში, რათა მოეპოვებინათ სამართლებრივი უფლება, რომელიც დაამტკიცებდა ქალებს ხმის მიცემას კანონიერად. ეს სრულიად ეწინააღმდეგებოდა NAWSA-ს სახელმწიფო სტრატეგიას. პოლსა და ბერნსმა შემოთავაზების მოსმენის შემდეგ გაიცინეს. ერთადერთი გამონაკლისი იყო ჯეინ ადამსი, რომელმაც შესთავაზა ამ გეგმის შშერბილება. საპასუხოდ, პოლმა სთხოვა დაეიკავებინა ადგილი ორგანიზაციის კონგრესის კომიტეტში.<ref name=":4">unardini, Christine (2012). ''Alice Paul: Equality for Women''. Westview Press. ISBN [[:en:Special:BookSources/9780813347615|<bdi>9780813347615</bdi>.]]</ref> ==== 1913 წლის ქალთა ხმის უფლებიდს მიცემის პროცესია ==== პოლის ერთ-ერთი დიდი პროეტი სწორედ 1913 წელს გაიმართა ქალთა მიმართ ხმის მიცემის უფლების მოთხოვნით ვაშინგტონში, პრეზიდენტ ვილსონის ინაუგურაციის წინა დღეს.პოლს გადაწყვეტილი ჰქონდა ზეწოლა მოეხდინა უილსონზე, რადგან პრეზიდენტს ექნებოდა ყველაზე დიდი გავლენას კონგრესზე. მან მოხალისეებს დაავალა, რომ დაკავშრებოდნენ სუფრაჟისტებს მთელს ქვეყანაში და მოჰყავდათ მხარდამჭერები აღლუმზე. რამდენიმე კვირაში პოლმა მოახერხა შეეკრიბა დაახლოებით რვა ათასი ადამიანი, რომლებიც წარმოადგენდნენ ქვეყნის უმეტეს ნაწილს. თუმცა, მას გაცილებით უფრო უჭირდა საპროტესტო აღლუმში ინსტიტუციური მხარდაჭერის მოპოვება. პოლი დაჟინებით მოითხოვდა, რომ აღლუმის მარშრუტი პენსილვანიის გამზირი ყოფილიყო, სანამ პრეზიდენტ უილსონი გაივლიდა. აღნიშნული მარშუტის მიზანი იყო გაგზავნა მესიჯი, რომ ქალთა საარჩევნო უფლებისკენ სწრაფვა არსებობდა უილსონამდე და საჭიროების შემთხვევაში გაუძლებდა მას. ამ მარშრუტს თავდაპირველად წინააღმდეგობა გაუწიეს DC-ის ოფიციალურმა პირებმა და ბიოგრაფი ქრისტინე ლუნარდინის თქმით, პოლ იყო ერთადერთი, ვისაც ნამდვილად სჯეროდა, რომ აღლუმი ამ მარშრუტზე უნდა გამართულიყო. საბოლოო ჯამში, აღლუმის ეს მარშუტი ჩაიშალა თუმცა, ამით არ დასრულებულა აღლუმის უბედურება. ქალაქის ზედამხედველებმა განაცხადეს, რომ ქალები უსაფრთხოდ არ იქნებოდნენ პენსილვანიის გამზირის მარშრუტზე და მკაცრად მოსთხოვა ჯგუფს აღლუმის გადატანა. პოლმა მოსთხოვ მათ უფრო მეტი პოლიციელი გამოეგზავნათ; რაც არ მომხდარა. 1913 წლის 3 მარტს აღლუმმა მოიპოვა ლეგიტიმურობა. კონგრესმა მიიღო სპეციალური რეზოლუცია, რომელითაც უბრძანებდა სილვესტერს, აეკრძალა ყველა ყვეანაირი მოძრაობა აღლუმის მარშრუტზე და არჩევნებში ხმის მიცემის უფლების მონაწილეებთან ყოველგვარი ჩარევა შეეზღუდა. ღონისძიების დღეს მსვლელობა ელის პოლის სასურველი მარშრუტით წარიმართა. ღონისძიებას, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ცნობილი იურისტი ინეს მილჰოლანდი, თეთრებში ჩაცმული და ცხენზე ამხედრებული, New York Times-მა აღწერა, როგორც "ერთ-ერთი ყველაზე შთამბეჭდავად ლამაზი სპექტაკლი, რაც კი ოდესმე ყოფილა ამ ქვეყანაში".<ref name=":5">Lunardini, Christine (2012). ''Alice Paul: Equality for Women''. Westview Press. ISBN <bdi>9780813347615</bdi>.</ref> აღლუმზე ასევე გამოიფინა მრავალი ბენდი, ბანერები, ესკადრილიები, ეტლები და ტივტივები, რომლებიც წარმოადგენდნენ ყველა ქალის ცხოვრებას. ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული ღირშესანიშნაობა იყო ბანერი, რომელშიც ნათქვამია: „ჩვენ ვითხოვთ კანონის ცვლილებას შეერთებული შტატების კონსტიტუციაში, რომელიც ანიჭებს უფლებებს ამ ქვეყნის ქალებს“. თუმცა ზოგიერთ მონაწილეს უნდოდაშავკანიანი და თეთრკანიანი ორგანიზაციებს სეგრეგაცია; ბევრი დისკუსიის შემდეგ, NAWSA-მ გადაწყვიტა, რომ შავკანიან ქალებს შეეძლოთ მსვლელობა იქ, სადაც მათ სურდათ. მიუხედავად ამისა, იდა ბ. უელსს სთხოვეს არ გაემართა ილინოისის დელეგაციასთან ერთად. აღლუმის დასათვალიერებლად ნახევარ მილიონზე მეტი ადამიანი მივიდა და პოლიციის არასაკმარისი დაცვის გამო, სიტუაცია მალევე ბუნტში გადაიზარდა. პოლიცია ძირითადად არაფერს აკეთებდა ქალების არეულობისგან დასაცავად. საბოლოოდ, მასაჩუსეტსის და პენსილვანიის ეროვნული მცველები დახმარება აღმოუჩინეს, ხოლო მერილენდის სასოფლო-სამეურნეო კოლეჯის სტუდენტებმა შექმნეს ჯგუფები პროტესტში დაშვებული ქალების დასამარებლად. ზოგიერთი ანგარიშები აღწერილი იყო, რომ პოლიციელებიც კი პირველად დახმარებას უწევენ დაშავებულებს. აღნიშნულმა ინციდენტმა გამოიწვია მეტი ინფორმირებულობა და თანაგრძნობა NAWSA-ს მიმართ. აღლუმის შემდეგ, NAWSA-ს ყურადღება გამახვილდა საკონსტიტუციო ცვლილების ლობირებაზე, რათა უზრუნველყოფილიყო ქალებისთვის ხმის მიცემის უფლება. ასეთი შესწორება თავდაპირველად მოითხოვეს სუფრაჟისტებმა სუზან ბ. ენტონიმ და ელიზაბეტ კედი სტენტონმა, რომლებიც, როგორც NWSA-ს ლიდერები, იბრძოდნენ კონსტიტუციის სამართლებრივი ცვლილებისთვის. ==== ქალთა ეროვნული პარტია ==== ელის პოლის საბრძოლო მეთოდებმა დაძაბულობის შექმნეს მასსა და NAWSA-ს ლიდერებს შორის, რომლებიც ფიქრობდნენ, რომ ის ძალიან აგრესიულად ბრძოლობდა ვაშინგტონში. საბოლოოდ, სტრატეგიისა და ტაქტიკის შესახებ უთანხმოებამ გამოიწვია ურთიერთობის NAWSA-სთან შეწყვეტა. პოლმა ჩამოაყალიბა კონგრესის კავშირი ქალთა ხმის უფლებისთვის და, მოგვიანებით, ქალთა ეროვნული პარტია (NWP) 1916 წელს.<ref name=":6">[[:en:Alice_Paul#CITEREFZahniserFry2014|Zahniser & Fry]] (2014), pp. 178–231.</ref> NWP-მ დაიწყო ბრიტანეთში ზოგიერთი მეთოდის დანერგვა რომელსაც იყენებდა საარჩევნო უფლების მოძრაობა და მთლიანად ფოკუსირებული იყო ქალთა ხმის უფლებაზე საკონსტიტუციო ცვლილების მიღწევაზე.<ref name=":3" /> ალვა ბელმონტი, იმდროინდელი მულტიმილიონერი სოციალისტი, იყო პოლის უდიდესი დონორი. NWP-ს თან ახლდა პრესა და ყოველკვირეული გაზეთის The Suffragist-ის გამოცემა.<ref name=":2" /> ==== მდუმარე სენტილები ==== 1916 წლის აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნებში პოლმა და ქალთა ეროვნულმა პარტიამ (NWP) კამპანია ჩაატარეს დასავლეთის შტატებში, სადაც ქალებს უკვე შეეძლოთ ხმის მიცემა პრეზიდენტ ვუდრო ვილსონისა და სხვა მოქმედი დემოკრატების მიერ ხმის მიცემის შესწორების აქტიური მხარდაჭერის წინააღმდეგ. პოლი გაემგზავრა მეიბელ ვერნონთან, რათა დახმარებოდა მას პიკეტირების კამპანიის ორგანიზებაში.<ref name=":5" /> 1917 წლის იანვარში NWP-მ მოაწყო პირველი პოლიტიკური პროტესტი და პიკეტირება თეთრ სახლში. პიკეტირება ლეგალიზებული იყო 1914 წლის კლეიტონის ანტიმონოპოლიური კანონით, ამიტომ ქალები არაფერს აკეთებდნენ უკანონოს.<ref name=":6" /> პროტესტის მონაწილეებმა, რომლებიც მონაწილეობდნენ არაძალადობრივი სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის კამპანიაში, რომელიც ცნობილია როგორც "მდუმარე სენტინელები", იყვნენ თეთრებში ჩაცმულნი, ჩუმად კვირაში ექვსი დღის განმავლოაბში ინარჩუნებდნენ ამ მდგომარეობას და ამასთანავე, ეჭირათ ბანერები ხმის მიცემის უფლების მოთხოვნით.<ref name=":7">Hunter, Clare (2019). ''Threads of life: A history of the world through the eye of a needle''. London: Sceptre (Hodder & Stoughton). pp. 132–3. ISBN <bdi>[https://www.worldcat.org/title/threads-of-life-a-history-of-the-world-through-the-eye-of-a-needle/oclc/1079199690 9781473687912]</bdi>. OCLC 1079199690.</ref> ელისმა იცოდა, რომ ერთადერთი გზა რითად შეძლებდნენ თავიანთი მიზნის მიღწევას იყო პრეზიდენტის დამოკიდებულების ჩვენება საარჩევნო უფლების მიცემის საკითხის მიმართ, ამიტომ პიკეტირება ამის საუკეთესოგზა იყო. ყოველ დღე პოლი გამოსცემდა "ზოგად ბრძანებებს", ირჩევდა ქალებს, რომლებიც პასუხისმგებელნი იქნებოდნენ და ვინც ისაუბრებდა საჯაროდ. ის იყო „კომენდანტი“, მეიბელ ვერნონი კი „დღის ოფიცერი“. პიკეტებისთვის მოხალისეების მისაღებად, მან შექმნა სახელმწიფო დღეები, როგორიცაა პენსილვანიის დღე, მერილენდის დღე და ვირჯინიის დღე, და მან შექმნა სპეციალური დღეები პროფესიონალი ქალებისთვის, როგორიცაა ექიმები, ექთნები და იურისტების საერთაშორისო დღეები.<ref name=":6" /> მას შემდეგ, რაც შეერთებული შტატები ჩაერთო პირველ მსოფლიო ომში 1917 წლის აპრილში, ბევრმა ადამიანმა მიიჩნია პიკეტირების მდუმარე სენტინელები, როგორც არალოიალურები და მოღალატეები. ელისმა, მიუხედავად ამისა, გააგრძელა პიკეტირება. 1917 წლის ივნისში პროტსტის მონაწილეები დააპატიმრეს „ტრანსპორტის შეფერხების“ ბრალდებით. მომდევნო ექვსი თვის განმავლობაში, ბევრი, მათ შორის პოლი, გაასამართლეს და დააპატიმრეს ვირჯინიის ოკოკუან ვორკჰაუსში (რომელიც მოგვიანებით გახდა ლორტონის გამოსასწორებელი კომპლექსი) და კოლუმბიის ოლქის ციხეში.<ref name=":2" /> როდესაც საზოგადოებამ გაიგო ელის პოლის პირველი დაპატიმრების ამბავი, ზოგიერთს გაუკვირდა, რომ წამყვანი სუფრაჟისტი ქალები ციხეში მიდიოდნენ მშვიდობიანი პროტესტის გამო. პრეზიდენტმა უილსონი გააკრიტიკეს საჯაროობა ამ მოვლენის გამო. შესაბამისად, მან სწრაფად მიიღო გადაწყვეტილება და შეიწყალა სუფრაჟისტები, რომლებიც დააკავეს 19 ივლისს. <ref name=":3" /> სუფრაჟისტები აგრძელებდნენ პიკეტირებას თეთრი სახლის გარეთ ვილსონის შეწყალების შემდეგ და მთელი პირველი მსოფლიო ომის განმავლობაში. მათ ბანერებზე იყო ისეთი ლოზუნგები, როგორიცაა "ბატონო პრეზიდენტო, რამდენი ხანი უნდა ელოდონ ქალებს თავისუფლებას?"<ref>Bernikow, Louise (October 30, 2004). "[http://womensenews.org/story/our-story/041029/night-terror-leads-womens-vote-1917#.U073a1xbtuY Night of Terror Leads to Women's Vote in 1917]". ''Women's eNews''.</ref>და "ჩვენ ვიბრძოლებთ იმ საკითხებისთვის, რომლებიც ჩვენ ყოველთვის ყველაზე მეტად მიგვიწევდა გული - დემოკრატიისთვის”. ვილსონის შერცხვენის მიზნით, ზოგიერთი ბანერზე მის ციტატები იყო ასახული.<ref>Berg, A. Scott (2013). ''Wilson''. New York: Penguin Group.</ref>უილსონმა უგულებელყო აღნიშნული განცხადებები, მაგრამ მისმა ქალიშვილმა მარგარეტმა აღიარა. მიუხედავად იმისა, რომ საარჩევნო სუფრაჟისტებმა პროტესტი მშვიდობიანი გზით წარმართეს, მათ პროტესტს ზოგჯერ ძალადობრივ ელემენტებსაც შეიცავდა. პროტესტის დროს ახალგაზრდები ავიწროებდნენ და სცემდნენ ქალებს, პოლიცია არასოდეს ჩარეულა მომიტინგეების სახელით. პოლიცია აკავდე სხვა მამაკაცებსაც, რომლებიც ცდილობდნენ დაეხმარებოდნენ ქალებს, რომლებსაც სცემდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ომის პარალელურად აპროტესტებდნენ, სიმშვიდეს. მთელი ამ ხნის განმავლობაში, უფრო მეტი მომიტინგე დააპატიმრეს და გაგზავნეს ოკოკუანში ან რაიონულ ციხეში, სადაც შეწყალება აღარ შეუთავაზებიათ.<ref name=":3" /> ==== ციხე, შიმშილობა, მე-19 კანონის ცვლილებები ==== თავისი ორგანიზაციის სხვა აქტივისტებთან სოლიდარობის ნიშნად, ელის პოლ მიზანმიმართულად ცდილობდა შვიდთვიანი პატიმრობა მიეასაჯა, რომელიც საბოლოო ჯამში დაიწყო 1917 წლის 20 ოქტომბერს. მიუხედავად იმისა, რომ ელისი გაგზავნეს ოკოკუანში ან რაიონულ ციხეში, ქალებს განსაკუთრებულად არ ექცეოდნენ, მაგალიტად როგორც პოლიტპატიმრებს და უწევდათ მძიმე პირობებში ცხოვრება ცუდი სანიტარული პირობებით, დაინფიცირებული საკვებით.<ref name=":3" /> რაიონულ ციხეში არსებული პირობების პროტესტის ნიშნად ელისმა შიმშილობა დაიწყო.<ref>Miss Alice Paul on Hunger Strike", ''The New York Times'', November 7, 1917. Accessed June 25, 2012.</ref> ამან განაპირობა ის, რომ იგი გადაიყვანეს ციხის ფსიქიატრიულ განყოფილებაში და იძულებით ცდილობდნენ მის კვებას მილით. "ახლა ეს თითქმის წარმოუდგენელია, არა?" პოლმა განუცხადა American Heritage-ის ინტერვიუერს, როდესაც ჰკითხეს იძულებითი კვების შესახებ. „შემაძრწუნებელი იყო, რომ კაცთა მთავრობას შეეძლო ასეთი უკიდურესი ზიზღით მოპყრობა ქალთა ორგანიზაციის წევრების მიმართ, რომელიც არაფერს ითხოვდა, გარდა ისეთი მარტივი წვრილმანისა, როგორიცაა ხმის მიცემის უფლება“.<ref>Gallagher, Robert S., "[http://www.americanheritage.com/content/%E2%80%9Ci-was-arrested-course%E2%80%A6%E2%80%9D I Was Arrested, Of Course]…", ''American Heritage'', February 1974, Volume 25, Issue 2. Interview of Alice Paul.</ref> 1917 წლის 14 ნოემბერს სუფრაჟისტებმა, რომლებიც ოკოკუანში იყვნენ დაპატიმრებულნი, აიტანეს უსასტიკესი მოპყრობა, რომელიც სავარაუდოდ ხელისუფლება და ციხის მმართველები მხარს უჭერდნენ.<ref name=":7" />, სწორედ ეს ღამე გახდა ცნობილი როგორც გახდა "ტერორის ღამე". ქალთა ეროვნული პარტია (NWP) სასამართლოში მივიდა, რათა გაეპროტესტებინა ქალების მიმართ საშინელი მოპყრობა, როგორიცაა ლუსი ბერნსი, დორა ლუისი და ალის კოსუ, მისი თანამესაკნე ოკოკუანის ციხეში, რომელსაც გულის შეტევა დაემართა დორას მდგომარეობის დანახვისას. მოგვიანებით ქალები გადაიყვანეს ოლქის ციხეში, სადაც ელისი ძალიან სუსტდება. მიუხედავად სისასტიკისა, რომელიც მან განიცადა, ელის პოლი ისევ ის პიროვნება დარჩა და 27 /28 ნოემბერს ყველა უფლების მქონე პირი გაათავისუფლეს ციხიდან.<ref name=":4" /> ორ თვეში უილსონმა გამოაცხადა, რომ თანახმა იყო მიეღო ქალთა ხმის უფლების შესახებ კონსტიტუცია.<ref name=":7" /> ==== თანაბარი უფლებებისთვის ბრძოლა ==== მას შემდეგ, რაც ხმის მიცემის უფლების დაკანონება მოხდა 1920 წელს, ელის პოლმა და ქალტა ეროვნულმა პარტიის წევრებმა ყურადღება გადაუტანეს თანასწორობის კონსტიტუციურ გარანტიებზე, რომელიც შეიმუშავა ელისმა და კრისტალ ისტმენდმა და გადაეცა კონგრესს 1923 წელს. თავდაპირველ ტექსტში, მათ მიერ „Lucretia Mott Amendment"“ ეწოდა წინა თაობის  მონობის წინააღმდეგ და საარჩევნო უფლბებების მხარდამჭერი აქტივისტემის საპატივცემულოდ. აღნიშნულ ტექსტში ნათქვამია „მამაკაცსა და კაცს უნდა გქონდეს თანაბარი უფლებები ამერიკის შერთხებულ შტატებსა და მის  იურისდიქციაში შემეავალ დასახლებებშ. 1943 წლის შესწორებას სწორედ  ელის პოლის მიერ მიღებული ცვილებები ეწოდა.<ref>Mansbridge, Jane (1984). ''Why We Lost the ERA''. Chicago: University of Chicago Press. p. 8. ISBN <bdi>0-226-50358-5</bdi>.</ref> ეს ფორიმულურება შეიცვალა , რომელიც დღესაც არსებობს შემდეგით:“ უფლებათა თანასწორობა კანონით არც უნდა შეიზღუდოს ან აიკრძალოს შეერრთებული შტატების ან რომელიმე სახელმწიფოს მიერ სქესის საფუძველზე. ელისითვის ამ კანონს ჰქონდა იმდენად დიდი მნიშნელობა, რომელიც გააერთიანებდა ყველა ქალს ერთი საერთო მიზნისკენ. ყველა არ ეთანხმებოდა ელისის შემდეგ ნაბიჯებს ან ERA-ს და თავიდანვე ცვლიებების შეტანის მოწინააღმდეგეები იყვნენ. მიუხედავად იმისა, რომ ელის პოლის შემდეგი ქმედბები  ხმის უფლების შემდგომ წლები, ორიენტირებული იყო ქალთა თანასწორობის სამართლებრივი დაცვის უზრუნველყოფაზე აშშ-სა და მის ფარგლებს გარეთ, სხვა აქტივისტები და NWP-ის ზოგიერთი წევრი ფოკუსირებული იყო მთელ რიგ საკითხებზე, დაწყებული შობადობის კონტროლიდან ქალების განათლებამდე. კონკურენტ ამომრჩეველ ქალთა ლიგა (LWV), რომელიც მხარს უჭერდა ქალთა სამუშაო ადგილის კანონმდებლობას, ეწინააღმდეგებოდა თანაბარი უფლებების ცვლილებას. ისინი ფიქრობდნენ, რომ სქესზე დაფუძნებული სამუშაო ადგილის კანონმდებლობა ზღუდავს ქალთა უნარს, შეეჯიბრონ მამაკაცებს  და მიიღონ კარგი ხელფასი.<ref>Scharf, Lois (1983). ''Decades of Discontent: The Women's Movement, 1920–1940''. Westport: Greenwood Press. p. 223. ISBN <bdi>0313226946</bdi>.</ref> სინამდვილეში, პოლს სჯეროდა, რომ კანონმდებლობა აზარალებს ქალებს, რადგან ზოგიერთმა დამსაქმებელმა უბრალოდ გაათავისუფლა ისინი სამსახურიდან. ქალებს კაცებზე ნაკლებ ხელფასს აძლევდნენ, რაც მათ გვიან ღამით ავალდებულებდა მუშაობას - ხშირად ეს აკრძალული იყო კანონმდებლობით - გარდა ამისა, მათ დიდი ხანია აკრძალული ჰქონდათ პროფკავშირებში გაწევრიანება მამაკაცებთან ერთად. მას ასევე სჯეროდა, რომ ქალებს კანონის მიხედვით უნდა მოეპყრონ ისევე, როგორც მამაკაცებს და არა როგორც კლასს, რომელიც მოითხოვს დაცვას. პოლისთვის, ასეთი დაცვა იყო მხოლოდ "დაკანონებული უთანასწორობა", პოზიცია, რომელსაც იზიარებს სუფრაჟისტი ჰარიოტ სტენტონ ბლაჩი.<ref>Fry, Amelia R. (September 1995). "Alice Paul and the ERA". ''Social Education'': 285–289 – via ProQuest Central.</ref> პოლისთვის, ERA იყო ყველაზე ეფექტური გზა სამართლებრივი თანასწორობის უზრუნველსაყოფად.<ref>Becker, Susan D. (1981). ''The Origins of the Equal Rights Amendment: American Feminism Between the Wars''. Westport: Greenwood Press. pp. 20–21. ISBN <bdi>0-313-22818-3</bdi>.</ref> ელის პოლი მოელოდა, რომ ქალები მუშები გაერთიანდნენ ERA-ს უკან; ზოგმა გააკეთა, ბევრმა არა. მიუხედავად იმისა, რომ ადრეულ პერიოდში იყო იმედი NWP-ის წევრებს შორის, რომ მათ შეეძლოთ შეემუშავებინათ კანონპროექტი, რომელიც ხელს შეუწყობს თანასწორობას და ასევე ორიენტირებული იქნებოდა ქალების შრომის დაცვაზე, პოლისთვის ეს წინააღმდეგობა იყო. უფრო მეტიც, მას გაუკვირდა, როდესაც ფლორენს კელი, ეთელ სმიტი, ჯეინ ადამსი და სხვა სუფრაჟისტები დაშორდნენ მას და შეუერთდნენ კანონმდებლობის დაცვისკენ მიმართულ აქციას.<ref>Cott, Nancy F. (1987). ''The Grounding of Modern Feminism''. New Haven: Yale University Press. pp. 120–125. ISBN <bdi>0-300-04228-0</bdi>.</ref> სანამ პოლი განაგრძობდა NWP-თან მუშაობას და 1940-იან წლებში კვლავ პრეზიდენტად აირჩეს, იგი მტკიცედ რჩებოდა ქალთა თანასწორობის ერთგული, როგორც მისი უნიკალური მისია. ERA-სთან ერთად, ელისი მუშაობდა სახელმწიფო კანონმდებლობასა და საერთაშორისო კონტექსტში. მან ხელი შეუწყო გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის პროკლამაციაში ქალთა თანასწორობას და იმედოვნებდა, რომ ეს წაახალისებდა შეერთებულ შტატებს, რომ მიჰყვეს მათ.<ref>Gallagher, Robert S. (February 1974). "Alice Paul: 'I Was Arrested, Of Course...'". ''American Heritage''. Retrieved March 12, 2019.</ref> პოლი მუშაობდა კანონების შეცვლაზე, რომელიც ცვლიდა ქალის მოქალაქეობას მისი ქმრის მოქალაქეობის საფუძველზე. შეერთებულ შტატებში, ქალებმა, რომლებიც დაქორწინდნენ მამაკაცებზე უცხო ქვეყნიდან, დაკარგეს აშშ-ს მოქალაქეობა და ითვლებოდნენ იმ ქვეყნის მოქალაქედ, საიდაც ქმარი ცხოვრობდა. პოლისთვის ეს იყო თანაბარი უფლებების დარღვევა  აშშ-ში 1934 წელს წარმატებით მოაწერა ხელი აქტს, რომელიც ქალებს უფლებას აძლევდა შეენარჩუნებინათ მოქალაქეობა და ქორწინებაც.<ref>Willis, Joan L. (1983). Spender, Dale (ed.). ''Alice Paul: The Quintessential Feminist''. ''Feminist Three Centuries of Key Women Thinkers''. New York: Pantheon Books. pp. 289–290. ISBN <bdi>0-394-72197-7</bdi>.</ref> 1945 წელს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის დაარსებისთანავე, პოლს სურდა დაერწმუნებინა, რომ ქალთა თანასწორობა იყო ორგანიზაციის წესდების ნაწილი<ref>"Alice Paul". ''National Park Service; Belmont-Paul Women's Equality''. Retrieved March 1, 2019.</ref><ref>Hartmann, Susan M. (February 2000). "Paul, Alice". ''American National Biography''. Retrieved February 28, 2019.</ref>და რომ ადამიანის უფლებათა კომისიამ ყურადღება უნდა გაამახვილოს ქალთა თანასწორობაზე ადამიანის საყოველთაო დეკლარაციაში. მან გაიმარჯვა: 1948 წლის დეკლარაციის საბოლოო ვერსიის თანამხად„ქალისა და მამაკაცის თანაბარი უფლებების“  მითითება მოხდა.<ref>Kops, Deborah (2017). ''Alice Paul and the Fight for Women's Rights: From the Vote to the Equal Rights Amendment''. Calkins Creek. ISBN <bdi>9781629793238</bdi>.</ref> ==== 1964 წლის სამოქალაქო უფლებების აქტი ==== პოლმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა 1964 წლის სამოქალაქო უფლებების აქტის VII თავში ქალების დაცვის დამატეშესახებ, მიუხედავად ლიბერალების წინააღმდეგობისა, რომლებიც შიშობდნენ, რომ ეს დაასრულებდა ქალთა დასაცავად დაკანონებულ შრომის კოდექსებს. სქესის დისკრიმინაციის აკრძალვას სამოქალაქო უფლებების აქის დაემატა ჰოვარდ ვ. სმიტის მიერ, ვირჯინიის ძლიერი დემოკრატი, რომელიც თავმჯდომარეობდა პალატის წესების კომიტეტს. სმიტის შესწორება მიიღეს ხმით 168  - 133-ის წინააღმდეგ. ოცი წლის განმავლობაში სმიტი აფინანსებდა თანაბარი უფლებების ცვლილებებს პალატაში, რადგან მას სჯეროდა ქალების თანაბარი უფლებების, მიუხედავად იმისა, რომ იგი ეწინააღმდეგებოდა შავკანიანთა თანაბარ უფლებებს. ათწლეულების განმავლობაში ის ახლოს იყო ქალთა ეროვნულ პარტიასთან, განსაკუთრებით კი პოლთან. ის და სხვა ფემინისტები მუშაობდნენ სმიტთან 1945 წლიდან, ცდილობდნენ ეპოვათ გზა, რომ შეეტანათ სქესი დაცული სამოქალაქო უფლებების კატეგორიაში.<ref>Freeman, Jo (March 1991). "[http://www.jofreeman.com/lawandpolicy/titlevii.htm How 'Sex' Got into Title VII: Persistent Opportunism as a Maker of Public Polic]y". ''Law and Inequality''. '''9''' (2): 163–184.</ref> == პირადი ცხოვრება და გარდაცვალება == ელის პოლს აქტიური სოციალური ცხოვრება ჰქონდა მანამ, სანამ 1912 წლის ბოლოს არ გადავიდა ვაშინგტონში. მას ჰქონდა მჭიდრო ურთიერთობა ქალებთან, მეგობრობდა და ზოგჯერ ხვდებოდა მამაკაცებს. ელისს უმეტესწილად არ ინახავდა პირად მიმოწერეს, ამიტომაც მისი პირადი ცხოვრების შესახებ ძირითადი ინფორმაცია ხელმიუწვდომელია. მას შემდეგ, რაც პოლმა თავი მიუძღვნა არჩევნებში ქალთა ხმის მიცემის უფლებისთვის ბრძლას, მან პირველ ადგილზე დააყენა არჩევნებზე ხმის მიცემის უფლება მის ცხოვრებაში. მიუხედავად ამისა, ელისი ჰილი და დორა კელი ლუისი, ორი ქალი, რომლებიც მან გაიცნო NAWSA-ში მუშაობის დასაწყისში, მთელი ცხოვრება დარჩნენ მასთან ახლოს. იგი რამდენიმე წლის განმავლობაში იცნობდა უილიამ პარკერს, მეცნიერს, რომელსაც იგი პენსილვანიის უნივერსიტეტში ხვდებოდა; მან შესაძლოა დაქოეწინება 1917 წელს შესთავაზა. ელისს ოჯახური ურთიერთობებისა და მეგობრობის უფრო დეტალური განხილვა გვხვდება J.D. Zahniser-ის ბიოგრაფიაში.<ref>Zahniser, J. D.; Fry, Amelia R. (2014). ''Alice Paul: Claiming Power''. New York: Oxford University Press. ISBN <bdi>978-019-9958429</bdi>.</ref> ელის პოლი გახდა ვეგეტარიანელი ხმის მიცემის კამპანიის დროს.<ref>Conversations with Alice Paul: Woman Suffrage and the Equal Rights Amendment". [http://content.cdlib.org/view?docId=kt6f59n89c&doc.view=entire_text ''content.cdlib.org''. Retrieved October 22, 2]019.</ref> ის გარდაიცვალა 92 წლის ასაკში, 1977 წლის 9 ივლისს, გრინლიფის სახლში, <ref>[https://www.seniorhousingnet.com/seniorliving-detail/greenleaf-extension_28-e-main-st_moorestown_nj_08057-530176 Greenleaf Extension Home".]</ref> კვაკერის დაწესებულებაში მურსტაუნში, ნიუ ჯერსი, მისი დაბადების ადგილიდან და ბავშვობის სახლიდან ერთ მილზე ნაკლებ მანძლზე პოლსდეილში.<ref name=":1" /> ის დაკრძალულია Westfield Friends Burial Ground-ში, Cinnaminson, ნიუ ჯერსი, აშშ.<ref>Wilson, Scott. ''Resting Places: The Burial Sites of More Than 14,000 Famous Persons'', 3d ed.: 2 (Kindle Locations 36467-36468). McFarland & Company, Inc., Publishers. Kindle Edition</ref> ადამიანები ხშირად ტოვებენ ჩანაწერებს მის საფლავის ქვასთან, რათა მადლობა გადაუხადონ მას ქალთა უფლებების დასაცავად გაწეული სასიცოცხლოდ მნიშნელოვანი წვლილისთვის. == მემკვიდრეობა == ელის პოლი სიკვდილის  შემდეგ ოფიციალურად დაასვენეს ქალთა ეროვნულ დიდების დარბაზში 1979 წელს,<ref>[https://www.womenofthehall.org/inductee/alice-paul/ Alice Paul]". ''National Women's Hall of Fame''.</ref> და ნიუ ჯერსის დიდების დარბაზში 2010 წელს.<ref>"[https://www.nj.com/news/index.ssf/2010/03/alice_paul_inducted_into_nj_ha.html Alice Paul inducted into NJ hall of fame alongside historic nemesis Woodrow Wilson]". ''NJ.com''. Retrieved June 25, 2018.</ref> მის პატივსაცემად მისმა ალმა მატერმა, სვარტმორის კოლეჯმა, საერთო საცხოვრებელს ელის პაულის რეზიდენციის დარბაზი დაარქვა. ნიუ ჯერსის მონკლერის სახელმწიფო უნივერსიტეტმა ასევე უწოდა საერთო საცხოვრებლს (ალისა პოლ ჰოლი) მის პატივსაცემად. 2016 წლის 12 აპრილს, პრეზიდენტმა ბარაკ ობამამ დაასახელა Sewall-Belmont House, როგორც ბელმონტ-პოლ ქალთა თანასწორობის ეროვნული ძეგლი, სახელწოდებით ალისა პოლი და ალვა ბელმონტი.<ref>Hirschfeld, Julie (April 12, 2016). "[https://www.nytimes.com/2016/04/13/us/politics/obama-womens-equality-national-monument.html House With Long Activist History Is Now Monument to Equality]". ''The New York Times''. Retrieved April 13, 2016.</ref> <ref>Eilperin, Juliet (April 12, 2016). "[https://www.washingtonpost.com/news/post-politics/wp/2016/04/11/obama-to-designate-a-national-monument-in-d-c-to-honor-womens-equality-tuesday/ A new memorial to tell 'the story of a century of courageous activism by American women]'". ''The Washington Post''. Retrieved April 12, 2016.</ref><ref>Hefler, Jan (April 14, 2016). "[http://www.philly.com/philly/news/politics/20160413_White_House_honors_Alice_Paul_s_Washington_headquarters.html White House honors Alice Paul's Washington headquarters"]. ''Philly.com''.</ref>პენსილვანიის უნივერსიტეტი, მისი სადოქტორო ალმა მატერი, ინარჩუნებს ალისა პაულის გენდერის, სექსუალობისა და ქალების კვლევის ცენტრს.<ref>University of Pennsylvania (January 21, 2020). "A[https://www.sas.upenn.edu/gsws/center/about lice Paul Cent]er". ''Alice Paul Center''.</ref> ორმა ქვეყანამ მას პატივი მიაგო საფოსტო მარკის გამოშვებით: დიდი ბრიტანეთი 1981 წელს<ref>Macaulay, Susan. "A[https://amazingwomenrock.com/alice-paul-suffragettepolitical-activist lice Paul (Suffragette/Political Activis]t)". ''amazingwomenrock.com''. Retrieved June 25, 2018.</ref> და შეერთებული შტატები 1995 წელს. აშშ-ს მარკა იყო 0,78$-იანი დიდი ამერიკელების სერიის მარკა.<ref>"[https://arago.si.edu/category_2043117.html 78-Cent Paul]". ''Arago: People, Postage & The Post''. July 6, 1995. Retrieved June 25, 2018.</ref> ელის პოლ გამოჩნდა შეერთებული შტატების $10 ოქროს მონეტაზე 2012 წელს. საპრეზიდენტო $1 მონეტის პროგრამის<ref>[https://www.govinfo.gov/link/plaw/109/public/145?link-type=html see <abbr>Pub.L.</abbr> 109–145 (text)] ([https://www.govinfo.gov/link/plaw/109/public/145?link-type=pdf&.pdf PDF]), 119 Stat. 2664, enacted December 22, 2005</ref> დებულება ითვალისწინებს პრეზიდენტის მეუღლეების პატივისცემას. როგორც პრეზიდენტი ჩესტერ ა. არტური ქვრივი იყო, პოლ ნაჩვენებია „არტურის ეპოქას“ <ref>Alice Paul is explicitly specified in [[:en:Title_31_of_the_United_States_Code|31 U.S.C]]. § [https://www.law.cornell.edu/uscode/text/31/5112#o_3_D_i_II 5112(o)(3)(D)(i)(II])</ref>] აშშ-ს სახაზინო დეპარტამენტმა 2016 წელს გამოაცხადა, რომ ელისის სურათი გამოჩნდებოდა ახლად შემუშავებული 10 დოლარიანი კუპიურებზე, ლუკრეტია მოტთან, სოჟურნერ თრუთთან, სიუზან ბ. ენტონისთან, ელიზაბეტ კედი სტენტონთან და 1913 წლის ქალის ხმის უფლებაზე მსვლელობასთან ერთად, რომელიც პოლმა წამოიწყო და ორგანიზება გაუკეთა. ახალი 5, 10 და 20 დოლარიანი კუპიურების დიზაინები გამოქვეყნდება 2020 წელს, ამერიკელი ქალების 100 წლის იუბილესთან ერთად, რომ მათ მოიპოვეს ხმის უფლება მე-19 შესწორების მეშვეობით.<ref>"T[https://web.archive.org/web/20160813154541/https://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/jl0436.aspx reasury Secretary Lew Announces Front of New $20 to Feature Harriet Tubman, Lays Out Plans for New $20, $10 and $5"]. Dept. of the Treasury. April 20, 2016. Archived from [https://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/jl0436.aspx the origina]l on August 13, 2016. Retrieved December 11, 2017.</ref> 1987 წელს ნიუ-ჯერსელი ქალების ჯგუფმა შეაგროვა ფული პოლის ქაღალდების შესაძენად, როდესაც ისინი აუქციონზე გამოიტანეს, რათა არქივი შეიქმნას. მისი ნაშრომები და სამახსოვრო ნივთები ახლა ინახება ჰარვარდის უნივერსიტეტის შლეზინგერის ბიბლიოთეკაში,<ref>"[https://www.radcliffe.harvard.edu/schlesinger-library/collection/alice-paul Alice Pau]l". ''Radcliffe Institute for Advanced Study at Harvard University''. April 12, 2016. Retrieved June 25, 2018.</ref> და სმიტსონის ინსტიტუტში ვაშინგტონში 1990 წელს, იმავე ჯგუფმა, ახლა ალისა პაულის ინსტიტუტმა, იყიდა აგურის ფერმა, პოლსდეილი, მაუნტ ლორელის შტატში, ნიუ. ჯერსი, სადაც პოლი დაიბადა. პოლსდეილი არის ეროვნული ისტორიული ღირსშესანიშნაობა და მდებარეობს ნიუ ჯერსში. ელის პოლის ინსტიტუტი ინარჩუნებს მის მემკვიდრეობას საგანმანათლებლო ექსპონატებით მისი ცხოვრების, მიღწევების და გენდერული თანასწორობის ადვოკატირების შესახებ.<ref>"[https://march.rutgers.edu/permanent-exhibit-opens-at-alice-paul-institute/ Permanent Exhibit Opens at Alice Paul Institute – Mid-Atlantic Regional Center for the Humanities]". ''march.rutgers.edu''. Retrieved June 28, 2019.</ref><ref name=":0" /> ჰილარი სვონკმა ითამაშა პოლი 2004 წლის ფილმში Iron Jawed Angels, რომელიც ასახავდა 1910 წლის ქალთა საარჩევნო უფლების მიცემის მხარდამჭერ მოძრაობას მე-19 შესწორების მისაღებად.<ref>[http://suffrageandthemedia.org/source/iron-jawed-angels-film-suffrage-activists/ "Iron Jawed Angels, a Film About Suffragist Alice Paul". ''Women's Suffrage and the Media'']. Retrieved June 25, 2018.</ref> 2018 წელს, ელის პოლი იყო Timeless-ის ეპიზოდის ცენტრალური პერსონაჟი (სეზონი 2, ეპიზოდი 7<ref>Aarniokoski, Douglas (April 29, 2018), [[imdbtitle:6885540|''Mrs. Sherlock Holmes'', Abigail Spencer, M]]<nowiki/>att Lanter, Malcolm Barrett, retrieved May 1, 2018</ref>), რომელიც მიუთითებს იმაზე, რომ პოლმა წარმოსთქვა სიტყვა პრეზიდენტ ვუდრო ვილსონს მარშის დროს, რომელიც მთავრდება პოლიციის ძალადობით სუფრაგისტ მარშის მონაწილეებზე. ისტორიის თანახმად, პოლი იმყოფებოდა ღონისძიებაზე და დააკავეს, მაგრამ არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება, რომ იგი ვილსონს იმ დღეს ესაუბრა.<ref>Kaufman, Rachel. "[https://www.smithsonianmag.com/arts-culture/elementary-lesson-womens-suffrage-timeless-season-2-episode-7-recapped-180968915/ An Elementary Lesson in Women's Suffrage: 'Timeless' Season 2, Episode 7, Recappe]d". ''Smithsonian''. Retrieved May 1, 2018.</ref> 2016 წლის 11 იანვარს Google Doodle-მა აღნიშნა მისი 131-ე დაბადების დღე.<ref>[https://www.google.com/doodles/alice-pauls-131st-birthday "Alice Paul's 131st Birthday"]. January 11, 2016.</ref> == ბიბლიოგრაფია == <references /> == დამატებითი წყაროები == * [[:en:Iron_Jawed_Angels|ანგელოზები რკინის კბილებით]] (2004 წლის ფილმი ელის პოლსა და ლუსი ბერნსზე და მათ მოძრაობაზე, რომლებიც იბრძვიან იმისათვის,რომ არჩევნებში მონაწილეობის უფლება ქალებსაც ჰქონდეთ. ისინი საკუთარ უფლებებში შესწორების შეტანის გამო "დამნაშავეებად" ითვლებოდნენ და სასტიკად ისჯებოდნენ. * [[:en:List_of_civil_rights_leaders|სამოქალაქო უფლებების ლიდერების სია]] * [[:en:List_of_suffragists_and_suffragettes|სუფრაჟისტების სია]] * [[:en:List_of_women's_rights_activists|ქალთა უფლებების დამცველთა სია]] * [[:en:Timeline_of_women's_suffrage|ქალთა საარჩევნო უფლებისთვის ბრძოლის დრიოთი პერიოდები]] * [[:en:Timeline_of_women's_suffrage_in_the_United_States|ქალთა საარჩევნო უფლების დრიოთი პერიოდი შეერთებულ შტატებში]] * [[:en:List_of_suffragists_and_suffragettes#Major_suffrage_organizations|სუფრაჟისტთა ორგანიზაციები]] == დამატებითი ლიტერატურა == * Baker, Jean H. ''Sisters: The Lives of American Suffragists.'' New York: Hill and Wang, 2005. * _____. ''Votes for Women: The Struggle for Suffrage Revisited.'' New York: Oxford University Press, 2002. * Butler, Amy E. ''Two Paths to Equality: Alice Paul and Ethel M. Smith in the ERA Debate, 1921–1929.'' Albany: State University of New York Press, 2002. * Cahill, Bernadette. ''Alice Paul, the National Woman's Party and the Vote: The First Civil Rights Struggle of the 20th Century.'' Jefferson: McFarland & Company, Inc., Publishers, 2005. * Cassidy, Tina. ''Mr. President, how Long Must We Wait?: Alice Paul, Woodrow Wilson, and the Fight for the Right to Vote'' (2019). * Cullen-Dupont, Kathryn. ''American Women Activists' Writings: An Anthology, 1637–2002.'' New York: Cooper Square Press, 2002. * Dodd, Lynda G. "Parades, Pickets, and Prison: Alice Paul and the Virtues of Unruly Constitutional Citizenship." ''Journal of Law and Politics'' 24 (2008): 339–433. online * Evans, Sara M. ''Born for Liberty: A History of Women in America.'' New York: The Free Press, 1989. * Hartmann, Susan M. "Paul, Alice"; ''American National Biography Online'' Feb. 2000 Access June 5, 2014 * Hill, Jeff. ''Defining Moments: Women's Suffrage.'' Detroit: Omnigraphics, Inc., 2006. * Irwin, Inez Haynes. ''The Story of Alice Paul and the National Woman's Party.'' Fairfax: Denlinger's Publishers, LTD, 1964. * Leleux, Robert. "Suffragettes March on Washington." ''The American Prospect'' 24 (2013): 81. * Lunardini, Christine. ''Alice Paul: Equality for Women.'' Boulder: Westview Press, 2013. * _______. ''From Equal Suffrage to Equal Rights: Alice Paul and the National Woman's Party, 1910–1928.'' New York: New York University Press, 1986. * Olson, Tod. "One Person, One Vote." ''Scholastic Update'' 127 (1994): 15 * Stevens, Doris. ''Jailed for Freedom.'' New York: Liverwright Publishing Corporation, 1920. * Stillion Southard, Belinda Ann. "The National Woman's Party's Militant Campaign for Woman Suffrage: Asserting Citizenship Rights through Political Mimesis." (2008). PhD thesis, U of Maryland online * Willis, Jean L. "Alice Paul: The Quintessential Feminist," in ''Feminist Theorists,'' ed. Dale Spender (1983). == საინტერესო ბმულები == * [http://www.alicepaul.org/ ელის პოლის ინსტიტუტი] * [https://web.archive.org/web/20060604030835/http://www.lkwdpl.org/wihohio/index.html ალისა პოლი ლეიკვუდის საჯარო ბიბლიოთეკაში: ქალები ისტორიაში] * [http://sewallbelmont.org/ Sewall-Belmont House & Museum - ისტორიული ეროვნული ქალთა პარტიის სახლი] * [https://web.archive.org/web/20081222211947/http://www.archives.upenn.edu/people/1800s/paul_alice.html ბიოგრაფიული ჩანახატი] პენსილვანიის უნივერსიტეტში * [https://colenda.library.upenn.edu/catalog/81431-p3x34mz4v პავლეს სადოქტორო დისერტაციის ხელნაწერი ვერსია], "ქალების სამართლებრივი მდგომარეობა პენსილვანიაში" პენსილვანიის უნივერსიტეტში * ნ[http://nrs.harvard.edu/urn-3:RAD.SCHL:sch00207 აშრომები, 1785–1985 წ]. [http://radcliffe.harvard.edu/schlesinger-library შლეზინგერის ბიბლიოთეკა], რედკლიფის ინსტიტუტი, ჰარვარდის უნივერსიტეტი. * "[http://www.americanheritage.com/content/%E2%80%9Ci-was-arrested-course%E2%80%A6%E2%80%9D მე დამაპატიმრეს, რა თქმა უნდა...",] [[:en:American_Heritage_(magazine)|ამერიკული მემკვიდრეობა]], 1974 წლის თებერვალი, ტომი 25, ნომერი 2. ალისა პაულის ინტერვიუ რობერტ ს. გალაჰერის მიერ. * [http://content.cdlib.org/ark:/13030/kt6f59n89c/ საუბრები ალის პოლთან: ქალის ხმის უფლება და თანაბარი უფლებების ცვლილება, ინტერვიუ ჩაატარა ამელია რ. ფრაის მიერ, 1979, The Bancroft Library] * მიხალსი, დებრა. [https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/alice-paul "ალისა პოლი"]. ქალთა ეროვნული ისტორიის მუზეუმი. 2015 წელი. [[კატეგორია:ქალთა უფლებები]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებები რელიგიურ ტრადიციებში]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებები საქართველოში]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებები ამერიკაში]] [[კატეგორია:სუფრაჟისტები ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:სუფრაჟისტები]] [[კატეგორია:ფემინისტი ქალები]] [[კატეგორია:ფემინიზმი]] [[კატეგორია:ფემინიზმი და განათლება]] 1oks9l8i52cbywq9etjgsdseys2p55t 4411507 4411506 2022-08-27T16:22:11Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება|სახელი=ელისა სტოკს პოლი (Alice Stokes Paul)|დაბ თარიღი=[[11 იანვარი]], [[1885]]|გარდ თარიღი=[[9 ივლისი]], [[1977]], [[92 წლის]], [[მორსტოუნი, ნიუ ჯერსი]]|დაკრძალვის ადგილი=[[Westfield Friends Burial Ground]]|მშობსახელი=[[უილიამ პოლ I]], [[ტესი პერი]]|ალმა-მატერი=[[სუფრაჟისტი]]|ფოტო=[[File:Alice stokes Paul.jpg|thumb|ელის სტოუქს პოლი]]}} '''ელის სტოუქს პოლი''' ({{lang-en|Alice Stokes Paul}}; დ. [[11 იანვარი]], [[1885]] – გ. [[9 ივლისი]], [[1977|1977)]] ― ამერიკელი [[კვაკერები|კვაკერი]], სუფრაჟისტი, [[ფემინიზმი|ფემინისტი]], ქალთა უფლებების დამცველი და აშშ-ის კონსტიტუციის მეცხრამეტე შესწორების კამპანიის ერთ-ერთი მთავარი ლიდერი და სტრატეგი, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა სქესობრივ დისკრიმინაციას ხმის მიცემის უფლებათა საკითხში. პოლმა ლუსი ბერნსთან და სხვებთან ერთად წამოიწყო სტრატეგიული ღონისძიებები, როგორებიცაა ქალთა ხმის უფლების პროცესია და მდუმარე სენტილები, რომელიც იმ წარმატებული კაპმანიის ნაწილი იყო, რის შედეგადაც მოხდა შესწორება 1920 წელს.<ref>Baker, Jean H., "[https://www.americanheritage.com/placards-white-house Placards At The White House,]" ''American Heritage'', Winter 2010, Volume 59, Issue 4.</ref> პოლი ხშირად განიცდიდა პოლიციის სისასტიკეს და სხვა ფიზიკურ შეურაცხყოფას მისი აქტივიზმის გამო, ყოველთვის პასუხობდა მათ არაძალადობითა და გამბედაობით. იგი საშინელ პირობებში დააპატიმრეს 1917 წელს, თეთრი სახლის წინ გამართულ მდუმარე სენტინელების პროტესტში მონაწილეობისთვის, ისე როგორც ეს გააკეთა რამდენჯერმე ინგლისში ქალთა ხმის უზრუნველსაყოფად 1920 წლის შემდეგ, პოლი ნახევარი საუკუნის განმავლობაში იყო ქალთა ეროვნული პარტიის ლიდერი, რომელიც იბრძოდა თანაბარი უფლებებისთვის, რომელიც ხელმძღვანელობდა პოლ და კრისტალ ისტმენის მიერ შექმნილი დოკუმენტით, ქალთა კონსტიტუციური თანასწორობის უზრუნველსაყოფად. მან მოიპოვა დიდი წარმატება 1964 წლის სამოქალაქო უფლებების აქტით იურიდიული მეცნიერის პაულ მიურეის გვერდით როგორც დისკრიმინაციისგან დაცული ჯგუფი. == ადრეული წლები და განათლება == ალის სტოკ პოლი დაიბადა 1885 წლის 11 იანვარს უილიამ მაიკლ პოლ I-ის (1850-1902) და ტეის პერი პოლის (1859-1930) ოჯახში, ჰოლსდეილში, მაუნტ ლორელის ქალაქ ნიურ ჯერსიში.<ref>"[https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/alice-paul Alice Pau]l". ''National Women's History Museum''. Retrieved January 10, 2018.</ref><ref>Kahn, Eve M. "[https://www.nytimes.com/1989/07/13/garden/group-seeks-to-buy-a-suffragist-s-home.html Group Seeks to Buy a Suffragist's Home]", ''The New York Times'', July 13, 1989. Accessed July 12, 2008. "The Alice Paul Centennial Foundation plans to buy the house in Mount Laurel, but first the organization must raise $500,000 by Sept. 8.... The 2½-story, stucco-clad brick farmhouse was built in 1840 and once overlooked the Paul family's 173-acre Burlington County farm, east of Camden. Miss Paul was born in an upstairs bedroom in 1885 and lived in the house until she left for Swarthmore College in 1901."</ref> ალისა სტოქსის სახელი მან მიიღო(1821-1889), მისი დიდი ბებიისგან და უილიამ პარის (1817-1888) ცოლისგან. მისი და-ძმები იყვნენ უილიამ მაიკლ პოლ II (1886 - 1958), ჰელენ პოლ შირერი (1889-1971) და პარი ჰეინს პოლი (1895-1956). ის იყო პენსილვანიის კვაკერის დამაარსებელის, უილიამ პენის შთამომავალი. მისი წინაპრები იყვნენ ნიუ ჯერსის მიმოწერის კომიტეტის მონაწილეები რევოლუიციურ ეპოქაში და სახელმწიფო საკანონმდებლო ლიდერი მე-19 საუკუნეში. ის გაიზარდა საჯარო სამსახურის კვაკერულ ტრადიციაში. ალისა პოლმა პირვლეად შეიტყო ქალთა ხმის უფლების შესახებ დედისგან, რომელიც იყო წევრი ეროვნული ამერიკელი ქალთა ხმის უფლება ასოციაციის (NAWSA) წევრი. რის გამოც, ხშირად ესწრებოდა მათ მიერ გამართულ შეხვედრებს.<ref name=":0">"[https://web.archive.org/web/20140909083624/http://www.alicepaul.org/who-was-alice-paul/ Who Was Alice Pau]l". Alice Paul Institute. Archived from the original on September 9, 2014.</ref> ელის პოლი ესწრებოდა Moorestown Friends School, სადაც დაამთავრა მაღალი კლასები<ref name=":1">"[https://socialwelfare.library.vcu.edu/people/paul-alice-stokes/ Paul, Alice Stokes]". Social Welfare History Project.</ref>. 1901 წელს იგი წავიდა Swarthmore College-ში, ინსიტუტში, რომლის დამფუძნებელი ბაბუა იყო. Swarthmore-ში სწავლის დროს ელისი მსახურობდა სტუდენტური თვითმართველობის წევრი იყო, სწორედ ეს იყო პირველი გადადგმული ნაბიჯი, რამაც გამოიწვია მისი დაინტერესება და აღფრთოვანება პოლიტიკური აქტივიზმით. დაამთავრა სვარტმორის კოლეჯი ბიოლოგიის ბაკალავრის ხარისხით 1905 წელს.<ref>"[http://www.alicepaul.org/who-was-alice-paul/ Who Was Alice Pau] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140909083624/http://www.alicepaul.org/who-was-alice-paul/ |date=2014-09-09 }}l". Alice Paul Institute. Archived from the original on September 9, 2014.</ref> ნაწილობრივ იმისთვის, რომ თავიდან აეცილებინა მასწავლებლობა, პოლმა სკოლის დამთავრების შემდეგ სოციალური მუშაობდა დაიწყო და სცახოვრებლად გადავიდა ქვედა ის-საიდის კოლეჯის დასახლებაში. აქ ყოფნის პერიოდში მასზე გავლენა მოახდინა იდეამ, თუ რამდენადაა საჭირო უფლებათა დაცვა ამერიკაში. ამის შემდეგ პოლი გადაწყვეტს, რომ სოციალური სამუშაო არ იყო ის სწორი გზა რომელის მიზნებს მიაღწევინებდა. : მე ვიცოდი სულ ცოტა ხანში, რომ არასდროს ვიქნები სოციალური მუშაკი, რადგან ვხედავდი, რპმ სოციალური მუშაები დიდ სიკეთეს არ აკეთებდნენ მსოფლიოში... თქენ არ შეგეძლოთ შეგეცვალათ არსებული ვითარება სოციალური მუშაობით".<ref>Alice Paul in oral history compiled by Amelia Fry, [http://www.oac.cdlib.org/ark:/13030/kt6f59n89c/?brand=oac4 Online Archive of California], quoted in Adams & Keene (2008), p. 7.</ref> ამის შემდეგ ელის პოლი იღებს მაგისტრის ხარისხს პენსილვანიის უნივერსიტეტში [[1907]] წელს პოლიტიკური მეცნიერების, სოციოლოგიისა და ეკონომიკის მიმართულებით. მან გააგრძელა სწავლა ''Woodbrooke Quaker Study Centre-ში'', ბირმინგენში, ინგლისი და ესწრებოდა ეკონომიკის კურსებს ბირმინგემში. ამავდროულად აგრძელებდა სოციალური სამუშაოს შესრულებას. აქ მან პირველად მოისმინა კრისტაბელ ჰარიეტ პანხურსტის საუბარი, რომელიც ასეცე ბრიტანელი სუფრაჟისტი იყო. როდესაც პოლი გადავიდა ლონდონში სოციოლოგიისა და ეკონომიკის შესასწავლად ლონდონის ეკონომიკის სკოლაში, იგი შეუერთდა მებრძოლი ხმის უფლებათა ჯგუფს ქალთა სოციალურ და პოლიტიკურ კავშირს (WSPU), რომელსაც ხელმძღვანელობდნენ კრიტსაბელი და მისი დედა, ემელინ პანხურსტი. პოლი არარერთხელ დააპატიმრეს ხმის მიცემის დემონსტრაციების დროს და სამჯერ მოიხადა სასჯელი. [[1910]] წელს ინგლისიდან დაბნრუნების შემდეგ მან სწავლა განაგრძო პერნსილვანიის უნივერსიტეტში და მიიღო დოქტორის ხარისხი სოციოლოგიაში. მისი დისერტაცია ეხებოდა ქალთა უფლებებს: " ქალების სამართლებრივი პოზიცია პენსილვანიაში", სადაც ის განიხილავდა ქალთა მოძრაობის ისტორიას პენსილვანიასა და დანარჩენ შეერთებულ შტატებში და მოუწოდებდა სუფრაჟისტებს ეს საკითხი დღის წესრიგში დაეყენებინათ.<ref>[[:en:Alice_Paul#CITEREFAdamsKeene2008|Adams & Keene]] (2008), pp. 12–14</ref> მოგვიანებით პოლმა მიიღო სამართლის ბაკალავრის ხარისხი ვაშინგტონის სამართლის კოლეჯში ამერიკულ უნივერსიტეტში 1922 წელს, მას შემდეგ რაც საარჩევნო უფლებებისთვის ბრძოლა დასრულდა.<ref name=":2">"[https://www.wcl.american.edu/impact/history/ Honoring Alice Pau]l". [[:en:Washington_College_of_Law|Washington College of Law]]. Retrieved September 3, 2010.</ref>1927 წელს კი მიიღე მაგისტრის ხარისხი, 1928 წელს დოქტორის ხარისხი სამოქალაქო სამართალში ამერიკის უნივერსიტეტში.<ref>"[https://web.archive.org/web/20060619192543/http://www.lkwdpl.org/wihohio/paul-ali.htm Alice Paul Biography]". ''Lakewood Public Library: Women in History''. Archived from the original on June 19, 2006. Retrieved May 1, 2006.</ref> ==კარიერა== ===ბრიტანეთი=== ====ადრეული წლები: არჩევნებში ქალთა ხმის უფლებებისთვის ბრძოლა==== 1907 წელს, პენსილვანიის უნივერსიტეტში მაგისტრატურის დასრულების შემდეგ, პოლი საცხოვრებლად ინგლისში გადავიდა, სადაც საბოლოოდ ღრმად ჩაერთო ბრიტანეთის ქალთა საარჩევნო უფლების მოძრაობაში, რეგულარულად მონაწილეობდა ქალთა სოციალური და პოლიტიკური კავშირის დემონსტრაციებსა და მსვლელობებში (WSPU). „კონვერტაციის გამოცდილების“ შემდეგ, როდესაც უსმენდა კრისტაბელ პანხურსტს ბირმინგემის საუბარს უნივერსიტეტში, პოლ შეიყვარა მოძრაობამ. იგი პირველად ჩაერთო სუფრაჟისტების ჟურნალის გაყიდვის ღონისძებაში ქუჩაში. ეს იყო განსაკუთრებით რთული ამოცანა სუფრაჟისტების მიმართ მტრობის გათვალისწინებით და თვალი აეხილა მოძრაობაში ჩართული ქალების შეურაცხყოფაზე. ამ გამოცდილებამ, პროფესორ ბეატრის უების სწავლებებთან ერთად, დაარწმუნა პოლი, რომ სოციალური მუშაობა და ქველმოქმედება ვერ მოიტანს საჭირო სოციალურ ცვლილებებს საზოგადოებაში: ეს შეიძლება განხორციელდეს მხოლოდ ქალების თანაბარი სამართლებრივი სტატუსის მეშვეობით. ლონდონში ყოფნისას პოლი ასევე შეხვდა ლუსი ბერნსს, თანამემამულე ამერიკელ აქტივისტს, რომელიც დააკავეს ბრიტანეთის პოლიციის განყოფილებაში<ref>Atkinson, Diane (2018). ''Rise up, women! : the remarkable lives of the suffragettes''. London: Bloomsbury. ISBN <bdi>9781408844045</bdi>. OCLC 1016848621.</ref>, რომელიც გახდებოდა მნიშვნელოვანი მოკავშირე ხმის უფლებაზე ბრძოლაში, ჯერ ინგლისში, შემდეგ კი შეერთებულ შტატებში. ორმა ქალმა სწრაფად მოიპოვა WSPU-ს ცნობილი წევრების ნდობა და დაიწყეს ღონისძიებებისა, კამპანიისა და ოფისების ორგანიზება. როდესაც ემელინ პანხურსტი ცდილობდა მოძრაობის გავრცელებას შოტლანდიაში, პოლ და ბერნსი თან ახლდნენ მას, როგორც თანაშემწეები. პოლმა სწრაფად მოიპოვა WSPU-ს თანამემამულეების ნდობა, როგორც ვიზუალური რიტორიკის ნიჭით, ასევე საკუთარი თავის ფიზიკურ საფრთხეში ჩაყენების სურვილით, რათა გაეზარდა ცნობადობა საარჩევნო უფლების მოძრაობისთვის . ედინბურგში WSPU-ს სათაო ოფისში ყოფნისას პოლმა და ადგილობრივმა სუფრაჟისტებმა დაგეგმეს გაეპროტესტებინათ საგარეო საქმეთა მინისტრის, სერ ედვარდ გრეის გამოსვლა. ერთი კვირით ადრე ისინი ესაუბრებოდნენ ქუჩაში მყოფ ხალხს, რათა გაევრცელებინათ ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რატომ უპირისპირდებოდნენ მინისტრთა კაბინეტის წევრს. შეხვედრაზე, მას შემდეგ, რაც გრეიმ განიხილა შემოთავაზებული კანონმდებლობა, რომელიც ამტკიცებდა, რომ აყვავებამდე მიიყვანდა, პოლი წამოდგა და წამოიძახა: „კარგი, ეს ძალიან მშვენიერი იდეალებია, მაგრამ არ შეგიძლია მათი გავრცელება ქალებზე?“ პოლიციამ ის ძალით გაიყვანა სასამართლო დარბაზიდან და ქუჩაში გაიყვანა, საიდანაც პოლიციის განყოფილებაში გადაიყვანეს, სადაც ის დააკავეს. როგორც დაგეგმილი იყო, ეს ქმედება ბევრმა განიხილა, როგორც ლეგიტიმური პროტესტის საჯაროდ განხილვის ჩახშობის მცდელობა, რის შედეგედაც უფრო მეტად გაიზარდა საზოგადოებისა და მედიის მხრიდან დაინტერესება ამ საკითხით. შემდგომი მოვლენები მოიცავდა სხეულის დაზიანების კიდევ უფრო მეტ რისკს. 1909 წლის აგვისტოში, გლაზგოში, წმინდა ანდრიას დარბაზში პოლიტიკური შეხვედრის წინ, პოლი ავიდა დარბაზის სახურავზე, რათა მას შეეძლო მიემართა ქვემოთ მყოფი ხალხისთვის. როდესაც პოლიციამ აიძულა ჩამოსულიყო, ხალხი მის ძალისხმევას აღტაცებით შეეგება. მოგვიანებით, როდესაც პოლმა, ბერნსმა და თანამემამულე სუფრაჟეტებმა აქციაზე შესვლა სცადეს, ისინი პოლიციელებმა სცემეს, ამავდროულად კი თანამგრძნობი გამვლელები ცდილობდნენ მათ დაცვას. მას შემდეგ, რაც პოლი და მისი თანამოაზრეები დააკავეს, ხოლო ბრბო შეიკრიბა პოლიციის განყოფილების წინ ქალების გათავისუფლების მოთხოვნით.<ref>Fotheringham, Ann. "T[https://www.glasgowtimes.co.uk/news/16900627.thanks-memories-glasgows-votes-women-celebration-mitchell/ hanks for the Memories: Glasgow's Votes for Women celebration at Mitchel]l". ''Evening Times''. Retrieved September 27, 2018.</ref> ==== სამოქალაქო დამოურჩილებლობა და შიმშილი ==== ქალთა სოციალურ და პოლიტიკურ კავშირთან ასოცირებისას პოლი შვიდჯერ დააპატიმრეს და სამჯერ კი ციხეში მოიხადა სასჯელი<ref name=":3">Dodd, Lynda G. (2008). "Parades, pickets, and prison: Alice Paul and the virtues of unruly constitutional citizenship". ''Journal of Law & Politics''. '''24''' (4): 339–443. SSRN [https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2226351 2226351.]</ref> ციხეში ყოფნის დროს მან ისწავლა სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის ტაქტიკა ემელინ პანხურსტისგან. ამ ტაქტიკებს შორის მთავარი იყო დაპატიმრებისას პოლიტპატიმრად თავის გამოცხადება. ეს არამხოლოდ საზოგადოებისთვის მესიჯის გასაგზავნი საშუალება იყო, არამედ შესაძლებელი იყო მიეღო ხელშესაღები სარგებელი საკუთარი თავის პოლიტიკურ პატიმრად ცნობის შედეგად. ევროპის ბევრ ქვეყანაში, მათ შორის ინგლისში, პოლიტპატიმრებს მიენიჭათ სპეციალური სტატუსი. კერძოდ: „დაპატიმრებისთანავე არ ჩხრეკდნენ, არ აბინავებდნენ დანარჩენ პატიმრებთან, არ მოეთხოვებოდათ ციხის სამოსის ტარება და არ იკვებებოდნენ იძულებით, თუ. ისინი შიმშილობას გამოაცხადებდნენ."მ<ref>Adams, Katherine; Keene, Michael (2008). ''Alice Paul and the American Suffrage Campaign''. Urbana-Champaign: University of Illinois Press. ISBN <bdi>978-0-252-07471-4</bdi>.</ref>იუხედავად იმისა, რომ დაპატიმრებულ ხუფრეჟეტებს ხშირად არ ენიჭებოდათ პოლიტპატიმრის სტატუსი, სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის ამ ფორმამ დიდი გავლენა მოახდინა WSPU-სთვის. მაგალითად, ლონდონში დაპატიმრების დროს (პოლიტპატიმრის სტატუსის უარყოფის შემდეგ), პოლმა უარი თქვა პატიმრის ტანსაცმლის ჩაცმაზე. მას შემდეგ, რაც ციხის მატრონები იძულებით აცმევდნენ, მათ დახმარება სთხოვეს კაც მცველებს. ამ შოკისმომგვრელად არასათანადო აქტმა დიდი გავლენა მოახდინა საზოგადოებაზე და ასევე საარჩევნო უფლების მოძრაობის მოთხოვნაზე. სუფრაჟეტების მიერ გამოცხადებული სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის კიდევ ერთი პოპულარული ტაქტიკა იყო შიმშილობა. WSPU-სთან დაკავშირებული პირველი შიმშილობა ჩაატარა მოქანდაკე მარიონ უოლას დანლოპმა 1909 წლის ივნისში. ამ ხერხს ფართოდ იყენებდნენ WSPU წევრების მიერ არასათანადო მოპყრობის გასაჯაროებისა და ციხისგან სწრაფი გათავისუფლების ეფექტურობის გამო. საჭმელზე უარის თქმამ ხელი შეუწყო პოლის ვადაზე ადრე გათავისუფლებას მისი პირველი ორი დაპატიმრების დროს. თუმცა, მესამე ჯერზე ციხეში ყოფნის დროს, ზედამხედველმა უბრძანა დღეში ორჯერ იძულებითი ეკვება, რათა პოლი საკმარისად ძლიერი ყოფილიყო, რათა დაესრულებინა მისი ერთთვიანი სასჯელი. მიუხედავად იმისა, ციხეების წარმომადგენლები ამტკიცებდნენ, რომ პატიმრების იძულებითი კვება მხოლოდ მათ სასარგებლოდ იყო, პოლმა და სხვა ქალებმა ეს პროცესი უარყოფითად და ძალადობრივი გზით აღწერეს. ციხეში ყოფნის ერთი თვის ბოლოს პოლს მძიმე გასტრიტი განუვითარდა. იგი ციხიდან გამოიყვანეს და სასწრაფოდ ექიმთან წაიყვანეს. თუმცა, ამ მოვლენის შემდეგ, მისი ჯანმრთელობა გაუარესდა; მას ხშირად ემართებოდა გაციება და გრიპი, რაც ზოგჯერ საჭიროებდა ჰოსპიტალიზაციას.<ref>Lunardini, Christine (2012). ''Alice Paul: Equality for Women''. Westview Press. [[:en:Special:BookSources/9780813347615|ISBN <bdi>9780813347615</bdi>.]]</ref> პოლს WSPU-მ მიანიჭა შიმშილის მედალი "მამაცობისთვის". === ამერიკის შეერთებული შტატები === ლონდონის ბოლო პატიმრობის შემდეგ, პოლ დაბრუნდა შეერთებულ შტატებში 1910 წლის იანვარში, რათა გაეგრძელებინა მკურნალობა და შეემუშავებინა გეგმა საარჩევნო უფლებების მისაღებად. პოლის ქმედბეები ინგლისში კარგად იყო ცნობილი და ამერიკულმა საინფორმაციო მედიამ მალევე დაიწყო მისი ქმედებების თვალყურის დევნება სახლში დაბრუნებისთანავე. მან გამოიყენა ვუდბრუკის სწავლებები, მისი რელიგია და გადაწყვიტა, განეხორციელებინა ერთი მთავარი მიზანი: ქალების თანასწორ მოქალაქებად აღიარება. პოლ ხელახლა ჩაირიცხა პენსილვანიის უნივერსიტეტში, აგრძელებდა დოქტორის ხარისხს, კვაკერის აუდიტორიის წინაშე ბრიტანულ საარჩევნო უფლების მოძრაობაში მის გამოცდილებაზე ისაუბრა და დაიწყო მუშაობა შეერთებული შტატების ხმის მიცემის უფლების საკითხზე ლოკალურ დონეზე. დისერტაციის დასრულების შემდეგ, ამერიკელი ქალების ლეგიტიმური უფლებების სიღრმისეული მიმოხილვის შემდეგ, მან მონაწილეობა მიიღო ეროვნული ამერიკელი ქალთა ხმის უფლებათა ასოციაციის (NAWSA) აქციებში და 1910 წლის აპრილში სთხოვეს გამოსულიყო NAWSA-ს ყოველწლიურ კონვენციაზე. ამ დიდი შესაძლებლობის შემდეგ, პოლმა და ბერნსმა შესთავაზეს NAWSA-ს ხელმძღვანელობამ ჩართულიყვნენ კამპანიაში, რათა მოეპოვებინათ სამართლებრივი უფლება, რომელიც დაამტკიცებდა ქალებს ხმის მიცემას კანონიერად. ეს სრულიად ეწინააღმდეგებოდა NAWSA-ს სახელმწიფო სტრატეგიას. პოლსა და ბერნსმა შემოთავაზების მოსმენის შემდეგ გაიცინეს. ერთადერთი გამონაკლისი იყო ჯეინ ადამსი, რომელმაც შესთავაზა ამ გეგმის შშერბილება. საპასუხოდ, პოლმა სთხოვა დაეიკავებინა ადგილი ორგანიზაციის კონგრესის კომიტეტში.<ref name=":4">unardini, Christine (2012). ''Alice Paul: Equality for Women''. Westview Press. ISBN [[:en:Special:BookSources/9780813347615|<bdi>9780813347615</bdi>.]]</ref> ==== 1913 წლის ქალთა ხმის უფლებიდს მიცემის პროცესია ==== პოლის ერთ-ერთი დიდი პროეტი სწორედ 1913 წელს გაიმართა ქალთა მიმართ ხმის მიცემის უფლების მოთხოვნით ვაშინგტონში, პრეზიდენტ ვილსონის ინაუგურაციის წინა დღეს.პოლს გადაწყვეტილი ჰქონდა ზეწოლა მოეხდინა უილსონზე, რადგან პრეზიდენტს ექნებოდა ყველაზე დიდი გავლენას კონგრესზე. მან მოხალისეებს დაავალა, რომ დაკავშრებოდნენ სუფრაჟისტებს მთელს ქვეყანაში და მოჰყავდათ მხარდამჭერები აღლუმზე. რამდენიმე კვირაში პოლმა მოახერხა შეეკრიბა დაახლოებით რვა ათასი ადამიანი, რომლებიც წარმოადგენდნენ ქვეყნის უმეტეს ნაწილს. თუმცა, მას გაცილებით უფრო უჭირდა საპროტესტო აღლუმში ინსტიტუციური მხარდაჭერის მოპოვება. პოლი დაჟინებით მოითხოვდა, რომ აღლუმის მარშრუტი პენსილვანიის გამზირი ყოფილიყო, სანამ პრეზიდენტ უილსონი გაივლიდა. აღნიშნული მარშუტის მიზანი იყო გაგზავნა მესიჯი, რომ ქალთა საარჩევნო უფლებისკენ სწრაფვა არსებობდა უილსონამდე და საჭიროების შემთხვევაში გაუძლებდა მას. ამ მარშრუტს თავდაპირველად წინააღმდეგობა გაუწიეს DC-ის ოფიციალურმა პირებმა და ბიოგრაფი ქრისტინე ლუნარდინის თქმით, პოლ იყო ერთადერთი, ვისაც ნამდვილად სჯეროდა, რომ აღლუმი ამ მარშრუტზე უნდა გამართულიყო. საბოლოო ჯამში, აღლუმის ეს მარშუტი ჩაიშალა თუმცა, ამით არ დასრულებულა აღლუმის უბედურება. ქალაქის ზედამხედველებმა განაცხადეს, რომ ქალები უსაფრთხოდ არ იქნებოდნენ პენსილვანიის გამზირის მარშრუტზე და მკაცრად მოსთხოვა ჯგუფს აღლუმის გადატანა. პოლმა მოსთხოვ მათ უფრო მეტი პოლიციელი გამოეგზავნათ; რაც არ მომხდარა. 1913 წლის 3 მარტს აღლუმმა მოიპოვა ლეგიტიმურობა. კონგრესმა მიიღო სპეციალური რეზოლუცია, რომელითაც უბრძანებდა სილვესტერს, აეკრძალა ყველა ყვეანაირი მოძრაობა აღლუმის მარშრუტზე და არჩევნებში ხმის მიცემის უფლების მონაწილეებთან ყოველგვარი ჩარევა შეეზღუდა. ღონისძიების დღეს მსვლელობა ელის პოლის სასურველი მარშრუტით წარიმართა. ღონისძიებას, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ცნობილი იურისტი ინეს მილჰოლანდი, თეთრებში ჩაცმული და ცხენზე ამხედრებული, New York Times-მა აღწერა, როგორც "ერთ-ერთი ყველაზე შთამბეჭდავად ლამაზი სპექტაკლი, რაც კი ოდესმე ყოფილა ამ ქვეყანაში".<ref name=":5">Lunardini, Christine (2012). ''Alice Paul: Equality for Women''. Westview Press. ISBN <bdi>9780813347615</bdi>.</ref> აღლუმზე ასევე გამოიფინა მრავალი ბენდი, ბანერები, ესკადრილიები, ეტლები და ტივტივები, რომლებიც წარმოადგენდნენ ყველა ქალის ცხოვრებას. ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული ღირშესანიშნაობა იყო ბანერი, რომელშიც ნათქვამია: „ჩვენ ვითხოვთ კანონის ცვლილებას შეერთებული შტატების კონსტიტუციაში, რომელიც ანიჭებს უფლებებს ამ ქვეყნის ქალებს“. თუმცა ზოგიერთ მონაწილეს უნდოდაშავკანიანი და თეთრკანიანი ორგანიზაციებს სეგრეგაცია; ბევრი დისკუსიის შემდეგ, NAWSA-მ გადაწყვიტა, რომ შავკანიან ქალებს შეეძლოთ მსვლელობა იქ, სადაც მათ სურდათ. მიუხედავად ამისა, იდა ბ. უელსს სთხოვეს არ გაემართა ილინოისის დელეგაციასთან ერთად. აღლუმის დასათვალიერებლად ნახევარ მილიონზე მეტი ადამიანი მივიდა და პოლიციის არასაკმარისი დაცვის გამო, სიტუაცია მალევე ბუნტში გადაიზარდა. პოლიცია ძირითადად არაფერს აკეთებდა ქალების არეულობისგან დასაცავად. საბოლოოდ, მასაჩუსეტსის და პენსილვანიის ეროვნული მცველები დახმარება აღმოუჩინეს, ხოლო მერილენდის სასოფლო-სამეურნეო კოლეჯის სტუდენტებმა შექმნეს ჯგუფები პროტესტში დაშვებული ქალების დასამარებლად. ზოგიერთი ანგარიშები აღწერილი იყო, რომ პოლიციელებიც კი პირველად დახმარებას უწევენ დაშავებულებს. აღნიშნულმა ინციდენტმა გამოიწვია მეტი ინფორმირებულობა და თანაგრძნობა NAWSA-ს მიმართ. აღლუმის შემდეგ, NAWSA-ს ყურადღება გამახვილდა საკონსტიტუციო ცვლილების ლობირებაზე, რათა უზრუნველყოფილიყო ქალებისთვის ხმის მიცემის უფლება. ასეთი შესწორება თავდაპირველად მოითხოვეს სუფრაჟისტებმა სუზან ბ. ენტონიმ და ელიზაბეტ კედი სტენტონმა, რომლებიც, როგორც NWSA-ს ლიდერები, იბრძოდნენ კონსტიტუციის სამართლებრივი ცვლილებისთვის. ==== ქალთა ეროვნული პარტია ==== ელის პოლის საბრძოლო მეთოდებმა დაძაბულობის შექმნეს მასსა და NAWSA-ს ლიდერებს შორის, რომლებიც ფიქრობდნენ, რომ ის ძალიან აგრესიულად ბრძოლობდა ვაშინგტონში. საბოლოოდ, სტრატეგიისა და ტაქტიკის შესახებ უთანხმოებამ გამოიწვია ურთიერთობის NAWSA-სთან შეწყვეტა. პოლმა ჩამოაყალიბა კონგრესის კავშირი ქალთა ხმის უფლებისთვის და, მოგვიანებით, ქალთა ეროვნული პარტია (NWP) 1916 წელს.<ref name=":6">[[:en:Alice_Paul#CITEREFZahniserFry2014|Zahniser & Fry]] (2014), pp. 178–231.</ref> NWP-მ დაიწყო ბრიტანეთში ზოგიერთი მეთოდის დანერგვა რომელსაც იყენებდა საარჩევნო უფლების მოძრაობა და მთლიანად ფოკუსირებული იყო ქალთა ხმის უფლებაზე საკონსტიტუციო ცვლილების მიღწევაზე.<ref name=":3" /> ალვა ბელმონტი, იმდროინდელი მულტიმილიონერი სოციალისტი, იყო პოლის უდიდესი დონორი. NWP-ს თან ახლდა პრესა და ყოველკვირეული გაზეთის The Suffragist-ის გამოცემა.<ref name=":2" /> ==== მდუმარე სენტილები ==== 1916 წლის აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნებში პოლმა და ქალთა ეროვნულმა პარტიამ (NWP) კამპანია ჩაატარეს დასავლეთის შტატებში, სადაც ქალებს უკვე შეეძლოთ ხმის მიცემა პრეზიდენტ ვუდრო ვილსონისა და სხვა მოქმედი დემოკრატების მიერ ხმის მიცემის შესწორების აქტიური მხარდაჭერის წინააღმდეგ. პოლი გაემგზავრა მეიბელ ვერნონთან, რათა დახმარებოდა მას პიკეტირების კამპანიის ორგანიზებაში.<ref name=":5" /> 1917 წლის იანვარში NWP-მ მოაწყო პირველი პოლიტიკური პროტესტი და პიკეტირება თეთრ სახლში. პიკეტირება ლეგალიზებული იყო 1914 წლის კლეიტონის ანტიმონოპოლიური კანონით, ამიტომ ქალები არაფერს აკეთებდნენ უკანონოს.<ref name=":6" /> პროტესტის მონაწილეებმა, რომლებიც მონაწილეობდნენ არაძალადობრივი სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის კამპანიაში, რომელიც ცნობილია როგორც "მდუმარე სენტინელები", იყვნენ თეთრებში ჩაცმულნი, ჩუმად კვირაში ექვსი დღის განმავლოაბში ინარჩუნებდნენ ამ მდგომარეობას და ამასთანავე, ეჭირათ ბანერები ხმის მიცემის უფლების მოთხოვნით.<ref name=":7">Hunter, Clare (2019). ''Threads of life: A history of the world through the eye of a needle''. London: Sceptre (Hodder & Stoughton). pp. 132–3. ISBN <bdi>[https://www.worldcat.org/title/threads-of-life-a-history-of-the-world-through-the-eye-of-a-needle/oclc/1079199690 9781473687912]</bdi>. OCLC 1079199690.</ref> ელისმა იცოდა, რომ ერთადერთი გზა რითად შეძლებდნენ თავიანთი მიზნის მიღწევას იყო პრეზიდენტის დამოკიდებულების ჩვენება საარჩევნო უფლების მიცემის საკითხის მიმართ, ამიტომ პიკეტირება ამის საუკეთესოგზა იყო. ყოველ დღე პოლი გამოსცემდა "ზოგად ბრძანებებს", ირჩევდა ქალებს, რომლებიც პასუხისმგებელნი იქნებოდნენ და ვინც ისაუბრებდა საჯაროდ. ის იყო „კომენდანტი“, მეიბელ ვერნონი კი „დღის ოფიცერი“. პიკეტებისთვის მოხალისეების მისაღებად, მან შექმნა სახელმწიფო დღეები, როგორიცაა პენსილვანიის დღე, მერილენდის დღე და ვირჯინიის დღე, და მან შექმნა სპეციალური დღეები პროფესიონალი ქალებისთვის, როგორიცაა ექიმები, ექთნები და იურისტების საერთაშორისო დღეები.<ref name=":6" /> მას შემდეგ, რაც შეერთებული შტატები ჩაერთო პირველ მსოფლიო ომში 1917 წლის აპრილში, ბევრმა ადამიანმა მიიჩნია პიკეტირების მდუმარე სენტინელები, როგორც არალოიალურები და მოღალატეები. ელისმა, მიუხედავად ამისა, გააგრძელა პიკეტირება. 1917 წლის ივნისში პროტსტის მონაწილეები დააპატიმრეს „ტრანსპორტის შეფერხების“ ბრალდებით. მომდევნო ექვსი თვის განმავლობაში, ბევრი, მათ შორის პოლი, გაასამართლეს და დააპატიმრეს ვირჯინიის ოკოკუან ვორკჰაუსში (რომელიც მოგვიანებით გახდა ლორტონის გამოსასწორებელი კომპლექსი) და კოლუმბიის ოლქის ციხეში.<ref name=":2" /> როდესაც საზოგადოებამ გაიგო ელის პოლის პირველი დაპატიმრების ამბავი, ზოგიერთს გაუკვირდა, რომ წამყვანი სუფრაჟისტი ქალები ციხეში მიდიოდნენ მშვიდობიანი პროტესტის გამო. პრეზიდენტმა უილსონი გააკრიტიკეს საჯაროობა ამ მოვლენის გამო. შესაბამისად, მან სწრაფად მიიღო გადაწყვეტილება და შეიწყალა სუფრაჟისტები, რომლებიც დააკავეს 19 ივლისს. <ref name=":3" /> სუფრაჟისტები აგრძელებდნენ პიკეტირებას თეთრი სახლის გარეთ ვილსონის შეწყალების შემდეგ და მთელი პირველი მსოფლიო ომის განმავლობაში. მათ ბანერებზე იყო ისეთი ლოზუნგები, როგორიცაა "ბატონო პრეზიდენტო, რამდენი ხანი უნდა ელოდონ ქალებს თავისუფლებას?"<ref>Bernikow, Louise (October 30, 2004). "[http://womensenews.org/story/our-story/041029/night-terror-leads-womens-vote-1917#.U073a1xbtuY Night of Terror Leads to Women's Vote in 1917]". ''Women's eNews''.</ref>და "ჩვენ ვიბრძოლებთ იმ საკითხებისთვის, რომლებიც ჩვენ ყოველთვის ყველაზე მეტად მიგვიწევდა გული - დემოკრატიისთვის”. ვილსონის შერცხვენის მიზნით, ზოგიერთი ბანერზე მის ციტატები იყო ასახული.<ref>Berg, A. Scott (2013). ''Wilson''. New York: Penguin Group.</ref>უილსონმა უგულებელყო აღნიშნული განცხადებები, მაგრამ მისმა ქალიშვილმა მარგარეტმა აღიარა. მიუხედავად იმისა, რომ საარჩევნო სუფრაჟისტებმა პროტესტი მშვიდობიანი გზით წარმართეს, მათ პროტესტს ზოგჯერ ძალადობრივ ელემენტებსაც შეიცავდა. პროტესტის დროს ახალგაზრდები ავიწროებდნენ და სცემდნენ ქალებს, პოლიცია არასოდეს ჩარეულა მომიტინგეების სახელით. პოლიცია აკავდე სხვა მამაკაცებსაც, რომლებიც ცდილობდნენ დაეხმარებოდნენ ქალებს, რომლებსაც სცემდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ომის პარალელურად აპროტესტებდნენ, სიმშვიდეს. მთელი ამ ხნის განმავლობაში, უფრო მეტი მომიტინგე დააპატიმრეს და გაგზავნეს ოკოკუანში ან რაიონულ ციხეში, სადაც შეწყალება აღარ შეუთავაზებიათ.<ref name=":3" /> ==== ციხე, შიმშილობა, მე-19 კანონის ცვლილებები ==== თავისი ორგანიზაციის სხვა აქტივისტებთან სოლიდარობის ნიშნად, ელის პოლ მიზანმიმართულად ცდილობდა შვიდთვიანი პატიმრობა მიეასაჯა, რომელიც საბოლოო ჯამში დაიწყო 1917 წლის 20 ოქტომბერს. მიუხედავად იმისა, რომ ელისი გაგზავნეს ოკოკუანში ან რაიონულ ციხეში, ქალებს განსაკუთრებულად არ ექცეოდნენ, მაგალიტად როგორც პოლიტპატიმრებს და უწევდათ მძიმე პირობებში ცხოვრება ცუდი სანიტარული პირობებით, დაინფიცირებული საკვებით.<ref name=":3" /> რაიონულ ციხეში არსებული პირობების პროტესტის ნიშნად ელისმა შიმშილობა დაიწყო.<ref>Miss Alice Paul on Hunger Strike", ''The New York Times'', November 7, 1917. Accessed June 25, 2012.</ref> ამან განაპირობა ის, რომ იგი გადაიყვანეს ციხის ფსიქიატრიულ განყოფილებაში და იძულებით ცდილობდნენ მის კვებას მილით. "ახლა ეს თითქმის წარმოუდგენელია, არა?" პოლმა განუცხადა American Heritage-ის ინტერვიუერს, როდესაც ჰკითხეს იძულებითი კვების შესახებ. „შემაძრწუნებელი იყო, რომ კაცთა მთავრობას შეეძლო ასეთი უკიდურესი ზიზღით მოპყრობა ქალთა ორგანიზაციის წევრების მიმართ, რომელიც არაფერს ითხოვდა, გარდა ისეთი მარტივი წვრილმანისა, როგორიცაა ხმის მიცემის უფლება“.<ref>Gallagher, Robert S., "[http://www.americanheritage.com/content/%E2%80%9Ci-was-arrested-course%E2%80%A6%E2%80%9D I Was Arrested, Of Course]…", ''American Heritage'', February 1974, Volume 25, Issue 2. Interview of Alice Paul.</ref> 1917 წლის 14 ნოემბერს სუფრაჟისტებმა, რომლებიც ოკოკუანში იყვნენ დაპატიმრებულნი, აიტანეს უსასტიკესი მოპყრობა, რომელიც სავარაუდოდ ხელისუფლება და ციხის მმართველები მხარს უჭერდნენ.<ref name=":7" />, სწორედ ეს ღამე გახდა ცნობილი როგორც გახდა "ტერორის ღამე". ქალთა ეროვნული პარტია (NWP) სასამართლოში მივიდა, რათა გაეპროტესტებინა ქალების მიმართ საშინელი მოპყრობა, როგორიცაა ლუსი ბერნსი, დორა ლუისი და ალის კოსუ, მისი თანამესაკნე ოკოკუანის ციხეში, რომელსაც გულის შეტევა დაემართა დორას მდგომარეობის დანახვისას. მოგვიანებით ქალები გადაიყვანეს ოლქის ციხეში, სადაც ელისი ძალიან სუსტდება. მიუხედავად სისასტიკისა, რომელიც მან განიცადა, ელის პოლი ისევ ის პიროვნება დარჩა და 27 /28 ნოემბერს ყველა უფლების მქონე პირი გაათავისუფლეს ციხიდან.<ref name=":4" /> ორ თვეში უილსონმა გამოაცხადა, რომ თანახმა იყო მიეღო ქალთა ხმის უფლების შესახებ კონსტიტუცია.<ref name=":7" /> ==== თანაბარი უფლებებისთვის ბრძოლა ==== მას შემდეგ, რაც ხმის მიცემის უფლების დაკანონება მოხდა 1920 წელს, ელის პოლმა და ქალტა ეროვნულმა პარტიის წევრებმა ყურადღება გადაუტანეს თანასწორობის კონსტიტუციურ გარანტიებზე, რომელიც შეიმუშავა ელისმა და კრისტალ ისტმენდმა და გადაეცა კონგრესს 1923 წელს. თავდაპირველ ტექსტში, მათ მიერ „Lucretia Mott Amendment"“ ეწოდა წინა თაობის  მონობის წინააღმდეგ და საარჩევნო უფლბებების მხარდამჭერი აქტივისტემის საპატივცემულოდ. აღნიშნულ ტექსტში ნათქვამია „მამაკაცსა და კაცს უნდა გქონდეს თანაბარი უფლებები ამერიკის შერთხებულ შტატებსა და მის  იურისდიქციაში შემეავალ დასახლებებშ. 1943 წლის შესწორებას სწორედ  ელის პოლის მიერ მიღებული ცვილებები ეწოდა.<ref>Mansbridge, Jane (1984). ''Why We Lost the ERA''. Chicago: University of Chicago Press. p. 8. ISBN <bdi>0-226-50358-5</bdi>.</ref> ეს ფორიმულურება შეიცვალა , რომელიც დღესაც არსებობს შემდეგით:“ უფლებათა თანასწორობა კანონით არც უნდა შეიზღუდოს ან აიკრძალოს შეერრთებული შტატების ან რომელიმე სახელმწიფოს მიერ სქესის საფუძველზე. ელისითვის ამ კანონს ჰქონდა იმდენად დიდი მნიშნელობა, რომელიც გააერთიანებდა ყველა ქალს ერთი საერთო მიზნისკენ. ყველა არ ეთანხმებოდა ელისის შემდეგ ნაბიჯებს ან ERA-ს და თავიდანვე ცვლიებების შეტანის მოწინააღმდეგეები იყვნენ. მიუხედავად იმისა, რომ ელის პოლის შემდეგი ქმედბები  ხმის უფლების შემდგომ წლები, ორიენტირებული იყო ქალთა თანასწორობის სამართლებრივი დაცვის უზრუნველყოფაზე აშშ-სა და მის ფარგლებს გარეთ, სხვა აქტივისტები და NWP-ის ზოგიერთი წევრი ფოკუსირებული იყო მთელ რიგ საკითხებზე, დაწყებული შობადობის კონტროლიდან ქალების განათლებამდე. კონკურენტ ამომრჩეველ ქალთა ლიგა (LWV), რომელიც მხარს უჭერდა ქალთა სამუშაო ადგილის კანონმდებლობას, ეწინააღმდეგებოდა თანაბარი უფლებების ცვლილებას. ისინი ფიქრობდნენ, რომ სქესზე დაფუძნებული სამუშაო ადგილის კანონმდებლობა ზღუდავს ქალთა უნარს, შეეჯიბრონ მამაკაცებს  და მიიღონ კარგი ხელფასი.<ref>Scharf, Lois (1983). ''Decades of Discontent: The Women's Movement, 1920–1940''. Westport: Greenwood Press. p. 223. ISBN <bdi>0313226946</bdi>.</ref> სინამდვილეში, პოლს სჯეროდა, რომ კანონმდებლობა აზარალებს ქალებს, რადგან ზოგიერთმა დამსაქმებელმა უბრალოდ გაათავისუფლა ისინი სამსახურიდან. ქალებს კაცებზე ნაკლებ ხელფასს აძლევდნენ, რაც მათ გვიან ღამით ავალდებულებდა მუშაობას - ხშირად ეს აკრძალული იყო კანონმდებლობით - გარდა ამისა, მათ დიდი ხანია აკრძალული ჰქონდათ პროფკავშირებში გაწევრიანება მამაკაცებთან ერთად. მას ასევე სჯეროდა, რომ ქალებს კანონის მიხედვით უნდა მოეპყრონ ისევე, როგორც მამაკაცებს და არა როგორც კლასს, რომელიც მოითხოვს დაცვას. პოლისთვის, ასეთი დაცვა იყო მხოლოდ "დაკანონებული უთანასწორობა", პოზიცია, რომელსაც იზიარებს სუფრაჟისტი ჰარიოტ სტენტონ ბლაჩი.<ref>Fry, Amelia R. (September 1995). "Alice Paul and the ERA". ''Social Education'': 285–289 – via ProQuest Central.</ref> პოლისთვის, ERA იყო ყველაზე ეფექტური გზა სამართლებრივი თანასწორობის უზრუნველსაყოფად.<ref>Becker, Susan D. (1981). ''The Origins of the Equal Rights Amendment: American Feminism Between the Wars''. Westport: Greenwood Press. pp. 20–21. ISBN <bdi>0-313-22818-3</bdi>.</ref> ელის პოლი მოელოდა, რომ ქალები მუშები გაერთიანდნენ ERA-ს უკან; ზოგმა გააკეთა, ბევრმა არა. მიუხედავად იმისა, რომ ადრეულ პერიოდში იყო იმედი NWP-ის წევრებს შორის, რომ მათ შეეძლოთ შეემუშავებინათ კანონპროექტი, რომელიც ხელს შეუწყობს თანასწორობას და ასევე ორიენტირებული იქნებოდა ქალების შრომის დაცვაზე, პოლისთვის ეს წინააღმდეგობა იყო. უფრო მეტიც, მას გაუკვირდა, როდესაც ფლორენს კელი, ეთელ სმიტი, ჯეინ ადამსი და სხვა სუფრაჟისტები დაშორდნენ მას და შეუერთდნენ კანონმდებლობის დაცვისკენ მიმართულ აქციას.<ref>Cott, Nancy F. (1987). ''The Grounding of Modern Feminism''. New Haven: Yale University Press. pp. 120–125. ISBN <bdi>0-300-04228-0</bdi>.</ref> სანამ პოლი განაგრძობდა NWP-თან მუშაობას და 1940-იან წლებში კვლავ პრეზიდენტად აირჩეს, იგი მტკიცედ რჩებოდა ქალთა თანასწორობის ერთგული, როგორც მისი უნიკალური მისია. ERA-სთან ერთად, ელისი მუშაობდა სახელმწიფო კანონმდებლობასა და საერთაშორისო კონტექსტში. მან ხელი შეუწყო გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის პროკლამაციაში ქალთა თანასწორობას და იმედოვნებდა, რომ ეს წაახალისებდა შეერთებულ შტატებს, რომ მიჰყვეს მათ.<ref>Gallagher, Robert S. (February 1974). "Alice Paul: 'I Was Arrested, Of Course...'". ''American Heritage''. Retrieved March 12, 2019.</ref> პოლი მუშაობდა კანონების შეცვლაზე, რომელიც ცვლიდა ქალის მოქალაქეობას მისი ქმრის მოქალაქეობის საფუძველზე. შეერთებულ შტატებში, ქალებმა, რომლებიც დაქორწინდნენ მამაკაცებზე უცხო ქვეყნიდან, დაკარგეს აშშ-ს მოქალაქეობა და ითვლებოდნენ იმ ქვეყნის მოქალაქედ, საიდაც ქმარი ცხოვრობდა. პოლისთვის ეს იყო თანაბარი უფლებების დარღვევა  აშშ-ში 1934 წელს წარმატებით მოაწერა ხელი აქტს, რომელიც ქალებს უფლებას აძლევდა შეენარჩუნებინათ მოქალაქეობა და ქორწინებაც.<ref>Willis, Joan L. (1983). Spender, Dale (ed.). ''Alice Paul: The Quintessential Feminist''. ''Feminist Three Centuries of Key Women Thinkers''. New York: Pantheon Books. pp. 289–290. ISBN <bdi>0-394-72197-7</bdi>.</ref> 1945 წელს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის დაარსებისთანავე, პოლს სურდა დაერწმუნებინა, რომ ქალთა თანასწორობა იყო ორგანიზაციის წესდების ნაწილი<ref>"Alice Paul". ''National Park Service; Belmont-Paul Women's Equality''. Retrieved March 1, 2019.</ref><ref>Hartmann, Susan M. (February 2000). "Paul, Alice". ''American National Biography''. Retrieved February 28, 2019.</ref>და რომ ადამიანის უფლებათა კომისიამ ყურადღება უნდა გაამახვილოს ქალთა თანასწორობაზე ადამიანის საყოველთაო დეკლარაციაში. მან გაიმარჯვა: 1948 წლის დეკლარაციის საბოლოო ვერსიის თანამხად„ქალისა და მამაკაცის თანაბარი უფლებების“  მითითება მოხდა.<ref>Kops, Deborah (2017). ''Alice Paul and the Fight for Women's Rights: From the Vote to the Equal Rights Amendment''. Calkins Creek. ISBN <bdi>9781629793238</bdi>.</ref> ==== 1964 წლის სამოქალაქო უფლებების აქტი ==== პოლმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა 1964 წლის სამოქალაქო უფლებების აქტის VII თავში ქალების დაცვის დამატეშესახებ, მიუხედავად ლიბერალების წინააღმდეგობისა, რომლებიც შიშობდნენ, რომ ეს დაასრულებდა ქალთა დასაცავად დაკანონებულ შრომის კოდექსებს. სქესის დისკრიმინაციის აკრძალვას სამოქალაქო უფლებების აქის დაემატა ჰოვარდ ვ. სმიტის მიერ, ვირჯინიის ძლიერი დემოკრატი, რომელიც თავმჯდომარეობდა პალატის წესების კომიტეტს. სმიტის შესწორება მიიღეს ხმით 168  - 133-ის წინააღმდეგ. ოცი წლის განმავლობაში სმიტი აფინანსებდა თანაბარი უფლებების ცვლილებებს პალატაში, რადგან მას სჯეროდა ქალების თანაბარი უფლებების, მიუხედავად იმისა, რომ იგი ეწინააღმდეგებოდა შავკანიანთა თანაბარ უფლებებს. ათწლეულების განმავლობაში ის ახლოს იყო ქალთა ეროვნულ პარტიასთან, განსაკუთრებით კი პოლთან. ის და სხვა ფემინისტები მუშაობდნენ სმიტთან 1945 წლიდან, ცდილობდნენ ეპოვათ გზა, რომ შეეტანათ სქესი დაცული სამოქალაქო უფლებების კატეგორიაში.<ref>Freeman, Jo (March 1991). "[http://www.jofreeman.com/lawandpolicy/titlevii.htm How 'Sex' Got into Title VII: Persistent Opportunism as a Maker of Public Polic]y". ''Law and Inequality''. '''9''' (2): 163–184.</ref> == პირადი ცხოვრება და გარდაცვალება == ელის პოლს აქტიური სოციალური ცხოვრება ჰქონდა მანამ, სანამ 1912 წლის ბოლოს არ გადავიდა ვაშინგტონში. მას ჰქონდა მჭიდრო ურთიერთობა ქალებთან, მეგობრობდა და ზოგჯერ ხვდებოდა მამაკაცებს. ელისს უმეტესწილად არ ინახავდა პირად მიმოწერეს, ამიტომაც მისი პირადი ცხოვრების შესახებ ძირითადი ინფორმაცია ხელმიუწვდომელია. მას შემდეგ, რაც პოლმა თავი მიუძღვნა არჩევნებში ქალთა ხმის მიცემის უფლებისთვის ბრძლას, მან პირველ ადგილზე დააყენა არჩევნებზე ხმის მიცემის უფლება მის ცხოვრებაში. მიუხედავად ამისა, ელისი ჰილი და დორა კელი ლუისი, ორი ქალი, რომლებიც მან გაიცნო NAWSA-ში მუშაობის დასაწყისში, მთელი ცხოვრება დარჩნენ მასთან ახლოს. იგი რამდენიმე წლის განმავლობაში იცნობდა უილიამ პარკერს, მეცნიერს, რომელსაც იგი პენსილვანიის უნივერსიტეტში ხვდებოდა; მან შესაძლოა დაქოეწინება 1917 წელს შესთავაზა. ელისს ოჯახური ურთიერთობებისა და მეგობრობის უფრო დეტალური განხილვა გვხვდება J.D. Zahniser-ის ბიოგრაფიაში.<ref>Zahniser, J. D.; Fry, Amelia R. (2014). ''Alice Paul: Claiming Power''. New York: Oxford University Press. ISBN <bdi>978-019-9958429</bdi>.</ref> ელის პოლი გახდა ვეგეტარიანელი ხმის მიცემის კამპანიის დროს.<ref>Conversations with Alice Paul: Woman Suffrage and the Equal Rights Amendment". [http://content.cdlib.org/view?docId=kt6f59n89c&doc.view=entire_text ''content.cdlib.org''. Retrieved October 22, 2]019.</ref> ის გარდაიცვალა 92 წლის ასაკში, 1977 წლის 9 ივლისს, გრინლიფის სახლში, <ref>[https://www.seniorhousingnet.com/seniorliving-detail/greenleaf-extension_28-e-main-st_moorestown_nj_08057-530176 Greenleaf Extension Home".]</ref> კვაკერის დაწესებულებაში მურსტაუნში, ნიუ ჯერსი, მისი დაბადების ადგილიდან და ბავშვობის სახლიდან ერთ მილზე ნაკლებ მანძლზე პოლსდეილში.<ref name=":1" /> ის დაკრძალულია Westfield Friends Burial Ground-ში, Cinnaminson, ნიუ ჯერსი, აშშ.<ref>Wilson, Scott. ''Resting Places: The Burial Sites of More Than 14,000 Famous Persons'', 3d ed.: 2 (Kindle Locations 36467-36468). McFarland & Company, Inc., Publishers. Kindle Edition</ref> ადამიანები ხშირად ტოვებენ ჩანაწერებს მის საფლავის ქვასთან, რათა მადლობა გადაუხადონ მას ქალთა უფლებების დასაცავად გაწეული სასიცოცხლოდ მნიშნელოვანი წვლილისთვის. == მემკვიდრეობა == ელის პოლი სიკვდილის  შემდეგ ოფიციალურად დაასვენეს ქალთა ეროვნულ დიდების დარბაზში 1979 წელს,<ref>[https://www.womenofthehall.org/inductee/alice-paul/ Alice Paul]". ''National Women's Hall of Fame''.</ref> და ნიუ ჯერსის დიდების დარბაზში 2010 წელს.<ref>"[https://www.nj.com/news/index.ssf/2010/03/alice_paul_inducted_into_nj_ha.html Alice Paul inducted into NJ hall of fame alongside historic nemesis Woodrow Wilson]". ''NJ.com''. Retrieved June 25, 2018.</ref> მის პატივსაცემად მისმა ალმა მატერმა, სვარტმორის კოლეჯმა, საერთო საცხოვრებელს ელის პაულის რეზიდენციის დარბაზი დაარქვა. ნიუ ჯერსის მონკლერის სახელმწიფო უნივერსიტეტმა ასევე უწოდა საერთო საცხოვრებლს (ალისა პოლ ჰოლი) მის პატივსაცემად. 2016 წლის 12 აპრილს, პრეზიდენტმა ბარაკ ობამამ დაასახელა Sewall-Belmont House, როგორც ბელმონტ-პოლ ქალთა თანასწორობის ეროვნული ძეგლი, სახელწოდებით ალისა პოლი და ალვა ბელმონტი.<ref>Hirschfeld, Julie (April 12, 2016). "[https://www.nytimes.com/2016/04/13/us/politics/obama-womens-equality-national-monument.html House With Long Activist History Is Now Monument to Equality]". ''The New York Times''. Retrieved April 13, 2016.</ref> <ref>Eilperin, Juliet (April 12, 2016). "[https://www.washingtonpost.com/news/post-politics/wp/2016/04/11/obama-to-designate-a-national-monument-in-d-c-to-honor-womens-equality-tuesday/ A new memorial to tell 'the story of a century of courageous activism by American women]'". ''The Washington Post''. Retrieved April 12, 2016.</ref><ref>Hefler, Jan (April 14, 2016). "[http://www.philly.com/philly/news/politics/20160413_White_House_honors_Alice_Paul_s_Washington_headquarters.html White House honors Alice Paul's Washington headquarters"]. ''Philly.com''.</ref>პენსილვანიის უნივერსიტეტი, მისი სადოქტორო ალმა მატერი, ინარჩუნებს ალისა პაულის გენდერის, სექსუალობისა და ქალების კვლევის ცენტრს.<ref>University of Pennsylvania (January 21, 2020). "A[https://www.sas.upenn.edu/gsws/center/about lice Paul Cent]er". ''Alice Paul Center''.</ref> ორმა ქვეყანამ მას პატივი მიაგო საფოსტო მარკის გამოშვებით: დიდი ბრიტანეთი 1981 წელს<ref>Macaulay, Susan. "A[https://amazingwomenrock.com/alice-paul-suffragettepolitical-activist lice Paul (Suffragette/Political Activis]t)". ''amazingwomenrock.com''. Retrieved June 25, 2018.</ref> და შეერთებული შტატები 1995 წელს. აშშ-ს მარკა იყო 0,78$-იანი დიდი ამერიკელების სერიის მარკა.<ref>"[https://arago.si.edu/category_2043117.html 78-Cent Paul]". ''Arago: People, Postage & The Post''. July 6, 1995. Retrieved June 25, 2018.</ref> ელის პოლ გამოჩნდა შეერთებული შტატების $10 ოქროს მონეტაზე 2012 წელს. საპრეზიდენტო $1 მონეტის პროგრამის<ref>[https://www.govinfo.gov/link/plaw/109/public/145?link-type=html see <abbr>Pub.L.</abbr> 109–145 (text)] ([https://www.govinfo.gov/link/plaw/109/public/145?link-type=pdf&.pdf PDF]), 119 Stat. 2664, enacted December 22, 2005</ref> დებულება ითვალისწინებს პრეზიდენტის მეუღლეების პატივისცემას. როგორც პრეზიდენტი ჩესტერ ა. არტური ქვრივი იყო, პოლ ნაჩვენებია „არტურის ეპოქას“ <ref>Alice Paul is explicitly specified in [[:en:Title_31_of_the_United_States_Code|31 U.S.C]]. § [https://www.law.cornell.edu/uscode/text/31/5112#o_3_D_i_II 5112(o)(3)(D)(i)(II])</ref>] აშშ-ს სახაზინო დეპარტამენტმა 2016 წელს გამოაცხადა, რომ ელისის სურათი გამოჩნდებოდა ახლად შემუშავებული 10 დოლარიანი კუპიურებზე, ლუკრეტია მოტთან, სოჟურნერ თრუთთან, სიუზან ბ. ენტონისთან, ელიზაბეტ კედი სტენტონთან და 1913 წლის ქალის ხმის უფლებაზე მსვლელობასთან ერთად, რომელიც პოლმა წამოიწყო და ორგანიზება გაუკეთა. ახალი 5, 10 და 20 დოლარიანი კუპიურების დიზაინები გამოქვეყნდება 2020 წელს, ამერიკელი ქალების 100 წლის იუბილესთან ერთად, რომ მათ მოიპოვეს ხმის უფლება მე-19 შესწორების მეშვეობით.<ref>"T[https://web.archive.org/web/20160813154541/https://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/jl0436.aspx reasury Secretary Lew Announces Front of New $20 to Feature Harriet Tubman, Lays Out Plans for New $20, $10 and $5"]. Dept. of the Treasury. April 20, 2016. Archived from [https://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/jl0436.aspx the origina]l on August 13, 2016. Retrieved December 11, 2017.</ref> 1987 წელს ნიუ-ჯერსელი ქალების ჯგუფმა შეაგროვა ფული პოლის ქაღალდების შესაძენად, როდესაც ისინი აუქციონზე გამოიტანეს, რათა არქივი შეიქმნას. მისი ნაშრომები და სამახსოვრო ნივთები ახლა ინახება ჰარვარდის უნივერსიტეტის შლეზინგერის ბიბლიოთეკაში,<ref>"[https://www.radcliffe.harvard.edu/schlesinger-library/collection/alice-paul Alice Pau]l". ''Radcliffe Institute for Advanced Study at Harvard University''. April 12, 2016. Retrieved June 25, 2018.</ref> და სმიტსონის ინსტიტუტში ვაშინგტონში 1990 წელს, იმავე ჯგუფმა, ახლა ალისა პაულის ინსტიტუტმა, იყიდა აგურის ფერმა, პოლსდეილი, მაუნტ ლორელის შტატში, ნიუ. ჯერსი, სადაც პოლი დაიბადა. პოლსდეილი არის ეროვნული ისტორიული ღირსშესანიშნაობა და მდებარეობს ნიუ ჯერსში. ელის პოლის ინსტიტუტი ინარჩუნებს მის მემკვიდრეობას საგანმანათლებლო ექსპონატებით მისი ცხოვრების, მიღწევების და გენდერული თანასწორობის ადვოკატირების შესახებ.<ref>"[https://march.rutgers.edu/permanent-exhibit-opens-at-alice-paul-institute/ Permanent Exhibit Opens at Alice Paul Institute – Mid-Atlantic Regional Center for the Humanities]". ''march.rutgers.edu''. Retrieved June 28, 2019.</ref><ref name=":0" /> ჰილარი სვონკმა ითამაშა პოლი 2004 წლის ფილმში Iron Jawed Angels, რომელიც ასახავდა 1910 წლის ქალთა საარჩევნო უფლების მიცემის მხარდამჭერ მოძრაობას მე-19 შესწორების მისაღებად.<ref>[http://suffrageandthemedia.org/source/iron-jawed-angels-film-suffrage-activists/ "Iron Jawed Angels, a Film About Suffragist Alice Paul". ''Women's Suffrage and the Media'']. Retrieved June 25, 2018.</ref> 2018 წელს, ელის პოლი იყო Timeless-ის ეპიზოდის ცენტრალური პერსონაჟი (სეზონი 2, ეპიზოდი 7<ref>Aarniokoski, Douglas (April 29, 2018), [[imdbtitle:6885540|''Mrs. Sherlock Holmes'', Abigail Spencer, M]]<nowiki/>att Lanter, Malcolm Barrett, retrieved May 1, 2018</ref>), რომელიც მიუთითებს იმაზე, რომ პოლმა წარმოსთქვა სიტყვა პრეზიდენტ ვუდრო ვილსონს მარშის დროს, რომელიც მთავრდება პოლიციის ძალადობით სუფრაგისტ მარშის მონაწილეებზე. ისტორიის თანახმად, პოლი იმყოფებოდა ღონისძიებაზე და დააკავეს, მაგრამ არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება, რომ იგი ვილსონს იმ დღეს ესაუბრა.<ref>Kaufman, Rachel. "[https://www.smithsonianmag.com/arts-culture/elementary-lesson-womens-suffrage-timeless-season-2-episode-7-recapped-180968915/ An Elementary Lesson in Women's Suffrage: 'Timeless' Season 2, Episode 7, Recappe]d". ''Smithsonian''. Retrieved May 1, 2018.</ref> 2016 წლის 11 იანვარს Google Doodle-მა აღნიშნა მისი 131-ე დაბადების დღე.<ref>[https://www.google.com/doodles/alice-pauls-131st-birthday "Alice Paul's 131st Birthday"]. January 11, 2016.</ref> == ბიბლიოგრაფია == <references /> == დამატებითი წყაროები == * [[:en:Iron_Jawed_Angels|ანგელოზები რკინის კბილებით]] (2004 წლის ფილმი ელის პოლსა და ლუსი ბერნსზე და მათ მოძრაობაზე, რომლებიც იბრძვიან იმისათვის,რომ არჩევნებში მონაწილეობის უფლება ქალებსაც ჰქონდეთ. ისინი საკუთარ უფლებებში შესწორების შეტანის გამო "დამნაშავეებად" ითვლებოდნენ და სასტიკად ისჯებოდნენ. * [[:en:List_of_civil_rights_leaders|სამოქალაქო უფლებების ლიდერების სია]] * [[:en:List_of_suffragists_and_suffragettes|სუფრაჟისტების სია]] * [[:en:List_of_women's_rights_activists|ქალთა უფლებების დამცველთა სია]] * [[:en:Timeline_of_women's_suffrage|ქალთა საარჩევნო უფლებისთვის ბრძოლის დრიოთი პერიოდები]] * [[:en:Timeline_of_women's_suffrage_in_the_United_States|ქალთა საარჩევნო უფლების დრიოთი პერიოდი შეერთებულ შტატებში]] * [[:en:List_of_suffragists_and_suffragettes#Major_suffrage_organizations|სუფრაჟისტთა ორგანიზაციები]] == დამატებითი ლიტერატურა == * Baker, Jean H. ''Sisters: The Lives of American Suffragists.'' New York: Hill and Wang, 2005. * _____. ''Votes for Women: The Struggle for Suffrage Revisited.'' New York: Oxford University Press, 2002. * Butler, Amy E. ''Two Paths to Equality: Alice Paul and Ethel M. Smith in the ERA Debate, 1921–1929.'' Albany: State University of New York Press, 2002. * Cahill, Bernadette. ''Alice Paul, the National Woman's Party and the Vote: The First Civil Rights Struggle of the 20th Century.'' Jefferson: McFarland & Company, Inc., Publishers, 2005. * Cassidy, Tina. ''Mr. President, how Long Must We Wait?: Alice Paul, Woodrow Wilson, and the Fight for the Right to Vote'' (2019). * Cullen-Dupont, Kathryn. ''American Women Activists' Writings: An Anthology, 1637–2002.'' New York: Cooper Square Press, 2002. * Dodd, Lynda G. "Parades, Pickets, and Prison: Alice Paul and the Virtues of Unruly Constitutional Citizenship." ''Journal of Law and Politics'' 24 (2008): 339–433. online * Evans, Sara M. ''Born for Liberty: A History of Women in America.'' New York: The Free Press, 1989. * Hartmann, Susan M. "Paul, Alice"; ''American National Biography Online'' Feb. 2000 Access June 5, 2014 * Hill, Jeff. ''Defining Moments: Women's Suffrage.'' Detroit: Omnigraphics, Inc., 2006. * Irwin, Inez Haynes. ''The Story of Alice Paul and the National Woman's Party.'' Fairfax: Denlinger's Publishers, LTD, 1964. * Leleux, Robert. "Suffragettes March on Washington." ''The American Prospect'' 24 (2013): 81. * Lunardini, Christine. ''Alice Paul: Equality for Women.'' Boulder: Westview Press, 2013. * _______. ''From Equal Suffrage to Equal Rights: Alice Paul and the National Woman's Party, 1910–1928.'' New York: New York University Press, 1986. * Olson, Tod. "One Person, One Vote." ''Scholastic Update'' 127 (1994): 15 * Stevens, Doris. ''Jailed for Freedom.'' New York: Liverwright Publishing Corporation, 1920. * Stillion Southard, Belinda Ann. "The National Woman's Party's Militant Campaign for Woman Suffrage: Asserting Citizenship Rights through Political Mimesis." (2008). PhD thesis, U of Maryland online * Willis, Jean L. "Alice Paul: The Quintessential Feminist," in ''Feminist Theorists,'' ed. Dale Spender (1983). == საინტერესო ბმულები == * [http://www.alicepaul.org/ ელის პოლის ინსტიტუტი] * [https://web.archive.org/web/20060604030835/http://www.lkwdpl.org/wihohio/index.html ალისა პოლი ლეიკვუდის საჯარო ბიბლიოთეკაში: ქალები ისტორიაში] * [http://sewallbelmont.org/ Sewall-Belmont House & Museum - ისტორიული ეროვნული ქალთა პარტიის სახლი] * [https://web.archive.org/web/20081222211947/http://www.archives.upenn.edu/people/1800s/paul_alice.html ბიოგრაფიული ჩანახატი] პენსილვანიის უნივერსიტეტში * [https://colenda.library.upenn.edu/catalog/81431-p3x34mz4v პავლეს სადოქტორო დისერტაციის ხელნაწერი ვერსია], "ქალების სამართლებრივი მდგომარეობა პენსილვანიაში" პენსილვანიის უნივერსიტეტში * ნ[http://nrs.harvard.edu/urn-3:RAD.SCHL:sch00207 აშრომები, 1785–1985 წ]. [http://radcliffe.harvard.edu/schlesinger-library შლეზინგერის ბიბლიოთეკა], რედკლიფის ინსტიტუტი, ჰარვარდის უნივერსიტეტი. * "[http://www.americanheritage.com/content/%E2%80%9Ci-was-arrested-course%E2%80%A6%E2%80%9D მე დამაპატიმრეს, რა თქმა უნდა...",] [[:en:American_Heritage_(magazine)|ამერიკული მემკვიდრეობა]], 1974 წლის თებერვალი, ტომი 25, ნომერი 2. ალისა პაულის ინტერვიუ რობერტ ს. გალაჰერის მიერ. * [http://content.cdlib.org/ark:/13030/kt6f59n89c/ საუბრები ალის პოლთან: ქალის ხმის უფლება და თანაბარი უფლებების ცვლილება, ინტერვიუ ჩაატარა ამელია რ. ფრაის მიერ, 1979, The Bancroft Library] * მიხალსი, დებრა. [https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/alice-paul "ალისა პოლი"]. ქალთა ეროვნული ისტორიის მუზეუმი. 2015 წელი. [[კატეგორია:ქალთა უფლებები]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებები რელიგიურ ტრადიციებში]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებები საქართველოში]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებები ამერიკაში]] [[კატეგორია:სუფრაჟისტები ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:სუფრაჟისტები]] [[კატეგორია:ფემინისტი ქალები]] [[კატეგორია:ფემინიზმი]] [[კატეგორია:ფემინიზმი და განათლება]] aiqg2qftr5f1wcsp3bqfbty8zg9mrrd 4411509 4411507 2022-08-27T16:31:20Z Otogi 27089 ინფოდაფა შვეულად ! wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება |ფოტო = Alice Paul cph.3a38295.jpg |სახელი=ელის სტოუქს პოლი |დაბ თარიღი={{დაბადების თარიღი|1885|1|11}} |გარდ თარიღი= {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1977|7|9|1885|1|11}} |დაკრძალვის ადგილი= |მშობსახელი=[[უილიამ პოლ I]], [[ტესი პერი]] |ალმა-მატერი=[[სუფრაჟისტი]] }} '''ელის სტოუქს პოლი''' ({{lang-en|Alice Stokes Paul}}; დ. [[11 იანვარი]], [[1885]] – გ. [[9 ივლისი]], [[1977|1977)]] ― ამერიკელი [[კვაკერები|კვაკერი]], სუფრაჟისტი, [[ფემინიზმი|ფემინისტი]], ქალთა უფლებების დამცველი და აშშ-ის კონსტიტუციის მეცხრამეტე შესწორების კამპანიის ერთ-ერთი მთავარი ლიდერი და სტრატეგი, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა სქესობრივ დისკრიმინაციას ხმის მიცემის უფლებათა საკითხში. პოლმა ლუსი ბერნსთან და სხვებთან ერთად წამოიწყო სტრატეგიული ღონისძიებები, როგორებიცაა ქალთა ხმის უფლების პროცესია და მდუმარე სენტილები, რომელიც იმ წარმატებული კაპმანიის ნაწილი იყო, რის შედეგადაც მოხდა შესწორება 1920 წელს.<ref>Baker, Jean H., "[https://www.americanheritage.com/placards-white-house Placards At The White House,]" ''American Heritage'', Winter 2010, Volume 59, Issue 4.</ref> პოლი ხშირად განიცდიდა პოლიციის სისასტიკეს და სხვა ფიზიკურ შეურაცხყოფას მისი აქტივიზმის გამო, ყოველთვის პასუხობდა მათ არაძალადობითა და გამბედაობით. იგი საშინელ პირობებში დააპატიმრეს 1917 წელს, თეთრი სახლის წინ გამართულ მდუმარე სენტინელების პროტესტში მონაწილეობისთვის, ისე როგორც ეს გააკეთა რამდენჯერმე ინგლისში ქალთა ხმის უზრუნველსაყოფად 1920 წლის შემდეგ, პოლი ნახევარი საუკუნის განმავლობაში იყო ქალთა ეროვნული პარტიის ლიდერი, რომელიც იბრძოდა თანაბარი უფლებებისთვის, რომელიც ხელმძღვანელობდა პოლ და კრისტალ ისტმენის მიერ შექმნილი დოკუმენტით, ქალთა კონსტიტუციური თანასწორობის უზრუნველსაყოფად. მან მოიპოვა დიდი წარმატება 1964 წლის სამოქალაქო უფლებების აქტით იურიდიული მეცნიერის პაულ მიურეის გვერდით როგორც დისკრიმინაციისგან დაცული ჯგუფი. == ადრეული წლები და განათლება == ალის სტოკ პოლი დაიბადა 1885 წლის 11 იანვარს უილიამ მაიკლ პოლ I-ის (1850-1902) და ტეის პერი პოლის (1859-1930) ოჯახში, ჰოლსდეილში, მაუნტ ლორელის ქალაქ ნიურ ჯერსიში.<ref>"[https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/alice-paul Alice Pau]l". ''National Women's History Museum''. Retrieved January 10, 2018.</ref><ref>Kahn, Eve M. "[https://www.nytimes.com/1989/07/13/garden/group-seeks-to-buy-a-suffragist-s-home.html Group Seeks to Buy a Suffragist's Home]", ''The New York Times'', July 13, 1989. Accessed July 12, 2008. "The Alice Paul Centennial Foundation plans to buy the house in Mount Laurel, but first the organization must raise $500,000 by Sept. 8.... The 2½-story, stucco-clad brick farmhouse was built in 1840 and once overlooked the Paul family's 173-acre Burlington County farm, east of Camden. Miss Paul was born in an upstairs bedroom in 1885 and lived in the house until she left for Swarthmore College in 1901."</ref> ალისა სტოქსის სახელი მან მიიღო(1821-1889), მისი დიდი ბებიისგან და უილიამ პარის (1817-1888) ცოლისგან. მისი და-ძმები იყვნენ უილიამ მაიკლ პოლ II (1886 - 1958), ჰელენ პოლ შირერი (1889-1971) და პარი ჰეინს პოლი (1895-1956). ის იყო პენსილვანიის კვაკერის დამაარსებელის, უილიამ პენის შთამომავალი. მისი წინაპრები იყვნენ ნიუ ჯერსის მიმოწერის კომიტეტის მონაწილეები რევოლუიციურ ეპოქაში და სახელმწიფო საკანონმდებლო ლიდერი მე-19 საუკუნეში. ის გაიზარდა საჯარო სამსახურის კვაკერულ ტრადიციაში. ალისა პოლმა პირვლეად შეიტყო ქალთა ხმის უფლების შესახებ დედისგან, რომელიც იყო წევრი ეროვნული ამერიკელი ქალთა ხმის უფლება ასოციაციის (NAWSA) წევრი. რის გამოც, ხშირად ესწრებოდა მათ მიერ გამართულ შეხვედრებს.<ref name=":0">"[https://web.archive.org/web/20140909083624/http://www.alicepaul.org/who-was-alice-paul/ Who Was Alice Pau]l". Alice Paul Institute. Archived from the original on September 9, 2014.</ref> ელის პოლი ესწრებოდა Moorestown Friends School, სადაც დაამთავრა მაღალი კლასები<ref name=":1">"[https://socialwelfare.library.vcu.edu/people/paul-alice-stokes/ Paul, Alice Stokes]". Social Welfare History Project.</ref>. 1901 წელს იგი წავიდა Swarthmore College-ში, ინსიტუტში, რომლის დამფუძნებელი ბაბუა იყო. Swarthmore-ში სწავლის დროს ელისი მსახურობდა სტუდენტური თვითმართველობის წევრი იყო, სწორედ ეს იყო პირველი გადადგმული ნაბიჯი, რამაც გამოიწვია მისი დაინტერესება და აღფრთოვანება პოლიტიკური აქტივიზმით. დაამთავრა სვარტმორის კოლეჯი ბიოლოგიის ბაკალავრის ხარისხით 1905 წელს.<ref>"[http://www.alicepaul.org/who-was-alice-paul/ Who Was Alice Pau] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140909083624/http://www.alicepaul.org/who-was-alice-paul/ |date=2014-09-09 }}l". Alice Paul Institute. Archived from the original on September 9, 2014.</ref> ნაწილობრივ იმისთვის, რომ თავიდან აეცილებინა მასწავლებლობა, პოლმა სკოლის დამთავრების შემდეგ სოციალური მუშაობდა დაიწყო და სცახოვრებლად გადავიდა ქვედა ის-საიდის კოლეჯის დასახლებაში. აქ ყოფნის პერიოდში მასზე გავლენა მოახდინა იდეამ, თუ რამდენადაა საჭირო უფლებათა დაცვა ამერიკაში. ამის შემდეგ პოლი გადაწყვეტს, რომ სოციალური სამუშაო არ იყო ის სწორი გზა რომელის მიზნებს მიაღწევინებდა. : მე ვიცოდი სულ ცოტა ხანში, რომ არასდროს ვიქნები სოციალური მუშაკი, რადგან ვხედავდი, რპმ სოციალური მუშაები დიდ სიკეთეს არ აკეთებდნენ მსოფლიოში... თქენ არ შეგეძლოთ შეგეცვალათ არსებული ვითარება სოციალური მუშაობით".<ref>Alice Paul in oral history compiled by Amelia Fry, [http://www.oac.cdlib.org/ark:/13030/kt6f59n89c/?brand=oac4 Online Archive of California], quoted in Adams & Keene (2008), p. 7.</ref> ამის შემდეგ ელის პოლი იღებს მაგისტრის ხარისხს პენსილვანიის უნივერსიტეტში [[1907]] წელს პოლიტიკური მეცნიერების, სოციოლოგიისა და ეკონომიკის მიმართულებით. მან გააგრძელა სწავლა ''Woodbrooke Quaker Study Centre-ში'', ბირმინგენში, ინგლისი და ესწრებოდა ეკონომიკის კურსებს ბირმინგემში. ამავდროულად აგრძელებდა სოციალური სამუშაოს შესრულებას. აქ მან პირველად მოისმინა კრისტაბელ ჰარიეტ პანხურსტის საუბარი, რომელიც ასეცე ბრიტანელი სუფრაჟისტი იყო. როდესაც პოლი გადავიდა ლონდონში სოციოლოგიისა და ეკონომიკის შესასწავლად ლონდონის ეკონომიკის სკოლაში, იგი შეუერთდა მებრძოლი ხმის უფლებათა ჯგუფს ქალთა სოციალურ და პოლიტიკურ კავშირს (WSPU), რომელსაც ხელმძღვანელობდნენ კრიტსაბელი და მისი დედა, ემელინ პანხურსტი. პოლი არარერთხელ დააპატიმრეს ხმის მიცემის დემონსტრაციების დროს და სამჯერ მოიხადა სასჯელი. [[1910]] წელს ინგლისიდან დაბნრუნების შემდეგ მან სწავლა განაგრძო პერნსილვანიის უნივერსიტეტში და მიიღო დოქტორის ხარისხი სოციოლოგიაში. მისი დისერტაცია ეხებოდა ქალთა უფლებებს: " ქალების სამართლებრივი პოზიცია პენსილვანიაში", სადაც ის განიხილავდა ქალთა მოძრაობის ისტორიას პენსილვანიასა და დანარჩენ შეერთებულ შტატებში და მოუწოდებდა სუფრაჟისტებს ეს საკითხი დღის წესრიგში დაეყენებინათ.<ref>[[:en:Alice_Paul#CITEREFAdamsKeene2008|Adams & Keene]] (2008), pp. 12–14</ref> მოგვიანებით პოლმა მიიღო სამართლის ბაკალავრის ხარისხი ვაშინგტონის სამართლის კოლეჯში ამერიკულ უნივერსიტეტში 1922 წელს, მას შემდეგ რაც საარჩევნო უფლებებისთვის ბრძოლა დასრულდა.<ref name=":2">"[https://www.wcl.american.edu/impact/history/ Honoring Alice Pau]l". [[:en:Washington_College_of_Law|Washington College of Law]]. Retrieved September 3, 2010.</ref>1927 წელს კი მიიღე მაგისტრის ხარისხი, 1928 წელს დოქტორის ხარისხი სამოქალაქო სამართალში ამერიკის უნივერსიტეტში.<ref>"[https://web.archive.org/web/20060619192543/http://www.lkwdpl.org/wihohio/paul-ali.htm Alice Paul Biography]". ''Lakewood Public Library: Women in History''. Archived from the original on June 19, 2006. Retrieved May 1, 2006.</ref> ==კარიერა== ===ბრიტანეთი=== ====ადრეული წლები: არჩევნებში ქალთა ხმის უფლებებისთვის ბრძოლა==== 1907 წელს, პენსილვანიის უნივერსიტეტში მაგისტრატურის დასრულების შემდეგ, პოლი საცხოვრებლად ინგლისში გადავიდა, სადაც საბოლოოდ ღრმად ჩაერთო ბრიტანეთის ქალთა საარჩევნო უფლების მოძრაობაში, რეგულარულად მონაწილეობდა ქალთა სოციალური და პოლიტიკური კავშირის დემონსტრაციებსა და მსვლელობებში (WSPU). „კონვერტაციის გამოცდილების“ შემდეგ, როდესაც უსმენდა კრისტაბელ პანხურსტს ბირმინგემის საუბარს უნივერსიტეტში, პოლ შეიყვარა მოძრაობამ. იგი პირველად ჩაერთო სუფრაჟისტების ჟურნალის გაყიდვის ღონისძებაში ქუჩაში. ეს იყო განსაკუთრებით რთული ამოცანა სუფრაჟისტების მიმართ მტრობის გათვალისწინებით და თვალი აეხილა მოძრაობაში ჩართული ქალების შეურაცხყოფაზე. ამ გამოცდილებამ, პროფესორ ბეატრის უების სწავლებებთან ერთად, დაარწმუნა პოლი, რომ სოციალური მუშაობა და ქველმოქმედება ვერ მოიტანს საჭირო სოციალურ ცვლილებებს საზოგადოებაში: ეს შეიძლება განხორციელდეს მხოლოდ ქალების თანაბარი სამართლებრივი სტატუსის მეშვეობით. ლონდონში ყოფნისას პოლი ასევე შეხვდა ლუსი ბერნსს, თანამემამულე ამერიკელ აქტივისტს, რომელიც დააკავეს ბრიტანეთის პოლიციის განყოფილებაში<ref>Atkinson, Diane (2018). ''Rise up, women! : the remarkable lives of the suffragettes''. London: Bloomsbury. ISBN <bdi>9781408844045</bdi>. OCLC 1016848621.</ref>, რომელიც გახდებოდა მნიშვნელოვანი მოკავშირე ხმის უფლებაზე ბრძოლაში, ჯერ ინგლისში, შემდეგ კი შეერთებულ შტატებში. ორმა ქალმა სწრაფად მოიპოვა WSPU-ს ცნობილი წევრების ნდობა და დაიწყეს ღონისძიებებისა, კამპანიისა და ოფისების ორგანიზება. როდესაც ემელინ პანხურსტი ცდილობდა მოძრაობის გავრცელებას შოტლანდიაში, პოლ და ბერნსი თან ახლდნენ მას, როგორც თანაშემწეები. პოლმა სწრაფად მოიპოვა WSPU-ს თანამემამულეების ნდობა, როგორც ვიზუალური რიტორიკის ნიჭით, ასევე საკუთარი თავის ფიზიკურ საფრთხეში ჩაყენების სურვილით, რათა გაეზარდა ცნობადობა საარჩევნო უფლების მოძრაობისთვის . ედინბურგში WSPU-ს სათაო ოფისში ყოფნისას პოლმა და ადგილობრივმა სუფრაჟისტებმა დაგეგმეს გაეპროტესტებინათ საგარეო საქმეთა მინისტრის, სერ ედვარდ გრეის გამოსვლა. ერთი კვირით ადრე ისინი ესაუბრებოდნენ ქუჩაში მყოფ ხალხს, რათა გაევრცელებინათ ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რატომ უპირისპირდებოდნენ მინისტრთა კაბინეტის წევრს. შეხვედრაზე, მას შემდეგ, რაც გრეიმ განიხილა შემოთავაზებული კანონმდებლობა, რომელიც ამტკიცებდა, რომ აყვავებამდე მიიყვანდა, პოლი წამოდგა და წამოიძახა: „კარგი, ეს ძალიან მშვენიერი იდეალებია, მაგრამ არ შეგიძლია მათი გავრცელება ქალებზე?“ პოლიციამ ის ძალით გაიყვანა სასამართლო დარბაზიდან და ქუჩაში გაიყვანა, საიდანაც პოლიციის განყოფილებაში გადაიყვანეს, სადაც ის დააკავეს. როგორც დაგეგმილი იყო, ეს ქმედება ბევრმა განიხილა, როგორც ლეგიტიმური პროტესტის საჯაროდ განხილვის ჩახშობის მცდელობა, რის შედეგედაც უფრო მეტად გაიზარდა საზოგადოებისა და მედიის მხრიდან დაინტერესება ამ საკითხით. შემდგომი მოვლენები მოიცავდა სხეულის დაზიანების კიდევ უფრო მეტ რისკს. 1909 წლის აგვისტოში, გლაზგოში, წმინდა ანდრიას დარბაზში პოლიტიკური შეხვედრის წინ, პოლი ავიდა დარბაზის სახურავზე, რათა მას შეეძლო მიემართა ქვემოთ მყოფი ხალხისთვის. როდესაც პოლიციამ აიძულა ჩამოსულიყო, ხალხი მის ძალისხმევას აღტაცებით შეეგება. მოგვიანებით, როდესაც პოლმა, ბერნსმა და თანამემამულე სუფრაჟეტებმა აქციაზე შესვლა სცადეს, ისინი პოლიციელებმა სცემეს, ამავდროულად კი თანამგრძნობი გამვლელები ცდილობდნენ მათ დაცვას. მას შემდეგ, რაც პოლი და მისი თანამოაზრეები დააკავეს, ხოლო ბრბო შეიკრიბა პოლიციის განყოფილების წინ ქალების გათავისუფლების მოთხოვნით.<ref>Fotheringham, Ann. "T[https://www.glasgowtimes.co.uk/news/16900627.thanks-memories-glasgows-votes-women-celebration-mitchell/ hanks for the Memories: Glasgow's Votes for Women celebration at Mitchel]l". ''Evening Times''. Retrieved September 27, 2018.</ref> ==== სამოქალაქო დამოურჩილებლობა და შიმშილი ==== ქალთა სოციალურ და პოლიტიკურ კავშირთან ასოცირებისას პოლი შვიდჯერ დააპატიმრეს და სამჯერ კი ციხეში მოიხადა სასჯელი<ref name=":3">Dodd, Lynda G. (2008). "Parades, pickets, and prison: Alice Paul and the virtues of unruly constitutional citizenship". ''Journal of Law & Politics''. '''24''' (4): 339–443. SSRN [https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2226351 2226351.]</ref> ციხეში ყოფნის დროს მან ისწავლა სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის ტაქტიკა ემელინ პანხურსტისგან. ამ ტაქტიკებს შორის მთავარი იყო დაპატიმრებისას პოლიტპატიმრად თავის გამოცხადება. ეს არამხოლოდ საზოგადოებისთვის მესიჯის გასაგზავნი საშუალება იყო, არამედ შესაძლებელი იყო მიეღო ხელშესაღები სარგებელი საკუთარი თავის პოლიტიკურ პატიმრად ცნობის შედეგად. ევროპის ბევრ ქვეყანაში, მათ შორის ინგლისში, პოლიტპატიმრებს მიენიჭათ სპეციალური სტატუსი. კერძოდ: „დაპატიმრებისთანავე არ ჩხრეკდნენ, არ აბინავებდნენ დანარჩენ პატიმრებთან, არ მოეთხოვებოდათ ციხის სამოსის ტარება და არ იკვებებოდნენ იძულებით, თუ. ისინი შიმშილობას გამოაცხადებდნენ."მ<ref>Adams, Katherine; Keene, Michael (2008). ''Alice Paul and the American Suffrage Campaign''. Urbana-Champaign: University of Illinois Press. ISBN <bdi>978-0-252-07471-4</bdi>.</ref>იუხედავად იმისა, რომ დაპატიმრებულ ხუფრეჟეტებს ხშირად არ ენიჭებოდათ პოლიტპატიმრის სტატუსი, სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის ამ ფორმამ დიდი გავლენა მოახდინა WSPU-სთვის. მაგალითად, ლონდონში დაპატიმრების დროს (პოლიტპატიმრის სტატუსის უარყოფის შემდეგ), პოლმა უარი თქვა პატიმრის ტანსაცმლის ჩაცმაზე. მას შემდეგ, რაც ციხის მატრონები იძულებით აცმევდნენ, მათ დახმარება სთხოვეს კაც მცველებს. ამ შოკისმომგვრელად არასათანადო აქტმა დიდი გავლენა მოახდინა საზოგადოებაზე და ასევე საარჩევნო უფლების მოძრაობის მოთხოვნაზე. სუფრაჟეტების მიერ გამოცხადებული სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის კიდევ ერთი პოპულარული ტაქტიკა იყო შიმშილობა. WSPU-სთან დაკავშირებული პირველი შიმშილობა ჩაატარა მოქანდაკე მარიონ უოლას დანლოპმა 1909 წლის ივნისში. ამ ხერხს ფართოდ იყენებდნენ WSPU წევრების მიერ არასათანადო მოპყრობის გასაჯაროებისა და ციხისგან სწრაფი გათავისუფლების ეფექტურობის გამო. საჭმელზე უარის თქმამ ხელი შეუწყო პოლის ვადაზე ადრე გათავისუფლებას მისი პირველი ორი დაპატიმრების დროს. თუმცა, მესამე ჯერზე ციხეში ყოფნის დროს, ზედამხედველმა უბრძანა დღეში ორჯერ იძულებითი ეკვება, რათა პოლი საკმარისად ძლიერი ყოფილიყო, რათა დაესრულებინა მისი ერთთვიანი სასჯელი. მიუხედავად იმისა, ციხეების წარმომადგენლები ამტკიცებდნენ, რომ პატიმრების იძულებითი კვება მხოლოდ მათ სასარგებლოდ იყო, პოლმა და სხვა ქალებმა ეს პროცესი უარყოფითად და ძალადობრივი გზით აღწერეს. ციხეში ყოფნის ერთი თვის ბოლოს პოლს მძიმე გასტრიტი განუვითარდა. იგი ციხიდან გამოიყვანეს და სასწრაფოდ ექიმთან წაიყვანეს. თუმცა, ამ მოვლენის შემდეგ, მისი ჯანმრთელობა გაუარესდა; მას ხშირად ემართებოდა გაციება და გრიპი, რაც ზოგჯერ საჭიროებდა ჰოსპიტალიზაციას.<ref>Lunardini, Christine (2012). ''Alice Paul: Equality for Women''. Westview Press. [[:en:Special:BookSources/9780813347615|ISBN <bdi>9780813347615</bdi>.]]</ref> პოლს WSPU-მ მიანიჭა შიმშილის მედალი "მამაცობისთვის". === ამერიკის შეერთებული შტატები === ლონდონის ბოლო პატიმრობის შემდეგ, პოლ დაბრუნდა შეერთებულ შტატებში 1910 წლის იანვარში, რათა გაეგრძელებინა მკურნალობა და შეემუშავებინა გეგმა საარჩევნო უფლებების მისაღებად. პოლის ქმედბეები ინგლისში კარგად იყო ცნობილი და ამერიკულმა საინფორმაციო მედიამ მალევე დაიწყო მისი ქმედებების თვალყურის დევნება სახლში დაბრუნებისთანავე. მან გამოიყენა ვუდბრუკის სწავლებები, მისი რელიგია და გადაწყვიტა, განეხორციელებინა ერთი მთავარი მიზანი: ქალების თანასწორ მოქალაქებად აღიარება. პოლ ხელახლა ჩაირიცხა პენსილვანიის უნივერსიტეტში, აგრძელებდა დოქტორის ხარისხს, კვაკერის აუდიტორიის წინაშე ბრიტანულ საარჩევნო უფლების მოძრაობაში მის გამოცდილებაზე ისაუბრა და დაიწყო მუშაობა შეერთებული შტატების ხმის მიცემის უფლების საკითხზე ლოკალურ დონეზე. დისერტაციის დასრულების შემდეგ, ამერიკელი ქალების ლეგიტიმური უფლებების სიღრმისეული მიმოხილვის შემდეგ, მან მონაწილეობა მიიღო ეროვნული ამერიკელი ქალთა ხმის უფლებათა ასოციაციის (NAWSA) აქციებში და 1910 წლის აპრილში სთხოვეს გამოსულიყო NAWSA-ს ყოველწლიურ კონვენციაზე. ამ დიდი შესაძლებლობის შემდეგ, პოლმა და ბერნსმა შესთავაზეს NAWSA-ს ხელმძღვანელობამ ჩართულიყვნენ კამპანიაში, რათა მოეპოვებინათ სამართლებრივი უფლება, რომელიც დაამტკიცებდა ქალებს ხმის მიცემას კანონიერად. ეს სრულიად ეწინააღმდეგებოდა NAWSA-ს სახელმწიფო სტრატეგიას. პოლსა და ბერნსმა შემოთავაზების მოსმენის შემდეგ გაიცინეს. ერთადერთი გამონაკლისი იყო ჯეინ ადამსი, რომელმაც შესთავაზა ამ გეგმის შშერბილება. საპასუხოდ, პოლმა სთხოვა დაეიკავებინა ადგილი ორგანიზაციის კონგრესის კომიტეტში.<ref name=":4">unardini, Christine (2012). ''Alice Paul: Equality for Women''. Westview Press. ISBN [[:en:Special:BookSources/9780813347615|<bdi>9780813347615</bdi>.]]</ref> ==== 1913 წლის ქალთა ხმის უფლებიდს მიცემის პროცესია ==== პოლის ერთ-ერთი დიდი პროეტი სწორედ 1913 წელს გაიმართა ქალთა მიმართ ხმის მიცემის უფლების მოთხოვნით ვაშინგტონში, პრეზიდენტ ვილსონის ინაუგურაციის წინა დღეს.პოლს გადაწყვეტილი ჰქონდა ზეწოლა მოეხდინა უილსონზე, რადგან პრეზიდენტს ექნებოდა ყველაზე დიდი გავლენას კონგრესზე. მან მოხალისეებს დაავალა, რომ დაკავშრებოდნენ სუფრაჟისტებს მთელს ქვეყანაში და მოჰყავდათ მხარდამჭერები აღლუმზე. რამდენიმე კვირაში პოლმა მოახერხა შეეკრიბა დაახლოებით რვა ათასი ადამიანი, რომლებიც წარმოადგენდნენ ქვეყნის უმეტეს ნაწილს. თუმცა, მას გაცილებით უფრო უჭირდა საპროტესტო აღლუმში ინსტიტუციური მხარდაჭერის მოპოვება. პოლი დაჟინებით მოითხოვდა, რომ აღლუმის მარშრუტი პენსილვანიის გამზირი ყოფილიყო, სანამ პრეზიდენტ უილსონი გაივლიდა. აღნიშნული მარშუტის მიზანი იყო გაგზავნა მესიჯი, რომ ქალთა საარჩევნო უფლებისკენ სწრაფვა არსებობდა უილსონამდე და საჭიროების შემთხვევაში გაუძლებდა მას. ამ მარშრუტს თავდაპირველად წინააღმდეგობა გაუწიეს DC-ის ოფიციალურმა პირებმა და ბიოგრაფი ქრისტინე ლუნარდინის თქმით, პოლ იყო ერთადერთი, ვისაც ნამდვილად სჯეროდა, რომ აღლუმი ამ მარშრუტზე უნდა გამართულიყო. საბოლოო ჯამში, აღლუმის ეს მარშუტი ჩაიშალა თუმცა, ამით არ დასრულებულა აღლუმის უბედურება. ქალაქის ზედამხედველებმა განაცხადეს, რომ ქალები უსაფრთხოდ არ იქნებოდნენ პენსილვანიის გამზირის მარშრუტზე და მკაცრად მოსთხოვა ჯგუფს აღლუმის გადატანა. პოლმა მოსთხოვ მათ უფრო მეტი პოლიციელი გამოეგზავნათ; რაც არ მომხდარა. 1913 წლის 3 მარტს აღლუმმა მოიპოვა ლეგიტიმურობა. კონგრესმა მიიღო სპეციალური რეზოლუცია, რომელითაც უბრძანებდა სილვესტერს, აეკრძალა ყველა ყვეანაირი მოძრაობა აღლუმის მარშრუტზე და არჩევნებში ხმის მიცემის უფლების მონაწილეებთან ყოველგვარი ჩარევა შეეზღუდა. ღონისძიების დღეს მსვლელობა ელის პოლის სასურველი მარშრუტით წარიმართა. ღონისძიებას, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ცნობილი იურისტი ინეს მილჰოლანდი, თეთრებში ჩაცმული და ცხენზე ამხედრებული, New York Times-მა აღწერა, როგორც "ერთ-ერთი ყველაზე შთამბეჭდავად ლამაზი სპექტაკლი, რაც კი ოდესმე ყოფილა ამ ქვეყანაში".<ref name=":5">Lunardini, Christine (2012). ''Alice Paul: Equality for Women''. Westview Press. ISBN <bdi>9780813347615</bdi>.</ref> აღლუმზე ასევე გამოიფინა მრავალი ბენდი, ბანერები, ესკადრილიები, ეტლები და ტივტივები, რომლებიც წარმოადგენდნენ ყველა ქალის ცხოვრებას. ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული ღირშესანიშნაობა იყო ბანერი, რომელშიც ნათქვამია: „ჩვენ ვითხოვთ კანონის ცვლილებას შეერთებული შტატების კონსტიტუციაში, რომელიც ანიჭებს უფლებებს ამ ქვეყნის ქალებს“. თუმცა ზოგიერთ მონაწილეს უნდოდაშავკანიანი და თეთრკანიანი ორგანიზაციებს სეგრეგაცია; ბევრი დისკუსიის შემდეგ, NAWSA-მ გადაწყვიტა, რომ შავკანიან ქალებს შეეძლოთ მსვლელობა იქ, სადაც მათ სურდათ. მიუხედავად ამისა, იდა ბ. უელსს სთხოვეს არ გაემართა ილინოისის დელეგაციასთან ერთად. აღლუმის დასათვალიერებლად ნახევარ მილიონზე მეტი ადამიანი მივიდა და პოლიციის არასაკმარისი დაცვის გამო, სიტუაცია მალევე ბუნტში გადაიზარდა. პოლიცია ძირითადად არაფერს აკეთებდა ქალების არეულობისგან დასაცავად. საბოლოოდ, მასაჩუსეტსის და პენსილვანიის ეროვნული მცველები დახმარება აღმოუჩინეს, ხოლო მერილენდის სასოფლო-სამეურნეო კოლეჯის სტუდენტებმა შექმნეს ჯგუფები პროტესტში დაშვებული ქალების დასამარებლად. ზოგიერთი ანგარიშები აღწერილი იყო, რომ პოლიციელებიც კი პირველად დახმარებას უწევენ დაშავებულებს. აღნიშნულმა ინციდენტმა გამოიწვია მეტი ინფორმირებულობა და თანაგრძნობა NAWSA-ს მიმართ. აღლუმის შემდეგ, NAWSA-ს ყურადღება გამახვილდა საკონსტიტუციო ცვლილების ლობირებაზე, რათა უზრუნველყოფილიყო ქალებისთვის ხმის მიცემის უფლება. ასეთი შესწორება თავდაპირველად მოითხოვეს სუფრაჟისტებმა სუზან ბ. ენტონიმ და ელიზაბეტ კედი სტენტონმა, რომლებიც, როგორც NWSA-ს ლიდერები, იბრძოდნენ კონსტიტუციის სამართლებრივი ცვლილებისთვის. ==== ქალთა ეროვნული პარტია ==== ელის პოლის საბრძოლო მეთოდებმა დაძაბულობის შექმნეს მასსა და NAWSA-ს ლიდერებს შორის, რომლებიც ფიქრობდნენ, რომ ის ძალიან აგრესიულად ბრძოლობდა ვაშინგტონში. საბოლოოდ, სტრატეგიისა და ტაქტიკის შესახებ უთანხმოებამ გამოიწვია ურთიერთობის NAWSA-სთან შეწყვეტა. პოლმა ჩამოაყალიბა კონგრესის კავშირი ქალთა ხმის უფლებისთვის და, მოგვიანებით, ქალთა ეროვნული პარტია (NWP) 1916 წელს.<ref name=":6">[[:en:Alice_Paul#CITEREFZahniserFry2014|Zahniser & Fry]] (2014), pp. 178–231.</ref> NWP-მ დაიწყო ბრიტანეთში ზოგიერთი მეთოდის დანერგვა რომელსაც იყენებდა საარჩევნო უფლების მოძრაობა და მთლიანად ფოკუსირებული იყო ქალთა ხმის უფლებაზე საკონსტიტუციო ცვლილების მიღწევაზე.<ref name=":3" /> ალვა ბელმონტი, იმდროინდელი მულტიმილიონერი სოციალისტი, იყო პოლის უდიდესი დონორი. NWP-ს თან ახლდა პრესა და ყოველკვირეული გაზეთის The Suffragist-ის გამოცემა.<ref name=":2" /> ==== მდუმარე სენტილები ==== 1916 წლის აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნებში პოლმა და ქალთა ეროვნულმა პარტიამ (NWP) კამპანია ჩაატარეს დასავლეთის შტატებში, სადაც ქალებს უკვე შეეძლოთ ხმის მიცემა პრეზიდენტ ვუდრო ვილსონისა და სხვა მოქმედი დემოკრატების მიერ ხმის მიცემის შესწორების აქტიური მხარდაჭერის წინააღმდეგ. პოლი გაემგზავრა მეიბელ ვერნონთან, რათა დახმარებოდა მას პიკეტირების კამპანიის ორგანიზებაში.<ref name=":5" /> 1917 წლის იანვარში NWP-მ მოაწყო პირველი პოლიტიკური პროტესტი და პიკეტირება თეთრ სახლში. პიკეტირება ლეგალიზებული იყო 1914 წლის კლეიტონის ანტიმონოპოლიური კანონით, ამიტომ ქალები არაფერს აკეთებდნენ უკანონოს.<ref name=":6" /> პროტესტის მონაწილეებმა, რომლებიც მონაწილეობდნენ არაძალადობრივი სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის კამპანიაში, რომელიც ცნობილია როგორც "მდუმარე სენტინელები", იყვნენ თეთრებში ჩაცმულნი, ჩუმად კვირაში ექვსი დღის განმავლოაბში ინარჩუნებდნენ ამ მდგომარეობას და ამასთანავე, ეჭირათ ბანერები ხმის მიცემის უფლების მოთხოვნით.<ref name=":7">Hunter, Clare (2019). ''Threads of life: A history of the world through the eye of a needle''. London: Sceptre (Hodder & Stoughton). pp. 132–3. ISBN <bdi>[https://www.worldcat.org/title/threads-of-life-a-history-of-the-world-through-the-eye-of-a-needle/oclc/1079199690 9781473687912]</bdi>. OCLC 1079199690.</ref> ელისმა იცოდა, რომ ერთადერთი გზა რითად შეძლებდნენ თავიანთი მიზნის მიღწევას იყო პრეზიდენტის დამოკიდებულების ჩვენება საარჩევნო უფლების მიცემის საკითხის მიმართ, ამიტომ პიკეტირება ამის საუკეთესოგზა იყო. ყოველ დღე პოლი გამოსცემდა "ზოგად ბრძანებებს", ირჩევდა ქალებს, რომლებიც პასუხისმგებელნი იქნებოდნენ და ვინც ისაუბრებდა საჯაროდ. ის იყო „კომენდანტი“, მეიბელ ვერნონი კი „დღის ოფიცერი“. პიკეტებისთვის მოხალისეების მისაღებად, მან შექმნა სახელმწიფო დღეები, როგორიცაა პენსილვანიის დღე, მერილენდის დღე და ვირჯინიის დღე, და მან შექმნა სპეციალური დღეები პროფესიონალი ქალებისთვის, როგორიცაა ექიმები, ექთნები და იურისტების საერთაშორისო დღეები.<ref name=":6" /> მას შემდეგ, რაც შეერთებული შტატები ჩაერთო პირველ მსოფლიო ომში 1917 წლის აპრილში, ბევრმა ადამიანმა მიიჩნია პიკეტირების მდუმარე სენტინელები, როგორც არალოიალურები და მოღალატეები. ელისმა, მიუხედავად ამისა, გააგრძელა პიკეტირება. 1917 წლის ივნისში პროტსტის მონაწილეები დააპატიმრეს „ტრანსპორტის შეფერხების“ ბრალდებით. მომდევნო ექვსი თვის განმავლობაში, ბევრი, მათ შორის პოლი, გაასამართლეს და დააპატიმრეს ვირჯინიის ოკოკუან ვორკჰაუსში (რომელიც მოგვიანებით გახდა ლორტონის გამოსასწორებელი კომპლექსი) და კოლუმბიის ოლქის ციხეში.<ref name=":2" /> როდესაც საზოგადოებამ გაიგო ელის პოლის პირველი დაპატიმრების ამბავი, ზოგიერთს გაუკვირდა, რომ წამყვანი სუფრაჟისტი ქალები ციხეში მიდიოდნენ მშვიდობიანი პროტესტის გამო. პრეზიდენტმა უილსონი გააკრიტიკეს საჯაროობა ამ მოვლენის გამო. შესაბამისად, მან სწრაფად მიიღო გადაწყვეტილება და შეიწყალა სუფრაჟისტები, რომლებიც დააკავეს 19 ივლისს. <ref name=":3" /> სუფრაჟისტები აგრძელებდნენ პიკეტირებას თეთრი სახლის გარეთ ვილსონის შეწყალების შემდეგ და მთელი პირველი მსოფლიო ომის განმავლობაში. მათ ბანერებზე იყო ისეთი ლოზუნგები, როგორიცაა "ბატონო პრეზიდენტო, რამდენი ხანი უნდა ელოდონ ქალებს თავისუფლებას?"<ref>Bernikow, Louise (October 30, 2004). "[http://womensenews.org/story/our-story/041029/night-terror-leads-womens-vote-1917#.U073a1xbtuY Night of Terror Leads to Women's Vote in 1917]". ''Women's eNews''.</ref>და "ჩვენ ვიბრძოლებთ იმ საკითხებისთვის, რომლებიც ჩვენ ყოველთვის ყველაზე მეტად მიგვიწევდა გული - დემოკრატიისთვის”. ვილსონის შერცხვენის მიზნით, ზოგიერთი ბანერზე მის ციტატები იყო ასახული.<ref>Berg, A. Scott (2013). ''Wilson''. New York: Penguin Group.</ref>უილსონმა უგულებელყო აღნიშნული განცხადებები, მაგრამ მისმა ქალიშვილმა მარგარეტმა აღიარა. მიუხედავად იმისა, რომ საარჩევნო სუფრაჟისტებმა პროტესტი მშვიდობიანი გზით წარმართეს, მათ პროტესტს ზოგჯერ ძალადობრივ ელემენტებსაც შეიცავდა. პროტესტის დროს ახალგაზრდები ავიწროებდნენ და სცემდნენ ქალებს, პოლიცია არასოდეს ჩარეულა მომიტინგეების სახელით. პოლიცია აკავდე სხვა მამაკაცებსაც, რომლებიც ცდილობდნენ დაეხმარებოდნენ ქალებს, რომლებსაც სცემდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ომის პარალელურად აპროტესტებდნენ, სიმშვიდეს. მთელი ამ ხნის განმავლობაში, უფრო მეტი მომიტინგე დააპატიმრეს და გაგზავნეს ოკოკუანში ან რაიონულ ციხეში, სადაც შეწყალება აღარ შეუთავაზებიათ.<ref name=":3" /> ==== ციხე, შიმშილობა, მე-19 კანონის ცვლილებები ==== თავისი ორგანიზაციის სხვა აქტივისტებთან სოლიდარობის ნიშნად, ელის პოლ მიზანმიმართულად ცდილობდა შვიდთვიანი პატიმრობა მიეასაჯა, რომელიც საბოლოო ჯამში დაიწყო 1917 წლის 20 ოქტომბერს. მიუხედავად იმისა, რომ ელისი გაგზავნეს ოკოკუანში ან რაიონულ ციხეში, ქალებს განსაკუთრებულად არ ექცეოდნენ, მაგალიტად როგორც პოლიტპატიმრებს და უწევდათ მძიმე პირობებში ცხოვრება ცუდი სანიტარული პირობებით, დაინფიცირებული საკვებით.<ref name=":3" /> რაიონულ ციხეში არსებული პირობების პროტესტის ნიშნად ელისმა შიმშილობა დაიწყო.<ref>Miss Alice Paul on Hunger Strike", ''The New York Times'', November 7, 1917. Accessed June 25, 2012.</ref> ამან განაპირობა ის, რომ იგი გადაიყვანეს ციხის ფსიქიატრიულ განყოფილებაში და იძულებით ცდილობდნენ მის კვებას მილით. "ახლა ეს თითქმის წარმოუდგენელია, არა?" პოლმა განუცხადა American Heritage-ის ინტერვიუერს, როდესაც ჰკითხეს იძულებითი კვების შესახებ. „შემაძრწუნებელი იყო, რომ კაცთა მთავრობას შეეძლო ასეთი უკიდურესი ზიზღით მოპყრობა ქალთა ორგანიზაციის წევრების მიმართ, რომელიც არაფერს ითხოვდა, გარდა ისეთი მარტივი წვრილმანისა, როგორიცაა ხმის მიცემის უფლება“.<ref>Gallagher, Robert S., "[http://www.americanheritage.com/content/%E2%80%9Ci-was-arrested-course%E2%80%A6%E2%80%9D I Was Arrested, Of Course]…", ''American Heritage'', February 1974, Volume 25, Issue 2. Interview of Alice Paul.</ref> 1917 წლის 14 ნოემბერს სუფრაჟისტებმა, რომლებიც ოკოკუანში იყვნენ დაპატიმრებულნი, აიტანეს უსასტიკესი მოპყრობა, რომელიც სავარაუდოდ ხელისუფლება და ციხის მმართველები მხარს უჭერდნენ.<ref name=":7" />, სწორედ ეს ღამე გახდა ცნობილი როგორც გახდა "ტერორის ღამე". ქალთა ეროვნული პარტია (NWP) სასამართლოში მივიდა, რათა გაეპროტესტებინა ქალების მიმართ საშინელი მოპყრობა, როგორიცაა ლუსი ბერნსი, დორა ლუისი და ალის კოსუ, მისი თანამესაკნე ოკოკუანის ციხეში, რომელსაც გულის შეტევა დაემართა დორას მდგომარეობის დანახვისას. მოგვიანებით ქალები გადაიყვანეს ოლქის ციხეში, სადაც ელისი ძალიან სუსტდება. მიუხედავად სისასტიკისა, რომელიც მან განიცადა, ელის პოლი ისევ ის პიროვნება დარჩა და 27 /28 ნოემბერს ყველა უფლების მქონე პირი გაათავისუფლეს ციხიდან.<ref name=":4" /> ორ თვეში უილსონმა გამოაცხადა, რომ თანახმა იყო მიეღო ქალთა ხმის უფლების შესახებ კონსტიტუცია.<ref name=":7" /> ==== თანაბარი უფლებებისთვის ბრძოლა ==== მას შემდეგ, რაც ხმის მიცემის უფლების დაკანონება მოხდა 1920 წელს, ელის პოლმა და ქალტა ეროვნულმა პარტიის წევრებმა ყურადღება გადაუტანეს თანასწორობის კონსტიტუციურ გარანტიებზე, რომელიც შეიმუშავა ელისმა და კრისტალ ისტმენდმა და გადაეცა კონგრესს 1923 წელს. თავდაპირველ ტექსტში, მათ მიერ „Lucretia Mott Amendment"“ ეწოდა წინა თაობის  მონობის წინააღმდეგ და საარჩევნო უფლბებების მხარდამჭერი აქტივისტემის საპატივცემულოდ. აღნიშნულ ტექსტში ნათქვამია „მამაკაცსა და კაცს უნდა გქონდეს თანაბარი უფლებები ამერიკის შერთხებულ შტატებსა და მის  იურისდიქციაში შემეავალ დასახლებებშ. 1943 წლის შესწორებას სწორედ  ელის პოლის მიერ მიღებული ცვილებები ეწოდა.<ref>Mansbridge, Jane (1984). ''Why We Lost the ERA''. Chicago: University of Chicago Press. p. 8. ISBN <bdi>0-226-50358-5</bdi>.</ref> ეს ფორიმულურება შეიცვალა , რომელიც დღესაც არსებობს შემდეგით:“ უფლებათა თანასწორობა კანონით არც უნდა შეიზღუდოს ან აიკრძალოს შეერრთებული შტატების ან რომელიმე სახელმწიფოს მიერ სქესის საფუძველზე. ელისითვის ამ კანონს ჰქონდა იმდენად დიდი მნიშნელობა, რომელიც გააერთიანებდა ყველა ქალს ერთი საერთო მიზნისკენ. ყველა არ ეთანხმებოდა ელისის შემდეგ ნაბიჯებს ან ERA-ს და თავიდანვე ცვლიებების შეტანის მოწინააღმდეგეები იყვნენ. მიუხედავად იმისა, რომ ელის პოლის შემდეგი ქმედბები  ხმის უფლების შემდგომ წლები, ორიენტირებული იყო ქალთა თანასწორობის სამართლებრივი დაცვის უზრუნველყოფაზე აშშ-სა და მის ფარგლებს გარეთ, სხვა აქტივისტები და NWP-ის ზოგიერთი წევრი ფოკუსირებული იყო მთელ რიგ საკითხებზე, დაწყებული შობადობის კონტროლიდან ქალების განათლებამდე. კონკურენტ ამომრჩეველ ქალთა ლიგა (LWV), რომელიც მხარს უჭერდა ქალთა სამუშაო ადგილის კანონმდებლობას, ეწინააღმდეგებოდა თანაბარი უფლებების ცვლილებას. ისინი ფიქრობდნენ, რომ სქესზე დაფუძნებული სამუშაო ადგილის კანონმდებლობა ზღუდავს ქალთა უნარს, შეეჯიბრონ მამაკაცებს  და მიიღონ კარგი ხელფასი.<ref>Scharf, Lois (1983). ''Decades of Discontent: The Women's Movement, 1920–1940''. Westport: Greenwood Press. p. 223. ISBN <bdi>0313226946</bdi>.</ref> სინამდვილეში, პოლს სჯეროდა, რომ კანონმდებლობა აზარალებს ქალებს, რადგან ზოგიერთმა დამსაქმებელმა უბრალოდ გაათავისუფლა ისინი სამსახურიდან. ქალებს კაცებზე ნაკლებ ხელფასს აძლევდნენ, რაც მათ გვიან ღამით ავალდებულებდა მუშაობას - ხშირად ეს აკრძალული იყო კანონმდებლობით - გარდა ამისა, მათ დიდი ხანია აკრძალული ჰქონდათ პროფკავშირებში გაწევრიანება მამაკაცებთან ერთად. მას ასევე სჯეროდა, რომ ქალებს კანონის მიხედვით უნდა მოეპყრონ ისევე, როგორც მამაკაცებს და არა როგორც კლასს, რომელიც მოითხოვს დაცვას. პოლისთვის, ასეთი დაცვა იყო მხოლოდ "დაკანონებული უთანასწორობა", პოზიცია, რომელსაც იზიარებს სუფრაჟისტი ჰარიოტ სტენტონ ბლაჩი.<ref>Fry, Amelia R. (September 1995). "Alice Paul and the ERA". ''Social Education'': 285–289 – via ProQuest Central.</ref> პოლისთვის, ERA იყო ყველაზე ეფექტური გზა სამართლებრივი თანასწორობის უზრუნველსაყოფად.<ref>Becker, Susan D. (1981). ''The Origins of the Equal Rights Amendment: American Feminism Between the Wars''. Westport: Greenwood Press. pp. 20–21. ISBN <bdi>0-313-22818-3</bdi>.</ref> ელის პოლი მოელოდა, რომ ქალები მუშები გაერთიანდნენ ERA-ს უკან; ზოგმა გააკეთა, ბევრმა არა. მიუხედავად იმისა, რომ ადრეულ პერიოდში იყო იმედი NWP-ის წევრებს შორის, რომ მათ შეეძლოთ შეემუშავებინათ კანონპროექტი, რომელიც ხელს შეუწყობს თანასწორობას და ასევე ორიენტირებული იქნებოდა ქალების შრომის დაცვაზე, პოლისთვის ეს წინააღმდეგობა იყო. უფრო მეტიც, მას გაუკვირდა, როდესაც ფლორენს კელი, ეთელ სმიტი, ჯეინ ადამსი და სხვა სუფრაჟისტები დაშორდნენ მას და შეუერთდნენ კანონმდებლობის დაცვისკენ მიმართულ აქციას.<ref>Cott, Nancy F. (1987). ''The Grounding of Modern Feminism''. New Haven: Yale University Press. pp. 120–125. ISBN <bdi>0-300-04228-0</bdi>.</ref> სანამ პოლი განაგრძობდა NWP-თან მუშაობას და 1940-იან წლებში კვლავ პრეზიდენტად აირჩეს, იგი მტკიცედ რჩებოდა ქალთა თანასწორობის ერთგული, როგორც მისი უნიკალური მისია. ERA-სთან ერთად, ელისი მუშაობდა სახელმწიფო კანონმდებლობასა და საერთაშორისო კონტექსტში. მან ხელი შეუწყო გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის პროკლამაციაში ქალთა თანასწორობას და იმედოვნებდა, რომ ეს წაახალისებდა შეერთებულ შტატებს, რომ მიჰყვეს მათ.<ref>Gallagher, Robert S. (February 1974). "Alice Paul: 'I Was Arrested, Of Course...'". ''American Heritage''. Retrieved March 12, 2019.</ref> პოლი მუშაობდა კანონების შეცვლაზე, რომელიც ცვლიდა ქალის მოქალაქეობას მისი ქმრის მოქალაქეობის საფუძველზე. შეერთებულ შტატებში, ქალებმა, რომლებიც დაქორწინდნენ მამაკაცებზე უცხო ქვეყნიდან, დაკარგეს აშშ-ს მოქალაქეობა და ითვლებოდნენ იმ ქვეყნის მოქალაქედ, საიდაც ქმარი ცხოვრობდა. პოლისთვის ეს იყო თანაბარი უფლებების დარღვევა  აშშ-ში 1934 წელს წარმატებით მოაწერა ხელი აქტს, რომელიც ქალებს უფლებას აძლევდა შეენარჩუნებინათ მოქალაქეობა და ქორწინებაც.<ref>Willis, Joan L. (1983). Spender, Dale (ed.). ''Alice Paul: The Quintessential Feminist''. ''Feminist Three Centuries of Key Women Thinkers''. New York: Pantheon Books. pp. 289–290. ISBN <bdi>0-394-72197-7</bdi>.</ref> 1945 წელს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის დაარსებისთანავე, პოლს სურდა დაერწმუნებინა, რომ ქალთა თანასწორობა იყო ორგანიზაციის წესდების ნაწილი<ref>"Alice Paul". ''National Park Service; Belmont-Paul Women's Equality''. Retrieved March 1, 2019.</ref><ref>Hartmann, Susan M. (February 2000). "Paul, Alice". ''American National Biography''. Retrieved February 28, 2019.</ref>და რომ ადამიანის უფლებათა კომისიამ ყურადღება უნდა გაამახვილოს ქალთა თანასწორობაზე ადამიანის საყოველთაო დეკლარაციაში. მან გაიმარჯვა: 1948 წლის დეკლარაციის საბოლოო ვერსიის თანამხად„ქალისა და მამაკაცის თანაბარი უფლებების“  მითითება მოხდა.<ref>Kops, Deborah (2017). ''Alice Paul and the Fight for Women's Rights: From the Vote to the Equal Rights Amendment''. Calkins Creek. ISBN <bdi>9781629793238</bdi>.</ref> ==== 1964 წლის სამოქალაქო უფლებების აქტი ==== პოლმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა 1964 წლის სამოქალაქო უფლებების აქტის VII თავში ქალების დაცვის დამატეშესახებ, მიუხედავად ლიბერალების წინააღმდეგობისა, რომლებიც შიშობდნენ, რომ ეს დაასრულებდა ქალთა დასაცავად დაკანონებულ შრომის კოდექსებს. სქესის დისკრიმინაციის აკრძალვას სამოქალაქო უფლებების აქის დაემატა ჰოვარდ ვ. სმიტის მიერ, ვირჯინიის ძლიერი დემოკრატი, რომელიც თავმჯდომარეობდა პალატის წესების კომიტეტს. სმიტის შესწორება მიიღეს ხმით 168  - 133-ის წინააღმდეგ. ოცი წლის განმავლობაში სმიტი აფინანსებდა თანაბარი უფლებების ცვლილებებს პალატაში, რადგან მას სჯეროდა ქალების თანაბარი უფლებების, მიუხედავად იმისა, რომ იგი ეწინააღმდეგებოდა შავკანიანთა თანაბარ უფლებებს. ათწლეულების განმავლობაში ის ახლოს იყო ქალთა ეროვნულ პარტიასთან, განსაკუთრებით კი პოლთან. ის და სხვა ფემინისტები მუშაობდნენ სმიტთან 1945 წლიდან, ცდილობდნენ ეპოვათ გზა, რომ შეეტანათ სქესი დაცული სამოქალაქო უფლებების კატეგორიაში.<ref>Freeman, Jo (March 1991). "[http://www.jofreeman.com/lawandpolicy/titlevii.htm How 'Sex' Got into Title VII: Persistent Opportunism as a Maker of Public Polic]y". ''Law and Inequality''. '''9''' (2): 163–184.</ref> == პირადი ცხოვრება და გარდაცვალება == ელის პოლს აქტიური სოციალური ცხოვრება ჰქონდა მანამ, სანამ 1912 წლის ბოლოს არ გადავიდა ვაშინგტონში. მას ჰქონდა მჭიდრო ურთიერთობა ქალებთან, მეგობრობდა და ზოგჯერ ხვდებოდა მამაკაცებს. ელისს უმეტესწილად არ ინახავდა პირად მიმოწერეს, ამიტომაც მისი პირადი ცხოვრების შესახებ ძირითადი ინფორმაცია ხელმიუწვდომელია. მას შემდეგ, რაც პოლმა თავი მიუძღვნა არჩევნებში ქალთა ხმის მიცემის უფლებისთვის ბრძლას, მან პირველ ადგილზე დააყენა არჩევნებზე ხმის მიცემის უფლება მის ცხოვრებაში. მიუხედავად ამისა, ელისი ჰილი და დორა კელი ლუისი, ორი ქალი, რომლებიც მან გაიცნო NAWSA-ში მუშაობის დასაწყისში, მთელი ცხოვრება დარჩნენ მასთან ახლოს. იგი რამდენიმე წლის განმავლობაში იცნობდა უილიამ პარკერს, მეცნიერს, რომელსაც იგი პენსილვანიის უნივერსიტეტში ხვდებოდა; მან შესაძლოა დაქოეწინება 1917 წელს შესთავაზა. ელისს ოჯახური ურთიერთობებისა და მეგობრობის უფრო დეტალური განხილვა გვხვდება J.D. Zahniser-ის ბიოგრაფიაში.<ref>Zahniser, J. D.; Fry, Amelia R. (2014). ''Alice Paul: Claiming Power''. New York: Oxford University Press. ISBN <bdi>978-019-9958429</bdi>.</ref> ელის პოლი გახდა ვეგეტარიანელი ხმის მიცემის კამპანიის დროს.<ref>Conversations with Alice Paul: Woman Suffrage and the Equal Rights Amendment". [http://content.cdlib.org/view?docId=kt6f59n89c&doc.view=entire_text ''content.cdlib.org''. Retrieved October 22, 2]019.</ref> ის გარდაიცვალა 92 წლის ასაკში, 1977 წლის 9 ივლისს, გრინლიფის სახლში, <ref>[https://www.seniorhousingnet.com/seniorliving-detail/greenleaf-extension_28-e-main-st_moorestown_nj_08057-530176 Greenleaf Extension Home".]</ref> კვაკერის დაწესებულებაში მურსტაუნში, ნიუ ჯერსი, მისი დაბადების ადგილიდან და ბავშვობის სახლიდან ერთ მილზე ნაკლებ მანძლზე პოლსდეილში.<ref name=":1" /> ის დაკრძალულია Westfield Friends Burial Ground-ში, Cinnaminson, ნიუ ჯერსი, აშშ.<ref>Wilson, Scott. ''Resting Places: The Burial Sites of More Than 14,000 Famous Persons'', 3d ed.: 2 (Kindle Locations 36467-36468). McFarland & Company, Inc., Publishers. Kindle Edition</ref> ადამიანები ხშირად ტოვებენ ჩანაწერებს მის საფლავის ქვასთან, რათა მადლობა გადაუხადონ მას ქალთა უფლებების დასაცავად გაწეული სასიცოცხლოდ მნიშნელოვანი წვლილისთვის. == მემკვიდრეობა == ელის პოლი სიკვდილის  შემდეგ ოფიციალურად დაასვენეს ქალთა ეროვნულ დიდების დარბაზში 1979 წელს,<ref>[https://www.womenofthehall.org/inductee/alice-paul/ Alice Paul]". ''National Women's Hall of Fame''.</ref> და ნიუ ჯერსის დიდების დარბაზში 2010 წელს.<ref>"[https://www.nj.com/news/index.ssf/2010/03/alice_paul_inducted_into_nj_ha.html Alice Paul inducted into NJ hall of fame alongside historic nemesis Woodrow Wilson]". ''NJ.com''. Retrieved June 25, 2018.</ref> მის პატივსაცემად მისმა ალმა მატერმა, სვარტმორის კოლეჯმა, საერთო საცხოვრებელს ელის პაულის რეზიდენციის დარბაზი დაარქვა. ნიუ ჯერსის მონკლერის სახელმწიფო უნივერსიტეტმა ასევე უწოდა საერთო საცხოვრებლს (ალისა პოლ ჰოლი) მის პატივსაცემად. 2016 წლის 12 აპრილს, პრეზიდენტმა ბარაკ ობამამ დაასახელა Sewall-Belmont House, როგორც ბელმონტ-პოლ ქალთა თანასწორობის ეროვნული ძეგლი, სახელწოდებით ალისა პოლი და ალვა ბელმონტი.<ref>Hirschfeld, Julie (April 12, 2016). "[https://www.nytimes.com/2016/04/13/us/politics/obama-womens-equality-national-monument.html House With Long Activist History Is Now Monument to Equality]". ''The New York Times''. Retrieved April 13, 2016.</ref> <ref>Eilperin, Juliet (April 12, 2016). "[https://www.washingtonpost.com/news/post-politics/wp/2016/04/11/obama-to-designate-a-national-monument-in-d-c-to-honor-womens-equality-tuesday/ A new memorial to tell 'the story of a century of courageous activism by American women]'". ''The Washington Post''. Retrieved April 12, 2016.</ref><ref>Hefler, Jan (April 14, 2016). "[http://www.philly.com/philly/news/politics/20160413_White_House_honors_Alice_Paul_s_Washington_headquarters.html White House honors Alice Paul's Washington headquarters"]. ''Philly.com''.</ref>პენსილვანიის უნივერსიტეტი, მისი სადოქტორო ალმა მატერი, ინარჩუნებს ალისა პაულის გენდერის, სექსუალობისა და ქალების კვლევის ცენტრს.<ref>University of Pennsylvania (January 21, 2020). "A[https://www.sas.upenn.edu/gsws/center/about lice Paul Cent]er". ''Alice Paul Center''.</ref> ორმა ქვეყანამ მას პატივი მიაგო საფოსტო მარკის გამოშვებით: დიდი ბრიტანეთი 1981 წელს<ref>Macaulay, Susan. "A[https://amazingwomenrock.com/alice-paul-suffragettepolitical-activist lice Paul (Suffragette/Political Activis]t)". ''amazingwomenrock.com''. Retrieved June 25, 2018.</ref> და შეერთებული შტატები 1995 წელს. აშშ-ს მარკა იყო 0,78$-იანი დიდი ამერიკელების სერიის მარკა.<ref>"[https://arago.si.edu/category_2043117.html 78-Cent Paul]". ''Arago: People, Postage & The Post''. July 6, 1995. Retrieved June 25, 2018.</ref> ელის პოლ გამოჩნდა შეერთებული შტატების $10 ოქროს მონეტაზე 2012 წელს. საპრეზიდენტო $1 მონეტის პროგრამის<ref>[https://www.govinfo.gov/link/plaw/109/public/145?link-type=html see <abbr>Pub.L.</abbr> 109–145 (text)] ([https://www.govinfo.gov/link/plaw/109/public/145?link-type=pdf&.pdf PDF]), 119 Stat. 2664, enacted December 22, 2005</ref> დებულება ითვალისწინებს პრეზიდენტის მეუღლეების პატივისცემას. როგორც პრეზიდენტი ჩესტერ ა. არტური ქვრივი იყო, პოლ ნაჩვენებია „არტურის ეპოქას“ <ref>Alice Paul is explicitly specified in [[:en:Title_31_of_the_United_States_Code|31 U.S.C]]. § [https://www.law.cornell.edu/uscode/text/31/5112#o_3_D_i_II 5112(o)(3)(D)(i)(II])</ref>] აშშ-ს სახაზინო დეპარტამენტმა 2016 წელს გამოაცხადა, რომ ელისის სურათი გამოჩნდებოდა ახლად შემუშავებული 10 დოლარიანი კუპიურებზე, ლუკრეტია მოტთან, სოჟურნერ თრუთთან, სიუზან ბ. ენტონისთან, ელიზაბეტ კედი სტენტონთან და 1913 წლის ქალის ხმის უფლებაზე მსვლელობასთან ერთად, რომელიც პოლმა წამოიწყო და ორგანიზება გაუკეთა. ახალი 5, 10 და 20 დოლარიანი კუპიურების დიზაინები გამოქვეყნდება 2020 წელს, ამერიკელი ქალების 100 წლის იუბილესთან ერთად, რომ მათ მოიპოვეს ხმის უფლება მე-19 შესწორების მეშვეობით.<ref>"T[https://web.archive.org/web/20160813154541/https://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/jl0436.aspx reasury Secretary Lew Announces Front of New $20 to Feature Harriet Tubman, Lays Out Plans for New $20, $10 and $5"]. Dept. of the Treasury. April 20, 2016. Archived from [https://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/jl0436.aspx the origina]l on August 13, 2016. Retrieved December 11, 2017.</ref> 1987 წელს ნიუ-ჯერსელი ქალების ჯგუფმა შეაგროვა ფული პოლის ქაღალდების შესაძენად, როდესაც ისინი აუქციონზე გამოიტანეს, რათა არქივი შეიქმნას. მისი ნაშრომები და სამახსოვრო ნივთები ახლა ინახება ჰარვარდის უნივერსიტეტის შლეზინგერის ბიბლიოთეკაში,<ref>"[https://www.radcliffe.harvard.edu/schlesinger-library/collection/alice-paul Alice Pau]l". ''Radcliffe Institute for Advanced Study at Harvard University''. April 12, 2016. Retrieved June 25, 2018.</ref> და სმიტსონის ინსტიტუტში ვაშინგტონში 1990 წელს, იმავე ჯგუფმა, ახლა ალისა პაულის ინსტიტუტმა, იყიდა აგურის ფერმა, პოლსდეილი, მაუნტ ლორელის შტატში, ნიუ. ჯერსი, სადაც პოლი დაიბადა. პოლსდეილი არის ეროვნული ისტორიული ღირსშესანიშნაობა და მდებარეობს ნიუ ჯერსში. ელის პოლის ინსტიტუტი ინარჩუნებს მის მემკვიდრეობას საგანმანათლებლო ექსპონატებით მისი ცხოვრების, მიღწევების და გენდერული თანასწორობის ადვოკატირების შესახებ.<ref>"[https://march.rutgers.edu/permanent-exhibit-opens-at-alice-paul-institute/ Permanent Exhibit Opens at Alice Paul Institute – Mid-Atlantic Regional Center for the Humanities]". ''march.rutgers.edu''. Retrieved June 28, 2019.</ref><ref name=":0" /> ჰილარი სვონკმა ითამაშა პოლი 2004 წლის ფილმში Iron Jawed Angels, რომელიც ასახავდა 1910 წლის ქალთა საარჩევნო უფლების მიცემის მხარდამჭერ მოძრაობას მე-19 შესწორების მისაღებად.<ref>[http://suffrageandthemedia.org/source/iron-jawed-angels-film-suffrage-activists/ "Iron Jawed Angels, a Film About Suffragist Alice Paul". ''Women's Suffrage and the Media'']. Retrieved June 25, 2018.</ref> 2018 წელს, ელის პოლი იყო Timeless-ის ეპიზოდის ცენტრალური პერსონაჟი (სეზონი 2, ეპიზოდი 7<ref>Aarniokoski, Douglas (April 29, 2018), [[imdbtitle:6885540|''Mrs. Sherlock Holmes'', Abigail Spencer, M]]<nowiki/>att Lanter, Malcolm Barrett, retrieved May 1, 2018</ref>), რომელიც მიუთითებს იმაზე, რომ პოლმა წარმოსთქვა სიტყვა პრეზიდენტ ვუდრო ვილსონს მარშის დროს, რომელიც მთავრდება პოლიციის ძალადობით სუფრაგისტ მარშის მონაწილეებზე. ისტორიის თანახმად, პოლი იმყოფებოდა ღონისძიებაზე და დააკავეს, მაგრამ არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება, რომ იგი ვილსონს იმ დღეს ესაუბრა.<ref>Kaufman, Rachel. "[https://www.smithsonianmag.com/arts-culture/elementary-lesson-womens-suffrage-timeless-season-2-episode-7-recapped-180968915/ An Elementary Lesson in Women's Suffrage: 'Timeless' Season 2, Episode 7, Recappe]d". ''Smithsonian''. Retrieved May 1, 2018.</ref> 2016 წლის 11 იანვარს Google Doodle-მა აღნიშნა მისი 131-ე დაბადების დღე.<ref>[https://www.google.com/doodles/alice-pauls-131st-birthday "Alice Paul's 131st Birthday"]. January 11, 2016.</ref> == ბიბლიოგრაფია == <references /> == დამატებითი წყაროები == * [[:en:Iron_Jawed_Angels|ანგელოზები რკინის კბილებით]] (2004 წლის ფილმი ელის პოლსა და ლუსი ბერნსზე და მათ მოძრაობაზე, რომლებიც იბრძვიან იმისათვის,რომ არჩევნებში მონაწილეობის უფლება ქალებსაც ჰქონდეთ. ისინი საკუთარ უფლებებში შესწორების შეტანის გამო "დამნაშავეებად" ითვლებოდნენ და სასტიკად ისჯებოდნენ. * [[:en:List_of_civil_rights_leaders|სამოქალაქო უფლებების ლიდერების სია]] * [[:en:List_of_suffragists_and_suffragettes|სუფრაჟისტების სია]] * [[:en:List_of_women's_rights_activists|ქალთა უფლებების დამცველთა სია]] * [[:en:Timeline_of_women's_suffrage|ქალთა საარჩევნო უფლებისთვის ბრძოლის დრიოთი პერიოდები]] * [[:en:Timeline_of_women's_suffrage_in_the_United_States|ქალთა საარჩევნო უფლების დრიოთი პერიოდი შეერთებულ შტატებში]] * [[:en:List_of_suffragists_and_suffragettes#Major_suffrage_organizations|სუფრაჟისტთა ორგანიზაციები]] == დამატებითი ლიტერატურა == * Baker, Jean H. ''Sisters: The Lives of American Suffragists.'' New York: Hill and Wang, 2005. * _____. ''Votes for Women: The Struggle for Suffrage Revisited.'' New York: Oxford University Press, 2002. * Butler, Amy E. ''Two Paths to Equality: Alice Paul and Ethel M. Smith in the ERA Debate, 1921–1929.'' Albany: State University of New York Press, 2002. * Cahill, Bernadette. ''Alice Paul, the National Woman's Party and the Vote: The First Civil Rights Struggle of the 20th Century.'' Jefferson: McFarland & Company, Inc., Publishers, 2005. * Cassidy, Tina. ''Mr. President, how Long Must We Wait?: Alice Paul, Woodrow Wilson, and the Fight for the Right to Vote'' (2019). * Cullen-Dupont, Kathryn. ''American Women Activists' Writings: An Anthology, 1637–2002.'' New York: Cooper Square Press, 2002. * Dodd, Lynda G. "Parades, Pickets, and Prison: Alice Paul and the Virtues of Unruly Constitutional Citizenship." ''Journal of Law and Politics'' 24 (2008): 339–433. online * Evans, Sara M. ''Born for Liberty: A History of Women in America.'' New York: The Free Press, 1989. * Hartmann, Susan M. "Paul, Alice"; ''American National Biography Online'' Feb. 2000 Access June 5, 2014 * Hill, Jeff. ''Defining Moments: Women's Suffrage.'' Detroit: Omnigraphics, Inc., 2006. * Irwin, Inez Haynes. ''The Story of Alice Paul and the National Woman's Party.'' Fairfax: Denlinger's Publishers, LTD, 1964. * Leleux, Robert. "Suffragettes March on Washington." ''The American Prospect'' 24 (2013): 81. * Lunardini, Christine. ''Alice Paul: Equality for Women.'' Boulder: Westview Press, 2013. * _______. ''From Equal Suffrage to Equal Rights: Alice Paul and the National Woman's Party, 1910–1928.'' New York: New York University Press, 1986. * Olson, Tod. "One Person, One Vote." ''Scholastic Update'' 127 (1994): 15 * Stevens, Doris. ''Jailed for Freedom.'' New York: Liverwright Publishing Corporation, 1920. * Stillion Southard, Belinda Ann. "The National Woman's Party's Militant Campaign for Woman Suffrage: Asserting Citizenship Rights through Political Mimesis." (2008). PhD thesis, U of Maryland online * Willis, Jean L. "Alice Paul: The Quintessential Feminist," in ''Feminist Theorists,'' ed. Dale Spender (1983). == საინტერესო ბმულები == * [http://www.alicepaul.org/ ელის პოლის ინსტიტუტი] * [https://web.archive.org/web/20060604030835/http://www.lkwdpl.org/wihohio/index.html ალისა პოლი ლეიკვუდის საჯარო ბიბლიოთეკაში: ქალები ისტორიაში] * [http://sewallbelmont.org/ Sewall-Belmont House & Museum - ისტორიული ეროვნული ქალთა პარტიის სახლი] * [https://web.archive.org/web/20081222211947/http://www.archives.upenn.edu/people/1800s/paul_alice.html ბიოგრაფიული ჩანახატი] პენსილვანიის უნივერსიტეტში * [https://colenda.library.upenn.edu/catalog/81431-p3x34mz4v პავლეს სადოქტორო დისერტაციის ხელნაწერი ვერსია], "ქალების სამართლებრივი მდგომარეობა პენსილვანიაში" პენსილვანიის უნივერსიტეტში * ნ[http://nrs.harvard.edu/urn-3:RAD.SCHL:sch00207 აშრომები, 1785–1985 წ]. [http://radcliffe.harvard.edu/schlesinger-library შლეზინგერის ბიბლიოთეკა], რედკლიფის ინსტიტუტი, ჰარვარდის უნივერსიტეტი. * "[http://www.americanheritage.com/content/%E2%80%9Ci-was-arrested-course%E2%80%A6%E2%80%9D მე დამაპატიმრეს, რა თქმა უნდა...",] [[:en:American_Heritage_(magazine)|ამერიკული მემკვიდრეობა]], 1974 წლის თებერვალი, ტომი 25, ნომერი 2. ალისა პაულის ინტერვიუ რობერტ ს. გალაჰერის მიერ. * [http://content.cdlib.org/ark:/13030/kt6f59n89c/ საუბრები ალის პოლთან: ქალის ხმის უფლება და თანაბარი უფლებების ცვლილება, ინტერვიუ ჩაატარა ამელია რ. ფრაის მიერ, 1979, The Bancroft Library] * მიხალსი, დებრა. [https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/alice-paul "ალისა პოლი"]. ქალთა ეროვნული ისტორიის მუზეუმი. 2015 წელი. [[კატეგორია:ქალთა უფლებები]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებები რელიგიურ ტრადიციებში]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებები საქართველოში]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებები ამერიკაში]] [[კატეგორია:სუფრაჟისტები ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:სუფრაჟისტები]] [[კატეგორია:ფემინისტი ქალები]] [[კატეგორია:ფემინიზმი]] [[კატეგორია:ფემინიზმი და განათლება]] 8myqvr6wkqs4ofcd4oucr018vpa6c9m 4411510 4411509 2022-08-27T16:32:31Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება |ფოტო = Alice Paul cph.3a38295.jpg |სახელი=ელის სტოუქს პოლი |დაბ თარიღი={{დაბადების თარიღი|1885|1|11}} |გარდ თარიღი= {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1977|7|9|1885|1|11}} |დაკრძალვის ადგილი= |მშობსახელი=[[უილიამ პოლ I]], [[ტესი პერი]] |ალმა-მატერი=[[სუფრაჟისტი]] }} '''ელის სტოუქს პოლი''' ({{lang-en|Alice Stokes Paul}}; დ. [[11 იანვარი]], [[1885]] ― გ. [[9 ივლისი]], [[1977|1977)]] ― ამერიკელი [[კვაკერები|კვაკერი]], სუფრაჟისტი, [[ფემინიზმი|ფემინისტი]], ქალთა უფლებების დამცველი და აშშ-ის კონსტიტუციის მეცხრამეტე შესწორების კამპანიის ერთ-ერთი მთავარი ლიდერი და სტრატეგი, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა სქესობრივ დისკრიმინაციას ხმის მიცემის უფლებათა საკითხში. პოლმა ლუსი ბერნსთან და სხვებთან ერთად წამოიწყო სტრატეგიული ღონისძიებები, როგორებიცაა ქალთა ხმის უფლების პროცესია და მდუმარე სენტილები, რომელიც იმ წარმატებული კაპმანიის ნაწილი იყო, რის შედეგადაც მოხდა შესწორება 1920 წელს.<ref>Baker, Jean H., "[https://www.americanheritage.com/placards-white-house Placards At The White House,]" ''American Heritage'', Winter 2010, Volume 59, Issue 4.</ref> პოლი ხშირად განიცდიდა პოლიციის სისასტიკეს და სხვა ფიზიკურ შეურაცხყოფას მისი აქტივიზმის გამო, ყოველთვის პასუხობდა მათ არაძალადობითა და გამბედაობით. იგი საშინელ პირობებში დააპატიმრეს 1917 წელს, თეთრი სახლის წინ გამართულ მდუმარე სენტინელების პროტესტში მონაწილეობისთვის, ისე როგორც ეს გააკეთა რამდენჯერმე ინგლისში ქალთა ხმის უზრუნველსაყოფად 1920 წლის შემდეგ, პოლი ნახევარი საუკუნის განმავლობაში იყო ქალთა ეროვნული პარტიის ლიდერი, რომელიც იბრძოდა თანაბარი უფლებებისთვის, რომელიც ხელმძღვანელობდა პოლ და კრისტალ ისტმენის მიერ შექმნილი დოკუმენტით, ქალთა კონსტიტუციური თანასწორობის უზრუნველსაყოფად. მან მოიპოვა დიდი წარმატება 1964 წლის სამოქალაქო უფლებების აქტით იურიდიული მეცნიერის პაულ მიურეის გვერდით როგორც დისკრიმინაციისგან დაცული ჯგუფი. == ადრეული წლები და განათლება == ალის სტოკ პოლი დაიბადა 1885 წლის 11 იანვარს უილიამ მაიკლ პოლ I-ის (1850-1902) და ტეის პერი პოლის (1859-1930) ოჯახში, ჰოლსდეილში, მაუნტ ლორელის ქალაქ ნიურ ჯერსიში.<ref>"[https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/alice-paul Alice Pau]l". ''National Women's History Museum''. Retrieved January 10, 2018.</ref><ref>Kahn, Eve M. "[https://www.nytimes.com/1989/07/13/garden/group-seeks-to-buy-a-suffragist-s-home.html Group Seeks to Buy a Suffragist's Home]", ''The New York Times'', July 13, 1989. Accessed July 12, 2008. "The Alice Paul Centennial Foundation plans to buy the house in Mount Laurel, but first the organization must raise $500,000 by Sept. 8.... The 2½-story, stucco-clad brick farmhouse was built in 1840 and once overlooked the Paul family's 173-acre Burlington County farm, east of Camden. Miss Paul was born in an upstairs bedroom in 1885 and lived in the house until she left for Swarthmore College in 1901."</ref> ალისა სტოქსის სახელი მან მიიღო(1821-1889), მისი დიდი ბებიისგან და უილიამ პარის (1817-1888) ცოლისგან. მისი და-ძმები იყვნენ უილიამ მაიკლ პოლ II (1886 - 1958), ჰელენ პოლ შირერი (1889-1971) და პარი ჰეინს პოლი (1895-1956). ის იყო პენსილვანიის კვაკერის დამაარსებელის, უილიამ პენის შთამომავალი. მისი წინაპრები იყვნენ ნიუ ჯერსის მიმოწერის კომიტეტის მონაწილეები რევოლუიციურ ეპოქაში და სახელმწიფო საკანონმდებლო ლიდერი მე-19 საუკუნეში. ის გაიზარდა საჯარო სამსახურის კვაკერულ ტრადიციაში. ალისა პოლმა პირვლეად შეიტყო ქალთა ხმის უფლების შესახებ დედისგან, რომელიც იყო წევრი ეროვნული ამერიკელი ქალთა ხმის უფლება ასოციაციის (NAWSA) წევრი. რის გამოც, ხშირად ესწრებოდა მათ მიერ გამართულ შეხვედრებს.<ref name=":0">"[https://web.archive.org/web/20140909083624/http://www.alicepaul.org/who-was-alice-paul/ Who Was Alice Pau]l". Alice Paul Institute. Archived from the original on September 9, 2014.</ref> ელის პოლი ესწრებოდა Moorestown Friends School, სადაც დაამთავრა მაღალი კლასები<ref name=":1">"[https://socialwelfare.library.vcu.edu/people/paul-alice-stokes/ Paul, Alice Stokes]". Social Welfare History Project.</ref>. 1901 წელს იგი წავიდა Swarthmore College-ში, ინსიტუტში, რომლის დამფუძნებელი ბაბუა იყო. Swarthmore-ში სწავლის დროს ელისი მსახურობდა სტუდენტური თვითმართველობის წევრი იყო, სწორედ ეს იყო პირველი გადადგმული ნაბიჯი, რამაც გამოიწვია მისი დაინტერესება და აღფრთოვანება პოლიტიკური აქტივიზმით. დაამთავრა სვარტმორის კოლეჯი ბიოლოგიის ბაკალავრის ხარისხით 1905 წელს.<ref>"[http://www.alicepaul.org/who-was-alice-paul/ Who Was Alice Pau] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140909083624/http://www.alicepaul.org/who-was-alice-paul/ |date=2014-09-09 }}l". Alice Paul Institute. Archived from the original on September 9, 2014.</ref> ნაწილობრივ იმისთვის, რომ თავიდან აეცილებინა მასწავლებლობა, პოლმა სკოლის დამთავრების შემდეგ სოციალური მუშაობდა დაიწყო და სცახოვრებლად გადავიდა ქვედა ის-საიდის კოლეჯის დასახლებაში. აქ ყოფნის პერიოდში მასზე გავლენა მოახდინა იდეამ, თუ რამდენადაა საჭირო უფლებათა დაცვა ამერიკაში. ამის შემდეგ პოლი გადაწყვეტს, რომ სოციალური სამუშაო არ იყო ის სწორი გზა რომელის მიზნებს მიაღწევინებდა. : მე ვიცოდი სულ ცოტა ხანში, რომ არასდროს ვიქნები სოციალური მუშაკი, რადგან ვხედავდი, რპმ სოციალური მუშაები დიდ სიკეთეს არ აკეთებდნენ მსოფლიოში... თქენ არ შეგეძლოთ შეგეცვალათ არსებული ვითარება სოციალური მუშაობით".<ref>Alice Paul in oral history compiled by Amelia Fry, [http://www.oac.cdlib.org/ark:/13030/kt6f59n89c/?brand=oac4 Online Archive of California], quoted in Adams & Keene (2008), p. 7.</ref> ამის შემდეგ ელის პოლი იღებს მაგისტრის ხარისხს პენსილვანიის უნივერსიტეტში [[1907]] წელს პოლიტიკური მეცნიერების, სოციოლოგიისა და ეკონომიკის მიმართულებით. მან გააგრძელა სწავლა ''Woodbrooke Quaker Study Centre-ში'', ბირმინგენში, ინგლისი და ესწრებოდა ეკონომიკის კურსებს ბირმინგემში. ამავდროულად აგრძელებდა სოციალური სამუშაოს შესრულებას. აქ მან პირველად მოისმინა კრისტაბელ ჰარიეტ პანხურსტის საუბარი, რომელიც ასეცე ბრიტანელი სუფრაჟისტი იყო. როდესაც პოლი გადავიდა ლონდონში სოციოლოგიისა და ეკონომიკის შესასწავლად ლონდონის ეკონომიკის სკოლაში, იგი შეუერთდა მებრძოლი ხმის უფლებათა ჯგუფს ქალთა სოციალურ და პოლიტიკურ კავშირს (WSPU), რომელსაც ხელმძღვანელობდნენ კრიტსაბელი და მისი დედა, ემელინ პანხურსტი. პოლი არარერთხელ დააპატიმრეს ხმის მიცემის დემონსტრაციების დროს და სამჯერ მოიხადა სასჯელი. [[1910]] წელს ინგლისიდან დაბნრუნების შემდეგ მან სწავლა განაგრძო პერნსილვანიის უნივერსიტეტში და მიიღო დოქტორის ხარისხი სოციოლოგიაში. მისი დისერტაცია ეხებოდა ქალთა უფლებებს: " ქალების სამართლებრივი პოზიცია პენსილვანიაში", სადაც ის განიხილავდა ქალთა მოძრაობის ისტორიას პენსილვანიასა და დანარჩენ შეერთებულ შტატებში და მოუწოდებდა სუფრაჟისტებს ეს საკითხი დღის წესრიგში დაეყენებინათ.<ref>[[:en:Alice_Paul#CITEREFAdamsKeene2008|Adams & Keene]] (2008), pp. 12–14</ref> მოგვიანებით პოლმა მიიღო სამართლის ბაკალავრის ხარისხი ვაშინგტონის სამართლის კოლეჯში ამერიკულ უნივერსიტეტში 1922 წელს, მას შემდეგ რაც საარჩევნო უფლებებისთვის ბრძოლა დასრულდა.<ref name=":2">"[https://www.wcl.american.edu/impact/history/ Honoring Alice Pau]l". [[:en:Washington_College_of_Law|Washington College of Law]]. Retrieved September 3, 2010.</ref>1927 წელს კი მიიღე მაგისტრის ხარისხი, 1928 წელს დოქტორის ხარისხი სამოქალაქო სამართალში ამერიკის უნივერსიტეტში.<ref>"[https://web.archive.org/web/20060619192543/http://www.lkwdpl.org/wihohio/paul-ali.htm Alice Paul Biography]". ''Lakewood Public Library: Women in History''. Archived from the original on June 19, 2006. Retrieved May 1, 2006.</ref> ==კარიერა== ===ბრიტანეთი=== ====ადრეული წლები: არჩევნებში ქალთა ხმის უფლებებისთვის ბრძოლა==== 1907 წელს, პენსილვანიის უნივერსიტეტში მაგისტრატურის დასრულების შემდეგ, პოლი საცხოვრებლად ინგლისში გადავიდა, სადაც საბოლოოდ ღრმად ჩაერთო ბრიტანეთის ქალთა საარჩევნო უფლების მოძრაობაში, რეგულარულად მონაწილეობდა ქალთა სოციალური და პოლიტიკური კავშირის დემონსტრაციებსა და მსვლელობებში (WSPU). „კონვერტაციის გამოცდილების“ შემდეგ, როდესაც უსმენდა კრისტაბელ პანხურსტს ბირმინგემის საუბარს უნივერსიტეტში, პოლ შეიყვარა მოძრაობამ. იგი პირველად ჩაერთო სუფრაჟისტების ჟურნალის გაყიდვის ღონისძებაში ქუჩაში. ეს იყო განსაკუთრებით რთული ამოცანა სუფრაჟისტების მიმართ მტრობის გათვალისწინებით და თვალი აეხილა მოძრაობაში ჩართული ქალების შეურაცხყოფაზე. ამ გამოცდილებამ, პროფესორ ბეატრის უების სწავლებებთან ერთად, დაარწმუნა პოლი, რომ სოციალური მუშაობა და ქველმოქმედება ვერ მოიტანს საჭირო სოციალურ ცვლილებებს საზოგადოებაში: ეს შეიძლება განხორციელდეს მხოლოდ ქალების თანაბარი სამართლებრივი სტატუსის მეშვეობით. ლონდონში ყოფნისას პოლი ასევე შეხვდა ლუსი ბერნსს, თანამემამულე ამერიკელ აქტივისტს, რომელიც დააკავეს ბრიტანეთის პოლიციის განყოფილებაში<ref>Atkinson, Diane (2018). ''Rise up, women! : the remarkable lives of the suffragettes''. London: Bloomsbury. ISBN <bdi>9781408844045</bdi>. OCLC 1016848621.</ref>, რომელიც გახდებოდა მნიშვნელოვანი მოკავშირე ხმის უფლებაზე ბრძოლაში, ჯერ ინგლისში, შემდეგ კი შეერთებულ შტატებში. ორმა ქალმა სწრაფად მოიპოვა WSPU-ს ცნობილი წევრების ნდობა და დაიწყეს ღონისძიებებისა, კამპანიისა და ოფისების ორგანიზება. როდესაც ემელინ პანხურსტი ცდილობდა მოძრაობის გავრცელებას შოტლანდიაში, პოლ და ბერნსი თან ახლდნენ მას, როგორც თანაშემწეები. პოლმა სწრაფად მოიპოვა WSPU-ს თანამემამულეების ნდობა, როგორც ვიზუალური რიტორიკის ნიჭით, ასევე საკუთარი თავის ფიზიკურ საფრთხეში ჩაყენების სურვილით, რათა გაეზარდა ცნობადობა საარჩევნო უფლების მოძრაობისთვის . ედინბურგში WSPU-ს სათაო ოფისში ყოფნისას პოლმა და ადგილობრივმა სუფრაჟისტებმა დაგეგმეს გაეპროტესტებინათ საგარეო საქმეთა მინისტრის, სერ ედვარდ გრეის გამოსვლა. ერთი კვირით ადრე ისინი ესაუბრებოდნენ ქუჩაში მყოფ ხალხს, რათა გაევრცელებინათ ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რატომ უპირისპირდებოდნენ მინისტრთა კაბინეტის წევრს. შეხვედრაზე, მას შემდეგ, რაც გრეიმ განიხილა შემოთავაზებული კანონმდებლობა, რომელიც ამტკიცებდა, რომ აყვავებამდე მიიყვანდა, პოლი წამოდგა და წამოიძახა: „კარგი, ეს ძალიან მშვენიერი იდეალებია, მაგრამ არ შეგიძლია მათი გავრცელება ქალებზე?“ პოლიციამ ის ძალით გაიყვანა სასამართლო დარბაზიდან და ქუჩაში გაიყვანა, საიდანაც პოლიციის განყოფილებაში გადაიყვანეს, სადაც ის დააკავეს. როგორც დაგეგმილი იყო, ეს ქმედება ბევრმა განიხილა, როგორც ლეგიტიმური პროტესტის საჯაროდ განხილვის ჩახშობის მცდელობა, რის შედეგედაც უფრო მეტად გაიზარდა საზოგადოებისა და მედიის მხრიდან დაინტერესება ამ საკითხით. შემდგომი მოვლენები მოიცავდა სხეულის დაზიანების კიდევ უფრო მეტ რისკს. 1909 წლის აგვისტოში, გლაზგოში, წმინდა ანდრიას დარბაზში პოლიტიკური შეხვედრის წინ, პოლი ავიდა დარბაზის სახურავზე, რათა მას შეეძლო მიემართა ქვემოთ მყოფი ხალხისთვის. როდესაც პოლიციამ აიძულა ჩამოსულიყო, ხალხი მის ძალისხმევას აღტაცებით შეეგება. მოგვიანებით, როდესაც პოლმა, ბერნსმა და თანამემამულე სუფრაჟეტებმა აქციაზე შესვლა სცადეს, ისინი პოლიციელებმა სცემეს, ამავდროულად კი თანამგრძნობი გამვლელები ცდილობდნენ მათ დაცვას. მას შემდეგ, რაც პოლი და მისი თანამოაზრეები დააკავეს, ხოლო ბრბო შეიკრიბა პოლიციის განყოფილების წინ ქალების გათავისუფლების მოთხოვნით.<ref>Fotheringham, Ann. "T[https://www.glasgowtimes.co.uk/news/16900627.thanks-memories-glasgows-votes-women-celebration-mitchell/ hanks for the Memories: Glasgow's Votes for Women celebration at Mitchel]l". ''Evening Times''. Retrieved September 27, 2018.</ref> ==== სამოქალაქო დამოურჩილებლობა და შიმშილი ==== ქალთა სოციალურ და პოლიტიკურ კავშირთან ასოცირებისას პოლი შვიდჯერ დააპატიმრეს და სამჯერ კი ციხეში მოიხადა სასჯელი<ref name=":3">Dodd, Lynda G. (2008). "Parades, pickets, and prison: Alice Paul and the virtues of unruly constitutional citizenship". ''Journal of Law & Politics''. '''24''' (4): 339–443. SSRN [https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2226351 2226351.]</ref> ციხეში ყოფნის დროს მან ისწავლა სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის ტაქტიკა ემელინ პანხურსტისგან. ამ ტაქტიკებს შორის მთავარი იყო დაპატიმრებისას პოლიტპატიმრად თავის გამოცხადება. ეს არამხოლოდ საზოგადოებისთვის მესიჯის გასაგზავნი საშუალება იყო, არამედ შესაძლებელი იყო მიეღო ხელშესაღები სარგებელი საკუთარი თავის პოლიტიკურ პატიმრად ცნობის შედეგად. ევროპის ბევრ ქვეყანაში, მათ შორის ინგლისში, პოლიტპატიმრებს მიენიჭათ სპეციალური სტატუსი. კერძოდ: „დაპატიმრებისთანავე არ ჩხრეკდნენ, არ აბინავებდნენ დანარჩენ პატიმრებთან, არ მოეთხოვებოდათ ციხის სამოსის ტარება და არ იკვებებოდნენ იძულებით, თუ. ისინი შიმშილობას გამოაცხადებდნენ."მ<ref>Adams, Katherine; Keene, Michael (2008). ''Alice Paul and the American Suffrage Campaign''. Urbana-Champaign: University of Illinois Press. ISBN <bdi>978-0-252-07471-4</bdi>.</ref>იუხედავად იმისა, რომ დაპატიმრებულ ხუფრეჟეტებს ხშირად არ ენიჭებოდათ პოლიტპატიმრის სტატუსი, სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის ამ ფორმამ დიდი გავლენა მოახდინა WSPU-სთვის. მაგალითად, ლონდონში დაპატიმრების დროს (პოლიტპატიმრის სტატუსის უარყოფის შემდეგ), პოლმა უარი თქვა პატიმრის ტანსაცმლის ჩაცმაზე. მას შემდეგ, რაც ციხის მატრონები იძულებით აცმევდნენ, მათ დახმარება სთხოვეს კაც მცველებს. ამ შოკისმომგვრელად არასათანადო აქტმა დიდი გავლენა მოახდინა საზოგადოებაზე და ასევე საარჩევნო უფლების მოძრაობის მოთხოვნაზე. სუფრაჟეტების მიერ გამოცხადებული სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის კიდევ ერთი პოპულარული ტაქტიკა იყო შიმშილობა. WSPU-სთან დაკავშირებული პირველი შიმშილობა ჩაატარა მოქანდაკე მარიონ უოლას დანლოპმა 1909 წლის ივნისში. ამ ხერხს ფართოდ იყენებდნენ WSPU წევრების მიერ არასათანადო მოპყრობის გასაჯაროებისა და ციხისგან სწრაფი გათავისუფლების ეფექტურობის გამო. საჭმელზე უარის თქმამ ხელი შეუწყო პოლის ვადაზე ადრე გათავისუფლებას მისი პირველი ორი დაპატიმრების დროს. თუმცა, მესამე ჯერზე ციხეში ყოფნის დროს, ზედამხედველმა უბრძანა დღეში ორჯერ იძულებითი ეკვება, რათა პოლი საკმარისად ძლიერი ყოფილიყო, რათა დაესრულებინა მისი ერთთვიანი სასჯელი. მიუხედავად იმისა, ციხეების წარმომადგენლები ამტკიცებდნენ, რომ პატიმრების იძულებითი კვება მხოლოდ მათ სასარგებლოდ იყო, პოლმა და სხვა ქალებმა ეს პროცესი უარყოფითად და ძალადობრივი გზით აღწერეს. ციხეში ყოფნის ერთი თვის ბოლოს პოლს მძიმე გასტრიტი განუვითარდა. იგი ციხიდან გამოიყვანეს და სასწრაფოდ ექიმთან წაიყვანეს. თუმცა, ამ მოვლენის შემდეგ, მისი ჯანმრთელობა გაუარესდა; მას ხშირად ემართებოდა გაციება და გრიპი, რაც ზოგჯერ საჭიროებდა ჰოსპიტალიზაციას.<ref>Lunardini, Christine (2012). ''Alice Paul: Equality for Women''. Westview Press. [[:en:Special:BookSources/9780813347615|ISBN <bdi>9780813347615</bdi>.]]</ref> პოლს WSPU-მ მიანიჭა შიმშილის მედალი "მამაცობისთვის". === ამერიკის შეერთებული შტატები === ლონდონის ბოლო პატიმრობის შემდეგ, პოლ დაბრუნდა შეერთებულ შტატებში 1910 წლის იანვარში, რათა გაეგრძელებინა მკურნალობა და შეემუშავებინა გეგმა საარჩევნო უფლებების მისაღებად. პოლის ქმედბეები ინგლისში კარგად იყო ცნობილი და ამერიკულმა საინფორმაციო მედიამ მალევე დაიწყო მისი ქმედებების თვალყურის დევნება სახლში დაბრუნებისთანავე. მან გამოიყენა ვუდბრუკის სწავლებები, მისი რელიგია და გადაწყვიტა, განეხორციელებინა ერთი მთავარი მიზანი: ქალების თანასწორ მოქალაქებად აღიარება. პოლ ხელახლა ჩაირიცხა პენსილვანიის უნივერსიტეტში, აგრძელებდა დოქტორის ხარისხს, კვაკერის აუდიტორიის წინაშე ბრიტანულ საარჩევნო უფლების მოძრაობაში მის გამოცდილებაზე ისაუბრა და დაიწყო მუშაობა შეერთებული შტატების ხმის მიცემის უფლების საკითხზე ლოკალურ დონეზე. დისერტაციის დასრულების შემდეგ, ამერიკელი ქალების ლეგიტიმური უფლებების სიღრმისეული მიმოხილვის შემდეგ, მან მონაწილეობა მიიღო ეროვნული ამერიკელი ქალთა ხმის უფლებათა ასოციაციის (NAWSA) აქციებში და 1910 წლის აპრილში სთხოვეს გამოსულიყო NAWSA-ს ყოველწლიურ კონვენციაზე. ამ დიდი შესაძლებლობის შემდეგ, პოლმა და ბერნსმა შესთავაზეს NAWSA-ს ხელმძღვანელობამ ჩართულიყვნენ კამპანიაში, რათა მოეპოვებინათ სამართლებრივი უფლება, რომელიც დაამტკიცებდა ქალებს ხმის მიცემას კანონიერად. ეს სრულიად ეწინააღმდეგებოდა NAWSA-ს სახელმწიფო სტრატეგიას. პოლსა და ბერნსმა შემოთავაზების მოსმენის შემდეგ გაიცინეს. ერთადერთი გამონაკლისი იყო ჯეინ ადამსი, რომელმაც შესთავაზა ამ გეგმის შშერბილება. საპასუხოდ, პოლმა სთხოვა დაეიკავებინა ადგილი ორგანიზაციის კონგრესის კომიტეტში.<ref name=":4">unardini, Christine (2012). ''Alice Paul: Equality for Women''. Westview Press. ISBN [[:en:Special:BookSources/9780813347615|<bdi>9780813347615</bdi>.]]</ref> ==== 1913 წლის ქალთა ხმის უფლებიდს მიცემის პროცესია ==== პოლის ერთ-ერთი დიდი პროეტი სწორედ 1913 წელს გაიმართა ქალთა მიმართ ხმის მიცემის უფლების მოთხოვნით ვაშინგტონში, პრეზიდენტ ვილსონის ინაუგურაციის წინა დღეს.პოლს გადაწყვეტილი ჰქონდა ზეწოლა მოეხდინა უილსონზე, რადგან პრეზიდენტს ექნებოდა ყველაზე დიდი გავლენას კონგრესზე. მან მოხალისეებს დაავალა, რომ დაკავშრებოდნენ სუფრაჟისტებს მთელს ქვეყანაში და მოჰყავდათ მხარდამჭერები აღლუმზე. რამდენიმე კვირაში პოლმა მოახერხა შეეკრიბა დაახლოებით რვა ათასი ადამიანი, რომლებიც წარმოადგენდნენ ქვეყნის უმეტეს ნაწილს. თუმცა, მას გაცილებით უფრო უჭირდა საპროტესტო აღლუმში ინსტიტუციური მხარდაჭერის მოპოვება. პოლი დაჟინებით მოითხოვდა, რომ აღლუმის მარშრუტი პენსილვანიის გამზირი ყოფილიყო, სანამ პრეზიდენტ უილსონი გაივლიდა. აღნიშნული მარშუტის მიზანი იყო გაგზავნა მესიჯი, რომ ქალთა საარჩევნო უფლებისკენ სწრაფვა არსებობდა უილსონამდე და საჭიროების შემთხვევაში გაუძლებდა მას. ამ მარშრუტს თავდაპირველად წინააღმდეგობა გაუწიეს DC-ის ოფიციალურმა პირებმა და ბიოგრაფი ქრისტინე ლუნარდინის თქმით, პოლ იყო ერთადერთი, ვისაც ნამდვილად სჯეროდა, რომ აღლუმი ამ მარშრუტზე უნდა გამართულიყო. საბოლოო ჯამში, აღლუმის ეს მარშუტი ჩაიშალა თუმცა, ამით არ დასრულებულა აღლუმის უბედურება. ქალაქის ზედამხედველებმა განაცხადეს, რომ ქალები უსაფრთხოდ არ იქნებოდნენ პენსილვანიის გამზირის მარშრუტზე და მკაცრად მოსთხოვა ჯგუფს აღლუმის გადატანა. პოლმა მოსთხოვ მათ უფრო მეტი პოლიციელი გამოეგზავნათ; რაც არ მომხდარა. 1913 წლის 3 მარტს აღლუმმა მოიპოვა ლეგიტიმურობა. კონგრესმა მიიღო სპეციალური რეზოლუცია, რომელითაც უბრძანებდა სილვესტერს, აეკრძალა ყველა ყვეანაირი მოძრაობა აღლუმის მარშრუტზე და არჩევნებში ხმის მიცემის უფლების მონაწილეებთან ყოველგვარი ჩარევა შეეზღუდა. ღონისძიების დღეს მსვლელობა ელის პოლის სასურველი მარშრუტით წარიმართა. ღონისძიებას, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ცნობილი იურისტი ინეს მილჰოლანდი, თეთრებში ჩაცმული და ცხენზე ამხედრებული, New York Times-მა აღწერა, როგორც "ერთ-ერთი ყველაზე შთამბეჭდავად ლამაზი სპექტაკლი, რაც კი ოდესმე ყოფილა ამ ქვეყანაში".<ref name=":5">Lunardini, Christine (2012). ''Alice Paul: Equality for Women''. Westview Press. ISBN <bdi>9780813347615</bdi>.</ref> აღლუმზე ასევე გამოიფინა მრავალი ბენდი, ბანერები, ესკადრილიები, ეტლები და ტივტივები, რომლებიც წარმოადგენდნენ ყველა ქალის ცხოვრებას. ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული ღირშესანიშნაობა იყო ბანერი, რომელშიც ნათქვამია: „ჩვენ ვითხოვთ კანონის ცვლილებას შეერთებული შტატების კონსტიტუციაში, რომელიც ანიჭებს უფლებებს ამ ქვეყნის ქალებს“. თუმცა ზოგიერთ მონაწილეს უნდოდაშავკანიანი და თეთრკანიანი ორგანიზაციებს სეგრეგაცია; ბევრი დისკუსიის შემდეგ, NAWSA-მ გადაწყვიტა, რომ შავკანიან ქალებს შეეძლოთ მსვლელობა იქ, სადაც მათ სურდათ. მიუხედავად ამისა, იდა ბ. უელსს სთხოვეს არ გაემართა ილინოისის დელეგაციასთან ერთად. აღლუმის დასათვალიერებლად ნახევარ მილიონზე მეტი ადამიანი მივიდა და პოლიციის არასაკმარისი დაცვის გამო, სიტუაცია მალევე ბუნტში გადაიზარდა. პოლიცია ძირითადად არაფერს აკეთებდა ქალების არეულობისგან დასაცავად. საბოლოოდ, მასაჩუსეტსის და პენსილვანიის ეროვნული მცველები დახმარება აღმოუჩინეს, ხოლო მერილენდის სასოფლო-სამეურნეო კოლეჯის სტუდენტებმა შექმნეს ჯგუფები პროტესტში დაშვებული ქალების დასამარებლად. ზოგიერთი ანგარიშები აღწერილი იყო, რომ პოლიციელებიც კი პირველად დახმარებას უწევენ დაშავებულებს. აღნიშნულმა ინციდენტმა გამოიწვია მეტი ინფორმირებულობა და თანაგრძნობა NAWSA-ს მიმართ. აღლუმის შემდეგ, NAWSA-ს ყურადღება გამახვილდა საკონსტიტუციო ცვლილების ლობირებაზე, რათა უზრუნველყოფილიყო ქალებისთვის ხმის მიცემის უფლება. ასეთი შესწორება თავდაპირველად მოითხოვეს სუფრაჟისტებმა სუზან ბ. ენტონიმ და ელიზაბეტ კედი სტენტონმა, რომლებიც, როგორც NWSA-ს ლიდერები, იბრძოდნენ კონსტიტუციის სამართლებრივი ცვლილებისთვის. ==== ქალთა ეროვნული პარტია ==== ელის პოლის საბრძოლო მეთოდებმა დაძაბულობის შექმნეს მასსა და NAWSA-ს ლიდერებს შორის, რომლებიც ფიქრობდნენ, რომ ის ძალიან აგრესიულად ბრძოლობდა ვაშინგტონში. საბოლოოდ, სტრატეგიისა და ტაქტიკის შესახებ უთანხმოებამ გამოიწვია ურთიერთობის NAWSA-სთან შეწყვეტა. პოლმა ჩამოაყალიბა კონგრესის კავშირი ქალთა ხმის უფლებისთვის და, მოგვიანებით, ქალთა ეროვნული პარტია (NWP) 1916 წელს.<ref name=":6">[[:en:Alice_Paul#CITEREFZahniserFry2014|Zahniser & Fry]] (2014), pp. 178–231.</ref> NWP-მ დაიწყო ბრიტანეთში ზოგიერთი მეთოდის დანერგვა რომელსაც იყენებდა საარჩევნო უფლების მოძრაობა და მთლიანად ფოკუსირებული იყო ქალთა ხმის უფლებაზე საკონსტიტუციო ცვლილების მიღწევაზე.<ref name=":3" /> ალვა ბელმონტი, იმდროინდელი მულტიმილიონერი სოციალისტი, იყო პოლის უდიდესი დონორი. NWP-ს თან ახლდა პრესა და ყოველკვირეული გაზეთის The Suffragist-ის გამოცემა.<ref name=":2" /> ==== მდუმარე სენტილები ==== 1916 წლის აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნებში პოლმა და ქალთა ეროვნულმა პარტიამ (NWP) კამპანია ჩაატარეს დასავლეთის შტატებში, სადაც ქალებს უკვე შეეძლოთ ხმის მიცემა პრეზიდენტ ვუდრო ვილსონისა და სხვა მოქმედი დემოკრატების მიერ ხმის მიცემის შესწორების აქტიური მხარდაჭერის წინააღმდეგ. პოლი გაემგზავრა მეიბელ ვერნონთან, რათა დახმარებოდა მას პიკეტირების კამპანიის ორგანიზებაში.<ref name=":5" /> 1917 წლის იანვარში NWP-მ მოაწყო პირველი პოლიტიკური პროტესტი და პიკეტირება თეთრ სახლში. პიკეტირება ლეგალიზებული იყო 1914 წლის კლეიტონის ანტიმონოპოლიური კანონით, ამიტომ ქალები არაფერს აკეთებდნენ უკანონოს.<ref name=":6" /> პროტესტის მონაწილეებმა, რომლებიც მონაწილეობდნენ არაძალადობრივი სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის კამპანიაში, რომელიც ცნობილია როგორც "მდუმარე სენტინელები", იყვნენ თეთრებში ჩაცმულნი, ჩუმად კვირაში ექვსი დღის განმავლოაბში ინარჩუნებდნენ ამ მდგომარეობას და ამასთანავე, ეჭირათ ბანერები ხმის მიცემის უფლების მოთხოვნით.<ref name=":7">Hunter, Clare (2019). ''Threads of life: A history of the world through the eye of a needle''. London: Sceptre (Hodder & Stoughton). pp. 132–3. ISBN <bdi>[https://www.worldcat.org/title/threads-of-life-a-history-of-the-world-through-the-eye-of-a-needle/oclc/1079199690 9781473687912]</bdi>. OCLC 1079199690.</ref> ელისმა იცოდა, რომ ერთადერთი გზა რითად შეძლებდნენ თავიანთი მიზნის მიღწევას იყო პრეზიდენტის დამოკიდებულების ჩვენება საარჩევნო უფლების მიცემის საკითხის მიმართ, ამიტომ პიკეტირება ამის საუკეთესოგზა იყო. ყოველ დღე პოლი გამოსცემდა "ზოგად ბრძანებებს", ირჩევდა ქალებს, რომლებიც პასუხისმგებელნი იქნებოდნენ და ვინც ისაუბრებდა საჯაროდ. ის იყო „კომენდანტი“, მეიბელ ვერნონი კი „დღის ოფიცერი“. პიკეტებისთვის მოხალისეების მისაღებად, მან შექმნა სახელმწიფო დღეები, როგორიცაა პენსილვანიის დღე, მერილენდის დღე და ვირჯინიის დღე, და მან შექმნა სპეციალური დღეები პროფესიონალი ქალებისთვის, როგორიცაა ექიმები, ექთნები და იურისტების საერთაშორისო დღეები.<ref name=":6" /> მას შემდეგ, რაც შეერთებული შტატები ჩაერთო პირველ მსოფლიო ომში 1917 წლის აპრილში, ბევრმა ადამიანმა მიიჩნია პიკეტირების მდუმარე სენტინელები, როგორც არალოიალურები და მოღალატეები. ელისმა, მიუხედავად ამისა, გააგრძელა პიკეტირება. 1917 წლის ივნისში პროტსტის მონაწილეები დააპატიმრეს „ტრანსპორტის შეფერხების“ ბრალდებით. მომდევნო ექვსი თვის განმავლობაში, ბევრი, მათ შორის პოლი, გაასამართლეს და დააპატიმრეს ვირჯინიის ოკოკუან ვორკჰაუსში (რომელიც მოგვიანებით გახდა ლორტონის გამოსასწორებელი კომპლექსი) და კოლუმბიის ოლქის ციხეში.<ref name=":2" /> როდესაც საზოგადოებამ გაიგო ელის პოლის პირველი დაპატიმრების ამბავი, ზოგიერთს გაუკვირდა, რომ წამყვანი სუფრაჟისტი ქალები ციხეში მიდიოდნენ მშვიდობიანი პროტესტის გამო. პრეზიდენტმა უილსონი გააკრიტიკეს საჯაროობა ამ მოვლენის გამო. შესაბამისად, მან სწრაფად მიიღო გადაწყვეტილება და შეიწყალა სუფრაჟისტები, რომლებიც დააკავეს 19 ივლისს. <ref name=":3" /> სუფრაჟისტები აგრძელებდნენ პიკეტირებას თეთრი სახლის გარეთ ვილსონის შეწყალების შემდეგ და მთელი პირველი მსოფლიო ომის განმავლობაში. მათ ბანერებზე იყო ისეთი ლოზუნგები, როგორიცაა "ბატონო პრეზიდენტო, რამდენი ხანი უნდა ელოდონ ქალებს თავისუფლებას?"<ref>Bernikow, Louise (October 30, 2004). "[http://womensenews.org/story/our-story/041029/night-terror-leads-womens-vote-1917#.U073a1xbtuY Night of Terror Leads to Women's Vote in 1917]". ''Women's eNews''.</ref>და "ჩვენ ვიბრძოლებთ იმ საკითხებისთვის, რომლებიც ჩვენ ყოველთვის ყველაზე მეტად მიგვიწევდა გული - დემოკრატიისთვის”. ვილსონის შერცხვენის მიზნით, ზოგიერთი ბანერზე მის ციტატები იყო ასახული.<ref>Berg, A. Scott (2013). ''Wilson''. New York: Penguin Group.</ref>უილსონმა უგულებელყო აღნიშნული განცხადებები, მაგრამ მისმა ქალიშვილმა მარგარეტმა აღიარა. მიუხედავად იმისა, რომ საარჩევნო სუფრაჟისტებმა პროტესტი მშვიდობიანი გზით წარმართეს, მათ პროტესტს ზოგჯერ ძალადობრივ ელემენტებსაც შეიცავდა. პროტესტის დროს ახალგაზრდები ავიწროებდნენ და სცემდნენ ქალებს, პოლიცია არასოდეს ჩარეულა მომიტინგეების სახელით. პოლიცია აკავდე სხვა მამაკაცებსაც, რომლებიც ცდილობდნენ დაეხმარებოდნენ ქალებს, რომლებსაც სცემდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ომის პარალელურად აპროტესტებდნენ, სიმშვიდეს. მთელი ამ ხნის განმავლობაში, უფრო მეტი მომიტინგე დააპატიმრეს და გაგზავნეს ოკოკუანში ან რაიონულ ციხეში, სადაც შეწყალება აღარ შეუთავაზებიათ.<ref name=":3" /> ==== ციხე, შიმშილობა, მე-19 კანონის ცვლილებები ==== თავისი ორგანიზაციის სხვა აქტივისტებთან სოლიდარობის ნიშნად, ელის პოლ მიზანმიმართულად ცდილობდა შვიდთვიანი პატიმრობა მიეასაჯა, რომელიც საბოლოო ჯამში დაიწყო 1917 წლის 20 ოქტომბერს. მიუხედავად იმისა, რომ ელისი გაგზავნეს ოკოკუანში ან რაიონულ ციხეში, ქალებს განსაკუთრებულად არ ექცეოდნენ, მაგალიტად როგორც პოლიტპატიმრებს და უწევდათ მძიმე პირობებში ცხოვრება ცუდი სანიტარული პირობებით, დაინფიცირებული საკვებით.<ref name=":3" /> რაიონულ ციხეში არსებული პირობების პროტესტის ნიშნად ელისმა შიმშილობა დაიწყო.<ref>Miss Alice Paul on Hunger Strike", ''The New York Times'', November 7, 1917. Accessed June 25, 2012.</ref> ამან განაპირობა ის, რომ იგი გადაიყვანეს ციხის ფსიქიატრიულ განყოფილებაში და იძულებით ცდილობდნენ მის კვებას მილით. "ახლა ეს თითქმის წარმოუდგენელია, არა?" პოლმა განუცხადა American Heritage-ის ინტერვიუერს, როდესაც ჰკითხეს იძულებითი კვების შესახებ. „შემაძრწუნებელი იყო, რომ კაცთა მთავრობას შეეძლო ასეთი უკიდურესი ზიზღით მოპყრობა ქალთა ორგანიზაციის წევრების მიმართ, რომელიც არაფერს ითხოვდა, გარდა ისეთი მარტივი წვრილმანისა, როგორიცაა ხმის მიცემის უფლება“.<ref>Gallagher, Robert S., "[http://www.americanheritage.com/content/%E2%80%9Ci-was-arrested-course%E2%80%A6%E2%80%9D I Was Arrested, Of Course]…", ''American Heritage'', February 1974, Volume 25, Issue 2. Interview of Alice Paul.</ref> 1917 წლის 14 ნოემბერს სუფრაჟისტებმა, რომლებიც ოკოკუანში იყვნენ დაპატიმრებულნი, აიტანეს უსასტიკესი მოპყრობა, რომელიც სავარაუდოდ ხელისუფლება და ციხის მმართველები მხარს უჭერდნენ.<ref name=":7" />, სწორედ ეს ღამე გახდა ცნობილი როგორც გახდა "ტერორის ღამე". ქალთა ეროვნული პარტია (NWP) სასამართლოში მივიდა, რათა გაეპროტესტებინა ქალების მიმართ საშინელი მოპყრობა, როგორიცაა ლუსი ბერნსი, დორა ლუისი და ალის კოსუ, მისი თანამესაკნე ოკოკუანის ციხეში, რომელსაც გულის შეტევა დაემართა დორას მდგომარეობის დანახვისას. მოგვიანებით ქალები გადაიყვანეს ოლქის ციხეში, სადაც ელისი ძალიან სუსტდება. მიუხედავად სისასტიკისა, რომელიც მან განიცადა, ელის პოლი ისევ ის პიროვნება დარჩა და 27 /28 ნოემბერს ყველა უფლების მქონე პირი გაათავისუფლეს ციხიდან.<ref name=":4" /> ორ თვეში უილსონმა გამოაცხადა, რომ თანახმა იყო მიეღო ქალთა ხმის უფლების შესახებ კონსტიტუცია.<ref name=":7" /> ==== თანაბარი უფლებებისთვის ბრძოლა ==== მას შემდეგ, რაც ხმის მიცემის უფლების დაკანონება მოხდა 1920 წელს, ელის პოლმა და ქალტა ეროვნულმა პარტიის წევრებმა ყურადღება გადაუტანეს თანასწორობის კონსტიტუციურ გარანტიებზე, რომელიც შეიმუშავა ელისმა და კრისტალ ისტმენდმა და გადაეცა კონგრესს 1923 წელს. თავდაპირველ ტექსტში, მათ მიერ „Lucretia Mott Amendment"“ ეწოდა წინა თაობის  მონობის წინააღმდეგ და საარჩევნო უფლბებების მხარდამჭერი აქტივისტემის საპატივცემულოდ. აღნიშნულ ტექსტში ნათქვამია „მამაკაცსა და კაცს უნდა გქონდეს თანაბარი უფლებები ამერიკის შერთხებულ შტატებსა და მის  იურისდიქციაში შემეავალ დასახლებებშ. 1943 წლის შესწორებას სწორედ  ელის პოლის მიერ მიღებული ცვილებები ეწოდა.<ref>Mansbridge, Jane (1984). ''Why We Lost the ERA''. Chicago: University of Chicago Press. p. 8. ISBN <bdi>0-226-50358-5</bdi>.</ref> ეს ფორიმულურება შეიცვალა , რომელიც დღესაც არსებობს შემდეგით:“ უფლებათა თანასწორობა კანონით არც უნდა შეიზღუდოს ან აიკრძალოს შეერრთებული შტატების ან რომელიმე სახელმწიფოს მიერ სქესის საფუძველზე. ელისითვის ამ კანონს ჰქონდა იმდენად დიდი მნიშნელობა, რომელიც გააერთიანებდა ყველა ქალს ერთი საერთო მიზნისკენ. ყველა არ ეთანხმებოდა ელისის შემდეგ ნაბიჯებს ან ERA-ს და თავიდანვე ცვლიებების შეტანის მოწინააღმდეგეები იყვნენ. მიუხედავად იმისა, რომ ელის პოლის შემდეგი ქმედბები  ხმის უფლების შემდგომ წლები, ორიენტირებული იყო ქალთა თანასწორობის სამართლებრივი დაცვის უზრუნველყოფაზე აშშ-სა და მის ფარგლებს გარეთ, სხვა აქტივისტები და NWP-ის ზოგიერთი წევრი ფოკუსირებული იყო მთელ რიგ საკითხებზე, დაწყებული შობადობის კონტროლიდან ქალების განათლებამდე. კონკურენტ ამომრჩეველ ქალთა ლიგა (LWV), რომელიც მხარს უჭერდა ქალთა სამუშაო ადგილის კანონმდებლობას, ეწინააღმდეგებოდა თანაბარი უფლებების ცვლილებას. ისინი ფიქრობდნენ, რომ სქესზე დაფუძნებული სამუშაო ადგილის კანონმდებლობა ზღუდავს ქალთა უნარს, შეეჯიბრონ მამაკაცებს  და მიიღონ კარგი ხელფასი.<ref>Scharf, Lois (1983). ''Decades of Discontent: The Women's Movement, 1920–1940''. Westport: Greenwood Press. p. 223. ISBN <bdi>0313226946</bdi>.</ref> სინამდვილეში, პოლს სჯეროდა, რომ კანონმდებლობა აზარალებს ქალებს, რადგან ზოგიერთმა დამსაქმებელმა უბრალოდ გაათავისუფლა ისინი სამსახურიდან. ქალებს კაცებზე ნაკლებ ხელფასს აძლევდნენ, რაც მათ გვიან ღამით ავალდებულებდა მუშაობას - ხშირად ეს აკრძალული იყო კანონმდებლობით - გარდა ამისა, მათ დიდი ხანია აკრძალული ჰქონდათ პროფკავშირებში გაწევრიანება მამაკაცებთან ერთად. მას ასევე სჯეროდა, რომ ქალებს კანონის მიხედვით უნდა მოეპყრონ ისევე, როგორც მამაკაცებს და არა როგორც კლასს, რომელიც მოითხოვს დაცვას. პოლისთვის, ასეთი დაცვა იყო მხოლოდ "დაკანონებული უთანასწორობა", პოზიცია, რომელსაც იზიარებს სუფრაჟისტი ჰარიოტ სტენტონ ბლაჩი.<ref>Fry, Amelia R. (September 1995). "Alice Paul and the ERA". ''Social Education'': 285–289 – via ProQuest Central.</ref> პოლისთვის, ERA იყო ყველაზე ეფექტური გზა სამართლებრივი თანასწორობის უზრუნველსაყოფად.<ref>Becker, Susan D. (1981). ''The Origins of the Equal Rights Amendment: American Feminism Between the Wars''. Westport: Greenwood Press. pp. 20–21. ISBN <bdi>0-313-22818-3</bdi>.</ref> ელის პოლი მოელოდა, რომ ქალები მუშები გაერთიანდნენ ERA-ს უკან; ზოგმა გააკეთა, ბევრმა არა. მიუხედავად იმისა, რომ ადრეულ პერიოდში იყო იმედი NWP-ის წევრებს შორის, რომ მათ შეეძლოთ შეემუშავებინათ კანონპროექტი, რომელიც ხელს შეუწყობს თანასწორობას და ასევე ორიენტირებული იქნებოდა ქალების შრომის დაცვაზე, პოლისთვის ეს წინააღმდეგობა იყო. უფრო მეტიც, მას გაუკვირდა, როდესაც ფლორენს კელი, ეთელ სმიტი, ჯეინ ადამსი და სხვა სუფრაჟისტები დაშორდნენ მას და შეუერთდნენ კანონმდებლობის დაცვისკენ მიმართულ აქციას.<ref>Cott, Nancy F. (1987). ''The Grounding of Modern Feminism''. New Haven: Yale University Press. pp. 120–125. ISBN <bdi>0-300-04228-0</bdi>.</ref> სანამ პოლი განაგრძობდა NWP-თან მუშაობას და 1940-იან წლებში კვლავ პრეზიდენტად აირჩეს, იგი მტკიცედ რჩებოდა ქალთა თანასწორობის ერთგული, როგორც მისი უნიკალური მისია. ERA-სთან ერთად, ელისი მუშაობდა სახელმწიფო კანონმდებლობასა და საერთაშორისო კონტექსტში. მან ხელი შეუწყო გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის პროკლამაციაში ქალთა თანასწორობას და იმედოვნებდა, რომ ეს წაახალისებდა შეერთებულ შტატებს, რომ მიჰყვეს მათ.<ref>Gallagher, Robert S. (February 1974). "Alice Paul: 'I Was Arrested, Of Course...'". ''American Heritage''. Retrieved March 12, 2019.</ref> პოლი მუშაობდა კანონების შეცვლაზე, რომელიც ცვლიდა ქალის მოქალაქეობას მისი ქმრის მოქალაქეობის საფუძველზე. შეერთებულ შტატებში, ქალებმა, რომლებიც დაქორწინდნენ მამაკაცებზე უცხო ქვეყნიდან, დაკარგეს აშშ-ს მოქალაქეობა და ითვლებოდნენ იმ ქვეყნის მოქალაქედ, საიდაც ქმარი ცხოვრობდა. პოლისთვის ეს იყო თანაბარი უფლებების დარღვევა  აშშ-ში 1934 წელს წარმატებით მოაწერა ხელი აქტს, რომელიც ქალებს უფლებას აძლევდა შეენარჩუნებინათ მოქალაქეობა და ქორწინებაც.<ref>Willis, Joan L. (1983). Spender, Dale (ed.). ''Alice Paul: The Quintessential Feminist''. ''Feminist Three Centuries of Key Women Thinkers''. New York: Pantheon Books. pp. 289–290. ISBN <bdi>0-394-72197-7</bdi>.</ref> 1945 წელს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის დაარსებისთანავე, პოლს სურდა დაერწმუნებინა, რომ ქალთა თანასწორობა იყო ორგანიზაციის წესდების ნაწილი<ref>"Alice Paul". ''National Park Service; Belmont-Paul Women's Equality''. Retrieved March 1, 2019.</ref><ref>Hartmann, Susan M. (February 2000). "Paul, Alice". ''American National Biography''. Retrieved February 28, 2019.</ref>და რომ ადამიანის უფლებათა კომისიამ ყურადღება უნდა გაამახვილოს ქალთა თანასწორობაზე ადამიანის საყოველთაო დეკლარაციაში. მან გაიმარჯვა: 1948 წლის დეკლარაციის საბოლოო ვერსიის თანამხად„ქალისა და მამაკაცის თანაბარი უფლებების“  მითითება მოხდა.<ref>Kops, Deborah (2017). ''Alice Paul and the Fight for Women's Rights: From the Vote to the Equal Rights Amendment''. Calkins Creek. ISBN <bdi>9781629793238</bdi>.</ref> ==== 1964 წლის სამოქალაქო უფლებების აქტი ==== პოლმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა 1964 წლის სამოქალაქო უფლებების აქტის VII თავში ქალების დაცვის დამატეშესახებ, მიუხედავად ლიბერალების წინააღმდეგობისა, რომლებიც შიშობდნენ, რომ ეს დაასრულებდა ქალთა დასაცავად დაკანონებულ შრომის კოდექსებს. სქესის დისკრიმინაციის აკრძალვას სამოქალაქო უფლებების აქის დაემატა ჰოვარდ ვ. სმიტის მიერ, ვირჯინიის ძლიერი დემოკრატი, რომელიც თავმჯდომარეობდა პალატის წესების კომიტეტს. სმიტის შესწორება მიიღეს ხმით 168  - 133-ის წინააღმდეგ. ოცი წლის განმავლობაში სმიტი აფინანსებდა თანაბარი უფლებების ცვლილებებს პალატაში, რადგან მას სჯეროდა ქალების თანაბარი უფლებების, მიუხედავად იმისა, რომ იგი ეწინააღმდეგებოდა შავკანიანთა თანაბარ უფლებებს. ათწლეულების განმავლობაში ის ახლოს იყო ქალთა ეროვნულ პარტიასთან, განსაკუთრებით კი პოლთან. ის და სხვა ფემინისტები მუშაობდნენ სმიტთან 1945 წლიდან, ცდილობდნენ ეპოვათ გზა, რომ შეეტანათ სქესი დაცული სამოქალაქო უფლებების კატეგორიაში.<ref>Freeman, Jo (March 1991). "[http://www.jofreeman.com/lawandpolicy/titlevii.htm How 'Sex' Got into Title VII: Persistent Opportunism as a Maker of Public Polic]y". ''Law and Inequality''. '''9''' (2): 163–184.</ref> == პირადი ცხოვრება და გარდაცვალება == ელის პოლს აქტიური სოციალური ცხოვრება ჰქონდა მანამ, სანამ 1912 წლის ბოლოს არ გადავიდა ვაშინგტონში. მას ჰქონდა მჭიდრო ურთიერთობა ქალებთან, მეგობრობდა და ზოგჯერ ხვდებოდა მამაკაცებს. ელისს უმეტესწილად არ ინახავდა პირად მიმოწერეს, ამიტომაც მისი პირადი ცხოვრების შესახებ ძირითადი ინფორმაცია ხელმიუწვდომელია. მას შემდეგ, რაც პოლმა თავი მიუძღვნა არჩევნებში ქალთა ხმის მიცემის უფლებისთვის ბრძლას, მან პირველ ადგილზე დააყენა არჩევნებზე ხმის მიცემის უფლება მის ცხოვრებაში. მიუხედავად ამისა, ელისი ჰილი და დორა კელი ლუისი, ორი ქალი, რომლებიც მან გაიცნო NAWSA-ში მუშაობის დასაწყისში, მთელი ცხოვრება დარჩნენ მასთან ახლოს. იგი რამდენიმე წლის განმავლობაში იცნობდა უილიამ პარკერს, მეცნიერს, რომელსაც იგი პენსილვანიის უნივერსიტეტში ხვდებოდა; მან შესაძლოა დაქოეწინება 1917 წელს შესთავაზა. ელისს ოჯახური ურთიერთობებისა და მეგობრობის უფრო დეტალური განხილვა გვხვდება J.D. Zahniser-ის ბიოგრაფიაში.<ref>Zahniser, J. D.; Fry, Amelia R. (2014). ''Alice Paul: Claiming Power''. New York: Oxford University Press. ISBN <bdi>978-019-9958429</bdi>.</ref> ელის პოლი გახდა ვეგეტარიანელი ხმის მიცემის კამპანიის დროს.<ref>Conversations with Alice Paul: Woman Suffrage and the Equal Rights Amendment". [http://content.cdlib.org/view?docId=kt6f59n89c&doc.view=entire_text ''content.cdlib.org''. Retrieved October 22, 2]019.</ref> ის გარდაიცვალა 92 წლის ასაკში, 1977 წლის 9 ივლისს, გრინლიფის სახლში, <ref>[https://www.seniorhousingnet.com/seniorliving-detail/greenleaf-extension_28-e-main-st_moorestown_nj_08057-530176 Greenleaf Extension Home".]</ref> კვაკერის დაწესებულებაში მურსტაუნში, ნიუ ჯერსი, მისი დაბადების ადგილიდან და ბავშვობის სახლიდან ერთ მილზე ნაკლებ მანძლზე პოლსდეილში.<ref name=":1" /> ის დაკრძალულია Westfield Friends Burial Ground-ში, Cinnaminson, ნიუ ჯერსი, აშშ.<ref>Wilson, Scott. ''Resting Places: The Burial Sites of More Than 14,000 Famous Persons'', 3d ed.: 2 (Kindle Locations 36467-36468). McFarland & Company, Inc., Publishers. Kindle Edition</ref> ადამიანები ხშირად ტოვებენ ჩანაწერებს მის საფლავის ქვასთან, რათა მადლობა გადაუხადონ მას ქალთა უფლებების დასაცავად გაწეული სასიცოცხლოდ მნიშნელოვანი წვლილისთვის. == მემკვიდრეობა == ელის პოლი სიკვდილის  შემდეგ ოფიციალურად დაასვენეს ქალთა ეროვნულ დიდების დარბაზში 1979 წელს,<ref>[https://www.womenofthehall.org/inductee/alice-paul/ Alice Paul]". ''National Women's Hall of Fame''.</ref> და ნიუ ჯერსის დიდების დარბაზში 2010 წელს.<ref>"[https://www.nj.com/news/index.ssf/2010/03/alice_paul_inducted_into_nj_ha.html Alice Paul inducted into NJ hall of fame alongside historic nemesis Woodrow Wilson]". ''NJ.com''. Retrieved June 25, 2018.</ref> მის პატივსაცემად მისმა ალმა მატერმა, სვარტმორის კოლეჯმა, საერთო საცხოვრებელს ელის პაულის რეზიდენციის დარბაზი დაარქვა. ნიუ ჯერსის მონკლერის სახელმწიფო უნივერსიტეტმა ასევე უწოდა საერთო საცხოვრებლს (ალისა პოლ ჰოლი) მის პატივსაცემად. 2016 წლის 12 აპრილს, პრეზიდენტმა ბარაკ ობამამ დაასახელა Sewall-Belmont House, როგორც ბელმონტ-პოლ ქალთა თანასწორობის ეროვნული ძეგლი, სახელწოდებით ალისა პოლი და ალვა ბელმონტი.<ref>Hirschfeld, Julie (April 12, 2016). "[https://www.nytimes.com/2016/04/13/us/politics/obama-womens-equality-national-monument.html House With Long Activist History Is Now Monument to Equality]". ''The New York Times''. Retrieved April 13, 2016.</ref> <ref>Eilperin, Juliet (April 12, 2016). "[https://www.washingtonpost.com/news/post-politics/wp/2016/04/11/obama-to-designate-a-national-monument-in-d-c-to-honor-womens-equality-tuesday/ A new memorial to tell 'the story of a century of courageous activism by American women]'". ''The Washington Post''. Retrieved April 12, 2016.</ref><ref>Hefler, Jan (April 14, 2016). "[http://www.philly.com/philly/news/politics/20160413_White_House_honors_Alice_Paul_s_Washington_headquarters.html White House honors Alice Paul's Washington headquarters"]. ''Philly.com''.</ref>პენსილვანიის უნივერსიტეტი, მისი სადოქტორო ალმა მატერი, ინარჩუნებს ალისა პაულის გენდერის, სექსუალობისა და ქალების კვლევის ცენტრს.<ref>University of Pennsylvania (January 21, 2020). "A[https://www.sas.upenn.edu/gsws/center/about lice Paul Cent]er". ''Alice Paul Center''.</ref> ორმა ქვეყანამ მას პატივი მიაგო საფოსტო მარკის გამოშვებით: დიდი ბრიტანეთი 1981 წელს<ref>Macaulay, Susan. "A[https://amazingwomenrock.com/alice-paul-suffragettepolitical-activist lice Paul (Suffragette/Political Activis]t)". ''amazingwomenrock.com''. Retrieved June 25, 2018.</ref> და შეერთებული შტატები 1995 წელს. აშშ-ს მარკა იყო 0,78$-იანი დიდი ამერიკელების სერიის მარკა.<ref>"[https://arago.si.edu/category_2043117.html 78-Cent Paul]". ''Arago: People, Postage & The Post''. July 6, 1995. Retrieved June 25, 2018.</ref> ელის პოლ გამოჩნდა შეერთებული შტატების $10 ოქროს მონეტაზე 2012 წელს. საპრეზიდენტო $1 მონეტის პროგრამის<ref>[https://www.govinfo.gov/link/plaw/109/public/145?link-type=html see <abbr>Pub.L.</abbr> 109–145 (text)] ([https://www.govinfo.gov/link/plaw/109/public/145?link-type=pdf&.pdf PDF]), 119 Stat. 2664, enacted December 22, 2005</ref> დებულება ითვალისწინებს პრეზიდენტის მეუღლეების პატივისცემას. როგორც პრეზიდენტი ჩესტერ ა. არტური ქვრივი იყო, პოლ ნაჩვენებია „არტურის ეპოქას“ <ref>Alice Paul is explicitly specified in [[:en:Title_31_of_the_United_States_Code|31 U.S.C]]. § [https://www.law.cornell.edu/uscode/text/31/5112#o_3_D_i_II 5112(o)(3)(D)(i)(II])</ref>] აშშ-ს სახაზინო დეპარტამენტმა 2016 წელს გამოაცხადა, რომ ელისის სურათი გამოჩნდებოდა ახლად შემუშავებული 10 დოლარიანი კუპიურებზე, ლუკრეტია მოტთან, სოჟურნერ თრუთთან, სიუზან ბ. ენტონისთან, ელიზაბეტ კედი სტენტონთან და 1913 წლის ქალის ხმის უფლებაზე მსვლელობასთან ერთად, რომელიც პოლმა წამოიწყო და ორგანიზება გაუკეთა. ახალი 5, 10 და 20 დოლარიანი კუპიურების დიზაინები გამოქვეყნდება 2020 წელს, ამერიკელი ქალების 100 წლის იუბილესთან ერთად, რომ მათ მოიპოვეს ხმის უფლება მე-19 შესწორების მეშვეობით.<ref>"T[https://web.archive.org/web/20160813154541/https://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/jl0436.aspx reasury Secretary Lew Announces Front of New $20 to Feature Harriet Tubman, Lays Out Plans for New $20, $10 and $5"]. Dept. of the Treasury. April 20, 2016. Archived from [https://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/jl0436.aspx the origina]l on August 13, 2016. Retrieved December 11, 2017.</ref> 1987 წელს ნიუ-ჯერსელი ქალების ჯგუფმა შეაგროვა ფული პოლის ქაღალდების შესაძენად, როდესაც ისინი აუქციონზე გამოიტანეს, რათა არქივი შეიქმნას. მისი ნაშრომები და სამახსოვრო ნივთები ახლა ინახება ჰარვარდის უნივერსიტეტის შლეზინგერის ბიბლიოთეკაში,<ref>"[https://www.radcliffe.harvard.edu/schlesinger-library/collection/alice-paul Alice Pau]l". ''Radcliffe Institute for Advanced Study at Harvard University''. April 12, 2016. Retrieved June 25, 2018.</ref> და სმიტსონის ინსტიტუტში ვაშინგტონში 1990 წელს, იმავე ჯგუფმა, ახლა ალისა პაულის ინსტიტუტმა, იყიდა აგურის ფერმა, პოლსდეილი, მაუნტ ლორელის შტატში, ნიუ. ჯერსი, სადაც პოლი დაიბადა. პოლსდეილი არის ეროვნული ისტორიული ღირსშესანიშნაობა და მდებარეობს ნიუ ჯერსში. ელის პოლის ინსტიტუტი ინარჩუნებს მის მემკვიდრეობას საგანმანათლებლო ექსპონატებით მისი ცხოვრების, მიღწევების და გენდერული თანასწორობის ადვოკატირების შესახებ.<ref>"[https://march.rutgers.edu/permanent-exhibit-opens-at-alice-paul-institute/ Permanent Exhibit Opens at Alice Paul Institute – Mid-Atlantic Regional Center for the Humanities]". ''march.rutgers.edu''. Retrieved June 28, 2019.</ref><ref name=":0" /> ჰილარი სვონკმა ითამაშა პოლი 2004 წლის ფილმში Iron Jawed Angels, რომელიც ასახავდა 1910 წლის ქალთა საარჩევნო უფლების მიცემის მხარდამჭერ მოძრაობას მე-19 შესწორების მისაღებად.<ref>[http://suffrageandthemedia.org/source/iron-jawed-angels-film-suffrage-activists/ "Iron Jawed Angels, a Film About Suffragist Alice Paul". ''Women's Suffrage and the Media'']. Retrieved June 25, 2018.</ref> 2018 წელს, ელის პოლი იყო Timeless-ის ეპიზოდის ცენტრალური პერსონაჟი (სეზონი 2, ეპიზოდი 7<ref>Aarniokoski, Douglas (April 29, 2018), [[imdbtitle:6885540|''Mrs. Sherlock Holmes'', Abigail Spencer, M]]<nowiki/>att Lanter, Malcolm Barrett, retrieved May 1, 2018</ref>), რომელიც მიუთითებს იმაზე, რომ პოლმა წარმოსთქვა სიტყვა პრეზიდენტ ვუდრო ვილსონს მარშის დროს, რომელიც მთავრდება პოლიციის ძალადობით სუფრაგისტ მარშის მონაწილეებზე. ისტორიის თანახმად, პოლი იმყოფებოდა ღონისძიებაზე და დააკავეს, მაგრამ არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება, რომ იგი ვილსონს იმ დღეს ესაუბრა.<ref>Kaufman, Rachel. "[https://www.smithsonianmag.com/arts-culture/elementary-lesson-womens-suffrage-timeless-season-2-episode-7-recapped-180968915/ An Elementary Lesson in Women's Suffrage: 'Timeless' Season 2, Episode 7, Recappe]d". ''Smithsonian''. Retrieved May 1, 2018.</ref> 2016 წლის 11 იანვარს Google Doodle-მა აღნიშნა მისი 131-ე დაბადების დღე.<ref>[https://www.google.com/doodles/alice-pauls-131st-birthday "Alice Paul's 131st Birthday"]. January 11, 2016.</ref> == ბიბლიოგრაფია == <references /> == დამატებითი წყაროები == * [[:en:Iron_Jawed_Angels|ანგელოზები რკინის კბილებით]] (2004 წლის ფილმი ელის პოლსა და ლუსი ბერნსზე და მათ მოძრაობაზე, რომლებიც იბრძვიან იმისათვის,რომ არჩევნებში მონაწილეობის უფლება ქალებსაც ჰქონდეთ. ისინი საკუთარ უფლებებში შესწორების შეტანის გამო "დამნაშავეებად" ითვლებოდნენ და სასტიკად ისჯებოდნენ. * [[:en:List_of_civil_rights_leaders|სამოქალაქო უფლებების ლიდერების სია]] * [[:en:List_of_suffragists_and_suffragettes|სუფრაჟისტების სია]] * [[:en:List_of_women's_rights_activists|ქალთა უფლებების დამცველთა სია]] * [[:en:Timeline_of_women's_suffrage|ქალთა საარჩევნო უფლებისთვის ბრძოლის დრიოთი პერიოდები]] * [[:en:Timeline_of_women's_suffrage_in_the_United_States|ქალთა საარჩევნო უფლების დრიოთი პერიოდი შეერთებულ შტატებში]] * [[:en:List_of_suffragists_and_suffragettes#Major_suffrage_organizations|სუფრაჟისტთა ორგანიზაციები]] == დამატებითი ლიტერატურა == * Baker, Jean H. ''Sisters: The Lives of American Suffragists.'' New York: Hill and Wang, 2005. * _____. ''Votes for Women: The Struggle for Suffrage Revisited.'' New York: Oxford University Press, 2002. * Butler, Amy E. ''Two Paths to Equality: Alice Paul and Ethel M. Smith in the ERA Debate, 1921–1929.'' Albany: State University of New York Press, 2002. * Cahill, Bernadette. ''Alice Paul, the National Woman's Party and the Vote: The First Civil Rights Struggle of the 20th Century.'' Jefferson: McFarland & Company, Inc., Publishers, 2005. * Cassidy, Tina. ''Mr. President, how Long Must We Wait?: Alice Paul, Woodrow Wilson, and the Fight for the Right to Vote'' (2019). * Cullen-Dupont, Kathryn. ''American Women Activists' Writings: An Anthology, 1637–2002.'' New York: Cooper Square Press, 2002. * Dodd, Lynda G. "Parades, Pickets, and Prison: Alice Paul and the Virtues of Unruly Constitutional Citizenship." ''Journal of Law and Politics'' 24 (2008): 339–433. online * Evans, Sara M. ''Born for Liberty: A History of Women in America.'' New York: The Free Press, 1989. * Hartmann, Susan M. "Paul, Alice"; ''American National Biography Online'' Feb. 2000 Access June 5, 2014 * Hill, Jeff. ''Defining Moments: Women's Suffrage.'' Detroit: Omnigraphics, Inc., 2006. * Irwin, Inez Haynes. ''The Story of Alice Paul and the National Woman's Party.'' Fairfax: Denlinger's Publishers, LTD, 1964. * Leleux, Robert. "Suffragettes March on Washington." ''The American Prospect'' 24 (2013): 81. * Lunardini, Christine. ''Alice Paul: Equality for Women.'' Boulder: Westview Press, 2013. * _______. ''From Equal Suffrage to Equal Rights: Alice Paul and the National Woman's Party, 1910–1928.'' New York: New York University Press, 1986. * Olson, Tod. "One Person, One Vote." ''Scholastic Update'' 127 (1994): 15 * Stevens, Doris. ''Jailed for Freedom.'' New York: Liverwright Publishing Corporation, 1920. * Stillion Southard, Belinda Ann. "The National Woman's Party's Militant Campaign for Woman Suffrage: Asserting Citizenship Rights through Political Mimesis." (2008). PhD thesis, U of Maryland online * Willis, Jean L. "Alice Paul: The Quintessential Feminist," in ''Feminist Theorists,'' ed. Dale Spender (1983). == საინტერესო ბმულები == * [http://www.alicepaul.org/ ელის პოლის ინსტიტუტი] * [https://web.archive.org/web/20060604030835/http://www.lkwdpl.org/wihohio/index.html ალისა პოლი ლეიკვუდის საჯარო ბიბლიოთეკაში: ქალები ისტორიაში] * [http://sewallbelmont.org/ Sewall-Belmont House & Museum - ისტორიული ეროვნული ქალთა პარტიის სახლი] * [https://web.archive.org/web/20081222211947/http://www.archives.upenn.edu/people/1800s/paul_alice.html ბიოგრაფიული ჩანახატი] პენსილვანიის უნივერსიტეტში * [https://colenda.library.upenn.edu/catalog/81431-p3x34mz4v პავლეს სადოქტორო დისერტაციის ხელნაწერი ვერსია], "ქალების სამართლებრივი მდგომარეობა პენსილვანიაში" პენსილვანიის უნივერსიტეტში * ნ[http://nrs.harvard.edu/urn-3:RAD.SCHL:sch00207 აშრომები, 1785–1985 წ]. [http://radcliffe.harvard.edu/schlesinger-library შლეზინგერის ბიბლიოთეკა], რედკლიფის ინსტიტუტი, ჰარვარდის უნივერსიტეტი. * "[http://www.americanheritage.com/content/%E2%80%9Ci-was-arrested-course%E2%80%A6%E2%80%9D მე დამაპატიმრეს, რა თქმა უნდა...",] [[:en:American_Heritage_(magazine)|ამერიკული მემკვიდრეობა]], 1974 წლის თებერვალი, ტომი 25, ნომერი 2. ალისა პაულის ინტერვიუ რობერტ ს. გალაჰერის მიერ. * [http://content.cdlib.org/ark:/13030/kt6f59n89c/ საუბრები ალის პოლთან: ქალის ხმის უფლება და თანაბარი უფლებების ცვლილება, ინტერვიუ ჩაატარა ამელია რ. ფრაის მიერ, 1979, The Bancroft Library] * მიხალსი, დებრა. [https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/alice-paul "ალისა პოლი"]. ქალთა ეროვნული ისტორიის მუზეუმი. 2015 წელი. [[კატეგორია:ქალთა უფლებები]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებები რელიგიურ ტრადიციებში]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებები საქართველოში]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებები ამერიკაში]] [[კატეგორია:სუფრაჟისტები ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:სუფრაჟისტები]] [[კატეგორია:ფემინისტი ქალები]] [[კატეგორია:ფემინიზმი]] [[კატეგორია:ფემინიზმი და განათლება]] 722vlxf0qx7tmpxell4x19o85m33j2u 0 300478 4411497 4403480 2022-08-27T16:13:15Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{მმ*|კუპრაშვილი}} {{ინფოდაფა პიროვნება | ფერი = | სახელი = გოგუცა კუპრაშვილი | ფოტო = Akaki Tsereteli & Gogutsa Kuprashvili.jpg | ფოტოს სიგანე = 200პქ | წარწერა = 1912 წელი, სოფელი ალპანა, აკაკის ხელში უჭირავს მომავალი მსახიობი გოგუცა კუპრაშვილი | დაბსახელი = ნინო კუპრაშვილი | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი|1908|04|15}} | დაბადგილი = ცაგერი | გარდთარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1983|09|21|1908|04|15}} | გარდადგილი = | საქმიანობა = [[მსახიობი]] | სხვა სახელები= | აქტიურობის წლები = | მეუღლეები= | მამა = | საცხოვრებელი ადგილი= | საიტი= | გამორჩეული როლები = | აკადემიის ჯილდოები= | ემმის ჯილდოები= | სხვა ჯილდოები= | BAFTA ჯილდოები = | ოქროს გლობუსის ჯილდოები = | ტონის ჯილდოები = }} '''ნინო (გოგუცა) ნიკოლოზის ასული კუპრაშვილი''' (დ. [[15 აპრილი]], [[1908]], [[ცაგერი]] — გ. [[21 სექტემბერი]], [[1983]], [[თბილისი]]) — [[ქართველები|ქართველი]] მსახიობი, [[საქართველოს სსრ სახალხო არტისტი]] (1955). ==ბიოგრაფია== პატარა გოგუცამ საყოველთაო ყურადღება მაშინ მიიქცია, როდესაც [[აკაკი წერეთელი|აკაკი წერეთლის]] რაჭა-ლეჩხუმში მოგზაურობისას, მას ლექსი წაუკითხა სოფელ [[ალპანა]]ში საზეიმო დახვედრის დროს, 1912 წლის 21 ივლისს. გოგუცას არტისტულობით პოეტი მოიხიბლა და მასთან სურათის გადაღება მოინდომა. გოგუცა იხსენებს: „...მე მხოლოდ ის მიკვირს, რომ ასეთ დიდი საზეიმო შეკრება არასოდეს მენახა და როგორ არ დავიბენი. გაბედულად წავდექი წინ და მისივე ლექსი წავიკითხე. აკაკიმ აქეთ-იქით დამიწყო ძებნა, რადგან ხმა ესმოდა, მე კი არსად ვჩანდი...“ თეატრალური საქმიანობაში ბავშვობის ასაკიდანვე, 7-8 წლისა ჩაერთო. 1924 წელს დაამთავრა ჰუმანიტარული სკოლა [[ქუთაისი|ქუთაისში]] და სწავლა განაგრძო [[თბილისის კონსერვატორია]]ში ე. წ. დრამატულ ფაკულტეტზე, რომელსაც ხელმძღვანელობდნენ [[კოტე მარჯანიშვილი]] და [[აკაკი ფაღავა]]. ჯერ კიდევ სწავლისას, 1926 წელს, მარჯანიშვილმა იგი [[რუსთაველის თეატრი|რუსთაველის თეატრში]] მიიწვია. 1927 წელს გადავიდა მუშათა თეატრში, ხოლო 1928 წლიდან [[ნოდარ დუმბაძის სახელობის მოზარდ მაყურებელთა თეატრი|თბილისის მოზარდ მაყურებელთა თეატრში]], რომლის ერთ-ერთი დამაარსებელი და წამყვანი მსახიობი იყო. ოცდაათი წელი იღვაწა გოგუცა კუპრაშვილმა ამ სცენაზე და თავისი ნიჭითა და მონდომებით აღზარდა მაყურებლის რამდენიმე თაობა. მან შექმნა ბიჭუნების (ე. წ. ტრავერსი) დაუვიწყარი სახეები მოზარდის სცენაზე: თავისუფლების მოტრფიალე ინგლისელი ჯონი („რობინ ჰუდი“), დოყლაპია ვახუშტი („ნაცარქექია“), დაბეჩავებული გიქორი („გიქორი“), ხულიგანი ნუკა („აურიე რგოლი“), მხიარული რუსი ბიჭი გრიშუტკა („კიკვიძე“) და სხვა. არანაკლებ მომხიბლავი იყო მსახიობი გოგონებისა და ქალების როლებში: ზანგი ბეკი („ალმასის საბადოები“), წუნია გასათხოვარი („კომბლე“), ცელქი კატო („ქაჯანა“), მოხუცი ძიძა („რომეო და ჯულიეტა“) და სხვა. გოგუცა კუპრაშვილი თანაბარი წარმატებით ასრულებდა, როგორც დრამატულ და ტრაგიკულ, ისე ლირიკულ-კომედიურ როლებს. ქართველი ახალგაზრდობის ამ უსაყვარლესმა მსახიობმა, მთელი ნათელი ცხოვრება ჩვენი მომავალი თაობის სულიერი აღზრდა-ჩამოყალიბებას შეალია. დაქორწინებული იყო რესპუბლიკის დამსახურებული არტისტზე, მომღერალსა და მსახიობ [[ვალიკო ძაგნიძე]]ზე, რომელიც იყო წევრი ცნობილი მუსიკალური დუეტის — [[ძაგნიძე და ჩხიკვაძე]]. დაკრძალულია [[დიდუბის პანთეონი|მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში]]. ==ნათამაშები როლები== ===თბილისის მოზარდ მაყურებელთა თეატრი=== * „რობინ ჰუდი“ (თავისუფლების მოტრფიალე ინგლისელი ჯონი) * „ნაცარქექია“ (დოყლაპია ვახუშტი) * „გიქორი“ (დაბეჩავებული გიქორი) * „აურიე რგოლი“ (ხულიგანი ნუკა) * „კიკვიძე“ (მხიარული რუსი ბიჭი გრიშუტკა) * „ალმასის საბადოები“ (ზანგი ბეკი) * „კომბლე“ (წუნია გასათხოვარი) * „ქაჯანა“ (ცელქი კატო) * „რომეო და ჯულიეტა“ (მოხუცი ძიძა) ==ლიტერატურა== * ზ. ბაბუნაშვილი, თ. ნოზაძე, „მამულიშვილთა სავანე“, გვ. 226, თბ., 1994 ==რესურსები ინტერნეტში== {{nplg ბიოგრაფია|00007489}} *[http://gendermediator.ge/გოგუცა-კუპრაშვილი---მსახიობი/n48 მსახიობი გოგუცა კუპრაშვილი — გენდერმეტიატორი]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} {{DEFAULTSORT:კუპრაშვილი, გოგუცა}} [[კატეგორია:დაბადებული 15 აპრილი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1908]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 21 სექტემბერი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1983]] [[კატეგორია:ქართველი მსახიობები]] [[კატეგორია:დიდუბის პანთეონში დაკრძალულები]] [[კატეგორია:ცაგერის მუნიციპალიტეტში დაბადებულები]] [[კატეგორია:საქართველოს სსრ-ის სახალხო არტისტები]] 6yxfladeie5pqw0z8mvyzhw8h126tbo 0 319595 4411568 3565067 2022-08-27T21:51:28Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი ='''ხანჭკოლა''' | სურათის ფაილი =Mainelupin.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = | ზესამეფო = | სამეფო =მცენარეები | ქვესამეფო = | განყოფილება =[[ფარულთესლოვნები]] | განყოფილება_რანგის_გარეშე = | ქვეგანყოფილება = | ზეტიპი = | ტიპი = | ტიპი_რანგის_გარეშე = | ქვეტიპი = | ზეკლასი = | კლასი =[[ორლებნიანნი]] | კლასი_რანგის_გარეშე = | ქვეკლასი = | ინფრაკლასი = | ზერიგი = | რიგი = | რიგი_რანგის_გარეშე = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = | ოჯახი =[[პარკოსნები]] | ოჯახი_რანგის_გარეშე = | ქვეოჯახი = | ზეტრიბა = | ტრიბა = | ქვეტრიბა = | გვარი ='''ხანჭკოლა''' | გვარი_რანგის_გარეშე = | ქვეგვარი = | sectio = | სახეობა = | ქვესახეობა = | ლათ =Lupinus | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | დაცვის სტატუსი = | ვიკისახეობები =Lupinus | commons =Lupinus | iucn = | itis = | ncbi = }} '''ხანჭკოლა''' ({{lang-la|Lupinus}}) — [[მცენარეები|მცენარის]] გვარი [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] ოჯახისა. უმთავრესად ერთ- და მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარეებია. სამშობლოდ ითვლება ხმელთაშუაზღვისპირეთი და [[ჩრდილოეთი ამერიკა]]. გვარში 200-ზე მეტი სახეობაა. [[ევროპა]]ში ფართოდაა გავრცელებული 3 ერთწლოვანი სახეობა: [[წვრილფოთოლა ხანჭკოლა|წვრილფოთოლა]], [[თეთრი ხანჭკოლა|თეთრი]] და [[ყვითელი ხანჭკოლა]], აგრეთვე 1 მრავალწლოვანი სახეობა. აქვს სწორმდგომი დატოტვილი ღერო, რომლის სიმაღლე 1,5 მეტრს აღწევს, მთავარღერძიანი [[ფესვი]], თათისებრ რთული ფოთოლი, ვერტიკალური მტევან-ყვავილედი, მრავალთესლიანი პარკი. ერთწლოვანთა სავეგეტაციო პერიოდი 80-155 დღეა. კარგად იზრდება ტენიან პირობებში, შავმიწებზე, [[ტყე|ტყის]] ყომრალ ნიადაგებზე და იძლევა [[პროტეინი|პროტეინით]] მდიდარ ვეგეტატიურ მასას. იყენებენ საქონლის საკვებად, ზოგს მწვანე სასუქად. [[საქართველო]]ში ნაკლებადაა გავრცელებული. ==ლიტერატურა== {{ქსე|11|434|ს. თედორაძე}} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.plantnames.unimelb.edu.au/Sorting/Lupinus.html ხანჭკოლას სახეობების მონაცემთა ბაზა]{{En}} * [http://biodiversity.ucoz.ru/index.htm ხანჭკოლას შესახებ] {{En}} * Hughes, C. [http://www.systbot.uzh.ch/static/personen/colin_hughes_assets/Lupinus.pdf Lupinus.pdf] {{En}} * [http://www.lupins.org Lupins.org] {{En}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] omxpiiseettueh30mfqg0pizhjt6snw 0 325562 4411590 3001955 2022-08-28T07:39:35Z Surprizi 14671 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:დუშეთის კობიანთკარის ეკლესია (1).jpg|მინი|დუშეთის კობიანთკარის ეკლესია]] '''დუშეთის კობიანთკარის ეკლესია''' — [[ეკლესია]] [[დუშეთი]]ს სამხრეთ-დასავლეთით, ფერდობზე. განეკუთვნება გვიანდელ [[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნეებს]]. ძეგლი დაზიანებულია: დასავლეთ კედელი მთელ სიმაღლეზე გარღვეულია, ჩამოშლილია კრამიტის საბურავი, ფასადებზე აქა-იქ ამოცვენილია საპირე ქვები, აღმოსავლეთ და სამხრეთ კედლების მნიშვნელოვანი ნაწილი მიწით არის დაფარული. [[დარბაზული ეკლესია|ეკლესია დარბაზულია]] (9,1 X 5,7 მ), ნაგებია აგურით და რიყის ქვით. შესასვლელი [[დასავლეთი]]დანაა. კარი თაღოვანია. გრძივი კედლების შუაში თითო ერთსაფეხურიანი [[პილასტრი]]ა, რომლებზეც კამარის ნახევარწრიული საბჯენი თაღია გადაყვანილი. ნახევარწრიულ [[აბსიდი|აბსიდში]] და დარბაზის სამივე კედელში თითო თაღოვანი სარკმელია. აბსიდის სარკმლის ორივე მხარეს თაღოვანი ნიშებია. ასეთივე ნიშებია აბსიდის მხრებთან, დარბაზის სამხრეთ და ჩრდილოეთ კედლებში. ფასადები სადაა. დასავლეთის ფასადზე შესასვლელი სწორკუთხა შეღრმავებაშია ჩასმული. კარის ზემოთ კვადრატული ფორმის ღრმა ნიშია, რომელსაც საფეხურებად დამუშავებული გადახურვა აქვს. შესასვლელის ორივე მხარეს გამოყვანილია შეღრმავებული ჯვრები. ==ლიტერატურა== {{სძა|2|188|დვალი თ.}} {{დუშეთის მუნიციპალიტეტის ტაძრები}} [[კატეგორია:დუშეთის მუნიციპალიტეტის ტაძრები]] fwdzq7217yffsa7dzvw5trh8wvuy1zl 0 327450 4411578 3753526 2022-08-27T21:57:25Z გიო ოქრო 84301 შეიცვალა გასაღები [[კატეგორია:ხუთყურა]]-სთვის "*" გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი =ხუთყურა | სურათის ფაილი =Fabaceae - Dorycnium pentaphyllum-1.JPG | სურათის წარწერა =Dorycnium pentaphyllum | სურათის აღწერა =Dorycnium pentaphyllum | ზესამეფო = | სამეფო =მცენარეები | ქვესამეფო = | განყოფილება =[[ფარულთესლოვნები]] | განყოფილება_რანგის_გარეშე = | ქვეგანყოფილება = | ზეტიპი = | ტიპი = | ტიპი_რანგის_გარეშე = | ქვეტიპი = | ზეკლასი = | კლასი =[[ორლებნიანნი]] | კლასი_რანგის_გარეშე = | ქვეკლასი = | ინფრაკლასი = | ზერიგი = | რიგი = | რიგი_რანგის_გარეშე = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = | ოჯახი =[[პარკოსნები]] | ოჯახი_რანგის_გარეშე = | ქვეოჯახი = | ზეტრიბა = | ტრიბა = | ქვეტრიბა = | გვარი =ხუთყურა | გვარი_რანგის_გარეშე = | ქვეგვარი = | sectio = | სახეობა = | ქვესახეობა = | ლათ =Dorycnium | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | დაცვის სტატუსი = | ვიკისახეობები =Dorycnium | commons =Dorycnium | iucn = | itis = | ncbi = }} '''ხუთყურა''' ({{lang-la|Dorycnium}}) — [[მცენარეები|მცენარეთა]] [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]] [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახისა]]. [[მრავალწლოვანი მცენარეები|მრავალწლოვანი]] ბალახებია. 12 [[სახეობა]] გავრცელებულია [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუაზღვისპირებსა]] და [[კანარის კუნძულები|კანარის კუნძულებზე]]. [[საქართველო]]ში 2 სახეობა იზრდება. გვხვდება ტყის პირებზე, მდელოებზე, ღორღიანებზე, ჩამონაზვავებზე, [[კირქვა|კირქვიან]], [[თიხა]]-[[კირი]]ან ნიადაგებზე, ბუჩქნარებში მთის შუა სარტყელამდე. {{lang-la|Dorycnium graecum}} [[თაფლოვანი მცენარეები|თაფლოვანია]]. იყენებენ [[ხალხური მედიცინა|ხალხურ მედიცინა]]ში. ==ლიტერატურა== {{ქსე|11|513|გურგენიძე მ.}} [[კატეგორია:ხუთყურა|*]] pdswidgxa12atgtawwd6af19zp5k5g7 4411579 4411578 2022-08-27T21:57:50Z გიო ოქრო 84301 // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი =ხუთყურა | სურათის ფაილი =Fabaceae - Dorycnium pentaphyllum-1.JPG | სურათის წარწერა =Dorycnium pentaphyllum | სურათის აღწერა =Dorycnium pentaphyllum | ზესამეფო = | სამეფო =მცენარეები | ქვესამეფო = | განყოფილება =[[ფარულთესლოვნები]] | განყოფილება_რანგის_გარეშე = | ქვეგანყოფილება = | ზეტიპი = | ტიპი = | ტიპი_რანგის_გარეშე = | ქვეტიპი = | ზეკლასი = | კლასი =[[ორლებნიანნი]] | კლასი_რანგის_გარეშე = | ქვეკლასი = | ინფრაკლასი = | ზერიგი = | რიგი = | რიგი_რანგის_გარეშე = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = | ოჯახი =[[პარკოსნები]] | ოჯახი_რანგის_გარეშე = | ქვეოჯახი = [[ფარვანასებრნი]] | ზეტრიბა = | ტრიბა = | ქვეტრიბა = | გვარი = '''ხუთყურა''' | გვარი_რანგის_გარეშე = | ქვეგვარი = | sectio = | სახეობა = | ქვესახეობა = | ლათ =Dorycnium | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | დაცვის სტატუსი = | ვიკისახეობები =Dorycnium | commons =Dorycnium | iucn = | itis = | ncbi = }} '''ხუთყურა''' ({{lang-la|Dorycnium}}) — [[მცენარეები|მცენარეთა]] [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]] [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახისა]]. [[მრავალწლოვანი მცენარეები|მრავალწლოვანი]] ბალახებია. 12 [[სახეობა]] გავრცელებულია [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუაზღვისპირებსა]] და [[კანარის კუნძულები|კანარის კუნძულებზე]]. [[საქართველო]]ში 2 სახეობა იზრდება. გვხვდება ტყის პირებზე, მდელოებზე, ღორღიანებზე, ჩამონაზვავებზე, [[კირქვა|კირქვიან]], [[თიხა]]-[[კირი]]ან ნიადაგებზე, ბუჩქნარებში მთის შუა სარტყელამდე. {{lang-la|Dorycnium graecum}} [[თაფლოვანი მცენარეები|თაფლოვანია]]. იყენებენ [[ხალხური მედიცინა|ხალხურ მედიცინა]]ში. ==ლიტერატურა== {{ქსე|11|513|გურგენიძე მ.}} [[კატეგორია:ხუთყურა|*]] 17k0ig2dugx9wtqn9rqmdekdaztijfj 14 327451 4411577 3008476 2022-08-27T21:57:06Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] a007j03fdh8mi8sk39ch8n948moexr9 0 342005 4411549 4110674 2022-08-27T21:00:57Z 95.251.61.198 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Trevi Fountain - Roma.jpg|მინი]] [[ფაილი:Fontana di Trevi (IMG 4022) (26328785398).jpg|მინი]] '''ტრევის შადრევანი''' ({{lang-it|Fontana di Trevi}}) — [[რომი]]ს უდიდესი შადრევანი, 25,9 მეტრი სიმაღლითა და 19,8 მეტრი სიგრძით. [[ბაროკო|ბაროკოს]] სტილის ეს შადრევანი 1732-1762 წლებში ააგო არქიტექტორმა [[ნიკოლო სალვიმ]]. სასახლის მთელი ფასადი და შადრევანი მიღებულია, როგორც ერთი მთლიანობა, ამიტომაა, რომ შადრევანი გრანდიოზულად გვეჩვენება. სასახლის ცენტრალური [[ნიში (არქიტექტურა)|ნიშიდან]] ამოდის ზღვის ნიჟარაზე მჯდომი [[ოკეანე (მითოლოგია)|ოკეანე]], რომელსაც ექაჩებიან [[ტრიტონი (მითოლოგია)|ტრიტონები]] და ჰიპოკამპუსები. მარჯვენა [[ბარელიეფი|ბარელიეფზე]] ახალგაზრდა გოგონა რომაელ ჯარისკაცებს მიუთითებს წყაროზე. აღნიშნულ წყაროზე მოათავსეს აკვედუკი, რომლის მეშვეობითაც რომს წყალი მიეწოდებოდა. აკვედუკმაც და წყარომაც მიიღეს სახელწოდება [[Acqua Vergine]] (Acqua — წყალი, Vergine — ქალწული). არსებობს ლეგენდა, რომ თუ შადრევანში ჩააგდებ ერთ მონეტას აუცილებლად დაბრუნდები რომში, ორი მონეტა — სასიყვარულო შეხვედრაა, სამი — ქორწილი, ოთხი — სიმდიდრე, ხუთი კი — განშორება. ყოველი წლის ბოლოს შადრევნიდან, დაახლოებით, 700 000 [[ევრო]]ს იღებენ. შადრევნის მარცხენა ნაწილში მდებარეობს „მიჯნურთა მილები“. ლეგენდის მიხედვით, წყვილები, რომლებიც ამ მილებიდან დალევენ წყალს, სამუდამოდ ერთად იქნებიან. ტრევის შადრევანს ბევრ ცნობილ ფილმში წავაწყდებით. მაგ: „[[რომაული არდადეგები]]“, „[[ტკბილი ცხოვრება]]“, სადაც შადრევანი მესამე მთავარ გმირად გვევლინება [[ანიტა ეკბერგი|ანიტა ეკბერგთან]] და [[მარჩელო მასტროიანი|მარჩელო მასტროიანისთან]] ერთად და ა.შ.  ==რესურსები ინტერნეტში== {{commons|Fontana di Trevi}} *{{cite web | title=Aerial view of Trevi Fountain. | work=Google Maps | url=http://maps.google.com/maps?q=rome,+italy&hl=en&t=h&ie=UTF8&ll=41.90068,12.483355&spn=0.001964,0.005021&z=18&om=1| accessdate=6 August 2007}}The fountain is the blue rounded rectangle in the centre of the photo, just west of the [[Quirinal Palace]]. *[http://romanbookshelf.com/prints/Fountain%20of%20Trevi/Trevi.html Roman Bookshelf&nbsp;– Trevi Fountain&nbsp;– Views from the 18th and 19th centuries] *[http://www.italyguides.it/us/roma/trevi.htm Trevi Fountain] Virtual 360° panorama and photo gallery. *[http://www2.siba.fi/~kkoskim//rooma/kuvat/fald325c.jpg Engraving of the fountain's more modest predecessor.] [[კატეგორია:რომის შადრევნები]] qqtf7apetkyy631pg0cg4t2jian2uof 0 345477 4411377 4130707 2022-08-27T14:05:17Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა შენობა | სახელი = Black Sea Arena | მშობლიური სახელი = ბლექ სი არენა | მშობლიური სახელის ენა = ქართული | წინა სახელები = | ალტერნატიული სახელები = | სურათი =Black Sea Arena. Aug 2017.jpg | image_alt = | წარწერა = | map_type = საქართველო | map_alt = | map_caption = | ზღვის დონიდან = | შენობის ტიპი = | არქიტექტურული სტილი = | სტრუქტურული სისტემა = | აშენების ღირებულება = 115 მლნ. [[აშშ დოლარი]] | განახლების ღირებულება = | კლიენტი = | მფლობელი = [[საქართველოს მთავრობა]] | მოქმედი არენდატორები = | გამქირავებელი = | მდებარეობა = | მისამართი = | ქალაქი = [[შეკვეთილი]] | ქვეყანა = {{დროშა|საქართველო}} | iso_region = GE-GU | coordinates_display = | latd = 41 | latm = 56 | lats = 18.376 | latNS = N | longd = 41 | longm = 46 | longs = 29.166 | longEW = E | დაიწყო = [[2008]] | დასრულდა = [[2016]] | გაიხსნა = [[31 ივლისი]], [[2016]] | განახლდა = | დაინგრა = | განადგურდა = | სიმაღლე = | დიამეტრი = | ანტენის შპილი = | სახურავი = | ბოლო სართული = | დამატებითი ზომები = | სართულთა რაოდენობა = | ფართი = | ანკერების რაოდენობა = | პარკინგი = | seating_type = | ტევადობა = ≈ 10 000 ადამიანი | ლიფტების რაოდენობა = | მთავარი კონტრაქტორი = | არქიტექტორი = | არქ. ფირმა = [[DREI ARCHITEKTEN]] | სტრუქტურის ინჟინერი = | სერვისების ინჟენერი = | სამოქალაქო ინჟინერი = | სხვა დიზაინერები = | მეხარჯთაღრიცხვე = | ჯილდოები = | განმ. არქიტექტორი = | განმ. ფირმა = | განმ. ინჟინერი = | განმ. სტრუქტურის ინჟინერი = | განმ. სერვისების ინჟინერი = | განმ. სამოქალაქო ინჟინერი = | განმ. სხვა დიზაინერები = | განმ. მეხარჯთაღრიცხვე = | გან. ჯილდოები = | საიტი = [https://bsa.ge/ge https://bsa.ge/ge] | references = }} '''„ბლექ სი არენა“''' ({{lang-en|Black Sea Arena}}) — ყველაზე დიდი საკონცერტო დარბაზი [[საქართველო]]ში. გაიხსნა 2016 წლის 31 ივლისს. იტევს 10 000-მდე მაყურებელს. მდებარეობს კურორტ [[შეკვეთილი|შეკვეთილში]], [[ოზურგეთის მუნიციპალიტეტი|ოზურგეთის მუნიციპალიტეტში]]. საკონცერტო დარბაზის მიმდებარე ტერიტორიაზე, 7 ჰექტარ ტერიტორიაზე გაშენებულია „მუსიკოსთა პარკი“. დარბაზის მშენებლობა 2008 წელს ფონდ „ქართუს“ ინიციატივით დაიწყო და მასში ფონდმა დაახლოებით 115 მილიონი აშშ დოლარის ინვესტიცია განახორციელა. მშენებლობის დასრულების შემდეგ, 2016 წლის 10 ივლისს არენა ფონდმა უსასყიდლოდ გადასცა სახელმწიფოს. „ბლექ სი არენა“ აღჭურვილია სპეციალური აპარატურითა და განათების სისტემებით, რომელიც გრანდიოზული შოუების ჩატარების საშუალებას იძლევა. დარბაზს აქვს მოძრავი სახურავი, რომელიც ამინდზეა მორგებული. საკონცერტო სივრცე სრულად ადაპტირებულია შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებისათვის. Black Sea Arena ოფიციალურად 2016 წლის 31 ივლისს, მომღერალ [[კრისტინა აგილერა]]ს კონცერტით გაიხსნა. დარბაზში სხვადასხვა დროს გაიმართა [[ელტონ ჯონი]]ს, [[ენიო მორიკონე]]ს, [[Jessie J]]-ის, [[ნინო ქათამაძე|ნინო ქათამაძის]], [[ქეთი მელუა]]ს და სხვა კონცერტები. 2020 წელს ბლექ სი არენა დაჯილდოვდა გერმანული პრემია German Design Award-ით შესანიშნავი არქიტექტურისთვის.<ref>{{cite web |url=https://www.german-design-award.com/en/the-winners/gallery/detail/27965-black-sea-arena.html |title=german design award winner 2020|accessdate=2021-02-09 |work= |publisher=german design award |date= }}</ref> ==გალერეა== <gallery> სურათი:Black Sea Arena Hall and Stage.jpg|ბლექ სი არენას სცენა სურათი:Cristina Aguilera on Black Sea Arena Stage.jpg|კრისტინა აგილერა ბლექ სი არენას სცენაზე </gallery> ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat|Black Sea Arena}} {{ოფიციალური|https://bsa.ge/ge}} *{{facebook|BlackSeaArena}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:საკონცერტო დარბაზები]] [[კატეგორია:საქართველოს შენობა-ნაგებობები‎]] [[კატეგორია:საქართველოს შავიზღვისპირეთი]] f3qdlb623q8wiokoqtzhp16gqnl7las 0 350057 4411585 3339619 2022-08-28T00:08:46Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki „'''Nine Muses'''“ ({{lang-ko|나인뮤지스}}, {{lang-en|9MUSES}}, ანუ — „9 [[მუზა]]“) — [[სამხრეთი კორეა|სამხრეთ კორეული]] გოგოების ჯგუფი, შემდგარი 8 წევრისგან და დაფუძნებული კომპანია Star Empire Entertainment-ის მიერ [[2010]] წელს. ჯგუფის წევრები არიან ჰიუნა, იერინი, სონა, კიუნრი, ჰემი, მინჰა, სოჯინი, გიმჯო. დებიუტი შედგა 2010 წლის [[12 აგვისტო|12 აგვისტოს]] მათი პირველი ალბომის ''Let’s Have a Party''-ს გამოსვლით. როგორც იყო დაგეგმილი<ref>[http://www.allkpop.com/article/2014/07/nine-muses-to-possibly-add-two-new-members-before-comeback Nine Muses to possibly add two new members before comeback]</ref> პროდიუსერული სააგენტოთი [[2014]] წელს, [[2015]] წლის [[იანვარი|იანვარში]] ჯგუფმა გამოუშვა ახალი მინი-ალბომი და დაბრუნდა სცენაზე განახლებული შემადგენლობით და ახალი სტილით. ==[[ისტორია]]== ===დებიუტამდე=== Nine Muses მოსალოდნელი დებიუტის შესახებ გაცხადებული იყო 2010 წლის [[26 მარტი|26 მარტს]]. პირველი რელიზი 12 აგვისტოს შედგა. მათ ოფიციალურ დებიუტამდე, Nine Muses Seo In Young-თან ერთად გამოუშვეს [[საუნდტრეკი]] ''„Prosecutor Princess“''-სთვის სახელწოდებით ''„GiveMe“''. თავდაპირველად Nine Muses-ში იყო 14 პოტენციური წევრი, მაგრამ, როდესაც გამოცხადებული იქნა ჯგუფის სახელწოდება, კომპანიამ აირჩია 9 წევრი, რომლებიც უფრო იყვნენ მზად დებიუტისთვის. === 2010: დებიუტი და „Let’s Have a Party“ === [[ფაილი:Nine Muses in 2010 Asia Song Festival.jpg|200px|მინი]] Nine Muses-ს ოფიციარული დებიუტი შედგა 2010 წლის 12 აგვისტოს მათი პირველი ალბომის ''„Let’s Have a Party“''-ის გამოსვლით. რომლის მთავარი სიმღერა იყო ''„No Playboy“''. ამ სიმღერის კომპოზიტორები არიან Rainstone და Park Jin Young. [[6 დეკემბერი|6 დეკემბერს]] 2010 წელი - გამოაცხადეს, რომ ჯგუფი ემზადება [[იაპონია|იაპონიაში]] გასავლისთვის. [[26 დეკემბერი|26 დეკემბერს]], Nine Muses წარმატებით გამოვიდა ექვსი სიმღერით Seoul Train-ზე, სადაც K-POP არტისტები და ჯგუფები გამოდიოდნენ თავიანთი [[იაპონელი]] ფანებისთვის. === [[2011]]: ცვლილებები შემადგენლობაში და „Figaro“ === 2011 წლის [[9 ივნისი|9 ივნისს]] დამტკიცებული იქნა, რომ ჯგუფში დარჩა 7 წევრი. Star Empire Entertainment-მა თავიდან განაცხადა, რომ რანა და ბინი უწინდელივით ჯგუფის წევრებათ ითვლებიან, მაგრამ არ აპირებენ ღონისძიებებზე გამოსვლას. ამის მიუხედავად, შესვენებიდან რამდენიმე თვის შემდეგ, Star Empire-მ გამოაცხადა, რანა და ბინი ოფიციალურად ტოვებდნენ Nine Muses. გადაწყვეტილება ურთიერთშეთანხმებული იყო. როგორც რანას ასევე ბინსაც სურდა ინდივიდუალური მუშაობა. თუმცა ორივეს კვლავ ჰქონდათ გაფორმებული კონტრაქტი კომპანიასთან. [[18 აგვისტო|18 აგვისტოს]] ჯგუფმა გამოუშვა პირველი [[სინგლი]] ''„Figaro“'' და თანდართული [[მუსიკალური ვიდეო]]. === [[2012]]: ახალი წევრები და „Sweet Rendezvous“ === [[ფაილი:Nine Muses at mini album WILD launching showcase event from acrofan (2).jpg|250px|მინი]] Nine Muses წარადგინეს თავიანთი ახალი წევრი კიუნრი [[აბუ-დაბი|აბუ-დაბიში]] გამოსვლის დროს, [[არაბთა გაერთიანებული საამიროები]]. 2012 წლის [[1 იანვარი|1 იანვარს]] მათ გამოუშვეს სურათები მეორე სინგლისთვის ''„News“'', რვავე წევრის ჩვენებით. Nine Muses გამოუშვეს ვიდეო სიმღერისთვის ''„News“'' [[10 იანვარი|10 იანვარს]], ხოლო სინგლი ერთი დღით მოგვიანებით, [[11 იანვარი|11 იანვარს]]. სიმღერის პროდიუსერი იყო Sweetune, რომელიც ასევე სიმღერა ''„Figaro“'' დააპროდიუსერა. სიმღერამ ყურადღება მიიპყრო და Nine Muses-ს ფანები შემმატა. [[20 თებერვალი|20 თებერვალს]] Star Empire Entertainment-მა განაცხადა, რომ დადებითი განწყობის გამო ჯგუფი ახალი ტრეკით [[მარტი|მარტში]] დაბრუნდებოდა. [[6 მარტი|6 მარტს]] გამოუშვეს თიზერი სიმღერისთვის ''„Ticket“'' მათი მინი ალბომიდან ''„Sweet Rendezvous“''. კლიპი სიმღერისთვის ''„Ticket“'' გამოუშვეს [[8 მარტი|8 მარტს]]. [[6 აპრილი|6 აპრილს]], ინტერვიუში Ariran-სთვის, სერამ მინიშნებით თქვა, რომ ჯგუფი ემზადება მომავალში დაბრუნებისთვის ახალ და ბოლო წევრთან სონასთან ერთად. [[25 მაისი|25 მაისს]] მათ წარადგინეს 2 მუსიკალური ვიდეო სიმღერისთვის მეომრების გასამხნევებლად ''„My Youth’s Allegiance“''. === [[2013]]: „Dolls“, „Wild“, „Prima Donna“ და „GLUE“ === მომდევნო სინგლი, ''„Dolls“'', გამოშვებული იყო 2013 წლის [[იანვარი|იანვარში]]. მას დებიუტი ჰქონდა რიცხვი 35-ის ქვეშ GAON TOP100 Chart-ზე და რიცხვი 11-ის ქვეშ M!Countdown-ზე, მეშვიდე ადგილის მიღწევით. 2013 წლის [[9 მაისი|9 მაისს]] გამოქვეყნებული იყო მუსიკალური ვიდეო ''„Wild“''. სინგლმა ''„Wild“''-მა მიაღწია პირველ ადგილებს სხვადასხვა ონლაინ-ჩარტებში და დებიუტი ჰქონდა Gaon chart 2013-ზე 32-ე ადგილიდან, იმ დროისთვის როდესაც ფიზიკური მინი-ალბომი ''„Wild“'' მოხვდა გაყიდვებში [[16 მაისი|16 მაისს]], მე-4 ადგილის დაკავებით, და დღეისათვის ეს მათი ყველაზე დიდი მიღწევაა. სანამ წევრები დაკავებულნი იყვნენ სოლო მოღვაწეობით და გამოსვლებით, გავრცელდა ჭორები შესაძლო ქვეჯგუფის შექმნის შესახებ. შემდეგი ჭორი იყო მათი სცენაზე დაბრუნების თარიღი. 2013 წლის [[25 სექტემბერი|25 სექტემბერს]] ჯგუფის [[ტვიტერი|ტვიტერით]] გავრცელებული იყო ინფორმაცია, რომ გოგოები დაბრუნდებიან 2013 წლის [[14 ოქტომბერი|14 ოქტომბერს]]. პირველი ნახევარფორმატული ალბომის სახელწოდებაა ''„Prima Donna“'' და შედგება 11 სიმღერისგან. მთავარი სიმღერა „GUN“ კვლავ დაპროდიუსერებულია Sweetune-ს მიერ. ახალი ამბების საიტები წერდნენ, რომ Nine Muses თავიანთ დაბრუნების გამოსვლას [[10 ოქტომბერი|10 ოქტომბერს]] M!Countdown-ზე ჩაატარებენ, მაგრამ ალბომის რელიზი მაინც [[14 ოქტომბერი|14 ოქტომბერს]] შედგა. 2013 წლის [[14 ნოემბერი|14 ნოემბერს]] ტვიტერში Nine Muses გამოქვეყნებული იყო მათი კულისების ფოტო ''„Gun“''-ის ბოლო გამოსვლიდან M!Countdown-ზე, რომელთაც ეჭირათ წარწერები ''„Coming Soon“''. ეს იყო მინიშნება იმისა,რომ ისინი მესამე ციფრული ალბომით ბრუნდებოდნენ. [[26 ნოემბერი|26 ნოემბერს]], ოფიციალური გვერდიდან Nine Muses [[Facebook]]-ში, გამოქვეყნებული იყო თიზერ სურათი ციფრით „25“, მათი მოსალოდნელი დაბრუნებისთვის ციფრული სინგლით ''„GLUE“'' 2013 წლის [[4 დეკემბერი|4 დეკემბერს]]. === [[2014]]: ეუნჯი, ლი სემი და სერა ტოვებენ ჯგუფს, კიონრი ახალ ტრიოს უერთდება === 2014 წლის დასაწყისში ლი სემმა და ეუნჯიმ შეწყვიტეს სხვადასხვა ღონისძიებებზე გამოჩენა, სადაც მთელი ჯგუფი მონაწილეობდა. მოგვიანებით გამოაცხადეს, რომ ისინი ტოვებდნენ Nine Muses, რადგან გადაეწყვეტათ კარიერის გაგრძელება ჯგუფის გარეთ. მოგვიანებით [[ივნისი|ივნისში]] სერას კონტრაქტი ამოიწურა და მან გაგრძელება არ გადაწყვიტა. ამგვარად ჯგუფში 6 წევრი დარჩა. სერას წასვლამდე ჯგუფი Nine Muses დაბრუნება დაგეგმილი იყო 2014 წლის [[აგვისტო|აგვისტოსთვის]], მაგრამ ახალი წევრების ძებნის გამო გადაწყვიტეს თარიღის გადაწევა [[ნოემბერი|ნოემბრამდე]]. [[22 აგვისტო|22 აგვისტოს]] Star Empire Ent განაცხადეს, რომ კიონრი, კევინი (ZE:A), და ასევე სააგენტოს ტრეინი სოჯინი (Sojin) გაერთიანდებიან ახალი ტრიოს შექმნისთვის ''NASTY NASTY''<ref>http://www.allkpop.com/article/2014/08/nine-muses-kyung-li-and-zea-kevins-upcoming-project-trio-nasty-nasty-unveil-a-steamy-teaser-image {{en icon}}</ref>. ტრიოს დებიუტი [[3 სექტემბერი|3 სექტემბერს]] შედგა. სიმღერა ''„Knock“'' მათი დაბრუნებისთვის დაწერილი იყო კომპოზიტორი Rado-ს მიერ. === [[2015]]: ახალი წევრები, მინი ალბომი ''„DRAMA“'' === [[9 იანვარი|9 იანვარს]] შუა ღამეს ჯგუფის ოფიციალურ ტვიტერის საიტზე გამოქვეყნებული იყო ინფორმაცია ჯგუფის დაბრუნების შესახებ მინი-ალბომით ''„DRAMA“''<ref>https://twitter.com/9muses_/status/553204512769310720</ref>. მინი-ალბომი შედგება 9 ტრეკისგან. ალბომის მთავარი სიმღერა დაწერილია კომპოზიტორ ჯეონგ ჩანუკის მიერ (정창욱), მან ასევე დაწერა სიმღერა „Ping“ ჯგუფის პირველი სრულყოფილი ალბომისათვის. რამდენიმე დღეში, [[15 იანვარი|15 იანვარს]], ჯგუფის ოფიციალურ საიტზე დაიდო ინფორმაცია ახალი წევრების შესახებ: სოჯინი (Sojin) და გეუმჯო (Geumjo). სოჯინი ასევე ტრიო NASTY NASTY-ს წევრია (კიუნრისთან ერთად), გეუმჯო - კომპანიის თრეინი. ==ჯგუფის შემადგენლობა== ===აქტიური შემადგენლობა=== {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- style="color:#fcf;"| ! colspan="2"| სასცენო ფსევდონიმი ! colspan="2"| სრული სახელი ! rowspan="2"| დაბადების თარიღი |-er !| რომანიზაცია !| ჰანგული !| რომანიზაცია !| ჰანგული |- || Hyuna ''(ჰიუნა)'' || 현아 || Moon Hyun-Ah || 문현아 || 19.01.1987 |- || Erin/Euaerin ''(იერნი)'' || 애린/이유애린 || Lee Hye-Min || 이혜민 || 3.05.1988 |- || Sungah ''(სონა)'' || 성아 || Son Seong-Ah || 손성아 || 8.07.1989 |- || Kyungri ''(კიუნრი)'' || 경리 || Park Kyeong-Ree || 박경리 || 5.07.1990 |- || Hyemi ''(ჰიემი)'' || 혜미 || Pyo Hye-Mi || 표혜미 || 5.04.1991 |- || Minha ''(მინჰა)'' || 민하 || Park Min-Ha || 박민하 || 27.06.1991 |- || Sojin ''(სოჯინი)'' || 소진 || Jo So-Jin || 조소진 || 11.10.1991 |- || Geumjo ''(გიმჯო)'' || 금조 || Lee Geum-Jo || 이금조 || 17.12.1992 |} ===ჯგუფიდან წასულები=== {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- style="color:#fcf;"| ! colspan="2"| სასცენო ფსევდონიმი ! colspan="2"| სრული სახელი ! rowspan="2"| დაბადების თარიღი |- !| რომანიზაცია !| ჰანგული !| რომანიზაცია !| ჰანგული |- || Rana ''(ანა)'' || 라나 || Kim Ra-Na || 김라나 || 26.06.1983 |- || Bini ''(ბინი)'' || 비니 || Lee Hye-Bin || 이혜빈 || 13.11.1985 |- || Jaekyung ''(ჯეკიუნი)'' || 재경 || Jeong Seo-Yeong || 정서영 || 9.09.1987 |- || Lee Sem ''(ლი სემი)'' || 이샘 || Lee Hyeon-Ju || 이현주 || 5.05.1987 |- || Sera ''(სერა)''|| 세라 || Ryu Se-Ra || 류세라 || 3.10.1987 |- || Eunji ''(ეუნჯი)'' || 은지 || Park Eun-Ji || 박은지 || 27.09.1988 |} ===შემადგენლობა დროის მიხედვით=== <timeline> ImageSize = width:530 height:300 PlotArea = width:435 height:225 left:70 bottom:65 Alignbars = justify DateFormat = mm/dd/yyyy Period = from:2010 till:2016 TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy Colors = id:Pre-debut value:teal legend:Pre-debut Legend = orientation:horizontal position:bottom ScaleMajor = unit:year increment:1 start:2010 gridcolor:black PlotData = color:green width:10 textcolor:black align:left anchor:from bar:Euaerin from:08/12/2010 till:end bar:Hyemi from:08/12/2010 till:end bar:Minha from:08/12/2010 till:end bar:Hyuna from:10/14/2010 till:end bar:Kyungri from:08/12/2011 till:01/01/2012 Color:Pre-debut bar:Kyungri from:01/01/2012 till:end bar:Sungah from:04/18/2012 till:01/23/2013 Color:Pre-debut bar:Sungah from:01/24/2013 till:end bar:Sojin from:06/01/2014 till:01/11/2015 Color:Pre-debut bar:Sojin from:01/11/2015 till:end bar:Geumjo from:09/25/2014 till:01/11/2015 Color:Pre-debut bar:Geumjo from:01/11/2015 till:end bar:Sera from:start till:06/23/2014 bar:Sera from:start till:08/12/2010 Color:Pre-debut bar:LeeSem from:start till:01/28/2014 bar:LeeSem from:start till:08/12/2010 Color:Pre-debut bar:Eunji from:08/12/2010 till:01/28/2014 bar:Rana from:08/12/2010 till:02/11/2011 bar:Bini from:08/12/2010 till:02/11/2011 bar:Jaekyung from:start till:10/14/2010 bar:Jaekyung from:start till:08/12/2010 Color:Pre-debut </timeline> ==დისკოგრაფია== ;სტუდიური ალბომები [[ფაილი:Nine Muses from acrofan.jpg|250px|მინი]] * (14.10.2013) ''PRIMA DONNA'' ;მინი-ალბომები * (08.03.2012) ''Sweet Rendezvous'' * (09.05.2013) ''WILD'' * (23.01.2015) ''DRAMA'' ;ფიზიკური სინგლები [[ფაილი:Nine Muses at K-Collection in Seoul, 2012 04.jpg|250px|მინი]] <small>''სამხრეთ კორეაში ფიზიკური (ანუ გამოშვებული სიდი-დისკით ან სხვა გადამტანი საშუალებით) სინგლის სახელწოდებაა „single album“.''</small> * (12.08.2010) ''Let’s Have A Party'' * (24.01.2013) ''Dolls'' ;ციფრული სინგლები * (18.08.2011) ''Figaro'' * (11.01.2012) ''NEWS'' * (04.12.2013) ''Glue'' ;კოლობორაციები * (07.04.2010) ''Prosecutor Princess OST Part.2'' <small>(Seo In Young, Nine Muses)</small> * (30.11.2011) ''Star Empire'' <small>(Park Jung Ah, Seo In Young, ZE:A, Nine Muses, Jewelry)</small> * (16.08.2012) ''MBC Music 'MM Choice' Part.3'' <small>(Nine Muses, Rhythm Power)</small> * (05.09.2012) ''That Woman Writes Lyrics, That Man Composes Music Season 2 OST'' <small>(Tak Jae Hoon, Kim Jong Min, Nine Muses)</small> ;სხვა * (05.07.2012) TEAM SIII — ''Win The Day (Modu Aesseuri)'' ==ჯილდოები== {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- ! წელი !! პრემიის სახელწოდება !! კატეგორია !! შედეგი |- | rowspan= 3 | 2010 || Korean Culture Entertainment Awards || New Generation Popular Music Teen Singer Award<ref>[http://www.allkpop.com/article/2010/12/winners-at-the-18th-korean-culture-entertainment-awards Победители 18th Korean Culture Entertainment Awards]</ref> || {{won}} |- | Korean Beauty Design Expo || Beauty Popularity Star Award<ref>[http://www.allkpop.com/article/2010/10/nine-muses-nab-the-beauty-popularity-star-award Nine Muses победили «Beauty Popularity Star Award»]</ref> || {{won}} |- | Mnet Asian Music Award || საუკეთესო ახალი სიმღერა/მუსიკალური კოლექტივი || {{nom}} |- | rowspan=3 | 2013 || Asian Model Festival Awards |||| {{nom}} |- | rowspan= 2 | KPOP+ Music Awards || Best Female Group<ref>[https://docs.google.com/spreadsheet/pub?key=0AroSygcIJpv_dHBDd0xHVjdNbXZReVhheUdNcjFFdmc&output=html The 4th Annual KPOP+ Music Awards 2013: Таблица всех результатов]</ref> || {{won}} |- | Most Improved Artist<ref>{{Cite web |url=https://showyou.com/v/y-iqSL-HfNJMQ/the-4th-annual-kpop-music-awards-2013 |title=The 4th Annual KPOP+ Music Awards 2013: Объявление результатов |accessdate=2016-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714140321/https://showyou.com/v/y-iqSL-HfNJMQ/the-4th-annual-kpop-music-awards-2013 |archivedate=2014-07-14 }}</ref> || {{won}} |} ==იხილეთ აგრეთვე== * [[seventeen (ჯგუფი)]] * [[AOMG]] * [[Illionaire Records]] * [[EXO (ჯგუფი)]] * [[2NE1 (ჯგუფი)]] * [[S.M.Entertainment]] * [[CNBLUE (ჯგუფი)]] * [[IKON (ჯგუფი)]] * [[2PM (ჯგუფი)]] * [[Bangtan Boys (ჯგუფი)]] * [[Monsta X (ჯგუფი)]] * [[G-Dragon (მომღერალი)]] * [[Big Bang (ჯგუფი)]] * [[Super Junior (ჯგუფი)]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.9muses.co.kr/ Official Korean website] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სამხრეთ კორეული ჯგუფები]] [[კატეგორია:მუსიკალური ჯგუფები]] jbnccvk2sfjn4gejpn4uenwwzulva7z 0 352717 4411605 3216596 2022-08-28T08:51:39Z Mariamm097 115959 დაემატა [[კატეგორია:გერმანულენოვანი რომანები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{მრავალმნიშვნელოვნება|ის კვლავ აქ არის|ის კვლავ აქ არის (ფილმი)}} {{ინფოდაფა წიგნი | სახელწოდება = ის კვლავ აქ არის | მშობ_სახელი = Er ist wieder da | მთარგმნელი = ნანა გოგოლაშვილი | სურათი = წიგნის „ის კვლავ აქ არის“ გარეკანი.png | სურათის ზომა = | ტიტრი = | ჩარჩო = | წარწერა = | ავტორი = [[ტიმურ ვერმესი]] | ილუსტრატორი = | გარეკანის_მხატვარი = | ქვეყანა = [[გერმანია]] | ენა = [[გერმანული ენა|გერმანული]] | სერია = | თემა = | ჟანრი = | გამომცემელი = [[ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა]] <small>([[საქართველო]]ში)</small><br />[[Eichborn Verlag]]^{[[:de:Eichborn Verlag|[de]]]}<small>([[გერმანია]]ში)</small> | გამოც_თარიღი = | ქართულად_გამოც_თარიღი = [[2015]] | მედია = | გვერდი = 384 | isbn = 978-9941-23-511-5 (ქართული გამოცემა) | oclc = | წინამორბედი = | მომდევნო = }} '''ის კვლავ აქ არის''' ({{lang-de|Er ist wieder da}}, {{IPA-de|ʔeːɐ̯ ʔɪst ˈviːdɐ daː|pron}}) — [[გერმანელები|გერმანელი]] [[ჟურნალისტიკა|ჟურნალისტის]], [[ტიმურ ვერმესი]]ს სატირული ნოველა [[მესამე რაიხი]]ს [[ფიურერი|ფიურერ]] [[ადოლფ ჰიტლერი|ადოლფ ჰიტლერზე]]. [[2015]] წელს მოხდა [[ნოველა|ნოველის]] [[ის კვლავ აქ არის (ფილმი)|ეკრანიზაცია]]. [[ქართული ენა|ქართულ ენაზე]] წიგნი [[2015]] წელს გამოვიდა. == სიუჟეტი == {{სიუჟეტი}} == იხილეთ აგრეთვე == * [[ის კვლავ აქ არის (ფილმი)]] == რესურსები ინტერნეტში == {{commons category|Er ist wieder da}} * [https://saba.com.ge/books/details/3737/%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%99%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%95-%E1%83%90%E1%83%A5-%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1 ''Saba.com'' — „ის კვლავ აქ არის“] * [http://sulakauri.ge/books/single/1452/ ''Sulakauri.ge'' — „ის კვლავ აქ არის“] * {{YouTube|id = Am81MBJxFQw|title = ინტერვიუ წიგნის ავტორ ტიმურ ვერმესთან}} {{de}} [[კატეგორია:გერმანულენოვანი ნოველები]] [[კატეგორია:2012 წლის რომანები]] [[კატეგორია:გერმანულენოვანი რომანები]] bc4d4sob1k2nr9ocmbff8w6zmskqrfq 4411606 4411605 2022-08-28T08:52:03Z Mariamm097 115959 wikitext text/x-wiki {{მრავალმნიშვნელოვნება|ის კვლავ აქ არის|ის კვლავ აქ არის (ფილმი)}} {{ინფოდაფა წიგნი | სახელწოდება = ის კვლავ აქ არის | მშობ_სახელი = Er ist wieder da | მთარგმნელი = ნანა გოგოლაშვილი | სურათი = წიგნის „ის კვლავ აქ არის“ გარეკანი.png | სურათის ზომა = | ტიტრი = | ჩარჩო = | წარწერა = | ავტორი = [[ტიმურ ვერმესი]] | ილუსტრატორი = | გარეკანის_მხატვარი = | ქვეყანა = [[გერმანია]] | ენა = [[გერმანული ენა|გერმანული]] | სერია = | თემა = | ჟანრი = | გამომცემელი = [[ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა]] <small>([[საქართველო]]ში)</small><br />[[Eichborn Verlag]]^{[[:de:Eichborn Verlag|[de]]]}<small>([[გერმანია]]ში)</small> | გამოც_თარიღი = | ქართულად_გამოც_თარიღი = [[2015]] | მედია = | გვერდი = 384 | isbn = 978-9941-23-511-5 (ქართული გამოცემა) | oclc = | წინამორბედი = | მომდევნო = }} '''ის კვლავ აქ არის''' ({{lang-de|Er ist wieder da}}, {{IPA-de|ʔeːɐ̯ ʔɪst ˈviːdɐ daː|pron}}) — [[გერმანელები|გერმანელი]] [[ჟურნალისტიკა|ჟურნალისტის]], [[ტიმურ ვერმესი]]ს სატირული რომანი [[მესამე რაიხი]]ს [[ფიურერი|ფიურერ]] [[ადოლფ ჰიტლერი|ადოლფ ჰიტლერზე]]. [[2015]] წელს მოხდა [[ნოველა|ნოველის]] [[ის კვლავ აქ არის (ფილმი)|ეკრანიზაცია]]. [[ქართული ენა|ქართულ ენაზე]] წიგნი [[2015]] წელს გამოვიდა. == სიუჟეტი == {{სიუჟეტი}} == იხილეთ აგრეთვე == * [[ის კვლავ აქ არის (ფილმი)]] == რესურსები ინტერნეტში == {{commons category|Er ist wieder da}} * [https://saba.com.ge/books/details/3737/%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%99%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%95-%E1%83%90%E1%83%A5-%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1 ''Saba.com'' — „ის კვლავ აქ არის“] * [http://sulakauri.ge/books/single/1452/ ''Sulakauri.ge'' — „ის კვლავ აქ არის“] * {{YouTube|id = Am81MBJxFQw|title = ინტერვიუ წიგნის ავტორ ტიმურ ვერმესთან}} {{de}} [[კატეგორია:გერმანულენოვანი ნოველები]] [[კატეგორია:2012 წლის რომანები]] [[კატეგორია:გერმანულენოვანი რომანები]] 8uxue94xbsr2juohhmz6yg96k2ohh0l 0 353536 4411460 4116329 2022-08-27T15:03:25Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სახელი = ლევან ხეთაგური | ფოტო = ლ.ხეთაგური.jpg | ფოტოს_სიგანე = 250პქ |წარწერა = | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1964|6|26}} | დაბადგილი = [[თბილისი]], [[საქართველოს სსრ]] | გარდთარიღი = | გარდადგილი = | სხვა_სახელები = | განათლება = | ალმა-მატერი = [[თეატრალური ინსტიტუტი]], [[თბილისის პედაგოგიური ინსტიტუტი]], [[ამსტერდამის უნივერსიტეტი]] | საქმიანობა = ხელოვნებათმცოდნე | მოქალაქეობა = {{USSR}}<br/>{{GEO}} | რეზიდენცია = | ეროვნება = [[საქართველო|ქართველი]] | ცნობილია როგორც = | ცნობილი ნაშრომები = }} '''ლევან ხეთაგური''' (დ. [[26 ივნისი]], [[1964]], [[თბილისი]]) — [[ქართველები|ქართველი]] თეატრმცოდნე, ხელოვნებათმცოდნეობის დოქტორი, [[პროფესორი]]. [[თეატრი]]ს, კულტურის პოლიტიკის, კულტურის კვლევების და უმაღლესი სახელოვნებო განათლების საერთაშორისო ექსპერტი, ევროპის კულტურის პარლამენტის წევრი. [[ნიდერლანდები]]ს სამეფოს კულტურის საერთაშორისო ფონდის „კავკასიის“ პრეზიდენტი. ==განათლება== ხეთაგურმა 1986 წელს წარჩინებით დაამთავრა [[საქართველო]]ს [[შოთა რუსთაველის სახელობის თეატრალური ინსტიტუტი]] ([[თეატრმცოდნეობა]]), და [[თბილისის პედაგოგიური ინსტიტუტი|ა. პუშკინის სახ. პედაგოგიური ინსტიტუტი]] (ტურიზმის მართვა). 1990 წელს სწავლა განაგრძო [[მოსკოვი|მოსკოვში]], თეატრალური ხელოვნების უნივერსიტეტში (GITIS) საზღვარგარეთის თეატრის კათედრაზე, სადაც მიენიჭა ხელოვნებათმცოდნეობის დოქტორის ხარისხი. 1996 წელს [[ამსტერდამი]]ს საზაფხულო უნივერსიტეტში ეუფლებოდა საერთაშორისო ურთიერთობებს ხელოვნებაში. 1997 წელს კი ამსტერდამ-მაასტრიხტის საზაფხულო უნივერსიტეტში — საშემსრულებლო ხელოვნების მენეჯმენტს და სპონსორობას ხელოვნებაში. 1999 წელს სწავლობდა ENCATC-ის მენეჯერების აკადემიაში. ხოლო 2007 [[ბუდაპეშტი]]ს ცენტრალური ევროპის უნივერსიტეტში — კულტურის პოლიტიკის მიმართულებით. ==პედაგოგიური გამოცდილება== 1986 წლიდან, როგორც თეატრმცოდნე ატარებდა ლექციებს და მონაწილეობდა საერთაშორისო ფესტივალებში, კონფერენციებში და სიმპოზიუმებში: [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანში]], [[ბელორუსია]]ში, [[გერმანია]]ში, [[სლოვაკეთი|სლოვაკეთში]], [[ესპანეთი|ესპანეთში]], [[დიდი ბრიტანეთი|დიდ ბრიტანეთში]], [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდებში]], [[რუსეთი|რუსეთში]], [[ლიტვა]]ში, [[ჩინეთი|ჩინეთში]] და [[პოლონეთი|პოლონეთში]]-თანამედროვე ქართულ [[თეატრი|თეატრზე]] და ზოგადად თეატრალურ საკითხებზე. როგორც [[პედაგოგი|პედაგოგს]] და [[პროფესორი|პროფესორს]] [[შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტი|თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტში]], ასევე ენისა და კულტურის უნივერსიტეტში მიყავდა სხვადასხვა კურსები: მსოფლიო თეატრის ისტორია, [[დრამის თეორია]], კრიტიკის თეორია, XX სს-ის თეატრი, ევროპის ცივილიზაციის ისტორია, საშემსრულებლო ხელოვნების მენეჯმენტი და ა.შ. 1997 წლიდან, როგორც მიწვეული ექსპერტი და მრჩეველი კულტურის მენეჯმენტში, მუშაობდა [[ბაქო]]ში, [[ერევანი|ერევანში]], [[სოფია]]ში, გიოტებორგში, [[ულან-ბატორი|ულან-ბატორში]], [[სანქტ-პეტერბურგი|სანქტ პეტერბურგში]], [[ბიშკეკი|ბიშკეკში]] ([[მენეჯმენტი]], სპონსორობა, ქსელური მუშაობა, საერთაშორისო თანამშრომლობა ხელოვნებაში, კულტურის პოლიტიკა და ა.შ.) როგორც მიწვეული პროფესორი სამაგისტრო პროგრამებში, მუშაობდა ნუტრეხტის ხელოვნების სკოლაში ([[ნიდერლანდები]]); [[სტამბოლი]]ს ბილგის უნივერსიტეტში ([[თურქეთი]]); გიორგლიტცის აკადემიაში ([[გერმანია]]); [[კიშინოვი|კიშინოვის თეატრისა და მუსიკის აკადემია]] (მოლდავეთი); [[კრაკოვი]]ს იაგელონის [[უნივერსიტეტი|უნივერსიტეტში]] ([[პოლონეთი]]), [[ვილნიუსი|ვილნიუსის აკადემიაში]] ([[ლიტვა]]); [[პეკინი]]ს ცენტრალურ აკადემიაში, [[შანხაი]]ს ცენტრალურ აკადემიაში, [[ჰონკონგი]]ს ჩინურ უნივერსიტეტში და სხვა. 1998-2000 წწ. იყო ამსტერდამ-მაასტრიხტის უნივერსიტეტის კურსების ორგანიზატორი თბილისში. 2009-2015 წლებში კი მაგისტრანტთა და დოქტორანტთა საერთაშორისო კონფერენციის ორგანიზატორი. კვლევითი ინტერესების სფეროში შედის სათეატრო ხელოვნების თეორია (ისტორია და თეორიული საკითხები) და პრაქტიკა (შემოქმედებითი პედაგოგიკა, რეჟისურა, დრამატურგია, სცენოგრაფია); კვლევების დროს მოიაზრება სხვადასხვა პროექტების მომზადება და განხორციელება, რაც კვლევებს სძენს პრაქტიკულ მნიშვნელობასაც და მკვლევარს გამოცდილებას მრავალი მიმართულებით. ==საჯარო ლექციები== * 2015 — თანამედროვე სათეატრო ენა, [[ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]; * 2014 — [[შექსპირი]] 450, ბათუმის ხელოვნების უნივერსიტეტი; * 2014 — სათეატრო ენა, [[სამეფო უბნის თეატრი]]; * 2012 — კულტურის პოლიტიკა ევროპაში - ჰონკონგის ჩინური უნივერსიტეტი; * 2011 — ქართული კულტურა - კრაკოვის იაგელონიის უნივერსიტეტი; * 2010 — კულტურის პოლიტიკა საქართველოში - უტრეხტის უნივერსიტეტი; * 2009 — ქართული თეატრი - ვილნიუსი - ევროპის თეატრების ქსელის შეკრება, საჯარო ლექციები; * 2008 — ტიფლისური ავანგარდი, ბრიტანეთის ნაციონალური ბიბლიოთეკა, [[ლონდონი]]; * 2008 — რელიგია და თეატრი, კავკასიური სახლი, [[თბილისი]]; * 2008 — [[გურჯიევი, გიორგი|გურჯიევი]] და XX საუკუნის მსოფლიო კულტურა, თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტი; * 2008 — ღვინო, როგორც ქართული კულტურის ფენომენი; გრუნელვალდის სასახლე, [[ნიდერლანდები]]; * 2007 — კულტურა სამხრეთ კავკასიაში, [[ნორვეგია]]; * 2007 — კულტურის პოლიტიკა კავკასიაში, [[სტამბოლი]], ბილგის უნივერსიტეტი; * 2007 — კულტურის პოლიტიკა საქართველოში, გიორლიცის უნივერსიტეტი, [[გერმანია]]; ==პროფესიული და სამუშაო გამოცდილება== * 1999-წლიდან დღემდე არის, მრავალი სხვადასხვა კულტურული პროგრამის, ფესტივალი, სემინარის კორდინატორი და მოდერატორი, მათ შორის: * 1996 წელს იყო ორგანიზატორი, უნგრეთის კულტურული დღეების თბილისში. 1993-1996 წლებში იყო სხვადასხვა ტელე გადაცემების („დახურულ კარს მიღმა“, „სარტრი“; „თეატრალური ანტრეპრიზა“ და ა.შ.) [[ავტორი]] და პროდიუსერი და ასევე საკვირაო ხელოვნების სკოლის ([[თბილისი]], [[საქართველო]]) დირექტორი. * 1996-2003 წწ. საქართველოს კულტურის დღეები [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანში]], [[დიდი ბრიტანეთი|დიდ ბრიტანეთში]], [[ლიტვა]]ში და ა.შ. ორგანიზატორი. * 1996 წლიდან ყოველწლიური საერთაშორისო ,,თეატრი-ვიდეოს'' პროდიუსერი. * 1997 წლიდან იყო ავსტრიელ მხატვართა და მრავალი სხვა ვიზუალური პროექტების ავტორი საქართველოში. * 1998 წლიდან ორგანიზატორობასა პროდიუსერობას უწევდა [[რობერტ სტურუა]]ს, [[ტონინო გუერა]]ს, ბრიტანელი დრამატურგების, და ა.შ. მასტერკლასებს. * 2000 წელს დააფუძნა კულტურის ვიდეო ცენტრი საქართველოში და პროდიუსერობას უწევს, [[უნგრეთი|უნგრული]], [[ესპანეთი|ესპანური]], [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდური]] და [[უკრაინა|უკრაინული]] [[თეატრი|თეატრების]] ტურებს [[საქართველო]]ში. * 2001 წელს ატარებს ვორქშოფებს ქართული თეატრის შესახებ დიდი ბრიტანეთის უნივერსიტეტში (ჰარი და როუზ ბრუფილდი); * 2003-2007 წწ. იყო კულტურის სააერთაშორისო ბაზრობა [http://ICF ICF]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} „სუფრა“ -თანამედროვე ცეკვის პროექტის ([[ნიდერლანდები]], [[გერმანია]], [[საფრანგეთი]], [[საქართველო]]) თანაპროდიუსერი. * 2007 წელს იყო უმაღლესი სახელოვნებო განათლებისა და [[ბოლონია|ბოლონიის]] საერთაშორისო კონფერენციის ორგანიზატორი და ა.შ. * 2003 წლიდან დღემდე არის კულტურის საერთაშორისო ბაზრობა ICF-ის, გენერალური დირექტორი; 2010-2012 [[ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი|ილიაუნის]] აკადემიური საბჭოს წევრი; 2004-2010 [[შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს რექტორის მოადგილე, აკადემიური საბჭოს წევრი; * 1998-2004 ენისა და კულტურის უნივერსიტეტი, სამეცნიერო საბჭოს წევრი; * 1998 ლიდსის სახელმწიფო თეატრი, [[დიდი ბრიტანეთი]], მენეჯერი; * 1997-დან ნიდერლანდების სამეფოს საერთაშორისო კულტურის ფონდი, კავკასია - პრეზიდენტი; * 1996-1997 [[საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტრო|საქართველოს კულტურის სამინისტრო]], საერთაშორისო კულტურული პროგრამების დირექციის უფროსი; * 1995-2004 [[შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო თეატრალური ინსტიტუტი|საქართველოს შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო თეატრალური ინსტიტუტის]] სამეცნიერო საბჭოს წევრი; * 1993-1996 საპროდიუსერო ცენტრ და ტელე სტუდია ARTEX-ის გენერალური პროდიუსერი; * 1992-2004 [[შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო თეატრალური ინსტიტუტი|საქართველოს შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო თეატრალური ინსტიტუტის]] საერთაშორის განყოფილება; * 1992-2008 [[შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო თეატრალური ინსტიტუტი|საქართველოს შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო თეატრალური ინსტიტუტის]] სამეცნიერო სექტორის წამყვანი მეცნიერ თანამშრომელი, პედაგოგი. ==პროფესიული კავშირები== * 2014 — ICOM-ის წევრი; * 2014 — [[ჩეხეთი|ჩეხეთის სამეცნიერო ფონდის]] მიწვეული ექსპერტი; * 2013 — ბილგის უნივერსიტეტის მაგისტრანტთა კონფერენციის აკადემიური საბჭოს წევრი; * 2013 — მსოფლიო ცეკვის საბჭოს წევრი; * 2013 — თეირანის თოჯინების ფესტივალის ჟიურის წევრი; * 2012 — კულტურის ლიდერთა საერთაშორისო სკოლის ერთ-ერთი დამფუძნებელი [[პოლონეთი|პოლონეთში]]; * 2012 — აღმოსავლეთ თანამშრომლობის კულტურის კონგრესის პროგრამული საბჭოს წევრი; * 2012 — [[ევროკავშირი|ევროკავშირის აღმოსავლეთ თანამშრომლობი]]ს კულტურის პროგრამის მრჩეველთა საბჭოს თავმჯდომარე; * 2012 — [[თეატრის საერთაშორისო ინსტიტუტი]]ს საქართველოს ბიურო გენერალური მდივანი (ახალი ვადით; * 2011 — უნიმას საქართველოს გენერალური მდივანი; * 2010 — [[თეირანი|თეირანის ფაჯრის]] 28 - საერთაშორისო ფესტივალის ჟიურის წევრი; * 2010 — საქართველოს თეატრალური პრემია დურუჯის ჟიურის წევრი; * 2010 — [[ევროკავშირი]]ს კულტურის ანტრეპრენიორობის აკადემიური საბჭოს წევრი; * 2009 — ნიუ ნოვას (ევროპის სახელოვნებო სკოლების საერთაშორისო ფესტივალი) ჟურის წევრი; * 2008-დან ევროპის კულტურის პარლამენტის წევრი; * 2008-დან ევროკავშირის მოძრაობის „ევროპის სულისთვის“ სტრატეგიული ჯგუფის წევრი; * 2008-დან საქართველოს რეგიონალური თეატრების ქსელი, გენერალური მდივანი; * 2008 – ფესტივალ არდიფესტის ჟიურის წევრი; * 2007-2009 – ევროპის კულტურის ფონდის მრჩეველთა საბჭოს წევრი; * 2006-2008 – [[საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო]]ს ბოლონიის მხარდამჭერთა საბჭოს წევრი; * 2006 – ევროპის კულტურის სისტემების დაჯილდოვების ჟიურის წევრი, [[იტალია]]; * 2006–2010 – სტუდენტური კინოფესტივალის „ამირანი“ კოორდინატორი და აღდგენის ინიციატორი * 2004-2005 – [[საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტრო|საქართველოს კულტურის სამინისტროს]] ექსპერტთა საბჭოს წევრი; * 2004 – ევროპის ხელოვნების ინსტიტუტთა ლიგის წევერი, უტსფეს-ის წევრი; * 2001 – მაქს ვაგნერის ფონდი (ნიდერლანდების სამეფო) მრჩეველთა საერთაშორისო საბჭოს წევრი; * 2000-2001 – ფონდი „ღია საზოგადოება საქართველო“ კულტურის ექსპერტთა საბჭოს წევრი; * 1999-დან თეატრის მკვლევართა საერთაშორისო ფედერაციის FIRT წევრი; * 1999-2003 – კავკასიის ხელოვნების მენეჯერთა ქსელის თავმჯდომარე; * 1997-დან [[თეატრის საერთაშორისო ინსტიტუტი]], საქართველოს ეროვნული ცენტრი, გენერალური მდივანი; * 1997 – გულივერი, ევროპელ ინტელექტუალთა ქსელის წევრი, გულივერ ქლირინგ აუზის წარმომადგენელი საქართველოში; * 1996 – ევროპის თეატრის კვლევის ინსტიტუტის დირექტორი საქართველოში; * 1995-2004 – საქართველოს თეატრის მოღვაწეთა კავშირის გამგეობის წევრი; * 1990 – საქართველოს ხელოვნების ახალგაზრდა კრიტიკოსთა ასოციაციის პრეზიდენტი; * 1990 – [CONEPTS] - ის საბჭოს წევრი, დიდი ბრიტანეთი, * 1987 – საბჭოთა კავშირის თეატრის მოღვაწეთა კავშირის წევრი; * 1986-2004 – საქართველოს თეატრის მოღვაწეთა კავშირის წევრი; და ა.შ. ==პუბლიკაციები== * ''2016 მითი, ისტორია და იგავი ინგლისურ დრამაში, თბილისი'' * ''2016 ქოროს დიალოგები, ინგლისურ, ქართული, თბილისი'' * ''2016 ქართული თეატრი, ჩინურ და ინგლისურ ენებზე, გუანჯუ, ჩინეთი'' * ''2015 ტადეუშ კანტორი, თეატრალური მემკვიდრეობა, თბილისი'' * ''2013 - Леван Хетагури // От ритула к професиональному театру, Кишинев, Академия Наук;'' * ''2010 - Levan Khetaguri //Global Challenges, Cultural Visions, Istanbul ;'' * ''2011 - Levan Khetaguri // A Handbook of Cultural Dialogue, Trust and Identity, Sejny ;'' * ''2011 - Levan Khetaguri, La theatre en Georgie a la fin de la premiere decennia duXXIe siècle //Le Monde du Theatre, Edition 2011, P.I.E. PETER LANG, Bruxelles;'' * ''2007 - Levan Khetaguri, Un resum de la investigacio del teatre Georgia al segle XX //Assaig De Teatro Num 59, Barcelona;'' * ''2010 - Levan Khetaguri, Practice and Theory of the Theatre Education: Before and after Bologna //International ENCOUNTERS on Theatre Education Symposium Proceedings, Istanbul ;'' * ''2007 - Levan Khetaguri, The Cultural Infrastructure in the Caucasus //Emerging Cultural Content: Actors and Networks, Istanbul Bilgi University;'' * ''2009 - Levan Khetaguri, Cultural Policy in Georgia (EN, GER, POL) // Cultural Management, Jagiellonian University, Cracow;'' * ''2010 - Levan Khetaguri, Third Reality (EN, GER, POL) // Cultural Management, Jagiellonian University, Cracow;'' * ''2013 - ხელოვნების მენეჯმენტის ანტრეპრენიორული სტილი, ხიპ ჰაგორტი (მთარგმნელი და რედაქტორი იური მღებრიშვილთან ერთად), თბილისი;'' * ''2010 - ევროკავშირის დაფინანსება კულტურაში, მეგზური სახელოვნებო ორგანიზაციებისთვის საქართველოში, ავტორი, მღებრიშვილთან ერთად;'' * ''2010 - ბენიამინი, რადოსლავ პაჩოხა, მთარგმნელი;'' * ''2009 - მოქალაქეთა მეგზური ურბანულ კულტურის პოლიტიკაში, რედაქტორი და ერთ-ერთი მთარგმნელი;'' * ''2009 - ცხოვრება მხოლოდ მაშინაა რეალური როცა მე ვარ, გიორგი გურჯიევი, რედაქტორი და კომენტარების ავტორი;'' * ''2008 - Gurdjieff in Tiflis, რედაქტორი და თანაავტორი;'' * ''2008 - ეჟი გროტოვსკი, რედაქტორი, წინასიტყვაობისა და კომენტარების ავტორი, ერთ-ერთი მთარგმნელი, თბილისი;'' * ''2006 - ლეშეკ მონჯიკის თანამედროვე თეატრალური მისტერიები, ავტორი და რედაქტორი თბილისი;'' * ''2004 - ტადეუშ კანტორი, მკვდარი კლასი, შესავალი, რედაქტორი, ერთ-ერთი მთარგმნელი;'' * ''2007- რედაქტორი და მთარგმნელი (იური მღებრიშვილთან ერთად) საიმონ მუნდი, „კულტურული უფლებები და ევროპის სახალი დემოკრატია /ქართულ და რუსულ ენებზე;'' * ''2007 - რედაქტორი და მთარგმნელი (იური მღებრიშვილთან ერთად), სახელმძღვანელო „კულტურა, მენეჯმენტი, მარკეტინგი, ანიმაცია;'' * ''2002 - ჰამლეტი 400, ერთ-ერთი ავტორი და რედაქტორი;'' * ''2001 - თანამედროვე ცეკვა ნიდერლანდებში, მოძრაობაში, რედაქტორი;'' * ''2001 - ქართული თეატრის სამომავლო განვითარება, თანაავტორი, რედაქტორი;'' * ''2000 - ჰუგო ფონ ჰოფმანსთალი და ავსტრიული თეატრი, ავტორი;'' * ''1998 - საუკუნის ფრანგი დრამატურგები და თეატრის თეორეტიკოსები, ცნობარი, ავტორი.'' ==ჯილდოები== *2000 - შვედეთის მწერალთა გილდიის პრემია *1985 - საბჭოთა კავშირის მეცნიერებათა აკადემიის დიპლომი *1982 - საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მედალი ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00002271/ ლევან ხეთაგური] — საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი {{DEFAULTSORT:ხეთაგური, ლევან}} [[კატეგორია:დაბადებული 26 ივნისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1964]] [[კატეგორია:ქართველი ხელოვნებათმცოდნეები]] gyvcqa4hkwzqpuze8ro1tpb8ozxy9vq 0 357871 4411571 3565056 2022-08-27T21:52:11Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი =ფუჭფუჭა | სურათის ფაილი =Colutea arborescens01.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება =[[ფარულთესლოვნები]] | კლასი =[[ორლებნიანნი]] | რიგი = | ოჯახი =[[პარკოსანნი]] | გვარი ='''ფუჭფუჭა''' | ლათ =Colutea | iucnstatus = | ვიკისახეობები =Colutea | iucn = | commons = Category:Colutea }} '''ფუჭფუჭა''' ({{lang-la|Colutea}}) — [[მცენარეები|მცენარეთა]] [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]] [[პარკოსანნი|პარკოსანთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახი]]სა. ფოთოლმცვივანი, მეტწილად უეკლო ბუჩქებია. ყვითელი [[ყვავილები |ყვავილები]] აქვთ მტევან ყვავილედში. [[ნაყოფი (მცენარე)|ნაყოფი]] მოგრძო გაბერილი პარკია. 25-მდე [[ სახეობა]] გავრცელებულია [[სამხრეთი ევროპა|სამხრეთ ევროპაში]], ჩრდილო-დასავლეთ და [[აღმოსავლეთ აფრიკა]]ში, [[დასავლეთი აზია|დასავლეთ]] და [[ცენტრალური აზია|ცენტრალურ აზია]]ში, [[საქართველო]]ში გვხვდება მხოლოდ 2 სახეობა: [[Colutea orientalis]] და [[Colutea cilicica]]. ორივე აღმოსავლეთ საქართველოს [[ნახევრად უდაბნო]]ს, ველისა და [[მეჩხერი ტყე|მეჩხერი ტყის]] სარტყელში იზრდება, მშრალ ფერდობებზე, ქსეროფილურ ბუჩქნარებში. Colutea cilicica იშვიათად დასავლეთ საქართველოშიც (აფხაზეთი) არის, [[დეკორატიული მცენარეები|დეკორატიული]], [[თაფლოვანი მცენარეები|თაფლოვანი]] და [[სამკურნალო მცენარეები]]ა. ==ლიტერატურა== {{ქსე|10|436}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] 4eixg15oj2mlnkszfwn2nboc5cmbb47 14 364306 4411601 3573795 2022-08-28T08:50:38Z Mariamm097 115959 მომხმარებელმა Mariamm097 გვერდი „[[კატეგორია:გერმანულენოვანი ნოველები]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:გერმანულენოვანი რომანები]]“: შეცდომა თარგმანში wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:გერმანულენოვანი ლიტერატურა| ]] [[კატეგორია:ნოველები ენების მიხედვით]] g8skrp0r8ovmdn678smjarfs6v5zq1m 0 369837 4411398 3251845 2022-08-27T14:15:42Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ტაძარი | ტაძრის_სახელი =გუკოვოს ყაზანის ღვთისმშობლის ხატის ეკლესია | infobox_width = 250px | სურათი = Храм иконы Казанской Божией Матери. Ростовкая обл., г. Гуково..jpg | სურათი_ზომა = 300პქ | წარწერა = | რუკა_ტიპი = რუსეთი | რუკა_ზომა =250 | რუკა_წარწერა = | ადგილმდებარეობა = [[გუკოვო]] | გეო = | რელიგიური_წევრობა = [[რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესია]] | წესჩვეულება = | პროვინცია = [[როსტოვის ოლქი]] | რაიონი = | კურთხევის_წელი = | სტატუსი = | ფუნქციური_სტატუსი = მოქმედი | მემკვიდრეობითი_ადგილმდებარეობა = | ხელმძღვანელობა = | საიტი = | ხუროთმოძღვრება =დიახ | ხუროთმოძღვარი = | ხუროთმოძღვრული_ტიპი = | ხუროთმოძღვრული_სტილი = | ფასადის_მიმართულება = | ნოვატორული = | თარიღდება = [[1994]]-[[2000]] | მშენებლობის_ფასი = | დეტალები = | ტევადობა = | სიგრძე = | სიგანე = | ნავის_სიგანე = | სიმაღლე_მაქსიმალური = | გუმბათის_რაოდენობა = | გუმბათის_სიმაღლე_გარე = | გუმბათის_სიმაღლე_შიდა = | გუმბათის_დიაგ_გარე = | გუმბათის_დიაგ_შიდა = | მინარეთი_რაოდენობა = | მინარეთის_სიმაღლე = | წვეტის_რაოდენობა = | წვეტის_სიმაღლე = | მასალა = | nrhp = | added = | refnum = | designated = | განედი = 48.041764 | გრძედი = 39.923473 | საერთო_მოიჯარე = | ქვეყანა={{RUS}} | გეგმა= | გეგმა_ზომა= | გეგმა_წარწერა= }} '''გუკოვოს ყაზანის ღვთისმშობლის ხატის ეკლესია''' ({{lang-ru|Церковь Казанской иконы Божией Матери}}) — [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებლური]] ეკლესია ქალაქ [[გუკოვო]]ში, [[როსტოვის ოლქი]], [[რუსეთის ფედერაცია]]. ამჟამად აღნიშნული ტერიტორია მიეკუთვნება [[რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესია|რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის]] [[მოსკოვის საპატრიარქო|მოსკოვის საპატრიარქოს]] [[შახტინის ეპარქია]]ს. აგებულია [[1994]]-[[2000]] წლებში. ეკლსიის მისამართი: [[რუსეთი]], [[როსტოვის ოლქი]], ქალაქი [[გუკოვო]], მაგისტრალური ქუჩა № 2. == ისტორია == [[1989]] წელს როსტოვის ოლქის ქალაქ გუკოვოში დაარსდა მართლმადიდებლური თემი. პირველი წირვა ჩატარდა საკუთარ სახლში. მოგვიანებით ქალაქის აღმასკომმა გამოყო მიწის ნაკვეთი რათა მრევლს აეშენებინა სამლოცველო სახლი. მრევლმა შეიძIნა ორი ხის კოტეჯი. ტრაქტორებით ისინი გადაიტანეს ახალ ადგილზე, ქალაქის ავტოსადგურთან ახლოს. ამ სახლში შესრულდა პირველი ღვთისმსახურება. მომავალი ეკლესიის ასაშენებელ ადგილზე მდებარეობდა [[სკვითები|სკვითების]] ყორღანი. ყორღანზე მრევლმა დადგა მართლმადიდებლური ჯვარი, რომელიც გახდა ქალაქ გუკოვოში საეკლესიო ცხოვრების აღორძინების სიმბოლო. [[1990]] წელს მშენებლებმა დაიწყეს საძირკვლის გათხრა, მაგრამ [[1993]] წელს სკვითების ყორღანზე დაიწყეს [[არქეოლოგია|არქეოლოგიური]] გათხრები. მიმდინარე არქეოლოგიურ გათხრებთან დაკავშირებით ქალაქის მთავარმა არქიტექტორმა მრევლს შესთავაზა ახალი მიწის ნაკვეთი ეკლესიის ასაშენებლად. [[1994]] წელს ახლად გამოყოფილ ტერიტორიაზე, რომლის ფართობიც ერთი ჰექტარი იყო, დაიწყეს სამლოცველო სახლის მშენებლობა. იგი აკურთხეს [[ყაზანის ღვთისმშობლის ხატი]]ს სახელზე. ეკლესიისათვის დაიწერა კანკელის ხატი. [[2000]] წელს, [[იესო ქრისტე|ქრისტეს]] დაბადების 2 000 წლისთავთან დაკავშირებით ეკლესია გააფართოეს. მიაშენეს ორი ეგვტერი. [[2001]] წელს ეკლესიას დაადგეს [[გუმბათი (არქიტექტურა)|გუმბათი]]. ეკლესია ხუთგუმბათიანია, რომელთაგანაც ყველა მოოქროვილია. [[2002]] წლის 31 იანვარს დარეგისტრირდა რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის შახტინის ეპარქიის ყაზანის ღვთისმშობლის ხატის მრევლთა ორგანიზაცია. ყაზანის ღვთისმშობლის ხატის ეკლესიასთან მოქმედებს ოჯახების სპეციალური დახმარების ცენტრი, მუშაობს საქველმოქმედო სასადილო და საკვირაო სკოლა. ეკლესიის წინამძღვარია მღვდელმონაზონი ალექსანდრე (ლევჩენკო). ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://sobory.ru/article/?object=19281 Гуково. Церковь Казанской иконы Божией Матери] * [http://www.list-org.com/company/2146735 Приход храма Казанской иконы Божьей матери г. Гуко] [[კატეგორია:როსტოვის ოლქის ეკლესიები]] [[კატეგორია:როსტოვის ოლქის ღირსშესანიშნაობები]] r8byviw6uyqhv1b31q6xkwal5lfzi87 0 387349 4411515 4393514 2022-08-27T17:16:27Z გიო ოქრო 84301 // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საიტი | საიტის_სახელი = [[Image:MusicBrainz favicon.png|16px|favicon of MusicBrainz]] MusicBrainz | ლოგო = [[Image:MusicBrainz Logo (2016).svg|60px]] | ლოგოს წარწერა = | სურათი = [[Image:MusicBrainz homepage.png|300px]] | გაშლადი = | გაშლადი ტექსტი = | ტიტრი = MusicBrainz-ის საიტი | მისამართი = {{url|https://musicbrainz.org}} | სლოგანი = | კომერციულობა = არა | ტიპი = მუსიკალური ინტერნეტ-ენციკლოპედია<ref>{{cite web|title=About|url=https://musicbrainz.org/doc/About|website=MusicBrainz|publisher=MetaBrainz|accessdate=4 May 2015}}</ref> | რეგისტრაცია = არ არის აუცილებელი (აუცილებელია მხოლოდ მონაცემების რედაქტირებისთვის) | ენა = ინგლისური | მომხმარებელთა რაოდენობა = ~250,000 აქტიური<ref name=statistics/> | შინაარსის ლიცენზია = [[საჯარო დომენი]]/[[CC-BY-NC-SA]], აგრეთვე არსებობს კომერციული ლიცენზია | პროგრამირების ენა = [[Perl]], მონაცემთა ბაზა – [[PostgreSQL]] | დამფუძნებელი = [[MetaBrainz Foundation]] | მფლობელი = | ავტორი = რობერტ კეი | რედაქტორი = | გაშვების თარიღი = {{start date and age|2000|7|17}}<ref>{{cite web|title=WHOIS Lookup|url=http://whois.icann.org/en/lookup?name=musicbrainz.org|publisher=[[ICANN]]|accessdate=23 March 2015}}</ref> | შემოსავალი = | alexa = {{Increase}} 27,147 (2016 წლის 26 ივლისისთვის)<ref name="alexa">{{cite web |url= http://www.alexa.com/siteinfo/musicbrainz.org |title= Musicbrainz.org Site Info |publisher= [[Alexa Internet]] |accessdate= 2016-07-26 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20180726170008/https://www.alexa.com/siteinfo/musicbrainz.org |archivedate= 2018-07-26 }}</ref> | ip = | ამჟამინდელი სტატუსი = მოქმედი | შენიშვნები = }} '''MusicBrainz''' — პროექტი, რომლის მიზანია [[freedb]]-ის მსგავსი მუსიკის ღია მონაცემთა ბაზის შექმნა. დაარსდა [[Compact Disc Database]]-ზე (CDDB) (საიტზე, რომელიც განკუთვნილი იყო CD-ისათვის მეტამონაცემების მოსაპოვებლად) შეზღუდვების დაწესების შემდეგ.<ref>Highfield, Ashley. "[http://www.bbc.co.uk/pressoffice/speeches/stories/highfield_iea.shtml Keynote speech given at IEA Future Of Broadcasting Conference]", [[BBC]] [[News release|Press Office]], 2007-06-27. Retrieved on 2008-02-11.</ref><ref>{{Cite journal | last1 = სვარცი | first1 = ა. | authorlink = აარონ სვარცი | doi = 10.1109/5254.988466 | title = MusicBrainz: A semantic Web service | journal = IEEE Intelligent Systems | volume = 17 | pages = 76–77 | year = 2002 | url = http://www.csee.umbc.edu/courses/771/papers/ieeeIntelligentSystems/webservices/musicBrainz.pdf| pmid = | pmc = }}</ref> MusicBrainz შეიცავს ინფორმაციას შემსრულებლების და მათი ჩანაწერების შესახებ. ჩანაწერების აღწერის გვერდებზე წარმოდგენილია სულ მცირე, თავად ჩანაწერის სახელწოდება, სიმღერების სახელწოდებები და თითო სიმღერის ხანგრძლივობა. ინფორმაცია მუშავდება და იმართება მოხალისე რედაქტორების მიერ. ჩანაწერების გვერდებზე აგრეთვე წარმოდგენილია გამოშვების წელი, ქვეყანა, CD-ის საიდენტიფიკაციო კოდი, გარეკანი, აკუსტიკური ანაბეჭდი, ანოტაცია და სხვა მეტამონაცემები. 2016 წლის 6 ივლისისთვის MusicBrainz შეიცავდა ინფორმაციას დაახლოებით 1.1 მილიონ შემსრულებელზე, 1.6 მილიონ ალბომზე ან სინგლზე და 16 მილიონ გამოცემაზე.<ref name=statistics>{{cite web | title = Database Statistics | publisher = MusicBrainz | url = https://musicbrainz.org/statistics | accessdate = 2016-07-26 }}</ref> საბოლოო მომხმარებელს შეუძლია ისეთი პროგრამული უზრუნველყოფის გამოყენება, რომელიც უკავშირდება MusicBrainz-ს და პოულობს ID3 ტეგებს, რომლებსაც ანიჭებს კომპიუტერში შენახულ ციფრულ მედია-ფაილებს, როგორიც არის [[MP3]], [[Ogg Vorbis]] ან [[Advanced Audio Coding|AAC]] ტიპის ფაილები. ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat-inline}} * {{Official website|http://musicbrainz.org}} ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია}} {{DEFAULTSORT:Musicbrainz}} [[Category:MusicBrainz| ]] [[Category:აკუსტიკური ანაბეჭდი]] [[Category:Library 2.0]] [[Category:მეტამონაცემების რეესტრი]] [[Category:მრავალენოვანი საიტები]] [[Category:მუსიკის და ტექსტების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზები]] e6h9kxr0zbmag6jzshldcw7zch9en0l 0 393393 4411409 4160116 2022-08-27T14:19:59Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki '''დიხაზურგის წმინდა ბარბარეს ეკლესია''' — არქიტექტურული ძეგლი [[გალის მუნიციპალიტეტი]]ს სოფელ [[დიხაზურგა|დიხაზურგაში]], [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა]], [[საქართველო]]. მდებარეობს აფხაზეთის მთისწინეთის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში, მდ. [[ენგური]]ს მარჯვენა ნაპირზე. შემორჩენილია ნანგრევების სახით, რომელსაც ადგილობრივი მოსახლეობა წმ. ბარბარეს ეკლესიას უწოდებდა. ეკლესიის ნანგრევებში აღმოჩენილი ქართული წარწერის მიხედვით, ტაძარი აგებულია გრიგოლ გალატოზთუხუცესის მიერ.. ==აღწერა== [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა]] პერიოდში, [[1952]] წლამდე, დიხაზურგას „დიდი წიფური“ ეწოდებოდა. სოფელი ასეთი სახელწოდებით გვხვდება იტალიელი კათოლიკე მისიონერის [[არქანჯელო ლამბერტი]]ს ისტორიულ თხზულებაში და [[1654]] წლის რუკაზე, რომელზეც აღნიშნულია ეკლესიის არსებობაც. {{ციტატა|წიფურიას მონასტერი აშენებულია ვაკეზე, ენგურის ნაპირად. ეს მონასტერი ახლა ჩვენების ხელშია. აქ არის ორი ეკლესია ერთად შეერთებული, რომელთაგან ერთი ღმრთისმშობლის სახელობაზეა და მეორე წმინდა გიორგისაზე.<ref>არქანჯელო ლამბერტი, სამეგრელოს აღწერა, თბ., 2014, გვ. 138</ref>}} როგორც ჩანს, წიფურიაში, გვიან შუა სუკუნეებში, ორი ერთმანეთთან გაერთიანებული ეკლესია არსებობდა, რომელიც XVII საუკუნის შუახანებისათვის ოდიშის სამთავროში მოღვაწე კათოლიკე მისიონერების ხელში ყოფილა. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] დასაწყისში ამ ეკლესიის ნანგრევებში იპოვეს ქვის ორი ფილა, ერთ-ერთზე ამოკვეთილი წარწერით. მოსკოვის არქეოლოგიური საზოგადოების კავკასიის განყოფილების დავალებით დიხაზურგის ეკლესია და წარწერა ინახულა, იმავე საზოგადოების კავკასიის განყოფილების წევრმა, ისტორიკოსმა [[მოსე ჯანაშვილი|მოსე ჯანაშვილმა]], რომლის აღწერით, ტაძარი მდებარეობდა ენგურის მარჯვენა ნაპირზე, აზნაურ მიქაიას სამფლობელოში და აგებული იყო თეთრი კირქვის ფილებით. დიხაზურგის ეკლესია დარბაზული ტიპის სამლოცველოს წარმოადგენდა, რომელიც ადგილობრივი მსხვილი ფეოდალის კარის ეკლესია უნდა ყოფილიყო. ==დიხაზურგის ეკლესიის წარწერა== [[ფაილი:Dikhazurga church inscription.jpg|მინი|დიხაზურგის ფილა. ფოტო გადაღებულია 1907 წელს მოსე ჯანაშვილის თხოვნით.]] დიხაზურგის ეკლესიის ნანგრევებში ნაპოვნი ქვებიდან ერთ-ერთზე გამოსახულია ჯვარი, რომლის მარცხენა მხარეს ჰორიზონტალურ და ვერტიკალურ მკლავებს შორის მთელი ტანით წარმოდგენილია მამაკაცის გამოსახულება. მამაკაცს ხელები ვედრების ნიშნად ჯვრისაკენ აქვს მიმართული. ჯვრის ვერტიკალური მკლავების ზემოთ, მარჯვენა უბეში ამოკვეთილია მხედრული ანბანით შესრულებული წარწერა, რომელშიც დიხაზურგის ტაძრის ხუროთმოძღვარი გრიგოლ გალატოზთუხუცესია დასახელებული. თავიდან წარწერა არასწორად იყო წაკითხული, მაგრამ მოსე ჯანაშვილმა გაასწორა ტექსტის შინაარსი, გამოსცა და დაათარიღა იგი [[X საუკუნე|X]]-[[XI საუკუნე]]ებით. მოსე ჯანაშვილის შემდეგ, გრიგოლ გალატოზთუხუცესის წარწერა დაიკარგა და ხელმეორედ აღმოჩნდა ამჯერად დიხაზურგის სასაფლაოზე. წარწერიანი ფილა [[1992]]-[[1993]] წლების ომამდე ინახებოდა გალის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმში. 1980 წელს წარწერის ტექსტი გამოსცა და XI საუკუნით დაათარიღა [[ვალერი სილოგავა]]მ. პალეოგრაფიულად გრიგოლ გალატოზთუხუცესის წარწერა დასავლეთ საქართველოს ტერიტორიაზე, მხედრული ანბანით შესრულებულ წარწერებს შორის ერთ-ერთი ყველაზე ადრეული ნიმუშია. ისტორიულ-წყაროთმცოდნეობითი ანალიზით, წარწერის შინაარსიდან ჩანს, რომ [[XI საუკუნე]]ში, დიხაზურგის ეკლესია საქართველოს სამეფო კარის უხუცესთა ინსტიტუტის წარმომადგენელმა, სამეფო ხუროთმოძღვარმა გროგოლ გალატოზთუხუცესმა ააგო. დიხაზურგის ტაძრის თავდაპირველი მშენებლობა XI საუკუნით უნდა დათარიღდეს. ამჟამად ტერიტორია ოკუპირებულია [[რუსეთი]]ს მიერ, რის გამოც ეკლესიის შესწავლა და შესაბამისი სამუშაოების ჩატარება შეუძლებელია. ==ლიტერატურა== *''Джанашвили М.,'' От Ново-Сенака до села Дихазурга, ИКОИМАО, вып. II Тиф. 1907 *ქართული წარწერების კორპუსი, ტ. II. ლაპიდარული წარწერები, დასავლეთ საქართველოს წარწერები, ნაკვ. I (IX-X სს.) შეადგინა და გამოსაცემად მოამზადა ვალერი სილოგავამ, თბ., 1980 *''Ахаладзе Л. В.,'' Эпиграфичекие памятники Абхазии. Разыскания по истории Абхазии/Грузия, Тб., 1999 *''სილოგავა ვ.,'' სამეგრელო აფხაზეთის ეპიგრაფიკა, თბ., 2004 *''ახალაძე ლ.,'' აფხაზეთის ეპიგრაფიკა როგორც საისტორიო წყარო, ლაპიდარული წარწერები I. თბ, 2005 *''ახალაძე ლ.,'' აფხაზეთის მატერიალური კულტურის ძეგლები, აფხაზეთის ისტორის საკითხები, თბ., 2018 ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://maps.nekeri.net/afxazeti/ka/დიხაზურგის-წმ-ბარბარე/ დიხაზურგის წმინდა ბარბარეს ეკლესია] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გალის მუნიციპალიტეტის ტაძრები]] o3levq0y9lnoana1ge7zjllg05jl92i 0 397800 4411407 3461412 2022-08-27T14:19:35Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki '''მახიარეთის კვირაცხოვლის ეკლესია''' — არქიტექტურული ძეგლი, საკულტო ნაგებობა, [[ახალგორის მუნიციპალიტეტი]]ს სოფელ მახიარეთში. აგებულია გვიან შუა საუკუნეებში. ძეგლი მდებარეობს სასაფლაოს ტერიტორიაზე. ეკლესია ადგილობრივი წარმოშობის უხეშად დამუშავებული მოთეთრო ქვითაა ნაგები. კედლები შემორჩენილია 3 მეტრის სიმაღლეზე, ზოგან უფრო ნაკლები. მცირე ზომის დარბაზული ეკლესია გეგმით სწორკუთხა მოხაზულობისაა, სწორკუთხა საკურთხევლის ცენტრში გაჭრილია არქიტრავული სარკმელი. ცილინდრული კამარის მხოლოდ აღმოსავლეთი ნაწილია შემორჩენილი. დასავლეთ კედელში მცირე, სწორკუთხა სარკმელია. სამხრეთ კედელში შესასვლელის კვალია, ამავე კედელში მოთავსებულია ნიშა. ეკლესია ამოვსებულია ჩამონაშალი ქვით. == ლიტერატურა == * შიდა ქართლი, ახალგორის მუნიციპალიტეტის არქიტექტურული მემკვიდრეობა, ტ. IV, თბ., 2008, გვ., 121 [[კატეგორია:ახალგორის მუნიციპალიტეტის ტაძრები]] sh4oqnjf8scp41tfrw5fwi9ax6aq8eb 0 399029 4411401 3537331 2022-08-27T14:17:00Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მთა | სახელი = კებნეკაისე | სურათი = Kebnekaise view from Tuolpagorni.jpg | სურათის_წარწერა = კებნეკაისე | ქვეყანა = {{დროშა|შვედეთი}} | ტერიტორიული ერთეული = | სიმაღლე = 2097.5 | შეფარდებითი სიმაღლე = 1750 |lat_dir = N |lat_deg = 67 |lat_min = 54 |lat_sec = 00 |lon_dir = E |lon_deg = 18 |lon_min = 31 |lon_sec = 00 | პოზრუკა = შვედეთი | პოზრუკა2 = | იზოლაცია = 757 | დაკავშირებული მთა = | სია = | მთის მასივი = | ქედი = [[სკანდინავიის მთები]] | ლანდშაფტი = | ტიპი = | ვულკანური რკალი = | ვულკანური სარტყელი = | ამგებელი ქანები = | ასაკი = | პირველი ასვლა = 1883 (ჩარლზ რაბოტი) | უმარტივესი მარშრუტი = | ბოლო ამოფრქვევა = | საიტი = }} '''კებნეკაისე''' ({{lang-sv|Kebnekaise}}) — [[შვედეთი]]ს უმაღლესი მწვერვალი. მდებარეობს [[სკანდინავიის მთები|სკანდინავიის მთებში]].<ref>[http://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=8847 Kebnekaise, Sweden]</ref> მოქცეულია [[ლაპლანდია|ლაპლანდიის]] ტერიტორიაზე, [[არქტიკული წრე|არქტიკული წრის]] ჩრდილოეთით დაახლოებით 150 კმ-ზე, ქალაქ [[კირუნა|კირუნიდან]] დასავლეთით. აგებულია [[გაბრო]]თი და კვარცული სიენიტებით. აქვს ორი მწვერვალი — სამხრეთი (2097.5 მ), რომელიც მყინვარითაა დაფარული და ჩრდილოეთი (2096.8 მ), რომელიც ყინულისგან თავისუფალია.<ref>[https://www.natgeo.su.se/tarfala-forskningsstation Tarfala forskningsstation]</ref> მყინვარები ამჟამად გადნობის ტენდენციას იჩენენ, რის გამოც მისი სიმაღლე მუდამ იცვლება. რამდენიმე ათწლეულის წინ მისი სიმაღლე განისაზღვრებოდა 2123 მ-ით. თუ მყინვარების გადნობა იმავე ტემპებით გაგრძელდება, სამხრეთი მწვერვალი დროთა განმავლობაში შესაძლოა ჩრდილოეთისაზე დაბალი გახდეს. კებნეკაისე პოპულარულია [[ტურიზმი|ტურისტული]] თავალსაზრისით. აქ გადის მრავალი ალპური მარშრუტი, მის ირგვლივაა აგრეთვე ქვეითი მარშრუტი — კუნგსლედენი. მწვერვალის ძირში განლაგებულია [[სტოკჰოლმის უნივერსიტეტი]]ს მაღალმთიანეთის პრობლემების შემსწავლელი სადგური. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:შვედეთის მთები]] 8vz5e976vn4vkkngwuqqrgmj7v6t5gp 0 399993 4411418 4085002 2022-08-27T14:24:20Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ტანმოვარჯიშე | სახელი = დიანა ბულიმარი | სქესი = მდედრობითი | სურათი = | ფოტოს_სიგანე = | alt = | წარწერა = დიანა ბულიმარი 2014 წელს | სრული სახელი = დიანა ლაურა ბულიმარი | სხვა სახელები = | მეტსახელი = დიდი | ქვეყანა = {{ROM}} | რეგიონის წარმომადგენელი = | ძველი ქვეყნების წარმომადგენელი = | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1995|8|22}} | დაბადების ადგილი = [[ტიმიშოარა]], [[რუმინეთი]] | საცხოვრებელი ადგილი = | რეზიდენცია = [[ბუქარესტი]], [[რუმინეთი]] | მეუღლე = | სასწავლო მდებარეობა = | სიმაღლე = | წონა = | დისციპლინა = WAG | დონე = უფროსთა შორის საერთაშორისო ელიტური | ეროვნულ ნაკრებში = 2008-დღემდე | გუნდი = CS დინამო ბუქარესტი | სპორტული დარბაზი = | კოლეჯი = | მწვრთნელი = [[ოქტავიან ბელუ]], [[მარიანა ბიტანგი]] | ასისტენტი მწვრთნელი = ლუჩიან სანდი, მირჩა ვინტილა, რალუქა ბუინერი | ყოფილი მწვრთნელი = [[კლაუდიუ მოლდოვანი]], [[ლაქრამიოარა მოლდოვანი]] | ქორეოგრაფი = მარიანა რისტა | მუსიკა = 2011-2013:"Areg" <br> 2013-2014:"Butterfly Dance" | ერთსახელიანი უნარები = | კარიერა დაასრულა = | მსოფლიო რეიტინგი = | მედლის თარგები = | მედლის თარგის-გაშლა = | მოდული = | ხმა = | ფაილის_სახელი = | ხმის_აღწერა = | განახლებული = }} '''დიანა ლაურა ბულიმარი''' ({{lang-ro|Diana Laura Bulimar}}; დ. [[22 აგვისტო]], [[1995]]) — [[რუმინელები|რუმინელი]] სპორტული ტანმოვარჯიშე. ორგზის ევროპის ჩემპიონი რუმინეთის ნაკრებთან ერთად გუნდურ ჩათვლაში. [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2012|2012 წლის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე]] რუმინეთის ეროვნული ნაკრების წევრი და გუნდურ ჩათვლაში ბრინჯაოს მედლის მფლობელი.<ref>{{cite web |url=http://fig.lx2.sportcentric.com/athletes/10119 |title=Athletes :: Show |publisher=Fig.lx2.sportcentric.com |date= |accessdate=2012-07-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120610202531/http://fig.lx2.sportcentric.com/athletes/10119 |archivedate=2012-06-10 }}</ref> ==კარიერა უმცროსთა შორის== ===2010=== აპრილში ბულიმარმა [[ბირმინგემი|ბირმინგემში]] ([[გაერთიანებული სამეფო]]) ჩატარებულ ქალთა სპორტული ტანვარჯიშის ევროპის ჩემპიონატზე იასპარეზა. მან გუნდს 54,525 ქულა მოუტანა და მეორე ადგილზე გასვლაში დაეხმარა.<ref>http://www.intlgymnast.com/results/2010europeans/wag_junior_team.pdf</ref> „all-around“ ღონისძიებაში მან მეოთხე ადგილი დაიკავა (54,157).<ref>{{cite web|url=http://www.intlgymnast.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1523:komova-wins-junior-european-title&catid=5:competition-reports&Itemid=221 |title=International Gymnast Magazine Online - Komova Wins Junior European Title |publisher=Intlgymnast.com |date=2010-04-30 |accessdate=2012-07-23}}</ref> მეოთხე ადგილი დაიკავა „floor exercise“ ღონისძიებაშიც (14,175), „uneven bars“ ღონისძიებაში კი ბრინჯაოს მედალი მოიპოვა (13,575). <ref>{{cite web|url=http://www.intlgymnast.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1535:tweddle-russia-bid-golden-farewell-to-birmingham&catid=5:competition-reports&Itemid=221 |title=International Gymnast Magazine Online - Tweddle, Russia Bid Golden Farewell to Birmingham |publisher=Intlgymnast.com |date=2010-05-02 |accessdate=2012-07-23}}</ref> აგვისტოში ბულიმარი [[სინგაპური|სინგაპურში]] გამართულ ახალგაზრდულ ოლიმპიურ თამაშებზე გამოვიდა და 53,950 ქულით „all-around“ ღონისძიებაში მეექვსე ადგილი დაიაკვა.<ref>{{cite web|url=http://www.fedintgym.com/microsites/YOG/results/GA%20Women%20Senior_Concours%20II.pdf |title=Archived copy |accessdate=2012-10-03 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131031155915/http://www.fedintgym.com/microsites/YOG/results/GA%20Women%20Senior_Concours%20II.pdf |archivedate=2013-10-31 |df= }}</ref> „ბჯენითი ხტომები“ (13.412) და „uneven bars“ (12,525) ღონისძიებებში ბულიმარმა მეშვიდე ადგილები აიღო, „floor exercise“ ღონისძიებაში კი 14,325 ქულით ვერცხლის მედალი მოიპოვა.<ref>{{cite web|url=http://www.fedintgym.com/microsites/YOG/results/WAG_Concours_III-Day1.pdf |title=Archived copy |accessdate=2012-10-03 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131031155822/http://www.fedintgym.com/microsites/YOG/results/WAG_Concours_III-Day1.pdf |archivedate=2013-10-31 |df= }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.fedintgym.com/microsites/YOG/results/WAG_concoursIII-day2.pdf |title=Archived copy |accessdate=2012-10-03 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131031155912/http://www.fedintgym.com/microsites/YOG/results/WAG_concoursIII-day2.pdf |archivedate=2013-10-31 |df= }}</ref> სექტემბერში ბულიმარმა [[რეშიცა]]ში გამართულ რუმინეთის ეროვნულ ჩემპიონატზე იასპარეზა და „all-around“ ღონისძიებაში მეორე ადგილი აიღო (54,750).<ref>{{cite web|url=http://www.intlgymnast.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1909:porgras-koczi-defend-romanian-titles&catid=5:competition-reports&Itemid=221 |title=International Gymnast Magazine Online - Porgras, Koczi Defend Romanian Titles |publisher=Intlgymnast.com |date=2010-09-18 |accessdate=2012-07-23}}</ref> ==კარიერა უფროსთა შორის== ===2011=== აგვისტოში [[ონეშტი|ონეშტში]] გამართულ რუმინეთის ეროვნულ ჩემპიონატზე „all-around“ ღონისძიებაში ბულიმარი მედლის გარეშე დარჩა (56,375).<ref>{{cite web|url=http://www.intlgymnast.com/index.php?option=com_content&view=article&id=2726:porgras-takes-third-straight-romanian-title&catid=5:competition-reports&Itemid=221 |title=International Gymnast Magazine Online - Porgras Takes Third Straight Romanian Title |publisher=Intlgymnast.com |date=2011-08-26 |accessdate=2012-07-23}}</ref> სექტემბერში [[გერმანია]]ში ჩატარებულ [[შვეიცარია|შვეიცარიისა]] და გერმანიის წინააღმდეგ საერთაშორისო შეხვედრაზე ბულიმარმა რუმინეთის ნაკრებთან ერთად გაიმარჯვა. „All-around“ ღონისძიებაში მან ბრინჯაოს მედალი მოიპოვა (56,350).<ref>{{cite web|url=http://www.intlgymnast.com/index.php?option=com_content&view=article&id=2748:romania-germany-win-worlds-warm-up-in-erzingen&catid=5:competition-reports&Itemid=221 |title=International Gymnast Magazine Online - Romania, Germany Win Pre-Worlds Warm-Up |publisher=Intlgymnast.com |date=2011-09-10 |accessdate=2012-07-23}}</ref> ოქტომბერში დიანამ [[ტოკიო]]ში ჩატარებულ მხატვრული ტანვარჯიშის მსოფლიო ჩემპიონატზე იასპარეზა და „floor exercise“ ღონისძიებაში გუნდს 14.266 ქულა მოუტანა, თუმცა რუმინეთის გუნდი საპრიზო ადგილებს მიღმა დარჩა.<ref>[https://web.archive.org/web/20120425061813/http://www.fedintgym.com/microsites/11Tokyo/Results/PDF/C73F_ResultsTeamDet_GA%20Women%20Senior_Concours%20IV.pdf Archived copy]</ref> ===2012=== მარტში, [[დოჰა]]ში გამართულ სპორტული ტანავარჯიშის მსოფლიო თასზე ბულიმარმა „floor exercise“ ღონისძიებაში ვერცხლის მედალი მოიპოვა (14,725), „uneven bars“ ღონისძიებაში კი მეხუთე ადგილი დაიკავა (14,275).<ref>http://fig.lx2.sportcentric.com/system/files/5397/original/WAG_complet.pdf?1333352451{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> აპრილში შულეში (საფრანგეთი) გამართულ საფრანგეთის წინააღმდეგ საერთაშორისო შეხვედრაზე ბულიმარმა გუნდს 13,550 („uneve bars“), 14,900 („balance beam“) და 14,400 („floor exercise“) ქულა მოუტანა და პირველ ადგილზე გასვლაში დაეხმარა.<ref>{{cite web|url=http://www.intlgymnast.com/index.php?option=com_content&view=article&id=3217:iordache-powers-romania-to-first-in-france&catid=5:competition-reports&Itemid=221 |title=International Gymnast Magazine Online - Iordache Powers Romania to First in France |publisher=Intlgymnast.com |date=2012-04-21 |accessdate=2012-07-23}}</ref> მოგვიანებით, აპრილში [[ულმი|ულმში]] ([[გერმანია]]) გერმანიისა და [[გაერთიანებული სამეფო]]ს წინააღმდეგ ჩატარებულ საერთაშორისო შეხვედრაზე ბულიმანმა რუმინეთის ნაკრებს 13.950 („uneven bars“), 14,550 („balance beam“) და 14,450 („floor exercise“) ქულა მოუტანა და შეჯიბრის მოგებაში შეუწყო ხელი.<ref>{{cite web|url=http://www.intlgymnast.com/index.php?option=com_content&view=article&id=3225:iordache-romania-unbeatable-in-ulm&catid=5:competition-reports&Itemid=221 |title=International Gymnast Magazine Online - Iordache, Romania Unbeatable in Ulm |publisher=Intlgymnast.com |date=2012-04-28 |accessdate=2012-07-23}}</ref> მაისში ქალთა სპორტული ტანვარჯიშის ევროპის ჩემპიონატი [[ბრიუსელი|ბრიუსელში]] ([[ბელგია]]) გაიმართა. 13,933 („uneven bars“), 14,733 („balance beam“) და 14,633 („floor exercise“) ქულით დიანა რუმინეთის ნაკრებს პირველ ადგილზე გასვლაში დაეხმარა.<ref>{{cite web|url=http://fig.lx2.sportcentric.com/system/files/5489/original/ECh_WAG_Brussels_Results_Book.pdf?1336985168 |title=Archived copy |accessdate=2012-09-19 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141025023123/http://fig.lx2.sportcentric.com/system/files/5489/original/ECh_WAG_Brussels_Results_Book.pdf?1336985168 |archivedate=2014-10-25 |df= }}</ref> ივნისში [[გენტი|გენტში]] ([[ბელგია]]) გამართულ სპორტული ტნავარჯიშის მსოფლიო თასზე ბულიმარმა ოქროს („floor exercise“, 14,375) და ვერცხლის („balance beam“, 14,625) მედლები მოიპოვა.<ref>http://fig.lx2.sportcentric.com/system/files/5542/original/Results_Finals.pdf?1339501751{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> ივლისის დასაწყისში [[ბუქარესტი|ბუქარესტში]] (რუმინეთი) [[საფრანგეთი]]ს, [[გერმანია|გერმანიისა]] და [[იტალია|იტალიის]] წინააღმდეგ საერთაშორისო შეხვედრაზე 14,100 („uneven bars“), 15,400 („balance beam“) და 14,500 („floor exercise“) ქულებით რუმინეთის ტანვარჯიშის ეროვნულ გუნდს შეჯიბრებაში ოქროს მედლის მოპოვებაში დაეხმარა.<ref>{{cite web|url=http://www.intlgymnast.com/index.php?option=com_content&view=article&id=3347:romanians-rule-in-bucharest-quad-meet&catid=5:competition-reports&Itemid=221 |title=International Gymnast Magazine Online - Romanians Rule in Bucharest Quad Meet |publisher=Intlgymnast.com |date=2012-07-07 |accessdate=2012-07-23}}</ref> ==შეჯიბრებათა ისტორია== [[ფაილი:Bulimar Iordache Izbasa.jpg|thumb|right|ბულიმარი (მარცხნივ) 2014 წლის ქალთა სპორტული ტანვარჯიშის ევროპის ჩემპიონატზე [[ლარისა იორდაკე]]სთან (ცენტრში) და [[სანდრა იზბაშა]]სთან (მარჯვნივ) ერთად]] [[ფაილი:DianaBulimar2012.JPG|thumb|right|ბულიმარი 2012 წლის მსოფლიო თასზე, [[გენტი]], [[ბელგია]]]] {| border=1 cellpadding=1 cellspacing=2 style="border-collapse: collapse; text-align:center; font-size: 95%;" |- ! align=center|წელი ! align=center|ღონისძიება ! style="width:30px;"|„Team“ ! style="width:30px;"|„all-around“ ! style="width:30px;"|ბჯენითი ხტომები ! style="width:30px;"|„uneven bars“ ! style="width:30px;"|„balance beam“ ! style="width:30px;"|„floor exercise“ |- |rowspan="4"|'''2010''' |-bgcolor=F5F6CE |align=left| ევროპის ჩემპიონატი უმცროსთა შორის || style="background:silver;"| 2-ე || 4-ე|| ||style="background:#c96;"| 3-ე|| ||4-ე |-bgcolor=#EBC2AF |align=left| ახალგაზრდული ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები || ||6-ე||7-ე||7-ე|| ||style="background:silver;"|2-ე |- |align=left| ეროვნული ჩემპიონატი || ||style="background:silver;"|2-ე|| || || || |- |rowspan="3"|'''2011'''||align=left| ეროვნული ჩემპიონატი || ||4-ე|| || || ||style="background:#c96;"|3-ე |- |align=left| შვეიცარია-გერმანია-რუმინეთი მეგობრული ||style="background: gold"| 1-ელი ||style="background:#c96;"|3-ე|| || || || |-bgcolor=#CCCCFF | align=left| მსოფლიო ჩემპიონატი ||4-ე|| || || || ||WD |- |rowspan="7"|'''2012'''||align=left| დოჰას მსოფლიო თასი || || || ||5-ე|| ||style="background:silver;"|2-ე |- |align=left| საფრანგეთი-რუმინეთი მეგობრული ||style="background: gold"| 1-ელი || || || || || |- |align=left| გერმანია-დიდი ბრიტანეთი-რუმინეთი მეგობრული ||style="background: gold"|1-ელი|| || || || || |-bgcolor=F5F6CE |align=left| ევროპის ჩემპიონატი ||style="background: gold"|1-ელი|| || || || || |- |align=left| გენტის მსოფლიო თასი || || || || ||style="background:silver;"|2-ე||style="background:#c96;"|3-ე |- |align=left| რუმინეთი-საფრანგეთი-გერმანია-იტალია მეგობრული ||style="background: gold"|1-ელი|| || || || || |-bgcolor=98FB98 |align=left|'''ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები'''||style="background:#c96;"|'''3-ე'''|| || || || WD || |- |rowspan="5"|'''2013'''||align=left| ლა როშ-სუ იუს მსოფლიო თასი || || || || || ||style="background:silver;"|2-ე |- |align=left| დოჰას მსოფლიო თასი || || || ||5-ე||4-ე||style="background: gold"|1-ელი |-bgcolor=F5F6CE |align=left| ევროპის ჩემპიონატი || ||4th|| || ||style="background:silver;"|2-ე||style="background:#c96;"|3-ე |- |align=left| ანადიას მსოფლიო თასი || || || || ||style="background:#c96;"|3-ე||style="background: gold"|1-ელი |- |align=left|Turnen Dames Interland|| ||style="background: gold"|1-ელი|| ||style="background:#c96;"|3-ე||style="background: gold"|1-ელი||style="background: gold"|1-ელი |- |rowspan="3"|'''2014'''||align=left| დოჰას მსოფლიო თასი || || || || ||4-ე||style="background:silver;"|2-ე |- |align=left| ბელგია-საფრანგეთი-რუმინეთი მეგობრული ||style="background: gold"|1-ელი||style="background:silver;"|2-ე|| || || || |-bgcolor=F5F6CE |align=left| ევროპის ჩემპიონატი ||style="background: gold"|1-ელი|| || || || ||4-ე |- |rowspan="8"|'''2015'''||align=left| დოჰას მსოფლიო თასი || || || ||style="background:silver;"|2-ე||style="background:#c96;"|3-ე|| |-bgcolor=F5F6CE |align=left| ევროპის ჩემპიონატი || || 10-ე || || || || |- |align=left| საფრანგეთი-რუმინეთი მეგობრული ||style="background: gold;"|1-ელი|| || || || || |- |align=left| ეროვნული ჩემპიონატი ||style="background:gold;"|1-ელი||style="background:#c96;"|3-ე||||||style="background:silver;"|2-ე|| |- |align=left| ნოვარას თასი ||style="background:gold;"|1-ელი||4-ე|| || || || |-bgcolor=#CCCCFF | align=left|მსოფლიო ჩემპიონატი ||13-ე|| 56-ე || || || || |- |align=left| არტურ განდერის მემორიალი || ||style="background:#c96;"|3-ე|| || || || |- |align=left|Elite Gym Massilia||style="background:#c96;"|3rd ||style="background:#c96;"|3-ე|| || || 5-ე || style="background:gold;"|1-ე |- |rowspan="3"|'''2016'''||align=left| დოჰას მსოფლიო თასი || || || ||8-ე|| ||style="background:silver;"|2-ე |- |align=left| ბელგია მეგობრული||style="background:silver;"|2nd||style="background:#c96;"|3-ე|| || ||style="background:gold;"|1-ელი ||style="background:gold;"|1-ელი |- |align=left|ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების ტესტური ღონისძიება ||7-ე||24-ე|| || || || |} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ბულიმარი, დიანა}} [[კატეგორია:დაბადებული 22 აგვისტო]] [[კატეგორია:დაბადებული 1995]] [[კატეგორია:რუმინელი ქალი სპორტული ტანმოვარჯიშეები]] [[კატეგორია:სპორტული ტანმოვარჯიშეები 2012 წლის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე]] [[კატეგორია:რუმინელი ოლიმპიური სპორტული ტანმოვარჯიშეები]] [[კატეგორია:ოლიმპიური მედალოსნები სპორტულ ტანვარჯიშში]] [[კატეგორია:რუმინელი ოლიმპიური ბრინჯაოს მედალოსნები]] [[კატეგორია:2012 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მედალოსნები]] [[კატეგორია:სპორტული ტანმოვარჯიშეები 2010 წლის ზაფხულის ახალგაზრდულ ოლიმპიურ თამაშებზე]] 3ivmh2dafoblkgk0bmf8zk9cgjm4foe 0 406810 4411372 4010479 2022-08-27T14:04:09Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ტაძარი | ტაძრის_სახელი =ვოლგოგრადის წმინდა ნიკოლოზის ტაძარი | infobox_width = 250px | სურათი = СatholikVolgograd.JPG | სურათი_ზომა =250პქ | წარწერა = | რუკა_ტიპი = რუსეთი | რუკა_ზომა = 250 | რუკა_წარწერა = | ადგილმდებარეობა = [[ვოლგოგრადი]] | გეო = {{coord|48|43|14|N|44|31|46|E|}} | რელიგიური_წევრობა = [[კათოლიციზმი]] | წესჩვეულება = | პროვინცია = [[ვოლგოგრადის ოლქი]] | რაიონი = | კურთხევის_წელი = | სტატუსი =მოქმედი | ფუნქციური_სტატუსი = {{რუსეთის კულტურული მემკვიდრეობა|3400000349}} | მემკვიდრეობითი_ადგილმდებარეობა = | ხელმძღვანელობა = | საიტი = | ხუროთმოძღვრება =დიახ | ხუროთმოძღვარი = | ხუროთმოძღვრული_ტიპი = | ხუროთმოძღვრული_სტილი = ფსევდოგოთიკა | ფასადის_მიმართულება = | ნოვატორული = | თარიღდება = [[XIX საუკუნე]] | მშენებლობის_ფასი = | დეტალები = | ტევადობა = | სიგრძე = | სიგანე = | ნავის_სიგანე = | სიმაღლე_მაქსიმალური = | გუმბათის_რაოდენობა = | გუმბათის_სიმაღლე_გარე = | გუმბათის_სიმაღლე_შიდა = | გუმბათის_დიაგ_გარე = | გუმბათის_დიაგ_შიდა = | მინარეთი_რაოდენობა = | მინარეთის_სიმაღლე = | წვეტის_რაოდენობა = | წვეტის_სიმაღლე = | მასალა = | nrhp = | added = | refnum = | designated = | განედი = 48.611953 | გრძედი = 44.4314 | საერთო_მოიჯარე = | ქვეყანა= {{RUS}} | გეგმა= | გეგმა_ზომა= | გეგმა_წარწერა= }} '''ვოლგოგრადის წმინდა ნიკოლოზის ტაძარი''' ({{lang-ru|Храм Святого Николая}}) — [[რომის კათოლიკური ეკლესია|კათოლიკური]] ტაძარი [[ვოლგოგრადი|ვოლგოგრადში]] (ძველ ცარიცინში). იგი ააგეს [[1899]] წელს. ადმინისტრაციულად მიეკუთვნება სარატოვის წმინდა კლიმენტის ეპარქიის [[ასტრახანი|ასტრახანის]] დეკანატს, რომელსაც ხელმძღვანელობს ეპისკოპოსი კლემენს პიკელი. მდებარეობს მისამართზე: [[ვოლგოგრადი]], პრაღის ქუჩა, 14. == ისტორია == პირველი კათოლიკეები თანამედროვე [[ვოლგოგრადის ოლქი|ვოლგოგრადის ოლქის]] ტერიტორიაზე იყვნენ ვოლგისპირეთის [[გერმანელები]], რომლებიც აქ გამოჩნდნენ [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნის]] დასასრულს ვოლგისპირეთის გერმანელი გადმოსახლებულების კოლონიზაციის პერიოდში. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] დასაწყისიდან ცარიცინის მრევლი მიეკუთვნებოდა ხერსონის ეპარქიას, რომელსაც შემდეგ ეწოდა ტირასპოლის კათოლიკური ეპარქია<ref name="ke">«Волгоград» //Католическая энциклопедия. Т.1. М.:2002. Ст. 1067—1068</ref>. კათოლკური ეკლესია ვოლგოგრადში ააგეს [[1899]] წელს მთავარეპისკოპოს-მიტროპოლიტ ეჟი შემბეკის პირადი სახსრებით. ტაძარი ააგეს გამომწვარი აგურით ქვის ფუნდამენტზე, მთელი ეკლესია მოხატეს და მორთეს. მთავარი საკურთხეველი აკურთხეს ღვთისმშობლის მიძინების სახელზე. კუთხის ეგვტერები აკურთხეს ღვთისმშობლისა და წმინდა სტანისლავის სახელებზე. [[1917]] წლისათვის ცარიცინის კათოლიკური მრევლი მოიცავდა 600 ადამიანს<ref name="ke" />. [[1930]]-იან წლებში [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა]] ხელისუფლებამ ეკლესია დახურა და გაძაცვა. [[1935]] წელს შენობაში განათავსეს სკოლა, შემდეგ კი - კლუბი. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] 80-იან წლებში ეკლესიის შენობა ისე მოძველდა, რომ დადგა მისი დანგრევისა და მის ადგილზე ახალგაზრდობის ტექნიკის სახლის მშენებლობის საკითხი. [[1990]]-იანი წლებიდან რუსეთში კათოლიკური ეკლესიის მოქმედების ნორმალიზაცია დაიწყო. [[1991]] წლის [[19 აგვისტო|19 აგვისტოს]] დარეგისტრირდა ვოლგოგრადის კათოლიკური თემი.[[1992]] წლის [[9 იანვარი|9 იანვარს]] ნახევრადდანგრეულ მდგომარეობაში მყოფი ტაძარი გადაეცა კათოლიკურ ეკლესიას<ref name="hist">[http://volgokatolik.blogspot.ru/p/blog-page_3.html История прихода]</ref>. შენობის რესტავრაცია მიმდინარეობდა ხუთი წელი, [[1997]] წლის [[4 მაისი|4 მაისს]] ეკლესია აკურთხეს წმინდა [[ნიკოლოზ საკვირველთმოქმედი]]ს სახელზე<ref name="hist" />. [[1999]] წელს საზეიმოდ აღნიშნეს ტაძრის დაარსების 100 წლისთავი. თემში მოღვაწეობს საქველმოქმედო ორგანიზაცია „კარიტასი“ და კათოლიკური მოძროაბა „ასოციაცია იოანე XXIII“. ტაძარში დაცულია [[ნიკოლოზ საკვირველთმოქმედი]]ს სხეულის წმინდა ნაწილი, რომელიც ჩამოტანლია იტალიის ქალაქ ბარიდან<ref name="ke" />. == არქიტექტურა == ტაძარი აგებულია გამომწვარი აგურით ფსევდორუსულ არქიტექტურულ სტილში. მთავარი შესასვლელის თავზე სამრეკლოიანი კოშკია გოთიკურ სტილში, რომელიც წვეტით ბოლოვდება. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://volgokatolik.blogspot.ru Приход Святого Николая, Волгоград] * [http://militia-dei.spb.ru/?go=parish&id=14 Приход Святого Николая], Санкт-Петербургский Католический Информационно-просветительский Центр ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:რუსეთის კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები ვოლგოგრადის ოლქში]] [[კატეგორია:რუსეთის კათოლიკური ტაძრები]] [[კატეგორია:ვოლგოგრადის ღირსშესანიშნაობები]] 37g1nz2vun3t8gujyonm5q49c9gidcy 0 424069 4411373 3594773 2022-08-27T14:04:20Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მონუმენტი |მონუმენტის სახელი = ალექსანდრე დარგომიჟის საფლავის ძეგლი |მშობლიური სახელი = Памятник на могиле Даргомыжского |სურათი = Некрополь_мастеров_искусств_051.jpg |წარწერა = |კოორდინატები = |მდებარეობა = [[სანქტ-პეტერბურგი]], [[რუსეთი]] |არქიტექტორი = |მოქანდაკე =[[ანდრეი ხაუსტოვი]] |ტიპი = |მასალა = [[ბრინჯაო]] |სიგრძე = |სიგანე = |სიმაღლე = |დაწყება = |დასრულება = |გახსნა =[[1961]] |მიძღვნილია = [[ალექსანდრე დარგომიჟსკი]] |რუკის სურათი = |რუკის ტექსტი = |რუკის სიგანე = |რელიეფი = |latd = |latm = |lats = |latNS = |longd = |longm = |longs = |longEW = |lat = |long = |ექსტრა ={{რუსეთის კულტურული მემკვიდრეობა|7810593033 }} }} '''ალექსანდრე დარგომიჟსკის საფლავის ძეგლი''' ({{lang-ru|Памятник на могиле Даргомыжского}}) — ძეგლი [[რუსები|რუსი]] კომპოზიტორის [[ალექსანდრე დარგომიჟსკი]]ს საფლავზე [[სანქტ-პეტერბურგი|სანქტ-პეტერბურგში]]. მდებარეობს ხელოვნების ოსტატთა სასაფლაოზე [[ალექსანდრე ნეველის ლავრა|ალექსანდრე ნეველის ლავრის]] ტერიტორიაზე. ძეგლის ავტორია მოქანდაკე ანდრეი ხაუსტოვი. == ისტორია == ძეგლი ჩამოასხეს [[ბრინჯაო]]საგან და წარმოადგენს გლეხის მწყემსი ბიჭის ფიგურას, რომელსაც ხელში სალამური უჭირავს. ფიგურა ნატურალურ ზომებშია შექმნილი. ძეგლის მოდელად გამოიყენეს ხაუსტოვის სადიპლომო ნაშრომი - კომპოზიტორ ალექსანდრე დარგომიჟსკის ძეგლი, რომელიც დაიცვა [[1958]] წელს ა. ლ. შტიგლიცის სახელობის [[სანქტ-პეტერბურგი]]ს სამხატვრო-სამრეწველო აკადემიაში. იშვიათი მოვლენა იყო [[XX საუკუნე]]ში რუსული სახვითი ხელოვნების ისტორიაში, როდესაც სადიპლომო ნაშრომს დგამდნენ ძეგლად. ა. ხაუსტოვმა უარყო ფართოდ გავრცელებული, ტიპური საფლავის ქვის დადგმის ტრადიცია, რომელიც ყველაზე ხშირად კვარცხლბეკზე აღმართული ბიუსტის სახით იყო წარმოდგენილი და მან გარდაცვლილის ფიგურა აღმართა მთელი ტანით. მწყემსი ბიჭის ფიგურა ცოცხალია, დინამიურია, ჩამოჰგავს [[ალექსანდრე ოსტროვსკი]]ს პიესა-ზღაპრის გმირს<ref>Дёмин Л. М. Леонид Хаустов. — М.: Альфа и Омега, 1996.</ref>. [[1958]] წელს ა. ხაუსტოვის სადიპლომო ნაშრომის შესახებ რუსეთში გამომავალი ჟურნალი „ხელოვნება“ წერდა: {{ციტატა|ხაუსტოვმა გამოსახა გლეხის ბიჭი, რომელიც სალამურზე უკრავს. ეს ძეგლი განკუთვნილია კომპოზიტორ ალექსანდრე დარგომიჟსკის საფლავისათვის. ქანდაკება ზომებით მცირეა, მას არ ახასიათებს „მონუმენტურობა“, მაგრამ გამოხატულია ღრმა გრძნობები, ლირიზმი, ფორმების მუსიკალურობა.<ref>Калинин В. Молодые монументалисты // Искусство. 1958, № 11. С.13.</ref>}} ==ლიტერატურა== *Калинин В. Молодые монументалисты // Искусство. 1958, № 11. С.13. *Ленинград. Путеводитель / Составитель Серпокрыл С. М.. — Л.: Лениздат, 1973. *Нетунахина Г. Д. Музей городской скульптуры. — Л.: Лениздат, 1981. *Сморгон Л. Разговор с Репиным. — СПб.: Герань, 2006. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://fomafert.narod.ru/hstv.htm Федотов Н. Памяти Андрея Хаустова. — 2010] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სანქტ-პეტერბურგის ძეგლები]] [[კატეგორია:სანქტ-პეტერბურგის კულტურული მემკვიდრეობის ფედერალური ობიექტები]] 5zxjnq2jw03j29824orldnspho0focp 0 427186 4411378 4404129 2022-08-27T14:05:39Z Arena 59796 /* ცურვა */ wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} [[ფაილი:GeorgianWrestling.jpg|მინი|200x200პქ| ჭიდაობის ამსახველი უძველესი ფრესკა, ალავერდი — „მოჭიდავენი“]] '''სპორტი საქართველოში''' — ისტორიულად, [[საქართველო]] ცნობილია თავისი სპორტული კულტურით, ჯერ კიდევ უძველესი იბერია რომაელთათვისაც კი ცნობილი იყო თავისი ფიზიკური აღზრდის მეთოდებით.<ref>Romans erected the statue of the Iberian King Pharsman after he demonstrated Georgian training methods during his visit to Rome; Cassius Dio, ''Roman History'', LXIX, 15.3</ref> საქართველოში ყველაზე პოპულარული სპორტის სახეობებია: [[ფეხბურთი]], [[კალათბურთი]], [[რაგბი]], [[ჭიდაობა]], [[ძიუდო]] და [[ძალოსნობა]]. [[XIX საუკუნე]]ში საქართველოში ასევე პოპულარული სპორტის სახეობები იყო: [[ცხენბურთი]] და [[ლელობურთი]]. საქართველოში ყოველთვის ექცეოდა ყურადღება ფიზიკურ მომზადებას, ჭიდაობა და „ხმალაობა“ შედიოდა მეომართა ვარჯიშებში, მათ ეწოდებოდათ „თამაშობანი“. ასეთივე პრინციპით მიმდინარეობდა ბავშვთა აღზრდა. == ავტოსპორტი == ქართული ავტოსპორტის განვითარება მნიშვნელოვანწილად განსაზღრა გასული საუკუნის [[1970-იანები|1970-იან]] წლებში [[რუსთავი]]ს მახლობლად აგებულმა რესპუბლიკურმა სპორტულ-ტექნიკურმა კომპლექსმა, თუმცა სპორტის ამ სახეობის წარმომადგენლები [[სსრკ|სსრ კავშირის]] ჩემპიონატის პრიზიორთა შორის უფრო ადრე გამოჩნდენ. ამ საქმის სათავეში იდგნენ [[შოთა მამრიკიშვილი]], [[მიხეილ ლოგინოვი]], [[იგორ პოლტარაცკი]], [[შოთა ზარდიაშვილი]], [[თამაზ ცხაკაია]], [[ვლადიმერ გურჯიძე]]. პირველი ავტომრბოლელი, ვინც მაშინდელ [[ფორმულა 1]]-ის საბჭოური მოდელით წრიულ რბოლაში სსრ კავშირის ჩემპიონის ტიტული მოიპოვა ([[1975]]), იყო [[გურამ დგებუაძე]]. მან არაერთ გამოცდილ მეტოქეს აჯობა და საერთაშორისო შეჯიბრებების საგზურიც მიიღო. დგებუაძე ავტოსპორტში [[ბორის სუხიშვილი|ბორის სუხიშვილის]] და [[ბორის შულცი|ბორის შულცის]] რეკომენდაციით მოვიდა. ავტოსპორტს არაერთი სპორტსმენი აზიარა ოთარ არჯევანიძემ, რომლის ვაჟი - გიორგი წარმატებით გამოდის პრესტიჟულ ტურნირებში. [[2011]] წელს რალიში ევროპის ჩემპიონატის (1,6-ლიტრიანი ძრავი) ეტაპი მოიგო [[არჩილ ბიძინაშვილი|არჩილ ბიძინაშვილმა]]. [[1990-იანები|1990-იან]] წლებში დაიწყო ნიჭიერი ავტომრბოლის დავით ქაჯაიას სპორტული კარიერა, რომელიც [[2012]] წელს ევროპის თასის აღებით დაგვირგვინდა. ქაჯაიამ ევროპული ტიტული ნოგაროს ([[საფრანგეთი]])ავტოდრომზე Legends Cars-ში მოიპოვა. ამავე კლასში მსოფლიო სერიის ვიცე-ჩემპიონია სარბოლო ავტომობილების ცნობილი დიზაინერი, საქართველოს საავტომობილო სპორტის ასოციაციის პრეზიდენტი [[შოთა აფხაზავა]]. მისი თაოსნობთ [[2012]] წელს რუსთავში გაიხსნა საავტომობილო სპორტის თანამედროვე ცენტრი . ახალი ავტოდრომის ტრასას, რომლის სიგრძე 4,122 კმ, აქვს 7 მარცხენა და 5 მარჯვენა მოსახვევი, სტარტისა და ფინიშის 667-მეტრიანი სწორი მონაკვეთი. ტრიბუნები გათვლილია 7 ათას მაყურებელზე, ტრიბუნის ქვეშ განთავსებულია 24 ბოქსი. ავტოდრომს მიენიჭა Grade 2-ის ლიცენზია. ავტოსპორტს არაერთი უცხოეთში მცხოვრები ქართველი მისდევდა, მათ შორის - თავადი [[დიმიტრი ჯორჯაძე]], სამეფო გვარისწარმომადგენელი [[ხორხე ბაგრატიონი]], პავლე ლაკია, [[ომარ კახიშვილი]], დავით რამიშვილი, რომლებმაც არაერთხელ დაიკავეს საპრიზო ადგილები [[ესპანეთი|ესპანეთის]], [[რუსეთი|რუსეთის]], [[გერმანია|გერმანიისა]] და სხვა ქვეყნების ჩემპიონატებში.<ref>{{Cite web |url=http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=32 |title=ავტოსპორტი |accessdate=2022-04-09 |archiveurl=https://archive.today/20220409005922/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=32 |archivedate=2022-04-09 }}</ref> == ათლეტიზმი == საქართველოში ათლეთიზმი (იგივე — ფაურლიფტინგი) XX საუკუნის [[1960-იანები|1960-იან]] წლებში დაინერგა თსუ-ის ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის კათედრის გამგის კონსტანტინე ზაუტაშვილის თაოსნობით. ათლეტიზმის განვითარებაში დიდი წვლილი მიუძღვის აგრეთვე მხატვარ-მულტიპლიკატორ ავენირ ხუსკივაძეს. [[1986]] წელს შეიქმნა საქართველოს ნაკრები გუნდი (მწვრთნელი ზაზა ჯაფარიძე), რომელმაც იმავე წელს [[ლიეტუვა|ლიტვის]] ქალაქ შაულიაიში გამართულ საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატში პირველი ადგილი დაიკავა. [[1990]] წელს დაფუძნდა საქართველოს ათლეთიზმის ფედერაცია. ქართველ სპორტსმენთაგან მსოფლიო ჩემპიონის ტიტული პირველმა მოიპოვა სიღნაღელმა შოთა ბეჟაშვილმა ([[1993]] წელი).მან წოლჭიმში 110 კგ-მდე წონით კატეგორიაში 245 კგ აჭიმა და მსოფლიოს რეკორდი 15 კგ-ით გააუმჯობესა. [[2012]] წლის მონაცემებით, სახეობების მიხედვით სხვადასხვა ფედერაციის ვერსიით მსოფლიოს ჩემპიონები იყვნენ შოთა ბეჟაშვილი, გიორგი მინდიაშვილი, იოსებ ხარაბაძე, ვეფხია ჯმუხაძე, ბორის სარალიძე, გერონტი ჯმუხაძე, ზურაბ ჭავჭანიძე, კობა ალუდაური, ხვიჩა მამედოვი, ვლადიმერ ნაზღაიძე, ზაურ ჯავახიშვილი, ვაჟა გივიშვილი, კახა დათუკიშვილი, ავთანდილ მამალაძე, ალექსი ორკოდაშვილი, ნიკოლოზ ვეფხვაძე, კახაბერ ერგემლიძე, მანუჩარ ჭინჭარაული, გიორგი მესაბლიშვილი, გოჩა გუძუაძე, ლევან გილიგაშვილი, თეიმურაზ ლუტიძე, ალექსანდრე ფეიქრიშვილი, ნოდარ ტატიშვილი. ასევე წარმატებული ატლეტები არიან გიორგი ჩაკვეტაძე, პაატა ქავთარაძე, ივანე კობიაშვილი, ბექა მაზანიშვილი, საქართველოს ათლეტიზმის ფედერციამ კაცებში XX საუკუნის საუკეთესო ქართველ ათლეტად დაასახელა შოთა ბეჟაშვილი, ქალებში — ნაზი გოგიშვილი, საუკეთესო მწვრთნელი — [[ზურაბ ჭავჭანიძე]].<ref>{{Cite web |url=http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=1 |title=ათლეტიზმი |accessdate=2022-04-09 |archiveurl=https://archive.today/20220409010424/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=1 |archivedate=2022-04-09 }}</ref> == აკრობატიკა == '''სპორტული  აკრობატიკის''' დამკვიდრებას წინ უსწრებდა ეგრეთ წოდებული მუშაითური ვარჯიშები, რომელსაც საქართველოში ბევრი მიმდევარი ჰყავდა. სახალხო დღესასწაულებზე, ლხინში  თუ  სხავა  თავყრილობებზე ხშირად ეწყობოდა მუშაითების ანუ ჯამბაზების და საბელზე მოსიარულეთა  გამოსვლები. აკრობატები სპორტულ სარბიელზე XX საუკუნის დასაწყისში გამოჩნდნენ. პირველი ქართველი აკრობატი იყო [[კოწო ბადრიძე]], რომელმაც  შეიმუშავა წყვილთა და ჯგუფური ვარჯიშები. იმავე პერიოდში აკრობატიკაში ვარჯიშობდენ  ძმები კონსტანტინე და პავლე  გრომოვები, აგრეთვე, ვლადიმერ პოლოტავცევის, კარლო ვართანოვისა და კონსტანტინე უგოლკოვის პირველი სამეული. [[1934]] წელს [[კონსტანტინე გრომოვი|კონსტანტინე  გრომოვმა]] საქართველოს განათლების სახალხო კომისარიატთან არსებულ  სპორტულ სკოლაში ჩამოაყალიბა აკრობატიკის სასწავლო ჯგუფი. მომდევნო წელს [[გიორგი ეგნატაშვილი|გიორგი ეგნატაშვილის]] თაოსნობით ასეთივე ჯგუფი შეიქმნა თბილისის ფიზკულტურის ტექნიკუმში, ამ ბაზაზე  კი  ჩამოყალიბდა აკრობატთა პირველი  გუნდი, რომელსაც როსტოველი [[პავლე აბაშკინი]] ავარჯიშებდა. [[1937]] წელს თბილისში  ჩამოვიდა [[რუდოლფ ემელიანოვი]] და სათავეში ჩაუდგა აკრობატთა მომზადებას. პირველი შეჯიბრება [[1938]] წელს [[თბილისი|თბილისში]] გაიმართა. იმავე წელს [[მოსკოვი|მოსკოვში]], [[წითელი მოედანი|წითელ  მოედანზე]]  გამართულ ფიზკულტურელთა საკავშირო აღლუმზე საქრთველოს აკრობატებმა სამსართულიანი პირამიდა წარმოადგინეს (აღლუმს ესწრებოდა [[იოსებ  სტალინი]]). პირველ საკავშირო ჩემპიონატში ([[1939]], [[მოსკოვი]]) გაიმარჯვა სპორტსაზოგადოება „ნაუკის“ საქართველოს ოთხეულმა ([[რუდოლფ  ემელიანოვი]], [[მიხეილ ქელეხსაშვილი]], [[თეიმურაზ მაყაშვილი]] და [[კარლო ვართანოვი]]). მომდევნო  ჩემპიონატს ([[1940]]) თბილისმა უმასპინძლა და ეს ოთხეული კვლავ ჩემპიონი გახდა. ომის შემდეგ წლებში წარმატებით გადიოდნენ  [[თეიმურაზ  მახაშვილი]], [[გიორგი ჟურავლიოვი]], [[ვალენტინ კოჩერგინი]], [[გურამ გარსევანიშვილი]]. [[1970]] წლიდან — [[თენგიზ  ლომთაძე]], [[ანატოლი  სლივკოვი]], [[ალექსანდრე თედეევი]], სლავა  დელიბატოვი და სხვები.[[1980]] წელს მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონის  ტიტული მოიპოვა ქართველ ქალთა სამეულმა [[ნანა კიკილაშვილი|ნანა კიკილაშვილის]], [[მანანა მნათობიშვილი|მანანა მნათობიშვილისა]] და [[მაია შილაკაძე|მაია შალაკაძის]] შემადგენლობით (მწვრთნელი — [[ვლადიმერ გურგენიძე (სპორტსმენი)|ვლადიმერ გურგენიძე]], ქორეოგრაფი — [[დალი  თავართქილაძე]]). [[1980-იანები|1980-იან]] წლებში მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონატებსა და თასის გათამაშებებში არაერთხელ გაიმარჯვეს და  პრიზიორები გახდნენ [[სვეტლანა მკრტჩიანი-ფეიქრიშვილი|სვეტლანა  მკრტჩიანი]], [[ნატალია ანისიმოვა]], [[ინგა გიორგობიანი]], [[სვეტლანა მაკარიჩევა]], [[ირინა ოვოიანი]], [[ვილი ვართანოვი]], [[იოსებ თუთბერიძე]], [[სტანისლავ პეტროვი]], [[რამაზ  ბუზიაშვილი]]. დიდ  საერთაშორისო  შეჯიბრებათა  ჩემპიონები, სსრ კავშირის  ჩემპიონები და პრიზიორები გახდნენ [[ნინო  ბერიანიძე]], [[ირმა დემურიშვილი]], [[ფატი  სულაქველიძე]], [[ინგა  ჩოხელი]], [[დავით გოგოშვილი]], [[ზურაბ ნიკოლაიშვილი]], [[რამაზ ბუზიაშვილი]], [[ილია პაპოშვილი]], [[დიმიტრი კარტოზია]], [[ემზარ აბუაშვილი]], [[ვაჟა არაყიშვილი]], [[ნიკოლოზ მჭედლიძე]], [[მარინე შაღაშვილი]] და სხვები. საქართველოში  აკრობატიკის განვითარებაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს გიორგი ჭილაიამ,  [[ვლადიმერ ალთუნაშვილი|ვლადიმერ  ალთუნაშვილმა]], [[ოთარ კაკიაშვილი|ოთარ კაკიაშვილმა]], [[თენგიზ ბოლქვაძე|თენგიზ ბოლქვაძემ]], ვლადიმერ  გურგენიძემ, [[გურამ მარგიშვილი|გურამ  მარგიშვილმა]],  [[მიხეილ გეგელია|მიხეილ გეგელიამ]], [[თამაზ ბუზიაშვილი|თამაზ  ბუზიაშვილმა]], [[ალიკ მელოიანი|ალიკ მელოიანმა]], [[ალექსანდრე მავრანგელოვი|ალექსანდრე მავრანგელოვმა]], [[ანატოლი სლივკო|ანატოლი სლივკოვმა]], [[ჯუმბერ ლაშხი|ჯუმბერ ლაშხმა]],  [[ნუგზარ ძუკაევი|ნუგზარ ძუკაევმა]], [[თეიმურაზ ცაბაძე|თეიმურაზ ცაბაძემ]].<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=72 აკრობატიკა]</ref> == ალპინიზმი == '''[[კავკასიელი ხალხები]], მათ შორის [[ქართველები]] ძველი დროიდან იცნობდნენ ალპინისტური ტექნიკის''' '''საფუძვლებს''', ფართოდ იყენებდენ მთაში სიარულისთვის საჭირო ძირითად საჭურველს — წრიაპს, რკინის პალოებს, წერაყინს,ქანჩს, თოკსა და ჯაჭვს, საცოც ტყავებს და თხილამურებს. რკინის სატეხების გამოყენება დამოწმებულია წარმართული დროის თქმულების - „მიჯაჭვული ამირანის“ სვანურ ვარიანტში. როცა [[იბერიელები|იბერიელების]], [[კოლხები|კოლხებისა]] და [[ჰენიოხები|ჰენიოხების]] საზღრის გასწვრივ წამომართულ [[კავკასიონი|კავკასიონის]] მაღალ მთებს აღწერს, ბერძენი გეოგრაფი და ისტორიკოსი (ძვ. წ. I ს.) აღნიშნავს, რომ ეს „მწვერვალები ზამთრობით გაუვალია, მხოლოდ ზაფხულობით ადიან ფეხებზე ლურსმნებით დაჭედილი, დამუშავებული ტყავით ამოკრულები. ხოლო ეს ტყავები სიფართოვით დაფის ოდენაა და ამას იკეთებენ თოვლისა და ყინულის გამო“  სულხან - საბა  ორბელიანის  „სიტყვის კონაში“ განმარტებული ბევრი სიტყვა დღევანდელ ალპინიზმში ადრინდელი მნიშვნელობით იხმარება. მაგალითად, წრიაპი - „ ესე არს რკინა შემზადებული კბილებიანი, ტერფთა ამოსაკრავად, რათა ფრიალოთა მავალსა კაცსა ფეხი არ მოუცურდეს.“ – „ წერაქი“, დღევანდელი წერაყინი, საბას განმარტებით, არის „ცალგნით სათხროლი აქვნდეს კლდეთ დასარღვევად“ — [[იოანე ბატონიშვილი|იოანე ბატონიშვილის]] „<nowiki/>[[კალმასობა|კალმასობაში]]<nowiki/>“ მოთხრობილია, თუ როგორ ავიდა მღვდელი იოსებ მოხევე მყინვარწვერზე. იოსებ მოხევეს „მყინვარსა მთასა მიწა, კაცთაგან შეუვალსა“ უნახავს აბრაამის კარავი, რომლის ნაჭერიც [[ერეკლე II|ერეკლე მეფისთვის]] მიურთმევია. [[მყინვარწვერი|მყინვარწვერის]] ფერდობზე, 4 100 მეტრის სიმაღლეზე, კლდეში ნაკვეთ ხელოვნურ გამოქვაბულში ნაპოვნია შუა საუკუნეების ნივთები და მონეტები, [[ბრუტსაბძელი|ბრუტსაბძელაზე]] (3670 მ) – XVIII საუკუნის საკულტო ძეგლები. XIX საუკუნის მერე ნახევარში საქართველოს პიკებზე ([[მყინვარწვერი]], [[უშბა]], [[თეთნულდი]], [[შხარა]] და სხვ.) <nowiki/>[[ინგლისი|ინგლისის]], [[გერმანია|გერმანიის]], [[შვეიცარია|შვეიცარიის]], [[საფრანგეთი|საფრანგეთისა]]  და სხვა ქვეყნების ალპინისტების მონაწილეობით  განხორციელდა პირველი სპორტული ასვლები. უცხოელ  მთასვლელებს გამყოლებად და მეგზურებად, როგორც წესი, ახლდენ ქართველები, რომლებმაც კარგად იცოდნენ  მთის პირობები და მთაში მოძრაობის ტექნიკა. ისტორიამ შემოგვინახა ზოგიერთი მათგანის სახელი: <nowiki/>[[მიტო არღვლიანი]], [[მურათბი კიბოლანი]],  [[კოტე  ფიცხელაური]], [[ლალა ხუციშვილი]]. უფრო გვიან ცნობილი გამყოლები იყვნენ [[გახა წიკლაური]], [[იაგორ კაზალიკაშვილი]], [[გიო ლობჟანიძე]], [[გიგლა იჭირაული]], [[პავლე(ბახვა) ფიფია]] და სხვები. [[1923]] წლის აგვისტო-სექტემბერში  პროფესორების - [[გიორგი ნიკოლაძე|გიორგი ნიკოლაძის]] და [[ალექსანდრე დიდებულიძე|ალექსანდრე  დიდებულიძის]]  ხელმძღვანელობით ზედიზედ ორი ექსპედიცია მოეწყო მყინვარწვერზე. გიორგი ნიკოლაძის 18-კაციანმა ჯგუფმა მწვერვალს [[28 აგვისტო|28 აგვისტოს]] მიაღწია. გამარჯვებულ  მთამსვლელთა შორის ხუთი ქალი იყო. „ეს მწვერვალია. მოწინავეებმა საფეხურების ჭრას თავი დაანებეს და პირდაპირ ზევით აირბინეს. მიზანი მიღწეულია. აღსრულდა მრავალი წლის ოცნება. მრავალი დღის შრომა და მზადება ბრწყინვალედ დაგვირგვინდა. ჩვენს სიხარულს საზღვარი არ ჰქონდა,“ - წერდა შემდეგ [[გიორგი ნიკოლაძე]] („პირველი ქართული ასვლა მყინვარწვერზე,“ [[თბილისი]], [[1924]] წელი.). სწორედ ამ ასვლებიდან იღებს სათავეს  ქართული სპორტული ალპინიზმის ისტორია. ორი წლის შემდეგ, ასევე გიორგი ნიკოლაძის მეთაურობით განხორციელდა პირველი საბჭოური ასვლა კავკასიონის უმაღლეს [[იალბუზი|იალბუზზე]]. მომდევნო მნიშვნელოვანი გამარჯვება იყო [[უშბა|უშბაზე]] და-ძმა [[ალექსანდრა ჯაფარიძე|ალექსანდრა]] და [[ალიოშა ჯაფარიძე|ალიოშა ჯაფარიძეების]], იაგორ კაზალიკაშვილისა და გიო ნიგურიანის ასვლა [[1934]] წელს, რამაც სათავე დაუდო საბჭოურ ასვლებს ამ მწვერვალზე. ამას მოჰყვა [[1937]] წელს უშბაზე პირველი კლდოვანი ასვლა, რომელშიც მონაწილეობდენ გაბრიელ, ბექნუ და ბესარიონ ხერგიანები, [[ჭიჭიკო ჩართოლანი]] და [[მაქსიმე გვარლიანი]]. მთასვლელებმა სათავე დაუდეს ტრავერსების კლასსაც. ისინი [[კავკასიონი|კავკასიონის]], [[პამირი|პამირისა]] თუ [[ტიან-შანი|ტიან-შანის მთებში]] მრავალ მწვერვალზე პირველამსვლელები და ბევრი ახალი, ურთულესი მარშრუტის გამკვალავებიც არიან.   [[1949]] წლიდან, როცა საფუძველი ჩაეყარა სსრ კავშირის ჩემპიონატებს, ქართველ მთამსვლელთა გუნდებმა არაერთი გამარჯვება მოიპოვეს. ყოფილა შემთხვევები, ქართველი ალპინისტების ერთდროულად რამდენიმე გუნდს მედლები მოუგია საკავშირო ჩემპიონატების სხვადასხვა კლასში. ამ მხრივ განსაკუთრებული გამოდგა [[1976]] წელი, როცა პამირსა და ტიან-შანში საქართველოს მთამსვლელთა ორმა გუნდმა მოიპოვა ჩემპიონობა. განსაკუთრებული წვლილი მიუძღვის [[1936]] წელს  დაარსებულ საქართველოს ალპურ კლუბს, რომელიც [[1945]] წლიდან [[ალიოშა ჯაფარიძე|ალიოშა ჯაფარიძის]] სახელს ატარებს. [[1936]] წელს ალიოშა ჯაფარიძე  „პამირის გმირად“ აღიარეს; [[1960]] წელს „კლდის ვეფხვის“ წოდება მიენიჭათ [[მიხეილ ხერგიანი|მიხეილ ხერგიანს]] და [[იოსებ კახიანი|იოსებ კახიანს]]; [[1967]] წელს პირველი საერთაშორისო კლასის სპორტის ოსტატები გახდნენ [[მიხეილ ხერგიანი]], [[გიორგი (აგი) აბაშიძე]], [[დიმიტრი დანგაძე]] და [[შოთა მირიანაშვილი|შოთა მარიანაშვილი]]; „თოვლის ჯიქის“ წოდება მიენიჭათ [[რომან გიუტაშვილი|რომა გიუტაშვილს]] (პირველი ქართველი, რომელიც [[ევერესტი|ევერსტზე]] ავიდა), [[ბიძინა გუჯაბიძე (ალპინისტი)|ბიძინა გუჯაბიძეს]], [[აფი გიგანი|აფი გიგანს]], [[თამაზ შარაშენიძე|თამაზ შარაშენიძეს]] და ლევონ სარქისოვს; ევრაზიის მთამსვლელთა კავშირის ორდენით — „ედელვაისით“  დაჯილდოვდნენ [[ბენო ქაშაკაშვილი]] და [[ლევონ სარქისოვი]]. თანამედროვე ქართველმა ალპინისტებმა მსოფლიოს მრავალი უმაღლესი მწვერვალი დალაშქრეს. განსაკუთრებით აღსანიშნავია [[1999]] წელს ორი ქართველი ჯგუფის ასვლა ევერესტზე სამხრეთისა (ხელმძღვანელი — [[ბენო ქაშაკაშვილი]]) და ჩრდილოეთის მხრიდან (ხელმძღვანელი — [[გია თორთლაძე]]),  ბიძინა გუჯაბიძის ორი ასვლა ევერსტზე — სამხრეთიდან ([[1999]]) და ჩრდილოეთიდან ([[2003]])<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=71 ალპინიზმი]</ref> == აფროსნობა == '''საქართველოში აფროსნობის განვითარებას საფუძველი ჩაეყარა XIX საუკუნის 90-იან წლებში. '''უცხოელ დიპლომატთა და მეწარმეთა სახსრებით [[ბათუმი|ბათუმში]] გაიხსნა პირველი იახტკლუბი, რომელმაც [[1920]]-იან წლებამდე იარსება. [[1924]]-[[1930]] წლებში ბათუმის საზღვაო სადგურის მეზღვაურთა ინიციატივით აფროსანთა არაერთი შეჯიბრება გაიმართა, 1931 წელს კი მოეწყო პირველი გაცურვა ბათუმიდან სოხუმამდე და უკან. მოგვიანებით საქართველოს აფროსნები „დ-1” და „ს-60” ნავებით [[სევასტოპოლი|სევასტოპოლსა]] და [[ოდესა|ოდესაში]] ჩავიდნენ. პირველი თაობის წარმატებული აფროსნები იყვნენ [[ანასტას ავალიშვილი]], [[შაენ ავაქოვი]] და [[მიხეილ ქორიძე]]. [[1950-იანები|1950-იან]] წლებში ბათუმში ამ საქმეს სათავეში ჩაუდგნენ [[გივი კალანდაძე]] და [[ნიკოლოზ კადიევი]], სოხუმში – [[ვალერი მანშინი]] და [[სერგეი ლაპუშკინი]], [[ფოთი|ფოთში]] – [[თამაზ ზოიძე]], [[თბილისი|თბილისში]] — რევაზ გაჩეჩილაძე, [[ჯონი ბეიტრიშვილი]] და [[ნიკო ენუქიძე]]. [[1963]] წელს [[თბილისის ზღვა|თბილისის ზღვაზე]] გაიხსნა იახტკლუბი. თბილისის წყალჯომარდობის სადგურის დირექტორის ვლადიმერ ასათიანის თაოსნობით და ქალაქის სპორტკომიტეტის მხარდაჭერით რუსეთიდან ჩამოიტანეს მსუბუქი ნავები, მოაწყვეს პირველი საწვრთნელი გასვლები. [[1963]] წელს გაიმართა საქართველოს პირველი ჩემპიონატი, რომელშიც მონაწილეობდნენ თბილისის, სოხუმის, ბათუმისა და ფოთის აფროსნები. [[1964]] წლიდან საქართველოს გუნდი სისტემატურად გამოდიოდა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატებსა და ხალხთა სპარტაკიადებში. [[1971]] წელს სოხუმში გამართულ ზამთრის საკავშირო ჩემპიონატში სპორტის ოსტატის ნორმატივი პირველებმა შეასრულეს [[გიორგი შაქიაშვილმა]], [[თამაზ ზოიძემ]], ილია ფერაძემ და [[ზაურ ხუხუა|ზაურ ხუხუამ]]. [[1970-იანები|1970-იანი]] წლებიდან განვითარდა საკრეისერო აფროსნობაც. იახტა „კოლხეთის” ეკიპაჟი ხშირად მონაწილეობდა შავი ზღვის საკრეისერო რეგატებში, [[1992]] წელს კი [[თურქეთი|თურქეთის]] ღია ჩემპიონატში („ეგეოსის ზღვის რეგატა”) მეორე ადგილი დაიკავა პირველი კლასის იახტებს შორის. საქართველოს აფროსანთაგან ყველაზე დიდ წარმატებას მიაღწია თბილისელმა [[გურამ ბიგანიშვილი|გურამ ბიგანიშვილმა]], რომელიც „ვარსკვლავის” კლასში გამოდიოდა. [[1982]] და [[1984]] წლებში მან ორჯერ მოიპოვა სსრკ ჩემპიონის წოდება, [[1984]] წელს კი ევროპის ჩემპიონი გახდა. მონაწილეობდა ბარსელონისა და ატლანტის [[ოლიმპიური თამაშები|ოლიმპიურ თამაშებში]]. [[1990-იანები|1990-იანი]] წლებიდან საქართველოში აფროსნობის განვითარება შეფერხდა და [[2005]] წლისთვის იახტკლუბი მხოლოდ თბილისსა და ფოთში მოქმედებდა. საქართველოს აფროსნობის ფედერაცია დაფუძნდა [[1991]] წელს. აფროსნობის საერთაშორისო ფედერაციაში (ISAF) გაწევრიანდა [[1992]] წელს. პრეზიდენტები: [[ედუარდ კანდელაკი]] ([[1991]]-[[1995]]), [[კონსტანტინე იოსელიანი]] ([[1995]]-[[1999]]), [[გურამ ბიგანიშვილი]] ([[1999]]-?), [[ჯუმბერ ცომაია]] (დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=3 აფროსნობა]</ref> == ფეხბურთი == [[საქართველო]]ში [[ფეხბურთი]], ისევე როგორც მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყანაში, [[ინგლისელები|ინგლისელებმ]]ა შემოიტანეს. [[ფოთი|ფოთისა]] და [[ბათუმი|ბათუმის]] ნავსადგურებში ჩამომდგარი ბრიტანული გემების მეზღვაურები ერთმანეთში ხშირად თამაშობდნენ „ფუტბოლს“, რომელიც მალე [[ქართველები|ქართველმა]] ლელობურთელებმაც დააჭაშნიკეს და სწრაფადაც შეითვისეს. ძნელი სათქმელია, ზუსტად როდის გაიმართა ჩვენში პირველი საფეხბურთო მატჩი, თუმცა ფაქტია, რომ სპორტის ეს სახეობა ქართულ პრესაში პირველად [[1890]] წელს მოიხსენიება. [[ფაილი:ბორის სიჭინავა.jpg|thumb|150პქ|left||<center>[[ბორის სიჭინავა]]</center>]] ზღვისპირეთიდან ფეხბურთი სწრაფად გავრცელდა საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში და მალე მისი განვითარების ცენტრად [[თბილისი]] იქცა. [[1906]] წელს სწორედ დედაქალაქში ჩამოყალიბდა „ბურთის ფეხით მოთამაშეთა“ პირველი გუნდი. ამ საქმის თაოსანი იყო ტანვარჯიშული საზოგადოება „სოკოლის“ პრეზიდიუმის წევრი ადოლფ ელზინგერი. მანვე თარგმნა ინგლისურიდან ფეხბურთის წესები. პირველ ხანებში ფეხბურთის მატჩებს შემთხვევითი ხასიათი ჰქონდა და უმთავრესად გიმნაზიელთა ექსკურსიებზე ტარდებოდა, თუმცა  მალე ვითარება შეიცვალა. [[1907]] წლის [[23 თებერვალი|23 თებერვალს]] თბილისის გუბერნიის საზოგადო საქმეთა საკრებულომ განიხილა ფეხბურთელთა პირველი ოფიციალური გუნდის, „კომეტის“ განცხადება და მცირე შეზღუდვებით მისი წესდებაც დაამტკიცა. ამის მიუხედავად, თბილისში საფეხბურთო მატჩის გამართვა კიდევ კარგა ხანს ვერ მოხერხდა, ვინაიდან „კომეტას“ მოწინააღმდეგე არ ჰყავდა. 1908-09 წლებში ფეხბურთელთა გუნდები შეიქმნა თბილისის სასწავლებლებში. [[1909]] წლის [[22 ოქტომბერი|22 ოქტომბერს]] [[ქუთაისი|ქუთაისში]] ექსკურსიაზე მყოფმა თბილისის ვაჟთა I და II გიმნაზიების გუნდებმა საქართველოში პირველი ოფიციალური საჩვენებელი მატჩი გამართეს. შეხვედრა ხოპელ კაზაკთა პოლკის მოედანზე მოეწყო და მას ქუთაისის გუბერნატორიც კი ესწრებოდა. [[1912]] წელს ჩატარდა თბილისის პირველობა, რომელიც I გიმნაზიის გამარჯვებით დამთავრდა. ამავე ხანებში ათეულობით გუნდი ჩამოყალიბდა [[სოხუმი|სოხუმში]], [[ქუთაისი|ქუთაისში]], [[ბათუმი|ბათუმსა]] და [[ფოთი|ფოთში.]] თუმცა, პირველი მსოფლიო ომის წლებში საფეხბურთო ცხოვრების რიტმი შესამჩნევად შეიცვალა, [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] არსებობის პერიოდში ([[1918]]-[[1921]]) ასამდე გუნდი მაინც არსებობდა. იმ დროს ჩვენში ვერ შეიქმნა ერთიანი საფეხბურთო ორგანიზაცია, რომელიც შეძლებდა ფიფას წევრი გამხდარიყო. [[1924]] წლისთვის საქართველოში უკვე 120 გუნდი იყო, თუმცა უმრავლესობას სავარჯიშოდ მუდმივი ადგილი არ ჰქონდა და არც მწვრთნელი ჰყავდა. [[1925]] წელს გაიმართა საქართველოს პირველი ჩემპიონატი 6 გუნდის მონაწილეობით. ფინალში თბილისის ნაკრებმა [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა|აფხაზეთის]] ნაკრებს 3:1 მოუგო. იმავე წლის ნოემბერში შეიქმნა [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამო“]], რომელიც [[1936]]-[[1989]] წლებში ფაქტობრივად საქართველოს ნაკრებს წარმოადგენდა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატსა და თასის გათამაშებაში. პირველი მატჩი [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1936 (შემოდგომა)|საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატის]] უმაღლეს ლიგაში „დინამომ“ [[1936]] წლის [[7 სექტემბერი|7 სექტემბერ]]ს გამართა თბილისში [[დინამო კიევი (საფეხბურთო კლუბი)|კიევის „დინამოსთან“]] (2:2). იმ პირველ სეზონში ქართულმა გუნდმა ჩემპიონატის ბრინჯაოს მედლები მოიპოვა და თასის გათამაშების ფინალშიც გავიდა. ქართველ ფეხბურთელთა პირველმა თაობებმა ვერ შეძლეს საკავშირო ჩემპიონატში გამარჯვება და თასის მოგება, თუმცა „დინამო“ ყოველთვის ითვლებოდა სსრ კავშირის ფეხბურთის ერთ-ერთ გამორჩეულ და თვითმყოფად გუნდად. სწორედ იმ დროს, მეორე მსოფლიო ომის წინა და შემდგომ პერიოდში, „დინამოში“ თამაშობდა არაერთი გამოჩენილი ფეხბურთელი: [[ბორის პაიჭაძე]], [[გაიოზ ჯეჯელავა]], [[მიხეილ ბერძენიშვილი]], [[ავთანდილ ღოღობერიძე]] და სხვები. პირველი დიდი წარმატება დინამოელებმა [[1964]] წელს იზეიმეს, როცა [[ტაშკენტი|ტაშკენტში]] გამართულ „ოქროს მატჩში“ 4:1 დაამარცხეს [[ტორპედო მოსკოვი (საფეხბურთო კლუბი)|მოსკოვის “ტორპედო“]] და სსრ კავშირის ჩემპიონობა მოიპოვეს. იმ დროს გუნდის მთავარი მწვრთნელი იყო [[რუსი]] სპეციალისტი [[გავრილ კაჩალინი]]. მეორედ და უკანასკნელად „დინამომ“ სსრ კავშირის ჩემპიონატი მოიგო [[1978]] წელს, როცა გუნდს [[ნოდარ ახალკაცი]] წვრთნიდა. სწორედ ახალკაცის თავკაცობით მოიპოვა ჩვენმა გუნდმა სხვა დიდი ჯილდოებიც: [[1976]] და [[1979]] წლებში – [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო თასი|საბჭოთა კავშირის თასი]], [[1981]] წლის [[13 მაისი|13 მაისს]] კი – [[ევროპის თასების მფლობელთა თასი]]. ამ ტურნირის ფინალური მატჩი გაიმართა [[დიუსელდორფი]]ს „რაინშტადიონზე“, სადაც „დინამომ“ [[გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა|გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის]] [[კარლ ცაისი (საფეხბურთო კლუბი)|„კარლ ცაისი“]] 2:1 დაამარცხა. საბჭოური დროის საუკეთესო ქართველი ფეხბურთელები სსრკ ნაკრების ღირსებას იცავდნენ. სხვადასხვა დროს ამ გუნდის კაპიტნები იყვნენ [[მურთაზ ხურცილავა]] და [[ალექსანდრე ჩივაძე]]. [[მიხეილ მესხი]], [[სლავა მეტრეველი]] და [[გივი ჩოხელი]] სსრ კავშირის ეროვნული ნაკრების შემადგენლობაში ევროპის ჩემპიონები გახდნენ ([[1960]]), [[გელა კეტაშვილი|გელა კეტაშვილმა]] კი ოლიმპიური თამაშების ოქროს მედალი მოიპოვა ([[1988]]). თბილისის „დინამოს” გარდა, სსრ კავშირის ჩემპიონატის უმაღლეს ლიგაში სხვადასხვა დროს კიდევ ოთხი ქართული გუნდი გამოდიოდა ([[ლოკომოტივი თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „ლოკომოტივი“]], [[სპარტაკი თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „სპარტაკი“]], [[ტორპედო ქუთაისი (საფეხბურთო კლუბი)|ქუთაისის „ტორპედო“]] და ლანჩხუთის „გურია“), თუმცა დინამოელთა მსგავსი წარმატებისთვის მათგან არც ერთს მიუღწევია. [[1990]] წლის [[15 თებერვალი|15 თებერვალს]] შეიქმნა [[საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია]], რომლის პირველ პრეზიდენტადაც [[ნოდარ ახალკაცი]] აირჩიეს. დამოუკიდებელი ფედერაციის პირველმა ყრილობამ მიიღო ისტორიული გადაწყვეტილება – ყველა ქართულ გუნდს დაეტოვებინა საბჭოური შეჯიბრებები. იმავე წელს გაიმართა საქართველოს პირველი დამოუკიდებელი ჩემპიონატი და თასის გათამაშება. ორწლიანი იზოლაციის შემდეგ, [[1992]] წლის [[25 თებერვალი|25 თებერვალს]], [[ფიფა|ფიფამ]] საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია ჯერ დროებით წევრად მიიღო, იმავე წლის 3 ივლისს კი მუდმივი წევრის სტატუსიც მიანიჭა. მალე სფფ [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფას]] წევრიც გახდა. მას შემდეგ საქართველოს ეროვნული გუნდი ევროპისა და მსოფლიოს ჩემპიონატების შესარჩევ ტურნირებში გამოდის, საკლუბო გუნდები კი ევროთასების გათამაშებებში მონაწილეობენ. ასობით ქართველი ფეხბურთელი უცხოურ კლუბებში თამაშობს. მათგან ყველაზე დიდ წარმატებას მიაღწია [[კახა კალაძე|კახა კალაძემ]], რომელმაც [[2003]] წელს იტალიის [[მილანი (საფეხბურთო კლუბი)|„მილანის“]] შემადგენლობაში [[ევროპის ჩემპიონთა თასი]] მოიპოვა. '''საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1990]] წლის [[15 თებერვალი|15 თებერვალს]]. [[1992]] წლის 25 თებერვლიდან ფეხბურთის საერთაშორისო ფედერაციის [[ფიფა|(FIFA]]) დროებითი წევრია, იმავე წლის 3 ივლისიდან – მუდმივი წევრი, [[1993]] წლის [[17 ივნისი|17 ივნისიდან]] – [[უეფა|ევროპული ფეხბურთის ასოციაციების კავშირის]] (UEFA) მუდმივი წევრი. პრეზიდენტები: [[ნოდარ ახალკაცი]] ([[1990]]-[[1998]]), [[მერაბ ჟორდანია]] ([[1998]]-[[2005]]), [[ნოდარ ახალკაცი (უმცროსი)|ნოდარ ახალკაცი-უმცროსი]] ([[2005]]-[[2009]]), [[ზვიად სიჭინავა]] ([[2009]]-[[2015]]), [[ლევან კობიაშვილი]] ([[2015]]-დღემდე)<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=51 ფეხბურთი]</ref> == რაგბი == [[ფაილი:Ireland_vs_Georgia,_Rugby_World_Cup_2007_line_up.jpg|მარჯვნივ|მინი|220x220პქ|ირლანდიისა და საქართველოს დაპირისპირება 2007 წლის რაგბის მსოფლიო თასზე.]] '''ქართული რაგბის ისტორია [[1959]] წლის [[15 ოქტომბერი|15 ოქტომბრიდან]] იწყება,''' როცა [[ფრანგი|ფრანგმა]] ემიგრანტმა [[ჟაკ ასპეკიანი|ჟაკ ასპეკიანმა]] პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში პირველი ქართული სარაგბო კლუბი დააფუძნა. უფრო ადრე, [[1919]], [[1949]], და [[1948]] წლებში საქართველოში რამდენიმე საჩვენებელი სარაგბო მატჩი გაიმართა, თუმცა რაგბის გავრცელების ოფიციალურ თარიღად სწორედ [[1959]] წელია მიჩნეული. [[1961]] წლის დეკემბერში [[გივი მრელაშვილი|გივი მრელაშვილის]] თაოსნობით შეიქმნა პირველი ოფიციალური ორგანო - თბილისის რაგბის საქალაქო სექცია, რომელიც [[1964]] წელს თბილისის რაგბის ფედრაციად გადაკეთდა. [[1962]] წელს გაიმართა პირველი შეჯიბრება — თბილისის პირველობა ოთხი გუნდის მონაწილეობით. ჩემპიონობა მოიპოვა პოლიტექნიკურმა ინსტიტუტმა. [[1963]] წელს თბილისში ჩატარდა პირველი საკავშირო ტურნირი — პროფკავშირების პირველობა, რომელშიც თბილისის „განთიადი“ მე-III ადგილზე გავიდა, სამი წლის შემდეგ გამართულ [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირის]] პირველ ჩემპიონატში კი მეორე იყო თბილისის  „დინამო“ (მწვრთნელი — გივი მრელაშვილი). [[1966]] წელს [[გიორგი ყუფარაძე|გიორგი ყუფარაძის]]<nowiki/>ა და [[შალვა ქურციკიძე|შალვა ქურციკიძის]] თაოსნობით [[ქუთაისი|ქუთაისში]] დაარსდა რაგბის პირველი კლუბი — „დინამო“- [[1967]] წელს გაიმართა პირველი უცხოური გუნდის, საფრანგეთის მასწავლებელთა პროფკავშირის ნაკრების ტურნე საქართველოში. ამავე წელს პირველმა ქართულმა გუნდმა — თბილისის „დინამომ“ მოაწყო ტურნე უცხოეთში ([[პოლონეთი|პოლონეთში]]) და 3 გამარჯვება მოიპოვა. [[1967]] წელსვე ჩატარდა საქართველოს პირველი ჩემპიონატი. ლელობურთის ქვეყანაში რაგბი სულ უფრო პოპულარული ხდებოდა, მორაგბეთა თემი კი ლამის სოციალურ ფენომენად ჩამოყალიბდა. საქართველოში რაგბის  სიყვარულითა და ენთუზიაზმით თამაშობდნენ, თავად მორაგბეები კი საზოგადოებისაგან განსაკუთრებულ არაფორმალურ პატივისცემას იმსახურებდენ. [[1968]] წელს თბილისის „ლოკომოტივმა“ მე-III ადგილი დაიკავა სსრკ ჩემპიონატში და ეს შედეგი კიდევ სამჯერ გაიმეორა ([[1972]], [[1978]], [[1981]]), [[1978]] წელს კი სსრ კავშირის თასი მოიპოვა. 1980 -იან წლებში ქართულ და საბჭოურ რაგბიში ლიდერობდა [[ქუთაისის აია|ქუთაისის „აია“]]- გუნდმა ჯერ [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატის ვერცხლისა ([[1984]]) და ბრინჯაოს([[1985]]) მედლები აიღო, შემდეგ კი დუგლას კავთელაშვილის ხელმძღვანელობით ზედიზედ სამჯერ ([[1987]]-[[1988]]-[[1989]]) გახდა სსრ კავშირის ჩემპიონი,ორჯერ თასის გათამაშებაში გაიმარჯვა ([[1987]], [[1990]]). მორაგბეთა თაობების აღზრდაში მნიშშვნელოვანი წვლილი შეიტანა ნოდარ ყიფიანმა, გელა მიქაბერიძემ, გოგი ტონიამ, ბათუ კევლიშვილმა, გურამ მოდებაძემ, რამაზ სვანიძემ, მალხაზ ჭეიშვილმა, ლაშა გეგენავამ და სხვა მწვრთნელებმა. სხვადასხვა დროს სსრ კავშირის ნაკრებში თამაშობდნენ საქართველოს მორაგბეები: თამაზ მგელაძე, ვლადიმერ აბაშიძე, მიხეილ თუშიშვილი, ზურაბ ხარშილაძე, თემურ ბენდიაშვილი, მიხეილ ჯვარიძე, დავით კილასონია, მიხეილ ხარშილაძე, ავთანდილ გიორგაძე, ავთანდილ ღიბრაძე, ნუკრი წერეთელი, ვლადიმერ პეტუხოვი, რამაზ სანებლიძე, ოლეგ ლიპარტელიანი, გაიოზ მონიავა, ალექსანდრე ნაჭყებია, ბესარიონ ლილუაშვილი, სერგო უგრეხელიძე, ნუგზარ ძაგნიძე, მამუკა ლოსაბერიძე, მალხაზ ჭეიშვილი, ზაზა ბაკურაძე. ჯერ კიდევ საბჯოთა კავშირის არსებობის პირობებში, [[1989]] წელს შეიქმნა საქართველოს პირველი ეროვნული ნაკრები, რომელმაც [[12 სექტემბერი|12 სექტემბერს]] [[ქუთაისი|ქუთაისში]] საერთაშორისო მატჩი გამართა [[ზიმბაბვე]]<nowiki/>ს ნაკრებთან - 16:3. გუნდის პირველი მწვრთნელი იყო [[დავით კილასონია]], პირველი კაპიტანი - [[ოლეგ ლიპარტელიანი]]. [[1990]] წელს მოეწყო მორაგბეთა ნაკრების პირველი ტურნე ზიმბაბვეში. [[1991]] წელს, საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ , ქართულმა კლუბებმა საკავშირო ჩემპიონატი დატოვეს. [[1992]] წლის თებერვალში [[რაგბის საერთაშორისო საბჭო]]<nowiki/>მ საქართველოს რაგბის კავშირი თავის 52-ე წევრად მიიღო. ერთი წლის შემდეგ საქართველოს ნაკრები პირველად ჩაება მსოფლიოს თასის გათამაშების შესარჩევ ტურნირში. საქართველოს რაგბის კავშირის ახალმა ხელმძღვანელობამ  (პრეზიდენტი [[ბიძინა გეგიძე]]) მიზნად დაისახა ამ ასპარეზობის ფინალურ ეტაპზე გასვლა. [[1997]] წელს ეროვნული ნაკრების მწვრთნელად დაინიშნა [[ფრანგები|ფრანგი]] [[კლოდ სორელი]]. [[2001]] წელს საქართველოს ნაკრებმა მოიგო [[ევროპის ერთა თასი]], რითაც ოფიციალურად გახდა ევროპის მე-7 გუნდი. უცხოელი მწვრთნელების მოწვევის პრაქტიკა შემდგომშიც გაგრძელდა, როცა რაგბის ფედერაციას სათავეში ჩაუდგა გიორგი ნიჟარაძე. მისი მეცადინეობით მთელი ქვეღნის მასშტაბით მნიშვნელოვნად გაფართოვდა სარაგბო ინფრასრუქტურა. [[2008]], [[2009]], [[2011]] და [[2012]] წლებში ქართველებმა კიდევ ოთხჯერ აიღეს ევროპის ერთა თასი. საერთოდ XXI საუკუნის პირველი ათწლეული მეტად წარმატებული გამოდგა ჩვენი რაგბისთვის. [[2002]] წლის [[13 ოქტომბერი|13 ოქტომბერს]] [[თბილისი|თბილისში]], ეროვნულ სტადიონზე, საქართველომ 17:13 დაამარცხა რუსეთი და [[2003]] წლის მსოფლიოს თასის ფინალური ტურნირის საგზური მოიპოვა. მორაგბეთა ნაკრები პირველი ქართული გუნდია, რომელმაც მსოფლიოს ჩემპიონატის ფინალურ ეტაპზე იასპარეზა და პლანეტის საუკეთოსო გუნდებს გაეჯიბრა. [[2007]] და [[2011]] წლებში ქართველებმა კიდევ ორჯერ ითამაშეს მსოფლიო თასის ფინალურ ტურნირში. სანაკრებო წარმატებებში მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვით [[მალხაზ ჭეიშვილი|მალხაზ ჭეიშვილს]], [[ტიმ ლეინი|ტიმ ლეინს]], [[რიჩი დიქსონი|რიჩი დიქსონს]].<ref>[http://sport.gov.ge/index.php?pg=sporttypes&sportid=31 რაგბი]. sport.gov.ge</ref> == შვიდ-კაცა რაგბი == '''სპორტის სახეობის აღწერა''' 7-კაცა რაგბის ფუძემდებლებად მიჩნეულნი არიან შოტლანდიის ქალაქ მელროუზის მკვიდრი ყასბები - ნედ ჰეიგი და დევიდ სანდერსონი, რომლებიც [[1883]] წელს ადგილობრივ მორაგბეთა კლუბისთვის სახსრების მოსაზიდად ერთგვარი ბლიც-ტურნირის ჩატარების წინადადებით გამოვიდნენ. იქიდან გამომდინარე, რომ 15-კაცა რაგბის სტანდარტები მეტ დროს და, შესაბამისად, მეტ ხარჯებს მოითხოვდა, გადაწყდა მოთამაშეების ოდენობის 15-დან 7-მდე, ხოლო თამაშების ხანგრძლივობის 80-დან 15 წუთამდე შემცირება. შორეულ 1883 წელს დაწყებული ისტორია დღემდე გრძელდება. გარდა მელროუზის ტურნირისა, ყოველწლიურად იმართება მსოფლიო სერიის პრესტიჟული შეჯიბრები, უმთავრესი ასპარეზობა კი მსოფლიო თასის გათამაშებაა, რომელიც [[1993]] წლიდან 4 წელიწადში ერთხელ იმართება (ქალებში მსოფლიო თასი [[2009]] წლიდან თამაშდება). 7-კაცა რაგბისთვის ისტორიული გამოდგა საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტის [[2009]] წლის კოპენჰაგენის 121-ე სესია, სადაც მას ოლიმპიური სპორტის სტატუსი მიენიჭა. [[2016]] წლის ოლიმპიურ თამაშებზე გაიმარჯვეს [[ფიჯი|ფიჯის]] კაცთა და [[ავსტრალია|ავსტრალიის]] ქალთა გუნდებმა. აღსანიშნავია, რომ რაგბი (15-კაცა) ოლიმპიური პროგრამის ნაწილი იყო 4-ჯერ - [[1900]], [[1908]], [[1920]] და [[1924]] წლების ოლიმპიურ თამაშებზე. '''7-კაცა რაგბი საქართველოში''' საქართველოში, უძველესი ეროვნული თამაშის — ლელობურთის სამშობლოში, პირველი საჩვენებელი სარაგბო მატჩები (15-კაცა რაგბი) [[1910-იანები|1910]]-[[1920]]-იან წლებში ჩატარდა, პირველი შეჯიბრება - თბილისის ჩემპიონატი კი [[1962]] წელს მოეწყო. [[1967]] წლიდან ტარდება საქართველოს ჩემპიონატი. რაც შეეხება 7-კაცა რაგბის, მისი ქართული ისტორია იწყება [[1988]] წლიდან, როდესაც თბილისში, ვაკის სტადიონზე რაგბის ამ დისციპლინაში პირველი ტურნირი გაიმართა. დიდ რაგბისთან შედარებით, 7-კაცა რაგბიში საქართველოს შედეგები მოკრძალებულია. ჩვენმა მორაგბეებმა [[2000]] წელს პირველად მოიპოვეს მსოფლიო თასის საგზური, მომდევნო წელს კი ფინალურ ეტაპზე გავიდნენ და 24 გუნდს შორის მე-10 ადგილი დაიკავეს. ეს საქართველოს 7-კაცა ნაკრების საუკეთესო შედეგია მსოფლიო თასის გათამაშებაში. საქართველოს 7-კაცა ნაკრებმა ასევე იასპარეზა [[2005]], [[2009]] და [[2013]] წლის მსოფლიო თასებზეც. რაც შეეხება ევროპის ჩემპიონატს, ჩვენმა მორაგბეებმა [[2008]] წელს ჰანოვერში ბრინჯაოს მედლები მოიპოვეს. ისინი რეგულარულად მონაწილეობენ აგრეთვე ევროპის გრან-პრის და მსოფლიო სერიის ტურნირებში. '''7-კაცა რაგბის წესები''' 7-კაცა რაგბს სტანდარტულ სარაგბო მოედანზე, თითქმის იდენტური წესებით თამაშობენ. მთავარი განსხვავება მოთამაშეთა რაოდენობასა და მატჩის ხანგრძლივობაშია. გუნდი 4 მცველისა და 3 თავდამსხმელისგან შედგება, მატჩი - 2 7-წუთიანი ტაიმისგან (ფინალში 10-წუთიანი ტაიმებია. საჭიროების შემთხვევაში ინიშნება დამატებითი 5-წუთიანი ტაიმი) 1-წუთიანი შესვენებით. ამიტომაც, 7-კაცა რაგბი გაცილებით დინამიურია და მოვლენები ელვის სისწრაფით იცვლება. „ნაკლები კონტაქტი და მეტი რაგბი“ — ასეთია 7-კაცა რაგბის დევიზი. დროის მცირე მონაკვეთში მოთამაშეები დიდი მოცულობის სამუშაოს ასრულებენ - შერკინებებს ფინტები ენაცვლება, პასებს - სწრაფი გარღვევები და ეფექტური ლელოები. ბურთი ოვალურია და მისი გადაწოდება მხოლოდ უკან შეიძლება. ლელოს დადება, ანუ მეტოქის მოედნის კიდის მიღმა ბურთის დამიწება 5 ქულად ფასობს, გარდასახვა - 2 ქულად, ხოლო შედეგიანად შესრულებული არეკნი ან საჯარიმო დარტყმა - 3 ქულად. იმარჯვებს ის გუნდი, რომელიც მეტ ქულას დააგროვებს.<ref>[http://sport.gov.ge/index.php?pg=sporttypes&sportid=69 7-კაცა რაგბი]</ref> == ჭიდაობა == ჭიდაობა ისტორიულად მნიშვნელოვანი სპორტია საქართველოშია. საქართველოში ძირითადად ჭიდაობის სამი სახეობაა გავრცელებული და პოპულარული:თავისუფალი, ბერძნულ-რომაული და ქათული ჭიდაობა. ისტორიკოსები ფიქრობენ რომ ბერძნულ-რომაულ სტილში ბევრი ქართული ელემენტია, საქართველოში კი ყველაზე პოპულარული ჭიდაობის [[კახეთის მხარე|კახური]] სტილია. თუმცა, საქართველოში ყველა კუთხეს გააჩნია თავისი სტილი, მაგალითად [[ხევსურეთი|ხევსურეთს]] სამი საჭიდაო სტილი აქვს. '''XIX და XX საუკუნეების მიჯნაზე ჯერ [[თბილისი|თბილისში]]''', მერე კი [[ქუთაისი|ქუთაისში]], [[სოხუმი|სოხუმსა]] და [[ბათუმი|ბათუმში]] ე.წ. დროებითი ცირკები გაიხსნა. აქ, გარდა ქართულისა, რეგულარულად იმართებოდა შეჯიბრებები ფრანგულ ჭიდაობაში, რომელსაც შემდეგ კლასიკურ [[ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა|(ბერძნულ-რომაულ) ჭიდაობად]] მოიხსენიებდნენ. ფრანგულს წარმატებით ჭიდაობდნენ სახელოვანი ქართველი ფალავნები: [[კულა გლდანელი]], [[ნესტორ ესებუა]], [[თედო ლილოელი]], [[კოსტა მაისურაძე]], [[მიხეილ ციმაკურიძე]] ([[მიშიკო მაჩაბელი]]), [[კოლა ქვარიანი|კოლია ქვარიანი]],[[ვანო აბულაძე]] და სხვები. განსაკუთრებით პოპულარული იყო ნიკიტინის ცირკში პროფესიონალ ათლეტთა მონაწილეობით გამართული ტურნირები. თბილისში ხშირად ჩამოდიოდნენ უკრაინელი [[ივან პოდდუბნი]], რუსი [[ივან ზაიკინი]], [[გეორგ ლურიხი]], მსოფლიოს ჩემპიონად აღიარებული [[გერმანელი]] [[კლემენს ბული,]] [[თურქი]] სარი სულეიმანი, [[პოლონელები|პოლონელი]] [[კარლ პოსპეშილი]], ინდოელი [[გამა ინდოსტანი]] და სხვები. კაცების მხარდამხარ ძალას ქალებიც ცდიდნენ – [[1911]] წელს თბილისში გამართული ქალთა ტურნირი მსოფლიოს არაოფიციალურ ჩემპიონატად აღიარეს. მონაწილეობდნენ გერმანიის, რუსეთის, ინგლისის, შოტლანდიის, პოლონეთის, ავსტრიის, ნორვეგიის, ესპანეთის, უკრაინისა და ჰოლანდიის ჩემპიონები. მათ შორის, მსოფლიოს უძლიერესი მოჭიდავე, გერმანელი [[ფრიდა დამბერგი]]. პროფესიონალთა გამოსვლებმა განაპირობა ჭიდაობის ახალი სახეობით ქართველი ახალგაზრდების დაინტერესება. [[1912]] წელს თბილისში ჩამოყალიბდა ძალოსნური სექცია, რომელშიც, გარდა ძალოსნებისა და მოკრივეებისა, გაერთიანდნენ ბერძნულ-რომაული ჭიდაობის მოყვარულები. ამ საქმეს უძღვებოდა სპორტის ენთუზიასტი [[პეტრე მარღანიძე]]. მისი თაოსნობით [[1914]] წელს გაიმართა პირველი შჯიბრება ბერძნულ-რომაულ ჭიდაობაში. მოგვიანებით ([[1923]]) პოლიტექნიკური ინსტიტუტის მუშათა ფაკულტეტთან შეიკრიბა კლასიკური ჭიდაობის მოყვარულთა კიდევ ერთი ჯგუფი, რომელსაც [[გიორგი ჩიკვაიძე]] ხელმძღვანელობდა. [[1925]] წელს ასეთივე ჯგუფები ჩამოყალიბდა ბათუმსა და ქუთაისში. ცნობილმა ფალავანმა [[ვანო აბულაშვილი|ვანო აბულაშვილმა]] თბილისში დააარსა ათლეტიკის სკოლა, სადაც ფრანგულ ჭიდაობასაც ასწავლიდნენ. [[1926]] წელს გაიმართა თბილისისა და ამიერკავკასიის პირველი ჩემპიონატები. იმ პერიოდის მოჭიდავეებმა, შემდგომში მწვრთნელებმა, ჩამოაყალიბეს ბერძნულ-რომაული ჭიდაობის ქართული სკოლა, რომელმაც მალე მოიპოვა აღიარება. ამაში განსაკუთრებული წვლილი მიუძღვით [[ვახტანგ კუხიანიძე|ვახტანგ კუხიანიძეს]], [[პეტრე იორდანიშვილი|პეტრე იორდანიშვილს]], [[ლევ კაპიტონოვი|ლევ კაპიტონოვს]], [[გიორგი ვარძელაშვილი|გიორგი ვარძელაშვილსა]] და [[ნერსეს აკოფოვი|ნერსეს აკოფოვს]]. [[1928]] წელს გამართული საქართველოს I სპარტაკიადის პროგრამაში კლასიკური ჭიდაობაც შეიტანეს, ერთი წლის შემდეგ კი თბილისში მოეწყო საქართველოს პირველი ოფიციალური ჩემპიონატი, რომელშიც მონაწილეობდა თბილისის, ქუთაისის, ბათუმის, სოხუმისა ოზურგეთ 34 მოჭიდავე. საქართველოდან [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირის]] პირველი ჩემპიონი იყო [[ლეონიდ ძეკონსკი]]. მან ეს ტიტული [[1935]] წელს მოიპოვა, ერთი წლის შემდეგ კი [[შალვა ჩიხლაძე|შალვა ჩიხლაძესთან]] ერთად კვლავ ჩემპიონი გახდა. ამ დროიდან მოყოლებული, საქართველოს მოჭიდავეები ხშირად იმარჯვებდნენ საკავშირო შეჯიბრებებში და, როცა საერთაშორისო სარბიელისკენ გზა გაეხსნათ, იქაც ტოლს არავის უდებდნენ. სსრ კავშირიდან ევროპის პირველი ჩემპიონი იყო [[კონსტანტინე კობერიძე]] ([[1947]]), მსოფლიოს პირველი ჩემპიონი – [[გივი კარტოზია]] ([[1953]]). ბერძნულ-რომაულ ჭიდაობაში პირველი ქართველი ოლიმპიური ჩემპიონიც კარტოზია იყო ([[1956]]). მისი სპორტული მიღწევები სამაგალითო გამოდგა მომდევნო თაობის მოჭიდავეებისთვის. ოლიმპიური და მსოფლიოს ჩემპიონები გახდნენ [[ავთანდილ ქორიძე]], [[რომან რურუა]], [[ვახტანგ ბლაგიძე]]; მსოფლიოს ჩემპიონები – [[როსტომ აბაშიძე]], [[მიხეილ სალაძე]], [[თეიმურაზ აფხაზავა]], [[თემო ყაზარაშვილი]], [[გურამ გედეხაური]], [[მუხრან ვახტანგაძე]], [[მანუჩარ კვირკველია]]. ბერძნულ-რომაული ჭიდაობის განვითარებაში, გარდა ზემოთ დასახელებული მწვრთნელებისა, მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს [[ილია ჩხარტიშვილმა]], [[ვლადიმერ მაისურაძე|ვლადიმერ მაისურაძემ]], [[ილია ბობოხიძე|ილია ბობოხიძემ]], [[დამერლანდ დავითაია|დამერლანდ დავითაიამ]], [[ჯემალ კოსტავა|ჯემალ კოსტავამ]], [[ჯონი რეხვიაშვილი|ჯონი რეხვიაშვილმა]], ოთარ [[ოთარ ტატიშვილი (მრავალმნიშვნელოვანი)|ოთარ ტატიშვილმა]], [[ბეგი დარჩია|ბეგი დარჩიამ]] და სხვებმა. ბეგი დარჩიას ხელმძღვანელობით საქართველოს ნაკრებმა [[2004]] წელს მსოფლიოს თასი მოიპოვა.<ref>[http://sport.gov.ge/index.php?pg=sporttypes&sportid=70 ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა]</ref> [[ქართული ჭიდაობა|ქართულ ჭიდაობაზე]], სპორტული ორთაბრძოლის უძველეს ეროვნულ სახეობაზე, არაერთი ცნობა მოიპოვება ქართლის ცხოვრების ქრონიკებში, საინტერესო საფალავნო ამბებზე მოგვითხრობენ [[მოსე ხონელი|მოსე ხონელის]] „ [[ამირანდარეჯანიანი]]<nowiki/>“ და [[იოანე შავთელი|იოანე შავთელის]] „[[აბდულმესიანი]]“ (XII ს.). XIII საუკუნის დასაწყისში ისტორიულმა წყაროებმა შემოგვინახა [[ლაშა გიორგი|მეფე ლაშა-გიორგის]] დროინდელი მოჭიდავეების - ქართული ხიზამბარელისა და კახელი ბებურიშვილის შერკინების ამბავი, ხოლო XV საუკუნის მემატიანეებმა - ცნობა ათაბაგ მზეჭაბუკის შეხვედრაზე თათართა ფალავან ძალანთან. [[ალავერდი|ალავერდის ტაძრის]] შესასვლელთან შემონახულია ბარელიეფი (XV ს), რომელზეც ქართული ჭიდაობის მომენტია აღბეჭდილი. გვიანდელ ცნობებში, განსაკუთრებით XVII- XIX საუკუნეების წყაროებში, აღწერილია ქართული ჭიდაობის წესები, ცალკეულ ასპარეზობათა ფრაგმენტები, საქართველოს სხვადასხვა კუთხესი გავრცელებულ ჭიდაობათა ნაირსახეობა — რაჭული „ღოჯური,“ მეგრული „მოგორდია,“ იმერული „საბეჭურით ჭიდაობა,“ სვანური „ლიბრგიელ,“ მთიულური „იღლიღორა,“ ხევსურული „მოშ და მოშ,“ და სხვ. ქართული ჭიდაობა ადრე ძირითადად იმართებოდა საქართველოს სოფლებში — საერო და საეკლესიო დღესასწაულებზე, XIX საუკუნის მეორე ნახევრიდან დამკვიდრდა ქალაქებშიც: [[თბილისი|თბილისში]], [[ბათუმი|ბათუმში]], [[ფოთი|ფოთში]], [[ქუთაისი|ქუთაისში]], [[გორი|გორში]], [[თელავი|თელავში]]. თბილისის თითქმის ყველა უბანს თავისი საჭიდაო ჰქონდა. საჭიდაო „კრუგები“ იყო მოწყობილი [[მთაწმინდა|მთაწმინდაზე]], [[ფიქრის გორა|ფიქრის გორაზე]], [[ავლაბარი|ავლაბარში]], [[დიდუბე|დიდუბეში]], [[ხუდადოვის ტყე|ხუდადოვის ტყეში]], სადაც საასპარეზოდ გამოდიოდნენ საქვეყნოთ ცნობილი ფალავნები: [[დათა ხიზამბარელი]], [[კულა გლდანელი]], [[ნესტორ ესებუა]], [[კოსტა მაისურაძე]], [[იოსებ ცერაძე]], [[დათა ავლაბრელი]], [[ვანო ქიზიყელი]] („კამბეჩუა“), [[ალექსანდრე ეგნატაშვილი]], [[ვანო მიდელაური]], [[ალექსანდრე კანდელაკი|სანდრო კანდელაკი]], [[ვანო აბულაშვილი]], [[ირაკლი კახელი]], შაშო და გიორგი ვერელები, [[კოლა ქვარიანი|კოლია ქვარიანი]], [[გიორგი ჯიბგირი,]] [[მიხა ქურხული]] და სხვები. წინათ სოფლად თუ ქალაქად ჭიდაობას „ჩოხების შემნახველი“ პატრონობდა. სწორედ ის იყო შეჯიბრებების მომწყობი და მოთავე. მასვე ებარა საჭიდაო ჩოხებიც. „ჩოხების შემნახველი“ ასწავლიდა ყმაწვილებს ქართული ჭიდაობის ფანდებს, უვლიდა და აწესრიგებდა სარბიელს. შეჯიბრება უმთავრესად უქმე დღეებში იმართებოდა. ჭიდაობას შუამავალიმსაჯი წარმართავდა. წრეში წესრიგის დასამყარებლად არჩევდნენ ახალგაზრდა, ყოჩაღ ბიჭებს, რომლებიც მოქნილი სახრეებით ხელში გარს ურბენდნენ წრეს და წინ წამოწეულ მაყურებლებს უკან ახევინებდნენ. ასპარეზობას იწყებდნენ მოზარდები, რომლებსაც ჭაბუკები ცვლიდნენ და ბოლოს უკვე გამოცდილი, კარგად დაღვინებული ფალავნები გადმოდიოდნენ. ქართული ჭიდაობა 200-მდე ილეთსა და კონტრილეთს ითვლის. აქ კლასიფიცირებულია ექვსი ძირითადი დარგი: ცერულები, სარმები, თეძოები, მოგვერდები, კაურები, კისრულები და ორი დამხმარე — ბრუნები და ლოჯურები. თითოეული მათგანი უამრავ ფანდს შეიცავს. მუსიკალური აკომპანემენტი ქართული ჭიდაობის ორგანული და განუყოფელი ნაწილია, ამასთან, მოჭიდავის მოძრაობები — მკლავშემართული მისვლა, მიხრა-მოხრა, ორთაბრძოლის ტემპი ზუსტად თან ხვდება მუსიკის რიტმს და ამიტომ ჭიდაობა ცეკვას ემსგავსება. ჭიდაობენ წელგამართულნი, ილეთები სრულდება სწრაფად, ელვისებურად. იკრძალება მტკივნეული და მახრჩობელა ფანდები,ფეხებში ხელის ჩავლება, წაქცეულ ან დაჩოქილ მეტოქეზე მისვლა, მისი ძალით წამოყენება, სარბიელიდან გაქცევა. ქართული ჭიდაობის ილეთები დამკვიდრებულია ჭიდაობის სხვა სახეობებში ([[ძიუდო]], [[სამბო]], [[ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა|ბერძნულ-რომაული]] და [[თავისუფალი ჭიდაობა]]) საჭიდაო სარბიელია ნახერხმოყრილი მოედანი (მინიმალური დიამეტრი — 10 მ, ნახერხის სისქე - 20-30 სმ) ან ლეიბი (10×10 მ). მოჭიდავეს აცვია, მოკლე ჩოხა, ტრუსები, ბანდაჟი, რბილი ტყავისგან შეკერილი უძირო ფეხსაცმელი (უფლება აქვს, იწიდაოს ფეხშიშველმაც). ორთაბრძოლა იწყება და მთავრდება არბიტრის სასტვენის ხმაზე. წმინდა გამარჯვება მოჭიდავეს იმ შემთხვევაში ენიჭება, თუ მისი მოწინააღმდეგესარბიელს ორივე ბეჭით ერთდროულად შეეხება,ან ისე გადაგორდება, რომ სარბიელს შეეხება ორივე ბეჭით ერთმანეთის მიყოლებით. ქულებით იმარჯვებს ის მონაწილე, რომელიც ილეთებით მეტ ქულას დააგროვებს.<ref>[http://sport.gov.ge/index.php?pg=sporttypes&sportid=56 ქართული ჭიდაობა]</ref> '''საქართველოში თავისუფალი (იგივე ინგლისურ-ამერიკული) ჭიდაობა 1944 წელს შემოვიდა.''' იმ წელს ჭიდაობის ცნობილი სპეციალისტის [[ვახტანგ კუხიანიძე|ვახტანგ კუხიანიძის]] ხელმძღვანელობით თბილისში მოეწყო მწვრთნელთა პირველი საკავშირო სემინარი, რომელმაც სათავე დაუდო თავისუფალი ჭიდაობის ისტორიას მთელ საბჭოთა კავშირში. თბილისშივე გადაწყდა, რომ სსრკ პირველი ჩემპიონატი [[1945]] წელს ლენინგრადში ჩატარებულიყო. ამ ჩემპიონატში შვიდი წონითი კატეგორიიდან ოთხში გაიმარჯვეს საქართველოს წარმომადგენლებმა: [[ვასილ ილურიძე|ვასილ ილურიძემ]], [[დავით ციმაკურიძე|დავით ციმაკურიძემ]], [[ვაღარშაკ მაჩკალიანი|ვაღარშაკ მაჩკალიანმა]] და [[არსენ მეკოკიშვილი|არსენ მეკოკიშვილმა]]. აქედან მოყოლებული, მრავალი წლის განმავლობაში ქართველი მოჭიდავეები ლიდერობდნენ საბჭოთა კავშირში, წარმატებით გამოდიოდნენ საერთაშორისო შეჯიბრებებში. [[1952]] წელს ჰელსინკის ოლიმპიადაზე სსრკ ნაკრებს ქართველი მწვრთნელი [[ვახტანგ კუხიანიძე]] ხელმძღვანელობდა. პირველი ოლიმპიური ჩემპიონები გახდნენ [[დავით ციმაკურიძე]] და [[არსენ მეკოკიშვილი]], რომელიც იმ დროს მოსკოვის სახელით გამოდიოდა. ორი წლის შემდეგ [[ტოკიო|ტოკიოში]] გამართულ მსოფლიოს ჩემპიონატზე საქართველოს შვიდი ფალავანი წაიყვანეს. საბჭოთა მოჭიდავეთა შორის მსოფლიოს პირველი ჩემპიონი გახდა [[ვახტანგ ბალავაძე|ვახტანგ ბალავაძე,]] რომელმაც მომდევნო ჩემპიონატშიც გაიმარჯვა. პირველი თაობის მოჭიდავეთაგან უმთავრეს საერთაშორისო შეჯიბრებებში ასევე წარმატებით გამოდიოდნენ [[მირიან ცალქალამანიძე]], [[გიორგი სხირტლაძე]], [[ნიკოლოზ მუზაშვილი]], [[სერგო გაბარაევი]], [[ვლადიმერ არსენიანი]] და სხვები. 1960-იან წლებში დიდ სარბიელზე გამოვიდა საქართველოს მოჭიდავეთა ახალი თაობა. ოლიმპიურ თამაშებში, მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონატებში მრავალი მედალი მოიპოვეს [[ვლადიმერ რუბაშვილი|ვლადიმერ რუბაშვილმა]], [[შოთა ლომიძე|შოთა ლომიძემ]], [[გურამ საღარაძე (სპორტსმენი)|გურამ საღარაძემ]], [[ზარბეგ ბერიაშვილი|ზარბეგ ბერიაშვილმა]], [[ნოდარ ხოხაშვილი|ნოდარ ხოხაშვილმა]], [[ტარიელ ალიბეგაშვილი|ტარიელ ალიბეგაშვილმა]], [[ანდრო ცხოვრებოვი|ანდრო ცხოვრებოვმა]]. ამ და მომდევნო პერიოდის წარმატებებში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს [[მიხეილ თიკანაძე|მიხეილ თიკანაძემ]], [[გიორგი როსტიაშვილი|გიორგი როსტიაშვილმა]], [[ვასილ ილურიძე|ვასილ ილურიძემ]], [[შალვა ნოზაძე|შალვა ნოზაძემ]], [[ვანო მეკოკიშვილი|ვანო მეკოკიშვილმა]], [[პეტრე იორდანიშვილი|პეტრე იორდანიშვილმა]], [[ლევ კაპიტანოვი|ლევ კაპიტანოვმა]], მარლენ ოსიყმაშვილმა, [[ვლადიმერ მესტვირიშვილი|ვლადიმერ მესტვირიშვილმა]], [[შოთა კიკაბიძე|შოთა კიკაბიძემ]] და სხვა დამსახურებულმა მწვრთნელებმა. თავისუფალი ჭიდაობის ქართული სკოლა მსოფლიო მასშტაბის მოვლენად იქცა. ამიტომაც იყო, რომ ჭიდაობის საერთაშორისო ფედერაციის გადაწყვეტილებით [[1962]] წლიდან საფუძველი ჩაეყარა თბილისის საერთაშორისო ტურნირს, რომელმაც ისე გაითქვა სახელი, რომ მსოფლიოს არაოფიციალურ ჩემპიონატად მოიხსენიებდნენ. თითქმის 30 წლის განმავლობაში თბილისის ტურნირზე საჭიდაოდ ჩამოდიოდნენ პლანეტის უძლიერესი ფალავნები, აქ გამარჯვება კი მეტად საპატიოდ ითვლებოდა. სწორედ ამ ტურნირზე აიდგა ფეხი [[ლევან თედიაშვილი|ლევან თედიაშვილმა]], რომელიც შემდგომ XX საუკუნის ერთ-ერთ საუკეთესო ფალავნად აღიარეს. 1970-იანი წლები თედიაშვილის ეპოქად მოინათლა. მან გაიმარჯვა მიუნხენისა და მონრეალის ოლიმპიურ თამაშებში, ოთხჯერ გახდა მსოფლიოს ჩემპიონი, სამჯერ – ევროპის ჩემპიონი, მოიგო ყველა სხვა მნიშვნელოვანი საერთაშორისო შეჯიბრება. მომდევნო ათწლეულში დაწინაურდნენ [[დავით გობეჯიშვილი]] და [[ლერი ხაბელოვი]]. გობეჯიშვილი ყველაზე პრესტიჟულ – მძიმე წონით კატეგორიაში გამოდიოდა და დიდი კონკურენციის პირობებში შეძლო ოლიმპიური თამაშების ოქროსა და ბრინჯაოს მედლების, ორგზის მსოფლიოს ჩემპიონის სახელის მოპოვება. კიდევ უფრო შთამბეჭდავია ხაბელოვის სპორტული მიღწევები და ტიტულები: ოლიმპიური თამაშების ჩემპიონი და ვერცხლის პრიზიორი, მსოფლიოს ხუთგზის და ევროპის ოთხგზის ჩემპიონი. ამის შემდეგ იწყება საერთაშორისო სარბიელზე დამოუკიდებელი გუნდით გამოსვლის პერიოდი. ახალ დროში საქართველოს ნაკრების ლიდერი გახდა სოხუმელი მოჭიდავე [[ელდარ კურტანიძე]]. მან პირველ წარმატებას 1995 წელს მიაღწია, როცა მსოფლიოს ჩემპიონატში ვერცხლის მედალი მოიპოვა. შემდეგ კურტანიძემ არაერთ დიდ შეჯიბრებაში გაიმარჯვა და გახდა ერთ-ერთი ყველაზე ტიტულიანი ფალავანი: მსოფლიოს ორგზის და ევროპის ხუთგზის ჩემპიონი, ოლიმპიური თამაშების ორგზის ბრინჯაოს მედალოსანი. მისი ლიდერობით კვლავ დაიბრუნა წამყვანი პოზიციები საქართველოს ნაკრებმა, რომელიც [[2003]] წლის მსოფლიოს ჩემპიონატში გუნდურ ჩათვლაში საუკეთესო იყო. '''საქართველოს''' '''ჭიდაობის''' '''ეროვნული''' '''ფედერაცია.''' [[1991]] წლის 22 მაისს დაფუძნდა ბერძნულ-რომაული ჭიდაობის ფედერაცია, იმავე წლის 28 მაისს – თავისუფალი ჭიდაობის ფედერაცია. ეს ფედერაციები ჭიდაობის საერთაშორისო ფედერაციამ (FILA) აღიარა [[1992]] წლის 2 აგვისტოს და ურჩია ერთ ორგანიზაციად გაერთიანება. [[1993]] წლის 14 იანვარს შეიქმნა ჭიდაობის გაერთიანებული ეროვნული ფედერაცია. პრეზიდენტები: ბერძნულ-რომაულის – [[რომან რურუა]] ([[1991]]-[[1993]]), თავისუფალი ჭიდაობის – [[მურმან ომანიძე]] ([[1991]]-[[1993]]), გაერთიანებული ფედერაციის – [[გურამ გედეხაური]] ([[1993]]-[[1994]]), [[დავით გობეჯიშვილი]] ([[1994]]-[[2000]]), [[გოჩა ძასოხოვი]] ([[2000]]-[[2004]]), [[ბაკურ გოგიტიძე]] ([[2004]]), [[კახა გეწაძე]] ([[2005]] წლიდან), თამაზ გეგეშიძე ([[2016]]-დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/index.php?pg=sporttypes&sportid=65 თავისუფალი ჭიდაობა]</ref> == კალათბურთი == '''ქართული კალათბურთის ისტორია XX საუკუნის 20-იანი წლებიდან იწყება.''' [[1922]] წელს [[მოსკოვი|მოსკოვში]] გამართულ ვსევობუჩის („ვსენაროდნოე ვოენნოე ობუჩენიე”) სპარტაკიადაში მონაწილე თბილისელმა მძლეოსანმა [[ალექსანდრე ჭელიძე|ალექსანდრე ჭელიძემ]] შემთხვევით ნახა ბოძებზე დამაგრებული კალათბურთის ფარები და უცხო თამაში. ჭელიძე საქართველოს მუშფაკის (შემდგომში – ინდუსტრიული ინსტიტუტი) ფიზკულტურულ წრეს ხელმძღვანელობდა და, თბილისში დაბრუნებულმა, მუშფაკის ეზოში (ახლანდ. უშანგი ჩხეიძის ქუჩა) კალათბურთის პირველი მოედანი მოაწყო. [[1923]] წლის მარტში ამ მოედანზე გაიმართა პირველი ოფიციალური მატჩი მუშფაკის ორ გუნდს შორის. პირველ კალათბურთელთა რიგებში იყვნენ გიორგი ეგნატაშვილის ტანვარჯიშული ჯგუფის წევრები – [[მიხეილ ცხვედაძე]], [[გიორგი საყვარელიძე]], [[ბორის გერასიმოვი]], [[ალექსანდრე დავიდოვი]], [[მიხეილ იზაშვილი]] და სხვები. [[1924]] წელს თბილისელ რკინიგზელთა თაოსნობით მოეწყო ტურნირი 6 გუნდის მონაწილეობით, რომელთაგან ერთი – „სინათლე” – იმავე წელს ამხანაგური მატჩების გასამართავად ბაქოში გაემგზავრა. „სინათლის” გამარჯვებით დამთავრდა თბილისის პირველი ჩემპიონატი ([[1925]]). იმავე „სინათლის” კაცთა და ქალთა გუნდებმა მოიგეს [[1927]] წელს [[ქუთაისი|ქუთაისში]] ჩატარებული საქართველოს პირველი ჩემპიონატიც. იმ პერიოდში თბილისში მომრავლდა კალათბურთის მოედნები. გუნდები ჩამოყალიბდა სპორტულ და პროფკავშირულ ორგანიზაციებში, ქართული დივიზიის ნაწილებში, სასწავლო დაწესებულებებში. პარალელურად, კალათბურთი გავრცელდა საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში. ქუთაისში კალათბურთის პირველი ფარი [[1923]] წელს აღიმართა გივი კილაძის თაოსნობით ე.წ. მესამე ლეგიონის ეზოში. [[1926]] წელს მოეწყო პირველი საქალაქო შეჯიბრება. იმავე წელს ქუთაისელი კალათბურთელები ბათუმს ეწვივნენ და ადგილობრივ გუნდებს შეხვდნენ. [[1927]] წელს ფიზკულტურის უმაღლესმა საბჭომ კალათბურთის პოპულარიზაციის მიზნით [[აფხაზეთი|აფხაზეთში]] მიავლინა ალექსანდრე ჭელიძე. შეიქმნა კალათბურთის შემსწავლელი ჯგუფები, მოეწყო შეჯიბრებები, ჩამოყალიბდა აფხაზეთის ნაკრები, რომელიც აქტიურად ჩაება საქართველოს პირველობაში. კალათბურთით განსაკუთრებით დაინტერესდა სტუდენტი ახალგაზრდობა. მარტო თბილისის უნივერსიტეტს ათეულობით გუნდი ჰყავდა, საქალაქო პირველობის სხვადასხვა ჯგუფში კი უნივერსიტეტელთა 12 გუნდი გამოდიოდა. [[1930-იანები|1930]]-იანი წლების დასაწყისში საქართველოში რამდენიმე ძლიერი გუნდი იყო, რომელთა შემადგენლობაში გამოდიოდნენ [[ლევან ფალავანდიშვილი]], ვლადიმერ და რობერტ მდივნები, ვახტანგ ციციშვილი, [[არჩილ წერეთელი]], [[ლევ ძეკონსკი]], [[შალვა ყიასაშვილი]], გიორგი ავალიშვილი, [[შალვა დიასამიძე]], [[სურენ ოგანეზოვი]] და სხვები. [[1934]] წელს ვახტანგ ციციშვილმა შეადგინა კალათბურთის სასწავლო პროგრამა. მანვე სპორტსაზოგადოება „სტროიტელთან” ჩამოაყალიბა კალათბურთის პირველი სკოლა, რომელმაც შემდგომ არაერთი ცნობილი კალათბურთელი აღზარდა. ქართული გუნდები [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატებში [[1934]] წლიდან ჩაებნენ. ომამდელ წლებში ყველაზე უკეთ გამოდიოდა თბილისის „ლოკომოტივი”. [[1944]] და 1946 წლებში სსრკ ჩემპიონი იყო თბილისის ოფიცერთა სახლის გუნდი, რომლის შემადგენლობაშიც თამაშობდნენ [[ნოდარ ჯორჯიკია]], [[ლევ ძეკონსკი]], [[ბორის სარქისოვი]], გივი ახვლედიანი, [[მიხეილ ფილიპოვი]], [[ოთარ სულაბერიძე]] და სხვები. შემდეგ ქართულ კალათბურთში ლიდერობდა თბილისის “დინამო”, რომელიც [[1950]], [[1953]], [[1954]] და [[1968]] წლებში სსრკ ჩემპიონი იყო, [[1949]], [[1950]], [[1951]] და [[1969]] წლებში – სსრკ თასის მფლობელი, [[1962]] წელს კი ევროპის ქვეყნების ჩემპიონთა თასი მოიპოვა. ქართველ კალათბურთელებს სსრკ ნაკრების შემადგენლობაში არაერთ საერთაშორისო ტურნირში გაუმარჯვიათ, მათ შორის ოლიმპიურ თამაშებში ([[ზურაბ საკანდელიძე]], [[მიხეილ ქორქია]]), მსოფლიოს ([[ზურაბ საკანდელიძე]], [[ნიკოლოზ დერიუგინი]]) და ევროპის ([[ოთარ ქორქია]], [[ნოდარ ჯორჯიკია]], [[გურამ მინაშვილი]], [[ვლადიმერ უგრეხელიძე]], ზურაბ საკანდელიძე, [[ამირან სხიერელი]], [[სერგეი კოვალენკო]], [[მიხეილ ქორქია]], [[ნიკოლოზ დერიუგინი]]) ჩემპიონატებში. კალათბურთის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის სხვადასხვა დროს სსრკ დამსახურებული მწვრთნელის წოდება მიენიჭათ გიორგი ავალიშვილს, [[ლევ ძეკონსკი]]ს, შალვა დიასამიძეს, მიხეილ კეკელიძეს, გერონტი ბაბახანიდის, გრიგოლ მეუნარგიას, ალექსანდრე მესხს, [[სულიკო თორთლაძე]]ს<ref>საქართველოს სსრ მინისტრთა საბჭოსთან არსებული ფიზიკური კულტურისა და სპორტის კომიტეტის კოლეგიამ თავის სხდომაზე დაამტკიცა რესპუბლიკის საუკეთესო სპორტსმენთა და მწვრთნელთა ათეული 1976 წლის შედეგების მიხედვით, სადაც სულიკო თორთლაძე 1976 წლის საქართველოს მერვე საუკეთესო მწვრთნელად დასახელდა.</ref><ref name="Lelo_1976_N259">{{სტატია |სათაური = საუკეთესონი |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/207001/1/Lelo_1976_N259.pdf |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 31 დეკემბერი, 1976 |ნომერი = 259 (5809) |გვერდები = 1 }}</ref> და [[ოთარ ქორქია]]ს. წლების განმავლობაში სხვადასხვა თაობის მწვრთნელთა ნაყოფიერმა მუშაობამ და კალათბურთელთა ოსტატობამ საქართველოს სახელი გაუთქვა კალათბურთის სამყაროში. [[1950-იანები|1950-იანი]] წლებიდან მოყოლებული, ოფიციალური თუ ამხანაგური მატჩების გასამართავად ჩვენში ჩამოდიოდნენ ევროპის წამყვანი საკლუბო და ეროვნული ნაკრები გუნდები. [[1958]]-[[1972]] წლებში თბილისს ოთხჯერ ეწვივნენ აშშ-ის კაცთა და ქალთა სამოყვარულო ნაკრებები. ქალთა პირველი გუნდები საქართველოში [[1930-იანები|1930]]-იან წლებში შეიქმნა. მათგან საუკეთესო იყო თბილისის „ბურევესტნიკი”, რომელმაც სსრკ ჩემპიონატში ზედიზედ ორჯერ ([[1965]]-[[1966]]) დაიკავა მეორე ადგილი, [[1969]] წელს კი თასის გათამაშების ფინალში გავიდა. ამ გუნდში გამოდიოდნენ [[ელზა დურმიშიძე]], [[ლიანა ქველიძე]], [[ნელი ჯაფარიძე]], [[ციალა ჯანელიძე]], [[მედეა სურგულაძე]], [[ალექსანდრა კოვზირიძე-რუსკინა]] და სხვები. ქართველ კალათბურთელ ქალთაგან ყველაზე ტიტულიანია [[ალისა ასიტაშვილი]]. მან სსრკ ნაკრებთან ერთად ორჯერ გაიმარჯვა ევროპის ჩემპიონატში ([[1954]], [[1956]]). [[1991]] წლიდან ქართული კალათბურთი დამოუკიდებლად ვითარდება, [[1994]] წელს შეიქმნა საქართველოს კაცთა და ქალთა ეროვნული გუნდები, რომლებიც ევროპის ჩემპიონატის შესარჩევ ტურნირებში მონაწილეობენ. რამდენიმე ქართველი კალათბურთელი ევროპის ცნობილ კლუბებში თამაშობს, [[ვლადიმერ სტეფანია]], [[ნიკოლოზ ცქიტიშვილი]] და [[ზაზა ფაჩულია]] კი [[ამერიკის შეერთებული შტატების კალათბურთის ეროვნული ასოციაცია|აშშ-ის კალათბურთის ეროვნული ასოციაციის]] გუნდებში გამოდიან. '''[[საქართველოს კალათბურთის ეროვნული ფედერაცია|საქართველოს კალათბურთის ფედერაცია]]''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[4 ივნისი|4 ივნისს]]. [[1992]] წლის 10 ივლისიდან [[კალათბურთის საერთაშორისო ფედერაცია|კალათბურთის საერთაშორისო ფედერაციისა]] (FIBA) და ევროპის კალათბურთის კონფერენციის, ხოლო [[2003]] წლიდან ფიბა-ევროპის ფედერაციის წევრია. პრეზიდენტები: ალექსანდრე ჩხეიძე ([[1991]]-[[1995]]), [[ავთანდილ საყვარელიძე (მრავალმნიშვნელოვანი)|ავთანდილ საყვარელიძე]] ([[1995]]-[[1997]]), [[გიორგი ქათამაძე]] ([[1998]]-[[2001]]), [[ბესიკ ლიპარტელიანი]] ([[2001]]-[[2013]]), [[მიხეილ გაბრიჩიძე]] ([[2013]]-დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=15 კალათბურთი]</ref> == ლელობურთი == ეს არის ინგლისური რაგბის მსგავსი სპორტი, თამაშობენ მოედანზე, არ აქვს მნიშვნელობა მოთამაშეთა რაოდენობას და არ გააჩნია ბევრი წესები, მაგრამ გუნდის წევრები ერთმანეთისგან რაიმით გამოირჩევიან, მაგალითად სხვადასხვა უბნელები, ცოლიანები და უცოლოები და ა. შ. იგი შეიქმნა [[გურია|გურიაში]]. == ზამთრის სპორტი == საქართველოში ზამთრის სპორტი წარმოდგენილია ძირითადად შემდეგი სახეობებით: სამთო სათხილამურო, თხილამურით ტრამპლინიდან ხტომა, საციგაო, ბიატლონი, ფიგურული ციგურაობა და ყინულის ჰოკეი. '''საქართველოში სათხილამურო სპორტის განვითარებისთვის პირველი ნაბიჯები გადაიდგა [[1920-იანები|1920]]-იანი წლების მიწურულს,''' როცა საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოების მთამსვლელობა-მგაზავროსნობის განყოფილების თავმჯდომარის, პროფესორ გიორგი ნიკოლაძის ხელმძღვანელობით მოეწყო ე.წ. სადაზვერვო გასვლა [[ბაკურიანი|ბაკურიანში]]. პირველი მოთხილამურეები სწორედ მთამსვლელები იყვნენ. [[1931]] წელს ამიერკავკასიის პროლეტარული ტურიზმის და ექსკურსიების საზოგადოების სამთო სექცია სამთო და სათხილამურო სექციად გადაკეთდა. ამავე წელს მოეწყო სამთო-სათხილამურო ლაშქრობა [[კავკასიონი|კავკასიონზე]], რომლის მონაწილენიც თხილამურებით ჩავიდნენ მესტიაში. [[1932]] წელს [[გიტო გიორგაძე|გიტო გიორგაძის]] ხელმძღვანელობით ბაკურიანში ჩამოყალიბდა მოთხილამურეთა პირველი ხუთკაციანი ჯგუფი, ბაკურიანის ბოტანიკურ ბაღის შენობაში კი პირველი სათხილამურო სადგური დაბანაკდა. მოთხილამურეთა პირველი შეჯიბრება (5 კილომეტრზე რბოლა და მთიდან დაშვება) [[1934]] წელს გაიმართა ბაკურიანში და თბილისელი [[გაიოზ კანდელაკი|გაიოზ კანდელაკის]] გამარჯვებით დამთავრდა. [[1935]] წელს ბაკურიანშივე ჩატარდა საქართველოს პირველი ჩემპიონატი, რომლის პროგრამაშიც შედიოდა რბოლა 5, 10, და 20 კილომეტრზე, სლალომი და ტრამპლინიდან ხტომა. რბოლებში საუკეთესო იყო [[ვლადიმერ კოსმაჩევსკი]], სამთო სახეობაში — ალექსანდრე გვალია. მოგვიანებით საქართველოს მოთხილამურეები საკავშირო შეჯიბრებებშიც ჩაებნენ, მაგრამ რბოლებში მნიშვნელოვანი წარმატებებისთვის არ მიუღწევიათ და ამ დისციპლინებში არც ზამთრის ოლიმპიურ თამაშებში გამოსულან. '''თხილამურებით ტრამპლინიდან ხტომა''' საქართველოში ტრამპლინიდან თხილამურებით ხტომის ისტორია [[1935]] წლიდან იწყება, როცა ბაკურიანში დამთავრდა პირველი 40-მეტრიანი ტრამპლინის მშენებლობა და რესპუბლიკური შეჯიბრების პროგრამაში ხტომებიც შეიტანეს. მაშინ ყველას აჯობა იმ დრისთვის უკვე ცნობილმა ალპინისტმა და სამთო-სათხილამურო საქმის ორგანიზატორმა [[ალექსანდრე (სანდრო) გვალია|ალექსანდრე (სანდრო) გვალიამ]]. მოგვიანებით ბაკურიანს შეემატა 45, 70, და90-მეტრიანი ტრამპლინები, გახშირდა შეჯიბრებები,რამაც განაპირობა საქართველოს მხტომელთა წარმატებები საკავშირო და საერთაშორისო სარბიელზე. სპორტის ამ სახეობის ისტორიაში განსაკუთრებული ადგილი უკავია „მფრინავ ტორპედოდ“ მონათლულ [[კობა წაქაძე|კობა წაქაძეს]] — [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირის]] მრავალგზის ჩემპიონს, ათამდე საერთაშორისო ტურნირში გამარჯვებულს, ოთხი ოლიმპიური თამაშების მონაწილეს. წაქაძე თითქმის 20 წლის განმავლობაში გამოდიოდა დიდ ასპარეზზე, გამოირჩეოდა სტაბილური შედეგებით და ხტომის დახვეწილი მანერით. მან სკვო-ველისა([[1960]]) და [[საპორო|საპოროს]] ([[1972]]) ოლიმპიადებზე მეცხრე შედეგი აჩვენა. [[1960-იანები|1960]]-იან წლებში არაერთ საკავშირო შეჯიბრებაში გაიმარჯვა ასევე ბაკურიანელმა მხტომელმა მიხეილ გავამ (მისი საუკეთესო შედეგია სსრკ ხალხთა ზამთრის სპარტაკიადის ჩემპიონობა). დამოუკიდებელი საქართველოს სახელით სამ ოლიმპიურ თამაშებში მონაწილეობდა კობა წაქაძის ვაჟი — [[კახა წაქაძე]], რომელმაც მანამდე საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატი და საკავშირო თასი მოიგო. '''სამთო თხილამურობა''' საქართველოში სამთო-სათხილამურო სპორტი განვითარდა [[1930]]-იანი წლიდან, როცა ჩამოყალიბდა პირველი სათხილამურო სექცია და კავკასიონზე მოეწყო სამთო-სათხილამურო ლაშქრობა ([[1931]]). ამ საქმეს სათავეში ედგნენ [[გიტო გიორგაძე]], ალექსანდრე გვალია, [[გიორგი ბაქრაძე]], [[ვიქტორ მალოვიჩკო]]. მთიდან დაშვებაში პირველი შეჯიბრება გაიმართა ბაკურიანში [[1934]] წელს. გაიმარჯვა თბილისელმა გაიოზ კანდელაკმა. მომდევნო წელს ჩატარებულ საქართველოს პირველ ჩემპიონატში სამთო სახეობები მოიგო ალექსანდრე გვალიამ. პირველი სპორტის ოსტატი გახდა ბაკურიანელი [[ლევან (ლალა) ფანჯიკიძე]] ([[1940]]), საკავშირო ჩემპიონატებში არაერთი მედალი მოიპოვა ასევე ბაკურიანელმა მოთხილამურემ მიხეილ გავამ. საკავშირო შეჯიბრებებში წარმატებით გამოდიოდნენ [[ნიკოლოზ მიქაბერიძე]], [[იბრაჰიმ ჯანგობეკოვი]],[[ლიანა გოგოლაძე]], [[ნათელა ფალიანი]], [[ბორის კახიანი]] და სხვები. [[1994]]-[[2010]] წლებში ზამთრის ოლიმპიურ თამაშებში მონაწილეობდა საქართველოს 7 სამთო მოთხილამურე - [[ზურაბ ჯიჯიშვილი]], [[სოფიკო ახმეტელი]], [[ლევან აბრამიშვილი]], [[რობერტ მახარაშვილი]], [[იოსებ აბრამაშვილი]], [[ჯაბა გელაშვილი]] და [[ნინო წიკლაური]]. მათგან საუკეთესო იყო ჯიჯიშვილი, რომელმაც [[1998]] წელს ნაგანოს თამაშებზე სამთო კომბინაციაში XIV ადგილი დაიკავა. [[სოფიკო ახმეტელი]] ისტორიაში შევიდა როგორც პირველი ქალი საქართველოდან, რომელმაც ზამთრის ოლიმპიურ თამაშებში იასპარეზა. მას არაერთხელ დაუკავებია საპრიზო ადგილი საერთაშორისო ტურნირებში, მათ შორის - ევროპის თასის გათამაშების ეტაპებში. <ref>[https://web.archive.org/web/20200813104407/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=36 ქართული სპორტი]</ref> '''ციგაობა''' ციგაობა, როგორც სპორტის სახეობა, საქართველოში გავრცელდა [[1960]]-იანი წლების მიწურულს. [[1970]] წელს ბაკურიანში გაიხსნა ციგაობის პირველი სპორტული ჯგუფი [[ალექსანდრე ქუმარიტაშვილი]]ს ხელმძღვანელობით, [[კოხტაგორა|კოხტაგორის]] ფერდობზე კი მოეწყო 25-მეტრიანი ტრასა. საქართველოს პირველი ოფიციალური ჩემპიონატი გაიმართა [[1972]] წელს. პირველი სპორტის ოსტატები იყვნენ [[ქეთევან ჯეირანაშვილი]] და [[ფელიქს ქუმარიტაშვილი]]. [[1974]] წელს ბაკურიანში აიგო საერთათაშორისო  სტანდარტების შესაბამისი საციგაო ტრასა. ყველაზე წარმატებული მიციგავეები არიან [[კახა ვახტანგიშვილი]] და [[ლევან თიბილოვი]]. ამ წყვილმა [[1989]] წელს ევროპის პირველობაზე მე-2 ადგილი დაიკავა, 1994 წლის ზამთრის ოლიმპიადაზე ([[ლილეჰამერი]]) კი მე-17 ადგილზე გავიდა. პრეზიდენტი: - [[ფელიქს ქუმარიტაშვილი]]<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=37 საციგაო სპორტი]</ref> ''' ბიატლონი''' საქართველოს ბიატლონის ეროვნული ფედერაცია დაფუძნდა [[2002]] წლის [[26 ნოემბერი|26 ნოემბერს]]. ამ მოკლე დროის განმავლობაში ბევრი რამ იქნა გაკთებილი, ჩამოყალიბდა სპორტული ჯგუფები, დაგეგმილია შეჯიბრებები. შეირჩა საქართველოს ნაკრები გუნდი, რომელსაც საერთაშორისო ფედერაციის სპეციალურმა კომისიამ მაღალი შეფასება მისცა და დიდი მომავალი უწინასწარმეტყველა. სპორტსმენების მომზადების დონე ყოველ წლიურად შესამჩნებად მატულობს. [[2004]] წელს საქართველოს ეროვნული ფედერაცია გაწევრიანდა საერთაშორისო ბიატლონის ფედერაციაში. [[2009]] წლიდან დღემდე საერთაშორისო არბიტრაჟის თავმჯდომარე და პირველი მოადგილე, საქართველოს ბიატლონის ფედერაციის წევრებია. საქართველო წლების განმავლობაში ითვლებოდა ზამთრის სპორტის ცენტრად, ყოფილ საბჭოთა კავშირში. თუკი გავისთვალისწინებთ დღევანდელ სასაზღრო ზოლს და კლიმატურ პირობებს, და რა მნიშვნელობა აქვს ამ ნახევრად გასამხედროვებულ სპორტის სახეობის კერძოდ — ბიატლონის განვითარებას საქართველოში. ბაკურიანში ტარდებოდა სხვადასხვა დონის საკავშირო და საერთაშორისო შეჯიბრებები ზამთრის სახეობებში. იგეგმებოდა ოლიმპიური თამაშების ჩატარების  საკითხი. აქვე მზადებას გადიოდა საბჭოთა კავშირის ოლიმპიური ნაკრები ბიატლონში. სპორტულ კომპლექსში შედიოდა სასტუმრო, სასროლი მოედანი და სრბენი ბილიკი. აქ მომზადებლი სპორტსმენები მაღალ შედეგებს აღწევდნენ საერთაშორისო არენაზე. [[ბაკურიანი|ბაკურიანში]] [[1969]]-[[1970]] წლებში ჩატარდა საკავშირო შეჯიბრება ბიატლონში.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=7 ბიატლონი]</ref> '''ფიგურული ციგურაობა''' ფიგურულ ციგურაობას საქართველოში საფუძველი ჩაეყარა [[1960]] წელს, თუმცა მანამდე, [[1900-იანები|1900]]-იან წლებში [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] ამ სახეობას ეუფლებოდა შემდგომში ცნობილი მეცნიერი და სპორტსმენი [[გიორგი ნიკოლაძე]]. საქართველოს პირველი ჩემპიონატი ჩატარდა [[1961]] წელს, [[1964]] წელს თბილისში აშენდა საქართველოში პირველი ხელოვნურსაფარიანი საციგურაო დარბაზი. პირველი თაობის მოციგურავეათა შორის გამოირჩეოდნენ [[ირაკლი ჯაფარიძე]], [[ირინა არხანგელსკაია]], შემდეგ კი [[მარინე ცერცვაძე]], [[ლია გაბელაია]], [[მიხეილ სიხარულიძე]], [[გია შანყულაშვილი]], [[ბესარიონ ცინცაძე]]. დამოუკიდებელი საქართველოს სახელით ოლიმპიურ თამაშებში პირველად გამოვიდა [[ვახტანგ მურვანიძე]]. ყველაზე წარმატებული ქართველი ფიგურისტია [[ელენე გედევანიშვილი]], რომელმაც [[2006]] წელს ტურინის ოლიმპიადაზე მე-10 ადგილი დაიკავა. პრეზიდენტი: — [[მარიამ გიორგობიანი]]<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=53 ფიგურული ციგურაობა]</ref> '''ყინულის ჰოკეი''' საქართველოში ყინულის ჰოკეის თამაში [[1960-იანები|1960]]-იან წლებში დაიწყეს. ამ საქმეს მეთავეობდა მოსკოვიდან მოწვეული მწვრთნელი [[ვალენტინ ზახაროვი]]. [[1961]] წლის იანვარში [[ბაკურიანი|ბაკურიანში]] რესპუბლიკის პირველი ჩემპიონატიც გაიმართა. შეჯიბრებაში თბილისის, ბათუმის, ახალქალაქის, ქუთაისის, ადიგენისა და დუშეთის გუნდები მონაწილეობდნენ. ამ გუნდებში ძირითადად საქართველოში დისლოცირებული [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] შეიარაღებული ძალების წარმომადგენლები შედიოდნენ, თუმცა ახალი თამაშის დაუფლება ქართველმა ენთუზიასტებმაც სცადეს. რესპუბლიკის პირველი ჩემპიონის სახელი მოიპოვა ახალქალაქის გუნდმა, რომელმაც ფინალში ბათუმის გუნდს 9:4 მოუგო. [[1962]] წლის თებერვალში ჩატარდა საქართველოს მეორე ჩემპიონატი. ამჯერად შეჯიბრებში თბილისის, ახალციხის, ახალქალაქის, ბორჯომის, მესტიის, ქუთაისისა და ბათუმის გუნდები ჩაებნენ. ჩემპიონობა მოიპოვა თბილისის პირველმა გუნდმა, რომელმაც წინა პირველობაში გამარჯვებული ახალქალაქის ჰოკეისტები 4:2 დაამარცხა. ამ ჩემპიონატის შემდეგ შეიქმნა საქართველოს ნაკრები, რომელმაც [[1962]] წლის მარტში სსრკ ხალხთა ზამთრის სპარტაკიადაში ითამაშა. ჩვენმა გუნდმა ორი მატჩის მოგება შეძლო (ყირგიზეთთან — 1:0, სომხეთთან - 11:2) და 12 მონაწილეს შორის X ადგილზე გავიდა. საქართველოში ყინულის ჰოკეის ინტერესი კვლავ გაჩნდა [[1970]]-იან წლებში. პირველი თაობის ნაკრების წევრმა [[ნოდარ დონაძემ]] ჩამოაყალიბა მოზარდთა გუნდი „პირველი მერცხალი“, რომელმაც მოსწავლეთა საკავშირო შეჯიბრში - „ოქროს შაიბაში“ ითამაშა. ამ გუნდის მეკარემ [[კოტე ბახუტაიშვილი|კოტე ბახუტაიშვილმა]] [[1988]] წელს სსრკ იუნიორთა ნაკრების რიგებში ევროპის ჩემპიონატის ბრინჯაოს მედალი მოიპოვა. ნოდარ დონაძის მოწაფეების — დენის დავიდოვის და ლაშა ცაგარეიშვილის თაოსნობით, [[2004]] წელს დაარსდა საქართველოს ყინულის ჰოკეის ეროვნული ფედერაცია, რომელიც [[2009]] წელს [[ყინულის ჰოკეის საერთაშორისო ფედერაცია|ყინულის ჰოკეის საერთაშორისო ფედერაციის]] წევრი გახდა. [[2008]] წელს ჩატარდა დამოუკიდებელი საქართველოს პირველი ეროვნული ჩემპიონატი ყინულის ჰოკეიში, [[2012]] წელს კი შედგა საქართველოს ნაკრების დებიუტი ყინულის ჰოკეის მსოფლიო ჩემპიონატის III დივიზიონში. [[2018]] წელს ჩვენი გუნდი ამ დივიზიონის ჩემპიონი გახდა და მსოფლიო ლიგაში ერთი საფეხურით დაწინაურდა.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=62 ყინულის ჰოკეი]</ref> ==ჩოგბურთი== '''ქართული ჩოგბურთის ისტორია საუკუნეზე მეტს ითვლის.''' ამ ისტორიის არაერთი ცნობილი ოსტატის სახელი ამშვენებს, რომელთა შორის გამორჩეული ადგილი უკავია [[ალექსანდრე მეტრეველი|ალექსანდრე მეტრეველს]] — [[1970]]-იანი წლების ერთ-ერთი უძლიერეს ჩოგბურთელს, რომელმაც სხვადასხვა თანრიგში 16-ჯერ მოიპოვა ევროპის ჩემპიონის ტიტული, [[1973]] წელს კი უიმბლდონის ერთეულთა ფინალში ითამაშა. ქართველ ქალ ჩოგბურთელთა შორის საუკეთესო იყო [[ლეილა მესხი (ჩოგბურთელი)|ლეილა მესხი]] — წყვილთა თანრიგში ბარსელონის ოლიმპიური თამაშების ბრინჯაოს პრიზიორი, [[ქალთა ჩოგბურთის ასოციაცია|WTA]] — ის ხუთ ტურნირში გამარჯვებული. ჩოგბურთის განვითარება საქართველოში დასაბამს იღებს XIX საუკუნის დამლევიდან, როცა ინგლისის ფირმა „Forward and Salinas”-ის მმართველმა ჯონ ტარსეიმ [[ჭიათურის მუნიციპალიტეტი|ჭიათურის]] მკვიდრთ ახალი თამაში გააცნო. გამოჩენილი ჩოგბურთელისა და პედაგოგის, [[იან ჰომერი|იან ჰომერის]] გადმოცემით, საჩოგბურთო სანახაობას [[აკაკი წერეთელი|აკაკი წერეთელიც]] დასწრებია ოჯახის წევრებთან ერთად. ჭიათურიდან ჩოგბურთი გავრცელდა ჯერ თბილისსა და ბათუმში, მოგვიანებით — სხვა ქალაქებშიც. [[1910]] წელს თბილისში დაფუძნდა ჩოგბურთის პირველი საზოგადოება, რომელმაც ორ წელიწადში საქმიანობა დროებით შეწყვიტა, [[1916]] წელს კი კვლავ განაახლა. [[1913]] წელს გამოცემულ თბილისის ცნობარში მითითებულია მისამართი ქალაქის პირველი ჩოგბურთის კლუბისა, რომელიც ახლანდელ ჩიტაძის ქუჩაზე მდებარეობდა. [[1915]] წელს მიხეილის პროსპექტზე (ახლანდელი დავით აღმაშენებლის პროსპექტი) გაიხსნა ახალი კლუბი, რომლის ეზოშიც დასახლდა ჭიათურიდან თბილისში გადმოსული იან ჰომერი – ქართველ ჩოგბურთელთა პირველი მწვრთნელი. [[1919]] წელს თბილისის ტანვარჯიშულ საზოგადოება „შევარდენში” დაარსდა ე. წ. ჩოგბურთის განწევრი, რომელიც მოგვიანებით საქართველოს შევარდენთა კავშირში გაერთიანდა და ხელს უწყობდა ჩოგბურთის განვითარებას. ამ საქმეს [[გიორგი ლორთქიფანიძე]] უძღვებოდა. XX საუკუნის 20-იანი წლებიდანვე ქართულმა ჩოგბურთმა ერთ-ერთი წამყვანი ადგილი დაიკავა ყოფილ [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]]-ში. საქართველოს ჩოგბურთელებით დაკომპლექტებული ამიერკავკასიის გუნდი სსრკ ხალხთა სპარტაკიადაში ([[1928]]) II ადგილზე გავიდა, [[ედუარდ ნეგრებეცკი|ედუარდ ნეგრებეცკის]] თამაშმა კი განსაკუთრებული მოწონება დაიმსახურა. [[1930-იანები|1930]]-იან წლებში თბილისს სამი საჩოგბურთო ბაზა შეემატა: [[მარჯანიშვილის ქუჩა|მარჯანიშვილის ქუჩაზე]][[ვერის პარკი|, ვერის პარკში]] და ყოფილ [[მადათოვის კუნძული|მადათოვის კუნძულზე]]. იმავე პერიოდში საკავშირო სარბიელზე თავი გამოიჩინეს [[არჩილ მდივანი|არჩილ მდივანმა]] და [[თამარ გოგოლაური|თამარ გოგოლაურმა]], მოგვიანებით – [[ბორის კრუპენიკოვი|ბორის კრუპენიკოვმა]], [[ვანო ელერდაშვილი|ვანო ელერდაშვილმა]], [[გივი კოკაია|გივი კოკაიამ]] და [[ვიქტორ ურაევსკი|ვიქტორ ურაევსკიმ]]. სხვადასხვა დროს ნაყოფიერად მუშაობდნენ მწვრთნელები: [[არამ ხანგულიანი]], [[ვახტანგ დიდიძე]], [[მარიამ კლდიაშვილი]], [[ვლადიმერ სერებრენიკოვი]], [[არჩილ ელერდაშვილი]], [[გურამ თოხაძე]], [[მარლენ ქობალია]], [[გივი ახალაძე]] და სხვები, რომლებმაც დიდი წვლილი შეიტანეს საქართველოს ჩოგბურთელთა აღზრდა-დაოსტატებაში. [[1990-იანები|1990]]-იანი წლებიდან საქართველოს ჩოგბურთელები დამოუკიდებლად მონაწილეობენ საერთაშორისო ტურნირებში, მათ შორის [[დეივისის თასი|დევისის თასისა]] და ფედერაციის თასის გათამაშებებში. [[1993]] წელს [[ჩოგბურთის საერთაშორისო ფედერაცია|ჩოგბურთის საერთაშორისო ფედერაციამ]] [[ნინო ლუარსაბიშვილი]] გოგონათა შორის მსოფლიოში საუკეთესოდ აღიარა, [[1996]] წელს [[ირაკლი ლაბაძე|ირაკლი ლაბაძემ]] ევროპის იუნიორთა ჩემპიონატი მოიგო, [[1998]]-ში კი [[უიმბლდონის იუნიორთა ტურნირი|უიმბლდონის იუნიორთა ტურნირის]] ფინალში გავიდა. ქართულ ჩოგბურთში თაობათა შორის კავშირი არ გაწყვეტილა, დღემდე გრძელდება ტრადიცია, რომელსაც დასაბამი XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე მიეცა. ამ საქმეში მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვს ლეილა მესხის ჩოგბურთის აკადემიას და ბათუმის ჩოგბურთის კლუბს. ბათუმსა და თბილისში [[1997]] წლიდან ტარდება ქალთა საერთაშორისო ტურნირები, [[2000]]-წლიდან კი თბილისი კაცთა პროფესიონალურ საერთაშორისო ტურნირსაც მასპინძლობს. ქართულ ჩოგბურთში თაობათა შორის კავშირი არ გაწყვეტილა, დღემდე გრძელდება ტრადიცია, რომელსაც  დასაბამი XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე მიეცა. ბოლო წლებში ქართველთაგან გამოირჩევა [[ანა ტატიშვილი]], რომელმაც [[მაკა ჩახნაშვილი|მაკა ჩახნაშვილთან]] ერთად, [[ლონდონი|ლონდონში]] [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2012|2012 წლის ოლიმპიურ თამაშებზე]] იასპარეზა, აშშ-ის [[2012]] წლის ღია პირველობაზე კი მერვედფინალში გავიდა. [[საქართველოს ჩოგბურთის ფედერაცია|'''საქართველოს ჩოგბურთის ფედერაცია''']] დაფუძნდა [[1991]] წლის [[7 ივნისი|7 ივნისს]]. [[1993]] წლიდან [[ჩოგბურთის საერთაშორისო ფედერაცია|ჩოგბურთის საერთაშორისო ფედერაციის]] (ITF) და [[ევროპის ჩოგბურთის ასოციაცია|ევროპის ჩოგბურთის ასოციაციის]] (ETA) წევრია. ==ძიუდო== '''საქართველოში [[ძიუდო]] ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული სპორტია.''' ქართველი მოჭიდავეები ძიუდოისტთა შეჯიბრებაში პირველად გამოვიდნენ [[1957]] წელს, როცა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] და [[უნგრეთის საბჭოთა რესპუბლიკა|უნგრეთის]] გუნდების ამხანაგური შეხვედრა გაიმართა. მაშინ საბჭოთა კავშირში ძიუდოს სპორტული ჯგუფები ჯერ კიდევ არ იყო და ნაკრებში [[სამბო|სამბისტები]] შეიყვანეს, მათ შორის – [[ბიძინა მაზიაშვილი]], [[გურამ სიმონიშვილი]], [[შალვა დაუშვილი]] და [[ოთარ შინჯიკაშვილი]]. ორი წლის შემდეგ [[გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა|გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის]] გუნდთან გამართულ ამხანაგურ შეხვედრაში მონაწილეობდნენ [[ანზორ კიკნაძე]], [[დურმიშხან ბერუაშვილი]] და [[ოთარ შინჯიკაშვილი]]. ქართველმა სპორტსმენებმა ყველა ბრძოლა მოიგეს. სპეციალისტებმა პირველად სწორედ მაშინ მიაქციეს ყურადღება ქართული ჭიდაობისა და ძიუდოს ილეთების მსგავსებას. ქართველ მოჭიდავეთა ოსტატობა კიდევ ერთხელ გამოჩნდა [[1962]] წელს, როცა [[თბილისი|თბილისში]] ჩამოვიდა [[საფრანგეთი|საფრანგეთის]] ეროვნული გუნდი. იმავე წელს საბჭოთა გუნდის შემადგენლობაში ევროპის პირველი ჩემპიონები გახდნენ [[ანზორ ქიბროწაშვილი]] და [[ანზორ კიკნაძე]]. აქედან იღებს სათავეს ძიუდოს ქართული სკოლის მიღწევები ოფიციალურ საერთაშორისო შეჯიბრებებში. იმ დროისთვის ძიუდო უკვე ოლიმპიურ სახეობად აღიარეს და მისი განვითარება პრიორიტეტულ საქმედ გამოცხადდა. საქართველოში ძიუდოში ვარჯიშის მრავალი მსურველი გამოჩნდა, ქართული ჭიდაობიდან მოსულ ფალავნებს არ გასჭირვებიათ იაპონური ჭიდაობის დაუფლება. მწვრთნელებმა სწრაფად აუღეს ალღო ახალ საქმეს და ჯერ თბილისში, მერე კი საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში ძიუდოს ათობით ჯგუფი ჩამოაყალიბეს. თბილისში წარმატებით მუშაობდნენ [[ქრისტეფორე ნინიაშვილი]] და [[ბიძინა მაზიაშვილი]], ქართლში – [[გურამ პაპიტაშვილი]] და [[გივი ზაუტაშვილი]]. პაპიტაშვილმა გორის პედაგოგიურ ინსტიტუტში გახსნა ძიუდოს სექცია, რომელიც ქართული ძიუდოს ერთ-ერთ ცენტრად იქცა. [[გორი|გორში]] აღიზარდნენ ოლიმპიური თამაშების, მსოფლიოსა და ევროპის პირველი ჩემპიონები: [[ანზორ ქიბროწაშვილი]], [[შოთა ჩოჩიშვილი]] და [[თემურ ხუბულური]]. ძიუდომ ფეხი მოიკიდა ახმეტაში, კასპში, ქარელში, მესტიაში, ლენტეხში, ქუთაისში, საგარეჯოში, დუშეთსა და გარდაბანში. საქართველოს უძლიერეს ფალავნებს სისტემატურად იწვევდნენ სსრკ ნაკრებში, ამ გუნდის წევრთა უმრავლესობას ხშირად ქართველები შეადგენდნენ. ძიუდოს ქართული სკოლა თავად იაპონელებმა აღიარეს. მათ ჯერ საფუძვლიანად შეისწავლეს ქართული ჭიდაობა, შემდეგ კი ქართველი მწვრთნელები პრაქტიკული მეცადინეობების ჩასატარებლად იაპონიაში მიიწვიეს. ქართულმა ძიუდომ რამდენიმე თაობა გამოიცვალა. თითოეულს თავისი ლიდერები და ჩემპიონები ჰყავდა. პირველი თაობიდან გამოირჩეოდნენ [[ანზორ კიკნაძე]], [[ანზორ ქიბროწაშვილი]] და [[ფარნაოზ ჩიკვილაძე]]. საერთაშორისო სარბიელზე მათ მიერ მოპოვებული პირველი გამარჯვებები დანარჩენებისთვის მაგალითისა და სტიმულის მიმცემი გამოდგა. [[1970-იანები|1970]]-იან წლებში საქართველოს ნაკრებში ახალი ლიდერები გამოჩნდნენ, თავად ეს ნაკრები კი საუკეთესო იყო მთელ საბჭოთა კავშირში. [[შოთა ჩოჩიშვილი]], [[გივი ონაშვილი]], [[გურამ გოგოლაური]], [[შენგელი ფიცხელაური]], [[რამაზ ხარშილაძე]], [[თემურ ხუბულური]], [[ჯიბილო ნიჟარაძე]], [[ამირან მუზაევი]], [[შოთა ხაბარელი]], [[დავით ბოდაველი]], [[ოლეგ ზურაბიანი]] – ამ ფალავნებმა არაერთი გამარჯვება მოიპოვეს ოლიმპიურ თამაშებში, ევროპისა და მსოფლიოს ჩემპიონატებში. ძიუდოს განვითარებას ხელი შეუწყო თბილისის ტრადიციულმა საერთაშორისო ტურნირმა (ტარდება [[1970]] წლიდან), რომელშიც მსოფლიოს უძლიერესი მოჭიდავეები მონაწილეობდნენ. სწორედ ამ ტურნირზე აიდგეს ფეხი [[კობა კურტანიძე|კობა კურტანიძემ]], [[ამირან ტოტიკაშვილი|ამირან ტოტიკაშვილმ]]<nowiki/>ა, [[გიორგი თენაძე|გიორგი თენაძემ]], [[აკაკი კიბორძალიძე|აკაკი კიბორძალიძემ]] და სხვა ცნობილმა ძიუდოისტებმა. მათთვის განსაკუთრებით წარმატებული გამოდგა [[1989]] წელი, როცა კურტანიძე და ტოტიკაშვილი მსოფლიოს ჩემპიონები გახდნენ, კიბორძალიძემ ვერცხლის მედალი აიღო, თენაძემ კი – ბრინჯაოსი. გარდა ამისა, იმავე წელს კურტანიძემ და ტოტიკაშვილმა ევროპის ჩემპიონატშიც გაიმარჯვეს. შემდეგ დიდ სარბიელზე გამოჩნდნენ [[დავით ხახალეიშვილი]], [[გიორგი ვაზაგაშვილი]], [[სოსო ლიპარტელიანი]], [[გიორგი რევაზიშვილი]], [[ნესტორ ხერგიანი]], [[ალექსი დავითაშვილი]], [[ივერი ჯიქურაული]], [[დავით მარგოშვილი]], [[დავით ქევხიშვილი]], [[ზურაბ ზვიადაური]]. [[ხახალეიშვილი, დავით|ხახალეიშვილმა]] გაერთიანებული გუნდის შემადგენლობაში [[ბარსელონა (რიუ-გრანდი-დუ-ნორტი)|ბარსელონაში]] [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1992|1992 წლის ოლიმპიური თამაშები]] მოიგო და მისი ამ გამარჯვების აღსანიშნავად ოლიმპიადების ისტორიაში პირველად აღიმართა [[საქართველოს სახელმწიფო დროშა|საქართველოს დროშა]]. ოთხი წლის შემდეგ ატლანტაში დამოუკიდებელი საქართველოს სახელით პირველი ოლიმპიური მედალი (ბრინჯაო) მოიპოვა ლიპარტელიანმა, [[2004]] წელს კი [[ზურაბ ზვიადაური|ზვიადაური]] დამოუკიდებელი საქართველოს დელეგაციის შემადგენლობაში პირველი ოლიმპიური ჩემპიონი გახდა. ასევე აღსანიშნავია გუნდურ შეჯიბრებებში მოპოვებული წარმატებები: საქართველოს ნაკრებმა ზედიზედ ორჯერ ([[2002]], [[2003]]) გაიმარჯვა ევროპის გუნდურ ჩემპიონატში, მსოფლიოს ჩემპიონატში კი მეორე ადგილზე გავიდა ([[2003]]). '''საქართველოს ძიუდოს ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის 3 ივნისს. [[1993]] წლის მაისიდან ძიუდოს საერთაშორისო ფედერაციისა (IJF) და ევროპის ძიუდოს კავშირის (UEJ) წევრია. პრეზიდენტები: [[დილარ ხაბულიანი]] ([[1991]]), [[დავით ქევხიშვილი]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813110553/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=61 ქართული სპორტი]</ref> რეიტინგები (მხოლოდ საქართველოს პირველადგილოსნები): ;მამაკაცები: *-60კგ: [[ამირან პაპინაშვილი]], მე-2 ადგილი, 6026 ქულა; *-66კგ: [[ვაჟა მარგველაშვილი]], მე-2 ადგილი, 5780 ქულა; *-73კგ: [[ლაშა შავდათუაშვილი]], მე-2, 5721 ქულა; *-81კგ: [[ზებედა რეხვიაშვილი]], 26-ე, 1908 ქულა; *-90კგ: [[ბექა ღვინიაშვილი]], მე-12, 3177 ქულა; *-100კგ: [[ვარლამ ლიპარტელიანი]], 1-ელი, 7408 ქულა; *+100კგ: [[გურამ თუშიშვილი]], 1-ელი, 8102 ქულა. ;ქალბატონები: *-48კგ: [[ნატალია ყიფშიძე]], 186-ე, 12 ქულა; *-52კგ: [[მარიამ ჯანაშვილი]], 98-ე, 218 ქულა; *-57კგ: [[ეთერ ლიპარტელიანი]], 95-ე, 230 ქულა; *-63კგ: [[მზია ბებოშვილი]], 126-ე, 112 ქულა; *-70კგ: [[მარიამ ჭანტურია]], 58-ე, 488 ქულა; *-78კგ: [[ნინო ოძელაშვილი]], 158-ე, 6 ქულა (წავიდა [[სამბო|სამბოში]]); *+78: [[სოფიო სომხიშვილი]], 65-ე, 245 ქულა. ==სუმო== ამ საქმის თაოსნები და მხარდამჭერები იყვნენ [[თენგიზ რუხაძე]], [[ანზორ მარტყოფლიშვილი]], [[თამაზ ჩხართიშვილი]], [[მერაბ ლოსეურაშვილი]], [[ლაშა აბესაძე]], [[ზურაბ რეხვიაშვილი]]. მათ [[1998]] წელს დააფუძნეს [[საქართველოს სუმოს ეროვნული ფედერაცია]], რომელიც იმავე წელს ევროპისა და მსოფლიოს ფედერაციებში გაერთიანდა, ქართველ სპორტსმენებს კი მოყვარულთა ტურნირებში გამოსვლის შესაძლებლობა მიეცათ. პირველივე საერთაშორისო შეჯიბრებაში - ევროპის [[1998]] წლის ჩემპიონატში ვერცხლისა და ბრინჯაოს მედლები მოიპოვეს [[ალექსი დავითაშვილი|ალექსი დავითაშვილმა]], [[გიორგი წმინდაშვილი|გიორგი წმინდაშვილმა]], ლევან ჯაფარიძემ და [[ჯონდო დაბრუნდაშვილი|ჯონდი დაბრუნდაშვილმა]]. მოყვარულთა ტურნირებში ყველაზე დიდ წარმატებას მიაღწია [[ლევან ებანოიძე|ლევან ებანოიძემ]], რომელმაც [[1999]] წელს ევროპისა და მსოფლიოს ჩემპიონატები მოიგო. ქართველები ხშირად ხვდებიან გუნდური შეჯიბრებების პრიზიორთა შორის, [[2009]] წელს კი ევროპაში საუკეთესო სამოყვარულო გუნდის ტიტული მოიპოვეს. პირველი პროფესიონალი ქართველი სუმოისტია სოხუმელი  [[კოკაი|ლევან ცაგურია]], მეტსახელად  „<nowiki/>[[კოკაი]]<nowiki/>“  („შავი ზღვა“). ის [[2001]]-[[2012]] წლებში გამოდიოდა უძლიერესთა ტურნირებში და სუმოს ერთ-ერთი საუკეთესო ოსტატად ითვლებოდა. ცაგურია აღმოჩნდა პირველი ევროპელი, რომელმაც ძურიოს (მე-2 უმაღლესი კატეგორია) დივიზიონს მიაღწია. ბოლო წლებში პროფესიონალთა ტურნირებში წარმატებით ასპარეზობენ [[ლევან გორგაძე]] ([[ტოჩინოშინი]]) და [[თეიმურაზ ჯუღელი]] ([[გაგამარუ]]). ==წყალბურთი== '''საქართველოში [[წყალბურთი]] XX საუკუნის [[20-იანები|20-იანი]] წლების დასაწყისში გაიცნეს.''' პირველი შეჯიბრება [[1927]] წელს გაიმართა [[ბათუმი|ბათუმში]] წყალჯომარდობის დღესასწაულის პროგრამით. იმ პერიოდში წყალბურთს ზღვის სანაპიროზე მოწყობილ წყალჯომარდობის სადგურებში თამაშობდნენ ([[ბათუმი|ბათუმში]], [[ფოთი|ფოთში]], [[სოხუმი|სოხუმში]], მოგვიანებით - [[თბილისი|თბილისში]]). ამ სახეობის შემდგომი გავრცელება საცურაო აუზების მშენებლობას უკავშირდება. პირველი წყალბურთელები იყვნენ მოცურავეები, მათ შორის საქართველოს მრავალგზის რეკორდსმენები - [[პეტრე მშვენიერაძე]], [[ნოდარ გვახარია]] და [[პეტრე ბრეუსი]]. მშვენიერაძე მალე მოსკოვის "დინამოში" გადავიდა, შემდეგ კი [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ნაკრებში ჩაირიცხა და მსოფლიოს ერთ-ერთი უძლიერესი წყალბურთელის სახელიც მოიპოვა. სპორტის საწყლოსნო სახეობებმა თანდათან მოიპოვა პოპულარობა. განსაკუთრებით უნდა აღინიშნოს ცნობილი მოცურავისა და მწვრთნელ-ორგანიზატორის, [[ლუკა იოაკიმიდი|ლუკა იოაკიმიდის]] ღვაწლი საქართველოში ამ სახეობათა განვითარებაში. მისი თაოსნობით სპორტსაზოგადოება "დინამოში" გაიხსნა ცურვისა და წყალბურთის ჯგუფები. მოგვიანებით დინამოელმა წყალბურთელებმა თვალსაჩინო წარმატებები მოიპოვეს საკავშირო და საერთაშორისო სარბიელზე. თბილისის "დინამო" არაერთხელ იყო სსრკ ჩემპიონატის პრიზიორი, ცალკეული წყალბურთელები კი - დიდი ტურნირების მედალოსნები. პირველი თაობის წარმომადგენელთა შორის გამოირჩეოდა [[ნოდარ გვახარია]]. მან პირველმა მოიპოვა ოლიმპიური თამაშებისა ([[1956]], ბრინჯაო) და ევროპის ჩემპიონატის ([[1958]], ბრინჯაო) მედლები, პირველს მიენიჭა სსრკ სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება ([[1960]]). საბჭოთა ნაკრების შემადგენლობაში ევროპულ და ოლიმპიურ სარბიელზე თავი გამოიჩინეს [[ლერი გოგოლაძე|ლერი გოგოლაძემ]], [[გივი ჩიქვანაია|გივი ჩიქვანაიამ]] და [[მიხეილ გიორგაძე|მიხეილ გიორგაძემ]], რომელიც [[1982]] წელს მსოფლიოს ჩემპიონიც გახდა. საქართველოს გუნდებმა პირველი საერთაშორისო მატჩები გამართეს [[1958]] წელს თბილისში [[გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა|გდრ]]-ის მეორე ნაკრებთან. პირველ შეხვედრაში იმარჯვა თბილისის "დინამომ" (4:2), მეორეში თბილისის "ბურევესტნიკი" დამარცხდა (5:6), მესამე მატჩი კი საქართველოს ნაკრებმა მოიგო (4:0). მოგვიანებით პოპულარობა მოიპოვა თბილისის საერთაშორისო ტურნირმა, რომელშიც სხვადასხვა დროს მონაწილეობდნენ იტალიის, ესპანეთის, გფრ-ის, იუგოსლავიის, რუმინეთის, საბერძნეთის, საბჭოთა კავშირის, აშშ-ისა და კუბის ეროვნული გუნდები. ამ ტურნირებში ქართველმა წყალბურთელებმა 5-ჯერ დაიკავეს საპრიზო ადგილი. ამას გარდა, საქართველოს სახელით მოთამაშე თბილისის "დინამომ" სსრკ ხალხთა სპარტაკიადებში 3-ჯერ ვერცხლის ([[1956]], [[1963]], [[1979]]) და 2-ჯერ ([[1959]], [[1967]]) ბრინჯაოს მედლები დაისაკუთრა. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო [[1979]] წელს მოპოვებული მეორე საპრიზო ადგილი, როცა ამ ტურნირში უცხოეთის გუნდებიც გამოდიოდნენ ([[იუგოსლავია]], [[უნგრეთი]], [[რუმინეთი]]). სხვადასხვა დროს დინამოელთა გუნდში გამოირჩეოდნენ [[ზურაბ ჩაჩავა]], [[ბორის მეგედი]], [[ვლადიმერ გოიაშვილი]], ირაკლი ჩხიკვაძე, [[ვასილ სანაძე]], [[ოთარ მიმინოშვილი]], მურთაზ გულედანი, [[ვლადიმერ ისელიძე]], [[ნოდარ კურტანიძე]], [[დავით რურუა]], [[გელა ტუკვაძე]] და სხვები. '''საქართველოს სპორტის საწყლოსნო სახეობათა ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის 2 აგვისტოს. [[1992]] წელს წყალბურთი გამოეყო ცალკე ფედერაციად, ხოლო [[1996]] წელს შეიქმნა საწყლოსნო სპორტის სახეობათა ([[ცურვა]], [[წყალბურთი]], [[წყალში ხტომა]]) კონფედერაცია, შემდგომში - ფედერაცია. [[1992]] წლის 24 ივლისიდან ცურვის საერთაშორისო ფედერაციისა (FINA) და ევროპის საწყლოსნო ლიგის (LEN) წევრია. პრეზიდენტები: [[ბაკურ გულუა]] ([[1991]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ ისელიძე]] (წყალბურთის ფედერაციის - [[1992]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ გოიაშვილი]] ([[1996]]-[[2004]]), [[გიორგი უდესიანი]] ([[2004]]-?), [[კონსტანტინე ლაშხი]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200206114330/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=39 ქართული სპორტი]</ref> == ველოსპორტი == '''თბილისში პირველი ველოტრეკი [[1892]] წელს, ყიფილი დიდი მთავრის (ახლანდელი უზნაძის) ქუჩაზე აიგო. ამ საქმის ერთ-ერთი თაოსანი იყო ცნობილი სამხედრო ინჟინერი, თავადი [[ვასილ ჯორჯაძე (სამხედრო ინჟინერი)|ვასილ ჯორჯაძე]] ([[1856]] – [[1927]]),''' რომელსაც დიდი თანხა გაუღია. [[1893]] წელს ტრეკი ვასილ ჯორჯაზეს გამოუსყიდია და ექვსთა ტურნირი მოუწყვია. [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგის]] ჟურნალ „ველოსიპედის“ მიხედვით, ამ ტურნირში სწორედ ჯორჯაძეს გაუმარჯვია, თანაც - დიდი უპირატესობით. ამიტომაც არის რომ საქართველოს პირველ ველოსიპედისტად ვასილ ჯორჯაძეა აღიარებული. XX საუკუნის დასაწყისში სახელი გაითქვა [[ლადო კავსაძე|ლადო კავსაძემ]] - პოპულარულმა ველოსიპედისტმა, მოჭიდავემ, საოპერო და საესტრადო მომღერალმა. [[1907]] წლის [[18 მაისი|18 მაისს]] თბილისის ველოტრეკზე გამართულ „გრანდიოზულ ველოსამოტორო რბოლაში“ (ასე იუწყებოდა იმდროინდელი აფიშები) კავსაძემ რუსთა სახელოვან სპორტსმენს [[სერგეი უტოჩკინი|სერგეი უტოჩკინს]] აჯობა და ჯილდოთ 300 მანეთი მიიღო. ამის შემდეგ კავსაძე წარმატებით გამოდიოდა ილერის, ტილის, [[ხარკოვი|ხარკოვის]] და [[მოსკოვი|მოსკოვის]] ველოტურნირებში, [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] კი, გარდა რუსებისა, დაუმარცხებია [[ინგლისელები|ინგლისელი]], [[ამერიკელი]] და [[იტალიელი]] მრბოლელები. წარმატებული მრეწველების, ძმები ლგოტაკების შემწეობით [[1916]] წელს თბილისის ველოტრეკი საფუძვლიანად გადაკეთდა. ლგოტაკები, სხვა საქველმოქმედო საქმეებთან ერთად, ველოსპორტსაც დიდ ყურადღებას უთმობდნენ: აწყობდნენ შეჯიბრებებს, აწესებდენ პრიზებს, ფინანსურად ეხმარებოდნენ ხელმოკლე ველოსიპედისტებს. იმ პერიოდში წარმატებულ მრბოლელად ითვლებოდა საზღვარგარეთული ფირმა „დუქსას“ მექანიკოსი [[ნიკოლოზ გაბრიელოვი]], რომელსაც არაერთი ცნობილი უცხოელი მეტოქე დაუმარცხებია.  [[1910]] წლებში ველოსპორტი [[ქუთაისი|ქუთაისშიც]] გავრცელდა, რასაც ხელი შეუწყო ყოფლი მიხაილოვის ( ამჟამად ფალიაშვილის) ქუჩაზე ველოსიპედების საფირმო მაღაზიის გახსნამ. ამ მაღაზიის მეპატრონეს ვლადიმერ ტერკის თაოსნობით საღორიას ტყის მიდამოებსი ხშირად იმართებოდა ველოსიპედისტთა შეჯიბრებები. [[1920]] წელს ქუთაისის „შევარდენის“ ვარჯიშთავმა დათა ჯავრიშვილმა ჩამოაყალიბა ველოსიპედისტთა სექცია, „უმთავრესად ყურადღება ჰქონდა მიქცეული სიარულის სწავლას და ფიგურების კეთებას. აგრეთვე  ველოსიპედელთა სექციის მიზანი იყო გაემართა შეჯიბრებები ურთიერთ შორის: ჩქარ სიარულზე, ნელ სიარულზე და ფიგურების კეთებაზე. დღემდის უმთავრესი ყურადღება მიქცეული ჰქონდა სიარულის სწავლას და ფიგურების კეთებას. საზოგადოებას ველოსიპედისტთა გუნდმა თავისი მოკლე ხნის ნამუშევარი, [[9 მაისი|9 მაისს]], როდესაც იყო გამოსვლები ტან-სავარჯიშო საზოგადოება „შევარდენი“-ს. ახლო მომავალში მას მიზნად აქვს მოაწყოს შეჯიბრებები ველოსიპედელთა შორის და ექსკურსიები“ (ჟურნალი შევარდენი“. 1920 წელი, ქუთაისი). ქართველთაგან პირველი გამარჯვებები მოიპოვა გიორგი ლეჟავამ, რომელმაც [[1939]]-[[1945]] წლებში 4-ჯერ მოიგო სსრ კავშირის ჩემპიონატი სალიდერო რბოლაში. 40-50 წლებში  გამოირჩეოდნენ ავთანდილ გუნია, [[არკადი ხაბურზანია]], [[ოთარ დადუნაშვილი]], [[ვლადიმერ ძებნიაური]], [[ედუარდ ჯიმშელეიშვილი]]. მათი გზა ღირსეულად გააგრძელა ქუთაისელმა სპრინტერმა [[ომარ ფხაკაძე|ომარ ფხაკაძემ]] რომელმაც ერთბაშად დაიპყრო სპორტული სიმაღლეები, [[1965]] წელს კი მსოფლიოს ჩემპიონის ტიტული მოიპოვა. ფხაკაძე მთელი 10 წელიწადი ლიდერობდა საბჭოთა ნაკრებში და პლანეტის ერთ-ერთ უძლიერს სპრინტერად ითვლებოდა. სხვადასხვა თაობის ველოსიპედისტთა შორის საკავშირო და საერთაშორისო სარბიელზე წარმატებით გამოდიოდნენ [[შოთა კაცაძე]], [[იგორ ვოლკოვი]], [[ვლადიმერ პოპოვი]], [[პეტრე ჩევარდოვი]], [[ემზარ გელაშვილი (მრავალმნიშვნელოვანი)|ემზარ გელაშვილი]], [[ოთარ მჭედლიშვილი]],<ref name="Lelo_1983_N250" /> [[ჯონი ცივაძე]] და სხვ. ველოსპორტის განვითარებაში მნიშვნელოვანი როლო ითამაშა [[1972]] წელს თბილისში აშენებულმა ცენტრალურმა ველოტრეკმა, რომელიც თავისი ტექნიკური მონაცემებით  უტოლდებოდა იმდროინდელ მსოფლიოს საუკეთესო ტრეკებს. იმავე წლიდან რეგულარულად  იმართებოდა პოპულარული საერთაშორისო ტურნირი საქართველოს ტელევიზიის პრიზზე, თბილისში ჩამოდიოდნენ პლანეტის უძლიერესი ველოსიპედისტები.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=12 ველოსპორტი]</ref> == მშვილდოსნობა == '''საქართველოში მშვილდოსნობა ძველთაგანვე ყოფილა გავრცელებული.''' ამის დასტურია არქეოლოგიური კვლევა-ძიებისას აღმოჩენილი მასალები, ქართული ზეპირსიტყვიერება, არაერთი ლეგენდა, ლიტერატურული ნაწარმოები თუ სხვა წერილობითი წყარო. საქართველოს ტერიტორიაზე უკვე ადრე ბრინჯაოს ეპოქაში ხმარობდნენ სხვადასხვა ზომისა და კონსტრუქციის მშვილდებს. [[თრიალეთი (მხარე)|თრიალეთში]] [[1935]] წელს ნაპოვნ ძვ.წ. VIII-VII საუკუნეების ბრინჯაოს სარტყლებზე გამოსახულია მშვილდ-ისრით ნადირობის სცენები, მშვილდები და მშვილდოსნები. მშვილდები ძირითადად ხისგან მზადდებოდა, მაგრამ სხვა მასალებსაც იყენებდნენ, “მშვილდმოქმედნი აკეთებდნენ რქისაგან მჯიხვისა, თხისაგან და ხართაგან” ([[ვახუშტი ბატონიშვილი|ვახუშტი]], “<nowiki/>[[აღწერა სამეფოსა საქართველოსა]]”). მარჯვე მოისართა შორის მოიხსენიებიან ცნობილი მოღვაწენი და ლიტერატურული გმირები: “იყო ესე [[ლაშა გიორგი|ლაშა-გიორგი]] – ახოვანი, ძლიერი, მხნედ მოისარი” (მემატიანე); [[გიორგი მესამე]] იყო “ვითარ ჩუბინ უცდენელი მსროლელი” (“<nowiki/>[[ქართლის ცხოვრება]]”); “მშვილდოსანსა ყველასა მზეჭაბუკი სჯობდა” ([[მოსე ხონელი]]); “მიწაცა თქვენი ავთანდილ თქვენს წინა მშვილდოსანია” ([[შოთა რუსთაველი]]); “დია კარგია სხვებიცა ზნეობა-საქციელები, მშვილდ-ისარი და ბურთობა, ორივე ცხენ-ფიცხელები” ([[არჩილი]]); “უნდა მშვილდი დაწეული” ([[თეიმურაზ II|თეიმურაზ მეორე]]). მიზანში ზუსტად მსროლელს ჩუბინს ეძახდნენ. [[სულხან-საბა ორბელიანი|სულხან-საბა ორბელიანის]] განმარტებით, ჩუბინი „ესე არს კაცი ისართა, თოფთა, ქვათა უცდენელად ისროდეს”. მშვილდოსნობაში საგანგებო საწვრთნელი ვარჯიშები იმართებოდა, სამიზნე საგანს განსაზღვრულ სიმაღლეზე შემოდებდნენ და მას სასაგნოს უწოდებდნენ. „სასაგნო ასაბადი. ესე არს მშვილდოსანნი, სადა ნიშანსა დასდებენ ისართა სასროლელად ხელის წაყრის სიმარჯვისათვის” ([[სულხან-საბა ორბელიანი]]). როგორც სპორტის სახეობა, მშვილდოსნობა საქართველოში XX საუკუნის 60-იან წლებში შემოვიდა. ქუთაისელი სპეციალისტის [[შალვა ჯაშიაშვილი|შალვა ჯაშიაშვილის]] თაოსნობით მოეწყო მწვრთნელთა მოსამზადებელი პირველი სემინარი. მშვილდოსანთა პირველი შეჯიბრებები გაიმართა [[ქუთაისი|ქუთაისში]], შემდეგ — [[თბილისი|თბილისსა]] და [[ბათუმი|ბათუმში]], მოგვიანებით — [[სოხუმი|სოხუმსა]] და [[თელავი|თელავში]]. ეს სახეობა დაინერგა „კოლმეურნეში”, „ლოკომოტივში”, „ბურევესტნიკში”, „სპარტაკსა” და სხვა სპორტულ საზოგადოებებში, უმაღლესი დაოსტატების რესპუბლიკურ და თბილისის სპორტულ სკოლებში, ოლიმპიური რეზერვების სკოლაში. პირველი სასროლეთები მოეწყო თბილისში („ლოკომოტივის” სტადიონზე), ქუთაისში, ანგისაში (ბათუმთან ახლოს). მშვილდოსნობა განსაკუთრებით პოპულარულია აჭარაში. [[1975]] წელს თბილისში გაიმართა პირველი საერთაშორისო შეჯიბრება (ე.წ. სამთა ტურნირი [[სსრკ]] პროფკავშირების, [[პოლონეთი|პოლონეთისა]] და [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს]] ნაკრებების მონაწილეობით), [[1979]] წელს – პოპულარული “გაზაფხულის ისრები” (16 ქვეყანა), რომელსაც FITA-ს პრეზიდენტი, იტალიელი ფრანჩესკო რუსკონიც ესწრებოდა. საკავშირო სარბიელზე პირველი გამარჯვება მოიპოვა [[ლიუბოვ სორდია-ასატუროვა|ლიუბოვ სორდია-ასატუროვამ]] ([[1971]] წლის სპარტაკიადის სამგზის ჩემპიონი), ევროპისა და მსოფლიო ასპარეზზე თავი გამოიჩინა [[ქეთევან ლოსაბერიძე|ქეთევან ლოსაბერიძემ]], რომელმაც [[1972]] წლის ევროპის ჩემპიონატში 3 ოქროს მედალი მოიპოვა, [[1973]] წელს კი მსოფლიოს ჩემპიონი გახდა. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ლოსაბერიძის გამარჯვება მოსკოვის ოლიმპიურ თამაშებში [[1980]] წელს. პირველი თაობის მშვილდოსანთა შორის გამოირჩეოდნენ: [[გივი არჩვაძე]], [[გიორგი გორდეზიანი]], [[გუგული რიჟამაძე]], [[ვასილ ტროპინი]], [[ალექსანდრე მეჟავიძე]], [[ნიკოლოზ ნოვოსელცევი]], [[ცისანა სუმბაძე]] და სხვები. 80-90-იან წლებში დიდ წარმატებას მიაღწიეს ირინა გრებნიკოვამ, ვლადიმერ რეშეტოვმა, ხათუნა ქვრივიშვილმა და ნატო ნასარიძემ. [[2002]] წელს საქართველოს მშვილდოსან ქალთა ნაკრებმა (მწვრთნელი – [[თამაზ ფუტკარაძე]]) ევროპის გუნდურ პირველობაში II ადგილი დაიკავა. '''[[საქართველოს მშვილდოსნობის ფედერაცია]]''' [[1991]] წლიდან შედიოდა საქართველოს სროლისა და მშვილდოსნობის ერთიან ფედერაციაში, რომელიც [[1992]] წლიდან გაწევრიანდა მშვილდოსნობის საერთაშორისო ფედერაციაში (FITA). [[2002]] წლიდან არსებობს დამოუკიდებელი ფედერაციის სტატუსით. პრეზიდენტები: [[ქეთევან ლოსაბერიძე]] ([[2002]]-[[2004]]), [[თენგიზ ტერუნაშვილი]] ([[2004]]-?), <nowiki/>[[ხათუნა ნარიმანიძე]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813104807/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=24 ქართული სპორტი]</ref> == ტაეკვანდო == '''საქართველოში ტაეკვონდო დაინერგა [[1991]] წელს'''. ამ საქმეს სათავეში ედგა [[ავთანდილ მიქაძე]], რომელიც წლების განმავლობაში რუსეთის ნაკრებთან ერთად ვარჯიშობდა და მეხუთე დანი მოიპოვა. ტაეკვონდოს ჯგუფები (კაცებისა და ქალების) გაიხსნა [[თბილისი|თბილისში]], [[ხაშური|ხაშურში]], [[წყალტუბო|წყალტუბოში]], [[ბათუმი|ბათუმში]], [[ფოთი|ფოთსა]] და [[ახალქალაქი|ახალქალაქში]]. [[1993]] წლიდან რეგულარულად ტარდება საქართველოს ჩემპიონატი, [[1995]] წლიდან კი საქართველოს ნაკრების წევრები ევროპისა თუ მსოფლიოს ჩემპიონატებსა და სხვა საერთაშორისო შეჯიბრებებში მონაწილეობენ. [[1997]] წელს ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონში სპორტსმენებისა და მწვრთნელებისთვის მოეწყო სემინარები, რომლებსაც ხელმძღვანელობდა ტაეკვონდოს ევროპის კავშირის ტექნიკური დირექტორი, მეცხრე დანის მფლობელი, დოქტორი [[სეო მიონ სოო]]. [[2003]] წლიდან თბილისში ტარდება საერთაშორისო ტურნირი. '''[[საქართველოს ტაეკვონდოს ფედერაცია]]''' დაფუძნდა [[1993]] წელს. [[1995]] წლის ნოემბრიდან ტაეკვონდოს მსოფლიო ფედერაციისა (WTF) და ევროპის ტაეკვონდოს კავშირის (ETU) წევრია. პრეზიდენტები: [[ავთანდილ მიქაძე]] ([[1993]] -[[1995]], [[2005]]-იდან), [[კონსტანტინე გედევანიშვილი]] ([[1995]]-[[2004]]), [[სულხან ბაბუაძე]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813105548/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=45 ქართული სპორტი]</ref> == მძლეოსნობა == '''ჩვენამდე მოღწეული ცნობების მიხედვით, შეჯიბრებები მძლეოსნურ ვარჯიშებში (რბენა, ხტომა, შუბის ტყორცნა და სხვ.)''' ჯერ კიდევ წარმართულ ქართულ ხალხურ დღესასწაულებზე იმართებოდა. საამისოდ გამოყოფილი იყო სპეციალური ადგილები. [[აპოლონიოს როდოსელი|აპოლონიოს როდოსელის]] „არგონავტიკაში” ვკითხულობთ: „<nowiki/>[[კოლხები]] აქ ბრწყინვალე გმირების მოსაგონებლად რბენასა და მხედრულ შეჯიბრებებს აწყობდნენ”. ძველ ქართულში „რბენის” მნიშვნელობით სხვადასხვა სიტყვას იყენებდნენ. მაგ., [[ბასილი ზარზმელი]] მას „სრბას” უწოდებს, თამარ მეფის ისტორიკოსი – „მკვირცხლობას” და „ფეხით მალობას”, არჩილ მეფე – „ფეხმსუბუქობას”. რბენა არა მარტო მდაბიოთა სამხედრო ფიზიკური მომზადების საშუალება იყო, არამედ მნიშვნელოვანი ადგილი ეკავა წარჩინებულთა ვარჯიშებშიც. ეთნოგრაფიული მასალებით დასტურდება, რომ ხალხში განსაკუთრებით პოპულარული ყოფილა შუბის ტყორცნა მიზანში, ჭოკით სიგრძეზე ხტომა, ნაბადზე ხტომა, ხუნტრუცი („ჭაბუკთა, ქალთა მიერ როკვა, რბოლა ძალისამებრ მათისა”. [[სულხან-საბა ორბელიანი]]), ფუნდრუკი („ჭაბუკთამიერი მღერა, რბოლა, ხლდომა, ქვათა სრევა”. [[სულხან-საბა ორბელიანი]]). მძლეოსნურ ვარჯიშებს, როგორც სამხედრო მომზადების საშუალებას, ფართოდ იყენებდნენ მეფის რუსეთის დროინდელ საქართველოში. [[1848]] წელს შეიქმნა ფიზიკური აღზრდის კავკასიის ე.წ. განსაკუთრებული ოლქი, რომელსაც სხვა სახეობებთან ერთად მძლეოსნობის განვითარებაც ევალებოდა. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] მიწურულს საქართველოში მოვლინებულმა ჩეხური ტანვარჯიშული საზოგადოება „სოკოლის” ემისრებმა თავიანთ სასწავლო პროგრამაში მძლეოსნური დისციპლინებიც ჩართეს. პირველი პროფესიონალური მძლეოსნური ჯგუფი [[1918]] წელს [[თელავი|თელავში]] ჩამოყალიბდა და მას [[გიორგი ჩიკვაიძე]] ჩაუდგა სათავეში. იქვე ჩატარდა პირველი შეჯიბრებები რამდენიმე მძლეოსნურ სახეობაში. [[1925]] წელს საქართველოს სსრ ფიზკულტურის უმაღლეს საბჭოში შექმნილ მძლეოსნობის სექციას ასევე გიორგი ჩიკვაიძე უძღვებოდა, წევრებად კი მიწვეული იყვნენ გრიგოლ გიორგაძე, [[ბორის დიაჩკოვი]], [[არჩილ ბაქრაძე]] და სხვები. მათი თაოსნობით რეგულარულად იმართებოდა მძლეოსნური შეჯიბრებები, ტრადიციული სამატჩო შეხვედრები თბილისის, ბაქოს და ერევნის ნაკრებ გუნდებს შორის. მძლეოსნური რეკორდების აღრიცხვა დაიწყო [[1922]] წლიდან. საქართველოს პირველი რეკორდსმენი იყო [[ბორის დიაჩკოვი]], რომელმაც 100 მ 12,4 წამში გაირბინა. [[1930-იანები|1930-იან]] წლებში სპორტული შედეგები საგრძნობლად გაიზარდა, საკავშირო რეკორდები დაამყარეს [[ბორის დიაჩკოვმა]], [[დიმიტრი იოსელიანმა]], [[ჰერტრუდა მაიერმა]], გიორგი შხვაცაბაიამ. [[1936]] წელს ადგილიდან სიგრძეზე ხტომაში მსოფლიო რეკორდსმენი გახდა [[დიმიტრი იოსელიანი]] (348,5 სმ), [[1939]] წელს კი მსოფლიოში საუკეთესო შედეგი აჩვენა ბადროს მტყორცნელმა [[ნინო დუმბაძე|ნინო დუმბაძემ]] (49,11 მ), რომელმაც ექვსჯერ გააუმჯობესა თავისი მიღწევა. მძლეოსნობის პოპულარობას ხელი შეუწყო [[1935]] წელს თბილისის “დინამოს” სტადიონის გახსნამ და სპეციალიზებული სპორტული სკოლის დაარსებამ. საქართველოს მძლეოსნებისთვის წარმატებული გამოდგა მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი წლები. ნინო დუმბაძესთან ერთად საკავშირო და საერთაშორისო სარბიელზე მნიშვნელოვანი გამარჯვებები მოიპოვეს [[ლევან სანაძემ]], [[ნადეჟდა დვალიშვილი-ხნიკინა|ნადეჟდა დვალიშვილ ხნიკინამ]], [[ელენე გოკიელმა]], [[ალექსანდრე შჩერბინა|ალექსანდრე შჩერბინამ]], [[იური დიაჩკოვმა]], [[რევაზ ქვაჩაკიძე|რევაზ ქვაჩაკიძემ]], [[ლამარა ტუღუში|ლამარა ტუღუშმა]], [[რევაზ ტრაპაიძე|რევაზ ტრაპაიძემ]], [[ედუარდ ლომთაძე|ედუარდ ლომთაძემ]], [[ლიუდმილა იევლევა|ლიუდმილა იევლევამ]], [[გურამ გუდაშვილი|გურამ გუდაშვილმა]], [[ანდრო ბედუკაძე|ანდრო ბედუკაძემ]] და სხვებმა. შემდგომი თაობის მძლეოსანთა შორის გამოირჩეოდნენ: [[ანატოლი მოშიაშვილი]], [[საიდა გუნბა]], [[მაია აზარაშვილი]], [[ოლეგ სტრიჟაკოვი]], [[ბესიკ გოცირიძე]] და [[ტარიელ ბიწაძე]]. ისტორიული მნიშვნელობისა იყო [[რობერტ შავლაყაძე|რობერტ შავლაყაძის]] გამარჯვება რომის ოლიმპიურ თამაშებში. ქართველმა სიმაღლეზე მხტომელმა უშუალო ბრძოლაში აჯობა პლანეტის უძლიერეს ათლეტებს, მათ შორის ამერიკელ მსოფლიო რეკორდსმენს [[ჯონ თომასი|ჯონ თომასს.]] სიცოცხლეშივე ლეგენდარულ სპორტსმენად აღიარეს პლანეტის ყველა დროის ერთ-ერთი უძლიერესი სამმხტომელი [[ვიქტორ სანეევი]], რომელმაც ოლიმპიურ თამაშებში 3 ოქროს და 1 ვერცხლის მედალი მოიპოვა, მსოფლიოს რეკორდი კი სამჯერ გააუმჯობესა. სანეევი საქართველოს XX საუკუნის საუკეთესო სპორტსმენადაც აღიარეს. ოლიმპიურ თამაშებში ბოლო მედალი [[მაია აზარაშვილი|მაია აზარაშვილმა]] აიღო (ესტაფეტა 4×100 მ) – [[სეული|სეულში]] [[1988]] წელს. მას შემდეგ საქართველოს მძლეოსნებს დიდ შეჯიბრებებში მნიშვნელოვანი წარმატებებისთვის არ მიუღწევიათ. '''[[საქართველოს მძლეოსნობის ფედერაცია]]''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[30 აპრილი|30 აპრილს]]. [[1992]] წლის 30 მაისიდან მძლეოსნობის საერთაშორისო ფედერაციისა (IAAF) და ევროპის მძლეოსნობის ასოციაციის (EAA) წევრია. პრეზიდენტი – [[თამაზ მდინარაძე]] ([[1991]]-?), [[ალექსი ახვლედიანი]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200923184835/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=26 ქართული სპორტი]</ref> == ნიჩბოსნობა == '''წყალუხვ საქართველოში ხალხური ნიჩბოსნობა ოდითგანვე იყო განვითარებული, თუმცა სპორტული ნიჩბოსნობა შედარებით გვიან გავრცელდა.''' მობაიდარეთა პირველი სპორტული შეჯიბრება [[1930-იანები|1930 - იან]]  წლებში გაიმართა, როცა [[მცხეთა|მცხეთაში]], მტკვრის მარცხენა სანაპიროზე, წყალჯომარდობის სადგური აიგო. ეს სადგური მთელი დატვირთვით მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ  ამუშავდა.  [[ვლადიმერ რაზმაძე|ვლადიმერ რაზმაძემ]], [[შაქრო ხუბეროვი|შაქრო  ხუბეროვმა]] და სხვა მცვრთნელებმა სპორტულ ჯგუფებში ბევრი ახალგაზრდა ჩააბეს. მოგვიანებით, ასეთივე  ჯგუფები გაიხსნა თბილისში, ფოთში, რუსთავში, დუშეთში, სოხუმში, ბათუმსა და ქუთაისში. [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატებში პირველი მედლები მოიპოვეს გიორგი კაპანაძემ, [[არსენ ხუბეროვი|არსენ ხუბეროვმა]], [[ალექსანდრე არეშოვი|ალექსანდრე არეშოვმა]], [[ისაკ გიგაური|ისაკ გიგაურმა]], [[ვლადიმერ რაზმაძე|ვლადიმერ რაზმაძემ]], პირველი ჩემპიონი კი მცხეთელი [[ვალენტინა სერედა]] გახდა  (1000 მ, ერთადგილიანი ბაიდარი, [[1948]]). სხვადასხვა დროის ჩემპიონები იყვნენ: ფოთელები - [[ავერი მატკავა]], [[ვიქტორ კრატასიუკი]], [[ზურაბ ხოფერია]], [[ნოდარ ჩარაევი]], [[თამაზ ჩიტაია]], მცხეთელი ჯიმშერ ხოშიბაევი. საერთაშორისო სარბიელზე თავი გამოიჩინა ავერი მატკავამ, რომელმაც [[1965]] წელს ევროპის ჩემპიონატში მეორე ადგილი დაიკავა (ერთადგილიანი ბაიდარა). საქართველოს ნიჩბოსანთაგან ყველაზე დიდ წარმატებას მიაღწია ფოთელმა [[ვიქტორ კრატასიუკი|ვიქტორ კრატასიუკმა]], რომელმაც [[ნიკოლაი გორბაჩოვი|ნიკოლაი გორბაჩოვთან]] ერთად [[1972]] წელს მიუნხენის ოლიმპიურ თამაშებში გაიმარჯვა (ორადგილიანი ბაიდარა). რაც შეეხება ნიჩბოსნურ სლალომს, ამ სახეობის მიმდევრები საქართველოში [[1970-იანები|1970 -იანი]] წლების დასაწყისში გამოჩნდენ. მათ მალე აუღეს ალღო სპორტის ახალ სახეობას და 4 საკავშირო ჩემპიონატში 6 ოქროს მედალი მოიპოვეს. [[1971]] წელს პირველ გამარჯვებულთა შორის იყვნენ მცხეთელები - [[გიორგი ნასყიდაშვილი]] (ბაიდარა) და [[სულხან პერშოვი]] (კანოე).[[1973]]-[[1974]] წლებში ნასყიდაშვილმა  კიდევ ორი ჩემპიონატი მოიგო,  ერთხელ კი სსრკ თასის გათამაშებაშიც გაიმარჯვა. [[1972]] წელს ნასყიდაშვილი მიუნხენის ოლიმპიურ თამაშებში მონაწილეობდა და 37 მეტოქის შორის  31-ე ადგილზე გავიდა. იმავე წელს სსრკ ჩემპიონატში ოქროს მედლები მიიღეს  <nowiki/>[[ვიტალი როსტიაშვილი|ვიტალი როსტიაშვილმა]] და [[ანა დემიანენკო|ანა დემიანენკომ]]. [[1973]] წელს სსრ კავშირის თასი მოიპოვა [[ტარიელ გაბრიელიანი|ტარიელ გაბრიელიანმა]]. უფრო ადრე [[1950-იანები|1950- იან]] წლებში, [[ლიეტუვა|ლიტვიდან]] ჩამოიტანეს აკადემიური ნიჩბოსნობის ნავები თბილსსა და მცხეთაში პირველი სანიჩბოსნო ბაზები მოაწყვეს და სასწავლო ჯგუფები გახსნეს. მოგვიანებით ამ სახეობის  განვითარებისთვის  ხელსაყრელი პირობები  შეიქმნა ფოთში, ქუთაისში, რუსთავსა და აფხაზეთში. სსრ კავშირის ჩემპიომატში საქართველოს სპორტსმენები პირველად  [[1958]] წელს გამოვიდნენ და ოთხი ეკიპაჟი საუკეთესოთა ათეულში მოხვდა. [[1970]] წელს საქართველოს ნაკრებს სათავეში ჩაუდგა მოსკოვიდან ჩამოყვანილი ცნობილი მწვრთნელი [[არკადი ნიკოლაევი]], რომელიც გუნდს ზაფხულობით [[სიონი (დაბა)|სიონში]] ამზადებდა, ზამთრობით კი — [[ფოთი|ფოთში]]. აკადემიურ ნიჩბოსნობაში წარმატებით მუშაობდნენ აგრეთვე [[ოთარ ბერელიძე]], [[ვერა ყიფიანი]], [[ოთარ ხომერიკი]], [[აკაკი ხამხაძე]] და სხვა მწვრთნელები. [[1971]] წელს სსრკ ხალხთა სპარტაკიადაზე საქართველოს ეკიპაჟმა რვა ადგილიანებში III ადგილი დაიკავა, [[გივი ნიკურაძე]] კი საბჭოთა ნაკრებში ჩაირიცხა და [[1973]] წელს ევროპის ჩემპიონატის  ბრინჯაოს მედალიც მოიპოვა. [[1973]]-[[1976]] წლებში ნიკურაძემ სამჯერ მოიპოვა სსრკ ჩემპიონობა, [[1975]] წელს კი ტემზაზე გამართულ ჰენდლეის (ინგლისი) ცნობილ რეგატაში მონაწილეობდა. მაღალი ოსტატობით გამოირჩეოდნენ ოლეგ და აკაკი ქაფიანიძეები, [[ნუგზარ პილიევი]], [[ოთარ ბერაძე]] და სხვები.<ref>[https://web.archive.org/web/20200813111948/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=30 ქართული სპორტი]</ref> == ფარიკაობა == '''საქართველოში ფარიკაობის ხელოვნებას''' უძველესი დროიდან იცნობდნენ და უმთავრესად სამხედრო საქმეში იყენებდნენ. [[ხევსურეთი|ხევსურეთში]] დღემდეა შემორჩენილი ფარიკაობის ორიგინალური სტილი, რომელიც გამოირჩევა პირდაპირი საბრძოლო დგომით, შეტევითი და თავდაცვითი ილეთების მრავალფეროვნებით, ფარითა და ხმლით მოქმედების სინქრონულობით. ხევსურულისგან არსებითად განსხვავებულია ე.წ. კლასიკური ფარიკაობა. საქართველოში ფარიკაობის სასწავლო ჯგუფი XIX საუკუნის 70-იან წლებში ჩამოაყალიბა [[ქუთაისი|ქუთაისის]] კლასიკური გიმნაზიის ავსტრიელმა პედაგოგმა, რუსეთის ქვეშევრდომმა [[რუდოლფ ვაისი|რუდოლფ ვაისმა]]. [[1887]] წელს ფარიკაობას თბილისის ვაჟთა პირველი გიმნაზიის მოსწავლეებიც გაეცნენ, [[1894]] წელს კი გადამდგარმა ოფიცერმა [[პეტრე სალტიკოვი|პეტრე სალტიკოვმა]] [[თბილისი|თბილისში]] დააარსა ფარიკაობის მოყვარულთა პირველი წრე. მანვე კომერციული მიზნით [[1900]] წელს გახსნა საფარიკაო დარბაზი. მოგვიანებით თბილისს კიდევ ერთი დარბაზი შეემატა. აქ ძირითადად ვარჯიშობდა ოფიცრობა და საზოგადოების შეძლებული ფენა, რომელთა მიზანი იყო გართობა და არა შეჯიბრებებში მონაწილეობა. საქართველოს მოფარიკავეები [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატში [[1944]] წელს ჩაებნენ, პირველი ოქროს მედლები კი [[1948]] წელს მოიპოვეს (დაშნა, გუნდური – [[გიგა ერისთავი]]; ხმალი, გუნდური – [[ალექსანდრე ბათმანოვი]]). [[1949]] წელს საკავშირო ჩემპიონატი თბილისში ჩატარდა. ხმლით მოფარიკავეთა პირადი ტურნირი თბილისელმა [[ალექსანდრე ადაროვი|ალექსანდრე ადაროვმა]] მოიგო. სპორტის ოსტატის ნორმატივი პირველებმა შეასრულეს კაცებში [[ოთარ დიდებულიძე|ოთარ დიდებულიძემ]] და [[ბორის ბონდარევი|ბორის ბონდარევმა]] ([[1941]]), ქალებში – [[იზოლდა ესაიაშვილი|იზოლდა ესაიაშვილმა]] ([[1958]]). [[1950-იანები|1950-იან]] წლებში თბილისში რამდენიმე საფარიკაო ცენტრი შეიქმნა, მათ შორის არმიის სპორტულ კლუბში, სპორტსაზოგადოება “დინამოსა” და ფიზკულტურის ინსტიტუტში. აქ მუშაობდნენ შემდგომში სახელოვანი მწვრთნელები: [[ლევ გოლოვნია]], [[აკაკი მეიფარიანი]], [[ანატოლი ფიოდოროვი]]. ფარიკაობამ ფეხი მოიკიდა ქუთაისში, ბათუმში, სოხუმში, გაგრაში, ზესტაფონსა და რუსთავში, გაიხსნა სპეციალიზებული სპორტული სკოლა და ფარიკაობის ჯგუფები კომპლექსურ სპორტულ სკოლებში. ფარიკაობის მიმდევართა წრე ისე გაფართოვდა, რომ ოსტატის ნორმატივს ყოველწლიურად 10-15 სპორტსმენი ასრულებდა. მათგან საუკეთესოებს სსრკ ნაკრებში იწვევდნენ. ამ გუნდის შემადგენლობაში პირველ მნიშვნელოვან წარმატებას მიაღწია დაშნით მოფარიკავე [[გურამ კოსტავა|გურამ კოსტავამ]], რომელმაც  [[1959]] წლის მსოფლიოს ჩემპიონატში ვერცხლის მედალი დაიმსახურა, ორი წლის შემდეგ კი მსოფლიოს ჩემპიონი გახდა. ქართველთაგან პირველმა ასევე კოსტავამ მიიღო ოლიმპიური მედალიც (ბრინჯაო, [[1960]]), ოლიმპიური ჩემპიონობა კი [[ნუგზარ ასათიანი|ნუგზარ ასათიანმა]] მოიპოვა ([[1964]] – ხმალი, გუნდური). [[1960-იანები|1960-იანი]] წლები ყველაზე წარმატებული გამოდგა ქართული ფარიკაობისთვის. კოსტავასა და ასათიანის გარდა, მნიშვნელოვანი გამარჯვებები მოიპოვეს [[იური ოსიპოვი|იური ოსიპოვმა]], [[რევაზ ცირეკიძე|რევაზ ცირეკიძემ]], [[მორის სახვაძე|მორის სახვაძემ]], გურამ ლორთქიფანიძემ, ძმებმა გიორგი, კოტე და არჩილ გოგელიებმა. ამ თაობის მოფარიკავეებს ავარჯიშებდნენ საქვეყნოდ ცნობილი მწვრთნელები: [[ტრიფონ მესხი]], [[სიმონ საყვარელიძე]], [[შოთა დარასელია]]. მოგვიანებით უმაღლესი სპორტული ტიტულები დაიმსახურა  რაპირისტმა [[ვლადიმერ აფციაური|ვლადიმერ აფციაურმა]] (მწვრთნელები – [[მალხაზ გაბუნია]], [[სიმონ აჯიმამუდოვი]]). მან [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ნაკრებთან ერთად ჯერ მსოფლიოს ჩემპიონატი მოიგო ([[1982]]), შემდეგ კი სეულის [[1988]] წლის ოლიმპიურ თამაშებში გაიმარჯვა. დამოუკიდებლობის წლებში საქართველოში ფარიკაობის განვითარება შეფერხდა და წარმატებებმაც იკლო. '''[[საქართველოს ფარიკაობის ფედერაცია]].''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[27 ივნისი|27 ივნისს]]. [[1992]] წლის 7 ივნისიდან ფარიკაობის საერთაშორისო ფედერაციისა (FIE) და ევროპის ფარიკაობის კავშირის (UEF) წევრია. პრეზიდენტი: [[არჩილ გოგელია]] ([[1991]]-?), [[ზაზა მჭედლიძე]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200805053121/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=50 ქართული სპორტი]</ref> == ფრენბურთი == '''საქართველოში ფრენბურთი [[1926]] წელს შემოვიდა.''' ამ საქმეს მოთავეობდნენ [[მიხეილ ცხვედაძე]], [[ლევან ფალავანდიშვილი]], [[გრიგოლ იოსებაშვილი]], ივანე ბაქრაძე და [[მიხეილ პეროვი]]. მოგვიანებით ამ ჯგუფს შეუერთდნენ [[არჩილ წერეთელი]], [[ალექსანდრე პაცკევიჩი]], [[შალვა დიასამიძე]],  გიორგი ავალიშვილი, [[გიორგი საყვარელიძე]] და სხვები. პირველ ხანებში ბადის ნაცვლად იყენებდნენ ტანვარჯიშულ კიბეს, რომელსაც ბადის სიმაღლეზე ამაგრებდნენ. ახალი სახეობის პოპულარიზაციას ხელი შეუწყვეს თბილისში [[1927]] წელს ჩამოსულმა მოსკოვის დრამატული თეატრის მსახიობებმა, რომლებიც კარგი ფრენბურთელები აღმოჩნდნენ და რამდენიმე საჩვენებელი მატჩიც გამართეს. ერთი წლის შემდეგ ჩატარებული ამიერკავკასიის ვაჟთა გუნდების პირველობა თბილისელებმა მოიგეს. [[1930-იანები|1930-იან]] წლებში ფრენბურთს ძირითადად ვერის ბაღისა და სპორტსაზოგადოება “პიშჩევიკის” მოედნებზე თამაშობდნენ. იმავე პერიოდში ფრენბურთელთა გუნდები შეიქმნა [[ქუთაისი|ქუთაისში]], [[სოხუმი|სოხუმში]], [[გაგრა|გაგრაში]], [[ბათუმი|ბათუმში]], [[ცხინვალი|ცხინვალში]], [[ფოთი|ფოთში]], [[დიდი ჯიხაიში|დიდ ჯიხაიშსა]] და [[ახალქალაქი|ახალქალაქში]]. [[1932]] წელს მოეწყო საქართველოს პირველი ჩემპიონატი. შემდეგი წლიდან [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] პირველობაში ჩაება თბილისის კაცთა ნაკრები, [[1935]] წელს კი – ქალთა გუნდი. ომამდელ წლებში თბილისელი ფრენბურთელები (კაცები) სსრკ ჩემპიონატის საუკეთესოთა ხუთეულში შედიოდნენ. თბილისის “ნაუკამ” ([[1958]] წლიდან – „ბურევესტნიკი”) [[1938]] წლის ჩემპიონატში II ადგილი დაიკავა, [[1940]] წელს კი მესამე იყო. ამ გუნდში თამაშობდნენ [[კონსტანტინე ლომინაძე]], [[ალექსანდრე იაკუშევი]], [[გივი ახვლედიანი]], [[სერგო ტარახჩიანი]], [[არჩილ ჭირაქაძე]], [[ევგენი რომანინი]], [[ლუდვიგ ავალიანი]] და სხვები. [[1938]] წელს [[კონსტანტინე ლომინაძე|კონსტანტინე ლომინაძემ]] [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]]-ში პირველმა შეასრულა ძალისმიერი გვერდული მოწოდება და დარტყმა ე.წ. კაუჭით, გივი ახვლედიანმა – თავდასხმითი დარტყმა 3-მეტრიან ხაზს გარედან, სერგო ტარახჩიანმა კი პირველმა მიიღო ნახტომით მოწოდების ბურთი. ეს ილეთები ფრენბურთის სახელმძღვანელოებშია შესული. თბილისის ქალთა გუნდმა სსრკ ჩემპიონატში [[1936]] წელს III ადგილი დაიკავა. მოგვიანებით, [[1952]]-[[1953]] წლებში, ეს გუნდი ასევე მესამე იყო ქალაქების ნაკრებთა საკავშირო პირველობებში. სხვადასხვა თაობის ფრენბურთელთა შორის ოსტატობით გამოირჩეოდნენ [[ელენე ქაჯაია]], [[ლიუბოვ სენიუკი]], [[თამარ ივანოვა]], [[ბერტა ვარდიშვილი]], [[ასია ანანოვა]], [[ციალა აბუაშვილი]] და სხვები. სსრკ ნაკრებში სხვადასხვა დროს მიწვეული იყო საქართველოში დაოსტატებული ოცზე მეტი ფრენბურთელი. ქართული ფრენბურთის განვითარებაში განსაკუთრებული წვლილი მიუძღვით [[კონსტანტინე ლომინაძეს]], [[არმენაკ თევოსიანი|არმენაკ თევოსიანს]], [[შოთა მარგიშვილი|შოთა მარგიშვილს]], [[ევგენი ამირანაშვილი|ევგენი ამირანაშვილს]], [[ვაჟა კაჭარავა|ვაჟა კაჭარავას]], სერგო ტარახჩიანს, [[ირაკლი ნიკოლაიშვილი|ირაკლი ნიკოლაიშვილს]] და [[ედუარდ სანთელაძე|ედუარდ სანთელაძეს]]. [[1960-იანები|1960-იან]] წლებში თბილისის “ბურევესტნიკის” კაცთა გუნდი იმდენად გაძლიერდა, რომ მის ბაზაზე შექმნილმა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] სტუდენტთა ნაკრებმა [[1963]] წელს მსოფლიო უნივერსიადა მოიგო. იმავე წელს ბურევესტნიკელებმა საქართველოს ნაკრების სახელით სსრკ ხალხთა სპარტაკიადაში III ადგილი დაიკავეს. საქართველოში აღზრდილმა ფრენბურთელებმა არაერთხელ მოიპოვეს ოლიმპიური თამაშების, მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონატების მედლები, მაგრამ იმ დროისთვის ქართულ კლუბებში უკვე აღარ გამოდიოდნენ. გამონაკლისია ტოკიოს ოლიმპიადის ([[1964]]) ჩემპიონი [[ვაჟა კაჭარავა]], რომელიც [[1965]] წლამდე თბილისის „ბურევესტნიკში” თამაშობდა, შემდეგ კი მოსკოვის „დინამოში” გადავიდა. უფრო ადრე, [[1952]] წელს, თბილისის „ლოკომოტივიდან” მოსკოვის ცსკა-ში მიიწვიეს [[გივი ახვლედიანი]] – მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონი, შემდგომში წარმატებული მწვრთნელი (ფრენბურთის საერთაშორისო ფედერაციამ იგი XX საუკუნის საუკეთესო მწვრთნელად დაასახელა). კაჭარავასთან ერთად ტოკიოში ოლიმპიური ჩემპიონი გახდა ბათუმელი [[სტანისლავ ლუგაილო]], რომელმაც ადრე დატოვა საქართველო და რიგის „დაუგავაში” თამაშობდა. თბილისის „ბურევესტნიკში” დაოსტატდა ოლიმპიური თამაშებისა ([[1980]]) და მსოფლიოს ორგზის ჩემპიონი [[ვლადიმერ დოროხოვი]] (შემდგომში ცსკა-ს და ლენინგრადის „სპარტაკის” წევრი). ახალი თაობის ფრენბურთელთაგან უნდა გამოვყოთ საფრანგეთის კლუბის, „კანის” თბილისელი კაპიტანი ვიქტორია რავა. მისმა გუნდმა ევროპის ჩემპიონთა თასი მოიპოვა, თავად რავა კი ტურნირისა და საფრანგეთის [[2003]] წლის საუკეთესო სპორტსმენად აღიარეს. '''[[საქართველოს ფრენბურთის ფედერაცია]]''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[28 თებერვალი|28 თებერვალს]]. იმავე წლის დეკემბრიდან ფრენბურთის საერთაშორისო ფედერაციისა (FIVB) და ევროპის ფრენბურთის კონფედერაციის (FVBC) წევრია. პრეზიდენტები: [[გიული ჯალაღანია]] ([[1991]]-[[1995]]), [[ავთანდილ სილაგაძე]] ([[1995]]-[[2001]]), [[ლევან ახვლედიანი]] (2001-?), [[ირაკლი ჩაჩუა]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813111308/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=54 ქართული სპორტი]</ref> == კარატე == '''კარატეს ქართული ისტორია [[1967]] წლიდან იწყება.''' მაშინ ჩვენში არ იყო კარატეს არც ერთი სპეციალისტი, არ მოიპოვებდა სრულფასოვანი ლიტერატურა, მაგრამ  ეთუზიასტთა ჯგუფმა ([[ზურაბ ლეჟავა]], [[მიხეილ წვერავა]], [[გურამ ბარაბაძე]], [[პაატა ჯიჯეიშვილი]], [[ვლადიმერ გონჩარენკო]], გოგა ბერიძე, [[დავით სუხიშვილი]], [[იური ყეინაშვილი]], [[დავით სულაქველიძე]], [[თემურ რამიშვილი]], [[სიმონ დარახველიძე]], [[საშა მაისურაძე]], [[ომარ რევიშვილი]], [[დავით თევზაძე]], [[სოსო დოლიძე]]) საფუძველი ჩაუყარა კარატეს განვითარებას.[[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საბჭოთა საქართველოს]] ხელისუფლება დევნიდა ყველას  ვინც ამ აღმოსავლური ორთაბრძოლით იყო გატაცებული. ანალოგიური მდგომარეობა იყო [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირის]] სხვა რესპულიკებშიც, მაგრამ [[1979]] წლისთვის ამ სახეობაში მოვარჯიშეთა რაოდენობა იმდენად გაიზარდა, რომ ხელისუფლება იძულებული გახდა ეღიარებინა [[კარატე]], როგორც სპორტის სახეობა. ქართველი კარატისტები, რომლებსაც უკვე ვარჯიშის ათწლიანი გამოცდილება ჰქონდათ, მომზადებულნი შეხვდნენ ამას. დაიწყო მათი წარმატებული გამოსვლები სხვადასხვა რანგის ტურნირებსა და ჩემპიონატებში. [[1982]] წელს [[ტალინი|ტალინში]], საბჭოთა კავშირის II ჩემპიონატში, ქართველმა სპორტსმენმა [[გიორგი ბაკურაძე|გიორგი ბაკურაძემ]] ოქროს მედალი მოიპოვა, რისთვისაც სპორტის ოსტატის, მის მწვრთნელ [[ზურაბ ლეჟავა|ზურაბ ლეჟავას]] კი საქართველოს დამსახურებული მცვრთნელის წოდება მიენიჭა (ქართველ სპორტსმენთა შორის ბაკურაძე ერთადერთი სსრკ ჩემპიონი და სპორტის ოსტატია). საქართველოს კარატეს ფედერაცია [[1980]] წელს დაფუძნდა, ამავე წელს ჩატარდა საქართველოს პირველი ჩემპიონატი. [[1983]] წელს სსრკ მინისტრთა საბჭოს დადგენილებით კარატე აიკრძალა, მისი სწავლება კი სისხლის სამართლის დანაშაულად გამოცხადდა. საბჭოთა კავშირის დაშლის პერიოდში, [[80-იანები|80-იანი]] წლების ბოლოს, მას შემდეგ, რაც კარატე კვლავ ლეგალიზებული იქნა, საქართველოში კარატეს განვითარების მეორე ეტაპი დაიწყო. [[1989]] წელს გაჩნდა უცხოელ სპეციალისტებთან კავშირის დამყარებისა და მათი მოწვევის შესაძლებლობა. სხვადასხვა დროს საქართველოში ჩამოვიდნენ სახელოვანი იაპონელი კარატისტები: კანაზავა, ხიგაონა, სუზუკი, ნანბუ, იკატა, ხისატაკა, კასუია და სხვები. შედეგმაც არ დააყოვნა — ქართველმა სპორტსმენებმა თვალსაჩინო წარმატებებს მიაღწიეს საერთაშორისო სარბიელზე. [[1989]] წელს [[საქართველოს კარატე-დოს ფედერცია]] მსოფლიო ფედერციაში გაწევრიანდა. [[1990]] წელს, ქართული სპორტის ისტორიაში პირველად, ჩვენი სპოტსმენები ([[კახა ბასილია]], [[თემურ ცქიტიშვილი]], [[გია ბაკურაძე]], [[კახა ქუთათელაძე]], [[ავთანდილ რაზმაძე]], [[სპარტაკ გოცირიძე]]) დამოუკიდებელი ქვეყნის სახელით პირველად გამოვიდნენ  მსოფლიოს ჩემპიონატზე. [[1990-იანები|1990- იან]] წლებში ჩვენს ქვეყანას სტუმრობდნენ მსოფლიო კარატეს აღიარებული ოსტატები - [[ილია იორგა]], [[ჰიროკაზუ კანაზავა]], [[ჰიტოში კასუი]]. ჩამოყალიბდა კარატეს სხვადასხვა მიმართულების ეროვნული ფედერაციები (შიტოკანი, ვადორიუ, შიტორიუ, გოჯურიო, კიოკუშინკაი და სხვ). [[1997]] წლიდან საქართველოს ნაკრები მონაწილეობს WKF-ის ეგიდით გამართულ მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონატებში. [[2006]] წელს შეიქმნა საქართველოს საბრძოლო ხელოვნებათა კონფედერაცია (პრეზიდენტი — [[კახა ბასილია]]), რომელიც კოორდინაციას უწევს კარატეს სხვადასხვა სახეობების განვითარებას. კარატეში საქართველოს დამსახურებული მწვრთნელები არიან [[ზურაბ ლეჟავა]], [[გელა პავლიშვილი]], [[კახა ბასილია]], [[ომარ რევიშვილი]], [[ავთანდილ ჭუმბურიძე]].<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=17 კარატე]. sport.gov.ge. ქართული სპორტი.</ref> == კრივი == '''სპორტის ისტორიის მკვლევართა მტკიცებით, კრივს ჯერ კიდევ ანტიკური ხანის საქართველოში მისდევდნენ.''' ამ მოსაზრების ერთ-ერთი დამადასტურებელი საბუთია [[ვანი|ვანში]] აღმოჩენილი სკულპტურის ფრაგმენტი — მარჯვენა ხელი ტყავის უთითო ხელთათმნით და ზემოდან გადაჭიმული ტყავისავე ბრტყელი თასმით, ე.წ. სამუშტე ღვედებით. გვიანდელი ცნობებით ირკვევა, რომ კრივს ტრადიციულ ხალხურ ასპარეზობათა შორის განსაკუთრებული ადგილი ეკავა. ასეთი შეჯიბრებები მეტწილად სახალხო ([[ყეენობა]]) და რელიგიურ ([[კვირაცხოვლობა]], [[თელეთობა]])  დღესასწაულებზე იმართებოდა საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში, მათ შორის [[ქართლი|ქართლში]], [[მესხეთი|მესხეთში]], [[კახეთი|კახეთში]]. თბილისში მოკრივეთა არაერთი სარბიელი არსებულა: [[ორთაჭალა|ორთაჭალაში]], [[მახათის მთა|მახათას მთის]] უბეში, [[ავლაბარი|ავლაბარში]], [[სოლოლაკი|სოლოლაკის]] მთის კალთებზე. თბილისური კრივი თეატრალიზებულ სანახაობას ჰგავდა და მას ხალისით ეტანებოდა საზოგადოების სხვადასხვა ფენა. კრივის დიდი მოყვარული ყოფილა პოეტი და საზოგადო მოღვაწე [[გრიგოლ ორბელიანი]]. XIX საუკუნის დასაწყისში [[სოლოლაკი|სოლოლაკში]] გამართული გრანდიოზული კრივი დეტალურად აღწერა ცნობილმა სამხედრო მოღვაწემ [[დავით ბებუთაშვილი|დავით ბებუთაშვილმა]] („კავკაზსკი სბორნიკ“, [[1802]]). [[ალექსანდრე დოდაშვილი]] გაზეთ „შრომაში“ ([[1883]], № 8) გვიამბობს [[თელავი|თელავში]] XIX საუკუნის [[1980-იანები|1980-იან]] წლებში გამართულ კრივზე. ეს ორი დოკუმენტური მასალა ნათელ წარმოდგენას გვიქმნის საქართველოში კრივის გავრცელების მასშტაბსა და ასპარეზობათა გამართვის მაშინდელ წესებზე. [[თბილისი|თბილისში]] გავრცელებული იყო კრივის რამდენიმე ნაირსახეობა: მუშტი-კრივი ზედა კიდურების, იდაყვის, მხრის გამოყენებით; ე.წ. არეული კრივი – თავით, ზედა და ქვედა კიდურებით; სალდასტის კრივი შურდულებითა და ხის ხმლებით („სალდასტი“ საკუთრივ ხის ხმალს ნიშნავს. „სალდასტის კრივი“ – კრივი შურდულებით და ხის ხმლებით“. [[იოსებ გრიშაშვილი]], „ქალაქური ლექსიკონი“. [[1997]]). შეჯიბრებას ყმაწვილები იწყებდნენ, შემდეგ ბრძოლაში ერთვებოდნენ ჭაბუკები და 25-30 წლის კაცები, ბოლოს კი — ასაკოვანი და გამოცდილი მოკრივეები. XX საუკუნის დასაწყისში რინგზე შიშველი მუშტით ბრძოლა ხელთათმნებით კრივმა შეცვალა. ცნობილი სპორტსმენისა და მოღვაწის, [[ბორის კვინიხიძე|ბორის კვინიხიძის]] აზრით, საქართველოში თანამედროვე კრივის შემოსვლის თარიღად უნდა მივიჩნიოთ [[1912]] წლის [[20 დეკემბერი]], როცა თბილისის პოლიცმაისტერმა ზასიპკინმა [[პეტრე მარღანიძე|პეტრე მარღანიძეს]] ნება დართო, [[ბელინსკის ქუჩა]]ზე გაეხსნა „ათლეტური არენა“. მარღანიძე მრავალმხრივი სპორტსმენი იყო: ოდესაში დაამთავრა ძალოსნობის კურსები, ბადალი არ ჰყავდა ფრანგულ ჭიდაობასა და კრივში. სპეციალისტთა ერთი ნაწილის აზრით, თანამედროვე კრივში გადადგმულ პირველ მნიშვნელოვან ნაბიჯად უნდა მივიჩნიოთ სწორედ მარღანიძის მიერ [[1923]] წლის [[15 ივლისი|15 ივლისს]] ორგანიზებული ბრძოლა მ. ჭინჭარაძესა და კ. ჟიგაჩოვს შორის. როგორც სამაგალითო ათლეტი და სპორტის ორგანიზატორი, პეტრე მარღანიძე სპორტსაზოგადოება “შევარდენში” მიიწვიეს და ძალოსანთა და მოკრივეთა ხელმძღვანელად დანიშნეს. იმ დროისთვის კრივის სექციები გაიხსნა საქართველოს სხვა ქალაქებშიც, მათ შორის [[სოხუმი|სოხუმსა]] და [[ბათუმი|ბათუმში]], მოგვიანებით — [[ფოთი|ფოთსა]] და [[ქუთაისი|ქუთაისში]]. მეორე მსოფლიო ომამდე და ომის შემდგომ წლებში საქართველოს მოკრივეებმა მნიშვნელოვანი გამარჯვებები მოიპოვეს: სსრ კავშირის ჩემპიონები გახდნენ [[გიორგი ვართანოვი]] (სამჯერ), [[შალვა გორგასლიძე]], [[ანდრო ნავასარდოვი]], <ref>''ნოზაძე, ოთარ''. [https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/377708/1/Kavkasioni_1995_N164.pdf ჩვენებურია, თბილისელი...] // გაზ. „კავკასიონი“, 16 სექტემბერი, 1995, № 164 (233), გვ. 11.</ref> [[ლევან ღუდუშაური]] და [[გაბრიელ ხანუკაშვილი]]. მომდევნო თაობის მოკრივეთაგან გამოირჩეოდნენ ძმები ნოდარ და გივი დარბაისლები, [[ფრიდონ ლომიძე]], [[თათეოს მიქაელიანი]], [[რობერტ კალაჯევი]] და სხვები. მათ დაოსტატებაში წვლილი მიუძღვით [[ალექსანდრე გოლდშტეინი|ალექსანდრე გოლდშტეინს]], [[გურგენ გასპარიანს]], ალექსანდრე ბაქრაძეს და სხვა ცნობილ მწვრთნელებს. [[1936]] და [[1945]] წლებში საქართველოს ნაკრებმა ორჯერ მოიგო [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა კავშირის]] გუნდური პირველობა. საერთაშორისო სარბიელზე პირველი დიდი გამარჯვება მოიპოვა [[დავით კვაჭაძე (მოკრივე)|დავით კვაჭაძემ]], რომელმაც [[1977]] წელს ევროპის ჩემპიონატი მოიგო. [[1993]] წელს ეს შედეგი გაიმეორა ყველაზე ტიტულოვანმა ქართველმა მოკრივემ, [[გიორგი კანდელაკი|გიორგი კანდელაკმა]]. ოთხი წლის შემდეგ იგი მძიმე წონაში მსოფლიოს ჩემპიონი გახდა და პროფესიონალურ რინგზეც წარმატებით გამოდიოდა. ქართველთაგან პირველი ოლიმპიური მედალი [[რამაზ ფალიანი|რამაზ ფალიანმა]] დაისაკუთრა ([[1992]], ბრინჯაო). [[2000]] წელს ეს შედეგი გაიმეორა [[ვლადიმერ ჭანტურია]]მ. სხვადასხვა დროს ევროპისა და მსოფლიოს ჩემპიონატების პრიზიორები იყვნენ: [[კობა გოგოლაძე]], [[ზურაბ სარსანია]], [[აკაკი კაკაურიძე]], [[პაატა გვასალია]], [[რამაზ გაზაშვილი]], [[კონსტანტინე კუპატაძე]] და [[ნიკოლოზ იზორია]]. '''[[საქართველოს კრივის ფედერაცია]]''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[16 ივნისი|16 ივნისს]]. [[1992]] წლის აპრილიდან საერთაშორისო სამოყვარულო კრივის ასოციაციის (AIBA) და ევროპის სამოყვარულო კრივის ასოციაციის (EABA) წევრია. პრეზიდენტები: [[დავით კვაჭაძე (მოკრივე)|დავით კვაჭაძე]] (1991–1995), [[ზურაბ ფალიანი]] (1996–2002), [[გიორგი კანდელაკი]] (2002–2006), [[პეტრე ცისკარიშვილი]] (2006–?), [[დავით წიკლაური]] (დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=20 კრივი] // ქართული სპორტი</ref> == სამბო == '''[[1930-იანები|1930 - იანი]]  წლების მიწურულს იმდროინდელი ფიზკიულტურის ტექნიკუმის  ჯიუ-ჯიცუს ჯგუფის ბაზაზე'''  [[ილია თომაშვილის]] (სვანელი) თაოსნობით ჩამოყალიბდა [[სამბო|სამბოს]] პირველი სექცია საქართველოში. შემდგომში, სამბოს დანერგვა და განვითარება, მისი თავდაცვით-გამოყენებითი მიზნებიდან გამომდინარე, სპორსაზოგადოება „დინამომ“ ითავა. გამოცდილი მწვრთნელები და ძლიერი ფალავნები უმთავრესად „დინამოში“ გაერთიანდნენ. ახალმა სახეობამ სწრაფად მოიკიდა ფეხი, რადგან ქართველებისთვის ჩოხით ჭიდაობა ბუნებრივი და ჩვეულებრივი რამ იყო. სამბოს არსენალში ქართული ჭიდაობის არაერთი ფანდი შევიდა. სოფლის ნახერხმოყრილ საჭიდაოზე დაოსტატებულ ფალავნებს საკავშირო სარბიელზე გასვლის პერსპექტივა გაუჩნდათ და ბევრმა ეს შანსი წარმატებით გამოიყენა. სამბოს ქართული სკოლის ფუძემდებელთა შორის განსაკუთრებული ადგილი უჭირავთ [[ილია ტლაშაძე|ილია ტლაშაძეს]]  და ძმებს — ქრისტეფორე  და აკაკი ნინიაშვილებს. მათ წარმატებით გააგრძელეს თომაშვილის წამოწყებული საქმე. საქრთველოს სხვადასხვა კუთხეში არაერთი თანამოაზრე გაიჩინეს და სამბო ყველა მსურველისთვის ხელმისაწდომი გახადეს. [[ქრისტეფორე ნინიაშვილი]] 23 წლის განმავლობაში ([[1950]]-[[1973]]) სათავეში ედგა საქართველოს ნაკრებს. მან გაზარდა არაერთი სახელოვანი სპორტსმენი და მწვრთნელი, რომლებმაც მოგვიანებით ძიუდოში გამოიიჩინეს თავი<nowiki/>[[40-იანები|. 40-იან]] წლებში სამბოს ჯგუფები შეიქმნა [[კასპი|კასპში]], [[გორი|გორში]], [[საგარეჯო|საგარეჯოში]], [[ქუთაისი|ქუთაისში]].  აფხაზეთში  სამბოს მწვრთნელად ოთხი წლით მიავლინეს  [[აკაკი ნინიაშვილი]], აჭარაში ეს საქმე ითავეს [[ვასილ გაროზაშვილი|ვასილ გაროზაშვილმა]] და გიორგი გოგიჩაიშვილმა. სამბოს ახალჩამოყალიბებულ რესპუბლიკურ ფედერციას თითქმის 10 წლის განმავლობაში ხელმძღვანელობდა გამოცდილი ორგანიზატორი [[გიორგი ურუშაძე]]. ქართველ სპორტსმენთაგან [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატში პირველ წარმატებას [[კონსტანტინე კობერიძე|კონსტანტინე კობერიძემ]] მიაღწია ([[1939]]). მეორე ჩემპიონატი მოიგეს [[შალვა ნოზაძე|შალვა ნოზაძემ]] და [[არსენ მეკოკიშვილმა]] ([[1940]]) ომის შემდგომი ტურნირებით იწყება ახალი ეტაპი, როცა ჩვენი მოჭიდავეები ნებისმიერ შეჯიბრებაში 5-7 მედალს იღებდნენ, გუნდურ ჩათვლაში კი საპრიზო ადგილს იკავებდენ. უკვე ნახსენებ ფალავნებთან ერთად თავი გამოიჩინეს [[შოთა დაუშვილი|შოთა დაუშვილმა]], [[გიორგი როსტაშვილი|გიორგი როსტაშვილმა]], [[ესტატე ქარქუსაშვილი|ესტატე ქარქუსაშვილმა]], [[ლავრენტი კაციაშვილი|ლავრენტი კაციაშვილმა]], [[ზაქრო მუხიაშვილი|ზაქრო მუხიაშვილმა]], [[ვახტანგ ბალავაძე|ვახტანგ ბალავაძემ]], [[ოთარ შინჯიკაშვილი|ოთარ შინჯიკაშვილმა]], [[თენგიზ ელერდაშვილი|თენგიზ ელერდაშვილმა]], [[იოსებ გრატიაშვილი|იოსებ გრატიაშვილმა]] და სხვებმა. [[60-იანები|60-იან]] წლებში გამოჩნდენ [[ანზორ კიკნაძე]], [[დურმიშხან ბერუაშვილი]], [[ანზორ ქიბროწაშვილი]], [[გივი კახაბრიშვილი]], [[ანზორ მარტყოფლიშვილი]], [[როინ მაღალთაძე]] და სხვები (ბევრმა მათგანმა არანაკლებ წარმატებას მიაღწია ძიუდოში). [[70-იანები|70-იანი]] წლებიდან სამბო საერთაშორისო არენაზე გავიდა. მსოფლიოს პირველ ჩემპიონატში ([[თეირანი]], [[1973]]) გაიმარჯვეს [[გენადი გიორგაძე|გენადი გიორგაძემ]] და [[ლევან თედიაშვილი|ლევან თედიაშვილმა]] (რამდენიმე დღით ადრე თედიაშვილმა თეირანში მსოფლიოს ჩემპიონობა მოიპოვა თავისუფალ ჭიდაობაში) და სათავე დაუდეს ქართველ ფალავანთა შემდგომ წარმატებას. [[1991]] წლიდან, საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, ჩვენი სამბისტები დამოუკიდებლად ჩაებნენ საერთაშორისო შეჯიბრებებში. საქართველოს ნაკრებმა (უფროსი მწვრთნელი - [[ოლეგ იაძე]]) ევროპისა და მსოფლიოს ჩემპიონატებში არაერთი თვალსაჩინო გამარჯვება მოიპოვა. სხვადასხვა წლებში, მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონატებძე განსაკუთრებულ წარმატებას მიაღწიეს [[ჯემალ მჭედლიშვილი|ჯემალ მჭედლიშვილმა]], [[ჯონდო მუზაშვილი|ჯონდო მუზაშვილმა]], [[ვანო გამხიტაშვილი|ვანო გამხიტაშვილმა]], [[მამუკა კურდღელაშვილი|მამუკა კურდღელაშვილმა]], [[უშანგი კუზანაშვილი|უშანგი კუზანაშვილმა]]. [[1997]] წელს [[თბილისი|თბილისში]] პირველად გაიმართა მსოფლიოს ჩემპიონატი სამბოში.<ref>[https://web.archive.org/web/20200813120639/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=34 ქართული სპორტი]</ref> == სასტენდო და ტყვიის სროლა == '''სასტენდო სროლა''' '''საქართველოში სასტენდო სროლას საფუძველი ჩაეყარა XX საუკუნის 30-იან წლებში ახალჩამოყალიბებული მონადირეთა კავშირის ინიციატივით.''' ამ კავშირის წევრები – [[ვლადიმერ ჯავახაძე|ვლადიმერ ჯაბახაძე]], [[გურგენ ავალოვი]], [[პეტრე სარქისოვი]], [[დავით ცაგარეიშვილი]] და სხვები პირველ საკავშირო შეჯიბრებებში მონაწილეობდნენ. დიდუბეში, ძველი იპოდრომის ტერიტორიაზე, მოეწყო პირველი თვითნაკეთი სასროლო სტენდი, რომელიც მალე დაიშალა, თუმცა რამდენიმე შეჯიბრება გაიმართა და სოლიდური პრიზებიც გათამაშდა. [[1940-იანები|1940-იან]] წლებში საქართველოს მონადირეთა კავშირის ხელმძღვანელების [[კონდრატ ციმაკურიძე|კონდრატ ციმაკურიძისა]] და [[ვლადიმერ ბურჯანაძე|ვლადიმერ ბურჯანაძის]] თაოსნობით ჩამოყალიბდა სასტენდო სროლის ფედერაცია (თავმჯდომარე – [[ბორის ოსიპოვი]]) და სპორტული სექცია. [[1947]] წელს [[თბილისი|თბილისში]], [[მუშთაიდის ბაღი|მუშთაიდის ბაღში]], მოეწყო სტანდარტული სტენდი, რომელმაც რამდენიმე წელიწადს იარსება. მოგვიანებით სასროლო სტენდები და სპორტული სექციები გაჩნდა [[აფხაზეთი|აფხაზეთში]], [[აჭარა|აჭარაში]], [[ოზურგეთი|ოზურგეთში]], [[ზუგდიდი|ზუგდიდსა]] და [[ქუთაისი|ქუთაისში]]. რეგულარულად იმართებოდა საქალაქო და რესპუბლიკური ტურნირები. სასტენდო სროლა დაინერგა სპორტულ საზოგადოებებში „დინამოსა” და „ლოკომოტივში”, არმიის სპორტულ კლუბში. საქართველოს სპორტსმენებს იმ დროისთვის უკვე მოპოვებული ჰქონდათ მნიშვნელოვანი გამარჯვებები. [[1938]] წელს სასტენდო სროლის სხვადასხვა დისციპლინაში სსრკ ჩემპიონატი მოიგეს ჯაბახაძემ და ავალოვმა, [[1947]]-ში – სარქისოვმა, [[1950]]-ში – ბორის გობარევმა, მომდევნო წლებში – [[ბორის ანტონოვი|ბორის ანტონოვმა]], [[დავით ცაგარეიშვილი|დავით ცაგარეიშვილმა]], კარლო დარასელიამ, [[იური საგანელიძე|იური საგანელიძემ]], [[ზურაბ მაჩხანელი|ზურაბ მაჩხანელმა]] და [[ვილი ალავერდოვი|ვილი ალავერდოვმა]]. მაჩხანელი არაერთხელ გამოსულა სსრკ ნაკრების შემადგენლობაში. [[1954]] წელს მან ვარშავაში გამართულ ევროპის არაოფიციალურ პირველობაში გაიმარჯვა, მერე კი მწვრთნელად დაიწყო მუშაობა და მრავალი სახელოვანი მესტენდურე აღზარდა. მათ შორის პირველ დიდ წარმატებას მიაღწია [[ტარიელ ჟღენტი|ტარიელ ჟღენტმა]], რომელიც ოთხჯერ იყო ევროპის ჩემპიონი პირად და გუნდურ ჩათვლაში, სამჯერ – მსოფლიოს ჩემპიონი გუნდურ ჩათვლაში, [[1973]] წელს კი მსოფლიო რეკორდი დაამყარა. ასევე დიდი წარმატებები მოიპოვა [[თამაზ იმნაიშვილი|თამაზ იმნაიშვილმა]] – ევროპის 7-გზის და მსოფლიოს ჩემპიონმა პირად ჩათვლაში, სამი ოლიმპიური თამაშების მონაწილემ. [[1970-იანები|1970-იან]] წლებში საერთაშორისო სარბიელზე თავი გამოიჩინა [[თემურ მატოიანი|თემურ მატოიანმა]] – ევროპის თასის მფლობელმა და მსოფლიოს ჩემპიონატის მეორე პრიზიორმა. სასტენდო სროლაში საქართველოს წარმომადგენლებმა ბოლო მნიშვნელოვან წარმატებებს [[1995]] წელს მიაღწიეს: [[თამაზ იმნაიშვილი|თამაზ იმნაიშვილმა]], [[დავით ქვათაძე|დავით ქვათაძემ]] და [[გივი შენგელია|გივი შენგელიამ]] მსოფლიოს თასის გუნდურ გათამაშებაში ვერცხლის მედლები მოიპოვეს, მსოფლიოს ჩემპიონატში კი – ბრინჯაოსი. '''ტყვიის სროლა''' საქართველოში ტყვიის სროლა, როგორც სპორტის სახეობა, XX საუკუნის [[30-იანები|30-იანი]] წლებიდან განვითარდა. სამხედრო ნაწილების სასროლეთებზე გახსნილ სასწავლო ჯგუფებში ერთიანდებოდნენ მეტწილად სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც შეჯიბრებებში არმიის სპორტკლუბის სახელით გამოდიოდნენ. ასეთი ჯგუფები გაიხსნა სპორტსაზოგადოება "დინამოსა" და დოსააფის ორგანიზაციებშიც. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ დოსააფის ტირები მოეწყო თბილისში - რუსთაველის მოედანზე, ყოფილ ენგელსის (ახლანდ. ლადო ასათიანის) ქუჩაზე და ვაშლიჯვარში, ბესიკის ქუჩაზე კი განახლდა "დინამოს" ტირი. [[1959]] წელს ავჭალაში მწყობრში ჩადგა არმიელთა კეთილმოწყობილი სასროლეთი. მარტივი ტიპის სასროლო ნაგებობები აშენდა გორში, ბათუმში, ქუთაისსა და სხვა ქალაქებში, ეშერის სასროლეთი კი ყველა საერთაშორისო მოთხოვნას აკმაყოფილებდა. რაც უფრო ფართოვდებოდა სპორტული ბაზების ქსელი, იზრდებოდა ტყვიის სროლაში მომეცადინეთა რიცხვიც. გამოჩნდნენ ოსტატი მსროლელები, რომლებმაც თავი გამოიჩინეს ჯერ საკავშირო, შემდეგ კი საერთაშორისო შეჯიბრებებში. პირველი თაობის მსროლელთა შორის გამოირჩეოდნენ [[გიორგი ბექთაშევი]], [[არტემ ბარათაშვილი]], ვაზგენ გაბრიელიანი, [[ლევ ვაინშტეინი]], ოთარ მელია და სხვები. [[60-იანები|60-იან]] წლებში დაწინაურდნენ [[შოთა ქველიაშვილი]], [[ვახტანგ სალუქვაძე]], [[ალექსანდრე სტროევი]] და ლილიანა ჟურული-გრუზდევა. განსაკუთრებით აღსანიშნავია [[შოთა ქველიაშვილი|შოთა ქველიაშვილის]] მიღწევები. მან სამჯერ მოიგო ევროპის ჩემპიონატი, ტოკიოს ოლიმპიურ თამაშებში კი ვერცხლის მედალი მოიპოვა. [[1976]] წელს საბჭოთა გუნდთან ერთად ევროპის ჩემპიონი გახდა სოხუმელი [[მარლენ პაპავა]]. საქართველოს ტყვიის მსროლელთა შორის ყველაზე ტიტულიანია [[ნინო სალუქვაძე]] - ოლიმპიური ოქროს და ვერცხლის მედლების მფლობელი, ევროპისა და მსოფლიოს მრავალგზის ჩემპიონი და რეკორდსმენი, ხუთი ოლიმპიური თამაშების მონაწილე. საქართველოში ტყვიის სროლას საფუძველი ჩაუყარეს და განავითარეს დამსახურებულმა მწვრთნელებმა - [[ლევ ტერტერიანი|ლევ ტერტერიანმა]] და [[გიორგი ლომიძე|გიორგი ლომიძემ]] (არმიის სპორტკლუბი), [[მიხეილ პეროვი|მიხეილ პეროვმა]], მიხეილ კალინინმა, [[ვენიამინ ევგრაფოვი|ვენიამინ ევგრაფოვმა]], [[მიხეილ ჟამურაშვილი|მიხეილ ჟამურაშვილმა]], [[ალექსანდრე ოგანეზოვი|ალექსანდრე ოგანეზოვმა]] და [[ვერა ტიმოფეევა|ვერა ტიმოფეევამ]] („დინამო"), [[პარმენ ლეკიშვილი|პარმენ ლეკიშვილმა]], [[ანდრო ჯაბაშვილი|ანდრო ჯაბაშვილმა]], [[თენგიზ ხერხეულიძე|თენგიზ ხერხეულიძემ]] (დოსააფი) და სხვებმა. [[2005]] წელს საქართველოს ტყვიის მსროლელ ქალთა ნაკრებმა ([[ნინო სალუქვაძე]], [[ნინო უჩაძე]], [[თამილა ასათიანი]]) ევროპის ჩემპიონატში გუნდური მეორე ადგილი დაიკავა. '''საქართველოს სროლის სახეობათა ეროვნული ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[1 ივნისი|1 ივნისს]]. [[2003]] წლამდე აერთიანებდა ტყვიის სროლას, სასტენდო სროლას და მშვილდოსნობას. [[1992]] წლის 23 სექტემბრიდან ტყვიის სროლის საერთაშორისო კავშირისა (UIT, [[1998]] წლიდან - ISSF) და მშვილდოსნობის საერთაშორისო ფედერაციის (FITA) წევრია. პრეზიდენტები: [[თენგიზ კიტოვანი]] ([[1991]]-[[1995]]), [[თემურ ჭყონია]] ([[1995]]-[[1996]]), [[ვახტანგ ქუთათელაძე]] ([[1996]]-[[2006]]), [[ლევან მხეიძე]] ([[2006]]-?), [[კახაბერ სიხარულიძე]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813112153/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=35 ქართული სპორტი]</ref> == სპორტული ტანვარჯიში == '''საქართველოში სპორტული ტანვარჯიშის შემოსვლის თარიღად უნდა მივიჩნიოთ [[1889]] წელი,''' როცა თბილისის გიმნაზიების დირექციამ პრაღის სატანვარჯიშო საზოგადოება „სოკოლის" მესვეურებს თხოვნით მიმართა ტანვარჯიშის კვალიფიციური მასწავლებლის მოვლინების თაობაზე. იმავე წელს თბილისში ჩამოვიდა [[ჩეხი]] პედაგოგი [[იულეს გრუმლეკი]]. დაარსდა „თბილისის ტანვარჯიშის საზოგადოება" (აერთიანებდა 33 წევრს), რომელსაც „სოკოლი" მხოლოდ [[1907]] წელს ეწოდა. სწორედ სოკოლელთა მოღვაწეობას უკავშირდება XIX საუკუნის მიწურულსა და XX-ის დასაწყისში ტანვარჯიშის მასობრივი განვითარება საქართველოში. ამ საქმეში განსაკუთრებული ღვაწლი მიუძღვის ჩეხ [[ანტონ ლუკეში|ანტონ ლუკეშს]], რომელსაც ცნობილი ქართველი ტანმოვარჯიშე და პედაგოგი [[გიორგი ეგნატაშვილი]] საქართველოში ტანვარჯიშის ფუძემდებლად მიიჩნევდა. ლუკეში [[1896]] წელს ჩამოვიდა [[პრაღა|პრაღიდან]], თბილისის ვაჟთა პირველი გიმნაზიის ტანვარჯიშის მასწავლებლად დაინიშნა და შემდგომი 23 წლის განმავლობაში მეთაურობდა ტანვარჯიშულ მოძრაობას. მისი თაოსნობით ჩამოყალიბდა სპორტული ჯგუფები, ტანვარჯიშის მასწავლებელთა მოსამზადებელი კურსები, [[1907]] წელს კი მოეწყო პირველი საერთაშორისო გასვლა პრაღაში, სრულიად „სოკოლის" V შეკრებაზე (მოფრენი). აქ თბილისის ტანმოვარჯიშეებმა მეორე ჯგუფის გუნდებს შორის I ადგილი დაიკავეს, პირად შეჯიბრებაში კი [[გიორგი ეგნატაშვილი]] 1800 მონაწილეს შორის მე-11 იყო. პრაღის მორიგ, VI შეკრებაზე ([[1912]]) დაბალი თანრიგის გუნდების შეჯიბრებაში კვლავ ქართველებმა გაიმარჯვეს. პირად შეჯიბრებაში 2000 მონაწილეს შორის XV ადგილზე გავიდა პეტერბურგის სახელით მოასპარეზე [[გიორგი ნიკოლაძე]], რომელიც საქართველოში დაბრუნების შემდეგ (1918) აქტიურად ჩაება ქვეყნის სპორტულ ცხოვრებაში. პრაღაში მოპოვებულმა წარმატებამ ახალი სტიმული მისცა ტანვარჯიშის გავრცელებას არა მარტო თბილისში, არამედ — [[ქუთაისი|ქუთაისში]], [[ბათუმი|ბათუმში]], [[ფოთი|ფოთში]], [[სოხუმი|სოხუმში]], [[ახალციხე|ახალციხეში]], [[თელავი|თელავში]], [[ხონი|ხონში]], [[ზესტაფონი|ზესტაფონსა]] და საქართველოს სხვა რეგიონებში. ქუთაისის კლასიკურ გიმნაზიაში [[1912]]-[[1914]] წლებში მასწავლებლობდა ჩეხი ბლაჟეკი, ბათუმში - [[ვაცლავ კოუბა]] ([[1910]]-[[1914]]), რომელმაც ქართველ ენთუზიასტებთან ერთად [[1913]] წელს „სოკოლის" 100-წევრიანი საზოგადოება ჩამოაყალიბა. [[1917]] წელს [[გაიოზ ბერელაშვილი|გაიოზ ბერელაშვილმა]] და [[დათა ჯავრიშვილი|დათა ჯავრიშვილმა]] თბილისში დააფუძნეს ტანვარჯიშული საზოგადოება „ამირანი". მოგვიანებით, საქართველოს დამოუკიდებელ რესპუბლიკად გამოცხადების შემდეგ, „სოკოლისა" და „ამირანის" ხელმძღვანელებმა მხარი დაუჭირეს გიორგი ნიკოლაძის წინადადებას გაერთიანების საფუძველზე მთავრობისგან დამოუკიდებელი ტანვარჯიშული საზოგადოების — „შევარდენის" დაარსების თაობაზე. „შევარდენი" შეიქმნა [[1918]] წლის [[25 აგვისტო|25 აგვისტოს]] და [[1922]] წლის 3 ნოემბრამდე იარსება. იმ დროისთვის მისი 15 ორგანიზაცია 10 ათასამდე წევრს აერთიანებდა. საზოგადოების აქტიური წევრები იყვნენ [[არჩილ ბაქრაძე]], ვანო და გიორგი ბერიძეები, [[გიორგი ეგნატაშვილი]], [[ირაკლი ლორთქიფანიძე]], [[გიორგი ლაფერაშვილი]], [[გიორგი მერკვილაძე (მრავალმნიშვნელოვანი)|გიორგი მერკვილაძე]], [[გიორგი ლაზარაშვილი]] და სხვები. გიორგი ნიკოლაძის მეთაურობით „შევარდენმა" ბევრი კარგი საქმის გაკეთება მოასწრო. საზოგადოების წევრებმა შეადგინეს ტანვარჯიშის ქართული ტერმინოლოგია, გამოსცეს სპეციალური ლიტერატურა. მოგვიანებით ტანვარჯიშული ჯგუფი გაიხსნა „პიშჩევიკის", თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის, 31-ე საავიაციო ქარხნისა და სხვა დარბაზებში. ამ დარგის სპეციალისტები მოგზაურობდნენ რეგიონებში, არჩევდნენ ნიჭიერ ბავშვებს და დასაოსტატებლად თბილისში ჩამოჰყავდათ. საბჭოთა პერიოდში პირველებმა გაითქვეს სახელი [[გულო რცხილაძე|გულო რცხილაძემ]], [[გიორგი ბაბილოძე|გიორგი ბაბილოძემ]], [[ალექსანდრე ჯორჯაძე|ალექსანდრე ჯორჯაძემ]], [[პავლე როინიშვილმა]], [[ნიკოლოზ თაყაიშვილმა]] და სხვებმა. ამ თაობის ტანმოვარჯიშეებს [[1930-იანები|1930-იან]] წლებში არაერთხელ გაუმარჯვიათ საკავშირო შეჯიბრებებში, [[1932]]-[[1934]] წლებში სსრ კავშირის სამგზის აბსოლუტური ჩემპიონი იყო [[გულო რცხილაძე]]. საერთაშორისო სარბიელზე მათი გზა ღირსეულად გააგრძელეს მომდევნო თაობების წარმომადგენლებმა. პირველი დიდი გამარჯვება მოიპოვა [[მედეა ჯუღელი|მედეა ჯუღელმა]], რომელმაც [[1952]] წლის ჰელსინკის ოლიმპიურ თამაშებში სსრკ ნაკრებთან ერთად ოქროსა (გუნდური პირველობა) და ვერცხლის (საგნით ჯგუფური ვარჯიში) მედლები დაისაკუთრა. მსოფლიოს ჩემპიონები იყვნენ [[გალინა შარაბიძე]], [[სერგო ჯაიანი]], [[რუსუდან სიხარულიძე]] და [[ნინა დრონოვა]]. მაღალი ოსტატობით გამოირჩეოდნენ [[რაისა ზაალიშვილი]], [[დონარა ჯანუყაშვილი]], მიხეილ ბოგუსი, [[ნოდარ მაკალათია]], [[მზია ნინოშვილი]], [[როზა ბერიკაშვილი]] და სხვები. [[1970-იანები|1970-იან]] წლებში სსრკ რვაგზის ჩემპიონი იყო [[პაატა შამუგია (სპორტსმენი)|პაატა შამუგია]], რომელმაც [[1975]] წელს მსოფლიოს თასი მოიპოვა, მსოფლიოს ჩემპიონატში კი ვერცხლის მედალი მოიგო. ქართველ ტანმოვარჯიშე კაცთა შორის ყველაზე დიდ წარმატებას მიაღწია [[ვლადიმერ გოგოლაძე|ვლადიმერ გოგოლაძემ]] — სსრკ ნაკრებთან ერთად [[1988]] წლის სეულის ოლიმპიური თამაშების ჩემპიონი გახდა. '''საქართველოს ტანვარჯიშის სახეობათა ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[1 ივნისი|1 ივნისს]]. [[1992]] წლის [[18 ივლისი|18 ივლისიდან]] ტანვარჯიშის საერთაშორისო ფედერაციისა (FIG) და ევროპის ტანვარჯიშის კავშირის (UEG) წევრია. პრეზიდენტები: [[ანზორ ღონღაძე]] ([[1991]]-[[2004]]), რუსუდან სიხარულიძე ([[2004]]-?), [[კონსტანდინე ლაშხი]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813103725/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=48 ქართული სპორტი]</ref> == ჭადრაკი == განსაკუთრებულ წარმატებას მიაღწიეს ჩვენმა მოჭადრაკე ქალებმა, რომლებიც ათწლეულობის განმავლობაში ლიდერთა შორის იყვნენ მსოფლიოში. მეცნიერთა ვარაუდით ქართველები ჭადრაკს VII-VIII საუკუნეებში უნდა გასცნობოდენ წერილობით წყაროებში ჭადრაკი პირველად იხსენიება XI საუკუნის ცნობილი საეკლესიო მოღვაწისა და მთარგმნელის [[გიორგი ათონელი|გიორგი ათონელის]] ([[1009]]-[[1065]]) მიერ გადმოქართველებულ [[ბასილი დიდი|ბასილი დიდის]] „ექუსტა დღეთაიში“ თხზულებაში ვკითხულობთ „რამეთუ უკეთუ განგიტევნე და დავჰხსნა შესაკრებელი ასე, რომელნიმე ჭადრაგთა მიმართ წარვიდნენ და რომელთამე ტაბლით მღერისა მიისწრაფონ“, რაც ნიშნავს: რომ გაგიშვათ და კრება დავშალო, ზოგი ჭადრაკის და ზოგიც ტაბლის (ე.ი.კამათლის) სათამაშოდ წავაო. როგორც ირკვევა, ბასილი დიდის თხზულებაში ჭადრაკი გიორგი ათონელს ჩაუმატებია. ეს ფაქტი უნდა მიგვანიშნებდეს, რომ იმდროინდელ ქართულ საზოგადოებაში ჭადრაკი საკმაოდ გავრცელებული თამაში ყოფილა. [[ჭადრაკი]] იხსენიება აგრეთვე [[მოსე ხონელი|მოსე ხონელის]] (XII ს) „<nowiki/>[[ამირანდარეჯანიანი|ამირანდარეჯნიანში]]<nowiki/>“- ავტორი აღწერს ჭაბუკ ფალავანთა ასპარეზობის სურათს და ასახელებს სპორტის სხვადასხვა სახეობაში გამარჯვებულებს. მათ შორის „მოჭადრაკესა ყველასა ამირ-იამანელი სჯობდა“- [[1945]] წელს არმაზის არქეოლოგიური გათხრებისას ნაპოვნი ძვლის კამათელი შესაძლოა მიანიშნებდეს, რომ ჩვენი წინაპრები იცნობდნენ [[ჩატურანგა|ჩატურანგას]] (ჭადრაკის წინამორბედს), რადგან ასეთი კამათელი სწორედ ამ თამაშში გამოიყენებოდა. ჭადრაკის ქართული ტერმინები პირველად გვხვდება მეფე-პოეტის [[თეიმურაზ II]]-ის ([[1700]]-[[1762]])ლექსში: „ყუმარზე ზმა ლექსად თქმული მეფე თეიმურაზ მეორისაგან: განჯაფა, ჭადრაკსა და ნარდსა“- იტალიელი მისიონერის [[არქანჯელო ლამბერტი|არქანჯელო ლამბერტის]] ცნობით ([[1654]]), [[სამეგრელო|სამეგრელოში]] „ჭადრაკსა და ნარდს ქალები ეტანებიან, ვიდრე კაცები და ისე მარდად და ოსტატურად თამაშობენ, რომ საუცხოო სანახავია“ ქართველები ჭადრაკს მზითვად ატანდნენ. შემონახულია [[ვახტანგ VI]]-ის ასულის, თამარის მზითვის წიგნი ([[1712]]), სადაც ჭადრაკიც არის მოხსენიებული. პირველი  ქართველი მოჭადრაკე, ვინც რუსეთსა და ევროპაში გაიცნეს, [[ანდრია დადიანი]] ([[1850]]-[[1910]]) იყო. XX საუკუნის [[20-იანები|20-იანი]] წლებიდან ჭადრაკი საქართველოში სწრაფი ტემპით გავრცელდა. ტრადიციად დამკვიდრდა თბილისის ([[1926]]) და საქართველოს ([[1928]]) ჩემპიონატების გამართვა. [[1930]] წელს [[ვიქტორ გოგლიძე|ვიქტორ გოგლიძემ]] დაამარცხა მოსკოველი ოსტატი [[ვლადიმერ ნენაროკოვი]] და ქართველ მოჭადრაკეთაგან პირველმა მოიპოვა სპორტის ოსტატის წოდება. საქართველო ჩაერთო სსრ კავშირის საჭადრაკო ცხოვრებაში. [[1934]] წელს თბილისში ჩატარდა ახალგაზრდა ოსტატთა ტურნირი, [[1937]] წელს კი — [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატი. თბილისის ქალთა პირველი ჩემპიონატი [[1927]] წელს გაიმართა, მაგრამ ქალთა ჭადრაკის აყვავება საქართველოს პირველი ჩემპიონატის ([[1935]]) შემდეგ დაიწყო. ასპარეზზე [[ნონა გაფრინდაშვილი|ნონა გაფრინდაშვილის]] გამოჩენას ([[1956]]) დიდი აღმავლობა მოჰყვა. [[1962]] წელს ნონა ქალთა შორის მსოფლიოს მეხუთე ჩემპიონი გახდა. [[70-იანები|70-იან]] წლებში გამოჩნდნენ იმედისმომცემი მოჭადრაკეები: [[მაია ჩიბურდანიძე]], [[ნანა იოსელიანი]] და [[ნინო გურიელი]]. [[1978]] წელს 17 წლის ჩიბურდანიძემ მსოფლიოს ჩემპიონის ტიტული ჩამოართვა გაფრინდაშვილს. ქართველი ქალები 30 წლის განმავლობაში ინარჩუნებდნენ მსოფლიოს ჩემპიონის წოდებას. იმ პერიოდში ჭადრაკის დედოფლის გვირგვინს ერთმანეთს ეცილებოდნენ ქართველი დიდოსტატები — [[მაია ჩიბურდანიძე]], [[ნანა ალექსანდრია]], ნანა იოსელიანი და მაშინ თბილისში მცხოვრები [[ელენა ახმილოვსკაია]]. [[1963]] წლიდან ქართველი მოჭადრაკეები წარმატებით გამოდიოდნენ მსოფლიოს ქალთა საჭადრაკო ოლიმპიადებში (სსრკ ნაკრების შემადგენლობაში). [[1992]] წლიდან საქართველოს ნაკრებმა, როგორც დამოუკიდებელი ქვეყნის გუნდმა, ოთხჯერ მოიპოვა ოლიმპიადის ოქროს მედლები.[[1941]] წელს თბილისში, მოსწავლეთა სასახლეში გაიხსნა ჭადრაკის კაბინეტი. [[1947]]-[[1966]] წლებში მისი გამგე იყო [[ვახტანგ ქარსელაძე (მრავალმნიშვნელოვანი)|ვახტანგ ქარსელაძე]], ვისი აღზრდილებიც არიან [[ნონა გაფრინდაშვილი]], [[ნანა ალექსანდრია]], [[რომან ჯინჯიხაშვილი]], [[იური ჩიქოვანი]] და სხვები. [[1970]] წელს ვიქტორ გოგლიძის მემორიალში გამარჯვების შემდეგ [[ბუხუტი გურგენიძე]] გახდა პირველი ქართველი დიდოსტატი ჭადრაკში. [[1973]] წელს თბილისში გაიხსნა ჭადრაკის სასახლე. ქართველ მოჭადრაკე კაცთა შორის ყველაზე მნიშვნელოვან წარმატებას მიაღწია [[ზურაბ აზმაიფარაშვილი|ზურაბ აზმაიფარაშვილმა]], რომელმაც [[2003]] წელს ევრპის ჩემპიონატის ტიტული მოიპოვა. საქართველოს ჭადრაკის ფედერაციის (პრეზიდენტი [[ვაჟა შუბლაძე]]) ინიციატივით და ჭადრაკის საერთაშორისო ფედერაციის 68-ე კონგრესის [[1997]] წლის 8 სექტემბრის გადაწყვეტილებით, დაწესდა ნონა გაფრინდაშვილის სახელობის თასი. ეს ჯილდო გადაეცემა გუნდს, რომელიც ვაჟთა და ქალთა ოლიმპიადების ჯამში ყველაზე მეტ ქულას მოაგროვებს.<ref>[https://web.archive.org/web/20201124025941/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=64 ქართული სპორტი]</ref> == წყალში ხტომა == '''საქართველოში წყალში მხტომელთა პირველი ოფიციალური შეჯიბრება გაიმართა [[1928]] წლის ოქტომბერში [[ბათუმი|ბათუმში]]''' საზღვაო დღესასწაულის პროგრამით. მონაწილეთა შორის მეტწილად ცურვის მოყვარულები იყვნენ, რომლებმაც ახალ სახეობაში პირველად სცადეს ბედი. ისინი პრიმიტიულად ნაგები კოშკურიდან პირდაპირ ზღვაში ხტებოდნენ. წყალში ხტომის განვითარების ახალი ეტაპი დაიწყო [[1956]] წლიდან, როცა თბილისში აშენდა ვაკის ზამთრის საცურაო აუზი თავისი ტრამპლინებითა და კოშკებით. მრავალი წლის განმავლობაში ეს იყო საქართველოში ერთადერთი აუზი, სადაც წლის ნებისმიერ დროს შეიძლებოდა ვარჯიში. აქ დაოსტატდა [[ბორის პოლულიახი]], რომელმაც საქართველოს წყალში მხტომელთაგან პირველმა მოიპოვა მნიშვნელოვანი გამარჯვებები: [[1961]]-[[1968]] წლებში ხუთჯერ გახდა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონი, [[1962]]-ში კი ევროპის ჩემპიონატის ბრინჯაოს მედალი მოიგო. [[1964]] წელს პოლულიახმა ტოკიოს ოლიმპიურ თამაშებშიც იასპარეზა და 3-მეტრიანი ტრამპლინიდან ხტომაში მეექვსე შედეგი აჩვენა. [[1970-იანები|1970-იანი]] წლებიდან დიდ სარბიელზე გამოჩნდნენ [[ლიანა ცოტაძე]] და [[სერგო შალიბაშვილი]], რომლებმაც 10-მეტრიანი ტრამპლინიდან ხტომაში ჯერ საკავშირო შეჯიბრებებში გაიმარჯვეს, შემდეგ კი - საერთაშორისო ტურნირებში. ცოტაძე ერთადერთი ქართველი მხტომელია, ვინც ოლიმპიურ თამაშებში მედლის (ბრინჯაო) მოპოვება შეძლო. სერგო შალიბაშვილის ცხოვრება ტრაგიკულად დასრულდა: იგი [[1983]] წელს კანადაში მსოფლიო უნივერსიადაზე გამოსვლისას მიღებული მძიმე ტრავმის შედეგად დაიღუპა. მომდევნო თაობის წყალში მხტომელთაგან საუკეთესო იყო [[გიორგი ჩოგოვაძე|გიორგი ჩიგოვაძე]] - ევროპის ორგზის ჩემპიონი და თასის მფლობელი, მსოფლიოს ჩემპიონატის ბრინჯაოს პრიზიორი. მტკვრის მარჯვენა სანაპიროზე თანამედროვე საწყლოსნო სპორტული კომპლექსის მშენებლობის დასრულებამ ([[1978]]) და აქ გამართულმა საერთაშორისო ტურნირებმა ხელი შეუწყო საქართველოში წყალში ხტომის შემდგომ გავრცელებას. აღსანიშნავია [[იური გუტიაკულოვი|იური გუტიაკულოვის]], [[ალექსანდრე ბართაია|ალექსანდრე ბართაიას]] და სხვა მწვრთნელ-სპეციალისტთა ნაყოფიერი მუშაობა. დამოუკიდებლობის წლებში სპორტის ამ სახეობის წარმომადგენლებს სერიოზული პრობლემები შეექმნათ. მართალია, წყალში მხტომელები ეპიზოდურად მაინც ახერხებენ დიდ შეჯიბრებებში, მათ შორის ოლიმპიურ თამაშებში მონაწილეობას, მაგრამ ადრინდელთან შედარებით სპორტულმა შედეგებმა საგრძნობლად იკლო. '''საქართველოს სპორტის საწყლოსნო სახეობათა ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[2 აგვისტო|2 აგვისტოს]]. [[1992]] წელს [[წყალბურთი]] გამოეყო ცალკე ფედერაციად, ხოლო [[1996]] წელს შეიქმნა საწყლოსნო სპორტის სახეობათა ([[ცურვა]], [[წყალბურთი]], [[წყალში ხტომა]]) კონფედერაცია, შემდგომში - ფედერაცია. [[1992]] წლის 24 ივლისიდან ცურვის საერთაშორისო ფედერაციისა (FINA) და ევროპის საწყლოსნო ლიგის (LEN) წევრია. პრეზიდენტები: [[ბაკურ გულუა]] ([[1991]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ ისელიძე]] (წყალბურთის ფედერაციის - [[1992]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ გოიაშვილი]] ([[1996]]-[[2004]]), [[გიორგი უდესიანი]] ([[2004]]-?), [[კონსტანტინე ლაშხი]] (დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=42 ქართული სპორტი]</ref> == მკლავჭიდი == '''საქართველოს  მკლავჭიდელთა  პირველი შეჯიბრება [[1989]] წელს [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში]] გაიმართა.''' ამ საქმის თაოსანი იყო [[ვახტანგ მუსელიანი]], რომელმაც შემდგომ ჩამოაყალიბა  საქართველოს ნაკრები და მკლავჭიდის ფედერცია (მსოფლიო ფედერციის წევრი [[1991]] წლიდან). ქართველი მკლავჭიდელებისთვის პირველი საერთაშორისო  შეჯიბრება  იყო [[მოსკოვი|მოსკოვის]] [[1990]] წლის ღია ჩემპიონატი. ოქროს მედლები აიღეს [[ერეკლე გურჩიანი|ერეკლე გურჩიანმა]] და [[ზაურ ცხადაძე|ზაურ ცხადაძემ]]. შეჯიბრებას ესწრებოდა მკლავჭიდის საერთაშორისო ფედერციის პრეზიდენტი, ამერიკელი [[ბილ სობერანისი]], რომელმაც ქართველთა გუნდი მსოფლიოს ჩემპიონატზე მიიწვია. აქედან იწყება ქართველ მკლავჭიდელთა წარმატებები დიდ სარბიელზე. მათ უმთავრეს საერთაშორისო ტურნირებში მოპოვებული აქვთ 200-მდე მედალი. მსოფლიოს და ევროპის მრავალგზის ჩემპიონები არიან [[ერეკლე გურჩიანი]], [[ზაურ ცხადაძე]], [[დავით ჭელიძე (მკლავჭიდი)|დავით ჭელიძე]], [[ვახტანგ ჯავახაძე (სპორტსმენი)|ვახტანგ ჯავახაძე]], [[ჯიმი მერაბიშვილი]], [[ვეფხია სამხარაძე]] და სხვები. ბოლო წლებში საერთაშორისო სარბიელზე განსაკუთრებული წარმატებით გამოდიოდნენ [[ჯაბა გეთიაშვილი]], [[გიორგი ალბუთაშვილი]], [[გენადი კვიკვინია]]. [[2011]] წელს მსოფლიო მკლავჭიდის საერთაშორისო ფედერციის ექსპერტთა ჯგუფმა გამოავლინა პლანეტის ყველა დროის უძლიერესი 50 მკლავჭიდელი, რომელთა შორის სამი ქართველი სპორცსმენიც მოხვდა: [[ერეკლე გურჩიანი|ერკლე გურჩიანი]] (მე-19), [[ზაურ ცხადაძე]] (44-ე), და [[ვახტანგ ჯავახაძე (სპორტსმენი)|ვახტანგ ჯავახაძე]] (47-ე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200805044208/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=23 ქართული სპორტი]</ref> == ცხენოსნობა == '''საქართველოში ცხენოსნობას უძველესი დროიდან მისდევდნენ.''' ანტიკური და შუა საუკუნეების უცხოური თუ ქართული წყაროები მოწმობენ, რომ მდიდარი მხედრული ტრადიციების ქვეყანაში წარმატებით ვითარდებოდა ცხენოსნობის სხვადასხვა სახეობა – [[დოღი]], ცხენოსნური თამაშები, [[ყაბახი]], [[ისინდი]], ჯირითი და სხვ. აქ ცხენის კულტის არსებობაზე მიუთითებს ძვ.წ. II-I ათასწლეულის ბრინჯაოს ბალთებზე შემორჩენილი გამოსახულებები, ხის ურიკები და ცხენის რიტუალური სამარხები, [[კოლხეთის დაბლობი|კოლხეთში]], ნაოხვამუში აღმოჩენილი ჯიშიანი ცხენის თიხის ფიგურა. დასტურდება, რომ ქართველურ ტომებს ცხენის მოშენება-გაწვრთნაში მთელ [[ურარტუ]]ში ბადალი არ ჰყოლიათ. რომაელი ისტორიკოსის [[დიონ კასიოსი]]ს ცნობით, ომის ღმერთისადმი მიძღვნილ დღესასწაულთან დაკავშირებით [[იბერები (მრავალმნიშვნელოვანი)|იბერთა]] მეფე [[ფარსმან ქველი]] თანმხლებ წარჩინებულებთან ერთად [[რომი|რომს]] სწვევია (II ს.) და ცხენოსნური ასპარეზობა გაუმართავს. ქართველთა ოსტატობით აღტაცებული იმპერატორის ბრძანებით, განსაკუთრებული პატივისცემის ნიშნად, [[მარსის მოედანი|მარსის მოედანზე]] ცხენზე ამხედრებული ფარსმანის ქანდაკება აღუმართავთ. ადრეული პერიოდის სავარჯიშო ნაგებობათა შორის ლიტერატურულ წყაროებში მოხსენიებულია იპოდრომი და ცხენთსარბიელი. იპოდრომის შესახებ პირველ ცნობებს ვხვდებით [[აპოლონიოს როდოსელი]]ს „[[არგონავტიკა]]ში“ (კოლხეთში, „არესის ველზე ვრცელი იპოდრომი იყო გადაშლილი და გარს მოაჯირი ერტყა. კოლხები ბრწყინვალე გმირების მოსაგონებლად რბენას და მხედრულ შეჯიბრებებს აწყობდნენ“), [[პროკოპი კესარიელი]]სა და [[იოანე შავთელი]]ს თხზულებებში. ქართულ ცხენოსნურ ასპარეზობებზე მეტად საინტერესო ჩანაწერები და ნახატები დაგვიტოვეს XVII საუკუნის იტალიელმა მისიონერებმა – [[არქანჯელო ლამბერტი]]მ, [[დიონიჯო კარლი]]მ და დონ კრისტოფორო დე კასტელიმ. ცხენოსნობის დაწინაურება მნიშვნელოვანწილად განაპირობა მეგრული და თუშური ჯიშის ცხენების მოშენებამ. თუშეთში ყველაზე გავრცელებული ყოფილა ცხენების ჭენება, სამეგრელოში – [[დოღი]], [[ყაბახი]], [[თარჩია]], [[ისინდი]]. საერო და საეკლესიო დღესასწაულებზე ცხენოსანთა ტურნირები საქართველოს თითქმის ყველა კუთხეში იმართებოდა და ამ სანახაობას დიდძალი ხალხი ესწრებოდა. [[აჭარა]]ში ცხენოსნურ შეჯიბრებაში მამაკაცებთან ერთად ქალებიც მონაწილეობდნენ და ხშირად იმარჯვებდნენ კიდევაც. ცხენოსნობას განსაკუთრებით ბევრი მიმდევარი ჰყავდა [[აფხაზეთი|აფხაზეთში]], აქაური მხედრები დიდი ოსტატობით გამოირჩეოდნენ. XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე ძველი ქართული მხედრული ტრადიციები განავითარეს რუსეთის სამხედრო სამსახურში მყოფმა კავალერისტებმა, მათ შორის გიორგი და კონა ერისთავებმა, ივანე ანდრონიკაშვილმა, გრიგოლ და ილია ორბელიანებმა, სპირიდონ ჭავჭავაძემ, ივანე ამილახვარმა და სხვებმა. თბილისში იპოდრომები მოეწყო დიდუბეში, საბურთალოზე, ვაკეში, დელისსა და ვეძისში. XIX საუკუნის მიწურულს ინგლისსა და ამერიკაში იმოგზაურეს გურულმა მხედრებმა და თავიანთი ოსტატობით აღაფრთოვანეს იქაური მაყურებელი. [[1912]] წელს ლივერპულის სტიპლ-ჩეიზის დიდი პრიზი მოიგო [[კონსტანტინე ავალიშვილი|კონსტანტინე ავალიშვილმა]], რომელიც ჯერ მოსკოვის, მერე კი დიდუბის იპოდრომების ჟოკეი იყო. [[1920-იანები|1920-იანი]] წლებიდან ეროვნული სახეობების პარალელურად განვითარდა ცხენოსნობის ე.წ. კლასიკური სახეობები. [[1923]] წელს ჩამოყალიბდა ცხენთგამოცდის კომიტეტი. თბილისის კლუბ „ოსოვიახიმში“ გაიხსნა სპორტული ცხენოსნობის სექცია, სადაც მწვრთნელებად მუშაობდნენ მ. ჭავჭავაძე და შ. მაჩაბელი. მოგვიანებით კაპიტონ ნაჭყებიას თაოსნობით სპორტსაზოგადოება „სპარტაკის“ ბაზაზე შეიქმნა პირველი საცხენოსნო სკოლა. კლასიკურ სახეობათა დანერგვას საფუძველი ჩაუყარეს ოსკარ და ნატალია როგებმა, მათი საქმე კი ნაყოფიერად გააგრძელეს [[რევაზ კორძაია]]მ, [[რევაზ მანჯავიძე]]მ, [[დიმიტრი წვერავა]]მ, [[შოთა აფციაური|შოთა აფციაურმა]] და სხვებმა. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ გახშირდა მასობრივი ცხენოსნური შეჯიბრებები, რომლებშიც მონაწილეობდნენ [[თბილისი]]ს, [[სენაკი]]ს, [[გუდაუთა|გუდაუთის]], [[ოჩამჩირე|ოჩამჩირის]], [[სოხუმი]]ს, [[გალი]]ს, [[ფოთი]]ს, [[ოზურგეთი]]ს, [[ჩოხატაური]]ს, [[ქუთაისი]]ს, [[წალენჯიხა|წალენჯიხის]], [[ქობულეთი]]სა და [[სიღნაღი]]ს ცხენოსნები. არაერთ ქალაქსა და რაიონში მოეწყო იპოდრომები და სპეციალური მოედნები. ცხენოსნური სპორტული სკოლები გაიხსნა [[გუდაუთა]]ში, [[სოხუმი|სოხუმში]], [[ზუგდიდი|ზუგდიდში]], [[გალი|გალსა]] და [[ჩოხატაური|ჩოხატაურში]]. საქართველოში ცხენოსნობის განვითარებაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს კ. მიქელაძემ, ბ. დადიანმა, ე. ერისთავმა, გ. ივანიძემ, ფ. მჭედლიშვილმა, გ. ქიქავამ, კ. ხარებავამ, ი. ჩალიმ, დ. კანკავამ, ს. დარასელიამ, მიხეილ მაისეევ-ჩერკასკიმ, ვ. ჯგერენაიამ, ი. კიზირიამ, ვ. მაქაცარიამ, შ. ჭურღულიამ, გ. ჩხიკვაძემ, ვ. ლაშქარავამ, ჭ. კვარაცხელიამ, გ. გამზარდიამ, დ. ხოფერიამ, ლ. ჯაიანმა და სხვებმა. მდიდარი ცხენოსნური ტრადიციების მიუხედავად, კლასიკურ სახეობებში საქართველოს მხედართა წარმატებები მხოლოდ საბჭოური შეჯიბრებებით შემოიფარგლა. სხვადასხვა დროს [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონები იყვნენ [[ნატალია როგე-ვასილიევა]], [[ზალატისკა ანშბა]], [[ანატოლი დოლჟენკო]], [[ავთანდილ კიკიანი]] და [[ხარლამ სიმონია]].<ref>[[1983]] წლის დეკემბერში საქართველოს სპორტულ ჟურნალისტთა ფედერაციამ წინასაახალწლო ტრადიციული გამოკითხვის შედეგების მიხედვით დაადგინა საქართველოს 1983 წლის 10 საუკეთესო სპორტსმენი. საქართველოს № 2 სპორტსმენად (160 ქულა) დასახელდა სსრ კავშირის ჩემპიონი დაბრკოლებათა გადალახვაში ხარლამ სიმონია („კოლმეურნე“, მწვრთნელი ლ. პაპბა)</ref><ref name="Lelo_1983_N250">[https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/291236/1/Lelo_1983_N250.pdf 10 საუკეთესო] // [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], 31 დეკემბერი, 1983, № 250 (7561), გვ. 1.</ref> სახელი გაითქვეს აგრეთვე [[მურად ძიძიგური|მურად ძიძიგურმა]], [[ოთარ ხაინდრავა]]მ, [[შოთა აფციაური|შოთა აფციაურმა]], ალექსანდრე დგებუაძემ და სხვებმა. '''საქართველოს ცხენოსნობის ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[30 მაისი|30 მაისს]]. [[1992]] წლის ოქტომბრიდან თანამედროვე ხუთჭიდისა და ბიათლონის საერთაშორისო ფედერაციის (UIPMB) წევრია. პრეზიდენტები: [[დავით სალარიძე]] ([[1991]]-[[1996]]), თენგიზ აბულაძე ([[1996]]-[[2003]]), [[ვალერიან როგავა]] ([[2003]]-[[2004]]), თენგიზ აბულაძე ([[2004]]-?), [[ლაშა ჯაიანი]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813105735/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=38 ქართული სპორტი]</ref> == ცურვა == '''საქართველოს სპორტის საწყლოსნო სახეობათა ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[2 აგვისტო|2 აგვისტოს]]. საქართველოში, ისევე როგორც მთელ [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის იმპერიაში]], სპორტული ცურვა შედარებით გვიან გავრცელდა. [[1912]] წელს [[სტოკჰოლმი|სტოკჰოლმის]] ოლიმპიურ თამაშებში [[რუსეთი|რუსეთის]] მოცურავეთა კრახის გამო ჟურნალი „რუსკი სპორტ" წერდა: „რუსეთში ცურვა, როგორც სპორტი, ისე ცუდადაა განვითარებული, რომ ყველა დანარჩენ სახეობას ჩამორჩება. საქმეს ვერ შველის შუვალიოვის ცურვის სკოლა, რომელიც მთელს თვალუწვდენელ რუსეთში ერთადერთია". (¹1, [[1913]]). თვალუწვდენელ რუსეთის იმპერიაში იგულისხმებოდა საქართველოც, სადაც ცურვა ზღვის, ტბებისა და მდინარეების სანაპიროებზე მცხოვრებლებმა თუ იცოდნენ. XIX საუკუნის 90-იან წლებში სახელი გაითქვა ბათუმის პორტის მუშამ [[მამედ ბედია|მამედ ბედიამ]], რომელმაც ბათუმიდან ფოთამდე 59 კმ შეუსვენებლად გაცურა. ეს 25 კმ-ით სჯობდა ინგლისის ფლოტის კაპიტნის, [[მეტიუ ვები|მეტიუ ვების]] მაჩვენებელს — [[1875]] წელს ვებმა [[ლა-მანშის სრუტე]] (34,6 კმ) 21 საათსა და 44 წუთში გადაცურა, რითაც სათავე დაუდო მარათონულ ცურვას (მამედ ბედიას შედეგი დროის მიხედვით არ აღნუსხულა და ამიტომაც ვერ მოხვდა საერთაშორისო მიღწევათა სიაში). 2002 წლის 30 აგვისტოს [[ჰენრი კუპრაშვილი|ჰენრი კუპრაშვილმა]], ცურვის ქართული სამხედრო-საწვრთნელი სტილით, მხედრული კოლხურით (ანუ [[ხელფეხშეკრული კოლხური|ოთხგან ხელფეხშეკრულმა]]) [[დარდანელის სრუტე|დარდანელის სრუტე]] ევროპის კონტინენტიდან აზიაში, 12 კილომეტრი, 3 საათსა და 15 წუთში გადაცურა. კუპრაშვილმა სათავე დაუდო მსოფლიოში სრუტეთა გადაცურვის ახალ წესს (სრუტეთა თავისუფალი სტილით გადაცურვებს სათავე დაუდო დიდმა ინგლისელმა პოეტმა [[ჯორჯ ბაირონი|ჯორჯ ბაირონმა]]). [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომამდე]] სპორტულ ცურვას მხოლოდ [[ბათუმი|ბათუმში]] მისდევდნენ და, ვინაიდან ქალაქში დახურული აუზი არ იყო, უმეტესად ზაფხულობით ვარჯიშობდნენ. საქართველოში, სხვა ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების მსგავსად, ცურვის სწავლებას ყურადღება 1920-30-იან წლებში მიექცა, რასაც ხელი შეუწყო [[თბილისი|თბილისის]], [[ბათუმი|ბათუმისა]] და [[სოხუმი|სოხუმის]] ბუნებრივ წყალსატევებზე საზაფხულო საცურაო ბაზების მომრავლებამ, მშთ კომპლექსის შემოღებამ ([[1931]]), სპეციალური ნორმატივების დაწესებამ და ბავშვთა სპორტული სკოლების დაარსებამ. [[1936]] წელს თბილისში, მტკვრის მარჯვენა სანაპიროზე აშენდა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]]-ში პირველი 8-ბილიკიანი და 50-მეტრიანი საცურაო აუზი, [[1945]] წელს - საქართველოში პირველი 25-მეტრიანი აუზი (მაშინდელი „დინამოს" სტადიონის ტრიბუნების ქვეშ), [[1965]] წელს - ზამთრის პირველი დახურული 50-მეტრიანი აუზი გათბობით (თბილისი, ვაკე). ამავე წლებში საქართველოს სხვადასხვა რეგიონს კიდევ რამდენიმე საცურაო აუზი შეემატა, რამაც სპორტული ცურვის მასობრიობა განაპირობა. საქართველოს პირველი ოფიციალური რეკორდი [[1928]] წელს დაამყარა ბათუმელმა [[ნიკოლოზ პაკროვსკი|ნიკოლოზ პაკროვსკიმ]], რომელმაც 100 მ თავისუფალი სტილით 1.08,6 წუთში დაფარა. რეკორდების აღრიცხვა [[1934]] წელს განახლდა. ამ პერიოდიდან რეგულარულად ტარდებოდა საქართველოს ჩემპიონატებიც, მათ შორის დღეისთვის უჩვეულო დისციპლინებში: გვერდულად ცურვაში, 50 მ ყუმბარით და შაშხანით, ტანსაცმლით, ტანსაცმლითა და შაშხანით ცურვაში, 25 და 50 მეტრზე ყვინთვაში. კაცებში სპორტის ოსტატის წოდება პირველს მიენიჭა თბილისელ [[სერგეი ილინი|სერგეი ილინს]] ([[1939]]), ქალებში - ასევე თბილისელ [[ლია ფაჩულია|ლია ფაჩულიას]] ([[1951]]).საუკეთესო სპორტულ შედეგებს საქართველოს მოცურავეებმა XX საუკუნის შუა წლებში მიაღწიეს, როცა საკავშირო და საერთაშორისო სარბიელზე არაერთი მედალი მოიპოვეს. ამ წარმატებებს საფუძველი ჩაუყარა [[პეტრე მშვენიერაძე|პეტრე მშვენიერაძემ]], რომელიც [[1948]] წლის სსრკ ჩემპიონატის პრიზიორი გახდა (100 მ, ბრასი). მშვენიერაძემ ბრასით ცურვაში 11 რეკორდი დაამყარა, მერე კი წყალბურთში გადავიდა და საქვეყნოდ გაითქვა სახელი. ქალთაგან სსრკ ჩემპიონატის პირველი მედალი (ვერცხლი) მოიპოვა [[ლია ფაჩულია|ლია ფაჩულიამ]] ([[1951]], გვერდულად ცურვა). იმავე ჩემპიონატში 2 დისტანცია (200 და 400 მ, გულაღმა ცურვა) მოიგო სოხუმელმა [[ვლადიმერ ლავრინენკო|ვლადიმერ ლავრინენკომ]]. საქართველოს წარმომადგენელთაგან პირველი და ჯერჯერობით ერთადერთი ოლიმპიური მედალი (ბრინჯაო) მოიპოვა ([[1956]], 4×200 მ) და პირველი მსოფლიო რეკორდსმენი ([[1956]], 4×200 მ) გახდა თბილისელი [[ბორის ნიკიტინი]]. მანვე პირველმა დაისაკუთრა ევროპის ჩემპიონატის ოქროს მედალი ([[1958]], 4×200 მ). ქალთა შორის ევროპის ჩემპიონატში პირველმა გაიმარჯვა და რეკორდი დაამყარა [[თიანათ ლეკვეიშვილი|თინათინ ლეკვეიშვილმა]] ([[1970]], 100 მ გულაღმა ცურვა). მსოფლიოს ჩემპიონატების პირველი მედალოსანია (ბრინჯაო) [[ირინა გერასიმოვა]] ([[1975]], 4×100 თავისუფალი სტილი). [[70-იანები|70-იან]] წლებში საკავშირო და საერთაშორისო სარბიელზე გამოირჩეოდნენ [[იგორ ომელჩენკო]] და [[იგორ კუშპელიოვი]].<ref>საქართველოს სსრ მინისტრთა საბჭოსთან არსებული ფიზიკური კულტურისა და სპორტის კომიტეტის კოლეგიამ თავის სხდომაზე დაამტკიცა რესპუბლიკის საუკეთესო სპორტსმენთა ათეული 1976 წლის შედეგების მიხედვით, სადაც იგორ კუშპელიოვი 1976 წლის საქართველოს მეცხრე საუკეთესო სპორტსმენად დასახელდა.</ref><ref name="Lelo_1976_N259" /> საქართველოს მოცურავეთა პირველი წარმატებები დაკავშირებული იყო [[ლუკა იოაკიმიდისა]] და [[შალვა მუსასტიკოვის]] ნაყოფიერ საქმიანობასთან. მოგვიანებით გამოჩნდნენ [[ვლადიმერ სამარინი]], [[მარგალიტა ტატიშვილი]], [[ალექსანდრე საფრონოვი]] და სხვა დამსახურებული მწვრთნელები. [[1992]] წელს წყალბურთი გამოეყო ცალკე ფედერაციად, ხოლო [[1996]] წელს შეიქმნა საწყლოსნო სპორტის სახეობათა ([[ცურვა]], [[წყალბურთი]], [[წყალში ხტომა]]) კონფედერაცია, შემდგომში - ფედერაცია. [[1992]] წლის 24 ივლისიდან ცურვის საერთაშორისო ფედერაციისა (FINA) და ევროპის საწყლოსნო ლიგის (LEN) წევრია. პრეზიდენტები: [[ბაკურ გულუა]] ([[1991]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ ისელიძე]] (წყალბურთის ფედერაციის - [[1992]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ გოიაშვილი]] ([[1996]]-[[2004]]), [[გიორგი უდესიანი]] ([[2004]]-?), [[დავით რურუა]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813105202/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=40 ქართული სპორტი]</ref> == ძალოსნობა == '''საქართველოს ძალოსნობის ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[1 ივლისი|1 ივლისს]]. [[1993]] წლის 1 იანვრიდან ძალოსნობის საერთაშორისო ფედერაციისა (IWF) და ევროპის ძალოსნობის ფედერაციის (EWF) წევრია. საქართველოში გავრცელებულ ხალხურ ასპარეზობათა შორის, ქართულ ჭიდაობასა და ცხენოსნურ თამაშებთან ერთად, პოპულარული იყო შეჯიბრებები სიმძიმეების აწევაში. ზემო სვანეთში, ხევსურეთში, ქართლსა და რაჭაში ხშირად იმართებოდა ძალღონის გამოსაცდელი ტურნირები, რომელსაც სვანეთში „ბაჩა-ლიკედ” ერქვა, სხვაგან – საჯილდაო ქვის აწევა. იყენებდნენ სხვადასხვა წონისა და ფორმის ქვას, სწევდნენ ცალი ან ორივე ხელით, გადაჰქონდათ ერთი ადგილიდან მეორეზე. გარდა ამისა, სვანეთში გავრცელებული ყოფილა შეჯიბრება ორფუთიანი მრგვალი ქვის ცალი ხელით აწევაში – „ბაჩა ლირიხვა აშხვ მეხარ”. დღეს სიმძიმესთან შეჭიდების ხალხური ტრადიცია თითქმის დავიწყებულია. როგორც სპორტის კლასიკური სახეობა, ძალოსნობა საქართველოში 1910-იან წლებში დაინერგა. პირველი ჯგუფი [[1912]] წელს გაიხსნა თბილისში. პეტრე მარღანიძის მიერ ორგანიზებულ „ათლეტურ არენაში”, გარდა ძალოსნებისა, გაერთიანდნენ მოჭიდავეები და მოკრივეები. [[1915]] წელს კიევში გამოსვლისას ორი ხელით ატაცში მსოფლიო რეკორდზე უკეთესი შედეგი აჩვენა [[გიორგი ჩიკვაიძე|გიორგი ჩიკვაიძემ]], რომელიც შემდგომ ცნობილი სპორტული მოღვაწე გახდა. [[1918]] წელს ძალოსნობის სექცია ამუშავდა ახალდაარსებულ სპორტსაზოგადოება “შევარდენში”, შემდგომ – საქართველოს პროფკავშირების დარგობრივ ორგანიზაციებში, აგრეთვე ბათუმში, სოხუმში, ქუთაისსა და ოზურგეთში. [[1926]] წელს ჩატარდა თბილისის პირველი ჩემპიონატი, მომდევნო წელს – საქართველოს პირველი ჩემპიონატი. მაღალ შედეგებს აღწევდნენ [[კონსტანტინე ზაუტაშვილი]], მამია ჟღენტი, [[სერგო წკეპლაძე]], [[ნიკოლოზ გილნერი]], [[გრიგოლ კოსტავა]], [[პავლე გუმაშიანი]], [[არკადი აბაშმაძე]], ალექსანდრე ჯეჯელავა და სხვები. საქართველოს ძალოსანთაგან [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატში პირველად გაიმარჯვა [[მოისეი კასიანიკი|მოისეი კასიანიკმა]] ([[1936]]), რომელმაც 10 წლის შემდეგ მსოფლიოს ჩემპიონატის ბრინჯაოს მედალი მოიგო. [[1950]] წელს ევროპის ჩემპიონები გახდნენ თბილისელი სპორტსმენები [[რაფაელ ჩიმიშკიანი]] და [[ვლადიმერ სვეტილკო]]. [[1950-იანები|1950-იან]] წლებში ქვემსუბუქი წონის ძალოსანთა შორის საერთაშორისო სარბიელზე ლიდერობდა ჩიმიშკიანი, რომელმაც 11-ჯერ დაამყარა მსოფლიო რეკორდი, [[1952]] წელს ჰელსინკში ოლიმპიური ჩემპიონის ტიტული მოიპოვა, 2 წლის შემდეგ კი – მსოფლიოს ჩემპიონისა. მოგვიანებით ამავე წონით კატეგორიაში დაწინაურდა [[დიმიტრი შანიძე]] – მსოფლიოსა ([[1973]]) და ევროპის ჩემპიონი ([[1972]]), ოლიმპიური თამაშების ორგზის მეორე პრიზიორი ([[1968]], [[1972]]). შანიძის შემდეგ თითქმის 20 წლის განმავლობაში საქართველოს წარმომადგენლებს დიდ შეჯიბრებებში მედალი არ აუღიათ. [[1990-იანები|1990-იან]] წლებში დიდი წარმატებები მოიპოვა ცხინვალელმა ათლეტმა, სამგზის ოლიმპიურმა ჩემპიონმა [[კახი კახიაშვილი|კახი კახიაშვილმა]], რომელმაც ბარსელონის ოლიმპიადა ([[1992]]) საქართველოს სახელით მოიგო, მომდევნო ორ თამაშებში კი [[საბერძნეთი|საბერძნეთის]] გუნდში გამოდიოდა. ასევე თვალსაჩინოა გიორგი ასანიძის სპორტული მიღწევები, რომელმაც ევროპისა და მსოფლიოს ჩემპიონატებში მოპოვებული წარმატებები ათენის ოლიმპიური ოქროს მედლით ([[2004]]) დააგვირგვინა. ქართული ძალოსნობის განვითარებაში მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვით გიორგი [[გიორგი ჩიკვაიძე|გიორგი ჩიკვაიძეს]], [[კონსტანტინე ზაუტაშვილი|კონსტანტინე ზაუტაშვილს]], [[მამია ჟღენტი|მამია ჟღენტს]], [[დიმიტრი კაპცოვი|დიმიტრი კაპცოვს]], [[რობერტ ტატიშვილი|რობერტ ტატიშვილს]], [[შოთა წერეთელი|შოთა წერეთელს]], [[გიორგი ჩიტაძე|გიორგი ჩიტაძესა]] და [[ვანო გრიქუროვი|ვანო გრიქუროვს]].<ref>[https://web.archive.org/web/20200813115200/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=60 ქართული სპორტი]</ref> == ბალახის ჰოკეი == საქართველოში ოდითგანვე იყო გავრცელებული [[ბალახის ჰოკეი|ბალახის ჰოკეის]] მსგავსი თამაშობანი – [[ჭოროლა]] და [[ჭაკუნობა]]. ჭოროლას მეტწილად [[კახეთი|კახეთსა]] და [[სამეგრელო|სამეგრელოში]] მისდევდნენ, ჭაკუნობას – დასავლეთ საქართველოში, განსაკუთრებით – [[გურია|გურიასა]] და [[იმერეთი|იმერეთში]]. ჭოროლას მოედანი დაახლოებით ბალახის ჰოკეის ზომისა იყო, თამაშობდნენ თხილის ან მუხის ტოტისგან დამზადებული ყვანჭებით, კარის მაგივრობას სწევდა ორმო. ჭაკუნობისთვის განკუთვნილი მოედნის სიგრძე 500 მეტრს აღწევდა, კარის ნაცვლად კი მოედნის თავსა და ბოლოში ლელო იყო მონიშნული. ამ თამაშობებს XX საუკუნის [[60-იანები|60-იან]] წლებამდე მისდევდნენ. თანამედროვე ბალახის ჰოკეის პირველი გუნდი შეიქმნა [[ქუთაისი|ქუთაისში]] [[1973]] წლის [[3 დეკემბერი|3 დეკემბერს]], სპორტსაზოგადოება „ლოკომოტივის” ბაზაზე. ამ საქმის თაოსანი იყო [[თეიმურაზ არჩაია]], მხარდამჭერი – [[ნოდარ ზივზივაძე]] (სპორტკლუბ „თბომავლის” თავმჯდომარე). მომდევნო წელს სასწავლო ჯგუფები გაიხსნა თბილისსა და ბათუმში, [[1974]] წელსვე გაიმართა საქართველოს პირველი ჩემპიონატი და თასის გათამაშება კაცთა შორის. ჩემპიონობა ბათუმის „განთიადმა” მოიპოვა, თასი – ქუთაისის „ლოკომოტივმა”. იმავე წელს ქუთაისელმა ჰოკეისტებმა მოიგეს ერევნისა და ბაქოს ტურნირები და სსრკ ჩემპიონატის I ლიგის შესარჩევი შეჯიბრება. ამ ლიგაში სხვადასხვა დროს გამოდიოდნენ აგრეთვე ბათუმისა და თბილისის არმიის სპორტკლუბის გუნდები. ქალთა პირველი ჯგუფები გაიხსნა [[1979]] წელს – [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] I ლიგაში 2 წელი თამაშობდა ბათუმის „განთიადის” (მწვრთნელი – [[ზურაბ მჟავია]]) ქალთა გუნდი, შემდეგ კი მისი ადგილი დაიკავა ქუთაისის “ფეიქარმა” (მწვრთნელი – [[ავთანდილ თევდორაძე]]). ქუთაისელმა გოგონებმა [[1988 წელი მუსიკაში|1988]] წელს გაიმარჯვეს საკავშირო ახალგაზრდულ პირველობაში. ჰოკეის გუნდები შეიქმნა ჩოხატაურსა და ლანჩხუთში. [[1985]] წელს ქუთაისის ცენტრალური სტადიონის ტერიტორიაზე მოეწყო ამიერკავკასიაში პირველი ხელოვნურსაფრიანი მოედანი, [[1992]] წელს ქუთაისშივე დაარსდა ბალახის ჰოკეის პირველი სპეციალიზებული სკოლა, რომლის სასწავლო ჯგუფები გაიხსნა წყალტუბოსა და სამტრედიაში. სხვადასხვა წლებში ქართველ ჰოკეისტებს უთამაშიათ [[პოლონეთი|პოლონეთის]], [[ესპანეთი|ესპანეთის]], [[ავსტრია|ავსტრიის]], [[ირანი|ირანის]] საერთაშორისო ტურნირებში, ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ჩემპიონატების შესარჩევ შეჯიბრებებში. '''საქართველოს ბალახის ჰოკეის ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1988]] წლის [[12 თებერვალი|12 თებერვალს]]. [[1996]] წლიდან ბალახის ჰოკეის საერთაშორისო ფედერაციის (FIH) წევრია. პრეზიდენტები: [[რევაზ რობაქიძე]] ([[1988]]-[[1996]]), [[თეიმურაზ არჩაია]] ([[1996]]-[[2004]]), [[გიორგი ჩარკვიანი]] ([[2004]] წლიდან). [[კონსტანტინე არჩაია]] ([[2006]]-[[2012]]), [[ავთანდილ თევდორაძე]] ([[2012]] წლიდან).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=68 ქართული სპორტი]</ref><br /> == ბატუტზე ხტომა == '''საქართველოში ბატუტზე ხტომა XX საუკუნის 30-იანი წლების მიწურულიდან გავრცელდა.''' ამ ტიპის პირველი სპორტული იარაღი [[გიორგი ეგნატაშვილი|გიორგი ეგნატაშვილის]] დავალებით დაამზადა პავლე აბაშკინმა, რომელსაც გიორგის ვაჟი, [[ირაკლი ეგნატაშვილი]] ეხმარებოდა. პირველი საცდელი ვარჯიშები თბილისში, კონსტიტუციის ქუჩაზე მდებარე სპორტულ დარბაზში მოეწყო, მერე კი ბატუტისტებმა მუშთაიდის ბაღში გადაინაცვლეს ([[1941]]). მოგვიანებით, უკვე [[50-იანები|50-იან]] წლებში, სპორტის ეს ახალი სახეობა დაინერგა თბილისის სპორტულ სკოლებში, ფიზკულტურის ინსტიტუტში, [[ქუთაისი|ქუთაისში]], [[ბათუმი|ბათუმში]], [[სოხუმი|სოხუმში]], [[ცხინვალი|ცხინვალსა]] და [[რუსთავი|რუსთავში]]. ბატუტს, როგორც დამხმარე საწვრთნელ საშუალებას, იყენებდნენ წყალში მხტომელები, ტანმოვარჯიშეები, პარაშუტისტები. ბატუტისტების პირველი ჯგუფი თენგიზ ხუდოევმა ჩამოაყალიბა ([[1969]]), საქართველოს ნაკრების პირველი უფროსი მწვრთნელი კი [[ოთარ კაკიაშვილი]] იყო. საქართველოს ჩემპიონატები იმართება [[1970]] წლიდან. ქართველ ბატუტზე მხტომელთაგან პირველ სერიოზულ წარმატებას [[ფატი ფირანიშვილი|ფატი ფირანიშვილმა]] მიაღწია ([[1980]], ევროპის იუნიორთა ჩემპიონატი, II ადგილი). [[1985]] წლიდან ლიდერობდა [[რუსუდან ხოფერია]] (მწვრთნელი – [[ზაურ სულაშვილი]]), რომელმაც არაერთხელ გაიმარჯვა მსოფლიოს და ევროპის ჩემპიონატებში ([[1988]] წელს მსოფლიოს ჩემპიონატში 3 ოქროს მედალი დაისაკუთრა: ინდივიდუალურ ვარჯიშში, სინქრონულ ხტომებსა და გუნდური პროგრამით შეჯიბრებაში), ბატუტისტთა სადებიუტო ოლიმპიურ ტურნირში კი ([[2000]], [[სიდნეი]]) VII ადგილი დაიკავა. საერთაშორისო ასპარეზზე არაერთი გამარჯვება მოიპოვეს [[ანა დოღონაძე|ანა დოღონაძემ]] (ამჟამად გერმანიის მოქალაქეა), [[ზაქარია აბრამიშვილი|ზაქარია აბრამიშვილმა]] და სხვებმა. [[2005]]-[[2006]] წლებში მსოფლიოსა და ევროპის ახალგაზრდული ჩემპიონატები მოიგო თბილისელმა [[ლუბა გოლოვინა|ლუბა გოლოვინამ]]. პრეზიდენტი: -  [[კონსტანტინე ლაშხი]]. <ref>[https://web.archive.org/web/20200813110108/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=73 ქართული სპორტი]</ref> == მხატვრული ტანვარჯიში == '''თბილისში ჯერ კიდევ XX საუკუნის დასაწყისში არსებობდა რიტმული პლასტიკის სტუდია,''' რომლის ბაზაზეც [[1924]] წელს შეიქმნა რიტმის ინსტიტუტი. აქ უპირატესობას ანიჭებდნენ სცენური ჟესტის ცნობილი ფრანგი თეორეტიკოსისა და პრაქტიკოსის, [[ფრანსუა დელსარტი|ფრანსუა დელსარტის]] იდეებს, ვის სახელსაც უკავშირდება ტერმინი "ესთეტიკური ტანვარჯიში". მხატვრული ტანვარჯიში სპორტული მიმართულებით [[1940-იანები|1940-იანი]] წლების მიწურულს განვითარდა. [[1948]] წელს თბილისში მოეწყო მეორე საკავშირო დათვალიერება-კონკურსი, პიონერთა და მოსწავლეთა სასახლეში კი გაიხსნა მხატვრული ტანვარჯიშის ორი ჯგუფი. [[ლენინგრადი|ლენინგრადიდან]] მოიწვიეს ცნობილი ტანმოვარჯიშე და მწვრთნელი [[იულია შიშკარიოვა]], რომელმაც შეადგინა და დანერგა ორიგინალური ვარჯიშები. საქართველოს ტანმოვარჯიშეები საკავშირო შეჯიბრებებში [[1950]] წლიდან ჩაებნენ, მაგრამ პირველი მნიშვნელოვანი გამარჯვებები [[1970-იანები|1970-ია]]<nowiki/>ნ წლებში მოიპოვეს, როცა ნაკრებს სათავეში ჩაუდგა შემდგომში სახელოვანი მწვრთნელი [[ნელი სალაძე]]. მან შექმნა მხატვრული ტანვარჯიშის ქართული სკოლა, რომელმაც საერთაშორისო აღიარება მოიპოვა. [[1979]] წელს [[ირინე გაბაშვილი]] და [[ლალი დოლიძე]] საბჭოთა გუნდთან ერთად მსოფლიოს ჩემპიონები გახდნენ. იმავე ჩემპიონატში გაბაშვილმა ბურთით ვარჯიში მოიგო, მრავალჭიდში კი III ადგილი დაიკავა. დიდ სარბიელზე წარმატებით გამოდიოდნენ აგრეთვე [[ინგა ყიფშიძე]], [[ელისო ბედოშვილი]], [[ირინა ჟემჩუჟინა]], [[მაია ნადიბაიძე]], [[მარინა ხალილოვა]], [[მაია მორბედაძე]] და სხვები. ოლიმპიურ თამაშებში მონაწილეობდნენ [[ეკა აბრამია]] ([[1996]], XXV ადგილი) და [[ინგა თავდიშვილი]] ([[2000]], XXI ადგილი). '''[[საქართველოს ტანვარჯიშის სახეობათა ფედერაცია]]''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[1 ივნისი|1 ივნისს]]. [[1992]] წლის [[18 ივლისი|18 ივლისიდან]] ტანვარჯიშის საერთაშორისო ფედერაციისა (FIG) და ევროპის ტანვარჯიშის კავშირის (UEG) წევრია. პრეზიდენტები: [[ანზორ ღონღაძე]] ([[1991]]-[[2004]]), [[რუსუდან სიხარულიძე]] ([[2004]]-?), [[კონსტანტინე ლაშხი]] (დღემდე). <ref>[https://web.archive.org/web/20200805052535/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=74 ქართული სპორტი]</ref> == ხელბურთი == '''საქართველოში [[ხელბურთი]] [[უკრაინა|უკრაინიდან]] შემოვიდა XX საუკუნის [[20-იანები|20-იან წლებში]].''' იმავე პერიოდში ქართულად ითარგმნა თამაშის წესები. სსრკ ხალხთა I სპარტაკიადაში ([[1928]]) მონაწილე ამიერკავკასიის ფედერაციის ნაკრები თითქმის მთლიანად ქართველი ხელბურთელებისგან შედგებოდა<nowiki/>[[50-იანები|. 50-იანი]] წლებიდან დაიწყო ხელბურთის განვითარების ახალი ეტაპი. ამ საქმეში განსაკუთრებული წვლილი მიუძღვით გიორგი შარაშიძეს, [[თამაზ ანთაძე|თამაზ ანთაძესა]] და [[ვლადიმერ არაქელოვი|ვლადიმერ არაქელოვს]]. [[1956]] წლიდან თბილისის „ბურევესტნიკი” საბჭოთა კავშირის პირველობაში (11×11) ჩაება, [[1962]] წელს კი გაიმართა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] I ჩემპიონატი შვიდკაცა ხელბურთში, რომელიც თბილისელებმა მოიგეს (უფროსი მწვრთნელი – გიორგი შარაშიძე). ორი წლის შემდეგ “ბურევესტნიკმა” კვლავ გაიმარჯვა ამ ასპარეზობაში, [[1963]], [[1965]] და [[1966]] წლებში კი პრიზიორი იყო. საქვეყნოდ გაითქვეს სახელი [[ჯემალ აბაიშვილი|ჯემალ აბაიშვილმა]], [[ჯემალ ცერცვაძე|ჯემალ ცერცვაძემ]], [[თამაზ ანთაძე|თამაზ ანთაძემ]], [[ანზორ ექსეულიძე|ანზორ ექსეულიძემ]], [[იმედო ფხაკაძე|იმედო ფხაკაძემ]], [[ლერი კარტოზია|ლერი კარტოზიამ]], [[ჯანო ბაგრატიონი|ჯანო ბაგრატიონმა]], [[გარი მაჭავარიანმა]] და სხვებმა. [[60-იანები|60-იანი]] წლებიდან მოყოლებული, საქართველოს ხელბურთელები სსრკ ნაკრების შემადგენლობაში რეგულარულად მონაწილეობდნენ დიდ საერთაშორისო შეჯიბრებებში. ოლიმპიური თამაშებისა ([[1976]]) და მსოფლიოს ([[1982]]) ჩემპიონი გახდა [[ალექსანდრე ანპილოგოვი]], მსოფლიო უნივერსიადაში ([[1968]]) გაიმარჯვეს [[იმედო ფხაკაძე|იმედო ფხაკაძემ]] და [[ალექსანდრე ხუციშვილი|ალექსანდრე ხუციშვილმა]]. ხელბურთის გავრცელებას ხელი შეუწყო ხშირმა საერთაშორისო შეხვედრებმა და თბილისის პოპულარულმა ტურნირმა გაზეთ “ზარია ვოსტოკას” პრიზზე, რომელიც [[1966]] წლიდან ტარდებოდა ევროპის უძლიერესი ნაკრებების ([[იუგოსლავია]], [[გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა|გდრ]], [[გფრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]], [[რუმინეთი]], [[უნგრეთი]], [[ესპანეთი]], [[ჩეხოსლოვაკია]], [[დანია]], [[ნორვეგია]], [[პოლონეთი]]) მონაწილეობით. ამ გუნდებს ტოლს არ უდებდა საქართველოს ნაკრები, რომელიც ბურევესტნიკელებისგან შედგებოდა. [[1978]] წელს თბილისის „ბურევესტნიკმა” (უფროსი მწვრთნელი – [[გარი მაჭავარიანი]]) სსრკ თასი მოიპოვა. ამ გამარჯვებაში თავიანთი წვლილი შეიტანეს ახალი თაობის ხელბურთელებმა<nowiki/>[[ჯემალ ბარამიძე|: ჯემალ ბარამიძემ]], [[გიორგი მამულაშვილმა]], ვახტანგ და გიორგი ბერიაშვილებმა, [[ზაზა დოლიძე|ზაზა დოლიძემ]], [[ამბერკი ტაბიძე|ამბერკი ტაბიძემ]], [[ზურაბ კეკელიძე|ზურაბ კეკელიძემ]], [[იოსებ კალანდაძე|იოსებ კალანდაძემ]], იგორ და გიორგი ნარიმანიძეებმა, [[ამირან კომახიძე|ამირან კომახიძემ]], [[ჯიმშერ დვალიშვილი|ჯიმშერ დვალიშვილმა]] და სხვებმა. საქართველოს ხელბურთელ ქალთა ყველაზე მნიშვნელოვანი წარმატება სსრკ ხალხთა VII სპარტაკიადაში ([[1979]]) V ადგილის დაკავება იყო. ჩვენი ნაკრების 14 მოთამაშეს მაშინ სპორტის ოსტატის წოდება მიენიჭა. [[1992]] წლიდან საქართველოს ეროვნული გუნდები დამოუკიდებლად მონაწილეობენ ევროპისა და მსოფლიოს ჩემპიონატების შესარჩევ ტურნირებში, ცალკეული გუნდები კი – ევროპის საკლუბო შეჯიბრებებში. ''''''საქართველოს ხელბურთის ასოციაცია.'''''' დაფუძნდა [[1990]] წლის [[5 ივნისი|5 ივნისს]]. [[1991]] წლიდან ხელბურთის საერთაშორისო ფედერაციისა (IHF) და ევროპის ხელბურთის ფედერაციის (EHF) დროებითი, [[1992]] წლის აგვისტოდან – მუდმივი წევრია.პრეზიდენტები: [[ნიკოლოზ ცხაკაია]] ([[1990]]-[[1996]]), [[თენგიზ გაზდელიანი (მრავალმნიშვნელოვანი)|თენგიზ გაზდელიანი]] ([[1996]]-[[2004]]), [[მამუკა სხიერელი]] ([[2004]]-?), [[ზურაბ კაკაბაძე]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200206114316/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=66 ქართული სპორტი]</ref> == ბადმინტონი == '''საქართველოში ბადმინტონი [[1960-იანები|1960-იანი]] წლების დასაწყისში შემოვიდა'''. სპორტის ამ სახეობის გავრცელებას ხელი შეუწყო [[1963]] წელს [[თბილისი|თბილისში]] გამართულმა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] პირველმა ჩემპიონატმა, რომელსაც ერთი წლის შემდეგ საქართველოს პირველობა მოჰყვა. გარდა თბილისისა, ბადმინტონის ჯგუფები გაიხსნა [[ქუთაისი|ქუთაისში]], [[ბათუმი|ბათუმში]], [[სოხუმი|სოხუმში]], [[რუსთავი|რუსთავში]], [[თელავი|თელავში]], [[გურჯაანი|გურჯაანსა]] და [[გაჩიანი|გაჩიანში]]. პირველი თაობის ბადმინტონისტებს შორის გამოირჩეოდნენ ძმები ანატოლი და ალექსანდრე დავიდოვები, ლევან ქურხაშვილი, ვლადიმერ ბორიაკი და დავით ასტახიშვილი. პირველი სპორტის ოსტატი გახდა იულია კონდრატიევა. [[1980-იანები|1980-იან]] წლებში საკავშირო და საერთაშორისო შეჯიბრებებში წარმატებით გამოდიოდა დავით კავილაძე, რომელმაც [[1983]] წელს [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] გუნდთან ერთად მეგობრობის საერთაშორისო ტურნირში გაიმარჯვა. საქართველოში ბადმინტონის განვითარებაში თავისი წვლილი შეიტანეს მწვრთნელებმა: [[გივი სამსონაძე|გივი სამსონაძემ]], [[ლევან ქურხაშვილი|ლევან ქურხაშვილმა]], [[ანატოლი დავიდოვი|ანატოლი დავიდოვმა]], [[ოთარ აბზიანიძე|ოთარ აბზიანიძემ]], [[ვიქტორ მალიუტინი|ვიქტორ მალიუტინმა]] და სხვებმა. '''საქართველოს ბადმინტონის ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[19 ივლისი|19 ივლისს]]. [[1992]] წლიდან ბადმინტონის საერთაშორისო ფედერაციისა (IBF) და ევროპის ბადმინტონის ასოციაციის (EBA) წევრია. პრეზიდენტები: [[პავლე ნონიკაშვილი]] ([[1991]]-[[1994]]), ირაკლი კავილაძე ([[1994]]-[[1996]]), [[ანატოლი დავიდოვი]] ([[1996]]-?), [[თინათინ ბაღაშვილი]] (დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=4 ქართული სპორტი]</ref> == კიკბოქსინგი == საქართველოში კიკბოქინგით [[1990]] წლიდან დაინტერესდენ. სპორტული ორთაბრძოლის ეს სახეობა საბრძოლო ხელოვნების კლუბ „ჯიქში“ დაინერგა. [[1993]] წელს კლუბის ბაზაზე შეიქმნა ტაილანდური კრივისა და კიკბოქსინგის ეროვნული ფედერაცია, რომელსაც  გოჩა ჯავახია უძღვება. კიკბოქსინგის პირველი მიმდევრები იყვნენ გიორგი ჩაკვეტაძე, გიგა კორძაძე, მიხეილ ძაგნიძე, როინ ფილაური, ზურაბ ბესიაშვილი და სხვები. გიორგი ჩაკვეტაძემ, გიგა კორძაძემ, შალვა ავთანდილაშვილმა, თეონა ლავრელაშვილმა, სოფიო ქავთარაძემ  სხვადასხვა წლებში საერთაშორისო ტურნირების მედლები მოიპოვეს.ბოლო პერიოდში დიდ ტურნირებში განსაკუთრებული წარმატებით გამოდის დავით ჯავახია.<ref>[https://web.archive.org/web/20200813111839/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=47 ქართული სპორტი]</ref> == სოფტბოლი == საქართველოში სოფტბოლი სახელმწიფო ფიზიკური კულტურის ინსტიტუტის მძლეოსნობის კათედრის უფროსი მასწავლებლის, გია ქემოკლიძის თაოსნობით შემოვიდა. მან [[1991]] წელს ამავე ინსტიტუტის ბაზაზე პირველი გუნდი - „ივერია“ შექმნა. „ივერიამ“ სადებიუტო ოფიციალური ამხანაგური შეხვედრები [[1991]] წლის 7-10 მაისს გამართა - უმასპინძლა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონს, ტირასპოლის „ვიქტორიას“. ამავე წლის სექტემბერში „ივერია“ პირველი ოფიციალური ტურნირი - რუსეთის პროფკავშირთა საბჭოს ღია პირველობაში ჩაება და II ადგილი დაიკავა. შემდეგ გუნდმა კიდევ ხუთ ოფიციალურ ტურნირში ითამაშა. განსაკუთრებით აღსანიშნავია გამარჯვება [[1992]] წლის ანაპის ტურნირში, სადაც „ივერიამ“ ჩამოიტოვა ტირასპოლის „ვიქტორია,“ შემდგომში ევროპის ჩემპიონთა თასის მფლობელი.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=6 ქართული სპორტი]</ref> == ხრიდოლი == შერკინების ერთ-ერთი სტილი ძველ საქართველოში, ცალი ხელით კრივი. [[იოსებ გრიშაშვილი|იოსებ გრიშაშვილის]] ცნობით, თუ „ევროპიელთათვის არსებობს „დუელი“, ისე ჩვენებური ყარაჩოღელისათვისაც იყო ამგვარი საშუალება შეურაცყოფის ასანაზღაურებლად, რომელსაც „ხრიდოლი“ ეწოდებოდა“ (ი.გრიშაშვილი, ტომი III, გვ. 46, 1963 წ.). ხრიდოლის განმარტება ასევე შეტანილია გრიშაშვილის „ქალაქურ ლექსიკონში“ – „ხრიდოლი, ხრიდონი - კრივი ცალი ხელით. ერთი ხელი ქამარში აქვთ გარჭობილი და მეორეთი ვარჭიშობენ — ჰერივობენ“. ხრიდოლი ერთგვარი ოსტატობის მაჩვენებელი იყო, რადგან ბრძოლაში გამომწვევი ცალი ხელი ებრძოდა ორივე ხელით მოჩხუბარ მეტოქეს. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ცალი ხელით მებრძოლს გაუჭირდებოდა და მეტოქე დაჩაგრავდა, ის მაინც არ არღვევდა ხიდოლის წესებს და ისევ ცალი ხელით აგრძელებდა ბრძოლას. სიტყვა ხრიდოლი, ისევე როგორც: ხრიდონი, ხრიდული, ხრიკული, მეხრიკეობა, ნაწარმოებია სიტყვა ხრიკისგან. იგი ძველ საქართველოში მეომრის ოსტატური მოქმედების აღმნიშვნელ სიტყვას წარმოადგენდა. [[სულხან-საბა ორბელიანი|სულხან-საბას]] განმარტებით: „ხრიკი - მორკინალთ ხელოვნებაა“. ანუ ხერხი, ფანდი, ილეთი — მებრძოლის გააზრებული მოქმედება მეტოქის დასამარცხებლად. ქართული საბრძოლო ხელოვნების აღორძინების მიზნით, კახაბერ ზარნაძის თაოსნობით [[1993]] წელს დაარსდა ხრიდოლის ფედერაცია, რომლის მთავარ საქმიანობას წარმოადგენდა ქართული საბრძოლო ხელოვნების უძველესი სახეობების მოძიება და საჩვენებელი გამოსვლებით მათი დემონსტრაცია. [[1997]] წლიდან ხრიდოლის თანამედროვე სახით აღდგენას მოთავეობას უწევდა ხრიდოლის სადროში  „იბერიელი მგლების“ ხელმძღვანელი [[ნუკრი მჭედლიშვილი]]. ქართველთა მხედრული ტრადიციების მკვლევართა ჯგუფმა ([[ზაზა დავითულიანი]], [[ზურაბ ჩაჩანიძე]], [[ლადო მეცხვარიშვილი]], [[ნოდარ ლურსმანაშვილი]], [[გიორგი კოკოშაშვილი]], [[დავით ალანია]], მანუჩარ ბესელია, [[დავით ჩორგოლიანი]], [[ამური ქიტიაშვილი]], [[ბახვა ჭაბუკიანი]]) საფუძვლიანად შეისწავლა და შეიმუშავა თანამედროვე ხრიდოლის, ანუ ხელჩართული ბრძოლის ქართული სისტემა — საბრძოლო ხუთჭიდი. აქ გაერთიანებულია ქართული საბრძოლო ხელოვნების ხუთი უძველესი სახეობა: ჭიდაობა, რკენა, კრივი, ფარიკაობა და მშვილდოსნობა.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=55 ქართული სპორტი]</ref> == ბეისბოლი == '''ბეისბოლის ქართული ისტორია 1985 წლიდან იწყება.''' პირველი, ვინც სპორტის ამ სახეობით დაინტერესდა, იყო [[გელა ჩიხრაძე]], სსრკ სპორტის ოსტატი ხმლით ფარიკაობაში. იგი გაეცნო ბეისბოლის წესებს, შეკრიბა ენტუზიასტთა მცირე ჯგუფი და მათთან ერთად ვარჯიშს შეუდგა. [[1986]] წელს  გელა ჩიხრაძემ იმოგზაურა [[კუბა|კუბაში]], საიდანაც მეთოდური ლიტერატურა და სპორტული ინვენტარი ჩამოიტანა. იმავე წელს ჭადრაკის სასახლეში მისი თაოსნობით მოეწყო შეხვედრა, რომელიც საქართველოში ბეისბოლის დანერგვა-განვითარების საკითხებს მიეძღვნა.  [[1986]] წელს დაფუძნდა [[საქართველოს ბეისბოლის ფედერაცია]] და შეიქმნა ბეისბოლისტთა პირველი სპორტული კლუბი „ივერია“- [[1987]]-[[1988]] წლებში გელა ჩიხრაძე კვალიფიკაციის ასამაღლებლად კუბასა და [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]-ში იმყოფებოდა. [[1987]] წელს „ივერიამ“ პირველი ოფიციალურ საკავშირო ტურნირში III ადგილი დაიკავა (ქართველებთან ერთად შეჯიბრებაში მონაწილეობდენ კიევის, ლენინგრადის, მოსკოვის, ტასკენტისა და ნოვოსიბირსკის გუნდები). [[1988]]-[[1990]] წლებში გელა ჩიხრაძე სსრკ ნაკრების მწვრთნელი იყო.  [[1989]] წელს თბილისში შეიქმნა ბეისბოლის მეორე ქართული კლუბი - „მერანი“ (მცვრთნელები — გიორგი პაიჭაძე და [[დავით ღოთვაძე]] — „ივერიამ“ და „მერანმა“ [[1989]] – [[1990]] წლებში პირველი საერთაშორისო მატჩები გამართეს კუბაში. უფრო ადრე ამხანაგური შეხვედრების ჩასატარებლად საქართველოში ჩამოვიდნენ ამერიკის გუნდები „მიკერ-ბოკერი“ ([[1988]])  და „ბულდოქსი“ ([[1989]]). [[1988]] წელს გაიხსნა ბეისბოლის ბავშვთა სპორტული სკოლა (მთავარი მწვრთნელი - ნუგზარ კაპანაძე ). ბეისბოლის განვითარების ხელშეწყობის მიზნით ჩვენს ქვეყანას ესტუმრნენ კუბელი ([[ხუან ფისტუერი]]) და ამერიკელი ([[როჯერ სმიტი]], [[რენდი ბრაუნი]]) სპეციალისტები. [[1992]] წელს დაფიძნდა კლუბი „კოტრა“ (მთავარი მწვრთნელი — გიორგი ბროლაძე). [[1994]] წელს ლაგოდეხში  ჩამოყალიბდა კლუბი „ლელიანი“, რომელიც [[1995]] წელს ევროპის საკლუბო თასის გათამაშებაში IV ადგილი დაიკავა. [[1990]]-[[1991]] წლებში ქართველ მოზარდთა გუნდი საკავშირო ტურნირების ჩემპიონი იყო, [[1992]]-[[1993]] წლებში — რუსეთის ღია პირველობის ჩემპიონი, [[1994]] წელს კი — ევროპის „ბ“ ჯგუფის ფინალისტი. [[1994]] წელს კიევში გამართული ევროპის ჩემპიონატში საქართველოს ახალგაზრდულმა ნაკრებმა ვერცხლის მედლები დაისაკუთრა, [[1997]] წელს კი ჰალში (ინგლისი) IV ადგილზე გავიდა. [[1988]] წელს ვენაში ევროპის ჩემპიონატი „ბ“ ჯგუფში საქართველოს ეროვნულმა გუნდმა ბრინჯაოს მედლები მოიპოვა. [[2001]] წელს ქალაქ კუტნოში (პოლონეთი)  ბეისბოლის ბავშვთა გუნდმა „რაინდებმა“ მსოფლიო „ლითლ ლიგის“ ევროაზიური დივიზიონის   გათამაშებაში  (მონაწილეობდა 69 ქვეყანა) II ადგილი დაიკავა, [[2002]] წელს კი — III. 2007 წელს ევროპა-შუა აზია-აფრიკის ექვსგუნდიან ჯგუფში საუკეთესო იყო საქართველოს 19-წლამდელთა ნაკრები.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=5 ქართული სპორტი]</ref> == ბიატლონი == '''საქართველოს  ბიატლონის  ეროვნული ფედერაცია დაფუძნდა 2002 წლის 26 ნოემბერს'''. ამ მოკლე დროის განმავლობაში ბევრი რამ გაკთდა: ჩამოყალიბდა სპორტული ჯგუფები, დაგეგმილია შეჯიბრებები, შეირჩა საქართველოს ნაკრები გუნდი, რომელსაც საერთაშორისო ფედერაციის სპეციალურმა კომისიამ მაღალი შეფასება მისცა და დიდი მომავალი უწინასწარმეტყველა. სპორტსმენების მომზადების დონე ყოველ წლიურად შესამჩნებად იმატებს. 2004 წელს საქართველოს ეროვნული ფედერაცია გაწევრიანდა საერთაშორისო ბიატლონის ფედერაციაში. 2009 წლიდან დღემდე საერთაშორისო არბიტრაჟის თავმჯდომარე და პირველი მოადგილე, საქართველოს ბიატლონის ფედერაციის წევრებია. საქართველო წლების განმავლობაში ითვლებოდა ზამთრის სპორტის ცენტრად, ყოფილ საბჭოთა კავშირში. თუკი გავისთვალისწინებთ დღევანდელ სასაზღრო ზოლს და კლიმატურ პირობებს, და რა მნიშვნელობა აქვს ამ ნახევრად გასამხედროვებულ სპორტის სახეობის კერძოდ - ბიატლონის განვითარებას საქართველოში. ბაკურიანში ტარდებოდა სხვადასხვა დონის საკავშირო და საერთაშორისო შეჯიბრებები ზამთრის სახეობებში. იგეგმებოდა ოლიმპიური თამაშების ჩატარების  საკითხი. აქვე მზადებას გადიოდა საბჭოთა კავშირის ოლიმპიური ნაკრები ბიატლონში. სპორტულ კომპლექსში შედიოდა სასტუმრო, სასროლი მოედანი და სრბენი ბილიკი. აქ მომზადებლი სპორტსმენები მაღალ შედეგებს აღწევდნენ საერთაშორისო არენაზე. ბაკურიანში 1969-1970 წლებში ჩატარდა საკავშირო შეჯიბრება ბიატლონში.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=7 ქართული სპორტი]</ref> == თანამედროვე ხუთჭიდი == '''საქართველოში თანამედროვე ხუთჭიდი [[1950-იანები|1950-იან]] წლებში დაინერგა.''' [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატში პირველი მედალი (ბრინჯაო) მოიპოვა თბილისელმა [[ანატოლი პევცოვი|ანატოლი პევცოვმა]]. პირველი თაობის ხუთჭიდელთა შორის იყვნენ [[რევაზ მანჯავიძე]], [[ივანე მიხაილიცკი]], [[ანატოლი პევცოვი]], [[ჯუანშერ ზალდასტანიშვილი,]] [[გურამ კალმახელიძე]], [[ვალერიან როგავა]] და სხვები. [[1981]] წელს საქართველოს გუნდმა სსრკ ჩემპიონატში გაიმარჯვა, ევროპის თასის გათამაშებაში კი სსრკ ნაკრების სახელით მესამე ადგილზე გავიდა. [[1985]] წელს იგორ ბრიზგალოვმა პირად შეჯიბრებაში ევროპის თასი დაისაკუთრა. [[1988]] წელს [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ნაკრებთან ერთად ახალგაზრდებს შორის მსოფლიოს ჩემპიონი გახდა [[როლანდ ლოხიშვილი]]. განსაკუთრებულ წარმატებას მიაღწია [[ვახტანგ იაგორაშვილი|ვახტანგ იაგორაშვილმა]] (მწვრთნელი – [[ამირან შეროზია]]), რომელიც [[1980-იანები|1980-იან]] წლებში მსოფლიოს უძლიერეს ხუთჭიდელთა რიგებში შედიოდა. მან სეულის ოლიმპიურ თამაშებში პირად ჩათვლაში ბრინჯაოს მედალი აიღო, მომდევნო წელს ასევე პირად ტურნირში მსოფლიოს ჩემპიონატის მეორე პრიზიორი გახდა, [[1990]] წელს კი სსრკ ნაკრების შემადგენლობაში მსოფლიოს ჩემპიონობა მოიპოვა. '''საქართველოს თანამედროვე ხუთჭიდისა და ტრიათლონის ფედერაცია''' [[2003]] წელს გამოეყო საქართველოს ცხენოსნობისა და თანამედროვე ხუთჭიდის ფედერაციას (შეიქმნა [[1991]] წელს, საერთაშორისო ფედერაციის წევრია [[1992]] წლიდან) და დაფუძნდა დამოუკიდებელი ორგანიზაციის სტატუსით. [[2003]] წელს გაწევრიანდა თანამედროვე ხუთჭიდის საერთაშორისო ფედერაციაში (UIPM). პრეზიდენტები: [[ვალერიან როგავა]] ([[2003]]-[[2004]]), [[ჯუანშერ ზალდასტანიშვილი]] ([[2004]]-?), [[ვიაჩესლავ მალიშევი]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813115241/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=13 ქართული სპორტი]</ref> == სინქრონული ცურვა == '''საქართველოში სინქრონული ცურვა პირველად იხილეს [[1978]] წლის [[13 ოქტომბერი|13 ოქტომბერს]] თბილისის საწყლოსნო კომპლექსის (ახლანდელი „ლაგუნა ვერე”)''' გახსნის ცერემონიალზე, როცა მოსკოველმა მოცურავეებმა თეატრალიზებულ-სპორტული სანახაობა წარმოადგინეს. ერთი წლის შემდეგ მოსკოველები კვლავ ჩამოვიდნენ თბილისში და საჩვენებელი გამოსვლები გამართეს. ამ სახეობით სერიოზულად დაინტერესდა თბილისელი ტანმოვარჯიშე ანა ივანოვა, რომელიც სინქრონულ ცურვაში უკვე ავარჯიშებდა რამდენიმე გოგონას. მისი მოწაფეები [[1978]] წლის მიწურულს ელექტროსტალში გამართულ პირველ საკავშირო ჩემპიონატშიც მონაწილეობდნენ და ხუთ გუნდს შორის III ადგილი დაიკავეს. მომდევნო ჩემპიონატი [[თბილისი|თბილისში]] ჩატარდა, მაგრამ მასპინძლები პრიზიორთა შორის ვერ მოხვდნენ. საქართველოში სინქრონული ცურვის აღმავლობა მოსკოვიდან მოწვეული სპეციალისტის [[ნატალია მაშუკი|ნატალია მაშუკის]] სახელს უკავშირდება. მან მოკლე დროში ჩამოაყალიბა ძლიერი გუნდი, რომელიც წარმატებით გამოდიოდა საკავშირო შეჯიბრებებში, ამ გუნდის ლიდერი [[ქრისტინე ფალასინიდი|ქრისტინა ფალასინიდი]] კი ერთ-ერთი საუკეთესო იყო ევროპაში. ფალასინიდიმ პირველი მნიშვნელოვანი გამარჯვება [[1986]] წელს თბილისში გამართულ საკავშირო ჩემპიონატში მოიპოვა (პირად შეჯიბრებაში – ბრინჯაოს მედალი, ჯგუფურში – ოქროსი). მისი წინამძღოლობით საქართველოს გუნდი მომდევნო ჩემპიონატში II ადგილზე გავიდა, წყვილთა შეჯიბრებაში კი [[ლელა მამიაური|ლელა მამიაურმა]] და [[ნინო გელაშვილი|ნინო გელაშვილმა]] III ადგილი დაიკავეს. ფალასინიდისთვის ყველაზე წარმატებული იყო [[1987]]-[[1988]] წლების სეზონი, როცა ევროპის ჩემპიონატში ოქროსა და ვერცხლის მედლები მოიპოვა, სეულის ოლიმპიურ თამაშებში კი VII ადგილი დაიკავა ერთეულთა თანრიგში. შემდეგ იგი საცხოვრებლად [[ათენი|ათენში]] გადავიდა და საბერძნეთის მოქალაქეობა მიიღო. [[1980-იანები|1980-იანი]] წლების მიწურულს საქართველოს რამდენიმე სპორტსმენმა იუნიორთა საერთაშორისო შეჯიბრებებში მაღალი შედეგები აჩვენა, მაგრამ იმ პერიოდიდან სინქრონულ ცურვას ყურადღება მოაკლდა და მათი შემდგომი დაოსტატებაც შეფერხდა. '''საქართველოს სპორტის საწყლოსნო სახეობათა ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[2 აგვისტო|2 აგვისტოს]]. [[1992]] წელს წყალბურთი გამოეყო ცალკე ფედერაციად, ხოლო [[1996]] წელს შეიქმნა საწყლოსნო სპორტის სახეობათა (ცურვა, წყალბურთი, წყალში ხტომა) კონფედერაცია, შემდგომში — ფედერაცია. [[1992]] წლის [[24 ივლისიდან]] ცურვის საერთაშორისო ფედერაციისა (FINA) და ევროპის საწყლოსნო ლიგის (LEN) წევრია. პრეზიდენტები: [[ბაკურ გულუა]] ([[1991]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ ისელიძე]] (წყალბურთის ფედერაციის — [[1992]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ გოიაშვილი]] ([[1996]]-[[2004]]), [[გიორგი უდესიანი]] ([[2004]]-?), [[დავით რურუა]] (დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=41 ქართული სპორტი]</ref> == წყალსათხილამურო სპორტი == '''საქართველოში წყალთხილამურობას [[1970-იანები|1970 - იანი]] წლებიდან მისდევენ.''' ბავშვთა პირველი სპორტული ჯგუფები შეიქმნა [[1978]] წელს [[ფოთი|ფოთში]], იქაური პედეგოგის [[თამაზ ლაგვილავა|თამაზ ლაგვილავას]] თაოსნობით. პირველი თაობის წყალმოთხილამურეთა გამოირჩეოდნენ, ანჟელა და ვიქტორია ბესელიები, [[გიორგი სურგულაძე,]] [[გენადი პეტრუხინი]] და [[ვასილ ბუდუროვი.]] საქართველოს წყალმოთხილამურეთა შორის ტრამპლინიდან ხტომაში ბუდუროვმა პირველმა გადალახა 50-მეტრიანი ბარიერი და სსრკ ჩემპიონი გახდა - 50,1მ. თავდაპირველად ვარჯიშობდენ მდინარე კაპარჭინაზე, მწვრთნელად მოიწვიეს მინსკელი [[ვიაჩესლავ კობიალკო]]. იმავე პერიოდში მალთაყვის ტყე-პარკის მიდამოებში „ოქროს ტბაზე“ დაიწყეს წყალსათხილამურო ბაზის მშენებლობა. ამ საქმეს მეთავეობდა ფოთის საოკეანო თევზჭერის სამმართველოს უფროსი [[გურამ დოლბაია]]. ამ ბაზაზე [[1991]] წელს ჩატარდა ევროპის ჩემპიონატი. დიდ სარბიელზე პირველად სწორედ მაშინ გამოჩნდენ [[ხათუნა კორკელია]],<ref> [[1990]] წლის დეკემბერში სპორტულმა ჟურნალისტებმა ხათუნა კორკელია საქართველოს მეცხრე საუკეთესო სპორტსმენად დაასახელეს.</ref><ref name="Lelo_1991_N1">[https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/247591/1/Lelo_1991_N1.pdf დავით გობეჯიშვილი — საქართველოს საუკეთესო სპორტსმენი] // [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], 1 იანვარი, 1991, № 1 (10414), გვ. 1.</ref> [[გენადი გურალია]], [[კახა ქაჯაია]], [[ვალერი ბერაია]]. ამათგან  განსაკუთრებულ წარმატებას მიაღწია [[გენადი გურალია|გენადი გურალიამ]], რომელიც [[2008]] წელს სენიორთა შორის ევროპის საუკეთესო წყალმოთხილამურედ აღიარეს. '''საქართველოს წყალსათხილამურო სპორტის ფედერაცია შეიქმნა [[1990]] წელს (უცვლელი პრეზიდენტი — [[რომან მელია]]).''' <ref>[https://web.archive.org/web/20200813113142/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=63 ქართული სპორტი]</ref> == მაგიდის ჩოგბურთი == '''საქართველოში მაგიდის ჩოგბურთი XX საუკუნის დასაწყისში შემოვიდა,''' მაგრამ მასობრივად [[1950-იანები|1950-იანი]] წლებიდან განვითარდა, განსაკუთრებით – თბილისსა და ზღვისპირეთში. თავდაპირველად თამაშობდნენ გართობის მიზნით, შემდეგ გაჩნდა სპეციალური სპორტული ჯგუფები. თბილისის პირველი ჩემპიონატი ჩატარდა [[1950]] წელს, ორი წლის შემდეგ კი [[ბათუმი|ბათუმში]] საქართველოს პირველი ჩემპიონატიც მოეწყო. ერთეულთა თანრიგში გაიმარჯვეს [[ლალი იზაშვილი|ლალი იზაშვილმა]] და [[ირაკლი ხიმშიაშვილი|ირაკლი ხიმშიაშვილმა]]. პირველი სპორტის ოსტატები გახდნენ ლალი იზაშვილი და [[რობერტ კუდაშვილი]]. [[1954]] წელს რობერტ კუდაშვილის ინიციატივით თბილისში გაიხსნა მაგიდის ჩოგბურთის ბავშვთა სპორტული სკოლა. სსრ კავშირის ჩემპიონატის პირველი მედლები მოიპოვეს ლალი იზაშვილმა ([[1958]], ბრინჯაო), [[სარქის სარხოიანი|სარქის სარხოიანმა]] ([[1966]], ოქრო), [[თეიმურაზ რამაზაშვილი|თეიმურაზ რამაზაშვილმა]] ([[1966]], ბრინჯაო). აქედან იწყება სარხოიანის მრავალწლიანი წარმატებული სპორტული კარიერა. ის სხვადასხვა თანრიგში 23-ჯერ იყო [[სსრკ]] ჩემპიონი, პარალელურად არაერთი მედალი მოიპოვა საერთაშორისო ტურნირებში, მათ შორის – ევროპის ჩემპიონატებსა და სტუდენტთა მსოფლიო პირველობაში. სარხოიანს მოპოვებული აქვს მსოფლიოს ჩემპიონატის თითო ვერცხლისა და ბრინჯაოს მედალი და საუკეთესოა საქართველოს ყველა თაობის მაგიდის ჩოგბურთელთა შორის. '''საქართველოს მაგიდის ჩოგბურთის ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[19 ივლისი|19 ივლისს]]. [[1992]] წლის 15 სექტემბრიდან მაგიდის ჩოგბურთის საერთაშორისო ფედერაციისა (ITTF) და ევროპის მაგიდის ჩოგბურთის ფედერაციის (ETTF) წევრია. პრეზიდენტები: [[იური გონაძე]] ([[1991]]-[[1994]]), [[კოტე ბაირამაშვილი]] ([[1994]]-[[1996]]), [[იური გონაძე]] ([[1996]]-[[2005]]), [[თემურ ქურხული]] ([[2005]]-?), [[გურამ გოგოლაძე]] (დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=27 ქართული სპორტი]</ref> == კომპიუტერული სპორტი == [[საქართველოს კომპიუტერული სპორტის ფედერაცია]] დაარსდა [[2002]] წლის 7 მარტს. ფედერაცია პირველი ორგანიზაციაა, რომელმაც დაიწყო [[საქართველო]]ში [[კიბერსპორტი]]ს განვითარებაზე ზრუნვა. ფედერაციას დაარსებიდან ჩატარებული აქვს 8 მსოფლიო კიბეროლიმპიადის შესარჩევი "WCG Georgia", 4 მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი "IeSF Georgia", 2 ევროპის პირველობის შესარჩევი, 9 საქართველოს ჩემპიონატი „ფედერაციის თასის" სახელწოდებით, ფედერაციის ლიგა, 3 სასკოლო ოლიმპიადა და 100 ამდე საკლუბო ჩემპიონატი. ჩვენი ერთ–ერთი მისიაა მსოფლიო კიბეროლიმპიადაზე საქართველოს ნაკრების სათანადო წარდგენა. ფედერაციის ორგანიზებით [[2004]] წლიდან საქართველოს გუნდები და გეიმერები 17–ჯერ გავიდნენ საერთაშორისო ჩემპიონატებზე. საქართველოს კომპიუტერული სპორტის ფედერაცია არის ორი საერთაშორისო კიბერსპორტული ორგანიზაციის წევრი: "WCG" – წევრი [[2004]] წლიდან "IeSF" – წევრი [[2012]] წლიდან<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=19 ქართული სპორტი]</ref> == ჩერლიდინგი == '''სპორტის სახეობის აღწერა''' ეს არის სპორტის დამოუკიდებელი სახეობა, რომელიც მოიცავს შოუსა და სანახაობრივი სპორტის სახეობის ელემენტებს. ([[ტანვარჯიში]], [[აკრობატიკა]], ცეკვები). ტარდება ევროპული და საერთაშორისო მასშტაბის შეჯიბრებები.                     '''ჩირლიდინგი იყოფა ორ ძირითად მიმართულებად:''' 1. გუნდების შეჯიბრი პროგრამების მიხედვით, რომელიც შემუშავებულია სპეციალური წესებით; 2. მუშაობა სპორტულ გუნდებთან, კლუბებთან, ფედერაციებთან შემდეგი ამოცანების შესასრულებლად: მაყურებელთა (გულშემატკივართა) მოზიდვა სტადიონებზე და სპორტულ დარბაზებში ფიზიკური კულტურის, სპორტის და ჯამრთელი ცხოვრების წესის პოპულარიზაციის მიზნით; სტადიონებზე  კეთინგანწყობილი მორალურ-ფსიქოლოგიური ჰავის შექმნა, გულშემატკივართა-ფანატების აგრესიური განწყობის შერბილება, "პოზიტიური ფანატიზმის" გარემოს შექმნა და ფანატების ემოციების მართვა; შეჯიბრში მონაწილე სპორტული გუნდების მხარდაჭერა; სპორტული ღონისძიებების დროს სარეკლამო-საიმიჯო სამუშაოთა აკტივიზაცია და მრავალფეროვნება. საქართველოს ჩერლიდინგის ეროვნული ფედერაცია დაარსდა [[2009]] წელს. საქართველოს ჩერლიდინგის ეროვნული ფედერაცია შედის მსოფლიო და ევროპულ უმსხვილეს სპორტულ სტრუქტურებში: [[2014]] წლიდან ფედერაცია აქტიურად ჩაერთო ქვეყნის მასშტაბით სპორტულ და კულტურულ ღონისძიებებში; დღეს, ფედერაცია 100 -ზე მეტ წევრსა და  4 000 -მდე  სპორტსმენს ითვლის.[[2016]] წლის, [[6 დეკემბერი|6 დეკემბერს]] საერთაშორისო ოლიმპიურმა კომიტეტმა აღიარა ჩერლიდინგის საერთაშორისო ფედერაცია.                '''ჩატარებული ღონისძიებები საქართველოში''' მონაწილეობა კალათბურთის, მინიფეხბურთის ჩემპიონატებში, მარათონი — მსოფლიო გარბენი, ოლიმპიელთა ოფიციალური დაჯილდოების ცერემონია, სპორტის საერთაშორისო დღე, სასკოლო სპორტული ოლიმპიადები, ამერიკული ფეხბურთის ჩემპიონატები, თბილისი მარათონი და სხვა. ქართველი ჩერლიდერები ასევე მონაწილეობენ საზღვრებს გარეთ გამართულ საერთაშორისო ოლიმპიადებში, მსოფლიო და ევროპის ჩემპიონატებში. ჩერლიდინგი ხელს უწყობს ჯანსაღი ცხოვრების წესის დანერგვას და მასობრივი სპორტის პოპულარიზაციას ახალგაზრდებში.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=58 ჩერლიდინგი]</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[საქართველოს სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტრო]] * [[სპორტი აფხაზეთში]] == სქოლიო == <div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox"> {{reflist|colwidth=30em}} </div> [[კატეგორია:საქართველოს სპორტი]] qpkcltr1plvqog4zrubph737fma63fb 4411516 4411378 2022-08-27T17:19:53Z გიო ოქრო 84301 /* ცურვა */ // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} [[ფაილი:GeorgianWrestling.jpg|მინი|200x200პქ| ჭიდაობის ამსახველი უძველესი ფრესკა, ალავერდი — „მოჭიდავენი“]] '''სპორტი საქართველოში''' — ისტორიულად, [[საქართველო]] ცნობილია თავისი სპორტული კულტურით, ჯერ კიდევ უძველესი იბერია რომაელთათვისაც კი ცნობილი იყო თავისი ფიზიკური აღზრდის მეთოდებით.<ref>Romans erected the statue of the Iberian King Pharsman after he demonstrated Georgian training methods during his visit to Rome; Cassius Dio, ''Roman History'', LXIX, 15.3</ref> საქართველოში ყველაზე პოპულარული სპორტის სახეობებია: [[ფეხბურთი]], [[კალათბურთი]], [[რაგბი]], [[ჭიდაობა]], [[ძიუდო]] და [[ძალოსნობა]]. [[XIX საუკუნე]]ში საქართველოში ასევე პოპულარული სპორტის სახეობები იყო: [[ცხენბურთი]] და [[ლელობურთი]]. საქართველოში ყოველთვის ექცეოდა ყურადღება ფიზიკურ მომზადებას, ჭიდაობა და „ხმალაობა“ შედიოდა მეომართა ვარჯიშებში, მათ ეწოდებოდათ „თამაშობანი“. ასეთივე პრინციპით მიმდინარეობდა ბავშვთა აღზრდა. == ავტოსპორტი == ქართული ავტოსპორტის განვითარება მნიშვნელოვანწილად განსაზღრა გასული საუკუნის [[1970-იანები|1970-იან]] წლებში [[რუსთავი]]ს მახლობლად აგებულმა რესპუბლიკურმა სპორტულ-ტექნიკურმა კომპლექსმა, თუმცა სპორტის ამ სახეობის წარმომადგენლები [[სსრკ|სსრ კავშირის]] ჩემპიონატის პრიზიორთა შორის უფრო ადრე გამოჩნდენ. ამ საქმის სათავეში იდგნენ [[შოთა მამრიკიშვილი]], [[მიხეილ ლოგინოვი]], [[იგორ პოლტარაცკი]], [[შოთა ზარდიაშვილი]], [[თამაზ ცხაკაია]], [[ვლადიმერ გურჯიძე]]. პირველი ავტომრბოლელი, ვინც მაშინდელ [[ფორმულა 1]]-ის საბჭოური მოდელით წრიულ რბოლაში სსრ კავშირის ჩემპიონის ტიტული მოიპოვა ([[1975]]), იყო [[გურამ დგებუაძე]]. მან არაერთ გამოცდილ მეტოქეს აჯობა და საერთაშორისო შეჯიბრებების საგზურიც მიიღო. დგებუაძე ავტოსპორტში [[ბორის სუხიშვილი|ბორის სუხიშვილის]] და [[ბორის შულცი|ბორის შულცის]] რეკომენდაციით მოვიდა. ავტოსპორტს არაერთი სპორტსმენი აზიარა ოთარ არჯევანიძემ, რომლის ვაჟი - გიორგი წარმატებით გამოდის პრესტიჟულ ტურნირებში. [[2011]] წელს რალიში ევროპის ჩემპიონატის (1,6-ლიტრიანი ძრავი) ეტაპი მოიგო [[არჩილ ბიძინაშვილი|არჩილ ბიძინაშვილმა]]. [[1990-იანები|1990-იან]] წლებში დაიწყო ნიჭიერი ავტომრბოლის დავით ქაჯაიას სპორტული კარიერა, რომელიც [[2012]] წელს ევროპის თასის აღებით დაგვირგვინდა. ქაჯაიამ ევროპული ტიტული ნოგაროს ([[საფრანგეთი]])ავტოდრომზე Legends Cars-ში მოიპოვა. ამავე კლასში მსოფლიო სერიის ვიცე-ჩემპიონია სარბოლო ავტომობილების ცნობილი დიზაინერი, საქართველოს საავტომობილო სპორტის ასოციაციის პრეზიდენტი [[შოთა აფხაზავა]]. მისი თაოსნობთ [[2012]] წელს რუსთავში გაიხსნა საავტომობილო სპორტის თანამედროვე ცენტრი . ახალი ავტოდრომის ტრასას, რომლის სიგრძე 4,122 კმ, აქვს 7 მარცხენა და 5 მარჯვენა მოსახვევი, სტარტისა და ფინიშის 667-მეტრიანი სწორი მონაკვეთი. ტრიბუნები გათვლილია 7 ათას მაყურებელზე, ტრიბუნის ქვეშ განთავსებულია 24 ბოქსი. ავტოდრომს მიენიჭა Grade 2-ის ლიცენზია. ავტოსპორტს არაერთი უცხოეთში მცხოვრები ქართველი მისდევდა, მათ შორის - თავადი [[დიმიტრი ჯორჯაძე]], სამეფო გვარისწარმომადგენელი [[ხორხე ბაგრატიონი]], პავლე ლაკია, [[ომარ კახიშვილი]], დავით რამიშვილი, რომლებმაც არაერთხელ დაიკავეს საპრიზო ადგილები [[ესპანეთი|ესპანეთის]], [[რუსეთი|რუსეთის]], [[გერმანია|გერმანიისა]] და სხვა ქვეყნების ჩემპიონატებში.<ref>{{Cite web |url=http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=32 |title=ავტოსპორტი |accessdate=2022-04-09 |archiveurl=https://archive.today/20220409005922/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=32 |archivedate=2022-04-09 }}</ref> == ათლეტიზმი == საქართველოში ათლეთიზმი (იგივე — ფაურლიფტინგი) XX საუკუნის [[1960-იანები|1960-იან]] წლებში დაინერგა თსუ-ის ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის კათედრის გამგის კონსტანტინე ზაუტაშვილის თაოსნობით. ათლეტიზმის განვითარებაში დიდი წვლილი მიუძღვის აგრეთვე მხატვარ-მულტიპლიკატორ ავენირ ხუსკივაძეს. [[1986]] წელს შეიქმნა საქართველოს ნაკრები გუნდი (მწვრთნელი ზაზა ჯაფარიძე), რომელმაც იმავე წელს [[ლიეტუვა|ლიტვის]] ქალაქ შაულიაიში გამართულ საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატში პირველი ადგილი დაიკავა. [[1990]] წელს დაფუძნდა საქართველოს ათლეთიზმის ფედერაცია. ქართველ სპორტსმენთაგან მსოფლიო ჩემპიონის ტიტული პირველმა მოიპოვა სიღნაღელმა შოთა ბეჟაშვილმა ([[1993]] წელი).მან წოლჭიმში 110 კგ-მდე წონით კატეგორიაში 245 კგ აჭიმა და მსოფლიოს რეკორდი 15 კგ-ით გააუმჯობესა. [[2012]] წლის მონაცემებით, სახეობების მიხედვით სხვადასხვა ფედერაციის ვერსიით მსოფლიოს ჩემპიონები იყვნენ შოთა ბეჟაშვილი, გიორგი მინდიაშვილი, იოსებ ხარაბაძე, ვეფხია ჯმუხაძე, ბორის სარალიძე, გერონტი ჯმუხაძე, ზურაბ ჭავჭანიძე, კობა ალუდაური, ხვიჩა მამედოვი, ვლადიმერ ნაზღაიძე, ზაურ ჯავახიშვილი, ვაჟა გივიშვილი, კახა დათუკიშვილი, ავთანდილ მამალაძე, ალექსი ორკოდაშვილი, ნიკოლოზ ვეფხვაძე, კახაბერ ერგემლიძე, მანუჩარ ჭინჭარაული, გიორგი მესაბლიშვილი, გოჩა გუძუაძე, ლევან გილიგაშვილი, თეიმურაზ ლუტიძე, ალექსანდრე ფეიქრიშვილი, ნოდარ ტატიშვილი. ასევე წარმატებული ატლეტები არიან გიორგი ჩაკვეტაძე, პაატა ქავთარაძე, ივანე კობიაშვილი, ბექა მაზანიშვილი, საქართველოს ათლეტიზმის ფედერციამ კაცებში XX საუკუნის საუკეთესო ქართველ ათლეტად დაასახელა შოთა ბეჟაშვილი, ქალებში — ნაზი გოგიშვილი, საუკეთესო მწვრთნელი — [[ზურაბ ჭავჭანიძე]].<ref>{{Cite web |url=http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=1 |title=ათლეტიზმი |accessdate=2022-04-09 |archiveurl=https://archive.today/20220409010424/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=1 |archivedate=2022-04-09 }}</ref> == აკრობატიკა == '''სპორტული  აკრობატიკის''' დამკვიდრებას წინ უსწრებდა ეგრეთ წოდებული მუშაითური ვარჯიშები, რომელსაც საქართველოში ბევრი მიმდევარი ჰყავდა. სახალხო დღესასწაულებზე, ლხინში  თუ  სხავა  თავყრილობებზე ხშირად ეწყობოდა მუშაითების ანუ ჯამბაზების და საბელზე მოსიარულეთა  გამოსვლები. აკრობატები სპორტულ სარბიელზე XX საუკუნის დასაწყისში გამოჩნდნენ. პირველი ქართველი აკრობატი იყო [[კოწო ბადრიძე]], რომელმაც  შეიმუშავა წყვილთა და ჯგუფური ვარჯიშები. იმავე პერიოდში აკრობატიკაში ვარჯიშობდენ  ძმები კონსტანტინე და პავლე  გრომოვები, აგრეთვე, ვლადიმერ პოლოტავცევის, კარლო ვართანოვისა და კონსტანტინე უგოლკოვის პირველი სამეული. [[1934]] წელს [[კონსტანტინე გრომოვი|კონსტანტინე  გრომოვმა]] საქართველოს განათლების სახალხო კომისარიატთან არსებულ  სპორტულ სკოლაში ჩამოაყალიბა აკრობატიკის სასწავლო ჯგუფი. მომდევნო წელს [[გიორგი ეგნატაშვილი|გიორგი ეგნატაშვილის]] თაოსნობით ასეთივე ჯგუფი შეიქმნა თბილისის ფიზკულტურის ტექნიკუმში, ამ ბაზაზე  კი  ჩამოყალიბდა აკრობატთა პირველი  გუნდი, რომელსაც როსტოველი [[პავლე აბაშკინი]] ავარჯიშებდა. [[1937]] წელს თბილისში  ჩამოვიდა [[რუდოლფ ემელიანოვი]] და სათავეში ჩაუდგა აკრობატთა მომზადებას. პირველი შეჯიბრება [[1938]] წელს [[თბილისი|თბილისში]] გაიმართა. იმავე წელს [[მოსკოვი|მოსკოვში]], [[წითელი მოედანი|წითელ  მოედანზე]]  გამართულ ფიზკულტურელთა საკავშირო აღლუმზე საქრთველოს აკრობატებმა სამსართულიანი პირამიდა წარმოადგინეს (აღლუმს ესწრებოდა [[იოსებ  სტალინი]]). პირველ საკავშირო ჩემპიონატში ([[1939]], [[მოსკოვი]]) გაიმარჯვა სპორტსაზოგადოება „ნაუკის“ საქართველოს ოთხეულმა ([[რუდოლფ  ემელიანოვი]], [[მიხეილ ქელეხსაშვილი]], [[თეიმურაზ მაყაშვილი]] და [[კარლო ვართანოვი]]). მომდევნო  ჩემპიონატს ([[1940]]) თბილისმა უმასპინძლა და ეს ოთხეული კვლავ ჩემპიონი გახდა. ომის შემდეგ წლებში წარმატებით გადიოდნენ  [[თეიმურაზ  მახაშვილი]], [[გიორგი ჟურავლიოვი]], [[ვალენტინ კოჩერგინი]], [[გურამ გარსევანიშვილი]]. [[1970]] წლიდან — [[თენგიზ  ლომთაძე]], [[ანატოლი  სლივკოვი]], [[ალექსანდრე თედეევი]], სლავა  დელიბატოვი და სხვები.[[1980]] წელს მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონის  ტიტული მოიპოვა ქართველ ქალთა სამეულმა [[ნანა კიკილაშვილი|ნანა კიკილაშვილის]], [[მანანა მნათობიშვილი|მანანა მნათობიშვილისა]] და [[მაია შილაკაძე|მაია შალაკაძის]] შემადგენლობით (მწვრთნელი — [[ვლადიმერ გურგენიძე (სპორტსმენი)|ვლადიმერ გურგენიძე]], ქორეოგრაფი — [[დალი  თავართქილაძე]]). [[1980-იანები|1980-იან]] წლებში მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონატებსა და თასის გათამაშებებში არაერთხელ გაიმარჯვეს და  პრიზიორები გახდნენ [[სვეტლანა მკრტჩიანი-ფეიქრიშვილი|სვეტლანა  მკრტჩიანი]], [[ნატალია ანისიმოვა]], [[ინგა გიორგობიანი]], [[სვეტლანა მაკარიჩევა]], [[ირინა ოვოიანი]], [[ვილი ვართანოვი]], [[იოსებ თუთბერიძე]], [[სტანისლავ პეტროვი]], [[რამაზ  ბუზიაშვილი]]. დიდ  საერთაშორისო  შეჯიბრებათა  ჩემპიონები, სსრ კავშირის  ჩემპიონები და პრიზიორები გახდნენ [[ნინო  ბერიანიძე]], [[ირმა დემურიშვილი]], [[ფატი  სულაქველიძე]], [[ინგა  ჩოხელი]], [[დავით გოგოშვილი]], [[ზურაბ ნიკოლაიშვილი]], [[რამაზ ბუზიაშვილი]], [[ილია პაპოშვილი]], [[დიმიტრი კარტოზია]], [[ემზარ აბუაშვილი]], [[ვაჟა არაყიშვილი]], [[ნიკოლოზ მჭედლიძე]], [[მარინე შაღაშვილი]] და სხვები. საქართველოში  აკრობატიკის განვითარებაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს გიორგი ჭილაიამ,  [[ვლადიმერ ალთუნაშვილი|ვლადიმერ  ალთუნაშვილმა]], [[ოთარ კაკიაშვილი|ოთარ კაკიაშვილმა]], [[თენგიზ ბოლქვაძე|თენგიზ ბოლქვაძემ]], ვლადიმერ  გურგენიძემ, [[გურამ მარგიშვილი|გურამ  მარგიშვილმა]],  [[მიხეილ გეგელია|მიხეილ გეგელიამ]], [[თამაზ ბუზიაშვილი|თამაზ  ბუზიაშვილმა]], [[ალიკ მელოიანი|ალიკ მელოიანმა]], [[ალექსანდრე მავრანგელოვი|ალექსანდრე მავრანგელოვმა]], [[ანატოლი სლივკო|ანატოლი სლივკოვმა]], [[ჯუმბერ ლაშხი|ჯუმბერ ლაშხმა]],  [[ნუგზარ ძუკაევი|ნუგზარ ძუკაევმა]], [[თეიმურაზ ცაბაძე|თეიმურაზ ცაბაძემ]].<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=72 აკრობატიკა]</ref> == ალპინიზმი == '''[[კავკასიელი ხალხები]], მათ შორის [[ქართველები]] ძველი დროიდან იცნობდნენ ალპინისტური ტექნიკის''' '''საფუძვლებს''', ფართოდ იყენებდენ მთაში სიარულისთვის საჭირო ძირითად საჭურველს — წრიაპს, რკინის პალოებს, წერაყინს,ქანჩს, თოკსა და ჯაჭვს, საცოც ტყავებს და თხილამურებს. რკინის სატეხების გამოყენება დამოწმებულია წარმართული დროის თქმულების - „მიჯაჭვული ამირანის“ სვანურ ვარიანტში. როცა [[იბერიელები|იბერიელების]], [[კოლხები|კოლხებისა]] და [[ჰენიოხები|ჰენიოხების]] საზღრის გასწვრივ წამომართულ [[კავკასიონი|კავკასიონის]] მაღალ მთებს აღწერს, ბერძენი გეოგრაფი და ისტორიკოსი (ძვ. წ. I ს.) აღნიშნავს, რომ ეს „მწვერვალები ზამთრობით გაუვალია, მხოლოდ ზაფხულობით ადიან ფეხებზე ლურსმნებით დაჭედილი, დამუშავებული ტყავით ამოკრულები. ხოლო ეს ტყავები სიფართოვით დაფის ოდენაა და ამას იკეთებენ თოვლისა და ყინულის გამო“  სულხან - საბა  ორბელიანის  „სიტყვის კონაში“ განმარტებული ბევრი სიტყვა დღევანდელ ალპინიზმში ადრინდელი მნიშვნელობით იხმარება. მაგალითად, წრიაპი - „ ესე არს რკინა შემზადებული კბილებიანი, ტერფთა ამოსაკრავად, რათა ფრიალოთა მავალსა კაცსა ფეხი არ მოუცურდეს.“ – „ წერაქი“, დღევანდელი წერაყინი, საბას განმარტებით, არის „ცალგნით სათხროლი აქვნდეს კლდეთ დასარღვევად“ — [[იოანე ბატონიშვილი|იოანე ბატონიშვილის]] „<nowiki/>[[კალმასობა|კალმასობაში]]<nowiki/>“ მოთხრობილია, თუ როგორ ავიდა მღვდელი იოსებ მოხევე მყინვარწვერზე. იოსებ მოხევეს „მყინვარსა მთასა მიწა, კაცთაგან შეუვალსა“ უნახავს აბრაამის კარავი, რომლის ნაჭერიც [[ერეკლე II|ერეკლე მეფისთვის]] მიურთმევია. [[მყინვარწვერი|მყინვარწვერის]] ფერდობზე, 4 100 მეტრის სიმაღლეზე, კლდეში ნაკვეთ ხელოვნურ გამოქვაბულში ნაპოვნია შუა საუკუნეების ნივთები და მონეტები, [[ბრუტსაბძელი|ბრუტსაბძელაზე]] (3670 მ) – XVIII საუკუნის საკულტო ძეგლები. XIX საუკუნის მერე ნახევარში საქართველოს პიკებზე ([[მყინვარწვერი]], [[უშბა]], [[თეთნულდი]], [[შხარა]] და სხვ.) <nowiki/>[[ინგლისი|ინგლისის]], [[გერმანია|გერმანიის]], [[შვეიცარია|შვეიცარიის]], [[საფრანგეთი|საფრანგეთისა]]  და სხვა ქვეყნების ალპინისტების მონაწილეობით  განხორციელდა პირველი სპორტული ასვლები. უცხოელ  მთასვლელებს გამყოლებად და მეგზურებად, როგორც წესი, ახლდენ ქართველები, რომლებმაც კარგად იცოდნენ  მთის პირობები და მთაში მოძრაობის ტექნიკა. ისტორიამ შემოგვინახა ზოგიერთი მათგანის სახელი: <nowiki/>[[მიტო არღვლიანი]], [[მურათბი კიბოლანი]],  [[კოტე  ფიცხელაური]], [[ლალა ხუციშვილი]]. უფრო გვიან ცნობილი გამყოლები იყვნენ [[გახა წიკლაური]], [[იაგორ კაზალიკაშვილი]], [[გიო ლობჟანიძე]], [[გიგლა იჭირაული]], [[პავლე(ბახვა) ფიფია]] და სხვები. [[1923]] წლის აგვისტო-სექტემბერში  პროფესორების - [[გიორგი ნიკოლაძე|გიორგი ნიკოლაძის]] და [[ალექსანდრე დიდებულიძე|ალექსანდრე  დიდებულიძის]]  ხელმძღვანელობით ზედიზედ ორი ექსპედიცია მოეწყო მყინვარწვერზე. გიორგი ნიკოლაძის 18-კაციანმა ჯგუფმა მწვერვალს [[28 აგვისტო|28 აგვისტოს]] მიაღწია. გამარჯვებულ  მთამსვლელთა შორის ხუთი ქალი იყო. „ეს მწვერვალია. მოწინავეებმა საფეხურების ჭრას თავი დაანებეს და პირდაპირ ზევით აირბინეს. მიზანი მიღწეულია. აღსრულდა მრავალი წლის ოცნება. მრავალი დღის შრომა და მზადება ბრწყინვალედ დაგვირგვინდა. ჩვენს სიხარულს საზღვარი არ ჰქონდა,“ - წერდა შემდეგ [[გიორგი ნიკოლაძე]] („პირველი ქართული ასვლა მყინვარწვერზე,“ [[თბილისი]], [[1924]] წელი.). სწორედ ამ ასვლებიდან იღებს სათავეს  ქართული სპორტული ალპინიზმის ისტორია. ორი წლის შემდეგ, ასევე გიორგი ნიკოლაძის მეთაურობით განხორციელდა პირველი საბჭოური ასვლა კავკასიონის უმაღლეს [[იალბუზი|იალბუზზე]]. მომდევნო მნიშვნელოვანი გამარჯვება იყო [[უშბა|უშბაზე]] და-ძმა [[ალექსანდრა ჯაფარიძე|ალექსანდრა]] და [[ალიოშა ჯაფარიძე|ალიოშა ჯაფარიძეების]], იაგორ კაზალიკაშვილისა და გიო ნიგურიანის ასვლა [[1934]] წელს, რამაც სათავე დაუდო საბჭოურ ასვლებს ამ მწვერვალზე. ამას მოჰყვა [[1937]] წელს უშბაზე პირველი კლდოვანი ასვლა, რომელშიც მონაწილეობდენ გაბრიელ, ბექნუ და ბესარიონ ხერგიანები, [[ჭიჭიკო ჩართოლანი]] და [[მაქსიმე გვარლიანი]]. მთასვლელებმა სათავე დაუდეს ტრავერსების კლასსაც. ისინი [[კავკასიონი|კავკასიონის]], [[პამირი|პამირისა]] თუ [[ტიან-შანი|ტიან-შანის მთებში]] მრავალ მწვერვალზე პირველამსვლელები და ბევრი ახალი, ურთულესი მარშრუტის გამკვალავებიც არიან.   [[1949]] წლიდან, როცა საფუძველი ჩაეყარა სსრ კავშირის ჩემპიონატებს, ქართველ მთამსვლელთა გუნდებმა არაერთი გამარჯვება მოიპოვეს. ყოფილა შემთხვევები, ქართველი ალპინისტების ერთდროულად რამდენიმე გუნდს მედლები მოუგია საკავშირო ჩემპიონატების სხვადასხვა კლასში. ამ მხრივ განსაკუთრებული გამოდგა [[1976]] წელი, როცა პამირსა და ტიან-შანში საქართველოს მთამსვლელთა ორმა გუნდმა მოიპოვა ჩემპიონობა. განსაკუთრებული წვლილი მიუძღვის [[1936]] წელს  დაარსებულ საქართველოს ალპურ კლუბს, რომელიც [[1945]] წლიდან [[ალიოშა ჯაფარიძე|ალიოშა ჯაფარიძის]] სახელს ატარებს. [[1936]] წელს ალიოშა ჯაფარიძე  „პამირის გმირად“ აღიარეს; [[1960]] წელს „კლდის ვეფხვის“ წოდება მიენიჭათ [[მიხეილ ხერგიანი|მიხეილ ხერგიანს]] და [[იოსებ კახიანი|იოსებ კახიანს]]; [[1967]] წელს პირველი საერთაშორისო კლასის სპორტის ოსტატები გახდნენ [[მიხეილ ხერგიანი]], [[გიორგი (აგი) აბაშიძე]], [[დიმიტრი დანგაძე]] და [[შოთა მირიანაშვილი|შოთა მარიანაშვილი]]; „თოვლის ჯიქის“ წოდება მიენიჭათ [[რომან გიუტაშვილი|რომა გიუტაშვილს]] (პირველი ქართველი, რომელიც [[ევერესტი|ევერსტზე]] ავიდა), [[ბიძინა გუჯაბიძე (ალპინისტი)|ბიძინა გუჯაბიძეს]], [[აფი გიგანი|აფი გიგანს]], [[თამაზ შარაშენიძე|თამაზ შარაშენიძეს]] და ლევონ სარქისოვს; ევრაზიის მთამსვლელთა კავშირის ორდენით — „ედელვაისით“  დაჯილდოვდნენ [[ბენო ქაშაკაშვილი]] და [[ლევონ სარქისოვი]]. თანამედროვე ქართველმა ალპინისტებმა მსოფლიოს მრავალი უმაღლესი მწვერვალი დალაშქრეს. განსაკუთრებით აღსანიშნავია [[1999]] წელს ორი ქართველი ჯგუფის ასვლა ევერესტზე სამხრეთისა (ხელმძღვანელი — [[ბენო ქაშაკაშვილი]]) და ჩრდილოეთის მხრიდან (ხელმძღვანელი — [[გია თორთლაძე]]),  ბიძინა გუჯაბიძის ორი ასვლა ევერსტზე — სამხრეთიდან ([[1999]]) და ჩრდილოეთიდან ([[2003]])<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=71 ალპინიზმი]</ref> == აფროსნობა == '''საქართველოში აფროსნობის განვითარებას საფუძველი ჩაეყარა XIX საუკუნის 90-იან წლებში. '''უცხოელ დიპლომატთა და მეწარმეთა სახსრებით [[ბათუმი|ბათუმში]] გაიხსნა პირველი იახტკლუბი, რომელმაც [[1920]]-იან წლებამდე იარსება. [[1924]]-[[1930]] წლებში ბათუმის საზღვაო სადგურის მეზღვაურთა ინიციატივით აფროსანთა არაერთი შეჯიბრება გაიმართა, 1931 წელს კი მოეწყო პირველი გაცურვა ბათუმიდან სოხუმამდე და უკან. მოგვიანებით საქართველოს აფროსნები „დ-1” და „ს-60” ნავებით [[სევასტოპოლი|სევასტოპოლსა]] და [[ოდესა|ოდესაში]] ჩავიდნენ. პირველი თაობის წარმატებული აფროსნები იყვნენ [[ანასტას ავალიშვილი]], [[შაენ ავაქოვი]] და [[მიხეილ ქორიძე]]. [[1950-იანები|1950-იან]] წლებში ბათუმში ამ საქმეს სათავეში ჩაუდგნენ [[გივი კალანდაძე]] და [[ნიკოლოზ კადიევი]], სოხუმში – [[ვალერი მანშინი]] და [[სერგეი ლაპუშკინი]], [[ფოთი|ფოთში]] – [[თამაზ ზოიძე]], [[თბილისი|თბილისში]] — რევაზ გაჩეჩილაძე, [[ჯონი ბეიტრიშვილი]] და [[ნიკო ენუქიძე]]. [[1963]] წელს [[თბილისის ზღვა|თბილისის ზღვაზე]] გაიხსნა იახტკლუბი. თბილისის წყალჯომარდობის სადგურის დირექტორის ვლადიმერ ასათიანის თაოსნობით და ქალაქის სპორტკომიტეტის მხარდაჭერით რუსეთიდან ჩამოიტანეს მსუბუქი ნავები, მოაწყვეს პირველი საწვრთნელი გასვლები. [[1963]] წელს გაიმართა საქართველოს პირველი ჩემპიონატი, რომელშიც მონაწილეობდნენ თბილისის, სოხუმის, ბათუმისა და ფოთის აფროსნები. [[1964]] წლიდან საქართველოს გუნდი სისტემატურად გამოდიოდა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატებსა და ხალხთა სპარტაკიადებში. [[1971]] წელს სოხუმში გამართულ ზამთრის საკავშირო ჩემპიონატში სპორტის ოსტატის ნორმატივი პირველებმა შეასრულეს [[გიორგი შაქიაშვილმა]], [[თამაზ ზოიძემ]], ილია ფერაძემ და [[ზაურ ხუხუა|ზაურ ხუხუამ]]. [[1970-იანები|1970-იანი]] წლებიდან განვითარდა საკრეისერო აფროსნობაც. იახტა „კოლხეთის” ეკიპაჟი ხშირად მონაწილეობდა შავი ზღვის საკრეისერო რეგატებში, [[1992]] წელს კი [[თურქეთი|თურქეთის]] ღია ჩემპიონატში („ეგეოსის ზღვის რეგატა”) მეორე ადგილი დაიკავა პირველი კლასის იახტებს შორის. საქართველოს აფროსანთაგან ყველაზე დიდ წარმატებას მიაღწია თბილისელმა [[გურამ ბიგანიშვილი|გურამ ბიგანიშვილმა]], რომელიც „ვარსკვლავის” კლასში გამოდიოდა. [[1982]] და [[1984]] წლებში მან ორჯერ მოიპოვა სსრკ ჩემპიონის წოდება, [[1984]] წელს კი ევროპის ჩემპიონი გახდა. მონაწილეობდა ბარსელონისა და ატლანტის [[ოლიმპიური თამაშები|ოლიმპიურ თამაშებში]]. [[1990-იანები|1990-იანი]] წლებიდან საქართველოში აფროსნობის განვითარება შეფერხდა და [[2005]] წლისთვის იახტკლუბი მხოლოდ თბილისსა და ფოთში მოქმედებდა. საქართველოს აფროსნობის ფედერაცია დაფუძნდა [[1991]] წელს. აფროსნობის საერთაშორისო ფედერაციაში (ISAF) გაწევრიანდა [[1992]] წელს. პრეზიდენტები: [[ედუარდ კანდელაკი]] ([[1991]]-[[1995]]), [[კონსტანტინე იოსელიანი]] ([[1995]]-[[1999]]), [[გურამ ბიგანიშვილი]] ([[1999]]-?), [[ჯუმბერ ცომაია]] (დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=3 აფროსნობა]</ref> == ფეხბურთი == [[საქართველო]]ში [[ფეხბურთი]], ისევე როგორც მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყანაში, [[ინგლისელები|ინგლისელებმ]]ა შემოიტანეს. [[ფოთი|ფოთისა]] და [[ბათუმი|ბათუმის]] ნავსადგურებში ჩამომდგარი ბრიტანული გემების მეზღვაურები ერთმანეთში ხშირად თამაშობდნენ „ფუტბოლს“, რომელიც მალე [[ქართველები|ქართველმა]] ლელობურთელებმაც დააჭაშნიკეს და სწრაფადაც შეითვისეს. ძნელი სათქმელია, ზუსტად როდის გაიმართა ჩვენში პირველი საფეხბურთო მატჩი, თუმცა ფაქტია, რომ სპორტის ეს სახეობა ქართულ პრესაში პირველად [[1890]] წელს მოიხსენიება. [[ფაილი:ბორის სიჭინავა.jpg|thumb|150პქ|left||<center>[[ბორის სიჭინავა]]</center>]] ზღვისპირეთიდან ფეხბურთი სწრაფად გავრცელდა საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში და მალე მისი განვითარების ცენტრად [[თბილისი]] იქცა. [[1906]] წელს სწორედ დედაქალაქში ჩამოყალიბდა „ბურთის ფეხით მოთამაშეთა“ პირველი გუნდი. ამ საქმის თაოსანი იყო ტანვარჯიშული საზოგადოება „სოკოლის“ პრეზიდიუმის წევრი ადოლფ ელზინგერი. მანვე თარგმნა ინგლისურიდან ფეხბურთის წესები. პირველ ხანებში ფეხბურთის მატჩებს შემთხვევითი ხასიათი ჰქონდა და უმთავრესად გიმნაზიელთა ექსკურსიებზე ტარდებოდა, თუმცა  მალე ვითარება შეიცვალა. [[1907]] წლის [[23 თებერვალი|23 თებერვალს]] თბილისის გუბერნიის საზოგადო საქმეთა საკრებულომ განიხილა ფეხბურთელთა პირველი ოფიციალური გუნდის, „კომეტის“ განცხადება და მცირე შეზღუდვებით მისი წესდებაც დაამტკიცა. ამის მიუხედავად, თბილისში საფეხბურთო მატჩის გამართვა კიდევ კარგა ხანს ვერ მოხერხდა, ვინაიდან „კომეტას“ მოწინააღმდეგე არ ჰყავდა. 1908-09 წლებში ფეხბურთელთა გუნდები შეიქმნა თბილისის სასწავლებლებში. [[1909]] წლის [[22 ოქტომბერი|22 ოქტომბერს]] [[ქუთაისი|ქუთაისში]] ექსკურსიაზე მყოფმა თბილისის ვაჟთა I და II გიმნაზიების გუნდებმა საქართველოში პირველი ოფიციალური საჩვენებელი მატჩი გამართეს. შეხვედრა ხოპელ კაზაკთა პოლკის მოედანზე მოეწყო და მას ქუთაისის გუბერნატორიც კი ესწრებოდა. [[1912]] წელს ჩატარდა თბილისის პირველობა, რომელიც I გიმნაზიის გამარჯვებით დამთავრდა. ამავე ხანებში ათეულობით გუნდი ჩამოყალიბდა [[სოხუმი|სოხუმში]], [[ქუთაისი|ქუთაისში]], [[ბათუმი|ბათუმსა]] და [[ფოთი|ფოთში.]] თუმცა, პირველი მსოფლიო ომის წლებში საფეხბურთო ცხოვრების რიტმი შესამჩნევად შეიცვალა, [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] არსებობის პერიოდში ([[1918]]-[[1921]]) ასამდე გუნდი მაინც არსებობდა. იმ დროს ჩვენში ვერ შეიქმნა ერთიანი საფეხბურთო ორგანიზაცია, რომელიც შეძლებდა ფიფას წევრი გამხდარიყო. [[1924]] წლისთვის საქართველოში უკვე 120 გუნდი იყო, თუმცა უმრავლესობას სავარჯიშოდ მუდმივი ადგილი არ ჰქონდა და არც მწვრთნელი ჰყავდა. [[1925]] წელს გაიმართა საქართველოს პირველი ჩემპიონატი 6 გუნდის მონაწილეობით. ფინალში თბილისის ნაკრებმა [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა|აფხაზეთის]] ნაკრებს 3:1 მოუგო. იმავე წლის ნოემბერში შეიქმნა [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამო“]], რომელიც [[1936]]-[[1989]] წლებში ფაქტობრივად საქართველოს ნაკრებს წარმოადგენდა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატსა და თასის გათამაშებაში. პირველი მატჩი [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1936 (შემოდგომა)|საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატის]] უმაღლეს ლიგაში „დინამომ“ [[1936]] წლის [[7 სექტემბერი|7 სექტემბერ]]ს გამართა თბილისში [[დინამო კიევი (საფეხბურთო კლუბი)|კიევის „დინამოსთან“]] (2:2). იმ პირველ სეზონში ქართულმა გუნდმა ჩემპიონატის ბრინჯაოს მედლები მოიპოვა და თასის გათამაშების ფინალშიც გავიდა. ქართველ ფეხბურთელთა პირველმა თაობებმა ვერ შეძლეს საკავშირო ჩემპიონატში გამარჯვება და თასის მოგება, თუმცა „დინამო“ ყოველთვის ითვლებოდა სსრ კავშირის ფეხბურთის ერთ-ერთ გამორჩეულ და თვითმყოფად გუნდად. სწორედ იმ დროს, მეორე მსოფლიო ომის წინა და შემდგომ პერიოდში, „დინამოში“ თამაშობდა არაერთი გამოჩენილი ფეხბურთელი: [[ბორის პაიჭაძე]], [[გაიოზ ჯეჯელავა]], [[მიხეილ ბერძენიშვილი]], [[ავთანდილ ღოღობერიძე]] და სხვები. პირველი დიდი წარმატება დინამოელებმა [[1964]] წელს იზეიმეს, როცა [[ტაშკენტი|ტაშკენტში]] გამართულ „ოქროს მატჩში“ 4:1 დაამარცხეს [[ტორპედო მოსკოვი (საფეხბურთო კლუბი)|მოსკოვის “ტორპედო“]] და სსრ კავშირის ჩემპიონობა მოიპოვეს. იმ დროს გუნდის მთავარი მწვრთნელი იყო [[რუსი]] სპეციალისტი [[გავრილ კაჩალინი]]. მეორედ და უკანასკნელად „დინამომ“ სსრ კავშირის ჩემპიონატი მოიგო [[1978]] წელს, როცა გუნდს [[ნოდარ ახალკაცი]] წვრთნიდა. სწორედ ახალკაცის თავკაცობით მოიპოვა ჩვენმა გუნდმა სხვა დიდი ჯილდოებიც: [[1976]] და [[1979]] წლებში – [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო თასი|საბჭოთა კავშირის თასი]], [[1981]] წლის [[13 მაისი|13 მაისს]] კი – [[ევროპის თასების მფლობელთა თასი]]. ამ ტურნირის ფინალური მატჩი გაიმართა [[დიუსელდორფი]]ს „რაინშტადიონზე“, სადაც „დინამომ“ [[გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა|გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის]] [[კარლ ცაისი (საფეხბურთო კლუბი)|„კარლ ცაისი“]] 2:1 დაამარცხა. საბჭოური დროის საუკეთესო ქართველი ფეხბურთელები სსრკ ნაკრების ღირსებას იცავდნენ. სხვადასხვა დროს ამ გუნდის კაპიტნები იყვნენ [[მურთაზ ხურცილავა]] და [[ალექსანდრე ჩივაძე]]. [[მიხეილ მესხი]], [[სლავა მეტრეველი]] და [[გივი ჩოხელი]] სსრ კავშირის ეროვნული ნაკრების შემადგენლობაში ევროპის ჩემპიონები გახდნენ ([[1960]]), [[გელა კეტაშვილი|გელა კეტაშვილმა]] კი ოლიმპიური თამაშების ოქროს მედალი მოიპოვა ([[1988]]). თბილისის „დინამოს” გარდა, სსრ კავშირის ჩემპიონატის უმაღლეს ლიგაში სხვადასხვა დროს კიდევ ოთხი ქართული გუნდი გამოდიოდა ([[ლოკომოტივი თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „ლოკომოტივი“]], [[სპარტაკი თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „სპარტაკი“]], [[ტორპედო ქუთაისი (საფეხბურთო კლუბი)|ქუთაისის „ტორპედო“]] და ლანჩხუთის „გურია“), თუმცა დინამოელთა მსგავსი წარმატებისთვის მათგან არც ერთს მიუღწევია. [[1990]] წლის [[15 თებერვალი|15 თებერვალს]] შეიქმნა [[საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია]], რომლის პირველ პრეზიდენტადაც [[ნოდარ ახალკაცი]] აირჩიეს. დამოუკიდებელი ფედერაციის პირველმა ყრილობამ მიიღო ისტორიული გადაწყვეტილება – ყველა ქართულ გუნდს დაეტოვებინა საბჭოური შეჯიბრებები. იმავე წელს გაიმართა საქართველოს პირველი დამოუკიდებელი ჩემპიონატი და თასის გათამაშება. ორწლიანი იზოლაციის შემდეგ, [[1992]] წლის [[25 თებერვალი|25 თებერვალს]], [[ფიფა|ფიფამ]] საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია ჯერ დროებით წევრად მიიღო, იმავე წლის 3 ივლისს კი მუდმივი წევრის სტატუსიც მიანიჭა. მალე სფფ [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფას]] წევრიც გახდა. მას შემდეგ საქართველოს ეროვნული გუნდი ევროპისა და მსოფლიოს ჩემპიონატების შესარჩევ ტურნირებში გამოდის, საკლუბო გუნდები კი ევროთასების გათამაშებებში მონაწილეობენ. ასობით ქართველი ფეხბურთელი უცხოურ კლუბებში თამაშობს. მათგან ყველაზე დიდ წარმატებას მიაღწია [[კახა კალაძე|კახა კალაძემ]], რომელმაც [[2003]] წელს იტალიის [[მილანი (საფეხბურთო კლუბი)|„მილანის“]] შემადგენლობაში [[ევროპის ჩემპიონთა თასი]] მოიპოვა. '''საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1990]] წლის [[15 თებერვალი|15 თებერვალს]]. [[1992]] წლის 25 თებერვლიდან ფეხბურთის საერთაშორისო ფედერაციის [[ფიფა|(FIFA]]) დროებითი წევრია, იმავე წლის 3 ივლისიდან – მუდმივი წევრი, [[1993]] წლის [[17 ივნისი|17 ივნისიდან]] – [[უეფა|ევროპული ფეხბურთის ასოციაციების კავშირის]] (UEFA) მუდმივი წევრი. პრეზიდენტები: [[ნოდარ ახალკაცი]] ([[1990]]-[[1998]]), [[მერაბ ჟორდანია]] ([[1998]]-[[2005]]), [[ნოდარ ახალკაცი (უმცროსი)|ნოდარ ახალკაცი-უმცროსი]] ([[2005]]-[[2009]]), [[ზვიად სიჭინავა]] ([[2009]]-[[2015]]), [[ლევან კობიაშვილი]] ([[2015]]-დღემდე)<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=51 ფეხბურთი]</ref> == რაგბი == [[ფაილი:Ireland_vs_Georgia,_Rugby_World_Cup_2007_line_up.jpg|მარჯვნივ|მინი|220x220პქ|ირლანდიისა და საქართველოს დაპირისპირება 2007 წლის რაგბის მსოფლიო თასზე.]] '''ქართული რაგბის ისტორია [[1959]] წლის [[15 ოქტომბერი|15 ოქტომბრიდან]] იწყება,''' როცა [[ფრანგი|ფრანგმა]] ემიგრანტმა [[ჟაკ ასპეკიანი|ჟაკ ასპეკიანმა]] პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში პირველი ქართული სარაგბო კლუბი დააფუძნა. უფრო ადრე, [[1919]], [[1949]], და [[1948]] წლებში საქართველოში რამდენიმე საჩვენებელი სარაგბო მატჩი გაიმართა, თუმცა რაგბის გავრცელების ოფიციალურ თარიღად სწორედ [[1959]] წელია მიჩნეული. [[1961]] წლის დეკემბერში [[გივი მრელაშვილი|გივი მრელაშვილის]] თაოსნობით შეიქმნა პირველი ოფიციალური ორგანო - თბილისის რაგბის საქალაქო სექცია, რომელიც [[1964]] წელს თბილისის რაგბის ფედრაციად გადაკეთდა. [[1962]] წელს გაიმართა პირველი შეჯიბრება — თბილისის პირველობა ოთხი გუნდის მონაწილეობით. ჩემპიონობა მოიპოვა პოლიტექნიკურმა ინსტიტუტმა. [[1963]] წელს თბილისში ჩატარდა პირველი საკავშირო ტურნირი — პროფკავშირების პირველობა, რომელშიც თბილისის „განთიადი“ მე-III ადგილზე გავიდა, სამი წლის შემდეგ გამართულ [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირის]] პირველ ჩემპიონატში კი მეორე იყო თბილისის  „დინამო“ (მწვრთნელი — გივი მრელაშვილი). [[1966]] წელს [[გიორგი ყუფარაძე|გიორგი ყუფარაძის]]<nowiki/>ა და [[შალვა ქურციკიძე|შალვა ქურციკიძის]] თაოსნობით [[ქუთაისი|ქუთაისში]] დაარსდა რაგბის პირველი კლუბი — „დინამო“- [[1967]] წელს გაიმართა პირველი უცხოური გუნდის, საფრანგეთის მასწავლებელთა პროფკავშირის ნაკრების ტურნე საქართველოში. ამავე წელს პირველმა ქართულმა გუნდმა — თბილისის „დინამომ“ მოაწყო ტურნე უცხოეთში ([[პოლონეთი|პოლონეთში]]) და 3 გამარჯვება მოიპოვა. [[1967]] წელსვე ჩატარდა საქართველოს პირველი ჩემპიონატი. ლელობურთის ქვეყანაში რაგბი სულ უფრო პოპულარული ხდებოდა, მორაგბეთა თემი კი ლამის სოციალურ ფენომენად ჩამოყალიბდა. საქართველოში რაგბის  სიყვარულითა და ენთუზიაზმით თამაშობდნენ, თავად მორაგბეები კი საზოგადოებისაგან განსაკუთრებულ არაფორმალურ პატივისცემას იმსახურებდენ. [[1968]] წელს თბილისის „ლოკომოტივმა“ მე-III ადგილი დაიკავა სსრკ ჩემპიონატში და ეს შედეგი კიდევ სამჯერ გაიმეორა ([[1972]], [[1978]], [[1981]]), [[1978]] წელს კი სსრ კავშირის თასი მოიპოვა. 1980 -იან წლებში ქართულ და საბჭოურ რაგბიში ლიდერობდა [[ქუთაისის აია|ქუთაისის „აია“]]- გუნდმა ჯერ [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატის ვერცხლისა ([[1984]]) და ბრინჯაოს([[1985]]) მედლები აიღო, შემდეგ კი დუგლას კავთელაშვილის ხელმძღვანელობით ზედიზედ სამჯერ ([[1987]]-[[1988]]-[[1989]]) გახდა სსრ კავშირის ჩემპიონი,ორჯერ თასის გათამაშებაში გაიმარჯვა ([[1987]], [[1990]]). მორაგბეთა თაობების აღზრდაში მნიშშვნელოვანი წვლილი შეიტანა ნოდარ ყიფიანმა, გელა მიქაბერიძემ, გოგი ტონიამ, ბათუ კევლიშვილმა, გურამ მოდებაძემ, რამაზ სვანიძემ, მალხაზ ჭეიშვილმა, ლაშა გეგენავამ და სხვა მწვრთნელებმა. სხვადასხვა დროს სსრ კავშირის ნაკრებში თამაშობდნენ საქართველოს მორაგბეები: თამაზ მგელაძე, ვლადიმერ აბაშიძე, მიხეილ თუშიშვილი, ზურაბ ხარშილაძე, თემურ ბენდიაშვილი, მიხეილ ჯვარიძე, დავით კილასონია, მიხეილ ხარშილაძე, ავთანდილ გიორგაძე, ავთანდილ ღიბრაძე, ნუკრი წერეთელი, ვლადიმერ პეტუხოვი, რამაზ სანებლიძე, ოლეგ ლიპარტელიანი, გაიოზ მონიავა, ალექსანდრე ნაჭყებია, ბესარიონ ლილუაშვილი, სერგო უგრეხელიძე, ნუგზარ ძაგნიძე, მამუკა ლოსაბერიძე, მალხაზ ჭეიშვილი, ზაზა ბაკურაძე. ჯერ კიდევ საბჯოთა კავშირის არსებობის პირობებში, [[1989]] წელს შეიქმნა საქართველოს პირველი ეროვნული ნაკრები, რომელმაც [[12 სექტემბერი|12 სექტემბერს]] [[ქუთაისი|ქუთაისში]] საერთაშორისო მატჩი გამართა [[ზიმბაბვე]]<nowiki/>ს ნაკრებთან - 16:3. გუნდის პირველი მწვრთნელი იყო [[დავით კილასონია]], პირველი კაპიტანი - [[ოლეგ ლიპარტელიანი]]. [[1990]] წელს მოეწყო მორაგბეთა ნაკრების პირველი ტურნე ზიმბაბვეში. [[1991]] წელს, საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ , ქართულმა კლუბებმა საკავშირო ჩემპიონატი დატოვეს. [[1992]] წლის თებერვალში [[რაგბის საერთაშორისო საბჭო]]<nowiki/>მ საქართველოს რაგბის კავშირი თავის 52-ე წევრად მიიღო. ერთი წლის შემდეგ საქართველოს ნაკრები პირველად ჩაება მსოფლიოს თასის გათამაშების შესარჩევ ტურნირში. საქართველოს რაგბის კავშირის ახალმა ხელმძღვანელობამ  (პრეზიდენტი [[ბიძინა გეგიძე]]) მიზნად დაისახა ამ ასპარეზობის ფინალურ ეტაპზე გასვლა. [[1997]] წელს ეროვნული ნაკრების მწვრთნელად დაინიშნა [[ფრანგები|ფრანგი]] [[კლოდ სორელი]]. [[2001]] წელს საქართველოს ნაკრებმა მოიგო [[ევროპის ერთა თასი]], რითაც ოფიციალურად გახდა ევროპის მე-7 გუნდი. უცხოელი მწვრთნელების მოწვევის პრაქტიკა შემდგომშიც გაგრძელდა, როცა რაგბის ფედერაციას სათავეში ჩაუდგა გიორგი ნიჟარაძე. მისი მეცადინეობით მთელი ქვეღნის მასშტაბით მნიშვნელოვნად გაფართოვდა სარაგბო ინფრასრუქტურა. [[2008]], [[2009]], [[2011]] და [[2012]] წლებში ქართველებმა კიდევ ოთხჯერ აიღეს ევროპის ერთა თასი. საერთოდ XXI საუკუნის პირველი ათწლეული მეტად წარმატებული გამოდგა ჩვენი რაგბისთვის. [[2002]] წლის [[13 ოქტომბერი|13 ოქტომბერს]] [[თბილისი|თბილისში]], ეროვნულ სტადიონზე, საქართველომ 17:13 დაამარცხა რუსეთი და [[2003]] წლის მსოფლიოს თასის ფინალური ტურნირის საგზური მოიპოვა. მორაგბეთა ნაკრები პირველი ქართული გუნდია, რომელმაც მსოფლიოს ჩემპიონატის ფინალურ ეტაპზე იასპარეზა და პლანეტის საუკეთოსო გუნდებს გაეჯიბრა. [[2007]] და [[2011]] წლებში ქართველებმა კიდევ ორჯერ ითამაშეს მსოფლიო თასის ფინალურ ტურნირში. სანაკრებო წარმატებებში მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვით [[მალხაზ ჭეიშვილი|მალხაზ ჭეიშვილს]], [[ტიმ ლეინი|ტიმ ლეინს]], [[რიჩი დიქსონი|რიჩი დიქსონს]].<ref>[http://sport.gov.ge/index.php?pg=sporttypes&sportid=31 რაგბი]. sport.gov.ge</ref> == შვიდ-კაცა რაგბი == '''სპორტის სახეობის აღწერა''' 7-კაცა რაგბის ფუძემდებლებად მიჩნეულნი არიან შოტლანდიის ქალაქ მელროუზის მკვიდრი ყასბები - ნედ ჰეიგი და დევიდ სანდერსონი, რომლებიც [[1883]] წელს ადგილობრივ მორაგბეთა კლუბისთვის სახსრების მოსაზიდად ერთგვარი ბლიც-ტურნირის ჩატარების წინადადებით გამოვიდნენ. იქიდან გამომდინარე, რომ 15-კაცა რაგბის სტანდარტები მეტ დროს და, შესაბამისად, მეტ ხარჯებს მოითხოვდა, გადაწყდა მოთამაშეების ოდენობის 15-დან 7-მდე, ხოლო თამაშების ხანგრძლივობის 80-დან 15 წუთამდე შემცირება. შორეულ 1883 წელს დაწყებული ისტორია დღემდე გრძელდება. გარდა მელროუზის ტურნირისა, ყოველწლიურად იმართება მსოფლიო სერიის პრესტიჟული შეჯიბრები, უმთავრესი ასპარეზობა კი მსოფლიო თასის გათამაშებაა, რომელიც [[1993]] წლიდან 4 წელიწადში ერთხელ იმართება (ქალებში მსოფლიო თასი [[2009]] წლიდან თამაშდება). 7-კაცა რაგბისთვის ისტორიული გამოდგა საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტის [[2009]] წლის კოპენჰაგენის 121-ე სესია, სადაც მას ოლიმპიური სპორტის სტატუსი მიენიჭა. [[2016]] წლის ოლიმპიურ თამაშებზე გაიმარჯვეს [[ფიჯი|ფიჯის]] კაცთა და [[ავსტრალია|ავსტრალიის]] ქალთა გუნდებმა. აღსანიშნავია, რომ რაგბი (15-კაცა) ოლიმპიური პროგრამის ნაწილი იყო 4-ჯერ - [[1900]], [[1908]], [[1920]] და [[1924]] წლების ოლიმპიურ თამაშებზე. '''7-კაცა რაგბი საქართველოში''' საქართველოში, უძველესი ეროვნული თამაშის — ლელობურთის სამშობლოში, პირველი საჩვენებელი სარაგბო მატჩები (15-კაცა რაგბი) [[1910-იანები|1910]]-[[1920]]-იან წლებში ჩატარდა, პირველი შეჯიბრება - თბილისის ჩემპიონატი კი [[1962]] წელს მოეწყო. [[1967]] წლიდან ტარდება საქართველოს ჩემპიონატი. რაც შეეხება 7-კაცა რაგბის, მისი ქართული ისტორია იწყება [[1988]] წლიდან, როდესაც თბილისში, ვაკის სტადიონზე რაგბის ამ დისციპლინაში პირველი ტურნირი გაიმართა. დიდ რაგბისთან შედარებით, 7-კაცა რაგბიში საქართველოს შედეგები მოკრძალებულია. ჩვენმა მორაგბეებმა [[2000]] წელს პირველად მოიპოვეს მსოფლიო თასის საგზური, მომდევნო წელს კი ფინალურ ეტაპზე გავიდნენ და 24 გუნდს შორის მე-10 ადგილი დაიკავეს. ეს საქართველოს 7-კაცა ნაკრების საუკეთესო შედეგია მსოფლიო თასის გათამაშებაში. საქართველოს 7-კაცა ნაკრებმა ასევე იასპარეზა [[2005]], [[2009]] და [[2013]] წლის მსოფლიო თასებზეც. რაც შეეხება ევროპის ჩემპიონატს, ჩვენმა მორაგბეებმა [[2008]] წელს ჰანოვერში ბრინჯაოს მედლები მოიპოვეს. ისინი რეგულარულად მონაწილეობენ აგრეთვე ევროპის გრან-პრის და მსოფლიო სერიის ტურნირებში. '''7-კაცა რაგბის წესები''' 7-კაცა რაგბს სტანდარტულ სარაგბო მოედანზე, თითქმის იდენტური წესებით თამაშობენ. მთავარი განსხვავება მოთამაშეთა რაოდენობასა და მატჩის ხანგრძლივობაშია. გუნდი 4 მცველისა და 3 თავდამსხმელისგან შედგება, მატჩი - 2 7-წუთიანი ტაიმისგან (ფინალში 10-წუთიანი ტაიმებია. საჭიროების შემთხვევაში ინიშნება დამატებითი 5-წუთიანი ტაიმი) 1-წუთიანი შესვენებით. ამიტომაც, 7-კაცა რაგბი გაცილებით დინამიურია და მოვლენები ელვის სისწრაფით იცვლება. „ნაკლები კონტაქტი და მეტი რაგბი“ — ასეთია 7-კაცა რაგბის დევიზი. დროის მცირე მონაკვეთში მოთამაშეები დიდი მოცულობის სამუშაოს ასრულებენ - შერკინებებს ფინტები ენაცვლება, პასებს - სწრაფი გარღვევები და ეფექტური ლელოები. ბურთი ოვალურია და მისი გადაწოდება მხოლოდ უკან შეიძლება. ლელოს დადება, ანუ მეტოქის მოედნის კიდის მიღმა ბურთის დამიწება 5 ქულად ფასობს, გარდასახვა - 2 ქულად, ხოლო შედეგიანად შესრულებული არეკნი ან საჯარიმო დარტყმა - 3 ქულად. იმარჯვებს ის გუნდი, რომელიც მეტ ქულას დააგროვებს.<ref>[http://sport.gov.ge/index.php?pg=sporttypes&sportid=69 7-კაცა რაგბი]</ref> == ჭიდაობა == ჭიდაობა ისტორიულად მნიშვნელოვანი სპორტია საქართველოშია. საქართველოში ძირითადად ჭიდაობის სამი სახეობაა გავრცელებული და პოპულარული:თავისუფალი, ბერძნულ-რომაული და ქათული ჭიდაობა. ისტორიკოსები ფიქრობენ რომ ბერძნულ-რომაულ სტილში ბევრი ქართული ელემენტია, საქართველოში კი ყველაზე პოპულარული ჭიდაობის [[კახეთის მხარე|კახური]] სტილია. თუმცა, საქართველოში ყველა კუთხეს გააჩნია თავისი სტილი, მაგალითად [[ხევსურეთი|ხევსურეთს]] სამი საჭიდაო სტილი აქვს. '''XIX და XX საუკუნეების მიჯნაზე ჯერ [[თბილისი|თბილისში]]''', მერე კი [[ქუთაისი|ქუთაისში]], [[სოხუმი|სოხუმსა]] და [[ბათუმი|ბათუმში]] ე.წ. დროებითი ცირკები გაიხსნა. აქ, გარდა ქართულისა, რეგულარულად იმართებოდა შეჯიბრებები ფრანგულ ჭიდაობაში, რომელსაც შემდეგ კლასიკურ [[ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა|(ბერძნულ-რომაულ) ჭიდაობად]] მოიხსენიებდნენ. ფრანგულს წარმატებით ჭიდაობდნენ სახელოვანი ქართველი ფალავნები: [[კულა გლდანელი]], [[ნესტორ ესებუა]], [[თედო ლილოელი]], [[კოსტა მაისურაძე]], [[მიხეილ ციმაკურიძე]] ([[მიშიკო მაჩაბელი]]), [[კოლა ქვარიანი|კოლია ქვარიანი]],[[ვანო აბულაძე]] და სხვები. განსაკუთრებით პოპულარული იყო ნიკიტინის ცირკში პროფესიონალ ათლეტთა მონაწილეობით გამართული ტურნირები. თბილისში ხშირად ჩამოდიოდნენ უკრაინელი [[ივან პოდდუბნი]], რუსი [[ივან ზაიკინი]], [[გეორგ ლურიხი]], მსოფლიოს ჩემპიონად აღიარებული [[გერმანელი]] [[კლემენს ბული,]] [[თურქი]] სარი სულეიმანი, [[პოლონელები|პოლონელი]] [[კარლ პოსპეშილი]], ინდოელი [[გამა ინდოსტანი]] და სხვები. კაცების მხარდამხარ ძალას ქალებიც ცდიდნენ – [[1911]] წელს თბილისში გამართული ქალთა ტურნირი მსოფლიოს არაოფიციალურ ჩემპიონატად აღიარეს. მონაწილეობდნენ გერმანიის, რუსეთის, ინგლისის, შოტლანდიის, პოლონეთის, ავსტრიის, ნორვეგიის, ესპანეთის, უკრაინისა და ჰოლანდიის ჩემპიონები. მათ შორის, მსოფლიოს უძლიერესი მოჭიდავე, გერმანელი [[ფრიდა დამბერგი]]. პროფესიონალთა გამოსვლებმა განაპირობა ჭიდაობის ახალი სახეობით ქართველი ახალგაზრდების დაინტერესება. [[1912]] წელს თბილისში ჩამოყალიბდა ძალოსნური სექცია, რომელშიც, გარდა ძალოსნებისა და მოკრივეებისა, გაერთიანდნენ ბერძნულ-რომაული ჭიდაობის მოყვარულები. ამ საქმეს უძღვებოდა სპორტის ენთუზიასტი [[პეტრე მარღანიძე]]. მისი თაოსნობით [[1914]] წელს გაიმართა პირველი შჯიბრება ბერძნულ-რომაულ ჭიდაობაში. მოგვიანებით ([[1923]]) პოლიტექნიკური ინსტიტუტის მუშათა ფაკულტეტთან შეიკრიბა კლასიკური ჭიდაობის მოყვარულთა კიდევ ერთი ჯგუფი, რომელსაც [[გიორგი ჩიკვაიძე]] ხელმძღვანელობდა. [[1925]] წელს ასეთივე ჯგუფები ჩამოყალიბდა ბათუმსა და ქუთაისში. ცნობილმა ფალავანმა [[ვანო აბულაშვილი|ვანო აბულაშვილმა]] თბილისში დააარსა ათლეტიკის სკოლა, სადაც ფრანგულ ჭიდაობასაც ასწავლიდნენ. [[1926]] წელს გაიმართა თბილისისა და ამიერკავკასიის პირველი ჩემპიონატები. იმ პერიოდის მოჭიდავეებმა, შემდგომში მწვრთნელებმა, ჩამოაყალიბეს ბერძნულ-რომაული ჭიდაობის ქართული სკოლა, რომელმაც მალე მოიპოვა აღიარება. ამაში განსაკუთრებული წვლილი მიუძღვით [[ვახტანგ კუხიანიძე|ვახტანგ კუხიანიძეს]], [[პეტრე იორდანიშვილი|პეტრე იორდანიშვილს]], [[ლევ კაპიტონოვი|ლევ კაპიტონოვს]], [[გიორგი ვარძელაშვილი|გიორგი ვარძელაშვილსა]] და [[ნერსეს აკოფოვი|ნერსეს აკოფოვს]]. [[1928]] წელს გამართული საქართველოს I სპარტაკიადის პროგრამაში კლასიკური ჭიდაობაც შეიტანეს, ერთი წლის შემდეგ კი თბილისში მოეწყო საქართველოს პირველი ოფიციალური ჩემპიონატი, რომელშიც მონაწილეობდა თბილისის, ქუთაისის, ბათუმის, სოხუმისა ოზურგეთ 34 მოჭიდავე. საქართველოდან [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირის]] პირველი ჩემპიონი იყო [[ლეონიდ ძეკონსკი]]. მან ეს ტიტული [[1935]] წელს მოიპოვა, ერთი წლის შემდეგ კი [[შალვა ჩიხლაძე|შალვა ჩიხლაძესთან]] ერთად კვლავ ჩემპიონი გახდა. ამ დროიდან მოყოლებული, საქართველოს მოჭიდავეები ხშირად იმარჯვებდნენ საკავშირო შეჯიბრებებში და, როცა საერთაშორისო სარბიელისკენ გზა გაეხსნათ, იქაც ტოლს არავის უდებდნენ. სსრ კავშირიდან ევროპის პირველი ჩემპიონი იყო [[კონსტანტინე კობერიძე]] ([[1947]]), მსოფლიოს პირველი ჩემპიონი – [[გივი კარტოზია]] ([[1953]]). ბერძნულ-რომაულ ჭიდაობაში პირველი ქართველი ოლიმპიური ჩემპიონიც კარტოზია იყო ([[1956]]). მისი სპორტული მიღწევები სამაგალითო გამოდგა მომდევნო თაობის მოჭიდავეებისთვის. ოლიმპიური და მსოფლიოს ჩემპიონები გახდნენ [[ავთანდილ ქორიძე]], [[რომან რურუა]], [[ვახტანგ ბლაგიძე]]; მსოფლიოს ჩემპიონები – [[როსტომ აბაშიძე]], [[მიხეილ სალაძე]], [[თეიმურაზ აფხაზავა]], [[თემო ყაზარაშვილი]], [[გურამ გედეხაური]], [[მუხრან ვახტანგაძე]], [[მანუჩარ კვირკველია]]. ბერძნულ-რომაული ჭიდაობის განვითარებაში, გარდა ზემოთ დასახელებული მწვრთნელებისა, მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს [[ილია ჩხარტიშვილმა]], [[ვლადიმერ მაისურაძე|ვლადიმერ მაისურაძემ]], [[ილია ბობოხიძე|ილია ბობოხიძემ]], [[დამერლანდ დავითაია|დამერლანდ დავითაიამ]], [[ჯემალ კოსტავა|ჯემალ კოსტავამ]], [[ჯონი რეხვიაშვილი|ჯონი რეხვიაშვილმა]], ოთარ [[ოთარ ტატიშვილი (მრავალმნიშვნელოვანი)|ოთარ ტატიშვილმა]], [[ბეგი დარჩია|ბეგი დარჩიამ]] და სხვებმა. ბეგი დარჩიას ხელმძღვანელობით საქართველოს ნაკრებმა [[2004]] წელს მსოფლიოს თასი მოიპოვა.<ref>[http://sport.gov.ge/index.php?pg=sporttypes&sportid=70 ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა]</ref> [[ქართული ჭიდაობა|ქართულ ჭიდაობაზე]], სპორტული ორთაბრძოლის უძველეს ეროვნულ სახეობაზე, არაერთი ცნობა მოიპოვება ქართლის ცხოვრების ქრონიკებში, საინტერესო საფალავნო ამბებზე მოგვითხრობენ [[მოსე ხონელი|მოსე ხონელის]] „ [[ამირანდარეჯანიანი]]<nowiki/>“ და [[იოანე შავთელი|იოანე შავთელის]] „[[აბდულმესიანი]]“ (XII ს.). XIII საუკუნის დასაწყისში ისტორიულმა წყაროებმა შემოგვინახა [[ლაშა გიორგი|მეფე ლაშა-გიორგის]] დროინდელი მოჭიდავეების - ქართული ხიზამბარელისა და კახელი ბებურიშვილის შერკინების ამბავი, ხოლო XV საუკუნის მემატიანეებმა - ცნობა ათაბაგ მზეჭაბუკის შეხვედრაზე თათართა ფალავან ძალანთან. [[ალავერდი|ალავერდის ტაძრის]] შესასვლელთან შემონახულია ბარელიეფი (XV ს), რომელზეც ქართული ჭიდაობის მომენტია აღბეჭდილი. გვიანდელ ცნობებში, განსაკუთრებით XVII- XIX საუკუნეების წყაროებში, აღწერილია ქართული ჭიდაობის წესები, ცალკეულ ასპარეზობათა ფრაგმენტები, საქართველოს სხვადასხვა კუთხესი გავრცელებულ ჭიდაობათა ნაირსახეობა — რაჭული „ღოჯური,“ მეგრული „მოგორდია,“ იმერული „საბეჭურით ჭიდაობა,“ სვანური „ლიბრგიელ,“ მთიულური „იღლიღორა,“ ხევსურული „მოშ და მოშ,“ და სხვ. ქართული ჭიდაობა ადრე ძირითადად იმართებოდა საქართველოს სოფლებში — საერო და საეკლესიო დღესასწაულებზე, XIX საუკუნის მეორე ნახევრიდან დამკვიდრდა ქალაქებშიც: [[თბილისი|თბილისში]], [[ბათუმი|ბათუმში]], [[ფოთი|ფოთში]], [[ქუთაისი|ქუთაისში]], [[გორი|გორში]], [[თელავი|თელავში]]. თბილისის თითქმის ყველა უბანს თავისი საჭიდაო ჰქონდა. საჭიდაო „კრუგები“ იყო მოწყობილი [[მთაწმინდა|მთაწმინდაზე]], [[ფიქრის გორა|ფიქრის გორაზე]], [[ავლაბარი|ავლაბარში]], [[დიდუბე|დიდუბეში]], [[ხუდადოვის ტყე|ხუდადოვის ტყეში]], სადაც საასპარეზოდ გამოდიოდნენ საქვეყნოთ ცნობილი ფალავნები: [[დათა ხიზამბარელი]], [[კულა გლდანელი]], [[ნესტორ ესებუა]], [[კოსტა მაისურაძე]], [[იოსებ ცერაძე]], [[დათა ავლაბრელი]], [[ვანო ქიზიყელი]] („კამბეჩუა“), [[ალექსანდრე ეგნატაშვილი]], [[ვანო მიდელაური]], [[ალექსანდრე კანდელაკი|სანდრო კანდელაკი]], [[ვანო აბულაშვილი]], [[ირაკლი კახელი]], შაშო და გიორგი ვერელები, [[კოლა ქვარიანი|კოლია ქვარიანი]], [[გიორგი ჯიბგირი,]] [[მიხა ქურხული]] და სხვები. წინათ სოფლად თუ ქალაქად ჭიდაობას „ჩოხების შემნახველი“ პატრონობდა. სწორედ ის იყო შეჯიბრებების მომწყობი და მოთავე. მასვე ებარა საჭიდაო ჩოხებიც. „ჩოხების შემნახველი“ ასწავლიდა ყმაწვილებს ქართული ჭიდაობის ფანდებს, უვლიდა და აწესრიგებდა სარბიელს. შეჯიბრება უმთავრესად უქმე დღეებში იმართებოდა. ჭიდაობას შუამავალიმსაჯი წარმართავდა. წრეში წესრიგის დასამყარებლად არჩევდნენ ახალგაზრდა, ყოჩაღ ბიჭებს, რომლებიც მოქნილი სახრეებით ხელში გარს ურბენდნენ წრეს და წინ წამოწეულ მაყურებლებს უკან ახევინებდნენ. ასპარეზობას იწყებდნენ მოზარდები, რომლებსაც ჭაბუკები ცვლიდნენ და ბოლოს უკვე გამოცდილი, კარგად დაღვინებული ფალავნები გადმოდიოდნენ. ქართული ჭიდაობა 200-მდე ილეთსა და კონტრილეთს ითვლის. აქ კლასიფიცირებულია ექვსი ძირითადი დარგი: ცერულები, სარმები, თეძოები, მოგვერდები, კაურები, კისრულები და ორი დამხმარე — ბრუნები და ლოჯურები. თითოეული მათგანი უამრავ ფანდს შეიცავს. მუსიკალური აკომპანემენტი ქართული ჭიდაობის ორგანული და განუყოფელი ნაწილია, ამასთან, მოჭიდავის მოძრაობები — მკლავშემართული მისვლა, მიხრა-მოხრა, ორთაბრძოლის ტემპი ზუსტად თან ხვდება მუსიკის რიტმს და ამიტომ ჭიდაობა ცეკვას ემსგავსება. ჭიდაობენ წელგამართულნი, ილეთები სრულდება სწრაფად, ელვისებურად. იკრძალება მტკივნეული და მახრჩობელა ფანდები,ფეხებში ხელის ჩავლება, წაქცეულ ან დაჩოქილ მეტოქეზე მისვლა, მისი ძალით წამოყენება, სარბიელიდან გაქცევა. ქართული ჭიდაობის ილეთები დამკვიდრებულია ჭიდაობის სხვა სახეობებში ([[ძიუდო]], [[სამბო]], [[ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა|ბერძნულ-რომაული]] და [[თავისუფალი ჭიდაობა]]) საჭიდაო სარბიელია ნახერხმოყრილი მოედანი (მინიმალური დიამეტრი — 10 მ, ნახერხის სისქე - 20-30 სმ) ან ლეიბი (10×10 მ). მოჭიდავეს აცვია, მოკლე ჩოხა, ტრუსები, ბანდაჟი, რბილი ტყავისგან შეკერილი უძირო ფეხსაცმელი (უფლება აქვს, იწიდაოს ფეხშიშველმაც). ორთაბრძოლა იწყება და მთავრდება არბიტრის სასტვენის ხმაზე. წმინდა გამარჯვება მოჭიდავეს იმ შემთხვევაში ენიჭება, თუ მისი მოწინააღმდეგესარბიელს ორივე ბეჭით ერთდროულად შეეხება,ან ისე გადაგორდება, რომ სარბიელს შეეხება ორივე ბეჭით ერთმანეთის მიყოლებით. ქულებით იმარჯვებს ის მონაწილე, რომელიც ილეთებით მეტ ქულას დააგროვებს.<ref>[http://sport.gov.ge/index.php?pg=sporttypes&sportid=56 ქართული ჭიდაობა]</ref> '''საქართველოში თავისუფალი (იგივე ინგლისურ-ამერიკული) ჭიდაობა 1944 წელს შემოვიდა.''' იმ წელს ჭიდაობის ცნობილი სპეციალისტის [[ვახტანგ კუხიანიძე|ვახტანგ კუხიანიძის]] ხელმძღვანელობით თბილისში მოეწყო მწვრთნელთა პირველი საკავშირო სემინარი, რომელმაც სათავე დაუდო თავისუფალი ჭიდაობის ისტორიას მთელ საბჭოთა კავშირში. თბილისშივე გადაწყდა, რომ სსრკ პირველი ჩემპიონატი [[1945]] წელს ლენინგრადში ჩატარებულიყო. ამ ჩემპიონატში შვიდი წონითი კატეგორიიდან ოთხში გაიმარჯვეს საქართველოს წარმომადგენლებმა: [[ვასილ ილურიძე|ვასილ ილურიძემ]], [[დავით ციმაკურიძე|დავით ციმაკურიძემ]], [[ვაღარშაკ მაჩკალიანი|ვაღარშაკ მაჩკალიანმა]] და [[არსენ მეკოკიშვილი|არსენ მეკოკიშვილმა]]. აქედან მოყოლებული, მრავალი წლის განმავლობაში ქართველი მოჭიდავეები ლიდერობდნენ საბჭოთა კავშირში, წარმატებით გამოდიოდნენ საერთაშორისო შეჯიბრებებში. [[1952]] წელს ჰელსინკის ოლიმპიადაზე სსრკ ნაკრებს ქართველი მწვრთნელი [[ვახტანგ კუხიანიძე]] ხელმძღვანელობდა. პირველი ოლიმპიური ჩემპიონები გახდნენ [[დავით ციმაკურიძე]] და [[არსენ მეკოკიშვილი]], რომელიც იმ დროს მოსკოვის სახელით გამოდიოდა. ორი წლის შემდეგ [[ტოკიო|ტოკიოში]] გამართულ მსოფლიოს ჩემპიონატზე საქართველოს შვიდი ფალავანი წაიყვანეს. საბჭოთა მოჭიდავეთა შორის მსოფლიოს პირველი ჩემპიონი გახდა [[ვახტანგ ბალავაძე|ვახტანგ ბალავაძე,]] რომელმაც მომდევნო ჩემპიონატშიც გაიმარჯვა. პირველი თაობის მოჭიდავეთაგან უმთავრეს საერთაშორისო შეჯიბრებებში ასევე წარმატებით გამოდიოდნენ [[მირიან ცალქალამანიძე]], [[გიორგი სხირტლაძე]], [[ნიკოლოზ მუზაშვილი]], [[სერგო გაბარაევი]], [[ვლადიმერ არსენიანი]] და სხვები. 1960-იან წლებში დიდ სარბიელზე გამოვიდა საქართველოს მოჭიდავეთა ახალი თაობა. ოლიმპიურ თამაშებში, მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონატებში მრავალი მედალი მოიპოვეს [[ვლადიმერ რუბაშვილი|ვლადიმერ რუბაშვილმა]], [[შოთა ლომიძე|შოთა ლომიძემ]], [[გურამ საღარაძე (სპორტსმენი)|გურამ საღარაძემ]], [[ზარბეგ ბერიაშვილი|ზარბეგ ბერიაშვილმა]], [[ნოდარ ხოხაშვილი|ნოდარ ხოხაშვილმა]], [[ტარიელ ალიბეგაშვილი|ტარიელ ალიბეგაშვილმა]], [[ანდრო ცხოვრებოვი|ანდრო ცხოვრებოვმა]]. ამ და მომდევნო პერიოდის წარმატებებში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს [[მიხეილ თიკანაძე|მიხეილ თიკანაძემ]], [[გიორგი როსტიაშვილი|გიორგი როსტიაშვილმა]], [[ვასილ ილურიძე|ვასილ ილურიძემ]], [[შალვა ნოზაძე|შალვა ნოზაძემ]], [[ვანო მეკოკიშვილი|ვანო მეკოკიშვილმა]], [[პეტრე იორდანიშვილი|პეტრე იორდანიშვილმა]], [[ლევ კაპიტანოვი|ლევ კაპიტანოვმა]], მარლენ ოსიყმაშვილმა, [[ვლადიმერ მესტვირიშვილი|ვლადიმერ მესტვირიშვილმა]], [[შოთა კიკაბიძე|შოთა კიკაბიძემ]] და სხვა დამსახურებულმა მწვრთნელებმა. თავისუფალი ჭიდაობის ქართული სკოლა მსოფლიო მასშტაბის მოვლენად იქცა. ამიტომაც იყო, რომ ჭიდაობის საერთაშორისო ფედერაციის გადაწყვეტილებით [[1962]] წლიდან საფუძველი ჩაეყარა თბილისის საერთაშორისო ტურნირს, რომელმაც ისე გაითქვა სახელი, რომ მსოფლიოს არაოფიციალურ ჩემპიონატად მოიხსენიებდნენ. თითქმის 30 წლის განმავლობაში თბილისის ტურნირზე საჭიდაოდ ჩამოდიოდნენ პლანეტის უძლიერესი ფალავნები, აქ გამარჯვება კი მეტად საპატიოდ ითვლებოდა. სწორედ ამ ტურნირზე აიდგა ფეხი [[ლევან თედიაშვილი|ლევან თედიაშვილმა]], რომელიც შემდგომ XX საუკუნის ერთ-ერთ საუკეთესო ფალავნად აღიარეს. 1970-იანი წლები თედიაშვილის ეპოქად მოინათლა. მან გაიმარჯვა მიუნხენისა და მონრეალის ოლიმპიურ თამაშებში, ოთხჯერ გახდა მსოფლიოს ჩემპიონი, სამჯერ – ევროპის ჩემპიონი, მოიგო ყველა სხვა მნიშვნელოვანი საერთაშორისო შეჯიბრება. მომდევნო ათწლეულში დაწინაურდნენ [[დავით გობეჯიშვილი]] და [[ლერი ხაბელოვი]]. გობეჯიშვილი ყველაზე პრესტიჟულ – მძიმე წონით კატეგორიაში გამოდიოდა და დიდი კონკურენციის პირობებში შეძლო ოლიმპიური თამაშების ოქროსა და ბრინჯაოს მედლების, ორგზის მსოფლიოს ჩემპიონის სახელის მოპოვება. კიდევ უფრო შთამბეჭდავია ხაბელოვის სპორტული მიღწევები და ტიტულები: ოლიმპიური თამაშების ჩემპიონი და ვერცხლის პრიზიორი, მსოფლიოს ხუთგზის და ევროპის ოთხგზის ჩემპიონი. ამის შემდეგ იწყება საერთაშორისო სარბიელზე დამოუკიდებელი გუნდით გამოსვლის პერიოდი. ახალ დროში საქართველოს ნაკრების ლიდერი გახდა სოხუმელი მოჭიდავე [[ელდარ კურტანიძე]]. მან პირველ წარმატებას 1995 წელს მიაღწია, როცა მსოფლიოს ჩემპიონატში ვერცხლის მედალი მოიპოვა. შემდეგ კურტანიძემ არაერთ დიდ შეჯიბრებაში გაიმარჯვა და გახდა ერთ-ერთი ყველაზე ტიტულიანი ფალავანი: მსოფლიოს ორგზის და ევროპის ხუთგზის ჩემპიონი, ოლიმპიური თამაშების ორგზის ბრინჯაოს მედალოსანი. მისი ლიდერობით კვლავ დაიბრუნა წამყვანი პოზიციები საქართველოს ნაკრებმა, რომელიც [[2003]] წლის მსოფლიოს ჩემპიონატში გუნდურ ჩათვლაში საუკეთესო იყო. '''საქართველოს''' '''ჭიდაობის''' '''ეროვნული''' '''ფედერაცია.''' [[1991]] წლის 22 მაისს დაფუძნდა ბერძნულ-რომაული ჭიდაობის ფედერაცია, იმავე წლის 28 მაისს – თავისუფალი ჭიდაობის ფედერაცია. ეს ფედერაციები ჭიდაობის საერთაშორისო ფედერაციამ (FILA) აღიარა [[1992]] წლის 2 აგვისტოს და ურჩია ერთ ორგანიზაციად გაერთიანება. [[1993]] წლის 14 იანვარს შეიქმნა ჭიდაობის გაერთიანებული ეროვნული ფედერაცია. პრეზიდენტები: ბერძნულ-რომაულის – [[რომან რურუა]] ([[1991]]-[[1993]]), თავისუფალი ჭიდაობის – [[მურმან ომანიძე]] ([[1991]]-[[1993]]), გაერთიანებული ფედერაციის – [[გურამ გედეხაური]] ([[1993]]-[[1994]]), [[დავით გობეჯიშვილი]] ([[1994]]-[[2000]]), [[გოჩა ძასოხოვი]] ([[2000]]-[[2004]]), [[ბაკურ გოგიტიძე]] ([[2004]]), [[კახა გეწაძე]] ([[2005]] წლიდან), თამაზ გეგეშიძე ([[2016]]-დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/index.php?pg=sporttypes&sportid=65 თავისუფალი ჭიდაობა]</ref> == კალათბურთი == '''ქართული კალათბურთის ისტორია XX საუკუნის 20-იანი წლებიდან იწყება.''' [[1922]] წელს [[მოსკოვი|მოსკოვში]] გამართულ ვსევობუჩის („ვსენაროდნოე ვოენნოე ობუჩენიე”) სპარტაკიადაში მონაწილე თბილისელმა მძლეოსანმა [[ალექსანდრე ჭელიძე|ალექსანდრე ჭელიძემ]] შემთხვევით ნახა ბოძებზე დამაგრებული კალათბურთის ფარები და უცხო თამაში. ჭელიძე საქართველოს მუშფაკის (შემდგომში – ინდუსტრიული ინსტიტუტი) ფიზკულტურულ წრეს ხელმძღვანელობდა და, თბილისში დაბრუნებულმა, მუშფაკის ეზოში (ახლანდ. უშანგი ჩხეიძის ქუჩა) კალათბურთის პირველი მოედანი მოაწყო. [[1923]] წლის მარტში ამ მოედანზე გაიმართა პირველი ოფიციალური მატჩი მუშფაკის ორ გუნდს შორის. პირველ კალათბურთელთა რიგებში იყვნენ გიორგი ეგნატაშვილის ტანვარჯიშული ჯგუფის წევრები – [[მიხეილ ცხვედაძე]], [[გიორგი საყვარელიძე]], [[ბორის გერასიმოვი]], [[ალექსანდრე დავიდოვი]], [[მიხეილ იზაშვილი]] და სხვები. [[1924]] წელს თბილისელ რკინიგზელთა თაოსნობით მოეწყო ტურნირი 6 გუნდის მონაწილეობით, რომელთაგან ერთი – „სინათლე” – იმავე წელს ამხანაგური მატჩების გასამართავად ბაქოში გაემგზავრა. „სინათლის” გამარჯვებით დამთავრდა თბილისის პირველი ჩემპიონატი ([[1925]]). იმავე „სინათლის” კაცთა და ქალთა გუნდებმა მოიგეს [[1927]] წელს [[ქუთაისი|ქუთაისში]] ჩატარებული საქართველოს პირველი ჩემპიონატიც. იმ პერიოდში თბილისში მომრავლდა კალათბურთის მოედნები. გუნდები ჩამოყალიბდა სპორტულ და პროფკავშირულ ორგანიზაციებში, ქართული დივიზიის ნაწილებში, სასწავლო დაწესებულებებში. პარალელურად, კალათბურთი გავრცელდა საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში. ქუთაისში კალათბურთის პირველი ფარი [[1923]] წელს აღიმართა გივი კილაძის თაოსნობით ე.წ. მესამე ლეგიონის ეზოში. [[1926]] წელს მოეწყო პირველი საქალაქო შეჯიბრება. იმავე წელს ქუთაისელი კალათბურთელები ბათუმს ეწვივნენ და ადგილობრივ გუნდებს შეხვდნენ. [[1927]] წელს ფიზკულტურის უმაღლესმა საბჭომ კალათბურთის პოპულარიზაციის მიზნით [[აფხაზეთი|აფხაზეთში]] მიავლინა ალექსანდრე ჭელიძე. შეიქმნა კალათბურთის შემსწავლელი ჯგუფები, მოეწყო შეჯიბრებები, ჩამოყალიბდა აფხაზეთის ნაკრები, რომელიც აქტიურად ჩაება საქართველოს პირველობაში. კალათბურთით განსაკუთრებით დაინტერესდა სტუდენტი ახალგაზრდობა. მარტო თბილისის უნივერსიტეტს ათეულობით გუნდი ჰყავდა, საქალაქო პირველობის სხვადასხვა ჯგუფში კი უნივერსიტეტელთა 12 გუნდი გამოდიოდა. [[1930-იანები|1930]]-იანი წლების დასაწყისში საქართველოში რამდენიმე ძლიერი გუნდი იყო, რომელთა შემადგენლობაში გამოდიოდნენ [[ლევან ფალავანდიშვილი]], ვლადიმერ და რობერტ მდივნები, ვახტანგ ციციშვილი, [[არჩილ წერეთელი]], [[ლევ ძეკონსკი]], [[შალვა ყიასაშვილი]], გიორგი ავალიშვილი, [[შალვა დიასამიძე]], [[სურენ ოგანეზოვი]] და სხვები. [[1934]] წელს ვახტანგ ციციშვილმა შეადგინა კალათბურთის სასწავლო პროგრამა. მანვე სპორტსაზოგადოება „სტროიტელთან” ჩამოაყალიბა კალათბურთის პირველი სკოლა, რომელმაც შემდგომ არაერთი ცნობილი კალათბურთელი აღზარდა. ქართული გუნდები [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატებში [[1934]] წლიდან ჩაებნენ. ომამდელ წლებში ყველაზე უკეთ გამოდიოდა თბილისის „ლოკომოტივი”. [[1944]] და 1946 წლებში სსრკ ჩემპიონი იყო თბილისის ოფიცერთა სახლის გუნდი, რომლის შემადგენლობაშიც თამაშობდნენ [[ნოდარ ჯორჯიკია]], [[ლევ ძეკონსკი]], [[ბორის სარქისოვი]], გივი ახვლედიანი, [[მიხეილ ფილიპოვი]], [[ოთარ სულაბერიძე]] და სხვები. შემდეგ ქართულ კალათბურთში ლიდერობდა თბილისის “დინამო”, რომელიც [[1950]], [[1953]], [[1954]] და [[1968]] წლებში სსრკ ჩემპიონი იყო, [[1949]], [[1950]], [[1951]] და [[1969]] წლებში – სსრკ თასის მფლობელი, [[1962]] წელს კი ევროპის ქვეყნების ჩემპიონთა თასი მოიპოვა. ქართველ კალათბურთელებს სსრკ ნაკრების შემადგენლობაში არაერთ საერთაშორისო ტურნირში გაუმარჯვიათ, მათ შორის ოლიმპიურ თამაშებში ([[ზურაბ საკანდელიძე]], [[მიხეილ ქორქია]]), მსოფლიოს ([[ზურაბ საკანდელიძე]], [[ნიკოლოზ დერიუგინი]]) და ევროპის ([[ოთარ ქორქია]], [[ნოდარ ჯორჯიკია]], [[გურამ მინაშვილი]], [[ვლადიმერ უგრეხელიძე]], ზურაბ საკანდელიძე, [[ამირან სხიერელი]], [[სერგეი კოვალენკო]], [[მიხეილ ქორქია]], [[ნიკოლოზ დერიუგინი]]) ჩემპიონატებში. კალათბურთის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის სხვადასხვა დროს სსრკ დამსახურებული მწვრთნელის წოდება მიენიჭათ გიორგი ავალიშვილს, [[ლევ ძეკონსკი]]ს, შალვა დიასამიძეს, მიხეილ კეკელიძეს, გერონტი ბაბახანიდის, გრიგოლ მეუნარგიას, ალექსანდრე მესხს, [[სულიკო თორთლაძე]]ს<ref>საქართველოს სსრ მინისტრთა საბჭოსთან არსებული ფიზიკური კულტურისა და სპორტის კომიტეტის კოლეგიამ თავის სხდომაზე დაამტკიცა რესპუბლიკის საუკეთესო სპორტსმენთა და მწვრთნელთა ათეული 1976 წლის შედეგების მიხედვით, სადაც სულიკო თორთლაძე 1976 წლის საქართველოს მერვე საუკეთესო მწვრთნელად დასახელდა.</ref><ref name="Lelo_1976_N259">{{სტატია |სათაური = საუკეთესონი |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/207001/1/Lelo_1976_N259.pdf |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 31 დეკემბერი, 1976 |ნომერი = 259 (5809) |გვერდები = 1 }}</ref> და [[ოთარ ქორქია]]ს. წლების განმავლობაში სხვადასხვა თაობის მწვრთნელთა ნაყოფიერმა მუშაობამ და კალათბურთელთა ოსტატობამ საქართველოს სახელი გაუთქვა კალათბურთის სამყაროში. [[1950-იანები|1950-იანი]] წლებიდან მოყოლებული, ოფიციალური თუ ამხანაგური მატჩების გასამართავად ჩვენში ჩამოდიოდნენ ევროპის წამყვანი საკლუბო და ეროვნული ნაკრები გუნდები. [[1958]]-[[1972]] წლებში თბილისს ოთხჯერ ეწვივნენ აშშ-ის კაცთა და ქალთა სამოყვარულო ნაკრებები. ქალთა პირველი გუნდები საქართველოში [[1930-იანები|1930]]-იან წლებში შეიქმნა. მათგან საუკეთესო იყო თბილისის „ბურევესტნიკი”, რომელმაც სსრკ ჩემპიონატში ზედიზედ ორჯერ ([[1965]]-[[1966]]) დაიკავა მეორე ადგილი, [[1969]] წელს კი თასის გათამაშების ფინალში გავიდა. ამ გუნდში გამოდიოდნენ [[ელზა დურმიშიძე]], [[ლიანა ქველიძე]], [[ნელი ჯაფარიძე]], [[ციალა ჯანელიძე]], [[მედეა სურგულაძე]], [[ალექსანდრა კოვზირიძე-რუსკინა]] და სხვები. ქართველ კალათბურთელ ქალთაგან ყველაზე ტიტულიანია [[ალისა ასიტაშვილი]]. მან სსრკ ნაკრებთან ერთად ორჯერ გაიმარჯვა ევროპის ჩემპიონატში ([[1954]], [[1956]]). [[1991]] წლიდან ქართული კალათბურთი დამოუკიდებლად ვითარდება, [[1994]] წელს შეიქმნა საქართველოს კაცთა და ქალთა ეროვნული გუნდები, რომლებიც ევროპის ჩემპიონატის შესარჩევ ტურნირებში მონაწილეობენ. რამდენიმე ქართველი კალათბურთელი ევროპის ცნობილ კლუბებში თამაშობს, [[ვლადიმერ სტეფანია]], [[ნიკოლოზ ცქიტიშვილი]] და [[ზაზა ფაჩულია]] კი [[ამერიკის შეერთებული შტატების კალათბურთის ეროვნული ასოციაცია|აშშ-ის კალათბურთის ეროვნული ასოციაციის]] გუნდებში გამოდიან. '''[[საქართველოს კალათბურთის ეროვნული ფედერაცია|საქართველოს კალათბურთის ფედერაცია]]''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[4 ივნისი|4 ივნისს]]. [[1992]] წლის 10 ივლისიდან [[კალათბურთის საერთაშორისო ფედერაცია|კალათბურთის საერთაშორისო ფედერაციისა]] (FIBA) და ევროპის კალათბურთის კონფერენციის, ხოლო [[2003]] წლიდან ფიბა-ევროპის ფედერაციის წევრია. პრეზიდენტები: ალექსანდრე ჩხეიძე ([[1991]]-[[1995]]), [[ავთანდილ საყვარელიძე (მრავალმნიშვნელოვანი)|ავთანდილ საყვარელიძე]] ([[1995]]-[[1997]]), [[გიორგი ქათამაძე]] ([[1998]]-[[2001]]), [[ბესიკ ლიპარტელიანი]] ([[2001]]-[[2013]]), [[მიხეილ გაბრიჩიძე]] ([[2013]]-დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=15 კალათბურთი]</ref> == ლელობურთი == ეს არის ინგლისური რაგბის მსგავსი სპორტი, თამაშობენ მოედანზე, არ აქვს მნიშვნელობა მოთამაშეთა რაოდენობას და არ გააჩნია ბევრი წესები, მაგრამ გუნდის წევრები ერთმანეთისგან რაიმით გამოირჩევიან, მაგალითად სხვადასხვა უბნელები, ცოლიანები და უცოლოები და ა. შ. იგი შეიქმნა [[გურია|გურიაში]]. == ზამთრის სპორტი == საქართველოში ზამთრის სპორტი წარმოდგენილია ძირითადად შემდეგი სახეობებით: სამთო სათხილამურო, თხილამურით ტრამპლინიდან ხტომა, საციგაო, ბიატლონი, ფიგურული ციგურაობა და ყინულის ჰოკეი. '''საქართველოში სათხილამურო სპორტის განვითარებისთვის პირველი ნაბიჯები გადაიდგა [[1920-იანები|1920]]-იანი წლების მიწურულს,''' როცა საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოების მთამსვლელობა-მგაზავროსნობის განყოფილების თავმჯდომარის, პროფესორ გიორგი ნიკოლაძის ხელმძღვანელობით მოეწყო ე.წ. სადაზვერვო გასვლა [[ბაკურიანი|ბაკურიანში]]. პირველი მოთხილამურეები სწორედ მთამსვლელები იყვნენ. [[1931]] წელს ამიერკავკასიის პროლეტარული ტურიზმის და ექსკურსიების საზოგადოების სამთო სექცია სამთო და სათხილამურო სექციად გადაკეთდა. ამავე წელს მოეწყო სამთო-სათხილამურო ლაშქრობა [[კავკასიონი|კავკასიონზე]], რომლის მონაწილენიც თხილამურებით ჩავიდნენ მესტიაში. [[1932]] წელს [[გიტო გიორგაძე|გიტო გიორგაძის]] ხელმძღვანელობით ბაკურიანში ჩამოყალიბდა მოთხილამურეთა პირველი ხუთკაციანი ჯგუფი, ბაკურიანის ბოტანიკურ ბაღის შენობაში კი პირველი სათხილამურო სადგური დაბანაკდა. მოთხილამურეთა პირველი შეჯიბრება (5 კილომეტრზე რბოლა და მთიდან დაშვება) [[1934]] წელს გაიმართა ბაკურიანში და თბილისელი [[გაიოზ კანდელაკი|გაიოზ კანდელაკის]] გამარჯვებით დამთავრდა. [[1935]] წელს ბაკურიანშივე ჩატარდა საქართველოს პირველი ჩემპიონატი, რომლის პროგრამაშიც შედიოდა რბოლა 5, 10, და 20 კილომეტრზე, სლალომი და ტრამპლინიდან ხტომა. რბოლებში საუკეთესო იყო [[ვლადიმერ კოსმაჩევსკი]], სამთო სახეობაში — ალექსანდრე გვალია. მოგვიანებით საქართველოს მოთხილამურეები საკავშირო შეჯიბრებებშიც ჩაებნენ, მაგრამ რბოლებში მნიშვნელოვანი წარმატებებისთვის არ მიუღწევიათ და ამ დისციპლინებში არც ზამთრის ოლიმპიურ თამაშებში გამოსულან. '''თხილამურებით ტრამპლინიდან ხტომა''' საქართველოში ტრამპლინიდან თხილამურებით ხტომის ისტორია [[1935]] წლიდან იწყება, როცა ბაკურიანში დამთავრდა პირველი 40-მეტრიანი ტრამპლინის მშენებლობა და რესპუბლიკური შეჯიბრების პროგრამაში ხტომებიც შეიტანეს. მაშინ ყველას აჯობა იმ დრისთვის უკვე ცნობილმა ალპინისტმა და სამთო-სათხილამურო საქმის ორგანიზატორმა [[ალექსანდრე (სანდრო) გვალია|ალექსანდრე (სანდრო) გვალიამ]]. მოგვიანებით ბაკურიანს შეემატა 45, 70, და90-მეტრიანი ტრამპლინები, გახშირდა შეჯიბრებები,რამაც განაპირობა საქართველოს მხტომელთა წარმატებები საკავშირო და საერთაშორისო სარბიელზე. სპორტის ამ სახეობის ისტორიაში განსაკუთრებული ადგილი უკავია „მფრინავ ტორპედოდ“ მონათლულ [[კობა წაქაძე|კობა წაქაძეს]] — [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირის]] მრავალგზის ჩემპიონს, ათამდე საერთაშორისო ტურნირში გამარჯვებულს, ოთხი ოლიმპიური თამაშების მონაწილეს. წაქაძე თითქმის 20 წლის განმავლობაში გამოდიოდა დიდ ასპარეზზე, გამოირჩეოდა სტაბილური შედეგებით და ხტომის დახვეწილი მანერით. მან სკვო-ველისა([[1960]]) და [[საპორო|საპოროს]] ([[1972]]) ოლიმპიადებზე მეცხრე შედეგი აჩვენა. [[1960-იანები|1960]]-იან წლებში არაერთ საკავშირო შეჯიბრებაში გაიმარჯვა ასევე ბაკურიანელმა მხტომელმა მიხეილ გავამ (მისი საუკეთესო შედეგია სსრკ ხალხთა ზამთრის სპარტაკიადის ჩემპიონობა). დამოუკიდებელი საქართველოს სახელით სამ ოლიმპიურ თამაშებში მონაწილეობდა კობა წაქაძის ვაჟი — [[კახა წაქაძე]], რომელმაც მანამდე საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატი და საკავშირო თასი მოიგო. '''სამთო თხილამურობა''' საქართველოში სამთო-სათხილამურო სპორტი განვითარდა [[1930]]-იანი წლიდან, როცა ჩამოყალიბდა პირველი სათხილამურო სექცია და კავკასიონზე მოეწყო სამთო-სათხილამურო ლაშქრობა ([[1931]]). ამ საქმეს სათავეში ედგნენ [[გიტო გიორგაძე]], ალექსანდრე გვალია, [[გიორგი ბაქრაძე]], [[ვიქტორ მალოვიჩკო]]. მთიდან დაშვებაში პირველი შეჯიბრება გაიმართა ბაკურიანში [[1934]] წელს. გაიმარჯვა თბილისელმა გაიოზ კანდელაკმა. მომდევნო წელს ჩატარებულ საქართველოს პირველ ჩემპიონატში სამთო სახეობები მოიგო ალექსანდრე გვალიამ. პირველი სპორტის ოსტატი გახდა ბაკურიანელი [[ლევან (ლალა) ფანჯიკიძე]] ([[1940]]), საკავშირო ჩემპიონატებში არაერთი მედალი მოიპოვა ასევე ბაკურიანელმა მოთხილამურემ მიხეილ გავამ. საკავშირო შეჯიბრებებში წარმატებით გამოდიოდნენ [[ნიკოლოზ მიქაბერიძე]], [[იბრაჰიმ ჯანგობეკოვი]],[[ლიანა გოგოლაძე]], [[ნათელა ფალიანი]], [[ბორის კახიანი]] და სხვები. [[1994]]-[[2010]] წლებში ზამთრის ოლიმპიურ თამაშებში მონაწილეობდა საქართველოს 7 სამთო მოთხილამურე - [[ზურაბ ჯიჯიშვილი]], [[სოფიკო ახმეტელი]], [[ლევან აბრამიშვილი]], [[რობერტ მახარაშვილი]], [[იოსებ აბრამაშვილი]], [[ჯაბა გელაშვილი]] და [[ნინო წიკლაური]]. მათგან საუკეთესო იყო ჯიჯიშვილი, რომელმაც [[1998]] წელს ნაგანოს თამაშებზე სამთო კომბინაციაში XIV ადგილი დაიკავა. [[სოფიკო ახმეტელი]] ისტორიაში შევიდა როგორც პირველი ქალი საქართველოდან, რომელმაც ზამთრის ოლიმპიურ თამაშებში იასპარეზა. მას არაერთხელ დაუკავებია საპრიზო ადგილი საერთაშორისო ტურნირებში, მათ შორის - ევროპის თასის გათამაშების ეტაპებში. <ref>[https://web.archive.org/web/20200813104407/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=36 ქართული სპორტი]</ref> '''ციგაობა''' ციგაობა, როგორც სპორტის სახეობა, საქართველოში გავრცელდა [[1960]]-იანი წლების მიწურულს. [[1970]] წელს ბაკურიანში გაიხსნა ციგაობის პირველი სპორტული ჯგუფი [[ალექსანდრე ქუმარიტაშვილი]]ს ხელმძღვანელობით, [[კოხტაგორა|კოხტაგორის]] ფერდობზე კი მოეწყო 25-მეტრიანი ტრასა. საქართველოს პირველი ოფიციალური ჩემპიონატი გაიმართა [[1972]] წელს. პირველი სპორტის ოსტატები იყვნენ [[ქეთევან ჯეირანაშვილი]] და [[ფელიქს ქუმარიტაშვილი]]. [[1974]] წელს ბაკურიანში აიგო საერთათაშორისო  სტანდარტების შესაბამისი საციგაო ტრასა. ყველაზე წარმატებული მიციგავეები არიან [[კახა ვახტანგიშვილი]] და [[ლევან თიბილოვი]]. ამ წყვილმა [[1989]] წელს ევროპის პირველობაზე მე-2 ადგილი დაიკავა, 1994 წლის ზამთრის ოლიმპიადაზე ([[ლილეჰამერი]]) კი მე-17 ადგილზე გავიდა. პრეზიდენტი: - [[ფელიქს ქუმარიტაშვილი]]<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=37 საციგაო სპორტი]</ref> ''' ბიატლონი''' საქართველოს ბიატლონის ეროვნული ფედერაცია დაფუძნდა [[2002]] წლის [[26 ნოემბერი|26 ნოემბერს]]. ამ მოკლე დროის განმავლობაში ბევრი რამ იქნა გაკთებილი, ჩამოყალიბდა სპორტული ჯგუფები, დაგეგმილია შეჯიბრებები. შეირჩა საქართველოს ნაკრები გუნდი, რომელსაც საერთაშორისო ფედერაციის სპეციალურმა კომისიამ მაღალი შეფასება მისცა და დიდი მომავალი უწინასწარმეტყველა. სპორტსმენების მომზადების დონე ყოველ წლიურად შესამჩნებად მატულობს. [[2004]] წელს საქართველოს ეროვნული ფედერაცია გაწევრიანდა საერთაშორისო ბიატლონის ფედერაციაში. [[2009]] წლიდან დღემდე საერთაშორისო არბიტრაჟის თავმჯდომარე და პირველი მოადგილე, საქართველოს ბიატლონის ფედერაციის წევრებია. საქართველო წლების განმავლობაში ითვლებოდა ზამთრის სპორტის ცენტრად, ყოფილ საბჭოთა კავშირში. თუკი გავისთვალისწინებთ დღევანდელ სასაზღრო ზოლს და კლიმატურ პირობებს, და რა მნიშვნელობა აქვს ამ ნახევრად გასამხედროვებულ სპორტის სახეობის კერძოდ — ბიატლონის განვითარებას საქართველოში. ბაკურიანში ტარდებოდა სხვადასხვა დონის საკავშირო და საერთაშორისო შეჯიბრებები ზამთრის სახეობებში. იგეგმებოდა ოლიმპიური თამაშების ჩატარების  საკითხი. აქვე მზადებას გადიოდა საბჭოთა კავშირის ოლიმპიური ნაკრები ბიატლონში. სპორტულ კომპლექსში შედიოდა სასტუმრო, სასროლი მოედანი და სრბენი ბილიკი. აქ მომზადებლი სპორტსმენები მაღალ შედეგებს აღწევდნენ საერთაშორისო არენაზე. [[ბაკურიანი|ბაკურიანში]] [[1969]]-[[1970]] წლებში ჩატარდა საკავშირო შეჯიბრება ბიატლონში.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=7 ბიატლონი]</ref> '''ფიგურული ციგურაობა''' ფიგურულ ციგურაობას საქართველოში საფუძველი ჩაეყარა [[1960]] წელს, თუმცა მანამდე, [[1900-იანები|1900]]-იან წლებში [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] ამ სახეობას ეუფლებოდა შემდგომში ცნობილი მეცნიერი და სპორტსმენი [[გიორგი ნიკოლაძე]]. საქართველოს პირველი ჩემპიონატი ჩატარდა [[1961]] წელს, [[1964]] წელს თბილისში აშენდა საქართველოში პირველი ხელოვნურსაფარიანი საციგურაო დარბაზი. პირველი თაობის მოციგურავეათა შორის გამოირჩეოდნენ [[ირაკლი ჯაფარიძე]], [[ირინა არხანგელსკაია]], შემდეგ კი [[მარინე ცერცვაძე]], [[ლია გაბელაია]], [[მიხეილ სიხარულიძე]], [[გია შანყულაშვილი]], [[ბესარიონ ცინცაძე]]. დამოუკიდებელი საქართველოს სახელით ოლიმპიურ თამაშებში პირველად გამოვიდა [[ვახტანგ მურვანიძე]]. ყველაზე წარმატებული ქართველი ფიგურისტია [[ელენე გედევანიშვილი]], რომელმაც [[2006]] წელს ტურინის ოლიმპიადაზე მე-10 ადგილი დაიკავა. პრეზიდენტი: — [[მარიამ გიორგობიანი]]<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=53 ფიგურული ციგურაობა]</ref> '''ყინულის ჰოკეი''' საქართველოში ყინულის ჰოკეის თამაში [[1960-იანები|1960]]-იან წლებში დაიწყეს. ამ საქმეს მეთავეობდა მოსკოვიდან მოწვეული მწვრთნელი [[ვალენტინ ზახაროვი]]. [[1961]] წლის იანვარში [[ბაკურიანი|ბაკურიანში]] რესპუბლიკის პირველი ჩემპიონატიც გაიმართა. შეჯიბრებაში თბილისის, ბათუმის, ახალქალაქის, ქუთაისის, ადიგენისა და დუშეთის გუნდები მონაწილეობდნენ. ამ გუნდებში ძირითადად საქართველოში დისლოცირებული [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] შეიარაღებული ძალების წარმომადგენლები შედიოდნენ, თუმცა ახალი თამაშის დაუფლება ქართველმა ენთუზიასტებმაც სცადეს. რესპუბლიკის პირველი ჩემპიონის სახელი მოიპოვა ახალქალაქის გუნდმა, რომელმაც ფინალში ბათუმის გუნდს 9:4 მოუგო. [[1962]] წლის თებერვალში ჩატარდა საქართველოს მეორე ჩემპიონატი. ამჯერად შეჯიბრებში თბილისის, ახალციხის, ახალქალაქის, ბორჯომის, მესტიის, ქუთაისისა და ბათუმის გუნდები ჩაებნენ. ჩემპიონობა მოიპოვა თბილისის პირველმა გუნდმა, რომელმაც წინა პირველობაში გამარჯვებული ახალქალაქის ჰოკეისტები 4:2 დაამარცხა. ამ ჩემპიონატის შემდეგ შეიქმნა საქართველოს ნაკრები, რომელმაც [[1962]] წლის მარტში სსრკ ხალხთა ზამთრის სპარტაკიადაში ითამაშა. ჩვენმა გუნდმა ორი მატჩის მოგება შეძლო (ყირგიზეთთან — 1:0, სომხეთთან - 11:2) და 12 მონაწილეს შორის X ადგილზე გავიდა. საქართველოში ყინულის ჰოკეის ინტერესი კვლავ გაჩნდა [[1970]]-იან წლებში. პირველი თაობის ნაკრების წევრმა [[ნოდარ დონაძემ]] ჩამოაყალიბა მოზარდთა გუნდი „პირველი მერცხალი“, რომელმაც მოსწავლეთა საკავშირო შეჯიბრში - „ოქროს შაიბაში“ ითამაშა. ამ გუნდის მეკარემ [[კოტე ბახუტაიშვილი|კოტე ბახუტაიშვილმა]] [[1988]] წელს სსრკ იუნიორთა ნაკრების რიგებში ევროპის ჩემპიონატის ბრინჯაოს მედალი მოიპოვა. ნოდარ დონაძის მოწაფეების — დენის დავიდოვის და ლაშა ცაგარეიშვილის თაოსნობით, [[2004]] წელს დაარსდა საქართველოს ყინულის ჰოკეის ეროვნული ფედერაცია, რომელიც [[2009]] წელს [[ყინულის ჰოკეის საერთაშორისო ფედერაცია|ყინულის ჰოკეის საერთაშორისო ფედერაციის]] წევრი გახდა. [[2008]] წელს ჩატარდა დამოუკიდებელი საქართველოს პირველი ეროვნული ჩემპიონატი ყინულის ჰოკეიში, [[2012]] წელს კი შედგა საქართველოს ნაკრების დებიუტი ყინულის ჰოკეის მსოფლიო ჩემპიონატის III დივიზიონში. [[2018]] წელს ჩვენი გუნდი ამ დივიზიონის ჩემპიონი გახდა და მსოფლიო ლიგაში ერთი საფეხურით დაწინაურდა.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=62 ყინულის ჰოკეი]</ref> ==ჩოგბურთი== '''ქართული ჩოგბურთის ისტორია საუკუნეზე მეტს ითვლის.''' ამ ისტორიის არაერთი ცნობილი ოსტატის სახელი ამშვენებს, რომელთა შორის გამორჩეული ადგილი უკავია [[ალექსანდრე მეტრეველი|ალექსანდრე მეტრეველს]] — [[1970]]-იანი წლების ერთ-ერთი უძლიერეს ჩოგბურთელს, რომელმაც სხვადასხვა თანრიგში 16-ჯერ მოიპოვა ევროპის ჩემპიონის ტიტული, [[1973]] წელს კი უიმბლდონის ერთეულთა ფინალში ითამაშა. ქართველ ქალ ჩოგბურთელთა შორის საუკეთესო იყო [[ლეილა მესხი (ჩოგბურთელი)|ლეილა მესხი]] — წყვილთა თანრიგში ბარსელონის ოლიმპიური თამაშების ბრინჯაოს პრიზიორი, [[ქალთა ჩოგბურთის ასოციაცია|WTA]] — ის ხუთ ტურნირში გამარჯვებული. ჩოგბურთის განვითარება საქართველოში დასაბამს იღებს XIX საუკუნის დამლევიდან, როცა ინგლისის ფირმა „Forward and Salinas”-ის მმართველმა ჯონ ტარსეიმ [[ჭიათურის მუნიციპალიტეტი|ჭიათურის]] მკვიდრთ ახალი თამაში გააცნო. გამოჩენილი ჩოგბურთელისა და პედაგოგის, [[იან ჰომერი|იან ჰომერის]] გადმოცემით, საჩოგბურთო სანახაობას [[აკაკი წერეთელი|აკაკი წერეთელიც]] დასწრებია ოჯახის წევრებთან ერთად. ჭიათურიდან ჩოგბურთი გავრცელდა ჯერ თბილისსა და ბათუმში, მოგვიანებით — სხვა ქალაქებშიც. [[1910]] წელს თბილისში დაფუძნდა ჩოგბურთის პირველი საზოგადოება, რომელმაც ორ წელიწადში საქმიანობა დროებით შეწყვიტა, [[1916]] წელს კი კვლავ განაახლა. [[1913]] წელს გამოცემულ თბილისის ცნობარში მითითებულია მისამართი ქალაქის პირველი ჩოგბურთის კლუბისა, რომელიც ახლანდელ ჩიტაძის ქუჩაზე მდებარეობდა. [[1915]] წელს მიხეილის პროსპექტზე (ახლანდელი დავით აღმაშენებლის პროსპექტი) გაიხსნა ახალი კლუბი, რომლის ეზოშიც დასახლდა ჭიათურიდან თბილისში გადმოსული იან ჰომერი – ქართველ ჩოგბურთელთა პირველი მწვრთნელი. [[1919]] წელს თბილისის ტანვარჯიშულ საზოგადოება „შევარდენში” დაარსდა ე. წ. ჩოგბურთის განწევრი, რომელიც მოგვიანებით საქართველოს შევარდენთა კავშირში გაერთიანდა და ხელს უწყობდა ჩოგბურთის განვითარებას. ამ საქმეს [[გიორგი ლორთქიფანიძე]] უძღვებოდა. XX საუკუნის 20-იანი წლებიდანვე ქართულმა ჩოგბურთმა ერთ-ერთი წამყვანი ადგილი დაიკავა ყოფილ [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]]-ში. საქართველოს ჩოგბურთელებით დაკომპლექტებული ამიერკავკასიის გუნდი სსრკ ხალხთა სპარტაკიადაში ([[1928]]) II ადგილზე გავიდა, [[ედუარდ ნეგრებეცკი|ედუარდ ნეგრებეცკის]] თამაშმა კი განსაკუთრებული მოწონება დაიმსახურა. [[1930-იანები|1930]]-იან წლებში თბილისს სამი საჩოგბურთო ბაზა შეემატა: [[მარჯანიშვილის ქუჩა|მარჯანიშვილის ქუჩაზე]][[ვერის პარკი|, ვერის პარკში]] და ყოფილ [[მადათოვის კუნძული|მადათოვის კუნძულზე]]. იმავე პერიოდში საკავშირო სარბიელზე თავი გამოიჩინეს [[არჩილ მდივანი|არჩილ მდივანმა]] და [[თამარ გოგოლაური|თამარ გოგოლაურმა]], მოგვიანებით – [[ბორის კრუპენიკოვი|ბორის კრუპენიკოვმა]], [[ვანო ელერდაშვილი|ვანო ელერდაშვილმა]], [[გივი კოკაია|გივი კოკაიამ]] და [[ვიქტორ ურაევსკი|ვიქტორ ურაევსკიმ]]. სხვადასხვა დროს ნაყოფიერად მუშაობდნენ მწვრთნელები: [[არამ ხანგულიანი]], [[ვახტანგ დიდიძე]], [[მარიამ კლდიაშვილი]], [[ვლადიმერ სერებრენიკოვი]], [[არჩილ ელერდაშვილი]], [[გურამ თოხაძე]], [[მარლენ ქობალია]], [[გივი ახალაძე]] და სხვები, რომლებმაც დიდი წვლილი შეიტანეს საქართველოს ჩოგბურთელთა აღზრდა-დაოსტატებაში. [[1990-იანები|1990]]-იანი წლებიდან საქართველოს ჩოგბურთელები დამოუკიდებლად მონაწილეობენ საერთაშორისო ტურნირებში, მათ შორის [[დეივისის თასი|დევისის თასისა]] და ფედერაციის თასის გათამაშებებში. [[1993]] წელს [[ჩოგბურთის საერთაშორისო ფედერაცია|ჩოგბურთის საერთაშორისო ფედერაციამ]] [[ნინო ლუარსაბიშვილი]] გოგონათა შორის მსოფლიოში საუკეთესოდ აღიარა, [[1996]] წელს [[ირაკლი ლაბაძე|ირაკლი ლაბაძემ]] ევროპის იუნიორთა ჩემპიონატი მოიგო, [[1998]]-ში კი [[უიმბლდონის იუნიორთა ტურნირი|უიმბლდონის იუნიორთა ტურნირის]] ფინალში გავიდა. ქართულ ჩოგბურთში თაობათა შორის კავშირი არ გაწყვეტილა, დღემდე გრძელდება ტრადიცია, რომელსაც დასაბამი XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე მიეცა. ამ საქმეში მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვს ლეილა მესხის ჩოგბურთის აკადემიას და ბათუმის ჩოგბურთის კლუბს. ბათუმსა და თბილისში [[1997]] წლიდან ტარდება ქალთა საერთაშორისო ტურნირები, [[2000]]-წლიდან კი თბილისი კაცთა პროფესიონალურ საერთაშორისო ტურნირსაც მასპინძლობს. ქართულ ჩოგბურთში თაობათა შორის კავშირი არ გაწყვეტილა, დღემდე გრძელდება ტრადიცია, რომელსაც  დასაბამი XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე მიეცა. ბოლო წლებში ქართველთაგან გამოირჩევა [[ანა ტატიშვილი]], რომელმაც [[მაკა ჩახნაშვილი|მაკა ჩახნაშვილთან]] ერთად, [[ლონდონი|ლონდონში]] [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2012|2012 წლის ოლიმპიურ თამაშებზე]] იასპარეზა, აშშ-ის [[2012]] წლის ღია პირველობაზე კი მერვედფინალში გავიდა. [[საქართველოს ჩოგბურთის ფედერაცია|'''საქართველოს ჩოგბურთის ფედერაცია''']] დაფუძნდა [[1991]] წლის [[7 ივნისი|7 ივნისს]]. [[1993]] წლიდან [[ჩოგბურთის საერთაშორისო ფედერაცია|ჩოგბურთის საერთაშორისო ფედერაციის]] (ITF) და [[ევროპის ჩოგბურთის ასოციაცია|ევროპის ჩოგბურთის ასოციაციის]] (ETA) წევრია. ==ძიუდო== '''საქართველოში [[ძიუდო]] ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული სპორტია.''' ქართველი მოჭიდავეები ძიუდოისტთა შეჯიბრებაში პირველად გამოვიდნენ [[1957]] წელს, როცა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] და [[უნგრეთის საბჭოთა რესპუბლიკა|უნგრეთის]] გუნდების ამხანაგური შეხვედრა გაიმართა. მაშინ საბჭოთა კავშირში ძიუდოს სპორტული ჯგუფები ჯერ კიდევ არ იყო და ნაკრებში [[სამბო|სამბისტები]] შეიყვანეს, მათ შორის – [[ბიძინა მაზიაშვილი]], [[გურამ სიმონიშვილი]], [[შალვა დაუშვილი]] და [[ოთარ შინჯიკაშვილი]]. ორი წლის შემდეგ [[გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა|გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის]] გუნდთან გამართულ ამხანაგურ შეხვედრაში მონაწილეობდნენ [[ანზორ კიკნაძე]], [[დურმიშხან ბერუაშვილი]] და [[ოთარ შინჯიკაშვილი]]. ქართველმა სპორტსმენებმა ყველა ბრძოლა მოიგეს. სპეციალისტებმა პირველად სწორედ მაშინ მიაქციეს ყურადღება ქართული ჭიდაობისა და ძიუდოს ილეთების მსგავსებას. ქართველ მოჭიდავეთა ოსტატობა კიდევ ერთხელ გამოჩნდა [[1962]] წელს, როცა [[თბილისი|თბილისში]] ჩამოვიდა [[საფრანგეთი|საფრანგეთის]] ეროვნული გუნდი. იმავე წელს საბჭოთა გუნდის შემადგენლობაში ევროპის პირველი ჩემპიონები გახდნენ [[ანზორ ქიბროწაშვილი]] და [[ანზორ კიკნაძე]]. აქედან იღებს სათავეს ძიუდოს ქართული სკოლის მიღწევები ოფიციალურ საერთაშორისო შეჯიბრებებში. იმ დროისთვის ძიუდო უკვე ოლიმპიურ სახეობად აღიარეს და მისი განვითარება პრიორიტეტულ საქმედ გამოცხადდა. საქართველოში ძიუდოში ვარჯიშის მრავალი მსურველი გამოჩნდა, ქართული ჭიდაობიდან მოსულ ფალავნებს არ გასჭირვებიათ იაპონური ჭიდაობის დაუფლება. მწვრთნელებმა სწრაფად აუღეს ალღო ახალ საქმეს და ჯერ თბილისში, მერე კი საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში ძიუდოს ათობით ჯგუფი ჩამოაყალიბეს. თბილისში წარმატებით მუშაობდნენ [[ქრისტეფორე ნინიაშვილი]] და [[ბიძინა მაზიაშვილი]], ქართლში – [[გურამ პაპიტაშვილი]] და [[გივი ზაუტაშვილი]]. პაპიტაშვილმა გორის პედაგოგიურ ინსტიტუტში გახსნა ძიუდოს სექცია, რომელიც ქართული ძიუდოს ერთ-ერთ ცენტრად იქცა. [[გორი|გორში]] აღიზარდნენ ოლიმპიური თამაშების, მსოფლიოსა და ევროპის პირველი ჩემპიონები: [[ანზორ ქიბროწაშვილი]], [[შოთა ჩოჩიშვილი]] და [[თემურ ხუბულური]]. ძიუდომ ფეხი მოიკიდა ახმეტაში, კასპში, ქარელში, მესტიაში, ლენტეხში, ქუთაისში, საგარეჯოში, დუშეთსა და გარდაბანში. საქართველოს უძლიერეს ფალავნებს სისტემატურად იწვევდნენ სსრკ ნაკრებში, ამ გუნდის წევრთა უმრავლესობას ხშირად ქართველები შეადგენდნენ. ძიუდოს ქართული სკოლა თავად იაპონელებმა აღიარეს. მათ ჯერ საფუძვლიანად შეისწავლეს ქართული ჭიდაობა, შემდეგ კი ქართველი მწვრთნელები პრაქტიკული მეცადინეობების ჩასატარებლად იაპონიაში მიიწვიეს. ქართულმა ძიუდომ რამდენიმე თაობა გამოიცვალა. თითოეულს თავისი ლიდერები და ჩემპიონები ჰყავდა. პირველი თაობიდან გამოირჩეოდნენ [[ანზორ კიკნაძე]], [[ანზორ ქიბროწაშვილი]] და [[ფარნაოზ ჩიკვილაძე]]. საერთაშორისო სარბიელზე მათ მიერ მოპოვებული პირველი გამარჯვებები დანარჩენებისთვის მაგალითისა და სტიმულის მიმცემი გამოდგა. [[1970-იანები|1970]]-იან წლებში საქართველოს ნაკრებში ახალი ლიდერები გამოჩნდნენ, თავად ეს ნაკრები კი საუკეთესო იყო მთელ საბჭოთა კავშირში. [[შოთა ჩოჩიშვილი]], [[გივი ონაშვილი]], [[გურამ გოგოლაური]], [[შენგელი ფიცხელაური]], [[რამაზ ხარშილაძე]], [[თემურ ხუბულური]], [[ჯიბილო ნიჟარაძე]], [[ამირან მუზაევი]], [[შოთა ხაბარელი]], [[დავით ბოდაველი]], [[ოლეგ ზურაბიანი]] – ამ ფალავნებმა არაერთი გამარჯვება მოიპოვეს ოლიმპიურ თამაშებში, ევროპისა და მსოფლიოს ჩემპიონატებში. ძიუდოს განვითარებას ხელი შეუწყო თბილისის ტრადიციულმა საერთაშორისო ტურნირმა (ტარდება [[1970]] წლიდან), რომელშიც მსოფლიოს უძლიერესი მოჭიდავეები მონაწილეობდნენ. სწორედ ამ ტურნირზე აიდგეს ფეხი [[კობა კურტანიძე|კობა კურტანიძემ]], [[ამირან ტოტიკაშვილი|ამირან ტოტიკაშვილმ]]<nowiki/>ა, [[გიორგი თენაძე|გიორგი თენაძემ]], [[აკაკი კიბორძალიძე|აკაკი კიბორძალიძემ]] და სხვა ცნობილმა ძიუდოისტებმა. მათთვის განსაკუთრებით წარმატებული გამოდგა [[1989]] წელი, როცა კურტანიძე და ტოტიკაშვილი მსოფლიოს ჩემპიონები გახდნენ, კიბორძალიძემ ვერცხლის მედალი აიღო, თენაძემ კი – ბრინჯაოსი. გარდა ამისა, იმავე წელს კურტანიძემ და ტოტიკაშვილმა ევროპის ჩემპიონატშიც გაიმარჯვეს. შემდეგ დიდ სარბიელზე გამოჩნდნენ [[დავით ხახალეიშვილი]], [[გიორგი ვაზაგაშვილი]], [[სოსო ლიპარტელიანი]], [[გიორგი რევაზიშვილი]], [[ნესტორ ხერგიანი]], [[ალექსი დავითაშვილი]], [[ივერი ჯიქურაული]], [[დავით მარგოშვილი]], [[დავით ქევხიშვილი]], [[ზურაბ ზვიადაური]]. [[ხახალეიშვილი, დავით|ხახალეიშვილმა]] გაერთიანებული გუნდის შემადგენლობაში [[ბარსელონა (რიუ-გრანდი-დუ-ნორტი)|ბარსელონაში]] [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1992|1992 წლის ოლიმპიური თამაშები]] მოიგო და მისი ამ გამარჯვების აღსანიშნავად ოლიმპიადების ისტორიაში პირველად აღიმართა [[საქართველოს სახელმწიფო დროშა|საქართველოს დროშა]]. ოთხი წლის შემდეგ ატლანტაში დამოუკიდებელი საქართველოს სახელით პირველი ოლიმპიური მედალი (ბრინჯაო) მოიპოვა ლიპარტელიანმა, [[2004]] წელს კი [[ზურაბ ზვიადაური|ზვიადაური]] დამოუკიდებელი საქართველოს დელეგაციის შემადგენლობაში პირველი ოლიმპიური ჩემპიონი გახდა. ასევე აღსანიშნავია გუნდურ შეჯიბრებებში მოპოვებული წარმატებები: საქართველოს ნაკრებმა ზედიზედ ორჯერ ([[2002]], [[2003]]) გაიმარჯვა ევროპის გუნდურ ჩემპიონატში, მსოფლიოს ჩემპიონატში კი მეორე ადგილზე გავიდა ([[2003]]). '''საქართველოს ძიუდოს ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის 3 ივნისს. [[1993]] წლის მაისიდან ძიუდოს საერთაშორისო ფედერაციისა (IJF) და ევროპის ძიუდოს კავშირის (UEJ) წევრია. პრეზიდენტები: [[დილარ ხაბულიანი]] ([[1991]]), [[დავით ქევხიშვილი]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813110553/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=61 ქართული სპორტი]</ref> რეიტინგები (მხოლოდ საქართველოს პირველადგილოსნები): ;მამაკაცები: *-60კგ: [[ამირან პაპინაშვილი]], მე-2 ადგილი, 6026 ქულა; *-66კგ: [[ვაჟა მარგველაშვილი]], მე-2 ადგილი, 5780 ქულა; *-73კგ: [[ლაშა შავდათუაშვილი]], მე-2, 5721 ქულა; *-81კგ: [[ზებედა რეხვიაშვილი]], 26-ე, 1908 ქულა; *-90კგ: [[ბექა ღვინიაშვილი]], მე-12, 3177 ქულა; *-100კგ: [[ვარლამ ლიპარტელიანი]], 1-ელი, 7408 ქულა; *+100კგ: [[გურამ თუშიშვილი]], 1-ელი, 8102 ქულა. ;ქალბატონები: *-48კგ: [[ნატალია ყიფშიძე]], 186-ე, 12 ქულა; *-52კგ: [[მარიამ ჯანაშვილი]], 98-ე, 218 ქულა; *-57კგ: [[ეთერ ლიპარტელიანი]], 95-ე, 230 ქულა; *-63კგ: [[მზია ბებოშვილი]], 126-ე, 112 ქულა; *-70კგ: [[მარიამ ჭანტურია]], 58-ე, 488 ქულა; *-78კგ: [[ნინო ოძელაშვილი]], 158-ე, 6 ქულა (წავიდა [[სამბო|სამბოში]]); *+78: [[სოფიო სომხიშვილი]], 65-ე, 245 ქულა. ==სუმო== ამ საქმის თაოსნები და მხარდამჭერები იყვნენ [[თენგიზ რუხაძე]], [[ანზორ მარტყოფლიშვილი]], [[თამაზ ჩხართიშვილი]], [[მერაბ ლოსეურაშვილი]], [[ლაშა აბესაძე]], [[ზურაბ რეხვიაშვილი]]. მათ [[1998]] წელს დააფუძნეს [[საქართველოს სუმოს ეროვნული ფედერაცია]], რომელიც იმავე წელს ევროპისა და მსოფლიოს ფედერაციებში გაერთიანდა, ქართველ სპორტსმენებს კი მოყვარულთა ტურნირებში გამოსვლის შესაძლებლობა მიეცათ. პირველივე საერთაშორისო შეჯიბრებაში - ევროპის [[1998]] წლის ჩემპიონატში ვერცხლისა და ბრინჯაოს მედლები მოიპოვეს [[ალექსი დავითაშვილი|ალექსი დავითაშვილმა]], [[გიორგი წმინდაშვილი|გიორგი წმინდაშვილმა]], ლევან ჯაფარიძემ და [[ჯონდო დაბრუნდაშვილი|ჯონდი დაბრუნდაშვილმა]]. მოყვარულთა ტურნირებში ყველაზე დიდ წარმატებას მიაღწია [[ლევან ებანოიძე|ლევან ებანოიძემ]], რომელმაც [[1999]] წელს ევროპისა და მსოფლიოს ჩემპიონატები მოიგო. ქართველები ხშირად ხვდებიან გუნდური შეჯიბრებების პრიზიორთა შორის, [[2009]] წელს კი ევროპაში საუკეთესო სამოყვარულო გუნდის ტიტული მოიპოვეს. პირველი პროფესიონალი ქართველი სუმოისტია სოხუმელი  [[კოკაი|ლევან ცაგურია]], მეტსახელად  „<nowiki/>[[კოკაი]]<nowiki/>“  („შავი ზღვა“). ის [[2001]]-[[2012]] წლებში გამოდიოდა უძლიერესთა ტურნირებში და სუმოს ერთ-ერთი საუკეთესო ოსტატად ითვლებოდა. ცაგურია აღმოჩნდა პირველი ევროპელი, რომელმაც ძურიოს (მე-2 უმაღლესი კატეგორია) დივიზიონს მიაღწია. ბოლო წლებში პროფესიონალთა ტურნირებში წარმატებით ასპარეზობენ [[ლევან გორგაძე]] ([[ტოჩინოშინი]]) და [[თეიმურაზ ჯუღელი]] ([[გაგამარუ]]). ==წყალბურთი== '''საქართველოში [[წყალბურთი]] XX საუკუნის [[20-იანები|20-იანი]] წლების დასაწყისში გაიცნეს.''' პირველი შეჯიბრება [[1927]] წელს გაიმართა [[ბათუმი|ბათუმში]] წყალჯომარდობის დღესასწაულის პროგრამით. იმ პერიოდში წყალბურთს ზღვის სანაპიროზე მოწყობილ წყალჯომარდობის სადგურებში თამაშობდნენ ([[ბათუმი|ბათუმში]], [[ფოთი|ფოთში]], [[სოხუმი|სოხუმში]], მოგვიანებით - [[თბილისი|თბილისში]]). ამ სახეობის შემდგომი გავრცელება საცურაო აუზების მშენებლობას უკავშირდება. პირველი წყალბურთელები იყვნენ მოცურავეები, მათ შორის საქართველოს მრავალგზის რეკორდსმენები - [[პეტრე მშვენიერაძე]], [[ნოდარ გვახარია]] და [[პეტრე ბრეუსი]]. მშვენიერაძე მალე მოსკოვის "დინამოში" გადავიდა, შემდეგ კი [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ნაკრებში ჩაირიცხა და მსოფლიოს ერთ-ერთი უძლიერესი წყალბურთელის სახელიც მოიპოვა. სპორტის საწყლოსნო სახეობებმა თანდათან მოიპოვა პოპულარობა. განსაკუთრებით უნდა აღინიშნოს ცნობილი მოცურავისა და მწვრთნელ-ორგანიზატორის, [[ლუკა იოაკიმიდი|ლუკა იოაკიმიდის]] ღვაწლი საქართველოში ამ სახეობათა განვითარებაში. მისი თაოსნობით სპორტსაზოგადოება "დინამოში" გაიხსნა ცურვისა და წყალბურთის ჯგუფები. მოგვიანებით დინამოელმა წყალბურთელებმა თვალსაჩინო წარმატებები მოიპოვეს საკავშირო და საერთაშორისო სარბიელზე. თბილისის "დინამო" არაერთხელ იყო სსრკ ჩემპიონატის პრიზიორი, ცალკეული წყალბურთელები კი - დიდი ტურნირების მედალოსნები. პირველი თაობის წარმომადგენელთა შორის გამოირჩეოდა [[ნოდარ გვახარია]]. მან პირველმა მოიპოვა ოლიმპიური თამაშებისა ([[1956]], ბრინჯაო) და ევროპის ჩემპიონატის ([[1958]], ბრინჯაო) მედლები, პირველს მიენიჭა სსრკ სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება ([[1960]]). საბჭოთა ნაკრების შემადგენლობაში ევროპულ და ოლიმპიურ სარბიელზე თავი გამოიჩინეს [[ლერი გოგოლაძე|ლერი გოგოლაძემ]], [[გივი ჩიქვანაია|გივი ჩიქვანაიამ]] და [[მიხეილ გიორგაძე|მიხეილ გიორგაძემ]], რომელიც [[1982]] წელს მსოფლიოს ჩემპიონიც გახდა. საქართველოს გუნდებმა პირველი საერთაშორისო მატჩები გამართეს [[1958]] წელს თბილისში [[გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა|გდრ]]-ის მეორე ნაკრებთან. პირველ შეხვედრაში იმარჯვა თბილისის "დინამომ" (4:2), მეორეში თბილისის "ბურევესტნიკი" დამარცხდა (5:6), მესამე მატჩი კი საქართველოს ნაკრებმა მოიგო (4:0). მოგვიანებით პოპულარობა მოიპოვა თბილისის საერთაშორისო ტურნირმა, რომელშიც სხვადასხვა დროს მონაწილეობდნენ იტალიის, ესპანეთის, გფრ-ის, იუგოსლავიის, რუმინეთის, საბერძნეთის, საბჭოთა კავშირის, აშშ-ისა და კუბის ეროვნული გუნდები. ამ ტურნირებში ქართველმა წყალბურთელებმა 5-ჯერ დაიკავეს საპრიზო ადგილი. ამას გარდა, საქართველოს სახელით მოთამაშე თბილისის "დინამომ" სსრკ ხალხთა სპარტაკიადებში 3-ჯერ ვერცხლის ([[1956]], [[1963]], [[1979]]) და 2-ჯერ ([[1959]], [[1967]]) ბრინჯაოს მედლები დაისაკუთრა. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო [[1979]] წელს მოპოვებული მეორე საპრიზო ადგილი, როცა ამ ტურნირში უცხოეთის გუნდებიც გამოდიოდნენ ([[იუგოსლავია]], [[უნგრეთი]], [[რუმინეთი]]). სხვადასხვა დროს დინამოელთა გუნდში გამოირჩეოდნენ [[ზურაბ ჩაჩავა]], [[ბორის მეგედი]], [[ვლადიმერ გოიაშვილი]], ირაკლი ჩხიკვაძე, [[ვასილ სანაძე]], [[ოთარ მიმინოშვილი]], მურთაზ გულედანი, [[ვლადიმერ ისელიძე]], [[ნოდარ კურტანიძე]], [[დავით რურუა]], [[გელა ტუკვაძე]] და სხვები. '''საქართველოს სპორტის საწყლოსნო სახეობათა ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის 2 აგვისტოს. [[1992]] წელს წყალბურთი გამოეყო ცალკე ფედერაციად, ხოლო [[1996]] წელს შეიქმნა საწყლოსნო სპორტის სახეობათა ([[ცურვა]], [[წყალბურთი]], [[წყალში ხტომა]]) კონფედერაცია, შემდგომში - ფედერაცია. [[1992]] წლის 24 ივლისიდან ცურვის საერთაშორისო ფედერაციისა (FINA) და ევროპის საწყლოსნო ლიგის (LEN) წევრია. პრეზიდენტები: [[ბაკურ გულუა]] ([[1991]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ ისელიძე]] (წყალბურთის ფედერაციის - [[1992]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ გოიაშვილი]] ([[1996]]-[[2004]]), [[გიორგი უდესიანი]] ([[2004]]-?), [[კონსტანტინე ლაშხი]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200206114330/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=39 ქართული სპორტი]</ref> == ველოსპორტი == '''თბილისში პირველი ველოტრეკი [[1892]] წელს, ყიფილი დიდი მთავრის (ახლანდელი უზნაძის) ქუჩაზე აიგო. ამ საქმის ერთ-ერთი თაოსანი იყო ცნობილი სამხედრო ინჟინერი, თავადი [[ვასილ ჯორჯაძე (სამხედრო ინჟინერი)|ვასილ ჯორჯაძე]] ([[1856]] – [[1927]]),''' რომელსაც დიდი თანხა გაუღია. [[1893]] წელს ტრეკი ვასილ ჯორჯაზეს გამოუსყიდია და ექვსთა ტურნირი მოუწყვია. [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგის]] ჟურნალ „ველოსიპედის“ მიხედვით, ამ ტურნირში სწორედ ჯორჯაძეს გაუმარჯვია, თანაც - დიდი უპირატესობით. ამიტომაც არის რომ საქართველოს პირველ ველოსიპედისტად ვასილ ჯორჯაძეა აღიარებული. XX საუკუნის დასაწყისში სახელი გაითქვა [[ლადო კავსაძე|ლადო კავსაძემ]] - პოპულარულმა ველოსიპედისტმა, მოჭიდავემ, საოპერო და საესტრადო მომღერალმა. [[1907]] წლის [[18 მაისი|18 მაისს]] თბილისის ველოტრეკზე გამართულ „გრანდიოზულ ველოსამოტორო რბოლაში“ (ასე იუწყებოდა იმდროინდელი აფიშები) კავსაძემ რუსთა სახელოვან სპორტსმენს [[სერგეი უტოჩკინი|სერგეი უტოჩკინს]] აჯობა და ჯილდოთ 300 მანეთი მიიღო. ამის შემდეგ კავსაძე წარმატებით გამოდიოდა ილერის, ტილის, [[ხარკოვი|ხარკოვის]] და [[მოსკოვი|მოსკოვის]] ველოტურნირებში, [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] კი, გარდა რუსებისა, დაუმარცხებია [[ინგლისელები|ინგლისელი]], [[ამერიკელი]] და [[იტალიელი]] მრბოლელები. წარმატებული მრეწველების, ძმები ლგოტაკების შემწეობით [[1916]] წელს თბილისის ველოტრეკი საფუძვლიანად გადაკეთდა. ლგოტაკები, სხვა საქველმოქმედო საქმეებთან ერთად, ველოსპორტსაც დიდ ყურადღებას უთმობდნენ: აწყობდნენ შეჯიბრებებს, აწესებდენ პრიზებს, ფინანსურად ეხმარებოდნენ ხელმოკლე ველოსიპედისტებს. იმ პერიოდში წარმატებულ მრბოლელად ითვლებოდა საზღვარგარეთული ფირმა „დუქსას“ მექანიკოსი [[ნიკოლოზ გაბრიელოვი]], რომელსაც არაერთი ცნობილი უცხოელი მეტოქე დაუმარცხებია.  [[1910]] წლებში ველოსპორტი [[ქუთაისი|ქუთაისშიც]] გავრცელდა, რასაც ხელი შეუწყო ყოფლი მიხაილოვის ( ამჟამად ფალიაშვილის) ქუჩაზე ველოსიპედების საფირმო მაღაზიის გახსნამ. ამ მაღაზიის მეპატრონეს ვლადიმერ ტერკის თაოსნობით საღორიას ტყის მიდამოებსი ხშირად იმართებოდა ველოსიპედისტთა შეჯიბრებები. [[1920]] წელს ქუთაისის „შევარდენის“ ვარჯიშთავმა დათა ჯავრიშვილმა ჩამოაყალიბა ველოსიპედისტთა სექცია, „უმთავრესად ყურადღება ჰქონდა მიქცეული სიარულის სწავლას და ფიგურების კეთებას. აგრეთვე  ველოსიპედელთა სექციის მიზანი იყო გაემართა შეჯიბრებები ურთიერთ შორის: ჩქარ სიარულზე, ნელ სიარულზე და ფიგურების კეთებაზე. დღემდის უმთავრესი ყურადღება მიქცეული ჰქონდა სიარულის სწავლას და ფიგურების კეთებას. საზოგადოებას ველოსიპედისტთა გუნდმა თავისი მოკლე ხნის ნამუშევარი, [[9 მაისი|9 მაისს]], როდესაც იყო გამოსვლები ტან-სავარჯიშო საზოგადოება „შევარდენი“-ს. ახლო მომავალში მას მიზნად აქვს მოაწყოს შეჯიბრებები ველოსიპედელთა შორის და ექსკურსიები“ (ჟურნალი შევარდენი“. 1920 წელი, ქუთაისი). ქართველთაგან პირველი გამარჯვებები მოიპოვა გიორგი ლეჟავამ, რომელმაც [[1939]]-[[1945]] წლებში 4-ჯერ მოიგო სსრ კავშირის ჩემპიონატი სალიდერო რბოლაში. 40-50 წლებში  გამოირჩეოდნენ ავთანდილ გუნია, [[არკადი ხაბურზანია]], [[ოთარ დადუნაშვილი]], [[ვლადიმერ ძებნიაური]], [[ედუარდ ჯიმშელეიშვილი]]. მათი გზა ღირსეულად გააგრძელა ქუთაისელმა სპრინტერმა [[ომარ ფხაკაძე|ომარ ფხაკაძემ]] რომელმაც ერთბაშად დაიპყრო სპორტული სიმაღლეები, [[1965]] წელს კი მსოფლიოს ჩემპიონის ტიტული მოიპოვა. ფხაკაძე მთელი 10 წელიწადი ლიდერობდა საბჭოთა ნაკრებში და პლანეტის ერთ-ერთ უძლიერს სპრინტერად ითვლებოდა. სხვადასხვა თაობის ველოსიპედისტთა შორის საკავშირო და საერთაშორისო სარბიელზე წარმატებით გამოდიოდნენ [[შოთა კაცაძე]], [[იგორ ვოლკოვი]], [[ვლადიმერ პოპოვი]], [[პეტრე ჩევარდოვი]], [[ემზარ გელაშვილი (მრავალმნიშვნელოვანი)|ემზარ გელაშვილი]], [[ოთარ მჭედლიშვილი]],<ref name="Lelo_1983_N250" /> [[ჯონი ცივაძე]] და სხვ. ველოსპორტის განვითარებაში მნიშვნელოვანი როლო ითამაშა [[1972]] წელს თბილისში აშენებულმა ცენტრალურმა ველოტრეკმა, რომელიც თავისი ტექნიკური მონაცემებით  უტოლდებოდა იმდროინდელ მსოფლიოს საუკეთესო ტრეკებს. იმავე წლიდან რეგულარულად  იმართებოდა პოპულარული საერთაშორისო ტურნირი საქართველოს ტელევიზიის პრიზზე, თბილისში ჩამოდიოდნენ პლანეტის უძლიერესი ველოსიპედისტები.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=12 ველოსპორტი]</ref> == მშვილდოსნობა == '''საქართველოში მშვილდოსნობა ძველთაგანვე ყოფილა გავრცელებული.''' ამის დასტურია არქეოლოგიური კვლევა-ძიებისას აღმოჩენილი მასალები, ქართული ზეპირსიტყვიერება, არაერთი ლეგენდა, ლიტერატურული ნაწარმოები თუ სხვა წერილობითი წყარო. საქართველოს ტერიტორიაზე უკვე ადრე ბრინჯაოს ეპოქაში ხმარობდნენ სხვადასხვა ზომისა და კონსტრუქციის მშვილდებს. [[თრიალეთი (მხარე)|თრიალეთში]] [[1935]] წელს ნაპოვნ ძვ.წ. VIII-VII საუკუნეების ბრინჯაოს სარტყლებზე გამოსახულია მშვილდ-ისრით ნადირობის სცენები, მშვილდები და მშვილდოსნები. მშვილდები ძირითადად ხისგან მზადდებოდა, მაგრამ სხვა მასალებსაც იყენებდნენ, “მშვილდმოქმედნი აკეთებდნენ რქისაგან მჯიხვისა, თხისაგან და ხართაგან” ([[ვახუშტი ბატონიშვილი|ვახუშტი]], “<nowiki/>[[აღწერა სამეფოსა საქართველოსა]]”). მარჯვე მოისართა შორის მოიხსენიებიან ცნობილი მოღვაწენი და ლიტერატურული გმირები: “იყო ესე [[ლაშა გიორგი|ლაშა-გიორგი]] – ახოვანი, ძლიერი, მხნედ მოისარი” (მემატიანე); [[გიორგი მესამე]] იყო “ვითარ ჩუბინ უცდენელი მსროლელი” (“<nowiki/>[[ქართლის ცხოვრება]]”); “მშვილდოსანსა ყველასა მზეჭაბუკი სჯობდა” ([[მოსე ხონელი]]); “მიწაცა თქვენი ავთანდილ თქვენს წინა მშვილდოსანია” ([[შოთა რუსთაველი]]); “დია კარგია სხვებიცა ზნეობა-საქციელები, მშვილდ-ისარი და ბურთობა, ორივე ცხენ-ფიცხელები” ([[არჩილი]]); “უნდა მშვილდი დაწეული” ([[თეიმურაზ II|თეიმურაზ მეორე]]). მიზანში ზუსტად მსროლელს ჩუბინს ეძახდნენ. [[სულხან-საბა ორბელიანი|სულხან-საბა ორბელიანის]] განმარტებით, ჩუბინი „ესე არს კაცი ისართა, თოფთა, ქვათა უცდენელად ისროდეს”. მშვილდოსნობაში საგანგებო საწვრთნელი ვარჯიშები იმართებოდა, სამიზნე საგანს განსაზღვრულ სიმაღლეზე შემოდებდნენ და მას სასაგნოს უწოდებდნენ. „სასაგნო ასაბადი. ესე არს მშვილდოსანნი, სადა ნიშანსა დასდებენ ისართა სასროლელად ხელის წაყრის სიმარჯვისათვის” ([[სულხან-საბა ორბელიანი]]). როგორც სპორტის სახეობა, მშვილდოსნობა საქართველოში XX საუკუნის 60-იან წლებში შემოვიდა. ქუთაისელი სპეციალისტის [[შალვა ჯაშიაშვილი|შალვა ჯაშიაშვილის]] თაოსნობით მოეწყო მწვრთნელთა მოსამზადებელი პირველი სემინარი. მშვილდოსანთა პირველი შეჯიბრებები გაიმართა [[ქუთაისი|ქუთაისში]], შემდეგ — [[თბილისი|თბილისსა]] და [[ბათუმი|ბათუმში]], მოგვიანებით — [[სოხუმი|სოხუმსა]] და [[თელავი|თელავში]]. ეს სახეობა დაინერგა „კოლმეურნეში”, „ლოკომოტივში”, „ბურევესტნიკში”, „სპარტაკსა” და სხვა სპორტულ საზოგადოებებში, უმაღლესი დაოსტატების რესპუბლიკურ და თბილისის სპორტულ სკოლებში, ოლიმპიური რეზერვების სკოლაში. პირველი სასროლეთები მოეწყო თბილისში („ლოკომოტივის” სტადიონზე), ქუთაისში, ანგისაში (ბათუმთან ახლოს). მშვილდოსნობა განსაკუთრებით პოპულარულია აჭარაში. [[1975]] წელს თბილისში გაიმართა პირველი საერთაშორისო შეჯიბრება (ე.წ. სამთა ტურნირი [[სსრკ]] პროფკავშირების, [[პოლონეთი|პოლონეთისა]] და [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს]] ნაკრებების მონაწილეობით), [[1979]] წელს – პოპულარული “გაზაფხულის ისრები” (16 ქვეყანა), რომელსაც FITA-ს პრეზიდენტი, იტალიელი ფრანჩესკო რუსკონიც ესწრებოდა. საკავშირო სარბიელზე პირველი გამარჯვება მოიპოვა [[ლიუბოვ სორდია-ასატუროვა|ლიუბოვ სორდია-ასატუროვამ]] ([[1971]] წლის სპარტაკიადის სამგზის ჩემპიონი), ევროპისა და მსოფლიო ასპარეზზე თავი გამოიჩინა [[ქეთევან ლოსაბერიძე|ქეთევან ლოსაბერიძემ]], რომელმაც [[1972]] წლის ევროპის ჩემპიონატში 3 ოქროს მედალი მოიპოვა, [[1973]] წელს კი მსოფლიოს ჩემპიონი გახდა. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ლოსაბერიძის გამარჯვება მოსკოვის ოლიმპიურ თამაშებში [[1980]] წელს. პირველი თაობის მშვილდოსანთა შორის გამოირჩეოდნენ: [[გივი არჩვაძე]], [[გიორგი გორდეზიანი]], [[გუგული რიჟამაძე]], [[ვასილ ტროპინი]], [[ალექსანდრე მეჟავიძე]], [[ნიკოლოზ ნოვოსელცევი]], [[ცისანა სუმბაძე]] და სხვები. 80-90-იან წლებში დიდ წარმატებას მიაღწიეს ირინა გრებნიკოვამ, ვლადიმერ რეშეტოვმა, ხათუნა ქვრივიშვილმა და ნატო ნასარიძემ. [[2002]] წელს საქართველოს მშვილდოსან ქალთა ნაკრებმა (მწვრთნელი – [[თამაზ ფუტკარაძე]]) ევროპის გუნდურ პირველობაში II ადგილი დაიკავა. '''[[საქართველოს მშვილდოსნობის ფედერაცია]]''' [[1991]] წლიდან შედიოდა საქართველოს სროლისა და მშვილდოსნობის ერთიან ფედერაციაში, რომელიც [[1992]] წლიდან გაწევრიანდა მშვილდოსნობის საერთაშორისო ფედერაციაში (FITA). [[2002]] წლიდან არსებობს დამოუკიდებელი ფედერაციის სტატუსით. პრეზიდენტები: [[ქეთევან ლოსაბერიძე]] ([[2002]]-[[2004]]), [[თენგიზ ტერუნაშვილი]] ([[2004]]-?), <nowiki/>[[ხათუნა ნარიმანიძე]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813104807/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=24 ქართული სპორტი]</ref> == ტაეკვანდო == '''საქართველოში ტაეკვონდო დაინერგა [[1991]] წელს'''. ამ საქმეს სათავეში ედგა [[ავთანდილ მიქაძე]], რომელიც წლების განმავლობაში რუსეთის ნაკრებთან ერთად ვარჯიშობდა და მეხუთე დანი მოიპოვა. ტაეკვონდოს ჯგუფები (კაცებისა და ქალების) გაიხსნა [[თბილისი|თბილისში]], [[ხაშური|ხაშურში]], [[წყალტუბო|წყალტუბოში]], [[ბათუმი|ბათუმში]], [[ფოთი|ფოთსა]] და [[ახალქალაქი|ახალქალაქში]]. [[1993]] წლიდან რეგულარულად ტარდება საქართველოს ჩემპიონატი, [[1995]] წლიდან კი საქართველოს ნაკრების წევრები ევროპისა თუ მსოფლიოს ჩემპიონატებსა და სხვა საერთაშორისო შეჯიბრებებში მონაწილეობენ. [[1997]] წელს ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონში სპორტსმენებისა და მწვრთნელებისთვის მოეწყო სემინარები, რომლებსაც ხელმძღვანელობდა ტაეკვონდოს ევროპის კავშირის ტექნიკური დირექტორი, მეცხრე დანის მფლობელი, დოქტორი [[სეო მიონ სოო]]. [[2003]] წლიდან თბილისში ტარდება საერთაშორისო ტურნირი. '''[[საქართველოს ტაეკვონდოს ფედერაცია]]''' დაფუძნდა [[1993]] წელს. [[1995]] წლის ნოემბრიდან ტაეკვონდოს მსოფლიო ფედერაციისა (WTF) და ევროპის ტაეკვონდოს კავშირის (ETU) წევრია. პრეზიდენტები: [[ავთანდილ მიქაძე]] ([[1993]] -[[1995]], [[2005]]-იდან), [[კონსტანტინე გედევანიშვილი]] ([[1995]]-[[2004]]), [[სულხან ბაბუაძე]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813105548/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=45 ქართული სპორტი]</ref> == მძლეოსნობა == '''ჩვენამდე მოღწეული ცნობების მიხედვით, შეჯიბრებები მძლეოსნურ ვარჯიშებში (რბენა, ხტომა, შუბის ტყორცნა და სხვ.)''' ჯერ კიდევ წარმართულ ქართულ ხალხურ დღესასწაულებზე იმართებოდა. საამისოდ გამოყოფილი იყო სპეციალური ადგილები. [[აპოლონიოს როდოსელი|აპოლონიოს როდოსელის]] „არგონავტიკაში” ვკითხულობთ: „<nowiki/>[[კოლხები]] აქ ბრწყინვალე გმირების მოსაგონებლად რბენასა და მხედრულ შეჯიბრებებს აწყობდნენ”. ძველ ქართულში „რბენის” მნიშვნელობით სხვადასხვა სიტყვას იყენებდნენ. მაგ., [[ბასილი ზარზმელი]] მას „სრბას” უწოდებს, თამარ მეფის ისტორიკოსი – „მკვირცხლობას” და „ფეხით მალობას”, არჩილ მეფე – „ფეხმსუბუქობას”. რბენა არა მარტო მდაბიოთა სამხედრო ფიზიკური მომზადების საშუალება იყო, არამედ მნიშვნელოვანი ადგილი ეკავა წარჩინებულთა ვარჯიშებშიც. ეთნოგრაფიული მასალებით დასტურდება, რომ ხალხში განსაკუთრებით პოპულარული ყოფილა შუბის ტყორცნა მიზანში, ჭოკით სიგრძეზე ხტომა, ნაბადზე ხტომა, ხუნტრუცი („ჭაბუკთა, ქალთა მიერ როკვა, რბოლა ძალისამებრ მათისა”. [[სულხან-საბა ორბელიანი]]), ფუნდრუკი („ჭაბუკთამიერი მღერა, რბოლა, ხლდომა, ქვათა სრევა”. [[სულხან-საბა ორბელიანი]]). მძლეოსნურ ვარჯიშებს, როგორც სამხედრო მომზადების საშუალებას, ფართოდ იყენებდნენ მეფის რუსეთის დროინდელ საქართველოში. [[1848]] წელს შეიქმნა ფიზიკური აღზრდის კავკასიის ე.წ. განსაკუთრებული ოლქი, რომელსაც სხვა სახეობებთან ერთად მძლეოსნობის განვითარებაც ევალებოდა. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] მიწურულს საქართველოში მოვლინებულმა ჩეხური ტანვარჯიშული საზოგადოება „სოკოლის” ემისრებმა თავიანთ სასწავლო პროგრამაში მძლეოსნური დისციპლინებიც ჩართეს. პირველი პროფესიონალური მძლეოსნური ჯგუფი [[1918]] წელს [[თელავი|თელავში]] ჩამოყალიბდა და მას [[გიორგი ჩიკვაიძე]] ჩაუდგა სათავეში. იქვე ჩატარდა პირველი შეჯიბრებები რამდენიმე მძლეოსნურ სახეობაში. [[1925]] წელს საქართველოს სსრ ფიზკულტურის უმაღლეს საბჭოში შექმნილ მძლეოსნობის სექციას ასევე გიორგი ჩიკვაიძე უძღვებოდა, წევრებად კი მიწვეული იყვნენ გრიგოლ გიორგაძე, [[ბორის დიაჩკოვი]], [[არჩილ ბაქრაძე]] და სხვები. მათი თაოსნობით რეგულარულად იმართებოდა მძლეოსნური შეჯიბრებები, ტრადიციული სამატჩო შეხვედრები თბილისის, ბაქოს და ერევნის ნაკრებ გუნდებს შორის. მძლეოსნური რეკორდების აღრიცხვა დაიწყო [[1922]] წლიდან. საქართველოს პირველი რეკორდსმენი იყო [[ბორის დიაჩკოვი]], რომელმაც 100 მ 12,4 წამში გაირბინა. [[1930-იანები|1930-იან]] წლებში სპორტული შედეგები საგრძნობლად გაიზარდა, საკავშირო რეკორდები დაამყარეს [[ბორის დიაჩკოვმა]], [[დიმიტრი იოსელიანმა]], [[ჰერტრუდა მაიერმა]], გიორგი შხვაცაბაიამ. [[1936]] წელს ადგილიდან სიგრძეზე ხტომაში მსოფლიო რეკორდსმენი გახდა [[დიმიტრი იოსელიანი]] (348,5 სმ), [[1939]] წელს კი მსოფლიოში საუკეთესო შედეგი აჩვენა ბადროს მტყორცნელმა [[ნინო დუმბაძე|ნინო დუმბაძემ]] (49,11 მ), რომელმაც ექვსჯერ გააუმჯობესა თავისი მიღწევა. მძლეოსნობის პოპულარობას ხელი შეუწყო [[1935]] წელს თბილისის “დინამოს” სტადიონის გახსნამ და სპეციალიზებული სპორტული სკოლის დაარსებამ. საქართველოს მძლეოსნებისთვის წარმატებული გამოდგა მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი წლები. ნინო დუმბაძესთან ერთად საკავშირო და საერთაშორისო სარბიელზე მნიშვნელოვანი გამარჯვებები მოიპოვეს [[ლევან სანაძემ]], [[ნადეჟდა დვალიშვილი-ხნიკინა|ნადეჟდა დვალიშვილ ხნიკინამ]], [[ელენე გოკიელმა]], [[ალექსანდრე შჩერბინა|ალექსანდრე შჩერბინამ]], [[იური დიაჩკოვმა]], [[რევაზ ქვაჩაკიძე|რევაზ ქვაჩაკიძემ]], [[ლამარა ტუღუში|ლამარა ტუღუშმა]], [[რევაზ ტრაპაიძე|რევაზ ტრაპაიძემ]], [[ედუარდ ლომთაძე|ედუარდ ლომთაძემ]], [[ლიუდმილა იევლევა|ლიუდმილა იევლევამ]], [[გურამ გუდაშვილი|გურამ გუდაშვილმა]], [[ანდრო ბედუკაძე|ანდრო ბედუკაძემ]] და სხვებმა. შემდგომი თაობის მძლეოსანთა შორის გამოირჩეოდნენ: [[ანატოლი მოშიაშვილი]], [[საიდა გუნბა]], [[მაია აზარაშვილი]], [[ოლეგ სტრიჟაკოვი]], [[ბესიკ გოცირიძე]] და [[ტარიელ ბიწაძე]]. ისტორიული მნიშვნელობისა იყო [[რობერტ შავლაყაძე|რობერტ შავლაყაძის]] გამარჯვება რომის ოლიმპიურ თამაშებში. ქართველმა სიმაღლეზე მხტომელმა უშუალო ბრძოლაში აჯობა პლანეტის უძლიერეს ათლეტებს, მათ შორის ამერიკელ მსოფლიო რეკორდსმენს [[ჯონ თომასი|ჯონ თომასს.]] სიცოცხლეშივე ლეგენდარულ სპორტსმენად აღიარეს პლანეტის ყველა დროის ერთ-ერთი უძლიერესი სამმხტომელი [[ვიქტორ სანეევი]], რომელმაც ოლიმპიურ თამაშებში 3 ოქროს და 1 ვერცხლის მედალი მოიპოვა, მსოფლიოს რეკორდი კი სამჯერ გააუმჯობესა. სანეევი საქართველოს XX საუკუნის საუკეთესო სპორტსმენადაც აღიარეს. ოლიმპიურ თამაშებში ბოლო მედალი [[მაია აზარაშვილი|მაია აზარაშვილმა]] აიღო (ესტაფეტა 4×100 მ) – [[სეული|სეულში]] [[1988]] წელს. მას შემდეგ საქართველოს მძლეოსნებს დიდ შეჯიბრებებში მნიშვნელოვანი წარმატებებისთვის არ მიუღწევიათ. '''[[საქართველოს მძლეოსნობის ფედერაცია]]''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[30 აპრილი|30 აპრილს]]. [[1992]] წლის 30 მაისიდან მძლეოსნობის საერთაშორისო ფედერაციისა (IAAF) და ევროპის მძლეოსნობის ასოციაციის (EAA) წევრია. პრეზიდენტი – [[თამაზ მდინარაძე]] ([[1991]]-?), [[ალექსი ახვლედიანი]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200923184835/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=26 ქართული სპორტი]</ref> == ნიჩბოსნობა == '''წყალუხვ საქართველოში ხალხური ნიჩბოსნობა ოდითგანვე იყო განვითარებული, თუმცა სპორტული ნიჩბოსნობა შედარებით გვიან გავრცელდა.''' მობაიდარეთა პირველი სპორტული შეჯიბრება [[1930-იანები|1930 - იან]]  წლებში გაიმართა, როცა [[მცხეთა|მცხეთაში]], მტკვრის მარცხენა სანაპიროზე, წყალჯომარდობის სადგური აიგო. ეს სადგური მთელი დატვირთვით მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ  ამუშავდა.  [[ვლადიმერ რაზმაძე|ვლადიმერ რაზმაძემ]], [[შაქრო ხუბეროვი|შაქრო  ხუბეროვმა]] და სხვა მცვრთნელებმა სპორტულ ჯგუფებში ბევრი ახალგაზრდა ჩააბეს. მოგვიანებით, ასეთივე  ჯგუფები გაიხსნა თბილისში, ფოთში, რუსთავში, დუშეთში, სოხუმში, ბათუმსა და ქუთაისში. [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატებში პირველი მედლები მოიპოვეს გიორგი კაპანაძემ, [[არსენ ხუბეროვი|არსენ ხუბეროვმა]], [[ალექსანდრე არეშოვი|ალექსანდრე არეშოვმა]], [[ისაკ გიგაური|ისაკ გიგაურმა]], [[ვლადიმერ რაზმაძე|ვლადიმერ რაზმაძემ]], პირველი ჩემპიონი კი მცხეთელი [[ვალენტინა სერედა]] გახდა  (1000 მ, ერთადგილიანი ბაიდარი, [[1948]]). სხვადასხვა დროის ჩემპიონები იყვნენ: ფოთელები - [[ავერი მატკავა]], [[ვიქტორ კრატასიუკი]], [[ზურაბ ხოფერია]], [[ნოდარ ჩარაევი]], [[თამაზ ჩიტაია]], მცხეთელი ჯიმშერ ხოშიბაევი. საერთაშორისო სარბიელზე თავი გამოიჩინა ავერი მატკავამ, რომელმაც [[1965]] წელს ევროპის ჩემპიონატში მეორე ადგილი დაიკავა (ერთადგილიანი ბაიდარა). საქართველოს ნიჩბოსანთაგან ყველაზე დიდ წარმატებას მიაღწია ფოთელმა [[ვიქტორ კრატასიუკი|ვიქტორ კრატასიუკმა]], რომელმაც [[ნიკოლაი გორბაჩოვი|ნიკოლაი გორბაჩოვთან]] ერთად [[1972]] წელს მიუნხენის ოლიმპიურ თამაშებში გაიმარჯვა (ორადგილიანი ბაიდარა). რაც შეეხება ნიჩბოსნურ სლალომს, ამ სახეობის მიმდევრები საქართველოში [[1970-იანები|1970 -იანი]] წლების დასაწყისში გამოჩნდენ. მათ მალე აუღეს ალღო სპორტის ახალ სახეობას და 4 საკავშირო ჩემპიონატში 6 ოქროს მედალი მოიპოვეს. [[1971]] წელს პირველ გამარჯვებულთა შორის იყვნენ მცხეთელები - [[გიორგი ნასყიდაშვილი]] (ბაიდარა) და [[სულხან პერშოვი]] (კანოე).[[1973]]-[[1974]] წლებში ნასყიდაშვილმა  კიდევ ორი ჩემპიონატი მოიგო,  ერთხელ კი სსრკ თასის გათამაშებაშიც გაიმარჯვა. [[1972]] წელს ნასყიდაშვილი მიუნხენის ოლიმპიურ თამაშებში მონაწილეობდა და 37 მეტოქის შორის  31-ე ადგილზე გავიდა. იმავე წელს სსრკ ჩემპიონატში ოქროს მედლები მიიღეს  <nowiki/>[[ვიტალი როსტიაშვილი|ვიტალი როსტიაშვილმა]] და [[ანა დემიანენკო|ანა დემიანენკომ]]. [[1973]] წელს სსრ კავშირის თასი მოიპოვა [[ტარიელ გაბრიელიანი|ტარიელ გაბრიელიანმა]]. უფრო ადრე [[1950-იანები|1950- იან]] წლებში, [[ლიეტუვა|ლიტვიდან]] ჩამოიტანეს აკადემიური ნიჩბოსნობის ნავები თბილსსა და მცხეთაში პირველი სანიჩბოსნო ბაზები მოაწყვეს და სასწავლო ჯგუფები გახსნეს. მოგვიანებით ამ სახეობის  განვითარებისთვის  ხელსაყრელი პირობები  შეიქმნა ფოთში, ქუთაისში, რუსთავსა და აფხაზეთში. სსრ კავშირის ჩემპიომატში საქართველოს სპორტსმენები პირველად  [[1958]] წელს გამოვიდნენ და ოთხი ეკიპაჟი საუკეთესოთა ათეულში მოხვდა. [[1970]] წელს საქართველოს ნაკრებს სათავეში ჩაუდგა მოსკოვიდან ჩამოყვანილი ცნობილი მწვრთნელი [[არკადი ნიკოლაევი]], რომელიც გუნდს ზაფხულობით [[სიონი (დაბა)|სიონში]] ამზადებდა, ზამთრობით კი — [[ფოთი|ფოთში]]. აკადემიურ ნიჩბოსნობაში წარმატებით მუშაობდნენ აგრეთვე [[ოთარ ბერელიძე]], [[ვერა ყიფიანი]], [[ოთარ ხომერიკი]], [[აკაკი ხამხაძე]] და სხვა მწვრთნელები. [[1971]] წელს სსრკ ხალხთა სპარტაკიადაზე საქართველოს ეკიპაჟმა რვა ადგილიანებში III ადგილი დაიკავა, [[გივი ნიკურაძე]] კი საბჭოთა ნაკრებში ჩაირიცხა და [[1973]] წელს ევროპის ჩემპიონატის  ბრინჯაოს მედალიც მოიპოვა. [[1973]]-[[1976]] წლებში ნიკურაძემ სამჯერ მოიპოვა სსრკ ჩემპიონობა, [[1975]] წელს კი ტემზაზე გამართულ ჰენდლეის (ინგლისი) ცნობილ რეგატაში მონაწილეობდა. მაღალი ოსტატობით გამოირჩეოდნენ ოლეგ და აკაკი ქაფიანიძეები, [[ნუგზარ პილიევი]], [[ოთარ ბერაძე]] და სხვები.<ref>[https://web.archive.org/web/20200813111948/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=30 ქართული სპორტი]</ref> == ფარიკაობა == '''საქართველოში ფარიკაობის ხელოვნებას''' უძველესი დროიდან იცნობდნენ და უმთავრესად სამხედრო საქმეში იყენებდნენ. [[ხევსურეთი|ხევსურეთში]] დღემდეა შემორჩენილი ფარიკაობის ორიგინალური სტილი, რომელიც გამოირჩევა პირდაპირი საბრძოლო დგომით, შეტევითი და თავდაცვითი ილეთების მრავალფეროვნებით, ფარითა და ხმლით მოქმედების სინქრონულობით. ხევსურულისგან არსებითად განსხვავებულია ე.წ. კლასიკური ფარიკაობა. საქართველოში ფარიკაობის სასწავლო ჯგუფი XIX საუკუნის 70-იან წლებში ჩამოაყალიბა [[ქუთაისი|ქუთაისის]] კლასიკური გიმნაზიის ავსტრიელმა პედაგოგმა, რუსეთის ქვეშევრდომმა [[რუდოლფ ვაისი|რუდოლფ ვაისმა]]. [[1887]] წელს ფარიკაობას თბილისის ვაჟთა პირველი გიმნაზიის მოსწავლეებიც გაეცნენ, [[1894]] წელს კი გადამდგარმა ოფიცერმა [[პეტრე სალტიკოვი|პეტრე სალტიკოვმა]] [[თბილისი|თბილისში]] დააარსა ფარიკაობის მოყვარულთა პირველი წრე. მანვე კომერციული მიზნით [[1900]] წელს გახსნა საფარიკაო დარბაზი. მოგვიანებით თბილისს კიდევ ერთი დარბაზი შეემატა. აქ ძირითადად ვარჯიშობდა ოფიცრობა და საზოგადოების შეძლებული ფენა, რომელთა მიზანი იყო გართობა და არა შეჯიბრებებში მონაწილეობა. საქართველოს მოფარიკავეები [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატში [[1944]] წელს ჩაებნენ, პირველი ოქროს მედლები კი [[1948]] წელს მოიპოვეს (დაშნა, გუნდური – [[გიგა ერისთავი]]; ხმალი, გუნდური – [[ალექსანდრე ბათმანოვი]]). [[1949]] წელს საკავშირო ჩემპიონატი თბილისში ჩატარდა. ხმლით მოფარიკავეთა პირადი ტურნირი თბილისელმა [[ალექსანდრე ადაროვი|ალექსანდრე ადაროვმა]] მოიგო. სპორტის ოსტატის ნორმატივი პირველებმა შეასრულეს კაცებში [[ოთარ დიდებულიძე|ოთარ დიდებულიძემ]] და [[ბორის ბონდარევი|ბორის ბონდარევმა]] ([[1941]]), ქალებში – [[იზოლდა ესაიაშვილი|იზოლდა ესაიაშვილმა]] ([[1958]]). [[1950-იანები|1950-იან]] წლებში თბილისში რამდენიმე საფარიკაო ცენტრი შეიქმნა, მათ შორის არმიის სპორტულ კლუბში, სპორტსაზოგადოება “დინამოსა” და ფიზკულტურის ინსტიტუტში. აქ მუშაობდნენ შემდგომში სახელოვანი მწვრთნელები: [[ლევ გოლოვნია]], [[აკაკი მეიფარიანი]], [[ანატოლი ფიოდოროვი]]. ფარიკაობამ ფეხი მოიკიდა ქუთაისში, ბათუმში, სოხუმში, გაგრაში, ზესტაფონსა და რუსთავში, გაიხსნა სპეციალიზებული სპორტული სკოლა და ფარიკაობის ჯგუფები კომპლექსურ სპორტულ სკოლებში. ფარიკაობის მიმდევართა წრე ისე გაფართოვდა, რომ ოსტატის ნორმატივს ყოველწლიურად 10-15 სპორტსმენი ასრულებდა. მათგან საუკეთესოებს სსრკ ნაკრებში იწვევდნენ. ამ გუნდის შემადგენლობაში პირველ მნიშვნელოვან წარმატებას მიაღწია დაშნით მოფარიკავე [[გურამ კოსტავა|გურამ კოსტავამ]], რომელმაც  [[1959]] წლის მსოფლიოს ჩემპიონატში ვერცხლის მედალი დაიმსახურა, ორი წლის შემდეგ კი მსოფლიოს ჩემპიონი გახდა. ქართველთაგან პირველმა ასევე კოსტავამ მიიღო ოლიმპიური მედალიც (ბრინჯაო, [[1960]]), ოლიმპიური ჩემპიონობა კი [[ნუგზარ ასათიანი|ნუგზარ ასათიანმა]] მოიპოვა ([[1964]] – ხმალი, გუნდური). [[1960-იანები|1960-იანი]] წლები ყველაზე წარმატებული გამოდგა ქართული ფარიკაობისთვის. კოსტავასა და ასათიანის გარდა, მნიშვნელოვანი გამარჯვებები მოიპოვეს [[იური ოსიპოვი|იური ოსიპოვმა]], [[რევაზ ცირეკიძე|რევაზ ცირეკიძემ]], [[მორის სახვაძე|მორის სახვაძემ]], გურამ ლორთქიფანიძემ, ძმებმა გიორგი, კოტე და არჩილ გოგელიებმა. ამ თაობის მოფარიკავეებს ავარჯიშებდნენ საქვეყნოდ ცნობილი მწვრთნელები: [[ტრიფონ მესხი]], [[სიმონ საყვარელიძე]], [[შოთა დარასელია]]. მოგვიანებით უმაღლესი სპორტული ტიტულები დაიმსახურა  რაპირისტმა [[ვლადიმერ აფციაური|ვლადიმერ აფციაურმა]] (მწვრთნელები – [[მალხაზ გაბუნია]], [[სიმონ აჯიმამუდოვი]]). მან [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ნაკრებთან ერთად ჯერ მსოფლიოს ჩემპიონატი მოიგო ([[1982]]), შემდეგ კი სეულის [[1988]] წლის ოლიმპიურ თამაშებში გაიმარჯვა. დამოუკიდებლობის წლებში საქართველოში ფარიკაობის განვითარება შეფერხდა და წარმატებებმაც იკლო. '''[[საქართველოს ფარიკაობის ფედერაცია]].''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[27 ივნისი|27 ივნისს]]. [[1992]] წლის 7 ივნისიდან ფარიკაობის საერთაშორისო ფედერაციისა (FIE) და ევროპის ფარიკაობის კავშირის (UEF) წევრია. პრეზიდენტი: [[არჩილ გოგელია]] ([[1991]]-?), [[ზაზა მჭედლიძე]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200805053121/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=50 ქართული სპორტი]</ref> == ფრენბურთი == '''საქართველოში ფრენბურთი [[1926]] წელს შემოვიდა.''' ამ საქმეს მოთავეობდნენ [[მიხეილ ცხვედაძე]], [[ლევან ფალავანდიშვილი]], [[გრიგოლ იოსებაშვილი]], ივანე ბაქრაძე და [[მიხეილ პეროვი]]. მოგვიანებით ამ ჯგუფს შეუერთდნენ [[არჩილ წერეთელი]], [[ალექსანდრე პაცკევიჩი]], [[შალვა დიასამიძე]],  გიორგი ავალიშვილი, [[გიორგი საყვარელიძე]] და სხვები. პირველ ხანებში ბადის ნაცვლად იყენებდნენ ტანვარჯიშულ კიბეს, რომელსაც ბადის სიმაღლეზე ამაგრებდნენ. ახალი სახეობის პოპულარიზაციას ხელი შეუწყვეს თბილისში [[1927]] წელს ჩამოსულმა მოსკოვის დრამატული თეატრის მსახიობებმა, რომლებიც კარგი ფრენბურთელები აღმოჩნდნენ და რამდენიმე საჩვენებელი მატჩიც გამართეს. ერთი წლის შემდეგ ჩატარებული ამიერკავკასიის ვაჟთა გუნდების პირველობა თბილისელებმა მოიგეს. [[1930-იანები|1930-იან]] წლებში ფრენბურთს ძირითადად ვერის ბაღისა და სპორტსაზოგადოება “პიშჩევიკის” მოედნებზე თამაშობდნენ. იმავე პერიოდში ფრენბურთელთა გუნდები შეიქმნა [[ქუთაისი|ქუთაისში]], [[სოხუმი|სოხუმში]], [[გაგრა|გაგრაში]], [[ბათუმი|ბათუმში]], [[ცხინვალი|ცხინვალში]], [[ფოთი|ფოთში]], [[დიდი ჯიხაიში|დიდ ჯიხაიშსა]] და [[ახალქალაქი|ახალქალაქში]]. [[1932]] წელს მოეწყო საქართველოს პირველი ჩემპიონატი. შემდეგი წლიდან [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] პირველობაში ჩაება თბილისის კაცთა ნაკრები, [[1935]] წელს კი – ქალთა გუნდი. ომამდელ წლებში თბილისელი ფრენბურთელები (კაცები) სსრკ ჩემპიონატის საუკეთესოთა ხუთეულში შედიოდნენ. თბილისის “ნაუკამ” ([[1958]] წლიდან – „ბურევესტნიკი”) [[1938]] წლის ჩემპიონატში II ადგილი დაიკავა, [[1940]] წელს კი მესამე იყო. ამ გუნდში თამაშობდნენ [[კონსტანტინე ლომინაძე]], [[ალექსანდრე იაკუშევი]], [[გივი ახვლედიანი]], [[სერგო ტარახჩიანი]], [[არჩილ ჭირაქაძე]], [[ევგენი რომანინი]], [[ლუდვიგ ავალიანი]] და სხვები. [[1938]] წელს [[კონსტანტინე ლომინაძე|კონსტანტინე ლომინაძემ]] [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]]-ში პირველმა შეასრულა ძალისმიერი გვერდული მოწოდება და დარტყმა ე.წ. კაუჭით, გივი ახვლედიანმა – თავდასხმითი დარტყმა 3-მეტრიან ხაზს გარედან, სერგო ტარახჩიანმა კი პირველმა მიიღო ნახტომით მოწოდების ბურთი. ეს ილეთები ფრენბურთის სახელმძღვანელოებშია შესული. თბილისის ქალთა გუნდმა სსრკ ჩემპიონატში [[1936]] წელს III ადგილი დაიკავა. მოგვიანებით, [[1952]]-[[1953]] წლებში, ეს გუნდი ასევე მესამე იყო ქალაქების ნაკრებთა საკავშირო პირველობებში. სხვადასხვა თაობის ფრენბურთელთა შორის ოსტატობით გამოირჩეოდნენ [[ელენე ქაჯაია]], [[ლიუბოვ სენიუკი]], [[თამარ ივანოვა]], [[ბერტა ვარდიშვილი]], [[ასია ანანოვა]], [[ციალა აბუაშვილი]] და სხვები. სსრკ ნაკრებში სხვადასხვა დროს მიწვეული იყო საქართველოში დაოსტატებული ოცზე მეტი ფრენბურთელი. ქართული ფრენბურთის განვითარებაში განსაკუთრებული წვლილი მიუძღვით [[კონსტანტინე ლომინაძეს]], [[არმენაკ თევოსიანი|არმენაკ თევოსიანს]], [[შოთა მარგიშვილი|შოთა მარგიშვილს]], [[ევგენი ამირანაშვილი|ევგენი ამირანაშვილს]], [[ვაჟა კაჭარავა|ვაჟა კაჭარავას]], სერგო ტარახჩიანს, [[ირაკლი ნიკოლაიშვილი|ირაკლი ნიკოლაიშვილს]] და [[ედუარდ სანთელაძე|ედუარდ სანთელაძეს]]. [[1960-იანები|1960-იან]] წლებში თბილისის “ბურევესტნიკის” კაცთა გუნდი იმდენად გაძლიერდა, რომ მის ბაზაზე შექმნილმა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] სტუდენტთა ნაკრებმა [[1963]] წელს მსოფლიო უნივერსიადა მოიგო. იმავე წელს ბურევესტნიკელებმა საქართველოს ნაკრების სახელით სსრკ ხალხთა სპარტაკიადაში III ადგილი დაიკავეს. საქართველოში აღზრდილმა ფრენბურთელებმა არაერთხელ მოიპოვეს ოლიმპიური თამაშების, მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონატების მედლები, მაგრამ იმ დროისთვის ქართულ კლუბებში უკვე აღარ გამოდიოდნენ. გამონაკლისია ტოკიოს ოლიმპიადის ([[1964]]) ჩემპიონი [[ვაჟა კაჭარავა]], რომელიც [[1965]] წლამდე თბილისის „ბურევესტნიკში” თამაშობდა, შემდეგ კი მოსკოვის „დინამოში” გადავიდა. უფრო ადრე, [[1952]] წელს, თბილისის „ლოკომოტივიდან” მოსკოვის ცსკა-ში მიიწვიეს [[გივი ახვლედიანი]] – მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონი, შემდგომში წარმატებული მწვრთნელი (ფრენბურთის საერთაშორისო ფედერაციამ იგი XX საუკუნის საუკეთესო მწვრთნელად დაასახელა). კაჭარავასთან ერთად ტოკიოში ოლიმპიური ჩემპიონი გახდა ბათუმელი [[სტანისლავ ლუგაილო]], რომელმაც ადრე დატოვა საქართველო და რიგის „დაუგავაში” თამაშობდა. თბილისის „ბურევესტნიკში” დაოსტატდა ოლიმპიური თამაშებისა ([[1980]]) და მსოფლიოს ორგზის ჩემპიონი [[ვლადიმერ დოროხოვი]] (შემდგომში ცსკა-ს და ლენინგრადის „სპარტაკის” წევრი). ახალი თაობის ფრენბურთელთაგან უნდა გამოვყოთ საფრანგეთის კლუბის, „კანის” თბილისელი კაპიტანი ვიქტორია რავა. მისმა გუნდმა ევროპის ჩემპიონთა თასი მოიპოვა, თავად რავა კი ტურნირისა და საფრანგეთის [[2003]] წლის საუკეთესო სპორტსმენად აღიარეს. '''[[საქართველოს ფრენბურთის ფედერაცია]]''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[28 თებერვალი|28 თებერვალს]]. იმავე წლის დეკემბრიდან ფრენბურთის საერთაშორისო ფედერაციისა (FIVB) და ევროპის ფრენბურთის კონფედერაციის (FVBC) წევრია. პრეზიდენტები: [[გიული ჯალაღანია]] ([[1991]]-[[1995]]), [[ავთანდილ სილაგაძე]] ([[1995]]-[[2001]]), [[ლევან ახვლედიანი]] (2001-?), [[ირაკლი ჩაჩუა]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813111308/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=54 ქართული სპორტი]</ref> == კარატე == '''კარატეს ქართული ისტორია [[1967]] წლიდან იწყება.''' მაშინ ჩვენში არ იყო კარატეს არც ერთი სპეციალისტი, არ მოიპოვებდა სრულფასოვანი ლიტერატურა, მაგრამ  ეთუზიასტთა ჯგუფმა ([[ზურაბ ლეჟავა]], [[მიხეილ წვერავა]], [[გურამ ბარაბაძე]], [[პაატა ჯიჯეიშვილი]], [[ვლადიმერ გონჩარენკო]], გოგა ბერიძე, [[დავით სუხიშვილი]], [[იური ყეინაშვილი]], [[დავით სულაქველიძე]], [[თემურ რამიშვილი]], [[სიმონ დარახველიძე]], [[საშა მაისურაძე]], [[ომარ რევიშვილი]], [[დავით თევზაძე]], [[სოსო დოლიძე]]) საფუძველი ჩაუყარა კარატეს განვითარებას.[[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საბჭოთა საქართველოს]] ხელისუფლება დევნიდა ყველას  ვინც ამ აღმოსავლური ორთაბრძოლით იყო გატაცებული. ანალოგიური მდგომარეობა იყო [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირის]] სხვა რესპულიკებშიც, მაგრამ [[1979]] წლისთვის ამ სახეობაში მოვარჯიშეთა რაოდენობა იმდენად გაიზარდა, რომ ხელისუფლება იძულებული გახდა ეღიარებინა [[კარატე]], როგორც სპორტის სახეობა. ქართველი კარატისტები, რომლებსაც უკვე ვარჯიშის ათწლიანი გამოცდილება ჰქონდათ, მომზადებულნი შეხვდნენ ამას. დაიწყო მათი წარმატებული გამოსვლები სხვადასხვა რანგის ტურნირებსა და ჩემპიონატებში. [[1982]] წელს [[ტალინი|ტალინში]], საბჭოთა კავშირის II ჩემპიონატში, ქართველმა სპორტსმენმა [[გიორგი ბაკურაძე|გიორგი ბაკურაძემ]] ოქროს მედალი მოიპოვა, რისთვისაც სპორტის ოსტატის, მის მწვრთნელ [[ზურაბ ლეჟავა|ზურაბ ლეჟავას]] კი საქართველოს დამსახურებული მცვრთნელის წოდება მიენიჭა (ქართველ სპორტსმენთა შორის ბაკურაძე ერთადერთი სსრკ ჩემპიონი და სპორტის ოსტატია). საქართველოს კარატეს ფედერაცია [[1980]] წელს დაფუძნდა, ამავე წელს ჩატარდა საქართველოს პირველი ჩემპიონატი. [[1983]] წელს სსრკ მინისტრთა საბჭოს დადგენილებით კარატე აიკრძალა, მისი სწავლება კი სისხლის სამართლის დანაშაულად გამოცხადდა. საბჭოთა კავშირის დაშლის პერიოდში, [[80-იანები|80-იანი]] წლების ბოლოს, მას შემდეგ, რაც კარატე კვლავ ლეგალიზებული იქნა, საქართველოში კარატეს განვითარების მეორე ეტაპი დაიწყო. [[1989]] წელს გაჩნდა უცხოელ სპეციალისტებთან კავშირის დამყარებისა და მათი მოწვევის შესაძლებლობა. სხვადასხვა დროს საქართველოში ჩამოვიდნენ სახელოვანი იაპონელი კარატისტები: კანაზავა, ხიგაონა, სუზუკი, ნანბუ, იკატა, ხისატაკა, კასუია და სხვები. შედეგმაც არ დააყოვნა — ქართველმა სპორტსმენებმა თვალსაჩინო წარმატებებს მიაღწიეს საერთაშორისო სარბიელზე. [[1989]] წელს [[საქართველოს კარატე-დოს ფედერცია]] მსოფლიო ფედერციაში გაწევრიანდა. [[1990]] წელს, ქართული სპორტის ისტორიაში პირველად, ჩვენი სპოტსმენები ([[კახა ბასილია]], [[თემურ ცქიტიშვილი]], [[გია ბაკურაძე]], [[კახა ქუთათელაძე]], [[ავთანდილ რაზმაძე]], [[სპარტაკ გოცირიძე]]) დამოუკიდებელი ქვეყნის სახელით პირველად გამოვიდნენ  მსოფლიოს ჩემპიონატზე. [[1990-იანები|1990- იან]] წლებში ჩვენს ქვეყანას სტუმრობდნენ მსოფლიო კარატეს აღიარებული ოსტატები - [[ილია იორგა]], [[ჰიროკაზუ კანაზავა]], [[ჰიტოში კასუი]]. ჩამოყალიბდა კარატეს სხვადასხვა მიმართულების ეროვნული ფედერაციები (შიტოკანი, ვადორიუ, შიტორიუ, გოჯურიო, კიოკუშინკაი და სხვ). [[1997]] წლიდან საქართველოს ნაკრები მონაწილეობს WKF-ის ეგიდით გამართულ მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონატებში. [[2006]] წელს შეიქმნა საქართველოს საბრძოლო ხელოვნებათა კონფედერაცია (პრეზიდენტი — [[კახა ბასილია]]), რომელიც კოორდინაციას უწევს კარატეს სხვადასხვა სახეობების განვითარებას. კარატეში საქართველოს დამსახურებული მწვრთნელები არიან [[ზურაბ ლეჟავა]], [[გელა პავლიშვილი]], [[კახა ბასილია]], [[ომარ რევიშვილი]], [[ავთანდილ ჭუმბურიძე]].<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=17 კარატე]. sport.gov.ge. ქართული სპორტი.</ref> == კრივი == '''სპორტის ისტორიის მკვლევართა მტკიცებით, კრივს ჯერ კიდევ ანტიკური ხანის საქართველოში მისდევდნენ.''' ამ მოსაზრების ერთ-ერთი დამადასტურებელი საბუთია [[ვანი|ვანში]] აღმოჩენილი სკულპტურის ფრაგმენტი — მარჯვენა ხელი ტყავის უთითო ხელთათმნით და ზემოდან გადაჭიმული ტყავისავე ბრტყელი თასმით, ე.წ. სამუშტე ღვედებით. გვიანდელი ცნობებით ირკვევა, რომ კრივს ტრადიციულ ხალხურ ასპარეზობათა შორის განსაკუთრებული ადგილი ეკავა. ასეთი შეჯიბრებები მეტწილად სახალხო ([[ყეენობა]]) და რელიგიურ ([[კვირაცხოვლობა]], [[თელეთობა]])  დღესასწაულებზე იმართებოდა საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში, მათ შორის [[ქართლი|ქართლში]], [[მესხეთი|მესხეთში]], [[კახეთი|კახეთში]]. თბილისში მოკრივეთა არაერთი სარბიელი არსებულა: [[ორთაჭალა|ორთაჭალაში]], [[მახათის მთა|მახათას მთის]] უბეში, [[ავლაბარი|ავლაბარში]], [[სოლოლაკი|სოლოლაკის]] მთის კალთებზე. თბილისური კრივი თეატრალიზებულ სანახაობას ჰგავდა და მას ხალისით ეტანებოდა საზოგადოების სხვადასხვა ფენა. კრივის დიდი მოყვარული ყოფილა პოეტი და საზოგადო მოღვაწე [[გრიგოლ ორბელიანი]]. XIX საუკუნის დასაწყისში [[სოლოლაკი|სოლოლაკში]] გამართული გრანდიოზული კრივი დეტალურად აღწერა ცნობილმა სამხედრო მოღვაწემ [[დავით ბებუთაშვილი|დავით ბებუთაშვილმა]] („კავკაზსკი სბორნიკ“, [[1802]]). [[ალექსანდრე დოდაშვილი]] გაზეთ „შრომაში“ ([[1883]], № 8) გვიამბობს [[თელავი|თელავში]] XIX საუკუნის [[1980-იანები|1980-იან]] წლებში გამართულ კრივზე. ეს ორი დოკუმენტური მასალა ნათელ წარმოდგენას გვიქმნის საქართველოში კრივის გავრცელების მასშტაბსა და ასპარეზობათა გამართვის მაშინდელ წესებზე. [[თბილისი|თბილისში]] გავრცელებული იყო კრივის რამდენიმე ნაირსახეობა: მუშტი-კრივი ზედა კიდურების, იდაყვის, მხრის გამოყენებით; ე.წ. არეული კრივი – თავით, ზედა და ქვედა კიდურებით; სალდასტის კრივი შურდულებითა და ხის ხმლებით („სალდასტი“ საკუთრივ ხის ხმალს ნიშნავს. „სალდასტის კრივი“ – კრივი შურდულებით და ხის ხმლებით“. [[იოსებ გრიშაშვილი]], „ქალაქური ლექსიკონი“. [[1997]]). შეჯიბრებას ყმაწვილები იწყებდნენ, შემდეგ ბრძოლაში ერთვებოდნენ ჭაბუკები და 25-30 წლის კაცები, ბოლოს კი — ასაკოვანი და გამოცდილი მოკრივეები. XX საუკუნის დასაწყისში რინგზე შიშველი მუშტით ბრძოლა ხელთათმნებით კრივმა შეცვალა. ცნობილი სპორტსმენისა და მოღვაწის, [[ბორის კვინიხიძე|ბორის კვინიხიძის]] აზრით, საქართველოში თანამედროვე კრივის შემოსვლის თარიღად უნდა მივიჩნიოთ [[1912]] წლის [[20 დეკემბერი]], როცა თბილისის პოლიცმაისტერმა ზასიპკინმა [[პეტრე მარღანიძე|პეტრე მარღანიძეს]] ნება დართო, [[ბელინსკის ქუჩა]]ზე გაეხსნა „ათლეტური არენა“. მარღანიძე მრავალმხრივი სპორტსმენი იყო: ოდესაში დაამთავრა ძალოსნობის კურსები, ბადალი არ ჰყავდა ფრანგულ ჭიდაობასა და კრივში. სპეციალისტთა ერთი ნაწილის აზრით, თანამედროვე კრივში გადადგმულ პირველ მნიშვნელოვან ნაბიჯად უნდა მივიჩნიოთ სწორედ მარღანიძის მიერ [[1923]] წლის [[15 ივლისი|15 ივლისს]] ორგანიზებული ბრძოლა მ. ჭინჭარაძესა და კ. ჟიგაჩოვს შორის. როგორც სამაგალითო ათლეტი და სპორტის ორგანიზატორი, პეტრე მარღანიძე სპორტსაზოგადოება “შევარდენში” მიიწვიეს და ძალოსანთა და მოკრივეთა ხელმძღვანელად დანიშნეს. იმ დროისთვის კრივის სექციები გაიხსნა საქართველოს სხვა ქალაქებშიც, მათ შორის [[სოხუმი|სოხუმსა]] და [[ბათუმი|ბათუმში]], მოგვიანებით — [[ფოთი|ფოთსა]] და [[ქუთაისი|ქუთაისში]]. მეორე მსოფლიო ომამდე და ომის შემდგომ წლებში საქართველოს მოკრივეებმა მნიშვნელოვანი გამარჯვებები მოიპოვეს: სსრ კავშირის ჩემპიონები გახდნენ [[გიორგი ვართანოვი]] (სამჯერ), [[შალვა გორგასლიძე]], [[ანდრო ნავასარდოვი]], <ref>''ნოზაძე, ოთარ''. [https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/377708/1/Kavkasioni_1995_N164.pdf ჩვენებურია, თბილისელი...] // გაზ. „კავკასიონი“, 16 სექტემბერი, 1995, № 164 (233), გვ. 11.</ref> [[ლევან ღუდუშაური]] და [[გაბრიელ ხანუკაშვილი]]. მომდევნო თაობის მოკრივეთაგან გამოირჩეოდნენ ძმები ნოდარ და გივი დარბაისლები, [[ფრიდონ ლომიძე]], [[თათეოს მიქაელიანი]], [[რობერტ კალაჯევი]] და სხვები. მათ დაოსტატებაში წვლილი მიუძღვით [[ალექსანდრე გოლდშტეინი|ალექსანდრე გოლდშტეინს]], [[გურგენ გასპარიანს]], ალექსანდრე ბაქრაძეს და სხვა ცნობილ მწვრთნელებს. [[1936]] და [[1945]] წლებში საქართველოს ნაკრებმა ორჯერ მოიგო [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა კავშირის]] გუნდური პირველობა. საერთაშორისო სარბიელზე პირველი დიდი გამარჯვება მოიპოვა [[დავით კვაჭაძე (მოკრივე)|დავით კვაჭაძემ]], რომელმაც [[1977]] წელს ევროპის ჩემპიონატი მოიგო. [[1993]] წელს ეს შედეგი გაიმეორა ყველაზე ტიტულოვანმა ქართველმა მოკრივემ, [[გიორგი კანდელაკი|გიორგი კანდელაკმა]]. ოთხი წლის შემდეგ იგი მძიმე წონაში მსოფლიოს ჩემპიონი გახდა და პროფესიონალურ რინგზეც წარმატებით გამოდიოდა. ქართველთაგან პირველი ოლიმპიური მედალი [[რამაზ ფალიანი|რამაზ ფალიანმა]] დაისაკუთრა ([[1992]], ბრინჯაო). [[2000]] წელს ეს შედეგი გაიმეორა [[ვლადიმერ ჭანტურია]]მ. სხვადასხვა დროს ევროპისა და მსოფლიოს ჩემპიონატების პრიზიორები იყვნენ: [[კობა გოგოლაძე]], [[ზურაბ სარსანია]], [[აკაკი კაკაურიძე]], [[პაატა გვასალია]], [[რამაზ გაზაშვილი]], [[კონსტანტინე კუპატაძე]] და [[ნიკოლოზ იზორია]]. '''[[საქართველოს კრივის ფედერაცია]]''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[16 ივნისი|16 ივნისს]]. [[1992]] წლის აპრილიდან საერთაშორისო სამოყვარულო კრივის ასოციაციის (AIBA) და ევროპის სამოყვარულო კრივის ასოციაციის (EABA) წევრია. პრეზიდენტები: [[დავით კვაჭაძე (მოკრივე)|დავით კვაჭაძე]] (1991–1995), [[ზურაბ ფალიანი]] (1996–2002), [[გიორგი კანდელაკი]] (2002–2006), [[პეტრე ცისკარიშვილი]] (2006–?), [[დავით წიკლაური]] (დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=20 კრივი] // ქართული სპორტი</ref> == სამბო == '''[[1930-იანები|1930 - იანი]]  წლების მიწურულს იმდროინდელი ფიზკიულტურის ტექნიკუმის  ჯიუ-ჯიცუს ჯგუფის ბაზაზე'''  [[ილია თომაშვილის]] (სვანელი) თაოსნობით ჩამოყალიბდა [[სამბო|სამბოს]] პირველი სექცია საქართველოში. შემდგომში, სამბოს დანერგვა და განვითარება, მისი თავდაცვით-გამოყენებითი მიზნებიდან გამომდინარე, სპორსაზოგადოება „დინამომ“ ითავა. გამოცდილი მწვრთნელები და ძლიერი ფალავნები უმთავრესად „დინამოში“ გაერთიანდნენ. ახალმა სახეობამ სწრაფად მოიკიდა ფეხი, რადგან ქართველებისთვის ჩოხით ჭიდაობა ბუნებრივი და ჩვეულებრივი რამ იყო. სამბოს არსენალში ქართული ჭიდაობის არაერთი ფანდი შევიდა. სოფლის ნახერხმოყრილ საჭიდაოზე დაოსტატებულ ფალავნებს საკავშირო სარბიელზე გასვლის პერსპექტივა გაუჩნდათ და ბევრმა ეს შანსი წარმატებით გამოიყენა. სამბოს ქართული სკოლის ფუძემდებელთა შორის განსაკუთრებული ადგილი უჭირავთ [[ილია ტლაშაძე|ილია ტლაშაძეს]]  და ძმებს — ქრისტეფორე  და აკაკი ნინიაშვილებს. მათ წარმატებით გააგრძელეს თომაშვილის წამოწყებული საქმე. საქრთველოს სხვადასხვა კუთხეში არაერთი თანამოაზრე გაიჩინეს და სამბო ყველა მსურველისთვის ხელმისაწდომი გახადეს. [[ქრისტეფორე ნინიაშვილი]] 23 წლის განმავლობაში ([[1950]]-[[1973]]) სათავეში ედგა საქართველოს ნაკრებს. მან გაზარდა არაერთი სახელოვანი სპორტსმენი და მწვრთნელი, რომლებმაც მოგვიანებით ძიუდოში გამოიიჩინეს თავი<nowiki/>[[40-იანები|. 40-იან]] წლებში სამბოს ჯგუფები შეიქმნა [[კასპი|კასპში]], [[გორი|გორში]], [[საგარეჯო|საგარეჯოში]], [[ქუთაისი|ქუთაისში]].  აფხაზეთში  სამბოს მწვრთნელად ოთხი წლით მიავლინეს  [[აკაკი ნინიაშვილი]], აჭარაში ეს საქმე ითავეს [[ვასილ გაროზაშვილი|ვასილ გაროზაშვილმა]] და გიორგი გოგიჩაიშვილმა. სამბოს ახალჩამოყალიბებულ რესპუბლიკურ ფედერციას თითქმის 10 წლის განმავლობაში ხელმძღვანელობდა გამოცდილი ორგანიზატორი [[გიორგი ურუშაძე]]. ქართველ სპორტსმენთაგან [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატში პირველ წარმატებას [[კონსტანტინე კობერიძე|კონსტანტინე კობერიძემ]] მიაღწია ([[1939]]). მეორე ჩემპიონატი მოიგეს [[შალვა ნოზაძე|შალვა ნოზაძემ]] და [[არსენ მეკოკიშვილმა]] ([[1940]]) ომის შემდგომი ტურნირებით იწყება ახალი ეტაპი, როცა ჩვენი მოჭიდავეები ნებისმიერ შეჯიბრებაში 5-7 მედალს იღებდნენ, გუნდურ ჩათვლაში კი საპრიზო ადგილს იკავებდენ. უკვე ნახსენებ ფალავნებთან ერთად თავი გამოიჩინეს [[შოთა დაუშვილი|შოთა დაუშვილმა]], [[გიორგი როსტაშვილი|გიორგი როსტაშვილმა]], [[ესტატე ქარქუსაშვილი|ესტატე ქარქუსაშვილმა]], [[ლავრენტი კაციაშვილი|ლავრენტი კაციაშვილმა]], [[ზაქრო მუხიაშვილი|ზაქრო მუხიაშვილმა]], [[ვახტანგ ბალავაძე|ვახტანგ ბალავაძემ]], [[ოთარ შინჯიკაშვილი|ოთარ შინჯიკაშვილმა]], [[თენგიზ ელერდაშვილი|თენგიზ ელერდაშვილმა]], [[იოსებ გრატიაშვილი|იოსებ გრატიაშვილმა]] და სხვებმა. [[60-იანები|60-იან]] წლებში გამოჩნდენ [[ანზორ კიკნაძე]], [[დურმიშხან ბერუაშვილი]], [[ანზორ ქიბროწაშვილი]], [[გივი კახაბრიშვილი]], [[ანზორ მარტყოფლიშვილი]], [[როინ მაღალთაძე]] და სხვები (ბევრმა მათგანმა არანაკლებ წარმატებას მიაღწია ძიუდოში). [[70-იანები|70-იანი]] წლებიდან სამბო საერთაშორისო არენაზე გავიდა. მსოფლიოს პირველ ჩემპიონატში ([[თეირანი]], [[1973]]) გაიმარჯვეს [[გენადი გიორგაძე|გენადი გიორგაძემ]] და [[ლევან თედიაშვილი|ლევან თედიაშვილმა]] (რამდენიმე დღით ადრე თედიაშვილმა თეირანში მსოფლიოს ჩემპიონობა მოიპოვა თავისუფალ ჭიდაობაში) და სათავე დაუდეს ქართველ ფალავანთა შემდგომ წარმატებას. [[1991]] წლიდან, საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, ჩვენი სამბისტები დამოუკიდებლად ჩაებნენ საერთაშორისო შეჯიბრებებში. საქართველოს ნაკრებმა (უფროსი მწვრთნელი - [[ოლეგ იაძე]]) ევროპისა და მსოფლიოს ჩემპიონატებში არაერთი თვალსაჩინო გამარჯვება მოიპოვა. სხვადასხვა წლებში, მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონატებძე განსაკუთრებულ წარმატებას მიაღწიეს [[ჯემალ მჭედლიშვილი|ჯემალ მჭედლიშვილმა]], [[ჯონდო მუზაშვილი|ჯონდო მუზაშვილმა]], [[ვანო გამხიტაშვილი|ვანო გამხიტაშვილმა]], [[მამუკა კურდღელაშვილი|მამუკა კურდღელაშვილმა]], [[უშანგი კუზანაშვილი|უშანგი კუზანაშვილმა]]. [[1997]] წელს [[თბილისი|თბილისში]] პირველად გაიმართა მსოფლიოს ჩემპიონატი სამბოში.<ref>[https://web.archive.org/web/20200813120639/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=34 ქართული სპორტი]</ref> == სასტენდო და ტყვიის სროლა == '''სასტენდო სროლა''' '''საქართველოში სასტენდო სროლას საფუძველი ჩაეყარა XX საუკუნის 30-იან წლებში ახალჩამოყალიბებული მონადირეთა კავშირის ინიციატივით.''' ამ კავშირის წევრები – [[ვლადიმერ ჯავახაძე|ვლადიმერ ჯაბახაძე]], [[გურგენ ავალოვი]], [[პეტრე სარქისოვი]], [[დავით ცაგარეიშვილი]] და სხვები პირველ საკავშირო შეჯიბრებებში მონაწილეობდნენ. დიდუბეში, ძველი იპოდრომის ტერიტორიაზე, მოეწყო პირველი თვითნაკეთი სასროლო სტენდი, რომელიც მალე დაიშალა, თუმცა რამდენიმე შეჯიბრება გაიმართა და სოლიდური პრიზებიც გათამაშდა. [[1940-იანები|1940-იან]] წლებში საქართველოს მონადირეთა კავშირის ხელმძღვანელების [[კონდრატ ციმაკურიძე|კონდრატ ციმაკურიძისა]] და [[ვლადიმერ ბურჯანაძე|ვლადიმერ ბურჯანაძის]] თაოსნობით ჩამოყალიბდა სასტენდო სროლის ფედერაცია (თავმჯდომარე – [[ბორის ოსიპოვი]]) და სპორტული სექცია. [[1947]] წელს [[თბილისი|თბილისში]], [[მუშთაიდის ბაღი|მუშთაიდის ბაღში]], მოეწყო სტანდარტული სტენდი, რომელმაც რამდენიმე წელიწადს იარსება. მოგვიანებით სასროლო სტენდები და სპორტული სექციები გაჩნდა [[აფხაზეთი|აფხაზეთში]], [[აჭარა|აჭარაში]], [[ოზურგეთი|ოზურგეთში]], [[ზუგდიდი|ზუგდიდსა]] და [[ქუთაისი|ქუთაისში]]. რეგულარულად იმართებოდა საქალაქო და რესპუბლიკური ტურნირები. სასტენდო სროლა დაინერგა სპორტულ საზოგადოებებში „დინამოსა” და „ლოკომოტივში”, არმიის სპორტულ კლუბში. საქართველოს სპორტსმენებს იმ დროისთვის უკვე მოპოვებული ჰქონდათ მნიშვნელოვანი გამარჯვებები. [[1938]] წელს სასტენდო სროლის სხვადასხვა დისციპლინაში სსრკ ჩემპიონატი მოიგეს ჯაბახაძემ და ავალოვმა, [[1947]]-ში – სარქისოვმა, [[1950]]-ში – ბორის გობარევმა, მომდევნო წლებში – [[ბორის ანტონოვი|ბორის ანტონოვმა]], [[დავით ცაგარეიშვილი|დავით ცაგარეიშვილმა]], კარლო დარასელიამ, [[იური საგანელიძე|იური საგანელიძემ]], [[ზურაბ მაჩხანელი|ზურაბ მაჩხანელმა]] და [[ვილი ალავერდოვი|ვილი ალავერდოვმა]]. მაჩხანელი არაერთხელ გამოსულა სსრკ ნაკრების შემადგენლობაში. [[1954]] წელს მან ვარშავაში გამართულ ევროპის არაოფიციალურ პირველობაში გაიმარჯვა, მერე კი მწვრთნელად დაიწყო მუშაობა და მრავალი სახელოვანი მესტენდურე აღზარდა. მათ შორის პირველ დიდ წარმატებას მიაღწია [[ტარიელ ჟღენტი|ტარიელ ჟღენტმა]], რომელიც ოთხჯერ იყო ევროპის ჩემპიონი პირად და გუნდურ ჩათვლაში, სამჯერ – მსოფლიოს ჩემპიონი გუნდურ ჩათვლაში, [[1973]] წელს კი მსოფლიო რეკორდი დაამყარა. ასევე დიდი წარმატებები მოიპოვა [[თამაზ იმნაიშვილი|თამაზ იმნაიშვილმა]] – ევროპის 7-გზის და მსოფლიოს ჩემპიონმა პირად ჩათვლაში, სამი ოლიმპიური თამაშების მონაწილემ. [[1970-იანები|1970-იან]] წლებში საერთაშორისო სარბიელზე თავი გამოიჩინა [[თემურ მატოიანი|თემურ მატოიანმა]] – ევროპის თასის მფლობელმა და მსოფლიოს ჩემპიონატის მეორე პრიზიორმა. სასტენდო სროლაში საქართველოს წარმომადგენლებმა ბოლო მნიშვნელოვან წარმატებებს [[1995]] წელს მიაღწიეს: [[თამაზ იმნაიშვილი|თამაზ იმნაიშვილმა]], [[დავით ქვათაძე|დავით ქვათაძემ]] და [[გივი შენგელია|გივი შენგელიამ]] მსოფლიოს თასის გუნდურ გათამაშებაში ვერცხლის მედლები მოიპოვეს, მსოფლიოს ჩემპიონატში კი – ბრინჯაოსი. '''ტყვიის სროლა''' საქართველოში ტყვიის სროლა, როგორც სპორტის სახეობა, XX საუკუნის [[30-იანები|30-იანი]] წლებიდან განვითარდა. სამხედრო ნაწილების სასროლეთებზე გახსნილ სასწავლო ჯგუფებში ერთიანდებოდნენ მეტწილად სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც შეჯიბრებებში არმიის სპორტკლუბის სახელით გამოდიოდნენ. ასეთი ჯგუფები გაიხსნა სპორტსაზოგადოება "დინამოსა" და დოსააფის ორგანიზაციებშიც. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ დოსააფის ტირები მოეწყო თბილისში - რუსთაველის მოედანზე, ყოფილ ენგელსის (ახლანდ. ლადო ასათიანის) ქუჩაზე და ვაშლიჯვარში, ბესიკის ქუჩაზე კი განახლდა "დინამოს" ტირი. [[1959]] წელს ავჭალაში მწყობრში ჩადგა არმიელთა კეთილმოწყობილი სასროლეთი. მარტივი ტიპის სასროლო ნაგებობები აშენდა გორში, ბათუმში, ქუთაისსა და სხვა ქალაქებში, ეშერის სასროლეთი კი ყველა საერთაშორისო მოთხოვნას აკმაყოფილებდა. რაც უფრო ფართოვდებოდა სპორტული ბაზების ქსელი, იზრდებოდა ტყვიის სროლაში მომეცადინეთა რიცხვიც. გამოჩნდნენ ოსტატი მსროლელები, რომლებმაც თავი გამოიჩინეს ჯერ საკავშირო, შემდეგ კი საერთაშორისო შეჯიბრებებში. პირველი თაობის მსროლელთა შორის გამოირჩეოდნენ [[გიორგი ბექთაშევი]], [[არტემ ბარათაშვილი]], ვაზგენ გაბრიელიანი, [[ლევ ვაინშტეინი]], ოთარ მელია და სხვები. [[60-იანები|60-იან]] წლებში დაწინაურდნენ [[შოთა ქველიაშვილი]], [[ვახტანგ სალუქვაძე]], [[ალექსანდრე სტროევი]] და ლილიანა ჟურული-გრუზდევა. განსაკუთრებით აღსანიშნავია [[შოთა ქველიაშვილი|შოთა ქველიაშვილის]] მიღწევები. მან სამჯერ მოიგო ევროპის ჩემპიონატი, ტოკიოს ოლიმპიურ თამაშებში კი ვერცხლის მედალი მოიპოვა. [[1976]] წელს საბჭოთა გუნდთან ერთად ევროპის ჩემპიონი გახდა სოხუმელი [[მარლენ პაპავა]]. საქართველოს ტყვიის მსროლელთა შორის ყველაზე ტიტულიანია [[ნინო სალუქვაძე]] - ოლიმპიური ოქროს და ვერცხლის მედლების მფლობელი, ევროპისა და მსოფლიოს მრავალგზის ჩემპიონი და რეკორდსმენი, ხუთი ოლიმპიური თამაშების მონაწილე. საქართველოში ტყვიის სროლას საფუძველი ჩაუყარეს და განავითარეს დამსახურებულმა მწვრთნელებმა - [[ლევ ტერტერიანი|ლევ ტერტერიანმა]] და [[გიორგი ლომიძე|გიორგი ლომიძემ]] (არმიის სპორტკლუბი), [[მიხეილ პეროვი|მიხეილ პეროვმა]], მიხეილ კალინინმა, [[ვენიამინ ევგრაფოვი|ვენიამინ ევგრაფოვმა]], [[მიხეილ ჟამურაშვილი|მიხეილ ჟამურაშვილმა]], [[ალექსანდრე ოგანეზოვი|ალექსანდრე ოგანეზოვმა]] და [[ვერა ტიმოფეევა|ვერა ტიმოფეევამ]] („დინამო"), [[პარმენ ლეკიშვილი|პარმენ ლეკიშვილმა]], [[ანდრო ჯაბაშვილი|ანდრო ჯაბაშვილმა]], [[თენგიზ ხერხეულიძე|თენგიზ ხერხეულიძემ]] (დოსააფი) და სხვებმა. [[2005]] წელს საქართველოს ტყვიის მსროლელ ქალთა ნაკრებმა ([[ნინო სალუქვაძე]], [[ნინო უჩაძე]], [[თამილა ასათიანი]]) ევროპის ჩემპიონატში გუნდური მეორე ადგილი დაიკავა. '''საქართველოს სროლის სახეობათა ეროვნული ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[1 ივნისი|1 ივნისს]]. [[2003]] წლამდე აერთიანებდა ტყვიის სროლას, სასტენდო სროლას და მშვილდოსნობას. [[1992]] წლის 23 სექტემბრიდან ტყვიის სროლის საერთაშორისო კავშირისა (UIT, [[1998]] წლიდან - ISSF) და მშვილდოსნობის საერთაშორისო ფედერაციის (FITA) წევრია. პრეზიდენტები: [[თენგიზ კიტოვანი]] ([[1991]]-[[1995]]), [[თემურ ჭყონია]] ([[1995]]-[[1996]]), [[ვახტანგ ქუთათელაძე]] ([[1996]]-[[2006]]), [[ლევან მხეიძე]] ([[2006]]-?), [[კახაბერ სიხარულიძე]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813112153/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=35 ქართული სპორტი]</ref> == სპორტული ტანვარჯიში == '''საქართველოში სპორტული ტანვარჯიშის შემოსვლის თარიღად უნდა მივიჩნიოთ [[1889]] წელი,''' როცა თბილისის გიმნაზიების დირექციამ პრაღის სატანვარჯიშო საზოგადოება „სოკოლის" მესვეურებს თხოვნით მიმართა ტანვარჯიშის კვალიფიციური მასწავლებლის მოვლინების თაობაზე. იმავე წელს თბილისში ჩამოვიდა [[ჩეხი]] პედაგოგი [[იულეს გრუმლეკი]]. დაარსდა „თბილისის ტანვარჯიშის საზოგადოება" (აერთიანებდა 33 წევრს), რომელსაც „სოკოლი" მხოლოდ [[1907]] წელს ეწოდა. სწორედ სოკოლელთა მოღვაწეობას უკავშირდება XIX საუკუნის მიწურულსა და XX-ის დასაწყისში ტანვარჯიშის მასობრივი განვითარება საქართველოში. ამ საქმეში განსაკუთრებული ღვაწლი მიუძღვის ჩეხ [[ანტონ ლუკეში|ანტონ ლუკეშს]], რომელსაც ცნობილი ქართველი ტანმოვარჯიშე და პედაგოგი [[გიორგი ეგნატაშვილი]] საქართველოში ტანვარჯიშის ფუძემდებლად მიიჩნევდა. ლუკეში [[1896]] წელს ჩამოვიდა [[პრაღა|პრაღიდან]], თბილისის ვაჟთა პირველი გიმნაზიის ტანვარჯიშის მასწავლებლად დაინიშნა და შემდგომი 23 წლის განმავლობაში მეთაურობდა ტანვარჯიშულ მოძრაობას. მისი თაოსნობით ჩამოყალიბდა სპორტული ჯგუფები, ტანვარჯიშის მასწავლებელთა მოსამზადებელი კურსები, [[1907]] წელს კი მოეწყო პირველი საერთაშორისო გასვლა პრაღაში, სრულიად „სოკოლის" V შეკრებაზე (მოფრენი). აქ თბილისის ტანმოვარჯიშეებმა მეორე ჯგუფის გუნდებს შორის I ადგილი დაიკავეს, პირად შეჯიბრებაში კი [[გიორგი ეგნატაშვილი]] 1800 მონაწილეს შორის მე-11 იყო. პრაღის მორიგ, VI შეკრებაზე ([[1912]]) დაბალი თანრიგის გუნდების შეჯიბრებაში კვლავ ქართველებმა გაიმარჯვეს. პირად შეჯიბრებაში 2000 მონაწილეს შორის XV ადგილზე გავიდა პეტერბურგის სახელით მოასპარეზე [[გიორგი ნიკოლაძე]], რომელიც საქართველოში დაბრუნების შემდეგ (1918) აქტიურად ჩაება ქვეყნის სპორტულ ცხოვრებაში. პრაღაში მოპოვებულმა წარმატებამ ახალი სტიმული მისცა ტანვარჯიშის გავრცელებას არა მარტო თბილისში, არამედ — [[ქუთაისი|ქუთაისში]], [[ბათუმი|ბათუმში]], [[ფოთი|ფოთში]], [[სოხუმი|სოხუმში]], [[ახალციხე|ახალციხეში]], [[თელავი|თელავში]], [[ხონი|ხონში]], [[ზესტაფონი|ზესტაფონსა]] და საქართველოს სხვა რეგიონებში. ქუთაისის კლასიკურ გიმნაზიაში [[1912]]-[[1914]] წლებში მასწავლებლობდა ჩეხი ბლაჟეკი, ბათუმში - [[ვაცლავ კოუბა]] ([[1910]]-[[1914]]), რომელმაც ქართველ ენთუზიასტებთან ერთად [[1913]] წელს „სოკოლის" 100-წევრიანი საზოგადოება ჩამოაყალიბა. [[1917]] წელს [[გაიოზ ბერელაშვილი|გაიოზ ბერელაშვილმა]] და [[დათა ჯავრიშვილი|დათა ჯავრიშვილმა]] თბილისში დააფუძნეს ტანვარჯიშული საზოგადოება „ამირანი". მოგვიანებით, საქართველოს დამოუკიდებელ რესპუბლიკად გამოცხადების შემდეგ, „სოკოლისა" და „ამირანის" ხელმძღვანელებმა მხარი დაუჭირეს გიორგი ნიკოლაძის წინადადებას გაერთიანების საფუძველზე მთავრობისგან დამოუკიდებელი ტანვარჯიშული საზოგადოების — „შევარდენის" დაარსების თაობაზე. „შევარდენი" შეიქმნა [[1918]] წლის [[25 აგვისტო|25 აგვისტოს]] და [[1922]] წლის 3 ნოემბრამდე იარსება. იმ დროისთვის მისი 15 ორგანიზაცია 10 ათასამდე წევრს აერთიანებდა. საზოგადოების აქტიური წევრები იყვნენ [[არჩილ ბაქრაძე]], ვანო და გიორგი ბერიძეები, [[გიორგი ეგნატაშვილი]], [[ირაკლი ლორთქიფანიძე]], [[გიორგი ლაფერაშვილი]], [[გიორგი მერკვილაძე (მრავალმნიშვნელოვანი)|გიორგი მერკვილაძე]], [[გიორგი ლაზარაშვილი]] და სხვები. გიორგი ნიკოლაძის მეთაურობით „შევარდენმა" ბევრი კარგი საქმის გაკეთება მოასწრო. საზოგადოების წევრებმა შეადგინეს ტანვარჯიშის ქართული ტერმინოლოგია, გამოსცეს სპეციალური ლიტერატურა. მოგვიანებით ტანვარჯიშული ჯგუფი გაიხსნა „პიშჩევიკის", თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის, 31-ე საავიაციო ქარხნისა და სხვა დარბაზებში. ამ დარგის სპეციალისტები მოგზაურობდნენ რეგიონებში, არჩევდნენ ნიჭიერ ბავშვებს და დასაოსტატებლად თბილისში ჩამოჰყავდათ. საბჭოთა პერიოდში პირველებმა გაითქვეს სახელი [[გულო რცხილაძე|გულო რცხილაძემ]], [[გიორგი ბაბილოძე|გიორგი ბაბილოძემ]], [[ალექსანდრე ჯორჯაძე|ალექსანდრე ჯორჯაძემ]], [[პავლე როინიშვილმა]], [[ნიკოლოზ თაყაიშვილმა]] და სხვებმა. ამ თაობის ტანმოვარჯიშეებს [[1930-იანები|1930-იან]] წლებში არაერთხელ გაუმარჯვიათ საკავშირო შეჯიბრებებში, [[1932]]-[[1934]] წლებში სსრ კავშირის სამგზის აბსოლუტური ჩემპიონი იყო [[გულო რცხილაძე]]. საერთაშორისო სარბიელზე მათი გზა ღირსეულად გააგრძელეს მომდევნო თაობების წარმომადგენლებმა. პირველი დიდი გამარჯვება მოიპოვა [[მედეა ჯუღელი|მედეა ჯუღელმა]], რომელმაც [[1952]] წლის ჰელსინკის ოლიმპიურ თამაშებში სსრკ ნაკრებთან ერთად ოქროსა (გუნდური პირველობა) და ვერცხლის (საგნით ჯგუფური ვარჯიში) მედლები დაისაკუთრა. მსოფლიოს ჩემპიონები იყვნენ [[გალინა შარაბიძე]], [[სერგო ჯაიანი]], [[რუსუდან სიხარულიძე]] და [[ნინა დრონოვა]]. მაღალი ოსტატობით გამოირჩეოდნენ [[რაისა ზაალიშვილი]], [[დონარა ჯანუყაშვილი]], მიხეილ ბოგუსი, [[ნოდარ მაკალათია]], [[მზია ნინოშვილი]], [[როზა ბერიკაშვილი]] და სხვები. [[1970-იანები|1970-იან]] წლებში სსრკ რვაგზის ჩემპიონი იყო [[პაატა შამუგია (სპორტსმენი)|პაატა შამუგია]], რომელმაც [[1975]] წელს მსოფლიოს თასი მოიპოვა, მსოფლიოს ჩემპიონატში კი ვერცხლის მედალი მოიგო. ქართველ ტანმოვარჯიშე კაცთა შორის ყველაზე დიდ წარმატებას მიაღწია [[ვლადიმერ გოგოლაძე|ვლადიმერ გოგოლაძემ]] — სსრკ ნაკრებთან ერთად [[1988]] წლის სეულის ოლიმპიური თამაშების ჩემპიონი გახდა. '''საქართველოს ტანვარჯიშის სახეობათა ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[1 ივნისი|1 ივნისს]]. [[1992]] წლის [[18 ივლისი|18 ივლისიდან]] ტანვარჯიშის საერთაშორისო ფედერაციისა (FIG) და ევროპის ტანვარჯიშის კავშირის (UEG) წევრია. პრეზიდენტები: [[ანზორ ღონღაძე]] ([[1991]]-[[2004]]), რუსუდან სიხარულიძე ([[2004]]-?), [[კონსტანდინე ლაშხი]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813103725/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=48 ქართული სპორტი]</ref> == ჭადრაკი == განსაკუთრებულ წარმატებას მიაღწიეს ჩვენმა მოჭადრაკე ქალებმა, რომლებიც ათწლეულობის განმავლობაში ლიდერთა შორის იყვნენ მსოფლიოში. მეცნიერთა ვარაუდით ქართველები ჭადრაკს VII-VIII საუკუნეებში უნდა გასცნობოდენ წერილობით წყაროებში ჭადრაკი პირველად იხსენიება XI საუკუნის ცნობილი საეკლესიო მოღვაწისა და მთარგმნელის [[გიორგი ათონელი|გიორგი ათონელის]] ([[1009]]-[[1065]]) მიერ გადმოქართველებულ [[ბასილი დიდი|ბასილი დიდის]] „ექუსტა დღეთაიში“ თხზულებაში ვკითხულობთ „რამეთუ უკეთუ განგიტევნე და დავჰხსნა შესაკრებელი ასე, რომელნიმე ჭადრაგთა მიმართ წარვიდნენ და რომელთამე ტაბლით მღერისა მიისწრაფონ“, რაც ნიშნავს: რომ გაგიშვათ და კრება დავშალო, ზოგი ჭადრაკის და ზოგიც ტაბლის (ე.ი.კამათლის) სათამაშოდ წავაო. როგორც ირკვევა, ბასილი დიდის თხზულებაში ჭადრაკი გიორგი ათონელს ჩაუმატებია. ეს ფაქტი უნდა მიგვანიშნებდეს, რომ იმდროინდელ ქართულ საზოგადოებაში ჭადრაკი საკმაოდ გავრცელებული თამაში ყოფილა. [[ჭადრაკი]] იხსენიება აგრეთვე [[მოსე ხონელი|მოსე ხონელის]] (XII ს) „<nowiki/>[[ამირანდარეჯანიანი|ამირანდარეჯნიანში]]<nowiki/>“- ავტორი აღწერს ჭაბუკ ფალავანთა ასპარეზობის სურათს და ასახელებს სპორტის სხვადასხვა სახეობაში გამარჯვებულებს. მათ შორის „მოჭადრაკესა ყველასა ამირ-იამანელი სჯობდა“- [[1945]] წელს არმაზის არქეოლოგიური გათხრებისას ნაპოვნი ძვლის კამათელი შესაძლოა მიანიშნებდეს, რომ ჩვენი წინაპრები იცნობდნენ [[ჩატურანგა|ჩატურანგას]] (ჭადრაკის წინამორბედს), რადგან ასეთი კამათელი სწორედ ამ თამაშში გამოიყენებოდა. ჭადრაკის ქართული ტერმინები პირველად გვხვდება მეფე-პოეტის [[თეიმურაზ II]]-ის ([[1700]]-[[1762]])ლექსში: „ყუმარზე ზმა ლექსად თქმული მეფე თეიმურაზ მეორისაგან: განჯაფა, ჭადრაკსა და ნარდსა“- იტალიელი მისიონერის [[არქანჯელო ლამბერტი|არქანჯელო ლამბერტის]] ცნობით ([[1654]]), [[სამეგრელო|სამეგრელოში]] „ჭადრაკსა და ნარდს ქალები ეტანებიან, ვიდრე კაცები და ისე მარდად და ოსტატურად თამაშობენ, რომ საუცხოო სანახავია“ ქართველები ჭადრაკს მზითვად ატანდნენ. შემონახულია [[ვახტანგ VI]]-ის ასულის, თამარის მზითვის წიგნი ([[1712]]), სადაც ჭადრაკიც არის მოხსენიებული. პირველი  ქართველი მოჭადრაკე, ვინც რუსეთსა და ევროპაში გაიცნეს, [[ანდრია დადიანი]] ([[1850]]-[[1910]]) იყო. XX საუკუნის [[20-იანები|20-იანი]] წლებიდან ჭადრაკი საქართველოში სწრაფი ტემპით გავრცელდა. ტრადიციად დამკვიდრდა თბილისის ([[1926]]) და საქართველოს ([[1928]]) ჩემპიონატების გამართვა. [[1930]] წელს [[ვიქტორ გოგლიძე|ვიქტორ გოგლიძემ]] დაამარცხა მოსკოველი ოსტატი [[ვლადიმერ ნენაროკოვი]] და ქართველ მოჭადრაკეთაგან პირველმა მოიპოვა სპორტის ოსტატის წოდება. საქართველო ჩაერთო სსრ კავშირის საჭადრაკო ცხოვრებაში. [[1934]] წელს თბილისში ჩატარდა ახალგაზრდა ოსტატთა ტურნირი, [[1937]] წელს კი — [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატი. თბილისის ქალთა პირველი ჩემპიონატი [[1927]] წელს გაიმართა, მაგრამ ქალთა ჭადრაკის აყვავება საქართველოს პირველი ჩემპიონატის ([[1935]]) შემდეგ დაიწყო. ასპარეზზე [[ნონა გაფრინდაშვილი|ნონა გაფრინდაშვილის]] გამოჩენას ([[1956]]) დიდი აღმავლობა მოჰყვა. [[1962]] წელს ნონა ქალთა შორის მსოფლიოს მეხუთე ჩემპიონი გახდა. [[70-იანები|70-იან]] წლებში გამოჩნდნენ იმედისმომცემი მოჭადრაკეები: [[მაია ჩიბურდანიძე]], [[ნანა იოსელიანი]] და [[ნინო გურიელი]]. [[1978]] წელს 17 წლის ჩიბურდანიძემ მსოფლიოს ჩემპიონის ტიტული ჩამოართვა გაფრინდაშვილს. ქართველი ქალები 30 წლის განმავლობაში ინარჩუნებდნენ მსოფლიოს ჩემპიონის წოდებას. იმ პერიოდში ჭადრაკის დედოფლის გვირგვინს ერთმანეთს ეცილებოდნენ ქართველი დიდოსტატები — [[მაია ჩიბურდანიძე]], [[ნანა ალექსანდრია]], ნანა იოსელიანი და მაშინ თბილისში მცხოვრები [[ელენა ახმილოვსკაია]]. [[1963]] წლიდან ქართველი მოჭადრაკეები წარმატებით გამოდიოდნენ მსოფლიოს ქალთა საჭადრაკო ოლიმპიადებში (სსრკ ნაკრების შემადგენლობაში). [[1992]] წლიდან საქართველოს ნაკრებმა, როგორც დამოუკიდებელი ქვეყნის გუნდმა, ოთხჯერ მოიპოვა ოლიმპიადის ოქროს მედლები.[[1941]] წელს თბილისში, მოსწავლეთა სასახლეში გაიხსნა ჭადრაკის კაბინეტი. [[1947]]-[[1966]] წლებში მისი გამგე იყო [[ვახტანგ ქარსელაძე (მრავალმნიშვნელოვანი)|ვახტანგ ქარსელაძე]], ვისი აღზრდილებიც არიან [[ნონა გაფრინდაშვილი]], [[ნანა ალექსანდრია]], [[რომან ჯინჯიხაშვილი]], [[იური ჩიქოვანი]] და სხვები. [[1970]] წელს ვიქტორ გოგლიძის მემორიალში გამარჯვების შემდეგ [[ბუხუტი გურგენიძე]] გახდა პირველი ქართველი დიდოსტატი ჭადრაკში. [[1973]] წელს თბილისში გაიხსნა ჭადრაკის სასახლე. ქართველ მოჭადრაკე კაცთა შორის ყველაზე მნიშვნელოვან წარმატებას მიაღწია [[ზურაბ აზმაიფარაშვილი|ზურაბ აზმაიფარაშვილმა]], რომელმაც [[2003]] წელს ევრპის ჩემპიონატის ტიტული მოიპოვა. საქართველოს ჭადრაკის ფედერაციის (პრეზიდენტი [[ვაჟა შუბლაძე]]) ინიციატივით და ჭადრაკის საერთაშორისო ფედერაციის 68-ე კონგრესის [[1997]] წლის 8 სექტემბრის გადაწყვეტილებით, დაწესდა ნონა გაფრინდაშვილის სახელობის თასი. ეს ჯილდო გადაეცემა გუნდს, რომელიც ვაჟთა და ქალთა ოლიმპიადების ჯამში ყველაზე მეტ ქულას მოაგროვებს.<ref>[https://web.archive.org/web/20201124025941/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=64 ქართული სპორტი]</ref> == წყალში ხტომა == '''საქართველოში წყალში მხტომელთა პირველი ოფიციალური შეჯიბრება გაიმართა [[1928]] წლის ოქტომბერში [[ბათუმი|ბათუმში]]''' საზღვაო დღესასწაულის პროგრამით. მონაწილეთა შორის მეტწილად ცურვის მოყვარულები იყვნენ, რომლებმაც ახალ სახეობაში პირველად სცადეს ბედი. ისინი პრიმიტიულად ნაგები კოშკურიდან პირდაპირ ზღვაში ხტებოდნენ. წყალში ხტომის განვითარების ახალი ეტაპი დაიწყო [[1956]] წლიდან, როცა თბილისში აშენდა ვაკის ზამთრის საცურაო აუზი თავისი ტრამპლინებითა და კოშკებით. მრავალი წლის განმავლობაში ეს იყო საქართველოში ერთადერთი აუზი, სადაც წლის ნებისმიერ დროს შეიძლებოდა ვარჯიში. აქ დაოსტატდა [[ბორის პოლულიახი]], რომელმაც საქართველოს წყალში მხტომელთაგან პირველმა მოიპოვა მნიშვნელოვანი გამარჯვებები: [[1961]]-[[1968]] წლებში ხუთჯერ გახდა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონი, [[1962]]-ში კი ევროპის ჩემპიონატის ბრინჯაოს მედალი მოიგო. [[1964]] წელს პოლულიახმა ტოკიოს ოლიმპიურ თამაშებშიც იასპარეზა და 3-მეტრიანი ტრამპლინიდან ხტომაში მეექვსე შედეგი აჩვენა. [[1970-იანები|1970-იანი]] წლებიდან დიდ სარბიელზე გამოჩნდნენ [[ლიანა ცოტაძე]] და [[სერგო შალიბაშვილი]], რომლებმაც 10-მეტრიანი ტრამპლინიდან ხტომაში ჯერ საკავშირო შეჯიბრებებში გაიმარჯვეს, შემდეგ კი - საერთაშორისო ტურნირებში. ცოტაძე ერთადერთი ქართველი მხტომელია, ვინც ოლიმპიურ თამაშებში მედლის (ბრინჯაო) მოპოვება შეძლო. სერგო შალიბაშვილის ცხოვრება ტრაგიკულად დასრულდა: იგი [[1983]] წელს კანადაში მსოფლიო უნივერსიადაზე გამოსვლისას მიღებული მძიმე ტრავმის შედეგად დაიღუპა. მომდევნო თაობის წყალში მხტომელთაგან საუკეთესო იყო [[გიორგი ჩოგოვაძე|გიორგი ჩიგოვაძე]] - ევროპის ორგზის ჩემპიონი და თასის მფლობელი, მსოფლიოს ჩემპიონატის ბრინჯაოს პრიზიორი. მტკვრის მარჯვენა სანაპიროზე თანამედროვე საწყლოსნო სპორტული კომპლექსის მშენებლობის დასრულებამ ([[1978]]) და აქ გამართულმა საერთაშორისო ტურნირებმა ხელი შეუწყო საქართველოში წყალში ხტომის შემდგომ გავრცელებას. აღსანიშნავია [[იური გუტიაკულოვი|იური გუტიაკულოვის]], [[ალექსანდრე ბართაია|ალექსანდრე ბართაიას]] და სხვა მწვრთნელ-სპეციალისტთა ნაყოფიერი მუშაობა. დამოუკიდებლობის წლებში სპორტის ამ სახეობის წარმომადგენლებს სერიოზული პრობლემები შეექმნათ. მართალია, წყალში მხტომელები ეპიზოდურად მაინც ახერხებენ დიდ შეჯიბრებებში, მათ შორის ოლიმპიურ თამაშებში მონაწილეობას, მაგრამ ადრინდელთან შედარებით სპორტულმა შედეგებმა საგრძნობლად იკლო. '''საქართველოს სპორტის საწყლოსნო სახეობათა ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[2 აგვისტო|2 აგვისტოს]]. [[1992]] წელს [[წყალბურთი]] გამოეყო ცალკე ფედერაციად, ხოლო [[1996]] წელს შეიქმნა საწყლოსნო სპორტის სახეობათა ([[ცურვა]], [[წყალბურთი]], [[წყალში ხტომა]]) კონფედერაცია, შემდგომში - ფედერაცია. [[1992]] წლის 24 ივლისიდან ცურვის საერთაშორისო ფედერაციისა (FINA) და ევროპის საწყლოსნო ლიგის (LEN) წევრია. პრეზიდენტები: [[ბაკურ გულუა]] ([[1991]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ ისელიძე]] (წყალბურთის ფედერაციის - [[1992]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ გოიაშვილი]] ([[1996]]-[[2004]]), [[გიორგი უდესიანი]] ([[2004]]-?), [[კონსტანტინე ლაშხი]] (დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=42 ქართული სპორტი]</ref> == მკლავჭიდი == '''საქართველოს  მკლავჭიდელთა  პირველი შეჯიბრება [[1989]] წელს [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში]] გაიმართა.''' ამ საქმის თაოსანი იყო [[ვახტანგ მუსელიანი]], რომელმაც შემდგომ ჩამოაყალიბა  საქართველოს ნაკრები და მკლავჭიდის ფედერცია (მსოფლიო ფედერციის წევრი [[1991]] წლიდან). ქართველი მკლავჭიდელებისთვის პირველი საერთაშორისო  შეჯიბრება  იყო [[მოსკოვი|მოსკოვის]] [[1990]] წლის ღია ჩემპიონატი. ოქროს მედლები აიღეს [[ერეკლე გურჩიანი|ერეკლე გურჩიანმა]] და [[ზაურ ცხადაძე|ზაურ ცხადაძემ]]. შეჯიბრებას ესწრებოდა მკლავჭიდის საერთაშორისო ფედერციის პრეზიდენტი, ამერიკელი [[ბილ სობერანისი]], რომელმაც ქართველთა გუნდი მსოფლიოს ჩემპიონატზე მიიწვია. აქედან იწყება ქართველ მკლავჭიდელთა წარმატებები დიდ სარბიელზე. მათ უმთავრეს საერთაშორისო ტურნირებში მოპოვებული აქვთ 200-მდე მედალი. მსოფლიოს და ევროპის მრავალგზის ჩემპიონები არიან [[ერეკლე გურჩიანი]], [[ზაურ ცხადაძე]], [[დავით ჭელიძე (მკლავჭიდი)|დავით ჭელიძე]], [[ვახტანგ ჯავახაძე (სპორტსმენი)|ვახტანგ ჯავახაძე]], [[ჯიმი მერაბიშვილი]], [[ვეფხია სამხარაძე]] და სხვები. ბოლო წლებში საერთაშორისო სარბიელზე განსაკუთრებული წარმატებით გამოდიოდნენ [[ჯაბა გეთიაშვილი]], [[გიორგი ალბუთაშვილი]], [[გენადი კვიკვინია]]. [[2011]] წელს მსოფლიო მკლავჭიდის საერთაშორისო ფედერციის ექსპერტთა ჯგუფმა გამოავლინა პლანეტის ყველა დროის უძლიერესი 50 მკლავჭიდელი, რომელთა შორის სამი ქართველი სპორცსმენიც მოხვდა: [[ერეკლე გურჩიანი|ერკლე გურჩიანი]] (მე-19), [[ზაურ ცხადაძე]] (44-ე), და [[ვახტანგ ჯავახაძე (სპორტსმენი)|ვახტანგ ჯავახაძე]] (47-ე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200805044208/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=23 ქართული სპორტი]</ref> == ცხენოსნობა == '''საქართველოში ცხენოსნობას უძველესი დროიდან მისდევდნენ.''' ანტიკური და შუა საუკუნეების უცხოური თუ ქართული წყაროები მოწმობენ, რომ მდიდარი მხედრული ტრადიციების ქვეყანაში წარმატებით ვითარდებოდა ცხენოსნობის სხვადასხვა სახეობა – [[დოღი]], ცხენოსნური თამაშები, [[ყაბახი]], [[ისინდი]], ჯირითი და სხვ. აქ ცხენის კულტის არსებობაზე მიუთითებს ძვ.წ. II-I ათასწლეულის ბრინჯაოს ბალთებზე შემორჩენილი გამოსახულებები, ხის ურიკები და ცხენის რიტუალური სამარხები, [[კოლხეთის დაბლობი|კოლხეთში]], ნაოხვამუში აღმოჩენილი ჯიშიანი ცხენის თიხის ფიგურა. დასტურდება, რომ ქართველურ ტომებს ცხენის მოშენება-გაწვრთნაში მთელ [[ურარტუ]]ში ბადალი არ ჰყოლიათ. რომაელი ისტორიკოსის [[დიონ კასიოსი]]ს ცნობით, ომის ღმერთისადმი მიძღვნილ დღესასწაულთან დაკავშირებით [[იბერები (მრავალმნიშვნელოვანი)|იბერთა]] მეფე [[ფარსმან ქველი]] თანმხლებ წარჩინებულებთან ერთად [[რომი|რომს]] სწვევია (II ს.) და ცხენოსნური ასპარეზობა გაუმართავს. ქართველთა ოსტატობით აღტაცებული იმპერატორის ბრძანებით, განსაკუთრებული პატივისცემის ნიშნად, [[მარსის მოედანი|მარსის მოედანზე]] ცხენზე ამხედრებული ფარსმანის ქანდაკება აღუმართავთ. ადრეული პერიოდის სავარჯიშო ნაგებობათა შორის ლიტერატურულ წყაროებში მოხსენიებულია იპოდრომი და ცხენთსარბიელი. იპოდრომის შესახებ პირველ ცნობებს ვხვდებით [[აპოლონიოს როდოსელი]]ს „[[არგონავტიკა]]ში“ (კოლხეთში, „არესის ველზე ვრცელი იპოდრომი იყო გადაშლილი და გარს მოაჯირი ერტყა. კოლხები ბრწყინვალე გმირების მოსაგონებლად რბენას და მხედრულ შეჯიბრებებს აწყობდნენ“), [[პროკოპი კესარიელი]]სა და [[იოანე შავთელი]]ს თხზულებებში. ქართულ ცხენოსნურ ასპარეზობებზე მეტად საინტერესო ჩანაწერები და ნახატები დაგვიტოვეს XVII საუკუნის იტალიელმა მისიონერებმა – [[არქანჯელო ლამბერტი]]მ, [[დიონიჯო კარლი]]მ და დონ კრისტოფორო დე კასტელიმ. ცხენოსნობის დაწინაურება მნიშვნელოვანწილად განაპირობა მეგრული და თუშური ჯიშის ცხენების მოშენებამ. თუშეთში ყველაზე გავრცელებული ყოფილა ცხენების ჭენება, სამეგრელოში – [[დოღი]], [[ყაბახი]], [[თარჩია]], [[ისინდი]]. საერო და საეკლესიო დღესასწაულებზე ცხენოსანთა ტურნირები საქართველოს თითქმის ყველა კუთხეში იმართებოდა და ამ სანახაობას დიდძალი ხალხი ესწრებოდა. [[აჭარა]]ში ცხენოსნურ შეჯიბრებაში მამაკაცებთან ერთად ქალებიც მონაწილეობდნენ და ხშირად იმარჯვებდნენ კიდევაც. ცხენოსნობას განსაკუთრებით ბევრი მიმდევარი ჰყავდა [[აფხაზეთი|აფხაზეთში]], აქაური მხედრები დიდი ოსტატობით გამოირჩეოდნენ. XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე ძველი ქართული მხედრული ტრადიციები განავითარეს რუსეთის სამხედრო სამსახურში მყოფმა კავალერისტებმა, მათ შორის გიორგი და კონა ერისთავებმა, ივანე ანდრონიკაშვილმა, გრიგოლ და ილია ორბელიანებმა, სპირიდონ ჭავჭავაძემ, ივანე ამილახვარმა და სხვებმა. თბილისში იპოდრომები მოეწყო დიდუბეში, საბურთალოზე, ვაკეში, დელისსა და ვეძისში. XIX საუკუნის მიწურულს ინგლისსა და ამერიკაში იმოგზაურეს გურულმა მხედრებმა და თავიანთი ოსტატობით აღაფრთოვანეს იქაური მაყურებელი. [[1912]] წელს ლივერპულის სტიპლ-ჩეიზის დიდი პრიზი მოიგო [[კონსტანტინე ავალიშვილი|კონსტანტინე ავალიშვილმა]], რომელიც ჯერ მოსკოვის, მერე კი დიდუბის იპოდრომების ჟოკეი იყო. [[1920-იანები|1920-იანი]] წლებიდან ეროვნული სახეობების პარალელურად განვითარდა ცხენოსნობის ე.წ. კლასიკური სახეობები. [[1923]] წელს ჩამოყალიბდა ცხენთგამოცდის კომიტეტი. თბილისის კლუბ „ოსოვიახიმში“ გაიხსნა სპორტული ცხენოსნობის სექცია, სადაც მწვრთნელებად მუშაობდნენ მ. ჭავჭავაძე და შ. მაჩაბელი. მოგვიანებით კაპიტონ ნაჭყებიას თაოსნობით სპორტსაზოგადოება „სპარტაკის“ ბაზაზე შეიქმნა პირველი საცხენოსნო სკოლა. კლასიკურ სახეობათა დანერგვას საფუძველი ჩაუყარეს ოსკარ და ნატალია როგებმა, მათი საქმე კი ნაყოფიერად გააგრძელეს [[რევაზ კორძაია]]მ, [[რევაზ მანჯავიძე]]მ, [[დიმიტრი წვერავა]]მ, [[შოთა აფციაური|შოთა აფციაურმა]] და სხვებმა. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ გახშირდა მასობრივი ცხენოსნური შეჯიბრებები, რომლებშიც მონაწილეობდნენ [[თბილისი]]ს, [[სენაკი]]ს, [[გუდაუთა|გუდაუთის]], [[ოჩამჩირე|ოჩამჩირის]], [[სოხუმი]]ს, [[გალი]]ს, [[ფოთი]]ს, [[ოზურგეთი]]ს, [[ჩოხატაური]]ს, [[ქუთაისი]]ს, [[წალენჯიხა|წალენჯიხის]], [[ქობულეთი]]სა და [[სიღნაღი]]ს ცხენოსნები. არაერთ ქალაქსა და რაიონში მოეწყო იპოდრომები და სპეციალური მოედნები. ცხენოსნური სპორტული სკოლები გაიხსნა [[გუდაუთა]]ში, [[სოხუმი|სოხუმში]], [[ზუგდიდი|ზუგდიდში]], [[გალი|გალსა]] და [[ჩოხატაური|ჩოხატაურში]]. საქართველოში ცხენოსნობის განვითარებაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს კ. მიქელაძემ, ბ. დადიანმა, ე. ერისთავმა, გ. ივანიძემ, ფ. მჭედლიშვილმა, გ. ქიქავამ, კ. ხარებავამ, ი. ჩალიმ, დ. კანკავამ, ს. დარასელიამ, მიხეილ მაისეევ-ჩერკასკიმ, ვ. ჯგერენაიამ, ი. კიზირიამ, ვ. მაქაცარიამ, შ. ჭურღულიამ, გ. ჩხიკვაძემ, ვ. ლაშქარავამ, ჭ. კვარაცხელიამ, გ. გამზარდიამ, დ. ხოფერიამ, ლ. ჯაიანმა და სხვებმა. მდიდარი ცხენოსნური ტრადიციების მიუხედავად, კლასიკურ სახეობებში საქართველოს მხედართა წარმატებები მხოლოდ საბჭოური შეჯიბრებებით შემოიფარგლა. სხვადასხვა დროს [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონები იყვნენ [[ნატალია როგე-ვასილიევა]], [[ზალატისკა ანშბა]], [[ანატოლი დოლჟენკო]], [[ავთანდილ კიკიანი]] და [[ხარლამ სიმონია]].<ref>[[1983]] წლის დეკემბერში საქართველოს სპორტულ ჟურნალისტთა ფედერაციამ წინასაახალწლო ტრადიციული გამოკითხვის შედეგების მიხედვით დაადგინა საქართველოს 1983 წლის 10 საუკეთესო სპორტსმენი. საქართველოს № 2 სპორტსმენად (160 ქულა) დასახელდა სსრ კავშირის ჩემპიონი დაბრკოლებათა გადალახვაში ხარლამ სიმონია („კოლმეურნე“, მწვრთნელი ლ. პაპბა)</ref><ref name="Lelo_1983_N250">[https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/291236/1/Lelo_1983_N250.pdf 10 საუკეთესო] // [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], 31 დეკემბერი, 1983, № 250 (7561), გვ. 1.</ref> სახელი გაითქვეს აგრეთვე [[მურად ძიძიგური|მურად ძიძიგურმა]], [[ოთარ ხაინდრავა]]მ, [[შოთა აფციაური|შოთა აფციაურმა]], ალექსანდრე დგებუაძემ და სხვებმა. '''საქართველოს ცხენოსნობის ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[30 მაისი|30 მაისს]]. [[1992]] წლის ოქტომბრიდან თანამედროვე ხუთჭიდისა და ბიათლონის საერთაშორისო ფედერაციის (UIPMB) წევრია. პრეზიდენტები: [[დავით სალარიძე]] ([[1991]]-[[1996]]), თენგიზ აბულაძე ([[1996]]-[[2003]]), [[ვალერიან როგავა]] ([[2003]]-[[2004]]), თენგიზ აბულაძე ([[2004]]-?), [[ლაშა ჯაიანი]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813105735/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=38 ქართული სპორტი]</ref> == ცურვა == '''საქართველოს სპორტის საწყლოსნო სახეობათა ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[2 აგვისტო|2 აგვისტოს]]. საქართველოში, ისევე როგორც მთელ [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის იმპერიაში]], სპორტული ცურვა შედარებით გვიან გავრცელდა. [[1912]] წელს [[სტოკჰოლმი|სტოკჰოლმის]] ოლიმპიურ თამაშებში [[რუსეთი|რუსეთის]] მოცურავეთა კრახის გამო ჟურნალი „რუსკი სპორტ" წერდა: „რუსეთში ცურვა, როგორც სპორტი, ისე ცუდადაა განვითარებული, რომ ყველა დანარჩენ სახეობას ჩამორჩება. საქმეს ვერ შველის შუვალიოვის ცურვის სკოლა, რომელიც მთელს თვალუწვდენელ რუსეთში ერთადერთია". (¹1, [[1913]]). თვალუწვდენელ რუსეთის იმპერიაში იგულისხმებოდა საქართველოც, სადაც ცურვა ზღვის, ტბებისა და მდინარეების სანაპიროებზე მცხოვრებლებმა თუ იცოდნენ. XIX საუკუნის 90-იან წლებში სახელი გაითქვა ბათუმის პორტის მუშამ [[მამედ ბედია|მამედ ბედიამ]], რომელმაც ბათუმიდან ფოთამდე 59 კმ შეუსვენებლად გაცურა. ეს 25 კმ-ით სჯობდა ინგლისის ფლოტის კაპიტნის, [[მეტიუ ვები|მეტიუ ვების]] მაჩვენებელს — [[1875]] წელს ვებმა [[ლა-მანშის სრუტე]] (34,6 კმ) 21 საათსა და 44 წუთში გადაცურა, რითაც სათავე დაუდო მარათონულ ცურვას (მამედ ბედიას შედეგი დროის მიხედვით არ აღნუსხულა და ამიტომაც ვერ მოხვდა საერთაშორისო მიღწევათა სიაში). [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომამდე]] სპორტულ ცურვას მხოლოდ [[ბათუმი|ბათუმში]] მისდევდნენ და, ვინაიდან ქალაქში დახურული აუზი არ იყო, უმეტესად ზაფხულობით ვარჯიშობდნენ. საქართველოში, სხვა ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების მსგავსად, ცურვის სწავლებას ყურადღება 1920-30-იან წლებში მიექცა, რასაც ხელი შეუწყო [[თბილისი|თბილისის]], [[ბათუმი|ბათუმისა]] და [[სოხუმი|სოხუმის]] ბუნებრივ წყალსატევებზე საზაფხულო საცურაო ბაზების მომრავლებამ, მშთ კომპლექსის შემოღებამ ([[1931]]), სპეციალური ნორმატივების დაწესებამ და ბავშვთა სპორტული სკოლების დაარსებამ. [[1936]] წელს თბილისში, მტკვრის მარჯვენა სანაპიროზე აშენდა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]]-ში პირველი 8-ბილიკიანი და 50-მეტრიანი საცურაო აუზი, [[1945]] წელს - საქართველოში პირველი 25-მეტრიანი აუზი (მაშინდელი „დინამოს" სტადიონის ტრიბუნების ქვეშ), [[1965]] წელს - ზამთრის პირველი დახურული 50-მეტრიანი აუზი გათბობით (თბილისი, ვაკე). ამავე წლებში საქართველოს სხვადასხვა რეგიონს კიდევ რამდენიმე საცურაო აუზი შეემატა, რამაც სპორტული ცურვის მასობრიობა განაპირობა. საქართველოს პირველი ოფიციალური რეკორდი [[1928]] წელს დაამყარა ბათუმელმა [[ნიკოლოზ პაკროვსკი|ნიკოლოზ პაკროვსკიმ]], რომელმაც 100 მ თავისუფალი სტილით 1.08,6 წუთში დაფარა. რეკორდების აღრიცხვა [[1934]] წელს განახლდა. ამ პერიოდიდან რეგულარულად ტარდებოდა საქართველოს ჩემპიონატებიც, მათ შორის დღეისთვის უჩვეულო დისციპლინებში: გვერდულად ცურვაში, 50 მ ყუმბარით და შაშხანით, ტანსაცმლით, ტანსაცმლითა და შაშხანით ცურვაში, 25 და 50 მეტრზე ყვინთვაში. კაცებში სპორტის ოსტატის წოდება პირველს მიენიჭა თბილისელ [[სერგეი ილინი|სერგეი ილინს]] ([[1939]]), ქალებში - ასევე თბილისელ [[ლია ფაჩულია|ლია ფაჩულიას]] ([[1951]]).საუკეთესო სპორტულ შედეგებს საქართველოს მოცურავეებმა XX საუკუნის შუა წლებში მიაღწიეს, როცა საკავშირო და საერთაშორისო სარბიელზე არაერთი მედალი მოიპოვეს. ამ წარმატებებს საფუძველი ჩაუყარა [[პეტრე მშვენიერაძე|პეტრე მშვენიერაძემ]], რომელიც [[1948]] წლის სსრკ ჩემპიონატის პრიზიორი გახდა (100 მ, ბრასი). მშვენიერაძემ ბრასით ცურვაში 11 რეკორდი დაამყარა, მერე კი წყალბურთში გადავიდა და საქვეყნოდ გაითქვა სახელი. ქალთაგან სსრკ ჩემპიონატის პირველი მედალი (ვერცხლი) მოიპოვა [[ლია ფაჩულია|ლია ფაჩულიამ]] ([[1951]], გვერდულად ცურვა). იმავე ჩემპიონატში 2 დისტანცია (200 და 400 მ, გულაღმა ცურვა) მოიგო სოხუმელმა [[ვლადიმერ ლავრინენკო|ვლადიმერ ლავრინენკომ]]. საქართველოს წარმომადგენელთაგან პირველი და ჯერჯერობით ერთადერთი ოლიმპიური მედალი (ბრინჯაო) მოიპოვა ([[1956]], 4×200 მ) და პირველი მსოფლიო რეკორდსმენი ([[1956]], 4×200 მ) გახდა თბილისელი [[ბორის ნიკიტინი]]. მანვე პირველმა დაისაკუთრა ევროპის ჩემპიონატის ოქროს მედალი ([[1958]], 4×200 მ). ქალთა შორის ევროპის ჩემპიონატში პირველმა გაიმარჯვა და რეკორდი დაამყარა [[თიანათ ლეკვეიშვილი|თინათინ ლეკვეიშვილმა]] ([[1970]], 100 მ გულაღმა ცურვა). მსოფლიოს ჩემპიონატების პირველი მედალოსანია (ბრინჯაო) [[ირინა გერასიმოვა]] ([[1975]], 4×100 თავისუფალი სტილი). [[70-იანები|70-იან]] წლებში საკავშირო და საერთაშორისო სარბიელზე გამოირჩეოდნენ [[იგორ ომელჩენკო]] და [[იგორ კუშპელიოვი]].<ref>საქართველოს სსრ მინისტრთა საბჭოსთან არსებული ფიზიკური კულტურისა და სპორტის კომიტეტის კოლეგიამ თავის სხდომაზე დაამტკიცა რესპუბლიკის საუკეთესო სპორტსმენთა ათეული 1976 წლის შედეგების მიხედვით, სადაც იგორ კუშპელიოვი 1976 წლის საქართველოს მეცხრე საუკეთესო სპორტსმენად დასახელდა.</ref><ref name="Lelo_1976_N259" /> საქართველოს მოცურავეთა პირველი წარმატებები დაკავშირებული იყო [[ლუკა იოაკიმიდისა]] და [[შალვა მუსასტიკოვის]] ნაყოფიერ საქმიანობასთან. მოგვიანებით გამოჩნდნენ [[ვლადიმერ სამარინი]], [[მარგალიტა ტატიშვილი]], [[ალექსანდრე საფრონოვი]] და სხვა დამსახურებული მწვრთნელები. [[1992]] წელს წყალბურთი გამოეყო ცალკე ფედერაციად, ხოლო [[1996]] წელს შეიქმნა საწყლოსნო სპორტის სახეობათა ([[ცურვა]], [[წყალბურთი]], [[წყალში ხტომა]]) კონფედერაცია, შემდგომში - ფედერაცია. [[1992]] წლის 24 ივლისიდან ცურვის საერთაშორისო ფედერაციისა (FINA) და ევროპის საწყლოსნო ლიგის (LEN) წევრია. პრეზიდენტები: [[ბაკურ გულუა]] ([[1991]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ ისელიძე]] (წყალბურთის ფედერაციის - [[1992]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ გოიაშვილი]] ([[1996]]-[[2004]]), [[გიორგი უდესიანი]] ([[2004]]-?), [[დავით რურუა]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813105202/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=40 ქართული სპორტი]</ref> {{ფაქტი|2002 წლის 30 აგვისტოს [[ჰენრი კუპრაშვილი|ჰენრი კუპრაშვილმა]], ცურვის ქართული სამხედრო-საწვრთნელი სტილით, მხედრული კოლხურით (ანუ [[ხელფეხშეკრული კოლხური|ოთხგან ხელფეხშეკრულმა]]) [[დარდანელის სრუტე|დარდანელის სრუტე]] ევროპის კონტინენტიდან აზიაში, 12 კილომეტრი, 3 საათსა და 15 წუთში გადაცურა. კუპრაშვილმა სათავე დაუდო მსოფლიოში სრუტეთა გადაცურვის ახალ წესს (სრუტეთა თავისუფალი სტილით გადაცურვებს სათავე დაუდო დიდმა ინგლისელმა პოეტმა [[ჯორჯ ბაირონი|ჯორჯ ბაირონმა]]).|27|08|2022}} == ძალოსნობა == '''საქართველოს ძალოსნობის ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[1 ივლისი|1 ივლისს]]. [[1993]] წლის 1 იანვრიდან ძალოსნობის საერთაშორისო ფედერაციისა (IWF) და ევროპის ძალოსნობის ფედერაციის (EWF) წევრია. საქართველოში გავრცელებულ ხალხურ ასპარეზობათა შორის, ქართულ ჭიდაობასა და ცხენოსნურ თამაშებთან ერთად, პოპულარული იყო შეჯიბრებები სიმძიმეების აწევაში. ზემო სვანეთში, ხევსურეთში, ქართლსა და რაჭაში ხშირად იმართებოდა ძალღონის გამოსაცდელი ტურნირები, რომელსაც სვანეთში „ბაჩა-ლიკედ” ერქვა, სხვაგან – საჯილდაო ქვის აწევა. იყენებდნენ სხვადასხვა წონისა და ფორმის ქვას, სწევდნენ ცალი ან ორივე ხელით, გადაჰქონდათ ერთი ადგილიდან მეორეზე. გარდა ამისა, სვანეთში გავრცელებული ყოფილა შეჯიბრება ორფუთიანი მრგვალი ქვის ცალი ხელით აწევაში – „ბაჩა ლირიხვა აშხვ მეხარ”. დღეს სიმძიმესთან შეჭიდების ხალხური ტრადიცია თითქმის დავიწყებულია. როგორც სპორტის კლასიკური სახეობა, ძალოსნობა საქართველოში 1910-იან წლებში დაინერგა. პირველი ჯგუფი [[1912]] წელს გაიხსნა თბილისში. პეტრე მარღანიძის მიერ ორგანიზებულ „ათლეტურ არენაში”, გარდა ძალოსნებისა, გაერთიანდნენ მოჭიდავეები და მოკრივეები. [[1915]] წელს კიევში გამოსვლისას ორი ხელით ატაცში მსოფლიო რეკორდზე უკეთესი შედეგი აჩვენა [[გიორგი ჩიკვაიძე|გიორგი ჩიკვაიძემ]], რომელიც შემდგომ ცნობილი სპორტული მოღვაწე გახდა. [[1918]] წელს ძალოსნობის სექცია ამუშავდა ახალდაარსებულ სპორტსაზოგადოება “შევარდენში”, შემდგომ – საქართველოს პროფკავშირების დარგობრივ ორგანიზაციებში, აგრეთვე ბათუმში, სოხუმში, ქუთაისსა და ოზურგეთში. [[1926]] წელს ჩატარდა თბილისის პირველი ჩემპიონატი, მომდევნო წელს – საქართველოს პირველი ჩემპიონატი. მაღალ შედეგებს აღწევდნენ [[კონსტანტინე ზაუტაშვილი]], მამია ჟღენტი, [[სერგო წკეპლაძე]], [[ნიკოლოზ გილნერი]], [[გრიგოლ კოსტავა]], [[პავლე გუმაშიანი]], [[არკადი აბაშმაძე]], ალექსანდრე ჯეჯელავა და სხვები. საქართველოს ძალოსანთაგან [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატში პირველად გაიმარჯვა [[მოისეი კასიანიკი|მოისეი კასიანიკმა]] ([[1936]]), რომელმაც 10 წლის შემდეგ მსოფლიოს ჩემპიონატის ბრინჯაოს მედალი მოიგო. [[1950]] წელს ევროპის ჩემპიონები გახდნენ თბილისელი სპორტსმენები [[რაფაელ ჩიმიშკიანი]] და [[ვლადიმერ სვეტილკო]]. [[1950-იანები|1950-იან]] წლებში ქვემსუბუქი წონის ძალოსანთა შორის საერთაშორისო სარბიელზე ლიდერობდა ჩიმიშკიანი, რომელმაც 11-ჯერ დაამყარა მსოფლიო რეკორდი, [[1952]] წელს ჰელსინკში ოლიმპიური ჩემპიონის ტიტული მოიპოვა, 2 წლის შემდეგ კი – მსოფლიოს ჩემპიონისა. მოგვიანებით ამავე წონით კატეგორიაში დაწინაურდა [[დიმიტრი შანიძე]] – მსოფლიოსა ([[1973]]) და ევროპის ჩემპიონი ([[1972]]), ოლიმპიური თამაშების ორგზის მეორე პრიზიორი ([[1968]], [[1972]]). შანიძის შემდეგ თითქმის 20 წლის განმავლობაში საქართველოს წარმომადგენლებს დიდ შეჯიბრებებში მედალი არ აუღიათ. [[1990-იანები|1990-იან]] წლებში დიდი წარმატებები მოიპოვა ცხინვალელმა ათლეტმა, სამგზის ოლიმპიურმა ჩემპიონმა [[კახი კახიაშვილი|კახი კახიაშვილმა]], რომელმაც ბარსელონის ოლიმპიადა ([[1992]]) საქართველოს სახელით მოიგო, მომდევნო ორ თამაშებში კი [[საბერძნეთი|საბერძნეთის]] გუნდში გამოდიოდა. ასევე თვალსაჩინოა გიორგი ასანიძის სპორტული მიღწევები, რომელმაც ევროპისა და მსოფლიოს ჩემპიონატებში მოპოვებული წარმატებები ათენის ოლიმპიური ოქროს მედლით ([[2004]]) დააგვირგვინა. ქართული ძალოსნობის განვითარებაში მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვით გიორგი [[გიორგი ჩიკვაიძე|გიორგი ჩიკვაიძეს]], [[კონსტანტინე ზაუტაშვილი|კონსტანტინე ზაუტაშვილს]], [[მამია ჟღენტი|მამია ჟღენტს]], [[დიმიტრი კაპცოვი|დიმიტრი კაპცოვს]], [[რობერტ ტატიშვილი|რობერტ ტატიშვილს]], [[შოთა წერეთელი|შოთა წერეთელს]], [[გიორგი ჩიტაძე|გიორგი ჩიტაძესა]] და [[ვანო გრიქუროვი|ვანო გრიქუროვს]].<ref>[https://web.archive.org/web/20200813115200/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=60 ქართული სპორტი]</ref> == ბალახის ჰოკეი == საქართველოში ოდითგანვე იყო გავრცელებული [[ბალახის ჰოკეი|ბალახის ჰოკეის]] მსგავსი თამაშობანი – [[ჭოროლა]] და [[ჭაკუნობა]]. ჭოროლას მეტწილად [[კახეთი|კახეთსა]] და [[სამეგრელო|სამეგრელოში]] მისდევდნენ, ჭაკუნობას – დასავლეთ საქართველოში, განსაკუთრებით – [[გურია|გურიასა]] და [[იმერეთი|იმერეთში]]. ჭოროლას მოედანი დაახლოებით ბალახის ჰოკეის ზომისა იყო, თამაშობდნენ თხილის ან მუხის ტოტისგან დამზადებული ყვანჭებით, კარის მაგივრობას სწევდა ორმო. ჭაკუნობისთვის განკუთვნილი მოედნის სიგრძე 500 მეტრს აღწევდა, კარის ნაცვლად კი მოედნის თავსა და ბოლოში ლელო იყო მონიშნული. ამ თამაშობებს XX საუკუნის [[60-იანები|60-იან]] წლებამდე მისდევდნენ. თანამედროვე ბალახის ჰოკეის პირველი გუნდი შეიქმნა [[ქუთაისი|ქუთაისში]] [[1973]] წლის [[3 დეკემბერი|3 დეკემბერს]], სპორტსაზოგადოება „ლოკომოტივის” ბაზაზე. ამ საქმის თაოსანი იყო [[თეიმურაზ არჩაია]], მხარდამჭერი – [[ნოდარ ზივზივაძე]] (სპორტკლუბ „თბომავლის” თავმჯდომარე). მომდევნო წელს სასწავლო ჯგუფები გაიხსნა თბილისსა და ბათუმში, [[1974]] წელსვე გაიმართა საქართველოს პირველი ჩემპიონატი და თასის გათამაშება კაცთა შორის. ჩემპიონობა ბათუმის „განთიადმა” მოიპოვა, თასი – ქუთაისის „ლოკომოტივმა”. იმავე წელს ქუთაისელმა ჰოკეისტებმა მოიგეს ერევნისა და ბაქოს ტურნირები და სსრკ ჩემპიონატის I ლიგის შესარჩევი შეჯიბრება. ამ ლიგაში სხვადასხვა დროს გამოდიოდნენ აგრეთვე ბათუმისა და თბილისის არმიის სპორტკლუბის გუნდები. ქალთა პირველი ჯგუფები გაიხსნა [[1979]] წელს – [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] I ლიგაში 2 წელი თამაშობდა ბათუმის „განთიადის” (მწვრთნელი – [[ზურაბ მჟავია]]) ქალთა გუნდი, შემდეგ კი მისი ადგილი დაიკავა ქუთაისის “ფეიქარმა” (მწვრთნელი – [[ავთანდილ თევდორაძე]]). ქუთაისელმა გოგონებმა [[1988 წელი მუსიკაში|1988]] წელს გაიმარჯვეს საკავშირო ახალგაზრდულ პირველობაში. ჰოკეის გუნდები შეიქმნა ჩოხატაურსა და ლანჩხუთში. [[1985]] წელს ქუთაისის ცენტრალური სტადიონის ტერიტორიაზე მოეწყო ამიერკავკასიაში პირველი ხელოვნურსაფრიანი მოედანი, [[1992]] წელს ქუთაისშივე დაარსდა ბალახის ჰოკეის პირველი სპეციალიზებული სკოლა, რომლის სასწავლო ჯგუფები გაიხსნა წყალტუბოსა და სამტრედიაში. სხვადასხვა წლებში ქართველ ჰოკეისტებს უთამაშიათ [[პოლონეთი|პოლონეთის]], [[ესპანეთი|ესპანეთის]], [[ავსტრია|ავსტრიის]], [[ირანი|ირანის]] საერთაშორისო ტურნირებში, ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ჩემპიონატების შესარჩევ შეჯიბრებებში. '''საქართველოს ბალახის ჰოკეის ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1988]] წლის [[12 თებერვალი|12 თებერვალს]]. [[1996]] წლიდან ბალახის ჰოკეის საერთაშორისო ფედერაციის (FIH) წევრია. პრეზიდენტები: [[რევაზ რობაქიძე]] ([[1988]]-[[1996]]), [[თეიმურაზ არჩაია]] ([[1996]]-[[2004]]), [[გიორგი ჩარკვიანი]] ([[2004]] წლიდან). [[კონსტანტინე არჩაია]] ([[2006]]-[[2012]]), [[ავთანდილ თევდორაძე]] ([[2012]] წლიდან).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=68 ქართული სპორტი]</ref><br /> == ბატუტზე ხტომა == '''საქართველოში ბატუტზე ხტომა XX საუკუნის 30-იანი წლების მიწურულიდან გავრცელდა.''' ამ ტიპის პირველი სპორტული იარაღი [[გიორგი ეგნატაშვილი|გიორგი ეგნატაშვილის]] დავალებით დაამზადა პავლე აბაშკინმა, რომელსაც გიორგის ვაჟი, [[ირაკლი ეგნატაშვილი]] ეხმარებოდა. პირველი საცდელი ვარჯიშები თბილისში, კონსტიტუციის ქუჩაზე მდებარე სპორტულ დარბაზში მოეწყო, მერე კი ბატუტისტებმა მუშთაიდის ბაღში გადაინაცვლეს ([[1941]]). მოგვიანებით, უკვე [[50-იანები|50-იან]] წლებში, სპორტის ეს ახალი სახეობა დაინერგა თბილისის სპორტულ სკოლებში, ფიზკულტურის ინსტიტუტში, [[ქუთაისი|ქუთაისში]], [[ბათუმი|ბათუმში]], [[სოხუმი|სოხუმში]], [[ცხინვალი|ცხინვალსა]] და [[რუსთავი|რუსთავში]]. ბატუტს, როგორც დამხმარე საწვრთნელ საშუალებას, იყენებდნენ წყალში მხტომელები, ტანმოვარჯიშეები, პარაშუტისტები. ბატუტისტების პირველი ჯგუფი თენგიზ ხუდოევმა ჩამოაყალიბა ([[1969]]), საქართველოს ნაკრების პირველი უფროსი მწვრთნელი კი [[ოთარ კაკიაშვილი]] იყო. საქართველოს ჩემპიონატები იმართება [[1970]] წლიდან. ქართველ ბატუტზე მხტომელთაგან პირველ სერიოზულ წარმატებას [[ფატი ფირანიშვილი|ფატი ფირანიშვილმა]] მიაღწია ([[1980]], ევროპის იუნიორთა ჩემპიონატი, II ადგილი). [[1985]] წლიდან ლიდერობდა [[რუსუდან ხოფერია]] (მწვრთნელი – [[ზაურ სულაშვილი]]), რომელმაც არაერთხელ გაიმარჯვა მსოფლიოს და ევროპის ჩემპიონატებში ([[1988]] წელს მსოფლიოს ჩემპიონატში 3 ოქროს მედალი დაისაკუთრა: ინდივიდუალურ ვარჯიშში, სინქრონულ ხტომებსა და გუნდური პროგრამით შეჯიბრებაში), ბატუტისტთა სადებიუტო ოლიმპიურ ტურნირში კი ([[2000]], [[სიდნეი]]) VII ადგილი დაიკავა. საერთაშორისო ასპარეზზე არაერთი გამარჯვება მოიპოვეს [[ანა დოღონაძე|ანა დოღონაძემ]] (ამჟამად გერმანიის მოქალაქეა), [[ზაქარია აბრამიშვილი|ზაქარია აბრამიშვილმა]] და სხვებმა. [[2005]]-[[2006]] წლებში მსოფლიოსა და ევროპის ახალგაზრდული ჩემპიონატები მოიგო თბილისელმა [[ლუბა გოლოვინა|ლუბა გოლოვინამ]]. პრეზიდენტი: -  [[კონსტანტინე ლაშხი]]. <ref>[https://web.archive.org/web/20200813110108/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=73 ქართული სპორტი]</ref> == მხატვრული ტანვარჯიში == '''თბილისში ჯერ კიდევ XX საუკუნის დასაწყისში არსებობდა რიტმული პლასტიკის სტუდია,''' რომლის ბაზაზეც [[1924]] წელს შეიქმნა რიტმის ინსტიტუტი. აქ უპირატესობას ანიჭებდნენ სცენური ჟესტის ცნობილი ფრანგი თეორეტიკოსისა და პრაქტიკოსის, [[ფრანსუა დელსარტი|ფრანსუა დელსარტის]] იდეებს, ვის სახელსაც უკავშირდება ტერმინი "ესთეტიკური ტანვარჯიში". მხატვრული ტანვარჯიში სპორტული მიმართულებით [[1940-იანები|1940-იანი]] წლების მიწურულს განვითარდა. [[1948]] წელს თბილისში მოეწყო მეორე საკავშირო დათვალიერება-კონკურსი, პიონერთა და მოსწავლეთა სასახლეში კი გაიხსნა მხატვრული ტანვარჯიშის ორი ჯგუფი. [[ლენინგრადი|ლენინგრადიდან]] მოიწვიეს ცნობილი ტანმოვარჯიშე და მწვრთნელი [[იულია შიშკარიოვა]], რომელმაც შეადგინა და დანერგა ორიგინალური ვარჯიშები. საქართველოს ტანმოვარჯიშეები საკავშირო შეჯიბრებებში [[1950]] წლიდან ჩაებნენ, მაგრამ პირველი მნიშვნელოვანი გამარჯვებები [[1970-იანები|1970-ია]]<nowiki/>ნ წლებში მოიპოვეს, როცა ნაკრებს სათავეში ჩაუდგა შემდგომში სახელოვანი მწვრთნელი [[ნელი სალაძე]]. მან შექმნა მხატვრული ტანვარჯიშის ქართული სკოლა, რომელმაც საერთაშორისო აღიარება მოიპოვა. [[1979]] წელს [[ირინე გაბაშვილი]] და [[ლალი დოლიძე]] საბჭოთა გუნდთან ერთად მსოფლიოს ჩემპიონები გახდნენ. იმავე ჩემპიონატში გაბაშვილმა ბურთით ვარჯიში მოიგო, მრავალჭიდში კი III ადგილი დაიკავა. დიდ სარბიელზე წარმატებით გამოდიოდნენ აგრეთვე [[ინგა ყიფშიძე]], [[ელისო ბედოშვილი]], [[ირინა ჟემჩუჟინა]], [[მაია ნადიბაიძე]], [[მარინა ხალილოვა]], [[მაია მორბედაძე]] და სხვები. ოლიმპიურ თამაშებში მონაწილეობდნენ [[ეკა აბრამია]] ([[1996]], XXV ადგილი) და [[ინგა თავდიშვილი]] ([[2000]], XXI ადგილი). '''[[საქართველოს ტანვარჯიშის სახეობათა ფედერაცია]]''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[1 ივნისი|1 ივნისს]]. [[1992]] წლის [[18 ივლისი|18 ივლისიდან]] ტანვარჯიშის საერთაშორისო ფედერაციისა (FIG) და ევროპის ტანვარჯიშის კავშირის (UEG) წევრია. პრეზიდენტები: [[ანზორ ღონღაძე]] ([[1991]]-[[2004]]), [[რუსუდან სიხარულიძე]] ([[2004]]-?), [[კონსტანტინე ლაშხი]] (დღემდე). <ref>[https://web.archive.org/web/20200805052535/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=74 ქართული სპორტი]</ref> == ხელბურთი == '''საქართველოში [[ხელბურთი]] [[უკრაინა|უკრაინიდან]] შემოვიდა XX საუკუნის [[20-იანები|20-იან წლებში]].''' იმავე პერიოდში ქართულად ითარგმნა თამაშის წესები. სსრკ ხალხთა I სპარტაკიადაში ([[1928]]) მონაწილე ამიერკავკასიის ფედერაციის ნაკრები თითქმის მთლიანად ქართველი ხელბურთელებისგან შედგებოდა<nowiki/>[[50-იანები|. 50-იანი]] წლებიდან დაიწყო ხელბურთის განვითარების ახალი ეტაპი. ამ საქმეში განსაკუთრებული წვლილი მიუძღვით გიორგი შარაშიძეს, [[თამაზ ანთაძე|თამაზ ანთაძესა]] და [[ვლადიმერ არაქელოვი|ვლადიმერ არაქელოვს]]. [[1956]] წლიდან თბილისის „ბურევესტნიკი” საბჭოთა კავშირის პირველობაში (11×11) ჩაება, [[1962]] წელს კი გაიმართა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] I ჩემპიონატი შვიდკაცა ხელბურთში, რომელიც თბილისელებმა მოიგეს (უფროსი მწვრთნელი – გიორგი შარაშიძე). ორი წლის შემდეგ “ბურევესტნიკმა” კვლავ გაიმარჯვა ამ ასპარეზობაში, [[1963]], [[1965]] და [[1966]] წლებში კი პრიზიორი იყო. საქვეყნოდ გაითქვეს სახელი [[ჯემალ აბაიშვილი|ჯემალ აბაიშვილმა]], [[ჯემალ ცერცვაძე|ჯემალ ცერცვაძემ]], [[თამაზ ანთაძე|თამაზ ანთაძემ]], [[ანზორ ექსეულიძე|ანზორ ექსეულიძემ]], [[იმედო ფხაკაძე|იმედო ფხაკაძემ]], [[ლერი კარტოზია|ლერი კარტოზიამ]], [[ჯანო ბაგრატიონი|ჯანო ბაგრატიონმა]], [[გარი მაჭავარიანმა]] და სხვებმა. [[60-იანები|60-იანი]] წლებიდან მოყოლებული, საქართველოს ხელბურთელები სსრკ ნაკრების შემადგენლობაში რეგულარულად მონაწილეობდნენ დიდ საერთაშორისო შეჯიბრებებში. ოლიმპიური თამაშებისა ([[1976]]) და მსოფლიოს ([[1982]]) ჩემპიონი გახდა [[ალექსანდრე ანპილოგოვი]], მსოფლიო უნივერსიადაში ([[1968]]) გაიმარჯვეს [[იმედო ფხაკაძე|იმედო ფხაკაძემ]] და [[ალექსანდრე ხუციშვილი|ალექსანდრე ხუციშვილმა]]. ხელბურთის გავრცელებას ხელი შეუწყო ხშირმა საერთაშორისო შეხვედრებმა და თბილისის პოპულარულმა ტურნირმა გაზეთ “ზარია ვოსტოკას” პრიზზე, რომელიც [[1966]] წლიდან ტარდებოდა ევროპის უძლიერესი ნაკრებების ([[იუგოსლავია]], [[გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა|გდრ]], [[გფრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]], [[რუმინეთი]], [[უნგრეთი]], [[ესპანეთი]], [[ჩეხოსლოვაკია]], [[დანია]], [[ნორვეგია]], [[პოლონეთი]]) მონაწილეობით. ამ გუნდებს ტოლს არ უდებდა საქართველოს ნაკრები, რომელიც ბურევესტნიკელებისგან შედგებოდა. [[1978]] წელს თბილისის „ბურევესტნიკმა” (უფროსი მწვრთნელი – [[გარი მაჭავარიანი]]) სსრკ თასი მოიპოვა. ამ გამარჯვებაში თავიანთი წვლილი შეიტანეს ახალი თაობის ხელბურთელებმა<nowiki/>[[ჯემალ ბარამიძე|: ჯემალ ბარამიძემ]], [[გიორგი მამულაშვილმა]], ვახტანგ და გიორგი ბერიაშვილებმა, [[ზაზა დოლიძე|ზაზა დოლიძემ]], [[ამბერკი ტაბიძე|ამბერკი ტაბიძემ]], [[ზურაბ კეკელიძე|ზურაბ კეკელიძემ]], [[იოსებ კალანდაძე|იოსებ კალანდაძემ]], იგორ და გიორგი ნარიმანიძეებმა, [[ამირან კომახიძე|ამირან კომახიძემ]], [[ჯიმშერ დვალიშვილი|ჯიმშერ დვალიშვილმა]] და სხვებმა. საქართველოს ხელბურთელ ქალთა ყველაზე მნიშვნელოვანი წარმატება სსრკ ხალხთა VII სპარტაკიადაში ([[1979]]) V ადგილის დაკავება იყო. ჩვენი ნაკრების 14 მოთამაშეს მაშინ სპორტის ოსტატის წოდება მიენიჭა. [[1992]] წლიდან საქართველოს ეროვნული გუნდები დამოუკიდებლად მონაწილეობენ ევროპისა და მსოფლიოს ჩემპიონატების შესარჩევ ტურნირებში, ცალკეული გუნდები კი – ევროპის საკლუბო შეჯიბრებებში. ''''''საქართველოს ხელბურთის ასოციაცია.'''''' დაფუძნდა [[1990]] წლის [[5 ივნისი|5 ივნისს]]. [[1991]] წლიდან ხელბურთის საერთაშორისო ფედერაციისა (IHF) და ევროპის ხელბურთის ფედერაციის (EHF) დროებითი, [[1992]] წლის აგვისტოდან – მუდმივი წევრია.პრეზიდენტები: [[ნიკოლოზ ცხაკაია]] ([[1990]]-[[1996]]), [[თენგიზ გაზდელიანი (მრავალმნიშვნელოვანი)|თენგიზ გაზდელიანი]] ([[1996]]-[[2004]]), [[მამუკა სხიერელი]] ([[2004]]-?), [[ზურაბ კაკაბაძე]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200206114316/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=66 ქართული სპორტი]</ref> == ბადმინტონი == '''საქართველოში ბადმინტონი [[1960-იანები|1960-იანი]] წლების დასაწყისში შემოვიდა'''. სპორტის ამ სახეობის გავრცელებას ხელი შეუწყო [[1963]] წელს [[თბილისი|თბილისში]] გამართულმა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] პირველმა ჩემპიონატმა, რომელსაც ერთი წლის შემდეგ საქართველოს პირველობა მოჰყვა. გარდა თბილისისა, ბადმინტონის ჯგუფები გაიხსნა [[ქუთაისი|ქუთაისში]], [[ბათუმი|ბათუმში]], [[სოხუმი|სოხუმში]], [[რუსთავი|რუსთავში]], [[თელავი|თელავში]], [[გურჯაანი|გურჯაანსა]] და [[გაჩიანი|გაჩიანში]]. პირველი თაობის ბადმინტონისტებს შორის გამოირჩეოდნენ ძმები ანატოლი და ალექსანდრე დავიდოვები, ლევან ქურხაშვილი, ვლადიმერ ბორიაკი და დავით ასტახიშვილი. პირველი სპორტის ოსტატი გახდა იულია კონდრატიევა. [[1980-იანები|1980-იან]] წლებში საკავშირო და საერთაშორისო შეჯიბრებებში წარმატებით გამოდიოდა დავით კავილაძე, რომელმაც [[1983]] წელს [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] გუნდთან ერთად მეგობრობის საერთაშორისო ტურნირში გაიმარჯვა. საქართველოში ბადმინტონის განვითარებაში თავისი წვლილი შეიტანეს მწვრთნელებმა: [[გივი სამსონაძე|გივი სამსონაძემ]], [[ლევან ქურხაშვილი|ლევან ქურხაშვილმა]], [[ანატოლი დავიდოვი|ანატოლი დავიდოვმა]], [[ოთარ აბზიანიძე|ოთარ აბზიანიძემ]], [[ვიქტორ მალიუტინი|ვიქტორ მალიუტინმა]] და სხვებმა. '''საქართველოს ბადმინტონის ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[19 ივლისი|19 ივლისს]]. [[1992]] წლიდან ბადმინტონის საერთაშორისო ფედერაციისა (IBF) და ევროპის ბადმინტონის ასოციაციის (EBA) წევრია. პრეზიდენტები: [[პავლე ნონიკაშვილი]] ([[1991]]-[[1994]]), ირაკლი კავილაძე ([[1994]]-[[1996]]), [[ანატოლი დავიდოვი]] ([[1996]]-?), [[თინათინ ბაღაშვილი]] (დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=4 ქართული სპორტი]</ref> == კიკბოქსინგი == საქართველოში კიკბოქინგით [[1990]] წლიდან დაინტერესდენ. სპორტული ორთაბრძოლის ეს სახეობა საბრძოლო ხელოვნების კლუბ „ჯიქში“ დაინერგა. [[1993]] წელს კლუბის ბაზაზე შეიქმნა ტაილანდური კრივისა და კიკბოქსინგის ეროვნული ფედერაცია, რომელსაც  გოჩა ჯავახია უძღვება. კიკბოქსინგის პირველი მიმდევრები იყვნენ გიორგი ჩაკვეტაძე, გიგა კორძაძე, მიხეილ ძაგნიძე, როინ ფილაური, ზურაბ ბესიაშვილი და სხვები. გიორგი ჩაკვეტაძემ, გიგა კორძაძემ, შალვა ავთანდილაშვილმა, თეონა ლავრელაშვილმა, სოფიო ქავთარაძემ  სხვადასხვა წლებში საერთაშორისო ტურნირების მედლები მოიპოვეს.ბოლო პერიოდში დიდ ტურნირებში განსაკუთრებული წარმატებით გამოდის დავით ჯავახია.<ref>[https://web.archive.org/web/20200813111839/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=47 ქართული სპორტი]</ref> == სოფტბოლი == საქართველოში სოფტბოლი სახელმწიფო ფიზიკური კულტურის ინსტიტუტის მძლეოსნობის კათედრის უფროსი მასწავლებლის, გია ქემოკლიძის თაოსნობით შემოვიდა. მან [[1991]] წელს ამავე ინსტიტუტის ბაზაზე პირველი გუნდი - „ივერია“ შექმნა. „ივერიამ“ სადებიუტო ოფიციალური ამხანაგური შეხვედრები [[1991]] წლის 7-10 მაისს გამართა - უმასპინძლა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონს, ტირასპოლის „ვიქტორიას“. ამავე წლის სექტემბერში „ივერია“ პირველი ოფიციალური ტურნირი - რუსეთის პროფკავშირთა საბჭოს ღია პირველობაში ჩაება და II ადგილი დაიკავა. შემდეგ გუნდმა კიდევ ხუთ ოფიციალურ ტურნირში ითამაშა. განსაკუთრებით აღსანიშნავია გამარჯვება [[1992]] წლის ანაპის ტურნირში, სადაც „ივერიამ“ ჩამოიტოვა ტირასპოლის „ვიქტორია,“ შემდგომში ევროპის ჩემპიონთა თასის მფლობელი.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=6 ქართული სპორტი]</ref> == ხრიდოლი == შერკინების ერთ-ერთი სტილი ძველ საქართველოში, ცალი ხელით კრივი. [[იოსებ გრიშაშვილი|იოსებ გრიშაშვილის]] ცნობით, თუ „ევროპიელთათვის არსებობს „დუელი“, ისე ჩვენებური ყარაჩოღელისათვისაც იყო ამგვარი საშუალება შეურაცყოფის ასანაზღაურებლად, რომელსაც „ხრიდოლი“ ეწოდებოდა“ (ი.გრიშაშვილი, ტომი III, გვ. 46, 1963 წ.). ხრიდოლის განმარტება ასევე შეტანილია გრიშაშვილის „ქალაქურ ლექსიკონში“ – „ხრიდოლი, ხრიდონი - კრივი ცალი ხელით. ერთი ხელი ქამარში აქვთ გარჭობილი და მეორეთი ვარჭიშობენ — ჰერივობენ“. ხრიდოლი ერთგვარი ოსტატობის მაჩვენებელი იყო, რადგან ბრძოლაში გამომწვევი ცალი ხელი ებრძოდა ორივე ხელით მოჩხუბარ მეტოქეს. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ცალი ხელით მებრძოლს გაუჭირდებოდა და მეტოქე დაჩაგრავდა, ის მაინც არ არღვევდა ხიდოლის წესებს და ისევ ცალი ხელით აგრძელებდა ბრძოლას. სიტყვა ხრიდოლი, ისევე როგორც: ხრიდონი, ხრიდული, ხრიკული, მეხრიკეობა, ნაწარმოებია სიტყვა ხრიკისგან. იგი ძველ საქართველოში მეომრის ოსტატური მოქმედების აღმნიშვნელ სიტყვას წარმოადგენდა. [[სულხან-საბა ორბელიანი|სულხან-საბას]] განმარტებით: „ხრიკი - მორკინალთ ხელოვნებაა“. ანუ ხერხი, ფანდი, ილეთი — მებრძოლის გააზრებული მოქმედება მეტოქის დასამარცხებლად. ქართული საბრძოლო ხელოვნების აღორძინების მიზნით, კახაბერ ზარნაძის თაოსნობით [[1993]] წელს დაარსდა ხრიდოლის ფედერაცია, რომლის მთავარ საქმიანობას წარმოადგენდა ქართული საბრძოლო ხელოვნების უძველესი სახეობების მოძიება და საჩვენებელი გამოსვლებით მათი დემონსტრაცია. [[1997]] წლიდან ხრიდოლის თანამედროვე სახით აღდგენას მოთავეობას უწევდა ხრიდოლის სადროში  „იბერიელი მგლების“ ხელმძღვანელი [[ნუკრი მჭედლიშვილი]]. ქართველთა მხედრული ტრადიციების მკვლევართა ჯგუფმა ([[ზაზა დავითულიანი]], [[ზურაბ ჩაჩანიძე]], [[ლადო მეცხვარიშვილი]], [[ნოდარ ლურსმანაშვილი]], [[გიორგი კოკოშაშვილი]], [[დავით ალანია]], მანუჩარ ბესელია, [[დავით ჩორგოლიანი]], [[ამური ქიტიაშვილი]], [[ბახვა ჭაბუკიანი]]) საფუძვლიანად შეისწავლა და შეიმუშავა თანამედროვე ხრიდოლის, ანუ ხელჩართული ბრძოლის ქართული სისტემა — საბრძოლო ხუთჭიდი. აქ გაერთიანებულია ქართული საბრძოლო ხელოვნების ხუთი უძველესი სახეობა: ჭიდაობა, რკენა, კრივი, ფარიკაობა და მშვილდოსნობა.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=55 ქართული სპორტი]</ref> == ბეისბოლი == '''ბეისბოლის ქართული ისტორია 1985 წლიდან იწყება.''' პირველი, ვინც სპორტის ამ სახეობით დაინტერესდა, იყო [[გელა ჩიხრაძე]], სსრკ სპორტის ოსტატი ხმლით ფარიკაობაში. იგი გაეცნო ბეისბოლის წესებს, შეკრიბა ენტუზიასტთა მცირე ჯგუფი და მათთან ერთად ვარჯიშს შეუდგა. [[1986]] წელს  გელა ჩიხრაძემ იმოგზაურა [[კუბა|კუბაში]], საიდანაც მეთოდური ლიტერატურა და სპორტული ინვენტარი ჩამოიტანა. იმავე წელს ჭადრაკის სასახლეში მისი თაოსნობით მოეწყო შეხვედრა, რომელიც საქართველოში ბეისბოლის დანერგვა-განვითარების საკითხებს მიეძღვნა.  [[1986]] წელს დაფუძნდა [[საქართველოს ბეისბოლის ფედერაცია]] და შეიქმნა ბეისბოლისტთა პირველი სპორტული კლუბი „ივერია“- [[1987]]-[[1988]] წლებში გელა ჩიხრაძე კვალიფიკაციის ასამაღლებლად კუბასა და [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]-ში იმყოფებოდა. [[1987]] წელს „ივერიამ“ პირველი ოფიციალურ საკავშირო ტურნირში III ადგილი დაიკავა (ქართველებთან ერთად შეჯიბრებაში მონაწილეობდენ კიევის, ლენინგრადის, მოსკოვის, ტასკენტისა და ნოვოსიბირსკის გუნდები). [[1988]]-[[1990]] წლებში გელა ჩიხრაძე სსრკ ნაკრების მწვრთნელი იყო.  [[1989]] წელს თბილისში შეიქმნა ბეისბოლის მეორე ქართული კლუბი - „მერანი“ (მცვრთნელები — გიორგი პაიჭაძე და [[დავით ღოთვაძე]] — „ივერიამ“ და „მერანმა“ [[1989]] – [[1990]] წლებში პირველი საერთაშორისო მატჩები გამართეს კუბაში. უფრო ადრე ამხანაგური შეხვედრების ჩასატარებლად საქართველოში ჩამოვიდნენ ამერიკის გუნდები „მიკერ-ბოკერი“ ([[1988]])  და „ბულდოქსი“ ([[1989]]). [[1988]] წელს გაიხსნა ბეისბოლის ბავშვთა სპორტული სკოლა (მთავარი მწვრთნელი - ნუგზარ კაპანაძე ). ბეისბოლის განვითარების ხელშეწყობის მიზნით ჩვენს ქვეყანას ესტუმრნენ კუბელი ([[ხუან ფისტუერი]]) და ამერიკელი ([[როჯერ სმიტი]], [[რენდი ბრაუნი]]) სპეციალისტები. [[1992]] წელს დაფიძნდა კლუბი „კოტრა“ (მთავარი მწვრთნელი — გიორგი ბროლაძე). [[1994]] წელს ლაგოდეხში  ჩამოყალიბდა კლუბი „ლელიანი“, რომელიც [[1995]] წელს ევროპის საკლუბო თასის გათამაშებაში IV ადგილი დაიკავა. [[1990]]-[[1991]] წლებში ქართველ მოზარდთა გუნდი საკავშირო ტურნირების ჩემპიონი იყო, [[1992]]-[[1993]] წლებში — რუსეთის ღია პირველობის ჩემპიონი, [[1994]] წელს კი — ევროპის „ბ“ ჯგუფის ფინალისტი. [[1994]] წელს კიევში გამართული ევროპის ჩემპიონატში საქართველოს ახალგაზრდულმა ნაკრებმა ვერცხლის მედლები დაისაკუთრა, [[1997]] წელს კი ჰალში (ინგლისი) IV ადგილზე გავიდა. [[1988]] წელს ვენაში ევროპის ჩემპიონატი „ბ“ ჯგუფში საქართველოს ეროვნულმა გუნდმა ბრინჯაოს მედლები მოიპოვა. [[2001]] წელს ქალაქ კუტნოში (პოლონეთი)  ბეისბოლის ბავშვთა გუნდმა „რაინდებმა“ მსოფლიო „ლითლ ლიგის“ ევროაზიური დივიზიონის   გათამაშებაში  (მონაწილეობდა 69 ქვეყანა) II ადგილი დაიკავა, [[2002]] წელს კი — III. 2007 წელს ევროპა-შუა აზია-აფრიკის ექვსგუნდიან ჯგუფში საუკეთესო იყო საქართველოს 19-წლამდელთა ნაკრები.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=5 ქართული სპორტი]</ref> == ბიატლონი == '''საქართველოს  ბიატლონის  ეროვნული ფედერაცია დაფუძნდა 2002 წლის 26 ნოემბერს'''. ამ მოკლე დროის განმავლობაში ბევრი რამ გაკთდა: ჩამოყალიბდა სპორტული ჯგუფები, დაგეგმილია შეჯიბრებები, შეირჩა საქართველოს ნაკრები გუნდი, რომელსაც საერთაშორისო ფედერაციის სპეციალურმა კომისიამ მაღალი შეფასება მისცა და დიდი მომავალი უწინასწარმეტყველა. სპორტსმენების მომზადების დონე ყოველ წლიურად შესამჩნებად იმატებს. 2004 წელს საქართველოს ეროვნული ფედერაცია გაწევრიანდა საერთაშორისო ბიატლონის ფედერაციაში. 2009 წლიდან დღემდე საერთაშორისო არბიტრაჟის თავმჯდომარე და პირველი მოადგილე, საქართველოს ბიატლონის ფედერაციის წევრებია. საქართველო წლების განმავლობაში ითვლებოდა ზამთრის სპორტის ცენტრად, ყოფილ საბჭოთა კავშირში. თუკი გავისთვალისწინებთ დღევანდელ სასაზღრო ზოლს და კლიმატურ პირობებს, და რა მნიშვნელობა აქვს ამ ნახევრად გასამხედროვებულ სპორტის სახეობის კერძოდ - ბიატლონის განვითარებას საქართველოში. ბაკურიანში ტარდებოდა სხვადასხვა დონის საკავშირო და საერთაშორისო შეჯიბრებები ზამთრის სახეობებში. იგეგმებოდა ოლიმპიური თამაშების ჩატარების  საკითხი. აქვე მზადებას გადიოდა საბჭოთა კავშირის ოლიმპიური ნაკრები ბიატლონში. სპორტულ კომპლექსში შედიოდა სასტუმრო, სასროლი მოედანი და სრბენი ბილიკი. აქ მომზადებლი სპორტსმენები მაღალ შედეგებს აღწევდნენ საერთაშორისო არენაზე. ბაკურიანში 1969-1970 წლებში ჩატარდა საკავშირო შეჯიბრება ბიატლონში.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=7 ქართული სპორტი]</ref> == თანამედროვე ხუთჭიდი == '''საქართველოში თანამედროვე ხუთჭიდი [[1950-იანები|1950-იან]] წლებში დაინერგა.''' [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ჩემპიონატში პირველი მედალი (ბრინჯაო) მოიპოვა თბილისელმა [[ანატოლი პევცოვი|ანატოლი პევცოვმა]]. პირველი თაობის ხუთჭიდელთა შორის იყვნენ [[რევაზ მანჯავიძე]], [[ივანე მიხაილიცკი]], [[ანატოლი პევცოვი]], [[ჯუანშერ ზალდასტანიშვილი,]] [[გურამ კალმახელიძე]], [[ვალერიან როგავა]] და სხვები. [[1981]] წელს საქართველოს გუნდმა სსრკ ჩემპიონატში გაიმარჯვა, ევროპის თასის გათამაშებაში კი სსრკ ნაკრების სახელით მესამე ადგილზე გავიდა. [[1985]] წელს იგორ ბრიზგალოვმა პირად შეჯიბრებაში ევროპის თასი დაისაკუთრა. [[1988]] წელს [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] ნაკრებთან ერთად ახალგაზრდებს შორის მსოფლიოს ჩემპიონი გახდა [[როლანდ ლოხიშვილი]]. განსაკუთრებულ წარმატებას მიაღწია [[ვახტანგ იაგორაშვილი|ვახტანგ იაგორაშვილმა]] (მწვრთნელი – [[ამირან შეროზია]]), რომელიც [[1980-იანები|1980-იან]] წლებში მსოფლიოს უძლიერეს ხუთჭიდელთა რიგებში შედიოდა. მან სეულის ოლიმპიურ თამაშებში პირად ჩათვლაში ბრინჯაოს მედალი აიღო, მომდევნო წელს ასევე პირად ტურნირში მსოფლიოს ჩემპიონატის მეორე პრიზიორი გახდა, [[1990]] წელს კი სსრკ ნაკრების შემადგენლობაში მსოფლიოს ჩემპიონობა მოიპოვა. '''საქართველოს თანამედროვე ხუთჭიდისა და ტრიათლონის ფედერაცია''' [[2003]] წელს გამოეყო საქართველოს ცხენოსნობისა და თანამედროვე ხუთჭიდის ფედერაციას (შეიქმნა [[1991]] წელს, საერთაშორისო ფედერაციის წევრია [[1992]] წლიდან) და დაფუძნდა დამოუკიდებელი ორგანიზაციის სტატუსით. [[2003]] წელს გაწევრიანდა თანამედროვე ხუთჭიდის საერთაშორისო ფედერაციაში (UIPM). პრეზიდენტები: [[ვალერიან როგავა]] ([[2003]]-[[2004]]), [[ჯუანშერ ზალდასტანიშვილი]] ([[2004]]-?), [[ვიაჩესლავ მალიშევი]] (დღემდე).<ref>[https://web.archive.org/web/20200813115241/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=13 ქართული სპორტი]</ref> == სინქრონული ცურვა == '''საქართველოში სინქრონული ცურვა პირველად იხილეს [[1978]] წლის [[13 ოქტომბერი|13 ოქტომბერს]] თბილისის საწყლოსნო კომპლექსის (ახლანდელი „ლაგუნა ვერე”)''' გახსნის ცერემონიალზე, როცა მოსკოველმა მოცურავეებმა თეატრალიზებულ-სპორტული სანახაობა წარმოადგინეს. ერთი წლის შემდეგ მოსკოველები კვლავ ჩამოვიდნენ თბილისში და საჩვენებელი გამოსვლები გამართეს. ამ სახეობით სერიოზულად დაინტერესდა თბილისელი ტანმოვარჯიშე ანა ივანოვა, რომელიც სინქრონულ ცურვაში უკვე ავარჯიშებდა რამდენიმე გოგონას. მისი მოწაფეები [[1978]] წლის მიწურულს ელექტროსტალში გამართულ პირველ საკავშირო ჩემპიონატშიც მონაწილეობდნენ და ხუთ გუნდს შორის III ადგილი დაიკავეს. მომდევნო ჩემპიონატი [[თბილისი|თბილისში]] ჩატარდა, მაგრამ მასპინძლები პრიზიორთა შორის ვერ მოხვდნენ. საქართველოში სინქრონული ცურვის აღმავლობა მოსკოვიდან მოწვეული სპეციალისტის [[ნატალია მაშუკი|ნატალია მაშუკის]] სახელს უკავშირდება. მან მოკლე დროში ჩამოაყალიბა ძლიერი გუნდი, რომელიც წარმატებით გამოდიოდა საკავშირო შეჯიბრებებში, ამ გუნდის ლიდერი [[ქრისტინე ფალასინიდი|ქრისტინა ფალასინიდი]] კი ერთ-ერთი საუკეთესო იყო ევროპაში. ფალასინიდიმ პირველი მნიშვნელოვანი გამარჯვება [[1986]] წელს თბილისში გამართულ საკავშირო ჩემპიონატში მოიპოვა (პირად შეჯიბრებაში – ბრინჯაოს მედალი, ჯგუფურში – ოქროსი). მისი წინამძღოლობით საქართველოს გუნდი მომდევნო ჩემპიონატში II ადგილზე გავიდა, წყვილთა შეჯიბრებაში კი [[ლელა მამიაური|ლელა მამიაურმა]] და [[ნინო გელაშვილი|ნინო გელაშვილმა]] III ადგილი დაიკავეს. ფალასინიდისთვის ყველაზე წარმატებული იყო [[1987]]-[[1988]] წლების სეზონი, როცა ევროპის ჩემპიონატში ოქროსა და ვერცხლის მედლები მოიპოვა, სეულის ოლიმპიურ თამაშებში კი VII ადგილი დაიკავა ერთეულთა თანრიგში. შემდეგ იგი საცხოვრებლად [[ათენი|ათენში]] გადავიდა და საბერძნეთის მოქალაქეობა მიიღო. [[1980-იანები|1980-იანი]] წლების მიწურულს საქართველოს რამდენიმე სპორტსმენმა იუნიორთა საერთაშორისო შეჯიბრებებში მაღალი შედეგები აჩვენა, მაგრამ იმ პერიოდიდან სინქრონულ ცურვას ყურადღება მოაკლდა და მათი შემდგომი დაოსტატებაც შეფერხდა. '''საქართველოს სპორტის საწყლოსნო სახეობათა ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[2 აგვისტო|2 აგვისტოს]]. [[1992]] წელს წყალბურთი გამოეყო ცალკე ფედერაციად, ხოლო [[1996]] წელს შეიქმნა საწყლოსნო სპორტის სახეობათა (ცურვა, წყალბურთი, წყალში ხტომა) კონფედერაცია, შემდგომში — ფედერაცია. [[1992]] წლის [[24 ივლისიდან]] ცურვის საერთაშორისო ფედერაციისა (FINA) და ევროპის საწყლოსნო ლიგის (LEN) წევრია. პრეზიდენტები: [[ბაკურ გულუა]] ([[1991]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ ისელიძე]] (წყალბურთის ფედერაციის — [[1992]]-[[1996]]), [[ვლადიმერ გოიაშვილი]] ([[1996]]-[[2004]]), [[გიორგი უდესიანი]] ([[2004]]-?), [[დავით რურუა]] (დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=41 ქართული სპორტი]</ref> == წყალსათხილამურო სპორტი == '''საქართველოში წყალთხილამურობას [[1970-იანები|1970 - იანი]] წლებიდან მისდევენ.''' ბავშვთა პირველი სპორტული ჯგუფები შეიქმნა [[1978]] წელს [[ფოთი|ფოთში]], იქაური პედეგოგის [[თამაზ ლაგვილავა|თამაზ ლაგვილავას]] თაოსნობით. პირველი თაობის წყალმოთხილამურეთა გამოირჩეოდნენ, ანჟელა და ვიქტორია ბესელიები, [[გიორგი სურგულაძე,]] [[გენადი პეტრუხინი]] და [[ვასილ ბუდუროვი.]] საქართველოს წყალმოთხილამურეთა შორის ტრამპლინიდან ხტომაში ბუდუროვმა პირველმა გადალახა 50-მეტრიანი ბარიერი და სსრკ ჩემპიონი გახდა - 50,1მ. თავდაპირველად ვარჯიშობდენ მდინარე კაპარჭინაზე, მწვრთნელად მოიწვიეს მინსკელი [[ვიაჩესლავ კობიალკო]]. იმავე პერიოდში მალთაყვის ტყე-პარკის მიდამოებში „ოქროს ტბაზე“ დაიწყეს წყალსათხილამურო ბაზის მშენებლობა. ამ საქმეს მეთავეობდა ფოთის საოკეანო თევზჭერის სამმართველოს უფროსი [[გურამ დოლბაია]]. ამ ბაზაზე [[1991]] წელს ჩატარდა ევროპის ჩემპიონატი. დიდ სარბიელზე პირველად სწორედ მაშინ გამოჩნდენ [[ხათუნა კორკელია]],<ref> [[1990]] წლის დეკემბერში სპორტულმა ჟურნალისტებმა ხათუნა კორკელია საქართველოს მეცხრე საუკეთესო სპორტსმენად დაასახელეს.</ref><ref name="Lelo_1991_N1">[https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/247591/1/Lelo_1991_N1.pdf დავით გობეჯიშვილი — საქართველოს საუკეთესო სპორტსმენი] // [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], 1 იანვარი, 1991, № 1 (10414), გვ. 1.</ref> [[გენადი გურალია]], [[კახა ქაჯაია]], [[ვალერი ბერაია]]. ამათგან  განსაკუთრებულ წარმატებას მიაღწია [[გენადი გურალია|გენადი გურალიამ]], რომელიც [[2008]] წელს სენიორთა შორის ევროპის საუკეთესო წყალმოთხილამურედ აღიარეს. '''საქართველოს წყალსათხილამურო სპორტის ფედერაცია შეიქმნა [[1990]] წელს (უცვლელი პრეზიდენტი — [[რომან მელია]]).''' <ref>[https://web.archive.org/web/20200813113142/http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=63 ქართული სპორტი]</ref> == მაგიდის ჩოგბურთი == '''საქართველოში მაგიდის ჩოგბურთი XX საუკუნის დასაწყისში შემოვიდა,''' მაგრამ მასობრივად [[1950-იანები|1950-იანი]] წლებიდან განვითარდა, განსაკუთრებით – თბილისსა და ზღვისპირეთში. თავდაპირველად თამაშობდნენ გართობის მიზნით, შემდეგ გაჩნდა სპეციალური სპორტული ჯგუფები. თბილისის პირველი ჩემპიონატი ჩატარდა [[1950]] წელს, ორი წლის შემდეგ კი [[ბათუმი|ბათუმში]] საქართველოს პირველი ჩემპიონატიც მოეწყო. ერთეულთა თანრიგში გაიმარჯვეს [[ლალი იზაშვილი|ლალი იზაშვილმა]] და [[ირაკლი ხიმშიაშვილი|ირაკლი ხიმშიაშვილმა]]. პირველი სპორტის ოსტატები გახდნენ ლალი იზაშვილი და [[რობერტ კუდაშვილი]]. [[1954]] წელს რობერტ კუდაშვილის ინიციატივით თბილისში გაიხსნა მაგიდის ჩოგბურთის ბავშვთა სპორტული სკოლა. სსრ კავშირის ჩემპიონატის პირველი მედლები მოიპოვეს ლალი იზაშვილმა ([[1958]], ბრინჯაო), [[სარქის სარხოიანი|სარქის სარხოიანმა]] ([[1966]], ოქრო), [[თეიმურაზ რამაზაშვილი|თეიმურაზ რამაზაშვილმა]] ([[1966]], ბრინჯაო). აქედან იწყება სარხოიანის მრავალწლიანი წარმატებული სპორტული კარიერა. ის სხვადასხვა თანრიგში 23-ჯერ იყო [[სსრკ]] ჩემპიონი, პარალელურად არაერთი მედალი მოიპოვა საერთაშორისო ტურნირებში, მათ შორის – ევროპის ჩემპიონატებსა და სტუდენტთა მსოფლიო პირველობაში. სარხოიანს მოპოვებული აქვს მსოფლიოს ჩემპიონატის თითო ვერცხლისა და ბრინჯაოს მედალი და საუკეთესოა საქართველოს ყველა თაობის მაგიდის ჩოგბურთელთა შორის. '''საქართველოს მაგიდის ჩოგბურთის ფედერაცია''' დაფუძნდა [[1991]] წლის [[19 ივლისი|19 ივლისს]]. [[1992]] წლის 15 სექტემბრიდან მაგიდის ჩოგბურთის საერთაშორისო ფედერაციისა (ITTF) და ევროპის მაგიდის ჩოგბურთის ფედერაციის (ETTF) წევრია. პრეზიდენტები: [[იური გონაძე]] ([[1991]]-[[1994]]), [[კოტე ბაირამაშვილი]] ([[1994]]-[[1996]]), [[იური გონაძე]] ([[1996]]-[[2005]]), [[თემურ ქურხული]] ([[2005]]-?), [[გურამ გოგოლაძე]] (დღემდე).<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=27 ქართული სპორტი]</ref> == კომპიუტერული სპორტი == [[საქართველოს კომპიუტერული სპორტის ფედერაცია]] დაარსდა [[2002]] წლის 7 მარტს. ფედერაცია პირველი ორგანიზაციაა, რომელმაც დაიწყო [[საქართველო]]ში [[კიბერსპორტი]]ს განვითარებაზე ზრუნვა. ფედერაციას დაარსებიდან ჩატარებული აქვს 8 მსოფლიო კიბეროლიმპიადის შესარჩევი "WCG Georgia", 4 მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი "IeSF Georgia", 2 ევროპის პირველობის შესარჩევი, 9 საქართველოს ჩემპიონატი „ფედერაციის თასის" სახელწოდებით, ფედერაციის ლიგა, 3 სასკოლო ოლიმპიადა და 100 ამდე საკლუბო ჩემპიონატი. ჩვენი ერთ–ერთი მისიაა მსოფლიო კიბეროლიმპიადაზე საქართველოს ნაკრების სათანადო წარდგენა. ფედერაციის ორგანიზებით [[2004]] წლიდან საქართველოს გუნდები და გეიმერები 17–ჯერ გავიდნენ საერთაშორისო ჩემპიონატებზე. საქართველოს კომპიუტერული სპორტის ფედერაცია არის ორი საერთაშორისო კიბერსპორტული ორგანიზაციის წევრი: "WCG" – წევრი [[2004]] წლიდან "IeSF" – წევრი [[2012]] წლიდან<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=19 ქართული სპორტი]</ref> == ჩერლიდინგი == '''სპორტის სახეობის აღწერა''' ეს არის სპორტის დამოუკიდებელი სახეობა, რომელიც მოიცავს შოუსა და სანახაობრივი სპორტის სახეობის ელემენტებს. ([[ტანვარჯიში]], [[აკრობატიკა]], ცეკვები). ტარდება ევროპული და საერთაშორისო მასშტაბის შეჯიბრებები.                     '''ჩირლიდინგი იყოფა ორ ძირითად მიმართულებად:''' 1. გუნდების შეჯიბრი პროგრამების მიხედვით, რომელიც შემუშავებულია სპეციალური წესებით; 2. მუშაობა სპორტულ გუნდებთან, კლუბებთან, ფედერაციებთან შემდეგი ამოცანების შესასრულებლად: მაყურებელთა (გულშემატკივართა) მოზიდვა სტადიონებზე და სპორტულ დარბაზებში ფიზიკური კულტურის, სპორტის და ჯამრთელი ცხოვრების წესის პოპულარიზაციის მიზნით; სტადიონებზე  კეთინგანწყობილი მორალურ-ფსიქოლოგიური ჰავის შექმნა, გულშემატკივართა-ფანატების აგრესიური განწყობის შერბილება, "პოზიტიური ფანატიზმის" გარემოს შექმნა და ფანატების ემოციების მართვა; შეჯიბრში მონაწილე სპორტული გუნდების მხარდაჭერა; სპორტული ღონისძიებების დროს სარეკლამო-საიმიჯო სამუშაოთა აკტივიზაცია და მრავალფეროვნება. საქართველოს ჩერლიდინგის ეროვნული ფედერაცია დაარსდა [[2009]] წელს. საქართველოს ჩერლიდინგის ეროვნული ფედერაცია შედის მსოფლიო და ევროპულ უმსხვილეს სპორტულ სტრუქტურებში: [[2014]] წლიდან ფედერაცია აქტიურად ჩაერთო ქვეყნის მასშტაბით სპორტულ და კულტურულ ღონისძიებებში; დღეს, ფედერაცია 100 -ზე მეტ წევრსა და  4 000 -მდე  სპორტსმენს ითვლის.[[2016]] წლის, [[6 დეკემბერი|6 დეკემბერს]] საერთაშორისო ოლიმპიურმა კომიტეტმა აღიარა ჩერლიდინგის საერთაშორისო ფედერაცია.                '''ჩატარებული ღონისძიებები საქართველოში''' მონაწილეობა კალათბურთის, მინიფეხბურთის ჩემპიონატებში, მარათონი — მსოფლიო გარბენი, ოლიმპიელთა ოფიციალური დაჯილდოების ცერემონია, სპორტის საერთაშორისო დღე, სასკოლო სპორტული ოლიმპიადები, ამერიკული ფეხბურთის ჩემპიონატები, თბილისი მარათონი და სხვა. ქართველი ჩერლიდერები ასევე მონაწილეობენ საზღვრებს გარეთ გამართულ საერთაშორისო ოლიმპიადებში, მსოფლიო და ევროპის ჩემპიონატებში. ჩერლიდინგი ხელს უწყობს ჯანსაღი ცხოვრების წესის დანერგვას და მასობრივი სპორტის პოპულარიზაციას ახალგაზრდებში.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sporttypes&sportid=58 ჩერლიდინგი]</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[საქართველოს სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტრო]] * [[სპორტი აფხაზეთში]] == სქოლიო == <div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox"> {{reflist|colwidth=30em}} </div> [[კატეგორია:საქართველოს სპორტი]] a9l7ff65u38o1czx5lsy88ho1jkrwm9 0 444551 4411550 4192119 2022-08-27T21:38:11Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ორგანიზაცია |სახელი =ევროპის ლიბერალური ფორუმი |ორგანიზაციის სახელი მშობლიური=European Liberal Forum |ორგანიზაციის სახელი მშობლიური კოდი=de |სურათი =ELF Logo.jpg |სურათის საზღვარი = |ზომა = |ქვეყანა=ბელგია |მონიშვნა = |რუკა = ELF member countries.svg |რუკის ზომა =300px |წარწერა =ევროპის ლიბერალური ფორუმის რუკა |რტიტრი =<div style="text-align: left;">{{legend|#1284a6|წევრი ორგანიზაციები}}{{legend|#1ea698|აფილირებული ორგანიზაციები}}</div> |რუკა2 = |აბრევიატურა = |დევიზი = |შეიქმნა = 2007 |გაუქმდა = |ტიპი = პოლიტიკური ფონდი |სტატუსი = |მიზანი = |შტაბ-ბინა = [[ბრიუსელი]], [[ბელგია]] |ადგილმდებარეობა = |ემსახურება რეგიონს = |წევრები = |ენა = |მდივანი = |ლიდერი წარწერა =პრეზიდენტი |ლიდერი სახელი =დრ. იურგენ მარტენსი |ლიდერი წარწერა2 = |ლიდერი სახელი2 = |ლიდერი წარწერა3 = |ლიდერი სახელი3 = |მნიშვნელოვანი პირები = |მთავარი ორგანო = |მშობელი ორგანიზაცია= |გაწევრიანება = |ბიუჯეტი =€ 1,66 million (2016)<ref>{{cite web|url=http://www.liberalforum.eu/en/about/what-is-elf.html?file=tl_files/userdata/downloads/financial-documentation/documentation%20for%202016.pdf|title=Financial documentation year 2016|accessdate=16 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180316152035/http://www.liberalforum.eu/en/about/what-is-elf.html?file=tl_files%2Fuserdata%2Fdownloads%2Ffinancial-documentation%2Fdocumentation%20for%202016.pdf|archivedate=16 მარტი 2018}}</ref> |შტატი = |ვოლონტიორი = |საიტი ={{URL|http://liberalforum.eu}} |შენიშვნები = |ყოფილი სახელი = }} '''ევროპის ლიბერალური ფორუმი''' ({{lang-en|European Liberal Forum}}), ან უბრალოდ '''ELF''' — [[ევროპის კავშირი|ევროპული დონის]] [[პოლიტიკური ფონდი]], რომელიც დაკავშირებულია [[ლიბერალებისა და დემოკრატების ალიანსი ევროპისთვის|ლიბერალებისა და დემოკრატების ალიანსთან]]. ფონდი დაარსდა [[2007|2007 წელს]] და მისი მიზანი არის [[ევროპა]]ში მოქმედი [[ლიბერალიზმი|ლიბერალური]] ორგანიზაციების, ფონდებისა და ინსტიტუციების დაახლოება და ერთობლივი დღის წესრიგის შემუშავება. ევროპულ დონეზე მოქმედ სხვა ფონდებთან შედარებით, ELF ყველაზე დამოუკიდებელია.<ref>http://cadmus.eui.eu/bitstream/handle/1814/19156/RSCAS_2011_58.pdf?sequence=1</ref> მისი წევრობა ღიაა ყველა ლიბერალური ორგანიზაციისთვის, რომელიც იზიარებს ევროპელი ლიბერალების ფასეულობებს. [[2019|2019 წლის]] სექტემბერში [[ევროპულ-ქართული ინსტიტუტი]] ევროპის ლიბერალური ფორუმის აფილირებული წევრი გახდა. ეს არის პირველი შემთხვევა, როდესაც [[საქართველო|ქართული]] ორგანზიაცია გახდა ევროპული დონის დიდი სამეულის პოლიტიკური ფონდის წევრი. <ref>{{Cite web |url=https://egi.ge/ka/archives/4993 |title=EGI ევროპის ლიბერალური ფორუმის წევრი გახდა |accessdate=2019-09-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190921161245/https://egi.ge/ka/archives/4993 |archivedate=2019-09-21 }}</ref> [[File:ELF & EGI event in Tbilisi.jpg|thumb|ევროპის ლიბერალური ფორუმის აქტივობა [[თბილისი|თბილისში]]. [[ევროპულ-ქართული ინსტიტუტი]]სა და [[ნაუმანის ფონდი]]ს ერთობლივი ღონისძიება. ]] == დირექტორთა საბჭო და სამდივნო == ELF-ის სამდივნო და დირექტორთა საბჭო შედგება შემდეგი ადამიანებისგან: * იურგენ მარტენსი, პრეზიდენტი * მარტინა დლაბაჟოვა, ვიცე-პრეზიდენტი * ოლე შმიტი, ვიცე-პრეზიდენტი<ref>[http://www.liberalforum.eu/about_board.html About board] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161002040817/http://www.liberalforum.eu/about_board.html |date=2016-10-02 }} Liberal Forum</ref> სამდივნოს ხელმძღვანელობს დანიელ კადიკი, აღმასრულებელი დირექტორი.<ref>[http://www.liberalforum.eu/about_secretariat.html About secretariat] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160322204719/http://www.liberalforum.eu/about_secretariat.html |date=2016-03-22 }} Liberal Forum</ref> == წევრი ორგანიზაციები == {| class="wikitable sortable" |- ! აფილირებული ორგანიზაცია !! ქვეყანა |- | [[ევროპულ-ქართული ინსტიტუტი]] || {{დროშა|საქართველო}} |- | Indítsuk Be Magyarországot Alapítvány|| {{დროშა|უნგრეთი}} |- | Institute of Liberal Politics || {{დროშა|სომხეთი}} |- | Centro Einaudi || {{დროშა|იტალია}} |- | LGBTI LIberals of Europe || {{დროშა|საფრანგეთი}} |- | პედი ეშდაუნის ფორუმი || {{დროშა|გაერთიანებული სამეფო}} |- ! წევრი ორგანიზაცია !! ქვეყანა |- |[[NEOS - ახალი ავსტრია და ლიბერალური ფორუმი|NEOS - ახალი ავსტრია და ლიბერალური ფორუმი]] |{{დროშა|ავსტრია}} |- |Studiecentrum Albert Maertens (SAM) |{{დროშა|ბელგია}} |- |LYMEC |{{დროშა|ბელგია}} |- |Liberas/Liberaal Archief |{{დროშა|ბელგია}} |- |Centre Jean Gol |{{დროშა|ბელგია}} |- |Boris Divković Foundation |{{დროშა|ბოსნია და ჰერცეგოვინა}} |- |Liberal Integration Foundation |{{დროშა|ბულგარეთი}} |- |Liberal Institute for Political Analyses (LIPA) |{{დროშა|ბულგარეთი}} |- |International Educational Centre (IEC) |{{დროშა|ხორვატია}} |- |Institute for Politics and Society |{{დროშა|ჩეხეთი}} |- |Centrum liberálních studií/Centre for Liberal Studies |{{დროშა|ჩეხეთი}} |- |Danish Liberal Democracy Programme |{{დროშა|დანია}} |- |Liberalismi Akadeemia/Academy of Liberalism |{{დროშა|ესტონეთი}} |- |Svenska bildningsförbundet |{{დროშა|ფინეთი}} |- |Magma |{{დროშა|ფინეთი}} |- |Edistysmielisen tutkimuksen yhdistys r.y. e2/Think tank e2 |{{დროშა|ფინეთი}} |- |[[ნაუმანის ფონდი]] |{{დროშა|გერმანია}} |- |Centre for Liberal Studies – Markos Dragoumis (KEFiM) |{{დროშა|საბერძნეთი}} |- |Republikon Scientific, Educational and Research Foundation |{{დროშა|უნგრეთი}} |- |For Freedom, For Liberal Thinking Foundation |{{დროშა|უნგრეთი}} |- |LibMov |{{დროშა|იტალია}} |- |Fondazione Luigi Einaudi |{{დროშა|იტალია}} |- |Fondazione Critica Liberale |{{დროშა|იტალია}} |- |Forum for Latvia's Future |{{დროშა|ლატვია}} |- |Fundacja Projekt: Polska / Foundation Project: Poland |{{დროშა|პოლონეთი}} |- |Fundacja Liberté! |{{დროშა|პოლონეთი}} |- |Liberal Social Movement |{{დროშა|პორტუგალია}} |- |Institute for Liberal Studies |{{დროშა|რუმინეთი}} |- |Zavod 14 |{{დროშა|სლოვენია}} |- |NOVUM – Institute for strategic and applicable research |{{დროშა|სლოვენია}} |- |Asociación Galega para a Liberdade e a Democracia/Galician Society for Freedom and Democracy (GALIDEM) |{{დროშა|ესპანეთი}} |- |Swedish International Liberal Centre (SILC) |{{დროშა|შვედეთი}} |- |Forum för reformer och entreprenörskap/Forum for Reforms, Entrepreneurship and Sustainability (FORES) |{{დროშა|შვედეთი}} |- |Centre Party International Foundation |{{დროშა|შვედეთი}} |- |Bertil Ohlin Institute |{{დროშა|შვედეთი}} |- |Stichting Internationaal Democratisch Initiatief (Stichting IDI) / D66 International |{{დროშა|ნიდერლანდები}} |- |Mr. Hans van Mierlo Stichting |{{დროშა|ნიდერლანდები}} |- |Haya van Someren Stichting/VVD International |{{დროშა|ნიდერლანდები}} |- |B.M. Teldersstichting |{{დროშა|ნიდერლანდები}} |- |Freedom Research Association |{{დროშა|თურქეთი}} |} == სქოლიო == {{სქოლიო}} ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.liberalforum.eu/ European Liberal Forum] {{საქართველოს საზოგადოებრივი ორგანიზაციები}}{{ევროპული განახლება}} [[კატეგორია:ლიბერალური ორგანიზაციები]] 62g4cjq9nlm9u1z8solmtcny77417mg 0 444630 4411375 3721314 2022-08-27T14:04:42Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მსოფლიოს მემკვიდრეობის ძეგლი |სახელი = ბურკინა-ფასოს ძველი მეტალურგიული ძეგლები |სურათი = |სურათის წარწერა= |რუკა= |რუკის_წარწერა = |რუკის ზომა = |ქვეყანა = {{დროშა|ბურკინა-ფასო}} |ტიპი= კულტურული |კრიტერიუმი= iii, iv, vi |ID = |ბმული = |რეგიონი= აფრიკა |კოორდინატები= |წელი= 2019 |სესია= |ნომერი = 1602 |გაფართოება = }} {{მსოფლიო მემკვიდრეობა|1602}} '''ბურკინა-ფასოს ძველი მეტალურგიული ძეგლები''' — [[იუნესკო]]ს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი [[ბურკინა-ფასო]]ში. მსოფლიო მემკვიდრეობის ნუსხაში შეიტანეს [[2019]] წლის 5 ივლისს<ref>[https://whc.unesco.org/en/news/2002/ Five sites inscribed on UNESCO’s World Heritage List]</ref>. აღნიშნული ძეგლი შედგება ხუთი ობიექტისაგან, რომელიც განლაგებულია ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონის ტერიტორიაზე. მათ შორის უძველესი [[დურულა]] დაარსებულია [[ძვ. წ. VIII საუკუნე]]ში და წარმოადგენს ბურკინა-ფასოში რკინის წარმოების ყველაზე ადრეულ მტკიცებულებას. დანარჩენი ობიექტებია [[ტივეგა]], [[იამანე]], [[კინდიბო]], [[ბექუი]], რომლებიც ახალი წელთაღრიცხვის მეორე ათასწლეულში რკინის წარმოების ნათელ მაგალითს წარმოადგენენ. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://whc.unesco.org/en/list/1602 Ancient Ferrous Metallurgy Sites of Burkina Faso] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები ბურკინა-ფასოში}} [[კატეგორია:ბურკინა-ფასო]] [[კატეგორია:მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები ბურკინა-ფასოში]] c6ka645psnmgh8kcow3m01vm21f0wnh 0 445968 4411491 3732539 2022-08-27T15:50:04Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki საკუთარი სახელი ''' გორდეზიანი''' შეიძლება აღნიშნავდეს ერთ-ერთ შემდეგ პიროვნებათაგანს: * [[ბენო გორდეზიანი]] — მხატვარი; * [[დავით გორდეზიანი]] — მათემატიკოსი; * [[თენგიზ გორდეზიანი]] — გეოგრაფ-კარტოგრაფი * [[იასონ გორდეზიანი]] — აგრონომი; * [[ლევან გორდეზიანი]] — ისტორიკოსი; * [[მარლენ გორდეზიანი]] — ბიოქიმიკოსი; * [[რისმაგ გორდეზიანი]] — ფილოლოგი; * [[შოთა გორდეზიანი]] — ქირურგი. {{მრავალმნიშვნელოვანი}} [[კატეგორია:გორდეზიანები| ]] c3kfqc85bdgd5pqmlrncnszgntap5eb 0 457712 4411410 3802706 2022-08-27T14:20:22Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მთა | სახელი = ვლადიმერ პუტინის პიკი | სურათი = Putin Peak.jpg | სურათის_წარწერა = ვლადიმერ პუტინის პიკი | ქვეყანა = {{დროშა|ყირგიზეთი}} | ტერიტორიული ერთეული = [[ჩუის ოლქი]] | სიმაღლე = 4446 | შეფარდებითი სიმაღლე = |lat_dir = N |lat_deg = 42 |lat_min = 30 |lat_sec = 20 |lon_dir = E |lon_deg = 74 |lon_min = 35 |lon_sec = 30 | პოზრუკა = ყირგიზეთი | პოზრუკა2 = | იზოლაცია = | დაკავშირებული მთა = | სია = | მთის მასივი = | ქედი = [[ყირგიზეთის ქედი]] | ლანდშაფტი = | ტიპი = | ვულკანური რკალი = | ვულკანური სარტყელი = | ამგებელი ქანები = | ასაკი = | პირველი ასვლა = | უმარტივესი მარშრუტი = | ბოლო ამოფრქვევა = | საიტი = }} '''ვლადიმერ პუტინის პიკი''' ({{lang-ky|Владимир Путин атындагы чоку}}) — მწვერვალი [[ყირგიზეთი|ყირგიზეთში]], [[ტიან-შანი|ტიან-შანში]], [[ყირგიზეთის ქედი|ყირგიზეთის ქედზე]]. ადმინისტრაციულად მოქცეულია [[ჩუის ოლქი]]ს ტერიტორიაზე. სიმაღლე 4446 მ.<ref>[http://www.nzz.ch/berg_putin_4446_muem-1.9577274 Berg Putin, 4446 m.ü.M.]</ref> ხილვადობა 20 კმ-მდეა. სამხრეთ კალთაზე მიედინება მდინარე აქსუს შენაკადი ჯართაში. სახელი ეწოდა 2011 წელს რუსეთის პრეზიდენტის [[ვლადიმერ პუტინი]]ს პატივსაცემად.<ref>[http://lenta.ru/news/2011/02/17/name/ Парламент Киргизии присвоил горной вершине имя Путина]</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ყირგიზეთის მთები]] 518120ac9ks76co1ina67ouiqych93e 0 470037 4411537 4256062 2022-08-27T20:24:56Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki '''თავდაუსხმელობის პრინციპი''', ასევე ცნობილი როგორც '''თავდაუსხმელობის აქსიომა''', '''ძალის გამოყენების დაუშვებლობა''', '''ინტერვენციის აკრძალვა''' — [[ეთიკა|ეთიკური]] დამოკიდებულება აგრესიის დაუშვებლობასთან დაკავშირებით. ამ კონტექსტში აგრესია განმარტებულია როგორც, ნებისმიერი სახის ძალისა ან მუქარის გამოყენება სხვა პირის ან მისი საკუთრების მიმართ.<ref>{{cite encyclopedia |last=Long|first=Roderick |authorlink=Roderick T. Long |editor-first=Ronald |editor-last=Hamowy |editor-link=Ronald Hamowy |encyclopedia=The Encyclopedia of Libertarianism |url= https://books.google.com/books?id=yxNgXs3TkJYC |year=2008 |publisher= SAGE Publications; Cato Institute |location= Thousand Oaks, CA |isbn= 978-1-4129-6580-4 |oclc=750831024| lccn = 2008009151 |pages=357–60 |doi= 10.4135/9781412965811.n219|quote=...except in response to the initiation ... of similar forcible interference .... |ref= |chapter=Nonaggression Axiom }}</ref> [[პაციფიზმი|პაციფიზმისგან]] განსხვავებით ეს პრინციპი არ კრძალავს თავდაცვის გამოყენებას თავდასხმის დროს. თავდაუსხმელობის პრინციპი [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულ შტატებში]] [[ლიბერტარიანიზმი|ლიბერტალიანიზმის]] განმსაზღვრელი პრინციპია.<ref>{{cite web|url=http://americanlyyours.com/2011/04/14/the-non-aggression-principle/|title=The Non-Aggression Principle (Americanly Yours, April 14, 2011)|author=Phred Barnet|accessdate=November 22, 2011}}</ref> იგი ასევე ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი იდეოლოგია [[ანარქო-კაპიტალიზმი|ანარქო-კაპიტალიზმში]], კლასიკურ ლიბერალიზმსა და სახელწმიფოს ისეთ მოდელში, როგორიცაა [[სახელმწიფო-ღამის დარაჯი|„სახელმწიფო-ღამის დარაჯი“]].<ref>{{Cite web | url=http://fff.org/explore-freedom/article/the-morality-of-libertarianism/ | title=The Morality of Libertarianism | publisher=[[The Future of Freedom Foundation]]| accessdate=2016-03-16}}</ref><ref>{{Cite web | url=http://archive.lewrockwell.com/block/block26.html | title=The Non-Aggression Axiom of Libertarianism|publisher=[[Lew Rockwell]] | accessdate=2016-03-22}}</ref><ref>{{Cite web | url=https://www.theadvocates.org/aggression/| title=What is the "non-aggression principle"? | publisher=[[Advocates for Small Government]] | accessdate=2016-03-22}}</ref><ref>{{Cite web | url=http://www.yaliberty.org/posts/discovering-libertarianism-non-aggression-principle-introduction | title=Discovering Libertarianism – Non-Aggression Principle | publisher=[[Young Americans for Liberty]] | accessdate=2016-03-22 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160409002442/http://www.yaliberty.org/posts/discovering-libertarianism-non-aggression-principle-introduction | archive-date=2016-04-09 | url-status=dead | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160409002442/http://www.yaliberty.org/posts/discovering-libertarianism-non-aggression-principle-introduction | archivedate=2016-04-09 }}</ref> ==ისტორია== [[ფაილი:JohnLocke.png|150px|მინი|[[ჯონ ლოკი]], [[ინგლისელი]] მოაზროვნე და განმანათლებელი]] [[ფაილი:Official Presidential portrait of Thomas Jefferson (by Rembrandt Peale, 1800)(cropped).jpg|150px|მინი|[[თომას ჯეფერსონი]], [[აშშ]]-ის მესამე პრეზიდენტი ]] [[ფაილი:Ayn Rand (1943 Talbot portrait).jpg|150px|მინი|[[აინ რენდი]], ამერიკელი მწერალი და ფილოსოფოსი]] თავდაუსხმელობის პრინციპი სხვადასხვა ფორმით არსებობდა საუკუნეების განმავლობაში. არაერთმა ავტორმა წამოაყენა საკუთარი მოსაზრება და ფორმულირება თავდასხმის პრინციპის შესახებ, რომელიც, როგორც თავდაუსხმელობის პრინციპის მხარდამჭერები ამტკიცებენ, ამ უკანასკნელის ერთ-ერთი ფორმაა. '''თავდაუსხმელობის პრინციპის ისტორიული ფორმულაციები''' [[ჯონ ლოკი]] ([[1689]]) - ლოკი აცხადებს: „ვინაიდან ყველა თანასწორი და დამოუკიდებელია, ამიტომ არავინ არ უნდა მიაყენოს სხვა პირის ცხოვრების, ჯანმრთელობისა, თავისუფლებისა და საკუთრების უფლებას ზიანი“.<ref>{{cite web |url=https://wiki.mises.org/wiki/Principle_of_non-aggression#Historical_formulations_and_background |title=Principle of Non-Aggression |publisher=[[The Mises Institute]] | accessdate=2016-01-15}}</ref> [[თომას ჯეფერსონი]] ([[1819]]) - ისააკ ტიფანისთან მიწერილ წერილში, ჯეფერსონი აცხადებს: „კანონიერი თავისუფლება არის დაუბრკოლებელი მოქმედება ჩვენი სურვილისა, რომელიც თავის მხრივ ლიმიტირებულია სხვათა თანასწორუფლებიანობით. მე არ ვამატებ „კანონის ფარგლებში“, რადგან კანონი, ზოგჯერ სხვა არაფერია თუ არა ტირანის ნება, ხოლო ყოველთვის მისი ნებაა როცა „კანონის ძალით“ სხვა პირთა უფლებებს არღვევს. არც ერთ ადამიანს არ აქვს ბუნებითი უფლება გამოავლინოს სხვა ინდივიდუალის და მისი უფლების წინააღმდეგ აგრესია. სწორედ ასეთი ქმედებების აღკვეთისკენ უნდა იყოს კანონიც მიმართული.“<ref>{{cite web |url=https://wiki.mises.org/wiki/Principle_of_non-aggression#Historical_formulations_and_background |title=Principle of Non-Aggression |author=Thomas Jefferson | accessdate=2016-01-15}}</ref><ref>{{cite web|url=https://founders.archives.gov/documents/Jefferson/98-01-02-0303|title=From Thomas Jefferson to Isaac H. Tiffany, 4 April 1819|author=Thomas Jefferson|date=July 13, 2019|work=Founders Online|publisher=National Archives|archive-url=https://founders.archives.gov/documents/Jefferson/98-01-02-0303|archive-date=April 11, 2019|url-status=|accessdate=13 July 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171105050024/https://founders.archives.gov/documents/Jefferson/98-01-02-0303|archivedate=5 ნოემბერი 2017}}</ref> [[ჰერბერტ სპენსერი |ჰერბერტ სპენსერი]] ([[1851]]) - სპენსერი აყალიბებს შემდეგ დებულებას: „ყოველი ადამიანი თავისუფალი გააკეთოს ის რაც სურს, იმ პირობით თუ იგი არ არღვევს სხვა ადამიანის თავისუფლებას“.<ref>{{cite web |url=https://wiki.mises.org/wiki/Principle_of_non-aggression#Historical_formulations_and_background |title=Principle of Non-Aggression |author=Herbert Spencer | accessdate=2016-01-15}}</ref> [[ჯონ სტიუარტ მილი]] ([[1859]]) - თავის ნაშრომში ''„თავისუფლებაზე“'' მილი წერდა, რომ „ცივილიზებული საზოგადოების ნებისმიერი წევრის წინააღმდეგ, მათი ნების საწინააღმდეგოდ, შესაძლოა გამოყენებული იყოს კანონიერი ზომები, მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ ეს ქმედება სხვისი ზიანის თავიდან აცილების ერთადერთი საშუალებაა.“<ref>{{cite web |url=https://wiki.mises.org/wiki/Principle_of_non-aggression#Historical_formulations_and_background |title=Principle of Non-Aggression |author=John Stuart Mill | accessdate=2016-01-15}}</ref> [[ალბერტ ჯეი ნოკი]] ([[1923]]) - თავისი წიგნის ''„სახელმწიფო, ჩვენი მტერი“'' მეორე თავში ნოკი მოიხსენიებს ლეგენდარულ მეფე პაუზოლეს, რომელმაც დაადგინა მხოლოდ ორი კანონი „არავის ავნო“ და „შედმეგ კი გააკეთე ის რაც გსურს“.<ref>{{cite web |url=http://www.barefootsworld.net/nockoets2.html |title=Our Enemy, the State |author=Albert J. Nock |accessdate=2016-01-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170912220404/http://www.barefootsworld.net/nockoets2.html |archive-date=2017-09-12 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170912220404/http://www.barefootsworld.net/nockoets2.html |archivedate=2017-09-12 }}</ref> [[აინ რენდი]] ([[1961]]) - საკუთარ ნაშრომში „ეგოიზმის სული“ აინ რედი აყალიბებს: „ცივილიზებული საზოგადოების აუცილებელი პირობაა სოციალურ ურთიერთობებში ფიზიკური ძალის გამოყენების დაუშვებლობა. [...] ცივილიზებულ საზოგადოებაში, ძალის გამოყენება დასაშვებია მხოლოდ მათ წინააღმდეგ ვინც საკუთრივ ამ ძალის გამოყენების ინიციატორი იყოს.“<ref>{{cite web |url=http://www.ccsindia.org/ccsindia/lssreader/2lssreader.pdf |title=The Nature of Government (December 1963, from The Virtue of Selfishness, 1961, 1964) |author=Ayn Rand |accessdate=2011-11-15 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111014103029/http://www.ccsindia.org/ccsindia/lssreader/2lssreader.pdf |archivedate=2011-10-14 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.freedomkeys.com/ar-rootsofwar.htm |title=The Roots of War (June 1966, excerpts) |author=Ayn Rand |accessdate=2011-11-15 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://freedomkeys.com/faithandforce.htm |title=Faith and Force: The Destroyers of the Modern World (1960, 1967, excerpts) |author=Ayn Rand |accessdate=2011-11-15 }}</ref> [[მიურეი როტბარდი]] ([[1963]]) - „ომი, მშვიდობა და სახელმწიფოში“ (1963) როტბარდი აცხადებდა რომ: „არავის არ აქვს უფლება გამოიყენოს ძალა ან საფრთხე შეუქმნას სხვა პიროვნებას ან მის საკუთრებას. ძალადობა შესაძლოა გამოყენებულ იქნეს მხოლოდ თავდაცვისას. მოკლედ, ძალადობა არ შეიძლება გამოყენებულ იქნას მშვიდობის წინააღმდეგ. ეს არის ფუნდამენტური წესი, რომელზეც აგებულია მთელი ლიბერტარიანული თეორია.“<ref>{{cite web |url=http://archive.lewrockwell.com/rothbard/rothbard26.html |title=War, Peace, and the State (April 1963) |author=Murray N. Rothbard |accessdate=2011-11-15 }}</ref> ==საფუძვლები== ზოგიერთი თანამედროვე მემარჯვენე-ლიბერტარიანელი ადასტურებს, რომ თავდაუსხმელობის პრინციპი ნებისმიერი ეთიკური დისკუსიის მთავარი არგუმენტია. ეს მოსაზრება პირველად ანარქო-კაპიტალისტ მეცნიერ [[ჰანს ჰერმან ჰოპი|ჰანს ჰერმან ჰოპს]] ეკუთვნის. [[ბუნებითი სამართალი|ბუნებითი სამართლის]] ზოგიერთი მიმდევარი, [[ლიზანდერ სპუნერი]], [[მიურეი როტბარდი]] და [[რობერტ ნოზიკი]], თავდაუსხმელობის პრინციპის წარმოშობის საფუძვლად არ განიხილავდნენ სამოქალაქო ან პოლიტიკურ კონვენციებს. ასეთი მიდგომა ხშირად გულისხმობს თავდაუსხმელობის პრინციპის გაერთიანებას ისეთ ფუნდამენტურ უფლებებთან, როგორიცაა საკუთრების უფლება და სიცოცხლის უფლება. [[აინ რენდი]] უარყოფდა ბუნებითი ან თანდაყოლილი უფლებების თეორიებს და სამაგიეროდ წამოაყენა ფილოსოფიურ რეალობაზე დაფუძნებული არგუმენტები სოციალურ კონტექსტში ადამიანების ცხოვრების თემებზე.<ref>{{cite web |url= http://www.theobjectivestandard.com/issues/2013-winter/libertarianism-vs-radical-capitalism.asp |title= Libertarianism vs. Radical Capitalism (The Objective Standard, Vol. 8 No. 4, Winter 2013-2014) |author= Craig Biddle |accessdate= 2013-11-11 |archive-url= https://web.archive.org/web/20131112004109/http://www.theobjectivestandard.com/issues/2013-winter/libertarianism-vs-radical-capitalism.asp |archive-date= 2013-11-12 |url-status= dead }}</ref> მან ზახი გაუსვა იმას, რომ თავდაუსხმელობის პოლიტიკური პრინციპი მხოლოდ უფრო ფუნდამენტური ფილოსოფიის შედეგია. მისი ეს შეხედულება სრულიად განსხავდება იმ შეხედულებებისგან, რომლებშიც თავდაუსხმელობის პრინციპი აქსიომად აღიქმება. რენდი აცხადებდა, რომ ადამიანი ცოცხლობს მხოლოდ საკუთარი გონებრივი კონცეფციის იდენტიფიკაციის გზით, „ვერანაირი გრძნობა, აღქმადობა, ბიძგი ან ინსტინქტი ამას ვერ იზამს, ამიტომ სწორედ გონების ძალითაა ნაკარნახევი ეს ქმედება.“ ===ინტერვენცია=== მიუხედავად იმისა, რომ თავდაუსხმელობის პრინციპი მიზნად ისახავს ინდივიდუალების სუვერენიტეტის დაცვას, [[ლიბერტარიანიზმი|ლიბერტარიანელები]] მკაცრად განასხვავებენ თუ რა შემთხვევებში შეიძლება გამოყენებულ იქნას იგი. ასეთი სფეროების რიცხვს მიეკუთვნება: ფსიქოლოგიურ კონსულტაციებში ჩარევა (მაგ. ნარკომანი ადამიანების ან ოჯახური ძალადობის შემთხვევებშიც ჩარევა),<ref>{{cite web |url=http://jme.bmj.com/content/30/5/453.full.pdf |title=Pressure and coercion in the care for the addicted: ethical perspectives (Journal of Medical Ethics, 2004, No. 30, pp. 453–58) |author= M J P A Janssens|accessdate=2011-11-22 |display-authors=etal}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.psychologytoday.com/blog/enlightened-living/201006/addiction-self-responsibility-and-the-importance-choice |title= Addiction, Self-responsibility and the Importance of Choice: Why AA doesn't work (Psychology Today, June 3, 2010) |author=Michael J. Formica |accessdate=2011-11-22 }}</ref> ფსიქიკურად არაჯანსაღი ადამიანებისთვის იძულებითი მკურნალობის გაწევა,<ref>{{cite web|url=http://www.cato-unbound.org/archives/august-2012/|title=Mental Health and the Law|author=|date=1 August 2012|website=cato-unbound.org|accessdate=28 March 2018}}</ref> სამედიცინო დახმარება (მაგ. [[ევთანაზია|ევთანაზიის]] შემთხვევა),<ref>{{cite web |url=https://mises.org/journals/jls/4_3/4_3_2.pdf |title=Libertarianism and Legal Paternalism (The Journal of Libertarian Studies, Vol. IV, No. 3, Summer 1980, pp. 255–65) |author=John Hospers |accessdate=2011-11-22 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.humblelibertarian.com/2011/11/euthanasia-first-in-netherlands.html |title=A Euthanasia First in the Netherlands (The Humble Libertarian, November 9, 2011) |author=W E Messamore (ed.) |accessdate=2011-11-22 }}</ref> ადამიანის ორგანოებით ვაჭრობა,<ref>{{cite web |url=https://independent.academia.edu/DannyFrederick/Papers/159192/A_Competitive_Market_in_Human_Organs |title=A Competitive Market in Human Organs (Libertarian Papers, Vol. 2, No. 27, 2010, pp. 1–21, online at libertarianpapers.org ) |author=Danny Frederick |accessdate=2011-11-22 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.graemeklass.com/economics/organ-trading/ |title=Organ Trading (The Libertarian Engineer, April 6, 2011) |author=Graeme Klass |accessdate=2011-11-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110910061239/http://www.graemeklass.com/economics/organ-trading/ |archive-date=September 10, 2011 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110910061239/http://www.graemeklass.com/economics/organ-trading/ |archivedate=სექტემბერი 10, 2011 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://notes.kateva.org/2011/09/humanity-experiment-has-mixed-results.html |title=The humanity experiment has mixed results: Organ trade and enslaving the disabled (Gordon's Notes, September 9, 2011) |author=John Gordon |accessdate=2011-11-22 }}</ref> სახელმწიფოთა პატერნალიზმი (მათ შორის ეკონომიკური ინტერვენცია)<ref>{{cite web |url=http://uchicagolaw.typepad.com/faculty/2007/01/libertarian_pat.html |title=Libertarian Paternalism (University of Chicago Law School, January 20, 2007) |author=Cass Sunstein |accessdate=2011-11-22 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://mises.org/daily/2965 |title=Libertarian Paternalism (Mises Daily, May 21, 2008) |author=David Gordon |accessdate=2011-11-22 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://volokh.com/2010/04/19/richard-thaler-responds/ |title=Richard Thaler Responds to Critics of Libertarian Paternalism (The Volokh Conspiracy April 15, 2010) |author=Ilya Somin |accessdate=2011-11-22 }}</ref> და სახელმწიფოების საგარეო [[ინტერვენცია]].<ref>{{cite web |url=http://www.libertarian.co.uk/lapubs/forep/forep008.pdf |title=A Few Words On Non-Intervention (Libertarian Alliance reprint of J.S. Mill's essay from Fraser's Magazine, 1859) |author=John Stuart Mill |accessdate=2011-11-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120222052242/http://www.libertarian.co.uk/lapubs/forep/forep008.pdf |archivedate=2012-02-22 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.nolanchart.com/article8684-nonintervention.html |title=Non-Intervention (The continuing rEVOlution, May 20, 2011) |author=George Dance |accessdate=2011-11-22 }}</ref> სხვადასხვა დისკუსია მიმდინარეობს ასევე ისეთ თემებზე, როგორიცაა თავდაუსხმელობის პრინციპის შესაბამისობა [[ბირთვული იარაღი|ბირთვული იარაღის]] გავრცელების საკითხში და ასევე [[ტრეფიკინგი|ადამიანით ვაჭრობის]] სფეროში.<ref>{{cite web |url=https://mises.org/daily/1980 |title=The Libertarian Immigration Conundrum (Mises Daily, December 8, 2005) |author=Per Bylund |accessdate=2011-11-22 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.isil.org/resources/libertydocs/immigration.html |title=Immigration: Controversies, Libertarian Principles and Modern Abolition (International Society for Individual Liberty, 2001) |author=Ken Schoolland |accessdate=2011-11-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130113194921/http://www.isil.org/resources/libertydocs/immigration.html |archivedate=2013-01-13 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.youtube.com/watch?v=12YDLZq8rT4 |title=Globalisation is Good (Channel 4 UK documentary, 2003, on Youtube.com) |author=Johan Norberg |accessdate=2012-11-18 }}</ref> ===სახელმწიფოები=== [[ფაილი:Flag of Anarcho-capitalism.svg|150px|მინი|მარცხნივ|ანარქო-კაპიტალისტების დროშა]] ზოგიერთი ლიბერტარიანელი ამართლებს მინიმალური სახელმწიფოს არსებობას იმ საფუძვლებზე, რომ [[ანარქო-კაპიტალიზმი]] აქცენტს აკეთებს თავდაუსხმელობის პრინციპის არჩევითობაზე, ვინაიდან კანონების აღსრულება ღიაა კონკურენციისთვის.<ref>{{cite web |url=http://web.calstatela.edu/faculty/areed2/LongXXXMachan.pdf |title=Anarchism/Minarchism: Is a Government Part of a Free Country? (Ashgate Publishing, 2008) |author=Roderick T. Long & Tibor R. Machan (ed.) |accessdate=2011-11-24 |url-status=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160306172845/http://web.calstatela.edu/faculty/areed2/LongXXXMachan.pdf |archivedate=2016-03-06 }}</ref> ისინი ამტკიცებენ, რომ კანონების აღსრულების პროცესის ლოგიკური დასასრული ყოველთვის [[ომი|ომია]]. ანარქო-კაპიტალისტები აცხადებდნენ, რომ პრაქტიკაში და უფრო განვითარებულ საზოგადოებაში, სადაც მეტად გავცელებულია ინსტიტუტების იდეა, საკუთარი ინტერესების დაცვის მიზნით დავები მშვიდობიანი გზებით გვარდება. ანარქო-კაპიტალისტები აღნიშნავენ, რომ კანონის აღსრულების საკითხში სახელმწიფოთა მონოპოლია სულაც არ ნიშნავს თავდაუსხმელობის პრინციპის დამკვიდრებას მთელ საზოგადოებაში [[კორუფცია|კორუფციისა]] და კორპორატივიზმის გზით.<ref>{{cite web |url=http://praxeology.net/Anarconst2.pdf|title=Market Anarchism as Constitutionalism (Anarchism/Minarchism, 2008, Chapter 9) |author=Roderick T. Long |accessdate=2011-11-16 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://gaplauche.com/docs/persistentanarchyapsa2006.pdf |title=On the Social Contract and the Persistence of Anarchy (American Political Science Association, 2006) |author=Geoffrey Allen Plauché (Louisiana State University, Baton Rouge, LA) |accessdate=2011-11-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110809185914/http://gaplauche.com/docs/persistentanarchyapsa2006.pdf |archive-date=2011-08-09 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120421063753/http://gaplauche.com/docs/persistentanarchyapsa2006.pdf |archivedate=2012-04-21 }}</ref> ==კრიტიკა და მხარდაჭერა== კრიტიკოსები აცხადებენ, რომ თავდაუსხმელობის პრინციპი არაეთიკურია რადგან ის კრძალავს აგრესიული გზებით აღკვეთოს ისეთი ქმედებები, რომლებიც არ უკავშირდება უშუალოდ ადამიანის საკუთრების უფლებებს, მაგალითად ზეპირი სექსუალური შევიწროება, [[ცილისწამება]], ბოიკოტირება და არაინვაზიური დისკრიმინაცია. თუ ასეთი ქმედებების მსხვერპლი საპასუხოდ გამოიყენებს აგრესიას, შესაძლოა ფიზიკურ აგრესიაში იყოს გამოხატული ეს უკანასკნელი, თავადაუსხმელობის პრინციპის მიხედვით ის აგრესორად ჩაითვლება. თავდაუსხმელობის პრინციპის მომხრეები კრიტიკის საპასუხოდ აცხადებენ, რომ ბოიკოტირება და ცილისწამება ორივე [[სიტყვის თავისუფლება|სიტყვის თავისუფლების]] გამოხატულებაა, არაინვაზიური დისკრიმინაცია კი გაერთიანებების თავისუფლების ნაწილია, აქედან გამომდინარე როგორც სიტყვის ასევე გაერთიანების თავისუფლება მშვიდობიანია და თავის თავში გამორიცხავს აგრესიას. მხარდამჭერები ასევე ამტკიცებენ, რომ ფიზიკური ანგარიშსწორების აკრძალვა არ მოიცავს იმ აგრესიული ქმედების მხარდაჭერას, რომელმაც გამოიწვია ასეთი რეაქცია, არამედ ზოგადად აცხადებს, რომ არსებობს ისეთი მშვიდობიანი, არააგრესიული საშუალებებიც, რომელთა მეშვეობით შესაძლებელი იქნება დარღვეული უფლებების აღდგენა (მაგ. რეპარაცია) და საპასუხო ქმედების განხორციელება საბოლოო ჯამში არ დაარღვევს თავდაუსხმელობის პრინციპს. ბევრი მხარდამჭერი ფიქრობს, რომ ზეპირი და წერილობითი შანტაჟი, რომელიც ფიზიკურ აგრესიას მოასწავებს, საკმარისია იმისათვის რომ ამოქმედდეს ე.წ. ფიზიკური აგრესიის გზით თავდაცვა.<ref name="verbal/written threats of physical force">[[Murray N. Rothbard]], "Self-Defense," ch. 12, in "A Theory of Liberty," pt. 2 of ''[[The Ethics of Liberty]]'' ([[New York, N.&nbsp;Y.]]: [[New York University Press]], 1998; orig. 1982), pp. 77–78, 80.&nbsp; ''Cf.'', ''[[For a New Liberty]]'', p. 27.</ref> კანონიერად ასეთი სახით დაშინებები წარმოადგენს სიტყვის თავისუფლების ზღვარის გადაცდომას. გაერთიანებების თავისუფლება გულისხმობს მესაკუთრეთა ლეგიტიმურ უფლებას აირჩიოს, მაგალითად, თუ ვის აქვს უფლება გამოიყენოს ამ უკანასკნელის საკუთრებაში მყოფი უძრავი ქონება, ლეგიტიმურ მესაკუთრეებს ასევე უფლება აქვთ დააწესონ სიტყვის თავისუფლების შეზღუდვები. მაგალითად, თეატრის მესაკუთრემ, რომელსაც სურს თავიდან აიცილოს ანშლაგი ან პანიკა, შესაძლოა აკრძალოს თეატრში ყველანაირი საფუძვლის გარეშე ყვირილი: „ცეცხლია, ცეცხლი..“<ref name="yelling fire">[[Murray N. Rothbard]], "Property Rights and 'Human Rights'," §5 of "Property and Exchange," ch. 2, in "The Libertarian Creed," pt. 1 of ''[[For a New Liberty: The Libertarian Manifesto]]'' ([[Auburn, AL]]: [[Ludwig von Mises Institute]], 2006; orig. 1973, 1978), pp. 52–53.&nbsp; ''Cf.'', pp. 85–86, 115.</ref> [[ჰენრი ლუის მენკენი]], მწერალი რომელმაც ძალიან ბევრ ლიბერტარიანელზე იქონია გავლენა, სიტყვის თავისულფლების ეთიკურ საზღვარს ასე წარმოიდგენს: {{ციტატა|მე მჯერა, რომ არსებობს ზღვარი, რომელსაც სიტყვის თავისუფლება ვერ გასცდება. ეს არის საზღვარი, სადაც ის იწყებს საკუთრების თავისუფლებასთან შეჯახებას. მე არ მგონია იყოს სიტყვის თავისუფლლების სხვა რაიმე შემზღუდავი შემთხვევა. მე მაქვს უფლება ვთქვა და მჯეროდეს ის რაც მსურს, მაგრამ არ მაქვს უფლება მოვახდინო ზეწოლა სხვა პირზე.[...] არავის აქვს უფლება მეზობლისთვის აბეზარი ადამიანი გახდეს.<ref>{{cite web |url=http://blog.infinitemonkeysblog.com/?q=node/7319 |title=Fred Phelps, Freedom of Speech and 'the Last Limits of the Endurable' (Ben's Blog on Infinite Monkeys, Fri, 10/08/2010) |author=Ben’s Blog |accessdate=2011-11-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120111041922/http://blog.infinitemonkeysblog.com/?q=node%2F7319 |archive-date=2012-01-11 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120111041922/http://blog.infinitemonkeysblog.com/?q=node%2F7319 |archivedate=2012-01-11 }}</ref>}} ლიბერტარიანიზმის მიმდევარ [[დეივიდ ფრიდმენი|დეივიდ ფრიდმენს]] მიაჩნია, რომ თავდაუსხმელობის პრინციპი განხილულ უნდა იქნეს, როგორც პირობითი და არა აბსოლუტური პრინციპი. ფრინდმანი თავის მოსაზრებას ამყარებს სხვადასხვა ფაქტობრივი არგუმენტებით, მაგალითად მეზობლის ქმედება, რომელიც გამოხატულია სხვის საკუთრებაზე სანათის დანათებით, აგრესიად არ უნდა ჩაითვალოს, მაგრამ თუ ეს უკანასკნელი გიგანტურ ლაზერს ანათებს სხვის საკუთრებას, ნებისმიერი გონივრული განსაზღვრებით, ცალსახად აგრესიაა. როგორც უბრალოდ ფანარი, ასევე გიგანტური ლაზერი ორივე ასხივებს ფოტონს სხვის საკუთრებას, ამგვარად მათ შორის უნდა არსებობდეს გონივრული განსხვავება თუ რა სიმძლავრის დანათება შეიძლება ჩაითვალოს აგრესიად. შესაბამისად თავდაუსხმელობის პრინციპი აშკარად ორაზროვანია. ფრიდმანი მიუთითებს, რომ ზოგადად რთულია ისეთი საქმიანობის განხორციელება (მაგ. ფრენა), რომელიც ათასობით ადამიანის თანხმობას საჭიროებს და ამასთანავე მესამე პირისთვის საშიშროებას წარმოადგენს, რადგან ასეთი ქმედება შესაძლოა აგრესიად დაკვალიფიცირდეს.<ref name=FriedmanMOF1989_ii>{{cite web |url=http://www.daviddfriedman.com/Libertarian/Machinery_of_Freedom/MofF_Chapter_41.html |title=Problems (The Machinery of Freedom, 1989, Chapter 41) |author=David D. Friedman |accessdate=2013-01-03 }}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://archive.lewrockwell.com/block/block26.html The Non-Aggression Axiom of Libertarianism] by [[Walter Block]], LewRockwell.com * [https://web.archive.org/web/20050802010353/http://www.isil.org/resources/introduction.html The Philosophy of Liberty], an animated production, derives a [[libertarianism|libertarian]] philosophy from the principle of [[self-ownership]]. Central to this is the non-aggression principle. * [http://antiwar.com/who.php Antiwar.com] is a website devoted to opposing aggressive war, imperialism, and assaults on freedom associated with both. The editors describe their political view as libertarian. * [https://www.zeroaggressionproject.org ''Zero Aggression Project''] A website devoted to teaching the concepts of the Zero Aggression Principle with easy to use Heuristics – A project of DownsizeDC.org ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ანარქო-კაპიტალიზმი]] [[კატეგორია:ეთიკური პრინციპები]] [[კატეგორია:ლიბერტარიანიზმი]] [[კატეგორია:სოციალური ცნებები]] [[კატეგორია:პაფიციზმი]] setf1plsvndqtatm2x4rderybdxh94v 0 472405 4411421 4194348 2022-08-27T14:24:57Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ორგანიზაცია |სახელი = შრომის საერთაშორისო ორგანიზაცია |ორგანიზაციის სახელი მშობლიური=International Labour Organization |ორგანიზაციის სახელი მშობლიური კოდი= en |სურათი =Flag of ILO.svg |სურათის საზღვარი = |ქვეყანა=შვეიცარია |ზომა = 300 |წარწერა= |ფოტო = |ფოტოს საზღვარი = |ფოტოს ზომა = |ფოტოს წარწერა = |რუკა = |რუკის ზომა = |წარწერა = |რტიტრი = |რუკა2 = |აბრევიატურა = ILO |დევიზი = |შეიქმნა = [[1919]] |გაუქმდა = |ტიპი = [[გაერო]]ს სპეციალიზირებული სააგენტო |სტატუსი = |მიზანი = |შტაბ-ბინა = [[ჟენევა]], [[შვეიცარია]] |ადგილმდებარეობა = |ემსახურება რეგიონს = |წევრები = |ენა = |მდივანი = |ლიდერი წარწერა =გენერალური დირექტორი |ლიდერი სახელი = [[გაი რაიდერი]] |ლიდერი წარწერა2 = |ლიდერი სახელი2 = |ლიდერი წარწერა3 = |ლიდერი სახელი3 = |მნიშვნელოვანი პირები = |მთავარი ორგანო = |მშობელი ორგანიზაცია= |გაწევრიანება = |ბიუჯეტი = |შტატი = |ვოლონტიორი = |საიტი = [https://www.ilo.org www.ilo.org] |შენიშვნები = |ყოფილი სახელი = |ფერები= }} '''შრომის საერთაშორისო ორგანიზაცია''' ({{lang-en|International Labour Organization, ILO}}) — [[გაერო]]ს სპეციალიზირებული სააგენტო, საერთაშორისო ორგანიზაცია, რომელიც დაკავებულია შრომითი ურთიერთობის საკითხების დარეგულირებით. დღევანდელი მონაცემებით შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის წევრია 187 ქვეყანა. [[1920]] წლიდან ორგანიზაციის შტაბ-ბინა — შრომის საერთაშორისო ბიურო მდებარეობს [[ჟენევა]]ში. აქვს საკუთარი წესდება, ჰყავს წევრები, საკუთარი ორგანოები, ბიუჯეტი და მომსახურე პერსონალი; მას გაეროსთან დადებული აქვს ხელშეკრულება, რომელიც განსაზღვავს მათ ორმხრივ ურთიერთობებსა და თანამშრომლობას<ref name="nplg">[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=5&t=2646 შრომის საერთაშორისო ორგანიზაცია]</ref>. 1969 წელს შრომის საერთაშორისო ორგანიზაცია დაჯილოვდა [[ნობელის მშვიდობის პრემია|ნობელის მშვიდობის პრემიით]]. შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის ძირითადი საქმიანობაა, ჩამოაყალიბოს შრომითი სტანდარტები კონვენციების და რეკომენდაციების ფორმით და განახორციელოს ზედამხედველობა იმაზე, თუ როგორ ახორციელებენ მათ წევრი სახელმწიფოების მთავრობები ეროვნულ დონეზე. ეს შრომითი სტანდარტები თავისი ხასიათით შეიძლება იყოს ტექნიკური, თუმცა ისინი აგრეთვე შეიცავენ ადამიანის უფლებათა კომპონენტს, რომელიც კონკრეტულად ქალების შრომით უფლებებს უკავშირდება<ref name="nplg" />. ==ისტორია== შრომის საერთაშორისო ორგანიზაცია შეიქმნა [[1919]] წელს [[ვერსალის სამშვიდობო შეთანხმება|ვერსალის სამშვიდობო შეთანხმების]] შესაბამისად, როგორც ერთა ლიგის სტრუქტურული ერთეული და არის ერთა ლიგის ერთადერთი შემადგენელი ნაწილი, რომელიც გადაურჩა [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომს]]. ორგანიზაცია შეიქმნა დასავლელი სოციალ-დემოკრატების ინიციატივითა და აქტიური მონაწილეობით. წესდება შეიმუშავა სამშვიდობო კონფერენციის შრომის კომისიამ და გახდა ვერსალის ხელშეკრულების XIII ნაწილი. შრომის საერთაშორისო ორგანიზაცია სამძირიტად იდეაზე დაფუძნებითაა შექმნილი: მშვიდობის დამყარება სოციალური სამართლიანობის გზით, კოლექტიური შეთანხმებებისათვის უპირატესობის მინიჭება იზოლირებულ შეთანხმებებთან შედარებით და იმ აზრის განვითარება, რომ არც ერთმა ქვეყანამ არ უნდა მიიღოს სხვაზე მეტი უპირატესობ ასამუშაო პირობებისათვის სტანდარტზე დაბალი დონის მომიზეზებით<ref name="nplg" />. პირველი გენერალური დირექტორი და შექმნის ერთ-ერთი ძირითადი ინიციატორი იყო ფრანგი პოლიტიკური მოღვაწე [[ალბერ ტომა]]. ამჟამად გენერალური დირექტორია [[გაი რაიდერი]]. [[1934]] წელს შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის წევრები გახდნენ [[აშშ]] და [[სსრკ]]. [[1940]] წელს [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს გამო შტაბ-ბინა დროებით გადაიტანეს [[კანადა|კანადის]] ქალაქ [[მონრეალი|მონრეალში]], რის წყალობითაც უწყვეტად შენარჩუნდა ორგანიზაციის საქმიანობა. [[1940]] წელს [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირმა]] შეაჩერა ორგანიზაციის წევრობა, რომელიც კვლავ აღადგინა [[1954]] წელს და მასთან ერთად ორგანიზაციის წევრები გახდნენ [[ბელორუსიის სსრ]] და [[უკრაინის სსრ]]. 1944 წელს, ფილადელფიაში შრომის საერთაშორისო კონფერენციამ განსაზღვრა შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის ამოცანები ომისშემდგომ პერიოდში. კონფერენციაზე მიიღეს ფილადელფიის დეკლარაცია, რომელშიც ჩამოყალიბდა ორგანიზაციის მიზნები. აღნიშნული დეკლარაცია გახდა ორგანიზაციის წესდების განუყოფელი ნაწილი. [[1945]] წელს შტაბ-ბინა კვლავ [[ჟენევა]]ში დაბრუნდა. ორგანიზაციის მიერ მიღებული პირველი კონვენციები ეხებოდა ისეთ სხვადასხვა პრობლემურ საკითხს, როგორიცაა სამუშაო საათები, ქალთა სამუშაო პირობები და ბავშვთა შრომა. ბოლო ოთხმოცი წლის განმავლობაში შრომის საერთაშორისო ორგანიზაცია აგრძელებს სტანდარტების დადგენას და აკონტროლებს წევრი ქვეყნების მიერ მათი შესრულების პროცესს. მას კვლავ განმსაზღვრელი ადგილი უკავია შრომის საერთაშორისო სტანარტების ჩამოყალიბებაში<ref name="nplg" />. ==სტრუქტურა== შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის უმაღლესი ორგანოა შრომის საერთაშორისო კონფერენცია, რომელიც არის ორგანიზაციის მუდმივი სამდივნო, ოპერატიული შტაბი, კვლევითი და საგამომცემლო ცენტრი. მასზე ხდება ორგანიზაციის ყველა აქტის მიღება. ბიურო დაკავებულია დოკუმენტებისა და ანგარიშების მომზადებით, რომლებიც გამოიყენება კონფერენციის მსვლელობისას. ბიურო ასევე ახორციელებს ტექნიკური თანამშრომლობის პროგრამებს, რომლებიც ხელს უწყობენ ორგანიზაციის ნორმატიულ მუშაობას. ბიურო მოიცავს დეპარტამენტს, რომელიც პასუხისმგებელია შრომის საერთაშორისო სტანდარტებთან დაკავშირებულ ყველა საკითხზე, აგრეთვე არსებობენ დეპარტამენტები, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან დამსაქმებელთა და მუშაკთა საქმიანობაზე. საერთაშორისო კონფერენციის დელეგატები არიან თითოეული მთავრობის ორი წარმომადგენელი და ერთი, თითოეული მონაწილე სახელმწიფოს მუშათა და დამსაქმებელთა ყველაზე წარმომადგენლობითი ორგანიზაციებიდან. ორგანიზაცია იღებს კონვენციებსა და რეკომენდაციებს შრომის საკითხებზე. კონვენციებისა და რეკომენდაციების გარდა, მიღებულია სამი დეკლარაცია: ფილადელფიის დეკლარაცია, რომელიც განმარტავს ორგანიზაციის მიზნებსა და ამოცანებს; ორგანიზაციის [[1977]] წლის დეკლარაცია მრავალეროვნული საწარმოთა და სოციალური პოლიტიკის შესახებ; 1998 დეკლარაცია შრომის ფუნდამენტური უფლებებისა და პრინციპების შესახებ. კონვენციები ექვემდებარება წევრი ქვეყნების რატიფიკაციას და რატიფიცირების შემთხვევაში იგი სავალდებულოა. რეკომენდაციები კი არ წარმოადგენენ იურიდიულად სავალდებულო აქტებს. მაშინაც კი, თუ სახელმწიფომ არ მოახდინა ამ თუ იმ კონვენციის რატიფიკაცია, მას ეკისრება ვალდებულებები ორგანიზაციაში წევრობის ფაქტის გამო და ევალება მის წესდების დაცვა შრომის სფეროში ოთხი ფუნდამენტური პრინციპის შესაბამისად, რაც ასახულია ორგანიზაციის 1998 წლის დეკლარაციაში. ეს არის გაერთიანების თავისუფლებისა და კოლექტიური გარიგების უფლების პრინციპები; დისკრიმინაციის აკრძალვა შრომით ურთიერთობებში; იძულებითი შრომის აღმოფხვრა; ბავშვთა შრომის აკრძალვა. ოთხ ძირითად პრინციპს მიეძღვნა რვა კონვენცია (კონვენციები № 87 და 98; 100 და 111; 29 და 105; 138 და 182), რომლებსაც ასევე ფუნდამენტურ კონვენციებსაც უწოდებენ. ეს კონვენციები რატიფიცირებულია მსოფლიოს ქვეყნების უმრავლესობის მიერ და ორგანიზაცია განსაკუთრებული ყურადღებით აკვირდება მათ განხორციელებას. შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის კონვენციები და რეკომენდაციები [[ინგლისური ენა|ინგლისურ]], [[რუსული ენა|რუსულ]], [[ფრანგული ენა|ფრანგულ]], [[ესპანური ენა|ესპანურ]], [[ჩინური ენა|ჩინურ]], [[გერმანული ენა|გერმანულ]], [[პორტუგალიური ენა|პორტუგალიურ]] და [[არაბული ენა|არაბულ]] ენებზე შრომის საერთაშორისო სტანდარტების მონაცემთა ბაზაშია თავმოყრილი. ორგანიზაციისთვის არსებობს მექანიზმები, რომ აკონტროლონ კონვენციების და რეკომენდაციების შესრულება, რომელთა ძირითადი არსია შრომითი უფლებების სავარაუდო დარღვევების გარემოებების შესწავლა და საერთაშორისო საზოგადოებისათვის მისი გაცნობა. ამ კონტროლს ახორციელებს შრომითი ორგანიზაციის ექსპერტთა კომიტეტი. განსაკუთრებულ შემთხვევებში, შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის წესდების 33-ე მუხლის შესაბამისად შრომითი საერთაშორისო კონფერენციამ შეიძლება მოუწოდოს მის წევრებს გავლენა მოახდინონ სახელმწიფოზე, თუკი იგი განსაკუთრებულად არღვევს შრომის საერთაშორისო სტანდარტებს. პრაქტიკაში ეს მოხდა მხოლოდ ერთხელ [[2001]] წელს [[მიანმარი|მიანმართან]] დაკავშირებით, რომელსაც ათწლეულების განმავლობაში აკრიტიკებდნენ იძულებითი შრომის გამოყენებისა და ამ სფეროში ორგანიზაციასთან თანამშრომობლაზე უარის თქმის გამო. შედეგად ორგანიზაციის წევრმა უამრავმა ქვეყანამ სანქციები დაუწესა მიანმარს და იგი იძულებული გახდა მთელი რიგი ნაბიჯები გადაედგა ორგანიზაციასთან თანამშრომლობისაკენ. == გენერალური დირექტორები == {| align="center" class="wikitable" |+ ! |პერიოდი ! |გენერალური დირექტორი ! |ქვეყანა |----- | ნოემბერი [[1919]] — [[7 მაისი]] [[1932]] | [[ალბერ ტომა]] | [[საფრანგეთი]] |----- | ივლისი [[1932]] — ივნისი [[1938]] | [[ჰაროლდ ბატლერი]] | [[დიდი ბრიტანეთი]] |----- | ივნისი[[1939]] — ივლისი [[1941]] | [[ჯონ უიანანტი]] | [[აშშ]] |----- | ივლისი [[1941]] — ივნისი[[1948]] | [[ედვარდ ფილენი]] | [[ირლანდია]] |----- | ივნისი [[1948]] — მაისი [[1970]] | [[დევიდ აბნერ მორსი]] | [[აშშ]] |----- | [[1 ივნისი]] [[1970]] — [[9 ოქტომბერი]] [[1973]] | [[ჯენქს უილფრედი]] | [[დიდი ბრიტანეთი]] |----- | [[9 ოქტომბერი]] [[1973]] — [[27 თებერვალი]] [[1989]] | [[ფრანსის ბლანშარი]] |[[საფრანგეთი]] |----- | [[27 თებერვალი]] [[1989]] — [[4 მარტი]] [[1999]] | [[მიშელ ჰანსენი]] | [[ბელგია]] |----- | [[4 მარტი]] [[1999]] — [[1 ოქტომბერი]] [[2012]] | [[ხუან სომავია]] | [[ჩილე]] |----- | [[1 ოქტომბერი]] [[2012]] — დღემდე | [[გაი რაიდერი]] | [[დიდი ბრიტანეთი]] |} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.itcilo.org The International Training Centre of the ILO] * [https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1969/press.html Nobel Peace Prize 1969 for the ILO] * [https://web.archive.org/web/20160314050752/http://staging.ilo.org/public/libdoc/ilo/ Contains electronic copies of ILO reports published from 1919 onwards] * [https://www.youtube.com/channel/UCrlcu5KChYyHwXlIeD7oLUg YouTube channel] ==ლიტერატურა== * Alcock, A. ''History of the International Labour Organization'' (London, 1971) * Chisholm, A. ''Labour's Magna Charta: A Critical Study of the Labour Clauses of the Peace Treaty and of the Draft Conventions and Recommendations of the Washington International Labour Conference'' (London, 1925) * Dufty, N.F. "Organizational Growth and Goal Structure: The Case of the ILO," ''International Organization'' 1972 Vol. 26, pp 479–498 [https://www.jstor.org/stable/2706128 in JSTOR] * Endres, A.; Fleming, G. ''International Organizations and the Analysis of Economic Policy, 1919–1950'' (Cambridge, 2002) * Evans, A.A. ''My Life as an International Civil Servant in the International Labour Organization'' (Geneva, 1995) * Ewing, K. ''Britain and the ILO'' (London, 1994) * [https://www.jstor.org/stable/1950201 Fried, John H. E. "Relations Between the United Nations and the International Labor Organization," ''American Political Science Review'', Vol. 41, No. 5 (October 1947), pp.&nbsp;963–977 in JSTOR] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ნობელის პრემია მშვიდობის განმტკიცებაში}} {{ნობელის პრემია 1969}} [[კატეგორია:შრომის საერთაშორისო ორგანიზაცია]] tkg7xxnuse45fem7u7gfg9wpf41z0at 0 472426 4411429 4112227 2022-08-27T14:30:50Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{მოკლე აღწერა|ტელესერიალის სეზონი}} {{ინფოდაფა ტელესეზონი |სეზონის_სახელწოდება=ბეიტსის მოტელი |სეზონის_რიცხვი = 2 |fgcolor = #FFFFFF |bgcolour=#2C558B |სურათი=BatesMotelSeason2.jpg |ტიტრი=ოფიციალური პოსტერი |მონაწილეობენ={{Plainlist| * [[ვერა ფარმიგა]] * [[ფრედი ჰაიმორი]] * [[მაქს ტირიოტი]] * [[ოლივია კუკი]] * [[ნიკოლა პელცი]] * [[ნესტორ კარბონელი]] }} |ქვეყანა={{დროშა | აშშ}} |ტელეარხი=A&E |პირველად_ეთერში={{Start date|2014|3|03}} |ბოლოს_ეთერში={{End date|2014|5|05}} |ეპიზოდები=10 |წინა_სეზონი=[[ბეიტსის მოტელი (პირველი სეზონი)|პირველი სეზონი]] |შემდეგი_სეზონი=[[ბეიტსის მოტელი (მესამე სეზონი)|მესამე სეზონი]] |ეპიზოდების_სია=[[ბეიტსის მოტელის ეპიზოდების სია]] }} '''[[ბეიტსის მოტელი (ტელესერიალი)|ბეიტსის მოტელის]] მეორე სეზონი''' შედგება 10 ეპიზოდისგან. პრემიერა გაიმართა ''A&E-ზე'' 2014 წლის 3 მარტს. სეზონი ეთერში გადიოდა ყოველ ორშაბათს საღამოს 9 საათზე, ხოლო დასრულდა 2014 წლის 5 მაისს.<ref>{{cite web|url=https://www.tvguide.com/News/Bates-Motel-Michael-Vartan-First-Look-1075126.aspx|title=Keck's Exclusives: Michael Vartan Checks in to Bates Motel|website=[[TV Guide]]|first=William|last=Keck|accessdate=March 4, 2014}}</ref> სერიალი აღწერილია, როგორც 1960 წელს გადაღებული ფილმის ''[[ფსიქო (ფილმი)|ფსიქოს]]'' თანამედროვე პრიკველი. სიუჟეტში [[ნორმან ბეიტსი|ნორმან ბეიტსისა]] და დედამისის, [[ნორმა ბეიტსი|ნორმა ბეიტსის]] ცხოვრებაა ასახული, რომელიც [[ალფრედ ჰიჩკოკი|ჰიჩკოკის]] ფილმში ნაჩვენებ მოვლენებამდე ხდება.<ref>{{cite web|url=https://articles.latimes.com/2013/mar/18/entertainment/la-et-st-bates-motel-20130318|title=Review: 'Bates Motel' a twisty, moody modern prequel to 'Psycho'|website=[[Los Angeles Times]]|first=Mary|last=McNamara|date=March 18, 2013|accessdate=March 4, 2014}}</ref> მოქმედება ვითარდება თეთრი ფიჭვის ყურეში, [[ორეგონი|ორეგონში]]. სეზონმა კრიტიკოსებისგან დადებითი შეფასებები მიიღო.<ref name="Reviews" /> საპრემიერო ეპიზოდს 3,07 მილიონი მაყურებელი ჰყავდა.<ref name="Ratings" /> „ბეიტსის მოტელს“ მეორე სეზონის ხუთი ეპიზოდის გამოსვლის შემდეგ მესამე სეზონი დაემატა.<ref name="Renewed" /> [[ვერა ფარმიგა|ვერა ფარმიგამ]] [[ნორმა ბეიტსი|ნორმა ლუის ბეიტსის]] როლის შესრულებისთვის მოიპოვა 2014 წლის კრიტიკოსთა რჩეული დრამატული სერიალის საუკეთესო მსახიობი ქალის და 2014 წლის სატურნის ჯილდოს ნომინაციები.<ref name="Saturn Awards" /> სეზონი Blu-ray-სა და DVD-ზე 2014 წლის 7 ოქტომბერს გამოვიდა.<ref>{{cite web|url=http://www.tvshowsondvd.com/news/Bates-Motel-Season-2/20054|title=Bates Motel – Blu-rays, DVD for Season 2: Street Date, Pricing, Bonus Material|website=TV Shows on DVD|first=David|last=Lambert|date=July 15, 2013|accessdate=July 16, 2014|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140720182240/http://www.tvshowsondvd.com/news/Bates-Motel-Season-2/20054|archivedate=July 20, 2014}}</ref> == მსახიობები და პერსონაჟები == {{main|ბეიტსის მოტელის პერსონაჟების სია}} === მთავარი === {{მრავალი სურათი | ქვევით = [[ვერა ფარმიგა]], [[ფრედი ჰაიმორი]] და [[მაქს ტირიოტი]] (მარცხნიდან მარჯვნივ) ასრულებენ შესაბამისად, [[ნორმა ბეიტსი|ნორმა ლუის ბეიტსის]], [[ნორმან ბეიტსი]]ს და [[დილან მასეტი]]ს მთავარ როლებს. | ფაილი1 = Vera Farmiga Met Opera 2010 Shankbone.jpg | ფაილი2 = Freddie Highmore 2013 (Straighten Crop).jpg | ფაილი3 = Max Thieriot (cropped).jpg | სიგანე1 = 138 | სიგანე2 = 126 | სიგანე3 = 115 | ზონა = right }} {{მრავალი სურათი | ქვევით = [[ოლივია კუკი]], [[ნიკოლა პელცი]] და [[ნესტორ კარბონელი]] (მარცხნიდან მარჯვნინ) ასრულებენ შესაბამისად, [[ემა დეკოდი]]ს, [[ბრედლი მარტინი]]ს და [[ალექს რომერო|შერიფ ალექს რომეროს]] როლებს. | ფაილი1 = Olivia Cooke SDCC2017.jpg | ფაილი2 = Nicola Peltz (soft contrast).jpg | ფაილი3 = NestorCarbonellMay09.jpg | სიგანე1= 133 | სიგანე2 = 134 | სიგანე3 = 111 }} * [[ვერა ფარმიგა]] — [[ნორმა ბეიტსი|ნორმა ლუის ბეიტსი]] * [[ფრედი ჰაიმორი]] — [[ნორმან ბეიტსი]] * [[მაქს ტირიოტი]] — [[დილან მასეტი]] * [[ოლივია კუკი]] — [[ემა დეკოდი]] * [[ნიკოლა პელცი]] — [[ბრედლი მარტინი]] * [[ნესტორ კარბონელი]] — [[ალექს რომერო|შერიფი ალექს რომერო]] === მეორეხარისხოვანი === * [[მაიკლ ო'ნეილი (მსახიობი)|მაიკლ ო'ნეილი]] — ნიკ ფორდი * [[მაიკლ ეკლუნდი]] — ზეინ მორგანი * [[იენ ტრეისი]] — რემო უოლესი * [[პალომა კვიატკოვსკი]] — კოდი ბრენენი * [[მაიკლ ვარტანი]] — ჯორჯ ჰელდენსი * [[რებეკა კრესკოფი]] — ქრისტინ ჰელდენსი * [[კეტლინ რობერტსონი]] — ჯოდი მორგანი * კინენ ტრეისი — განერი * [[კენი ჯონსონი]] — [[კელებ კალჰუნი]] * მეთიუ მანძი — მოადგილე ჯეფკოატი * [[მაიკლ როჯერსი (მსახიობი)|მაიკლ როჯერსი]] — ჯიმი ბრენენი * [[ფრენსის მაკარტი]] — დეკლან როჯერსი * [[აგამ დარში]] — მოადგილე პეტი ლინი * [[ალიია ო'ბრაიენი]] — რეჯინა === სპეციალური მოწვევით === * [[რობერტ მოლონი]] — ლი ბერმანი * [[ვინსენტ გეილი]] — გილ ტერნერი * [[ჯილიან ბარბერი]] — ექიმი ჰელენ გინსბერგი * [[რიჩარდ ჰერმონი]] — რიჩარდ სილმორი * [[ლინი ევანსი]] — ამელია მარტინი * [[ბრენდან ფლეტჩერი]] — კაილ მილერი * ვინა სუდი — ექიმი ელიზაბეთ შეფერი * [[სარა გრეი]] — ახალგაზრდა ნორმა * [[ენდრიუ ეირლი]] — მერი რობ ვუდრიფი * [[ჯონ კასინი]] — მაქს ბოროვიცი * [[კიგენ კონორ ტრეისი]] — მის ბლერ უოტსონი == წარმოება == === ქასთინგი === პირველ სეზონში შერიფ ალექს რომეროს მეორეხარისხოვანი როლის შესრულების შემდეგ, [[ნესტორ კარბონელი]] მეორე სეზონში მთავარი პერსონაჟების სია დაემატა. 2013 წლის 23 ივლისს [[მაიკლ ვარტანი]] აირჩიეს ჯორჯ ჰელდენსის (ნორმას სასიყვარულო ინტერესის) როლისთვის.<ref>{{cite web|url=http://tvline.com/2013/07/23/bates-motel-michael-vartan-season-2-cast/|title=Exclusive: Alias' Michael Vartan Checks Into Bates Motel as Norma's New [Spoiler]|website=[[TVLine]]|first=Michael|last=Ausiello|date=July 23, 2013}}</ref> იმავე დღეს მეორეხარისხოვან პერსონაჟთა სიას შეუერთდნენ [[კენი ჯონსონი]], როგორც ნორმას ძმა, [[ბეიტსის მოტელის პერსონაჟების სია#კელებ კალჰუნი|კელებ კალჰუნი]] და [[რებეკა კრესკოფი]], როგორც ქრისტინ ჰელდენსი, ჯორჯის და.<ref>{{cite web|url=https://deadline.com/2013/07/rebecca-creskoff-kenny-johnson-micheal-vartan-join-aes-bates-motel-547734/|title=Rebecca Creskoff, Kenny Johnson & Michael Vartan Join A&E's 'Bates Motel'|website=[[Deadline Hollywood]]|first=Nellie|last=Andreeva|date=July 23, 2013}}</ref> მომდევნო დღეს, მაიკლ ეკლუნდი აირჩიეს ზეინ მორგანის, ნარკო ბიზნესის ერთ-ერთი ლიდერის როლის შესასრულებლად.<ref>{{cite web|url=https://deadline.com/2013/07/daniella-alonso-joins-nbcs-night-shift-michael-eklund-added-to-aes-bates-motel-548234/|title=Daniella Alonso Joins NBC's 'Night Shift', Michael Eklund Added To A&E's 'Bates Motel'|website=[[Deadline Hollywood]]|first=Nellie|last=Andreeva|date=July 24, 2013}}</ref> 2013 წლის 13 აგვისტოს [[კეტლინ რობერტსონი]] წარდგა ჯოდი მორგანის, ზეინის დის როლის შესასრულებლად, რომელიც აღწერილია, როგორც „ჭკვიანი, სექსუალური ბიზნესმენი“. <ref>{{cite web|url=http://tvline.com/2013/08/13/bates-motel-kathleen-robertson-season-2-cast-spoilers/|title=Kathleen Robertson Checks Into Bates Motel|website=[[TVLine]]|first=Michael|last=Slezak|date=August 13, 2013}}</ref> მომდევნო დღეს კი [[მაიკლ ო'ნეილი (მსახიობი)|მაიკლ ო'ნეილი]] სერიალს შეუერთდა ნიკ ფორდის, სეზონის მთავარი ბოროტმოქმედის როლისთვის.<ref>{{cite web|url=http://tvline.com/2013/08/14/bates-motel-michael-oneill-season-2-nick-villain/|title=Bates Motel Exclusive: Grey's Anatomy Menace to Raise Hell in Season 2|website=[[TVLine]]|first=Michael|last=Ausiello|date=August 14, 2013}}</ref> === გადაღება === პირველი სეზონის დაწყებისას, ბეიტსის მოტელის ორიგინალი ნაგებობის ასლი ააშენეს 272-ე ქუჩაზე ალდერგროვში, ბრიტანეთის კოლუმბიაში, სადაც მიმდინარეობდა სერიალის გადაღებები.<ref>{{cite web|url=http://www.oregonlive.com/movies/index.ssf/2013/03/bates_motel_whats_going_on_in.html|title='Bates Motel': What's going on in that bucolic Oregon coastal town|website=[[OregonLive.com]]|first=Kristi|last=Turnquist|date=March 26, 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=http://yvrshoots.com/2012/11/bates-motel-set-in-aldergrove-just-like-hitchcocks-psycho.html|title=BATES MOTEL Set in Aldergrove is Spitting Image of Alfred Hitchcock's Set in Psycho – Updated|website=YVR Shoots|date=November 15, 2012}}</ref> მეორე სეზონის ძირითადი გადაღებები დაიწყო 2013 წლის 24 ივლისს.<ref>{{cite web|url=http://yvrshoots.com/2013/08/your-shoot-bates-motels-gothic-house-gets-a-new-roof.html#more-18131|title=BATES MOTEL's Gothic House Gets a New Roof|website=YVR Shoots|date=August 5, 2013}}</ref> ბეიტსის მოტელის ნაგებობაზე გადაღებები დასრულდა 2013 წლის 6 ნოემბერს, რა დროსაც სეზონის დასრულებამდე მხოლოდ ერთი ადგილმდებარეობა იყო დარჩენილი.<ref>{{cite web|url=http://yvrshoots.com/2013/11/your-shoot-bates-motel-wraps-at-its-aldergrove-set-for-season-2.html#.VgVM4HB4WrU|title=BATES MOTEL Wraps at its Aldergrove Set for Season 2|website=YVR Shoots|date=November 11, 2013}}</ref> 2014 წლის მარტში [[ფრედი ჰაიმორი|ჰაიმორმა]] და [[მაქს ტირიოტი|ტირიოტმა]] ინტერვიუს დროს განაცხადეს, რომ ნორმანისა და დილანის ჩხუბის სცენის გადაღებისას ორივე მათგანმა მცირე დაზიანება მიიღო.<ref>{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/bates-motel-set-second-season-1078383/ |title=On the Set: Creepy Secrets Behind Bates Motel's Second Season |last=Keck |first=William |date=March 3, 2014 |website=[[TV Guide]]}}</ref> == ეპიზოდები == {{მთავარი|ბეიტსის მოტელის ეპიზოდების სია}} <onlyinclude> {{Episode table|background=#2C558B|overall=5|season=5|title=20|director=13|writer=33|airdate=14|viewers=10|country=აშშ|episodes={{Episode list/sublist|ბეიტსის მოტელი (მეორე სეზონი) |EpisodeNumber = 11 |EpisodeNumber2 = 1 |Title = [[Gone But Not Forgotten]] |DirectedBy = [[ტაკერ გეიტსი]] |WrittenBy = კარლტონ კუზი და [[კერი ერინი]] |OriginalAirDate = {{Start date|2014|3|3}} |Viewers = 3.07<ref name="Ratings">{{cite web |url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/03/04/monday-cable-ratings-wwe-raw-wins-night-bates-motel-teen-wolf-single-ladies-switched-at-birth-more/241816/ |title=Monday Cable Ratings: 'WWE Raw' Wins Night, 'Bates Motel', 'Teen Wolf', 'Single Ladies', 'Switched at Birth' & More |website=[[TV by the Numbers]] |first=Sara |last=Bibel |date=March 4, 2014 |accessdate=March 4, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140307100853/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/03/04/monday-cable-ratings-wwe-raw-wins-night-bates-motel-teen-wolf-single-ladies-switched-at-birth-more/241816/ |archivedate=მარტი 7, 2014 }}</ref> |ShortSummary = ბეიტსების ოჯახი მის უოტსონის დაკრძალვას ესწრება, რის შემდეგაც დეპრესიაში მყოფი ბრედლი თავის მოკვლას ცდილობს. ოთხი თვის შემდეგ, ბეიტსის მოტელი დამსვენებლებისთვის საკმაოდ პოპულარულ ადგილად იქცა. [[ნორმა ბეიტსი|ნორმა]] ღელავს [[ნორმან ბეიტსი|ნორმანზე]], რომელიც მთელ თავის დროს ტაქსიდერმიას უთმობს და შეპყრობილია მის უოტსონით და მისი ამოუხსნელი მკვლელობით, რის გამოც ყოველ დღე მის საფლავზე მიდის. ერთხელაც ნორმანი საფლავზე ხანდაზმულ მამაკაცს დაინახავს და მას ფოტოებს უღებს, რადგან მისი აზრით, ეს კაცი მის უოტსონის მკვლელი შესაძლოა ყოფილიყო. ნორმანი ფოტოებს შერიფ რომეროს აჩვენებს, რომელიც შესაძლებლობას ხელიდან არ უშვებს და მკვლელობის ღამეს მისი ადგილმდებარეობის შესახებ ჰკითხავს. როცა ნორმანი ფოტოების გადაგზავნას სთავაზობს, რომერო დიდ ინტერესს არ ავლენს. მოტელის წარმატებული ბიზნესი რისკის ქვეშაა მას შემდეგ, რაც შემოვლითი გზის აშენებას იწყებენ. [[ბეიტსის მოტელის პერსონაჟების სია#დილან მასეტი|დილანი]] გაიგებს, რომ ბრედლის მამა და მის უოტსონი საყვარლები იყვნენ და ამის გამო გილმა, რომელიც მის უოტსონის შეყვარებული იყო, ბრედლის მამა მოკლა. დილანი ამას ბრედლის უყვება, რომელიც შემდეგ გილს კლავს და ნორმანს დახმარებას სთხოვს. |LineColor = 2C558B }} {{Episode list/sublist|ბეიტსის მოტელი (მეორე სეზონი) |EpisodeNumber = 12 |EpisodeNumber2 = 2 |Title = [[Shadow of a Doubt]] |DirectedBy = ტაკერ გეიტსი |WrittenBy = კერი ერინი |OriginalAirDate = {{Start date|2014|3|10}} |Viewers = 2.22<ref>{{cite web |url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/03/11/monday-cable-ratings-monday-night-raw-leads-night-swamp-people-bates-motel-real-housewives-of-beverly-hills-more/243570/ |title=Monday Cable Ratings: 'Monday Night RAW' Leads Night + 'Swamp People', 'Bates Motel', 'Real Housewives of Beverly Hills' & More |website=[[TV by the Numbers]] |first=Amanda |last=Kondolojy |date=March 11, 2014 |accessdate=March 11, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160615134959/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/03/11/monday-cable-ratings-monday-night-raw-leads-night-swamp-people-bates-motel-real-housewives-of-beverly-hills-more/243570/ |archivedate=ივნისი 15, 2016 }}</ref> |ShortSummary = ნორმანი ბრედლის სახლის სარდაფში მალავს, სადაც ის გილის მკვლელობაში გამოუტყდება. ამასობაში, რომერო ხანდაზმულ მამაკაცს სასაფლაოზე ხვდება. როგორც გაირკვა, მამაკაცის სახელია ნიკ ფორდი და არის მის უოტსონის მამა. ის [[მარიხუანა|მარიხუანით]] მოვაჭრე ოჯახის ლიდერია. ფორდი რომეროს არწმუნებს, რომ მის ოჯახს გილის მკვლელობასთან არაფერი აკავშირებს. ზეინ მორგანს, დილანის ახალ უფროსს ეჭვი აქვს, რომ გილი კონკურენტებმა (ფორდის ოჯახმა) მოკლა. ნარკომომხმარებელი სახელად კაილ მილერი დააკავეს მას შემდეგ, რაც ექსპერტიზამ მის უოტსონის სხეულში მისი სპერმის ნიმუში აჩვენა. ექსპერტიზამ ასევე აჩვენა სპერმის მეორე ნიმუში, რომელიც დაუდგენელ პირს ეკუთვნოდა. ნორმანთან დასაახლოებლად, ნორმა ჩაეწერება საზოგადოებრივ [[მიუზიკლი|მიუზიკლში]] მონაწილეობის მისაღებად. რეპეტიციის დროს ნორმანს ბრედლი ავტობუსის გაჩერებასთან უნდა მიეყვანა. ამის გამო დახმარებას დილანს სთხოვს. ამასობაში ნორმას ძმა, კელები ქალაქში ჩამოდის და მოტელს ეძებს. |LineColor = 2C558B }} {{Episode list/sublist|ბეიტსის მოტელი (მეორე სეზონი) |EpisodeNumber = 13 |EpisodeNumber2 = 3 |Title = [[Caleb]] |DirectedBy = ლოჯ კერიგანი |WrittenBy = ალექსანდრა კანინგემი |OriginalAirDate = {{Start date|2014|3|17}} |Viewers = 1.85<ref>{{cite web |url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/03/18/monday-cable-ratings-wwe-raw-wins-night-fast-n-loud-teen-wolf-bates-motel-switched-at-birth-more/245621/ |title=Monday Cable Ratings: 'WWE Raw' Wins Night, 'Fast N Loud', 'Teen Wolf', 'Bates Motel', 'Switched at Birth' & More |website=[[TV by the Numbers]] |first=Sara |last=Bibel |date=March 18, 2014 |accessdate=March 18, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140319003959/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/03/18/monday-cable-ratings-wwe-raw-wins-night-fast-n-loud-teen-wolf-bates-motel-switched-at-birth-more/245621/ |archivedate=მარტი 19, 2014 }}</ref> |ShortSummary = ემა ნორმანს გაზეთს აჩვენებს, რომლის მთავარ სტატიაში წერია, რომ პოლიციამ ბრედლი მარტინის ტანსაცმელი და თვითმკვლელობის წერილი იპოვა და ის გარდაცვლილად გამოაცხადეს. კელები ქალაქში ჩამოდის და ნორმას ეძებს. ის გაიცნობს დილანს, რომელიც ეუბნება, რომ ნორმას არასოდეს უხსენებია, ძმა თუ ჰყავდა. სახლში დაბრუნებისას ნორმა კელებს დაუყოვნებლივ აგდებს. ამასობაში, ნორმა უმეგობრდება ქრისტინს, საზოგადოებრივი მიუზიკლის ყოფილ რეჟისორს. ის ნორმას თავის ძმას, ჯორჯს გააცნობს. ნორმანი თეატრში უმეგობრდება კოდი ბრენენს. კელები დილანს უახლოვდება და ეუბნება, რომ ნორმას მათი მოძალადე მამისგან იცავდა. ამის გამო დილანი ნორმასთან კამათისას კელებს იცავს, მაგრამ ის ამტკიცებს, რომ მისი ძმა მას ბავშვობიდან აუპატიურებდა. კამათი გადაიზრდება ნორმანისა და დილანის ჩხუბში, რა დროსაც ნორმა ამხელს, რომ კელები დილანის ბიოლოგიური მამაა. |LineColor = 2C558B }} {{Episode list/sublist|ბეიტსის მოტელი (მეორე სეზონი) |EpisodeNumber = 14 |EpisodeNumber2 = 4 |Title = [[Check-Out]] |DirectedBy = ჯონ დევიდ კოულზი |WrittenBy = ლიზ ტაიგლაარი |OriginalAirDate = {{Start date|2014|3|24}} |Viewers = 2.23<ref>{{cite web |url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/03/25/monday-cable-ratings-monday-night-raw-leads-night-basketball-wives-single-ladies-fast-n-loud-teen-wolf-more/247623/ |title=Monday Cable Ratings: 'Monday Night RAW' Leads Night + 'Basketball Wives', 'Single Ladies', 'Fast N Loud', 'Teen Wolf' & More |website=[[TV by the Numbers]] |first=Amanda |last=Kondolojy |date=March 25, 2014 |accessdate=March 25, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304195237/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/03/25/monday-cable-ratings-monday-night-raw-leads-night-basketball-wives-single-ladies-fast-n-loud-teen-wolf-more/247623/ |archivedate=მარტი 4, 2016 }}</ref> |ShortSummary = ნორმას მიერ გამჟღავნებული საიდუმლო დიდ გავლენას ახდენს მასზე და დილანზე, რომელიც ემამ მანქანაში უგონოდ მყოფი იპოვა. ნორმა კელების სანახავად ახლომდებარე მოტელში მიდის, თუმცა გამბედაობას ვერ იკრებს, ამიტომაც აღელვებული აგრძელებს გზას. მოგვიანებით, გაბრაზებული დილანი ნორმას ადანაშაულებს ოჯახისგან თავის დასაღწევად მის გამოყენებაში, რომ მის შეყვარებულზე დაქორწინდა და მოატყუა, რომ დილანი მისი შვილი იყო. როგორც გაირკვა, დილანი მართალი იყო. ამასობაში, კელების მიერ დედამისის გაუპატიურების წარმოდგენა ნორმანს თიშავს, რა დროსაც კელებთან მოტელში მიდის. მისი არამდგრადი ფსიქიკის გამო ნორმანი ნორმას პიროვნებად გარდაისახება და კელებს თავს ესხმის. კელები ნორმანს დაარტყამს და მოტელის ოთახიდან მიდის. კოდი ნორმანს წამოიყვანს, რომელიც ბოლოს საღ აზრზე დაბრუნდება, მაგრამ მომხდარიდან არაფერი ახსოვს. |LineColor = 2C558B }} {{Episode list/sublist|ბეიტსის მოტელი (მეორე სეზონი) |EpisodeNumber = 15 |EpisodeNumber2 = 5 |Title = [[The Escape Artist]] |DirectedBy = ქრისტოფერ ნელსონი |WrittenBy = ნიკი ტოსკანო |OriginalAirDate = {{Start date|2014|3|31}} |Viewers = 2.27<ref>{{cite web |url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/04/01/monday-cable-ratings-wwe-raw-wins-night-t-i-and-tiny-black-ink-crew-bates-motel-archer-dallas-more/249790/ |title=Monday Cable Ratings: 'WWE Raw' Wins Night, 'T.I. and Tiny', 'Black Ink Crew', 'Bates Motel', 'Archer', 'Being Human', 'Dallas' & More |website=[[TV by the Numbers]] |first=Sara |last=Bibel |date=April 1, 2014 |accessdate=April 1, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140404082027/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/04/01/monday-cable-ratings-wwe-raw-wins-night-t-i-and-tiny-black-ink-crew-bates-motel-archer-dallas-more/249790/ |archivedate=აპრილი 4, 2014 }}</ref> |ShortSummary = ნორმანი კოდის გამოუტყდება, რომ მსგავსი გათიშვები ადრეც მომხდარა. მომდევნო დღეს ნორმა კოდის შეხვდება, რომელიც ნორმანის წასაყვანად მოტელში მიდის. კოდი ნორმანს ხის სახლში წაიყვანს, სადაც მათ სექსი აქვთ. რომერო მოტელში სახლდება მას შემდეგ, რაც ზეინმა მისი სახლი გადაწვა. მოგვიანებით ის ზეინს სცემს და ემუქრება, რომ მის ბიზნესს გაანადგურებს. ემა ნორმას ქალწულობის დაკარგვის შესახებ უმხელს მას შემდეგ, რაც მოტელის ერთ-ერთ სტუმართან, განერთან შეხვედრას დაიწყებს. რომერო ნორმას ფორდის შესახებ აფრთხილებს, რომელიც მას შემოვლითი გზის მშენებლობის შეჩერებაში დახმარებას დაპირდა, რადგან გზის მშენებლობა სასტუმროს ბიზნესზე უარყოფითად აისახება. მოგვიანებით ნორმა გაიგებს, რომ ქალაქის საბჭოს ერთ-ერთი წევრი იდუმალებით მოცულ ავტოსაგზაო შემთხვევაში დაიღუპა. დილანი ზეინს მსროლელებისგან დაიცავს და საავადმყოფოში აღმოჩნდება, სადაც მის ახალ უფროსს, ზეინის დას, ჯოდის გაიცნობს. |LineColor = 2C558B }} {{Episode list/sublist|ბეიტსის მოტელი (მეორე სეზონი) |EpisodeNumber = 16 |EpisodeNumber2 = 6 |Title = [[Plunge]] |DirectedBy = ედ ბიანკი |WrittenBy = კერი ერინი |OriginalAirDate = {{Start date|2014|4|7}} |Viewers = 2.24<ref>{{cite web |url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/04/08/monday-cable-ratings-monday-night-raw-tops-night-basketball-wives-wwe-hall-of-fame-bates-motel-more/251983/ |title=Monday Cable Ratings: 'Monday Night RAW' Tops Night + 'Basketball Wives', 'WWE Hall of Fame', 'Bates Motel' & More |website=[[TV by the Numbers]] |first=Amanda |last=Kondolojy |date=April 8, 2014 |accessdate=April 8, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160701205447/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/04/08/monday-cable-ratings-monday-night-raw-tops-night-basketball-wives-wwe-hall-of-fame-bates-motel-more/251983/ |archivedate=ივლისი 1, 2016 }}</ref> |ShortSummary = ჯოდი დილანს თავის სახლში წაიყვანს, რათა გამოჯანმრთელება მშვიდ გარემოში მოახერხოს. ფორდისგან თავის არიდების შემდეგ, ნორმას ქრისტინი ამხნევებს, რომ ქალაქის მერს საბჭოს წევრობის ვაკანსიაზე ესაუბროს. ამასობაში, კოდი ნორმანთან, ემასთან და განერთან ერთად მდინარეზე საცურაოდ მიდის. ცივ წყალში ჩახტომისას ემა კინაღამ დაიხრჩო. ნორმანი კოდისთან ერთად ყოფნისას კვლავ გაითიშება. შეშფოთებული კოდი ამის შესახებ ემას უყვება, რომელმაც ყველაფერი ნორმას აცნობა. სწორედ იმ დროს, როცა ნორმანს მანქანის ტარების საბოლოო გამოცდა უნდა ჩაებარებინა, ნორმა ინსტრუქტორს მისი ფიზიკური გათიშვების შესახებ ეუბნება. განრისხებული ნორმანი კოდის პირობის გატეხისთვის ადანაშაულებს. მათი კამათის დროს ჯიმი, კოდის მამა იღვიძებს და მას სცემს. ნორმანი ჩხუბის დროს ჯიმის ხელს კრავს, რის შედეგადაც ის კიბეებიდან გორდება და კვდება. |LineColor = 2C558B }} {{Episode list/sublist|ბეიტსის მოტელი (მეორე სეზონი) |EpisodeNumber = 17 |EpisodeNumber2 = 7 |Title = [[Presumed Innocent]] |DirectedBy = როქსან დაუსონი |WrittenBy = ალექსანდრა კანინგემი |OriginalAirDate = {{Start date|2014|4|14}} |Viewers = 2.44<ref>{{cite web |url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/04/15/monday-cable-ratings-wwe-raw-wins-night-basketball-wives-bates-motel-archer-dallas-more/254059/ |title=Monday Cable Ratings: 'WWE Raw' Wins Night, 'Basketball Wives', 'Bates Motel', 'Archer', 'Dallas' & More |website=[[TV by the Numbers]] |first=Sara |last=Bibel |date=April 15, 2014 |accessdate=April 15, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160612073211/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/04/15/monday-cable-ratings-wwe-raw-wins-night-basketball-wives-bates-motel-archer-dallas-more/254059/ |archivedate=ივნისი 12, 2016 }}</ref> |ShortSummary = ნორმას, რომელიც ქალაქის საბჭოს წევრი გახდა, თავის ოფისს აჩვებენ, სადაც ის შეხვდება საბჭოს ერთ-ერთ წევრს, მაქს ბოროვიცს. რომერო ნორმასთან ჯიმის გარდაცვალების შესატყობინებლად მიდის და მას პოლიციის განყოფილებაში წაიყვანს. ნორმანს დაკითხავენ და მისი [[დეზოქსირიბონუკლეინის მჟავა|დნმ]]-ის ნიმუშს აიღებენ. ნორმა კოდის საპირფარეშოში შეხვდება და სთხოვს, რომ პოლიციას ნორმანის გათიშვების შესახებ არაფერი უთხრას. კოდი, რომელიც ახლა დაობლებულია, [[ინდიანა|ინდიანაში]] დეიდამისთან საცხოვრებლად მიდის. წასვლამდე ის ნორმანს ეუბნება, რომ ნორმა რაღაცას უმალავს და აუცილებლად უნდა გაიგოს, თუ რას. ნორმანს ათავისუფლებენ, ვინაიდან ჯიმის სიკვდილი უბედური შემთხვევა იყო. მოგვიანებით რომერო იგებს, რომ ნორმანის დნმ მის უოტსონის სხეულში აღმოჩენილი სპერმის დნმ-ს ემთხვევა. ზეინი ფორდის საწყობში შეჭრას აპირებს, რაზეც დილანმა უარი განაცხადა, რის გამოც მას იარაღს ჩაარტყამს და გათიშავს. |LineColor = 2C558B }} {{Episode list/sublist|ბეიტსის მოტელი (მეორე სეზონი) |EpisodeNumber = 18 |EpisodeNumber2 = 8 |Title = [[Meltdown]] |DirectedBy = ედ ბიანკი |WrittenBy = ლიზ ტაიგლაარი და ნიკი ტოსკანო |OriginalAirDate = {{Start date|2014|4|21}} |Viewers = 2.10<ref>{{cite web |url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/04/22/monday-cable-ratings-nba-playoffs-lead-night-wwe-raw-basketball-wives-blank-ink-crew-more/256240/ |title=Monday Cable Ratings: NBA Playoffs Lead Night + WWE Raw, 'Basketball Wives', 'Blank Ink Crew' & More |website=[[TV by the Numbers]] |first=Amanda |last=Kondolojy |date=April 22, 2014 |accessdate=April 22, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160428210239/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/04/22/monday-cable-ratings-nba-playoffs-lead-night-wwe-raw-basketball-wives-blank-ink-crew-more/256240/ |archivedate=აპრილი 28, 2016 }}</ref> |ShortSummary = რომეროს ნორმანთან დაკავშირებით ეჭვები უჩნდება მას შემდეგ, რაც მის უოტსონთან მისი კავშირის შესახებ შეიტყობს. ნორმანი ნორმას თავს არიდებს, რადგან მის გათიშვებსა და გონებრივ მდგომარეობაზე არ ელაპარაკება. ფორდი მოტელში მიდის და ნორმას დილანთან შეხვედრას ავალებს. ნორმა მათი რთული ურთიერთობის შესახებ მოუყვება, მაგრამ ფორდი უკან არ იხევს. ის მოტელს კიდევ ერთხელ ეწვევა და ნორმას ემუქრება და ახსენებს, რომ ქალაქის საბჭოში მოხვედრისთვის მასთან ვალშია. საბოლოოდ, დილანი ნიკს შეხვდება, რომელიც მას ზეინის მოკვლას ავალებს, წინააღმდეგ შემთხვევაში კი მისი ძმისა და დედის სიცოცხლით ემუქრება. ნორმანი ნორმას უპირისპირდება და ეუბნება, რომ მათი ურთიერთობა შეიცვალა და იგივე აღარასდროს იქნება. სამაგიეროს გადახდის მიზნით, ნორმა სახლიდან მიდის და ჯორჯთან დაწვება. რომერო ნორმანს ეუბნება, რომ კაილ მილერს მის უოტსონის მკვლელობისთვის სასჯელი შეუფარდეს. ის ცდილობს მის უოტსონის მკვლელობის ღამის დეტალების შესახებ სიმართლე გაიგოს, თუმცა ნორმანი გაიქცევა. ამის შემდეგ სახლში ვიღაც იჭრება და ნორმანს იტაცებს. |LineColor = 2C558B }} {{Episode list/sublist|ბეიტსის მოტელი (მეორე სეზონი) |EpisodeNumber = 19 |EpisodeNumber2 = 9 |Title = [[The Box]] |DirectedBy = ტაკერ გეიტსი |WrittenBy = კარლტონ კუზი და კერი ერინი |OriginalAirDate = {{Start date|2014|4|28}} |Viewers = 2.25<ref>{{cite web |url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/04/29/monday-cable-ratings-wwe-raw-nba-playoffs-win-night-fast-n-loud-the-boondocks-bates-motel-more/258598/ |title=Monday Cable Ratings: 'WWE Raw' & NBA Playoffs Win Night, 'Fast N Loud', 'The Boondocks, 'Bates Motel' & More |website=[[TV by the Numbers]] |first=Sara |last=Bibel |date=April 29, 2014 |accessdate=April 29, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160703094257/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/04/29/monday-cable-ratings-wwe-raw-nba-playoffs-win-night-fast-n-loud-the-boondocks-bates-motel-more/258598/ |archivedate=ივლისი 3, 2016 }}</ref> |ShortSummary = ნორმა სახლში ბრუნდება, მაგრამ ნორმანს ვერ პოულობს. ის მოტელს ამოწმებს, სადაც ემას წააწყდება. ის გაღიზიანებულია, რადგან ნორმა არასდროს ეუბნება, თუ რა ხდება. გამტაცებლები ნორმანს მდელოში მდებარე რკინის ყუთში დაამწყვდევენ. ფორდი ნორმას ეუბნება, რომ ნორმანს მხოლოდ მაშინ გაუშვებს, თუკი დილანი ზეინს მოკლავს, წინააღმდეგ შემთხვევაში კი ნორმანი მოკვდება. ჩაკეტილი სივრცე ნორმანის ფსიქიკაზე უარყოფითად მოქმედებს, რის გამოც მას ეჩვენება დედამისი, რომელიც ეუბნება, რომ მას ყოველთვის დაიცავს. ნორმანს ასევე ახსენდება, თუ რა მოხდა მის უოტსონის სახლში, როცა ის გაითიშა. როგორც გაირკვა, მის უოტსონს ყელი მან გამოჭრა, როცა მასთან სექსი ჰქონდა. დილანი, რომელმაც ზეინის მოკვლა ვერ მოახერხა, ფორდთან მიდის და თავის დასაცავად მას კლავს, რის გამოც ნორმანის ადგილმდებარეობის გაგება ვერ მოახერხა. ამასობაში, რომერო ნორმანზე პოლიგრაფის ტესტის ჩატარებას გეგმავს. ის ნორმას ატყობინებს, რომ მის შვილს მკვლელობის ღამეს მის უოტსონთან სექსი ჰქონდა, რა დროსაც ნორმა ეუბნება, რომ ნორმანი ფორდმა გაიტაცა. |LineColor = 2C558B }} {{Episode list/sublist|ბეიტსის მოტელი (მეორე სეზონი) |EpisodeNumber = 20 |EpisodeNumber2 = 10 |Title = [[The Immutable Truth]] |DirectedBy = ტაკერ გეიტსი |WrittenBy = კარლტონ კუზი და კერი ერინი |OriginalAirDate = {{Start date|2014|5|05}} |Viewers = 2.30<ref name="Finale Ratings2">{{cite web |url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/05/06/monday-cable-ratings-nba-playoffs-lead-night-love-hip-hop-atlanta-monday-night-raw-the-boondocks-more/260678/ |title=Monday Cable Ratings: NBA Playoffs Lead Night + 'Love & Hip Hop Atlanta', 'Monday Night RAW', 'The Boondocks' & More |website=[[TV by the Numbers]] |first=Amanda |last=Kondolojy |date=May 6, 2014 |accessdate=May 6, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160601045211/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/05/06/monday-cable-ratings-nba-playoffs-lead-night-love-hip-hop-atlanta-monday-night-raw-the-boondocks-more/260678/ |archivedate=ივნისი 1, 2016 }}</ref> |ShortSummary = რომერო ფორდის რეზიდენციაში მიდის, სადაც მას მკვდარს იპოვის, ხოლო მისი ერთ-ერთი მარჯვენა ხელი სეიფს აცარიელებს. რომერო მას ნორმანის ადგილსამყოფელს ათქმევინებს, რის შემდეგაც ის და დილანი ნორმანს იპოვიან და გადაარჩენენ. საავადმყოფოში, სუსტ მდგომარეობაში მყოფი ნორმანი დედამისს მისი "სიზმრის" შესახებ უყვება. ნორმა მას ეუბნება, რომ უნდა დაისვენოს და ამაზე ფიქრსა და ლაპარაკს შეეშვას. რომერო პოლიგრაფის ტესტის ჩატარებას დაჟინებით ითხოვს. ნორმანი სახლში სიას ჩამოწერს და თითოეულ მათგან ასრულებს - ტაქსიდერმიის ნივთებს ალაგებს, ემას დილანის ბიოლოგიური მამის შესახებ უყვება და დედამისთან ერთად ცეკვავს. ამის შემდეგ ის დედამისის უჯრიდან იარაღს და ტყვიებს იღებს. რომერო ჯოდის არწმუნებს, რომ მისი ძმა ზეინი სახლში მოიწვიოს მათი ბიზნესის მომავალზე სასაუბროდ. ისინი ჩხუბს იწყებენ და ზეინი ჯოდის კლავს, რის შემდეგაც რომერო ზეინს ესვრის. რომერო მომხდარ ამბავს შეცვლის და ამის შესახებ დილანს უყვება, რის შემდეგაც მას უშვებს. ნორმა ნორმანს ტყეში იპოვის, რომელსაც თვითმკვლელობას გადააფიქრებინებს. ნორმა მის შვილებთან ერთად ქვეყნიდან გაქცევას აპირებს, რის გამოც პოლიგრაფის ტესტზე თანხმდება. როცა ნორმანს ეკითხებიან, მან თუ მოკლა მის უოტსონი, მისი მეორე პიროვნება, „დედა“ იღვიძებს და ის ამბობს „არას“. ნორმანმა პოლიგრაფის ტესტი წარმატებით გაირა და კმაყოფილების ნიშნად თავისთვის იღიმის. |LineColor = 2C558B }}}}</onlyinclude> == მიღებული შეფასებები == === კრიტიკოსთა გამოხმაურება === ''ბეიტსის მოტელის'' მეორე სეზონმა უმეტესად დადებითი შეფასებები მიიღო. [[Metacritic]]–მა 11 კრიტიკოსზე დაყრდნობით სეზონი 100 ქულიდან 67-ით შეაფასა, რაც მიუთითებს „ზოგადად დადებით მიმოხილვაზე“.<ref>{{cite web|url=https://www.metacritic.com/tv/bates-motel/season-2|title=Bates Motel: Season 2|website=[[Metacritic]]|accessdate=March 15, 2014}}</ref> [[Rotten Tomatoes]]-ზე 21-დან 19-მა კრიტიკოსმა სეზონი დადებითად შეაფასა, საშუალოდ 90%-იანი რეიტინგით. საიტის შეფასებაში ნათქვამია: „''ბეიტსის მოტელი'' დამაჯერებელი შესრულებებითა და გამორჩეული სცენარით ახერხებს კლასიკური თრილერის გაცოცხლებას“.<ref name="Reviews">{{cite web|url=https://www.rottentomatoes.com/tv/bates-motel/|title=Bates Motel: Season 2 (2014)|website=[[Rotten Tomatoes]]|accessdate=March 15, 2014}}</ref> 2014 წლის 7 აპრილს A&E-მ მეორე სეზონის ხუთი ეპიზოდის დადებითი გამოხმაურების შემდეგ სერიალი მესამე სეზონისთვის განაახლა.<ref name="Renewed">{{cite web|url=https://deadline.com/2014/04/bates-motel-renewed-for-third-season-711066/|title='A&E's 'Bates Motel' Renewed For Third Season|website=[[Deadline Hollywood]]|first=Nellie|last=Andreeva|date=April 7, 2014|accessdate=May 12, 2015}}</ref> === რეიტინგები === სეზონის საპრემიერო ეპიზოდს 3,07 მილიონი მაყურებელი ჰყავდა, რომელთა შორის 18-49 წლის მაყურებელთა რაოდენობა 1,3 მილიონს შეადგენდა.<ref name="Ratings" /> სეზონის საფინალი ეპიზოდს 2,30 მილიონმა ადამიანმა უყურა, რომელთა შორის 0,9 მილიონი მაყურებელი 19-49 წლის იყო.<ref name="Finale Ratings2" /> საბოლოო ჯამში, მეორე სეზონის მაყურებელთა საშუალო რაოდენობამ 2,30 მილიონს შეადგინა.<ref>{{cite web|url=http://www.tvseriesfinale.com/tv-show/bates-motel-season-two-ratings-31935/|title=Bates Motel: Season Two Ratings|website=TV Series Finale|date=May 6, 2014|accessdate=March 10, 2015}}</ref> === ჯილდოები და ნომინაციები === {{მთავარი|ბეიტსის მოტელის ჯილდოების და ნომინაციების სია}} ''ბეიტსის მოტელის'' მეორე სეზონი 16 ნომინაციაზე წარდგა, თუმცა გამარჯვება არ მოუპოვებია. {| class="wikitable" ! width="4%" |წელი ! style="width:25%;" |ჯილდო ! style="width:29%;" |კატეგორია ! style="width:31%;" |ნომინანტ(ებ)ი ! width="8%" |შედეგი ! style="width:3%;" class="unsortable" |სქოლიო |- | rowspan="16" |2014 | rowspan="2" |კრიტიკოსთა არჩევანის მეოთხე დაჯილდოება |დრამატული სერიალის საუკეთესო მსახიობი მამაკაცი |[[ფრედი ჰაიმორი]] | {{nom}} | rowspan="2" |<ref name="Critics' Choice Awards">{{cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/critics-choice-television-awards-2014-712986|title=Critics' Choice Television Awards 2014: Complete Winners List|work=[[The Hollywood Reporter]]|first=Bryn Elise|last=Sandberg|date=June 19, 2014|accessdate=February 4, 2015}}</ref> |- |დრამატული სერიალის საუკეთესო მსახიობი ქალი | rowspan="2" |[[ვერა ფარმიგა]] | {{nom}} |- | rowspan="2" |სატურნის 41-ე დაჯილდოება |საუკეთესო მსახიობი ქალი | {{nom}} | rowspan="2" |<ref name="Saturn Awards">{{cite web|url=https://variety.com/2015/film/news/captain-america-the-winter-soldier-and-interstellar-lead-saturn-awards-noms-1201445494/|title='Captain America: The Winter Soldier' and 'Interstellar' Lead Saturn Awards Noms|website=[[Variety (magazine)|Variety]]|date=March 3, 2015}}</ref> |- |საუკეთესო შეზღუდული ხანგრძლივობის სერიალი | rowspan="2" |''ბეიტსის მოტელი'' | {{nom}} |- | rowspan="5" |ფილმებისა და სატელევიზიო გადაცემების ონლაინ ასოციაციის მე-18 დაჯილდოება |საუკეთესო დრამატული სერიალი | {{nom}} | rowspan="5" |<ref>{{cite web|url=http://ofta.cinemasight.com/Awards/Television/1314.html|title=Online Film & Television Association – Television Branch: 2013-14|website=OFTA|accessdate=April 22, 2015|archive-url=https://www.webcitation.org/6jjGxj2ta?url=http://ofta.cinemasight.com/Awards/Television/1314.html|archive-date=August 13, 2016|url-status=dead|archiveurl=https://www.webcitation.org/6jjGxj2ta?url=http://ofta.cinemasight.com/Awards/Television/1314.html|archivedate=აგვისტო 13, 2016}}</ref> |- |სერიალის საუკეთესო მუსიკა |[[კრის ბეიკონი (კომპოზიტორი)|კრის ბეიკონი]] | {{nom}} |- |წარმოების საუკეთესო დიზაინი |პიტერ ბოდნარუსი, მარკ ფრიბორნი, ტონი ვოლგემუტი, მარგო რედი, როუზ მარი მაკშერი | {{nom}} |- |საუკეთესო ხმოვანი ეფექტები |ალან დეკერი, მარკ ნოდა, ნელო ტორი, ტომას დე გორტერი, მიქაელ მალეინი, ბრაიან არმსტრონგი | {{nom}} |- |დრამატული სერიალის საუკეთესო მსახიობი ქალი | rowspan="3" |ვერა ფარმიგა | {{nom}} |- |ოქროს დერბის პრემია |დრამატული სერიალის საუკეთესო წამყვანი მსახიობი ქალი | {{nom}} |<ref>{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0003547/2014|title=Gold Derby Awards (2014)|website=[[Internet Movie Database]]|accessdate=May 5, 2016}}</ref> |- | rowspan="3" |ქალთა იმიჯის მე-16 დაჯილდოება |დრამატული სერიალის საუკეთესო მსახიობი ქალი | {{nom}} | rowspan="3" |<ref>{{cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/joan-rivers-julia-roberts-shonda-744965|title=Joan Rivers, Julia Roberts, Shonda Rhimes Among WIN Award Nominees|work=[[The Hollywood Reporter]]|last=Doyle|first=Rebecca|date=October 29, 2014}}</ref> |- |ქალის მიერ წარმოებული საუკეთესო დრამატული სერიალი |[[კერი ერინი]] | {{nom}} |- |საუკეთესო დრამატული სერიალი | rowspan="3" |''ბეიტსის მოტელი'' | {{nom}} |- |TV Guide-ის პრემია |რჩეული საშინელებათა ჟანრის სერიალი | {{nom}} | |- |ხალხის არჩევანის 41-ე დაჯილდოება |რჩეული დრამატული სერიალი | {{nom}} |<ref>{{cite web|url=https://www.ew.com/article/2015/01/07/peoples-choice-awards-2015-the-winners-list|title=People's Choice Awards 2015: The winner's list|website=[[Entertainment Weekly]]|last=Blake|first=Emily|date=January 18, 2015}}</ref> |- |Imagen-ის 29-ე დაჯილდოება |საუკეთესო მსახიობი მამაკაცი |[[ნესტორ კარბონელი]] | {{nom}} |<ref>{{cite web|url=http://www.imagen.org/news/imagen-awards/2014/06/nominees-29th-annual-imagen-awards-announced|title=Nominees for the 29th Annual Imagen Awards Announced|website=Imagen.org|date=June 2014|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140624024247/http://www.imagen.org/news/imagen-awards/2014/06/nominees-29th-annual-imagen-awards-announced|archivedate=June 24, 2014}}</ref> |- | colspan="6" style="width:100%; font-size:8pt; text-align:center;" |სიაში მოხმობილია ტელევიზიაში გასვლის თარიღები, ყოველწლიური ცერემონიები კი, როგორც წესი მომდევნო წელს იმართება |} == რესურსები ინტერნეტში == *{{ოფიციალური|http://www.aetv.com/bates-motel}} * [https://www.imdb.com/title/tt2188671 „ბეიტსის მოტელი“] — [[კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზა]] ([[ინგლისური]]) * {{Tv.com show|bates-motel|ბეიტსის მოტელი}} == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{ბეიტსის მოტელი}} {{ბეიტსის მოტელის ეპიზოდები}} [[კატეგორია:2014 წლის ამერიკული სატელევიზიო სეზონები]] [[კატეგორია:ბეიტსის მოტელი (ტელესერიალი)|სეზონი 2]] p8ykkbxrjekstnj6nh2gcpxp0fhwrbh 0 473330 4411467 4227653 2022-08-27T15:08:19Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki '''გურამ გიორბელიძე''' (დ. [[9 ოქტომბერი]], [[1976]], [[ქუთაისი]]) — [[ქართველი]] სპორტსმენი ([[ძალოსნობა]]), ჭაბუკებს შორის ევროპის ჩემპიონი (2017, 62 კგ), ჭაბუკებს შორის მსოფლიო ჩემპიონატის ვერცხლის პრიზიორი ([[2019]], [[ლას-ვეგასი]], [[აშშ]], 67 კგ). == ძირითადი შედეგები == {| class="wikitable" |+ !დისციპლინა !ადგილმდებარეობა !ტურნირი !წონითი კატეგორია !ადგილი |- |ძალოსნობა |ბურსა, თურქეთი |ჭაბუკებს შორის საერთაშორისო ტურნირი 2016 |56 კგ |{{Bronze3}} |- |ძალოსნობა |ლას-ვეგასი, აშშ |ჭაბუკებს შორის მსოფლიო ჩემპიონატი 2019 |67 კგ |{{Silver2}} |- |ძალოსნობა |ლას-ვეგასი, აშშ |ჭაბუკებს შორის მსოფლიო ჩემპიონატი 2019 |67 კგ |{{Silver2}} |} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://sport.gov.ge/index.php?pg=sportsman&sid=1879 გურამ გიორბელიძე] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200630000804/http://sport.gov.ge/index.php?pg=sportsman&sid=1879 |date=2020-06-30 }} — ქართული სპორტი {{DEFAULTSORT:გიორბელიძე, გურამ}} [[კატეგორია:დაბადებული 9 ოქტომბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1976]] [[კატეგორია:ქუთაისში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ქართველი ძალოსნები]] 1kdtkqhzl7vh1v8fuwpwfmy1jsfv35n 0 474276 4411535 4398680 2022-08-27T19:48:09Z გიო ოქრო 84301 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი | სახელი= გიორგი კობახიძე | მშობლიურ ენაზე= | სურათი= | სურათის ზომა= | წარწერა= | დაბადების სახელი= | ფსევდონიმი= | დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1953|11|23}} | დაბადების ადგილი= [[თბილისი]], [[საქართველოს სსრ]], [[სსრკ]] | გარდაცვალების თარიღი= | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა= {{დროშა|სსრკ}} →<br />{{დროშა|საქართველო}} | განათლება= [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] | სამეცნიერო ხარისხი= | ეროვნება= [[ქართველები|ქართველი]] | რელიგია= | პარტია= | ძირითადი იდეები= | საქმიანობა= | მამა= | დედა= | მეუღლე= | შვილები= [[ირაკლი კობახიძე]] | ჯილდოები= | ხელმოწერა= | საიტი= }} '''გიორგი კობახიძე''' (დ. [[23 ნოემბერი]], [[1953]], [[თბილისი]]) — [[ქართველები|ქართველი]] პოლიტიკოსი, ფიზიკოსი. [[1976]] წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ფიზიკის ფაკულტეტი. 1972-1976 წლებში იყო თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის [[რაგბი]]ს გუნდის კაპიტანი. 1974-1976 წლებში იყო საქართველოს ახალგაზრდული ნაკრების კაპიტანი. 1977-1978 წლებში იყო [[ჯანდაცვის სამინისტრო]]ს საინფორმაციო გამოთვლითი ცენტრის ინჟინერი. 1978-1985 წლებში იყო ფიზიოლოგიის ინსტიტუტის, 1985-1992 წლებში იყო მოლეკულური ბიოლოგიისა და ბიოფიზიკის ინსტიტუტის მეცნიერ-თანამშრომელი. გამოქვეყნებული აქვს წერილები და სტატიები. 11 სამეცნიერო ნაშრომის ავტორი. [[1992]]-[[1995]] წლებში იყო [[საქართველოს პარლამენტის მესამე მოწვევის დეპუტატები|საქართველოს მე-3 მოწვევის პარლამენტის წევრი]] პარტიული სიით, საარჩევნო ბლოკი „ეროვნულ–დემოკრატიული პარტია“. [[1995]]-[[1999]] წლებში იყო [[საქართველოს პარლამენტის მეოთხე მოწვევის დეპუტატები|საქართველოს მე-4 მოწვევის პარლამენტის წევრი]] პარტიული სიით, საარჩევნო ბლოკი „ეროვნულ–დემოკრატიული პარტია “. ==რესურსები ინტერნეტში== {{nplg ბიოგრაფია|00003481}} *[http://www.parliament.ge/ge/parlamentarebi/wina-mowvevis-parlamentebi/saqartvelos-parlamenti-1992-1995-ww/giorgi-kobaxize-45183.page გიორგი კობახიძე — საქართველოს პარლამენტის ოფიციალური საიტი (საქართველოს პარლამენტის მესამე მოწვევა)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200714200903/http://www.parliament.ge/ge/parlamentarebi/wina-mowvevis-parlamentebi/saqartvelos-parlamenti-1992-1995-ww/giorgi-kobaxize-45183.page |date=2020-07-14 }} *[http://www.parliament.ge/ge/parlamentarebi/wina-mowvevis-parlamentebi/saqartvelos-parlamenti-1995-1999-ww/giorgi-kobaxize-45434.page გიორგი კობახიძე — საქართველოს პარლამენტის ოფიციალური საიტი (საქართველოს პარლამენტის მეოთხე მოწვევა)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200714210530/http://www.parliament.ge/ge/parlamentarebi/wina-mowvevis-parlamentebi/saqartvelos-parlamenti-1995-1999-ww/giorgi-kobaxize-45434.page |date=2020-07-14 }} {{საქართველოს მე-3 მოწვევის პარლამენტის წევრები}} {{საქართველოს მე-4 მოწვევის პარლამენტის წევრები}} {{DEFAULTSORT:კობახიძე, გიორგი}} [[კატეგორია:დაბადებული 23 ნოემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1953]] [[კატეგორია:საქართველოს III მოწვევის პარლამენტის წევრები]] [[კატეგორია:საქართველოს IV მოწვევის პარლამენტის წევრები]] 1386cjewwzxvyajgvb3d494d3d39bb4 4411536 4411535 2022-08-27T19:53:12Z გიო ოქრო 84301 // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი | სახელი= გიორგი კობახიძე | მშობლიურ ენაზე= | სურათი= | სურათის ზომა= | წარწერა= | დაბადების სახელი= | ფსევდონიმი= | დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1953|11|23}} | დაბადების ადგილი= [[თბილისი]], [[საქართველოს სსრ]], [[სსრკ]] | გარდაცვალების თარიღი= | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა= {{დროშა|სსრკ}} →<br />{{დროშა|საქართველო}} | განათლება= [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] | სამეცნიერო ხარისხი= | ეროვნება= [[ქართველები|ქართველი]] | რელიგია= | პარტია= | ძირითადი იდეები= | საქმიანობა= | მამა= | დედა= | მეუღლე= | შვილები= [[ირაკლი კობახიძე]] | ჯილდოები= | ხელმოწერა= | საიტი= }} '''გიორგი კობახიძე''' (დ. [[23 ნოემბერი]], [[1953]], [[თბილისი]]) — [[ქართველები|ქართველი]] პოლიტიკოსი, ფიზიკოსი. [[1976]] წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ფიზიკის ფაკულტეტი. 1972-1976 წლებში იყო თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის [[რაგბი]]ს გუნდის კაპიტანი. 1974-1976 წლებში იყო საქართველოს ახალგაზრდული ნაკრების კაპიტანი. 1977-1978 წლებში იყო [[ჯანდაცვის სამინისტრო]]ს საინფორმაციო გამოთვლითი ცენტრის ინჟინერი. 1978-1985 წლებში იყო ფიზიოლოგიის ინსტიტუტის, 1985-1992 წლებში იყო მოლეკულური ბიოლოგიისა და ბიოფიზიკის ინსტიტუტის მეცნიერ-თანამშრომელი. გამოქვეყნებული აქვს წერილები და სტატიები. 11 სამეცნიერო ნაშრომის ავტორი. [[1992]]-[[1995]] წლებში იყო [[საქართველოს პარლამენტის მესამე მოწვევის დეპუტატები|საქართველოს მე-3 მოწვევის პარლამენტის წევრი]] პარტიული სიით, საარჩევნო ბლოკი „ეროვნულ–დემოკრატიული პარტია“. [[1995]]-[[1999]] წლებში იყო [[საქართველოს პარლამენტის მეოთხე მოწვევის დეპუტატები|საქართველოს მე-4 მოწვევის პარლამენტის წევრი]] პარტიული სიით, საარჩევნო ბლოკი „ეროვნულ–დემოკრატიული პარტია “. ==რესურსები ინტერნეტში== {{nplg ბიოგრაფია|00003481}} *[http://www.parliament.ge/ge/parlamentarebi/wina-mowvevis-parlamentebi/saqartvelos-parlamenti-1992-1995-ww/giorgi-kobaxize-45183.page გიორგი კობახიძე — საქართველოს პარლამენტის ოფიციალური საიტი (საქართველოს პარლამენტის მესამე მოწვევა)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200714200903/http://www.parliament.ge/ge/parlamentarebi/wina-mowvevis-parlamentebi/saqartvelos-parlamenti-1992-1995-ww/giorgi-kobaxize-45183.page |date=2020-07-14 }} *[http://www.parliament.ge/ge/parlamentarebi/wina-mowvevis-parlamentebi/saqartvelos-parlamenti-1995-1999-ww/giorgi-kobaxize-45434.page გიორგი კობახიძე — საქართველოს პარლამენტის ოფიციალური საიტი (საქართველოს პარლამენტის მეოთხე მოწვევა)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200714210530/http://www.parliament.ge/ge/parlamentarebi/wina-mowvevis-parlamentebi/saqartvelos-parlamenti-1995-1999-ww/giorgi-kobaxize-45434.page |date=2020-07-14 }} {{საქართველოს მე-3 მოწვევის პარლამენტის წევრები}} {{საქართველოს მე-4 მოწვევის პარლამენტის წევრები}} {{DEFAULTSORT:კობახიძე, გიორგი}} [[კატეგორია:დაბადებული 23 ნოემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1953]] [[კატეგორია:საქართველოს III მოწვევის პარლამენტის წევრები]] [[კატეგორია:საქართველოს IV მოწვევის პარლამენტის წევრები]] cdobk2ylq8uf15nwuvn17e8jot7oero 0 476337 4411583 4211755 2022-08-27T23:37:21Z 85.114.240.30 /* ბიოგრაფია */ wikitext text/x-wiki {{ორი სხვა მნიშვნელობა|მსახიობის და კარდიოლოგის|პოლიტიკოსის შესახებ|სერგო ორჯონიკიძე||სერგო ორჯონიკიძე (მრავალმნიშვნელოვანი)}} {{ინფოდაფა პიროვნება | ფერი = | სახელი = სერგო ორჯონიკიძე | ფოტო = | ფოტოს სიგანე = 200პქ | წარწერა = | დაბსახელი = | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1947|03|09}} | დაბადგილი = [[თბილისი]], [[საქართველოს სსრ]] | გარდთარიღი = | გარდადგილი = | საქმიანობა = [[ექიმი]], [[მსახიობი]] | სხვა სახელები= | აქტიურობის წლები = 1960-დან | მეუღლეები = [[მანანა აბაზაძე]] | პარტნიორი = | მამა = | დედა = | ნათესავები = | შვილები = | საცხოვრებელი ადგილი= | საიტი= | აკადემიის ჯილდოები= | ემმის ჯილდოები= | სხვა ჯილდოები= | BAFTA ჯილდოები | სეზარის ჯილდოები= | ოქროს გლობუსის ჯილდოები = | ტონის ჯილდოები = }} '''სერგო ორჯონიკიძე''' (დ. [[9 მარტი]], [[1947]], [[თბილისი]], [[საქართველოს სსრ]]) — [[ქართველები|ქართველი]] [[ექიმი]]-კარდიოლოგი და [[მსახიობი]]. ==ბიოგრაფია== სერგო ორჯონიკიძე დაიბადა [[1947]] წლის 9 მარტს [[თბილისი|თბილისში]], 1970 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტი|თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტი]]. სასწავლებლის დასრულებისთანავე გაანაწილეს [[გარდაბნის მუნიციპალიტეტი|გარდაბნის რაიონის]] ჯანპუნქტის ექიმად. პარალელურად [[თბილისის ექიმთა დახელოვნების ინსტიტუტის|თბილისის ექიმთა დახელოვნების ინსტიტუტში]] გაიარა სპეციალიზაცია კარდიოლოგიაში, რის შემდეგაც ამავე კათედრის ჯერ უფროსი ლაბორანტის, შემდეგ კი ასისტენტის თანამდებობაზე განაგრძო მუშაობა. ამავდროულად მუშაობდა, როგორც ინტენსიური თერაპიის ექიმი. იყო ულტრაბგერითი გამოკვლევების ერთ-ერთი პიონერი, ხელმძღვანელობდა ახლად ჩამოყალიბებულ ფუნქციურდიაგნოსტიკურ განყოფილებას. იყო თბილისის კარდიოლოგიური კლინიკის დირექტორის მოადგილე და ფუნქციური დიაგნოსტიკის მიმართულების ხელმძღვანელი. 2016 წლიდან არის ინგოროყვას საუნივერსიტეტო კლინიკის კარდიოლოგიური მიმართულების ხელმძღვანელი. 2017 წელს აირჩიეს საქართველოს კარდიოლოგთა ასოციაციის მრჩეველთა საბჭოს წევრად. გადაღებულია ფილმებში: „[[მე, ბებია, ილიკო და ილარიონი (ფილმი)|მე, ბებია, ილიკო და ილარიონი]]“ (ზურიკელა, 1962), „[[ბოდიში, თქვენ გელით სიკვდილი]]“ (დათო, 1965). დაქორწინებულია მსახიობსა და მოცეკვავეზე, საქართველოს სახალხო არტისტ [[მანანა აბაზაძე]]ზე, ჰყავთ ორი ქალიშვილი. ==რესურსები ინტერნეტში== {{Geocinema პიროვნება|4685}} *[http://qartuliazri.reportiori.ge/inside.php?menuid=68&id=1392 ოლღა ბებიას ახდენილი ოცნება: „დოხტური ზურიკელა“ და სამუდამო სიყვარული მერისთან — ქართული აზრი] *[https://geodoc.ge/doctors/sergo-orjonikidze სერგო ორჯონიკიძე — GeoDoc.Ge] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200805133518/https://geodoc.ge/doctors/sergo-orjonikidze |date=2020-08-05 }} *[http://intermedia.ge/სტატია/93191-ზურიკელას-და-მერის-რეალობად-ქცეული-სიყვარული/133/ ზურიკელას და მერის რეალობად ქცეული სიყვარული — InterMedia.Ge] ==სქოლიო== {{DEFAULTSORT:ორჯონიკიძე, სერგო}} [[კატეგორია:დაბადებული 9 მარტი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1947]] [[კატეგორია:ქართველი ექიმები]] [[კატეგორია:ქართველი მსახიობები]] [[კატეგორია:თბილისში დაბადებულები]] [[კატეგორია:თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტის კურსდამთავრებულები]] 560qdiyd36r3v5gwov2jlmc356z7a8z 0 482958 4411374 3976887 2022-08-27T14:04:31Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki '''მარელი''' — არქეოლოგიური ძეგლი [[ადიგენის მუნიციპალიტეტი|ადიგენის მუნიციპალიტეტის]] სოფელ [[უდე|უდეს]] სამხრეთით, ის ადგილ [[უდივლების ნამოსახლარი|უდივლებისაგან]] პატარა ხევით გამოიყოფა და წარმოადგენს [[ფერდობი|ფერდობს]], რომელიც ჩრდილოეთის მიმართულებით [[საქართველო]]-[[თურქეთი|თურქეთის]] სასაზღვრო ზონამდე თანდათანობით მაღლდება. ტერიტორია დატერასებულია და სოფელ უდეს მოსახლებას სამეურნეო სავარგულები აქვთ მოწყობილი, თუმცა გვიან შუასაუკუნეებში აქ სოფელი არსებულა, რომელიც [[გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი|გურჯისტანის ვილაიეთის დიდ დავთარშიც]] იხსენიება ამავე სახელწოდებით. მარელში საკმაოდ ვრცელ ტერიტორიაზე გვხვდება ფეოდალური ხანის ერთგვაროვანი [[კერამიკა]]. აღსანისნავია, რომ ერთ-ერთ სამეურენო ნაკვეთში აღმოჩნდა [[მტკვარ-არაქსის კულტურა|მტკვარ-არაქსული]] კერამიკის ფრაგმენტები, გვხვდება [[ყური|ყურის]], ძირის, პირ-ყელისა და [[ტანი|ტანის]] ფრაგმენტები, მოჩალისფრო-მონაცრისფრო პრიალა ზედაპირით, აღსანიშნავია ხუფის პირის ფრაგმენტის აღმოჩენა, რომელის მსგავსიც არა ერთია ამ პერიოდის ძეგლებზე. == რესურსები ინტერნეტში == {{საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა|20017}} [[კატეგორია:ადიგენის მუნიციპალიტეტის არქეოლოგიური ძეგლები]] pummi0j95vie1ntslwef846lsnau1t1 0 483699 4411408 4226161 2022-08-27T14:19:47Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა კუნძული | სურათის სახელი = Baku, Azerbaijan, satellite image, LandSat-5, 2010-09-06.jpg | სურათის წარწერა = ბაქოს არქიპელაგი |სახელი=ბაქოს არქიპელაგი|მშობ. სახელი=Bakı arxipelaqı|მდებარეობა=ბაქოს მიმდებარედ, ბაქოს ყურე|კოორდინატები=40°17′N 49°58′E|კუნძულთა რაოდენობა=<30|ქვეყანა=აზერბაიჯანი}} '''ბაქოს არქიპელაგი''' — ქალაქ ბაქოს (აზერბაიჯანი) ნაპირთან მდებარე კუნძულების ერთობლიობა. კუნძულების მიმდებარედ წყლის დონე დაბალია. == კუნძულები == აზერბაიჯანული სახელების გარდა კუნძულებს რუსული დასახელებებიც აქვს. სახელების წარმოშობა მე- 18 საუკუნეში მოღვაწე კატოგრაფს, ფედორ სოიმონოვს უკავშირდება.<ref>[https://www.britannica.com/biography/Fedor-I-Soimonov "Fedor I. Soimonov".] ''Encyclopædia Britannica''. Retrieved 9 October 2015.</ref> არქიპელაგი ქვემოთ ჩამოთვლილი კუნძულებისგან შედგება, რომელთა ნაწილასაც ქვიშის სანაპიროები გააჩნია. === ყურეში მდებარე კუნძულები === ესენია კუნძულები [[ბაქოს ყურე|ბაქოს ყურის]] მიმდებარე ტერიტორიაზე: ბოიუკ ზირა ან ნარგინი დაშ ზირა ან ვულფი ქუმ ან პესჩანნი თავა ან პლიტა === ყურის გარეთ მდებარე კუნძულები === ბაქოს ყურის გარეთ მდებარეობს შემდეგი კუნძულები: ჩილოვი ან ჟილოი სანგი-მუგანი ან სვინოი ზანბილი ან დუვანნი ჩიკილი ან ობლივნოი ყარა სუ ან ლოს ხარა ზირა ან ბულა კუტანი და ბაბური (პოდვოდნიეს კუნძულები) ადსიზ ადა ან ბეზიმიანნი გილი ან გლინიანი [[მტკვრის კუნძული]] ან კურინსკი მტკვირის კლდე ან კურინსკი კამენი [[ფაილი:Caspian5Baku Bay.png|მარცხნივ|მინი|265x265პქ|ბაქოს არქიპელაგის მდებარეობა კასპიის ზღვაში]] == ეკოლოგია == ბაქოს არქიპელაგის კუნძულების მცენარეულობა საკმაოდ დაზიანებულია ამავე ყურეში ნავთობმომპოვებელი ჭაბურღილების არსებობის გამო. ამ ყველაფრიდან გამომდინარე, კუნძულები მეტწილად მცენარეული საფარით დაფარულები არ არიან. წარსულში ამ კუნძულებზე კასპიის ზღვაზე ერთ-ერთი საუკეთესო ეკოლოგიური მდგომარეობა იყო. იმ ტერიტორიებში, სადაც წყალი ძალიან არ არის დაბინძურებული კიდევ ბინადრობენ ზუთხები. კუნძულებზე არიან ფრინველებიც, რომლებიც აქ გამოსაზამთრებლად მოდიან. ბაქოს არქიპელაგი დაუსახლებელია და მეტწილად მათზე ნავთობის მომპოვებელი ჭაბუღილები და შუქურებია განთავსებული. სვინოის კუნძულზე მდებარეობს წყლის დაბინძურების ავტომატური მონიტორინგის სადგური.<ref>[https://www.caspianenvironment.org/eracl/unido_11.htm "UNIDO Caspian Pollution Report (en)".] [https://archive.is/20120803002346/http://www.caspianenvironment.org/eracl/unido_11.htm Archived] from the original on 2012-08-03. Retrieved 2008-09-09.</ref> == ტურიზმი == ბოლო პერიოდში ბაქოს არქიპელაგზე ინტენსიურად ვითარდება ტურიზმი. კუნძული ბოიუქ ზირა,რომელიც აზერბაიჯანის დედაქალაქ ბაქოს მიმდებარედ მდებარეობს, დიდი განვითარებისკენ მიდის. კუნძული დაიყოფა რამდენიმე ადგილად; პარკი, საცხოვრებელი ფართი, სამხედრო პორტი და ა.შ. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ პარკისთვის სპეციალური ტერიტორია იქნება გომოყოფილი, რადგან ამ ადგილებში ძალიან ხშირია ძლიერი ქარი. ბაქო ცნობილია თავისი ძველი ქალაქით და ამის აღსანიშნავად ქალაქის ციხესიმაგრის აშენებაა კუნძულზე დაგეგმილი. როდესაც საქმე რელიგიებს ეხება, აზერბაიჯანი ცნობილია, როგორც მსოფლიოს ტოლერანტი ქვეყნებიდან ერთ-ერთი. დაგეგმილია მეჩეთის, ეკლესიისა და სინაგოგის აშენება. საბჭოთა კავშირის დროს ბოიუკ ზირა ცნობილი იყო როგორც ტერიტორია, სადაც სტალინი პატიმრებს აგზავნიდა. ამ ფაქტის გამო კუნძულზე ბევრია საფლავები. დაგეგმილია, რომ კუნძულზე იმუშავებს სკოლა, სავაჭრო ცენტრი და საავადმყოფო. აქ გამოართება საზოგადოებრივი ღონისძიებები და სამიტები. ამ პროექტმა უამრავი უცხოელი ინვესტორი დააინტერესა და ამის განსახორციელებლად ორი-სამი მილიარდი მანეთია (255 000 000 - 382 000 000 აშშ დოლარი) გამოყოფილი. <ref>[https://www.trend.az/news/society/1979531.html Tourist town to appear on Boyuk Zira island of Baku archipelago]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[ფაილი:Khazar_Islands_Baku.png|მინი|247x247პქ|ხაზარის კუნძულების მომავალი მდებარეობა]] == კონსტრუქცია და მოდერნიზაცია == ხაზარის კუნძულები არის ხელოვნური კუნძულები, რომელთა გაშენებაც ბაქოდან სამხრეთით, 24 კილომეტრით დაშორებით იგეგმება. <ref>liaifar, Amir (February 10, 2012).[https://www.digitaltrends.com/news/ "$2 billion Azerbaijan Tower to usurp Saudi Arabia's Kingdom Tower as world's tallest"]. Digital Trends.</ref><ref>Alexander, Anila (April 13, 2012).[https://www.ibtimes.com/azerbaijan-plans-worlds-tallest-tower-new-venice-photos-709911 "Azerbaijan Plans World's Tallest Tower At 'New Venice' (PHOTOS)"] . International Business Times.</ref> ავესტას მენეჯმენტის თანახმად, აზერბაიჯანის ახალი კოშკი 200 მ-ით მაღალი იქნება, ვიდრე მსოფლიოში აშენებული ყველაზე მაღალი შენობა, [[ბურჯ-ხალიფა|ბურჯი ხალიფაა.]] გარდა ბიზნეს შენობებისა და სასტუმროებისა, პროექტი ასევე ითვალისწინებს 800 000 ტევადობის სახლებს აქაური მაცხოვრებლებისთვის. ავესტას ცნობით, პროექტის დასრულება იგეგმება 2020-2025 წლებში.<ref>[https://www.nytimes.com/2013/02/10/magazine/azerbaijan-is-rich-now-it-wants-to-be-famous.html?pagewanted=all&_r=0 Azerbaijan Is Rich. Now It Wants to Be Famous] </ref> == სქოლიო == <references /> [[კატეგორია:აზერბაიჯანის კუნძულები]] [[კატეგორია:კასპიის ზღვის კუნძულები]] fva1t2jrl7vegyyeo6vad86puqfn2hk 0 486184 4411518 4027700 2022-08-27T17:21:48Z Forest576 131457 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია | პარტიის სახელი =ტიგრაის განთავისუფლების სახალხო ფრონტი | პარტიის ლოგო = Emblem Of Tigray People's Liberation Front.svg | პარტიის ვიკიფერი =#D52D3A | ლიდერი = [[დებრეციონ გებრემიქაელი]]<ref>{{Cite news|url=https://hornaffairs.com/2017/11/29/tplf-elects-debretsion-fetlework-chairpersons-also-4-executive-members/|title=TPLF elects Debretsion, Fetlework as Chairpersons, 4 executive members|last=Berhane|first=Daniel|date=29 November 2017|work=Horn Affairs|access-date=22 July 2018}}</ref> | დაფუძნდა = [[18 თებერვალი]], [[1975]] |ფონის_ფერი= | იდეოლოგია = [[ეთნიკური ნაციონალიზმი]] | ევროპული = | საერთაშორისო = | ფერები = წითელი და ოქროსფერი | შტაბ-ბინა =[[მეკელე]] | საიტი = [http://tplfofficial.org/ tplfofficial.org] |ადგილები1_სათაური = [[ეთიოპიის სახალხო წარმომადგენელთა პალატა|სახალხო წარმომადგენელთა პალატა]] |ადგილები1 = {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|37|547|hex=#D52D3A}} |ადგილები2_სათაური = ტიგრაის რეგიონული პარლამენტი |ადგილები2 = {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|152|152|hex=#D52D3A}} |ადგილები3_სათაური = |ადგილები3 = }} '''ტიგრაის განთავისუფლების სახალხო ფრონტი''' ({{lang-ti|ḥizbāwī weyānē ḥārinet tigrāy}}; {{lang-am|ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ}}), '''ტგსფ''' — [[1970]]-[[1980]]-იან წლებში ეთიოპიის აჯანყებულთა მოძრაობა, 1991 წლის შემდეგ — მემარცხენე პოლიტიკური პარტია. მან აქტიური მონაწილეობა მიიღო [[დროებითი სამხედრო-ადმინისტრაციული საბჭო|დსას]]-[[ეთიოპიის მუშათა პარტია|ემპ]]-ის რეჟიმის წინააღმდეგ სამოქალაქო ომში. გამოდის [[ტიგრაის რეგიონი]]ს დამოუკიდებლობის მოთხოვნით. ითამაშა გადამწყვეტი როლი [[მენგისთუ ჰაილე მარიამი]]ს დამხობაში. [[1991]] წლიდან ხელისუფლებაშია, როგორც [[ეთიოპიის ხალხთა რევოლუციურ-დემოკრატიული ფრონტი]]ს წევრი [[მელეს ზენავი]]ს მეთაურობით. სხვადასხვა ფორმით [[2018]] წლამდე იმყოფებოდა ხელისუფლების სტრუქტურებში. 2019 წლიდან ის ეროვნულ დონეზე გადავიდა ოპოზიციაში, მაგრამ [[ტიგრაის რეგიონი]]ს მმართველ პარტიად რჩება. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://tplfofficial.org/ ოფიციალური ვებგვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ეთიოპიის პოლიტიკური პარტიები]] osp8vkkhanrd28t6snw8qn7g2v9n5q9 0 486260 4411403 4388947 2022-08-27T14:17:38Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული|180px|პანორამა=|დროშა=Flag Nakhon Pathom Province.png|გერბი=Seal Nakhon Pathom.svg|ქვეყანა=ტაილანდი|ჰიმნი=|სტატუსი=პროვინცია|შედის=[[ცენტრალური ტაილანდი]]|მოიცავს=7 რაიონს|დედაქალაქი=მუეანგ ნაქონ პათომი|მსხვილი ქალაქები=|მსხვილი ქალაქი=|მეთაურის სახელი=<span style="color:#fff;">გუბერნატორი</span>|მეთაური=ჩარნანა ლამსანგი ([[2017]] წლიდან)|თარიღი=|მეთაური2=|მეთაური2ის სახელი=|მშპ=|მშპ წელი=|მშპ ადგილი=|მშპ ესმ=|ენა=|ენები=|სურათი=Prince Mahidol Hall in November, 2017.jpg|მშობლიური სახელი={{lang-th|จังหวัดนครปฐม}}|ქართული სახელი=ნაქონპათომის პროვინცია|მოსახლეობა=920 030|აღწერის წელი=2019||რუკა=Thailand Nakhon Pathom locator map.svg|ეროვნული შემადგენლობა=|სიმჭიდროვე=424|აღმსარებლობა=|ფართობი=2 168|ადგილი ფართობით=66|ფართობის პროცენტი=|მაქსიმალური სიმაღლე=|საშუალო სიმაღლე=|მინიმალური სიმაღლე=|განედი=|გრძედი=|დროის სარტყელი=+7|ადმინისტრაციული ერთეულის რუკა=|ადგილი მოსახლეობით=25|აბრევიატურა=|ISO=TH-73|FIPS=|სატელეფონო კოდი=034 & 02|საფოსტო ინდექსები=73xxx|ინტერნეტ-დომენი=|საავტომობილო სანომრე ნიშნები=|საიტი=www.nakhonpathom.go.th|კატეგორია ვიკისაწყობში=|პარამეტრი1=|შენიშვნა=|შიდა დაყოფა=}}'''ნაქონპათომი''' ( {{Lang-th|จังหวัดนครปฐม}} ( [http://www.forvo.com/word/Nakhon_Pathom#th გამოთქმა] )) —<nowiki/>[[ტაილანდი|ტაილანდის]] ცენტრალური პროვინციებიდან ( ''ჩანგვატი'') ერთ-ერთი. მისი მეზობელი პროვინციებია (ჩრდილოეთიდან საათის ისრის მიმართულებით) სუფჰან ბური, აიუთჰაია, ნონთაბური, [[ბანგკოკი]], სამუთ სახონი, [[რატჩაბურის პროვინცია|რატჩაბური]] და [[კანჩანაბურის პროვინცია|კანჩანაბური]] . ნაქოპათომის პროვინციის [[დედაქალაქი|დედაქალაქია]] ნახონ პათომი ნაქონპათომის ორივინცია ფრა პათომ ჩედის სამშიბლია, რომელიც მეფე მონგკუტის (რამა IV) დაკვეთით შესრულებული [[სტუპა|სტუპაა]]. მისი შექმნა 1870 წელს მეფე ჩულალონკორნის (რამა V) მმართველობის პერიოდში დასრულდა. სტუპა არის დიდი ხნის წინანდელი დვარავატის ცივილიზაციის სახსოვარი, რომელიც აქ ოდესღაც აყვავებულა. ტრადიციულად ნაქონპათონი ტაილანდში ბუდიზმის პირველ კერას წარმოადგენს. პროვინცია ცნობილია ხილის ბაღებით. <ref name="NAKHONP">{{Cite web|url=http://123.242.156.6/Nakhonpathom/file/Recapitulate2554.pdf|title=Official Infos about Nakhon Pathom|accessdate=2020-11-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120509155155/http://123.242.156.6/Nakhonpathom/file/Recapitulate2554.pdf|archivedate=2012-05-09}}</ref> == გეოგრაფია == ნახონ პათომი პატარა პროვინციაა, რომელიც [[ბანგკოკი|ბანგკოკიდან]] 56 კილომეტრითაა დაშორებული . ის მდებარეობს შუა ტაილანდის ალუვიურ ვაკეში და მდინარე ჩაო ფრაიას [[შენაკადი|შენაკად]] მდინარე თა ჩინზე (რომელსაც ზოგჯერ ''ნახონ ჩაი სის'' უწოდებენ). პროვინციაში სოფლის მეურნებისთვის დიდი რაოდენობით არხია გაყვანილი. თავდაპირველად დედაქალაქი ბანგკოკი ნაქონპათომს არ ესაზღვრებოდა, თუმცა ის გაიზარდა და შესაბამისად, პროვინციის მეზობელიც გახდა. === კლიმატი === ნაქონ პათომის პროვინციაში ტროპიკული სავანის კლიმატია ([[კიოპენის კლიმატის კლასიფიკაცია|კიპპენის კლიმატის კლასიფიკაციის]] კატეგორია Aw). ზამთარი მშრალი და თბილია. ტემპერატურა მაისამდე მზარდია. მუსონების სეზონი მაისიდან- ოქტომბრამდეა, რასაც ახასიათებს ხშირი, ძლიერი წვიმები, ცივი დღეები და შედარებით თბილი ღამეები. საშუალო ფარდობითი ტენიანობა 75%-ია. წლიური ნალექების რაოდენობა არის 1,095 მილიმეტრი. 2013 წლის მონაცემებით, წვიმიანი დღეების რაოდენობა 134 იყო. == სახელწოდება == სახელწოდება მომდინარეობს პალიური სიტყვებიდან ''ნაგარა პათამა'', რაც ნიშნავს „პირველ ქალაქს“. ნაქონ პათომი ხშირად მოიხსენიება როგორც ტაილანდის უძველესი ქალაქი. არქეოლოგიური ნაშთები დვარავატის სამეფოს დროინდელია, რომელიც თარიღდება მე -6 და მე -11 საუკუნეებით. <ref name="NAKHONP">{{Cite web|url=http://123.242.156.6/Nakhonpathom/file/Recapitulate2554.pdf|title=Official Infos about Nakhon Pathom|access-date=2019-08-16}}</ref> == ისტორია == ნახონ პათომის პროვინცია საუკუნეების წინ იყო სანაპირო ქალაქი ჩინეთსა და ინდოეთს შორის გაყვანილ სავაჭრო გზაზე. როდესაც მდინარე თა ჩინმა მიმართულება შეიცვალა, ქალაქმა დაკარგა წყლის ძირითადი წყარო და ასე ასწლეულების განმავლობაში მიტოვებული იყო, მოსახლეობა კი გადავიდა ქალაქში, რომელსაც ''ნახონ ჩაი სი'' (ან ''შრი ვიჩაი'' ) ''ეწოდა'' . მეფე მონგკუტმა (რამა IV) ბრძანა ფრა პატომ ჩედის აღდგენა, რომელიც ჯუნგლებში მდებარეობდა და მიტოვებული იყო. მის გარშემო თანდათან ჩამოყალიბდა ქალაქი, რომელმაც ნაქონპათომს ახალი სიცოცხლე შესძინა. პროვინციაში მდებარეობს მუზეუმი, რომელიც ქალაქის ისტორიის არქეოლოგიურ ჩანაწერს წარმოადგენს. პროვინციაში ძირითადი დასახლებები მიგრაციის დაწყებიდან მეფე ბუდა ლოეტლა ნაბჰალაის (რამა II) აღსაყდრებიდან გაჩნდა. დღეს ნაქონპათომში საცხოვრებლად ხალხი მთელი ტაილანდიდან მიდის, განსაკუთრებით ბანკოკიდან და [[ისანის რეგიონი|ისანიდან]]. აქ მიდიან ბირმელი მუშაკებიც. პროვინცია მოიცავს სამრეწველო ზონებს, საუნივერსიტეტო დიდ ქალაქებს, ბანკოკიდან გადასახლებულ სამთავრობო ოფისებს და სოფლის მეურნეობისა და სატრანსპორტო კვანძებს. <ref name="NAKHONP">{{Cite web|url=http://123.242.156.6/Nakhonpathom/file/Recapitulate2554.pdf|title=Official Infos about Nakhon Pathom|access-date=2019-08-16}}</ref> == Ეკონომია == 2019 წლის შუა რიცხვებში აეროპორტების დეპარტამენტმა (DOA) პროვინციაში ახალი აეროპორტის მშენებლობა გადაწყვიტა ბანგკოკის ორ აეროპორტზე ზეწოლის შემცირების მიზნით. 20 მილიარდი [[ბატი (ვალუტა)|ბატის]] ღირებულების აეროპორტი 3500 რაი მიწას დაიკავებს ბანგ ლენის რაიონში და ნახონ ჩაის სი რაიონში . მისი ტევადობა იქნება 25 მილიონი მგზავრი ყოველწლიურად. პროექტის დამტკიცების შემთხვევაში, მშენებლობა დაიწყება 2023 წელს და აეროპორტი ფუნქციონირებას დაიწყებს 2025 ან 2026 წლისთვის. <ref>{{Cite news|title=Third Bangkok airport proposed|url=https://www.bangkokpost.com/thailand/general/1715903/third-bangkok-airport-proposed}}</ref> საბოლოო ჯამში, აეროპორტში განთავსდება 80-100 ადგილიანი თვითმფრინავი, რომლებიც ფრენებს ბანგკოკსა და მეორე დონის პროვინციებს შორის, სუვარნაბჰუმისა და დონ მუეანგის აეროპორტების მიმართულებით შეასრულებს. აეროპორტის მშენებლობას ხელს უწყობს ის ფაქტი, რომ ამ ტერიტორიაზე მოსახლეობა ნაკლბად მჭიდროდაა დასახლებული. <ref>{{Cite news|title=New airport under scrutiny|url=https://www.bangkokpost.com/thailand/special-reports/1755399/new-airport-under-scrutiny}}</ref> == სიმბოლოები == პროვინციულ ბეჭედზე გამოსახულია ფრა პათომ ჩედი, რომელიც არის 127 მეტრის სიმაღლის და უდიდესი [[სტუპა|სტუპაა]] მთელს მსოფლიოში. ის მდებარეობს ქალაქ ნაქონ პათუმის ცენტრში და მე -6 საუკუნიდან წარმოადგენს მნიშვნელოვან ბუდისტურ ცენტრს. ახლანდელი შენობა მეფე მონგკუტმა შექმნა 1860 წელს. სტუპაზე გამოსახულია სამეფო გვირგვინი, მეფე მონგკუტის ბრძანების სიმბოლო, რომელმაც სტუპას რეკონსტუქცია ბრძანა. პროვინციის დროშა ლურჯი ფერისაა, რომლის შუა ნაწილში არის ყვითელი პროვინციის გერბი გამოსახული. <ref name="LOGO">{{Cite web|url=http://www.nakhonpathom.go.th/content/logo|title=Logo|year=2019|access-date=20 November 2019}}</ref>[[ფაილი:Districts_Nakhon_Pathom.png|მინი|220x220px| ნახონ პათუმის პროვინციის რუკა რაიონებით|მარცხნივ]] == ადმინისტრაციული დაყოფა == === პროვინციის მთავრობა === პროვინცია დაყოფილია შვიდ ოლქად ( ''ამფოები'' ). ოლქები კი იყოფა 106 ქვედანაყოფად ( ''ტამბონებად'' ) და 904 სოფლად ( ''მუბანებად'' ). {| | # მუეანგ ნახონის პათომი # კამფაენგ საენი # ნახონ ჩაი სი # დონ ტუმი | # ბანგ ლენ # სემ ფრანი # პუტჰამონტონი |} === Ადგილობრივი მმართველობა === {| class="wikitable" style="width:60%;" | scope="col" style="width:6%; text-align:right;" | | scope="col" style="width:32%;" |'''ქალაქის მუნიციპალიტეტი''' | scope="col" style="width:12%;" | მოსახლეობა | scope="col" style="width:50%;" | |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;1 | ნახონ პათომი <ref>{{Cite journal|date=10 November 1999|title=พระราชกฤษฎีกา จัดตั้งเทศบาลนครนครปฐม จังหวัดนครปฐม พ.ศ.๒๕๔๒|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2542/A/110/6.PDF|access-date=14 December 2019|journal=Royal Thai Government Gazette|volume=116|issue=110 Kor|pages=6-9}}</ref> | 74 446 | |} {| class="wikitable" style="width:60%;" | scope="col" style="width:6%; text-align:right;" | | scope="col" style="width:32%;" |'''მცირე ზომის ქალაქის მუნიციპალიტეტები''' | scope="col" style="width:12%;" | მოსახლეობა | scope="col" style="width:6%;" |&nbsp;&nbsp;3 | scope="col" style="width:32%;" | სემ ფრანი <ref>{{Cite web|url=http://www.samphrancity.go.th/content/history|title=เทศบาลเมืองสามพราน|access-date=10 October 2020}}</ref> | scope="col" style="width:12%;" | 17,329 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;1 | რაი ხინგი <ref>{{Cite web|url=http://www.raikhing.go.th/content.php|title=ประวัติความเป็นมา|accessdate=8 ნოემბერი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200711004850/http://raikhing.go.th/content.php|archivedate=11 ივლისი 2020}}</ref> | 32 819 |&nbsp;&nbsp;4 | ნახონ პათომი <ref>{{Cite web|url=http://www.dla.go.th/work/abt/index.jsp|title=Number of local government organizations: Summary elevating local authorities.|access-date=10 October 2020}}</ref> | 14,004 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;2 | კრატუმ ლომი <ref>{{Cite web|url=http://www.krathumlom.go.th/public/history/data/index/menu/22|title=ประวัติความเป็นมา|access-date=10 October 2020}}</ref> | 27 587 |&nbsp;&nbsp;5 | სემ ხვაი ფუაკი <ref>{{Cite journal|title=ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลสามควายเผือก อำเภอเมืองนครปฐม จังหวัดนครปฐม เป็นเทศบาลเมืองสามควายเผือก|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2562/E/237/T_0018.PDF|access-date=5 September 2020}}</ref> | 11,139 |} {| class="wikitable" style="width:60%;" | scope="col" style="width:6%;" | | scope="col" style="width:32%;" |'''ქვეგანყოფილების მუნიციპალიტეტი''' | scope="col" style="width:12%;" | მოსახლეობა | scope="col" style="width:6%;" | | scope="col" style="width:32%;" | | scope="col" style="width:12%;" | |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;1 | ომ იაი <ref>{{Cite web|url=http://www.omyai.go.th/profile.html|title=ประวัติเทศบาล|accessdate=8 ნოემბერი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121211095226/http://www.omyai.go.th/profile.html|archivedate=11 დეკემბერი 2012}}</ref> | 24,027 | 11 | ხუნ კაეო <ref>{{Cite web|url=http://www.dla.go.th/work/abt/index.jsp|title=Number of local government organizations: Summary elevating local authorities.|date=11 December 2012|access-date=10 October 2020}}</ref> |&nbsp;&nbsp;7 915 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;2 | სემ ნგამი <ref name="SANITATION">{{Cite journal|date=24 February 1999|title=พระราชกฤษฎีกา เปลี่ยนแปลงฐานะของสุขาภิบาลเป็นเทศบาล พ.ศ.๒๕๔๒|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2542/A/009/1.PDF|access-date=10 October 2020|journal=Royal Thai Government Gazette|volume=116|issue=9 Kor|pages=1-4}}</ref> | 13 956 | 12 | სისა თონგი <ref>{{Cite web|url=http://www.dla.go.th/work/abt/index.jsp|title=Number of local government organizations: Summary elevating local authorities.|date=11 February 2020|access-date=10 October 2020}}</ref> |&nbsp;&nbsp;7,221 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;3 | ბანგ კრატეუკი | 13 056 | 13 | თემასალა |&nbsp;&nbsp;7 086 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;4 | სალა ია <ref>{{Cite web|url=http://www.salaya.go.th/history.php|title=ประวัติความป็นมา|access-date=10 October 2020}}{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> | 11 180 | 14 | კამფენგ საენი |&nbsp;&nbsp;7,009 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;5 | შეცდომა მადუეა | 10 896 | 15 | ტა კონგი |&nbsp;&nbsp;6,785 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;6 | ხლონგ იონგი | 10,526 | 16 | დონ იაი ჰომი <ref>{{Cite web|url=http://www.donyaihom.go.th/about|title=ประวัติความป็นมา|access-date=10 October 2020}}</ref> |&nbsp;&nbsp;6,519 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;7 | ბოპლაპი <ref>{{Cite web|url=http://www.dla.go.th/work/abt/index.jsp|title=Number of local government organizations: Summary elevating local authorities.|date=27 February 2012|access-date=10 October 2020}}</ref> |&nbsp;&nbsp;9 519 | 17 | ჰუაი ფლუ |&nbsp;&nbsp;2,217 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;8 | მაპ ხაე |&nbsp;&nbsp;8,630 | 18 | ბანგ ლუანგი |&nbsp;&nbsp;2,163 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;9 | ბანგ ლენი |&nbsp;&nbsp;8,429 | 19 | რანგი კრატუმი |&nbsp;&nbsp;2,162 |- | scope="row" | 10 | ნახონ ჩაი სი |&nbsp;&nbsp;8,226 | 20 | ლამ ფაია |&nbsp;&nbsp;1,949 |} == 2017 წლის ადამიანის განვითარების ინდექსი == {| class="wikitable floatright" style="width:400px;" | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" |ჯანმრთელობა | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | Განათლება | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | დასაქმება | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | შემოსავალი |- |[[File:Health_icon_Thai.png|95x95პქ]] |[[File:Round_Landmark_School_Icon_-_Transparent.svg|100x100პქ]] |[[File:Employment_icon.png|100x100პქ]] |[[File:Numismatics_and_Notaphily_icon.png|100x100პქ]] |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" |40 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 5 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 22 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 8 |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" | საცხოვრებელი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | ოჯახი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | ტრანსპორტი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | Მონაწილეობა |- | style="height:100px;" |[[File:586-house-with-garden.svg|100x100პქ]] |[[ფაილი:Parents,_enfants,_famille.png|ცენტრი|85x85პქ]] |[[File:Groundtransport_inv.svg|100x100პქ]] |[[File:Icon_Sociopolítica_y_relaciones_internacionales_(wikiproyect,_es.wp).png|96x96პქ]] |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" |56 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 57 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 25 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 62 |} 2003 წლიდან, გაეროს განვითარების პროგრამამ (UNDP) ტაილანდში პროგრესი განიცადა. აქ ადამიანის გავითარება ქვე-ეროვნულ დონეზე ხდება, რომელიც მოიცავს ადამიანის განვითარების რვავე ძირითად სფეროს. ეკონომიკური და სოციალური განვითარების ეროვნულმა საბჭომ ცალკეულ პროვინციების განვითარებაზე (NESDB) პასუხისმგებლობა 2017 წლიდან აიღო. {| |რანგი | კლასიფიკაცია |- |&nbsp;&nbsp;1 - 15 | ,,მაღალი" |- | 16 - 30 | ,,გარკვეულწილად მაღალი" |- | 31 - 45 | ,,საშუალო" |- | 45 - 60 | ,,გარკვეულწილად დაბალი" |- | 61 - 77 | ,,დაბალი" |} == სქოლიო == [[კატეგორია:ტაილანდის პროვინციები]] <references />{{ტაილანდის ადმინისტრაციული დაყოფა}} 365ugswnq5tszn4ap4h69ts3ohlhryb 0 486446 4411413 4025631 2022-08-27T14:22:14Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა იაპონიის პრეფექტურა|სათაური=ტოტიგის პრეფექტურა|მოსახლეობა=1 943 886|რუკა=Map of Japan with highlight on 09 Tochigi prefecture.svg|რეგიონი=[[კანტო]]|კუნძული=ჰონსიუ|კოორდინატები={{coord|36|31|N|139|49|E|display=}}|დედაქალაქი=უცონომია|ISO=JP-09|ფართობი=6408.09|რეიტინგი ფართობის მიხედვით=20|წყლის პროცენტი=|ორიგინალური სახელი=栃木県|სიმჭიდროვე=300|რეიტინგი მოსახლეობის მიხედვით=19|აღწერის წელი=[[2019]]|რაიონები=5|მუნიციპალიტეტი=26|დროშის გამოსახულება=Flag of Tochigi Prefecture.svg|სიმბოლოს გამოსახულება=Emblem of Tochigi Prefecture.svg|ყვავილი=Rhododendron albrechtii|ხე=Aesculus turbinata|ფრინველები=Cyanoptila cyanomelana|გუბერნატორი=[[ტომიკაზუ ფუკუდა]]|საიტი=http://www.pref.tochigi.lg.jp/}}'''ტოტიგის პრეფექტურა''' ([[იაპონური ენა|იაპ.]] 埼玉県) — [[იაპონია|იაპონიის]] [[იაპონიის პრეფექტურები|პრეფექტურა]], რომელიც მდებარეობს [[კანტო|კანტოს რეგიონში]], [[ჰონსიუ|კუნძულ ჰონსიუზე]].<ref>Nussbaum, Louis-Frédéric. (2005). "Tochigi prefecture" in {{Google Books|p2QnPijAEmEC|''Japan Encyclopedia'', p. 967}}; "Kantō" in {{Google Books|p2QnPijAEmEC|p. 479}}.</ref> ტოტიგის პრეფექტურის მოსახლეობაა 1 943 886 ადამიანი (2019 წლის 1 ივნისის მონაცემებით). მისი ფართობია 6,408 [[კვადრატული კილომეტრი]]. ტოტიგის ესაზღვრება: [[ფუკუსიმის პრეფექტურა]] - ჩრდილოეთით, [[გუნმას პრეფექტურა]] - დასავლეთით, [[საიტამის პრეფექტურა]] - სამხრეთით და [[იბარაკის პრეფექტურა]] - სანხრეთ-აღმოსავლეთით. [[უცუნომია]] ტოტიგის პრეფექტურის დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქია. პროვინციის სხვა დიდი ქალაქებიდან აღსანიშნავია: ოიამა, ტოჩიგი და აშიკაგა . <ref>Nussbaum, "Utsunomiya" at {{Google Books|p2QnPijAEmEC|p. 1019}}.</ref> ტოტიგის პრეფექტურა არის იაპონიის რვა [[ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები|ზღვაზე გასასვლელის არ მქონე]] პრეფექტურიდან ერთ-ერთი. პროვინციის მთიანი ჩრდილოეთი ნაწილი ტურისტებისთვის ძალიან პოპულარულ ადგილს წარმოადგენს. . ნასუს ტერიტორია ცნობილია თავისი ონსენებით, ადგილობრივი [[საკე|საკეებით]], და სათხილამურო კურორტებით. ასევე სამეფო ოჯახის ვილით და ნასუშიობარას სადგურით, რომელიც [[სინკანსენი|სინკანსენის]] სარკინიგზო ხაზს ეკუთვნის. ქალაქი ნიკი გამირჩეულია თავისი უძველესი შინტო სალოცავებით და [[ბუდიზმი|ბუდისტური]] [[ტაძარი|ტაძრებით]], რომლებიც [[იუნესკო|იუნესკოს]] [[მსოფლიო მემკვიდრეობა|მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლთა სიაშია შესული]] . [[ფაილი:Map_of_Tochigi_Prefecture_Ja.svg|მინი|ტოჩიგის პრეფექტურის ამჟამინდელი რუკა<br /><br /><br /><br />{{Legend0|#EAB|ქალაქი}}{{Legend0|#ED9|მცირე ქალაქი}}|მარცხნივ]] == პრეფექტურის მიმოხილვა == ტოტიგი მდებარეობს კანტის რეგიონის ჩრდილოეთ ნაწილში მდებარე ზღვაზე გასასვლელის არ მქონე პრეფექტურებს შორის, რომლის მეზობლად მდებარეობს იბარაკის, გუნმას, საიტამისა და ფუკუშიმას პრეფექტურებთან. ტოტიგის კლიმატი შეიძლება კლასიფიცირდეს, როგორც ტენიანი ზომიერი ზონა, ტემპერატურის ფართო ვარიაციებით. ზამთარი მშრალი და მეტწილად ქარიანი, ზაფხული კი ნოტიოა და ხშირია ელჭექი. ტოტიგის მოსახლეობა 2010 წლის ნოემბრის მონაცემებით დაახლოებით 2,005,096 ადამიანი იყო. პრეფექტურის ცენტრში მდებარეობს ყველაზე დიდი ღია ვაკე კანტის რეგიონში. მთავარი მთები: შირანე (2578 მეტრი), ნანტაი (2484 მეტრი) და ნასუდაკე (1917 მეტრი) პროვინციის ჩრდილოეთ ნაწილში მდებარეობს. კინუგავა, ნაკაგავა და მდინარე ვატარაზა ამ რეგიონში იღებს სათავეს, რომლებიც კანტოს ვაკეზე გადაედინება, ისინი მოგვიანებით წყნარ ოკეანეში ჩაედინებიან. ტოჩიგი სიდიდით მე -20 პრეფექტურაა იაპონიაში, რომლის საერტო ფართობიც 6 408.09 კვადრატული კმ.-ია. 2012 წლის 1 აპრილისთვის პრეფექტურის მთლიანი მიწის 21% ბუნებრივ პარკებს უჭირავს, რომელთა შორისაა: ნიკკის ეროვნული პარკი, ოზეს ეროვნული პარკი და რვა პრეფექტურული ბუნებრივი პარკი. <ref>{{Cite web|url=http://www.env.go.jp/en/nature/nps/park/doc/files/np_6.pdf|title=General overview of area figures for Natural Parks by prefecture|publisher=[[Ministry of the Environment (Japan)|Ministry of the Environment]]|date=1 April 2012|accessdate=18 November 2013}}</ref> == ისტორია == [[მეიძის რესტავრაცია|მეიძის რესტავრაციამდე]] ტოჩიგი ცნობილი იყო როგორც შიმოცუკეს პროვინცია . <ref>Nussbaum, "Provinces and prefectures" at {{Google Books|p2QnPijAEmEC|p. 780}}.</ref> მე -15 საუკუნის დასაწყისში აღადგინეს აშიკაგა გაკი, იაპონიის უძველესი უმაღლესი სასწავლებელი, სადაც XVI საუკუნისთვის 3000-ზე მეტი სტუდენტი იყო. წმინდა ფრენსის ქსავიერმა მსოფლიოში აშიკაგა გამოაცხადა, როგორც იაპონიის საუკეთესო უნივერსიტეტი. მე -19 საუკუნის ბოლოს დაეცა ტოკუგავა შოგუნატი და ახალმა მთავრობამ დააარსა პრეფექტურები . პრეფექტურის დედაქალაქი შეიქმნა ქალაქ ტოტიგიში, უსუნომიას პრეფექტურისა და ტოტიგის პრეფექტურის 1873 წელს გაერთიანების შემდეგ. <ref>{{Cite web|title=Tochigi Prefecture / History|url=http://www.pref.tochigi.lg.jp/english/intro/history.html|publisher=Tochigi Prefectural Office|accessdate=24 May 2020}}</ref> თუმცა 1884 წლისთვის დედაქალაქი გადავიდა უცუნომიაში. [[ფაილი:Suginamiki2.jpg|მარცხნივ|მინი]] 2011 წლის მარტში, ფუკუეიმა დაიიშის ბირთვული კატასტროფის შემდეგ, რადიოაქტივობის დონე უცუნომიაში ჩვეულ ნორმაზე 33-ჯერ მეტი იყო. <ref>{{Cite web|url=http://greenworldinvestor.com/2011/03/15/nuclear-radiation-levels-and-effect-on-human-health-as-sieverts-increase-in-japan-what-you-need-to-know/|title=Nuclear Radiation Levels and Effect on Human Health as Sieverts increase in Japan – What you need to Know - Green World Investor|accessdate=28 March 2018}}</ref> == გეოგრაფია == ქალაქი უცუნომია განთქმულია [[ჯიაოზი|ჯიაოზის]] სპეციალიზებული მაღაზიით. უცუნომიაში ასევე მდებარეობს კანტის რეგიონის ერთ-ერთი უდიდესი სავაჭრო ცენტრი 0 ბელ მოლი. === ქალაქები === ტოტიგის პრეფექტურაში თოთხმეტი ქალაქი მდებარეობს:{{Div col}} *აშიკაგა *კანუმა *|მოოკა *ნასუკარასუიამა *ნასუშიობარა *ნიკკო *ოტავარა *ოიამა *საკურა *სანო *შიმოცუკე *ტოტიგი *უცუნომია (დედაქალაქი) *იაიტა {{Div col end}} === მცირე ზომის ქალაქები === ქალაქები რაიონების მიხედვით შემდეგნაირად გამოიყურება : == ტოტიგის პრეფექტურის გუბერნატორის სია (1947 წლიდან) == {| class="wikitable" style="text-align:center; font-size:95%; width=100%; line-height:19px;" ! width="1%" |№ ! width="10%" | გუბერნატორი<br /><br /><br /><br /> <small>(დაბადება – გარდაცვალება)</small> ! colspan="2" width="25%" | უფლებამოსილების ვადა |- ! style="background:white; color:black;" | 37-38 | ჯიუკიჩი კოდაირა (小平 重 吉)<br /><br /><br /><br /> <small>(1886–1960)</small> | 1947 წლის 12 აპრილი | 1955 წლის 4 თებერვალი |- ! style="background:white; color:black;" | 39 | კიჩი ოგავა (小川 喜 一)<br /><br /><br /><br /><small>(1904–1979)</small> | 1955 წლის 5 თებერვალი | 1959 წლის 4 თებერვალი |- ! style="background:white; color:black;" | 40-43 | ნობუო იოკოკავა (横 川 信 夫)<br /><br /><br /><br /><small>(1901–1975)</small> | 1959 წლის 5 თებერვალი | 1974 წლის 7 დეკემბერი |- ! style="background:white; color:black;" | 44-46 | იუზურუ ფუნადა (船 田 譲)<br /><br /><br /><br /><small>(1923-1985)</small> | 1974 წლის 8 დეკემბერი | 1984 წლის 8 დეკემბერი |- ! style="background:white; color:black;" | 47-50 | ფუმიო ვატანაბე (渡 辺 文 雄)<br /><br /><br /><br /><small>(1929-)</small> | 1984 წლის 9 დეკემბერი | 2000 წლის 8 დეკემბერი |- ! style="background:white; color:black;" | 51 | აკიო ფუკუდა (福田 昭夫)<br /><br /><br /><br /><small>(1948-)</small> | 2000 წლის 9 დეკემბერი | 2004 წლის 8 დეკემბერი |- ! style="background:white; color:black;" | 52-55 | ტომიკაზუ ფუკუდა (福田 富 一)<br /><br /><br /><small>(1953-)</small> | 2004 წლის 9 დეკემბერი | დღემდე |} == მრეწველობა და სოფლის მეურნეობა == ტოკიჩასთან ახლოს მდებარე ტოჩიგიში მდებარეობს მრავალი კორპორაცია და ინდუსტრიული ზონა, მათ შორის კიოჰარას ინდუსტრიული კომპლექსი, ქვეყნის ერთ – ერთი უდიდესი შიდა ინდუსტრიული კომპლექსი. სამრეწველო წარმოება წარმოადგენს პრეფექტურის მთლიანი პროდუქციის 36.6% -ს. ავტომობილების ნაწილები და აქსესუარები ძირითადი პროდუქტია, შემდეგ მოყვება მანქანები, რადიოები და ტელევიზორები, წამლები და უკაბელო საკომუნიკაციო მოწყობილობები. ქვემოთ მოცემულია ტოტიგიში წარმოებული საქონელი, რომელსაც ყველაზე მაღალი წილი აქვს იაპონიაში: {| class="wikitable" !პროდუქტი ! გაზიარება |- | კამერის ლინზები | 71.3% |- | რენტგენის მოწყობილობა სამედიცინო დანიშნულებისათვის | 54.5% |- | მანქანები და ტექნიკა სტომატოლოგიური მოხმარებისთვის | 23.5% |- | რენტგენის აპარატურის ნაწილები | 57.5% |- | ინჟექციით ჩამოსხმული პლასტმასის ნაწილები | 14.1% |} (2004 წლის ინდუსტრიული ანალიზის ანგარიში გამოქვეყნდა ეკონომიკის, ვაჭრობისა და მრეწველობის სამინისტროს მიერ) ტოტიგიში წლიური მთლიანი სოფლის მეურნეობის გამომუშავება დაახლოებით 274 მილიარდი იენია. რეგიონში მოჰყავთ ბრინჯი, ბოსტნეული და პირუტყვი. ტოტიგი ასევე ცნობილია მარწყვით, ჩინური ხახვითა და იაპონური მსხლებით, რომლებიც მთელ იაპონიაში იყიდება და სხვა ქვეყნებშიც გადის ექსპორტზე. ტოტიჯის დაახლოებით 55% დაფარულია ტყეებით. სოკოები, მაგალითად შიტაკეს სოკოები, ტყის ინდუსტრიის ნახევარს შეადგენს, რომელთა გამომუშავება დაახლოებით 5,6 მილიარდი იენია. == Განათლება == ტტჩიგიში მდებარეობს მრავალი უნივერსიტეტი და კოლეჯი, მათ შორის [[მეცნიერება|მეცნიერებისა]] და [[ტექნოლოგია|ტექნოლოგიის]], [[ლიტერატურა|ლიტერატურის]], [[მედიცინა|მედიცინის]], [[განათლება|განათლებისა]] და [[ხელოვნება|ხელოვნების სფეროებში]] . ქვემოთ მოცემულია ტოჩიგიში მდებარე ზოგიერთი უნივერსიტეტი: * აშიკაგას ტექნოლოგიური ინსტიტუტი * ბუნსეის ხელოვნების უნივერსიტეტი, [[უცუნომია]] * დოკიოს უნივერსიტეტის სამედიცინო სკოლა, მიბუ * ჰაკუოს უნივერსიტეტი, ოიამა * ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის საერთაშორისო უნივერსიტეტი, ოტავარა * ჯიშის სამედიცინო უნივერსიტეტი, შიმოწუკე * ოიამას ტექნოლოგიის ეროვნული კოლეჯი * საკუშინ გაგუინის უნივერსიტეტი, [[უცუნომია]] * [[ფაილი:Kegon.jpg|მინი]]სანოს კოლეჯი * ტეიკიოს უნივერსიტეტი, [[უცუნომია]] * ტოჩგიგის ინდუსტრიული და ტექნოლოგიური კოლეჯი (ცენტრალური), [[უცუნომია]] * ტოჩიგის სამრეწველო და ტექნოლოგიური კოლეჯი (ჩრდილოეთი), ნასუ * ტოჩიგის სამრეწველო და ტექნოლოგიური კოლეჯი (სამხრეთი), აშიკაგა * უცუნომიას კიოვას უნივერსიტეტი, [[უცუნომია]] და ნასუშიობარა * უწუნომიის უნივერსიტეტი == ტურიზმი == ნიკკოს ეროვნული პარკი ცნობილია [[იუნესკო|იუნესკოს]] [[მსოფლიო მემკვიდრეობა|მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლით,]] რომელიც 1999 წელს დარეგისტრირდა, როგორც მე -10 მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი იაპონიაში. ქალაქსა და ჩანჩქერებს შორის მოგზაურობისთვის ავტომობილები და ავტობუსები მიდიან იროჰაზაკაში, გზაზე ათობით გადაჯდომის გარეშე. გარდა ამისა, 400 წლის [[იაპონური კრიპტომერია|იაპონური კედარი]] (სულ დაახლოებით 13,000) გაშენებულია ნიკკოს კედარის ავენიუზე, რომლის სიგრძეც 35 კილომეტრია. == სქოლიო == [[კატეგორია:კანტოს რეგიონის პრეფექტურები]] <references />{{იაპონიის პრეფექტურები და რეგიონები}} cs2r100sdd6a4dy0geamwqtiac3n5w9 4411414 4411413 2022-08-27T14:22:27Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა იაპონიის პრეფექტურა|სათაური=ტოტიგის პრეფექტურა|მოსახლეობა=1 943 886|რუკა=Map of Japan with highlight on 09 Tochigi prefecture.svg|რეგიონი=[[კანტო]]|კუნძული=ჰონსიუ|კოორდინატები={{coord|36|31|N|139|49|E|display=}}|დედაქალაქი=უცონომია|ISO=JP-09|ფართობი=6408.09|რეიტინგი ფართობის მიხედვით=20|წყლის პროცენტი=|ორიგინალური სახელი=栃木県|სიმჭიდროვე=300|რეიტინგი მოსახლეობის მიხედვით=19|აღწერის წელი=[[2019]]|რაიონები=5|მუნიციპალიტეტი=26|დროშის გამოსახულება=Flag of Tochigi Prefecture.svg|სიმბოლოს გამოსახულება=Emblem of Tochigi Prefecture.svg|ყვავილი=Rhododendron albrechtii|ხე=Aesculus turbinata|ფრინველები=Cyanoptila cyanomelana|გუბერნატორი=[[ტომიკაზუ ფუკუდა]]|საიტი=http://www.pref.tochigi.lg.jp/}}'''ტოტიგის პრეფექტურა''' ([[იაპონური ენა|იაპ.]] 埼玉県) — [[იაპონია|იაპონიის]] [[იაპონიის პრეფექტურები|პრეფექტურა]], რომელიც მდებარეობს [[კანტო|კანტოს რეგიონში]], [[ჰონსიუ|კუნძულ ჰონსიუზე]].<ref>Nussbaum, Louis-Frédéric. (2005). "Tochigi prefecture" in {{Google Books|p2QnPijAEmEC|''Japan Encyclopedia'', p. 967}}; "Kantō" in {{Google Books|p2QnPijAEmEC|p. 479}}.</ref> ტოტიგის პრეფექტურის მოსახლეობაა 1 943 886 ადამიანი (2019 წლის 1 ივნისის მონაცემებით). მისი ფართობია 6,408 [[კვადრატული კილომეტრი]]. ტოტიგის ესაზღვრება: [[ფუკუსიმის პრეფექტურა]] - ჩრდილოეთით, [[გუნმას პრეფექტურა]] - დასავლეთით, [[საიტამის პრეფექტურა]] - სამხრეთით და [[იბარაკის პრეფექტურა]] - სამხრეთ-აღმოსავლეთით. [[უცუნომია]] ტოტიგის პრეფექტურის დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქია. პროვინციის სხვა დიდი ქალაქებიდან აღსანიშნავია: ოიამა, ტოჩიგი და აშიკაგა . <ref>Nussbaum, "Utsunomiya" at {{Google Books|p2QnPijAEmEC|p. 1019}}.</ref> ტოტიგის პრეფექტურა არის იაპონიის რვა [[ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები|ზღვაზე გასასვლელის არ მქონე]] პრეფექტურიდან ერთ-ერთი. პროვინციის მთიანი ჩრდილოეთი ნაწილი ტურისტებისთვის ძალიან პოპულარულ ადგილს წარმოადგენს. . ნასუს ტერიტორია ცნობილია თავისი ონსენებით, ადგილობრივი [[საკე|საკეებით]], და სათხილამურო კურორტებით. ასევე სამეფო ოჯახის ვილით და ნასუშიობარას სადგურით, რომელიც [[სინკანსენი|სინკანსენის]] სარკინიგზო ხაზს ეკუთვნის. ქალაქი ნიკი გამირჩეულია თავისი უძველესი შინტო სალოცავებით და [[ბუდიზმი|ბუდისტური]] [[ტაძარი|ტაძრებით]], რომლებიც [[იუნესკო|იუნესკოს]] [[მსოფლიო მემკვიდრეობა|მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლთა სიაშია შესული]] . [[ფაილი:Map_of_Tochigi_Prefecture_Ja.svg|მინი|ტოჩიგის პრეფექტურის ამჟამინდელი რუკა<br /><br /><br /><br />{{Legend0|#EAB|ქალაქი}}{{Legend0|#ED9|მცირე ქალაქი}}|მარცხნივ]] == პრეფექტურის მიმოხილვა == ტოტიგი მდებარეობს კანტის რეგიონის ჩრდილოეთ ნაწილში მდებარე ზღვაზე გასასვლელის არ მქონე პრეფექტურებს შორის, რომლის მეზობლად მდებარეობს იბარაკის, გუნმას, საიტამისა და ფუკუშიმას პრეფექტურებთან. ტოტიგის კლიმატი შეიძლება კლასიფიცირდეს, როგორც ტენიანი ზომიერი ზონა, ტემპერატურის ფართო ვარიაციებით. ზამთარი მშრალი და მეტწილად ქარიანი, ზაფხული კი ნოტიოა და ხშირია ელჭექი. ტოტიგის მოსახლეობა 2010 წლის ნოემბრის მონაცემებით დაახლოებით 2,005,096 ადამიანი იყო. პრეფექტურის ცენტრში მდებარეობს ყველაზე დიდი ღია ვაკე კანტის რეგიონში. მთავარი მთები: შირანე (2578 მეტრი), ნანტაი (2484 მეტრი) და ნასუდაკე (1917 მეტრი) პროვინციის ჩრდილოეთ ნაწილში მდებარეობს. კინუგავა, ნაკაგავა და მდინარე ვატარაზა ამ რეგიონში იღებს სათავეს, რომლებიც კანტოს ვაკეზე გადაედინება, ისინი მოგვიანებით წყნარ ოკეანეში ჩაედინებიან. ტოჩიგი სიდიდით მე -20 პრეფექტურაა იაპონიაში, რომლის საერტო ფართობიც 6 408.09 კვადრატული კმ.-ია. 2012 წლის 1 აპრილისთვის პრეფექტურის მთლიანი მიწის 21% ბუნებრივ პარკებს უჭირავს, რომელთა შორისაა: ნიკკის ეროვნული პარკი, ოზეს ეროვნული პარკი და რვა პრეფექტურული ბუნებრივი პარკი. <ref>{{Cite web|url=http://www.env.go.jp/en/nature/nps/park/doc/files/np_6.pdf|title=General overview of area figures for Natural Parks by prefecture|publisher=[[Ministry of the Environment (Japan)|Ministry of the Environment]]|date=1 April 2012|accessdate=18 November 2013}}</ref> == ისტორია == [[მეიძის რესტავრაცია|მეიძის რესტავრაციამდე]] ტოჩიგი ცნობილი იყო როგორც შიმოცუკეს პროვინცია . <ref>Nussbaum, "Provinces and prefectures" at {{Google Books|p2QnPijAEmEC|p. 780}}.</ref> მე -15 საუკუნის დასაწყისში აღადგინეს აშიკაგა გაკი, იაპონიის უძველესი უმაღლესი სასწავლებელი, სადაც XVI საუკუნისთვის 3000-ზე მეტი სტუდენტი იყო. წმინდა ფრენსის ქსავიერმა მსოფლიოში აშიკაგა გამოაცხადა, როგორც იაპონიის საუკეთესო უნივერსიტეტი. მე -19 საუკუნის ბოლოს დაეცა ტოკუგავა შოგუნატი და ახალმა მთავრობამ დააარსა პრეფექტურები . პრეფექტურის დედაქალაქი შეიქმნა ქალაქ ტოტიგიში, უსუნომიას პრეფექტურისა და ტოტიგის პრეფექტურის 1873 წელს გაერთიანების შემდეგ. <ref>{{Cite web|title=Tochigi Prefecture / History|url=http://www.pref.tochigi.lg.jp/english/intro/history.html|publisher=Tochigi Prefectural Office|accessdate=24 May 2020}}</ref> თუმცა 1884 წლისთვის დედაქალაქი გადავიდა უცუნომიაში. [[ფაილი:Suginamiki2.jpg|მარცხნივ|მინი]] 2011 წლის მარტში, ფუკუეიმა დაიიშის ბირთვული კატასტროფის შემდეგ, რადიოაქტივობის დონე უცუნომიაში ჩვეულ ნორმაზე 33-ჯერ მეტი იყო. <ref>{{Cite web|url=http://greenworldinvestor.com/2011/03/15/nuclear-radiation-levels-and-effect-on-human-health-as-sieverts-increase-in-japan-what-you-need-to-know/|title=Nuclear Radiation Levels and Effect on Human Health as Sieverts increase in Japan – What you need to Know - Green World Investor|accessdate=28 March 2018}}</ref> == გეოგრაფია == ქალაქი უცუნომია განთქმულია [[ჯიაოზი|ჯიაოზის]] სპეციალიზებული მაღაზიით. უცუნომიაში ასევე მდებარეობს კანტის რეგიონის ერთ-ერთი უდიდესი სავაჭრო ცენტრი 0 ბელ მოლი. === ქალაქები === ტოტიგის პრეფექტურაში თოთხმეტი ქალაქი მდებარეობს:{{Div col}} *აშიკაგა *კანუმა *|მოოკა *ნასუკარასუიამა *ნასუშიობარა *ნიკკო *ოტავარა *ოიამა *საკურა *სანო *შიმოცუკე *ტოტიგი *უცუნომია (დედაქალაქი) *იაიტა {{Div col end}} === მცირე ზომის ქალაქები === ქალაქები რაიონების მიხედვით შემდეგნაირად გამოიყურება : == ტოტიგის პრეფექტურის გუბერნატორის სია (1947 წლიდან) == {| class="wikitable" style="text-align:center; font-size:95%; width=100%; line-height:19px;" ! width="1%" |№ ! width="10%" | გუბერნატორი<br /><br /><br /><br /> <small>(დაბადება – გარდაცვალება)</small> ! colspan="2" width="25%" | უფლებამოსილების ვადა |- ! style="background:white; color:black;" | 37-38 | ჯიუკიჩი კოდაირა (小平 重 吉)<br /><br /><br /><br /> <small>(1886–1960)</small> | 1947 წლის 12 აპრილი | 1955 წლის 4 თებერვალი |- ! style="background:white; color:black;" | 39 | კიჩი ოგავა (小川 喜 一)<br /><br /><br /><br /><small>(1904–1979)</small> | 1955 წლის 5 თებერვალი | 1959 წლის 4 თებერვალი |- ! style="background:white; color:black;" | 40-43 | ნობუო იოკოკავა (横 川 信 夫)<br /><br /><br /><br /><small>(1901–1975)</small> | 1959 წლის 5 თებერვალი | 1974 წლის 7 დეკემბერი |- ! style="background:white; color:black;" | 44-46 | იუზურუ ფუნადა (船 田 譲)<br /><br /><br /><br /><small>(1923-1985)</small> | 1974 წლის 8 დეკემბერი | 1984 წლის 8 დეკემბერი |- ! style="background:white; color:black;" | 47-50 | ფუმიო ვატანაბე (渡 辺 文 雄)<br /><br /><br /><br /><small>(1929-)</small> | 1984 წლის 9 დეკემბერი | 2000 წლის 8 დეკემბერი |- ! style="background:white; color:black;" | 51 | აკიო ფუკუდა (福田 昭夫)<br /><br /><br /><br /><small>(1948-)</small> | 2000 წლის 9 დეკემბერი | 2004 წლის 8 დეკემბერი |- ! style="background:white; color:black;" | 52-55 | ტომიკაზუ ფუკუდა (福田 富 一)<br /><br /><br /><small>(1953-)</small> | 2004 წლის 9 დეკემბერი | დღემდე |} == მრეწველობა და სოფლის მეურნეობა == ტოკიჩასთან ახლოს მდებარე ტოჩიგიში მდებარეობს მრავალი კორპორაცია და ინდუსტრიული ზონა, მათ შორის კიოჰარას ინდუსტრიული კომპლექსი, ქვეყნის ერთ – ერთი უდიდესი შიდა ინდუსტრიული კომპლექსი. სამრეწველო წარმოება წარმოადგენს პრეფექტურის მთლიანი პროდუქციის 36.6% -ს. ავტომობილების ნაწილები და აქსესუარები ძირითადი პროდუქტია, შემდეგ მოყვება მანქანები, რადიოები და ტელევიზორები, წამლები და უკაბელო საკომუნიკაციო მოწყობილობები. ქვემოთ მოცემულია ტოტიგიში წარმოებული საქონელი, რომელსაც ყველაზე მაღალი წილი აქვს იაპონიაში: {| class="wikitable" !პროდუქტი ! გაზიარება |- | კამერის ლინზები | 71.3% |- | რენტგენის მოწყობილობა სამედიცინო დანიშნულებისათვის | 54.5% |- | მანქანები და ტექნიკა სტომატოლოგიური მოხმარებისთვის | 23.5% |- | რენტგენის აპარატურის ნაწილები | 57.5% |- | ინჟექციით ჩამოსხმული პლასტმასის ნაწილები | 14.1% |} (2004 წლის ინდუსტრიული ანალიზის ანგარიში გამოქვეყნდა ეკონომიკის, ვაჭრობისა და მრეწველობის სამინისტროს მიერ) ტოტიგიში წლიური მთლიანი სოფლის მეურნეობის გამომუშავება დაახლოებით 274 მილიარდი იენია. რეგიონში მოჰყავთ ბრინჯი, ბოსტნეული და პირუტყვი. ტოტიგი ასევე ცნობილია მარწყვით, ჩინური ხახვითა და იაპონური მსხლებით, რომლებიც მთელ იაპონიაში იყიდება და სხვა ქვეყნებშიც გადის ექსპორტზე. ტოტიჯის დაახლოებით 55% დაფარულია ტყეებით. სოკოები, მაგალითად შიტაკეს სოკოები, ტყის ინდუსტრიის ნახევარს შეადგენს, რომელთა გამომუშავება დაახლოებით 5,6 მილიარდი იენია. == Განათლება == ტტჩიგიში მდებარეობს მრავალი უნივერსიტეტი და კოლეჯი, მათ შორის [[მეცნიერება|მეცნიერებისა]] და [[ტექნოლოგია|ტექნოლოგიის]], [[ლიტერატურა|ლიტერატურის]], [[მედიცინა|მედიცინის]], [[განათლება|განათლებისა]] და [[ხელოვნება|ხელოვნების სფეროებში]] . ქვემოთ მოცემულია ტოჩიგიში მდებარე ზოგიერთი უნივერსიტეტი: * აშიკაგას ტექნოლოგიური ინსტიტუტი * ბუნსეის ხელოვნების უნივერსიტეტი, [[უცუნომია]] * დოკიოს უნივერსიტეტის სამედიცინო სკოლა, მიბუ * ჰაკუოს უნივერსიტეტი, ოიამა * ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის საერთაშორისო უნივერსიტეტი, ოტავარა * ჯიშის სამედიცინო უნივერსიტეტი, შიმოწუკე * ოიამას ტექნოლოგიის ეროვნული კოლეჯი * საკუშინ გაგუინის უნივერსიტეტი, [[უცუნომია]] * [[ფაილი:Kegon.jpg|მინი]]სანოს კოლეჯი * ტეიკიოს უნივერსიტეტი, [[უცუნომია]] * ტოჩგიგის ინდუსტრიული და ტექნოლოგიური კოლეჯი (ცენტრალური), [[უცუნომია]] * ტოჩიგის სამრეწველო და ტექნოლოგიური კოლეჯი (ჩრდილოეთი), ნასუ * ტოჩიგის სამრეწველო და ტექნოლოგიური კოლეჯი (სამხრეთი), აშიკაგა * უცუნომიას კიოვას უნივერსიტეტი, [[უცუნომია]] და ნასუშიობარა * უწუნომიის უნივერსიტეტი == ტურიზმი == ნიკკოს ეროვნული პარკი ცნობილია [[იუნესკო|იუნესკოს]] [[მსოფლიო მემკვიდრეობა|მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლით,]] რომელიც 1999 წელს დარეგისტრირდა, როგორც მე -10 მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი იაპონიაში. ქალაქსა და ჩანჩქერებს შორის მოგზაურობისთვის ავტომობილები და ავტობუსები მიდიან იროჰაზაკაში, გზაზე ათობით გადაჯდომის გარეშე. გარდა ამისა, 400 წლის [[იაპონური კრიპტომერია|იაპონური კედარი]] (სულ დაახლოებით 13,000) გაშენებულია ნიკკოს კედარის ავენიუზე, რომლის სიგრძეც 35 კილომეტრია. == სქოლიო == [[კატეგორია:კანტოს რეგიონის პრეფექტურები]] <references />{{იაპონიის პრეფექტურები და რეგიონები}} ss5nivz3tfzjwbbdn06v34foa6k90oc 0 487679 4411424 4375734 2022-08-27T14:26:20Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki [[File:Carlo Crivelli 007.jpg|thumb|200px|[[თომა აკვინელი]], შუა საუკუნეების [[კათოლიკე ფილოსოფოსი]], რომელმაც განავითარა ბუნებითი სამართლის ძველი ბერძნული კონცეფცია.]] {{ლიბერალიზმი}} '''ბუნებითი სამართალი'''<ref>{{Cite web|title=Natural Law {{!}} Internet Encyclopedia of Philosophy|url=https://iep.utm.edu/natlaw/|access-date=2020-10-19|language=en-US}}</ref> ({{lang-la|ius naturale}}, ''lex naturalis'') წარმოადგენს სამართლებრივ სისტემას, რომლის ლეგიტიმაციაც მომდინარეობს ადამიანის ბუნებაზე დაკვირვებით და ეფუძვნება ადამიანის ბუნებითად თანდაყოლილ ღირებულებებს, რომლებიც შესაძლოა განიმარტონ პოზიტიური სამართლისგან დამოუკიდებლად ([[სუვერენული სახელმწიფო|სახელმწიფოს]]<nowiki/>ა ან [[საზოგადოება | საზოგადოების]] დადგენილი კანონებისგან დამოუკიდებლად).<ref>{{Citation|last=Finnis|first=John|title=Natural Law Theories|date=2020|url=https://plato.stanford.edu/archives/sum2020/entries/natural-law-theories/|encyclopedia=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|editor-last=Zalta|editor-first=Edward N.|edition=Summer 2020|publisher=Metaphysics Research Lab, Stanford University|access-date=2020-10-19}}</ref> ბუნებითი სამართლის თეორიიდან გამომდინარე, ყოველ ადამიანს გააჩნია ბუნებითად მინიჭებული უფლებები, რომლებიც ლეგიტიმურია არა საკანონმდებლო აქტების საფუძველზე, არამედ მომდინარეობენ „ღმერთიდან, ბუნებიდან, ან არსიდან“.<ref>{{cite book|ref=harv|last=Kelsen|first=Hans|title=General Theory of Law And State|publisher=The Lawbook Exchange|year=2007|page=392}}</ref> ბუნებითი სამართლის თეორია ასევე შესაძლებელია წილნაყარი იყოს „რელიგიური მორალურობის, ეთიკურ, პოლიტიკურ ან საზოგადოებრივ სამართლის თეორიებთან“.<ref>{{Citation|last=Murphy|first=Mark|title=The Natural Law Tradition in Ethics|date=2019|url=https://plato.stanford.edu/archives/sum2019/entries/natural-law-ethics/|encyclopedia=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|editor-last=Zalta|editor-first=Edward N.|edition=Summer 2019|publisher=Metaphysics Research Lab, Stanford University|access-date=2020-10-19}}</ref> ბუნებითი სამართალი სათავეს იღებს [[დასავლური ფილოსოფია|დასავლურ ფილოსოფიაში]]. დასავლურ ტრადიციაში [[პრე-სოკრატელები]] იყვნენ პირველები, რომელთა ძიებაც მიმართული იყო ბუნებიდან ან კოსმოსიდან მომდინარე პრინციპებისკენ, თუმცა ბუნებითმა სამართალმა [[ძველი ბერძნული ფილოსოფია|ძველ ბერძნული ფილოსოფიაში]], სრული სახე მიიღო [[არისტოტელე|არისტოტელესთან]],<ref>{{cite book|first=Heinrich A.|last=Rommen|title=The Natural Law: A Study in Legal and Social Philosophy|translator-first=Thomas R.|translator-last=Hanley|publisher=B. Herder Book Co.|origyear=1947|year=1959|isbn=978-0865971615|page=5}}</ref> ხოლო [[რომაული ფილოსოფია|რომაულ ფილოსოფიაში]] განვითარება ჰპოვა [[ციცერონი|ციცერონთან]]. ბუნებით სამართალზე რეფერენსებს ვხვდებით, როგორც [[ძველი აღთქმა|ძველ]], ასევე [[ახალი აღთქმა|ახალ აღთქმაში]], რომლებიც შემდგომ [[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნეებში]] განიმარტა [[ქრისტიანი ფილოსოფოსები|ქრისტიანი ფილოსოფოსების]] მიერ, როგორებიც იყვნენ [[ალბერტ დიდი]] და [[თომა აკვინელი]], ასევე [[რენესანსი|რენესანსის]] პერიოდში მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა [[სალამანკის უნივერსიტეტი|სალამანკას სკოლამ]]. თანამედროვე ბუნებითი სამართლის თეორიები მნიშვნელოვნად განვითარდნენ [[განმანათლებლობა|განმანათლებლობის პერიოდში]], როდესაც ისინი შეერწყნენ [[რომაული სამართალი|რომაული სამართლის]] ფილოსოფიის ნიადაგზე აღმოცენებულ თეორიებს, ასეთ მაგალითს წარმოადგენს [[სოციალური კონტრაქტი|სოციალური კონტრაქტის თეორია]]. ბუნებითი სამართლის თეორიებს კი შემდგომ იყენებდნენ [[ღვთიური ლეგიტიმაცია|მეფის ღვთიური ლეგიტიმაციის]] დასაგმობად, [[სოციალური კონტრაქტი|სოციალური კონტრაქტის]], [[პოზიტიური სამართალი|პოზიტიური სამართლის]], [[ხელისუფლება|ხელისუფლების]] ხელახალი განმარტებისთვისა და კანონიერი უფლებების [[კლასიკური რესპუბლიკანიზმი|რესპუბლიკანიზმის]] სახით დასაკმვიდრებლად. XXI საუკუნის დასაწყისში ბუნებითი სამართლის ცნება მჭიდრო კავშირშია [[ბუნებითი უფლებები|ბუნებითი უფლებების]] კონცეფციასთან. მართლაც მრავალი [[ფილოსოფოსი]], სამართალ მცოდნე თუ მეცნიერი იყენებს ბუნებით სამართალს ბუნებითი კანონების ({{lang-la|[[ius naturale]]}}) თუ ბუნებითი სამართლიანობის<ref name="Shellens" /> სინონიმად, ასევე მრავალი განასხვავებს ერთმანეთისგან ამ ორ ცნებას.<ref name="IESS">{{cite encyclopedia |last=Strauss|first=Leo |authorlink=Leo Strauss |title=Natural Law |encyclopedia=International Encyclopedia of the Social Sciences |year=1968 |publisher=[[Macmillan Publishers]]|location=London, England}}</ref> ბუნებით სამართალსა და ბუნებით კანონებს შორის თანაკვეთის გამო, ბუნებითი სამართალი წარმოადგენს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]-ს [[აშშ-ის დამოუკიდებლობის დეკლარაცია|დამოუკიდებლობის დეკლარაციის]] (1776) , საფრანგეთის [[საფრანგეთის ადამიანის უფლებათა და მოქალაქეთა დეკლარაცია|ადამიანის უფლებათა და მოქალაქეთა დეკლარაციის]] (1789), [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]] [[ადამიანის უფლებათა უნივერსალური დეკლარაცია|ადამიანის უფლებათა უნივერსალური დეკლარაციისა]] (1948) და ევროპის საბჭოს ადამაიანის უფლებათა ევროპის კონვენციის (1953) უმნიშვნელოვანეს კომპონენტს. == ისტორია == ===ძველი საბერძნეთი=== ==== პლატონი ==== {{Original research section|date=May 2011}} აშკარაა, რომ პლატონს არ გააჩნდა ბუნებითი სამართლის განსაზღვრული თეორია. (მოგვიანებით იგი იყენებს ტერმინს „ბუნებითი სამართალი“ [[გორგიასი|გორგიასსა]] 484 და [[ტიმაიოსი|ტიმაიოსის]] 83ე გამოკლებით), თუმცა [[ჯონ ვაილდი|ჯონ ვაილდზე]] დაყრდნობით პლატონის ბუნების კონცეპტი მოიცავს ბუნებითი სამართლის ელემენტებს.<ref>{{cite book|last=Wild|first=John|year=1953|title=Plato's Modern Enemies and the Theory of Natural Law|url=https://archive.org/details/platosmodernenem0000wild|url-access=registration|location=Chicago|publisher=University of Chicago Press|page=[https://archive.org/details/platosmodernenem0000wild/page/136 136]}}</ref> პლატონის მოსაზრებით ჩვენ ვცხოვრობთ მოწესრიგებულ სამყაროში,<ref>Plato, ''[[Gorgias (dialogue)|Gorgias]]'' 508a.</ref> რომლის ფუნდამენტსაც წარმოადგენენ [[იდეათა სამყარო|იდეები]]. ყველაზე დიდ იდეას კი წარმოადგენს სიკეთის იდეა, როგორც „ყოფიერების ყველაზე კაშკაშა გამოვლინება“.<ref>Plato, ''[[The Republic (Plato)|The Republic]]'', 518b–d.</ref> იგია ყოველივეს მიზეზი, რომელიც ადამიანს გონივრული ქმედებისკენ უბიძგებს<ref>Plato, ''The Republic'', 540a, 517b–d.</ref> და რომლის იდეაც გადაჯაჭვულია სილამაზის ცნებასთან.<ref>Plato, ''[[Symposium (Plato)|Symposium]]'', 205e–6a.</ref> ნადიმში პლატონი აღწერს, თუ როგორ სძლია სოკრატემ ხორციელსა და სიმდიდრის ლტოლვას სილამაზის გააზრებით,<ref>Plato, ''Symposium'', 211d–e.</ref> ხოლო [[სახელმწიფო (პლატონი)|სხელმწიფოში]] ვკითხულობთ, რომ ის საზოგადოებაა იდალური, რომელიც ბუნებასთან ჰარმონიაში იქმნება.<ref>Plato, ''The Republic'', 428e9.</ref> ==== არისტოტელე ==== {{see also|ბუნებითი სამართალი}} [[File:Sanzio 01 Plato Aristotle.jpg|thumb|upright|[[პლატონი]] და [[არისტოტელე]] [[ათენის სკოლა|ათენის სკოლაში]], [[რაფაელი|რაფაელის]] ფრესკა.]] [[ძველი ბერძნული ფილოსოფია|ძველ ბერძნულ ფილოსოფიაში]] ყურადღება გამახვილებულია „ბუნებასა“ ({{lang-gr|φúσις}}) და „სამართალს“, „ჩვეულებას“, „<nowiki/>[[კონვენცია|კონვენციას]]<nowiki/>“ შორის სხვაობაზე ({{lang-gr|νóμος}}). სამართალი შესაძლებელია ცვალებადი რამ იყოს სხვადასხვა სივრცეში, თუმცა ის რაც ბუნებიდან მომდინარეობს ყველგან ერთია. ბუნებითი სამართალი უფრო მეტად ქმნის პარადოქსულ სურნელს ვიდრე რაიმე მკვეთრად განსაზღვრულს.<ref name="IESS" /> [[კონვენციონალიზმი|კონვენციონალიზმის]] საწინააღმდეგოდ, რომელიც შესაძლოა ბუნებასა და ჩვეულებებს შორის წარმოიშვას, სოკრატე და მისი მემკვიდრეები - პლატონი და [[არისტოტელე]] აყალიბებენ ბუნებითი სამართლისა და ბუნებითი კანონების რაობას. (''d{{lang-gr|δίκαιον φυσικόν}}''). არისტოტელეს კი მოვიხსენიებთ ბუნებითი სამართლის მამად.<ref name="Shellens">{{cite journal|last=Shellens|first=Max Solomon|title=Aristotle on Natural Law|journal=Natural Law Forum|volume=4|issue=1|year=1959|pages=72–100|doi=10.1093/ajj/4.1.72 |url=https://scholarship.law.nd.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1039&context=nd_naturallaw_forum&source=post_page}}</ref> არისტოტელეს ბუნებით სამართლთან კავშირი შესაძლოა მომდინარეობდეს [[თომა აკვინელი|თომა აკვინელის]]  ინსპირაციებით,<ref name="Jaffa">{{cite book|last=Jaffa|first=Harry|authorlink=Harry V. Jaffa|title=Thomism and Aristotelianism|url=https://archive.org/details/thomismaristotel0000jaff|origyear=1952|year=1979|location=Westport, CT|publisher=Greenwood Press}}</ref> რაც შესაძლოა თომა აქვინელის სწორ გააზრებას სადავოს ხდიდეს. ზოგიერთთა მოსაზრებით აკვინელი ერთმანეთთან აკავშირებს ბუნებით კანონებსა და ბუნებით სამართალს, რომელზეც არისტოტელე [[ნიკომაქეს ეთიკა|ნიკომაქეს ეთიკის]] V წიგნში საუბრობს. აღსანიშნავია, რომ თომა აკვინელის გავლენამ უარყოფითად იმოქმედა არაერთ ადრეულ თარგმანზე, ხოლო ბოლო დროინდელი თარგმანები ცდილობენ სრული სიზუსტით გადმოგვცენ სათქმელი.<ref>{{cite conference|last=Corbett|first=Ross J.|title=The Philosophic Context of the Development of Natural Law|date=April 2012|conference=Midwest Political Science Association|ssrn=2021235}}</ref> არისტოტელე აღნიშნავს, რომ ბუნებითი სამართალი წარმოადგენს პოლიტიკური სამართლის სახესხვაობას, კერძოდ გამყოფი სამართალს, რომელიც შეიქმნა საუკეთესო პოლიტიკური საზოგადოების პირობებში. [[პოლიტიკა (არისტოტელე)|პოლიტიკაში]] კი ვკითუხლობთ, რომ რეჟიმი შესაძლოა იმართებოდეს კანონების გარეშე.<ref name="Corbett">{{cite journal|first=Ross J.|last=Corbett|title=The Question of Natural Law in Aristotle|journal=History of Political Thought|volume=30|issue=2| date=Summer 2009 |pages=229–50}}</ref> არისტოტელეს საუკეთესო მტკიცებას ბუნებითი კანონების შესახებ ვკითუხლობთ [[რიტორიკა (არისტოტელე)|რიტორიკაში]], სადაც არისტოტელე აღნიშნავს, რომ დეტალური კანონების გარდა, რომელებიც ხალხმა შექმნა, არსებობს საერთო კანონი, რომელიც ბუნებასთან შესაბამისად თანაარსებობს.<ref>Aristotle, ''Rhetoric'' 1373b2–8.</ref> ამ იდეას ციტირებს სოფოკლე და ემპიდოკლე: <blockquote> უნივერსალურ სამართალს წარმოადგენს ბუნების სამართალი, რომელიც სხვადასხვა ხალხში თანაბრად არსებობს, როგორც რაიმე ღვთიური. ამ იდეას ცხადად გამოხატავს სოფოკლეს ანტიგონე, როდესაც ამბობს, რომ პოლინიკეს დაკრძალვა სამართლიანია, ამგვარად ეს ქმედება სამართლიანია ბუნებითად: :„არც დღეს და არც გუშინ, :ის ცხოვრობს მუდამ: არავის ძალუწს მისი სიცოცხლის დასაზღვრება.“ ასევე ემპიდოკლე, როდესაც მოგვიწოდებს, რომ უარი ვთქვათ ცოცხალი არსებების კვლისგან გვეუბნება: :„გაუტეხელი კანონი, რომელიც გადაჭიმულია ცისა და მიწის უსაზღვროობაში.“<ref>Aristotle, Rhetoric, Book I – Chapter 13, {{cite web |url=http://rhetoric.eserver.org/aristotle/rhet1-13.html |title=Archived copy |accessdate=2012-12-22 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150213075009/http://rhetoric.eserver.org/aristotle/rhet1-13.html |archivedate=2015-02-13 }}</ref> </blockquote> ზოგიერთი კრიტიკოსის მოსაზრებით, არისტოტელესთვის რიტორიკულად ხელსაყრელი იქნებოდა ამგვარი კანონის გამოყენება მაშინ, როდესაც არარსებული კანონი წინააღმდეგობაში მოდიოდა დადგენილ კანონებთან.<ref name="Shellens" /> მეტიც, არისტოტელეს არასწორად მიაჩნდა სამიდან ორი საყოველთაოდ მოქმედი ბუნებითი კანონი,<ref name="IESS"/> რაც არისტოტელეს ბუნებით ტრადიციას ეჭვქვეშ აყენებს. === სტოიკური ბუნებითი სამართალი === ბუნებითი სამართლის ჩამოყალიბებაში ასევე მნიშნვნელოვანი წვლილი მიუძღვით [[სტოიციზმი|სტოიკოსებს]]. ბუნებითი სამართლის, როგორც უნივერსალური სისტემის აღზევება დაემთხვა თავად ბერძნული იმპერის აღზევების პერიოდს.<ref>''Lloyd's Introduction to Jurisprudence'', Seventh Edition.</ref> უმაღლეს, როგორც ბუნებით კანონს არისტოტელეს ფილოსოფიაში გააჩნია პოზიტიური ღვთიური ლეგიტიმაცია, რის საწინააღმდეგო მოსაზრებასაც ავითარებდნენ სტოიკოსები. მათი აზრით, სამყაროში არსებობს რაციონალური ექსისტენცი, რომელიც ბუნებითი სამართლიდან გამომდინარე შთააგონებდა ადამიანს სათნო ცხოვრებისკენ.<ref name="IESS" /> ინგლისელი ისტორიკოსი ა.ჯ. კარლაილი (1861–1943) აღნიშნავს: <blockquote> პოლიტიკურ თეორიას არ განუცდია ფუნდამენტური ცვლილებები, რომელიც თავისმხრივ ჩაისახა არისტოტელესთან და რეპრეზენტაცია ჰპოვა ციცერონსა და სენეკასთან... რადგანაც ჩვენ გვგონია, რომ ამას თანასწორობის ადამიანის ბუნებეთი თეორიის გარდა სხვა თეორია ვერ გამოხატავს სწორად.<ref>{{cite book|first=A. J.|last=Carlyle|title=A History of Medieval Political Theory in the West, vol. 1|location=Edinburgh|year=1903|pages=8–9}}</ref> ასევე ჩარსლ ჰ. მაიკილვინი აღნიშნავს, რომ „თანასწორობის იდეა წარმოადგენს სტოიკოსების ყველაზე ღრმა წვლილს პოლიტიკურ აზროვნებაში“ და „რამაც მნიშვნელოვანი როლი იქონია კანონის კონცეფციის დადგენაში“.<ref>{{cite book|first=Charles H.|last=McIlwain|title=The Growth of Political Thought in the West: From the Greeks to the End of the Middle Ages|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.6570|location=New York|year=1932|pages=114–15}}</ref> </blockquote> ბუნებითი კანონების იდეა გაჩნდა სტოიკოსებში, რომლებსაც სწამდათ, რომ ღმერთი არის ყველგან და ყველაფერში (იხილეთ [[პანთეიზმი|კლასიკური პანთეიზმი]]). ამ რწმენაზე დაყრდნობით, ადამიანში არსებობს ღვთიური ნაპერწკალი, რომელიც ეხმარება მას ბუნებასთან შესაბამისად ცხვორებაში. საბოლოოდ სტოიკოსებმა მიიჩნიეს, რომ არსებობს გზა, რომელითაც შეიქმნა სამყარო და რომელთან ჰარმონიზაციაც ბუნებით სამართალთან ერთადაა შესაძლებელი. === რომი === [[File:Thorvaldsen Cicero.jpg|thumb|180px|[[Marcus Tullius Cicero]]]] ციცერონი საკუთარ [[დე ლეგიბუსი|დე ლეგიბუსში]] წერს, რომ სამართლიანობაც და კანონიც გამომდინარეობს იქიდან, რაც ბუნებამ მიანიჭა კაცობრიობას, რაც ადამინის გონებასთანაა თავსებადი და ადამიანურობასთან თანაზიარი.<ref>Cicero, ''De Legibus'', bk. 1, sec. 16–17.</ref> ციცერონის მოსაზრებით, ბუნებითი სამართალი გვავალდებულებს ხელი შევუწყოთ ფართო საზოგადოების ზოგად კეთილდღეობას.<ref name="Barham">{{cite book|first=Francis|last=Barham|contribution=Introduction|title=The Political Works of Marcus Tullius Cicero|location=London|publisher=Edmund Spettigue|year=1842|url=https://books.google.com/books?id=PxngAAAAMAAJ|df=}}</ref> პოზიტიური კანონების მიზანია უზრუნველჰყოს „ადამიანთა უსაფრთხოება, სახელმწიფოს სტაბილურობა და ზოგადად ადამიანთა ბედნიერება“. სამართალი წარმოადგენს იდეას, რომელიც გვეხმარება სწორი გზის არჩევაში<ref>Cicero, ''De Legibus'' (Keyes translation), bk. 2, sec. 11.</ref> და ასევე სამართალი ციცერონისთვის წარმოადგენს „ბოროტების გარდამქმნელსა და სიკეთის წამახალისებელს.“<ref>Cicero, ''De Legibus'' (Keyes translation), bk. 1, sec. 58.</ref> მისი ხედვით, „ჩვენ გვმართებს იმ სიქველეების გავნითარება, რომლებსაც ბედნიერება მოაქვთ ჩვენთვის, მათი განვრცობა კი შესაძლებელია სრულყოფილ საზოგადოებაში თანაცხოვრებით, სადაც ურთიერთსარგებელი მნიშნვნელოვან როლს თამაშობს.“ [[დე რე პუბლიკა (ციცერონი)|დე რე პუბლიკაში]], იგი წერს: {{ციტატა|მართლაც არსებობს სამართალი, სწორი საფუძველით, რომელიც შეესაბამება ბუნებას; ყოვლისმომცველს , უცვლელს, მარადიულს, რომელიც გვკარნახობს სწორსა და მცდარ ქმედებას. იგი ბატონობს ყოველ კეთილშობილზე, მაგრამ არანაირი ზეგავლენა არ გააჩნია ყოველ შემცდარზე. მას არ ძალუწს რაიმე კანონის შეცვლა ან გაუქმება. მას ვერ შეცვლის ვერც ხალხი და ვერც სენატი, იგი ვერ იქნება დღეს ერთი და ხვალ სხვა, რადგანაც იგი მარადიულია და უცვლელი სხვადასხვა ხალხისა და დროისთვის.<ref>{{cite web |url=https://archive.org/stream/republicofcicero00cicerich/republicofcicero00cicerich_djvu.txt |title=Archived copy |accessdate=2017-10-05 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170303160447/http://www.archive.org/stream/republicofcicero00cicerich/republicofcicero00cicerich_djvu.txt |archivedate=2017-03-03 }}</ref>}} ციცერონის გავლენა იგრძნობა ბუნებრივი სამართლის განხილვასთან მიმართებით  ამერიკის რევოლუციურ ეპოქაში. [[რომის იმპერია|რომის]] იურისპრუდენციას საფუძველი ჩაუყარა ციცერონმა,  რომელიც „ძალაუფლებას მიმართავდა შთამომავლობისკენ“, „როგორც მედიუმისკენ, რომელსაც უნდა სცოდნოდა იმპერიის კანონები და ინსტიტუციები“.<ref>{{cite book|first=Charles Norris|last=Cochrane|title=Christianity and Classical Culture: A Study of Thought and Action from Augustus to Augustine|url=https://archive.org/details/christianityclas00incoch|location=New York|publisher=Oxford University Press|year=1957|page=[https://archive.org/details/christianityclas00incoch/page/39 39]}}</ref> ციცერონის კონცეფციამ „შემდეგი განვითარება ჰპოვა  განსაკუთრებით [[წმინდა ისიდორე სევილიელი|წმინდა ისიდორე სევილიელსა]] და [[გრატიანი|გრატიანთან]].<ref>{{cite book|first=Edward S.|last=Corwin|title=The "Higher Law" Background of American Constitutional Law|url=https://archive.org/details/higherlawbackgro0000corw|url-access=registration|location=Ithaca, NY|publisher=Cornell University Press|year=1955|pages=[https://archive.org/details/higherlawbackgro0000corw/page/17 17–18]}}</ref> [[თომა აკვინელი]] საკუთარი შუასაუკუნეების ბუნებითი სამართლის შეჯამებაში ციტირებს ციცერონის სიტყვებს, რომ „ბუნება“ და „ჩვეულება“ წარმოადგენენ საზოგადოებრივი კანონის წყაროს.<ref>Thomas Aquinas, ''Treatise on Law'' (Summa Theologica, Questions 90–97), ed. Stanley Parry (Chicago: Henry Regnery Company, 1969), p. 18</ref> იტალიური რენესანსის ისტორიკოსმა [[ლეონარდო ბრუნი|ლეონარდო ბრუნიმ]] ციცერონი შეაფასა, როგორც „პიროვნება, რომელმაც ფილოსოფია საბერძნეთიდან იტალიაში მიიყვანა და ოქროს მდინარეებით ასაზრდოვა“.<ref>Quoted in Quentin Skinner, ''The Foundations of Modern Political Thought''(Cambridge, 1978), vol. 1, p. 89.</ref> ამასთანავე ელიზაბეტ პირველის დროინდელი ბრიტანული კულტურა „გაჟღენთილიყო ციცერონისეული რიტორიკით“<ref>{{cite book|first=Allen D.|last=Boyer|contribution=Sir Edward Coke, Ciceronianus: Classical Rhetoric and the Common Law Tradition|title=Law, Liberty, and Parliament: Selected Essays on the Writings of Sir Edward Coke|editor=Allen D. Boyer|location=Indianapolis|publisher=Liberty Fund|year=2004|pages=224–25}}</ref> და ზოგადად მეთვრამეტე საუკუნის ინგლისში ციცერონი ფართოდ გამოყენებად სიტყვად ითვლებოდა მაღალი წრის საზოგადოებაში. შოტლანდიელი მორალისტი ფილოსოფოსი [[Francis Hutcheson,|ფრენსის ჰატჩსონისთვის]], როგორც გლაზგოს სტუდენტისთვის, „მეტად მიმზიდველ ავტორს წარმოადგენდა ციცერონი, რომელიც მუდმივად აღტაცებას იწვევდა მასში“.<ref name="WRScott">{{cite book|first=William Robert|last=Scott|title=Francis Hutcheson: His Life, Teaching, and Position in the History of Philosophy|origyear=1900|location=New York|publisher=Augustus M. Kelley|year=1966}}</ref> „ადრეული ამერიკელებისთვისაც აღტაცებას იწვევდა ციცერონი, როგორც ორატორი, პოლიტიკის თეორეტიკოსი და მორალისტი.“<ref>{{cite book|first=Meyer|last=Reinhold|title=Classica Americana: The Greek and Roman Heritage in the United States|url=https://archive.org/details/classicaamerican0000rein|url-access=registration|location=Detroit|publisher=Wayne State University Press|year=1984|page=[https://archive.org/details/classicaamerican0000rein/page/150 150]}}</ref> ბრიტანელმა პოლემისტმა [[თომას გორდონი|თომას გორდონმა]] „ციცერონის ფილოსოფია მიიჩნია რადიკალურ იდეოლოგიურ ტრადიციად, რომელმაც სამშობლოდან სხვადასხვა კოლონიაში იმოგზაურა და აყალიბებდა ადრეულ ამერიკულ კულტურას“.<ref>{{cite journal|first=Stephen|last=Botein|title=Cicero as Role Model for Early American Lawyers: A Case Study in Classical 'Influence'|journal=The Classical Journal|volume=73|issue=4|date=April–May 1978|page=315}}</ref> ციცერონის უცვლელი, მარადიული და უნივერსალური ბუნებითი სამართლის აღწერა ციტირებული აქვს [[ბურლამაქუი|ბურლამაქუისა]]<ref>{{cite book|first=Jean Jacques|last=Burlamaqui|authorlink=Jean-Jacques Burlamaqui|title=The Principles of Natural and Politic Law|others=Trans. Thomas Nugent|location=Indianapolis|publisher=Liberty Fund|year=2006|origyear=1763|at=book I, part 2, ch. 5, sec. 11}}</ref> და ამერიკის რევოლუციის გვიანდელ სამართლის მკვლევარს [[James Wilson|ჯეიმს ვილსონს]].<ref>{{cite book|first=James|last=Wilson|authorlink=James Wilson (justice)|contribution=Of the Law of Nature|title=The Works of James Wilson|editor1-link=Robert G. McCloskey|editor-first=Robert Green|editor-last=McCloskey|location=Cambridge, MA|publisher=Harvard University Press|year=1967|volume=1|pages=145–46}}</ref> ციცერონის დახმარებით შექმნა [[ჯონ ადამსი|ჯონ ადამსმა]] „საზოგადოებრივი სამსახურის უპირველესი მოდელი, რესპუბლიკანური სათნოების ცნება და სასამართლო მჭერმეტყველება.“<ref>{{cite journal|first=James M.|last=Farrell|title=John Adams's Autobiography: The Ciceronian Paradigm and the Quest for Fame|url=https://archive.org/details/sim_new-england-quarterly_1989-12_62_4/page/506|journal=The New England Quarterly|volume=62|issue=4|date=December 1989|page=506|doi=10.2307/366395|jstor=366395}}</ref> ადამსი წერდა, რომ „სამყაროს არ ახსოვს უფრო დიდი სახელმწიფო მოღვაწე და ფილოსოფოსი, რომლის ავტორიტეტსაც ასეთი წონა აქვს მრავალ დროში“.<ref>{{cite book|first=John|last=Adams|authorlink=John Adams|title=A Defence of the Constitutions of Government of the United States of America|edition=3|origyear=1797|location=Darmstadt|publisher=Scientia Verlag Aalen|year=1979|volume=1|at=xvii–xviii}}</ref> [[ტომას ჯეფერსონი|თომას ჯეფერსონს]] „ციცერონთან პირველი შეხება მოუხდა სასკოლო ასაკში ლათინურის სწავლისას, რის შემდეგაც ცხოვრების მანძილზე განაგრძო მისი წერილებისა და დისკუსიების კითხვა. ჯეფერსონი ციცერონს აღიქვამდა, როგორც პატრიოტს, აფასებდა მის მოსაზრებებს, როგორც მორალისტ ფილოსოფოსს და მის ცხოვრებას იღებდა, როგორც არისტოკრატიული ცხოვრების მაგალითს.“<ref>{{cite book|title=Jefferson's Literary Commonplace Book|editor-first=Douglas L.|editor-last=Wilson|location=Princeton, NJ|publisher=Princeton University Press|year=1989|page=159}}</ref> ჯეფერსონი მას აღიარებდა, როგორც „მჭერმეტყველებისა და ფილოსოფიის მამად“.<ref>Jefferson to Amos J. Cook, 21 Jan. 1816; quoted in ''Jefferson's Literary Commonplace Book'', p. 161.</ref> ===ქრისტიანობა=== ახალ აღთქმაში საუბარია აბრამისეულლ დიალოგზე, რომელიც უკავშირდება გვიანდელ ბერძნულ წარმოდგენებს მიზეზზე. [[ეპისტოლე რომაელთა მიმართ|რომაელთა მიმართ]] [[პავლე მოციქული|პავლეს]] ეპისტოლეში კი ვკითხულობთ: „რამეთუ წარმართთა, რომელთა შჯული არა აქუნ, და ბუნებითსა მას შჯულსა ჰყოფდეს; ამათ რამეთუ შჯულ არა აქუს, თავისა თჳსისათჳს შჯულ არიან: რომელნი გამოაჩინებენ საქმესა შჯულისასა, დაწერილსა გულთა შინა მათთა, თანა-მოწამებითა მათდა გონებისა მათისაჲთა და შორის ურთიერთას გულის სიტყუანი შეასმენდენ ანუ სიტყუას უგებდენ“.<ref>{{bibleverse||Romans|2:14–15|KJV}}</ref> ისტორიკოსმა ა. ჯ. კარლაილი კომენტარის სახით გამოთქვა მოსაზრება, რომ „პავლეს სიტყვები მოიაზრებს ციცერონისეულ ბუნებით სამართალს, სადაც ვსაუბრობთ კანონზე, რომელიც კაცთა გულშია, აღიარებულია ადამიანთა მიერ და განსხვავებულია ყველა სხვა სახელმწიფოს პოზიტიური სამართლისაგან, პავლე კი ამას იღებს, როგორც ღმერთის გამოცხადებულ სამართალს, ხოლო მის ამ სიტყვებს ასევე იყენებენ IV-V საუკუნის ქრისტიანი მამები წმინდა ჰილარი პოიტერსი, წმინდა [[ამბროსი მედიოლანელი|ამბროსი]], და [[ნეტარი ავგუსტინე]], რომლებსაც ეჭვი არ ეპარებათ ხსენებულ ინტერპრეტაციაში.“<ref>{{cite book|first=A. J.|last=Carlyle|title=A History of Medieval Political Theory in the West|volume=1|page=83|url=https://archive.org/details/ahistorymedival00carlgoog|location=New York|publisher=G.P. Putnam's Sons|year=1903|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160608004930/https://archive.org/details/ahistorymedival00carlgoog|archivedate=2016-06-08}}</ref> ბუნებითი სამართლის ძველ აღთქმაში წარმოშობის გამო, ადრინდელი საეკლესიო მამები, განსაკუთრებით [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთში]], მას მიიჩნევენ, როგორც [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]] წარმოშობის ნაწილად. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია [[ნეტარი ავგუსტინე]], რომელმაც ბუნებითი სამართალი გაუტოლა [[პრელაპსერიული|პრელაპსერიულ]] დროს. თავისთავად ცხადია, რომ ბუნებითი სამართალი [[ტელეოლოგია|ტელეოლოგიური]] შინაარსის მატარებელია და მას არანაირი კავშირი არ გააჩნია [[დეონტოლოგია|დეონტოლოგიასთან]]. ქრისტიანებისთვის კი ბუნებითი სამართალი წარმოადგენს ღვთიური ხატების გამოვლინებას ადამიანში, რომელიც შეუძლებელია განხორციელდეს ღვთიური მადლის გარეშე. იქიდან გამომდინარე, რომ დეონტოლოგია დაკავშირებულია მოვალეობითობასთან, ქრისტიანული გადმოსახედიდან მხოლოდ მოვალოებითობა მადლის გარეშე უძლურია. ქრისტიანობისთვის ბუნებითი სამართალი გამომდინარეობს არა მცნებებისგან, არამედ ღვთიური ხატებისგან, ბუნებითი სამართლის არსებობა კი წარმოადგენს მადლით მოსილი ცხოვრების საწინდარს. ცხადია, რომ ყოველივეს შედეგი ღმერთის ხელთაა, ამიტომ ბუნებითი სამართლით ქმედება განიკითხება სამი ასპექტით: (1) ადამიანის განსძრახვით, (2) საქმის გარემოებებითა და (3) ქმედების ხასიათით. მორალური ქმედების კეთილი ან ბოროტი შედეგი არ არის მნიშვნელოვანი თავად ქმედებისთვის. ბუნებითი სამართლის სპეფიციკური შინაარსი განისაზღვრება სწორედ ღვთიური სიყვარულის ასახვით თითოეულ ქმედებაში. ბუნებით სამართალზე დაყრდნობილმა ცხოვრებამ შესაძლოა დროებითი მორალური კმაყოფილება ან უკმაყოფილება მოიტანოს, თუმცა მნიშვნელოვანია ხსნა, რომელიც მისით მიიღწევა. [[სახელმწიფო]] ასევე თავის, როლს თამაშობს, რადგან მასში არსებულ სუბიექტებს ეხმარება ბედნიერების მოპოვებაში, თუმცა ჭეშმარიტი ბედნიერება მხოლოდ ღვთიურ გონებასთან ჰარმონიზაციითა შესაძლებელი. [[პროტესტანტული რეფორმაცია|პროტესტანტული რეფორმაციის]] შემდეგ, ზოგიერთმა [[პროტესტანტული რელიგიები|პროტესტანტულმა მიმართულებამ]] შეინარჩუნა კათოლიკური ბუნებითი სამართლის გააზრება. ინგლისელმა თეოლოგმა [[რიჩარდ ჰუკი|რიჩარდ ჰუკმა]] [[თომიზმი|თომისტური]] წარმოდგენები [[ანგლიკანიზმი|ანგლიკანურ ეკლესიას]] ხუთ პრინციპად მოარგო: ცხოვრება, სწავლა, გამრავლება, ღმერთის თაყვანისცემა და მოწესრიგებულ საზოგადოებაში თანაცხოვრებაა.<ref>{{cite AV media|url=http://www.rsrevision.com/Alevel/ethics/revision/natural_law_aspects_of_theory.pdf|title=Natural Law aspects of theory|publisher=Rsrevision.com|medium=[[PDF]]|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141026050618/http://www.rsrevision.com/Alevel/ethics/revision/natural_law_aspects_of_theory.pdf|archivedate=2014-10-26}}</ref> .{{irrelevant citation|date=June 2019|reason=doesn’t mention Hooker; is not academic source (Catholic secondary school notes).}} ==== კათოლიციზმი და ბუნებითი სამართალი ==== {{see also|სამართლის ტრაქტატი|დეტერმინატო}} [[File:Tommaso_da_modena,_ritratti_di_domenicani_(vescovo)_1352_150cm,_treviso,_ex_convento_di_san_niccol%C3%B2,_sala_del_capitolo.jpg|thumb|[[ალბერტუს მაგნუსი]], [[Dominican Order|O.P.]] (დაახლ. 1200–1280).]] [[File:Benozzo Gozzoli 004a.jpg|thumb|190px|[[თომა აკვინელი|თომა კვინელი]] (1225–1274).]] {{Catholic philosophy |expanded=all}} მეთორმეტე საუკუნეში რომის იმპერატორმა [[გრატიანე|გრატიანემ]] ბუნებითი სამართალი გაუთანაბრა ღვთიურ სამართალს, თუმცა [[Albertus Magnus|ალბერტუს მაგნუსმა]] ერთი საუკუნის შემდეგ განიხილა ეს დებულება და უკვე მისმა მოსწავლემ [[თომა აკვინელი|თომა აკვინელმა]] საკუთარ [[სუმა ტელეოლოგია I-II qq. 90-106|სუმა ტელეოლოგიაში I-II qq. 90-106]], აღადგინა ბუნებითი სამართლის თვითკმარი არსებობის ლეგიტიმაცია და მიიჩნია იგი, როგორც რაციონალური ქმნილება მარადიულ სამართალში.<ref>[http://www.newadvent.org/summa/2091.htm#article2 Summa Theologica, I-II, Q. 91, Art. 2] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070704182120/http://www.newadvent.org/summa/2091.htm|date=2007-07-04}} "I answer that"</ref> იმის გამო, რომ ადამიანური გონებისთვის მიუწვდომელი რჩებოდა [[მარადიული სამართლი|მარადიული სამართლის]] არსი, საჭირო გახდა გამოცხადებული [[ღვთიური სამართალი|ღვთიური სამართლის]] თანაზიარება. ამასთანავე თომა აკვინელის სწავლებით კანონი, რომლითაც განიკითხებოდა მოქალაქე თავსებადი უნდა ყოფილიყო ბუნებით სამართალთან. უსამართლო კანონი არ შეიძლება იყოს კანონი, ამ წინდადების აბსოლუტური გაგებით. მსგავსი სახის კანონი შესაძლოა ძალაუფლების მატარებელი იყოს მისი ლეგალურობიდან გამომდინარე, თუმცა მანკიერი იქნება საკუთარი არსით.<ref>''Summa Theologicae,'' Q. 95, A. 2.</ref> ამდენად ბუნებითი სამართალი გამოიყენება არათუ კანონების ზნეობრივი შინაარსის დასადგენად, არამედ მათი რაობის განმარტებისთვის. ამ პრინციპმა კი გამოიწვია ტირანისკენ მიმართული სამოქალაქო დაძაბულობა.<ref name="Burns">{{cite journal|last=Burns|first=Tony|year=2000|title=Aquinas's Two Doctrines of Natural Law|journal=Political Studies|volume=48|pages=929–46|doi=10.1111/1467-9248.00288|issue=5|s2cid=143492747}}</ref> [[კათოლიკური ეკლესია|კათოლიკური ეკლესიის]] ხედვა ბუნებითი სამართლის მიმართ შემოიღო [[ალბერტუს მაგნუსი|ალბერტუს მაგნუსმა]] და შეიმუშავა [[თომა აკვინელი|თომა აკვინელმა]],<ref>Pope John Paul II, [https://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_06081993_veritatis-splendor_en.html ''Veritatis Splendor''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141027082206/https://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_06081993_veritatis-splendor_en.html|date=2014-10-27}}, n. 44; International Theological Commission, [http://www.pathsoflove.com/universal-ethics-natural-law.html ''The Search for Universal Ethics: A New Look at the Natural Law''], n. 37.</ref> საკუთარ სუმა ტელეოლოგიაში, რომელიც ასევე მუშავდებოდა [[სალამანკას სკოლა|სალამანკას სკოლაში]]. ზემოთ მოყვანილ მსჯელობას ასევე იზიარებენ [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტობის]]<ref>''A Biblical Case for Natural Law'', by David VanDrunen. Studies in Christian Social Ethics and Economics, no. 1. Grand Rapids: Acton Institute, 2006.</ref> გარკევული მიმდინარეობები, მაგალითად ამას აკეთებს ანგლიკანი მწერალი ც. ს. ლევისი მის ნაშრომში [[Mere Christianity|„ჭეშმარიტი ქრისტიანობა“]] და [[The Abolition of Man|„ადამიანურობის განადგურება“]].<ref name="Lewis">{{cite book|title=Man's "natural powers": essays for and about C. S. Lewis|author=Raymond Paul Tripp|url=https://books.google.com/books?id=VvRaAAAAMAAJ&q=Natural+Law+C.S.+Lewis|publisher=Society for New Language Study|year=1975}}</ref> კათოლიკური ეკლესიის გაააზრებით ადამიანი შედგება სხეულისა და გონებისგან, მატერალური და არამატერიალურისგან, რომლებიც ერთმანეთთან განუყოფლად არიან დაკავშირებულნი.<ref>Pope John Paul II, [https://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_06081993_veritatis-splendor_en.html ''Veritatis Splendor''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141027082206/https://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_06081993_veritatis-splendor_en.html|date=2014-10-27}}, n. 48.</ref> ადამიანს შესწევს უნარი განარჩიოს ერთმანეთისგან კეთილი და ბოროტი, რადგან მას [[მორალი]] გააჩნია.<ref>Pope John Paul II, [https://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_06081993_veritatis-splendor_en.html ''Veritatis Splendor''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141027082206/https://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_06081993_veritatis-splendor_en.html|date=2014-10-27}}, n. 54 ff.</ref> არსებობს მრავალგვარი სიკეთე, რომებზე მიდევნებაც შეგვიძლია. ზოგიერთი, რეპროდუქციის მსგავსად, ცხოველებსაც კი გააჩნიათ, მაგრამ ზოგიერთი ჭეშმარიტებისკენ სწრაფვას მოიცავს, რაც ადამიანის თავისებურებას წარმოადგენს.<ref>International Theological Commission, [http://www.pathsoflove.com/universal-ethics-natural-law.html ''The Search for Universal Ethics: A New Look at the Natural Law''], n. 46.</ref> იმის გასარკვევათ თუ რა არის სწორი უნდა გვესმოდეს ჩვენი არსებობის მიზეზი, რომელიც უნდა მიესადაგოს თომა აკვინელის არსებობის მცნებებს. ეს მიზეზი კი ყველაზე აბსტრაქტული ფორმით ამგვარად წარმოგვიდგება „სიკეთეს ეძიებდა, ბოროტებას ირიდებდე“,<ref>''[[Summa Theologica]]'' I–II, Q. 94, A. 2.</ref> რასაც აკვინელი ამგვარად ხსნის: <blockquote> ბუნებითი სამართალი პირველ რიგში მოიცავს წესებს, რომლებიც ცნობილია ყველასთვის. მეორე რიგში ვხვდებით კანონებს, რომლებიც მეორეულია და პირველთა გამომდინარეობას წარმოადგენენ. თუმცა იგი მაინც გაურკვეველი რჩება კონკრეტული ქმედებებისას სხვადასხვაა მოსურვეობებისა თუ ვნებების გამო.(77, 2) რაც შეეხება მეორეულ კანონებს ისინი შეიძება დაძლეულ იქნან ბოროტი რწმენებით, რომლებიც ადამიანთა ბოროტულ ქმედების ობიექტურ აღქმას ხელს უშლის.<ref>''[[Summa Theologica]]'' I–II, Q. 94, A. 6.</ref> </blockquote> აქედან შეუძლებელია მივიღოთ პირველადი ცნებები, საუბარია მხოლოდ მეორეულზე. ამდენად ისინი განსაკუთრებით საინტერესოა დეონტოლოგიური ინტერპრეტაციებისთვის. წესი რომელიც ადამიანზე მოქმედებს დამხმარე წესის შესაბამისად ქმნის მეორეულ მცნებას. მაგალითად; * სიმთვრალე არასწორია, რადგანაც ის აზიანებს ჯანმრთელობას და მეტიც, ანადგურებს მსჯელობის უნარს, რაც ადამიანისთვის, როგორც რაციონალური ცხოველისთვის, ფუნდამენტურია. * ქურდობა არასწორია, რადგან ის ანადგურებს სოციალურ ურთიერთობებს, ადამიანები კი ბუნებითად სოციალურ ცხოველებს წარმოადგენენ. ბუნებითი სამაართალი ეხება, როგორც გარეგან ასევე შინაგან გამოვლინებებს. უბრალოდ სწორი ქმედება არაა საკმარისი, რა დროსაც მოტივის მორალურობაც მნიშვნელოვანია. მაგალითად მოხუცი ქალბატონის დახმარება სხვის დასანახად, მორალურად მცდაარი ქმედებაა. ქმედების მოტივი უნდა ემთხვეოდეს კარდინალურ ან თეოლოგიურ სათნოებებს. [[კარდინალური სათნოებები]] კი შესაძლოა ბუნებასთან თავსებადი იყვნენ, რომლებსაც წარმოადგენენ: # [[კეთილგონიერება]] # [[სამართლიანობა]] # [[ზომიერება]] # [[სიმტკიცე]] თეოლოგიური სიქველეები: # [[რწმენა]] # [[იმედი]] # [[გულმოწყალეობა]] აკვინელზე დაყრდნობით, რომელიმე სიქველის არარსებობა ნიშნავს მორალური არჩევნის გაკეთების შესაძლებლობის არარსებობას. მაგალითად წარმოვიდგინოთ ადამიანი, რომელსაც გააჩნია სამართლიანობის, გონიერების, სიმტკიცის სათნოებებს, თუმცა არ გააჩნია მოთმინების სიქველე, შესაბამისად თვითკონტროლის არარსებობის შემთხვევაში ქმედება გადავა მორალური გზიდაან. XVI საუკუნის [[სალამანკას სკოლა|სალამანკას სკოლამ]] ([[ფრანცისკო სუარესი]], [[ფრანცისკო დე ვიტორია]] და სხვა) კიდევ უფრო განავითარა ბუნებითი სამართალი. ===ისლამური ბუნებითი სამართალი=== {{Further|Fitra}} [[აბუ რაიან ალ-ბირუინმა]] შუა [[შუა საუკუნეების მეცნიერება|საუკუნეების მეცნიერმა]] და პოლიტიკოსმა „ბუნებითი სამართალი“ გააცნობიერა, როგორც გადარჩენის ყველაზე კარგი საშუალება. იგი ამტკიცებდა, რომ ადამიანთა შორის [[ანტაგონიზმი|ანტაგონიზმის]] დაძლევა მხოლოდ [[ღვთიური სამართალი|ღვთიური კანონის]] საშუალებითაა შესაძლებელი, რომელიც მისი აზრით, წინასწარმეტყველთა მეშვეობით აღოჩნდა ჩვენთან. აღსანიშნავია, რომ მოყვანილი იდეა წარმოადგენს [[Ashari|აშარის]] სკოლის, ყველაზე დიდი სუნიტური სკოლისა და [[იბნ ჰაზმი|იბნ ჰაზმის]] პოზიციას. ამრიგად, ყველა კონცეპტუალიზებული „კანონი“ განიხილება, როგორც სუბიექტური დამოკიდებულებები, რომლებიც გამოწვეულია კულტურული კონცეფციებითა და ინდივიდუალური პრეფერენციებით. ამიტომ ცნება „ღვთიური გამოცხადება“ გამართლებულია, როგორც ერთგვარი „ღვთიური ჩარევა“, რომელიც ცვლის ადამიანის [[პოზიტიური სამართალი|პოზიტიურ კანონებს]] და მათ რელატივისტურ კრიტიკას. ამასთან, ღვთიური კანონები მავალდებულებელ ხასიათს ატარებენ, რადგანაც ღმერთი არ ექვემდებარება ადამიანურ კანონებსა და კონვენციებს, შესააბამისად მას შეუძლია ბრძანოს რაც სურს. [[მათურიდის სკოლა]], სუნიტური თეოლოგიის სიდიდით მეორე სკოლას წარმოადგენს, ისევე როგორც [[მუთაზილიტები|მუთაზილიტებ]]<nowiki/>ი, ქმნიან ბუნებრივი, ან „ობიექტური“ კანონების ფორმებს, რომლებიც ადამიანთათვის მარტივი გასააზრებელია. აბუ მანსურ ალ-მატურიდის თქმით, ადამიანს გააჩნია ცოდნა ღმერთის არსებობის შესახებ და შესწევს განასხვაოს კეთილი ბოროტისგან გამოცხადების გარეშე. ამდენად ბოროტებაა ძარცვა ისევე, როგორც სიძვა, მკვლელობა, რომელთა შესახებ ცოდნაც ადამიანებს თანდაყოლილად გააჩნიათ. ანალოგიურად [[ავეროესი|ავერროესი]] (იბნ რუშდის) საკუთარ ტრაქტატში „სამართლიანობისა და ჯიჰადის შესაახებ“ და „პლატონის რესპუბლიკის შესახებ“ წერს, რომ ადამიანებმა უწყიან მკვლელობისა და ძარცვის, ამრიგად [[შარიათი|შარიათის]] ხუთი ან მეტი მიზნის უკანონობის შესახებ. [[ავერროესი|ავერროესის]] არიტოტელეს კომენტარებმა ასევე გავლენა მოახდინეს [[თომა აკვინელი|თომა აკვინელზე]].<ref>{{cite journal|title=What the Law Requires Is Written on Their Hearts: Noachic and Natural Law among German-Speakers in Early Modern North America|first=A. G.|last=Roeber|journal=[[William and Mary Quarterly]]|series=Third Series|volume=58|issue=4|date=October 2001|pages=883–912 [887]|doi=10.2307/2674504|jstor=2674504}}</ref> [[იბნ ქაიმ ალ-ჯავზია]] მიიჩნევს, რომ ადამიანურმა გონებამ შესაძლოა გაიაზროს „დიდი ცოდვები“ და „კეთილი საქმეები“, თუმცა ამის მიუხედავად იგი უნდა მიჰყვეს ღვთიური გამოცხადებებს შესაძლო წინააღმდეგობების მიუხედავად, რადგან „ღვთის ნება“ მნიშნველოვანია, როგორც ამ ისევე მომავალი ცხოვრებისთვის. [[ისტისლაჰი|ისტისლაჰის]] კონცეფცია [[ისლამურ სამართალი|ისლამურ სამართალში]] გარკვეულწილად ჰგავს დასავლეთში არსებულ ბუნებრივ სამართალს, რაც ახსნილია [[თომა აკვინელი|თომა აკვინელის]] მიერ. ამდენად, დასავლეთში კარგია ის, რაც კარგია და მიისწრაფის ადამიანის სრუყოფისკენ, ხოლო ისტისლაჰის კონცეფციით კარგია ის რაც „ძირითადი“ სათნოებების მომცველია. მრავალი სამართლის თეორეტიკოსი, თეოლოგი თუ ფილოსოფოსი ცდილობდა ხსენებული სათნოებების ამოღებას ლეგალური პერსპექტივებიდან. მაგალითად [[Al-Ghazali|ალ-ღაზარმა]] ეს სათნოებები განმარტა, როგორც რელიგია, სიცოცხლე, მიზანი, მემკვიდრეობა და საკუთრებმა, სხვებმა კი ამ ჩამონათვალს დაამატეს „ღირსება“. ===ძველი ირლანდიური სამართალი=== ძვერლ ირლანდიურ სამართალში სენქუს მორში (დიდი ტრადიცია) არაერთგანაა ნახსენები ბუნებითი სამართალი. ეს არის ევროპული იურიდიული თეორიის წინარე კონცეფცია და ასახავს კანონის იმ ტიპს, რომელიც უნივერსალურია და შეიძლება განისაზღვროს ბუნებრივი მოქმედების მიზეზითა და დაკვირვებით. [[Neil McLeod|ნილ მაკლეოდი]] განსაზღვრას კონცეფციებს, თუ რას უნდა შეესაბამებოდეს სამართალი: fír (სიმართლე) და dliged (უფლება). ეს ორი ტერმინია, რომლებიც ხშირად გვხვდება, თუმცა ირლანდიური სამართალი მათ მკცარად არ განმარტავს. ანალოგიურად გვხვდება ტერმინი córus (კანონი სათანადო წესრიგის შესაბამისად). ზემოთ ნახსენები ორი ცნება მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ იურისტებისთვის გადაწყვეტილების მიღების თვალსაზრისით. მაკლეოდმა ასევე აღნიშნა, რომ სპეციალურ კანონთა უმეტესობამ დროის ტესტი გაიარა და ამით მათი სიმართლე დადასტურდა, ხოლო ბოლოდროინდელი დებულებები სხვაგვარად არის გამართლებული, რადგან ისინი უფრო ახალგაზრდები და დროში გამოუცდელნი არიან.<ref>Neil McLeod, ''The Concept of Law in Ancient Irish Jurisprudence'', in "Irish Jurist" 17 (1982)</ref> კანონები დაწერილია ირლანიიდს უძველეს დიალექტზე, რომელსაც ვუწოდებთ Bérla Féini [Bairla-faina], რომელიც იმდენად რთული იყო, რომ მისით დაინტერესებული ადამიანები 20 წლის მანძილზე უნდა გაწვრთნილიყვნენ ამ ენის ფლობაში. ასევე კანონის თანახმად, ნებისმიერ მესამე პირს შეეძლო მოვალეობის შესრულება თუკი ორი მხარე შეთანხმდებოდა საღი აზრის საფუძველზე.<ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/ancientlaws01hancuoft|title=Ancient Laws and Institutes of Ireland Volume 1|last1=Ireland|last2=Ireland. Commissioners for Publishing the Ancient Laws and Institutes of Ireland|date=1865-1901|publisher=Dublin : Printed for H. M. Stationery Office ; A. Thom|others=Kelly - University of Toronto}}</ref> სამართალი შეტანილია ეთნოკულტურული სუბკულტურის შემადგენლობაში, რადგან მას გააჩნია რელიგიური ელფერი, ხოლო რელიგიური გამოხატვის თავისუფლება იძლევა საშუალებას კვლავ იყოს გამოყენებული დასავლეთ ევროპაში.<ref>{{cite web|url=http://www.courts.ie/Courts.ie/Library3.nsf/pagecurrent/62421128B249FE9480257FC3005C7C67?opendocument|title=HERITAGE:Other:Brehon law|accessdate=2017-08-24|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170824231855/http://www.courts.ie/Courts.ie/Library3.nsf/pagecurrent/62421128B249FE9480257FC3005C7C67?opendocument|archivedate=2017-08-24}}</ref> ===ინგლისური იურისპრუდენცია=== ჰაინრიხ ა. რომმენი აღნიშნავდა, რომ „სიმტკიცე, რომლითაც ინგლისურმა საერთო სამართალმა, შეინარჩუნა ბუნებითი სამართლისა და სამართლიანობის კონცეფციები კათოლიკურ შუა საკუნეების პერიოდში უნდა უმადლოდეს [[ჰენრი დე ბრაქტონი]] (d. 1268) და სერ [[ჯონ ფორტესკიუ]] (d. cir. 1476).“<ref>{{cite book|first=Heinrich A.|last=Rommen|title=The Natural Law: A Study in Legal and Social History and Philosophy|others=Trans. and rev. Thomas R. Hanley|origyear=1947|location=Indianapolis|publisher=Liberty Fund|year=1998|pages=100–01}}</ref>  ბრაკტონის მთარგმნელი შენიშნავს, რომ ბრაკტონი „იყო გაწვრთნილი სამართალმცოდნე, რომელსაც მკაცრად ჰქონდა გათვიცნობიერებული რომაული სამართლის პრინციპები და განსხვავებები“, რომელიც მან ინგლისურ ყოველდღიურობას მოარგო.<ref>{{cite book|first=Samuel E.|last=Thorne|chapter=Translator's Introduction|editor-first=Henry|editor-last=de Bracton|title=Of the Laws and Customs of England|others=trans. Samuel E. Thorne|location=Cambridge, MA|publisher=Harvard University Press, Belknap Press and The Selden Society|year=1968|volume=1|page=xxxiii}}</ref> ბრაკტონმა გამოიყენა რომაული მაქსიმა, რომლის მხიედვითაც „მთავრის ნება კანონია“ და თქვა, რომ მეფეც კანონის ქვეშ დგას.<ref>{{cite book|first=Charles Howard|last=McIlwain|title=Constitutionalism: Ancient and Modern|edition=rev.|location=Ithaca, NY|publisher=Cornell University Press|year=1958|origyear=1947|pages=71–89}}</ref> ასევე სამართლის ისტორიკოსი ჩარლს ფ. მულეტი შენიშნავდა, რომ „ბრაკტონის სამართლის დეფინიცია, სამართლიანობის აღქმა ხაზს უსვამს მის ბუნებითი უფლებების ერთგულებას“.<ref>{{cite book|first=Charles F.|last=Mullett|title=Fundamental Law and the American Revolution 1760–1776|url=https://archive.org/details/fundamentallawam0000mull|url-access=registration|location=New York|publisher=Octagon Books|year=1966|origyear=1933|page=[https://archive.org/details/fundamentallawam0000mull/page/33 33]}}</ref> ბრაკტონი სამართლიანობას მიიჩნევდა „შადრევნის სათავედ“, საიდანაც აღზევდება ყველა უფლება.<ref>{{cite book|first=Henry|last=de Bracton|title=Of the Laws and Customs of England|others=trans. Samuel E. Thorne|location=Cambridge, MA|publisher=Harvard University Press, Belknap Press and The Selden Society|year=1968|volume=2|page=22}}</ref> სამართლიანობის განსაზღვრისთვის, ბრაკტონმა მოიყვანა XII საუკუნის იტალიელი სამართალმცდონე აზო: „სამართლიანობა არის მუდმივი და უწყვეტი ნება, რომ თითოეულმა გამოიყენოს საკუთარი უფლება.“<ref>{{cite book|first=Henry|last=de Bracton|title=Of the Laws and Customs of England|others=trans. Samuel E. Thorne|location=Cambridge, MA|publisher=Harvard University Press, Belknap Press and The Selden Society|year=1968|volume=2|page=23}}</ref> ბრაკტონის ნაშრომი წარმოადგენდა მეორე იურიდულ ტრაქტატს, რომელსაც შეისწავლიდა ახალგაზრდა შეგირდი იურისტი - [[ტომას ჯეფერსონი|თომას ჯეფერსონი]].<ref>{{cite book|first=Imogene E.|last=Brown|title=American Aristides: A Biography of George Wythe|location=East Brunswick, NJ|publisher=Associated University Presses|year=1981|page=77}}</ref> ფორტესკუემ ხაზი გაუსვა „ღვთისა და ბუნების კანონის უზენაეს მნიშვნელობას“ ნაშრომებში, რომლებიც „დიდ გავლენას ახდენდნენ სამართლებრივი განვითარების კურსზე შემდეგ საუკუნეებში“.<ref>{{cite book|first=Harold Dexter|last=Hazeltine|contribution=General Preface: The Age of Littleton and Fortescue|editor-first=John|editor-last=Fortescue|title=De Laudibus Legum Anglie|others=ed. and trans. S. B. Chrimes|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=1949|pages=l, xxviii}}</ref> იურიდიულმა მეცნიერმა [[Ellis Sandoz|ელის სანდოზმა]] აღნიშნა, რომ „ისტორიულად უძველესი და ონტოლოგიურად უმაღლესი კანონი - მარადიული, ღვთაებრივი, ბუნებრივი -  ერთად ქმნიან ერთ ჰარმონიულ ტექსტურას ფორტესკუს ინგლისურ სამართალში“.<ref>{{cite book|first=Ellis|last=Sandoz|authorlink=Ellis Sandoz|contribution=Editor's Introduction|title=The Roots of Liberty: Magna Carta, Ancient Constitution, and the Anglo-American Tradition of Rule of Law|others=ed. Ellis Sandoz|location=Columbia, MO|publisher=University of Missouri Press|year=1993|page=7}}</ref> როგორც სამართლის ისტორიკოსი [[Norman Doe|ნორმან დოე]] განმარტავს „ფორტესკუე მიჰყვება აკვინელის მიერ დადგენილ ზოგად წესებს. ყოველი კანონმდებლის ვალდებულებაა სათნოების განკარგვა, რომელიც კანონით ხორციელდება.“ ფორტესკუეს კანონის განმარტებით „იგია სანქცია, რომელიც ემსახურება სათნოებას და ებრძვის მის საწინააღმდეგოს.“<ref>{{cite book|first=Norman|last=Doe|title=Fundamental Authority in Late Medieval English Law|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=1990|page=49}}</ref> მხოლოდ სათნოება იწვევს ბედნიერებას.<ref>{{cite book|first=John|last=Fortescue|title=De Laudibus Legum Anglie|editor-first=S. B.|editor-last=Chrimes|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=1949|page=l1}}</ref> [[Christopher St. Germain|კრისტოფერ სენტ ჟერმენი]] - ექიმი და სტუდენტი იყო ინგლისური იურისპრუდენციის კლასიკოსი,<ref>{{cite journal|last=Vinogradoff|first=Paul|authorlink=Paul Vinogradoff|title=Reason and Conscience in Sixteenth-Century Jurisprudence|journal=Law Quarterly Review|volume=96|pages=373–74|date=Oct 1908}} </ref> რომელსაც აკომენტარებდა [[ტომას ჯეფერსონი|თომას ჯეფერსონი]].<ref>{{cite book|last=Mullett|first=Charles F.|title=Fundamental Law and the American Revolution, 1760–1776|url=https://archive.org/details/fundamentallawam0000mull|url-access=registration|place=New York|publisher=Octagon Books|origyear=1933|year=1966|page=[https://archive.org/details/fundamentallawam0000mull/page/39 39]}}</ref> სენტ ჯერმანი გვაცნობებს, რომ ინგლისელი იურისტები ძირითადად არ იყენებდნენ ტერმინს „ბუნების სამართალი“ არამედ იყენებდნენ „მიზეზს“, როგორც სასურველ სინონიმს.<ref name="Doctor and Student, bk. 1, ch. 5">Doctor and Student, bk. 1, ch. 5.</ref><ref>{{cite book|last=Doe|first=Norman|authorlink=Norman Doe|year=1990|title=Fundamental Authority in Late Medieval English Law|publisher=Cambridge University Press|pages=112–13}}</ref> ნორმან დოი აღნიშნავს, რომ ჯერმენის შეხედულება არსებითად თომისტურია, რადგან იგი ციტირებს აკვინელისეულ კანონების განმარტებებს „საზოგადოების საკეთილდღეოთ გაკეთებული ბრძანება, რომლის აღსრულებაც საზოგადოების ვალია“.<ref>{{cite book|last=Doe|first=Norman|authorlink=Norman Doe|year=1990|title=Fundamental Authority in Late Medieval English Law|publisher=Cambridge University Press|pages=113}}, note 23, citing Thomas Aquinas, ''Summa Theologica'', 1a, 2ae, 90, 4.</ref> [[Sir Edward Coke|სერ ედვარდ კუკი]] წარმოადგენდა მისი დროის საუკეთესო ვექილს,<ref>Sir Edward Coke, ''The Selected Writings and Speeches of Sir Edward Coke'', ed. Steve Sheppard (Indianapolis: Liberty Fund, 2003), vol. 1, p. xxvii.</ref> რომლის გავლენა ოკიანის იქითაც ვრცელდებოდა „ამერიკელი რევოლუციონერი ლიდერებისათვის“ კანონი „გულისხმობდა სერ ედვარდ კოკის ჩვეულ და სწორ განმარტებას.“<ref>John Phillip Reid, ''In a Defiant Stance: The Conditions of Law in Massachusetts Bay, The Irish Comparison, and the Coming of the American Revolution'' (University Park, Penn.: The Pennsylvania State University Press, 1977), 71.</ref> <ref>[[Thomas Jefferson]] wrote to [[James Madison]] in 1826 that before the Revolution, the first volume of Coke's ''Institutes of the Laws of England'' "was the universal elementary book of law students, and a sounder Whig never wrote, nor of profounder learning in the orthodox doctrines of the British constitution, or in what were called English liberties." See ''The Writings of Thomas Jefferson'', vol. 16, p. 155.</ref> კუკი კანონს განმარტავს, როგორც „სრულყოფილ მიზეზს, რომელიც ბრძანებს აუცილებელს და კრძალავს საწინააღმდეგოს“.<ref>John Underwood Lewis, "Sir Edward Coke (1552–1634): His Theory of 'Artificial Reason' as a Context for Modern Basic Legal Theory," in ''Law, Liberty, and Parliament: Selected Essays on the Writings of Sir Edward Coke'', ed. Allen D. Boyer (Indianapolis: Liberty Fund, 2004), pp. 108–09; citing Edward Coke, ''First Part of the Institutes'', 319b.</ref> კუკისთვის ადამიანის ბუნებამ განსაზღვრა კანონის მიზანი, რომელიც აღემატება ერთეულების ინტერესებს.<ref>Lewis, "Sir Edward Coke (1552–1634): His Theory of 'Artificial Reason' as a Context for Modern Basic Legal Theory", p. 120.</ref> კუკის განხილვა ბუნებრივ სამართალზე გვხვდება კალვინის საქმის მოხსენებაში (1608): „ბუნების კანონი არის ის, რაც ღმერთმა ადამიანის ბუნების შექმნის დროს შთაუნერგა, მისი შენარჩუნებისა და განვითარების მიზნით.“ ამ შემთხვევაში მოსამართლეებმა დაადგინეს, რომ „მეფე მეტყველებს ბუნებითი სამართლით, ბუნებითი სამართალი ინგლისური სამართლის ნაწილია, ბუნების კანონი წარმოადგენს ნებისმიერი სასამართლო ან მუნიციპალურ კანონს, ხოლო ბუნებითი სამართალი უცვლელია.“ ამ დასკვნების დასადასტურებლად მოსამართლეები, რომელთა შორისაც იყო კუკი, იმოწმებდნენ [[არისტოტელე|არისტოტელეს]], [[ციცერონი|ციცერონს]] [[თომა აკვინელი|თომა აკვინელს]] ასევე ბრაქტონს, ფორტესკუესა და წმინდა გერმაინს.<ref>Sir Edward Coke, ''The Selected Writings and Speeches of Sir Edward Coke'', ed. Steve Sheppard (Indianapolis: Liberty Fund, 2003), vol. 1, pp. 195–97.</ref> კუკის შემდეგ, XVII საუკუნის ყველაზე ცნობილი საერთო სამართლ მცოდნე არის [[Sir Matthew Hale|სერ მეთიუ ჰეილი]]. ჰეილიმ დაწერა ტრაქტატი ბუნებრივი სამართლის შესახებ, რომელიც ინგლისურ იურისპრუდენციაში გავრცელდა მეთვრამეტე საუკუნეში და შემოგვრჩა სამ ხელნაწერად.<ref>British Library, London, Add. MS 18235, fols. 41–147 [1693]; Harley MS 7159, fols. 1–266 [1696]; Hargrave MS 485 [late-eighteenth century]</ref> ეს ბუნებითი სამართლის ტრაქტატი გამოიცა, როგორც კანონის ბუნება (2015).<ref>Matthew Hale, [http://www.clpress.com/publications/law-nature ''Of the Law of Nature''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160514014830/http://www.clpress.com/publications/law-nature|date=2016-05-14}}, ed. David S. Sytsma (CLP Academic, 2015).</ref> ჰეილის განმარტებით ბუნებრივ კანონში ნათქვამია, რომ: „ეს არის ყოვლისშემძლე ღმერთის კანონი, რომელიც მისმა ქმნილებამ საუთარ ბუნებასთან ერთად აღმოაჩინა ზნეობრივი მოქმედებების ნათელი და ბნელი მხარე, უბრძანა პირველის აღსრულება და აუკრძალა უკანასკმნელი, შთაუნერგა საიდუმლო ხმა საკუთარი მიზეზი  და სინდისი.“<ref>Hale, ''Of the Law of Nature'', 41.</ref> „მან განიხილა ბუნებითი სამართალი, როგორც მოქალაქეობრივი ცხოვრების მოსამზადებელი და შემდგომი ცხოვრების აუცილებელი ასპექტი<ref>Hale, ''Of the Law of Nature'', 85–106.</ref> და აღნიშნა, რომ კანონი ვერ აკრძალავს იმას, რასაც მოიცავს ბუნებითი სამართალი“,<ref>Hale, ''Of the Law of Nature'', 194.</ref> რა დროსაც იგი ციტირებდა [[პლატონი|პლატონს]], [[არისტოტელე|არისტოტელეს]], [[ციცერონი|ციცერონს]], [[ლუციუს ანეუს სენეკა|სენეკას]], [[ეპიქტეტე|ეპიქტეტესა]] და [[პავლე მოციქული|პავლე მოციქულს]].<ref>Hale, ''Of the Law of Nature'', 41, 52, 64, 150–51.</ref> მეთიუ ჰილი კრიტიკულად განიხილავდა ჰობსის მიერ ბუნებრივი კანონის თვითგადარჩენამდე დავიწროებასა და ბუნებით მდგომარეობას,<ref>Hale, ''Of the Law of Nature'', 43, 86, 94.</ref> თუმცა პოზიტიურად მოეკიდა ჰუგო გროციუსის: De jure belli ac pacis, Francisco Suárez's Tractatus de legibus ac deo legislatore, and John Selden's De jure naturali et gentium juxta disciplinam Ebraeorum.<ref>Hale, ''Of the Law of Nature'', 7–8, 17, 49, 63, 111–19, 192.</ref> ჯერ კიდევ XIII საუკუნეში ითქვა, რომ „ბუნებითი სამართალი წარმოადგენს ყველა კანონის საფუძველს“.<ref>8 Edw 4 fol. 12</ref> მოსამართლეთა მიხედვით „ბუნებითი სამართლის პირობებში ყოველი დამნაშვე სანამ იგი დაისჯება უნდა გამოცხადდეს სამართლის წინაშე“.<ref>9 Ed. 4 fol. 14</ref> <ref>Fort. 206</ref>1928 წელს კლვავ დადგინდა, რომ ინგლისის კანონები ეფუძნება ბუნებით სამართალს, სხვაგვარი კანონები კი არ შეიძლება აღიარებულ იქნას.<ref>2 B. & C. 471</ref> ====ჰობსი==== [[File:Thomas Hobbes.jpeg|thumb|right|190px|[[ტომას ჰობზი|ტომას ჰობსი]]]] XVII საუკუნის [[ტელეოლოგია|ტელეოლოგიურმა]] ხედვამ მწვავე კრიტიკა განიცადა, რის ნაცვლადაც [[ტომას ჰობზი|ტომას ჰობსმა]] დააფუძნა იურიდული [[პოზიტივიზმი|პოზიტივიზმის]] [[კონტრაქტორული თეორია]], რომლის მიმართაც საზოგადოებაში კონსესუსი მარტივად მიღწევადი გახდა. კამათის საგანს წარმოადგენდა თუ რა მოიაზრება ბედნიერებაში, თუმცა ყველასთვის შიშისმომგვრელი იყო ძალადობრივი სიკვდილი ვინმეს მხრიდან. ბუნებითი სამართალი კი წარმოადგენდა ქმედების წყაროს, თუ როგორ უნდა მოიქცეს რაციონალური ადამიანი, რომელსაც გადარჩენა და წარმატების მიღწევა სწყურია. ჰობსის მოსაზრებით, იმისთვის რომ ბუნებითი სამართალი გავრცელდეს კაცთა შორის აუცილებელია სუვერენის ბრძანება. იქიდან გამომდინარე, რომ სამართლის წყაროს წარმოადგენს სუვერენი და მისი ბრძანება არაა აუცილებელი ეფუძნებოდეს მორალურ გადაწყვეტილებას, მივდივართ სამართლებრივ პოზიტივიზმამდე. [[ჯერემი ბენტამი|ჯერემი ბენტამის]] მოდიფიცირებულმა თეორიამ კიდევ უფრო განავითარა [[პოზიტივიზმი]]. ტომას ჰობსი, როგორც საკუთარ „<nowiki/>[[ლევიათანი (წიგნი)|ლევიათანსა]]<nowiki/>“ და „<nowiki/>[[დე სივი|დე სივ]]-ში“ საუბრობს ბუნებითი სამართალი არის „მცნება, ან ზოგადი წესი, რომელიც გააზრებულია მიზეზით, რომლითაც ადამიაანებს ეკრძალებათ ისეთი რამის ჩადენა, რითაც საფრთხეს უქმნიან საკუთარ სიცოცხლეს ან ინადგურებენ შესაძლებლობებს“.<ref>Hobbes, Leviathan, pt. 1, ch. 14 (p. 64)</ref> ჰობსზე დაყრდნობით არსებობს ცხრამეტი კანონი, რომელთაგან პირველი ორი განმარტებულია ლევიათანის XIV თავში („პირველი და მეორე ბუნებითი კანონები; და კონტრაქტები“) ხოლო დანარჩენები XV თავში („ბუნების სხვა კანონები“) * პირველი ბუნებითი კანონია,  თითოეული ადამიანი ეცადოს მშვიდობის დამყარებას, რამდენადაც მას აქვს ამის მოპოვების იმედი; ხოლო თუკი იგი ვერ მიიღებს მას, შეუძლია გამოიყენოს ომის ყველა საშუალება და უპირატესობა. * თითუეულ ადამიანს აქვს უფლება უპირველესად იფიქროს საკუთარ თავდაცვაზე და იმოქმედოს სხვის მიმართ იმგვარად, როგორც უნდა, რომ სხვა მოქმედებდეს მის მიმართ. * ადამიანებმა უნდა შეასრულონ აღთქმული შეთანხმებები. შეთანხმების დარღვევა კი უსამართლოა. * ადამიანი, რომელიც მიიღებს სხვისგან დახმარებას არ უნდა მოიქცეს იმგვარად, რომ ქველმოქმედმა ინანოს საკუთარი საქციელი. * მეხუთე კანონი არის თავაზიანობა, რომელსაც ასევე შეიძლება ეწოდოს სოციალურობა. * კაცმა უნდა შეიწყალოს ის ვინც ინანიებს დანაშაულს. * შურისძიების დროს ადამიანები უნდა აჰყვნენ არა ბოროტ გულისთქმას, არამედ კეთილ მიზნებს, რომელთა მიყოლაც ადამიანთა ცხოვრების წინაპირობას უნდა წარმოადგენდეს. * ადამიანი არანაირი სიტყვით თუ საქმით არ უნდა ავლენდეს სხვისდამი ზიზღს. * ყოველი ადამიანი საკუთარ თავს უნდა აღიარებდეს სხვის თანასწორად, რისი დარღვევაც სიამაყეა. * მშვიდობის პერიოდში არავის აქვს შესაძლებლობა საკუთარ თავს დაუკავშიროს რაიმე განსაკუთრებული უფლება, რასაც ვუწოდებთ მოკრძალებულობის დარღვევას. * ორი ადამიანის განკითხვა უნდა მოხდეს თანაბრად. * რისი გაყოფაც არ შეიძლება, გამოყენებულ უნდა იქნას თანაბრად, თუკი ამის შესაძლებლობა არსებობს. * ნივთი, რომლით სარგებლობაც მონაცვლეობით შეიძლება, თანმიმდევრობა შესაძლოა დადგინდეს ლატარიით. * ასევე ის ნივთი, რომელიც ვერ მოიხმარება საზოგადოდ და ვერც გაიყოფა შეიძლება გადაცემულ იქნას წილისყრით. * შუამავალი უნდა ხასიათდებოდეს უსაფრთხო ქცევით. * დაპირისპირებულები წარადგენენ საკუთარ უფლებებს არბიტრის წინაშე. * ვერავინ იქნება საკუთარი თავის არბიტრი. * არ შეიძლება არსებობდეს ისეთი მოსამართლე, რომელსაც ერთი მხარის მოგებით უფრო მეტი დოვლათი მიადგება, ვიდრე მეორის. * არ შეიძლება მოსამართლემ უპირატესობა მიანიჭოს ერთი მხარის ჩვენებას, ვიდრეო მეორისას. ჰობსის ფილოსოფია გულისხმობს ადრეული ბუნებით სამართალზე თავდასხმას,<ref>Paul A. Rahe, ''Republics Ancient and Modern: Classical Republicanism and the American Revolution'' (Chapel Hill, 1992), pp. 372–73</ref> რაც მოიცავს ბედნიერების სათნოების უგულებელყოფას<ref>A Hobbes Dictionary: {{cite web|url=http://www.blackwellreference.com/public/tocnode?id=g9780631192626_chunk_g978063119262612_ss1-2|title=Archived copy|accessdate=2010-05-23|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120111140201/http://www.blackwellreference.com/public/tocnode?id=g9780631192626_chunk_g978063119262612_ss1-2|archivedate=2012-01-11}}</ref> და „კანონის“, როგორც საერთო სიკეთის მატარაებელი იდეის რედეფინიციას.<ref>James R. Stoner, Jr., ''Common Law and Liberal Theory: Coke, Hobbes, and the Origins of American Constitutionalism'' (Lawrence, Kansas, 1992), 71; see also John Phillip Reid, "In the Taught Tradition: The Meaning of Law in Massachusetts-Bay Two-Hundred Years Ago," ''Suffolk University Law Review'' 14 (1980), 938–40.</ref> ჰობსისთვის არავითარი მნიშვნელობა არ აქვს ბუნების [[არისტოტელიზმი|არისტოტელიანურ]] გაგებას სრულყოფისთვის. ჰობსი წარმოადგენს პრიმიტიულ ბუნებით მდგომარეობას „სადაც ადამიანები მიდრეკილნი არიან, რათა ერთმანეთს ავნონ“, „ყველაფრის უფლება აქვთ სხვის სხეულის მიმართ“<ref>Thomas Hobbes, ''De Cive (The Citizen)'', ed. Sterling P. Lamprecht (New York, 1949; orig. 1642), ch. 2, sec. 2 (p. 29).</ref> და სადაც „არაფერია უსამართლო“ ვხვდებით „ყველას ომს ყველას წინააღმდეგ“ ადამიანთი სიცოცხლე კი არის „ღარიბი, ხანმოკლე, სასტიკი“.<ref>Thomas Hobbes, ''Leviathan, or the Matter, Forme, & Power of a Common-Wealth Ecclesiasticall and Civill'' (Mineola, N.Y., 2006; orig. 1651), pt. 1, ch. 14 (p. 72); p. 1, ch. 13 (pp. 21, 70).</ref> ჰობსი უარყოფს [[ციცერონი|ციცერონის]] შეხედულებას იმის შესახებ, რომ ადამიანები საზოგადოებაში პირველ რიგში „გარკვეული სოციალური სულისკვეთებით მოქმედებენ, რაც ბუნებრივად აქვს მიღებული ადამიანს“,<ref>Cicero, ''De re publica'' (Keyes translation), bk. 1, ch. 25, sec. 39</ref> არამედ მისი აზრით „ადამიანები ერთვებიან სოციალურ ცხოვრებაში, რათა თავი დააღწიონ ომის მდგომარეობას. ეს კი მოხდება თუკი გარეშე ძალა არ მოქმედებს ადამიანთა ომის მდგომარეობაში დასარჩენად.“<ref>Hobbes, ''Leviathan'', pt. 2, ch. 17 (p. 93)</ref> ადამიანის ბუნებითი სოციალურობის საწინააღმდეგოთ ჰობსმა შეიმუშა ოქროს წესი, „ნუ მოიქცევი სხვის მიმართ ისე, როგორც არ გინდა, რომ შენს მიმართ მოიქცენ“.<ref>Hobbes, ''Leviathan'', pt. 1, ch. 15 (p. 79)(emphasis in original). See also Rahe, ''Republics Ancient and Modern'', p. 387.</ref> ====ჰობსის კამბერლანდისეული კრიტიკა==== ინგლისელმა სასულიერო პირმა [[რიჩარდ კამბერლანდი|რიჩარდ კამბერლანდმა]] ფართოდ გააკრიტიკა ჰობსისეული მსჯელობა ადამიანის პირად ინტერესზე, როგორც ადამიანური მოტივაციის მთავარ წყაროზე. ისტორიკოსი კნუდ ჰაკონსენი XVIII საუკუნეში  აღნიშნავდა, რომ კამბერლანდი საკუთარი მსჯელობით შეუერთდა მეჩვიდმეტე საუკუნის ტრიუმვირატს: [[ალბერიკო ჯენტილი|ალბერიკო ჯენტილის]], [[ჰუგო გროციუსი|ჰუგო გროციუსსა]] და [[სამუელ პუფენდორფი|სამუელ პუფენდორფს]], რომლბებიც „მიიჩნეოდნენ ბუნებითი სამართლის თანამედროვე სკოლის დამფუძნებლებად“.<ref>Knud Haakonssen, "The Character and Obligation of Natural Law according to Richard Cumberland," in ''English Philosophy in the Age of Locke'', ed. M.A. Stewart (Oxford, 2000), 29.</ref> XVIII საუკუნეში ფილოსოფოსები [[შაფტსბერი]] და [[ჰაჩესონი]] ასევე იყვნენ კამბერლანდის ფილოსოფიით ინსპირირებულნი“.<ref>Haakonssen, ''Natural Law and Moral Philosophy: From Grotius to the Scottish Enlightenment'' (Cambridge, 1996), 51.</ref> ასევე ისტორიკოსი ჯონ პარკინი აღწერს კამბერლანდის ნაშრომს, „როგორც XVII საუკუნის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან პოლიტიკურ და ეთიკურ ნამუშევარს“.<ref>Jon Parkin, ''Science, Religion and Politics in Restoration England: Richard Cumberland's'' De Legibus Naturae (Bury St. Edmunds, United Kingdom, 1999), 8.</ref> პარკინი აღნიშნავს, რომ კამბერლენდის მასალების დიდი ნაწილი „გამომდინარეობს რომაული [[სტოიციზმი|სტოიციზმიდან]], განსაკუთრებით [[ციცერონი|ციცერონის]] ნაშრომიდან,“ „იგი ჰობსთან ერთად განსძრახ ჩაერთო ციცერონისეულ დებატში სტოიკოსების მიმართ, რომლებსაც სჯეროდათ, რომ ბუნება წარმოადგენს ობიექტური მორალის წყაროს, ხოლო [[ეპიკურელები|ეპიკურელების]] თანახმად მორალია თავად ადამიანი, რომელიც მოქმედებს საკუთარი ინტერესებიდან გამომდინარე.“<ref>Parkin, 8.</ref> ამით კამბერლანდმა ხაზი გაუსვა ქრისტიანულ დოგმას, რომლის მიხედვითაც ადამიანები ვერ სრულყოფენ საკუთარ თავს ღვთიური ჩარევის გარეშე. ჰობსის მრავალფეროვნების საპირისპიროდ, კამბერლენდმა თავის ნაშრომში „ბუნების კანონები“ პირველივე წინადადებაში აღნიშნა, რომ „ბუნების ყველა კანონი შემცირებულია ერთამდე, კეთილმოსურნეობა ყველა რაციონალურის მიმართ“.<ref>Richard Cumberland, ''A Treatise of the Laws of Nature'', trans. John Maxwell (Indianapolis, 2005; orig. 1727), "Contents" (p. 237). Cumberland's treatise was originally published in Latin in 1672. A Latin edition was published in Germany in 1684.</ref> შემდეგ იგი განმარტავს „რაციონალურს, როგორც ღმერთსა და ადამიანს ციცერონის ავტორიტეტის საფუძველზე“. კამბერლანდი ამტკიცებს, რომ ადამიანის მომწიფებას, თან ახლავს ადამიანს ლტოლვა საერთო სიკეთის შესაქმნელად.<ref>Cumberland, ch. 1, sec. 33 (p. 356)</ref> მისთვის ადამიანთა ურთიერთდამოკიდებულება გამორიცხავს ჰობსიანურ ბუნებით უფლებას,  აწარმოოს ომი დანარჩენების წინააღმდეგ, საკუთარი თავის გადასაარჩენად. მეტიც „ადამიანური მორალური სიყვარული მოიცავს, როგორც საკუთარი თავის, ასევე სხვების სიყვარულს.“<ref>Haakonssen, "The Character and Obligation of Natural Law according to Richard Cumberland," pp. 34, 35.</ref> კამბერლენდი ასკვნის, რომ მოქმედებები, რომლებიც „ჩვენი ბედნიერებისთვის ხელსაყრელია“, არის ის, რაც ხელს უწყობს „ღვთის პატივსა და დიდების“ და აგრეთვე „კაცთმოყვარეობასა და სამართლიანობას“,<ref>Cumberland, ch. 5, sec. 13 (pp. 523–24).</ref> აგრეთვე კაცობრიობის კეთილდღეობის სურვილი აუცილებელი პირობაა „საკუთარი ბედნიერების მისღწევად“.<ref>Cumberland, ch. 5, sec. 12 (p. 525)</ref> კამბერლანდი დანასკვის სახით გვთავაზობს, რომ ბედნიერება შედგება „ფართო კეთილგანწყობებისგან“, ამდენად „სიყვარულისგან სხვების მიმართ“.<ref>Cumberland, ch. 5, sec. 15 (pp. 527–28).</ref> ====ამერიკული იურისპრუდენცია==== აშშ-ს [[აშშ-ის დამოუკიდებლობის დეკლარაცია|დამოუკიდებლობის დეკლარაციაში]] ნათქვამია, რომ შეერთებული შტატების ხალხისთვის საჭირო გახდა „განცალკევებული და თანაბარი მოცემულობის შექმნა, რომელიც მომდინარეობს ღმერთისა და ბუნებისგან“. ზოგიერთი ადრეული ამერიკელი სამართალმცოდნე და მოსამართლე მიიჩნევდა ბუნებრით სამართალს, როგორც ღარიბ, ამორფულ და სუსტი საფუძველის მქონე იდეას კონკრეტული უფლებებისა და სამთავრობო შეზღუდვების დასასაბუთებლად.<ref name="Edlin">{{cite journal|doi=10.1057/palgrave.polity.2300065|title=Judicial Review without a Constitution|url=https://archive.org/details/sim_polity_2006-07_38_3/page/345|author=Douglas E. Edlin|journal=Polity|volume=38|issue=3|date=Jul 2006|pages=345–68|publisher=Palgrave Macmillan Journals|jstor=3877071|s2cid=154594418}}</ref> ამასთან ბუნებითი სამართალი წარმოადგენდა ლეგალური მტკიცების საფუძველს სასამართლო გადაწყვეტილებებსა თუ საკანონმდებლო აქტებისთვის.<ref>{{cite book|author=Reid, John Phillip|title=Constitutional History of the American Revolution: The Authority of Rights|url=https://archive.org/details/constitutionalhi00reid|url-access=registration|publisher=University of Wisconsin Press|year=1986|pages=[https://archive.org/details/constitutionalhi00reid/page/90 90–91]}}</ref>  რობერტ ლოური კლინტონი ამტკიცებს, რომ [[ამერიკის შეერთებული შტატების კონსტიტუცია|აშშ-ს კონსტიტუცია]] ეყრდნობა საერთო სამართლის საფუძველს, ხოლო [[საჯარო სამართალი]] თავისმხრივ ემყარება კლასიკურ ბუნებრივ სამართლის საფუძველს.<ref>{{cite book|author=Clinton, Robert Lowry|title=God and Man in the Law: The Foundations of Anglo-American Constitutionalism|publisher=University Press of Kansas|year=1997}}</ref> ===ევროპული ლიბერალი ბუნებითი სამართალი=== [[File:Dr Sir Albericus Gentilis (Father of international law).png|thumb|190px|[[ალბერტო ჯენტილი]], საერთაშორისო სამართლის მეცნიერების დამფუნძნებელი]] ლიბერალური ბუნებითი სამართალი გაჩნდა [[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნეების]] მსჯელობისა და [[ტომას ჰობზი|ტომას ჰობსის]] ბუნებითი სამართლის რევიზიის ხარჯზე. [[ალბერიკო ჯენტილი|სერ ალბერიკო ჯენტილიმ]] და [[ჰუგო გროციუსი|ჰუგო გროციუსმა]] საკუთარი საერთაშორისო სამართლის ფილოსოფია დაუქვემდებარებს ბუნებით სამართალს. კერძოდ, გროციუსის ნაშრომები [[ზღვათა თავისუფლებისა (ჰუგო გროციუსი)|ზღვათა თავისუფლებისა]] და [[სამართლიანი ომის თეორია|სამართლიანი ომის]] შესახებ პირდაპირ ეხება ბუნებით სამართალს. თავად ბუნებითი სამართლის შესახებ იგი წერს, რომ „ყოვლისშემძლე არსებასაც კი არ ძალუწს ბუნებითი სამართლის შეცვლა ან გაუქმება“. ამდენად „ბუნებითი სამართალი განაგრძობს საკუთარი ფუნქციის შესრულებას, თუნდაც ხალხზე მზრუნველი [[ღმერთი]] არ არსებობდეს“. ეს არის ცნობილი არგუმენტი, რომელმაც ბუნებითი სამართალი გახადა ღვთისმეტყველებისგან დამოუკიდებელი. ამისდა მიუხედავად გერმანელი საეკლესიო ისტორიკოსების [[ერნსტ ვოლფი|ერნსტ ვოლფისა]] და [[მემცენარეობა|მ. ელცეს]] აზრით, გროციუსის ბუნებითი სამართლის კონცეპტს თეოლოგიური საფუძველი გააჩნია.<ref>Ernst Wolf, ''Naturrecht'', in ''Die Religion in Geschichte und Gegenwart'', 3. Auflage, Band IV (1960), Tübingen (Germany), col. 1357</ref> [[ჰუგო გროციუსი|გროციუსის]] ხედვით, [[ძველი აღთქმა|ძველ აღთქმას]] გააჩნია მორალური პრინციპები, ([[ათი მცნება]]) რომელთა ვალიდურობაც ქრისტემ დაადასტურა. უფრო მეტიც ისინი სასარგებლონი არიან ბუნებითი სამართლის შინაარსის ასახსნელად. ბუნებითი სამართალი ისევე, როგორც ბიბლიური გამოცდილება ღმერთის ნაშობია, ამიტომ არ შეიძლება ერთმანეთის წინააღმდეგობრივნი იყვნენ.<ref>M. Elze, ''Grotius, Hugo'', in ''Die Religion in Geschichte und Gegenwart'', 3. Auflage, Band II (1958), col. 1885</ref> ანალოგიურად სამუელ პაფენდორფმა ბუნებრივ სამართალი განიხილა თეოლოგიური საფუძვლებით, რომლის კონცეფციაც გამოიყენა ხელისუფლებისა და [[საერთაშორისო სამართალი|საერთაშორისო სამართლის]] მისაღებად.<ref>H. Hohlwein, ''Pufendorf, Samuel Freiherr von'', in ''Die Religion in Geschichte und Gegenwart'', 3. Auflage, Band V (1961), col. 721</ref> [[ჯონ ლოკი|ჯონ ლოკმა]] ბუნებითი სამართალი უამრავ თეორიასა და ფილოსოფიურ ნააზრევში შეიტანა, განსაკუთრებით [[ხელისუფლების ორი ტრაქტატი|მთავრობის ორ ტრაქტატში]]. ამასთანავე არსებობს ფართო დებატი იმის შესახებ, რომ ლოკის ბუნებითი სამართლის კონცეფტი უფრო მეტად იზიარებს [[თომა აკვინელი|თომა აკვინელს]] თუ ჰობსიანური რადიკალური რეინტერპრეტაციის შედეგია, ამდენად მიჩნეულია, რომ ლოკის მსჯელობა წარმოიშვა [[ტომას ჰობზი|ჰობსიანური]] თეზისების გადასინჯვით. ლოკის თქმით, თუკი სუვერენი ეწინააღმდეგება ბუნებით სამართალს და ვერ იცავს „სიცოცხლეს, თავისუფლებასა და საკუთრებას“ მაშინ ხალხს აქვს ხელისუფლების დამხობისა და ახალის შექმნის ლეგიტიმაცია.<ref>John Locke, ''Two Treatises of Government'', Second Treatise, Chapter 13, §149</ref> ჯონ ლოკი ბუნებით სამართალზე საუბარი განსაკუთრებით დამცველობით ხასიათს ატარებს [[ბუნებითი კანონები|ბუნებითი კანონების]] მიმართ, რაც ლიბერალური მოაზროვნეებისთვის მოწონების საგანს წარმოადგენდა. პოლიტიკურმა ფილოსოფოსმა ჯერემი ვალდრონმა აღნიშნა, რომ ლოკის პოლიტიკური აზროვნება ემყარებოდა „პროტესტანტული ქრისტიანული მოსაზრებების გარკვეულ ნაკრებებს“,<ref>Jeremy Waldron, ''God, Locke, and Equality'', pp. 12–15, 45–46, 95–97, 195–98, 230</ref> სადაც ბუნებითი სამართლის კონცეპტი ემყარება ბიბლიურ ეთიკას. ლოკმა შეიმუშავა თანასწორობის კონცეფცია, სქესთა თანასწორობის საფუძველზე (ადამი და ევა) [[დაბადება|დაბადება 1, 26-28]],  რომელიც წარმოადგენს ღმერთის ხატობის თეოლოგიური დოქტრინის საფუძველს.<ref>Jeremy Waldron, ''God, Locke, and Equality'', pp. 21–43</ref> შედეგად კი ხელისუფლებას სჭირდება მართულთა თანხმობა იმის შესახებ, რომ ყოველი თანასწორია.<ref>Jeremy Waldron, ''God, Locke, and Equality'', p. 136</ref> [[ტომას ჯეფერსონი]] რომელიც, სავარაუდოდ, ეხმიანება ლოკს, [[აშშ-ის დამოუკიდებლობის დეკლარაცია|დამოუკიდებლობს დეკლარაციაში]] გვეუბნება, რომ „ჩვენთვის თავისთავად ცხადია ის ჭეშმარიტება, რომ ადამიანები შექმნილი არიან როგორც თანასწორი არსებანი, რომ მათ ღმერთმა მიანიჭა გარკვეული ხელშეუვალი უფლებები, როგორებიცააა სიცოცხლე, თავისუფლება და ბედნიერებისკენ ლტოლვა;“<ref>Pangle, ''The Spirit of Modern Republicanism'' (Chicago: University of Chicago Press, 1988), 209.</ref> ლოკის იდეა იმის შესახებ, რომ მთავრობებს სჭირდებათ მართულ პირთა თანხმობა, ასევე ფუნდამენტური იყო დამოუკიდებლობის დეკლარაციისთვის, რადგან ამერიკელმა რევოლუციონერებმა იგი გამოიყენეს, როგორც ბრიტანეთის გვირგვინიდან გამოყოფის დასაბუთება.<ref>Cf. [[Robert Middlekauff]] (2005),''The Glorious Cause: The American Revolution, 1763–1789'', Revised and Expanded Edition, Oxford University Press, {{ISBN|978-0-19-531588-2}}, pp. 49–52, 136</ref> ბელგიელი ფილოსოფოსი [[ფრანკ ვან დუნი]] ერთ-ერთი იმათთაგანია, რომელიც ამუშავებს ბუნებითი სამართლის სეკულარულ კონცეფტს<ref>{{cite web|url=http://users.ugent.be/~frvandun/Texts/Logica/NaturalLaw.htm|title=Natural law, positive law, justice &#91;natuurrecht, droit naturel&#93;|accessdate=2007-12-28|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071213180721/http://users.ugent.be/~frvandun/Texts/Logica/NaturalLaw.htm|archivedate=2007-12-13}}</ref> ლიბერალურ ტრადიციაში. [[ლიბერტარიანიზმი|ლიბერტარიანელი]] თეორეტიკოსი [[მარი როთბორდი|მარი როთბორდის]] მტკიცებით, „ბუნებითი სამართლის არსებობა საფრთხის შემცველია სტატუს ქვოსთვის, რადგან ადგილი აქვს ბრმად ტრადიციული ჩვეულების მიყოლას, რომელიც შეიძლება სუვერენის მხრიდან თვითნებურად იყოს გამოყენებული“.<ref>{{cite book|title=The Ethics of Liberty|chapter-url=https://mises.org/rothbard/ethics.pdf|chapter=Natural Law Versus Positive Law|pages=17|author=Rothbard, Murray|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131126063000/http://mises.org/rothbard/ethics.pdf|archivedate=2013-11-26}}</ref> [[ლუდვიგ ფონ მიზესი]] აცხადებს, რომ როთბორდი ლიბერალური დოქტრინის ზოგად სოციოლოგიურ და ეკონომიკურ საფუძვლებს უტილიტარიზმს უკავშირებს, ვიდრე ბუნებრივ სამართალს, თუმცა  რ. ა. გონსეს მტკიცებით, „მოყვანილი არგუმენტები სავსებით რეალურია“.<ref>{{cite journal|doi=10.2307/1056701|title=Natural Law and Ludwig von Mises' Praxeology and Economic Science|url=https://archive.org/details/sim_southern-economic-journal_1973-04_39_4/page/490|author=R. A. Gonce|volume=39|issue=4|date=Apr 1973|journal=Southern Economic Journal|pages=490–507|jstor=1056701|publisher=Southern Economic Association}}</ref> როთბორდის პასუხის თანახმად კი ფილსოფოსები ამახინჯებენ მის ნამუშევრებს და ტერმინებს არასწორ მნიშვნელობას ანიჭებენ.<ref>{{Cite journal|last=Rothbard|first=Murray|date=Summer 1980|title=Ludwig von Mises and Natural Law: A Comment on Professor Gonce|url=|journal=The Journal of Libertarian Studies|volume=IV|issue=|doi=|pmid=|access-date=|via=}}</ref> [[დევიდ გორდონი]] აღნიშნავს, რომ „ადამიანთა უმეტესობა ბუნებრივ სამართალზე საუბრისას მოიაზრებს მორალის მისგან გამომავლობას. თუ ადამიანები ამგვარი სახის რაციონალური ცხოველები არიან, მაშინ მორალური ღირსებები...“<ref>{{cite web|author=Gordon, David|title=Review of In Defense of Natural Law by Robert George|url=https://mises.org/misesreview_detail.aspx?control=129|publisher=Ludwig von Mises Institute|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140914001523/https://mises.org/misesreview_detail.aspx?control=129|archivedate=2014-09-14}}</ref> ეკონომისტი და ფილოსოფოსი [[ფრიდრიხ ჰაიეკი|ფ. ა. ჰაიეკის]] თქმით თავდაპირველად „ტერმინი - ბუნებითი გამოიყენებოდა წესრიგისა და კანონზომიერების ასაღწერად, რაც არ გამოხატავს ადამიანთა მისწრაფებას. მსგავსმა გაგებამ სპონტანური აღმავლობა ჰპოვა სტოიკური ფილოსოფიიდან გამომდინარე, კვლავ საინტერესო გახდა XII საუკუნეში და ბოლოს ესპანელი მოაზროვნეების წყალობით სოციალური ინსტიტუტების ფუნქციონირების წყაროდ იქცა“,<ref>{{Cite book|url=https://direitasja.files.wordpress.com/2012/05/studies-in-philosophy-and-economics-friedrich-a-hayek.pdf|title=Studies in Philosophy, Politics and Economics|last=Hayek|first=Friedrich|pages=97–98|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161011181044/https://direitasja.files.wordpress.com/2012/05/studies-in-philosophy-and-economics-friedrich-a-hayek.pdf|archivedate=2016-10-11}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161011181044/https://direitasja.files.wordpress.com/2012/05/studies-in-philosophy-and-economics-friedrich-a-hayek.pdf |date=2016-10-11 }}</ref> ხოლო „ბუნებითი“, როგორც „გონივრული აზროვნების პროდუქტი“ XVII საუკუნის სამართლის რაციონალური ინტერპრეტაციის შედეგია. მაგალითად [[ლუის მოლინა|ლუის მოლინას]] მოსაზრებით, როდესაც სიტყვა „ბუნებითს“ მივმართავთ მასში ნაკლებად მოვიაზრებთ რაიმე სამართლებრივსა თუ კანონიერს, რადგან ის უფრო მეტადაა დაკავშირებული ადამიანთა სენტიმენტებთან, რომლებიც შემდგომ სხვადასხვაგვარადაა გამოყენებული“.<ref>{{Cite book|url=http://www.libertarianismo.org/livros/lllfh.pdf|title=Law, Legislation and Liberty|last=Hayek|first=Friedrich|publisher=Routledge|year=1982|orig-year=1973|isbn=0-415-09868-8|location=London|pages=21|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161008175341/http://www.libertarianismo.org/livros/lllfh.pdf|archivedate=2016-10-08}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161008175341/http://www.libertarianismo.org/livros/lllfh.pdf |date=2016-10-08 }}</ref> მაშინაც კი როდესაც [[ჯონ ლოკი]] საუბრობდა ბუნებითი სამართლის დაფუძნებაზე ფიქრობდა სიტყვა „საფუძველის“ განმარტებაზე და ამბობდა, რომ „საფუძველის განმარტებისას არ ვამბობ, რომ იგი დაკავშირებულია გააზრების უნართან, რომელსაც სჭირდება ვარჯიში ჭეშმარიტების დასამტკიცებლად, თუმცა გარკვეული ქმედებების ჩამოსაყალიბებლად საჭიროა სიქველეები, რომელთა დახმარებითაც ყალიბდება მორალი“.<ref>{{Cite book|title=Essays Concerning the Law of Nature|last=Locke|first=John|publisher=W. von Leyden|year=1954|isbn=|location=Oxford|pages=111|via=}}</ref> ხსენებული ანტი-რაციონალისტური მიდგომა ჰაიეკისთვის დაკავშირებულია შოტლანდიელ განმანათლებელ მოაზროვნეებთან, როგორებიც არიან [[ადამ სმითი]], [[დეივიდ იუმი|დევიდ ჰიუმი]] და [[ადამ ფერგიუსონი]].<ref>{{Cite book|url=https://direitasja.files.wordpress.com/2012/05/studies-in-philosophy-and-economics-friedrich-a-hayek.pdf|title=Studies in Philosophy, Politics and Economics|last=Hayek|first=Friedrich|pages=98–99|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161011181044/https://direitasja.files.wordpress.com/2012/05/studies-in-philosophy-and-economics-friedrich-a-hayek.pdf|archivedate=2016-10-11}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161011181044/https://direitasja.files.wordpress.com/2012/05/studies-in-philosophy-and-economics-friedrich-a-hayek.pdf |date=2016-10-11 }}</ref> მათგან არავის ძალუწს საზოგადოების ეფექტურად დაგეგმვა, მხოლოდ „ბუნებით“ ან „სპონტანურ“ დაკვეთას თუ შეუძლია ამის განხორციელება- „ქვემოდან-ზემოთ“.<ref>{{Cite book|url=http://tmtfree.hd.free.fr/albums/files/TMTisFree/Documents/Economy/libertarianismo/fahttet.pdf|title=The Trend of Economic Thinking|last=Hayek|first=Friedrich|publisher=Routledge|year=1991|pages=22–24|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160829053955/http://tmtfree.hd.free.fr/albums/files/TMTisFree/Documents/Economy/libertarianismo/fahttet.pdf|archivedate=2016-08-29|access-date=2016-08-21}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160829053955/http://tmtfree.hd.free.fr/albums/files/TMTisFree/Documents/Economy/libertarianismo/fahttet.pdf |date=2016-08-29 }}</ref> ამასთანავე იდეა, რომ სამართალი წინასწარ განსძრახული დიზაინის პროდუქტია, დაშორებულია ბუნებით სამართალს და უკავშირდება იურიდულ [[პოზიტივიზმი|პოზოტივიზმს]], რასაც მივყავართ [[ტოტალიტარიზმი|ტოტალიტარიზმისკენ]]: „იმ შემთხვევაში თუ სამართალი წინასწარ განსძრახული მიზნის მატარებელია მაშინ იგი გადაიქცევა უსამართლო კანონების კრებულად, რომლებიც ფუნქციონირებენ კონკრეტული ინტერესებიდან გამომდინარე“.<ref>{{Cite book|url=http://www.libertarianismo.org/livros/tcolfh.pdf|title=The Constitution of Liberty|last=Hayek|first=Friedrich|publisher=The University of Chicago Press|year=1978|pages=238–39|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160926153103/http://www.libertarianismo.org/livros/tcolfh.pdf|archivedate=2016-09-26}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160926153103/http://www.libertarianismo.org/livros/tcolfh.pdf |date=2016-09-26 }}</ref>  ამასთანავე, სამართლის არტიკულირებული სისტემა არ შეიძლება ჩამოყალიბდეს საჯაროდ აღიარებული სამართლებრივი წესების გარეშე.<ref>{{Cite book|url=https://direitasja.files.wordpress.com/2012/05/studies-in-philosophy-and-economics-friedrich-a-hayek.pdf|title=Studies In Philosophy, Politics And Economics|last=Hayek|first=Friedrich|pages=102|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161011181044/https://direitasja.files.wordpress.com/2012/05/studies-in-philosophy-and-economics-friedrich-a-hayek.pdf|archivedate=2016-10-11}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161011181044/https://direitasja.files.wordpress.com/2012/05/studies-in-philosophy-and-economics-friedrich-a-hayek.pdf |date=2016-10-11 }}</ref> პიერ ჩერონი თავის ნაშრომში - დე ლა საგესსეში (1601) მიმართავს ბუნებითი სამართლის დოქტრინის სეკულარულ კრიტიკას: „ბუნებითი სამართალი არის ის რაც იმსახურებს უნივერსალურ პატივისცემას და მიგვითითებს ჩვენს საქციელზე არა როგორც საზოგადეობას, არამედ თითოეულ ინდივიდს. ამის საპირისპიროდ კი ქვეყნად არაფერია, რაც ოდნავადაც არ არის წინააღმდეგობრივი და არ ექვემდებარება დავას, რასაც თუნდაც ერთი არ ეწინააღმდეგებოდეს, რაც თავისმხრივ ნამდვილად არაა არაბუნებრივი“. ==თანამედროვე სამართალი== ბელინასა და ძუძეკის ბუნებითი სამართლის კონცეპტი წარმოგვიდგება ამგვარად:<ref>{{cite book |last1=Schnelzer |first1=Nadine |title=Libya in the Arab Spring: The Constitutional Discourse since the Fall of Gaddafi |date=2016 |publisher=[[Springer (publisher)|Springer]] |location=New York City|isbn=978-3-658-11381-0 |page=12}}</ref> <blockquote>„პრაქტიკების მუდმივმა გამეორებამ შესაძლოა იდეა გახადოს იმდენად ბუნებრივი, რომ დაგვავიწყდეს მისი წარმოშობის შესახებ და იქცეს იმად, რასაც ბუნებით სამართალს ვუწოდებთ“.</blockquote> [[იურისპრუდენცია|იურისპრუდენციაში]] ბუნებითი სამართალი შესაძლოა მოიცავდეს სხვადასხვა დოქტრინას: * სამართლიანი კანონები თანდაყოლილია ბუნებით. შესაბამისად შეიძლება მათი „აღმოჩენა“ ან „მოძიება“, თუმცა ვერ მოვიგონებთ მათ, როგორც უფლებაათა კანონებს. * ისინი შეიძლება წარმოიშვან კონფლიქტების მოგვარების ბუნებრივი გზით. როგორც ეს განსახიერებულია საჯარო სამართლის ევოლუციურ გზაში. * კანონის არსი იმგვარია, რომ მისი შინაარსის დადგენა შეუძლებელია მორალური პრინციპების მითითების გარეშე. ამ მნიშვნელობებს შეუძლიათ დაუპირისპირდნენ ან შეავსონ ერთმანეთი, სამართლიანი კანონების მოძიების მიზნით. [[პოზიტივიზმი|პოზიტიური]] სამართლის გადმოსახედიდან კანონი შეიძლება იყოს უსამართლო, ხოლო ბუნებითი სამართლისთვის იგი შეიძლება ხასიათდებოდეს სამართლებრივი დეფიციტით. [[უტილიტარიზმი|უტილიტარიზმისა]] და [[კანტიანიზმი|კანტიანიზმის]] გამოკლებით, ბუნებით სამართალს საერთო აქვს [[სიქველის ეთიკა|სიქველის ეთიკასთან]] და წარმოადგენს ეთიკის პრინციპების საწყისებს [[ანალიზური ფილოსოფია|ანალიზურ ფილოსოფიაში]]. ბუნებითი სამართლის კონცეპტი მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენს ინგლისური [[საზოგადეობრივი სამართლი|საზოგადეობრივი სამართლის]] განვითარებაში. [[პარლამენტი|პარლამენტსა]] და [[მონარქია|მონარქს]] შორის ბრძოლებში, პარლამენტი ხშირად იშველიებდა ფუნდამენტურ კანონებს, რომლებიც უხსოვარი დროიდან განასახიერებენ ბუნებითი სამართლის პრინციპებსა და ადგენენ მონარქის ძალაუფლებრივ შეზღუდვებს. [[უილიამ ბლექსტონი|უილიამ ბლექსტონზე]] დაყრდნობით, ბუნებითი სამართალი შეიძლება დაგვეხმაროს საზოგადოებრივ სამართლისა და სამართლიანობის დადგენაში, თუმცა იგი ვერ იქნება ინგლისური სამართლის ტოლფასი. ამასთანავე ვხვდებით საზოგადოებრივი სამართლის ტრადიციაში მრავალ ბუნებითი სამართლის კრიტიკოსსა და [[პოზიტივიზმი|პოზიტივიზმის]] მოტრფიალეს, მათ შორის [[ჯერემი ბენტამი|ჯერემი ბენტამს]]. ამჟამად ბუნებითი სამართალი რეფორმაციის პერიოდს განიცდის ისევე, როგორც პოზიტიური სამართალი. ბუნებითი სამართლის ყველაზე ცნობილ თანამედროვე მკვლევრებს წარმოადგენენ ავსტრალიელი [[ჯონ ფინისი]], რომელიც მოღვაწეობს ოქსფორდში, ასევე ამერიკელი [[გერმაინ გრიზეცი]] და [[რობერტ პ. ჯორჯი]], კანადელი [[ჯოზეფ ბოილი]] და ბრაზილიელი ერმიდიო ბრაზილეირო. ამათგან ყოველი შეეცადა ბუნებითი სამართლის გადასხვაფერებას. ასევე მეცხრამეტე საუკუნის [[ანარქიზმი|ანარქისტი]] და სამართლის თეორეტიკოსი [[ლიზანდერ სპუნერი|ლისანდერ სპუნერი]] დაკავშირებული იყო ბუნებითი სამართლის გამოხატვასთან. „თანამედროვე ბუნებითი სამართალი“, როგორც ამბობენ წარმოიშვა გრიზეცთან ერთად. ის ძირითად ყურადღებას ამახვილებდა ადამიანურ სიკეთეებზე, როგორებიცაა ადამიანური სიცოცხლე, ცოდნა, ესთეტიური გამოცდილება, რომლებიც თავს იჩენენ ერთმანეთთან შეუსაბამოდ. ბუნებითსა და პოზიტიურ სამართალს შორის დაძაბულობამ, მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა [[საერთაშორისო სამართლი|საერთაშორისო სამართლის]] ჩამოყალიბებაში.<ref>{{cite journal|first=Prabhakar|last=Singh|title=From 'narcissistic' positive international law to 'universal' natural international law: the dialectics of 'absentee colonialism'|journal=African Journal of International and Comparative Law|publisher=[[Edinburgh University Press]]|location=Edinburgh, Scotland|date=March 2008|volume=16|issue=1|pages=56–82|doi=10.3366/E0954889008000066}}</ref> ==იხილეთ ასევე== {{columns-list|colwidth=18em| * [[ანტიგონე]] * [[ჰადლი არკესი]] * [[წესდება]] * [[ჯენ ბარბეირაკ]] * [[ჯ. ბუდჟიჟევსკი]] * [[კლასიკური ლიბერალიზმი]] * [[ფრანცისკო ელიას დე ტეჯადა უ სპინოლა]] * [[ჰენრი ჯორჯი]] * [[ენრიკე გილ რობლესი]] * [[საერთაშორისო სამართლის თეორიები]] * [[მიწის ღირებულების გადასახადები]] * [[ჯუნგლების კანონი]] * [[ლიბერალიზმი]] * [[ლიბერტარიანიზმი]] * [[მორალური რეალიზმი ]] * [[ნეო-სქოლასტიციზმი]] * [[ობიექტივიზმი (აინ რენდი)|ობიექტივიზმი (ფილოსოფია)]] * [[სამართლის ფილოსოფია]] * [[სამართლის უზენაესობა]] * [[უნივერსალურობაა (ფილოსოფია)]] * [[ემერიხ დე ვეტელი]] }} ==შენიშვნები== {{reflist}} ==რეფერენსები== {{refbegin}} * [[John Adams|Adams, John]]. 1797. ''A Defence of the Constitutions of Government of the United States of America''. 3rd edition. [[Philadelphia]]; repr. [[Darmstadt]], [[Germany]]: Scientia Verlag Aalen, 1979. * [[Aristotle]]. ''[[Nicomachean Ethics]]''. * [[Aristotle]]. ''Rhetoric''. * [[Aristotle]]. ''Politics''. * [[Thomas Aquinas|Aquinas]]. ''[[Summa Theologica]]''. * Barham, Francis.Introduction to The Political Works of Marcus Tullius Cicero. * [[William Blackstone|Blackstone, William]]. 1765–9. ''Commentaries on the Laws of England''. * Botein, Stephen. 1978. "Cicero as Role Model for Early American Lawyers: A Case Study in Classical 'Influence'". ''[[The Classical Journal]]'' 73, no. 4 (April–May). * Boyer, Allen D. 2004. "[[Sir Edward Coke]], Ciceronianus: Classical Rhetoric and the Common Law Tradition." in ''Law, Liberty, and Parliament: Selected Essays on the Writings of [[Sir Edward Coke]]'', ed. Allen D. Boyer. [[Indianapolis]]: [[Liberty Fund]]. * Burlamaqui, Jean Jacques. 1763. ''The Principles of Natural and Politic Law''. Trans. Thomas Nugent. Repr., [[Indianapolis]]: [[The Liberty Fund]], 2006. * Burns, Tony. 2000. "Aquinas's Two Doctrines of Natural Law." ''[[Political Studies (journal)|Political Studies]]'' 48. pp.&nbsp;929–46. * Carlyle, A. J. 1903. '' A History of Medieval Political Theory in the West''. vol. 1. [[Edinburgh]]. * [[Cicero]]. ''De Legibus''. * [[Charles Norris Cochrane|Cochrane, Charles Norris]]. 1957. ''Christianity and Classical Culture: A Study of Thought and Action from [[Augustus]] to [[Augustine]]''. Oxford: [[Oxford University Press]]. * Corbett, R. J. 2009. "The Question of Natural Law in [[Aristotle]]." ''History of Political Thought'' 30, no. 2 (Summer): 229–50 * Corwin, Edward S. 1955. ''The "Higher Law" Background of American Constitutional Law''. Ithaca, N.Y.: [[Cornell University Press]]. * Edlin, Douglas E. 2006. "Judicial Review Without a Constitution." ''Polity'' 38, no. 3 (July): 345–68. * Farrell, James M. 1989. "John Adams's Autobiography: The Ciceronian Paradigm and the Quest for Fame." ''[[The New England Quarterly]]'' 62, no. 4 (Dec. ). * [[Bernard Gert|Gert, Bernard]], [1998] 2005. ''Morality: Its Nature and Justification''. [https://www.oxfordscholarship.com/view/10.1093/0195176898.001.0001/acprof-9780195176896 Description & outline]. Revised Edition, Oxford University Press. * Haakonssen, Knud. 1996. ''Natural Law and Moral Philosophy: From [[Grotius]] to the [[Scottish Enlightenment]].'' [[Cambridge]], UK: [[Cambridge University Press]]. * Haakonssen, Knud. 2000. "The Character and Obligation of Natural Law according to [[Richard Cumberland (philosopher)|Richard Cumberland]]." In ''English Philosophy in the Age of [[John Locke|Locke]]'', ed. M.A. Stewart. Oxford. * [[Eric Heinze|Heinze, Eric]], 2013. ''The Concept of Injustice'' (Routledge) * [[Harry Jaffa|Jaffa, Harry V]]. 1952. ''[[Thomism]] and [[Aristotelianism]]''. Chicago: [[University of Chicago Press]]. * ''[[Thomas Jefferson|Jefferson's]] Literary Commonplace Book''. Trans. and ed. Douglas L. Wilson. [[Princeton, New Jersey|Princeton, N.J.]]: [[Princeton University Press]], 1989. * [[Jacqueline Laing|Laing, Jacqueline A]] & Wilcox, Russell eds., 2013. ''The Natural Law Reader'', Oxford: Wiley Blackwell, 2013. * McIlwain, Charles Howard. 1932. ''The Growth of Political Thought in the West: From the Greeks to the End of the Middle Ages''. [[New York City|New York]]: [[The Macmillan Company]]. * "Natural Law." ''International Encyclopedia of the Social Sciences''. [[New York City|New York]], 1968. * Reinhold, Meyer. 1984. ''Classica Americana: The Greek and Roman Heritage in the United States''. [[Detroit]]: [[Wayne State University Press]]. * Rommen, Heinrich A. 1947. ''The Natural Law: A Study in Legal and Social History and Philosophy''. Trans. and rev. Thomas R. Hanley. B. Herder Book Co.; repr. [[Indianapolis]]: [[Liberty Fund]], 1998. * Scott, William Robert. 1900. ''[[Francis Hutcheson (philosopher)|Francis Hutcheson]]: His Life, Teaching, and Position in the History of Philosophy'' Cambridge; repr. New York: [[Augustus M. Kelley]], 1966. * Shellens, Max Salomon. 1959. "[[Aristotle]] on Natural Law." ''Natural Law Forum'' 4, no. 1. pp.&nbsp;72–100. * [[Quentin Skinner|Skinner, Quentin]]. 1978. ''The Foundations of Modern Political Thought''. Cambridge. * [[Jeremy Waldron|Waldron, Jeremy]]. 2002. ''God, Locke, and Equality: Christian Foundations in Locke's Political Thought''. Cambridge University Press, Cambridge (UK). {{ISBN|978-0-521-89057-1}}. * [[John Wijngaards|Wijngaards, John]], ''AMRUTHA. What the Pope's man found out about the Law of Nature'', Author House 2011. * Wilson, James. 1967. The Works of James Wilson. Ed. Robert Green McCloskey. [[Cambridge, Massachusetts|Cambridge, Mass.]]: [[Harvard University Press]]. * Woo, B. Hoon. 2012. "[https://www.academia.edu/3325466/_Pannenbergs_Understanding_of_the_Natural_Law_Studies_in_Christian_Ethics_25_no._3_2012_346-366 Pannenberg's Understanding of the Natural Law.]" ''Studies in Christian Ethics'' 25, no. 3: 288–90. * [[Reinhold Zippelius|Zippelius, Reinhold]]. ''Rechtsphilosophie, 6th edition, § 12''. C.H. Beck, Munich, 2011. {{ISBN|978-3-406-61191-9}}. {{refend}} ==დამატებითი ბმულები== {{wikiquote}} * [[სტენფორდის ფილოსოფიის ენციკლოპედია]]: * [http://plato.stanford.edu/entries/natural-law-ethics/ The Natural Law Tradition in Ethics], by Mark Murphy, 2002. * [http://plato.stanford.edu/entries/aquinas-moral-political/ Aquinas' Moral, Political, and Legal Philosophy], by [[John Finnis]], 2005. * [http://plato.stanford.edu/entries/natural-law-theories/ Natural Law Theories], by John Finnis, 2007. * [http://www.iep.utm.edu/n/natlaw.htm Internet Encyclopedia of Philosophy Entry 'Natural Law'] by [[Kenneth Einar Himma]] * [http://www.newadvent.org/summa/2094.htm Aquinas on natural law] * [http://www.rsrevision.com/Alevel/ethics/natural_law/index.htm Natural Law explained, evaluated and applied] A clear introduction to Natural Law * Jonathan Dolhenty, Ph.D., [http://www.themoralliberal.com/2012/01/29/an-overview-of-natural-law/ "An Overview of Natural Law"] * [http://www.newadvent.org/cathen/09076a.htm ''Catholic Encyclopedia'' "Natural Law"] * [[Wendy McElroy|McElroy, Wendy]] [http://www.wendymcelroy.com/natlaw.htm "The Non-Absurdity of Natural Law"], ''[[The Freeman]]'', February 1998, Vol. 48, No. 2, pp.&nbsp;108–11 * [[John Wijngaards]], [http://www.thebodyissacred.org/body/naturallaw.asp "The controversy of Natural Law"]. * [https://books.google.com/books?id=nz4DasoEUesC&lpg=PA1&dq=eric%20engle&pg=PA1#v=onepage&q&f=false/ Lex Naturalis, Ius Naturalis: Law as Positive Reasoning and Natural Rationality] by Eric Engle, (Elias Clarke, 2010). {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:ბუნებითი სამართალი}} [[კატეგორია:ბუნებითი სამართალი]] [[კატეგორია:ეთიკური თეორია]] [[კატეგორია:სამართალი]] ig6o7ji3wyvd86siqexswa0pv2r96gk 0 493219 4411461 4326003 2022-08-27T15:06:32Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუსიკოსი |სახელი = რატი დურგლიშვილი |ორიგინალური სახელი= |სურათი = |ლანდშაფტი = <!-- კი, თუ სურათი განიერია --> |სათაური = |სურათისზომა = <!-- გამოიყენეთ მხოლოდ 220 (300, თუ განიერი სურათია) პიქსელზე მცირე სურათებისთვის --> |ფონი = <!-- ყურადღება: აუცილებლად იხილეთ ქვემოთ სექცია „ფერები“ --> |ნამდვილისახელი = |მეტსახელი = |დაიბადა = [[1982]] |დაბადების ადგილი = |გარდ = |გარდ ადგილი = |წარმოშობა = |ინსტრუმენტი = |მიმართულება = |ჟანრი = |საქმიანობა = |აქტიურობის წლები = 1989–დღემდე |ლეიბლი = |ასოციაციები = |საიტი = |წევრები = |ყოფილი წევრები = |აღსანიშნავი ინსტრუმენტები = |ჯილდოები = }} '''რატი დურგლიშვილი''' (დ. [[1982]], [[თბილისი]]) — [[ქართველები|ქართველი]] მომღერალი. ==ბიოგრაფია== [[1999]] წელს დაამთავრა ა.ვირსალაძის სახელობის ხელოვნების გიმნაზიის სახვითი განყოფილება. [[1999]]—[[2006]] წლებში სწავლობდა თბილისის ა.ქუთათელაძის სახელობის სახელმწიფო სამხატვრო აკადემიაში, სახვითი ხელოვნების ფაკულტეტზე, რომელიც დაამთავრა მხატვარ-მოქანდაკის კვალიფიკაციით. [[2008]] წელს დუეტი „ჯორჯია“ საქართველოს სახელით წარსდგა საერთაშორისო მუსიკალურ კონკურს „ახალი ტალღა 2008“-ზე, სადაც დუეტმა მოიპოვა პირველი ადგილი. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://fortuna.ge/ardaidardo/singer/rati-durglishvili?post=about Fortuna.ge] {{DEFAULTSORT:დურგლიშვილი, რატი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1982]] [[კატეგორია:თბილისში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ქართველი მომღერლები]] [[კატეგორია:დურგლიშვილები|რ]] d1fqsqim2etokynyu8osys6ughwkwqg 2 496546 4411582 4410013 2022-08-27T22:34:00Z გიო ოქრო 84301 // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით javascript text/javascript mw.loader.load('//en.wikipedia.org/w/index.php?title=User:Joeytje50/JWB.js/load.js&action=raw&ctype=text/javascript'); //ბმულის დეკოდირება importScript('მომხმარებელი:გიო ოქრო/urldecoder.js'); //Save&Edit importScript('მომხმარებელი:გიო ოქრო/saveandedit.js'); //ციტირების თარგების ჩასმის ასისტენტი importScript('მომხმარებელი:გიო ოქრო/Gadget-refToolbar.js'); //ProveIt – სქოლიოების ასისტენტი importScript('მომხმარებელი:გიო ოქრო/Gadget-ProveIt.js'); //ხშირად გამოყენებადი თარგების ჩამსმელი importScript('მომხმარებელი:გიო ოქრო/Toolbar.js'); //გვერდზე სწრაფი წაშლის თარგის ჩასმა importScript('მომხმარებელი:გიო ოქრო/oneclickdelete.js'); //Wikiplus – სწრაფი რედაქტორი mw.loader.load('https://cdn.jsdelivr.net/npm/wikiplus-core@4.0.8/dist/Main.js'); mw.loader.load('//cdn.jsdelivr.net/npm/wikiplus-highlight@2.20.0'); // Wikiplus-ის სინტაქსის განათება //Diffedit – რედაქტირება განსხვავების გადახედვის დროს mw.loader.load( '//meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Jon_Harald_Søby/diffedit.js&action=raw&ctype=text/javascript' ); //QuickEdit – სწრაფმსწორი importScript('მომხმარებელი:გიო ოქრო/QuickEdit.js'); //ToTopButton – თავში გადამხტომი ღილაკი mw.loader.load('https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=MediaWiki:Gadget-MoveResizeAbsolute.js&action=raw&ctype=text/javascript'); //გასაკეთებლების სია mw.loader.load('https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=User:BrandonXLF/TodoList.js&action=raw&ctype=text/javascript'); //სხვადასხვა ტიპის ბმულების განათება //importScript('მომხმარებელი:გიო ოქრო/linkclassifier.js'); //ვიკიფიკატორი if ( $.inArray( mw.config.get( 'wgAction' ), ['edit', 'submit'] ) !== -1 ) { mw.loader.load( '//ka.wikipedia.org/w/index.php?title=მომხმარებელი:გიო ოქრო/Gadget-wikificator.js&action=raw&ctype=text/javascript' ); } var customizeToolbar = function() { $( '#wpTextbox1' ).wikiEditor( 'addToToolbar', { 'section': 'advanced', 'group': 'format', 'tools': { 'wikify': { label: 'ვიკიფიკატორი', type: 'button', icon: '//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Wikify-toolbutton.svg/22px-Wikify-toolbutton.svg.png', action: { type: 'callback', execute: function(context){ Wikify(); } } } } } ); }; if ( $.inArray( mw.config.get( 'wgAction' ), ['edit', 'submit'] ) !== -1 ) { mw.loader.using( 'user.options', function () { if ( mw.user.options.get('usebetatoolbar') ) { mw.loader.using( 'ext.wikiEditor.toolbar', function () { $(document).ready( customizeToolbar ); } ); } } ); } 8pjfi3wlettlbilgb7n2j4c9keysb0s 0 506066 4411575 4173257 2022-08-27T21:54:02Z გიო ოქრო 84301 // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი =გლიცინია | სურათის ფაილი = Wisteria sinensis, Christchurch Botanic Gardens, Canterbury, New Zealand 26.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = [[ცისვაზი]] | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება = [[ყვავილოვანი მცენარეები]] | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = [[პარკიანები]] | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | ქვეოჯახი = [[ფარვანასებრნი]] | გვარი = '''გლიცინია''' | ქვესახეობა = | ლათ ={{Btname|Wisteria|[[Nutt.]], 1818}} | სექციის სახელი = სინონიმები | სექციის ტექსტი = * {{Btname|Diplonyx|Raf.}} * {{Btname|Kraunhia|Raf.}} * {{Btname|Phaseoloides|Duhamel, 1755}} * {{Btname|Rehsonia|Stritch, 1984}} * {{Btname|Thyrsanthus|Elliott, 1818}} | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | grin = 12856 | რანგი = გვარი }} '''გლიცინია''', ''ვისტერია'' ({{lang-la|Wisteria}}) — [[მცენარე]]თა [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარი]] [[პარკოსანნი|პარკოსანთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახისა]]. ცნობილია 10-მდე სახეობა. მათი სამშობლოა [[ჩრდილოეთი ამერიკა]] და [[აღმოსავლეთი აზია]]. ხისებრი, ფოთოლმცვენი, სქლად შეფოთლილი, 20 მეტრამდე სიგრძის [[ლიანები|ლიანებია]]. აქვთ დიდი, კენტფრთართული, ქვემოდან ოდნავ ქერქლისებრი [[ფოთლები]]. [[ყვავილი|ყვავილები]] არასწორია, ფერად ცისფერი, ლილისფერი, მეწამული ან თეთრი; შეკრებილია გრძელ, გაბერილ, ჩამოკიდებულ [[მტევანი|მტევნებად]]. ყვავიან გაზაფხულის ბოლოს – ზაფხულის დასაწყისში. სითბოს მოყვარული მცენარეებია, უპირატესობას ანიჭებენ ორგანული ნივთიერებებით მდიდარ ნიადაგებს, კარგად იტანს ტენის ნაკლებობას. [[მეყვავილეობა]]ში, კერძოდ კედლების, თაღებისა და ვერანდების დეკორაციებში, იყენებენ 2–3 სახეობას. ყველაზე ცნობილია [[ცისვაზი]] (''W. sinensis''), რომელსაც 30 სმ-მდე სიგრძის მტევნებად შეკრებილი მოიასამნისფრო-ცისფერი ყვავილები აქვს; გვხვდება თეთრყვავილიანი ფორმაც. ჩრდილოეთის შავმიწანიადაგიან სარტყელში გლიცინია ზამთარში დაფარვას საჭიროებს. ამრავლებენ [[თესლი (ბოტანიკა)|თესლით]] და ვეგეტატიურად.<ref>{{დრე წიგნი | ავტორი = Новиков В. С. | სათაური = Глициния | ტომი = 7 | გვ = 244–245 | id = 2364483}}</ref> == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გლიცინია|*]] 9kl5q7rqdogjrzhg1lbtwedmr0eiex2 14 506068 4411576 4173258 2022-08-27T21:54:14Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{Commons|Category:Wisteria}} {{ვიკისახეობები|Wisteria|გლიცინია}} {{მსკ}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] ce6yxd67vvdoksl75vnu0uee6ajv0ls 0 507211 4411462 4346212 2022-08-27T15:06:45Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ორგანიზაცია|სახელი=ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტი|მიზანი=შეიტანოს წვლილი ეკონომიკის, განათლების სისტემის, დემოკრატიული მმართველობისა და სამოქალაქო საზოგადოების განვითარებაში საქართველოსა და რეგიონის მასშტაბით|აბრევიატურა=ISET PI|შეიქმნა=[[2011|2011 წელი]]|ტიპი=კვლევითი ცენტრი|ფერები=|ქალაქი=თბილისი|ქვეყანა=საქართველო||ლიდერი წარწერა=დირექტორი|ლიდერი სახელი=[[თამარ სულუხია]]|ორგანიზაციის სახელი მშობლიური=ISET Policy Institute|საიტი={{ISET PI ვებგვერდი|https://iset-pi.ge/index.php/en/}}|მისამართი=ზანდუკელის ქ.#16}} '''ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტი (ISET PI - ISET Policy Institute)''' – [[არასამთავრობო ორგანიზაცია]], დამოუკიდებელი კვლევითი ცენტრი ეკონომიკის დარგში საქართველოსა და სამხრეთ კავკასიაში.<ref>{{Cite web |url=http://www.cso.ge/organization_projects.php?slug=iset-is-kvleviti-instituti |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105620/http://www.cso.ge/organization_projects.php?slug=iset-is-kvleviti-instituti |archivedate=2021-04-12 }}</ref> ინსტიტუტი დაარსდა [[2011]] წელს [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|ივ.ჯავახიშვილის სახელობისთბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის]] [[ეკონომიკის საერთაშორისო სკოლა ISET|ეკონომიკის საერთაშორისო სკოლის (ISET)]] ბაზაზე და მიზნად ისახავს შეიტანოს წვლილი [[ეკონომიკა|ეკონომიკის]], განათლების სისტემის, დემოკრატიული მმართველობისა და [[სამოქალაქო საზოგადოება|სამოქალაქო საზოგადოების]] განვითარებაში საქართველოსა და სამხრეთ კავკასიის რეგიონის მასშტაბით.<ref>http://online.tsu.edu.ge/ge/science/9916/?p=27</ref> == ISET-ის კვლევით ინსტიტუტის ძირითადი საქმიანობა == '''ISET-ის კვლევით ინსტიტუტსა''' და თსუ '''[[ეკონომიკის საერთაშორისო სკოლა ISET|ეკონომიკის საერთაშორისო სკოლას (ISET)]]''' შორის არსებული მჭიდრო კავშირი უზრუნველყოფს ორივე ორგანიზაციის ინტელექტუალურ-ფინანსურ მდგრადობას. ISET-ის კვლევით ინსტიტუტის საქმიანობის საგანს წარმოადგენს როგორც კვლევითი და საკონსულტაციო საქმიანობა, ისე ტრენინგებისა და დისკუსიების ორგანიზება საჯარო პოლიტიკის ირგვლივ.<ref>http://gtarchive.georgiatoday.ge/news/21144/Top-Experts-Discuss-COVID-19-Impact-&-Challenges-on-Higher-Education-Sector</ref> ინსტიტუტის კვლევების ძირითადი ნაწილი წარმოადგენს საქართველოში მიმდინარე მოვლენების საფუძვლიან ეკონომიკურ ანალიზს, რომელიც კომპლექსურ ეკონომიკურ მოდელებსა და უახლეს კვლევით მეთოდებს ემყარება. ინსტიტუტში 20-ზე მეტი მკვლევარი-ეკონომისტია დაკავებული, მათ დიდ ნაწილს გააჩნია საერთაშორისო სადოქტორო ხარისხი (PhD) ეკონომიკაში. კვლევის '''ძირითადი მიმართულებებია:''' * მაკროეკონომიკური პოლიტიკა<ref>{{Cite web |url=https://iset-pi.ge/index.php/en/research/mprc |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105632/https://iset-pi.ge/index.php/en/research/mprc |archivedate=2021-04-12 }}</ref> * სოფლის მეურნეობის პოლიტიკა<ref>{{Cite web |url=https://iset-pi.ge/index.php/en/research/aprc |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105628/https://iset-pi.ge/index.php/en/research/aprc |archivedate=2021-04-12 }}</ref> * კერძო სექტორის ეკონომიკა<ref>{{Cite web |url=https://iset-pi.ge/index.php/en/research/psrc |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105620/https://iset-pi.ge/index.php/en/research/psrc |archivedate=2021-04-12 }}</ref> * განათლება და სოციალური პოლიტიკა<ref>{{Cite web |url=https://iset-pi.ge/index.php/en/research/sprc |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105631/https://iset-pi.ge/index.php/en/research/sprc |archivedate=2021-04-12 }}</ref> * ენერგეტიკისა და გარემოს დაცვის პოლიტიკა<ref>{{Cite web |url=https://iset-pi.ge/index.php/en/research/eeprc |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105625/https://iset-pi.ge/index.php/en/research/eeprc |archivedate=2021-04-12 }}</ref> * კერძო სექტორის პოლიტიკა<ref>{{Cite web |url=https://iset-pi.ge/index.php/en/research/psrc |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105620/https://iset-pi.ge/index.php/en/research/psrc |archivedate=2021-04-12 }}</ref> == ISET-ის კვლევით ინსტიტუტის პროდუქტები == გარდა ძრითადი მიმართულებებისა ინსტიტუტი ახორციელებს პროექტებს, რომლთა მთავარი მიზანი ფართო საზოგადოებისთვის ეკონომიკური ცვლადების და მათი დინამიკის გასაგები ენით ახსნაა. ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტის ყველაზე ცნობილი პროდუქტი ''ხაჭაპურის ინდექსი (Khachapuri Index)''<ref>http://gtarchive.georgiatoday.ge/news/4276/ISET:-Khachapuri-Index-Increases-to-1.5%25</ref> ეხმარება საზოგადოებას გაიაზროს ინფლაციის არსი და თვალი ადევნოს მის განვითარებას. ისეთი პროდუქტები, როგორიც არის ''მომხმარებელთა ნდობის ინდექსი (Consumer Confidence Index)''<ref>http://gtarchive.georgiatoday.ge/news/23821/ISET-Business-Confidence-Index-%7C-New-Year%2C-New-Start%3F</ref>, ISET-ის ეკონომისტის ბლოგი, ''მთლიანი შიდა პროდუქტის პროგნოზი (GDP Forecast)'' და ყოველთვიური ''მაკროეკონომიკური მიმოხილვა'' რეგულარულად ქვეყნდება ბეჭდვით და ელექტრონულ გამოცემებში. ==== რეგულარული ინდექსები და ანალიტიკური პუბლიკაციები:<ref>{{Cite web |url=https://iset-pi.ge/index.php/en/publications/indexes |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105620/https://iset-pi.ge/index.php/en/publications/indexes |archivedate=2021-04-12 }}</ref> ==== * აგრო მიმოხილვა * ბიზნესის ნდობის ინდექსი * მომხმარებელთა ნდობის ინდექსი * მთლიანი შიდა პროდუქტის პროგნოზი * ხაჭაპურის ინდექსი * მაკროეკონომიკური მიმოხილვა * უძრავი ქონების ბაზრის მიმოხილვა == ინსტიტუტის პარტნიორები და დამკვეთები: == ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტის პარტნიორებსა და დამკვეთებს შორის არიან: * საერთაშრისო ფინანსური ინსტიტუტები და მულტილატერალური დონორები (Asian Development Bank<ref>{{Cite web |url=http://www.adb-asianthinktanks.org/members |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210128172110/http://www.adb-asianthinktanks.org/members |archivedate=2021-01-28 }}</ref>, the World Bank, EU Delegation to Georgia, Global Development Network) * ბილატერალური დონორები (USAID, GIZ, Swiss Development Cooperation) * გაეროს სააგენტოები (UNICEF, UNFPA, UNDP, UNWomen) * საერთაშორისო ფონდები * სახელმწიფო სააგენტოები და სამინისტროები * კერძო სექტორის კომპანიების და ბიზნეს ასოციაციები ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტი არის ეკონომიკის ინსტიტუტების საეთაშორისო ქსელის FREE Network-ის (the Forum for Research on Eastern Europe and Emerging Economies)<ref>https://www.hhs.se/site</ref> წევრი. == სქოლიო == <references responsive="" /> [[კატეგორია:არასამთავრობო ორგანიზაციები]] [[კატეგორია:საქართველოს ორგანიზაციები]] [[კატეგორია:კვლევითი ორგანიზაციები]] rm1pqgq5rg1aj5e7oi8w2it6grxemps 4411463 4411462 2022-08-27T15:06:56Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ორგანიზაცია|სახელი=ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტი|მიზანი=შეიტანოს წვლილი ეკონომიკის, განათლების სისტემის, დემოკრატიული მმართველობისა და სამოქალაქო საზოგადოების განვითარებაში საქართველოსა და რეგიონის მასშტაბით|აბრევიატურა=ISET PI|შეიქმნა=[[2011|2011 წელი]]|ტიპი=კვლევითი ცენტრი|ფერები=|ქალაქი=თბილისი|ქვეყანა=საქართველო||ლიდერი წარწერა=დირექტორი|ლიდერი სახელი=[[თამარ სულუხია]]|ორგანიზაციის სახელი მშობლიური=ISET Policy Institute|საიტი={{ISET PI ვებგვერდი|https://iset-pi.ge/index.php/en/}}|მისამართი=ზანდუკელის ქ.#16}} '''ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტი (ISET PI - ISET Policy Institute)''' — [[არასამთავრობო ორგანიზაცია]], დამოუკიდებელი კვლევითი ცენტრი ეკონომიკის დარგში საქართველოსა და სამხრეთ კავკასიაში.<ref>{{Cite web |url=http://www.cso.ge/organization_projects.php?slug=iset-is-kvleviti-instituti |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105620/http://www.cso.ge/organization_projects.php?slug=iset-is-kvleviti-instituti |archivedate=2021-04-12 }}</ref> ინსტიტუტი დაარსდა [[2011]] წელს [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|ივ.ჯავახიშვილის სახელობისთბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის]] [[ეკონომიკის საერთაშორისო სკოლა ISET|ეკონომიკის საერთაშორისო სკოლის (ISET)]] ბაზაზე და მიზნად ისახავს შეიტანოს წვლილი [[ეკონომიკა|ეკონომიკის]], განათლების სისტემის, დემოკრატიული მმართველობისა და [[სამოქალაქო საზოგადოება|სამოქალაქო საზოგადოების]] განვითარებაში საქართველოსა და სამხრეთ კავკასიის რეგიონის მასშტაბით.<ref>http://online.tsu.edu.ge/ge/science/9916/?p=27</ref> == ISET-ის კვლევით ინსტიტუტის ძირითადი საქმიანობა == '''ISET-ის კვლევით ინსტიტუტსა''' და თსუ '''[[ეკონომიკის საერთაშორისო სკოლა ISET|ეკონომიკის საერთაშორისო სკოლას (ISET)]]''' შორის არსებული მჭიდრო კავშირი უზრუნველყოფს ორივე ორგანიზაციის ინტელექტუალურ-ფინანსურ მდგრადობას. ISET-ის კვლევით ინსტიტუტის საქმიანობის საგანს წარმოადგენს როგორც კვლევითი და საკონსულტაციო საქმიანობა, ისე ტრენინგებისა და დისკუსიების ორგანიზება საჯარო პოლიტიკის ირგვლივ.<ref>http://gtarchive.georgiatoday.ge/news/21144/Top-Experts-Discuss-COVID-19-Impact-&-Challenges-on-Higher-Education-Sector</ref> ინსტიტუტის კვლევების ძირითადი ნაწილი წარმოადგენს საქართველოში მიმდინარე მოვლენების საფუძვლიან ეკონომიკურ ანალიზს, რომელიც კომპლექსურ ეკონომიკურ მოდელებსა და უახლეს კვლევით მეთოდებს ემყარება. ინსტიტუტში 20-ზე მეტი მკვლევარი-ეკონომისტია დაკავებული, მათ დიდ ნაწილს გააჩნია საერთაშორისო სადოქტორო ხარისხი (PhD) ეკონომიკაში. კვლევის '''ძირითადი მიმართულებებია:''' * მაკროეკონომიკური პოლიტიკა<ref>{{Cite web |url=https://iset-pi.ge/index.php/en/research/mprc |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105632/https://iset-pi.ge/index.php/en/research/mprc |archivedate=2021-04-12 }}</ref> * სოფლის მეურნეობის პოლიტიკა<ref>{{Cite web |url=https://iset-pi.ge/index.php/en/research/aprc |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105628/https://iset-pi.ge/index.php/en/research/aprc |archivedate=2021-04-12 }}</ref> * კერძო სექტორის ეკონომიკა<ref>{{Cite web |url=https://iset-pi.ge/index.php/en/research/psrc |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105620/https://iset-pi.ge/index.php/en/research/psrc |archivedate=2021-04-12 }}</ref> * განათლება და სოციალური პოლიტიკა<ref>{{Cite web |url=https://iset-pi.ge/index.php/en/research/sprc |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105631/https://iset-pi.ge/index.php/en/research/sprc |archivedate=2021-04-12 }}</ref> * ენერგეტიკისა და გარემოს დაცვის პოლიტიკა<ref>{{Cite web |url=https://iset-pi.ge/index.php/en/research/eeprc |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105625/https://iset-pi.ge/index.php/en/research/eeprc |archivedate=2021-04-12 }}</ref> * კერძო სექტორის პოლიტიკა<ref>{{Cite web |url=https://iset-pi.ge/index.php/en/research/psrc |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105620/https://iset-pi.ge/index.php/en/research/psrc |archivedate=2021-04-12 }}</ref> == ISET-ის კვლევით ინსტიტუტის პროდუქტები == გარდა ძრითადი მიმართულებებისა ინსტიტუტი ახორციელებს პროექტებს, რომლთა მთავარი მიზანი ფართო საზოგადოებისთვის ეკონომიკური ცვლადების და მათი დინამიკის გასაგები ენით ახსნაა. ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტის ყველაზე ცნობილი პროდუქტი ''ხაჭაპურის ინდექსი (Khachapuri Index)''<ref>http://gtarchive.georgiatoday.ge/news/4276/ISET:-Khachapuri-Index-Increases-to-1.5%25</ref> ეხმარება საზოგადოებას გაიაზროს ინფლაციის არსი და თვალი ადევნოს მის განვითარებას. ისეთი პროდუქტები, როგორიც არის ''მომხმარებელთა ნდობის ინდექსი (Consumer Confidence Index)''<ref>http://gtarchive.georgiatoday.ge/news/23821/ISET-Business-Confidence-Index-%7C-New-Year%2C-New-Start%3F</ref>, ISET-ის ეკონომისტის ბლოგი, ''მთლიანი შიდა პროდუქტის პროგნოზი (GDP Forecast)'' და ყოველთვიური ''მაკროეკონომიკური მიმოხილვა'' რეგულარულად ქვეყნდება ბეჭდვით და ელექტრონულ გამოცემებში. ==== რეგულარული ინდექსები და ანალიტიკური პუბლიკაციები:<ref>{{Cite web |url=https://iset-pi.ge/index.php/en/publications/indexes |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210412105620/https://iset-pi.ge/index.php/en/publications/indexes |archivedate=2021-04-12 }}</ref> ==== * აგრო მიმოხილვა * ბიზნესის ნდობის ინდექსი * მომხმარებელთა ნდობის ინდექსი * მთლიანი შიდა პროდუქტის პროგნოზი * ხაჭაპურის ინდექსი * მაკროეკონომიკური მიმოხილვა * უძრავი ქონების ბაზრის მიმოხილვა == ინსტიტუტის პარტნიორები და დამკვეთები: == ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტის პარტნიორებსა და დამკვეთებს შორის არიან: * საერთაშრისო ფინანსური ინსტიტუტები და მულტილატერალური დონორები (Asian Development Bank<ref>{{Cite web |url=http://www.adb-asianthinktanks.org/members |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2021-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210128172110/http://www.adb-asianthinktanks.org/members |archivedate=2021-01-28 }}</ref>, the World Bank, EU Delegation to Georgia, Global Development Network) * ბილატერალური დონორები (USAID, GIZ, Swiss Development Cooperation) * გაეროს სააგენტოები (UNICEF, UNFPA, UNDP, UNWomen) * საერთაშორისო ფონდები * სახელმწიფო სააგენტოები და სამინისტროები * კერძო სექტორის კომპანიების და ბიზნეს ასოციაციები ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტი არის ეკონომიკის ინსტიტუტების საეთაშორისო ქსელის FREE Network-ის (the Forum for Research on Eastern Europe and Emerging Economies)<ref>https://www.hhs.se/site</ref> წევრი. == სქოლიო == <references responsive="" /> [[კატეგორია:არასამთავრობო ორგანიზაციები]] [[კატეგორია:საქართველოს ორგანიზაციები]] [[კატეგორია:კვლევითი ორგანიზაციები]] b3daupq2efgg7grpr9v1e0c65lirca8 0 508250 4411456 4327780 2022-08-27T14:57:44Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო ნაგებობა | სახელი = რამის ციხე | ორიგინალური სახელი = {{lang-sr|Тврђава Рам}}, Tvrđava Ram | სურათი = Ram tvrdjava1.jpg | წარწერა = | სურათი2 = | წარწერა2 = |lat_dir = N |lat_deg =44.812845 |lon_dir = E |lon_deg =21.330298 | მდებარეობა =რამი, ველიკო გრადიშტე, [[სერბეთი]] | ტიპი = | სტატუსი = | ფუნქციური სტატუსი = | ფართობი = | მფლობელი = | მმართველი = | აშენების წელი = [[1483]]<ref name=kule>{{cite news | author = Dragoljub Stevanović | title = Куле сада зову туристе| trans-title = The towers are now inviting tourists | newspaper = Politika-Мagazin, No. 1103 | pages = 19–21 | language = Serbian | date = 18 November 2018}}</ref> | თარიღდება = | დამკვეთი =[[ბაიაზიდ II]]<ref name=kule/> | ხუროთმოძღვრული ტიპი = | ხუროთმოძღვარი = | მასალა = ქვა | აღდგენის წელი = | გამოყენებაში =არა | ბრძოლები = | მოვლენები = | გარნიზონი = | პოზრუკა =სერბეთი | პოზრუკის ზომა = | ვიკისაწყობი = }} '''რამის ციხე''' ({{lang-sr|Тврђава Рам}}, Tvrđava Ram) — [[XV საუკუნე|XV საუკუნის]] თავდაცვითი ნაგებობა, რომელიც მდებარეობს მდინარე [[დუნაი]]ს მარჯვენა სანაპიროზე, მთაზე, სოფელ რამში, ველიკო გრადიშტეში, აღმოსავლეთ [[სერბეთი|სერბეთში]]. ციხე მდებარეობს კლდეზე, რომელიც ჩრდილო-აღმოსავლეთ მხრიდან მდინარე დუნაის გადაყურებს. . ვარაუდობენ, რომ ქალაქი აშენდა ჰარამის ციხის მოპირდაპირე მხარეს, რომელიც დუნაის გადაღმა მდებარეობდა და რომლის ნაშთებიც შემორჩენილი არაა. რამის ციხე კარგადაა შემონახული.<ref name="САНУ">{{cite web | url = http://spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs/spomenik.php?id=743 | script-title=sr: Споменици културе у Србији - Тврђава Рам | trans-title = Cultural monuments in Serbia - Ram Fortress | publisher = [[Serbian Academy of Sciences and Arts]] | language = Serbian }}</ref><ref>[http://spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs/spomenik.php?id=743 Споменици културе у Србији - Тврђава Рам]</ref><ref>[http://virtuelnimuzejdunava.rs/србија/културно-наслеђе/тврђаве/рамска-тврђава.481.html http://virtuelnimuzejdunava.rs] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190916213519/http://virtuelnimuzejdunava.rs/%D1%81%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%98%D0%B0/%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BD%D0%BE-%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B5%D1%92%D0%B5/%D1%82%D0%B2%D1%80%D1%92%D0%B0%D0%B2%D0%B5/%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D1%82%D0%B2%D1%80%D1%92%D0%B0%D0%B2%D0%B0.481.html |date=2019-09-16 }} Ram Fortress article ''Аccessed on 16. 6. 2014''</ref><ref>[http://www.cooperation.rs/index.php?id=68&tx_ttnews%5Btt_news%5D=46&cHash=ffc6b61fb18a8e9edb54308bea343c3b ''http://www.cooperation.rs''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140714162140/http://www.cooperation.rs/index.php?id=68&tx_ttnews%5Btt_news%5D=46&cHash=ffc6b61fb18a8e9edb54308bea343c3b |date=2014-07-14 }} Ram Fortress article ''Аccessed on 16. 6. 2014''</ref><ref>[http://srpska.etleboro.com/read.php?id=59564 ''http://srpska.etleboro.com''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140714192403/http://srpska.etleboro.com/read.php?id=59564 |date=2014-07-14 }} Fortresses on the Danube-article ''Аccessed on 16. 6. 2014''</ref> ==მდებარეობა== ციხე მდებარეობს [[დუნაი]]ს სანაპიროზე, მდინარეების, კარაშისა და ნერას შესართავთან, მდინარე დუნაის სათავიდან 1 075 [[კილომეტრი|კილომეტრში]].ნაგებობის დასავლეთით მდებარეობს ჭაობიანი ადგილები და კუნძულები - ჩიბუკლია და ოსტროვო. რამის აღმოსავლეთით ციხე გაშენებულია გორიცას გორაზე.<ref>{{cite book | title = Turističko područje Beograda | date = 2007 | publisher = Geokarta | isbn = 978-86-459-0099-2 }}</ref> ციხესიმაგრესთან მდინარე დუნაის სიგანე 5 კილომეტრია.<ref name=obnova>{{cite news | author = Olivera Milošević | title = Obnovljena ramska tvrđava | trans-title = Reconstructed Ram Fortress | newspaper = Politika | language = Serbian | date = 7 August 2019 | url = http://www.politika.rs/sr/clanak/435323/Obnovljena-Ramska-tvrdava}}</ref> მდინარე დუნაის გაფართოება მდინარეების კარაშისა და ნერას შესართავთან ცნობილი იყო როგორც რამის ტბა. როდესაც ჰიდროელექტროსადგურ „ჯერდაპ I“-სთვის 1960 წლის ბოლოს, წყალსაცავის შექმნა დაიწყო, დუნაის სიგანე გაიზარდა და მიმდინარე ვაკეები დაიტბორა.<ref name=bogdan>{{cite news | author = Bogdan Ibrajter | title = Ptice Labudovog okna | trans-title = The birds of Labudovo okno | newspaper = Politika | language = Serbian | date = 24 December 2017 }}</ref> დღესდღეობით ეს ტერიტორია დაცულია [[ბუნების დაცვის საერთაშორისო კავშირი]]ს მიერ IV კატეგორიით. რამსარის ჭარბტენიანი ტერიტორია [[2006]] წლის [[1 მაისი|1 მაისს]] საერთაშორისო მნიშვნელობის ობიექტად გამოცხადდა.<ref>{{cite web | url = http://www.pzzp.rs/rs/sr/aktuelnosti/item/231-svetski-dan-vlaznih-podrucja-dan-ramsara-2-februar-2015.html | title = Svetski dan vlažnih područja Dan Ramsara 2 Februar 2015 | language = Serbian | accessdate = 2021-04-22 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20180204070412/http://www.pzzp.rs/rs/sr/aktuelnosti/item/231-svetski-dan-vlaznih-podrucja-dan-ramsara-2-februar-2015.html | archivedate = 2018-02-04 }}</ref> მდინარე დუნაის ნაპირზე, ამაღლებულ ადგილზე მდებარეობის გამო ციხეს ხშირად მოიხსენიებენ როგოც „ყველაზე კარგ საშუალებას დუნაიზე მზის ჩასვლის სანახავად“.<ref name=mojakuca>{{cite news | author = Mirjana Nikić | script-title=sr: У Раму као у Шенбурну | trans-title = In Ram as in Schönbrunn | newspaper = Politika-Moja kuća | page = 1 | language = Serbian | date = 6 September 2019}}</ref> ==სახელწოდება== ზოგიერთ ძველ რუკაზე რამის ციხე მოხსენიებული როგორც ჰრამი. ამ სახელში ჰ ბგერა შესუსტდა და სახელი რამით შეიცვალა. დადასტურებული არაა, რომ ეს სახელწოდება სერბული წარმოშობისაა. ჰრამი [[სერბული ენა|სერბულად]] „ტაძარს“ ნიშნავს და ციხის მიმდებარედ მართლაცაა შემორჩენილი სხვადასხვა რელიგიური ნაგებობების ნაშთები, რომელთა მრავალფეროვნებაც მხარეში მცხოვრები ხალხების სიჭრელემ განაპირობა. არსებობს ვერსია, რომ ჰრამი [[თურქული ენა|თურქული]] ციხესიმაგრის სახელწოდებდან გაჩნდა და იჰრამის (Ihram) შემოკლებულ ვერსიას წარმოადგენს.<ref name=kule/><ref name=obnova/> ==არქიტექტურა== ციხე ნაგებია ნატეხი ქვის და [[დუღაბი]]სგან. აგურებს იყენებდნენ თაღებისა და [[კამარა|კამარების]] ასაშენებლად.<ref name="САНУ"/> ორიგინალური, ხის „გრილის ტიპის კონსტრუქცია“ ციხესიმაგრეში დღემდეა შემორჩენილი.<ref name=mojakuca/> [[ფაილი:Tvrdjava Ram1.jpg|thumb|250px|ციხესიმაგრის ინტერიერი]] არ არის ცნობილი როდის აშენდა თავდაპირველი ქალაქი, მაგრამ ის ნამდვილად ერთ-ერთი უძველესი ციხეა ამ რეგიონში. [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალებმა]] ახლოს მდებარე რომაული მავზოეუმი არ დაანგრიეს და სანაცვლოდ მიმდებარედ ციხესიმაგრე ააგეს.<ref name=ramska/> სულთანმა [[ბაიაზიდ II]]-მ ააშენებინა ამჟამინდელი გამაგრებები, რომელსაც არაწესიერი [[ხუთკუთხედი]]ს ფორმა აქვს. კედლებს 35 მეტრის სიგრძე და 25 მეტრის სიგანე ქონდათ და ძირითადად ქვემეხებისგან თავის დასაცავად იყო შექმნილი. ქალაქი შედგება 5 კოშკისგან, ოთხ დონეზე (სამი სართული და მიწის დონე), რომელთაგან სამი აღმოსავლეთით, ორი კი დასავლეთით მდებარეობს. დამატებით არსებობდა ოთხი კუთხის კოშკი. ქალაქის შესასვლელთან, რომელიც სამხრეთ-დასავლეთით მდებარეობს არის დამცავი კოშკი „დონჟონი“ (donžon). კოშკებს აქვთ სხვადასხვა ფუძე, მაგრამ მსგავსი არქიტექტურული კონცეფციით არიან ნაგებნი. თითოეული კოშკის პირველ სართულზე [[ამბრაზურა]] იყო დატანილი ქვემეხებისთვის.<ref name="САНУ"/> კედლების სისქე 2-დან 3.3 მეტრამდეა. ციხის ადვილად აღების თავიდან ასაცილებლად ზედა სართულებზე მოხვედრა მხოლოდ თითოეული კოშკის კარიბჭის ან გარე კიბეების საშუალებით იყო შესაძლებელი.<ref name=mojakuca/> ==სამომავლო გეგმები== [[2020]] წლისთვის უნდა დასრულებულიყო ციხემდე მიმავალი საფეხმავლო და ველო ბილიკები. ეს ციხესიმაგრეს დააკავშირებს სოფელ ზატონიესთან და ვერცხლისფერ ტბასთან.<ref name=obnova>{{cite news | author = Olivera Milošević | title = Obnovljena ramska tvrđava | trans-title = Reconstructed Ram Fortress | newspaper = Politika | language = Serbian | date = 7 August 2019 | url = http://www.politika.rs/sr/clanak/435323/Obnovljena-Ramska-tvrdava}}</ref> კომპლექსის შემდგომი მოდერნიზაციის პროცესი მოიცავს მდიანრე დუნაიზე საკრუიზო ნავსაყუდელის მშენებლობას და ციხემდე მიმავალი ახალი, 15 კილომეტრის სიგრძის გზას. რამის ციხის მომავალში განსავითარებლად გამოცხადებულია ამბიციური გეგმები, როგორიცაა: საავტომობილო გზის მშენებლობა, რომელიც ციხესიმაგრე დააკავშირებს ქვეყნის დედაქალაქ [[ბელგრადი|ბელგრადთან]]; 150-ზე მეტი ყვავილის სახეობის დარგვა ციხეების მთელი კომპლექსის გარშემო; თითოეული კიბის გასწვრივ მოაჯირებისა და ღობეების მშენებლობა; ხიდების აღდგენა, რომლებიც კოშკებს აკავშირებდა; წრიული, მიწისზედა ბილიკის ხელახლა შექმნა; კომპიუტერიზებული პრეზენტაციები ციხესიმაგრეში ცხოვრების ძველ წესზე; იდუმალი კოშკის რეკონსტრუქცია.<ref name=ramska>{{cite news | title = Рамска тврђава у јуну отвара капије | trans-title = Ram Fortress opens its gates in June | newspaper = Politika | page = 13 | language = Serbian | date = 3 May 2019 | url = http://www.politika.rs/sr/clanak/428602/Posle-dve-godine-obnove-Ramska-tvrdava-otvara-kapije-u-junu}}</ref> ==ლიტერატურა== * „Yugoslavia, Monuments of Art“ by Lazar Trifunovic, 1988, Belgrade ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სერბეთის ციხესიმაგრეები]] [[კატეგორია:სერბეთის არქეოლოგიური ძეგლები]] esd350ux6w89q0l7w4qx4cplg9nio03 2 508489 4411522 4405359 2022-08-27T17:47:20Z ალიკო თარგამაძე 131080 wikitext text/x-wiki {{ციტატა|ეჰა, მეომარნო ქრისტესანო! თუ ღვთის სჯულის დასაცავად თავდადებით ვიბრძოლებთ, არამც თუ ეშმაკის ურიცხვ მიმდევართა, არამედ თვით ეშმაკებსაც ადვილად დავამარცხებთ!|[[დავით IV აღმაშენებელი]]}} {{დაიწყე კადრი|ლურჯი}} *'''სახელი:''' ალიკო. *'''გვარი:'''[[თარგამაძეები|თარგამაძე]]. *'''წარმოშობის ადგილი:''' [[აფხაზეთი]], [[გურია]], [[იმერეთი]], [[სამეგრელო]]. *'''დაბ. თარიღი:''' [[14 მაისი]], [[2006]]. *'''დაბ. ადგილი:''' [[ქუთაისი]]. *'''ეროვნება:''' [[ქართველი]]. *'''სარწმუნოება:''' [[მართლმადიდებლობა]]. *'''ინტერესის სფერო:''' [[ისტორია]], [[ლიტერატურა]], [[გეოგრაფია]], [[პოლიტიკა]], [[გენეტიკა]], და [[ფილატელია]]. *'''იდეოლოგია:''' [[ნაციონალიზმი]]. *'''ჩემი საქმიანობა ვიკიპედიაში:''' ვიკიპედიაში დავრეგისტრირდი 2021 წლის 25 აპრილს, თუმცა ვიკიპედიაში დარეგისტრირებამდე მე ვიყენებდი IP მისამართს 178.134.29.234, მაგრამ იგივე IP მისამართს ვიკიპედიაში რამდენიმე ადამიანი იყენებდა და იმისთვის, რომ თავიდან ამეცილებინა სხვებისთვის სხვა ანონიმურ მომხმარებლებთან ჩემი თავის შეცდომით გაიგივება დავრეგისტრირდი. *'''ჩემს მიერ შექმნილი სტატიები:''' [[ჰაპლოჯგუფი J-M172]], [[ჰაპლოჯგუფი G-M201]], [[ჰაპლოჯგუფი]], [[დიხაშ კოჩი]], [[შეთე გულუხაიძე]], [[ვასილ მაჩაბელი]].<span style="position:absolute;top:-37px;left:-180px;z-index:100">[[ფაილი:Abrams-transparent.png|185x185პქ]]</span> {{Babel|ka|xmf-1|ru-2|en-2}} {{მომხთარგები|{{ინტერესი:ისტორია}}|{{მომხ საქ}}|{{მომხ ქართველი}}|{{მომხ საფრ}}|{{მომხ ესპ}}|{{ინტერესი:ლიტერატურა}}|{{მომხ თარიღი}}|{{მომხ ნაციონალისტი}}|{{მომხ_კურო}}|{{მომხ მართლ ქრისტიანი}}|{{მომხ კითხვა}}|{{მომხმარებლის თარგი/ბიზანტია}}|{{მომხმარებლის თარგი/ჯვაროსნული ლაშქრობები}}|{{მომხმარებლის თარგი/საქართველოს ისტორია}}|{{მომხმარებლის თარგი/აღმოსავლეთმცოდნეობა}}|{{მომხმარებლის თარგი/საქ მომხრე}}|{{მომხმარებლის თარგი/საქ საზ მომხრე}}|{{მომხმარებლის თარგი/მილიტარისტი}}}} {{უდიდესი ვიკიპედიები}} tlvt2ay7njio1wbqlpooiccy704334a 0 514063 4411455 4223338 2022-08-27T14:57:31Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki '''მამურზა ხერგიანის დარბაზ-მაჩუბი''' — [[არქიტექტურა|არქიტექტურული]] ძეგლი [[მესტიის მუნიციპალიტეტი|მესტიის მუნიციპალიტეტის]] სოფელ [[ლანჩვალი|ლანჩვალში]]. იგი მჭიდროდ განაშენიანებულ უბანში მდებარეობს. კომპლექსის ერთგვარი აქცენტს [[კოშკი]] წარმოდგენს, მასზე სამხრეთ-აღმოსავლეთით მიდგმულია დარბაზ-მაჩუბი, რომელიც ამ მომენტში საკმაოდ არის გადაკეთებული და მისგან აღმოსავლეთით კიდევ ერთი ადრეული დარბაზ-მაჩუბი დგას, რომლსიგანაც მხოლოდ რამდენიმე კედელიღაა შემორჩენილი. თანადროული კედელი, რომელიც ყორე ქვით კირ-დუღაბზეა ნაშენი მხოლოდ დასავლეთი ფასადის ჩრდილეთ მონაკვეთშია შემორჩენილი, რომელსაც შეკეთები კვალი ეტყობა. სამხრეთი ფასადის ნახვა ახლად მიშენებული სივრცის ინტერიერიდანაა შესაძლებელი. თანადროული დარბაზ-მაჩუბის ინტერიერის ნახვა ვერ მოხერხდა. აღსანიშნია, რომ მისი ინტერიერიდან არის შესაძლებელი კოშკზე მიდგმული ხის აივანზე მოხვედრა, მამურზა ხერგიანის დარბაზ-მაჩუბი მართალია საკმაოდ გადაკეთებულია, დაკარგეული აქვს თანადროული პროპროცია და გეგმარება, მაგრამ მთლიანი კომპლექსის აღმიქსთვის და მისი განვითარების დასანახად ის საკმაოდ მნიშვნელოვან ობიექტს წარმოადგენს. ==რესურსები ინტერნეტში== {{საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა|38196}} [[კატეგორია:მესტიის მუნიციპალიტეტის არქიტექტურული ძეგლები]] lgk27r5jzqnadqh2il0mhgqlsuu3yt4 4411457 4411455 2022-08-27T14:58:47Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki '''მამურზა ხერგიანის დარბაზ-მაჩუბი''' — [[არქიტექტურა|არქიტექტურული]] ძეგლი [[მესტიის მუნიციპალიტეტი|მესტიის მუნიციპალიტეტის]] სოფელ [[ლანჩვალი|ლანჩვალში]]. იგი მჭიდროდ განაშენიანებულ უბანში მდებარეობს. კომპლექსის ერთგვარი აქცენტს [[კოშკი]] წარმოდგენს, მასზე სამხრეთ-აღმოსავლეთით მიდგმულია დარბაზ-მაჩუბი, რომელიც ამ მომენტში საკმაოდ არის გადაკეთებული და მისგან აღმოსავლეთით კიდევ ერთი ადრეული დარბაზ-მაჩუბი დგას, რომლსიგანაც მხოლოდ რამდენიმე კედელიღაა შემორჩენილი. თანადროული კედელი, რომელიც ყორე ქვით კირ-დუღაბზეა ნაშენი მხოლოდ დასავლეთი ფასადის ჩრდილეთ მონაკვეთშია შემორჩენილი, რომელსაც შეკეთები კვალი ეტყობა. სამხრეთი ფასადის ნახვა ახლად მიშენებული სივრცის ინტერიერიდანაა შესაძლებელი. თანადროული დარბაზ-მაჩუბის ინტერიერის ნახვა ვერ მოხერხდა. აღსანიშნია, რომ მისი ინტერიერიდან არის შესაძლებელი კოშკზე მიდგმული ხის აივანზე მოხვედრა, მამურზა ხერგიანის დარბაზ-მაჩუბი მართალია საკმაოდ გადაკეთებულია, დაკარგეული აქვს თანადროული პროპროცია და გეგმარება, მაგრამ მთლიანი კომპლექსის აღქმისთვის და მისი განვითარების დასანახად ის საკმაოდ მნიშვნელოვან ობიექტს წარმოადგენს. ==რესურსები ინტერნეტში== {{საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა|38196}} [[კატეგორია:მესტიის მუნიციპალიტეტის არქიტექტურული ძეგლები]] 2wk8adhqbvjv0w6hajx965h2blq5kvj 0 514473 4411412 4225541 2022-08-27T14:21:04Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Konhkati-2.jpg|thumb|ჭანიეთურის ეკლესია რეკონსტრუქციამდე]] '''ჭანიეთურის მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესია''' — კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლი [[საქართველო]]ში. მდებარეობს [[ოზურგეთის მუნიციპალიტეტი]]ს სოფელ [[განთიადი (ოზურგეთის მუნიციპალიტეტი)|განთიადში]]. ტაძარი სავარაუდოდ X საუკუნეში უნდა იყოს აგებული. გადმოცემის მიხედვით თავდაპირველად ეს ეკლესია მაღალ გორაზე იდგა, მაგრამ იქ მოსახლეობა უგზოობის გამო ვერ ადიოდა, ამიტომ ტაძარი დაშალეს და გზასთან ახლოს ჩაიტანეს. [[File:ჭანიეთურის მონასტერი.jpg|thumb|ჭანიეთურის მონასტერი]] დგას შემაღლებულ ადგილას. ნაგებია სხვადასხვა ფერის თლილი ქვის კვადრებით. ტაძარი [[დარბაზული ეკლესია|დარბაზულია]], წყობა სწორკუთხაა. ტაძარს შესასვლელი დასავლეთიდან და სამხრეთიდან აქვს. დასავლეთით ტაძარს დიდი კარიბჭე აქვს. კარიბჭის თაღები მრგვალ მასიურ სვეტს ეყრდნობა. დასავლეთ მინაშენზე, სვეტის თავზე გამოყენებულია ტიმპანის ქვა, სადაც ცენტრში წარმოდგენილია წრეში ჩახაზული ჯვარი. კარიბჭის კედლებზე მოჩუქურთმებული ქვებია გამოყენებული. სამხრეთით კარის თავზე ჩუქურთმიანი თაღი გადის. ჩრდილოეთიდან ტაძარს მცირე ზომის სწორკუთხა მინაშენი აქვს, რომლის შესასვლელი დასავლეთიდანაა. ტაძარს დასავლეთით, აღმოსავლეთით და სამხრეთით გაჭრილი აქვს თაღოვანი სარკმლები, რომელიც ასევე მოჩუქურთმებულია. ტაძარს გარშემო [[გალავანი]] შემოუყვება. ტაძარს რეკონსტრუქცია ჩაუტარდა 2013- 2014 წლებში. მონასტერი მდებარეობდა სოფელ [[ჭანიეთური]]ს ტერიტორიაზე, რომელიც საბჭოთა პერიოდში სამ ნაწილად გაიყო და სამ სხვადასხვა სასოფლო საბჭოში გადანაწილდა. მონასტერი მოექცია იმ ტერიტორიაზე, რომელიც [[განთიადი (ოზურგეთის მუნიციპალიტეტი)|განთიადის]] სახელით შევიდა [[კონჭკათი (ოზურგეთის მუნიციპალიტეტი)|კონჭკათის]] სასოფლო საბჭოს შემადგენლობაში<ref>{{სტატია|ავტორი=ტუღუში კ., სირაძე დ.|სათაური= „დავიცვათ და შევისწავლოთ კულტურის ძეგლები“ |გამოცემა= „ლენინის დროშა“|სახეობა=გაზეთი|ნომერი= 135|გვერდები= 3 |წელი= 1961 }}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== {{საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა|9899}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ოზურგეთის მუნიციპალიტეტის ტაძრები]] [[კატეგორია:კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები გურიის მხარეში]] [[კატეგორია:საქართველოს მონასტრები]] hskya6g80mskwla5qvoiebzgaz4gwn4 0 517923 4411466 4279167 2022-08-27T15:08:00Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ.  [[8 იანვარი]], [[1959]] ) — [[ქართველები|ქართველი]]  [[გეოგრაფი]], [[მეცნიერება|მეცნიერი]] და [[მასწავლებელი|პედაგოგი]]. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში.  1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისი სახელმწიფო უნვერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]] - [[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით.  პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო - კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი  მეცნიერ - თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინების მთა|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ|ჯანღარის ალათაუშ]]<nowiki/>ს, [[იაკუტოვო|იაკუტაშს]], [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტივატი|ტივაშს]], [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეს მთები|პირენის მთებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო - პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული აპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ.  ხელმძღანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დრიოს მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთაავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებლიან მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი უამრავი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობას იღებს ისეთ გახმარებულ საქმეში როგორიცაა „[https://transparency.ge/ge/post/kartograpebis-sakme-politikurad-motivirebuli-axali-gamozieba კარტოგრაფების საქმე]“. კარტოგრაფი და თსუ-ს ასოცირებული პროფესორმა დავით გარეჯის საქმეზე სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვით ასახულია რეალობა. == ორგანიზაციის, ასოციაციის წევრი == * საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია, გამგეობის თავმჯდომარე (1996 - დღემდე) == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება -განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] == სქოლიო == <references /> {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] d7py1n2i7ah6a2uch1sfwomgarr1vf3 4411468 4411466 2022-08-27T15:09:02Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ.  [[8 იანვარი]], [[1959]] ) — ქართველი  [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში.  1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისი სახელმწიფო უნვერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]] - [[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით.  პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო - კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი  მეცნიერ - თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინების მთა|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ|ჯანღარის ალათაუშ]]<nowiki/>ს, [[იაკუტოვო|იაკუტაშს]], [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტივატი|ტივაშს]], [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეს მთები|პირენის მთებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო - პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული აპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ.  ხელმძღანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დრიოს მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთაავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებლიან მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი უამრავი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობას იღებს ისეთ გახმარებულ საქმეში როგორიცაა „[https://transparency.ge/ge/post/kartograpebis-sakme-politikurad-motivirebuli-axali-gamozieba კარტოგრაფების საქმე]“. კარტოგრაფი და თსუ-ს ასოცირებული პროფესორმა დავით გარეჯის საქმეზე სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვით ასახულია რეალობა. == ორგანიზაციის, ასოციაციის წევრი == * საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია, გამგეობის თავმჯდომარე (1996 - დღემდე) == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება -განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] == სქოლიო == <references /> {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] 8dz9fu4g5tbs4yxs860m3z7s4u1lvp6 4411469 4411468 2022-08-27T15:09:12Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში.  1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისი სახელმწიფო უნვერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]] - [[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით.  პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო - კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი  მეცნიერ - თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინების მთა|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ|ჯანღარის ალათაუშ]]<nowiki/>ს, [[იაკუტოვო|იაკუტაშს]], [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტივატი|ტივაშს]], [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეს მთები|პირენის მთებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო - პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული აპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ.  ხელმძღანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დრიოს მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთაავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებლიან მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი უამრავი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობას იღებს ისეთ გახმარებულ საქმეში როგორიცაა „[https://transparency.ge/ge/post/kartograpebis-sakme-politikurad-motivirebuli-axali-gamozieba კარტოგრაფების საქმე]“. კარტოგრაფი და თსუ-ს ასოცირებული პროფესორმა დავით გარეჯის საქმეზე სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვით ასახულია რეალობა. == ორგანიზაციის, ასოციაციის წევრი == * საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია, გამგეობის თავმჯდომარე (1996 - დღემდე) == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება -განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] == სქოლიო == <references /> {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] a02i0byrrhw9txaihj19zh8liqwca1y 4411470 4411469 2022-08-27T15:09:30Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში.  1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისი სახელმწიფო უნვერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]] - [[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით.  პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო - კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი  მეცნიერ - თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინების მთა|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ|ჯანღარის ალათაუშ]]<nowiki/>ს, [[იაკუტოვო|იაკუტაშს]], [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტივატი|ტივაშს]], [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეს მთები|პირენის მთებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო - პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული აპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ.  ხელმძღანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დრიოს მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთაავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებლიან მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი უამრავი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობას იღებს ისეთ გახმარებულ საქმეში როგორიცაა „[https://transparency.ge/ge/post/kartograpebis-sakme-politikurad-motivirebuli-axali-gamozieba კარტოგრაფების საქმე]“. კარტოგრაფი და თსუ-ს ასოცირებული პროფესორმა დავით გარეჯის საქმეზე სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვით ასახულია რეალობა. == ორგანიზაციის, ასოციაციის წევრი == * საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია, გამგეობის თავმჯდომარე (1996 - დღემდე) == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება -განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] == სქოლიო == <references /> {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] rlovgczrdbrdb9rv5kxtqwsypzarcs6 4411471 4411470 2022-08-27T15:10:26Z Otogi 27089 /* ბიოგრაფია */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო - კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი  მეცნიერ - თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინების მთა|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ|ჯანღარის ალათაუშ]]<nowiki/>ს, [[იაკუტოვო|იაკუტაშს]], [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტივატი|ტივაშს]], [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეს მთები|პირენის მთებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო - პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული აპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ.  ხელმძღანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დრიოს მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთაავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებლიან მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი უამრავი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობას იღებს ისეთ გახმარებულ საქმეში როგორიცაა „[https://transparency.ge/ge/post/kartograpebis-sakme-politikurad-motivirebuli-axali-gamozieba კარტოგრაფების საქმე]“. კარტოგრაფი და თსუ-ს ასოცირებული პროფესორმა დავით გარეჯის საქმეზე სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვით ასახულია რეალობა. == ორგანიზაციის, ასოციაციის წევრი == * საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია, გამგეობის თავმჯდომარე (1996 - დღემდე) == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება -განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] == სქოლიო == <references /> {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] qujemxftuxwdg0pkmm8n396plwp8x1a 4411472 4411471 2022-08-27T15:11:47Z Otogi 27089 /* ბიოგრაფია */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინების მთა|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ|ჯანღარის ალათაუშ]]<nowiki/>ს, [[იაკუტოვო|იაკუტაშს]], [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტივატი|ტივაშს]], [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეს მთები|პირენის მთებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო - პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული აპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ.  ხელმძღანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დრიოს მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთაავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებლიან მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი უამრავი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობას იღებს ისეთ გახმარებულ საქმეში როგორიცაა „[https://transparency.ge/ge/post/kartograpebis-sakme-politikurad-motivirebuli-axali-gamozieba კარტოგრაფების საქმე]“. კარტოგრაფი და თსუ-ს ასოცირებული პროფესორმა დავით გარეჯის საქმეზე სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვით ასახულია რეალობა. == ორგანიზაციის, ასოციაციის წევრი == * საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია, გამგეობის თავმჯდომარე (1996 - დღემდე) == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება -განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] == სქოლიო == <references /> {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] a9c5yp16lab9e4nji4k0dx91nwmz6xp 4411473 4411472 2022-08-27T15:13:13Z Otogi 27089 /* ბიოგრაფია */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ|ჯანღარის ალათაუშ]]<nowiki/>ს, [[იაკუტოვო|იაკუტაშს]], [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტივატი|ტივაშს]], [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეს მთები|პირენის მთებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო - პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული აპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ.  ხელმძღანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დრიოს მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთაავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებლიან მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი უამრავი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობას იღებს ისეთ გახმარებულ საქმეში როგორიცაა „[https://transparency.ge/ge/post/kartograpebis-sakme-politikurad-motivirebuli-axali-gamozieba კარტოგრაფების საქმე]“. კარტოგრაფი და თსუ-ს ასოცირებული პროფესორმა დავით გარეჯის საქმეზე სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვით ასახულია რეალობა. == ორგანიზაციის, ასოციაციის წევრი == * საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია, გამგეობის თავმჯდომარე (1996 - დღემდე) == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება -განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] == სქოლიო == <references /> {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] o0199rqvqcvsfn1amjche60xk8xmd7n 4411474 4411473 2022-08-27T15:23:29Z Otogi 27089 გაუგებარი ტერმინები wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ]]ს, [[იაკუტია]]ს, [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტუვა]]ს, [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეები|პირენეებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო - პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული აპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ.  ხელმძღანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დრიოს მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთაავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებლიან მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი უამრავი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობას იღებს ისეთ გახმარებულ საქმეში როგორიცაა „[https://transparency.ge/ge/post/kartograpebis-sakme-politikurad-motivirebuli-axali-gamozieba კარტოგრაფების საქმე]“. კარტოგრაფი და თსუ-ს ასოცირებული პროფესორმა დავით გარეჯის საქმეზე სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვით ასახულია რეალობა. == ორგანიზაციის, ასოციაციის წევრი == * საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია, გამგეობის თავმჯდომარე (1996 - დღემდე) == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება -განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] == სქოლიო == <references /> {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] 6ztofinqjqk2t5o0quet07wql4xft8o 4411475 4411474 2022-08-27T15:24:05Z Otogi 27089 /* ბიოგრაფია */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ]]ს, [[იაკუტია]]ს, [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტუვა]]ს, [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეები|პირენეებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო-პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანდშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული ასპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ.  ხელმძღანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დრიოს მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთაავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებლიან მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი უამრავი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობას იღებს ისეთ გახმარებულ საქმეში როგორიცაა „[https://transparency.ge/ge/post/kartograpebis-sakme-politikurad-motivirebuli-axali-gamozieba კარტოგრაფების საქმე]“. კარტოგრაფი და თსუ-ს ასოცირებული პროფესორმა დავით გარეჯის საქმეზე სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვით ასახულია რეალობა. == ორგანიზაციის, ასოციაციის წევრი == * საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია, გამგეობის თავმჯდომარე (1996 - დღემდე) == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება -განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] == სქოლიო == <references /> {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] gjfs9rde2lcty4x9q7xfcr9h4wcpbti 4411476 4411475 2022-08-27T15:27:34Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ]]ს, [[იაკუტია]]ს, [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტუვა]]ს, [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეები|პირენეებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო-პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანდშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული ასპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ.  ხელმძღვანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითხებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დროის მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია, ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთაავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებლიან მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი უამრავი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობას იღებს ისეთ გახმარებულ საქმეში როგორიცაა „[https://transparency.ge/ge/post/kartograpebis-sakme-politikurad-motivirebuli-axali-gamozieba კარტოგრაფების საქმე]“. კარტოგრაფი და თსუ-ს ასოცირებული პროფესორმა დავით გარეჯის საქმეზე სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვით ასახულია რეალობა. == ორგანიზაციის, ასოციაციის წევრი == * საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია, გამგეობის თავმჯდომარე (1996 - დღემდე) == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება -განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] == სქოლიო == <references /> {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] 8xavtxtbz770nmryczfg6f912lrix5e 4411477 4411476 2022-08-27T15:28:44Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ]]ს, [[იაკუტია]]ს, [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტუვა]]ს, [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეები|პირენეებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო-პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანდშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული ასპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ.  ხელმძღვანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითხებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დროის მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია, ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთანავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებელი მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი უამრავი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობას იღებს ისეთ გახმარებულ საქმეში როგორიცაა „[https://transparency.ge/ge/post/kartograpebis-sakme-politikurad-motivirebuli-axali-gamozieba კარტოგრაფების საქმე]“. კარტოგრაფი და თსუ-ს ასოცირებული პროფესორმა დავით გარეჯის საქმეზე სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვით ასახულია რეალობა. == ორგანიზაციის, ასოციაციის წევრი == * საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია, გამგეობის თავმჯდომარე (1996 - დღემდე) == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება -განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] == სქოლიო == <references /> {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] fekbfxb1r9uizkezkgloimdibmjzse4 4411478 4411477 2022-08-27T15:30:38Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ]]ს, [[იაკუტია]]ს, [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტუვა]]ს, [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეები|პირენეებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო-პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანდშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული ასპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ.  ხელმძღვანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითხებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დროის მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია, ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთანავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებელი მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი მრავალი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცეფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობა მიიღო ისეთ გახმაურებულ საქმეში, როგორიცაა „[https://transparency.ge/ge/post/kartograpebis-sakme-politikurad-motivirebuli-axali-gamozieba კარტოგრაფების საქმე]“. კარტოგრაფი და თსუ-ს ასოცირებული პროფესორმა დავით გარეჯის საქმეზე სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვით ასახულია რეალობა. == ორგანიზაციის, ასოციაციის წევრი == * საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია, გამგეობის თავმჯდომარე (1996 - დღემდე) == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება -განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] == სქოლიო == <references /> {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] gzno8scxlp7i6zo23p127arc10nethw 4411480 4411478 2022-08-27T15:36:38Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ]]ს, [[იაკუტია]]ს, [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტუვა]]ს, [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეები|პირენეებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო-პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანდშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული ასპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ. ხელმძღვანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითხებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დროის მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია, ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთანავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებელი მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი მრავალი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცეფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობა მიიღო ისეთ გახმაურებულ საქმეში, როგორიცაა „კარტოგრაფების საქმე“. მან „დავით გარეჯის საქმეზე“ სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვითაა ასახული რეალობა. == ორგანიზაციის, ასოციაციის წევრი == * საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია, გამგეობის თავმჯდომარე (1996 - დღემდე) == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება -განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] == სქოლიო == <references /> {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] iquxr0vzer14gblglhz7fugrf7vdfsy 4411481 4411480 2022-08-27T15:40:36Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი. 1996 წლიდან საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაციის გამგეობის თავმჯდომარე. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ]]ს, [[იაკუტია]]ს, [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტუვა]]ს, [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეები|პირენეებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო-პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანდშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული ასპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ. ხელმძღვანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითხებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დროის მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია, ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთანავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებელი მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი მრავალი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცეფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობა მიიღო ისეთ გახმაურებულ საქმეში, როგორიცაა „კარტოგრაფების საქმე“. მან „დავით გარეჯის საქმეზე“ სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვითაა ასახული რეალობა. == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება -განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] == სქოლიო == <references /> {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] qfj9gnmm6z2n5klpr5f7aag5e1vezx7 4411482 4411481 2022-08-27T15:41:12Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი. 1996 წლიდან საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაციის გამგეობის თავმჯდომარე. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ]]ს, [[იაკუტია]]ს, [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტუვა]]ს, [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეები|პირენეებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო-პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანდშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული ასპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ. ხელმძღვანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითხებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დროის მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია, ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთანავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებელი მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი მრავალი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცეფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობა მიიღო ისეთ გახმაურებულ საქმეში, როგორიცაა „კარტოგრაფების საქმე“. მან „დავით გარეჯის საქმეზე“ სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვითაა ასახული რეალობა. == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება -განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] gjaim6lrhsrbvts7a9nxc59x5msaa5t 4411483 4411482 2022-08-27T15:41:46Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი. 1996 წლიდან საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაციის გამგეობის თავმჯდომარე. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ]]ს, [[იაკუტია]]ს, [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტუვა]]ს, [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეები|პირენეებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო-პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანდშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული ასპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ. ხელმძღვანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითხებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დროის მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია, ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთანავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებელი მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი მრავალი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცეფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%96 რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობა მიიღო ისეთ გახმაურებულ საქმეში, როგორიცაა „კარტოგრაფების საქმე“. მან „დავით გარეჯის საქმეზე“ სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვითაა ასახული რეალობა. == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება-განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] s9ckwoa5am7q4ohlk0lzghoclv0vnzq 4411484 4411483 2022-08-27T15:46:24Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი. 1996 წლიდან საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაციის გამგეობის თავმჯდომარე. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ]]ს, [[იაკუტია]]ს, [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტუვა]]ს, [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეები|პირენეებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო-პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანდშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული ასპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ. ხელმძღვანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითხებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დროის მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია, ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთანავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებელი მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი მრავალი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცეფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობა მიიღო ისეთ გახმაურებულ საქმეში, როგორიცაა „კარტოგრაფების საქმე“. მან „დავით გარეჯის საქმეზე“ სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვითაა ასახული რეალობა. == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება-განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-6819-2</nowiki>. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. <nowiki>ISBN 978-9941-0-4636-0</nowiki> * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. <nowiki>ISBN 5-9618-0037-7</nowiki>, www.alexpublishers.ru; <nowiki>http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0</nowiki> * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] autwu15ypi6koxftzo1mnxskx8mxhwe 4411486 4411484 2022-08-27T15:47:21Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა=[[გეოლოგი]], [[კარტოგრაფი]], [[ლექტორი]] |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[მეცნიერი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი. 1996 წლიდან საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაციის გამგეობის თავმჯდომარე. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ]]ს, [[იაკუტია]]ს, [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტუვა]]ს, [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეები|პირენეებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო-პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანდშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული ასპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ. ხელმძღვანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითხებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დროის მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია, ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთანავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებელი მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი მრავალი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცეფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობა მიიღო ისეთ გახმაურებულ საქმეში, როგორიცაა „კარტოგრაფების საქმე“. მან „დავით გარეჯის საქმეზე“ სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვითაა ასახული რეალობა. == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება-განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. ISBN 978-9941-0-6819-2. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. ISBN 978-9941-0-4636-0 * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. ISBN 5-9618-0037-7, www.alexpublishers.ru; http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0 * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] 2x0b2dyr8hjl4d4nyi9b50ohjb86dkw 4411487 4411486 2022-08-27T15:48:26Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა= ლექტორი |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[პროფესორი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი. 1996 წლიდან საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაციის გამგეობის თავმჯდომარე. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ]]ს, [[იაკუტია]]ს, [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტუვა]]ს, [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეები|პირენეებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო-პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანდშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული ასპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ. ხელმძღვანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითხებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დროის მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია, ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთანავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებელი მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი მრავალი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცეფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობა მიიღო ისეთ გახმაურებულ საქმეში, როგორიცაა „კარტოგრაფების საქმე“. მან „დავით გარეჯის საქმეზე“ სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვითაა ასახული რეალობა. == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება-განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. ISBN 978-9941-0-6819-2. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. ISBN 978-9941-0-4636-0 * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. ISBN 5-9618-0037-7, www.alexpublishers.ru; http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0 * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] 7tw73s70bc1y2ik0f2srx6jiqemo70i 4411488 4411487 2022-08-27T15:48:42Z Otogi 27089 წაიშალა [[კატეგორია:ქართველი ლექტორები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა= ლექტორი |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[პროფესორი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი. 1996 წლიდან საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაციის გამგეობის თავმჯდომარე. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ]]ს, [[იაკუტია]]ს, [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტუვა]]ს, [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეები|პირენეებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო-პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანდშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული ასპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ. ხელმძღვანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითხებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დროის მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია, ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთანავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებელი მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი მრავალი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცეფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობა მიიღო ისეთ გახმაურებულ საქმეში, როგორიცაა „კარტოგრაფების საქმე“. მან „დავით გარეჯის საქმეზე“ სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვითაა ასახული რეალობა. == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება-განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. ISBN 978-9941-0-6819-2. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. ISBN 978-9941-0-4636-0 * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. ISBN 5-9618-0037-7, www.alexpublishers.ru; http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0 * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] 0ep95hdli23q7j87ntv9kjtgfe97xfd 4411489 4411488 2022-08-27T15:48:56Z Otogi 27089 წაიშალა [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]]; დაემატა [[კატეგორია:ქართველი გეოგრაფები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა= ლექტორი |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[პროფესორი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი. 1996 წლიდან საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაციის გამგეობის თავმჯდომარე. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ]]ს, [[იაკუტია]]ს, [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტუვა]]ს, [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეები|პირენეებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო-პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანდშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული ასპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ. ხელმძღვანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითხებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დროის მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია, ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთანავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებელი მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი მრავალი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცეფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობა მიიღო ისეთ გახმაურებულ საქმეში, როგორიცაა „კარტოგრაფების საქმე“. მან „დავით გარეჯის საქმეზე“ სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვითაა ასახული რეალობა. == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება-განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. ISBN 978-9941-0-6819-2. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. ISBN 978-9941-0-4636-0 * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. ISBN 5-9618-0037-7, www.alexpublishers.ru; http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0 * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] 9d9aze5n8iygxau2j6289br0r6wlwho 4411492 4411489 2022-08-27T15:50:22Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{მმ*|გორდეზიანი}} {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი=თენგიზ გორდეზიანი |დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1959|1|8}} |დაბადების ადგილი= სოფელი [[ჟოშხა |ჟოშხა]], [[ამბროლაურის რაიონი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |საქმიანობა= ლექტორი |ფოტო=თენგიზ.png |სამეცნიერო წოდება=[[პროფესორი]] |სამუშაო ადგილი=[[თბილისის სახელმწიფო უნივერიტიტეტი]] |მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}, {{დროშა|საქართველო}} |ასოციაციის წევრი=[[საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაცია]] }} '''თენგიზ გოდერზიანი''' (დ. [[8 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი [[გეოგრაფი]] და [[პედაგოგი]]. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი. 1996 წლიდან საქართველოს კარტოგრაფთა ასოციაციის გამგეობის თავმჯდომარე. == ბიოგრაფია == თენგიზ გორდეზიანი დაიბადა ამბროლაურის რაონში, სოფელ ჟოშხაში. 1984 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] მიმართულებით. პარალელურად [[1983]] წლიდან მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აეროკოსმიური მეთოდებით გარემოს მდგომარეობათა შემსწავლელ სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში [[1922]] წლამდე, ჯერ როგორც ლაბორანტი, შემგომში როგორც უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. ამავე პერიოდში 1983-1992 წლებში კომპლექსურ-გეოგრაფიულ ექსპედიციაში იღებდა მონაწილეობას. აღნიშნული ექსპედიცია მოიცავდა შემდეგ ტერიტორიებს: [[ყირიმი|ყირიმის]], [[ლადოგის ტბა|ლადოგის ტბის შემოგარენს]], [[ხიბინები|ხიბინების მთებს]], [[კარელიის რესპუბლიკა|კარელიას]], [[მოსკოვის ოლქი|მოსკოვის ოლქს]], [[პამირი|პამირის მთებს]], [[ქოფეთდაღი|ქოფეთდაღს]], [[ჯუნგარის ალათაუ]]ს, [[იაკუტია]]ს, [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკას]], [[შორეული აღმოსავლეთი|შორეულ აღმოსავლეთს]], [[ტუვა]]ს, [[ბაიკალისპირეთი|ბაიკალისპირეთს]], [[პირენეები|პირენეებს]], [[მაგადანის ოლქი|მაგადანის ოლქსა]] და [[ჩუკოტკის ნახევარკუნძული|ჩუკოტკას]]. თენგიზ გორდეზიანს გამოქვეყნებული აქვს 30-მდე სამეცნიერო და 20-მდე სამეცნიერო-პოპულარული ნაშრომი. 1993 წლიდან მუშაობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში კარტოგრაფია-გეოდეზიისა და გეოინფორმატიკის კათედრაზე და კითხულობს ლექციებს [[კარტოგრაფიის ისტორია|კარტოგრაფიის]], რუკათმცოდნეობის, თემატური და ატლასური კარტოგრაფიის, ლანდშაფტური კარტოგრაფიის, გეოინფორმაციული კარტოგრაფიის, გარემოს დინამკის კარტოგრაფიული ასპექტებისა და გეოლოგიური კარტოგრაფის შესახებ. ხელმძღვანელობს საველე-სასწავლო პრაქტიკებს [[ტოპოგრაფია|ტოპოგრაფიასა]] და [[ლანდშაფტმცოდნეობა|ლანდშაფტმცოდნეობაში]]. გორდეზიანის სამუშაო საკითხებია: სინთეზის პრობლემა კარტოგრაფიაში, დროის მასშტაბი, კარტოგრაფიული გენერალიზაცია, ქალაქების კომპლექსური კარტოგრაფირება, სპორტის კარტოგრაფირება და ა.შ. 1983 წლიდან ხელმძღვანელობს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტთან არსებულ კარტოგრაფიულ ფონდს და ამასთანავე არის „კავკასიის გეოგრაფიული ჟურნალის“ პასუხისმგებელი მდივანი. ხშირად მონაწილეობს საერთაშორისო კონფერენციებში. თენგიზ გორდეზიანის თაოსნობითა და რედაქტორობით გამოიცა 3 რუკა და 1 რუკა-ბუკლეტი. თენგიზ გორდეზიანი მრავალი სახელმძღვანელოს ავტორია, რომელსაც იყენებენ სხვადასხვა უნივერსიტეტები სასწავლო კურსში. აღნიშნული სახელმძღვანელოებია: „კარტოგრაფიის კონცეფციები: თეორიული ანალიზი<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/9783?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ კარტოგრაფიული კონცეფციები: თეორიული ანალიზი / თენგიზ გორდეზიანი;]</ref>, „რუკათმცოდნეობა/ ნაწილი პირველი და მეორე<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/38159?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ რუკათმცოდნეობა / ნაწილი პირველი / მეორე/ ავტორი: გორდეზიანი, თენგიზ]</ref>, „რუკათმცოდნეობა: კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია<ref>[https://evergreen.tsu.ge/eg/opac/record/31740?qtype=author;locg=1;detail_record_view=0;query=გორდეზიანი%20თენგიზ რუკათმცოდნეობა : კარტოგრაფიის განვითარების ისტორია , ნაწ. 2 / თენგიზ გორდეზიანი]</ref>“. 2020 წლისთვის მონაწილეობა მიიღო ისეთ გახმაურებულ საქმეში, როგორიცაა „კარტოგრაფების საქმე“. მან „დავით გარეჯის საქმეზე“ სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს დასკვნა მოამზადა და განაცხადა, რომ 1200 000 მასშტაბის რუკაზე ზედმიწევნით და სიზუსტის დაცვითაა ასახული რეალობა. == პროექტებში მონაწილეობა == * მესტიის რაიონის ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * ხაშურის, ქარელის, ხარაგაულის, ზესტაფონის, ტყიბულის, საჩხერის, ჭიათურის, წყალტუბოს, სამტრედიის, ვანის, ბაღდათის, ხონის, წალენჯიხის, ჩხოროწყუს, მარტვილის, ლანჩხუთის, ოზურგეთის რაიონების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური კარკასის რუკების შედგენა * აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის გეოინფორმაციული ატლასის შევსება-განახლება * საქართველოს ნაციონალური ატლასი * ჭიაურის ტყეების ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური შეფასება * სოფლისპირა დეგრადირებული მიწების გეოინფორმაციული კარტოგრაფირება და ფიჭვის კორომების აღდგენა (მთათუშეთის მაგალითზე) რაჭის დაცული ტერიტორიის დაგეგმარება და შესწავლა == პუბლიკაციები == * Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Донадзе Ц.И., Шарашенидзе М.Д., Толордава Р.Ш. Геоинформационная система епархий Грузии. Материалы Международной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 22», геоинформационное обеспечение устойчивого развития территорий в условиях глобальных изменений климата. Протвино, 2016. стр. 420-423. * Толордава Р.Ш., Гордезиани Т.П., Лаошвили З.Д., Николаишвили Д.А. Особенности картографирования археологических и архитектурных памятников. Материалы Международной научной конференции «ИнтерКарто/ИнтерГИС 21», устойчивого развития территорий: картографо-геоинформационное обеспечение. Краснодар. 2015. стр. 207-213. * Лаошвили З.Д., Гордезиани Т.П. ,Толордава Р.Ш., Николаишвили Д.А., Шарашенидзе М.Д., Горгодзе Т.З., Беручашвили Н.Н., Джинчарадзе Г.А. Геоинформационное картографирование экологического и устойчивого туризма в Грузии. материалы Международной конференции «InterCarto/InterGIS20», «Устойчивое развитие территорий: картографо-геоинформационное обеспечение», Белгород. 2014. стр. 486-491. * გორდეზიანი თ. ლანდშაფტური კარტოგრაფიის თეორიული საფუძვლები, გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2014 , 164 გვ. ISBN 978-9941-0-6819-2. * გორდეზიანი თ., მაისურაძე რ., თოლორდავა რ., ხარძიანი თ. მთიანი ლანდშაფტების ეკოლოგიური ღირებულების შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, ჟ.: სოხუმის სახ. უნივერსიტეტის შრომები, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სერია, ტ. XII., გამომც. „მერიდიანი“, თბ. 2014. გვ. 140-147. * თოლორდავა რ., ნიკოლაიშვილი დ., გორდეზიანი თ.დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ტერიტორიული კუთვნილების გეოგრაფიულ–კარტომეტრიული ასპექტები. კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, გამომც. „გეოიდი 2011“ გვ. 194–206, ISSN 2233-3223 * Maisuradze R., Mamukashvili T., Gordeziani T. Some Questions of the Method of Evaluation of Mountainous Landscape, s Ecological Value, j.: Georgian International Journal of Science and Technology, Volume 5, Number 1/2, USA, 2013. p. 71-77, ISSN 1939-5825, * გორდეზიანი თ. კარტოგრაფიული კონცეფციები (თეორიული ანალიზი), გამომც. გეოიდი 2011“, თბ. 2012. 192 გვ. ISBN 978-9941-0-4636-0 * Горгодзе Т.З., Гордезиани Т.П., Джинчарадзе Г.А., Мамукашвили Т., Толордава Р. Ш., Шарашенидзе М. Д. Комплексное геоинформационное картографирование городов (на примере г. Кутаиси) «ИНТЕРЭКСПО ГЕО-Сибирь-12». VIII Международный научный конгрес и выставка. Международная научная конференция: геодезия, геоинформаеика, картография, маркшеидерия. Т. 2.Новосибирск, 2012. стр. 125-136.РИНЦ, ISBN 978-5- 87693-512-0 * გორდეზიანი თ., გორგოძე თ, ლაოშვილი ზ., მაისურაძე რ. გეოგრაფიული კარტოგრაფია: სტრუქტურა, კავშირები, ფუნქციები, კრებ.: „გეოგრაფიის თანამედროვე პრობლემები“. საერთ. კონფ. მასალები. საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოება. თბილისი, 19.XI.2011. გამომც. „გეოიდი 2011“, თბ. 2011. გვ. 179-187, ISSN 2233-3223 * Гордезиани Т., Р. Маисурадзе,Т. Горгодзе, Л. Беручашвили, Д. Липартелиани, Г. Джинчарадзе Методика геоинформационного картографирования устойчивости ландшафтов для целей зонирования лесных участков, ж.: «Кавказский географический журнал», Изд-во «Цодна», Тб. 2010. №11, стр. 5-10, ISSN 1512-3002 * N. Beruchashvili, Т. Gordeziani, N. Jamaspashvili, R. Maglakelidze, D. Nikolaishvili. Critikal territories in a landscape (experience of landcape studies in Georgia), “Landscape analysis for sustainable development” 2007. p. 222-231. ISBN 5-9618-0037-7, www.alexpublishers.ru; http://www.landscape.edu.ru/forum/index.php?action=printpage;topic=16.0 * გორდეზიანი თ., შარაშენიძე მ. რუკის ენის შემეცნებითი ასპექტები სოფლის მეურნეობის კარტოგრაფირების პროცესში, ჟ.: „საქართველოს გეოგრაფია“, გამომც. თსუ, #5, თბ. 2006. გვ. 94-96, ISSN 1512-1267 * Николаишвили Д., Гордезиани Т. Маглакелидзе р. Гумус природно-территорифльного комплекса и состояния его подземной части, журнал, ж.: «Проблемы региональной экологии», изд-во РАН, №4, 2006. стр. 42-46, http//ecoregion.ru/journal.php?num=15 == რესურსები ინტერნეტში == *{{nplg ბიოგრაფია|00015220}} * [https://www.tsu.ge/data/file_db/faculty_zust_sabunebismetk/gordeziani%20tengiz%20-ge.pdf თენგიზ გორდეზიანი - ასოცრებული პროფესორი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი] * [https://tsu.ge/ka/library/lib-authors/41805 თეგნგიზ გორდეზიანი - თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ოფიციალური ვებ-გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:გორდეზიანი, თენგიზ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:ქართველი გეოგრაფები]] [[კატეგორია:ქართველი კარტოგრაფები]] jyugjv8dgpzjijx0gf159qeykc88uy2 0 519883 4411416 4307240 2022-08-27T14:23:06Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა კუნძული | სახელი = კორეგიდორი | მშობ. სახელი = | native name link = | მეტსახელი = | სურათის სახელი = Map of Corregidor 1941.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის ზომა = | ალტ სურათი = | locator map = | locator map size = | map_custom = no | კოორდინატები = | lat_dir = N|lat_deg =14|lat_min =23 |lat_sec = 8 | lon_dir = E|lon_deg =120 |lon_min =34 |lon_sec =23 | პოზრუკა = ფილიპინები | მდებარეობა = [[მანილის ყურე]] | კუნძულთა რაოდენობა = | მთავარი კუნძული = | ფართობი_კმ2 = 5.49 | სია = | სიგრძე_კმ = 6.5 | სიგანე_კმ = 2.0 | სანაპიროს სიგრძე = | სანაპიროზოლი_კმ = | უმაღლესი მთა = | სიმაღლე_მ = | ქვეყნის სახელი = | ქვეყანა = [[ფილიპინები]] | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = რეგიონი | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = პროვინცია | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = [[კავიტე]]<ref name=BMcorreg/> | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = ქალაქი | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = [[კავიტე (ქალაქი)|კავიტე]] | ქვეყნის დედაქალაქი = | ქვეყნის უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის ლიდერის სახელი = | ქვეყანა 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის 1 დედაქალაქი = | ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის 1 ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის 1 ლიდერის სახელი = | ქვეყანა 2 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის 2 დედაქალაქი = | ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის 2 ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის 2 ლიდერის სახელი = | მოსახლეობა = | აღწერის წელი = | სიმჭიდროვე_კმ2 = | ეთნიკური ჯგუფები = [[ტაგალები]] | ვებსაიტი = | დამატებითი ინფო = }} '''კორეგიდორი''' ({{lang-tl|Pulo ng Corregidor}}) ― კუნძული [[მანილის ყურე|მანილის ყურეში]], [[ლუსონი]]ს სამხრეთ-დასვლეთ ნაწილში, [[ფილიპინები|ფილიპინებში]]. სტრატეგიული მდებაროების გამო, წლების მანძილზე კორეგიდორი ფორტიფიცირებული კუნძული იყო და მანილის ყურეში შესასვლელისა და საბრძოლო ხომალდებისაგან [[მანილა|მანილის]] დასაცავად გამოიყენებოდა, რომელიც ქვეყნის უდიდესი [[ფილიპინების ქალაქები|ქალაქი]] და ყველაზე მნიშვნელოვანი საზღვაო ნავსადგური იყო საუკუნეების მანძილზე, მათ შორის, ესპანელთა, იაპონელთა და ამერიკელთა მმართველობის პერიოდში და ფილიპინების მესამე რესპუბლიკის დაარსების შემდეგაც. ამერიკული მმართველობის პერიოდში კორეგიდორი (Fort Mills) კუნძულ ელ-ფრაილთან (Fort Drum), [[კაბალიო]]სთან (Fort Hughes) და კარაბაოსთან (Fort Frank) ერთად ფორტიფიცირებულ კუნძულთა ჯგუფს ქმნიდა, რომელიც მანილისა და სუბიკის ყურის თავდაცვას უზრუნველყოფდა. კუნძულზე პატარა სამხედრო [[აეროდრომი]]ც იყო განთავსებული. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს კორეგიდორმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ფილიპინებში შეჭრასა და [[იაპონიის საიმპერატორო არმია|იაპონიის საიმპერატორო ძალებისგან]] გათავისუფლებაში. კუნძული არაერთხელ დაიბომბა. ნანგრევები ომში დაღუპული ამერიკელი, ფილიპინელი და იაპონელი ჯარისკაცების მემორიალს წარმოადგენს. კორეგიდორი [[ფილიპინები]]ს ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ისტორიული და ტურისტული ღირსშესანიშნაობაა. ==გეოგრაფია== [[Image:Corregidor overview landsat2000.jpeg|thumb|left|200px|კუნძული კორეგიდორი და [[მანილის ყურე]]ში შესასვლელი]] მიუხედავად [[ბატაანი]]ს სამხრეთ სანაპიროსთან სიახლოვისა, კორეგიდორი მანილის ყურის სხვა ფორტიფიცირებულ კუნძულებთან ერთად [[ფილიპინების ქალაქები|ქალაქ]] [[კავიტე (ქალაქი)|კავიტეს]] იურისდიქციის ქვეშაა.<ref name=BMcorreg>{{cite news|last=Layug |first=Benjamin |url=https://businessmirror.com.ph/2015/05/10/ten-things-you-may-not-know-about-corregidor |title=Ten things you may not know about Corregidor |publisher=BusinessMirror |date=10 May 2015 |access-date=15 November 2019}}</ref><ref name="CaviteCity">[http://cavitecitylibrary.home.ph.istemp.com/custom3.html "About Cavite City"]. Cavite City Library. Retrieved on 2012-06-07.</ref><ref name="Reservations">Office of the Judge Advocate General, United States Army (1916). [https://archive.org/details/unitedstatesmil01genegoog "United States Military Reservations, National Cemeteries and Military Parks"], pp. 343-344. Government Printing Office, Washington.</ref> კლდოვანი ლანდშაფტისა და ფორტიფიკაციის მასშტაბების გამო, კორეგიდორი ასევე ცნობილია, როგორც „კლდე“. კუნძულ [[კაბალიო (კუნძული)|კაბალიოსთან]] ერთად, რომელიც კორეგიდორიდან 1.7 კმ-ის დაშორებით მდებარეობს, კორეგიდორი მანილის ყურეში შესასვლელს ჩრდილოეთ და სამხრეთ არხებად ჰყოფს. კორეგიდორს [[თავკომბალა]]ს ფორმა აქვს. კუდი აღმოსავლეთისკენაა მიმართული. კუნძული დაახლოებით 6.5 კმ-ის სიგრძისაა, ხოლო ყველაზე ფართო წერტილში სიგანე 2 კმ-ს აღწევს. საერთო ფართობი 900 ჰექტარია (2 200 აკრი). კუნძულის უმაღლესი წერტილი ზღვის დონიდან 180 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს.<ref>U.S. Coast and Geodetic Survey (1919). [https://books.google.com/books?id=0clBAAAAIAAJ&pg=PA72#v=onepage&q&f=false "United States Coast Pilot, Part 1"], pg. 72. Government Printing Office, Washington.</ref> კუნძული ოთხ განყოფილებად იყოფა: '''ზედა მხარე''' ― კუნძულის უდიდესი ტერიტორია, რომელიც [[სამხრეთ ჩინეთის ზღვა|სამხრეთ ჩინეთის ზღვისკენ]] მიემართება. ძირითადად ფართო დაბლობ ტერიტორიას მოიცავს. ამ ნაწილში კუნძულის ფორტიფიცირებული საკომუნიკაციო ცენტრი, არმიის შტაბ-ბინა, ყაზარმები, თეატრი, ჩოგბურთის მოედნები, საცურაო აუზი, საარტილერიო ბატარეების დიდი ნაწილი და სხვა შენობა-ნაგებობები იყო განთავსებული. [[Image:Aerial view of a Bottomside, Corregidor, Philippines, on 13 January 1982 (6408511).jpg|right|thumb|200px|კუნძულის ქვედა მხარე [[1982]] წელს]] '''შუა მხარე''' მცირე [[პლატო]]ა, რომელიც ქვედა და ზედა მხარეს შორის მდებარეობს. ამ ნაწილში ოფიცერთა ორგანყოფილებიანი ოფისები, ყაზარმები, საავადმყოფო, ორი სკოლა (ერთი ფილიპინელ ჯარისკაცთა შვილებისთვის, მეორე ― ამერიკელი ჯარისკაცების შვილებისთვის) და სხვა დაწესებულებები მდებარეობდა. '''ქვედა მხარე''' კუნძულის ქვემო ნაწილი, იმ ტერიტორიებს მოიცავს, რომლებიც კუნძულის თავსა და კუდს ერთმანეთთან აკავშირებს. ქვედა მხარის სამხრეთ ნაწილში სან-ხოსეს [[ბარანგაი]] მდებარეობდა, ჩრდილოეთით ― არმიის ნავსადგური, ხოლო აღმოსავლეთით ― [[მალინტას გვირაბი]]. ქვედა მხარეს კუდის მხარისგან მალინტას ბორცვი გამოყოფს.<ref name="Malinta">[http://corregidorisland.com/malinta.html "Malinta Tunnel"]. Corregidor Island Web Site. Retrieved on 2011-03-09.</ref> '''კუდის მხარეში''' სხვადასხვა მემორიალი და აკლდამა მდებარეობს. Kindley Field [[1920]]-იანი წლების დასაწყისში აშშ-ის არმიის საჰაერო ძალების გმირის საპატივცემულოდ აშენდა. აეროდრომს აშშ-ის არმია განაგებდა.<ref name="Bottomside">[http://corregidorisland.com/part2.html "Corregidor Island's Geographic Sectors-Part 2"]. Corregidor Island Web Site. Retrieved on 2011-03-11.</ref><ref>Hubbard, Charles M. and Davis Jr., Collis H.. "Corregidor in Peace and War", p.82. University of Missouri Press, Columbia and London, 2006. {{ISBN|978-0-8262-1712-7}}.</ref><ref>Linn, Brian McAllister. "Guardians of Empire: The U.S. Army and the Pacific, 1902–1940", p.203. University of North Carolina, Chapel Hill, 1997. {{ISBN|0-8078-2321-X}}.</ref> ==გეოლოგია== კორეგიდორი და კაბალაო [[ვულკანური კრატერი]]ს ნაშთებს წარმოადგენენ. კორეგიდორის კალდერა უკანასკნელად მილიონი წლის წინ იყო აქტიური. მიუხედავად ამისა, ფილიპინების ვულკანოლოგიისა და სეისმოლოგიის ინსტიტუტი კორეგიდორს დღემდე პოტენციურად აქტიურ ვულკანად თვლის.<ref>[http://www.phivolcs.dost.gov.ph/html/update_VMEPD/Volcano/VolcanoList/corregidor.htm "Corregidor"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181012210104/http://www.phivolcs.dost.gov.ph/html/update_VMEPD/Volcano/VolcanoList/corregidor.htm |date=2018-10-12 }}. Philippine Institute of Volcanology and Seismology. Retrieved on 2013-04-08.</ref> ==ისტორია== [[Image:Corregidor DN-ST-86-01667.JPEG|thumb|left|200px|კორეგიდორის ნანგრევების ხედი]] ===ესპანური კოლონიური ხანა=== კუნძული ესპანელთა სუვერენიტეტის ქვეშ [[1570]] წლის 19 მაისს გადავიდა, როდესაც [[მიგელ ლოპეს დე ლეგასპი]]მ და მისმა ჯარებმა მანილის ყურე დაიკავეს. ლეგასპიმ ესპანეთის გვირგვინის ქვეშ ფილიპინების დედაქალაქად მანილა გამოაცხადა და [[ლუსონი]]სა და [[მინდანაო]]ს [[ისლამი|მუსლიმები]] [[ქრისტიანობა]]ზე მოაქცია. ესპანელთა მმართველობის პერიოდში კორეგიდორი არა მხოლოდ თავდაცვითი ციხესიმაგრის, არამედ სადამსჯელო ინსტიტუტისა და [[საბაჟო]] მეთვალყურეობის სადგურის ფუნქციასაც ასრულებდა და [[მანილა|მანილისთვის]] სასიგნალო საგუშაგოსაც წარმოადგენდა. კორეგიდორის სახელწოდება წარმოდგება ესპანური სიტყვიდან ''corregir'', რაც „შესწორებას“ ნიშნავს. ერთ-ერთი გადმოცემის თანახმად, კუნძულს ისლა-დელ-კორეგიდორი („კორექტორის კუნძული“) ეწოდებოდა, ესპანური საბაჟო სისტემის გამო, რომლის თანახმადაც მანილის ყურეში შემავალი ყველა ხომალდი უნდა გაჩერებულიყო, დოკუმენტები შეემოწმებინათ და „შეესწორებინათ“. სხვა ვერსიით, კუნძული პენიტენციური ან გამოსასწორებელი ინსტიტუტის ფუნქციას ასრულებას და ''ელ-კორეგიდორი'' ეწოდებოდა.<ref name = "site">[http://www.corregidorisland.com/history.html History], Corregidor Island.com.</ref> ''კორეგიდორი'' ესპანეთის ადმინისტრაციულ სტრუქტურაში სპეციალურ პოზიციასაც აღნიშნავდა - ტერიტორიული ერთეულის, კორეგიმიენტოს ხელმძღვანელს.<ref>Felipe M. de Govantes. Compendio de la Historia de Filipinas. Manila, 1877, [https://archive.org/stream/compendiodelahis00gova#page/294/mode/2up p.294] (in Spanish).</ref> კუნძულის ძველი სახელწოდება ''ისლა-დელ-კორეგიდორი'' „კორეგიდორის კუნძულს“ ნიშნავს. [[1574]] წელს კორეგიდორსა და მარიველესში ჩინელი მეკობრის, ლიმაჰონგის 65 გემისა და 3 000 მეომრისგან შემდგარი ფლოტი ჩავიდა, საიდანაც მანილისკენ ორი წარმატებული ლაშქრობა მოაწყვეს. საბოლოოდ, მეკობრეთა შეტევები მრისხანე თავდაცვითი ბრძოლების შემდეგ გუბერნატორმა [[ხუან დე სალსედო]]მ მოიგერია. ==ლიტერატურა== * {{Cite book | last = Berhow | first = Mark A. |author2=Terrance C. McGovern | year = 2003 | title = American Defenses of Corregidor and Manila Bay 1898–1945 (Fortress) | publisher = Osprey Publishing Ltd | isbn = 1-84176-427-2 }} ==დამატებითი ლიტერატურა== * {{cite magazine|title=Corregidor Revisited|url=https://archive.org/details/sim_national-geographic_1986-07_170_1/page/118|first=William|last=Graves|magazine=National Geographic|pp=118–131|volume=170|issue=1|date=July 1986|issn=0027-9358|oclc=643483454}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category|Corregidor}} {{div col|colwidth=30em}} * [http://www.corregidor.org/chs_calmes/calmes2.htm A Glimpse of Life in Corregidor before WWII Part 2Pa] * [http://corregidor.org/462_kline/462_open.htm By Order of Major Kline] * [http://www.corregidor.org/_admin/CTN_central/ctn_ghq_index_composite.htm Corregidor Then and Now] * [http://muog.wordpress.com/2008/01/24/fortifications-of-luzon/ Fortifications of Luzon] * [http://www.concretebattleship.org Ft. Drum (aka El Fraile Island)] * [http://ww2panorama.org/panoramas/corregidor Panoramic pictures of Corregidor] * [http://www.macarthurmemorial.org/Corregidor_Philippine_Campaign_1942.asp Photos of Corregidor - MacArthur Memorial] * [https://web.archive.org/web/20060623002607/http://www.wpafb.af.mil/museum/history/wwii/cp16.htm Recapture of the island] * [https://www.imdb.com/title/tt0036367 So Proudly We Hail! (1943) : Wartime film dramatization] {{div col end}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:კორეგიდორი]] [[კატეგორია:მანილის ყურის კუნძულები]] [[კატეგორია:კავიტეს კუნძულები]] [[კატეგორია:კავიტე]] kiysjwtn5bwp6g96urj2u0eiaveltly 0 524726 4411406 4362333 2022-08-27T14:18:56Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki '''თეთრციხე''' — [[არქიტექტურა|არქიტექტურული]] ძეგლი [[თურქეთი]]ს რესპუბლიკის [[არდაგანი]]ს პროვინციის ჩილდის რაიონში. აგებულია ამავე ტერიტორიაზე არსებულ ჩრდილის ტბის [[კუნძული |კუნძულზე]]. ტერმინი „თეთრციხე“ [[კუნძული]]ს და მასზე მდებარე ციხესიმაგრის ძველი, ავთენტური, ქართული სახელწოდებაა. ეს სახელწოდება თურქებმა თავიანთ ენაზე თარგმნეს და დღეს მას ოფიციალურად აკჩაკალე ეწოდება. კუნძულზე მისასვლელი სოფელზე გადის, რომელსაც იგივე სახელწოდება აქვს, რაც ციხესიმაგრესა და საკუთრივ კუნძულს. ყველაფერი ეს ერთ სისტემაშია მოქცეული და ამგვარი სახით არსებობდა ძველი დროიდან მოყოლებული. თეთრციხე ისტორიული [[ტაო-კლარჯეთი]]ს შემადგენელი ნაწილია, თუმცა ეს უკანასკნელი უფრო აკადემიურ წრეებში დამკვიდრებული ხელოვნური ტერმინია. ისტორიულ-გეოგრაფიული თვალსაზრისით თეთრციხე [[პალაკაციო]] „ქვეყნის“, შემადგენლობაში ექცევა, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში [[ჯავახეთი]]ს მხარესთან იყო დაკავშირებული. [[პალაკაციო]] სასაზღვრო ტერიტორია გახლდათ და წარმოადგენდა ისტორიული [[სამხრეთი|სამხრეთ]] საქართვრლოს ერთ-ერთ სტრატეგიულად მნიშვნელოვან [[პროვინცია]]ს. == შესწავლის ისტორია == თეთრციხის შესწავლის ისტორია გამოჩენილ ქართველ მეცნიერ, [[ექვთიმე თაყაიშვილი|ექვთიმე თაყაიშვილ]]ს უკავშირდება. ექვთიმე თაყაიშვილამდე ამ მხარეში იმოგზაურა [[ვასილ კოპტონაშვილი|ვასილ კოპტონაშვილმა]], რომელმაც მეცნიერული თვალსაზრისით ნაკლებად ღირებული მასალა შემოგვინახა. მის შემდეგ, ტაო-კლარჯეთის მხარეში ორი ექსპედიცია, [[1902]] და [[1904]] წლებში მოაწყო გამოჩენილმა ქართველმა მეცნიერმა [[ნიკო მარი|ნიკო მარმა]]. მისი ექსპედიციის ძირითადი მიმართულება [[შავშეთი]] და [[კლარჯეთი]] იყო, ამდენად ნიკო მარი, ფაქტობივად არ შეხებია პალაკაციოს მხარეს. უფრო ადრეული ექსპედიციებიდან გამოსაყოფია [[დიმიტრი ბაქრაძე |დიმიტრი ბაქრაძისა]] და რუსი აკადემიკოსის, პავლინოვის, ექსპედიციები. [[XX საუკუნე |XX საუკუნის]] დასაწყისში მსოფლიოში მიმდინარე პოლიტიკურმა კონფლიქტმა, [[პირველი მსოფლიო ომი |პირველმა მსოფლიო ომმა]], რუსეთში მომხდარმა რევოლუციებმა, თუ სხვა მოვლენებმა მნიშვნელოვნად შეაფერხეს ამ მხარეში სამეცნიერო საქმიანობის წაროება. == ტოპონიმები == [[გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი|გურჯისტანის ვალაიეთის დიდი დავთრის]] მიხედვით, ქართული სოფელ თეთრციხეს თურქული სახელი, აჩაკალა, ჰქვია. ეს სახელი ქართული „თეთრციხის“ პირდაპირი თუქული თარგმანია, რომელიც სოფელს ოსმალეებმა ჩრდილის ტბის მხარის იგივე პალაკაციოს, დაპყრობის შემდეგ უწოდეს. „[[მესხური დავითნის ქრონიკა]]ში“ [[XVI საუკუნე|XVI საუკუნის]] ამბებთან დაკავშირებით ეს უკანასკნელი თეთრციხედ იწოდება. == ისტორია == თეთრციხის აგებასთან დაკავშირებით საისტორიო წყაროებში არანაირი ცნობა არ არის დაცული. ამდენად, დასკვები ციხესიმაგრის მშენებლობაზე ზოგადი ხასიათისაა და გამომდინარეობს საფორტიფიკაციო ნაგებობის არქიტექტურული თავისებურებებიდან, ან პარალელური არქეოლოგიური მასალის ანალიზიდან. იმისთვის რომ დადგინეს თეთრციხის შედარებით ზუსტი ასაკი ციხის ტერიტორიაზე კომპლექსური არქეოლოგიური კვლევა-ძიების ჩატარებაა აუცილებელი, რისი საშუალებაც, ამჟამად, არ გაგვაჩნია. როგორც ციხესიმაგრის ზედაპირული დათვალიერება ცხადყოფს მასში [[მეგალითები|მეგალითური]] კონსტრუქცია შეინიშნება. მეგალითური ნაგებობის ნიშნებს ვხედავთ, როგორც თეთრციხის სიმაგრეში, ასევე დღემდე შემორჩენლ თეთრციხის კოშკის ქვედა ფენაში. მიუხედავად იმისა, რომ ციხესიმაგრის კედლები დანგრეულია და სრულად არცერთი კედელი არ არის შემორჩენილი, თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ციხის ქვედა ფენა სწორედ მეგალითურ კონსტრუქციას წარმოადგენს. თუ რა სახის კონსტრუქცია დააშენეს მას ზემოდან შუა საუკუნეებში, რეალურად, არ ჩანს ვინაიდან აღნიშნული პერიოდის ფენა უკვე აღარ იკითხება. თუმცა, გამომდინარე იქიდან, რომ [[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნეებში]] ეს [[ციხესიმაგრე]] მოქმედი იყო უნდა ვივარაუდოთ, რომ მას ხშირად ანახლებდნენ. [[კუნძული]]ს ტერიტორიაზე გამოვლინდა მრავალი უძველესი არტეფაქტი, მათ შორის ნეოლითური ხანის ძეგლები. გამოვლენილ ნაგებობებს შორისაა [[კრომლეხი]] . ეჭვი არ არის, რომ აქედან უნდა ყოფილიყო ადრე ბრინჯაოს ხანის ნამოსახლარი. დაფისქსირეულია ყორღანებიც. მათგან მნნიშვნელოვანია ე.წ. დიდი ყორღანი, რომელიც ჩრდილო-აღმოსავლეთით მდებარეობს, კუნძულის შესასვლელთან საკმაოდ ახლოს. აღნიშნული თეთრციხის კუნძულზე ინტენსიურ დასახლებაზე მიუთითებს ჯერ კიდე შუა ბრინჯაოს ხანაში. შენიშნულია მისი მსგავსება თრიალეთის ყორღანების კულტურასთან. ბრინჯაოს ხანაში უკვე გამაგრებული საფორტიფიკაციო სისტემის საჭიროება ჩნდება. სოფელ თეთრციხეში [[1595]] წლის აღწერის მიხედვით 6 [[კომლი]] მოსახლეობდა. [[1595]] წლის „[[გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი |გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთრის]]“ მიხედვით, სოფელ თეთრციხის მოსახლეობა ქართული იყო, რასაც ადგილობრივების საკუთარი სახელები ადასტურებს. სოფლის მოსახლეებს სხვადასხვა ბეგარის გადახდა ევალებოდა, მათ შორის გამოსაღები ხორბალზე, ქერზე, სელის თესლზე, იონჯაზე, თივაზე, ჭვავზე, ფუტკარზე, ღორზე, ბოსტანზე, იალაღზე და სხვა. აღსანიშნავია ისიც, რომ რუსეთის მმართველობის დროს დემოგრაფიული სიტუაცია შეიცვალა. [[1878]] წელს აქ უკვე 15 ოჯახია, ხოლო [[1889]] წელს 85 ოჯახი. რუსეთის მმართველობა დროებითი აღმოჩნდა. [[1918]] წლიდან ეს მხარე საქართველოს დემოკრატიულო რესპუბლიკის ტერიტორია გახდა. თუმცა ქართველების დამკვიდრებას წინააღმდეგობას უწევდნენ სეპარატისტები [[სერვერ-ბეგ ათაბაგი|სერვერ-ბეგი]]ს მეთაურობით. მოგვიანებით, [[ქემალ ათათურქი|მუსტაფა ქემალ-ათათურქი]]ს ხელმძღვანელობით გაძლიერებულმა თურქულმა სახელმწიფომ ეს და სხვა ქართული ტერიტორიები დაიკავა. იქიდან მოყოლებული ისინი სტაბილურად [[თურქეთი]]ს რესპუბლიკის შემადგენლობაშია. == აღწერა == [[ექვთიმე თაყაიშვილი]]ს მიხედვით კუნძული, სადაც [[ციხესიმაგრე]]ა აგებული, ნაპირებთან შეერთებული იყო ქვის [[ხიდი]]თ, ხოლო სოფლიდან კუნძულზე მისასვლელი გამაგრებული ყოფილა გალავნებით და [[კოშკები]]თ, რომელიბიც თეთრი ფერის თლილი ქვებით იყო მოპირკეთებული. ექვთიმე თაყაიშვილის აზრით სწორედ ამის გამო ეწოდა მას თეთრციხე. სოფელ თეთრციხის კიდევ ერთი თვითმხილველის ვასილ კოპტონაშვილის ჩანაწერების მიხედვით, ამ კუნძულზე ორი დანგრეული საყდარი ყოფილა, ერთ-ერთი უკეთესად შენახული. მისივე ცნობით, გადმოცემის მიხედვით, კუნძულზე ადრე [[ქალაქი]] ყოფილა გაშენებული. ცნობა ორი საყდრის შესახებ ერთი შეხედვით ორიგინალურია, თუმცა ვასილ კოპტონაშვილს ეკლესიის ზემოთ მდებარე ციხესიმაგრის ნანგრევები, როგორც ჩანს, საყდარში ერევა და აქედან გამომდინარე შეცდომით ორი საყდრის შესახებ აკეთებს მითითებს. რეალურად ერთ ციხეზე მხოლოდ ერთი სადარია. ერტი ეკლესიის შესახებ არის მითითებული ექვთიმე თაყაიშვილთანაც და მხოლოდ ერთი ეკლესიის ნაშთები დააფიქსირა ბოლო ხანებში მოწყობილმა ყველა ექსპედიციამ, მათ შორის ჩვენმაც. თეთრციხე წლების მანძილზე ჩრდილის ტბის მხარის ერთ-ერთი უმნისვნელოვანესი თავდაცვითი ცენტრი უნდა ყოფილიყო. მიუხედავად რეგიონის მიმდებარე ტერიტორიაზე არსებული [[ქაჯის ციხე|ქაჯის ციხ]]ისა და [[თმოგვის ციხე |თმოგვისა]] ის მაინც ინარჩუნებდა თავის სტრატეგიულ მნიშვნელობას ჩრდილის ანუ პალკაციოს ისტორიულ-გეოგრაფიულ მხარეში. == ლიტერატურა == * საქართველოს ისტორიის ინსტიტუტი, შრომები XIII, თბ., 2018, გვ. 27-67 [[კატეგორია:თურქეთის ციხესიმაგრეები]] 2lqrah1y7424l0zba3e5zwzbc1yp2q6 0 524955 4411498 4323812 2022-08-27T16:13:25Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{მმ*|კუპრაშვილი}} {{ინფოდაფა პიროვნება | სიგანე = | სახელი = რაჟდენ კუპრაშვილი | ფოტო = რაჟდენ კუპრაშვილი.jpg | ფოტოს სიგანე =250პქ |წარწერა = | ალტ = | მშობლსახელი = | ენის კოდი = | დაბსახელი = | დაბთარიღი = [[31 მარტი]], [[1983]] | დაბადგილი =[[ქუთაისი]], [[საქართველო]] | მოინათლა = | გაუჩინარების თარიღი = | გაუჩინარების ადგილი = | გაუჩინარების სტატუსი = | გარდთარიღი = | გარდადგილი = | გარდაცვალების მიზეზი = | სხეულის პოვნის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილის კოორდინატები = | ძეგლები = | რეზიდენცია = | სხვა სახელები = | ეროვნება = | მოქალაქეობა ={{დროშა|საქართველო}} | ეთნიკური წარმომავლობა = | ქვეშევრდომობა = | განათლება =იურისტი | ალმა-მატერი =[[ქუთაისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|ქუთაისის აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] | მოღვაწეობა = | საქმიანობა =[[იურიდიული დახმარების სამსახური]]ს დირექტორი | აქტიურობის წლები = | დამსაქმებელი = | ორგანიზაცია = | ხელფასი = | ქონება = | ცნობილია როგორც = | ცნობილი ნაშრომები = | სიმაღლე = | წონა = | წოდება = | წლები = | წინამორბედი = | მემკვიდრე = | პარტია = | მოძრაობა = | ოპონენტები = | რელიგია = | წაყენებული ბრალდება = | განაჩენი = | დანაშაულებრივი სტატუსი = | მეუღლეები = | პარტნიორები = | შვილები = | მამა = | დედა = | ნათესავები = | ჯილდოები = | მოსახმობი სიგნალი = | სუფთა მოგება = | სახელი1 = | მოდული1 = | სახელი2 = | მოდული2 = | სახელი3 = | მოდული3 = | სახელი4 = | მოდული4 = | სახელი5 = | მოდული5 = | სახელი6 = | მოდული6 = | სახელი7 = | მოდული7 = | საიტი = | ხელმოწერა = | ხელმოწერის ზომა = | ხელმოწერა ალტ = | შენიშვნები = }} '''რაჟდენ კუპრაშვილი''' (დ. [[31 მარტი]], [[1983]], [[ქუთაისი]]) — ქართველი სამართალმცოდნე, [[იურიდიული დახმარების სამსახური|იურიდიული დახმარების სახელმწიფო სამსახურის]] დირექტორი. ==ბიოგრაფია== რაჟდენ კუპრაშვილმა დაამთავრა [[ქუთაისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|ქუთაისის აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]], სადაც მიენიჭა მაგისტრთან გათანაბრებული აკადემიური ხარისხი. არის [[ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს სამართლის დოქტორანტი. წლების განმავლობაში მსახურობდა სხვადასხვა პოზიციაზე. ხელმძღვანელობდა კომპანიებს „კუპრაშვილი და ადვოკატები“ და „შავი ზღვის საერთაშორისო საარბიტრაჟო პალატა“, ასევე მუშაობდა იურისტის პოზიციაზე საპროექტო–საკვლევაძიებო ინსტიტუტში „ტრანსპროექტი“. 2001 წლიდან 2009 წლამდე იყო მოსამართლის თანაშემწე ქუთაისის საქალაქო სასამართლოში. 2009-2013 წლებში იყო შპს „პრობლემური სესხების მართვის ჯგუფის“ იურისტი; 2009-2010 წლებში შპს „თბილისის სამედიატორო სასამართლო მუდმივმოქმედი არბიტრაჟი მეტეხის“ იურისტი; 2012-2013 წლებში იყო შპს „დტბ აუქციონის“ იურისტი; 2014-2015 წლებში მუშაობდა შპს „შავი ზღვის საერთაშორისო საარბიტრაჟო პალატის“ იურისტად; 2015- 2019 წლებში იყო სსიპ „ბავშვთა და ახალგაზრდობის ეროვნული ცენტრის“ იურისტი. 2019 წლის თებერვლიდან აირჩიეს იურიდიული დახმარების სახელმწიფო სამსახურის დირექტორად.<ref>[http://www.legalaid.ge/ka/p/5/1533/%E1%83%A1%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%9E-%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9B%E1%83%AB%E1%83%A6%E1%83%95%E1%83%90 სსიპ იურიდული დახმარების სამსახურის ახალი ხელმძღვანელი აირჩიეს]</ref> ფლობს ინგლისურ და რუსულ ენებს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.legalaid.ge/ka/p/37/director რაჟდენ კუპრაშვილი] იურიდიული დახმარების სამსახური *[https://gba.ge/ka/%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90-%E1%83%AA%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%98/%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1%20%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%98%E1%83%95%E1%83%98/%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%95%E1%83%9D%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%97%E1%83%90-%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%9D.html ადვოკატთა ასოციაციის სარევიზიო კომისიას ახალი თავმჯდომარე ჰყავს] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:კუპრაშვილი, რაჟდენ}} [[კატეგორია:ქართველი იურისტები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1983]] [[კატეგორია:დაბადებული 31 მარტი]] 8f3zrunqqr9fp2riu8lg7il51pkvpuw 1 525978 4411504 4342276 2022-08-27T16:20:06Z Otogi 27089 მომხმარებელმა Otogi გვერდი „[[განხილვა:ელის სტოკს პოლი]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[განხილვა:ელის პოლი]]“ wikitext text/x-wiki {{ქალები ვიკიპედიაში 2022}} :გამარჯობა. ვფიქრობ '''ელის პოლი''' უნდა ერქვას სტატიას. პატივისცემით,--[[მომხმარებელი:იაკობ მახარაძე|იაკობ მახარაძე]] ^{[[მომხმარებლის განხილვა:იაკობ მახარაძე|განხილვა]]}<sub style="margin-left:-4.5em">[[სპეციალური:Contributions/იაკობ მახარაძე|წვლილი]]</sub> 22:54, 12 მარტი 2022 (UTC) ::Update: გასაგებია, სტატია [[ელის პოლი]] უკვე არსებობს. ეს სტატია 2014 წელს შექმნილ სტატიას უნდა შეეწყას.--[[მომხმარებელი:იაკობ მახარაძე|იაკობ მახარაძე]] ^{[[მომხმარებლის განხილვა:იაკობ მახარაძე|განხილვა]]}<sub style="margin-left:-4.5em">[[სპეციალური:Contributions/იაკობ მახარაძე|წვლილი]]</sub> 22:59, 12 მარტი 2022 (UTC) h4ehcke5nu7ioc7fj3u3t5i9f1wle7o 4411512 4411504 2022-08-27T16:35:54Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ქალები ვიკიპედიაში 2022}} :გამარჯობა. ვფიქრობ '''ელის პოლი''' უნდა ერქვას სტატიას. პატივისცემით,--[[მომხმარებელი:იაკობ მახარაძე|იაკობ მახარაძე]] ^{[[მომხმარებლის განხილვა:იაკობ მახარაძე|განხილვა]]}<sub style="margin-left:-4.5em">[[სპეციალური:Contributions/იაკობ მახარაძე|წვლილი]]</sub> 22:54, 12 მარტი 2022 (UTC) ::Update: გასაგებია, სტატია [[ელის პოლი]] უკვე არსებობს. ეს სტატია 2014 წელს შექმნილ სტატიას უნდა შეეწყას.--[[მომხმარებელი:იაკობ მახარაძე|იაკობ მახარაძე]] ^{[[მომხმარებლის განხილვა:იაკობ მახარაძე|განხილვა]]}<sub style="margin-left:-4.5em">[[სპეციალური:Contributions/იაკობ მახარაძე|წვლილი]]</sub> 22:59, 12 მარტი 2022 (UTC) {{გაკეთდა}}. - [[User:Otogi|<span style="color:#0018A8; font-family:Neuropol"><b>OTOGI</b></span>]] <small>^{[[User talk:Otogi|<span style="color:#0018A8">Messages</span>]]}</small> 16:35, 27 აგვისტო 2022 (UTC) 12rownmy6vj7c1jph7u7tkugcw1udhg 0 529288 4411527 4409690 2022-08-27T18:56:45Z DerFuchs 6187 wikitext text/x-wiki [[რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)|უკრაინაში რუსეთის შეჭრა]] 2022 წლის 24 თებერვალს დაიწყო. კამპანია ხანგრძლივი სამხედრო ძალის თავმოყრის შემდეგ, რუსეთის მიერ [[არაღიარებული ქვეყნების სია|თვითგამოცხადებული]] [[დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა|დონეცკის სახალხო რესპუბლიკისა]] და [[ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკა|ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკის]] აღიარების შემდეგ დაიწყო, რასაც მოჰყვა რუსეთის შეიარაღებული ძალების შესვლა აღმოსავლეთ უკრაინის დონბასის რეგიონში 2022 წლის 21 თებერვალს. 2022 წლის ომის დაწყებამდე და დაწყებისთანავე უკრაინის მხარეს არაერთი ქართველი მებრძოლი იბრძოდა და იბრძვის. 2022 წლის 18 მარტს კიევთან ახლოს, [[ირპინის ბრძოლა|ირპინის დასახლებაში ბრძოლებისას]] '''გია ბერიაშვილი''' და '''დავით რატიანი''' დაიღუპნენ. მათ ცხედრები საქართველოში 24 მარტს ჩამოასვენეს. თბილისის საერთაშორისო აეროპორტში გამთენიისას ათასობით ქართველი შეიკრიბა მათთვის პატივის მისაგებად.<ref name="voa1">{{Cite news |title=უკრაინაში დაღუპული ქართველი მებრძოლები საქართველოში გადაასვენეს |language=ka |work=[[ამერიკის ხმა]] |url=https://www.amerikiskhma.com/a/bodies-of-georgian-fighters-who-died-in-ukraine-arrives-in-tbilisi/6499280.html |access-date=2022-04-16}}</ref> გადმოსვენების ადგილზე, საქართველოს პრეზიდენტი [[სალომე ზურაბიშვილი]] და ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლები ესწრებოდნენ გარდაცვლილთა ოჯახებისთვის სამძიმრის გამოსაცხადებლად.<ref name="voa1" /> '''[[ბახვა ჩიქობავა]]''' 19 მარტს [[მარიუპოლის ალყა|მარიუპოლში ბრძოლისას]] დაიღუპა.<ref name="voa1" /> 26 მარტს [[ირპინის ბრძოლა|ირპინის დასახლებაში ბრძოლებისას]] '''დავით გობეჯიშვილი''' დაიღუპა.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka |work=interpressnews.ge |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/702741-ukrainashi-kidev-erti-kartveli-mebrzoli-daigupa/ |access-date=2022-04-16}}</ref> [[9 აპრილი|9 აპრილს]] გავრცელდა ინფორმაცია ორი ქართველი მებრძოლის — '''დავით მენაბდიშვილისა''' და '''ზურა შანავას''' დაღუპვის შესახებ. დავით მენაბდიშვილი უკრაინაში 2014 წლიდან იმყოფებოდა.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში კიდევ ორი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka |work=interpressnews.ge |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/705252-ukrainashi-kidev-ori-kartveli-mebrzoli-daigupa/ |access-date=2022-04-16}}</ref> ქალაქ [[რუბეჟნოე|რუბიჟნეში]] გაწმენდის ოპერაციის დროს, 16 აპრილს, დაიღუპა '''არკადი კასრაძე''' და მძიმედ დაიჭრა ზურა მუშუქია.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka |work=interpressnews.ge |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/706419-ukrainashi-kidev-erti-kartveli-mebrzoli-daigupa/ |access-date=2022-04-16}}</ref> დღის მეორე ნახევარში გავრცელდა ინფორმაცია კიდევ 2 მებრძოლის - '''ზაზა ბიწაძისა''' და '''ალიკა ცაავას''' დაღუპვის შესახებ.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში დღეს 3 ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka |work=interpressnews.ge |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/706436-ukrainashi-dges-3-kartveli-mebrzoli-daigupa |access-date=2022-04-16}}</ref> 23 აპრილს იზიუმთან ბრძოლაში დაიღუპა ბატალიონ „კარპატსკა სიჩის“ მებრძოლი, 46 წლის '''ვიტალი ორბელაძე'''.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში დაღუპული კიდევ ერთი ქართველის ვინაობა ცნობილია |language=ka |work=interpressnews.ge |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/708366-ukrainashi-dagupuli-kidev-erti-kartvelis-vinaoba-cnobilia |access-date=2022-04-30}}</ref> 12 მაისს [[მარიუპოლის ალყა|აზოვსტალში]] 27 წლის ქართველი მებრძოლი '''ტატო ბიგვავა'''.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში, "აზოვსტალში" 27 წლის ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka |work=ipn.ge |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/710205-ukrainashi-azovstalshi-27-clis-kartveli-mebrzoli-daigupa/ |access-date=2022-06-06}}</ref> 15 მაისს ქალაქ იზიუმთან შეტაკების დროს დაიღუპა 38 წლის '''რატი შურღაია''' დაიღუპა. დაღუპულის დედის თქმით, რატი შურღაიამ რუსების მიერ კასეტური ბომბების ჩამოგდების შედეგად მან თავისა და გულ-მკერდის არეში მძიმე ჭრილობები მიიღო.<ref>{{Cite news |date=2022-05-15 |title=ქალაქ იზიუმთან კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka-GE |work=publika.ge |url=https://publika.ge/qalaq-iziumtan-kidev-erti-qartveli-mebrdzoli-daighupa/ |access-date=2022-06-06}}</ref> 6 ივნისს უკრაინაში დაიღუპა მებრძოლი '''გიორგი გრიგოლია''', რომელიც დონეცკის ოლქში, ბახმუტის მიმდებარედ იბრძოდა და რუსეთის საარტილერიო შეტევის დროს, უკრაინელ მებრძოლებთან ერთად იბრძოდა.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში დაღუპული კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი გიორგი გრიგოლიაა |language=ka |work=mtavari.tv |url=https://mtavari.tv/news/87856-ukrainashi-daghupuli-kidev-erti-kartveli |access-date=2022-06-06}}</ref> 18 ივნისს გავრცელდა ინფორმაცია უკრაინაში '''ალუდა ზვიადაურის''' დაღუპვის შესახებ. ქართველი მებრძოლების ინფორმაციით, მას დაჭრილი უკრაინელი ჯარისკაცი გამოჰყავდა და ამ დროს ზურგში ესროლეს.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka |work=interpressnews |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/715836-ukrainashi-kidev-erti-kartveli-mebrzoli-daigupa |access-date=2022-18-06}}</ref> 10 ივლისს ლუჰანსკის ოლქში, ლისიჩანსკთან მიმდინარედ, დაიღუპა აფხაზეთიდან დევნილი, 1992-1993 წლების აფხაზეთისა და 2008 წლის აგვისტოს რუსეთ-საქართველოს ომების მონაწილე '''კახა გოგოლი'''.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka |work=civil.ge |url=https://civil.ge/ka/archives/500062|access-date=2022-11-07}}</ref> 27 აგვისტოს [[კრამატორსკი|კრამატორსკთან]] მიმდინარე შეტაკებების დროს სასიკვდილო ჭრილობა მიიღო '''გელა გოგიამ'''. <ref>{{Cite news |title=უკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა დაიღუპა |language=ka |work=ipn.ge |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/724042-ukrainashi-kidev-erti-kartveli-mebrzoli-daigupa|access-date=2022-27-08}}</ref> == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{რუსეთ-უკრაინის ომი}} [[კატეგორია:რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)]] [[კატეგორია:რუსეთ-უკრაინის ომი]] [[კატეგორია:ქართველები უკრაინაში]] tnwzwq22wtp0omy5g62wa9xnqoys287 4411529 4411527 2022-08-27T18:59:34Z DerFuchs 6187 wikitext text/x-wiki [[რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)|უკრაინაში რუსეთის შეჭრა]] 2022 წლის 24 თებერვალს დაიწყო. კამპანია ხანგრძლივი სამხედრო ძალის თავმოყრის შემდეგ, რუსეთის მიერ [[არაღიარებული ქვეყნების სია|თვითგამოცხადებული]] [[დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა|დონეცკის სახალხო რესპუბლიკისა]] და [[ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკა|ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკის]] აღიარების შემდეგ დაიწყო, რასაც მოჰყვა რუსეთის შეიარაღებული ძალების შესვლა აღმოსავლეთ უკრაინის დონბასის რეგიონში 2022 წლის 21 თებერვალს. 2022 წლის ომის დაწყებამდე და დაწყებისთანავე უკრაინის მხარეს არაერთი ქართველი მებრძოლი იბრძოდა და იბრძვის. 2022 წლის 18 მარტს კიევთან ახლოს, [[ირპინის ბრძოლა|ირპინის დასახლებაში ბრძოლებისას]] '''გია ბერიაშვილი''' და '''დავით რატიანი''' დაიღუპნენ. მათ ცხედრები საქართველოში 24 მარტს ჩამოასვენეს. თბილისის საერთაშორისო აეროპორტში გამთენიისას ათასობით ქართველი შეიკრიბა მათთვის პატივის მისაგებად.<ref name="voa1">{{Cite news |title=უკრაინაში დაღუპული ქართველი მებრძოლები საქართველოში გადაასვენეს |language=ka |work=[[ამერიკის ხმა]] |url=https://www.amerikiskhma.com/a/bodies-of-georgian-fighters-who-died-in-ukraine-arrives-in-tbilisi/6499280.html |access-date=2022-04-16}}</ref> გადმოსვენების ადგილზე, საქართველოს პრეზიდენტი [[სალომე ზურაბიშვილი]] და ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლები ესწრებოდნენ გარდაცვლილთა ოჯახებისთვის სამძიმრის გამოსაცხადებლად.<ref name="voa1" /> '''[[ბახვა ჩიქობავა]]''' 19 მარტს [[მარიუპოლის ალყა|მარიუპოლში ბრძოლისას]] დაიღუპა.<ref name="voa1" /> 26 მარტს [[ირპინის ბრძოლა|ირპინის დასახლებაში ბრძოლებისას]] '''დავით გობეჯიშვილი''' დაიღუპა.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka |work=interpressnews.ge |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/702741-ukrainashi-kidev-erti-kartveli-mebrzoli-daigupa/ |access-date=2022-04-16}}</ref> [[9 აპრილი|9 აპრილს]] გავრცელდა ინფორმაცია ორი ქართველი მებრძოლის — '''დავით მენაბდიშვილისა''' და '''ზურა შანავას''' დაღუპვის შესახებ. დავით მენაბდიშვილი უკრაინაში 2014 წლიდან იმყოფებოდა.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში კიდევ ორი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka |work=interpressnews.ge |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/705252-ukrainashi-kidev-ori-kartveli-mebrzoli-daigupa/ |access-date=2022-04-16}}</ref> ქალაქ [[რუბეჟნოე|რუბიჟნეში]] გაწმენდის ოპერაციის დროს, 16 აპრილს, დაიღუპა '''არკადი კასრაძე''' და მძიმედ დაიჭრა ზურა მუშუქია.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka |work=interpressnews.ge |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/706419-ukrainashi-kidev-erti-kartveli-mebrzoli-daigupa/ |access-date=2022-04-16}}</ref> დღის მეორე ნახევარში გავრცელდა ინფორმაცია კიდევ 2 მებრძოლის - '''ზაზა ბიწაძისა''' და '''ალიკა ცაავას''' დაღუპვის შესახებ.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში დღეს 3 ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka |work=interpressnews.ge |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/706436-ukrainashi-dges-3-kartveli-mebrzoli-daigupa |access-date=2022-04-16}}</ref> 23 აპრილს იზიუმთან ბრძოლაში დაიღუპა ბატალიონ „კარპატსკა სიჩის“ მებრძოლი, 46 წლის '''ვიტალი ორბელაძე'''.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში დაღუპული კიდევ ერთი ქართველის ვინაობა ცნობილია |language=ka |work=interpressnews.ge |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/708366-ukrainashi-dagupuli-kidev-erti-kartvelis-vinaoba-cnobilia |access-date=2022-04-30}}</ref> 12 მაისს [[მარიუპოლის ალყა|აზოვსტალში]] 27 წლის ქართველი მებრძოლი '''ტატო ბიგვავა'''.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში, "აზოვსტალში" 27 წლის ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka |work=ipn.ge |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/710205-ukrainashi-azovstalshi-27-clis-kartveli-mebrzoli-daigupa/ |access-date=2022-06-06}}</ref> 15 მაისს ქალაქ იზიუმთან შეტაკების დროს დაიღუპა 38 წლის '''რატი შურღაია''' დაიღუპა. დაღუპულის დედის თქმით, რატი შურღაიამ რუსების მიერ კასეტური ბომბების ჩამოგდების შედეგად მან თავისა და გულ-მკერდის არეში მძიმე ჭრილობები მიიღო.<ref>{{Cite news |date=2022-05-15 |title=ქალაქ იზიუმთან კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka-GE |work=publika.ge |url=https://publika.ge/qalaq-iziumtan-kidev-erti-qartveli-mebrdzoli-daighupa/ |access-date=2022-06-06}}</ref> 6 ივნისს უკრაინაში დაიღუპა მებრძოლი '''გიორგი გრიგოლია''', რომელიც დონეცკის ოლქში, ბახმუტის მიმდებარედ იბრძოდა და რუსეთის საარტილერიო შეტევის დროს, უკრაინელ მებრძოლებთან ერთად იბრძოდა.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში დაღუპული კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი გიორგი გრიგოლიაა |language=ka |work=mtavari.tv |url=https://mtavari.tv/news/87856-ukrainashi-daghupuli-kidev-erti-kartveli |access-date=2022-06-06}}</ref> 18 ივნისს გავრცელდა ინფორმაცია უკრაინაში '''ალუდა ზვიადაურის''' დაღუპვის შესახებ. ქართველი მებრძოლების ინფორმაციით, მას დაჭრილი უკრაინელი ჯარისკაცი გამოჰყავდა და ამ დროს ზურგში ესროლეს.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka |work=interpressnews |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/715836-ukrainashi-kidev-erti-kartveli-mebrzoli-daigupa |access-date=2022-18-06}}</ref> 10 ივლისს ლუჰანსკის ოლქში, ლისიჩანსკთან მიმდინარედ, დაიღუპა აფხაზეთიდან დევნილი, 1992-1993 წლების აფხაზეთისა და 2008 წლის აგვისტოს რუსეთ-საქართველოს ომების მონაწილე '''კახა გოგოლი'''.<ref>{{Cite news |title=უკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka |work=civil.ge |url=https://civil.ge/ka/archives/500062|access-date=2022-11-07}}</ref> 18 აგვისტოს გავრცელდა ინფორმაცია '''ბერდია ჯოხაძის''' დაღუპვის შესახებ. <ref>{{Cite news |title=უკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა |language=ka |work=1tv.ge |url=https://1tv.ge/news/ukrainashi-kidev-erti-qartveli-mebrdzoli-daighupa-2/|access-date=2022-27-08}}</ref> 27 აგვისტოს [[კრამატორსკი|კრამატორსკთან]] მიმდინარე შეტაკებების დროს სასიკვდილო ჭრილობა მიიღო '''გელა გოგიამ'''. <ref>{{Cite news |title=უკრაინაში კიდევ ერთი ქართველი მებრძოლი დაიღუპა დაიღუპა |language=ka |work=ipn.ge |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/724042-ukrainashi-kidev-erti-kartveli-mebrzoli-daigupa|access-date=2022-27-08}}</ref> == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{რუსეთ-უკრაინის ომი}} [[კატეგორია:რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)]] [[კატეგორია:რუსეთ-უკრაინის ომი]] [[კატეგორია:ქართველები უკრაინაში]] jjlm9sn0kn6nrotjly78ack0aomhuz5 0 529656 4411428 4353569 2022-08-27T14:30:35Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სიგანე = | სახელი = ჯაჰიდე სონკუ | ფოტო = Cahide sonku.jpg | ფოტოს სიგანე = | წარწერა = | ალტ = | მშობლსახელი = {{lang-tr|Cahide Sonku}} | ენის კოდი = | დაბსახელი = {{lang-tr|Cahide Serap}} | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი|1919|12|27}} | დაბადგილი = [[იემენი]] | მოინათლა = | გაუჩინარების თარიღი = | გაუჩინარების ადგილი = | გაუჩინარების სტატუსი = | გარდთარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1981|03|18|1919|12|27}} | გარდადგილი = [[სტამბოლი]], [[თურქეთი]] | გარდაცვალების მიზეზი = | სხეულის პოვნის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილის კოორდინატები = | ძეგლები = | რეზიდენცია = | სხვა სახელები = | ეროვნება = | მოქალაქეობა = | ეთნიკური წარმომავლობა = | ქვეშევრდომობა = | განათლება = | ალმა-მატერი = | მოღვაწეობა = | საქმიანობა = | აქტიურობის წლები = | დამსაქმებელი = | ორგანიზაცია = | ხელფასი = | ქონება = | ცნობილია როგორც = | ცნობილი ნაშრომები = | სიმაღლე = | წონა = | წოდება = | წლები = | წინამორბედი = | მემკვიდრე = | პარტია = | მოძრაობა = | ოპონენტები = | რელიგია = | წაყენებული ბრალდება = | განაჩენი = | დანაშაულებრივი სტატუსი = | მეუღლეები = | პარტნიორები = | შვილები = | მამა = | დედა = | ნათესავები = | ჯილდოები = | მოსახმობი სიგნალი = | სუფთა მოგება = | სახელი1 = | მოდული1 = | სახელი2 = | მოდული2 = | სახელი3 = | მოდული3 = | სახელი4 = | მოდული4 = | სახელი5 = | მოდული5 = | სახელი6 = | მოდული6 = | სახელი7 = | მოდული7 = | საიტი = | ხელმოწერა = | ხელმოწერის ზომა = | ხელმოწერა ალტ = | შენიშვნები = }} '''ჯაჰიდე სონკუ''' (დ.[[27 დეკემბერი]], [[1919]], [[იემენი]], [[ოსმალეთის იმპერია]] — გ.[[18 მარტი]], [[1981]], [[სტამბოლი]], [[თურქეთი]]) — [[თურქები|თურქი]] [[მსახიობი]], მოდელი, მწერალი და პირველი ქალი [[რეჟისორი]] თურქეთში.<ref>[https://web.archive.org/web/20180613115131/https://www.posta.com.tr/cahide-sonku-nun-hikayesi-parlak-isiklardan-bulasikciliga-haber-fotograf-1388577-3]</ref> ==ბიოგრაფია== ===ბავშვობა=== ჯაჰიდე სონკუ, დაბადებით ჯაჰიდე სერაპი, დაიბადა [[1919]] წლის [[27 დეკემბერი|27 დეკემბერს]], [[იემენი|იემენში]], ქალაქ ბაბ-ი-საბაში, რომელიც იმ დროს [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] შემადგენლობაში იყო, სამხედროების ოჯახში. მისი მამა, კაპიტანი ნეჯათი სამხედრო ოფიცერი, ხოლო ბაბუა — ჩორაფსიზ იბრაჰიმი — ოსმალეთის ჯარში მეშვიდე არმიის მთავარსარდალი იყო, რომელშიც ჯაჰიდეს მამა მსახურობდა. პირველი მსოფლიო ომის დაწყებისა და ოსმალეთის იმპერიის შესუსტების შემდეგ, ოჯახი საცხოვრებლად სტამბოლში გადავიდა. ჯაჰიდეს მშობლები მალევე განქორწინდნენ და ის თავის უფროს დასთან და დედასთან ერთად საცხოვრებლად ბაბუის, იბრაგიმის სახლში გადავიდნენ, [[ფათიჰის რაიონი|ფათიჰის რაიონში]]. ბაბუის გარდაცვალების შემდეგ, სახლი, რომელშიც გოგონა იზრდებოდა დაიწვა, რის შემდეგაც მამამ გადაწყვიტა შვილები საცხოვრებლად მასთან წაეყვანა, თუმცა უფროსი დისგან განსხვავებით ჯაჰიდემ დედასთან დარჩენა არჩია. მან დაწყებითი და საშუალო სკოლა სწორედ ფათიჰში დაამთავრა. ===პირადი ცხოვრება=== ჯაჰიდე პირველ ქორწინებაში იყო მსახიობ ტალატ არტემელთან, რომელთან განქორწინების შემდეგ, [[1943]] წელს, გაიცნო ბიზნესმენი იჰსან დოკური, რომელიც თამბაქოს მაგნატად იყო წოდებული და მისგან ჰყავდა შვილი ენდერი. მსახიობის მესამე ოციფიალური ურთიერთობა შედგა არამუსლიმ ბიზმესმენთან, ფარსე გევრეკიანთან, რასაც დიდი წინააღმდეგობა მოჰყვა როგორც ოჯახის ასევე ხალხის მხრიდანაც. ამ ურთიერთობას გამო გადაწყდა ჯაჰიდეს საქალაქო თეატრებიდან გარიცხვა, თუმცა მუჰსინ ერთურულის წინააღმდეგობის შედეგად იგი მუშაობას კვლავ განაგრძობდა. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ თურქეთში შემოღებულ იქნა კანონი, რომლის თანახმადაც არამუსლიმთა ქონების გადასახადი 87% უნდა ყოფილიყო. სახელმწიფომ ფარსეს უძრავი ქონების კონფისკაცია მოახდინა და თვითონ შრომით ბანაკში გაგზავნა, რის შემდეგაც, გარშემო მყოფების ზეწოლის შედეგად, ჯაჰიდე იძულებული გახდა გევრეკიანთან ურთიერთობა შეეწყვიტა. ===კარიერა=== ჯაჰიდე ხელოვნებას საშუალო სკოლაში სწავლისას ეზიარა. მისი სასცენო კარიერა თექვსმეტი წლის ასაკში დაიწყო და მალევე შევიდა სტამბოლის თეატრის საყვარელ მსახიობთა სიაში. პირველი სატელევიზიო როლი [[1933]] წელს შეასრულა, ფილმში „Söz Bir Allah Bir“. პოპულარობა მოიპოვებინა ფილმმა „Bataklı Damın Kızı Aysel“ ([[1935]]), რომელშიც განასახიერებდა ლამაზ ქალს, რომელმაც მამაკაცს გული გაუტეხა და გაიქცა. [[1950]] წელს მან საკუთარი კინოსტუდია გახსნა, რითიც იგი თურქეთის ისტორიაში შევიდა, როგორც პირველი ქალი რეჟისორი. სტუდიის დაარსებიდან ცამეტი წლის შემდეგ, მის ტერიტორიაზე გაჩნდა ხანძარი, რის გამოც იგი გაკოტრდა. ამის შემდეგ მუჰსინ ერთურულის დახმარებით მუშაობდა საქალაქო თეატრში. ცხოვრების ბოლო წლებში ებრძოდა ალკოჰოლიზმს. [[1979]] წელს მან მიიღო ჯილდო კინომწერალთა ასოციაციის წინაშე გაწეული ღვაწლისთვის. იგი გარდაიცვალა [[1981]] წლის [[18 მარტი|18 მარტს]], [[სტამბოლი|სტამბოლში]]. დასაფლავებულია ზინჯირლიკუიუს სასაფლაოზე. ყოველწლიურად მისი სახელის უკვდავსაყოფად გაიცემა ჯილდო „Golden Orange Cahide Sonku“. [[2021]] წელს [[Netflix]]-მა დაიწყო მუშობა ჯაჰიდეს ცხოვრების ადაპტაციაზე სერიალისთვის.<ref>[https://web.archive.org/web/20210630130432/https://www.karar.com/kultur-sanat-haberleri/netflix-cahide-sonkunun-hayatini-anlatacak-1622990]</ref> [[ფაილი:Cahide sonku mezarı.JPG|მინი|ჯაჰიდე სონკუს საფლავი]] ==ლიტერატურა== * Özgüç, Agah; Özgüç, Yüksel (2007). Cahide Sonku, Pecete Kağıdındaki Anılar. PMP Basım Yayın. s. 83. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.turksinemasi.com/Kim_Kimdir/cahide-sonku/ ბიოგრაფია] * [https://www.imdb.com/name/nm0814360/] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:სონკუ, ჯაჰიდე}} [[კატეგორია:დაბადებული 27 დეკემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1919]] [[კატეგორია:თურქი მსახიობები]] [[კატეგორია:თურქი მოდელები]] [[კატეგორია:თურქი რეჟისორები]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 18 მარტი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1981]] 6h49dsa6j9ae9mr8df33motlplrxavo 4411430 4411428 2022-08-27T14:31:05Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სიგანე = | სახელი = ჯაჰიდე სონკუ | ფოტო = Cahide sonku.jpg | ფოტოს სიგანე = | წარწერა = | ალტ = | მშობლსახელი = {{lang-tr|Cahide Sonku}} | ენის კოდი = | დაბსახელი = {{lang-tr|Cahide Serap}} | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი|1919|12|27}} | დაბადგილი = [[იემენი]] | მოინათლა = | გაუჩინარების თარიღი = | გაუჩინარების ადგილი = | გაუჩინარების სტატუსი = | გარდთარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1981|03|18|1919|12|27}} | გარდადგილი = [[სტამბოლი]], [[თურქეთი]] | გარდაცვალების მიზეზი = | სხეულის პოვნის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილის კოორდინატები = | ძეგლები = | რეზიდენცია = | სხვა სახელები = | ეროვნება = | მოქალაქეობა = | ეთნიკური წარმომავლობა = | ქვეშევრდომობა = | განათლება = | ალმა-მატერი = | მოღვაწეობა = | საქმიანობა = | აქტიურობის წლები = | დამსაქმებელი = | ორგანიზაცია = | ხელფასი = | ქონება = | ცნობილია როგორც = | ცნობილი ნაშრომები = | სიმაღლე = | წონა = | წოდება = | წლები = | წინამორბედი = | მემკვიდრე = | პარტია = | მოძრაობა = | ოპონენტები = | რელიგია = | წაყენებული ბრალდება = | განაჩენი = | დანაშაულებრივი სტატუსი = | მეუღლეები = | პარტნიორები = | შვილები = | მამა = | დედა = | ნათესავები = | ჯილდოები = | მოსახმობი სიგნალი = | სუფთა მოგება = | სახელი1 = | მოდული1 = | სახელი2 = | მოდული2 = | სახელი3 = | მოდული3 = | სახელი4 = | მოდული4 = | სახელი5 = | მოდული5 = | სახელი6 = | მოდული6 = | სახელი7 = | მოდული7 = | საიტი = | ხელმოწერა = | ხელმოწერის ზომა = | ხელმოწერა ალტ = | შენიშვნები = }} '''ჯაჰიდე სონკუ''' (დ. [[27 დეკემბერი]], [[1919]], [[იემენი]], [[ოსმალეთის იმპერია]] — გ. [[18 მარტი]], [[1981]], [[სტამბოლი]], [[თურქეთი]]) — [[თურქები|თურქი]] [[მსახიობი]], მოდელი, მწერალი და პირველი ქალი [[რეჟისორი]] თურქეთში.<ref>[https://web.archive.org/web/20180613115131/https://www.posta.com.tr/cahide-sonku-nun-hikayesi-parlak-isiklardan-bulasikciliga-haber-fotograf-1388577-3]</ref> ==ბიოგრაფია== ===ბავშვობა=== ჯაჰიდე სონკუ, დაბადებით ჯაჰიდე სერაპი, დაიბადა [[1919]] წლის [[27 დეკემბერი|27 დეკემბერს]], [[იემენი|იემენში]], ქალაქ ბაბ-ი-საბაში, რომელიც იმ დროს [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] შემადგენლობაში იყო, სამხედროების ოჯახში. მისი მამა, კაპიტანი ნეჯათი სამხედრო ოფიცერი, ხოლო ბაბუა — ჩორაფსიზ იბრაჰიმი — ოსმალეთის ჯარში მეშვიდე არმიის მთავარსარდალი იყო, რომელშიც ჯაჰიდეს მამა მსახურობდა. პირველი მსოფლიო ომის დაწყებისა და ოსმალეთის იმპერიის შესუსტების შემდეგ, ოჯახი საცხოვრებლად სტამბოლში გადავიდა. ჯაჰიდეს მშობლები მალევე განქორწინდნენ და ის თავის უფროს დასთან და დედასთან ერთად საცხოვრებლად ბაბუის, იბრაგიმის სახლში გადავიდნენ, [[ფათიჰის რაიონი|ფათიჰის რაიონში]]. ბაბუის გარდაცვალების შემდეგ, სახლი, რომელშიც გოგონა იზრდებოდა დაიწვა, რის შემდეგაც მამამ გადაწყვიტა შვილები საცხოვრებლად მასთან წაეყვანა, თუმცა უფროსი დისგან განსხვავებით ჯაჰიდემ დედასთან დარჩენა არჩია. მან დაწყებითი და საშუალო სკოლა სწორედ ფათიჰში დაამთავრა. ===პირადი ცხოვრება=== ჯაჰიდე პირველ ქორწინებაში იყო მსახიობ ტალატ არტემელთან, რომელთან განქორწინების შემდეგ, [[1943]] წელს, გაიცნო ბიზნესმენი იჰსან დოკური, რომელიც თამბაქოს მაგნატად იყო წოდებული და მისგან ჰყავდა შვილი ენდერი. მსახიობის მესამე ოციფიალური ურთიერთობა შედგა არამუსლიმ ბიზმესმენთან, ფარსე გევრეკიანთან, რასაც დიდი წინააღმდეგობა მოჰყვა როგორც ოჯახის ასევე ხალხის მხრიდანაც. ამ ურთიერთობას გამო გადაწყდა ჯაჰიდეს საქალაქო თეატრებიდან გარიცხვა, თუმცა მუჰსინ ერთურულის წინააღმდეგობის შედეგად იგი მუშაობას კვლავ განაგრძობდა. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ თურქეთში შემოღებულ იქნა კანონი, რომლის თანახმადაც არამუსლიმთა ქონების გადასახადი 87% უნდა ყოფილიყო. სახელმწიფომ ფარსეს უძრავი ქონების კონფისკაცია მოახდინა და თვითონ შრომით ბანაკში გაგზავნა, რის შემდეგაც, გარშემო მყოფების ზეწოლის შედეგად, ჯაჰიდე იძულებული გახდა გევრეკიანთან ურთიერთობა შეეწყვიტა. ===კარიერა=== ჯაჰიდე ხელოვნებას საშუალო სკოლაში სწავლისას ეზიარა. მისი სასცენო კარიერა თექვსმეტი წლის ასაკში დაიწყო და მალევე შევიდა სტამბოლის თეატრის საყვარელ მსახიობთა სიაში. პირველი სატელევიზიო როლი [[1933]] წელს შეასრულა, ფილმში „Söz Bir Allah Bir“. პოპულარობა მოიპოვებინა ფილმმა „Bataklı Damın Kızı Aysel“ ([[1935]]), რომელშიც განასახიერებდა ლამაზ ქალს, რომელმაც მამაკაცს გული გაუტეხა და გაიქცა. [[1950]] წელს მან საკუთარი კინოსტუდია გახსნა, რითიც იგი თურქეთის ისტორიაში შევიდა, როგორც პირველი ქალი რეჟისორი. სტუდიის დაარსებიდან ცამეტი წლის შემდეგ, მის ტერიტორიაზე გაჩნდა ხანძარი, რის გამოც იგი გაკოტრდა. ამის შემდეგ მუჰსინ ერთურულის დახმარებით მუშაობდა საქალაქო თეატრში. ცხოვრების ბოლო წლებში ებრძოდა ალკოჰოლიზმს. [[1979]] წელს მან მიიღო ჯილდო კინომწერალთა ასოციაციის წინაშე გაწეული ღვაწლისთვის. იგი გარდაიცვალა [[1981]] წლის [[18 მარტი|18 მარტს]], [[სტამბოლი|სტამბოლში]]. დასაფლავებულია ზინჯირლიკუიუს სასაფლაოზე. ყოველწლიურად მისი სახელის უკვდავსაყოფად გაიცემა ჯილდო „Golden Orange Cahide Sonku“. [[2021]] წელს [[Netflix]]-მა დაიწყო მუშობა ჯაჰიდეს ცხოვრების ადაპტაციაზე სერიალისთვის.<ref>[https://web.archive.org/web/20210630130432/https://www.karar.com/kultur-sanat-haberleri/netflix-cahide-sonkunun-hayatini-anlatacak-1622990]</ref> [[ფაილი:Cahide sonku mezarı.JPG|მინი|ჯაჰიდე სონკუს საფლავი]] ==ლიტერატურა== * Özgüç, Agah; Özgüç, Yüksel (2007). Cahide Sonku, Pecete Kağıdındaki Anılar. PMP Basım Yayın. s. 83. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.turksinemasi.com/Kim_Kimdir/cahide-sonku/ ბიოგრაფია] * [https://www.imdb.com/name/nm0814360/] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:სონკუ, ჯაჰიდე}} [[კატეგორია:დაბადებული 27 დეკემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1919]] [[კატეგორია:თურქი მსახიობები]] [[კატეგორია:თურქი მოდელები]] [[კატეგორია:თურქი რეჟისორები]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 18 მარტი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1981]] bgvz3xr2kr0r1py4mzljqdtpqwac6qw 0 529769 4411574 4389446 2022-08-27T21:52:57Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სიგანე = | სახელი = ეკა ჭაბაშვილი | ფოტო = | ფოტოს სიგანე = |წარწერა = | ალტ = | მშობლსახელი = | ენის კოდი = | დაბსახელი = | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1971|1|12}} | დაბადგილი = | მოქალაქეობა = {{დროშა|სსრკ}} →<br />{{დროშა|საქართველო}} | განათლება = | ალმა-მატერი = [[თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორია]] | აქტიურობის წლები = | სიმაღლე = | წონა = | მეუღლეები = | პარტნიორები = | შვილები = | მამა = | დედა = | ნათესავები = | ჯილდოები = | საიტი = | ხელმოწერა = | ხელმოწერის ზომა = | ხელმოწერა ალტ = | შენიშვნები = }} '''ეკა ჭაბაშვილი''' (დ. [[12 იანვარი]], [[1971]],) — [[ქართველები|ქართველი]] [[კომპოზიტორი]], [[მხატვარი]] და [[პედაგოგი]]. ==ბიოგრაფია== [[1995]] წელს დაამთავრა ვანო სარაჯიშვილის სახელობის [[თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორია]]. [[1995]]–[[1996]] წლებში იყო „ART salon“-ის დირექტორი. [[1996]]–[[1999]] წლებში კინოსტუდია „მემატიანე“-ს მუსიკალური რედაქტორი და კომპოზიტორი. [[2004]] წლიდან კითხულობდა ლექციებს თბილისის კინოსა და თეატრის უნივერსიტეტში. იყო „თანამედროვე პროფესიული მუსიკის განვითარების ცენტრის“ დირექტორი. საკრავების თეატრი „სენსუსი“-ს დამაარსებელი და დირექტორი. [[2009]] წლიდან არის ვანო სარაჯიშვილის სახელობის [[თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორია|თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორი]]ის პედაგოგი (კომპოზიცია), [[2013]] წლიდან ასოცირებული პროფესორი. [[საქართველო]]სა და უცხოეთში ([[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]], [[ლიეტუვა]], [[გაერთიანებული სამეფო|ბრიტანეთი]]) საერთაშორისო კონფერენციების, კონცერტების, ფესტივალების მონაწილე. თხზულებები: ოპერა გამოფენა „მოხეტიალე სულები“. ბალეტები: „ციალი“, „ფერხული სიკვდილთან“; სიმფონიები: N1 „კოსმოსი“, N2 „იანი და ინი“, N3 „უკუნითი უკუნისამდე“; საორკესტრო მუსიკა: სიმფონიური ტრილოგია „სხეულები“, „ანდაზები“, „აქსიომა“, „მოზაიკა“, კონცერტი საქსოფონის, არასტანდარტული ორეკსტრისა და გუნდისათვის ([[1992]]), „მოზაიკა“ ჩაფიქრებული იმპროვიზაცია სოლო ფორტეპიანოსა და ორკესტრისათვის ([[1996]]). კამერულ-ინსტრუმენტული: საფორტეპიანო „პანორამა“, „დიფსომანია“ სოლო არფის, პიესები სხვადასხვა ინსტრუმენტების შემადგენლობისათვის, სონატა ვიოლინოსა და ფორტეპიანოსათვის ([[1993]]), „გალერეა“ ([[1992]], აუდიო-ბგერითი ისტორია, [[1994]], საქართველოში პირველი შესრულება, [[2007]] – [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]), იმპროვიზაცია დუეტისათვის ([[ფლეიტა]] და [[ფორტეპიანო]] ან [[ელექტრონიკა]], [[2002]], პირველი შესრულება [[საქართველო]]სა და [[სომხეთი|სომხეთში]], [[2006]] – [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]]), „დიფუზია“ ქართული ხალხური საკრავებისათვის([[2006]], [[სალამური]], [[დუდუკი]], [[დოლი]], [[ფანდური]]-[[ჩონგური]], [[ჭიანური]]); გუნდები: „ქორალი“ (III პრემიერა გერმანია), „პოეტი“ ([[1996]], a cappella შერეული გუნდისათვის). საორგანო: მიკროორატორია „გალობანი სინანულისანი“. თეატრალური მუსიკა: „ალვა“ (რუსთაველის თეატრი), „ხმაური და მძვინვარება“ ჰოლოგრამული თეატრისათვის, „საკრავების თეატრი“. ==ორგანიზაციის წევრი== * საქართველოს კომპოზიტორთა კავშირი, წევრი ==ჯილდოები== * 2011 — საგუნდო მუსიკისა და ალკამაარის საორგანო მუსიკის კონკურსი, გამარჯვებული * 2007 — საქართველოს კომპოზიტორთა კავშირის კონკურსი, III პრემია, საგუნდო ნაწარმოები „ქორალი“ * 2003 — საუკეთესო ახალგაზრდა ქართველი კომპოზიტორი * 1996 — საქართველოს კომპოზიტორთა კავშირის კონკურსი, I პრემია, საფორტეპიანო ნაწარმოები „პანორამა“ * DAAD-ის სტიპენდიანტი ==ლიტერატურა== * ქართული მუსიკის ენციკლოპედიური ლექსიკონი. თბ., 2015, გვ. 563 ==რესურსები ინტერნეტში== {{nplg ბიოგრაფია|00009457}} {{DEFAULTSORT:ჭაბაშვილი, ეკა}} [[კატეგორია:დაბადებული 1971]] [[კატეგორია:დაბადებული 12 იანვარი]] [[კატეგორია:ქართველი კომპოზიტორები]] [[კატეგორია:ქართველი მხატვრები]] [[კატეგორია:ქართველი პედაგოგები]] [[კატეგორია:თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორიის კურსდამთავრებულები]] 1ane5rddju2tf86tapw9lb6lj6dp2pm 0 535816 4411614 4407152 2022-08-28T09:21:22Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია |სახელი = ბრუნუ ფერნანდეში |სურათი = Bruno Fernandes Portugal, 2018.jpg |სურათის ზომა = 250px |წარწერა = ბრუნუ ფერნანდეში 2018 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე |სრული სახელი = ბრუნუ მიგელ ბორჟეშ ფერნანდეში<ref>{{cite web |title=FIFA World Cup Russia 2018 List of Players |url=https://tournament.fifadata.com/documents/FWC/2018/pdf/FWC_2018_SQUADLISTS.PDF |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |archive-url=https://web.archive.org/web/20180812185537/https://tournament.fifadata.com/documents/FWC/2018/pdf/FWC_2018_SQUADLISTS.PDF |archive-date=12 აგვისტო 2018 |accessdate=10 ივლისი 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191206135930/https://tournament.fifadata.com/documents/FWC/2018/pdf/FWC_2018_SQUADLISTS.PDF |archivedate=6 დეკემბერი 2019 }}</ref> |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1994|9|8}}<ref name="PL profile">{{cite web |url=https://www.premierleague.com/players/23396/Bruno-Fernandes/overview |title=Bruno Fernandes: Overview |publisher=Premier League |access-date=2 თებერვალი 2020}}</ref> |დაბადების ადგილი = [[მაია (პორტუგალია)|მაია]], [[პორტუგალია]] |სიმაღლე = 179 [[სმ]]<ref name="PL profile"/> |პოზიცია = [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]] |მიმდინარე კლუბი = [[მანჩესტერ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|მანჩესტერ იუნაიტედი]] |ნომერი = 8 |ახალგაზრდული წელი1 = 2002–2004 |ახალგაზრდული კლუბი1 = ინფესტა |ახალგაზრდული წელი2 = 2004–2012 |ახალგაზრდული კლუბი2 = ბოავიშტა |ახალგაზრდული წელი3 = 2005–2010 |ახალგაზრდული კლუბი3 = {{იჯარა}} პაშტელეირა |ახალგაზრდული წელი4 = 2012–2013 |ახალგაზრდული კლუბი4 = ნოვარა |წელი1 = 2012–2013 |კლუბი1 = ნოვარა |მატჩი1 = 23 |გოლი1 = 4 |წელი2 = 2013–2016 |კლუბი2 = [[უდინეზე (საფეხბურთო კლუბი)|უდინეზე]] |მატჩი2 = 86 |გოლი2 = 10 |წელი3 = 2016–2017 |კლუბი3 = [[სამპდორია (საფეხბურთო კლუბი)|სამპდორია]] |მატჩი3 = 33 |გოლი3 = 5 |წელი4 = 2016–2017 |კლუბი4 = [[სპორტინგი (საფეხბურთო კლუბი)|სპორტინგი]] |მატჩი4 = 83 |გოლი4 = 39 |წელი5 = 2017– |კლუბი5 = [[მანჩესტერ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|მანჩესტერ იუნაიტედი]] |მატჩი5 = 89 |გოლი5 = 36 |ეროვნული წელი1 = 2012 |ეროვნული ნაკრები1 = პორტუგალია 19 წლ. |ეროვნული მატჩი1 = 2 |ეროვნული გოლი1 = 0 |ეროვნული წელი2 = 2014 |ეროვნული ნაკრები2 = პორტუგალია 20 წლ. |ეროვნული მატჩი2 = 5 |ეროვნული გოლი2 = 1 |ეროვნული წელი3 = 2014–2017 |ეროვნული ნაკრები3 = პორტუგალია 21 წლ. |ეროვნული მატჩი3 = 17 |ეროვნული გოლი3 = 6 |ეროვნული წელი4 = 2016 |ეროვნული ნაკრები4 = პორტუგალია 23 წლ. |ეროვნული მატჩი4 = 4 |ეროვნული გოლი4 = 0 |ეროვნული წელი5 = 2017– |ეროვნული ნაკრები5 = [[პორტუგალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პორტუგალია]] |ეროვნული მატჩი5 = 46 |ეროვნული გოლი5 = 8 |მედლის თარგები = |კლუბი-განახლება = 13 აგვისტო 2022 |ეროვნული ნაკრები-განახლება = 12 ივნისი 2022 }} '''ბრუნუ მიგელ ბორჟეშ ფერნანდეში''' ({{lang-pt|Bruno Miguel Borges Fernandes}}; დ. [[8 სექტემბერი]], [[1994]], [[მაია (პორტუგალია)|მაია]], [[პორტუგალია]]) — [[პორტუგალიელები|პორტუგალიელი]] ფეხბურთელი, ინგლისის პრემიერ ლიგის კლუბ „[[მანჩესტერ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|მანჩესტერ იუნაიტედისა]]“ და [[პორტუგალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები]]ს შემტევი ნახევარმცველი. პატარა ქალაქ [[მაია (პორტუგალია)|მაიაში]] დაბადებულმა ფეხბურთელმა კარიერა იტალიის [[სერია B]]-ს კლუბ „ნოვარაში“ დაიწყო, საიდანაც [[2013]] წელს [[სერია A]]-ს კლუბ „უდინეზეში“ გადადის, საიდანაც სამი წლის შემდეგ „სამპდორიაში“ გადავიდა. [[2017]] წელს, ხუთწლიანი ევროპული კარიერის შემდგომ პორტუგალიურ „[[სპორტინგი (საფებურთო კლუბი)|სპორტინგში]]“ გადავიდა, სადაც ის გუნდის კაპიტანი ხდება, ახერხებს გუნდთან ერთად [[პორტუგალიის საფეხბურთო თასი]]სა (2018–19) და [[პორტუგალიის ლიგის თასი]]ს ორგზის მოგებას (2017–18, 2018–19), რის გამოც იგი ორივე სეზონში ხვდება პრიმეირა ლიგის წლის გუნდში და პრიმეირა ლიგის წლის საუკეთესო მოთამაშედ სახელდება. 2018–19 წლების სეზონში ყველა ტურნირზე 33 გოლის განატა მოახერხა. ფერნანდეშის თამაშმა [[ინგლისის პრემიერ ლიგა|პრემიერ ლიგის]] რამდენიმე კლუბის ინტერესი გამოიწვია. საბოლოოდ, 2020 წლის იანვარში ბრუნუ „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ 55 მილიონ [[ევრო]]დ (47 მილიონი [[ფუნტი სტერლინგი]]) შეიძინა. ფერნანდეში იყო პორტუგალიის ახალგაზრდული ნაკრებების წევრი, გამოდიოდა რა, 19, 20, 21 და 23 წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებებში. 2016 წელს იყო 23 წლამდელთა ნაკრების წევრი [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2016|ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე]]. მისი დებიუტი ეროვნულ ნაკრებში [[2017]] წელს შედგა, რის შემდეგაც იყო გუნდის შემადგენლობის წევრი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|2018 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე]], 2019 წლის ერთა ლიგის ფინალურ თამაშებსა და [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 2020|2020 წლის ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატზე]]. [[2019]] წელს ნაკრებთან ერთად საშინაო მინდორზე მოიგო ერთა ლიგა, და ტურნირის საუკეთესო შემადგენლობაში დასახელდა. ==საკლუბო კარიერა== ===ადრეული კარიერა=== ფერნანდეშმა ახალგაზრდული კარიერა ადგილობრივ კლუბ „ინფესტაში“ დაიწყო. მალევე მას კონტრაქტი შესთავაზა „პორტუს“ აკადემიამ, მაგრამ ბრუნუ მათ ადგილობრივ მეტოქე კლუბს, „ბოავიშტას“ შეუერთდა, რადგან ისინი ბრუნუს ვარჯიშზე ტრანსპორტირებას სთავაზობდნენ, მის მშობლებს კი არ შეეძლოთ პორტუში ვარჯიშებზე მისი ყოველდღიურად წაყვანა.<ref> [https://www.youtube.com/watch?v=WJ8N6xAUgJY&t=117s&ab_channel=Goal90 Goal 90] </ref> ფერნანდეშმა ახალგაზრდული კარიერის უმეტესი ნაწილი „ბოავიშტაში“ გაატარა და ცენტრალური მცველის პოზიციაზე თამაშობდა, მანამ სანამ 15 წლის ასაკში „პასტელეირაში“ იჯარით ყოფნის პერიოდში შემტევი ნახევარმცველის პოზიციაზე გადავიდოდა. <ref> [https://www.youtube.com/watch?v=WJ8N6xAUgJY&t=117s&ab_channel=Goal90 Goal 90] </ref> <ref> [https://www.youtube.com/watch?v=PmMDiJOXQsM&t=88s&ab_channel=SoccerStories-OhMyGoal Oh My Goal] </ref> [[2012]] წლის [[27 აგვისტო]]ს ბრუნუ იტალიურ „ნოვარას“ შეუერთდა. <ref>{{cite news|last=Roseiro|first=Bruno|date=27 ივნისი 2017|title=Bruno Fernandes. O miúdo que começou a rolar na capital do hóquei|language=pt|trans-title=Bruno Fernandes. The kid who started rolling in the hockey capital|newspaper=Observador|location=Lisbon|url=https://observador.pt/2017/06/27/bruno-fernandes-o-miudo-que-comecou-a-rolar-na-capital-do-hoquei/|url-status=live|access-date=25 მაისი 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20201128051013/https://observador.pt/2017/06/27/bruno-fernandes-o-miudo-que-comecou-a-rolar-na-capital-do-hoquei/|archive-date=28 ნოემბერი 2020}}</ref> თავდაპირველად ბრუნუს [[იტალია]]ში ცხოვრება ძალიან გაუჭირდა, ის განიცდიდა მონატრებას და უჭირდა იტალიური ენის სწავლაც. მისი მეგობარი გოგონას იტალიაში გადასვლის შემდეგ, ბრუნუმ სწრაფად აითვისა ენა და დაიწყო თავის დამკვიდრება, მიიღო ზედმეტსახელები „ნოვარას მარადონა“ და „მინი რუი კოშტა“. <ref> [https://www.youtube.com/watch?v=PmMDiJOXQsM&t=88s&ab_channel=SoccerStories-OhMyGoal Oh My Goal] </ref> ახალგაზრდული გუნდის რიგებში გატარებული რამდენიმე კვირის შემდეგ, ფერნანდეში დაწინაურდა სერია B-ში მოთამაშე „ნოვარას“ პირველ გუნდში და აქ გაატარა 2012-13 წლების სეზონი, დაეხმარა რა გუნდს, სერია A-ში გადასასვლელ პლეი-ოფში მოხვედრაში.<ref>{{Cite web|title=Italian Serie B Table|url=https://www.espn.co.uk/football/table/_/season/2012/league/ITA.2|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20201231125950/https://www.espn.co.uk/football/table/_/season/2012/league/ITA.2|archive-date=31 დეკემბერი 2020|access-date=2 დეკემბერი 2020|website=[[ESPN]]}}</ref> 2013 წლის ზაფხულში, სერია A-ს კლუბებს „[[ინტერ მილანი (საფეხბურთო კლუბი)|მილანის „ინტერსა“]] და [[იუვენტუსი (საფეხბურთო კლუბი)|„იუვენტუსს“]] სურდათ მისი შეძენა, მაგრამ ფერნანდეში გარკვეული დათქმების სანაცვლოდ „უდინეზეს“ შეუერთდა.<ref>{{cite web |url=https://it.sports.yahoo.com/blog/euroscout-it/bruno-fernandes-l-ennesimo-colpo-dell-udinese-095838834--sow.html |title=Bruno Fernandes, l'ennesimo colpo dell'Udinese|trans-title=Bruno Fernandes, Udinese's umpteenth steal |website=Yahoo! Sports |language=it |date=3 დეკემბერი 2013 |access-date=27 მარტი 2016|url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160408021728/https://it.sports.yahoo.com/blog/euroscout-it/bruno-fernandes-l-ennesimo-colpo-dell-udinese-095838834--sow.html |archive-date=8 აპრილი 2016}}</ref> მისი დებიუტი [[სერია A]]-ში შედგა 3 ნოემბერს, როდესაც საშინაო შეხვედრაში მილანის „ინტერის“ წინააღმდეგ ცვლილებაზე მეორე ტაიმში შემოვიდა, მატჩი „უდინეზეს“ მარცხით 0-3 დასრულდა.<ref>{{cite web|date=3 ნოემბერი 2013|title=Udinese-Inter 0–3: Palacio, raddoppia Rannocchia, tris di Alvarez|trans-title=Udinese-Inter 0–3: Palacio, Rannocchia doubles it, Alvarez gets third|url=http://www.calciomercato.com/inter/udinese-inter-diretta-989532|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200927034817/https://www.calciomercato.com/news/udinese-inter-diretta-989532|archive-date=27 სექტემბერი 2020|access-date=27 მარტი 2016|website=Calciomercato.com|publisher=Calcioinfinito|language=it}}</ref> ფერნანდეშმა პირველი გოლი ლიგაში [[2013]] წლის [[7 დეკემბერი|7 დეკემბერს]], [[ნაპოლი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნაპოლისთან“]] ფრედ, ანგარიშით 3–3, დასრულებულ შეხვედრაში გაიტანა.<ref>{{cite web|date=7 დეკემბერი 2013|title=Pareggio al San Paolo, doppietta di Pandev e gol di Dzemaili per gli azzurri|trans-title=Draw at San Paolo, Pandev brace and Dzemaili goal for the blues|url=http://www.sscnapoli.it/static/news/Napoli-Udinese-3-3-1462.aspx|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200927034821/https://www.sscnapoli.it/static/news/Napoli-Udinese-3-3-1462.aspx|archive-date=27 სექტემბერი 2020|access-date=27 მარტი 2016|publisher=[[S.S.C. Napoli]]|language=it}}</ref> მან აგრეთვე გაიატანა გუნდებს შორის გამართულ მეორე მატჩში, რომელიც ფრედ, ამჯერად 1–1 დასრულდა.<ref>{{cite news |url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/19-04-2014/udinese-napoli-1-1-gol-callejon-bruno-fernandes-espulso-fernandez-80482800612.shtml |title=Udinese-Napoli 1–1, gol di Callejon e Bruno Fernandes. Espulso Fernandez |trans-title=Udinese-Napoli 1–1, goals from Callejon and Bruno Fernandes. Fernandez sent off |newspaper=La Gazzetta dello Sport |location=Milan |first=Mimmo |last=Malfitano |language=it |date=19 აპრილი 2014 |access-date=27 მარტი 2016}}</ref> [[2016]] წლის [[16 აგვისტო]]ს ფერნანდეში „სამპდორიას“ შეუერთდა.<ref>{{cite web |url=http://www.football-italia.net/89837/official-sampdoria-sign-bruno-fernandes |title=Official: Sampdoria sign Bruno Fernandes |website=Football Italia |publisher=Tiro Media |date=16 აგვისტო 2016 |access-date=26 აგვისტო 2016}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.corrieredellosport.it/news/calcio/calcio-mercato/2016/08/16-14450411/ufficiale_bruno_fernandes_alla_sampdoria/ |title=Ufficiale: Bruno Fernandes alla Sampdoria|trans-title=Official: Bruno Fernandes to Sampdoria |newspaper=Corriere dello Sport |location=Rome |language=it |date=16 აგვისტო 2016 |access-date=26 აგვისტო 2016}}</ref> მისი დებიუტი გუნდში თერთმეტი დღის შემდეგ, „ატალანტასთან“ შეხვედრში შედგა, სადაც ბრუნუმ 6 წუთი ითამაშა. მატჩი „სამპდორიას“ გამარჯვებით 2–1 დასრულდა.<ref>{{cite news |url=http://www.ecodibergamo.it/stories/Sport/sampdoria-atalanta-le-ultime-notizieil-modulo-e-il-3-5-2-gioca-carmona_1198963_11/ |title=Atalanta ancora ko: 2–1 per la Samp – Non riesce la rimonta in dieci uomini|trans-title=Atalanta down again: 2–1 to Samp – No comeback with ten men |newspaper=L'Eco di Bergamo |language=it |date=28 აგვისტო 2016 |access-date=28 ივნისი 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180520124145/https://www.ecodibergamo.it/stories/Sport/sampdoria-atalanta-le-ultime-notizieil-modulo-e-il-3-5-2-gioca-carmona_1198963_11/ |archive-date=20 მაისი 2018}}</ref> [[2016]] წლის [[26 სექტემბერი|26 სექტემბერს]] ბრუნუმ გუნდის რიგებში სადებიუტო გოლი გაიტანა, „კალიარისთან“ შეხვედრაში, რომელშიც „სამპდორია“ ანგარიშით 1–2 დამარცხდა.<ref>{{cite news |url=http://www.corrieredellosport.it/news/calcio/serie-a/2016/09/26-15799051/serie_a_cagliari-sampdoria_2-1_joao_pedro_e_melchiorri_show_bruno_fernandes_non_basta/ |title=Serie A, Cagliari-Sampdoria 2–1: Joao Pedro e Melchiorri show, ma che papera di Viviano|trans-title=Serie A, Cagliari-Sampdoria 2–1: Joao Pedro and Melchiorri show, but what a blunder by Viviano |newspaper=Corriere dello Sport |location=Rome |language=it |date=26 სექტემბერი 2016 |access-date=28 ივნისი 2017}}</ref> 2016–17 წლების სეზონში სერია A-ში ჩატარებულ 33 შეხვედრაში ფერნანდეშმა 5 გოლი გაიტანა,<ref> [https://uk.soccerway.com/players/bruno-miguel-borges-fernandes/276371/ Soccerway] </ref> დაეხმარა რა გუნდს, მეათე პოზიციის დაკავებაში.<ref>{{Cite web|title=League Table {{!}} Lega Serie A|url=http://www.legaseriea.it/en/serie-a/league-table|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20201109011819/http://www.legaseriea.it/en/serie-a/league-table|archive-date=9 ნოემბერი 2020|access-date=2 დეკემბერი 2020|website=legaseriea.it|publisher=[[Serie A]]}}</ref> ====სპორტინგი==== =====2017–2018: პრიმეირა ლიგის წლის საუკეთესო მოთამაშე===== 2017 წლის 27 ივნისს, უეფას 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატიდან დაბრუნების შემდეგ, ფერნანდეშმა „სპორტინგთან“ ხუთწლიანი კონტრაქტი გააფორმა, 8,5 მილიონი ევროსა და ბონუსების სანაცვლოდ.<ref>{{cite web |url=http://www.maisfutebol.iol.pt/liga/27-06-2017/oficial-sampdoria-confirma-bruno-fernandes-no-sporting?_ga=2.128693580.1153459493.1498137173-1125892984.1471973876 |title=Sporting: Bruno Fernandes com cláusula de 100 milhões|trans-title=Sporting: Bruno Fernandes with 100 million clause |website=Maisfutebol |publisher=IOL |language=pt |date=27 ივნისი 2017 |access-date=27 ივნისი 2017}}</ref>2017 წლის 6 აგვისტოს ფერნანდეშმა „სპორტინგის“ რიგებში სადებიუტო შეხვედრა ჩაატარა, გუნდმა „დესპორტივო დას ავეში“, ანგარიშით 2–0 დასრულდა<ref>{{Cite news |url=https://tribunaexpresso.pt/sporting/2017-08-06-Olha-o-primeiro-11-da-epoca-do-Sporting---com-Adrien-e-com-espaco-para-Bruno-Fernandes |title=Look at the first 11 of the Sporting season – with Adrien and with space for Bruno Fernandes |access-date=20 მარტი 2021 |website=[[Tribuna Expresso]] |language=pt }}</ref> მან გაიტანა ოთხი გოლი პრემიერ ლიგის პირველ ხუთ თამაშში, მათ შორის დუბლი 5–0 „ვიტორია დე გიმარაეშთან“ სტუმრად მოგებულ შეხვედრაში.<ref>{{cite news |url=http://www.record.pt/futebol/futebol-nacional/liga-nos/sporting/detalhe/jorge-jesus-dupla-bruno-fernandes-bas-dost-nao-serve-para-todos-os-jogos.html |title=Jorge Jesus: "Dupla Bruno Fernandes-Bas Dost não serve para todos os jogos"|trans-title=Jorge Jesus: «Bruno Fernandes-Bas Dost duo is not good for every game» |newspaper=Record |location=Lisbon |language=pt |date=19 აგვისტო 2017 |access-date=27 ივნისი 2017}}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.ojogo.pt/futebol/1a-liga/sporting/noticias/interior/bruno-fernandes-arranca-como-balakov-8760054.html |title=Bruno Fernandes arranca como Balakov|trans-title=Bruno Fernandes gets going like Balakov |newspaper=O Jogo |location=Porto |first1=Duarte |last1=Tornesi |first2=Rafael |last2=Toucedo |language=pt |date=10 სექტემბერი 2017 |access-date=12 სექტემბერი 2017}}</ref> ფერნანდეშის პირველი თამაში უეფას ჩემპიონთა ლიგის ჯგუფურ ეტაპზე 12 სექტემბერს შედგა, სადაც „ოლიმპიაკოსთა“ნ 3-2 მოგებულ შეხვედრაში 43-ე წუთზე გუნდის უპირატესობა 3-0-მდე გაზარდა.<ref>{{cite web |url=http://pt.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/matches/round=2000881/match=2021594/postmatch/report/index.html?rss=2500275+Sporting+derrota+Olympiacos+na+Gr%C3%A9cia |title=Sporting derrota Olympiacos na Grécia |trans-title=Sporting defeat Olympiacos in Greece |publisher=UEFA |language=pt |date=12 სექტემბერი 2017 |access-date=13 სექტემბერი 2017 |archive-date=15 სექტემბერი 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170915173910/http://pt.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/matches/round=2000881/match=2021594/postmatch/report/index.html?rss=2500275+Sporting+derrota+Olympiacos+na+Gr%C3%A9cia |url-status=dead }}</ref> ფერნანდეშის პირველი სეზონი გუნდში წარმატებული გამოდგა. ყველა შეჯიბრზე მან 16 გოლი გაიტანა, რითაც ბას დოსტის შემდეგ მეორე ადგილი დაიკავა. ბრუნუმ აგრეთვე მიითვალა 20 საგოლე გადაცემა, დასახელდა პრიმეირა ლიგის წლის გუნდში და პრიმეირა ლიგის წლის საუკეთესო მოთამაშედ.<ref>{{cite news |url=https://www.record.pt/futebol/futebol-nacional/liga-nos/sporting/detalhe/quarta-vez-de-bruno-fernandes.html |title=Quarta vez de Bruno Fernandes|trans-title=Fourth time for Bruno Fernandes |newspaper=Record |location=Lisbon |language=pt |date=29 აპრილი 2018 |access-date=25 მაისი 2018}}</ref> [[2018]] წლის 15 მაისს რამოდენიმე თანაგუნდელთან და მწვრთნელთან ერთად გუნდის სავარჯიშო ბაზაზე დაშავდა. მათ თავს დაესხა გუნდის 50-მდე ქომაგი რომელთაც ამით უკმაყოფილება გამოხატეს გუნდის მიერ ნაჩვენები შედეგის გამო, „სპორტინგმა“ ლიგა მესამე ადგილზე დაასრულდა ვერ მოახერხა უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგაზე გასვლა.<ref>{{cite web |url=https://www.msn.com/pt-pt/desporto/sporting/19-jogadores-do-sporting-contam-tudo-sobre-o-ataque-a-alcochete-e-como-palhinha-protegeu-montero/ar-AAxF6FQ |title=19 jogadores do Sporting contam tudo sobre o ataque a Alcochete (e como Palhinha protegeu Montero)|trans-title=19 Sporting players tell everything about the attack at Alcochete (and how Palinha protected Montero) |website=MSN |publisher=Microsoft |language=pt |date=23 მაისი 2018 |access-date=24 მაისი 2018}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.sportsjoe.ie/football/sporting-lisbon-attack-160186 |title=Sporting Lisbon players attacked at training ground after failing to secure Champions League spot |website=SportsJOE.ie |publisher=Maximum Media |first=Ben |last=Kiley |date=15 მაისი 2018 |access-date=16 მაისი 2018}}</ref> ამ მოვლენების მიუხედავად გუნდი დასთანხმდა [[პორტუგალიის საფეხბურთო თასი|პორტუგალიის საფეხბურთო თასის]] ფინალში მონაწილეობას, რომელიც შემდეგ კვირას გაიმართა.<ref>{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/sport/amp/football/44142885 |title=Sporting Lisbon: Players agree to play Portuguese Cup final after attack |website=BBC Sport |date=16 მაისი 2018 |access-date=2 ივნისი 2018}}</ref> „სპორტინგი“ „დესპორტივო დას ავეშთან“ დამარცხდა.<ref>{{cite news |url=https://www.ojogo.pt/futebol/taca-portugal/noticias/interior/aves-ganha-a-taca-de-portugal-gracas-a-bis-de-guedes-9360212.html |title=Aves ganha a Taça de Portugal graças a bis de Guedes|trans-title=Aves win Portuguese Cup thanks to Guedes brace |newspaper=O Jogo |location=Porto |language=pt |date=20 მაისი 2018 |access-date=26 ივლისი 2018}}</ref> 6 ივლისს ფერნანდეში პრიმეირა ლიგის წლის საუკეთსო მოთამაშედ დაასახელეს.<ref>{{cite news |url=https://www.ojogo.pt/futebol/1a-liga/sporting/noticias/interior/bruno-fernandes-eleito-melhor-jogador-da-i-liga-em-201718-9561926.html |title=Bruno Fernandes eleito melhor jogador da 1 Liga|trans-title=Bruno Fernandes voted best player of the 1 League |newspaper=O Jogo |location=Porto |language=pt |date=6 ივლისი 2018 |access-date=18 აგვისტო 2018}}</ref>ოთხი დღის შემდეგ მან ხელი მოაწერა ახალ ხუთწლიან კონტრაქტს, 100 მილიონ ევროიანი გამოსასყიდი თანხით,<ref>{{cite web |url=https://www.sportsmole.co.uk/football/sporting-lisbon/transfer-talk/news/bruno-fernandes-pens-sporting-lisbon-deal_330281.html |title=Bruno Fernandes pens Sporting Lisbon deal |publisher=Sports Mole |date=10 ივლისი 2018 |access-date=18 აგვისტო 2018}}</ref> თავდაპირველად გეგმავდა კლუბის დატოვებას, პრეზიდენტ ბრუნო დე კარვალიოსთან დაპირისპირების გამო მაგრამ ხელფასის გაზრდამ მის დარჩენაში დიდი როლი ითამაშა.<ref>{{cite news |url=https://www.abola.pt/nacional/Noticias/Ver/739382 |title=Bruno Fernandes passará a ganhar o dobro|trans-title=Bruno Fernandes will earn twice as much |newspaper=A Bola |location=Lisbon |language=pt |date=8 ივლისი 2018 |access-date=9 ივლისი 2018}}</ref> =====2018–2020: ევროპის ყველაზე უხვგოლიანი ნახევარმცველი===== ფერნანდეშმა 2018-19 წლების სეზონში რიგით 23-ე გოლი, 2019 წლის 3 მარტს, „პორტიმონენსეს“ წინააღმდეგ 3-1 მოგებულ შეხვედრაში, თერთმეტრიანით გაიტანა. ამით მან გადააჭარბა ანტონიო ოლივეირას 1981-82 წლების სეზონის საკლუბო რეკორდს, და გახდა ერთ სეზონში ყველაზე მეტი გოლის ავტორი ნახევარმცველი.<ref>{{cite news |url=https://observador.pt/2019/03/03/bruno-fernandes-e-um-recorde-que-fica-bem-na-fotografia-medio-bate-registo-de-golos-de-oliveira/ |title=Bruno Fernandes e um recorde que fica bem na fotografia: médio bate registo de golos de Oliveira|trans-title=Bruno Fernandes and a record that looks pretty good: midfielder breaks Oliveira's scoring figures |newspaper=Observador |location=Lisbon |first=Bruno |last=Roseiro |language=pt |date=3 მარტი 2019 |access-date=5 მარტი 2019}}</ref> 5 მაისს მან ჰეთ-თრიკი შეასრულა „ბელენენსეშის“ წინააღმდეგ გასვლით შეხვედრაში, რომელიც 8–1 დასრულდა. ამის შედეგად ის გახდა საუკეთესო პორტუგალიელ ნახევარმცველებს შორის ერთ სეზონში გატანილი გოლების რაოდენობით, გაიტანა 31-ე გოლი.<ref>{{cite web |url=https://portugoal.net/club-news/1143-sporting-put-eight-past-belenenses-following-big-wins-for-title-bound-benfica-and-fc-porto |title=Sporting put eight past Belenenses following big wins for title-tussling Benfica and FC Porto |website=PortuGOAL.net |first=Patrick |last=Ribeiro |date=5 მაისი 2019 |access-date=7 მაისი 2019}}</ref> მან სეზონში 33-ე გოლი 2019 წლის 25 მაისს, პორტუგალიის საფეხბურთო თასის ფინალში, „პორტუს“ წინააღმდეგ გაიტანა, და დაეხმარა „სპორტინგს“ თასის მოგებაში.<ref>{{cite news |url=https://portugoal.net/club-news/1166-sporting-complete-cup-double-over-porto-to-secure-taca-de-portugal-title |title=Sporting complete cup-double over Porto and secure Taça de Portugal title |website=PortuGOAL.net |first=Patrick |last=Ribeiro |date=25 მაისი 2019 |access-date=13 იანვარი 2020}} </ref> <ref> [https://www.foradejogo.net/player.php?player=199409080001&language=2 ForaDeJogo] </ref> 2018–19 წლების სეზონში კიდევ ერთი წარმატებული სეზონის ჩატარების გამო დასახელდა პრიმეირა ლიგის წლის მოთამაშედ.<ref>{{cite news |url=https://maisfutebol.iol.pt/sporting/06-07-2019/bruno-fernandes-eleito-o-melhor-jogador-da-liga-em-18-19 |title=Bruno Fernandes eleito o melhor jogador da Liga em 18/19 |trans-title=Bruno Fernandes elected the best player of the League in 18/19 |website=maisfutebol.iol.pt |language=pt |date=5 ივლისი 2019 |access-date=18 მაისი 2020}}</ref> 2019–20 წლების სეზონში ჩატარებულ პირველ 10 შეხვედრაში მოახერხა შვიდი გოლის გატანა, მათ შორის მოახერხა გოლის გატანა ზედიზედ ექვს შეხვედრაში.<ref>{{cite news |url=https://www.zerozero.pt/match_live.php?id=7049462 |title=Sporting 2–1 LASK Linz: Relato |trans-title=Sporting 2–1 LASK Linz: Report |website=zerozero.pt |language=pt |date=3 ოქტომბერი 2019 |access-date=17 მაისი 2020}}</ref> ამით ის გახდა „სპორტინგის“ მესამე მოთამაშე 21-ე საუკუნეში, რომელმაც საკლუბო დონეზე გოლი გაიტანა ზედიზედ ექვს ან მეტ მატჩში, მარიო ჟარდელისა და ბას დოსტის შემდეგ.<ref>{{cite news |url=https://www.zerozero.pt/news.php?id=264683 |title=Ainda há palavras para os registos históricos deste senhor capitão? |trans-title=Are there still words for this captain's historical record? |website=zerozero.pt |language=pt |date=4 ოქტომბერი 2019 |access-date=17 მაისი 2020}}</ref> [[28 ნოემბერი|28 ნოემბერს]], მან შეასრულა დუბბლი და გააკეთა ორი საგოლე გადაცემა „პსვ ეინდჰოვენთან“ შეხვედრაში, რომელიც ანგარიშით 4–0 დასრულდა. ამ გამარჯვების შედეგად „სპორტინგმა“ გაინაღდა უეფა-ს ევროპა ლიგის ჯგუფური ეტაპიდან გასვლა.<ref>{{cite news |url=https://portugoal.net/club-news/1395-europa-league-all-smiles-for-sporting-porto-and-braga-vitoria-unlucky-again |title=Europa League: All smiles for Sporting, Porto and Braga, Vitória unlucky again |website=PortuGOAL.net |date=29 ნოემბერი 2019 |access-date=17 მაისი 2020}}</ref> ====მანჩესტერ იუნაიტედი==== ====2019–2020: ევროპა ლიგის საუკეთესო ბომბარდირი==== [[2020]] წლის 29 იანვარს [[მანჩესტერ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|„მანჩესტერ იუნაიტედმა“]] დაადასტურა რომ ფერნანდეშის ტრანსფერთან დაკავშირებით „სპორტინგთან“ შეთანხმებას მიაღწია. ტრანსფერი სავარაუდოდ €80&nbsp;მილიონად (£67.6&nbsp;მილიონი) დაჯდებოდა,<ref>{{cite news |title=Bruno Fernandes: Manchester United agree deal with Sporting Lisbon |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/51301424 |website=BBC Sport |date=29 იანვარი 2020 |access-date=2 თებერვალი 2020}}</ref> სამედიცინო შემოწმებისა და პირად კონტრაქტზე შეთავაზებული პირობების სანაცვლოდ.<ref>{{cite web |title=United agree deal to sign Bruno Fernandes |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/manchester-united-agree-deal-to-sign-bruno-fernandes |publisher=Manchester United F.C. |date=29 იანვარი 2020 |access-date=29 იანვარი 2020}}</ref> ტრანსფერი ოფიციალურად დასრულდა მეორე დღეს, საწყისი საფასურით დაახლოებით €55&nbsp;მილიონი (£47&nbsp;მილიონი),<ref>{{cite news |title=Bruno Fernandes: Manchester United sign Sporting Lisbon midfielder |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/51292312 |website=BBC Sport |date=30 იანვარი 2020 |access-date=30 იანვარი 2020}}</ref> პლუს 25&nbsp;მილიონ ევრომდე (£21&nbsp;მილიონი) დანამატები და მოგების 10%, თუ „იუნაიტედმა“ ოდესმე გაყიდა ფერნანდეში.<ref>{{cite news |title=Sporting oficializa venda de Bruno Fernandes ao Man. United: todos os detalhes do negócio |url=https://www.record.pt/futebol/futebol-nacional/liga-nos/sporting/detalhe/sporting-oficializa-venda-de-bruno-fernandes-ao-manchester-united-os-detalhes-do-negocio |newspaper=Record |location=Lisbon |language=pt-PT |date=29 იანვარი 2020 |access-date=2 თებერვალი 2020}}</ref> ფერნანდეშმა გუნდთან ხუთნახევარწლიანი კონტრაქტი გააფორმა.<ref>{{cite news |title=Man Utd complete the signing of Bruno Fernandes from Sporting |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/man-utd-complete-the-signing-of-bruno-fernandes-from-sporting |publisher=Manchester United F.C. |date=30 იანვარი 2020 |access-date=30 იანვარი 2020}}</ref> მისი დებიუტი გუნდში [[1 თებერვალი|1 თებერვალს]], [[ვულვერჰემპტონ უონდერერსი|„ვულვერჰემპტონ უონდერერსთან“]] უგოლო ფრით დასრულებულ შეხვედრაში შედგა.<ref>{{cite news |first=Simon |last=Stone |title=Manchester United 0–0 Wolverhampton Wanderers |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/51246502 |website=BBC Sport |date=1 თებერვალი 2020 |access-date=2 თებერვალი 2020}}</ref> 17 თებერვალს, „მანჩესტერ იუნაიტედის“ გასვლაზე გამართულ შეხვედრაში [[ჩელსი (საფეხბურთო კლუბი)|„ჩელსისთან“]], მან საგოლოე გადაცემა გაუკეთა ჰარი მაგუაიერს, რომელმაც თავურით საბოლოო ანგარიში, 2–0 დააფიქსირა.<ref>{{cite news |first=Phil |last=McNulty |title=Chelsea 0–2 Manchester United |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/51439302 |website=BBC Sport |date=17 თებერვალი 2020 |access-date=17 თებერვალი 2020 }}</ref> გუნდის რიგებში მისი ევროპული დებიუტი „კლუბ ბრიუგესთან“ 1–1 დასრულებულ შეხვედრაში შედგა.<ref>{{cite news |title=Club Bruges 1–1 Manchester United |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/51533294 |website=BBC Sport |date=20 თებერვალი 2020 |access-date=20 თებერვალი 2020 }}</ref> პირველი გოლი „იუნტაიტედის“ რიგებში გაიტანა 23 თებერვალს, „უოტფორდის“ წინააღმდეგ, სადაც ზუსტად შეასრულა თერთმეტრიანი და საგოლე გადაცემა გაუკეთა მესიონ გრინვუდს. „ოლდ ტრაფორდზე“ გამართული შეხვედრა 3–0 დასრულდა.<ref>{{cite news |title=Manchester United 3–0 Watford |url=https://www.premierleague.com/match/46871 |website=Premier League |date=23 თებერვალი 2020 |access-date=23 თებერვალი 2020 }}</ref> კლუბისთვის ევროპულ სარბიელზე პირველი გოლი უეფა-ს ევროპა ლიგის 1/32 ფინალურ შეხვედრაში, „კლუბ ბრიუგესთან“ გაიტანა, ზუსტად შეასრულა თერთმეტმეტრიანი და დაეხმარა გუნდს 5–0 გამარჯვებაში.<ref>{{cite web |first=Emlyn |last=Begley |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/51623256 |title=Manchester United 5–0 Club Brugge |website=BBC Sport |date=27 თებერვალი 2020 |access-date=28 თებერვალი 2020}}</ref> 16 მარტს ფერნანდესი პრემიერ ლიგის თებერვლის თვის საუკეთესო მოთამაშედ დასახელდა.<ref name="POTMFeb20">{{cite web |url=https://www.premierleague.com/news/1644143 |title=Fernandes: I'm happy with my start at Man Utd |publisher=Premier League |date=16 მარტი 2020 |access-date=17 მარტი 2020}}</ref> [[30 ივნისი|30 ივნისს]] „ბრაიტონ ენდ ჰოუვ ალბიონთან“ 3–0 დასრულებულ შეხვედრაში ფერნანდეშმა გუნდის რიგებში პირველი დუბლი შეასრულა.<ref>{{Cite news |first=Shamoon |last=Hafez|title=Brighton 0–3 Man Utd: Visitors score through Greenwood and Fernandes' double |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/52072990 |website=BBC Sport |date=30 ივნისი 2020 |access-date=30 ივნისი 2020 }}</ref> მის მიერ ნაჩვენები შედეგების გამო ივნისში მოიგო არაერთი საკლუბო და პრემიერ ლიგის ჯილდო, მათ შორის „პრემიერ ლიგის თვის მოთამაშე“, „თვის გოლი“, რითაც გახდა პირველი მოთამაშე პრემიერ ლიგის ისტორიაში რომელმაც ორივე ჯილდო ერთდროულად მოიგო.<ref> [https://www.premierleague.com/news/1715420 პრემიერ ლიგა] </ref> <ref> [https://www.premierleague.com/news/1644272 პრემიერ ლიგა] </ref> 2006–07 წლების სეზონის შემდეგ გახდა „მანჩესტერ იუნაიტედის“ პირველი მოთამაშე [[კრიშტიანუ რონალდუ]]ს შემდეგ, რომელმაც „პრემიერ ლიგის თვის მოთამაშის“ ჯილდო მოიპოვა.<ref>{{Cite news |first=Sam |last=France |title=Fernandes matches Ronaldo's Man Utd feat with latest Premier League Player of the Month award|url=https://www.goal.com/en/news/fernandes-matches-ronaldo-man-utd-premier-league-player-of/19bgfcebthnuq1u96efo56gyh2|work=Goal.com|date=10 ივლისი 2020 |access-date=13 ივლისი 2020 }}</ref> სექტემბერში ფერნანდეში დასახელდა მანჩესტერ იუნაიტედის „სერ მეტ ბასბის წლის საუკეთესო მოთამაშის“ ჯილდოს მფლობელი, რომელიც გადაეცემა გუნდის წინა სეზონის საუკეთესო მოთამაშეს.<ref>{{cite news |first=Joe |last=Ganley |title=Fernandes voted Sir Matt Busby Player of the Year |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/bruno-fernandes-wins-sir-matt-busby-player-of-the-year-award-for-2019-20 |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |date=18 სექტემბერი 2020 |access-date=18 სექტემბერი 2020 }}</ref> ===== 2020–2021: რეკორდული წარმატება და ევროპა ლიგის ფინალი ===== [[25 სექტემბერი|25 სექტემბერს]] ფერნანდეშმა სეზონში პირველი გოლი „ბრაიტონ ენდ ჰოუვ ალბიონის“ წინააღმდეგ გამართულ დრამატულ შეხვედრაში მე-100 წუთზე გაიტანა. მას შემდეგ რაც მსაჯმა შეხვედრა დაასრულა ვიდეო რეფერიმ გადახედა შეხვედრის ბოლო წამებზე მომხდარ სადავო მომენტს და „ბრაიტონის“ კარში თერთმემტრიანი დანიშნა, რომელიც ფერნანდეშმა ზუსტად შეასრულა და გუნდს გამარჯვება მოუტანა. <ref>{{cite news |last=Wright |first=Chris |url=https://www.espn.co.uk/football/manchester-united/story/4192046/how-did-man-uniteds-bruno-fernandes-score-winner-vs-brighton-after-full-time-whistle-was-blown |title=How did Man United's Bruno Fernandes score winner vs. Brighton AFTER full-time whistle was blown? |date=26 სექტემბერი 2020 |access-date=15 იანვარი 2021 |publisher=ESPN}}</ref> 7 ნოემბერს ფერნანდეშმა გაიტანა დუბლი და მიითვალა საგოლე გადაცემა „ევერტონის“ წინააღმდეგ გამართულ შეხვედრაში, რომელიც 3–1 დასრულდა.<ref>{{cite news |last=Magowan |first=Alistair |url=https://www.bbc.com/sport/football/54758065 |title=Everton 1–3 Manchester United: Bruno Fernandes scores twice at Goodison |date=7 ნოემბერი 2020 |access-date=8 ნოემბერი 2020 |website=BBC Sport}}</ref> ნოემბერში პრემიერ ლიგის თვის საუკეთესო მოთამაშედ დასახელდა, რადგან ეს თვე მისთვის საკმაოდ წარმატებული გამოდგა, მიითვალა რა ოთხი გოლი და ერთი საგოლე გადაცემა.<ref name="POTMNov20">{{cite web |url=https://www.premierleague.com/news/1931610 |title=Fernandes voted November EA SPORTS Player of the Month |publisher=Premier League |date=11 დეკემბერი 2020 |access-date=11 დეკემბერი 2020}}</ref> სტატუსი მეორედ მიიღო დეკემბერში, გაიტანა რა სამი გოლი და ოთხი საგოლე გადაცემა, რითაც გახდა პირველი ფეხბურთელი რომელმაც თვის საუკეთესო მოთამაშის ჯილდოს მოგება ერთ კალენდარულ წელიწადში ოთხჯერ მოახერხა.<ref>{{cite news |last=Hall |first=Peter |url=https://www.independent.co.uk/sport/football/premier-league/manchester-united/bruno-fernandes-player-of-the-month-b1787879.html |title=Manchester United's Bruno Fernandes sets Premier League Player of the Month record |date=15 იანვარი 2021 |access-date=15 იანვარი 2021 |work=The Independent}}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.skysports.com/football/news/11095/12188313/fernandes-named-player-of-the-month-smith-wins-manager-award |title=Bruno Fernandes: Manchester United midfielder named Premier League Player of the Month for December |date=15 იანვარი 2021 |access-date=15 იანვარი 2021 |publisher=Sky Sports}}</ref> მან გაიტანა ერთი გოლი და მიითვალა ორი საგოლე გადაცემა „მანჩესტერისთვის“ ისტორიულ უხვგოლიან შეხვედრაში, რომელშიც გუნდმა [[2021]] წლის 2 თებერვალს „საუთჰემპტონი“ გამანადგურებული ანგარიშით 9–0 დაამარცხა.<ref>{{Cite news|last=Stone|first=Simon|date=2 თებერვალი 2021|title=Man Utd beat nine-man Southampton 9–0 |website=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/55806211 |access-date=3 თებერვალი 2021}}</ref> ბომბარდირთა დავაში ბრუნუმ მესამე ადგილი დაიკავა 18 გოლით, ხოლო საგოლე გადაცემების რაოდენობით პირველი (12 საგოლე გადაცემა).<ref>{{cite news |url=https://footballexpress.co.uk/premier-league-top-5-midfielders/ |title=Premier League : Top 5 midfielders|website=Football Express.co.uk|access-date=2 ივნისი 2021}}</ref> [[File:Manchester United v Leeds United, 14 August 2021 (14).jpg|thumb|upright|ფერნანდეში „ლიდზ იუნაიტედის“ წინააღმდეგ შეხვედრაში, 2021–22 წლების სეზონი]] 2021 წლის აპრილში მანჩესტერ იუნაიტედმა“ გამოაცხადა რომ გეგმავდა უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგიდან გასვლას და 11 სხვა კლუბთან ერთად [[ევროპის სუპერლიგა|ევროპის სუპერლიგის]] პროექტთან შეერთებას. ფერნანდეში გახდა ტურნირის პოტენციურ მოთამაშეებს შორის ერთ-ერთი პირველი რომელსაც მოუწია ამაზე კომენტარის გაკეთება, მან დაადასტურა თავისი დამოკიდებულება ტურნირის მიმართ: „ოცნებების ყიდვა შეუძლებელია“ <ref>{{cite news |title='Dreams can't be bought': Bruno Fernandes breaks silence on Super League |url=https://indianexpress.com/article/sports/football/super-league-fernandes-ozil-herrera-lovren-reactions-7280517/ |access-date=26 ივლისი 2021 |work=[[The Indian Express]] |date=20 აპრილი 2021}}</ref><ref>{{cite news |title=Bruno Fernandes and Joao Cancelo oppose European Super League: Dreams can't be bought |url=https://www.marca.com/en/football/international-football/2021/04/19/607db7ff46163fbd388b4574.html |access-date=26 ივლისი 2021 |work=[[marca.com]] |date=19 აპრილი 2021}}</ref> მომდევნო დღეს, „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ დატოვა ევროპის სუპერლიგა, პროექტი შეჩერებულად გამოცხადდა, მოთამაშეების, მენეჯერების, საფეხბურთო ინსტიტუტების, პოლიტიკოსების, გულშემატკივრებისა და მედიის მძაფრი გამოხმაურების ფონზე.<ref>{{cite news |last1=Luckhurst |first1=Samuel |title=Manchester United withdraw from Super League |url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/football-news/man-united-super-league-glazer-20430997 |access-date=26 ივლისი 2021 |work=[[Manchester Evening News]] |date=20 აპრილი 2021}}</ref><ref>{{cite news |last1=Marcotti |first1=Gabriele |title=Super League suspended: Why English clubs pulled out, and what's next for them and UEFA |url=https://www.espn.com/soccer/blog-marcottis-musings/story/4365465/super-league-suspended-why-english-clubs-pulled-outwhats-next-for-them-and-uefa |access-date=26 ივლისი 2021 |publisher=[[ESPN]] |date=21 აპრილი 2021}}</ref> 29 აპრილს ფერნანდეშმა გაიტანა დუბლი და მიითვალა ორი საგოლე გადაცემა უეფა-ს ევროპა ლიგის ნახევარფინალური ეტაპის პირველ შეხვედრაში, სადაც „მანჩესტერელებმა“ [[რომა (საფეხბურთო კლუბი)|„რომა“]] 6–2 დაამარცხეს;<ref>{{cite news |first=Simon |last=Stone |title=Manchester United 6-2 Roma: United win eight-goal thriller in Europa League semi-final |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/56892065 |website=BBC Sport |date=29 აპრილი 2021 |access-date=29 აპრილი 2021 }}</ref> მან აგრეთვე მიითვალა საგოლე გადაცემა გუნდების მეორე შეხვედრაში, სადაც „წითელი ეშმაკები“ „რომასთან“ 2–3 დამარცხდნენ მაგრამ ორი მატჩის ჯამში 8–5 იმარჯვეს.<ref>{{cite news |first=Simon |last=Stone |title=Roma 3-2 Man Utd (5-8 on aggregate): Solskjaer's side through to Europa League final |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/56973031|website=BBC Sport |date=6 მაისი 2021 |access-date=6 მაისი 2021 }}</ref> [[26 მაისი|26 მაისს]] „მანჩესტერ იუნაიტედი“ ფინალში [[ვილიარეალი (საფეხბურთო კლუბი)|„ვილიარეალს“]] დაუპირსპირდა სადაც ძირითაიდ დრო 1–1 დასრულდა, თერთმემეტრიანების სერიაში კი გუნდი დამარცხდა (ბრუნუმ თავისი დარტყმა ზუსტად შეასრულა).<ref>{{cite web |url=https://www.uefa.com/uefaeuropaleague/match/2029909--villarreal-vs-man-united/postmatch/report/ |title=Villarreal 1-1 Manchester United (aet, 11-10 pens): Spanish side win Europa League in marathon shoot-out |website=UEFA |date=26 მაისი 2021 }}</ref> =====2021–2022: კონტრაქტის გახანგრძლივება, ფორმის დაკარგვა===== [[2021]] წლის [[14 აგვისტო]]ს პრემიერ ლიგის სეზონის გახსნით შეხვედრაში ფერნანდეშმა „ლიდზ იუნაიტედის“ წინააღდმდეგ 5–1 მოგებულ შეხვედრაში ჰეთ-ტრიკი შეასრულა.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2021/aug/14/manchester-united-leeds-premier-league-match-report|title=Bruno Fernandes hits hat-trick as Manchester United crush Leeds |website=The Guardian |date=14 აგვისტო 2021 }}</ref> გუნდის შემდეგ საშინაო შეხვედრაში კი „ნიუკასლ იუნაიტედის“ წინააღმდეგ 25 იარდიდან (23 მეტრი) მოახერხა მეტოქის კარის აღება,<ref>{{cite news |first=Simon |last=Stone |title=Cristiano Ronaldo twice scores as Manchester United beat Newcastle |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/58437003 |website=BBC Sport |date=11 სექტემბერი 2021 |access-date=11 სექტემბერი 2021 }}</ref> მაგრამ ორი კვირის შემდეგ, „ასტონ ვილასთან“ შეხვედრაში ბოლო წუთზე თერთმეტმეტრიანი გააფუჭა და მატჩი ფრედ, 1–1 დასრულდა.<ref>{{cite news |first=Neil |last=Johnston |title=Manchester United 0-1 Aston Villa |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/58606473 |website=BBC Sport |date=25 სექტემბერი 2021 |access-date=27 სექტემბერი 2021 }}</ref> მოგვიანებით გაფუჭებული პენალტის გამო საკუთარ [[Instagram]] გვერდზე მოიბოდიშა.<ref>{{cite web|url=https://www.skysports.com/football/news/11667/12418426/bruno-fernandes-manchester-united-midfielder-vows-to-come-back-stronger-after-penalty-miss|title=Bruno Fernandes: Manchester United midfielder vows to 'come back stronger' after penalty miss vs Aston Villa|publisher=Sky Sports|date=26 სექტემბერი 2021|access-date=27 სექტემბერი 2021}}</ref> [[23 ნოემბერი|23 ნოემბერს]] ჩემპიონთა ლიგის ჯგუფური ეტაპის შეხვედრაში „ვილიარელთან“ გაუკეთა საგოლე გადაცემა [[ჯეიდონ სანჩო]]ს, მატჩი კი საბოლოოდ 2–0 დასრულდა. ამ გამარჯვებით გუნდმა ჯგუფური ეტაპიდან გასვლა გაინაღდა. ფერნანდეში კი გახდა პირველი მოთამაშე ინგლისური კლუბებიდან, რომელმაც ჩემპიონთა ლიგის ზედიზედ 5 შეხვედრაში გააკეთა საგოლე გადაცემა.<ref>{{cite web|url=https://www.101greatgoals.com/news/revealed-the-record-bruno-fernandes-set-during-manchester-uniteds-win-over-villarreal/|title=Bruno Fernandes Assist record|website=101GreatGoals|date=23 ნოემბერი 2021|access-date=23 ნოემბერი 2021}}</ref> [[2 დეკემბერი|2 დეკემბერს]] „ოლდ ტრაფორზე“ გუნდში რიგით მე-100 შეხვედრა ჩაატარა [[არსენალი (საფეხბურთო კლუბი)|„არსენალის“]] წინააღმდეგ, სადაც მეტოქის კარის აღება მოახერხა. მატჩი მასპინძელთა გამარჯვებით, 3–2 დასრულდა.<ref>{{cite news |first=Simon |last=Stone |title=Man Utd 3-2 Arsenal: Cristiano Ronaldo passes 800 goals in win tinged with controversy |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/59411776 |website=BBC Sport |date=2 დეკემბერი 2021 |access-date=2 დეკემბერი 2021 }}</ref> 2022 წლის 1 აპრილს ფერნანდეშმა ხელი მოაწერა ახალ კონტრაქტს, რომელის მიხედვითაც ის გუნდში 2025 წლის ივნისამდე რჩება.<ref>{{Cite news |date=1 აპრილი 2022 |title=Bruno Fernandes signs new contract with Man Utd {{!}} Manchester United |work=Manchester United |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/bruno-fernandes-signs-new-contract-with-man-utd-april-2022 |access-date=1 აპრილი 2022}}</ref> 2 მაისს, „ბრენტოფრდთან“ 3–0 მოგებულ შეხვედრაში ფერნანდეშმა გუნდის რიგებში 50-ე გოლი გაიტანა.<ref>{{cite news |first=Simon |last=Stone |title=Man Utd 3-0 Brentford: Fernandes, Ronaldo & Varane score in morale-boosting win|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/61212449|website=BBC Sport |date=2 მაისი 2022|access-date=2 მაისი 2022}}</ref> მისმა შედეგიანობამ სეზონის განმავლობაში საგრძნობლად იკლო, გუნდის შედეგები უარესდებოდა ხოლო ფანების უკამყოფილება იზრდებოდა, მათ შორის ბრუნუს ქმედებების გამო, რომელიც მუდმივად კონფლიქტური იყო მსაჯების მიმართ. კლუბმა პრემიერლიგაში მეექვსე ადგილი დაიკავა და ჩემპიონთა ლიგის ზონის მიღმა დარჩა, გავიდა რა უეფა-ს ევროპა ლიგის საკვალიფიკაციო ეტაპზე. მიუხედავად იმისა, რომ ფერნანდეში უეფას ჩემპიონთა ლიგის 2021-22 წლების სეზონის საუკეთესო ასისტენტი გახდა, ჯამში 7 საგოლე გადაცემით.<ref>{{cite news |first=James |last=Findlater |title=Frenkie de Jong offers solution to Bruno Fernandes issue that infuriates Manchester United fans|url=https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/football-news/de-jong-fernandes-manchester-united-24205305|website=BBC Sport |date=12 იცნიაი 2022|access-date=5 ივლისი 2022}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022-05-23 |title=Comparing Messi's PSG record with Ronaldo's at Man Utd in 2021-22 |url=https://www.planetfootball.com/quick-reads/comparing-lionel-messi-psg-record-with-cristiano-ronaldo-at-man-utd-in-2021-22/ |access-date=2022-06-12 |website=Planet Football}}</ref> =====2022–2023===== [[1 ივლისი|1 ივლისს]] „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ გამოაცხადა რომ ფერნანდეში 18-ნომრიანი მაისურიდან 8-ნომრიან მაისურზე გადადიოდა, რომლითაც ის „სპორტინგში“ გამოდიოდა, ეს რიცხვი უკვაშირდება ერთის მხრივ მის დაბადების თარიღს, ხოლო მეორეს მხრივ მამამისს, რომელიც სწორედ ამ ნომრით თამაშობდა. ფერნანდეშმა 8-ნომრიანი მაისური გუნდიდან [[ხუან მატა]]ს წასვლის შემდეგ მიიღო.<ref name=":3">{{Cite web |date=7 ივლისი 2022|title=Bruno Fernandes tem novo número no United |url=https://desporto.sapo.pt/futebol/premier-league/artigos/bruno-fernandes-tem-novo-numero-para-a-nova-temporada |access-date=2 ივლისი 2022|website=Sapo Desporto |language=PT-PT}}</ref> ==საერთაშორისო კარიერა== ===ახალგაზრდული კარიერა=== [[File:Bruno Miguel Borges Fernandes.jpg|thumb|left|ფერნანდეში პორტუგალიის ოლიმპიური ნაკრების რიგებში, 2016 წლის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე]] პორტუგალიის 20 წლამდელთა ნაკრების რიგებში ფერნანდეში მონაწილეობდა [[2014]] წლის ტულონის ტურნირზე. მან ოთხი შეხვედრა ჩაატარა, გაიტანა გოლი ჩილესთან ჯგუფური ეტაპის მატჩში და დაეხმარა პორტუგალიას მესამე ადგილის დაკავებაში.<ref>{{cite web |url=https://www.footballdatabase.eu/fr/match/resume/1184718-portugal-chili |title=Portugal U-20 3-1 Chili U-20 - 23 mai 2014 / Tournoi de Toulon 2014}} </ref> ფერნანდეში თამაშობდა პორტუგალიას 19, 20, 21 და 23 წლამდე ნაკრებებში, სადაც ჯამში 28 შეხვედრა ჩაატარა. სანაკრებო დებიუტამდე მწვრთნელმა რუი ხორხემ 21-წლამდელთა ნაკრების კაპიტანად დაასახელა.<ref>{{cite news |first=Steve |last=Sutcliffe |title=Manchester United: Can Bruno Fernandes translate his talent and confidence into success at Old Trafford? |url=https://www.bbc.com/sport/football/51285178 |website=BBC Sport |date=29 იანვარი 2020 |access-date=12 მარტი 2020 }}</ref> 2017 წლის უეფას 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატის საკვილიფაკაციო ეტაპის შეხვედრებში მოახერხა ოთხი გოლის გატანა და ოთხი საგოლე გადაცემის გაკეთება, დაეხმარა ნაკრებს ტურნირზე გასვლაში.<ref>{{cite web|url=http://www.uefa.com/under21/season=2015/matches/round=2000412/match=2011536/postmatch/report/index.html|title=Portugal make light work of Israel|publisher=UEFA|first=Carlos|last=Machado|date=10 ოქტომბერი 2013|access-date=11 ოქტომბერი 2013}}</ref> ივნისში ფერნანდეშმა მონაწილეობა მიიღო 2017 წლის უეფა-ს 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატზე. ჯგუფური ეტაპის გახსნით შეხვედრაში გაიტანა სერბეთის ნაკრების წინააღმდეგ, მაგრამ ნაკრები ჯგუფურ ეტაპზე ჩარჩა.<ref>{{Cite web|url=https://www.uefa.com/under21/match/2021138--portugal-vs-serbia/?referrer=%2Funder21%2Fseason%3D2017%2Fmatches%2Fround%3D2000645%2Fmatch%3D2021138%2Findex|title=Portugal-Serbia &#124; Under-21|website=UEFA.com|accessdate=11 ნოემბერი 2021}}</ref> ფერნანდეშმა ოლიმპიური ნაკრების რიგებში მიიღო მონაწილეობა 2016 წლის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე. <ref>{{cite news |url=https://www.ojogo.pt/internacional/selecao/noticias/interior/os-18-convocados-de-rui-jorge-para-os-jogos-olimpicos-5284354.html |title=Os 17 convocados de Rui Jorge para os Jogos Olímpicos|trans-title=The 17 called up by Rui Jorge for the Olympic Games |newspaper=O Jogo |location=Porto |language=pt |date=14 ივლისი 2016 |access-date=12 სექტემბერი 2017}}</ref> მან ყველა თამაში ძირითად შემადგენლობაში დაიწყო, პორტუგალიის ნაკრებმა კი ტურნირის მეოთხედფინალურ ეტაპამდე მიაღწია.<ref>{{cite web |url=https://www.fpf.pt/pt/Notícias/Notícia/news/8190/contextid/174 |title=Vitória na estreia|trans-title=Win in debut |publisher=Portuguese Football Federation |language=pt |date=4 აგვისტო 2016 |access-date=12 სექტემბერი 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.fpf.pt/pt/Notícias/Notícia/news/8222/contextid/174 |title=Portugal vence e garante quartos de final|trans-title=Portugal win and confirm quarter-finals |publisher=Portuguese Football Federation |language=pt |date=7 აგვისტო 2016 |access-date=12 სექტემბერი 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.fpf.pt/pt/Notícias/Notícia/news/8235/contextid/174 |title=Portugal assegura primeiro lugar|trans-title=Portugal confirm first place |publisher=Portuguese Football Federation |language=pt |date=10 აგვისტო 2016 |access-date=12 სექტემბერი 2017}}</ref> ===სანაკრებო კარიერა=== [[ფაილი:Bruno Fernandes 2018.jpg|thumb|right|ფერნანდეში 2018 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე]] იტალიაში გატარებული პერიოდის განმავლობაში პორტუგალიის ნაკრების სამწვრთენლო შტაბისთვის ბრუნუ ნაკლებად შესამჩენვევი მოთამაშე იყო, და ნაკრების განაცხადში პირველად [[2017]] წლის [[28 აგვისტო]]ს მოხვდა, მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპის მატჩებისათვის. მიუხედავად ამისა მას არც ფარერების კუნძულებთან და არც უნგრეთთან გამართულ შეხვედრაში მიუღია მონაწილეობა. <ref>{{cite web |url=https://rr.sapo.pt/noticia/92067/bruno_fernandes_chamado_para_o_lugar_de_pizzi |title=Bruno Fernandes chamado para o lugar de Pizzi|trans-title=Bruno Fernandes called in place of Pizzi |publisher=Rádio Renascença |language=pt |date=28 აგვისტო 2017 |access-date=12 სექტემბერი 2017}}</ref> ფერნანდეშის დებიუტი ნაკრებში ამავე წლის ნოემბერში შედგა, როდესაც საუდის არაბეთის წინააღმდეგ გამართულ შეხვედრაში მანუელ ფერნანდეში ჩაანაცვლა და 34 წუთი თამაშა.<ref>{{cite web |url=https://desporto.sapo.pt/futebol/amigaveis-selecoes/artigos/portugal-vence-arabia-saudita-com-golos-de-manuel-fernandes-goncalo-guedes-e-joao-mario |title=Portugal vence Arábia Saudita com golos de Manuel Fernandes, Gonçalo Guedes e João Mário |trans-title=Portugal beat Saudi Arabia with goals from Manuel Fernandes, Gonçalo Guedes and João Mário |website=SAPO Desporto |language=pt |date=10 ნოემბერი 2017 |access-date=11 ნოემბერი 2017}}</ref> ფერნანდუ სანტუშმა ფერნანდეში ნაკრების შემადგენლობაში დაასახელა [[რუსეთი|რუსეთში]] გამართულ 2018 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე.<ref>{{cite web |url=https://www.sbs.com.au/news/portugal-world-cup-squad |title=Nearly half Portugal's Euro squad to miss World Cup |publisher=Special Broadcasting Service |date=17 მაისი 2018 |access-date=18 მაისი 2018}}</ref> სადებიუტო გოლი ნაკრებში ტურნირის წინა მატჩში, 7 ივნისს, ესტადიო დე ლუსზე, [[ალჟირის ეროვნული საფეხბურო ნაკრები]]ს წინააღმდეგ გაიტანა, შეხვედრა პორტუგალიელთა გამარჯვებით 3–0 დასრულდა.<ref>{{cite web |url=https://www.bbc.com/sport/football/44373997 |title=Portugal 3–0 Algeria |website=BBC Sport |date=7 ივნისი 2018 |access-date=8 ივნისი 2018}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.maisfutebol.iol.pt/selecao/portugal/bruno-fernandes-foi-o-meu-primeiro-golo-de-cabeca-como-profissional |title=Bruno Fernandes: "Foi o meu primeiro golo de cabeça como profissional"|trans-title=Bruno Fernandes: «It was my first goal with the head as a professional» |website=Maisfutebol |publisher=IOL |language=pt |date=7 ივნისი 2018 |access-date=8 ივნისი 2018}}</ref> ფერნანდეშმა მსოფლიო ჩემპიონატზე პირველი შეხვედრა [[2018]] წლის [[15 ივნისი|15 ივნისს]], ესპანეთთან ჩაატარა, სადაც ითამაშა 66 წუთი და ყვითელი ბარათი მიიღო. შეხვედრა ფრედ, 3–3 დასრულდა.<ref>{{cite news |url=https://www.telegraph.co.uk/world-cup/2018/06/15/portugal-vs-spain-world-cup-2018-live-score-latest-updates/ |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/world-cup/2018/06/15/portugal-vs-spain-world-cup-2018-live-score-latest-updates/ |archive-date=11 იანვარი 2022 |url-access=subscription |url-status=live |title=Cristiano Ronaldo scores sensational hat-trick as Portugal hold Spain in instant World Cup classic |newspaper=The Daily Telegraph |location=London |first1=Sam |last1=Wallace |first2=Rob |last2=Bagchi |date=15 ივნისი 2018 |access-date=15 ივნისი 2018}}{{cbignore}}</ref> [[30 ივნისი|30 ივნისს]] მერვედფინალურ შეხვედრაში პორტუგალია ურუგვაისთან, ანგარიშით 2–1 დამარცხდა.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/44439361 |title=Uruguay 2–1 Portugal |website=BBC Sport |last=Rose |first=Gary |date=30 ივნისი 2018 |access-date=1 ივლისი 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180701010039/https://www.bbc.co.uk/sport/football/44439361 |archive-date=1 ივლისი 2018}}</ref> ფერნანდეშმა სამი შეხვედრა ჩაატარა 2018–19 წლების ერთა ლიგის ჯგუფურ ეტაპზე,<ref>{{cite news |url=https://www.uefa.com/uefanationsleague/season=2019/teams/player=250059115/statistics/ |title=Bernardo Silva |work=UEFA |access-date=26 თებერვალი 2019}}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.uefa.com/uefanationsleague/season=2019/matches/round=2000959/match=2024021/index.html?iv=true&iv=true |title=Poland vs Portugal |work=UEFA |access-date=26 თებერვალი 2019}}</ref> დაეხმარა რა პორტუგალიას ტურნირის ფინალურ სერიაში გადასვლაში, რომელიც 2019 წლის ივნისში ჩატარდა. ფერნანდეშმა მონაწილეობა მიიღო ფინალური ეტაპის ყველა შეხვედრაში და პორტუში გამართულ ფინალში [[ნიდერლანდების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები]]ს მინიმალური სხვაობით, 1–0 დამარცხების შემდეგ ტურნირის გამარჯვებული გახდა.<ref>{{cite news |first=Daniel |last=Taylor |author-link=Daniel Taylor (journalist) |url=https://www.theguardian.com/football/2019/jun/09/portugal-netherlands-nations-league-final-match-report |title=Portugal win Nations League as Gonçalo Guedes does for the Netherlands |website=[[The Guardian]] |location=Estádio do Dragão |date=9 ივნისი 2019 |access-date=2 თებერვალი 2020}}</ref> ტურნირზე მის მიერ ნაჩვენები შედეგები გამო, ტურნირის სიმბოლურ გუნდში დასახელდა.<ref>{{cite news |url=https://www.uefa.com/uefanationsleague/news/newsid=2607717.html |title=UEFA Nations League Finals: Team of the Tournament |publisher=UEFA |date=10 ივნისი 2019 |access-date=10 ივნისი 2019}}</ref> ფერნანდეშმა ითამაშა [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 2020|ევროპის 2020 წლის საფეხბურთო ჩემპიონატზე]], მონაწილეობა მიიღო ყველა შეხვედრაში. მერვედფინალურ ეტაპზე პორტუგალიის ნაკრები ტურნირს გამოეთიშა.<ref>{{Cite web|url=https://pt.uefa.com/uefaeuro-2020/news/0269-1252942bc164-e2eac2467985-1000--convocados-de-portugal-para-o-euro-2020/|title=Convocados de Portugal para o EURO 2020|date=20 მაისი 2021|website=UEFA.com|accessdate=11 ნოემბერი 2021}}</ref> ფერნანდეშს წილად კრიტიკა და უამრავი უარყოფითი შეფასება ხვდა, რაც გამოწვეული იყო იმით რომ ის სანაკრებო დონეზე ისე ვერ თამაშობდა, როგორც საკლუბოზე, და ტურნირის განმავლობაში საგრძნობლად დაიჩრდილა.<ref>{{Cite news|url=https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/bruno-fernandes-man-utd-portugal-24410128|title=Roy Keane gives verdict on Fernandes as Man Utd star dropped by Portugal again|first=Gareth|last=Bicknell|date=28 ივნისი 2021|newspaper=[[Daily Mirror]]|accessdate=11 ნოემბერი 2021}}</ref> [[2022]] წლის 29 მარტს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|2022 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის]] პლეი-ოფის ფინალურ შეხვედრაში გაიტანა დუბლი ჩრდილოეთ მაკედონიის ნაკრების წინააღმდეგ, რითაც ნაკრები ტურნირზე მოხვდა.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/sport/football/60907078 |title=Bruno Fernandes sends Portugal to World Cup|first=Emlyn|last=Begley|date=29 მარტი 2022|website=[[BBC]]|accessdate=31 მარტი 2022}}</ref> ====სანაკრებო მატჩები==== {| class="wikitable" style="font-size: 95 %" {{!}}- {{!}}'''№''' {{!}}'''თარიღი''' {{!}}'''შეხვედრის ადგილი''' {{!}}'''მასპინძელი''' {{!}}{{Tooltip|'''ანგ.'''|შეხვედრის ანგარიში|}} {{!}}'''სტუმარი''' {{!}}'''შეჯიბრება''' {{!}}{{Tooltip|'''წყარო'''|ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის ინტერნეტსა და მედიასივრცეში არსებული რესურსები.}} {{!}}- {{!}}1 {{!}}10.11.2017 {{!}}<div class="center">[[ვიზეუ]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''3–0''' {{!}}{{fb|KSA}} {{!}}<div class="center">[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</div> {{!}}[https://sports.yahoo.com/soccer/international-friendlies/portugal-saudi-arabia-94989/?dateRange=03&dateRangeDisplay=03&year=2021&guccounter=1&guce_referrer=aHR0cHM6Ly93d3cuZ29vZ2xlLmNvbS8&guce_referrer_sig=AQAAACUxo9qzpVC26W5p9ln6CWcMxhMVExuWV_rO3bLMTft4npAnlYeJxaIvAXeHXWS4plBDsRhrGJzBDjN6l-41acnLwJiajKoEjIBQO7O2_SYD44dW4oQe__SOawXVPTSMO7m2D8O7r8RTPhcCY8o7uLzub5XYEPN-0zJZJUSEVcED ანგარიში] {{!}}- {{!}}2 {{!}}14.11.2017 {{!}}<div class="center">[[ლეირია]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''1–1''' {{!}}{{fb|USA}} {{!}}<div class="center">[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</div> {{!}}[https://www.theguardian.com/football/live/2017/nov/14/portugal-v-usa-international-friendly-live ანგარიში] {{!}}- {{!}}3 {{!}}23.03.2018 {{!}}<div class="center">[[ციურიხი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Egypt}} {{!}}align=center{{!}}'''1–2''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</div> {{!}}[https://www.bbc.co.uk/sport/football/43491412 ანგარიში] {{!}}- {{!}}4 {{!}}26.03.2018 {{!}}<div class="center">[[ჟენევა]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''0–3''' {{!}}{{fb|NED}} {{!}}<div class="center">[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</div> {{!}}[https://www.bbc.co.uk/sport/football/43549760 ანგარიში] {{!}}- {{!}}5 {{!}}02.06.2018 {{!}}<div class="center">[[ბრიუსელი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Belgium}} {{!}}align=center{{!}}'''0–0''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</div> {{!}}[https://www.bbc.co.uk/sport/football/44034297 ანგარიში] {{!}}- {{!}}6 {{!}}07.06.2018 {{!}}<div class="center">[[ლისაბონი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''3–0''' {{!}}{{fb|ALG}} {{!}}<div class="center">[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</div> {{!}}[https://www.bbc.co.uk/sport/football/44373997 ანგარიში] {{!}}- {{!}}7 {{!}}15.06.2018 {{!}}<div class="center">[[სოჭი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''3–3''' {{!}}{{fb|ESP}} {{!}}<div class="center">[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018]]</div> {{!}}[https://www.whoscored.com/Matches/1249919/Show/International-FIFA-World-Cup-2018-Portugal-Spain ანგარიში] {{!}}- {{!}}8 {{!}}20.06.2018 {{!}}<div class="center">[[მოსკოვი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''1–1''' {{!}}{{fb|MAR}} {{!}}<div class="center">[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018]]</div> {{!}}[https://www.bbc.co.uk/sport/football/44439069 ანგარიში] {{!}}- {{!}}9 {{!}}06.09.2018 {{!}}<div class="center">[[ლისაბონი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''1–1''' {{!}}{{fb|CRO}} {{!}}<div class="center">[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</div> {{!}}[https://www.managingmadrid.com/2018/9/6/17829374/match-report-international-friendly-portugal-1-1-croatia ანგარიში] {{!}}- {{!}}10 {{!}}11.10.2018 {{!}}<div class="center">ხოჟუვი</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Poland}} {{!}}align=center{{!}}'''2–3''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">უეფა-ს ერთა ლიგა 2018-19</div> {{!}}[https://www.bbc.co.uk/sport/football/45831221 ანგარიში] {{!}}- {{!}}11 {{!}}14.10.2018 {{!}}<div class="center">[[ლონდონი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Scotland}} {{!}}align=center{{!}}'''1–3''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</div> {{!}}[https://www.bbc.co.uk/sport/football/45173871 ანგარიში] {{!}}- {{!}}12 {{!}}05.06.2019 {{!}}<div class="center">[[პორტუ]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''3–1''' {{!}}{{fb|SWI}} {{!}}<div class="center">უეფა-ს ერთა ლიგა 2018-19 (ნახევარფინალი)</div> {{!}}[https://www.uefa.com/uefanationsleague/match/2024419--portugal-vs-switzerland/ ანგარიში] {{!}}- {{!}}13 {{!}}09.06.2019 {{!}}<div class="center">[[პორტუ]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''1–0''' {{!}}{{fb|NED}} {{!}}<div class="center">უეფა-ს ერთა ლიგა 2018-19 (ფინალი)</div> {{!}}[https://www.uefa.com/uefanationsleague/season=2019/matches/round=2000958/match=2024422/index.html ანგარიში] {{!}}- {{!}}14 {{!}}07.09.2019 {{!}}<div class="center">[[ბელგრადი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Serbia}} {{!}}align=center{{!}}'''2–4''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">ევრო 2020-ის შესარჩევი</div> {{!}}[https://bleacherreport.com/articles/2852774-cristiano-ronaldo-scores-portugal-beats-serbia-4-2-in-euro-2020-qualifier ანგარიში] {{!}}- {{!}}15 {{!}}10.09.2019 {{!}}<div class="center">[[ვილნიუსი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Lithuania}} {{!}}align=center{{!}}'''1–5''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">ევრო 2020-ის შესარჩევი</div> {{!}}[https://sportstar.thehindu.com/football/international-football/cristiano-ronaldo-portugal-lithuania-euro-2020-qualifier-record-hattrick-robbie-keane-republic-of-ireland-nations-league-juventus-ferenc-puskas-ballon-d-or/article29389569.ece ანგარიში] {{!}}- {{!}}16 {{!}}11.10.2019 {{!}}<div class="center">[[ლისაბონი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''3–0''' {{!}}{{fb|LUX}} {{!}}<div class="center">ევრო 2020-ის შესარჩევი</div> {{!}}[https://www.bbc.co.uk/sport/football/50019280 ანგარიში] {{!}}- {{!}}17 {{!}}14.10.2019 {{!}}<div class="center">[[კიევი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Ukraine}} {{!}}align=center{{!}}'''2–1''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">ევრო 2020-ის შესარჩევი</div> {{!}}[https://sports.ndtv.com/football/ukraine-vs-portugal-euro-qualifiers-ukraine-qualify-for-euro-2020-despite-cristiano-ronaldos-700th-g-2116871 ანგარიში] {{!}}- {{!}}18 {{!}}14.10.2019 {{!}}<div class="center">[[ფარუ]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''6–0''' {{!}}{{fb|LTU}} {{!}}<div class="center">ევრო 2020-ის შესარჩევი</div> {{!}}[https://www.uefa.com/european-qualifiers/news/0257-0df5c634c54d-4114e3765699-1000--ronaldo-takes-portugal-close/ ანგარიში] {{!}}- {{!}}19 {{!}}17.11.2019 {{!}}<div class="center">[[ლუქსემბურგი (ქალაქი)|ლუქსემბურგი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Luxembourg}} {{!}}align=center{{!}}'''0–2''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">ევრო 2020-ის შესარჩევი</div> {{!}}[https://bleacherreport.com/articles/2863105-cristiano-ronaldo-portugal-beat-luxembourg-2-0-to-book-euro-2020-spot ანგარიში] {{!}}- {{!}}20 {{!}}05.09.2020 {{!}}<div class="center">[[ლუქსემბურგი (ქალაქი)|ლუქსემბურგი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''4–1''' {{!}}{{fb|CRO}} {{!}}<div class="center">უეფა-ს ერთა ლიგა 2020-21</div> {{!}}[https://www.uefa.com/uefanationsleague/news/0261-104df9ab20e7-ebd4defbd745-1000--portugal-4-1-croatia-highlights-report/ ანგარიში] {{!}}- {{!}}21 {{!}}08.09.2020 {{!}}<div class="center">[[სტოკჰოლმი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Sweden}} {{!}}align=center{{!}}'''0–2''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">უეფა-ს ერთა ლიგა 2020-21</div> {{!}}[https://www.uefa.com/uefanationsleague/news/0261-1053fd19b47e-1796d682c1fb-1000--sweden-0-2-portugal-report/ ანგარიში] {{!}}- {{!}}22 {{!}}11.10.2020 {{!}}<div class="center">სენ-დენი</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|France}} {{!}}align=center{{!}}'''0–0''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">უეფა-ს ერთა ლიგა 2020-21</div> {{!}}[https://www.uefa.com/uefanationsleague/news/0262-109659f9171f-74e3cb0d45bd-1000--report-france-0-0-portugal/ ანგარიში] {{!}}- {{!}}23 {{!}}14.10.2020 {{!}}<div class="center">[[ლისაბონი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''3–0''' {{!}}{{fb|SWE}} {{!}}<div class="center">უეფა-ს ერთა ლიგა 2020-21</div> {{!}}[https://www.uefa.com/uefanationsleague/news/0262-109c62765efa-5d3a49ea7241-1000--portugal-3-0-sweden-diogo-jota-stars-to-sink-sweden/ ანგარიში] {{!}}- {{!}}24 {{!}}17.11.2020 {{!}}<div class="center">[[სპლიტი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Croatia}} {{!}}align=center{{!}}'''2–3''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">უეფა-ს ერთა ლიგა 2020-21</div> {{!}}[https://www.espn.com/soccer/match/_/gameId/570655 ანგარიში] {{!}}- {{!}}25 {{!}}24.03.2021 {{!}}<div class="center">[[ტურინი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''1–0''' {{!}}{{fb|AZE}} {{!}}<div class="center">2022 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი</div> {{!}}[https://www.espn.com/soccer/match/_/gameId/590425 ანგარიში] {{!}}- {{!}}26 {{!}}27.03.2021 {{!}}<div class="center">[[ბელგრადი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Serbia}} {{!}}align=center{{!}}'''2–2''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">2022 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი</div> {{!}}[https://www.eurosport.com/football/world-cup-qualification-uefa/2022/serbia-2-2-portugal-cristiano-ronaldo-has-last-gasp-finish-controversially-denied-in-qualifier_sto8194346/story.shtml ანგარიში] {{!}}- {{!}}27 {{!}}04.05.2021 {{!}}<div class="center">[[მადრიდი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Spain}} {{!}}align=center{{!}}'''0–0''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</div> {{!}}[https://www.espn.com/soccer/report/_/gameId/593740 ანგარიში] {{!}}- {{!}}28 {{!}}09.06.2021 {{!}}<div class="center">[[ლისაბონი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''4–0''' {{!}}{{fb|ISR}} {{!}}<div class="center">[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</div> {{!}}[https://www.espn.com/soccer/match/_/gameId/593741 ანგარიში] {{!}}- {{!}}29 {{!}}15.06.2021 {{!}}<div class="center">[[ბუდაპეშტი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Hungary}} {{!}}align=center{{!}}'''0–3''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">[[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 2020|ევრო 2020]]</div> {{!}}[https://www.uefa.com/uefaeuro-2020/news/026a-128701020958-fdd14ccc3a2c-1000--hungary-0-3-portugal-record-breaking-ronaldo-s-late-double-seal/ ანგარიში] {{!}}- {{!}}30 {{!}}15.06.2021 {{!}}<div class="center">[[მიუნხენი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''2–4''' {{!}}{{fb|GER}} {{!}}<div class="center">[[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 2020|ევრო 2020]]</div> {{!}}[https://www.skysports.com/football/news/19692/12336557/portugal-2-4-germany-joachim-lows-side-look-like-euro-2020-contenders-after-help-from-ruben-dias-and-raphael-guerreiro-own-goals ანგარიში] {{!}}- {{!}}31 {{!}}23.06.2021 {{!}}<div class="center">[[ბუდაპეშტი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''2–2''' {{!}}{{fb|FRA}} {{!}}<div class="center">[[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 2020|ევრო 2020]]</div> {{!}}[https://www.skysports.com/football/news/19692/12340083/portugal-2-2-france-didier-deschamps-side-seal-top-spot-in-group-f-as-portugal-get-through-in-third ანგარიში] {{!}}- {{!}}32 {{!}}23.06.2021 {{!}}<div class="center">[[სევილია]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Belgium}} {{!}}align=center{{!}}'''1–0''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">[[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 2020|ევრო 2020-ის მერვედფინალი]]</div> {{!}}[https://www.uefa.com/uefaeuro-2020/news/026a-129f635680e0-02912a4240c4-1000--belgium-1-0-portugal-holders-dethroned-by-thorgan-hazard/ ანგარიში] {{!}}- {{!}}33 {{!}}01.09.2021 {{!}}<div class="center">[[ფარუ]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''2–1''' {{!}}{{fb|IRL}} {{!}}<div class="center">2022 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი</div> {{!}}[https://www.skysports.com/football/news/12098/12396854/portugal-2-1-republic-of-ireland-cristiano-ronaldo-becomes-mens-all-time-international-scorer-in-dramatic-late-win ანგარიში] {{!}}- {{!}}34 {{!}}04.09.2021 {{!}}<div class="center">[[დებრეცენი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Qatar}} {{!}}align=center{{!}}'''1–3''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</div> {{!}}[https://www.footballcritic.com/fifa-friendlies-qatar-portugal/preview/2239703 ანგარიში] {{!}}- {{!}}35 {{!}}07.09.2021 {{!}}<div class="center">[[ბაქო]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Azerbaijan}} {{!}}align=center{{!}}'''0–3''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">2022 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი</div> {{!}}[https://www.bbc.co.uk/sport/football/58461000 ანგარიში] {{!}}- {{!}}36 {{!}}09.10.2021 {{!}}<div class="center">[[ფარუ]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''3–0''' {{!}}{{fb|QAT}} {{!}}<div class="center">[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</div> {{!}}[https://www.espn.com/soccer/match/_/gameId/591835 ანგარიში] {{!}}- {{!}}37 {{!}}12.10.2021 {{!}}<div class="center">[[ფარუ]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''5–0''' {{!}}{{fb|LUX}} {{!}}<div class="center">2022 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი</div> {{!}}[https://www.eurosport.com/football/world-cup-qualification-uefa/2022/world-cup-qualifying-portugal-v-luxembourg-follow-live-coverage_sto8580659/story.shtml ანგარიში] {{!}}- {{!}}38 {{!}}11.11.2021 {{!}}<div class="center">[[დუბლინი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Ireland}} {{!}}align=center{{!}}'''0–0''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">2022 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი</div> {{!}}[https://www.skysports.com/football/news/11095/12466190/republic-of-ireland-0-0-portugal-pepe-sent-off-as-hosts-frustrate-cristiano-ronaldo-and-his-team ანგარიში] {{!}}- {{!}}39 {{!}}14.11.2021 {{!}}<div class="center">[[ლისაბონი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''1–2''' {{!}}{{fb|SRB}} {{!}}<div class="center">2022 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი</div> {{!}}[https://www.bbc.co.uk/sport/football/59282726 ანგარიში] {{!}}- {{!}}40 {{!}}24.03.2022 {{!}}<div class="center">[[პორტუ]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''3–1''' {{!}}{{fb|TUR}} {{!}}<div class="center">2022 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი</div> {{!}}[https://www.espn.in/football/match/_/gameId/622111 ანგარიში] {{!}}- {{!}}41 {{!}}24.03.2022 {{!}}<div class="center">[[პორტუ]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''3–1''' {{!}}{{fb|TUR}} {{!}}<div class="center">2022 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი</div> {{!}}[https://www.espn.in/football/match/_/gameId/622111 ანგარიში] {{!}}- {{!}}42 {{!}}29.03.2022 {{!}}<div class="center">[[პორტუ]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''2–0''' {{!}}{{fb|MKD}} {{!}}<div class="center">2022 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი</div> {{!}}[https://www.espn.com/soccer/report/_/gameId/633465 ანგარიში] {{!}}- {{!}}43 {{!}}02.06.2022 {{!}}<div class="center">[[სევილია]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Spain}} {{!}}align=center{{!}}'''1–1''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">უეფა-ს ერთა ლიგა 2022-23</div> {{!}}[https://www.uefa.com/uefanationsleague/news/0276-154b5611b83e-16bebbb412c5-1000--spain-1-1-portugal-ricardo-horta-s-first-portugal-goal-earns-po/ ანგარიში] {{!}}- {{!}}44 {{!}}05.06.2022 {{!}}<div class="center">[[ლისაბონი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''4–0''' {{!}}{{fb|SWI}} {{!}}<div class="center">უეფა-ს ერთა ლიგა 2022-23</div> {{!}}[https://www.aa.com.tr/en/sports/portugal-hammer-switzerland-4-0-in-uefa-nations-league/2606445 ანგარიში] {{!}}- {{!}}45 {{!}}09.06.2022 {{!}}<div class="center">[[ლისაბონი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Portugal}} {{!}}align=center{{!}}'''2–0''' {{!}}{{fb|CZE}} {{!}}<div class="center">უეფა-ს ერთა ლიგა 2022-23</div> {{!}}[https://www.bbc.co.uk/sport/football/61750157 ანგარიში] {{!}}- {{!}}46 {{!}}12.06.2022 {{!}}<div class="center">ლანსი</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|Switzerland}} {{!}}align=center{{!}}'''1–0''' {{!}}{{fb|POR}} {{!}}<div class="center">უეფა-ს ერთა ლიგა 2022-23</div> {{!}}[https://www.uefa.com/uefanationsleague/news/0276-155f70fc5b2f-3a9f9b83e4e5-1000--switzerland-1-0-portugal-seferovic-s-record-breaking-goal-seals/ ანგარიში] {{!}}- |} {| class="wikitable right" style="text-align:center" |+ შეჯიბრების მიხედვით |- ! შეჯიბრი !! მატჩი !! გოლი |- | ამხანაგური || 12 || 4 |- | შესარჩევები || 15 || 4 |- | ევროპის ჩემპიონატი|| 4 || 0 |- | მსოფლიო ჩემპიონატი || 2 || 0 |- | ერთა ლიგა || 13 || 0 |- ! ჯამი !! 46 !! 8 |} ==სპონსორი== ფერნანდეშის სპონსორია კომპანია [[Nike]]. ის მოედანზე სწორედ ამ კომპანიის ბუცებით, „Nike Mercurial Vapor“-ით თამაშობს.<ref>{{cite news |title=Bruno Fernandes 2021 – Net Worth, Salary and Endorsements |url=https://weallfollowunited.com/2021/08/26/bruno-fernandes-net-worth/|website=We All Follow United |date=26 აგვისტო 2021}}</ref> ==პირადი ცხოვრება== 18 წლის ასაკში როდესაც ფერნანდესი ნოვარაში გადავიდა, მასთან ჩავიდა მისი ბავშვობის შეყვარებული ანა პინიო, რომელზეც [[2015]] წელს იქორწინა.<ref> [https://www.youtube.com/watch?v=WJ8N6xAUgJY&t=117s&ab_channel=Goal90 Youtube] </ref> წყვილს ჰყავს ქალიშვილი სახელად მატილდე (დ. [[30 იანვარი]], [[2017]]) და ვაჟი გონსალო (დ. [[6 სექტემბერი]], [[2020]]).<ref> [https://www.youtube.com/watch?v=WJ8N6xAUgJY&t=117s&ab_channel=Goal90 Goal 90] </ref> ბრუნუს ორივე მკლავზე აქვს ტატუ რომელზეც „8“-იანია დატანილი. ერთის მხრივ ეს არის დაბადების თარიღი, ხოლო მეორეს მხრივ მან ამით პატივი მიაგო მამას, რომელიც ასევე ფეხბურთელი იყო, და ამ ნომრით გამოდიოდა. ტატუზე ასო „F“ მისი გვარის სიმბოლოა ხოლო „23“ მისი სათამაშო ნომერი და ასაკი პორტუგალიის ნაკრებში დებიუტის მომენტში.<ref> [https://www.youtube.com/watch?v=PmMDiJOXQsM&t=88s&ab_channel=SoccerStories-OhMyGoal Oh My Goal] </ref> ფერნანდეში პოლიგლოტია, გარდა მშობლიური პორტუგალიურისა, თავისუფლად ფლობს ესპანურ, ინგლისურ და იტალიურ ენებს. აგრეთვე საუბრობს ფრანგულად.<ref> [https://www.youtube.com/watch?v=PmMDiJOXQsM&t=88s&ab_channel=SoccerStories-OhMyGoal Oh My Goal] </ref> ბრუნუს დიდხნიანი მეგობრობა აკავშირებს რაფინია დიაშ ბელოისთან, რომელსაც ჯერ კიდევ მანამდე იცნობდა, ვიდრე „სპორტინგში“ თანაგუნდელები გახდებოდნენ.<ref name="12 Things You Don't Know About Me By Raphinha">{{cite web |title=12 Things You Don't Know About Me By Raphinha |url=https://www.theplayerstribune.com/posts/raphinha-leeds-united-premier-league-soccer |website=The Players' Tribune |publisher=Minute Media |access-date=2 სექტემბერი 2021}}</ref> რაფინიას განცხადებით ფერნანდეშმა დიდი წვლილი შეიტანა მისი საფეხბურთო კარიერის განვითარებაში და უდიდესი დახმარება გაუწია.<ref name="12 Things You Don't Know About Me By Raphinha" /> „[[ლიდზ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|ლიდზ იუნაიტედში]]“ გადასვლამდე რაფინიას ფერნანდეშმა უთხრა რომ „მისი სტილი პრემიერ ლიგას მოერგებოდა“.<ref name="12 Things You Don't Know About Me By Raphinha" /> ფერნანდეში ასევე მეგობრობს „მანჩესტერელ“ თანაგუნდელბთან, [[მარკუს რაშფორდი|მარკუს რაშფორდთან]], დონი ვან დე ბეეკთან, ფრედთან და ალექს ტელესთან. ბრუნუ ასევე მეგობრობს ყოფილ თანაგუნდელ [[ანტონიო დი ნატალე]]სთან რომელთან ერთადაც წარსულში „უდინეზეში“ თამაშობდა.<ref> [https://www.youtube.com/watch?v=WJ8N6xAUgJY&t=117s&ab_channel=Goal90 Goal 90] </ref> <ref> [https://www.youtube.com/watch?v=PmMDiJOXQsM&t=88s&ab_channel=SoccerStories-OhMyGoal Oh My Goal] </ref> ფერნანდეში აგრეთვე აქტიურად უყურებს [[ჩოგბურთი|ჩოგბურთს]], და [[როჯერ ფედერერი]]ს ქომაგია.<ref> [https://www.youtube.com/watch?v=PmMDiJOXQsM&t=88s&ab_channel=SoccerStories-OhMyGoal Oh My Goal] </ref> ==კარიერული სტატისტიკა== ===კლუბი=== {{updated|22 მაისი 2022}} {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ მატჩები და გოლები სეზონისა და ტურნირის მიხედვით !rowspan="2"|კლუბი !rowspan="2"|სეზონი !colspan="3"|ლიგა !colspan="2"|ეროვნული თასი{{efn|მოიცავს [[იტალიის საფეხბურთო თასი|იტალიის საფეხბურთო თას]], [[ინგლისის ასოციაციის თასი|ინგლისის ასოციაციის თასს]], [[პორტუგალიის საფეხბურთო თასი|პორტუგალიის საფეხბურთო თასს]]}} !colspan="2"|ლიგის თასი{{efn|მოიცავს [[პორტუგალიის ლიგის თასი|პორტუგალიის ლიგის თასს]], [[ინგლისის ლიგის თასი|ინგლისის ლიგის თასს]]}} !colspan="2"|ევროპა !colspan="2"|სხვა !colspan="2"|ჯამი |- !დივიზიონი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი |- |ნოვარა |2012–13<ref name=Soccerway>{{cite web |url=https://uk.soccerway.com/players/bruno-miguel-borges-fernandes/276371/ |title=Bruno Fernandes: Summary |website=Soccerway |publisher=Perform Group |access-date=7 თებერვალი 2020}}</ref> |[[სერია B]] |23||4||0||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||23||4 |- |rowspan="4"|უდინეზე |2013–14<ref name=Soccerway/> |[[სერია A]] |24||4||4||0||colspan="2"|—||0||0||colspan="2"|—||28||4 |- |2014–15<ref name=Soccerway/> |სერია A |31||3||3||1||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||34||4 |- |2015–16<ref name=Soccerway/> |სერია A |31||3||2||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||33||3 |- !colspan="2"|ჯამი !86||10||9||1||colspan="2"|—||0||0||colspan="2"|—||95||11 |- |[[სამპდორია (საფეხბურთო კლუბი)|სამპდორია]] |2016–17<ref name=Soccerway/> |სერია A |33||5||2||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||35||5 |- |rowspan="4"|სპორტინგი |2017–18<ref name=fdj>{{cite web |url=https://www.foradejogo.net/player.php?player=199409080001&language=2 |title=Bruno Fernandes |website=ForaDeJogo.net |access-date=28 იანვარი 2020}}</ref> |[[პრიმეირა ლიგა]] |33||11||5||1||4||0||14{{efn|რვა მატჩი და ერთი გოლი უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგაზე, ექვსი თამაში და სამი გოლი უეფა-ს ევროპა ლიგაზე}}||4||colspan="2"|—||56||16 |- |2018–19<ref name=fdj/> |პრიმეირა ლიგა |33||20||7||7||5||3||8{{efn|name=UEL|თამაშები [[უეფა-ს ევროპა ლიგა]]ზე}}||3||colspan="2"|—||53||33 |- |2019–20<ref name=fdj/> |პრიმეირა ლიგა |17||8||1||0||4||2||5{{efn|name=UEL}}||5||1{{efn|[[პორტუგალიის საფეხბურთო სუპერთასი]]}}||0||28||15 |- !colspan="2"|ჯამი !83||39||13||8||13||5||27||12||1||0||137||64 |- |rowspan="4"|[[მანჩესტერ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|მანჩესტერ იუანაიტედი]] |2019–20<ref>{{soccerbase season|72111|2019|access-date=16 აგვისტო 2020}}</ref> |[[პრემიერ ლიგა]] |14||8||3||1||colspan="2"|—||5{{efn|name=UEL}}||3||colspan="2"|—||22||12 |- |2020–21<ref>{{soccerbase season|72111|2020|access-date=26 მაისი 2021}}</ref> |[[პრემიერ ლიგა]] |37||18||3||1||3||0||15{{efn|ექვსი თამაში და ოთხი გოლი უეფა-ს ჩემპიოონთა ლიგაზე, ცხრა თამაში და ხუთი გოლი უეფა-ს ევროპა ლიგაზე}}||9||colspan="2"|—||58||28 |- |2021–22<ref name=sb2122>{{soccerbase season|72111|2021|access-date=22 მაისი 2022}}</ref> |[[პრემიერ ლიგა]] |36||10||2||0||1||0||7{{efn|name=UCL|თამაშები უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგაზე}}||0||colspan="2"|—||46||10 |- !colspan="2"|ჯამი !87||36||8||2||4||0||27||12||colspan="2"|—||126||50 |- !colspan="3"|კარიერა !312||94||32||11||17||5||54||24||1||0||416||134 |} {{notelist}} ===საერთაშორისო=== {{updated|12 ივნისი 2022}}<ref name=EU>{{cite web |url=https://eu-football.info/_player.php?id=30046 |title=National football team player Bruno Fernandes |website=EU-Football.info |access-date=13 ივნისი 2022}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ მატჩები და გოლები ეროვნული ნაკრებისა და წლის მიხედვით |- !ნაკრები!!წელი!!თამაში!!გოლი |- |rowspan="6"|[[პორტუგალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პორტუგალია]] |2017||2||0 |- |2018||9||1 |- |2019||8||1 |- |2020||6||0 |- |2021||15||4 |- |2022||6||2 |- !colspan="2"|ჯამი||46||8 |} {{updated|12 ივნისი 2022}} :''თავდაპირველად ჩანს ანგარიში ფერნანდეშის გოლის გატანის შემდეგ, ხოლო შემდგომ, საბოლოო ანგარიში''<ref name=EU/> {| class="wikitable sortable" |+ ბრუნო ფერნანდეშის მიერ გატანილი გოლები საერთაშორისო დონეზე |- !scope=col|No. !scope=col|თარიღი !scope=col|ადგილი !scope=col|მეტოქე !scope=col|ანგარიში !scope=col|საბოლოო შედეგი !scope=col|ტურნირი |- |align=center| 1 || 7 ივნისი 2018 || ესტადიო და ლუზი, [[ლისაბონი]], პორტუგალია || {{fb|ALG}} ||align=center| 2–0 ||align=center| 3–0 || [[ამხანაგური მატჩი]] |- |align=center| 2 || 17 ნოემბერი 2019 || სტად ჟოზი ბართელი, [[ლუქსემბურგი (ქალაქი)|ლუქსემბურგი]], [[ლუქსემბურგი]] || {{fb|LUX}} ||align=center| 1–0 ||align=center| 2–0 || ევრო 2020-ის შესარჩევი |- |align=center| 3 ||rowspan=2| 9 ივნისი 2021 ||rowspan=2| ესტადიო ჟოზე ალვალადე, ლისაბონი, პორტუგალია || rowspan="2" | {{fb|ISR}} ||align=center| 1–0 ||align=center rowspan=2| 4–0 ||rowspan=2| [[ამხანაგური მატჩი]] |- |align=center| 4 ||align=center| 4–0 |- |align=center| 5 || 4 სექტემბერი 2021 || ნაგიერდეი, დებრეცენი, [[უნგრეთი]] || {{fb|QAT}} ||align=center| 3–1 ||align=center| 3–1 || [[ამხანაგური მატჩი]] |- |align=center| 6 || 12 ოქტომბერი 2021 || ესტადიო ალგარვე, [[ფარუ]], [[პორტუგალია]] || {{fb|LUX}} ||align=center| 3–0 ||align=center| 5–0 || 2022 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის შესარჩევი |- |align=center| 7 ||rowspan=2| 29 მარტი 2022 ||rowspan=2| ესტადიო და დრაგანი, [[პორტუ]], პორტუგალია ||rowspan=2| {{fb|MKD}} ||align=center| 1–0 ||align=center rowspan=2| 2–0 ||rowspan=2| 2022 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის შესარჩევი |- |align=center| 8 ||align=center| 2–0 |} ==ტიტულები== '''სპორტინგი''' *[[პორტუგალიის საფეხბურთო თასი]]: 2018–19<ref>{{cite news |url=https://www.dn.pt/desportos/interior/leao-rei-dos-penaltis-e-leva-para-casa-o-segundo-trofeu-da-epoca-10941375.html |title=Leão rei dos penáltis leva para casa o segundo troféu da época|trans-title=Penalty-king lion takes home second trophy of the season |newspaper=Diário de Notícias |location=Lisbon |first=Carlos |last=Nogueira |language=pt |date=26 მაისი 2019 |access-date=27 მაისი 2019}}</ref> *[[პორტუგალიის ლიგის თასი]]: 2017–18, 2018–19<ref>{{cite web |url=https://portugoal.net/club-news/1045-penalties-give-sporting-the-taca-da-liga |title=Penalties smile on Sporting again as Lions retain Taça da Liga crown |website=PortuGOAL.net |date=26 იანვარი 2019 |access-date=28 იანვარი 2019}}</ref> '''მანჩესტერ იუნაიტედი''' *[[უეფა-ს ევროპა ლიგა|უეფა-ს ევროპა ლიგის]] ფინალისტი: 2020–21<ref>{{cite news |first=Simon |last=Stone |title=Villarreal 1–1 Manchester United (11–10 on pens): David de Gea spot kick saved in epic Europa League final shootout |url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/57224112|website=BBC Sport |date=26 მაისი 2021 |access-date=26 მაისი 2021 }}</ref> '''პორტუგალია''' *[[უეფა-ს ერთა ლიგა]]: 2018–19<ref>{{cite web |url=https://desporto.sapo.pt/futebol/liga-das-nacoes/artigos/portugal-regressa-ao-topo-da-europa-liga-das-nacoes-fica-em-casa |title=Portugal regressa ao topo da Europa. Liga das Nações fica em casa|trans-title=Portugal return to the top of Europe. Nations League stays home |website=SAPO Desporto |language=pt |date=9 ივნისი 2019 |access-date=10 ივნისი 2019}}</ref> '''ინდივიდუალური''' *SJPF-ს თვის ახალგაზრდა მოთამაშე: აგვისტო 2017,<ref>{{cite web |url=http://sjpf.pt/?pt=news&op=OP_SHOW_DETAIL&id=8907 |title=Bruno Fernandes e Stojkovic são os Melhores Jovens de agosto |trans-title=Bruno Fernandes and Stojkovic are the Best Young Players of August |publisher=Sindicato dos Jogadores |language=pt |date=15 სექტემბერი 2017 |access-date=23 მარტი 2019 |archive-date=9 მარტი 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180309053659/http://sjpf.pt/?pt=news |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180309053659/http://sjpf.pt/?pt=news |archivedate=9 მარტი 2018 }}</ref> სექტემბერი 2017,<ref>{{cite web |url=http://sjpf.pt/?pt=news&op=OP_SHOW_DETAIL&id=8978 |title=Bruno Fernandes e Chiquinho são os melhores jovens de setembro |trans-title=Bruno Fernandes and Chiquinho are the Best Young Players of September |publisher=Sindicato dos Jogadores |language=pt |date=20 ოქტომბერი 2017 |access-date=23 მარტი 2019 |archive-date=9 მარტი 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180309053659/http://sjpf.pt/?pt=news |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180309053659/http://sjpf.pt/?pt=news |archivedate=9 მარტი 2018 }}</ref> ოქტომბერი/ნოემბერი 2017,<ref>{{cite web |url=http://sjogadores.pt/?pt=news&op=OP_SHOW_DETAIL&id=9106 |title=Bruno Fernandes vence prémio de outubro/novembro|trans-title=Bruno Fernandes wins award of October/November |publisher=Sindicato dos Jogadores |language=pt |date=29 დეკემბერი 2017 |access-date=23 მარტი 2019}}</ref> თებერვალი 2018,<ref>{{cite web |url=http://sjogadores.pt/?pt=news&op=OP_SHOW_DETAIL&id=9305 |title=Bruno Fernandes é o Melhor Jovem de fevereiro da Liga|trans-title=Bruno Fernandes is League's Best Young Player of February |publisher=Sindicato dos Jogadores |language=pt |date=16 მარტი 2018 |access-date=23 მარტი 2019}}</ref> აპრილი 2018<ref>{{cite web |url=http://sjpf.pt/?pt=news&op=OP_SHOW_DETAIL&id=9425 |title=Bruno Fernandes e Chiquinho eleitos melhores jovens de abril |trans-title=Bruno Fernandes and Chiquinho elected Best Young Players of September |publisher=Sindicato dos Jogadores |language=pt |date=10 მაისი 2018 |access-date=23 მარტი 2019 |archive-date=9 მარტი 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180309053659/http://sjpf.pt/?pt=news |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180309053659/http://sjpf.pt/?pt=news |archivedate=9 მარტი 2018 }}</ref> *პრეიმეირა ლიგის თვის გოლი: აგვისტო 2017, სექტემბერი 2017 *პრეიმეირას თვის ნახევარმცველი: აგვისტო 2017, ოქტომბერი/ნოემბერი 2018, დეკემბერი 2018, იანვარი 2019, თებერვალი 2019, მარტი 2019, აპრილი 2019, აგვისტო 2019, სექტემბერი 2019 *პრიმეირა ლიგის თვის მოთამაშე: აგვისტო 2017,<ref>{{cite web |url=http://ligaportugal.pt/pt/epocas/20172018/noticias/institucional/vencedores-dos-premios-mensais-da-liga-portugal-1 |title=Vencedores dos prémios mensais da Liga Portugal 2017–18|trans-title=Winners of the Liga Portugal 2017–18 monthly awards |publisher=Liga Portuguesa de Futebol Profissional |language=pt |date=15 სექტემბერი 2017 |access-date=23 მარტი 2019}}</ref> სექტემბერი 2017,<ref>{{cite web |url=http://ligaportugal.pt/pt/epocas/20172018/noticias/institucional/vencedores-dos-premios-mensais-da-liga-portugal-2017-18 |title=Vencedores dos prémios mensais da Liga Portugal 2017–18|trans-title=Winners of the Liga Portugal 2017–18 monthly awards |publisher=Liga Portuguesa de Futebol Profissional |language=pt |date=20 ოქტომბერი 2017 |access-date=23 მარტი 2019}}</ref> აპრილი 2018,<ref>{{cite web |url=http://ligaportugal.pt/pt/epocas/20172018/noticias/geral/bruno-fernandes-e-ricardo-gomes-eleitos-jogador-do-mes-de-abril/ |title=Bruno Fernandes e Ricardo Gomes eleitos "Jogador do Mês" de abril|trans-title=Bruno Fernandes and Ricardo Gomes elected "Player of the Month" of April |publisher=Liga Portuguesa de Futebol Profissional |language=pt |date=10 მაისი 2018 |access-date=23 მარტი 2019}}</ref> დეკემბერი 2018,<ref>{{cite web |url=http://www.ligaportugal.pt/pt/epocas/20182019/noticias/geral/premios/melhores-de-dezembro-bruno-fernandes-e-luiz-phellype-em-destaque/ |title=Melhores de dezembro: Bruno Fernandes e Luiz Phellype em destaque|trans-title=Best in December: Bruno Fernandes and Luiz Phellype highlighted |publisher=Liga Portuguesa de Futebol Profissional |language=pt |date=9 იანვარი 2019 |access-date=23 მარტი 2019}}</ref> თებერვალი 2019,<ref name="Jogo">{{cite news |url=https://www.ojogo.pt/futebol/1a-liga/sporting/noticias/interior/bruno-fernandes-eleito-melhor-jogador-do-mes-de-marco-10812753.html |title=Bruno Fernandes eleito melhor jogador do mês de março|trans-title=Bruno Fernandes voted best player in March |newspaper=O Jogo |location=Porto |language=pt |date=18 აპრილი 2019 |access-date=31 მაისი 2019}}</ref> მარტი 2019,<ref name="Jogo"/> აპრილი 2019<ref>{{cite web |url=https://www.ligaportugal.pt/pt/epocas/20182019/noticias/geral/premios/abril-2019/melhores-de-abril-bruno-lage-eleito-o-melhor-treinador-da-liga-nos/ |title=Melhores de abril: Bruno Lage eleito o Melhor Treinador da Liga NOS|trans-title=Best in April: Bruno Lage voted Best Manager in NOS League |publisher=Liga Portuguesa de Futebol Profissional |language=pt |date=10 მაისი 2019 |access-date=14 ივლისი 2019}}</ref> *პრეიმეირა ლიგის წლის მოთამაშე: 2017–18,<ref name="Best">{{cite news |url=https://www.dn.pt/desportos/interior/ruben-dias-eleito-jogador-jovem-da-i-liga-9561841.html |title=Bruno Fernandes eleito melhor jogador da I Liga|trans-title=Bruno Fernandes voted I League's best player |newspaper=Diário de Notícias |location=Lisbon |first=Carlos |last=Nogueira |language=pt |date=6 ივლისი 2018 |access-date=23 მარტი 2019}}</ref> 2018–19<ref name="Best2">{{cite web |url=https://www.ligaportugal.pt/pt/epocas/20192020/noticias/geral/kick-off-2019-20/vencedores-dos-premios-oficiais-da-liga-portugal-2018-2019/ |title=Vencedores dos prémios oficiais da Liga Portugal 2018–2019|trans-title=Winners of the 2018–19 Liga Portugal official awards |publisher=Liga Portuguesa de Futebol Profissional |language=pt |date=5 ივლისი 2019 |access-date=14 ივლისი 2019}}</ref> *პრემიეირა ლიგის წლის გუნდის წევრი: 2017–18,<ref name="Best"/> 2018–19<ref name="Best2"/> *უეფა-ს ევროპა ლიგის სიმბოლური გუნდის წევრი: 2017–18,<ref>{{cite web |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=2560036.html |title=UEFA Europa League Squad of the 2017/18 Season |publisher=UEFA |date=17 მაისი 2018 |access-date=18 მაისი 2018}}</ref> 2019–20,<ref>{{cite news|url=https://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/0260-10391fbb6c62-2c8b46747bf5-1000--uefa-europa-league-squad-of-the-season/|title=UEFA Europa League Squad of the Season|publisher=UEFA |date=26 აგვისტო 2020 |access-date=26 აგვისტო 2020}}</ref> 2020–21<ref>{{cite news|title=UEFA Europa League Squad of the Season 2020/21|url=https://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/0269-1262ae3ac85f-0a3f996ae443-1000--uefa-europa-league-squad-of-the-season-2020-21/|date=28 მაისი 2021|access-date=30 მაისი 2021|publisher=UEFA}}</ref> *„სპორტინგის“ წლის მოთამაშე: 2018,<ref>{{cite news |url=https://www.ojogo.pt/futebol/1a-liga/sporting/noticias/premios-stromp-bruno-fernandes-e-o-futebolista-do-ano-10196368.html |title=Prémios Stromp: Bruno Fernandes é o futebolista do ano |newspaper=O Jogo |location=Porto |language=pt |date=18 ნოემბერი 2018 |access-date=1 თებერვალი 2020}}</ref> 2019<ref>{{cite news |url=https://www.record.pt/futebol/futebol-nacional/liga-nos/sporting/detalhe/bruno-fernandes-e-joelson-agradecem-premios-stromp |title=Bruno Fernandes e Joelson agradecem prémios Stromp |newspaper=Record |location=Lisbon |language=pt |date=18 დეკემბერი 2019 |access-date=1 თებერვალი 2020}}</ref> *CNID-ის წლის მოთამაშე: 2019<ref>{{cite web |url=https://desporto.sapo.pt/futebol/primeira-liga/artigos/bruno-fernandes-eleito-futebolista-da-i-liga-pelos-associados-do-cnid |title=Bruno Fernandes eleito futebolista da I Liga pelos associados do CNID|trans-title=Bruno Fernandes voted footballer of I League by CNID members |website=SAPO Desporto |language=pt |date=21 მაისი 2019 |access-date=23 მაისი 2019}}</ref> *უეფა-ს ერთა ლიგის ფინალების სიმბოლური გუნდის წევრი: [[2019]]<ref>{{cite web |url=https://www.uefa.com/uefanationsleague/news/newsid=2607717.html |title=UEFA Nations League Finals: Team of the Tournament |publisher=UEFA |date=10 ივნისი 2019 |access-date=11 ივნისი 2019}}</ref> *პროფესიონალ ფეხბურთელთა ასოციაციის თვის საუკეთესო მოთამაშე (პრემიერ ლიგა): თებერვალი 2020,<ref>{{Cite web |title=FERNANDES WINS FANS' PLAYER OF THE MONTH AWARD |url=https://www.manutd.com/en/news/detail/bruno-fernandes-wins-pfa-fans-player-of-the-month-for-february |website=ManUtd.com (Manchester United) |date=9 მარტი 2020 |access-date=9 მარტი 2020}}</ref> ივნისი/ივლისი 2020<ref>{{Cite web |title=Bruno Fernandes has been voted the PFA Bristol Street Motors Player of the Month for June/July by football fans across the country|url=https://www.bristolstreet.co.uk/news/manchester-uniteds-bruno-fernandez-wins-pfa-bristol-street-motors/|website=bristolstreet.co.uk|date=3 აგვისტო 2020 |access-date=16 აგვისტო 2020}}</ref> *პროფესიონალ ფეხბურთელთა ასოციაციის პრემიერ ლიგის წლის სიმბოლური გუნდის წევრი: 2020–21<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/57356719|title=PFA Premier League Team of the Year: Kevin de Bruyne one of six Manchester City players picked |website=BBC Sport |date=4 ივნისი 2021|access-date=4 ივნისი 2021}}</ref> *პრემიერ ლიგის თვის საუკეთესო მოთამაშე: თებერვალი 2020,<ref name="POTMFeb20"/> ივნისი 2020,<ref name="POTMJun20">{{cite web |url=https://www.premierleague.com/news/1715420 |title=Fernandes wins EA SPORTS Player of the Month again |publisher=Premier League |date=10 ივლისი 2020 |access-date=10 ივლისი 2020}}</ref> ნოემბერი 2020,<ref name="POTMNov20"/> დეკემბერი 2020<ref name="POTMDec20">{{cite web |url=https://www.premierleague.com/news/1970984 |title=Fernandes makes history as EA SPORTS Player of the Month|publisher=Premier League |date=15 იანვარი 2021 |access-date=15 იანვარი 2021}}</ref> *პრემიერ ლიგის თვის გოლი: ივნისი 2020,<ref name="GOTMJun20">{{cite web |url=https://www.premierleague.com/news/1644272 |title=Budweiser Goal of the Month completes Fernandes double|publisher=Premier League |date=10 ივლისი 2020 |access-date=10 ივლისი 2020}}</ref> თებერვალი 2021<ref name="GOTMFeb21">{{cite web |url=https://www.premierleague.com/news/2061419 |title=Fernandes stunner wins Budweiser Goal of the Month |publisher=Premier League |date=12 მარტი 2021 |access-date=12 მარტი 2021}}</ref> *უეფა-ს ევროპა ლიგის საუკეთესო ბომბარდირი: 2019–20 (8 გოლი)<ref>{{cite web |title=Statistics — Tournament phase — Players — Goals (Assists) |url=https://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2020/statistics/round=2001150/players/kind=goals/index.html |publisher=UEFA |access-date=23 აგვისტო 2020 }}</ref> *სერ მეტ ბაბის წლის მოთამაშე: 2019–20,<ref>{{cite web|url=https://www.manutd.com/en/news/detail/bruno-fernandes-wins-sir-matt-busby-player-of-the-year-award-for-2019-20|title=Fernandes Voted Sir Matt Busby Player of the Year|first=Joe|last=Ganley |website=manutd.com |publisher=Manchester United|date=18 სექტემბერი 2020|access-date=18 სექტემბერი 2020}}</ref> 2020–21<ref>{{cite web|url=https://www.manutd.com/en/news/detail/bruno-fernandes-is-2020-21-sir-matt-busby-player-of-the-year|first=Adam|last=Marshall|title=Sir Matt Busby Player of the Year Revealed|website=manutd.com |publisher=Manchester United|date=18 მაისი 2021|access-date=18 მაისი 2021}}</ref> *„მანჩესტერ იუნაიტედის“ სეზონის გოლი: 2020–21 (vs. „ევერტონი“, 6 თებერვალი 2021)<ref>{{cite web|url=https://www.manutd.com/en/news/detail/bruno-fernandes-wins-man-utd-goal-of-the-season-award-2020-21|title=Your Goal of the Season winner is |first=Sam|last=Carney|website=manutd.com|publisher=Manchester United|date=18 მაისი 2021|access-date=18 მაისი 2021}}</ref> *FSA-ს წლის საუკეთესო მამაკაცი მოთამაშის ჯილდო: 2020<ref>{{cite web|title=FSA Awards in association with BeGambleAware|url=https://thefsa.org.uk/news/fsa-awards-in-association-with-begambleaware/|website=thefsa.org.uk|date=12 მარტი 2021|access-date=13 მარტი 2021}}</ref> *ESM-ის წლის სიმბოლური გუნდის წევრი: 2020–21<ref>{{cite web|url=https://www.worldsoccer.com/esm-golden-shoe/esm-team-of-the-season-2020-21-412505|title=ESM Team of the Season – 2020–21|website=World Soccer|date=7 ივნისი 2021}}</ref> *უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის საუკეთსო მეპასე (ყველაზე მეტი ასისტის ავტორი): 2021–22<ref>{{cite web|url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/statistics/players/?sortBy=assists|title=UEFA Champions League – Top Assists|website=UEFA.com|publisher=Union of European Football Associations|access-date=28 მაისი 2022}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons|Bruno Fernandes}} *[https://www.manutd.com/en/players-and-staff/detail/bruno-fernandes პროფილი] „მანჩესტერ იუნაიტედის“ საიტზე *[https://www.fpf.pt/pt/Jogadores/Jogador/playerId/717039 მონაცემები ეროვნულ ნაკრებში] (პორტუგალიურად) {{Instagram|brunofernandes8}} *{{Facebook|BrunoFernandesOfficial}} * {{Soccerway|bruno-miguel-borges-fernandes/276371}} * {{Transfermarkt|240306}} {{პორტალი ფეხბურთი}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მანჩესტერ იუნაიტედის შემადგენლობა}} {{პორტუგალიის შემადგენლობა 2018 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{პორტუგალიის შემადგენლობა 2020 წლის ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{DEFAULTSORT:ფერნანდეში, ბრუნუ}} [[კატეგორია:დაბადებული 8 სექტემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1994]] [[კატეგორია:ნოვარას ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:უდინეზეს ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:სამპდორიას ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ლისაბონის სპორტინგის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:მანჩესტერ იუნაიტედის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:პორტუგალიელი ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2018 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2020 წლის ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] j9gkc38i8xq2wq1nuurw5xdms8nidqy 0 535834 4411376 4393899 2022-08-27T14:05:02Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki '''სტირფაზის სამაროვანი''' — არქეოლოგიური ძეგლი [[ჯავის მუნიციპალიტეტი]]ს სოფელ [[სტირფაზი|სტირფაზში]]. აგებულია [[ძვ. წ. II ათასწლეული|ძვ. წ. II]]-[[IV ათასწლეული|IV ათასწლეულებში]]. სოფელ სტირფაზის ტერიტორიაზე [[1924]] წელს პირველი მცირე მასშტაბის არქეოლოგიური გათხრები ჩატარდა. [[1963]], [[1974]]-[[1976]] წწ. არქეოლოგიურ კვლევა-ძიებას აწარმოებდა [[საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია|საქართველოს მეცნიერებათა აკადემი]]ის, [[სამხრეთ ოსეთის რესპუბლიკა|სამხრეთ ოსეთი]]ს სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის ექსპედიცია. შესწავლილია 11 [[კრომლეხი]]. [[სამარხი|სამარხ]]ები დაზიანებულია. კრომლეხის ქვაყრილის ცენტრში იდო [[რიყის ქვა|რიყის]] მასიური ქვა, რომელზეც თევზის გამოსახულება იყო ამოტვიფრული. აღმოჩნდა [[ბრინჯაო]]ს ნივთები და თიხის ჭურჭელი. ==რესურსები ინტერნეტში== {{საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა|24767}} [[კატეგორია:ჯავის მუნიციპალიტეტის არქეოლოგიური ძეგლები]] tmik14zkad4tfinv6yfxg4hhed8v8dv 0 535866 4411554 4393969 2022-08-27T21:42:27Z გიო ოქრო 84301 // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა|სახელი=ესპანური კურდღლისცოცხა|სურათის ფაილი=Spartium_junceum_(habitus).jpg|სამეფო=მცენარეები|განყოფილება=[[ფარულთესლოვნები]]|კლასი=[[ორლებნიანნი]]|ოჯახი=[[პარკოსნები]]|გვარი=[[კურდღლისცოცხა]]|სახეობა='''ესპანური კურდღლისცოცხა'''|ლათ=Spartium junceum L.|ვიკისახეობები=Spartium junceum|commons=Category:Spartium junceum }} '''ესპანური კურდღლისცოცხა''' ({{lang-la|}}Spartium junceum) — 1-3 მ-მდე სიმაღლის [[ხე]] ან ნახევრად [[ბუჩქი|ბუჩქია]]. გრძელი, წკეპლისებური, მცირედ შეფოთლილი ტოტებით. ფოთლები მარტივია, მოგრძოხაზური ან მოგრძოელიფსური. ყვავილები კაშკაშა ყვითელია, მეჩხერ, კენწრულ მტევნებად შეკრებილი. იზრდება მშრალ ფერდობებზე მთის ქვედა სარტყელში. სპორადულად მთელ [[საქართველო|საქართველოშია]] გავრცელებული. გავრცელების საერთო არეალი მოიცავს [[კავკასია|კავკასიას]], [[ყირიმი|ყირიმს]], [[სამხრეთ ევროპა|სამხრეთ ევროპასა]] და [[მცირე აზია|მცირე აზიას]]. გაველურებულია. გამოიყენება მთის ფერდობთა გასამაგრებლად.<ref name="დრე">{{დრე წიგნი |ავტორი=Сытин А. К. |სათაური=Бобовые |ტომი=3 |გვ=621–622 |id=1871012}}</ref> == გალერეა == <gallery mode="packed" heights="180px"> სურათი:Spartium_junceum_kz05.jpg|ყვავილი სურათი:Spartium_junceum_2017-09-28_5702.jpg|ფოთლები სურათი:Spartium junceum drawing.png|ილუსტრაცია </gallery> == ლიტერატურა == * ''სუხიტაშვილი კ''., [http://environment.cenn.org/ge/%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%AC%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A1-%E1%83%A7%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98/ საქართველოს ყვავილოვანი მცენარეები], თბ., 2018, გვ. 460. == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ორლებნიანნი]] [[კატეგორია:პარკოსნები]] 351mw37298cnkrkzp7mo3acl0vxs3dk 4411572 4411554 2022-08-27T21:52:22Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:ორლებნიანნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა|სახელი=ესპანური კურდღლისცოცხა|სურათის ფაილი=Spartium_junceum_(habitus).jpg|სამეფო=მცენარეები|განყოფილება=[[ფარულთესლოვნები]]|კლასი=[[ორლებნიანნი]]|ოჯახი=[[პარკოსნები]]|გვარი=[[კურდღლისცოცხა]]|სახეობა='''ესპანური კურდღლისცოცხა'''|ლათ=Spartium junceum L.|ვიკისახეობები=Spartium junceum|commons=Category:Spartium junceum }} '''ესპანური კურდღლისცოცხა''' ({{lang-la|}}Spartium junceum) — 1-3 მ-მდე სიმაღლის [[ხე]] ან ნახევრად [[ბუჩქი|ბუჩქია]]. გრძელი, წკეპლისებური, მცირედ შეფოთლილი ტოტებით. ფოთლები მარტივია, მოგრძოხაზური ან მოგრძოელიფსური. ყვავილები კაშკაშა ყვითელია, მეჩხერ, კენწრულ მტევნებად შეკრებილი. იზრდება მშრალ ფერდობებზე მთის ქვედა სარტყელში. სპორადულად მთელ [[საქართველო|საქართველოშია]] გავრცელებული. გავრცელების საერთო არეალი მოიცავს [[კავკასია|კავკასიას]], [[ყირიმი|ყირიმს]], [[სამხრეთ ევროპა|სამხრეთ ევროპასა]] და [[მცირე აზია|მცირე აზიას]]. გაველურებულია. გამოიყენება მთის ფერდობთა გასამაგრებლად.<ref name="დრე">{{დრე წიგნი |ავტორი=Сытин А. К. |სათაური=Бобовые |ტომი=3 |გვ=621–622 |id=1871012}}</ref> == გალერეა == <gallery mode="packed" heights="180px"> სურათი:Spartium_junceum_kz05.jpg|ყვავილი სურათი:Spartium_junceum_2017-09-28_5702.jpg|ფოთლები სურათი:Spartium junceum drawing.png|ილუსტრაცია </gallery> == ლიტერატურა == * ''სუხიტაშვილი კ''., [http://environment.cenn.org/ge/%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%AC%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A1-%E1%83%A7%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98/ საქართველოს ყვავილოვანი მცენარეები], თბ., 2018, გვ. 460. == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პარკოსნები]] dsqd4e7x4psvilkoxxp24sm2olzcbpa 4411573 4411572 2022-08-27T21:52:30Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:პარკოსნები]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა|სახელი=ესპანური კურდღლისცოცხა|სურათის ფაილი=Spartium_junceum_(habitus).jpg|სამეფო=მცენარეები|განყოფილება=[[ფარულთესლოვნები]]|კლასი=[[ორლებნიანნი]]|ოჯახი=[[პარკოსნები]]|გვარი=[[კურდღლისცოცხა]]|სახეობა='''ესპანური კურდღლისცოცხა'''|ლათ=Spartium junceum L.|ვიკისახეობები=Spartium junceum|commons=Category:Spartium junceum }} '''ესპანური კურდღლისცოცხა''' ({{lang-la|}}Spartium junceum) — 1-3 მ-მდე სიმაღლის [[ხე]] ან ნახევრად [[ბუჩქი|ბუჩქია]]. გრძელი, წკეპლისებური, მცირედ შეფოთლილი ტოტებით. ფოთლები მარტივია, მოგრძოხაზური ან მოგრძოელიფსური. ყვავილები კაშკაშა ყვითელია, მეჩხერ, კენწრულ მტევნებად შეკრებილი. იზრდება მშრალ ფერდობებზე მთის ქვედა სარტყელში. სპორადულად მთელ [[საქართველო|საქართველოშია]] გავრცელებული. გავრცელების საერთო არეალი მოიცავს [[კავკასია|კავკასიას]], [[ყირიმი|ყირიმს]], [[სამხრეთ ევროპა|სამხრეთ ევროპასა]] და [[მცირე აზია|მცირე აზიას]]. გაველურებულია. გამოიყენება მთის ფერდობთა გასამაგრებლად.<ref name="დრე">{{დრე წიგნი |ავტორი=Сытин А. К. |სათაური=Бобовые |ტომი=3 |გვ=621–622 |id=1871012}}</ref> == გალერეა == <gallery mode="packed" heights="180px"> სურათი:Spartium_junceum_kz05.jpg|ყვავილი სურათი:Spartium_junceum_2017-09-28_5702.jpg|ფოთლები სურათი:Spartium junceum drawing.png|ილუსტრაცია </gallery> == ლიტერატურა == * ''სუხიტაშვილი კ''., [http://environment.cenn.org/ge/%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%AC%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A1-%E1%83%A7%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98/ საქართველოს ყვავილოვანი მცენარეები], თბ., 2018, გვ. 460. == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] hvhcg7vlj7gxqw7b8dxberjqyr8alho 0 537688 4411544 4410812 2022-08-27T20:56:59Z გიო ოქრო 84301 მომხმარებელმა გიო ოქრო გვერდი „[[ფარვანისებრნი]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[ფარვანასებრნი]]“ wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = ფარვანისებრნი | სურათის ფაილი = Doperwt rijserwt bloemen Pisum sativum.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = [[ბარდა]] | სურათის ფაილი2 = Crotalaria.jpg | სურათის აღწერა2 = [[კროტალარია]] | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება = [[ყვავილოვანი მცენარეები]] | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = [[პარკიანები]] | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | ქვეოჯახი = '''ფარვანისებრნი''' | ლათ = {{Btname|Faboideae|[[Rudd]], 1968}} | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = }} '''ფარვანისებრნი''' ({{lang-la|Faboideae}}) — მცენარეთა ქვეოჯახი [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] ოჯახისა. ცნობილია დაახლოებით 440 გვარი და 12 ათასამდე სახეობა. ფართოდ არიან გავრცელებული არამარტო ეკვატორულ, არამედ ზომიერ და ცივ ოლქებშიც. მრავლადაა მდელოებზე, ველებზე, ტყეებში, გზისპირა მდელობებზე. ხშირია [[ფოთლები]]ს ან მისი ნაწილების სახეცვლა პწკალებად ([[ღობის ცერცველა]]), [[ყლორტი|ყლორტებისა]] კი — ეკლებად ([[ინგლისური კურდღლისცოცხა]]). ყვავილის [[ჯამი (ბოტანიკა)|ჯამი]] შეზრდილფოთლიანია; [[გვირგვინი (ბოტანიკა)|გვირგვინს]] 5, ჩვეულებრივ თავისუფალი ფურცელი აქვს. მათგან ზედა, ყველაზე დიდ ფურცელს აფრა ან დროშა ეწოდება, 2 გვერდითას — ფრთა ან ნიჩაბი, 2 ქვედას (წინას) კი — კილი ან ნავი. [[მტვრიანა]] 10 ცალია, ისინი (9 ცალი) ხშირად ძირებით ერთმანეთს ეზრდება და ერთგვარ მილს წარმოქმნის, რომელიც [[ნასკვი|ნასკვზეა]] გარშემორტყმული, ერთი ცალი მტვრიანა კი თავისუფალი რჩება. თითქმის ყველა ფარვანისებრი გამოირჩევა [[ცილები]]ს მაღალი შემცველობით (განსაკუთრებით თესლი), რომლებიც მდიდარია შეუცვლელი ამინომჟავებით (მ.შ. ლიზინით, მეთიონინითა და ტრიპტოფანით). მრავალი მათგანი ([[ბარდა]], [[ოსპი]], [[ლობიო]], [[არაქისი]], [[სოია]], [[მუხუდო]], [[ცერცვი]] და სხვ.) კულტურაში ერთ-ერთი პირველი იყო შეტანილი როგორც ძვირფასი საჭმელი მცენარე. ძველი მიწათმოქმედებისთვის და ტროპიკებსა და სუბტროპიკებში მცხოვრები მრავალი თანამედროვე ხალხისათვის ამ მცენარეთა თესლი ცილების მთავარი წყაროა. მიწისზედა ყლორტები ცხოველების შესანიშნავი საკვებია. [[სამყურა]]ს, [[იონჯა]]ს, [[ესპარცეტი|ესპარცეტს]], [[ცერცველა]]ს სპეციალურად თესენ სათივედ. [[ხანჭკოლა]]ს ზოგიერთ სახეობას ამუშავებენ როგორც „[[მწვანე სასუქი|მწვანე სასუქს]]“, რომელიც ნიადაგის ნაყოფიერებას ამაღლებს, — მათ არ თიბავენ, არამედ მთელ მწვანე მასას ნიადაგში ჩახნავენ. ფარვანისებრთა მრავალი კულტურული სახეობა [[თესლბრუნვა|თესლბრუნვის]] აუცილებელი კომპონენტია.<ref name="დრე">{{დრე წიგნი |ავტორი=Сытин А. К. |სათაური=Бобовые |ტომი=3 |გვ=621–622 |id=1871012}}</ref> == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ფარვანისებრნი|*]] k1go9fuwjcwrmgpx77pa2gctvz20pvt 4411546 4411544 2022-08-27T20:57:26Z გიო ოქრო 84301 // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = ფარვანასებრნი | სურათის ფაილი = Doperwt rijserwt bloemen Pisum sativum.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = [[ბარდა]] | სურათის ფაილი2 = Crotalaria.jpg | სურათის აღწერა2 = [[კროტალარია]] | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება = [[ყვავილოვანი მცენარეები]] | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = [[პარკიანები]] | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | ქვეოჯახი = '''ფარვანასებრნი''' | ლათ = {{Btname|Faboideae|[[Rudd]], 1968}} | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = }} '''ფარვანასებრნი''' ({{lang-la|Faboideae}}) — მცენარეთა ქვეოჯახი [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] ოჯახისა. ცნობილია დაახლოებით 440 გვარი და 12 ათასამდე სახეობა. ფართოდ არიან გავრცელებული არამარტო ეკვატორულ, არამედ ზომიერ და ცივ ოლქებშიც. მრავლადაა მდელოებზე, ველებზე, ტყეებში, გზისპირა მდელობებზე. ხშირია [[ფოთლები]]ს ან მისი ნაწილების სახეცვლა პწკალებად ([[ღობის ცერცველა]]), [[ყლორტი|ყლორტებისა]] კი — ეკლებად ([[ინგლისური კურდღლისცოცხა]]). ყვავილის [[ჯამი (ბოტანიკა)|ჯამი]] შეზრდილფოთლიანია; [[გვირგვინი (ბოტანიკა)|გვირგვინს]] 5, ჩვეულებრივ თავისუფალი ფურცელი აქვს. მათგან ზედა, ყველაზე დიდ ფურცელს აფრა ან დროშა ეწოდება, 2 გვერდითას — ფრთა ან ნიჩაბი, 2 ქვედას (წინას) კი — კილი ან ნავი. [[მტვრიანა]] 10 ცალია, ისინი (9 ცალი) ხშირად ძირებით ერთმანეთს ეზრდება და ერთგვარ მილს წარმოქმნის, რომელიც [[ნასკვი|ნასკვზეა]] გარშემორტყმული, ერთი ცალი მტვრიანა კი თავისუფალი რჩება. თითქმის ყველა ფარვანასებრი გამოირჩევა [[ცილები]]ს მაღალი შემცველობით (განსაკუთრებით თესლი), რომლებიც მდიდარია შეუცვლელი ამინომჟავებით (მ.შ. ლიზინით, მეთიონინითა და ტრიპტოფანით). მრავალი მათგანი ([[ბარდა]], [[ოსპი]], [[ლობიო]], [[არაქისი]], [[სოია]], [[მუხუდო]], [[ცერცვი]] და სხვ.) კულტურაში ერთ-ერთი პირველი იყო შეტანილი როგორც ძვირფასი საჭმელი მცენარე. ძველი მიწათმოქმედებისთვის და ტროპიკებსა და სუბტროპიკებში მცხოვრები მრავალი თანამედროვე ხალხისათვის ამ მცენარეთა თესლი ცილების მთავარი წყაროა. მიწისზედა ყლორტები ცხოველების შესანიშნავი საკვებია. [[სამყურა]]ს, [[იონჯა]]ს, [[ესპარცეტი|ესპარცეტს]], [[ცერცველა]]ს სპეციალურად თესენ სათივედ. [[ხანჭკოლა]]ს ზოგიერთ სახეობას ამუშავებენ როგორც „[[მწვანე სასუქი|მწვანე სასუქს]]“, რომელიც ნიადაგის ნაყოფიერებას ამაღლებს, — მათ არ თიბავენ, არამედ მთელ მწვანე მასას ნიადაგში ჩახნავენ. ფარვანასებრთა მრავალი კულტურული სახეობა [[თესლბრუნვა|თესლბრუნვის]] აუცილებელი კომპონენტია.<ref name="დრე">{{დრე წიგნი |ავტორი=Сытин А. К. |სათაური=Бобовые |ტომი=3 |გვ=621–622 |id=1871012}}</ref> == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ფარვანისებრნი|*]] 91j61y9yhezclfsi9upwfly9cjp3pv4 4411551 4411546 2022-08-27T21:39:50Z გიო ოქრო 84301 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = ფარვანასებრნი | სურათის ფაილი = Doperwt rijserwt bloemen Pisum sativum.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = [[ბარდა]] | სურათის ფაილი2 = Crotalaria.jpg | სურათის აღწერა2 = [[კროტალარია]] | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება = [[ყვავილოვანი მცენარეები]] | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = [[პარკიანები]] | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | ქვეოჯახი = '''ფარვანასებრნი''' | ლათ = {{Btname|Faboideae|[[Rudd]], 1968}} | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = }} '''ფარვანასებრნი''' ({{lang-la|Faboideae}}) — მცენარეთა ქვეოჯახი [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] ოჯახისა. ცნობილია დაახლოებით 440 გვარი და 12 ათასამდე სახეობა. ფართოდ არიან გავრცელებული არამარტო ეკვატორულ, არამედ ზომიერ და ცივ ოლქებშიც. მრავლადაა მდელოებზე, ველებზე, ტყეებში, გზისპირა მდელობებზე. ხშირია [[ფოთლები]]ს ან მისი ნაწილების სახეცვლა პწკალებად ([[ღობის ცერცველა]]), [[ყლორტი|ყლორტებისა]] კი — ეკლებად ([[ინგლისური კურდღლისცოცხა]]). ყვავილის [[ჯამი (ბოტანიკა)|ჯამი]] შეზრდილფოთლიანია; [[გვირგვინი (ბოტანიკა)|გვირგვინს]] 5, ჩვეულებრივ თავისუფალი ფურცელი აქვს. მათგან ზედა, ყველაზე დიდ ფურცელს აფრა ან დროშა ეწოდება, 2 გვერდითას — ფრთა ან ნიჩაბი, 2 ქვედას (წინას) კი — კილი ან ნავი. [[მტვრიანა]] 10 ცალია, ისინი (9 ცალი) ხშირად ძირებით ერთმანეთს ეზრდება და ერთგვარ მილს წარმოქმნის, რომელიც [[ნასკვი|ნასკვზეა]] გარშემორტყმული, ერთი ცალი მტვრიანა კი თავისუფალი რჩება. თითქმის ყველა ფარვანასებრი გამოირჩევა [[ცილები]]ს მაღალი შემცველობით (განსაკუთრებით თესლი), რომლებიც მდიდარია შეუცვლელი ამინომჟავებით (მ.შ. ლიზინით, მეთიონინითა და ტრიპტოფანით). მრავალი მათგანი ([[ბარდა]], [[ოსპი]], [[ლობიო]], [[არაქისი]], [[სოია]], [[მუხუდო]], [[ცერცვი]] და სხვ.) კულტურაში ერთ-ერთი პირველი იყო შეტანილი როგორც ძვირფასი საჭმელი მცენარე. ძველი მიწათმოქმედებისთვის და ტროპიკებსა და სუბტროპიკებში მცხოვრები მრავალი თანამედროვე ხალხისათვის ამ მცენარეთა თესლი ცილების მთავარი წყაროა. მიწისზედა ყლორტები ცხოველების შესანიშნავი საკვებია. [[სამყურა]]ს, [[იონჯა]]ს, [[ესპარცეტი|ესპარცეტს]], [[ცერცველა]]ს სპეციალურად თესენ სათივედ. [[ხანჭკოლა]]ს ზოგიერთ სახეობას ამუშავებენ როგორც „[[მწვანე სასუქი|მწვანე სასუქს]]“, რომელიც ნიადაგის ნაყოფიერებას ამაღლებს, — მათ არ თიბავენ, არამედ მთელ მწვანე მასას ნიადაგში ჩახნავენ. ფარვანასებრთა მრავალი კულტურული სახეობა [[თესლბრუნვა|თესლბრუნვის]] აუცილებელი კომპონენტია.<ref name="დრე">{{დრე წიგნი |ავტორი=Сытин А. К. |სათაური=Бобовые |ტომი=3 |გვ=621–622 |id=1871012}}</ref> ამ ქვეოჯახს მიეკუთვნება ტროპიკული და სუბტროპიკული ოლქების ძვირფასმერქნიანი ჯიშები: ''Dalbergia latifolia'', {{სხ|D|albergia|nigra}}, {{სხ|D|albergia|melanoxylon}}, ''[[Pterocarpus santalinu]]'', გვარი ''[[Erythrina]]'' (მისი დიდი ყვავილები ფრინველების დახმარებით იმტვერება). ფარვანასებრთა შორისაა: [[მიროქსილონი]]ს გვარის (''Myroxylon'') წარმომადგენლები, რომლებიც ე.წ. პერუულ ბალზამს იძლევიან, [[იაპონური სტიფნოლობიუმი]] (''Stypnolobium japonica'') — ფლავონოიდ [[რუტინი]]ს სამრეწველო წყარო, [[საღებავი ინდიგოფერა]] (''Indigofera tinctoria'') — ღრმა ლურჯი ფერის საღებავის წყარო, [[ძირტკბილა (გვარი)|ძირტკბილა]] და [[თერმოფსისი]] — სამკურნალო მცენარეები. ქვეოჯახში შედის ყვავილოვან მცენარეთა ყველაზე მრავალრიცხოვანი გვარი — [[გლერძი]] და მასთან ახლოს მდგომი ოქსიტროპისი, ასევე გვარები [[ყვავისფრჩხილა (გვარი)|ყვავისფრჩხილა]], [[კრიალოსანა]], [[ფუჭფუჭა]], [[უძრახელა]] და სხვ. [[ესპანური კურდღლისცოცხა]] (''Spartium junceum'') გამოიყენება მთის ფერდობთა გასამაგრებლად.<ref name="დრე" /> == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ფარვანისებრნი|*]] erx0r24r3fbf00869xssxhdh67ug8sk 4411552 4411551 2022-08-27T21:40:23Z გიო ოქრო 84301 // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = ფარვანასებრნი | სურათის ფაილი = Doperwt rijserwt bloemen Pisum sativum.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = [[ბარდა]] | სურათის ფაილი2 = Crotalaria.jpg | სურათის აღწერა2 = [[კროტალარია]] | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება = [[ყვავილოვანი მცენარეები]] | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = [[პარკიანები]] | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | ქვეოჯახი = '''ფარვანასებრნი''' | ლათ = {{Btname|Faboideae|[[Rudd]], 1968}} | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = }} '''ფარვანასებრნი''' ({{lang-la|Faboideae}}) — მცენარეთა ქვეოჯახი [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] ოჯახისა. ცნობილია დაახლოებით 440 გვარი და 12 ათასამდე სახეობა. ფართოდ არიან გავრცელებული არამარტო ეკვატორულ, არამედ ზომიერ და ცივ ოლქებშიც. მრავლადაა მდელოებზე, ველებზე, ტყეებში, გზისპირა მდელობებზე. ხშირია [[ფოთლები]]ს ან მისი ნაწილების სახეცვლა პწკალებად ([[ღობის ცერცველა]]), [[ყლორტი|ყლორტებისა]] კი — ეკლებად ([[ინგლისური კურდღლისცოცხა]]). ყვავილის [[ჯამი (ბოტანიკა)|ჯამი]] შეზრდილფოთლიანია; [[გვირგვინი (ბოტანიკა)|გვირგვინს]] 5, ჩვეულებრივ თავისუფალი ფურცელი აქვს. მათგან ზედა, ყველაზე დიდ ფურცელს აფრა ან დროშა ეწოდება, 2 გვერდითას — ფრთა ან ნიჩაბი, 2 ქვედას (წინას) კი — კილი ან ნავი. [[მტვრიანა]] 10 ცალია, ისინი (9 ცალი) ხშირად ძირებით ერთმანეთს ეზრდება და ერთგვარ მილს წარმოქმნის, რომელიც [[ნასკვი|ნასკვზეა]] გარშემორტყმული, ერთი ცალი მტვრიანა კი თავისუფალი რჩება. თითქმის ყველა ფარვანასებრი გამოირჩევა [[ცილები]]ს მაღალი შემცველობით (განსაკუთრებით თესლი), რომლებიც მდიდარია შეუცვლელი ამინომჟავებით (მ.შ. ლიზინით, მეთიონინითა და ტრიპტოფანით). მრავალი მათგანი ([[ბარდა]], [[ოსპი]], [[ლობიო]], [[არაქისი]], [[სოია]], [[მუხუდო]], [[ცერცვი]] და სხვ.) კულტურაში ერთ-ერთი პირველი იყო შეტანილი როგორც ძვირფასი საჭმელი მცენარე. ძველი მიწათმოქმედებისთვის და ტროპიკებსა და სუბტროპიკებში მცხოვრები მრავალი თანამედროვე ხალხისათვის ამ მცენარეთა თესლი ცილების მთავარი წყაროა. მიწისზედა ყლორტები ცხოველების შესანიშნავი საკვებია. [[სამყურა]]ს, [[იონჯა]]ს, [[ესპარცეტი|ესპარცეტს]], [[ცერცველა]]ს სპეციალურად თესენ სათივედ. [[ხანჭკოლა]]ს ზოგიერთ სახეობას ამუშავებენ როგორც „[[მწვანე სასუქი|მწვანე სასუქს]]“, რომელიც ნიადაგის ნაყოფიერებას ამაღლებს, — მათ არ თიბავენ, არამედ მთელ მწვანე მასას ნიადაგში ჩახნავენ. ფარვანასებრთა მრავალი კულტურული სახეობა [[თესლბრუნვა|თესლბრუნვის]] აუცილებელი კომპონენტია.<ref name="დრე">{{დრე წიგნი |ავტორი=Сытин А. К. |სათაური=Бобовые |ტომი=3 |გვ=621–622 |id=1871012}}</ref> ამ ქვეოჯახს მიეკუთვნება ტროპიკული და სუბტროპიკული ოლქების ძვირფასმერქნიანი ჯიშები: ''Dalbergia latifolia'', {{სხ|D|albergia|nigra}}, {{სხ|D|albergia|melanoxylon}}, ''[[Pterocarpus santalinu]]'', გვარი ''[[Erythrina]]'' (მისი დიდი ყვავილები ფრინველების დახმარებით იმტვერება). ფარვანასებრთა შორისაა: [[მიროქსილონი]]ს გვარის (''Myroxylon'') წარმომადგენლები, რომლებიც ე.წ. პერუულ ბალზამს იძლევიან, [[იაპონური სტიფნოლობიუმი]] (''Stypnolobium japonica'') — ფლავონოიდ [[რუტინი]]ს სამრეწველო წყარო, [[საღებავი ინდიგოფერა]] (''Indigofera tinctoria'') — ღრმა ლურჯი ფერის საღებავის წყარო, [[ძირტკბილა (გვარი)|ძირტკბილა]] და [[თერმოფსისი]] — სამკურნალო მცენარეები. ქვეოჯახში შედის ყვავილოვან მცენარეთა ყველაზე მრავალრიცხოვანი გვარი — [[გლერძი]] და მასთან ახლოს მდგომი [[ოქსიტროპისი]], ასევე გვარები [[ყვავისფრჩხილა (გვარი)|ყვავისფრჩხილა]], [[კრიალოსანა]], [[ფუჭფუჭა]], [[უძრახელა]] და სხვ. [[ესპანური კურდღლისცოცხა]] (''Spartium junceum'') გამოიყენება მთის ფერდობთა გასამაგრებლად.<ref name="დრე" /> == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ფარვანისებრნი|*]] ex1ylk27onoe1j65iggx6gsn4uh022w 4411553 4411552 2022-08-27T21:41:24Z გიო ოქრო 84301 // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = ფარვანასებრნი | სურათის ფაილი = Doperwt rijserwt bloemen Pisum sativum.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = [[ბარდა]] | სურათის ფაილი2 = Crotalaria.jpg | სურათის აღწერა2 = [[კროტალარია]] | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება = [[ყვავილოვანი მცენარეები]] | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = [[პარკიანები]] | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | ქვეოჯახი = '''ფარვანასებრნი''' | ლათ = {{Btname|Faboideae|[[Rudd]], 1968}} | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = }} '''ფარვანასებრნი''' ({{lang-la|Faboideae}}) — მცენარეთა ქვეოჯახი [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] ოჯახისა. ცნობილია დაახლოებით 440 გვარი და 12 ათასამდე სახეობა. ფართოდ არიან გავრცელებული არამარტო ეკვატორულ, არამედ ზომიერ და ცივ ოლქებშიც. მრავლადაა მდელოებზე, ველებზე, ტყეებში, გზისპირა მდელობებზე. ხშირია [[ფოთლები]]ს ან მისი ნაწილების სახეცვლა პწკალებად ([[ღობის ცერცველა]]), [[ყლორტი|ყლორტებისა]] კი — ეკლებად ([[ინგლისური კურდღლისცოცხა]]). ყვავილის [[ჯამი (ბოტანიკა)|ჯამი]] შეზრდილფოთლიანია; [[გვირგვინი (ბოტანიკა)|გვირგვინს]] 5, ჩვეულებრივ თავისუფალი ფურცელი აქვს. მათგან ზედა, ყველაზე დიდ ფურცელს აფრა ან დროშა ეწოდება, 2 გვერდითას — ფრთა ან ნიჩაბი, 2 ქვედას (წინას) კი — კილი ან ნავი. [[მტვრიანა]] 10 ცალია, ისინი (9 ცალი) ხშირად ძირებით ერთმანეთს ეზრდება და ერთგვარ მილს წარმოქმნის, რომელიც [[ნასკვი|ნასკვზეა]] გარშემორტყმული, ერთი ცალი მტვრიანა კი თავისუფალი რჩება. თითქმის ყველა ფარვანასებრი გამოირჩევა [[ცილები]]ს მაღალი შემცველობით (განსაკუთრებით თესლი), რომლებიც მდიდარია შეუცვლელი ამინომჟავებით (მ.შ. ლიზინით, მეთიონინითა და ტრიპტოფანით). მრავალი მათგანი ([[ბარდა]], [[ოსპი]], [[ლობიო]], [[არაქისი]], [[სოია]], [[მუხუდო]], [[ცერცვი]] და სხვ.) კულტურაში ერთ-ერთი პირველი იყო შეტანილი როგორც ძვირფასი საჭმელი მცენარე. ძველი მიწათმოქმედებისთვის და ტროპიკებსა და სუბტროპიკებში მცხოვრები მრავალი თანამედროვე ხალხისათვის ამ მცენარეთა თესლი ცილების მთავარი წყაროა. მიწისზედა ყლორტები ცხოველების შესანიშნავი საკვებია. [[სამყურა]]ს, [[იონჯა]]ს, [[ესპარცეტი|ესპარცეტს]], [[ცერცველა]]ს სპეციალურად თესენ სათივედ. [[ხანჭკოლა]]ს ზოგიერთ სახეობას ამუშავებენ როგორც „[[მწვანე სასუქი|მწვანე სასუქს]]“, რომელიც ნიადაგის ნაყოფიერებას ამაღლებს, — მათ არ თიბავენ, არამედ მთელ მწვანე მასას ნიადაგში ჩახნავენ. ფარვანასებრთა მრავალი კულტურული სახეობა [[თესლბრუნვა|თესლბრუნვის]] აუცილებელი კომპონენტია.<ref name="დრე">{{დრე წიგნი |ავტორი=Сытин А. К. |სათაური=Бобовые |ტომი=3 |გვ=621–622 |id=1871012}}</ref> ამ ქვეოჯახს მიეკუთვნება ტროპიკული და სუბტროპიკული ოლქების ძვირფასმერქნიანი ჯიშები: ''[[Dalbergia latifolia]]'', {{სხ|D|albergia|nigra}}, {{სხ|D|albergia|melanoxylon}}, ''[[Pterocarpus santalinu]]'', გვარი ''[[Erythrina]]'' (მისი დიდი ყვავილები ფრინველების დახმარებით იმტვერება). ფარვანასებრთა შორისაა: [[მიროქსილონი]]ს გვარის (''Myroxylon'') წარმომადგენლები, რომლებიც ე.წ. პერუულ ბალზამს იძლევიან, [[იაპონური სტიფნოლობიუმი]] (''Stypnolobium japonica'') — ფლავონოიდ [[რუტინი]]ს სამრეწველო წყარო, [[საღებავი ინდიგოფერა]] (''Indigofera tinctoria'') — ღრმა ლურჯი ფერის საღებავის წყარო, [[ძირტკბილა (გვარი)|ძირტკბილა]] და [[თერმოფსისი]] — სამკურნალო მცენარეები. ქვეოჯახში შედის ყვავილოვან მცენარეთა ყველაზე მრავალრიცხოვანი გვარი — [[გლერძი]] და მასთან ახლოს მდგომი [[ოქსიტროპისი]], ასევე გვარები [[ყვავისფრჩხილა (გვარი)|ყვავისფრჩხილა]], [[კრიალოსანა]], [[ფუჭფუჭა]], [[უძრახელა]] და სხვ. [[ესპანური კურდღლისცოცხა]] (''Spartium junceum'') გამოიყენება მთის ფერდობთა გასამაგრებლად.<ref name="დრე" /> == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ფარვანისებრნი|*]] l1duymobc4ecogzgg3ngs6jkqmgoo7l 4411555 4411553 2022-08-27T21:47:29Z გიო ოქრო 84301 წაიშალა [[კატეგორია:ფარვანისებრნი]]; დაემატა [[კატეგორია:ფარვანასებრნი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = ფარვანასებრნი | სურათის ფაილი = Doperwt rijserwt bloemen Pisum sativum.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = [[ბარდა]] | სურათის ფაილი2 = Crotalaria.jpg | სურათის აღწერა2 = [[კროტალარია]] | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება = [[ყვავილოვანი მცენარეები]] | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = [[პარკიანები]] | ოჯახი = [[პარკოსნები]] | ქვეოჯახი = '''ფარვანასებრნი''' | ლათ = {{Btname|Faboideae|[[Rudd]], 1968}} | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = }} '''ფარვანასებრნი''' ({{lang-la|Faboideae}}) — მცენარეთა ქვეოჯახი [[პარკოსნები|პარკოსანთა]] ოჯახისა. ცნობილია დაახლოებით 440 გვარი და 12 ათასამდე სახეობა. ფართოდ არიან გავრცელებული არამარტო ეკვატორულ, არამედ ზომიერ და ცივ ოლქებშიც. მრავლადაა მდელოებზე, ველებზე, ტყეებში, გზისპირა მდელობებზე. ხშირია [[ფოთლები]]ს ან მისი ნაწილების სახეცვლა პწკალებად ([[ღობის ცერცველა]]), [[ყლორტი|ყლორტებისა]] კი — ეკლებად ([[ინგლისური კურდღლისცოცხა]]). ყვავილის [[ჯამი (ბოტანიკა)|ჯამი]] შეზრდილფოთლიანია; [[გვირგვინი (ბოტანიკა)|გვირგვინს]] 5, ჩვეულებრივ თავისუფალი ფურცელი აქვს. მათგან ზედა, ყველაზე დიდ ფურცელს აფრა ან დროშა ეწოდება, 2 გვერდითას — ფრთა ან ნიჩაბი, 2 ქვედას (წინას) კი — კილი ან ნავი. [[მტვრიანა]] 10 ცალია, ისინი (9 ცალი) ხშირად ძირებით ერთმანეთს ეზრდება და ერთგვარ მილს წარმოქმნის, რომელიც [[ნასკვი|ნასკვზეა]] გარშემორტყმული, ერთი ცალი მტვრიანა კი თავისუფალი რჩება. თითქმის ყველა ფარვანასებრი გამოირჩევა [[ცილები]]ს მაღალი შემცველობით (განსაკუთრებით თესლი), რომლებიც მდიდარია შეუცვლელი ამინომჟავებით (მ.შ. ლიზინით, მეთიონინითა და ტრიპტოფანით). მრავალი მათგანი ([[ბარდა]], [[ოსპი]], [[ლობიო]], [[არაქისი]], [[სოია]], [[მუხუდო]], [[ცერცვი]] და სხვ.) კულტურაში ერთ-ერთი პირველი იყო შეტანილი როგორც ძვირფასი საჭმელი მცენარე. ძველი მიწათმოქმედებისთვის და ტროპიკებსა და სუბტროპიკებში მცხოვრები მრავალი თანამედროვე ხალხისათვის ამ მცენარეთა თესლი ცილების მთავარი წყაროა. მიწისზედა ყლორტები ცხოველების შესანიშნავი საკვებია. [[სამყურა]]ს, [[იონჯა]]ს, [[ესპარცეტი|ესპარცეტს]], [[ცერცველა]]ს სპეციალურად თესენ სათივედ. [[ხანჭკოლა]]ს ზოგიერთ სახეობას ამუშავებენ როგორც „[[მწვანე სასუქი|მწვანე სასუქს]]“, რომელიც ნიადაგის ნაყოფიერებას ამაღლებს, — მათ არ თიბავენ, არამედ მთელ მწვანე მასას ნიადაგში ჩახნავენ. ფარვანასებრთა მრავალი კულტურული სახეობა [[თესლბრუნვა|თესლბრუნვის]] აუცილებელი კომპონენტია.<ref name="დრე">{{დრე წიგნი |ავტორი=Сытин А. К. |სათაური=Бобовые |ტომი=3 |გვ=621–622 |id=1871012}}</ref> ამ ქვეოჯახს მიეკუთვნება ტროპიკული და სუბტროპიკული ოლქების ძვირფასმერქნიანი ჯიშები: ''[[Dalbergia latifolia]]'', {{სხ|D|albergia|nigra}}, {{სხ|D|albergia|melanoxylon}}, ''[[Pterocarpus santalinu]]'', გვარი ''[[Erythrina]]'' (მისი დიდი ყვავილები ფრინველების დახმარებით იმტვერება). ფარვანასებრთა შორისაა: [[მიროქსილონი]]ს გვარის (''Myroxylon'') წარმომადგენლები, რომლებიც ე.წ. პერუულ ბალზამს იძლევიან, [[იაპონური სტიფნოლობიუმი]] (''Stypnolobium japonica'') — ფლავონოიდ [[რუტინი]]ს სამრეწველო წყარო, [[საღებავი ინდიგოფერა]] (''Indigofera tinctoria'') — ღრმა ლურჯი ფერის საღებავის წყარო, [[ძირტკბილა (გვარი)|ძირტკბილა]] და [[თერმოფსისი]] — სამკურნალო მცენარეები. ქვეოჯახში შედის ყვავილოვან მცენარეთა ყველაზე მრავალრიცხოვანი გვარი — [[გლერძი]] და მასთან ახლოს მდგომი [[ოქსიტროპისი]], ასევე გვარები [[ყვავისფრჩხილა (გვარი)|ყვავისფრჩხილა]], [[კრიალოსანა]], [[ფუჭფუჭა]], [[უძრახელა]] და სხვ. [[ესპანური კურდღლისცოცხა]] (''Spartium junceum'') გამოიყენება მთის ფერდობთა გასამაგრებლად.<ref name="დრე" /> == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ფარვანასებრნი|*]] argq76dsx8hma2xztl5s2n83yl7ge4l 0 537689 4411548 4410813 2022-08-27T20:58:48Z Xqbot 8347 რობოტი: ორმაგი გადამისამართების გასწორება → [[ფარვანასებრნი]] wikitext text/x-wiki #გადამისამართება [[ფარვანასებრნი]] ria8cbukxpsb5zikbvvimbkhnaxg6m1 3 537690 4411371 4410850 2022-08-27T13:59:04Z Otogi 27089 wikitext text/x-wiki {{გამარჯობა}}— [[მომხმარებელი:Jaba1977|<span style="color:#006400;">'''''Wiki -'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:Jaba1977|<span style="color:#006400">'''''ჯაბა'''''</span>]] 04:30, 26 აგვისტო 2022 (UTC) == გთხოვთ, ვარჯიშისთვის გამოიყენოთ [[ვიკიპედია:სავარჯიშო|„სავარჯიშო გვერდი“]] ! == {{ახალბედა/ტესტი}} — [[მომხმარებელი:MIKHEIL|<font color="#0000FF">Mikheil</font>]] <small>^{[[მომხმარებელი განხილვა:MIKHEIL|<span style="color:#00FF00">მიწერა</span>]]}</small> 08:16, 26 აგვისტო 2022 (UTC) ==გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ== {{ვანდალი/ძირი}}— [[User:Otogi|<span style="color:#0018A8; font-family:Neuropol"><b>OTOGI</b></span>]] <small>^{[[User talk:Otogi|<span style="color:#0018A8">Messages</span>]]}</small> 13:59, 27 აგვისტო 2022 (UTC) l9x8ctaxwi2uhzj6nus2c2m19a0p86p 0 537698 4411623 4410971 2022-08-28T10:08:57Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki '''გიოდელის პრემია''' ({{lang-en|Gödel Prize}}) — ყოველწლიური პრიზი თეორიული [[ინფორმატიკა|ინფორმატიკის]] სფეროში გამორჩეული ნაშრომებისთვის, რომელსაც ერთობლივად გადასცემს თეორიული კომპიუტერული მეცნიერების ევროპული ასოციაცია (EATCS) და [[გამოთვლითი ტექნიკის ასოციაცია|გამოთვლითი ტექნიკის ასოციაციის]] ალგორითმებისა და გამოთვლითი თეორიის სპეციალური ჯგუფი (ACM SIGACT). ჯილდოს სახელი [[კურტ გიოდელი]]ს პატივსაცემად ეწოდა. გიოდელის კავშირი თეორიულ კომპიუტერულ მეცნიერებასთან არის ის, რომ მან პირველმა წამოჭრა კითხვა „P NP-ს წინააღმდეგ", 1956 წელს [[ჯონ ფონ ნოიმანი|ჯონ ფონ ნეუმანისადმი]] მიწერილ წერილში, რომელშიც გიოდელმა იკითხა, შეიძლებოდა თუ არა გარკვეული NP-სრული ამოცანის ამოხსნა კვადრატულ ან წრფივ დროში.<ref>{{Cite web|url=https://rjlipton.wordpress.com/the-gdel-letter/|title=The Gödel Letter|date=2009-02-12}}</ref> გიოდელის პრემია გაიცემა 1993 წლიდან და მოიცავს ფულად ჯილდოს 5000 აშშ დოლარის ოდენობით. გადაცემა ხდება STOC-ზე (ACM Symposium on Theory of Computing, ერთ-ერთი მთავარი [[ჩრდილოეთი ამერიკა|ჩრდილოეთ ამერიკის]] კონფერენცია თეორიულ კომპიუტერულ მეცნიერებაში) ან ICALP-ზე (ერთ-ერთი მთავარი [[ევროპა|ევროპული]] კონფერენცია ამ სფეროში). პრიზის მისაღებად ნაშრომი უნდა გამოქვეყნდეს რეფერენტის მიერ ჟურნალში ბოლო 14 (თავიდან იყო 7) წლის განმავლობაში.<ref name="Godël2017">{{Cite web|title=2017 Gödel Prize|url=https://www.eatcs.org/index.php/component/content/article/1-news/2450-2017-godel-prize|publisher=EATCS|access-date=29 March 2017}}</ref> პრემიის ლაურეატს ირჩევს ექვსწევრიანი კომიტეტი. EATCS-ის პრეზიდენტი და SIGACT-ის თავმჯდომარე კომიტეტში ნიშნავენ სამ-სამ წევრს, რომლებიც იმუშავებენ სამწლიანი ვადით. კომიტეტს მონაცვლეობით ხელმძღვანელობენ EATCS და SIGACT-ის წარმომადგენლები. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://web.archive.org/web/20190709140601/http://www.sigact.org/prizes/g%C3%B6del.html Gödel Prize] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ყოველწლიური მოვლენები]] [[კატეგორია:ჯილდოები ინფორმატიკის დარგში]] [[კატეგორია:თეორიული ინფორმატიკა]] [[კატეგორია:ჯილდოები ანბანის მიხედვით]] of2j900vl37qt6vzt5d7v94motsrxoc 0 537713 4411514 4411089 2022-08-27T17:15:43Z გიო ოქრო 84301 /* სქოლიო */ // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სინგლი | სახელწოდება = It's My Life | გარეკანი = Bon jovi-its my life s 1.jpg | ჩარჩო = | ალტ = | ტიტრი = | შემსრულებელი = [[ბონ ჯოვი]] | ალბომი = [[Crush (ბონ ჯოვის ალბომი)|Crush]] | A-მხარე = | B-მხარე = „Next 100 Years“ | გამოსვლის თარიღი = 8 მაისი, 2000<ref name="r&r"/> | ფორმატი = | ჩაიწერა = | ჟანრი = [[პოპ-როკი]], [[არენა-როკი]]<ref name="Rolling Stone">{{cite magazine|last=Spanos|first=Brittany|date=November 10, 2016|title=Readers' Poll: 10 Best Bon Jovi Songs|url=https://www.rollingstone.com/music/music-lists/readers-poll-10-best-bon-jovi-songs-128857/its-my-life-129218/|access-date= 17 სექტემბერი, 2018|magazine=[[Rolling Stone]]}}</ref> | ხანგრძლივობა = 3:44 | ლეიბლი = [[Island Records|Island]], [[Mercury Records|Mercury]] | ავტორი = [[ჯონ ბონ ჯოვი]], [[რიჩი სამბორა]], [[მაქს მარტინი]] | პროდიუსერი = ჯონ ბონ ჯოვი, რიჩი სამბორა, [[ლუკ ებინი]] | სერტიფიკატი = | ქრონოლოგია = | წინა სინგლი = „[[Real Life (ბონ ჯოვის სიმღერა)|Real Life]]“<br />(1999) | ეს სინგლი = '''„It's My Life“'''<br />(2000) | შემდეგი სინგლი = „[[Say It Isn't So (ბონ ჯოვის სიმღერა)|Say It Isn't So]]“<br />(2000) | სხვა ინფორმაცია = {{მუსიკალური ვიდეო|{{YouTube|vx2u5uUu3DE|„It's My Life“}}}} }} '''„''It's My Life''“''' ({{Lang-ka|„ეს ჩემი ცხოვრებაა“}}) — ამერიკულ როკჯგუფ [[ბონ ჯოვი|ბონ ჯოვის]] სიმღერა. გამოვიდა 2000 წლის 8 მაისს, როგორც მათი მეშვიდე სტუდიური ალბომის ''„[[Crush (ბონ ჯოვის ალბომი)|Crush]]“'' (2000) მთავარი სინგლი. დაწერილია [[ჯონ ბონ ჯოვი|ჯონ ბონ ჯოვის]], [[რიჩი სამბორა|რიჩი სამბორასა]] და [[მაქს მარტინი|მაქს მარტინის]] მიერ, თანაპროდიუსერი იყო [[ლუკ ებინი]]. სიმღერამ პირველი ადგილი დაიკავა ავსტრიაში, [[ფლანდრია|ფლანდრიაში]], იტალიაში, ნიდერლანდებში, პორტუგალიაში, რუმინეთში, ესპანეთსა და შვეიცარიაში, ტოპ 10-ში მოხვდა რამდენიმე სხვა ქვეყანაში, 33-ე ადგილი დაიკავა აშშ-ის [[ბილბორდის ცხელი ასეული|ბილბორდის ცხელ ასეულში]] . „''It's My Life''“ არის ბონ ჯოვის ყველაზე ცნობილი 1980-იანი წლების შემდგომი ჰიტი და ჯგუფს ახალი, უფრო ახალგაზრდა თაყვანისმცემლების შეძენაში დაეხმარა.<ref>{{Cite web|url=https://www.mashitafandia.com/2015/01/its-my-life.html|title=It's My Life}}</ref> == მუსიკალური ვიდეო == მუსიკალური ვიდეოს რეჟისორი იყო უეინ ისამი. მასში ორი მთავარი გმირია [[უილ ესტესი]] (ტომი) და [[შირი ეფლბი|შირი ეპლბი]] (ჯინა).<ref>{{Cite web|title=Bon Jovi: It's My Life (2000)|publisher=IMDB|url=https://www.imdb.com/title/tt6736086/?ref_=nm_flmg_act_30|access-date=July 12, 2019}}</ref> დასაწყისში ტომი თავის კომპიუტერში უყურებს ბონ ჯოვის კონცერტის ვიდეოს, ამ დროს დედამ ნაგვის გატანა დაავალა. მოულოდნელად მას ჯინა დაურეკავს და ეუბნება, სასწრაფოდ მივიდეს გვირაბში, რადგან კონცერტი უკვე დაიწყო. ტომი სირბილით ჩარბის თავისი ბინიდან და თან გამოიყოლებს ნაგავს. შემდეგ ის [[ლოს-ანჯელესი|ლოს-ანჯელესის]] ქუჩებით გარბის კონცერტისკენ, გზაში გამოედევნებიან [[შინაური ძაღლი|ძაღლები]], გაირბენს [[მარათონი|მარათონზე]], მოხვდება ფოტოსურათებში და ქვეშ გაუძვრება სატვირთო მანქანას. ვიდეო შთაგონებულია ფილმით „[[გაიქეცი, ლოლა, გაიქეცი]]“.<ref>Alex Gernandt: ''Bon Jovi'', 2. edition, Goldmann, München 2001, {{ISBN|3-442-42851-3}}, p 261</ref> ჯონ ბონ ჯოვი ესტესს ფილმ „<nowiki/>[[U-571 (ფილმი)|''U-''571]]<nowiki/>“-ის გადასაღებ მოედანზე შეხვდა და ვიდეოში გადასაღებად აირჩია. მუსიკალურ ვიდეოში ერთ-ერთ მთავარ მოქმედების ადგილად წარმოდგენილია ლოს-ანჯელესის მე-2 ქუჩის გვირაბი. ეს არის ბონ ჯოვის [[YouTube|YouTube-]]<nowiki/>ის არხზე ყველაზე მონახულებადი ვიდეო. 2022 წლის 17 აგვისტოს მდგომარეობით, 1,1 მილიარდზე მეტი ნახვა აქვს.<ref>{{Cite web|title=Bon Jovi scores their first billion-view video - but not for the song you think|date=June 30, 2021|url=https://kixi.com/bon-jovi-scores-their-first-billion-view-video-but-not-for-the-song-you-think/|access-date=June 30, 2021}}</ref> == ტრეკების სია == {{სვეტი-დასაწყისი}} {{სვეტი-2}} '''US 7-inch single'''<ref>{{cite AV media notes|title=It's My Life|others=[[Bon Jovi]]|year=2000|type=US 7-inch single vinyl disc|publisher=[[Island Records]]|id=314 562 801-7}}</ref> : A. „It's My Life“ : B. „Next 100 Years“ '''Australian maxi-CD single'''<ref>{{cite AV media notes|title=It's My Life|others=Bon Jovi|year=2000|type=Australian maxi-CD single liner notes|publisher=[[Mercury Records]]|id=562 756-2}}</ref> # „It's My Life“ # „Hush“ <small>(დემო ვერსია)</small> # „You Can't Lose at Love“ <small>(დემო)</small> # „I Don't Want to Live Forever“ <small>(დემო)</small> # „[[Someday I'll Be Saturday Night]]“ <small>(გაფართოებული ვიდეოკლიპი)</small> * „Someday“ was recorded live by [[Tony Bongiovi]] at the Sanctuary II, New Jersey Web Concert on February 10, 2000 '''UK CD1'''<ref>{{cite AV media notes|title=It's My Life|others=Bon Jovi|year=2000|type=UK CD1 liner notes|publisher=Mercury Records|id=562 752-2}}</ref> # „It's My Life“ # „Hush“ <small>(დემო ვერსია)</small> # „You Can't Lose at Love“ <small>(დემო ვერსია)</small> * Includes poster {{სვეტი-2}} '''UK CD2'''<ref>{{cite AV media notes|title=It's My Life|others=Bon Jovi|year=2000|type=UK CD2 liner notes|publisher=Mercury Records|id=562 768-2}}</ref> # „It's My Life“ <small>(დეივ ბასკომის მიქსი)</small> # „Temptation“ <small>(დემო ვერსია)</small> # „I Don't Want to Live Forever“ <small>(დემო ვერსია)</small> # „It's My Life“ <small>(გაფართოებული ვიდეო)</small> '''European CD single'''<ref>{{cite AV media notes|title=It's My Life|others=Bon Jovi|year=2000|type=European CD single liner notes|publisher=Mercury Records|id=562 753-2}}</ref> # „It's My Life“ # „Hush“ <small>(დემო ვერსია)</small> '''European enhanced CD single'''<ref>{{cite AV media notes|title=It's My Life|others=Bon Jovi|year=2000|type=European enhanced CD single liner notes|publisher=Mercury Records|id=562 754-2}}</ref> # „It's My Life“ # „Hush“ <small>(დემო ვერსია)</small> # „You Can't Lose at Love“ <small>(დემო ვერსია)</small> # „Someday I'll Be Saturday Night“ <small>(ცოცხლად)</small> * „Someday“ ცოცხლად ჩაიწერა ტონი ბონჯოვის მიერ ნიუ-ჯერსის ვებკონცერტზე, 2000 წლის 10 თებერვალს. {{სვეტი-დასასრული}} == აკუსტიკური ვერსია == სიმღერის ბევრად უფრო ნელი, [[აკუსტიკური მუსიკა|აკუსტიკური]] [[ბალადა|ბალადის]] ვერსია წარმოდგენილია ბონ ჯოვის 2003 წლის ალბომში ''„[[This Left Feels Right]]“'', მათი უდიდესი ჰიტების კოლექციაში, რომელიც ადაპტირებული იყო ახალ ფორმატებში. ეს ვერსია ასევე გამოვიდა სინგლის სახით. ცოცხალი შესრულება [[YouTube]]-ზე 2020 წლის მაისში აიტვირთა. == ჯილდოები == ;გამარჯვება: * „წლის ვიდეო“ [[VH1]]-ის „My Music Awards“-ზე.<ref>{{cite magazine | title=Creed, Hill Lead My VH1 Awards | magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]] | url=http://www.billboard.com/news/creed-hill-lead-my-vh1-awards-875010.story#/news/creed-hill-lead-my-vh1-awards-875010.story | access-date= 10 ოქტომბერი, 2010}}</ref> * წლის ერთ-ერთი საუკეთესო სიმღერა [[ამერიკის კომპოზიტორების, ავტორებისა და გამომცემლების საზოგადოება|ამერიკის კომპოზიტორების, ავტორებისა და გამომცემლების საზოგადოების]] „პოპმუსიკის დაჯილდოებაზე“ ;ნომინაცია: * „საუკეთესო როკშესრულება დუეტის ან ჯგუფის მიერ ვოკალთან ერთად“ [[გრემის ჯილდო|„გრემის“]] 43-ე დაჯილდოებაზე, მაგრამ დამარცხდა [[U2]]-ის „''[[Beautiful Day]]''“-სთან. == ჩარტები == {{სვეტი-დასაწყისი}} {{სვეტი-2}} ===ყოველკვირეული ჩარტები=== {|class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center" !ჩარტი (2000–2001) !უმაღლესი<br/>პოზიცია |- {{Single chart|Australia|5|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |- {{Single chart|Austria|1|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |- {{Single chart|Flanders|1|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |- {{Single chart|Wallonia|6|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |- {{Single chart|Canadatopsingles|20|chartid=7292|access-date=June 26, 2019|rowheader=true}}{{Efn|„It's My Life“ მე-20 პოზიციაზე იყო 2000 წლის ნოემბერში, როდესაც ''[[RPM (ჟურნალი)|RPM]]''-ის გამოცემა შეწყდა.}} |- {{Single chart|Canadaadultcontemporary|38|chartid=7106|access-date=June 26, 2019|rowheader=true}}{{Efn|„It's My Life“ 38-ე პოზიციაზე იყო 2000 წლის ნოემბერში, როდესაც ''[[RPM (ჟურნალი)|RPM]]''-ის გამოცემა შეწყდა.}} |- {{Single chart|Canadarock|11|chartid=7183|access-date=June 26, 2019|rowheader=true}}{{Efn|„It's My Life“ მე-11 პოზიციაზე იყო 2000 წლის ნოემბერში, როდესაც ''[[RPM (ჟურნალი)|RPM]]''-ის გამოცემა შეწყდა.}} |- !scope="row"|ხორვატია ([[Croatian Radiotelevision|HRT]])<ref>{{cite web|url=http://www.hrt.hr/hr/top20/lista.html|title=HR Top 20 Lista|publisher=[[Croatian Radiotelevision]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20000706205429/http://www.hrt.hr/hr/top20/lista.html|archive-date=July 6, 2000|access-date=March 7, 2021}}</ref> |3 |- !scope="row"|დანია ([[IFPI Danmark|IFPI]])<ref>{{cite magazine|url=https://worldradiohistory.com/UK/Music-and-Media/00s/2000/MM-2000-06-17.pdf|title=Top National Sellers|magazine=[[Music & Media]]|volume=17|issue=25|page=13|date=June 17, 2000|access-date=April 16, 2020}}</ref> |2 |- !scope="row"|ევროპა ([[ევროპის ცხელი ასეული]])<ref>{{cite magazine|url=https://worldradiohistory.com/UK/Music-and-Media/00s/2000/MM-2000-06-24.pdf|title=Eurochart Hot 100 Singles|magazine=Music & Media|volume=17|issue=26|page=11|date=June 24, 2000|access-date=August 2, 2021}}</ref> |1 |- {{Single chart|Finland|6|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |- {{Single chart|France|14|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |- {{Single chart|Germany|2|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|songid=4271|access-date=October 19, 2018|rowheader=true|refname="ger"}} |- !scope="row"|საბერძნეთი ([[IFPI Greece|IFPI]])<ref>{{cite magazine|url=https://worldradiohistory.com/UK/Music-and-Media/00s/2000/MM-2000-07-29.pdf|title=Top National Sellers|magazine=Music & Media|volume=17|issue=31|page=9|date=July 29, 2000|access-date=June 9, 2020}} ''See'' LW ''column''.</ref> |3 |- !scope="row"|უნგრეთი ([[Association of Hungarian Record Companies|Mahasz]])<ref>{{cite magazine|url=https://worldradiohistory.com/UK/Music-and-Media/00s/2000/MM-2000-06-03.pdf|title=Top National Sellers|magazine=Music & Media|volume=17|issue=23|page=17|date=June 3, 2000|access-date=June 9, 2020}}</ref> |5 |- !scope="row"|ისლანდია ([[Íslenski listinn|Íslenski Listinn Topp 40]])<ref>{{cite news|url=https://timarit.is/page/3005537#page/n11/mode/2up|title=Íslenski Listinn Topp 20 (16.9–23.9 2000)|newspaper=[[DV (newspaper)|Dagblaðið Vísir]]|language=is|page=12|date=September 15, 2000|access-date=October 7, 2019}}</ref> |2 |- {{Single chart|Ireland2|5|song=It's My Life|access-date=October 7, 2019|rowheader=true}} |- {{Single chart|Italy|1|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |- {{Single chart|Dutch40|1|year=2000|week=22|access-date=June 26, 2019|rowheader=true}} |- {{Single chart|Dutch100|1|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |- {{Single chart|Norway|3|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |- !scope="row"|პორტუგალია ([[Associação Fonográfica Portuguesa|AFP]])<ref>{{cite magazine|url=https://worldradiohistory.com/UK/Music-and-Media/00s/2000/MM-2000-09-02.pdf|title=Top National Sellers|magazine=Music & Media|volume=17|issue=36|page=13|date=September 2, 2000|access-date=May 1, 2018}}</ref> |1 |- !scope="row"|რუმინეთი ([[Romanian Top 100]])<ref name="2000 yec">{{cite news|url=http://www.rt100.ro/topul-anului-2000.html|title=Topul anului 2000|publisher=[[Romanian Top 100]]|language=ro|access-date=September 1, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20050122081829/http://www.rt100.ro/topul-anului-2000.html|archive-date=January 22, 2005|url-status=dead}}</ref> |1 |- {{Single chart|Scotland|3|date=20000603|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |- {{Single chart|Spain|1|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=June 26, 2019|rowheader=true}} |- {{Single chart|Sweden|2|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |- {{Single chart|Switzerland|1|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |- {{Single chart|UK|3|artist=Bon Jovi|date=20000603|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |- {{Single chart|Billboardhot100|33|artistid=4144|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |- {{Single chart|Billboardadultpopsongs|11|artistid=4144|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |- {{Single chart|Billboardpopsongs|14|artistid=4144|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |} {|class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" !ჩარტი (2008) !უმაღლესი<br/>პოზიცია |- {{Single chart|Finnishdownload|29|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=August 14, 2022|rowheader=true}} |} {|class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" !ჩარტი (2011) !უმაღლესი<br/>პოზიცია |- {{Single chart|Hungarytop10|6|week=5|year=2011|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=November 3, 2012|rowheader=true}} |} {|class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" !ჩარტი (2020) !უმაღლესი<br/>პოზიცია |- {{Single chart|Finnishairplay|76|artist=Bon Jovi|song=It's My Life|access-date=August 14, 2022|rowheader=true}} |} {|class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" !ჩარტი (2022) !უმაღლესი<br/>პოზიცია |- {{single chart|Poland|73|chartid=4128|year=2022|rowheader=true|access-date=June 20, 2022}} |- {{single chart|Ukraine|81|date=2022-03-25|rowheader=true|access-date=April 1, 2022}} |} {{col-2}} ===წლის დასასრულის ჩარტები=== {|class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center" !ჩარტი (2000) !პოზიცია |- !scope="row"|ავსტრალია (ARIA)<ref>{{cite web|url=https://www.aria.com.au/charts/2000/singles-chart|title=ARIA Top 100 Singles for 2000|publisher=[[Australian Recording Industry Association|ARIA]]|access-date=August 6, 2020}}</ref> |24 |- !scope="row"|ავსტრია (Ö3 Austria Top 40)<ref>{{cite web|url=https://austriancharts.at/year.asp?cat=s&id=2000|title=Jahreshitparade Singles 2000|language=de|access-date=April 24, 2020}}</ref> |2 |- !scope="row"|ბელგია (Ultratop 50 Flanders)<ref>{{cite web|url=https://www.ultratop.be/nl/annual.asp?year=2000|title=Jaaroverzichten 2000|publisher=[[Ultratop]]|language=nl|access-date=August 6, 2020}}</ref> |8 |- !scope="row"|ბელგია (Ultratop 50 Wallonia)<ref>{{cite web|url=https://www.ultratop.be/fr/annual.asp?year=2000|title=Rapports annuels 2000|publisher=Ultratop|language=fr|access-date=August 6, 2020}}</ref> |19 |- !scope="row"|დანია (IFPI)<ref>{{cite web|url=http://www.musik.org/publikationer/aarshitlister.htm|title=Års Hitlister 2000: IFPI Danmark: Singles Top 50|publisher=[[IFPI Danmark]]|via=Musik.org|language=da|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20011116233455/http://www.musik.org/publikationer/aarshitlister.htm#single|archive-date=November 16, 2001|access-date=April 8, 2021}}</ref> |23 |- !scope="row"|ევროპა (Eurochart Hot 100)<ref>{{cite magazine|url=https://worldradiohistory.com/UK/Music-and-Media/00s/2000/MM-2000-12-23.pdf|title=Year in Focus – Eurochart Hot 100 Singles 2000|magazine=Music & Media|volume=17|issue=52|page=9|date=December 23, 2000|access-date=February 8, 2020}}</ref> |5 |- !scope="row"|საფრანგეთი (SNEP)<ref>{{cite web|url=http://snepmusique.com/les-tops/le-top-de-lannee/top-singles-annee/?annee=2000|title=Tops de L'année {{!}} Top Singles 2000|publisher=[[Syndicat National de l'Édition Phonographique|SNEP]]|language=fr|access-date=August 6, 2020}}</ref> |60 |- !scope="row"|გერმანია (Official German Charts)<ref>{{cite web|url=https://www.offiziellecharts.de/charts/single-jahr/for-date-2000|title=Top 100 Singles–Jahrescharts 2000|publisher=[[GfK Entertainment charts|GfK Entertainment]]|language=de|access-date=August 6, 2020}}</ref> |5 |- !scope="row"|ისლანდია (Íslenski Listinn Topp 40)<ref>{{cite news|url=https://timarit.is/page/3010431?iabr=on#page/n9/mode/2up|title=Íslenski Listinn Topp 100|newspaper=Dagblaðið Vísir|language=is|page=10|date=January 5, 2001|access-date=February 8, 2020}}</ref> |58 |- !scope="row"|ირლანდია (IRMA)<ref>{{cite web|url=http://www.rte.ie/2fm/charts/top100_2000.html|title=Top 100 of 2000|publisher=[[Raidió Teilifís Éireann]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20040602112628/http://www.rte.ie/2fm/charts/top100_2000.html|archive-date=June 2, 2004|access-date=March 16, 2022}}</ref> |23 |- !scope="row"|ნიდერლანდები (Dutch Top 40)<ref>{{cite web|url=https://www.top40.nl/bijzondere-lijsten/top-100-jaaroverzichten/2000|title=Top 100–Jaaroverzicht van 2000|publisher=[[Dutch Top 40]]|access-date=October 27, 2019}}</ref> |17 |- !scope="row"|ნიდერლანდები (Single Top 100)<ref>{{cite web|url=https://dutchcharts.nl/jaaroverzichten.asp?year=2000&cat=s|title=Jaaroverzichten – Single 2000|publisher=[[MegaCharts]]|language=nl|access-date=June 26, 2019}}</ref> |12 |- !scope="row"|რუმინეთი (Romanian Top 100)<ref name="2000 yec"/> |4 |- !scope="row"|ესპანეთი (PROMUSICAE)<ref>{{cite web|url=http://www.anuariossgae.com/anuario2001/frames.html|title=Tabla 16. CD-Singles Más Vendidos en 2000|trans-title=Best-Selling CD Singles in 2000|publisher=[[Productores de Música de España|AFYVE]]|language=es|page=228|access-date=June 8, 2021}} ''Click on'' Música grabada''.</ref> |9 |- !scope="row"|შვედეთი (Sverigetopplistan)<ref>{{cite web|url=https://www.sverigetopplistan.se/chart/43?dspy=2000&dspp=1|title=Årslista Singlar, 2000|publisher=[[Sverigetopplistan]]|language=sv|access-date=August 6, 2020}}</ref> |5 |- !scope="row"|შვეიცარია (Schweizer Hitparade)<ref>{{cite web|url=http://www.swisscharts.com/charts/jahreshitparade/2000|title=Swiss Year-End Charts 2000|language=de|access-date=April 24, 2020}}</ref> |3 |- !scope="row"|დიდი ბრიტანეთი (OCC)<ref>{{cite magazine|title=Best Sellers of 2000: Singles Top 100|magazine=[[Music Week]]|page=25|date=January 20, 2001}}</ref> |52 |} ===ათწლეულის ბოლოს ჩარტები=== {|class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" !ჩარტი (2000–2009) !პოზიცია |- !scope="row"|გერმანია (Official German Charts)<ref>{{cite web|url=http://www.rtl.de/cms/unterhaltung/tv-programm/show/die-ultimative-chartshow/hits-neue-jahrtausend-download.html?limit=20&start=40|title=Gratis: 'Hits des neuen Jahrtausend'-Liste|trans-title=Free: 'Hits of the New Millennium' List|publisher=[[RTL (German TV channel)|RTL]]|language=de|year=2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20101102152628/http://www.rtl.de/cms/unterhaltung/tv-programm/show/die-ultimative-chartshow/hits-neue-jahrtausend-download.html?limit=20&start=40|archive-date=November 2, 2010|access-date=October 15, 2011}}</ref> |53 |- !scope="row"|ნიდერლანდები (Single Top 100)<ref>{{cite web|url=https://dutchcharts.nl/decennium.asp?cat=s&dec=00|title=Decennium Charts – Singles 2000–2009|publisher=MegaCharts|language=nl|access-date=May 3, 2022}}</ref> |62 |} {{სვეტი-დასასრული}} == სერტიფიკატები == {{Certification Table Top}} {{Certification Table Entry|region=Australia|type=single|access-date=February 28, 2014|certyear=2000|award=პლატინა}} {{Certification Table Entry|region=Austria|type=single|artist=Jon Bon Jovi|title=It's My Life|access-date=February 28, 2014|relyear=2000|certyear=2000|award=პლატინა}} {{Certification Table Entry|region=Belgium|type=single|access-date=February 28, 2014|relyear=2000|certyear=2000|award=პლატინა}} {{Certification Table Entry|region=France|type=single|artist=Bon Jovi|title=It's My Life|access-date=August 6, 2020|certyear=2000|award=ოქრო}} {{Certification Table Entry|region=Germany|type=single|artist=Bon Jovi|title=It's My Life|access-date=February 28, 2014|relyear=2000|certyear=2000|award=პლატინა}} {{Certification Table Entry|region=Italy|type=single|artist=Bon Jovi|title=It's My Life|relyear=2000|certyear=2018|award=პლატინა|access-date=August 6, 2020}} {{Certification Table Entry|region=Japan|type=single|artist=Bon Jovi|title=It's My Life|relyear=2007|award=ოქრო|certyear=2012|certmonth=4|digital=true|note=PC download|access-date=February 28, 2021}} {{Certification Table Entry|region=Japan|type=ringtone|artist=Bon Jovi|title=It's My Life|relyear=2005|award=ოქრო|certyear=2009|certmonth=6|note=Full-length ringtone|access-date=September 11, 2021}} {{Certification Table Entry|region=Netherlands|type=single|artist=Bon Jovi|title=It's My Life|access-date=August 6, 2020|relyear=2000|certyear=2000|award=ოქრო}} {{Certification Table Entry|region=Sweden|type=single|access-date=August 6, 2020|relyear=2000|certyear=2000|award=პლატინა}} {{Certification Table Entry|region=Switzerland|type=single|artist=Bon Jovi|title=It's My Life|access-date=February 28, 2014|relyear=2000|certyear=2000|award=პლატინა}} {{Certification Table Entry|region=United Kingdom|type=single|artist=Bon Jovi|title=It's My Life|access-date=August 6, 2020|relyear=2000|certyear=2017|award=პლატინა|id=3425-2213-1}} {{Certification Table Entry|region=United States|type=single|artist=Bon Jovi|title=It's My Life|access-date=October 26, 2015|certyear=2015|award=პლატინა|number=2|digital=true}} {{Certification Table Bottom|streaming=true}} == გამოსვლის ისტორია == {| class="wikitable plainrowheaders" ! scope="col" |რეგიონი ! scope="col" | თარიღი ! scope="col" | ფორმატ(ებ)ი ! scope="col" |ლეიბლი ! scope="col" |წყარო |- ! rowspan="2" scope="row" | შეერთებული შტატები | {{დაიწყე თარიღი|2000|5|8}} |Hot adult contemporary radio | rowspan="2" | [[Island Records|Island]] |<ref name="r&r">{{cite magazine|url=https://worldradiohistory.com/Archive-RandR/2000s/2000/RR-2000-05-05.pdf|title=Going for Adds|magazine=[[Radio & Records]]|issue=1349|pages=81, 122, 127, 132|date=May 5, 2000|access-date= 27 მაისი, 2021}}</ref> |- | {{დაიწყე თარიღი|2000|5|9}} |{{Hlist|[[Contemporary hit radio|Contemporary hit]]|[[mainstream rock (რადიო)|mainstream rock]]|[[Active rock|active rock radio]]}} |<ref name="r&r" /> |- ! scope="row" | გაერთიანებული სამეფო | {{დაიწყე თარიღი|2000|5|22}} |{{Hlist|CD|კასეტა}} | [[Mercury Records|Mercury]] |<ref>{{cite magazine|url=https://worldradiohistory.com/UK/Music-Week/2000/Music-Week-2000-05-13.pdf|title=Review – For Records Releases on May 22, 2000|magazine=Music Week|page=9|date=May 13, 2000|access-date= 2 აგვისტო, 2021}}</ref> |} == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} == რესურსები ინტერნეტში == * [https://web.archive.org/web/20100107063339/http://www.bonjovi.com/BonJovi/ ბონ ჯოვის ოფიციალური საიტი] == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{იდენტიფიკატორები}} [[კატეგორია:Mercury Records-ის სინგლები]] [[კატეგორია:Island Records-ის სინგლები]] [[კატეგორია:2000 წლის სინგლები]] [[კატეგორია:2000 წლის სიმღერები]] [[კატეგორია:ბონ ჯოვის სიმღერები]] jici8w6eizd6f60zvjsrh2b0utcp56r 10 537793 4411367 2022-08-27T13:47:35Z Otogi 27089 ახალი გვერდი: Trabala vishnou guttata dorsal.jpg wikitext text/x-wiki Trabala vishnou guttata dorsal.jpg e97yhzsln1xqwss5zj859q7m6vk2nf3 4411368 4411367 2022-08-27T13:47:51Z Otogi 27089 მომხმარებელმა დაიცვა „[[თარგი:Potd/2022-08-27]]“ ([რედაქტირება=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი) [გადატანა=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი)) wikitext text/x-wiki Trabala vishnou guttata dorsal.jpg e97yhzsln1xqwss5zj859q7m6vk2nf3 10 537794 4411369 2022-08-27T13:49:25Z Otogi 27089 ახალი გვერდი: პეპელა Trabala vishnou guttata. wikitext text/x-wiki პეპელა Trabala vishnou guttata. 0fcdkl5tobrh7yxwzp92l2yooc5ul4r 4411370 4411369 2022-08-27T13:57:53Z Otogi 27089 მომხმარებელმა დაიცვა „[[თარგი:Potd/2022-08-27 (ka)]]“ ([რედაქტირება=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი) [გადატანა=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი)) wikitext text/x-wiki პეპელა Trabala vishnou guttata. 0fcdkl5tobrh7yxwzp92l2yooc5ul4r 10 537795 4411431 2022-08-27T14:31:52Z Otogi 27089 ახალი გვერდი: تصویر سراسرنما از بام کاروانسرای دیرگچین استان قم، معماری برجای مانده از دوره ساسانی.jpg wikitext text/x-wiki تصویر سراسرنما از بام کاروانسرای دیرگچین استان قم، معماری برجای مانده از دوره ساسانی.jpg brwiid3hf7i7k33vg2okmohuaox12jt 4411432 4411431 2022-08-27T14:31:58Z Otogi 27089 მომხმარებელმა დაიცვა „[[თარგი:Potd/2022-08-25]]“ ([რედაქტირება=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი) [გადატანა=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი)) wikitext text/x-wiki تصویر سراسرنما از بام کاروانسرای دیرگچین استان قم، معماری برجای مانده از دوره ساسانی.jpg brwiid3hf7i7k33vg2okmohuaox12jt 10 537796 4411433 2022-08-27T14:33:02Z Otogi 27089 ახალი გვერდი: ქარვასლა დაირ-ე-გაჩინი ირანში. wikitext text/x-wiki ქარვასლა დაირ-ე-გაჩინი ირანში. 2fg5szpzvjlf20k1wajgdcotf8w5nx1 4411434 4411433 2022-08-27T14:33:09Z Otogi 27089 მომხმარებელმა დაიცვა „[[თარგი:Potd/2022-08-25 (ka)]]“ ([რედაქტირება=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი) [გადატანა=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი)) wikitext text/x-wiki ქარვასლა დაირ-ე-გაჩინი ირანში. 2fg5szpzvjlf20k1wajgdcotf8w5nx1 10 537797 4411435 2022-08-27T14:33:33Z Otogi 27089 ახალი გვერდი: White-fronted bee-eater (Merops bullockoides) Namibia.jpg wikitext text/x-wiki White-fronted bee-eater (Merops bullockoides) Namibia.jpg t5akw6b6tvusctvd2upkiqhq8kmr1lp 4411436 4411435 2022-08-27T14:33:41Z Otogi 27089 მომხმარებელმა დაიცვა „[[თარგი:Potd/2022-08-26]]“ ([რედაქტირება=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი) [გადატანა=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი)) wikitext text/x-wiki White-fronted bee-eater (Merops bullockoides) Namibia.jpg t5akw6b6tvusctvd2upkiqhq8kmr1lp 10 537798 4411437 2022-08-27T14:34:01Z Otogi 27089 ახალი გვერდი: Merops bullockoides. wikitext text/x-wiki Merops bullockoides. 1ij5jdud5n132x1l4mf8stw369aqkf2 4411438 4411437 2022-08-27T14:34:10Z Otogi 27089 მომხმარებელმა დაიცვა „[[თარგი:Potd/2022-08-26 (ka)]]“ ([რედაქტირება=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი) [გადატანა=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი)) wikitext text/x-wiki Merops bullockoides. 1ij5jdud5n132x1l4mf8stw369aqkf2 10 537799 4411439 2022-08-27T14:34:35Z Otogi 27089 ახალი გვერდი: Verschiedenfarbige Schwertlilie (Iris versicolor)-20200603-RM-100257.jpg wikitext text/x-wiki Verschiedenfarbige Schwertlilie (Iris versicolor)-20200603-RM-100257.jpg qkme4dwf6ht565oji6voe557183476s 4411440 4411439 2022-08-27T14:34:41Z Otogi 27089 მომხმარებელმა დაიცვა „[[თარგი:Potd/2022-08-28]]“ ([რედაქტირება=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი) [გადატანა=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი)) wikitext text/x-wiki Verschiedenfarbige Schwertlilie (Iris versicolor)-20200603-RM-100257.jpg qkme4dwf6ht565oji6voe557183476s 10 537800 4411441 2022-08-27T14:35:09Z Otogi 27089 ახალი გვერდი: Iris versicolor. wikitext text/x-wiki Iris versicolor. cowwnygh02rc4k2gr412e1ntv9gvsu7 4411442 4411441 2022-08-27T14:35:16Z Otogi 27089 მომხმარებელმა დაიცვა „[[თარგი:Potd/2022-08-28 (ka)]]“ ([რედაქტირება=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი) [გადატანა=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი)) wikitext text/x-wiki Iris versicolor. cowwnygh02rc4k2gr412e1ntv9gvsu7 10 537801 4411443 2022-08-27T14:35:35Z Otogi 27089 ახალი გვერდი: Almeja gigante (Tridacna maxima), Temple, Sharm el-Sheij, Egipto, 2022-03-26, DD 33.jpg wikitext text/x-wiki Almeja gigante (Tridacna maxima), Temple, Sharm el-Sheij, Egipto, 2022-03-26, DD 33.jpg 0ci9rzwizgp9xkerw8k7ajancxb968v 4411444 4411443 2022-08-27T14:35:43Z Otogi 27089 მომხმარებელმა დაიცვა „[[თარგი:Potd/2022-08-29]]“ ([რედაქტირება=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი) [გადატანა=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი)) wikitext text/x-wiki Almeja gigante (Tridacna maxima), Temple, Sharm el-Sheij, Egipto, 2022-03-26, DD 33.jpg 0ci9rzwizgp9xkerw8k7ajancxb968v 10 537802 4411445 2022-08-27T14:36:39Z Otogi 27089 ახალი გვერდი: ორსაგდულიანი მოლუსკი Tridacna maxima შარმ-ელ-შეიხის სანაპიროსთან. wikitext text/x-wiki ორსაგდულიანი მოლუსკი Tridacna maxima შარმ-ელ-შეიხის სანაპიროსთან. nfwm72ej9l4dvt2uzy3pf3yh5iillnr 4411446 4411445 2022-08-27T14:36:47Z Otogi 27089 მომხმარებელმა დაიცვა „[[თარგი:Potd/2022-08-29 (ka)]]“ ([რედაქტირება=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი) [გადატანა=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი)) wikitext text/x-wiki ორსაგდულიანი მოლუსკი Tridacna maxima შარმ-ელ-შეიხის სანაპიროსთან. nfwm72ej9l4dvt2uzy3pf3yh5iillnr 10 537803 4411447 2022-08-27T14:37:11Z Otogi 27089 ახალი გვერდი: Istanbul asv2020-02 img62 Ortaköy Mosque.jpg wikitext text/x-wiki Istanbul asv2020-02 img62 Ortaköy Mosque.jpg lyi45a09jjnq6n6gpit2lmyqg2ppqhe 4411448 4411447 2022-08-27T14:37:17Z Otogi 27089 მომხმარებელმა დაიცვა „[[თარგი:Potd/2022-08-30]]“ ([რედაქტირება=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი) [გადატანა=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი)) wikitext text/x-wiki Istanbul asv2020-02 img62 Ortaköy Mosque.jpg lyi45a09jjnq6n6gpit2lmyqg2ppqhe 10 537804 4411449 2022-08-27T14:38:55Z Otogi 27089 ახალი გვერდი: ორთაქიოის მეჩეთი სტამბოლში. wikitext text/x-wiki ორთაქიოის მეჩეთი სტამბოლში. 9tdwh4t2dx42ldf5yvia4p73roerlu8 4411450 4411449 2022-08-27T14:39:02Z Otogi 27089 მომხმარებელმა დაიცვა „[[თარგი:Potd/2022-08-30 (ka)]]“ ([რედაქტირება=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი) [გადატანა=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი)) wikitext text/x-wiki ორთაქიოის მეჩეთი სტამბოლში. 9tdwh4t2dx42ldf5yvia4p73roerlu8 10 537805 4411451 2022-08-27T14:39:27Z Otogi 27089 ახალი გვერდი: Hohenloher Freilandmuseum - Baugruppe Mühlental - Mahlmühle aus Weipertshofen - Flur - blaue Wand mit Feuerlöscher (2).jpg wikitext text/x-wiki Hohenloher Freilandmuseum - Baugruppe Mühlental - Mahlmühle aus Weipertshofen - Flur - blaue Wand mit Feuerlöscher (2).jpg lx49lw2llnvu8qnx6pfoewxk1lyzzx3 4411452 4411451 2022-08-27T14:39:34Z Otogi 27089 მომხმარებელმა დაიცვა „[[თარგი:Potd/2022-08-31]]“ ([რედაქტირება=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი) [გადატანა=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი)) wikitext text/x-wiki Hohenloher Freilandmuseum - Baugruppe Mühlental - Mahlmühle aus Weipertshofen - Flur - blaue Wand mit Feuerlöscher (2).jpg lx49lw2llnvu8qnx6pfoewxk1lyzzx3 10 537806 4411453 2022-08-27T14:40:15Z Otogi 27089 ახალი გვერდი: ცეცხლმაქრი. wikitext text/x-wiki ცეცხლმაქრი. plmmql1avoefop4db4uyrikhushgtyq 4411454 4411453 2022-08-27T14:40:21Z Otogi 27089 მომხმარებელმა დაიცვა „[[თარგი:Potd/2022-08-31 (ka)]]“ ([რედაქტირება=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი) [გადატანა=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი)) wikitext text/x-wiki ცეცხლმაქრი. plmmql1avoefop4db4uyrikhushgtyq 0 537807 4411490 2022-08-27T15:49:18Z Otogi 27089 გადამისამართება გვერდზე „[[თენგიზ გორდეზიანი]]“ wikitext text/x-wiki #გადამისამართება [[თენგიზ გორდეზიანი]] mhpy5atg0zubvxs8ts2989a5beok998 0 537808 4411496 2022-08-27T16:12:48Z Otogi 27089 ახალი გვერდი: საკუთარი სახელი '''კუპრაშვილი''' შეიძლება აღნიშნავდეს ერთ-ერთ შემდეგ პიროვნებათაგანს: * [[გოგუცა კუპრაშვილი]] — მსახიობი * [[რაჟდენ კუპრაშვილი]] — სამართალმცოდნე * ჰენრი კუპრაშვი... wikitext text/x-wiki საკუთარი სახელი '''კუპრაშვილი''' შეიძლება აღნიშნავდეს ერთ-ერთ შემდეგ პიროვნებათაგანს: * [[გოგუცა კუპრაშვილი]] — მსახიობი * [[რაჟდენ კუპრაშვილი]] — სამართალმცოდნე * [[ჰენრი კუპრაშვილი]] — მოცურავე {{მრავალმნიშვნელოვანი}} jsivb6kdm48mc8wjn29yc3wxqgtap32 0 537813 4411508 2022-08-27T16:23:25Z Otogi 27089 გადამისამართება გვერდზე „[[ელის პოლი]]“ wikitext text/x-wiki #გადამისამართება [[ელის პოლი]] ruzhenft7uzfcghcuneyzwysix01944 0 537814 4411511 2022-08-27T16:32:52Z Otogi 27089 გადამისამართება გვერდზე „[[ელის პოლი]]“ wikitext text/x-wiki #გადამისამართება [[ელის პოლი]] ruzhenft7uzfcghcuneyzwysix01944 0 537816 4411542 2022-08-27T20:49:49Z გიო ოქრო 84301 „[[Leguminosae]]“-ის გადამისამართება გვერდზე „[[პარკოსნები]]“ // [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[პარკოსნები]] 6remwru99019ee1e8hy02fdlr0lcftt 0 537817 4411543 2022-08-27T20:50:19Z გიო ოქრო 84301 გადამისამართება გვერდზე „[[პარკოსნები]]“ wikitext text/x-wiki #გადამისამართება [[პარკოსნები]] mn8f84gd12q3jgxbzh9svxvhc4dnn4u 0 537818 4411545 2022-08-27T20:56:59Z გიო ოქრო 84301 მომხმარებელმა გიო ოქრო გვერდი „[[ფარვანისებრნი]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[ფარვანასებრნი]]“ wikitext text/x-wiki #გადამისამართება [[ფარვანასებრნი]] ria8cbukxpsb5zikbvvimbkhnaxg6m1 2 537819 4411587 2022-08-28T06:33:42Z Nikita Karpovi 143838 შექმნილია გვერდის თარგმნით „[[:en:Special:Redirect/revision/1044549700|Religion and geography]]“ wikitext text/x-wiki '''რელიგია და გეოგრაფია''' შეისწავლის [[გეოგრაფია|გეოგრაფიის]], ანუ ადგილისა და სივრცის, გავლენას რელიგიურ რწმენაზე . <ref>{{Cite book|last=Park|first=Chris|title=Routledge Companion to the Study of Religion|editor=Hinnells, J|publisher=Routledge|date=2004|chapter=Religion and geography}}</ref> რელიგიასა და გეოგრაფიას შორის ურთიერთობის კიდევ ერთი სახეა ''რელიგიური გეოგრაფია'', რომელშიც გეოგრაფიულ მოსაზრებებზე რელიგიას აქვს გავლენა. ასეთი მოსაზრებებია: ადრეული რუქების შედგენა და ''ბიბლიური გეოგრაფია'', რომელიც მე-16 საუკუნეში განვითარდა, რათა ბიბლიური ადგილები გამოევლინა . == კვლევის ტრადიციები == ტრადიციულად, გეოგრაფიასა და რელიგიას შორის ურთიერთობა ცხადად წარმოჩინდება რელიგიის გავლენით სამყაროს კოსმოლოგიური გაგების ჩამოყალიბებაზე. მე-16 და მე-17 საუკუნიდან გეოგრაფიისა და რელიგიის შესწავლა ძირითადად ფოკუსირებული იყო [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]] გავრცელების რუკაზე ასახვით (საეკლესიო გეოგრაფია), თუმცა მე-17 საუკუნის მიწურულს სხვა რელიგიების გავრცელება და მათ გავლენასაც ითვალისწინებდნენ. გეოგრაფიისა და რელიგიის ურთიერთობის შესწავლის სხვა ტრადიციული მიდგომები მოიცავდა ბუნების მოქმედების თეოლოგიურ (ღვთისმეტყველურ) კვლევებს - მეტად ეკოლოგიურად [[დეტერმინიზმი|დეტერმინისტული]] მიდგომა, რომელიც განსაზღვრავდა, რა როლს თამაშობდა გეოგრაფიული გარემო სხვადასხვა რელიგიური ტრადიციის ხასიათსა და მათ განვითარებაში. ამრიგად, გეოგრაფები ნაკლებად არიან გატაცებული რელიგით, არამედ უფრო მეტად აინტერესებთ, როგორ მოქმედებს რელიგია, როგორც კულტურული მახასიათებელი, სოციალურ, კულტურულ, პოლიტიკურ და გარემო სისტემებზე. ყურადღების ცენტრში არ არის რელიგიური რწმენისა და პრაქტიკის დეტალები, არამედ ის, თუ როგორ ხდება ამ რელიგიური რწმენისა და პრაქტიკის [[ინტერნალიზაცია|ინტერნალიზება]] მიმდევრების მიერ, ასევე როგორ მოქმედებს ინტერნალიზების პროცესი და სოციალური სისტემები ერთმანეთზე. == წმინდა ადგილები == რელიგიის შესწავლის ტრადიციული, კულტურული და გეოგრაფიული მიდგომები ძირითადად ცდილობენ განსაზღვრონ რელიგიის გავლენა ლანდშაფტზე. გეოგრაფიისა და რელიგიის გადაკვეთის წერტილების შესწავლის უფრო თანამედროვე მიდგომა ხაზს უსვამს არა მხოლოდ რელიგიის როლს ლანდშაფტის ცვლილებებზე ზემოქმედებას და კონკრეტულ ადგილებისთვის წმინდა მნიშვნელობების მინიჭებას, არამედ აღიარებს როგორ წარმართავს და გარდაქმნის რელიგიურ იდეოლოგიას და წეს-ჩვეულებებსს კონკრეტულ ადგილებში მათივე ლოკაცია. რელიგიური განცდები და რელიგიური მოსაზრებების რწმენა ფიზიკურ სივრცეებს წმინდა სივრცეებად გარდაქმნის. ეს აღქმა და წარმოსახვა მოქმედებს იმაზე თუ როგორ გამოიყენება ეს სივრცეები, ასევე პიროვნულ, სულიერ აზრებზე, რომლებიც ასეთი წმინდა სივრცის გამოყენებისას განვითარდა. ეს რელიგიურად მნიშვნელოვანი სივრცეები სცდება ოფიციალურად რელიგიურ/სულიერ სივრცეებს (როგორებიცაა სალოცავი ადგილები) და მოიცავს არაოფიციალურ რელიგიურ სივრცეებს: სახლებს, სკოლებს და სხეულებსაც კი. ეს ნამუშევრები კონცენტრირებულია სივრცეების როგორც მატერიალურ ასპექტებზე (როგორიცაა არქიტექტურული გამორჩეულობა) ასევე სოციალურად აგებულ სივრცეებზე (როგორიცაა რიტუალები და წმინდა სივრცეების გამიჯვნა) რელიგიური მნიშვნელობისა და მნიშვნელობის წარმოსაჩენად. წმინდა ადგილების შესწავლის მთავარი აქცენტი არის იდენტობის, კუთვნილებისა და მნიშვნელობის პოლიტიკა, რომელიც მიეწერება წმინდა ადგილებს, ასევე მუდმივი მოლაპარაკებები ძალაუფლებისა და ლეგიტიმაციისთვის. განსაკუთრებით მრავალკულტურულ გარემოში, დავა კანონიერობის, საზოგადოების სიმპათიისა და კონკრეტული სივრცის გამოყენების შესახებ მოლაპარაკებებზე არის იმის განსაზღვრის საფუძველი, თუ როგორ წარმოუდგენია სხვადასხვა საზოგადოებას/თემს, როგორ ითავისებენ და როგორ იბრძვიან საჯარო სივრცეში რელიგიური ტრადიციების გამოყენების უფლებისთვის. == საზოგადოება და იდენტობა == == რელიგიის ახალი გეოგრაფია == გეოგრაფიისა და რელიგიის კვლევების გახშირებასთან ერთად, გეოგრაფიული კვლევის ერთ-ერთი ახალი ინტერესის წყარო განიხილავს რელიგიური ფუნდამენტალიზმის აღზევებას და მის გავლენას გეოგრაფიულ კონტექსტზე, რომელშიც ის ვითარდება. <ref>{{Cite book|last=Stump|first=Roger|title=Boundaries of Faith: Geographical Perspectives on Religious Fundamentalism|publisher=Rowman & Littlefield Publishers, Inc|date=2000}}</ref> გარდა ამისა, ხალხთა მიგრაციებმა გამოიწვია რელიგიური [[პლურალიზმი|პლურალიზმის]] განვითარება მრავალ ქვეყანაში, ხოლო ლანდშაფტის ცვლილებები, რომლებიც თან ახლავს რელიგიით განსხვავებული საზოგადოებების გადაადგილებასა და დასახლებას, გეოგრაფიისა და რელიგიის შესწავლის მთავარი აქცენტია. მეტი მუშაობაა საჭირო იმისათვის, რომ გამოვიკვლიოთ ყველა თანაკვეთა და გაერთიანება, რომელიც ხდება თემების გადაადგილებისას (მაგალითად, მუსლიმური თემების მიგრაცია დასავლეთის ქვეყნებში) და ხაზგასმით აღვნიშნოთ, როგორ ავრცელებს ეს თემები თავიანთ რელიგიურ გამოცდილებას ახალ ლოკაციებზე. უახლესი კვლევა ამ სფეროში გამოაქვეყნა ბარი ა. ვანმა, რომელიც აანალიზებს მუსლიმი მოსახლეობის გადასვლას დასავლურ სამყაროში და თეოლოგიურ ფაქტორებს, რომლებიც მონაწილეობენ ამ დემოგრაფიულ ტენდენციებში. <ref>Barry A. Vann (2011), ''Puritan Islam: The Geoexpansion of the Muslim World''. Prometheus Books.</ref> გეოგრაფიისა და რელიგიის შესწავლის კიდევ ერთი ახალი ინტერესის სფეროს წარმოადგენს რელიგიური პრაქტიკის სწავლა სხვადასხვა ადგილას, რომელიც „ოფიციალურად წმინდა“ არ არის – ისეთი ადგილები, როგორებიცაა რელიგიური სკოლები, მედია სივრცეები, სახლები, ბანკები და ზოგადად საფინანსო პრაქტიკა (მაგალითად, [[ისლამური ბანკინგი|ისლამური საბანკო საქმე]] ), სადაც რელიგიური წეს-ჩვეულებები იკვეთება. == ასევე იხილეთ == {{პორტალი|Mythology}} * [[ეთნიკური რელიგია]] * რელიგია ქვეყნების მიხედვით * რელიგიური დემოგრაფია == შენიშვნები == <references group="" responsive="1"></references> == ცნობები == * Douglas, H. Paul. (1926) ''1000 City Churches Phases of Adaptation to Urban Environment''; in United States. [http://www.dli.ernet.in/handle/2015/179550 online free] * {{Cite book|last=Knott|first=Kim|title=The location of religion: a spatial analysis|publisher=Equinox Publishing Ltd|date=2005|isbn=9781904768753}} * {{Cite book|last=Park|first=Chris|title=Sacred worlds: an introduction to geography and religion|publisher=Routledge|date=1994|isbn=9780415090124}}<bdi><cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFPark1994">[[Special:BookSources/9780415090124|9780415090124]]</cite></bdi> == გარე ბმულები == * {{Commonscat-inline|Geography of religion}} * [https://web.archive.org/web/20070609091659/http://www.valpo.edu/geomet/geo/courses/geo200/religion.html Maps of religious belief in the US] <nowiki> [[კატეგორია:რელიგიური ფილოსოფია და დოქტრინა]] [[კატეგორია:რელიგიის გეოგრაფია]]</nowiki> ihhclp2cgihm76a3ec6gu919x21or6o 6 537820 4411591 2022-08-28T07:43:59Z Surprizi 14671 {{ინფორმაცია | აღწერა = დუშეთის წმ. ნიკოლოზის ეკელსია | წყარო = პირადი | თარიღი = 28.08.2022 | ავტორი = Surprizi | უფლება = }} wikitext text/x-wiki == მოკლე აღწერა == {{ინფორმაცია | აღწერა = დუშეთის წმ. ნიკოლოზის ეკელსია | წყარო = პირადი | თარიღი = 28.08.2022 | ავტორი = Surprizi | უფლება = }} == ლიცენზია == {{PD-self}} swl9dpnqwkc6y4y44c7w941ccvpoj4p 0 537821 4411593 2022-08-28T08:29:08Z Surprizi 14671 ახალი გვერდი: '''დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია''' — გუმბათოვანი საკათედრო ტაძარი ქალაქ დუშეთში. ==ისტორია== მეფის რუსეთის დროს დღევანდელი ეკლესიის ადგილზე იდგა იმავე სახელწოდების გუმბა... wikitext text/x-wiki '''დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია''' — გუმბათოვანი საკათედრო ტაძარი ქალაქ დუშეთში. ==ისტორია== მეფის რუსეთის დროს დღევანდელი ეკლესიის ადგილზე იდგა იმავე სახელწოდების გუმბათიანი ეკლესია. საბჭოთა პერიოდში ბოლშევიკებმა ეკლესია დაანგრიეს. 2004 წელს, ღვთისმშობლის სახელზე ნაკურთხი სამრეკლოს გვერდით აშენდა წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია, რომელიც თავიდან ჩაფიქრებული იყო, როგორც ღვთისმშობლის ეკლესია. წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია იმეორებს ფუძნარის ეკლესიის არქიტექტურას. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://karibche.ambebi.ge/eklesia/mghvdelmthavarni/3686-ckhovreba-chemi-shemodgomaa.html ცხოვრება ჩემი შემოდგომაა] hoy0a71udfrnmvke81u26miyb8697cf 4411594 4411593 2022-08-28T08:29:46Z Surprizi 14671 wikitext text/x-wiki '''დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია''' — გუმბათოვანი საკათედრო ტაძარი ქალაქ [[დუშეთი|დუშეთში]]. ==ისტორია== მეფის რუსეთის დროს დღევანდელი ეკლესიის ადგილზე იდგა იმავე სახელწოდების გუმბათიანი ეკლესია. საბჭოთა პერიოდში ბოლშევიკებმა ეკლესია დაანგრიეს. [[2004]] წელს, ღვთისმშობლის სახელზე ნაკურთხი სამრეკლოს გვერდით აშენდა წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია, რომელიც თავიდან ჩაფიქრებული იყო, როგორც ღვთისმშობლის ეკლესია. წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია იმეორებს ფუძნარის ეკლესიის არქიტექტურას. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://karibche.ambebi.ge/eklesia/mghvdelmthavarni/3686-ckhovreba-chemi-shemodgomaa.html ცხოვრება ჩემი შემოდგომაა] ro5sgof0k7nvzqay34n81uj17aqz3ak 4411595 4411594 2022-08-28T08:30:16Z Surprizi 14671 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:დუშეთის წმ. ნიკოლოზის ეკელსია.jpg|მინი|დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია]] '''დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია''' — გუმბათოვანი საკათედრო ტაძარი ქალაქ [[დუშეთი|დუშეთში]]. ==ისტორია== მეფის რუსეთის დროს დღევანდელი ეკლესიის ადგილზე იდგა იმავე სახელწოდების გუმბათიანი ეკლესია. საბჭოთა პერიოდში ბოლშევიკებმა ეკლესია დაანგრიეს. [[2004]] წელს, ღვთისმშობლის სახელზე ნაკურთხი სამრეკლოს გვერდით აშენდა წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია, რომელიც თავიდან ჩაფიქრებული იყო, როგორც ღვთისმშობლის ეკლესია. წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია იმეორებს ფუძნარის ეკლესიის არქიტექტურას. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://karibche.ambebi.ge/eklesia/mghvdelmthavarni/3686-ckhovreba-chemi-shemodgomaa.html ცხოვრება ჩემი შემოდგომაა] mdmutc53ujeowxtcemqxowqm2xj4fmv 4411596 4411595 2022-08-28T08:30:27Z Surprizi 14671 დაემატა [[კატეგორია:დუშეთი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki [[ფაილი:დუშეთის წმ. ნიკოლოზის ეკელსია.jpg|მინი|დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია]] '''დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია''' — გუმბათოვანი საკათედრო ტაძარი ქალაქ [[დუშეთი|დუშეთში]]. ==ისტორია== მეფის რუსეთის დროს დღევანდელი ეკლესიის ადგილზე იდგა იმავე სახელწოდების გუმბათიანი ეკლესია. საბჭოთა პერიოდში ბოლშევიკებმა ეკლესია დაანგრიეს. [[2004]] წელს, ღვთისმშობლის სახელზე ნაკურთხი სამრეკლოს გვერდით აშენდა წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია, რომელიც თავიდან ჩაფიქრებული იყო, როგორც ღვთისმშობლის ეკლესია. წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია იმეორებს ფუძნარის ეკლესიის არქიტექტურას. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://karibche.ambebi.ge/eklesia/mghvdelmthavarni/3686-ckhovreba-chemi-shemodgomaa.html ცხოვრება ჩემი შემოდგომაა] [[კატეგორია:დუშეთი]] kxprvqhm58nr70u2xhlgo0o1jg2owfa 4411597 4411596 2022-08-28T08:30:51Z Surprizi 14671 დაემატა [[კატეგორია:დუშეთის მუნიციპალიტეტის ტაძრები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki [[ფაილი:დუშეთის წმ. ნიკოლოზის ეკელსია.jpg|მინი|დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია]] '''დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია''' — გუმბათოვანი საკათედრო ტაძარი ქალაქ [[დუშეთი|დუშეთში]]. ==ისტორია== მეფის რუსეთის დროს დღევანდელი ეკლესიის ადგილზე იდგა იმავე სახელწოდების გუმბათიანი ეკლესია. საბჭოთა პერიოდში ბოლშევიკებმა ეკლესია დაანგრიეს. [[2004]] წელს, ღვთისმშობლის სახელზე ნაკურთხი სამრეკლოს გვერდით აშენდა წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია, რომელიც თავიდან ჩაფიქრებული იყო, როგორც ღვთისმშობლის ეკლესია. წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია იმეორებს ფუძნარის ეკლესიის არქიტექტურას. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://karibche.ambebi.ge/eklesia/mghvdelmthavarni/3686-ckhovreba-chemi-shemodgomaa.html ცხოვრება ჩემი შემოდგომაა] [[კატეგორია:დუშეთი]] [[კატეგორია:დუშეთის მუნიციპალიტეტის ტაძრები]] 27jy59sh6m56ybwc755bqcggvrseryg 4411598 4411597 2022-08-28T08:30:55Z Surprizi 14671 წაიშალა [[კატეგორია:დუშეთი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki [[ფაილი:დუშეთის წმ. ნიკოლოზის ეკელსია.jpg|მინი|დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია]] '''დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია''' — გუმბათოვანი საკათედრო ტაძარი ქალაქ [[დუშეთი|დუშეთში]]. ==ისტორია== მეფის რუსეთის დროს დღევანდელი ეკლესიის ადგილზე იდგა იმავე სახელწოდების გუმბათიანი ეკლესია. საბჭოთა პერიოდში ბოლშევიკებმა ეკლესია დაანგრიეს. [[2004]] წელს, ღვთისმშობლის სახელზე ნაკურთხი სამრეკლოს გვერდით აშენდა წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია, რომელიც თავიდან ჩაფიქრებული იყო, როგორც ღვთისმშობლის ეკლესია. წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია იმეორებს ფუძნარის ეკლესიის არქიტექტურას. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://karibche.ambebi.ge/eklesia/mghvdelmthavarni/3686-ckhovreba-chemi-shemodgomaa.html ცხოვრება ჩემი შემოდგომაა] [[კატეგორია:დუშეთის მუნიციპალიტეტის ტაძრები]] dtgj59x0wukgfockzpsl3j6ybpals0w 4411604 4411598 2022-08-28T08:51:02Z Surprizi 14671 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:დუშეთის წმ. ნიკოლოზის ეკელსია.jpg|მინი|დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია]] '''დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია''' — გუმბათოვანი საკათედრო ტაძარი ქალაქ [[დუშეთი|დუშეთში]]. ==ისტორია== [[1859]] წლის 17 სექტემბერს, მართლმადიდებელი მოსახლეობის მოთხოვნის საფუძველზე, არქიტექტორ გრიგორი ივანოვის პროექტის მიხედვით დაწყებულა წმინდა ნიკოლოზ საკვირველმოქმედის ეკლესიის მშენებლობა. ეკლესია ააგეს საჯირითო მოედნის შუაგულში, მოგვიანებით მის გარშემო საქალაქო ბაღი გაშენდა, რომელიც „ბულვარის“ სახელით არის ცნობილი. [[1934]] წელს საბჭოთა პერიოდში ბოლშევიკებმა პირველი ეკლესია დაანგრიეს. [[2004]] წელს, ღვთისმშობლის სახელზე ნაკურთხი სამრეკლოს გვერდით აშენდა წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ახალი ეკლესია, რომელიც თავიდან ჩაფიქრებული იყო, როგორც ღვთისმშობლის ეკლესია. წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია იმეორებს ფუძნარის ეკლესიის არქიტექტურას. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://karibche.ambebi.ge/eklesia/mghvdelmthavarni/3686-ckhovreba-chemi-shemodgomaa.html ცხოვრება ჩემი შემოდგომაა] *[https://kvamli.wordpress.com/2021/09/14/%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%AC%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%90-%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%96-%E1%83%A1/?fbclid=IwAR0-E-roeNPogCH11ZFHL1mHN4LFaVFNxiXg7dMq60Ntx5ckDR16eloJGwY დუშეთის წმინდა ნიკოლოზ საკვირველმოქმედის სახელობის ეკლესია] [[კატეგორია:დუშეთის მუნიციპალიტეტის ტაძრები]] ks8ssh9cp5naoclym1iikkrg34qiqpw 4411608 4411604 2022-08-28T08:52:26Z Surprizi 14671 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:დუშეთის წმ. ნიკოლოზის ეკელსია.jpg|მინი|დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია]] '''დუშეთის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია''' — გუმბათოვანი საკათედრო ტაძარი ქალაქ [[დუშეთი|დუშეთში]]. ==ისტორია== [[1859]] წლის 17 სექტემბერს, მართლმადიდებელი მოსახლეობის მოთხოვნის საფუძველზე, არქიტექტორ გრიგორი ივანოვის პროექტის მიხედვით დაწყებულა წმინდა ნიკოლოზ საკვირველმოქმედის ეკლესიის მშენებლობა. ეკლესია ააგეს საჯირითო მოედნის შუაგულში, მოგვიანებით მის გარშემო საქალაქო ბაღი გაშენდა, რომელიც „ბულვარის“ სახელით გახდა ცნობილი. [[1934]] წელს საბჭოთა პერიოდში ბოლშევიკებმა პირველი ეკლესია დაანგრიეს. [[2004]] წელს, ღვთისმშობლის სახელზე ნაკურთხი სამრეკლოს გვერდით აშენდა წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ახალი ეკლესია, რომელიც თავიდან ჩაფიქრებული იყო, როგორც ღვთისმშობლის ეკლესია. წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია იმეორებს ფუძნარის ეკლესიის არქიტექტურას. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://karibche.ambebi.ge/eklesia/mghvdelmthavarni/3686-ckhovreba-chemi-shemodgomaa.html ცხოვრება ჩემი შემოდგომაა] *[https://kvamli.wordpress.com/2021/09/14/%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%AC%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%90-%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%96-%E1%83%A1/?fbclid=IwAR0-E-roeNPogCH11ZFHL1mHN4LFaVFNxiXg7dMq60Ntx5ckDR16eloJGwY დუშეთის წმინდა ნიკოლოზ საკვირველმოქმედის სახელობის ეკლესია] [[კატეგორია:დუშეთის მუნიციპალიტეტის ტაძრები]] 70tg09beb3j2ef5zivug75lw5cl8g9f 0 537822 4411599 2022-08-28T08:45:35Z Mariamm097 115959 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა წიგნი}} '''მორავული ღამე''' ({{lang-de|Die morawische Nacht}}) — ავსტრიელი მწერლის, პეტერ ჰანდკეს, 2008 წლის რომანი. რომანის პროტაგონისტი – მწერალი, რომელსაც წერა მიუტოვებია და თავს გადამდგა... wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა წიგნი}} '''მორავული ღამე''' ({{lang-de|Die morawische Nacht}}) — ავსტრიელი მწერლის, პეტერ ჰანდკეს, 2008 წლის რომანი. რომანის პროტაგონისტი – მწერალი, რომელსაც წერა მიუტოვებია და თავს გადამდგარ ავტორს უწოდებს, – შვიდ მეგობარს – თავისი ცხოვრების სხვადასხვა მონაკვეთის მოწმეებსა და მონაწილეებს – ეპატიჟება ბალკანეთში, [[დუნაი|დუნაის]] ერთ-ერთ შენაკადზე, მდინარე მორავაზე ღუზაჩაშვებულ გემზე, რომელიც უკვე კარგა ხანია მის სახლად ქცეულა და მთელი ღამის განმავლობაში მათ [[ევროპა|ევროპის]] გარშემო თავისი მოგზაურობის შესახებ უამბობს. ==გამოხმაურება== ჯოშუა კოენმა [[ნიუ-იორკ ტაიმზი (გაზეთი)|ნიუ-იორკ ტაიმზიდან]] „მორავულ ღამეს“ ჰანდკეს შემოქმედებაში ყველაზე მნიშვნელოვანი რომანი უწოდა.<ref>{{Cite web|last=Cohen|first=Joshua|author-link=Joshua Cohen (writer)|date=2016-12-30|url=https://www.nytimes.com/2016/12/30/books/review/peter-handke-moravian-night.html|title=Peter Handke's Time-Traveling Tale of a Europe in Flux|work=[[The New York Times]]|accessdate=2017-01-20}}</ref> „მორავული ღამე“ წარდგენილი იყო გერმანული წიგნის ჯილდოზე, თუმცა ჰანდკემ, ახალგაზრდა ავტორთა მიმართ პატივისცემის ნიშნად, უარი თქვა ნომინაციაზე.<ref>{{Cite web|author=ber/dpa|date=2008-09-04|url=http://www.spiegel.de/kultur/literatur/deutscher-buchpreis-peter-handke-verzichtet-auf-nominierung-a-576234.html|title=Deutscher Buchpreis: Peter Handke verzichtet auf Nominierung|language=German|work=[[Der Spiegel]]|accessdate=2017-01-20}}</ref> რომანი ასევე წარდგენილი იყო ევროპული წიგნის ჯილდოზე.<ref>{{Cite web|url=http://www.livre-europeen.eu/?cat=96|title=Présélection 2008 – Romans|language=French|publisher=European Book Prize|accessdate=2017-01-20}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.suhrkamp.de/buecher/die_morawische_nacht-peter_handke_41950.html German publicity page] * [http://us.macmillan.com/themoraviannight/peterhandke/9780374212551/ American publicity page] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} amck329c5lcls8yowkybogppmzbnwij 4411600 4411599 2022-08-28T08:49:09Z Mariamm097 115959 დაემატა [[კატეგორია:2008 წლის რომანები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა წიგნი}} '''მორავული ღამე''' ({{lang-de|Die morawische Nacht}}) — ავსტრიელი მწერლის, პეტერ ჰანდკეს, 2008 წლის რომანი. რომანის პროტაგონისტი – მწერალი, რომელსაც წერა მიუტოვებია და თავს გადამდგარ ავტორს უწოდებს, – შვიდ მეგობარს – თავისი ცხოვრების სხვადასხვა მონაკვეთის მოწმეებსა და მონაწილეებს – ეპატიჟება ბალკანეთში, [[დუნაი|დუნაის]] ერთ-ერთ შენაკადზე, მდინარე მორავაზე ღუზაჩაშვებულ გემზე, რომელიც უკვე კარგა ხანია მის სახლად ქცეულა და მთელი ღამის განმავლობაში მათ [[ევროპა|ევროპის]] გარშემო თავისი მოგზაურობის შესახებ უამბობს. ==გამოხმაურება== ჯოშუა კოენმა [[ნიუ-იორკ ტაიმზი (გაზეთი)|ნიუ-იორკ ტაიმზიდან]] „მორავულ ღამეს“ ჰანდკეს შემოქმედებაში ყველაზე მნიშვნელოვანი რომანი უწოდა.<ref>{{Cite web|last=Cohen|first=Joshua|author-link=Joshua Cohen (writer)|date=2016-12-30|url=https://www.nytimes.com/2016/12/30/books/review/peter-handke-moravian-night.html|title=Peter Handke's Time-Traveling Tale of a Europe in Flux|work=[[The New York Times]]|accessdate=2017-01-20}}</ref> „მორავული ღამე“ წარდგენილი იყო გერმანული წიგნის ჯილდოზე, თუმცა ჰანდკემ, ახალგაზრდა ავტორთა მიმართ პატივისცემის ნიშნად, უარი თქვა ნომინაციაზე.<ref>{{Cite web|author=ber/dpa|date=2008-09-04|url=http://www.spiegel.de/kultur/literatur/deutscher-buchpreis-peter-handke-verzichtet-auf-nominierung-a-576234.html|title=Deutscher Buchpreis: Peter Handke verzichtet auf Nominierung|language=German|work=[[Der Spiegel]]|accessdate=2017-01-20}}</ref> რომანი ასევე წარდგენილი იყო ევროპული წიგნის ჯილდოზე.<ref>{{Cite web|url=http://www.livre-europeen.eu/?cat=96|title=Présélection 2008 – Romans|language=French|publisher=European Book Prize|accessdate=2017-01-20}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.suhrkamp.de/buecher/die_morawische_nacht-peter_handke_41950.html German publicity page] * [http://us.macmillan.com/themoraviannight/peterhandke/9780374212551/ American publicity page] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:2008 წლის რომანები]] rs29qqblqi03bdudkzd5h1ituzdr0sl 4411607 4411600 2022-08-28T08:52:10Z Mariamm097 115959 დაემატა [[კატეგორია:გერმანულენოვანი რომანები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა წიგნი}} '''მორავული ღამე''' ({{lang-de|Die morawische Nacht}}) — ავსტრიელი მწერლის, პეტერ ჰანდკეს, 2008 წლის რომანი. რომანის პროტაგონისტი – მწერალი, რომელსაც წერა მიუტოვებია და თავს გადამდგარ ავტორს უწოდებს, – შვიდ მეგობარს – თავისი ცხოვრების სხვადასხვა მონაკვეთის მოწმეებსა და მონაწილეებს – ეპატიჟება ბალკანეთში, [[დუნაი|დუნაის]] ერთ-ერთ შენაკადზე, მდინარე მორავაზე ღუზაჩაშვებულ გემზე, რომელიც უკვე კარგა ხანია მის სახლად ქცეულა და მთელი ღამის განმავლობაში მათ [[ევროპა|ევროპის]] გარშემო თავისი მოგზაურობის შესახებ უამბობს. ==გამოხმაურება== ჯოშუა კოენმა [[ნიუ-იორკ ტაიმზი (გაზეთი)|ნიუ-იორკ ტაიმზიდან]] „მორავულ ღამეს“ ჰანდკეს შემოქმედებაში ყველაზე მნიშვნელოვანი რომანი უწოდა.<ref>{{Cite web|last=Cohen|first=Joshua|author-link=Joshua Cohen (writer)|date=2016-12-30|url=https://www.nytimes.com/2016/12/30/books/review/peter-handke-moravian-night.html|title=Peter Handke's Time-Traveling Tale of a Europe in Flux|work=[[The New York Times]]|accessdate=2017-01-20}}</ref> „მორავული ღამე“ წარდგენილი იყო გერმანული წიგნის ჯილდოზე, თუმცა ჰანდკემ, ახალგაზრდა ავტორთა მიმართ პატივისცემის ნიშნად, უარი თქვა ნომინაციაზე.<ref>{{Cite web|author=ber/dpa|date=2008-09-04|url=http://www.spiegel.de/kultur/literatur/deutscher-buchpreis-peter-handke-verzichtet-auf-nominierung-a-576234.html|title=Deutscher Buchpreis: Peter Handke verzichtet auf Nominierung|language=German|work=[[Der Spiegel]]|accessdate=2017-01-20}}</ref> რომანი ასევე წარდგენილი იყო ევროპული წიგნის ჯილდოზე.<ref>{{Cite web|url=http://www.livre-europeen.eu/?cat=96|title=Présélection 2008 – Romans|language=French|publisher=European Book Prize|accessdate=2017-01-20}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.suhrkamp.de/buecher/die_morawische_nacht-peter_handke_41950.html German publicity page] * [http://us.macmillan.com/themoraviannight/peterhandke/9780374212551/ American publicity page] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:2008 წლის რომანები]] [[კატეგორია:გერმანულენოვანი რომანები]] 7k5ftv9zird42n0zswt8740u94vmchr 14 537823 4411602 2022-08-28T08:50:38Z Mariamm097 115959 მომხმარებელმა Mariamm097 გვერდი „[[კატეგორია:გერმანულენოვანი ნოველები]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:გერმანულენოვანი რომანები]]“: შეცდომა თარგმანში wikitext text/x-wiki #გადამისამართება [[:კატეგორია:გერმანულენოვანი რომანები]] qmdy58wx2nnp268fw5wjuhgdwd1xq1v 0 537824 4411611 2022-08-28T09:10:24Z Mariamm097 115959 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა წიგნი}} '''მოკლე წერილი, ხანგრძლივი დამშვიდობება''' ({{lang-de|Der kurze Brief zum langen Abschied}}) — ავსტრიელი მწერლის, [[პეტერ ჰანდკე]]ს, 1972 წლის რომანი. იგი მოგვითხრობს ახალგაზრდა მწერლის შესახებ... wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა წიგნი}} '''მოკლე წერილი, ხანგრძლივი დამშვიდობება''' ({{lang-de|Der kurze Brief zum langen Abschied}}) — ავსტრიელი მწერლის, [[პეტერ ჰანდკე]]ს, 1972 წლის რომანი. იგი მოგვითხრობს ახალგაზრდა მწერლის შესახებ, რომლიც დედის თვითმკვლელობის შემდეგ [[აშშ]]-ში თავისი ცოლის მოსაძებნად მოგზაურობს. რომანში პერსონაჟად გვევლინება კინორეჟისორი [[ჯონ ფორდი]], რაც მინიშნებაა მის ფილმზე „ახალგაზრდა მისტერ ლინკოლნნი“, რომელიც ასევე აშშ-ში მოგზაურობისას განცდილ გაუცხოების თემაზეა. აგრეთვე რომანის თემებსა და მოტივებს ვხვდებით [[ვიმ ვენდერსი]]ს 1974 წლის ფილმში „ელისი ქალაქებში“. ჰანდკე ხშირად თანამშრობლობდა ვენდერსთან და ეს ფილმიც წიგნის საპასუხო ნაშრომად ითვლება.<ref>{{Cite book|last1=Brady|first1=Martin|last2=Leal|first2=Joanne|year=2011|url=https://books.google.com/books?id=ONS65RR2IGoC&pg=PA169|title=Wim Wenders and Peter Handke: Collaboration, Adaptation, Recomposition|publisher=Editions Ropodi|location=[[Amsterdam]]|pages=169-170|isbn=978-90-420-3248-4}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} kzi6ls1da2m58tajicrm138t8oopyx5 4411612 4411611 2022-08-28T09:11:10Z Mariamm097 115959 დაემატა [[კატეგორია:გერმანულენოვანი რომანები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა წიგნი}} '''მოკლე წერილი, ხანგრძლივი დამშვიდობება''' ({{lang-de|Der kurze Brief zum langen Abschied}}) — ავსტრიელი მწერლის, [[პეტერ ჰანდკე]]ს, 1972 წლის რომანი. იგი მოგვითხრობს ახალგაზრდა მწერლის შესახებ, რომლიც დედის თვითმკვლელობის შემდეგ [[აშშ]]-ში თავისი ცოლის მოსაძებნად მოგზაურობს. რომანში პერსონაჟად გვევლინება კინორეჟისორი [[ჯონ ფორდი]], რაც მინიშნებაა მის ფილმზე „ახალგაზრდა მისტერ ლინკოლნნი“, რომელიც ასევე აშშ-ში მოგზაურობისას განცდილ გაუცხოების თემაზეა. აგრეთვე რომანის თემებსა და მოტივებს ვხვდებით [[ვიმ ვენდერსი]]ს 1974 წლის ფილმში „ელისი ქალაქებში“. ჰანდკე ხშირად თანამშრობლობდა ვენდერსთან და ეს ფილმიც წიგნის საპასუხო ნაშრომად ითვლება.<ref>{{Cite book|last1=Brady|first1=Martin|last2=Leal|first2=Joanne|year=2011|url=https://books.google.com/books?id=ONS65RR2IGoC&pg=PA169|title=Wim Wenders and Peter Handke: Collaboration, Adaptation, Recomposition|publisher=Editions Ropodi|location=[[Amsterdam]]|pages=169-170|isbn=978-90-420-3248-4}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გერმანულენოვანი რომანები]] 1tqx9tna6zycrqzfngcbiyvq3nqrwlr 4411613 4411612 2022-08-28T09:11:20Z Mariamm097 115959 დაემატა [[კატეგორია:1972 წლის რომანები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა წიგნი}} '''მოკლე წერილი, ხანგრძლივი დამშვიდობება''' ({{lang-de|Der kurze Brief zum langen Abschied}}) — ავსტრიელი მწერლის, [[პეტერ ჰანდკე]]ს, 1972 წლის რომანი. იგი მოგვითხრობს ახალგაზრდა მწერლის შესახებ, რომლიც დედის თვითმკვლელობის შემდეგ [[აშშ]]-ში თავისი ცოლის მოსაძებნად მოგზაურობს. რომანში პერსონაჟად გვევლინება კინორეჟისორი [[ჯონ ფორდი]], რაც მინიშნებაა მის ფილმზე „ახალგაზრდა მისტერ ლინკოლნნი“, რომელიც ასევე აშშ-ში მოგზაურობისას განცდილ გაუცხოების თემაზეა. აგრეთვე რომანის თემებსა და მოტივებს ვხვდებით [[ვიმ ვენდერსი]]ს 1974 წლის ფილმში „ელისი ქალაქებში“. ჰანდკე ხშირად თანამშრობლობდა ვენდერსთან და ეს ფილმიც წიგნის საპასუხო ნაშრომად ითვლება.<ref>{{Cite book|last1=Brady|first1=Martin|last2=Leal|first2=Joanne|year=2011|url=https://books.google.com/books?id=ONS65RR2IGoC&pg=PA169|title=Wim Wenders and Peter Handke: Collaboration, Adaptation, Recomposition|publisher=Editions Ropodi|location=[[Amsterdam]]|pages=169-170|isbn=978-90-420-3248-4}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გერმანულენოვანი რომანები]] [[კატეგორია:1972 წლის რომანები]] fiyxc6j851l2wlcicmv0xv3n9gcbh5s 0 537825 4411615 2022-08-28T09:35:12Z Mariamm097 115959 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ქეთრინ პატერსონი'''(დ. [[31 ოქტომბერი]], [[1932]]) — ამერიკელი მწერალი, ცნობილია საბავშვო წიგნებით, რომელთა შორის ყველაზე გახმაურებულია „ხიდი ტერაბითიაში“. 1975-80 წლე... wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ქეთრინ პატერსონი'''(დ. [[31 ოქტომბერი]], [[1932]]) — ამერიკელი მწერალი, ცნობილია საბავშვო წიგნებით, რომელთა შორის ყველაზე გახმაურებულია „ხიდი ტერაბითიაში“. 1975-80 წლებში პატერსონმა ოთხი სხვადასხვა წიგნისთვის ორი ნიუბერის მედალი და ორი ეროვნული წიგნის ჯილდო მოიპოვა. 1998 წელს მან ჰანს ქრისტიან ანდერსენის, ხოლო 2006 წელს ასტრიდ ლინდგრენის სახელობის პრემია მოიპოვა, რითაც გახდა იმ ოთხი ავტორიდან ერთ-ერთი, რომელთაც ეს ორი საერთაშორისო ჯილდო აქვთ მიღებული. ==ადრეული ცხოვრება== დაიბადა [[ჩინეთი]]ს ქალაქ ჰუაიანში, პრესბიტარიანი მისიონერების ოჯახში.<ref name="Timeline: Katherine Paterson">{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Timeline: Katherine Paterson |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |pages=18–29 |jstor=40159727 }}</ref><ref>{{cite web |title=2007 NSK Prize Winner Katherine Paterson |url=https://www.neustadtprize.org/2007-nsk-neustadt-prize-laureate-katherine-paterson/ |website=The Neustadt Prizes |publisher=The Neustadt Prizes |access-date=April 2, 2019|date=June 11, 2013 }}</ref> მისი მამა ოჯახს მქადაგებლობითა და ვაჟთა სკოლის ხელმძღვანელობით არჩენდა. პატერსონი ჩინური კულტურის გარემოცვაში აღიზარდა. როცა იგი ხუთი წლის იყო, მისმა ოჯახმა ჩინეთი ქვეყანაში იაპონიის შემოჭრის გამო დატოვა. ისინი [[აშშ]]-ში [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დაწყებისას დაბრუნდნენ.<ref>{{cite journal |title=Katherine Paterson: Laureate of the 2007 NSK Neustadt Prize for Children's Literature |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=18 |jstor=40159722 }}</ref> აშშ-ში პატერსონის ოჯახი [[ვირჯინია|ვირჯინიასა]] და [[ჩრდილოეთი კაროლინა|ჩრდილოეთ კაროლინაში]] ცხობრობდა და მათი ჩინეთში დაბრუნება განუსაზღვრელი ვადით იყო გადადებული. მათ 13 წლის მანძილზე 15-ჯერ შეიცვალეს საცხოვრებელი,<ref>{{cite book |last1=Snodgrass |first1=Mary Ellen |title=Beating the Odds: A Teen Guide to 75 Superstars Who Overcame Adversity |date=August 30, 2008 |publisher=ABC-CLIO, Incorporated |isbn=9780313345647 |page=109 |url=https://books.google.com/books?id=g69zCgAAQBAJ&q=raymond+womeldorf+sutton+690&pg=PA109 |access-date=April 2, 2019}}</ref> სანამ ვირჯინიის ქალაქ ვინჩესტერში დასახლდებოდნენ.<ref name="Timeline: Katherine Paterson"/> ==უმაღლესი განათლება== 1954 წელს პატერსონმა ბრისტოლში მეფის კოლეჯი დაასრულა, რის შემდეგაც ერთი წლის მანძილზე ვირჯინიაში, სოფლის სკოლაში ასწავლიდა.<ref>{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Timeline: Katherine Paterson |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=20 |jstor=40159727 }}</ref> მან მაგისტრის ხარისხი ქრისტიანული განათლების პრესბიატარიენულ სკოლაში მიიღო.<ref>{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Fighting the Long Defeat: The 2007 NSK Prize Lecture |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=21 |jstor=40159727 }}</ref> მას სურდა ჩინეთში მისიონერი გამხდარიყო, თუმცა ქვეყნის საზღვრები დასავლელი მოქალაქეებისთვის ჩაკეტილი იყო. იაპონელი მეგობრის მოწოდებით, იგი ჩინეთის ნაცვლად იაპონიაში წავიდა, სადაც მისიონერად მუშაობდა. იაპონიაში ყოფნისას იგი ეცნობოდა როგორც იაპონურ, ისე ჩინურ კულტურას, რამაც დიდი გავლენა მოახდინა მის მწერლობაზე. ==რესურსები ინტერნეტში== * {{official website |www.terabithia.com }} * [https://web.archive.org/web/20061004014916/http://www.thencbla.org/biopages/biopaterson.html Katherine Paterson] at NCBLA Board of Directors<!-- with several Paterson links --> *[https://web.archive.org/web/20141211082419/http://www.thencbla.org/boardinterviews/patersoninterview.html Interview of Paterson] at NCBLA (archived 2014-12-11) * [https://web.archive.org/web/20100215063912/http://www.publicschoolinsights.org/visionaries/KatherinePaterson "Read for Your Life": A Conversation with Katherine Paterson, National Ambassador for Young People's Literature] * [http://oldlaborhall.com/ Barre's Old Labor Hall] * [http://www.readingrockets.org/books/interviews/paterson Video interview of Patterson] at ReadingRockets.org * [http://lccn.loc.gov/n85290031 John Barstow Paterson] at LC Authorities, with 7 records, and [http://worldcat.org/identities/lccn-n85290031/ at WorldCat] * [http://lccn.loc.gov/nb2010032268 John B. Paterson] at LC Authorities, 1 record (son John B. Jr.) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} 1fqgvkmyhuoa47ffojzf5bt6qt08fyx 4411616 4411615 2022-08-28T09:36:48Z Mariamm097 115959 დაემატა [[კატეგორია:ამერიკელი საბავშვო მწერლები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ქეთრინ პატერსონი'''(დ. [[31 ოქტომბერი]], [[1932]]) — ამერიკელი მწერალი, ცნობილია საბავშვო წიგნებით, რომელთა შორის ყველაზე გახმაურებულია „ხიდი ტერაბითიაში“. 1975-80 წლებში პატერსონმა ოთხი სხვადასხვა წიგნისთვის ორი ნიუბერის მედალი და ორი ეროვნული წიგნის ჯილდო მოიპოვა. 1998 წელს მან ჰანს ქრისტიან ანდერსენის, ხოლო 2006 წელს ასტრიდ ლინდგრენის სახელობის პრემია მოიპოვა, რითაც გახდა იმ ოთხი ავტორიდან ერთ-ერთი, რომელთაც ეს ორი საერთაშორისო ჯილდო აქვთ მიღებული. ==ადრეული ცხოვრება== დაიბადა [[ჩინეთი]]ს ქალაქ ჰუაიანში, პრესბიტარიანი მისიონერების ოჯახში.<ref name="Timeline: Katherine Paterson">{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Timeline: Katherine Paterson |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |pages=18–29 |jstor=40159727 }}</ref><ref>{{cite web |title=2007 NSK Prize Winner Katherine Paterson |url=https://www.neustadtprize.org/2007-nsk-neustadt-prize-laureate-katherine-paterson/ |website=The Neustadt Prizes |publisher=The Neustadt Prizes |access-date=April 2, 2019|date=June 11, 2013 }}</ref> მისი მამა ოჯახს მქადაგებლობითა და ვაჟთა სკოლის ხელმძღვანელობით არჩენდა. პატერსონი ჩინური კულტურის გარემოცვაში აღიზარდა. როცა იგი ხუთი წლის იყო, მისმა ოჯახმა ჩინეთი ქვეყანაში იაპონიის შემოჭრის გამო დატოვა. ისინი [[აშშ]]-ში [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დაწყებისას დაბრუნდნენ.<ref>{{cite journal |title=Katherine Paterson: Laureate of the 2007 NSK Neustadt Prize for Children's Literature |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=18 |jstor=40159722 }}</ref> აშშ-ში პატერსონის ოჯახი [[ვირჯინია|ვირჯინიასა]] და [[ჩრდილოეთი კაროლინა|ჩრდილოეთ კაროლინაში]] ცხობრობდა და მათი ჩინეთში დაბრუნება განუსაზღვრელი ვადით იყო გადადებული. მათ 13 წლის მანძილზე 15-ჯერ შეიცვალეს საცხოვრებელი,<ref>{{cite book |last1=Snodgrass |first1=Mary Ellen |title=Beating the Odds: A Teen Guide to 75 Superstars Who Overcame Adversity |date=August 30, 2008 |publisher=ABC-CLIO, Incorporated |isbn=9780313345647 |page=109 |url=https://books.google.com/books?id=g69zCgAAQBAJ&q=raymond+womeldorf+sutton+690&pg=PA109 |access-date=April 2, 2019}}</ref> სანამ ვირჯინიის ქალაქ ვინჩესტერში დასახლდებოდნენ.<ref name="Timeline: Katherine Paterson"/> ==უმაღლესი განათლება== 1954 წელს პატერსონმა ბრისტოლში მეფის კოლეჯი დაასრულა, რის შემდეგაც ერთი წლის მანძილზე ვირჯინიაში, სოფლის სკოლაში ასწავლიდა.<ref>{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Timeline: Katherine Paterson |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=20 |jstor=40159727 }}</ref> მან მაგისტრის ხარისხი ქრისტიანული განათლების პრესბიატარიენულ სკოლაში მიიღო.<ref>{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Fighting the Long Defeat: The 2007 NSK Prize Lecture |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=21 |jstor=40159727 }}</ref> მას სურდა ჩინეთში მისიონერი გამხდარიყო, თუმცა ქვეყნის საზღვრები დასავლელი მოქალაქეებისთვის ჩაკეტილი იყო. იაპონელი მეგობრის მოწოდებით, იგი ჩინეთის ნაცვლად იაპონიაში წავიდა, სადაც მისიონერად მუშაობდა. იაპონიაში ყოფნისას იგი ეცნობოდა როგორც იაპონურ, ისე ჩინურ კულტურას, რამაც დიდი გავლენა მოახდინა მის მწერლობაზე. ==რესურსები ინტერნეტში== * {{official website |www.terabithia.com }} * [https://web.archive.org/web/20061004014916/http://www.thencbla.org/biopages/biopaterson.html Katherine Paterson] at NCBLA Board of Directors<!-- with several Paterson links --> *[https://web.archive.org/web/20141211082419/http://www.thencbla.org/boardinterviews/patersoninterview.html Interview of Paterson] at NCBLA (archived 2014-12-11) * [https://web.archive.org/web/20100215063912/http://www.publicschoolinsights.org/visionaries/KatherinePaterson "Read for Your Life": A Conversation with Katherine Paterson, National Ambassador for Young People's Literature] * [http://oldlaborhall.com/ Barre's Old Labor Hall] * [http://www.readingrockets.org/books/interviews/paterson Video interview of Patterson] at ReadingRockets.org * [http://lccn.loc.gov/n85290031 John Barstow Paterson] at LC Authorities, with 7 records, and [http://worldcat.org/identities/lccn-n85290031/ at WorldCat] * [http://lccn.loc.gov/nb2010032268 John B. Paterson] at LC Authorities, 1 record (son John B. Jr.) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ამერიკელი საბავშვო მწერლები]] r6q2497mhsw1nruzu3mi57jq888oeio 4411617 4411616 2022-08-28T09:37:04Z Mariamm097 115959 დაემატა [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი რომანისტები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ქეთრინ პატერსონი'''(დ. [[31 ოქტომბერი]], [[1932]]) — ამერიკელი მწერალი, ცნობილია საბავშვო წიგნებით, რომელთა შორის ყველაზე გახმაურებულია „ხიდი ტერაბითიაში“. 1975-80 წლებში პატერსონმა ოთხი სხვადასხვა წიგნისთვის ორი ნიუბერის მედალი და ორი ეროვნული წიგნის ჯილდო მოიპოვა. 1998 წელს მან ჰანს ქრისტიან ანდერსენის, ხოლო 2006 წელს ასტრიდ ლინდგრენის სახელობის პრემია მოიპოვა, რითაც გახდა იმ ოთხი ავტორიდან ერთ-ერთი, რომელთაც ეს ორი საერთაშორისო ჯილდო აქვთ მიღებული. ==ადრეული ცხოვრება== დაიბადა [[ჩინეთი]]ს ქალაქ ჰუაიანში, პრესბიტარიანი მისიონერების ოჯახში.<ref name="Timeline: Katherine Paterson">{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Timeline: Katherine Paterson |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |pages=18–29 |jstor=40159727 }}</ref><ref>{{cite web |title=2007 NSK Prize Winner Katherine Paterson |url=https://www.neustadtprize.org/2007-nsk-neustadt-prize-laureate-katherine-paterson/ |website=The Neustadt Prizes |publisher=The Neustadt Prizes |access-date=April 2, 2019|date=June 11, 2013 }}</ref> მისი მამა ოჯახს მქადაგებლობითა და ვაჟთა სკოლის ხელმძღვანელობით არჩენდა. პატერსონი ჩინური კულტურის გარემოცვაში აღიზარდა. როცა იგი ხუთი წლის იყო, მისმა ოჯახმა ჩინეთი ქვეყანაში იაპონიის შემოჭრის გამო დატოვა. ისინი [[აშშ]]-ში [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დაწყებისას დაბრუნდნენ.<ref>{{cite journal |title=Katherine Paterson: Laureate of the 2007 NSK Neustadt Prize for Children's Literature |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=18 |jstor=40159722 }}</ref> აშშ-ში პატერსონის ოჯახი [[ვირჯინია|ვირჯინიასა]] და [[ჩრდილოეთი კაროლინა|ჩრდილოეთ კაროლინაში]] ცხობრობდა და მათი ჩინეთში დაბრუნება განუსაზღვრელი ვადით იყო გადადებული. მათ 13 წლის მანძილზე 15-ჯერ შეიცვალეს საცხოვრებელი,<ref>{{cite book |last1=Snodgrass |first1=Mary Ellen |title=Beating the Odds: A Teen Guide to 75 Superstars Who Overcame Adversity |date=August 30, 2008 |publisher=ABC-CLIO, Incorporated |isbn=9780313345647 |page=109 |url=https://books.google.com/books?id=g69zCgAAQBAJ&q=raymond+womeldorf+sutton+690&pg=PA109 |access-date=April 2, 2019}}</ref> სანამ ვირჯინიის ქალაქ ვინჩესტერში დასახლდებოდნენ.<ref name="Timeline: Katherine Paterson"/> ==უმაღლესი განათლება== 1954 წელს პატერსონმა ბრისტოლში მეფის კოლეჯი დაასრულა, რის შემდეგაც ერთი წლის მანძილზე ვირჯინიაში, სოფლის სკოლაში ასწავლიდა.<ref>{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Timeline: Katherine Paterson |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=20 |jstor=40159727 }}</ref> მან მაგისტრის ხარისხი ქრისტიანული განათლების პრესბიატარიენულ სკოლაში მიიღო.<ref>{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Fighting the Long Defeat: The 2007 NSK Prize Lecture |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=21 |jstor=40159727 }}</ref> მას სურდა ჩინეთში მისიონერი გამხდარიყო, თუმცა ქვეყნის საზღვრები დასავლელი მოქალაქეებისთვის ჩაკეტილი იყო. იაპონელი მეგობრის მოწოდებით, იგი ჩინეთის ნაცვლად იაპონიაში წავიდა, სადაც მისიონერად მუშაობდა. იაპონიაში ყოფნისას იგი ეცნობოდა როგორც იაპონურ, ისე ჩინურ კულტურას, რამაც დიდი გავლენა მოახდინა მის მწერლობაზე. ==რესურსები ინტერნეტში== * {{official website |www.terabithia.com }} * [https://web.archive.org/web/20061004014916/http://www.thencbla.org/biopages/biopaterson.html Katherine Paterson] at NCBLA Board of Directors<!-- with several Paterson links --> *[https://web.archive.org/web/20141211082419/http://www.thencbla.org/boardinterviews/patersoninterview.html Interview of Paterson] at NCBLA (archived 2014-12-11) * [https://web.archive.org/web/20100215063912/http://www.publicschoolinsights.org/visionaries/KatherinePaterson "Read for Your Life": A Conversation with Katherine Paterson, National Ambassador for Young People's Literature] * [http://oldlaborhall.com/ Barre's Old Labor Hall] * [http://www.readingrockets.org/books/interviews/paterson Video interview of Patterson] at ReadingRockets.org * [http://lccn.loc.gov/n85290031 John Barstow Paterson] at LC Authorities, with 7 records, and [http://worldcat.org/identities/lccn-n85290031/ at WorldCat] * [http://lccn.loc.gov/nb2010032268 John B. Paterson] at LC Authorities, 1 record (son John B. Jr.) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ამერიკელი საბავშვო მწერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი რომანისტები]] ben11ym631oh8lydxd40p6d0fxbl6gk 4411618 4411617 2022-08-28T09:38:24Z Mariamm097 115959 დაემატა [[კატეგორია:XXI საუკუნის ამერიკელი ქალი მწერლები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ქეთრინ პატერსონი'''(დ. [[31 ოქტომბერი]], [[1932]]) — ამერიკელი მწერალი, ცნობილია საბავშვო წიგნებით, რომელთა შორის ყველაზე გახმაურებულია „ხიდი ტერაბითიაში“. 1975-80 წლებში პატერსონმა ოთხი სხვადასხვა წიგნისთვის ორი ნიუბერის მედალი და ორი ეროვნული წიგნის ჯილდო მოიპოვა. 1998 წელს მან ჰანს ქრისტიან ანდერსენის, ხოლო 2006 წელს ასტრიდ ლინდგრენის სახელობის პრემია მოიპოვა, რითაც გახდა იმ ოთხი ავტორიდან ერთ-ერთი, რომელთაც ეს ორი საერთაშორისო ჯილდო აქვთ მიღებული. ==ადრეული ცხოვრება== დაიბადა [[ჩინეთი]]ს ქალაქ ჰუაიანში, პრესბიტარიანი მისიონერების ოჯახში.<ref name="Timeline: Katherine Paterson">{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Timeline: Katherine Paterson |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |pages=18–29 |jstor=40159727 }}</ref><ref>{{cite web |title=2007 NSK Prize Winner Katherine Paterson |url=https://www.neustadtprize.org/2007-nsk-neustadt-prize-laureate-katherine-paterson/ |website=The Neustadt Prizes |publisher=The Neustadt Prizes |access-date=April 2, 2019|date=June 11, 2013 }}</ref> მისი მამა ოჯახს მქადაგებლობითა და ვაჟთა სკოლის ხელმძღვანელობით არჩენდა. პატერსონი ჩინური კულტურის გარემოცვაში აღიზარდა. როცა იგი ხუთი წლის იყო, მისმა ოჯახმა ჩინეთი ქვეყანაში იაპონიის შემოჭრის გამო დატოვა. ისინი [[აშშ]]-ში [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დაწყებისას დაბრუნდნენ.<ref>{{cite journal |title=Katherine Paterson: Laureate of the 2007 NSK Neustadt Prize for Children's Literature |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=18 |jstor=40159722 }}</ref> აშშ-ში პატერსონის ოჯახი [[ვირჯინია|ვირჯინიასა]] და [[ჩრდილოეთი კაროლინა|ჩრდილოეთ კაროლინაში]] ცხობრობდა და მათი ჩინეთში დაბრუნება განუსაზღვრელი ვადით იყო გადადებული. მათ 13 წლის მანძილზე 15-ჯერ შეიცვალეს საცხოვრებელი,<ref>{{cite book |last1=Snodgrass |first1=Mary Ellen |title=Beating the Odds: A Teen Guide to 75 Superstars Who Overcame Adversity |date=August 30, 2008 |publisher=ABC-CLIO, Incorporated |isbn=9780313345647 |page=109 |url=https://books.google.com/books?id=g69zCgAAQBAJ&q=raymond+womeldorf+sutton+690&pg=PA109 |access-date=April 2, 2019}}</ref> სანამ ვირჯინიის ქალაქ ვინჩესტერში დასახლდებოდნენ.<ref name="Timeline: Katherine Paterson"/> ==უმაღლესი განათლება== 1954 წელს პატერსონმა ბრისტოლში მეფის კოლეჯი დაასრულა, რის შემდეგაც ერთი წლის მანძილზე ვირჯინიაში, სოფლის სკოლაში ასწავლიდა.<ref>{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Timeline: Katherine Paterson |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=20 |jstor=40159727 }}</ref> მან მაგისტრის ხარისხი ქრისტიანული განათლების პრესბიატარიენულ სკოლაში მიიღო.<ref>{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Fighting the Long Defeat: The 2007 NSK Prize Lecture |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=21 |jstor=40159727 }}</ref> მას სურდა ჩინეთში მისიონერი გამხდარიყო, თუმცა ქვეყნის საზღვრები დასავლელი მოქალაქეებისთვის ჩაკეტილი იყო. იაპონელი მეგობრის მოწოდებით, იგი ჩინეთის ნაცვლად იაპონიაში წავიდა, სადაც მისიონერად მუშაობდა. იაპონიაში ყოფნისას იგი ეცნობოდა როგორც იაპონურ, ისე ჩინურ კულტურას, რამაც დიდი გავლენა მოახდინა მის მწერლობაზე. ==რესურსები ინტერნეტში== * {{official website |www.terabithia.com }} * [https://web.archive.org/web/20061004014916/http://www.thencbla.org/biopages/biopaterson.html Katherine Paterson] at NCBLA Board of Directors<!-- with several Paterson links --> *[https://web.archive.org/web/20141211082419/http://www.thencbla.org/boardinterviews/patersoninterview.html Interview of Paterson] at NCBLA (archived 2014-12-11) * [https://web.archive.org/web/20100215063912/http://www.publicschoolinsights.org/visionaries/KatherinePaterson "Read for Your Life": A Conversation with Katherine Paterson, National Ambassador for Young People's Literature] * [http://oldlaborhall.com/ Barre's Old Labor Hall] * [http://www.readingrockets.org/books/interviews/paterson Video interview of Patterson] at ReadingRockets.org * [http://lccn.loc.gov/n85290031 John Barstow Paterson] at LC Authorities, with 7 records, and [http://worldcat.org/identities/lccn-n85290031/ at WorldCat] * [http://lccn.loc.gov/nb2010032268 John B. Paterson] at LC Authorities, 1 record (son John B. Jr.) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ამერიკელი საბავშვო მწერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი რომანისტები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის ამერიკელი ქალი მწერლები]] ry6g3k0dv09sj6ngil2v8fpif00iwhm 4411619 4411618 2022-08-28T09:38:37Z Mariamm097 115959 დაემატა [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი ქალი მწერლები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ქეთრინ პატერსონი'''(დ. [[31 ოქტომბერი]], [[1932]]) — ამერიკელი მწერალი, ცნობილია საბავშვო წიგნებით, რომელთა შორის ყველაზე გახმაურებულია „ხიდი ტერაბითიაში“. 1975-80 წლებში პატერსონმა ოთხი სხვადასხვა წიგნისთვის ორი ნიუბერის მედალი და ორი ეროვნული წიგნის ჯილდო მოიპოვა. 1998 წელს მან ჰანს ქრისტიან ანდერსენის, ხოლო 2006 წელს ასტრიდ ლინდგრენის სახელობის პრემია მოიპოვა, რითაც გახდა იმ ოთხი ავტორიდან ერთ-ერთი, რომელთაც ეს ორი საერთაშორისო ჯილდო აქვთ მიღებული. ==ადრეული ცხოვრება== დაიბადა [[ჩინეთი]]ს ქალაქ ჰუაიანში, პრესბიტარიანი მისიონერების ოჯახში.<ref name="Timeline: Katherine Paterson">{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Timeline: Katherine Paterson |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |pages=18–29 |jstor=40159727 }}</ref><ref>{{cite web |title=2007 NSK Prize Winner Katherine Paterson |url=https://www.neustadtprize.org/2007-nsk-neustadt-prize-laureate-katherine-paterson/ |website=The Neustadt Prizes |publisher=The Neustadt Prizes |access-date=April 2, 2019|date=June 11, 2013 }}</ref> მისი მამა ოჯახს მქადაგებლობითა და ვაჟთა სკოლის ხელმძღვანელობით არჩენდა. პატერსონი ჩინური კულტურის გარემოცვაში აღიზარდა. როცა იგი ხუთი წლის იყო, მისმა ოჯახმა ჩინეთი ქვეყანაში იაპონიის შემოჭრის გამო დატოვა. ისინი [[აშშ]]-ში [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დაწყებისას დაბრუნდნენ.<ref>{{cite journal |title=Katherine Paterson: Laureate of the 2007 NSK Neustadt Prize for Children's Literature |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=18 |jstor=40159722 }}</ref> აშშ-ში პატერსონის ოჯახი [[ვირჯინია|ვირჯინიასა]] და [[ჩრდილოეთი კაროლინა|ჩრდილოეთ კაროლინაში]] ცხობრობდა და მათი ჩინეთში დაბრუნება განუსაზღვრელი ვადით იყო გადადებული. მათ 13 წლის მანძილზე 15-ჯერ შეიცვალეს საცხოვრებელი,<ref>{{cite book |last1=Snodgrass |first1=Mary Ellen |title=Beating the Odds: A Teen Guide to 75 Superstars Who Overcame Adversity |date=August 30, 2008 |publisher=ABC-CLIO, Incorporated |isbn=9780313345647 |page=109 |url=https://books.google.com/books?id=g69zCgAAQBAJ&q=raymond+womeldorf+sutton+690&pg=PA109 |access-date=April 2, 2019}}</ref> სანამ ვირჯინიის ქალაქ ვინჩესტერში დასახლდებოდნენ.<ref name="Timeline: Katherine Paterson"/> ==უმაღლესი განათლება== 1954 წელს პატერსონმა ბრისტოლში მეფის კოლეჯი დაასრულა, რის შემდეგაც ერთი წლის მანძილზე ვირჯინიაში, სოფლის სკოლაში ასწავლიდა.<ref>{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Timeline: Katherine Paterson |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=20 |jstor=40159727 }}</ref> მან მაგისტრის ხარისხი ქრისტიანული განათლების პრესბიატარიენულ სკოლაში მიიღო.<ref>{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Fighting the Long Defeat: The 2007 NSK Prize Lecture |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=21 |jstor=40159727 }}</ref> მას სურდა ჩინეთში მისიონერი გამხდარიყო, თუმცა ქვეყნის საზღვრები დასავლელი მოქალაქეებისთვის ჩაკეტილი იყო. იაპონელი მეგობრის მოწოდებით, იგი ჩინეთის ნაცვლად იაპონიაში წავიდა, სადაც მისიონერად მუშაობდა. იაპონიაში ყოფნისას იგი ეცნობოდა როგორც იაპონურ, ისე ჩინურ კულტურას, რამაც დიდი გავლენა მოახდინა მის მწერლობაზე. ==რესურსები ინტერნეტში== * {{official website |www.terabithia.com }} * [https://web.archive.org/web/20061004014916/http://www.thencbla.org/biopages/biopaterson.html Katherine Paterson] at NCBLA Board of Directors<!-- with several Paterson links --> *[https://web.archive.org/web/20141211082419/http://www.thencbla.org/boardinterviews/patersoninterview.html Interview of Paterson] at NCBLA (archived 2014-12-11) * [https://web.archive.org/web/20100215063912/http://www.publicschoolinsights.org/visionaries/KatherinePaterson "Read for Your Life": A Conversation with Katherine Paterson, National Ambassador for Young People's Literature] * [http://oldlaborhall.com/ Barre's Old Labor Hall] * [http://www.readingrockets.org/books/interviews/paterson Video interview of Patterson] at ReadingRockets.org * [http://lccn.loc.gov/n85290031 John Barstow Paterson] at LC Authorities, with 7 records, and [http://worldcat.org/identities/lccn-n85290031/ at WorldCat] * [http://lccn.loc.gov/nb2010032268 John B. Paterson] at LC Authorities, 1 record (son John B. Jr.) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ამერიკელი საბავშვო მწერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი რომანისტები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის ამერიკელი ქალი მწერლები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი ქალი მწერლები]] qlnkbkx0fegh7wa108pmowib0wml37g 4411620 4411619 2022-08-28T09:38:56Z Mariamm097 115959 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ქეთრინ პატერსონი''' (დ. [[31 ოქტომბერი]], [[1932]]) — ამერიკელი მწერალი, ცნობილია საბავშვო წიგნებით, რომელთა შორის ყველაზე გახმაურებულია „ხიდი ტერაბითიაში“. 1975-80 წლებში პატერსონმა ოთხი სხვადასხვა წიგნისთვის ორი ნიუბერის მედალი და ორი ეროვნული წიგნის ჯილდო მოიპოვა. 1998 წელს მან ჰანს ქრისტიან ანდერსენის, ხოლო 2006 წელს ასტრიდ ლინდგრენის სახელობის პრემია მოიპოვა, რითაც გახდა იმ ოთხი ავტორიდან ერთ-ერთი, რომელთაც ეს ორი საერთაშორისო ჯილდო აქვთ მიღებული. ==ადრეული ცხოვრება== დაიბადა [[ჩინეთი]]ს ქალაქ ჰუაიანში, პრესბიტარიანი მისიონერების ოჯახში.<ref name="Timeline: Katherine Paterson">{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Timeline: Katherine Paterson |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |pages=18–29 |jstor=40159727 }}</ref><ref>{{cite web |title=2007 NSK Prize Winner Katherine Paterson |url=https://www.neustadtprize.org/2007-nsk-neustadt-prize-laureate-katherine-paterson/ |website=The Neustadt Prizes |publisher=The Neustadt Prizes |access-date=April 2, 2019|date=June 11, 2013 }}</ref> მისი მამა ოჯახს მქადაგებლობითა და ვაჟთა სკოლის ხელმძღვანელობით არჩენდა. პატერსონი ჩინური კულტურის გარემოცვაში აღიზარდა. როცა იგი ხუთი წლის იყო, მისმა ოჯახმა ჩინეთი ქვეყანაში იაპონიის შემოჭრის გამო დატოვა. ისინი [[აშშ]]-ში [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დაწყებისას დაბრუნდნენ.<ref>{{cite journal |title=Katherine Paterson: Laureate of the 2007 NSK Neustadt Prize for Children's Literature |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=18 |jstor=40159722 }}</ref> აშშ-ში პატერსონის ოჯახი [[ვირჯინია|ვირჯინიასა]] და [[ჩრდილოეთი კაროლინა|ჩრდილოეთ კაროლინაში]] ცხობრობდა და მათი ჩინეთში დაბრუნება განუსაზღვრელი ვადით იყო გადადებული. მათ 13 წლის მანძილზე 15-ჯერ შეიცვალეს საცხოვრებელი,<ref>{{cite book |last1=Snodgrass |first1=Mary Ellen |title=Beating the Odds: A Teen Guide to 75 Superstars Who Overcame Adversity |date=August 30, 2008 |publisher=ABC-CLIO, Incorporated |isbn=9780313345647 |page=109 |url=https://books.google.com/books?id=g69zCgAAQBAJ&q=raymond+womeldorf+sutton+690&pg=PA109 |access-date=April 2, 2019}}</ref> სანამ ვირჯინიის ქალაქ ვინჩესტერში დასახლდებოდნენ.<ref name="Timeline: Katherine Paterson"/> ==უმაღლესი განათლება== 1954 წელს პატერსონმა ბრისტოლში მეფის კოლეჯი დაასრულა, რის შემდეგაც ერთი წლის მანძილზე ვირჯინიაში, სოფლის სკოლაში ასწავლიდა.<ref>{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Timeline: Katherine Paterson |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=20 |jstor=40159727 }}</ref> მან მაგისტრის ხარისხი ქრისტიანული განათლების პრესბიატარიენულ სკოლაში მიიღო.<ref>{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Fighting the Long Defeat: The 2007 NSK Prize Lecture |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=21 |jstor=40159727 }}</ref> მას სურდა ჩინეთში მისიონერი გამხდარიყო, თუმცა ქვეყნის საზღვრები დასავლელი მოქალაქეებისთვის ჩაკეტილი იყო. იაპონელი მეგობრის მოწოდებით, იგი ჩინეთის ნაცვლად იაპონიაში წავიდა, სადაც მისიონერად მუშაობდა. იაპონიაში ყოფნისას იგი ეცნობოდა როგორც იაპონურ, ისე ჩინურ კულტურას, რამაც დიდი გავლენა მოახდინა მის მწერლობაზე. ==რესურსები ინტერნეტში== * {{official website |www.terabithia.com }} * [https://web.archive.org/web/20061004014916/http://www.thencbla.org/biopages/biopaterson.html Katherine Paterson] at NCBLA Board of Directors<!-- with several Paterson links --> *[https://web.archive.org/web/20141211082419/http://www.thencbla.org/boardinterviews/patersoninterview.html Interview of Paterson] at NCBLA (archived 2014-12-11) * [https://web.archive.org/web/20100215063912/http://www.publicschoolinsights.org/visionaries/KatherinePaterson "Read for Your Life": A Conversation with Katherine Paterson, National Ambassador for Young People's Literature] * [http://oldlaborhall.com/ Barre's Old Labor Hall] * [http://www.readingrockets.org/books/interviews/paterson Video interview of Patterson] at ReadingRockets.org * [http://lccn.loc.gov/n85290031 John Barstow Paterson] at LC Authorities, with 7 records, and [http://worldcat.org/identities/lccn-n85290031/ at WorldCat] * [http://lccn.loc.gov/nb2010032268 John B. Paterson] at LC Authorities, 1 record (son John B. Jr.) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ამერიკელი საბავშვო მწერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი რომანისტები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის ამერიკელი ქალი მწერლები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი ქალი მწერლები]] o6ym8a2kjc7g4lp8ff0yveennca43w7 4411621 4411620 2022-08-28T09:42:03Z Mariamm097 115959 დაემატა [[კატეგორია:ფენტეზისა და სამეცნიერო ფანტასტიკის ჟანრის ქალი მწერლები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ქეთრინ პატერსონი''' (დ. [[31 ოქტომბერი]], [[1932]]) — ამერიკელი მწერალი, ცნობილია საბავშვო წიგნებით, რომელთა შორის ყველაზე გახმაურებულია „ხიდი ტერაბითიაში“. 1975-80 წლებში პატერსონმა ოთხი სხვადასხვა წიგნისთვის ორი ნიუბერის მედალი და ორი ეროვნული წიგნის ჯილდო მოიპოვა. 1998 წელს მან ჰანს ქრისტიან ანდერსენის, ხოლო 2006 წელს ასტრიდ ლინდგრენის სახელობის პრემია მოიპოვა, რითაც გახდა იმ ოთხი ავტორიდან ერთ-ერთი, რომელთაც ეს ორი საერთაშორისო ჯილდო აქვთ მიღებული. ==ადრეული ცხოვრება== დაიბადა [[ჩინეთი]]ს ქალაქ ჰუაიანში, პრესბიტარიანი მისიონერების ოჯახში.<ref name="Timeline: Katherine Paterson">{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Timeline: Katherine Paterson |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |pages=18–29 |jstor=40159727 }}</ref><ref>{{cite web |title=2007 NSK Prize Winner Katherine Paterson |url=https://www.neustadtprize.org/2007-nsk-neustadt-prize-laureate-katherine-paterson/ |website=The Neustadt Prizes |publisher=The Neustadt Prizes |access-date=April 2, 2019|date=June 11, 2013 }}</ref> მისი მამა ოჯახს მქადაგებლობითა და ვაჟთა სკოლის ხელმძღვანელობით არჩენდა. პატერსონი ჩინური კულტურის გარემოცვაში აღიზარდა. როცა იგი ხუთი წლის იყო, მისმა ოჯახმა ჩინეთი ქვეყანაში იაპონიის შემოჭრის გამო დატოვა. ისინი [[აშშ]]-ში [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დაწყებისას დაბრუნდნენ.<ref>{{cite journal |title=Katherine Paterson: Laureate of the 2007 NSK Neustadt Prize for Children's Literature |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=18 |jstor=40159722 }}</ref> აშშ-ში პატერსონის ოჯახი [[ვირჯინია|ვირჯინიასა]] და [[ჩრდილოეთი კაროლინა|ჩრდილოეთ კაროლინაში]] ცხობრობდა და მათი ჩინეთში დაბრუნება განუსაზღვრელი ვადით იყო გადადებული. მათ 13 წლის მანძილზე 15-ჯერ შეიცვალეს საცხოვრებელი,<ref>{{cite book |last1=Snodgrass |first1=Mary Ellen |title=Beating the Odds: A Teen Guide to 75 Superstars Who Overcame Adversity |date=August 30, 2008 |publisher=ABC-CLIO, Incorporated |isbn=9780313345647 |page=109 |url=https://books.google.com/books?id=g69zCgAAQBAJ&q=raymond+womeldorf+sutton+690&pg=PA109 |access-date=April 2, 2019}}</ref> სანამ ვირჯინიის ქალაქ ვინჩესტერში დასახლდებოდნენ.<ref name="Timeline: Katherine Paterson"/> ==უმაღლესი განათლება== 1954 წელს პატერსონმა ბრისტოლში მეფის კოლეჯი დაასრულა, რის შემდეგაც ერთი წლის მანძილზე ვირჯინიაში, სოფლის სკოლაში ასწავლიდა.<ref>{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Timeline: Katherine Paterson |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=20 |jstor=40159727 }}</ref> მან მაგისტრის ხარისხი ქრისტიანული განათლების პრესბიატარიენულ სკოლაში მიიღო.<ref>{{cite journal |last1=Paterson |first1=Katherine |title=Fighting the Long Defeat: The 2007 NSK Prize Lecture |journal=World Literature Today |date=May 2008 |volume=82 |issue=3 |page=21 |jstor=40159727 }}</ref> მას სურდა ჩინეთში მისიონერი გამხდარიყო, თუმცა ქვეყნის საზღვრები დასავლელი მოქალაქეებისთვის ჩაკეტილი იყო. იაპონელი მეგობრის მოწოდებით, იგი ჩინეთის ნაცვლად იაპონიაში წავიდა, სადაც მისიონერად მუშაობდა. იაპონიაში ყოფნისას იგი ეცნობოდა როგორც იაპონურ, ისე ჩინურ კულტურას, რამაც დიდი გავლენა მოახდინა მის მწერლობაზე. ==რესურსები ინტერნეტში== * {{official website |www.terabithia.com }} * [https://web.archive.org/web/20061004014916/http://www.thencbla.org/biopages/biopaterson.html Katherine Paterson] at NCBLA Board of Directors<!-- with several Paterson links --> *[https://web.archive.org/web/20141211082419/http://www.thencbla.org/boardinterviews/patersoninterview.html Interview of Paterson] at NCBLA (archived 2014-12-11) * [https://web.archive.org/web/20100215063912/http://www.publicschoolinsights.org/visionaries/KatherinePaterson "Read for Your Life": A Conversation with Katherine Paterson, National Ambassador for Young People's Literature] * [http://oldlaborhall.com/ Barre's Old Labor Hall] * [http://www.readingrockets.org/books/interviews/paterson Video interview of Patterson] at ReadingRockets.org * [http://lccn.loc.gov/n85290031 John Barstow Paterson] at LC Authorities, with 7 records, and [http://worldcat.org/identities/lccn-n85290031/ at WorldCat] * [http://lccn.loc.gov/nb2010032268 John B. Paterson] at LC Authorities, 1 record (son John B. Jr.) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ამერიკელი საბავშვო მწერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი რომანისტები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის ამერიკელი ქალი მწერლები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი ქალი მწერლები]] [[კატეგორია:ფენტეზისა და სამეცნიერო ფანტასტიკის ჟანრის ქალი მწერლები]] fjt3yng0m6np3vwtfqz0lw2xnm7azk0