ვიკიპედია kawiki https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%98 MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter მედია სპეციალური განხილვა მომხმარებელი მომხმარებლის განხილვა ვიკიპედია ვიკიპედია განხილვა ფაილი ფაილის განხილვა მედიავიკი მედიავიკის განხილვა თარგი თარგის განხილვა დახმარება დახმარების განხილვა კატეგორია კატეგორიის განხილვა პორტალი პორტალი განხილვა TimedText TimedText talk მოდული მოდულის განხილვა Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk ქვემო ქართლის მხარე 0 1383 4402752 4402350 2022-08-02T16:48:07Z GiorgiXIII 62215 wikitext text/x-wiki {{მმ**|ადმინისტრაციულ რეგიონს|ისტორიული მხარის|ქვემო ქართლი}} {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული |ქართული სახელი = ქვემო ქართლის მხარე |მშობლიური სახელი = <nowiki></nowiki> |სურათი = KK-Ka.svg |მმართველის პოზიცია = სახელმწიფო რწმუნებული |მმართველი = [[შოთა რეხვიაშვილი]]<ref>[http://netgazeti.ge/news/298934/ 7 ახალი გუბერნატორიდან ყველა კაცია]</ref> |მოსახლეობა = {{კლება}} 423 986 (2014)<ref name="აღწერა 2014">{{cite web |url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo |title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014 |date=ნოემბერი 2014 |publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური |accessdate=26 ივლისი 2016}}</ref> |სიმჭიდროვე = 64,9 |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 51,3 %<br />[[აზერბაიჯანელები]] 41,8 %<br/>[[სომხები]] 5,1 %<br/>[[რუსები]] 0,6 %<br />[[ბერძნები]] 0,5 %<br />[[ოსები]] 0,2 %<ref>[http://pop-stat.mashke.org/georgia-ethnic-loc2014.htm georgia-ethnic-2014]</ref> |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლები]] 51,35 %<br />[[მუსლიმები]] 42,98 %<br />[[სომხური სამოციქულო ეკლესია|გრიგორიანები]] 3,28 %<ref>[http://pop-stat.mashke.org/georgia-religion2014b.htm georgia-religion2014]</ref> |რუკა = Kvemo_Kartli_region_in_Georgia.svg |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = }} '''ქვემო ქართლის მხარე''' — მხარე [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ საქართველოში]], მოიცავს ისტორიულ-გეოგრაფიული პროვინციების [[ქვემო ქართლი]]ს და [[თრიალეთი (მხარე)|თრიალეთის]] ტერიტორიებს. რეგიონის საერთაშორისო კოდია: GE-KK. ქვემო ქართლის მხარეში შედის საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრული შემდეგი ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულები: ქვემო ქართლის უმეტესი ნაწილი [[თბილისი]]დან სამხრეთით მდებარეობს. მისი საზღვრები ძირითადად ემთხვევა ისტორიული პროვინციის საზღვრებს, თუმცა აერთიანებს [[გარე კახეთი]]ს ნაწილსაც (კუხეთი და გარდაბანი). ჩრდილოეთი და დასავლეთი საზღვრები მიუყვება [[თრიალეთის ქედი|თრიალეთისა]] და [[სამსარის ქედი|სამსარის]] ქედებს. სამხრეთიდან ესაზღვრება [[აზერბაიჯანი]]სა და [[სომხეთი]]ს რესპუბლიკები. == ზოგადი ცნობები == ქვემო ქართლი [[საქართველო]]ს ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ეკონომიკური მხარეა. მას [[თბილისი]]ს შემდეგ, მეორე ადგილი უკავია სამრეწველო პროდუქციის წარმოების მხრივ. მხარის ფართობი შეადგენს 6528 კვ.კმ-ს, რაც საქართველოს საერთო ფართობის 10 %-ია. საქართველოს მხარეებს შორის ქვემო ქართლს ფართობით მე-4 ადგილი უკავია, ხოლო მოსახლეობით მე-3. მოსახლეობა — 424 ათასს, მოსახლეობის სიმჭიდროვე 1 კვ.კმ-ზე — 65 კაცს. მხარის ადმინისტრაციული ცენტრია ქალაქი რუსთავი. მხარეში 353 დასახლებული პუნქტია, მათ შორის: * '''ქალაქი''' — 7: [[რუსთავი]], [[ბოლნისი]], [[გარდაბანი]], [[დმანისი]], [[თეთრიწყარო]], [[მარნეული]], [[წალკა]]; * '''დაბა''' — 6: [[კაზრეთი]], [[მანგლისი]], [[თამარისი (ბოლნისის მუნიციპალიტეტი)|თამარისი]], [[შაუმიანი (დაბა)|შაუმიანი]], [[ბედიანი]], [[თრიალეთი (დაბა)|თრიალეთი]]; * '''სოფელი''' — 338. ==მოსახლეობა== ქვემო ქართლის მოსახლეობა 423 986 ადამიანია, რაც საქართველოს მოსახლეობის 11,42 %-ია. მოსახლეობის 51,25 % ეთნიკურად [[ქართველები|ქართველი]]ა, 41,75 % [[აზერბაიჯანელები|აზერბაიჯანელი]], 5,07 % - [[სომხები|სომეხი]], ხოლო 1,93 % - [[აფხაზები|აფხაზი]], [[ოსები|ოსი]], [[რუსები|რუსი]], [[ბერძნები|ბერძენი]], [[უკრაინელები|უკრაინელი]] და [[ქურთები|ქურთი]]. ამასთან, რუსთავში, თეთრიწყაროს, გარდაბნისა და წალკის მუნიციპალიტეტებში ჭარბობენ ეთნიკურად ქართველები, ხოლო მარნეულის, ბოლნისისა და დმანისის მუნიციპალიტეტებში - აზერბაიჯანელები. {| class="wikitable" ! მხარე / რაიონი-მუნიციპალიტეტი<ref>[http://pop-stat.mashke.org/georgia-division.htm Georgia division]</ref> !! [[საქართველოს მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2002|2002 წ. აღწ.]] !! [[საქართველოს მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|2014 წ. აღწ.]] !! 2016' !! 2017' !! 2018' |- | ქვემო ქართლი || 497 530 || 423 986 || 428 000 || 429 700 || 432 300 |- | ქ. რუსთავი || 116 384 || 125 103 || 126 100 || 126 800 || 127 800 |- | ბოლნისის || 74 301 || 53 590 || 54 700 || 54 900 || 55 300 |- | გარდაბნის || 114 348 || 81 876 || 81 600 || 81 300 || 81 300 |- | დმანისის || 28 034 || 19 141 || 19 800 || 20 000 || 20 200 |- | თეთრიწყაროს || 25 354 || 21 127 || 21 600 || 21 700 || 21 900 |- | მარნეულის || 118 221 || 104 300 || 105 200 || 105 800 || 106 500 |- | წალკის || 20 888 || 18 849 || 19 100 || 19 200 || 19 300 |} == მმართველობა == {| class="wikitable" style="font-size:110%;" align= |- ! რუკა ! მუნიციპალიტეტები |- |rowspan=8|[[ფაილი:KK-Ka.svg|მარცხნივ|270 პქ]] |----- | [[რუსთავი|ქალაქი რუსთავი]] |----- | [[ბოლნისის მუნიციპალიტეტი]] |----- | [[გარდაბნის მუნიციპალიტეტი]] |----- | [[დმანისის მუნიციპალიტეტი]] |----- | [[თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტი]] |----- | [[მარნეულის მუნიციპალიტეტი]] |----- | [[წალკის მუნიციპალიტეტი]] |} მხარეში [[საქართველოს მთავრობა|საქართველოს მთავრობის]] წარმომადგენელია სახელმწიფო რწმუნებული. ამ თანამდებობაზე 1994 წლის ოქტომბრიდან დღემდე მუშაობდნენ: * [[1994]] — [[ლევან მამალაძე]]; * [[2003]] — [[ზურაბ მელიქიშვილი]]; * [[2004]] — [[იოსებ მაზმიშვილი]]; * [[2004]] — ზურაბ მელიქიშვილი (მეორეჯერ); * [[2008]] — [[დავით კირკიტაძე]]; * [[2012]] — სულხან სიბაშვილი; * [[2014]] — [[პაატა ხიზანაშვილი]]; * [[2017]] — გრიგოლ ნემსაძე. == ეკონომიკა == მხარეს თავისი გეოგრაფიული მდებარეობის გამო კარგი სატრანსპორტო კავშირები აქვს. აქ გადის სომხეთისა და აზერბაიჯანის რესპუბლიკებთან დამაკავშირებელი საავტომობილო და სარკინიგზო მაგისტრალები. მთავარი სამრეწველო ქალაქებია რუსთავი და მარნეული. მხარე საქართველოს საერთო საწარმოო მოცულობის 15-20 %–ს იძლევა. == ღირსშესანიშნაობები == მხარის ტერიტორიაზე მდებარეობს ბუნების, არქიტექტურისა და კულტურის მრავალი ძეგლი, მათ შორის უმნიშვნელოვანესია: * [[ბოლნისის სიონი]] * [[ფიტარეთის მონასტერი]] * [[ბირთვისის ციხე|ბირთვისის ციხე-სიმაგრე]] * [[დმანისის ნაქალაქარი]] * [[სამშვილდე (ციხე-ქალაქი)]] * [[მარტყოფის ღვთაების მონასტერი]] * [[წუღრუღაშენი]] * [[სულხან-საბა ორბელიანის ლიტერატურული მუზეუმი]] * [[წერაქვის სამონასტრო კომპლექსი]] == ისტორია == მხარის ადრინდელი ისტორია იხილეთ სტატიებში: * [[ქართლი]] * [[ქვემო ქართლი]] * [[თრიალეთი]] * [[ქართლის სამეფო]] * [[ქართლ-კახეთის სამეფო]] * [[საქართველოს ისტორია]] == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.kvemokartli.gov.ge ოფიციალური ვებ-გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{საქართველოს მხარეები}} {{ქვემო ქართლი}} {{იდენტიფიკატორები}} [[კატეგორია:ქვემო ქართლის მხარე|*]] iuinut1w4kh9fsyudsvwaqbgy5d4dhl ასტროფიზიკა 0 1400 4402617 4373370 2022-08-02T11:59:52Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki '''ასტროფიზიკა''' — [[მეცნიერება]], რომელიც იყენებს [[ფიზიკა|ფიზიკის]] მეთოდებსა და პრინციპებს ასტრონომიული ობიექტებისა და ფენომენების შესწავლის მიზნით.<ref>{{Citation | last = Keeler | first = James E. | author-link = James E. Keeler | title = The Importance of Astrophysical Research and the Relation of Astrophysics to the Other Physical Sciences | journal = The Astrophysical Journal | volume = 6 | issue = 4 | pages = 271–288 | date = November 1897 | bibcode = 1897ApJ.....6..271K |doi = 10.1086/140401| quote =[Astrophysics] is closely allied on the one hand to astronomy, of which it may properly be classed as a branch, and on the other hand to chemistry and physics.… It seeks to ascertain the nature of the heavenly bodies, rather than their positions or motions in space–''what'' they are, rather than ''where'' they are.… That which is perhaps most characteristic of astrophysics is the special prominence which it gives to the study of radiation.}}</ref><ref>{{cite web | title=astrophysics | publisher=Merriam-Webster, Incorporated | url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/astrophysics | accessdate=2011-05-22 | archiveurl= https://web.archive.org/web/20110610085146/http://www.merriam-webster.com/dictionary/astrophysics| archivedate= 10 June 2011 <!--DASHBot-->| deadurl= no}}</ref> შესასწავლ საგნებს შორისაა [[მზე]], სხვა [[ვარსკვლავები]], [[გალაქტიკები]], [[ექსტრასოლარული პლანეტები |ექსტრასოლარული პლანეტები]], [[ინტერსტერალური საშვალოები]] და [[კოსმოსური მიკროტალღოვანი ფონი |კოსმოსური მიკროტალღოვანი ფონი]].<ref name="nasa.gov">{{cite web|url=https://science.nasa.gov/astrophysics/focus-areas/|title=Focus Areas – NASA Science|work=nasa.gov}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/40047/astronomy|title=astronomy|work=Encyclopædia Britannica}}</ref> მათი ემისები გაფანტულია ელექტრომაგნიტური სპექტრის ყველა ნაწილში და შეისწავლის ისეთ მახასიათებლებს, როგორებიცაა [[სინათლე]], [[სიმკვრივე]], [[ტემპერატურა]] და [[ქიმიური შედგენილობა |ქიმიური შედგენილობა]]. რადგან ასტროფიზიკა ფართო საგანია, ასტროფიზიკოსები იყენებენ ფიზიკის უამრავი დარგის ცნებებსა თუ მეთოდებს, მათ შორის [[კლასიკური მექანიკა|კლასიკური მექანიკის]], [[ელექტრომაგნეტიზმი|ელექტრომაგნეტიზმის]], [[სტატიკური მექანიკა |სტატიკური მექანიკის]], [[თერმოდინამიკა|თერმოდინამიკის]], [[კვანტური მექანიკა|კვანტური მექანიკის]], [[ფარდობითობის თეორია|ფარდობითობის]], [[ბირთვული ფიზიკა|ბირთვული ფიზიკის]], [[ატომური ფიზიკა|ატომური ფიზიკის]] და [[მოლეკულური ფიზიკა|მოლეკულური ფიზიკისა]]. [[File:Black hole lensing web.gif|thumb|200px|[[შავი ხვრელი]]]] პრაქტიკაში, თანამედროვე [[ასტრონომია|ასტრონომიული]] კვლევები ხშირად მოიცავს თეორიული [[ფიზიკა|ფიზიკის]] დიდ ნაწილს. ზოგიერთი დაკვირვება მოიცავს [[შავი მატერია |შავი მატერიის]], [[შავი ენერგია |შავი ენერგიისა]] და [[შავი ხვრელი|შავი ხვრელის]] თვისებების გამოკვლევის მცდელობებს რათა დადგინდეს შესაძლებელია თუ არა [[დროში მოგზაურობა|დროში მოგზაურობა]], შესაძლებელია თუ არა [[ჭიის ხვრელი|ჭიის ხვრელების]] წარმოქმნა და არსებობს თუ არა [[მულტისამყარო]]. ასტროფიზიკა ასევე შეისწავლის [[მზის სისტემა|მზის სისტემის]] ფორმაციასა და ევოლუციას, [[სტერალური დინამიკა |სტერალურ დინამიკას]], [[გალაქტიკები|გალაქტიკების]] ფორმაციასა და ევოლუციას, [[მაგნეტოჰიდროდინამიკა |მაგნეტოჰიდროდინამიკას]], [[მატერია|მატერიის]] დიდ სტრუქტურებს [[სამყარო|სამყაროში]], [[კოსმოსური რადიაცია|კოსმოსური რადიაციის]] წარმოშობას, ზოგად [[ფარდობითობის თეორია|ფარდობითობას]] სიმებიანი [[კოსმოლოგია|კოსმოლოგიისა]] და [[ასტრონაწილაკური ფიზიკია|ასტრონაწილაკური ფიზიკის]] ჩათვლით. ==წარმოშობა== ასტროფიზკის ფესვები შეიძლება ვიპოვოთ [[XVII საუკუნე|XVII საუკუნეში]], სადაც [[ციური სხეული|ციური სხეულებისა]] და [[დედამიწა|დედამიწისთვის]] მიღებული იქნა ერთი და იგივე კანონები.<ref name = Burtt>{{Citation | last = Burtt | first = Edwin Arthur | authorlink = Edwin Arthur Burtt | publication-date = 2003 | origyear = First published 1924 | title = The Metaphysical Foundations of Modern Science | edition = second revised | publisher = Dover Publications | location = Mineola, NY | pages = 30, 41, 241–2 | isbn = 978-0-486-42551-1 | url = https://books.google.com/books/about/The_Metaphysical_Foundations_of_Modern_S.html?id=G9WBMa1Rz_kC | year = 2003 }}</ref> ამ პერიოდში ისეთი ადამიანები ცხოვრობდნენ, რომლებიც გარკვეულნი იყვნენ როგორც [[ფიზიკა|ფიზიკაში]] ისევე [[ასტრონომია|ასტრონომიაში]], სწორედ ასეთმა ადამიანებმა ჩაუყარეს საფუძველი ასტროფიზიკას. დღეს ამ დარგის განმავითარებლებად და გამავრობლებად ითვლებიან [[სამეფო ასტრონომიული საზოგადოება|სამეფო ასტრონომიული საზოგადოების]] წარმომადგენლები და ისეთი პროფესორები, როგორებიც არიან [[ლაურენს კრაუსი |ლაურენს კრაუსი]], [[სტივენ ჰოუკინგი]], [[ჰუბერტ რივესი]], [[კარლ სეიგანი]] და [[ნილ დე გრაას ტაისონი |ნილ დე გრაას ტაისონი]]. ეს ადამიანები ასწავლიან ახალგაზრდა მოსწავლეებს ასტროფიზიკიას, მის ისტორიას და ცდილობენ მომავალი ასტროფიზიკოსთა საზოგადოება სწორ გზაზე დააყენონ.<ref>{{Cite web |author=D. Mark Manley |title=Famous Astronomers and Astrophysicists |url=http://cnr2.kent.edu/~manley/astronomers.html |publisher=[[Kent State University]] |date=2012 |accessdate=2015-07-17}}</ref><ref>{{Cite web |author=The science.ca team |title=Hubert Reeves – Astronomy, Astrophysics and Space Science |url=http://www.science.ca/scientists/scientistprofile.php?pID=213 |publisher=GCS Research Society |date=2015 |accessdate=2015-07-17}}</ref><ref>{{Cite web |title=Neil deGrasse Tyson |url=http://www.haydenplanetarium.org/tyson/ |publisher=[[Hayden Planetarium]] |date=2015 |accessdate=2015-07-17}}</ref> [[Image:NIEdot362.jpg|thumb|left|200px|სხვადასხვა [[სპექტრი|სპექტრების]] გამოსახულებები]] ==ისტორია== ზოგადად [[ასტრონომია]] ისეთივე ძველია როგორც თავად ჩაწერილი [[ისტორია]], მიუხედავად ამისა ის მაინც ძალიანაა დაშორებული ზოგადი სახმელეთო [[ფიზიკა|ფიზიკისგან]]. [[არისტოტელე|არისტოტელესეულ]] მსოფლიომხედველობაში [[ციური სხეული|ციური სხეულები]] უცვლელი [[სფერო (მათემატიკა)|სფეროები]] იყვნენ რომლებიც უცვლელ წრიულ ტრაექტორიაზე მოძრაობდნენ, ხოლო [[დედამიწა]] იყო რეალური [[სამყარო]] რომელიც ვითარდებოდა, იზრდებოდა და უძლებდა უამრავ განადგურებებს. [[დედამიწა|დედამიწის]] ტრაექტორია [[არისტოტელე|არისტოტელეს]]<ref>{{cite book | last = Lloyd | first = G. E. R. | authorlink = G. E. R. Lloyd | title = Aristotle: The Growth and Structure of His Thought | publisher = Cambridge University Press | year = 1968 | location = Cambridge | pages = [https://archive.org/details/aristotlegrowths0000lloy/page/134 134]–135 | url =https://archive.org/details/aristotlegrowths0000lloy| url-access = registration | doi = | isbn = 978-0-521-09456-6}}</ref><ref>{{cite book | last = Cornford | first = Francis MacDonald | authorlink = F. M. Cornford | title = Plato's Cosmology: The ''Timaeus'' of Plato translated, with a running commentary | publisher = Bobbs Merrill Co | date = c. 1957 | origyear = 1937 | location = Indianapolis | page = 118}}</ref> აზრით იყო სწორი ხაზი რომელიც სრულდებოდა მაშინ, როდესაც სხეული დანიშნულების ადგილს მიაღწევდა. შესაბამისად იმ პერიოდში დადგინდა რომ დედამიწა და ციური სხეულები ფუნდამენტურად განსხვავებული [[მატერია|მატერიისაგან]] შედგებოდა ვიდრე დედამიწური მატერია იყო. [[XVII საუკუნე|XVII საუკუნეში]] ისეთი [[ფილოსოფოსი|ფილოსოფოსები]], როგორიცაა [[გალილეო გალილეი|გალილიო გალილეი]],<ref>{{Citation | last = Galilei | first = Galileo | author-link = Galileo Galilei | editor-last = Van Helden | editor-first = Albert | publication-date = 1989 | title = Sidereus Nuncius or The Sidereal Messenger | publisher = University of Chicago Press | location = Chicago | pages = 21, 47 | isbn = 978-0-226-27903-9 | date = 1989-04-15 }}</ref> [[დეკრატესი |დეკრატესი]]<ref>{{Cite web |author=Edward Slowik |title=Descartes' Physics |url=http://plato.stanford.edu/entries/descartes-physics/ |work=[[Stanford Encyclopedia of Philosophy]] |date=2013 |origyear=2005 |accessdate=2015-07-18}}</ref> და [[ნიუტონი]]<ref>{{Citation | last = Westfall | first = Richard S. | author-link = Richard S. Westfall | publication-date = 1980 | title = Never at Rest: A Biography of Isaac Newton | publisher = Cambridge University Press | location = Cambridge | pages = 731–732 | isbn = 978-0-521-27435-7 | date = 1983-04-29 }}</ref> დაიწყეს ფიქრი იმაზე, რომ სამყაროს ყველა ნაწილი და განზომილება შედგებოდა ერთი ტიპის მატერიისგან და იქ მოქმედებდნენ ერთნაირი [[ბუნებრივი წესები |ბუნებრივი წესები]] ერთნაირ ფიზიკურ მუდმივებთან ერთად.<ref name = Burtt/> მათი ყველაზე დიდი დაბრკოლება ის იყო, რომ მათ არ გააჩნდათ ამ კვლევებისთვის საჭირო იარაღები და მოწყობილებები, რადგან ისინი იმ დროს უბრალოდ გამოგონებულებიც კი არ იყვნენ.<ref>{{Cite journal |author=Ladislav Kvasz |title=Galileo, Descartes, and Newton – Founders of the Language of Physics |url=http://www.physics.sk/aps/pubs/2012/aps-12-06/aps-12-06.pdf |publisher=Institute of Philosophy, [[Academy of Sciences of the Czech Republic]] |date=2013 |accessdate=2015-07-18}}</ref> ===ასტროფიზიკა XIX საუკუნეში=== შემდეგ [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნეში]] ასტრონომიული გამოკვლევები ფოკუსირებულია [[ციური სხეული|ციური სხეულების]] შუამდგომლობების და მათი გადაადგილებების გამოთვლებზე,<ref>{{Citation | last = Case | first = Stephen | date = 2015 | title = 'Land-marks of the universe': John Herschel against the background of positional astronomy | journal = Annals of Science | volume = 72 | issue = 4 | pages = 417–434 | doi = 10.1080/00033790.2015.1034588 | pmid = 26221834 | quote = The great majority of astronomers working in the early nineteenth century were not interested in stars as physical objects. Far from being bodies with physical properties to be investigated, the stars were seen as markers measured in order to construct an accurate, detailed and precise background against which solar, lunar and planetary motions could be charted, primarily for terrestrial applications.|bibcode = 2015AnSci..72..417C }}</ref><ref>{{Citation | last = Donnelly | first = Kevin | date = September 2014 | title = On the boredom of science: positional astronomy in the nineteenth century | journal = The British Journal for the History of Science | volume = 47 | issue = 3 | pages = 479–503 | doi = 10.1017/S0007087413000915 | url = https://zenodo.org/record/999531 }}</ref> ეს ახალი [[ასტრონომია]], იყო მას ასტროფიზიკა უწოდეს, ის წარმოიშვა მაშინ როდესაც [[ვილიამ ვოლასტონი |ვილიამ ვოლასტონმა]] და [[ჟოსეფ ფრაუნჰოფერი|ჟოსეფ ფრაუნჰოფერმა]] აღმოაჩინეს რომ როდესაც [[მზე]] სინათლეს აფრვევდა ამ დროს მზეზე ჩნდებოდნენ ბნელი ხაზები (ის ადგილები მზეზე სადაც თითქმის სინათლე ან არ საერთოდ არ არის) რომლებისაც აკვირდებოდნენ [[სპექტრი|სპექტრებად]] გადაქცევის შემდეგ.<ref>{{cite book | last=Hearnshaw|first=J.B. | title=The analysis of starlight | url=https://archive.org/details/analysisofstarli0000hear| date=1986 | publisher=Cambridge University Press | location=Cambridge | isbn=978-0-521-39916-6 | pages=[https://archive.org/details/analysisofstarli0000hear/page/23 23]–29}}</ref> [[1860]] წლისთვის, [[ფიზიკოსი|ფიზიკოსმა]] [[გუსტავ კირხჰოფი|გუსტავ კირხჰოფმა]] და ქიმიკოსმა რობერტ ბუნსენმა მოახდინეს შავი ხაზების დემონსტრირება იმისა რომ ბნელ ხაზებსის [[სპექტრი|სპეცტრს]] შეესაბამებათ ნათელი ხაზების [[სპექტრი]] სხვადასხვა [[აირი|აირში]], ასეთ შესაბამის ხაზებს სპეციფიურ ხაზებს უწოდებენ, ისინი შეესაბამებიან უნიკალერ [[ქიმიური ელემენტი|ქიმიურ ელემენტებს]].<ref>{{citation | last = Kirchhoff | first = Gustav | authorlink = Gustav Kirchhoff |title=Ueber die Fraunhofer'schen Linien | journal=Annalen der Physik | volume=185 |issue=1 | pages=148–150 | date=1860 | bibcode = 1860AnP...185..148K | doi=10.1002/andp.18601850115| url = https://zenodo.org/record/1423666 }}</ref> კირხჰოფმა დაადგინა რომ მზის სპექტრები გამოწვეული იყო მზის [[ატმოსფერო|ატმოსფეროში]] ქიმიური ელემენტის აბსორპოტიის შედეგად.<ref>{{citation | last = Kirchhoff | first = Gustav | authorlink = Gustav Kirchhoff | title=Ueber das Verhältniss zwischen dem Emissionsvermögen und dem Absorptionsvermögen der Körper für Wärme und Licht |journal=Annalen der Physik |volume=185 | issue=2 | pages=275–301 | date=1860 | bibcode = 1860AnP...185..275K | doi=10.1002/andp.18601850205}}</ref> ასევე ეს ელემენტები მზისა და სხვა ვარსკვლავების გარდა არსებობენ დედამიწაზეც. ===ნორმან ლოკერის კვლევა=== ამ კვლევების პარალელურად მიმდინარეობდა [[მზე|მზისა]] და სხვა [[ვარსკვლავები|ვარსკვლავების]] სპეცრების შესწავლა [[ნორმან ლოკერი|ნორმან ლოკერის]] მიერ, რომელმაც [[1863]] წელს დააფიქსირა როგორც ნათელი ისე ბნელი ხაზები და ამით დაამთკიცა კირხჰოფის კვლევები. ქიმიკოს ედუარდ ფრანკლანდთან მუშაობისას მათ მიზანი იყო ელემენტების სპექტრებზე დაკვირვება სხვადასხვა [[ტემპერატურა|ტემპერატურასა]] და [[წნევა|წნევაზე]], მაგრამ მათ ვერ შეძლეს მზის სპექტრის ყვითელი ხაზების ასოცირება რომელიმე იმ დროს ცნობილ ელემენტთან. მაგრამ სამაგიეროდ მათ მზის სპექტრის ყვითელ ხაზებშიც აღმოაჩინეს ახალი ელემენტი, რომელსაც [[ძველი საბერძნეთი|ბერძნული]] მზის ღმერთის [[ჰელიოსი|ჰელიოსის]] საპატივცემულოდ [[ჰელიუმი]] დაარქვეს.<ref>{{citation | last = Cortie | first = A. L. | title = Sir Norman Lockyer, 1836 – 1920 | journal = The Astrophysical Journal | year = 1921 | volume = 53 | pages = 233–248 | bibcode = 1921ApJ....53..233C | doi=10.1086/142602}}</ref><ref>{{Citation | last = Jensen | first = William B. | title = Why Helium Ends in "-ium" | journal = Journal of Chemical Education | volume = 81 | issue = 7 | pages = 944–945 | year = 2004 | url = http://www.che.uc.edu/jensen/W.%20B.%20Jensen/Reprints/115.%20Helium.pdf | doi=10.1021/ed081p944 | bibcode = 2004JChEd..81..944J }}</ref> ===პროგრამა „ქალი კომპიუტერები“=== [[1885]] წელს [[ედუარდ პიკერიკნგი |ედუარდ პიკერიკნგი]] სათავეში ჩაუდგა ამბიციურ პროგრამას [[ჰარვარდის უნივერსიტეტი|ჰარვარდის უნივერსიტეტის]] ობსერვატორიაში და მის გუნდს ქალი კომპიუტერები ერქვა ([[ვილიამინა ფლემინგი |ვილიამინა ფლემინგი]] [[ანტონია მაური |ანტონია მაური]] და [[ანი ქენონი |ანი ქენონი]]). ისინი კლასიფიკაციას უწევდნენ მათ მიერ ფოტოგრაფიულ ფილებზე ჩაწერილ [[სპექტრი|სპექტრებს]]. 1890 წლისთვის მათ ჰქონდათ 10,000-მდე [[ვარსკვლავი|ვარსკვლავის]] კატალოგი და ისინი დანაწილებული იყვნენ 13-ზე მეტ სპეციფიურ ტიპად. ედუარდ პიკერინგის ხედვებზე დაყრდნობით ანი ქენონმა [[1924]] წლისთვის კატალოგი გაზარდა 250,000 ვარსკვლავამდე. ჰარვარდის უნივერსიტეტის ეს კლასიფიკაცია სამყარომ გამოყენებაში [[1922]] წელს მიიღო.<ref>{{Citation |last=Hetherington |first=Norriss S. |last2=McCray |first2=W. Patrick |author2-link=W. Patrick McCray |editor-last=Weart |editor-first=Spencer R. |editor-link=Spencer R. Weart |title=Spectroscopy and the Birth of Astrophysics |publisher=American Institute of Physics, Center for the History of Physics |location= |url=https://www.aip.org/history/cosmology/tools/tools-spectroscopy.htm |accessdate=July 19, 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150907133751/https://www.aip.org/history/cosmology/tools/tools-spectroscopy.htm |archivedate=September 7, 2015 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150907133751/https://www.aip.org/history/cosmology/tools/tools-spectroscopy.htm |date=სექტემბერი 7, 2015 }}</ref> ===ასტროფიზიკური ჟურნალი=== [[1895]] წელს, ჯორჯ ჰეილი და ჯეიმს კილერი, 10 ევროპელ და ამერიკელ რედაქტორთან ერთად,<ref name = Hale1895>{{Citation | last = Hale | first = George Ellery | author-link = George Ellery Hale | title = The Astrophysical Journal | journal = The Astrophysical Journal | volume = 1 | issue = 1 | pages = 80–84 | bibcode = 1895ApJ.....1...80H | doi = 10.1086/140011| year = 1895 }}</ref> უშვებენ [[ასტროფიზიკური ჟურნალი: ასტროსკოპების საერთაშორისო მიმოხილვა და ასტრონომიული ფიზიკა|ასტროფიზიკურ ჟურნალს: ასტროსკოპების საერთაშორისო მიმოხილვა და ასტრონომიული ფიზიკა]],<ref>{{List journal | journal = The Astrophysical Journal | volume = 1 | issue = 1 }}</ref> ამ ჟურნალს უნდა შეევსო იმ დროს გაჩენილი „ხვრელები“ [[ასტრონომია|ასტრონომიასა]] და [[ფიზიკა|ფიზიკას]] შორის, სტატიები იბეჭდებოდა ასტრონომიულ მიღებულებებზე ასტროსკოპის შესახებ რომელიც ახლოს იყო ასტროფიზიკასთან, [[ტალღები|ტალღების]] დაშორების ჩათვლით [[მეტალი|მეტალურ]] და [[აირი|აირულ]] [[სპექტრი|სპექტრებს]] შორის, ასევე აქ შედის [[რადიაცია|რადიაციასა]] და [[აბსოროფცია|აბსოროფციაზე]], თეორიები [[მზე|მზეზე]], [[მთვარე|მთვარეზე]], [[პლანეტები|პლანეტებზე]], [[კომეტა|კომეტებზე]], [[ასტეროიდები|ასტეროიდებსა]] და [[ნებულა|ნებულაზე]], ასევე იბეჭდებოდა ინსტრუქციები [[ტელესკოპი|ტელესკოპებსა]] და [[ლაბორატორია|ლაბორატორიებზე]].<ref name = Hale1895/> ===ასტროფიზიკა XX საუკუნის დასაწყინში=== [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] 20-იან წლებში [[ჰეტრსპრუნგ-რუსელის დიაგრამა]] კვლავ გამოიყენებოდა [[ვარსკვლავები|ვარსკვლავებისა]] და მათი [[ევოლუცია|ევოლუციის]] კლასიფიცირება, [[ართურ ედინგტონი|არტურ ედინგტონმა]] აღმოაჩინა რომ [[ბირთვული შერწყმა |ბირთვული შერწყმა]] ხორციელდებოდა ვარსკვლავებში,<ref name=eddington> {{ Citation | last = Eddington | first = A. S. | author-link = Arthur Eddington | date = October 1920 | title = The Internal Constitution of the Stars | journal = The Scientific Monthly | volume = 11 | issue = 4 | pages = 297–303 | jstor = 6491 }}</ref><ref name=eddington2>{{cite journal | bibcode = 1916MNRAS..77...16E | title = On the radiative equilibrium of the stars | journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society | volume=77 | pages=16–35 | last1=Eddington|first1=A. S. | author-link = Arthur Eddington | year=1916 | doi=10.1093/mnras/77.1.16}}</ref> ამ დროს კი [[ვარსკვლარური ენერგია |ვარსკვლარური ენერგია]] იყო სრული იდუმალება, ედინგტონმა ზუსტად გამოთვალა თუ [[წყალბადი|წყალბადის]] რა მასა ერწყმებოდა [[ჰელიუმი|ჰელიუმს]], ამ დროს თავისუფლდება კოლოსალული რაოდენობის ენერგია რომელიც [[ალბერტ აინშტაინი|ალბერტ აინშტაინის]] ''E = mc<sup>2</sup>'' ტოლობით დადგინდა. ეს იყო პრაქტიკულად შეუძლებელი გამოკვლევა [[თერმობირთვული ენერგია|თერმობირთვული ენერგიის]] აღმოჩენამდე, და მაინც [[ვარსკვლავები]] შეიცავენ [[წყალბადი|წყალბადის]] ისეთ რაოდენობას რომელიც ჯერ არსად არ აღმოჩენილა. ===სესილია გაპოსჩკინის კვლევა და მისი დესერტაცია=== 1925 წელს სესილის ელენა პაინმა (შემდგომში [[სესილია პაინ-გაპოსჩკინი |სესილია პაინ-გაპოსჩკინი]]) დაწერა სადოქტორო დესერტაცია [[რადკლიფის კოლეჯი|რადკლიფის კოლეჯში]] რომელშიც მან აღიარა იონიზაციის თეორია რომ ვარსკვლავურ [[ატმოსფერო|არმოსფეროში]] სპექტრალური მინები დაკავშირებულია [[ვარსკვლავი|ვარსკვლავთა]] ტემპერატურასთან,<ref>{{citation |last=Payne |first=C. H. |year=1925 |title=Stellar Atmospheres; A Contribution to the Observational Study of High Temperature in the Reversing Layers of Stars |type=PhD Thesis |publisher=[[Radcliffe College]] | location = Cambridge, Massachusetts | publication-date = 1925 |bibcode=1925PhDT.........1P }}</ref> ყველაზე მეტად კი აღსანიშნავია ის, რომ მან დაადგინა რომ [[წყალბადი]] და [[ჰელიუმი]] ვარსკვლავის პრინციპული შემადგენელი ნივთიერებებია. ეს იმდენად მოულოდნელი აღმოჩენა იყო რომ სესილიას მოთხოვეს ეს ნაწილი ამოეშალა თავისი დესერტაციიდან, მაგრამ სულ მალე მისი დაკვირვებები და აღმოჩენები ცდებით დამტკიცდა.<ref>{{citation | last = Haramundanis | first = Katherine | editor-last = Hockey | editor-first = Thomas | editor2-last = Trimble | editor2-first = Virginia | editor2-link = Virginia Louise Trimble | editor3-last = Williams | editor3-first = Thomas R. | title = Biographical Encyclopedia of Astronomers | chapter = Payne-Gaposchkin [Payne], Cecilia Helena | accessdate = July 19, 2015 |year=2007 | chapter-url=https://books.google.com/books?id=t-BF1CHkc50C | pages=876–878 | publisher = Springer | location = New York | isbn = 978-0-387-30400-7 }}</ref> ===სხვადასხვა გამოსხივებები და ტალღები=== [[File:N 63A- Chandra and Hubble - Heic0507f.tif|thumb|[[სუპერნოვა]] ამოფრქვევა LMC N 63A გამოსახულია [[რენტგენული გამოსხივება|რენტგენული]] (ლურჯი), [[ოპტიკური გამოსხივება|ოპტიკური]] (მწვანე) და [[რადიოტალღები|რადიო]] (წითელი) გამოსხივებები]] [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] მიწურულს [[ასტრონომია|ასტრონომიული]] [[სპექტრი|სპექტრების]] კვლევა გადავიდა [[გამოსხივება|გამოსხივებებისა]] და [[ტალღები|ტალღების]] კვლევებზე, როგორიცაა: [[ოპტიკური ასტრონომია|ოპტიკური]], [[რენტგენული გამოსხივება|რენტგენური]] და [[გამა-გამოსხივება|გამა]] გამოსხივებები.<ref>{{cite conference |mode=cs2 |last=Biermann |first=Peter L. |last2=Falcke |first2=Heino |author2-link=Heino Falcke |editor-last=Panvini |editor-first=Robert S. |editor2-last=Weiler |editor2-first=Thomas J. |date=1998 |book-title=Fundamental particles and interactions: Frontiers in contemporary physics an international lecture and workshop series. AIP Conference Proceedings |title=Frontiers of Astrophysics: Workshop Summary |volume=423 |publisher=American Institute of Physics |pages=236–248 |isbn=1-56396-725-1 |bibcode=1998AIPC..423..236B |doi=10.1063/1.55085|arxiv=astro-ph/9711066 }}</ref> [[XXI საუკუნე|XXI საუკუნეში]] ეს დარგი გაიზარდა [[გრავიტაციული ტალღები|გრავიტაციული ტალღების]] კვლევების საფუძველზე. ==დაკვირვებითი ასტროფიზიკა== [[დაკვირვებითი ასტრონომია |დაკვირვებითი ასტრონომია]] არის ასტრონომიული მეცნიერება, ის მოიცავს ჩაწერილ მონაცემებს. თეორიულ ასტროფიზიკასთან კონტრასტში, რომელიც მოიცავს გაზომვადი შედეგის [[ფიზიკა|ფიზიკური]] მოდელის აღმოჩენას. ის [[ციური სხეული|ციურ სცხეულებზე]] [[ტელესკოპი|ტელესკოპითა]] და სხვადასხვა აპარატით დაკვირვებების პრაქტიკაა. [[დაკვირვებითი ასტროფიზიკა|დაკვირვებითი ასტროფიზიკის]] ძირითადი დაკვირვებები [[ელექტრომაგნიტური სპექტრით]] ხორციელდება. *[[რადიოასტრონომია]] შეისწავლის [[რადიაცია|რადიაციას]] რომლის [[გამოსხივება|გამოსხივებაც]] რამდენიმე [[მილიმეტრი|მილიმეტრს]] უდრის. კვლევის სამაგალითო არეალია [[რადიოტალღები]], როგორც ყოველთვის ის იმიტირებულია ისეთი ცივი ობიექტებით, როგორიცაა [[ინტერსტერალური გაზი |ინტერსტერალური გაზი]] და ქვიშის ღრუბლები; კოსმოსური მიკროტალღოვანი ფონის [[რადიაცია|რადიაციის]] ფერი წითელია თუ ის [[დიდი აფეთქების თეორია|დიდი აფეთქებიდან]], [[პულსარი|პულსარიდან]] ან [[სუპერნოვა|სუპერნოვადან]] მოდის. ასეთი კვლევებისთვის საჭიროა უზარმაზარი [[რადიოსკოპი|რადიოსკოპები]]. *[[ინფრაწითელი ასტრონომია]] შეისწავლის ისეთ [[რადიაციული გამოსხივება|რადიაციულ გამოსხივებას]] რომელიც იმდენად დიდია რომ შეუიარაღებელი თვალითაც კი შესამჩნევია, მაგრამ ასევე ეს გამოსხივებები [[რადიოტალღები|რადიოტალღებზე]] პატარაა. ინფრაწითელი დაკვირვებები როგორც წესი ხორციელდება [[ტელესკოპი|ტელესკოპებით]], რომლებიც ძალიან ჰგავს ოპტიკურ ტელესკოპებს. [[ვარსკვლავი|ვარსკვლავებზე]] ცივი ობიექტები (უმეტესწილად [[პლანეტა|პლანეტები]]) შეისწავლება ინფრაწითელი ასტრონომიით. *[[ოპტიკური ასტრონომია]] ასტრონომიის ყველაზე ძველი დარგია. ამ დარგში [[სპეცტროსკოპი|სპეცტროსკოპები]] ყველაზე მეტად გამოყენებადი ინსტრუმენტია. დედამიწის ატმოსფერო ოპტიკურ ობსერვარტორიებს ხელს უშლის, ამიტომ მაღალი ხარისხის სურათებისა და გამოსახულებების მისაღებად გამოიყენება კოსმოსური ტელესკოპები და ადაპტირებული ოპტიკები. ტალღის ასეთი სიდიდე განაპირობებს იმას, რომ [[ციური სხეული|ციური სხეულები]] უკეთ ჩანან, ამიტომ ამიტომ იკვეთება მათი ქიმიური [[სპექტრი]] და შესაძლებელი ხდება [[ვარსკვლავები|ვარსკვლავების]], [[გალაქტიკები|გალაქტიკებისა]] და ნებულის ქიმიური შემადგენლობის დადგენა. *[[ულტრაიისფერი გამოსხივება|ულტრაიისფერი]], [[რენტგენული გამოსხივება|რენგენული]] და [[გამა-გამოსხივება|გამა სხივების]] ასტრონომია შეისწავლის ძალიან ენერგიულ პროცესებს, როგორებიცაა [[ბინალური პულსარი|ბინალური პულსარები]], [[შავი ხვრელები]] და [[მაგნეტარი|მაგნეტარები]]. [[რადიაცია|რადიაციის]] ეს სახეები [[დედამიწის ატმოსფერო|დედამიწის ატმოსფეროში]] ვერ აღწევენ და მათი გამოკვლევა მხოლოდ კოსმოსური ტელესკოპებით არის შესაძლებელი. ==თეორიული ასტროფიზიკა== თეორიული ასტროფიზიკა იყენებს ხელსაწყოების ფართო ვარიაციებს, მაგალითად [[ანალიტიკური მოდელი|ანალიტიკური მოდელი]] ([[ვარსკვლავი|ვარკვლავის]] თვისებების დასადგენად) და [[კომპიუტერული სიმულაცია|კომპიუტერული სიმულაცია]], თითოეულ მათგანს გააჩნია საკუთარი დადებითი და უარყოფითი. ანალიტიკური მოდელით შესაძლებელია ვარსკვლავის ზედაპირის შესწავლა, ხოლო კომპიუტერული სიმულაცია გამოიყენება ვარსკვლავის შიგნიდან შესასწავლად და იმის გასაგებად თუ რა ხდება მის გულში. თეორიტიკოსები ასტროფიზიკაში ცდილობენ შექმნან სახვადასხვა [[ციური სხეული|ციური სხეულის]] კომპიუტერული მოდელები (სიმულაციები) და ისე დააკვირდნენ მას. ეს დამკვირვებლებს ეხმარება მიიღონ მონაცემები სხეულების შესახებ და შემდეგ მათი პრაქტიკული შესწავლის გზები აირჩიონ.<ref>{{Citation |first=H. |last=Roth |title=A Slowly Contracting or Expanding Fluid Sphere and its Stability |journal=[[Physical Review]] |volume=39 |issue=3 |pages=525–529 |year=1932 |doi=10.1103/PhysRev.39.525 |bibcode = 1932PhRv...39..525R }}</ref><ref>{{Citation |first=A.S. |last=Eddington |title=Internal Constitution of the Stars |location=New York |publisher=Cambridge University Press |origyear=1926 |year=1988 |isbn=978-0-521-33708-3 }}</ref> თეორიტიკოსები ასევე ცდილობენ შეცვალონ სიმულირებული სხეულები ახალი მონაცემების მიღების მიზნით. ამრიგად თეორიტიკოსების მთავარი მიზანია რაც შეიძლება ნაკლები ცვლილების გაკეთება მონაცემების რეალობასთან მორგების მიზნით, რადგან ბევრი ცვლილების გაკეთება მათ მოდელების მიტოვებისაკენ უბიძგებს. თეორიული ასტროფიზიკა სეისწავლის: [[სტერალური დინამიკა|სტერალურ დინამიკასა]] და ევოლუციას; [[გალაქტიკა|გალაქტიკის]] ფორმაციასა და ევოლუციას; [[მაგნეტოჰიდროდინამიკა|მაგნეტოჰიდროდინამიკას]]; [[მატერია|მატერიის]] დიდ სტრუქტურებს [[სამყარო|სამყაროში]]; კოსმოსური [[რადიაცია|რადიაციის]] წარმოშობას; [[ფარდობითობის ზოგადი თეორია|ზოგად ფარდობითობის თეორიასა]] და [[ფიზიკა|ფიზიკურ]] [[კოსმოლოგია|კოსმოლოგიას]], სიმებიანი კოსმოლოგიისა და ასტრონაწილაკური ფიზიკის ჩათვლით. ასტროფიზიკური ფარდობითობა ემსახურება [[შავი ხვრელები|შავი ხვრელებისა]] და [[გრავიტაციული ტალღები|გრავიტაციული ტალღების]] შესწავლას. ზოგ ზოგადად აღიარებულ თეორიას შეისწავლის თეორიული ასტროფიზიკა, ესენია [[დიდი აფეთქების თეორია|დიდი აფეთქება]], [[კოსმოსური ინფლექციის თეორია|კოსმოსური ინფლექცია]], [[შავი მატერია]], [[შავი ენერგია |შავი ენერგია]] და [[ფიზიკა|ფიზიკის]] ფუნდამენტური თეორიები. ხოლო [[ჭიის ხვრელი|ჭიის ხვრელები]] მიეკუთვნებიან იმ [[ჰიპოთეზა|ჰიპოთეზებისა]] და [[თეორია|თეორიების]] რიცხვს, რომლებიც არავის დაუდასტურებია და არავის აღმოუჩენია, მაგრამ არსებობს მათი არსებობის თეორიული შესაძლებლობა. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ასტროქიმია |ასტროქიმია]] *[[ასტროქიმიური ობსერვატორიები |ასტროქიმიური ობსერვატორიები]] *[[ასტრონაწილაკური ფიზიკა |ასტრონაწილაკური ფიზიკა]] *[[გრავიტაციული ტალღები |გრავიტაციული ტალღები]] *[[ჰეტრსპრუნგ-რუსელის დიაგრამა]] *[[მაღალ-ენერგიული ასტრონომია |მაღალ-ენერგიული ასტრონომია]] *[[ასტროფიზიკის მნიშვნელოვანი გამოქვეყნებები |ასტროფიზიკის მნიშვნელოვანი გამოქვეყნებები]] *[[ასტრონომების ჩამონათვალი |ასტრონომების ჩამონათვალი]] *[[რადიოასტრონომია]] *[[დაკვირვებითი ასტრონომია |დაკვირვებითი ასტრონომია]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{ვიკიწიგნები|ასტროფიზიკა}} * [http://www.worldscinet.com/ijmpd/ijmpd.shtml International Journal of Modern Physics D] from * [http://www.aip.org/history/cosmology/index.htm Cosmic Journey: A History of Scientific Cosmology] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081021070242/http://www.aip.org/history/cosmology/index.htm |date=2008-10-21 }} from the American Institute of Physics * [http://www.vega.org.uk/video/subseries/16 Prof. Sir Harry Kroto, NL], Astrophysical Chemistry Lecture Series. 8 Freeview Lectures provided by the Vega Science Trust. * [https://web.archive.org/web/20050725210639/http://home.slac.stanford.edu/ppap.html Stanford Linear Accelerator Center, Stanford, California] * [http://www.iasfbo.inaf.it/ Institute for Space Astrophysics and Cosmic Physics] * [http://iopscience.iop.org/0004-637X/ Astrophysical Journal] * [http://www.aanda.org/ Astronomy and Astrophysics, a European Journal] * [http://www.scienceresourceworld.com/publications/journals/astronomy_journals.html List and directory of peer-reviewed Astronomy / Astrophysics Journals] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120718122530/http://www.scienceresourceworld.com/publications/journals/astronomy_journals.html |date=2012-07-18 }} * [http://master.obspm.fr/ Master of Science in Astronomy and Astrophysics] * [http://www.astro.ucla.edu/~wright/cosmolog.htm Ned Wright's Cosmology Tutorial, UCLA] * [https://www.unlv.edu/degree/ms-astronomy UNLV Astronomy & Astrophysics department] * [http://www.oca.eu/stee/page1/page3/page3.html Hot and Active Stars Research], astrophysicist Philippe Stee's homepage ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ფიზიკის დარგები}} [[კატეგორია:მეცნიერება]] [[კატეგორია:ფიზიკა]] [[კატეგორია:ასტრონომია]] [[კატეგორია:კოსმოლოგია]] [[კატეგორია:ასტროფიზიკა]] 6gmeu5gceowm9xob4y86w0kjuxtkkm0 მოლდოვა 0 1539 4402812 4303207 2022-08-02T19:36:33Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{მრავალმნიშვნელოვნება|მოლდოვა|მოლდოვა (მრავალმნიშვნელოვანი)}} {{ინფოდაფა ქვეყანა2 |სრული სახელი = მოლდოვის რესპუბლიკა |მშობლიური სახელი = ''Republica Moldova'' |სახელი = მოლდოვა |ეროვნული ჰიმნი = <br/>''[[Limba Noastră]]''<br/>{{small|''ჩვენი ენა''}}<br/><center>[[ფაილი:Imnul Republicii Moldova US NAVY.ogg]]</center> |დროშა = Flag of Moldova.svg |გერბი = Coat of arms of Moldova.svg |რუკა = Europe-Moldova.svg |რუკის სიგანე = 300პქ |რუკის წარწერა = მოლდოვის მდებარეობა ევროპაში |დედაქალაქი = [[კიშინიოვი]] |latd=47 |latm=0 |latNS=N |longd=28 |longm=55 |longEW=E |უდიდესი ქალაქი = დედაქალაქი |ოფიციალური ენები = [[რუმინული ენა|რუმინული]]<ref name="CCDecision2013">{{cite news |url=http://www.rferl.org/content/moldova-romanian-official-language/25191455.html |title=Chisinau Recognizes Romanian As Official Language |agency=Associated Press |date=5 December 2013 |website=rferl.org |publisher=rferl.org |accessdate=6 December 2013}}</ref><ref name="congress">{{cite web | url=http://www.loc.gov/lawweb/servlet/lloc_news?disp3_l205403800_text | title=Moldova: Romanian Recognized as the Official Language | publisher=Law Library of Congress | date=23 December 2013 | accessdate=13 June 2014 | author=Roudik, Peter}}</ref><ref name="MCC">{{cite web | url=http://constcourt.md/libview.php?l=en&idc=7&id=512&t=/Overview/Press-Service/News/The-text-of-the-Declaration-of-Independence-prevails-over-the-text-of-the-Constitution | title=The text of the Declaration of Independence prevails over the text of the Constitution | publisher=Constitutional Court of Moldova | date=5 December 2013 | accessdate=13 June 2014}}</ref> |ეთნოქორონიმი = მოლდოველი |ეთნიკური ჯგუფები = |ეთნიკური ჯგუფების წელი = 2004 |მთავრობის ტიპი = {{nowrap|[[უნიტარული სახელმწიფო|უნიტარული]]<br> [[საპარლამენტო სისტემა|საპარლამენტო]]<br>[[რესპუბლიკა]]}} |ლიდერის ტიტული1 = [[მოლდოვის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] |ლიდერის სახელი1 = [[მაია სანდუ]] |ლიდერის ტიტული2 = [[მოლდოვის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრი]] |ლიდერის სახელი2 = [[ნატალია გავრილიცა]] |ლიდერის ტიტული3 = [[მოლდოვის პარლამენტის პრეზიდენტი|პარლამენტის პრეზიდენტი]] |ლიდერის სახელი3 = [[ანდრიან კანდუ]] |საკანონმდებლო ორგანო = [[მოლდოვის პარლამენტი|პარლამენტი]] |დამოუკიდებლობის ტიპი = [[მოლდოვის ისტორია|დამოუკიდებლობა]] [[სსრკ]]-სგან |მნიშვნელოვანი მოვლენა1 = [[მოლდოვის დამოუკიდებლობა|სუვერენიტეტის გამოცხადება]] |მოვლენის თარიღი1 = 23 ივნისი, 1990 |მნიშვნელოვანი მოვლენა2 = {{nowrap|[[მოლდოვის დამოუკიდებლობის დეკლარაცია|დამოუკიდებლობის გამოცხადება]]}} |მოვლენის თარიღი2 = 27 აგვისტო, 1991{{ref label|ააა|ა}} |მნიშვნელოვანი მოვლენა3 = [[მოლდოვის კონსტიტუცია|კონსტიტუციის]] მიღება |მოვლენის თარიღი3 = 29 ივლისი, 1994 |ფართობი = 33 846 |ფართობის ადგილი = 138-ე |წყლის პროცენტულობა = 1.4 |მოსახლეობის შეფასება = {{nowrap|3 557 600<ref name="PopEst2013">{{cite press release |url=http://www.statistica.md/newsview.php?l=en&id=4347&idc=168 |title=Number of resident population in the Republic of Moldova as of 1st January 2014, in territorial aspect |publisher=National Bureau of Statistics of Moldova |date=March 17, 2014}}</ref><br/>{{small|([[დნესტრისპირეთი]]ს<br/>გარეშე)}}}} |მოსახლეობის შეფასების წელი = 2014 |მოსახლეობის შეფასების ადგილი = 133-ე |მოსახლეობის აღწერა = {{nowrap|3 383 332<ref name="2004census">{{cite web |url=http://www.statistica.md/public/files/Recensamint/Recensamintul_populatiei/vol_1/2_Populatia_pe_sexe_localit_ro.xls |title=National Bureau of Statistics of Moldova |language=Romanian |date= |accessdate=2013-10-09}}</ref><br/>{{small|(დნესტრისპირეთის<br/>გარეშე)}}<br/>3,938,679<ref>{{cite web |url=http://www.languages-study.com/demography/pridnestrovie.html |title=2004 census in Transnistria |language=Russian |publisher=Languages-study.com |date= |accessdate=2013-10-09}}</ref><br/>{{small|(დნესტრისპირეთის<br/>ჩათვლით)}}}} |მოსახლეობის აღწერის წელი = 2004 |მოსახლეობის სიმჭიდროვე = 105 |მოსახლეობის სიმჭიდროვის ადგილი = 101-ე |მშპ-ის მუპ-ის წელი = 2013 |მშპ-ის მუპ = $13.299 მილიარდი<ref name=imf2>{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=39&pr.y=16&sy=2013&ey=2015&scsm=1&ssd=1&ds=.&br=1&c=921&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC |title=World Economic Outlook Database, April 2014 |publisher=IMF |date= |accessdate=28 June 2014}}</ref> |მშპ-ის მუპ-ის ადგილი = |მშპ-ის მუპ ერთ სულ მოსახლეზე = $3736<ref name=imf2/> |მშპ-ის მუპ ერთ სულ მოსახლეზე ადგილი = |მშპ-ის ნომინალის წელი = 2013 |მშპ-ის ნომინალი = $7.935 მილიარდი<ref name=imf2/> |მშპ-ის ნომინალის ადგილი = |მშპ-ის ნომინალი ერთ სულ მოსახლეზე = $2229<ref name=imf2/> |მშპ-ის ნომინალი ერთ სულ მოსახლეზე ადგილი = |ჯინის წელი = 2010 |ჯინის ცვლილება = decrease <!--increase/decrease/steady--> |ჯინი = 33.0 <!--number only--> |ჯინის სქოლიო = <ref name="GINI">{{cite web |url=http://wdi.worldbank.org/table/2.9 |title=World Development Indicators: Distribution of income or consumption |year=2014 |publisher=The World Bank}}</ref> |ჯინის ადგილი = |აგი-ს წელი = 2013<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year--> |აგი-ს ცვლილება = increase <!--increase/decrease/steady--> |აგი = 0.663 <!--number only--> |აგი-ს სქოლიო = <ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf |title=2014 Human Development Report Summary |date=2014 |accessdate=27 July 2014 |publisher=United Nations Development Programme | pages=21–25}}</ref> |აგი-ს ადგილი = 114th |ვალუტა = [[მოლდოვური ლეი]] |ვალუტის კოდი = MDL |სასაათო სარტყელი = [[UTC+02:00]] |UTC-ის გადაწევა = +2 |სასაათო სარტყელი DST = [[UTC+03:00]] |UTC-ის გადაწევა DST-ზე = +3 |მოძრაობის მიმართულება = მარჯვენა |მფარველი წმინდანი = [[წმინდა გიორგი]] |სატელეფონო კოდი = [[მოლდოვის სატელეფონო ნომრები|+373]] |ქვეყნის ზედა დონის დომენი = [[.md]] |შენიშვნა ა = {{note|ააა}} გამოცხადების თარიღი. დამოუკიდებლობა საბოლოოდ დასრულდა 1991 წლის დეკემბერში [[სსრკ-ის დაშლა]]სთან ერთად. }} '''მოლდოვა''' ({{lang-ro|Moldova}}), ოფიციალურად '''მოლდოვის რესპუბლიკა''' ({{lang-ro|Republica Moldova}}) — [[ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები|ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფო]]<ref name="CIA_World_Factbook_Moldova">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/md.html |title=Moldova |work=CIA World Factbook |accessdate=2014-02-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151125082114/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/md.html |archivedate=2015-11-25 }}</ref> [[აღმოსავლეთი ევროპა|აღმოსავლეთ ევროპაში]]. [[რუმინეთი|რუმინეთსა]] და [[უკრაინა]]ს შორის. რუმინეთი მას დასავლეთიდან ესაზღვრება, უკრაინა კი ჩრდილოეთიდან, აღმოსავლეთიდან და სამხრეთიდან. დედაქალაქია [[კიშინიოვი]]. [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის პერიოდში]], [[1991]] წელს მოლდოვამ დამოუკიდებლობა გამოაცხადა იმავე საზღვრებში, რაც [[მოლდავეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა]]ს ეკავა. მიუხედავადა ამისა, 1990 წლიდან ქვეყნის საერთაშორისოდ აღიარებული ტერიტორია მდინარე დნესტრის აღმოსავლეთ ნაპირზე ''[[დე ფაქტო]]'' დამოუკიდებელი, თვითგამოცხადებული ტერიტორიის სახით არსებობს, [[დნესტრისპირეთი]]ს ადმინისტრაციის ქვეშ. [[1994]] წლის 29 ივლისს მიღებულ იქნა ქვეყნის ახალი კონსტიტუცია. დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ, დაეცა სამრეწველო და სასოფლო-სამეურნეო სექტორი, თუმცა მომსახურების სექტორის ფარდობითი წილი ქვეყნის ეკონომიკაში თანდათან გაიზარდა და ამჟამად ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტის დაახლოებით 60 %-ს აწარმოებს. მიუხედავად ამისა, მოლდოვა დღემდე ევროპის უღარიბეს სახელმწიფოდ რჩება.<ref name="CIA_World_Factbook_Moldova"/><ref>{{cite web|url=http://www.aneki.com/poorest_europe.html|title=Poorest Countries in Europe}}</ref> მოლდოვა პოლიტიკური მოწყობით [[საპარლამენტო რესპუბლიკა]]ა, სახელმწიფოს მეთაურია [[მოლდოვის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]], ხოლო აღმასრულებელ ხელისუფლების — [[მოლდოვის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრი]]. ქვეყანა გაწევრიანებულია: [[გაერო]]ში, [[ევროსაბჭო]]ში, [[მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია]]ში, [[ეუთო]]ში, [[სუამი|სუამში]], [[დსთ]]-ში, [[შავი ზღვის ეკონომიკური თანამშრომლობის ორგანიზაცია|ბისეკში]] და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებში. მოლდოვა მიისწრაფვის [[ევროკავშირი|ევროკავშირში]] შესვლისკენ<ref>{{cite web|url=http://www.moldpres.md/default.asp?Lang=en&ID=68715|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080430044847/http://www.moldpres.md/default.asp?Lang=en&ID=68715|archivedate=2008-04-30|title=Moldova will prove that it can and has chances to become EU member,|publisher=Moldpress News Agency|date=June 19, 2007|accessdate=2014-02-01}}</ref> და [[ევროპის სამეზობლო პოლიტიკა|ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის]] პროექტის ფარგლებში მიღებული აქვს სამწლიანი სამოქმედო გეგმა.<ref>{{cite web|url=http://politicom.moldova.org/news/moldovaeu-action-plan-approved-by-european-commission-40-eng.html|title=Moldova-EU Action Plan Approved by European Commission|publisher=moldova.org|date=December 14, 2004|accessdate=July 2, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110511104906/http://politicom.moldova.org/news/moldovaeu-action-plan-approved-by-european-commission-40-eng.html|archivedate=მაისი 11, 2011}}</ref> == ეტიმოლოგია== სახელი „მოლდოვა“ მდინარე [[მოლდოვა (მდინარე)|მოლდოვადან]] მომდინარეობს; მდინარის ხეობა [[1359]] წელს დაარსებული [[მოლდოვის სამთავრო]]ს პოლიტიკური ცენტრი იყო.<ref>{{cite web |url=http://www.moldova.md/en/istorie/ |title=History, Official site of Republic of Moldova |publisher=Moldova.md |date= |accessdate=2013-10-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131222142800/http://www.moldova.md/en/istorie/ |archivedate=2013-12-22 }}</ref> თვითონ მდინარის სახელის წარმოშობა უცნობია. ლეგენდის თანახმად, რომელსაც მოლდოველი მემატიანეები [[დიმიტრი კანტემირი]] და [[გრიგორე ურეხე]] ყვებიან, მდინარეს სახელი პრინცმა [[დრაგოში|დრაგოშმა]] [[პირველყოფილი ძროხა|პირველყოფილი ძროხებზე]] ნადირობის შემდგეგ შეურჩია: ნადირობის დროს ნადირზე დადევნებისას, პრინცის ძალაგამოცლილი ძახლი „მოლდა“ მდინარეში დაიხრჩო. პრინცმა ძაღლის სახელი მდინარეს დაარქვა, რომლისგანაც ეს სახელი შემდგომში მთელ სამთავროზე გავრცელდა.<ref>{{cite book|last=King|first=Charles|authorlink=Charles King (author)|title= The Moldovans: Romania, Russia, and the politics of culture|publisher=Hoover Press|location=|year=2000|chapter=From Principality to Province|url=http://books.google.com/books?id=ldBFWtuv8DQC&pg=PA13|page=13|isbn=0-8179-9792-X|accessdate=2010-10-31}}</ref> == ისტორია == {{მთავარი|მოლდოვის ისტორია}} მოლდოვის ტერიტორიაზე ადამიანის განსახლების კვალი ადრეული [[პალეოლითი]]დან დასტურდება. აღმოჩენილია ადრეული პალეოლითის [[აშელის კულტურა|აშელის კულტურის]] სადგომები (სოფ. [[ვიხვატინცი]]). შუა პალეოლითის [[მუსტიეს კულტურა|მუსტიეს კულტურის]] სადგომები აღმოჩენილია სოფლებთან: [[ბუტეშტი|ბუტეშტთან]], [[ბუზდუჟანი|ბუზდუჟანთან]] და [[ტრინკა]]სთან. გვიანდელ პალეოლითში გამოჩნდა თანამედროვე ადამიანის ტიპი [[კრომანიონელი]] (სოფ. [[ჩუტულეშტი]]). ქვეყნის ტერიტორიაზე ასევე დაფიქსირებულია [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოსა]] და [[რკინის ხანა|რკინის ხანის]] ნამოსახლარებიც. [[ძვ. წ. IV საუკუნე|ძვ. წ. IV]]-[[ძვ. წ. III საუკუნე|III საუკუნეებში]] მოლდოვის ტერიტორიაზე დასახლება დაიწყეს [[გეტები|გეტებმა]]. [[ძვ. წ. I საუკუნე|ძვ. წ. I საუკუნიდან]] იწყება [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] ექსპანსია. რომაელებმა დააარსეს პროვინცია [[მეზია]]. იმპერატორმა [[ტრაიანე]]მ კი ორი მძიმე ბრძოლის შემდეგ დაიპყრო გეტების ტერიტორია და დააარსა პროვინცია [[დაკია]]. დაიწყო ადგილობრივი მოსახლეობის რომანიზაცია. დნესტრისა და პრუტის შუამდინარეთი პროვინცია დაკიის შემადგენლობაში არ შესულა, თუმცა მისი მოსახლეობა განიცდიდა რომაელთა ძლიერ გავლენას. [[271]] წელს [[ბარბაროსები]]ს გავლენის გამო რომაელები იძულებული გახდნენ მეზობელი [[დაკია|დაკიიდან]] დაეხიათ უკან და გადავიდნენ მდინარე [[დუნაი]]ს მარჯვენა ნაპირზე. [[ხალხთა დიდი გადასახლება|ხალხთა დიდი გადასახლების]] დროს დნესტრ-პრუტის შუამდინარეთში შეაღწიეს სხვადასხვა ბარბაროსულმა ტომებმა: [[ვენედები|ვენედებმა]], [[გუთები|გუთებმა]], [[სარმატები|სარმატებმა]], [[გეპიდები|გეპიდებმა]] და სხვ. [[V საუკუნე|V]]-[[VI საუკუნე]]ებში დნესტრ-პრუტის შუამდინარეთში შეაღწიეს [[სლავები|სლავურმა]] ტომებმა, რომლებთანაც მოხდა ადგილობრივი მოსახლეობის ასიმილაცია. სლავები გაერთიანდნენ ორ ტომთა კავშირში [[ანტები|ანტებთან]] და [[სკლავინები|სკლავინებთან]], რომელთა შორის საზღვარი, ისტორიკოს [[იორდანისი]]ს მიხედვით გადიოდა [[მდინარე]] [[დნესტრი|დნესტრზე]]. [[X საუკუნე]]ში სლავები [[კიევის რუსეთი]]ს შემადგენლობაში შევიდნენ. [[XIV საუკუნე]]მდე თანამედროვე მოლდოვის ტერიტორია სხვადასხვა ტომთა დაჯგუფებებისა ([[გეტები]], [[დაკები]], [[გუთები]], [[ანტები]]) და სახელმწიფოებრივი გაერთიანებების ([[კიევის რუსეთი]], [[გალიჩის სამთავრო]], [[ოქროს ურდო]]) გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა. [[XIV საუკუნე|XIV საუკუნის]] II ნახევრიდან [[მოლდოვის სამთავრო]]ს შემადგენლობაშია, [[XVI საუკუნე|XVI]]-[[XVIII საუკუნე]]ებში [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] მმართველობის ქვეშაა. [[XVI საუკუნე|XVI საუკუნის]] პოლონელი ისტორიკოსი [[ლეონარდო გორეცკი]] მოლდაველებზე საუბრის დროს აღნიშნავს: {{ციტატა|მოლდაველების რწმენა და წეს-ჩვეულებები ძალიან ახლოს დგას ბერძნულ და სომხურ ეკლესიებთან. მათი მღვდლები ქორწინდებიან. მოლდაველები განსაკუთრებით განთქმულნი არიან ცხენოსნობით, მათ შორის ყველაზე ღარიბებსაც კი ჰყავთ ცხენები, ლაშქრობისა და ბრძოლებისათვის გამოსადეგი. უნგრელებივით შეირაღებულნი არიან ფარებით, მუზარადებით და შუბებით<ref>[http://www.vostlit.info/Texts/rus14/Goreckij/text.phtml?id=406 Леонардо Горецкий. Описание войны Ивонии, господаря Волошского]</ref>.}} [[1711]] წლის 13 აპრილს მოლდოვის გოსპოდარმა [[დიმიტრი კანტემირი|დიმიტრი კანტემირმა]] ქალაქ [[ლუცკი|ლუცკში]] [[პეტრე I დიდი|პეტრე I-თან]] დადო საიდუმლო [[ლუცკის ხელშეკრულება|ხელშეკრულება]], რომლის ძალითაც მოლდოვამ შეინარჩუნა ავტონომია, მაგრამ შევიდა [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის იმპერიის]] შემადგენლობაში. [[1711]] წლის ივლისში [[პრუტის ლაშქრობა|პრუტის წარუმატებელი ლაშქობის]] შემდეგ ლუცკის ხელშეკრულებამ ძალა დაკარგა და მოლდოვა კვლავ [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ვასალი გახდა, დიმიტრი კანტემირი კი რუსეთში გაიქცა. [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნის]] დასასრულს [[რუსეთ-ოსმალეთის ომი (1787-1791)|რუსეთ-ოსმალეთის ომის]] შედეგად რუსეთის ხელში გადავიდა [[დნესტრი]]ს მარცხენა სანაპირო, ხოლო [[1812]] წელს - [[ბესარაბია]]. [[1858]]-[[1861]] წლებში მოლდოვა და [[ვლახეთი]] ერთ სახელმწიფოდ [[დუნაის სამთავროების გაერთიანება|გაერთიანდნენ]], რომელმაც მოგვიანებით მიიღო სახელწოდება [[რუმინეთი]]. [[1917]] წელს გამოაცხადეს [[მოლდოვის დემოკრატიული რესპუბლიკა|მოდოვის დემოკრატიული რესპუბლიკის]] დამოუკიდებლობა. [[1918]] წლიდან ბესარაბია რუმინეთის შემადგენლობაშია. [[1924]] წელს [[უკრაინის სსრ]]-ის ტერიტორიაზე ჩამოყალიბდა [[მოლდავეთის ავტონომიური საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|მოლდავეთის ასსრ]]. [[მოლოტოვ-რიბენტროპის პაქტი]]ს ხელმოწერის შედეგად, [[1940]] წლის ივნისში რუმინეთი იძულებული გახდა ბესარაბია და ჩრდილოეთი ბუკოვინა [[სსრკ]]-სთვის დაეთმო. ჩამოყალიბდა [[მოლდავეთის სსრ]]. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1941]]-[[1944]] წლებში, მოლდავეთის სსრ დაიპყრო გერმანულმა და რუმინულმა სამხედრო ძალებმა და შეიქმნა [[ბესარაბიის საგუბერნატორო]]. [[1944]] წლის [[24 აგვისტო]]ს [[იასი-კიშინიოვის ოპერაცია|იასი-კიშინიოვის ოპერაციის]] შედეგად მოლდავეთის ტერიტორია კვლავ რუსულმა სამხედრო ძალებმა დაიკავეს. [[1991]] წლის [[27 აგვისტო]]ს მოლდოვამ გამოაცხადა დამოუკიდებლობა. პირველი პრეზიდენტი გახდა [[მირჩა სნეგური]]. დამოუკიდებლობის გამოცხადებას მოჰყვა სეპარატისტული მოძრაობების გააქტიურება ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონებში. [[დნესტრისპირეთის ომი]] დაიწყო [[1989]] წელს. დნესტრისპირეთის სლავურმა მოსახლეობამ [[1991]] წელს გამოაცხადა [[დნესტრისპირეთი|დნესტრისპირეთის მოლდავური რესპუბლიკა]], რომელთა სტატუსზე დღემდე მიმდინარეობს მოლაპარაკებები. [[1994]] წლის [[23 დეკემბერი|23 დეკემბერს]] მოლდოვის პარლამენტმა მიიღო კანონი [[გაგაუზია|გაგაუზიის]] ტერიტორიული ავტონომიის შესახებ. [[1994]] წელს მოლდოვაში მიიღეს [[მოლდოვის კონსტიტუცია|კონსტიტუცია]], რომელიც დღემდე მოქმედებს. == გეოგრაფია == [[ფაილი:Nistru Soroca Nouă2.JPG|250px|მინიატიურა|მდინარე დნესტრი მოლდოვაში.]] მოლდოვა ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს განედის 45°-49° და აღმოსავლეთ ნახევარსეფოს გრძედის 26°-30° გრადუსებს შორის მდებარეობს (ტერიტორიის მცირე მონაკვეთი 30°-ზე ოდნავ აღმოსავლეთითაც მდებარეობს). ქვეყნის ტერიტორიის ფართობი 33 851 კმ² უდრის. აღმოსავლეთით ესაზღვრება [[უკრაინა]]ს, დასავლეთით — [[რუმინეთი|რუმინეთს]]. ქვეყნის უმაღლესი წერტილია [[ბალანეშტი]] (430 მ) [[კოდრი|კოდრის მაღლობზე]]. მოლდოვის უმეტესი ნაწილი ორ მდინარეს — [[დნესტრი|დნესტრსა]] და [[პრუტი|პრუტს]] შორის მდებარეობს. ქვეყნის დასავლეთ საზღვარს [[დუნაი]]ს შესართავი მდინარე პრუტი წარმოადგენს. დუნაიზე გასასვლელი მოდლოვას მხოლოდ 480 მეტრით აქვს და ამ მონაკვეთში მდებარე სოფელი და კომუნა [[ჯურჯულეშტი]], დუნაიზე მდებარე მოლდოვის ერთადერთი პორტია. ქვეყნის აღმოსავლეთში მიედინება მოლდოვის მთავარი მდინარე დნესტრი, რომელიც ქვეყანას მთელ სიგრძეზე — ჩრდილოეთიდან სამხრეთისკენ კვეთს. მოლდოვაში დნესტრის შესართავებია: [[რეუტი (მდინარე)|რეუტი]], [[ბიკი (მდინარე)|ბიკი]], [[იკელი]], [[ბოტნა (მდინარე)|ბოტნა]]. მდინარე [[იალპუგი (მდინარე)|იალპუგი]], დუნაის ერთ-ერთ [[ლიმანი|უბეში]], ხოლო [[კოგალნიკი (მდინარე)|კოგალნიკი]] [[შავი ზღვა|შავი ზღვის]] უბეების ჯაჭვში ჩაედინება. [[ფაილი:Toltre FTȘT-52.JPG|thumb|left|ტოლტრის ბორცვები [[ფეტეშტი]]ში, [[ედინეცის რაიონი|ედინეცის რაიონში]].]] მოლდოვა გეოგრაფიულად ჩაკეტილი ქვეყანაა, თუმცა [[შავი ზღვა|შავ ზღვასთან]] ძალიან ახლოს მდებარეობს. იმის მიუხედავად, რომ მთელი ქვეყანა ბორცვიანია, ზღვის დონიდან უმაღლესი წერტილის სიმაღლე 430 მეტრს არ აღემატება. მოლდოვის ბორცვები მოლდოვის ზეგნის ნაწილია, რომელიც გეოლოგიურად [[კარპატები]]სგან წარმოიშვა. მოლდოვის ტერიტორიაზე ზეგნის ნაწილს წარმოადგენს დნესტრის ბორცვები, მოლდოვის დაბლობი და ცენტრალური მოლდოვის ზეგანი. ქვეყნის სამხრეთში, მდებარეობს პატარა [[ბუჯაკის დაბლობი]]. დნესტრის აღმოსავლეთით მდებარე მოლდოვის ტერიტორია გაყოფილია პოდოლიის ზეგანსა და [[ევრაზიული ველი]]ს ნაწილებს შორის. მოლდოვის მთავარი ქალაქებია ქვეყნის ცენტრში მდებარე დედაქალაქი [[კიშინიოვი]], დნესტრისპირეთის მთავარი ქალაქი [[ტირასპოლი]], [[ბელცი]] და [[ბენდერი]]. [[კომრატი]] [[გაგაუზია|გაგაუზიის]] ადმინისტრაციული ცენტრია. === კლიმატი === მოლდოვის შავ ზღვასთან სიახლოვე, მას რბილ და მზიან კლიმატს აძლევს.<ref>{{cite web|url=http://www.weatheronline.co.uk/reports/climate/Moldova.htm |title=Moldova's Climate |publisher=Weatheronline.co.uk |date= |accessdate=2013-10-09}}</ref> მოლდოვის [[კლიმატი]] ზომიერად [[კონტინენტური კლიმატი|კონტინენტურია]]: [[ზაფხული]] გრძელი და თბილია, საშუალო ტემპერატურა დაახლოებით 20&nbsp;°C-ს შეადგენს, [[ზამთარი]] შედარებით რბილი და მშრალია, [[იანვარი|იანვრის]] საშუალო ტემპერატურა დაახლოებით -4&nbsp;°C-ს უდრის. ყოველსწლიური ნალექები, რომლებიც ქვეყნის ჩრდილოეთში 600 მმ-ს, ხოლო სამხრეთში 400 მმ-ს უდრის, ძალიან ცვალებადია; არ არის დამახასიათებელი ხანგრძლივი მშრალი პერიოდები. ყველაზე უხვი ნალექით გამოირჩევა ადრეული ზაფხული და [[ოქტომბერი|ოქტომბრის]] თვე; კოკისპირული წვიმები და ელჭექი ჩვეულებრიცი მოვლენაა. უსწორმასწორო ზედაპირის გამო, ზაფხულის უხვი წვიმები ხშირად იწვევენ მიწის ეროზიასა და მდინარეების შლამით ამოვსებას. მოლდოვაში დაფიქსირებული უმაღლესი ტემპერატურა — 41,5&nbsp;°C, [[2007]] წლის [[21 ივლისი|21 ივლისს]] ქალაქ კამენკაში იყო,<ref>{{cite web|author=Stînga Nistrului |url=http://www.weather-forecast.com/locations/Camenca |title=Camenca temperature |publisher=Weather-forecast.com |date= |accessdate=2013-10-09}}</ref> ყველაზე დაბალი — -35,5&nbsp;°C კი [[1963]] წლის [[20 იანვარი|20 იანვარს]], [[ედინეცის რაიონი]]ს ბრეტუშენის კომუნაში.<ref>{{cite web|url=http://www.worldweatheronline.com/Bratuseni-weather/Gagauzia/MD.aspx |title=Bratuseni temperature |publisher=Worldweatheronline.com |date= |accessdate=2013-10-09}}</ref> == სახელმწიფო == [[ფაილი:Parliament RM front.jpg|thumb|250პქ|[[მოლდოვის პარლამენტი]]]] მოლდოვა [[უნიტარული სახელმწიფო|უნიტარული]], [[საპარლამენტო რესპუბლიკა|საპარლამენტო]], [[წარმომადგენლობითი დემოკრატია|წარმომადგენლობითი დემოკრატიის]] [[რესპუბლიკა]]ა. სახელმწიფოს სტრუქტურას აყალიბებს 1994 წლის [[მოლდოვის კონსტიტუცია|კონსტიტუცია]]. კონსტიტუციაში შესწორების შესატანად საჭიროა პარლამენტის წევრთა მინიმუმ ორი-მესამედის ხმა. ისეთი საკონსტიტუციო ცვლილებები, რომელთაც შეუძლია ზიანი მოუტანოს ქვეყნის [[სუვერენიტეტი|სუვერენიტეტს]], დამოუკიდებლობას ან ერთიანობას, მხოლოდ რეფერნედუმის გზით, ამომრჩეველთა ხმათა უმრავლესობითაა შესაძლებელი. გარდა ამისა, გადახედვას არ ექვემდებარება კონსტიტუციაში ჩამოთვლილი ადამიანის ფუნდამენტური უფლებები.<ref name="const">{{cite web|url=http://www.e-democracy.md/en/legislation/constitution/ |title=The Constitution of the Republic of Moldova, 2000 |publisher=E-democracy.md |date= |accessdate=2013-10-09}}</ref> ქვეყნის ცენტრალური საკანონმდებლო ორგანოა [[მოლდოვის პარლამენტი|მოლდოვის ერთპალატიანი პარლამენტი]], რომელიც 101 წევრისაგან შედგება და რომლებიც საყოველთაო არჩევნების გზით, პარტიული სიებით აირჩევიან ყოველ ოთხ წელში ერთხელ. სახელმწიფოს მეთაურია [[მოლდოვის პრეზიდენტი]], რომელსაც ქვეყნის პარლამენტი ირჩევს, რაც დეპუტატების სამი-მეხუთედის (61 დეპუტატი) მხარდაჭერას მოითხოვს. მოლდოვის პრეზიდენტი პარლამენტის მიერ 2001 წლიდან აირჩევა. აღნიშნული ცვლილება კონსტიტუციაში აღმასრულებელი ხელისუფლების ძალაუფლების შესამცირებლად და საკანონმდებლოს გაზრდის მიზნით შევიდა. პრეზიდენტი ნიშნავს [[მოლდოვის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრს]], რომელიც არის მთავრობის მეთაური, რომელსაც თავად აყალიბებს. ორივე პროცედურას პარლამენტის თანხმობა ესაჭიროება. 1994 წლის კონსტიტუცია ასევე ადგენს დამოუკიდებელ საკონსტიტუციო სასამართლოს, რომელიც ექვსი მოსამართლისაგან შედგება (ორის ნიშნავს პრეზიდენტი, ორს პარლამენტი, ორს კი მაგისტრატის უმაღლესი საბჭო); აღნიშნული მოსამართლეები ექვსი წლის ვადით ინიშნებიან და ამ პერიოდის განმავლობაში, თანამდებობაზე ხელშეუხებელნი არიან, არ ექვემდებარებიან არანაირ ძალაუფლებას. სასამართლოს გააჩნია ძალაუფლება გადასინჯოს პარლამენტის მიერ მიღებული ნებისმიერი აქტი, პრეზიდენტის დეკრეტი და საერთაშორისო ხელშეკრულებები, რომლებსაც ქვეყანა აწერს ხელს.<ref name="const"/> === საგარეო ურთიერთობები === [[ფაილი:European Union Moldova Locator.svg|250px|მინიატიურა|მოლდოვის მთავარი პრიორიტეტი [[ევროკავშირი|ევროკავშირში]] გაერთიანებაა]] [[საბჭოთა კავშირი]]სგან დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, მოლდოვის საგარეო პოლიტიკა მიმართული იყო ევროპის სხვა ქვეყნებთან ურთიერთობების დამყარების, ნეიტრალიტეტისა და [[ევროკავშირი|ევროკავშირში]] ინტეგრაციისაკენ. 1995 წელს ქვეყანა [[ევროსაბჭო]]ს წევრი გახდა. გარდა [[ნატო]]ს პროგრამაში [[პარტნიორობა მშვიდობისთვის]] მონაწილეობისა, მოლდოვა გაწევრიანებულია ისეთ ორგანიზაციებში, როგორებიცაა [[გაერო]], [[ეუთო]], [[ევროატლანტიკური პარტნიორობის საბჭო]], [[მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია]], [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი]], [[მსოფლიო ბანკი]], [[ფრანკოფონია]], [[ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკი]]. 2005 წელს მოლდოვამ და [[ევროკავშირი|ევროკავშირმა]] შეიმუშავეს სამოქმედო გეგმა, რომელიც მიზნად ისახავდა თანამშრომლობიის გაუმჯობესებას მის ორ მეობელთან — [[რუმინეთი|რუმინეთთან]] და [[უკრაინა]]სთან. 2005 წლის ბოლოს, მოლდოვისა და უკაინის პრეზიდენტების ერთობლივი მოთხოვნის საფუძველზე შეიქმნა [[ევროკავშირის სასაზღვრო დახმარების მისია მოლდოვისა და უკრაინისათვის]] (EUBAM). აღნიშნული ორგანიზაცია მოლდოვისა და უკრაინის ხელისუფლებებს ეხმარება მათი საზღვრის დაზუსტებასა და ევროკავშირის სტანდარტებთან საბაჟო პროცედურების დაახლოებაში, ასევე, ორივე ქვეყანას მხარს უჭერს ტრანს-სასაზღვრო კრიმინალის წინააღმდეგ ბრძოლაში. 1990–1992 წლების [[დნესტრისპირეთის ომი]]ს შემდეგ, მოლდოვა [[დნესტრისპირეთი]]ს კონფლიქტთან დაკავშირებული მშვიდობიანი რეზოლუციის მიღებას ცდილობდა, რაზეც მუშაობდა რუმინეთთან, უკრაინასთან და რუსეთთან ერთად; პროცესში ჩართული იყო საერთაშორისო მედიაცია, ეუთოსა და გაეროს ფაქტების შემგროვებელი და სადამკვირვებლო მისიები. მოლდოვის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ანდრეი სტრატანმა არაერთხელ განაცხადა, რომ სეპარატისტულ რეგიონში განთავსებული იყო რუსეთის ჯარები, რომლებიც ხელს უშლიდნენ პროცესს და არაერთხელ მოუწოდა მათ ტერიტორია „დაუყოვნებლივ და უპირობოდ“ დაეტოვებინათ. 2012 წელს, უსაფრთხოების ზონაში მომხდარი ინციდენტის შედეგად გარდაიცვალა მშიდობიანი მოქალაქე, უფრო გამწვავდა რუსეთთან დაძაბულობა.<ref>[http://www.nytimes.com/2012/01/04/world/europe/shooting-raises-tensions-between-moldova-and-russia.html Shooting at Checkpoint Raises Tensions in a Disputed Region Claimed by Moldova The New York Times]</ref> 2010 წლის სექტემბერში, [[ევროპარლამენტი|ევროპარლამენტმა]] მოლდოვას 90 მილიონი [[ევრო]]ს ოდენობის გრანტი გამოუყო.<ref>{{cite web |url=http://www.europarl.europa.eu/en/pressroom/content/20100907IPR81460/ |title=EU to grant €90 million to crisis-hit Moldova |publisher=Europarl.europa.eu |date=2010-09-07 |accessdate=2013-10-09 }}{{Dead link|date=აგვისტო 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> ეს ფული წარიმართა იმ 750 მლნ აშშ დოლარის დასაფარად, რომელიც მანამდე უკვე ჰქონდათ გამოყოფილი<ref>{{cite web |url=http://en.rian.ru/exsoviet/20100130/157721106.html |title=Moldova to get $570 million in IMF loans &#124; Ex-Soviet States &#124; RIA Novosti |publisher=En.rian.ru |date=2010-01-30 |accessdate=2012-11-25 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121019012333/http://en.rian.ru/exsoviet/20100130/157721106.html |archivedate=2012-10-19 }}</ref> [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი|საერთაშორისო სავალუტო ფონდს]], [[მსოფლიო ბანკი|მსოფლიო ბანკსა]] და სხვა დონორებს. 2010 წლის აპრილში, რუმინეთმა მოლდოვას დახმარების სახით 100 მილიონი ევრო შესთავაზა, მოდოველი სტუდენტებისათვის კი სტიპენდიები გაიზარდა და მათმა რიცხვმა 5000 შეადგინა.<ref>{{cite web|author=Marian Chiriac |url=http://www.balkaninsight.com/en/article/romania-moldova-to-boost-relations |title=Romania, Moldova to Boost Relations |publisher=Balkaninsight.com |date= |accessdate=2013-10-09}}</ref> სესხის თაობაზე დადებული შეთანხმების თანახმად, 2010 წელს მოლდოვას [[პოლონეთი|პოლონეთმა]] 15 აშშ დოლარი გამოუყო, როგორც ამ ქვეყნის ევროინტეგრაციისადმი ძალისხმევის მხარდაჭერის ნაწილი.<ref>{{cite web|url=http://www.azi.md/en/story/9504 |title=Poland will support Moldova in its European integration efforts |publisher=Moldova Azi |date= |accessdate=2013-10-09}}</ref> პირველი შეხვედრა მოლდოვისა და რუმინეთის პრეზიდენტებს შორის 2012 წლის მარტში შედგა, რომელზეც მიღწეულ იქნა მრავალი ორმხრივი შეთანხმება სხვადასხვა სფეროში.<ref>[http://www.agerpres.ro/news-of-the-day/2012/03/04/first-meeting-of-romania-and-rep-of-moldova-governments-concluded-with-initialling-of-several-bilateral-agreements-13-27-18 First meeting of Romania and Rep. of Moldova Governments, concluded with initialling of several bilateral agreements]</ref><ref>{{cite web |url=http://www.gov.ro/joint-meeting-of-the-government-of-romania-and-government-of-the-republic-of-moldova__l2a116286.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130208113857/http://www.gov.ro/joint-meeting-of-the-government-of-romania-and-government-of-the-republic-of-moldova__l2a116286.html |archivedate=2013-02-08 |title=Joint meeting of the Government of Romania and Government of the Republic of Moldova |language=Romanian |publisher=Guvernul Romaniei |date= |accessdate=2013-10-09 }}</ref> ამავე წელს, მომავალმა პრეზიდენტმა, [[ნიკოლაე ტიმოფტი]]მ პოსტზე არჩევამდე აღნიშნა, რომ ევროპული ორიენტაცია „მოლდოვის ბოლო წლების პოლიტიკის მთავარი კომპონენტი იყო, რაც აუცილებლად უნდა გაგრძელდეს“. 2013 წლის 29 ნოემბერს, ვილნიუსის სამიტზე გადაწყდა, რომ მოლდოვა [[ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულება]]ს მოაწერდა ხელს.<ref>{{cite web |url=http://eeas.europa.eu/moldova/assoagreement/assoagreement-2013_en.htm |title=EU-Moldova Association Agreement |work=European Union External Action}}</ref> [[რუმინეთის პრეზიდენტი|რუმინეთის პრეზიდენტ]] [[ტრაიან ბესესკუ]]ს განცხადებით, რუმინეთი ყველა ღონეს იხმარს, რათა მოლდოვა ევროკავშირს შეუერთდეს რაც შეიძლება მალე. თუმცა, ბესესკუმ ასევე აღნიშნა, რომ რუმინეთის შემდეგი ეროვნული პროექტი მოლდოვისა და რუმინეთის გაერთიანებაა.<ref>{{cite news |url=http://www.romanialibera.ro/actualitate/politica/basescu-urmatorul-proiect-de-tara-al-romaniei-unirea-cu-basarabia-319094.html |title=Băsescu: Următorul proiect de țară al României, unirea cu Basarabia |newspaper=România Liberă |date=27 November 2013 |access-date=10 დეკემბერი 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140331215653/http://www.romanialibera.ro/actualitate/politica/basescu-urmatorul-proiect-de-tara-al-romaniei-unirea-cu-basarabia-319094.html |archivedate=31 მარტი 2014 }}</ref> [[ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულება]]ს მოლდოვამ 2014 წლის 27 ივნისს, [[ბრიუსელი|ბრიუსელში]], [[საქართველო]]სთან ერთად მოაწერა ხელი.<ref>http://eeas.europa.eu/top_stories/2014/270614_association_agreement_en.htm</ref><ref>http://europa.eu/rapid/press-release_SPEECH-14-511_en.htm</ref> === თავდაცვა === [[ფაილი:Moldovan army Capt. Deli Ianec, left, role-playing as an Afghan National Army officer, and U.S. Army Capt. Trey Marsh, with Iron Troop, 3rd Squadron, 2nd Cavalry Regiment, review pictures taken after a search 130311-A-PU716-004.jpg|მინი|left|[[მოლდოვის შეიარაღებული ძალები|მოლდოვის არმიის]] ჯარისკაცები ერთობლივ მრავალეროვნულ მზადყოფნის ცენტრში [[ჰოჰენფელსი|ჰოჰენფელსში]], [[გერმანია]].]] მოლდოვის შეიარაღებული ძალები მოიცავს [[მოლდოვის სახმელეთო ძალები|სახმელეთო]] და [[მოლდოვის საჰაერო ძალები|საჰაერო]] თავდაცვის ძალებს. მოლდოვამ ყველა შესაბამისი ზომა მიიღო მის ტერიტორიაზე არსებული ყოფილი საბჭოთა კავშირის შეიარაღების კონტროლთან დაკავშირებით. [[1992]] წლის [[30 ოქტომბერი|30 ოქტომბერს]], მოლდოვამ რატიფიცერება გაუკეთა [[ევროპაში კონვენციური შეიარაღების ხელშეკრულება]]ს, რომელიც ყოვლისმომცველ შეზღუდვებს აწესებს ასეთი შეიარაღების მთავარ კატეგორიებზე, ხოლო მათი გადაჭარბებისას ჭარბი შეიარაღების შემდგომ განადგურებას ითვალისწინებს. [[1994]] წლის [[ოქტომბერი|ოქტომბერში]], ქალაქ ვაშინგტონში ქვეყანა ბირთვული იარაღის გაუვრელებლობის ხელშეკრულებას შეუერთდა, მას არ გააჩნია ბირთვული, ბიოლოგიური ან ქიმიური შეიარაღება. [[1994]] წლის [[16 მარტი|16 მარტს]], მოლდოვა შეუერთდა [[ნატო]]ს [[პარტნიორობა მშვიდობისთვის|მშვიდობისთვის პარტნიორობის]] პროგრამას. მოლდოვა პირნათლად ასრულებს შეიარაღების კონტროლის სხვადასხვა საერთაშორისო და რეგიონალურ რეგულაციებს, ისეთებს როგორიცაა, [[გაერო]]ს ცეცხსასროლი იარაღის პროტოკოლი, რეგიონალური სტაბილურობის პაქტის განხორციელების გეგმა, გაეროს მოქმედების გეგმა (UN Programme of Action) და [[ეუთო]]ს დოკუმენტებს კონვენციურ საბრძოლო მასალაზე და სხვა. 1991 წელს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ, მოლდოვამ მონაწილეობა მიიღო გაეროს სამშვიდობო მისიებში [[ლიბერია]]ში, [[კოტ-დ’ივუარი|კოტ-დ’ივუარში]], [[სუდანი|სუდანში]] და [[საქართველო]]ში. რეგიონული უსაფრთხოების გაძლიერების მიზნით მოლდოვას რუმინეთთან ხელმოწერილი აქვს სამხედრო ხელშეკრულება. ხელშეკრულება მოლდოვის სტრატეგიის ნაწილია, რომელიც მიზნად საკუთარი არმიის რეფორმირებას და მეზობლებთან თანამშრომლობას გულისხმობს.<ref>{{cite web|title=Moldova's military agreements to help strengthen regional security|url=http://www.turkishweekly.net/news/160234/moldova-39-s-military-agreements-to-help-strengthen-regional-security.html|accessdate=21 December 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131224101815/http://www.turkishweekly.net/news/160234/moldova-39-s-military-agreements-to-help-strengthen-regional-security.html|archivedate=24 დეკემბერი 2013}}</ref> [[2014]] წლის [[12 ნოემბერი|12 ნოემბერს]], მოლდოვის სამშვიდობო კონტინგეტის შესაძლებლობების გასაზრდელად, მოლდოვის შეიარაღებული ძალების 22-ე სამშვიდობო კონტინგენტს [[აშშ]]-მა 700 000 [[აშშ დოლარი|აშშ დოლარის]] ღირებულების 39 ერთეული მაღალი გამავლობის მრავალფუნქციური ბორბლებიანი სატრანსპორტო საშუალება HumVee და 10 ტრეილერი გადასცა.<ref>{{Cite web |url=http://moldova.usembassy.gov/111214.html |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2014-12-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150904002008/http://moldova.usembassy.gov/111214.html |archivedate=2015-09-04 }}</ref> === ადამიანის უფლებები === ორგანიზაცია „[[საერთაშორისო ამნისტია|საერთაშორისო ამნისტიის]]“ მონაცემებით, მოლდოვაში პოლიციის მხრიდან ფართოდ გავრცელებული რჩება წამება და სხვა მსგავსი მოპყრობები; სახელმწიფო უძლური აღმოჩნდა მიუკერძოებელი პოლიციის ჩამოყალიბებაში, პოლიციელები ხშირად აჭარბებენ უფლებებს. პოლიტიკური დისიდენტები [[ილიე ილაშკუ]]ს ჯგუფიდან, სამართლებრივი დევნისგან მხოლოდ მას შემდეგ გათავისუფლდნენ, რაც საქმეში [[ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო]] ჩაერთო.<ref>{{cite web |url=http://humanrightshouse.org/Articles/6039.html |title=Ilascu and Others vs. Moldova and Russia |publisher=Humanrightshouse.org |date=2004-07-12 |accessdate=2013-10-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180613032014/http://humanrightshouse.org/Articles/6039.html |archivedate=2018-06-13 }}</ref> 2009 წელს, მოლდოვის ბოლო ათწლეულის ყველაზე მასშტაბური სამოქალაქო პროტესტის დროს პოლიციამ მოკლა რამდენიმე ადამიანი, მათ შორის ვალერიუ ბობოკი, რამდენიმე კი დაშავდა.<ref>{{cite web|url=https://www.osac.gov/pages/ContentReportDetails.aspx?cid=10459 |title=Moldova 2011 Crime and Safety Report - Bureau of Diplomatic Security |publisher=Osac.gov |date=2011-02-19 |accessdate=2013-10-09}}</ref> [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი]]ს 2011 წლის აპრილის ადამიანის უფლებათა მოხსენების თანახმად, „წინა წლებთან შედარებით, არ შემიჩნევა მკვლელობები უშიშროების სამსახურების მხრიდან. წლის მანძილზე გაკეთებული მოხსენებების მიხედვით, ხელისუფლების მხრიდან მედიაზე კონტროლის დასამყარებლად გადადგმული ნაბიჯები შემცირდა,“ მაგრამ „[[დნესტრისპირეთი]]ს ხელისუფლება განაგრობს თავისუფალი მედიისა და ოპოზიციის შევიწროვებას, ზღუდავს ასოციაციის, მოძრაობისა და რელიგიის თავისუფლებას; ეწევა [[რუმინული ენა|რუმინულად]] მოლაპარაკეთა დისკრიმინაციას“.<ref>{{cite web|url=http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/2010/eur/154439.htm |title=2010 Human Rights Report: Moldova |publisher=United States Department of State |date= |accessdate=2013-10-09}}</ref> საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, მოლდოვამ „მნიშვნელოვან პროგრესს მიაღწია“ რელიგიის თავისუფლების მხრივ, თუმცა ამის ხელშესაწყობად სამომავლოდ კიდევ გადასადგმელია შესაბამისი ნაბიჯები“, ნათქვამია რელიგიისა და რწმენის თავისუფლების გაეროს სპეციალური მომხსენებლის, ეინერ ბიელფელდტის განცხადებაში, რომელიც მან 2011 წლის სექტემბერში, კიშინოვში წარმოადგინა.<ref>{{cite web|url=http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=39500 |title=Moldova: UN human rights expert calls for more fostering of religious diversity |publisher=Un.org |date=2011-09-09 |accessdate=2013-10-09}}</ref> 2008 წელს, ოჯახში ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლისა და პრევენციის შესახებ კანონის მიღებით, მოლდოვამ გააუმჯობესა თავისი კანონმდებლობა.<ref>{{cite web |url=http://sgdatabase.unwomen.org/uploads/Law%20on%20Preventing%20and%20Combating%20Family%20Violence%202007.pdf |title=Law on Preventing and Combating Family Violence |publisher=UN Women |date= |accessdate=2013-11-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029195628/http://sgdatabase.unwomen.org/uploads/Law%20on%20Preventing%20and%20Combating%20Family%20Violence%202007.pdf |archivedate=2013-10-29 }}</ref> == ადმინისტრაციული დაყოფა == {{მოლდოვის ადმინისტრაციული დანაყოფების რუკა}} მოლდოვა დაყოფილია ოცდათორმეტ რაიონად, სამ მუნიციპალიტეტად და ორ ავტონომიურ რეგიონად ([[გაგაუზია]] და [[დნესტრისპირეთი]]).<ref>{{cite web|url=http://descentralizare.gov.md/regionmap.php?l=ro&idc=310|title=Autorități publice locale|publisher=Government of Moldova|accessdate=12 October 2010}}</ref> დნესტრისპირეთის საბოლოო სტატუსი საკამათოა, რადგან ტერიტორიას ცენტრალური ხელისუფლება ვერ აკონტროლებს. ამ ორი ავტონომიური რეგიონის ადმინისტრაციულ ცენტრებს — [[კომრატი|კომრატსა]] და [[ტირასპოლი|ტირასპოლს]] ასევე მუნიციპალიტეტის სტატუსი აქვთ. მოდოვაში 66 ქალაქი და 916 კომუნაა. ქალაქებიდან ხუთს მუნიციპალიტეტის სტატუსი აქვს. ქვეყანაში 699 სოფელია, რომლებსაც თავიანთი ადმინისტრაცია ჰყავთ და ადმინისტრაციულად მიეკუთვნებიან ქალაქებს (40 მათგანი) ან კომუნებს (659). {{მოლდოვის უდიდესი ქალაქები}} {{-}} == დემოგრაფია == === კულტურული და ეთნიკური შემადგენლობა === მოსახლეობის აღწერა მოლდოვაში ბოლოს 2004 წელს ჩატარდა<ref name="2004census_ethnic">{{cite web|url=http://www.statistica.md/public/files/Recensamint/Recensamintul_populatiei/vol_1/6_Nationalitati_de_baza_ro.xls |title=Population by main nationalities, in territorial aspect |date= |accessdate=2013-10-09}}</ref> (ცენტრალური ხელისუფლების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე). ამავე წელს ჩატარდა აღწერა დნესტრისპირეთის სეპარატისტულ რეგიონში. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right;" |- style="line-height:1.2em;" ! თვითიდენტიფიკაცია !! მოლდოვის<br/>აღწერა !! % ძირითადი<br/>მოლდოვა !! დნესტრისპირეთის<br/>აღწერა !! % დნესტრისპირეთი<br/>+ ბენდერი !! სულ !! % |- |align="left"| [[მოლდოველები]]|| 2 564 849 || 75,81 % || 177 382 || 31,94 % || 2 742 231 || 69,62 % |- |align="left"| [[უკრაინელები]] || 282 406 || 8,35 % || 160 069 || 28,82 % || 442 475 || 11,23 % |- |align="left"| [[რუსები]] || 201 218 || 5,95 % || 168 678 || 30,37 % || 369 896 || 9,39 % |- |align="left"| [[გაგაუზები]] || 147 500 || 4,36 % || 4096 || 0,74 % || 151 596 || 3,85 % |- |align="left"| [[რუმინელები]] || 73 276 || 2,17 % || 253 || 0,05 % || 73 529 || 1,87 % |- |align="left"| [[ბულგარელები]] || 65 662 || 1,94 % || 13 858 || 2,50 % || 79 520 || 2,02 % |- |align="left"| [[ბოშები]] || 12 271 || 0,36 % || 507 || 0,09 % || 12 778 || 0,32 % |- |align="left"| [[პოლონელები]] || 2383 || 0,07 % || 1791 || 0,32 % || 4174 || 0,11 % |- |align="left"| სხვა/არადეკლარირებული|| 30 159 || 0,89 % || 27 454 || 4,94 % || 57 613 || 1,46 % |- class="sortbottom" |align="left"| '''სულ''' || '''3 383 332''' || '''100 %''' || '''555 347''' || '''100 %''' || '''3 938 679''' || '''100 %''' |} === ენები === მოლდოვის ოფიციალური ენა [[რუმინული ენა|რუმინულია]] — [[რომანული ენები|რომანული ენა]], რომელიც დაკავშირებულია [[იტალიური|იტალიურთან]], [[ფრანგული ენა|ფრანგულთან]], [[ესპანური ენა|ესპანურთან]] და [[პორტუგალიური ენა|პორტუგალიურთან]]. 1991 წლის [[მოლდოვის დამოუკიდებლობის დეკლარაცია|დამოუკიდებლობის დეკლარაცია]] ოფიციალურ ენას რუმინულ ენას უწოდებს.<ref>{{cite web|url=http://www.moldova-suverana.md/index.php?start_from=&ucat=7&subaction=showfull&id=1156426235&archive=1156767681& |title=Declarația de independența a Republicii Moldova, Moldova Suverană |language=Romanian |publisher=Moldova-suverana.md |date= |accessdate=2013-10-09}}</ref><ref>{{cite web |url=http://ec.europa.eu/translation/language_aids/recognition/field_guide_main_languages_of_europe_en.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070224120109/http://ec.europa.eu/translation/language_aids/recognition/field_guide_main_languages_of_europe_en.pdf |archivedate=2007-02-24 |title=A Field Guide to the Main Languages of Europe – Spot that language and how to tell them apart |publisher=European Commission |format=PDF |date= |accessdate=2013-10-09 }}</ref> 1994 წლის კონსტიტუცია კი აცხადებს, რომ მოლდოვის ეროვნული ენაა მოლდავური, მისი დამწერლობის სისტემა კი ლათინურ ანბანს ეფუძნება.<ref name="Constitution">{{cite web|url= http://www.e-democracy.md/en/legislation/constitution/|title= Article 13, line 1 – of Constitution of Republic of Moldova}}</ref> 2003 წელს, კომუნისტურმა მთავრობამ მიიღო პოლიტიკური დოკუმენტი, რომლის თანახმადაც, მოლდოვის ეროვნული პოლიტიკის ერთ-ერთი მთავარი პრიორიტეტი მოლდავური ენის არსებობის დაზღვევაა.<ref name="conceptia">{{cite web|url=http://old.parlament.md/download/laws/ro/546-XV-19.12.2003.doc |title=Concepția politicii naționale a Republicii Moldova Moldovan Parliament |language=Romanian |date= |accessdate=2013-10-09}}</ref> 2013 წლის დეკემბერში, მოლდოვის საკონსტიტუციო სასამართლომ თავის გადაწყვეტილებით ბრძანა, რომ დამოუკიდებლობის დეკლარაცია კონსტიტუციისათვის პრეცედენტია და სახელმწიფო ენა არის „რუმინული“.<ref name="CCDecision2013"/><ref>[http://www.foxnews.com/world/2013/12/05/moldovan-court-rules-official-language-is-romanian-replacing-soviet-flavored/ Moldovan court rules official language is 'Romanian,' replacing Soviet-flavored 'Moldovan'] at foxnews.com</ref> 2004 წლის აღწერის მონაცემებით, ქვეყანას ჰყავს [[რუსული ენა|რუსულენოვანი]] (6 %) და [[უკრაინული ენა|უკრაინულენოვანი]] (8,4 %) მოსახლეობა. ეთნიკურ უკრაინელთა 50 %, გაგაუზთა 27 %, ბულგარელთა 35 % და სხვა პატარა ეთნიკურ ჯგუფთა 54 % ძირითად სალაპარაკო ენად რუსულს მიიჩნევს. საერთო ჯამში, მოლდოვაში 541 000 ადამიანია (მოსახლეობის 16 %), რომელიც თავის პირველად ენად რუსულს მიიჩნევს; მათ შორის 130 000 ეთნიკურად მოლდაველია. მოლაპარაკეთა მნიშვნელოვანი რაოდენობა ჰყავს რეგიონებში გაგაუზურსა და უკრაინულს. {| class="wikitable" style="text-align:right;" |- style="text-align:center;background:#98fb98;line-height:1.2em;font-size:80%;" |style="text-align:left;font-size:120%;"| '''მოლდოვის მოსახლეობა''' | [[რუმინული ენა|მოლდავური (რუმინული)]] | [[რუსული ენა|რუსული]] | [[უკრაინული ენა|უკრაინული]] | [[გაგაუზური ენა|გაგაუზური]] | [[ბულგარული ენა|ბულგარული]] | სხვა ენები<br/>ან არადეკლარირებული |- |style="text-align:left; background:#98fb98;"| მშობლიური ენა | 2 588 355<br/>{{small|76,51 %}} || 380 796<br/>{{small|11,26 %}} || 186 394<br/>{{small|5,51 %}} || 137 774<br/>{{small|4,07 %}} || 54 401 <br/>{{small|1,61 %}} || 35 612<br/>{{small|1,04%}} |- |style="text-align:left; background:#98fb98;"| პირველადი გამოყენების ენა | 2 543 354<br/>{{small| 75,17 %}}|| 540 990<br/>{{small|15,99 %}} || 130 114<br/>{{small|3,85 %}} || 104 890<br/>{{small|3,10 %}} || 38 565<br/>{{small|1,14 %}} || 25 419<br/>{{small|0,75 %}} |} რუსულის შემდეგ, სწავლების ძირითადი უცხოური ენაა [[ინგლისური ენა|ინგლისური]]. 2013 წელს, ინგლისურს, როგორც ძირითად უცხო ენას სკოლის მოსწავლეთა 60 % სწავლობდა. მას მოსდევდა [[ფრანგული ენა|ფრანგული]], რომელსაც დაახლოებით 50 % სწავლობდა (1996 წლიდან, მოლდოვა ოფიციალურად გახდა [[ფრანკოფონია|ფრანკოფონიის]] სრული წევრი) და [[გერმანული ენა|გერმანული]].<ref>{{cite web |url=http://www.moldova.org/english-the-most-preferred-foreign-language-among-moldovan-students-234764-eng |title=English – the most preferred foreign language among Moldovan students |publisher=Moldova.org |date= |accessdate=2014-03-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140307214348/http://www.moldova.org/english-the-most-preferred-foreign-language-among-moldovan-students-234764-eng/ |archivedate=2014-03-07 }}</ref> === რელიგია === [[2004]] წლის აღწერით, მართლმადიდებელი ქრისტიანები მოსახლეობის 93,3 %-ს შეადგენენ. ქვეყანაში აქტიურია [[მოლდოვის მართლმადიდებელი ეკლესია]] და [[ბესარაბიის მიტროპოლია]]; პირველი მათგანი ავტონომიურია და [[რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესია|რუსეთის მართლმადიდებელ ეკლესიას]] ემორჩილება, მეორე კი [[რუმინეთის მართლმადიდებელი ეკლესია|რუმინეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის]] შემადგენლობაში შედის. ორივე მათგანის წარმომადგენლობა მოლდოვის ეროვნულ ეკლესიად მიიჩნევს თავს. მოსახლეობის 1,9 % თავს პროტესტანტად, 1,0 % კი არარელიგიურად მიიჩნევდა; 0,9 % სხვა რელიგიებს მიეკუთვნებოდა, ხოლო 0,4 % ათეისტი იყო. 2,2 %-მა რელიგიასთან დაკავშირებულ შეკითხვას არ უპასუხა. === ემიგრაცია === === კრიმინალი === [[CIA World Factbook]]-ის მიხედვით, მოლდოვის ერთ-ერთ მთავარ პრობლემურ საკითხებად ჩრდილოვანი ეკონომიკური საქმიანობა და ფართოდ გავრცელებული კრიმინალი სახელდება.<ref name="CIA_World_Factbook_Moldova"/> ქვეყანაში სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს [[ევროპა|ევროპის]] სხვადასხვა რეგიონებში მოლდოველი ქალებისა და ბავშვების [[ტრეფიკინგი]].<ref>{{cite web|url=http://www.havocscope.com/women-victims-from-moldova-from-1991-through-2008/ |title=Women Victims from Moldova From 1991 through 2008 |publisher=Havocscope.com |date= |accessdate=2013-11-04}}</ref><ref>A [[UNODC]] report states: In terms of the citation index, eleven countries score '''very high''' as countries of origin. The countries are (listed in alphabetical order, by sub-region): Belarus, the '''Republic of Moldova''', the Russian Federation and Ukraine (Commonwealth of Independent States); Albania, Bulgaria, Lithuania and Romania (Central and South Eastern Europe); China (Eastern Asia); Thailand (South-Eastern Asia); and Nigeria (Western Africa).(pg 58).[http://www.unodc.org/documents/human-trafficking/HT-globalpatterns-en.pdf]</ref> == ეკონომიკა == მოლდოვაში ხელსაყრელი კლიმატური პირობებია, რაც სოფლის მეურნეობის განვითარების საშუალებას იძლევა, ამიტომ ქვეყნის ექსპორტში ჭარბობს კვების პროდუქტები, ღვინო, ტექსტილი, თამბაქო. აქვს მცირე მოცულობის მინერალური რესურსები - ფოსფორიტი, თაბაშირი, კირქვა. ენერგომატარებლებს (გაზი, ნავთობი, ქვანახშირი) ძირითადად რუსეთიდან იღებს. ეროვნული ვალუტაა მოლდოვური ლეი (MDL). === ენერგეტიკა === === ტრანსპორტი === [[ფაილი:19-01-19-Chișinău RRK0221.jpg|მინი|250პქ|[[კიშინიოვის საერთაშორისო აეროპორტი]].]] მოლდოვის უმთავრესი სატრანსპორტო საშუალებაა [[რკინიგზა]], რომლის საერთო სიგრძეც 1138 კმ-ია და ავტომაგისტრალების სისტემა (12 730 კმ). ქვეყნის საერთაშორისო საჰაერო ტრანსპორტის ერთადერთი ჭიშკარია [[კიშინიოვის საერთაშორისო აეროპორტი]]. [[ჯურჯულეშტი]]ს ტერმინალი მდინარე [[დუნაი]]ზე ემსახურება პატარა სამდინარო გემებს. ქვეყნის სატრანსპორტო სისტემაში მოკრძალებულ როლს თამაშობს ნაოსნობა მდინარე [[პრუტი]]სა და [[დნესტრი]]ს ქვემოწელში. === ტელეკომუნიკაციები === [[მობილური ტელეფონი]]ს მომხმარებელთა რიცხვმა ერთ მილიონს მოლდოვაში 2005 წელს მიაღწია. 2008 წელს, მობილურის მომხმარებელთა რაოდენობამ წინა წელთან შედარებით 47,3 %-ით იმატა და 2,89 მილიონს გადააჭარბა.<ref name="2mil">{{Ro icon}} [http://www.anrceti.md/ R. Moldova are deja peste două milioane de utilizatori ai serviciilor de telefonie mobilă] – Agenția Naționala pentru Reglementare în Comunicații Electronice și Tehnologia Informației ([[ANRCETI]])</ref> 2009 წლის სექტემბერში, მოლდოვა პირველი ქვეყანა გახდა მსოფლიოში, რომელმაც მობილურ ტელეფონებზე ხმის მაღალი გარჩევადობის სერვისი (HD voice) გაუშვა; ამავე დროს, პირველი ქვეყანა იყო ევროპაში, რომელმაც 14,4 მეგაბიტი წამში სიჩქარის ფართოზოლოვანი მობილური ინტერნეტი გაუშვა, რომლის სერვისიც მოსახლეობის 40 %-ს ფარავდა.<ref>{{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/business/2009/dec/31/orange-launches-hd-mobile-phone-service|title=Orange launches HD mobile phone service|author=Katie Allen|date=31 December 2009|work=The Guardian|accessdate=18 September 2010}}</ref> 2010 წლის სექტემბერში, მოლდოვაში ინტერნეტის 1 295 000 მომხმარებელი იყო, ინტერნეტზე წვდომა კი 35,9 %-ს შეადგენდა.<ref>{{cite web|url=http://www.itu.int/ITU-D/icteye/Reporting/ShowReportFrame.aspx?ReportName=/WTI/InformationTechnologyPublic&ReportFormat=HTML4.0&RP_intYear=2010&RP_intLanguageID=1&RP_bitLiveData=False |title=International Telecommunication Union |publisher=Itu.int |date= |accessdate=2013-10-09}}</ref> 2012 წლის 6 ივნისს, ხელისუფლებამ მობილურ ოპერატორებზე [[4G]] / [[LTE]] მობილური ინტერნეტის ლიცენზია გასცა.<ref>{{cite web|url=http://unimedia.info/stiri/doc-guvernul-da-unda-verde-pentru-acordarea-licentelor-4g-48577.html|title=the Government approved the licensing of 4G / LTE for mobile operators|author=UNIMEDIA|date=6 June 2013|work=UNIMEDIA|accessdate=10 March 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121026012014/http://unimedia.info/stiri/doc-guvernul-da-unda-verde-pentru-acordarea-licentelor-4g-48577.html|archivedate=26 ოქტომბერი 2012}}</ref> === სოფლის მეურნეობა === === მეღვინეობა === === ტურიზმი === {{მთავარი|მოლდოვის ტურიზმი}} [[ფაილი:Voiaj Moldova.JPG|მინი|250პქ|გამოფენა [[ლონდონი|ლონდონში]], 2007 წ.]] [[მოლდოვის ტურიზმი]] ფოკუსირებულია ქვეყნის [[მოლდოვის გეოგრაფია|ბუნებრივ ლანდშაფტსა]] და [[მოლდოვის ისტორია|ისტორიაზე]]. ტურისტებში პოპულარულია [[მოლდავური ღვინო|ღვინის]] ტურები. მოლდოვა [[ტურიზმი|ტურისტს]] როგორც მეზობელი ქვეყნებიდან, ისე მთელი მსოფლიოდან იზიდავს. [[2007]] წლის იანვრიდან, მოლდოვამ უვიზო მიმოსვლა დააწესა [[აშშ]]-ის, [[კანადა|კანადის]], [[იაპონია|იაპონიის]], [[შვეიცარია|შვეიცარიისა]] და [[ევროკავშირი]]ს ქვეყნების მოქალაქეთათვის, რისი მიზანიც ქვეყანაში უფრო მეტი ტურისტის მოზიდვა იყო. თუმცა, მოლდოვის სასტუმროების ფასი საკმაოდ მაღალია, მიუხედავად იმისა, რომ მომსახურების ხარისხი საშუალო ან მასზე დაბალია. მოლდოვა ცნობილია [[მეღვინეობა|მეღვინეობის]] მდიდარი ტრადიციებით. ტურისტებს ღვინის ტურებს სთავაზობენ როგორც [[კიშინიოვი|კიშინიოვში]], ისე მთელი ქვეყნის მასშტაბით.<ref>[http://www.euromonitor.com/Travel_And_Tourism_in_Moldova Travel And Tourism in Moldova]</ref> == სოციალური სფერო == === ჯანდაცვა === === განათლება === [[ფაილი:Biblioteca Nationala Vasile Alecsandri, Chisinau, Republica Moldova Vasile Alecsandri National Library, Chisinau, Republic of Moldova (51171201087).jpg|მინი|250პქ||[[მოლდოვის ეროვნული ბიბლიოთეკა]].]] მოლდოვაში 16 სახელმწიფო და 15<ref>{{cite web |url=http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/bologna/links/National-reports-2007/National_Report_moldova2007.pdf |title=Bologna Process Template for National Reports: 2005–2007 (Moldova) |last=Moldovanu-Batrinac |first=Viorelia |date=18 December 2006 |work=[[Bologna Process]] website |publisher=[[European Higher Education Area]] |page=3 |accessdate=July 2, 2010}}</ref> კერძო [[უნივერსიტეტი]]ა. [[სტუდენტი|სტუდენტების]] საერთო რაოდენობა 126 000-ს უდრის, აქედან 104 300 სახელმწიფო, ხოლო 21 700 კერძო უნივერსიტეტში სწავლობს. [[საბჭოთა კავშირი]]ს დაშლის შემდეგ, სტუდენტების რაოდენობა თითოეულ 10 000 მოსახლეზე გამუდმებით მატულობდა, 2000-01 წლებში ამ მაჩვენებელმა 217, ხოლო 2005-06 წლებში — 351 სტუდენტი შეადგინა. [[მოლდოვის ეროვნული ბიბლიოთეკა]] [[1832]] წელს დაარსდა. მოლდოვის მთავარი სამეცნიერო ორგანიზაციები, [[მოლდოვის სახელწმიფო უნივერსიტეტი|სახელწმიფო უნივერსიტეტი]] და [[მოლდოვის მეცნიერთა აკადემია]] [[1946]] წელს დაარსდნენ. == მასმედია == [[1939]] წელს, [[კიშინიოვი|კიშინიოვში]], ეთერში გავიდა პირველი მოლდოვური რადიო „[[რადიო მოლდოვა]]“. ტელევიზია ქვეყანაში [[1958]] წლის აპრილში გამოჩნდა. ამჟამად მოქმედებეს საკაბელო ტელევიზიაც, რომლითაც ადგილობრივები დიდი რაოდენობით [[რუსული ენა|რუსულენოვან]] და [[რუმინული ენა|რუმინულოვან]] ტელეარხებს უყურებენ. „Infotag“ სახელმწიფოს კუთვნილი ახალი ამბების სააგენტოა. == კულტურა == [[ფაილი:Eminescu.jpg|მინი|მარჯვნივ|[[მიჰაი ემინესკუ]], მოლდოვისა და რუმინეთის ეროვნული პოეტი]] გეოგრაფიულად მოლდოვა ლათინური, სლავური და სხვა კულტურების გზაჯვარედინზე მდებარეობს. მოლდოვური კულტურა მეზობელი ქვეყნების ტრადიციებითაცაა გამდიდრებული. კულტურული მემკვიდრეობიდან გამოსარჩევია მრავალი ეკლესიები და მონასტრები, რომლებიც XV საუკუნის მოლდოველმა მმართველმა [[შტეფან III დიდი|შტეფან III დიდმა]] ააგო; ასევე მიტროპოლიტების [[ვარლაამი (მოსკოვის მიტროპოლიტი)|ვარლაამისა]] და [[დოსოფტეი]]ს გვიანი [[რენესანსი]]ს ნამუშევრები და სწავლულების [[გრიგორი ურეკე]]ს, [[მირონ კოსტინი]]ს, [[ნიკოლაე მილესკუ]], [[დიმიტრი კანტემირი]]სა და [[იონ ნეკულჩე]]ს ნაშრომები. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნეში]], მოლდოველებმა შუა საუკუნეების [[მოლდოვის სამთავრო]]ს ტერიტორიიდან, რომლებიც შემდგომში გაყოფილ აღმოჩნდნენ [[ავსტრია-უნგრეთის იმპერია|ავსტრიის]] და [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის]] იმპერიებს და აგრეთვე [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] [[ვასალიტეტი|ვასალ]] მოლდოვას (1859 წლიდან, რუმინეთი) შორის, მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს თანამედროვე [[რუმინული კულტურა|რუმინული კულტურის]] ჩამოყალიბებაში. მათ შორის იყო ბევრი ბესარაბიელი, როგორიცაა [[ალეკუ დონიკი]], [[ალექსანდრუ ჰეჟდეუ]], [[ბოგდან პეტრიკეიკუ ჰასდეუ]], [[კონსტანტინ სტამატი]], [[კონსტანტინ სტამატი-კიურეა]], [[კოსტახე ნეგრუზი]], [[ალეკუ რუსო]] და [[კონსტანტინ სტერე]]. [[მიჰაი ემინესკუ]], გვიანი რომანტიკოსი პოეტი და მწერალი [[იონ კრეანგე]] წარმოადგენენ რუმინული ენის ყველაზე გავლენიან შემოქმედებს და როგორც რუმინეთში, ასევე მოლდოვაში ეროვნულ მწერლებად მიიჩნევიან. მოლდოვის ყველაზე დიდი ეთნიკური ჯგუფი, [[რუმინული ენა|რუმინულ ენაზე]] საუბრობს და [[რუმინული კულტურა|რუმინული კულტურის]] მატარებელია. ქვეყნის კულტურაზე ([[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებლობიდან გამომდინარე]]) ასევე გავლენა იქონია [[ბიზანტიური კულტურა|ბიზანტიურმა კულტურამ]]. ქვეყანაში არის მნიშვნელოვანი ეთნიკური ჯგუფები. [[გაგაუზები]], რომლებიც ქვეყნის მოსახლეობის 4,4%-ს წარმოადგენენ, [[ქრისტიანი]] [[თურქულენოვანი ხალხები|თურქულენოვანი ხალხია]]. [[ბერძნები|ბერძნებმა]], [[სომხები|სომხებმა]], [[პოლონელები|პოლონელებმა]] და [[უკრაინელები|უკრაინელებმა]], რომლებიც ადრეული [[XVII საუკუნე|XVII საუკუნიდან]] გამოჩნდნენ, მათი მცირერიცხოვნობის მიუხედევად საკუთარი კულტურული ნიშნები დატოვეს. [[XIX საუკუნე]]ში, ქვეყნის ტერიტორიაზე ბევრი უკრაინელი დასახლდა, განსაკუთრებით [[პოდოლია|პოდოლიიდან]] და [[გალიცია|გალიციიდან]], ისევე როგორც სხვა ახალი თემები, როგორებიც არიან [[ლიპოვანები]], [[ბესარაბიელი ბულგარელები|ბულგარელები]] და [[ბესარაბიელი გერმანელები]]. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] მეორე ნახევარში, მოლდოვაში მასობრივი საბჭოთა [[მიგრაცია|იმიგრაცია]] დაიწყო, რომელმაც [[საბჭოთა კულტურა|საბჭოთა კულტურის]] მრავალი ელემენტი გამოიყოლა. === სამზარეულო === [[ფაილი:Sarmalute mamaliguta.JPG|მინი|250პქ|პოპულარული მოლდოვური კერძი [[სარმა (კერძი)|სარმა]], [[საუერკრაუტი|საუერკრაუტთან]] და [[მემელიგე]]სთან ერთად.]] მოლდოვური სამზარეულო მეზობელი [[რუმინული სამზარეულო|რუმინულის]] მსგავსია და გავლენა განიცადა [[რუსული სამზარეულო|რუსული]], [[უკრაინული სამზარეულო|უკრაინული]] და [[თურქული სამზარეულო]]ებისგან. მრავალი კერძი შეიცავს ძროხის ხორცს, ღორის ხორცს, [[კარტოფილი|კარტოფილს]], [[კომბოსტო]]ს და პურეულის ვარიაციებს. პოპულარული ალკოჰოლური სასმელებია: [[მოლდოვური ღვინო#დივინი|დივინი]] (მოლდოვური [[ბრენდი]]), [[ლუდი]] და ადგილობრივი [[ღვინო]]. === მუსიკა === მოლდოვის ყველაზე ცნობილი კომპოზიტორები არიან [[გავრილ მუზიჩესკუ]], [[სტეფან ნიაგა]] და [[ევგენი დოგა]]. გამოჩენილ კლასიკური მუსიკის შემსრულებელთა შორისაა [[მარკ პესტერი]], ცნობილი მევიოლინე, დირიჟორი და სახელმწიფო კონსერვატორიის პირველი პროფესორი. ასევე აღსანიშნავია ოპერის სოპრანო [[მარია ბიეშუ]] და პიანისტი [[მარკ ზელცერი]]. პოპულარულ მუსიკაში ერთ-ერთი ყველაზე ცნობადი ჯგუფია O-Zone, რომელიც ცნობილი [[2003]] წელს გახდა ჰიტ-სიმღერით „[[Драгостя Дин Тей]]“. მოლდოვის წარმომადგენლები [[ევროვიზიის სიმღერის კონკურსი|ევროვიზიის სიმღერის კონკურსზე]] [[2005]] წლიდან გამოდიან. კიდევ ერთი პოპულარული ჯგუფია Zdob și Zdub, რომელმაც 2005 წლის ევროვიზია მე-6 ადგილით დაასრულა. == სპორტი == [[ოლიმპიური თამაშები|ოლიმპიურ თამაშებზე]] პირველად მონაწილეობა დამოუკიდებელმა მოლდოვამ [[ზამთრის ოლიმპიური თამაშები 1994|1994 წლის ზამთრის თამაშებზე]] მიიღო. 1952-1988 წლებში, მოლდოველი სპორტსმენები ოლიმპიადაზე საბჭოთა ნაკრების სახელით ასპარეზობდნენ, ხოლო 1992 წელს, — ყოფილი საბჭოთა კავშირის გაერთიანებული გუნდის რიგებში გამოვიდნენ. სულ, მოლდოვას 7 ოლიმპიური მედალი აქვს მოპოვებული (2 ვერცხლისა და 5 ბრინჯაოსი), ყველა მათგანი, — ზაფხულის თამაშებზე.<ref>[http://www.olympic.org/content/results-and-medalists/searchresultpercountry/?athletename=&country=mda&sport2=&games2=&event2=&mengender=true&womengender=true&mixedgender=true&goldmedal=true&silvermedal=true&bronzemedal=true&worldrecord=false&olympicrecord=false&teamclassification=true&individualclassification=true&winter=true&summer=true მოლდოვის მედლები]. ოლიმპიური მოძრაობის ოფიციალური საიტი.</ref> მოლდოვის ოლიმპიური კომიტეტი [[1991]] წელს დაფუძნდა, [[საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტი|საერთაშორისო ოლიმპიურმა კომიტეტმა]] კი [[1993]] წელს აღიარა.<ref>[http://www.olympic.org/republic-of-moldova მოლდოვის რესპუბლიკა]. ოლიმპიური მოძრაობის ოფიციალური საიტი.</ref> [[ფეხბურთი]] ყველაზე პოპულარული სპორტია მოლდოვაში. ქვეყნის ეროვნული ჩემპიონატი [[1992]] წლიდან ტარდება, მანამდე კი მოლდოვური კლუბები [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატში]] მონაწილეობდნენ. ტრანტა ([[ჭოდაობა|ჭიდაობის]] სახეობა) მოლდოვის ეროვნულ სპორტად ითვლება. == დღესასწაულები == როგორც წესი, მოლდოვაში, სავაჭრო ცენტრები ახალ წელსა და დამოუკიდებლობის დღეს (27 აგვისტოს) იკეტება. შობა აღინიშნება როგორც [[7 იანვარი|7 იანვარს]], ასევე ძველი ტრადიციით, [[25 დეკემბერი|25 დეკემბერს]]; ორივე ეს დღე სახალხო დღესასწაულად არის გამოცხადებული.<ref>{{cite web|title=Moldova Declares Western Christmas Day Official Holiday|url=http://www.rferl.org/content/moldova-celebrates-western-christmas/25206410.html}}</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[მოლდოვის დემოკრატიული რესპუბლიკა]] * [[მოლდავეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა]] * [[რუმინეთისა და მოლდოვას გაერთიანება]] == რესურსები ინტერნეტში == {{commons|Moldova|მოლდოვა}} * {{Official website|1=http://www.moldova.md/en/start}} * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/moldova.htm Moldova, Republic of] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121002063813/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/moldova.htm |date=2012-10-02 }} * {{dmoz|Regional/Europe/Moldova}} * [http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-17601580 Moldova profile] - [[BBC News]]. * [http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_CountryProfile.aspx?Country=MD Key Development Forecasts for Moldova] == სქოლიო == {{სქოლიო|2}} {{პოსტსაბჭოთა ქვეყნები}} {{სუუამის ქვეყნები}} {{დსთ–ს ქვეყნები}} {{ბისეკი}} {{ევროპის ქვეყნები}} [[კატეგორია:მოლდოვა| ]] [[კატეგორია:ევროპის ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:სუამის წევრი ქვეყნები]] [[კატეგორია:ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები]] i62weai4p2h6jg0nk8j7jvzgnflfu0l ალექსანდრე პუშკინი 0 3161 4402681 4110841 2022-08-02T14:38:10Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ალექსანდრე სერგეის ძე პუშკინი''' ({{lang-ru|Алекса́ндр Серге́евич Пу́шкин}}; დ. [[6 ივნისი]] [ძვ. სტ. 26 მაისი], [[1799]], [[მოსკოვი]] ― გ. [[10 თებერვალი]] <small>[ძვ. სტ. 29 იანვარი]</small>, [[1837]], [[პეტერბურგი]]) — [[რუსები|რუსი]] [[მწერალი]], ახალი რუსული ლიტერატურის ფუძემდებელი. == ბიოგრაფია == ალექსანდრეს მამა, იმხანად გაღარიბებული აზნაური, სერგეი ლევის ძე ძველი სახელოვანი საგვარეულოს წარმომადგენელი იყო; დედა - ნადეჟდა ოსიპის ასული - [[პეტრე I|პეტრე I-ის]] აღზრდილის, [[განიბალი, აბრამ|აბრამ ჰანიბალის]] შვილიშვილი. [[1811]] წელს პუშკინი შევიდა [[ცარსკოე-სელო]]ს ახლად გახსნილ ლიცეუმში. პუშკინის რევოლუციური-პატრიოტული მისწრაფებათა ჩამოყალიბებას ხელი შეუწყო მისმა მეგობრობამ [[ჩაადაევი, პეტრე|ჩაადაევთან]], პეტრე კავერინთან და ჰუსართა პოლკის სხვა ოფიცრებთან, რომლებიც [[1812]] სამამულო ომის დამთავრების შემდეგ დაბანაკებული იყვნენ ცარსკოე-სელოში. პუშკინმა ლიცეუმშივე აირჩია ლიტერატურის გზა, იქ სწავლისას დაწერა 120-მდე რომანსი, ელეგია, ოდა, ბალადა, ეპიგრამა. იგი განიცდიდა [[გავრილა დერჟავინი|დერჟავინის]], [[ვასილი ჟუკოვსკი|ჟუკოვსკის]], [[კონსტანტინე ბატიუშკოვი|ბატიუშკოვის]], [[ალექსანდრე რადიშჩევი|რადიშჩევის]] გავლენას; კრიტიკულად ითვისებდა მათ პოეტურ მემკვიდრეობას და თანდათანობით იკვლევდა საკუთარ გზას მწერლობაში. [[1814]] წლიდან პუშკინის ლექსები იბეჭდებოდა ჟურნალ-გაზეთებში. პეტერბურგში პუშკინის ცხოვრების დასაწყისი ([[1817]]-[[1820]]) დაემთხვა დეკაბრისტთა მოძრაობის აღმავლობის პერიოდს. პუშკინის პირადი და იდეური კავშირი ჰქონდა დეკაბრისტებთან, მონაწილეობდა ლიტერატურულ გაერთიანებაში „[["მწვანე ლამპა"|მწვანე ლამპა]]“. დეკაბრისტული იდეები აისახა პუშკინის ლექსებში: „თავისუფლება“, ([[1817]]), „ჩაადაევს“, „ზღაპრები“ (ორივე [[1818]]), „სოფელი“ ([[1819]]), რომლებიც სწრაფად გავრცელდა ხელნაწერთა სახით. გავლენიანმა მეგობრებმა იხსნეს პოეტი [[ციმბირი|ციმბირში]] გადასახლებისაგან. [[1820]] წელს იგი სამხრეთ [[რუსეთი|რუსეთში]] გადაასახლეს. იმხანად პუშკინმა დაამთავრა პოემა „რუსლან და ლიუდმილა“ (გამოქვეყნდა [[1820]]), რომელშიც ფოლკლორთან დაკავშირებული ზღაპრული ამბავი რეალურ სინამდვილეს დაუახლოვდა და ხალხური ენით გადმოსცა. რეაქციული კრიტიკა აღაშფოთა პოემის „მდაბალმა“ სტილმა და ენამ, მოწინავე საზოგადოება კი აღტაცებით შეხვდა ამ თხზულებას. [[1820]] პუშკინს ნება დართეს გენერალ [[რაევსკი, ნიკოლოზ|ნ. რაევსკის]] ოჯახთან ერთად გამგზავრებულიყო კავკასიის [[მინერალური წყლები|მინერალურ წყლებზე]], შემდეგ კი [[ყირიმი|ყირიმში]]. [[ფაილი:Pushkin derzhavin.jpg|thumb|250px|left|პუშკინი გამოცდაზე [[გავრილა დერჟავინი|დერჟავინის]] წინ, [[ცარსკოე-სელო]], [[ილია რეპინი]]ს ნახატი ([[1911]]).]] [[1820]]-[[1823]] პუშკინმა გაატარა [[კიშინიოვი|კიშინიოვში]], რომელიც მაშინ „დეკაბრისტების ბუდეს“ წარმოადგენდა. პოეტი დაუახლოვდა [[პავლე პესტელი|პ. პესტელს]], ვ. რაევსკის, [[მიხეილ ორლოვი|მ. ორლოვსა]] და სხვებს. [[1820]]-[[1823]] პუშკინმა შექმნა ე. წ. „სამხრეთული პოემები“ („კავკასიის ტყვე“, „ბახჩისარაის შადრევანი“, „ყაჩაღი ძმები“). [[1823]]-დან პუშკინი [[ოდესა]]ში გადაიყვანეს. პუშკინმა, რუსული ლიტერატურაში პირველმა, წარმოსახა თავისი დროის ტიპური გმირი, პირველმა აღწერა კავკასიის ბუნება და მთიელთა ყოფა-ცხოვრება. პუშკინის რომანტიზმის გარდამავალი ხასიათი აღიბეჭდა პოემაში „ბოშები“ ([[1824]]), რომელშიც ახლებურად არის გაშუქებული რომანტიკოსებისათვის დამახასიათებელი ტრადიციული კონფლიქტი „გმირსა“ და „ბრბოს“ შორის, გაკრიტიკებულია რომანტიკული ინდივიდუალიზმი. [[1824]] წელს პოეტი ოდესიდან გადაასახლეს სოფ. მიხაილოვსკოეში, სადაც დაწერა პირველი რეალისტური ტრაგედია რუსულ მწერლობაში „ბორის გოდუნოვი“ ([[1825]]), რომელშიც XVI-XVII საუკუნეების მიჯნის სოციალური მოვლენები იშვიათი მხატვრული ძალით დაგვიხატა. ნიკოლოზ I-მა გადაწყვიტა დაეახლოვებინა თავისუფლების მოყვარე პუშკინი და კარის მეხოტბედ ექცია იგი, [[1826]] გადასახლებიდან გაათავისუფლებინა. პუშკინი შეეცადა თავისი პოეტური სიტყვით გავლენა მოეხდინა მეფეზე. ლექსში „სტანსები“ ([[1826]]) იგი ნიკოლოზ I-ს სამაგალითოდ უსახავდა პეტრე I-ის მოღვაწეობას. პეტრე I-ს ეძღვნება რომანი „პეტრე დიდის ზანგი“ ([[1827]]) და პოემა „პოლტავა“ ([[1828]]). პუშკინი მალე დარწმუნდა მეფის ცბიერებაში. ნიკილოზ I-ის მითითებით მას „ბორის გოდუნოვის“ დაბეჭდვაზე უარი უთხრეს, პოლიტიკური ბრალდება წაუყენეს და დედაქალაქიდან უნებართვოდ გასვლა აუკრძალეს. პუშკინის წინაშე განსაკუთრებული სიმწვავით დაისვა საკითხი პოეტის დანიშნულებისა და როლის, შემოქმედის თავისუფლების შესახებ (ლექსები: „წინასწარმეტყველი“, [[1826]]; „პოეტი“, [[1827]]; „პოეტი და ბრბო“, [[1828]]). [[ფაილი:Alexander Puschkin.jpg|thumb|200px|left|ა. ს. პუშკინი, უცნ. ავტორი, [[გრავიურა]]]] გადასახლებულ დეკაბრისტებს მიუძღვნა პუშკინმა ლექსები: „არიონი“, „1827 წლის 19 ოქტომბერი“, პოეტური მიმართვები პუშჩინისადმი, ციმბირში მყოფი დეკაბრისტებისადმი და სხვ. [[1830]] წლის შემოდგომაზე სოფ. ბოლდინოში პუშკინმა დაამთავრა რეალისტური პოემა „[[ევგენი ონეგინი]]“ (დაიწყო [[1823]]), რომლის მთავარმა გმირმა დასაბამი მისცა „ზედმეტი ადამიანის“ სახეს რუსულ მწერლობაში. მხატვრულად სრულყოფილ, ნოვატორული ფორმის ამ „რომანში ლექსად“ აისახა იმდროინდელი რუსული სინამდვილე, დედაქალაქის „მაღალი საზოგადოებისა“ და პროვინციელი თავად-აზნაურების ყოფა. ავტორმა ონეგინის სკეპტიციზმსა დ ლენსკის უნიადაგო რომანტიზმს დაუპირისპირა ტატიანა ლარინა, რომლის მაღალი ზნეობა ბუნებასთან, ხალხურ ზნე-ჩვეულებებთან სიახლოვემ განაპირობა. „ბელკინის მოთხრობებით“ პუშკინი რუსული რეალისტური პროზის ფუძემდებლად მოგვევლინა. მოთხრობებში: „სადგურის ზედამხედველი“, „მეკუბოვე“ და სხვ. დიდი თანაგრძნობით დაგვიხატა ე. წ. „პატარა ადამიანის“ ცხოვრება. მსოფლიო ლიტერატურაში ფართოდ გავრცელებული სიუჟეტების მიხედვით არის შექმნილი „პატარა ტრაგედიები“ („ძუნწი რაინდი“, „ქვის სტუმარი“, „მოცარტი და სალიერი“, „ლხინი ჟამიანობის დროს“), რომლებსაც პოეტმა ახლებური, რეალისტური ჟღერადობა მიანიჭა. [[1831]] წლის თებერვალში მან ცოლად შეირთო ნატალია გონჩაროვა. ცოლ-ქმრის სასახლესთან დაახლოების მიზნით ნიკოლოზ I-მა 1833 პოეტს უბოძა მისი ასაკისა და მდგომარეობისათვის დამამცირებელი კამერიუნკრის საკარისკაცო წოდება. პოეტი იძულებული გახდა ევლო სასახლეში, სადაც ცოლ-ქმარი მალე მოექცა ინტრიგებისა და ჭორების ქსელში. კონფლიქტი პუშკინსა და „მაღალ საზოგადოებას“ შორის დამთავრდა პოეტის დუელით მისი ცოლის თაყვანისმცემელ ოფიცერთან [[ჟორჟ შარლ დანტესი|დანტესთან]]. [[1837]] წლის 27 იანვარს (8 თებერვალი) სასიკვდილოდ დაჭრილი პოეტი ორი დღის შემდეგ გარდაიცვალა. [[ფაილი:Alexander Pushkin in Tbilisi.jpg|მინი|ალექსანდრე პუშკინის ბიუსტი თბილისში, [[თავისუფლების მოედანი|თავისუფლების მოედანზე]]. ]] განუწყვეტელი შეფარული დევნისა და მძიმე ცენზურული პირობების მიხედვით, პუშკინი ბევრს მუშაობდა. პოემაში „ბრინჯაოს მხედარი“ ([[1833]]) იგი კვლავ პეტრე I-ის თემას დაუბრუნდა და თავისებურად გააშუქა სახელმწიფოებრივი და პიროვნული ინტერესების პრობლემა. პუშკინის 30-იანი წლების შემოქმედებაში ბატონყმობისა და გლეხთა მოძრაობის თემას განსაკუთრებული ადგილი უკავია (მოთხრობები: „სოფელ გორიუხინის ისტორია“, [[1830]]; „დუბროვსკი“ [[1933]]; „კაპიტნის ქალიშვილი“, [[1833]]-[[1836]] და სხვ.). რუსი ხალხის ფსიქოლოგიისა და ყოფის, რუსული ზეპირსიტყვიერების შესანიშნავი ცოდნა გამოავლინა პუშკინმა თავის ზღაპრებში „სალთან მეფის“, „მებადურისა და ოქროს თევზის“, ოქროს მამლის შესახებ ([[1831]]-[[1834]]) და სხვ. სიცოცხლის მიწურულს მან სევდიან განცდებთან ერთად გადმოგვცა სიცოცხლის მარადიულობის ღრმა რწმენა, იწინასწარმეტყველა თავისი პოეტური უკვდავება (ლექსები: „კვლავ ვინახულე ის კუთხე“, „ძეგლი აღვიდგე ხელთუქმნელი, მარადიული“). ჯერ კიდევ ლიცეუმში სწავლის დროიდან გამჟღავნებული ცხოველი ინტერესი [[საქართველო]]სადმი პუშკინს გაუმძაფრდა [[1825]]-ის შემდეგ, როცა აქ გადმოასახლეს ბევრი დეკაბრისტი. [[1829]] პუშკინი ხელისუფლების ნებადაურთველად გამოემგზავრა სამხედრო გზით [[თბილისი]]საკენ, სადაც 27 მაისს ჩამოვიდა. სამ კვირამდე დაყო თბილისში, გაეცნო საქართველოს ბუნებას, ისტორიას, კულტურას - ნარკვევში „მოგზაურობა არზრუმში“ პუშკინმა გააკრიტიკა ცარიზმის კოლონიური პოლიტიკა, თანაგრძნობით ასახა ქართველი გლეხთა სიღატაკე, ქართველთა „გონებრივ ნიჭს“ დიდი მომავალი უწინასწარმეტყველა. საქართველოს ეძღვნება ლექსები: „საქართველოს მთებზე“, „მონასტერი ყაზბეგზე“, „კავკასიონი“, „ზვავი“ და სხვ. თბილისის პრესაში პუშკინის სახელი პირველად [[1829]] წელს გამოჩნდა. ჯერ კიდევ პოეტის სიცოცხლეში პუშკინის პოეზიამ უდიდესი პოპულარობა მოიპოვა საქართველოში. მისი ლექსები თარგმნეს [[ჭავჭავაძე, ალექსანდრე|ა. ჭავჭავაძემ]], [[ორბელიანი, გრიგოლ|გ. ორბელიანმა]], [[სოლომონ რაზმაძე|ს. რაზმეძემ]]; შემდგომში - [[ჭავჭავაძე, ილია|ი. ჭავჭავაძემ]], [[წერეთელი, აკაკი|ა. წერეთელმა]], [[რევაზ ერისთავი|რ. ერისთავმა]], აგრეთვე [[ტაბიძე, ტიციან|ტ. ტაბიძემ]], [[იაშვილი, პაოლო|პ. იაშვილმა]], [[გაფრინდაშვილი, ვალერიან|ვ. გაფრინდაშვილმა]] და საბჭოთა ეპოქის სხვა პოეტებმა. [[1899]]-დან ცალკე წიგნებად გამოიცა პუშკინის ნათარგმნი თხზულებანი. პოეტის 100 წლისთავს უძღვნა ი. ჭავჭავაძემ გაზეთ „ივერიის“ სპეციალური ნომერი. საინტერესოა აღინიშნოს, რომ პუშკინის შთამომავალთა ერთი შტო (გვარად სვანიძე) ცხოვრობს საქართველოში. == ფოტოგალერეა == <center> <gallery> ფაილი:С. Г. Чириков - Александр Сергеевич Пушкин (акварель).jpg|ს. გ. ჩირიკოვი - პუშკინი ([[აკვარელი]]). ფაილი:Kiprensky Pushkin.jpg|ავტორი ო. კიპრენსკი ფაილი:Пушкин на берегу моря.jpg|პუშკინი ზღვასთან, ი. აივაზოვსკი ფაილი:Puskin Bust Tbilisi.jpg|[[ალექსანდრე პუშკინის ბიუსტი თბილისში|მწერლის ბიუსტი]], ავტ. რ. ხუდოროვიჩი, [[თავისუფლების მოედანი (თბილისი)|თავისუფლების მოედანი]] [[თბილისი]] [[1890]] ფაილი:RR5009-0012R 200-летие со дня рождения А.С. Пушкина.gif|საიუბილეო რკინის ერთ ნომინალიანი [[რუბლი]], პუშკინის პროფილით, 1999 ფაილი:Strastnoy.jpg|მწელის ძეგლი, XIX ს. რუსული საფოსტო ''ღია ბარათი'', [[მოსკოვი]] ფაილი:Vrubel Seraph Pushkin.jpg|მიხაილ ვრუბელი. ექვს ფრთიანი სერაფიმი (პუშკინის პოემის მიხედვით), აკვარელი, გრაფიკა 1905. </gallery> </center> == ლიტერატურა == * ''Белинский В. Г.,'' Сочинения Александра Пушкина, 2 изд., М., 1969; * ''Благой Д.,'' «Душа в заветной лире», 2 изд., М., 1979; * ''Добровольский Л. М., Лавров В. М.,'' Библиография Пушкинской библиографии. 1846-1950, М.-Л., 1951; * ''Чернышевский Н. Г.,'' Сочинения Пушкина, Полн. собр. соч. т. 2, М., 1949; * ''Шадури В.,'' Пушкин и грузинская общественность, Тб., 1966; * ''მისივე,'' Шумит Арагва предо мною, Тб., 1974; * ''ასათიანი ლ.,'' პუშკინი და ქართული კულტურა, თბ., 1949; * ''ნიკოლაძე ა.,'' ა. პუშკინი. ნარკვევი, თბ., 1950; * პუშკინი საქართველოში., კრ., თბ., 1938; {{ქსე|8|234|შადური ვ.}} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.lib.ge/each_author.php?310 ალ. პუშკინის ზოგიერთი ნაწარმოების თარგმანი ქართულად]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{-}} {{რომანტიზმი}} {{DEFAULTSORT:პუშკინი, ალექსანდრე}} [[კატეგორია:რუსი მწერლები]] [[კატეგორია:რუსი პოეტები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1799]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1837]] [[კატეგორია:ალექსანდრე პუშკინი]] [[კატეგორია:მასონები]] [[კატეგორია:XIX საუკუნის მთარგმნელები]] [[კატეგორია:რუსი მამაკაცი დრამატურგები]] [[კატეგორია:რუსი მამაკაცი რომანისტები]] [[კატეგორია:რუსი მამაკაცი პოეტები]] [[კატეგორია:რომანტიკოსი პოეტები]] [[კატეგორია:რუსულენოვანი მწერლები]] [[კატეგორია:ფრანგულენოვანი პოეტები]] [[კატეგორია:მოსკოველი მწერლები]] rhqhcmoykluzzq2rgd2x3wkwd27miyp ლატვია 0 3641 4402651 4385920 2022-08-02T13:27:11Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 3 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქვეყანა2 |სრული სახელი = ლატვიის რესპუბლიკა |მშობლიური სახელი = Latvijas Republika |სახელი = ლატვია |დროშა = Flag of Latvia.svg |გერბი = Coat of Arms of Latvia.svg |რუკა = EU-Latvia.svg |რუკის სიგანე = 300პქ |რუკის წარწერა = ლატვიის მდებარეობა ევროპაში |რუკა2 = Latvia - Location Map (2013) - LVA - UNOCHA.svg |ეროვნული ჰიმნი = ''[[ლატვიის ჰიმნი|Dievs, svētī Latviju!]]''<br/>{{small|''ღმერთი ჰფარავდეს ლატვიას!''}}<br/><center>[[ფაილი:Latvian National Anthem.ogg]]</center> |ეთნიკური ჯგუფები = {{unbulleted list | 62,1 % [[ლატვიელები]] | 26,9 % [[რუსები]] | 3,4 % [[ბელარუსები]] | 2,2 % [[უკრაინელები]] | 2,2 % [[პოლონელები]] | 1,2 % [[ლიეტუველები]] | 0,3 % [[ებრაელები]] | 0,3 % [[ბოშები|რომა]] | {{nowrap|1,4 % სხვები}} }} |ეთნიკური ჯგუფების წელი = 2011<ref name=nat>{{cite web |author=Pēteris Veģis |title=On key provisional results of Population and Housing Census 2011 |url=http://www.csb.gov.lv/en/notikumi/key-provisional-results-population-and-housing-census-2011-33306.html |work=Population and Housing Census 2011 |publisher=Social Statistics Department of Latvia |accessdate=19 January 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180706185754/http://www.csb.gov.lv/en/notikumi/key-provisional-results-population-and-housing-census-2011-33306.html |archivedate=6 ივლისი 2018 }}</ref><ref>{{cite web|title=TSG11-06. RESIDENT POPULATION ON MARCH 1, 2011 BY ETHNICITY, SEX AND AGE GROUP|url=http://data.csb.gov.lv/pxweb/en/tautassk_11/tautassk_11__tsk2011/TSG11-06.px/table/tableViewLayout2/?rxid=c8c8a0dd-6a8e-4e89-add7-718c9998db99|publisher=Central Statistical Bureau of Latvia|accessdate=27 February 2017}}{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>[http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-census-2011-key-indicators-33613.html Population Census 2011&nbsp;– Key Indicators] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120610225219/http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-census-2011-key-indicators-33613.html |date=2012-06-10 }}. Csb.gov.lv. Retrieved 19 February 2012.</ref> |ეთნოქორონიმი = ლატვიელი |დედაქალაქი = [[რიგა]] |latd=56 |latm=57 |latNS=N |longd=24 |longm=6 |longEW=E |უდიდესი ქალაქი = დედაქალაქი |ოფიციალური ენები = [[ლატვიური ენა|ლატვიური]] {{ref label|ააა|ა}} |მთავრობის ტიპი = [[საპარლამენტო რესპუბლიკა]] |ლიდერის ტიტული1 = [[ლატვიის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] |ლიდერის სახელი1 = [[ეგილს ლევიტსი]] |ლიდერის ტიტული2 = [[ლატვიის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრი]] |ლიდერის სახელი2 = [[არტურს კრიშიანის კარინიში]] |ლიდერის ტიტული3 = [[სეიმის თავმჯდომარე]] |ლიდერის სახელი3 = [[ინარა მურნიეცე]] |საკანონმდებლო ორგანო = [[ლატვიის სეიმი|სეიმი]] |დამოუკიდებლობის ტიპი = [[ლატვიის ისტორია|დამოუკიდებლობა]] {{nobold|[[რუსეთის იმპერია|რუსეთის იმპერიისაგან]]}} |მნიშვნელოვანი მოვლენა1 = [[ლატვიის დამოუკიდებლობის გამოცხადება|გამოცხადება]] {{ref label|ბბბ|ბ}} |მოვლენის თარიღი1 = 18 ნოემბერი, 1918 |მნიშვნელოვანი მოვლენა2 = [[ლატვიის დამოუკიდებლობის გამოცხადება|აღიარება]] |მოვლენის თარიღი2 = 26 იანვარი, 1921 |მნიშვნელოვანი მოვლენა3 = [[საბჭოთა კავშირის მიერ ლატვიის ოკუპაცია (1940)|საბჭოთა ოკუპაცია]] |მოვლენის თარიღი3 = 5 აგვისტო, 1940 |მნიშვნელოვანი მოვლენა4 = [[ლატვიის ოკუპაცია ფაშისტური გერმანიის მიერ|ფაშისტური გერმანიის ოკუპაცია]] |მოვლენის თარიღი4 = 10 ივლისი, 1941 |მნიშვნელოვანი მოვლენა5 = [[ბალტიისპირეთის ოკუპაცია]] |მოვლენის თარიღი5 = 1944 |მნიშვნელოვანი მოვლენა6 = [[ლატვიის დამოუკიდებლობის აღდგენის დეკლარაცია|დამოუკიდებლობის გამოცხადება]] |მოვლენის თარიღი6 = 4 მაისი, 1990 |მნიშვნელოვანი მოვლენა7 = [[ლატვიის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|დამოუკიდებლობის აღდგენა]] |მოვლენის თარიღი7 = 21 აგვისტო, 1991<ref name="FINemb">{{cite web|url=http://www.finland.lv/public/default.aspx?nodeid=38439&contentlan=2&culture=en-US |title=History |publisher=Embassy of Finland, Riga |quote=Latvia declared independence on 21 August 1991...The decision to restore diplomatic relations took effect on 29 August 1991 |date=9 July 2008 |accessdate=2 September 2010}}</ref> |მნიშვნელოვანი მოვლენა8 = {{nowrap|[[ევროკავშირი|ევროკავშირში]] [[ევროკავშირის გაფართოება (2004)|გაწევრიანება]]}} |მოვლენის თარიღი8 = 1 მაისი, 2004 |ფართობის ადგილი = 124-ე |ფართობი = 64 589 |წყლის პროცენტულობა = 1.57 % |მოსახლეობის შეფასება = 1 997 500 <ref name="Population - May 2014">{{cite web|url=http://www.csb.gov.lv/en/notikumi/number-population-decreasing-mark-has-dropped-below-2-million-39639.html|title=The number of population is decreasing – the mark has dropped below 2 million|date=May 2014|publisher=Central Statistical Bureau of Latvia|accessdate=6 May 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171014091418/http://www.csb.gov.lv/en/notikumi/number-population-decreasing-mark-has-dropped-below-2-million-39639.html|archivedate=14 ოქტომბერი 2017}}</ref> |მოსახლეობის შეფასების წელი = 2014 |მოსახლეობის შეფასების ადგილი = 148-ე |მოსახლეობის აღწერა = 2 070 371<ref name="Total population – 2011">{{cite web|url=http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-census-2011-key-indicators-33613.html|title=Population Census 2011 – Key Indicators|date=2 April 2012|publisher=Central Statistical Bureau of Latvia|accessdate=2 June 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120610225219/http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-census-2011-key-indicators-33613.html|archive-date=10 June 2012|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120610225219/http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-census-2011-key-indicators-33613.html|archivedate=10 ივნისი 2012}}</ref> |მოსახლეობის აღწერის წელი = 2011 |მოსახლეობის სიმჭიდროვე = 34,3 |მოსახლეობის სიმჭიდროვის ადგილი = 166-ე |მშპ-ის მუპ = $41.005 მილიარდი<ref name=wb>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?sy=2013&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=941&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=&pr.x=28&pr.y=5 |title=Latvia |publisher=IMF}}</ref> |მშპ-ის მუპ-ის ადგილი = |მშპ-ის მუპ-ის წელი = 2014 |მშპ-ის მუპ ერთ სულ მოსახლეზე = $20 204<ref name=wb/> |მშპ-ის მუპ ერთ სულ მოსახლეზე ადგილი = 49-ე |მშპ-ის ნომინალი = $33.731 მილიარდი<ref name=wb/> |მშპ-ის ნომინალის ადგილი = |მშპ-ის ნომინალის წელი = 2014 |მშპ-ის ნომინალი ერთ სულ მოსახლეზე = $16 620<ref name=wb/> |მშპ-ის ნომინალი ერთ სულ მოსახლეზე ადგილი = |ჯინის წელი = 2013 |ჯინის ცვლილება = <!--increase/decrease/steady--> |ჯინი = 35.2 <!--number only--> |ჯინის სქოლიო = <ref name=eurogini>{{cite web|title=Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)|url=http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=ilc_di12|publisher=Eurostat Data Explorer|accessdate=13 August 2013}}</ref> |ჯინის ადგილი = |აგი-ს წელი = 2013<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year--> |აგი-ს ცვლილება = steady<!--increase/decrease/steady--> |აგი = 0.810 <!--number only--> |აგი-ს სქოლიო = <ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf |title=2014 Human Development Report Summary |date=2014 |accessdate=27 July 2014 |publisher=United Nations Development Programme | pages=21–25}}</ref> |აგი-ს ადგილი = 48-ე |ვალუტა = [[ევრო]] ([[ევროს სიმბოლო|€]]) {{ref label|გგგ|გ}} |ვალუტის კოდი = EUR |სასაათო სარტყელი = [[UTC+02:00]] |UTC-ის გადაწევა = +2 |სასაათო სარტყელი DST = [[UTC+03:00]] |UTC-ის გადაწევა DST-ზე = +3 |მოძრაობის მიმართულება = მარჯვენა |სატელეფონო კოდი = [[ლატვიის სატელეფონო ნომრები|+371]] |ქვეყნის ზედა დონის დომენი = [[.lv]] {{ref label|დდდ|დ}} |შენიშვნა ა = {{note|ააა}} [[ლატვიური ენა|ლატვიური]] არის ერთადერთი ოფიციალური ენა.<ref>{{cite web|url=http://www.saeima.lv/en/legislation/constitution|title=The Constitution of the Republic of Latvia, Chapter 1 (Article 4)|publisher=The Parliament of the Republic of Latvia|accessdate=20 November 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131205030657/http://www.saeima.lv/en/legislation/constitution|archivedate=5 დეკემბერი 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.valoda.lv/en/downloadDoc_436/mid_566|title=Official Language Law, Section 3 (Article 1)|publisher=The Parliament of the Republic of Latvia|language=English published by Latvian Translation and Terminology Centre|accessdate=20 November 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140104204308/http://www.valoda.lv/en/downloadDoc_436/mid_566|archivedate=4 იანვარი 2014}}</ref> [[ლიტვური ენა|ლიტვური]] ითვლება მკვიდრი მოსახლეობის ენად და მას განსაკუთრებული სამართლებრივი სტატუსი გააჩნია.<ref>{{cite web|url=http://www.valoda.lv/en/downloadDoc_436/mid_566|title=Official Language Law, Sections 4, 5 and 18 (Article 4)|publisher=The Parliament of the Republic of Latvia|language=English published by Latvian Translation and Terminology Centre|accessdate=20 November 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140104204308/http://www.valoda.lv/en/downloadDoc_436/mid_566|archivedate=4 იანვარი 2014}}</ref> [[ლატგალური ენა|ლატგალურ]] დამწერლობასა და [[ლატვიური ჟესტების ენა|ლატვიურ ჟესტების ენას]] ასევე განსაკუთრებული სამართლებრივი სტატუსი გააჩნიათ.<ref>{{cite web|url=http://www.valoda.lv/en/downloadDoc_436/mid_566|title=Official Language Law, Section 3 (Articles 3 and 4)|publisher=The Parliament of the Republic of Latvia|language=English published by Latvian Translation and Terminology Centre|accessdate=20 November 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140104204308/http://www.valoda.lv/en/downloadDoc_436/mid_566|archivedate=4 იანვარი 2014}}</ref> |შენიშვნა ბ = {{note|ბბბ}} ლატვია ''[[დე იურე]]'' უწყვეტად აგრძელებს 1918 წლის 18 ნოემბრის დამოუკიდებლობის დეკლარაციას. |შენიშვნა გ = {{note|გგგ}} 2014 წლამდე [[ლატვიური ლატი]] |შენიშვნა დ = {{note|დდდ}} [[ევროკავშირი]]ს სხვა წევრ სახელმწიფოებთან ერთად, აგრეთვე გამოიყენება დომენი [[.eu]]. }} '''ლატვია''' ({{lang-lv|Latvija}}, {{lang-liv|Leţmō}}), ოფიციალურად: '''ლატვიის რესპუბლიკა''' ({{lang-lv|Latvijas Republika}}, {{lang-liv|Leţmō Vabāmō}}) — [[ქვეყანა]], [[ჩრდილოეთი ევროპა|ჩრდილოეთ ევროპაში]], [[ბალტიის რეგიონი|ბალტიის რეგიონში]].<ref>{{cite web |title=Composition of macro geographical (continental) regions, geographical sub-regions, and selected economic and other groupings |publisher=[[United Nations]] |url=https://unstats.un.org/unsd/methodology/m49/ |accessdate=9 November 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170830170949/https://unstats.un.org/unsd/methodology/m49/ |archive-date=30 August 2017 |url-status=live }}</ref><ref>https://op.europa.eu/en/web/eu-vocabularies/th-concept/-/resource/eurovoc/911?uri=http://eurovoc.europa.eu/911</ref><ref>https://www.kyivpost.com/world/un-classifies-latvia-lithuania-estonia-northern-europe.html</ref> 1918 წელს დამოუკიდებლობის მოპოვებიდან მოიხსენიება, როგორც [[ბალტიისპირეთი|ბალტიის ერთ-ერთი ქვეყანა]]. მას ჩრდილოეთით ესაზღვრება [[ესტონეთი]] (343 კმ.), სამხრეთით [[ლიეტუვა]] (588 კმ.), აღმოსავლეთით [[რუსეთი]] (276 კმ.), სამხრეთ-აღმოსავლეთით [[ბელარუსი]] (141 კმ.), ხოლო დასავლეთით საზღვაო საზღვარი აქვს [[შვედეთი|შვედეთთან]]. მოსახლეობა - 1,957,200,<ref>{{Cite web |url=http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-key-indicators-30624.html |title=Archived copy |archive-url=https://web.archive.org/web/20130628214416/http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-key-indicators-30624.html |archive-date=28 June 2013 |url-status=dead |accessdate=10 აგვისტო 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130628214416/http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-key-indicators-30624.html |archivedate=28 ივნისი 2013 }}</ref> ხოლო ტერიტორია - 64,589 კმ<sup>2</sup>.<ref name="Latvia in Brief">{{cite web|url=http://www.li.lv/index.php?option=com_content&task=view&id=12&Itemid=1060|title=Latvia in Brief|year=2011|publisher=Latvian Institute|accessdate=5 November 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111006203600/http://www.li.lv/index.php?option=com_content&task=view&id=12&Itemid=1060|archive-date=6 October 2011|url-status=live}}</ref> დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქი არის [[რიგა]]; სხვა ძირითადი ქალაებია [[დაუგავპილსი]], [[ლიეპაია]], [[ელგავა]] და [[იურმალა]]. ხასიათდება [[ზომიერი სარტყლები|ზომიერი სეზონური კლიმატით]].<ref>{{cite web|url=http://www.travelsignposts.com/Latvia/latvia-riga-weather.php|title=Weather information in Latvia|date=14 March 2015|publisher=www.travelsignposts.com|accessdate=14 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402134808/http://www.travelsignposts.com/Latvia/latvia-riga-weather.php|archive-date=2 April 2015|url-status=live}}</ref> ბალტიის ზღვა ქვეყნის კლიმატს შედარებით ზომიერს ხდის, მიუხედავად ამისა ქვეყანას აქვს ოთხი სეზონი თოვლიანი ზამთრით. ტერიტორიით ის ერთ-ერთი ყველაზე ნაკლებად დასახლებული ქვეყანაა [[ევროპის კავშირი|ევროპის კავშირში]]. ოფიციალური ენა არის [[ლატვიური ენა|ლატვიური]], ხოლო ვალუტა — [[ევრო]]. არის განვითარებული ქვეყანა მაღალშემოსავლიანი ეკონომიკით,<ref>{{cite web |url= https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=110&sg=All+countries+%2f+Advanced+economies |title= Advanced economies |publisher= IMF |accessdate= 1 August 2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190617091701/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=110&sg=All+countries+%2f+Advanced+economies |archive-date= 17 June 2019 |url-status= live }}</ref><ref>{{cite web|title=Latvia|url=http://data.worldbank.org/country/latvia|publisher=World Bank|accessdate=15 July 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130711175357/http://data.worldbank.org//country//latvia|archive-date=11 July 2013|url-status=live}}</ref> ხოლო [[ქვეყნების სია ადამიანის განვითარების ინდექსის მიხედვით|ადამიანის განვითარების ინდექსით იკავებს 39-ე ადგილს]].<ref>{{cite web|title = Latvia – Country Profile: Human Development Indicators|url = http://hdr.undp.org/en/countries/profiles/LVA|work = hdr.undp.org|publisher = United Nations|accessdate = 15 December 2015|archive-url = https://web.archive.org/web/20180908092219/http://hdr.undp.org/en/countries/profiles/LVA|archive-date = 8 September 2018|url-status = live}}</ref> არის [[ევროპის კავშირი]]ს, [[ევროზონა|ევროზონის]], [[ნატო]]ს, [[ევროპის საბჭო]]ს, [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]], [[ბალტიის ზღვის ქვეყნების საბჭო]]ს, [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი]]ს, [[ჩრდილოეთ ბალტიის რვა|ჩრდილოეთ-ბალტიის ზღვის]], [[ჩრდილოეთის ინვესტიციური ბანკი]]ს, [[ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაცია|ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის]], [[ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაცია|ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციასა]] და [[მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია|მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის]] წევრი. აგრეთვე, არის ევროზონის სრულუფლებიანი წევრი; ევროს, როგორც ვალუტის, გამოყენება, [[ლატვიური ლატი]]ს მაგივრად, დაიწყო 2014 წლის 1 იანვარს.<ref>{{cite web|url=http://www.bank.lv/en/eu-and-euro/eu-and-euro|title=EU and euro|publisher=Bank of Latvia|accessdate=16 July 2013|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130425044638/http://www.bank.lv/en/eu-and-euro/eu-and-euro|archivedate=25 April 2013}}</ref> == ეტიმოლოგია == სავარაუდოდ თანამადროვე [[ლატვიელები]]ს წინაპრები ცხოვრობდნენ მდინარე ლატას ან ლეტას ნაპირებზე. XIX საუკუნემდე იგი სხვადასხვაგვარად იწოდებოდა: Lettland, Lotygola, Leththia, Lothwa. ასევე არსებობს ვერსია, რომ დასახელება ლატვია მომდინარეობს ანტიკური [[ლატგალელები]]სგან, რომლებიც [[სელები|სელებთან]], [[კურშები|კურშებთან]] და [[ზემგალები|ზემგალებთან]] ერთად წარმოადგენდნენ დღევანდელი ლატვიელების წინაპრებს. == ისტორია == ისტორიულად ლატვიას ბევრი საერთო აქვს თავის მეზობლებთან. [[1918]]-[[1940|40]] წლებში ისინი დამოუკიდებელი სახელმწიფოები იყვნენ. შემდეგ ჩართულნი იქნენ [[სსრ კავშირი]]ს შემადგენლობაში. [[1991]] წლიდან კი კვლავ გავიდნენ მსოფლიო არენაზე როგორც დამოუკიდებელი სახელმწიფოები. [[ლიეტუვა]]სთან მას მჭიდრო ენობრივი, ხოლო [[ესტონეთი|ესტონეთთან]] ისტორიული და რელიგიური კავშირები აქვს. უკანასკნელი 10 წლის განმავლობაში ლატვიამ განახორციელა მნიშვნელოვანი წისვლა საბჭოთა ეკონომიკიდან თავისუფალი ბაზრისაკენ. ქვეყნის ისტორიაში გარდამტეხი მომენტი დადგა [[2002|2002 წლის]] დეკემბერში კოპენჰაგენის ევროპულ სამიტზე, სადაც მან მიიღო ოფიციალური მიწვევა ევროკავშირის წევრობაზე [[2004]] წლისათვის. [[2003]] წლის სექტემბერში ჩატარებულ რეფერენდუმზე მოსახლეობის ორმა მესამედმა მხარი დაუჭირა ამ გადაწყვეტილებას. == გეოგრაფია == [[ფაილი:Latvia-CIA WFB Map ka.png|მინი|მარცხნივ|300პქ]] ლატვია მდებარეობს ევროპის ჩრდილოეთ ნაწილში, [[ბალტიის ზღვა|ბალტიის ზღვის]] აღმოსავლეთ სანაპიროზე, [[აღმოსავლეთ ევროპის ბაქანი|აღმოსავლეთ ევროპის ბაქნის]] (EEC) ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში; მოქცეულია ჩრდილოეთის 55° და 58° [[პარალელი|პარალელებსა]] და აღმოსავლეთს 21° და 29° [[მერიდიანი|მერიდიანებს]] შორის. ქვეყნის მთლიანი ტერიტორია არის 64,559<sup>2</sup>, საიდანაც ხმელეთი 62,157<sup>2</sup>-ია; ხმელეთიდან 18,159 კმ<sup>2</sup> სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულებით გამოიყენება,<ref name="Agriculture – Key Indicators">{{cite web|url=http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/agriculture-key-indicators-30725.html|title=Agriculture – Key Indicators|publisher=Central Statistical Bureau Republic of Latvia|date=28 April 2012|accessdate=17 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120427161459/http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/agriculture-key-indicators-30725.html|archive-date=27 April 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120427161459/http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/agriculture-key-indicators-30725.html|archivedate=27 აპრილი 2012}}</ref> 34,964 კმ<sup>2</sup>-ზე ვხვდებით ტყეებს,<ref name="Forestry – Key Indicators">{{cite web|url=http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/forestry-key-indicators-30729.html|title=Forestry – Key Indicators|publisher=Central Statistical Bureau Republic of Latvia|date=18 August 2011|accessdate=17 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121012183104/http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/forestry-key-indicators-30729.html|archive-date=12 October 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121012183104/http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/forestry-key-indicators-30729.html|archivedate=12 ოქტომბერი 2012}}</ref> ხოლო 2,402<sup>2</sup> ქვეყნის შიდა წყლებს უკავია.<ref name="Geographical Data – Key Indicators">{{cite web|url=http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/geographical-data-key-indicators-30773.html|title=Geographical Data – Key Indicators|publisher=Central Statistical Bureau Republic of Latvia|date=5 October 2011|accessdate=17 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120602190205/http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/geographical-data-key-indicators-30773.html|archive-date=2 June 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120602190205/http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/geographical-data-key-indicators-30773.html|archivedate=2 ივნისი 2012}}</ref> ლატვიის საზღვრის მთლიანი სიგრძე არის 1,866 კმ. აქედან სახმელეთო საზღვარი არის 1,368 კმ.; ქვეყანას ჩრდილოეთით [[ესტონეთი|ესტონეთთან]] გააჩნია 343 კმ სიგრძის საზღვარი, აღმოსავლეთით [[რუსეთის ფედერაცია]]სთან - 276 კმ, სამხრეთ-აღმოსავლეთით [[ბელარუსი|ბელარუსთან]] - 161 კმ, ხოლო სამხრეთით [[ლიეტუვა|ლიეტუვასთან]] - 588 კმ საზღვარი. საზღვაო საზღვრის მთლიანი სიგრძე 498 კმ-ია, რომელსაც იგი ესტონეთთან, შვედეთთან და ლიეტუვასთან ადგენს. ქვეყნის უკიდურესი სამხრეთ წერტილიდან უკიდურეს ჩრდილოეთ წერტილამდე მანძილი არის 210 კმ, ხოლო უკიდურესი დასავლეთ წერტილიდან უკიდურეს აღმოსავლეთ წერტილამდე - 450 კმ.<ref name="Geographical Data – Key Indicators" /> ლატვიის ტერიტორიის უმეტესი ნაწილი [[აბსოლუტური სიმაღლე|ზღვის დონიდან]] 100 მ-ზე ქვემოთ არის მოქცეული. უდიდესი ტბის, [[ლუბანის ტბა|ლუბანის]], ფართობი არის 80.7 კმ, ხოლო ყველაზე ღრმა ტბის, [[დრეიდესი|დრეიდესის]], სიღრმე - 65.1 მ. ლატვიის უდიდესი მდინარე 452 კმ სიგრძით არის [[გაუია]]. ხოლო ქვეყნის ტერიტორიაზე გამავალი უდიდესი მდინარე არის 1,005 კმ სიგრძის [[დასავლეთის დვინა]], რომელიც ლატვიას 352 კმ მანძილზე კვეთს. ლატვიის უმაღლესი წერტილი 311.6 მ სიმაღლით არის [[გაიზინკალნსი]]. ლატვიის ბალტიის სანაპირო ზოლის სიგრძეა 494 კმ. ===კლიმატი=== ლატვია ხასიათდება ზომიერი კლიმატით, რომელის სხვადასხვა წყაროში აღწერილია, როგორც ნესტიანი კონტინენტური ან ოკეანური/საზღვაო კლიმატი.<ref name="liepu">{{cite web|url=http://www.liepu.lv/lv/404/latvia-and-liepaja- |publisher=Liepājas Universitāte |title=Latvia in crosscut |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130227112748/http://www.liepu.lv/lv/404/latvia-and-liepaja- |archivedate=27 February 2013 |df= }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.gwp.org/en/About-GWP/Country-Water-Partnerships/Latvia/|archive-url=https://web.archive.org/web/20121101085408/http://www.gwp.org/en/About-GWP/Country-Water-Partnerships/Latvia/|url-status=dead|archive-date=1 November 2012|publisher=Global Water Partnership|title=Latvia|accessdate=10 აგვისტო 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121101085408/http://www.gwp.org/en/About-GWP/Country-Water-Partnerships/Latvia/|archivedate=1 ნოემბერი 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.rpiva.lv/index.php?language=en&mh=struktura|publisher=RPIVA|title=Latvia in brief|archive-url=https://web.archive.org/web/20130510095951/http://www.rpiva.lv/index.php?language=en&mh=struktura|archive-date=10 May 2013|url-status=dead|accessdate=10 აგვისტო 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130510095951/http://www.rpiva.lv/index.php?language=en&mh=struktura|archivedate=10 მაისი 2013}}</ref> სანაპირო რეგიონები, განსაკუთრებით კურლანდიის ნახევარკუნძულის დასავლეთი სანაპირო, ხასიათდება უფრო საზღვაო კლიმატით შედარებით გრილი ზაფხულითა და უფრო სუსტი ზამთრით, ხოლო აღმოსავლეთ ნაწილები უფრო კონტინენტური კლიმატის გავლენის ქვეშ არიან, რომელიც ხასიათდება უფრო თბილი ზაფხულითა და მკაცრი ზამთრით.<ref name="liepu" /> ლატვიას აქვს ოთხი გამოხატული სეზონი თითქმის თანაბარი სიგრძით. ზამთარი შუა დეკემბერში იწყება და მარტის შუა რიცხვებამდე გრძელდება. ზამთარში საშაულო ტემპერატურა —6 გრადუსია; ხასიათდება სტაბილური თოვლის საფარით, კაშკაშა მზით და მოკლე დღეებით. ზამთარში ხშირად ვხვდებით დღეებს ცივი ქარით; ექსტრემალური ტემპერატურა —30 გრადუსია. ზაფხული იწყება ივნისში და გრძელდება აგვისტომდე; უმეტესად არის თბილი და მზიანი, გრილი საღამოებით და ღამით. ზაფხულში საშუალო ტემპერატურაა 19 გრადუსი, ხოლო ექსტრემალური ტემპერატურა - 35 გრადუსი. გაზაფხულსა და შემოდგომაზე ლატვიაში ვხვდებით საკმაოდ ზომიერ ამინდს.<ref>{{cite web|url=http://www.latvia.travel/en/climate-and-weather-conditions |title=The climate and weather conditions |publisher=Latvia.travel |accessdate=17 May 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120108055555/http://www.latvia.travel/en/climate-and-weather-conditions |archivedate=8 January 2012 }}</ref> ===გარემო=== ქვეყნის უმეტესი ნაწილი შედგება ნაყოფიერი დაბლობისა და ზომიერი ბორცვებისგან. ვხვდებით ასობით კილომეტრ აუთვისებელ სანაპირო ზოლს, რომელიც დაფარულია ფიჭვნარით, დიუნებითა და უწყვეტი თეთრი ქვიშის პლაჟებით.<ref name="Latvia in brief">{{cite web|url=http://www.latvia.lv/library/latvia-brief |title=Latvia in brief |publisher=Latvian Institute |accessdate=17 May 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120923001148/http://www.latvia.lv/library/latvia-brief |archivedate=23 September 2012 }}</ref><ref name="Nature and Environment in Latvia">{{cite web|url=http://www.latvia.lv/library/nature-and-environment |title=Nature and Environment |publisher=Latvian Institute |year=2002 |accessdate=17 May 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120927055604/http://www.latvia.lv/library/nature-and-environment |archivedate=27 September 2012 }}</ref> [[შვედეთი]]ს, [[ფინეთი]]ს, [[ესტონეთი]]სა და [[სლოვენია|სლოვენიის]] შემდეგ, ტყით დაფარული ტერიტორიის წილით ლატვია ევროკავშირის ქვეყნებს შორის მე-5 ქვეყანაა.<ref>{{cite web |url=http://europa.eu/rapid/press-release_STAT-13-154_en.htm |title=Land Use/Cover Area frame Survey 2012 Buildings, roads and other artificial areas cover 5% of the EU …and forests 40% |publisher=Eurostat Commission |date=25 October 2013 |accessdate=3 January 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131031115711/http://europa.eu/rapid/press-release_STAT-13-154_en.htm |archive-date=31 October 2013 |url-status=live }}</ref> ქვეყანაში ტყეებს უკავია 3,497,000 ჰექტარი, რაც მთლიანი ტერიტორიის 56%-ია.<ref name="Forestry – Key Indicators" /> ლატვიაში ვხვდებით 12,500-ზე მეტ მდინარეს, რომელთა საერთო სიგრძეა 38,000 კმ. ძირითად მდინარეებს მიეკუთვნება: [[დასავლეთის დვინა]], [[ლიელუპე]], [[გაუია]], [[ვენტა]] და [[სალაცა]]. აგრეთვე, ქვეყანაში ვხვდებით 2,256 ისეთ ტბას, რომლის ზედაპირის ფართობი 1 ჰა-ზე მეტია. მთლიანი ტერიტორიის 9.9% ჭაობებს უკავია. ჭაობების მთლიანი ტერიტორიის 70%-ს კაცობრიობა არ შეხებია; აღნიშნული ტერიტორიები არის მრავალი იშვიათი სახეობის მცენარისა და ცხოველის თავშესაფარი.<ref name="Nature and Environment in Latvia" /> სასოფლო-სამეურნეო ტერიტორია მოიცავს 1,815,900 ჰა-ს, რაც მთლიანი სახმელეთო ტერიტორიის 29%-ია.<ref name="Agriculture – Key Indicators" /> დაახლოებით 200 ფერმა, რომლებსაც 2,750 ჰექტარი უკავია, ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქტის მოყვანით არიან დაკავებულნი (არ იყენებენ ხელოვნურ სასუქებსა და პესდიციტებს).<ref name="Nature and Environment in Latvia" /> ლატვიის [[ეროვნული პარკი|ეროვნული პარკებიდან]] აღსანიშნავია: გაუჯას ეროვნული პარკი [[ვიძემე]]ში (1973 წლიდან),<ref>{{Cite web|url=https://www.lonelyplanet.com/latvia/eastern-latvia/gauja-national-park|title=Gauja National Park travel – Lonely Planet|last=Planet|first=Lonely|website=Lonely Planet|language=en|access-date=10 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171011130355/https://www.lonelyplanet.com/latvia/eastern-latvia/gauja-national-park|archive-date=11 October 2017|url-status=live}}</ref> კამერის ეროვნული პარკი [[ზემგალე]]ში (1997), სლიტერის ეროვნული პარკი [[კურლანდია]]ში (1999) და რაზნას ეროვნული პარკი [[ლატგალია]]ში (2007).<ref>{{Cite web|url=https://www.latvia.travel/en/sight/razna-national-park|title=Rāzna National Park {{!}} Latvia Travel|website=www.latvia.travel|access-date=22 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190222151900/https://www.latvia.travel/en/sight/razna-national-park|archive-date=22 February 2019|url-status=live}}</ref> == სახელმწიფო == * '''სახელმწიფო სისტემა''': განვითარებადი დემოკრატია. * '''სახელმწიფოს მეთაური''': პრეზიდენტი [[ანდრის ბერზინში]]. * '''მთავრობის მეთაური''': პრემიერ-მინისტრი * '''საკანონმდებლო ორგანო''': ერთპალატიანი პარლამენტი (100 წევრი). * '''ადმინისტრაციული დაყოფა''': 8 ოლქი - რიგა, პიერიგა, კურზემე, ვიდუსლატვია, დაუგავა, ზიემელაუსტრუმი, რეზეკნე, ლატგალე. == დემოგრაფია == [[ფაილი:Population-of-Latvia.svg|მინი|300პქ|ლატვიის მოსახლეობა 1950–2012 წლებში.]] 2018 წლის შეფასებით ლატვიაში შობადობის მაჩვენებელი იყო 1.61 ბავშვი/ქალზე, რაც უფრო დაბალი შედეგია, ვიდრე ზოგადი საშუალო მაჩვენებელი (2.1 ბავშვი/ქალზე). 2012 წლის მონაცემებით, შობადობის 45% დაუქორწინებელ ქალებზე მოდიოდა.<ref>{{cite web|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&plugin=1&language=en&pcode=tps00018 |title=Live births outside marriage |publisher=Eurostat – Tables, Graphs and Maps Interface (TGM) table |date=17 October 2013 |accessdate=3 January 2014 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141006114113/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&plugin=1&language=en&pcode=tps00018 |archivedate= 6 October 2014 |df= }}</ref> 2013 წელს სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლოვობა იყო 73.19 წელი (68.13 წელი კაცებში, 78.53 წელი ქალებში).<ref name=cia>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lg.html|title=Latvia|publisher=[[Central Intelligence Agency|CIA]]|accessdate=15 December 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20151016003720/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lg.html|archive-date=16 October 2015|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110816115347/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lg.html|archivedate=16 აგვისტო 2011}}</ref> 2015 წელს, ლატვიაში ფიქსირდებოდა კაცი-ქალის ყველაზე დაბალი ფარდობა - 0.85 კაცი/ქალზე.<ref>{{cite web|title=Country Comparison to the World|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2018.html|website=Central Intelligence Agency|publisher=Central Intelligence Agency|accessdate=1 August 2016|archive-url=https://www.webcitation.org/6LWbhGP6T?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2018.html|archive-date=30 November 2013|url-status=live|archiveurl=https://www.webcitation.org/6LWbhGP6T?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2018.html|archivedate=30 ნოემბერი 2013}}</ref> 2017 წლის მონაცემებით, ლატვიის ტერიტორიაზე ცხოვრობდა 1 054 433 ქალი და 895 683 კაცი. ყოველ მომდევნო წელს ქვეყანაში უფრო და უფრო მეტი ვაჟი იბადება. 39-წლამდელთა ხალხს შორის, კაცების რაოდენობა ქლების რაოდენობაზე მეტია, ხოლო 40 წელს ზემოთ, ქალების რაოდენობა ჭარბობს. 70 წელს ზემოთ, ქალების რაოდენობა კაცებისაზე 2.3-ჯერ მეტია. ===ეთნიკური ჯგუფები=== ლატვიის მოსახლეობა საუკუნეების განმავლობაში მრავალეროვნული იყო, თუმცა XX საუკუნეში მოსახლეობის შემადგენლობა მკვეთრად შეიცვალა მსოფლიო ომების, ბალტიისპირეთის გერმანელთა ემიგრაციისა და განდევნის, [[ჰოლოკოსტი]]ს და [[საბჭოთა კავშირი]]ს მიერ ოკუპაციის გამო. 1897 წლის რუსეთის იმპერიის აღწერის მიხედვით, 1.93 მილიონი ლატვიელი ქვეყნის მოსახლეობის დაახლოებით 68.3%-ს წარმოადგენდა; დანარჩენ მოსახლეობაშ შორის იყვნენ რუსები (12%), ებრაელები (7.4%), გერმანელები (6.2%), და პოლონელები (3.4%).<ref>[http://countrystudies.us/latvia/9.htm Latvia&nbsp;– Population] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110623125039/http://countrystudies.us/latvia/9.htm |date=23 June 2011 }}. Source: ''U.S. Library of Congress.''</ref> 2011 წლის მონაცემებით, ლატვიელები მთლიანი მოსახლეობის 62.1%-ს წარმოადგენდნენ, რუსები - 26.9%-ს, ბელარუსები - 3.3%-ს, უკრაინელები - 2.2%-ს, პოლონელები - 2.2%-ს, ლიეტუველები - 1.2%-ს, ებრაელები - 0.3%-ს, გერმანელები - 0.1%-ს, ესტონელები - 0.1%-ს, ხოლო სხვა ხალხი - 1.3%-ს. 250 ადამიანი მიეკუთვნებოდა [[ლივები|ლივებს]]. ლატვიაში ვხვდებით ლატვიაში მცხოვრებ 290,660 არა-მოქალაქეს (მთლიანი მოსახლეობის 14.1%); აღნიშნული ხალხის უმეტესობა 1940 წლის შემდეგ რუსეთის ოკუპაციის შემდეგ ჩამოსული მოსახლეობის შთამომავალია.<ref>[http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-census-2011-key-indicators-33613.html Population Census 2011&nbsp;– Key Indicators] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120610225219/http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-census-2011-key-indicators-33613.html |date=10 June 2012 }}. Csb.gov.lv. Retrieved 19 February 2012.</ref> ზოგიერთ ქალაქში, მაგალითად, [[დაუგავპილსი|დაუგავპილსსა]] და [[რეზეკნე]]ში ეთნიკურად ლატვიელები ქალაქის მოსახლეობის უმცირესობებს წარმოადგენენ. მიუხედავად იმისა, რომ ეთნიკურად ლატვიელების წილი ქვეყანაში ბოლო ათწლეულის განმავლობაში მუდმივად იზრდება, დედაქალაქ [[რიგა]]ში ლატვიელების წილი 50%-ს მცირედით აღემატება.<ref>{{Cite web|url=http://www.globalsecurity.org/military/world/europe/lv-people.htm|title=Latvia – Population|last=Pike|first=John|website=www.globalsecurity.org|access-date=6 June 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170920142041/https://www.globalsecurity.org/military/world/europe/lv-people.htm|archive-date=20 September 2017|url-status=live}}</ref> ეთნიკურად ლატვიელების წილი ქვეყანაში 1935-1989 წლებში 77%-დან (1,467,035) 52%-მდე (1,387,757) დაეცა.<ref>{{cite web|url=http://www.lka.edu.lv/modules.php?op=modload&name=News&file=index&topic=68 |title=About Latvia |publisher=Latvian Academy of Culture |accessdate=28 July 2007 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070629231221/http://www.lka.edu.lv/modules.php?op=modload&name=News&file=index&topic=68 |archivedate=29 June 2007 }}</ref> 1989 წელთან შედარებით, 2011 წელს ქვეყანაში უფრო ნაკლები ლატვიელი იყო, ვიდრე 1989 წელს, თუმცა მათი წილი 2011-ის მონაცემებით უფრო მაღალია - 62.1% (1,285,136). ===ენა=== ლატვიის ერთადერთი ოფიციალური ენა [[ლატვიური ენა|ლატვიურია]], რომელიც მიეკუთვნება [[ინდოევროპული ენები|ინდოევროპული ენების]] ოჯახის [[ბალტურ-სლავური ენები|ბალტო-სლავურ ენათა]] [[ბალტიკური ენები]]ს ქვე-ჯგუფს. ლატვიის კიდევ ერთი აღსანიშნავი ენა არის [[ურალური ენები]]ს ოჯახის [[ფინური ენები|ფინური ფილიალის]] თითქმის გადაშენებული [[ლივონური ენა]]. [[რუსული ენა|რუსული]], რომელიც საბჭოთა პერიოდში ფართოდ იყო გავრცელებული, კვლავ ყველაზე ხშირად გამოიყენება ენობრივ უმცირესობებს შორის (2011 წელს, სახლში რუსულად საუბრობდა მოსახლეობის 34%). მიუხედავად იმისა, რომ დღეს ყველა ლატვიის ყველა სკოლაში სავალდებულოა ლატვიური სწავლა, საგანმანათლებლო სისტემის სასწავლო გეგმები აგრეთვე მოიცავს ინგლისურ, გერმანულ, ფრანგულ და რუსულ ენების შესწავლას. ინგლისური ენა ქვეყანაში ფართოდ გამოიყენება ბიზნესსა და ტურიზმში. 2012 წლის 18 თებერვალს ლატვიამ ჩაატარა საკონსტიტუციო რეფერენდუმი იმის შესახებ, უნდა გამოაცხადოს თუ არა რუსული ენა მეორე ოფიციალურ ენად.<ref>{{cite web|url=http://web.cvk.lv/pub/public/28361.html/|title=Referendum on the Draft Law 'Amendments to the Constitution of the Republic of Latvia'|publisher=Central Election Commission of Latvia|year=2012|accessdate=2 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120502013728/http://web.cvk.lv/pub/public/28361.html|archive-date=2 May 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120502013728/http://web.cvk.lv/pub/public/28361.html|archivedate=2 მაისი 2012}}</ref> ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მონაცემებით, 74.8%-მა უარი თქვა აღნიშნულ პროექტზე, 24.9% - დასთანხმდა (ამომრჩეველთა აქტივობა იყო 71.1%).<ref>{{cite web|url=http://www.tn2012.cvk.lv/|title=Results of the referendum on the Draft Law 'Amendments to the Constitution of the Republic of Latvia'|language=Latvian|publisher=Central Election Commission of Latvia|year=2012|accessdate=2 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120415075014/http://www.tn2012.cvk.lv/|archive-date=15 April 2012|url-status=live}}</ref> ===რელიგია === {{Bar box | title=რელიგია ლატვიაში (2011)<ref name="Tieslietu Ministrija" /> | float=right | bars= {{Bar percent|[[ლუთერანიზმი]]|DodgerBlue|34.2}} {{Bar percent|[[რომის კათოლიკური ეკლესია|კათოლიკეობა]]|DarkOrchid|24.1}} {{Bar percent|[[რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესია]]|Crimson|17.8}} {{Bar percent|[[სტაროვერები]]|DeepPink|1.6}} {{Bar percent|სხვა ქრისტიანული მიმდინარეობები|RoyalBlue|1.2}} {{Bar percent|სხვა ან [[ურელიგიოები|არცერთი]]|SlateGray|21.1}} }} ყველაზე გავრცელებული რელიგია ლატვიაში არის [[ქრისტიანობა]] (79%).<ref name=cia /><ref name="Tieslietu Ministrija" /> 2011 წლის მონაცემებით, უდიდეს რელიგიურ ჯგუფებს ქმნიან: * [[ლუთერანობა]]&nbsp;– 708 773<ref name="Tieslietu Ministrija" /> * [[რომის კათოლიკური ეკლესია]]&nbsp;– 500 000<ref name="Tieslietu Ministrija">{{cite web|url=http://www.tm.gov.lv/lv/labumi/TM.docx|title=Tieslietu ministrijā iesniegtie reliģisko organizāciju pārskati par darbību 2011. gadā|language=Latvian|accessdate=2012-07-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121126013327/http://www.tm.gov.lv/lv/labumi/TM.docx|archivedate=2012-11-26}}</ref> * [[რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესია]]&nbsp;– 370 000<ref name="Tieslietu Ministrija" /> ევრობარომეტრის 2010 წლის გამოკითხვაში ლატვიის მოქალაქეების 38%-მა უპასუხა: „მათ მიაჩნიათ, რომ ღმერთი არსებობს“, ხოლო 48% უპასუხა: „მათ მიაჩნიათ, რომ არსებობს რაიმე სახის სული ან სიცოცხლის ძალა“, ხოლო 11%-მა თქვა: „მათ არ სჯერათ, რომ არსებობს რაიმე სახის სული, ღმერთი, ან სიცოცხლის ძალა“. საბჭოთა კავშირის ოკუპაციამდე ლუთერანობა ლატვიაში უფრო გავრცელებული რელიგია იყო: წარმოადგენდა მოსახლეობის 60%-ის სარწმუნოებას; ამის მიზეზი ძირითადად იყო ჩრდილოეთის ქვეყნებთან ძლიერი ისტორიული კავშირი; აგრეთვე, [[ჰანზა]]ს, განსაკუთრებით გერმანიის, გავლენა ლატვიაზე. == ეკონომიკა == საუკუნეების განმავლობაში ძირითადად აგრარულ ქვეყნად ითვლებოდა. მნიშვნელოვან როლს თამაშობდა ასევე ზღვაოსნობა, თევზჭერა და სატყეო მეურნეობა. * '''რესურსები''' - [[ტორფი]], [[კირქვა]], [[დოლომიტი]], [[ჰიდროენერგია]], ხე-ტყე, სასოფლო-სამეურნეო მიწები. * '''ექსპორტი''' - კვების პროდუქტები, ქიმიური მრეწველობის პროდუქცია. * '''ბიუჯეტი''' - 2400 მლნ $. * '''ეროვნული შემოსავალი''' ერთ სულზე - 3480 $. * '''ვალუტა''' - ევრო. ==სპორტი== [[File:Kristaps Porzingis.jpg|thumb|left|150px|[[კრისტაპს პორზინგსი]]]] ჩვეულებრივ, ქვეყნის ყველაზე პოპულარული სპორტის სახეობა არის [[ყინულის ჰოკეი]]. ლატვიას არაერთი ცნობილი ჰოკეის ვარსკვლავი ჰყავს: ჰელმუტ ბალდერისი, არტურს ირბე, კარლის სკასტინსი და სანდის ოზოლინსი; აგრეთვე თანამედროვე ჰოკეის ვარსკვლავი ზემგუს გირგენსონსი. დღესდღეობით, ქვეყნის ყველაზე ძლიერი ყინულის ჰოკეის გუნდი არის [[დინამო რიგა]], რომელიც [[ჰოკეის კონტინენტური ლიგა|ჰოკეის კონტინენტურ ლიგაში]] თამაშობს. ეროვნული ჩემპიონატი არის [[ლატვიის ჰოკეის უმაღლესი ლიგა]], რომელიც 1931 წლიდან ტარდება. 2006 წლის IIHF მსოფლიო ჩემპიონატი ჩატარდა რიგაში. მეორე ყველაზე პოპულარული სპორტის სახეობა [[კალათბურთი]]ა. ლატვიას ხანგრძლივი საკალათბურთო ისტორია აქვს: ეროვნულმა ნაკრებმა 1935 წელს მოიგო პირველი [[ევრობასკეტი]], ხოლო 1939 წელს, ფინალში ერთი ქულით დამარცხების შემდეგ, - ვერცხლის მედლები. ლატვიას ევროპაში მრავალი კალათბურთი ვარსკვლავი ჰყავდა და ჰყავს; მათ შორის არიან: იანის კრუმინსი, მაგონის ვალდმანისი, ვალდის მიუჭეკსი, ვალდის ვალტერსი, იგორს მიგლინიკსი. [[NBA]]-ის პირველი ლატვიელი მოთამაშე იყო გუნდარს ვეტრა. ანდის ბეიდრინსი არის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ლატვიელი მოთამაშე [[NBA]]-ში, რომელმაც [[გოლდენ-სტეიტ უორიორსი|გოლდენ-სტეიტ უორიოსრსსა]] და [[იუტა ჯაზი|იუტა ჯაზში]] ითამაშა. დღესდღეობით, [[NBA]]-ში თამაშობს [[კრისტაპს პორზინგსი]] ([[დალას მავერიკსი|დალას მავერიკსში]]) და [[დევის ბარტანსი]] (თამაშობდა [[ვაშინგტონ უიიზარდსი|ვაშინგტონ უიზარდში]]). სხვა პოპულარულ სპორტის სახეობებში შედის: [[ფეხბურთი]], „ფლურბოლი“, [[ჩოგბურთი]], [[ხელბურთი]], [[ველორბოლა]], [[ბობსლეი]] და [[სკელეტონი (სპორტი)|სკელეტონი]]. ლატვიის ეროვნულმა საფეხბურთო ნაკრებმა ფიფას ძირითად ტურნირებში გასვლა მხოლოდ 2004 წელს ([[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი]]) შეძლო.<ref name="uefa.com_2015-11-03">{{cite web| url=http://www.uefa.com/teamsandplayers/teams/teama/team=56558/profile/| title=Latvia team profile| publisher=[[UEFA|Uefa.com]]| date=6 January 2014| accessdate=3 November 2015| archive-url=https://web.archive.org/web/20160205161652/http://www.uefa.com/teamsandplayers/teams/teama/team=56558/profile/| archive-date=5 February 2016| url-status=live}}</ref> ლატვია წარმატების ასპარეზობს, ორივე, [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები|ზაფხულისა]] და [[ზამთრის ოლიმპიური თამაშები|ზამთრის ოლიმპიადებზე]]. დამოუკიდებელი ლატვიის ისტორიაში ყველაზე წარმატებული ოლიმპიელი სპორტსმენი იყო [[მორის სტომბერგსი]], რომელიც კაცთა BMX-ში ოლიმპიური ჩემპიონი ორჯერ, 2008 და 2012 წლებში, გახდა.<ref>{{Cite news|url=http://www.espn.com/action/bmx/story/_/id/8255371/colombia-mariana-pajon-latvia-maris-strombergs-win-olympic-bmx-gold-london|title=Pajon, Strombergs win Olympic BMX Finals|work=ESPN.com|access-date=17 November 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171118222249/http://www.espn.com/action/bmx/story/_/id/8255371/colombia-mariana-pajon-latvia-maris-strombergs-win-olympic-bmx-gold-london|archive-date=18 November 2017|url-status=live}}</ref> == მემკვიდრეობა == [[ფაილი:Latvia Riga Cathedral evening.jpg|მინი|[[რიგის საკათედრო ტაძარი]]]] * '''არქიტექტურა''': ** ''რიგა'': ისტორიული ცენტრი, [[რიგის საკათედრო ტაძარი|საკათედრო ტაძარი]] (XIII ს.), წმ. იანის ეკლესია (XV ს.), წმ. პეტრეს ტაძარი (XVI ს.); ** ''ლიეპაია'': XVIII ს-ის ტაძარი; ** ''ელგავა'': XVII ს-ის ტაძარი; * '''ლიტერატურა''': ლატვიური ეპოსი ლაჩპლესისი (1888). * '''ტურიზმი''': საკურორტო ცენტრი იურმალა; == ლიტერატურა == * {{Cite book|last=Cimdiņa|first=Ausma|coauthors=and Deniss Hanovs (eds.)|title=Latvia and Latvians: A People and a State in Ideas, Images and Symbols|year=2011|publisher=Zinātne Publishers|location=Rīga|isbn=978-9984-808-83-3}} * {{Cite book|last=Plakans|first=Andrejs|title=The A to Z of Latvia|year=2010|publisher=The Scarecrow Press|location=Lanham|isbn=978-0-8108-7209-7}} * {{Cite book|last=Ģērmanis|first=Uldis|title=The Latvian Saga|year=2007|publisher=Atēna|location=Rīga|isbn=978-9984-34-291-7}} * {{Cite book|last=Bleiere|first=Daina|coauthors=and Ilgvars Butulis; Antonijs Zunda; Aivars Stranga; Inesis Feldmanis|title=History of Latvia: the 20th century|publisher=Jumava|location=Rīga|year=2006|isbn=9984-38-038-6|oclc=70240317}} * {{Cite book|author=Lumans, Valdis O.|title=Latvia in World War II|publisher=Fordham University Press|year=2006|isbn=0-8232-2627-1|url=http://books.google.com/books?id=IPv1gjLhtZ4C&printsec=frontcover}} == რესურსები ინტერნეტში == {{commons|Latvia|ლატვია}} * [http://www.president.lv/?lng=en President of Latvia] * [http://www.saeima.lv/en Parliament of Latvia] * [http://www.mk.gov.lv/en/?lang=1 Government of Latvia] * [http://www.am.gov.lv/en/ Ministry of Foreign Affairs of Latvia] * [https://web.archive.org/web/20110331212232/http://www.liaa.gov.lv/eng/home/news/ Investment and Development Agency of Latvia] * [http://www.csb.gov.lv/en Statistical Office of Latvia] * [http://www.latvia.eu/ Latvian Institute] * [http://www.bank.lv/en/ Bank of Latvia] ; ძირითადი ინფორმაცია * [http://www.latvia.eu/ Latvia Online] * [http://europa.eu/about-eu/countries/member-countries/latvia/index_en.htm European Union country profile] * [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/332121/Latvia Britannica Online Encyclopedia] * [http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/country_profiles/1106666.stm BBC News country profile] * [https://web.archive.org/web/20081011191805/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/latvia.htm Latvia] from UCB Libraries GovPubs * {{curlie|Regional/Europe/Latvia}} * [http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_CountryProfile.aspx?Country=LV Key Development Forecasts for Latvia] from [[International Futures]] == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{პოსტსაბჭოთა ქვეყნები}} {{ევროპის ქვეყნები}} {{ევროპის კავშირის წევრები}} {{ბალტიის ზღვის ქვეყნები}} [[კატეგორია:ლატვია]] [[კატეგორია:ევროპის ქვეყნები]] [[კატეგორია:ბალტიის ზღვის ქვეყნები]] [[კატეგორია:ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ნატოს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] renkru4oymm4t0gndh0yk4ojfv2cf4b მედეა ჯუღელი 0 4408 4402767 4369632 2022-08-02T17:39:52Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 2 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{მმ*|ჯუღელი}} {{ინფოდაფა სპორტსმენი | თავისფერი = | სახელი = მედეა ჯუღელი | სურათი = Medea Jugeli (1925−2016) — Georgian artistic gymnast.jpg | სურათისზომა = | წარწერა = | დაბადების სახელი = | სრული სახელი = მედეა (მზია) ნიკოლოზის ასული ჯუღელი | მეტსახელი = | ეროვნება = [[ქართველები|ქართველი]] | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი|1925|08|01}} | დაბადების ადგილი = [[ქუთაისი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირი]] | გარდაცვალების თარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|2016|01|08|1925|08|01}} | გარდაცვალების ადგილი = [[თბილისი]], [[საქართველო]] | სიმაღლე = 158 | წონა = | ვებსაიტი = | ქვეყანა = {{დროშანიშანი|სსრკ}} [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირი]]<br />{{დროშა|საქართველო}} | სპორტი = [[ტანვარჯიში]] | სახეობა = | კლუბი = „დინამო“ (თბილისი) | გუნდი = | მწვრთნელი = | მედლისთარგები = | მედლები = |ჯილდოები = {{{!}} style="background:transparent" {{!}}{{საპატიო ნიშნის ორდენი|1957}} {{ღირსების ორდენი|23.08.1996}} {{ვახტანგ გორგასლის III ხარისხის ორდენი|13.07.2001}} {{ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}}{{სსრკ სპორტის დამსახურებული ოსტატი|1952}} {{!}}} }} '''მედეა (მზია) ნიკოლოზის ასული ჯუღელი''' (დ. [[1 აგვისტო]], [[1925]], [[ქუთაისი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირი]] — გ. [[8 იანვარი]], [[2016]], [[თბილისი]]) — [[ქართველები|ქართველი]] და [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა]] სპორტსმენი, სპორტული ტანმოვარჯიშე, პირველი ქართველი ოლიმპიური ჩემპიონი ქალი,<ref>{{cite web |url = https://players.ge/ka/news_item/1254-%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9C-%E1%83%98%E1%83%A7%E1%83%95%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%9C-%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%A9%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98 |title = ვინ იყვნენ პირველი ქართველი ოლიმპიური ჩემპიონები |work = players.ge |access-date = 12 თებერვალი, 2022 |archiveurl = https://archive.today/20220212234043/https://players.ge/ka/news_item/1254-%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9C-%E1%83%98%E1%83%A7%E1%83%95%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%9C-%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%A9%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98 |archivedate = 2022-02-12 }}</ref> საბჭოთა კავშირის შვიდგზის ჩემპიონი, [[ბერლინი]]სა და [[რუმინეთი]]ს მსოფლიო ფესტივალების ლაურეატი, საბჭოთა კავშირის სპორტის ოსტატი (1946), [[საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი]] (1952), საქართველოს სსრ ფიზკულტურისა და სპორტის დამსახურებული მოღვაწე (1979).<ref>{{cite web |url = https://sportgymrus.ru/about/chempiony/766.html |title = Джугели Медея Николаевна |publisher = sportgymrus.ru |access-date = 24 იანვარი, 2022 }}</ref><ref>{{cite web |url = http://www.gymnast.ru/persons/d.html |title = Джугели Медея Николаевна |publisher = gymnast.ru |access-date = 21 თებერვალი, 2022 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20091026112053/http://www.gymnast.ru/persons/d.html |archivedate = 2009-10-26 }}</ref> == ბიოგრაფია == [[1959]] წელს დაამთავრა საქართველოს ფიზკულტურის ინსტიტუტი. საბჭოთა კავშირის ნაკრები გუნდის წევრი ([[1947]]–[[1954]]), საბჭოთა კავშირის შვიდგზის ჩემპიონი ([[1946]], [[1947]], [[1952]]–[[1955]] — ბჯენით ხტომაში, [[1953]] — რგოლებზე), მსოფლიო სტუდენტთა სპორტული თამაშების ([[1951]]), XV ოლიმპიური თამაშების ([[1952]], [[ჰელსინკი]]) ჩემპიონი (გუნდურში). ახალგაზრდობის საერთაშორისო მეგობრული სპორტული თამაშების ([[1953]]) ოქროს და ვერცხლის მედალოსანი, მრავალი საკავშირო და საერთაშორისო შეჯიბრების პრიზიორი, მოპოვებული აქვს 13 ოქროს, 9 ვერცხლისა და 6 ბრინჯაოს მედალი დაჯილდოებულია [[საპატიო ნიშანი |„საპატიო ნიშნის" ორდენითა]] და მედლებით. 1962–1965 წლებში წვრთნიდა საქართველოს ტანმოვარჯიშე გოგონათა ნაკრებს. 1965–1970 წლებში იყო საბჭოთა კავშირის ტანმოვარჯიშე გოგონათა ნაკრების მწვრთნელი. 1971 წელს მიენიჭა საქართველოს სსრ დამსახურებული მწვრთნელის წოდება. 1972–1991 წლებში საქართველოს უმაღლესი სპორტული დაოსტატების რესპუბლიკური სკოლის დირექტორი. 1973 წელს მიენიჭა საქართველოს სსრ ფიზკულტურისა და სპორტის დამსახურებული მოღვაწის წოდება. 1991–2005 წლებში იყო საქართველოს ტანვარჯიშის სახეობათა ფედერაციის ვიცე-პრეზიდენტი. 1992 წლიდან იყო საქართველოს ტანვარჯიშის ეროვნული ფედე­რაციის ვიცე-პრეზიდენტი. 1996 წელს მზია ჯუღელი ატლანტის საიუბილეო ოლიმპიურ თამაშებზე საპატიო ოლიმპიელი ქალის სტატუსით მიიწვიეს, სადაც ქალ ოლიმპიელთა მუზეუმში მისი ფოტოებიც იყო გამოფენილი. 1999 წელს საქართველოს ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტის აღმასრულებელი კომიტეტის დადგენილებით, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში დაწესდა მედეა ჯუღელის სახელობის სტიპენდია. 2002 წელს თბილისის საპატიო მოქალაქის წოდება მიენიჭა. 2005 წელს საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტის პრეზიდენტმა ჟაკ როგემ მას ქალთა სპორტში გაწეული წვლილისთვის დიპლომი გადასცა; იმავე წელს გახდა საქართველოს ეროვნული ტანვარჯიშის სახეობათა ფედერაციის საპატიო პრეზიდენტი. 2011 წელს, სერიაში „ქართველი ოლიმპიური ჩემპიონები“ (პროექტის ავტორი და მთავარი რედაქტორი ელგუჯა ბერიშვილი) გამოიცა თენგიზ გაჩეჩილაძის წიგნი „მზია ჯუღელი“. {| class="wikitable" |+ !'''დისციპლინა''' !'''ადგილმდებარეობა''' !ტურნირი !ადგილი |- |სპორტული ტანვარჯიში |[[ფაილი:Flag of Finland (bordered).svg|28x28პქ]] [[ჰელსინკი]], [[ფინეთი]] |ზაფხულის XV ოლიმპიური თამაშები (1952) !{{Silver2}} |- |სპორტული ტანვარჯიში |[[ფაილი:Flag of Finland (bordered).svg|28x28პქ]] [[ჰელსინკი]], [[ფინეთი]] |ზაფხულის XV ოლიმპიური თამაშები (1952) !{{Gold1}} |} ==მიღწევები== ; ოლიმპიური ჩემპიონი * {{Gold1}} 1952 (ჰელსინკი; გუნდური) ; ოლიმპიური თამაშების ვიცე-ჩემპიონი * {{Silver2}} 1952 (ჰელსინკი; საგნით ჯგუფური ვარჯიში) ; მსოფლიოს ახალგაზრდული სტუდენტური ფესტივალი * {{Gold1}} 1951 (ბჯენით ხტომა; გუნდური) * {{Gold1}} 1954 (ჯგუფური ვარჯიში; გუნდური) ; საბჭოთა კავშირის ჩემპიონი * {{Gold1}} 1946 (ბჯენით ხტომა) * {{Gold1}} 1947 (ბჯენით ხტომა) * {{Gold1}} 1951 (ბჯენით ხტომა) * {{Gold1}} 1952 (ბჯენით ხტომა) * {{Gold1}} 1953 (ბჯენით ხტომა და რგოლები) * {{Gold1}} 1954 (ბჯენით ხტომა) * {{Gold1}} 1955 (ბჯენით ხტომა) ; საბჭოთა კავშირის ვიცე-ჩემპიონი * {{Silver2}} 1952 (მრავალჭიდი) ; საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატის ბრინჯაოს პრიზიორი * {{Bronze3}} 1950 (ნაირსიმაღლის ორძელი) * {{Bronze3}} 1952 (ნაირსიმაღლის ორძელი და რგოლები) ==ჯილდოები== * [[ღირსების ორდენი (საქართველო)|ღირსების ორდენი]]: 1996<ref>საქართველოში ტანვარჯიშის განვითარებაში შეტანილი განსაკუთრებული წვლილისა და ახალგაზრდა სპორტსმენთა აღზრდის საქმეში დიდი დამსახურებისათვის</ref> * [[საქართველოს ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტი]]ს ორდენი: 2002 * ქართული სპორტის რაინდის წოდება: 2012 * [[საპატიო ნიშანი|საპატიო ნიშნის ორდენი]]: 1957<ref>{{cite web |url = https://naukaprava.ru/pdf/159/15944.pdf |title = Сборник указов Президиума Верховного Совета СССР о награждении орденами и медалями СССР, Июль 1957, № 27 (120). — С. 22. |publisher = Научно-практическая электронная библиотека «Наука права» |work = Naukaprava.ru |access-date = 3 თებერვალი, 2022 }}</ref> * [[ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი]] * [[ვახტანგ გორგასლის III ხარისხის ორდენი]]: 2001 == ლიტერატურა == {{Refbegin}} {{ქსე|11|580}} * {{წიგნი |ავტორი = ბერიშვილი, ელგუჯა. |ნაწილი = |სათაური = ქართული სპორტის ოქროს წიგნი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/5Lbab |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = პალიტრა L |წელი = 2013 |ტომი = |გვერდები = 172 |გვერდნი = 371 |isbn = |ref = ბერიშვილი, ე. }} * {{წიგნი |ავტორი = გაჩეჩილაძე, თენგიზ. |ნაწილი = |სათაური = მზია ჯუღელი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.fo/Vfz9U |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. სპორტულ ჟურნალისტთა ასოციაცია |წელი = 2011 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 64 |isbn = |ref = გაჩეჩილაძე, თ. }} * {{წიგნი |ავტორი = გაჩეჩილაძე, თენგიზ. |ნაწილი = |სათაური = პირველი ქართველი ქალი ოლიმპზე |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.fo/97NUS |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = |წელი = 2002 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 232 |isbn = |ref = გაჩეჩილაძე, თ. }} * Джугели Медея Николаевна // Олимпийская энциклопедия / Павлов С. П.. — М.: Советская энциклопедия, 1980. — 415 с. {{refend}} == რესურსები ინტერნეტში == {{Refbegin}} {{nplg ბიოგრაფია|00009540}}{{nplg სპორტსმენი|00005449}} * [https://dspace.nplg.gov.ge/simple-search?query=მედეა+ჯუღელი მედეა ჯუღელი] — ციფრული ფოტომატიანე „ივერიელი“ * [http://sport.gov.ge/?pg=sportsman&sid=95 მედეა ჯუღელი] — ქართული სპორტი * [https://mematiane.ge/product-details.php?id=606 მედეა ჯუღელი] — მემატიანე * [https://olympics.com/ru/athletes/medeya-dzugeli მედეა ჯუღელი] — Olympics.com * [https://www.olympedia.org/athletes/29181 მედეა ჯუღელი] — Olympedia {{refend}} ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} {{DEFAULTSORT:ჯუღელი, მედეა}} [[კატეგორია:დაბადებული 1 აგვისტო]] [[კატეგორია:დაბადებული 1925]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 8 იანვარი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2016]] [[კატეგორია:ქუთაისში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ჯუღელები|მ]] [[კატეგორია:ქართველი სპორტული ტანმოვარჯიშეები]] [[კატეგორია:ქართველი ოლიმპიური ჩემპიონები]] [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატები]] [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის წევრები]] [[კატეგორია:საპატიო ნიშნის ორდენის კავალრები]] [[კატეგორია:თბილისის საპატიო მოქალაქეები (2002)]] [[კატეგორია:ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენის კავალრები]] [[კატეგორია:საქართველოს ღირსების ორდენის კავალრები]] [[კატეგორია:ვახტანგ გორგასლის III ხარისხის ორდენის კავალრები]] 3h0swrd7eoe7fx43yn88a1fna1j6a3u მეორე მსოფლიო ომი 0 6316 4402788 4401874 2022-08-02T18:37:00Z DerFuchs 6187 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო კონფლიქტი |კონფლიქტი=მეორე მსოფლიო ომი |ნაწილი= |სურათი=[[ფაილი:Infobox collage for WWII.PNG|270px]] |სათაური= |თარიღი=1 სექტემბერი, 1939 – 2 სექტემბერი, 1945 |მდებარეობა=[[ევროპა]], [[წყნარი ოკეანე]], [[ატლანტის ოკეანე]], [[სამხრეთ-აღმოსავლეთი აზია]], [[ჩინეთი]], [[ახლო აღმოსავლეთი]], [[ხმელთაშუა ზღვა]] და [[აფრიკა]] |casus= |შედეგი=[[მოკავშირეები|მოკავშირეეების]] გამარჯვება, [[გაერო]]ს შექმნა, [[აშშ]]-სა და [[სსრკ|საბჭოთა კავშირის]] ზესახელმწიფოებად ქცევა, [[NATO]]-სა და [[ვარშავის პაქტი]]ს შექმნა, [[ცივი ომი]]ს დაწყება. [[#მეორე მსოფლიო ომის შედეგები|მეტი...]] |ტერიტორია= |მხარე1='''[[მოკავშირეები]]''' |მხარე2='''[[ღერძი ბერლინი-რომი-ტოკიო]]''' |მეთაური1={{plainlist| * {{დროშანიშანი|სსრკ}} '''[[იოსებ სტალინი]]''' * {{დროშანიშანი|აშშ}} '''[[ფრანკლინ რუზველტი|ფრანკილინ რუზველტი]]''' (1941—1945) * {{დროშანიშანი|აშშ}} [[ჰარი ტრუმანი]] (1945) * {{დროშანიშანი|დიდი ბრიტანეთი}} '''[[ნევილ ჩემბერლენი]]''' (1939—1940) * {{დროშანიშანი|დიდი ბრიტანეთი}} [[უინსტონ ჩერჩილი]] (1940—1945) * {{დროშანიშანი|დიდი ბრიტანეთი}} [[კლემენტ ეტლი]] (1945) * {{დროშანიშანი|ჩინეთის რესპუბლიკა}} [[ჩან კაიში]] }} |მეთაური2={{plainlist| * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} '''[[ადოლფ ჰიტლერი]]''' (1939—1945) * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} [[იოზეფ გებელსი]] (1945) * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} [[კარლ დენიცი]] (1945) * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} [[იოჰან ლუდვიგ შვერინ ფონ კროზიგკი]] (1945) * {{დროშანიშანი|იაპონიის იმპერია}} '''[[ჰიროჰიტო]]''' * [[File:Flag of Italy (1861-1946).svg|border|20px]] '''[[ბენიტო მუსოლინი]]''' }} |ძალა1= |ძალა2= |დანაკარგები1='''სამხედრო:'''<br />16 000 000-ზე მეტი<br />'''სამოქალაქო:'''<br />45 000 000-ზე მეტი<br />'''სულ:'''<br />61 000 000-ზე მეტი |დანაკარგები2='''სამხედრო:'''<br />8 000 000-ზე მეტი<br />'''სამოქალაქო:'''4 000 000-ზე მეტი<br />'''სულ:'''<br />12 000 000-ზე მეტი |შენიშვნა= }} {{მეორე მსოფლიო ომის კამპანიები}} [[ფაილი:Second world war europe animation small.gif|thumb|250px|ომის მსვლელობა ევროპაში (ანიმაცია)]] '''მეორე მსოფლიო ომი''' — ყველაზე მასშტაბური და სისხლისმღვრელი კონფლიქტი კაცობრიობის ისტორიაში. [[აზია]]ში ის დაიწყო [[მეორე იაპონია-ჩინეთის ომი]]თ [[1937]] წლის [[7 ივლისი|7 ივლისს]] და [[ევროპა]]ში [[გერმანია|გერმანიის]] თავდასხმით [[პოლონეთი|პოლონეთზე]] [[1939]] წლის [[1 სექტემბერი|1 სექტემბერს]]. საომარი მდგომარეობა ევროპაში დასრულდა [[1945]] წლის [[8 მაისი]]ს [[ვერმახტი]]ს კაპიტულაციით, ხოლო აზიაში — [[1945]] წლის [[2 სექტემბერი|2 სექტემბერს]] [[იაპონია|იაპონიის]] კაპიტულაციით. მეორე მსოფლიო ომის განმავლობაში გერმანია, [[იტალია]] და იაპონია აწარმოებდნენ დამპყრობლურ ომებს მსოფლიოს მრავალი ქვეყნის წინააღმდეგ. მათი მთავარი მოწინააღმდეგეები იყვნენ: [[საფრანგეთი]], [[დიდი ბრიტანეთი]] და [[ჩინეთის რესპუბლიკა]], [[რიბენტროპ-მოლოტოვის პაქტი]]ს დარღვევის შემდეგ [[სსრკ|საბჭოთა კავშირი]] და იაპონიის [[თავდასხმა პერლ-ჰარბორზე|პერლ-ჰარბორზე თავდასხმის]] შემდეგ — [[აშშ|ამერიკის შეერთებული შტატები]]. მეორე მსოფლიო ომის ძირითადი ბრძოლის ადგილი იყო: აზია, [[წყნარი ოკეანე|წყნარი ოკეანის აუზი]], ევროპა და [[აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკა]]. საომარი შეტაკებები მიმდინარეობდა აგრეთვე [[ჩრდილოეთი ამერიკა|ჩრდილოეთ ამერიკაში]] ([[არქტიკა]]) [[ალასკა]]სა და [[გრენლანდია]]ზე, ახლო აღმოსავლეთში — [[ერაყი|ერაყსა]] და [[ირანი|ირანში]], აღმოსავლეთ აფრიკაში — [[ეთიოპია]]სა და [[სომალი]]ში, აგრეთვე [[სამხრეთი ამერიკა|სამხრეთ ამერიკაში]] ([[სურინამი]]ს დაპყრობა), [[ტიბეტი|ტიბეტში]] (ტოლსტოი-დოლანის მისია) და [[ანტარქტიდა]]ზეც კი (ოპერაცია „ტაბარინი“). მეორე მსოფლიო ომმა იმსხვერპლა [[მეორე მსოფლიო ომში დაღუპულები|60 მილიონამდე]] ადამიანის სიცოცხლე, მათ შორის 20 მილიონამდე მშვიდობიანი მოქალაქის. ომის სულისკვეთება გაჟღენთილი იყო მძლავრი იდეოლოგიზმით, რამაც ურიცხვი [[სამხედრო დანაშაული]] და მშვიდობიან მოსახლეობაზე სისტემატიური ძალადობა გამოიწვია, რომელიც [[გენოციდი|გენოციდშიც]] კი გადაიზარდა. == დაწყებისა და დასრულების თარიღები == ზოგადად, ითვლება, რომ [[ევროპა|ევროპაში]] მეორე მსოფლიო ომი დაიწყო 1939 წლის 1 სექტემბერს,{{sfn|Weinberg|2005|p=6}}<ref>Wells, Anne Sharp (2014) ''Historical Dictionary of World War II: The War against Germany and Italy''. Rowman & Littlefield Publishing. p. 7.</ref> [[გერმანიის შეჭრა პოლონეთში|პოლონეთში გერმანიის შეჭრით]]. აღმოსავლეთში ომის დაწყების თარიღებად შეიძლება ჩაითვალოს [[იაპონია-ჩინეთის მეორე ომი|ჩინეთ-იაპონიის მეორე ომის]] დაწყება 1937 წლის 7 ივლისს<ref>{{Cite book|first1=John|last1=Ferris|first2=Evan|last2=Mawdsley|title=The Cambridge History of the Second World War, Volume I: Fighting the War|location=[[Cambridge]]|language=en|publisher=[[Cambridge University Press]]|year=2015}}</ref>{{sfn|Förster|Gessler|2005|p=64}} ან [[იაპონიის შეჭრა მანჯურიაში]], 1931 წლის 19 სექტემბერს.<ref>Ghuhl, Wernar (2007) ''Imperial Japan's World War Two'' Transaction Publishers pp. 7, 30</ref><ref>Polmar, Norman; Thomas B. Allen (1991) World War II: America at war, 1941–1945 {{ISBN|978-0-394-58530-7}}</ref> ზოგი ემხრობა ბრიტანელი ისტორიკოს [[ა. ჯ. პ. ტაეილორი|ა. ჯ. პ. ტაეილორს,]] რომელიც თვლის, რომ მეორე მსოფლიო ომად ევროპისა და აზიის კონფლიქტები [[1941]] წლეს გადაიქცა, ომში [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]-სა და [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]]-ს ჩართვის შემდეგ. ომის დაწყების სხვა თარიღად შეიძლება ჩაითვალოს [[იტალიის შეჭრა აბისინია|იტალიის შეჭრა აბისინიაში]] 1935 წლის 3 ოქტომბერს.<ref>{{Harvnb|Ben-Horin|1943|p=169}}; {{Harvnb|Taylor|1979|p=124}}; Yisreelit, Hevrah Mizrahit (1965). ''Asian and African Studies'', p. 191.<br />For 1941 see {{Harvnb|Taylor|1961|p=vii}}; Kellogg, William O (2003). ''American History the Easy Way''. Barron's Educational Series. p. 236 {{ISBN|0-7641-1973-7}}.<br />There is also the viewpoint that both World War&nbsp;I and World War&nbsp;II are part of the same "[[European Civil War]]" or "[[Second Thirty Years War]]": {{Harvnb|Canfora|2006|p=155}}; {{Harvnb|Prins|2002|p=11}}.</ref> ბრიტანელი ისტორიკოსი [[ენტონი ბივორი]] თვლის, რომ მეორე მსოფლიო ომი დაიწყო [[ხალხინის გოლის ბრძოლა|ხალხინის გოლის ბრძოლით]] 1939 წლის მაისიდან სექტემბრამდე.{{sfn|Beevor|2012|p=10}} სხვები [[ესპანეთის სამოქალაქო ომი|ესპანეთის სამოქალაქო ომს]] მიიჩნევენ მეორე მსოფლიო ომის საწყისად ან პრელუდიად.<ref>{{Cite news|url=https://www.npr.org/2017/03/10/519462137/in-many-ways-author-says-spanish-civil-war-was-the-first-battle-of-wwii|title=In Many Ways, Author Says, Spanish Civil War Was 'The First Battle Of WWII'|website=NPR.org|access-date=16 April 2021|archive-date=16 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416013707/https://www.npr.org/2017/03/10/519462137/in-many-ways-author-says-spanish-civil-war-was-the-first-battle-of-wwii|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite journal|url=https://www.jstor.org/stable/40105814|title=The Spanish Civil War and the Coming of the Second World War|author=Frank, Willard C.|year=1987|journal=The International History Review|volume=9|issue=3|pages=368–409|doi=10.1080/07075332.1987.9640449|jstor=40105814|via=JSTOR|access-date=17 February 2022|archive-date=1 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220201143429/https://www.jstor.org/stable/40105814|url-status=live}}</ref> ომის დაწყების თარიღი არ არის საერთოდ შეთანხმებული, მაგრამ ფართოდაა აღიარებული 1945 წლის 14 აგვისტოს ცეცხლის შეწყვეტა ([[იაპონიაში გამარჯვების დღე]]) ომის დასრულების თარიღად, და არა 1945 წლის 2 სექტემბერს [[იაპონიის კაპიტულაცია]], რომელმაც დაასრულა ომი აზიაში. მოკავშირეებსა და იაპონიას შორის ზავი 1951 წელს დაიდო.{{sfn|Masaya|1990|p=4}} 1990 წელს [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანებამ]] დაასრულა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ წარმოქმნილი უდიდესი პრობლემა.<ref>{{cite web|title=History of German-American Relations » 1989–1994 – Reunification » "Two-plus-Four-Treaty": Treaty on the Final Settlement with Respect to Germany, September 12, 1990|url=https://usa.usembassy.de/etexts/2plusfour8994e.htm|publisher=usa.usembassy.de|access-date=6 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120507180629/https://usa.usembassy.de/etexts/2plusfour8994e.htm|archive-date=7 May 2012|url-status=live}}</ref> იაპონიასა და სსრკ-ს შორის სამშვიდობო ხელშეკრულება არასდროს დადებულა,<ref>[https://asiatimes.com/article/fact-box-japan-russia-never-signed-wwii-peace-treaty/ Why Japan and Russia never signed a WWII peace treaty] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180604072306/https://www.atimes.com/article/fact-box-japan-russia-never-signed-wwii-peace-treaty/ |date=4 June 2018 }}. ''Asia Times''.</ref> თუმცა ქვეყნებს შორის ომი ოფიციალურად დასრულდა 1956 წლის დეკლარაციით, რომლითაც აღდგა ქვეყნებს შორის დიპლომატიური ურთიერთობები.<ref name=nyt>[https://www.nytimes.com/1956/10/20/archives/texts-of-sovietjapanese-statements-peace-declaration-trade-protocol.html?sq=Soviet-Japanese+Joint+Declaration&scp=1&st=p ''Texts of Soviet–Japanese Statements; Peace Declaration Trade Protocol.''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211209133402/https://www.nytimes.com/1956/10/20/archives/texts-of-sovietjapanese-statements-peace-declaration-trade-protocol.html?sq=Soviet-Japanese+Joint+Declaration&scp=1&st=p |date=9 December 2021 }} [[New York Times]], page 2, 20 October 1956.<br />Subtitle: "Moscow, October 19. (UP) – Following are the texts of a Soviet–Japanese peace declaration and of a trade protocol between the two countries, signed here today, in unofficial translation from the Russian". Quote: "The state of war between the U.S.S.R. and Japan ends on the day the present declaration enters into force [...]"</ref> == ომისწინა პერიოდი == === პოლიტიკური ვითარება === [[ფაილი:WWIIPreHistory.png|მინი|მარჯვნივ|250პქ|ომის წინა პერიოდი 1935-1939]] [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] 20-იან და 30-იან წლებში ევროპის ბევრი სახელმწიფო ტოტალიტარული რეჟიმის მმართველობის ქვეშ აღმოჩნდა. [[1922]] წელს [[იტალია|იტალიის]] სათავეში [[მუსოლინი, ბენიტო|ბენიტო მუსოლინი]] და [[ფაშიზმი|ფაშისტური]] პარტია მოექცა. მათი ექსპანსიური საგარეო პოლიტიკის შედეგი იყო [[ეთიოპია|ეთიოპიის]] ([[1936]]) და [[ალბანეთი]]ს ([[1939]]) ანექსია. [[ვაიმარის რესპუბლიკა|გერმანია]]ში ამ პერიოდში ძლიერდებოდა [[გერმანიის ნაციონალ-სოციალისტური მუშათა პარტია|ნაცისტური პარტია]], რომლის ლიდერიც [[ადოლფ ჰიტლერი]], [[1933]] წლის [[30 იანვარი|30 იანვარს]] გერმანიის [[გერმანიის კანცლერები|კანცლერი]] გახდა. ჰიტლერის საგარეო პოლიტიკა მიმართული იყო „[[ვერსალის ზავი]]ს“ წინააღმდეგ, მიზნად ისახავდა ე.წ. „დიდი გერმანული რაიხის“ შექმნას და „საარსებო გარემოს“ მოპოვებას აღმოსავლეთში. [[ზაარლანდი|ზაარის მხარის]] ([[1935]]), [[რაინი (მდინარე)|რაინის ოლქის]] ([[1936]]), [[ავსტრიის ანშლუსი|ავსტრიის]] ([[1938]]) და [[სუდეტები|სუდეტის მიწების]] ([[1938]]) მიერთებით ჰიტლერმა თავისი გეგმის პირველი ორი პუნქტი მეტ-ნაკლებად შეასრულა. [[დიდი ბრიტანეთი|ინგლისისა]] და [[საფრანგეთი]]ს დათმობითმა პოლიტიკამ ყოველივე ამას დიდად შეუწყო ხელი. მაშინაც კი, როცა გერმანიამ [[ჩეხეთი]] მთლიანად შეიერთა ([[1939]] წლის ''მარტი'') ინგლისი და საფრანგეთი მხოლოდ პროტესტის ნოტით დაკმაყოფილდნენ. ამ მოვლენებიდან მცირე ხნის შემდეგ [[ლიტვა]]მ გერმანიას დაუთმო [[მემელლანდი|მემელის მიწები]], [[სლოვაკეთი]] დამოუკიდებელი დარჩა, თუმცა გერმანიის პატრონაჟის ქვეშ. ძნელი მისახვედრი არ იყო რომ ამ ქვეყნების შემდეგ ჯერი [[პოლონეთი|პოლონეთზე]] მიდგებოდა. ამის საპირისპიროდ პოლონეთის, საფრანგეთის და ინგლისის მთავრობებმა ხელი მოაწერეს ურთიერთდახმარების ხელშეკრულებას. [[1939]] წლის ''აგვისტოში'' ყველასთვის მოულოდნელად გერმანიამ და [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ-მ]] ხელი მოაწერეს „ურთიერთთავდაუსხმელობის პაქტს„ (''ე.წ. „[[რიბენტროპ-მოლოტოვის პაქტი]]“''), რომლის დამატებით, საიდუმლო პროტოკოლში ზუსტად იყო განსაზღვრული ამ ორი ქვეყნის ტერიტორიული ამბიციები აღმოსავლეთ ევროპის დაპყრობის შემთხევევაში. პოლონეთი გერმანიასა და სსრკ-ს შორის უნდა გაყოფილიყო, ხოლო [[ბალტიის ქვეყნები]] და [[ფინეთი]] სსრკ-ის „ინტერესების სფეროდ“ ცხადდებოდა. [[იაპონია|იაპონიის]] ექსპანსიური პოლიტიკა XX საუკუნის 30-იან წლებში დაიწყო. ამ ქვეყნის უმთავრესი ინტერესი [[ჩინეთის რესპუბლიკა]] იყო, რომლის ჩრდილოეთი რეგიონი, [[მანჯურია]], [[1931]] წელს [[იაპონია|იაპონიის]] მიერ იქნა ანექსირებული და [[მანშუს პროტექტორატი]]ს სახელით მისი გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა. საერთაშორისო პროტესტის გამო [[იაპონია]]მ დატოვა „[[ერთა ლიგა]]“ [[1933]] წელს და [[1936]] წელს შეუერთდა „[[ანტიკომინტერნის პაქტი|ანტიკომინტერნის პაქტს]]“. [[1937]] წელს დაიწყო [[იაპონია-ჩინეთის მეორე ომი]]. ევროპაში მეორე მსოფლიო ომის დაწყებამ [[იაპონია]]ს [[ინდოჩინეთი]]ს დაპყრობის საშუალება მისცა. ამის საპასუხოდ [[აშშ]]-მ და [[დიდი ბრიტანეთი|დიდმა ბრიტანეთმა]] [[იაპონია]]ს [[ემბარგო]] დაადეს და შეუწყვიტეს ფინანსური დახმარება. [[1940]] წელს [[იაპონია]] შეუერთდა „[[ბერლინი-რომი-ტოკიოს პაქტი|ბერლინი-რომის პაქტს“]]. ემბარგოს გამო [[იაპონია|იაპონიის]] ეკონომიკა რესურსების დიდ ნაკლებობას განიცდიდა და იმპერატორის სამხედრო წრე ერთადერთ გამოსავალს ამ კრიზისიდან [[აშშ|აშშ-სა]] და [[დიდი ბრიტანეთი|ბრიტანეთის]] წინააღმდეგ ომში ხედავდა. === ომის მიზნები === მეორე მსოფლიო ომი ევროპაში იყო [[გერმანია|გერმანიის]] მიერ წამოწყებული დამპყრობლური და გამანადგურებელი ომი აღმოსავლეთში „საარსებო გარემოს“ ([[გერმ.]] „Lebensraum“) მოპოვების მიზნით. გერმანიის საგარეო პოლიტიკის სავარაუდო სქემის ძირითად კომპონენტებს შეადგენდნენ: * კავშირი [[იტალია]]სა და [[იაპონია]]სთან; * ბრძოლა გერმანიისთვის გამანადგურებელი შედეგების მომტან ე.წ. „ებრაული მსოფლიო შეთქმულების“ წინააღმდეგ; * ანტიბოლშევისტური გამანადგურებელი ბრძოლა აღმოსავლეთში „საარსებო გარემოს“ მოპოვებისათვის და დაპყრობილი ტერიტორიების გერმანელებით დასახლება. გერმანიის საბოლოო მიზანი იყო მსოფლიოში გაბატონებული პოზიციის მოპოვება. ''„გერმანია იქნება მსოფლიოში გაბატონებული ძალა ან საერთოდ არაფერი არ იქნება“'' წერდა [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერი]] თავის წიგნში „[[მაინ კამპფი]]“. დაპყრობილი [[სსრკ|საბჭოთა კავშირი]] უნდა დაყოფილიყო სხვადასხვა ოლქებად [[რაიხსკომისარი|რაიხსკომისრების]] მმართველობის ქვეშ. აქედან ბელორუსები, უკრაინელები და ბალტიისპირეთის ხალხები „საარსებოდ ვარგისად“, ხოლო რუსები კი „დაბალ რასად“ იქნენ შეფასებულნი. დაპყრობილი აღმოსავლეთ ევროპა დასახლებული უნდა ყოფილიყო გერმანელი გლეხებით და ჯარისკაცებით, ე.წ. „შეიარაღებული გლეხებით“ ''([[გერმ.]] "Wehrbauern")''. [[ნაციზმი|ნაცისტური]] ელიტის განზრახვით აღმოსავლეთ ევროპის ხალხები, მათი სამოქალაქო ელიტის განადგურების შემდეგ, უნდა დარჩენილიყვნენ „გაუნათლებლები, მორჩილნი და გამრჯე“ და ემუშავათ გერმანიისათვის. [[1933]] წლამდე ეს იდეები სერიოზულად არავის მიუღია, თუმცა [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერის]] პოლიტიკა სხვა არაფერი იყო თუ არა ამ გეგმის ეტაპობრივი განხორციელება. [[1936]] წლის აგვისტოში მიღებული „ოთხწლიანი გეგმა“ ითვალისწინებდა გერმანიის არმიის და ეკონომიკის საბრძოლო ვითარებისათვის მომზადებას ორი განსხვავებული ვარიანტისათვის: 1) [[1941]]-[[1942]] წ.წ. — გერმანიისათვის პოლიტიკური და სამხედრო თვალსაზრისით არახელსაყრელი ვარიანტი. 2) [[1944]]-[[1945]] წ.წ. — შედარებით ხელსაყრელი ვარიანტი. [[1937]] წლის [[5 ნოემბერი|5 ნოემბერს]] ჰიტლერმა თავისი გეგმები დაწვრილებით და დაზუსტებით წარუდგინა [[ვერმახტი]]ს გენერალიტეტს ''(იხ. „[[ჰოსბახის პროტოკოლი]]“)''. == ომის მიმდინარეობა == === გერმანიის თავდასხმა პოლონეთზე (1939) === [[ფაილი:polonetzetavdasxma.png|thumb|250px|პოლონეთის კამპანია]] მეორე მსოფლიო ომი ევროპაში გერმანიამ დაიწყო [[1939]] წლის [[1 სექტემბერი|1 სექტემბერს]] 4 საათსა და 45 წუთზე [[ვერმახტი]]ს [[პოლონეთი|პოლონეთზე]] თავდასხმით. თავდასხმის გამართლების მიზნით გერმანულმა მხარემ მოაწყო რამდენიმე ინციდენტი. ყველაზე ცნობილი მათ შორის იყო პოლონურ სამხედრო ფორმებში გამოწყობილი [[შუცშტაფელი|„სს-ის“]] წევრების თავდასხმა [[31 აგვისტო]]ს რადიოსადგურ [[გლაივიცი|გლაივიცზე]], რომლის დროსაც მათ პოლონურ ენაზე ეთერში გადასცეს პოლონეთის მიერ გერმანიისადმი ომის გამოცხადების ცნობა. ომის პირველი გასროლა მოახდინა გერმანულმა სასწავლო გემმა „[[შლეზვიგ-ჰოლშტაინი (გემი)|შლეზვიგ-ჰოლშტაინმა“]]. პოლონური არმია რიცხობრივად თანაბარი იყო ვერმახტის, თუმცა ტექნიკური და საბრძოლო ტაქტიკის მხრივ დიდად ჩამორჩებოდა თავდამსხმელებს. პოლონეთის მთავრობა დიდ იმედებს ამყარებდა [[საფრანგეთი]]ს და [[დიდი ბრიტანეთი]]ს სამხედრო დახმარებაზე, რომელებთანაც მას ე.წ. „გარანტიის პაქტი“ ჰქონდა დადებული [[1939]] წლის [[30 მარტი|30 მარტს]]. ბრიტანეთმა და საფრანგეთმა [[3 სექტემბერი|3 სექტემბერს]] ულტიმატუმი წაუყენეს გერმანიას და მოსთხოვეს ჯარების დაუყოვნებლივი გამოყვანა პოლონეთის ტერიტორიიდან. „გარანტიის პაქტის“ მიხედვით ინგლის-საფრანგეთს ულტიმატუმის შეუსრულებლობის პირობებში სამხედრო მოქმედებები უნდა დაეწყოთ არაუგვიანეს 15 დღისა. [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერი]] იმედოვნებდა, რომ დასავლეთის სახელმწიფოები ისეთივე ნეიტრალურ პოზიციას დაიკავებდნენ პოლონეთის მიმართ, როგორიც ეკავათ გერმანიის მიერ [[ჩეხოსლოვაკია|ჩეხოსლოვაკიის]] დაპყრობის და [[ავსტრიის ანშლუსი]]ს დროს. გერმანიას თავს არავინ დასხმია, მიუხედავად იმისა რომ პოლონეთის ორივე მოკავშირემ - ინგლისმა და საფრანგეთმა გერმანიას ომი გამოუცხადა. [[17 სექტემბერი|17 სექტემბერს]] პოლონეთის იმედებს წერტილი დაესვა. [[რიბენტროპ-მოლოტოვის პაქტი]]ს საიდუმლო დამატებითი პროტოკოლის შესაბამისად [[წითელი არმია|წითელმა არმიამ]] მოახდინა პოლონეთის აღმოსავლეთი ნაწილის ოკუპაცია. მიუხედავად ამ ძალადობრივი ფაქტისა ამჯერად ინგლისს და საფრანგეთს [[სსრკ|საბჭოთა კავშირისათვის]] ომი არ გამოუცხადებიათ. იმავე დღეს პოლონეთის მთავრობამ დატოვა ქვეყანა და [[რუმინეთი|რუმინეთს]] შეაფარა თავი. პოლონეთის სამხედრო მარცხი გარდაუვალი იყო. [[28 სექტემბერი|28 სექტემბერს]] დაეცა პოლონეთის დედაქალაქი [[ვარშავა]], რომელიც [[18 სექტემბერი|18 სექტემბრის]] შემდეგ ვერმახტის ალყაში იყო და განუწყვეტლივ იბომბებოდა. [[29 სექტემბერი|29 სექტემბერს]] გერმანელებმა აიღეს [[მოდინის ციხესიმაგრე]]ც. [[8 ოქომბერი|8 ოქტომბერს]] [[ბრესტ-ლიტოვსკი]]ს შეთანხმების თანახმად პოლონეთი სადემარკაციო ხაზის საშუალებით გაიყვეს გერმანიამ და სსრკ-მა. გერმანიამ არა მარტო [[ვერსალის ზავი|ვერსალის ზავით]] დაკარგული ტერიტორიები დაიბრუნა, არამედ [[მესამე რაიხი]]ს შემადგენლობაში შევიდა თითქმის მთელი ცენტრალური პოლონეთი ქ. [[ლოძი|ლოძთან]] ერთად. პოლონეთის დანარჩენ ტერიტორიაზე დაარსებულ იქნა [[გენერალ-გუბერნია]]. პოლონეთის დაპყრობას საშინელი შედეგი მოჰყვა მშვიდობიანი მოსახლეობისათვის. უფასო მუშახელის იძულებით სამუშაობზე დეპორტირება ყოველდღიურ მოვლენად იქცა. განსაკუთრებით დაზარალდა პოლონეთის ებრაული მოსახლეობა, რომელთა განადგურებაც გერმანული რასიზმის უმაღლეს მიზანს წარმოადგენდა. იდენტურ „გენოციდს“ „კლასობრივი მტრების“ წინააღმდეგ აღმოსავლეთ პოლონეთში აწარმოებდა სსრკ-ც. პოლონეთზე სწრაფი სამხედრო გამარჯვების შემდეგ დამკვიდრდა ტერმინი „ელვისებური ომი“ — იგივე „[[ბლიცკრიგი]]“ ''([[გერმ.]] Blitzkrieg)'' და იგი გერმანიის სამხედრო ტაკქტიკის განუყოფელ ნაწილად იქცა [[1941]] წლის მიწურულამდე. === პოზიციური ომი დასავლეთ ფრონტზე (1939) === [[1939]] წლის [[3 სექტემბერი|3 სექტემბერს]] [[საფრანგეთი|საფრანგეთმა]] და [[დიდი ბრიტანეთი|დიდმა ბრიტანეთმა]] ომი გამოუცხადეს [[გერმანია]]ს. ამ მიზეზით საფრანგეთმა [[5 სექტემბერი|5 სექტემბერს]] დაიწყო შეზღუდული, უფრო სწორად სიმბოლური შეტევა [[ზაარლანდი|ზაარის მხარეზე]]. გერმანელბმა ყოველგვარი წინააღმდეგობის გარეშე დაიხიეს უკან, გამაგრებული „დასავლეთის კედლის“ ''(სამხედრო სიმაგრათა ხაზი)'' უკან. ამის შემდეგ, თუ მხედველობაში არ მივიღებთ ცალკეულ საარტილერიო გასროლებს, საომარი მოქმედებები დასავლეთის ფრონტზე არ ყოფილა. ომის ეს ფაზა ცნობილია „მჯდომარე ომის“ სახელით. გერმანიის მხრიდან ადგილი ჰქონდა პროპაგანდისტულ „თავდასხმებს“ საფრანგეთის არმიაზე. პლაკატებითა და მეგაფონებით „შეიარაღებული“ ვერმახტის კარისკაცები მიმართავდნენ ფრანგებს: „რატომ იბრძვით?“ ან „ჩვენ პირველები არ გავისვრით“ და ა.შ. [[27 სექტემბერი|27 სექტემბერს]] [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერმა]] უბრძანა [[სახმელეთო ჯარების უმაღლესი მთავარსარდლობა]]ს ("OKH") შეემუშავებინათ თავდასხმითი გეგმა, ე.წ. „ყვითელი შემთხვევა“ ''([[გერმ.]] „Fall Gelb“)''. [[29 ოქტომბერი|29 ოქტომბერს]] გეგმა უკვე მზად იყო. იგი მიზნად ისახავდა 2 არმიით [[ბელგია|ბელგიისა]] და [[ნიდერლანდები]]ს გავლით [[მოკავშირეები|მოკავშირეთა]] ჯარებზე თავდასხმას და მათ განადგურებას მდ. [[სომი(მდინარე)|სომის]] ჩრდილოეთით. საბოლოო ჯამში თავდასხმას ადგილი [[1939]] წელს არ ჰქონია. ცუდი ზამთრის პირობებისა და [[პოლონეთი|პოლონეთში]] მოსალოდნელზე მეტი დანაკარგების გამო ჰიტლერმა თავდასხმა ერთიანობაში 29-ჯერ გადადო. === ფინეთ-საბჭოთა კავშირის ზამთრის ომი (1939-1940) === [[1939]] წლის [[30 ნოემბერი|30 ნოემბერს]] [[წითელი არმია|წითელმა არმიამ]] [[მარშალი|მარშალ]] [[მერეცკოვი, კირილ|კირილ მერეცკოვის]] მეთაურობით გადალახა [[ფინეთი]]ს საზღვარი 950 კმ-ის სიგანეზე. 1500 [[ტანკი]]თა და 3000 [[თვითმფრინავი]]თ შეარაღებული წითელი არმია სწრაფ გამარჯვებას ელოდა, მაგრამ ფინელებმა შეუპოვარი წინააღმდეგობა გაუწიეს თავდამსხმელებს და დიდი ზიანი მიაყენეს. წითელმა არმიამ 200 000-მდე ჯარისკაცი დაკარგა, მაშინ როცა ფინეთის დანაკარგი 25 000-ს არ აღემატებოდა. ამ ომში ფინეთს ფარულად სამხედრო დახმარებას უწევდა [[შვედეთი]], ისე რომ მის მიერვე გამოცხადებული საერთაშორისო ნეიტრალიტეტი არ დაერღვია. ფინეთს საომარ მხარდაჭერას ჰპირდებოდნენ [[დიდი ბრიტანეთი]] და [[საფრანგეთი]], მაგრამ საქმე აქამდე არ მისულა. [[1940]] წლის [[12 მარტი|12 მარტს]] ფინეთსა და საბჭოთა კავშირს შორის ხელი მოეწერა საზავო ხელშეკრულებას, რომლის ძალითაც [[კარელია|კარელიის]] ნაწილი და ნახევარკუნძული [[პეჩენგა|კალასტაიანსაარენტო]] ''(დღ. პეჩენგა)'' [[სსრკ]]-ს გადაეცა. დაკარგული ტერიტორიების დაბრუნების მიზნით ფინეთმა [[1941]] წელს, საბჭოთა კავშირზე [[გერმანია|გერმანიის]] თავდასხმის შემდეგ, [[სსრკ]]-თან საომარი მოქმედებები განაახლა. === დანიისა და ნორვეგიის დაპყრობა (1940) === [[ფაილი:Norway-Westront-1940.jpg|thumb|250px|ნორვეგია და დანია(1940)]] [[1939]] წლის მიწურულში [[გერმანია|გერმანიის]] ეკონომიკამ დიდი ზარალი განიცადა [[საფრანგეთი|ფრანგული]] რკინის მადნის მიწოდების შეწყვეტით. ნეიტრალური [[შვეცია|შვედეთის]] მიერ გერმანიის რკინის მადნით უზრუნველყოფა საკმარისი არ იყო, იგი ქვეყნის ეკონომიკის მოთხოვნის მხოლოდ 40% აკმაყოფილებდა. ასევე დიდ როლს გერმანიის ეკონომიკისთვის თამაშობდა [[ფინეთი|ფინური]] ნიკელი, რომელიც შვედეთის გავლით [[ნორვეგია|ნორვეგიის]] ქალაქ [[ნარვიკი]]დან მიეწოდებოდა გერმანიას. აქედან გამომდინარე ნორვეგიას დიდი ეკონომიკური და სამხედრო მნიშვნელობა ჰქონდა [[მესამე რაიხი]]სთვის. [[დიდი ბრიტანეთი]] ცდილობდა ეს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანლი ეკონომიკური ძარღვი გადაეკეტა გერმანიისათვის. [[1940]] წლის [[5 თებერვალი|5 თებერვალს]] ფრანკო-ბრიტანულმა სამხედრო საბჭომ გადაწყვიტა 4 [[დივიზია|დივიზიის]] ნარვიკში გადასხმა. ბრიტების მიერ განზრახულმა თავდასხმამ ნორვეგიულ პორტზე აიძულა [[ვერმახტის უმაღლესი მთავარსარდლობა]] ცალკე შტაბი შეექმნა ნორვეგიისათვის. [[1 მარტი|1 მარტს]] ჰიტლერმა საბოლოოდ დაამტკიცა ოპერაცია '''„[[ვეზერიუბუნგი]]“''' (''ქართ. „წვრთნა ვეზერზე“, გერმ. "Weserübung"''), რომელიც მიზნად ისახავდა [[დანია|დანიის]] დაპყრობას და მისი, როგორც სასტარტო პლაცდარმის გამოყენებას ნორვეგიის დასაპყრობად. მარტში უკვე ადგილი ჰქონდა ცალკეულ შეტაკებებს ბრიტანულ საზღვაო ძალებთან. [[5 აპრილი|5 აპრილს]] მოკავშირეებმა დაიწყეს ნორვეგიის სანაპირო წყლების დანაღმვა (''ოპერაცია „ვილფრიდი“'') და გეგმავდნენ დამატებით ჯარების ნორვეგიის ტერიტორიაზე გადასხმას. მეორე დღეს, [[6 აპრილი|6 აპრილს]] გერმანულმა მხარემ დაიწყო ოპერაცია [[ნორვეგიის ოპერაცია|ვეზერიუბუნგის]] განხორციელება, რომლის დროსაც მობილიზირებულ იქნა თითქმის მთელი გერმანული ფლოტი და გაგზავნილ იქნა ნარვიკის მიმართულებით. [[ფაილი:QuislingOslo1942.jpg|thumb|180px|left|ვიდკუნ კვისლინგი]] [[9 აპრილი|9 აპრილს]] ნარვიკში გადასხდა ვერმახტის სამთო [[ეგერი|ეგერთა]] დივიზია. ბრიტანელები გერმანული დესანტის ნორვეგიაში გადასხმას შეუძლებლად თვლიდნენ და იქ მხოლოდ არმიის პატარა კონტინგენტი ჰყავდათ. ამ გარემოებამ ხელი შეუწყო "ვერმახტს" დანიის უბრძოლველად დაპყრობის შემდგომ, უკვე [[10 აპრილი]]სათვის თითქმის წინააღმდეგობის გაუწევლად აეღო ქალაქები [[სტავანგერი]], [[ტრონდჰაიმი]] და ნარვიკი. [[12 აპრილი|12 აპრილს]] ბრიტანეთმა სტრატეგიული მოსაზრებებით დაიკავა დანიური [[ფარერის კუნძულები]]. [[13 აპრილი|13 აპრილს]] ოფოტ-ფიორდში ადგილი ჰქონდა მძიმე საზღვაო ბრძოლებს, რომლებშიც ინგლისურმა საზღვაო გამანადგურებლებმა და საბრძოლო გემმა „ვორსპაიტმა“ (''[[ინგლისური ენა|ინგ.]] "HMS Warspite"'') შეძლეს ჩაეძირათ ყველა გერმანული საზღვაო გამანადგურებლები, ხოლო უკან დახეული მსუბუქი [[კრეისერი|კრეისერები]] და სატვირთო გემები მოკავშირეთა [[წყალქვეშა ნავი|წყალქვეშა ნავების]] და „სამეფო საჰაერო ძალების“ ''(ინგ. Royal Air Force — "RAF")'' მიერ იქნენ განადგურებულნი. [[17 აპრილი|17 აპრილს]] „[[სამეფო ფლოტი|სამეფო ფლოტმა“]] მძლავრი ცეცხლი გაუხსნა „ვერმახტის“ პოზიციებს და დაიწყო ჯარების გადასხმა ნორვეგიაში. [[19 აპრილი]]სთვის დასრულებულ იქნა ბრიტანელი ჯარისკაცების, [[პოლონეთი|პოლონური]] და [[უცხოთა ლეგიონი]]ს შენაერთების გადასხმა. ამასობაში ხელსაყრელი ამინდის გამო ვერმახტმა შეძლო გაემაგრებინა თავისი პოზიციები ფრონტზე. [[2 მაისი|2 მაისს]] ლუფტვაფეს პილოტებმა საპორტო ქალაქ [[ნამსოსი|ნამსოსთან]] ჩაძირეს ბრიტანული და ფრანგული საიერიშო ხომალდები. იმავე თვეში [[ჩერჩილი, უინსტონ|ჩერჩილმა]] მიიღო გადაწყვეტილება მოკავშირეთა ჯარების ევაკუაციისა ნორვეგიიდან. რისი მიზეზიც გერმანიის სამხედრო წარმატებები იყო საფრანგეთში. სანამ მოკავშირეთა 24.500 კაციანი არმია ნორვეგიას დატოვებდა, მათ შეძლეს დროებით აეღოთ ნარვიკი და მისი პორტი გაანადგურეს. [[10 მაისი|10 მაისს]] ნორვეგიის არმიამ იარაღი დაყარა და ამით დასრულდა ოპერაცია „ვეზერიუბუნგი“. ნორვეგია [[რაიხსკომისარიატი|რაიხსკომისარიატად]] გადაკეთდა, თუმცა ჰიტლერის ნებით შეინარჩუნა დამოუკიდებელი ქვეყნის სტატუსი და გერმანიის გავლენის სფეროდ გამოცხადდა. მომდევნო წლებში ნორვეგია ვერმახტის მიერ ძლიერ იქნა გამაგრებული, ელოდა რა ჰიტლერი მოკავშირეთა სავარაუდო დესანტს. [[1942]] წლის თებერვალში გერმანიამ ნორვეგიის სათავეში [[ვიდკუნ კვისლინგი]]ს მარიონეტული მთავრობა დასვა. === დასავლეთ ფრონტი (1940) === [[ფაილი:Norway-Westront-1940.jpg|thumb|250px|დასავლეთ ფრონტი (1940)]] დასავლეთ ფრონტი გერმანიის მხრიდან გამაგრებული იყო „ზიგფრიდის“ ''([[გერმანული ენა|გერმ.]] "Siegfried")'', ხოლო საფრანგეთის მხრიდან "მაჟინოს" ''([[ფრანგული ენა|ფრანგ.]] "Maginot")'' თავდაცვითი ხაზით. მაჟინოს 130 კმ-იანი თავდაცვითი ხაზის ბუნებრივ გაგრძელებას არდენები წარმოადგენდა და რაკი ის სატანკო შენაერთებისთვის ძნელად გადასალახავ ბუნებრივ ბარიერს წარმოადგენდა, ამიტომ საფრანგეთის გენერალიტეტი ამ მხრიდან გერმანიის თავდასხმას არ ელოდა. დასავლეთის ფრონტის საბრძოლო გეგმა ვერმახტში [[გენერალ-ლეიტენანტი|გენერალ-ლეიტანანტ]] [[მანშტაინი, ერიხ ფონ|ერიხ ფონ მანშტაინის]] და მისი ხელქვეითების, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკ]] [[ბლუმენტრიტი, გიუნთერ|გიუნთერ ბლუმენტრიტის]] და იმჟამინდელი [[მაიორი]]ს [[ტრესკო, ჰენინგ ფონ|ჰენინგ ფონ ტრესკოს]] მიერ იქნა შემუშავებული. გეგმა მიზნად ისახავდა არდენების გავლით სწრაფ გარღვევას და ჩრდილოეთით მოტოვებული მოკავშირეთა ძალებისათვის ზურგიდან დარტყმას. სატანკო და მოტორიზირებული დივიზიების დიდი კონცენტრაციით უნდა გაჭრილიყო „ხვრელი არდენებში“ და როგორც შემდგომში ჩერჩილმა თქვა „ნამგალისებური ჩაჭრით“ მოკავშირეთა არმიები ლა მანშამდე ალყაში უნდა მოექციათ. [[1940]] წლის [[10 მაისი|10 მაისს]] გერმანიის სამხედრო შენაერთებმა (სულ 7 არმია) დაიწყეს შეტევები ნეიტრალურ ქვეყნებზე: [[ბელგია]]ზე, [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდებზე]] და [[ლუქსემბურგი|ლუქსემბურგზე]]. 136 ვერმახტის [[დივიზია|დივიზიის]] წინააღმდეგ იდგა მოკავშირეთა 137 დივიზია. თავდასხმის პირველსავე დღეს ვერმახტის სადესანტო-პარაშუტისტთა ნაწილებმა აიღეს მანამდე აუღებლად მიჩნეული ბელგიური პორტი [[ებენ-ემელი]] ''([[ფრანგული ენა|ფრან.]] Eben-Emael)''. [[14 მაისი|14 მაისს]] [[გენერალი|გენერალ]] [[გუდერიანი, ჰაინც|გუდერიანის]] [[ტანკი|ტანკებმა]] გადალახეს მდ. [[მაასი]]. ინგლისის „[[სამეფო სამხედრო-საჰაერო ძალები]]“ ''([[ინგლისური ენა|ინგლ.]] Royal Air Force)'' ყოველნაირად ცდილობდა დაენგრია [[პონტონი|პონტონები]] მდინარეზე და ხელი შეეშალა ჯარების მაასის გადალახვისთვის, მაგრამ ეს თავდასხმები წარუმატებელი გამოდგა და ბრიტანელებმა თავიანთი თვითმფრინავების დიდი ნაწილი დაკარგეს. [[17 მაისი|17 მაისს]] ფრანგებმა როგორც იქნა დაიწყეს შეტევა. [[დე გოლი, შარლ|შარლ დე გოლის]] მე-4 სატანკო დივიზიამ შეტევა დაიწყო [[მონკორნე]]ს მიმართულებით. მიუხედავად თავდაპირველი წარმატებებისა შეტევა შეწყვეტილ იქნა [[ლუფტვაფე]]ს „[[შტუკა|შტუკების“]] ძლიერი თავდასხმების გამო. იმავე დღეს, [[17 მაისი|17 მაისს]] [[ბრიუსელი]] უბრძოლველად დანებდა ვერმახტს. ნიდერლანდელები, რომლებიც [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომშიც]] ნეიტრალურები იყვნენ, უფრო სუსტად იყვნენ საბრძოლველად მომზადებული, ვიდრე [[ბელგიელები]]. უნდა ითქვას რომ ვერმახტმა თითქმის უბრძოლველად დაიპყრო ქვეყანა. [[14 მაისი|14 მაისს]] [[როტერდამი]]ს დაბომბვის შემდეგ ნიდერლანდებმა კაპუტულაცია გამოაცხადა. მომდევნო დღეს მთავრობა და დედოფალი [[ვილჰელმინა (ნიდერლანდები)|ვილჰელმინა]] [[ლონდონი|ლონდონში]] წავიდნენ ემიგრაციაში. [[ზაის-ინკვარტი, არტურ|არტურ ზაის-ინკვარტი]] დაინიშნა ნიდერლანდების [[რაიხსკომისარი|რაიხსკომისარად]]. [[19 მაისი|19 მაისს]] გერმანიის მე-6 არმიამ მიაღწია მდ. [[შელდე (მდინარე)|შელდეს]] და [[აბევილი|აბევილამდე]] წაიწია წინ. ეს შეტევა იმდენად წრაფად იქნა განხორციელებული, რომ ფრანგული და ბრიტანული სამხედრო ნაწილები [[დიუნკერკი|დიუნკერკთან]] ალყაში მოქცეულები აღმოჩნდნენ. [[27 მაისი|27 მაისს]] მოკავშირეებმა დაიწყეს ალყაში მოქცეული 7500 ჯარისკაცის ევაკუაცია („[[ოპერაცია დინამო]]“). სახმელეთო ჯარების დაჯგუფება "A"-ს სატანკო დივიზიებმა შეტევა ჩვეულებრივ გააგრძელეს, სანამ [[გენერალ-პოლკოვნიკი|გენერალ-პოლკოვნიკმა]] [[რუნდშტეტი, გერდ ფონ|გერდ ფონ რუნდშტეტმა]] შეჩერების ბრძანება არ გასცა. ჰიტლერის [[24 მაისი]]ს ბრძანება შეტევის შეჩერების თაობაზე ისტორიული კვლევის დღემდე სადავო საკითხია, ბრძანების გაცემის მიზეზებზე ერთიანი აზრი არ არსებობს. [[4 ივნისი|4 ივნისს]] ევაკუაცია, რომლეშიც მონაწილეობა 900-მდე სატრანსპორტო გემმა მიიღო მონაწილეობა, დასრულებულ იქნა. მიუხედავად [[ლუფტვაფე]]ს შეუწყვეტელი ბომბარდირებისა, ევაკუირებულ იქნა დაახ. 337 000 ჯარისკაცი, აქედან 110 000 საფრანგეთის არმიის. დღევანდელი გადასახედიდან ჰიტლერის ბრძანება შეტევის შეჩერების შესახებ მძიმე ტაქტიკური შეცდომა იყო, რადგან ინგლისის არმიამ ბრძოლისუნარიანობა შეინარჩუნა და შემდგომში ვერმახტის ექსპანსიას ბრიტანეთში წინ გადაეღობა. [[ფაილი:Nazi-parading-in-elysian-fields-paris-desert-1940.png|thumb|250px|ვერმახტი პარიზში]] ბრიტანული არმიის ევაკუაციის შემდეგ, საფრანგეთი თავდაცვისთვის ემზადებობდა. [[ბენელუქსი]]ს დაპყრობით ვერმახტმა დაასრულა ოპერაცია „[[ფალ გელბი]]“ ''([[ქართული ენა|ქართ.]] „ყვითელი შემთხვევა“, [[გერმანული ენა|გერმ.]] Fall Gelb)'' და დაიწყო ოპერაცია „[[ფალ როტი]]“ ''([[ქართული ენა|ქართ.]] „წითელი შემთხვევა“, [[გერმანული ენა|გერმ.]] Fall Rot)''. [[5 ივნისი|5 ივნისს]] გერმანელებმა შეტევა დაიწყეს მდინარეების [[ესნი (მდინარე)|ესნისა]] და [[სომი (მდინარე)|სომის]] რეგიონში. [[9 ივნისი|9 ივნისს]] მე-6 ინფანტერიის დივიზიამ გადალახა მდ. [[სენა (მდინარე)|სენა]]. [[11 ივნისი|11 ივნისს]] [[მუსოლინი, ბენიტო|მუსოლინიმ]] ომი გამოუცხადა მოკავშირეთა ქვეყნებს. [[14 ივნისი|14 ივნისს]] ვერმახტის მე-18 არმიამ უბრძოლველად აიღო [[პარიზი]]. იმავდროულად სახმელეთო არმიათა დაჯგუფება "C"-მ გაარღვია მაჟინოს ხაზი და აიღო ციხესიმაგრე [[ვერდენი]]. [[17 ივნისი|17 ივნისს]] ახლადჩამოყალიბებული მთავრობის მეთაურმა, პრემიერ-მინისტრმა [[პეტენი, ანრი ფილიპ|ანრი ფილიპ პეტენმა]] საფრანგეთის კაპიტულაცია გამოაცხადა, რომელიც ოფიციალურად გაფორმდა [[1940]] წლის [[22 ივნისი|22 ივნისს]] [[კომპიენი]]ს ტყეში, ზუსტად იმ ადგილზე, სადაც [[1918]] წლის [[11 ნოემბერი|11 ნოემბერს]] გერმანიამ ხელი მოაწერა [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომში]] დამარცხების დოკუმენტს. ჰიტლერმა საამისაოდ [[მარშალი|მარშალ]] [[ფოში, ფერდინან|ფერდინან ფოშის]] ვაგონიც კი წამოაღებინა პარიზიდან. საომარი ცეცხლის შეწყვეტა ძალაში შევიდა [[25 ივნისი]]ს 01:35 საათზე. იმისათვის რომ საფრანგეთის ფლოტი გერმანელებს არ ჩავარდნოდათ ხელში, ბრიტანელებმა [[3 ივლისი|3 ივლისს]] დაბომბეს [[მერს-ელ-ქებირი]]ს პორტი, სადაც ფრანგული გემების ნაწილი იყო სტაციონირებული. [[ბლიცკრიგი]] დასავლეთ ფრონტზე 6 კვირა და 3 დღე გაგრძელდა, რომელმაც 135 000 მოკავშირეთა და 46 000 ვერმახტის ჯარისკაცის სიცოცხლე იმსხვერპლა. საფრანგეთი ორ ნაწილად იქნა გაყოფილი. ჩრდილოეთში (გერმანიის სფერო) სტაციონირებულ იქნენ ვერმახტის და ლუფტვაფეს ძალები ბრიტანეთზე ინვაზიის დასაწყებად. ატლანტის ოკეანის პორტებში და განსაკუთრებით [[ბრესტი (საფრანგეთი)|ბრესტში]] შეიქმნა [[კრიგსმარინე|კრიეგსმარინეს]] [[წყალქვეშა ნავი|წყალქვესა ნავების]] ბაზები. სამხრეთი და აღმოსავლეთი ნაწილი ფრანგული კონტროლის ქვეშ დარჩა, რომელსაც [[პეტენი, ანრი ფილიპ|პეტენის]] მარიონეტული მთავრობა განაგებდა ქალაქ [[ვიში]]დან. === საჰაერო ომი ინგლისისათვის (1940/41) === ინგლისისათვის საჰაერო ომის მიზანი ბრიტანეთში შეჭრისთვის ('''[[ოპერაცია „ზეელიოვე“]]''') მზადება იყო, რისთვისაც უპირველეს ყოვლისა [[ლუფტვაფე]]ს არაბრძოლისუნარიანი უნდა გაეხადა „[[სამეფო სამხედრო-საჰაერო ძალები]]“ ("RAF"). მიუხედავად ამისა ჰიტლერი იმედოვნებდა, რომ ინგლისი გერმანიის ასეთი აშკარა მუქარის გამო შეწყვეტდა ბრძოლას და ზავს ითხოვდა და შეჭრა საჭირო აღარ იქნებოდა. [[ფაილი:Churchill CCathedral H 14250.jpg|thumb|left|180px|ჩერჩილი დანგრეულ ქოვენთრიში]] ბოლო 2 წლის განმავლობაში ბრიტანეთი მთელი ძალებით ემზადებოდა საჰაერო ბრძოლისათვის. მარტო ბრძოლის დაწყებიდან პირველ სამ თვეში ინგლისელებმა 1.400 საბრძოლო თვითმფრინავი დაამზადეს. „რაფ-ი“ პილოტების ნაკლებობას განიცდიდა, რაც შევსებულ იქნა [[ბრიტანეთის თანამეგობრობა|ბრიტანეთის თანამეგობრობის]], ფრანგი, ამერიკელი, პოლონელი და ჩეხი მოხალისე მფრინავებით. ბრიტანელი მფრინავების თავგანწირულმა ბრძოლამ და დიდმა მატერიალურმა და ცოცხალმა დანაკარგებმა ორივე მხრიდან აიძულა ლუფტვაფე [[1940]] წლის ოქტომბრიდან შეემცირებინა ფართომასშტაბიანი ბომბარდირების აქციები და მთავარი აქცენტი ღამეულ თავდასხმებზე გადაეტანა. ლუფტვაფეს ხელმძღვანელობის და განსაკუთრებით [[ჰერმან გერინგი]]ს ფატალური შეცდომა იყო ინგლისელთა რადარების უგულველყოფა და ქალაქების და მშვიდობიანი მოსახლეობის დაბომბვა. მიუხედავად დიდი მსხვერპლისა „რაფ-ი“ ამ თავდასხმებს არ დაუსუსტებია, ხოლო რადარის ტექნოლოგიის მიზანმიმართული გამოყენებით ინგლისელები ეფექტურად ანადგურებდნენ ლეფტვაფეს თვითმფრინავებს. გიორინგი საჰაერო ომში დამარცხებას პილოტთა სიმხდალეს აბრალებდა, რას სიმართლეს არანაირად არ შეესაბამებოდა და უფრო ის მიზანი ჰქონდა რომ ყურადრება მისი პერსონიდან და საკუთარი შეცდომებიდან სხვა საგანზე გადაეტანა. [[ლონდონი]]სა და ინგლისის სხვა ქალაქების ბომბარდირებას 32.000 მშვიდობიანი მოსახლე შეეწირა. ქალაქი [[ქოვენთრი]] თითქმის მთლიანად მიწასთან იქნა გასწორებული. === ბალკანეთი (1940/41) === [[მუსოლინი, ბენიტო|ბენიტო მუსოლინის]] აგრესიული საგარეო პოლიტიკა მიმართული იყო ბალკანეთის წინაარმდეგ. [[1940]] წლის [[28 ოქტომბერი|28 ოქტომბერს]] [[იტალია]] თავისი კოლონიის, [[ალბანეთი]]ს ტერიტორიიდან თავს დაესხა [[საბერძნეთი|საბერძნეთს]]. მუსოლინიმ კავშირის დამყარება სცადა [[ბულგარეთი|ბულგარეთთან]], თუმცა ეს წინადადება უარყოფილ იქნა მეფე [[ბორის III (ბულგარეთი)|ბორის III]]-ის მიერ. საბერძნეთზე თავდასხმის გეგმას არ იცნობდა ჰიტლერიც, რომელიც ამ დროისათვის ბალკანეთზე ოპერაციის მომხრე არ იყო და ცდილობდა იტალიასთან ერთად ინგლისის ინვაზიის გეგმა განეხორციელებინა. [[დუჩე]]ს მიზანი იყო საბერძნეთი ბლიცკრიგით დაეპყრო, თუმცა ეს გეგმა არ შედგა. უკვე [[3 ნოემბერი|3 ნოემბერს]] ბერძნებმა დაიწყეს კონტრშეტევა მთელ ფრონტზე და აიძულეს იტალიელები თავდაცვით პოზიციაზე გადასულიყვნენ, [[14 ნოემბერი|14 ნოემბრისთვის]] კი უკვე თითქმის ალბანეთის საზღვრებამდე უკან დაახევინეს. მოკავშირის გარდაუვალი მარცხი რომ აეცილებინა, ჰიტლერმა ბრძანება გასცა ბალკანეთზე შეტევის — დაიწყო '''[[მარიტა (ოპერაცია)|ოპერაცია „მარიტა“]]'''. [[1941]] წლის დასაწყისში გერმანიამ სცადა მოლაპარაკების გზით გადაეჭრა კონფლიქტი. ჰიტლერმა [[იუგოსლავია]]ს შეთავაზა შეერთებოდა [[ბერლინი-რომი-ტოკიოს პაქტი|ბერლინი-რომი-ტოკიოს პაქტს]], თუმცა იგი ამ ეტაპზე უარყოფილ იქნა. გერმანიის მოკავშირეობაზე უარი განაცხადა საბერძნეთმაც, რომელიც წარმატებას წარმატებაზე აღწევდა იტალიის წინააღმდეგ ომში. [[9 მარტი]]ს იტალიური არმიის შეტევა ბერძენთა პოზიციებზე ტოტალური კრახით დასრულდა. [[27 მარტი|27 მარტს]] იუგოსლავია დათანხმდა გერმანიის წინადადებას და მისი მოკავშირე გახდა, თუმცა ამას შედეგად მოყვა მოსახლეობის მასობრივი უკმაყოფილება, საპროტესტო დემონსტრაციები და პუტჩი პრინც-რეგენტ პაველის მთავრობის წინააღმდეგ. მოკავშირეობის ხელშეკრულება გაუქმებულ იქნა. ყოველივე ამის შემდეგ გერმანიას მხოლოდ სამხედრო ინტერვენციის გზა დარჩა.[[6 აპრილი|6 აპრილს]] ვერმახტმა გადალახა იუგოსლავიის საზღვრები. პარალელურად [[ლუფტვაფე]]-მ დაიწყო [[ბელგრადი]]ს ფართომასშტაბიანი დაბომბვა. დანარჩენი უკვე დროის საკითხი იყო. [[10 აპრილი|10 აპრილს]] გერმანელებმა აიღეს [[ხორვატია|ხორვატიის]] დედაქალაქი [[ზაგრები]], 2 დღის შემდეგ [[12 აპრილი|12 აპრილს]] ბელგრადმა იარაღი დაყარა ვერმახტის სატანკო არმიების წინაშე. [[17 აპრილი|17 აპრილს]] ხელი მოეწერა იუგოსლავიის უსიტყვო კაპიტულაციას. [[6 აპრილი|6 აპრილსვე]] დაიწყო ვერმახტის შეტევა საბერძნეთზე, სადაც წინააღმდეგობა გაცილებით დიდი იყო ვიდრე იუგოსლავიაში. განსაკეთრებით დიდი დანაკარგები ვერმახტმა ნახა [[მეტაქსას ხაზი|მეტაქსას ხაზთან]], როდესაც მთიან რეგიონში ისინი ნელ-ნელა მიიწევდნენ წინ. [[9 აპრილი|9 აპრილს]] გერმანელებმა აიღეს [[სალონიკი]], რამაც აღმოსავლეთ მაკედონიაში სტაციონირებულ ბერძნულ სამხედრო შენაერთებს გზა მოუჭრა და მეტაქსას ხაზს გარღვევის საფრთხე დაემუქრა. ალბანეთის ფრონტიდან გადმოსროლილი ბერძნული ჯარები გერმანულ და იტალიურ ტანკებს და საჰაერო დაბომბვებს შეეწირნენ. [[21 აპრილი|21 აპრილს]] 223 000 ბერძენმა ჯარისკაცმა იარაღი დაყარა. საბერძნეთში სტაციონირებულმა ბრიტანულმა ჯარებმა თავდაცვითი ხაზი ააგეს [[თერმოპილე]]სთან, რომელიც [[24 აპრილი|24 აპრილს]] გადათელილ იქნა ვერმახტის მიერ. კატასტროფის თავიდან ასაცილებლად ბრიტანეთის მხედართმთავრობამ სასწრაფომ ევაკუაციის ოპერაცია დაიწყო და 50 000 ბრიტანელი მებრძოლი [[ეგვიპტე]]ში იქნა გადაყვანილი. [[27 აპრილი|27 აპრილს]] ვერმახტის ჯარები შევიდნენ [[ათენი|ათენში]]. [[25 აპრილი|25 აპრილს]] გერმანიისა და მის მოკავშირეთა 593 სატრანსპორტო თვითმფრინავმა საჰაერო დესანტი გადასხა [[კრეტა]]ზე ([[მერკური (ოპერაცია)|ოპერაცია „მერკური“]]). პარაშუტისტები მოწინააღმდეგისთვის ადვილ სამიზნეს წარმოადგენდნენ და დესანტმა დიდი დანაკლისი განიცადა. ასევე უშედეგოდ დასრულდა მათი ცდა აეღოთ რომელიმე ახლომდებარე აეროდრომი, რომლითაც დამხმარე ძალები შეძლებდნენ კუნძულზე გადმოსვლას, განსაკუთრებით კი არტილერია და ტანკები. მხოლოდ მას შემდეგ რაც ლუფტვაფემ საჰაერო ჰეგემონია მოიპოვა კრეტაზე და გაძლიერებული საზღვაო დესანტი გადმოსხდა კუნძულზე, შესაძლებელი იქნა აეროდრომების აღება. მოკავშირეთა ჯარები (მათ შორის [[ავსტრალია|ავსტრალიელები]] და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიელები]]) ერთი კვირის განმავლობაში იცავდნენ კრეტას, თუმც საბოლოოდ იძულებულნი გახდნენ 17.000 კაციანი კორპუსის ევაკუაცია მოეხდინათ. პირადი შემადგენლობის დიდი დანაკარგის გამო ჰიტლერმა შემდგომში ყოველთვის უარი განაცხადა შესაბამისი სახის საჰაერო სადესანტო ოპერაციებზე. === რუსეთის კამპანია (1941-1945) === ==== თავდასხმის სამხედრო გეგმა ==== [[ფაილი:RusFeldz41-42.jpg|thumb|right|250px|აღმოსავლეთ ფრონტი 1941-1942 წ.წ.]] ბალკანეთის ომმა [[სსრკ|საბჭოთა კავშირზე]] თავდასხმის თარიღი 4 კვირით გადაწია. მას ადგილი ჰქონდა [[1941]] წლის [[22 ივნისი|22 ივნისს]]. ამ დაგვიანებამ და უჩვეულოდ ადრე დამდგარმა ზამთარმა ხელი შეუშალა გერმანელთა გეგმის ოპერატიულ განვითარებას, რომელიც მიზნად ისახავდა ზამთრის დადგომამდე „არხანგელსკ-ასტრახანის ხაზის“ მიღწევას. [[ვერმახტი]]ს მთავარსარდლობის გამოთვლების თანახმად გეგმის ოპტიმალურად შესრულება შეიძლებოდა, თუკი ჯარების ზურგიდან მომარაგება [[ფსკოვი|ფსკოვ]]-[[კიევი|კიევ]]-[[ყირიმი]]ს გავლით შეუფერხებლად იწარმოებოდა. მიუხედავად ამისა, [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერი]] მოითხოვდა [[მოსკოვი]]ს აღებას და ამით გეგმის ოპტიმალური ვარიანტიდან გადახვევას. სსრკ-ზე თავდასასხმელად ვერმახტს მზად ჰყავდა 3 არმიათა დაჯგუფება. არმიათა ჯგუფ „ჩრდილოეთს“ (''[[გერმანული ენა|გერმ.]]:'' Die Heeresgruppe Nord), მთავარსარდალი [[გენერალ-ფელდმარშალი]] ფონ ლეები, უნდა აეღო [[ბალტიის ქვეყნები]] და შეტევა გაეგრძელებინა [[ლენინგრადი]]ს მიმართულებით. არმიათა ჯგუფ „ცენტრს“ (''[[გერმანული ენა|გერმ.]]:'' Die Heeresgruppe Mitte), მთავარსარდალი [[გენერალ-ფელდმარშალი]] ფონ ბოკი, უნდა შეეტია დედაქალაქ მოსკოვისათვის და შესაბამისად ყველაზე ძლიერად იყო აღჭურვილი. არმიათა ჯგუფ „სამხრეთს“ (''[[გერმანული ენა|გერმ.]]:'' Die Heeresgruppe Süd), მთავარსარდალი [[გენერალ-ფელდმარშალი]] ფონ რუნდშტეტი, უნდა დაეპყრო [[უკრაინა]]. საბჭოთა კავშირზე თავდასასხმელად მობილიზირებულ იქნენ გერმანიის სატელიტი ქვეყნების სამხედრო შენაერთებიც. დაგეგმილი იყო შეტევის განხორციელება დაპყრობილი [[ნორვეგია|ნორვეგიიდანაც]], რომელიც მიზნად ისახავდა [[მურმანსკი]]ს აღებას და იქ მდებარე რკინიგზის ხაზის და პორტის ხელში ჩაგდებას. ==== თავდასხმა ==== [[ფაილი:europe 1943-1945 map.png|thumb|250px|ევროპა 1943-1945 წ.წ.]] [[1941]] წლის [[22 ივნისი]]ს დილას ვერმახტის 149 დივიზიამ (მათ შორის ყველა გერმანული სატანკო და მოტორიზებული ძალები) გადალახა [[სსრკ|სსრკ-ის]] საზღვრები. 2 დივიზია შეტევას აწარმოებდა [[ფინეთი]]დან, 8 სტაციონირებული იყო [[ნორვეგია]]ში, 1 – [[დანია]]ში, 38 დივიზია დასავლეთ ფრონტზე მოქმედებდა, 2 იბრძოდა ჩრდილოეთ აფრიკაში და 7 — ბალკანეთზე. მიუხედავად ოპერატიული ინფორმაციისა, [[წითელი არმია|წითელი არმიის]] საშუალო და დაბალი რანგის სარდლობა გერმანელთა თავდასხმას მოუმზადებელი შეხვდა. უამრავი საბჭოთა მებრძოლი სსრკ-ის საზღვრის გასწვრივ რაიმე სერიოზული წინააღმდეგობის გაწევის გარეშე დანებდა მარშით მიმავალ ვერმახტის ჯარებს. ამის ერთადერთი ახსნა „[[პრევენციული დარტყმის თეზა|პრევენციული დარტყმის თეზით“]] თუ შეიძლება, რომელიც უკანასკნელ პერიოდში ისტორიკოსთა გარკვეული წრის მიერ გაზიარებული იქნა და რომელიც ჯერ კიდევ [[მესამე რაიხი]]ს იდეოლოგების მიერ გავრცელებულ ინფორმაცია ეყრდნობა. ამ ინფორმაციის მიხედვით საბჭოთა კავშირი თვითონ ემზადებოდა გერმანიაზე თავდასახმელად. ის ფაქტი, მართლა აპირებდა თუ არა სსრკ გერმანიაზე თავდასხმას და მართლა იყო თუ არა წითელი არმია მზად ასეთი ომისათვის, არ ამსუბუქებს ნაცისტური გერმანიის დანაშაულს ამ თავდასხმაში. სსრკ - ს წინააღმდეგ დაწყებული დაპყრობითი და გამანადგურებელი ხასიათის ომი იყო ჯერ კიდევ წლების წინ ჰიტლერის მიერ ფორმულირებული „აღმოსავლეთში საარსებო სფეროს“ მოპოვების გეგმის დამასრულებელი ეტაპი. === აშშ-ის ჩაბმა ომში (1941) === [[აშშ|ამერიკის შეერთებული შტატები]] თავიდან ფორმალურ ნეიტრალიტეტს იცავდა მიმდინარე კონფლიქტში. მოსახლეობის უმრავლესობის ანტისაომარი განწყობა ხელს უშლიდა პრეზიდენტ [[რუზველტი, ფრანკლინ დელანო|რუზველტს]] პირდაპირ მიეღო მონაწილეობა ომში [[დიდი ბრიტანეთი]]სა და [[სსრკ]]-ს მხარეზე. თუმცა ფარულად ამერიკა ყოველგვარ შესაძლებელ დახმარებას უწევდა ბრიტანეთს. [[1941]] წლის [[11 მარტი]]ს [[ლენდ-ლიზი|ლენდ-ლიზის]] კანონით ამერიკის [[კონგრესი (აშშ)|კონგრესმა]] ეს დახმარება კანონიერი გახადა. ამის შემდეგ [[აშშ]] დიდი რაოდენობით საბრძოლო და სამეურნეო იარაღს აწვდიდა როგორც ბრიტანეთს, ისე საბჭოთა კავშირს, რამაც გადამწყვეტი როლი ითამაშა გერმანიის და მისი მოკავშირეების დამარცხებაში. [[ფაილი:Franklin Roosevelt signing declaration of war against Japan.jpg|thumb|left|180px|რუზველტი ომს უცხადებს იაპონიას]] [[იაპონია|იაპონიის]] თავდასხმის შემდეგ აშშ-ს წყნარი ოკეანის ფლოტზე [[პერლ-ჰარბორზე თავდასხმა|პერლ-ჰარბორში]] [[1941]] წლის [[7 დეკემბერი|7 დეკემბერს]], ამერიკა იძულებული გახდა მეორე დღეს, [[8 დეკემბერი|8 დეკემბერს]], ომი გამოეცხადებინა [[გერმანია|გერმანიისა]] და იაპონიისათვის. აშშ-ს და დიდი ბრიტანეთის მთავრობათა მეთაურები შეთანხმდნენ პრიორიტეტი ევროპაზე გადაეტანათ და უპირველეს ყოვლისა დაემარცხებინათ გერმანია ''(„Germany first“)''. პირველ შეტაკებებს ამერიკისა და გერმანიის ჯარებს შორის ადგილი ჰქონდათ [[1942|1941]] წლის მიწურულს ჩრ. აფრიკაში. === ბრძოლა ჩრდილოეთ აფრიკაში 1940-1943 === ''მთავარი თემა: „[[აფრიკის კამპანია]]“'' იტალიელებმა ჩრდილოეთ აფრიკაში, ისევე როგორც ევროპაში, ბრიტანელთა წინააღმდეგ მთელი რიგი დამარცხებებისა იწვნიეს. [[1940]] წელს [[ლიბია]]ში წამოწყებული იტალიელთა შეტევა ტოტალური მარცხით დამთავრდა. გერმანელმა გენერალმა [[ერვინ რომელი|ერვინ რომელმა]] [[1941]] წლის თებერვალში მიიღო ბრძანება მოკავშირე იტალიელები დაეცვა. რომლის ხელქვეით მხოლოდ სუსტი შენაერთები იდგნენ. შეაფასა რა შექმნილი სიტუაცია, რომელი მივიდა იმ დასკვნამდე რომ ინგლისელთა შეტევის შემთხვევაში თავისი სუსტი ჯარებით თავდაცვას ვერ შეძლებდა. ამიტომ მან გადაწყვიტა თვითონ შეეტია მოწინააღმდეგისათვის და გამოეყენებინა მოულოდნელობის ეფექტი. [[31 მარტი|31 მარტს]] რომელმა შეტევა დაიწყო. მისი შეტევის მთავარი ძალა მიმართული იყო მერსა ბრეგას წინააღმდეგ, რომ შემდეგ [[კირენაიკა]]სკენ გაჭრილიყო. [[ერვინ რომელი|რომელის]] ვარაუდი გამართლდა, ოპერაცია წარმატებით განხორციელდა და გერმანელებმა [[ბენგაზი]]ც კი აიღეს. [[10 მარტი]]სათვის „[[აფრიკის კორპუსი]]“ აღმოსავლეთ ლიბიურ პორტ-ციხესიმაგრეს [[ტობრუკი|ტობრუკს]] მიადგა, რომელიც მცირე ხნით ადრე იტალიელებმა გაამაგრეს და შემდეგ თითქმის უბრძოლველად დატოვეს. მთელი 1 თვის განმავლობაში რომელის არმია უშედეგო იერიშს იერიშზე აწარმოებდა ტობრუკის წინააღმდეგ. [[13 აპრილი|13 აპრილს]] რომელმა იერიში შეწყვიტა. ასევე შეწყვეტილ იქნა წინსვლაც, ვინაიდან გერმანული არმიის მომარაგება ზურგიდან შეფერხებებით მიმდინარეობდა. ორივე მებრძოლი მხარე პოზიციურ საომარ სიტუაციაზე გადავიდა. ნოემბერის დასაწყისში ბრიტანელებმა კონტრშეტევა წამოიწყეს. [[26 ნოემბერი|26 ნოემბერს]] ბრიტანელთა მეორე კონტიერიშის შემდეგ ტობრუკის გარნიზონმა მოახერხა ალყის გარღვევა. [[7 დეკემბერი|7 დეკემბერს]] „აფრიკის კორპუსმა“ დაიხია გაზალას თავდაცვით ხაზამდე. თუმც ეს უკანადახევა დიდხანს არ გაგრძელებულა. [[1942]] წლის იანვარში რომელმა კვლავ იერიში მიიტანა ტობრუკზე. [[1942]] წლის [[26 მაისი|26 მაისს]] მან დაიწყო ტობრუკზე შეტევა — კოდური სახელი '''„[[ოპერაცია თეზეუსი]]“'''. მძიმე სატანკო ბრძოლების შემდეგ გერმანელებმა და მისმა მოკავშირეებმა შეძლეს [[10 ივნისი|10 ივნისს]] აეღოთ [[ბირ ჰახეიმი]], ხოლო [[20 ივნისი|20 ივნისს]] აღებულ იქნა ტობრუკი. ამ წარმატებისათვის რომელს [[გენერალ-ფელდმარშალი]]ს სამხედრო წოდება მიენიჭა. რომელის შემდგომი მიზანი [[ეგვიპტე]]ზე შეტევა იყო. გერმანელებს უნდა აეღოთ [[ალექსანდრია]] და [[სუეცის არხი]]. ამ მიზნებს წინ გადაეღობა ბრიტანელთა სარდალი [[ბერნარდ მონტგომერი]]. [[ელ ალამეინი]]ს მახლობლად ბრიტანელებმა თავდაცვის 65 კმ-იანი ხაზი ააგეს და გერმანელთა შეტევა შეაჩერეს. [[23 ოქტომბერი|23 ოქტომბერს]] მონტგომერის კონტშეტევა წამოიწყო. „აფრიკის კორპუსი“ ბრიტებზე რიცხობრივად მცირე იყო და იძულებული გახდა უკან დაეხია. გერმანელთა სიტუაცია სრულიად უიმედო შეიქმნა მას შემდეგ, რაც [[8 ნოემბერი|8 ნოემბერს]] ამერიკელები გადმოსხდნენ [[კასაბლანკა]]ში და [[ალჟირი|ალჟირში]] ('''„[[ოპერაცია ტორჩი]]“''') და გერმანელთა ზურგში მეორე ფრონტი გახსნენ. [[13 ნოემბერი|13 ნოემბერს]] ქალაქი ტობრუკი ბრიტანელებმა აიღეს. [[1943]] წელს რომელს უკანდახევის მეტი სხვა გზა არ ჰქონდა. [[23 იანვარი|23 იანვარს]] ბრიტებმა აიღეს [[ტრიპოლი]]. მარტ-აპრილში გერმანიისა და მის მოკავშირეთა ჯარები ალყაში აღმოჩდნენ ('''„[[ტუნისის კამპანია]]“'''). გერმანელთა შეუპოვარი ბრძოლა მხოლოდ მარეთის ხაზზე გრძელდებოდა. [[13 მაისი|13 მაისს]] „აფრიკის კორპუსი“ იძულებული გახდა კაპიტულაცია გამოეცხადებინა. === მეორე მსოფლიო ომის მესამე პერიოდი (1942 წლის 19 ნოემბერი - 1943 დეკემბერი) === III პერიოდი ხასიათდება საომარ მოქმედებათა მასშტაბებისა და დაძაბულობის ზრდით. ნაცისტური გერმანიის მესვეურები ყველა საშუალებით ცდილობდნენ გამარჯვების მიღწევას სსრკ-ზე. ნაცისტური დიქტატურის რეჟიმმა უკიდურესობამდე გააძლიერა ექსპლუატაცია, რეპრესიები და ძარცვა ოკუპირებული ქვეყნების რესურსების მაქსიმალური გამოყენების მიზნით. გერმანიისათვის მუშაობდა თითქმის მთელი ევროპის მრეწველობა, სოფლის მეურნეობა და ტრანსპორტი. [[1942]] ნოემბერში 267 [[დივიზია|დივიზიიდან]] და 5 [[ბრიგადა (სამხედრო)|ბრიგადიდან]], რომელიც გერმანიას ჰყავდა, 192 დივიზია (71 %) და 5 ბრიგადა მოქმედებდა წითელი არმიის წინააღმდეგ. გარდა ამისა, სსრკ-გერმანიის ფრონტზე იბრძოდა გერმანიის სატელიტთა 66 დივიზია და 13 ბრიგადა. ამ პერიოდში მეორე მსოფლიო ომის მთავარ ფრონტად სსრკ-გერმანიის ფრონტი რჩებოდა. [[1942]] წლის 19 ნოემბერს დაიწყო საბჭოთა ჯარების [[კონტრშეტევა]] სტალინგრადთან ([[სტალინგრადის ბრძოლა 1942-1943]]). 1943 წელს კურსკთან ბრძოლებში ([[კურსკის ბრძოლა 1943]]) ნაცისტური გერმანიის ჯარების განადგურების შედეგად, მოხდა ძირითადი გარდატეხა მეორე მსოფლიო ომის მსვლელობაში. გერმანია იძულებული გახდა გადასულიყო სტრატეგიულ თავდაცვაზე. საბჭოთა არმიამ დაიწყო ფართო შეტევა მთელ ფრონტზე. [[1943]] [[ზაფხული|ზაფხულსა]] და [[შემოდგომა]]ზე გაათავისუფლეს [[დონბასი]] და მარცხენა ნაპირის [[უკრაინა]], გადალახეს [[დნეპრი]] და დაიწყო [[ბელორუსია|ბელორუსიის]] გათავისუფლება. 1942 შემოდგომიდან ერთგვარად გააქტიურდა დიდი ბრიტანეთი და აშშ-ის სამხედრო მოქმედება. [[1942]] ოქრომბრის ბოლოს დაიწყო ინგლისის მე-8 არმიის (სარდალი გენერალი [[მონტგომერი, ალამაინელი|მონტგომერი]]) შეტევა ჩრდილოეთ აფრიკაში. ელ-ალამაინის ბრძოლაში ([[1942]] წლის 23 ოქტომბერი-4 ნოემბერი) გამარჯვების შემდეგ ინგლისის ჯარები 3 თვის განმავლობაში უტევდნენ გენერალ-ფელდმარშალ რომელის ჯარებს აფრიკის ჩრდილოეთ სანაპიროს გასწვრივ და გავიდნენ [[ტუნისი]]ს სამხრეთ საზღვართან. [[1942]] წლის 8 ნოემბერს დაიწყო ამერიკა-ინგლისის საექსპედიციო ძალების (150 ათ.) გადასხმა საფრანგეთის ჩრდილოეთ აფრიკაში. მალე მოკავშირეებმა დაიკავეს [[მაროკო]], [[ალჟირი]], შევიდნენ ტუნისში. [[1943]] ზაფხულში მოკავშირეთა ჯარებმა დაიკავეს კუნძული [[სიცილია]]. სექტემბერს გადასხეს საზღვაო დესანტები [[აპენინი ნახევარ კუნძული|აპენინის ნახევარ კუნძულზე]] ([[იტალიის კამპანია 1943-1945]]). საბჭოთა არმიის გამარჯვებები ხელს უწყობდა ევროპის ხალხთა ანტიფაშისტური ბრძოლის აღმავლობას. ომის III პერიოდში მოხდა არსებითი ცვლილებები [[წყნარი ოკეანე|წყნარ ოკეანესა]] და [[აზია]]ში მებრძოლ მხარეთა ძალთა თანაფარდობაში. [[1943]] განმავლობაში ამერიკის ჯარები გადასხდნენ [[ახალი გვინეა|ახალ გვინეაზე]], განდევნეს [[იაპონელები]] [[ალეუტი]]ს კუნძულებიდან, საგრძნობი ზარალი მიაყენეს იაპონიის სამხედრო და სავაჭრო ფლოტს. === მეორე მსოფლიო ომის მეოთხე პერიოდი (1944 წლის 1 იანვარი - 1945 წლის 8 მაისი) === ამ პერიოდის უმნიშვნელოვანესი სამხედრო-პოლიტიკური მოვლენები გაპირობებული იყო ანტიფაშისტური კოალიციის სამხედრო და ეკონომიური ძლიერების ზრდით, საბჭოთა შეიარაღებელი ძალების სულ უფრო მძლავრი დარტყმით და ევროპაში მოკავშირეთა მოქმედების აქტივიზაციით. [[ფაილი:Yalta summit 1945 with Churchill, Roosevelt, Stalin.jpg|thumb|right|ყირიმის კონფერენცია]] 1944 დასაწყისში 315 დივიზიისა და 10 ბრიგადიდან, რომელიც ნაცისტურ გერმანიას ჰყავდა, 198 დივიზია და 6 ბრიგადა სსრკ-გერმანიის ფრონტზე იბრძოდა. [[1944]] ზაფხულისათვის აშშ-ისა და დიდი ბრიტანეთის ჯარებმა განახორციელეს ნათ შეჭრა დასავლეთ ევროპაში [[ლა-მანში]]ს მხრიდან. მოკავშირეებს ძალთა აბსოლუტური უპირატესობა გააჩნდათ. 2 წლის სამზადისის შემდეგ, 1944 წლის 6 ივნისს დაიწყო [[ოპერაცია ოვერლორდი|ნორმანდიის სადესანტო ოპერაცია]]. 1944 წლის 19 აგვისტოს პარიზში დაიწყო აჯანყება. მოკავშირეთა ჯარების მისვლის მომენტისათვის დედაქალაქი უკვე [[ფრანგები|ფრანგი]] პატრიოტების ხელში იყო. უდიდესი შეტევითი ოპერაციებით აღინიშნა 1944 [[ზაფხული]] და [[შემოდგომა]]. 1944 [[ბელორუსიის ოპერაცია 1944|ბელორუსიის ოპერაციის]] შედეგად გათავისუფლდა [[ბელარუსი|ბელორუსია]] და [[ლიტვა|ლი]] სსრ მნიშვნელოვანი ნაწილი. საბჭოთა ჯარებმა პოლონეთის I არმიის ნაწილებთან ერთად დაიწყეს პოლონეთის გათავისუფლება. რუმინეთის მშრომელებმა კომუნისტური პარტიის ხელმძღვანელობით 1944 წლის 23 აგვისტოს დაამხეს [[ანტონესკუ, იონ|ი. ანტონესკუს]] სამხედრო-ფაშისტური დიქტატურა, 9 სექტემბერს აჯანყების შედეგად ბულგარეთში დაემხო მონარქისტული ფაშისტური რეჟიმი და შეიქმნა სამამულო ფრონტის მთავრობა, რომელმაც ომი გამოუცხადა გერმანიას. 29 აგვისტოს დაიწყო სლოვაკიის შეიარაღებული აჯანყება ფაშისტური დამპყრობთა წინააღმდეგ. საბჭოთა ჯარებმა 20 სექტემბერს დაიწყეს ჩეხოსლოვაკიის გათავისუფლება. ამავე დროს [[იუგოსლავია|იუგოსლავიის]] სახალხო-განმათავისუფლებელი არმიის ნაწილებმა საბჭოთა არმიის აქტიური მონაწილეობით 20 ოქტომბერს გაათავისუფლეს [[ბელგრადი]]. [[1944]] გერმანიის დამპყრობთაგან გათავისუფლდა ნორვეგიის ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთის რაიონი. [[1945]] დასაწყისისანაცს ფაშისტური გეისმანია ეკონომიური და სამხედრო რესურსები გამოიფიტა. [[1944]] შუა ხანიდან ნედლეულის ძირითადი წყაროების დაკარგვის გამო სწრაფად ეცემოდა სამხედრო წარმოება. მიუხედავად ამმათტოვას ანტიჰიტლერულ კოალიციაში განხეთქილების იმედი ჰთქონდა და ომის გაჭიანურებას ცდნენლობდა. [[1944]] წლის 16 დეკემბერს ფაშისტურმა ჯარებმა დაიწყეს კონტრშეტევა [[არდენების ოპერაცია 1944-1945|არდენში]]. ინგლის-ამერიკის მთავრობებმა საბჭოთა მთავრობას სთხოვეს აღმოსავლეთ ფრონტზე შეტევის დაჩქარება. [[ვისლა-ოდერის ოპერაცია 1945|ვისლა-ოდერის ოპერაციის]] მსვლელობაში საბჭოთა ჯარებმა გაანადგურეს გერმასტთა დაჯგუფება ვისლასა და ოდერს შორის, გაანადგურეს 35 დივიზია და მძიმე ზარალი მიაყენეს 25 დივიზიას. [[აღმოსავლეთ პრუსიის ოპერაცია 1945|აღმოსავლეთ პრუსიის ოპერაციის]] ( 1945)დროს განადგურდა გერმანელთა 25 დივიზია და მძიმე ზარალი განიცადა 12 დივიზიამ. საბჭოთა ჯარებმა იერიშით აიღეს [[კენიგსბერგი]]. 1945 წლის თებერვალ-აპრილის I ნახევარში გაანადგურეს მტრის მსხვილი დაჯგუფებები აღმოსავლეთ [[პომერანია]]სა და [[სილეზია]]ში, გაათავისუფლეს [[ბალტიის ზღვა|ბალტიის ზღვის]] სანაპირო დანციგიდან ოდერამდე. გერმანიის წინააღმდეგ მოქმედების კოორდინაციისათვის და ევროპაში ომის შემდეგ წესრიგის დამყარების საკითხებთან დაკავშირებით 1945 წლის 4-11 თებერვალს [[იალტა]]ში შედგა სსრკ-ის, აშშ-ისა და დიდი ბრიტანეთის ხელმძღვანელთა კონფერენცია ([[ყირიმის კონფერენცია 1945]]). [[ფაილი:Reichstag flag original.jpg|thumb|left|გამარჯვების დროშა რაიხსტაგზე]] ფაშისტური გერმანიის წინააღმდეგობის უკანასკნელი ცენტრი [[ბერლინი]] იყო. 16 აპრილს დაიწყო გრანდიოზული [[ბერლინის ოპერაცია 1945|ბერლინის ოპერაცია]] (1945). [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერის]] თვითმკვლელობის შემდეგ (30 აპრილი) ადმირალ [[დენიცი, კარლ|დენიცის]] მეთაურობით შეიქმნა მთავრობა, რომელიც წითელი არმიის წინააღმდეგ ბრძოლის გაგრძელებას ცდილობდა. 6-11 მაისს საბჭოთა არმიებმა ჩაატარეს [[პრაღის ოპერაცია 1945|პრაღის ოპერაცია]] (1945). ფართო ფრონტით შეტევის შედეგად საბჭოთა შეიარაღებულმა ძალებმა დაასრულეს ცენტრალური და სამხრეთ-აღმოსავლეთის ევროპის ქვეყნების გათავისუფლება. 4 მაისს ხელმოწერილ იქნა აქტი გერმანელთა ჯარების დანებების შესახებ ნიდერლანდში, ჩრდილოეთ-დასავლეთ გერმანიაში, შლეზვიგ-ჰოლშტაინსა და დანიაში. 5 მაისს დანებდნენ ფაშისტური ჯარები სამხრეთ და დასავლეთ ავსტრიაში, ბავარიაში, ტიროლში და სხვა რაიონებში. 8 მაისს, შუაღამისას საბჭოთა ჯარების მიერ დაკავებული კარლსჰორსტის გარეუბანში გერმანიის უმაღლესი მთავარსარდლობის წარმომადგენლებმა ფელდმარშალ [[კაიტელი, ვილჰელმ|ვ. კაიტელის]] მეთაურობით ხელი მოაწერეს აქტს ფაშისტური გერმანიის შეიარაღებული ძალების უსიტყვო [[კაპიტულაცია|კაპიტულაციის]] შესახებ. უსიტყვო კაპიტულაცია საბჭოთა მთავრობის დავალებით მიიღო საბჭოთა კავშირის მარშალმა [[ჟუკოვი, გიორგი|გ. ჟუკოვმა]] აშშ-ის, დიდი ბრიტანეთისა და საფრანგეთის წარმომადგენლებთან ერთად. == ომის დასასრული ევროპაში (1945) == ჰიტლარის სიკვდილის შემდეგ [[გროსადმირალი]] [[კარლ დენიცი]] [[1 მაისი|1 მაისს]] ფიურერის ანდერძისამებრ გერმანიის [[რაიხსპრეზიდენტი]] გახდა. დიონიცს სურდა გერმანელი მეომრები დასავლელ მოკავშირეებს ჩაბარებოდნენ ტყვედ, რათა თავი დაეხსნათ [[სსრკ]]-ის შურისძიებისაგან. ამისათვის მან გამოაცხადა, რომ აღმოსავლეთ ფრონტზე ბრძოლა გრძელდებოდა. [[2 მაისი|2 მაისს]] დიონიცმა თავისი შტაბი ჯერ კიდევ გერმანელთა ხელში მყოფ ქალაქ [[ფლენსბურგი|ფლენსბურგში]] განათავსა და შეადგინა მთავრობა, რომელსაც ხელმძღვანელობდა რაიხის ფინანსთა მინისტრი გრაფი [[კროზიგკი, იოჰან ლუდვიგ შვერინ ფონ|შვერინ ფონ კროზიგკი]]. [[4 მაისი|4 მაისს]] [[ნორვეგია]]ში ბრიტანელთა წინააღმდეგ მებრძოლმა „[[ვერმახტი]]ს“ შენაერთებმა, რომელთაც ხელმძღვანელობდათ „[[კრიგსმარინე]]ს“ ახლად დანიშნული მეთაური გენერალ-ადმირალი [[ფრიდებურგი, ჰანს-გეორგ ფონ|ჰანს-გეორგ ფონ ფრიდებურგი]] კაპიტულაცია გამოაცხადეს. [[7 მაისი|7 მაისს]] გენერალ-პოლკოვნიკმა [[იოდლი, ალფრედ|ალფრედ იოდლმა]] [[რეიმსი|რეიმსში]] ხელი მოაწერა დასავლელი მოკავშირეების წინაშე გერმანიის უსიტყვო კაპიტულაციას. მომდევნო დღეს [[ბერლინ-კარლსჰორტი|ბერლინ-კარლსჰორტში]] იგივე გააკეთა ოღონდ ამჯერად [[სსრკ]]-ის წინაშე გენერალ-ფელდმარშალმა [[კაიტელი, ვილჰელმ|ვილჰელმ კაიტეკმა]]. [[9მაისი|9 მაისს]] გერმანიის სრული კაპიტულაცია ძალაში შევიდა. მიუხედავად კაპიტულაცია გერმანელთა ხელში იყო ფრანგული ქალაქები: [[ბრესტი (საფრანგეთი)|ბრესტი]], [[ლა-როშელი]], [[ლორიანი]] და [[სენ-ნაზერი]], ასევე ავსტრიის ნაწილი, [[შლეზვიგ-ჰოლშტაინი]] და [[ბოჰემია]]. ამ უკანასკნელიდან 2 მილიონმა ჯარისკაცმა გაასწრო [[წითელი არმია|წითელი არმიის]] მოსვლას და დასავლელ მოკავშირეებს ჩაბარდა ტყვედ. === მეორე მსოფლიო ომის მეხუთე პერიოდი (9 მაისი - 2 სექტემბერი 1945) === [[ფაილი:Bundesarchiv Bild 183-R86965, Potsdamer Konferenz, Gruppenbild.jpg|thumb|150px]] [[ფაილი:Nagasakibomb.jpg|thumb|left|150px|ატომური ბომბი ნაგასაკიში]] აგრესიულ სახელმწიფოთა კოალიციიდან, რომელმაც მეორე მსოფლიო ომი გააჩაღა, 1945 მაისში [[ბრძოლა]]ს მხოლოდ იაპონია განაგრძობდა. 17 ივლისიდან - 2 აგვისტომდე შედგა სსრკ-ის (დელეგაციის მეთაური [[სტალინი, იოსებ|ი. სტალინი]]), აშშ-ის (დელეგაციის მეთაური [[ტრუმენი, ჰარი|ჰ. ტრუმენი]]) და დიდი ბრიტანეთის (დელეგაციის მეთაური [[ჩერჩილი, უინსტონ|უ. ჩერჩილი]], 28 ივლისიდან — [[ეტლი, კლემენტ|კ. ეტლი]]) მთავრობათა მეთაურების [[პოტსდამის კონფერენცია 1945]] ([[1945]]), მიიღეს გადაწყვეტილება გერმანიის დემილიტარიზაციის, დენაციფიკაციისა და დემოკრატიული გარდაქმნის შესახებ. დიდი ბრიტანეთის, აშშ-ისა და ჩინეთის მთავრობებმა წაუყენეს იაპონიას კაპიტულაციის კონკრეტული პირობები, რომლებიც იაპონიის მთავრობამ უარყო, სსრკ-მა, რომელმაც 1945 აპრილში მოახდინა სსრკ-იაპონიის ნეიტრალიტეტის შესახებ პაქტის დენონსირება, დაადასტურა მზადყოფნა ჩაბმულიყო ომში იაპონიის წინააღმდეგ. [[6 აგვისტო]]სა და [[9 აგვისტო]]ს [[აშშ|აშშ-მა]] [[ატომური ბომბი|ატომური ბომბები]] [[ჰიროსიმას და ნაგასაკის ატომური დაბომბვა|ჩამოაგდო]] [[ჰიროსიმა]]სა და [[ნაგასაკი]]ში, რის შედეგადაც დაიხოცა და დასახიჩრდა 1/4 მლნ-მდე მშვიდობიანი მცხოვრები. 8 აგვისტოს სსრკ-მა ომი გამოუცხადა იაპონიას. 9 აგვისტოს საბჭოთა [[შეიარაღებული ძალები|შეიარაღებულმა ძალებმა]] დაიწყეს საომარი მოქმედება [[მანჯურია|მანჯურიაში]] განლაგებული იაპონელთა [[კვანტუნის არმია|კვანტუნის არმიის]] (1,2 მლნ. კაცი) წინააღმდეგ. 10 აგვისტოს იაპონიის წინააღმდეგ ომში ჩაება [[მონღოლეთი|მონღოლეთის სახალხო რესპუბლიკაც]]. საბჭოთა ჯარებმა სწრაფი შეტევით მოკლე დროში გაანადგურეს [[კვანტუნის არმია]] და გაათავისუფლეს ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთის ჩინეთის ნაწილი, ჩრდილოეთ კორეა, კუნძული [[სახალინი]] და [[კურილიის კუნძულები|კურილიის]] კუნძულები. გათავისუფლებული მანჯურია ეკონომიკურად ჩინეთის ერთ-ერთი ყველაზე განვითარებული რაიონი, გადაიქცა ჩინეთის რევ. ძალების სამხედრო-სტრატეგიულ პლაცდარმად. იაპონიის უსიტყვო კაპიტულაციით [[1945]] წლის [[2 სექტემბერი|2 სექტემბერს]] დასრულდა მეორე მსოფლიო ომი. === მეორე მსოფლიო ომის შედეგები === მეორე მსოფლიო ომმა უდიდესი გავლენა იქონია კაცობრიობის ბედზე. გერმანია, იტალია და იაპონია გარკვეული ხნით გამოეთიშნენ მსოფლიოს, როგორც ძლიერი სახელმწიფოები. [[ევროპა]]ში გადამწყვეტი როლი აშშ-ს და მსოფლიოში ახლად გაბატონებულ სსრკ-ს ჰქონდათ მას შემდეგ, რაც 1940 გერმანიამ საფრანგეთი დაიპყრო, ხოლო დიდი ბრიტანეთი უძლური იყო დაემარცხებინა გერმანია. [[ომი|ომში]] მონაწილეობდა 72 [[სახელმწიფო]] (დედამიწის მოსახლეობის 80 %). ბრძოლები მიმდინარეობდა 40 სახელმწიფოს ტერიტორიაზე. [[შეიარაღებული ძალები|შეიარაღებულ ძალებში]] მობილიზებულ იქნა 110 მლნ. კაცი. დაიღუპა 62 მლნ. კაცი (სსრკ — 27 მლნ., გერმანია — 5,25 მლნ., [[პოლონეთი]] — 4,5-6 მლნ., იუგოსლავია — 1,7 მლნ., იაპონია — 1,8 მლნ., აშშ — 318 000, დიდი ბრიტანეთი — 386 000, საფრანგეთი — 810 000, იტალია — 330 000, რუმინეთი — 378 000, უნგრეთი — 420 000, ფინეთი — 84 000), სამხედრო ხარჯები და ზარალი 4 ტრილიონ დოლარს შეადგენდა. ომს თან სდევდა საშინელი ნგრევა. განადგურდა ათიათასობით [[ქალაქი]] და [[სოფელი]], უბედურება თავს დაატყდა ათეულობით მლნ. ადამიანს. ამ ომში საბოლოოდ განადგურდა [[ნაციზმი]] და [[ფაშიზმი]], როგორც საერთაშორისო იმპერიალიზმის დამკვრელი ძალა. ანტიჰიტლერული [[კოალიცია|კოალიციის]] გადამწყვეტმა გამარჯვებამ ხელი შეუწყო რევოლუციურ გარდაქმნებს მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში. მეორე მსოფლიო ომის შედეგებმა გაადვილა და დააჩქარა მთელ რიგ ქვეყნებში სახალხო-დემოკრატიული და სოციალისტური რევოლუციების გამარჯვება. დამყარდა მსოფლიოში ახალი პოლიტიკური და სამართლებრივი წესრიგი. მეორე მსოფლიო ომი წარმოადგენს უდიდეს ეტაპს სამხედრო ხელოვნების განვითარების ისტორიაში. == მნიშვნელოვანი მოვლენები == '''[[1939]] წ''' * [[23 აგვისტო]] — „მოლოტოვ-რიბენტროპის“ ზავი. * [[1 სექტემბერი]] — გერმანიის თავდასხვა პოლონეთზე. * [[3 სექტემბერი]] — გერმანიას ომი გამოუცხადა ინგლისმა და საფრანგეთმა. * [[16 სექტემბერი]] — ნაცისტებმა ალყა შემოარტყეს ვარშავას. * [[17 სექტემბერი]] — „[[უცნაური ომი]]“ საფრანგეთ-ინგლისისა გერმანიასთან. * [[მარტი]] — გერმანიამ დაიპყრო ჩეხოსლოვაკიის დარჩენილი ნაწილი. * [[22 მარტი]] — გერმანიამ დაიკავა ლიტვის კუთვნილი ქალაქი მემელი. * [[2 ოქტომბერი]] — პოლონეთის არმიის დარჩენილმა ნაწილმა იარაღი დაყარა. * გერმანიასა და იტალიას შორის დაიდო ახალი ხელშეკრულება ურთიერთობების შესახებ. '''[[1940]] წ''' * [[9 აპრილი]] — გერმანელები შეიჭრნენ დანიასა და ნორვეგიაში. * [[10 მაისი]] — გერმანიის საფრანგეთზე თავდასხმა. * [[24 ივნისი]]: [[საფრანგეთი|საფრანგეთსა]] და [[იტალია]]ს შორის ზავი დაიდო. * [[აგვისტო]] — ლიტვა, ლატვია და ესტონეთი იძულებით შევიდა საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში. * სსრკ-მ რუმინეთისგან წაართვა ბესარაბია და ბუკოვინა. '''[[1941]] წ''' * [[აპრილი]] — გერმანიის ბულგარეთზე თავდასხმა. * [[7 დეკემბერი]] — იაპონიამ დაარტყა ამერიკას. * [[მარტი]] — აშშ-ს კონგრესმა მიიღო კანონი ლენდ-ლიზის შესახებ. * გერმანიის რუსეთზე თავდასხმა. '''[[1942]] წ''' * [[1 იანვარი]] — მოხდა ტერიტორიების განაწილება. * 26 ქვეყნის გაერთიანება. * ომის ძირეული გარდატეხა. '''[[1943]] წ''' * [[5 ივლისი]] ბრძოლები კურსკის შვერილზე დაიწყო გერმანელთა შეტევით. * [[ივლისი]] ინგლის-აშშ ჯარებმა დაამარცხეს იტალია-გერმანიის ძალები ჩრდილოეთ აფრიკაში. * [[დეკემბერი]] — ირანის დედაქალაქ თეირანში შეიკრიბნენ ანტიჰიტლერულ კოალიციაში გაერთიანებული სამი ძირითადი ქვეყნის, აშშ, სსრკ და დიდი ბრიტანეთის ლიდერები — ფ. რუზველტი, ი. სტალინი და უ. ჩერჩილი. '''[[1944]] წ''' * [[18 აგვისტო]] — საფრანგეთის წინააღმდეგობის მოძრაობამ დაიწყო ანტინაცისტური აჯანყება პარიზში. * შეთქმულება მოაწყეს ჰიტლერის წინააღმდეგ. * ზაფხულისათვის საბჭოთა არმიამ გაათავისუფლა მტრის მიერ ოკუპირებული ტერიტორიების 3/4 ნაწილი. '''[[1945]] წ''' * [[იანვარი]] — შეტევაზე გადასული საბჭოთა ძალები შევიდნენ გერმანიის ტერიტორიაზე. * [[8 მაისი]] — გერმანიის კაპიტულაცია. * [[9 მაისი]] — [[დიდი სამამულო ომი]]ს დასასრული. * [[2 სექტემბერი]] — იაპონიის კაპიტულაცია, მეორე მსოფლიო ომის დასასრული. == ლიტერატურა == {{ქსე|6|583|სიმონიძე გ.}} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.archives.gov/research/ww2/photos/#germany მეორე მსოფლიო ომის სურათები] * [https://www.youtube.com/watch?v=WOVEy1tC7nk მეორე მსოფლიო ომი ევროპაში — ყოველი დღე] // [[YouTube]] * [https://www.youtube.com/watch?v=6_1rzp2YVxQ მეორე მსოფლიო ომი წყნარ ოკეანეში — ყოველი დღე] * [https://www.youtube.com/watch?v=1e_AZ3j2LbY მეორე მსოფლიო ომი წყნარ ოკეანეში და ევროპაში — ყოველი დღე] // [[YouTube]] {{პორტალი ომი}} {{ყოფილი რჩეული}} [[კატეგორია:მეორე მსოფლიო ომი|*]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ომები]] [[კატეგორია:1939 წლის კონფლიქტები]] hig92ivqjqifpdjkdhnpyji8udwi20o 4402789 4402788 2022-08-02T18:37:19Z DerFuchs 6187 მომხარებელმა მოხსნა დაცვა „[[მეორე მსოფლიო ომი]]“-დან wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო კონფლიქტი |კონფლიქტი=მეორე მსოფლიო ომი |ნაწილი= |სურათი=[[ფაილი:Infobox collage for WWII.PNG|270px]] |სათაური= |თარიღი=1 სექტემბერი, 1939 – 2 სექტემბერი, 1945 |მდებარეობა=[[ევროპა]], [[წყნარი ოკეანე]], [[ატლანტის ოკეანე]], [[სამხრეთ-აღმოსავლეთი აზია]], [[ჩინეთი]], [[ახლო აღმოსავლეთი]], [[ხმელთაშუა ზღვა]] და [[აფრიკა]] |casus= |შედეგი=[[მოკავშირეები|მოკავშირეეების]] გამარჯვება, [[გაერო]]ს შექმნა, [[აშშ]]-სა და [[სსრკ|საბჭოთა კავშირის]] ზესახელმწიფოებად ქცევა, [[NATO]]-სა და [[ვარშავის პაქტი]]ს შექმნა, [[ცივი ომი]]ს დაწყება. [[#მეორე მსოფლიო ომის შედეგები|მეტი...]] |ტერიტორია= |მხარე1='''[[მოკავშირეები]]''' |მხარე2='''[[ღერძი ბერლინი-რომი-ტოკიო]]''' |მეთაური1={{plainlist| * {{დროშანიშანი|სსრკ}} '''[[იოსებ სტალინი]]''' * {{დროშანიშანი|აშშ}} '''[[ფრანკლინ რუზველტი|ფრანკილინ რუზველტი]]''' (1941—1945) * {{დროშანიშანი|აშშ}} [[ჰარი ტრუმანი]] (1945) * {{დროშანიშანი|დიდი ბრიტანეთი}} '''[[ნევილ ჩემბერლენი]]''' (1939—1940) * {{დროშანიშანი|დიდი ბრიტანეთი}} [[უინსტონ ჩერჩილი]] (1940—1945) * {{დროშანიშანი|დიდი ბრიტანეთი}} [[კლემენტ ეტლი]] (1945) * {{დროშანიშანი|ჩინეთის რესპუბლიკა}} [[ჩან კაიში]] }} |მეთაური2={{plainlist| * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} '''[[ადოლფ ჰიტლერი]]''' (1939—1945) * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} [[იოზეფ გებელსი]] (1945) * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} [[კარლ დენიცი]] (1945) * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} [[იოჰან ლუდვიგ შვერინ ფონ კროზიგკი]] (1945) * {{დროშანიშანი|იაპონიის იმპერია}} '''[[ჰიროჰიტო]]''' * [[File:Flag of Italy (1861-1946).svg|border|20px]] '''[[ბენიტო მუსოლინი]]''' }} |ძალა1= |ძალა2= |დანაკარგები1='''სამხედრო:'''<br />16 000 000-ზე მეტი<br />'''სამოქალაქო:'''<br />45 000 000-ზე მეტი<br />'''სულ:'''<br />61 000 000-ზე მეტი |დანაკარგები2='''სამხედრო:'''<br />8 000 000-ზე მეტი<br />'''სამოქალაქო:'''4 000 000-ზე მეტი<br />'''სულ:'''<br />12 000 000-ზე მეტი |შენიშვნა= }} {{მეორე მსოფლიო ომის კამპანიები}} [[ფაილი:Second world war europe animation small.gif|thumb|250px|ომის მსვლელობა ევროპაში (ანიმაცია)]] '''მეორე მსოფლიო ომი''' — ყველაზე მასშტაბური და სისხლისმღვრელი კონფლიქტი კაცობრიობის ისტორიაში. [[აზია]]ში ის დაიწყო [[მეორე იაპონია-ჩინეთის ომი]]თ [[1937]] წლის [[7 ივლისი|7 ივლისს]] და [[ევროპა]]ში [[გერმანია|გერმანიის]] თავდასხმით [[პოლონეთი|პოლონეთზე]] [[1939]] წლის [[1 სექტემბერი|1 სექტემბერს]]. საომარი მდგომარეობა ევროპაში დასრულდა [[1945]] წლის [[8 მაისი]]ს [[ვერმახტი]]ს კაპიტულაციით, ხოლო აზიაში — [[1945]] წლის [[2 სექტემბერი|2 სექტემბერს]] [[იაპონია|იაპონიის]] კაპიტულაციით. მეორე მსოფლიო ომის განმავლობაში გერმანია, [[იტალია]] და იაპონია აწარმოებდნენ დამპყრობლურ ომებს მსოფლიოს მრავალი ქვეყნის წინააღმდეგ. მათი მთავარი მოწინააღმდეგეები იყვნენ: [[საფრანგეთი]], [[დიდი ბრიტანეთი]] და [[ჩინეთის რესპუბლიკა]], [[რიბენტროპ-მოლოტოვის პაქტი]]ს დარღვევის შემდეგ [[სსრკ|საბჭოთა კავშირი]] და იაპონიის [[თავდასხმა პერლ-ჰარბორზე|პერლ-ჰარბორზე თავდასხმის]] შემდეგ — [[აშშ|ამერიკის შეერთებული შტატები]]. მეორე მსოფლიო ომის ძირითადი ბრძოლის ადგილი იყო: აზია, [[წყნარი ოკეანე|წყნარი ოკეანის აუზი]], ევროპა და [[აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკა]]. საომარი შეტაკებები მიმდინარეობდა აგრეთვე [[ჩრდილოეთი ამერიკა|ჩრდილოეთ ამერიკაში]] ([[არქტიკა]]) [[ალასკა]]სა და [[გრენლანდია]]ზე, ახლო აღმოსავლეთში — [[ერაყი|ერაყსა]] და [[ირანი|ირანში]], აღმოსავლეთ აფრიკაში — [[ეთიოპია]]სა და [[სომალი]]ში, აგრეთვე [[სამხრეთი ამერიკა|სამხრეთ ამერიკაში]] ([[სურინამი]]ს დაპყრობა), [[ტიბეტი|ტიბეტში]] (ტოლსტოი-დოლანის მისია) და [[ანტარქტიდა]]ზეც კი (ოპერაცია „ტაბარინი“). მეორე მსოფლიო ომმა იმსხვერპლა [[მეორე მსოფლიო ომში დაღუპულები|60 მილიონამდე]] ადამიანის სიცოცხლე, მათ შორის 20 მილიონამდე მშვიდობიანი მოქალაქის. ომის სულისკვეთება გაჟღენთილი იყო მძლავრი იდეოლოგიზმით, რამაც ურიცხვი [[სამხედრო დანაშაული]] და მშვიდობიან მოსახლეობაზე სისტემატიური ძალადობა გამოიწვია, რომელიც [[გენოციდი|გენოციდშიც]] კი გადაიზარდა. == დაწყებისა და დასრულების თარიღები == ზოგადად, ითვლება, რომ [[ევროპა|ევროპაში]] მეორე მსოფლიო ომი დაიწყო 1939 წლის 1 სექტემბერს,{{sfn|Weinberg|2005|p=6}}<ref>Wells, Anne Sharp (2014) ''Historical Dictionary of World War II: The War against Germany and Italy''. Rowman & Littlefield Publishing. p. 7.</ref> [[გერმანიის შეჭრა პოლონეთში|პოლონეთში გერმანიის შეჭრით]]. აღმოსავლეთში ომის დაწყების თარიღებად შეიძლება ჩაითვალოს [[იაპონია-ჩინეთის მეორე ომი|ჩინეთ-იაპონიის მეორე ომის]] დაწყება 1937 წლის 7 ივლისს<ref>{{Cite book|first1=John|last1=Ferris|first2=Evan|last2=Mawdsley|title=The Cambridge History of the Second World War, Volume I: Fighting the War|location=[[Cambridge]]|language=en|publisher=[[Cambridge University Press]]|year=2015}}</ref>{{sfn|Förster|Gessler|2005|p=64}} ან [[იაპონიის შეჭრა მანჯურიაში]], 1931 წლის 19 სექტემბერს.<ref>Ghuhl, Wernar (2007) ''Imperial Japan's World War Two'' Transaction Publishers pp. 7, 30</ref><ref>Polmar, Norman; Thomas B. Allen (1991) World War II: America at war, 1941–1945 {{ISBN|978-0-394-58530-7}}</ref> ზოგი ემხრობა ბრიტანელი ისტორიკოს [[ა. ჯ. პ. ტაეილორი|ა. ჯ. პ. ტაეილორს,]] რომელიც თვლის, რომ მეორე მსოფლიო ომად ევროპისა და აზიის კონფლიქტები [[1941]] წლეს გადაიქცა, ომში [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]-სა და [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]]-ს ჩართვის შემდეგ. ომის დაწყების სხვა თარიღად შეიძლება ჩაითვალოს [[იტალიის შეჭრა აბისინია|იტალიის შეჭრა აბისინიაში]] 1935 წლის 3 ოქტომბერს.<ref>{{Harvnb|Ben-Horin|1943|p=169}}; {{Harvnb|Taylor|1979|p=124}}; Yisreelit, Hevrah Mizrahit (1965). ''Asian and African Studies'', p. 191.<br />For 1941 see {{Harvnb|Taylor|1961|p=vii}}; Kellogg, William O (2003). ''American History the Easy Way''. Barron's Educational Series. p. 236 {{ISBN|0-7641-1973-7}}.<br />There is also the viewpoint that both World War&nbsp;I and World War&nbsp;II are part of the same "[[European Civil War]]" or "[[Second Thirty Years War]]": {{Harvnb|Canfora|2006|p=155}}; {{Harvnb|Prins|2002|p=11}}.</ref> ბრიტანელი ისტორიკოსი [[ენტონი ბივორი]] თვლის, რომ მეორე მსოფლიო ომი დაიწყო [[ხალხინის გოლის ბრძოლა|ხალხინის გოლის ბრძოლით]] 1939 წლის მაისიდან სექტემბრამდე.{{sfn|Beevor|2012|p=10}} სხვები [[ესპანეთის სამოქალაქო ომი|ესპანეთის სამოქალაქო ომს]] მიიჩნევენ მეორე მსოფლიო ომის საწყისად ან პრელუდიად.<ref>{{Cite news|url=https://www.npr.org/2017/03/10/519462137/in-many-ways-author-says-spanish-civil-war-was-the-first-battle-of-wwii|title=In Many Ways, Author Says, Spanish Civil War Was 'The First Battle Of WWII'|website=NPR.org|access-date=16 April 2021|archive-date=16 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416013707/https://www.npr.org/2017/03/10/519462137/in-many-ways-author-says-spanish-civil-war-was-the-first-battle-of-wwii|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite journal|url=https://www.jstor.org/stable/40105814|title=The Spanish Civil War and the Coming of the Second World War|author=Frank, Willard C.|year=1987|journal=The International History Review|volume=9|issue=3|pages=368–409|doi=10.1080/07075332.1987.9640449|jstor=40105814|via=JSTOR|access-date=17 February 2022|archive-date=1 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220201143429/https://www.jstor.org/stable/40105814|url-status=live}}</ref> ომის დაწყების თარიღი არ არის საერთოდ შეთანხმებული, მაგრამ ფართოდაა აღიარებული 1945 წლის 14 აგვისტოს ცეცხლის შეწყვეტა ([[იაპონიაში გამარჯვების დღე]]) ომის დასრულების თარიღად, და არა 1945 წლის 2 სექტემბერს [[იაპონიის კაპიტულაცია]], რომელმაც დაასრულა ომი აზიაში. მოკავშირეებსა და იაპონიას შორის ზავი 1951 წელს დაიდო.{{sfn|Masaya|1990|p=4}} 1990 წელს [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანებამ]] დაასრულა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ წარმოქმნილი უდიდესი პრობლემა.<ref>{{cite web|title=History of German-American Relations » 1989–1994 – Reunification » "Two-plus-Four-Treaty": Treaty on the Final Settlement with Respect to Germany, September 12, 1990|url=https://usa.usembassy.de/etexts/2plusfour8994e.htm|publisher=usa.usembassy.de|access-date=6 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120507180629/https://usa.usembassy.de/etexts/2plusfour8994e.htm|archive-date=7 May 2012|url-status=live}}</ref> იაპონიასა და სსრკ-ს შორის სამშვიდობო ხელშეკრულება არასდროს დადებულა,<ref>[https://asiatimes.com/article/fact-box-japan-russia-never-signed-wwii-peace-treaty/ Why Japan and Russia never signed a WWII peace treaty] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180604072306/https://www.atimes.com/article/fact-box-japan-russia-never-signed-wwii-peace-treaty/ |date=4 June 2018 }}. ''Asia Times''.</ref> თუმცა ქვეყნებს შორის ომი ოფიციალურად დასრულდა 1956 წლის დეკლარაციით, რომლითაც აღდგა ქვეყნებს შორის დიპლომატიური ურთიერთობები.<ref name=nyt>[https://www.nytimes.com/1956/10/20/archives/texts-of-sovietjapanese-statements-peace-declaration-trade-protocol.html?sq=Soviet-Japanese+Joint+Declaration&scp=1&st=p ''Texts of Soviet–Japanese Statements; Peace Declaration Trade Protocol.''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211209133402/https://www.nytimes.com/1956/10/20/archives/texts-of-sovietjapanese-statements-peace-declaration-trade-protocol.html?sq=Soviet-Japanese+Joint+Declaration&scp=1&st=p |date=9 December 2021 }} [[New York Times]], page 2, 20 October 1956.<br />Subtitle: "Moscow, October 19. (UP) – Following are the texts of a Soviet–Japanese peace declaration and of a trade protocol between the two countries, signed here today, in unofficial translation from the Russian". Quote: "The state of war between the U.S.S.R. and Japan ends on the day the present declaration enters into force [...]"</ref> == ომისწინა პერიოდი == === პოლიტიკური ვითარება === [[ფაილი:WWIIPreHistory.png|მინი|მარჯვნივ|250პქ|ომის წინა პერიოდი 1935-1939]] [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] 20-იან და 30-იან წლებში ევროპის ბევრი სახელმწიფო ტოტალიტარული რეჟიმის მმართველობის ქვეშ აღმოჩნდა. [[1922]] წელს [[იტალია|იტალიის]] სათავეში [[მუსოლინი, ბენიტო|ბენიტო მუსოლინი]] და [[ფაშიზმი|ფაშისტური]] პარტია მოექცა. მათი ექსპანსიური საგარეო პოლიტიკის შედეგი იყო [[ეთიოპია|ეთიოპიის]] ([[1936]]) და [[ალბანეთი]]ს ([[1939]]) ანექსია. [[ვაიმარის რესპუბლიკა|გერმანია]]ში ამ პერიოდში ძლიერდებოდა [[გერმანიის ნაციონალ-სოციალისტური მუშათა პარტია|ნაცისტური პარტია]], რომლის ლიდერიც [[ადოლფ ჰიტლერი]], [[1933]] წლის [[30 იანვარი|30 იანვარს]] გერმანიის [[გერმანიის კანცლერები|კანცლერი]] გახდა. ჰიტლერის საგარეო პოლიტიკა მიმართული იყო „[[ვერსალის ზავი]]ს“ წინააღმდეგ, მიზნად ისახავდა ე.წ. „დიდი გერმანული რაიხის“ შექმნას და „საარსებო გარემოს“ მოპოვებას აღმოსავლეთში. [[ზაარლანდი|ზაარის მხარის]] ([[1935]]), [[რაინი (მდინარე)|რაინის ოლქის]] ([[1936]]), [[ავსტრიის ანშლუსი|ავსტრიის]] ([[1938]]) და [[სუდეტები|სუდეტის მიწების]] ([[1938]]) მიერთებით ჰიტლერმა თავისი გეგმის პირველი ორი პუნქტი მეტ-ნაკლებად შეასრულა. [[დიდი ბრიტანეთი|ინგლისისა]] და [[საფრანგეთი]]ს დათმობითმა პოლიტიკამ ყოველივე ამას დიდად შეუწყო ხელი. მაშინაც კი, როცა გერმანიამ [[ჩეხეთი]] მთლიანად შეიერთა ([[1939]] წლის ''მარტი'') ინგლისი და საფრანგეთი მხოლოდ პროტესტის ნოტით დაკმაყოფილდნენ. ამ მოვლენებიდან მცირე ხნის შემდეგ [[ლიტვა]]მ გერმანიას დაუთმო [[მემელლანდი|მემელის მიწები]], [[სლოვაკეთი]] დამოუკიდებელი დარჩა, თუმცა გერმანიის პატრონაჟის ქვეშ. ძნელი მისახვედრი არ იყო რომ ამ ქვეყნების შემდეგ ჯერი [[პოლონეთი|პოლონეთზე]] მიდგებოდა. ამის საპირისპიროდ პოლონეთის, საფრანგეთის და ინგლისის მთავრობებმა ხელი მოაწერეს ურთიერთდახმარების ხელშეკრულებას. [[1939]] წლის ''აგვისტოში'' ყველასთვის მოულოდნელად გერმანიამ და [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ-მ]] ხელი მოაწერეს „ურთიერთთავდაუსხმელობის პაქტს„ (''ე.წ. „[[რიბენტროპ-მოლოტოვის პაქტი]]“''), რომლის დამატებით, საიდუმლო პროტოკოლში ზუსტად იყო განსაზღვრული ამ ორი ქვეყნის ტერიტორიული ამბიციები აღმოსავლეთ ევროპის დაპყრობის შემთხევევაში. პოლონეთი გერმანიასა და სსრკ-ს შორის უნდა გაყოფილიყო, ხოლო [[ბალტიის ქვეყნები]] და [[ფინეთი]] სსრკ-ის „ინტერესების სფეროდ“ ცხადდებოდა. [[იაპონია|იაპონიის]] ექსპანსიური პოლიტიკა XX საუკუნის 30-იან წლებში დაიწყო. ამ ქვეყნის უმთავრესი ინტერესი [[ჩინეთის რესპუბლიკა]] იყო, რომლის ჩრდილოეთი რეგიონი, [[მანჯურია]], [[1931]] წელს [[იაპონია|იაპონიის]] მიერ იქნა ანექსირებული და [[მანშუს პროტექტორატი]]ს სახელით მისი გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა. საერთაშორისო პროტესტის გამო [[იაპონია]]მ დატოვა „[[ერთა ლიგა]]“ [[1933]] წელს და [[1936]] წელს შეუერთდა „[[ანტიკომინტერნის პაქტი|ანტიკომინტერნის პაქტს]]“. [[1937]] წელს დაიწყო [[იაპონია-ჩინეთის მეორე ომი]]. ევროპაში მეორე მსოფლიო ომის დაწყებამ [[იაპონია]]ს [[ინდოჩინეთი]]ს დაპყრობის საშუალება მისცა. ამის საპასუხოდ [[აშშ]]-მ და [[დიდი ბრიტანეთი|დიდმა ბრიტანეთმა]] [[იაპონია]]ს [[ემბარგო]] დაადეს და შეუწყვიტეს ფინანსური დახმარება. [[1940]] წელს [[იაპონია]] შეუერთდა „[[ბერლინი-რომი-ტოკიოს პაქტი|ბერლინი-რომის პაქტს“]]. ემბარგოს გამო [[იაპონია|იაპონიის]] ეკონომიკა რესურსების დიდ ნაკლებობას განიცდიდა და იმპერატორის სამხედრო წრე ერთადერთ გამოსავალს ამ კრიზისიდან [[აშშ|აშშ-სა]] და [[დიდი ბრიტანეთი|ბრიტანეთის]] წინააღმდეგ ომში ხედავდა. === ომის მიზნები === მეორე მსოფლიო ომი ევროპაში იყო [[გერმანია|გერმანიის]] მიერ წამოწყებული დამპყრობლური და გამანადგურებელი ომი აღმოსავლეთში „საარსებო გარემოს“ ([[გერმ.]] „Lebensraum“) მოპოვების მიზნით. გერმანიის საგარეო პოლიტიკის სავარაუდო სქემის ძირითად კომპონენტებს შეადგენდნენ: * კავშირი [[იტალია]]სა და [[იაპონია]]სთან; * ბრძოლა გერმანიისთვის გამანადგურებელი შედეგების მომტან ე.წ. „ებრაული მსოფლიო შეთქმულების“ წინააღმდეგ; * ანტიბოლშევისტური გამანადგურებელი ბრძოლა აღმოსავლეთში „საარსებო გარემოს“ მოპოვებისათვის და დაპყრობილი ტერიტორიების გერმანელებით დასახლება. გერმანიის საბოლოო მიზანი იყო მსოფლიოში გაბატონებული პოზიციის მოპოვება. ''„გერმანია იქნება მსოფლიოში გაბატონებული ძალა ან საერთოდ არაფერი არ იქნება“'' წერდა [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერი]] თავის წიგნში „[[მაინ კამპფი]]“. დაპყრობილი [[სსრკ|საბჭოთა კავშირი]] უნდა დაყოფილიყო სხვადასხვა ოლქებად [[რაიხსკომისარი|რაიხსკომისრების]] მმართველობის ქვეშ. აქედან ბელორუსები, უკრაინელები და ბალტიისპირეთის ხალხები „საარსებოდ ვარგისად“, ხოლო რუსები კი „დაბალ რასად“ იქნენ შეფასებულნი. დაპყრობილი აღმოსავლეთ ევროპა დასახლებული უნდა ყოფილიყო გერმანელი გლეხებით და ჯარისკაცებით, ე.წ. „შეიარაღებული გლეხებით“ ''([[გერმ.]] "Wehrbauern")''. [[ნაციზმი|ნაცისტური]] ელიტის განზრახვით აღმოსავლეთ ევროპის ხალხები, მათი სამოქალაქო ელიტის განადგურების შემდეგ, უნდა დარჩენილიყვნენ „გაუნათლებლები, მორჩილნი და გამრჯე“ და ემუშავათ გერმანიისათვის. [[1933]] წლამდე ეს იდეები სერიოზულად არავის მიუღია, თუმცა [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერის]] პოლიტიკა სხვა არაფერი იყო თუ არა ამ გეგმის ეტაპობრივი განხორციელება. [[1936]] წლის აგვისტოში მიღებული „ოთხწლიანი გეგმა“ ითვალისწინებდა გერმანიის არმიის და ეკონომიკის საბრძოლო ვითარებისათვის მომზადებას ორი განსხვავებული ვარიანტისათვის: 1) [[1941]]-[[1942]] წ.წ. — გერმანიისათვის პოლიტიკური და სამხედრო თვალსაზრისით არახელსაყრელი ვარიანტი. 2) [[1944]]-[[1945]] წ.წ. — შედარებით ხელსაყრელი ვარიანტი. [[1937]] წლის [[5 ნოემბერი|5 ნოემბერს]] ჰიტლერმა თავისი გეგმები დაწვრილებით და დაზუსტებით წარუდგინა [[ვერმახტი]]ს გენერალიტეტს ''(იხ. „[[ჰოსბახის პროტოკოლი]]“)''. == ომის მიმდინარეობა == === გერმანიის თავდასხმა პოლონეთზე (1939) === [[ფაილი:polonetzetavdasxma.png|thumb|250px|პოლონეთის კამპანია]] მეორე მსოფლიო ომი ევროპაში გერმანიამ დაიწყო [[1939]] წლის [[1 სექტემბერი|1 სექტემბერს]] 4 საათსა და 45 წუთზე [[ვერმახტი]]ს [[პოლონეთი|პოლონეთზე]] თავდასხმით. თავდასხმის გამართლების მიზნით გერმანულმა მხარემ მოაწყო რამდენიმე ინციდენტი. ყველაზე ცნობილი მათ შორის იყო პოლონურ სამხედრო ფორმებში გამოწყობილი [[შუცშტაფელი|„სს-ის“]] წევრების თავდასხმა [[31 აგვისტო]]ს რადიოსადგურ [[გლაივიცი|გლაივიცზე]], რომლის დროსაც მათ პოლონურ ენაზე ეთერში გადასცეს პოლონეთის მიერ გერმანიისადმი ომის გამოცხადების ცნობა. ომის პირველი გასროლა მოახდინა გერმანულმა სასწავლო გემმა „[[შლეზვიგ-ჰოლშტაინი (გემი)|შლეზვიგ-ჰოლშტაინმა“]]. პოლონური არმია რიცხობრივად თანაბარი იყო ვერმახტის, თუმცა ტექნიკური და საბრძოლო ტაქტიკის მხრივ დიდად ჩამორჩებოდა თავდამსხმელებს. პოლონეთის მთავრობა დიდ იმედებს ამყარებდა [[საფრანგეთი]]ს და [[დიდი ბრიტანეთი]]ს სამხედრო დახმარებაზე, რომელებთანაც მას ე.წ. „გარანტიის პაქტი“ ჰქონდა დადებული [[1939]] წლის [[30 მარტი|30 მარტს]]. ბრიტანეთმა და საფრანგეთმა [[3 სექტემბერი|3 სექტემბერს]] ულტიმატუმი წაუყენეს გერმანიას და მოსთხოვეს ჯარების დაუყოვნებლივი გამოყვანა პოლონეთის ტერიტორიიდან. „გარანტიის პაქტის“ მიხედვით ინგლის-საფრანგეთს ულტიმატუმის შეუსრულებლობის პირობებში სამხედრო მოქმედებები უნდა დაეწყოთ არაუგვიანეს 15 დღისა. [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერი]] იმედოვნებდა, რომ დასავლეთის სახელმწიფოები ისეთივე ნეიტრალურ პოზიციას დაიკავებდნენ პოლონეთის მიმართ, როგორიც ეკავათ გერმანიის მიერ [[ჩეხოსლოვაკია|ჩეხოსლოვაკიის]] დაპყრობის და [[ავსტრიის ანშლუსი]]ს დროს. გერმანიას თავს არავინ დასხმია, მიუხედავად იმისა რომ პოლონეთის ორივე მოკავშირემ - ინგლისმა და საფრანგეთმა გერმანიას ომი გამოუცხადა. [[17 სექტემბერი|17 სექტემბერს]] პოლონეთის იმედებს წერტილი დაესვა. [[რიბენტროპ-მოლოტოვის პაქტი]]ს საიდუმლო დამატებითი პროტოკოლის შესაბამისად [[წითელი არმია|წითელმა არმიამ]] მოახდინა პოლონეთის აღმოსავლეთი ნაწილის ოკუპაცია. მიუხედავად ამ ძალადობრივი ფაქტისა ამჯერად ინგლისს და საფრანგეთს [[სსრკ|საბჭოთა კავშირისათვის]] ომი არ გამოუცხადებიათ. იმავე დღეს პოლონეთის მთავრობამ დატოვა ქვეყანა და [[რუმინეთი|რუმინეთს]] შეაფარა თავი. პოლონეთის სამხედრო მარცხი გარდაუვალი იყო. [[28 სექტემბერი|28 სექტემბერს]] დაეცა პოლონეთის დედაქალაქი [[ვარშავა]], რომელიც [[18 სექტემბერი|18 სექტემბრის]] შემდეგ ვერმახტის ალყაში იყო და განუწყვეტლივ იბომბებოდა. [[29 სექტემბერი|29 სექტემბერს]] გერმანელებმა აიღეს [[მოდინის ციხესიმაგრე]]ც. [[8 ოქომბერი|8 ოქტომბერს]] [[ბრესტ-ლიტოვსკი]]ს შეთანხმების თანახმად პოლონეთი სადემარკაციო ხაზის საშუალებით გაიყვეს გერმანიამ და სსრკ-მა. გერმანიამ არა მარტო [[ვერსალის ზავი|ვერსალის ზავით]] დაკარგული ტერიტორიები დაიბრუნა, არამედ [[მესამე რაიხი]]ს შემადგენლობაში შევიდა თითქმის მთელი ცენტრალური პოლონეთი ქ. [[ლოძი|ლოძთან]] ერთად. პოლონეთის დანარჩენ ტერიტორიაზე დაარსებულ იქნა [[გენერალ-გუბერნია]]. პოლონეთის დაპყრობას საშინელი შედეგი მოჰყვა მშვიდობიანი მოსახლეობისათვის. უფასო მუშახელის იძულებით სამუშაობზე დეპორტირება ყოველდღიურ მოვლენად იქცა. განსაკუთრებით დაზარალდა პოლონეთის ებრაული მოსახლეობა, რომელთა განადგურებაც გერმანული რასიზმის უმაღლეს მიზანს წარმოადგენდა. იდენტურ „გენოციდს“ „კლასობრივი მტრების“ წინააღმდეგ აღმოსავლეთ პოლონეთში აწარმოებდა სსრკ-ც. პოლონეთზე სწრაფი სამხედრო გამარჯვების შემდეგ დამკვიდრდა ტერმინი „ელვისებური ომი“ — იგივე „[[ბლიცკრიგი]]“ ''([[გერმ.]] Blitzkrieg)'' და იგი გერმანიის სამხედრო ტაკქტიკის განუყოფელ ნაწილად იქცა [[1941]] წლის მიწურულამდე. === პოზიციური ომი დასავლეთ ფრონტზე (1939) === [[1939]] წლის [[3 სექტემბერი|3 სექტემბერს]] [[საფრანგეთი|საფრანგეთმა]] და [[დიდი ბრიტანეთი|დიდმა ბრიტანეთმა]] ომი გამოუცხადეს [[გერმანია]]ს. ამ მიზეზით საფრანგეთმა [[5 სექტემბერი|5 სექტემბერს]] დაიწყო შეზღუდული, უფრო სწორად სიმბოლური შეტევა [[ზაარლანდი|ზაარის მხარეზე]]. გერმანელბმა ყოველგვარი წინააღმდეგობის გარეშე დაიხიეს უკან, გამაგრებული „დასავლეთის კედლის“ ''(სამხედრო სიმაგრათა ხაზი)'' უკან. ამის შემდეგ, თუ მხედველობაში არ მივიღებთ ცალკეულ საარტილერიო გასროლებს, საომარი მოქმედებები დასავლეთის ფრონტზე არ ყოფილა. ომის ეს ფაზა ცნობილია „მჯდომარე ომის“ სახელით. გერმანიის მხრიდან ადგილი ჰქონდა პროპაგანდისტულ „თავდასხმებს“ საფრანგეთის არმიაზე. პლაკატებითა და მეგაფონებით „შეიარაღებული“ ვერმახტის კარისკაცები მიმართავდნენ ფრანგებს: „რატომ იბრძვით?“ ან „ჩვენ პირველები არ გავისვრით“ და ა.შ. [[27 სექტემბერი|27 სექტემბერს]] [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერმა]] უბრძანა [[სახმელეთო ჯარების უმაღლესი მთავარსარდლობა]]ს ("OKH") შეემუშავებინათ თავდასხმითი გეგმა, ე.წ. „ყვითელი შემთხვევა“ ''([[გერმ.]] „Fall Gelb“)''. [[29 ოქტომბერი|29 ოქტომბერს]] გეგმა უკვე მზად იყო. იგი მიზნად ისახავდა 2 არმიით [[ბელგია|ბელგიისა]] და [[ნიდერლანდები]]ს გავლით [[მოკავშირეები|მოკავშირეთა]] ჯარებზე თავდასხმას და მათ განადგურებას მდ. [[სომი(მდინარე)|სომის]] ჩრდილოეთით. საბოლოო ჯამში თავდასხმას ადგილი [[1939]] წელს არ ჰქონია. ცუდი ზამთრის პირობებისა და [[პოლონეთი|პოლონეთში]] მოსალოდნელზე მეტი დანაკარგების გამო ჰიტლერმა თავდასხმა ერთიანობაში 29-ჯერ გადადო. === ფინეთ-საბჭოთა კავშირის ზამთრის ომი (1939-1940) === [[1939]] წლის [[30 ნოემბერი|30 ნოემბერს]] [[წითელი არმია|წითელმა არმიამ]] [[მარშალი|მარშალ]] [[მერეცკოვი, კირილ|კირილ მერეცკოვის]] მეთაურობით გადალახა [[ფინეთი]]ს საზღვარი 950 კმ-ის სიგანეზე. 1500 [[ტანკი]]თა და 3000 [[თვითმფრინავი]]თ შეარაღებული წითელი არმია სწრაფ გამარჯვებას ელოდა, მაგრამ ფინელებმა შეუპოვარი წინააღმდეგობა გაუწიეს თავდამსხმელებს და დიდი ზიანი მიაყენეს. წითელმა არმიამ 200 000-მდე ჯარისკაცი დაკარგა, მაშინ როცა ფინეთის დანაკარგი 25 000-ს არ აღემატებოდა. ამ ომში ფინეთს ფარულად სამხედრო დახმარებას უწევდა [[შვედეთი]], ისე რომ მის მიერვე გამოცხადებული საერთაშორისო ნეიტრალიტეტი არ დაერღვია. ფინეთს საომარ მხარდაჭერას ჰპირდებოდნენ [[დიდი ბრიტანეთი]] და [[საფრანგეთი]], მაგრამ საქმე აქამდე არ მისულა. [[1940]] წლის [[12 მარტი|12 მარტს]] ფინეთსა და საბჭოთა კავშირს შორის ხელი მოეწერა საზავო ხელშეკრულებას, რომლის ძალითაც [[კარელია|კარელიის]] ნაწილი და ნახევარკუნძული [[პეჩენგა|კალასტაიანსაარენტო]] ''(დღ. პეჩენგა)'' [[სსრკ]]-ს გადაეცა. დაკარგული ტერიტორიების დაბრუნების მიზნით ფინეთმა [[1941]] წელს, საბჭოთა კავშირზე [[გერმანია|გერმანიის]] თავდასხმის შემდეგ, [[სსრკ]]-თან საომარი მოქმედებები განაახლა. === დანიისა და ნორვეგიის დაპყრობა (1940) === [[ფაილი:Norway-Westront-1940.jpg|thumb|250px|ნორვეგია და დანია(1940)]] [[1939]] წლის მიწურულში [[გერმანია|გერმანიის]] ეკონომიკამ დიდი ზარალი განიცადა [[საფრანგეთი|ფრანგული]] რკინის მადნის მიწოდების შეწყვეტით. ნეიტრალური [[შვეცია|შვედეთის]] მიერ გერმანიის რკინის მადნით უზრუნველყოფა საკმარისი არ იყო, იგი ქვეყნის ეკონომიკის მოთხოვნის მხოლოდ 40% აკმაყოფილებდა. ასევე დიდ როლს გერმანიის ეკონომიკისთვის თამაშობდა [[ფინეთი|ფინური]] ნიკელი, რომელიც შვედეთის გავლით [[ნორვეგია|ნორვეგიის]] ქალაქ [[ნარვიკი]]დან მიეწოდებოდა გერმანიას. აქედან გამომდინარე ნორვეგიას დიდი ეკონომიკური და სამხედრო მნიშვნელობა ჰქონდა [[მესამე რაიხი]]სთვის. [[დიდი ბრიტანეთი]] ცდილობდა ეს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანლი ეკონომიკური ძარღვი გადაეკეტა გერმანიისათვის. [[1940]] წლის [[5 თებერვალი|5 თებერვალს]] ფრანკო-ბრიტანულმა სამხედრო საბჭომ გადაწყვიტა 4 [[დივიზია|დივიზიის]] ნარვიკში გადასხმა. ბრიტების მიერ განზრახულმა თავდასხმამ ნორვეგიულ პორტზე აიძულა [[ვერმახტის უმაღლესი მთავარსარდლობა]] ცალკე შტაბი შეექმნა ნორვეგიისათვის. [[1 მარტი|1 მარტს]] ჰიტლერმა საბოლოოდ დაამტკიცა ოპერაცია '''„[[ვეზერიუბუნგი]]“''' (''ქართ. „წვრთნა ვეზერზე“, გერმ. "Weserübung"''), რომელიც მიზნად ისახავდა [[დანია|დანიის]] დაპყრობას და მისი, როგორც სასტარტო პლაცდარმის გამოყენებას ნორვეგიის დასაპყრობად. მარტში უკვე ადგილი ჰქონდა ცალკეულ შეტაკებებს ბრიტანულ საზღვაო ძალებთან. [[5 აპრილი|5 აპრილს]] მოკავშირეებმა დაიწყეს ნორვეგიის სანაპირო წყლების დანაღმვა (''ოპერაცია „ვილფრიდი“'') და გეგმავდნენ დამატებით ჯარების ნორვეგიის ტერიტორიაზე გადასხმას. მეორე დღეს, [[6 აპრილი|6 აპრილს]] გერმანულმა მხარემ დაიწყო ოპერაცია [[ნორვეგიის ოპერაცია|ვეზერიუბუნგის]] განხორციელება, რომლის დროსაც მობილიზირებულ იქნა თითქმის მთელი გერმანული ფლოტი და გაგზავნილ იქნა ნარვიკის მიმართულებით. [[ფაილი:QuislingOslo1942.jpg|thumb|180px|left|ვიდკუნ კვისლინგი]] [[9 აპრილი|9 აპრილს]] ნარვიკში გადასხდა ვერმახტის სამთო [[ეგერი|ეგერთა]] დივიზია. ბრიტანელები გერმანული დესანტის ნორვეგიაში გადასხმას შეუძლებლად თვლიდნენ და იქ მხოლოდ არმიის პატარა კონტინგენტი ჰყავდათ. ამ გარემოებამ ხელი შეუწყო "ვერმახტს" დანიის უბრძოლველად დაპყრობის შემდგომ, უკვე [[10 აპრილი]]სათვის თითქმის წინააღმდეგობის გაუწევლად აეღო ქალაქები [[სტავანგერი]], [[ტრონდჰაიმი]] და ნარვიკი. [[12 აპრილი|12 აპრილს]] ბრიტანეთმა სტრატეგიული მოსაზრებებით დაიკავა დანიური [[ფარერის კუნძულები]]. [[13 აპრილი|13 აპრილს]] ოფოტ-ფიორდში ადგილი ჰქონდა მძიმე საზღვაო ბრძოლებს, რომლებშიც ინგლისურმა საზღვაო გამანადგურებლებმა და საბრძოლო გემმა „ვორსპაიტმა“ (''[[ინგლისური ენა|ინგ.]] "HMS Warspite"'') შეძლეს ჩაეძირათ ყველა გერმანული საზღვაო გამანადგურებლები, ხოლო უკან დახეული მსუბუქი [[კრეისერი|კრეისერები]] და სატვირთო გემები მოკავშირეთა [[წყალქვეშა ნავი|წყალქვეშა ნავების]] და „სამეფო საჰაერო ძალების“ ''(ინგ. Royal Air Force — "RAF")'' მიერ იქნენ განადგურებულნი. [[17 აპრილი|17 აპრილს]] „[[სამეფო ფლოტი|სამეფო ფლოტმა“]] მძლავრი ცეცხლი გაუხსნა „ვერმახტის“ პოზიციებს და დაიწყო ჯარების გადასხმა ნორვეგიაში. [[19 აპრილი]]სთვის დასრულებულ იქნა ბრიტანელი ჯარისკაცების, [[პოლონეთი|პოლონური]] და [[უცხოთა ლეგიონი]]ს შენაერთების გადასხმა. ამასობაში ხელსაყრელი ამინდის გამო ვერმახტმა შეძლო გაემაგრებინა თავისი პოზიციები ფრონტზე. [[2 მაისი|2 მაისს]] ლუფტვაფეს პილოტებმა საპორტო ქალაქ [[ნამსოსი|ნამსოსთან]] ჩაძირეს ბრიტანული და ფრანგული საიერიშო ხომალდები. იმავე თვეში [[ჩერჩილი, უინსტონ|ჩერჩილმა]] მიიღო გადაწყვეტილება მოკავშირეთა ჯარების ევაკუაციისა ნორვეგიიდან. რისი მიზეზიც გერმანიის სამხედრო წარმატებები იყო საფრანგეთში. სანამ მოკავშირეთა 24.500 კაციანი არმია ნორვეგიას დატოვებდა, მათ შეძლეს დროებით აეღოთ ნარვიკი და მისი პორტი გაანადგურეს. [[10 მაისი|10 მაისს]] ნორვეგიის არმიამ იარაღი დაყარა და ამით დასრულდა ოპერაცია „ვეზერიუბუნგი“. ნორვეგია [[რაიხსკომისარიატი|რაიხსკომისარიატად]] გადაკეთდა, თუმცა ჰიტლერის ნებით შეინარჩუნა დამოუკიდებელი ქვეყნის სტატუსი და გერმანიის გავლენის სფეროდ გამოცხადდა. მომდევნო წლებში ნორვეგია ვერმახტის მიერ ძლიერ იქნა გამაგრებული, ელოდა რა ჰიტლერი მოკავშირეთა სავარაუდო დესანტს. [[1942]] წლის თებერვალში გერმანიამ ნორვეგიის სათავეში [[ვიდკუნ კვისლინგი]]ს მარიონეტული მთავრობა დასვა. === დასავლეთ ფრონტი (1940) === [[ფაილი:Norway-Westront-1940.jpg|thumb|250px|დასავლეთ ფრონტი (1940)]] დასავლეთ ფრონტი გერმანიის მხრიდან გამაგრებული იყო „ზიგფრიდის“ ''([[გერმანული ენა|გერმ.]] "Siegfried")'', ხოლო საფრანგეთის მხრიდან "მაჟინოს" ''([[ფრანგული ენა|ფრანგ.]] "Maginot")'' თავდაცვითი ხაზით. მაჟინოს 130 კმ-იანი თავდაცვითი ხაზის ბუნებრივ გაგრძელებას არდენები წარმოადგენდა და რაკი ის სატანკო შენაერთებისთვის ძნელად გადასალახავ ბუნებრივ ბარიერს წარმოადგენდა, ამიტომ საფრანგეთის გენერალიტეტი ამ მხრიდან გერმანიის თავდასხმას არ ელოდა. დასავლეთის ფრონტის საბრძოლო გეგმა ვერმახტში [[გენერალ-ლეიტენანტი|გენერალ-ლეიტანანტ]] [[მანშტაინი, ერიხ ფონ|ერიხ ფონ მანშტაინის]] და მისი ხელქვეითების, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკ]] [[ბლუმენტრიტი, გიუნთერ|გიუნთერ ბლუმენტრიტის]] და იმჟამინდელი [[მაიორი]]ს [[ტრესკო, ჰენინგ ფონ|ჰენინგ ფონ ტრესკოს]] მიერ იქნა შემუშავებული. გეგმა მიზნად ისახავდა არდენების გავლით სწრაფ გარღვევას და ჩრდილოეთით მოტოვებული მოკავშირეთა ძალებისათვის ზურგიდან დარტყმას. სატანკო და მოტორიზირებული დივიზიების დიდი კონცენტრაციით უნდა გაჭრილიყო „ხვრელი არდენებში“ და როგორც შემდგომში ჩერჩილმა თქვა „ნამგალისებური ჩაჭრით“ მოკავშირეთა არმიები ლა მანშამდე ალყაში უნდა მოექციათ. [[1940]] წლის [[10 მაისი|10 მაისს]] გერმანიის სამხედრო შენაერთებმა (სულ 7 არმია) დაიწყეს შეტევები ნეიტრალურ ქვეყნებზე: [[ბელგია]]ზე, [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდებზე]] და [[ლუქსემბურგი|ლუქსემბურგზე]]. 136 ვერმახტის [[დივიზია|დივიზიის]] წინააღმდეგ იდგა მოკავშირეთა 137 დივიზია. თავდასხმის პირველსავე დღეს ვერმახტის სადესანტო-პარაშუტისტთა ნაწილებმა აიღეს მანამდე აუღებლად მიჩნეული ბელგიური პორტი [[ებენ-ემელი]] ''([[ფრანგული ენა|ფრან.]] Eben-Emael)''. [[14 მაისი|14 მაისს]] [[გენერალი|გენერალ]] [[გუდერიანი, ჰაინც|გუდერიანის]] [[ტანკი|ტანკებმა]] გადალახეს მდ. [[მაასი]]. ინგლისის „[[სამეფო სამხედრო-საჰაერო ძალები]]“ ''([[ინგლისური ენა|ინგლ.]] Royal Air Force)'' ყოველნაირად ცდილობდა დაენგრია [[პონტონი|პონტონები]] მდინარეზე და ხელი შეეშალა ჯარების მაასის გადალახვისთვის, მაგრამ ეს თავდასხმები წარუმატებელი გამოდგა და ბრიტანელებმა თავიანთი თვითმფრინავების დიდი ნაწილი დაკარგეს. [[17 მაისი|17 მაისს]] ფრანგებმა როგორც იქნა დაიწყეს შეტევა. [[დე გოლი, შარლ|შარლ დე გოლის]] მე-4 სატანკო დივიზიამ შეტევა დაიწყო [[მონკორნე]]ს მიმართულებით. მიუხედავად თავდაპირველი წარმატებებისა შეტევა შეწყვეტილ იქნა [[ლუფტვაფე]]ს „[[შტუკა|შტუკების“]] ძლიერი თავდასხმების გამო. იმავე დღეს, [[17 მაისი|17 მაისს]] [[ბრიუსელი]] უბრძოლველად დანებდა ვერმახტს. ნიდერლანდელები, რომლებიც [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომშიც]] ნეიტრალურები იყვნენ, უფრო სუსტად იყვნენ საბრძოლველად მომზადებული, ვიდრე [[ბელგიელები]]. უნდა ითქვას რომ ვერმახტმა თითქმის უბრძოლველად დაიპყრო ქვეყანა. [[14 მაისი|14 მაისს]] [[როტერდამი]]ს დაბომბვის შემდეგ ნიდერლანდებმა კაპუტულაცია გამოაცხადა. მომდევნო დღეს მთავრობა და დედოფალი [[ვილჰელმინა (ნიდერლანდები)|ვილჰელმინა]] [[ლონდონი|ლონდონში]] წავიდნენ ემიგრაციაში. [[ზაის-ინკვარტი, არტურ|არტურ ზაის-ინკვარტი]] დაინიშნა ნიდერლანდების [[რაიხსკომისარი|რაიხსკომისარად]]. [[19 მაისი|19 მაისს]] გერმანიის მე-6 არმიამ მიაღწია მდ. [[შელდე (მდინარე)|შელდეს]] და [[აბევილი|აბევილამდე]] წაიწია წინ. ეს შეტევა იმდენად წრაფად იქნა განხორციელებული, რომ ფრანგული და ბრიტანული სამხედრო ნაწილები [[დიუნკერკი|დიუნკერკთან]] ალყაში მოქცეულები აღმოჩნდნენ. [[27 მაისი|27 მაისს]] მოკავშირეებმა დაიწყეს ალყაში მოქცეული 7500 ჯარისკაცის ევაკუაცია („[[ოპერაცია დინამო]]“). სახმელეთო ჯარების დაჯგუფება "A"-ს სატანკო დივიზიებმა შეტევა ჩვეულებრივ გააგრძელეს, სანამ [[გენერალ-პოლკოვნიკი|გენერალ-პოლკოვნიკმა]] [[რუნდშტეტი, გერდ ფონ|გერდ ფონ რუნდშტეტმა]] შეჩერების ბრძანება არ გასცა. ჰიტლერის [[24 მაისი]]ს ბრძანება შეტევის შეჩერების თაობაზე ისტორიული კვლევის დღემდე სადავო საკითხია, ბრძანების გაცემის მიზეზებზე ერთიანი აზრი არ არსებობს. [[4 ივნისი|4 ივნისს]] ევაკუაცია, რომლეშიც მონაწილეობა 900-მდე სატრანსპორტო გემმა მიიღო მონაწილეობა, დასრულებულ იქნა. მიუხედავად [[ლუფტვაფე]]ს შეუწყვეტელი ბომბარდირებისა, ევაკუირებულ იქნა დაახ. 337 000 ჯარისკაცი, აქედან 110 000 საფრანგეთის არმიის. დღევანდელი გადასახედიდან ჰიტლერის ბრძანება შეტევის შეჩერების შესახებ მძიმე ტაქტიკური შეცდომა იყო, რადგან ინგლისის არმიამ ბრძოლისუნარიანობა შეინარჩუნა და შემდგომში ვერმახტის ექსპანსიას ბრიტანეთში წინ გადაეღობა. [[ფაილი:Nazi-parading-in-elysian-fields-paris-desert-1940.png|thumb|250px|ვერმახტი პარიზში]] ბრიტანული არმიის ევაკუაციის შემდეგ, საფრანგეთი თავდაცვისთვის ემზადებობდა. [[ბენელუქსი]]ს დაპყრობით ვერმახტმა დაასრულა ოპერაცია „[[ფალ გელბი]]“ ''([[ქართული ენა|ქართ.]] „ყვითელი შემთხვევა“, [[გერმანული ენა|გერმ.]] Fall Gelb)'' და დაიწყო ოპერაცია „[[ფალ როტი]]“ ''([[ქართული ენა|ქართ.]] „წითელი შემთხვევა“, [[გერმანული ენა|გერმ.]] Fall Rot)''. [[5 ივნისი|5 ივნისს]] გერმანელებმა შეტევა დაიწყეს მდინარეების [[ესნი (მდინარე)|ესნისა]] და [[სომი (მდინარე)|სომის]] რეგიონში. [[9 ივნისი|9 ივნისს]] მე-6 ინფანტერიის დივიზიამ გადალახა მდ. [[სენა (მდინარე)|სენა]]. [[11 ივნისი|11 ივნისს]] [[მუსოლინი, ბენიტო|მუსოლინიმ]] ომი გამოუცხადა მოკავშირეთა ქვეყნებს. [[14 ივნისი|14 ივნისს]] ვერმახტის მე-18 არმიამ უბრძოლველად აიღო [[პარიზი]]. იმავდროულად სახმელეთო არმიათა დაჯგუფება "C"-მ გაარღვია მაჟინოს ხაზი და აიღო ციხესიმაგრე [[ვერდენი]]. [[17 ივნისი|17 ივნისს]] ახლადჩამოყალიბებული მთავრობის მეთაურმა, პრემიერ-მინისტრმა [[პეტენი, ანრი ფილიპ|ანრი ფილიპ პეტენმა]] საფრანგეთის კაპიტულაცია გამოაცხადა, რომელიც ოფიციალურად გაფორმდა [[1940]] წლის [[22 ივნისი|22 ივნისს]] [[კომპიენი]]ს ტყეში, ზუსტად იმ ადგილზე, სადაც [[1918]] წლის [[11 ნოემბერი|11 ნოემბერს]] გერმანიამ ხელი მოაწერა [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომში]] დამარცხების დოკუმენტს. ჰიტლერმა საამისაოდ [[მარშალი|მარშალ]] [[ფოში, ფერდინან|ფერდინან ფოშის]] ვაგონიც კი წამოაღებინა პარიზიდან. საომარი ცეცხლის შეწყვეტა ძალაში შევიდა [[25 ივნისი]]ს 01:35 საათზე. იმისათვის რომ საფრანგეთის ფლოტი გერმანელებს არ ჩავარდნოდათ ხელში, ბრიტანელებმა [[3 ივლისი|3 ივლისს]] დაბომბეს [[მერს-ელ-ქებირი]]ს პორტი, სადაც ფრანგული გემების ნაწილი იყო სტაციონირებული. [[ბლიცკრიგი]] დასავლეთ ფრონტზე 6 კვირა და 3 დღე გაგრძელდა, რომელმაც 135 000 მოკავშირეთა და 46 000 ვერმახტის ჯარისკაცის სიცოცხლე იმსხვერპლა. საფრანგეთი ორ ნაწილად იქნა გაყოფილი. ჩრდილოეთში (გერმანიის სფერო) სტაციონირებულ იქნენ ვერმახტის და ლუფტვაფეს ძალები ბრიტანეთზე ინვაზიის დასაწყებად. ატლანტის ოკეანის პორტებში და განსაკუთრებით [[ბრესტი (საფრანგეთი)|ბრესტში]] შეიქმნა [[კრიგსმარინე|კრიეგსმარინეს]] [[წყალქვეშა ნავი|წყალქვესა ნავების]] ბაზები. სამხრეთი და აღმოსავლეთი ნაწილი ფრანგული კონტროლის ქვეშ დარჩა, რომელსაც [[პეტენი, ანრი ფილიპ|პეტენის]] მარიონეტული მთავრობა განაგებდა ქალაქ [[ვიში]]დან. === საჰაერო ომი ინგლისისათვის (1940/41) === ინგლისისათვის საჰაერო ომის მიზანი ბრიტანეთში შეჭრისთვის ('''[[ოპერაცია „ზეელიოვე“]]''') მზადება იყო, რისთვისაც უპირველეს ყოვლისა [[ლუფტვაფე]]ს არაბრძოლისუნარიანი უნდა გაეხადა „[[სამეფო სამხედრო-საჰაერო ძალები]]“ ("RAF"). მიუხედავად ამისა ჰიტლერი იმედოვნებდა, რომ ინგლისი გერმანიის ასეთი აშკარა მუქარის გამო შეწყვეტდა ბრძოლას და ზავს ითხოვდა და შეჭრა საჭირო აღარ იქნებოდა. [[ფაილი:Churchill CCathedral H 14250.jpg|thumb|left|180px|ჩერჩილი დანგრეულ ქოვენთრიში]] ბოლო 2 წლის განმავლობაში ბრიტანეთი მთელი ძალებით ემზადებოდა საჰაერო ბრძოლისათვის. მარტო ბრძოლის დაწყებიდან პირველ სამ თვეში ინგლისელებმა 1.400 საბრძოლო თვითმფრინავი დაამზადეს. „რაფ-ი“ პილოტების ნაკლებობას განიცდიდა, რაც შევსებულ იქნა [[ბრიტანეთის თანამეგობრობა|ბრიტანეთის თანამეგობრობის]], ფრანგი, ამერიკელი, პოლონელი და ჩეხი მოხალისე მფრინავებით. ბრიტანელი მფრინავების თავგანწირულმა ბრძოლამ და დიდმა მატერიალურმა და ცოცხალმა დანაკარგებმა ორივე მხრიდან აიძულა ლუფტვაფე [[1940]] წლის ოქტომბრიდან შეემცირებინა ფართომასშტაბიანი ბომბარდირების აქციები და მთავარი აქცენტი ღამეულ თავდასხმებზე გადაეტანა. ლუფტვაფეს ხელმძღვანელობის და განსაკუთრებით [[ჰერმან გერინგი]]ს ფატალური შეცდომა იყო ინგლისელთა რადარების უგულველყოფა და ქალაქების და მშვიდობიანი მოსახლეობის დაბომბვა. მიუხედავად დიდი მსხვერპლისა „რაფ-ი“ ამ თავდასხმებს არ დაუსუსტებია, ხოლო რადარის ტექნოლოგიის მიზანმიმართული გამოყენებით ინგლისელები ეფექტურად ანადგურებდნენ ლეფტვაფეს თვითმფრინავებს. გიორინგი საჰაერო ომში დამარცხებას პილოტთა სიმხდალეს აბრალებდა, რას სიმართლეს არანაირად არ შეესაბამებოდა და უფრო ის მიზანი ჰქონდა რომ ყურადრება მისი პერსონიდან და საკუთარი შეცდომებიდან სხვა საგანზე გადაეტანა. [[ლონდონი]]სა და ინგლისის სხვა ქალაქების ბომბარდირებას 32.000 მშვიდობიანი მოსახლე შეეწირა. ქალაქი [[ქოვენთრი]] თითქმის მთლიანად მიწასთან იქნა გასწორებული. === ბალკანეთი (1940/41) === [[მუსოლინი, ბენიტო|ბენიტო მუსოლინის]] აგრესიული საგარეო პოლიტიკა მიმართული იყო ბალკანეთის წინაარმდეგ. [[1940]] წლის [[28 ოქტომბერი|28 ოქტომბერს]] [[იტალია]] თავისი კოლონიის, [[ალბანეთი]]ს ტერიტორიიდან თავს დაესხა [[საბერძნეთი|საბერძნეთს]]. მუსოლინიმ კავშირის დამყარება სცადა [[ბულგარეთი|ბულგარეთთან]], თუმცა ეს წინადადება უარყოფილ იქნა მეფე [[ბორის III (ბულგარეთი)|ბორის III]]-ის მიერ. საბერძნეთზე თავდასხმის გეგმას არ იცნობდა ჰიტლერიც, რომელიც ამ დროისათვის ბალკანეთზე ოპერაციის მომხრე არ იყო და ცდილობდა იტალიასთან ერთად ინგლისის ინვაზიის გეგმა განეხორციელებინა. [[დუჩე]]ს მიზანი იყო საბერძნეთი ბლიცკრიგით დაეპყრო, თუმცა ეს გეგმა არ შედგა. უკვე [[3 ნოემბერი|3 ნოემბერს]] ბერძნებმა დაიწყეს კონტრშეტევა მთელ ფრონტზე და აიძულეს იტალიელები თავდაცვით პოზიციაზე გადასულიყვნენ, [[14 ნოემბერი|14 ნოემბრისთვის]] კი უკვე თითქმის ალბანეთის საზღვრებამდე უკან დაახევინეს. მოკავშირის გარდაუვალი მარცხი რომ აეცილებინა, ჰიტლერმა ბრძანება გასცა ბალკანეთზე შეტევის — დაიწყო '''[[მარიტა (ოპერაცია)|ოპერაცია „მარიტა“]]'''. [[1941]] წლის დასაწყისში გერმანიამ სცადა მოლაპარაკების გზით გადაეჭრა კონფლიქტი. ჰიტლერმა [[იუგოსლავია]]ს შეთავაზა შეერთებოდა [[ბერლინი-რომი-ტოკიოს პაქტი|ბერლინი-რომი-ტოკიოს პაქტს]], თუმცა იგი ამ ეტაპზე უარყოფილ იქნა. გერმანიის მოკავშირეობაზე უარი განაცხადა საბერძნეთმაც, რომელიც წარმატებას წარმატებაზე აღწევდა იტალიის წინააღმდეგ ომში. [[9 მარტი]]ს იტალიური არმიის შეტევა ბერძენთა პოზიციებზე ტოტალური კრახით დასრულდა. [[27 მარტი|27 მარტს]] იუგოსლავია დათანხმდა გერმანიის წინადადებას და მისი მოკავშირე გახდა, თუმცა ამას შედეგად მოყვა მოსახლეობის მასობრივი უკმაყოფილება, საპროტესტო დემონსტრაციები და პუტჩი პრინც-რეგენტ პაველის მთავრობის წინააღმდეგ. მოკავშირეობის ხელშეკრულება გაუქმებულ იქნა. ყოველივე ამის შემდეგ გერმანიას მხოლოდ სამხედრო ინტერვენციის გზა დარჩა.[[6 აპრილი|6 აპრილს]] ვერმახტმა გადალახა იუგოსლავიის საზღვრები. პარალელურად [[ლუფტვაფე]]-მ დაიწყო [[ბელგრადი]]ს ფართომასშტაბიანი დაბომბვა. დანარჩენი უკვე დროის საკითხი იყო. [[10 აპრილი|10 აპრილს]] გერმანელებმა აიღეს [[ხორვატია|ხორვატიის]] დედაქალაქი [[ზაგრები]], 2 დღის შემდეგ [[12 აპრილი|12 აპრილს]] ბელგრადმა იარაღი დაყარა ვერმახტის სატანკო არმიების წინაშე. [[17 აპრილი|17 აპრილს]] ხელი მოეწერა იუგოსლავიის უსიტყვო კაპიტულაციას. [[6 აპრილი|6 აპრილსვე]] დაიწყო ვერმახტის შეტევა საბერძნეთზე, სადაც წინააღმდეგობა გაცილებით დიდი იყო ვიდრე იუგოსლავიაში. განსაკეთრებით დიდი დანაკარგები ვერმახტმა ნახა [[მეტაქსას ხაზი|მეტაქსას ხაზთან]], როდესაც მთიან რეგიონში ისინი ნელ-ნელა მიიწევდნენ წინ. [[9 აპრილი|9 აპრილს]] გერმანელებმა აიღეს [[სალონიკი]], რამაც აღმოსავლეთ მაკედონიაში სტაციონირებულ ბერძნულ სამხედრო შენაერთებს გზა მოუჭრა და მეტაქსას ხაზს გარღვევის საფრთხე დაემუქრა. ალბანეთის ფრონტიდან გადმოსროლილი ბერძნული ჯარები გერმანულ და იტალიურ ტანკებს და საჰაერო დაბომბვებს შეეწირნენ. [[21 აპრილი|21 აპრილს]] 223 000 ბერძენმა ჯარისკაცმა იარაღი დაყარა. საბერძნეთში სტაციონირებულმა ბრიტანულმა ჯარებმა თავდაცვითი ხაზი ააგეს [[თერმოპილე]]სთან, რომელიც [[24 აპრილი|24 აპრილს]] გადათელილ იქნა ვერმახტის მიერ. კატასტროფის თავიდან ასაცილებლად ბრიტანეთის მხედართმთავრობამ სასწრაფომ ევაკუაციის ოპერაცია დაიწყო და 50 000 ბრიტანელი მებრძოლი [[ეგვიპტე]]ში იქნა გადაყვანილი. [[27 აპრილი|27 აპრილს]] ვერმახტის ჯარები შევიდნენ [[ათენი|ათენში]]. [[25 აპრილი|25 აპრილს]] გერმანიისა და მის მოკავშირეთა 593 სატრანსპორტო თვითმფრინავმა საჰაერო დესანტი გადასხა [[კრეტა]]ზე ([[მერკური (ოპერაცია)|ოპერაცია „მერკური“]]). პარაშუტისტები მოწინააღმდეგისთვის ადვილ სამიზნეს წარმოადგენდნენ და დესანტმა დიდი დანაკლისი განიცადა. ასევე უშედეგოდ დასრულდა მათი ცდა აეღოთ რომელიმე ახლომდებარე აეროდრომი, რომლითაც დამხმარე ძალები შეძლებდნენ კუნძულზე გადმოსვლას, განსაკუთრებით კი არტილერია და ტანკები. მხოლოდ მას შემდეგ რაც ლუფტვაფემ საჰაერო ჰეგემონია მოიპოვა კრეტაზე და გაძლიერებული საზღვაო დესანტი გადმოსხდა კუნძულზე, შესაძლებელი იქნა აეროდრომების აღება. მოკავშირეთა ჯარები (მათ შორის [[ავსტრალია|ავსტრალიელები]] და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიელები]]) ერთი კვირის განმავლობაში იცავდნენ კრეტას, თუმც საბოლოოდ იძულებულნი გახდნენ 17.000 კაციანი კორპუსის ევაკუაცია მოეხდინათ. პირადი შემადგენლობის დიდი დანაკარგის გამო ჰიტლერმა შემდგომში ყოველთვის უარი განაცხადა შესაბამისი სახის საჰაერო სადესანტო ოპერაციებზე. === რუსეთის კამპანია (1941-1945) === ==== თავდასხმის სამხედრო გეგმა ==== [[ფაილი:RusFeldz41-42.jpg|thumb|right|250px|აღმოსავლეთ ფრონტი 1941-1942 წ.წ.]] ბალკანეთის ომმა [[სსრკ|საბჭოთა კავშირზე]] თავდასხმის თარიღი 4 კვირით გადაწია. მას ადგილი ჰქონდა [[1941]] წლის [[22 ივნისი|22 ივნისს]]. ამ დაგვიანებამ და უჩვეულოდ ადრე დამდგარმა ზამთარმა ხელი შეუშალა გერმანელთა გეგმის ოპერატიულ განვითარებას, რომელიც მიზნად ისახავდა ზამთრის დადგომამდე „არხანგელსკ-ასტრახანის ხაზის“ მიღწევას. [[ვერმახტი]]ს მთავარსარდლობის გამოთვლების თანახმად გეგმის ოპტიმალურად შესრულება შეიძლებოდა, თუკი ჯარების ზურგიდან მომარაგება [[ფსკოვი|ფსკოვ]]-[[კიევი|კიევ]]-[[ყირიმი]]ს გავლით შეუფერხებლად იწარმოებოდა. მიუხედავად ამისა, [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერი]] მოითხოვდა [[მოსკოვი]]ს აღებას და ამით გეგმის ოპტიმალური ვარიანტიდან გადახვევას. სსრკ-ზე თავდასასხმელად ვერმახტს მზად ჰყავდა 3 არმიათა დაჯგუფება. არმიათა ჯგუფ „ჩრდილოეთს“ (''[[გერმანული ენა|გერმ.]]:'' Die Heeresgruppe Nord), მთავარსარდალი [[გენერალ-ფელდმარშალი]] ფონ ლეები, უნდა აეღო [[ბალტიის ქვეყნები]] და შეტევა გაეგრძელებინა [[ლენინგრადი]]ს მიმართულებით. არმიათა ჯგუფ „ცენტრს“ (''[[გერმანული ენა|გერმ.]]:'' Die Heeresgruppe Mitte), მთავარსარდალი [[გენერალ-ფელდმარშალი]] ფონ ბოკი, უნდა შეეტია დედაქალაქ მოსკოვისათვის და შესაბამისად ყველაზე ძლიერად იყო აღჭურვილი. არმიათა ჯგუფ „სამხრეთს“ (''[[გერმანული ენა|გერმ.]]:'' Die Heeresgruppe Süd), მთავარსარდალი [[გენერალ-ფელდმარშალი]] ფონ რუნდშტეტი, უნდა დაეპყრო [[უკრაინა]]. საბჭოთა კავშირზე თავდასასხმელად მობილიზირებულ იქნენ გერმანიის სატელიტი ქვეყნების სამხედრო შენაერთებიც. დაგეგმილი იყო შეტევის განხორციელება დაპყრობილი [[ნორვეგია|ნორვეგიიდანაც]], რომელიც მიზნად ისახავდა [[მურმანსკი]]ს აღებას და იქ მდებარე რკინიგზის ხაზის და პორტის ხელში ჩაგდებას. ==== თავდასხმა ==== [[ფაილი:europe 1943-1945 map.png|thumb|250px|ევროპა 1943-1945 წ.წ.]] [[1941]] წლის [[22 ივნისი]]ს დილას ვერმახტის 149 დივიზიამ (მათ შორის ყველა გერმანული სატანკო და მოტორიზებული ძალები) გადალახა [[სსრკ|სსრკ-ის]] საზღვრები. 2 დივიზია შეტევას აწარმოებდა [[ფინეთი]]დან, 8 სტაციონირებული იყო [[ნორვეგია]]ში, 1 – [[დანია]]ში, 38 დივიზია დასავლეთ ფრონტზე მოქმედებდა, 2 იბრძოდა ჩრდილოეთ აფრიკაში და 7 — ბალკანეთზე. მიუხედავად ოპერატიული ინფორმაციისა, [[წითელი არმია|წითელი არმიის]] საშუალო და დაბალი რანგის სარდლობა გერმანელთა თავდასხმას მოუმზადებელი შეხვდა. უამრავი საბჭოთა მებრძოლი სსრკ-ის საზღვრის გასწვრივ რაიმე სერიოზული წინააღმდეგობის გაწევის გარეშე დანებდა მარშით მიმავალ ვერმახტის ჯარებს. ამის ერთადერთი ახსნა „[[პრევენციული დარტყმის თეზა|პრევენციული დარტყმის თეზით“]] თუ შეიძლება, რომელიც უკანასკნელ პერიოდში ისტორიკოსთა გარკვეული წრის მიერ გაზიარებული იქნა და რომელიც ჯერ კიდევ [[მესამე რაიხი]]ს იდეოლოგების მიერ გავრცელებულ ინფორმაცია ეყრდნობა. ამ ინფორმაციის მიხედვით საბჭოთა კავშირი თვითონ ემზადებოდა გერმანიაზე თავდასახმელად. ის ფაქტი, მართლა აპირებდა თუ არა სსრკ გერმანიაზე თავდასხმას და მართლა იყო თუ არა წითელი არმია მზად ასეთი ომისათვის, არ ამსუბუქებს ნაცისტური გერმანიის დანაშაულს ამ თავდასხმაში. სსრკ - ს წინააღმდეგ დაწყებული დაპყრობითი და გამანადგურებელი ხასიათის ომი იყო ჯერ კიდევ წლების წინ ჰიტლერის მიერ ფორმულირებული „აღმოსავლეთში საარსებო სფეროს“ მოპოვების გეგმის დამასრულებელი ეტაპი. === აშშ-ის ჩაბმა ომში (1941) === [[აშშ|ამერიკის შეერთებული შტატები]] თავიდან ფორმალურ ნეიტრალიტეტს იცავდა მიმდინარე კონფლიქტში. მოსახლეობის უმრავლესობის ანტისაომარი განწყობა ხელს უშლიდა პრეზიდენტ [[რუზველტი, ფრანკლინ დელანო|რუზველტს]] პირდაპირ მიეღო მონაწილეობა ომში [[დიდი ბრიტანეთი]]სა და [[სსრკ]]-ს მხარეზე. თუმცა ფარულად ამერიკა ყოველგვარ შესაძლებელ დახმარებას უწევდა ბრიტანეთს. [[1941]] წლის [[11 მარტი]]ს [[ლენდ-ლიზი|ლენდ-ლიზის]] კანონით ამერიკის [[კონგრესი (აშშ)|კონგრესმა]] ეს დახმარება კანონიერი გახადა. ამის შემდეგ [[აშშ]] დიდი რაოდენობით საბრძოლო და სამეურნეო იარაღს აწვდიდა როგორც ბრიტანეთს, ისე საბჭოთა კავშირს, რამაც გადამწყვეტი როლი ითამაშა გერმანიის და მისი მოკავშირეების დამარცხებაში. [[ფაილი:Franklin Roosevelt signing declaration of war against Japan.jpg|thumb|left|180px|რუზველტი ომს უცხადებს იაპონიას]] [[იაპონია|იაპონიის]] თავდასხმის შემდეგ აშშ-ს წყნარი ოკეანის ფლოტზე [[პერლ-ჰარბორზე თავდასხმა|პერლ-ჰარბორში]] [[1941]] წლის [[7 დეკემბერი|7 დეკემბერს]], ამერიკა იძულებული გახდა მეორე დღეს, [[8 დეკემბერი|8 დეკემბერს]], ომი გამოეცხადებინა [[გერმანია|გერმანიისა]] და იაპონიისათვის. აშშ-ს და დიდი ბრიტანეთის მთავრობათა მეთაურები შეთანხმდნენ პრიორიტეტი ევროპაზე გადაეტანათ და უპირველეს ყოვლისა დაემარცხებინათ გერმანია ''(„Germany first“)''. პირველ შეტაკებებს ამერიკისა და გერმანიის ჯარებს შორის ადგილი ჰქონდათ [[1942|1941]] წლის მიწურულს ჩრ. აფრიკაში. === ბრძოლა ჩრდილოეთ აფრიკაში 1940-1943 === ''მთავარი თემა: „[[აფრიკის კამპანია]]“'' იტალიელებმა ჩრდილოეთ აფრიკაში, ისევე როგორც ევროპაში, ბრიტანელთა წინააღმდეგ მთელი რიგი დამარცხებებისა იწვნიეს. [[1940]] წელს [[ლიბია]]ში წამოწყებული იტალიელთა შეტევა ტოტალური მარცხით დამთავრდა. გერმანელმა გენერალმა [[ერვინ რომელი|ერვინ რომელმა]] [[1941]] წლის თებერვალში მიიღო ბრძანება მოკავშირე იტალიელები დაეცვა. რომლის ხელქვეით მხოლოდ სუსტი შენაერთები იდგნენ. შეაფასა რა შექმნილი სიტუაცია, რომელი მივიდა იმ დასკვნამდე რომ ინგლისელთა შეტევის შემთხვევაში თავისი სუსტი ჯარებით თავდაცვას ვერ შეძლებდა. ამიტომ მან გადაწყვიტა თვითონ შეეტია მოწინააღმდეგისათვის და გამოეყენებინა მოულოდნელობის ეფექტი. [[31 მარტი|31 მარტს]] რომელმა შეტევა დაიწყო. მისი შეტევის მთავარი ძალა მიმართული იყო მერსა ბრეგას წინააღმდეგ, რომ შემდეგ [[კირენაიკა]]სკენ გაჭრილიყო. [[ერვინ რომელი|რომელის]] ვარაუდი გამართლდა, ოპერაცია წარმატებით განხორციელდა და გერმანელებმა [[ბენგაზი]]ც კი აიღეს. [[10 მარტი]]სათვის „[[აფრიკის კორპუსი]]“ აღმოსავლეთ ლიბიურ პორტ-ციხესიმაგრეს [[ტობრუკი|ტობრუკს]] მიადგა, რომელიც მცირე ხნით ადრე იტალიელებმა გაამაგრეს და შემდეგ თითქმის უბრძოლველად დატოვეს. მთელი 1 თვის განმავლობაში რომელის არმია უშედეგო იერიშს იერიშზე აწარმოებდა ტობრუკის წინააღმდეგ. [[13 აპრილი|13 აპრილს]] რომელმა იერიში შეწყვიტა. ასევე შეწყვეტილ იქნა წინსვლაც, ვინაიდან გერმანული არმიის მომარაგება ზურგიდან შეფერხებებით მიმდინარეობდა. ორივე მებრძოლი მხარე პოზიციურ საომარ სიტუაციაზე გადავიდა. ნოემბერის დასაწყისში ბრიტანელებმა კონტრშეტევა წამოიწყეს. [[26 ნოემბერი|26 ნოემბერს]] ბრიტანელთა მეორე კონტიერიშის შემდეგ ტობრუკის გარნიზონმა მოახერხა ალყის გარღვევა. [[7 დეკემბერი|7 დეკემბერს]] „აფრიკის კორპუსმა“ დაიხია გაზალას თავდაცვით ხაზამდე. თუმც ეს უკანადახევა დიდხანს არ გაგრძელებულა. [[1942]] წლის იანვარში რომელმა კვლავ იერიში მიიტანა ტობრუკზე. [[1942]] წლის [[26 მაისი|26 მაისს]] მან დაიწყო ტობრუკზე შეტევა — კოდური სახელი '''„[[ოპერაცია თეზეუსი]]“'''. მძიმე სატანკო ბრძოლების შემდეგ გერმანელებმა და მისმა მოკავშირეებმა შეძლეს [[10 ივნისი|10 ივნისს]] აეღოთ [[ბირ ჰახეიმი]], ხოლო [[20 ივნისი|20 ივნისს]] აღებულ იქნა ტობრუკი. ამ წარმატებისათვის რომელს [[გენერალ-ფელდმარშალი]]ს სამხედრო წოდება მიენიჭა. რომელის შემდგომი მიზანი [[ეგვიპტე]]ზე შეტევა იყო. გერმანელებს უნდა აეღოთ [[ალექსანდრია]] და [[სუეცის არხი]]. ამ მიზნებს წინ გადაეღობა ბრიტანელთა სარდალი [[ბერნარდ მონტგომერი]]. [[ელ ალამეინი]]ს მახლობლად ბრიტანელებმა თავდაცვის 65 კმ-იანი ხაზი ააგეს და გერმანელთა შეტევა შეაჩერეს. [[23 ოქტომბერი|23 ოქტომბერს]] მონტგომერის კონტშეტევა წამოიწყო. „აფრიკის კორპუსი“ ბრიტებზე რიცხობრივად მცირე იყო და იძულებული გახდა უკან დაეხია. გერმანელთა სიტუაცია სრულიად უიმედო შეიქმნა მას შემდეგ, რაც [[8 ნოემბერი|8 ნოემბერს]] ამერიკელები გადმოსხდნენ [[კასაბლანკა]]ში და [[ალჟირი|ალჟირში]] ('''„[[ოპერაცია ტორჩი]]“''') და გერმანელთა ზურგში მეორე ფრონტი გახსნენ. [[13 ნოემბერი|13 ნოემბერს]] ქალაქი ტობრუკი ბრიტანელებმა აიღეს. [[1943]] წელს რომელს უკანდახევის მეტი სხვა გზა არ ჰქონდა. [[23 იანვარი|23 იანვარს]] ბრიტებმა აიღეს [[ტრიპოლი]]. მარტ-აპრილში გერმანიისა და მის მოკავშირეთა ჯარები ალყაში აღმოჩდნენ ('''„[[ტუნისის კამპანია]]“'''). გერმანელთა შეუპოვარი ბრძოლა მხოლოდ მარეთის ხაზზე გრძელდებოდა. [[13 მაისი|13 მაისს]] „აფრიკის კორპუსი“ იძულებული გახდა კაპიტულაცია გამოეცხადებინა. === მეორე მსოფლიო ომის მესამე პერიოდი (1942 წლის 19 ნოემბერი - 1943 დეკემბერი) === III პერიოდი ხასიათდება საომარ მოქმედებათა მასშტაბებისა და დაძაბულობის ზრდით. ნაცისტური გერმანიის მესვეურები ყველა საშუალებით ცდილობდნენ გამარჯვების მიღწევას სსრკ-ზე. ნაცისტური დიქტატურის რეჟიმმა უკიდურესობამდე გააძლიერა ექსპლუატაცია, რეპრესიები და ძარცვა ოკუპირებული ქვეყნების რესურსების მაქსიმალური გამოყენების მიზნით. გერმანიისათვის მუშაობდა თითქმის მთელი ევროპის მრეწველობა, სოფლის მეურნეობა და ტრანსპორტი. [[1942]] ნოემბერში 267 [[დივიზია|დივიზიიდან]] და 5 [[ბრიგადა (სამხედრო)|ბრიგადიდან]], რომელიც გერმანიას ჰყავდა, 192 დივიზია (71 %) და 5 ბრიგადა მოქმედებდა წითელი არმიის წინააღმდეგ. გარდა ამისა, სსრკ-გერმანიის ფრონტზე იბრძოდა გერმანიის სატელიტთა 66 დივიზია და 13 ბრიგადა. ამ პერიოდში მეორე მსოფლიო ომის მთავარ ფრონტად სსრკ-გერმანიის ფრონტი რჩებოდა. [[1942]] წლის 19 ნოემბერს დაიწყო საბჭოთა ჯარების [[კონტრშეტევა]] სტალინგრადთან ([[სტალინგრადის ბრძოლა 1942-1943]]). 1943 წელს კურსკთან ბრძოლებში ([[კურსკის ბრძოლა 1943]]) ნაცისტური გერმანიის ჯარების განადგურების შედეგად, მოხდა ძირითადი გარდატეხა მეორე მსოფლიო ომის მსვლელობაში. გერმანია იძულებული გახდა გადასულიყო სტრატეგიულ თავდაცვაზე. საბჭოთა არმიამ დაიწყო ფართო შეტევა მთელ ფრონტზე. [[1943]] [[ზაფხული|ზაფხულსა]] და [[შემოდგომა]]ზე გაათავისუფლეს [[დონბასი]] და მარცხენა ნაპირის [[უკრაინა]], გადალახეს [[დნეპრი]] და დაიწყო [[ბელორუსია|ბელორუსიის]] გათავისუფლება. 1942 შემოდგომიდან ერთგვარად გააქტიურდა დიდი ბრიტანეთი და აშშ-ის სამხედრო მოქმედება. [[1942]] ოქრომბრის ბოლოს დაიწყო ინგლისის მე-8 არმიის (სარდალი გენერალი [[მონტგომერი, ალამაინელი|მონტგომერი]]) შეტევა ჩრდილოეთ აფრიკაში. ელ-ალამაინის ბრძოლაში ([[1942]] წლის 23 ოქტომბერი-4 ნოემბერი) გამარჯვების შემდეგ ინგლისის ჯარები 3 თვის განმავლობაში უტევდნენ გენერალ-ფელდმარშალ რომელის ჯარებს აფრიკის ჩრდილოეთ სანაპიროს გასწვრივ და გავიდნენ [[ტუნისი]]ს სამხრეთ საზღვართან. [[1942]] წლის 8 ნოემბერს დაიწყო ამერიკა-ინგლისის საექსპედიციო ძალების (150 ათ.) გადასხმა საფრანგეთის ჩრდილოეთ აფრიკაში. მალე მოკავშირეებმა დაიკავეს [[მაროკო]], [[ალჟირი]], შევიდნენ ტუნისში. [[1943]] ზაფხულში მოკავშირეთა ჯარებმა დაიკავეს კუნძული [[სიცილია]]. სექტემბერს გადასხეს საზღვაო დესანტები [[აპენინი ნახევარ კუნძული|აპენინის ნახევარ კუნძულზე]] ([[იტალიის კამპანია 1943-1945]]). საბჭოთა არმიის გამარჯვებები ხელს უწყობდა ევროპის ხალხთა ანტიფაშისტური ბრძოლის აღმავლობას. ომის III პერიოდში მოხდა არსებითი ცვლილებები [[წყნარი ოკეანე|წყნარ ოკეანესა]] და [[აზია]]ში მებრძოლ მხარეთა ძალთა თანაფარდობაში. [[1943]] განმავლობაში ამერიკის ჯარები გადასხდნენ [[ახალი გვინეა|ახალ გვინეაზე]], განდევნეს [[იაპონელები]] [[ალეუტი]]ს კუნძულებიდან, საგრძნობი ზარალი მიაყენეს იაპონიის სამხედრო და სავაჭრო ფლოტს. === მეორე მსოფლიო ომის მეოთხე პერიოდი (1944 წლის 1 იანვარი - 1945 წლის 8 მაისი) === ამ პერიოდის უმნიშვნელოვანესი სამხედრო-პოლიტიკური მოვლენები გაპირობებული იყო ანტიფაშისტური კოალიციის სამხედრო და ეკონომიური ძლიერების ზრდით, საბჭოთა შეიარაღებელი ძალების სულ უფრო მძლავრი დარტყმით და ევროპაში მოკავშირეთა მოქმედების აქტივიზაციით. [[ფაილი:Yalta summit 1945 with Churchill, Roosevelt, Stalin.jpg|thumb|right|ყირიმის კონფერენცია]] 1944 დასაწყისში 315 დივიზიისა და 10 ბრიგადიდან, რომელიც ნაცისტურ გერმანიას ჰყავდა, 198 დივიზია და 6 ბრიგადა სსრკ-გერმანიის ფრონტზე იბრძოდა. [[1944]] ზაფხულისათვის აშშ-ისა და დიდი ბრიტანეთის ჯარებმა განახორციელეს ნათ შეჭრა დასავლეთ ევროპაში [[ლა-მანში]]ს მხრიდან. მოკავშირეებს ძალთა აბსოლუტური უპირატესობა გააჩნდათ. 2 წლის სამზადისის შემდეგ, 1944 წლის 6 ივნისს დაიწყო [[ოპერაცია ოვერლორდი|ნორმანდიის სადესანტო ოპერაცია]]. 1944 წლის 19 აგვისტოს პარიზში დაიწყო აჯანყება. მოკავშირეთა ჯარების მისვლის მომენტისათვის დედაქალაქი უკვე [[ფრანგები|ფრანგი]] პატრიოტების ხელში იყო. უდიდესი შეტევითი ოპერაციებით აღინიშნა 1944 [[ზაფხული]] და [[შემოდგომა]]. 1944 [[ბელორუსიის ოპერაცია 1944|ბელორუსიის ოპერაციის]] შედეგად გათავისუფლდა [[ბელარუსი|ბელორუსია]] და [[ლიტვა|ლი]] სსრ მნიშვნელოვანი ნაწილი. საბჭოთა ჯარებმა პოლონეთის I არმიის ნაწილებთან ერთად დაიწყეს პოლონეთის გათავისუფლება. რუმინეთის მშრომელებმა კომუნისტური პარტიის ხელმძღვანელობით 1944 წლის 23 აგვისტოს დაამხეს [[ანტონესკუ, იონ|ი. ანტონესკუს]] სამხედრო-ფაშისტური დიქტატურა, 9 სექტემბერს აჯანყების შედეგად ბულგარეთში დაემხო მონარქისტული ფაშისტური რეჟიმი და შეიქმნა სამამულო ფრონტის მთავრობა, რომელმაც ომი გამოუცხადა გერმანიას. 29 აგვისტოს დაიწყო სლოვაკიის შეიარაღებული აჯანყება ფაშისტური დამპყრობთა წინააღმდეგ. საბჭოთა ჯარებმა 20 სექტემბერს დაიწყეს ჩეხოსლოვაკიის გათავისუფლება. ამავე დროს [[იუგოსლავია|იუგოსლავიის]] სახალხო-განმათავისუფლებელი არმიის ნაწილებმა საბჭოთა არმიის აქტიური მონაწილეობით 20 ოქტომბერს გაათავისუფლეს [[ბელგრადი]]. [[1944]] გერმანიის დამპყრობთაგან გათავისუფლდა ნორვეგიის ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთის რაიონი. [[1945]] დასაწყისისანაცს ფაშისტური გეისმანია ეკონომიური და სამხედრო რესურსები გამოიფიტა. [[1944]] შუა ხანიდან ნედლეულის ძირითადი წყაროების დაკარგვის გამო სწრაფად ეცემოდა სამხედრო წარმოება. მიუხედავად ამმათტოვას ანტიჰიტლერულ კოალიციაში განხეთქილების იმედი ჰთქონდა და ომის გაჭიანურებას ცდნენლობდა. [[1944]] წლის 16 დეკემბერს ფაშისტურმა ჯარებმა დაიწყეს კონტრშეტევა [[არდენების ოპერაცია 1944-1945|არდენში]]. ინგლის-ამერიკის მთავრობებმა საბჭოთა მთავრობას სთხოვეს აღმოსავლეთ ფრონტზე შეტევის დაჩქარება. [[ვისლა-ოდერის ოპერაცია 1945|ვისლა-ოდერის ოპერაციის]] მსვლელობაში საბჭოთა ჯარებმა გაანადგურეს გერმასტთა დაჯგუფება ვისლასა და ოდერს შორის, გაანადგურეს 35 დივიზია და მძიმე ზარალი მიაყენეს 25 დივიზიას. [[აღმოსავლეთ პრუსიის ოპერაცია 1945|აღმოსავლეთ პრუსიის ოპერაციის]] ( 1945)დროს განადგურდა გერმანელთა 25 დივიზია და მძიმე ზარალი განიცადა 12 დივიზიამ. საბჭოთა ჯარებმა იერიშით აიღეს [[კენიგსბერგი]]. 1945 წლის თებერვალ-აპრილის I ნახევარში გაანადგურეს მტრის მსხვილი დაჯგუფებები აღმოსავლეთ [[პომერანია]]სა და [[სილეზია]]ში, გაათავისუფლეს [[ბალტიის ზღვა|ბალტიის ზღვის]] სანაპირო დანციგიდან ოდერამდე. გერმანიის წინააღმდეგ მოქმედების კოორდინაციისათვის და ევროპაში ომის შემდეგ წესრიგის დამყარების საკითხებთან დაკავშირებით 1945 წლის 4-11 თებერვალს [[იალტა]]ში შედგა სსრკ-ის, აშშ-ისა და დიდი ბრიტანეთის ხელმძღვანელთა კონფერენცია ([[ყირიმის კონფერენცია 1945]]). [[ფაილი:Reichstag flag original.jpg|thumb|left|გამარჯვების დროშა რაიხსტაგზე]] ფაშისტური გერმანიის წინააღმდეგობის უკანასკნელი ცენტრი [[ბერლინი]] იყო. 16 აპრილს დაიწყო გრანდიოზული [[ბერლინის ოპერაცია 1945|ბერლინის ოპერაცია]] (1945). [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერის]] თვითმკვლელობის შემდეგ (30 აპრილი) ადმირალ [[დენიცი, კარლ|დენიცის]] მეთაურობით შეიქმნა მთავრობა, რომელიც წითელი არმიის წინააღმდეგ ბრძოლის გაგრძელებას ცდილობდა. 6-11 მაისს საბჭოთა არმიებმა ჩაატარეს [[პრაღის ოპერაცია 1945|პრაღის ოპერაცია]] (1945). ფართო ფრონტით შეტევის შედეგად საბჭოთა შეიარაღებულმა ძალებმა დაასრულეს ცენტრალური და სამხრეთ-აღმოსავლეთის ევროპის ქვეყნების გათავისუფლება. 4 მაისს ხელმოწერილ იქნა აქტი გერმანელთა ჯარების დანებების შესახებ ნიდერლანდში, ჩრდილოეთ-დასავლეთ გერმანიაში, შლეზვიგ-ჰოლშტაინსა და დანიაში. 5 მაისს დანებდნენ ფაშისტური ჯარები სამხრეთ და დასავლეთ ავსტრიაში, ბავარიაში, ტიროლში და სხვა რაიონებში. 8 მაისს, შუაღამისას საბჭოთა ჯარების მიერ დაკავებული კარლსჰორსტის გარეუბანში გერმანიის უმაღლესი მთავარსარდლობის წარმომადგენლებმა ფელდმარშალ [[კაიტელი, ვილჰელმ|ვ. კაიტელის]] მეთაურობით ხელი მოაწერეს აქტს ფაშისტური გერმანიის შეიარაღებული ძალების უსიტყვო [[კაპიტულაცია|კაპიტულაციის]] შესახებ. უსიტყვო კაპიტულაცია საბჭოთა მთავრობის დავალებით მიიღო საბჭოთა კავშირის მარშალმა [[ჟუკოვი, გიორგი|გ. ჟუკოვმა]] აშშ-ის, დიდი ბრიტანეთისა და საფრანგეთის წარმომადგენლებთან ერთად. == ომის დასასრული ევროპაში (1945) == ჰიტლარის სიკვდილის შემდეგ [[გროსადმირალი]] [[კარლ დენიცი]] [[1 მაისი|1 მაისს]] ფიურერის ანდერძისამებრ გერმანიის [[რაიხსპრეზიდენტი]] გახდა. დიონიცს სურდა გერმანელი მეომრები დასავლელ მოკავშირეებს ჩაბარებოდნენ ტყვედ, რათა თავი დაეხსნათ [[სსრკ]]-ის შურისძიებისაგან. ამისათვის მან გამოაცხადა, რომ აღმოსავლეთ ფრონტზე ბრძოლა გრძელდებოდა. [[2 მაისი|2 მაისს]] დიონიცმა თავისი შტაბი ჯერ კიდევ გერმანელთა ხელში მყოფ ქალაქ [[ფლენსბურგი|ფლენსბურგში]] განათავსა და შეადგინა მთავრობა, რომელსაც ხელმძღვანელობდა რაიხის ფინანსთა მინისტრი გრაფი [[კროზიგკი, იოჰან ლუდვიგ შვერინ ფონ|შვერინ ფონ კროზიგკი]]. [[4 მაისი|4 მაისს]] [[ნორვეგია]]ში ბრიტანელთა წინააღმდეგ მებრძოლმა „[[ვერმახტი]]ს“ შენაერთებმა, რომელთაც ხელმძღვანელობდათ „[[კრიგსმარინე]]ს“ ახლად დანიშნული მეთაური გენერალ-ადმირალი [[ფრიდებურგი, ჰანს-გეორგ ფონ|ჰანს-გეორგ ფონ ფრიდებურგი]] კაპიტულაცია გამოაცხადეს. [[7 მაისი|7 მაისს]] გენერალ-პოლკოვნიკმა [[იოდლი, ალფრედ|ალფრედ იოდლმა]] [[რეიმსი|რეიმსში]] ხელი მოაწერა დასავლელი მოკავშირეების წინაშე გერმანიის უსიტყვო კაპიტულაციას. მომდევნო დღეს [[ბერლინ-კარლსჰორტი|ბერლინ-კარლსჰორტში]] იგივე გააკეთა ოღონდ ამჯერად [[სსრკ]]-ის წინაშე გენერალ-ფელდმარშალმა [[კაიტელი, ვილჰელმ|ვილჰელმ კაიტეკმა]]. [[9მაისი|9 მაისს]] გერმანიის სრული კაპიტულაცია ძალაში შევიდა. მიუხედავად კაპიტულაცია გერმანელთა ხელში იყო ფრანგული ქალაქები: [[ბრესტი (საფრანგეთი)|ბრესტი]], [[ლა-როშელი]], [[ლორიანი]] და [[სენ-ნაზერი]], ასევე ავსტრიის ნაწილი, [[შლეზვიგ-ჰოლშტაინი]] და [[ბოჰემია]]. ამ უკანასკნელიდან 2 მილიონმა ჯარისკაცმა გაასწრო [[წითელი არმია|წითელი არმიის]] მოსვლას და დასავლელ მოკავშირეებს ჩაბარდა ტყვედ. === მეორე მსოფლიო ომის მეხუთე პერიოდი (9 მაისი - 2 სექტემბერი 1945) === [[ფაილი:Bundesarchiv Bild 183-R86965, Potsdamer Konferenz, Gruppenbild.jpg|thumb|150px]] [[ფაილი:Nagasakibomb.jpg|thumb|left|150px|ატომური ბომბი ნაგასაკიში]] აგრესიულ სახელმწიფოთა კოალიციიდან, რომელმაც მეორე მსოფლიო ომი გააჩაღა, 1945 მაისში [[ბრძოლა]]ს მხოლოდ იაპონია განაგრძობდა. 17 ივლისიდან - 2 აგვისტომდე შედგა სსრკ-ის (დელეგაციის მეთაური [[სტალინი, იოსებ|ი. სტალინი]]), აშშ-ის (დელეგაციის მეთაური [[ტრუმენი, ჰარი|ჰ. ტრუმენი]]) და დიდი ბრიტანეთის (დელეგაციის მეთაური [[ჩერჩილი, უინსტონ|უ. ჩერჩილი]], 28 ივლისიდან — [[ეტლი, კლემენტ|კ. ეტლი]]) მთავრობათა მეთაურების [[პოტსდამის კონფერენცია 1945]] ([[1945]]), მიიღეს გადაწყვეტილება გერმანიის დემილიტარიზაციის, დენაციფიკაციისა და დემოკრატიული გარდაქმნის შესახებ. დიდი ბრიტანეთის, აშშ-ისა და ჩინეთის მთავრობებმა წაუყენეს იაპონიას კაპიტულაციის კონკრეტული პირობები, რომლებიც იაპონიის მთავრობამ უარყო, სსრკ-მა, რომელმაც 1945 აპრილში მოახდინა სსრკ-იაპონიის ნეიტრალიტეტის შესახებ პაქტის დენონსირება, დაადასტურა მზადყოფნა ჩაბმულიყო ომში იაპონიის წინააღმდეგ. [[6 აგვისტო]]სა და [[9 აგვისტო]]ს [[აშშ|აშშ-მა]] [[ატომური ბომბი|ატომური ბომბები]] [[ჰიროსიმას და ნაგასაკის ატომური დაბომბვა|ჩამოაგდო]] [[ჰიროსიმა]]სა და [[ნაგასაკი]]ში, რის შედეგადაც დაიხოცა და დასახიჩრდა 1/4 მლნ-მდე მშვიდობიანი მცხოვრები. 8 აგვისტოს სსრკ-მა ომი გამოუცხადა იაპონიას. 9 აგვისტოს საბჭოთა [[შეიარაღებული ძალები|შეიარაღებულმა ძალებმა]] დაიწყეს საომარი მოქმედება [[მანჯურია|მანჯურიაში]] განლაგებული იაპონელთა [[კვანტუნის არმია|კვანტუნის არმიის]] (1,2 მლნ. კაცი) წინააღმდეგ. 10 აგვისტოს იაპონიის წინააღმდეგ ომში ჩაება [[მონღოლეთი|მონღოლეთის სახალხო რესპუბლიკაც]]. საბჭოთა ჯარებმა სწრაფი შეტევით მოკლე დროში გაანადგურეს [[კვანტუნის არმია]] და გაათავისუფლეს ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთის ჩინეთის ნაწილი, ჩრდილოეთ კორეა, კუნძული [[სახალინი]] და [[კურილიის კუნძულები|კურილიის]] კუნძულები. გათავისუფლებული მანჯურია ეკონომიკურად ჩინეთის ერთ-ერთი ყველაზე განვითარებული რაიონი, გადაიქცა ჩინეთის რევ. ძალების სამხედრო-სტრატეგიულ პლაცდარმად. იაპონიის უსიტყვო კაპიტულაციით [[1945]] წლის [[2 სექტემბერი|2 სექტემბერს]] დასრულდა მეორე მსოფლიო ომი. === მეორე მსოფლიო ომის შედეგები === მეორე მსოფლიო ომმა უდიდესი გავლენა იქონია კაცობრიობის ბედზე. გერმანია, იტალია და იაპონია გარკვეული ხნით გამოეთიშნენ მსოფლიოს, როგორც ძლიერი სახელმწიფოები. [[ევროპა]]ში გადამწყვეტი როლი აშშ-ს და მსოფლიოში ახლად გაბატონებულ სსრკ-ს ჰქონდათ მას შემდეგ, რაც 1940 გერმანიამ საფრანგეთი დაიპყრო, ხოლო დიდი ბრიტანეთი უძლური იყო დაემარცხებინა გერმანია. [[ომი|ომში]] მონაწილეობდა 72 [[სახელმწიფო]] (დედამიწის მოსახლეობის 80 %). ბრძოლები მიმდინარეობდა 40 სახელმწიფოს ტერიტორიაზე. [[შეიარაღებული ძალები|შეიარაღებულ ძალებში]] მობილიზებულ იქნა 110 მლნ. კაცი. დაიღუპა 62 მლნ. კაცი (სსრკ — 27 მლნ., გერმანია — 5,25 მლნ., [[პოლონეთი]] — 4,5-6 მლნ., იუგოსლავია — 1,7 მლნ., იაპონია — 1,8 მლნ., აშშ — 318 000, დიდი ბრიტანეთი — 386 000, საფრანგეთი — 810 000, იტალია — 330 000, რუმინეთი — 378 000, უნგრეთი — 420 000, ფინეთი — 84 000), სამხედრო ხარჯები და ზარალი 4 ტრილიონ დოლარს შეადგენდა. ომს თან სდევდა საშინელი ნგრევა. განადგურდა ათიათასობით [[ქალაქი]] და [[სოფელი]], უბედურება თავს დაატყდა ათეულობით მლნ. ადამიანს. ამ ომში საბოლოოდ განადგურდა [[ნაციზმი]] და [[ფაშიზმი]], როგორც საერთაშორისო იმპერიალიზმის დამკვრელი ძალა. ანტიჰიტლერული [[კოალიცია|კოალიციის]] გადამწყვეტმა გამარჯვებამ ხელი შეუწყო რევოლუციურ გარდაქმნებს მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში. მეორე მსოფლიო ომის შედეგებმა გაადვილა და დააჩქარა მთელ რიგ ქვეყნებში სახალხო-დემოკრატიული და სოციალისტური რევოლუციების გამარჯვება. დამყარდა მსოფლიოში ახალი პოლიტიკური და სამართლებრივი წესრიგი. მეორე მსოფლიო ომი წარმოადგენს უდიდეს ეტაპს სამხედრო ხელოვნების განვითარების ისტორიაში. == მნიშვნელოვანი მოვლენები == '''[[1939]] წ''' * [[23 აგვისტო]] — „მოლოტოვ-რიბენტროპის“ ზავი. * [[1 სექტემბერი]] — გერმანიის თავდასხვა პოლონეთზე. * [[3 სექტემბერი]] — გერმანიას ომი გამოუცხადა ინგლისმა და საფრანგეთმა. * [[16 სექტემბერი]] — ნაცისტებმა ალყა შემოარტყეს ვარშავას. * [[17 სექტემბერი]] — „[[უცნაური ომი]]“ საფრანგეთ-ინგლისისა გერმანიასთან. * [[მარტი]] — გერმანიამ დაიპყრო ჩეხოსლოვაკიის დარჩენილი ნაწილი. * [[22 მარტი]] — გერმანიამ დაიკავა ლიტვის კუთვნილი ქალაქი მემელი. * [[2 ოქტომბერი]] — პოლონეთის არმიის დარჩენილმა ნაწილმა იარაღი დაყარა. * გერმანიასა და იტალიას შორის დაიდო ახალი ხელშეკრულება ურთიერთობების შესახებ. '''[[1940]] წ''' * [[9 აპრილი]] — გერმანელები შეიჭრნენ დანიასა და ნორვეგიაში. * [[10 მაისი]] — გერმანიის საფრანგეთზე თავდასხმა. * [[24 ივნისი]]: [[საფრანგეთი|საფრანგეთსა]] და [[იტალია]]ს შორის ზავი დაიდო. * [[აგვისტო]] — ლიტვა, ლატვია და ესტონეთი იძულებით შევიდა საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში. * სსრკ-მ რუმინეთისგან წაართვა ბესარაბია და ბუკოვინა. '''[[1941]] წ''' * [[აპრილი]] — გერმანიის ბულგარეთზე თავდასხმა. * [[7 დეკემბერი]] — იაპონიამ დაარტყა ამერიკას. * [[მარტი]] — აშშ-ს კონგრესმა მიიღო კანონი ლენდ-ლიზის შესახებ. * გერმანიის რუსეთზე თავდასხმა. '''[[1942]] წ''' * [[1 იანვარი]] — მოხდა ტერიტორიების განაწილება. * 26 ქვეყნის გაერთიანება. * ომის ძირეული გარდატეხა. '''[[1943]] წ''' * [[5 ივლისი]] ბრძოლები კურსკის შვერილზე დაიწყო გერმანელთა შეტევით. * [[ივლისი]] ინგლის-აშშ ჯარებმა დაამარცხეს იტალია-გერმანიის ძალები ჩრდილოეთ აფრიკაში. * [[დეკემბერი]] — ირანის დედაქალაქ თეირანში შეიკრიბნენ ანტიჰიტლერულ კოალიციაში გაერთიანებული სამი ძირითადი ქვეყნის, აშშ, სსრკ და დიდი ბრიტანეთის ლიდერები — ფ. რუზველტი, ი. სტალინი და უ. ჩერჩილი. '''[[1944]] წ''' * [[18 აგვისტო]] — საფრანგეთის წინააღმდეგობის მოძრაობამ დაიწყო ანტინაცისტური აჯანყება პარიზში. * შეთქმულება მოაწყეს ჰიტლერის წინააღმდეგ. * ზაფხულისათვის საბჭოთა არმიამ გაათავისუფლა მტრის მიერ ოკუპირებული ტერიტორიების 3/4 ნაწილი. '''[[1945]] წ''' * [[იანვარი]] — შეტევაზე გადასული საბჭოთა ძალები შევიდნენ გერმანიის ტერიტორიაზე. * [[8 მაისი]] — გერმანიის კაპიტულაცია. * [[9 მაისი]] — [[დიდი სამამულო ომი]]ს დასასრული. * [[2 სექტემბერი]] — იაპონიის კაპიტულაცია, მეორე მსოფლიო ომის დასასრული. == ლიტერატურა == {{ქსე|6|583|სიმონიძე გ.}} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.archives.gov/research/ww2/photos/#germany მეორე მსოფლიო ომის სურათები] * [https://www.youtube.com/watch?v=WOVEy1tC7nk მეორე მსოფლიო ომი ევროპაში — ყოველი დღე] // [[YouTube]] * [https://www.youtube.com/watch?v=6_1rzp2YVxQ მეორე მსოფლიო ომი წყნარ ოკეანეში — ყოველი დღე] * [https://www.youtube.com/watch?v=1e_AZ3j2LbY მეორე მსოფლიო ომი წყნარ ოკეანეში და ევროპაში — ყოველი დღე] // [[YouTube]] {{პორტალი ომი}} {{ყოფილი რჩეული}} [[კატეგორია:მეორე მსოფლიო ომი|*]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ომები]] [[კატეგორია:1939 წლის კონფლიქტები]] hig92ivqjqifpdjkdhnpyji8udwi20o 4402813 4402789 2022-08-02T19:37:32Z ზურა6446 102258 /* რესურსები ინტერნეტში */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო კონფლიქტი |კონფლიქტი=მეორე მსოფლიო ომი |ნაწილი= |სურათი=[[ფაილი:Infobox collage for WWII.PNG|270px]] |სათაური= |თარიღი=1 სექტემბერი, 1939 – 2 სექტემბერი, 1945 |მდებარეობა=[[ევროპა]], [[წყნარი ოკეანე]], [[ატლანტის ოკეანე]], [[სამხრეთ-აღმოსავლეთი აზია]], [[ჩინეთი]], [[ახლო აღმოსავლეთი]], [[ხმელთაშუა ზღვა]] და [[აფრიკა]] |casus= |შედეგი=[[მოკავშირეები|მოკავშირეეების]] გამარჯვება, [[გაერო]]ს შექმნა, [[აშშ]]-სა და [[სსრკ|საბჭოთა კავშირის]] ზესახელმწიფოებად ქცევა, [[NATO]]-სა და [[ვარშავის პაქტი]]ს შექმნა, [[ცივი ომი]]ს დაწყება. [[#მეორე მსოფლიო ომის შედეგები|მეტი...]] |ტერიტორია= |მხარე1='''[[მოკავშირეები]]''' |მხარე2='''[[ღერძი ბერლინი-რომი-ტოკიო]]''' |მეთაური1={{plainlist| * {{დროშანიშანი|სსრკ}} '''[[იოსებ სტალინი]]''' * {{დროშანიშანი|აშშ}} '''[[ფრანკლინ რუზველტი|ფრანკილინ რუზველტი]]''' (1941—1945) * {{დროშანიშანი|აშშ}} [[ჰარი ტრუმანი]] (1945) * {{დროშანიშანი|დიდი ბრიტანეთი}} '''[[ნევილ ჩემბერლენი]]''' (1939—1940) * {{დროშანიშანი|დიდი ბრიტანეთი}} [[უინსტონ ჩერჩილი]] (1940—1945) * {{დროშანიშანი|დიდი ბრიტანეთი}} [[კლემენტ ეტლი]] (1945) * {{დროშანიშანი|ჩინეთის რესპუბლიკა}} [[ჩან კაიში]] }} |მეთაური2={{plainlist| * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} '''[[ადოლფ ჰიტლერი]]''' (1939—1945) * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} [[იოზეფ გებელსი]] (1945) * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} [[კარლ დენიცი]] (1945) * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} [[იოჰან ლუდვიგ შვერინ ფონ კროზიგკი]] (1945) * {{დროშანიშანი|იაპონიის იმპერია}} '''[[ჰიროჰიტო]]''' * [[File:Flag of Italy (1861-1946).svg|border|20px]] '''[[ბენიტო მუსოლინი]]''' }} |ძალა1= |ძალა2= |დანაკარგები1='''სამხედრო:'''<br />16 000 000-ზე მეტი<br />'''სამოქალაქო:'''<br />45 000 000-ზე მეტი<br />'''სულ:'''<br />61 000 000-ზე მეტი |დანაკარგები2='''სამხედრო:'''<br />8 000 000-ზე მეტი<br />'''სამოქალაქო:'''4 000 000-ზე მეტი<br />'''სულ:'''<br />12 000 000-ზე მეტი |შენიშვნა= }} {{მეორე მსოფლიო ომის კამპანიები}} [[ფაილი:Second world war europe animation small.gif|thumb|250px|ომის მსვლელობა ევროპაში (ანიმაცია)]] '''მეორე მსოფლიო ომი''' — ყველაზე მასშტაბური და სისხლისმღვრელი კონფლიქტი კაცობრიობის ისტორიაში. [[აზია]]ში ის დაიწყო [[მეორე იაპონია-ჩინეთის ომი]]თ [[1937]] წლის [[7 ივლისი|7 ივლისს]] და [[ევროპა]]ში [[გერმანია|გერმანიის]] თავდასხმით [[პოლონეთი|პოლონეთზე]] [[1939]] წლის [[1 სექტემბერი|1 სექტემბერს]]. საომარი მდგომარეობა ევროპაში დასრულდა [[1945]] წლის [[8 მაისი]]ს [[ვერმახტი]]ს კაპიტულაციით, ხოლო აზიაში — [[1945]] წლის [[2 სექტემბერი|2 სექტემბერს]] [[იაპონია|იაპონიის]] კაპიტულაციით. მეორე მსოფლიო ომის განმავლობაში გერმანია, [[იტალია]] და იაპონია აწარმოებდნენ დამპყრობლურ ომებს მსოფლიოს მრავალი ქვეყნის წინააღმდეგ. მათი მთავარი მოწინააღმდეგეები იყვნენ: [[საფრანგეთი]], [[დიდი ბრიტანეთი]] და [[ჩინეთის რესპუბლიკა]], [[რიბენტროპ-მოლოტოვის პაქტი]]ს დარღვევის შემდეგ [[სსრკ|საბჭოთა კავშირი]] და იაპონიის [[თავდასხმა პერლ-ჰარბორზე|პერლ-ჰარბორზე თავდასხმის]] შემდეგ — [[აშშ|ამერიკის შეერთებული შტატები]]. მეორე მსოფლიო ომის ძირითადი ბრძოლის ადგილი იყო: აზია, [[წყნარი ოკეანე|წყნარი ოკეანის აუზი]], ევროპა და [[აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკა]]. საომარი შეტაკებები მიმდინარეობდა აგრეთვე [[ჩრდილოეთი ამერიკა|ჩრდილოეთ ამერიკაში]] ([[არქტიკა]]) [[ალასკა]]სა და [[გრენლანდია]]ზე, ახლო აღმოსავლეთში — [[ერაყი|ერაყსა]] და [[ირანი|ირანში]], აღმოსავლეთ აფრიკაში — [[ეთიოპია]]სა და [[სომალი]]ში, აგრეთვე [[სამხრეთი ამერიკა|სამხრეთ ამერიკაში]] ([[სურინამი]]ს დაპყრობა), [[ტიბეტი|ტიბეტში]] (ტოლსტოი-დოლანის მისია) და [[ანტარქტიდა]]ზეც კი (ოპერაცია „ტაბარინი“). მეორე მსოფლიო ომმა იმსხვერპლა [[მეორე მსოფლიო ომში დაღუპულები|60 მილიონამდე]] ადამიანის სიცოცხლე, მათ შორის 20 მილიონამდე მშვიდობიანი მოქალაქის. ომის სულისკვეთება გაჟღენთილი იყო მძლავრი იდეოლოგიზმით, რამაც ურიცხვი [[სამხედრო დანაშაული]] და მშვიდობიან მოსახლეობაზე სისტემატიური ძალადობა გამოიწვია, რომელიც [[გენოციდი|გენოციდშიც]] კი გადაიზარდა. == დაწყებისა და დასრულების თარიღები == ზოგადად, ითვლება, რომ [[ევროპა|ევროპაში]] მეორე მსოფლიო ომი დაიწყო 1939 წლის 1 სექტემბერს,{{sfn|Weinberg|2005|p=6}}<ref>Wells, Anne Sharp (2014) ''Historical Dictionary of World War II: The War against Germany and Italy''. Rowman & Littlefield Publishing. p. 7.</ref> [[გერმანიის შეჭრა პოლონეთში|პოლონეთში გერმანიის შეჭრით]]. აღმოსავლეთში ომის დაწყების თარიღებად შეიძლება ჩაითვალოს [[იაპონია-ჩინეთის მეორე ომი|ჩინეთ-იაპონიის მეორე ომის]] დაწყება 1937 წლის 7 ივლისს<ref>{{Cite book|first1=John|last1=Ferris|first2=Evan|last2=Mawdsley|title=The Cambridge History of the Second World War, Volume I: Fighting the War|location=[[Cambridge]]|language=en|publisher=[[Cambridge University Press]]|year=2015}}</ref>{{sfn|Förster|Gessler|2005|p=64}} ან [[იაპონიის შეჭრა მანჯურიაში]], 1931 წლის 19 სექტემბერს.<ref>Ghuhl, Wernar (2007) ''Imperial Japan's World War Two'' Transaction Publishers pp. 7, 30</ref><ref>Polmar, Norman; Thomas B. Allen (1991) World War II: America at war, 1941–1945 {{ISBN|978-0-394-58530-7}}</ref> ზოგი ემხრობა ბრიტანელი ისტორიკოს [[ა. ჯ. პ. ტაეილორი|ა. ჯ. პ. ტაეილორს,]] რომელიც თვლის, რომ მეორე მსოფლიო ომად ევროპისა და აზიის კონფლიქტები [[1941]] წლეს გადაიქცა, ომში [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]-სა და [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]]-ს ჩართვის შემდეგ. ომის დაწყების სხვა თარიღად შეიძლება ჩაითვალოს [[იტალიის შეჭრა აბისინია|იტალიის შეჭრა აბისინიაში]] 1935 წლის 3 ოქტომბერს.<ref>{{Harvnb|Ben-Horin|1943|p=169}}; {{Harvnb|Taylor|1979|p=124}}; Yisreelit, Hevrah Mizrahit (1965). ''Asian and African Studies'', p. 191.<br />For 1941 see {{Harvnb|Taylor|1961|p=vii}}; Kellogg, William O (2003). ''American History the Easy Way''. Barron's Educational Series. p. 236 {{ISBN|0-7641-1973-7}}.<br />There is also the viewpoint that both World War&nbsp;I and World War&nbsp;II are part of the same "[[European Civil War]]" or "[[Second Thirty Years War]]": {{Harvnb|Canfora|2006|p=155}}; {{Harvnb|Prins|2002|p=11}}.</ref> ბრიტანელი ისტორიკოსი [[ენტონი ბივორი]] თვლის, რომ მეორე მსოფლიო ომი დაიწყო [[ხალხინის გოლის ბრძოლა|ხალხინის გოლის ბრძოლით]] 1939 წლის მაისიდან სექტემბრამდე.{{sfn|Beevor|2012|p=10}} სხვები [[ესპანეთის სამოქალაქო ომი|ესპანეთის სამოქალაქო ომს]] მიიჩნევენ მეორე მსოფლიო ომის საწყისად ან პრელუდიად.<ref>{{Cite news|url=https://www.npr.org/2017/03/10/519462137/in-many-ways-author-says-spanish-civil-war-was-the-first-battle-of-wwii|title=In Many Ways, Author Says, Spanish Civil War Was 'The First Battle Of WWII'|website=NPR.org|access-date=16 April 2021|archive-date=16 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416013707/https://www.npr.org/2017/03/10/519462137/in-many-ways-author-says-spanish-civil-war-was-the-first-battle-of-wwii|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite journal|url=https://www.jstor.org/stable/40105814|title=The Spanish Civil War and the Coming of the Second World War|author=Frank, Willard C.|year=1987|journal=The International History Review|volume=9|issue=3|pages=368–409|doi=10.1080/07075332.1987.9640449|jstor=40105814|via=JSTOR|access-date=17 February 2022|archive-date=1 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220201143429/https://www.jstor.org/stable/40105814|url-status=live}}</ref> ომის დაწყების თარიღი არ არის საერთოდ შეთანხმებული, მაგრამ ფართოდაა აღიარებული 1945 წლის 14 აგვისტოს ცეცხლის შეწყვეტა ([[იაპონიაში გამარჯვების დღე]]) ომის დასრულების თარიღად, და არა 1945 წლის 2 სექტემბერს [[იაპონიის კაპიტულაცია]], რომელმაც დაასრულა ომი აზიაში. მოკავშირეებსა და იაპონიას შორის ზავი 1951 წელს დაიდო.{{sfn|Masaya|1990|p=4}} 1990 წელს [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანებამ]] დაასრულა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ წარმოქმნილი უდიდესი პრობლემა.<ref>{{cite web|title=History of German-American Relations » 1989–1994 – Reunification » "Two-plus-Four-Treaty": Treaty on the Final Settlement with Respect to Germany, September 12, 1990|url=https://usa.usembassy.de/etexts/2plusfour8994e.htm|publisher=usa.usembassy.de|access-date=6 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120507180629/https://usa.usembassy.de/etexts/2plusfour8994e.htm|archive-date=7 May 2012|url-status=live}}</ref> იაპონიასა და სსრკ-ს შორის სამშვიდობო ხელშეკრულება არასდროს დადებულა,<ref>[https://asiatimes.com/article/fact-box-japan-russia-never-signed-wwii-peace-treaty/ Why Japan and Russia never signed a WWII peace treaty] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180604072306/https://www.atimes.com/article/fact-box-japan-russia-never-signed-wwii-peace-treaty/ |date=4 June 2018 }}. ''Asia Times''.</ref> თუმცა ქვეყნებს შორის ომი ოფიციალურად დასრულდა 1956 წლის დეკლარაციით, რომლითაც აღდგა ქვეყნებს შორის დიპლომატიური ურთიერთობები.<ref name=nyt>[https://www.nytimes.com/1956/10/20/archives/texts-of-sovietjapanese-statements-peace-declaration-trade-protocol.html?sq=Soviet-Japanese+Joint+Declaration&scp=1&st=p ''Texts of Soviet–Japanese Statements; Peace Declaration Trade Protocol.''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211209133402/https://www.nytimes.com/1956/10/20/archives/texts-of-sovietjapanese-statements-peace-declaration-trade-protocol.html?sq=Soviet-Japanese+Joint+Declaration&scp=1&st=p |date=9 December 2021 }} [[New York Times]], page 2, 20 October 1956.<br />Subtitle: "Moscow, October 19. (UP) – Following are the texts of a Soviet–Japanese peace declaration and of a trade protocol between the two countries, signed here today, in unofficial translation from the Russian". Quote: "The state of war between the U.S.S.R. and Japan ends on the day the present declaration enters into force [...]"</ref> == ომისწინა პერიოდი == === პოლიტიკური ვითარება === [[ფაილი:WWIIPreHistory.png|მინი|მარჯვნივ|250პქ|ომის წინა პერიოდი 1935-1939]] [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] 20-იან და 30-იან წლებში ევროპის ბევრი სახელმწიფო ტოტალიტარული რეჟიმის მმართველობის ქვეშ აღმოჩნდა. [[1922]] წელს [[იტალია|იტალიის]] სათავეში [[მუსოლინი, ბენიტო|ბენიტო მუსოლინი]] და [[ფაშიზმი|ფაშისტური]] პარტია მოექცა. მათი ექსპანსიური საგარეო პოლიტიკის შედეგი იყო [[ეთიოპია|ეთიოპიის]] ([[1936]]) და [[ალბანეთი]]ს ([[1939]]) ანექსია. [[ვაიმარის რესპუბლიკა|გერმანია]]ში ამ პერიოდში ძლიერდებოდა [[გერმანიის ნაციონალ-სოციალისტური მუშათა პარტია|ნაცისტური პარტია]], რომლის ლიდერიც [[ადოლფ ჰიტლერი]], [[1933]] წლის [[30 იანვარი|30 იანვარს]] გერმანიის [[გერმანიის კანცლერები|კანცლერი]] გახდა. ჰიტლერის საგარეო პოლიტიკა მიმართული იყო „[[ვერსალის ზავი]]ს“ წინააღმდეგ, მიზნად ისახავდა ე.წ. „დიდი გერმანული რაიხის“ შექმნას და „საარსებო გარემოს“ მოპოვებას აღმოსავლეთში. [[ზაარლანდი|ზაარის მხარის]] ([[1935]]), [[რაინი (მდინარე)|რაინის ოლქის]] ([[1936]]), [[ავსტრიის ანშლუსი|ავსტრიის]] ([[1938]]) და [[სუდეტები|სუდეტის მიწების]] ([[1938]]) მიერთებით ჰიტლერმა თავისი გეგმის პირველი ორი პუნქტი მეტ-ნაკლებად შეასრულა. [[დიდი ბრიტანეთი|ინგლისისა]] და [[საფრანგეთი]]ს დათმობითმა პოლიტიკამ ყოველივე ამას დიდად შეუწყო ხელი. მაშინაც კი, როცა გერმანიამ [[ჩეხეთი]] მთლიანად შეიერთა ([[1939]] წლის ''მარტი'') ინგლისი და საფრანგეთი მხოლოდ პროტესტის ნოტით დაკმაყოფილდნენ. ამ მოვლენებიდან მცირე ხნის შემდეგ [[ლიტვა]]მ გერმანიას დაუთმო [[მემელლანდი|მემელის მიწები]], [[სლოვაკეთი]] დამოუკიდებელი დარჩა, თუმცა გერმანიის პატრონაჟის ქვეშ. ძნელი მისახვედრი არ იყო რომ ამ ქვეყნების შემდეგ ჯერი [[პოლონეთი|პოლონეთზე]] მიდგებოდა. ამის საპირისპიროდ პოლონეთის, საფრანგეთის და ინგლისის მთავრობებმა ხელი მოაწერეს ურთიერთდახმარების ხელშეკრულებას. [[1939]] წლის ''აგვისტოში'' ყველასთვის მოულოდნელად გერმანიამ და [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ-მ]] ხელი მოაწერეს „ურთიერთთავდაუსხმელობის პაქტს„ (''ე.წ. „[[რიბენტროპ-მოლოტოვის პაქტი]]“''), რომლის დამატებით, საიდუმლო პროტოკოლში ზუსტად იყო განსაზღვრული ამ ორი ქვეყნის ტერიტორიული ამბიციები აღმოსავლეთ ევროპის დაპყრობის შემთხევევაში. პოლონეთი გერმანიასა და სსრკ-ს შორის უნდა გაყოფილიყო, ხოლო [[ბალტიის ქვეყნები]] და [[ფინეთი]] სსრკ-ის „ინტერესების სფეროდ“ ცხადდებოდა. [[იაპონია|იაპონიის]] ექსპანსიური პოლიტიკა XX საუკუნის 30-იან წლებში დაიწყო. ამ ქვეყნის უმთავრესი ინტერესი [[ჩინეთის რესპუბლიკა]] იყო, რომლის ჩრდილოეთი რეგიონი, [[მანჯურია]], [[1931]] წელს [[იაპონია|იაპონიის]] მიერ იქნა ანექსირებული და [[მანშუს პროტექტორატი]]ს სახელით მისი გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა. საერთაშორისო პროტესტის გამო [[იაპონია]]მ დატოვა „[[ერთა ლიგა]]“ [[1933]] წელს და [[1936]] წელს შეუერთდა „[[ანტიკომინტერნის პაქტი|ანტიკომინტერნის პაქტს]]“. [[1937]] წელს დაიწყო [[იაპონია-ჩინეთის მეორე ომი]]. ევროპაში მეორე მსოფლიო ომის დაწყებამ [[იაპონია]]ს [[ინდოჩინეთი]]ს დაპყრობის საშუალება მისცა. ამის საპასუხოდ [[აშშ]]-მ და [[დიდი ბრიტანეთი|დიდმა ბრიტანეთმა]] [[იაპონია]]ს [[ემბარგო]] დაადეს და შეუწყვიტეს ფინანსური დახმარება. [[1940]] წელს [[იაპონია]] შეუერთდა „[[ბერლინი-რომი-ტოკიოს პაქტი|ბერლინი-რომის პაქტს“]]. ემბარგოს გამო [[იაპონია|იაპონიის]] ეკონომიკა რესურსების დიდ ნაკლებობას განიცდიდა და იმპერატორის სამხედრო წრე ერთადერთ გამოსავალს ამ კრიზისიდან [[აშშ|აშშ-სა]] და [[დიდი ბრიტანეთი|ბრიტანეთის]] წინააღმდეგ ომში ხედავდა. === ომის მიზნები === მეორე მსოფლიო ომი ევროპაში იყო [[გერმანია|გერმანიის]] მიერ წამოწყებული დამპყრობლური და გამანადგურებელი ომი აღმოსავლეთში „საარსებო გარემოს“ ([[გერმ.]] „Lebensraum“) მოპოვების მიზნით. გერმანიის საგარეო პოლიტიკის სავარაუდო სქემის ძირითად კომპონენტებს შეადგენდნენ: * კავშირი [[იტალია]]სა და [[იაპონია]]სთან; * ბრძოლა გერმანიისთვის გამანადგურებელი შედეგების მომტან ე.წ. „ებრაული მსოფლიო შეთქმულების“ წინააღმდეგ; * ანტიბოლშევისტური გამანადგურებელი ბრძოლა აღმოსავლეთში „საარსებო გარემოს“ მოპოვებისათვის და დაპყრობილი ტერიტორიების გერმანელებით დასახლება. გერმანიის საბოლოო მიზანი იყო მსოფლიოში გაბატონებული პოზიციის მოპოვება. ''„გერმანია იქნება მსოფლიოში გაბატონებული ძალა ან საერთოდ არაფერი არ იქნება“'' წერდა [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერი]] თავის წიგნში „[[მაინ კამპფი]]“. დაპყრობილი [[სსრკ|საბჭოთა კავშირი]] უნდა დაყოფილიყო სხვადასხვა ოლქებად [[რაიხსკომისარი|რაიხსკომისრების]] მმართველობის ქვეშ. აქედან ბელორუსები, უკრაინელები და ბალტიისპირეთის ხალხები „საარსებოდ ვარგისად“, ხოლო რუსები კი „დაბალ რასად“ იქნენ შეფასებულნი. დაპყრობილი აღმოსავლეთ ევროპა დასახლებული უნდა ყოფილიყო გერმანელი გლეხებით და ჯარისკაცებით, ე.წ. „შეიარაღებული გლეხებით“ ''([[გერმ.]] "Wehrbauern")''. [[ნაციზმი|ნაცისტური]] ელიტის განზრახვით აღმოსავლეთ ევროპის ხალხები, მათი სამოქალაქო ელიტის განადგურების შემდეგ, უნდა დარჩენილიყვნენ „გაუნათლებლები, მორჩილნი და გამრჯე“ და ემუშავათ გერმანიისათვის. [[1933]] წლამდე ეს იდეები სერიოზულად არავის მიუღია, თუმცა [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერის]] პოლიტიკა სხვა არაფერი იყო თუ არა ამ გეგმის ეტაპობრივი განხორციელება. [[1936]] წლის აგვისტოში მიღებული „ოთხწლიანი გეგმა“ ითვალისწინებდა გერმანიის არმიის და ეკონომიკის საბრძოლო ვითარებისათვის მომზადებას ორი განსხვავებული ვარიანტისათვის: 1) [[1941]]-[[1942]] წ.წ. — გერმანიისათვის პოლიტიკური და სამხედრო თვალსაზრისით არახელსაყრელი ვარიანტი. 2) [[1944]]-[[1945]] წ.წ. — შედარებით ხელსაყრელი ვარიანტი. [[1937]] წლის [[5 ნოემბერი|5 ნოემბერს]] ჰიტლერმა თავისი გეგმები დაწვრილებით და დაზუსტებით წარუდგინა [[ვერმახტი]]ს გენერალიტეტს ''(იხ. „[[ჰოსბახის პროტოკოლი]]“)''. == ომის მიმდინარეობა == === გერმანიის თავდასხმა პოლონეთზე (1939) === [[ფაილი:polonetzetavdasxma.png|thumb|250px|პოლონეთის კამპანია]] მეორე მსოფლიო ომი ევროპაში გერმანიამ დაიწყო [[1939]] წლის [[1 სექტემბერი|1 სექტემბერს]] 4 საათსა და 45 წუთზე [[ვერმახტი]]ს [[პოლონეთი|პოლონეთზე]] თავდასხმით. თავდასხმის გამართლების მიზნით გერმანულმა მხარემ მოაწყო რამდენიმე ინციდენტი. ყველაზე ცნობილი მათ შორის იყო პოლონურ სამხედრო ფორმებში გამოწყობილი [[შუცშტაფელი|„სს-ის“]] წევრების თავდასხმა [[31 აგვისტო]]ს რადიოსადგურ [[გლაივიცი|გლაივიცზე]], რომლის დროსაც მათ პოლონურ ენაზე ეთერში გადასცეს პოლონეთის მიერ გერმანიისადმი ომის გამოცხადების ცნობა. ომის პირველი გასროლა მოახდინა გერმანულმა სასწავლო გემმა „[[შლეზვიგ-ჰოლშტაინი (გემი)|შლეზვიგ-ჰოლშტაინმა“]]. პოლონური არმია რიცხობრივად თანაბარი იყო ვერმახტის, თუმცა ტექნიკური და საბრძოლო ტაქტიკის მხრივ დიდად ჩამორჩებოდა თავდამსხმელებს. პოლონეთის მთავრობა დიდ იმედებს ამყარებდა [[საფრანგეთი]]ს და [[დიდი ბრიტანეთი]]ს სამხედრო დახმარებაზე, რომელებთანაც მას ე.წ. „გარანტიის პაქტი“ ჰქონდა დადებული [[1939]] წლის [[30 მარტი|30 მარტს]]. ბრიტანეთმა და საფრანგეთმა [[3 სექტემბერი|3 სექტემბერს]] ულტიმატუმი წაუყენეს გერმანიას და მოსთხოვეს ჯარების დაუყოვნებლივი გამოყვანა პოლონეთის ტერიტორიიდან. „გარანტიის პაქტის“ მიხედვით ინგლის-საფრანგეთს ულტიმატუმის შეუსრულებლობის პირობებში სამხედრო მოქმედებები უნდა დაეწყოთ არაუგვიანეს 15 დღისა. [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერი]] იმედოვნებდა, რომ დასავლეთის სახელმწიფოები ისეთივე ნეიტრალურ პოზიციას დაიკავებდნენ პოლონეთის მიმართ, როგორიც ეკავათ გერმანიის მიერ [[ჩეხოსლოვაკია|ჩეხოსლოვაკიის]] დაპყრობის და [[ავსტრიის ანშლუსი]]ს დროს. გერმანიას თავს არავინ დასხმია, მიუხედავად იმისა რომ პოლონეთის ორივე მოკავშირემ - ინგლისმა და საფრანგეთმა გერმანიას ომი გამოუცხადა. [[17 სექტემბერი|17 სექტემბერს]] პოლონეთის იმედებს წერტილი დაესვა. [[რიბენტროპ-მოლოტოვის პაქტი]]ს საიდუმლო დამატებითი პროტოკოლის შესაბამისად [[წითელი არმია|წითელმა არმიამ]] მოახდინა პოლონეთის აღმოსავლეთი ნაწილის ოკუპაცია. მიუხედავად ამ ძალადობრივი ფაქტისა ამჯერად ინგლისს და საფრანგეთს [[სსრკ|საბჭოთა კავშირისათვის]] ომი არ გამოუცხადებიათ. იმავე დღეს პოლონეთის მთავრობამ დატოვა ქვეყანა და [[რუმინეთი|რუმინეთს]] შეაფარა თავი. პოლონეთის სამხედრო მარცხი გარდაუვალი იყო. [[28 სექტემბერი|28 სექტემბერს]] დაეცა პოლონეთის დედაქალაქი [[ვარშავა]], რომელიც [[18 სექტემბერი|18 სექტემბრის]] შემდეგ ვერმახტის ალყაში იყო და განუწყვეტლივ იბომბებოდა. [[29 სექტემბერი|29 სექტემბერს]] გერმანელებმა აიღეს [[მოდინის ციხესიმაგრე]]ც. [[8 ოქომბერი|8 ოქტომბერს]] [[ბრესტ-ლიტოვსკი]]ს შეთანხმების თანახმად პოლონეთი სადემარკაციო ხაზის საშუალებით გაიყვეს გერმანიამ და სსრკ-მა. გერმანიამ არა მარტო [[ვერსალის ზავი|ვერსალის ზავით]] დაკარგული ტერიტორიები დაიბრუნა, არამედ [[მესამე რაიხი]]ს შემადგენლობაში შევიდა თითქმის მთელი ცენტრალური პოლონეთი ქ. [[ლოძი|ლოძთან]] ერთად. პოლონეთის დანარჩენ ტერიტორიაზე დაარსებულ იქნა [[გენერალ-გუბერნია]]. პოლონეთის დაპყრობას საშინელი შედეგი მოჰყვა მშვიდობიანი მოსახლეობისათვის. უფასო მუშახელის იძულებით სამუშაობზე დეპორტირება ყოველდღიურ მოვლენად იქცა. განსაკუთრებით დაზარალდა პოლონეთის ებრაული მოსახლეობა, რომელთა განადგურებაც გერმანული რასიზმის უმაღლეს მიზანს წარმოადგენდა. იდენტურ „გენოციდს“ „კლასობრივი მტრების“ წინააღმდეგ აღმოსავლეთ პოლონეთში აწარმოებდა სსრკ-ც. პოლონეთზე სწრაფი სამხედრო გამარჯვების შემდეგ დამკვიდრდა ტერმინი „ელვისებური ომი“ — იგივე „[[ბლიცკრიგი]]“ ''([[გერმ.]] Blitzkrieg)'' და იგი გერმანიის სამხედრო ტაკქტიკის განუყოფელ ნაწილად იქცა [[1941]] წლის მიწურულამდე. === პოზიციური ომი დასავლეთ ფრონტზე (1939) === [[1939]] წლის [[3 სექტემბერი|3 სექტემბერს]] [[საფრანგეთი|საფრანგეთმა]] და [[დიდი ბრიტანეთი|დიდმა ბრიტანეთმა]] ომი გამოუცხადეს [[გერმანია]]ს. ამ მიზეზით საფრანგეთმა [[5 სექტემბერი|5 სექტემბერს]] დაიწყო შეზღუდული, უფრო სწორად სიმბოლური შეტევა [[ზაარლანდი|ზაარის მხარეზე]]. გერმანელბმა ყოველგვარი წინააღმდეგობის გარეშე დაიხიეს უკან, გამაგრებული „დასავლეთის კედლის“ ''(სამხედრო სიმაგრათა ხაზი)'' უკან. ამის შემდეგ, თუ მხედველობაში არ მივიღებთ ცალკეულ საარტილერიო გასროლებს, საომარი მოქმედებები დასავლეთის ფრონტზე არ ყოფილა. ომის ეს ფაზა ცნობილია „მჯდომარე ომის“ სახელით. გერმანიის მხრიდან ადგილი ჰქონდა პროპაგანდისტულ „თავდასხმებს“ საფრანგეთის არმიაზე. პლაკატებითა და მეგაფონებით „შეიარაღებული“ ვერმახტის კარისკაცები მიმართავდნენ ფრანგებს: „რატომ იბრძვით?“ ან „ჩვენ პირველები არ გავისვრით“ და ა.შ. [[27 სექტემბერი|27 სექტემბერს]] [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერმა]] უბრძანა [[სახმელეთო ჯარების უმაღლესი მთავარსარდლობა]]ს ("OKH") შეემუშავებინათ თავდასხმითი გეგმა, ე.წ. „ყვითელი შემთხვევა“ ''([[გერმ.]] „Fall Gelb“)''. [[29 ოქტომბერი|29 ოქტომბერს]] გეგმა უკვე მზად იყო. იგი მიზნად ისახავდა 2 არმიით [[ბელგია|ბელგიისა]] და [[ნიდერლანდები]]ს გავლით [[მოკავშირეები|მოკავშირეთა]] ჯარებზე თავდასხმას და მათ განადგურებას მდ. [[სომი(მდინარე)|სომის]] ჩრდილოეთით. საბოლოო ჯამში თავდასხმას ადგილი [[1939]] წელს არ ჰქონია. ცუდი ზამთრის პირობებისა და [[პოლონეთი|პოლონეთში]] მოსალოდნელზე მეტი დანაკარგების გამო ჰიტლერმა თავდასხმა ერთიანობაში 29-ჯერ გადადო. === ფინეთ-საბჭოთა კავშირის ზამთრის ომი (1939-1940) === [[1939]] წლის [[30 ნოემბერი|30 ნოემბერს]] [[წითელი არმია|წითელმა არმიამ]] [[მარშალი|მარშალ]] [[მერეცკოვი, კირილ|კირილ მერეცკოვის]] მეთაურობით გადალახა [[ფინეთი]]ს საზღვარი 950 კმ-ის სიგანეზე. 1500 [[ტანკი]]თა და 3000 [[თვითმფრინავი]]თ შეარაღებული წითელი არმია სწრაფ გამარჯვებას ელოდა, მაგრამ ფინელებმა შეუპოვარი წინააღმდეგობა გაუწიეს თავდამსხმელებს და დიდი ზიანი მიაყენეს. წითელმა არმიამ 200 000-მდე ჯარისკაცი დაკარგა, მაშინ როცა ფინეთის დანაკარგი 25 000-ს არ აღემატებოდა. ამ ომში ფინეთს ფარულად სამხედრო დახმარებას უწევდა [[შვედეთი]], ისე რომ მის მიერვე გამოცხადებული საერთაშორისო ნეიტრალიტეტი არ დაერღვია. ფინეთს საომარ მხარდაჭერას ჰპირდებოდნენ [[დიდი ბრიტანეთი]] და [[საფრანგეთი]], მაგრამ საქმე აქამდე არ მისულა. [[1940]] წლის [[12 მარტი|12 მარტს]] ფინეთსა და საბჭოთა კავშირს შორის ხელი მოეწერა საზავო ხელშეკრულებას, რომლის ძალითაც [[კარელია|კარელიის]] ნაწილი და ნახევარკუნძული [[პეჩენგა|კალასტაიანსაარენტო]] ''(დღ. პეჩენგა)'' [[სსრკ]]-ს გადაეცა. დაკარგული ტერიტორიების დაბრუნების მიზნით ფინეთმა [[1941]] წელს, საბჭოთა კავშირზე [[გერმანია|გერმანიის]] თავდასხმის შემდეგ, [[სსრკ]]-თან საომარი მოქმედებები განაახლა. === დანიისა და ნორვეგიის დაპყრობა (1940) === [[ფაილი:Norway-Westront-1940.jpg|thumb|250px|ნორვეგია და დანია(1940)]] [[1939]] წლის მიწურულში [[გერმანია|გერმანიის]] ეკონომიკამ დიდი ზარალი განიცადა [[საფრანგეთი|ფრანგული]] რკინის მადნის მიწოდების შეწყვეტით. ნეიტრალური [[შვეცია|შვედეთის]] მიერ გერმანიის რკინის მადნით უზრუნველყოფა საკმარისი არ იყო, იგი ქვეყნის ეკონომიკის მოთხოვნის მხოლოდ 40% აკმაყოფილებდა. ასევე დიდ როლს გერმანიის ეკონომიკისთვის თამაშობდა [[ფინეთი|ფინური]] ნიკელი, რომელიც შვედეთის გავლით [[ნორვეგია|ნორვეგიის]] ქალაქ [[ნარვიკი]]დან მიეწოდებოდა გერმანიას. აქედან გამომდინარე ნორვეგიას დიდი ეკონომიკური და სამხედრო მნიშვნელობა ჰქონდა [[მესამე რაიხი]]სთვის. [[დიდი ბრიტანეთი]] ცდილობდა ეს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანლი ეკონომიკური ძარღვი გადაეკეტა გერმანიისათვის. [[1940]] წლის [[5 თებერვალი|5 თებერვალს]] ფრანკო-ბრიტანულმა სამხედრო საბჭომ გადაწყვიტა 4 [[დივიზია|დივიზიის]] ნარვიკში გადასხმა. ბრიტების მიერ განზრახულმა თავდასხმამ ნორვეგიულ პორტზე აიძულა [[ვერმახტის უმაღლესი მთავარსარდლობა]] ცალკე შტაბი შეექმნა ნორვეგიისათვის. [[1 მარტი|1 მარტს]] ჰიტლერმა საბოლოოდ დაამტკიცა ოპერაცია '''„[[ვეზერიუბუნგი]]“''' (''ქართ. „წვრთნა ვეზერზე“, გერმ. "Weserübung"''), რომელიც მიზნად ისახავდა [[დანია|დანიის]] დაპყრობას და მისი, როგორც სასტარტო პლაცდარმის გამოყენებას ნორვეგიის დასაპყრობად. მარტში უკვე ადგილი ჰქონდა ცალკეულ შეტაკებებს ბრიტანულ საზღვაო ძალებთან. [[5 აპრილი|5 აპრილს]] მოკავშირეებმა დაიწყეს ნორვეგიის სანაპირო წყლების დანაღმვა (''ოპერაცია „ვილფრიდი“'') და გეგმავდნენ დამატებით ჯარების ნორვეგიის ტერიტორიაზე გადასხმას. მეორე დღეს, [[6 აპრილი|6 აპრილს]] გერმანულმა მხარემ დაიწყო ოპერაცია [[ნორვეგიის ოპერაცია|ვეზერიუბუნგის]] განხორციელება, რომლის დროსაც მობილიზირებულ იქნა თითქმის მთელი გერმანული ფლოტი და გაგზავნილ იქნა ნარვიკის მიმართულებით. [[ფაილი:QuislingOslo1942.jpg|thumb|180px|left|ვიდკუნ კვისლინგი]] [[9 აპრილი|9 აპრილს]] ნარვიკში გადასხდა ვერმახტის სამთო [[ეგერი|ეგერთა]] დივიზია. ბრიტანელები გერმანული დესანტის ნორვეგიაში გადასხმას შეუძლებლად თვლიდნენ და იქ მხოლოდ არმიის პატარა კონტინგენტი ჰყავდათ. ამ გარემოებამ ხელი შეუწყო "ვერმახტს" დანიის უბრძოლველად დაპყრობის შემდგომ, უკვე [[10 აპრილი]]სათვის თითქმის წინააღმდეგობის გაუწევლად აეღო ქალაქები [[სტავანგერი]], [[ტრონდჰაიმი]] და ნარვიკი. [[12 აპრილი|12 აპრილს]] ბრიტანეთმა სტრატეგიული მოსაზრებებით დაიკავა დანიური [[ფარერის კუნძულები]]. [[13 აპრილი|13 აპრილს]] ოფოტ-ფიორდში ადგილი ჰქონდა მძიმე საზღვაო ბრძოლებს, რომლებშიც ინგლისურმა საზღვაო გამანადგურებლებმა და საბრძოლო გემმა „ვორსპაიტმა“ (''[[ინგლისური ენა|ინგ.]] "HMS Warspite"'') შეძლეს ჩაეძირათ ყველა გერმანული საზღვაო გამანადგურებლები, ხოლო უკან დახეული მსუბუქი [[კრეისერი|კრეისერები]] და სატვირთო გემები მოკავშირეთა [[წყალქვეშა ნავი|წყალქვეშა ნავების]] და „სამეფო საჰაერო ძალების“ ''(ინგ. Royal Air Force — "RAF")'' მიერ იქნენ განადგურებულნი. [[17 აპრილი|17 აპრილს]] „[[სამეფო ფლოტი|სამეფო ფლოტმა“]] მძლავრი ცეცხლი გაუხსნა „ვერმახტის“ პოზიციებს და დაიწყო ჯარების გადასხმა ნორვეგიაში. [[19 აპრილი]]სთვის დასრულებულ იქნა ბრიტანელი ჯარისკაცების, [[პოლონეთი|პოლონური]] და [[უცხოთა ლეგიონი]]ს შენაერთების გადასხმა. ამასობაში ხელსაყრელი ამინდის გამო ვერმახტმა შეძლო გაემაგრებინა თავისი პოზიციები ფრონტზე. [[2 მაისი|2 მაისს]] ლუფტვაფეს პილოტებმა საპორტო ქალაქ [[ნამსოსი|ნამსოსთან]] ჩაძირეს ბრიტანული და ფრანგული საიერიშო ხომალდები. იმავე თვეში [[ჩერჩილი, უინსტონ|ჩერჩილმა]] მიიღო გადაწყვეტილება მოკავშირეთა ჯარების ევაკუაციისა ნორვეგიიდან. რისი მიზეზიც გერმანიის სამხედრო წარმატებები იყო საფრანგეთში. სანამ მოკავშირეთა 24.500 კაციანი არმია ნორვეგიას დატოვებდა, მათ შეძლეს დროებით აეღოთ ნარვიკი და მისი პორტი გაანადგურეს. [[10 მაისი|10 მაისს]] ნორვეგიის არმიამ იარაღი დაყარა და ამით დასრულდა ოპერაცია „ვეზერიუბუნგი“. ნორვეგია [[რაიხსკომისარიატი|რაიხსკომისარიატად]] გადაკეთდა, თუმცა ჰიტლერის ნებით შეინარჩუნა დამოუკიდებელი ქვეყნის სტატუსი და გერმანიის გავლენის სფეროდ გამოცხადდა. მომდევნო წლებში ნორვეგია ვერმახტის მიერ ძლიერ იქნა გამაგრებული, ელოდა რა ჰიტლერი მოკავშირეთა სავარაუდო დესანტს. [[1942]] წლის თებერვალში გერმანიამ ნორვეგიის სათავეში [[ვიდკუნ კვისლინგი]]ს მარიონეტული მთავრობა დასვა. === დასავლეთ ფრონტი (1940) === [[ფაილი:Norway-Westront-1940.jpg|thumb|250px|დასავლეთ ფრონტი (1940)]] დასავლეთ ფრონტი გერმანიის მხრიდან გამაგრებული იყო „ზიგფრიდის“ ''([[გერმანული ენა|გერმ.]] "Siegfried")'', ხოლო საფრანგეთის მხრიდან "მაჟინოს" ''([[ფრანგული ენა|ფრანგ.]] "Maginot")'' თავდაცვითი ხაზით. მაჟინოს 130 კმ-იანი თავდაცვითი ხაზის ბუნებრივ გაგრძელებას არდენები წარმოადგენდა და რაკი ის სატანკო შენაერთებისთვის ძნელად გადასალახავ ბუნებრივ ბარიერს წარმოადგენდა, ამიტომ საფრანგეთის გენერალიტეტი ამ მხრიდან გერმანიის თავდასხმას არ ელოდა. დასავლეთის ფრონტის საბრძოლო გეგმა ვერმახტში [[გენერალ-ლეიტენანტი|გენერალ-ლეიტანანტ]] [[მანშტაინი, ერიხ ფონ|ერიხ ფონ მანშტაინის]] და მისი ხელქვეითების, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკ]] [[ბლუმენტრიტი, გიუნთერ|გიუნთერ ბლუმენტრიტის]] და იმჟამინდელი [[მაიორი]]ს [[ტრესკო, ჰენინგ ფონ|ჰენინგ ფონ ტრესკოს]] მიერ იქნა შემუშავებული. გეგმა მიზნად ისახავდა არდენების გავლით სწრაფ გარღვევას და ჩრდილოეთით მოტოვებული მოკავშირეთა ძალებისათვის ზურგიდან დარტყმას. სატანკო და მოტორიზირებული დივიზიების დიდი კონცენტრაციით უნდა გაჭრილიყო „ხვრელი არდენებში“ და როგორც შემდგომში ჩერჩილმა თქვა „ნამგალისებური ჩაჭრით“ მოკავშირეთა არმიები ლა მანშამდე ალყაში უნდა მოექციათ. [[1940]] წლის [[10 მაისი|10 მაისს]] გერმანიის სამხედრო შენაერთებმა (სულ 7 არმია) დაიწყეს შეტევები ნეიტრალურ ქვეყნებზე: [[ბელგია]]ზე, [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდებზე]] და [[ლუქსემბურგი|ლუქსემბურგზე]]. 136 ვერმახტის [[დივიზია|დივიზიის]] წინააღმდეგ იდგა მოკავშირეთა 137 დივიზია. თავდასხმის პირველსავე დღეს ვერმახტის სადესანტო-პარაშუტისტთა ნაწილებმა აიღეს მანამდე აუღებლად მიჩნეული ბელგიური პორტი [[ებენ-ემელი]] ''([[ფრანგული ენა|ფრან.]] Eben-Emael)''. [[14 მაისი|14 მაისს]] [[გენერალი|გენერალ]] [[გუდერიანი, ჰაინც|გუდერიანის]] [[ტანკი|ტანკებმა]] გადალახეს მდ. [[მაასი]]. ინგლისის „[[სამეფო სამხედრო-საჰაერო ძალები]]“ ''([[ინგლისური ენა|ინგლ.]] Royal Air Force)'' ყოველნაირად ცდილობდა დაენგრია [[პონტონი|პონტონები]] მდინარეზე და ხელი შეეშალა ჯარების მაასის გადალახვისთვის, მაგრამ ეს თავდასხმები წარუმატებელი გამოდგა და ბრიტანელებმა თავიანთი თვითმფრინავების დიდი ნაწილი დაკარგეს. [[17 მაისი|17 მაისს]] ფრანგებმა როგორც იქნა დაიწყეს შეტევა. [[დე გოლი, შარლ|შარლ დე გოლის]] მე-4 სატანკო დივიზიამ შეტევა დაიწყო [[მონკორნე]]ს მიმართულებით. მიუხედავად თავდაპირველი წარმატებებისა შეტევა შეწყვეტილ იქნა [[ლუფტვაფე]]ს „[[შტუკა|შტუკების“]] ძლიერი თავდასხმების გამო. იმავე დღეს, [[17 მაისი|17 მაისს]] [[ბრიუსელი]] უბრძოლველად დანებდა ვერმახტს. ნიდერლანდელები, რომლებიც [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომშიც]] ნეიტრალურები იყვნენ, უფრო სუსტად იყვნენ საბრძოლველად მომზადებული, ვიდრე [[ბელგიელები]]. უნდა ითქვას რომ ვერმახტმა თითქმის უბრძოლველად დაიპყრო ქვეყანა. [[14 მაისი|14 მაისს]] [[როტერდამი]]ს დაბომბვის შემდეგ ნიდერლანდებმა კაპუტულაცია გამოაცხადა. მომდევნო დღეს მთავრობა და დედოფალი [[ვილჰელმინა (ნიდერლანდები)|ვილჰელმინა]] [[ლონდონი|ლონდონში]] წავიდნენ ემიგრაციაში. [[ზაის-ინკვარტი, არტურ|არტურ ზაის-ინკვარტი]] დაინიშნა ნიდერლანდების [[რაიხსკომისარი|რაიხსკომისარად]]. [[19 მაისი|19 მაისს]] გერმანიის მე-6 არმიამ მიაღწია მდ. [[შელდე (მდინარე)|შელდეს]] და [[აბევილი|აბევილამდე]] წაიწია წინ. ეს შეტევა იმდენად წრაფად იქნა განხორციელებული, რომ ფრანგული და ბრიტანული სამხედრო ნაწილები [[დიუნკერკი|დიუნკერკთან]] ალყაში მოქცეულები აღმოჩნდნენ. [[27 მაისი|27 მაისს]] მოკავშირეებმა დაიწყეს ალყაში მოქცეული 7500 ჯარისკაცის ევაკუაცია („[[ოპერაცია დინამო]]“). სახმელეთო ჯარების დაჯგუფება "A"-ს სატანკო დივიზიებმა შეტევა ჩვეულებრივ გააგრძელეს, სანამ [[გენერალ-პოლკოვნიკი|გენერალ-პოლკოვნიკმა]] [[რუნდშტეტი, გერდ ფონ|გერდ ფონ რუნდშტეტმა]] შეჩერების ბრძანება არ გასცა. ჰიტლერის [[24 მაისი]]ს ბრძანება შეტევის შეჩერების თაობაზე ისტორიული კვლევის დღემდე სადავო საკითხია, ბრძანების გაცემის მიზეზებზე ერთიანი აზრი არ არსებობს. [[4 ივნისი|4 ივნისს]] ევაკუაცია, რომლეშიც მონაწილეობა 900-მდე სატრანსპორტო გემმა მიიღო მონაწილეობა, დასრულებულ იქნა. მიუხედავად [[ლუფტვაფე]]ს შეუწყვეტელი ბომბარდირებისა, ევაკუირებულ იქნა დაახ. 337 000 ჯარისკაცი, აქედან 110 000 საფრანგეთის არმიის. დღევანდელი გადასახედიდან ჰიტლერის ბრძანება შეტევის შეჩერების შესახებ მძიმე ტაქტიკური შეცდომა იყო, რადგან ინგლისის არმიამ ბრძოლისუნარიანობა შეინარჩუნა და შემდგომში ვერმახტის ექსპანსიას ბრიტანეთში წინ გადაეღობა. [[ფაილი:Nazi-parading-in-elysian-fields-paris-desert-1940.png|thumb|250px|ვერმახტი პარიზში]] ბრიტანული არმიის ევაკუაციის შემდეგ, საფრანგეთი თავდაცვისთვის ემზადებობდა. [[ბენელუქსი]]ს დაპყრობით ვერმახტმა დაასრულა ოპერაცია „[[ფალ გელბი]]“ ''([[ქართული ენა|ქართ.]] „ყვითელი შემთხვევა“, [[გერმანული ენა|გერმ.]] Fall Gelb)'' და დაიწყო ოპერაცია „[[ფალ როტი]]“ ''([[ქართული ენა|ქართ.]] „წითელი შემთხვევა“, [[გერმანული ენა|გერმ.]] Fall Rot)''. [[5 ივნისი|5 ივნისს]] გერმანელებმა შეტევა დაიწყეს მდინარეების [[ესნი (მდინარე)|ესნისა]] და [[სომი (მდინარე)|სომის]] რეგიონში. [[9 ივნისი|9 ივნისს]] მე-6 ინფანტერიის დივიზიამ გადალახა მდ. [[სენა (მდინარე)|სენა]]. [[11 ივნისი|11 ივნისს]] [[მუსოლინი, ბენიტო|მუსოლინიმ]] ომი გამოუცხადა მოკავშირეთა ქვეყნებს. [[14 ივნისი|14 ივნისს]] ვერმახტის მე-18 არმიამ უბრძოლველად აიღო [[პარიზი]]. იმავდროულად სახმელეთო არმიათა დაჯგუფება "C"-მ გაარღვია მაჟინოს ხაზი და აიღო ციხესიმაგრე [[ვერდენი]]. [[17 ივნისი|17 ივნისს]] ახლადჩამოყალიბებული მთავრობის მეთაურმა, პრემიერ-მინისტრმა [[პეტენი, ანრი ფილიპ|ანრი ფილიპ პეტენმა]] საფრანგეთის კაპიტულაცია გამოაცხადა, რომელიც ოფიციალურად გაფორმდა [[1940]] წლის [[22 ივნისი|22 ივნისს]] [[კომპიენი]]ს ტყეში, ზუსტად იმ ადგილზე, სადაც [[1918]] წლის [[11 ნოემბერი|11 ნოემბერს]] გერმანიამ ხელი მოაწერა [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომში]] დამარცხების დოკუმენტს. ჰიტლერმა საამისაოდ [[მარშალი|მარშალ]] [[ფოში, ფერდინან|ფერდინან ფოშის]] ვაგონიც კი წამოაღებინა პარიზიდან. საომარი ცეცხლის შეწყვეტა ძალაში შევიდა [[25 ივნისი]]ს 01:35 საათზე. იმისათვის რომ საფრანგეთის ფლოტი გერმანელებს არ ჩავარდნოდათ ხელში, ბრიტანელებმა [[3 ივლისი|3 ივლისს]] დაბომბეს [[მერს-ელ-ქებირი]]ს პორტი, სადაც ფრანგული გემების ნაწილი იყო სტაციონირებული. [[ბლიცკრიგი]] დასავლეთ ფრონტზე 6 კვირა და 3 დღე გაგრძელდა, რომელმაც 135 000 მოკავშირეთა და 46 000 ვერმახტის ჯარისკაცის სიცოცხლე იმსხვერპლა. საფრანგეთი ორ ნაწილად იქნა გაყოფილი. ჩრდილოეთში (გერმანიის სფერო) სტაციონირებულ იქნენ ვერმახტის და ლუფტვაფეს ძალები ბრიტანეთზე ინვაზიის დასაწყებად. ატლანტის ოკეანის პორტებში და განსაკუთრებით [[ბრესტი (საფრანგეთი)|ბრესტში]] შეიქმნა [[კრიგსმარინე|კრიეგსმარინეს]] [[წყალქვეშა ნავი|წყალქვესა ნავების]] ბაზები. სამხრეთი და აღმოსავლეთი ნაწილი ფრანგული კონტროლის ქვეშ დარჩა, რომელსაც [[პეტენი, ანრი ფილიპ|პეტენის]] მარიონეტული მთავრობა განაგებდა ქალაქ [[ვიში]]დან. === საჰაერო ომი ინგლისისათვის (1940/41) === ინგლისისათვის საჰაერო ომის მიზანი ბრიტანეთში შეჭრისთვის ('''[[ოპერაცია „ზეელიოვე“]]''') მზადება იყო, რისთვისაც უპირველეს ყოვლისა [[ლუფტვაფე]]ს არაბრძოლისუნარიანი უნდა გაეხადა „[[სამეფო სამხედრო-საჰაერო ძალები]]“ ("RAF"). მიუხედავად ამისა ჰიტლერი იმედოვნებდა, რომ ინგლისი გერმანიის ასეთი აშკარა მუქარის გამო შეწყვეტდა ბრძოლას და ზავს ითხოვდა და შეჭრა საჭირო აღარ იქნებოდა. [[ფაილი:Churchill CCathedral H 14250.jpg|thumb|left|180px|ჩერჩილი დანგრეულ ქოვენთრიში]] ბოლო 2 წლის განმავლობაში ბრიტანეთი მთელი ძალებით ემზადებოდა საჰაერო ბრძოლისათვის. მარტო ბრძოლის დაწყებიდან პირველ სამ თვეში ინგლისელებმა 1.400 საბრძოლო თვითმფრინავი დაამზადეს. „რაფ-ი“ პილოტების ნაკლებობას განიცდიდა, რაც შევსებულ იქნა [[ბრიტანეთის თანამეგობრობა|ბრიტანეთის თანამეგობრობის]], ფრანგი, ამერიკელი, პოლონელი და ჩეხი მოხალისე მფრინავებით. ბრიტანელი მფრინავების თავგანწირულმა ბრძოლამ და დიდმა მატერიალურმა და ცოცხალმა დანაკარგებმა ორივე მხრიდან აიძულა ლუფტვაფე [[1940]] წლის ოქტომბრიდან შეემცირებინა ფართომასშტაბიანი ბომბარდირების აქციები და მთავარი აქცენტი ღამეულ თავდასხმებზე გადაეტანა. ლუფტვაფეს ხელმძღვანელობის და განსაკუთრებით [[ჰერმან გერინგი]]ს ფატალური შეცდომა იყო ინგლისელთა რადარების უგულველყოფა და ქალაქების და მშვიდობიანი მოსახლეობის დაბომბვა. მიუხედავად დიდი მსხვერპლისა „რაფ-ი“ ამ თავდასხმებს არ დაუსუსტებია, ხოლო რადარის ტექნოლოგიის მიზანმიმართული გამოყენებით ინგლისელები ეფექტურად ანადგურებდნენ ლეფტვაფეს თვითმფრინავებს. გიორინგი საჰაერო ომში დამარცხებას პილოტთა სიმხდალეს აბრალებდა, რას სიმართლეს არანაირად არ შეესაბამებოდა და უფრო ის მიზანი ჰქონდა რომ ყურადრება მისი პერსონიდან და საკუთარი შეცდომებიდან სხვა საგანზე გადაეტანა. [[ლონდონი]]სა და ინგლისის სხვა ქალაქების ბომბარდირებას 32.000 მშვიდობიანი მოსახლე შეეწირა. ქალაქი [[ქოვენთრი]] თითქმის მთლიანად მიწასთან იქნა გასწორებული. === ბალკანეთი (1940/41) === [[მუსოლინი, ბენიტო|ბენიტო მუსოლინის]] აგრესიული საგარეო პოლიტიკა მიმართული იყო ბალკანეთის წინაარმდეგ. [[1940]] წლის [[28 ოქტომბერი|28 ოქტომბერს]] [[იტალია]] თავისი კოლონიის, [[ალბანეთი]]ს ტერიტორიიდან თავს დაესხა [[საბერძნეთი|საბერძნეთს]]. მუსოლინიმ კავშირის დამყარება სცადა [[ბულგარეთი|ბულგარეთთან]], თუმცა ეს წინადადება უარყოფილ იქნა მეფე [[ბორის III (ბულგარეთი)|ბორის III]]-ის მიერ. საბერძნეთზე თავდასხმის გეგმას არ იცნობდა ჰიტლერიც, რომელიც ამ დროისათვის ბალკანეთზე ოპერაციის მომხრე არ იყო და ცდილობდა იტალიასთან ერთად ინგლისის ინვაზიის გეგმა განეხორციელებინა. [[დუჩე]]ს მიზანი იყო საბერძნეთი ბლიცკრიგით დაეპყრო, თუმცა ეს გეგმა არ შედგა. უკვე [[3 ნოემბერი|3 ნოემბერს]] ბერძნებმა დაიწყეს კონტრშეტევა მთელ ფრონტზე და აიძულეს იტალიელები თავდაცვით პოზიციაზე გადასულიყვნენ, [[14 ნოემბერი|14 ნოემბრისთვის]] კი უკვე თითქმის ალბანეთის საზღვრებამდე უკან დაახევინეს. მოკავშირის გარდაუვალი მარცხი რომ აეცილებინა, ჰიტლერმა ბრძანება გასცა ბალკანეთზე შეტევის — დაიწყო '''[[მარიტა (ოპერაცია)|ოპერაცია „მარიტა“]]'''. [[1941]] წლის დასაწყისში გერმანიამ სცადა მოლაპარაკების გზით გადაეჭრა კონფლიქტი. ჰიტლერმა [[იუგოსლავია]]ს შეთავაზა შეერთებოდა [[ბერლინი-რომი-ტოკიოს პაქტი|ბერლინი-რომი-ტოკიოს პაქტს]], თუმცა იგი ამ ეტაპზე უარყოფილ იქნა. გერმანიის მოკავშირეობაზე უარი განაცხადა საბერძნეთმაც, რომელიც წარმატებას წარმატებაზე აღწევდა იტალიის წინააღმდეგ ომში. [[9 მარტი]]ს იტალიური არმიის შეტევა ბერძენთა პოზიციებზე ტოტალური კრახით დასრულდა. [[27 მარტი|27 მარტს]] იუგოსლავია დათანხმდა გერმანიის წინადადებას და მისი მოკავშირე გახდა, თუმცა ამას შედეგად მოყვა მოსახლეობის მასობრივი უკმაყოფილება, საპროტესტო დემონსტრაციები და პუტჩი პრინც-რეგენტ პაველის მთავრობის წინააღმდეგ. მოკავშირეობის ხელშეკრულება გაუქმებულ იქნა. ყოველივე ამის შემდეგ გერმანიას მხოლოდ სამხედრო ინტერვენციის გზა დარჩა.[[6 აპრილი|6 აპრილს]] ვერმახტმა გადალახა იუგოსლავიის საზღვრები. პარალელურად [[ლუფტვაფე]]-მ დაიწყო [[ბელგრადი]]ს ფართომასშტაბიანი დაბომბვა. დანარჩენი უკვე დროის საკითხი იყო. [[10 აპრილი|10 აპრილს]] გერმანელებმა აიღეს [[ხორვატია|ხორვატიის]] დედაქალაქი [[ზაგრები]], 2 დღის შემდეგ [[12 აპრილი|12 აპრილს]] ბელგრადმა იარაღი დაყარა ვერმახტის სატანკო არმიების წინაშე. [[17 აპრილი|17 აპრილს]] ხელი მოეწერა იუგოსლავიის უსიტყვო კაპიტულაციას. [[6 აპრილი|6 აპრილსვე]] დაიწყო ვერმახტის შეტევა საბერძნეთზე, სადაც წინააღმდეგობა გაცილებით დიდი იყო ვიდრე იუგოსლავიაში. განსაკეთრებით დიდი დანაკარგები ვერმახტმა ნახა [[მეტაქსას ხაზი|მეტაქსას ხაზთან]], როდესაც მთიან რეგიონში ისინი ნელ-ნელა მიიწევდნენ წინ. [[9 აპრილი|9 აპრილს]] გერმანელებმა აიღეს [[სალონიკი]], რამაც აღმოსავლეთ მაკედონიაში სტაციონირებულ ბერძნულ სამხედრო შენაერთებს გზა მოუჭრა და მეტაქსას ხაზს გარღვევის საფრთხე დაემუქრა. ალბანეთის ფრონტიდან გადმოსროლილი ბერძნული ჯარები გერმანულ და იტალიურ ტანკებს და საჰაერო დაბომბვებს შეეწირნენ. [[21 აპრილი|21 აპრილს]] 223 000 ბერძენმა ჯარისკაცმა იარაღი დაყარა. საბერძნეთში სტაციონირებულმა ბრიტანულმა ჯარებმა თავდაცვითი ხაზი ააგეს [[თერმოპილე]]სთან, რომელიც [[24 აპრილი|24 აპრილს]] გადათელილ იქნა ვერმახტის მიერ. კატასტროფის თავიდან ასაცილებლად ბრიტანეთის მხედართმთავრობამ სასწრაფომ ევაკუაციის ოპერაცია დაიწყო და 50 000 ბრიტანელი მებრძოლი [[ეგვიპტე]]ში იქნა გადაყვანილი. [[27 აპრილი|27 აპრილს]] ვერმახტის ჯარები შევიდნენ [[ათენი|ათენში]]. [[25 აპრილი|25 აპრილს]] გერმანიისა და მის მოკავშირეთა 593 სატრანსპორტო თვითმფრინავმა საჰაერო დესანტი გადასხა [[კრეტა]]ზე ([[მერკური (ოპერაცია)|ოპერაცია „მერკური“]]). პარაშუტისტები მოწინააღმდეგისთვის ადვილ სამიზნეს წარმოადგენდნენ და დესანტმა დიდი დანაკლისი განიცადა. ასევე უშედეგოდ დასრულდა მათი ცდა აეღოთ რომელიმე ახლომდებარე აეროდრომი, რომლითაც დამხმარე ძალები შეძლებდნენ კუნძულზე გადმოსვლას, განსაკუთრებით კი არტილერია და ტანკები. მხოლოდ მას შემდეგ რაც ლუფტვაფემ საჰაერო ჰეგემონია მოიპოვა კრეტაზე და გაძლიერებული საზღვაო დესანტი გადმოსხდა კუნძულზე, შესაძლებელი იქნა აეროდრომების აღება. მოკავშირეთა ჯარები (მათ შორის [[ავსტრალია|ავსტრალიელები]] და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიელები]]) ერთი კვირის განმავლობაში იცავდნენ კრეტას, თუმც საბოლოოდ იძულებულნი გახდნენ 17.000 კაციანი კორპუსის ევაკუაცია მოეხდინათ. პირადი შემადგენლობის დიდი დანაკარგის გამო ჰიტლერმა შემდგომში ყოველთვის უარი განაცხადა შესაბამისი სახის საჰაერო სადესანტო ოპერაციებზე. === რუსეთის კამპანია (1941-1945) === ==== თავდასხმის სამხედრო გეგმა ==== [[ფაილი:RusFeldz41-42.jpg|thumb|right|250px|აღმოსავლეთ ფრონტი 1941-1942 წ.წ.]] ბალკანეთის ომმა [[სსრკ|საბჭოთა კავშირზე]] თავდასხმის თარიღი 4 კვირით გადაწია. მას ადგილი ჰქონდა [[1941]] წლის [[22 ივნისი|22 ივნისს]]. ამ დაგვიანებამ და უჩვეულოდ ადრე დამდგარმა ზამთარმა ხელი შეუშალა გერმანელთა გეგმის ოპერატიულ განვითარებას, რომელიც მიზნად ისახავდა ზამთრის დადგომამდე „არხანგელსკ-ასტრახანის ხაზის“ მიღწევას. [[ვერმახტი]]ს მთავარსარდლობის გამოთვლების თანახმად გეგმის ოპტიმალურად შესრულება შეიძლებოდა, თუკი ჯარების ზურგიდან მომარაგება [[ფსკოვი|ფსკოვ]]-[[კიევი|კიევ]]-[[ყირიმი]]ს გავლით შეუფერხებლად იწარმოებოდა. მიუხედავად ამისა, [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერი]] მოითხოვდა [[მოსკოვი]]ს აღებას და ამით გეგმის ოპტიმალური ვარიანტიდან გადახვევას. სსრკ-ზე თავდასასხმელად ვერმახტს მზად ჰყავდა 3 არმიათა დაჯგუფება. არმიათა ჯგუფ „ჩრდილოეთს“ (''[[გერმანული ენა|გერმ.]]:'' Die Heeresgruppe Nord), მთავარსარდალი [[გენერალ-ფელდმარშალი]] ფონ ლეები, უნდა აეღო [[ბალტიის ქვეყნები]] და შეტევა გაეგრძელებინა [[ლენინგრადი]]ს მიმართულებით. არმიათა ჯგუფ „ცენტრს“ (''[[გერმანული ენა|გერმ.]]:'' Die Heeresgruppe Mitte), მთავარსარდალი [[გენერალ-ფელდმარშალი]] ფონ ბოკი, უნდა შეეტია დედაქალაქ მოსკოვისათვის და შესაბამისად ყველაზე ძლიერად იყო აღჭურვილი. არმიათა ჯგუფ „სამხრეთს“ (''[[გერმანული ენა|გერმ.]]:'' Die Heeresgruppe Süd), მთავარსარდალი [[გენერალ-ფელდმარშალი]] ფონ რუნდშტეტი, უნდა დაეპყრო [[უკრაინა]]. საბჭოთა კავშირზე თავდასასხმელად მობილიზირებულ იქნენ გერმანიის სატელიტი ქვეყნების სამხედრო შენაერთებიც. დაგეგმილი იყო შეტევის განხორციელება დაპყრობილი [[ნორვეგია|ნორვეგიიდანაც]], რომელიც მიზნად ისახავდა [[მურმანსკი]]ს აღებას და იქ მდებარე რკინიგზის ხაზის და პორტის ხელში ჩაგდებას. ==== თავდასხმა ==== [[ფაილი:europe 1943-1945 map.png|thumb|250px|ევროპა 1943-1945 წ.წ.]] [[1941]] წლის [[22 ივნისი]]ს დილას ვერმახტის 149 დივიზიამ (მათ შორის ყველა გერმანული სატანკო და მოტორიზებული ძალები) გადალახა [[სსრკ|სსრკ-ის]] საზღვრები. 2 დივიზია შეტევას აწარმოებდა [[ფინეთი]]დან, 8 სტაციონირებული იყო [[ნორვეგია]]ში, 1 – [[დანია]]ში, 38 დივიზია დასავლეთ ფრონტზე მოქმედებდა, 2 იბრძოდა ჩრდილოეთ აფრიკაში და 7 — ბალკანეთზე. მიუხედავად ოპერატიული ინფორმაციისა, [[წითელი არმია|წითელი არმიის]] საშუალო და დაბალი რანგის სარდლობა გერმანელთა თავდასხმას მოუმზადებელი შეხვდა. უამრავი საბჭოთა მებრძოლი სსრკ-ის საზღვრის გასწვრივ რაიმე სერიოზული წინააღმდეგობის გაწევის გარეშე დანებდა მარშით მიმავალ ვერმახტის ჯარებს. ამის ერთადერთი ახსნა „[[პრევენციული დარტყმის თეზა|პრევენციული დარტყმის თეზით“]] თუ შეიძლება, რომელიც უკანასკნელ პერიოდში ისტორიკოსთა გარკვეული წრის მიერ გაზიარებული იქნა და რომელიც ჯერ კიდევ [[მესამე რაიხი]]ს იდეოლოგების მიერ გავრცელებულ ინფორმაცია ეყრდნობა. ამ ინფორმაციის მიხედვით საბჭოთა კავშირი თვითონ ემზადებოდა გერმანიაზე თავდასახმელად. ის ფაქტი, მართლა აპირებდა თუ არა სსრკ გერმანიაზე თავდასხმას და მართლა იყო თუ არა წითელი არმია მზად ასეთი ომისათვის, არ ამსუბუქებს ნაცისტური გერმანიის დანაშაულს ამ თავდასხმაში. სსრკ - ს წინააღმდეგ დაწყებული დაპყრობითი და გამანადგურებელი ხასიათის ომი იყო ჯერ კიდევ წლების წინ ჰიტლერის მიერ ფორმულირებული „აღმოსავლეთში საარსებო სფეროს“ მოპოვების გეგმის დამასრულებელი ეტაპი. === აშშ-ის ჩაბმა ომში (1941) === [[აშშ|ამერიკის შეერთებული შტატები]] თავიდან ფორმალურ ნეიტრალიტეტს იცავდა მიმდინარე კონფლიქტში. მოსახლეობის უმრავლესობის ანტისაომარი განწყობა ხელს უშლიდა პრეზიდენტ [[რუზველტი, ფრანკლინ დელანო|რუზველტს]] პირდაპირ მიეღო მონაწილეობა ომში [[დიდი ბრიტანეთი]]სა და [[სსრკ]]-ს მხარეზე. თუმცა ფარულად ამერიკა ყოველგვარ შესაძლებელ დახმარებას უწევდა ბრიტანეთს. [[1941]] წლის [[11 მარტი]]ს [[ლენდ-ლიზი|ლენდ-ლიზის]] კანონით ამერიკის [[კონგრესი (აშშ)|კონგრესმა]] ეს დახმარება კანონიერი გახადა. ამის შემდეგ [[აშშ]] დიდი რაოდენობით საბრძოლო და სამეურნეო იარაღს აწვდიდა როგორც ბრიტანეთს, ისე საბჭოთა კავშირს, რამაც გადამწყვეტი როლი ითამაშა გერმანიის და მისი მოკავშირეების დამარცხებაში. [[ფაილი:Franklin Roosevelt signing declaration of war against Japan.jpg|thumb|left|180px|რუზველტი ომს უცხადებს იაპონიას]] [[იაპონია|იაპონიის]] თავდასხმის შემდეგ აშშ-ს წყნარი ოკეანის ფლოტზე [[პერლ-ჰარბორზე თავდასხმა|პერლ-ჰარბორში]] [[1941]] წლის [[7 დეკემბერი|7 დეკემბერს]], ამერიკა იძულებული გახდა მეორე დღეს, [[8 დეკემბერი|8 დეკემბერს]], ომი გამოეცხადებინა [[გერმანია|გერმანიისა]] და იაპონიისათვის. აშშ-ს და დიდი ბრიტანეთის მთავრობათა მეთაურები შეთანხმდნენ პრიორიტეტი ევროპაზე გადაეტანათ და უპირველეს ყოვლისა დაემარცხებინათ გერმანია ''(„Germany first“)''. პირველ შეტაკებებს ამერიკისა და გერმანიის ჯარებს შორის ადგილი ჰქონდათ [[1942|1941]] წლის მიწურულს ჩრ. აფრიკაში. === ბრძოლა ჩრდილოეთ აფრიკაში 1940-1943 === ''მთავარი თემა: „[[აფრიკის კამპანია]]“'' იტალიელებმა ჩრდილოეთ აფრიკაში, ისევე როგორც ევროპაში, ბრიტანელთა წინააღმდეგ მთელი რიგი დამარცხებებისა იწვნიეს. [[1940]] წელს [[ლიბია]]ში წამოწყებული იტალიელთა შეტევა ტოტალური მარცხით დამთავრდა. გერმანელმა გენერალმა [[ერვინ რომელი|ერვინ რომელმა]] [[1941]] წლის თებერვალში მიიღო ბრძანება მოკავშირე იტალიელები დაეცვა. რომლის ხელქვეით მხოლოდ სუსტი შენაერთები იდგნენ. შეაფასა რა შექმნილი სიტუაცია, რომელი მივიდა იმ დასკვნამდე რომ ინგლისელთა შეტევის შემთხვევაში თავისი სუსტი ჯარებით თავდაცვას ვერ შეძლებდა. ამიტომ მან გადაწყვიტა თვითონ შეეტია მოწინააღმდეგისათვის და გამოეყენებინა მოულოდნელობის ეფექტი. [[31 მარტი|31 მარტს]] რომელმა შეტევა დაიწყო. მისი შეტევის მთავარი ძალა მიმართული იყო მერსა ბრეგას წინააღმდეგ, რომ შემდეგ [[კირენაიკა]]სკენ გაჭრილიყო. [[ერვინ რომელი|რომელის]] ვარაუდი გამართლდა, ოპერაცია წარმატებით განხორციელდა და გერმანელებმა [[ბენგაზი]]ც კი აიღეს. [[10 მარტი]]სათვის „[[აფრიკის კორპუსი]]“ აღმოსავლეთ ლიბიურ პორტ-ციხესიმაგრეს [[ტობრუკი|ტობრუკს]] მიადგა, რომელიც მცირე ხნით ადრე იტალიელებმა გაამაგრეს და შემდეგ თითქმის უბრძოლველად დატოვეს. მთელი 1 თვის განმავლობაში რომელის არმია უშედეგო იერიშს იერიშზე აწარმოებდა ტობრუკის წინააღმდეგ. [[13 აპრილი|13 აპრილს]] რომელმა იერიში შეწყვიტა. ასევე შეწყვეტილ იქნა წინსვლაც, ვინაიდან გერმანული არმიის მომარაგება ზურგიდან შეფერხებებით მიმდინარეობდა. ორივე მებრძოლი მხარე პოზიციურ საომარ სიტუაციაზე გადავიდა. ნოემბერის დასაწყისში ბრიტანელებმა კონტრშეტევა წამოიწყეს. [[26 ნოემბერი|26 ნოემბერს]] ბრიტანელთა მეორე კონტიერიშის შემდეგ ტობრუკის გარნიზონმა მოახერხა ალყის გარღვევა. [[7 დეკემბერი|7 დეკემბერს]] „აფრიკის კორპუსმა“ დაიხია გაზალას თავდაცვით ხაზამდე. თუმც ეს უკანადახევა დიდხანს არ გაგრძელებულა. [[1942]] წლის იანვარში რომელმა კვლავ იერიში მიიტანა ტობრუკზე. [[1942]] წლის [[26 მაისი|26 მაისს]] მან დაიწყო ტობრუკზე შეტევა — კოდური სახელი '''„[[ოპერაცია თეზეუსი]]“'''. მძიმე სატანკო ბრძოლების შემდეგ გერმანელებმა და მისმა მოკავშირეებმა შეძლეს [[10 ივნისი|10 ივნისს]] აეღოთ [[ბირ ჰახეიმი]], ხოლო [[20 ივნისი|20 ივნისს]] აღებულ იქნა ტობრუკი. ამ წარმატებისათვის რომელს [[გენერალ-ფელდმარშალი]]ს სამხედრო წოდება მიენიჭა. რომელის შემდგომი მიზანი [[ეგვიპტე]]ზე შეტევა იყო. გერმანელებს უნდა აეღოთ [[ალექსანდრია]] და [[სუეცის არხი]]. ამ მიზნებს წინ გადაეღობა ბრიტანელთა სარდალი [[ბერნარდ მონტგომერი]]. [[ელ ალამეინი]]ს მახლობლად ბრიტანელებმა თავდაცვის 65 კმ-იანი ხაზი ააგეს და გერმანელთა შეტევა შეაჩერეს. [[23 ოქტომბერი|23 ოქტომბერს]] მონტგომერის კონტშეტევა წამოიწყო. „აფრიკის კორპუსი“ ბრიტებზე რიცხობრივად მცირე იყო და იძულებული გახდა უკან დაეხია. გერმანელთა სიტუაცია სრულიად უიმედო შეიქმნა მას შემდეგ, რაც [[8 ნოემბერი|8 ნოემბერს]] ამერიკელები გადმოსხდნენ [[კასაბლანკა]]ში და [[ალჟირი|ალჟირში]] ('''„[[ოპერაცია ტორჩი]]“''') და გერმანელთა ზურგში მეორე ფრონტი გახსნენ. [[13 ნოემბერი|13 ნოემბერს]] ქალაქი ტობრუკი ბრიტანელებმა აიღეს. [[1943]] წელს რომელს უკანდახევის მეტი სხვა გზა არ ჰქონდა. [[23 იანვარი|23 იანვარს]] ბრიტებმა აიღეს [[ტრიპოლი]]. მარტ-აპრილში გერმანიისა და მის მოკავშირეთა ჯარები ალყაში აღმოჩდნენ ('''„[[ტუნისის კამპანია]]“'''). გერმანელთა შეუპოვარი ბრძოლა მხოლოდ მარეთის ხაზზე გრძელდებოდა. [[13 მაისი|13 მაისს]] „აფრიკის კორპუსი“ იძულებული გახდა კაპიტულაცია გამოეცხადებინა. === მეორე მსოფლიო ომის მესამე პერიოდი (1942 წლის 19 ნოემბერი - 1943 დეკემბერი) === III პერიოდი ხასიათდება საომარ მოქმედებათა მასშტაბებისა და დაძაბულობის ზრდით. ნაცისტური გერმანიის მესვეურები ყველა საშუალებით ცდილობდნენ გამარჯვების მიღწევას სსრკ-ზე. ნაცისტური დიქტატურის რეჟიმმა უკიდურესობამდე გააძლიერა ექსპლუატაცია, რეპრესიები და ძარცვა ოკუპირებული ქვეყნების რესურსების მაქსიმალური გამოყენების მიზნით. გერმანიისათვის მუშაობდა თითქმის მთელი ევროპის მრეწველობა, სოფლის მეურნეობა და ტრანსპორტი. [[1942]] ნოემბერში 267 [[დივიზია|დივიზიიდან]] და 5 [[ბრიგადა (სამხედრო)|ბრიგადიდან]], რომელიც გერმანიას ჰყავდა, 192 დივიზია (71 %) და 5 ბრიგადა მოქმედებდა წითელი არმიის წინააღმდეგ. გარდა ამისა, სსრკ-გერმანიის ფრონტზე იბრძოდა გერმანიის სატელიტთა 66 დივიზია და 13 ბრიგადა. ამ პერიოდში მეორე მსოფლიო ომის მთავარ ფრონტად სსრკ-გერმანიის ფრონტი რჩებოდა. [[1942]] წლის 19 ნოემბერს დაიწყო საბჭოთა ჯარების [[კონტრშეტევა]] სტალინგრადთან ([[სტალინგრადის ბრძოლა 1942-1943]]). 1943 წელს კურსკთან ბრძოლებში ([[კურსკის ბრძოლა 1943]]) ნაცისტური გერმანიის ჯარების განადგურების შედეგად, მოხდა ძირითადი გარდატეხა მეორე მსოფლიო ომის მსვლელობაში. გერმანია იძულებული გახდა გადასულიყო სტრატეგიულ თავდაცვაზე. საბჭოთა არმიამ დაიწყო ფართო შეტევა მთელ ფრონტზე. [[1943]] [[ზაფხული|ზაფხულსა]] და [[შემოდგომა]]ზე გაათავისუფლეს [[დონბასი]] და მარცხენა ნაპირის [[უკრაინა]], გადალახეს [[დნეპრი]] და დაიწყო [[ბელორუსია|ბელორუსიის]] გათავისუფლება. 1942 შემოდგომიდან ერთგვარად გააქტიურდა დიდი ბრიტანეთი და აშშ-ის სამხედრო მოქმედება. [[1942]] ოქრომბრის ბოლოს დაიწყო ინგლისის მე-8 არმიის (სარდალი გენერალი [[მონტგომერი, ალამაინელი|მონტგომერი]]) შეტევა ჩრდილოეთ აფრიკაში. ელ-ალამაინის ბრძოლაში ([[1942]] წლის 23 ოქტომბერი-4 ნოემბერი) გამარჯვების შემდეგ ინგლისის ჯარები 3 თვის განმავლობაში უტევდნენ გენერალ-ფელდმარშალ რომელის ჯარებს აფრიკის ჩრდილოეთ სანაპიროს გასწვრივ და გავიდნენ [[ტუნისი]]ს სამხრეთ საზღვართან. [[1942]] წლის 8 ნოემბერს დაიწყო ამერიკა-ინგლისის საექსპედიციო ძალების (150 ათ.) გადასხმა საფრანგეთის ჩრდილოეთ აფრიკაში. მალე მოკავშირეებმა დაიკავეს [[მაროკო]], [[ალჟირი]], შევიდნენ ტუნისში. [[1943]] ზაფხულში მოკავშირეთა ჯარებმა დაიკავეს კუნძული [[სიცილია]]. სექტემბერს გადასხეს საზღვაო დესანტები [[აპენინი ნახევარ კუნძული|აპენინის ნახევარ კუნძულზე]] ([[იტალიის კამპანია 1943-1945]]). საბჭოთა არმიის გამარჯვებები ხელს უწყობდა ევროპის ხალხთა ანტიფაშისტური ბრძოლის აღმავლობას. ომის III პერიოდში მოხდა არსებითი ცვლილებები [[წყნარი ოკეანე|წყნარ ოკეანესა]] და [[აზია]]ში მებრძოლ მხარეთა ძალთა თანაფარდობაში. [[1943]] განმავლობაში ამერიკის ჯარები გადასხდნენ [[ახალი გვინეა|ახალ გვინეაზე]], განდევნეს [[იაპონელები]] [[ალეუტი]]ს კუნძულებიდან, საგრძნობი ზარალი მიაყენეს იაპონიის სამხედრო და სავაჭრო ფლოტს. === მეორე მსოფლიო ომის მეოთხე პერიოდი (1944 წლის 1 იანვარი - 1945 წლის 8 მაისი) === ამ პერიოდის უმნიშვნელოვანესი სამხედრო-პოლიტიკური მოვლენები გაპირობებული იყო ანტიფაშისტური კოალიციის სამხედრო და ეკონომიური ძლიერების ზრდით, საბჭოთა შეიარაღებელი ძალების სულ უფრო მძლავრი დარტყმით და ევროპაში მოკავშირეთა მოქმედების აქტივიზაციით. [[ფაილი:Yalta summit 1945 with Churchill, Roosevelt, Stalin.jpg|thumb|right|ყირიმის კონფერენცია]] 1944 დასაწყისში 315 დივიზიისა და 10 ბრიგადიდან, რომელიც ნაცისტურ გერმანიას ჰყავდა, 198 დივიზია და 6 ბრიგადა სსრკ-გერმანიის ფრონტზე იბრძოდა. [[1944]] ზაფხულისათვის აშშ-ისა და დიდი ბრიტანეთის ჯარებმა განახორციელეს ნათ შეჭრა დასავლეთ ევროპაში [[ლა-მანში]]ს მხრიდან. მოკავშირეებს ძალთა აბსოლუტური უპირატესობა გააჩნდათ. 2 წლის სამზადისის შემდეგ, 1944 წლის 6 ივნისს დაიწყო [[ოპერაცია ოვერლორდი|ნორმანდიის სადესანტო ოპერაცია]]. 1944 წლის 19 აგვისტოს პარიზში დაიწყო აჯანყება. მოკავშირეთა ჯარების მისვლის მომენტისათვის დედაქალაქი უკვე [[ფრანგები|ფრანგი]] პატრიოტების ხელში იყო. უდიდესი შეტევითი ოპერაციებით აღინიშნა 1944 [[ზაფხული]] და [[შემოდგომა]]. 1944 [[ბელორუსიის ოპერაცია 1944|ბელორუსიის ოპერაციის]] შედეგად გათავისუფლდა [[ბელარუსი|ბელორუსია]] და [[ლიტვა|ლი]] სსრ მნიშვნელოვანი ნაწილი. საბჭოთა ჯარებმა პოლონეთის I არმიის ნაწილებთან ერთად დაიწყეს პოლონეთის გათავისუფლება. რუმინეთის მშრომელებმა კომუნისტური პარტიის ხელმძღვანელობით 1944 წლის 23 აგვისტოს დაამხეს [[ანტონესკუ, იონ|ი. ანტონესკუს]] სამხედრო-ფაშისტური დიქტატურა, 9 სექტემბერს აჯანყების შედეგად ბულგარეთში დაემხო მონარქისტული ფაშისტური რეჟიმი და შეიქმნა სამამულო ფრონტის მთავრობა, რომელმაც ომი გამოუცხადა გერმანიას. 29 აგვისტოს დაიწყო სლოვაკიის შეიარაღებული აჯანყება ფაშისტური დამპყრობთა წინააღმდეგ. საბჭოთა ჯარებმა 20 სექტემბერს დაიწყეს ჩეხოსლოვაკიის გათავისუფლება. ამავე დროს [[იუგოსლავია|იუგოსლავიის]] სახალხო-განმათავისუფლებელი არმიის ნაწილებმა საბჭოთა არმიის აქტიური მონაწილეობით 20 ოქტომბერს გაათავისუფლეს [[ბელგრადი]]. [[1944]] გერმანიის დამპყრობთაგან გათავისუფლდა ნორვეგიის ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთის რაიონი. [[1945]] დასაწყისისანაცს ფაშისტური გეისმანია ეკონომიური და სამხედრო რესურსები გამოიფიტა. [[1944]] შუა ხანიდან ნედლეულის ძირითადი წყაროების დაკარგვის გამო სწრაფად ეცემოდა სამხედრო წარმოება. მიუხედავად ამმათტოვას ანტიჰიტლერულ კოალიციაში განხეთქილების იმედი ჰთქონდა და ომის გაჭიანურებას ცდნენლობდა. [[1944]] წლის 16 დეკემბერს ფაშისტურმა ჯარებმა დაიწყეს კონტრშეტევა [[არდენების ოპერაცია 1944-1945|არდენში]]. ინგლის-ამერიკის მთავრობებმა საბჭოთა მთავრობას სთხოვეს აღმოსავლეთ ფრონტზე შეტევის დაჩქარება. [[ვისლა-ოდერის ოპერაცია 1945|ვისლა-ოდერის ოპერაციის]] მსვლელობაში საბჭოთა ჯარებმა გაანადგურეს გერმასტთა დაჯგუფება ვისლასა და ოდერს შორის, გაანადგურეს 35 დივიზია და მძიმე ზარალი მიაყენეს 25 დივიზიას. [[აღმოსავლეთ პრუსიის ოპერაცია 1945|აღმოსავლეთ პრუსიის ოპერაციის]] ( 1945)დროს განადგურდა გერმანელთა 25 დივიზია და მძიმე ზარალი განიცადა 12 დივიზიამ. საბჭოთა ჯარებმა იერიშით აიღეს [[კენიგსბერგი]]. 1945 წლის თებერვალ-აპრილის I ნახევარში გაანადგურეს მტრის მსხვილი დაჯგუფებები აღმოსავლეთ [[პომერანია]]სა და [[სილეზია]]ში, გაათავისუფლეს [[ბალტიის ზღვა|ბალტიის ზღვის]] სანაპირო დანციგიდან ოდერამდე. გერმანიის წინააღმდეგ მოქმედების კოორდინაციისათვის და ევროპაში ომის შემდეგ წესრიგის დამყარების საკითხებთან დაკავშირებით 1945 წლის 4-11 თებერვალს [[იალტა]]ში შედგა სსრკ-ის, აშშ-ისა და დიდი ბრიტანეთის ხელმძღვანელთა კონფერენცია ([[ყირიმის კონფერენცია 1945]]). [[ფაილი:Reichstag flag original.jpg|thumb|left|გამარჯვების დროშა რაიხსტაგზე]] ფაშისტური გერმანიის წინააღმდეგობის უკანასკნელი ცენტრი [[ბერლინი]] იყო. 16 აპრილს დაიწყო გრანდიოზული [[ბერლინის ოპერაცია 1945|ბერლინის ოპერაცია]] (1945). [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერის]] თვითმკვლელობის შემდეგ (30 აპრილი) ადმირალ [[დენიცი, კარლ|დენიცის]] მეთაურობით შეიქმნა მთავრობა, რომელიც წითელი არმიის წინააღმდეგ ბრძოლის გაგრძელებას ცდილობდა. 6-11 მაისს საბჭოთა არმიებმა ჩაატარეს [[პრაღის ოპერაცია 1945|პრაღის ოპერაცია]] (1945). ფართო ფრონტით შეტევის შედეგად საბჭოთა შეიარაღებულმა ძალებმა დაასრულეს ცენტრალური და სამხრეთ-აღმოსავლეთის ევროპის ქვეყნების გათავისუფლება. 4 მაისს ხელმოწერილ იქნა აქტი გერმანელთა ჯარების დანებების შესახებ ნიდერლანდში, ჩრდილოეთ-დასავლეთ გერმანიაში, შლეზვიგ-ჰოლშტაინსა და დანიაში. 5 მაისს დანებდნენ ფაშისტური ჯარები სამხრეთ და დასავლეთ ავსტრიაში, ბავარიაში, ტიროლში და სხვა რაიონებში. 8 მაისს, შუაღამისას საბჭოთა ჯარების მიერ დაკავებული კარლსჰორსტის გარეუბანში გერმანიის უმაღლესი მთავარსარდლობის წარმომადგენლებმა ფელდმარშალ [[კაიტელი, ვილჰელმ|ვ. კაიტელის]] მეთაურობით ხელი მოაწერეს აქტს ფაშისტური გერმანიის შეიარაღებული ძალების უსიტყვო [[კაპიტულაცია|კაპიტულაციის]] შესახებ. უსიტყვო კაპიტულაცია საბჭოთა მთავრობის დავალებით მიიღო საბჭოთა კავშირის მარშალმა [[ჟუკოვი, გიორგი|გ. ჟუკოვმა]] აშშ-ის, დიდი ბრიტანეთისა და საფრანგეთის წარმომადგენლებთან ერთად. == ომის დასასრული ევროპაში (1945) == ჰიტლარის სიკვდილის შემდეგ [[გროსადმირალი]] [[კარლ დენიცი]] [[1 მაისი|1 მაისს]] ფიურერის ანდერძისამებრ გერმანიის [[რაიხსპრეზიდენტი]] გახდა. დიონიცს სურდა გერმანელი მეომრები დასავლელ მოკავშირეებს ჩაბარებოდნენ ტყვედ, რათა თავი დაეხსნათ [[სსრკ]]-ის შურისძიებისაგან. ამისათვის მან გამოაცხადა, რომ აღმოსავლეთ ფრონტზე ბრძოლა გრძელდებოდა. [[2 მაისი|2 მაისს]] დიონიცმა თავისი შტაბი ჯერ კიდევ გერმანელთა ხელში მყოფ ქალაქ [[ფლენსბურგი|ფლენსბურგში]] განათავსა და შეადგინა მთავრობა, რომელსაც ხელმძღვანელობდა რაიხის ფინანსთა მინისტრი გრაფი [[კროზიგკი, იოჰან ლუდვიგ შვერინ ფონ|შვერინ ფონ კროზიგკი]]. [[4 მაისი|4 მაისს]] [[ნორვეგია]]ში ბრიტანელთა წინააღმდეგ მებრძოლმა „[[ვერმახტი]]ს“ შენაერთებმა, რომელთაც ხელმძღვანელობდათ „[[კრიგსმარინე]]ს“ ახლად დანიშნული მეთაური გენერალ-ადმირალი [[ფრიდებურგი, ჰანს-გეორგ ფონ|ჰანს-გეორგ ფონ ფრიდებურგი]] კაპიტულაცია გამოაცხადეს. [[7 მაისი|7 მაისს]] გენერალ-პოლკოვნიკმა [[იოდლი, ალფრედ|ალფრედ იოდლმა]] [[რეიმსი|რეიმსში]] ხელი მოაწერა დასავლელი მოკავშირეების წინაშე გერმანიის უსიტყვო კაპიტულაციას. მომდევნო დღეს [[ბერლინ-კარლსჰორტი|ბერლინ-კარლსჰორტში]] იგივე გააკეთა ოღონდ ამჯერად [[სსრკ]]-ის წინაშე გენერალ-ფელდმარშალმა [[კაიტელი, ვილჰელმ|ვილჰელმ კაიტეკმა]]. [[9მაისი|9 მაისს]] გერმანიის სრული კაპიტულაცია ძალაში შევიდა. მიუხედავად კაპიტულაცია გერმანელთა ხელში იყო ფრანგული ქალაქები: [[ბრესტი (საფრანგეთი)|ბრესტი]], [[ლა-როშელი]], [[ლორიანი]] და [[სენ-ნაზერი]], ასევე ავსტრიის ნაწილი, [[შლეზვიგ-ჰოლშტაინი]] და [[ბოჰემია]]. ამ უკანასკნელიდან 2 მილიონმა ჯარისკაცმა გაასწრო [[წითელი არმია|წითელი არმიის]] მოსვლას და დასავლელ მოკავშირეებს ჩაბარდა ტყვედ. === მეორე მსოფლიო ომის მეხუთე პერიოდი (9 მაისი - 2 სექტემბერი 1945) === [[ფაილი:Bundesarchiv Bild 183-R86965, Potsdamer Konferenz, Gruppenbild.jpg|thumb|150px]] [[ფაილი:Nagasakibomb.jpg|thumb|left|150px|ატომური ბომბი ნაგასაკიში]] აგრესიულ სახელმწიფოთა კოალიციიდან, რომელმაც მეორე მსოფლიო ომი გააჩაღა, 1945 მაისში [[ბრძოლა]]ს მხოლოდ იაპონია განაგრძობდა. 17 ივლისიდან - 2 აგვისტომდე შედგა სსრკ-ის (დელეგაციის მეთაური [[სტალინი, იოსებ|ი. სტალინი]]), აშშ-ის (დელეგაციის მეთაური [[ტრუმენი, ჰარი|ჰ. ტრუმენი]]) და დიდი ბრიტანეთის (დელეგაციის მეთაური [[ჩერჩილი, უინსტონ|უ. ჩერჩილი]], 28 ივლისიდან — [[ეტლი, კლემენტ|კ. ეტლი]]) მთავრობათა მეთაურების [[პოტსდამის კონფერენცია 1945]] ([[1945]]), მიიღეს გადაწყვეტილება გერმანიის დემილიტარიზაციის, დენაციფიკაციისა და დემოკრატიული გარდაქმნის შესახებ. დიდი ბრიტანეთის, აშშ-ისა და ჩინეთის მთავრობებმა წაუყენეს იაპონიას კაპიტულაციის კონკრეტული პირობები, რომლებიც იაპონიის მთავრობამ უარყო, სსრკ-მა, რომელმაც 1945 აპრილში მოახდინა სსრკ-იაპონიის ნეიტრალიტეტის შესახებ პაქტის დენონსირება, დაადასტურა მზადყოფნა ჩაბმულიყო ომში იაპონიის წინააღმდეგ. [[6 აგვისტო]]სა და [[9 აგვისტო]]ს [[აშშ|აშშ-მა]] [[ატომური ბომბი|ატომური ბომბები]] [[ჰიროსიმას და ნაგასაკის ატომური დაბომბვა|ჩამოაგდო]] [[ჰიროსიმა]]სა და [[ნაგასაკი]]ში, რის შედეგადაც დაიხოცა და დასახიჩრდა 1/4 მლნ-მდე მშვიდობიანი მცხოვრები. 8 აგვისტოს სსრკ-მა ომი გამოუცხადა იაპონიას. 9 აგვისტოს საბჭოთა [[შეიარაღებული ძალები|შეიარაღებულმა ძალებმა]] დაიწყეს საომარი მოქმედება [[მანჯურია|მანჯურიაში]] განლაგებული იაპონელთა [[კვანტუნის არმია|კვანტუნის არმიის]] (1,2 მლნ. კაცი) წინააღმდეგ. 10 აგვისტოს იაპონიის წინააღმდეგ ომში ჩაება [[მონღოლეთი|მონღოლეთის სახალხო რესპუბლიკაც]]. საბჭოთა ჯარებმა სწრაფი შეტევით მოკლე დროში გაანადგურეს [[კვანტუნის არმია]] და გაათავისუფლეს ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთის ჩინეთის ნაწილი, ჩრდილოეთ კორეა, კუნძული [[სახალინი]] და [[კურილიის კუნძულები|კურილიის]] კუნძულები. გათავისუფლებული მანჯურია ეკონომიკურად ჩინეთის ერთ-ერთი ყველაზე განვითარებული რაიონი, გადაიქცა ჩინეთის რევ. ძალების სამხედრო-სტრატეგიულ პლაცდარმად. იაპონიის უსიტყვო კაპიტულაციით [[1945]] წლის [[2 სექტემბერი|2 სექტემბერს]] დასრულდა მეორე მსოფლიო ომი. === მეორე მსოფლიო ომის შედეგები === მეორე მსოფლიო ომმა უდიდესი გავლენა იქონია კაცობრიობის ბედზე. გერმანია, იტალია და იაპონია გარკვეული ხნით გამოეთიშნენ მსოფლიოს, როგორც ძლიერი სახელმწიფოები. [[ევროპა]]ში გადამწყვეტი როლი აშშ-ს და მსოფლიოში ახლად გაბატონებულ სსრკ-ს ჰქონდათ მას შემდეგ, რაც 1940 გერმანიამ საფრანგეთი დაიპყრო, ხოლო დიდი ბრიტანეთი უძლური იყო დაემარცხებინა გერმანია. [[ომი|ომში]] მონაწილეობდა 72 [[სახელმწიფო]] (დედამიწის მოსახლეობის 80 %). ბრძოლები მიმდინარეობდა 40 სახელმწიფოს ტერიტორიაზე. [[შეიარაღებული ძალები|შეიარაღებულ ძალებში]] მობილიზებულ იქნა 110 მლნ. კაცი. დაიღუპა 62 მლნ. კაცი (სსრკ — 27 მლნ., გერმანია — 5,25 მლნ., [[პოლონეთი]] — 4,5-6 მლნ., იუგოსლავია — 1,7 მლნ., იაპონია — 1,8 მლნ., აშშ — 318 000, დიდი ბრიტანეთი — 386 000, საფრანგეთი — 810 000, იტალია — 330 000, რუმინეთი — 378 000, უნგრეთი — 420 000, ფინეთი — 84 000), სამხედრო ხარჯები და ზარალი 4 ტრილიონ დოლარს შეადგენდა. ომს თან სდევდა საშინელი ნგრევა. განადგურდა ათიათასობით [[ქალაქი]] და [[სოფელი]], უბედურება თავს დაატყდა ათეულობით მლნ. ადამიანს. ამ ომში საბოლოოდ განადგურდა [[ნაციზმი]] და [[ფაშიზმი]], როგორც საერთაშორისო იმპერიალიზმის დამკვრელი ძალა. ანტიჰიტლერული [[კოალიცია|კოალიციის]] გადამწყვეტმა გამარჯვებამ ხელი შეუწყო რევოლუციურ გარდაქმნებს მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში. მეორე მსოფლიო ომის შედეგებმა გაადვილა და დააჩქარა მთელ რიგ ქვეყნებში სახალხო-დემოკრატიული და სოციალისტური რევოლუციების გამარჯვება. დამყარდა მსოფლიოში ახალი პოლიტიკური და სამართლებრივი წესრიგი. მეორე მსოფლიო ომი წარმოადგენს უდიდეს ეტაპს სამხედრო ხელოვნების განვითარების ისტორიაში. == მნიშვნელოვანი მოვლენები == '''[[1939]] წ''' * [[23 აგვისტო]] — „მოლოტოვ-რიბენტროპის“ ზავი. * [[1 სექტემბერი]] — გერმანიის თავდასხვა პოლონეთზე. * [[3 სექტემბერი]] — გერმანიას ომი გამოუცხადა ინგლისმა და საფრანგეთმა. * [[16 სექტემბერი]] — ნაცისტებმა ალყა შემოარტყეს ვარშავას. * [[17 სექტემბერი]] — „[[უცნაური ომი]]“ საფრანგეთ-ინგლისისა გერმანიასთან. * [[მარტი]] — გერმანიამ დაიპყრო ჩეხოსლოვაკიის დარჩენილი ნაწილი. * [[22 მარტი]] — გერმანიამ დაიკავა ლიტვის კუთვნილი ქალაქი მემელი. * [[2 ოქტომბერი]] — პოლონეთის არმიის დარჩენილმა ნაწილმა იარაღი დაყარა. * გერმანიასა და იტალიას შორის დაიდო ახალი ხელშეკრულება ურთიერთობების შესახებ. '''[[1940]] წ''' * [[9 აპრილი]] — გერმანელები შეიჭრნენ დანიასა და ნორვეგიაში. * [[10 მაისი]] — გერმანიის საფრანგეთზე თავდასხმა. * [[24 ივნისი]]: [[საფრანგეთი|საფრანგეთსა]] და [[იტალია]]ს შორის ზავი დაიდო. * [[აგვისტო]] — ლიტვა, ლატვია და ესტონეთი იძულებით შევიდა საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში. * სსრკ-მ რუმინეთისგან წაართვა ბესარაბია და ბუკოვინა. '''[[1941]] წ''' * [[აპრილი]] — გერმანიის ბულგარეთზე თავდასხმა. * [[7 დეკემბერი]] — იაპონიამ დაარტყა ამერიკას. * [[მარტი]] — აშშ-ს კონგრესმა მიიღო კანონი ლენდ-ლიზის შესახებ. * გერმანიის რუსეთზე თავდასხმა. '''[[1942]] წ''' * [[1 იანვარი]] — მოხდა ტერიტორიების განაწილება. * 26 ქვეყნის გაერთიანება. * ომის ძირეული გარდატეხა. '''[[1943]] წ''' * [[5 ივლისი]] ბრძოლები კურსკის შვერილზე დაიწყო გერმანელთა შეტევით. * [[ივლისი]] ინგლის-აშშ ჯარებმა დაამარცხეს იტალია-გერმანიის ძალები ჩრდილოეთ აფრიკაში. * [[დეკემბერი]] — ირანის დედაქალაქ თეირანში შეიკრიბნენ ანტიჰიტლერულ კოალიციაში გაერთიანებული სამი ძირითადი ქვეყნის, აშშ, სსრკ და დიდი ბრიტანეთის ლიდერები — ფ. რუზველტი, ი. სტალინი და უ. ჩერჩილი. '''[[1944]] წ''' * [[18 აგვისტო]] — საფრანგეთის წინააღმდეგობის მოძრაობამ დაიწყო ანტინაცისტური აჯანყება პარიზში. * შეთქმულება მოაწყეს ჰიტლერის წინააღმდეგ. * ზაფხულისათვის საბჭოთა არმიამ გაათავისუფლა მტრის მიერ ოკუპირებული ტერიტორიების 3/4 ნაწილი. '''[[1945]] წ''' * [[იანვარი]] — შეტევაზე გადასული საბჭოთა ძალები შევიდნენ გერმანიის ტერიტორიაზე. * [[8 მაისი]] — გერმანიის კაპიტულაცია. * [[9 მაისი]] — [[დიდი სამამულო ომი]]ს დასასრული. * [[2 სექტემბერი]] — იაპონიის კაპიტულაცია, მეორე მსოფლიო ომის დასასრული. == ლიტერატურა == {{ქსე|6|583|სიმონიძე გ.}} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.archives.gov/research/ww2/photos/#germany მეორე მსოფლიო ომის სურათები] * [https://www.youtube.com/watch?v=WOVEy1tC7nk მეორე მსოფლიო ომი ევროპაში — ყოველი დღე] // [[YouTube]] * [https://www.youtube.com/watch?v=6_1rzp2YVxQ მეორე მსოფლიო ომი წყნარ ოკეანეში — ყოველი დღე] * [https://www.youtube.com/watch?v=1e_AZ3j2LbY მეორე მსოფლიო ომი წყნარ ოკეანეში და ევროპაში — ყოველი დღე] // [[YouTube]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{პორტალი ომი}} {{ყოფილი რჩეული}} [[კატეგორია:მეორე მსოფლიო ომი|*]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ომები]] [[კატეგორია:1939 წლის კონფლიქტები]] 1cck08b02yew119o5w31k2n0nwp8mvo 4402822 4402813 2022-08-02T20:03:33Z ზურა6446 102258 /* ომისწინა პერიოდი */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო კონფლიქტი |კონფლიქტი=მეორე მსოფლიო ომი |ნაწილი= |სურათი=[[ფაილი:Infobox collage for WWII.PNG|270px]] |სათაური= |თარიღი=1 სექტემბერი, 1939 – 2 სექტემბერი, 1945 |მდებარეობა=[[ევროპა]], [[წყნარი ოკეანე]], [[ატლანტის ოკეანე]], [[სამხრეთ-აღმოსავლეთი აზია]], [[ჩინეთი]], [[ახლო აღმოსავლეთი]], [[ხმელთაშუა ზღვა]] და [[აფრიკა]] |casus= |შედეგი=[[მოკავშირეები|მოკავშირეეების]] გამარჯვება, [[გაერო]]ს შექმნა, [[აშშ]]-სა და [[სსრკ|საბჭოთა კავშირის]] ზესახელმწიფოებად ქცევა, [[NATO]]-სა და [[ვარშავის პაქტი]]ს შექმნა, [[ცივი ომი]]ს დაწყება. [[#მეორე მსოფლიო ომის შედეგები|მეტი...]] |ტერიტორია= |მხარე1='''[[მოკავშირეები]]''' |მხარე2='''[[ღერძი ბერლინი-რომი-ტოკიო]]''' |მეთაური1={{plainlist| * {{დროშანიშანი|სსრკ}} '''[[იოსებ სტალინი]]''' * {{დროშანიშანი|აშშ}} '''[[ფრანკლინ რუზველტი|ფრანკილინ რუზველტი]]''' (1941—1945) * {{დროშანიშანი|აშშ}} [[ჰარი ტრუმანი]] (1945) * {{დროშანიშანი|დიდი ბრიტანეთი}} '''[[ნევილ ჩემბერლენი]]''' (1939—1940) * {{დროშანიშანი|დიდი ბრიტანეთი}} [[უინსტონ ჩერჩილი]] (1940—1945) * {{დროშანიშანი|დიდი ბრიტანეთი}} [[კლემენტ ეტლი]] (1945) * {{დროშანიშანი|ჩინეთის რესპუბლიკა}} [[ჩან კაიში]] }} |მეთაური2={{plainlist| * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} '''[[ადოლფ ჰიტლერი]]''' (1939—1945) * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} [[იოზეფ გებელსი]] (1945) * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} [[კარლ დენიცი]] (1945) * {{დროშანიშანი|ნაცისტური გერმანია}} [[იოჰან ლუდვიგ შვერინ ფონ კროზიგკი]] (1945) * {{დროშანიშანი|იაპონიის იმპერია}} '''[[ჰიროჰიტო]]''' * [[File:Flag of Italy (1861-1946).svg|border|20px]] '''[[ბენიტო მუსოლინი]]''' }} |ძალა1= |ძალა2= |დანაკარგები1='''სამხედრო:'''<br />16 000 000-ზე მეტი<br />'''სამოქალაქო:'''<br />45 000 000-ზე მეტი<br />'''სულ:'''<br />61 000 000-ზე მეტი |დანაკარგები2='''სამხედრო:'''<br />8 000 000-ზე მეტი<br />'''სამოქალაქო:'''4 000 000-ზე მეტი<br />'''სულ:'''<br />12 000 000-ზე მეტი |შენიშვნა= }} {{მეორე მსოფლიო ომის კამპანიები}} [[ფაილი:Second world war europe animation small.gif|thumb|250px|ომის მსვლელობა ევროპაში (ანიმაცია)]] '''მეორე მსოფლიო ომი''' — ყველაზე მასშტაბური და სისხლისმღვრელი კონფლიქტი კაცობრიობის ისტორიაში. [[აზია]]ში ის დაიწყო [[მეორე იაპონია-ჩინეთის ომი]]თ [[1937]] წლის [[7 ივლისი|7 ივლისს]] და [[ევროპა]]ში [[გერმანია|გერმანიის]] თავდასხმით [[პოლონეთი|პოლონეთზე]] [[1939]] წლის [[1 სექტემბერი|1 სექტემბერს]]. საომარი მდგომარეობა ევროპაში დასრულდა [[1945]] წლის [[8 მაისი]]ს [[ვერმახტი]]ს კაპიტულაციით, ხოლო აზიაში — [[1945]] წლის [[2 სექტემბერი|2 სექტემბერს]] [[იაპონია|იაპონიის]] კაპიტულაციით. მეორე მსოფლიო ომის განმავლობაში გერმანია, [[იტალია]] და იაპონია აწარმოებდნენ დამპყრობლურ ომებს მსოფლიოს მრავალი ქვეყნის წინააღმდეგ. მათი მთავარი მოწინააღმდეგეები იყვნენ: [[საფრანგეთი]], [[დიდი ბრიტანეთი]] და [[ჩინეთის რესპუბლიკა]], [[რიბენტროპ-მოლოტოვის პაქტი]]ს დარღვევის შემდეგ [[სსრკ|საბჭოთა კავშირი]] და იაპონიის [[თავდასხმა პერლ-ჰარბორზე|პერლ-ჰარბორზე თავდასხმის]] შემდეგ — [[აშშ|ამერიკის შეერთებული შტატები]]. მეორე მსოფლიო ომის ძირითადი ბრძოლის ადგილი იყო: აზია, [[წყნარი ოკეანე|წყნარი ოკეანის აუზი]], ევროპა და [[აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკა]]. საომარი შეტაკებები მიმდინარეობდა აგრეთვე [[ჩრდილოეთი ამერიკა|ჩრდილოეთ ამერიკაში]] ([[არქტიკა]]) [[ალასკა]]სა და [[გრენლანდია]]ზე, ახლო აღმოსავლეთში — [[ერაყი|ერაყსა]] და [[ირანი|ირანში]], აღმოსავლეთ აფრიკაში — [[ეთიოპია]]სა და [[სომალი]]ში, აგრეთვე [[სამხრეთი ამერიკა|სამხრეთ ამერიკაში]] ([[სურინამი]]ს დაპყრობა), [[ტიბეტი|ტიბეტში]] (ტოლსტოი-დოლანის მისია) და [[ანტარქტიდა]]ზეც კი (ოპერაცია „ტაბარინი“). მეორე მსოფლიო ომმა იმსხვერპლა [[მეორე მსოფლიო ომში დაღუპულები|60 მილიონამდე]] ადამიანის სიცოცხლე, მათ შორის 20 მილიონამდე მშვიდობიანი მოქალაქის. ომის სულისკვეთება გაჟღენთილი იყო მძლავრი იდეოლოგიზმით, რამაც ურიცხვი [[სამხედრო დანაშაული]] და მშვიდობიან მოსახლეობაზე სისტემატიური ძალადობა გამოიწვია, რომელიც [[გენოციდი|გენოციდშიც]] კი გადაიზარდა. == დაწყებისა და დასრულების თარიღები == ზოგადად, ითვლება, რომ [[ევროპა|ევროპაში]] მეორე მსოფლიო ომი დაიწყო 1939 წლის 1 სექტემბერს,{{sfn|Weinberg|2005|p=6}}<ref>Wells, Anne Sharp (2014) ''Historical Dictionary of World War II: The War against Germany and Italy''. Rowman & Littlefield Publishing. p. 7.</ref> [[გერმანიის შეჭრა პოლონეთში|პოლონეთში გერმანიის შეჭრით]]. აღმოსავლეთში ომის დაწყების თარიღებად შეიძლება ჩაითვალოს [[იაპონია-ჩინეთის მეორე ომი|ჩინეთ-იაპონიის მეორე ომის]] დაწყება 1937 წლის 7 ივლისს<ref>{{Cite book|first1=John|last1=Ferris|first2=Evan|last2=Mawdsley|title=The Cambridge History of the Second World War, Volume I: Fighting the War|location=[[Cambridge]]|language=en|publisher=[[Cambridge University Press]]|year=2015}}</ref>{{sfn|Förster|Gessler|2005|p=64}} ან [[იაპონიის შეჭრა მანჯურიაში]], 1931 წლის 19 სექტემბერს.<ref>Ghuhl, Wernar (2007) ''Imperial Japan's World War Two'' Transaction Publishers pp. 7, 30</ref><ref>Polmar, Norman; Thomas B. Allen (1991) World War II: America at war, 1941–1945 {{ISBN|978-0-394-58530-7}}</ref> ზოგი ემხრობა ბრიტანელი ისტორიკოს [[ა. ჯ. პ. ტაეილორი|ა. ჯ. პ. ტაეილორს,]] რომელიც თვლის, რომ მეორე მსოფლიო ომად ევროპისა და აზიის კონფლიქტები [[1941]] წლეს გადაიქცა, ომში [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]-სა და [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]]-ს ჩართვის შემდეგ. ომის დაწყების სხვა თარიღად შეიძლება ჩაითვალოს [[იტალიის შეჭრა აბისინია|იტალიის შეჭრა აბისინიაში]] 1935 წლის 3 ოქტომბერს.<ref>{{Harvnb|Ben-Horin|1943|p=169}}; {{Harvnb|Taylor|1979|p=124}}; Yisreelit, Hevrah Mizrahit (1965). ''Asian and African Studies'', p. 191.<br />For 1941 see {{Harvnb|Taylor|1961|p=vii}}; Kellogg, William O (2003). ''American History the Easy Way''. Barron's Educational Series. p. 236 {{ISBN|0-7641-1973-7}}.<br />There is also the viewpoint that both World War&nbsp;I and World War&nbsp;II are part of the same "[[European Civil War]]" or "[[Second Thirty Years War]]": {{Harvnb|Canfora|2006|p=155}}; {{Harvnb|Prins|2002|p=11}}.</ref> ბრიტანელი ისტორიკოსი [[ენტონი ბივორი]] თვლის, რომ მეორე მსოფლიო ომი დაიწყო [[ხალხინის გოლის ბრძოლა|ხალხინის გოლის ბრძოლით]] 1939 წლის მაისიდან სექტემბრამდე.{{sfn|Beevor|2012|p=10}} სხვები [[ესპანეთის სამოქალაქო ომი|ესპანეთის სამოქალაქო ომს]] მიიჩნევენ მეორე მსოფლიო ომის საწყისად ან პრელუდიად.<ref>{{Cite news|url=https://www.npr.org/2017/03/10/519462137/in-many-ways-author-says-spanish-civil-war-was-the-first-battle-of-wwii|title=In Many Ways, Author Says, Spanish Civil War Was 'The First Battle Of WWII'|website=NPR.org|access-date=16 April 2021|archive-date=16 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416013707/https://www.npr.org/2017/03/10/519462137/in-many-ways-author-says-spanish-civil-war-was-the-first-battle-of-wwii|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite journal|url=https://www.jstor.org/stable/40105814|title=The Spanish Civil War and the Coming of the Second World War|author=Frank, Willard C.|year=1987|journal=The International History Review|volume=9|issue=3|pages=368–409|doi=10.1080/07075332.1987.9640449|jstor=40105814|via=JSTOR|access-date=17 February 2022|archive-date=1 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220201143429/https://www.jstor.org/stable/40105814|url-status=live}}</ref> ომის დაწყების თარიღი არ არის საერთოდ შეთანხმებული, მაგრამ ფართოდაა აღიარებული 1945 წლის 14 აგვისტოს ცეცხლის შეწყვეტა ([[იაპონიაში გამარჯვების დღე]]) ომის დასრულების თარიღად, და არა 1945 წლის 2 სექტემბერს [[იაპონიის კაპიტულაცია]], რომელმაც დაასრულა ომი აზიაში. მოკავშირეებსა და იაპონიას შორის ზავი 1951 წელს დაიდო.{{sfn|Masaya|1990|p=4}} 1990 წელს [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანებამ]] დაასრულა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ წარმოქმნილი უდიდესი პრობლემა.<ref>{{cite web|title=History of German-American Relations » 1989–1994 – Reunification » "Two-plus-Four-Treaty": Treaty on the Final Settlement with Respect to Germany, September 12, 1990|url=https://usa.usembassy.de/etexts/2plusfour8994e.htm|publisher=usa.usembassy.de|access-date=6 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120507180629/https://usa.usembassy.de/etexts/2plusfour8994e.htm|archive-date=7 May 2012|url-status=live}}</ref> იაპონიასა და სსრკ-ს შორის სამშვიდობო ხელშეკრულება არასდროს დადებულა,<ref>[https://asiatimes.com/article/fact-box-japan-russia-never-signed-wwii-peace-treaty/ Why Japan and Russia never signed a WWII peace treaty] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180604072306/https://www.atimes.com/article/fact-box-japan-russia-never-signed-wwii-peace-treaty/ |date=4 June 2018 }}. ''Asia Times''.</ref> თუმცა ქვეყნებს შორის ომი ოფიციალურად დასრულდა 1956 წლის დეკლარაციით, რომლითაც აღდგა ქვეყნებს შორის დიპლომატიური ურთიერთობები.<ref name=nyt>[https://www.nytimes.com/1956/10/20/archives/texts-of-sovietjapanese-statements-peace-declaration-trade-protocol.html?sq=Soviet-Japanese+Joint+Declaration&scp=1&st=p ''Texts of Soviet–Japanese Statements; Peace Declaration Trade Protocol.''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211209133402/https://www.nytimes.com/1956/10/20/archives/texts-of-sovietjapanese-statements-peace-declaration-trade-protocol.html?sq=Soviet-Japanese+Joint+Declaration&scp=1&st=p |date=9 December 2021 }} [[New York Times]], page 2, 20 October 1956.<br />Subtitle: "Moscow, October 19. (UP) – Following are the texts of a Soviet–Japanese peace declaration and of a trade protocol between the two countries, signed here today, in unofficial translation from the Russian". Quote: "The state of war between the U.S.S.R. and Japan ends on the day the present declaration enters into force [...]"</ref> ==პრელუდია== ===ევროპა=== [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომის]] შემდეგ ევროპის პოლიტიკური რუკა რადიკალურად შეიცვალა, დამარცხებული [[ცენტრალური ძალები|ცენტრალური ძალების]] ნანგრევებზე წარმოიქმნა ახალი სახელმწიფოები, როგორებიცაა [[იუგოსლავია]], [[პოლონეთის მეორე რესპუბლიკა|პოლონეთის მეორე რეჩპოსპოლიტა]], [[ჩეხოსლოვაკია]] და სხვები, დაიშალა ევროპის ოთხი კონტინენტური იმპერია ([[გერმანიის იმპერია]], [[ოსმალეთის იმპერია]], [[ავსტრია-უნგრეთის იმპერია]] და [[რუსეთის იმპერია]]), რუსეთში ძალაუფლება ხელში ჩაიგდეს [[ბოლშევიკები|ბოლშევიკებმა]] [[ვლადიმერ ლენინი]]ს, [[ლევ ტროცკი]]სა და [[იოსებ სტალინი]]ს მეთაურობით, რომლებმაც 1922 წელს [[სსრკ]] შექმნეს. გამარჯვებულმა [[ანტანტა|ანტანტის]] ქვეყნებმა მიიღეს ახალი ტერიტორიები. [[File:Bundesarchiv Bild 102-09042, Genf, Völkerbund, Sitzungssaal.jpg|thumb|left|[[ერთა ლიგა|ერთა ლიგის]] ასამბლეა [[ჟენევა|ჟენევაში]], [[შვეიცარია|შვეიცარიაში]] 1930 წელს]] მომავალში მსოფლიო ომის თავიდან ასარიდებლად 1919 წლის [[პარიზის სამშვიდობო კონფერენცია|პარიზის სამშვიდობო კონფერენციაზე]] შექმნეს [[ერთა ლიგა]]. ორგანიზაციის უმთავრესი მიზნები იყო შეიარაღებული კონფლიქტის თავიდან არიდება კოლექტიური უსაფრთხოების მეშვეობის, სამხედრო და საზღვაო განიარაღებისა და საერთაშორისო უთანხმოებების მშვიდობიანი მოლაპარაკებებისა და არბიტრაჟის მეშვეობით მოგვარება.<ref>{{cite web |last1=Gerwarth |first1=Robert |title=Paris Peace Treaties failed to create a secure, peaceful and lasting world order |url=https://www.irishtimes.com/culture/heritage/paris-peace-treaties-failed-to-create-a-secure-peaceful-and-lasting-world-order-1.3745849 |website=The Irish Times |access-date=29 October 2021 |language=en |archive-date=14 August 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210814213229/https://www.irishtimes.com/culture/heritage/paris-peace-treaties-failed-to-create-a-secure-peaceful-and-lasting-world-order-1.3745849 |url-status=live }}</ref> 1922 წლის თებერვალში ხელი მოეწერა [[ვაშინგტონის საზღვაო ხელშეკრულება|ხუთი ძალის ხელშეკრულებას]] ვაშინგტონის საზღვაო კონფერენციაზე, ხელშეკრულებამ ქვეყნების მიხედვით შეზღუდა საბრძოლო ხომალდების დაშვებული ზომა. 1930 წელს დაიდო [[ლონდონის საზღვაო ხელშეკრულება]], რომელმაც შეზღუდა საზღვაო შეიარაღების წარმოება. ორივე ხელშეკრულება დაირღვა მეორე მსოფლიო ომის დაწყებამდე. ძლიერი [[პაციფიზმი|პაციფისტური]] სენტიმენტის მიუხედავად,{{sfn|Ingram|2006|pp=[https://books.google.com/books?id=bREQibN9i-sC&pg=PA76 76–78]}} [[ირედენტიზმი|ირიდენტული]] და [[რევანშიზმი|რევანშისტული]] [[ნაციონალიზმი]] აღზევდა ევროპულ სახელმწიფოებში. ეს შეხედულებები გერმანიაში განსაკუთრებით გამყარდა გერმანიის მკაცრად დასჯის გამო [[ვერსალის საზავო ხელშეკრულება (1919)|ვერსალის ხელშეკრულებაში]]. ხელშეკრულებით გერმანიამ დაკარგა კონტინენტური ტერიტორიების 13% და ყველა ტერიტორია ზღვის გადაღმა, გერმანიას მიეცა რეპარაციების გადახდის ვალდებულება, გაუქმდა გერმანული სამხედრო-საჰაერო ძალები და მნიშვნელოვნად შეიზღუდა სახმელეთო ჯარები.{{sfn|Kantowicz|1999|p=149}} [[გერმანიის იმპერია]] დაიშალა [[გერმანიის რევოლუცია (1918–1919)|1918–1919 წლების გერმანიის რევოლუციით]] და ჩანაცვლდა დემოკრატიული მთვარობით, შემდეგ ცნობილი, როგორც [[ვაიმარის რესპუბლიკა]]. [[ომთაშუა პერიოდი|ომთაშუა პერიოდში]] დიდი დაპირისპირება იყო რესპუბლიკის მომხრეებს, [[მემარცხენეობა|მემარცხენეებსა]] და [[მემარჯვენეობა|მემარჯვენეებს]] შორის. [[იტალია|იტალიამ]], როგორც [[ანტანტა|ანტანტის]] წევრმა, მიიღო ახალი ტერიტორიები, თუმცა იტალიელი ნაციონალისტები განრისხდნენ, რადგან მათ [[საფრანგეთი]] და [[გაერთიანებული სამეფო|დიდი ბრიტანეთი]] გაცილებით მეტს დაჰპირდნენ ომში ჩართვის სანაცვლოდ და ეს დაპირებები არ შეასრულეს ომის დასრულების შემდეგ. 1922 წლიდან 1925 წლამდე [[ფაშიზმი|ფაშისტური]] მოძრაობა [[ბენიტო მუსოლინი]]ს ხელმძღვანელობით იკრებდა ძალაუფლებას ნაციონალისტური, [[ტოტალიტარიზმი|ტოტალიტარული]] და კლასების კოლაბორაციული იდეებით, რომელმაც ჩაანაცვლა წარმომადგენლობითი დემოკრატია და დაიწყო აგრესიული [[ექსპანსიონიზმი|ექსპანსიური]] საგარეო პოლიტიკა. მუსოლინი იტალიის ახალ მსოფლიო ძალად ქცევას აპირებდა და ხალხს „[[ახალი რომის იმპერია|ახალი რომის იმპერიის]]“ შექმნას დაჰპირდა.{{sfn|Shaw|2000|p=35}} [[File:Nürnberg Reichsparteitag Hitler retouched.jpg|thumb|upright|right|[[ადოლფ ჰიტლერი]] გერმანელი [[ნაციონალ-სოციალიზმი|ნაცისტების]] პოლიტიკურ ყრილობაზე 1933 წლის აგვისტოში [[ნიურნბერგი|ნიურნბერგში]]]] [[ადოლფ ჰიტლერი]], 1923 წელს [[ლუდის პუტჩი|გადატრიალებისა და მთავრობის დამხობის წარუმატებელი მცდელობის]] შემდეგ, გახდა [[გერმანიის ფედერალური კანცლერი|გერმანიის კანცლერი]] 1933 წელს, როდესაც [[გერმანიის პრეზიდენტი|პრეზიდენტმა]] [[პაულ ფონ ჰინდენბურგი|პაულ ფონ ჰინდენბურგმა]] და [[რაიხსტაგი (ვაიმარის რესპუბლიკა)|რაიხსტაგმა]] დანიშნეს ის. მან საკუთარი რადიკალური, რასობრივად მოტივირებული რევიზიონიზმის იდეისა და ახალი მსოფლიო წესრიგის დამყარების მიზნით გააუქმა რესპუბლიკისა და დემოკრატიის ინსტიტუტები და დაიწყო ქვეყნის რემილიტარიზაციის კამპანია.{{sfn|Brody|1999|p=4}} ამ დროს [[საფრანგეთი|საფრანგეთმა]], მოკავშირის შესანარჩუნებლად, იტალიას გზა უხსნა [[აბისინია|აბისინიის]] დასაპყრობად, რომლის დამორჩილებაც იტალიას დიდი ხანი სურდა. სიტუაცია გამწვავდა 1935 წლის დასაწყისში როდესაც საარის ერთა ლიგის ტერიტორია დაუბუნდა გერმანიას სამართლებრივად და ჰიტლერმა დაარღვია ვერსალის ხელშეკრულება შეიარაღების პროგრამის დაჩქარებით, შემოიღო ჯარში გაწვევები.{{sfn|Zalampas|1989|p=62}} [[გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებულმა სამეფომ]], [[საფრანგეთი|საფრანგეთმა]] და [[იტალია|იტალიამ]] შექმნეს [[სტრესას ფრონტი]] 1935 წლის აპრილში გერმანიის შესაკავებლად, რაც აუცილებელი იყო [[სამხედრო გლობალიზაცია|სამხედრო გლობალიზაციისთვის]], თუმცა იმავე ივნისს გაერთიანებულმა სამეფომ გერმანიასთან დამოუკიდებლად დადო [[ანგლო-გერმანული საზღვაო შეთანხმება]], რამაც შეამსუბუქა არსებული შეზღუდვები გერმანიის [[კრიგსმარინე|კრიგსმარინეზე]]. სსრკ-მ, გერმანიის გეგმების საპასუხოდ აღმოსავლეთ ევროპაში, ურთიერთმხარდაჭერის ხელშეკრულება გაამზადა საფრანგეთთან, თუმცა [[ფრანკო-საბჭოთა პაქტი|ფრანკო-საბჭოთა პაქტს]] [[ერთა ლიგა|ერთა ლიგის]] ბიუროკრატია უნდა გევლო, რამაც გამოუსადეგარი გახადა ის.<ref>{{Harvnb|Mandelbaum|1988|p=96}}; {{Harvnb|Record|2005|p=50}}.</ref> [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]-მ [[აშშ-ის კონგრესი|კონგრესში]] [[ნეიტრალიტეტის აქტი (აშშ)|ნეიტრალიტეტის აქტი]] გაატარა იმავე წლის აგვისტოში.{{sfn|Schmitz|2000|p=124}} [[მესამე რაიხი|ნაცისტურმა გერმანიამ]] დაარღვია [[ვერსალის საზავო ხელშეკრულება (1919)|ვერსალისა]] და [[ლოკარნოს ხელშეკრულება|ლოკარნოს ხელშეკრულებები]] [[რაინლანდი|რაინლანდის]] რემილიტარიზაციით 1936 წლის მარტში, მას მცირე წინააღმდეგობა შეხვდა [[დაშოშმინების პოლიტიკა|დაშოშმინების პოლიტიკის]] დამსახურებით.{{sfn|Adamthwaite|1992|p=52}} 1936 წლის ოქტომბერში გერმანიამ და იტალიამ ჩამოაყალიბეს [[რომი-ბერლინის ღერძი]]. ერთი თვის შემდეგ გერმანიამ და [[იაპონიის იმპერია|იაპონიამ]] ხელი მოაწერეს [[კომინტერნის საწინააღმდეგო პაქტი|კომინტერნის საწინააღმდეგო პაქტს]], იტალია პაქტს შეუერთდა მომავალ წელს.{{sfn|Shirer|1990|pp=298–99}} === ომის მიზნები === მეორე მსოფლიო ომი ევროპაში იყო [[გერმანია|გერმანიის]] მიერ წამოწყებული დამპყრობლური და გამანადგურებელი ომი აღმოსავლეთში „საარსებო გარემოს“ ([[გერმ.]] „Lebensraum“) მოპოვების მიზნით. გერმანიის საგარეო პოლიტიკის სავარაუდო სქემის ძირითად კომპონენტებს შეადგენდნენ: * კავშირი [[იტალია]]სა და [[იაპონია]]სთან; * ბრძოლა გერმანიისთვის გამანადგურებელი შედეგების მომტან ე.წ. „ებრაული მსოფლიო შეთქმულების“ წინააღმდეგ; * ანტიბოლშევისტური გამანადგურებელი ბრძოლა აღმოსავლეთში „საარსებო გარემოს“ მოპოვებისათვის და დაპყრობილი ტერიტორიების გერმანელებით დასახლება. გერმანიის საბოლოო მიზანი იყო მსოფლიოში გაბატონებული პოზიციის მოპოვება. ''„გერმანია იქნება მსოფლიოში გაბატონებული ძალა ან საერთოდ არაფერი არ იქნება“'' წერდა [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერი]] თავის წიგნში „[[მაინ კამპფი]]“. დაპყრობილი [[სსრკ|საბჭოთა კავშირი]] უნდა დაყოფილიყო სხვადასხვა ოლქებად [[რაიხსკომისარი|რაიხსკომისრების]] მმართველობის ქვეშ. აქედან ბელორუსები, უკრაინელები და ბალტიისპირეთის ხალხები „საარსებოდ ვარგისად“, ხოლო რუსები კი „დაბალ რასად“ იქნენ შეფასებულნი. დაპყრობილი აღმოსავლეთ ევროპა დასახლებული უნდა ყოფილიყო გერმანელი გლეხებით და ჯარისკაცებით, ე.წ. „შეიარაღებული გლეხებით“ ''([[გერმ.]] "Wehrbauern")''. [[ნაციზმი|ნაცისტური]] ელიტის განზრახვით აღმოსავლეთ ევროპის ხალხები, მათი სამოქალაქო ელიტის განადგურების შემდეგ, უნდა დარჩენილიყვნენ „გაუნათლებლები, მორჩილნი და გამრჯე“ და ემუშავათ გერმანიისათვის. [[1933]] წლამდე ეს იდეები სერიოზულად არავის მიუღია, თუმცა [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერის]] პოლიტიკა სხვა არაფერი იყო თუ არა ამ გეგმის ეტაპობრივი განხორციელება. [[1936]] წლის აგვისტოში მიღებული „ოთხწლიანი გეგმა“ ითვალისწინებდა გერმანიის არმიის და ეკონომიკის საბრძოლო ვითარებისათვის მომზადებას ორი განსხვავებული ვარიანტისათვის: 1) [[1941]]-[[1942]] წ.წ. — გერმანიისათვის პოლიტიკური და სამხედრო თვალსაზრისით არახელსაყრელი ვარიანტი. 2) [[1944]]-[[1945]] წ.წ. — შედარებით ხელსაყრელი ვარიანტი. [[1937]] წლის [[5 ნოემბერი|5 ნოემბერს]] ჰიტლერმა თავისი გეგმები დაწვრილებით და დაზუსტებით წარუდგინა [[ვერმახტი]]ს გენერალიტეტს ''(იხ. „[[ჰოსბახის პროტოკოლი]]“)''. == ომის მიმდინარეობა == === გერმანიის თავდასხმა პოლონეთზე (1939) === [[ფაილი:polonetzetavdasxma.png|thumb|250px|პოლონეთის კამპანია]] მეორე მსოფლიო ომი ევროპაში გერმანიამ დაიწყო [[1939]] წლის [[1 სექტემბერი|1 სექტემბერს]] 4 საათსა და 45 წუთზე [[ვერმახტი]]ს [[პოლონეთი|პოლონეთზე]] თავდასხმით. თავდასხმის გამართლების მიზნით გერმანულმა მხარემ მოაწყო რამდენიმე ინციდენტი. ყველაზე ცნობილი მათ შორის იყო პოლონურ სამხედრო ფორმებში გამოწყობილი [[შუცშტაფელი|„სს-ის“]] წევრების თავდასხმა [[31 აგვისტო]]ს რადიოსადგურ [[გლაივიცი|გლაივიცზე]], რომლის დროსაც მათ პოლონურ ენაზე ეთერში გადასცეს პოლონეთის მიერ გერმანიისადმი ომის გამოცხადების ცნობა. ომის პირველი გასროლა მოახდინა გერმანულმა სასწავლო გემმა „[[შლეზვიგ-ჰოლშტაინი (გემი)|შლეზვიგ-ჰოლშტაინმა“]]. პოლონური არმია რიცხობრივად თანაბარი იყო ვერმახტის, თუმცა ტექნიკური და საბრძოლო ტაქტიკის მხრივ დიდად ჩამორჩებოდა თავდამსხმელებს. პოლონეთის მთავრობა დიდ იმედებს ამყარებდა [[საფრანგეთი]]ს და [[დიდი ბრიტანეთი]]ს სამხედრო დახმარებაზე, რომელებთანაც მას ე.წ. „გარანტიის პაქტი“ ჰქონდა დადებული [[1939]] წლის [[30 მარტი|30 მარტს]]. ბრიტანეთმა და საფრანგეთმა [[3 სექტემბერი|3 სექტემბერს]] ულტიმატუმი წაუყენეს გერმანიას და მოსთხოვეს ჯარების დაუყოვნებლივი გამოყვანა პოლონეთის ტერიტორიიდან. „გარანტიის პაქტის“ მიხედვით ინგლის-საფრანგეთს ულტიმატუმის შეუსრულებლობის პირობებში სამხედრო მოქმედებები უნდა დაეწყოთ არაუგვიანეს 15 დღისა. [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერი]] იმედოვნებდა, რომ დასავლეთის სახელმწიფოები ისეთივე ნეიტრალურ პოზიციას დაიკავებდნენ პოლონეთის მიმართ, როგორიც ეკავათ გერმანიის მიერ [[ჩეხოსლოვაკია|ჩეხოსლოვაკიის]] დაპყრობის და [[ავსტრიის ანშლუსი]]ს დროს. გერმანიას თავს არავინ დასხმია, მიუხედავად იმისა რომ პოლონეთის ორივე მოკავშირემ - ინგლისმა და საფრანგეთმა გერმანიას ომი გამოუცხადა. [[17 სექტემბერი|17 სექტემბერს]] პოლონეთის იმედებს წერტილი დაესვა. [[რიბენტროპ-მოლოტოვის პაქტი]]ს საიდუმლო დამატებითი პროტოკოლის შესაბამისად [[წითელი არმია|წითელმა არმიამ]] მოახდინა პოლონეთის აღმოსავლეთი ნაწილის ოკუპაცია. მიუხედავად ამ ძალადობრივი ფაქტისა ამჯერად ინგლისს და საფრანგეთს [[სსრკ|საბჭოთა კავშირისათვის]] ომი არ გამოუცხადებიათ. იმავე დღეს პოლონეთის მთავრობამ დატოვა ქვეყანა და [[რუმინეთი|რუმინეთს]] შეაფარა თავი. პოლონეთის სამხედრო მარცხი გარდაუვალი იყო. [[28 სექტემბერი|28 სექტემბერს]] დაეცა პოლონეთის დედაქალაქი [[ვარშავა]], რომელიც [[18 სექტემბერი|18 სექტემბრის]] შემდეგ ვერმახტის ალყაში იყო და განუწყვეტლივ იბომბებოდა. [[29 სექტემბერი|29 სექტემბერს]] გერმანელებმა აიღეს [[მოდინის ციხესიმაგრე]]ც. [[8 ოქომბერი|8 ოქტომბერს]] [[ბრესტ-ლიტოვსკი]]ს შეთანხმების თანახმად პოლონეთი სადემარკაციო ხაზის საშუალებით გაიყვეს გერმანიამ და სსრკ-მა. გერმანიამ არა მარტო [[ვერსალის ზავი|ვერსალის ზავით]] დაკარგული ტერიტორიები დაიბრუნა, არამედ [[მესამე რაიხი]]ს შემადგენლობაში შევიდა თითქმის მთელი ცენტრალური პოლონეთი ქ. [[ლოძი|ლოძთან]] ერთად. პოლონეთის დანარჩენ ტერიტორიაზე დაარსებულ იქნა [[გენერალ-გუბერნია]]. პოლონეთის დაპყრობას საშინელი შედეგი მოჰყვა მშვიდობიანი მოსახლეობისათვის. უფასო მუშახელის იძულებით სამუშაობზე დეპორტირება ყოველდღიურ მოვლენად იქცა. განსაკუთრებით დაზარალდა პოლონეთის ებრაული მოსახლეობა, რომელთა განადგურებაც გერმანული რასიზმის უმაღლეს მიზანს წარმოადგენდა. იდენტურ „გენოციდს“ „კლასობრივი მტრების“ წინააღმდეგ აღმოსავლეთ პოლონეთში აწარმოებდა სსრკ-ც. პოლონეთზე სწრაფი სამხედრო გამარჯვების შემდეგ დამკვიდრდა ტერმინი „ელვისებური ომი“ — იგივე „[[ბლიცკრიგი]]“ ''([[გერმ.]] Blitzkrieg)'' და იგი გერმანიის სამხედრო ტაკქტიკის განუყოფელ ნაწილად იქცა [[1941]] წლის მიწურულამდე. === პოზიციური ომი დასავლეთ ფრონტზე (1939) === [[1939]] წლის [[3 სექტემბერი|3 სექტემბერს]] [[საფრანგეთი|საფრანგეთმა]] და [[დიდი ბრიტანეთი|დიდმა ბრიტანეთმა]] ომი გამოუცხადეს [[გერმანია]]ს. ამ მიზეზით საფრანგეთმა [[5 სექტემბერი|5 სექტემბერს]] დაიწყო შეზღუდული, უფრო სწორად სიმბოლური შეტევა [[ზაარლანდი|ზაარის მხარეზე]]. გერმანელბმა ყოველგვარი წინააღმდეგობის გარეშე დაიხიეს უკან, გამაგრებული „დასავლეთის კედლის“ ''(სამხედრო სიმაგრათა ხაზი)'' უკან. ამის შემდეგ, თუ მხედველობაში არ მივიღებთ ცალკეულ საარტილერიო გასროლებს, საომარი მოქმედებები დასავლეთის ფრონტზე არ ყოფილა. ომის ეს ფაზა ცნობილია „მჯდომარე ომის“ სახელით. გერმანიის მხრიდან ადგილი ჰქონდა პროპაგანდისტულ „თავდასხმებს“ საფრანგეთის არმიაზე. პლაკატებითა და მეგაფონებით „შეიარაღებული“ ვერმახტის კარისკაცები მიმართავდნენ ფრანგებს: „რატომ იბრძვით?“ ან „ჩვენ პირველები არ გავისვრით“ და ა.შ. [[27 სექტემბერი|27 სექტემბერს]] [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერმა]] უბრძანა [[სახმელეთო ჯარების უმაღლესი მთავარსარდლობა]]ს ("OKH") შეემუშავებინათ თავდასხმითი გეგმა, ე.წ. „ყვითელი შემთხვევა“ ''([[გერმ.]] „Fall Gelb“)''. [[29 ოქტომბერი|29 ოქტომბერს]] გეგმა უკვე მზად იყო. იგი მიზნად ისახავდა 2 არმიით [[ბელგია|ბელგიისა]] და [[ნიდერლანდები]]ს გავლით [[მოკავშირეები|მოკავშირეთა]] ჯარებზე თავდასხმას და მათ განადგურებას მდ. [[სომი(მდინარე)|სომის]] ჩრდილოეთით. საბოლოო ჯამში თავდასხმას ადგილი [[1939]] წელს არ ჰქონია. ცუდი ზამთრის პირობებისა და [[პოლონეთი|პოლონეთში]] მოსალოდნელზე მეტი დანაკარგების გამო ჰიტლერმა თავდასხმა ერთიანობაში 29-ჯერ გადადო. === ფინეთ-საბჭოთა კავშირის ზამთრის ომი (1939-1940) === [[1939]] წლის [[30 ნოემბერი|30 ნოემბერს]] [[წითელი არმია|წითელმა არმიამ]] [[მარშალი|მარშალ]] [[მერეცკოვი, კირილ|კირილ მერეცკოვის]] მეთაურობით გადალახა [[ფინეთი]]ს საზღვარი 950 კმ-ის სიგანეზე. 1500 [[ტანკი]]თა და 3000 [[თვითმფრინავი]]თ შეარაღებული წითელი არმია სწრაფ გამარჯვებას ელოდა, მაგრამ ფინელებმა შეუპოვარი წინააღმდეგობა გაუწიეს თავდამსხმელებს და დიდი ზიანი მიაყენეს. წითელმა არმიამ 200 000-მდე ჯარისკაცი დაკარგა, მაშინ როცა ფინეთის დანაკარგი 25 000-ს არ აღემატებოდა. ამ ომში ფინეთს ფარულად სამხედრო დახმარებას უწევდა [[შვედეთი]], ისე რომ მის მიერვე გამოცხადებული საერთაშორისო ნეიტრალიტეტი არ დაერღვია. ფინეთს საომარ მხარდაჭერას ჰპირდებოდნენ [[დიდი ბრიტანეთი]] და [[საფრანგეთი]], მაგრამ საქმე აქამდე არ მისულა. [[1940]] წლის [[12 მარტი|12 მარტს]] ფინეთსა და საბჭოთა კავშირს შორის ხელი მოეწერა საზავო ხელშეკრულებას, რომლის ძალითაც [[კარელია|კარელიის]] ნაწილი და ნახევარკუნძული [[პეჩენგა|კალასტაიანსაარენტო]] ''(დღ. პეჩენგა)'' [[სსრკ]]-ს გადაეცა. დაკარგული ტერიტორიების დაბრუნების მიზნით ფინეთმა [[1941]] წელს, საბჭოთა კავშირზე [[გერმანია|გერმანიის]] თავდასხმის შემდეგ, [[სსრკ]]-თან საომარი მოქმედებები განაახლა. === დანიისა და ნორვეგიის დაპყრობა (1940) === [[ფაილი:Norway-Westront-1940.jpg|thumb|250px|ნორვეგია და დანია(1940)]] [[1939]] წლის მიწურულში [[გერმანია|გერმანიის]] ეკონომიკამ დიდი ზარალი განიცადა [[საფრანგეთი|ფრანგული]] რკინის მადნის მიწოდების შეწყვეტით. ნეიტრალური [[შვეცია|შვედეთის]] მიერ გერმანიის რკინის მადნით უზრუნველყოფა საკმარისი არ იყო, იგი ქვეყნის ეკონომიკის მოთხოვნის მხოლოდ 40% აკმაყოფილებდა. ასევე დიდ როლს გერმანიის ეკონომიკისთვის თამაშობდა [[ფინეთი|ფინური]] ნიკელი, რომელიც შვედეთის გავლით [[ნორვეგია|ნორვეგიის]] ქალაქ [[ნარვიკი]]დან მიეწოდებოდა გერმანიას. აქედან გამომდინარე ნორვეგიას დიდი ეკონომიკური და სამხედრო მნიშვნელობა ჰქონდა [[მესამე რაიხი]]სთვის. [[დიდი ბრიტანეთი]] ცდილობდა ეს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანლი ეკონომიკური ძარღვი გადაეკეტა გერმანიისათვის. [[1940]] წლის [[5 თებერვალი|5 თებერვალს]] ფრანკო-ბრიტანულმა სამხედრო საბჭომ გადაწყვიტა 4 [[დივიზია|დივიზიის]] ნარვიკში გადასხმა. ბრიტების მიერ განზრახულმა თავდასხმამ ნორვეგიულ პორტზე აიძულა [[ვერმახტის უმაღლესი მთავარსარდლობა]] ცალკე შტაბი შეექმნა ნორვეგიისათვის. [[1 მარტი|1 მარტს]] ჰიტლერმა საბოლოოდ დაამტკიცა ოპერაცია '''„[[ვეზერიუბუნგი]]“''' (''ქართ. „წვრთნა ვეზერზე“, გერმ. "Weserübung"''), რომელიც მიზნად ისახავდა [[დანია|დანიის]] დაპყრობას და მისი, როგორც სასტარტო პლაცდარმის გამოყენებას ნორვეგიის დასაპყრობად. მარტში უკვე ადგილი ჰქონდა ცალკეულ შეტაკებებს ბრიტანულ საზღვაო ძალებთან. [[5 აპრილი|5 აპრილს]] მოკავშირეებმა დაიწყეს ნორვეგიის სანაპირო წყლების დანაღმვა (''ოპერაცია „ვილფრიდი“'') და გეგმავდნენ დამატებით ჯარების ნორვეგიის ტერიტორიაზე გადასხმას. მეორე დღეს, [[6 აპრილი|6 აპრილს]] გერმანულმა მხარემ დაიწყო ოპერაცია [[ნორვეგიის ოპერაცია|ვეზერიუბუნგის]] განხორციელება, რომლის დროსაც მობილიზირებულ იქნა თითქმის მთელი გერმანული ფლოტი და გაგზავნილ იქნა ნარვიკის მიმართულებით. [[ფაილი:QuislingOslo1942.jpg|thumb|180px|left|ვიდკუნ კვისლინგი]] [[9 აპრილი|9 აპრილს]] ნარვიკში გადასხდა ვერმახტის სამთო [[ეგერი|ეგერთა]] დივიზია. ბრიტანელები გერმანული დესანტის ნორვეგიაში გადასხმას შეუძლებლად თვლიდნენ და იქ მხოლოდ არმიის პატარა კონტინგენტი ჰყავდათ. ამ გარემოებამ ხელი შეუწყო "ვერმახტს" დანიის უბრძოლველად დაპყრობის შემდგომ, უკვე [[10 აპრილი]]სათვის თითქმის წინააღმდეგობის გაუწევლად აეღო ქალაქები [[სტავანგერი]], [[ტრონდჰაიმი]] და ნარვიკი. [[12 აპრილი|12 აპრილს]] ბრიტანეთმა სტრატეგიული მოსაზრებებით დაიკავა დანიური [[ფარერის კუნძულები]]. [[13 აპრილი|13 აპრილს]] ოფოტ-ფიორდში ადგილი ჰქონდა მძიმე საზღვაო ბრძოლებს, რომლებშიც ინგლისურმა საზღვაო გამანადგურებლებმა და საბრძოლო გემმა „ვორსპაიტმა“ (''[[ინგლისური ენა|ინგ.]] "HMS Warspite"'') შეძლეს ჩაეძირათ ყველა გერმანული საზღვაო გამანადგურებლები, ხოლო უკან დახეული მსუბუქი [[კრეისერი|კრეისერები]] და სატვირთო გემები მოკავშირეთა [[წყალქვეშა ნავი|წყალქვეშა ნავების]] და „სამეფო საჰაერო ძალების“ ''(ინგ. Royal Air Force — "RAF")'' მიერ იქნენ განადგურებულნი. [[17 აპრილი|17 აპრილს]] „[[სამეფო ფლოტი|სამეფო ფლოტმა“]] მძლავრი ცეცხლი გაუხსნა „ვერმახტის“ პოზიციებს და დაიწყო ჯარების გადასხმა ნორვეგიაში. [[19 აპრილი]]სთვის დასრულებულ იქნა ბრიტანელი ჯარისკაცების, [[პოლონეთი|პოლონური]] და [[უცხოთა ლეგიონი]]ს შენაერთების გადასხმა. ამასობაში ხელსაყრელი ამინდის გამო ვერმახტმა შეძლო გაემაგრებინა თავისი პოზიციები ფრონტზე. [[2 მაისი|2 მაისს]] ლუფტვაფეს პილოტებმა საპორტო ქალაქ [[ნამსოსი|ნამსოსთან]] ჩაძირეს ბრიტანული და ფრანგული საიერიშო ხომალდები. იმავე თვეში [[ჩერჩილი, უინსტონ|ჩერჩილმა]] მიიღო გადაწყვეტილება მოკავშირეთა ჯარების ევაკუაციისა ნორვეგიიდან. რისი მიზეზიც გერმანიის სამხედრო წარმატებები იყო საფრანგეთში. სანამ მოკავშირეთა 24.500 კაციანი არმია ნორვეგიას დატოვებდა, მათ შეძლეს დროებით აეღოთ ნარვიკი და მისი პორტი გაანადგურეს. [[10 მაისი|10 მაისს]] ნორვეგიის არმიამ იარაღი დაყარა და ამით დასრულდა ოპერაცია „ვეზერიუბუნგი“. ნორვეგია [[რაიხსკომისარიატი|რაიხსკომისარიატად]] გადაკეთდა, თუმცა ჰიტლერის ნებით შეინარჩუნა დამოუკიდებელი ქვეყნის სტატუსი და გერმანიის გავლენის სფეროდ გამოცხადდა. მომდევნო წლებში ნორვეგია ვერმახტის მიერ ძლიერ იქნა გამაგრებული, ელოდა რა ჰიტლერი მოკავშირეთა სავარაუდო დესანტს. [[1942]] წლის თებერვალში გერმანიამ ნორვეგიის სათავეში [[ვიდკუნ კვისლინგი]]ს მარიონეტული მთავრობა დასვა. === დასავლეთ ფრონტი (1940) === [[ფაილი:Norway-Westront-1940.jpg|thumb|250px|დასავლეთ ფრონტი (1940)]] დასავლეთ ფრონტი გერმანიის მხრიდან გამაგრებული იყო „ზიგფრიდის“ ''([[გერმანული ენა|გერმ.]] "Siegfried")'', ხოლო საფრანგეთის მხრიდან "მაჟინოს" ''([[ფრანგული ენა|ფრანგ.]] "Maginot")'' თავდაცვითი ხაზით. მაჟინოს 130 კმ-იანი თავდაცვითი ხაზის ბუნებრივ გაგრძელებას არდენები წარმოადგენდა და რაკი ის სატანკო შენაერთებისთვის ძნელად გადასალახავ ბუნებრივ ბარიერს წარმოადგენდა, ამიტომ საფრანგეთის გენერალიტეტი ამ მხრიდან გერმანიის თავდასხმას არ ელოდა. დასავლეთის ფრონტის საბრძოლო გეგმა ვერმახტში [[გენერალ-ლეიტენანტი|გენერალ-ლეიტანანტ]] [[მანშტაინი, ერიხ ფონ|ერიხ ფონ მანშტაინის]] და მისი ხელქვეითების, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკ]] [[ბლუმენტრიტი, გიუნთერ|გიუნთერ ბლუმენტრიტის]] და იმჟამინდელი [[მაიორი]]ს [[ტრესკო, ჰენინგ ფონ|ჰენინგ ფონ ტრესკოს]] მიერ იქნა შემუშავებული. გეგმა მიზნად ისახავდა არდენების გავლით სწრაფ გარღვევას და ჩრდილოეთით მოტოვებული მოკავშირეთა ძალებისათვის ზურგიდან დარტყმას. სატანკო და მოტორიზირებული დივიზიების დიდი კონცენტრაციით უნდა გაჭრილიყო „ხვრელი არდენებში“ და როგორც შემდგომში ჩერჩილმა თქვა „ნამგალისებური ჩაჭრით“ მოკავშირეთა არმიები ლა მანშამდე ალყაში უნდა მოექციათ. [[1940]] წლის [[10 მაისი|10 მაისს]] გერმანიის სამხედრო შენაერთებმა (სულ 7 არმია) დაიწყეს შეტევები ნეიტრალურ ქვეყნებზე: [[ბელგია]]ზე, [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდებზე]] და [[ლუქსემბურგი|ლუქსემბურგზე]]. 136 ვერმახტის [[დივიზია|დივიზიის]] წინააღმდეგ იდგა მოკავშირეთა 137 დივიზია. თავდასხმის პირველსავე დღეს ვერმახტის სადესანტო-პარაშუტისტთა ნაწილებმა აიღეს მანამდე აუღებლად მიჩნეული ბელგიური პორტი [[ებენ-ემელი]] ''([[ფრანგული ენა|ფრან.]] Eben-Emael)''. [[14 მაისი|14 მაისს]] [[გენერალი|გენერალ]] [[გუდერიანი, ჰაინც|გუდერიანის]] [[ტანკი|ტანკებმა]] გადალახეს მდ. [[მაასი]]. ინგლისის „[[სამეფო სამხედრო-საჰაერო ძალები]]“ ''([[ინგლისური ენა|ინგლ.]] Royal Air Force)'' ყოველნაირად ცდილობდა დაენგრია [[პონტონი|პონტონები]] მდინარეზე და ხელი შეეშალა ჯარების მაასის გადალახვისთვის, მაგრამ ეს თავდასხმები წარუმატებელი გამოდგა და ბრიტანელებმა თავიანთი თვითმფრინავების დიდი ნაწილი დაკარგეს. [[17 მაისი|17 მაისს]] ფრანგებმა როგორც იქნა დაიწყეს შეტევა. [[დე გოლი, შარლ|შარლ დე გოლის]] მე-4 სატანკო დივიზიამ შეტევა დაიწყო [[მონკორნე]]ს მიმართულებით. მიუხედავად თავდაპირველი წარმატებებისა შეტევა შეწყვეტილ იქნა [[ლუფტვაფე]]ს „[[შტუკა|შტუკების“]] ძლიერი თავდასხმების გამო. იმავე დღეს, [[17 მაისი|17 მაისს]] [[ბრიუსელი]] უბრძოლველად დანებდა ვერმახტს. ნიდერლანდელები, რომლებიც [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომშიც]] ნეიტრალურები იყვნენ, უფრო სუსტად იყვნენ საბრძოლველად მომზადებული, ვიდრე [[ბელგიელები]]. უნდა ითქვას რომ ვერმახტმა თითქმის უბრძოლველად დაიპყრო ქვეყანა. [[14 მაისი|14 მაისს]] [[როტერდამი]]ს დაბომბვის შემდეგ ნიდერლანდებმა კაპუტულაცია გამოაცხადა. მომდევნო დღეს მთავრობა და დედოფალი [[ვილჰელმინა (ნიდერლანდები)|ვილჰელმინა]] [[ლონდონი|ლონდონში]] წავიდნენ ემიგრაციაში. [[ზაის-ინკვარტი, არტურ|არტურ ზაის-ინკვარტი]] დაინიშნა ნიდერლანდების [[რაიხსკომისარი|რაიხსკომისარად]]. [[19 მაისი|19 მაისს]] გერმანიის მე-6 არმიამ მიაღწია მდ. [[შელდე (მდინარე)|შელდეს]] და [[აბევილი|აბევილამდე]] წაიწია წინ. ეს შეტევა იმდენად წრაფად იქნა განხორციელებული, რომ ფრანგული და ბრიტანული სამხედრო ნაწილები [[დიუნკერკი|დიუნკერკთან]] ალყაში მოქცეულები აღმოჩნდნენ. [[27 მაისი|27 მაისს]] მოკავშირეებმა დაიწყეს ალყაში მოქცეული 7500 ჯარისკაცის ევაკუაცია („[[ოპერაცია დინამო]]“). სახმელეთო ჯარების დაჯგუფება "A"-ს სატანკო დივიზიებმა შეტევა ჩვეულებრივ გააგრძელეს, სანამ [[გენერალ-პოლკოვნიკი|გენერალ-პოლკოვნიკმა]] [[რუნდშტეტი, გერდ ფონ|გერდ ფონ რუნდშტეტმა]] შეჩერების ბრძანება არ გასცა. ჰიტლერის [[24 მაისი]]ს ბრძანება შეტევის შეჩერების თაობაზე ისტორიული კვლევის დღემდე სადავო საკითხია, ბრძანების გაცემის მიზეზებზე ერთიანი აზრი არ არსებობს. [[4 ივნისი|4 ივნისს]] ევაკუაცია, რომლეშიც მონაწილეობა 900-მდე სატრანსპორტო გემმა მიიღო მონაწილეობა, დასრულებულ იქნა. მიუხედავად [[ლუფტვაფე]]ს შეუწყვეტელი ბომბარდირებისა, ევაკუირებულ იქნა დაახ. 337 000 ჯარისკაცი, აქედან 110 000 საფრანგეთის არმიის. დღევანდელი გადასახედიდან ჰიტლერის ბრძანება შეტევის შეჩერების შესახებ მძიმე ტაქტიკური შეცდომა იყო, რადგან ინგლისის არმიამ ბრძოლისუნარიანობა შეინარჩუნა და შემდგომში ვერმახტის ექსპანსიას ბრიტანეთში წინ გადაეღობა. [[ფაილი:Nazi-parading-in-elysian-fields-paris-desert-1940.png|thumb|250px|ვერმახტი პარიზში]] ბრიტანული არმიის ევაკუაციის შემდეგ, საფრანგეთი თავდაცვისთვის ემზადებობდა. [[ბენელუქსი]]ს დაპყრობით ვერმახტმა დაასრულა ოპერაცია „[[ფალ გელბი]]“ ''([[ქართული ენა|ქართ.]] „ყვითელი შემთხვევა“, [[გერმანული ენა|გერმ.]] Fall Gelb)'' და დაიწყო ოპერაცია „[[ფალ როტი]]“ ''([[ქართული ენა|ქართ.]] „წითელი შემთხვევა“, [[გერმანული ენა|გერმ.]] Fall Rot)''. [[5 ივნისი|5 ივნისს]] გერმანელებმა შეტევა დაიწყეს მდინარეების [[ესნი (მდინარე)|ესნისა]] და [[სომი (მდინარე)|სომის]] რეგიონში. [[9 ივნისი|9 ივნისს]] მე-6 ინფანტერიის დივიზიამ გადალახა მდ. [[სენა (მდინარე)|სენა]]. [[11 ივნისი|11 ივნისს]] [[მუსოლინი, ბენიტო|მუსოლინიმ]] ომი გამოუცხადა მოკავშირეთა ქვეყნებს. [[14 ივნისი|14 ივნისს]] ვერმახტის მე-18 არმიამ უბრძოლველად აიღო [[პარიზი]]. იმავდროულად სახმელეთო არმიათა დაჯგუფება "C"-მ გაარღვია მაჟინოს ხაზი და აიღო ციხესიმაგრე [[ვერდენი]]. [[17 ივნისი|17 ივნისს]] ახლადჩამოყალიბებული მთავრობის მეთაურმა, პრემიერ-მინისტრმა [[პეტენი, ანრი ფილიპ|ანრი ფილიპ პეტენმა]] საფრანგეთის კაპიტულაცია გამოაცხადა, რომელიც ოფიციალურად გაფორმდა [[1940]] წლის [[22 ივნისი|22 ივნისს]] [[კომპიენი]]ს ტყეში, ზუსტად იმ ადგილზე, სადაც [[1918]] წლის [[11 ნოემბერი|11 ნოემბერს]] გერმანიამ ხელი მოაწერა [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომში]] დამარცხების დოკუმენტს. ჰიტლერმა საამისაოდ [[მარშალი|მარშალ]] [[ფოში, ფერდინან|ფერდინან ფოშის]] ვაგონიც კი წამოაღებინა პარიზიდან. საომარი ცეცხლის შეწყვეტა ძალაში შევიდა [[25 ივნისი]]ს 01:35 საათზე. იმისათვის რომ საფრანგეთის ფლოტი გერმანელებს არ ჩავარდნოდათ ხელში, ბრიტანელებმა [[3 ივლისი|3 ივლისს]] დაბომბეს [[მერს-ელ-ქებირი]]ს პორტი, სადაც ფრანგული გემების ნაწილი იყო სტაციონირებული. [[ბლიცკრიგი]] დასავლეთ ფრონტზე 6 კვირა და 3 დღე გაგრძელდა, რომელმაც 135 000 მოკავშირეთა და 46 000 ვერმახტის ჯარისკაცის სიცოცხლე იმსხვერპლა. საფრანგეთი ორ ნაწილად იქნა გაყოფილი. ჩრდილოეთში (გერმანიის სფერო) სტაციონირებულ იქნენ ვერმახტის და ლუფტვაფეს ძალები ბრიტანეთზე ინვაზიის დასაწყებად. ატლანტის ოკეანის პორტებში და განსაკუთრებით [[ბრესტი (საფრანგეთი)|ბრესტში]] შეიქმნა [[კრიგსმარინე|კრიეგსმარინეს]] [[წყალქვეშა ნავი|წყალქვესა ნავების]] ბაზები. სამხრეთი და აღმოსავლეთი ნაწილი ფრანგული კონტროლის ქვეშ დარჩა, რომელსაც [[პეტენი, ანრი ფილიპ|პეტენის]] მარიონეტული მთავრობა განაგებდა ქალაქ [[ვიში]]დან. === საჰაერო ომი ინგლისისათვის (1940/41) === ინგლისისათვის საჰაერო ომის მიზანი ბრიტანეთში შეჭრისთვის ('''[[ოპერაცია „ზეელიოვე“]]''') მზადება იყო, რისთვისაც უპირველეს ყოვლისა [[ლუფტვაფე]]ს არაბრძოლისუნარიანი უნდა გაეხადა „[[სამეფო სამხედრო-საჰაერო ძალები]]“ ("RAF"). მიუხედავად ამისა ჰიტლერი იმედოვნებდა, რომ ინგლისი გერმანიის ასეთი აშკარა მუქარის გამო შეწყვეტდა ბრძოლას და ზავს ითხოვდა და შეჭრა საჭირო აღარ იქნებოდა. [[ფაილი:Churchill CCathedral H 14250.jpg|thumb|left|180px|ჩერჩილი დანგრეულ ქოვენთრიში]] ბოლო 2 წლის განმავლობაში ბრიტანეთი მთელი ძალებით ემზადებოდა საჰაერო ბრძოლისათვის. მარტო ბრძოლის დაწყებიდან პირველ სამ თვეში ინგლისელებმა 1.400 საბრძოლო თვითმფრინავი დაამზადეს. „რაფ-ი“ პილოტების ნაკლებობას განიცდიდა, რაც შევსებულ იქნა [[ბრიტანეთის თანამეგობრობა|ბრიტანეთის თანამეგობრობის]], ფრანგი, ამერიკელი, პოლონელი და ჩეხი მოხალისე მფრინავებით. ბრიტანელი მფრინავების თავგანწირულმა ბრძოლამ და დიდმა მატერიალურმა და ცოცხალმა დანაკარგებმა ორივე მხრიდან აიძულა ლუფტვაფე [[1940]] წლის ოქტომბრიდან შეემცირებინა ფართომასშტაბიანი ბომბარდირების აქციები და მთავარი აქცენტი ღამეულ თავდასხმებზე გადაეტანა. ლუფტვაფეს ხელმძღვანელობის და განსაკუთრებით [[ჰერმან გერინგი]]ს ფატალური შეცდომა იყო ინგლისელთა რადარების უგულველყოფა და ქალაქების და მშვიდობიანი მოსახლეობის დაბომბვა. მიუხედავად დიდი მსხვერპლისა „რაფ-ი“ ამ თავდასხმებს არ დაუსუსტებია, ხოლო რადარის ტექნოლოგიის მიზანმიმართული გამოყენებით ინგლისელები ეფექტურად ანადგურებდნენ ლეფტვაფეს თვითმფრინავებს. გიორინგი საჰაერო ომში დამარცხებას პილოტთა სიმხდალეს აბრალებდა, რას სიმართლეს არანაირად არ შეესაბამებოდა და უფრო ის მიზანი ჰქონდა რომ ყურადრება მისი პერსონიდან და საკუთარი შეცდომებიდან სხვა საგანზე გადაეტანა. [[ლონდონი]]სა და ინგლისის სხვა ქალაქების ბომბარდირებას 32.000 მშვიდობიანი მოსახლე შეეწირა. ქალაქი [[ქოვენთრი]] თითქმის მთლიანად მიწასთან იქნა გასწორებული. === ბალკანეთი (1940/41) === [[მუსოლინი, ბენიტო|ბენიტო მუსოლინის]] აგრესიული საგარეო პოლიტიკა მიმართული იყო ბალკანეთის წინაარმდეგ. [[1940]] წლის [[28 ოქტომბერი|28 ოქტომბერს]] [[იტალია]] თავისი კოლონიის, [[ალბანეთი]]ს ტერიტორიიდან თავს დაესხა [[საბერძნეთი|საბერძნეთს]]. მუსოლინიმ კავშირის დამყარება სცადა [[ბულგარეთი|ბულგარეთთან]], თუმცა ეს წინადადება უარყოფილ იქნა მეფე [[ბორის III (ბულგარეთი)|ბორის III]]-ის მიერ. საბერძნეთზე თავდასხმის გეგმას არ იცნობდა ჰიტლერიც, რომელიც ამ დროისათვის ბალკანეთზე ოპერაციის მომხრე არ იყო და ცდილობდა იტალიასთან ერთად ინგლისის ინვაზიის გეგმა განეხორციელებინა. [[დუჩე]]ს მიზანი იყო საბერძნეთი ბლიცკრიგით დაეპყრო, თუმცა ეს გეგმა არ შედგა. უკვე [[3 ნოემბერი|3 ნოემბერს]] ბერძნებმა დაიწყეს კონტრშეტევა მთელ ფრონტზე და აიძულეს იტალიელები თავდაცვით პოზიციაზე გადასულიყვნენ, [[14 ნოემბერი|14 ნოემბრისთვის]] კი უკვე თითქმის ალბანეთის საზღვრებამდე უკან დაახევინეს. მოკავშირის გარდაუვალი მარცხი რომ აეცილებინა, ჰიტლერმა ბრძანება გასცა ბალკანეთზე შეტევის — დაიწყო '''[[მარიტა (ოპერაცია)|ოპერაცია „მარიტა“]]'''. [[1941]] წლის დასაწყისში გერმანიამ სცადა მოლაპარაკების გზით გადაეჭრა კონფლიქტი. ჰიტლერმა [[იუგოსლავია]]ს შეთავაზა შეერთებოდა [[ბერლინი-რომი-ტოკიოს პაქტი|ბერლინი-რომი-ტოკიოს პაქტს]], თუმცა იგი ამ ეტაპზე უარყოფილ იქნა. გერმანიის მოკავშირეობაზე უარი განაცხადა საბერძნეთმაც, რომელიც წარმატებას წარმატებაზე აღწევდა იტალიის წინააღმდეგ ომში. [[9 მარტი]]ს იტალიური არმიის შეტევა ბერძენთა პოზიციებზე ტოტალური კრახით დასრულდა. [[27 მარტი|27 მარტს]] იუგოსლავია დათანხმდა გერმანიის წინადადებას და მისი მოკავშირე გახდა, თუმცა ამას შედეგად მოყვა მოსახლეობის მასობრივი უკმაყოფილება, საპროტესტო დემონსტრაციები და პუტჩი პრინც-რეგენტ პაველის მთავრობის წინააღმდეგ. მოკავშირეობის ხელშეკრულება გაუქმებულ იქნა. ყოველივე ამის შემდეგ გერმანიას მხოლოდ სამხედრო ინტერვენციის გზა დარჩა.[[6 აპრილი|6 აპრილს]] ვერმახტმა გადალახა იუგოსლავიის საზღვრები. პარალელურად [[ლუფტვაფე]]-მ დაიწყო [[ბელგრადი]]ს ფართომასშტაბიანი დაბომბვა. დანარჩენი უკვე დროის საკითხი იყო. [[10 აპრილი|10 აპრილს]] გერმანელებმა აიღეს [[ხორვატია|ხორვატიის]] დედაქალაქი [[ზაგრები]], 2 დღის შემდეგ [[12 აპრილი|12 აპრილს]] ბელგრადმა იარაღი დაყარა ვერმახტის სატანკო არმიების წინაშე. [[17 აპრილი|17 აპრილს]] ხელი მოეწერა იუგოსლავიის უსიტყვო კაპიტულაციას. [[6 აპრილი|6 აპრილსვე]] დაიწყო ვერმახტის შეტევა საბერძნეთზე, სადაც წინააღმდეგობა გაცილებით დიდი იყო ვიდრე იუგოსლავიაში. განსაკეთრებით დიდი დანაკარგები ვერმახტმა ნახა [[მეტაქსას ხაზი|მეტაქსას ხაზთან]], როდესაც მთიან რეგიონში ისინი ნელ-ნელა მიიწევდნენ წინ. [[9 აპრილი|9 აპრილს]] გერმანელებმა აიღეს [[სალონიკი]], რამაც აღმოსავლეთ მაკედონიაში სტაციონირებულ ბერძნულ სამხედრო შენაერთებს გზა მოუჭრა და მეტაქსას ხაზს გარღვევის საფრთხე დაემუქრა. ალბანეთის ფრონტიდან გადმოსროლილი ბერძნული ჯარები გერმანულ და იტალიურ ტანკებს და საჰაერო დაბომბვებს შეეწირნენ. [[21 აპრილი|21 აპრილს]] 223 000 ბერძენმა ჯარისკაცმა იარაღი დაყარა. საბერძნეთში სტაციონირებულმა ბრიტანულმა ჯარებმა თავდაცვითი ხაზი ააგეს [[თერმოპილე]]სთან, რომელიც [[24 აპრილი|24 აპრილს]] გადათელილ იქნა ვერმახტის მიერ. კატასტროფის თავიდან ასაცილებლად ბრიტანეთის მხედართმთავრობამ სასწრაფომ ევაკუაციის ოპერაცია დაიწყო და 50 000 ბრიტანელი მებრძოლი [[ეგვიპტე]]ში იქნა გადაყვანილი. [[27 აპრილი|27 აპრილს]] ვერმახტის ჯარები შევიდნენ [[ათენი|ათენში]]. [[25 აპრილი|25 აპრილს]] გერმანიისა და მის მოკავშირეთა 593 სატრანსპორტო თვითმფრინავმა საჰაერო დესანტი გადასხა [[კრეტა]]ზე ([[მერკური (ოპერაცია)|ოპერაცია „მერკური“]]). პარაშუტისტები მოწინააღმდეგისთვის ადვილ სამიზნეს წარმოადგენდნენ და დესანტმა დიდი დანაკლისი განიცადა. ასევე უშედეგოდ დასრულდა მათი ცდა აეღოთ რომელიმე ახლომდებარე აეროდრომი, რომლითაც დამხმარე ძალები შეძლებდნენ კუნძულზე გადმოსვლას, განსაკუთრებით კი არტილერია და ტანკები. მხოლოდ მას შემდეგ რაც ლუფტვაფემ საჰაერო ჰეგემონია მოიპოვა კრეტაზე და გაძლიერებული საზღვაო დესანტი გადმოსხდა კუნძულზე, შესაძლებელი იქნა აეროდრომების აღება. მოკავშირეთა ჯარები (მათ შორის [[ავსტრალია|ავსტრალიელები]] და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიელები]]) ერთი კვირის განმავლობაში იცავდნენ კრეტას, თუმც საბოლოოდ იძულებულნი გახდნენ 17.000 კაციანი კორპუსის ევაკუაცია მოეხდინათ. პირადი შემადგენლობის დიდი დანაკარგის გამო ჰიტლერმა შემდგომში ყოველთვის უარი განაცხადა შესაბამისი სახის საჰაერო სადესანტო ოპერაციებზე. === რუსეთის კამპანია (1941-1945) === ==== თავდასხმის სამხედრო გეგმა ==== [[ფაილი:RusFeldz41-42.jpg|thumb|right|250px|აღმოსავლეთ ფრონტი 1941-1942 წ.წ.]] ბალკანეთის ომმა [[სსრკ|საბჭოთა კავშირზე]] თავდასხმის თარიღი 4 კვირით გადაწია. მას ადგილი ჰქონდა [[1941]] წლის [[22 ივნისი|22 ივნისს]]. ამ დაგვიანებამ და უჩვეულოდ ადრე დამდგარმა ზამთარმა ხელი შეუშალა გერმანელთა გეგმის ოპერატიულ განვითარებას, რომელიც მიზნად ისახავდა ზამთრის დადგომამდე „არხანგელსკ-ასტრახანის ხაზის“ მიღწევას. [[ვერმახტი]]ს მთავარსარდლობის გამოთვლების თანახმად გეგმის ოპტიმალურად შესრულება შეიძლებოდა, თუკი ჯარების ზურგიდან მომარაგება [[ფსკოვი|ფსკოვ]]-[[კიევი|კიევ]]-[[ყირიმი]]ს გავლით შეუფერხებლად იწარმოებოდა. მიუხედავად ამისა, [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერი]] მოითხოვდა [[მოსკოვი]]ს აღებას და ამით გეგმის ოპტიმალური ვარიანტიდან გადახვევას. სსრკ-ზე თავდასასხმელად ვერმახტს მზად ჰყავდა 3 არმიათა დაჯგუფება. არმიათა ჯგუფ „ჩრდილოეთს“ (''[[გერმანული ენა|გერმ.]]:'' Die Heeresgruppe Nord), მთავარსარდალი [[გენერალ-ფელდმარშალი]] ფონ ლეები, უნდა აეღო [[ბალტიის ქვეყნები]] და შეტევა გაეგრძელებინა [[ლენინგრადი]]ს მიმართულებით. არმიათა ჯგუფ „ცენტრს“ (''[[გერმანული ენა|გერმ.]]:'' Die Heeresgruppe Mitte), მთავარსარდალი [[გენერალ-ფელდმარშალი]] ფონ ბოკი, უნდა შეეტია დედაქალაქ მოსკოვისათვის და შესაბამისად ყველაზე ძლიერად იყო აღჭურვილი. არმიათა ჯგუფ „სამხრეთს“ (''[[გერმანული ენა|გერმ.]]:'' Die Heeresgruppe Süd), მთავარსარდალი [[გენერალ-ფელდმარშალი]] ფონ რუნდშტეტი, უნდა დაეპყრო [[უკრაინა]]. საბჭოთა კავშირზე თავდასასხმელად მობილიზირებულ იქნენ გერმანიის სატელიტი ქვეყნების სამხედრო შენაერთებიც. დაგეგმილი იყო შეტევის განხორციელება დაპყრობილი [[ნორვეგია|ნორვეგიიდანაც]], რომელიც მიზნად ისახავდა [[მურმანსკი]]ს აღებას და იქ მდებარე რკინიგზის ხაზის და პორტის ხელში ჩაგდებას. ==== თავდასხმა ==== [[ფაილი:europe 1943-1945 map.png|thumb|250px|ევროპა 1943-1945 წ.წ.]] [[1941]] წლის [[22 ივნისი]]ს დილას ვერმახტის 149 დივიზიამ (მათ შორის ყველა გერმანული სატანკო და მოტორიზებული ძალები) გადალახა [[სსრკ|სსრკ-ის]] საზღვრები. 2 დივიზია შეტევას აწარმოებდა [[ფინეთი]]დან, 8 სტაციონირებული იყო [[ნორვეგია]]ში, 1 – [[დანია]]ში, 38 დივიზია დასავლეთ ფრონტზე მოქმედებდა, 2 იბრძოდა ჩრდილოეთ აფრიკაში და 7 — ბალკანეთზე. მიუხედავად ოპერატიული ინფორმაციისა, [[წითელი არმია|წითელი არმიის]] საშუალო და დაბალი რანგის სარდლობა გერმანელთა თავდასხმას მოუმზადებელი შეხვდა. უამრავი საბჭოთა მებრძოლი სსრკ-ის საზღვრის გასწვრივ რაიმე სერიოზული წინააღმდეგობის გაწევის გარეშე დანებდა მარშით მიმავალ ვერმახტის ჯარებს. ამის ერთადერთი ახსნა „[[პრევენციული დარტყმის თეზა|პრევენციული დარტყმის თეზით“]] თუ შეიძლება, რომელიც უკანასკნელ პერიოდში ისტორიკოსთა გარკვეული წრის მიერ გაზიარებული იქნა და რომელიც ჯერ კიდევ [[მესამე რაიხი]]ს იდეოლოგების მიერ გავრცელებულ ინფორმაცია ეყრდნობა. ამ ინფორმაციის მიხედვით საბჭოთა კავშირი თვითონ ემზადებოდა გერმანიაზე თავდასახმელად. ის ფაქტი, მართლა აპირებდა თუ არა სსრკ გერმანიაზე თავდასხმას და მართლა იყო თუ არა წითელი არმია მზად ასეთი ომისათვის, არ ამსუბუქებს ნაცისტური გერმანიის დანაშაულს ამ თავდასხმაში. სსრკ - ს წინააღმდეგ დაწყებული დაპყრობითი და გამანადგურებელი ხასიათის ომი იყო ჯერ კიდევ წლების წინ ჰიტლერის მიერ ფორმულირებული „აღმოსავლეთში საარსებო სფეროს“ მოპოვების გეგმის დამასრულებელი ეტაპი. === აშშ-ის ჩაბმა ომში (1941) === [[აშშ|ამერიკის შეერთებული შტატები]] თავიდან ფორმალურ ნეიტრალიტეტს იცავდა მიმდინარე კონფლიქტში. მოსახლეობის უმრავლესობის ანტისაომარი განწყობა ხელს უშლიდა პრეზიდენტ [[რუზველტი, ფრანკლინ დელანო|რუზველტს]] პირდაპირ მიეღო მონაწილეობა ომში [[დიდი ბრიტანეთი]]სა და [[სსრკ]]-ს მხარეზე. თუმცა ფარულად ამერიკა ყოველგვარ შესაძლებელ დახმარებას უწევდა ბრიტანეთს. [[1941]] წლის [[11 მარტი]]ს [[ლენდ-ლიზი|ლენდ-ლიზის]] კანონით ამერიკის [[კონგრესი (აშშ)|კონგრესმა]] ეს დახმარება კანონიერი გახადა. ამის შემდეგ [[აშშ]] დიდი რაოდენობით საბრძოლო და სამეურნეო იარაღს აწვდიდა როგორც ბრიტანეთს, ისე საბჭოთა კავშირს, რამაც გადამწყვეტი როლი ითამაშა გერმანიის და მისი მოკავშირეების დამარცხებაში. [[ფაილი:Franklin Roosevelt signing declaration of war against Japan.jpg|thumb|left|180px|რუზველტი ომს უცხადებს იაპონიას]] [[იაპონია|იაპონიის]] თავდასხმის შემდეგ აშშ-ს წყნარი ოკეანის ფლოტზე [[პერლ-ჰარბორზე თავდასხმა|პერლ-ჰარბორში]] [[1941]] წლის [[7 დეკემბერი|7 დეკემბერს]], ამერიკა იძულებული გახდა მეორე დღეს, [[8 დეკემბერი|8 დეკემბერს]], ომი გამოეცხადებინა [[გერმანია|გერმანიისა]] და იაპონიისათვის. აშშ-ს და დიდი ბრიტანეთის მთავრობათა მეთაურები შეთანხმდნენ პრიორიტეტი ევროპაზე გადაეტანათ და უპირველეს ყოვლისა დაემარცხებინათ გერმანია ''(„Germany first“)''. პირველ შეტაკებებს ამერიკისა და გერმანიის ჯარებს შორის ადგილი ჰქონდათ [[1942|1941]] წლის მიწურულს ჩრ. აფრიკაში. === ბრძოლა ჩრდილოეთ აფრიკაში 1940-1943 === ''მთავარი თემა: „[[აფრიკის კამპანია]]“'' იტალიელებმა ჩრდილოეთ აფრიკაში, ისევე როგორც ევროპაში, ბრიტანელთა წინააღმდეგ მთელი რიგი დამარცხებებისა იწვნიეს. [[1940]] წელს [[ლიბია]]ში წამოწყებული იტალიელთა შეტევა ტოტალური მარცხით დამთავრდა. გერმანელმა გენერალმა [[ერვინ რომელი|ერვინ რომელმა]] [[1941]] წლის თებერვალში მიიღო ბრძანება მოკავშირე იტალიელები დაეცვა. რომლის ხელქვეით მხოლოდ სუსტი შენაერთები იდგნენ. შეაფასა რა შექმნილი სიტუაცია, რომელი მივიდა იმ დასკვნამდე რომ ინგლისელთა შეტევის შემთხვევაში თავისი სუსტი ჯარებით თავდაცვას ვერ შეძლებდა. ამიტომ მან გადაწყვიტა თვითონ შეეტია მოწინააღმდეგისათვის და გამოეყენებინა მოულოდნელობის ეფექტი. [[31 მარტი|31 მარტს]] რომელმა შეტევა დაიწყო. მისი შეტევის მთავარი ძალა მიმართული იყო მერსა ბრეგას წინააღმდეგ, რომ შემდეგ [[კირენაიკა]]სკენ გაჭრილიყო. [[ერვინ რომელი|რომელის]] ვარაუდი გამართლდა, ოპერაცია წარმატებით განხორციელდა და გერმანელებმა [[ბენგაზი]]ც კი აიღეს. [[10 მარტი]]სათვის „[[აფრიკის კორპუსი]]“ აღმოსავლეთ ლიბიურ პორტ-ციხესიმაგრეს [[ტობრუკი|ტობრუკს]] მიადგა, რომელიც მცირე ხნით ადრე იტალიელებმა გაამაგრეს და შემდეგ თითქმის უბრძოლველად დატოვეს. მთელი 1 თვის განმავლობაში რომელის არმია უშედეგო იერიშს იერიშზე აწარმოებდა ტობრუკის წინააღმდეგ. [[13 აპრილი|13 აპრილს]] რომელმა იერიში შეწყვიტა. ასევე შეწყვეტილ იქნა წინსვლაც, ვინაიდან გერმანული არმიის მომარაგება ზურგიდან შეფერხებებით მიმდინარეობდა. ორივე მებრძოლი მხარე პოზიციურ საომარ სიტუაციაზე გადავიდა. ნოემბერის დასაწყისში ბრიტანელებმა კონტრშეტევა წამოიწყეს. [[26 ნოემბერი|26 ნოემბერს]] ბრიტანელთა მეორე კონტიერიშის შემდეგ ტობრუკის გარნიზონმა მოახერხა ალყის გარღვევა. [[7 დეკემბერი|7 დეკემბერს]] „აფრიკის კორპუსმა“ დაიხია გაზალას თავდაცვით ხაზამდე. თუმც ეს უკანადახევა დიდხანს არ გაგრძელებულა. [[1942]] წლის იანვარში რომელმა კვლავ იერიში მიიტანა ტობრუკზე. [[1942]] წლის [[26 მაისი|26 მაისს]] მან დაიწყო ტობრუკზე შეტევა — კოდური სახელი '''„[[ოპერაცია თეზეუსი]]“'''. მძიმე სატანკო ბრძოლების შემდეგ გერმანელებმა და მისმა მოკავშირეებმა შეძლეს [[10 ივნისი|10 ივნისს]] აეღოთ [[ბირ ჰახეიმი]], ხოლო [[20 ივნისი|20 ივნისს]] აღებულ იქნა ტობრუკი. ამ წარმატებისათვის რომელს [[გენერალ-ფელდმარშალი]]ს სამხედრო წოდება მიენიჭა. რომელის შემდგომი მიზანი [[ეგვიპტე]]ზე შეტევა იყო. გერმანელებს უნდა აეღოთ [[ალექსანდრია]] და [[სუეცის არხი]]. ამ მიზნებს წინ გადაეღობა ბრიტანელთა სარდალი [[ბერნარდ მონტგომერი]]. [[ელ ალამეინი]]ს მახლობლად ბრიტანელებმა თავდაცვის 65 კმ-იანი ხაზი ააგეს და გერმანელთა შეტევა შეაჩერეს. [[23 ოქტომბერი|23 ოქტომბერს]] მონტგომერის კონტშეტევა წამოიწყო. „აფრიკის კორპუსი“ ბრიტებზე რიცხობრივად მცირე იყო და იძულებული გახდა უკან დაეხია. გერმანელთა სიტუაცია სრულიად უიმედო შეიქმნა მას შემდეგ, რაც [[8 ნოემბერი|8 ნოემბერს]] ამერიკელები გადმოსხდნენ [[კასაბლანკა]]ში და [[ალჟირი|ალჟირში]] ('''„[[ოპერაცია ტორჩი]]“''') და გერმანელთა ზურგში მეორე ფრონტი გახსნენ. [[13 ნოემბერი|13 ნოემბერს]] ქალაქი ტობრუკი ბრიტანელებმა აიღეს. [[1943]] წელს რომელს უკანდახევის მეტი სხვა გზა არ ჰქონდა. [[23 იანვარი|23 იანვარს]] ბრიტებმა აიღეს [[ტრიპოლი]]. მარტ-აპრილში გერმანიისა და მის მოკავშირეთა ჯარები ალყაში აღმოჩდნენ ('''„[[ტუნისის კამპანია]]“'''). გერმანელთა შეუპოვარი ბრძოლა მხოლოდ მარეთის ხაზზე გრძელდებოდა. [[13 მაისი|13 მაისს]] „აფრიკის კორპუსი“ იძულებული გახდა კაპიტულაცია გამოეცხადებინა. === მეორე მსოფლიო ომის მესამე პერიოდი (1942 წლის 19 ნოემბერი - 1943 დეკემბერი) === III პერიოდი ხასიათდება საომარ მოქმედებათა მასშტაბებისა და დაძაბულობის ზრდით. ნაცისტური გერმანიის მესვეურები ყველა საშუალებით ცდილობდნენ გამარჯვების მიღწევას სსრკ-ზე. ნაცისტური დიქტატურის რეჟიმმა უკიდურესობამდე გააძლიერა ექსპლუატაცია, რეპრესიები და ძარცვა ოკუპირებული ქვეყნების რესურსების მაქსიმალური გამოყენების მიზნით. გერმანიისათვის მუშაობდა თითქმის მთელი ევროპის მრეწველობა, სოფლის მეურნეობა და ტრანსპორტი. [[1942]] ნოემბერში 267 [[დივიზია|დივიზიიდან]] და 5 [[ბრიგადა (სამხედრო)|ბრიგადიდან]], რომელიც გერმანიას ჰყავდა, 192 დივიზია (71 %) და 5 ბრიგადა მოქმედებდა წითელი არმიის წინააღმდეგ. გარდა ამისა, სსრკ-გერმანიის ფრონტზე იბრძოდა გერმანიის სატელიტთა 66 დივიზია და 13 ბრიგადა. ამ პერიოდში მეორე მსოფლიო ომის მთავარ ფრონტად სსრკ-გერმანიის ფრონტი რჩებოდა. [[1942]] წლის 19 ნოემბერს დაიწყო საბჭოთა ჯარების [[კონტრშეტევა]] სტალინგრადთან ([[სტალინგრადის ბრძოლა 1942-1943]]). 1943 წელს კურსკთან ბრძოლებში ([[კურსკის ბრძოლა 1943]]) ნაცისტური გერმანიის ჯარების განადგურების შედეგად, მოხდა ძირითადი გარდატეხა მეორე მსოფლიო ომის მსვლელობაში. გერმანია იძულებული გახდა გადასულიყო სტრატეგიულ თავდაცვაზე. საბჭოთა არმიამ დაიწყო ფართო შეტევა მთელ ფრონტზე. [[1943]] [[ზაფხული|ზაფხულსა]] და [[შემოდგომა]]ზე გაათავისუფლეს [[დონბასი]] და მარცხენა ნაპირის [[უკრაინა]], გადალახეს [[დნეპრი]] და დაიწყო [[ბელორუსია|ბელორუსიის]] გათავისუფლება. 1942 შემოდგომიდან ერთგვარად გააქტიურდა დიდი ბრიტანეთი და აშშ-ის სამხედრო მოქმედება. [[1942]] ოქრომბრის ბოლოს დაიწყო ინგლისის მე-8 არმიის (სარდალი გენერალი [[მონტგომერი, ალამაინელი|მონტგომერი]]) შეტევა ჩრდილოეთ აფრიკაში. ელ-ალამაინის ბრძოლაში ([[1942]] წლის 23 ოქტომბერი-4 ნოემბერი) გამარჯვების შემდეგ ინგლისის ჯარები 3 თვის განმავლობაში უტევდნენ გენერალ-ფელდმარშალ რომელის ჯარებს აფრიკის ჩრდილოეთ სანაპიროს გასწვრივ და გავიდნენ [[ტუნისი]]ს სამხრეთ საზღვართან. [[1942]] წლის 8 ნოემბერს დაიწყო ამერიკა-ინგლისის საექსპედიციო ძალების (150 ათ.) გადასხმა საფრანგეთის ჩრდილოეთ აფრიკაში. მალე მოკავშირეებმა დაიკავეს [[მაროკო]], [[ალჟირი]], შევიდნენ ტუნისში. [[1943]] ზაფხულში მოკავშირეთა ჯარებმა დაიკავეს კუნძული [[სიცილია]]. სექტემბერს გადასხეს საზღვაო დესანტები [[აპენინი ნახევარ კუნძული|აპენინის ნახევარ კუნძულზე]] ([[იტალიის კამპანია 1943-1945]]). საბჭოთა არმიის გამარჯვებები ხელს უწყობდა ევროპის ხალხთა ანტიფაშისტური ბრძოლის აღმავლობას. ომის III პერიოდში მოხდა არსებითი ცვლილებები [[წყნარი ოკეანე|წყნარ ოკეანესა]] და [[აზია]]ში მებრძოლ მხარეთა ძალთა თანაფარდობაში. [[1943]] განმავლობაში ამერიკის ჯარები გადასხდნენ [[ახალი გვინეა|ახალ გვინეაზე]], განდევნეს [[იაპონელები]] [[ალეუტი]]ს კუნძულებიდან, საგრძნობი ზარალი მიაყენეს იაპონიის სამხედრო და სავაჭრო ფლოტს. === მეორე მსოფლიო ომის მეოთხე პერიოდი (1944 წლის 1 იანვარი - 1945 წლის 8 მაისი) === ამ პერიოდის უმნიშვნელოვანესი სამხედრო-პოლიტიკური მოვლენები გაპირობებული იყო ანტიფაშისტური კოალიციის სამხედრო და ეკონომიური ძლიერების ზრდით, საბჭოთა შეიარაღებელი ძალების სულ უფრო მძლავრი დარტყმით და ევროპაში მოკავშირეთა მოქმედების აქტივიზაციით. [[ფაილი:Yalta summit 1945 with Churchill, Roosevelt, Stalin.jpg|thumb|right|ყირიმის კონფერენცია]] 1944 დასაწყისში 315 დივიზიისა და 10 ბრიგადიდან, რომელიც ნაცისტურ გერმანიას ჰყავდა, 198 დივიზია და 6 ბრიგადა სსრკ-გერმანიის ფრონტზე იბრძოდა. [[1944]] ზაფხულისათვის აშშ-ისა და დიდი ბრიტანეთის ჯარებმა განახორციელეს ნათ შეჭრა დასავლეთ ევროპაში [[ლა-მანში]]ს მხრიდან. მოკავშირეებს ძალთა აბსოლუტური უპირატესობა გააჩნდათ. 2 წლის სამზადისის შემდეგ, 1944 წლის 6 ივნისს დაიწყო [[ოპერაცია ოვერლორდი|ნორმანდიის სადესანტო ოპერაცია]]. 1944 წლის 19 აგვისტოს პარიზში დაიწყო აჯანყება. მოკავშირეთა ჯარების მისვლის მომენტისათვის დედაქალაქი უკვე [[ფრანგები|ფრანგი]] პატრიოტების ხელში იყო. უდიდესი შეტევითი ოპერაციებით აღინიშნა 1944 [[ზაფხული]] და [[შემოდგომა]]. 1944 [[ბელორუსიის ოპერაცია 1944|ბელორუსიის ოპერაციის]] შედეგად გათავისუფლდა [[ბელარუსი|ბელორუსია]] და [[ლიტვა|ლი]] სსრ მნიშვნელოვანი ნაწილი. საბჭოთა ჯარებმა პოლონეთის I არმიის ნაწილებთან ერთად დაიწყეს პოლონეთის გათავისუფლება. რუმინეთის მშრომელებმა კომუნისტური პარტიის ხელმძღვანელობით 1944 წლის 23 აგვისტოს დაამხეს [[ანტონესკუ, იონ|ი. ანტონესკუს]] სამხედრო-ფაშისტური დიქტატურა, 9 სექტემბერს აჯანყების შედეგად ბულგარეთში დაემხო მონარქისტული ფაშისტური რეჟიმი და შეიქმნა სამამულო ფრონტის მთავრობა, რომელმაც ომი გამოუცხადა გერმანიას. 29 აგვისტოს დაიწყო სლოვაკიის შეიარაღებული აჯანყება ფაშისტური დამპყრობთა წინააღმდეგ. საბჭოთა ჯარებმა 20 სექტემბერს დაიწყეს ჩეხოსლოვაკიის გათავისუფლება. ამავე დროს [[იუგოსლავია|იუგოსლავიის]] სახალხო-განმათავისუფლებელი არმიის ნაწილებმა საბჭოთა არმიის აქტიური მონაწილეობით 20 ოქტომბერს გაათავისუფლეს [[ბელგრადი]]. [[1944]] გერმანიის დამპყრობთაგან გათავისუფლდა ნორვეგიის ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთის რაიონი. [[1945]] დასაწყისისანაცს ფაშისტური გეისმანია ეკონომიური და სამხედრო რესურსები გამოიფიტა. [[1944]] შუა ხანიდან ნედლეულის ძირითადი წყაროების დაკარგვის გამო სწრაფად ეცემოდა სამხედრო წარმოება. მიუხედავად ამმათტოვას ანტიჰიტლერულ კოალიციაში განხეთქილების იმედი ჰთქონდა და ომის გაჭიანურებას ცდნენლობდა. [[1944]] წლის 16 დეკემბერს ფაშისტურმა ჯარებმა დაიწყეს კონტრშეტევა [[არდენების ოპერაცია 1944-1945|არდენში]]. ინგლის-ამერიკის მთავრობებმა საბჭოთა მთავრობას სთხოვეს აღმოსავლეთ ფრონტზე შეტევის დაჩქარება. [[ვისლა-ოდერის ოპერაცია 1945|ვისლა-ოდერის ოპერაციის]] მსვლელობაში საბჭოთა ჯარებმა გაანადგურეს გერმასტთა დაჯგუფება ვისლასა და ოდერს შორის, გაანადგურეს 35 დივიზია და მძიმე ზარალი მიაყენეს 25 დივიზიას. [[აღმოსავლეთ პრუსიის ოპერაცია 1945|აღმოსავლეთ პრუსიის ოპერაციის]] ( 1945)დროს განადგურდა გერმანელთა 25 დივიზია და მძიმე ზარალი განიცადა 12 დივიზიამ. საბჭოთა ჯარებმა იერიშით აიღეს [[კენიგსბერგი]]. 1945 წლის თებერვალ-აპრილის I ნახევარში გაანადგურეს მტრის მსხვილი დაჯგუფებები აღმოსავლეთ [[პომერანია]]სა და [[სილეზია]]ში, გაათავისუფლეს [[ბალტიის ზღვა|ბალტიის ზღვის]] სანაპირო დანციგიდან ოდერამდე. გერმანიის წინააღმდეგ მოქმედების კოორდინაციისათვის და ევროპაში ომის შემდეგ წესრიგის დამყარების საკითხებთან დაკავშირებით 1945 წლის 4-11 თებერვალს [[იალტა]]ში შედგა სსრკ-ის, აშშ-ისა და დიდი ბრიტანეთის ხელმძღვანელთა კონფერენცია ([[ყირიმის კონფერენცია 1945]]). [[ფაილი:Reichstag flag original.jpg|thumb|left|გამარჯვების დროშა რაიხსტაგზე]] ფაშისტური გერმანიის წინააღმდეგობის უკანასკნელი ცენტრი [[ბერლინი]] იყო. 16 აპრილს დაიწყო გრანდიოზული [[ბერლინის ოპერაცია 1945|ბერლინის ოპერაცია]] (1945). [[ჰიტლერი, ადოლფ|ჰიტლერის]] თვითმკვლელობის შემდეგ (30 აპრილი) ადმირალ [[დენიცი, კარლ|დენიცის]] მეთაურობით შეიქმნა მთავრობა, რომელიც წითელი არმიის წინააღმდეგ ბრძოლის გაგრძელებას ცდილობდა. 6-11 მაისს საბჭოთა არმიებმა ჩაატარეს [[პრაღის ოპერაცია 1945|პრაღის ოპერაცია]] (1945). ფართო ფრონტით შეტევის შედეგად საბჭოთა შეიარაღებულმა ძალებმა დაასრულეს ცენტრალური და სამხრეთ-აღმოსავლეთის ევროპის ქვეყნების გათავისუფლება. 4 მაისს ხელმოწერილ იქნა აქტი გერმანელთა ჯარების დანებების შესახებ ნიდერლანდში, ჩრდილოეთ-დასავლეთ გერმანიაში, შლეზვიგ-ჰოლშტაინსა და დანიაში. 5 მაისს დანებდნენ ფაშისტური ჯარები სამხრეთ და დასავლეთ ავსტრიაში, ბავარიაში, ტიროლში და სხვა რაიონებში. 8 მაისს, შუაღამისას საბჭოთა ჯარების მიერ დაკავებული კარლსჰორსტის გარეუბანში გერმანიის უმაღლესი მთავარსარდლობის წარმომადგენლებმა ფელდმარშალ [[კაიტელი, ვილჰელმ|ვ. კაიტელის]] მეთაურობით ხელი მოაწერეს აქტს ფაშისტური გერმანიის შეიარაღებული ძალების უსიტყვო [[კაპიტულაცია|კაპიტულაციის]] შესახებ. უსიტყვო კაპიტულაცია საბჭოთა მთავრობის დავალებით მიიღო საბჭოთა კავშირის მარშალმა [[ჟუკოვი, გიორგი|გ. ჟუკოვმა]] აშშ-ის, დიდი ბრიტანეთისა და საფრანგეთის წარმომადგენლებთან ერთად. == ომის დასასრული ევროპაში (1945) == ჰიტლარის სიკვდილის შემდეგ [[გროსადმირალი]] [[კარლ დენიცი]] [[1 მაისი|1 მაისს]] ფიურერის ანდერძისამებრ გერმანიის [[რაიხსპრეზიდენტი]] გახდა. დიონიცს სურდა გერმანელი მეომრები დასავლელ მოკავშირეებს ჩაბარებოდნენ ტყვედ, რათა თავი დაეხსნათ [[სსრკ]]-ის შურისძიებისაგან. ამისათვის მან გამოაცხადა, რომ აღმოსავლეთ ფრონტზე ბრძოლა გრძელდებოდა. [[2 მაისი|2 მაისს]] დიონიცმა თავისი შტაბი ჯერ კიდევ გერმანელთა ხელში მყოფ ქალაქ [[ფლენსბურგი|ფლენსბურგში]] განათავსა და შეადგინა მთავრობა, რომელსაც ხელმძღვანელობდა რაიხის ფინანსთა მინისტრი გრაფი [[კროზიგკი, იოჰან ლუდვიგ შვერინ ფონ|შვერინ ფონ კროზიგკი]]. [[4 მაისი|4 მაისს]] [[ნორვეგია]]ში ბრიტანელთა წინააღმდეგ მებრძოლმა „[[ვერმახტი]]ს“ შენაერთებმა, რომელთაც ხელმძღვანელობდათ „[[კრიგსმარინე]]ს“ ახლად დანიშნული მეთაური გენერალ-ადმირალი [[ფრიდებურგი, ჰანს-გეორგ ფონ|ჰანს-გეორგ ფონ ფრიდებურგი]] კაპიტულაცია გამოაცხადეს. [[7 მაისი|7 მაისს]] გენერალ-პოლკოვნიკმა [[იოდლი, ალფრედ|ალფრედ იოდლმა]] [[რეიმსი|რეიმსში]] ხელი მოაწერა დასავლელი მოკავშირეების წინაშე გერმანიის უსიტყვო კაპიტულაციას. მომდევნო დღეს [[ბერლინ-კარლსჰორტი|ბერლინ-კარლსჰორტში]] იგივე გააკეთა ოღონდ ამჯერად [[სსრკ]]-ის წინაშე გენერალ-ფელდმარშალმა [[კაიტელი, ვილჰელმ|ვილჰელმ კაიტეკმა]]. [[9მაისი|9 მაისს]] გერმანიის სრული კაპიტულაცია ძალაში შევიდა. მიუხედავად კაპიტულაცია გერმანელთა ხელში იყო ფრანგული ქალაქები: [[ბრესტი (საფრანგეთი)|ბრესტი]], [[ლა-როშელი]], [[ლორიანი]] და [[სენ-ნაზერი]], ასევე ავსტრიის ნაწილი, [[შლეზვიგ-ჰოლშტაინი]] და [[ბოჰემია]]. ამ უკანასკნელიდან 2 მილიონმა ჯარისკაცმა გაასწრო [[წითელი არმია|წითელი არმიის]] მოსვლას და დასავლელ მოკავშირეებს ჩაბარდა ტყვედ. === მეორე მსოფლიო ომის მეხუთე პერიოდი (9 მაისი - 2 სექტემბერი 1945) === [[ფაილი:Bundesarchiv Bild 183-R86965, Potsdamer Konferenz, Gruppenbild.jpg|thumb|150px]] [[ფაილი:Nagasakibomb.jpg|thumb|left|150px|ატომური ბომბი ნაგასაკიში]] აგრესიულ სახელმწიფოთა კოალიციიდან, რომელმაც მეორე მსოფლიო ომი გააჩაღა, 1945 მაისში [[ბრძოლა]]ს მხოლოდ იაპონია განაგრძობდა. 17 ივლისიდან - 2 აგვისტომდე შედგა სსრკ-ის (დელეგაციის მეთაური [[სტალინი, იოსებ|ი. სტალინი]]), აშშ-ის (დელეგაციის მეთაური [[ტრუმენი, ჰარი|ჰ. ტრუმენი]]) და დიდი ბრიტანეთის (დელეგაციის მეთაური [[ჩერჩილი, უინსტონ|უ. ჩერჩილი]], 28 ივლისიდან — [[ეტლი, კლემენტ|კ. ეტლი]]) მთავრობათა მეთაურების [[პოტსდამის კონფერენცია 1945]] ([[1945]]), მიიღეს გადაწყვეტილება გერმანიის დემილიტარიზაციის, დენაციფიკაციისა და დემოკრატიული გარდაქმნის შესახებ. დიდი ბრიტანეთის, აშშ-ისა და ჩინეთის მთავრობებმა წაუყენეს იაპონიას კაპიტულაციის კონკრეტული პირობები, რომლებიც იაპონიის მთავრობამ უარყო, სსრკ-მა, რომელმაც 1945 აპრილში მოახდინა სსრკ-იაპონიის ნეიტრალიტეტის შესახებ პაქტის დენონსირება, დაადასტურა მზადყოფნა ჩაბმულიყო ომში იაპონიის წინააღმდეგ. [[6 აგვისტო]]სა და [[9 აგვისტო]]ს [[აშშ|აშშ-მა]] [[ატომური ბომბი|ატომური ბომბები]] [[ჰიროსიმას და ნაგასაკის ატომური დაბომბვა|ჩამოაგდო]] [[ჰიროსიმა]]სა და [[ნაგასაკი]]ში, რის შედეგადაც დაიხოცა და დასახიჩრდა 1/4 მლნ-მდე მშვიდობიანი მცხოვრები. 8 აგვისტოს სსრკ-მა ომი გამოუცხადა იაპონიას. 9 აგვისტოს საბჭოთა [[შეიარაღებული ძალები|შეიარაღებულმა ძალებმა]] დაიწყეს საომარი მოქმედება [[მანჯურია|მანჯურიაში]] განლაგებული იაპონელთა [[კვანტუნის არმია|კვანტუნის არმიის]] (1,2 მლნ. კაცი) წინააღმდეგ. 10 აგვისტოს იაპონიის წინააღმდეგ ომში ჩაება [[მონღოლეთი|მონღოლეთის სახალხო რესპუბლიკაც]]. საბჭოთა ჯარებმა სწრაფი შეტევით მოკლე დროში გაანადგურეს [[კვანტუნის არმია]] და გაათავისუფლეს ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთის ჩინეთის ნაწილი, ჩრდილოეთ კორეა, კუნძული [[სახალინი]] და [[კურილიის კუნძულები|კურილიის]] კუნძულები. გათავისუფლებული მანჯურია ეკონომიკურად ჩინეთის ერთ-ერთი ყველაზე განვითარებული რაიონი, გადაიქცა ჩინეთის რევ. ძალების სამხედრო-სტრატეგიულ პლაცდარმად. იაპონიის უსიტყვო კაპიტულაციით [[1945]] წლის [[2 სექტემბერი|2 სექტემბერს]] დასრულდა მეორე მსოფლიო ომი. === მეორე მსოფლიო ომის შედეგები === მეორე მსოფლიო ომმა უდიდესი გავლენა იქონია კაცობრიობის ბედზე. გერმანია, იტალია და იაპონია გარკვეული ხნით გამოეთიშნენ მსოფლიოს, როგორც ძლიერი სახელმწიფოები. [[ევროპა]]ში გადამწყვეტი როლი აშშ-ს და მსოფლიოში ახლად გაბატონებულ სსრკ-ს ჰქონდათ მას შემდეგ, რაც 1940 გერმანიამ საფრანგეთი დაიპყრო, ხოლო დიდი ბრიტანეთი უძლური იყო დაემარცხებინა გერმანია. [[ომი|ომში]] მონაწილეობდა 72 [[სახელმწიფო]] (დედამიწის მოსახლეობის 80 %). ბრძოლები მიმდინარეობდა 40 სახელმწიფოს ტერიტორიაზე. [[შეიარაღებული ძალები|შეიარაღებულ ძალებში]] მობილიზებულ იქნა 110 მლნ. კაცი. დაიღუპა 62 მლნ. კაცი (სსრკ — 27 მლნ., გერმანია — 5,25 მლნ., [[პოლონეთი]] — 4,5-6 მლნ., იუგოსლავია — 1,7 მლნ., იაპონია — 1,8 მლნ., აშშ — 318 000, დიდი ბრიტანეთი — 386 000, საფრანგეთი — 810 000, იტალია — 330 000, რუმინეთი — 378 000, უნგრეთი — 420 000, ფინეთი — 84 000), სამხედრო ხარჯები და ზარალი 4 ტრილიონ დოლარს შეადგენდა. ომს თან სდევდა საშინელი ნგრევა. განადგურდა ათიათასობით [[ქალაქი]] და [[სოფელი]], უბედურება თავს დაატყდა ათეულობით მლნ. ადამიანს. ამ ომში საბოლოოდ განადგურდა [[ნაციზმი]] და [[ფაშიზმი]], როგორც საერთაშორისო იმპერიალიზმის დამკვრელი ძალა. ანტიჰიტლერული [[კოალიცია|კოალიციის]] გადამწყვეტმა გამარჯვებამ ხელი შეუწყო რევოლუციურ გარდაქმნებს მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში. მეორე მსოფლიო ომის შედეგებმა გაადვილა და დააჩქარა მთელ რიგ ქვეყნებში სახალხო-დემოკრატიული და სოციალისტური რევოლუციების გამარჯვება. დამყარდა მსოფლიოში ახალი პოლიტიკური და სამართლებრივი წესრიგი. მეორე მსოფლიო ომი წარმოადგენს უდიდეს ეტაპს სამხედრო ხელოვნების განვითარების ისტორიაში. == მნიშვნელოვანი მოვლენები == '''[[1939]] წ''' * [[23 აგვისტო]] — „მოლოტოვ-რიბენტროპის“ ზავი. * [[1 სექტემბერი]] — გერმანიის თავდასხვა პოლონეთზე. * [[3 სექტემბერი]] — გერმანიას ომი გამოუცხადა ინგლისმა და საფრანგეთმა. * [[16 სექტემბერი]] — ნაცისტებმა ალყა შემოარტყეს ვარშავას. * [[17 სექტემბერი]] — „[[უცნაური ომი]]“ საფრანგეთ-ინგლისისა გერმანიასთან. * [[მარტი]] — გერმანიამ დაიპყრო ჩეხოსლოვაკიის დარჩენილი ნაწილი. * [[22 მარტი]] — გერმანიამ დაიკავა ლიტვის კუთვნილი ქალაქი მემელი. * [[2 ოქტომბერი]] — პოლონეთის არმიის დარჩენილმა ნაწილმა იარაღი დაყარა. * გერმანიასა და იტალიას შორის დაიდო ახალი ხელშეკრულება ურთიერთობების შესახებ. '''[[1940]] წ''' * [[9 აპრილი]] — გერმანელები შეიჭრნენ დანიასა და ნორვეგიაში. * [[10 მაისი]] — გერმანიის საფრანგეთზე თავდასხმა. * [[24 ივნისი]]: [[საფრანგეთი|საფრანგეთსა]] და [[იტალია]]ს შორის ზავი დაიდო. * [[აგვისტო]] — ლიტვა, ლატვია და ესტონეთი იძულებით შევიდა საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში. * სსრკ-მ რუმინეთისგან წაართვა ბესარაბია და ბუკოვინა. '''[[1941]] წ''' * [[აპრილი]] — გერმანიის ბულგარეთზე თავდასხმა. * [[7 დეკემბერი]] — იაპონიამ დაარტყა ამერიკას. * [[მარტი]] — აშშ-ს კონგრესმა მიიღო კანონი ლენდ-ლიზის შესახებ. * გერმანიის რუსეთზე თავდასხმა. '''[[1942]] წ''' * [[1 იანვარი]] — მოხდა ტერიტორიების განაწილება. * 26 ქვეყნის გაერთიანება. * ომის ძირეული გარდატეხა. '''[[1943]] წ''' * [[5 ივლისი]] ბრძოლები კურსკის შვერილზე დაიწყო გერმანელთა შეტევით. * [[ივლისი]] ინგლის-აშშ ჯარებმა დაამარცხეს იტალია-გერმანიის ძალები ჩრდილოეთ აფრიკაში. * [[დეკემბერი]] — ირანის დედაქალაქ თეირანში შეიკრიბნენ ანტიჰიტლერულ კოალიციაში გაერთიანებული სამი ძირითადი ქვეყნის, აშშ, სსრკ და დიდი ბრიტანეთის ლიდერები — ფ. რუზველტი, ი. სტალინი და უ. ჩერჩილი. '''[[1944]] წ''' * [[18 აგვისტო]] — საფრანგეთის წინააღმდეგობის მოძრაობამ დაიწყო ანტინაცისტური აჯანყება პარიზში. * შეთქმულება მოაწყეს ჰიტლერის წინააღმდეგ. * ზაფხულისათვის საბჭოთა არმიამ გაათავისუფლა მტრის მიერ ოკუპირებული ტერიტორიების 3/4 ნაწილი. '''[[1945]] წ''' * [[იანვარი]] — შეტევაზე გადასული საბჭოთა ძალები შევიდნენ გერმანიის ტერიტორიაზე. * [[8 მაისი]] — გერმანიის კაპიტულაცია. * [[9 მაისი]] — [[დიდი სამამულო ომი]]ს დასასრული. * [[2 სექტემბერი]] — იაპონიის კაპიტულაცია, მეორე მსოფლიო ომის დასასრული. == ლიტერატურა == {{ქსე|6|583|სიმონიძე გ.}} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.archives.gov/research/ww2/photos/#germany მეორე მსოფლიო ომის სურათები] * [https://www.youtube.com/watch?v=WOVEy1tC7nk მეორე მსოფლიო ომი ევროპაში — ყოველი დღე] // [[YouTube]] * [https://www.youtube.com/watch?v=6_1rzp2YVxQ მეორე მსოფლიო ომი წყნარ ოკეანეში — ყოველი დღე] * [https://www.youtube.com/watch?v=1e_AZ3j2LbY მეორე მსოფლიო ომი წყნარ ოკეანეში და ევროპაში — ყოველი დღე] // [[YouTube]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{პორტალი ომი}} {{ყოფილი რჩეული}} [[კატეგორია:მეორე მსოფლიო ომი|*]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ომები]] [[კატეგორია:1939 წლის კონფლიქტები]] i59df9t5dgqw9ox8traevnnhpg1j1jb მიშელ პლატინი 0 7070 4402802 4361774 2022-08-02T19:09:37Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია |სახელი = მიშელ პლატინი |სურათი = Michel Platini en 1978, 'Argentina 78', Panini figurina n°90.jpg |სურათის ზომა = 250 პქ |წარწერა = |სრული სახელი = მიშელ ფრანსუა პლატინი |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1955|06|21}} |დაბადების ადგილი = [[მერტი და მოზელი|ჟეფი]], [[საფრანგეთი]] |გარდაცვალების თარიღი = |გარდაცვალების ადგილი = |სიმაღლე = 179 სმ. |პოზიცია = [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]] |მიმდინარე კლუბი = |ახალგაზრდული წელი1 = 1966–1972 |ახალგაზრდული კლუბი1 = ჟეფი |წელი1 = 1972–1979 |კლუბი1 = [[ნანსი (საფეხბურთო კლუბი)|ნანსი]] |მატჩი1 = 181 |გოლი1 = 98 |წელი2 = 1979–1982 |კლუბი2 = [[სენტ-ეტიენი (საფეხბურთო კლუბი)|სენტ-ეტიენი]] |მატჩი2 = 104 |გოლი2 = 58 |წელი3 = 1982–1987 |კლუბი3 = [[იუვენტუსი (ტურინი)|იუვენტუსი]] |მატჩი3 = 147 |გოლი3 = 68 |სულ მატჩი = 432 |სულ გოლი = 224 |ეროვნული წელი1 = 1976–1987 |ეროვნული წელი2 = 1988 |ეროვნული ნაკრები1 = [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთი]] |ეროვნული ნაკრები2 = [[ქუვეითის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ქუვეითი]] |ეროვნული მატჩი1 = 72 |ეროვნული მატჩი2 = 1 |ეროვნული გოლი1 = 41 |ეროვნული გოლი2 = 0 |მედლის თარგები = |გაწვრთნის წელი1 = 1988–1992 |გაწვრთნილი კლუბი1 = [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთი]] }} '''მიშელ ფრანსუა პლატინი''' ({{lang-fr|Michel François Platini}}; დ. [[21 ივნისი]] [[1955]], ჟეფი, [[ლოთარინგია]], [[საფრანგეთი]]) — [[ფრანგები|ფრანგი]] [[ფეხბურთელი]], [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]]. სხვადასხვა დროს იცავდა [[ნანსი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნანსის“]], [[სენტ-ეტიენი (საფეხბურთო კლუბი)|„სენტ-ეტიენის“]], [[იუვენტუსი (საფეხბურთო კლუბი)|„იუვენტუსისა“]] და [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთის ეროვნული ნაკრების]] ღირსებას. [[საფრანგეთის საფეხბურთო თასი|საფრანგეთის თასის]] მფლობელი (1978) [[ნანსი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნანსის“]] შემადგენლობაში. [[საფრანგეთის ლიგა 1|საფრანგეთის ჩემპიონი]] (1981) და [[საფრანგეთის საფეხბურთო თასი|საფრანგეთის თასის]] ორგზის ფინალისტი (1981, 1982) [[სენტ-ეტიენი (საფეხბურთო კლუბი)|„სენტ-ეტიენის“]] შემადგენლობაში. [[იტალიის სერია A|იტალიის]] ორგზის ჩემპიონი (1984, 1986) და [[იტალიის საფეხბურთო თასი|იტალიის თასის]] მფლობელი (1983), [[უეფა-ს თასების მფლობელთა თასი|თასების მფლობელთა თასისა]] (1984) და [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს მფლობელი (1984), [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|ევროპის ჩემპიონთა თასის]] მფლობელი (1985), ფინალისტი (1983) და [[საკონტინენტთაშორისო თასი (ფეხბურთი)|საკონტინენტთაშორისო თასის]] მფლობელი (1985) [[იუვენტუსი (საფეხბურთო კლუბი)|„იუვენტუსის“]] შემადგენლობაში. [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1984|1984 წლის ევროპის ჩემპიონი]] და [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1986|1986 წლის მექსიკის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ბრინჯაოს პრიზიორი [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთის ეროვნული ნაკრების]] შემადგენლობაში. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978|1978 წლის არგენტინის მსოფლიო ჩემპიონატისა]] და [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982 წლის ესპანეთის მსოფლიო ჩემპიონატის]] მონაწილე. მსოფლიოს ერთ-ერთი უდიდესი ფეხბურთელი სპორტის ამ სახეობის არსებობის ისტორიაში. როგორც ევროპის საუკეთესო მოთამაშე სამჯერ გახდა [[ოქროს ბურთი]]ს მფლობელი (1983, 1984, 1985). საფრანგეთის ფეხბურთის ისტორიაში იგი ერთადერთია, ვინც სამჯერ შეძლო ამ საპატიო ტიტულისა და პრიზის მოპოვება.<ref>[[ფიფა|FIFA]] (17 ნოემბერი, 2014). [http://www.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=28528/profile.html Elegance and intelligence personified in blue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180305155211/http://www.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=28528/profile.html |date=2018-03-05 }}. He never did win the FIFA World Cup™, the ultimate prize for a footballer. In fact, it is the only trophy missing from Platini's impressive trophy cabinet, but that surely does not detract from his status as a footballing legend. His technical ability, reading of the game and amazing ruthlessness in front of goal made him one of the game's all-time greats. [http://www.fifa.com ''FIFA.com'']. წაკითხვის თარიღი: 21 ივლისი, 2018.</ref><ref>FIFA.com (4 აპრილი, 2019). Classic player : Michel Platini. Michel Platini, capitaine de l'équipe de France salue son adversaire Ruud Krol, le 18 novembre 1981 au Parc des Princes à Paris, en match qualificatif pour la coupe du monde. La France remportera le match 2-0. [http://www.fifa.com ''FIFA.com'']. წაკითხვის თარიღი: 4 მაისი, 2019.</ref> [[France Football]]-ის მიერ ჩატარებული გამოკითხვის შედეგად მიშელ პლატინი საფრანგეთის ასწლეულის ფეხბურთელად დასახელდა.<ref>Erik Garin and José Luis Pierrend (18 იანვარი, 2018). [http://www.rsssf.com/miscellaneous/franpoy.html French Player of the Century]. ფრანგული ყოველკვირეული სპორტული ჟურნალის [[France Football]]-ის ინიციატივით ჩატარდა გამოკითხვა, რომელშიც მონაწილეობა მიიღო 1958–1999 წლების პერიოდში საფრანგეთის წლის საუკეთესო მოთამაშედ აღიარებულმა {{Tooltip|ყველა|ჟან-ფრანსუა ლარიოს გარდა (Jean-François Larios), რომელთან დაკავშირებაც გარკვეული მიზეზების გამო ვერ მოხერხდა.|}} ფეხბურთელმა. მათ უნდა დაესახელებინათ ასწლეულის ფრანგი ფეხბურთელი, ასწლეულის ფრანგი მწვრთნელი და ასწლეულის ფრანგული გუნდი. გამოკითხვის შედეგად ასწლეულის ფეხბურთელად მიშელ პლატინი დასახელდა, მეორეზე [[ზინედინ ზიდანი]] გავიდა, ხოლო მესამეზე — [[რაიმონ კოპა]]. გამოკითხული 34 ფეხბურთელიდან 22-მა — ასწლეულის ფეხბურთელად პლატინი დაასახელა, ცხრამ — ზიდანი, ხოლო სამმა — კოპა. Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. [http://www.rsssf.com ''RSSSF'']. წაკითხვის თარიღი: 21 ივლისი, 2018.</ref> [[უეფა]]-ს პრეზიდენტი [[2007]]–[[2015]] წლებში. == ბიოგრაფია == [[მარადონა|მარადონას]] შემდეგ პლატინი ყოველთვის ითვლებოდა [[1980-იანები]]ს ერთ-ერთ საუკეთესო ფეხბურთელად. მისი პირველი კლუბი იყო [[ნანსი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნანსი“]]. [[ნანსი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნანსიში“]] კარგი თამაშის შემდეგ გადავიდა [[სენტ-ეტიენი (საფეხბურთო კლუბი)|„სენტ-ეტიენში“]] სადაც მოიპოვა საფრანგეთის ჩემპიონის ტიტული, შემდეგ შეამჩნია იტალიურმა კლუბმა [[იუვენტუსი (ტურინი)|„იუვენტუსმა“]] და გადაიბირა. პლატინიმ თავი გამოიჩინა ტექნიკითა და ჯარიმის შესრულებით. ის იყო [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთის ეროვნული ნაკრების]] კაპიტანი. მისი დამსახურებით საფრანგეთი გახდა ევროპის ჩემპიონი [[1984]] წელს, სადაც 5 თამაშში გაიტანა 9 გოლი. [[File:1978 FIFA World Cup - Italy v France - Giancarlo Antognoni shooting.jpg|thumb|267პქ|<center>[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978|არგენტინის მუნდიალზე]]. პლატინი – მარჯვნიდან პირველი. 2 ივნისი, 1978</center>]] [[File:Ioan Igna.jpg|thumb|267პქ|<center>[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1986|მექსიკის მუნდიალზე]]. მსაჯი იოან იგნა და პლატინი. 21 ივნისი, 1986</center>]] {{ინფოდაფა ლიდერი | სახელი = მიშელ პლატინი<br /> | სურათი= Michel Platini 2010.jpg | სურათის ზომა =250px | წარწერა სურათის ქვეშ=მიშელ პლატინი – [[უეფა]]-ს პრეზიდენტი. 14 ოქტომბერი, 2010 | ხელმოწერა = |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1955|06|21}} |დაბადების ადგილი = [[მერტი და მოზელი|ჟეფი]], [[საფრანგეთი]] | გარდაცვალების თარიღი = | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა = [[საფრანგეთი]] | ეროვნება = | საარჩევნო ოლქი = | მეუღლე = | შვილები= | მამაკაცი = | პროფესია = | საქმიანობა = | რელიგია = | პარტია = | ვებ-საიტი= | რიგი = [[უეფა]]ს მე-6 პრეზიდენტი | თანამდებობა დაიკავა = [[4 ივნისი]], [[2007]] | თანამდებობა დატოვა = [[9 ოქტომბერი]], [[2015]] | წინამორბედი= [[ლენარტ იუჰანსონი]] | მემკვიდრე = [[ხოსე მარია ვილიარი]] | ვიცე-პრეზიდენტი = | მონარქი = | პრეზიდენტი = | კანცლერი = | პრემიერ-მინისტრი = }} === სანაკრებო კარიერა === 1976–1987 წლებში [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები]]ს შემადგენლობაში 72 მატჩი ითამაშა და 41 გოლი გაიტანა. ==== სანაკრებო სტატისტიკა ==== {{Football player national team statistics|FRA}} |- |1976||5||4 |- |1977||7||2 |- |1978||6||4 |- |1979||4||2 |- |1980||6||5 |- |1981||4||2 |- |1982||10||4 |- |1983||4||1 |- |1984||10||13 |- |1985||6||2 |- |1986||9||2 |- |1987||1||0 |- !ჯამში||72||41 |} === მსოფლიო ჩემპიონატებზე === პლატინიმ მსოფლიო ჩემპიონატების 14 შეხვედრაში მიიღო მონაწილეობა და 5 გოლი გაიტანა.<ref>[[ფიფა|FIFA]]. [http://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/index.html მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161118234101/http://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/index.html |date=2016-11-18 }}. მატჩები; გუნდები; სტატისტიკა. [http://www.fifa.com ''FIFA.com'']. წაკითხვის თარიღი: 21 ივლისი, 2018.</ref><ref>[[ფიფა|FIFA]]. [http://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/index.html მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161118233742/http://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/index.html |date=2016-11-18 }}. მატჩები; გუნდები; სტატისტიკა. [http://www.fifa.com ''FIFA.com'']. წაკითხვის თარიღი: 21 ივლისი, 2018.</ref><ref>[[ფიფა|FIFA]]. [http://www.fifa.com/worldcup/archive/mexico1986/index.html მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1986] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131210112952/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition%3D68/awards/index.html |date=2013-12-10 }}. მატჩები; გუნდები; სტატისტიკა. [http://www.fifa.com ''FIFA.com'']. წაკითხვის თარიღი: 21 ივლისი, 2018.</ref><ref>Player Profile for Michel Platini in the Soccer World Cups. [http://www.thesoccerworldcups.com/players/michel_platini.php Michel Platini in the World Cups]. Information about Michel Platini and his performace in the FIFA Soccer World Cup. Profile with general and detailed stats and data that include National Team, total games, goals and cards and full list of matches played. [http://www.thesoccerworldcups.com/ ''The Soccer World Cups.com'']. წაკითხვის თარიღი: 12 იანვარი, 2019.</ref> {| class="wikitable" |- ! {{Tooltip|<sup>ჩემპ.</sup>|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი}} !! {{Tooltip|<sup>მასპინძელი</sup>|მსოფლიო ჩემპიონატის მასპინძელი ქვეყანა}} !! {{Tooltip|<sup>№</sup>|საფეხბურთო მაისურის ნომერი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} !! {{Tooltip|<sup>პოზიცია</sup>|სათამაშო პოზიცია მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} !! {{Tooltip|<sup>შ</sup>|ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} !! {{Tooltip|<sup>ბ</sup>|გატანილი ბურთების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} !! {{Tooltip|<sup>მ</sup>|მოგება}} !! {{Tooltip|<sup>ფ</sup>|ფრე}} !! {{Tooltip|<sup>წ</sup>|წაგება}} !! {{Tooltip|<sup>შედეგი</sup>|ეროვნული გუნდის მიერ მიღწეული შედეგი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} |- | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978|1978]] || {{ARG}} || {{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|15]] || [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]] || 3 || 1 || 1 || 0 || 2 || [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978|<center>ჯგუფური ეტაპი</center>]] |- | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982]] || {{ESP}} || {{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]] || 5 || 2 || 2 || 2 || 1 || [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|<center>მეოთხე ადგილი</center>]] |- | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1986|1986]] || {{MEX}} || {{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]] || 6 || 2 || 3 || 2 || 1 || bgcolor=Goldenrod|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1986|<center>მესამე ადგილი</center>]] |} ==მიღწევები== ===საკლუბო=== ; {{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[ნანსი (საფეხბურთო კლუბი)|ნანსი]] ; [[საფრანგეთის საფეხბურთო თასი|საფრანგეთის თასი]] * თასის მფლობელი: 1977–78 <ref>[http://www.pari-et-gagne.com/joueur/michel_platini.html Michel Platini (AS Nancy Lorraine) Coupe de France 1977–78]. Coupe de France: Vainqueur (1): 1977/78 (AS Nancy Lorraine). [http://www.pari-et-gagne.com ''pari-et-gagne.com'']. წაკითხვის თარიღი: 22 ივლისი, 2018.</ref> ; {{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[სენტ-ეტიენი (საფეხბურთო კლუბი)|სენტ-ეტიენი]] ; [[საფრანგეთის ლიგა 1|საფრანგეთის ჩემპიონატი]] * ჩემპიონი: 1980–81 <ref>[http://www.pari-et-gagne.com/joueur/michel_platini.html Michel Platini (AS Saint-Etienne) 1980–81]. Championnat de Ligue 1 / Division 1: Champion (1): 1980/81 (AS Saint-Etienne). [http://www.pari-et-gagne.com ''pari-et-gagne.com'']. წაკითხვის თარიღი: 22 ივლისი, 2018.</ref> * ვიცე-ჩემპიონი: 1981–82 <ref>[http://www.pari-et-gagne.com/joueur/michel_platini.html Michel Platini (AS Saint-Etienne) 1981–82]. Championnat de Ligue 1 / Division 1: Vice-champion (1): 1981/82 (AS Saint-Etienne). [http://www.pari-et-gagne.com ''pari-et-gagne.com'']. წაკითხვის თარიღი: 22 ივლისი, 2018.</ref> ; [[საფრანგეთის საფეხბურთო თასი|საფრანგეთის თასი]] * ფინალისტი (2): 1980–81, 1981–82 <ref>[http://www.pari-et-gagne.com/joueur/michel_platini.html Michel Platini (AS Saint-Etienne) Coupe de France 1981, 1982]. Coupe de France: Finaliste (2): 1980/81, 1981/82 (AS Saint-Etienne). [http://www.pari-et-gagne.com ''pari-et-gagne.com'']. წაკითხვის თარიღი: 22 ივლისი, 2018.</ref> ; {{დროშანიშანი|იტალია}} [[იუვენტუსი (ტურინი)|იუვენტუსი]] ; [[იტალიის სერია A|იტალიის ჩემპიონატი]] * ჩემპიონი (2): 1983–84, 1985–86 <ref>[http://www.pari-et-gagne.com/joueur/michel_platini.html Michel Platini (Juventus Turin) 1984, 1986]. Championnat d'Italie de Serie A / Division 1: Champion (2): 1983/84, 1985/86 (Juventus Turin). [http://www.pari-et-gagne.com ''pari-et-gagne.com'']. წაკითხვის თარიღი: 22 ივლისი, 2018.</ref> * ვიცე-ჩემპიონი (2): 1982–83, 1986–87 <ref>[http://www.pari-et-gagne.com/joueur/michel_platini.html Michel Platini (Juventus Turin) 1983, 1987]. Championnat d'Italie de Serie A / Division 1: Vice-champion (2): 1982/83, 1986/87 (Juventus Turin). [http://www.pari-et-gagne.com ''pari-et-gagne.com'']. წაკითხვის თარიღი: 22 ივლისი, 2018.</ref> ; [[იტალიის საფეხბურთო თასი|იტალიის თასი]] * თასის მფლობელი: 1982–83 ; [[უეფა-ს თასების მფლობელთა თასი|თასების მფლობელთა თასი]] * თასის მფლობელი: 1983–84 ; [[უეფა-ს სუპერთასი]] * თასის მფლობელი: 1984 ; [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|ევროპის ჩემპიონთა თასი]] * თასის მფლობელი: 1984–85 * ფინალისტი: 1982–83 ; [[საკონტინენტთაშორისო თასი (ფეხბურთი)|საკონტინენტთაშორისო თასი]] * თასის მფლობელი: 1985 === სანაკრებო === ; {{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთი]] ; [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი|ევროპის ჩემპიონატი]] * ჩემპიონი: [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1984|1984]] <ref>{{cite web|last=Shemilt |first=Stephan|url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/17984239 |title=BBC Sport – Euro 1984: Euro 1984: Michel Platini at his peak inspires France |publisher=BBC.co.uk |date=12 მაისი, 2012 |accessdate=24 ივლისი, 2018}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/euro_2004/history/3083327.stm |title=BBC SPORT &#124; Football &#124; Euro 2004 &#124; History &#124; France 1984 |publisher=BBC News |date=17 მაისი, 2004 |accessdate=24 ივლისი, 2018}}</ref><ref>{{cite news |title=EURO 1984 team of the tournament |url=http://www.uefa.com/uefaeuro/history/memories/newsid=1624382.html|work=Union of European Football Associations |accessdate=24 ივლისი, 2018}}</ref><ref>{{cite news |title=Platini fires France to glory on home soil |url=http://www.uefa.com/uefaeuro/season=1984/matches/round=204/match=3463/postmatch/report/index.html |publisher=UEFA |accessdate=24 ივლისი, 2018}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.uefa.com/uefaeuro/season=1984/index.html|title=1984 UEFA European Championship|website=uefa.com |publisher=Union of European Football Associations |accessdate=24 ივლისი, 2018}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.euro2000.org/en/replay/1984/fraesp/0,1068,,00.html |title=European Football Championship 1984 |publisher=UEFA |date=11 მაისი, 2000 |accessdate=24 ივლისი, 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20000817032112/http://www.euro2000.org/en/replay/1984/fraesp/0,1068,,00.html |archivedate=2000-08-17 }}</ref> ; არტემიო ფრანკის თასი * თასის მფლობელი: 1985 ; [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატი]] * მე-3 ადგილი: [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1986|1986]] * მე-4 ადგილი: [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982]] === ინდივიდუალური === * XX საუკუნის 100 საუკეთესო ფეხბურთელი [[Placar]]-ის ვერსიით: 1999 <ref>[http://www.rsssf.com/miscellaneous/best-x-players-of-y.html#placar100 Placar's 100 Craques do Século] · In November 1999, Placar (Brazil) published a list of the best 100 players of all time, ranked from 1 to 100 · 23 დეკემბერი, 2015. ''Karel Stokkermans for the'' [http://www.rsssf.com ''Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation'']. წაკითხვის თარიღი: 1 სექტემბერი, 2019.</ref> * ყველა დროის 100 უდიდესი ფეხბურთელი World Soccer-ის ვერსიით: 1999 ; [[საფრანგეთის ლიგა 1|საფრანგეთის წლის საუკეთესო ფეხბურთელი]] * [[France Football]]-ის ვერსიით ** პირველი ადგილი (2): 1976, 1977 <ref>Erik Garin and José Luis Pierrend (18 იანვარი, 2018). [http://www.rsssf.com/miscellaneous/franpoy.html France – Footballer of the Year]. Elected by the magazine France-Football. The award is for the calendar year and not for the season. Apparently since some year in the 90’s any French player is eligible no matter where he plays. Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. [http://www.rsssf.com ''RSSSF'']. წაკითხვის თარიღი: 21 ივლისი, 2018.</ref> ; საფრანგეთის წლის საუკეთესო სპორტსმენი * გაზეთ „ეკიპის“ ვერსიით ** პირველი ადგილი: 1977 ; ევროპის წლის საუკეთესო ფეხბურთელი * [[France Football|Ballon d'Or]] ** [[ოქროს ბურთი]] (3): 1983, 1984, 1985 <ref>Rob Moore and Karel Stokkermans (14 დეკემბერი, 2017). [http://www.rsssf.com/miscellaneous/europa-poy.html European Footballer of the Year ("Ballon d'Or")]. Since 1956 the bi-weekly (formerly weekly) French magazine France Football awards the "Ballon d'Or" for the best European Footballer of the calendar year. Only players from European clubs are eligible. Until 1994 any player from an European National Team was eligible; since 1995 any player from a European club (regardless of his nationality) is eligible but he must also be part of a preliminary list of 50 players established by France Football. Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. [http://www.rsssf.com ''RSSSF'']. წაკითხვის თარიღი: 21 ივლისი, 2018.</ref> ** [[ოქროს ბურთი|ბრინჯაოს ბურთი]] (2): 1977, 1980 <ref>José Luis Pierrend (1 მაისი, 2005). [http://www.rsssf.com/miscellaneous/europa-poy77.html European Footballer of the Year ("Ballon d'Or") 1977]. The results of this voting were published on France Football # 1655 (27 December 1977). There were 25 voters, from Austria, Belgium, Bulgaria, Czechoslovakia, Denmark, East Germany, England, Finland, France, Greece, Hungary, Italy, Luxembourg, the Netherlands, Norway, Poland, Portugal, Republic of Ireland, Romania, Soviet Union, Spain, Sweden, Switzerland, Turkey, West Germany and Yugoslavia. 1. Allan Simonsen (Denmark, Borussia M’Gladbach). Total Number of Points – 74; 2. Kevin Keegan (England, Hamburger SV). Total Number of Points – 71; 3. Michel Platini (France, AS Nancy). Total Number of Points – 70. Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. [http://www.rsssf.com ''RSSSF'']. წაკითხვის თარიღი: 21 ივლისი, 2018.</ref> * [[Onze d'Or]] ** [[Onze d'Or|ოქროს ბურთი]] (3): 1983, 1984, 1985 ** [[Onze d'Or|ვერცხლის ბურთი]]: 1977 <ref>José Luis Pierrend (14 დეკემბერი, 2017). [http://www.rsssf.com/miscellaneous/onze-awards.html "Onze Mondial" Awards (Onze d'Or 1977)]. Since 1976, the French magazine "Onze Mondial" (originally Onze, changed name 1989) hands out awards at the end of the year. The readers select the "Onze de Onze" (an ideal team of the season) and among those players they choose the top-3 receiving, respectively, the Onze d'Or, Onze d'Argent and Onze de Bronze. Any player in a European league is eligible. Onze d'Or winners 1977 – Kevin Keegan (Onze d'Or); Michel Platini (Onze d'Argent); Allan Simonsen (Onze de Bronze). Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. [http://www.rsssf.com ''RSSSF'']. წაკითხვის თარიღი: 21 ივლისი, 2018.</ref> * [[საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტი|IOC]] ** პირველი ადგილი (2): 1984, 1985 <ref>Володимир Баняс (25 აგვისტო, 2015). [http://footballgreatones.files.wordpress.com/2017/06/ksuf-92.pdf Найкращий футболісти Європи по сезонах] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170823170312/https://footballgreatones.files.wordpress.com/2017/06/ksuf-92.pdf |date=2017-08-23 }}. Футболіст № 1 сезону: опитування МОК. 1983/84 – М. Платіні (Франція; «Ювентус»); А. Жиресс (Франція; «Бордо»); Я. Раш (Англія; «Ліверпуль»). Український футбол (2015). №60 (3026). [http://ukrfootball.ua/ ''ukrfootball.ua''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180719234058/http://www.ukrfootball.ua/ |date=2018-07-19 }}. წაკითხვის თარიღი: 21 ივლისი, 2018.</ref><ref>Володимир Баняс (25 აგვისტო, 2015). [http://footballgreatones.files.wordpress.com/2017/06/ksuf-92.pdf Найкращий футболісти Європи по сезонах] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170823170312/https://footballgreatones.files.wordpress.com/2017/06/ksuf-92.pdf |date=2017-08-23 }}. Футболіст № 1 сезону: опитування МОК. 1984/85 – М. Платіні (Франція; «Ювентус»); П. Ельк’єр-Ларсен (Данія; «Верона»); Г. П. Брігель (ФРН; «Верона»). Український футбол (2015). №60 (3026). [http://ukrfootball.ua/ ''ukrfootball.ua''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180719234058/http://www.ukrfootball.ua/ |date=2018-07-19 }}. წაკითხვის თარიღი: 21 ივლისი, 2018.</ref> ; მსოფლიოს წლის საუკეთესო ფეხბურთელი * World Soccer-ის ვერსიით ** პირველი ადგილი (2): 1984, 1985 ; [[ფიფა|ფიფა 100]] * ასეულის წევრი: 2004 <ref>[[The Guardian]] (4 მარტი, 2004). [http://www.theguardian.com/football/2004/mar/04/newsstory.sport15 The FIFA 100]. FIFA today published Pele's list of the 100 greatest living footballers. Compiled to mark the 100th anniversary of the Fifa's foundation, the list is so good it actually contains 125 names. [http://www.theguardian.com/ ''theguardian.com'']. წაკითხვის თარიღი: 22 ივლისი, 2018.</ref> ; საფრანგეთის ასწლეულის ფეხბურთელი * [[France Football]]-ის ვერსიით ** პირველი ადგილი: 2000 <ref>Erik Garin and José Luis Pierrend (18 იანვარი, 2018). [http://www.rsssf.com/miscellaneous/franpoy.html French Player of the Century]. 1. Michel Platini – 143 pts.; 2. Zinédine Zidane – 121pts.; 3. Raymond Kopa – 88pts. The French magazine France-Football consulted 34 former "French Footballer of the Year" (1963–99) or "Etoile d'Or" (1958–62) to elect the French Player of the Century, the French Trainer of the Century and the French Team of the Century. All former winners have voted except Jean-François Larios which was impossible to reach. France Football journalist Gérard Ernault has voted. Each of the 34 voters choose 5 players: 5 points for the 1st place, 4 points for 2nd, 3 points for 3rd, 2 points for 4th and 1 point for 5th. One vote with two fith places. The former winners cannot voted for themselves. After each player points, between brackets is the number of votes for every place. Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. [http://www.rsssf.com ''RSSSF'']. წაკითხვის თარიღი: 21 ივლისი, 2018.</ref> ; ინგლისური ფეხბურთის მუზეუმი * დიდების დარბაზის წევრი <ref>[http://www.famoussoccerplayers.org/michel-platini/ Michel Platini was inducted into the English Football Hall of Fame]. Platini has won the coveted Ballon d’Or three times in 1983, 1984 and 1985. He came in sixth in the FIFA Player of the Century poll. In recognition of his achievements he was named the Chevalier of the Legion of Honour in 1985 and became Officier in 1988 in France. Platini was inducted into the English Football Hall of Fame and also named as the All-time Greatest European Footballer. He was World Soccer Player of the Year in 1984 and 1985. He was also inducted into the Italian Football Hall of Fame. [http://www.famoussoccerplayers.org ''FamousSoccerPlayers.org'']. წაკითხვის თარიღი: 21 ივლისი, 2018.</ref> ; იტალიური ფეხბურთის მუზეუმი * დიდების დარბაზის წევრი: 2011 <ref>Vivo Azzurro (25 ოქტომბერი, 2016). [http://vivoazzurro.it/en/news/italian-football-hall-of-fame-to-induct-ten-new-stars/ Italian football Hall of Fame to induct ten new stars]. Foreign players: Michel Platini (since 2011), Marco Van Basten (since 2012), Gabriel Batistuta (since 2013), Diego Armando Maradona (since 2014), Ronaldo (dal 2015), Paulo Roberto Falcão (since 2016). [http://vivoazzurro.it ''vivoazzurro.it'']. წაკითხვის თარიღი: 22 ივლისი, 2018.</ref> ; სხვა მიღწევები * [[იტალიის სერია A|იტალიის ჩემპიონატი]] ** საუკეთესო ბომბარდირი (3): 1983, 1984, 1985 <ref>Roberto Di Maggio, Igor Kramarsic and Alberto Novello (1 ივნისი, 2018). [http://www.rsssf.com/tablesi/italtops.html Italy – Serie A Top Scorers]. 1982/83 – Platini (Juventus – 16); 1983/84 – Platini (Juventus – 20); 1984/85 – Platini (Juventus – 18). Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. [http://www.rsssf.com ''RSSSF'']. წაკითხვის თარიღი: 22 ივლისი, 2018.</ref> * [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1984|ევროპის ჩემპიონატი]] ** საუკეთესო ბომბარდირი: 1984 ** საუკეთესო ფეხბურთელი: 1984 == ბიბლიოგრაფია == {{Refbegin}} * {{Cite book|last=კაკაბაძე|first=მიხეილ|title=არგენტინის ცის ქვეშ|publisher=საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა|year=1979|location=თბ.|url=http://archive.fo/fQK2X}} * {{Cite book|last=კაკაბაძე|first=მიხეილ|title=ოქროს ქალღმერთიდან ფიფა-ს თასამდე|publisher=საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა|year=1981|location=თბ.|url=http://archive.fo/QXmzW}} * {{Cite book|last=ფანჯიკიძე|first=გურამ|title=არგენტინა, არგენტინა!|publisher=გამ-ბა საბჭ. საქართველო|year=1979|location=თბ.|url=http://archive.fo/AHZgP}} * {{Cite book|last=ფანჯიკიძე|first=გურამ|title=ფორცა, იტალია!|publisher=გამ-ბა საბჭ. საქართველო|year=1982|location=თბ.|url=http://archive.fo/I3hmn}} * {{Cite book|last=ფანჯიკიძე|first=გურამ|title=მარადონა რეი : მსოფლიოს XIII ჩემპიონატის შთაბეჭდილებები|publisher=ნაკადული|year=1987|location=თბ.|url=http://archive.fo/f4bH1}} * {{Cite book|last=გოდუაძე|first=ლაშა|title=მსოფლიო თასის ისტორია (1930–2010)|publisher=გაზეთი „მსოფლიო სპორტი“|year=2010|location=თბ.|url=http://archive.fo/zX3ku}} * {{Cite book|last=Glanville|first=Brian|title=The Story of the World Cup|publisher=Faber|year=2018|location=London|url=http://archive.fo/iOuOj}} {{ISBN|9780571325566}} * {{Cite book|last=Squires|first=David|title=The Illustrated History of Football|publisher=Random House|year=2016|location=Sydney|url=http://archive.fo/Y8poL}} {{ISBN|1780895585}} * {{Cite book|last=Holt|first=Nick|title=The Mammoth Book of the World Cup|publisher=[http://www.runningpress.com/titles/nick-holt/the-mammoth-book-of-the-world-cup/9780762452248/ Running Press Adult]|year=2014|location=London|url=http://archive.fo/JVG6l}} {{ISBN|0762452242}} * {{Cite book|last=Witzig|first=Richard|title=The Global Art of Soccer|publisher=[http://books.google.ge/books/about/The_Global_Art_of_Soccer.html?id=H2T0ZD5S86QC&redir_esc=y CusiBoy Publishing]|year=2006|location=New York|url=http://books.google.ge/books?id=H2T0ZD5S86QC&pg=PA31&lpg=PA31&dq=Michel+Platini+Global+Art+of+Soccer&source=bl&ots=iGBy8wSx10&sig=5ktEV2pVVcwKSOREbbRyHvenGjU&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjHyuHcxbHcAhXIWSwKHcyoAr0Q6AEIJjAA#v=onepage&q=Michel%20Platini%20Global%20Art%20of%20Soccer&f=false}} {{ISBN|0977-66880-0}} * {{Cite book|last=Tournon|first=Philippe|title=Platini, le football en fête|publisher=Alta Sport|year=1977|location=Paris|url=http://www.amazon.fr/platini-football-fete-Tournon-Philippe/dp/B0014MCQ1O}} {{Refend}} == პერიოდიკა == {{Refbegin}} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = საუკეთესონი |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/193659/1/Lelo_1978_N12.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 17 იანვარი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 12 (6077) |გვერდები = 4 |doi = |issn = 2233-3827 }} * {{სტატია |ავტორი = თორელი, გ. |სათაური = პლატინი — № 1 |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/193688/1/Lelo_1978_N25.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 4 თებერვალი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 25 (6090) |გვერდები = 4 |doi = |issn = }} {{Refend}} == რესურსები ინტერნეტში == {{Commonscat|Michel Platini}} * [http://static.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=28528/index.html მიშელ პლატინი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190504114706/http://static.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people%3D28528/index.html |date=2019-05-04 }} — [[ფიფა]]ს ჩანაწერი * [https://web.archive.org/web/20110111032029/http://ngif.net/?p=62 მიშელ პლატინი] — მეოცე საუკუნის უდიდესი სპირტსმენები * [https://web.archive.org/web/20120414030445/http://football.ua/unicredit-top50/news/162215.html მიშელ პლატინი] — Football.ua * [https://archive.today/20190914192857/https://storiedicalcio.altervista.org/blog/platini_michel.html მიშელ პლატინი] — Storie di Calcio {{Refbegin}} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''თემატური საიტები'''</center> || style="background: white;"| [https://www.11v11.com/players/michel-platini-21456/ AFS] · [https://eu-football.info/_player.php?id=16763 EU-Football.info] · [https://www.footballdatabase.eu/en/player/details/15257 FootballDatabase.eu] · [https://www.fifa.com/who-we-are/news/platini-elected-uefa-president-110487 FIFA] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210128142248/https://www.fifa.com/who-we-are/news/platini-elected-uefa-president-110487 |date=2021-01-28 }} · [https://www.lequipe.fr/Football/FootballFicheJoueur9663.html L’Équipe] · [https://www.national-football-teams.com/player/16083/Michel_Platini.html National Football Teams.com] · [https://www.olympedia.org/athletes/25149 Olympedia] · [https://www.sambafoot.com/en/news/66967_michel_platini_think_about_pele.html Sambafoot] · [http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=6384 Soccerbase] · [https://www.transfermarkt.com/michel-platini/profil/spieler/88994 Transfermarkt (P)] · [https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/trainer/2684 Transfermarkt (M)] · [https://www.imdb.com/name/nm1177672/ Internet Movie Database] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ლექსიკონები და ენციკლოპედიები'''</center> || style="background: white;"|[https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/platini-michel ბროკჰაუზის ენციკლოპედია] · [https://www.britannica.com/biography/Michel-Platini ენციკლოპედია ბრიტანიკა] · [https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0518970.xml კატალანური დიდი ენციკლოპედია] · [https://bigenc.ru/sport/text/3144206 დიდი რუსული ენციკლოპედია] · [https://archive.today/20200922043637/http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=225889 უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი] · [https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id=01000000343 Munzinger] · [https://nndb.com/people/425/000112089/ Notable Names Database] · [https://www.treccani.it/enciclopedia/michel-platini Treccani] · [https://www.universalis.fr/encyclopedie/michel-platini/ Universalis] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''National Football Teams'''</center> || style="background: white;"| [http://www.national-football-teams.com/country/67/1976/France.html 1976] · [http://www.national-football-teams.com/country/67/1977/France.html 1977] · [http://www.national-football-teams.com/country/67/1978/France.html 1978] · [http://www.national-football-teams.com/country/67/1979/France.html 1979] · [http://www.national-football-teams.com/country/67/1980/France.html 1980] · [http://www.national-football-teams.com/country/67/1981/France.html 1981] · [http://www.national-football-teams.com/country/67/1982/France.html 1982] · [http://www.national-football-teams.com/country/67/1983/France.html 1983] · [http://www.national-football-teams.com/country/67/1984/France.html 1984] · [http://www.national-football-teams.com/country/67/1980/France.html 1985] · [http://www.national-football-teams.com/country/67/1986/France.html 1986] · [http://www.national-football-teams.com/country/67/1987/France.html 1987] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''Planet World Cup'''</center> || style="background: white;"| [http://www.planetworldcup.com/CUPS/1978/squad_fra78.html 1978] · [http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_fra82.html 1982] · [http://www.planetworldcup.com/CUPS/1986/squad_fra86.html 1986] |} {{Refend}} == სქოლიო == <div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox"> {{reflist|colwidth=30em}} </div> {{საფრანგეთის შემადგენლობა 1984 წლის ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{საფრანგეთის შემადგენლობა 1992 წლის ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის სიმბოლური ნაკრები}} {{ოქროს ბურთის მფლობელები}} {{ევროპის წლის საუკეთესო ფეხბურთელი Onze Mondial-ის ვერსიით}} {{ფიფა 100}} {{DEFAULTSORT:პლატინი, მიშელ}} [[კატეგორია:დაბადებული 21 ივნისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1955]] [[კატეგორია:ფრანგი ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ლიგა 1-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ლიგა 2-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:საფრანგეთის ნაკრების ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:სერია A-ს ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:იუვენტუსის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ევროპის ჩემპიონები ფეხბურთში]] [[კატეგორია:1978 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:1982 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:1984 წლის ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:1986 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ოქროს ბურთის მფლობელები]] [[კატეგორია:ფიფას 100-ეული]] [[კატეგორია:ფრანგი ფეხბურთის მწვრთნელები]] [[კატეგორია:საპატიო ლეგიონის ორდენის კავალრები]] 12t9gg5lic0gu249boe112jg8pciwqk ლიონელ მესი 0 11177 4402675 4393363 2022-08-02T14:33:03Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია |სახელი = ლიონელ მესი |სურათი = Lionel Messi 20180626.jpg |სურათის ზომა = |წარწერა = |სრული სახელი = ლიონელ ანდრეს მესი კუჩიტინი <ref name="ActualName">{{cite web |last=Marsden |first=Sam |url=http://www.espn.in/football/barcelona/story/3255615/lionel-messi-donates-70k-to-charity-after-winning-libel-case-against-newspaper |title=Messi donates to charity after libel case win |publisher=ESPN |date=2 ნოემბერი, 2017|access-date=24 იანვარი, 2020}}</ref> |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1987|6|24}} |დაბადების ადგილი = [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]], [[სანტა-ფეს პროვინცია|სანტა-ფე]],<br />[[არგენტინა]] |სიმაღლე = 170 [[სანტიმეტრი|სმ]]<ref>[http://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/players/4974/lionel-messi# Lionel Messi Profile at FC Barcelona]. წაკითხვის თარიღი: 24 იანვარი, 2020.</ref><ref>[http://resultados.as.com/resultados/ficha/deportista/messi/15167 Lionel Messi Profile at AS.com]. წაკითხვის თარიღი: 24 იანვარი, 2020.</ref><ref>[http://www.bdfutbol.com/en/j/j1753.html Lionel Messi Profile at BDFutbol]. წაკითხვის თარიღი: 24 იანვარი, 2020.</ref><ref>[http://global.espn.com/football/player/_/id/45843/lionel-messi?src=com Lionel Messi Profile at ESPNFC.com]. წაკითხვის თარიღი: 24 იანვარი, 2020.</ref><ref>[http://www.fifa.com/worldcup/players/player/229397/ Lionel Messi Profile at FIFA.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200617115923/https://www.fifa.com/worldcup/players/player/229397/ |date=2020-06-17 }}. წაკითხვის თარიღი: 24 იანვარი, 2020.</ref><ref>[http://www.transfermarkt.com/lionel-messi/profil/spieler/28003 Lionel Messi Profile at Transfermarkt]. წაკითხვის თარიღი: 24 იანვარი, 2020.</ref><ref>[http://www.worldfootball.net/player_summary/lionel-messi/ Lionel Messi Profile at WorldFootball]. წაკითხვის თარიღი: 24 იანვარი, 2020.</ref> |პოზიცია = [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] |მიმდინარე კლუბი = [[პარი სენ-ჟერმენი]] |ნომერი = 30 |ახალგაზრდული წელი1 = 1994–2000 |ახალგაზრდული წელი2 = 2000–2003 |ახალგაზრდული კლუბი1 = [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|ნიუელს ოლდ ბოისი]] |ახალგაზრდული კლუბი2 = [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა]] |წელი1 = 2003–2004 |წელი2 = 2004–2005 |წელი3 = 2004–2021 |წელი4 = 2021– |კლუბი1 = [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა C]] |კლუბი2 = [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა B]] |კლუბი3 = [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა]] |კლუბი4 = [[პარი სენ-ჟერმენი|პსჟ]] |მატჩი1 = 10 |მატჩი2 = 22 |მატჩი3 = 520 |მატჩი4 = 26 |გოლი1 = 5 |გოლი2 = 6 |გოლი3 = 474 |გოლი4 = 6 |ეროვნული წელი1 = 2004–2005 |ეროვნული წელი2 = 2007–2008 |ეროვნული წელი3 = 2005– |ეროვნული ნაკრები1 = {{Tooltip|არგენტინა 20-წლ.|არგენტინის 20-წლამდე ფეხბურთელთა ეროვნული ნაკრები}} |ეროვნული ნაკრები2 = {{Tooltip|არგენტინა 23-წლ.|არგენტინის 23-წლამდე ფეხბურთელთა ეროვნული ნაკრები}} |ეროვნული ნაკრები3 = [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]] |ეროვნული მატჩი1 = 18 |ეროვნული მატჩი2 = 5 |ეროვნული მატჩი3 = 162 |ეროვნული გოლი1 = 14 |ეროვნული გოლი2 = 2 |ეროვნული გოლი3 = 86 |მედლის თარგები = |კლუბი-განახლება = 21 მაისი, 2022 |ეროვნული ნაკრები-განახლება = 5 ივნისი, 2022 }} '''ლიონელ ანდრეს „ლეო“ მესი''' ({{lang-es|Lionel Andres Messi;}} დ. [[24 ივნისი]], [[1987]], [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]], [[სანტა-ფეს პროვინცია]], [[არგენტინა]]) — [[არგენტინელები|არგენტინელი]] [[ფეხბურთელი]], [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]]. [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრების]] [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტანი]]. 2021 წლის 10 აგვისტოდან იცავს „[[პარი სენ-ჟერმენი]]ს“ ღირსებას. [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი]]ს, [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონასა“]] და [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრების]] ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი. [[ოქროს ბურთი|ოქროს ბურთის]] შვიდგზის და [[ევროპის ოქროს ბუცი|ოქროს ბუცის]] ექვსგზის მფლობელი. საყოველთაოდ აღიარებულია ყველა დროის ერთ-ერთ უდიდეს და მსოფლიოს საუკეთესო თანამედროვე ფეხბურთელად.<ref>[http://carrick.ru/texts/paul-scholes-column-lionel-messi-is-a-genius/ Пол Скоулз: «Лионель Месси — гениальный футболист»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150529221221/http://carrick.ru/texts/paul-scholes-column-lionel-messi-is-a-genius/ |date=2015-05-29 }}წაკითხვის თარიღი: 24 იანვარი, 2020.</ref><ref>[http://www1.skysports.com/football/news/11945/7654469/Terry-Messi-s-the-greatest Terry - Messi's the greatest] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150414221005/http://www1.skysports.com/football/news/11945/7654469/Terry-Messi-s-the-greatest |date=2015-04-14 }}წაკითხვის თარიღი: 24 იანვარი, 2020.</ref><ref>[http://sport.bigmir.net/football/spain/1705031-Pele--Messi-luchshij-futbolist-mira-za-poslednie-10-let Пеле: «Месси лучший футболист мира за последние 10 лет»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150330031049/http://sport.bigmir.net/football/spain/1705031-Pele--Messi-luchshij-futbolist-mira-za-poslednie-10-let |date=2015-03-30 }}წაკითხვის თარიღი: 24 იანვარი, 2020.</ref><ref>[http://www.sport-express.ua/football/spain/news/279646-david-vilja-messi-luchshij-futbolist-mira.html Давид Вилья: «Месси — лучший футболист мира»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150413032234/http://www.sport-express.ua/football/spain/news/279646-david-vilja-messi-luchshij-futbolist-mira.html |date=2015-04-13 }}წაკითხვის თარიღი: 24 იანვარი, 2020.</ref><ref>[http://news.betadvice.ru/football/spain/Uehin-Runi-Luchshii-futbolist-mira-Lionel-Messi/ Уэйн Руни: «Лучший футболист мира — Лионель Месси»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304044129/http://news.betadvice.ru/football/spain/Uehin-Runi-Luchshii-futbolist-mira-Lionel-Messi/ |date=2016-03-04 }}წაკითხვის თარიღი: 24 იანვარი, 2020.</ref><ref>[http://www.sports.ru/football/1029502649.html Ариго Сакки: Месси — единственный гений современного футбола] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150508033606/http://www.sovsport.ru/news/text-item/803191 |date=2015-05-08 }}წაკითხვის თარიღი: 24 იანვარი, 2020.</ref> [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] აკადემიის აღზრდილი. 17 წლის ასაკში უკვე პირველი გუნდის ღირსებას იცავდა. ესპანეთის ათგზის ჩემპიონი, ესპანეთის თასის შვიდგზის და ესპანეთის სუპერთასის რვაგზის მფლობელი, უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის თასის ოთხგზის, [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს სამგზის და [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს თასის სამგზის მფლობელი [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] შემადგენლობაში. მის საფეხბურთო სტილს [[დიეგო მარადონა]]ს სტილს ადარებენ, რომელიც მესის თავის მემკვიდრედ მიიჩნევდა. მესიმ ფეხბურთის თამაში ოთხი წლის ასაკიდან დაიწყო. „ბარსელონამ“ მისი პოტენციალი მალევე აღმოაჩინა. [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონამ“]] მესის [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელს ოლდ ბოისიდან“]] „ბარსელონაში“ გადასვლა და ზრდის ჰორმონების დაავადების მკურნალობა შეთავაზა. 2004–05 წლების სეზონში მან სადებიუტო მატჩი ჩაატარა ბარსელონას რიგებში და რეკორდი დაამყარა, როგორც ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც გოლი გაიტანა [[ლა ლიგა]]ში. იმავე სეზონში [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონამ“]] ლა ლიგა და [[ჩემპიონთა ლიგა]] მოიგო. მისი პირველი კარგი სეზონი 2006–07 წლების იყო, რომლის [[ელ კლასიკო]]შიც ჰეთ-თრიკი შეასრულა და ლა ლიგა 26 თამაშში 14 გოლით დაასრულა. 2008–09 წლების სეზონში მესიმ 38 გოლი გაიტანა და ლომის წილი ჩადო [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ტრიპლეტის მოგებაში. მომდევნო, 2009–10 წლების სეზონში მესიმ ყველა შეჯიბრებაში ერთად 47 გოლი გაიტანა, რითაც [[რონალდო]]ს გაუთანაბრდა ერთ სეზონში გატანილი გოლებით. მესი [[2005]] წლის [[ფიფა-ს ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი|ფიფას მსოფლიოს ახალგაზრდული ჩემპიონატის]] საუკეთესო ბომბარდირი გახდა 6 გოლით, რომელთაგან ორი ფინალში გაიტანა. ამის შემდეგ მალევე, იგი [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში]] დამკვიდრდა. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006|2006 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე]] [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელთა]] მიერ ჩატარებული ხუთი მატჩიდან მან სამ შეხვედრაში მიიღო მონაწილეობა და ერთი გოლი გაიტანა. ამ გოლით მესი ყველაზე ახალგაზრდა არგენტინელი ფეხბურთელი გახდა, ვინც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]] გოლის გატანა შეძლო. [[2008]] წელს, [[პეკინი|პეკინში]] მან თავისი პირველი ეროვნული მედალი მოიგო არგენტინის ოლიმპიურ გუნდთან ერთად. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე]] მესი არგენტინის ნაკრებთან ერთად ვერცხლის პრიზიორი გახდა, თავად მესი კი ტურნირის საუკეთესო ფეხბურთელად აღიარეს. 2021 წლის [[კოპა ამერიკა]]ზე მესიმ არგენტინის ნაკრებთან ერთად პირველად მოიპოვა ჩემპიონის ტიტული და სამხრეთ ამერიკის თასს დაეუფლა. ამასთან, როგორც 4 გოლისა და 5 საგოლე გადაცემის ავტორს ტურნირის საუკეთესო ბომბარდირის პრიზი გადაეცა, გათამაშების საუკეთესო ფეხბურთელადაც იგი დაასახელეს. === ადრეული წლები === მესი დაიბადა [[1987]] წლის [[24 ივნისი|24 ივნისს]], [[არგენტინა|არგენტინის]] ქალაქ [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიოში]]. მამამისი, ხორხე ორასიო მესი (დაბადებული 1958 წელს) ქარხანაში მუშაობდა, დედამისი — დამლაგებლად. მისი გვარი იტალიის ქალაქ [[ანკონა]]დან არის წარმოშობით, საიდანაც მისი წინაპარი, ანჯელო მესი [[არგენტინა]]ში [[1883]] წელს გადასახლდა. მესის ჰყავს 2 უფროსი ძმა — როდრიგო და მატიასი და ერთი და — მარია სოლი. 5 წლის ასაკში მესიმ ფეხბურთის თამაში დაიწყო გუნდ „გრანდოლიში“, რომლის მწვრთნელიც მამამისი იყო. [[1994]] წელს მესი „ნიუელს ოლდ ბოისში“ გადავიდა, რომელიც მის მშობლიურ ქალაქ [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიოში]] იყო. [[1994]]: [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელსის“]] შემადგენლობაში გატარებულ პირველ წელს, 6 წლის მესიმ 29 მატჩში 40 გოლი გაიტანა. [[1995]]: 30 შეხვედრაში გატანილი 35 გოლი. [[1996]]: 8 წლის ასაკში, მესიმ 27 შეხვედრაში მიიღო მონაწილეობა და 36 გოლი გაიტანა. [[1997]]: 36 შეხვედრაში გატანილი 40 გოლი. [[1998]]: 10 წლის ასაკში მესიმ 25 შეხვედრაში 27 გოლი გაიტანა. [[1999]]: [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელსში“]] გატარებულ უკანასკნელ სეზონში 11 წლის ლეო მესიმ 29 მატჩში 55 გოლი გაიტანა. [[1994]]-დან [[1999]] წლის ჩათვლით, [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელსის“]] მაისურით ჩატარებულ 176 შეხვედრაში, მესიმ 234 გოლი გაიტანა.<ref>{{cite web |url= https://www.live.ge/fexburti/mesis-phenomenaluri-statistika-6-12-tslis-asakshi/ |title= მესის ფენომენალური სტატისტიკა 6-12 წლის ასაკში |last= მათეშვილი |first= ლევან |work= Live.ge |date= 25 აგვისტო, 2020 |access-date= 10 სექტემბერი, 2021 |archiveurl= https://archive.today/20210226192038/https://www.live.ge/fexburti/mesis-phenomenaluri-statistika-6-12-tslis-asakshi/ |archivedate= 2021-02-26 }}</ref> 11 წლის ასაკში მესის ზრდის ჰორმონის უკმარისობა დაუდგინეს. [[არგენტინის პრიმერა დივიზიონი|არგენტინული პრიმერა დივიზიონის]] კლუბ [[რივერ პლეიტი (საფეხბურთო კლუბი)|„რივერ პლეიტმა“]] ინტერესი გამოთქვა მესიზე, მაგრამ ვერ შეძლო მისი მკურნალობისთვის თვეში 900$-ის გადახდა. მესის ოჯახს [[კატალონია]]ში ნათესავები ჰყავდა, რომლებმაც [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] სპორტულ დირექტორს, კარლეს რექსაჩს მესი შესთავაზეს და მამამისთან ერთად შესამოწმებლად გაუშვეს. „[[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონამ]]“ მესის თამაშის ნახვის შემდეგ ოჯახს კონტრაქტი შესთავაზა — მესის დაავადებას უმკურნალებდნენ, თუკი კატალონიაში გადმობარგდებოდნენ. ოჯახი დათანხმდა. ევროპაში ჩასვლის შემდეგ მესი „ბარსელონას“ ახალგაზრდულ კლუბში აიყვანეს. მესის ჰყავს ორი ფეხბურთელი ბიძაშვილი: მაქსი და ემანუელ ბიანუჩები. == საკლუბო კარიერა == === ბარსელონა === მესის ოფიციალური დებიუტი პირველ გუნდში ჟოზე მოურინიოს „პორტოსთან“ შედგა [[2003]] წლის [[26 ნოემბერი|26 ნოემბერს]] (მესი 16 წლის და 145 დღის იყო). ერთი წლის შემდეგ, ფრანკ რაიკაარდმა ლა ლიგაში „ესპანიოლთან“ მატჩში გამოიყვანა [[2004]] წლის [[16 ოქტომბერი|16 ოქტომბერს]] და გახადა მე-3 ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი „ბარსელონას“ ისტორიაში და ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი ლა ლიგის ისტორიაში ([[2007]] წელს ეს რეკორდი მესის თანაგუნდელმა, ბოიან კრკიჩმა დაამხო). მესიმ „ბარსელონასთვის“ მისი პირველი გოლი „ალბასეტეს“ წინააღმდეგ გაიტანა [[2005]] წლის [[1 მაისი|1 მაისს]], როცა 17 წლის, 10 თვის და 7 დღის იყო და გახდა ყველაზე ახალგაზრდა, ვინც ლა ლიგაში გაიტანა „ბარსელონას“ მაისურით, სანამ 2007 წელს მისმა თანაგუნდელმა, ბოიან კრკიჩმა გაიტანა გოლი მესის საგოლე პასით. მესიმ თავის ყოფილ მწვრთნელ ფრანკ რაიკაარდზე ასეთი რამ თქვა: „არასდროს დამავიწყდება ის ფაქტი, რომ მან დაიწყო ჩემი კარიერა და მენდო, როდესაც სულ რაღაც 16 თუ 17 წლის ვიყავი“. ==== 2005–2006 ==== [[2005]] წლის [[16 სექტემბერი|16 სექტემბერს]] „ბარსელონამ“ მესის კონტრაქტი მესამედ განუახლა. ამჯერად მესის ხელფასი გაეზარდა და კონტრაქტის ვადა [[2014]] წლამდე გაიზარდა. 2005 წლის 26 სექტემბერს მესის [[ესპანეთი]]ს მოქალაქეობა მიიღო და როგორც იქნა შეეძლო მონაწილეობა მიეღო ლა ლიგაში. მესის პირველი გამოსვლა [[კამპ ნოუ]]ზე 27 სექტემბერს შედგა ჩემპიონთა ლიგის მატჩში „უდინეზესთან“. მესის სტადიონზე გამოსვლისას „ბარსელონას“ ფანებმა ის ოვაციებით მიიღეს. მესი მშვიდ კომბინაციებს აწყობდა [[რონალდინიო]]სთან ერთად. 2005–06 წლების სეზონში მესიმ 6 გოლი გაიტანა ლა ლიგის 17 თამაშში და 1 გოლი ჩემპიონთა ლიგის 6 მატჩში. 2006 წლის 7 მარტს, „ჩელსისთან“ მეორე მატჩისას, მესის კუნთი გაუწყდა და ამით დაამთავრა სეზონი. რაიკაარდის „ბარსელონა“ იმ წელს ლა ლიგის და ჩემპიონთა ლიგის გამარჯვებული გახდა. ==== 2006–2007 ==== [[ფაილი:Barcelona vs Rangers.jpg|thumb|მესი „რეინჯერსის“ წინააღმდეგ 2007 წელს.]] 2006–07 წლების სეზონში მესი სასტარტო შემადგენლობაში დამკვიდრდა და 26 თამაშში 14 გოლი გაიტანა. [[12 ნოემბერი|12 ნოემბერს]], „სარაგოსასთან“ მატჩში მესიმ ტერფი მოიტეხა, რომელმაც 3-თვიანი პაუზა გამოუწერა. მესიმ ტრავმა არგენტინაში იმკურნალა და 11 თებერვალს დაბრუნდა „რასინგთან“ მატჩში, რომელშიც მეორე ტაიმში გამოვიდა მოედანზე. 11 მარტის „ელ კლასიკოს“ მესი საუკეთესო ფორმაში შეხვდა, რომელშიც ჰეთთრიკი შეასრულა. მესიმ სამივე გოლით გაათანაბრა ანგარიში, რომლისგანაც ბოლო დამატებით დროში გაიტანა. ჰეთთრიკით, მესი გახდა პირველი ფეხბურთელი „ბარსელონას“ ისტორიაში, ვინც ჰეთთრიკი შეასრულა ელ კლასიკოში („რეალში“ ეს ივან ზამორანომ შეძლო 1995–96 წლების სეზონში). სეზონის დასასრულისკენ მესიმ შედეგიანობას უმატა — 14 გოლიდან 11 მესიმ ბოლო 13 შეხვედრაში გაიტანა. [[ფაილი:Lionel Messi goal 19abr2007.jpg|thumb|left|200px|მესი „[[ხეტაფე (საფეხბურთო კლუბი)|ხეტაფესთვის]]“ გოლის გატანამდე]] მესიმ დაამტკიცა, რომ მისი მეტსახელი — „ახალი მარადონა“ — არ იყო გადამეტებული, გაიტანა რა მარადონას 2 ყველაზე ცნობილი გოლი ერთ სეზონში. [[2007]] წლის 18 აპრილს მესიმ ესპანეთის თასის ნახევარფინალში „ხეტაფეს“ 2 გოლი გაუტანა, რომელთაგანაც ერთ-ერთი ძალიან ჰგავდა მარადონას მიერ გატანილ გოლს ინგლისის ნაკრების კარში [[1986]] წელს, რომელიც საუკუნის საუკეთესო გოლად არის ცნობილი. მსოფლიო პრესამ მესისა და მარადონას შორის პარალელები გაავლო. ესპანურმა პრესამ მესის „მესიდონა“ შეარქვა. მესიმ იგივე მანძილი გაირბინა, რაც მარადონამ — 61 მეტრი; იმდენივე კაცს გაცდა — 6-ს; დაახლოებით იმავე კუთხიდან გაიტანა და გატანის შემდეგ ისევე გაიქცა კუთხურის დროშასთან, როგორც მარადონა 21 წლის წინ. მატჩის შემდგომ პრესკონფერენციაში მესის თანაგუნდელმა დეკუმ თქვა: „ეს საუკეთესო გოლია, რომელიც ოდესმე მინახავს“. „ესპანიოლთან“ მატჩში მესიმ მარადონას მსგავსი „ღვთის ხელის“ გოლი გაიტანა, როგორიც დიეგომ ინგლისს მეოთხედფინალებში გაუტანა. მესის ჩაუწოდეს, ამ დროს იგი საჯარიმოში იყო და რიკოშეტით მისულ ბურთს ხელი დაახვედრა და ისე შეაგდო კარლოს კამენის კარში. მოუხედავად „ესპანიოლის“ ფეხბურთელების პროტესტისა, გოლი ჩაითვალა. ==== 2007–2008 ==== 2007–08 წლების სეზონის განმავლობაში, მესიმ ერთ კვირაში 5 გოლი გაიტანა და „ბარსელონა“ ლა ლიგის 4-ეულში მოაქცია. 19 სექტემბერს „ბარსელონამ“ ჩემპიონთა ლიგის ჯგუფურ ეტაპზე „ლიონი“ დაამარცხა 3–0 — აქედან ერთი გოლი მესიმ გაიტანა. 22 სექტემბერს მესიმ დუბლი შეასრულა „სევილიასთან“ და 26 სექტემბერს მორიგი დუბლი შეასრულა „სარაგოსასთან“. [[2007]] წლის 27 თებერვალს „ვალენსიასთან“ მესიმ მე-100 ოფიციალური მატჩი ჩაატარა „ბარსელონას“ მაისურით. მესიმ ნომინაცია მიიღო FIFPro-ს წლის საუკეთესო ფეხბურთელის წოდებაზე. ესპანურმა გამომცემლობა „მარკამ“ ონლაინ-გამოკითხვა ჩაატარა, რომელშიც მესიმ ხმების 77 % მიიღო წლის საუკეთესო ფეხბურთელის წოდებაზე. კატალონიურმა გაზეთებმა — „ელ მუნდო დეპორტივომ“ და „სპორტმა“ დაწერეს, რომ „ოქროს ბურთი“ მესის უნდა მიეღო, რომლებსაც [[ფრანც ბეკენბაუერი]]ც დაეთანხმა. [[ფრანჩესკო ტოტი]]მაც განაცხადა, რომ მესი ერთ-ერთი საუკეთესო ფეხბურთელი იყო. მესიმ 6 კვირა ვერ ითამაშა 4 მარტს გაწყვეტილი კუნთის გამო „სელტიკტან“ საჩემპიონთალიგო მატჩში. ბოლო 3 სეზონში მესიმ ამ ტიპის ტრავმა მე-4 ჯერ მიიღო. ==== 2008–2009 ==== [[ფაილი:Lionel Messi 31mar2007.jpg|thumb|upright|left|მესი [[დეპორტივო ლა-კორუნია (საფეხბურთო კლუბი)|„დეპორტივოსთან“]] შეხვედრაში. 31 მარტი, 2007]] [[რონალდინიო]]ს კლუბიდან წასვლის შემდეგ, მესის 10-ნომრიანი მაისურა ერგო. 2008 წლის 1 ოქტომბერს, „[[შახტარი|შახტართან“]] ჩემპიონთა ლიგის მატჩის დროს [[ტიერი ანრი]]ს მაგივრად შემოსულმა მესიმ ბოლო 7 წუთში 2 გოლი გაიტანა და 0–1-იანი წაგება 2–1-იან მოგებად შემოაბრუნა. ლიგის მომდევნო მატჩის „[[ატლეტიკო]]ს“ წინააღმდეგ იყო, რომელიც ლიონელ მესისა და [[სერხიო აგუერო]]ს მეგობრულ დუელად ითვლებოდა. მესიმ გოლი საჯარიმო დარტყმიდან გაიტანა, საგოლე პასიც მიითვალა და „ბარსელონამ“ 6–1 მოიგო. მესიმ მორიგი შთამბეჭდავი დუბლი „სევილიას“ შეუსრულა. ერთო გოლი მან მეკარისთვის ბურთის თავზე გადაგდებით გაიტანა, ხოლო მეორე გოლის დროს მახვილი კუთხიდან დაარტყა. [[2008]] წლის 13 დეკემბერს, სეზონის პირველ „ელ კლასიკოზე“ მესიმ „ბარსელონას“ მე-2 გოლი გაიტანა. მატჩში „ბარსელონამ“ 2–0 მოუგო მადრიდის „რეალს“. მესი მე-2 ადგილზე გავიდა [[ფიფა-ს წლის ფეხბურთელი|ფიფას 2008 წლის ფეხბურთელის]] წოდებაზე 678 ქულით. [[2009]] წლის პირველი ჰეთთრიკი მესიმ ესპანეთის თასის მატჩის დროს შეეუსრულა „ატლეტიკოს“, რომელსაც „ბარსელონამ“ 3–1 მოუგო. მესიმ მორიგი მნიშვნელოვანი დუბლი [[2009]] წლის 1 თებერვალს შეასრულა, როცა „ბარსელონა“ 0–1-ს აგებდა რასინგის „სანტანდერთან“ და შეცვლაზე შემოსულმა მესიმ თამაში შემოაბრუნა. მე-2 გოლი მე-5000 აღმოჩნდა „ბარსელონას“ მიერ ლა ლიგაში გატანილ გოლებში. ლა ლიგის 28-ე ტურში მესიმ მიმდინარე სეზონში თავისი 30-ე გოლი „მალაგას“ გაუტანა და გუნდს დაეხმარა „მალაგას“ 6–0 განადგურებაში. [[2009]] წლის 8 აპრილს, ჩემპიონთა ლიგის მეოთხედფინალში მესიმ 2-ჯერ შეუგდო „ბაიერნს“ და დაეხმარა გუნდს 4–0 გამარჯვებაში. მისმი მე-2 გოლი მე-8 აღმოჩნდა ჩემპიონთა ლიგაში, რომელიც მისთვის რეკორდი აღმოჩნდა. 18 აპრილს „ბარსელონა“ „ხეტაფეს“ მესიმ ლა ლიგაში მე-20 გოლი გაიტანა, გუნდმა 1–0 მოიგო და 6 ქულით გაუსწრო მე-2 ადგილზე მყოფ „რეალს“. სეზონის მიწურულს, მესიმ დუბლი შეასრულა სეზონის მე-2 „კლასიკოში“ (სეზონის 35-ე და 36-ე გოლები ყველა შეჯიბრებაში) და „ბარსელონამ“ „რეალი“ 6–2 დაამარცხა. ეს იყო „რეალის“ ყველა მწარე მარცხი [[1930]] წლიდან. თითოეული გოლის გატანის შემდეგ მესი ტელეკამერებთან მირბოდა და მაისურს იწევდა, რომლის ქვეშაც მეორე მაისური იყო წარწერით „Sindrome X Fragil“. ამით მესიმ დაავადებულ ბავშვებს გაუწია ანგარიში. ჩემპიონთა ლიგის ნახევარფინალში, „ჩელსისთან“ საპასუხო მატჩში მესიმ ბოლო წუთზე საგოლე პასი გაუკეთა ანდრეს ინიესტას, რომლის გოლის წყალობითაც „ბარსელონა“ ფინალში გავიდა „მანჩესტერ იუნაიტედთან“ შესახვედრად. მესიმ თავისი პირველი ესპანეთის თასი 13 მაისს მოიგო, რომლის ფინალშიც მესიმ 1 გოლი და 2 საგოლე პასი შეასრულა. გუნდმა ბილბაოს „ატლეტიკს“ 4–1 მოუგო და თასი აწია. მესი დიდა დაეხმარა „ბარსელონას“ ლა ლიგის მოგებაში. ჩემპიონთა ლიგის ფინალში კი მან მე-2 გოლი გაიტანა 70-ე წუთზე (ჩავის პასით) და ასე მოიგო ჩემპიონთა ლიგა. მესი ჩემპიონთა ლიგის ისტორიაში ყველაზე ახალგაზრდა ბომბარდირი გახდა 9 გოლით. მესიმ უეფას წლის ფეხბურთელისა და თავდამსხმელის ჯილდოებიც მიიღო. ჩემპიონთა ლიგის, ლა ლიგისა და ესპანეთის თასი მოგებით „ბარსელონა“ გახდა პირველი ესპანური კლუბი, რომელმაც ტრიპლეტი შეასრულა. ==== 2009–2010 ==== [[ფაილი:Lionel Messi Joan Gamper Trophy.jpg|thumb|right|მესი „კამპ ნოუზე“ ხოან გამპერის თასის მატჩში „[[მანჩესტერ სიტი (საფეხბურთო კლუბი)|მანჩესტერ სიტის]]“ წინააღმდეგ]] [[2009]] წლის უეფას სუპერთასის მოგების შემდეგ „ბარსელონას“ მწვრთნელმა, [[ჟოზეპ გვარდიოლა]]მ თქვა, რომ მესი ალბათ საუკეთესო ფეხბურთელია, რომლის თამაშიც ნანახი აქვს. 19 სექტემბერს მესიმ „ბარსელონასთან“ ახალი კონტრაქტი მოაწერა, რომლის ვადაც [[2016]] წელს გადიოდა. კონტრაქტში შეტანილი იყო პუნქტი, რომლის თანახმადაც, მესის მსურველ კლუბს 250 მილიონი ევრო უნდა გადაეხადა. მესის ხელფასიც გაეზარდა და ზლატან იბრაჰიმოვიჩთან ერთად ლა ლიგის ყველაზე მაღალანაზღაურებადი ფეხბურთელი გახდა 9,5 მილიონი ევროთი წელიწადში. კონტრაქტის მოწერიდან 4 დღეში მესიმ 2 გოლს 1 საგოლე პასი მიამატა რასინგის „სანტანდერთან“ მატჩში, რომელიც „ბარსელონამ“ 4–1 მოიგო. სეზონის პირველი ევროპული გოლი მან კიევის „დინამოსთან“ გაიტანა 29 სექტემბერს, რომელიც გუნდმა 2–0 მოიგო. 25 ოქტომბერს, „კამპ ნოუზე“ „სარაგოსასთან“ 6–1 მოგებაში მესიმ ბოლო გოლი გაიტანა, რომელმაც მესის გოლების სერია 6-მდე აიყვანა 7 მატჩში. [[2009]] წლის 1 დეკემბერს მესიმ „ფრანს ფუტბოლის“ „ოქროს ბურთი“ მიიღო. მან კრისტიანო რონალდოს 240 ქულით გაუსწრო, რაც „ოქროს ბურთის“ ისტორიაში რეკორდია. ჟურნალ „ფრანს ფუტბოლთან“ ინტერვიუში მესიმ თქვა: „მას მე ოჯახს ვუძღვნი. ისინი ყოველთვის მეხმარებოდნენ რთულ პერიოდში და ზოგჯერ ჩემზე მეტადაც განიცდიდნენ ჩემ გასაჭირს“. [[ფაილი:Messi vs Atlante.JPG|thumb|left|მესი 2009 წლის ფიფას მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის მატჩის დროს]] 19 დეკემბერს, 2009 წლის ფიფას მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის ფინალში მესიმ „ესტუდიანტესს“ მკერდით გამარჯვების გოლი გაუტანა. გუნდმა წლის მე-6 ტიტული მოიგო. 2 დღის შემდეგ მან ფიფას წლის ფეხბურთელის ჯილდო მოიგო კრისტიანო რონალდოს, ჩავის, კაკასა და ანდრეს ინიესტას ძლევით. ეს ჯილდო მას იქამდე არ ჰქონდა მოგებული და პირველი არგენტინელი გახდა, ვინც ეს ჯილდო მოიგო. [[2010]] წლის 10 იანვარს მან ტენერიფეს ჰეთთრიკი შეუსრულა, რომელიც პირველი იყო სეზონში; 17 იანვარს კი მან „ბარსელონას“ მაისურით თავისი მე-100 გოლი გაუტანა „სევილიას“, რომელიც გუნდმა 4–0 მოიგო. ამის შემდეგ მესის გოლების შთამბეჭდავი დაიწყო, გაიტანა რა 11 გოლი 5 თამაშში. პირველი მან 84-ე წუთზე გაუტანა „მალაგას“ (გუნდმა 2–1 მოიგო); შემდეგ მან 2 გოლი გაუტანა „ალმერიას“ (2–2); „ვალენსიას“ მესიმ ჰეთთრიკი შეუსრულა (3–0); შემდეგი იყო 2 გოლი „შტუტგართან“ ჩემპიონთა ლიგაზე, რომელიც „ბარსელონამ“ 4-0 მოიგო და გაინაღდა ჯგუფიდან გასვლა; დაბოლოს, მან მორიგი ჰეთთრიკი შეუსრულა „სარაგოსას“ (4–2 გასვლით შეხვედრაში). მან თავისი მე-200 მატჩი „ოსასუნასთან“ ითამაშა [[2010]] წლის 14 მარტს. [[2010]] წლის [[6 აპრილი|6 აპრილს]] მან კარიერაში პირველი პოკერი „არსენალთან“ ჩემპიონთა ლიგის ¼ ფინალის შეხვედრაში შეასრულა, რომელიც „ბარსელონამ“ 4–1 მოიგო. ამ პოკერით მან რივალდოს გადაუსწრო და გახდა „ბარსელონას“ საუკეთესო ბომბარდირი ჩემპიონტა ლიგაზე. 10 აპრილს მესიმ სეზონის მე-40 გოლი გაუტანა მადრიდის „რეალს“ სეზონის მე-2 „ელ კლასიკოზე“. 1 მაისს მესიმ სეზონის 50-ე მატჩი ჩაატარა და 2 გოლი გაუტანა „ვილიარეალს“ 4–1 მოგებულ გასვლით შეხვედრაში. 3 დღეში მესიმ მორიგი გოლი გაიტანა „ტენერიფესთან“ 4–1 მოგებულ შეხვედრაში. 8 მაისს მესიმ სეზონში 32-ე გოლი გაუტანა „სევილიას“. მესიმ 33-ე და 34-ე გოლები „ვალიადოლიდს“ გაუტანა ლა ლიგის ბოლო მატჩში, რომლითაც რონალდოს გაუთანაბრდა, რომელმაც 1996–97 წლებში დაამყარა კლუბის რეკორდი. მესის სულ რაღაც 4 გოლი დააკლდა ტელმო სარას რეკორდამდე, რომელმაც ერთ სეზონში 28 გოლი გატანა შეძლო. 2010 წლის 3 ივნისს მესი ზედიზედ მეორედ ლა ლიგის წლის საუკეთესო ფეხბურთელად დაასახელეს. ==== 2010–2011 ==== [[ფაილი:2015 UEFA Super Cup 64 crop.jpg|thumb|thumb|right|<center>მესი 2015 წლის უეფა-ს სუპერთასზე, [[თბილისი]]</center>]] [[2010]] წლის 21 აგვისტოს მესიმ ჰეთ თრიკი შეასრულა სეზონის პირველ მატჩში „სევილიასთან“ ესპანეთის სუპერთასზე, რომლის მეშვეობითაც „ბარსელონამ“ მაინც მოახერხა ტიტულის დაცვა მიუხედავად იმისა, რომ პირველი ხელი 1–3 ჰქონდა წაგებული.<ref>{{cite web | url = http://www.goal.com/en/match/45971/barcelona-vs-sevilla/report Barcelona 4–0 | title = Sevilla: Brilliant Blaugrana Outclass Rojiblancos To Lift Supercopa | publisher = Goal.com | date = 22 August 2010 | accessdate = 22 August 2010}}</ref> მესიმ ლა ლიგის პირველ თამაშშიც გაუტანა რასინგის „სანტანდერს“ თამაშის მე-3 წუთზე 29 აგვისტოს. მესიმ თავისი შესანიშნავი ფორმა ჩემპიონთა ლიგის პირველივე მატჩში დაამტკიცა, როდესაც „ბარსელონა“ „პანათინაიკოსს“ ეთამაშებოდა და მესიმ 2 გოლი და 1 საგოლე პასი შეასრულა. მესის ჰეთ თრიკის შესრულებაც შეეძლო, მაგრამ პენალტი ააცილა. „ბარსელონამ“ თამაში 5–1 მოიგო. [[2010]] წლის 19 სექტემბერს მესი „ატლეტიკოს“ მცველმა, ტომაშ უიფალუშიმ დაამტვრია 92-ე წუთზე ლა ლიგის მესამე ტურში. თავიდან ჩანდა, რომ მესიმ კოჭი მოიტეხა და მინიმუმ 6 თვე მოუწევდა უქმობა, მაგრამ მეორე დღეს დადასტრუდა, რომ მესიმ კოჭი იღრძო და 2 კვირაში დაბურნდებოდა.<ref>.{{cite web|url=http://www.fcbarcelona.cat/web/english/noticies/futbol/temporada10-11/09/20/n100920113021.html|title=Messi injured|publisher=FCBarcelona.cat|date=20 September 2010|accessdate=22 September 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110819191725/http://www.fcbarcelona.cat/web/english/noticies/futbol/temporada10-11/09/20/n100920113021.html|archivedate=19 აგვისტო 2011}}</ref> მატჩის შემდეგ მესის თანაგუნდელმა [[დავიდ ვილია]]მ მომენტის ვიდეო უყურა და თქვა, რომ „ვარდნა ცუდი სანახავი იყო“, მაგრამ ისიც დაამატა, რომ უიფალუშის ეს განზრახ არ უქნია.<ref>{{cite web|url=http://www.fcbarcelona.cat/web/english/noticies/futbol/temporada10-11/09/20/n100920113025.html|title=Villa on Messi's injury|publisher=FCBarcelona.cat|date=20 September 2010|accessdate=22 September 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110902035511/http://www.fcbarcelona.cat/web/english/noticies/futbol/temporada10-11/09/20/n100920113025.html|archivedate=2 სექტემბერი 2011}}</ref> ინციდენტმა ჟურნალისტების დიდი აჟიოტაჟი გამოიწვია და წავიდა დებატები, რომ ყველა ფეხბურთელი თანაბრად უნდა იყოს დაცული მოედანზე. ==== 2011–2014 ==== 2013–2014 წლების სეზონში მესიმ „ბარსელონას“ შემადგენლობაში ყველა ტურნირზე 41 გოლი გაიტანა, ოთხჯერ შეასრულა ჰეტ-ტრიკი. 2014 წელს კი ჰქონდა მსოფლიო ჩემპიონატის არგენტინასთან ერთად მოგების საშუალება, თუმცა მათ გერმანიამ [[მარიო გეცე]]ს გოლით დამატებით დროში 1–0 აჯობა. მესი ტურნირის საუკეთესო ფეხბურთელად აღიარეს, მან 4 გოლი გაიტანა. ====2014–2016==== 2014–2015 წლების სეზონი ლიონელ მესისთვის წარმატებული გამოდგა. [[ბარსელონა]]სთან ერთად მან [[ტრიპლეტი]] შეასრულა. ყველა ტურნირზე მესიმ 58 გოლი გაიტანა, ასევე გახდა ჩემპიონთა ლიგის საუკეთესო ბომბარდირი ნეიმართან ერთად. ფიფა-ს მიერ აღიარებული იქნა [[2015]] წლის საუკეთესო ფეხბურთელად. შემდეგი სეზონი მესისთვის ნაკლებად წარმატებული გამოვიდა მიუხედავად იმისა, რომ სეზონი ესპანეთის ლიგის და თასის გამარჯვებულის რანგში დაამთავრა. 2016 წლის ზაფხულში მესი თავის ეროვნულ ნაკრებთან ერთად ზედიზედ მეორე წელიწადს დამარცხდა [[კოპა ამერიკა]]ს ფინალში ჩილეს ეროვნულ გუნდთან.წარდგენილი იყო ფიფა-ს წლის საუკეთესო ფეხბურთელის გამოსავლენ ნომინაციაზე, სადაც მეორე ადგილი დაიკავა [[კრიშტიანუ რონალდუ]]ს შემდეგ. ==სტატისტიკა== ===საკლუბო=== {{updated|21 მაისი, 2022}} {| class="wikitable" style="text-align:center;"" |- !rowspan="2"|კლუბი !rowspan="2"|სეზონი !colspan="3"|ლიგა !colspan="2"|[[ესპანეთის საფეხბურთო თასი|თასი]] !colspan="2"|[[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|ჩემპიონთა ლიგა]] !colspan="2"|სხვა !colspan="2"|ჯამში |- !დივიზიონი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი |- |[[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა C]] |2003–04 |ტერსერა დივიზიონი |10||5||colspan=2|—||colspan=2|—||colspan=2|—||10||5 |- |rowspan=3|[[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა B]] |2003–04<ref name="Matches 2003–04">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2003–04 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2003-04 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |[[ესპანეთის სეგუნდა დივიზიონი|სეგუნდა დივიზიონი B]] |5||0||colspan=2|—||colspan=2|—||colspan=2|—||5||0 |- |2004–05<ref name="Matches 2004–05" /> |სეგუნდა დივიზიონი B |17||6||colspan=2|—||colspan=2|—||colspan=2|—||17||6 |- !colspan=2|სულ !22!!11!!colspan=2|—!!colspan=2|—!!colspan=2|—!!22!!11 |- |rowspan=18|[[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა]] |2004–05<ref name="Matches 2004–05">{{cite web |title=Messi: Matches 2004–05 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2004-05 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |rowspan=17|[[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|პრიმერა დივიზიონი]] |7||1||1||0||1||0||colspan=2|—||9||1 |- |2005–06<ref name="Matches 2005–06">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2005–06 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2005-06 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |17||6||2||1||6||1||0||0||25||8 |- |2006–07<ref name="Matches 2006–07">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2006–07 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2006-07 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |26||14||2||2||5||1||3{{შენიშვნა|ერთი მატჩი [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს გათამაშებაზე, ორი მატჩი [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] გათამაშებაზე}}||0||36||17 |- |2007–08<ref name="Matches 2007–08">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2007–08 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2007-08 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |28||10||3||0||9||6||colspan=2|—||40||16 |- |2008–09<ref name="Matches 2008–09">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2008–09 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2008-09 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |31||23||8||6||12||9||colspan=2|—||51||38 |- |2009–10<ref name="Matches 2009–10">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2009–10 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2009-10 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |35||34||3||1||11||8||4{{შენიშვნა|ერთი მატჩი [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს გათამაშებაზე, ერთი მატჩი და ორი გოლი [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] გათამაშებაზე, ორი მატჩი და ორი გოლი [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს გათამაშებაზე}}||4||53||47 |- |2010–11<ref name="Matches 2010–11">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2010–11 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2010-11 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |33||31||7||7||13||12||2{{შენიშვნა|name=SDE|[[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასზე]] ჩატარებული მატჩები}}||3||55||53 |- |2011–12<ref name="Matches 2011–12">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2011–12 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2011-12 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |37||50||7||3||11||14||5{{შენიშვნა|ერთი მატჩი და ერთი გოლი [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს გათამაშებაზე, ორი მატჩი და სამი გოლი [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] გათამაშებაზე, ორი მატჩი და ორი გოლი [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს გათამაშებაზე}}||6||60||73 |- |2012–13<ref name="Matches 2012–13">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2012–13 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2012-13 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |32||46||5||4||11||8||2{{შენიშვნა|name=SDE}}||2||50||60 |- |2013–14<ref name="Matches 2013–14">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2013–14 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2013-14 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |31||28||6||5||7||8||2{{შენიშვნა|name=SDE}}||0||46||41 |- |2014–15<ref>{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2014–15 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2014-15 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |38||43||6||5||13||10||colspan=2|—||57||58 |- |2015–16<ref name="Matches 2015–16">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2015–16 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2015-16 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |33||26||5||5||7||6||4{{შენიშვნა|ერთი მატჩი და ორი გოლი [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს გათამაშებაზე, ორი მატჩი და ერთი გოლი [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] გათამაშებაზე, ერთი მატჩი და ერთი გოლი [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს გათამაშებაზე}}||4||49||41 |- |2016–17<ref name="Matches 2016–17">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2016–17 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?cat=-&temp=2016-17&equip=-&rival=- |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |34||37||7||5||9||11||2{{შენიშვნა|name=SDE}}||1||52||54 |- |2017–18<ref name="Matches 2017–18">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2017–18 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?cat=-&temp=2017-18&equip=-&rival=-&jug=- |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |36||34||6||4||10||6||2{{შენიშვნა|name=SDE}}||1||54||45 |- |2018–19<ref name="Matches 2018–19">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2018–19 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?cat=-&temp=2018-19&equip=-&rival=-&jug=- |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |34||36||5||3||10||12||1{{შენიშვნა|name=SDE}}||0||50||51 |- |2019–20<ref name="Matches 2019–20">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2019–20 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |33||25||2||2||8||3||1{{შენიშვნა|name=SDE}}||1||44||31 |- |2020–21<ref name="Matches 2020–21">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2020–21 |publisher=BDFutbol |url=https://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2020-21 |access-date=5 მარტი, 2021}}</ref> |35||30||5||3||6||5||1{{შენიშვნა|name=SDE}}||0||47||38 |- !colspan=2|სულ !520||474||80||56||149||120||29||22||778||672 |- |[[პარი სენ-ჟერმენი|პსჟ]] |2021–22<ref name="Matches 2021–22">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2021–22 |publisher=BDFutbol |url=https://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2021-22 |access-date=30 აგვისტო, 2021}}</ref> |[[საფრანგეთის ლიგა 1|ლიგა 1]] |26||6||1||0||7||5||colspan="2"|—||34||11 |- !colspan="3"|სულ ჯამში !578||491||81||56||156||125||29||22||844||694 |} {{შენიშვნების სია}} ===სანაკრებო=== {{updated|5 ივნისი, 2022}} {| class="wikitable" style="text-align:center;"" |- !rowspan=2|ნაკრები !rowspan=2|წელი !colspan=2|შეჯიბრება !colspan=2|ამხანაგური !colspan=2|ჯამში |- !მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი |- |rowspan=3|არგენტინა 20 |2004 |colspan=2|—||2||3||2||3 |- |2005 |16{{შენიშვნა|ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი 2005 წლის 20 წლამდე ფეხბურთელთა სამხრეთ ამერიკის ჩემპიონატზე, შვიდი მატჩი და ექვსი გოლი 2005 წლის მსოფლიოს ახალგაზრდულ ჩემპიონატზე}}||11||colspan=2|—||16||11 |- !Total !16||11||2||3||18||14 |- |rowspan=2|არგენტინა 23 |2008 |5{{შენიშვნა|2008 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების საფეხბურთო ტურნირის მატჩები}}||2||colspan=2|—||5||2 |- !Total !5||2||colspan=2|—||5||2 |- |rowspan=19|[[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]]<ref name="Century of International Appearances">{{cite web |first=Roberto |last=Mamrud |title=Lionel Andrés Messi – Century of International Appearances |publisher=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/messi-intlg.html|date=21 აგვისტო, 2019|accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref>{{cite web |title=Lionel Messi: Player Profile |publisher=ESPN FC |url=http://www.espnfc.com/player/45843/lionel-messi |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |2005 |3{{შენიშვნა|name=WCQ|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||0||2||0||5||0 |- |2006 |3{{შენიშვნა|name=WCF|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალურ ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||1||4||1||7||2 |- |2007 |10{{შენიშვნა|ექვსი მატჩი და ორი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||4||2||14||6 |- |2008 |6{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||1||8||2 |- |2009 |8{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||2||10||3 |- |2010 |5{{შენიშვნა|name=WCF}}||0||5||2||10||2 |- |2011 |8{{შენიშვნა|ოთხი მატჩი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||2||5||2||13||4 |- |2012 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||5||4||7||9||12 |- |2013 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||3||2||3||7||6 |- |2014 |7{{შენიშვნა|name=WCF}}||4||7||4||14||8 |- |2015 |6{{შენიშვნა|name=CA|[[კოპა ამერიკა]]ზე ჩატარებული მატჩები}}||1||2||3||8||4 |- |2016 |10{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[კოპა ამერიკა]] სენტენარიოზე ({{lang-es|Copa América Centenario}})}}||8||1||0||11||8 |- |2017 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||4||2||0||7||4 |- |2018 |4{{შენიშვნა|name=WCF}}||1||1||3||5||4 |- |2019 |6{{შენიშვნა|name=CA}}||1||4||4||10||5 |- |2020 |4{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||0||0||4||1 |- |2021 |14{{შენიშვნა|შვიდი მატჩი და ოთხი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||9||0||0||14||9 |- |2022 |3{{შენიშვნა|ორი მატჩი და ერთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ერთი მატჩი არტემიო ფრანკის თასზე}}||1||1||5||4||6 |- !ჯამში !114||47||48||39||162||86 |- !colspan=2|სულ ჯამში !135||60||50||42||185||102 |} {{შენიშვნების სია}} === საერთაშოირსო გოლები === ==== 20-წლამდელთა ==== :''ანგარიშებში ჯერ არგენტინის გოლია აღნიშნული.<ref>{{cite web |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/messi-intlg.html |title=Lionel Andrés Messi – Goals in International Matches |publisher=RSSSF |accessdate=2011-02-02}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=229397/index.html |title=Lionel Messi |publisher=FIFA.com |accessdate=2011-02-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150629095408/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=229397/index.html |archivedate=2015-06-29 }}</ref> {| class="wikitable" style="font-size:90%; text-align: left;" |- ! გოლი ! თარიღი !! სტადიონი !! მოწინააღმდეგე !! ანგარიში !! შედეგი !! შეჯიბრება |- | 1 || 14 ივნისი 2005 || [[არკე სტადიონი]], [[ენსკედი]], [[ნიდერლანდები]] || align=left| {{fb|EGY}} || '''1'''–0 || 2–0 || [[ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი]] |- | 2 || 22 ივნისი 2005 || [[უნივე სტადიონი]], [[ემენი]], ნიდერლანდები || align=left| {{fb|COL}} || '''1'''–1 || 2–1 || ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი |- | 3 || 24 ივნისი 2005 || არკე სტადიონი, ენსკედი, ნიდერლანდები || align=left| {{fb|ESP}} || '''3'''–1 || 3–1 || ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი |- | 4 || 28 ივნისი 2005 || [[გალგენვაარდის სტადიონი]], [[უტრეხტი]], ნიდერლანდები || align=left| {{fb|BRA}} || '''1'''–0 || 2–1 || ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი |- | 5 || 2 ივლისი 2005 || გალგენვაარდის სტადიონი, უტრეხტი, ნიდერლანდები || align=left| {{fb|NGA}} || '''1'''–0 || 2–1 || ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი |- | 6 || 2 ივლისი 2005 || გალგენვაარდის სტადიონი, უტრეხტი, ნიდერლანდები || align=left| {{fb|NGA}} || '''2'''–1 || 2–1 || ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი |- |} ==== 23-წლამდელთა ==== {| class="wikitable" style="font-size:90%; text-align: left;" |- ! გოლი ! თარიღი !! სტადიონი !! მოწინააღმდეგე !! ანგარიში !! შედეგი !! შეჯიბრება |- | 1 || 7 აგვისტო 2008 || [[შანხაი სტადიონი]], [[შანხაი]], [[ჩინეთი]] || align=left| {{fb|CIV}} || '''1'''–0 || 2–1 || [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008]] |- | 2 || 16 აგვისტო 2008 || შანხაის სტადიონი, შანხაი, ჩინეთი || align=left| {{fb|NED}} || '''1'''–0 || 2–1 || [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008]] |- |} ==== [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ნაკრები]] ==== {| class="wikitable" style="font-size:90%; text-align: left;" |- ! გოლი ! თარიღი !! სტადიონი !! მოწინააღმდეგე !! ანგარიში !! შედეგი !! შეჯიბრება |- | 1 || 1 მარტი 2006 || [[სანქტ-იაკობ პარკი]], [[ბაზელი]], [[შვეიცარია]] || align=left| {{fb|CRO}} || '''2'''–1 || 2–3 || ამხანაგური |- | 2 || 16 ივნისი 2006 || [[ფელტინს-არენა]], [[გელზენკირხენი]], [[გერმანია]] || align=left| {{fb|SCG}} || '''6'''–0 || 6–0 || [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006]] |- | 3 || 5 ივნისი 2007 || [[კამპ ნოუ]], [[ბარსელონა]], [[ესპანეთი]] || align=left| {{fb|ALG}} || '''2'''–2 || 4–3 || ამხანაგური |- | 4 || 5 ივნისი 2007 || კამპ ნოუ, ბარსელონა, ესპანეთი || align=left| {{flagicon|ALG}} ალჟირი || '''4'''–2 || 4–3 || ამხანაგური |- | 5 || 8 ივლისი 2007 || [[ესტადიო მეტროპოლიანო]], [[ბარკისიმეტო]], [[ვენესუელა]] || align=left| {{fb|PER}} || '''2'''–0 || 4–0 || [[2007 კოპა ამერიკა]] |- | 6 || 11 ივლისი 2007 || [[პოლიდეპორტივო]], [[პუერტო ორდასი]], ვენესუელა || align=left| {{fb|MEX}} || '''2'''–0 || 3–0 || 2007 კოპა ამერიკა |- | 7 || 16 ოქტომბერი 2007 || [[ხოსე პაჩენკო რომერო]], [[მარაკაიბო]], ვენესუელა|| align=left| {{fb|VEN}} || '''2'''–0 || 2–0 || [[მსოფლიოს 2010 წლის ჩემპიონატის კვალიფიკაცია]] |- | 8 || 20 ნოემბერი 2007 || [[ესტადიო კაპინი]], [[ბოგოტა]], [[კოლუმბია]] || align=left| {{fb|COL}} || '''1'''–2 || 1–2 || მსოფლიოს 2010 წლის ჩემპიონატის კვალიფიკაცია |- | 9 || 4 ივნისი 2008 || [[ქუალკომი სტადიუმი]], [[სან-დიეგო]], [[აშშ]] || align=left| {{flagicon|MEX}} მექსიკა || '''2'''–0 || 4–1 || ამხანაგური |- | 10 || 11 ოქტომბერი 2008 || [[ესტადიო მონუმენტალი]], [[ბუენოს-აირესი]], [[არგენტინა]] || align=left| {{fb|URU}} || '''1'''–0 || 2–1 || მსოფლიოს 2010 წლის ჩემპიონატის კვალიფიკაცია |- | 11 || 11 თებერვალი 2009 || [[ველოდრომი]], [[მარსელი]], [[საფრანგეთი]] || align=left| {{fb|FRA}} || '''2'''–0 || 2–0 || ამხანაგური |- | 12 || 28 მარტი 2009 || ესტადიო მონუმენტალი, ბუენოს-აირესი, არგენტინა || align=left| {{flagicon|VEN}} ვენესუელა || '''1'''–0 || 4–0 || მსოფლიოს 2010 წლის ჩემპიონატის კვალიფიკაცია |- | 13 || 14 ნოემბერი 2009 || [[ვისენტე კალდერონის სახელობის სტადიონი|ვისენტე კალდერონი]], [[მადრიდი]], ესპანეთი || align=left| {{fb|ESP}} || '''1'''–1 || 1–2 || ამხანაგური |- | 14 || 7 სექტემბერი 2010 || ესტადიო მონუმენტალი, ბუენოს-აირესი, არგენტინა || align=left| {{flagicon|ESP}} ესპანეთი|| '''1'''–0 || 4–1 || ამხანაგური |- | 15 || 17 ნოემბერი 2010 || [[ხალიფას საერთაშორისო სტადიონი]], [[დოჰა]], [[კატარი]] || align=left| {{fb|BRA}} || '''1'''–0 || 1–0 || ამხანაგური |} == მიღწევები == [[File:Messi vs Nigeria 2018.jpg|thumb|right|250პქ|<center>ლიონელ მესი. 26 ივნისი, 2018<ref>[https://www.soccer.ru/galery/1055457/photo/733494 Argentine footballer Lionel Messi] on 26 June 2018, celebrating a goal in the 2018 FIFA World Cup group stage match against Nigeria.</ref></center>]] === საკლუბო === {{დროშანიშანი|ესპანეთი}} '''ბარსელონა''':(35) * [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ლა ლიგა]] (10): 2004–05, 2005–06, 2008–09, 2009–10, 2010–11, 2012–13, 2014–15, 2015–16, 2017–18, 2018–19 * [[ესპანეთის საფეხბურთო თასი|ესპანეთის თასი]] (7): 2008–09, 2011–12, 2014–15, 2015–16, 2016–17, 2017–18, 2020–21 * [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასი]] (8): 2005, 2006, 2009, 2010, 2011, 2013, 2016, 2018 * [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]] (4): 2005–06, 2008–09, 2010–11, 2014–15 * [[უეფა-ს სუპერთასი]] (3): 2009, 2011, 2015 * [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]] (3): 2009, 2011, 2015 {{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[პარი სენ-ჟერმენი]] * [[საფრანგეთის ლიგა 1|ლიგა 1]]: 2021–22 === სანაკრებო === ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} არგენტინის 20-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები * [[ფიფა-ს ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი]]: 2005 ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} არგენტინის ოლიმპიური ნაკრები * [[ფეხბურთი ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე#პრიზიორები|ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები]]: 2008 ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრები]] * [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიოს]] ვიცე-ჩემპიონი: [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]] * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ჩემპიონი: 2021 <ref name="Copa América final">{{cite news |url= https://www.theguardian.com/football/live/2021/jul/10/argentina-v-brazil-copa-america-final-live |title= Argentina 1-0 Brazil: Copa América final – live! |work= The Guardian |last1= Graham |first1= Bryan Armen |date= 11 ივლისი 2021 |access-date= 11 ივლისი 2021 }}</ref> * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ვიცე-ჩემპიონი: 2007, 2015, 2016 * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ბრინჯაოს პრიზიორი: 2019 * არტემიო ფრანკის თასი: 2022 === ინდივიდუალური === * [[ფიფა-ს ოქროს ბურთი]]/[[ოქროს ბურთი]]: 2009, 2010, 2011, 2012, 2015, 2019, 2021<ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.telegraph.co.uk/football/2019/12/02/ballon-dorlive-updates-ceremony-lionel-messi-virgil-van-dijk/|title=Ballon d’Or: live updates from the ceremony as Lionel Messi and Virgil van Dijk compete for top award|last=Magee|first=Will|date=2 დეკემბერი, 2019|work=The Telegraph|access-date=23 დეკემბერი, 2019|language=|issn=0307-1235}}</ref><ref name="BdorRSSSF">{{cite web |title=European Footballer of the Year ("Ballon d'Or") |publisher=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/europa-poy.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref name="FIFA Ballon d'Or: History" /><ref>{{cite news | author = Иван Орехов. | quote = Поляк пополнил список шикарных игроков, непостижимым образом остававшихся без престижной награды при поддержке миллионов фанатов. | date = 30 ნოემბერი, 2021 | title = «Золотой мяч» снова шокирует. Проигрыш Левандовского стал символом абсурда | url = https://sportmail.ru/news/football-foreign/49001655/?frommail=1 | publisher = Спорт РИА Новости | work = Sportmail.ru | access-date = 30 ნოემბერი, 2021 }}</ref> * [[ფიფა-ს საუკეთესო ფეხბურთელი|ფიფა-ს მსოფლიოს წლის საუკეთესო ფეხბურთელი]]: 2009<ref name="FIFA Ballon d'Or: History">{{cite web |title=FIFA Ballon d'Or: History |publisher=FIFA |url=http://www.fifa.com/ballon-dor/history/index.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161015231322/http://www.fifa.com/ballon-dor/history/index.html |archivedate=2016-10-15 }}</ref> * [[ფიფა-ს საუკეთესო ფეხბურთელი]]: 2019<ref name="Messi FIFA2019">{{cite web |url=https://resources.fifa.com/image/upload/final-results-the-best-fifa-football-awards-2019.pdf?cloudid=wgozggskvgbewa2vsxxy|title=The FIFA Football Awards Voting Results 2019 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF |date=23 სექტემბერი, 2019 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> * [[ევროპის ოქროს ბუცი]]: 2009–10, 2011–12, 2012–13, 2016–17, 2017–18, 2018–19<ref name="Lionel Messi Awarded Golden Shoe for Third Time after 46 La Liga Goals for Barcelona">{{cite web |title=Lionel Messi Awarded Golden Shoe for Third Time after 46 La Liga Goals for Barcelona |newspaper=The Independent |date=20 ნოემბერი, 2013 |url=http://www.independent.co.uk/sport/football/european/lionel-messi-awarded-golden-shoe-for-third-time-after-46-la-liga-goals-for-barcelona-8951828.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref name="MessiFourthGoldenShoe">{{cite web |url=http://www.marca.com/en/football/barcelona/2017/11/24/5a182794268e3ef82a8b4639.html |title=Messi receives fourth Golden Shoe Award: Each day I enjoy it more |work=Marca |location=Spain |date=24 ნოემბერი, 2017 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref name=Messi5thGoldenShoe>{{cite web |title=Messi Wins Fifth Golden Shoe After Winning Pichichi Trophy |publisher=Goal] |date=20 მაისი, 2018 |url=http://www.goal.com/en/amp/news/messi-set-for-fifth-golden-shoe-after-winning-pichichi/16zqsqe8e9tr3187k929hjiwpt |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref name="Messi wins his sixth Golden Shoe">{{cite web |url=http://www.fcbarcelona.com/en/news/1225730/messi-wins-his-sixth-golden-shoe-award |title=Messi wins his sixth Golden Shoe award |publisher=FC Barcelona |date=24 მაისი, 2019 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> * [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ჯილდოები#ოქროს ბურთი|ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატის ოქროს ბურთი]]: 2014<ref>{{cite web |title=Messi, Neuer Heralded as Brazil 2014's Best |publisher=FIFA |date=13 ივლისი, 2014 |url=http://www.fifa.com/worldcup/news/y=2014/m=7/news=messi-heralded-as-brazil-2014-s-best-2404615.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180330045100/http://www.fifa.com/worldcup/news/y=2014/m=7/news=messi-heralded-as-brazil-2014-s-best-2404615.html |archivedate=2018-03-30 }}</ref> * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ოქროს ბურთი: 2015, 2021<ref>{{cite web |url=http://futbol.as.com/futbol/2015/07/05/internacional/1436124524_550381.html |title=BeIN Sports: Messi habría rechazado el MVP del torneo|trans-title=BeIN Sports: Messi reportedly rejects MVP award for tournament |publisher=AS.com |language=Spanish |date=5 ივლისი, 2015 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref>{{Cite web |title=Lionel Messi allegedly refuses best player award at Copa America as trophy removed from ceremony |url=http://www.telegraph.co.uk/sport/football/babb/11720312/Lionel-Messi-allegedly-refuses-best-player-award-at-Copa-America-as-trophy-removed-from-ceremony.html |website=The Daily Telegraph |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref>{{Cite web |title=Messi rechazó recoger el premio a MVP de la Copa América |url=http://www.marca.com/2015/07/05/futbol/copa-america/1436123341.html |website=Marca |location=Spain |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |language=}}</ref><ref>{{Cite web |title=Messi rechazó el MVP del Argentina-Paraguay de la Copa América |url=http://www.sport.es/es/noticias/copa-america/messi-rechazo-mvp-del-argentina-paraguay-copa-america-4276745 |website=Sport |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://copaamerica.com/es/noticias/los-mejores-de-la-conmebol-copa-america-2021/|title=Best player, scorer, best goalkeeper: the highlights of CONMEBOL Copa América 2021|access-date=11 ივლისი, 2021|website=www.conmebol.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210711062918/https://copaamerica.com/es/noticias/los-mejores-de-la-conmebol-copa-america-2021/|archivedate=2021-07-11}}</ref> * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ოქროს ბუცი: 2021<ref>{{Cite web|title=CONMEBOL Copa América 2021. Goleadores {{!}} CONMEBOL|url=https://www.conmebol.com/es/copa-america-2021/goleadores|access-date=11 ივლისი, 2021|website=www.conmebol.com}}</ref> * [[ევროპის საუკეთესო ფეხბურთელი|უეფა-ს წლის საუკეთესო ფეხბურთელი]]: 2011, 2015<ref name="Messi Beats Ronaldo for 2014–15 UEFA Best Player in Europe Award">{{cite web |first=Roger |last=Gonzalez |title=Messi Beats Ronaldo for 2014–15 UEFA Best Player in Europe Award |publisher=CBS Sports |date=27 აგვისტო, 2015 |url=http://www.cbssports.com/general/eye-on-sports/25282034/messi-beats-ronaldo-for-2014-15-uefa-best-player-in-europe-award |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150827183752/http://www.cbssports.com/general/eye-on-sports/25282034/messi-beats-ronaldo-for-2014-15-uefa-best-player-in-europe-award |archivedate=2015-08-27 }}</ref> * უეფა-ს წლის საუკეთესო საკლუბო ფეხბურთელი: 2009<ref name="Profile: Lionel Messi">{{cite web |title=Profile: Lionel Messi |publisher=UEFA |url=http://www.uefa.com/teamsandplayers/players/player=95803/profile/ |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> * უეფა-ს წლის საუკეთესო საკლუბო თავდამსხმელი: 2009, 2019<ref name="Profile: Lionel Messi"/> * [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის]] სიმბოლური ნაკრების წევრი: 2014–15, 2015–16, 2016–17, 2017–18, 2018–19, 2019–20, 2020–21<ref>{{cite news |title=UEFA Champions League Squad of the Season |url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/0269-12688c451cdd-b6efcb4ce948-1000--champions-league-all-star-squad/ |website=UEFA.com|publisher=Union of European Football Associations |date=31 მაისი, 2021 |access-date=11 ივლისი, 2021}}</ref> * [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ლა ლიგის საუკეთესო ფეხბურთელი]]: 2008–09, 2009–10, 2010–11, 2011–12, 2012–13, 2014–15, 2017–18, 2018–19<ref name="Honours of a Genius: The Collector of Trophies">{{cite web |first=Paul M. |last=Otero |title=Palmarés de un Genio: El Coleccionista de Trofeos |trans-title=Honours of a Genius: The Collector of Trophies |newspaper=Marca |location=Spain |date=12 November 2013 |language=Spanish |url=http://www.marca.com/accesible/2013/11/12/futbol/equipos/barcelona/1384256483.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190328162523/https://www.marca.com/accesible/2013/11/12/futbol/equipos/barcelona/1384256483.html |archive-date=28 March 2019 |url-status=dead}}</ref><ref name="Messi, Best Forward and Best Player">{{cite web |title=Messi, Mejor Delantero y Mejor Jugador |trans-title=Messi, Best Forward and Best Player |publisher=Liga de Fútbol Profesional |language=Spanish |date=2 დეკემბერი, 2013 |url=https://www.ligabbva.com/liga-bbva/126953/messi-mejor-delantero-y-mejor-jugador-cristiano-jugador-mas-valioso/ |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151208113604/https://www.ligabbva.com/liga-bbva/126953/messi-mejor-delantero-y-mejor-jugador-cristiano-jugador-mas-valioso/ |archivedate=8 დეკემბერი, 2015}}</ref><ref name="Lionel Messi, 2014–15 Liga BBVA Best Player">{{cite web |title=Lionel Messi, 2014–15 Liga BBVA Best Player |publisher=Liga de Fútbol Profesional |date=30 ნოემბერი, 2015 |url=http://www.laliga.es/en/noticias/lionel-messi-201415-liga-bbva-best-player |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |website= |archive-url=https://web.archive.org/web/20190322140218/https://www.laliga.es/en/noticias/lionel-messi-201415-liga-bbva-best-player |archive-date=22 მარტი, 2019 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190322140218/https://www.laliga.es/en/noticias/lionel-messi-201415-liga-bbva-best-player |archivedate=2019-03-22 }}</ref><ref>{{cite web |title=La entrega del premio Pichichi a Messi, en directo |language=Spanish |website=Mundo Deportivo |date=12 ნოემბერი, 2018 |url=https://www.mundodeportivo.com/futbol/laliga/20181112/452875656952/premio-pichichi-messi-en-directo-online-barcelona-futbol-hoy.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> * [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ლა ლიგის საუკეთესო თავდამსხმელი]]: 2008–09, 2009–10, 2010–11, 2011–12, 2012–13, 2014–15, 2015–16<ref name="Honours of a Genius: The Collector of Trophies" /><ref name="Messi, Best Forward and Best Player" /><ref name="Lionel Messi, 2014–15 Liga BBVA Best Player" /><ref>{{cite web |title=Lionel Messi named Best Striker in La Liga Santander 2015–16 |publisher=Liga de Fútbol Profesional |date=24 ოქტომბერი, 2016 |url=http://www.laliga.es/en/news/lionel-messi-named-best-striker-in-laliga-santander-201516 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> * [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი|ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის ოქროს ბურთი]]: 2009, 2011<ref name="FIFA Club World Cup: Awards">{{cite web |title=FIFA Club World Cup: Awards |publisher=FIFA |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/clubworldcup/awards/goldenball.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150407144625/http://www.fifa.com/tournaments/archive/clubworldcup/awards/goldenball.html |archivedate=2015-04-07 |url-status=dead |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 }}</ref> * [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ლა ლიგის საუკეთესო ბომბარდირი]]: 2009–10, 2011–12, 2012–13, 2016–17, 2017–18, 2018–19, 2019–20, 2020–21<ref>[http://www.si.com/soccer/2019/05/19/lionel-messi-barcelona-goals-eibar-european-golden-boot-race Messi Wins Sixth Pichichi Trophy, Extends Lead in European Golden Boot Race] – Si.com. 19 მაისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 23 დეკემბერი, 2019.</ref><ref>[http://onefootball.com/en/news/messi-equals-zarras-record-with-sixth-pichichi-award-en-25698176?variable=20190703 Messi equals Zarra's record with sixth Pichichi award] – Onefootball. 19 მაისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 23 დეკემბერი, 2019.</ref><ref>{{cite web|url=http://onefootball.com/en/news/messi-equals-zarras-record-with-sixth-pichichi-award-25698176?variable=20190703|title=Messi equals Zarra's record with sixth Pichichi award|website=Onefootball|access-date=11 ივლისი, 2021}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/news/1732775/leo-messi-wins-his-seventh-pichichi-a-laliga-record|title=Leo Messi wins his seventh Pichichi, a LaLiga record|publisher=FC Barcelona|date=19 ივლისი, 2020|access-date=11 ივლისი, 2021}}</ref> * [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი|ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის ვერცხლის ბურთი]]: 2015<ref>{{cite web |title=Barcelona Trio Sweep Awards |publisher=FIFA |date=20 დეკემბერი, 2015 |url=http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2015/m=12/news=barcelona-trio-raumt-ab-2747108-2747184.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170714170803/http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2015/m=12/news=barcelona-trio-raumt-ab-2747108-2747184.html |archivedate=2017-07-14 }}</ref> * [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი|ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშე]]: 2009, 2011<ref name="FIFA Club World Cup: Awards" /> * [[ფიფა-ს ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი|მსოფლიოს ახალგაზრდული ჩემპიონატის ოქროს ბურთი]]: 2005<ref name="2005 FIFA World Youth Championship">{{cite web |title=FIFA World Youth Championship Netherlands 2005 |publisher=FIFA |url=http://www.fifa.com/u20worldcup/archive/netherlands2005/index.html |accessdate=24 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200304163033/https://www.fifa.com/u20worldcup/archive/netherlands2005/index.html |archivedate=2020-03-04 }}</ref> * [[ფიფა-ს ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი|მსოფლიოს ახალგაზრდული ჩემპიონატის ოქროს ბუცი]]: 2005<ref name="2005 FIFA World Youth Championship" /> * [[ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის საერთაშორისო ფედერაცია|IFFHS-ის მსოფლიოს საუკეთესო გამთამაშებელი]]: 2015, 2016, 2017, 2019<ref name="Former Results">{{cite web|url=http://iffhs.de/former-results/|title=Former Results|publisher=IFFHS|accessdate=24 დეკემბერი, 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190924094523/https://iffhs.de/former-results/|archivedate=2019-09-24}}</ref> * [[ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის საერთაშორისო ფედერაცია|IFFHS-ის მსოფლიოს ათწლეულის საუკეთესო გამთამაშებელი]]: 2011–2020<ref>{{Cite web|title=IFFHS (International Federation of Football for History & Statistics|url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/893|access-date=11 ივლისი, 2021|website=IFFHS}}</ref> * IFFHS-ის მსოფლიოს ყველა დროის საუკეთესო გამთამაშებელი: 2006–2020<ref>{{cite web |url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/968 |title=IFFHS ALL TIME RANKING OF THE WORLD'S BEST PLAYMAKER |website=IFFHS |date=11 ივლისი, 2021 }}</ref> * [[ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის საერთაშორისო ფედერაცია|IFFHS-ის მსოფლიოს ათწლეულის საუკეთესო სანაკრებო ბომბარდირი]]: 2011–2020<ref>{{Cite web|title=IFFHS (International Federation of Football for History & Statistics|url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/887|access-date=11 ივლისი, 2021|website=IFFHS}}</ref> * IFFHS-ის მსოფლიოს ათწლეულის საუკეთესო მოთამაშე: 2011–2020<ref>{{cite web |url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/954 |title=IFFHS WORLD'S BEST MAN PLAYER OF THE DECADE 2011–2020 |work=IFFHS |date=7 თებერვალი, 2021 }}</ref> * IFFHS-ის კონმებოლის ათწლეულის საუკეთესო მოთამაშე: 2011–2020<ref>{{Cite web|title=IFFHS (International Federation of Football for History & Statistics|url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/940|access-date=11 ივლისი, 2021|website=IFFHS}}</ref> * IFFHS-ის კონმებოლის საუკეთესო მოთამაშე: 2020<ref>{{Cite web|title=IFFHS (International Federation of Football for History & Statistics|url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/874|access-date=1 ივლისი, 2021|website=IFFHS}}</ref> * IFFHS-ის წლის მსოფლიო ნაკრების წევრი: 2017, 2018, 2019, 2020 * FIFA FIFPro-ს მსოფლიოს საუკეთესო თერთმეტეული: 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020<ref name="FIFPro and FIFA Present the 2015 World XI">{{cite web |title=FIFPro and FIFA Present the 2015 World XI |publisher=FIFPro |date=11 იანვარი, 2016 |url=http://www.fifpro.org/en/news/fifpro-and-fifa-present-the-2015-world-xi |access-date=11 ივლისი, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160424013949/https://fifpro.org/en/news/fifpro-and-fifa-present-the-2015-world-xi |archive-date=24 აპრილი, 2016 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160424013949/https://fifpro.org/en/news/fifpro-and-fifa-present-the-2015-world-xi |archivedate=2016-04-24 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.fifa.com/the-best-fifa-football-awards/news/y=2017/m=1/news=the-best-named-at-fifa-football-awards-2862916.html |title=The Best named at FIFA Football Awards |date=9 იანვარი, 2017 |publisher=FIFA |access-date=11 ივლისი, 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170111183310/http://www.fifa.com/the-best-fifa-football-awards/news/y=2017/m=1/news=the-best-named-at-fifa-football-awards-2862916.html |archivedate=2017-01-11 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.fifa.com/the-best-fifa-football-awards/fifa-fifpro-world11/index.html |title=FIFA FIFPro World11 |publisher=FIFA |date=24 ოქტომბერი, 2017 |access-date=11 ივლისი, 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180414110958/http://www.fifa.com/the-best-fifa-football-awards/fifa-fifpro-world11/index.html |archivedate=2018-04-14 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.fifpro.org/news/de-gea-kante-mbappe-in-world-11/en/ |title=DE GEA, KANTE AND MBAPPE IN WORLD 11 |website=FIFPro World Players' Union |date=24 სექტემბერი, 2018 |access-date=11 ივლისი, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190911061411/https://fifpro.org/news/de-gea-kante-mbappe-in-world-11/en/ |archive-date=11 სექტემბერი, 2019 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180925025843/https://www.fifpro.org/news/de-gea-kante-mbappe-in-world-11/en/ |archivedate=2018-09-25 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://fifpro.org/news/fifa-fifpro-men-s-world-11-2018-2019/en/|title=VAN DIJK AMONG FOUR DEBUTANTS IN MEN'S WORLD 11|website=FIFPro World Players' Union|date=23 სექტემბერი, 2019}}</ref><ref>{{Cite web|date=17 დეკემბერი, 2020|title=The FIFA FIFPRO Men's World 11 of 2019–2020 – FIFPRO World Players' Union|url=https://fifpro.org/en/industry/world-11/the-fifa-fifpro-men-s-world-11-of-2020|access-date=18 დეკემბერი, 2020|website=FIFPRO}}</ref> * L'Équipe-ის ჩემპიონთა ჩემპიონი: 2011<ref>{{Cite web|date=24 დეკემბერი, 2011|title=Lionel Messi sacré "Champion des champions" de l'année 2011|url=https://www.france24.com/fr/20111224-lionel-messi-sacre-champion-equipe-argentin-barcelone-football-sport-leo-barca|access-date=11 ივლისი, 2021|website=France 24|language=fr}}</ref><ref>{{Cite web|date=27 დეკემბერი, 2011|title=Lionel Messi élu " champion des champions 2011 " par le journal " L'Équipe "|url=https://www.lorientlejour.com/article/737802/Lionel_Messi_elu_%253C%253C%2Bchampion_des_champions_2011%2B%253E%253E_par_le_journal_%253C%253C%2BL%2527Equipe%2B%253E%253E.html|access-date=11 ივლისი, 2021|website=L'Orient-Le Jour}}</ref> * World Soccer-ის მსოფლიოს ყველა დროის უდიდესი თერთმეტეული: 2013<ref>{{Cite web|date=2 ივლისი, 2013|title=The Greatest: – how the panel voted|url=https://www.worldsoccer.com/features/the-greatest-xi-how-the-panel-voted-341427|access-date=11 ივლისი, 2021|website=World Soccer}}</ref> * არგენტინის წლის საუკეთესო ფეხბურთელი: 2005, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2015, 2016, 2017, 2019, 2020, 2021<ref name="Honours of a Genius: The Collector of Trophies" /><ref>{{cite web |title=Premios Olimpia 2015: La Judoca Paula Pareto se Llevó el Oro y los de Plata Fueron Para Messi, Marco Ruben, Andrés Nocioni y Adolfo Cambiaso |trans-title=Olympia Awards 2015: The Judoca Paula Pareto Took the Gold and Silver Was for Messi, Marco Ruben, Andrés Nocioni and Adolfo Cambiaso |publisher=LRA Radio Nacional |language=Spanish |date=23 დეკემბერი, 2015 |url=http://www.radionacional.com.ar/?p=88753 |accessdate=24 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref>{{cite web |title=Los Ganadores de Olimpia de Plata en Cada Deporte, con los Medallistas Dorados de Río entre los Destacados |trans-title=The Winners of the Silver Olimpia in Each Sport, with the Gold Medalists of Río among the Highlights |newspaper=La Nacion |language=Spanish |date=20 დეკემბერი, 2016 |url=http://www.lanacion.com.ar/1968952-los-ganadores-de-olimpia-de-plata-en-cada-deporte-con-los-medallistas-dorados-de-rio-entre-los-destacados |accessdate=24 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref>{{cite web |title=Delfina Pignatiello se quedó con el Olimpia de Oro |url=http://tn.com.ar/deportes/esencial/delfina-pignatiello-se-quedo-con-el-olimpia-de-oro_841098 |newspaper=TN |location=Buenos Aires |date=20 დეკემბერი, 2017 |accessdate=24 დეკემბერი, 2019 |language=}}</ref> * არგენტინის ათწლეულის საუკეთესო სპორტსმენი: 2021<ref>{{Cite web|last=Sport|date=13 თებერვალი, 2021|title=Barça star Leo Messi named best Argentine sportsman of the last decade|url=https://www.sport.es/en/news/barca/barca-star-leo-messi-named-best-argentine-sportsman-of-the-last-decade-11517000|access-date=11 ივლისი, 2021|website=sport}}</ref> * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის საუკეთესო ახალგაზრდა მოთამაშე]]: 2007 === რეკორდები === * რეკორდსმენი მოპოვებული [[ფიფა-ს ოქროს ბურთი]]ს რაოდენობის მიხედვით: 4 * რეკორდსმენი მოპოვებული [[ევროპის ოქროს ბუცი]]ს რაოდენობის მიხედვით: 6 * არგენტინის ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 80 გოლი <ref>{{cite web | title = Лионель Месси стал лучшим бомбардиром в истории сборной Аргентины | publisher = [[TASS]] | url = https://tass.ru/sport/3389101 | quote = Футболист сборной Аргентины Лионель Месси стал лучшим бомбардиром в истории национальной команды. В полуфинале Кубка Америки он забил мяч в ворота команды США, который стал для него 55-м в составе сборной. | date = 22 ივნისი, 2016 | accessdate = 2 აპრილი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web | title = Messi becomes Argentina's all-time top scorer | publisher = FotMob | url = https://www.fotmob.com/news/1vtl5xb5p4t2h1kbcrlyyzp3q3/messi-becomes-argentina's-all-time-top-scorer | quote = Lionel Messi has become Argentina's all-time record goalscorer after netting a sublime free-kick in their Copa America Centenario semi-final against the United States on Tuesday. | accessdate = 2 აპრილი, 2021 }}</ref> * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 663 გოლი * რეკორდსმენი [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონაში“]] ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 768 <ref>{{cite web | title = Месси установил рекорд по количеству матчей за «Барселону» | publisher = Sportmail.ru | url = https://sportmail.ru/news/football-foreign/45644825/ | quote = 22 марта сине-гранатовые с разгромным счетом обыграли «Реал Сосьедад» 6:1. Для Месси это стал 768-й матч за «Барселону». Таким образом, он обошел по количеству игр бывшего капитана «Барсы» Хави, выходившего на поле 767 раз. | date = 22 მარტი, 2021 | accessdate = 2 აპრილი, 2021 }}</ref> * ესპანეთის ჩემპიონატის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 467 გოლი <ref>{{cite web | title = Месси повторил рекорд Пеле по количеству голов в одном чемпионате | publisher = Sportmail.ru | url = https://sportmail.ru/news/football-foreign/45655429/ | quote = Месси в воскресенье оформил дубль в матче 28-го тура чемпионата Испании с «Реал Сосьедад» (6:1). Таким образом, аргентинский форвард забил 467 мячей в Ла Лиге, столько же раз отличился Пеле в чемпионате Бразилии, выступая за «Сантос» с 1956 по 1974 год. | date = 23 მარტი, 2021 | accessdate = 2 აპრილი, 2021 }}</ref> * [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 14 გოლი * [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 3 გოლი * [[ელ კლასიკო]]ს ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 26 გოლი * კატალონიური დერბის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 25 გოლი * ყველაზე ტიტულოვანი ფეხბურთელი [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ისტორიაში: 35 ტიტული * მსოფლიო ჩემპიონატის მონაწილე ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი არგენტინის ნაკრების ისტორიაში (18 წლის და 357 დღის) * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი არგენტინის ნაკრების ისტორიაში, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატზე გაუტანია გოლი (18 წლის და 357 დღის) * ყველაზე ახალგაზრდა კაპიტანი არგენტინის ნაკრების ისტორიაში (22 წლის და 363 დღის) * ყველაზე ახალგაზრდა უცხოელი ფეხბურთელი, რომელსაც [[ელ კლასიკო]]ში გაუტანია გოლი (19 წლის და 259 დღის) * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელმაც [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]]ზე 50 გოლი გაიტანა * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელმაც [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]]ზე 100 მატჩი ჩაატარა (28 წლის და 84 დღის) * პირველი ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელმაც [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის]] ერთ მატჩში 5 გოლი გაიტანა * პირველი ფეხბურთელი ესპანური ფეხბურთის ისტორიაში, რომელმაც ოფიციალურ მატჩებში 600 და მეტი გოლი გაიტანა ერთი კლუბის შემადგენლობაში * პირველი ფეხბურთელი ესპანური ფეხბურთის ისტორიაში, რომელმაც 40 და მეტი გოლი გაიტანა ზედიზედ 10 სეზონის განმავლობაში (2009/10—2018/19) * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელმაც ესპანეთის ჩემპიონატზე 200 გოლი გაიტანა (25 წლის და 217 დღის) * პირველი ფეხბურთელი ესპანეთის ჩემპიონატის ისტორიაში, რომელმაც 300-გოლიანი ნიშნული გადალახა * პირველი ფეხბურთელი ესპანეთის ჩემპიონატის ისტორიაში, რომელმაც 400-გოლიანი ნიშნული გადალახა * პირველი ფეხბურთელი [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] ისტორიაში, რომელმაც ტურნირის 7 გათამაშებაში შეძლო გოლის გატანა * პირველი ფეხბურთელი [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ისტორიაში, რომელმაც გუნდთან ერთად 500-ზე მეტი გამარჯვება მოიპოვა * პირველი ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელმაც 350-ზე მეტი გამარჯვება მოიპოვა ესპანეთის ჩემპიონატში * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ყველა დროის რეკორდსმენი საერთაშორისო მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობით საკლუბო დონეზე: 127 * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ყველა დროის რეკორდსმენი ევროთასებზე გატანილი გოლების რაოდენობით: 122 * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ყველა დროის რეკორდსმენი [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]]ზე გატანილი გოლების რაოდენობით: 119 * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] რეკორდსმენი ყველა საკლუბო ტურნირზე გატანილი გოლების რაოდენობით ერთი კალენდარული წლის განმავლობაში: 79 * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] რეკორდსმენი ყველა ტურნირზე გატანილი გოლების რაოდენობით ერთი სეზონის განმავლობაში: 73 * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] რეკორდსმენი ჰეტ-ტრიკების რაოდენობით ყველა ტურნირზე: 48 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი ჩატარებული მატჩების რაოდენობით ლეგიონერთა შორის: 511 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი საფეხბურთო კლუბების რაოდენობის მიხედვით, რომელთა კარის აღებაც შეძლო: 38 * ესპანეთის ჩემპიონატის ყველა დროის რეკორდსმენი შინ ჩატარებულ მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობით: 273 * ესპანეთის ჩემპიონატის ყველა დროის რეკორდსმენი სტუმრად ჩატარებულ მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობით: 194 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი გატანილი გოლების რაოდენობით ერთი სეზონის განმავლობაში: 50 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი ჩატარებული მატჩების რაოდენობით ერთი სეზონის განმავლობაში, რომლებშიც კარის აღება შეძლო (2012/13): 27 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი ჰეტ-ტრიკების რაოდენობით ერთი სეზონის განმავლობაში: 8 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი ჰეტ-ტრიკების რაოდენობით [[ელ კლასიკო]]ში: 2 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი დუბლების რაოდენობით: 113 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი ჰეტ-ტრიკების რაოდენობით: 36 * პირველი ფეხბურთელი ესპანეთის ჩემპიონატის ისტორიაში, რომელმაც ზედიზედ ყველა მეტოქე გუნდის კარის აღება შეძლო ერთი სეზონის განმავლობაში (2012/13) * [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის]] რეკორდსმენი ერთ მატჩში გატანილი გოლების რაოდენობით: 5 გოლი * [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის]] რეკორდსმენი ჰეტ-ტრიკების რაოდენობით: 8 * პირველი ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელიც ერთზე მეტად აღიარეს [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს საუკეთესო ფეხბურთელად * [[ევროპის ოქროს ბუცი]]ს რეიტინგის რეკორდსმენი მოპოვებული ქულების რაოდენობით: 100 * არგენტინის ნაკრების რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ეტაპზე გატანილი გოლების რაოდენობით: 22 * არგენტინის ნაკრების რეკორდსმენი ერთი კალენდარული წლის განმავლობაში გატანილი გოლების რაოდენობით: 12 == ბიბლიოგრაფია == {{Refbegin}} * Balagué, Guillem (2013). Messi. Orion Books. {{ISBN|978-1-4091-4659-9}} * Caioli, Luca (2012). Messi: The Inside Story of the Boy Who Became a Legend. Corinthian Books. {{ISBN|978-1-906850-40-1}} * Caioli, Luca (2015). Messi: More than a Superstar. Icon Books. {{ISBN|978-1-906850-91-3}} * [http://archive.org/details/guinnessworldrec0000unse_f8z3 Guinness World Records 2015]. Guinness World Records. 2014. {{ISBN|978-1-908843-65-4}} * Hunter, Graham (2012). Barça: The Making of the Greatest Team in the World. BackPage Press. {{ISBN|978-0-9564971-8-5}} * Lisi, Clemente Angelo (2011). A History of the World Cup: 1930–2010. Scarecrow Press. {{ISBN|978-0-8108-7754-2}} * Tomkins, Paul (2007). Above Us Only Sky: Liverpool FC's Global Revolution. Anchor Print Group. {{ISBN|978-0-9556367-0-7}} {{Refend}} == რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat|Lionel Messi}} {{ვიკიციტატა}} {{Refbegin}} * [https://messi.com/ ოფიციალური საიტი] * [https://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/players/4974/lionel-messi „ბარსელონას“ ოფიციალურ საიტზე] {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''სოციალური ქსელები'''</center> || style="background: white;"|[https://www.facebook.com/LeoMessi Facebook] · [https://twitter.com/fundacionmessi Twitter] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender"|<center>'''თემატური საიტები'''</center> || style="background: white;"| [https://www.11v11.com/players/lionel-messi-42223/ AFS] · [https://resultados.as.com/resultados/ficha/deportista/messi/15167 AS.com] · [https://bdfa.com.ar/jugadores-34986.html BDFA] · [https://www.bdfutbol.com/en/j/j1753.html BDFutbol] · [https://global.espn.com/football/player/_/id/45843 ESPNFC.com] · [https://fbref.com/en/players/d70ce98e/ FBref.com] · [https://web.archive.org/web/20150629095408/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=229397/index.html FIFA.com] · [https://www.footballdatabase.eu/en/player/details/10973 FootballDatabase.eu] · [https://footballfacts.ru/person/53159 FootballFacts.ru] · [https://www.kicker.de/lionel-messi/spieler Kicker.de] · [https://www.lequipe.fr/Football/FootballFicheJoueur21740.html L’Équipe] · [https://www.ligue1.fr/joueur?id=lionel-andres-messi-cuccittini League 1] · [https://www.national-football-teams.com/player/12066.html National Football Teams.com] · [https://www.olympedia.org/athletes/111386 Olympedia] · [https://olympics.com/en/athletes/lionel-messi Olympics.com] · [https://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=39850 Soccerbase] · [http://int.soccerway.com/players/lionel-andres-messi/119/ Soccerway] · [https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Lioneli-Messi-Futbol-24061987 Sportbox.ru] · [https://www.thefinalball.com/player.php?id=10592 playmarkerstats.com] · [https://www.transfermarkt.com/lionel-messi/profil/spieler/28003 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/player_summary/lionel-messi/ WorldFootball.net] · [https://www.allmovie.com/artist/p815708 AllMovie] · [https://www.allocine.fr/personne/fichepersonne_gen_cpersonne=691614.html AlloCiné] · [https://www.csfd.cz/tvurce/207495 ČSFD] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ლექსიკონები და ენციკლოპედიები'''</center> || style="background: white;"|[https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0280509.xml Gran enciclopèdia catalana] · [https://www.larousse.fr/encyclopedie/personnage/wd/185574 Larousse] · [https://bigenc.ru/sport/text/2206780 დიდი რუსული ენციკლოპედია] · [https://ru.wikisource.org/wiki/Лентапедия/Месси,_Лионель Лентапедия] · [https://www.vle.lt/straipsnis/lionel-messi/ უნივერსალური ლიტვური ენციკლოპედია] · [https://www.britannica.com/biography/Lionel-Messi Britannica] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ფოტო · ვიდეო · აუდიო'''</center> || style="background: white;"|[https://instagram.com/leomessi/ Instagram] · [https://www.tcdb.com/Person.cfm/pid/24855/ TCDb] · [https://youtube.com/channel/UCmkNr8WQC7zAC5TnYDI0wQw YouTube] |} {{Refend}} == სქოლიო == {{სქოლიო|2}} {{პარი სენ-ჟერმენის შემადგენლობა}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2006 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2010 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2014 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2018 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის წლის საუკეთესო ფეხბურთელი}} {{მსოფლიო ჩემპიონატის საუკეთესო ფეხბურთელი}} {{ოქროს ბუცი}} {{ოქროს ბურთის მფლობელები}} {{ევროპის წლის საუკეთესო ფეხბურთელი Onze Mondial-ის ვერსიით}} {{DEFAULTSORT:მესი, ლიონელ}} [[კატეგორია:ლიონელ მესი]] [[კატეგორია:დაბადებული 24 ივნისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1987]] [[კატეგორია:იტალიელი არგენტინელები]] [[კატეგორია:ესპანელი არგენტინელები]] [[კატეგორია:არგენტინელი ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ესპანეთის პრიმერა დივიზიონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:სეგუნდა დივიზიონი B-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ტერსერა დივიზიონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ბარსელონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ბარსელონა B-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ბარსელონა C-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ლიგა 1-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:პარი სენ-ჟერმენის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:არგენტინის ნაკრების ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2008 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მედალოსნები]] [[კატეგორია:2006 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2010 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2014 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2018 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2007 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2011 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2015 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ოქროს ბურთის მფლობელები]] [[კატეგორია:იუნისეფის კეთილი ნების ელჩები]] 2zdwhwmjvx4hr08hgh4j31nwu18059e კრაკოვი 0 11644 4402622 4302912 2022-08-02T12:08:47Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = კრაკოვი |მშობლიური სახელი =Kraków |ქვეყანა = პოლონეთი |პანორამა =Collage of views of Cracow.PNG |პანორამის სიგანე = 280px |წარწერა = მთავარი ბაზარი სუკიენიცათი. ასევე: ვაველი, ბარბაკანი, წმ. მარიამის ეკლესია, წმ. პეტრესა და პავლეს ეკლესია და მაიუსის კოლეგია |დროშა =Flag of Krakow.svg |გერბი = POL Kraków COA.svg |გერბის სიგანე = 80 |დროშის სიგანე = 100 |lat_dir = N|lat_deg= 50|lat_min= 3|lat_sec=41 |lon_dir = E|lon_deg= 19|lon_min= 56|lon_sec=18 |ქვეყნის რუკის ზომა = 220 |რეგიონის რუკის ზომა = 200 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = სავოევოდო |რეგიონი = მცირე პოლონური სავოევოდო |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი= |რაიონი = |მმართველის ტიპი = ქალაქის მერი |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |დაქვემდებარება = |პირველი ხსენება = 965 |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = 1257 |ფართობი = 326,8 |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= 219 |მოსახლეობა = 754,854 |აღწერის წელი = 2009 |სიმჭიდროვე =2,308.4 |აგლომერაცია = 1.25 მილიონი |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +1 |DST = 2 |სატელეფონო კოდი =+48 12 |საფოსტო ინდექსი = 30-024, 31-962 |საავტომობილო კოდი = KR |საიტი = www.krakow.pl |კატეგორია ვიკისაწყობში = Kraków }} '''კრაკოვი''' ({{lang-pl|Kraków}}), სრული სახელი: '''სამეფო დედაქალაქი კრაკოვი''' ({{lang-pl|Królewskie Stołeczne Miasto Kraków}}) — ერთ-ერთი უძველესი და უდიდესი ქალაქი [[პოლონეთი|პოლონეთში]], მისი [[ძველი კრაკოვი|ძველი ნაწილი]] იუნესკოს მიერ მსოფლიო მემკვიდრეობად არის მიჩნელი<ref>[http://whc.unesco.org/en/statesparties/pl Properties inscribed on the World Heritage list, Poland.] Ratification of the convention: June 29, 1976. UNESCO World Heritage Center. Last updated: July 6, 2009</ref>. იგი მდებარეობს ზემო [[ვისლა]]ს სანაპიროზე [[მცირე პოლონეთი|მცირე პოლონეთში]], დედაქალაქიდან სამხრეთით 250 კმ-ში. კრაკოვი ისტორიულად იყო ქვეყნის წამყვანი სამეცნიერო, კულტურული და ხელოვნების ცენტრი. [[1038]] წლიდან [[1596]] წლამდე იყო [[პოლონეთის სამეფოს]] დედაქალაქი და დღესაც მრავალთა მიერ მიიჩნევა ქვეყნის გულად, საკუთარი ათასწლოვანი ისტორიის წყალობით. 1846 წლიდან 1918 წლამდე ეს დასახლება წარმოადგენდა [[კრაკოვის დიდი საჰერცოგოს]] ადმინისტრაციულ ცენტრს. ქალაქი ასევე [[მალოპოლსკას ვოევოდინი]]ს დედაქალაქია [[1999]] წლიდან, მანამდე კრაკოვის ვოევოდინის დედაქალაქი იყო XIV საუკუნიდან. კრაკოვი ასევე რეგიონისა და საერთაშორისო ტურიზმის ცენტრია, წელიწადში 2 მილიონზე მეტი მნახველით. ქალაქის სიახლოვეს აღმოჩენილი უძველესი ნასახლარები [[ქვის ხანა|ქვის ხანით]] თარიღდება. კრაკოვის როგორც დასახლების მოხსენიება ხდება 965 წლიდან, ქალაქის სტატუსი კი მიენიჭა 1257 წელს. [[პოლონეთის მეორე რესპუბლიკა|პოლონეთის მეორე რესპუბლიკის]] არსებობის დროს აქ გაიხსნა რამდენიმე ახალი უნივერსიტეტი, კრაკოვი კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი კულტურულ როლს ასრულებს ქვეყნის ცხოვრბაში. ქალაქში მცხოვრებთათვის განსაკუთრებით რთული იყო გერმანელების მმართველობის პროცესი [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს პერიოდში, ამ ტერიტორიიდან მრავალი ებრაელი გადაიყვანეს სხვადასხვა საკონცენტრაციო ბანაკში, მათი უმრავლესობა მოხვდა [[ოსვენციმის საკონცენტრაციო ბანაკი|ოსვენციმში]]. 2009 წლის მონაცემებით მოსახლეობა შეადგენს 754,854 კაცს. == ისტორია == === ადრეული ისტორია === კრაკოვისთვის [[პირველყოფილი საზოგადოება|პრეისტორია]] იწყება ქვის ხანის დროიდან, ამის დამამტკიცებელია ქალაქის სიახლოვეს არსებულ ვაველის ბორცვზე აღმოჩენილი, ნასახლარები.<ref>{{cite web |url=http://www.cracow-life.com/poland/wawel-krakow-castle |title=ვაველი, კრაკოვი |accessdate=2007-09-12}} ვაველის ბორცვი წარსული და აწმყო</ref> ლეგენდების თანახმად ქალაქი აგებულია მითური [[კრაკი]]ს მიერ.<ref>[[ვაველის ციხესიმაგრე|ვაველის სამეფო ციხესიმაგრე]], მთავარი გვერდი. Maria Dębicka, {{cite web |url=http://www.cyfronet.pl/waweln/en/index.php?op=11,1,5 |title=The Dragon’s Den |accessdate=2007-09-11 |archiveurl=https://archive.is/20070422173609/http://www.cyfronet.pl/waweln/en/index.php?op=11,1,5 |archivedate=2007-04-22 }}</ref> პირველი წერილობით ჩანაწერები, რომლის მიხედვითაც ქალაქის არსებობა დასტურდება თარიღდება [[965]] წლით. ამ ტერიტორიას ბოჰემის საჰერცოგო განაგებდა.<ref name="krakow.pl">[http://www.krakow.pl/en/miasto/?id=dzieje.html ქალაქ კრაკოვის ისტორია, არქეოლოგიური მიგნებები]</ref> მეათე საუკუნის ბოლოს, ქალაქი ხდება მთელს ამ რეგიონში წამყვანი სავაჭრო ცენტრი. კრაკოვს უკვე განაგებენ [[პიასტების დინასტია|პიასტების დინასტიის]] წარმომადგენლები. ამავე პერიოდიდან იწყება აღმშენებლობის მნიშვნელოვანი პროცესი, აქ აიგო აგურით ნაგები [[ვაველის ციხესიმაგრე]], რომანულ არქიტექტურულ სტილში აშენებული [[წმინდა ადალბერტის ტაძარი (კრაკოვი)|წმინდა ადალბერტის ტაძრის]] კათედრალი და ბაზილიკა.<ref name="krakow.pl"/> ქალაქი თითქმის სრულად გაანადგურა [[1241]] წელს პოლონეთში მონღოლების [[მონღოლების შეჭრა პოლონეთში|შეჭრამ]], ამას დაემატა [[1259]] და [[1287]] წლებში მათი ხელმეორედ შეჭრა.<ref>ედუარდ კოლოძიეჯსკი, "პოლონეთი. გეოგრაფია, [[პოლიტიკის ისტორია]] და ეკლესიის მდგომარეობა." [[კათოლიკური ენციკლოპედია]], {{cite web|url=http://www.catholicity.com/encyclopedia/p/poland.html|title=ისტორიული მოვლენების მიმოხილვა|accessdate=2007-05-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060316170338/http://www.catholicity.com/encyclopedia/p/poland.html|archivedate=2006-03-16}}</ref> ეს დასახლება მოგვიანებით ხელახლა აღდგა. [[1257]] წელს [[ბოლესვალ V]]-მ გამოსცა დადგენილება, რომელიც უშუალოდ კრაკოვს ეხებოდა, სწორედ ამ წელს კრაკოვს მიენიჭა ქალაქის სტატუსი. ძველი სამეფო ციხესიმაგრე [[ვაველი]], შეერთებული იქნა [[კრაკოვის ოლქები|ახალ ქალაქთან]], რომელიც აგებული იქნა მის ჩრდილოეთით, აქვე იყო [[კრაკოვის ბაზრის ბოედანი|ბაზრის მოედანიც]].<ref>{{cite book|last=Brather|first=Sebastian|title=Archäologie der westlichen Slawen. Siedlung, Wirtschaft und Gesellschaft im früh- und hochmittelalterlichen Ostmitteleuropa|publisher=Walter de Gruyter|year=2001|series=Ergänzungsbände zum [[Reallexikon der germanischen Altertumskunde]]|volume=30|pages=156, 158|isbn=3110170612|language=German}}</ref> [[XIV საუკუნე]]მდე ქალაქის მოსახლეობაში უმრავლესობას შეადგენდა გერმანელები, უკვე მოგვიანებით ამ დასახლებამ განიცადა [[პოლონიზაცია]].<ref>{{cite book|last=Eberl|first=Immo|title=Flucht, Vertreibung, Eingliederung|editor=Immo Eberl, Ministry for Internal Affairs, [[Baden-Württemberg]] ([[Germany]])|publisher=Thorbecke|year=1993|page=29|isbn=3799525009|language=German}}</ref> შემდგომ წლებში ქალაქის ფართობი მნიშვნელოვნად გაიზარდა და ამასთანავე მეტად გაიზარდა მისი მნიშვნელობაც. [[1364]] წელს [[კაზიმირ III]]-ის უშუალო ინიციატივის შედეგად აქ გაიხსნა [[იაგელონის უნივერსიტეტი|კრაკოვის უნივერსიტეტი]],<ref>Sharon & Peter Pfeiffer, "Krakow. A brief history." {{cite web |url=http://www.magma.ca/~pfeiffer/poland/kra_history.htm |title=The establishment of a university |accessdate=2007-05-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070416092852/http://www.magma.ca/~pfeiffer/poland/kra_history.htm |archivedate=2007-04-16 }}</ref> მეორე უძველესი უნივერსიტეტი [[ცენტრალური ევროპა|ცენტრალურ ევროპაში]] იყო [[კარლის უნივერსიტეტი პრაღაში]]. ქალაქის გაზრდა კიდევ უფრო ინტენსიური გახდა [[იაგელონები|იაგელონების დინასტიის]] დროს. კრაკოვი იქცა [[პოლონეთის სამეფო (1385–1569)|პოლონეთის სამეფოს]] ადმინისტრაციულ ცენტრად და ის შევიდა [[ჰანზა]]ში. სწორედ ამ პერიოდიდან დაიწყო ქალაქში ოქროს ხანა.<ref name="poloniahans">[http://www.poloniatoday.com/explore10.htm Hanseatic towns: Kraków] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070813232941/http://www.poloniatoday.com/explore10.htm |date=2007-08-13 }}, Polonia Online, Retrieved on 25 September 2007.</ref> === ოქროს ხანა === [[ფაილი:Nuremberg chronicles - CRACOVIA.png||thumb|225px|ქალაქი კრაკოვი, ''[[ნიურნბერგის ქრონიკა]]'' (1493)]] [[XV საუკუნე|XV]] - [[XVI საუკუნე]]ები კრაკოვისთვის არის [[ოქროს ხანა|ოქროს ხანის]] პერიოდი.<ref name=NormanDavies>{{cite book |last=Davies |first=Norman |authorlink= |coauthors= |title=God's Playground: A History of Poland |year=2005 |publisher=[[University of Oxford|Oxford University]] Press |isbn=0199253390 |url=http://books.google.com/?id=b912JnKpYTkC&pg=PA118&dq=%22Norman+Davies%22+%22God%27s+Playground%22+%22Golden+Age%22 |accessdate=2008-01-21}}p.118. See vol.1, chapter 5.</ref> ამ დროს პოლონეთში არის [[პოლონური რენესანსი|რენესანსი]],<ref name="Mikos">[[Michael J. Mikos|Michael J. Mikoś]], ''Polish Renaissance Literature: An Anthology''. Ed. Michael J. Mikoś. Columbus, Ohio/Bloomington, Indiana: Slavica Publishers. 1995. ISBN 978-0-89357-257-0 [http://staropolska.gimnazjum.com.pl/ang/renaissance/Mikos_renaissance/index.html First chapters online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927020417/http://staropolska.gimnazjum.com.pl/ang/renaissance/Mikos_renaissance/index.html|date=2007-09-27}}, Retrieved on 25 September 2007</ref><ref name="unescoancient">[http://whc.unesco.org/archive/periodicreporting/EUR/cycle01/section2/29-summary.pdf Cracow's Historic center], UNESCO report, retrieved on 4 October 2007</ref> ქალაქის ებრაულ კვარტალში აიგო რამდენიმე [[სინაგოგა]], მათგან აღსანიშნავია [[ძველი სინაგოგა (კრაკოვი)|ძველი სინაგოგა]].<ref name="infosyn">[http://www.krakow-info.com/synagog.htm Old Synagogue in Krakow], Retrieved on 25 September 2007.</ref> პოლონეთის მეფის [[კაზიმირ IV]]-ის მმართველობის ხანაში, ქალაქში მრავალი ხელოვანი დასახლდა, ისინი სწორედ აქ მოღვაწეობდნენ მათი კვალი ქალაქზე აისახა. მათგან აღსანიშნავია [[იოჰან ჰალერი]], სწორედ მისი უშუალო ხელმძღვანელობით შეიქმნა [[ბეჭდვითი პრესა]]<ref name="Haller">Harold B. Segel, ''Renaissance Culture in Poland: The Rise of Humanism, 1470–1543'', [[Cornell University|Cornell University Press]], 1989, ISBN 0-8014-2286-8, [http://books.google.com/books?id=VoFks1eW75oC&pg=PA252&dq=%22Jan+Haller%22+printing&as_brr=3&ei=-sH7RuWBO6jA7ALJvNHlDQ&sig=pBVMzF5ydrU2Ou77QuBaFQKTCJY Google Print, p.252]</ref> პოლონეთის ტერიტორიაზე შექმნილი პირველი ბეჭდვითი ნამუშევარი [[1473]] წლით თარიღდება და ის სწორედ კრაკოვში გამოიცა.<ref>{{Cite book|url=http://books.google.com/?id=b912JnKpYTkC&pg=PA118&dq=%22Golden+Age%22+author:%22norman+davies%22 |title=Norman Davies, God's Playground, vol.1, chapter 5 |publisher=Books.google.com |date= |accessdate=2010-11-09|isbn=9780199253395|year=2005}}</ref><ref name="Wieslaw Wydra 88">Wieslaw Wydra, "Die ersten in polnischer Sprache gedruckten Texte, 1475–1520", ''[[Gutenberg-Jahrbuch]]'', Vol. 62 (1987), pp.88–94 (88)</ref> [[1520]] წელს [[იოჰან ბეჰემი|იოჰან ბეჰემმა]] გააკეთა უდიდესი [[საეკლესიო ზარი]], რომელსაც პოლონეთის მეფის [[სიგიზმუნდ I]]-ის პატივსაცემად [[სიგიზმუნდის ზარი]] ეწოდა.<ref name="dzwon">"The Warsaw Voice", April 11, 1999. {{cite web |url=http://www.warsawvoice.pl/archiwum.phtml/9344/ |title=Bell Woman of Wawel Hill |accessdate=2007-09-11}}</ref> ამავე პერიოდში [[ჰანს დიურერი]]ს უმცროსი ძმა [[ალბრეხტ დიურერი]] იყო სამეფო სასახლის კარის მხატვარიც.<ref name="HansDur">T. Sturge Moore, [http://www.fullbooks.com/Albert-Durer3.html "Albert Durer"]; and Janusz Wałek, {{cite web |url=http://www.pilsudski.org/English/Gallery/Painting.htm |title=Painting in Poland - A brief summary |accessdate=2007-09-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927005227/http://www.pilsudski.org/English/Gallery/Painting.htm |archivedate=2007-09-27 }}</ref> [[1572]] წელს მეფე [[სიგიზმუნდ II ავგუსტი]] გარდაიცვალა, მას ძე არ დარჩენია. პოლონელი დიდებულების გადაწყვეტილებით ქვეყნის მეფე გახდა ფრანგი [[ანრი III ვალუა]]. ამ პერიოდიდან კრაკოვის მნიშვნელობამ და მისმა ფუნქციებმა დაკნინება დაიწყო, პოლონეთში განხორციელდა შვედების [[პოლონეთ-შვედეთის ომები|შეჭრა]]. [[1596]] წელს [[სიგიზმუნდა III ვაზა]]მ სამეფო ტახტი გადაიტანა [[ვარშავა]]ში.<ref>[[Jagiellonian University]] Center for [[European studies|European Studies]], "A Very Short History of Kraków", see: {{cite web |url=http://www.ces.uj.edu.pl/european/krakow/krakow_history.htm |title=1596 administrative capital, the tiny village of Warsaw |accessdate=2007-05-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090312094359/http://www.ces.uj.edu.pl/european/krakow/krakow_history.htm |archivedate=2009-03-12 }}</ref> === XVIII საუკუნე და XX-ის დასაწყისი === [[ფაილი:Krakau altstadt.jpg|thumb|left|ხედი ძველ ქალაქზე [[ვაველის ციხესიმაგრე|ვაველიდან]]]] დასუსტებული [[პოლონეთ-ლიტვის თანამეგობრობა]], მისმა მეზობრლებმა ორჯერ [[პოლონეთის განაწილება|გაინაწილეს]]. პოლონეთის ტერიტორიის გარკვეული ნაწილი შევიდა: [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის იმპერიის]], [[ჰაბსბურგების მონარქია|ჰაბსბურგების სახელმწიფოსა]] და [[პრუსიის სამეფო]]ს შემადგენლობაში.<ref>Dorota Wasik, [[Cracow University of Economics]], International Programs Office: "A short long history of Cracow", see: {{cite web |url=http://www.louisiana.edu/Academic/Sciences/CMPS/Conferences/iticse99/Cracow/History.html |title=The Polish struggle for freedom |accessdate=2007-05-12}}</ref> [[1794]] წელს [[ტადეუშ კოსტიუშკო]]ს ინიციატევით კრაკოვის [[კრაკოვის ცენტრალური მოედანი|ცენტრალურ მოედანზე]] დაიწყო [[კოსტიუშკოს აჯანყება|აჯანყება]], რომელიც წარუმატებლად დასრულდა. ქალაქი რუსების მმართველობის ქვეშ დარჩა. პოლონეთის შემდგომი დაყოფის შემდეგ კრაკოვი მოექცა ავსტრიის შემადგენლობაში. [[1807]] წელს დადებული [[ტალზიტიის ზავი]]თ, შეიქმნა ახალი სახელმწიფო [[ვარშავის საჰერცოგო]], რომელშიც კრაკოვიც გაერთიანდა. ეს სახელმწიფო საფრანგეთის იმპერატორის [[ნაპოლეონ ბონაპარტი]]ს უშუალო ინიციატივით იყო შექმნილი.<ref name="Frommer">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=WobHDtqmCzIC&pg=PA171&dq=Duchy+of+Warsaw+1809+Krak%C3%B3w&q=|title=Frommer's Krakow Day by Day - Google Books|publisher=books.google.co.uk|accessdate=2009-08-14|last=Cresswell|first=Peterjon | isbn=9780470697108|date=2009-05-12}}</ref> ნაპოლონის დამარცხების შემდეგ, [[1815]] წელს გამართულმა [[ვენის კონგრესი|ვენის კონგრესმა]], ეს სახელმწიფო დაშლილად გამოაცხადა და აღდგენილი იქნა ომამდე არსებული მდგომარეობა, თუმცა კრაკოვისთვის სიტუაცია ნაწილობრივ შეიცვალა, ამ დასახლებას მიენიჭა [[თავისუფალი ქალაქი კრაკოვი|თავისუფალი ქალაქის]] სტატუსი.<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/141562/Republic-of-Cracow|title=Republic of Cracow (historical state, Poland) – Britannica Online Encyclopedia|publisher=britannica.com|accessdate=2009-08-14|last=|first=}}</ref> კრაკოვმა ამ სტატუსის ქვეშ [[1846]] წლამდე იარსება. შემდგომ კი შეიქმნა [[კრაკოვის დიდი საჰერცოგო]].<ref>{{cite book|url=http://books.google.com/?id=pgsbAAAAYAAJ&pg=PA679&dq=%22Grand+Duchy+of+Cracow%22+1846&q=%22Grand%20Duchy%20of%20Cracow%22%201846|title=Chambers's encyclopaedia: a ... - Google Books|publisher=books.google.co.uk|accessdate=2009-08-14|last=|first=|year=1862}}</ref> [[1866]] წელს ავსტრიამ [[გალიცია]]ს მიანიჭა ავსტონომიურობა. რამდენიმე წლის შემდეგ დაიწყო [[ავსტრაია-პრუსიის ომი|ომი]] ავსტრიასა და პრუსიას შორის,<ref>Marek Strzala, "History of Krakow" {{cite web |url=http://www.krakow-info.com/history.htm |title=(''see: Franz Joseph I granted Krakow the municipal government'') |accessdate=2007-05-12}}</ref> ამ პერიოდიდან კრაკოვის როლი პოლენეთის ცხოვრებაში მნიშვნელოვნად იზრდება და ის ქვეყნის კულტურული ცხოვრების ცენტრი გახდა<ref name="Szara">{{pl icon}} Bożena Szara, Przeglad Polski (6 April 2001): {{cite web |url=http://www.dziennik.com/www/dziennik/kult/archiwum/01-06-01/pp-04-06-04.html|title=Miedzy dwoma swiatami czyli powrot do przeszlosci.|accessdate=2007-05-18}}</ref> სწორედ აქ ცხოვრობდა გამოჩენილი პოლონელების დიდი ნაწილი, მათგან აღსანიშნავია მხატვარი [[იან მეტეიკო]] (მეტეიკო სწორედ კრაკოვში გარდაიცვალა 1893 წელს).<ref name="Matejko">{{cite web |url=http://info-poland.buffalo.edu/classroom/JM/JM.html |title=Jan Matejko: The Painter and Patriot |accessdate=2007-05-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070526035724/http://info-poland.buffalo.edu/classroom/JM/JM.html |archivedate=2007-05-26 }}</ref> 1901 წელს ქალაქში გაიყვანეს [[ტრამვაი]]<ref name="Kalendarium">{{pl icon}} Artur Turyna, {{cite web |url=http://www.wawel.net/kalendarz4.htm |title=Kraków - najważniejsze daty - Okres IV - od początku XX wieku do dziś |accessdate=2007-09-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20050114120007/http://wawel.net/kalendarz4.htm |archivedate=2005-01-14 }}</ref> 1909 და 1915 წლების შუალედში მოხდა დასახლების ტერიტორიის მნიშვნელოვნად გაფართოება. [[1914]] წელს დაწყებული [[პირველი მსოფლიო ომი]] აისახა კრაკოვზეც. ამავე წელს რუსების მერ ქალაქზე განხორციელეს ალყა, თუმცა ამან წარმატება ვერ მოუტა რუსულ მხარეს. ავსტრიელთა მმართველობა დასრულდა [[1918]] წელს. === 1918 წლიდან დღემდე === [[ფაილი:Wisla Krakow.jpg|thumb|upright|კრაკოვი დღეს]] [[პოლონეთის მეორე რესპუბლიკი]]ს არსებობის პერიოდში კრაკოვი იქცა მთელ ქვეყანაში განათლების თვალსაზრისით უმნიშვნელოვანეს დასახლებადა, ამ პერიოდში აქ გაიხსნა რამდენიმე უნივერსიტეტი. კრაკოვში ცხოვრობდა [[პოლონელი ებრაელები]]ს დიდი ნაწილი. [[ფაილი:2015_Kraków,_Synagoga_Tempel_03_(cropped).jpg|thumb|left|[[ტემპელის სინაგოგა]]ს ფასადი აგებულია [[ნეომავრიტანული სტილი|ნეომავრიტანული სტილში]]]] [[1939]] წლის 1 სექტემბერს [[ნაცისტური გერმანია|ნაცისტური გერმანიის]] მიერ განხორციელდა პოლონეთში [[გერმანიის შეჭრა პოლონეთში|შეჭრა]], მათ მალევე მოახერხეს ქალაქის დაკავება. კრაკოვი გახდა გერმანელების მიერ შექმნილი სახელმწიფოს ადმინისტრაციული ცენტრი, რომლის სათავეშიც იდგა [[ჰანს ფრანკი]]. გერმანელებმა ქალაქის ინტელიგენცია დააპატიმრა და ისინი გააგზავნეს სხვადასხვა საკონცენტრაციო ბანაკში, მათი უმრავლესობა მოხვდა [[ზაკზენჰაუზენის საკონცენტრაციო ბანაკი|ზაკზენჰაუზენის]] და [[დაჰაუს საკონცენტრაციო ბანაკი|დაჰაუს საკონცენტრაციო ბანაკში]], მათი გარკვეული ნაწილი გარკვეული ხნის შემდეგ გაათავისუფლეს ტყვეობიდან.<ref>Anna M. Cienciala, History 557 Lecture Notes, 2002 (Revised Fall. 2003), {{cite web |url=http://web.ku.edu/~eceurope/hist557/lect16.htm |title=16B. Eastern Europe in World War II: October 1939 – May 1945. |accessdate=2007-11-22}}</ref><ref>{{pl icon}} Edward Burek, (editor). “Sonderaktion Krakau” in Encyklopedia Krakowa. Krakow: PWM, 2000</ref> უმძიმეს მდგომარეობაში აღმოჩნდა აქ მცხოვრები ებრაელები, ისინი თავდაპირველად [[კრაკოვის გეტო]]ში განაწესეს, ხოლო შემდგომ გადაიყვანეს [[პლაშუვის საკონცენტრაციო ბანაკი|პლაშუვის]] და [[ოსვენციმის საკონცენტრაციო ბანაკი|ოსვენციმი]] ბანაკებში.<ref>Bieberstein: Zagłada Żydów w Krakowie. Kraków 1985. J. Kast, B. Siegler, P. Zinke: Das Tagebuch der Partisanin Justyna. Jüdischer Widerstand in Krakau. Berlin 1999. Articles from Kraków newspapers (mostly from the local "[[Gazeta Wyborcza]]") published in March 2003 on the 60th anniversary of the liquidation of the Kraków ghetto. Featuring historical maps. {{cite web |url=http://www.historyplace.com/worldwar2/holocaust/h-krak-beg.htm |title=The Krakow Ghetto 1940–1943 |accessdate=2007-09-11}}</ref> ეს დასახლება შედარებით ნაკლებად დაზიანდა [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს პერიოდში.<ref name="LukZaw">Jerzy Lukowski, Hubert Zawadzki, ''A Concise History of Poland'', Cambridge University Press, 2006, ISBN 0-521-85332-X, [http://books.google.com/books?id=HMylRh-wHWEC&pg=PA66&dq=Krakow+World+War+damage&as_brr=3&ei=euwGR86wEoiS7gLiyKWBAg&sig=fdYllo4AaUp_anVJiFIy9o2YuUg Google Print, p.66]</ref> ომის დასრულების შემდგომ კრაკოვში, ისევე როგორც სრულიად პოლონეთში დამყარდა [[სოციალისტური]] წყობილება. [[პოლონეთის სახალხო რესპუბლიკა|პოლონეთის სახალხო რესპუბლიკის]] კომუნისტური მთავრობის მიერ გამოცემული ბრძანების მიხედვით, კრაკოვისთვის ახლად შეერთებულ რაიონ [[ნოვა ფუტა]]ში დაიწყო ქვეყნის უმსხვილესი ფოლადის ქარხნის მშენებლობის პროცესი.<ref>[[Jagiellonian University]] center for European Studies, see: {{cite web |url=http://www.ces.uj.edu.pl/european/krakow/krakow_history.htm |title="Worker's paradise" of concrete |accessdate=2007-05-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090312094359/http://www.ces.uj.edu.pl/european/krakow/krakow_history.htm |archivedate=2009-03-12 }}</ref> [[1978]] წელს [[იუნესკო]]მ ეს დასახლება [[მსოფლიო მემკვიდრეობა|მსოფლიო მემკვიდრეობის]] ძეგლთა სიაში შეიყვანა. ამავე წელს პოლონელი [[იოანე-პავლე II|კაროლ იოზეფ ვოიტილა]] გახდა [[რომის პაპი]] იოანე-პავლე II, ეს ერთობ მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო რადგან 455 წლის განმავლობაში არაიტალიელი რომის პაპი არ გამხდარა . == გეოგრაფია და ადმინისტრაციული დაყოფა == [[ფაილი:Krakau Wawel Wisla.jpg|მინი|მარჯვნივ|px|[[ვაველი ციხესიმაგრე]] და მდინარე [[ვისლა]]]] კრაკოვი მდებარეობს პოლონეთის სამხრეთ ნაწილში და ის გაშენებულია აქ გამავალი მდინარე [[ვისლა|ვისლის]] ორივე სანაპირო ზოლში. მდინარე ვისლის სამხრეთით არის [[კარპატის მთები|კარპატის მთათა]] სისტემა, თუმცა ამ მიდამოებში მთები მნიშვნელოვანი სიმაღლით არ გამოირჩევა. ჩრდილოეთით არის [[ტატრის ქედი]]. ქალაქიდან სამხრეთით 100 კილომეტრში მდებარეობს პოლონეთ-[[ჩეხეთი]]ს და პოლონეთ-[[სლოვაკეთი]]ს სახელმწიფო საზღვარი. ხოლო დასავლეთით 230 კილომეტრში პოლონეთ-[[უკრაინა|უკრაინის]] საზღვარი. ქალაქის სიახლოვეს არის ხუთი [[ნაკრძალი]], რომელთა საერთო ფართობი შეადგენს 48.6 ჰექტარს. ამ ყველაფრის გამო აქ ეკოლოგიური გარემო მნიშვნელოვნად შენარჩუნებულია. ქალაქი ხასიათდება ზომიერი კლიმატით. ზაფხულობით აქ საშუალო ტემპერატურა 18&nbsp;°C შეადგენს, ხოლო ზამთრის საშუალო ტემპერატურა −2.1&nbsp;°C (28&nbsp;°F) - 0&nbsp;°C. საშუალო წლიური ტემპერატურა შეადგენს 8.9&nbsp;°C. ზაფხულობით ხშირად ტემპერატურა 25&nbsp;°C აღემატება, ხოლო ზოგჯერ 30&nbsp;°C. ზამთარში ტემპერატურა მცირდება -5&nbsp;°C-მდე. ქალაქში არსებულ კლიმატზე უდიდეს გავლენას ახდენს ტარტის ქედი, ამის გამო კრაკოვში ხშირად არის ქარიანი ამინდი. კრაკოვი იყოფა 18 ადმინისტრაციულ ოლქად. თითოეული მათგანი თავისი სტატუსით ჰგავს, პატარა ქალაქს. თვრამეტივე ოლქში არის სპეციალური თვითმართველობა.<ref name="districts">{{cite web|url=http://www.krakow-info.com/district.htm|title=Boroughs of Krakow |publisher=www.krakow-info.com|accessdate=2009-07-24|last=|first=}}</ref> 1991 წლის მარტამდე ქალაქი დაყოფილი იყო ოთხ თითქმის თანაბარ ნაწილად. == ტრანსპორტი == [[ფაილი:Krakow main railway station.JPG|thumb|რკინიგზის მთავარი სადგური]] ქალაქში განვითარებულია [[საზოგადოებრივი ტრანსპორტი|საზოგადოებრივი სატრანსპორტო]] სისტემა. აქ არის ტრამვაის და ავტობუსის სპეციალური ხაზები. ამგვარი ტრანსპორტის საშუალებით მარტივად უკავშირდება ქალაქის ცენტრალური ნაწილი პერიფერიებს. კრაკოვში ხშირადაა გამოყოფილი სპეციალური ქუჩები ფეხით მოსიარულეთათივის.<ref>Marek Strzala, {{cite web |url=http://www.krakow-info.com/transpor.htm |title=Krakow. Varied Means of Transportation |accessdate=2007-05-12}}</ref> ეს დასახლებული პუნქტი წარმოადგენს [[მცირე პოლონური სავოევოდო]]ს სარკინიგზო ცენტრს, რკინიგზის საშუალებით ხდება დაკავშირება ქვეყნის თითქმის ყველა მნიშვნელოვან დასახლებიდან, მათ შორის დედაქალაქ [[ვარშავა]]სთანაც. გარდა ამისა აქედან აგრეთვე სრულდება საერთაშორისო მიმოსვლებიც, [[ბერლინი|ბერლინში]], [[ბუდაპეშტი|ბუდაპეშტში]], [[პრაღა]]ში, [[ჰამბურგი|ჰამბურგში]], [[კიევი|კიევსა]] და [[ოდესა]]ში.<ref>{{pl icon}} ''Magiczny Kraków'', city's official website. {{cite web |url=http://www.krakow.pl//turystyka/?id=praktyczne/12.html |title=International railway connections from Krakow |accessdate=2007-09-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060626153508/http://www.krakow.pl/turystyka/?id=praktyczne%2F12.html |archivedate=2006-06-26 }}</ref> ცენტრალური სადგური მდებარეობს ქალაქის [[ძველი კრაკოვი|ძველ ნაწილში]]. დასახლებიდან დასავლეთით 11 კილომეტრში მდებარეობს [[იოანე-პავლე II–ის საერთაშორის აეროპორტი]]. აქედან ხორციელდება როგორც ადგილობრივი, ასევე საერთაშორისო რეისებიც. აეროპორტი ყოველწლიურად დაახლოებით 1.3 მლნ მგზავრს მასპინძლობს. ქალაქიდან 75 წუთის სავალზე არის აგრეთვე [[კატოვიცეს საერთაშორისო აეროპორტი]].<ref>[http://www.e-krakow.com/e-krakow/lotnisko-pyrzowice "Lotnisko w Pyrzowicach"] on www.e-krakow.com {{pl icon}}</ref> == საერთაშორისო ურთიერთობები == === დაძმობილებული და დობილი ქალაქები === კრაკოვის დაძმობილებული და დობილი ქალაქაებია:<ref name="Twin">{{cite web|url=http://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/?LANG=UK&MENU=l&TYPE=ART&ART_ID=16|title=Kraków otwarty na świat|publisher=www.krakow.pl|accessdate=2009-07-19|last=|first=}}</ref> {|style="width:100%" |- |width=35%| {{flagicon|FRA}} [[ბორდო]], [[საფრანგეთი]] <small>''(1993 წლიდან)''<ref name="Twin" /></small><br /> {{flagicon|SVK}} [[ბრატისლავა]], [[სლოვაკეთი]] <small><ref name="Twin"/><ref name="Bratislawa">{{cite web|url=http://www.bratislava-city.sk/bratislava-twin-towns|title=''Bratislava City - Twin Towns''|publisher=[[copyright|©]] 2003-2008 Bratislava-City.sk|accessdate=2008-10-26}}</ref></small><br /> {{flagicon|HUN}} [[ბუდაპეშტი]], [[უნგრეთი]] <small>''(2005 წლიდან)''<ref name="Twin" /></small><br /> {{flagicon|USA}} [[კემბრიჯი (მასაჩუსეტსი)|კემბრიჯი]], [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]] <small>''(1989 წლიდან)''<ref name="dept">[http://www.cambridgema.gov/deptann.cfm?story_id=1597 "A Message from the Peace Commission: Information on Cambridge's Sister Cities,"] February 15, 2008. Retrieved 2008-10-12. Also in: Richard Thompson, [http://www.boston.com/news/local/massachusetts/articles/2008/10/12/looking_to_strengthen_family_ties_with_sister_cities/?page=full "Looking to strengthen family ties with 'sister cities',"] ''Boston Globe'', October 12, 2008. Retrieved 2008-10-12.</ref></small><br /> {{flagicon|BRA}} [[კურიტიბა]], [[ბრაზილია]] <small>''(1993 წლიდან)''<ref name="Twin"/></small><br /> {{flagicon|Peru}} [[კუსკო]], [[პერუ]] <small><ref name="Twin"/><ref name="cuidadhermanas">{{cite web|url=http://www.municusco.gob.pe/ver.php?id=6|title=Ciudades Hermanas (Sister Cities)|publisher=Municipalidad del Cusco|language=Spanish|accessdate=2009-09-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090803122352/http://www.municusco.gob.pe/ver.php?id=6|archivedate=2009-08-03}}</ref></small><br /> {{flagicon|UK}}{{flagicon|შოტლანდია}} [[ედინბურგი]], [[შოტლანდია]], [[გაერთიანებული სამეფო]] <small>''(1995 წლიდან)'' <ref name="Edinburgh">{{cite web |url=http://www.edinburgh.gov.uk/internet/city_living/CEC_twin_and_partner_cities |title=''Edinburgh - Twin and Partner Cities'' |accessdate=2008-12-21 |publisher=[[copyright|©]] 2008 The City of Edinburgh Council, City Chambers, High Street, Edinburgh, EH1 1YJ Scotland |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080328001653/http://www.edinburgh.gov.uk/internet/city_living/CEC_twin_and_partner_cities |archivedate=2008-03-28 }}</ref></small><br /> {{flagicon|MAR}} [[ფესი]], [[მაროკო]] <small>''(2004 წლიდან)''<ref name="Twin"/></small><br /> {{flagicon|ITA}} [[ფლორენცია]], [[იტალია]] <small>''(1992 წლიდან)''<ref name="Twin"/></small><br /> {{flagicon|GER}} [[მაინის ფრანკფურტი]], გერმანია <small>''(1991 წლიდან)''<ref name="Twin"/><ref name="Frankfurt">{{cite web|url=http://www.frankfurt.de/sixcms/detail.php?id=502645|title=''Frankfurt -Partner Cities''|publisher=[[copyright|©]] 2008 [http://www.frankfurt.de/ Stadt Frankfurt am Main]|accessdate=2008-12-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151016002520/http://www.frankfurt.de/sixcms/detail.php?id=502645|archivedate=2015-10-16}}</ref></small><br /> {{flagicon|SWE}} [[გეტებორგი]], [[შვედეთი]] <small>''(1990 წლიდან)''<ref name="Twin"/></small><br /> |width=32%| {{flagicon|RUS}} [[გროზნო]], [[რუსეთი]] <small>''(1997 წლიდან)'' <ref>{{cite web |url=http://grozny-virtual.su/|title=Grozny Official Website|accessdate=2008-11-01 |publisher={{fontcolor|Green|(in [[Russian language|{{fontcolor|Green|Russian}}]])}} [[copyright|©]] 2000-2008 сайт Грозный Виртуальный при перепечатке материалов в онлайн проектах}}</ref></small><br /> {{flagicon|AUT}} [[ინსბრუკი]], ავსტრია <small>''(1998 წლიდან)''<ref name="Twin"/></small><br /> {{flagicon|UKR}} [[კიევი]], [[უკრაინა]] <small>''(1993 წლიდან)''<ref name="Twin"/></small><br /> {{flagicon|Pakistan}} [[ლაჰორი]], [[პაკისტანი]] {{flagicon|CHI}} [[ლა-სერენა (ჩილე)|ლა-სერენა]], [[ჩილე]] <small>''(1995 წლიდან)''<ref name="Twin"/></small><br /> {{flagicon|GER}} [[ლაიფციგი]], [[გერმანია]] <small>''(1995 წლიდან)''<ref name="Twin" /></small><ref name="Leipzig">{{cite web|url=http://www.leipzig.de/int/en/int_messen/partnerstaedte/krakow/|title=Leipzig - International Relations|publisher=© 2009 Leipzig City Council, Office for European and International Affairs|accessdate=2009-07-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090629111302/http://www.leipzig.de/int/en/int_messen/partnerstaedte/krakow/|archivedate=2009-06-29}}</ref><br /> {{flagicon|BEL}} [[ლიოვენი]], [[ბელგია]] <small>''(1991 წლიდან)''<ref name="Twin"/></small><br /> {{flagicon|UKR}} [[ლვოვი]], [[უკრაინა]] <small>''(1995 წლიდან)''<ref name="Twin"/></small><br /> {{flagicon|ITA}} [[მილანი]], [[იტალია]] <small>''(2003 წლიდან)''<ref name="Twin"/><ref name="Milan">{{cite web|url=http://www.comune.milano.it/portale/wps/portal/CDM?WCM_GLOBAL_CONTEXT=/wps/wcm/connect/ContentLibrary/In%20Comune/In%20Comune/Citt%20Gemellate|title=''Milano - Città Gemellate''|publisher=[[copyright|©]] 2008 Municipality of Milan (Comune di Milano)|accessdate=2008-12-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140410020744/http://www.comune.milano.it/portale/wps/portal/CDM?WCM_GLOBAL_CONTEXT=%2Fwps%2Fwcm%2Fconnect%2FContentLibrary%2FIn%20Comune%2FIn%20Comune%2FCitt%20Gemellate|archivedate=2014-04-10}}</ref></small><br /> {{flagicon|GER}} [[ნიურნბერგი]], [[გერმანია]] <small>''(1991 წლიდან)''<ref name="Twin"/></small><br /> {{flagicon|FRA}} [[ორლეანი]], [[საფრანგეთი]] <small>''(1992 წლიდან)''<ref name="Twin"/></small><br /> |width=33%| {{flagicon|HUN}} [[პეჩი]], უნგრეთი <small>''(1998 წლიდან)''<ref name="Twin"/></small><br /> {{flagicon|USA}} [[როჩესტერი (ნიუ-იორკი)|როჩესტერი]], [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]] <small>''(1973 წლიდან)''<ref name="Twin" /></small><br /> {{flagicon|Ecuador}} [[კიტო]], [[ეკვადორი]] <small><ref name="Twin" /></small><br /> {{flagicon|RUS}} [[სანქტ-პეტერბურგი]], რუსეთი <small>''(2006 წლიდან)''<ref name="Twin" /></small><br /> {{flagicon|USA}} [[სან-ფრანცისკო]], აშშ <small>'' (2009 წლიდან)<ref name="Twin"/></small><br /> {{flagicon|ESP}} [[სევილია]], [[ესპანეთი]] <small>''(2002 წლიდან)''<ref name="Twin" /></small><br /> {{flagicon|SUI}} [[ზოლოტურნი]], [[შვეიცარია]] <small>''(1990 წლიდან)''<ref name="Twin"/></small><br /> {{flagicon|Georgia}} [[თბილისი]], [[საქართველო]]<ref name="Twin"/></small><br /> {{flagicon|Bulgaria}} [[ველიკო-ტირნოვო]], [[ბულგარეთი]] <small>''(1975 წლიდან)''<ref name="Twin"/></small><br /> {{flagicon|Lithuania}} [[ვილნიუსი]], [[ლიეტუვა]]<small><ref name="Twin"/></small><br /> {{flagicon|CRO}} [[ზაგრები]], [[ხორვატია]] <small>''(1975 წლიდან)''<ref name="Twin"/><ref name="CloseRelations">{{cite web |url=http://www.krakow.pl/en/miasto/wizytowka/?id=wspolpraca.html |title=Foreign co-operation |accessdate=2007-11-01}} from the municipality official website</ref><ref name="Zagreb Twinning">{{cite web|url=http://www1.zagreb.hr/mms/en/index.html|title=Intercity and International Cooperation of the City of Zagreb|publisher=© 2006-2009 City of Zagreb|accessdate=2009-06-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170707200910/http://www1.zagreb.hr/mms/en/index.html|archivedate=2017-07-07}}</ref></small> |} == კრაკოვში დაბადებული და მოღვაწე გამოჩენილი პიროვნებები == * [[ვლადისლავ II]], პოლონეთის მეფე * [[სალომონ ბოხნერი]], ცნობილია, როგორც ამერიკელი მათემატიკოსი (1899–1982) * [[რობერტ კუბიცა]], პოლონელი ფორმულა 1-ის მრბოლელი * [[ოსკარ შინდლერი]] * [[რომან პოლანსკი]], რეჟისორი * [[ნიკოლოზ კოპერნიკი]] (1473–1543), სწავლობდა აქ == რესურსები ინტერნეტში == {{მსოფლიო მემკვიდრეობა|29}} {{Commons|Kraków}} * [http://www.krakow.pl/en/ მაგიური კრაკოვი - ქალაქის ოფიციალური საიტი] == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ევროპის კულტურული დედაქალაქები}} {{პოლონეთის სავოევოდოების ადმინისტრაციული ცენტრები}} [[კატეგორია:პოლონეთის ქალაქები]] [[კატეგორია:მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები პოლონეთში]] [[კატეგორია:ევროპის კულტურული დედაქალაქები]] 7kemvhxqm6fd1jjnzezug4l9mkni33m მზის სისტემა 0 13222 4402782 4361758 2022-08-02T18:25:59Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:მზის სისტემა.jpeg|მინი|მარჯვნივ|300პქ|მზის სისტემის კომპიუტერული მოდელი. ინფოპლაკატზე ყველა პლანეტის მასა, დაშორება და სხვა მახასიათებლებია აღბეჭდილი]] '''მზის სისტემა''' შედგება [[მზე|მზისა]] და მის გარშემო მოძრავი [[გრავიტაცია|გრავიტაციულად]] ჩაჭერილი [[ციური სხეული|ასტრონომიული ობიექტებისაგან]]. მზის სისტემის ფორმირება 4,6 მილიარდი წლის წინ, [[მოლეკულური ღრუბელი|მოლეკულური ღრუბლის]] კოლაფსის შედეგად მოხდა. სისტემის [[მასა|მასის]] უმეტესობას (99,86%) მზე შეიცავს. ოთხი შედარებით პატარა შიდა პლანეტა — [[მერკური (პლანეტა)|მერკური]], [[ვენერა]], [[დედამიწა]] და [[მარსი]] (მათ ასევე მოიხსენიებენ, როგორც [[კლდოვანი პლანეტები]]), ძირითადად, [[ქვა|ქვისა]] და [[მეტალი]]სგან შედგება, ხოლო ორი უდიდესი [[პლანეტა]] — [[იუპიტერი]] და [[სატურნი]], ძირითადად, [[წყალბადი]]თა და [[ჰელიუმი|ჰელიუმითაა]] გაჯერებული. ორ უშორეს პლანეტაზე — [[ურანი|ურანსა]] და [[ნეპტუნი|ნეპტუნზე]] [[მეთანი]]ს, [[წყალბადი|წყალბადისა]] და [[ამიაკი]]ს ყინულების დიდი მარაგია, რის გამოც მათ ზოგჯერ [[ყინულის გიგანტები|„ყინულის გიგანტებად“]] მოიხსენიებენ. მზის სისტემაში ასევე არის რეგიონები, სადაც შედარებით პატარა ობიექტები ბინადრობს. [[ასტეროიდთა სარტყელი|ასტეროიდული სარტყელი]], რომელიც [[მარსი|მარსსა]] და [[იუპიტერი|იუპიტერს]] შორის მდებარეობს, კლდოვანი პლანეტების მსგავსია, რადგან მათ შედგენილობაში ძირითადად [[ქვა]] და [[მეტალი]] შედის, თუმცა ზომით ძალიან პატარებია, [[პლანეტა|პლანეტებად]] რომ ჩაითვალოს.<ref name="Stern2012">„დღეს 12-ზე მეტი ჯუჯა პლანეტა ვიცით მზის სისტემაში“. - [http://pluto.jhuapl.edu/overview/piPerspective.php?page=piPerspective_08_24_2012 The PI's Perspective] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141113225430/http://pluto.jhuapl.edu/overview/piPerspective.php?page=piPerspective_08_24_2012 |date=2014-11-13 }}</ref> [[ნეპტუნი|ნეპტუნის]] [[ორბიტა|ორბიტის]] გაღმა [[იუპიტერი|კოიპერის სარტყელი]] — მიმოფანტული დისკო მდებარეობს. მასში ე. წ. ტრანს-ნეპტუნისეული ობიექტები ბინადრობს, რომლებიც [[წყალი|წყლის]], [[მეთანი]]სა და [[ამიაკი]]ს ყინულებითაა გაჯერებული. ამ არეალში 5 ცალკეული ობიექტი გამოიყოფა: [[ცერერა (ჯუჯა პლანეტა)|ცერერა]], [[პლუტონი]] [[ჰაუმეა|ჰომეა]], [[მაკემაკე]] და [[ერისი]]. ისინი საკმარისად დიდებია იმისთვის, რომ თავიანთი [[გრავიტაცია|გრავიტაციით]] მრგვალი (მთლად მრგვალი არა, მომრგვალო) ფორმა მიიღონ.<ref name="Stern2012"/> სწორედ ამიტომ, მათ [[ჯუჯა პლანეტა|ჯუჯა პლანეტებად]] მოიხსენიებენ. [[მზიური ქარი]] — [[მზე|მზიდან]] წამოსული [[პლაზმა]], რომელიც [[ვარსკვლავთშორისი სივრცე|ვარსკვლავთშორის სივრცეში]] ქმნის დიდ ბუშტს, სახელად [[ჰელიოსფერო]]. [[ურტის ნისლეული]], რომელიც მიჩნეულია, რომ გრძელპერიოდიანი [[კომეტა|კომეტების]] წყაროა, შესაძლებელია 1000-ჯერ შორს მდებარეობდეს, ვიდრე [[ჰელიოსფერო]]. [[ჰელიოპაუზა]] არის ის წერტილი, როდესაც [[მზიური ქარი]]ს [[წნევა]] ტოლია [[ვარსკვლავთშორისი ქარი]]ს (ანუ საპირისპირო) წნევისა. მზის სისტემა მოთავსებულია [[ირმის ნახტომი]]ს ერთ-ერთ მკლავში. ჩვენი მზის სისტემა ცენტრალური [[შავი ხვრელი]]დან 26 000 [[სინათლის სიჩქარე|სინათლის წლითაა]] დაშორებული. == აღმოჩენა და კვლევა == [[File:Heliocentric.jpg|thumb|right|კოპერნიკისეული სისტემის ილუსტრაცია, რომელიც ანდრეას ცელარიუსს ეკუთვნის. Harmonia Macrocosmica (1660)-დან.]] ათასეულობით წლის განმავლობაში, ადამიანები მზის სისტემის არსებობას ვერ ამჩნევდნენ (თუ არ ჩავთვლით რამდენიმე გამონაკლის პიროვნებას). ხალხს მიაჩნდა, რომ [[დედამიწა]] სამყაროს ცენტრში მოთავსებული სტაციონალური (უძრავი) ობიექტი იყო, რომელიც მთლიანად განსხვავდებოდა იმ ობიექტებისაგან, რომლებიც ღამის ცაზე მოძრაობდა. თუმცა, ბერძენ ფილოსოფოსს [[არისტარქე]]ს მოსაზრება ჰქონდა ჰელიოცენტრულ გადაადგილებაზე,<ref>{{cite journal|title= The astronomical system of Copernicus|url= https://archive.org/details/sim_popular-astronomy_1923-10_31_8/page/510|author=WC Rufus|journal=[[Popular Astronomy (US magazine)|Popular Astronomy]]|volume=31|page=510|year= 1923|bibcode=1923PA.....31..510R}}</ref> ხოლო [[კოპერნიკი, ნიკოლოზ|ნიკოლას კოპერნიკი]] იყო პირველი ადამიანი, რომელმაც მათემატიკურად იწინასწარმეტყველა [[ჰელიოცენტრული სისტემა]].<ref>{{cite book |title=Copernicus, Darwin, & Freud: revolutions in the history and philosophy of science |url=https://archive.org/details/copernicusdarwin00wein |first=Friedel |last=Weinert |publisher=[[Wiley-Blackwell]] |year=2009 |page=[https://archive.org/details/copernicusdarwin00wein/page/n29 21] |isbn=978-1-4051-8183-9}}</ref> მისმა XVII საუკუნის მემკვიდრეებმა — [[გალილეო გალილეი]]მ, [[იოჰანეს კეპლერი|იოჰანეს კეპლერმა]] და [[ისააკ ნიუტონი|ისააკ ნიუტონმა]] [[ფიზიკა|ფიზიკის]] საკითხი განავითარეს, რომელმაც საერთო თანხმობა მისცა იმ აზრს, რომ [[დედამიწა]] მზის გარშემო მოძრაობს და ეს [[პლანეტა|პლანეტები]] იმავე ფიზიკური ძალით იმართება, რითაც დედამიწა. გარდა ამისა, [[ტელესკოპი]]ს გამოგონებამ მეცნიერებს საშუალება მისცა უფრო შორეული პლანეტები და მთვარეები აღმოეჩინათ. შედარებით გვიან, ტელესკოპების გაუმჯობესებამ და უპილოტო ზონდების გაშვებამ საშუალება მოგვცა სხვა პლანეტებზე გამოგვეკვლია ისეთი გეოლოგიური ფენომენები, როგორებიცაა [[მთა|მთები]] და [[კრატერი (გეოლოგია)|კრატერები]], სეზონური მეტეოროლოგიური ფენომენები — [[ღრუბელი|ღრუბლები]], [[მტვრის შტორმი|მტვრის შტორმები]] და სხვა. {{clear}} == სტრუქტურა და შედგენილობა == [[ფაილი:ურტის ნისლეული-სედნას ორბიტა.jpg|thumb|right|400px|პლანეტების ორბიტების შედარება (მარცხნივ, ზემოდან საათის ისრის მიმართულებით)]] მზის სისტემის მთავარი შემადგენელი ნაწილი [[მზე]]ა — [[ვარსკვლავი|მთავარი მიმდევრობის G2 ტიპის]] [[ვარსკვლავი]], რომელიც მზის სისტემის მასის 99,86%-ია. იგი [[გრავიტაცია|გრავიტაციულად]] დომინირებს მთელ სისტემაში.<ref>{{cite journal |author=M Woolfson |title=The origin and evolution of the solar system |doi= 10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x |year=2000 |journal=[[Astronomy & Geophysics]] |volume=41 |issue=1 |pages=1.12|bibcode = 2000A&G....41a..12W }}</ref> მზის ოთხი უდიდესი პლანეტა — [[გაზური გიგანტები]], დანარჩენი მასის 99%-ია, მარტო [[იუპიტერი]] და [[სატურნი]] კი 90%-ზე მეტი. მზის გარშემო მოძრავი დიდ ობიექტთა უმეტესობა დედამიწის ორბიტის სიბრტყესთან ახლოს (სახელად ეკლიპტიკა) მოძრაობს. პლანეტები ძალიან ახლოსაა ეკლიპტიკასთან, ხოლო [[კომეტა|კომეტებს]] და [[კოიპერის სარტყლის ობიექტები|კოიპერის სარტყლის ობიექტებს]] ხშირად შედარებით დიდი დახრილობა აქვს ეკლიპტიკის მიმართ.<ref name = "Levison2003">{{cite journal | last = Levison | first = H. F. | authorlink = Harold F. Levison |author2=Morbidelli, A. | title = The formation of the Kuiper belt by the outward transport of bodies during Neptune's migration | journal = [[Nature (journal)|Nature]] | volume = 426 | pages = 419–421 | publisher = | date = 2003-11-27 | language = | url = http://www.nature.com/nature/journal/v426/n6965/abs/nature02120.html | doi = 10.1038/nature02120 | pmid = 14647375 | accessdate = 2012-05-26 | issue = 6965|bibcode = 2003Natur.426..419L }}</ref><ref>{{cite journal|title=From the Kuiper Belt to Jupiter-Family Comets: The Spatial Distribution of Ecliptic Comets|author=Harold F. Levison, Martin J Duncan|journal=[[Icarus (journal)|Icarus]]|year=1997|pages=13–32|doi=10.1006/icar.1996.5637 |issue=1|volume=127|bibcode=1997Icar..127...13L}}</ref> ყველა [[პლანეტა]] და სხვა ობიექტთა უმეტესობა იმავე მიმართულებით ბრუნავს, საითაც მზე. არსებობს გამონაკლისები, მაგალითად [[ჰალეის კომეტა]]. {{მრავალი სურათი <!-- ძირითადი პარამეტრები --> | ზონა = right | მიმართულება = horizontal | სიგანე = 197 <!-- სურათი 1 --> | ფაილი1 = Ecliptic plane 3d view.gif | სიგანე1 = | ალტ1 = | წარწერა1 = <!-- სურათი 2 --> | ფაილი2 = Solarsystem3DJupiter.gif | სიგანე2 = | ალტ2 = | ქვევით = ანიმაციებზე ნაჩვენებია მზის სისტემა, სადაც დედამიწის ეკლიპტიკა მზის გარშემო ბრუნავს. მერკური, ვენერა, დედამიწა და მარსი ორივე პანელშია ნაჩვენები; მარჯვენა პანელი ასევე გვიჩვენებს იუპიტერის სრულ ბრუნს სატურნთან და ურანთან ერთად, რომლებიც სრულ ბრუნზე ნაკლებს აკეთებს.}} მზის სისტემის საერთო სტრუქტურას მზე შეადგენს — ოთხი შედარებით პატარა [[შიდა პლანეტები|შიდა პლანეტით]], რომლებიც გარშემორტყმულია [[ასტეროიდთა სარტყელი|ასტეროიდული სარტყლით]], და ოთხი [[გაზის გიგანტი]], რომელთაც გარს კოიპერის სარტყლის გაყინული ობიექტები აკრავს. ზოგჯერ ასტრონომები ამ სტრუქტურას ორ რეგიონად ყოფენ: შიდა მზის სისტემა მოიცავს 4 კლდოვან [[პლანეტა|პლანეტას]] და ასტეროიდულ სარტყელს. გარე მზის სისტემა კი ასტეროიდების გაღმა ვრცელდება, 4 გაზური გიგანტის ჩათვლით.<ref>{{cite web |title=An Overview of the Solar System |author=nineplanets.org |url=http://www.nineplanets.org/overview.html |accessdate=2007-02-15}}</ref> მზის სისტემაში პლანეტეთა უმეტესობა მეორად სისტემებს ფლობს, რომელიც მათ გარშემო მოძრავი [[პლანეტა#პლანეტარული მასის ობიექტი|პლანეტარული ობიექტებია]] — [[ბუნებრივი თანამგზავრები]] ან მთვარეები (ორი მათგანი პლანეტა [[მერკური (პლანეტა)|მერკურიზე]] დიდია), ან გაზური გიგანტების შემთხვევაში - [[პლანეტარული რგოლები]]. ეს უკანასკნელი პაწაწინა ნაწილაკების თხელი ჯგუფია, რომლებიც შეთანხმებულად მოძრაობს პლანეტის გარშემო. უდიდეს მთვარეთა უმეტესობა სინქრონულ ბრუნვაშია. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ მთვარე მუდამ ერთი მხარითაა მიბრუნებული თავის დედაპლანეტასთან ([[სპინ-ორბიტალური რეზონანსი]] 1:1... ამის გამო ვხედავთ ჩვენ მთვარის მხოლოდ „ახლო მხარეს“). [[კეპლერის კანონები|კეპლერის პლანეტარული მოძრაობის კანონები]] ობიქტების მოძრაობას აღწერს მზის გარშემო. ამ კანონების თანახმად, თითოეული ობიექტი [[ელიფსი|ელიფსურად]] მოძრაობს მზის გარშემო, ერთი ცენტრის გარშემო. ობიექტები, რომლებიც მზესთან უფრო ახლოს მდებარეობს (მათ შედარებით მცირე [[დიდი ნახევარღერძი|დიდი ნახევარღერძები]] აქვს) უფრო სწრაფად მოძრაობს, რადგან მზის გრავიტაცია მათზე უფრო დიდ გავლენას ახდენს (რადგან ახლოსაა). ელიფსურ ორბიტაზე სხეულის დაშორება მზიდან წლის განმავლობაში იცვლება. სხეულის უახლოეს წერტილს მზემდე ეწოდება [[პერიჰელიუმი]], ხოლო უშორესს [[აფელიუმი]]. პლანეტების ორბიტები თითქმის წრიულია, მაგრამ ბევრი [[კომეტა]], [[ასტეროიდი]] და [[კოიპერის სარტყლის ობიექტები|კოიპერის სარტყლის ობიექტი]] ძალზე ელიფსურ ორბიტებზე მოძრაობს. მზის სისტემაში სხეულების პოზიციების წინასწარმეტყველება შესაძლებელია რიცხობრივი მოდელების გამოყენებით. ჩვენი [[მზე]], რომელშიც მზის სისტემის თითქმის მთელი მატერიაა თავმოყრილი, დაახლოებით 98% [[წყალბადი]]სა და [[ჰელიუმი]]სგან შედგება.<ref>{{cite web |title=The Sun's Vital Statistics |url=http://solar-center.stanford.edu/vitalstats.html |publisher=Stanford Solar Center |accessdate=2008-07-29 }}, citing {{cite book |last=Eddy |first=J. |title=A New Sun: The Solar Results From Skylab |url=http://history.nasa.gov/SP-402/contents.htm |publisher=[[NASA]] |year=1979 |page=37 |id=NASA SP-402 }}</ref> [[იუპიტერი|იუპიტერს]] და [[სატურნი|სატურნს]], რომლებიც მზის სისტემის დანარჩენ მატერიას თითქმის სრულად შეიცავს, ატმოსფეროში ამავე ელემენტების 99% მაგარი აქვს.<ref>{{cite web |url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/saturnfact.html |title = Saturn Fact Sheet |publisher = NASA |last = Williams |first = Dr. David R. |accessdate = 2007-07-31 |date = September 7, 2006}}</ref><ref>{{cite web|url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/jupiterfact.html|title = Jupiter Fact Sheet|publisher = NASA|last = Williams|first = Dr. David R.|accessdate = 2007-08-08|date = November 16, 2004}}</ref> მზის სისტემაში შემადგენლობის გრადიენტი არსებობს, რომელსაც მზის [[სითბო]] და [[წნევა]] წარმოქმნის. ის ობიექტები, რომლებიც მზესთან შედარებით ახლოსაა, უფრო მეტად ექცევა მზის სითბოსა და წნევის ქვეშ, რის გამოც ისინი უფრო მაღალი [[დნობის ტემპერატურა|დნობის ტემპერატურიანი]] ელემენტებითაა გაჯერებული, ხოლო უფრო შორი ობიექტები მზიდან, ძირითადად, შედარებით მსუბუქი ელემენტებისგან შედგება.<ref>{{cite book|title= Encyclopedia of the solar system|url= https://archive.org/details/encyclopediasola00mcfa_991|author=Paul Robert Weissman, Torrence V. Johnson|year=2007|page=[https://archive.org/details/encyclopediasola00mcfa_991/page/n635 615]|isbn=0-12-088589-1|publisher=Academic Press}}</ref><ref name="Mumma">{{cite doi |10.1016/S0273-1177(03)00578-7}}</ref> შიდა მზის სისტემაში არსებული ობიექტები, ძირითადად, ქვისგან შედგება<ref name="Podolak Weizman et al. 1995">{{cite doi|10.1016/0032-0633(95)00061-5}}</ref> (ქვა კრებითი სახელია დნობის მაღალ ტემპერატურიანი ელემენტებისთვის, როგორებიცაა [[სილიკატი|სილიკატები]], [[რკინა]] ან [[ნიკელი]], რომლებიც მყარად რჩება [[პროტოპლანეტარული ნისლეული|პროტოპლანეტარულ ნისლეულის]] თითქმის ყველა მდგომარეობაში<ref name="Podolak Podolak et al. 2000">{{cite doi | 10.1016/S0032-0633(99)00088-4 }}</ref>). [[იუპიტერი]] და [[სატურნი]], ძირითადად, გაზებისგან შედგება. გაზი ასტრონომიული ტერმინებით ისეთ მატერიას მოიცავს, რომელსაც დნობის ძალიან დაბალი ტემპერატურა აქვს, ხოლო [[ორთქლი]]ს მაღალი [[წნევა]]. ასეთებია მოლეკულარული [[წყალბადი]], [[ჰელიუმი]] და [[ნეონი]], რომლებიც ყოველთვის გაზურ მდგომარეობაში იყო [[ნისლეულები|ნისლეულში]].<ref name="Podolak Podolak et al. 2000" /> [[ყინული|ყინულებს]], როგორებიცაა [[წყალი]], [[მეთანი]], [[ამიაკი]], [[წყალბადის სულფიდი]] და [[ნახშირორჟანგი]], [[დნობის ტემპერატურა]] რამდენიმე ასეული გრადუსი აქვს [[კელვინი]]თ,<ref name="Podolak Podolak et al. 2000" /> ხოლო მათი მდგომარეობა დამოკიდებულია გარემომცველ წნევასა და ტემპერატურაზე. ეს ყინულები შესაძლოა ნებისმიერ მდგომარეობაში აღმოვაჩინოთ მზის სისტემის განსხვავებულ ადგილებზე, ხოლო ნისლეულში ისინი მყარ ან გაზურ მდგომარეობაში იყო. ყინულოვანი მატერია გიგანტი პლანეტების [[ბუნებრივი თანამგზავრები|თანამგზავრებზე]] გვხვდება, ასევე ყინულის მარაგი დიდია [[ურანი|ურანსა]] და [[ნეპტუნი|ნეპტუნზე]], რის გამოც მათ „ყინულოვან გიგანტებს“ უწოდებენ.<ref name="Podolak Weizman et al. 1995" /><ref name=zeilik>{{cite book | page=[https://archive.org/details/astronomyevolvin0000zeil/page/240 240] | author=Michael Zellik| title=Astronomy: The Evolving Universe | url=https://archive.org/details/astronomyevolvin0000zeil | edition=9th | year=2002 | publisher=[[Cambridge University Press]] | isbn=0-521-80090-0 | oclc=223304585 46685453}}</ref><ref name=Placxo>{{cite book|last=Placxo|first=Kevin W.|author2=Gross, Michael |title=Astrobiology: a brief introduction|year=2006|publisher=[[JHU Press]]|page=66|isbn=978-0-8018-8367-5|url=http://books.google.com/?id=2JuGDL144BEC&pg=PA66&dq=inventory+volatiles+hydrogen&q=inventory%20volatiles%20hydrogen}}</ref> {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; width:600px;" ! [[ვოიაჯერ 1]]-ით დანახული მზის სისტემა დედამიწიდან 6 მილიარდზე მეტი კილომეტრის დაშორებიდან. |- | style="font-size:88%" | [[File:PIA00453-SolarSystem-VenusEarthJupiterSaturnUranusNeptune-Voyager1-19960913.jpg|600px]] <center>[[ვენერა]], [[დედამიწა]] („[[მკრთალი ლურჯი წერტილი]]“), [[იუპიტერი]], [[სატურნი]], [[ურანი]], [[ნეპტუნი]] ([[13 სექტემბერი]], [[1996]]).</center> |} ===მანძილები და მასშტაბები=== [[File:Size planets comparison.jpg|upright=1.4|thumb|right|მზის სისტემის პლანეტების შედარება: იუპიტერი და სატურნი (ზედა მწკრივი), ურანი და ნეპტუნი (მათ ქვემოთ), დედამიწა და ვენერა, მარსი და მერკური.]] მზიდან დედამიწამდე მანძილი 1 [[ასტრონომიული ერთეული]]ა (150 000 000 [[კილომეტრი]]). შედარებისთვის, [[მზის რადიუსი]] სულ რაღაც 0,0047 ასტრონომიული ერთეულია (700 000 კმ.). აქედან გამომდინარე, [[მზე]] დედამიწის ორბიტის [[რადიუსი]]ს მქონე სფეროს მოცულობის 0,00001%-ს იკავებს, ხოლო დედამიწის მოცულობა მზის მოცულობის მემილიონედ ნაწილს იკავებს. ყველაზე დიდი პლანეტა [[იუპიტერი]] მზიდან 5,2 ასტრონომიული ერთეულითაა (780 000 000 კმ.) დაშორებული და მისი რადიუსი 71 000 კილომეტრია (0,00047 ასტრონომიული ერთეული), ხოლო ყველაზე შორეული [[პლანეტა]] [[ნეპტუნი]] მზიდან 30 ასტრონომიული ერთეულითაა (4,5x10<sup>9</sup> კმ.) დაშორებული. რამდენიმე გამონაკლისით, რაც უფრო შორსაა [[პლანეტა]] (ან სარტყელი) მზიდან, მით უფრო დიდია მანძილი მის ორბიტასა და მის შემდეგ მდებარე ობიექტის ორბიტას შორის. მაგალითად, [[ვენერა]] დაახლოებით 0,33 ასტრონომიული ერთეულით უფრო შორსაა მზიდან, ვიდრე [[მერკური]], ხოლო [[სატურნი]] — 4,3 ასტრონომიული ერთეულითაა [[იუპიტერი]]დან, [[ნეპტუნი]] კი 10 ასტრონომიული ერთეულით [[ურანი|ურანიდან]]. იყო მცდელობები, რომ ამ ორბიტალურ მანძილებს შორის კავშირი განესაზღვრათ (მაგალითად, ტიტიუს-ბოდეს კანონი),<ref>{{cite web|title=Dawn: A Journey to the Beginning of the Solar System|work=Space Physics Center: UCLA|url=http://www-ssc.igpp.ucla.edu/dawn/background.html|year=2005|accessdate=2007-11-03|archiveurl=https://archive.is/20120524184638/http://www-ssc.igpp.ucla.edu/dawn/background.html|archivedate=2012-05-24}}</ref> მაგრამ არც ერთი ასეთი თეორია არ იქნა მიღებული. მზის სისტემის ზოგიერთი მაკეტი ცდილობს, გადაიყვანოს მზის სისტემის მასშტაბები ყველასათვის გასარკვევ ერთეულებზე. ზოგი მცირეა მასშტაბით, ხოლო ზოგი მთელ ქალაქში ან რეგიონშია გადაჭიმული.<ref>{{cite web | url=http://www.noao.edu/education/peppercorn/pcmain.html | title=The Thousand-Yard Model &#124;subtitle Earth as a Peppercorn | author=Guy Ottewell | year=1989 | work=NOAO Educational Outreach Office | accessdate=2012-05-10 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160710065429/http://www.noao.edu/education/peppercorn/pcmain.html | archivedate=2016-07-10 }}</ref> უდიდესი ასეთი მოდელი, [[შვედური მზის სისტემა]], იყენებს 110 მეტრიან „ერიქსონის სფეროს“ მზის ატრიბუტად [[სტოკჰოლმი|სტოკჰოლმში]]. მომდევნო იუპიტერია, რომელიც 7,5 მეტრის სფეროა [[არლანდას საერთაშორისო აეროპორტი|არლანდას საერთაშორისო აეროპორტში]], 40 კილომეტრის მოშორებით, ხოლო უშორესი ობიექტი [[სედნა]] 10 სანტიმეტრის სფეროა [[ლულეა|ლულეაში]], 912 კილომეტრის მოშორებით.<ref>{{cite web|title=Tours of Model Solar Systems|url=http://internal.psychology.illinois.edu/~wbrewer/solarmodel.html|publisher=University of Illinois|accessdate=2012-05-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110412124455/http://internal.psychology.illinois.edu/~wbrewer/solarmodel.html|archivedate=2011-04-12}}</ref><ref name=Sedna>{{cite web | url=http://www.kuriren.nu/arkiv/2005/11/17/Lokalt/1510647/Lule%C3%A5-%C3%A4r-Sedna.aspx | title=Luleå är Sedna. I alla fall om vår sol motsvaras av Globen i Stockholm. | publisher=Norrbotten Kuriren (in Swedish) | accessdate=2010-05-10 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20100715074955/http://www.kuriren.nu/arkiv/2005/11/17/Lokalt/1510647/Lule%C3%A5-%C3%A4r-Sedna.aspx | archivedate=2010-07-15 }}</ref> თუ მზისა და ნეპტუნის დაშორებას 100 მეტრამდე შევამცირებთ, მაშინ მზის [[დიამეტრი]] 3 სანტიმეტრის იქნება, ხოლო გაზური გიგანტები - 3 მილიმეტრზე პატარები. დედამიწის დიამეტრი და სხვა კლდოვანი პლანეტები ამ მასშტაბზე რწყილის ზომის (0,3 მმ.) იქნება.<ref>See, e.g., {{cite web | url=http://www.nasa.gov/audience/foreducators/5-8/features/F_Solar_System_Scale.html | title=Solar System Scale | work=NASA Educator Features | author= Office of Space Science | accessdate=2 April 2013}}</ref> {{wide image|Mzis sistema.jpeg|1600px|მზის სისტემის ობიექტები დაშორების მიხედვით.}} ==წარმოქმნა და ევოლუცია== მზის სისტემა 4,568 მილიარდი წლის წინ ჩამოყალიბდა დიდ მოლეკულურ ღრუბელში არსებულ რეგიონის [[გრავიტაცია|გრავიტაციული]] კოლაფსით.<ref>ეს თარიღი დაფუძნებულია უძველესი შენაერთებზე, რომლებიც აღმოჩენილია მეტეორიტებში. მეცნიერთა ვარაუდით, ის არის კოლაფსირებად ნისლეულში პირველი მყარი მატერიის წარმოქმნის თარიღი.<br>A. Bouvier and M. Wadhwa. "The age of the solar system redefined by the oldest Pb-Pb age of a meteoritic inclusion." ''Nature Geoscience,'' in press, 2010. {{doi|10.1038/NGEO941}}</ref> ეს თავდაპირველი ღრუბელი შესაძლოა რამდენიმე [[სინათლის წელიწადი|სინათლის წლის]] მანძილზე იყო გადაჭიმული და რამდენიმე [[ვარსკვლავი]]ც წარმოქმნა.<ref name="Arizona">{{cite web |title=Lecture 13: The Nebular Theory of the origin of the Solar System |url=http://atropos.as.arizona.edu/aiz/teaching/nats102/mario/solar_system.html |work=University of Arizona |accessdate=2006-12-27 |archiveurl=https://www.webcitation.org/617GeDn2a?url=http://atropos.as.arizona.edu/aiz/teaching/nats102/mario/solar_system.html |archivedate=2011-08-22 }}</ref> რადგანაც ეს ტიპური მოლეკულური ღრუბელია, ის შედგებოდა უმეტესად [[წყალბადი]]სგან, რაღაც რაოდენობით [[ჰელიუმი]]საგან და მცირე რაოდენობით მძიმე ელემენტებისგან, რომელთა [[ვარსკვლავი#თერმობირთვული სინთეზის გზები|თერმობირთვული სინთეზი]] წინა თაობის ვარსკვლავების მიერ მოხდა. როცა მოხდა კოლაფსი რეგიონისა, რომელიც მზის სისტემა გახდა (ცნობილია, როგორც ''მზის სისტემამდელი ნისლეული''),<ref>{{Cite conference|title=The chemical composition of the pre-solar nebula |author=Irvine, W. M.|booktitle=Cometary exploration; Proceedings of the International Conference |volume=1|pages=3|year=1983 |bibcode=1983coex....1....3I}}</ref> კუთხური მომენტის შენარჩუნებამ მისი უფრო სწრაფად ბრუნვა გამოიწვია. ცენტრი, სადაც [[მასა|მასის]] უმეტესობა იყო მოგროვებული, უფრო მეტად და მეტად გავარვარებული გახდა, ვიდრე გარშემორტყმული დისკო.<ref name="Arizona" /> როცა შეკუმშვადი [[ნისლეული]] სწრაფად ბრუნავდა, მან დაიწყო გაბრტყელება პროტოპლანეტარულ დისკოდ (რომლის [[დიამეტრი]] დაახლოებით 200 [[ასტრონომიული ერთეული]] იყო<ref name="Arizona" />) და ცხელ, მკვრივ [[ვარსკვლავი#პროტოვარსკვლავის წარმოქმნა|პროტოვარსკვლავად]] ცენტრში.<ref>{{Cite journal |last=Greaves |first=Jane S. |date=2005-01-07 |title=Disks Around Stars and the Growth of Planetary Systems |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=307 | issue=5706 |pages=68–71 |doi=10.1126/science.1101979 |pmid=15637266 |bibcode=2005Sci...307...68G}}</ref><ref>{{cite web |date=2000-04-05 |url=http://www.nap.edu/openbook.php?record_id=1732&page=21|title=Present Understanding of the Origin of Planetary Systems |publisher=National Academy of Sciences |accessdate=2007-01-19}}</ref> [[პლანეტები]] ამ დისკოს აკრეციით წარმოიქმნა,<ref>{{cite journal | doi= 10.1086/429160 | title= Chondrule-forming Shock Fronts in the Solar Nebula: A Possible Unified Scenario for Planet and Chondrite Formation | year= 2005 | author= Boss, A. P. | journal=[[The Astrophysical Journal]] | volume= 621 | issue= 2 | pages= L137 | last2= Durisen | first2= R. H. | bibcode=2005ApJ...621L.137B|arxiv = astro-ph/0501592 }}</ref> რომელშიც მტვერმა და გაზმა გრავიტაციულად მიიზიდეს ერთმანეთი და გაერთიანდნენ უფრო დიდი სხეულების ჩამოსაყალიბებლად. ადრეულ მზის სისტემაში შესაძლებელია ასობით პროტოპლანეტა არსებობდა, მაგრამ ისინი შეერწყნენ ერთმანეთს ან შეეჯახნენ ერთმანეთს, შედეგად კი დარჩა [[პლანეტები]], [[ჯუჯა პლანეტა|ჯუჯა პლანეტები]] და ნარჩენი „უმცროსი“ სხეულები. რადგანაც [[მეტალები|მეტალებსა]] და [[სილიკატები|სილიკატებს]] დუღილის მაღალი [[ტემპერატურა]] აქვს, ცხელ შიდა მზის სისტემაში მხოლოდ მათ შეეძლოთ მყარ მდგომარეობაში ყოფნა. ამან კი საბოლოოდ წარმოქმნა კლდოვანი პლანეტები: [[მერკური]], [[ვენერა]], [[დედამიწა]] და [[მარსი]]. იმის გამო, რომ მეტალები [[მზე|მზის]] ნისლეულის ძალიან მცირე ნაწილს შეადგენდა, კლდოვანმა პლანეტებმა ძალიან დიდი ზომა ვერ მიიღო. გიგანტი პლანეტები ([[იუპიტერი]], [[სატურნი]], [[ურანი (პლანეტა)|ურანი]] და [[ნეპტუნი]]) ჩამოყალიბდა უფრო შორს, [[ყინულოვანი ხაზი]]ს გაღმა. ეს უკანასკნელი არის წერტილი მარსისა და იუპიტერის ორბიტებს შორის, სადაც მატერია საკმარისად ცივია იმისათვის, რომ აქროლადი ყინულოვანი მატერია მყარ მდგომარეობაში დარჩეს. ეს ყინულები, რომელთაც ეს გიგანტი პლანეტები ჩამოაყალიბა, უფრო უხვად იყო, ვიდრე მეტალები და სილიკატები, რომლებმაც შიდა კლდოვანი პლანეტები წარმოქმნა, ამან კი ხელი შეუწყო მათ, მიეღოთ ისეთი მასები, რომ შეძლებოდათ [[წყალბადი]]სა და [[ჰელიუმი]]ს (უმსუბუქესი და ყველაზე გავრცელებული ელემენტები) უზარმაზარი ატმოსფეროები „დაეტყვევებინათ“. ნარჩენი ნამსხვრევები, რომლებიც არასდროს გახდა [[პლანეტა]], შექუჩდა ისეთ რეგიონებში, როგორებიცაა: [[ასტეროიდთა სარტყელი]], [[კოიპერის სარტყელი]] და [[ურტის ნისლეული]]. [[ნიცის მოდელი]] ხსნის ამ რეგიონიების შექმნასა და იმას, თუ როგორაა შესაძლებელი, წარმოქმნილიყო გარე პლანეტები განსხვავებულ პოზიციებზე და როგორ გადასახლდნენ ისინი თავიანთ ამჟამინდელ ორბიტაზე სხვადასხვა გრავიტაციული ურთიერთქმედებებით. 50 მილიონ წელიწადში [[ვარსკვლავი#პროტოვარსკვლავის წარმოქმნა|პროტოვარსკვლავის]] ცენტრში წყალბადის [[წნევა]] და [[სიმკვრივე]] საკმარისი იყო [[ვარსკვლავი#თერმობირთვული სინთეზის გზები|თერმობირთვული სინთეზის]] დასაწყებად.<ref name=Yi2001>{{cite journal | author= Sukyoung Yi; Pierre Demarque; Yong-Cheol Kim; Young-Wook Lee; Chang H. Ree; Thibault Lejeune; Sydney Barnes | title=Toward Better Age Estimates for Stellar Populations: The <math>Y^{2}</math> Isochrones for Solar Mixture | journal=[[Astrophysical Journal Supplement]] | arxiv=astro-ph/0104292 | year=2001 | volume=136 | pages=417 | doi=10.1086/321795 | bibcode=2001ApJS..136..417Y}}</ref> [[ტემპერატურა]], რეაქციის ტემპი, წნევა და სიმკვრივე გაიზარდა მანამდე, სანამ არ დამყარდა [[ჰიდროსტატიკური წონასწორობა]]: თერმული წნევა უდრის [[გრავიტაცია|გრავიტაციის]] ძალას. ამ წერტილში [[მზე]] [[ვარსკვლავი#მთავარი მიმდევრობა|მთავარი მიმდევრობის ვარსკვლავი]] გახდა.<ref>{{cite journal | author=A. Chrysostomou, P. W. Lucas | title=The Formation of Stars | journal=[[Contemporary Physics]] | year=2005 | volume=46 | issue=1 | page=29 | bibcode=2005ConPh..46...29C | doi=10.1080/0010751042000275277}}</ref> მზიდან წამოსულმა [[მზიური ქარი|მზიურმა ქარმა]] ჩამოაყალიბა [[ჰელიოსფერო]] და მოაშორა დარჩენილი გაზი და მტვერი პროტოპლანეტარული დისკოსგან ვარსკვლავთშორის სივრცეში, ამით კი [[პლანეტა#წარმოქმნა|პლანეტარული ფორმირების პროცესი]] შეწყდა. ჩვენთვის ნაცნობი მზის სისტემა ასეთი მანამდე დარჩება, სანამ მზის ბირთვში არსებული [[წყალბადი]]ს მთლიანი მარაგი არ გადაიქცევა ჰელიუმად, რომელიც დღევანდელიდან 5,4 მილიარდ წელიწადში მოხდება. ამით მზის [[ვარსკვლავი#მთავარი მიმდევრობის შემდგომი ფაზა|მთავარ მიმდევრობაში სიცოცხლე დამთავრდება]]. ამ დროს მზის ბირთვი კოლაფსირდება და [[ენერგია|ენერგიის]] გამოცემა უფრო დიდი იქნება, ვიდრე ახლაა. მზის გარე ფენები გაფართოვდება ამჟამინდელ [[დიამეტრი|დიამეტრზე]] 260-ჯერ მეტად და მზე [[წითელი გიგანტი]] გახდება. იმის გამო, რომ მისი [[ფართობი|ზედაპირის ფართობი]] გაიზარდა, ზედაპირის [[ტემპერატურა]] შესამჩნევად დაბალი იქნება (2600 [[კელვინი|K]] ყველაზე ცივი), ვიდრე მთავარ მიმდევრობაზე ყოფნის პერიოდში იყო.<ref>{{cite journal|author=K. P. Schroder, Robert Cannon Smith|title=Distant future of the Sun and Earth revisited|journal=[[Monthly Notices of the Royal Astronomical Society]] |volume=386|issue=1 |pages=155–163 |year=2008 |doi=10.1111/j.1365-2966.2008.13022.x |bibcode=2008MNRAS.386..155S|arxiv = 0801.4031 }}</ref> მეცნიერთა ვარაუდით, გაფართოებადი მზე [[მერკური|მერკურისა]] და [[ვენერა]]ს შთანთქავს, ხოლო [[დედამიწა]]ს სიცოცხლისთვის შეუფერებელ ადგილს გახდის. მისი [[სასიცოცხლო ზონა]] კი [[მარსი|მარსის]] ორბიტაზე გადაინაცვლებს. საბოლოოდ, ბირთვის ტემპერატურა საკმარისი იქნება ჰელიუმის სინთეზისთვის. მზე ჰელიუმს დაწვავს წყალბადის წვის ხანგრძლივობის მცირე ნაწილით. [[მზის მასა]] არ არის საკმარისი უფრო მძიმე ელემენტების სინთეზის დასაწყებად და თერმობირთვული რეაქციები ბირთვში შემცირება. მისი გარე შრეები კოსმოსში გაიფანტება და დარჩება [[თეთრი ჯუჯა]] — უჩვეულოდ მკვრივი ობიექტი, რომლის მასა [[მზის მასა|მზის თავდაპირველი მასის]] ნახევარია, მაგრამ ზომით დედამიწის ტოლი.<ref>{{cite web|author=Pogge, Richard W.|year=1997|url=http://www.astronomy.ohio-state.edu/~pogge/Lectures/vistas97.html|title=The Once & Future Sun|format=lecture notes|work=[http://www-astronomy.mps.ohio-state.edu/Vistas/ New Vistas in Astronomy]|accessdate=2005-12-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050527094435/http://www-astronomy.mps.ohio-state.edu/Vistas/|archivedate=2005-05-27|url-status=dead}}</ref> გაფანტული გარე ფენები წარმოქმნის ე.წ. პლანეტარულ ნისლეულს, ანუ დაბრუნდება ის მატერია, რისგანაც მზე ვარსკვლავთშორის სივრცეში წარმოიქმნა, ოღონდ ახლა ის გამდიდრებულია მძიმე ელემენტებით, როგორიცაა [[ნახშირბადი]]. == მზე == {{მთავარი|მზე}} [[ფაილი:მზის ინფოპლაკატი.jpeg|მინი|მარჯვნივ|90პქ|ინფოპლაკატი, რომელშიც მზეზე ძალიან ბევრი რამ წერია]] [[ფაილი:მზის ინფოპლაკატი2.jpeg|მინი|მარცხნივ|190პქ|კიდევ მზის შესახებ, რაც წინა ინფოპლაკატში ვერ ჩაეტია, აქ არის მოთავსებული]] მზე მზის სისტემის ერთადერთი [[ვარსკვლავი|ვარსკვლავია]]. მისი უზარმაზარი მასა (დედამიწაზე 332 900-ჯერ მძიმე)<ref>{{cite web|title=Sun: Facts & Figures|publisher=NASA|url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Sun&Display=Facts&System=Metric|accessdate=2009-05-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080102034758/http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Sun&Display=Facts&System=Metric|archivedate=2008-01-02}}</ref> ბირთვში წარმოქმნის ისეთ უზარმაზარ ტემპერატურასა და სიმკვრივეს, რომ ხელს უწყობს [[ვარსკვლავი#თერმობირთვული სინთეზის გზები|თერმობირთვული სინთეზის]] გაღვივებას,<ref>{{cite book|last=Zirker|first=Jack B.|title=Journey from the Center of the Sun|url=https://archive.org/details/journeyfromcente0000zirk|year=2002|publisher=[[Princeton University Press]]|isbn=978-0-691-05781-1|pages=[https://archive.org/details/journeyfromcente0000zirk/page/120 120]–127}}</ref> სინთეზისა, რომელიც უზარმაზარი ენერგიის წყაროა. მზე თავის ენერგიას, ძირითადად, ელექტრომაგნიტური სპექტრის 400-700 ნანომეტრი ტალღის სიგრძეში ასხივებს. ეს ელექტრომაგნიტური სპექტრის ის დიაპაზონია, რომელსაც ჩვენი თვალი აღიქვამს — ხილული სინათლე.<ref>{{cite web|title=Why is visible light visible, but not other parts of the spectrum?|publisher=The Straight Dome|year=2003|url=http://www.straightdope.com/columns/read/2085/why-is-visible-light-visible-but-not-other-parts-of-the-spectrum|accessdate=2009-05-14}}</ref> [[მზე]] [[ჰერცშპრუნგ-რასელის ვარსკვლავური დიაგრამა|G2 ტიპის ყვითელ ჯუჯა ვარსკვლავად]] არის კლასიფიცირებული, მაგრამ ეს სახელი (ჯუჯა) ძალზეც დამაბნეველია, რადგან [[ირმის ნახტომი|ჩვენს გალაქტიკაში]] არსებული [[ვარსკვლავი|ვარსკვლავების]] უმრავლესობასთან შედარებით ჩვენი დედავარსკვლავი გაცილებით დიდი და კაშკაშაა.<ref name=sun>{{cite news |first=Ker |last=Than |title=Astronomers Had it Wrong: Most Stars are Single |publisher=SPACE.com |date=January 30, 2006 |url=http://www.space.com/scienceastronomy/060130_mm_single_stars.html |accessdate=2007-08-01}}</ref> ვარსკვლავები ჰერცშპრუნგ-რასელის დიაგრამის მიხედვითაა კლასიფიცირებული. ეს დიაგრამა ვარსკვლავებს სიკაშკაშითა და ზედაპირის [[ტემპერატურა|ტემპერატურით]] ყოფს. ზოგადად, [[ვარსკვლავი]] რაც უფრო ცხელია, მით უფრო კაშკაშაა. თუმცა, მზეზე დიდი და კაშკაშა ვარსკვლავები ძალიან იშვიათია, ხოლო უფრო მკრთალი და გრილი ვარსკვლავები, რომელთაც [[ვარსკვლავი|წითელი ჯუჯები]] ეწოდება, უფრო გავრცელებულია [[სამყარო]]ში და [[გალაქტიკა|გალაქტიკის]] ვარსკვლავების 85%-ს შეადგენს.<ref name=sun/><ref>{{Cite conference|year=2001|pages=119 |author=Smart, R. L.; Carollo, D.; Lattanzi, M. G.; McLean, B.; Spagna, A.|booktitle=Ultracool Dwarfs: New Spectral Types L and T |editor=Hugh R. A. Jones and Iain A. Steele |publisher=[[Springer (publisher)|Springer]] |title=The Second Guide Star Catalogue and Cool Stars|bibcode=2001udns.conf..119S}}</ref> მტკიცებულების მიხედვით, მზის პოციზია [[ვარსკვლავი#მთავარი მიმდევრობა|მთავარ მიმდევრობაზე]] მას ე. წ. „სიცოცხლის აყვავებად“ ვარსკვლავად აქცევს. მის ბირთვში ჯერ [[წყალბადი]]ს საწვავი არ ამოწურულა, რითაც [[ვარსკვლავი#თერმობირთვული სინთეზის გზები|თერმობირთვული რეაქციები]] ხდება და [[მზე]] ანათებს. მზე უფრო კაშკაშა ხდება. მის ისტორიას თუ გადავავლებთ თვალს, ის დღევანდელი სიკაშკაშის მხოლო 70%-ს აღწევდა.<ref>{{cite journal|title=Towards a Solution to the Early Faint Sun Paradox: A Lower Cosmic Ray Flux from a Stronger Solar Wind|author=Nir J. Shaviv|journal=[[Journal of Geophysical Research]]|doi=10.1029/2003JA009997|arxiv=astroph/0306477|year=2003|volume=108|issue=A12|page=1437|bibcode=2003JGRA..108.1437S}}</ref> მზე [[I დასახლების ვარსკვლავი|I დასახლების]] (ან მეტალით მდიდარი) [[ვარსკვლავი|ვარსკვლავია]]. ის სამყაროს ევოლუციის შედარებით დაგვიანებულ ეტაპზე გაჩნდა. ამგვარად, იგი შედარებით ბევრ ჰელიუმზე და წყალბადზე მძიმე ელემენტს შეიცავს, (ასტრონომიაში წყალბადზე და ჰელიუმზე მძიმე ელემენტებს „მეტალებს“ უწოდებენ), ვიდრე უფრო ხნიერი, [[II დასახლების ვა|II დასახლების]] (მცირე მეტალიანი) [[ვარსკვლავები]].<ref>{{cite journal |author=T. S. van Albada, Norman Baker |title=On the Two Oosterhoff Groups of Globular Clusters |journal=[[Astrophysical Journal]] |volume=185 |year=1973 |pages=477–498 |doi=10.1086/152434 |bibcode=1973ApJ...185..477V}}</ref> წყალბადზე და ჰელიუმზე მძიმე ელემენტები (ანუ „მეტალები“) უძველესი და აფეთქებადი ([[ზეახალი]]) ვარსკვლავების ბირთვში წარმოიქმნა, ამიტომ ვარსკვლავების პირველი თაობა ვალდებული იყო დაღუპულიყო, სანამ სამყარო ასეთი [[ატომი|ატომებით]] გამდიდრდებოდა. უძველესი ვარსკვლავები ძალიან მცირე [[მეტალები|მეტალებს]] შეიცავს, ხოლო ვარსკვლავები, რომლებიც უფრო მოგვიანებით დაიბადა— მეტს. მეცნიერებს სჯერათ, რომ სწორედ მეტალების ასეთმა დონემ ითამაშა გადამწყვეტი როლი მზის პლანეტარული სისტემის ფორმირებისთვის, რადგან პლანეტები „მეტალების“ შეხორცებისგან ფორმირდება.<ref>{{cite journal |title=An Estimate of the Age Distribution of Terrestrial Planets in the Universe: Quantifying Metallicity as a Selection Effect |author=Charles H. Lineweaver |journal=[[Icarus (journal)|Icarus]] |date=2001-03-09 |arxiv=astro-ph/0012399 |doi=10.1006/icar.2001.6607 |volume=151 |issue=2 |pages=307–313 |bibcode=2001Icar..151..307L}}</ref> {{clear}} == პლანეტათაშორისი სივრცე == [[ფაილი:Heliospheric-current-sheet.gif|thumb|right|250px|[[ჰელიოსფერული ნაკადის ფენა]]]] [[ფაილი:მზიური ანთებები.jpg|thumb|left|200px|მზიური ანთებები]] [[ფაილი:მზიური ხვეულები.jpg|thumb|right|100px|მზის ტორნადოები]] მზე [[სინათლე]]სთან ერთად დამუხტული ნაწილაკების განუწყვეტელ ნაკადს ([[პლაზმა]]) ასხივებს. მას [[მზიური ქარი]] ეწოდება. ეს ნაწილაკების ნაკადი მზიდან დაახლოებით 1,5 მილიონი კმ/სთ სიჩქარით მოძრაობს,<ref>{{cite web |title=Solar Physics: The Solar Wind |work=Marshall Space Flight Center |date=2006-07-16<!--11:42:58--> |url=http://solarscience.msfc.nasa.gov/SolarWind.shtml |accessdate=2006-10-03}}</ref> რის შედეგადაც ქმნის გათხელებულ ატმოსფეროს ([[ჰელიოსფერო]]ს), რომელიც მზის სისტემიდან დაახლოებით 100 [[ასტრონომიული ერთეული|ა.ე.]]-მდე აღწევს.<ref name="Voyager">{{cite web |url=http://www.nasa.gov/vision/universe/solarsystem/voyager_agu.html |title=Voyager Enters Solar System's Final Frontier |work=NASA |accessdate=2007-04-02}}</ref> ამას [[პლანეტათაშორისი სივრცე]] ეწოდება. აქტივობები მზის ზედაპირზე, როგორიცაა [[მზიური ამოფრქვევები]] და [[კორონალური მასის გამოტყორცნა]], ჰელიოსფეროს „აწუხებს“, რის შედეგადაც კოსმოსური ამინდი წარმოიქმნება, ეს უკანასკნელი კი [[გეომაგნიტური შტორმი|გეომაგნიტურ შტორმებს]] იწვევს.<ref name="SunFlip">{{cite web |url=http://science.nasa.gov/headlines/y2001/ast15feb_1.htm |title=The Sun Does a Flip |accessdate=2007-02-04 |last=Phillips |first=Tony |date=2001-02-15 |work=Science@NASA |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090512121817/http://science.nasa.gov/headlines/y2001/ast15feb_1.htm |archivedate=2009-05-12 }}</ref> ჰელიოსფეროში უდიდესი სტრუქტურა არის ე. წ. [[ჰელიოსფერული ნაკადის ფენა]]. ის სპირალური ფორმისაა, რომელიც წარმოიქმნა მზის მბრუნავი [[მაგნიტური ველი]]ს აქტივობებით, რომელიც პლანეტათაშორის სივრცეზე მოქმედებდა.<ref>[http://science.nasa.gov/headlines/y2003/22apr_currentsheet.htm A Star with two North Poles] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090718014855/http://science.nasa.gov/headlines/y2003/22apr_currentsheet.htm |date=2009-07-18 }}, April 22, 2003, Science @ NASA</ref><ref>{{cite journal |last1=Riley |bibcode=2002JGRA.107g.SSH8R |first1=Pete |title=Modeling the heliospheric current sheet: Solar cycle variations |doi=10.1029/2001JA000299 |year=2002 |volume=107 |journal=[[Journal of Geophysical Research]] |url=http://ulysses.jpl.nasa.gov/science/monthly_highlights/2002-July-2001JA000299.pdf |accessdate=2014-09-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090814052347/http://ulysses.jpl.nasa.gov/science/monthly_highlights/2002-July-2001JA000299.pdf |archivedate=2009-08-14 }}</ref> [[დედამიწის მაგნიტური ველი]] [[ატმოსფერო (დედამიწა)|ატმოსფეროს]] მზიური ქარებისგან იცავს, რომელსაც ძალუძს მისი წართმევა.<ref>{{cite web | url=http://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/1998/ast08dec98_1/ | title= Solar Wind blows some of Earth's atmosphere into space | date=1998-12-08 | work=Science@NASA Headline News}}</ref> [[ვენერა|ვენერას]] და [[მარსი|მარსს]] მაგნიტური ველი არ აქვს, რის შედეგადაც მზიური ქარები მათ ატმოსფეროს თანდათანობით კოსმოსში ფანტავს.<ref>{{cite journal |last=Lundin |first=Richard |date=2001-03-09 |title=Erosion by the Solar Wind |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=291 |issue=5510 |page=1909 |doi=10.1126/science.1059763 |pmid=11245195}}</ref> კორონალური მასის გამოტყროცნებსა და მსგავს მოვლენებს [[მაგნიტური ველი]] და მატერიის უზარმაზარი რაოდენობა მოაქვს. ამ მაგნიტური ველისა და მატერიის ურთიერთქმედება დედამიწის მაგნიტურ ველთან იწვევს დამუხტული ნაწილაკების შეჭრას დედამიწის ზედა ატმოსფეროში, სადაც მისი ურთიერთქმედებები წარმოქმნის ნათებებს მაგნიტურ პოლუსებთან ახლოს ([[ჩრდილოეთის ციალი|ჩრდილოეთის და სამხრეთის ციალს]]). [[კოსმოსური სხივები]] მზის სისტემის გარეთ წარმოიქმნება. [[ჰელიოსფერო]] მზის სისტემას მათგან ნაწილობრივ იცავს. პლანეტარული მაგნიტური ველებიც (რომელ პლანეტებსაც აქვს) მცირედ იცავს. კოსმოსური სხივების [[სიმკვრივე]] [[ვარსკვლავთშორისი სივრცე|ვარსკვლავთშორის სივრცეში]] და მზის მაგნიტური ველის სიგრძე ძალიან დიდ დროში იცვლება, აქედან გამომდინარე კოსმოსური რადიაციაციაც ცვალებადია მზის სისტემაში.<ref name="Langner_et_al_2005">{{cite journal |last=Langner |first=U. W. |author2=M. S. Potgieter |year=2005 |title=Effects of the position of the solar wind termination shock and the heliopause on the heliospheric modulation of cosmic rays |url=https://archive.org/details/sim_advances-in-space-research_2005_35_12/page/2084 |journal=[[Advances in Space Research]] |volume=35 |issue=12 |pages=2084–2090 |doi=10.1016/j.asr.2004.12.005 |bibcode=2005AdSpR..35.2084L}}</ref> პლანეტათაშორისი სივრცე, სულ ცოტა, ორი კოსმოსური მტვრის დისკოს მსგავსი რეგიონის სახლია. პირველი არის ზოდიქური მტვრის ღრუბელი, რომელიც შიდა მზის სისტემაში მდებარეობს და იწვევს [[ზოდიქური ნათება|ზოდიქურ ნათებას]]. ის შესაძლებელია წარმოიქმნა [[ასტეროიდთა სარტყელი|ასტეროიდული სარტყლის]] შეჯახებების შედეგად, რომელიც [[პლანეტა|პლანეტებთან]] ურთიერთქმედებითაა გამოწვეული.<ref>{{cite web |year=1998 |title=Long-term Evolution of the Zodiacal Cloud |url=http://astrobiology.arc.nasa.gov/workshops/1997/zodiac/backman/IIIc.html |accessdate=2007-02-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060929030040/http://astrobiology.arc.nasa.gov/workshops/1997/zodiac/backman/IIIc.html |archivedate=2006-09-29 }}</ref> მეორე რეგიონი 10-დან 40 [[ასტრონომიული ერთეული|ა.ე.]]-მდე ვრცელდება და ისიც ალბათ მსგავსი შეჯახებების შედეგად წარმოიქმნა, ოღონდ ასტეროიდული სარტყლის მაგივრად [[კოიპერის სარტყელი]] იყო.<ref>{{cite web |year=2003 |title=ESA scientist discovers a way to shortlist stars that might have planets |work=ESA Science and Technology |url=http://sci.esa.int/science-e/www/object/index.cfm?fobjectid=29471 |accessdate=2007-02-03}}</ref><ref>{{cite journal |last=Landgraf |first=M. |author2=Liou, J.-C. |author3=Zook, H. A. |author4= Grün, E. |date=May 2002 |title=Origins of Solar System Dust beyond Jupiter |journal=[[The Astronomical Journal]] |volume=123 |issue=5 |pages=2857–2861 |doi=10.1086/339704 |url=http://astron.berkeley.edu/~kalas/disksite/library/ladgraf02.pdf |accessdate=2007-02-09 |bibcode=2002AJ....123.2857L|arxiv = astro-ph/0201291 }}</ref> == შიდა მზის სისტემა == შიდა მზის სისტემა არის იმ რეგიონის სახელი, სადაც [[კლდოვანი პლანეტები]] და [[ასტეროიდი|ასტეროიდები]] ბინადრობს.<ref name=inner>{{cite web |title=Inner Solar System |publisher=NASA Science (Planets) |url=http://nasascience.nasa.gov/planetary-science/exploring-the-inner-solar-system |accessdate=2009-05-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090511182050/http://nasascience.nasa.gov/planetary-science/exploring-the-inner-solar-system |archivedate=2009-05-11 }}</ref> ეს ობიექტები [[ასტეროიდი|მზესთან]] შედარებით ახლოსაა, ამიტომ ისინი ძირითადად [[სილიკატი|სილიკატებითა]] და [[მეტალები|მეტალებითაა]] გაჯერებული. ამ მთლიანი რეგიონის [[რადიუსი]] უფრო ნაკლებია, ვიდრე მანძილი [[იუპიტერი|იუპიტერსა]] და [[სატურნი|სატურნს]] შორის. === შიდა პლანეტები === [[ფაილი:4 Terrestrial Planets Size Comp True Color.png|thumb|right|250px|შიდა პლანეტები. მარცხნიდან მარჯვნივ: [[მერკური]], [[ვენერა]], [[დედამიწა]] და [[მარსი]] (ნამდვილ ფერებში). ზომების მასშტაბი ემთხვევა, ერთმანეთთან დაშორების - არა.]] ოთხ შიდა ან კლდოვან პლანეტას [[სიმკვრივე|მკვრივი]] და [[ქვა|ქვიანი]] შედგენილობა აქვს. ზოგს ან ძალიან ცოტა მთვარე ჰყავს, ან საერთოდ უთანამგზავროდაა. ისინი ძირითადად ცეცხლგამძლე მინერალებისგან შედგება, როგორიცაა სილიკატები, რომლებიც ქერქისა და მანტიის ფორმირებას უწყობს ხელს. ასევე შიდა პლანეტების შედგენილობაში შედის ისეთი მეტალები, როგორებიცაა [[რკინა]] და [[ნიკელი]]. ეს უკანასკნელნი კი პლანეტის ბირთვის წარმოქმნაზეა პასუხისმგებელი. 4 კლდოვანი პლანეტიდან 3-ს (ვენერას, დედამიწას და მარსს) აქვს იმდენად მყარი [[ატმოსფერო (დედამიწა)|ატმოსფეროები]], რომ მათ [[ამინდი]]ს წარმოქმნა შეუძლია. ყველა კლდოვან პლანეტას აქვს [[კრატერი (გეოლოგია)|შეჯახების კრატერები]] და ტექტონიკური ზედაპირის ნიშნები, როგორებიცაა [[ნაპრალიანი ხეობები]] და [[ვულკანი|ვულკანები]]. ==== მერკური ==== {{მთავარი|მერკური}} : მერკური (მზიდან დაშორებულია 0,4 [[ასტრონომიული ერთეული]]თ) მზესთან მდებარე უახლოესი და მზის სისტემაში ყველაზე პატარა პლანეტაა (0,055 [[დედამიწის მასა]]). მერკურის [[ბუნებრივი თანამგზავრები]] არ ჰყავს. მას ძალიან უმნიშვნელო ატმოსფერო აქვს, რომელიც იმ [[ატომი|ატომებისგან]] შედგება, რომელიც მზიური ქარებიდან მოხვდა მის ზედაპირზე..<ref>{{cite web |year=2006 |author=Bill Arnett |title=Mercury |work=The Nine Planets |url=http://www.nineplanets.org/mercury.html |accessdate=2006-09-14}}</ref> მერკურის შედარებით დიდი რკინის ბირთვი და თხელი მანტია ჯერჯერობით ადეკვატურად არ არის ახსნილი.<ref>Benz, W., Slattery, W. L., Cameron, A. G. W. (1988), ''Collisional stripping of Mercury's mantle'', Icarus, v. 74, p. 516–528.</ref><ref>Cameron, A. G. W. (1985), ''The partial volatilization of Mercury'', Icarus, v. 64, p. 285–294.</ref> ==== ვენერა ==== {{მთავარი|ვენერა}} : ვენერა (მზიდან დაშორებულია 0,7 ასტრონომიული ერთეულით) თითქმის დედამიწის ზომისაა (0,815 დედამიწის მასა) და ჩვენი პლანეტის მსგავსად სქელი სილიკატური მანტია აქვს [[რკინა|რკინის]] ბირთვის გარშემო. ვენერას საკმაოდ მყარი და მკვრივი ატმოსფერო აქვს. პლანეტის წიაღში გეოლოგიური აქტივობები შეინიშნება. თუმცა, ის დედამიწაზე ბევრად მშრალია და მისი ატმოსფეროს [[სიმკვრივე]] ჩვენი პლანეტის სიმკვრივეს 9-ჯერ აღემატება. ვენერას ბუნებრივი თანამგზავრები არ ჰყავს. ის მზის სისტემაში ყველაზე ცხელი პლანეტაა (მიუხედავად იმისა, რომ მეორეა მზიდან დაშორების მიხედვით), რომლის ზედაპირის ტემპერატურა 400 [[ცელსიუსის სკალა|°C]] აღწევს. ატმოსფეროს ასეთი გადახურება შესაძლებელია [[სათბურის ეფექტი|სათბურის ეფექტმა]] გამოიწვია.<ref>{{cite journal |author=Mark Alan Bullock |title=The Stability of Climate on Venus |publisher=Southwest Research Institute |year=1997 |url=http://www.boulder.swri.edu/~bullock/Homedocs/PhDThesis.pdf |format=PDF |accessdate=2006-12-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070614202751/http://www.boulder.swri.edu/~bullock/Homedocs/PhDThesis.pdf |archivedate=2007-06-14 }}</ref> ვენერაზე გეოლოგიური აქტივობების საბოლოო მტკიცებულება დაფიქსირდა, მაგრამ მას [[მაგნიტური ველი]] არ აქვს, რომელიც თავს აარიდებინებდა პლანეტას მისი მყარი ატმოსფეროს დაკარგვისგან. ეს კი გვაფიქრებინებს იმას, რომ მის ატმოსფეროს ვულკანური აქტივობები ამარაგებს რეგულარულად.<ref>{{cite web |year=1999 |author=Paul Rincon |title=Climate Change as a Regulator of Tectonics on Venus |work=Johnson Space Center Houston, TX, Institute of Meteoritics, University of New Mexico, Albuquerque, NM |url=http://www.boulder.swri.edu/~bullock/Homedocs/Science2_1999.pdf |format=PDF |accessdate=2006-11-19 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070614202807/http://www.boulder.swri.edu/~bullock/Homedocs/Science2_1999.pdf |archivedate=2007-06-14 }}</ref> ==== დედამიწა ==== {{მთავარი|დედამიწა}} : დედამიწა (მზიდან დაშორებულია 1 ასტრონომიული ერთეულით) შიდა პლანეტებს შორის ყველაზე დიდი და მკვრივია. ჩვენი პლანეტა ცნობილი ერთადერთი ადგილია მზის სისტემაში (და არა მარტო), სადაც სიცოცხლე არსებობს.<ref name=life>{{cite web |title=What are the characteristics of the Solar System that lead to the origins of life? |publisher=NASA Science (Big Questions) |url=http://science.nasa.gov/planetary-science/big-questions/what-are-the-characteristics-of-the-solar-system-that-lead-to-the-origins-of-life-1/ |accessdate=2011-08-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110915154635/http://science.nasa.gov/planetary-science/big-questions/what-are-the-characteristics-of-the-solar-system-that-lead-to-the-origins-of-life-1/ |archivedate=2011-09-15 }}</ref> მისი თხევადი [[ჰიდროსფერო]] კლდოვან პლანეტებს შორის უნიკალურია. დედამიწას ასევე ერთადერთი ცნობილი ადგილია, სადაც [[ტექტონიკური ფილა|ტექტონიკური ფილები]] შეინიშნება. დედამიწის [[ატმოსფერო (დედამიწა)|ატმოსფერო]] რადიკალურად განსხვავდება სხვა პლანეტების ატმოსფეროებისგან.<ref>{{cite web |title=Earth's Atmosphere: Composition and Structure |author=Anne E. Egger, M.A./M.S. |work=VisionLearning.com |url=http://www.visionlearning.com/library/module_viewer.php?c3=&mid=107&l=|accessdate=2006-12-26}}</ref> ჩვენს პლანეტას ერთადერთი ბუნებრივი თანამგზავრი — [[მთვარე]] ჰყავს. ის კლდოვანი პლანეტების მთვარეებს შორის უდიდესია. ==== მარსი ==== {{მთავარი|მარსი}} : მარსი (მზიდან დაშორებულია 1,5 ასტრონომიული ერთეულით) დედამიწაზე და ვენერაზე პატარაა (0,107 დედამიწის მასა). მისი ატმოსფერო ძირითადად გაჯერებულია [[ნახშირორჟანგი]]სგან, ხოლო ზედაპირზე [[წნევა]] დაახლოებით 6,1 მილიბარია (დედამიწის 0,6%).<ref>{{cite book|title= Encyclopaedia of the Solar System|editor=Lucy-Ann McFadden et al.|chapter=Mars Atmosphere: History and Surface Interactions|author=David C. Gatling, Conway Leovy|pages=301–314|year=2007}}</ref> მისი ზედაპირი დაფარულია უკიდეგანო [[ვულკანი|ვულკანებით]], როგორიცაა [[ოლიმპ|ოლიმპოს მთა]] და ნაპრალიანი ხეობებით, მაგალითად [[მარინერის ხეობა]]. ეს კი მიუთითებს იმაზე, რომ გეოლოგიური აქტივობები სულ რაღაც 2 მილიონი წლის წინ აქტიურად ხდებოდა. მარსს წითელ პლანეტადაც მოიხსნიებენ.<ref>{{cite web |year=2004 |title=Modern Martian Marvels: Volcanoes? |author=David Noever |work=NASA Astrobiology Magazine |url=http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1360&mode=thread&order=0&thold=0 |accessdate=2006-07-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100313020403/http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload |archivedate=2010-03-13 }}</ref> მისი წითელი ფერი კი რკინის ოქსიდებითაა ([[ჟანგი]]) გამოწვეული, რომელიც მის ნიადაგზე უხვადაა.<ref>{{cite web|title=Mars: A Kid's Eye View|publisher=NASA|url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Mars&Display=Kids|accessdate=2009-05-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141020111930/http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Mars&Display=Kids|archivedate=2014-10-20}}</ref> მარსს ორი პაწაწინა ბუნებრივი თანამგზავრი ჰყავს ([[ფობოსი]] და [[დეიმოსი]]), რომლებიც, მეცნიერთა აზრით, მარსის მიერ ჩაჭერილი [[ასტეროიდები|ასტეროიდებია]].<ref>{{cite web |year=2004 |title=A Survey for Outer Satellites of Mars: Limits to Completeness |author=Scott S. Sheppard, David Jewitt, and Jan Kleyna |work=[[Astronomical Journal]] |url=http://www2.ess.ucla.edu/~jewitt/papers/2004/SJK2004.pdf|accessdate=2006-12-26}}</ref> === ასტეროიდთა სარტყელი === {{მთავარი|ასტეროიდთა სარტყელი}} [[ფაილი:შიდა მზის სისტემა.png|thumb|right|300px|ასტეროიდული სარტყლისა და ტროიანელი ასტეროიდების სურათი]] [[ფაილი:ასტეროიდული სარტყელი.jpg|thumb|left|200px|დამატებითი ინფორმაცია ასტეროიდულ სარტყელზე]] ასტეროიდები მზის სისტემის პატარა სხეულებია, რომლებიც, ძირითადად, ცეცხლგამძლე ქვისა და ლითონური მინერალებისგან შედგება. მათ შედგენილობაში მცირე რაოდენობის ყინულიც შედის.<ref>{{cite web|title=Are Kuiper Belt Objects asteroids? Are large Kuiper Belt Objects planets? |publisher=[[Cornell University]]|url=http://curious.astro.cornell.edu/question.php?number=601|accessdate=2009-03-01}}</ref> ასტეროიდული სარტყლის [[ორბიტა]] [[მარსი|მარსსა]] და [[იუპიტერი|იუპიტერს]] შორისაა, რომელიც მზიდან 2,3-დან 3,3 ასტრონომიული ერთეულითაა დაშორებული. მეცნიერთა ვარაუდით, ასტეროიდული სარტყელი იმ ნარჩენებისგან შედგება, რომლებმაც მზის სისტემის ფორმირებისას ერთმანეთთან შეზრდა ვერ მოახერხეს იუპიტერის [[გრავიტაცია|გრავიტაციული]] გავლენის გამო.<ref>{{cite journal | author=Petit, J.-M.; Morbidelli, A.; Chambers, J. | title=The Primordial Excitation and Clearing of the Asteroid Belt | journal=[[Icarus (journal)|Icarus]] | year=2001 | volume=153 | issue=2 | pages=338–347 | url=http://www.gps.caltech.edu/classes/ge133/reading/asteroids.pdf | format=PDF | accessdate=2007-03-22 | doi=10.1006/icar.2001.6702 | bibcode=2001Icar..153..338P | archiveurl=https://web.archive.org/web/20070221085835/http://www.gps.caltech.edu/classes/ge133/reading/asteroids.pdf | archivedate=2007-02-21 }}</ref> ასტეროიდების ზომა ასეული კილომეტრიდან მიკროსკოპულ ზომებამდე იცვლება. ყველა ასტროიდი, გარდა უდიდესი [[ცერერა (ჯუჯა პლანეტა)|ცერერასი]], კლასიფიცირებულია, როგორც მზის სისტემის პატარა სხეულები. თუმცა, ზოგი ასტეროიდი, როგორებიცაა [[ვესტა]] და [[ჰიგეა]], შესაძლებელია [[ჯუჯა პლანეტები|ჯუჯა პლანეტად]] იქნას კლასიფიცირებული, თუ მათ მიაღწიეს [[ჰიდროსტატიკური წონასწორობა|ჰიდროსტატიკურ წონასწორობას]].<ref>{{cite web|title=IAU Planet Definition Committee|publisher=International Astronomical Union|year=2006|url=http://www.iau.org/public_press/news/release/iau0601/newspaper/|accessdate=2009-03-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090603001603/http://www.iau.org/public_press/news/release/iau0601/newspaper/|archivedate=2009-06-03}}</ref> ასტეროიდული სარტყელი ათი ათასობით, შესაძლებელია მილიონობითაც, ობიექტს შეიცავს, რომლებიც ერთ კილომეტრამდეა დიამეტრში.<ref>{{cite web |year=2002 |title=New study reveals twice as many asteroids as previously believed |work=ESA |url=http://www.esa.int/esaCP/ESAASPF18ZC_index_0.html|accessdate=2006-06-23}}</ref> მიუხედავად ამისა, ამ სარტყლის მთლიანი მასა საეჭვოა, რომ [[დედამიწის მასა|დედამიწის მასის]] 1/1000-ზე მეტი იყოს.<ref name=Krasinsky2002>{{cite journal |authorlink=Georgij A. Krasinsky |first=G. A. |last=Krasinsky | author2 = [[Elena V. Pitjeva|Pitjeva, E. V.]]; Vasilyev, M. V.; Yagudina, E. I. |bibcode=2002Icar..158...98K |title=Hidden Mass in the Asteroid Belt |journal=[[Icarus (journal)|Icarus]] |volume=158 |issue=1 |pages=98–105 |date=July 2002 |doi=10.1006/icar.2002.6837}}</ref> ასტეროიდული სარტყელი გაიშვიათებული რეგიონია, რადგან კოსმოსური ზონდი ჩვეულებრივად მიფრინავს, ისე, რომ არაფერს დაეჯახოს. ასტეროიდები, რომელთა დიამეტრი 10-დან 10<sup>−4</sup>მმ-მდეა, მეტეორიდები ეწოდება.<ref>{{cite journal |date=September 1995 |title=On the Definition of the Term Meteoroid |journal=[[Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society]] |volume=36 |issue=3 |pages=281–284 |bibcode=1995QJRAS..36..281B}}</ref> ==== ცერერა ==== ცერერა (მზიდან დაშორებულია 2,77 ასტრონომიული ერთეულით) უდიდესი [[ასტეროიდი]], [[პროტოპლანეტა]] და [[ჯუჯა პლანეტაა]]. მისი [[დიამეტრი]] დაახლოებით 1000 კმ-ზე ოდნავ ნაკლებია, ხოლო მისი [[გრავიტაცია]] იმდენად ძლიერია, რომ ის საკუთარ თავს სფერულ ობიექტად აქცევს. [[XIX საუკუნე]]ში, როდესაც ცერერა აღმოაჩინეს, ითვლებოდა, რომ ის [[პლანეტა]] იყო მაგრამ 1850-იანებში მას პლანეტის წოდება ჩამოართვეს და ასტეროიდად აღიარეს, რადგან კვლევებმა სხვა ასტეროიდებიც გამოავლინა.<ref>{{cite web |title=History and Discovery of Asteroids |format=DOC |work=NASA |url=http://dawn.jpl.nasa.gov/DawnClassrooms/1_hist_dawn/history_discovery/Development/a_modeling_scale.doc |accessdate=2006-08-29}}</ref> მისი კლასიფიცირება ჯუჯა პლანეტად 2006 წელს მოხდა. ==== ასტეროიდთა შეჯგუფებები ==== ასტეროიდები [[ასტეროიდთა სარტყელი|ასტეროიდულ სარტყელში]] დაყოფილია ასტეროიდულ ჯგუფებად და ოჯახებად. ეს დაყოფა მათ ორბიტალურ მახასიათებლებზეა დამოკიდებული. ასტეროიდული მთვარეები ის ასტეროიდებია, რომლებიც შედარებით დიდი ასტეროიდების ორბიტაზე მოძრაობს. მათ პლანეტარული მთვარეების მსგავსი დამახასიათებელი ნიშნები არ აქვს. ეს მთვარეები ზოგჯერ თავიანთი პარტნიორების ზომისაა. ასტეროიდული სარტყელი ასევე შეიცავს მთავარი სარტყლის [[კომეტა|კომეტებს]], რომლებიც შესაძლებელია დედამიწაზე წყლის არსებობის წყაროა.<ref>{{cite web |year=2006 |author=Phil Berardelli |title=Main-Belt Comets May Have Been Source Of Earths Water |work=SpaceDaily |url=http://www.spacedaily.com/reports/Main_Belt_Comets_May_Have_Been_Source_Of_Earths_Water.html |accessdate=2006-06-23}}</ref> [[ტროელი ასტეროიდები]] განლაგებულია [[იუპიტერი|იუპიტერის]] L<sub>4</sub> ან L<sub>5</sub> წერტილებში. ტერმინი „ტროელი“ ასევე გამოიყენება სხვა პლანეტარულ სისტემაში არსებული პატარა სხეულებისათვის ან ლაგრაჟნის სატელიტური წერტილისთვის. [[ილდა ასტეროიდები]]ს რეზონანსი იუპიტერთან არის 2:3. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ როდესაც იუპიტერი ორჯერ შემოუვლის მზეს გარშემო, ეს ასტეროიდები 3-ჯერ შემოუვლის.<ref name=Barucci>{{cite book|last=Barucci|first=M. A.|author2=Kruikshank, D.P. |author3=Mottola S. |author4= Lazzarin M. |year=2002 |chapter=Physical Properties of Trojan and Centaur Asteroids|title=Asteroids III|publisher=University of Arizona Press|pages=273–87|location=Tucson, Arizona}}</ref> შიდა მზის სისტემა ასევე დაბინძურებულია თაღლითი ასტეროიდებით, რომელთა უმეტესობა შიდა პლანეტების ორბიტებს კვეთს..<ref name = "MorbidelliAstIII">{{cite journal|url = http://www.boulder.swri.edu/~bottke/Reprints/Morbidelli-etal_2002_AstIII_NEOs.pdf|title = Origin and Evolution of Near-Earth Objects|journal = Asteroids III|editor = W. F. Bottke Jr., A. Cellino, P. Paolicchi, and R. P. Binzel|pages = 409–422|date=January 2002|publisher = University of Arizona Press|format=PDF|bibcode = 2002aste.conf..409M}}</ref> == გარე მზის სისტემა == [[ფაილი:Gas giants in the solar system.jpg|thumb|300px|right|გარე პლანეტები. ზემოდან ქვემოთ: [[ნეპტუნი]], [[ურანი]], [[სატურნი]], [[იუპიტერი]] (მასშტაბები არ ემთხვევა)]] მზის სისტემის გარე რეგიონი გაზის გიგანტი პლანეტების და მათი უზარმაზარი მთვარეების სახლია. მრავალი მოკლე პერიოდიანი [[კომეტა]], [[კენტავრები (კომეტები)|კენტავრების]] ჩათვლით, ამ რეგიონში მოძრაობს. რადგანაც ისინი მზიდან უფრო დიდი მანძილითაა დაშორებული, მყარი ობიექტები გარე მზის სისტემაში შეიცავს უფრო აქროლადი ნივთიერებების მეტ რაოდენობას, როგორებიცაა [[ამიაკი]], [[მეთანი]] და [[წყალი]], ვიდრე [[კლდოვანი პლანეტები]] შიდა მზის სისტემაში, რადგან ცივი ტემპერატურა ამ ნივთიერებებს მყარ მდგომარეობაში ტოვებს. === გარე პლანეტები === ოთხი შიდა პლანეტა, ან [[გაზური გიგანტები]] (ზოგჯერ იუპიტერის მსგავს პლანეტებად მოიხსნიებენ) ერთად მზის სისტემის ობიექტების მასის 99% ავსებს. [[იუპიტერი]] და [[სატურნი]] დედამიწაზე რამდენიმე ათეულჯერ მასია და [[წყალბადი]]სა და [[ჰელიუმი]]ს ზედმეტად დიდი მარაგი აქვს. [[ურანი]] და [[ნეპტუნი]] ნაკლებად მასიურია (<20 [[დედამიწის მასა]]). ისინი უმეტესად ყინულებისგან შედგება. მათ ყინულის გიგანტებსაც უწოდებენ.<ref>{{cite web |title=Formation of Giant Planets |author=Jack J. Lissauer, David J. Stevenson |work=NASA Ames Research Center; California Institute of Technology |year=2006 |url=http://www.gps.caltech.edu/uploads/File/People/djs/lissauer&stevenson(PPV).pdf |format=PDF |accessdate=2006-01-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090326060004/http://www.gps.caltech.edu/uploads/File/People/djs/lissauer%26stevenson%28PPV%29.pdf |archivedate=2009-03-26 }}</ref> ოთხივე გაზურ გიგანტს რგოლები აკრავს გარშემო, თუმცა მხოლოდ სატურნის რგოლებია დედამიწიდან ადვილად შესამჩნევი (შეიარაღებული თვალით, რა თქმა უნდა). ტერმინი „გარე პლანეტა“ არ უნდა აგვერიოს „უფროს პლანეტაში“, რომელიც დედამიწის ორბიტის გარეთ მყოფ პლანეტას აღნიშნავს, აქედან გამომდინარე, უფროსი პლანეტები [[მარსი]] და ეს 4 გაზური გიგანტია. ==== იუპიტერი ==== {{მთავარი|იუპიტერი}} : იუპიტერი (მზიდან დაშორებულია 5,2 [[ასტრონომიული ერთეული]]თ) დედამიწაზე 318-ჯერ მასიურია, ხოლო ყველა პლანეტის [[მასა]] ერთად რომ ავიღოთ, ამ გიგანტის მასა 2,5-ჯერ მეტი იქნება. ის ძირითადად გაჯერებულია [[წყალბადი]]სა და [[ჰელიუმი]]სგან. იუპიტერის ძლიერი წიაღისეული სითბო წარმოქმნის არასტაბილურ მახასიათებლებს, როგორიცაა „[[დიდი წითელი ლაქა|დიდი წითელი ლაქა.“]] [[იუპიტერის ბუნებრივი თანამგზავრები|იუპიტერს 66 მთვარე ჰყავს]] (ჯერჯერობით მეტი არ არის აღმოჩენილი). 4 უდიდესი თანამგზავრი — [[იო (თანამგზავრი)|იო]], [[ევროპა (თანამგზავრი)|ევროპა]], [[განიმედე (თანამგზავრი)|განიმედე]] და [[კალისტო (თანამგზავრი)|კალისტო]] კლდოვანი პლანეტების მსგავს თვისებებს ამჟღავნებს, როგორებიცაა [[ვულკანიზმი]] და წიაღისული, შინაგანი სითბო.<ref>{{cite web |title=Geology of the Icy Galilean Satellites: A Framework for Compositional Studies |author=Pappalardo, R T |work=Brown University |year=1999 |url=http://www.agu.org/cgi-bin/SFgate/SFgate?&listenv=table&multiple=1&range=1&directget=1&application=fm99&database=%2Fdata%2Fepubs%2Fwais%2Findexes%2Ffm99%2Ffm99&maxhits=200&=%22P11C-10%22 |accessdate=2006-01-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930165551/http://www.agu.org/cgi-bin/SFgate/SFgate?&listenv=table&multiple=1&range=1&directget=1&application=fm99&database=%2Fdata%2Fepubs%2Fwais%2Findexes%2Ffm99%2Ffm99&maxhits=200&=%22P11C-10%22 |archivedate=2007-09-30 }}</ref> განიმედე — უდიდესი მთვარე მზის სისტემაში, რომელიც პლანეტა [[მერკური (პლანეტა)|მერკურიზე]] დიდია. ==== სატურნი ==== {{მთავარი|სატურნი}} [[ფაილი:სატურნის მთვარეები.jpg|thumb|300px|right|[[სატურნის ბუნებრივი თანამგზავრები]]]] : სატურნი (მზიდან დაშორებულია 9,5 ასტრონომიული ერთეულით) ცნობილია თავისი ამოუცნობი და ულამაზესი რგოლური სისტემით. მას იუპიტერის მსგავსი რამდენიმე თვისება აქვს, როგორიცაა ატმოსფერული შედგენილობა და [[მაგნიტოსფერო]]. თუმცა, სატურნს იუპიტერის მოცულობის მხოლოდ 60% აქვს და მისი მასის მხოლოდ 1/3-ია, ხოლო დედამიწას 95-ჯერ აჭარბებს. ეს ყველაფერი კი სატურნს ყველაზე ნაკლები სიმკვრივის პლანეტად აქცევს (მისი სიმკვრივე წყლისაზე ნაკლებია, რაც იმას ნიშნავს, რომ თუ სატურნს წყლიან ჭურჭელში მოვათავსებთ, ის ტივტივს დაიწყებს).<ref name=universetoday>{{cite web|title=Density of Saturn|url=http://www.universetoday.com/15322/density-of-saturn/|work=Fraser Cain|publisher=universetoday.com|accessdate=2013-08-09|archiveurl=https://archive.today/20130809073643/http://www.universetoday.com/15322/density-of-saturn/|archivedate=2013-08-09}}</ref> მისი რგოლური სისტემა შედგება [[ყინული]]სა და [[ქვა|ქვის]] ნატეხებისგან. სატურნს [[სატურნის მთვარეები|62 ბუნებრივი თანამგზავრი]] ჰყავს (იუპიტერის მსგავსად, მეტი ჯერჯერობით არ აღმოუჩენიათ). ორ მათგანზე — [[ტიტანი (სატურნის თანამგზავრი)|ტიტანსა]] და [[ენცელადი|ენცელადზე]] გეოლოგიური აქტივობები შეინიშნება. ისინი უმეტესად ყინულებისგან შედგება.<ref>{{cite journal|last1=Kargel|first1=J. S.|title=Cryovolcanism on the icy satellites|url=https://archive.org/details/sim_earth-moon-and-planets_1994-1995_67_1-3/page/101|journal=Earth, Moon, and Planets|volume=67|pages=101–113|year=1994|doi=10.1007/BF00613296|bibcode=1995EM&P...67..101K}}</ref> ტიტანი სიდიდით მეორე მთვარეა მზის სისტემაში, რომელიც [[პლანეტა]] მერკურიზე დიდია. ის ერთადერთი [[ბუნებრივი თანამგზავრები|ბუნებრივი თანამგზავრია]] მზის სისტემაში, რომელსაც [[ატმოსფერო]] აქვს. ==== ურანი ==== {{მთავარი|ურანი}} : ურანი (მზიდან დაშორებულია 19,6 ასტრონომიული ერთეულით) დედამიწაზე 14-ჯერ მასიურია და უმსუბუქესია გარე პლანეტებს შორის. ის უნიკალურია პლანეტებს შორის, რადგან მზეს „მხარზე წამოწოლილი“ უვლის გარშემო. მისი [[დახრილობა|ღერძული დახრა]] [[ეკლიპტიკა|ეკლიპტიკის]] მიმართ 90 გრადუსამდეა. მისი ბირთვი გაცილებით ცივია, ვიდრე სხვა გაზური გიგანტებისა. ურანი ძალიან მცირე რაოდენობის სითბოს ასხივებს კოსმოსში.<ref>{{cite journal |title=10 Mysteries of the Solar System|journal=[[Astronomy Now]] |volume=19 |pages=65 |year=2005 |bibcode=2005AsNow..19h..65H }}</ref> [[ურანის მთვარე|მას 27 თანამგზავრი ჰყავს]], რომელთაგან უდიდესებია [[ტიტენია]], [[ობერონი]], [[ამბრილი]], [[არიელი (თანამგზავრი)|არიელი]] და [[მირანდა]]. ==== ნეპტუნი ==== {{მთავარი|ნეპტუნი}} : ნეპტუნი (მზიდან დაშორებულია 30 ასტრონომიული ერთეულით) ურანზე ოდნავ პატარაა, მაგრამ მასზე მასიურია (17 დედამიწის მასა), ანუ უფრო მეტი [[სიმკვრივე]] აქვს. ის უფრო მეტ წიაღისეულ სითბოს ასხივებს, მაგრამ [[სატურნი|სატურნისა]] და [[იუპიტერი|იუპიტერის]] ოდენობისას ვერა.<ref>{{Cite journal|title=Post Voyager comparisons of the interiors of Uranus and Neptune |author=Podolak, M.; Reynolds, R. T.; Young, R. | year=1990|pages=1737|issue=10|volume=17|doi=10.1029/GL017i010p01737 |bibcode=1990GeoRL..17.1737P|journal=Geophysical Research Letters}}</ref> [[ნეპტუნის თანამგზავრები|ნეპტუნს 13 ბუნებრივი თანამგზავრი]] ჰყავს. მათგან უდიდესი [[ტრიტონი]] გეოლოგიურად აქტიურია, რომლის ზედაპირზეც თხევადი [[აზოტი]]ს [[გეიზერი|გეიზერები]] შეინიშნება.<ref>{{cite web |title=The Plausibility of Boiling Geysers on Triton |author=Duxbury, N. S., Brown, R. H. |work=Beacon eSpace |year=1995 |url=http://trs-new.jpl.nasa.gov/dspace/handle/2014/28034?mode=full |accessdate=2006-01-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151106231842/http://trs-new.jpl.nasa.gov/dspace/handle/2014/28034?mode=full |archivedate=2015-11-06 }}</ref> ტრიტონი ერთადერთი დიდი მთვარეა, რომელიც უკუღმა ბრუნავს ორბიტაზე. ნეპტუნს თავის ორბიტაზე უმცროსი პლანეტები დაჰყვება, რომელთაც ნეპტუნის ტროელები ეწოდება. მათი [[რეზონანსი]] 1:1-ია ნეპტუნის მიმართ. === კომეტები === {{მთავარი|კომეტა}} [[ფაილი:Comet c1995o1.jpg|thumb|170px|right|[[კომეტა ჰეილ-ბოპი]]]] კომეტები მზის სისტემის პატარა სხეულებია. მათი ტიპური ზომა რამდენიმე კილომეტრია, რომლებიც უმეტესად გაჯერებულია აქროლადი ყინულებით. მათ მეტად [[ექსცენტრისიტეტი|ექსცენტრიული]] ორბიტა აქვს — ძირითდად, მათი [[პერიჰელიუმი]] შიდა პლანეტის ორბიტებს კვეთს ხოლმე, ხოლო [[აფელიუმი]] [[პლუტონი (ჯუჯა პლანეტა)|პლუტონის]] ორბიტის გაღმა შეიძლება იყოს. როდესაც [[კომეტა]] შიდა მზის სისტემაში იჭრება, [[მზე]]სთან მიახლოება იწვევს მისი ზედაპირის [[სუბლიმაცია]]სა და [[იონიზაცია]]ს, რის შედეგადაც ის გარსს წარმოქმნის: [[გაზი]]სა და მტვრის გრძელი კუდი, რომელიც ხშირად შეუიარაღებელი თვალითაცაა შესამჩნევი. მოკლე პერიოდიანი კომეტების ორბიტა 200 წელიწადზე ნაკლები გრძელდება, ხოლო გრძელ პერიოდიანების ათასობით წელიწადი. მიჩნულია, რომ მოკლე პერიოდიანი კომეტების წარმომავლობა [[კოიპერის სარტყელი]]ა, ხოლო გრძელ პერიოდიანები, როგორიცაა [[ჰეილ-ბოპის კომეტა|ჰეილ-ბოპი]], [[ურტის ნისლეული|ურტის ნისლეულში]]. კომეტების უამრავი დაჯგუფება, როგორიცაა [[კროიც სუნგრაცერი]], წარმოიქმნება ერთი კომეტის განადგურებისგან.<ref>{{cite journal |author=Sekanina, Zdeněk |year=2001 |title=Kreutz sungrazers: the ultimate case of cometary fragmentation and disintegration? |volume=89 |journal=Publications of the Astronomical Institute of the Academy of Sciences of the Czech Republic |pages=78–93 |bibcode=2001PAICz..89...78S}}</ref> ზოგი კომეტა, რომელსაც [[ჰიპერბოლა|ჰიპერბოლური]] ორბიტა აქვს, შესაძლოა გარე მზის სისტემაში წარმოიქმნას, თუმცა მათი ორბიტის განსაზღვრა ძალიან რთულია.<ref name="hyperbolic">{{cite journal |last=Królikowska |first=M. |year=2001 |title=A study of the original orbits of ''hyperbolic'' comets |journal=[[Astronomy & Astrophysics]] |volume=376 |issue=1 |pages=316–324 |doi=10.1051/0004-6361:20010945 |bibcode=2001A&A...376..316K}}</ref> კომეტების უმეტესობას, რომელთაც თავიანთი აქროლადი მატერია თითქმის ამოწურეს მზის სითბოს დახმარებით, ხშირად ასტეროიდებადაც აკლასიფიცირებენ.<ref>{{cite journal |last1=Whipple |first1=Fred L. |title=The activities of comets related to their aging and origin |url=https://archive.org/details/sim_celestial-mechanics-and-dynamical-astronomy_1992_54_1-3/page/n12 |journal=[[Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy]] |volume=54 |pages=1–11 |year=1992 |doi=10.1007/BF00049540 |bibcode=1992CeMDA..54....1W}}</ref> ==== კენტავრები ==== კენტავრი არის კომეტის მსგავსი ყინულოვანი ობიექტი, რომლის [[დიდი ნახევარღერძი]] იუპიტერისაზე (5,5 ა.ე.) დიდია და ნეპტუნისაზე (30 ა.ე.) ნაკლებია. უდიდესი კენტავრის [[დიამეტრი]], სახელად [[10199 ჩარიკლო]], დაახლოებით 250 კილომეტრია.<ref name=spitzer>{{Cite conference|title=Physical Properties of Kuiper Belt and Centaur Objects: Constraints from Spitzer Space Telescope |author=John Stansberry, Will Grundy, Mike Brown, Dale Cruikshank, John Spencer, David Trilling, Jean-Luc Margot|booktitle=The Solar System Beyond Neptune |arxiv=astro-ph/0702538|pages=161 |year=2007|bibcode=2008ssbn.book..161S}}</ref> მეცნიერებმა პირველად აღმოჩენილი კენტავრი [[2060 ქირონი]] კომეტების ჯგუფს მიაკითვნეს, რადგანაც მან მზესთან მიახლოებისას კუდი წარმოქმნა, როგორც ამას ჩვეულბრივი კომეტა აკეთებს.<ref>{{cite web |year=1995 |author=Patrick Vanouplines |title=Chiron biography |work=Vrije Universitiet Brussel |url=http://www.vub.ac.be/STER/www.astro/chibio.htm |accessdate=2006-06-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130516094533/http://www.vub.ac.be/STER/www.astro/chibio.htm |archivedate=2013-05-16 }}</ref> == ტრანს-ნეპტუნისეული რეგიონი == ნეპტუნის გაღმა არსებულ რეგიონს ''ტრანს-ნეპტუნისეული რეგიონი'' ეწოდება, რომელიც ჯერ კიდევ ნაკლებადაა გამოკვლეული. კვლევებიდან ჩანს, რომ ის შეიცავს პატარა ობიექტების გადამეტებულ რაოდენობას (უდიდესი ობიექტის [[დიამეტრი]] [[დედამიწა|დედამიწის]] დიამეტრის 1/5-ია, ხოლო [[მასა|მასით]] [[მთვარე|ჩვენს მთვარეზე]] გაცილებით მცირე), რომლებიც, ძირითადად, ქვისა და ყინულისაგან შედგება. === კოიპერის სარტყელი === {{მთავარი|კოიპერის სარტყელი}} [[ფაილი:გარე მზის სისტემა-კოიპერის სარტყელი.png|thumb|250px|left|კოიპერის სარტყლის აღმოჩენილი ყველა ობიექტის ნახაზი, რომლებიც 4 გარე პლანეტასთან ერთადაა ნაჩვენები]] [[ფაილი:ტრანს-ნეპტუნისეული ობიექტები (ტნო-ები).png|thumb|right|300px|[[ერისი]]ს, [[პლუტონი (ჯუჯა პლანეტა)|პლუტონის]], [[მაკემაკე]]სი, [[ჰაუმეა|ჰომეას]], [[სედნა]]ს, [[2007 OR10|2007 OR<sub>10</sub>]]-ის, [[ქუაორი]]ს, [[ორკუსი]]ს და [[დედამიწა|დედამიწის]] შედარება.]] კოიპერის სარტყელი არის ტრანს-ნეპტუნისეული რეგიონის პირველი ფორმირება, რომელიც ნარჩენების უზარმაზარ რგოლს წარმოადგენს. ის ასტეროიდული სარტყლის მსგავსია, თუმცა, ძირითადად, გაჯერებულია ყინულით.<ref name=physical>{{cite book|title=Encyclopedia of the Solar System|editor=Lucy-Ann McFadden et al. |chapter=Kuiper Belt Objects: Physical Studies|author=Stephen C. Tegler|pages=605–620|year=2007}}</ref> იგი მზიდან დაშორებულია 30-50 ასტრონომიული ერთეულით. ეს სარტყელი სულ ცოტა 3 [[ჯუჯა პლანეტა|ჯუჯა პლანეტას]] შეიცავს. მასში ძირითადად მზის სისტემის პატარა სხეულები ბინადრობს. კოიპერის სარტყლის უდიდესი ობიექტები, როგორებიცაა [[ქუაორი]], ვარუნა და [[ორკუსი]], შესაძლებელია ჯუჯა პლანეტებად იქნას რეკლასიფიცირებული. მეცნიერების შეფასებით, ამ რეგიონში 100 000-მდე ობიექტია, რომელთა [[დიამეტრი]] 50 კმ-ს აჭარბებს, მაგრამ მთლიანი სარტყლის [[მასა]] დედამიწის მასის 1/11 ან 1/10-ია.<ref name="Delsanti-Beyond_The_Planets">{{cite web |year=2006 |author=Audrey Delsanti and David Jewitt |title=The Solar System Beyond The Planets |work=Institute for Astronomy, University of Hawaii |url=http://www.ifa.hawaii.edu/faculty/jewitt/papers/2006/DJ06.pdf |format=PDF |accessdate=2007-01-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070129151907/http://www.ifa.hawaii.edu/faculty/jewitt/papers/2006/DJ06.pdf |archivedate=2007-01-29 |url-status=dead }}</ref> კოიპერის სარტყლის ობიექტებს მრავალი თანამგზავრი ჰყავს და უმეტესობას ისეთი ორბიტა აქვს, რომ ისინი ეკლიპტიკის გარეთაც გადის.<ref name=trojan>{{cite journal | url=http://www.boulder.swri.edu/~buie/biblio/pub047.pdf| author=Chiang et al. | title=Resonance Occupation in the Kuiper Belt: Case Examples of the 5:2 and Trojan Resonances | journal=[[The Astronomical Journal]] | volume=126 | issue=1 | pages=430–443 | year=2003 | doi=10.1086/375207 | accessdate=2009-08-15 | last2=Jordan | first2=A. B. | last3=Millis | first3=R. L. | last4=Buie | first4=M. W. | last5=Wasserman | first5=L. H. | last6=Elliot | first6=J. L. | last7=Kern | first7=S. D. | last8=Trilling | first8=D. E. | last9=Meech | first9=K. J. |displayauthors=9| bibcode=2003AJ....126..430C | first10=R. M.|arxiv = astro-ph/0301458 }}</ref> კოიპერის სარტყელი შეიძლება დაიყოს „კლასიკურ“ სარტყლად და რეზონანსებად.<ref name=physical/> რეზონანსები ის ორბიტებია, რომლებიც ნეპტუნის ორბიტასთანაა დაკავშირებული (მაგ: 2:3 - ყოველი ნეპტუნის 3-ჯერ შემოვლა ორბიტის გარშემო, ობიექტის 2-ჯერ შემოვლას უდრიდეს). პირველი რეზონანსი, თავის მხრივ, ნეპტუნის ორბიტის შიგნით იწყება. კლასიკური სარტყელი მოიცავს ობიექტებს, რომლებსაც ნეპტუნთან არანაირი [[რეზონანსი]] არ აქვს და ვრცელდება 39,4-დან 47,7 [[ასტრონომიული ერთეული|ა.ე-მდე]].<ref>{{cite journal |year=2005 |author=M. W. Buie, R. L. Millis, L. H. Wasserman, J. L. Elliot, S. D. Kern, K. B. Clancy, E. I. Chiang, A. B. Jordan, K. J. Meech, R. M. Wagner, D. E. Trilling |title=Procedures, Resources and Selected Results of the Deep Ecliptic Survey |journal=[[Earth, Moon, and Planets]] |volume=92 |issue=1 |pages=113 |arxiv=astro-ph/0309251 |bibcode=2003EM&P...92..113B |doi=10.1023/B:MOON.0000031930.13823.be}}</ref> კლასიკური კოიპერის სარტყლის წევრები კლასიფიცირებულია, როგორც „კუბივანოები“ (cubewanos - Classical Kuiper belt object) მას შემდეგ, რაც მათი ტიპის ობიექტი [[(15760) 1992 QB1|(15760) 1992 QB<sub>1</sub>]] აღმოაჩინეს. ეს ობიექტები ჯერ კიდევ თითქმის თავდაპირველ, დაბალი [[ექსცენტრისიტეტი|ექსცენტრიულობის]] ორბიტაზეა.<ref>{{cite web |url=http://sait.oat.ts.astro.it/MSAIS/3/PDF/20.pdf |format=PDF |title=Beyond Neptune, the new frontier of the Solar System |author=E. Dotto1, M. A. Barucci2, and M. Fulchignoni |accessdate=2006-12-26 |date=2006-08-24}}</ref> ==== პლუტონი და ქარონი ==== {{მთავარი|პლუტონი|ქარონი}} [[ფაილი:პლუტონის მთვარეები.jpg|thumb|right|150px|პლუტონის მთვარეები]] [[პლუტონი (ჯუჯა პლანეტა)|პლუტონი]] (მზიდან საშუალო დაშორება - 39 ასტრონომიული ერთეული) [[პლუტონი (ჯუჯა პლანეტა)|ჯუჯა პლანეტა]] და კოიპერის სარტყელში უდიდესი ობიექტია. 1930 წელს, როდესაც პლუტონი აღმოაჩინეს, თავდაპირველად მზის სისტემის მეცხრე პლანეტად ითვლებოდა, თუმცა 2006 წელს ეს შეიცვალა, როდესაც პლანეტად კლასიფიცირების კრიტერიუმები შეიცვალა. პლუტონს შედარებით [[ექსცენტრისიტეტი|ექსცენტრიული]] ორბიტა აქვს, რომელიც 17 გრადუსითაა [[დახრილობა|დახრილი]] ეკლიპტიკის მიმართ. მისი დაშორება მზიდან [[პერიჰელიუმი|პერიჰელიუმში]] (ნეპტუნის ორბიტის შიგნით) 29,7 ა. ე-ს აღწევს, ხოლო [[აფელიუმი|აფელიუმში]] - 49,5 ა. ე-ს. [[ქარონი]] პლუტონის უდიდესი მთვარეა. მეცნიერები მას ხშირად აღწერენ, როგორც პლუტონის ორმაგი სისტემის ნაწილი, რადგან ეს ორი სხეული გრავიტაციის ცენტრის მიმართ ბრუნავს თავიანთი ზედაპირების ზემოთ (ე.ი. ისე ჩანს, თითქოს ერთმანეთს უვლიან გარშემო). ქარონის გაღმა 4 შედარებით პატარა მთვარე — [[P5 (პლუტონის თანამგზავრი)|P5]], [[ნიქსი]], [[P4 (პლუტონის თანამგზავრი)|P4]] და [[ჰიდრა]] ბინადრობს. პლუტონის რეზონანსი ნეპტუნის მიმართ 3:2-ია, რაც იმას ნიშნავს, როდესაც ნეპტუნი 3-ჯერ შემოუვლის გარშემო მზეს, პლუტონი 2-ჯერ გააკეთებს ამას. კოიპერის სარტყლის ობიექტები, რომლებსაც ზუსტად ასეთი რეზონანსი აქვს, პლუტინოები ეწოდება.<ref name="Fajans_et_al_2001">{{Cite journal |last=Fajans |first=J. |author2=L. Frièdland |date=October 2001 |title=Autoresonant (nonstationary) excitation of pendulums, Plutinos, plasmas, and other nonlinear oscillators |journal=[[American Journal of Physics]] |volume=69 |issue=10 |pages=1096–1102 |doi=10.1119/1.1389278 |url=http://ist-socrates.berkeley.edu/~fajans/pub/pdffiles/AutoPendAJP.pdf |accessdate=2006-12-26 |bibcode=2001AmJPh..69.1096F |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110607210435/http://ist-socrates.berkeley.edu/~fajans/pub/pdffiles/AutoPendAJP.pdf |archivedate=2011-06-07 }}</ref> ==== მაკემაკე და ჰაუმეა ==== {{მთავარი|მაკემაკე|ჰაუმეა}} [[მაკემაკე]] (მზიდან საშუალოდ დაშორებულია 45,79 ასტრონომიული ერთეულით) მართალია პლუტონზე პატარაა, მაგრამ ყველაზე დიდი ობიექტია კლასიკურ კოიპერის სარტყელში (ნეპტუნთან რეზონანსი არაა დამტკიცებული). მაკემაკე პლუტონის შემდეგ კოიპერის სარტყელში ყველაზე კაშკაშა ობიექტია. მისი სახელის შერჩევა და ჯუჯა პლანეტად აღიარება 2008 წელს მოხდა.<ref name=name>{{cite web |date=2008-11-07 <!--11:42:58--> |title=Dwarf Planets and their Systems |work=Working Group for Planetary System Nomenclature (WGPSN) |url=http://planetarynames.wr.usgs.gov/append7.html#DwarfPlanets |accessdate=2008-07-13 |publisher=U.S. Geological Survey}}</ref> მისი ორბიტა პლუტონისაზე დახრილია 29°-ით.<ref name=Buie136472>{{cite web |author=Marc W. Buie |date=2008-04-05 |title=Orbit Fit and Astrometric record for 136472 |publisher=SwRI (Space Science Department) |url=http://www.boulder.swri.edu/~buie/kbo/astrom/136472.html |accessdate=2012-07-15 |authorlink=Marc W. Buie}}</ref> [[ჰაუმეა|ჰაუმეას]] (მზიდან საშუალოდ დაშორებულია 43.13 ასტრონომიული ერთეულით) მაკემაკეს მსგავსი ორბიტა აქვს (თუ არ ჩავთვლით ნეპტუნთან რეზონანსს, რომელიც არის 7:12).<ref name="brownlargest">{{cite web | title = The largest Kuiper belt objects | author = Michael E. Brown | work = CalTech | url = http://www.gps.caltech.edu/~mbrown/papers/ps/kbochap.pdf | format = PDF | accessdate = 2012-07-15}}</ref> მას დაახლოებით მაკემაკეს ზომა აქვს და ორი ბუნებრივი თანამგზავრი ჰყავს. ჩქარი (3,9 საათიანი) ბრუნვა შებრტყელებულ და წაგრძელებულ ფორმას აძლევს. მას სახელი და სტატუსი, მაკემაკეს მსგავსად, 2008 წელს შეურჩიეს.<ref name="iaunews">{{cite web | title = News Release&nbsp;– IAU0807: IAU names fifth dwarf planet Haumea | work = International Astronomical Union | date = 2008-09-17 | url = http://www.iau.org/news/pressreleases/detail/iau0807/ | accessdate = 2012-07-15}}</ref> === მიმოფანტული დისკო === მიმოფანტული დისკო კოიპერის სარტყელს ნაწილობრივ ფარავს, მაგრამ ბევრად უფრო შორს, საზღვრებს იქითაც ვრცელდება. მიჩნეულია, რომ ეს რეგიონი მოკლეპერიოდიანი კომეტების წყაროა. მეცნიერებს მიაჩნიათ, რომ მიმოფანტული დისკოს ობიექტები [[ნეპტუნის მიგრაცია|ნეპტუნის ადრეული მიგრაციის]] [[გრავიტაცია|გრავიტაციის]] გავლენის ხარჯზე მერყევ ორბიტებზე გადაეწყო. მიმოფანტული დისკოს ობიექტების (მდო-ები) უმეტესობას პერიჰელიუმი კოიპერის სარტყლის შიგნითაც აქვს, ხოლო აფელიუმი მზიდან 150 ასტრონომიულ ერთეულამდე შეიძლება ჰქონდეს. მდო-ების ორბიტა ეკლიპტიკის მიმართ ძალიან დახრილია, ხშირად კი მის მიმართ თითქმის [[პერპენდიკულარები|პერპენდიკულარულებია]]. ზოგი ასტრონომი მიიჩნევს, რომ მიმოფანტული დისკო მხოლოდ კოიპერის სარტყლის სხვა რეგიონია და მასში არსებულ ობიექტებს მოიხსენიებენ, როგორც „მიმოფანტული კოიპერის სარტყლის ობიექტები“. ზოგ ასტრონომს კი მიაჩნია, რომ „კენტავრები“ „შიდა მიმოფანტული კოიპერის სარტყლის ობიექტებია“..<ref>{{cite web |year=2005 |author=David Jewitt |title=The 1000 km Scale KBOs |work=University of Hawaii |url=http://www2.ess.ucla.edu/~jewitt/kb/big_kbo.html |accessdate=2006-07-16}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.minorplanetcenter.org/iau/lists/Centaurs.html |title=List Of Centaurs and Scattered-Disk Objects |work=IAU: Minor Planet Center |accessdate=2007-04-02}}</ref> ==== ერისი ==== {{მთავარი|ერისი}} ერისი (მზიდან საშუალოდ დაშორებულია 68 ასტრონომიული ერთეულით) მიმოფანტული დისკოს უდიდესი ობიექტია, რომელმაც მეცნიერებს შორის კამათი გამოიწვია, თუ რატომ არ არის იგი პლანეტად აღიარებული, რადგანაც ის პლუტონზე 25%-ით მასიურია,<ref name="Brown Schaller 2007">{{cite doi | 10.1126/science.1139415 }}</ref> ხოლო დიამეტრი თითქმის თანაბარი აქვთ. ის ყველა ცნობილ ჯუჯა პლანეტაზე მასიურია. ერისს ბუნებრივი თანამგზავრი, სახელად [[დისნომია]] ჰყავს. პლუტონის მსგავსად, ერისის ორბიტაც მეტად [[ექსცენტრისიტეტი|ექსცენტრიულია]], რომლის [[პერიჰელიუმი]] 38,2 ა.ე (უხეშად რომ ვთქვათ, პლუტონის დაშორება მზიდან), ხოლო [[აფელიუმი]] 97,6 ა.ე-ს უტოლდება. ის მკვეთრადაა დახრილი ეკლიპტიკის მიმართ. == უშორესი რეგიონები == ის წერტილი, სადაც მზის სისტემა მთავრდება და [[ვარსკვლავთშორისი სივრცე]] იწყება, ზუსტად არ არის განსაზღვრული, რადგან მის გარე საზღვრებს ორი ცალკეული ძალა აძლევს ფორმას: [[მზიური ქარი]] და [[მზე|მზის]] [[გრავიტაცია]]. მზიური ქარის გავლენის გარე ზღვარი, დაახლოებით, 4-ჯერ აჭარბებს [[პლუტონი (ჯუჯა პლანეტა)|პლუტონსა]] და მზეს შორის არსებულ მანძილს. ეს [[ჰელიოპაუზა]] მიჩნეულია ვარსკვლავთშორისი სივრცის დასაწყისად.<ref name="Voyager" /> თუმცა, მზის „ბორცვისებრი სფერო“ — თავისი გრავიტაციის დომინირების ეფექტიანი ადგილი — მიჩნეულია, რომ ათასობით უფრო შორს ვრცელდება.<ref name=Littmann>{{cite book|last=Littmann|first=Mark|title=Planets Beyond: Discovering the Outer Solar System|url=https://archive.org/details/planetsbeyonddis00mlit|year=2004|pages=[https://archive.org/details/planetsbeyonddis00mlit/page/n92 162]–163|publisher=Courier Dover Publications|isbn=978-0-486-43602-9}}</ref> === ჰელიოპაუზა === [[ფაილი:IBEX all sky map.jpg|thumb|250px|right|ჰელიოგარსის და ჰელიოპაუზის ენერგეტიკულად ნეიტრალური [[ატომი|ატომების]] რუკა, რომელიც IBEX-მა შეადგინა]] [[ჰელიოპაუზა]] ორ ცალკეულ რეგიონადაა დაყოფილი. მზიური ქარი დაახლოებით 400 კმ/წმ სიჩქარით გადაადგილდება, სანამ ის [[ვარსკვლავთშორისი ქარი|ვარსკვლავთშორის ქარს]] არ შეეჯახება — [[პლაზმა|პლაზმის]] დინება ვარსკვლავთშორის სივრცეში. შეჯახება ხდება „დასრულებით დარტყმაში,“ რომელიც 80-100 [[ასტრონომიული ერთეული]]თაა დაშორებული მზეს ვარსკვლავთშორისი ქარის მიმართულებით, ხოლო 200 ა. ე.-თი მზის ქარის საწინააღმდეგოდ.<ref name="fahr">{{cite journal |year=2000 |title=A 5-fluid hydrodynamic approach to model the Solar System-interstellar medium interaction |journal=[[Astronomy & Astrophysics]] | volume=357 | page=268 |url=http://aa.springer.de/papers/0357001/2300268.pdf | format=PDF | bibcode=2000A&A...357..268F }} See Figures 1 and 2.</ref> აქ ქარი მკვეთრად ნელდება, კონდენსირებს და უფრო ტურბულენტური ხდება,<ref name="fahr" /> რის შედეგადაც უზარმაზარი ოვალური სტრუქტურა, სახელად [[ჰელიოგარსი]] ფორმირდება. მეცნიერებს მიაჩნიათ, რომ ამ სტრუქტურის გარეგნობა და ქცევა ძალიან წააგავს [[კომეტა|კომეტის]] კუდს, რადგან ის იჭიმება 40 ასტრონომიულ ერთეულზე ქარის მიმართულებით, ხოლო ბევრად უფრო მეტჯერ ქარის საწინააღმდეგოდ. მაგრამ „კასინიდან“ და [[IBEX]]-იდან მიღებული მონაცემების მიხედვით, ეს სტრუქტურა ბუშტულის ფორმას იღებს ვარსკვლავთშორისი [[მაგნიტური ველი]]ს ძალდატანების გამო.<ref>{{cite web|title=Cassini's Big Sky: The View from the Center of Our Solar System|author=NASA/JPL|url=http://www.jpl.nasa.gov/news/features.cfm?feature=2370&msource=F20091119&tr=y&auid=5615216|year=2009|accessdate=2009-12-20}}</ref> „[[ვოიაჯერ 1|ვოიაჯერ 1-მა]]“ და „[[ვოიაჯერ 2|ვოიაჯერ 2-მა]]“ უკვე ჩაუარეს „დასრულებით დარტყმას“ და შევიდნენ ჰელიოგარსში — 94 და 84 ასტრონომიული ერთეულით მზიდან, შესაბამისად.<ref>{{cite journal | doi=10.1126/science.1117684 |date=September 2005 | author=Stone, E. C.; Cummings, A. C.; McDonald, F. B.; Heikkila, B. C.; Lal, N.; Webber, W. R. | title=Voyager 1 explores the termination shock region and the heliosheath beyond | volume=309 | issue=5743 | pages=2017–20 | pmid=16179468 | journal=[[Science (journal)|Science]] | bibcode=2005Sci...309.2017S}}</ref><ref>{{cite journal | doi=10.1038/nature07022 |date=July 2008 | author=Stone, E. C.; Cummings, A. C.; McDonald, F. B.; Heikkila, B. C.; Lal, N.; Webber, W. R. | title=An asymmetric solar wind termination shock | volume=454 | issue=7200 | pages=71–4 | pmid=18596802 | journal=[[Nature (journal)|Nature]] |bibcode = 2008Natur.454...71S }}</ref> მეცნიერებმა გამოაცხადეს, რომ ''ვოიაჯერ 1-მა'' ჰელიოპაუზა 2012 წლის აგვოსიტოში გადაკვეთა.<ref name="ასტრომოყვარულთა კლუბი">{{cite web|title=ნასას ვოიაჯერების შესახებ ასტრომოყვარულთა კლუბზე |url=https://www.facebook.com/astroamateurs/photos/a.280661465320114.81865.274035632649364/586054521447472/?type=3&theater |date=28 June 2013 |accessdate=12 September 2013}}</ref> ჰელიოსფეროს გარე საზღვარი — [[ჰელიოპაუზა]] ის წერტილია, სადაც მზიური ქარი საბოლოოდ სრულდება და ვარსკვლავთშორისი სივრცე იწყება.<ref name="Voyager"/> ჰელიოსფეროს გარე კიდეების ფიგურაზე და ფორმირებაზე შესაძლბელია დინამიკური გაზის ურთიერთქმედება ვარსკვლავთშორის სივრცეზე მოქმედებდეს,<ref name="fahr-2">{{cite journal |year=2000 |title=A 5-fluid hydrodynamic approach to model the Solar System-interstellar medium interaction |journal=[[Astronomy & Astrophysics]] | volume=357 | page=268 |url=http://aa.springer.de/papers/0357001/2300268.pdf | format=PDF | bibcode=2000A&A...357..268F}} იხილეთ ფიგურები 1 და 2.</ref> ისევე, როგორც [[მაგნიტური ველი]], რომელიც ყველაზე გავრცელებულია სამხრეთისკენ. მაგალითად, ის პირდაპირაა წარმოქმნილი სამხრეთ ნახევარსფეროსთან, რომელიც 9 ასტრონომიული ერთეულით შორს ფართოვდება, ვიდრე სამხრეთ ნახევარსფერო. ჰელიოპაუზის გაღმა (დაახლოებით 230 ა. ე.) რკალისებრი დარტყმითი ტალღა მდებარეობს — პლაზმური „თანამგზავრი,“ რომელსაც [[მზე]] წარმოქმნის „[[ირმის ნახტომი|ირმის ნახტომში“]] მოძრაობის გამო.<ref>{{cite web | date=June 24, 2002 |author=P. C. Frisch (University of Chicago) |title=The Sun's Heliosphere & Heliopause | work=[[Astronomy Picture of the Day]] | url=http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap020624.html |accessdate=2006-06-23}}</ref> ჯერჯერობით არც ერთ კოსმოსურ ზონდს არ გადაუკვეთავს [[ჰელიოპაუზა]], აქედან გამომდინარე, შეუძლებელია დანამდვილებით ვიცოდეთ ვარსკვლავთშორისი სივრცის მდგომარეობა. მოსალოდნელია, რომ [[ნასა]]ს კოსმოსური ზონდი „ვოიაჯერი“ ჰელიოპაუზას მომავალ ათ წელიწადში გადაკვეთს და ძვირფას მონაცემებს გადმოგზავნის დედამიწაზე, რომელიც რადიაციული დონეს და მზიურ ქარებს შეეხება.<ref>{{cite web | year=2007 | title=Voyager: Interstellar Mission | work=NASA Jet Propulsion Laboratory | url=http://voyager.jpl.nasa.gov/mission/interstellar.html |accessdate=2008-05-08}}</ref> ჰელიოსფერო [[კოსმოსური სხივები]]სგან ძალიან მწირად არის დაცული. ნასაში ჩამოყალიბებული მეცნიერთა ჯგუფი გეგმავს ახალი მისიის განვითარებას (''Vision Mission''), რომელიც ეხება ზონდის გაგზავნას ჰელიოსფეროში.<ref>{{cite conference |title=Innovative Interstellar Explorer |author=R. L. McNutt, Jr. et al. | booktitle= Physics of the Inner Heliosheath: Voyager Observations, Theory, and Future Prospects |series=[[AIP Conference Proceedings]] |volume=858 |pages=341–347 |year=2006 |bibcode=2006AIPC..858..341M |doi=10.1063/1.2359348}}</ref><ref>{{cite web |title=Interstellar space, and step on it! |work=New Scientist |url=http://space.newscientist.com/article/mg19325850.900-interstellar-space-and-step-on-it.html |date=2007-01-05 |accessdate=2007-02-05 |author=Anderson, Mark |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080416024531/http://space.newscientist.com/article/mg19325850.900-interstellar-space-and-step-on-it.html |archivedate=2008-04-16 }}</ref> === ორტის ღრუბელი === {{მთავარი|ორტის ღრუბელი}} [[ფაილი:კოიპერის სარტყელი-ურტის ნისლეული.jpg|thumb|right|250px|მხატვრის წარმოსახვა, რომელიც ასახავს [[ორტის ღრუბელი|ორტის ღრუბელსა]] და [[კოიპერის სარტყელი|კოიპერის სარტყელს]]]] ჰიპოთეტური ორტის ღრუბელი არის სფერული ღრუბელი, რომელიც ტრილიონამდე ყინულოვან ობიექტს შეიცავს. მეცნიერებს მიაჩნიათ, რომ ეს რეგიონი ყველა გრძელპერიოდიანი კომეტის წყაროა და მზის სისტემას 50 000 ასტრონომიული ერთეულის (დაახლოებით 1 [[კოიპერის სარტყელი|სინათლის წელიწადი]]) გარშემო აკრავს, შესაძლოა უფრო შორსაც — 100 000 ა. ე. (1,87 სინათლის წელიწადი). მიჩნეულია ისიც, რომ ეს რეგიონი გაჯერებულია იმ კომეტებით, რომლებიც შიდა მზის სისტემიდან გამოძევდა გარე პლანეტებთან [[გრავიტაცია|გრავიტაციული ურთიერთქმედებებით]]. ურტის ნისლეულის ობიექტები ძალიან ნელა მოძრაობს.<ref>{{cite web |year=2001 |author=Stern SA, Weissman PR. |title=Rapid collisional evolution of comets during the formation of the Oort cloud. |work=Space Studies Department, Southwest Research Institute, Boulder, Colorado| url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&list_uids=11214311&dopt=Citation |accessdate=2006-11-19}}</ref><ref>{{cite web |year=2006 |author=Bill Arnett |title=The Kuiper Belt and the Oort Cloud |work=nineplanets.org |url=http://www.nineplanets.org/kboc.html |accessdate=2006-06-23}}</ref> ==== განცალკევებული ობიექტები ==== 90377 [[სედნა]] (მზიდან საშუალოდ დაშორებულია 525,86 ასტრონომიული ერთეულით) დიდი, მოწითალო ობიექტია, რომელსაც მეტად ელიფსური ორბიტა აქვს. [[პერიჰელიუმი|პერიჰელიუმში]] სედნა მზიდან 76 ა. ე.-თია დაშორებული, ხოლო [[აფელიუმი|აფელიუმში]] — 928 ა. ე. მისი [[ორბიტალური პერიოდი]] 12 050 წელიწადი გრძელდება! მაიკ ბრაუნი, რომელმაც ეს ობიექტი 2003 წელს აღმოაჩნია, ამტკიცებს, რომ სედნა შეუძლებელია მიმოფანტული დისკოს ან [[კოიპერის სარტყელი|კოიპერის სარტყლის]] ნაწილი იყოს, რადგან მისი პერიჰელიუმი ზედმეტად შორსაა, რომ ობიექტი [[ნეპტუნი|ნეპტუნის]] მიგრაციის გავლენის ქვეშ მოხვედრილიყო. ბრაუნი და სხვა ასტრონომები მიიჩნევენ, რომ სედნა პირველი ობიექტია მთლიანად ახალ დასახლებაში, რომელშიც შესაძლებელია შედიოდეს კიდევ ერთი ობიექტი, სახელად 2000CR<sub>105</sub>. ამ უკანასკნელის აფელიუმი 45 ა. ე. არის, ხოლო პერიჰელიუმი — 415 ა. ე. ის მზის გარშემო ერთ სრულ ბრუნს 3 420 წელს ანდომებს.<ref>{{cite web |year=2004 |author=David Jewitt |title=Sedna – 2003 VB<sub>12</sub> |work=University of Hawaii |url=http://www2.ess.ucla.edu/~jewitt/kb/sedna.html|accessdate=2006-06-23}}</ref> ბრაუნმა ამ დასახლებას „შიდა ურტის ნისლეული“ უწოდა, რადგან ის შესაძლებელია იმავე პროცესებით ფორმირდა, თუმცა ის ბევრად ახლოსაა მზესთან.<ref>{{cite web |title=Sedna |author=Mike Brown |year=2004 |url=http://www.gps.caltech.edu/~mbrown/sedna/ |work=CalTech |accessdate=2007-05-02}}</ref> სედნა შესაძლებელია [[ჯუჯა პლანეტა]] იყოს, თუმცა მისი ზუსტი ფორმის დადგენაზე მეცნიერები ახლაც მუშაობენ. მეორე აშკარად განცალკევებული ობიექტი, რომლის პერიჰელიუმი უფრო შორსაა ვიდრე სედნასი (81 ა.ე.) არის 2012 წელს აღმოჩენილი ''2012 VP<sub>113</sub>''. მისი აფელიუმი მხოლოდ ნახევარია სედნასი - დაახლოებით 400-500 ა.ე.<ref name="jpldata 2012 VP113"> {{cite web |date=2013-10-30 last obs |title=JPL Small-Body Database Browser: (2012 VP113) |url=http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=2012VP113 |publisher=Jet Propulsion Laboratory |accessdate=2014-03-26 }} </ref><ref name="Physorg"> {{cite web | url=http://phys.org/news/2014-03-edge-solar.html | title=A new object at the edge of our Solar System discovered | work=Physorg.com | date=26 March 2014 }} </ref> === საზღვრები === მზის სისტემაზე ბევრი რამ კვლავ უცნობია. გამოთვლილია, რომ მზის გრავიტაციულ ველს გარშემო მყოფ ვარსკვლავებზე [[სინათლის წელიწადი|2 სინათლის წლის]] (125 000 ა. ე.) რადიუსამდე აქვს გავლენა. შედარებისთვის ურტის ნისლეულის რადიუსი 50 000 ა. ე.-ზე მეტი არ არის.<ref>{{cite book |title=The Solar System: Third edition |author=T. Encrenaz, JP. Bibring, M. Blanc, MA. Barucci, F. Roques, PH. Zarka |publisher=Springer |year=2004 |page=1}}</ref> აღმოჩენების მიუხედავად, როგორიცაა სედნა, კოიპერის სარტყელსა და ურტის ნისლეულს შორის რეგიონის რუკა ჯერ კიდევ არ არის შედგენილი, რეგიონისა, რომელიც ათობით ათასი ასტრონომიულ ერთეულზე ფართოვდება. ასევე მიმდინარეობს კვლევები [[მერკური]]სა და [[მზე]]ს შორის არსებულ რეგიონზე.<ref>{{cite journal |year=2004 |pages=312–315 |volume=148 |journal=[[Icarus (journal)|Icarus]] |author=Durda D. D.; Stern S. A.; Colwell W. B.; Parker J. W.; Levison H. F.; Hassler D. M. |title=A New Observational Search for Vulcanoids in SOHO/LASCO Coronagraph Images |doi=10.1006/icar.2000.6520 |bibcode=2000Icar..148..312D}}</ref> მზის სისტემის უცნობ ადგილებში (რომლებიც რუკაზე არ არიან აღნიშნულები) შესაძლებელია ბევრი ობიექტი აღმოაჩინონ. == გალაქტიკური შიგთავსი == [[ფაილი:მზის ორბიტა.jpg|thumb|right|300px|მზის სისტემის მდებარეობა ჩვენს გალაქტიკაში]] [[ფაილი:მზის სისტემა გალაქტიკაში.jpg|thumb|right|300px|მზის სისტემის მდებარეობა გალაქტიკაში, ოღონდ უფრო დეტალური და სრულყოფილი ფოტოთი, ვიდრე ზემოთ მდებარე.]] მზის სისტემა მდებარეობს [[გალაქტიკა#სპირალური|სპირალურ გალაქტიკა]] „[[ირმის ნახტომი|ირმის ნახტომში“]], რომლის [[დიამეტრი]] დაახლოებით 100 000 [[სინათლის წელიწადი]]ა. ის საშუალოდ 200 მილიარდ [[ვარსკვლავი|ვარსკვლავს]] შეიცავს.<ref name="fn9"> {{cite press |last=English |first=J. |title=Exposing the Stuff Between the Stars |url = http://www.ras.ucalgary.ca/CGPS/press/aas00/pr/pr_14012000/pr_14012000map1.html |publisher=Hubble News Desk |year=2000 |accessdate = 2007-05-10 }}</ref> [[მზე]] „ირმის ნახტომის“ ერთ-ერთ გარე მკლავში მდებარეობს, რომელსაც „[[ორიონი-გედის მკლავი]]<nowiki/>“ ან „ადგილობრივი დეზი“ ეწოდება.<ref>{{cite journal |title=Three Dimensional Structure of the Milky Way Disk |author=R. Drimmel, D. N. Spergel |year=2001 |pages=181–202 |volume=556 |doi=10.1086/321556 |journal=[[Astrophysical Journal]] |arxiv=astro-ph/0101259 |bibcode=2001ApJ...556..181D}}</ref> [[მზე|ჩვენი დედავარსკვლავი]] გალაქტიკის ცენტრიდან 25 000-28 000 სინათლის წლის დაშორებით ბრუნავს.<ref name="distance2"> {{cite journal |last=Eisenhauer |first=F. |author2=et al. |title=A Geometric Determination of the Distance to the Galactic Center |journal=[[Astrophysical Journal]] |volume=597 |issue=2 |pages=L121–L124 |year=2003 |doi=10.1086/380188 |bibcode=2003ApJ...597L.121E |arxiv = astro-ph/0306220 }}</ref> მისი [[სიჩქარე]] გალაქტიკაში 220 კმ/წმ-ია, რის შედეგადაც ერთი სრული ბრუნის გაკეთებას 225-250 მილიონ წელს ანდომებს. ამ წელს კი ასტრონომები „მზის სისტემის გალაქტიკურ წელს“ უწოდებენ.<ref>{{cite web |title=Period of the Sun's Orbit around the Galaxy (Cosmic Year) |first=Stacy |last=Leong |url=http://hypertextbook.com/facts/2002/StacyLeong.shtml |year=2002 |work=The Physics Factbook |accessdate=2007-04-02}}</ref> მზიური წვერო — მზის ბილიკის მიმართულება ვარსკვლავთშორის სივრცეში — არის [[ჰერკულესის თანავარსკვლავედი|ჰერკულესის]] [[თანავარსკვლავედები|თანავარსკვლავედთან]] ახლოს და კაშკაშა [[ვარსკვლავი|ვარსკვლავ]] „[[ვეგა]]ს“ ამჟამინდელი ადგილმდებარეობის მიმართულებით.<ref>{{cite web |year=2003 |author=C. Barbieri |title=Elementi di Astronomia e Astrofisica per il Corso di Ingegneria Aerospaziale V settimana |work=IdealStars.com |url=http://dipastro.pd.astro.it/planets/barbieri/Lezioni-AstroAstrofIng04_05-Prima-Settimana.ppt |accessdate=2007-02-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20050514103931/http://dipastro.pd.astro.it/planets/barbieri/Lezioni-AstroAstrofIng04_05-Prima-Settimana.ppt |archivedate=2005-05-14 }}</ref> ეკლიპტიკის სიბრტყე გალაქტიკის სიბრტყესთან 60°-ით არის დახრილი. მზის სისტემის მდებარეობა გალაქტიკაში [[დედამიწა]]ზე სიცოცხლის არსებობის ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორია. მისი ორბიტა თითქმის წრიულია და მზის გარშემო ორბიტების [[სიჩქარე]] დაახლოებით [[სპირალური მკლავები]]ს სიჩქარის ტოლია. აქედან გამომდინარე, მზე მკლავებში ძალიან იშვიათად გადის. რადგანაც სპირალურ მკლავებში ბევრად უფრო მეტი [[ზეახალი]], გრავიტაციული არასტაბილურობები და [[რადიაცია]]ა, რომლებსაც შეუძლია დააზიანოს მზის სისტემა, ამ ყველაფრისგან დაცვა დედამიწაზე სიცოცხლის ევოლუციის სტაბილურობის დიდ პერიოდს უზრუნველყოფს.<ref name="astrobiology">{{cite web |year=2001 |author=Leslie Mullen |title=Galactic Habitable Zones |work=Astrobiology Magazine |url=http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=139 |accessdate=2006-06-23}}</ref> მზის სისტემა ასევე მდებარეობს გალაქტიკის ცენტრის [[ვარსკვლავი|ვარსკვლავებით]] გადაჭედილ არემარეში. ცენტრთან ახლოს, მეზობელი ვარსკვლავებისგან გამოწვეული [[გრავიტაცია|გრავიტაციულ მიზიდულობას]] შეუძლია „შეაწუხოს“ სხეულები ურტის ნისლეულში და უამრავი [[კომეტა]] შიდა მზის სისტემაში გამოგზავნოს, რომლებიც შესაძლებელია დედამიწაზე არსებული სიცოცხლისთვის სავალალო აღმოჩნდეს. გალაქტიკის ცენტრიდან წამოსულმა ინტენსიურმა რადიაციამ ასევე შესაძლებელია სიცოცხლის კომპლექსის განვითარებას შეუშალოს ხელი.<ref name=astrobiology/> ზოგიერთი მეცნიერის ჰიპოთეზის მიხედვით, მზის სისტემის ამჟამინდელ ადგილმდებარეობაზეც კი მოხდა ზოგიერთი ზეახლის ანთება, რომელმაც უარყოფითად იმოქმედა სიცოცხლეზე უკანასკნელი 35 000 წლის მანძილზე.<ref>{{cite web |year=2005 |author=|title=Supernova Explosion May Have Caused Mammoth Extinction |work=Physorg.com |url=http://www.physorg.com/news6734.html |accessdate=2007-02-02}}</ref> === სამეზობლო === მზის სისტემის მუდმივი გალაქტიკური სამეზობლო ცნობილია, როგორც „[[ადგილობრივი ჯგუფი|ადგილობრივი ვარსკვლავთშორისი ღრუბელი“]] ან „ადგილობრივი ბუმბული“ — შედარებით [[სიმკვრივე|მკვრივი]] ღრუბლის სივრცე, ან სხვანაირად რომ ვთქვათ, მეჩხერი რეგიონი, რომელიც მეზობელ [[G-ღრუბელი|G-ღრუბელთან]] ახლოს მდებარეობს.<ref>[http://interstellar.jpl.nasa.gov/interstellar/probe/introduction/neighborhood.html Our Local Galactic Neighborhood] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131121061128/http://interstellar.jpl.nasa.gov/interstellar/probe/introduction/neighborhood.html |date=2013-11-21 }}, NASA, 05-06-2013</ref><ref>[http://www.centauri-dreams.org/?p=14203 Into the Interstellar Void], Centauri Dreams, 05-06-2013</ref> ის ქვიშის საათის მსგავსი ღრმულია ვარსკვლავთშორის სივრცეში, რომელიც 300 [[სინათლის წელიწადი|სინათლის წლის]] მანძილზეა გადაჭიმული. ამ ბუშტში ძალიან მაღალი ტემპერატურის [[პლაზმა]]ა, რომელიც ახლახანს მომხდარი ზეახლებისგანაა გამოწვეული.<ref>{{cite web |title=Near-Earth Supernovas |work=NASA |url=http://science.nasa.gov/headlines/y2003/06jan_bubble.htm |accessdate=2006-07-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100313214652/http://science.nasa.gov/headlines/y2003/06jan_bubble.htm |archivedate=2010-03-13 }}</ref> მზის გარშემო, 10 სინათლის წლის მანძილზე (95 ტრილიონი კილომეტრი) შედარებით ცოტა [[ვარსკვლავი|ვარსკვლავია]]. მზის უახლოესი მეზობელი არის სამმაგი სისტემა „[[ალფა კენტავრი]],“ რომელიც ჩვენს მნათობს 4,4 სინათლის წლითაა დაშორებული. „[[ალფა კენტავრი|ალფა კენტავრი A“]] და „[[ალფა კენტავრი|ალფა კენტავრი B“]] ძალიან ახლოს მდებარეობს ერთმანეთთან. ისინი მზის მსგავსი ვარსკვლავებია. [[წითელი ჯუჯა]] „[[პროქსიმა კენტავრი|ალფა კენტავრი C“]] (ასევე ცნობილია, როგორც „პროქსიმა კენტავრი“) წყვილ ვარსკვლავებს 0,2 სინათლის წლის დაშორებით უვლის გარშემო. მზის შემდეგი უახლოესი ვარსკვალვებია: წითელი ჯუჯა „[[ბარნარდის ვარსკვლავი]]“ (5,9 სინათლის წელი), „[[ვულფ 359]]“ (7,8 სინათლის წელი) და „[[ლალანდ 21185]]“ (8,3 სინათლის წელი). უდიდესი ვარსკვლავი 10 სინათლის წლის რადიუსზე არის „[[სირიუსი]]“ — [[ვარსკვლავი|მთავარი მიმდევრობის]] კაშკაშა [[ვარსკვლავი]], რომელიც მზეს, დაახლოებით, 2-ჯერ აჭარბებს [[მასა|მასით]]. მის ორბიტაზე თეთრი ჯუჯა „[[სირიუს B]]“ მოძრაობს. ეს სისტემა 8,6 სინათლის წლის მანძილზე მდებარეობს. დანარჩენი სისტემებია (10 სინათლის წლის რადიუსზე): ორმაგი სისტემა „[[ლუიტენ 726-8]]“ (8,7 სინათლის წელი, წითელი ჯუჯა) და ეული წითელი ჯუჯა „[[როზ 154]]“ (9,7 სინათლის წელი).<ref>{{cite web |title=Stars within 10 light years |url=http://www.solstation.com/stars/s10ly.htm|work=SolStation |accessdate=2007-04-02}}</ref> მზის სისტემის უახლოესი მზის მსგავსი ეული ვარსკვლავი არის „[[ვეშაპის ტაუ]],“ რომელიც 11,9 სინათლის წლის მანძილზე მდებარეობს. მისი [[მასა]] დაახლოებით [[მზის მასა|მზის მასის]] 80%-ს მოიცავს, ხოლო სიკაშკაშე 60%-ს უტოლდება.<ref>{{cite web |title=Tau Ceti |url=http://www.solstation.com/stars/tau-ceti.htm |work=SolStation |accessdate=2007-04-02}}</ref> მზესთან მდებარე უახლოესი [[ეგზოპლანეტა]] ბრუნავს ვარსკვლავ „[[ეფსილიონ ერიდანი]]ს“ გარშემო — [[ვარსკვლავი|ვარსკვლავისა]], რომელიც მზეზე ოდნავ მკრთალი და უფრო წითელია. ის 10,5 სინათლის წლის მანძილზე მდებარეობს. მისი ერთი დადასტურებული პლანეტა არის „[[ეფსილიონ ერიდანი b]],“ რომლის მასა [[იუპიტერი|იუპიტერისას]] 1,5-ჯერ აჭარბებს. მისი ორბიტალური პერიოდი კი 6,9 დღეა.<ref>{{cite doi | 10.1038/nature11572}}</ref> უახლოესი „[[პლანეტა#თაღლითი პლანეტები|თავისუფლად მოტივტივე პლანეტა]]“ მზესთან არის [[WISE 0855-0714]],<ref>[http://iopscience.iop.org/2041-8205/786/2/L18/article Discovery of a ~250 K Brown Dwarf at 2 pc from the Sun], K. L. Luhman 2014 ApJ 786 L18. doi:10.1088/2041-8205/786/2/L18</ref> - ობიექტი, რომელიც 10 იუპიტერის მასისაა და 7 [[სინათლის წელიწადი|სინათლის წლის]] მოშორებითაა. {{wide image|სამყაროს_მასშტაბები.jpg|2000px|დიაგრამა, რომელშიც ნაჩვენებია ჩვენი — დედამიწელების ადგილმდებარეობა ხილულ სამყაროში.. (''[[:File:სამყაროს მასშტაბები.jpg|მაღალი გარჩევადობის სურათისთვის დააკლიკეთ აქ]].'')}} == ვიზუალური კონსპექტი == მზის სისტემის სხეულების სურათები, რომლებიც მოცულობით კლების მიხედვითაა დალაგებულნი. ჩვენი მზე, დაახლოებით, 10 000-ჯერ დიდია და 41 ტრილიონჯერ მეტი მოცულობა აქვს, ვიდრე ყველაზე პატარა (ამ ცხრილში) ობიექტ პრომეთეს . {{მზის სისტემის მიმოხილვა}} ==იხილეთ აგრეთვე== * [[მზე]] * [[ვარსკვლავი]] * [[გალაქტიკა]] * [[პლანეტა]] * [[ადგილობრივი ჯგუფი]] * [[ირმის ნახტომი]] * [[ლანიაკეა]] == რესურსები ინტერნეტში == * [http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=SolarSys&Display=Overview მზის სისტემა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070701152248/http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=SolarSys&Display=Overview |date=2007-07-01 }} - [http://solarsystem.nasa.gov/index.cfm NASA - მზის სისტემის კვლევა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060425235742/http://solarsystem.nasa.gov/index.cfm |date=2006-04-25 }} * [http://space.jpl.nasa.gov NASA - მზის სისტემის სიმულატორი] * [http://www.jpl.nasa.gov/solar_system NASA/JPL მზის სისტემის მთავარი გვერდი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161217011615/http://www.jpl.nasa.gov/solar_system |date=2016-12-17 }} == სქოლიო == <div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox"> {{reflist|colwidth=30em}} </div> {{მზის სისტემა}} {{რჩეული}} [[კატეგორია:მზის სისტემა|*]] [[კატეგორია:პლანეტური სისტემები]] fu2dxlpwc0pfw1g8iewqqd4yivovyim მთქნარება 0 13440 4402786 4239306 2022-08-02T18:32:41Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''მთქნარება''' — რეფლექსი, რომელიც აღიძვრება დაღლილობისას, ადამიანის დახუთულ და გაბოლილ ოთახში ყოფნისას, გულის მუშაობის გაუარესებისას, კუნთების აქტივობის (დატვირთვის) შემცირებისას, ძილღვიძილისას. გამოიხატება ღრმა და ხანგრძლივი ჩასუნთქვით, შემდგომ კი შედარებით სწრაფი ამოსუნთქვით და ამ პროცესში [[პირი|პირის]] ფართოდ დაღებით (თანამდევი სპეციფიკური ხმის გამოცემით). მთქნარება საშუალებას გვაძლევს მოვიხსნათ დაღლილობა, [[სტრესი|ფსიქიკური დატვირთვა]], განვაახლოთ ჰაერი [[ფილტვები|ფილტვებში]]. მთქნარება ხშირად მიბაძვითი ქმედებაა. ხანგრძლივი მთქნარება შესაძლოა იყოს ტვინში [[ჟანგბადის უკმარისობა|ჟანგბადის უკმარისობის]] და სხვა ავადმყოფური მდგომარეობის ნიშანი, რომელიც შეიძლება საჭიროებდეს სამედიცინო დახმარებას. სუნთქვის დროებითი შეკავება, მეორე მხრივ განაპირობებს ორგანიზმის აქტივობის გაძლიერებას ჟანგბადის ათვისების მხრივ (მთქნარების შემდგომ პერიოდში). სუნთქვის ხელოვნური შეკავება და სუნთქვის რეგულირება, როგორც მეთოდი, რომელსაც ძირითად ნაწილში მიმართავს [[იოგა]] ლოგიკურად უკავშირდება ადამიანის ამ თანდაყოლილ, ბუნებრივ თვისებას. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.uc.edu/news/ebriefs/yawn.htm Causes, Concerns and Communications of the Yawn] * [http://www.howstuffworks.com/question572.htm "What makes us yawn?"] * [http://psychology.drexel.edu/ECNL/ Dr. Steven Platek - Yawn Researcher at Drexel University] * [http://www.animalyawns.com/ Archive of animal yawn pictures] * [http://education.guardian.co.uk/higher/research/improbable/story/0,11109,1438356,00.html The hidden sexuality of the human yawn] * [http://faculty.washington.edu/chudler/yawning.html Yawns, and why do we yawn?] * [http://www.world-science.net/exclusives/050309_yawnfrm.htm From a February issue of the research journal Neuroimage] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061231092225/http://www.world-science.net/exclusives/050309_yawnfrm.htm |date=2006-12-31 }} * [http://www.oldsuperstitions.com/general.html Old Superstitions.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070103211419/http://www.oldsuperstitions.com/general.html |date=2007-01-03 }} * [http://www.straightdope.com/classics/a2_309.html Why are yawns contagious?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080126223154/http://www.straightdope.com/classics/a2_309.html |date=2008-01-26 }} * [http://www.yawning.info All you want to know about yawning in French and English] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080329131905/http://yawning.info/ |date=2008-03-29 }} [[კატეგორია:ძილი]] [[კატეგორია:რეფლექსები]] syqsn6z06bw39jadk5m8i5d4omkg9vs მეხიკო 0 13873 4402779 4380187 2022-08-02T18:20:25Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = მეხიკო |რეგიონის ტიპი = |რეგიონი = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = |მმართველის ტიპი = მერი }} {{მსოფლიო მემკვიდრეობა|412}} '''მეხიკო''' ({{lang-es|Ciudad de México}} {{IPA|[sjuˈðað ðe ˈmexiko]}}) — [[მექსიკა|მექსიკის]] [[დედაქალაქი]], ფედერალური რაიონი და ხელისუფლების ადგილსამყოფელი.<ref>{{cite web|title=Artículo 44|url=http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/articulos/44.pdf|publisher=Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos|accessdate=May 14, 2010}}</ref> წარმოადგენს ფედერალურ ერთეულს მექსიკის შემადგენლობაში, არ მიეკუთვნება [[მექსიკის შტატები|31 შტატიდან]] არც ერთს და მთლიანად ეკუთვნის ფედერაციას. მეხიკო ამჟამად ქვეყნის უდიდესი ქალაქი, უმნიშვნელოვანესი პოლიტიკური, კულტურული, საგანმანათლებლო და საფინანსო ცენტრია. მეხიკოს მინიჭებული აქვს „ალფა“ რანგის [[გლობალური ქალაქი]]ს სტატუსი<ref>{{cite web |author=Foreign Policy |title=The 2008 Global Cities Index |year=2008 |url=http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=4509&page=1 |accessdate=December 27, 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100110131155/http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=4509&page=1 |archivedate=იანვარი 10, 2010 }}</ref> და ის მთლიანად [[ამერიკა|ამერიკის]] ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი საფინანსო ცენტრია.<ref>{{cite web |url=http://www.world-exchanges.org/member-exchanges |title=WFE – Member Exchanges |publisher=World-exchanges.org |date=April 1, 2003 |accessdate=March 25, 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100325115155/http://www.world-exchanges.org/member-exchanges |archivedate=მარტი 25, 2010 }}</ref> მდებარეობს მაღლობ პლატოზე, [[მეხიკოს ველი|მეხიკოს ველზე]], მექსიკის შუაგულში, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 2 240 მეტრზე. ქალაქი შედგება ექვსი კვარტლისგან. 2009 წლის მონაცემებით ქალაქის მოსახლეობა 8,84 მილიონ ადამიანს შეადგენდა, ფართობი კი 1 485 კმ²-ს.<ref>Brian W. Blouet, Olwyn M. Blouet. ''OECD Reviews of Regional Innovation OECD Reviews of Regional Innovation: 15 Mexican States 2009''. OECD Publishing, 2009. p. 418 (p. 299). ISBN 978-92-64-06012-8.</ref> ფედერალური და სახელმწიფო ხელისუფლების მიერ დაწესებული ბოლოდროინდელი განმარტების მიხედვით, დიდი მეხიკოს მოსახლეობა 21,2 მილიონ ადამიანს აღწევს.<ref name="ZMVM 2013">{{cite web|url=http://worldpopulationreview.com/world-cities/mexico-city-population/ |title=Mexico City Population 2013 |author=World Population Review |publisher= |accessdate=}}</ref> შედეგად, მეხიკო [[დასავლეთი ნახევარსფერო|დასავლეთ ნახევარსფერო]]ს ყველაზე დიდი მეტროპოლიტური არეალი, მეათე უდიდესი [[აგლომერაცია]] და მსოფლიოში უდიდესი [[ესპანური ენა|ესპანურენოვანი]] ქალაქია.<ref name="UN2007PopulationDatabase">{{cite web|url=http://esa.un.org/unup/index.asp?panel=2|year=2007|title=World Urbanization Prospects|author=United Nations|accessdate=December 27, 2009|archiveurl=https://www.webcitation.org/5QkbGwwBk?url=http://esa.un.org/unup/index.asp?panel=2|archivedate=ივლისი 31, 2007|deadurl=yes}}</ref> დიდი მეხიკოს [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]] 2011 წელს 411 მილიარდი აშშ დოლარი იყო და შესაბამისად, ქალაქ მეხიკოს ურბანული აგლომერაცია მთელ მსოფლიოში ერთ-ერთი უმდიდრესი არეალია მთელ მსოფლიოში.<ref>[http://www.brookings.edu/research/interactives/global-metro-monitor-3 Global MetroMonitor | Brookings Institution] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130605135349/http://www.brookings.edu/research/interactives/global-metro-monitor-3 |date=2013-06-05 }}. Brookings.edu. Retrieved on April 12, 2014.</ref> ამავე წლის მონაცემებით, ქალაქი აწარმოებდა [[მექსიკა|მექსიკის]] მთლიანი შიდა პროდუქტის 15,8%-ს, მეტროპოლიური არეალი კი ეროვნული მშპ-ის 22%-ს.<ref name="GDP">{{cite web|url=http://www.mexicocityexperience.com/business_center/key_economic_facts_and_figures/|title=Mexico City GDP as compared with national GDP|accessdate=August 19, 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100426013125/http://www.mexicocityexperience.com/business_center/key_economic_facts_and_figures/|archivedate=აპრილი 26, 2010}}</ref> 2013 წელს, ცალკე აღებული ქალაქი მეხიკო [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკაში]] მეხუთე უდიდესი ეკონომიკის მქონე იყო, ხუთჯერ მეტი ვიდრე მთლიანად [[კოსტა-რიკა|კოსტა-რიკის]] ეკონომიკა და თითქმის იგივე ზომის, რაც [[პერუ]]ს ეკონომიკა.<ref>{{cite web|last=Parish Flannery|first=Nathaniel|title=Mexico City Is Focusing On Tech Sector Development|url=http://www.forbes.com/sites/nathanielparishflannery/2013/12/23/mexico-city-is-focusing-on-tech-sector-development/|publisher=[[Forbes]]|accessdate=December 27, 2013}}</ref> მეხიკო უძველესი დედაქალაქია [[დასავლეთი ნახევარსფერო|დასავლეთ ნახევარსფეროში]], ამავე დროს, [[კიტო]]სთან ერთად, იგი იმ ორ დედაქალაქს შორისაა, რომლებიც ადგილობრივმა [[ინდიელები|ინდიელებმა]] დააარსეს. თავდაპირველად, 1325 წელს, ქალაქი [[ტესკოკო]]ს ტბაში მდებარე კუნძულზე [[აცტეკები|აცტეკებმა]] დააფუძნეს და მას [[ტენოჩტიტლანი]] უწოდეს. თითქმის ორი საუკუნის შემდეგ, 1521 წელს [[ტენოჩტიტლანის ალყა|ტენოჩტიტლანის ალყის]] დროს ქალაქი თითქმის მთლიანად დაინგრა. ამის შემდეგ, ქალაქი ხელახლა დაპროექტდა და აშენდა ესპანური ურბანული სტანდარტებით. 1524 წელს შეიქმნა მეხიკოს მუნიციპალიტეტი, რომელსაც „მეხიკო-ტენოჩტიტლანი“ ეწოდებოდა,<ref name=gobdf/> 1585 წელს კი ოფიციალურად ქალაქი მეხიკო დაერქვა.<ref name=gobdf>{{cite web |author=Government of the Federal District |title=History of Mexico City |url=http://www.df.gob.mx/wb/gdf/historia_de_la_ciudad_de_mexico |accessdate=December 27, 2009 |language=es |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091219215021/http://www.df.gob.mx/wb/gdf/historia_de_la_ciudad_de_mexico |archivedate=დეკემბერი 19, 2009 }}</ref> მეხიკო [[ესპანეთის კოლონიური იმპერია|ესპანეთის კოლონიური იმპერიის]] საკმაოდ დიდი ნაწილის პოლიტიკურ, ადმინისტრაციულ და ფინანსური ცენტრის ფუნქციებს ასრულებდა.<ref name=UN>{{cite web|author=United Nations |title=Mexico City, Mexico |url=http://www.un.org/cyberschoolbus/habitat/profiles/mexico.asp |accessdate=December 27, 2009|language=es}}</ref> მას შემდეგ, რაც [[ომი მექსიკის დამოუკიდებლობისათვის|მექსიკამ ესპანეთისგან დამოუკიდებლობა]] მოიპოვა, 1824 წელს შეიქმნა მეხიკოს ფედერალური რაიონი. 1997 წელს მეხიკოს მაცხოვრებლებს უფლება მიეცათ საყოველთაო არჩევნების გზით, პირდაპირ აირჩიონ მთავრობის მეთაური და ერთპალატიანი საკანონმდებლო ასამბლეის წარმომადგენლები. ამ დროიდან მოყოლებული, ხელისუფლების ორივე შტოს მართავს მემარცხენე მიმართულების დემოკრატიული რევოლუციის პარტია.<ref>Daniel C. Schechter, Josephine Quintero. ''Lonely Planet Mexico City, City Guide [With Pullout Map]''. Third Edition. Lonely Planet, 2008. p. 288 (p. 20-21). ISBN 978-1-74059-182-9.</ref> ბოლო წლებში, ადგილობრივმა ხელისუფლებამ ლიბერალური პოლიტიკა გაატარა, მათ შორის, დააკანონა თანხმობა [[აბორტი|აბორტის]] მოთხოვნის შემთხვევაში, [[ევთანაზია|ევთანაზიის]] შეზღუდული ფორმა, განქორწინება ორივე მხარის თანხმობის გარეშე და [[ერთსქესიანთა ქორწინება|ერთსქესიანთა ქორწინება]]. ==ისტორია== ===აცტეკების პერიოდი=== [[სურათი:Murales Rivera - Markt in Tlatelolco 3.jpg|thumb|left|[[ტენოჩტიტლანი]]]] ქალაქი, რომელსაც ამჟამად მეხიკო ეწოდება, 1325 წელს მეხიკას ხალხმა დააარსა, რომლებსაც მოგვიანებით [[აცტეკები]] ეწოდათ. მეხიკების ძველი ქალაქი ამჟამად [[ტენოჩტიტლანი]]ს სახელითაა ცნობილი, აშენდა [[მეხიკოს ველი|მეხიკოს ველზე]], სადაც მდებარეობდა პატარა ქალაქი-სახელმწიფო [[ტლატელოლკო]]. სამეცნიერო ლიტერატურაში მას ხშირად „ტენოჩტიტლან-ტლატელოლკოს“ სახელით მოიხსენიებენ.<ref>Frances F. Berdan, ''The Aztecs of Mexico: An Imperial Society'', New York: Holt, Rinehart, Winston 1982, pp. 10-14.</ref> აცტეკების დიდი ბაზრობა, რომელიც [[ბერნალ დიას დელ კასტილიო|ბერნალ დიას დელ კასტილიომ]] დაიპყრო, ამ უკანასკნელს დეტალებში აღწერს თავის ქრონიკაში „მექსიკის დაპყრობის ნამდვილი ისტორია“; დასტურდება, რომ ეს ბაზრობა ტლატელოლკოში მდებარეობდა. მეხიკას ხალხი [[ნაუატლი|ნაუატლზე]] მოლაპარაკთა ერთ-ერთი უკანასკნელი წარმომადგნლები იყვნენ, რომლებიც [[ტოლტეკები]]ს იმპერიის დაშლის შემდეგ, მეხიკოს ველის ამ ნაწილში დასახლდნენ. მათ მოსვლას წინააღმდეგობა გაუწიეს ამ მიდამოებში უკვე მოსახლე ხალხებმა, თუმცა, მეხიკას ხალხმა მაინც შესძლო [[ტესკოკო]]ს ტბის დასავლეთ ნაწილში მდებარე კუნძულზე ქალაქი გაეშენებინა. თავის მხრივ, მეხიკას ხალხს ქალაქის დაარსების საკუთარი ისტორია ჰქონდა, რომლის თანახმადაც, ამ კუნძულისკენ მათ მთავარმა ღმერთმა, [[უიცილოპოჩტლი]]მ მიუთითა. ამ ისტორიის მიხედვით, ღმერთმა მათ მიანიშნა ის ადგილი, სადაც მათ თავიანთი ქალაქი უნდა აეშენებინათ. თქმულების მიხედვით, აღსრულდა უიცილოპოჩტლის დანაბარები, დაეარსებინათ ქალაქი იმ ადგილას, სადაც [[კაქტუსისებრნი|კაქტუსზე]] მჯდარ არწივს დაინახავდნენ, რომელსაც ნისკარტით გველი ეჭირებოდა, ასეთ სცენას ისინი [[ტესკოკოს ტბა|ტესკოკოს ტბაში]] მდებარე კუნძულზე წააწყდნენ. 1325-1521 წლებში ტენოჩტიტლანი გაიზარდა და გაძლიერდა, დომინანტი გახდა ტესკოკოს ტბის ირგვლივ და მთლიანად მეხიკოს ველზე მდებარე სხვა ქალაქ-სახელმწიფოებს შორის. ესპანელების გამოჩენისას, [[აცტეკების იმპერია]] [[მესოამერიკა|მესოამერიკის]] უდიდეს ნაწილზე ვრცელდებოდა, გასასვლელი ჰქონდა როგორც [[მექსიკის ყურე]]ზე, ისე [[წყნარი ოკეანე|წყნარ ოკეანეზე]]. 1519 წლისთვის ტენოჩტიტლანის მოსახლეობა დაახლოებით 150 000-200 000 ადამიანს შეადგენდა; ამ დროისათვის, [[ლონდონი]]ს მოსახლეობა 50 000 კაცს აღწევდა, [[პარიზი]]ს კი დაახლოებით 300 000-ს.<ref>Frances F. Berdan, ''The Aztecs of Mexico: An Imperial Society'', New York: Holt, Rinehart, Winston 1982, p. 14.</ref> ===ტენოჩტიტლანის დაპყრობა ესპანელთა მიერ=== [[სურათი:Storming of the Teocalli by Cortez and His Troops.jpeg|thumb|left|კორტესისა და მისი ძალების შტურმი აცტეკთა თეოკალზე, [[ემანუელ ლოიცე]]. 1848 წლის ნახატი.]] [[ვერაკრუსი]]ს სანაპიროსთან მიდგომის შემდეგ, [[ერნან კორტესი]]ს ყურამდე მიაღწია ხმებმა დიადი ქალაქისა და მისი მოქიშპეების შესახებ. მიუხედავად იმისა, რომ კორტესი მექსიკაში ძალზედ პატარა არმიის თანხლებით ჩავიდა, მან ადვილად მოახერხა დაერწმუნებინა მრავალი ადგილობრივი ტომი, რომ მას [[ტენოჩტიტლანი]]ს დანგრევაში დახმარებოდნენ.<ref name="ciudadmexico">{{cite web|url=http://www.ciudadmexico.com.mx/historia.htm|title=Historia de la Ciudad de México|language=Spanish|accessdate=October 14, 2008}}</ref> ესპანელმა კორტესმა ტენოჩტიტლანი პირველად 1519 წლის 8 ნოემბერს იხილა.<ref name="Marroqui">{{Cite book|title=La Ciudad de Mexico|last=Marroqui|first=Jose Maria|year=1969|publisher=Ayuntamiento del Distrito Federal|location=Mexico City|pages=21–25}}</ref> ქალაქის მშვენებამ და ზომამ კორტესსა და მის ამალაზე თავზარდამცემი შთაბეჭდილება მოახდინა. ესპანელები იმ ქვაფენილს მიუყვებოდნენ, რომელმაც ისინი ქალაქ [[ისტაპალპა|ისტაპალპაში]] მიიყვანა. მიუხედავად იმისა, რომ იმპერატორი [[მონტესუმა II|მონტესუმა]] ტენოჩტიტლანის ცენტრიდან მათ შესახვედრად და საჩუქრების გასაცვლელად დაიძრა, მათ შორის მეგობრობამ დიდხანს ვერ გასტანა.<ref name="pbs1">{{cite web|url=http://www.pbs.org/conquistadors/cortes/cortes_e00.html |title=Conquistadors – Cortés. November 1519, The Most Beautiful Thing in the World|publisher=PBS|accessdate=April 17, 2011}}</ref> კორტესმა იმპერატორი შინაპატიმრობაში გამოკეტა იმ იმედით, რომ მისი ხელით იბატონებდა.<ref name="pbs2">{{cite web|url=http://www.pbs.org/conquistadors/cortes/cortes_f00.html|title=Conquistadors – Cortés. November, 1519 – Montezuma Arrested|publisher=PBS|accessdate=April 17, 2011}}</ref> დაძაბულობა 1520 წლის 30 ივნისის ღამემდე გაგრძელდა, ღამემდე, რომელიც ისტორიაში „[[მწუხარების ღამე|მწუხარების ღამის]]“ სახელითაა ცნობილი, როდესაც აცტეკები ესპანელების წინააღმდეგ აჯანყდნენ და ევროპელებისა და მათი მოკავშირე [[ტლაჰკალტეკები]] შეპყრობა და განდევნა განიზრახეს.<ref name="pbs4">{{cite web|url=http://www.pbs.org/conquistadors/cortes/cortes_g00.html |title=Conquistadors – Cortés. June 1520 – Massacre at Tenochtitlán|publisher=PBS|accessdate=April 17, 2011}}</ref> კორტესის ამალა ტლაჰკალტეკთან შეგროვდა. აცტეკებმა იფიქრეს, რომ ესპანელები სამუდამოდ წავიდნენ. მათ ახალ მეფედ [[კუიტლაუაკი]] აირჩიეს, თუმცა, ეს უკანასკნელი რამდენიმე თვეში [[ყვავილი (დაავადება)|ყვავილით]] დაავადდა და გარდაიცვალა. შემდეგი მეფე [[კუაუტემოკი]] გახდა.<ref name="pbs6">{{cite web|url=http://www.pbs.org/conquistadors/cortes/cortes_h00.html |title=Conquistadors – Cortés. December 1520 – Siege, Starvation & Smallpox|publisher=PBS|accessdate=April 17, 2011}}</ref> ტენოჩტიტლანზე შემდეგი იერიშის მიტანა კორტესმა 1521 წლის მაისისთვის განიზრახა. სამი თვის მანძილზე, აცტეკთა დიდებული ქალაქი საკვებისა და წყლის ნაკლებობით იტანჯებოდა, ამას თან ერთვოდა ევროპელთა მიერ მოტანილი ყვავილის ეპიდემიის გავრცელება.<ref name="ciudadmexico"/> კორტესი და მისი მოკავშირეები კუნძულის სამხრეთით გამაგრდნენ და ქალაქში შესვლას ქუჩა-ქუჩა, სახლდა-სახლ გეგმავდნენ.<ref name="pbs7">{{cite web|url=http://www.pbs.org/conquistadors/cortes/cortes_i00.html |title=Conquistadors – Cortés. The Last Stand: An Aztec Iliad|publisher=PBS|accessdate=April 17, 2011}}</ref> საბოლოოდ, იმპერატორი [[კუაუტემოკი]] მტერს 1521 წლის აგვისტოში ჩაბარდა.<ref name="ciudadmexico"/> ===ქალაქის ხელახლა აშენება მეხიკოს სახელით=== [[სურათი:Forma y Levantado de La Ciudad de Mexico, 1628, por Juan Gomez de Trasmonte.jpg|thumb|მეხიკოს ნახატი, 1628 წ.]] დაპყრობისას, ბოლო ალყისა დროს, ესპანელებმა [[ტენოჩტიტლანი]] პრაქტიკულად გაანადგურეს. [[კორტესი, ჰერნან|კორტესი]] თავდაპირველად [[კოიოაკანი|კოიოაკანში]] დასახლდა და გადაწყვიტა, [[აცტეკები]]ს ქალაქი ხელახლა აეშენებინა ისე, რომ წინა მმართველობის ყველანაირი კვალი წაეშალა.<ref name="Marroqui"/> კორტესს თავისი პირადი მმართველობით დამოუკიდებლობა არ გამოუცხადებია, იგი ლოიალური რჩებოდა ესპანეთის სამეფოს მიმართ. პირველი ვიცე-მეფე ახალ სამფლობელოში თოთხმეტი წლის შემდეგ მოვიდა. ამ დროისათვის მეხიკო კვლავ ქალაქი-სახელმწიფო გახდა, რომლის ძალაუფლებაც ქალაქის საზღვრებს ბევრად სცდებოდა.<ref name="EncMex2000">{{cite encyclopedia|last=Alvarez|first=Jose Rogelio|encyclopedia=Enciclopedia de Mexico|language=Spanish|title=Mexico, Ciudad de|year=2000|publisher=Encyclopædia Britannica|volume=9|pages=5242–5260}}</ref> მიუხედავად იმისა, რომ ესპანელებმა ტენოჩტიტლანის საწყისი დაგეგმარება შეინარჩუნეს, აცტეკების ძველი ტაძრების ადგილას მათ კათოლიკური ტაძრები ააშენეს, ასევე მიითვისეს საიმპერატორო სასახლე.<ref name="EncMex2000"/> ტენოჩტიტლანს სახელი შეუცვალეს და „მეხიკო“ უწოდეს, მხოლოდ იმიტომ, რომ ამ სახელს ესპანელები ადვილად წარმოთქვამდნენ.<ref name="Marroqui"/> ===კოლონიური მეხიკოს ზრდა=== [[აცტეკები]]ს იმპერიის დედაქალაქი ტენოჩტიტლანი ახლა უკვე [[ახალი ესპანეთის ვიცე-სამეფო|ახალი ესპანეთის]] დედაქალაქი გახდა. მექსიკის ვიცე-მეფე მთავარ მოედან სოკალოზე, სასახლეში ცხოვრობდა. მის მოპირდაპირედ აშენდა ახალი ესპანეთის არქიეპისკოპოსის სამეუფეო ტაძარი, მეხიკოს მეტროპილური კათედრალი, რომელიც ამავე დროს მისი სასახლეც იყო. მოედნის გასწვრივ ასევე მდებარეობდა ქალაქის საბჭოს შენობა. კრისტობალ ვილიალპანდოს მიერ მეჩვიდმეტე საუკუნის ბოლო წლებში შესრულებული ნახატი „სოკალო“ ასახავს მთავარ მოედანს, რომელიც ერთ დროს აცეტეკების მთავარი საცერემონიო ცენტრი იყო. აცტეკების ცენტრალური სასახლე სამუდამოდ გარდაიქმნა საცერემონიო ცენტრად და კოლონიური ხელისუფლების სასახლედ, თანამედროვე მექსიკაში კი, დღემდე, ის ქვეყნის ცენტრალურ ადგილად რჩება. [[ფაილი:Mexico City Zocalo Cathedral.jpg|250px|მინიატიურა|[[მეხიკოს საკათედრო ტაძარი]] ესპანელებმა [[აცტეკები]]ს მთავარი ტაძრის ნანგრევებზე ააგეს]] ქალაქის ხელახლა აშენება ტენოჩტიტლანის ალყის შემდეგ დაიწყო და ძირითადი სამუშაოები მიმდებარე არეალებში უხვად არსებულმა ადგილობრივმა სამუშაო ძალამ დაასრულა. მექსიკის 12 მოციქულთაგან ერთ-ერთი, ფრანცისკანელი ბერი [[ტორბიო დე ბენავენტე მოტოლინი|ტორბიო დე ბენავენტე მოტოლინია]], რომელიც ახალ ესპანეთში [[1524]] წელს მოვიდა, ქალაქის ხელახლა აშენების პროცესს ადრეული პერიოდის ერთ-ერთ საშინელ უბედურებად მოიხსენიებს: <blockquote>„მეშვიდე ჭირი გახლდათ დიდი ქალაქის, მეხიკოს მშენებლობა, რაც ადრეულ წლებში მიმდინარეობდა. ამ პროცესში უფრო მეტი ადამიანი მონაწილეობდა, ვიდრე იერუსალიმის მშენებლობაში. მუშათა ჯგუფები იმდენად მრავალრიცხოვანი და დიდი იყო, რომ მიუხედავად ფართო ქუჩებისა, როდესაც ერთი ჯგუფი გადაადგილდებოდა, მეორეს მოძრაობა უჭირდა. მრავალი ადამიანი დაიღუპა მზის დარტყმისგან, სიმაღლიდან ჩამოვარდნით, ზოგიც ძველი შენობების დანგრევის დროს, რომლებსაც ახლიდან აშენებდნენ“.<ref>Toribio de Benavente Motolinia, ''Motolinia's History of the Indians of New Spain,'' translated and edited by Elizabeth Adnros Foster. Wesport: Greenwood Press, (1950) 1973, pp. 41-42</ref></blockquote> დაპყრობამდე, ტენოჩტიტლანი გაშენებული იყო შიტა ტბების სისტემის ცენტრში ისე, რომ მისვლა შესაძლებელი იყო კანოოებით და ქვაფენილიანი ფართო ბილიკით. ეს ბილიკი ესპანელებმა ადგილობრივი სამუშაო ძალის გამოყენებით, კვლავ აღადგინეს. თუ რაიმე ტიპის გეოგრაფიული დაბრკოლება არ იყო, კოლონიური ესპანური ქალაქები ბადის სტილში შენდებოდა. მეხიკოში, ამ ბადის განვრცობა ცენტრალური მოედნიდან, სოკალიოდან დაიწყო. ესპანელები ცენტრალური მოედნის მიმდებარედ დასახლდნენ, ამ ადგილს „ტრასას“ უწოდებდნენ. ინდიელები უფრო გარეუბნებში ცხოვრობდნენ.<ref>Edmundo O'Gorman, ''Reflexiones sobre la distribución urbana coloinal de la ciudad de México'', Mexico 1938, pp. 16ff.</ref> ესპანელები ფიქრობდნენ, რომ ინდიელებს მათგან განცალკევებულ არეალებში უნდა ეცხოვრათ, თუმცა, ვინაიდან ინდიელთათვის სოკალიო მთავარი კომერციული ცენტრი იყო, ქალაქის ცენტრალურ ნაწილს ისინი მაინც ვერ სცილდებოდნენ, რის გამოც, მკაცრი [[სეგრეგაცია]] არასოდეს ამოქმედებულა.<ref>Magnus Mörner and Charles Gibson, "Diego Muñoz Camargo and the Segregation Policy of the Spanish Crown," ''Hispanic American Historical Review'', vol. 42, pp. 558ff.</ref> სოკალიოზე აღინიშნებოდა მთავარი დღესასწაულები, ისევე როგორც სიკვდილით დასჯის პროცედურები. გარდა ამისა, სწორედ ამ ადგილზე მოხდა ორი დიდი აჯანყება მეჩვიდმეტე საუკუნეში, 1624 და 1692 წელს.<ref>Ida Altman, Sarah Cline, and Javier Pescador, ''The Early History of Greater Mexico'', Pearson 2003, pp. 246-249.</ref> [[ფაილი:Old architecture Mexico City.jpg|250px|მინიატიურა|კოლონიური სტილის არქიტექტურა მეხიკოს ისტორიულ ცენტრში]] მოსახლეობის ზრდასთან ერთად, იზრდებოდა ქალაქიც, რაც ძირითადად ტბის წყლის ხარჯზე ხდებოდა. იქიდან გამომდინარე, რომ ტბის წყლის დონე ცვალებადი იყო, მეხიკოში ხშირად ხდებოდა პერიოდული დატბორვა. წყალდიდობისგან თავდაცვითი ინფრასტრუქტურის გამართვა ევალებოდა ათასობით ინდიელისგან შემდგარ მუშათა რაზმს. დატბორვები არა მხოლოდ ზოგადად, ზიანის მომტანი იყო, დიდ საფრთხეს წარმოადგენდა ჯანმრთელობის მხრივაც, რადგან ამ დროს ქუჩები ბინძურდებოდა საყოფაცხოვრებო ნარჩენებით. გარდა ამისა, ამ დროს მრავლდებოდნენ მწერებიც, რომლებსაც მრავალი დაავადება გადაჰქონდათ. ასევე, ჭარბტენიანი ტერიტორიების დაშრობამ შეცვალა თევზებისა და ფრინველების საარსებო გარემო, შეიცვალა დედაქალაქთან ახლოს მდებარე ინდიელთა სასოფლო-სამეურნეო ტერიტორიების განლაგებაც.<ref>Noble David Cook, ''Born to Die: Disease and New World Conquest, 1492-1650.'' New York: Cambridge University Press 1998.</ref> XVI საუკუნეში საგრძნობლად გაიზარდა ეკლესიათა რაოდენობა, რომელთაგან ზოგიერთის ხილვა დღესაცაა შესაძლებელია ქალაქის ისტორიულ ცენტრში.<ref name="EncMex2000"/> ვაჭრობის შედეგად, მეხიკო ეკონომიკურად ყვაოდა. [[ბრაზილია|ბრაზილიისა]] და [[პერუ]]სგან განსხვავებით, მექსიკა უკავშირდებოდა როგორც წყნარ, ისე ატლანტის ოკეანეს. მიუხედავად იმისა, რომ ესპანეთის სამეფო ქალაქის ყველა სფეროს კონტროლს ცდილობდა, მან ეს მხოლოდ ნაწილობრივ მოახერხა.<ref name="Hamnett">{{Cite book|title=Concise History of Mexico.|last=Hamnett|first=Brian R.|year=1998|publisher=Cambridge University Press|location=Port Chester, New York, USA|isbn=978-0-521-58120-2}}</ref> დიდგვაროვანთა ცნება ახალ ესპანეთში ამერიკის დანარჩენი ტერიტორიების პრაქტიკისგან განსხვავებული გზით წავიდა. ესპანელები ისეთ საზოგადოებაში აღმოჩნდნენ, სადაც კეთილშობილის ცნება საკუთრივ მათ ირეკლავდა. ისინი პატივს სცემდნენ დიდგვაროვნების ადგილობრივ ადათს. მომდევნო საუკუნეებში, დიდგვაროვნის სტატუსი მექსიკაში არ ასოცირდებოდა ძლევამოსილ პოლიტიკურ ძალაუფლებასთან, პირიქით, ასეთი ძალაუფლება შეზღუდული იყო.<ref name="Ladd">{{Cite book|title=Artes deMexico Palacios de la Nueva España The Mexican Nobility|last=Ladd|first=Doris M|year=1998|publisher=Artes de Mexico y del Mundo|location=Mexico City|isbn=978-968-6533-61-3|pages=84–86}}</ref> მართალია, დიდგვაროვნის ცნება მექსიკაში პოლიტიკურ სარჩულს არ ატარებდა, მაგრამ იგი წარმოადგენდა ძალზედ კონსერვატიულ ესპანურ სოციალურ გაგებას, რაც ოჯახის ღირსებაზე იყო დაფუძნებული. ამგვარ ოჯახთა უმეტესობა საკუთარ ღირსებას იმყარებდა მეხიკოს გარეთ მიღებული შემოსავლებით, შემდეგ კი ამ თანხებს დედაქალაქში სხვადასხვა მიზნით ხარჯავდნენ, აშენებდნენ ეკლესიებს, ეწეოდნენ ქველმოქმედებასა და იშენებდნენ მდიდრულ სასახლეებს. მსგავსი დიდებული სასახლეების შენების მანიამ მწვერვალს XVIII საუკუნის ბოლოს მიაღწია. ბევრი მათგანის ხილვა დღემდე შესაძლებელია და რის გამოც, [[ალექსანდერ ჰუმბოლდტი|ალექსანდერ ჰუმბოლდტმა]] მეხიკოს ზედმეტსახელად „სასახლეების ქალაქი“ უწოდა.<ref name="Marroqui"/><ref name="EncMex2000"/><ref name="Ladd"/> 1810 წლის 16 სექტემბერს, გუანახუატოსთან ახლოს მდებარე პატარა ქალაქ [[გრიტო-დე-დოლორესი|გრიტო-დე-დოლორესთან]] ინციდენტი მოხდა, რამაც დასაბამი მისცა [[ომი დამოუკიდებლობისათვის მექსიკაში|მექსიკის ომს დამოუკიდებლობისათვის]]. ომი ათწლეულზე მეტხანს გაგრძელდა და საბოლოოდ, 1821 წლის 27 სექტემბერს, დამოუკიდებლობის დეკლარაციის საფუძველზე გამოცხადდა მექსიკის დამოუკიდებლობა ესპანეთისაგან.<ref name="Iturbide">{{cite web|url=http://www.casaimperial.org/augustin.htm|title=Don Agustín de Iturbide|accessdate=October 20, 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040411084151/http://www.casaimperial.org/augustin.htm|archivedate=აპრილი 11, 2004}}</ref> მიუხედავად ამისა, არეულობა შემდეგ ათწლეულებშიც გაგრძელდა, რადგან მექსიკაზე კონტროლის დამყარებას სხვადასხვა ჯგუფები ცდილობდნენ.<ref name="citydata">{{cite web|url=http://www.city-data.com/world-cities/Mexico-City-History.html|title=Mexico City History|accessdate=October 17, 2008}}</ref> ახალმა მთავრობამ შექმნა მეხიკოს ფედერალური რაიონი და ხელი მოაწერა მის კონსტიტუციას, რომელშიც ფედერალური რაიონის კონცეპტი [[აშშ-ის კონსტიტუცია|აშშ-ის კონსტიტუციიდან]] იყო აღებული.<ref name="Countries of the World">{{Cite book|first=Thomas E.|last=Weil|title=Mexico: Chapter 3B. Evolution of a Nation|work=Countries of the World|publisher=Bureau Development, Inc.|date=January 1, 1991|accessdate=October 20, 2006}}</ref> ამ მომენტამდე, ქალაქი მეხიკო წარმოადგენდა როგორც შტატის, ისე მთლიანი სახელმწიფოს ხელისუფლების ადგილსამყოფელს. მეხიკოს შტატის დედაქალაქები გახდა [[ტესკოკო]] და [[ტოლუკა]].<ref>{{Cite book|first=Ashoka|last=Mody|title=Infrastructure Delivery|work=Countries of the World|publisher=World Bank Publications|date=October 31, 1996|page=187|isbn=978-0-8213-3520-8|accessdate=October 20, 2006}}</ref> ===მეხიკოს ბრძოლა=== [[სურათი:Mexico nebel.jpg|thumb|250px|მეხიკოს ოკუპაცია ამერიკელთა მიერ 1847 წ.]] მას შემდეგ, რაც [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა]] მექსიკის სიღრმეში საბრძოლო დანაყოფები შეიყვანა, ხოლო აშშ-ს არმიის 1-ლმა, მე-2, მე-3 და მე-4 დანაყოფებმა ქალაქი [[ვერაკრუსის ოკუპაცია|ვერაკრუსი]] და მეხიკო დაიკავეს, ორი ქვეყანა [[ამერიკა-მექსიკის ომი|ომის ზღვარზე აღმოჩნდა]].<ref name="Cerro">{{cite web|url=http://www.pbs.org/kera/usmexicanwar/war/cerro_gordo.html|title=The Battle of Cerro Gordo|accessdate=October 18, 2008}}</ref> თავდასხმის კულმინაცია იყო შტურმი მეხიკოში მდებარე [[ჩაპულტეპეკის სასახლე|ჩაპულტეპეკის სასახლეზე]].<ref name="storming">{{cite web|url=http://www.pbs.org/kera/usmexicanwar/war/chapultepec_pillows_attack.html|title=The Storming of Chapultepec (General Pillow's Attack)|accessdate=October 18, 2008}}</ref> ქალაქის დღევანდელ ჩრდილოეთ ნაწილში ხელი მოეწერა [[გვადალუპე-იდალგოს ხელშეკრულება]]<nowiki/>ს.<ref name="treaty">{{cite web|url=http://www.pbs.org/kera/usmexicanwar/war/wars_end_guadalupe.html|title=Treaty of Guadalupe Hidalgo|author=Richard Griswold del Castillo|accessdate=October 18, 2008|archiveurl=https://www.webcitation.org/5nE7IO7rN?url=http://www.pbs.org/kera/usmexicanwar/war/wars_end_guadalupe.html|archivedate=თებერვალი 1, 2010|deadurl=no}}</ref> ისეთმა მოვლენებმა, როგორიც იყო მაგალითად [[რეფორმის ომი]], მეხიკო ხელუხლებელი დატოვა. ქალაქი ზრდას განაგრძობდა, განსაკუთრებით კი [[პორფირიო დიასი]]ს პრეზიდენტობის დროს. ამ პერიოდში, ქალაქში განვითარდა თანამედროვე ინფრასტრუქტურა — გზები, სკოლები, ტრანსპორტი და საკომუნიკაციო სისტემები. თუმცა, მთავრობას მთლიანი რესურსები მხოლოდ მეხიკოსკენ ჰქონდა მიმართული, ქვეყნის დარჩენილი ნაწილი კი კვლავ სიღატაკეში რჩებოდა. ===რევოლუცია=== [[სურათი:Pancho Villa y Emiliano Zapata2.jpg|thumb|right|ფრანსისკო ვილია და [[ემილიანო საპატა]] მეხიკოში შედიან (1914 წ.)]] [[პორფირიო დიასი]]ს პრეზიდენტობის დროს, დაახლოებით 35 წლის მანძილზე, 1876-1911 წლებში ქალაქი მეხიკო მასობრივ ტრანსფორმაციას განიცდიდა. დიასის მიზანი იყო შეექმნა ქალაქი, რომელიც მეტოქეობას გაუწევდა დიდ ევროპულ ქალაქებს. ის და მისი მთავრობა მივიდნენ იმ დასკვნამდე, რომ მოდელად [[პარიზი]] გამოეყენებინათ, მიუხედავად იმისა, რომ ჯერ კიდევ რჩებოდა ინდიელთა და ესპანელთა ელემენტები. მექსიკურ-ფრანგული არქიტექტურული სტილის ნაზავს შემდეგში პორფირიანული არქიტექტურა ეწოდა. პორფირიანულ პერიოდში, ქალაქი მასშტაბურ მოდერნიზაციას აღწევდა. დაანგრიეს ესპანურ კოლონიურ სტილში ნაგები მრავალი შენობა, რომლებიც უფრო დიდი, პორფირიანული სტილის ნაგებობებით ჩაანაცვლეს, მრავალი მკვეთრად გამოხატული სასოფლო დასახლება კი ურბანულ, ინდუსტრიალიზებულ ზონად გადაიქცა, რომელთაც უკვე 1908 წლისთვის ჰქონდათ ელექტროენერგია, ბუნებრივი აირი და კანალიზაცია. მიუხედავად იმისა, რომ მთავარი აქცენტი მიმართული იყო თანამედროვე ჰოსპიტალების, სკოლების და ფაბრიკების მშენებლობისაკენ, პორფირიანული მოდერნიზაციის ყველაზე ხანგრძლივი ეფექტის მქონე მთავარი დამსახურება ალბათ მაინც კოლონია-რომას არეალის შექმნა და რეფორმის გამზირის განვითარება იყო. მეხიკოს მრავალი ძირითადი ღირსშესანიშნაობა სწორედ ამ პერიოდში, ამ სტილში აიგო. დიასის გეგმები მთლიან ქალაქს შეეხებოდა და გულისხმობდა მის თანდათან გარდაქმნას, ხელახლა აშენებას პორფირიანულ-ფრანგულ სტილში, თუმცა სულ მალე დაიწყო მექსიკის რევოლუცია და დიასის გეგმებმა დღის სინათლე ვეღარასოდეს იხილა, მრავალი დაწყებული პროექტი შუაგზაზე შეჩერდა. ამის ერთ-ერთი საუკეთესო მაგალითია მექსიკის რევოლუციის მონუმენტი. თავდაპირველად, ჩაფიქრებული იყო, რომ ეს მონუმენტი უნდა ყოფილიყო დიასის ახალი სენატის შენობის მთავარი გუმბათი, თუმცა, რევოლუციის დაწყების დროს, დასრულებული იყო მხოლოდ სენატის გუმბათი და მისი საყრდენები. ბევრი მექსიკელისათვის ეს დიასის ეპოქის დასასრულის სიმბოლოდ გაიგივდა და შესაბამისად, ნაგებობა დიასზე გამარჯვების მონუმენტად გარდაიქმნა. სწრაფი მოდერნისტული განვითარება საბოლოოდ [[მექსიკის რევოლუცია]]მ ჩაანაცვლა.<ref name="citydata"/> ქალაქისთვის ამ პერიოდის ყველაზე მნიშვნელოვანი ეპიზოდი იყო „[[ათი ტრაგიკული დღე]]“, 1913 წლის გადატრიალება [[მექსიკის პრეზიდენტი|პრეზიდენტ]] [[ფრანსისკო იგნასიო]] მადეროსა და მისი ვიცე-პრეზიდენტის, [[ხოსე მარია პინო სუარესი|ხოსე მარია პინო სუარესის]] წინააღმდეგ. ძალაუფლების ხელში ჩაგდების შესაძლებლობა მიეცა ფედერალური არმიის უფროს გენერალ ვიქტორიანო უერტას, რომელმაც მადეროსა და სუარესს გადადგომა აიძულა. მოგვიანებით, ორვე მათგანი მოკლეს, როდესაც ციხეში გადაჰყავდათ.<ref name="redescolar">{{cite web|url=http://redescolar.ilce.edu.mx/redescolar/act_permanentes/historia/histdeltiempo/mexicana/sigloxx/xx_dece.htm|title=La Decena Trágica, febrero de 1913|language=Spanish|accessdate=October 19, 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130620151846/http://redescolar.ilce.edu.mx/redescolar/act_permanentes/historia/histdeltiempo/mexicana/sigloxx/xx_dece.htm|archivedate=ივნისი 20, 2013}}</ref> === XX საუკუნიდან დღემდე === [[სურათი:RoxyAptColHipo.JPG|thumb|left|[[არტ-დეკო|არტ-დეკოს]] გავლენა კონდესის რაიონში.]] [[სურათი:SANTA FE VISTA DeSDe 13.JPG|thumb|ქალაქის ჩრდილოეთი, ცენტრალური და დასავლეთი ნაწილები ასობით მაღალი შენობით გამოირჩევა.]] [[სურათი:Angel Monumento a la Independencia.jpg|thumb|[[დამოუკიდებლობის ანგელოზი]], რომელიც 1910 წელს დასრულდა, მეხიკოს თანამედროვე სიმბოლო გახდა.]] [[სურათი:Torre Latinoamericana, México, DF.jpg|thumb|left|[[ტორე ლატინოამერიკანა]], პირველი ცათამბჯენი [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკაში]].]] [[სურათი:San-Angel-Casa-Rivera-Kahlo.jpg|thumb|[[ფრიდა კალო]]სა და [[დიეგო რივერა]]ს სახლი სან-ანხელის უბანში.]] 1900 წელს, მეხიკოს მოსახლეობა დაახლოებით 500 000 ადამიანს შეადგენდა.<ref name="larosa">{{Cite book|title=Atlas and Survey of Latin American History. |last=LaRosa|first=Michael J.(Editor)|year=2005|publisher=M. E. Sharpe, Inc.|location=Armonk, New York, USA|pages=118–125|isbn=978-0-7656-1597-8}}</ref> ქალაქმა სწრაფი ზრდა დასავლეთის მიმართულებით XX საუკუნის დამდეგს დაიწყო<ref name="EncMex2000"/> და 1950-იან წლებამდე გაგრძელდა, სწორედ ამ პერიოდში, ქალაქმა პირველი ცათამბჯენი [[ტორე ლატინოამერიკანა]] შეიძინა.<ref name="ciudadmexico"/> 1968 წლის ოლიმპიურმა თამაშებმა მეხიკოს ფართო სპორტული ინფრასტრუქტურა დაუტოვა.<ref name="EncMex2000"/> 1969 წელს გაიხსნა [[მეხიკოს მეტროპოლიტენი|მეტროს სისტემა]].<ref name="ciudadmexico"/> მოსახლეობის განსაკუთრებული ზრდა 1960-იან წლებში დაიწყო, მოსახლეობა ფედერალური რაიონის საზღვრებს გასცდა და მეზობელი [[მეხიკოს შტატი]]ს საზღვრებში შეიჭრა, განსაკუთრებით მის ჩრდილოეთ, ჩრდილო-დასავლეთ და ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილებში. 1960-1980 წლებში ქალაქის მოსახლეობა თითქმის გაორმაგდა და 9 მილიონს მიაღწია.<ref name="EncMex2000"/> 1980 წლისათვის, [[მექსიკა|მექსიკის]] მასშტაბით, სამრეწველო დარგში დასაქმებულთა ნახევარი მეხიკოზე მოდიოდა. დაუცხრომელი ზრდის პირობებში, მეხიკოს ხელისუფლება სერვისების მიწოდებას ძლივს უმკლავდებოდა. სოფლის მოსახლეობა, რომელიც სიღარიბეს მეხიკოსკენ გაურბოდა, ქალაქის პრობლემებს კიდევ უფრო ამძაფრებდა. მათ არ გააჩნდათ საცხოვრებლები, მიწებს ქალაქის გარშემო იკავებდნენ და ქმნიდნენ ქოხების ქალაქებს, რომლებიც მრავალი კილომეტრის მანძილზე იჭიმებოდა.<ref name="citydata"/> ეს ყოველივე მეხიკოს ჰაერისა და წყლის დაბინძურების სერიოზულ პრობლემებს იწვევდა, მიწისქვეშა წყლების ზედმეტად არასწორი გამოყენების შედეგად კი ქალაქი ნელ-ნელა დაბლა იწევდა.<ref name="water">{{Cite book|title=Mexico City's Water Supply: Improving the Outlook for Sustainability.|author=National Research Council Staff.|year=1995|publisher=National Academies Press|location=Washington, D.C., USA|page=4}}</ref> სამთავრობო პროგრამების, გადასაზიდი საშუალებების განახლებისა და საზოგადოებრივი ტრანსპორტის მოდერნიზაციის შედეგად, ჰაერისა და წყლის დაბინძურების პრობლემა ქალაქის რამდენიმე ზონაში გადაიჭრა. ავტოკრატიული ხელისუფლება, რომელიც მეხიკოს რევოლუციიდან მოყოლებული მართავდა, თანდათან შერბილდა, განსაკუთრებით [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდგომ დაწყებული ეკონომიკური ექსპანსიის შედეგად. თუმცა, მოსახლეობის შეკავებასა და პრობლემების ადეკვატურად გადაწყვეტას მთავრობა მაინც ვერ ახერხებდა. გარდა ამისა, 1960-იან წლებში დაწყებულ გათიშულობისა და უკმაყოფილების ტალღას [[ტლატელოლკო|ტლატელოლკოს]] უბანში ხოცვა-ჟლეტა მოჰყვა, რასაც გაურკვეველი რაოდენობის მომიტინგე სტუდენტი შეეწირა.<ref name="citydata"/> სამი წლის შემდეგ, 1968 წლის სტუდენტური მოძრაობის ყოფილი წევრების ორგანიზებით მაესტროს გამზირზე გამართული დემონსტრაცია ძალისმიერი გზით დაშალა გასამხედროებულმა ჯგუფმა სახელად „ლოს ალკონესმა“, რომელიც ბრბოსა და მრავალი სპორტული კლუბის წევრი ახალგაზრდებისგან შედგებოდა, რომლებიც წვრთნებს აშშ-ში გადიოდნენ. 1985 წლის 19 სექტემბერს, ადგილობრივი დროით დილის 7:19 საათზე, მეხიკოში [[რიხტერის სკალა|რიხტერის სკალით]] 8,1 [[მაგნიტუდა|მაგნიტუდის]] სიმძლავრის [[მიწისძვრა]] მოხდა.<ref name="Campus">{{Cite news|first=Yunnven|last=Campus|title=A 20 años del sismo del 85|url=http://www.esmas.com/noticierostelevisa/terremoto/475688.html|publisher=Televisa|location=Mexico City|date=September 19, 2005|accessdate=October 4, 2008|language=Spanish|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080922025641/http://www.esmas.com/noticierostelevisa/terremoto/475688.html|archivedate=სექტემბერი 22, 2008}}</ref> მიუხედავად იმისა, რომ ეს მიწისძვრა ისეთივე დამანგრეველი და გამანადგურებელი არ ყოფილა, როგორც თუნდაც [[აზია|აზიისა]] და [[ლათინური ამერიკა|ლათინური ამერიკის]] სხვა ნაწილებში მოჰყოლია მსგავსი სიძლიერის ბიძგებს,<ref name="Moreno">{{Cite journal|last=Moreno Murillo|first=Juan Manuel|year=1995|title=The 1985 Mexico Earthquake|periodical=Geofisica Coumbia|publisher=Universidad Nacional de Colombia|issue=3|pages=5–19|issn=0121-2974}}</ref> იგი ერთპარტიული სისტემის ხელისუფლებისათვის ნამდვილად აღმოჩნდა გამანადგურებელი. ბიუროკრატიისა და კორუფციის გამო ხელისუფლება პარალიზებული იყო, შესაბამისად, მოქალაქეებს დანგრეული საცხოვრებლების აღდგენა საკუთარი ძალებით მოუხდათ.<ref name="haber">{{cite encyclopedia|last=Haber|first=Paul Lawrence|encyclopedia=Concise Encyclopedia of Mexico|title=Earthquake of 1985|year=1995|publisher=Taylor & Frances Ltd.|pages=179–184}}</ref> ამ ყველაფრის ბოლო 1988 წლის არჩევნები აღმოჩნდა. საპრეზიდენტო კანდიდატები იყვნენ მოქმედი ეროვნული რევოლუციური პარტიიდან [[კარლოს სალინას დე გორტარი]] და მემარცხენე მიმართულების პარტიათა კოალიციიდან [[კუაუტემოკ კარდენასი]] - ყოფილი პრეზიდენტის, [[ლასარო კარდენასი|ლასარო კარდენასის]] ვაჟი. ხმების დათვლის დროს, ვითომ შემთხვევით, გაითიშა ელექტროენერგია, ხოლო როდესაც სინათლე მოვიდა, აღმოჩნდა, რომ არჩევნებში გამარჯვებული სალინასი იყო, მიუხედავად იმისა, რომ კარდენასს უფრო მეტი მხარდაჭერა გააჩნდა. გაყალბებული არჩევნების შედეგად, კარდენასი დემოკრატიული რევოლუციური პარტიის წევრი გახდა. მან მომდევნო საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობა აღარ მიიღო, თუმცა, 1997 წელს ის მეხიკოს მერად აირჩიეს. კარდენასის დაპირება მეტად დემოკრატიული მთავრობის ჩამოყალიბება იყო, მისი პარტია კი კრიმინალის, დაბინძურებისა და სხვა ძირითადი პრობლემების აღმოფხვრის პირობასაც დებდა. 1999 წელს კარდენასი საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობის მიზნით, დაკავებული თანამდებობიდან გადადგა. ==გეოგრაფია== [[სურათი:Mexico City, Mexico.JPG|thumb|მეხიკოს თანამგზავრული ხედი]] ქალაქი მდებარეობს [[მეხიკოს ველი|მეხიკოს ველზე]]. ეს ველი თავის მხრივ მდებარეობს [[ტრანს-მექსიკური ვულკანური სარტყელი|ტრანს-მექსიკურ ვულკანურ სარტყელში]], სამხრეთ მექსიკის მაღალ პლატოზე.<ref name="PorruaCuenca">{{Cite book|title=Diccionario Porrua de Historia, Biografia y Geografia de Mexico 6th ed. – Mexico, Cuenca de|year=1995|publisher=Editorial Porrua|location=Mexico City|language=Spanish|isbn=978-968-452-907-6|page=2238|volume=3}}</ref><ref name="casestudy">{{cite web|url=http://casestudies.lead.org/index.php?cscid=100|title=Mexico City: Opportunities and Challenges for Sustainable Management of Urban Water Resources|date=December 2004|accessdate=November 25, 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081207190625/http://casestudies.lead.org/index.php?cscid=100|archivedate=დეკემბერი 7, 2008|deadurl=yes}}</ref> მისი მინიმალური სიმაღლე [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 2 200 მეტრია და გარშემორტყმულია მთებითა და ვულკანებით, რომელთაგან ზოგიერთის სიმაღლე 5 000 მეტრს აჭარბებს.<ref name="natresearch">{{Cite book|title=Mexico City's Water Supply: Improving the Outlook for Sustainability.|author=National Research Council Staff|year=1995|publisher=National Academies Press|location=Washington, D.C., USA|isbn=978-0-309-05245-0}}</ref> ამ ველს, მთებიდან წამოსული წყლის გასასვლელი ბუნებრივი აუზი არ გააჩნია, რის გამოც მეხიკო წყალდიდობებისა და დატბორვების საფრთხის ქვეშაა. სადრენაჟო სისტემა არხებისა და გვირაბების გამოყენებით XVII საუკუნეში ააგეს.<ref name="PorruaCuenca"/><ref name="natresearch"/> ხშირია [[სეისმოლოგია|სეისმური]] აქტივობა.<ref name="yip">{{Cite journal|last=Yip|first=Maricela|author2=Madl, Pierre|title=Air Pollution in Mexico City|page=16|publisher=University of Salzburg, Austria|date=April 16, 2002|url=http://biophysics.sbg.ac.at/mexico/air.htm|accessdate=November 25, 2008}}</ref> დღეისათვის აღარაფერია შემორჩენილი [[ტესკოკო]]ს ტბიდან, რომელზეც თავდაპირველად იყო გაშენებული მეხიკო, თუმცა ყოფილი ტბის ტერიტორიის თიხნარი ამჟამად ქალაქს მთლიანად აქვს ათვისებული. ეს საკმაოდ რბილი ნიადაგი, მიწისქვეშა წყლების მოქმედების შედეგად, ხშირად იშლება.<ref name="natresearch"/><ref name="yip"/> მეოცე საუკუნის დასაწყისიდან დღემდე, ზოგიერთ ადგილებში მეხიკომ ცხრა მეტრით დაბლა დაიწია. ყოფილი ტბის აუზი ამჟამად მთლიანად მოასფალტებულია ან დაფარულია ტყეებით, მეხიკოს სამხრეთ გარეუბნებში: [[მილპა-ალტა]]ში, [[ტლაპლანი|ტლაპლანსა]] და [[შოჩიმილკო]]ში.<ref name="yip"/> <div class="center"> <!-- galería de mapas --> {|class="toc" cellpadding="0" cellspacing="2" style="width:600px; float:center; margin:0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding:0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%;" |colspan="4" style="background:#black; color:white; font-size:100%; text-align:center; background-color:black;"|ფედერალური რაიონის გეოგრაფიული რუკები |- |style="text-align:center; vertical-align:center; background:white;"|[[File:MX-DF-Relieve.png|120px]] |style="text-align:center; vertical-align:center; background:white;"|[[File:MX-DF-hidro.png|120px]] |style="text-align:center; vertical-align:center; background:white;"|[[File:MX-DF-clima.png|120px]] |- style="text-align:center; background:#e9e9e9; background:#e9e9e9;" ||ტოპოგრაფია ||ჰიდროლოგია ||კლიმატის ნიმუშები |} </div> ===კლიმატი=== [[სურათი:Cumbres del Ajusco.jpg|thumb|[[კუმბრეს-დელ-ახუსკოს ეროვნული პარკი]]]] ტროპიკული და [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] მდებარეობის მაღალი მაჩვენებლის გამო, მეხიკოს კლიმატი [[ოკეანური კლიმატი|ოკეანურია]]. მეხიკოს ველის ყველაზე დაბალ რეგიონში უფრო ნაკლები ნალექი მოდის, ვიდრე სამხრეთის მაღალ რეგიონებში; ისეთი დაბალი უბნები, როგორებიცაა: [[ისტაპალპა]], [[ისტაკალკო]], [[ვენუსტიანო-კარანსი|ვენუსტიანო-კარანსა]] და გუსტავო-ა.-მადეროს დასავლეთი ნაწილი, შედარებით მშრალი და თბილია, ვიდრე მაღლა მდებარე სამხრეთი უბნები - [[ტლალპანი]] და [[მილპა-ალტა]], ასევე [[პინე|პინეს]] მთიანი რეგიონი. საშუალო წლიური ტემპერატურა 12-16 °C-ს შორის მერყეობს, რაც დამოკიდებულია ამა თუ იმ უბნის სიმაღლეზე ზღვის დონიდან. ტემპერატურა იშვიათადაა 3 °C-ზე ნაკლები და 30 °C-ზე მეტი.<ref name=weatherspark>{{cite web|title=Average Weather for Mexico City|url=http://weatherspark.com/averages/32574/Mexico-City-Distrito-Federal|publisher=Weather Spark|accessdate=October 29, 2013}}</ref> ყველა დროის ყველაზე დაბალი ტემპერატურა, რაც მეხიკოში დაფიქსირებულა, არის −4.4 °C, ყველაზე მაღალი კი 33.9 °C.<ref name="Extreme temps">{{cite web|url=http://www.mherrera.org/temp.htm|title=Extreme temperatures around the world |publisher=Herrera, Maximiliano |accessdate=March 2, 2012}}</ref> ნალექიანობით ძირითადად ზაფხულის თვეები გამოირჩევა, ხშირია სეტყვა. მეხიკოს ველის ცენტრალურ ნაწილზე ნალექები ზამთარში იშვიათად თოვლის სახითაც მოდის. თუმცა, ასეთი ფაქტები მხოლოდ 1940 წლის 5 მარტს და 1967 წლის 12 იანვარსაა დაფიქსირებული. მეხიკოს ველის რეგიონისათვის დამახასიათებელია ანტიციკლონები. ამ დროს წარმოქმნილი სუსტი ქარი აუზს გარეთ ვერ გადის და ვერ ფანტავს აგლომერაციის 50 000 საწარმოსა და 4 მილიონი სატრანსპორტო საშუალების მიერ დაბინძურებულ ჰაერს.<ref>{{cite web |url=http://www.sma.df.gob.mx/sma/download/archivos/proaire_2002-2010.pdf |title=Program to improve air quality in the Metropolitan zone of the valley of Mexico – 2002. Secretaría del Medio Ambiente del Distrito Federal, SMA (2002) Programa para Mejorar la Calidad del Aire de la Zona Metropolitana del Valle de México, Gobierno del Distrito Federal |accessdate=2015-05-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070126231119/http://www.sma.df.gob.mx/sma/download/archivos/proaire_2002-2010.pdf |archivedate=2007-01-26 }}</ref> არეალის ნალექების საშუალო წლიური რაოდენობაა 820 მმ. რაც ძირითადად ივნისიდან სექტემბერ-ოქტომბრამდე შუალედში მოდის, წელიწადის დარჩენილ პერიოდში კი ნალექები ძალიან მცირეა ან საერთოდ არაა.<ref name="natresearch"/> გამოირჩევა ორი ძირითადი სეზონი. მშრალი სეზონი თავის მხრივ იყოფა ცივ და თბილ პერიოდებად. ცივი პერიოდი ნოემბრიდან თებერვლამდე გრძელდება, როცა ჩრდილოეთიდან შემოდის პოლარული ჰაერის მასები, რას ჰაერს სიმშრალეს უნარჩუნებს. თბილი პერიოდი გრძელდება მარტიდან მაისამდე; ამ დროს კვლავ დომინირებენ ტროპიკული ქარები, თუმცა წვიმისათვის საკმარისი სინოტივე მაინც არ შემოაქვთ.<ref name="lafragua">{{Cite journal |last=Lafregua |first=J |author2=Gutierrez, A, Aguilar E, Aparicio J, Mejia R, Santillan O, Suarez MA, Preciado M |title=Balance hídrico del Valle de Mexico |version= |publisher=Anuario IMTA |year=2003 |url=http://www.imta.gob.mx/instituto/historial-proyectos/th/2003/HDR1-Balance.pdf |format=PDF |id= |accessdate=December 1, 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081216230728/http://www.imta.gob.mx/instituto/historial-proyectos/th/2003/HDR1-Balance.pdf |archivedate=დეკემბერი 16, 2008 }}</ref> <div style="width:86%"> {{Infobox Weather |location=მეხიკო |source=[http://www.climate-charts.com/Locations/m/MX76680.php World climate] | Jan_Precip_mm=9 | Feb_Precip_mm=9 | Mar_Precip_mm=13 | Apr_Precip_mm=27 | May_Precip_mm=58 | Jun_Precip_mm=157 | Jul_Precip_mm=183 | Aug_Precip_mm=173 | Sep_Precip_mm=144 | Oct_Precip_mm=61 | Nov_Precip_mm=6 | Dec_Precip_mm=8 | Year_Precip_mm=787 | Year_Lo_°C=10.1 | Year_Hi_°C=23.6 | Jan_Lo_°C=6.5 | Jan_Hi_°C=21.3 | Feb_Lo_°C=7.4 | Feb_Hi_°C=22.9 | Mar_Lo_°C=9.7 | Mar_Hi_°C=25.4 | Apr_Lo_°C=11.3 | Apr_Hi_°C=26.5 | May_Lo_°C=12.2 | May_Hi_°C=26.6 | Jun_Lo_°C=12.5 | Jun_Hi_°C=24.7 | Jul_Lo_°C=11.8 | Jul_Hi_°C=23.2 | Aug_Lo_°C=11.9 | Aug_Hi_°C=23.4 | Sep_Lo_°C=11.9 | Sep_Hi_°C=22.9 | Oct_Lo_°C=10.4 | Oct_Hi_°C=22.6 | Nov_Lo_°C=8.4 | Nov_Hi_°C=22.2 | Dec_Lo_°C=7.2 | Dec_Hi_°C=21.3 | |accessdate= | }} </div> == გარემო== [[სურათი:BabyPlantsViverosCoyoacanDF.JPG|thumb|left|[[მიგელ ანხელ დე კევედო|მიგელ ანხელ დე კევედოს]] მიერ დაარსებული ვივეროს-დე-კოიოაკანის პარკი.]] [[სურათი:Parque Tezozomoc.jpg|thumb|[[ტესოსომოკის პარკი]]]] [[სურათი:MexCityPolution.JPG|thumb|მეხიკოს ხედი]] [[სურათი:EL IZTACCIHUATL Y EL POPOCATEPETL.jpg|thumb|left|[[პოპოკატეპეტლი]]სა და [[ისტაქსიუატლი]]ს ვულკანები ]] თავდაპირველად, ხეობის უდიდესი ნაწილი [[ტესკოკო|ტესკოკოს ტბის]] ურთიერთდაკავშირებული მლაშე და მტკნარი წყლების სისტემას იყენებდა. მტკნარი წყლის გამოცალკევების მიზნით, [[აცტეკები]] რაბებს აშენებდნენ, შემდეგ კი წყალს ხელოვნურ კუნძულებზე — [[ჩინამპები|ჩინამპებზე]] მოსავლის მოსაყვანად იყენებდნენ; გარდა ამისა, რაბები ხელს უშლიდა წყალდიდობასაც. ისინი ტენოჩტიტლანის ალყის დროს განადგურდა, თუმცა შემდეგ, კოლონიურ პერიოდში, წყალდიდობის თავიდან აცილების მიზნით, ესპანელები რეგულარულად ახდენდნენ ტბის წყლის დრენირებას. ჩვენამდე ტბის მხოლოდ მცირე ნარჩენმა მოაღწია, რომელიც ფედერალური რაიონის გარეთ, [[მეხიკოს შტატი|მეხიკოს შტატში]], [[სან-სალვადორ-ატენკო|სან-სალვადორ-ატენკოს]] რაიონში მდებარეობს. ბოლო წლებში, არქიტექტორებმა [[თეოდორო გონსალეს დე ლეონი|თეოდორო გონსალეს დე ლეონმა]] და [[ალბერტო კალაჩი|ალბერტო კალაჩმა]], მექსიკელ ურბანისტთა ჯგუფთან, ინჟინრებთან და ბიოლოგებთან ერთად შეიმუშავეს ქალაქის ტბების აღდგენის პროექტის გეგმა. გეგმა მთავრობამ მოიწონა და დაამტკიცა. იგი ხელს შეუწყობს მეხიკოს ველის წყალმომარაგებას ბუნებრივი წყაროებიდან, შექმნის ახალ ბუნებრივ სივრცეებს და გააუმჯობესებს ჰაერის ხარისხს. ჰაერის დაბინძურების პრობლემის შესამსუბუქებლად, ფედერალურმა და ადგილობრივმა მთავრობამ რამდენიმე გეგმა შეიმუშავა, მათ შორისაა გარემო პირობების მუდმივი მონიტორინგი.<ref name=clean>{{cite news|url=http://www.msnbc.msn.com/id/28391130/wid/18298287/page/2/|title=Mexico City cleans up its reputation for smog|date=December 26, 2008}}</ref> იმ შემთხვევაში, თუ ატმოსფეროს დამაბინძურებელი აირების დონე კრიტიკულ ზღვარს მიაღწევს, ჩატარდება შესაბამისი საპასუხო ღონისძიებები, მათ შორის ქარხნების დახურვა, სკოლებში სასწავლო საათების შეცვლა, და პროგრამა „დღე მანანის გარეშე“. ჰაერის დაბინძურების კონტროლის მიზნით, მთავრობამ შეიმუშავა გაუმჯობესებული ინდუსტრიული ტექნოლოგიები - სატრანსპორტო საშუალებების მკაცრი ინსპექცია, რომელიც წელიწადში ორჯერ ტარდება.<ref name=clean/> მეხიკოს ჰაერის ხარისხის მონიტორინგის 36 სადგურის მონაცემების თანახმად, 1990 წლიდან დღემდე დონე 95 %-ით დაეცა, [[გოგირდის დიოქსიდი|გოგირდის დიოქსიდის]] დონემ დაიწია 86 %-ით, [[ნახშირჟანგი|ნახშირჟანგმა]] 74 %-ით, [[ოზონი]]ს დონემ კი 57 %-ს მიაღწია.<ref name=clean/> 1990 წელს, პატრისია საად სოტომაიორი მეხიკოს ყოველდღიურ გამოცემა „''Excélsior''“-ში, პრეზიდენტ სალინასისადმი მიძღვნილ მოხსენებაში იუწყებოდა, რომ :„მეხიკოს მეტროპოლიურ არეალში, ჰაერის დაბინძურების შედეგად ყოველწლიურად 100 000 ბავშვი კვდება, 250 000 ადამიანი დაავადებებით იტანჯება...“. „National Environmentalist Groups“-ის მონაცემების თანახმად კი, სიცოცხლის ხანგრძლივობა ათი წლით შემცირდა. 1986 წელს, სამხრეთ გარეუბნებში არსებული არაურბანული ტყიანი ზონები, პრეზიდენტმა [[მიგელ დე ლა მადრიდი|მიგელ დე ლა მადრიდმა]] ეროვნულ ეკოლოგიურ ნაკრძალად გამოაცხადა. მომდევნო წლებში, დაცულად გამოცხადდა ფედერალური რაიონის სხვა ზონებიც. ==პოლიტიკური სისტემა== ===ფედერალური რაიონი=== [[სურათი:Asamblea Legislativa del Distrito Federal Ciudad de México.jpg|thumb|ეროვნული საკანონმდებლო ასამბლეის შენობა.]] [[სურათი:Banco de México & INBA.jpg|thumb|ეროვნული ბანკის სათავო ოფისი.]] [[სურათი:Oficinas de la Cámara de Senadores 04.jpg|thumb|სენატის შენობა]] [[სურათი:MexCity-palacio.jpg|thumb|[[მექსიკის ეროვნული სასახლე]]]] [[სურათი:Antiguo Palacio del Ayuntamiento - 3.jpg|thumb|მეხიკოს მერია]] [[სურათი:ColegioMineriaDF.JPG|thumb|პალასიო-დე-მინერია]] [[სურათი:Edificio Tlatelolco (S.R.E).JPG|thumb|[[მექსიკის საგარეო საქმეთა სამინისტრო]]ს შენობა]] 1824 წლის 31 იანვრარს გამოცემული ფედერაციის კონსტიტუციური აქტი და იმავე წლის 4 ოქტომბერს მიღებული კონსტიტუცია [[ომი დამოუკიდებლობისათვის მექსიკაში|მექსიკის დამოუკიდებლობისათვის ომისშემდგომ]] პოლიტიკურ და ადმინისტრაციულ მოწყობას ადგენს.<ref>{{cite web|url=http://tarlton.law.utexas.edu/constitutions/text/1824index.html|title=Federal Constitution of the United Mexican States (1824)|accessdate=2015-05-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120318225631/http://tarlton.law.utexas.edu/constitutions/text/1824index.html|archivedate=2012-03-18}}</ref> გარდა ამისა, 50-ე თავის XXVIII ნაწილი ახალ კონგრესს უფლებას აძლევდა აერჩია ფედერალური მთავრობის ადგილსამყოფელი. ეს ადგილი იმჟამად ფედერალურ მიწად გამოცხადდა, რომლის მმართველადაც ადგილობრივი ფედერალური მთავრობა დადგინდა. დედაქალაქის ორ მთავარ კანდიდატად მეხიკო და [[კერეტარო (ქალაქი)|კერეტარო]] განიხილებოდა.<ref>[http://www.juridicas.unam.mx/publica/rev/boletin/cont/85/art/art13.htm Boletín Mexicano de Derecho Comparado]. Juridicas.unam.mx. Retrieved on April 12, 2014.</ref> საბოლოოდ, დედაქალაქად მეხიკო აირჩიეს, რადგან სწორედ ის იყო ქვეყნის მოსახლეობისა და ისტორიის ცენტრი, მიუხედავად იმისა, რომ გეოგრაფიულ ცენტრთან კერეტარო უფრო ახლოს მდებარეობდა. არჩევანი ოფიციალურად გაფორმდა 1824 წლის 18 ნოემბერს, რის შემდეგაც, კონგრესმა 8 800 აკრის ფართობი გამოყო, რომლის ცენტრი [[სოკალო]] იყო. ამის შემდეგ, ეს ტერიტორია [[მეხიკოს შტატი]]სგან გამოყვეს, შტატის ხელისუფლება კი ინკვიზიციის სასახლიდან (ამჟამად მექსიკის მედიცინის მუზეუმი) [[ტესკოკო (მეხიკოს შტატი)|ტესკოკოში]] გადავიდა. აღნიშნულ ტერიტორიაში არ შედიოდა ისეთი დასახლებული ქალაქები, როგორებიც იყო: [[კოიოაკანი]], [[შოჩიმილკო]], [[მექსიკალცინგო]] და [[ტლალპანი]] - ყველა მათგანი მექხიკის შტატის შემადგენლობაში დარჩა.<ref name="EncMex2003">{{cite encyclopedia|last=Alvarez|first=Jose Rogelio|encyclopedia=Enciclopedia de Mexico|title=Distrito Federal|year=2003|publisher=Sabeco International Investment Corp.|volume=IV|language=Spanish|isbn=978-1-56409-063-8|pages=2293–2314}}</ref> 1854 წელს, [[მექსიკის პრეზიდენტი|პრეზიდენტმა]] [[ანტონიო ლოპეს დე სანტა ანა]]მ ფედერალური რაიონის ტერიტორია თითქმის რვაჯერ გაზარდა, თავდაპირველი 220 კმ²-დან 1700 კმ²-მდე, ქალაქს შეუერთა სასოფლო და მთიანი არეალები, რითაც უსაფრთხო გახადა სტრატეგიული სამხრეთ და სამხრეთ-დასავლეთ მთის უღელტეხილები და მეხიკო უცხოური ინვანსიისგან დაიცვა. ფედერალური რაიონის საზღვრების ბოლო ცვლილება 1898-1902 წლებში განხორციელდა, ქალაქს დაემატა სამხრეთი ტერიტორია [[მორელოსის შტატი]]ს საზღვრამდე. იმ დროისათვის, ფედერალურ რაიონში არსებული მუნიციპალიტეტების რაოდენობა 22-ს შეადგენდა. მიუხედავად იმისა, რომ ფედერალურ რაიონს გუბერნატორის მიერ დანიშნული მთავრობა მართავდა, მის შემადგენლობაში არსებული მუნიციპალიტეტები ავტონომიურობას ინარჩუნებდა. ძალაუფლების ასეთმა დუალურობამ, მუნიციპალიტეტებისა და ფედერალურ მთავრობებს შორის დაძაბულობა წარმოშვა, რომელმაც თითქმის ერთი საუკუნე გასტანა. 1903 წელს პრეზიდენტმა [[პორფირიო დიასი|პორფირიო დიასმა]], ფედერალურ რაიონში შემავალი მუნიციპალიტეტების ძალაუფლება მნიშვნელოვნად შეამცირა. ამის შემდეგ, 1928 წელს ფედერალურმა მთავრობამ ყველა აღნიშნული რაიონის გაუქმება გადაწყვიტა. მუნიციპალიტეტბის ნაცვლად, ფედერალური რაიონი დაიყო „ცენტრალურ დეპარტამენტად“ და 13 ''დელეგასიონედ'' (კვარტალი), რომლებიც პირდაპირ იმართებოდნენ ფედერალური რაიონის მთავრობის მიერ. ცენტრალურ დეპარტამენტში გაერთიანდა მეხიკოს, ტაკუბის, ტაკუბაიისა და მიშკოაკის ყოფილი მუნიციპალიტეტები. 1941 წელს, ხენერალ-ანაიას კვარტალი ცენტრალურ დეპარტამენტს შეუერთეს, რასაც შემდეგ „ქალაქი მეხიკო“ უწოდეს. 1941-1970 წლებში ფედერალური რაიონი მოიცავდა 12 ''დელეგასიონეს'' და ქალაქ მეხიკოს. 1970 წელს ქალაქი მეხიკო დაიყო ოთხ სხვადასხვა ''დელეგასიონედ'': კუაუტემოკი, მიგელ-იდალგო, ვენუსტიანო-კარანსა და ბენიტო-ხუარესი, რის შედეგადაც ''დელეგასიონეთა'' რაოდენობა თექვსმეტამდე გაიზარდა. ამის შემდეგ, მთლიანი ფედერალური რაიონი, რომელიც ერთ ურბანულ არეალად ჩამოყალიბდა, დე ფაქტო გაიგივდა სინონიმ მეხიკოსთან. თუმცა, საკამათო რჩებოდა დე იურე საკითხი, რაც 1993 წელს კონსტიტუციის 44-ე თავის ჩასწორებამ აღმოფხვრა. აღნიშნული შესწორების შედეგად, ქალაქი მეხიკო და ფედერალური რაიონი ერთმანეთთან გაიგივდა. ეს ჩასწორება შემდეგში განივრცო მომდევნო თავში, სადაც საუბარია ფედერალური რაიონის მთავრობის სტატუსზე.<ref>{{Cite web |url=http://www.df.gob.mx/leyes/normatividad.html?materia=1&apartado=15&disp=140 |title=Statute of Government of the Federal District |accessdate=2015-05-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080313061806/http://www.df.gob.mx/leyes/normatividad.html?materia=1&apartado=15&disp=140 |archivedate=2008-03-13 }}</ref> ===პოლიტიკური სტრუქტურა=== მეხიკოში განთავსებულია არა რომელიმე კონკრეტული [[მექსიკის შტატები|შტატის]], არამედ მთლიანი ქვეყნის ხელისუფლების ადმინისტრაცია. ფედერალური რაიონის მთავრობის მეთაურს ნიშნავდა [[მექსიკის პრეზიდენტი]]. ზოგიერთი პოლიტიკური დაჯგუფება მოითხოვდა, რომ ფედერალური რაიონი გამოცხადებულიყო ფედერაციის 32-ე შტატად. მოთხოვნის საპასუხოდ, 1987 წელს რაიონმა ფართო ავტონომიის სტატუსი მიიღო. 1990-იან წლებში, ავტონომია კიდევ უფრო განივრცო და უკვე 1997 წლიდან, მოსახლეობა პირდაპირი წესით ირჩევს ფედერალური რაიონის მეთაურსა და ერთპალატიანი საკანონმდებლო ასამბლეის წევრებს. მთავრობის პირველი არჩეული მეთაური იყო [[კუაუტემოკ კარდენასი]]. 1999 წელს, 2000 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობის მიზნით, კარდენასი გადადგა და მის მაგივრად დაინიშნა [[როსარიო რობლესი]], რომელიც მეხიკოს პირველი ქალი მმართველი გახდა. 2000 წელს აირჩიეს [[მანუელ ლოპეს ობრადორი]], რომელიც 2006 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობის მიზნით, 2005 წელს გადადგა თანამდებობიდან. მის ადგილზე, საკანონმდებლო ასამბლეამ [[ალეხანდრო ენსინას როდრიგესი]] დანიშნა. 2006 წელს, მეხიკოს მეთაურად 6 წლიანი ვადით [[მარსელო ებრარდი]] აირჩიეს. ფედერალურ რაიონს, შტატებისგან განსხვავებით, არ გააჩნია კონსტიტუცია, ავტონომიის სტატუსში ბოლო დროს შეტანილი ცვლილებების საფუძველზე, ბიუჯეტი განიკარგება ადგილობრივად. მას წარადგენს მეხიკოს მთავრობის მეთაური და ამტკიცებს საკანონმდებლო ასამბლეა. თუმცა, ფედერალური რაიონის საშინაო და საგარეო ვალებთან დაკავშირებულ საკითხებს წყვეტს [[მექსიკის კონგრესი]].<ref>{{cite web |url=http://www.finanzas.df.gob.mx/documentos/CodigoFinanciero_2007.pdf |title=Codigo Financiero Del Distrito Federal* |format=PDF |accessdate=April 17, 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070808005758/http://www.finanzas.df.gob.mx/documentos/CodigoFinanciero_2007.pdf |archivedate=აგვისტო 8, 2007 }}</ref> მექსიკის კონსტიტუციის 44-ე მუხლის თანახმად, იმ შემთხვევაში, თუ ქვეყნის ხელისუფლება სხვა ქალაქში გადავა, ფედერალური რაიონი გარდაიქმნება ახალ შტატად, რომელსაც დაერქმევა „მექსიკის ველის შტატი“, რომლის საზღვრებსაც ქვეყნის კონგრესი დაადგენს. [[სურათი:Federal District buildings on Zocalo Mexico City.jpg|thumb|center|800px|სამთავრობო ოფისები სოკალოზე]] ===არჩევნები და ხელისუფლება=== [[სურათი:Miguel Ángel Mancera recibiendo su constancia de Jefe de Gobierno electo.jpg|thumb|120px|მეხიკოს მთავრობის მეთაური [[მიგელ ანხელ მანსერა]]]] 2006 წელს, ჩატარდა მეხიკოს მთავრობის მეთაურისა და საკანონმდებლო ასამბლეის წევრთა არჩევნები. მთავრობის მეთაურები აირჩევიან 6-წლიანი ვადით, თუმცა, პოსტზე მათი ხელახლა არჩევა აღარ შეიძლება. როგორც წესი, ეს პოსტი მეორე უმნიშვნელოვანეს, ყველაზე გავლენიან თანამდებობად მიიჩნევა მთელ მექსიკაში.<ref>Hamnett, Brian (1999) ''A Concise History of Mexico'' Cambridge University Press; Cambridge, UK, p. 293</ref> ფედერალური რაიონის საკანონმდებლო ასემბლეის ფორმირების პროცესი ისეთივეა, როგორც სხვა საკანონმდებლო ორგანოების შემთხვევაში, მთელი ქვეყნის მასშტაბით; წევრები აირჩევიან როგორც მაჟორიტარული, ისე პროპორციული სისტემით. ფედერალური რაიონი 40 საარჩევნო ოლქადაა დაყოფილი, რომლებშიც მოსახლეობა ირჩევს თითო წარმომადგენელს. გარდა ამისა, ფედერალური რაიონი, როგორც ერთი მთლიანი წარმონაქმნი, პარალელური ხმის მიცემის საფუძველზე, პროპორციული სისტემით ირჩევს 26 დეპუტატს. აღნიშნული წესით არჩეულ წარმომადგენლებს, ორგანოში თანამდებობებზე დანიშვნისას გარკვეული შეზღუდვები ეხებათ. მაგალითად, არც ერთ პარტიას არ შეიძლება ჰქონდეს ადგილთა 63 %-ზე მეტი. 2006 წლის არჩევნებში, ადგილების აბსოლუტური უმრავლესობა, 34 ადგილი 40-დან, მემარცხენე „PRD“-მ მოიპოვა. {|class="wikitable" |- ! [[მექსიკის პოლიტიკური პარტიების სია|პოლიტიკური პარტია]] ! style="width:55pt;"|[[შედარებითი უმრავლესობის სისტემა]] ! style="width:55pt;"|[[პროპორციული წარმომადგენლობა]] ! style="width:55pt;"|სულ |- |align="left"|[[File:PRD logo without border (Mexico).svg|18px]] [[დემოკრატიული ევოლუციის პარტია]] |style="text-align:center;"|31 |style="text-align:center;"|3 |style="text-align:center;"|34 |- |align="left"|[[File:PAN Party (Mexico).svg|18px]] [[მექსიკის ეროვნული მოქმედების პარტია]] |style="text-align:center;"|9 |style="text-align:center;"|6 |style="text-align:center;"|15 |- |align="left"|[[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] [[მექსიკის ინსტიტუციურ-რევოლუციური პარტია]] |style="text-align:center;"| |style="text-align:center;"|8 |style="text-align:center;"|8 |- |align="left"|[[File:PT Party (Mexico).svg|18px]] [[მექსიკის შრომის პარტია]] |style="text-align:center;"| |style="text-align:center;"|5 |style="text-align:center;"|5 |- |align="left"|[[File:PVE Party (Mexico).svg|18px]] [[მექსიკის მწვანე ეკოლოგისტთა პარტია]] |style="text-align:center;"| |style="text-align:center;"|3 |style="text-align:center;"|3 |- |align="left"|[[File:PNA Party (Mexico).svg|18px]] [[მექსიკის ახალი ალიანსის პარტია]] |style="text-align:center;"| |style="text-align:center;"|1 |style="text-align:center;"|1 |- style="text-align:center;" ||'''სულ''' ||'''40''' ||'''26''' ||'''66''' |} XX საუკუნის მეორე ნახევრიდან, მეხიკოს ხელმძღვანელობის მიერ გატარებული პოლიტიკა, როგორც წესი, უფრო ლიბერალური იყო, ვიდრე ქვეყნის დანარჩენ ნაწილში. ამას ემატება ფედერალური მთავრობის მხარდაჭერა, ასევე 1980-იან წლებსა და ბოლო პერიოდში საკანონმდებლო ასამბლეის მიერ რამდენიმე კანონის მიღება. 2009 წლის დეკემბერში, ფედერალური რაიონი პირველი ქალაქი გახდა მთელ [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკაში]] და ერთ-ერთი უიშვიათესთაგანი მთელ მსოფლიოში, სადაც [[ერთსქესიანთა ქორწინება]] დაკანონდა. ===კვარტლები და უბნები=== ადმინისტრაციული მიზნით, მეხიკო დაყოფილია 16 კვარტლად. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი მუნიციპალიტეტის სრულად ეკვივალენტური არაა, 16 -ვე კვარტალს აქვს მნიშვნელოვანი ავტონომია, 2000 წლიდან კი მათი მეთაურები პირდაპირი არჩევის წესით, ხმათა უმრავლესობით აირჩევიან. იქიდან გამომდინარე, რომ მეხიკო ორგანიზებულია ერთ მთლიან, ფედერალურ რაიონად, საქალაქო სერვისების უმრავლესობას უზრუნველყოფს ფედერალური რაიონის მთავრობა და არა თავად კვარტლები. 2010 წლის მდგომარეობით, ფედერალური რაიონი შემდეგი კვარტლებისგან შედგება:<ref>[http://mapserver.inegi.org.mx/mgn2k/?s=geo&c=1223 2010 census tables: INEGI] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181225034233/http://mapserver.inegi.org.mx/mgn2k/?s=geo&c=1223%20 |date=2018-12-25 }}<br>Select ''Municipales'' (Municipal), then ''Descargar'' (Download).</ref> {|cellspacing="8" |- |style="width:50%;"| 1. [[ალვარო-ობრეგონი]] (მოსახლ. 727,034)<br/> 2. [[ასკაპოცალკო]] (მოსახლ. 414,711)<br/> 3. [[ბენიტო-ხუარესი (მეხიკო)|ბენიტო-ხუარესი]] (მოსახლ. 385,439)<br/> 4. [[კოიოაკანი]] (მოსახლ. 620,416)<br/> 5. [[კუახიმალპა]] (მოსახლ. 186,391)<br/> 6. [[კუაუტემოკი (მეხიკო)|კუაუტემოკი]] (მოსახლ. 531,831)<br/> 7. [[გუსტავო-მადერო]] (მოსახლ. 1,185,772)<br/> 8. [[ისტაკალკო]] (მოსახლ. 384,326)<br/> |style="width:33%;"| 9. [[ისტაპალაპა]] (მოსახლ. 1,815,786)<br/> 10. [[მაგდალენა-კონტრერესი]] (მოსახლ. 239,086)<br/> 11. [[მიგელ-იდალგო]] (მოსახლ. 372,889)<br/> 12. [[მილპა-ალტა]] (მოსახლ. 130,582)<br/> 13. [[ტლაუაკი]] (მოსახლ. 360,265)<br/> 14. [[ტლალპანი]] (მოსახლ. 650,567)<br/> 15. [[ვენუსტიანო-კარანსა]] (მოსახლ. 430,978)<br/> 16. [[შოჩიმილკო]] (მოსახლ. 415,007) |} კვარტლები შედგება ასობით კოლონიებისა და უბნებისაგან, რომლებსაც რაიმე იურიდიული ავტონომია ან წარმომადგენლობა არ გააჩნიათ. ქალაქის უძველესი ნაწილია [[მეხიკოს ისტორიული ცენტრი|ისტორიული ცენტრი]], სადაც ზოგიერთი შენობა XVI საუკუნით თარიღდება. ცენტრალური ნაწილის სხვა ცნობილ უბნებს შორისაა [[კონდესა]], რომელიც არტ-დეკოს არქიტექტურითა და რესტრონებით გამოირჩევა; [[კოლონია-რომა]] — გამოირჩევა ბოზარის არქიტექტურითა და კულინარიული წერტილებით; [[სონა-როსა]], რომელიც წარსულში ცნობილი იყო ღამის ცხოვრებითა და რესტორნებით, ახლა კი [[ლგბტ]] და კორეულ-მექსიკური საზოგადოეებების ცენტრს წარმოადგენს; [[ტეპიტო]] და [[ლა-ლაგუნილია]] გამოირჩევა ადგილობრივ მუშათა კლასის ფოლკლორითა და ძველმანების ბაზრობებით. უახლეს კვარტლებს მიეკუთვნება [[სანტა-მარია-ლა-რიბერა]] და [[კოლონია-სან-რაფაელი|სან-რაფაელი]], რომლებიც პორფირიატოს სტილის არქიტექტურით გამოირჩევა. ისტორიული ცენტრის დასავლეთით, რეფორმის გამზირის გასწვრივ მდებარეობს ქალაქის მრავალი შეძლებული კვარტალი, მათ შორის [[პოლანკო]], [[ლომას-დე-ჩაპულტეპეკი]], [[ბოსკეს-დე-ლას-ლომასი]], [[სანტა-ფე (მეხიკო)|სანტა-ფე]] და [[ინტერლომასი]], რომლებიც მეხიკოს ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს არეალს მიეკუთვნება კორპორატიული სათავო ოფისებისათვის, ცათამბჯენებისათვის და სავაჭრო ცენტრებისათვის. ქალაქის სამხრეთით მდებარეობს ზოგიერთი სხვა მაღალშემოსავლიანი კვარტალი, მაგალითად [[კოლონია-დელ-ვალიე]] და [[ხარდინეს-დელ-პედრეგალი]], ასევე წარსულში ცალკეული, კოლონიური ქალაქები [[კოიოაკანი]], [[სან-ანხელი]] და სან-ხერონიმო. [[ამბოხებულთა გამზრი]]ს გასწვრივი ტეროტირია, [[რეფორმის გამზირი]]დან, ცენტრის სიახლოვეს, მსოფლიო სავაჭრო ცენტრისა და [[მექსიკის ეროვნული ავტონომიური უნივერსიტეტი |მექსიკის ეროვნული ავტონომიური უნივერსიტეტი]]ს სამხრეთ ნაწილებამდე — კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი კორიდორია კორპორატიული საოფისე სივრცისათვის. ისეთი უკიდურესი სამხრეთი კვარტლები, როგორებიცაა [[შოჩიმილკო]] და [[ტლაუაკი]], მნიშვნელოვანი სასოფლო დასახლებებით გამოირჩევა, [[მილპა-ალტა]] კი მთლიანად სასოფლოა. ცენტრის აღმოსავლეთით ძირითადად დაბალშემოსავლიანი არეალებია, თუმცა შიგადაშიგ არის საშუალო კლასის კვარტლებიც, მაგალითად [[ხარდინ-ბალბუენა]]. ურბანული ბადე აღმოსავლეთით მრავალ კილომეტრზე გრძელდება და შედის [[მეხიკოს შტატი|მეხიკოს შტატში]], მოიცავს ქალაქ [[ნესაუალკოიოტლი|ნესაუალკოიოტლს]], სადაც ამჟამად საშუალო კლასის მოსახლეობა იზრდება, ერთ დროს კი ძირითადად უკანონო დასახლებებით იყო სავსე. მსგავსი ჯურღმულებით ამ დროისათვის გამოირჩევა მეტროპოლიური არეალის კიდეები. ისტორიული ცენტრის ჩრდილოეთით, ინდისტრიული ობიექტებით გამორჩეული [[ასკაპოცალკო]]სა და [[გუსტავო-მადერო]]ს კვარტლები მდებარეობს, სადაც ძირითადად საშუალო ფენა ცხოვრობს. ბოლო წლებში, მეხიკოს ჩრდილოეთ ნაწილში არსებულმა ინდუსტრიულმა ობიექტებმა ძირითადად მეხიკოს შტატის მუნიციპალიტეტებში გადაინაცვლა. მეხიკოს ჩრდილოეთით მდებარეობს ქალაქი სიუდად-სატელიტე, რომელიც საშუალო და საშუალოზე მაღალი კლასის მოსახლეობით გამოირჩევა. ადამიანის განვითარების ინდექსის 2005 წლის ანგარიშის მიხედვით,<ref name="DISTRITO FEDERAL">{{cite web |url = http://www.undp.org.mx/IMG/pdf/Distrito_Federal.pdf |title = Panorama de la entidad (Panorama of the entity) |language = Spanish |accessdate = September 19, 2012 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20121203130742/http://www.undp.org.mx/IMG/pdf/Distrito_Federal.pdf |archivedate = დეკემბერი 3, 2012 }}</ref> აღნიშნული მაჩვენებელი ყველაზე მაღალი ნიშნულით დაფიქსირდა სამ კვარტალში: ბენიტო-ხუარესის მაჩვენებელი ყველაზე მაღალია მთელ მექსიკაში, მას მოსდევს მიგელ-იდალგო და კოიოაკანი. საპირისპიროდ, ადამიანის განვითარების ინდექსის ყველაზე დაბალი მაჩვენებლები დაფიქსირდა [[შოჩიმილკო]]ში, ტლაუაკსა და იცაპალაპაში. ===მეტროპოლიური არეალი=== დიდი მეხიკო მოიცავს ფედერალურ რაიონს, მეხიკოს შტატის 60 მუნიციპალიტეტს და იდალგოს შტატის 1 მუნიციპალიტეტს. დიდი მეხიკო უდიდესი მეტროპოლიური არეალი და ყველაზე მჭიდროდ დასახლებული ტერიტორიაა მექსიკაში. 2009 წელს, ურბანულ აგლომერაციაში 21 163 226 ადამიანი ცხოვრობდა, საკუთრივ მეხიკოში კი 8 841 916. მოსახლეობის მიხედვით, დიდი მეხიკოს ყველაზე დიდი მუნიციპალიტეტებია (მეხიკოს გარდა):<ref>{{Cite web |url=http://www.inegi.org.mx/sistemas/TabuladosBasicos/preliminares2010.aspx |title=Censo de Población y Vivienda 2010 Resultados preliminares (choose drop down Mexico for state) |accessdate=2016-10-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141103004900/http://www.inegi.org.mx/sistemas/TabuladosBasicos/preliminares2010.aspx |archivedate=2014-11-03 }}</ref> *[[სიუდად-ლოპეს-მატეოსი]] (მოსახლ. 489 775) *[[ჩიმალუაკანი]] (მოსახლ. 602 079) *[[კუაუტიტლან-ისკალი]] (მოსახლ. 532 973) *[[ეკატეპეკ-დე-მორელოსი]] (მოსახლ. 1 658 806) *[[ისტაპალუკა]] (მოსახლ. 467 630) *[[ნაუკალპანი]] (მოსახლ. 833 782) *[[ნესაუალკოიოტლი]] (მოსახლ. 1 109 363) *[[ტლალნეპანტლა-დე-ბასი]] (მოსახლ. 664 160) ჩამოთვლილი მუნიციპალიტეტები მეხიკოს შტატში მდებარეობს, მაგრამ ამავე დროს მიეკუთვნება დიდ მეხიკოს. მეხიკოს შტატის მოსახლეობის დაახლოებით 75 % (10 მილიონი) ცხოვრობს იმ მუნიციპალიტეტებში, რომლებიც დიდი მეხიკოს კონურბაციის ნაწილია. 1980-იანი წლების ბოლომდე, დიდი მეხიკო სწრაფად მზარდი მეტროპოლირი არეალი იყო. ამის შემდეგ, კონურბაციის ზრდასთან ერთად მომატებული გარემოში გამონაბოლქვის შემცირების მიზნით დაწყებული დეცენტრალიზაციის პოლიტიკის წყალობით, აგლომერაციის წლიური ზრდის ტემპი შემცირდა და ამჟამად უფრო დაბალია, ვიდრე მექსიკის ოთხი სხვა მეტროპოლიური არეალების მაჩვენებელი, მიუხედავად იმისა, რომ ის დღემდე პოზიტიურია<ref name=sintesis>[http://www.inegi.gob.mx/est/contenidos/espanol/proyectos/conteos/conteo2005/sintesis.pps Síntesis de Resultados del Conteo 2005] INEGI</ref> 1995-2000 წლებში, საკუთრივ მეხიკოს [[მიგრაციის სალდო]] უარყოფითი იყო,<ref>{{cite web |url = http://www.inegi.gob.mx/est/contenidos/espanol/rutinas/ept.asp?t=mpob62&c=3883&e=09 |title = Tasa de emigración, inmigración y migración neta de las entidades federativas |publisher = Inegi.gob.mx |date = |accessdate = May 26, 2013 }}</ref> რაც იმაზე მიუთითებს, რომ მოსახლეობა მეტროპოლიის გარეუბნებში ან სხვა შტატებში გადადიოდა საცხოვრებლად. ==დაძმობილებული ქალაქები== {| width=100% |- | * {{დროშა|აშშ}}, [[ლოს-ანჯელესი]] (1969, 11 დეკემბერი) * {{დროშა|იაპონია}}, [[ნაგოია]] (1978, 15 თებერვალი) * {{დროშა|სალვადორი}}, [[სან-სალვადორი]] (1979, 14 სექტემბერი) * {{დროშა|ესპანეთი}}, [[მადრიდი]] (1983, 17 ნოემბერი) * {{დროშა|პერუ}}, [[კუსკო]] (1987, 7 ივლისი) * {{დროშა|გერმანია}}, [[ბერლინი]] ({{lang-de|Berlin}}) (1993, 1 სექტემბერი)<ref>{{Cite web |url=https://www.berlin.de/rbmskzl/staedteverbindungen/mexiko.de.html |title=Städtepartnerschaft Mexiko-Stadt |accessdate=2013-01-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131203174856/http://www.berlin.de/rbmskzl/staedteverbindungen/mexiko.de.html |archivedate=2013-12-03 }}</ref> * {{დროშა|სამხრეთი კორეა}}, [[სეული]] (1993, 30 აგვისტო) * {{დროშა|მექსიკა}}, [[გვადალახარა]] (1996) * {{დროშა|საბერძნეთი}}, [[ათენი]] * {{დროშა|პერუ}}, [[არეკიპა]] * {{დროშა|ჩინეთი}}, [[პეკინი]] * {{დროშა|ლიბანი}}, [[ბეირუთი]] * {{დროშა|ბრაზილია}}, [[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]] * {{დროშა|რუსეთი}}, [[კალინინგრადი]], * {{დროშა|პორტუგალია}}, [[ლისაბონი]] * {{დროშა|კვიპროსი}}, [[ნიქოზია]] * {{დროშა|პანამა}}, [[პანამა (ქალაქი)|პანამა]] * {{დროშა|ინდოეთი}}, [[რანჩი]] * {{დროშა|იტალია}}, [[რომი]] * {{დროშა|ბრაზილია}}, [[სან-პაულუ]] * {{დროშა|გერმანია}}, [[შტუტგარტი]] * {{დროშა|კანადა}}, [[ტორონტო]] || * {{დროშა|კუბა}}, [[ჰავანა]] (1997, 25 სექტემბერი) * {{დროშა|გვატემალა}}, [[გვატემალა (ქალაქი)|გვატემალა]] (1998) * {{დროშა|მექსიკა}}, [[მონტერეი (მექსიკა)|მონტერეი]] (2003) * {{დროშა|არგენტინა}}, [[ბუენოს-აირესი]] (2006) * {{დროშა|შვედეთი}}, [[მალმე]] (2007, 1 ოქტომბერი) * {{დროშა|მექსიკა}}, [[დოლორეს-იდალგო]] (2008, 1 სექტემბერი)<ref>[http://www.comsoc.df.gob.mx/noticias/discursosj.html?id=1844318 Documento de declaración de hermanamiento entre la ciudad de Dolores Hidalgo y la Ciudad de México] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150923205801/http://www.comsoc.df.gob.mx/noticias/discursosj.html?id=1844318 |date=2015-09-23 }}. Último acceso el 18/09/2008.</ref> * {{დროშა|ესპანეთი}}, [[კადისი]] (2009)<ref name="mexico-cádiz-dorada">[http://www.diariobahiadecadiz.com/detalle-noticia-2264 México DF, otro hermano para Cádiz]</ref> * {{დროშა|არგენტინა}}, [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]] (2010)<ref>[http://www.bi100.df.gob.mx/proyectos_internacionales/index/26 Texto de la Conferencia dictada tras la firma del Convenio de Colaboración en el Bicentenario entre la Municipalidad de Rosario, Argentina, y la Ciudad de México] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090912041203/http://www.bi100.df.gob.mx/proyectos_internacionales/index/26 |date=2009-09-12 }}.</ref> * {{დროშა|პუერტო-რიკო}}, [[სან-ხუანი (პუერტო-რიკო)|სან-ხუანი]] * {{დროშა|ვენესუელა}}, [[კარაკასი]] * {{დროშა|ეგვიპტე}}, [[კაირო]] * {{დროშა|აშშ}}, [[ჩიკაგო]] * {{დროშა|მექსიკა}}, [[სიუდად-ხუარესი]] * {{დროშა|თურქეთი}}, [[სტამბოლი]] * {{დროშა|ბოლივია}}, [[ლა-პასი]] * {{დროშა|ფილიპინები}}, [[მანილა]] * {{დროშა|საფრანგეთი}}, [[პარიზი]] * {{დროშა|ბრაზილია}}, [[რიო-დე-ჟანეირო]] * {{დროშა|ჩილე}}, [[სანტიაგო]] * {{დროშა|ავსტრალია}}, [[სიდნეი]] * {{დროშა|ისრაელი}}, [[თელ-ავივი]] |} ==იხილეთ აგრეთვე== * [[მექსიკის ქალაქების სია]] ==ლიტერატურა== <div class="references-small" style="-moz-column-count:2; column-count:2;"> * Acosta Ochoa, Guillermo (2007): [https://web.archive.org/web/20090225112400/http://www.ucm.es/info/arqueoweb/word/8(2)/acostaochoa.doc "Las ocupaciones precerámicas de la Cuenca de México. Del poblamiento a las primeras sociedades agrícolas"], en ''Arqueoweb'' No. 8 (2), consultada el 22 de marzo de 2007. * Álvarez Arredondo, Ricardo A (2002): ''Historia de las formas de gobierno de la Ciudad de México.'' Grupo Parlamentario del Partido de la Revolución Democrática: Cámara de Diputados, LVIII Legislatura: Congreso de la Unión. México, D.&nbsp;F. * Bernal, Rafael (1994): ''Mestizaje y criollismo en la literatura de la Nueva España del siglo XVI.'' Banco de México. * Garibay K., Ángel María (1992) [1950]: ''Poesía indígena de la Altiplanicie''. Universidad Nacional Autónoma de México. * Garza, Gustavo (2000): ''La Ciudad de México en el fin del segundo milenio''. El Colegio de México, Centro de Estudios Demográficos y de Desarrollo Urbano. ISBN 968-12-0996-6, 9789681209964 * Instituto Nacional de Geografía, Estadística e Informática (2006): ''Distrito Federal. Anuario estadístico''. INEGI, Aguascalientes. ISBN 0188-8544 *Lombardo de Ruíz , Sonia / Guadalupe de la Torre Villalpando / María Gayón Córdoba / María Dolores Morales Martínez (2009): ''Territorio y demarcación en los censos de población. Ciudad de México 1753, 1790, 1848 y 1882''. México, Adabi de México / Fundación Alfredo Harp Helú ISBN 978-968-03-0373-1[https://www.adabi.org.mx/vufind/Record/adabi272878] * Mathieu, Dominique (2004): «¿Qué significó la democratización en la gestión urbana?» En: Rodríguez Kuri, Ariel y Sergio Tamayo Flores Alatorre (coord.): ''Los primeros cien años. Los próximos cien...''. Universidad Autónoma Metropolitana. pp.&nbsp;173-188. * Organización de las Naciones Unidas (Naciones Unidas, 2003): [http://www.un.org/esa/population/publications/wup2003/2003WUPHighlights.pdf ''World urbanization prospects. The 2003 revision]'' (en inglés), en el sitio en internet de la ONU, consultado el 22 de marzo de 2007. * Paz, Octavio (2003): ''El laberinto de la soledad'', Cátedra, Barcelona. * Terrazas, Óscar (2004): «La centralidad metropolitana en la Ciudad de México.» En: Rodríguez Kuri, Ariel y Sergio Tamayo Flores Alatorre (coord.): ''op. cit.'' pp. 235-266. *Villalobos Jaramillo, Javier (2010) ''Los 100 Sitios y Monumentos más importantes del Centro Histórico de la Ciudad de México'', México, Adabi de México / Fundación Alfredo Harp Helú * Ward, Peter M (2004): «Gobierno y democracia en el Distrito Federal: Cárdenas, el PRD y el huevo del párroco.» En: Rodríguez Kuri, Ariel y Sergio Tamayo Flores Alatorre (coord.): ''op. cit.'' pp. 189-234. * Zolov, Eric (2004): «Notas sobre la capital en su contribución hegemónica». En: Rodríguez Kuri, Ariel y Sergio Tamayo Flores Alatorre (coord.): ''op. cit''. pp.&nbsp;111-126. </div> == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons|Mexico City}} * [http://www.df.gob.mx/ ფედერალური რაიონის მთავრობა] {{Webarchive|url=http://webarchive.loc.gov/all/20020808031049/http://www.df.gob.mx/ |date=2002-08-08 }} {{es icon}} * [http://mexicocity.gob.mx/ ქალაქის ტურიზმის ოფისი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130730034952/http://www.mexicocity.gob.mx/ |date=2013-07-30 }} {{es icon}} * [http://www.viadf.com.mx/ Free Online Route Planner for all public transport services in Mexico City] * [https://web.archive.org/web/20051001013903/http://homepage.mac.com/helipilot/PhotoAlbum31.html Mexico City seen from a helicopter] * [http://www.ciudadmexico.com.mx/imagenes.htm Images of Mexico City] * [http://www.mexicocity.com.mx/indexen.html Mexico City virtual guide] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110521091925/http://mexicocity.com.mx/indexen.html |date=2011-05-21 }} * [http://laniel.free.fr/INDEXES/GraphicsIndex/MEXICO%202007/MEXICO/MEXICO.html Some pictures of Mexico City] * [http://mexicocityexperience.com/ Mexico City Experience] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110623115656/http://www.mexicocityexperience.com/ |date=2011-06-23 }} * [https://www.cdmx.gob.mx/ Internetpräsenz der Stadt] (spanisch) * [http://www.mexicocity.gob.mx/guias/biblioteca/folleto_delegacional/04_PDF_aleman.pdf Tourismusbüro der Stadt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131217224749/http://www.mexicocity.gob.mx/guias/biblioteca/folleto_delegacional/04_PDF_aleman.pdf |date=2013-12-17 }} (spanisch und englisch) * [http://www.goethe.de/ins/mx/de/lp.html?wt_sc=mexiko Goethe-Institut Mexiko-Stadt] * [http://www.allaboutmexicocity.com/ Stadtführer] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140218071532/http://www.allaboutmexicocity.com/ |date=2014-02-18 }} (englisch) * [http://www.viadf.com.mx/ Routenplaner des öffentlichen Verkehrs in Mexiko-Stadt] * [http://www.universes-in-universe.de/america/mex/index.htm Welten der Kunst: Mexiko] * [http://www.ciudadmexico.com.mx/imagenes.htm Bilder von Mexiko-Stadt] (spanisch und englisch) * [http://www.wissenslogs.de/wblogs/blog/geo-log/kuso/2009-01-15/mexiko-stadt-werden-und-transformation-einer-megastadt Mexiko-Stadt Werden und Transformation einer Megastadt] ==სქოლიო== {{სქოლიო|3}} {{მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები მექსიკაში}} {{ჩრდილოეთ ამერიკის დედაქალაქები}} {{ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მასპინძელი ქალაქები}} {{აცტეკები}} [[კატეგორია:მეხიკო| ]] [[კატეგორია:მექსიკის ქალაქები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ამერიკის დედაქალაქები]] [[კატეგორია:ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მასპინძელი ქალაქები]] f7m4tayla032dw7zq6ih4yne8q3n2hm მადაგასკარი 0 14170 4402731 4379464 2022-08-02T15:25:33Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქვეყანა| |მშობლიური_სახელი = ''Repoblikan'i Madagasikara<br />République de Madagascar<br />Republic of Madagascar'' |სრული_სახელი = მადაგასკარის რესპუბლიკა |საერთო_სახელი = მადაგასკარი |დროშა = Flag of Madagascar.svg |გერბი = Coat of arms of Madagascar.svg |რუკა = Madagascar (orthographic projection).svg |ჰიმნი = [[მადაგასკარის ჰიმნი|Ry Tanindrazanay malala ô!]]<br /> |დევიზი = |ოფიციალური_ენები = [[მალაგასიური ენა|მალაგასიური]]<br>[[ფრანგული ენა|ფრანგული]] |დედაქალაქი = [[ანტანანარივუ]] |latd=18 |latm=55 |latNS=S |longd=47 |longm=31 |longEW=E |უდიდესი_ქალაქი = [[ანტანანარივუ]] |მთავრობის_ტიპი = [[რესპუბლიკა]] |ლიდერის_ტიპი_1 = [[მადაგასკარის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] |ლიდერის_სახელი_1 = [[ერი რაძაუნარიმამპიანინა]] |ლიდერის_ტიპი_2 = [[მადაგასკარის პრემიერ-მინისტრი|პრ.-მინისტრი]] |ლიდერის_სახელი_2 = [[ჟან რაველონარივო]] |ლიდერის_ტიპი_3 = |ლიდერის_სახელი_3 = |რანგი_ფართობით = 47-ე |ფართობი = 587 041 |წყალი_% = 0.009 |სავარაუდო_მოსახლეობა = 22 005 222 |სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 53-ე |მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2014 |მოსახლეობის_ცენზი = 21 842 167 |მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2013 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 37,21 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = 174-ე |მშპ_ppp_წელი = 2014 |მშპ_ppp = $11,188 მილიარდი |მშპ_ppp_რანგი = 123-ე |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $475 |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 169-ე |აგი = 0.533 |აგი_ტენდენცია = {{ზრდა}} |აგი_კატეგორია = <span style="color:#ffcc00;">საშუალო</span> |აგი_რანგი = 143-ე |აგი_წელი = 2007 |ვალუტა = [[მადაგასკარის არიარი]] |ვალუტის_კოდი = MGA |ქვეყნის_კოდი = MDG |დროის_სარტყელი = [[UTC+03:00]] |ზაფხულის_დრო = [[UTC+03:00]] |cctld = [[.mg]] |სატელეფონო_კოდი = 261 |სატელეფონო_კოდი_მითითება = |სქოლიო = }} '''მადაგასკარი''', ოფიციალურად '''მადაგასკარის რესპუბლიკა''' ([[მალაგასიური ენა|მალაგ.]] Repoblikan'i Madagasikara, {{lang-fr|République de Madagascar}}) და თავდაპირველად ცნობილი, როგორც მალაგასის რესპუბლიკა — [[კუნძულოვანი სახელმწიფო]] [[ინდოეთის ოკეანე|ინდოეთის ოკეანის]] დასავლეთ ნაწილში, სამხრეთ-აღმოსავლეთი აფრიკის სანაპიროსთან, რომლისგანაც [[მოზამბიკის სრუტე|მოზამბიკის სრუტითაა]] გამოყოფილი. ქვეყანა მოიცავს [[კუნძული|კუნძულ]] [[მადაგასკარი (კუნძული)|მადაგასკარსა]] (მეოთხე უდიდესი კუნძული მსოფლიოში) და მრავალ მცირე პერიფერიულ კუნძულს. ფართობი — 587 041 კმ², მოსახლეობა — 21 842 167 ადამიანი<ref name="Population">[http://www.geohive.com/cntry/madagascar.aspx მადაგასკარის 2013 წლის მოსახლეობა]</ref>. დედაქალაქი — [[ანტანანარივუ]]. [[სუპერკონტინენტი|სუპერკონტინენტ]] [[გონდვანა]]ს პრეისტორიული დაშლის შედეგად, მადაგასკარი გამოეყო ინდოეთს დაახლოებით 88 მილიონი წლის წინ, რამაც განაპირობა კუნძულის [[ფლორა|ფლორისა]] და [[ფაუნა|ფაუნის]] იზოლირებული განვითარება, რის გამოც მადაგასკარი არის უნიკალური ქვეყანა ბიომრავალფეროვნების თვალსაზრისით, რომლის ველური ბუნების 90 პროცენტზე მეტი [[ენდემები|ენდემურია]] და მთელ [[პლანეტა]]ზე სხვაგან არსად გვხვდება, თუმცა კვლევებმა აჩვენეს, რომ მზარდი მოსახლეობისა და სხვა ეკოლოგიური პრობლემების გამო კუნძულის ეკოსისტემასა და უნიკალურ ველურ ბუნებას საფრთხე ემუქრება. კუნძულზე ადამიანის პირველი დასახლებები გაჩნდა ძვ. წ. 350 წლიდან ახ. წ. 550 წლამდე პერიოდში [[ავსტრონეზიელი ხალხები|ავსტრონეზიელების]] მიერ, რომლებიც კანოეებით ჩამოვიდნენ კუნძულ [[ბორნეო]]დან. დაახლოებით [[1000]] წლისათვის მათ შეუერთდა [[ბანტუს ხალხი]], რომელიც მადაგასკარზე აღმოსავლეთ აფრიკიდან [[მოზამბიკის სრუტე|მოზამბიკის სრუტის]] გადალახვის შედეგად ჩავიდა. სხვა ეთნიკური ჯგუფები კუნძულზე დროთა განმავლობაში სახლდებოდნენ. თითოეულმა მათგანმა საკუთარი წვლილი შეიტანა ქვეყნის კულტურის ჩამოყალიბებაში. მადაგასკარის მოსახლეობას ხშირად ყოფენ თვრამეტ ან მეტ ქვეჯგუფად, რომლის უდიდეს ეთნოსსაც ცენტრალურ მთიან რეგიონებში მცხოვრები [[მერინა (ხალხი)|მერინას ხალხი]] წარმოადგენს. [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნის]] ბოლომდე კუნძულს მართავდნენ სოციალურ-პოლიტიკური ალიანსები. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] დასაწყისისათვის მადაგასკარის უმეტესი ნაწილი გაერთიანებული იყო, როგორც მადაგასკარის სამეფო, რომელსაც მერინელი დიდებულები მართავდნენ. სამეფო დაემხო [[1897]] წელს, როდესაც ფრანგმა კოლონიზატორებმა სამეფო ხელისუფლება გააუქმეს, ხოლო ქვეყანა საფრანგეთის კოლონიური იმპერიის ნაწილი გახადეს. მადაგასკარმა დამოუკიდებლობა 1960 წელს მოიპოვა. 1992 წლიდან ქვეყანა ოფიციალურად იმართება საკონსტიტუციო დემოკრატიის საფუძვლებზე დედაქალაქ [[ანტანანარივუ]]დან. 2012 წლისათვის მადაგასკარის მოსახლეობა შეფასდა 22 მილიონზე მეტი ადამიანით, რომლის 90 პროცენტიც დღეში 2 დოლარზე ნაკლები შემოსავლის პირობებში ცხოვრობს. [[მალაგასიური ენა|მალაგასიური]] და [[ფრანგული ენა|ფრანგული]] ქვეყნის ოფიციალური ენებია. მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი აღიარებს ტრადიციულ რელიგიას, [[ქრისტიანობა]]ს ან ორივეს გაერთიანებულ ვარიანტს. [[ეკოტურიზმი]] და [[სოფლის მეურნეობა]], განათლებაში, ჯანდაცვასა და კერძო წარმოებაში ჩადებულ დიდ ინვესტიციებთან ერთად, მადაგასკარის განვითარების სტრატეგიის უმთავრესი ელემენტებია. 2014 წლისათვის ქვეყნის ეკონომიკა დაასუსტა ახლადშექმნილმა პოლიტიკურმა კრიზისმა, მოსახლეობის ცხოვრების დონე კი კვლავ დაბალი რჩება, რაც, გარკვეულწილად, გამოწვეულია ეკონომიკური სარგებლის მოსახლეობაზე არათანაბარი გადანაწილებით. == ეტიმოლოგია == მალაგასურ ენაში კუნძულ მადაგასკარს ეწოდება ''მადაგასიკიარე'', ხოლო ხალხს ''მალაგასი''.<ref name=NatGeo1>{{cite web | last = National Geographic | title = Style Manual | url = http://stylemanual.ngs.org/home/M/madagascan-malagasy | archiveurl = https://www.webcitation.org/6053JX6vh?url=http://stylemanual.ngs.org/home/M/madagascan-malagasy | archivedate = 10 ივლისი 2011 | accessdate = 31 August 2012 }}</ref> კუნძულის დასახელება „მადაგასკარი“ არ არის ადგილობრივი წარმოშობის. მისი პოპულარობა უკავშირდება ევროპელთა მიერ მის ფართო გამოყენებას [[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნეებში]].<ref name=Cousins>Cousins (1895), pp. 11–12</ref> სახელი ''მადაგეისკარი'' პირველად ფიქსირდება [[XIII საუკუნე|XIII საუკუნის]] ვენეციელი მოგზაურის [[მარკო პოლო]]ს მემუარებში, როგორც [[სომალი]]ს პორტის, [[მოგადიშო]]ს დამახინჯებული თარგმანი, რომელიც მარკო პოლომ კუნძულში აურია. [[1500]] წელს, წმინდა ლავრენტის ხსენების დღეს პორტუგალიელი მოგზაური დიოგო დიასი ჩავიდა კუნძულზე და მას სან ლორენცო (São Lourenço) უწოდა, თუმცა სახელის პოლოსეული ვარიანტი პოპულარობით სარგებლობდა და ფართოდ გამოიყენებოდა [[რენესანსი]]ს ეპოქის რუკებზე. == გეოგრაფია == {{მთავარი|მადაგასკარის გეოგრაფია}} [[ფაილი:Rainforestmadagascar04.tif|მინი|მარცხნივ|მადაგასკარის ტროპიკული ტყეები.]] 592 800 კმ² ფართობით<ref name=BGNote>{{cite web | last = Bureau of African Affairs | title = Background Note: Madagascar | publisher = U.S. Department of State | date = 3 May 2011 | url = http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/5460.htm | archiveurl = https://www.webcitation.org/61Be3ZCkK?url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/5460.htm | archivedate = 24 აგვისტო 2011 | accessdate = 24 August 2011 }}</ref> მადაგასკარი მსოფლიოს [[მსოფლიოს ქვეყნები ფართობის მიხედვით|47–ე უდიდესი ქვეყანა]]ა<ref name=cia>{{cite web |author=Central Intelligence Agency |publisher=The World Factbook |title=Madagascar |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ma.html |year=2011 |accessdate=24 August 2011 |archiveurl=https://www.webcitation.org/61BpMkYSR?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ma.html |archivedate=25 აგვისტო 2011 }}</ref> და სიდიდით [[კუნძულების სია ფართობის მიხედვით|IV კუნძულია]].<ref name=BGNote/> ქვეყანა ძირითადად მდებარეობს სამხრეთის 12 და 26 განედებსა და აღმოსავლეთის 43–51 გრძედებს შორის.<ref name=georeport>Moriarty (1891), pp. 1–2</ref> აღმოსავლეთით მეზობელ კუნძულებზე მდებარეობს [[საფრანგეთი]]ს [[რეიუნიონი]] და დამოუკიდებელი [[მავრიკი]], ჩრდილო-დასავლეთით [[კომორის კუნძულების კავშირი]] და საფრანგეთის [[მაიოტა]]. დასავლეთით აფრიკის კონტინენტზე მდებარე უახლოესი სახელმწიფოა [[მოზამბიკი]]. მადაგასკარი [[გონდვანა]]ს დაშლის შემდეგ მატერიკს დაახლოებით 135 მილიონი წლის წინ გამოეყო, ხოლო [[ინდოეთი|ინდოეთს]] დაახლოებით 88 მილიონი წლის წინ. შედეგად კუნძულის ბუნება შედარებით იზოლირებულ გარემოში ვითარდებოდა.<ref>{{cite web | last = University of Berkeley: Understanding Evolution | title = Where did all of Madagascar's species come from? | url = http://evolution.berkeley.edu/evolibrary/news/091001_madagascar | archiveurl = https://www.webcitation.org/5xIlRolGu?url=http://evolution.berkeley.edu/evolibrary/news/091001_madagascar | archivedate = 19 მარტი 2011 | date = October 2009 | accessdate = 19 March 2011 }}</ref> აღმოსავლეთ ნაპირს მიუყვება ვიწრო [[ესკარპი]], სადაც შემორჩენილია ტროპიკული [[მადაგასკარის დაბლობის ტყე|დაბლობის ტყე]]. კუნძულის ცენტრალურ ნაწილში ზღვის დონიდან 750-1500 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს [[პლატო]]. ეს [[მადაგასკარის ცენტრალური პლატო|ცენტრალური ნაწილი]] არის [[მერინა (ხალხი)|მერინას ხალხის]] ისტორიული საცხოვრებელი რეგიონი, აქვე მდებარეობს დედაქალაქი [[ანტანანარივუ]]ც. ტერიტორია დაფარულია [[ბრინჯი]]ს ტერასებითა და [[მადაგასკარის სუბ-ნოტიო ტყეები|სუბ-ნოტიო ტყეებით]]. კუნძულის დასავლეთი ნაწილის განსაკუთრებულად მშრალი მთიანი რეგიონი თანდათან ეშვება [[მოზამბიკის სრუტე|მოზამბიკის სრუტისკენ]] და ქმნის [[მანგროს ტყეები|მანგროს ჭაობებს]].<ref name=endemicstats>{{cite journal | author = Vences M, Wollenberg KC, Vieites DR, Lees DC | title = Madagascar as a model region of species diversification | journal = Trends in Ecology and Evolution | volume = 24 | issue = 8 | pages = 456–465 | date = June 2009 | doi = 10.1016/j.tree.2009.03.011 | url = http://www.mvences.de/p/p1/Vences_A163.pdf | accessdate = 11 February 2012 | archivedate = 11 თებერვალი 2012 | archiveurl = https://www.webcitation.org/65N9YtmnD?url=http://www.mvences.de/p/p1/Vences_A163.pdf | pmid = 19500874 }}</ref> მადაგასკარის მაღალი [[მწვერვალი|მწვერვალები]] მდებარეობენ სამ ცნობილ მაღალმთიან მასივზე: [[მარუმუკუტრუ]] 2876 მეტრ სიმაღლეზე ცარატანანას მთიანეთში, რომელიც ქვეყნის ყველაზე მაღალი წერტილია, შემდეგ მოდის ბობის პიკი 2658 მეტრ სიმაღლეზე [[ანდრინგიტრა]]ს მთიანეთში და ციაფაჯავონა 2643 მეტრ სიმაღლეზე [[ანკარატრა]]ს მთიანეთში. აღმოსავლეთში [[პანგალანის არხი]] მდებარეობს ხელოვნური და ბუნებრივი [[ტბა|ტბების]] ჯაჭვში, შეერთებული [[ფრანგები]]ს მიერ აღმოსავლეთ სანაპიროს სიღრმეში აშენებული და ამ სანაპიროს პარალელურად დაახლოებით 600 კმ-ზე მიმართული [[არხი (ჰიდროგრაფია)|არხებით]]. დასავლეთის და სამხრეთის მხარე, რომელიც იმყოფება ცენტრალური მთიანეთის [[წვიმის ჩრდილი|წვიმის ჩრდილში]], მშრალი ფოთლოვანი, ეკლიანი [[ტყე]]ების და უდაბნოს ბუჩქნარის ადგილებია. მოსახლეობის უფრო ნაკლები სიმჭიდროვის გამო, მადაგასკარის მშრალი ფოთლოვანი ტყეები უკეთესადაა შენარჩუნებული, ვიდრე აღმოსავლეთის წვიმის ტყეებში ან ცენტრალური პლატოს ბუნებრივ ტყეებში. დასავლეთ სანაპიროზე არსებობს ბევრი დაცული ნავსაყუდელი, მაგრამ მათი შლამით ამოვსება სერიოზული პრობლემაა, რომელიც გამოწვეულია ღვარცოფებით [[მდინარე]]ების შიდა [[ეროზია|ეროზიის]] მაღალი დონის გამო.<ref name=EBLand>{{cite web | last = Encyclopaedia Britannica | title = Madagascar | work = Encyclopaedia Britannica | publisher = Eb.com | year = 2011 | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/355562/Madagascar | archiveurl = https://www.webcitation.org/64fD1P7X2?url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/355562/Madagascar | archivedate = 13 იანვარი 2012 | accessdate = 25 August 2011 }}</ref> === კლიმატი === სამხრეთ-აღმოსავლური [[პასატები]]სა და [[მუსონები]]ს კომბინაცია ნოემბრიდან აპრილის ჩათვლით ქმნის წვიმების სეზონს, რომელსაც პერიოდულად [[ციკლონი|ციკლონებიც]] ახლავს. მაისიდან ოქტომბრამდე შედარებით ცივი და მშრალი სეზონია. [[ინდოეთის ოკეანე|ინდოეთის ოკეანის]] გავლენით კუნძულის აღმოსავლეთი ნაწილი უფრო უხვ ნალექიანია, ამის წყალობით აღმოსავლეთში მრავლადაა [[წვიმის ტყეები]]. კუნძულის ცენტრალური ნაწილი შედარებით მშრალი და ცივია. დასავლეთი ნაწილი ყველაზე მშრალია, ხოლო სამხრეთ-დასავლეთი ნაწილი ეკუთვნის [[ნახევრად უდაბნოს ზონები|ნახევრად უდაბნოს ზონას]]. [[ტროპიკული ციკლონი|ტროპიკული ციკლონები]] მადაგასკარს ყოველწლიურად დიდ ზიანს აყენებენ.<ref name="LOC">{{cite web | last = Metz | first = Helen Chapin | year = 1994 | title = Library of Congress Country Studies: Madagascar | url = http://countrystudies.us/madagascar/ | accessdate = 1 February 2011 | archiveurl = https://www.webcitation.org/64jOW1dDD?url=http://countrystudies.us/madagascar/ | archivedate = 16 იანვარი 2012 }}</ref> [[2004]] წლის [[ციკლონი გაფილო]] მადაგასკარის ისტორიაში დაფიქსირებულ ყველაზე მძლავრ ციკლონად ითვლება. შტორმმა 172 ადამიანი მოკლა, 214 260<ref name=gafilo>{{cite web|author=International Federation of Red Cross And Red Crescent Societies|publisher=ReliefWeb|date=25 February 2005|accessdate=31 March 2011|title=Madagascar: Cyclone Gafilo, Final Report, Appeal 08/04|url=http://www.reliefweb.int/rw/rwb.nsf/db900sid/DDAD-69XMQW?OpenDocument&rc=1&emid=2004-0103|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AJwJLJ5X?url=http://reliefweb.int/report/madagascar/madagascar-cyclone-gafilo-final-report-appeal-0804|archivedate=31 აგვისტო 2012}}</ref> საცხოვრებლის გარეშე დატოვა და ქვეყანას 250 მილიონი დოლარის ზარალი მიაყენა.<ref name=autogenerated1>{{cite web|author=Integrated Regional Information Networks|publisher=ReliefWeb|date=2 July 2004|accessdate=9 September 2012|title=Madagascar: Saving the children from Gafilo's aftermath|url=http://reliefweb.int/report/madagascar/madagascar-saving-children-gafilos-aftermath|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AXdqXMlF?url=http://reliefweb.int/report/madagascar/madagascar-saving-children-gafilos-aftermath|archivedate=9 სექტემბერი 2012}}</ref> == ისტორია == {{მთავარი|მადაგასკარის ისტორია}} [[ფაილი:Pirates Cemetery Ile Ste Marie Madagascar.jpg|მინი|[[მეკობრეობა|მეკობრეების]] სასაფლაოები [[სენტ-მარი]]ში.]] === ადრეული პერიოდი === [[არქეოლოგია|არქეოლოგების]] უმეტესობა მიიჩნვს, რომ კუნძულზე პირველმოსახლეები ძვ. წ. 350 წლიდან ახ. წ. 500 წლებში მივიდნენ, ნაწილი მეცნიერების აზრით უძველესი ნამოსახლარები თარიღდება ახ. წ. 250 წლით. ამ მონაცემებით მადაგასკარი ყველაზე გვიან დასახლებული ტერიტორიაა.<ref>{{cite journal | last = Crowley | first = B.E. | title = A refined chronology of prehistoric Madagascar and the demise of the megafauna | journal = Quaternary Science Reviews | volume = 29 | issue = 19–20 | pages = 2591–2603 | year = 2010 | doi = 10.1016/j.quascirev.2010.06.030|bibcode = 2010QSRv...29.2591C }}</ref> პირველი მოსახლეები კუნძულ [[კალიმანტანი]]დან [[კანოე]]ბით მოვიდნენ. ადრეული მოსახლეები სანაპირო ზოლში არსებულ [[წვიმის ტყეები|წვიმის ტყეებს]] სოფლის მეურნეობის საწარმოებლად ჩეხდნენ. მათ ასევე გადააშენეს ისეთი ენდემური ჯიშები როგორიცაა: [[სუბფოსილური ლემური]], [[სპილოსებრი ჩიტი]], [[მალაგასური ჰიპოპოტამუსი]].<ref>{{cite journal | last = Virah-Sawmy | first = M. | author2 = Willis, K. J.|author3=Gillson, L. | title = Evidence for drought and forest declines during the recent megafaunal extinctions in Madagascar | journal = Journal of Biogeography | volume = 37 | pages = 506–519 | year = 2010 | doi=10.1111/j.1365-2699.2009.02203.x | issue = 3}}</ref> 600 წლისთვის ამ ახალმოსახლეებმა უკვე კუნძულის ცენტრალურ ნაწილში დაიწყეს ტყეების გაჩეხვა.<ref name=Camp93>{{cite journal | last = Campbell | first = Gwyn | title = The Structure of Trade in Madagascar, 1750–1810 | journal = The International Journal of African Historical Studies | volume = 26 | issue = 1 | year = 1993 | doi = 10.2307/219188 | page = 111}}</ref> კუნძულს [[არაბები|არაბი]] ვაჭრები პირველად VII-IX საუკუნეებში მიადგნენ.<ref name=Wink>Wink (2004), p. 185</ref> კუნძულზე [[ბანტუ (ენა)|ბანტუს ენაზე]] მოსაუბრე ემიგრანტები დაახლოებით 1000 წელს ჩავიდნენ. მათ კუნძულზე თან [[ზებუ]] ჩაიყვანეს. [[1600]] წლისთვის კუნძულის ცენტრალურ ნაწილში მცხოვრებ [[ბეცილეო (ხალხი)|ბეცილეოს ხალხს]] ირიგაციის სისტემა ჰქონდა განვითარებული. [[იმერინის სამეფო]]ში ტერასული მებაღეობა დაახლოებით 1700 წლისთვის გავრცელდა.<ref name=Camp93/> XVII საუკუნეში ზებუს გავრცელებამ გამოიწვია კუნძულის ცენტრალური ნაწილის, ტყოვანი ეკოსისტემიდან მდელოებად გარდაქმნა. [[მერინა (ხალხი)|მერინების]] ზეპირსიტყვიერებაში გადმოცემულია მათი შეჯახება კუნძულის ცენტრალურ რეგიონში მცხოვრებ ხალხთან, რომლებსაც ისინი [[ვაზიმბა]]ს უწოდებენ. სავარაუდოდ ვაზიმბად წოდებული ხალხი იყო კუნძულზე ჩამოსული პირველი [[პოლინეზიელები]]ს შთამომავალი, რომლებიც საბოლოოდ მერინების მეფეებმა XVI-XVII საუკუნეებში გაანადგურეს.<ref name=vazimbadjp>{{cite web | last = Domenichini | first = J.P. | title = Antehiroka et Royauté Vazimba | work = Express de Madagascar | publisher = Madatana.com | url = http://www.madatana.com/article-antehiroka-et-royaute-vazimba.php | archiveurl = https://www.webcitation.org/604VDG1dG?url=http://www.madatana.com/article-antehiroka-et-royaute-vazimba.php | archivedate = 10 ივლისი 2011 | accessdate = 5 November 2010 | language = fr }}</ref> === არაბები და ევროპელები === მადაგასკარი [[ინდოეთი]]ს სავაჭრო გზის მნიშვნელოვანი კვანძი იყო. მადაგასკარის შესახებ პირველი წერილობითი ცნობები მოიპოვება [[არაბული ენა|არაბულ]] წყაროებში, რომლებმაც დაახლოებით [[X საუკუნე]]ში კუნძულის ჩრდილო-დასავლეთ სანაპიროზე შექმნეს სავაჭრო პოსტები. მათ ასევე შეიტანეს [[ისლამი]], არაბული დამწერლობა, [[ასტროლოგია]] და სხვა კულტურული ელემენტები. ევროპელებთან კონტაქტი დაიწყო [[1500]] წლიდან, როდესაც [[პორტუგალიელები|პორტუგალიელმა]] კაპიტანმა [[დიოგუ დიაში|დიოგუ დიაშმა]] იხილა კუნძული. პირველი ევროპული სავაჭრო პოსტები [[ფრანგები|ფრანგებმა]] აღმოსავლეთ სანაპიროზე გვიან — [[XVII საუკუნე]]ში დააარსეს. === მადაგასკარის სამეფო === {{მთავარი|იმერინის სამეფო}} [[ფაილი:Andrianampoinimerina.jpg|მინი|მეფე [[ანდრიანამპუანიმერინა]], (1787–1810).]] მადაგასკარის ცენტრალურ ნაწილში ადრეულ XVII საუკუნეში წარმოშობილი [[იმერინის სამეფო]] წარმოადგენდა შედარებით სუსტ სამეფოს, ვიდრე კუნძულის სანაპირო ზოლის სამეფოები. მას მერე, რაც ის XVIII საუკუნის დასაწყისში მეფე [[ანდრიამასინაბალუნა|ანდრიამასინაბალუნმა]] თავის ოთხ შვილს გაუნაწილა, მისი განვითარება კიდევ უფრო შენელდა. თითქმის საუკუნოვანი ომების შემდეგ 1793 წელს მეფე [[ანდრიანამპუანიმერინა|ანდრიანამპუანიმერინმა]] (1787–1810)<ref name="Hodder">Hodder (1982), p. 59</ref> სამეფო ისევ გააერთიანა. მან თავისი გავლენა მალევე მეზობელ სათავადოებზეც გაავრცელა. მისი მისწრაფება დაემორჩილებინა მთელი კუნძული შეასრულა მისმა შვილმა და მემკვიდრემ [[რადამა I]]-მა (1810–28), რომელიც ინგლისმა მადაგასკარის მეფედ აღიარა. === ფრანგული კოლონიზაცია === {{მთავარი|მალაგასის პროტექტორატი|ფრანგული მადაგასკარი}} [[1883]] წელს მადაგასკარში საფრანგეთი შეიჭრა, რაც [[ფრანკო-მალაგასიური ომები]]ს სახელითაა ცნობილი.<ref name="Boogaerde p7">Van Den Boogaerde (2008), p. 7</ref> ომის დასასრულს მადაგასკარმა საფრანგეთს გადასცა ჩრდილოეთის საპორტო ქალაქი [[ანცირანანა]] და ყოველწლიურად უხდიდა 560 000 ფრანკს.<ref name="Randier p400">Randier (2006), p. 400</ref> [[1890]] წელს ბრიტანეთმა საფრანგეთის [[პროტექტორატი]] მთელ კუნძულზე აღიარა. მიუხედავად ამისა მადაგასკარი არ აღიარებდა საფრანგეთის მთავრობას. კაპიტულაციის მისაღწევად საფრანგეთმა მოახდინა [[1894]] წლის დეკემბერში აღმოსავლეთ სანაპიროზე [[ტუამასინა]]ს, ხოლო [[1895]] წლის იანვარში დასავლეთ სანაპიროზე [[მაჰაძანგა]]ს ოკუპაცია.<ref name=Disease>Curtin (1998), p. 186</ref> ამის შემდეგ საფრანგეთის ჯარმა ალყა შემოარტყა ანტანანარივუს და დაბომბა სამეფო სასახლე, რის შემდეგაც დედოფალი რანავალონა III დანებდა.<ref>Oliver, Fage & Sanderson (1985), p. 529</ref> საფრანგეთმა კუნძულის სრული ანექსია [[1896]] წელს მოახდინა და იმავე წელს გამოაცხადა კოლონიად. ფრანგებმა გააუქმეს მარინას სამეფო დინასტია და სამეფო ოჯახის წევრები გადაასახლეს კუნძულ [[რეიუნიონი|რეიუნიონზე]]. === დამოუკიდებლობა === [[ფაილი:Philibert Tsiranana 1962.jpg|მინი|[[ფილიბერ ცირანანა]], მადაგასკარის პირველი [[მადაგასკარის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] (1960–72)]] დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ მადაგასკარმა გაიარა ოთხი რესპუბლიკის პერიოდი. [[მალაგასის რესპუბლიკა|პირველ რესპუბლიკას]] (1960–72) ხელმძღვანელობდა ფრანგების დანიშნული [[მადაგასკარის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] – [[ფილიბერ ცირანანა]]. ეს პერიოდი ხასიათდება საფრანგეთზე ეკონომიკური და პოლიტიკური დამოკიდებულებით. მაღალი თანამდებობები ეკავათ ფრანგებს. ფილიბერის ნეო-კოლონისტურ პოლიტიკას [[1972]] წელს მოჰყვა არეულობები და სტუდენტების [[როტაკა|გამოსვლები]]. გენერალი [[გაბრიელ რამანანცუა]] დაინიშნა დროებით პრეზიდენტად და პრემიერ-მინისტრად ერთდროულად, თუმცა ხალხის წინააღმდეგობამ [[1975]] წელს აიძულა თანამდებობიდან გადამდგარიყო. მის ნაცვლად დანიშნული პოლკოვნიკი [[რიჩარდ რაციმანდრავა]] 6 დღეში მოკლეს. შემდგომი მმართველი იყო გენერალი [[ჟილ ანდრიამააცო]], რომელიც ქვეყანას 4 თვე მართავდა. მისი შემცვლელი გახდა ასევე სამხედრო მოღვაწე [[დიდიე რაცირაკა]], რომელმაც შექმნა სოციალურ-მარქსისტული [[მადაგასკარის დემოკრატიული რესპუბლიკა|მეორე რესპუბლიკა]] და მართავდა მას 1975-1993 წლებში. მისი მართველობის პერიოდში [[1979]] წელს ქვეყანა საბოლოოდ გაკოტრდა. დიდიეს პოპულარობა [[1980-იანები]]ს ბოლოს დაეცა და [[1991]] წელს მიაღწია კრიტიკულ ზღვარს, როდესაც დაცვამ მშვიდობიან პროტესტანტებს ცეცხლი გაუხსნეს. შემდგომ ორ თვეში [[ალბერტ ზაფი]]ს (1993–96) ხელმძღვანელობით ჩამოყალიბდა გარდამავალი მთავრობა. მან ჩამოაყალიბა [[მადაგასკარის მესამე რესპუბლიკა|მესამე რესპუბლიკა]] (1992–2010), ასევე შემოიღო [[მადაგასკარის კონსტიტუცია|ახალი კონსტიტუცია]] რომლის მიხედვითაც ქვეყანაში ჩამოყალიბდა მრავალპარტიული პოლიტიკური სისტემა და ეროვნულ საბჭოს გადაეცა მნიშვნელოვანი ძალაუფლება. [[1996]] წელს ზაფის მოუწყვეს იმპიჩმენტი და დროებით პრეზიდენტად შემდეგი სამი თვის განმავლობაში საპრეზიდენტო არჩევნებამდე დაინიშნა [[ნორბერტ რაცირაონანა]]. საპრეზიდენტო არჩევნებზე მეორე ვადით (1996-2001) აირჩიეს რაციმანდრავა. 2001 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში გაიმარჯვა [[მარკ რავალომანანა]]მ, რასაც მოყვა მისი და რაცირაონანას მომხრეებს შორის 7 თვიანი დაპირისპირება. მიუხედავად ამისა მისი მმართველობა იყო წარმატებული და ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტი წლიურად 7 %-ით იზრდებოდა. მისი მეორე ვადის მეორე ნახევარში მას განსაკუთრებით აკრიტიკებდნენ კორუფციის დონის ზრდისა და მმართველობის ავტორიტარული მეთოდების გამო.<ref name=ISS>{{cite journal | last = Marcus | first = Richard | title = Political change in Madagascar: populist democracy or neopatrimonialism by another name? | issue = Occasional Paper no. 89 | publisher = Institute for Security Studies | date = August 2004 | url = http://www.issafrica.org/publications/papers/political-change-in-madagascar-populist-democracy-or-neopatrimonialism-by-another-name | accessdate = 15 February 2012 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20040907223329/http://www.iss.org.za/pubs/papers/89/Paper89.htm | archivedate = 7 სექტემბერი 2004 }}</ref> [[2009 წლის მალაგასის პოლიტიკური კრიზისი|2009 წლის გაზაფხულზე]] ანტანარივუს მერმა და ოპოზიციის ლიდერმა [[ანდრი რაძოელინა]]მ დაიწყო გამოსვლები, რის შედეგადაც რავალომანანა ხელისუფლებას ჩამოაშორეს. რაჯოლინი დაინიშნა გარდამავალი მთავრობის ლიდერად, რომელსაც შემდეგი საპრეზიდენტო არჩევნების ჩატარება ევალებოდა. [[2010]] წელს რეფერენდუმით მიიღეს ახალი კონსტიტუცია, რაც მეოთხე რესპუბლიკის დასაბამი გახდა. 2013 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე რომელიც საერთაშორისო საზოგადოებამ გამჭვირვალედ და სამართლიანად სცნო, მადაგასკარის მიმდინარე პრეზიდენტი [[ერი რაძაუნარიმამპიანინა]] იქნა არჩეული.<ref>{{cite web|url=http://www.un.org/apps/newsFr/storyF.asp?NewsID=31715&Cr=Madagascar&Cr1=#.UrVg67Sp6RM |title=Centre d'actualités de l'ONU – Madagascar : l'ONU salue le bon déroulement du deuxième tour des élections présidentielles |publisher=Un.org |accessdate=2014-02-10}}</ref> == პოლიტიკური წყობილება == [[პარლამენტი]] ორპალატიანია — ეროვნული ასამბლეის 127 დეპუტატს ირჩევს მოსახლეობა 5-წლიანი ვადით, 6-წლიანი ვადის მქონე 33 ადგილიანი სენატის ორი მესამედი შედგება პროვინციების ასამბლეების წარმომადგენლებით, ხოლო ერთ მესამედს ნიშნავს [[პრეზიდენტი]]. * '''მმართველობის ფორმა''': ნახევრად-საპრეზიდენტო, დემოკრატიული რესპუბლიკა. * '''სახელმწიფოს მეთაური''': პრეზიდენტი [[ერი რაძაუნარიმამპიანინა]]. * '''საკანონმდებლო ორგანო''': ::* სენატი - 33 წევრი ::* ეროვნული ასამბლეა - 127 წევრი. == შეიარაღებული ძალები == {{მთავარი|მადაგასკარის შეიარაღებული ძალები}} ჯარის სახეობები: თავდასხმითი, სამშენებლო, საზღვაო ავიაცია, ეროვნული ჟანდარმერია. გასაწვევი ასაკი — 18-50 წელი; სამსახურის სავალდებულო ვადა — 18 თვე (სამხედრო ან ალტერნატიული სამსახური) (2004 წელი) სამხედრო სამსახურისთვის მისაღები ადამიანური რესურსი:<br /> მამაკაცები — 18-49 წლის ასაკის: 3 542 797 ადამიანი<br /> ქალები — 18-49 წლის ასაკის: 3 551 447 ადამიანი (2005 წელი) სამხედრო სამსახურისთვის ვარგისი ადამიანების რესურსი:<br /> მამაკაცები — 18-49 წლის ასაკის: 2 218 662ადამიანი<br /> ქალები — 18-49 წლის ასაკის: 2 408 810 ადამიანი (2005 წელი) ყოველწლიურად გასაწვევ ასაკს მიღწეულ ადამიანთა რაოდენობა:<br /> მამაკაცები: 187 000 ადამიანი<br /> ქალები: 184 833 ადამიანი (2005 წელი) სამხედრო ხარჯები — $329 მილიონი ([[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს 7,2 %; 2005 წელი). == ადმინისტრაციული ერთეულები == {{მთავარი|მადაგასკარის ადმინისტრაციული დაყოფა}} {{მთავარი|მადაგასკარის პროვინციები}} ადმინისტრაციული თვალსაზრისით ქვეყანა დაყოფილია 6 ავტონომიურ პროვინციად ({{lang-mg|faritany mizakatena}}) და 22 რეგიონად. [[მადაგასკარის პროვინციები|მადაგასკარის 6 პროვინციად]] დაყოფა მოხდა 1946 წელს [[საფრანგეთი]]ს ინიციატივით<ref>Deschamps (1965), pp. 268, 274.</ref>, მაგრამ თავიდან პროვინციების რაოდენობა სულ იყო 5, მხოლოდ მოგვიანებით, ორმოცდაათიან წლებში, 1957 წლის არჩევნებამდე [[ანცირანანის პროვინცია]] გახდა ავტონომიური<ref>Deschamps: Histoire de Madagascar. Paris 1960. Pages 268 and 274.</ref>. 1992 წლამდე პროვინციის სტატუსი მკაფიოდ არ იყო განსაზღვრული, რადგანაც [[კონსტიტუცია]]ში მათზე არაფერი არ იყო ნათქვამი. 1992 წელს მიღებულ ახალ კონსტიტუციაში კი, მითითებული იყო, რომ [[რესპუბლიკა]] უნდა დაყოფილიყო სამი დონის დამოუკიდებელ ტერიტორიულ ერთეულებად: რეგიონებად ({{lang-mg|faritra}}), დეპარტამენტებად ({{lang-mg|departemanta}}) და კომუნებად ({{lang-mg|kaominina}}). ასე რომ, პროვინციები ისევ კონსტიტუციის მიღმა დარჩნენ, მაგრამ დე-ფაქტო აგრძელებდნენ არსებობას. 1997 წელს [[დიდიე რაცირაკა]]ს პრეზიდენტად გადარჩევის შემდეგ, მან წამოაყენა წინადადება შეეყვანათ პროვინციები კონსტიტუციაში ადმინისტრაციული ერთეულის სახით, როგორც „ავტონომიური პროვინცია“. 2000 წელს ცვლილება მიღებული იქნა. 2001 წელს პრეზიდენტად არჩეულმა [[მარკ რავალომანანა]]მ, პროვინციების [[გუბერნატორი|გუბერნატორები]] შეცვალა თავისი დანიშნულებით, მათი სტატუსი განსაზღვრა, როგორც Presidents by special delegation (PSD). პროვინციები 2004 წლიდან 22 რეგიონად იყოფა. რეგიონები გაყოფილია 119 რაიონად, 1579 კომუნად და 17 485 ფოკუნტანად.<ref name=INSTAT>{{cite press release | title = Presentation des resultats de la cartographie numerique en preparation du troisieme recensement generale de la population et de l'habitation | publisher = Institut nationale de la statistique (INSTAT), Government of Madagascar | year = 2010 | url = http://www.instat.mg/pdf/carto_poly.pdf | accessdate = 15 January 2012 | archiveurl = https://www.webcitation.org/64jHAqXGw?url=http://www.instat.mg/pdf/carto_poly.pdf | archivedate = 16 იანვარი 2012 | language = fr }}</ref> 2007 წელს ჩატარდა პროვინციების გასაუქმებელი წარმატებული [[რეფერენდუმი]], რის შედეგადაც უახლოეს მომავალში, ადმინისტრაციული რეფორმის შემდეგ, სახელმწიფოს შიგნით უმაღლესი ტერიტორიული სუბიექტი უნდა გამხდარიყვნენ რეგიონები. ახალი ადმინისტრაციული დაყოფის გარდამავალმა პერიოდმა შეადგინა 30 დღე (2009 წლის ოქტომბრამდე). მაგრამ 2010 წელს მიღებულ ახალ კონსტიტუციაში ისევ აღმოჩნდა 6 ავტონომიური პროვინცია<ref>კონსტიტუცია თავი 5.</ref>. === პროვინციები === [[ფაილი:MadagascarProvinces001.svg|მინი|200px|მადაგასკარის პროვინციები]] {| class="wikitable sortable" |- ! № რუკაზე ! პროვინცია<br />(ქართ.) ! პროვინცია<br />([[მალაგასიური ენა|მალაგასიურად]]) ! ადმ. ცენტრი ! მოსახლეობა,<br />ად. 2013 წელი<ref name="Population" /> ! ფართობი,<br />კმ² ! სიმჭიდროვე,<br />ად./კმ² |- |1 | [[ანტანანარივუს პროვინცია]] | Antananarivo | [[ანტანანარივუ]] | align=right| 6 342 303 | align=right| 57 191 | align=right| 110,90 |- |2 | [[ანცირანანის პროვინცია]] | Antsiranana | [[ანცირანანა]] | align=right| 1 680 828 | align=right| 44 784 | align=right| 37,53 |- |3 | [[ფიანარანცუის პროვინცია]] | Fianarantsoa | [[ფიანარანცუა]] | align=right| 4 541 678 | align=right| 102 080 | align=right| 44,49 |- |4 | [[მაჰაძანგის პროვინცია]] | Mahajanga | [[მაჰაძანგა]] | align=right| 2 629 828 | align=right| 150 023 | align=right| 17,53 |- |5 | [[ტუამასინის პროვინცია]] | Toamasina | [[ტუამასინა]] | align=right| 3 332 922 | align=right| 75 812 | align=right| 43,96 |- |6 | [[ტულიარის პროვინცია]] | Mahajanga | [[ტულიარა]] | align=right| 3 314 607 | align=right| 157 405 | align=right| 21,06 |- style="background: #CCC;" | || სულ || || || 21 842 167 || 587 295 || 37,19 |} === რეგიონები === [[ფაილი:Madagascar regions.svg|მინი|200პქ|მადაგასკარის რეგიონები]] მადაგასკარის რეგიონების სია: {| class="wikitable sortable" |+ ! № რუკაზე || რეგიონი || ადმ. ცენტრი || მოსახლეობა,<br />ად. 2013 წელი<ref name="Population" /> || ფართობი,<br />კმ² || სიმჭიდროვე,<br />ად./კმ² |- |1 || [[დიანა (რეგიონი)|დიანა]] || [[ანცირანანა]] || align=right| 700 021 || align=right| 19 266 || align=right| 36,33 |- |2 || [[სავა (რეგიონი)|სავა]] || [[სამბავა]] || align=right| 980 807 || align=right| 25 518 || align=right| 38,44 |- |3 || [[იტასი]] || [[მიარინარივუ]] || align=right| 732 834 || align=right| 6993 || align=right| 104,80 |- |4 || [[ანალამანგა]] || [[ანტანანარივუ]] || align=right| 3 348 794 || align=right| 16 911 || align=right| 198,02 |- |5 || [[ვაკინანკარატრა]] || [[ანცირაბე]] || align=right| 1 803 307 || align=right| 16 599 || align=right| 108,64 |- |6 || [[ბონგოლავა]] || [[ცირუანუმანდიდი]] || align=right| 457 368 || align=right| 16 688 || align=right| 27,41 |- |7 || [[სოფია (რეგიონი)|სოფია]] || [[ანცუჰიჰი]] || align=right| 1 247 037 || align=right| 50 100 || align=right| 24,89 |- |8 || [[ბოენი]] || [[მაჰაძანგა]] || align=right| 799 675 || align=right| 31 046 || align=right| 25,76 |- |9 || [[ბეციბოკა]] || [[მაევატანანა]] || align=right| 293 522 || align=right| 30 025 || align=right| 9,78 |- |10 || [[მელაკი]] || [[მაინტირანუ]] || align=right| 289 594 || align=right| 38 852 || align=right| 7,45 |- |11 || [[ალაოტრა-მანგორო]] || [[ამბატუნდრაზაკა]] || align=right| 1 027 110 || align=right| 31 948 || align=right| 32,15 |- |12 || [[აცინანანა]] || [[ტუამასინა]] || align=right| 1 270 680 || align=right| 21 934 || align=right| 57,93 |- |13 || [[ანალანჟიროფო]] || [[ფენუარივუ]] || align=right| 1 035 132 || align=right| 21 930 || align=right| 47,20 |- |14 || [[ამორონი-მანია]] || [[ამბუსიტრა]] || align=right| 715 027 || align=right| 16 141 || align=right| 44,30 |- |15 || [[ჰაუტე-მაციატრა]] || [[ფიანარანცუა]] || align=right| 1 199 183 || align=right| 21 080 || align=right| 56,89 |- |16 || [[ვატოვავი-ფიტოვინანი]] || [[მანაკარა]] || align=right| 1 416 459 || align=right| 19 605 || align=right| 72,25 |- |17 || [[აციმო-აცინანანა]] || [[ფარაფანგანა]] || align=right| 898 702 || align=right| 18 863 || align=right| 47,64 |- |18 || [[აიჰორომბე]] || [[იჰუსი]] || align=right| 312 307 || align=right| 26 391 || align=right| 11,83 |- |19 || [[მენაბე]] || [[მურუნდავა]] || align=right| 592 113 || align=right| 46 121 || align=right| 12,84 |- |20 || [[აციმო-ანდრეფანა]] || [[ტულიარა]] || align=right| 1 316 756 || align=right| 66 236 || align=right| 19,88 |- |21 || [[ანდროი]] || [[ამბუვუმბე]] || align=right| 733 933 || align=right| 19 317 || align=right| 37,99 |- |22 || [[ანოსი (რეგიონი)|ანოსი]] || [[ტაულანტარუ]] || align=right| 671 805 || align=right| 25 731 || align=right| 26,11 |- style="background: #CCC;" | || სულ || || 21 842 167 || 587 295 || 37,19 |} === რეგიონები და პროვინციები === {| class="wikitable sortable" style="margin: 1em auto 1em auto;" |+ '''რეგიონები და პროვინციები<ref>{{cite book | first = Eliane | last = Ralison | first2 = Frans | last2 = Goossens | editor-last = World Food Programme | title = Madagascar: profile des marches pour les evaluations d'urgence de la securite alimentaire | series = Strengthening Emergency Needs Assessment Capacity | date = January 2006 | page = 3 | place = Rome, Italy | publisher = Katholieke Universiteit Leuven | url = http://documents.wfp.org/stellent/groups/public/documents/ena/wfp086538.pdf | accessdate = 14 January 2012 | archiveurl = https://www.webcitation.org/64jbiYSCf?url=http://documents.wfp.org/stellent/groups/public/documents/ena/wfp086538.pdf | archivedate = 16 იანვარი 2012 | language = fr }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070926212702/http://documents.wfp.org/stellent/groups/public/documents/ena/wfp086538.pdf |date=26 სექტემბერი 2007 }}</ref>''' ! რეგიონი !! პროვინცია !! მოსახლეობა 2013 წლის მონაცემებით |- | [[დიანა (რეგიონი)|დიანა]] (1), [[სავა (რეგიონი)|სავა]] (2) || [[ანცირანანის პროვინცია]] || 1 680 828 |- | [[იტასი]] (3), [[ანალამანგა]] (4), [[ვაკინანკარატრა]] (5), [[ბონგოლავა]] (6) || [[ანტანანარივუს პროვინცია]] || 6 342 303 |- | [[სოფია (რეგიონი)|სოფია]] (7), [[ბოენი]] (8), [[ბეციბოკა]] (9), [[მელაკი]] (10) || [[მაჰაძანგის პროვინცია]] || 2 629 828 |- | [[ალაოტრა-მანგორო]] (11), [[აცინანანა]] (12), [[ანალანჟიროფო]] (13) || [[ტუამასინის პროვინცია]] || 3 332 922 |- | [[ამორონი-მანია]] (14), [[ჰაუტე-მაციატრა]] (15), [[ვატოვავი-ფიტოვინანი]] (16), [[აციმო-აცინანანა]] (17), [[აიჰორომბე]] (18) || [[ფიანარანცუის პროვინცია]] || 4 541 678 |- | [[მენაბე]] (19), [[აციმო-ანდრეფანა]] (20), [[ანდროი]] (21), [[ანოსი (რეგიონი)|ანოსი]] (22) || [[ტულიარის პროვინცია]] || 3 314 607 |- style="background: #CCC;" | სულ || || 21 842 167 |} == მოსახლეობა == === დემოგრაფია === {{მთავარი|მადაგასკარის დემოგრაფია}} === ეთნიკური შემადგენლობა === [[ფაილი:Ethnic groups of Madagascar Map.png|მინი|300პქ|ეთნიკური ჯგუფების განაწილება]] [[2013]] წელს მადაგასკარის მოსახლეობა 21 842 167 ადამიანს შეადგენდა<ref name="Population" />. მადაგასკარის მოსახლეობის 90 % წარმოადგენს [[მალაგასიელები|მალაგასიურ ეთნიკურ ჯგუფს]] და იყოფა 18 ქვე-ეთნიკურ ჯგუფად. სანაპირო ზოლში მცხოვრებ ზოგიერთ ეთნიკურ ჯგუფს უფრო მჭიდრო კავშირი აქვს აზიურ გენეტიკასთან. სანაპირო ზოლის უმსხვილესი ეთნიკური ჯგუფებია: [[ბეციმისარაკები]] (14,9 %); [[ციმიჰეტები]] (6 %) და [[საკალავები]] (6 %). მალაგასიელები — ეთნიკური ჯგუფი, რომლისგანაც ჩამოყალიბებულია მადაგასკარის ძირითადი მოსახლეობა. ლაპარაკობენ [[მალაგასიური ენა|მალაგასიურ ენაზე]], რომელიც ეკუთვნის [[ავსტრონეზიული ენები]]ს ოჯახის [[ინდო-მელანეზიური ენები]]ს ჯგუფს. მათი საერთო რაოდენობა დაახლოებით 20 მილიონი ადამიანია. თვითონ დასახელება წარმომდგარია სიტყვა „მადაგასკარის“ წინსართისაგან, შესაბამისად, მალაგასი — „მადაგასკარელია“ მალაგასიურ ენაზე, რომელიც თავის მხრივ ასევე ნიშნავს „მადაგასკარულს“. მალაგასიელები იყოფიან ორ ქვეჯგუფად — მთიელები და სანაპიროს მაცხოვრებლები. მთიელი ხალხია [[მერინა (ხალხი)|მერინა]], [[სიჰანაკები]] და [[ბეცილეო (ხალხი)|ბეცილეო]], ხოლო სანაპიროს მაცხოვრებლებს მიეკუთვნება ყველა დანარჩენი, მაგალითად, [[ბეციმისარაკები]], [[საკალავები]] და [[მაჰაფალები]]. ორ ქვეჯგუფად დაყოფა, შესაძლებელია, განპირობებულია ადამიანის კუნძულზე [[მიგრაცია|მიგრაციის]] ისტორიით. ჩვენი წელთაღრიცხვის II-V საუკუნეებში მადაგასკარზე დასახლდნენ [[ავსტრონეზიელი ხალხები]], რომლებმაც ძირითადად დაიკავეს ცენტრალური მთიანეთი. რამდენიმე ხნის შემდეგ კუნძულზე აღმოსავლეთ [[აფრიკა|აფრიკიდან]] მოზამბიკის სრუტის გავლით მოვიდა მიგრანტების მეორე ტალღა, რომელიც შედგებოდა [[ბანტუს ხალხი]]ს წარმომადგენლებისაგან. აფრიკელმა დასახლებულებმა დაიკავეს შედარებით თავისუფალი სანაპირო ზონა. ბანტუს წარმომადგენლები კუნძულზე მოხვდნენ მონათვაჭრობის შედეგად. მაგრამ არსებობენ მადაგასკარის დასახლების სხვა ვერსიებიც, სავარაუდოდ მათ შორისაა ის, რომ კუნძულის პირველი მაცხოვრებლები იყვნენ [[ნეგროიდული რასა|ნეგროიდული რასის]] ხალხი, ხოლო ავსტრონეზიელები უფრო გვიან მოვიდნენ. შედეგად მთიელებს პირობითად შეიძლება ვუწოდოთ [[მალაიზია|მალაიზიიდან]] და [[ინდონეზია|ინდონეზიიდან]] ჩამოსულთა შთამომავლები, მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ მიუხედავად ტომობრივი დამოკიდებულებების შედეგად არსებული გარეგნული მკაფიო განსხვავებისა, კუნძულის მოსახლეობა საკმაოდ შერეულია ერთმანეთში. კუნძულის მოსახლეობის [[მიტოხონდრიალური დნკ]]-ს უახლოესმა გამოკვლევებმა დაადასტურეს ზოგიერთი მეცნიერის მოსაზრებები მოსახლეობის ავსტრონეზიული წარმოშობის შესახებ. ტომების სია: {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="background-color:transparent; width:100%;" |- style="vertical-align:top;" | style="text-align:left;" | * მთის ტომები: ** [[მერინა (ხალხი)|მერინას ხალხი]] ** [[ბეცილეო (ხალხი)|ბეცილეო]] * შერეული ტომები: ** [[ბარა (ხალხი)|ბარა]] ** [[მიკეა]] ** [[სიჰანაკები]] ** [[ტანალები]] | style="text-align:left;" | * სანაპირო ტომები: ** [[ანტანკანარა]] ** [[ანტანოსი (ხალხი)|ანტანოსი]] ** [[ანტეიმორო (ხალხი)|ანტეიმორო]] ** [[ანტანდროები]] ** [[ანტესაკები]] ** [[ბეციმისარაკები]] ** [[მაჰაფალები]] ** [[საკალავები]] ** [[ციმიჰეტები]] |} {| class="wikitable" style="margin: 1em auto 1em auto;" ! მალაგასიური ეთნოსის ქვე-ჯგუფები !! რეგიონი |- | [[ანტანკანარა]], [[საკალავები]], [[ციმიჰეტები]] || [[ანცირანანის პროვინცია]] |- | [[საკალავები]], [[ვეზო (ხალხი)|ვეზო]] || [[მაჰაძანგის პროვინცია]] |- | [[ბეციმისარაკები]], [[სიჰანაკები]], [[ბეზანოზანო]] || [[ტუამასინის პროვინცია]] |- | [[მერინა (ხალხი)|მერინას ხალხი]] || [[ანტანანარივუს პროვინცია]] |- | [[ბეცილეო (ხალხი)|ბეცილეო]], [[ანტეფასები]], [[ანტამბაჰოაკები]], [[ანტეიმორო (ხალხი)|ანტეიმორო]], [[ანტესაკები]], [[ტანალები]] || [[ფიანარანცუის პროვინცია]] |- | [[მაჰაფალები]], [[ანტანდროები]], [[ანტანოსი (ხალხი)|ანტანოსი]], [[ბარა (ხალხი)|ბარა]], [[ვეზო (ხალხი)|ვეზო]] || [[ტულიარის პროვინცია]] |} === ენები === მადაგასკარის რესპუბლიკის 2010 წლის კონსტიტუციის თანახმად მალაგასიური ენა ნაციონალური ენაა. მადაგასკარის ოფიციალური ენებია [[მალაგასიური ენა|მალაგასიური]] და [[ფრანგული ენა|ფრანგული ენები]]. მალაგასიის მეცნიერებათა აკადემიის სტატისტიკის თანახმად მადაგასკარის მოსახლეობის 0,57 % ლაპარაკობს მხოლოდ ფრანგულ ენაზე, მადაგასკარელთა 15,87 % (ძირითადად ქვეყნის მოსახლეობის განათლებული ნაწილი) ფლობს მალაგასიურ და ფრანგულ ენებს, და ქვეყნის მოსახლეობის 83,61 %-მა არ იცის არც ერთი ენა, მალაგასიურის გარდა<ref>http://www.lexpressmada.com/5156/print-article-32163.html</ref>. მადაგასკარი ფრანგულენოვანი ქვეყნების საერთაშორისო ორგანიზაციის წევრია. მალაგასიური ენა არ არის დაკავშირებული ახლომდებარე აფრიკული ქვეყნების ენებთან. ის [[მალაიურ-პოლინეზიური ენები|მალაიურ-პოლინეზიურ ენებს]] შორის, რომელიც ეკუთვნის [[ავსტრონეზიული ენები|ავსტრონეზიულ ენებს]], გეოგრაფიულად იმყოფება ყველაზე დასავლეთით. ეს ფაქტი დადგინდა ჯერ კიდევ XVIII საუკუნეში. მალაგასიური ენა ენათესავება [[ინდონეზია|ინდონეზიის]], [[მალაიზია|მალაიზიის]] და [[ფილიპინები]]ს ენებს. მასთან ყველაზე უფრო ახლოს დგას [[კალიმანტანის ენები]], რომელიც გავრცელებულია კუნძულ [[კალიმანტანი|კალიმანტანზე]] (ბორნეო)<ref>Wittmann, Henri (1972). „Le caractère génétiquement composite des changements phonétiques du malgache.“ ''Proceedings of the International Congress of Phonetic Sciences'' 7.807-10. La Haye: Mouton.[https://web.archive.org/web/20080910010015/http://homepage.mac.com/noula/ling/1972a-malgache.pdf]</ref>. მალაგასიური ენის საბაზო ლექსიკა 90 %-ით ედრება კუნძულ კალიმანტანის სამხრეთში მდებარე მდინარე [[ბარიტო]]ს რაიონში არსებულ [[მაანიანი (ენა)|მა’ანიანი]]ს ენის ლექსიკას. ეს ნიშნავს, რომ მადაგასკარი დასახლებული იყო ზუსტად აქედან წამოსული ხალხით. ზუსტად ცნობილი არაა, რა მიზეზით მოხდა ეს კოლონიზაცია. მოგვიანებით ინდონეზიელი გადასახლებულები შეერივნენ აღმოსავლეთ აფრიკიდან ჩამოსულებს და [[არაბები|არაბებს]]<ref>Ferrand, Gabriel (1905). ''Les migrations musulmanes et juives à Madagascar''. Paris: Revue de l’histoire des religions</ref>. მალაგასიურ ენაში არსებობს ნასესხები სიტყვები [[ბანტუს ენები|ბანტუს]], [[სუაჰილი ენა|სუაჰილის]] და [[არაბული ენა|არაბული]] ენებიდან, ასევე [[ფრანგული ენა|ფრანგული]] (ძველად მადაგასკარის კოლონიალური ხელისუფლების ენა) და [[ინგლისური ენა|ინგლისური ენებიდან]] (რომელზეც XVIII საუკუნეში ლაპარაკობდნენ [[მეკობრეობა|მეკობრეები]], რომელთა ბაზებიც არსებობდა კუნძულზე). ენას აქვს წერითი ლიტერატურა XV საუკუნიდან და ზეპირი პოეტური გადმოცემების და ლეგენდების მდიდარი ტრადიცია. === რელიგია === ქვეყნის მოსახლეობის დაახლოებით ნახევარი [[ავსტრონეზიელი ხალხები|ავსტრონეზიელი]] გადმოსახლებულებისათვის ტრადიციული [[წინაპრების კულტი]]ს მიმდევარია, რომელიც განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევს კავშირს გარდაცვლილებს და ცოცხლებს შორის. ამ [[რელიგია|რელიგიის]] მიმდევრების ყველაზე უფრო დიდი რაოდენობა ცხოვრობს [[მერინა (ხალხი)|მერინას ხალხში]]. მათ სწამთ, რომ თითოეული ადამიანი [[სიკვდილი]]ს შემდეგ უერთდება თავიანთი წინაპრების სულებს, და რომ ყველა სული ქმნის გარკვეულ „ღვთაებრიობის“ იერარქიას. მერინას და ბეცილეოს ხალხებს შორის, ევროპელების თვალსაზრისით, მიღებულია საკმაოდ უცნაური ტრადიცია, ცნობილი როგორც [[ფამადიჰანა]], რაც თარგმანში ნიშნავს „გარდაცვლილთა გადატრიალება“. ამ [[რიტუალი]]ს ჩატარების დროს, [[აკლდამა|აკლდამიდან]] ამოჰყავთ გარდაცვლილის ნეშთი, ახვევენ ახალ [[სავანი|სავანში]] ([[აბრეშუმი]]ს ზეწარი) და მთელი დღესასწაულის განმავლობაში მის ირგვლივ მხიარულობენ და ცეკვავენ, ზოგჯერ გარდაცვლილის ნეშთს ხელითაც კი ატარებენ. ცერემონიის დამთავრებისას ცხედარს უკან აკლდამაში აბრუნებენ. მოსახლეობის დაახლოებით 45 % [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]] მიმდევარია, ეკუთვნიან [[კათოლიციზმი|კათოლიკურ]] და სხვადასხვა [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტულ]] დენომინაციებს ([[ღმერთის ასამბლეა]], [[ლუთერანობა]], [[ანგლიკანიზმი]], [[ადვენტიზმი]]). მორწმუნეთა უმრავლესობა ცდილობს შეუთავსოს წინაპრების კულტი ქრისტიანულ ტრადიციებს. მაგალითად, არც თუ ყველა ქრისტიანი უარს არ ამბობს ფამადიჰანას პრაქტიკაზე, ეს განსაკუთრებით ეხებათ კათოლიკებს. კათოლიკური [[ეკლესია (ნაგებობა)|ეკლესიების]] პასტორებს შეუძლიათ მივიდნენ ცერემონიებზე და დალოცონ მონაწილენი. პროტესტანტული ეკლესია კი საკმაოდ ნეგატიურადაა განწყობილი კულტის პრაქტიკასთან და თავის მრევლს მოუწოდებს უარი თქვან „[[ეშმაკი]]ს თაყვანისცემაზე“. მადაგასკარზე ქრისტიანული ეკლესია წარმოადგენს საკმაოდ გავლენიან პოლიტიკურ ინსტიტუტს. დანარჩენი მოსახლეობა (დაახლოებით 7 %) [[ისლამი]]ს მიმდევარია, რომელიც კუნძულზე შემოტანილია დაახლოებით X საუკუნეში არაბი ვაჭრების მიერ. ისლამი განსაკუთრებით ძლიერ არის გავრცელებული კუნძულის დასავლეთ სანაპიროზე ნავსაყუდლების დიდი რაოდენობის გამო, რომლებიც ოდესღაც იყო არაბთა ფორპოსტები. უნდა აღინიშნოს, რომ ისლამის გამოისობით მალაგასიური ენა პირველად დაიწერა [[არაბული დამწერლობა|არაბული დამწერლობით]], თუმცა რომელმაც ვერ დაიმკვიდრა ადგილი, როგორც მალაგასიური დამწერლობის ძირითადმა საშუალებამ (დღეისათვის გამოიყენება ლათინური ანბანი). ბოლო პერიოდში აღინიშნება იმ მოსახლეობის ზრდის ტენდენცია, რომელიც ისლამის მიმდევარია. XX საუკუნის 90-იანი წლებიდან კუნძულზე გავრცელება დაიწყო [[მართლმადიდებლობა]]მ. === უდიდესი ქალაქები === {{მადაგასკარის უდიდესი ქალაქები|expanded}} მადაგასკარის უდიდესი ქალაქია ანტანანარივუ. == ეკონომიკა == {{მთავარი|მადაგასკარის ეკონომიკა}} საერთოდ მადაგასკარის [[ეკონომიკა]] განიხილება როგორც განვითარებადი, [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი]]ს მონაცემებით ქვეყნის 2007 წლის [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]] შეადგენდა 18 120 მილიონ [[ამერიკული დოლარი|ამერიკული დოლარს]], ხოლო [[მსოფლიო ბანკი]]ს ვერსიით 16 821 მილიონ ამერიკული დოლარს, რის შედეგადაც ქვეყანას მსოფლიო რეიტინგში უკავია შესაბამისად 116-ე და 115-ე ადგილი საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მონაცემებით, და 124-ე ადგილი [[ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტო]]ს [[ფაქტების წიგნი]]ს მონაცემებით.<ref>{{Cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2001rank.html |title=CIA — The World Factbook — Country Comparison :: National product |accessdate=2015-09-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110604195034/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2001rank.html |archivedate=2011-06-04 }}</ref>. იმავე ფინანსური ინსტიტუტების მონაცემებით 2007 წელს შემოსავალმა ერთ სულ მოსახლეზე შეადგინა 1068 ამერიკული დოლარი (157-ე ადგილი მსოფლიოში) და 878 ამერიკული დოლარი (161-ე ადგილი). მადაგასკარის ეკონომიკის ძირითადი დარგებია [[სოფლის მეურნეობა]], [[თევზჭერა]] და [[სანელებლები]]ს და სპეციების ექსპორტისათვის მოყვანა. ექსპორტისთვის ძირითადი პროდუქტებია [[ყავა]], [[ვანილი]] (მადაგასკარი მსოფლიოში მსხვილი დამამზადებელია), [[კაკაო]]ს ფხვნილი, [[შაქარი]], [[ბრინჯი]], [[ტაპიოკა]], [[პარკოსნები]], [[ბანანი]] და [[არაქისი]]. ცნობილია კაზუსი: როდესაც კომპანია [[კოკა-კოლა]] ნატურალური ვანილიდან გადავიდა სინთეტიკურ [[ვანილინი|ვანილინზე]], ამან საკმაოდ ძლიერი დარტყმა მიაყენა ქვეყნის ეკონომიკას<ref>[http://www.goway.com/africa/madagascar/mad_quickfacts.html Madagascar — Country Facts- Goway Travel Experiences]</ref>. ეკონომიკურ დარგებში სტრუქტურული რეფორმები დაიწყო XX საუკუნის 80-იან წლებში, ძირითადად უცხოური ფინანსური ინსტიტუტების, განსაკუთრებით მსოფლიო ბანკის, ზეწოლის შემდეგ. ჩატარდა საპრივატიზაციო პროგრამა (1988-1993 წლები), შემოღებული იქნა თავისუფალი ვაჭრობის ზონა ({{lang-en|Export Processing Zone}}), მაგრამ 80-იან წლების ბოლოს უმნიშვნელო ზრდის შემდეგ 1991-1996 წლებში დადგა სტაგნაციის პერიოდი. პრივატიზაციის მეორე ტალღამ ისევ გაზარდა ეკონომიკა 1996—2001 წლებში, მაგრამ მთლიანობაში ცხოვრების დონე ქვეყანაში არ ამაღლებულა, განსაკუთრებით ქალაქებს მიღმა. 2002 წლის პოლიტიკურმა კრიზისმა, რომელიც დაკავშირებული იყო [[დიდიე რაცირაკა]]სა და ახალი პრეზიდენტის [[მარკ რავალომანანა]]ს მომხრეებს შორის დაპირისპირებით, საკმაოდ დაარტყა ქვეყნის ეკონომიკას, 2002 წლის მთლიანი შიდა პროდუქტი დაეცა 12,7 %-ით. 2002—2005 წლები აღინიშნა, როგორც ინფლაციასთან ბრძოლის და მთლიანი შიდა პროდუქტის თანდათანობითი წამოწევის პერიოდი, რომელშიც გარკვეული წვლილი მიუძღვით უცხოურ სახელმწიფოებს და საფინანსო ინსტიტუტებს. ეკონომიკის ზრდის ძირითადი წყაროები მოცემულ მომენტში არიან [[ტურიზმი]], ტექსტილის და მსუბუქი მრეწველობის საქონლის, სოფლის მეურნეობის პროდუქტების და სასარგებლო წიაღისეულის ექსპორტი. კუნძულის უნიკალური ფაუნის გამო, ბიო-ტურიზმი იტაცებს სულ უფრო დიდი რაოდენობის ადამიანებს პლანეტის სხვადასხვა კუთხეებიდან. კუნძულის მთელი ფლორის და ფაუნის დაახლოებით 80 % [[ენდემები]]ა, და პლანეტის მრავალფეროვანი სახეობების საერთო რაოდენობის 5 % ბინადრობენ მადაგასკარზე. თავისუფალი ვაჭრობის ზონები, რომლებიც მდებარეობენ [[ანტანანარივუ]]ს და [[ანცირაბე]]ს შორიახლოს, საკუთარ მიზნად აქვთ [[აშშ]]-სთან და [[ევროკავშირი|ევროკავშირთან]] ვაჭრობა. ბუნებრივი ნედლეულის სახით, ძირითადად მოიპოვებენ [[ნახშირი (წიაღისეული)|ნახშირს]], [[ილმენიტი|ილმენიტს]] და [[ნიკელი|ნიკელს]] ექსპორტისათვის. ქვეყნის სამხრეთში აღმოჩენილია ორი მსხვილი ნავთობის საბადო. მადაგასკარი და [[მავრიტანია]] მსოფლიოს უკანასკნელი ქვეყნები არიან, რომლებიც არ იყენებენ [[ათობითი ფულადი სისტემა|ათობით ფულად სისტემას]]. მადაგასკარული [[არიარი]] უდრის ხუთ [[ირაიმბილანია]]ს. შედის [[აფრიკის, კარიბის აუზის და წყნარი ოკეანის რეგიონის ქვეყნები]]ს საერთაშორისო ორგანიზაციაში. === ტრანსპორტი === ==== აეროპორტები ==== * სულ — 104, მათ შორის: ** მყარი საფარით — 27 ** მყარი საფარის გარეშე — 77 ==== საავტომობილო გზები ==== * სულ — 49 827 კმ, მათ შორის: ** მყარი საფარით — 5780 კმ ** მყარი საფარის გარეშე — 44 047 კმ ==== რკინიგზები ==== * სულ — 854 კმ ==== საწყლოსნო ტრანსპორტი ==== * სულ — 9 [[გემი]] (1000 გრტ-ზე მეტი) წყალწყვით 13 986 გრტ/18 466 დედვეიტი === ვაჭრობა === * '''ექსპორტი:''' $898 მილიონი * '''ექსპორტის დარგები:''' ყავა, ვანილი, თევზი, შაქარი * '''პარტნიორები ექსპორტში:''' [[საფრანგეთი]], [[აშშ]], [[გერმანია]], [[იტალია]], [[დიდი ბრიტანეთი]] * '''იმპორტი:''' $1,467 მილიარდი * '''იმპორტის დარგები:''' საწვავი, საკვები პროდუქტები * '''პარტნიორები იმპორტში:''' [[საფრანგეთი]], [[ჩინეთი]], [[ირანი]], [[მავრიკი]], [[ჰონგ-კონგი]] == სოციალური სფერო == === ჯანდაცვა === სამედიცინო ცენტრები, დისპანსერები და საავადმყოფოები მდებარეობენ ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე, თუმცა ისინი თავმოყრილები არიან ქალაქის რაიონებში და განსაკუთრებით ანტანანარივუში. სამედიცინო დახმარების მიღება ჯერ კიდევ შეუძლებელია ბევრი მალაგასიელისთვის. სამედიცინო დახმარების ხარჯები მაღალია ვიდრე მალაგასიელების საშუალო შემოსავალი, ასევე ნასწავლი მედპერსონალის ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე განაწილება რჩება საკმაოდ დაბალი. 2010 წელს მადაგასკარზე საშუალოდ სულ იყო სამი საწოლი 10 000 ადამიანზე და 3150 ექიმი, 5661 მედდა, 385 სამედიცინო საზოგადოების მუშაკი, 175 ფარმაცევტი და 57 სტომატოლოგი 22 მილიონ მოსახლეზე. 2008 წელს სახრლმწიფო ხარჯების 14,6 % მიმართული იყო [[ჯანდაცვა|ჯანდაცვის]] სფეროში. ჯანდაცვის ხარჯების დაახლოებით 70 %-ს აფინანსებდა მთავრობა, ხოლო 30 %-ს საერთაშორისო დონორები და სხვა კერძო წყაროები.<ref name=WHO2011>{{cite book|title=World Health Statistics 2011|publisher=World Health Organization|year=2011|location=Paris|url=http://www.unfpa.org/sowmy/resources/docs/main_report/en_SOWMR_Full.pdf|isbn=978-92-4-156419-9|accessdate=21 January 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/64qsWUjYm?url=http://www.who.int/whosis/whostat/EN_WHS2011_Full.pdf|archivedate=21 იანვარი 2012}}</ref> სახელმწიფოს აქვს უკიდურეს შემთხვევაში ერთი ძირითადი სამედიცინო ცენტრი კომუნაში. კერძო სამედიცინო ცენტრები კონცენტრირებულია ქალაქის რაიონებში და განსაკუთრებით ეს შეინიშნება ცენტრალურ მთიანეთში.<ref name=INSTAT /> ამ ბარიერების მიუხედავად, ჯანდაცვის სამსახურებმა აჩვენეს გაუმჯობესების ტენდენცია უკანასკნელი 20 წლის განმავლობაში. ამ პერიოდში ბავშვების ვაქცინაცია ისეთი დაავადებების წინააღმდეგ, როგორიცაა [[ჰეპატიტი В]], [[დიფტერია]] და [[წითელა]] გაიზარდა საშუალოდ 60 %-ით, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ მაჩვენებელი ჯერ კიდევ დაბალია, მაგრამ გაზრდილია საბაზო სამედიცინო მომსახურება და პროცედურები. 2009 წელს მადაგასკარზე შობადობის მაჩვენებელმა შეადგინა 4,6 ბავშვი ერთ ქალზე, რაც დაბალია 1990 წლის მაჩვენებელზე — 6,3. მოზარდთა ორსულობამ 2011 წელს შეადგინა 14,8 %, რაც გაცილებით მეტია, ვიდრე აფრიკის საშუალო მაჩვენებელი და იგი ქვეყნის მოსახლეობის სწრაფ ზრდას უწყობს ხელს.<ref name=WHO2011 /> 2010 წელს დედების სიკვდილიანობის მაჩვენებელმა შეადგინა 440 დედა 100 000 ახალშობილზე, შედარებით 373,1 დედა 2008 წელს და 484,4 დედა 1990 წელს, რაც მოწმობს პერინატალური დახმარების შემცირებაზე 2009 წლის გადატრიალების შემდეგ. ჩვილთა სიკვდილიანობის მაჩვენებელმა 2011 წელს შეადგინა 41 ბავშვი 1000 დაბადებულზე,<ref name=BGNote /> ხუთ წელზე უმცროსი ბავშვების სიკვდილიანობის მაჩვენებელია 61 % 1000 დაბადებულზე.<ref name="SOWMY">{{cite journal|url=http://www.unfpa.org/sowmy/report/home.html|title=The State Of The World's Midwifery|publisher=United Nations Population Fund|date=August 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/64rH7WUJi?url=http://www.unfpa.org/sowmy/report/home.html|accessdate=22 January 2012|archivedate=21 იანვარი 2012}}</ref> მადაგასკარზე გავრცელებულია [[შისტოსომოზი]], [[მალარია]] და ვენერიული დაავადებები, თუმცა შიდსით ინფიცირების ტემპი რჩება დაბალი კონტინენტალური აფრიკის ბევრ სხვა ქვეყნებთან შედარებით, იგი უფროსი ასაკის მოსახლეობაში სულ 0,2 %-ია. მალარიისგან სიკვდილიანობა ასევე ერთ-ერთი ყველაზე დაბალია აფრიკაში — 8,5 გარდაცვლილი 100 000 მოსახლეზე.<ref name=WHO2011 /> 2009 წელს უფროსი ასაკის მოსახლეობის სიცოცხლის მოსალოდნელმა ხანგრძლივობამ შეადგინა 63 წელი მამაკაცებისათვის და 67 წელი ქალებისათვის.<ref name=WHO2011 /> === განათლება === XIX საუკუნემდე მთელი განათლება მადაგასკარზე იყო არაფორმალური და როგორც წესი ემსახურებოდა პრაქტიკული წეს-ჩვეულებების, ასევე სოციალური და კულტურული ფასეულობების შესწავლას, წინაპრების და უფროსების პატივისცემის ჩათვლით.<ref name="LOC" /> პირველი ევროპული სტილის სკოლა ოფიციალურად გაიხსნა 1818 წელს [[ტუამასინა]]ში [[ლონდონის მისიონერთა საზოგადოება|ლონდონის მისიონერთა საზოგადოების]] (ლმს) წევრების მიერ. ლმს მიიწვია მეფე რადამა I-მა (1810-1828 წლები), იმ მიზნით, რომ მერინას არისტოკრატიის ბავშვებს მიეღოთ ზოგადი განათლების საფუძვლები. სკოლები რანავალონა I-მა დახურა 1835 წელს<ref name="Ralibera">Ralibera (1993), p. 196</ref>, მაგრამ ხელახლა გაიხსნა მისი სიკვდილის შემდეგ და რამდენიმე ათწლეულების განმავლობაში მათმა რაოდენობამ იმატა კიდევაც. XIX საუკუნის ბოლოს მადაგასკარს ჰქონდა ყველაზე უფრო განვითარებული სასკოლო სისტემა საჰარის უდაბნოს სამხრეთით არსებულ კოლონიამდელ აფრიკაში. სასკოლო განათლების მიღება კოლონიალურ პერიოდში გაფართოვდა სანაპირო რაიონებში, ფრანგული ენის და შრომის ელემენტარული წესების შესწავლა სასწავლო პროგრამის მთავარი პრიორიტეტი გახდა. პოსტ-კოლონიალურ პირველ რესპუბლიკაში, პედაგოგებად საფრანგეთის მოქალაქეებს ენიჭებოდა უპირატესობა და სწავლებაც ფრანგულ ენაზე მიმდინარეობდა, რაც მათ უკმაყოფილებას იწვევდა, ვინც ყოფილი კოლონიალური ქვეყნისგან სრულ გამოყოფას ითხოვდა.<ref name="LOC" /> შესაბამისად, მეორე სოციალისტური რესპუბლიკის დროს, ფრანგი ინსტრუქტორები და სხვა პირები ქვეყნიდან გაყარეს, მალაგასიური ენა გამოცხადდა სასწავლო ენად და მადაგასკარელ ახალგაზრდებს სწრაფად ასწავლიდნენ ყოფილიყვნენ პედაგოგები შორეულ სოფლის სკოლებში სავალდებულო ორწლიანი სამსახურის ეროვნული პოლიტიკის ფარგლებში.<ref>{{cite journal|last=Ranaivoson|first=Samuel|title=La formation du personnel enseignant de l'éducation de base à Madagascar: Une etude de cas. Quelques reflections intéressant la programmation de l'assistance de l'UNICEF|location=Paris|publisher=UNESCO|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0004/000404/040436Fb.pdf|accessdate=10 July 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/604ferPRD?url=http://unesdoc.unesco.org/images/0004/000404/040436Fb.pdf|archivedate=10 ივლისი 2011|year=1980|language=fr}}</ref> ეს პოლიტიკა, ცნობილი როგორც malgachization დაემთხვა მკვეთრ ეკონომიკური ვარდნის პერიოდს და გამოიწვია განათლების ხარისხის უეცარი ვარდნა. ამ პერიოდში სკოლადამთავრებულებმა საერთოდ ვერ მოახერხეს სრულყოფილად შეესწავლათ ფრანგული ენა და სხვა სასკოლო საგნები, სამუშაოს მოსაძებნად ისინი იძულებულები იყვნენ დათანხმებულიყვნენ დაბალანაზღაურებად სამსახურს ან ემუშავად „შავ ბაზარზე“, რის შედეგადაც მათი უმრავლესობა აღმოჩნდა სიღარიბის ზღვარზე. ალბერტ ზაფის ხანმოკლე პრეზიდენტობის ვადის გარდა 1992 წლიდან 1996 წლამდე, დიდიე რაცირაკა ხელისუფლებაში იყო 1975 წლიდან 2001 წლამდე და ამ პერიოდში ვერ მოხერხდა მნიშვნელოვანი წარმატებების მიღწევა განათლების სფეროში.<ref>{{cite journal|last=Mukonoweshuro|first=E.G.|title=State "resilience" and chronic political instability in Madagascar|journal=Canadian Journal of African Studies|volume=24|issue=3|pages=376–398|year=1990|doi=10.2307/485627|jstor=485627}}</ref> განათლებამ პრიორიტეტი მიიღო რავალუმანანას ადმინისტრაციის პერიოდში (2002-2009 წლები) და დღეისათვის იგი უფასო და სავალდებულოა 6-დან 13 წლამდე ასაკის ბავშვებისათვის.<ref name=WBeducation>{{cite journal|first1=Gerard|last1=Lassibille|first2=Jee-Peng|last2=Tan|first3=Cornelia|last3=Jesse|first4=Trang Van|last4=Nguyen|title=Managing for results in primary education in Madagascar: Evaluating the impact of selected workflow interventions|journal=The World Bank Economic Review|volume=24|issue=2|pages=303–329|publisher=Oxford University Press|date=6 August 2010|url=http://www.povertyactionlab.org/publication/managing-results-primary-education-madagascar-evaluating-impact-selected-workflow-interventions|doi=10.1093/wber/lhq009|accessdate=10 February 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/65MknBr6d?url=http://www.povertyactionlab.org/publication/managing-results-primary-education-madagascar-evaluating-impact-selected-workflow-interventions|archivedate=11 თებერვალი 2012}}</ref> დაწყებითი განათლების ციკლი მოიცავს ხუთ წელიწადს, ხოლო შემდეგ ოთხი წელი საშუალო სკოლის ქვედა კლასებში და სამი წელი საშუალო სკოლის ზედა კლასებში.<ref name="LOC" /> რავალუმანანამ სასწავლო წლის პირველ მეოთხედში ააშენა ათასი ახალი დაწყებითი სკოლა და შექმნა დამატებითი კლასები, ძველი შენობები შეკეთდა და შეირჩა დაწყებითი სკოლების ათობით ათასი ახალი მასწავლებლები. დაწყებით სკოლებში შეკრებები გაუქმდა და ძირითადი სასკოლო საკუთრების კომპლექტები დაურიგდა ამ სკოლის მოსწავლეებს.<ref name=WBeducation /> სახელმწიფო სკოლების მშენებლობის ინიციატივამ უზრუნველყო მინიმუმ ერთი ძირითადი სკოლის არსებობა რაიონში და ერთი არასრული საშუალო სკოლის არსებობა თითოეულ კომუნაში. სულ ცოტა ერთი გიმნაზია მდებარეობს თითოეულ დიდ საქალაქო ცენტრში.<ref name=INSTAT/> სამი სახალხო საზოგადოებრივი უნივერსიტეტი მდებარეობს ანტანანარივუში (დაარსდა 1961 წელს), მაჰაძანგაში (1977 წელს) და ფიანარანცუაში (fianarantsoa) (1988 წელს). მათ ემატება სახელმწიფო პედაგოგიური კოლეჯი და რამდენიმე კერძო უნივერსიტეტი და ტექნიკური კოლეჯი.<ref name="LOC" /> განათლების მიღების შესაძლებლობის ზრდის შედეგად, მათი ხარჯები ორჯერ გაიზარდა 1996 წლიდან 2006 წლამდე პერიოდში. მაგრამ, განათლების ხარისხი დაბალია.<ref name=WBeducation /> რავალუმანანას პრეზიდენტობის მეორე ვადის საგანმანათლებლო პოლიტიკა ყურადღებას უთმობდა ხარისხის საკითხებს, მოიცავდა დაწყებითი კლასების მასწავლებლების დასაქირავებლად მინიმალური საგანმანათლებლო სტანდარტების გაზრდას. საშუალო სკოლის სიმწიფის ატესტატი შეიცვალა საშუალო სკოლის დამთავრების მოწმობით, შეიცვალა მასწავლებელთა მომზადების პროგრამა ტრადიციული დიდაქტიკური ინსტრუქციებიდან სწავლების პირადული ორიენტაციის მეთოდზე გადასვლისათვის, რამაც ხელი შეუწყო სტუდენტების ცოდნის ამაღლებას და სწავლაში მონაწილეობას.<ref>{{cite journal|last=Ministère de l'Education Secondaire et l'Education de Base|title=Curriculum de formation des élèves-maîtres|publisher=Government Printing Office|location=Antananarivo, Madagascar|year=2005|language=fr}}</ref> სახელმწიფო ხარჯებმა განათლებაზე შეადგინა საერთო სახელმწიფო ხარჯების მოცულობის 13,4 % და 2008 წლის [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს 2,9 %. დაწყებითი კლასები გადატვირთულია მოსწავლეებით, 2008 წელს მოსწავლეების საშუალო შეფარდება მასწავლებლებთან შეადგენს 47:1.<ref>{{cite web|title=Public spending on education; total (percent of government expenditure) in Madagascar|publisher=TradingEconomics.com|year=2011|url=http://www.tradingeconomics.com/madagascar/public-spending-on-education-total-percent-of-government-expenditure-wb-data.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111018144916/http://tradingeconomics.com/madagascar/public-spending-on-education-total-percent-of-government-expenditure-wb-data.html|archivedate=18 ოქტომბერი 2011|accessdate=28 January 2012}}</ref> == კულტურა == მადაგასკარის მრავალრიცხოვანი ეთნიკური ქვეჯგუფიდან ყოველი მათგანი იცავს თავის საკუთარ რწმენას, ცხოვრების წესს, რომლებიც ისტორიულად ხელს უწყობდნენ მათ უნიკალურ იდენტიფიკაციას. მაგრამ, არსებობს რამდენიმე ძირითადი კულტურული თავისებურებები, რომელიც გავრცელებულია მთელ კუნძულზე, რითაც შექმნილია ძლიერი, ერთიანი მალაგასიური კულტურული იდენტურობა. საერთო ენის, საერთო ტრადიციული რელიგიური რწმენის და წინაპრების პატივისცემის გარდა, ტრადიციული მალაგასიური მსოფლმხედველობა ჩამოყალიბებულია ფასეულობების საფუძველზე, რომელიც დამყარებულია ფიჰავანანაზე (სოლიდარობა), ვინტანაზე (ბედი), ტოდიზე, და ჰასინაზე (წმინდანი), ტრადიციულ თემებში თვლიან, რომ ცხოვრების ღვთიურ ძალას აძლიერებენ და შედეგად აკანონებენ თემის ან ოჯახის ავტორიტეტები. სხვა კულტურული ელემენტები, რომლებიც ჩვეულებრივ გვხვდება მთელ კუნძულზე მოიცავს: წინადაცვეთის პრაქტიკას მამაკაცებში; ძლიერ სანათესაო კავშირს; ფართედ გავრცელებულ მაგიის ძალის შეგნებას, მკითხავობას, ასტროლოგიას და ჯადოქრობას; ასევე გავრცელებულია სოციალური კლასების ტრადიციული დაყოფა არისტოკრატიად, ჩვეულებრივ ხალხად და მონებად.<ref name="LOC" /><ref name=Bradtbeliefs>Bradt (2011), pp.&nbsp;13–20</ref> მიუხედავად იმისა, რომ სოციალური კასტები იურიდიულად უკვე აღარ არსებობს, ნათესაური კასტური მიკუთვნება ხშირად აგრძელებს გავლენას სოციალურ სტატუსზე, ეკონომიკურ შესაძლებლობაზე და თემის შიგნით ადამიანის როლზე.<ref>Middleton (1999), pp.&nbsp;259–262, 272, 309</ref> მალაგასიელი ხალხი ტრადიციულად დარიგებებს იღებს Mpanandro-სთან („დღეების შემქმნელი“), რომ გაარკვიოს მთავარი მოვლენებისათვის, ისეთების როგორიცაა ქორწილი ან ფამადიჰანა, ყველაზე უფრო ხელსაყრელი დღეები. ასეთი ტრადიციული ასტროლოგიური სისტემა შემოტანილი იქნა არაბების მიერ. ანალოგიურად კოლონიამდელი პერიოდის ბევრი მალაგასიური თემის არისტოკრატი, სამხრეთ-აღმოსავლეთი ანტემოროს ეთნიკური ჯგუფიდან, რომლების შთამომავლობაც არაბების მოსვლამდე იწყება, როგორც წესი ქირაობდა კონსულტანტებს, რომლებიც ცნობილია როგორც ombiasy („ძალზე კეთილი ადამიანი“).<ref>Ames (2003), p. 101</ref> მალაგასიური კულტურის მრავალფეროვანი საწყისები ვლინდება მის მატერიალურ გამოხატვაში. მადაგასკარის ყველაზე უფრო სიმბოლური ნივთია [[ვალიჰა]], ეს [[ბამბუკი (გვარი)|ბამბუკის]] ღეროებისგან შემდგარი [[ციტრა]]ს მაგვარი სიმებიანი მუსიკალური საკრავი, რომელიც მადაგასკარზე შემოტანილია ადრეული დამსახლებლების მიერ კუნძულ [[კალიმანტანი]]ს სამხრეთიდან და ფორმით საკმაოდ ჰგავს მათ, რომლებსაც დღეისათვის ხმარობენ [[ინდონეზია]]ში და [[ფილიპინები|ფილიპინებზე]].<ref name="Blench, R. 1982 pp. 81-93">{{cite journal|last=Blench|first=Roger|title=Evidence for the Indonesian origins of certain elements of African culture|journal=African Music|volume=6|issue=2|pages=81–93|year=1982|url-access=subscription|jstor=30249759}}</ref> მშენებლობის და სიმბოლიზმის მხრივ მადაგასკარის ტრადიციული სახლები ასევე ანალოგიურია კალიმანტანის კუნძულის სამხრეთში მდებარე სახლებისა. მათ აქვთ მართკუთხა ფორმა გეგმაში წაწვეტებული სახურავით და ცენტრალური საყრდენი კოლონა.<ref>{{cite journal|last1=Kus|first1=Susan|last2=Raharijaona|first2=Victor|title=House to Palace, Village to State: Scaling up Architecture and Ideology|journal=American Anthropologist, New Series|issue=102|volume=1|pages=98–113|year=2000|doi=10.1525/aa.2000.102.1.98}}</ref> ფართედ გავრცელებული წინაპრების ხსოვნის ანარეკლია აკლდამები, რომლებიც ქვეყნის ბევრ რეგიონში კულტურულ მნიშვნელობას იძენს და როგორც წესი აშენებულია გაცილებით უფრო გამძლე მასალისაგან, მორთულობაც უფრო რთულია, ვიდრე ცოცხალი ადამიანების სახლები.<ref name="Acquier, Jean-Louis.">Acquier (1997), pp.&nbsp;143–175</ref> კუნძულზე [[აბრეშუმი]]ს ქსოვილის წარმოება შეინიშნება პირველი დამსახლებლების პერიოდიდან, ეროვნული სამოსი — [[ლამბა]] უზადო მრავალფეროვანი ხელოვნების გამოხატულებაა.<ref>Kusimba, Odland & Bronson (2004), p. 12</ref> [[სამხრეთ-აღმოსავლეთი აზია|სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის]] კულტურული გავლენა ასევე გამოიხატება მალაგასიურ სამზარეულოში, რომელშიც ბრინჯს ხმარობენ თითქმის ნებისმიერ საჭმელში, ჩვეულებრივ ბევრ გემრიელ ბოსტნეულის ან ხორციან საჭმელებთან ერთად.<ref>Bradt (2011), p. 312</ref> აფრიკული გავლენა გამოიხატება [[ზებუ]]ს ღვთიურ დანიშნულებაში და მისი მფლობელების სიმდიდრეში, რომლის ტრადიცია სათავეს იღებს აფრიკის [[მატერიკი]]დან. მადაგასკარის დაბლობ რაიონებში, სადაც იმყოფება მსხვილფეხა რქოსანი პირუტყვის დიდი რაოდენობა, ნახირის ქურდობა ახალგაზრდა მამაკაცებისთვის დამახასიათებელია, რაც საკმაოდ სახიფათოა და ზოგჯერ სიკვდილით მთავრდება, რადგანაც საკუთარი ნახირის უფრო კარგად შეიარაღებული ქურდებისაგან დასაცავად მწყემსები იყენებენ ტრადიციულ შუბებს.<ref name=Camp93/> === ხელოვნება === მადაგასკარზე ფართედაა განვითარებული მრავალფეროვანი ზეპირი და წერილობითი ფორმის [[ლიტერატურა]]. უპირველეს ყოვლისა კუნძულის მხატვრულ ტრადიციებს წარმოადგენს ლიტერატურული მჭევრმეტყველება, რომელიც გამოხატულია hainteny-ის (პოეზია), kabary-ის (სახალხო დისკუსია) და ohabolana-ს (ანდაზები) ფორმებით.<ref>Fox (1990), p. 39</ref><ref name="Madatana">{{cite web|last=Ravalitera|first=P|title=Origine Confuse des Vazimba du Betsiriry|work=Journal Express|publisher=Madatana.com|url=http://www.madatana.com/article-origine-confuse-des-vazimba-du-betsiriry.php|archiveurl=https://www.webcitation.org/604hJwBma?url=http://www.madatana.com/article-origine-confuse-des-vazimba-du-betsiriry.php|accessdate=11 November 2010|archivedate=10 ივლისი 2011|language=fr}}</ref> [[ეპოსი|ეპიკური პოემა]] — Ibonia რომელიც ამ ტრადიციებს მოიცავს, გადაეცემოდა საუკუნეების განმავლობაში რამდენიმე სხვადასხვა ფორმით მთელ კუნძულზე და წარმოდგენას იძლევა მალაგასიური თემების სხვადასხვა მითოლოგიაზე და რწმენაზე.<ref>{{cite web|title=Ibonia: the text in 17 sections|last=Unknown|publisher=University of Virginia|accessdate=15 November 2010|url=http://xroads.virginia.edu/~Public/Ibonia/text.html|archiveurl=https://www.webcitation.org/604h5KUmV?url=http://xroads.virginia.edu/~Public/Ibonia/text.html|archivedate=10 ივლისი 2011}}</ref> ეს ტრადიცია XX საუკუნეში გააგრძელეს ისეთმა მწერლებმა, როგორებიცაა [[ჟან-ჟოზეფ რაბეარიველო]]მ, რომელსაც აფრიკაში თვლიან პირველ თანამედროვე პოეტად,<ref>Rabearivelo (2007), p. x</ref> და [[ელი რაჯაონარისონი]], რომელიც მალაგასიური პოეზიის ახალი ტალღის თვალსაჩინო წარმომადგენელია.<ref>Auzias & Labourdette (2007), p. 142</ref> მადაგასკარმა ასევე შექმნა მდიდარი მუსიკალური მემკვიდრეობა, რომელიც ასახულია ათეულობით რეგიონალურ მუსიკალურ ჟანრებში, როგორებიცაა სანაპირო რაიონის salegy ან hiragasy, რომლებიც აცოცხლებენ სოფლის თავყრილობებს, ადგილობრივ საცეკვაო მოედნებს და ეროვნულ რადიოტალღებს.<ref name="Randrianary">Randrianary (2001), pp.&nbsp;109–137</ref> პლასტიკური ხელოვნებაც ასევე ფართედაა გავრცელებულია მთელ კუნძულზე. აბრეშუმის ქსოვილების და ლამბის წარმოების ტრადიციებთან ერთად, [[რაფია|რაფიისგან]] და სხვა ადგილობრივი მცენარეული მასალისაგან ქსოვა გამოიყენებოდა პრაქტიკული ელემენტების ფართე სპექტრის შესაქმნელად, როგორებიცაა ხალიჩები, კალათები, ჩანთები და ქუდები.<ref name=handicrafts>{{cite web|last1=Ashamu|first1=Charlotte|first2=Diego|last2=Gomez-Pickering|first3=Amanda|last3=Luke|last4=Morrison|first4=Paul|first5=Mark|last5=Pedersen|first6=Mara|last6=Symes|first7=Marthe|last7=Weyandt|title=Made in Madagascar: Exporting Handicrafts to the U.S. Market: Final Report|publisher=United Nations Public-Private Alliance for Rural Development|year=2005|url=http://www.sipa.columbia.edu/academics/concentrations/epd/documents/2004-5/MalagasyHandicrafts_Report.pdf|archiveurl=https://www.webcitation.org/604ZDmy4U?url=http://www.sipa.columbia.edu/academics/concentrations/epd/documents/2004-5/MalagasyHandicrafts_Report.pdf|archivedate=10 ივლისი 2011|accessdate=10 July 2011}}</ref> კუნძულზე ხეზე ჭრა ხელოვნების მაღალგანვითარებული ფორმაა, სხვადასხვა რეგიონალური სტილი და სხვა არქიტექტურული ელემენტები იკვეთება აივნების შემოფარგვლის შელამაზებისას. სკულპტორები ქმნიან მრავალფეროვან ავეჯს და ინვენტარს სახლისთვის და ხის სკულპტურებს, რომელთაგან ბევრი გამოდის ტურისტული ბაზრებისათვის.<ref name=Terrible>Heale & Abdul Latif (2008), pp.&nbsp;108–111</ref> ცენტრალურ მთიანეთში მცხოვრები ხალხის — [[ზაფიმანირი]]ს დეკორატიული და ფუნქციონალური ხისდამამუშავებელი ტრადიცია [[იუნესკო]]ს მიერ 2008 წელს შეყვანილი იქნა [[კაცობრიობის არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის სია]]ში.<ref>{{cite web|title=Woodcrafting Knowledge of the Zafimaniry|publisher=UNESCO|accessdate=24 August 2012|url=http://www.unesco.org/culture/ich/en/RL/00080|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AA5SHVms?url=http://www.unesco.org/culture/ich/en/RL/00080|archivedate=24 აგვისტო 2012}}</ref> ანტაიმოროს ხალხს შორის, ქაღალდის წარმოება, შეჯერებული ყვავილებით და სხვა დეკორატიული ნატურალური მასალებით ადრევე დადგენილი ტრადიციაა.<ref name=Terrible/> ტანსაცმლის წარმოებისათვის ქარგვის და ქსოვილის გამოჭრის სამუშაოები სრულდება ხელით, სუფრები და სხვა საშინაო ქსოვილის ნივთები ასევე გასაყიდად გამოაქვთ ადგილობრივ ხელნაკეთობათა ბაზარზე.<ref name=handicrafts/> მცირე, მაგრამ მზარდი რაოდენობის მშვენიერი მხატვრული გალერეები არსებობენ ანტანანარივუში, ასევე მთელ რიგ სხვა საქალაქო რაიონებში, სადაც მყიდველებს სთავაზობენ ადგილობრივი მხატვრების ნამუშევრებს. ტარდება ყოველწლიური არტ-გამოფენები, როგორიცაა ღია ცის ქვეშ არსებული გამოფენა Hosotra, რომლებიც ხელს უწყობებ გამომსახველობითი ხელოვნების შემდგომ განვითარებას მადაგასკარზე.<ref>{{cite news|title=Des nouveaux talents mis en relief|newspaper=L'Express de Madagascar|publisher=l'expressmada.com|date=7 August 2009|url=http://www.lexpressmada.com/4376/hosotra-2009-madagascar/284-des-nouveaux-talents-mis-en-relief.html|accessdate=24 August 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AACBykvX?url=http://www.lexpressmada.com/4376/hosotra-2009-madagascar/284-des-nouveaux-talents-mis-en-relief.htm|archivedate=24 აგვისტო 2012|language=fr}}</ref> == მასმედია == რადიოგადაცემები რჩება მთავარ საშუალებად, რისი მეშვეობითაც მადაგასკარის მოსახლეობა ინფორმირებულია საერთაშორისო, ეროვნული და ადგილობრივი ახალი ამბებით. მხოლოდ სახელმწიფო რადიოგადაცემები გადაიცემა კუნძულის მთელ ტერიტორიაზე. ასობით საზოგადოებრივი და კერძო სადგურები ადგილობრივი ან რეგიონალური დიაპაზონებით წარმოადგენენ სახელმწიფო მაუწყებლობის ალტერნატივას.<ref name=mediainfo>{{cite web|title=Madagascar Profile: Media|publisher=BBC News|date=20 June 2012|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-13861846|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AAq6YwuA?url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-13861846|archivedate=25 აგვისტო 2012|accessdate=25 August 2012}}</ref> სახელმწიფო ტელევიზიების გარდა, მადაგასკარის მთელ ტერიტორიაზე მაუწყებლობს ადგილობრივი და საერთაშორისო პროგრამების მქონე ბევრი სატელევიზიო კერძო სადგური. მთელი რიგი მასმედიის საშუალებები ეკუთვნის პოლიტიკურ პარტიებს ან თვით პოლიტიკოსებს, მათ შორის მედია ჯგუფი MBS (ეკუთვნის რავალუმანანას) და Viva (ეკუთვნის რაჯოელინას),<ref name=CrossroadsMarcus>{{cite web|last1=Bachelard|first1=Jerome|last2=Marcus|first2=Richard|title=Countries at the Crossroads 2011: Madagascar|publisher=Freedom House|year=2011|url=http://www.freedomhouse.org/sites/default/files/inline_images/MADAGASCARfinal.pdf|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AAqjglXX?url=http://www.freedomhouse.org/sites/default/files/inline_images/MADAGASCARfinal.pdf|archivedate=25 აგვისტო 2012|accessdate=25 August 2012}}</ref> ხელს უწყობს საზოგადოების პოლიტიკურ პოლარიზაციას. ისტორიულად მასმედია მთავრობის კრიტიკაში დროთა განმავლობაში სხვადასხვა სახით განიცდიდა დაწოლას და ცენზურას. რეპორტიორებს ზოგჯერ ემუქრებიან ან ავიწროებენ და მასმედიის წარმომადგენლები პერიოდულად იძულებულები არიან დახურონ გამოცემები.<ref name=mediainfo/> მასმედიის ცენზურაზე ბრალდებები 2009 წელთან შედარებით გაიზარდა პოლიტიკურ კრიტიკაზე შეზღუდვების სავარაუდო გაძლიერებასთან დაკავშირებით.<ref name=DOS>{{cite web|last=Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor|title=2010 Human Rights Report: Madagascar|publisher=U.S. Department of State|date=8 April 2011|url=http://www.state.gov/documents/organization/160130.pdf|archiveurl=https://www.webcitation.org/604YfHcMq?url=http://www.state.gov/documents/organization/160130.pdf|archivedate=10 ივლისი 2011|accessdate=10 July 2011}}</ref> ინტერნეტით სარგებლობა მკვეთრად გაიზარდა უკანასკნელი ათი წლის განმავლობაში, 2011 წლის მონაცემებით მადაგასკარის მოსახლეობის დაახლოებით 352 000 ადამიანი სარგებლობს ინტერნეტით სახლში ან ერთ-ერთ ეროვნულ ინტერნეტ-კაფეში.<ref name=mediainfo /> მობილური ტელეფონი და ინტერნეტი ფართედაა გავრცელებული დიდ ქალაქებში, მაგრამ მაინც შეზღუდულია კუნძულის სოფლის რაიონებში. რაიონების მოსახლეობის დაახლოებით 30 %-ს აქვს შესაძლებლობა ისარგებლოს რამდენიმე კერძო სატელეკომუნიკაციო ქსელით მობილური ტელეფონის ან სახმელეთო კავშირგაბმულობის ხაზის დახმარებით.<ref name=INSTAT /> == სპორტი == მადაგასკარზე გაჩნდა მთელი რიგი ტრადიციული თამაშები. [[მორაინგი]] (Moraingy), ხელჩართული ბრძოლის სახეობაა, ეს პოპულარული სანახაობრივი სპორტის სახეობაა სანაპირო რეგიონებში. ეს სახეობა ტრადიციულად მამაკაცებშია გავრცელებული, მაგრამ ქალებმაც ცოტა ხნის უკან დაიწყეს მასში მონაწილეობის მიღება.<ref>Ratsimbazafy (2010), pp.&nbsp;14–18</ref> ცხოველ [[ზებუ]]სთან ორთაბრძოლა, რომელსაც ჰქვია [[სავიკა]] (savika) ანუ ტოლონ-ომბუ (tolon-omby), ასევე გავრცელებულია ბევრ რეგიონებში.<ref name=lambatradition>Kusimba, Odland & Bronson (2004), p. 87</ref> სპორტთან ერთად ერთობიან სხვადასხვა მრავალფეროვან თამაშებით. ერთ-ერთი ყველაზე უფრო გავრცელებულია სამაგიდო თამაში [[ფანორონა]], რომელიც მაღალმთიან რეგიონებშია კარგად განვითარებული. ხალხური გადმოცემების თანახმად, მეფედ [[ანდრიანჯაკა]] გახდა მას მერე, რაც მისმა მამა [[რალამბო]]მ იეჭვიანა, რომ ანდრიანჯაკას უფროსი ძმა ფანორონას თამაშით იყო გართული, თავისი მოვალეობების შესრულების საზიანოდ.<ref name="iarivo">{{cite web|last=City of Antananarivo|title=Antananarivo: Histoire de la commune|url=http://www.iarivo-town.mg/histoire.php|archiveurl=https://www.webcitation.org/5wZeOMH4e?url=http://www.iarivo-town.mg/histoire.php|accessdate=2 August 2010|archivedate=17 თებერვალი 2011|language=fr}}</ref> დასავლური გასართობი ღონისძიებები მადაგასკარზე შემოტანილი იქნა უკანასკნელი ორი ასწლეულის განმავლობაში. [[რაგბი]] მადაგასკარის ეროვნული სპორტის სახეობად ითვლება.<ref>{{cite web|url=http://www.irb.com/newsmedia/regional/newsid=53025.html|accessdate=24 July 2012|title=Madagascar take Sevens honours|date=23 August 2007|publisher=International Rugby Board|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AGpxxkZd?url=http://www.irb.com/newsmedia/regional/newsid=53025.html|archivedate=29 აგვისტო 2012}}</ref> [[ფეხბურთი]] ასევე პოპულარულია. მადაგასკარი მონაწილეობს მსოფლიო ჩემპიონატში [[პეტანკი|პეტანკში]] ([[ბოულინგი]]ს მსგავსი ფრანგული თამაში, რომელიც ფართედ გავრცელებულია როგორც ქალაქის რაიონებში, ასევე მთელ მთიან ადგილებში).<ref>{{cite web|last=Vegar|first=Ness|title=Madagascar won the World Championship|publisher=petanque.org|date=4 October 1999|url=http://www.petanque.org/news/admin/61.shtml|archiveurl=https://www.webcitation.org/64g5qw5nC?url=http://www.petanque.org/news/admin/61.shtml|archivedate=14 იანვარი 2012|accessdate=14 January 2011}}</ref> სკოლების სპორტულ პროგრამებში, როგორც წესი, ჩართულია ფეხბურთი, [[მძლეოსნობა]], [[ძიუდო]], [[კრივი]], ქალთა [[კალათბურთი]] და ქალთა [[ჩოგბურთი]]. მადაგასკარმა თავისი სპორტსმენები პირველად [[ოლიმპიური თამაშები|ოლიმპიურ თამაშებზე]] გაუშვა 1964 წელს, ქვეყანა ასევე მონაწილეობს აფრიკულ თამაშებში.<ref name=EBLand/> სკაუტებს მადაგასკარის ადგილობრივ ფედერაციაში წარმოადგენენ საკუთარი სამი სკაუტების კლუბი. 2011 წელს მონაწილეთა რაოდენობა შეფასებული იყო 14 905 ადამიანით.<ref name="Census_2010">{{cite web|title=Triennal review: Census as at 1 December 2010|url=http://scout.org/en/content/download/22261/199900/file/Census.pdf|publisher=World Organization of the Scout Movement|accessdate=13 January 2011|date=1 December 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AJxh3uLm?url=http://scout.org/en/content/download/22261/199900/file/Census.pdf|archivedate=31 აგვისტო 2012}}</ref> == რესურსები ინტერნეტში == {{Commonscat|Madagascar|მადაგასკარი}} * {{wikiatlas|Madagascar}} * {{dmoz|Regional/Africa/Madagascar}} * [http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-13861843 Country Profile] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/madagascar.htm Madagascar] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120829212249/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/madagascar.htm |date=2012-08-29 }} * [http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_CountryProfile.aspx?Country=MG Key Development Forecasts for Madagascar] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{აფრიკის ქვეყნები}} {{აფრიკის კავშირი}} [[კატეგორია:მადაგასკარი| ]] [[კატეგორია:აფრიკის ქვეყნები]] [[კატეგორია:ფრანგულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:კუნძულოვანი სახელმწიფოები]] a91dpjznbbtdmr0fqiaps9m9t1lbft9 ლესოთო 0 14654 4402665 4379462 2022-08-02T14:07:33Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქვეყანა| |მშობლიური_სახელი = ''[[სესოთო]] — Muso oa Lesotho''<br />''{{lang-en|Kingdom of Lesotho}}'' |სრული_სახელი = ლესოთოს სამეფო |საერთო_სახელი = ლესოთო |დროშა = Flag of Lesotho.svg |გერბი = Coat of arms of Lesotho.svg |რუკა = Location Lesotho AU Africa.svg |ჰიმნი = ''Lesotho Fatse La Bontata Rona'' |დევიზი = Khotso, Pula, Nala |ოფიციალური_ენები = [[სესოთო]], [[ინგლისური ენა|ინგლისური]] |დედაქალაქი = [[მასერუ]] |latd=29 |latm=18 |latNS=S |longd=27 |longm=28 |longEW=E |უდიდესი_ქალაქი = [[მასერუ]] |მთავრობის_ტიპი = [[კონსტიტუციური მონარქია]] |ლიდერის_ტიპი_1 = [[ლესოთოს მეფე|მონარქი]] |ლიდერის_სახელი_1 = [[ლეტსიე III]] |ლიდერის_ტიპი_2 = [[ლესოთოს პრემიერ-მინისტრი|პრ.-მინისტრი]] |ლიდერის_სახელი_2 = [[მოსისილი პაკალიტა]] |ლიდერის_ტიპი_3 = |ლიდერის_სახელი_3 = |რანგი_ფართობით = 140-ე |ფართობი = 30 355 |წყალი_% = |სავარაუდო_მოსახლეობა = 1 795 000 |სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 146-ე |მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2005 |მოსახლეობის_ცენზი = 1 876 633 |მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2006 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 61,82 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = 138-ე |მშპ_ppp_წელი = 2005 |მშპ_ppp = $4.996 მილიარდი |მშპ_ppp_რანგი = 150-ე |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $2113 |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 139-ე |აგი = 0.549 |აგი_ტენდენცია = {{ზრდა}} |აგი_კატეგორია = <font color="#ffcc00">საშუალო</font> |აგი_რანგი = 138-ე |აგი_წელი = 2007 |ვალუტა = [[ლესოთური ლოტი]] |ვალუტის_კოდი = LSL |ქვეყნის_კოდი = LSO |დროის_სარტყელი = [[UTC+02:00]] |ზაფხულის_დრო = |cctld = [[.ls]] |სატელეფონო_კოდი = 266 |სატელეფონო_კოდი_მითითება = |სქოლიო = }} '''ლესოთო''' ({{lang-en|Lesotho}}, ოფიციალური დასახელება — '''ლესოთოს სამეფო''' ([[სესოთო]] — Muso oa Lesotho, {{lang-en|Kingdom of Lesotho}})) – [[სახელმწიფო]]-[[ანკლავი]] [[სამხრეთი აფრიკა|სამხრეთ აფრიკაში]]. მთლიანად გარს აკრავს [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]] და [[ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები|არ გააჩნია ზღვაზე გასასვლელი]]. [[აფრიკა|აფრიკის]] ერთ-ერთი ყველაზე პატარა სახელმწიფოს ფართობია 30 355 კმ². 2006 წლის მოსახლეობის აღწერის მონაცემებით ქვეყანაში ცხოვრობს 1 876 633 ადამიანი.<ref name="Geohive">{{Cite web |url=http://www.geohive.com/cntry/lesotho.aspx |title=2006 წლის აღწერა-Geohive |accessdate=2016-04-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160322103136/http://www.geohive.com/cntry/lesotho.aspx |archivedate=2016-03-22 }}</ref><ref name="Statoids">[http://www.statoids.com/uls.html 2006 წლის აღწერა-Statoids.com]</ref> ლესოთო ერთადერთი ქვეყანაა მსოფლიოში, რომლის ტერიტორიის არც ერთი ნაწილი ზღვის დონიდან 1400 მეტრს ქვემოთ არ მდებარეობს. 1966 წელს დამოუკიდებლობის მოპოვებამდე [[ბასუტოლენდი]]ს სახელით იყო [[დიდი ბრიტანეთი]]ს [[პროტექტორატი]]. ქვეყნის დედაქალაქია – [[მასერუ]]. == გეოგრაფია == === გეოგრაფიული მდგომარეობა === [[ფაილი:Lt-map KA.png|მინი|250პქ|მარჯვნივ|ლესოთოს რუკა]] [[ფაილი:Lesotho sat.png|thumb|right|250px|ქვეყნის ხედი თანამგზავრიდან]] [[ფაილი:LesothoOMC.png|thumb|right|250px|ლესოთო]] [[ფაილი:Map Lesotho SRTM.png|thumb|right|250px|ლესოთოს ტოპოგრაფიული რუკა.]] ლესოთო მდებარეობს სამხრეთ აფრიკაში სამხრეთის [[განედი]]ს 28 და 31°-სა და აღმოსავლეთის [[გრძედი]]ს 27 და 30°-ს შორის<ref name="climate">{{cite web|author=Lesotho Meteorological Services.|title=Climate of Lesotho|url=http://www.lesmet.org.ls/climate_of_lesotho.htm|lang=en|accessdate=7 ოქტომბერი 2009|deadlink=404|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070624044802/http://www.lesmet.org.ls/climate_of_lesotho.htm|archivedate=2007-06-24}}</ref>. მისი ტერიტორია მთლიანად შემოფარგლულია სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის ტერიტორიით (შედეგად ლესოთო [[ვატიკანი|ვატიკანთან]] და [[სან-მარინო]]სთან ერთად სამიდან ერთ-ერთი დამოუკიდებელი სახელმწიფოა მსოფლიოში, რომელიც მხოლოდ ერთი ქვეყნის ტერიტორიითაა გარშემორტყმული)<ref>{{წიგნი|ავტორი=Kishor Uprety.|სათაური=Transit Regime for Landlocked States: International Law and Development Perspectives|წელი=2005|გამომცემლობა= |pages=5|isbn=0821362992}}</ref>. აღმოსავლეთიდან ლესოთო ესაზღვრება [[კვაზულუ-ნატალი]]ს პროვინციას, სამხრეთიდან — [[აღმოსავლეთ კაპის პროვინცია]]ს, დასავლეთიდან და ჩრდილოეთიდან — [[ფრი-სტეიტი]]ს პროვინციას. [[სახელმწიფო საზღვარი|სახელმწიფო საზღვრის]] საერთო სიგრძე შეადგენს 909 კმ-ს<ref name="cia">{{cite web|author=CIA.|title=The World Factbook - Lesotho|lang=en|accessdate=7 ოქტომბერი 2009|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lt.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070612204352/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lt.html|archivedate=2007-06-12}}</ref>. ქვეყნის სიგრძე ჩრდილო-აღმოსავლეთიდან სამხრეთ-დასავლეთის მიმართულებით შეადგენს 248 კმ-ს, სამხრეთ-აღმოსავლეთიდან ჩრდილო-დასავლეთამდე 181 კმ-ს<ref>{{cite web|author=Encyclopedia of Nations.|title=Lesotho - Location, size, and extent|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Africa/Lesotho-LOCATION-SIZE-AND-EXTENT.html|lang=en|accessdate=7 ოქტომბერი 2009}}</ref>. ქვეყნის ტერიტორიის ფართობი შეადგენს 30 355 კმ²-ს, რომლიდანაც მხოლოდ უმნიშვნელო ნაწილი უკავია წყლის ზედაპირს<ref name="cia"/>. ქვეყანას არა აქვს [[ზღვა]]ზე გასასვლელი, უახლესი პორტი მდებარეობს [[დურბანი|დურბანში]]<ref>{{წიგნი|ავტორი=Kishor Uprety.|სათაური=Transit Regime for Landlocked States: International Law and Development Perspectives|წელი=2005|გამომცემლობა= |pages=9|isbn=0821362992}}</ref>, (სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა). === რელიეფი === ლესოთოს ყველაზე უფრო დაბალი წერტილი მდებარეობს [[ორანჟი]]ს და [[მაკჰალენგი]]ს [[მდინარე]]ების შეერთების რაიონში (1400 მეტრი), ყველაზე მაღალი წერტილია [[თაბანა-ნტლენიანა]]ს [[მთა]] (3482 მეტრი)<ref name="cia"/>. მაღალი სიმაღლის გამო ქვეყანას ხშირად ეძახიან «სამეფოს ზეცაში»<ref name="democracy">{{cite web|url=http://www.lesothocanada.gov.ls/news/LESOTHO_DEMOCRACY.pdf|title=Democracy Alive and Well in Lesotho|publisher=Lesothocanada.gov.ls|lang=en|accessdate=20 ივნისი 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/6174sp3xk?url=http://www.lesothocanada.gov.ls/news/LESOTHO_DEMOCRACY.pdf|archivedate=2011-08-21}}</ref>. ქვეყანა სიმაღლის მიხედვით შეიძლება დაიყოს სამ ზონად: [[პლატო]]ები სიმაღლით დაახლოებით 1500 მეტრი ქვეყნის დასავლეთ რაიონებში ვიწრო ზოლის სახით (ტერიტორიის მიხედვით შეადგენს 5200 კმ²-ს ანუ ქვეყნის ტერიტორიის 17 %), მთისპირეთი სიმაღლით 2000—2300 მეტრი (ქვეყნის ტერიტორიის 15 %) და მაღალმთიანეთი ქვეყნის აღმოსავლეთში<ref name="climate"/>. [[დრაკონის მთები]] ქმნის ქვეყნის აღმოსავლეთ და სამხრეთ-აღმოსავლეთ საზღვარს<ref>{{cite web|author=Encyclopedia of Nations.|title=Lesotho - Topography|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Africa/Lesotho-TOPOGRAPHY.html|lang=en|accessdate=20 ივნისი 2010}}</ref>. === გეოლოგია === ჩრდილოეთ ლესოთოს [[სტრატიგრაფია|სტრატიგრაფიულ]]-[[ლითოლოგია|ლითოლოგიურ]] ჭრილში ზემოდან ქვემოთ წარმოდგენილია: თითქმის ჰორიზონტალურად ჩაფენილი თიხოვანი [[ფიქალი]], [[არგილითი]] (ზემო ბოფორტის და მოლტენოს ფენებში), წითელი ფერის დანალექები (რედ-ბედზის ფენებში) და [[ქვიშაქვა]] კეივის ფენებში, რომელიც გაშიშვლებულია ქვეყნის დასავლეთ ნაწილში, მის დაბლობ რაიონებში და აღმოსავლეთის მთებში გადაფარულია [[ბაზალტი|ბაზალტური]] [[ლავა|ლავების]] ტოლეიტური პლასტებით (დრაკენსბერგის ფენებში) 1600 მეტრ სიმაღლეზე. ლავების დანალექი ჯიშები და ქვედა ჰორიზონტები დაჩეხილია მრავალრიცხოვანი გამოყვანილი [[დაიკი|დაიკებით]] და [[დიაბაზი|დიაბაზური]] შემადგენლობის ძალებით, ასევე აგლომერატული [[ნეკი|ნეკების]] სერიებით, რომელიც ასევე დაფიქსირებულია ლავების ზედა ჰორიზონტებში. ამ [[ტრიასული სისტემა|ტრიასულ]]-[[იურული სისტემა|იურული]] პერიოდის ბაქნის სარჩულის ჯიშების ჭრილი შეესაბამება [[კარუ]]ს ფორმაციის ([[პერმული სისტემა|პერმულ]]-იურული) ზედა ნაწილს, რომლის დანალექი ფენები მკვეთრი კუთხით და [[სტრატიგრაფია|სტრატიგრაფიულად]] შეუსაბამობაშია [[დოკემბრიული პერიოდი]]ს კრისტალურ ფუნდამენტებთან. ყველგან [[ცარცული სისტემა|ცარცული სისტემის]] ასაკის [[კიმბერლიტი|კიმბერლიტები]], რომლებიც ყველაზე უფრო ახალგაზრდა [[მაგმა|მაგმური]] წარმონაქმნებია, იჭრებიან კარუს ფორმაციის ჯიშებში. ვაკე ადგილებში მდებარეობს [[თიხა]], [[ალევრიტი]] და [[მეოთხეული სისტემა|მეოთხეული სისტემის]] პერიოდის ასაკის [[კენჭი|კენჭები]]. === სასარგებლო წიაღისეული === ლესოთოს ორი [[ალმასი]]ს შემცველი მილი — ლეთსენგ-ლა-ტერაე და კაო — შედის მსოფლიოს უდიდეს ათეულში, პირველ მათგანში აღმოჩენილი იქნა უმაღლესი ხარისხის ბევრი საიველირო ალმასი. სულ ქვეყნის ტერიტორიაზე აღმოჩენილია 17 [[კიმბერლიტური მილი]], 21 დაიკის მაგვარი სხეული და 200-ზე მეტი კიმბერლიტური შემადგენლობის დაიკი. კიმბერლიტური დაიკების უმრავლესობა — სიდიდით 1 მეტრამდე, ხოლო დაიკის მაგვარი სხეულების — 8 მეტრიდან 35 მეტრამდე; მცირე კიმბერლიტური მილების [[დიამეტრი]], სატელიტურების (მეორეხარისხოვნების) ჩათვლით, შეადგენს 70-200 მეტრს, ხოლო დიდების — 200—500 მეტრს. ლეთსენგ-ლა-ტერაეს კიმბერლიტური მილი შედგება მთავარი და მეორეხარისხოვანი მილისაგან და მდებარეობს [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 3100 მეტრ სიმაღლეზე. მთავარი მილი აღმოაჩინეს 1957 წელს ადგილის გეოლოგიური გამოკვლევების დროს, რომელიც წარმოადგენს [[ელიფსი|ელიფსურ სხეულს]] ფართობით 15,9 ჰა (ზომები 540×3,5 მეტრი). === კლიმატი === ქვეყნის [[კლიმატი]] განპირობებულია მისი მაღალი მდებარეობით, ამიტომ [[ატლანტის ოკეანე|ატლანტის]] და [[ინდოეთის ოკეანე]]ები მასზე უმნიშვნელო გავლენას ახდენენ და ლესოთო იმყოფება მაღალი წნევის სუბტროპიკული ზონის გავლენის ქვეშ, რის გამოც ცირკულაციაში ჭარბობენ [[ანტიციკლონი|ანტიციკლონები]]ы<ref name="climate"/>. ლესოთოს კლიმატი შედარებით ცივია — მიუხედავად იმისა, რომ ზაფხულში, იანვარ-თებერვალში [[მასერუ]]ში და [[ხეობა|ხეობებში]] [[ტემპერატურა]] აღწევს 30&nbsp;°C-ს, ზამთარში იცის სუსხი და ტემპერატურა მერყეობს − 7&nbsp;°C-დან დაბლობ რაიონებში − 18&nbsp;°C-მდე მთებში<ref name="britannica">{{cite web|author=Britannica.|title=Lesotho|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/337126/Lesotho|lang=en|accessdate=7 ოქტომბერი 2009|archiveurl=https://www.webcitation.org/6174rMaT1?url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/337126/Lesotho|archivedate=2011-08-21}}</ref><ref>{{cite web|author=Encyclopedia of Nations.|title=Lesotho - Climate|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Africa/Lesotho-CLIMATE.html|lang=en|accessdate=7 ოქტომბერი 2009}}</ref>. მაისსა და სექტემბერს შორის მთიანი რაიონები იფარება [[თოვლი]]თ. სუსხიანი პერიოდის დასაწყისი და ბოლო საშუალოდ მერყეობს: 16 თებერვლიდან 19 ნოემბრამდე — მაღალმთიანეთში, 18 მაისიდან 6 სექტემბრამდე — უფრო დაბლობ ადგილებში. სუსხიანი პერიოდის საშუალო მაჩვენებელი შეადგენს 111 დღე-ღამეს დაბლობებში და 276 დღე-ღამეს მაღალმთიანეთში<ref name="climate"/>. [[ატმოსფერული ნალექები]]ს რაოდენობა საკმაოდ მერყეობს ადგილის სიმაღლეზე დამოკიდებულების გათვალისწინებით და შეადგენს 500 მმ-დან 1200 მმ-მდე. ნალექების ძირითადი რაოდენობა მოდის წელიწადის თბილ პერიოდში, ოქტომბრიდან აპრილის ჩათვლით, მაქსიმალური — დეკემბრიდან თებერვლის ჩათვლით, როდესაც ნალექების ყოველთვიური რაოდენობა შეადგენს 100 მმ-ს. ნალექების ყველაზე უფრო მცირე რაოდენობა შეიმჩნევა ზამთარში, ივნისში და შეადგენს 15 მმ-ზე უფრო ნაკლებს<ref name="climate"/>. თვის საშუალო [[აორთქლება]] შეადგენს 60 — 70 მმ-ს ივნის-ივლისში და 175—225 მმ-ს დეკემბერ-იანვარში, წლის საშუალო აორთქლება შეადგენს 1400 მმ-დან მთიან ადგილებში 1600 მმ-მდე ვაკე ადგილებში. მთლიანად აორთქლება აჭარბებს ნალექების რაოდენობას<ref name="climate"/>. [[ქარი]]ს საშუალო თვიური სიჩქარე შეადგენს 1,4 მ/წმ-ს ოქტომბერში და 8 მ/წმ-ს აგვისტოში, ქარის მიმართულება ძირითადად იცვლება 200°-დან 300°-მდე. ზაფხულის ელჭექის დროს ქარის სიჩქარემ შეიძლება მიაღწიოს 20 მ/წმ-ს. მზიანი დღეების საშუალო წლიური ხანგრძლივობა შეადგენს 3211 საათს ვაკე ადგილებში<ref name="climate"/>. === ფლორა და ფაუნა === [[ფაილი:Sehlabathebe National Park.jpg|მინი|250px|[[სეჰლაბატებე]]ს [[ეროვნული პარკი]]]] ლესოთოში იშვიათად გვხვდება [[ხე]]ები, უფრო მეტად გავრცელებულია ბალახოვანი მცენარეულობა<ref name="EON-flora">{{cite web|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Africa/Lesotho-FLORA-AND-FAUNA.html|author=Encyclopedia of Nations.|title=Lesotho - Flora and fauna|lang=en|accessdate=20 ივნისი 2010}}</ref>. მაღალმთიანეთში იშვიათი მცენარეულობა იცვლება [[სუბალპური სარტყელი|სუბალპური სარტყლის]] მდელოებით<ref name="EON-flora"/>. ლესოთოს [[ენდემები|ენდემური]] და ეროვნული ყვავილია [[მრავალფოთლებიანი ალოე]] ({{lang-la|Aloe Polyphylla}}, [[სესოთო]] — Kharetsana)<ref>{{cite web|url=http://www.placeofsmoke.co.ls/featurs_flora.htm|title=Flora of Lesotho|lang=en|accessdate=20 ივნისი 2010|deadlink=404|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070519085634/http://www.placeofsmoke.co.ls/featurs_flora.htm|archivedate=2007-05-19}}</ref>. ქვეყნის მცირე ფართობი, ზედაპირის დიდი სიმაღლე და ბინადრობის არეალის შეზღუდული დიაპაზონი განსაზღვრავს [[ფაუნა|ფაუნის]] სიღარიბეს<ref name="EON-flora"/>. დრაკონის მთებში მცირე რაოდენობით აღმოჩენილია [[ფრინველები]]ს — [[მელოტი იბისი]]ს და აფრიკული [[ბატკანძერი]]ს გაქრობის პირას მისული სახეობები<ref name="EON-flora"/>, ასევე გვხვდება [[კლდის კაკაჩა]], [[შავი არწივი]], [[მიწის კოდალა]] და სხვები<ref>{{cite web|url=http://www.placeofsmoke.co.ls/featurs_fauna.htm|title=Fauna of Lesotho|lang=en|accessdate=20 ივნისი 2010|deadlink=404|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070519085435/http://www.placeofsmoke.co.ls/featurs_fauna.htm|archivedate=2007-05-19}}</ref>. ქვეყანაში დაფიქსირებულია [[ძუძუმწოვრები]]ს 33 სახეობა<ref name="biodiversity">{{cite web|url=http://earthtrends.wri.org/pdf_library/country_profiles/bio_cou_426.pdf|title=Biodivercity and protected Areas - Lesotho|publisher=Earth Trends|lang=en|accessdate=20 ივნისი 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/6176tWE7v?url=http://earthtrends.wri.org/pdf_library/country_profiles/bio_cou_426.pdf|archivedate=2011-08-21}}</ref>, მათ შორის — [[ბაბუინი]], [[კანა|ანტილოპა კანა]], [[სურიკატი]], [[მანგუსტი]], ენდემური ყინულის ვირთხა<ref name="commonwealth">{{cite web|url=http://www.thecommonwealth.org/shared_asp_files/uploadedfiles/B2EEA94B-585F-4C35-9B07-424F385415ED_Annex7ScientificOverviewoftheAfricanRegion.2.pdf|title=Country Overviews|lang=en|publisher=Thecommonwealth.org|accessdate=20 ივნისი 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/6176txHSC?url=http://www.thecommonwealth.org/shared_asp_files/uploadedfiles/B2EEA94B-585F-4C35-9B07-424F385415ED_Annex7ScientificOverviewoftheAfricanRegion.2.pdf|archivedate=2011-08-21}}</ref>. ასევე ქვეყანაში დაფიქსირებულია [[ქვეწარმავლები]]ს 41 სახეობა, [[ამფიბიები]]ს 6 სახეობა და [[თევზი|თევზების]] 2 სახეობა<ref name="biodiversity"/> (მათ შორის ენდემური მალოტის [[ჩვეულებრივი ციმორი|ციმორი]]<ref name="commonwealth"/>). ბიონაირფეროვნების დასაცავად 1969 წელს [[მალოტი]]ს მთის აღმოსავლეთ ნაწილში შეიქმნა [[სეჰლაბატებე]]ს [[ეროვნული პარკი]]<ref>{{წიგნი|ავტორი=Ramutsindela M.|სათაური=Transfrontier Conservation in Africa: At the Confluence of Capital, Politics, and Nature|წელი=2007|isbn=1845932218|pages=68}}</ref>. == ისტორია == ადრეულ პერიოდში ლესოთოს მოსახლეობა შედგებოდა შემგროველებისგან და მონადირეებისგან, რომლებიც ლაპარაკობდნენ [[კოისანური ენები|კოისანურ ენებზე]]. ლესოთოს ადრინდელი ისტორია სუსტადაა შესწავლილი. მისი ავტოქთონური [[მოსახლეობა]] იყო [[ბუშმენები]], რომლებიც [[XVII საუკუნე|XVII]]-[[XVIII საუკუნე]]ებში ჩრდილოეთიდან მოსულმა [[ბანტუს ხალხი]]ს წარმომადგენელმა — [[ბასუტო]]მ განდევნა [[კალაჰარი]]ს [[უდაბნო]]სკენ. 1820—1830-იან წლებში ლესოთოს ტერიტორიაზე გამყარდა ბელად [[მოშვეშ I]]-ის ხელისუფლება, ვის მფარველობის ქვეშაც შედიოდა ბასუტოს ის ხალხი, ვინც გაურბოდა [[ზულუსები]]ს მზარდ სიძლიერეს [[ჩაკა]]ს ხელმძღვანელობით ეგრეთ წოდებული [[მფეკანე]]ს მიმდინარეობის დროს. 1830-იანი წლების ბოლოს დაიწყო ბასუტოს ხალხსა და [[ბურები|ბურებს]] შორის შეჯახებები. 1842 წელს მოშვეშ I-მა მიმართა [[დიდი ბრიტანეთი]]ს ხელისუფლებას თხოვნით დაცვის შესახებ. შედეგად 1843 წლის ოქტომბერში [[კაპის კოლონია|კაპის კოლონიის]] გუბერნატორმა ხელი მოაწერა შეთანხმებას, რომლის მიხედვითაც მოშვეშ I აღიარებული იყო [[ინგლისელები]]ს «მეგობრად და მოკავშირედ». 1848 წელს ლესოთო გახდა დიდი ბრიტანეთის [[პროტექტორატი]] [[ბასუტოლენდი]]ს ([[სესოთო]] ''basotho'' (იკითხება დაახლოებით ასე {{IPA|[basʉtʰʉ]}}) — «სოთოს ხალხი») სახელით. 1852 წელს მოშვეშ I-ის [[ჯარი|ჯარმა]] მოულოდნელად გარეკა ინგლისელთა სამხედრო პოსტები და 1848 წლის პროტექტორატის შესახებ არსებული შეთანხმება ინგლისელებმა გაუქმებულად გამოაცხადეს. 1865 წელს ბურებებმა დაიწყეს ომი ბასუტოს ხალხის წინააღმდეგ და დაიპყრეს მათი თითქმის მთლიანი მიწები. კაპის კოლონიის ხელისუფლება დათანხმდა გაეწია სამხედრო დახმარება ლესოთოსთვის და 1868 წელს ბასუტოლენდი ისევ გახდა დიდი ბრიტანეთის პროტექტორატი. 1871 წლის 11 აგვისტოდან 1884 წლის 18 მარტის ჩათვლით ლესოთო შეუერთეს დიდი ბრიტანეთის კაპის პროვინციას. 1884 წლის 18 მარტს ბასუტოლენდმა ისევ მიიღო პროტექტორატის სტატუსი. ბასუტოს ტომების შეუპოვარი ბრძოლა დამოუკიდებლობისათვის არ შეწყვეტილა. ინგლისის ხელისუფლებმა დააწესეს „ირიბი მმართველობის“ სისტემა (ტომთა ბელადების საბჭოების მეშვეობით. რომლებიც ინგლისის კომისარს ექვემდებარებოდა) და ბასუტოლენდი აქციეს იაფი მუშახელის დიდი ბრიტანეთის სხვა კოლონიური სამფლობელოების მრეწველობისათვის სამხრეთ აფრიკაში. [[1907]] წელს შეიქმნა ბასუტოს პირველი ორგანიზაცია — ბასუტოლენდის პროგრესული ასოციაცია (იგი აერთიანდებდა მასწავლებლებს, კლერკებს, წვრილ ვაჭრებს), რომელმაც მოითხოვა სოციალური რეფორმების გატარება და „აფრიკელებისათვის გასაქანის მიცემა განათლების, ვაჭრობისა და მეწარმეობის სფეროში“. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს წლებში ათასობით ბასუტო იბრძოდა ინგლისის კოლონიური არმიის რიგებში [[ევროპა]]ში, [[აფრიკა]]სა და [[ახლო აღმოსავლეთი|ახლო აღმოსავლეთში]]. ომის შემდეგ დაიწყო ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ახალი აღმავლობა. [[1952]] წელს ღარიბთა ლიგის ახალგაზრდობის ჯგუფმა მასწავლებელ ნ. მოკეჰლეს ხელმძღვანელობით შექმნა ბასუტოლენდის აფრიკული კონგრესის პარტია, რომელიც მოითხოვდა დაუყოვნებლივ მიეცათ ბასუტოლენდისთვის შინაგანი თვითმმართველობა, შემდეგ კი სრული დამოუკიდებლობა. განმათავისუფლებელი ბრძოლის გააქტიურებამ ინგლისის ხელისუფალნი აიძულა დაეწყოთ რეფორმების გატარება. [[1960]] წელს შეიქმნა ხელისუფლების ადგილობრივი ორგანოები, ბასუტოლენდმა შინაგანი დამოუკიდებლობა მოიპოვა. [[1965]] წელს პარლამენტის პირველ საყოველთაო არჩევნებში გაიმარჯვა ეროვნულმა პარტიამ. მისი ლიდერი ლ. ჯონათანი მთავრობის პრემიერ-მინისტრი გახდა. [[1966]] წლის [[4 ოქტომბერი|4 ოქტომბერს]] ბასუტოლენდმა დამოუკიდებლობა მიიღო და 1966 წლის კონსტიტუციის თანახმად ლესოთოს სამეფო ეწოდა. 1970 წლის იანვარში მმართველმა ბასუტოს ეროვნულმა პარტიამ (BNP) წააგო არჩევნები. [[პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრმა]] [[ლეაბუა ჯონათანი|ლეაბუა ჯონათანმა]] უარი თქვა გადაეცა ხელისუფლება გამარჯვებულ ბასუტოს კონგრესის პარტიისათვის (BCP), მიისაკუთრა «ტონო-კჰოლოს» სტატუსი (სესოთოს ენაზე ეს სიტყვა დაახლოებით ნიშნავს პრემიერ-მინისტრს) და დააპატიმრა BCP-ს ხელმძღვანელები. BCP-მ იმავე წუთიდან დაიწყო წინააღმდეგობის მომზადება. ჩამოყალიბდა ლესოთოს განთავისუფლების არმია (LLA), რომელიც მზადებას გადიოდა [[ლიბია]]ში, მათ დახმარებას ასევე უწევდნენ [[ტანზანია]] და [[მაოიზმი|მაოისტური]] ორგანიზაციები. 1978 წელს დაიწყო პარტიზანული ომი. 1980 წელს BCP-ს ლიდერი [[ნცუ მოკჰეჰლე]] გადავიდა [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა|სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის]] [[აპართეიდი]]ს რეჟიმის მხარეს. 1980 წელს ხელისუფლებამ ჩაატარა მასობრივი რეპრესიები BCP-ს მხარდამჭერების წინააღმდეგ. BNP-ს პარტია ქვეყანას მართავდა 1986 წლის იანვრამდე, სანამ არ გადააყენეს სამხედრო გადატრიალების დროს. სამხედრო მინისტრმა [[მეფე]] [[მოშვეშ II]]-ს, რომელიც აქამდე ასრულებდა მხოლოდ ცერემონიალურ როლს, გადასცა განსაკუთრებული უფლებამოსილებები. 1987 წელს არმიასთან კონფლიქტის შემდეგ მეფე ქვეყნიდან გაიქცა და ახალ მეფედ გამოცხადდა მისი ვაჟი [[ლეტსი III]]. შემდეგი სამხედრო გადატრიალება მოხდა 1991 წელს, როდესაც სამხედრო ხუნტის მეთაური [[ჯასტინ მეცინგ ლეკჰანია]] იქნა გადაყენებული და ხელისუფლებაში მოვიდა გენერალი [[ელიას პისვანა რამაემა]], რომელიც ხელისუფლებაში იმყოფებოდა 1993 წლის დემოკრატიულ არჩევნებამდე, რომელზეც გაიმარჯვა BCP-მ. ყოფილი მეფე მოშვეშ II-მ შეძლო დევნილობიდან ქვეყანაში დაბრუნებულიყო ჩვეულებრივი მოქალაქის სახით. მეფე ლეტსი III ცდილობდა დაერწმუნებინა ხელისუფლება დაენიშნა მისი მამა მოშვეშ II სახელმწიფოს მეთაურად, მაგრამ ხელისუფლებამ უარყო ეს წინადადება. 1994 წლის აგვისტოში მეფე ლეტსი III-მ სამხედროების მხარდაჭერით მოახდინა გადატრიალება და ხელისუფლებიდან გადააყენა BCP-ს მთავრობა. ახალმა მთავრობამ ვერ მიიღო მთლიანი საერთაშორისო აღიარება. [[სამხრეთ აფრიკის განვითარების თანასაზოგადოება|სამხრეთ აფრიკის განვითარების თანასაზოგადოების]] (SADC) წევრმა სახელმწიფოებმა გამართეს მოლაპარაკებები და მიაღწიეს BCP-ს მთავრობის დაბრუნებას იმ პირობით, რომ მეფე-მამა იქნებოდა ქვეყნის ხელმძღვანელი. 1996 წელს ხანგრძლივი მოლაპარაკებების შემდეგ BCP-ს პარტია ხელახლა მოვიდა ხელისუფლებაში, ხოლო ქვეყანაში 1995 წელს დაბრუნებული მეფე 1996 წელს დაიღუპა საავტომობილო კატასტროფაში და ტახტი დაუბრუნდა მის ვაჟს — ლეტსი III-ს. 1997 წელს BCP-ს პარტია დაიქსაქსა. 1997 წელს პრემიერ-მინისტრმა ნცუ მოკჰეჰლემ შექმნა ახალი პარტია — «კონგრესი დემოკრატიისათვის ლესოთოში» (LCD), მას მხარი დაუჭირა პარლამენტმა და მან ჩამოაყალიბა ახალი მთავრობა. LCD-მ გაიმარჯვა 1998 წლის არჩევნებში, პარტიას სათავეში ჩაუდგა [[მოსისილი პაკალიტა]]. თუმცა არჩევნები მიმდინარეობდა საერთაშორისო დამკვირვებლების მეთვალყურეობის ქვეშ და გამოცხადდა ლეგიტიმურად, ოპოზიციამ მათი შედეგების აღიარებაზე უარი განაცხადა. 1998 წლის აგვისტოში ოპოზიცია გამოვიდა მასობრივი პროტესტებით და დემონსტრაციებით, მოხდა შეჯახებები, რომლებიც დაწვრილებით ბოლომდე არ არის გასაგები და რომელთა გაშუქება იწვევს ბევრ კამათს, თვით სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკაშიც კი. სექტემბერში SADC-ის საერთაშორისო ძალებმა მიიღეს დედაქალაქის შტურმის გადაწყვეტილება. [[ბოტსვანა|ბოტსვანის]] ჯარი ლესოთოს მოსახლეობამ მიიღო კეთილგანწყობით, მაგრამ სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის ჯარების იქ ყოფნამ გამოიწვია უკმაყოფილება და დაიწყო შეიარაღებული შეტაკებები. კონფლიქტი კიდევ უფრო გაღრმავდა, როდესაც სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის ჯარებმა მეფის სასახლის თავზე აღმართეს საკუთარი ქვეყნის დროშა. 1999 წელს SADC-ის საერთაშორისო ძალებმა დატოვეს ქვეყანა, დედაქალაქი [[მასერუ]] სავსე იყო ნანგრევებით; ნგრევას ვერ გადაურჩა სხვა ქალაქებიც. ბრძოლებში დაიღუპა სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის და ლესოთოს არც თუ ისე ცოტა ჯარისკაცი. 2002 წლის მაისში ქვეყანაში ჩატარდა ახალი არჩევნები გაუმჯობესებული სისტემით, რომელიც ითვალისწინებდა არჩევნების პროპორციულ სისტემას ასამბლეაში ოპოზიციის მონაწილეობით. LCD-ს პარტიამ კიდევ ერთხელ გაიმარჯვა, დააგროვა ხმების 54 %, მაგრამ ოპოზიციურმა პარტიებმა ასევე მიიღეს ადგილები ასამბლეაში. ეს ლესოთოში პირველი არჩევნები იყო, რომელიც ჩატარდა პრაქტიკულად ინციდენტების გარეშე. დღეისათვის ხელისუფლება ცდილობს დაასტაბილიროს მდგომარეობა და ქვეყნის პოლიტიკური სტრუქტურა, რის გამოც იგი ეყრდნობა უცხოურ გამოცდილებას. პრემიერ-მინისტრმა მოსისილი პაკალიტამ მიიღო [[შიდსი|შიდსთან]] ბრძოლის პროგრამა, რომლისგანაც იტანჯება მოსახლეობის მნიშვნელოვანი ნაწილი. == პოლიტიკური წყობა == === სახელმწიფო წყობა === ლესოთოს 1993 წლის მოქმედი კონსტიტუციის თანახმად ქვეყანა [[კონსტიტუციური მონარქია]]ა, კონსტიტუციური მონარქი და სახელმწიფოს მეთაურია [[ლესოთოს მეფეების სია|მეფე]]<ref>[http://library2.parliament.go.th/giventake/content_cons/lesotho.pdf ლესოთოს სამეფოს კონსტიტუცია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303182858/http://library2.parliament.go.th/giventake/content_cons/lesotho.pdf |date=2016-03-03 }}, გვ 44 (1).</ref>. იმ შემთხვევაში, თუ მეფემ ვერ მიაღწია სრულფასოვან ასაკს, იმყოფება ქვეყნის საზღვრებს გარეთ ან ავადმყოფობის მიზეზით არ შეუძლია ქვეყნის მართვა, მაშინ ქვეყანას მართავს რეგენტი<ref>[http://library2.parliament.go.th/giventake/content_cons/lesotho.pdf ლესოთოს სამეფოს კონსტიტუცია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303182858/http://library2.parliament.go.th/giventake/content_cons/lesotho.pdf |date=2016-03-03 }}, გვ 46.</ref>. მეფე ძირითადად ასრულებს ცერემონიალურ ფუნქციებს<ref name="stategov">{{cite web|title=Lesotho|publisher=State.gov|url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2831.htm|lang=en|accessdate=22 ივნისი 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/6176vgr2I?url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2831.htm|archivedate=2011-08-21}}</ref>, ის «ეროვნული ერთიანობის ცოცხალი სიმბოლოა» და მას არ გააჩნია აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ფუნქციები. ტრადიციის მიხედვით ბელადების კოლეგია განსაზღვრავს ტახტის მემკვიდრეს, რეგენტს აუცილებლობის შემთხვევაში, მას ასევე შეუძლია გადააყენოს მონარქი<ref name="administration">{{cite web|title=Kingdom of Lesotho. Public Administration Country Profile|url=http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/un/unpan023270.pdf|lang=en|accessdate=21 ივნისი 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/6176wPbMU?url=http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/un/unpan023270.pdf|archivedate=2011-08-21}}</ref>. === აღმასრულებელი ხელისუფლება === ქვეყნის კონსტიტუციის თანახმად მეფე პრემიერ-მინისტრად ნიშნავს ეროვნული ასამბლეის წევრს (პარლამენტის ქვედა პალატა), რომელიც იმ პოლიტიკური პარტიის ან კოალიციის ლიდერია, რომელსაც აქვს უმრავლესობა ეროვნულ ასამბლეაში<ref name="administration"/>. === საკანონმდებლო ხელისუფლება === ლესოთოს ორპალატიანი პარლამენტი შედგება ზედა — სენატი და ქვედა — [[ეროვნული ასამბლეა (ლესოთო)|ეროვნული ასამბლეა]] პალატებისაგან<ref>[http://library2.parliament.go.th/giventake/content_cons/lesotho.pdf ლესოთოს სამეფოს კონსტიტუცია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303182858/http://library2.parliament.go.th/giventake/content_cons/lesotho.pdf |date=2016-03-03 }}, გვ 54.</ref> სენატი შედგება 33 წევრისაგან, რომელთაგან 22 — ტომების უზენაესი ბელადები ან მათ მიერ დანიშნული პირებია, ხოლო 11 — სახელმწიფო საბჭოს წარდგენით მეფის მიერაა დანიშნული<ref>[http://library2.parliament.go.th/giventake/content_cons/lesotho.pdf ლესოთოს სამეფოს კონსტიტუცია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303182858/http://library2.parliament.go.th/giventake/content_cons/lesotho.pdf |date=2016-03-03 }}, გვ 55.</ref>. ეროვნული ასამბლეა შედგება 5-წლიანი ვადით არჩეული 120 დეპუტატისაგან, აქედან 80 ირჩევა ერთმანდატიან საარჩევნო ოლქებში და 40 პროპორციული სისტემით. == პოლიტიკური პარტიები == 2012 წლის 26 მაისის არჩევნების მიხედვით ეროვნულ ასამბლეაში დეპუტატების რაოდენობა გადანაწილდა შემდეგნაირად: * დემოკრატიული კონგრესი (DC) — 48 დეპუტატი; * საერთო ბასოტოური კონვენცია (АВС) — 30 დეპუტატი; * ლესოთოს კონგრესი დემოკრატიისათვის (LCD) — 26 დეპუტატი; * ბასუტოს ეროვნული პარტია (BNP) — 5 დეპუტატი. 8 პოლიტიკურმა პარტიამ ჯამში მიიღო დარჩენილი 11 ადგილი, ხოლო 6-მა ადგილი ეროვნულ ასამბლეაში საერთოდ ვერ მოიპოვა. == საგარეო პოლიტიკა == ლესოთო [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]] წევრია 1966 წლის 17 ოქტომბრიდან, ქვეყანა მონაწილეობს [[აფრიკისათვის ეკონომიკური კომისია|აფრიკისათვის ეკონომიკურ კომისიაში]] და ყველა არარეგიონალურ სპეციალიზირებულ სააგენტოებში [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]ს და [[საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაცია|საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციის]] გარდა<ref name="EON-international">{{cite web|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Africa/Lesotho-INTERNATIONAL-COOPERATION.html|author=Encyclopedia of Nations.|title=Lesotho - International cooperation|lang=en|accessdate=22 ივნისი 2010}}</ref>. ლესოთო ასევე [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]], [[აფრიკის განვითარების ბანკი]]ს, [[G-77]]-ის, [[აფრიკის კავშირი]]ს წევრია<ref name="EON-international"/>. ლესოთო 1995 წლის 31 მაისიდან [[მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია|მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის]] წევრია<ref>{{cite web|url=http://www.wto.org/english/thewto_e/countries_e/lesotho_e.htm|title=Lesotho and the WTO|publisher=WTO|lang=en|accessdate=22 ივნისი 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/61770TA1p?url=http://www.wto.org/english/thewto_e/countries_e/lesotho_e.htm|archivedate=2011-08-21}}</ref>. მიუხედავად იმისა, რომ ლესოთოს ზღვაზე გასასვლელი არ გააჩნია, ქვეყანამ ხელი მოაწერა [[საერთაშორისო საზღვაო სამართალი|საერთაშორისო საზღვაო სამართლის]] გაეროს კონვენციას<ref name="EON-international"/>. == შეიარაღებული ძალები == ლესოთოს შეიარაღებული ძალები — ქვეყნის სამხედრო ორგანიზაცია, რომლის დანიშნულებაა ქვეყნის თავისუფლების, დამოუკიდებლობის და ტერიტორიული მთლიანობის დაცვა. შედგება [[სახმელეთო ჯარი]]საგან, საჰაერო კონტინგენტის ჩათვლით. ლესოთოს შეიარაღებული ძალები დაკომპლექტებულია კონტრაქტულ საფუძველზე; კონტრაქტის დადება შეუძლიათ 18-დან 24 წლამდე ასაკის მამრობითი სქესის პირებს; [[ჯარი|ჯარში]] გაწვევა არ არსებობს; ქალებს არმიაში შეუძლიათ იმსახურონ მხოლოდ ოფიცრების თანამდებობაზე<ref>{{Cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lt.html |title=Military of Lesotho, CIA — The World Factbook |accessdate=2016-04-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070612204352/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lt.html |archivedate=2007-06-12 }}</ref>. ლესოთოს კონსტიტუციაში დეკლარირებულია სამეფოს სახელმწიფოებრივი სუვერენიტეტი და უსაფრთხოების დამოუკიდებელი უზრუნველყოფა, მაგრამ პრაქტიკაში საგარეო უსაფრთხოების გარანტი [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]]ა. 1998 წელს საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ ქვეყანაში დაიწყო მასობრივი არეულობები. არმიამ ვერ შეძლო საპროტესტო აქციების შეჩერება, ამიტომ ლესოთოს მთავრობამ დახმარებისათვის მიმართა სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკას. 2005 წლიდან ტარდება სახელმწიფოს შეიარაღებული ძალების რესტრუქტურიზაცია, იგეგმება ჯარისკაცების რაოდენობის შემცირება 1500 ადამიანამდე. == ადმინისტრაციული დაყოფა == [[ფაილი:Districts of Lesotho.png|მინი|350px|ლესოთოს ადმინისტრაციული რუკა]] ლესოთო ადმინისტრაციულად დაყოფილია 10 ოლქად<ref name="statoids">{{cite web|publisher=Statoids|url=http://www.statoids.com/uls.html|title=Districts of Lesotho|lang=en|accessdate=21 ივნისი 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/61771YFZZ?url=http://www.statoids.com/uls.html|archivedate=2011-08-21}}</ref>, რომლებიც ასევე იყოფიან 80 საარჩევნო ოლქად და 129 ადგილობრივ საბჭოდ. ყველა ოლქს აქვს საკუთარი ადმინისტრაციული ცენტრი, ანუ კემპთაუნი (''camptown''). ლესოთოს ოლქები: {| class="prettytable" |- ! № რუკაზე ! ოლქი ! ადმინისტრაციული ცენტრი ! ფართობი,<br />კმ² ! მოსახლეობა,<ref name="Geohive" /><ref name="Statoids" /><br /> ად. (2006 წელი) ! სიმჭიდროვე,<br /> ად./კმ² |- | 1 || [[ბერეა]] || [[ტეიატეიანენგი]] || align="right"|2222 || align="right"|250 006 || align="right"|112,51 |- | 2 || [[ბუტა-ბუტეს ოლქი]] || [[ბუტა-ბუტე]] || align="right"|1767 || align="right"|110 320 || align="right"|62,43 |- | 3 || [[ლერიბე]] || [[ლჰოტსე]] || align="right"|2828 || align="right"|293 369 || align="right"|103,74 |- | 4 || [[მაფეტენგის ოლქი]] || [[მაფეტენგი]] || align="right"|2119 || align="right"|192 621 || align="right"|90,90 |- | 5 || [[მასერუს ოლქი]] || [[მასერუ]] || align="right"|4279 || align="right"|431 998 || align="right"|100,96 |- | 6 || [[მოჰალეს ჰუკის ოლქი]] || [[მოჰალეს ჰუკი]] || align="right"|3530 || align="right"|176 928 || align="right"|50,12 |- | 7 || [[მოკჰოტლონგის ოლქი]] || [[მოკჰოტლონგი]] || align="right"|4075 || align="right"|97 713 || align="right"|23,98 |- | 8 || [[ქაჩას ნეკის ოლქი]] || [[ქაჩას ნეკი]] || align="right"|2349 || align="right"|69 749 || align="right"|29,69 |- | 9 || [[ქუთინგის ოლქი]] || [[ქუთინგი]] || align="right"|2916 || align="right"|124 048 || align="right"|42,54 |- | 10 || [[თაბა-ცეკის ოლქი]] || [[თაბა-ცეკა]] || align="right"|4270 || align="right"|129 881 || align="right"|30,42 |- style="background: #CCC;" | || სულ: || || 30 355 || 1 876 633 || 61,82 |+ |} == მოსახლეობა == === დემოგრაფია === * მოსახლეობის რაოდენობა — 1,9 მილიონი (2010 წლის ივლისის შეფასება). * წლიური ზრდა — 0,28 % (მაღალი სიკვდილიანობა — ბავშვთა ასაკში და შიდსისგან, ქვეყნიდან ემიგრაცია). * [[შობადობა]] — 27,2 ბავშვი 1000 ადამიანზე ([[ფერტილობა]] — 3 დაბადებული ქალზე) * [[სიკვდილიანობა]] — 15,7 ადამიანი 1000 მოსახლეზე * ემიგრაცია — 8,7 ადამიანი 1000 ადამიანიდან * [[შიდსი]]თ დაავადებული — 23,2 % (3-ე ადგილი მსოფლიოში) * [[სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა]] — 51 წელი * ქალაქის მოსახლეობა — 24 % * ეთნიკური შემადგენლობა: ბასუტო — 99,7 %, ევროპელები და აზიელები — 0,3 %. * ენები — სესოთო და ინგლისური (ოფიციალური). * [[განათლება]] — 74 % მამაკაცები, 94 % ქალები (2003 წლის შეფასება). * [[რელიგია]]: ქრისტიანები — 80 %, ადგილობრივი კულტები — 20 %. 2006 წლის აღწერის თანახმად ლესოთოს მოსახლეობის საერთო რაოდენობა შეადგენს 1 876 633 ადამიანს.<ref name="census">{{cite web|url=http://www.bos.gov.ls/2006_census.htm|title=2006 census|work=Lesotho Bureau of Statistics|accessdate=2008-04-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190111053426/http://www.bos.gov.ls/2006_census.htm|archivedate=2019-01-11}}</ref> მოსახლეობის 23,74 % ცხოვრობს ქალაქებში და 76,26 % სოფლებში.<ref name="census" /> ქვეყნის დედაქალაქ მასერუზე მოდის მთელი ქალაქის მოსახლეობის დაახლოებით ნახევარი. მამაკაცების რაოდენობა შეადგენდა 911 848 ადამიანს, ქალების კი 960 873 ადამიანს, ანუ დაახლოებით თითოეულ 95 მამაკაცზე მოდის 100 ქალი.<ref name="census" /> ქვეყანაში მოსახლეობის საშუალო სიმჭიდროვე შეადგენს დაახლოებით 61,8 ადამიანს ერთ კმ²-ზე. უფრო დაბალი სიმჭიდროვე აღინიშნება ლესოთოს მთიანეთში, ვიდრე დასავლეთის დაბლობებში. თუმცა მოსახლეობის უმრავლესობა — 59,8 % 15-დან 64 წლამდე ადამიანებს შეადგენს, ლესოთოში ცხოვრობს ახალგაზრდების მნიშვნელოვანი რაოდენობა — დაახლოებით 35,3 %.<ref name="factbook">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lt.html|title=CIA - The World Factbook - Lesotho|author=CIA|accessdate=2008-04-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070612204352/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lt.html|archivedate=2007-06-12}}</ref> 2010 წელს მიღებული მსოფლიო მოსახლეობის პერსპექტივების კონვენციის გადახედვის თანახმად 2010 წელს ქვეყნის მოსახლეობის საერთო რაოდენობამ შეადგინა 2 171 000 ადამიანი, განსხვავებით 1950 წელს არსებული 734 000 ადამიანისა. 2010 წელს 15 წლამდე ასაკის ბავშვების წილი შეადგენდა 37,4 %-ს, 15-დან 65 წლამდე ასაკის ადამიანები შეადგენდნენ 58,3 %-ს, ხოლო 65 წელზე უფროსების წილი კი იყო 4,3 %.<ref name="WPP 2010">[http://esa.un.org/unpd/wpp/index.htm Population Division of the Department of Economic and Social Affairs of the United Nations Secretariat, World Population Prospects: The 2010 Revision]</ref> === ეთნიკური ჯგუფები === ლესოთოს, როგორც ერთიანი ხალხის, ხანგრძლივი ისტორიის განმავლობაში, რაც მოიცავდა ბრიტანული კოლონიალური ბატონობის პერიოდსაც, ქვეყნის ეთნიკური შემადგენლობა საკმაოდ ერთგვაროვანია. ლესოთოს ეთნიკური შემადგენლობა თითქმის მთლიანად შედგება [[ბანტუს ხალხი]]ს წარმომადგენელ — [[ბასუტო]]საგან, მათი წილი ქვეყნის მთლიანი [[მოსახლეობა|მოსახლეობის]] 99,7 %-ია.<ref name="factbook" /> კვენა (ბაკოენა) ბასუტოს ხალხის ყველაზე დიდი ქვეჯგუფია; ბასუტოს სხვა ქვეჯგუფებს მიეკუთვნებიან ნატალ (ჩრდილოეთი) ნგუნი, ბატლუნგი, ბაფუთი, ბაფოკენგი, ბატაუნგი, ბატს'ოენენგი და კაპე (სამხრეთი) ნგუნი. სხვა ეთნიკურ ჯგუფებს მიეკუთვნებიან [[ზულუ]], [[ინგლისელები]], ათასამდე ადამიანი, ასევე რამდენიმე ასეული აზიელი.<ref name="Commonwealth Secretariat">{{cite book|title=The Commonwealth Yearbook|author=Commonwealth Secretariat|year=2004|isbn=0-11-703227-1|pages=181}}</ref> მოსახლეობის უმეტესობა ცხოვრობს ლესოთოს აღმოსავლეთ ნაწილში. მთავარი ქალაქებია [[მასერუ]], [[ლჰოტსე]], [[მაფეტენგი]]. === ენები === [[სესოთო]] და [[ინგლისური ენა|ინგლისური]] ქვეყნის ოფიციალური ენებია.<ref name="factbook" /> ასევე საუბრობენ [[აფრიკაანსი]]ს, [[ზულუ (ენა)|ზულუს]], [[კოსა (ენა)|კოსას]] და [[ფრანგული ენა|ფრანგულ]] ენებზეც. === რელიგია === [[ქრისტიანობა]] დომინირებული [[რელიგია]]ა ლესოთოში.<ref name=report>[http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90104.htm International Religious Freedom Report 2007: Lesotho]. United States [[Bureau of Democracy, Human Rights and Labor]] (September 14, 2007). ''This article incorporates text from this source, which is in the [[public domain]].''</ref> ლესოთოს ქრისტიანულ საბჭოში შედის ქვეყნის ყველა ძირითადი ქრისტიანული [[ეკლესია (ნაგებობა)|ეკლესიის]] წარმომადგენელი. 2006 წლის შეფასებით მოსახლეობის დაახლოებით 90 % ქრისტიანია.<ref name=report/> [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტები]] ლესოთოში შეადგენენ მოსახლეობის 45 %-ს ([[ევანგელიზმი|ევანგელისტები]] მოსახლეობის 26 %-ია, ხოლო დანარჩენ 19 %-ს შეადგენენ [[ანგლიკანიზმი|ანგლიკანები]] და სხვა ქრისტიანული დაჯგუფებები.),<ref name=report/> [[კათოლიციზმი|კათოლიკები]] შეადგენენ მოსახლეობის 45 %-ს, [[მუსლიმი|მუსლიმები]], [[ინდუიზმი|ინდუსები]], [[ბუდიზმი|ბუდისტები]], [[ბაჰაიზმი|ბაჰაისტები]] და მკვიდრი მოსახლეობის ტრადიციული რელიგიის წარმომადგენლები შეადგენენ დანარჩენი მოსახლეობის 10 %-ს.<ref name=report/> მაშინ როდესაც ქრისტიანები ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე ცხოვრობენ, მუსლიმები ძირითადად ცხოვრობენ ჩრდილო-აღმოსავლეთში.<ref name=report/> ისლამის მიმდევრების უმრავლესობა (პირველ რიგში [[სუნიზმი|სუნიტები]]) არა აზიური წარმოშობისანი არიან, მაშინ როდესაც ქრისტიანების უმრავლესობა ქვეყნის მკვიდრი მოსახლეობის — ბასუტოს წარმომადგენლები არიან.<ref name=report/> ბევრი ქრისტიანი ქრისტიანობასთან ერთად მისდევს ადგილობრივ ტრადიციულ კულტურულ წარმოდგენებს და რიტუალებს.<ref name=report/> კათოლიკურ და ანგლიკანურ ეკლესიებში მსახურობის პროცესებს შეერწყა ადგილობრივი კულტურის ზოგიერთი ასპექტები, მაგალითად, ჰიმნების მღერა ღვთისმსახურების დროს გადაიქცა ტრადიციულ ჩვევად, როგორც ადგილობრივი მოსახლეობის [[დედაენა|მშობლიურ ენაზე]], ასევე ინგლისურ ენაზე.<ref name=report/> ადგილობრივი რელიგიური ჩვეულებები ასევე გავლენას ახდენს [[სონგომა]]ზე, სახალხო მედიცინის ერთ-ერთ ფორმაზე.<ref name=report/> ქვეყანაში ფუნქციონირებენ [[მისიონერობა|მისიონერები]].<ref name=report/> კონსტიტუცია ითვალისწინებს რწმენის თავისუფლებას და ხელისუფლება, როგორც წესი, პატივს სცემს ამ უფლებებს პრაქტიკაშიც.<ref name=report/> 2007 წელს ქვეყანაში რელიგიურ საფუძველზე არ აღნიშნულა სოციალური დანაშაულის ან დისკრიმინაციის არანაირი შემთხვევა.<ref name=report/> == ეკონომიკა == ლესოთო გეოგრაფიულად შემოსაზღვრულია სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის ტერიტორიით და [[ეკონომიკა|ეკონომიკურად]] ასევე ინტეგრირებულია მასთან. ლესოთოს ეკონომიკა დაფუძნებულია [[სოფლის მეურნეობა]]ზე, [[მეცხოველეობა]]ზე, [[მრეწველობა]]ზე და სამთომომპოვებელ მრეწველობაზე, ასევე მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებულია უცხოეთიდან ფულად გადმორიცხვებზე და [[აფრიკის სამხრეთი ნაწილის საბაჟო კავშირი]]დან ({{lang-en|Southern African Customs Union (SACU)}}) შემოსავლებზე.<ref name="worldbank">{{cite web|url=http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/AFRICAEXT/LESOTHOEXTN/0,,menuPK:356039~pagePK:141132~piPK:141107~theSitePK:356029,00.html|title=World bank Lesotho: Country Brief|accessdate=3 March 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140331100012/http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/AFRICAEXT/LESOTHOEXTN/0,,menuPK:356039~pagePK:141132~piPK:141107~theSitePK:356029,00.html|archivedate=31 March 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.theodora.com/wfbcurrent/lesotho/lesotho_economy.html|title=CIA Lesotho Economy 2011|accessdate=3 March 2012}}</ref> ოჯახების უმრავლესობა მუშაობს ფერმებში. დასაქმების ფორმალური სექტორი შედგება ძირითადად ქალებისაგან, რომლებიც მუშაობენ ტანსაცმლის წარმოების სფეროში, მამაკაცები ძირითადად მეშახტეებად მუშაობენ სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკაში 3-დან 9 თვემდე ვადით და დაკავებულები არიან ლესოთოს სამთავრობო სტრუქტურებში (GOL). დასავლეთის ვაკე ადგილები ქვეყნის ძირითად სასოფლო-სამეურნეო ზონას წარმოადგენენ. მოსახლეობის თითქმის 50 % შემოსავლებს იღებს სასოფლო-სამეურნეო კულტურების არაფორმალური დამუშავებით ან მეცხოველეობით. ქვეყნის შემოსავლების დაახლოებით ორი მესამედი მოდის აგრარული სექტორიდან. მოსახლეობის პროცენტი, რომელიც [[მსყიდველობითი უნარის პარიტეტი]]ს (მუპ) მიხედვით ცხოვრობს US$1,25-ზე ქვემოთ დღე-ღამეში, 1995 წლიდან 2003 წლამდე პერიოდში შემცირდა 48 %-დან 44 %-მდე.<ref name="worldbank"/> [[გაეროს განვითარების პროგრამა|გაეროს განვითარების პროგრამის]] კლასიფიკაციის თანახმად "ადამიანის პოტენციალის განვითარების დაბალი დონის" ქვეყნებს შორის სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა ქვეყანაში შეადგენს 48,2 წელს ([[ადამიანის განვითარების ინდექსი]]ს მიხედვით 187-დან 160-ე ადგილი).<ref>{{cite web|url=http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/LSO.html|title=UNDP Lesotho – Country Profile: Human Development Indicatos|accessdate=10 March 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130511193855/http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/LSO.html|archivedate=11 May 2013}}</ref> მოზრდილი მოსახლეობის განათლების დონე შეადგენს 82 %-ს. 5 წლამდე ასაკის ბავშვების 20 % წონის ნაკლებობას განიცდის.<ref name="undp">[http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2009_EN_Complete.pdf Human Development Report 2009]. The United Nations. Retrieved 7 March 2012.</ref> ლესოთომ ისარგებლა აფრიკის ზრდის უზრუნველყოფისა და შესაძლებლობების გაფართოების კანონით (AGOA) და გახდა ტანსაცმლის მსხვილი ექსპორტიორი აშშ-ში აფრიკის საჰარის უდაბნოს სამხრეთით მდებარე ქვეყნებს შორის.<ref>{{cite web|url=http://www.centralbank.org.ls/publications/Econo%20Review%20June%202011.pdf|title=Central Bank of Lesotho – Africa Growth and Opportunities Act (AGOA): Economic Impact and Future Prospects|format=PDF|accessdate=4 February 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120715041226/http://www.centralbank.org.ls/publications/Econo%20Review%20June%202011.pdf|archivedate=15 ივლისი 2012}}</ref> ლესოთოში იყიდება შემდეგი ამერიკული ბრენდები: Foot Locker, Gap, Gloria Vanderbilt, JCPenney, Levi Strauss, Saks, Sears, Timberland და [[Walmart]].<ref>{{cite web|url=http://insightnews.com/business/5126-purchase-for-africa-an-appeal-for-american-apparel-buys|title=Purchase for Africa: An appeal for American apparel buys|accessdate=28 October 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091101064849/http://insightnews.com/business/5126-purchase-for-africa-an-appeal-for-american-apparel-buys|archivedate=1 ნოემბერი 2009}}</ref> 2004 წლის შუა პერიოდში დასაქმებულთა რაოდენობამ გადააჭარბა 50 000 ადამიანს, რაც ძირითადად შეადგენდა ახალდასაქმებულებს, ასევე საწარმოო სფეროში დასაქმებული ადამიანები სჭარბობდნენ სახელმწიფო სექტორში მომუშავეებს. 2008 წელს ექსპორტირებული იყო 487 მილიონი დოლარის საქონელი, ძირითადად აშშ-ში. 2011 წლის შუა პერიოდში 2004 წელთან შედარებით სამკერვალო წარმოებაში ინტენსიური საერთაშორისო კონკურენციის გამო დასაქმების სფერო შემცირდა დაახლოებით 45 000 ადამიანამდე. 2011 წელს ეს იყო ყველაზე დიდი ფორმალური დამსაქმებელი სექტორი ლესოთოში.<ref name="smartlessons.ifc.org">{{cite web|url=http://smartlessons.ifc.org/smartlessons/lesson.html?id=1342|title=World Bank – IFC – Africa Can Compete! The Miracle of Tiny Lesotho—Sub-Saharan Africa's Largest Garment Exporter|accessdate=4 February 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130731130428/http://smartlessons.ifc.org/smartlessons/lesson.html?id=1342|archivedate=31 ივლისი 2013}}</ref> 2007 წელს ტექსტილის წარმოებაში მომუშავეთა საშუალო ხელფასი შეადგენდა $103 თვეში, ხოლო ამ სფეროში ოფიციალური მინიმალური ხელფასი შეადგენდა $93 თვეში. 2008 წელს საშუალო ხვედრითი ეროვნული შემოსავალი ერთ სულ მოსახლეზე შეადგენდა $83 თვეში.<ref name="smartlessons.ifc.org"/> სექტორის ინიციატივით დაიწყო [[შიდსი|შიდსთან]] ბრძოლის მასშტაბური პროგრამა (ALAFA). ეს დარგობრივი პროგრამა უზრუნველყოფს მომუშავეთა პროფილაქტიკას და მკურნალობას.<ref name="alafa">{{cite web|url=http://www.alafa.info/Pages/Default.asp|title=Apparel Lesotho Alliance to Fight AIDS (ALAFA)|accessdate=4 February 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110225072316/http://www.alafa.info/Pages/Default.asp|archivedate=25 February 2011}}</ref> ლესოთოს წყალი და [[ალმასი]] ქვეყნის მნიშვნელოვანი ბუნებრივი რესურსებია.<ref name="worldbank"/> წყალი გამოიყენება 21 წლის განმავლობაში, ლესოთოს მთიანეთის მრავალმილიარდიანი პროექტის გამოისობით (LHWP). პროექტის განხორციელება დაიწყო 1986 წელს.<ref>{{cite web|url=http://www.lhwp.org.ls/overview/treaty.htm|title=Lesotho Highlands Water Project: The Treaty|publisher=Lhwp.org.ls|date=24 October 1986|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131219001053/http://www.lhwp.org.ls/overview/treaty.htm|archivedate=19 December 2013}}</ref> ამ პროექტის დანიშნულებაა წყლის დაგროვება, შენახვა და გადაცემა [[ორანჟი]]ს მდინარიდან სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის და [[იოჰანესბურგი]]ს სისტემაში, სადაც იმყოფება ამ ქვეყნის მოსახლეობა, ბევრი სამრეწველო და სასოფლო-სამეურნეო ობიექტი. პროექტის პირველი ეტაპის დამთავრებამ ლესოთოს 2010 წელს მისცა ელექტროენერგიის წარმოების თითქმის მთლიანი უზრუნველყოფა და დაახლოებით 70 მილიონი დოლარი ელექტროენერგიის და წყლის გაყიდვისგან სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკაში.<ref>{{cite web|url=http://www.lhwp.org.ls/Reports/PDF/Water%20Sales.pdf|title=LHWP Water Sales|format=PDF|accessdate=8 March 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110510100115/http://www.lhwp.org.ls/Reports/PDF/Water%20Sales.pdf|archivedate=10 May 2011}}</ref> პროექტს აფინანსებს [[მსოფლიო ბანკი]], [[აფრიკის განვითარების ბანკი]], [[ევროპის საინვესტიციო ბანკი]] და სხვა ბევრი მრავალი ორმხრივი დონორი. ალმასების წარმოების ცენტრებია ლეტსენგი, მოტაე, ლიქჰობონგი და კაო მინი, რომელთა ალმასების მთლიანი წარმოების ჯამი 2014 წელს შეფასებულია 240 000 კარატად, რაც მთლიანად 300 მილიონ დოლარს შეადგენს. შეფასების თანახმად, ლეტსენგის შახტაში საშუალოს იწარმოება $2172 ერთ კარატზე ალმასი, რითაც ის მსოფლიოში უმდიდრესი შახტაა კარატზე საშუალო ფასის მიხედვით. სექტორმა ჯერ კიდევ 2008 წელს მსოფლიო რეცესიის გამო განიცადა გარკვეული დაქვეითება, მაგრამ აღდგენა დაიწყო 2010 და 2011 წლებში. 2010/2011 წლების სეზონში ალმასების ექსპორტმა მიაღწია 230 მილიონ დოლარს.<ref>{{cite web|url=http://www.centralbank.org.ls/publications/Quart%20Review%20Jun%202011.pdf|title=Central Bank of Lesotho – QUARTERLY REVIEW – June 2011|format=PDF|accessdate=6 March 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120209055906/http://www.centralbank.org.ls/publications/Quart%20Review%20Jun%202011.pdf|archivedate=9 თებერვალი 2012}}</ref> 1957 წელს სამხრეთაფრიკელი ავანტიურისტი, პოლკოვნიკი ჯეკ სკოტი, ახალგაზრდა ადამიანის, სახელად კიტ უაიტლოკის თანხლებით, ეწეოდა ალმასზე სამძებრო სამუშაოებს. მათ იპოვეს თავიანთი ალმასის საბადო [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 3100 მეტრ სიმაღლეზე, ლესოთოს ჩრდილო-აღმოსავლეთში მდებარე მალუტის მთის [[მწვერვალი|მწვერვალზე]], დაახლოებით 70 კმ-ში მოკჰოტლონგედან ლეტსენგისკენ. 1967 წელს, 601 კარატიანი (120,2 გრამი) ალმასი (Lesotho Brown) აღმოაჩინეს მოსოთო ვუმენის მთებში. 2006 წლის აგვისტოში, 603 კარატიანი (120,6 გრამი) თეთრი ალმასი (Lesotho Promise) აღმოაჩინეს ლეტსენგ-ლა-ტერაეს შახტებში. კიდევ 478 კარატიანი (95,6 გრამი) ალმასი იმავე ადგილას აღმოაჩინეს 2008 წელს.<ref>{{cite web|author=Dan Oancea|title= Letseng-la-Terae: The 603 Carat Lesotho Promise Diamond|url=http://technology.infomine.com/articles/1/47/letseng.diamond.lesotho/letseng-la-terae.the.603.aspx|publisher=Technology.infomine.com}}</ref> ლესოთო წინ წავიდა უმეტესწილად არსებული ორიენტირებული ეკონომიკიდან საშუალოზე დაბალი დონის შემოსავლების ბუნებრივი რესურსების და წარმოებული საქონლის ექსპორტიორ ქვეყნად გადასვლისკენ. დარგებმა, რომლებიც საექსპორტო პროდუქციას უშვებენ, მოიტანა უფრო მაღალი და უფრო უსაფრთხო შემოსავალი მოსახლეობის მნიშვნელოვანი ნაწილისათვის.<ref name="worldbank"/> გლობალურმა ეკონომიკურმა კრიზისმა დიდი დარტყმა მიაყენა ლესოთოს ეკონომიკას: ტექსტილის საექსპორტო პროდუქციის დაცემა და ამ სექტორში სამუშაო ადგილების დაკარგვა, რომელიც მნიშვნელოვანწილად აიხსნება აშშ-ის ეკონომიკური მაჩვენებლების ვარდნით, რომელზეც ძირითადად დამოკიდებულია ლესოთოს საექსპორტო მაჩვენებლები; ალმასების მოპოვების და შესაბამისად მათი ექსპორტის შემცირება, მათ შორის ბრილიანტებზე ფასების ვარდნა; აფრიკის სამხრეთი ნაწილის საბაჟო კავშირში (SACU) შემოსავლების დაცემა სამხრეთი აფრიკის ქვეყნებში ეკონომიკის კრიზისის გამო; სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკიდან ფულადი გადმორიცხვების, მომპოვებელი სექტორის და მასთან დაკავშირებული სამუშაო ადგილების შემცირება ამ ქვეყნის ეკონომიკური ვარდნის გამო. 2009 წელს [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს (მშპ) ზრდა შენელდა 0,9 %-მდე.<ref name="worldbank"/> ქვეყნის ფულადი ერთეულია — [[ლესოთური ლოტი]], მაგრამ ურთიერთგაცვლით ასევე გამოიყენება [[რანდი|სამხრეთაფრიკული რანდი]]. ლესოთომ, [[ესვატინი|ესვატინმა]], [[ნამიბია]]მ და [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]]მ რეგიონში ასევე შექმნეს ერთიანი ვალუტა და სავალუტო კონტროლი, რომელიც ცნობილია [[საერთო სავალუტო ზონა|საერთო სავალუტო ზონის]] ({{lang-en|Common Monetary Area}} (CMA)) სახელით. ლოტი იმყოფება ერთ დონეზე სამხრეთაფრიკულ რანდთან. ასი სენტე ({{lang-en|sente}}) უდრის ერთ ლოტის. ლესოთო აფრიკის სამხრეთი ნაწილის საბაჟო კავშირის (SACU) წევრია, რომელშიც ამ კავშირის წევრ სახელმწიფოებზე ([[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]], [[ბოტსვანა]], [[ნამიბია]], [[ესვატინი]] და ლესოთო) ტარიფები გაუქმდა ვაჭრობაზე. ლესოთო ეკონომიკურ დახმარებას იღებს სხვადასხვა ქვეყნებისაგან და ორგანიზაციებისგან, რომელთა შორისაა: [[აშშ]], [[ირლანდია]], [[დიდი ბრიტანეთი]], [[გერმანია]], [[მსოფლიო ბანკი]] და [[ევროპის კავშირი]]. === სოფლის მეურნეობა === [[სოფლის მეურნეობა]]ში დაკავებულია შრომისუნარიანი მოსახლეობის 86 %, რომელსაც მოაქვს [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს 18,2 %. მოჰყავთ [[სიმინდი]] — 150 ათასი ტონა, [[კარტოფილი]] — 90 ათასი ტონა, [[სორგო]] — 46 ათასი ტონა და [[ხორბალი]] — 51 ათასი ტონა, ასევე [[საზამთრო]], პარკოსნები, [[ბარდა]] და [[ბოსტნეული]] — 18 ათასი ტონა. === მრეწველობა === [[მრეწველობა]]ში დაკავებულია შრომისუნარიანი მოსახლეობის 14 %, რომელსაც მოაქვს მთლიანი შიდა პროდუქტის 40,8 %. ქვეყანაში მუშაობს ტექსტილის საწარმოები (მთლიანი შიდა პროდუქტის 20 %), სასოფლო-სამეურნეო ნედლეულის გადამამუშავებელი ქარხნები, [[ტელევიზორი]]ს ამწყობი ქარხანა. მიმდინარეობს [[ალმასი|ალმასების]] მოპოვება. === ტრანსპორტი === ==== ავტოგზები ==== ლესოთოს დამოუკიდებლობამდე 1966 წელს, ქვეყანაში ერთადერთი შეზღუდული გამტარუნარიანობის ასფალტირებული ავტოგზა იყო დედაქალაქ მასერუში, მეჯამეტალანას აეროპორტსა და სამეფო სასახლეს შორის. 1970-იანი წლების დასაწყისში საგზაო ინფრასტრუქტურა მნიშვნელოვნად განვითარდა.<ref name="EIU">{{cite journal|title=Lesotho: Transport and communications|author=The Economist Intelligence Unit|date=20 February 2004}}</ref> 1999 წელს ქვეყანაში ავტოგზების სიგრძე შეადგენდა 5940 კმ-ს, რომელთაგან 1087 კმ ასფალტირებული იყო.<ref name="factbook-1">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lt.html|title=CIA - The World Factbook - Lesotho|author=CIA|accessdate=21 April 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070612204352/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lt.html|archivedate=12 ივნისი 2007}}</ref> ყველაზე უფრო მეტი ყურადღება ეთმობა რაიონული ცენტრების ერთმანეთთან დამაკავშირებელ გზებს, თუმცა ავტოგზები ლესოთოს ცენტრშიც ასევე გაუმჯობესდა, როგორც ქვეყნის მთიანეთში წყლის ენერგორესურსებად გამოყენების პროექტის სამშენებლო მოთხოვნილების ნაწილი.<ref name="EIU" /> ==== რკინიგზები ==== [[ფაილი:Maseru railway line map.svg|thumb|right|500px|მასერუს სარკინიგზო განშტოების რუკა.]] ლესოთოში ერთადერთი [[რკინიგზა|სარკინიგზო]] ხაზია მასერუს განშტოება, რომელიც დედაქალაქ მასერუს აერთებს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის სარკინიგზო ქსელის [[ბლუმფონტეინი]]–[[ბეთლემი (სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა)|ბეთლემის]] ხაზთან. მისი მთლიანი სიგრძე ლესოთოს ტერიტორიაზე 1,6 კმ-ია (ლიანდაგის სიგანე — 1067 მმ), რომელიც გაიხსნა 1905 წლის 18 დეკემბერს. მიდის [[სახელმწიფო საზღვარი|სახელმწიფო საზღვართან]] მდებარე მდინარე [[კალედონი (მდინარე)|კალედონზე]] გადებული ხიდიდან ჩრდილოეთის სამრეწველო რაიონის გავლით ქვეყნის ერთადერთ რკინიგზის ვაგზალ მასერუმდე.<ref>{{cite book|first=J. N. C|last=Boonzaaier|title=Tracks Across the Veld|year=2008|isbn=978-0-620-41711-2|page=245}}</ref> 2008 წლის მდგომარეობით, ქვეყანაში მიმდინარეობდა მოლაპარაკებები ახალი სარკინიგზო ხაზების მშენებლობის შესახებ, რომლის მიზანი იყო ლესოთოს დაკავშირება [[დურბანი|დურბანთან]] და [[პორტ-ელიზაბეთი|პორტ-ელიზაბეთთან]].<ref>{{cite web|title=Keynote address at the African Union Rail conference|first=Jeff|last=Radebe|authorlink=Jeff Radebe|date=20 November 2007|location=Johannesburg|url=http://www.info.gov.za/speeches/2007/07112214451006.htm|accessdate=14 October 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/676mQFF32?url=http://www.info.gov.za/speeches/2007/07112214451006.htm|archivedate=22 აპრილი 2012}}</ref> ==== საჰაერო ტრანსპორტი ==== ლესოთოში სულ არსებობს 28 [[აეროპორტი]], რომელთაგან 3 [[ასაფრენ-დასაჯდომი ზოლი]]თ არის აღჭურვილი.<ref name="factbook-1" /> ერთადერთი საერთაშორისო აეროპორტია — [[მოშვეშ I-ის სახელობის საერთაშორისო აეროპორტი]] პატარა ქალაქ მაზენოდში, რომელიც მდებარეობს მასერუს სამხრეთ-აღმოსავლეთის სიახლოვეს. მისი მთავარი ასაფრენ-დასაჯდომი ზოლის სიგრძე მეტია 1523 მეტრზე და შეადგენს 3200 მეტრს. სხვა აეროპორტებიდან, ერთ-ერთის ასაფრენ-დასაჯდომი ზოლის სიგრძე 914 და 1523 მეტრს შორისაა მოქცეული, ხოლო მეორე ასფალტირებული ასაფრენ-დასაჯდომი ზოლის სიგრძე 914 მეტრზე ნაკლებია. ოთხი აეროპორტის გრუნტიანი საფარის ასაფრენ-დასაჯდომი ზოლის სიგრძე 914 მეტრიდან 1523 მეტრამდეა, ხოლო დანარჩენებს აქვთ 914 მეტრზე ნაკლები გრუნტიანი საფარის ასაფრენ-დასაჯდომი ზოლის სიგრძე.<ref name="factbook-1" /> ==== წყლის ტრანსპორტი ==== ლესოთოს არ გააჩნია ზღვაზე გასასვლელი და უცხოეთთან მისი საზღვაო კავშირები მთლიანად დამოკიდებულია სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკაზე. ქვეყნის უახლოესი პორტი და ტვირთების გადასატვირთი ადგილია დურბანი.<ref>{{cite book|title=Transit Regime for Landlocked States: International Law and Development Perspectives|author=Kishor Uprety|publisher=The World Bank|year=2005|isbn=0-8213-6299-2|pages=9}}</ref> უკანასკნელ პერიოდში დურბანის პორტის გადატვირთვის გამო კომპანიები უფრო ხშირად იყენებენ პორტ-ელიზაბეთის პორტს, რომელიც მდებარეობს 2 საათის სავალზე სამხრეთით. შიდა წყლის ტრანსპორტი წარმოდგენილია მხოლოდ პატარა ბორნების სახით მდინარეებზე გადასასვლელად, ხოლო ლესოთოს ხელისუფლება ნავებს ხმარობს დიდ მანძილზე გადასვლისას. === ტურიზმი === [[ტურიზმი]] ლესოთოში ქვეყნის ეკონომიკის განვითარებადი დარგია. ტურიზმი ქვეყანაში იმყოფება დედაქალაქ მასერუში მდებარე ტურიზმის, გარემოს და კულტურის სამინისტროს კონტროლ ქვეშ. სხვადასხვა ღონისძიებები ღია ცის ქვეშ ტურისტებისათვის დასვენების ყველაზე უფრო პოპულარული სახეობაა ლესოთოში. მთიანი ადგილები იზიდავს ტურისტებს ფეხით გასეირნებისთვის, [[ცხენი|ცხენებით]] გასეირნებისთვის და [[თოვლი|თოვლზე]] თხილამურებით სრიალისთვის, ასევე ტრასებზე ოთხბორბლიანი ძრავის ჯიპებით მოგზაურობისთვის. ქვეყნის ერთადერთი [[აფრისკი]]ს სამთო-სათხილამურო კურორტი მოქმედებს ზამთრის თვეების განმავლობაში. ქვეყანაში ჩასვლის ყველაზე უფრო მოხმარებადი ადგილებია მოშვეშ I-ის სახელობის საერთაშორისო აეროპორტი და მიწისზედა სასაზღვრო პუნქტები მასერუში და მაპუცვეში.<ref name="A.2015">{{cite book|author=Camillo, Angelo A.|title=Handbook of Research on Global Hospitality and Tourism Management|url=http://books.google.com/books?id=vQx4CgAAQBAJ&pg=PA330|date=17 August 2015|publisher=IGI Global|isbn=978-1-4666-8607-6|pages=314–|chapter=Points and Means of Tourist Entry into Lesotho}}</ref> == სოციალური სფერო == === განათლება === [[ფაილი:National University of Lesotho Administration Block.jpg|thumb|250px|ლესოთოს ეროვნული უნივერსიტეტი]] უკანასკნელი შეფასებების თანახმად, ლესოთოში 15 წელზე უფრო მეტი ასაკის მოსახლეობის 85 %-ს მიღებული აქვს განათლება. შესაბამისად, ქვეყანას აქვს განათლების ერთ-ერთი ყველაზე უფრო მაღალი დონე აფრიკაში<ref name="factbook"/>, ნაწილობრივ იმიტომ, რომ ლესოთო განათლებაში დებს საკუთარი მთლიანი შიდა პროდუქტის 12 %-ზე მეტ ინვესტიციებს<ref name="unesco">{{cite web|url=http://stats.uis.unesco.org/unesco/tableviewer/document.aspx?ReportId=143|title=Unesco Institute for Statistics: Date Centre|date=14 September 2007|accessdate=28 February 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110130085835/http://stats.uis.unesco.org/unesco/tableviewer/document.aspx?ReportId=143|archivedate=30 იანვარი 2011}}</ref>. აფრიკის ქვეყნების უმრავლესობისგან განსხვავებით, ლესოთოში განათლების დონე ქალებს შორის უფრო მაღალია (94,5 %), ვიდრე მამაკაცებს შორის. გამოკვლევების თანახმად, რომელიც 2000 წელს სამხრეთ და აღმოსავლეთ აფრიკაში ჩაატარა განათლების ხარისხის მონიტორინგის კონსორციუმმა, ლესოთოში VI კლასის მოსწავლეების (საშუალო ასაკი 14 წელი) 37 % იმყოფება წაკითხულის გააზრების ან უფრო მაღალ დონეზე.<ref name=sacmeq>{{cite web|url=http://www.sacmeq.org/education-lesotho.htm|title=The SACMEQ II Project in Lesotho: A Study of the Conditions of Schooling and the Quality of Education. Harare: SACMEQ|publisher=Sacmeq|date=2 October 2005|accessdate=4 July 2010|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130425052229/http://www.sacmeq.org/education-lesotho.htm|archivedate=25 April 2013}}</ref> განათლების ასეთ დონეზე მყოფ მოსწავლეს შეუძლია წაიკითხოს ტექსტის სხვადასხვა ნაწილები წყაროებზე დაყრდნობით და გადმოსცეს ინფორმაცია. მიუხედავად იმისა, რომ განათლება არ არის სავალდებულო, ლესოთოს ხელისუფლება თანმიმდევრულად ახორციელებს უფასო სკოლამდელი განათლების პროგრამას.<ref>{{cite web|url=http://www.education.gov.ls/index.php?option=com_content&task=view&id=18&Itemid=30|title=Lesotho Ministry of Education and Training – Basic Education|publisher=Education.gov.ls|date=5 October 2005|accessdate=4 July 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100720222113/http://www.education.gov.ls/index.php?option=com_content&task=view&id=18&Itemid=30|archivedate=20 ივლისი 2010}}</ref> მიუხედავად საკუთარი განათლებისა, ლესოთოს მოსახლეობა იბრძვის ცხოვრებისათვის საჭირო მომსახურების მოსაპოვებლად, როგორებიცაა [[ჯანდაცვა]], მოგზაურობა და საგანმანათლებლო რესურსები, ხოლო, [[საერთაშორისო ტელეკომუნიკაციების კავშირი]]ს მონაცემებით, მოსახლეობის მხოლოდ 3,4 % სარგებლობს [[ინტერნეტი]]თ. [[ლესოთოს ტელეკომი]]ს მომსახურებამ ქვეყანაში გაზარდა ელექტრონული ფოსტით სარგებლობა საწყის დონეზე, იაფი მობილური ტელეფონების მოხმარება და შესაბამისად შემეცნებითი ინფორმაციის მიღების გაუმჯობესება. აშშ-ის ლესოთოში "მშვიდობის კორპუსთან" თანამშრომლობით მიმდინარეობს სამუშაოები სასკოლო და სოფლის ბიბლიოთეკების შექმნის შესახებ<ref name="peacecorps">{{cite web|url=http://www.peacecorps.gov/index.cfm?shell=learn.wherepc.africa.lesotho|title=Peace Corps: Lesotho|date=14 July 2010|accessdate=28 February 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110205042351/http://www.peacecorps.gov/index.cfm?shell=learn.Wherepc.africa.lesotho|archivedate=5 თებერვალი 2011}}</ref>. განათლება დღეისათვის სავალდებულოა მხოლოდ 6-დან 13 წლამდე ასაკში.<ref name=gov>{{cite web|url=http://www.gov.ls/about/education.php|title=Lesotho Education|publisher=Gov.ls|date=|accessdate=2013-08-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130723121324/http://www.gov.ls/about/education.php|archivedate=2013-07-23}}</ref> საშუალო განათლება სავალდებულოა და 2005 წლის მდგომარეობით 13-დან 17 წლამდე ასაკის მოსწავლეების რაოდენობა შეადგენს 24,0 %-ს.<ref name=childinfo>http://www.childinfo.org/files/ESAR_Lesotho.pdf</ref> მაგრამ საშუალო განათლების სისტემაში არსებობს გენდერული უთანასწორობა, სკოლებში გოგონები უფრო მეტნი დადიან, ვიდრე ბიჭები. ეს სხვაობა უფრო ნათლად სჩანს უფრო მდიდარ რაიონებში, სადაც საშუალო სკოლებში ბიჭების რაოდენობა 15,6 %-ით ნაკლებია, ვიდრე გოგონების.<ref name=childinfo/> ლესოთოში უფასო დაწყებითი განათლება შემოღებული იქნა 2000 წელს.<ref>http://info.worldbank.org/etools/docs/reducingpoverty/case/58/summary/East%20Afr%20Edu%20Summary.pdf</ref> ამ პერიოდამდე, ბიჭების დიდ რაოდენობას საერთოდ არ ჰქონდა მიღებული არანაირი დაწყებითი განათლება და სწავლის მაგივრად დროს ხარჯავდნენ შინაური საქონლის მოვლა-შენახვაზე.<ref name=ilab>[http://www.dol.gov/ilab/media/reports/iclp/tda2001/Lesotho.htm "Lesotho"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080821145318/http://www.dol.gov/ilab/media/reports/iclp/TDA2001/lesotho.htm |date=2008-08-21 }}. ''2001 Findings on the Worst Forms of Child Labor''. [[Bureau of International Labor Affairs]], [[U. S. Department of Labor]] (2002). ''This article incorporates text from this source, which is in the [[public domain]].</ref> შედეგად, ქვეყნის ზრდასრული მოსახლეობის განათლების დონე ქალებისთვის უფრო მაღალია (95 %), ვიდრე მამაკაცებისთვის (83 %).<ref name=cia-1>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lt.html ''CIA World Factbook'' (2013)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070612204352/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lt.html |date=2007-06-12 }}.</ref> უფასო დაწყებითი განათლების შემოღების დროს, ლესოთოს ხელისუფლებამ მიიღო გადაწყვეტილება ფასები თანდათანობით გაეუქმებინა, რაც გამოიხატა 2000 წელს ყველაზე პატარა ბავშვებისთვის სწავლის საფასურის გაუქმებით.<ref name=gov/> 2010 წელს ბავშვების დაწყებითი განათლების მიღების გავრცელება გაიზარდა 82 %-მდე. შემდეგ მიღებული იქნა კანონი განათლების შესახებ, რომლის მიზანი იყო ის, რომ სკოლამდელი განათლება ყოფილიყო არა მარტო უფასო, არამედ გამხდარიყო სავალდებულო.<ref>{{cite web|url=http://www.afrol.com/articles/36113|title=afrol News - Lesotho enacts free compulsory education|publisher=Afrol.com|date= |accessdate=2013-08-16}}</ref> ლესოთოში მოქმედებს ორი [[უნივერსიტეტი]]. მისი მთავარი უნივერსიტეტია დასახლება რომაში მდებარე ლესოთოს ეროვნული უნივერსიტეტი, რომელშიც სწავლობს დაახლოებით 2000 დარეგისტრირებული სტუდენტი. 2008 წლიდან დედაქალაქ მასერუში მდებარეობს ლიმკოკვინგის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფილიალი.<ref>{{cite web|url=http://www.limkokwing.net/lesotho/|title=Limkokwing Lesotho &#124; Limkokwing University of Creative Technology|publisher=Limkokwing.net|date= |accessdate=2013-08-16}}</ref> === ჯანდაცვა === ბავშვთა სიკვდილიანობა შეადგენს დაახლოებით 8,3 %-ს.<ref>{{cite web|url=http://researchafrica.rti.org/index.cfm?fuseaction=home.country_view&country_id=28|title=Sub-Saharan Africa – Lesotho|publisher=researchafrica.rti.org|date=3 September 2009|accessdate=4 July 2010|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100923040556/http://researchafrica.rti.org/index.cfm?fuseaction=home.country_view&country_id=28|archivedate=23 September 2010}}</ref> 100 000 ადამიანზე მოდის 5 ექიმი.<ref>{{cite web|url=http://www.doctorswithoutborders.org/events/symposiums/2008-aids-iac/concerns/shortage.cfm|title=Doctors Without Borders/Médecins Sans Frontières (MSF) IAC Satellite|publisher=Médecins Sans Frontières Doctors without borders|accessdate=4 July 2010|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131024200538/http://www.doctorswithoutborders.org/events/symposiums/2008-aids-iac/concerns/shortage.cfm|archivedate=24 October 2013}}</ref> ==== შიდსი ==== ლესოთოს საკმაოდ შეეხო [[შიდსი]]ს ვირუსით დაავადება. 2009 წლის მონაცემებით, ამ დაავადების გავრცელება შეადგენს დაახლოებით 23,6 %-ს, რაც ერთ-ერთი ყველაზე უფრო მაღალი მაჩვენებელია მსოფლიოში.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2155rank.html?countryName=Lesotho&countryCode=LT&regionCode=af#LT "The World Factbook"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120307101419/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2155rank.html?countryName=Lesotho&countryCode=LT&regionCode=af#LT |date=2012-03-07 }}. cia.gov.</ref> ქალაქებში 40 წელზე უფრო უმცროსი ქალების დაახლოებით 50 % ინფიცირებულია ამ ვირუსით. ორგანიზაცია [[გაეროს განვითარების პროგრამა|გაეროს განვითარების პროგრამის]] განცხადებით, 2006 წელს ლესოთოში სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა მამაკაცებისათვის და ქალებისათვის შეადგენდა 42 წელს.<ref name="undp"/> ეს ქვეყანა შიდსის ვირუსით დაავადებას განიხილავს ერთ-ერთ ყველაზე უფრო მთავარ საკითხად და ხელისუფლება ეპიდემიას ებრძვის საკუთარი ეროვნული სტრატეგიული გეგმის ფარგლებში. შიდსთან ბრძოლა მოიცავს მთელ რიგ საკვანძო ღონისძიებებს, მათ შორის დედიდან ბავშვზე ვირუსის გადატანის პროფილაქტიკას და ანტირეტროვირუსულ თერაპიას. დედიდან ბავშვზე შიდსის ვირუსის გადატანა გაიზარდა 5 %-დან 2005 წელს 31 %-მდე 2007 წელს. ანტირეტროვირუსული თერაპიის დანერგვამ მოიტანა კარგი პროგრესი, 2008 წელს 38 586 ადამიანმა გაიარა მკურნალობა.<ref name="worldbank"/> კამპანიამ "იცოდე შენი სტატუსი" შედეგად მოიტანა იმ ადამიანების რაოდენობის ზრდა, რომლებიც გადიოდნენ ტესტირებას შიდსის ვირუსზე და 2007 წლის ბოლოსთვის შეადგინა 229 092 ადამიანი, ანუ მოსახლეობის 12 %, რაც სამჯერ აღემატება 2005 წელს ტესტირებაზე გასულების რაოდენობას. პროგრამას აფინანსებს [[კლინტონის ფონდი]] და იგი დაიწყო 2006 წლის ივნისში. [[ბილ კლინტონი]] და [[Microsoft]]-ის თავმჯდომარე [[ბილ გეიტსი]] ლესოთოს ეწვივნენ 2006 წლის ივლისში, რომ შეეფასებინათ მისი ბრძოლა შიდსთან წინააღმდეგ.<ref name="Sunday Times of South Africa">{{cite news|title=Lesotho praised for fight against Aids|author=Julian Rademeyer|url=http://www.aegis.org/news/suntimes/2006/ST060708.html|newspaper=Sunday Times of South Africa|date=16 July 2006|accessdate=27 January 2011|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120308032708/http://www.aegis.org/news/suntimes/2006/ST060708.html|archivedate=8 March 2012}}</ref> შედეგად, წლიურ მონაცემებზე დაყრდნობით, შიდსის ვირუსით დაავადებული მოზრდილი ადამიანების რაოდენობა შემცირდა 2005 წლის 2,9 %-დან 2007 წლის 2,3 %-მდე, ხოლო ახლად ინფიცირებულების ყოველწლიური რაოდენობა შემცირდა 26 000-დან 21 560 ადამიანამდე. ეს შიდსის ეპიდემიის ვარდნის პირველი ნიშნებია.<ref name="worldbank"/> ლესოთოს ტანსაცმლების მწარმოებელი ალიანსის შიდსთან ბრძოლის მასშტაბური პროგრამა (ALAFA) — დარგობრივი პროგრამაა, რომელიც ითვალისწინებს პროფილაქტიკას და მკურნალობას, აუცილებლობის შემთხვევაში მაღალაქტიური ანტირეტროვირუსული თერაპიის ჩათვლით. ლესოთოში ამ სამკერვალო სფეროში დაკავებულია 46 000 ადამიანი, უპირატესად ქალები. ეს პროგრამა ამუშავდა 2006 წლის მაისში. პროგრამა ეხმარება ორ მთავარ ფაქტორთან ბრძოლაში, რომელიც ხელს უწყობს შიდსის ეპიდემიის გავრცელებას: სიღარიბე და გენდერული უთანასწორობა. ALAFA-ს დარგში გამოკითხვები აჩვენებს, რომ თანამშრომელთა 43 %-ს აქვს შიდსის ვირუსი.<ref name="alafa"/> == მასმედია == ლესოთოში მასმედიის საშუალებებს წარმოადგენენ: [[რადიო]], [[ტელევიზია]], დაბეჭდილი და ონლაინ პრესა, სტაციონარული და მობილური [[ტელეფონი|ტელეფონები]] და [[ინტერნეტი]]. === რადიო === * [[რადიო]]სადგურები: 2 სახელმწიფო რადიოსადგური; ხელისუფლება აკონტროლებს კერძო სამაუწყებლო მასმედიის უმრავლესობას; ასევე შესაძლებელია ზოგიერთი საერთაშორისო მაუწყებლის გადმოცემების მიღებაც (2008 წელი).<ref name=CIAWFB-Lesotho-2014>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lt.html "Communications: Lesotho"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070612204352/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lt.html |date=2007-06-12 }}, ''World Factbook'', U.S. Central Intelligence Agency, 7 January 2014. Retrieved 19 January 2014.</ref> ** Radio Lesotho 1050AM. ** Ultimate 950AM. ** Radio Lesotho 93.3FM, მხოლოდ მასერუში. ** People's Choice (PCFM) 95.6FM, მხოლოდ მასერუში. ** Radio France International (RFI) 95.4FM, მხოლოდ მასერუში. ** Thaha-Khube 97.1FM, მხოლოდ მასერუში. ** Harvest 98.8FM, მხოლოდ მასერუში. ** Moafrica 99.3FM, მხოლოდ მასერუში. ** Ultimate 99.8FM, მხოლოდ მასერუში. ** Kereke Evangel, 102FM. ** Catholic radio 103.3FM. ** Jeso KE Karabo 105.2FM, მხოლოდ მასერუში. ** Joy 106.9FM, მხოლოდ მასერუში. ** Soul Radio Internet based Radio. === ტელევიზია === [[ტელევიზია|სატელევიზიო]] სადგურები: 1 სახელმწიფო ტელესადგური; ხელისუფლება აკონტროლებს კერძო სამაუწყებლო მასმედიის უმრავლესობას; შესაძლებელია თანამგზავრული სატელევიზიო მაუწყებლობის მიღება; ასევე შესაძლებელია ზოგიერთი საერთაშორისო მაუწყებლის გადმოცემების მიღებაც (2008 წელი).<ref name=CIAWFB-Lesotho-2014/> * ლესოთოს ტელეკომპანიებია: ** Lesotho Television (LTV 151 on DStv). ** Trinity Broadcasting Network (TBN). === პრესა === ლესოთოს მთავარი გაზეთებია: * Public Eye newspaper, [http://publiceyenews.com/ Public Eye website]. * Lesotho Times, [http://lestimes.com/ Lesotho Times website]. * Informative News, [http://informativenews.co.ls/ Informative News website]. === ტელეფონები === * ქვეყნის [[ტელეფონი|სატელეფონო]] კოდია +266<ref name=CIAWFB-Lesotho-2014/> * საერთაშორისო გამოძახების პრეფიქსი: 00<ref>[http://www.itu.int/dms_pub/itu-t/opb/sp/T-SP-E.164C-2011-PDF-E.pdf ''Dialing Procedures (International Prefix, National (Trunk) Prefix and National (Significant) Number) (in Accordance with ITY-T Recommendation E.164 (11/2010))], Annex to ITU Operational Bulletin No. 994-15.XII.2011, International Telecommunication Union (ITU, Geneva), 15 December 2011. Retrieved 2 January 2014.</ref> * ძირითადი ხაზები: მოხმარებაშია 43 100 ხაზი, 168-ე მსოფლიოში (2012 წელი).<ref name=CIAWFB-Lesotho-2014/> * ფიჭური კავშირგაბმულობა: 1,3 მილიონი ხაზი, 153-ე მსოფლიოში (2012 წელი).<ref name=CIAWFB-Lesotho-2014/> * სატელეფონო სისტემა: რუდიმენტარული სისტემა, რომელიც შედგება სტაციონალური ტელეფონების მოკრძალებული რაოდენობისგან, მცირე მიკროტალღური რადიოსარელეო სისტემა და მცირე რადიოსატელეფონო კავშირგაბმულობის სისტემა; 2001 წელს პრივატიზირებულ ლესოთოს ტელეკომუნიკაციებს დაევალა დამატებით განეხორციელებინა 50 000 სტაციონარული ჩართვა ხუთი წლის განმავლობაში, რაც არ განხორციელებულა; მობილურ-ფიჭური კავშირგაბმულობა დომინირებს ბაზარზე და ფართოვდება. 2011 წელს იგი ყოველ 100 ადამიანზე შეადგენს დაახლოებით 65-ს; სოფლებში მათი რაოდენობა უმნიშვნელოა (2011 წელი).<ref name=CIAWFB-Lesotho-2014/> * მიწისზედა თანამგზავრული სადგურები: 1 ინტელსატი (ატლანტის ოკეანე) (2011 წელი).<ref name=CIAWFB-Lesotho-2014/> ==== სატელეკომუნიკაციო ოპერატორები ==== 1996 წელს Vodacom-მა ლესოთოს ხელისუფლებასთან თავისი მოღვაწეობა დაიწყო ლესოთოს სატელეკომუნიკაციო კორპორაციაში თავისი წილის მეშვეობით, აქციონერის სახით. როდესაც ლესოთოს ხელისუფლებამ 1999 წელს დაიწყო მისი [[პრივატიზება]], მან წარადგინა პრეტენზიები თავის წილზე. 2000 წლის ივლისში ადგილობრივი საქმიანი ადამიანების და საზოგადო მოღვაწეების ჯგუფი Sekha-Metsi Consortium გამოცხადდა გამარჯვებულად. მას დღეისათვის უკავია ლესოთოს Vodacom-ის დარჩენილი წილის 12 %. 2008 წელს ლესოთოს Vodacom-მმა წარმოადგინა თავისი ახალი პარტნიორი — კომპანია Vodafone. Telecom Lesotho არის Econet Wireless-ის ჯგუფის ნაწილი და მოქმედებს ცალკე იურიდიული პირის სახით, ადგილობრივი საბჭოების მთლიანი კონტროლის და მმართველობის ქვეშ. ეს მობილური კავშირგაბმულობის ForgetMeNot Africa's eTXT service-ის მოხმარების პირველი აფრიკული ოპერატორია მათი კლიენტების ბაზის [[ელექტრონული ფოსტა|ელექტრონული ფოსტის]] მიღებისა და გაგზავნის სისტემაში ჩასართავად, ნებისმიერი უბრალო მობილური [[მოკლეტექსტური შეტყობინების სერვისი]]ს ანუ SMS-ის განხორციელების შესაძლებლობით.<ref>[http://www.mobileindustryreview.com/2009/10/echonet-telecom-launches-forgetmenots-email-by-sms-service-for-lesotho.html "Econet Telecom launches ForgetMeNot’s email-by-SMS service for Lesotho"], Ewan MacLeod, Mobile Industry Review, 2 October 2009. Retrieved 19 January 2014.</ref><ref>[http://www.developingtelecoms.com/tech/apps-services-devices/60-consumer-apps/2296-econet-telecom-and-forgetmenot-africa-bring-mobile-email-to-lesotho.html "Econet Telecom and ForgetMeNot Africa bring mobile email to Lesotho"], James Barton, Developing Telecoms, 23 October 2009. Retrieved 7 February 2014.</ref> === ინტერნეტი === * [[ინტერნეტის პირველადი დომენი]]: [[.ls]]<ref name=CIAWFB-Lesotho-2014/> * ინტერნეტ-მომხმარებელი: 88 602 მოსარგებლე, 170-ე მსოფლიოში; მოსახლეობის 4,6 %, 189-ე მსოფლიოში (2012 წელი).<ref name=NIUCalc>Calculated using penetration rate and population data from [http://www.census.gov/population/international/data/idb/rank.php "Countries and Areas Ranked by Population: 2012"], Population data, International Programs, U.S. Census Bureau, retrieved 26 June 2013</ref><ref name=ITU-IndividualsUsingTheInternet>[http://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Documents/statistics/2013/Individuals_Internet_2000-2012.xls "Percentage of Individuals using the Internet 2000-2012"], International Telecommunications Union (Geneva), June 2013, retrieved 22 June 2013</ref> * მაღალსიჩქარიანი ინტერნეტით მოსარგებლე აბონენტების რაოდენობა: 2529 აბონენტი, 169-ე მსოფლიოში; მოსახლეობის მხოლოდ 0,1 %, 163-ე მსოფლიოში (2012 წელი).<ref name=NIUCalc/><ref name="FixedBroadbandITUDynamic2012">[http://www.itu.int/ITU-D/ICTEYE/Reporting/DynamicReportWizard.aspx "Fixed (wired)-broadband subscriptions per 100 inhabitants 2012"], Dynamic Report, ITU ITC EYE, [[International Telecommunication Union]]. Retrieved on 29 June 2013.</ref> * ფართეზოლიანი უგამტარო კავშირი: უცნობია (2012 წელი).<ref name="MobleBroadbandITUDynamic2012">[http://www.itu.int/ITU-D/ICTEYE/Reporting/DynamicReportWizard.aspx "Active mobile-broadband subscriptions per 100 inhabitants 2012"], Dynamic Report, ITU ITC EYE, [[International Telecommunication Union]]. Retrieved on 29 June 2013.</ref> * ინტერნეტ-ჰოსტები: 11 030 მფლობელი, 131-ე მსოფლიოში (2012 წელი).<ref name=CIAWFB-Lesotho-2014/> * [[ინტერნეტ ოქმი]] — IPv4: 40 448 მისამართი, მთელი მსოფლიოს 0,05 %-ზე ნაკლები, 21,0 მისამართი 1000 ადამიანზე (2012 წელი).<ref>[http://www.countryipblocks.net/country-blocks/select-formats/ Select Formats] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090513033601/http://www.countryipblocks.net/country-blocks/select-formats/ |date=2009-05-13 }}, Country IP Blocks. Accessed on 2 April 2012. Note: Site is said to be updated daily.</ref><ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2119.html Population] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181225195601/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2119.html%20 |date=2018-12-25 }}, [[The World Factbook]], [[United States]] [[Central Intelligence Agency]]. Accessed on 2 April 2012. Note: Data are mostly for 1 July 2012.</ref> * ინტერნეტ-პროვაიდერები: 2 ISPs (2013 წელი). ==== ინტერნეტ-ცენზურა და მეთვალყურეობა ==== [[ინტერნეტი|ინტერნეტში]] დაშვებაზე არ არსებობს არავითარი სამთავრობო შეზღუდვა ან დადასტურებული გარემოებები იმაზე, რომ ხელისუფლება აკონტროლებს ელექტრონულ ფოსტას ან ინტერნეტს სასამართლოს გადაწყვეტილების გარეშე. ინტერნეტით ფართედ ვერ სარგებლობენ სოფლის რეგიონებში, საკომუნიკაციო ინფრასტრუქტურის არქონისა და მისი სარგებლობის მაღალი ფასის გამო.<ref name=USDOS-CROHRP-Lesotho-2012>[http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/humanrightsreport/index.htm?year=2012&dlid=204133 "Lesotho"], ''Country Reports on Human Rights Practices for 2012'', Bureau of Democracy, Human Rights and Labor, U.S. Department of State, 21 March 2013. Retrieved 19 January 2014.</ref> კონსტიტუცია და კანონი ითვალისწინებს სიტყვის თავისუფლებას, თუ ის ხელს არ უშლის "თავდაცვას, საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას, საზოგადოებრივ წესრიგს, საზოგადოებრივ მორალს ან საზოგადოებრივ სიჯანსაღეს". ხელისუფლება მთლიანობაში პატივს სცემს ამ უფლებებს. დამოუკიდებელი პრესა, ეფექტური სასამართლო ხელისუფლება და მოქმედი დემოკრატიული პოლიტიკური სისტემა მთლიანობაში ხელს უწყობს მასმედიის თავისუფლების წინსვლას, მაგრამ, ჟურნალისტების შევიწროვება და თვითცენზურა შენარჩუნებულია. კანონი კრძალავს სიძულვილის ან ზიზღის გამოხატვას ნებისმიერი ადამიანისადმი, მიუხედავად მისი რასისა, ეთნიკური კუთვნილებისა, სქესისა, ასაკისა ან ფერისა.<ref name=USDOS-CROHRP-Lesotho-2012/> == კულტურა == [[ფაილი:Retsilisitsoe Nthunya.jpg|upright|thumb|ბასუტოს ხალხის ტრადიციულ ზეწარში გახვეული ბავშვი.]] ლესოთოს ტერიტორიაზე შემონახულია კლდეზე შესრულებული მოხატულობა, როგორც ჩანს, [[ბუშმენები]]სა. სოფლებს აქვთ სწორი გეგმა. ქვიშით ან [[ალიზი]]თ ნაშენი ქოხები განლაგებულია წრიულად (შუაში დგას საკრებულო სახლი), გადახურულია თივის ორ ან ოთხფერდა სახურავით. საოჯახო ნივთებს ამკობენ კვეთილი გეომეტრიული ორნამენტით. ამზადებენ ხის სტატუეტებს, კერამიკულ ნაწარმს. ლესოთოში საცხოვრებლის ტრადიციულ სტილს ჰქვია mokhoro. ბევრი ძველი სახლი, განსაკუთრებით პატარა ქალაქებში და დასახლებულ პუნქტებში, მიეკუთვნება ამ ტიპს. კედლები ასეთ სახლებში, როგორც წესი, აშენებულია ერთმანეთში შეცემენტირებული დიდი ქვებისაგან. დღეისათვის ასევე გამოიყენება ალიზის აგურები და განსაკუთრებით ბეტონის ბლოკები, ასევე დღემდე გავრცელებულია თივით გადახურული სახურავი, თუმცა ხშირად მას ცვლიან ტოლის ფურცლებით. ტრადიციული [[მუსიკა]]ლური ინსტრუმენტები მოიცავენ ფლეიტის სახეობას '''''lekolulo''''', რომელზეც ძირითადად ბიჭები უკრავენ, '''''setolo-tolo''''', რომელზეც პირით უკრავენ მამაკაცები და ქალების დასაკრავი სიმებიანი '''''thomo'''''. ლესოთოს [[ჰიმნი]] "Lesotho Fatše La Bo-ntata Rona", სიტყვასიტყვით ითარგმნება, როგორც "ლესოთო, ჩვენი წინაპრების მიწა". ტრადიციული სამოსი ადგილობრივებს ტანზე აქვთ შემოხვეული, სქელი ზეწრის სახით, რომელიც ძირითადად მატყლისგან შედგება. ზეწრებს ქვეყანაში ყველგან იყენებენ წლის ნებისმიერი სეზონის განმავლობაში, რომელსაც ქალები და მამაკაცები სხვადასხვანაირად იცვავენ. მორიჯას ხელოვნებისა და კულტურის ფესტივალი ბასუტოს ხალხის ხელოვნების და მუსიკის მკაფიო გამოხატულებაა. ის ყოველწლიურად ტარდება ძველ ქალაქ მორიჯაში, სადაც 1833 წელს პირველად მივიდნენ [[მისიონერობა|მისიონერები]]. ლესოთოს სამზარეულო მოიცავს აფრიკულ ტრადიციებს და ბრიტანულ გავლენას.<ref>{{Cite web |url=http://foodspring.com/content/lesotho/ |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2 მაისი 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150217042157/http://foodspring.com/content/lesotho/ |archivedate=17 თებერვალი 2015 }}</ref> == სპორტი == [[ფაილი:Roma Rovers 1990.jpg|მინი|250px|საფეხბურთო მატჩი ლესოთოში]] ლესოთო მონაწილეობს [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები|ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებში]] [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1972|1972 წლის]] [[მიუნხენი]]ს [[ოლიმპიური თამაშები]]დან, ძირითადად [[მძლეოსნობა|მძლეოსნობის]] შეჯიბრებებში (ქვეყანამ მონაწილეობა არ მიიღო მხოლოდ [[მონრეალი]]ს [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1976|1976 წლის თამაშებზე]]). ლესოთოს არასოდეს არ მიუღია მონაწილეობა [[ზამთრის ოლიმპიური თამაშები|ზამთრის ოლიმპიურ თამაშებში]]. თავისი მონაწილეობის პერიოდში ლესოთოს სპორტსმენებს არ მოუპოვებიათ არც ერთი სახის ოლიმპიური მედალი. [[ლესოთოს ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტი]] შეიქმნა 1971 წელს, ხოლო [[საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტი|საერთაშორისო ოლიმპიურმა კომიტეტმა]] აღიარა 1972 წელს. 1974 წლიდან დაწყებული ლესოთომ მონაწილეობა მიიღო 10 [[თანამეგობრობის თამაშები|თანამეგობრობის თამაშებში]] და მხოლოდ 1982 წლის თამაშები გამოტოვა. სულ ამ ათ თამაშებში ქვეყანამ აიღო 3 მედალი. ამ თამაშებში პირველი მედალი ქვეყნის სპორტსმენებმა მოიპოვეს მამაკაცების [[მარათონი|მარათონში]], 1998 წელს გაიმარჯვა თაბისო მოქჰალიმ და მოიპოვა ოქროს მედალი. 2002 წელს [[კრივი|კრივში]] (54 კგ) [[ბრინჯაო]]ს მედალი მოიპოვა ეზეკიელ ლეტუკამ, ხოლო 2006 წელს ასევე კრივში (64 კგ) [[ვერცხლი]]ს მედალი დაიმსახურა მოზეს კორომ. [[ლესოთოს ფეხბურთის ასოციაცია]] დაარსდა 1932 წელს, [[ფიფა]]ს წევრია 1964 წლიდან<ref>{{cite web|title=Lesotho Profile|publisher=FIFA|url=http://www.fifa.com/associations/association=les/index.html|lang=en|accessdate=22 ივნისი 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/61772XJ0A?url=http://www.fifa.com/associations/association=les/index.html|archivedate=2011-08-21}}</ref>. მთელი თავისი ისტორიის განმავლობაში [[ლესოთოს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ლესოთოს ეროვნულმა საფეხბურთო ნაკრებმა]] ვერასოდეს ვერ გადალახა ვერც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] და ვერც [[აფრიკის ერთა თასი]]ს კვალიფიკაცია. == დღესასწაულები == ლესოთოში სადღესასწაულო დღეებია<ref>[http://www.journeymart.com/tools/world-holidays/lesotho.aspx List Lesotho Holidays 2016]</ref>: {| cellpadding=4 cellspacing=0 border=1 style="font-family: verdana, sans-serif; margin: 0 0 1em 1em; font-size:90%; background-color: #f7f8ff;" |'''თარიღი''' |'''დასახელება''' |---- |1 იანვარი |[[ახალი წელი]] |---- |11 მარტი |მოშვეშ I-ის დღე |---- |29 მარტი |[[დიდი პარასკევი]] |---- |1 აპრილი |[[აღდგომის ორშაბათი]] |---- |1 მაისი |[[მშრომელთა სოლიდარობის დღე]] |---- |9 მაისი |[[ამაღლება]] |---- |25 მაისი |[[აფრიკის დღე]] |---- |17 ივლისი |მეფე [[ლეტსი III]]-ის დაბადების დღე |---- |4 ოქტომბერი |[[დამოუკიდებლობის დღე]] |---- |25 დეკემბერი |[[ქრისტეს შობა]] |---- |26 დეკემბერი |[[საჩუქრების დღე]] |---- |} == ლიტერატურა == {{ქსე|6|201-202}} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.lesotho.gov.ls/ ლესოთოს მთავრობა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080828021349/http://www.lesotho.gov.ls/ |date=2008-08-28 }} * [http://www.saflii.org/ls/cases/LSHC/ ლესოთოს უმაღლესი სასამართლო] * [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-l/lesotho.html ქვეყნის და მინისტრთა კაბინეტის ხელმძღვანელი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091026201411/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-l/lesotho.html |date=2009-10-26 }} * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/lesotho.htm ლესოთო] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080607085124/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/lesotho.htm |date=2008-06-07 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{Commons|Lesotho}} {{აფრიკის ქვეყნები}} {{აფრიკის კავშირი}} {{მონარქიები}} {{ერთა თანამეგობრობა}} [[კატეგორია:აფრიკის ქვეყნები]] [[კატეგორია:კონსტიტუციური მონარქიები]] [[კატეგორია:სამეფოები]] [[კატეგორია:ინგლისურენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ანკლავები და ექსკლავები]] [[კატეგორია:ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები]] cp9vpigeghkjjwyoza3vtbmgy9f6lym მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 0 16315 4402833 4303231 2022-08-02T20:22:13Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საფეხბურთო ტურნირი | სახელი = ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატი | ლოგო = Fifa_world_cup_org.jpg | წარწერა = ფიფა-ს მსოფლიო თასი | დაარსდა = [[1930]] | გაუქმდა = | რეგიონი = საერთაშორისო | გუნდ. რაოდენობა = 32 <small>(ფინალურ ეტაპზე)</small><br />209 <small>(საკვალიფიკაციო ეტაპზე)</small> | მოქ. მფლობელი = {{fb|FRA}} <small>(მეორე წოდება)</small> | ყველაზე ტიტ. გუნდი = {{fb|BRA}} <small>(5 წოდება)</small> | მაუწყებლები = | დევიზი = | ვებ-საიტი = [http://www.fifa.com/worldcup/ <small>ოფიციალური საიტი</small>] | მიმდინარე = }} '''ფიფა-ს მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი''' — [[ფიფა|ფეხბურთის ასოციაციათა საერთაშორისო ფედერაციის]] წევრი ქვეყნების მამაკაცთა ეროვნული საფეხბურთო გუნდების საერთაშორისო შეჯიბრი. ღონისძიება ტარდება [[1930]] წლიდან ოთხწლიანი შუალედით, გარდა [[1942]] და [[1946]] წლებისა, რომლებიც [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს გამო არ ჩატარებულა. მოქმედი ჩემპიონია [[გერმანიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|გერმანია]]. ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო რაუნდები სამი წლის განმავლობაში (ევროპაში თითქმის ორი წელი) მიმდინარეობს. ტურნირის ფინალურ ფაზაში, მასპინძელი ქვეყნის სტადიონებზე, დაახლოებით ერთი თვის განმავლობაში 32 ეროვნული გუნდი ეჯიბრება ერთმანეთს. დღემდე ჩატარებულ 21 ჩემპიონატში რვა ქვეყანამ შეძლო მსოფლიო თასის მოპოვება. ამჟამად ლიდერობს [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილია]], რომელიც ტურნირის ხუთგზის გამარჯვებულია, მას მოჰყვებიან [[იტალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იტალია]] და [[გერმანიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|გერმანია]] ოთხი გამარჯვებით. ორჯერ გაიმარჯვეს [[ურუგვაის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ურუგვაიმ]], [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინამ]] და [[საფრანგეთი|საფრანგეთმა]], ხოლო თითო გამარჯვება აქვთ [[ინგლისის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ინგლისისა]] და [[ესპანეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ესპანეთის]] ნაკრებებს. მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატს ყველაზე მეტი გულშემატკივარი ჰყავს მსოფლიოში, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006|2006 წლის ჩემპიონატის]] ფინალურ მატჩს დაახლოებით 715,1 მილიონი ადამიანი ადევნებდა თვალყურს ტელევიზიით.<ref name="2006coverage">{{en}} [http://www.infrontsports.com/presscenter/newsdetail/browse/8/article/2006-fifa-world-cupTM-broadca/114/ 2006 FIFA World Cup™ broadcast wider, longer and farther than ever before]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}. infrontsports. წაკითხვის თარიღი: 9 სექტემბერი, 2011.</ref> == ისტორია == === წინარეისტორია და პირველი ჩემპიონატი === [[ფაილი:Uruguay1930.JPG|მარჯვნივ|მინი|250პქ|ურუგვაის 1930 წლის ნაკრები — მსოფლიოს პირველი ჩემპიონები]] ფეხბურთის ისტორიაში პირველი საერთაშორისო შეხვედრა გაიმართა [[1872]] წელს [[გლაზგო]]ში, [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიისა]] და [[ინგლისის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ინგლისის]] ეროვნულ ნაკრებებს შორის (დასრულდა ანგარიშით 0–0),<ref>{{en}} [http://www.englandfootballonline.com/Seas1872-00/1872-73/M0001Sco1872.html England National Football Team Match No. 1]. / englandfootballonline.com. წაკითხვის თარიღი: 12 დეკემბერი, 2010.</ref> პირველი საერთაშორისო ტურნირი კი [[1884]] წელს, რომელსაც [[დიდი ბრიტანეთის საშინაო ჩემპიონატი]] ეწოდა.<ref>{{en}} [http://www.soccerway.com/news/2007/November/22/british-pm-backs-return-of-home-nations-championship British PM backs return of Home Nations championship] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180130221022/https://www.soccerway.com/news/2007/November/22/british-pm-backs-return-of-home-nations-championship/ |date=2018-01-30 }}. / Agence France-Presse. წაკითხვის თარიღი: 12 დეკემბერი, 2010.</ref> ფეხბურთის პოპულარობა განსაკუთრებით გაიზარდა [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] მიწურულს და სპორტის ეს სახეობა შეტანილ იქნა [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1900|1900]] და [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1904|1904]] წლების [[ოლიმპიური თამაშები|ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე]], თუმცა პრიზიორები მედლებით არ დაჯილდოვდნენ. [[1906]] წელს ახალდაარსებულმა [[ფიფა|ფიფა-მ]] [[შვეიცარია]]ში ჩაატარა პირველი საერთაშორისო ტურნირი ქვეყნების გუნდებს შორის, თუმცა ფიფა-ს ოფიციალური ისტორიის თანახმად ტურნირი „ჩავარდა“.<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa2.html History of FIFA – FIFA takes shape] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071001145255/http://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa2.html |date=2007-10-01 }}. / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 12 დეკემბერი, 2010.</ref> [[1908]] წელს [[ლონდონი|ლონდონში]] გაიმართა მორიგი [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1908|ოლიმპიური თამაშები]], სადაც ფეხბურთი უკვე ოლიმპიადის ოფიციალური სახეობა იყო. ოქროს მედლები ინგლისის ნაკრებმა მოიპოვა. შეჯიბრში მხოლოდ მოყვარულები მონაწილეობდნენ, აქედან გამომდინარე, მას უფრო შოუს სახე ჰქონდა, ვიდრე ტურნირის. [[1909]] წელს [[ტურინი|ტურინში]] [[შოტლანდიელები|შოტლანდიელმა]] ბარონეტმა [[თომას ლიპტონი|სერ თომას ლიპტონმა]] ჩაატარა [[სერ თომას ლიპტონის თასი|თავისივე სახელობის თასის გათამაშება]], სადაც არა ეროვნული ნაკრებები, არამედ ინდივიდიალური კლუბები მონაწილეობდნენ, თუმცა თითოეული მათგანი ერთ კონკრეტულ ქვეყანას წარადგენდა. ეს ტურნირი ზოგჯერ იხსენიება, როგორც ''მსოფლიოს პირველი ჩემპიონატი''.<ref>{{en}} [http://www.westaucklandweb.com/ West Auckland - Winners of the First World Cup 1909 & 1911] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010709024040/http://www.westaucklandweb.com/ |date=2001-07-09 }}. / West Auckland Web. წაკითხვის თარიღი: 13 დეკემბერი, 2010.</ref> ტურნირში გამოდიოდნენ პრესტიჟული პროფესიონალური კლუბები [[იტალია|იტალიიდან]], [[გერმანია|გერმანიიდან]], [[შვეიცარია|შვეიცარიიდან]], თუმცა [[ფეხბურთის ასოციაცია|ინგლისის ფეხბურთის ასოციაციამ]] უარი განაცხადა კლუბების გაგზავნაზე. სანაცვლოდ, ლიპტონმა მიიწვია სამოყვარულო ''დასავლეთ ოკლენდის გუნდი'', [[დარემი (საგრაფო)|დარემის საგრაფოდან]]. დასავლეთ ოკლენდის გუნდმა მოახერხა ტურნირში გამარჯვება, ორი წლის შემდეგ კი ტიტულის წარმატებით დაცვა. [[ფაილი:Thomas Lipton 1.jpg|მარცხნივ|მინი|170პქ|[[თომას ლიპტონი|სერ თომას ლიპტონი]]]] [[1914]] წელს ფიფა-მ თავის თავზე აიღო ოლიმპიადის [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები: ფეხბურთი|საფეხბურთო ტურნირის]] ჩატარების ორგანიზება.<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa3.html History of FIFA – More associations follow] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120608071302/http://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa3.html |date=2012-06-08 }}. / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 17 დეკემბერი, 2010.</ref> [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1920|1920 წლის ოლიმპიურ თამაშებზე]] გაიმართა ტურნირი ფეხბურთში — მსოფლიოს პირველი საერთაშორისო საფეხბურთო შეჯიბრი, რომელიც [[ბელგიის ეროვნული საფეხბუღთო ნაკრები|ბელგიის ნაკრებმა]] მოიგო.<ref>{{en}} [http://www.rsssf.com/tableso/ol1920f-det.html VII. Olympiad Antwerp 1920 Football Tournament]. / rec.sport.soccer Statistics Foundation. წაკითხვის თარიღი: 17 დეკემბერი, 2010.</ref> ოლიმპიურ თამაშებზე წარმატებული საფეხბურთო ტურნირების გამო ფიფა-ს ხელმძღვანელობამ გადაწყვიტა ჩაეტარებინა საკუთუთარი საერთაშორისო ჩემპიონატი. [[1928]] წლის [[28 მაისი|28 მაისს]], [[ამსტერდამი|ამსტერდამში]], ფიფა-ს კონგრესმა მიიღო ოფიციალური გადაწყვეტილება მსოფლიო ჩემპიონატის ჩატარების შესახებ.<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa4.html History of FIFA – The first FIFA World Cup] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121109012451/http://www.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa4.html |date=2012-11-09 }}. / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 17 დეკემბერი, 2010.</ref> [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1930|ჩემპიონატის პირველი გათამაშების]] მასპინძელ ქვეყნად დასახელდა [[ურუგვაი]]. შერჩეული ქვეყნების ფედერაციებს გაეგზავნათ მოწვევა ნაკრებების გამოგზავნის თხოვნის შესახებ, თუმცა მასპინძელ ქვეყნად ურუგვაის არჩევა ევროპული ქვეყნებისათვის, [[ატლანტის ოკეანე|ატლანტის ოკეანის]] გავლით, გრძელ და ძვირადღირებულ მგზავრობას მოითხოვდა, ამიტომაც თავდაპირველად არც ერთ ევროპულ ქვეყანას ფიფა-სთვის მოწვევაზე თანხმობა არ მიუცია. საბოლოოდ, ურუგვაიში [[ბელგიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბელგიის]], [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთის]], [[რუმინეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|რუმინეთისა]] და [[იუგოსლავიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იუგოსლავიის]] ნაკრებები ჩავიდნენ. ჯამში, ჩემპიონატში ცამეტი ქვეყნის ნაკრები მონაწილეობდა: შვიდი [[სამხრეთი ამერიკა|სამხრეთ ამერიკიდან]], ოთხი [[ევროპა|ევროპიდან]] და ორი [[ჩრდილოეთი ამერიკა|ჩრდილოეთ ამერიკიდან]]. მსოფლიო ჩემპიონატის პირველი შეხვედრები გაიმართა [[1930]] წლის [[13 ივლისი|13 ივლისს]] და დასრულდა [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთისა]] და [[აშშ-ის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|აშშ-ის]] ნაკრებების გამარჯვებით, რომლებმაც, შესაბამისად, [[მექსიკის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|მექსიკა]] 4–1 და [[ბელგიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბელგია]] 3–0 დაამარცხეს. პირველი გოლი მსოფლიო ჩემპიონატის ისტორიაში გაიტანა ფრანგმა [[ლუსიენ ლორანი|ლუსიენ ლორანმა]].<ref>{{en}} [https://web.archive.org/web/20060624130233/http://www.cbc.ca/sports/worldcup2006/history/events/laurent_lucien.html Lucien Laurent: The World Cup's First Goal Scorer]. / Canadian Broadcasting Corporation. წაკითხვის თარიღი: 18 დეკემბერი, 2010.</ref> [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1930 ფინალი|ფინალში]], [[ურუგვაის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ურუგვაიმ]] 93 ათასი მაყურებლის წინაშე დაამარცხა [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ნაკრები]] ანგარიშით 4–2 და გახდა მსოფლიო ჩემპიონატის პირველი გამარჯვებული.<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-201_02e_fwc-origin_8816.pdf FIFA World Cup Origin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924002357/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-201_02e_fwc-origin_8816.pdf |date=2015-09-24 }}. / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 18 დეკემბერი, 2010.</ref> === მეორე მსოფლიო ომამდე === [[ფაილი:Stade municipal du Havre - Wedstrijd Nederland-Tsjechoslowakije, WK 1938.jpg|მარჯვნივ|მინი|[[ჰავრი]]ს სტადიონი: ჰოლანდია – ჩეხოსლოვაკია (1938)]] მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის დაარსების შემდეგ, [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1932|ზაფხულის 1932 წლის ოლიმპიურ თამაშებზე]] (მასპინძელი [[ლოს-ანჯელესი]]) ფეხბურთი არ შეუტანიათ, რაც [[აშშ|აშშ-ში]] ფეხბურთის არაპოპულარობით იყო განპირობებული. ფიფა და [[საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტი]] ვერ შეთანხმდნენ მოხალისე ფეხბურთელთა სტატუსზეც.<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=8229/news/newsid=92851.html The Olympic Odyssey so far... (Part 1: 1908–1964)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090802014823/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament%3D512/edition%3D8229/news/newsid%3D92851.html |date=2009-08-02 }}. / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 13 იანვარი, 2011.</ref> შედეგად, [[1932]] წლის ოლიმპიადაზე საფეხბურთო ტურნირი არ ჩატარებულა. ფეხბურთი ოლიმპიადას [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1936|1936]] წელს დაუბრუნდა, თუმცა ამ დროისათვის ოლიმპიური ფეხბურთი, უკვე უფრო პრესტიჟული მსოფლიო ჩემპიონატის ფონზე, ნაკლები პოპულარობით სარგებლობდა. ჩემპიონატის პირველი წლების სიძნელეები, უპირველეს ყოვლისა ტრანსკონტინენტალური მგზავრობის პრობლემა, კიდევ უფრო გაამწვავა [[ევროპა]]ში დაწყებულმა [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომმა]]. ომის გამო გაუქმდა [[1942]] და [[1946]] წლების ჩემპიონატები. === მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ === [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1950|1950 წელს]] (მასპინძელი [[ბრაზილია]]) ჩემპიონატში პირველად მიიღეს მონაწილეობა [[ინგლისის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ინგლისელებმა]]. ბრიტანულმა გუნდებმა ფიფა [[1920]] წელს დატოვეს, იმ მიზეზით, რომ არ სურდათ იმ ქვეყნების გუნდებთან თამაში, რომელთანაც ისინი ომში იყვნენ ჩაბმული,<ref>{{en}} [http://www.bbc.co.uk/scotland/sportscotland/asportingnation/article/0001/index.shtml Scotland and the 1950 World Cup]. / BBC. წაკითხვის თარიღი: 20 დეკემბერი, 2010.</ref> თუმცა [[1946]] წელს, ფიფა-ს მოწვევით კვლავ დაუბრუნდნენ ორგანიზაციას.<ref>{{en}} Glanville, Brian (2005). The Story of the World Cup. Faber. გვ. 44.</ref> ამავე წელს, ჩემპიონატს დაუბრუნდნენ პირველი გათამაშების გამარჯვებულები — [[ურუგვაის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ურუგვაელებიც]], რომლებმაც წინა ორ ჩემპიონატს ბოიკოტი გამოუცხადეს. ურუგვაელებმა მასპინძელი ბრაზილიის დამარცხების შემდეგ კვლავ მოიპოვეს ჩემპიონის ტიტული. [[ფაილი:World cup countries best results and hosts ka.PNG|500პქ|ცენტრი|მინი|მსოფლიო ჩემპიონატის პრიზიორები და მასპინძლები.]] [[1934]] წლიდან [[1978]] წლამდე თითოეულ ტურნირში 16 გუნდი მონაწილეობდა, გარდა [[1938]] წლისა, როდესაც მსოფლიო ჩემპიონატის დაწყებამდე [[ავსტრია]] [[მესამე რაიხი|გერმანიამ]] [[ანშლუსი|დაიპყრო]] და [[1950]] წლისა, როდესაც ტურნირში მონაწილეობა [[ინდოეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ინდოეთის]], [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიისა]] და [[თურქეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|თურქეთის]] ნაკრებებმა არ მიიღეს.<ref>{{en}} Glanville, Brian (2005). The Story of the World Cup. Faber. გვ. 45.</ref> === 32-გუნდიანი ფორმატი === მსოფლიო ჩემპიონატში მონაწილე გუნდების რაოდენობა [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1982|1982]] წელს 24-მდე,<ref>{{en}} Glanville, Brian (2005). The Story of the World Cup. Faber. გვ. 238.</ref> [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1998|1998]] წელს კი — 32 გუნდამდე გაიზარდა,<ref>{{en}} Glanville, Brian (2005). The Story of the World Cup. Faber. გვ. 359.</ref> რითაც მეტი გუნდის გამოყვანა გახდა შესაძლებელი [[აფრიკა|აფრიკიდან]], [[აზია|აზიიდან]], [[ჩრდილოეთი ამერიკა|ჩრდილოეთ ამერიკიდან]]. შესაბამისად, იმატა მათმა წარმატებებმაც: მეოთხედფინალში გასვლა მოახერხეს [[მექსიკის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|მექსიკამ]] ([[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1986|1986]]), [[კამერუნის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|კამერუნმა]] ([[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1990|1990]]), [[სენეგალის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|სენეგალმა]] და [[აშშ-ის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|აშშ-მა]] (ორივე [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2002|2002]]), [[განის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|განამ]] ([[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010|2010]]), [[კოსტა-რიკის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|კოსტა-რიკამ]] ([[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2014|2014]]). [[2002]] წელს მეოთხე ადგილზე დაასრულა ასპარეზობა [[სამხრეთ კორეის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|სამხრეთ კორეის]] ნაკრებმა. [[2002]] წლის მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ეტაპზე მონაწილეობდა 200, [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2006|2006]] წლისაზე — 198, ხოლო [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010|2010]] წლისაზე — 204 ქვეყნის ნაკრები.<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/worldcup/archive/southafrica2010/organisation/media/newsid=122766/index.html Record number of 204 teams enter preliminary competition] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140201214723/http://www.fifa.com/worldcup/archive/southafrica2010/organisation/media/newsid=122766/index.html |date=2014-02-01 }}. / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი, 30 მარტი, 2007. წაკითხვის თარიღი: 9 სექტემბერი, 2011.</ref> === ფიფა-ს სხვა ტურნირები === [[1991]] წელს [[ჩინეთი|ჩინეთში]] ჩატარდა ქალთა პირველი [[ფიფა-ს ქალთა მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი]].<ref>{{en}} [http://www.active.com/soccer/Articles/History_of_the_FIFA_Women_s_World_Cup.htm History of the FIFA Women's World Cup]. წაკითხვის თარიღი: 9 სექტემბერი, 2011.</ref> პირველი ჩემპიონატის საგზურისათვის 49 გუნდი იბრძოდა, [[2007]] წლისათვის მათი რიცხვი 120-მდე იყო გაზრდილი. ქალთა ფეხბურთის დებიუტი ოლიმპიურ თამაშებზე [[1996]] წელს გაიმართა. [[ფიფა-ს კონფედერაციის თასი]] ტარდება მსოფლიო ჩემპიონატამდე ერთი წლით ადრე, სადაც ერთმანეთს ეჯიბრება ფიფა-ს ექვსივე კონფედერაციის გამარჯვებული, მსოფლიო ჩემპიონის ტიტულის მოქმედი მფლობელი და მომავალი მსოფლიო ჩემპიონატის მასპინძელი ქვეყნის ნაკრები.<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/confederationscup/index.html FIFA Confederations Cup] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100615194419/http://www.fifa.com/confederationscup/index.html |date=2010-06-15 }}. / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 23 დეკემბერი, 2010.</ref> ფიფა-ს ორგანიზებით ტარდება საერთაშორისო ტურნირები ახალგაზრდულ ნაკრებებს შორის: [[ფიფა-ს ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი|ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი]], [[ფიფა-ს ჩვიდმეტ წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი|ჩვიდმეტ წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი]], ასევე [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო საკლუბო საფეხბურთო ჩემპიონატი]] და სხვა. == თასი == [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1930|1930]]–[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1970|1970]] წლებში ჩემპიონატის გამარჯვებულები [[ჟიულ რიმე]]ს (ფიფა-ს პრეზიდენტი) სახელობის თასით ჯილდოვდებოდნენ. [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1970|1970]] წელს, [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიამ]], მოიპოვა რა ჩემპიონის წოდება მესამეჯერ, თასი სამუდამოდ დაისაკუთრა. თუმცა, [[1983]] წელს თასი მოიპარეს.<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/classicfootball/history/worldcup/julesrimettrophy.html Jules Rimet Trophy] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130318114431/http://www.fifa.com/classicfootball/history/worldcup/julesrimettrophy.html |date=2013-03-18 }}. / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 28 დეკემბერი, 2010.</ref> [[1970]] წლის შემდეგ შეიქმნა ახალი თასი. ფიფა-ს ექსპერტებმა შვიდი სხვადასხვა ქვეყნიდან განიხილეს 53 წარმოდგენილი მოდელი. საბოლოოდ, არჩევანი შეჩერდა [[იტალიელები|იტალიელ]] [[სილვიო გაზანიგა]]ს ვერსიაზე. თასის სიმაღლეა 36 [[სანტიმეტრი|სმ]], დამზადებულია თვრამეტკარატიანი [[ოქრო]]საგან, იწონის 6,175 [[კილოგრამი|კგ-ს]]. გამოსახულია ადამიანის ორი ფიგურა, რომელთაც ხელებში გლობუსი უჭირავთ. ქვედა ნაწილზე ამოტვიფრულია გამართული ჩემპიონატების წლები და გამარჯვებულები, დაწყებული [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1974|1974]] წლიდან.<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/classicfootball/history/worldcup/trophies.html FIFA World Cup Trophy] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121114130123/http://www.fifa.com/classicfootball/history/worldcup/trophies.html |date=2012-11-14 }}. ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 30 დეკემბერი, 2010.</ref> მსოფლიო თასი გამარჯვებულებს დროებით, მომდევნო გათამაშების ჩატარებამდე ენიჭებათ, თუმცა სამუდამოდ რჩებათ თასის ოქროთი მოჭედილი რეპროდუქცია.<ref>{{en}} [https://web.archive.org/web/20071104165903/http://www.fifa.com/aboutfifa/marketingtv/marketing/fifaassets/trophy.html FIFA Assets – Trophy]. / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 30 დეკემბერი, 2010.</ref> მსოფლიო ჩემპიონატის პირველ სამ ადგილზე გასული გუნდის წევრები (ფეხბურთელები და მწვრთნელები) ჯილდოვდებიან მედლებით: ოქროსი (გამარჯვებულები), ვერცხლის (ფინალისტები) და ბრინჯაოსი (მესამე-ადგილოსნები). [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2002|2002 წლის ჩემპიონატზე]] მედლებით დაჯილდოვდა მეოთხე ადგილზე გასული მასპინძელი [[სამხრეთი კორეის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|სამხრეთი კორეის ნაკრებიც]]. [[1978]] წლამდე მედლებს მხოლოდ თერთმეტი ფეხბურთელი იღებდა. [[2007]] წლის ნოემბერში ფიფა-ს ხელმძღვანელობამ განაცხადა, რომ [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1930|1930]]-[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1974|1974]] წლების ჩემპიონატების გამარჯვებული ნაკრებების ყველა წევრი ოქროს მედალს მიიღებდა.<ref>{{en}} [http://soccernet.espn.go.com/news/story?id=484715&cc=4716 122 forgotten heroes get World Cup medals] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121020074058/http://soccernet.espn.go.com/news/story?id=484715&cc=4716 |date=2012-10-20 }}. / ESPNSoccernet.com ([[ESPN]]). წაკითხვის თარიღი: 7 იანვარი, 2011.</ref><ref>{{en}} [http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/8093891.stm World Cup 1966 winners honoured]. / BBC. წაკითხვის თარიღი: 7 იანვარი, 2011.</ref><ref>{{en}} [http://www.mirror.co.uk/news/top-stories/2009/06/11/greavsie-gets-66-medal-115875-21431367/ Jimmy Greaves finally gets his 1966 World Cup medal]. / Mirror.co.uk (MGN). წაკითხვის თარიღი: 7 იანვარი, 2011.</ref> == ფორმატი == === კვალიფიკაცია === დაწყებული [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1934|1934]] წლიდან მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალური ეტაპის საგზურისათვის ტარდება საკვალიფიკაციო ეტაპი.<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/worldcup/preliminarydraw/news/newsid=576440.html "FIFA World Cup qualifying: Treasure-trove of the weird and wonderful] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131208184428/http://www.fifa.com/worldcup/preliminarydraw/news/newsid=576440.html |date=2013-12-08 }}. / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 8 იანვარი, 2011.</ref> საკვალიფიკაციო რაუნდის დაწყების წინ [[ფიფა]] თავისი ექვსივე კონტინენტური ზონისათვის ([[აფრიკის ფეხბურთის კონფედერაცია|აფრიკა]], [[აზიის ფეხბურთის კონფედერაცია|აზია]], [[კონკაკაფი|ჩრდილო და ცენტრალური ამერიკა]], [[CONMEBOL|სამხრეთი ამერიკა]], [[ოკეანეთის ფეხბურთის კონფედერაცია|ოკეანეთი]], [[უეფა|ევროპა]]) წინასწარ საზღვრავს ფინალურ ეტაპზე გამსვლელი გუნდების რაოდენობას. საკვალიფიკაციო პროცესი ფინალური ეტაპის დაწყებამდე სამი წლით ადრე იწყება და ორი წელი გრძელდება. კონფედერაციების საკვალიფიკაციო ფორმატები განსხვავდება. [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1938|1938]] წლიდან მოყოლებული, ჩემპიონატის მასპინძელი ქვეყნის ნაკრებს ავტომატურად ენიჭება საგზური და როგორც წესი, საკვალიფიკაციო რაუნდში არ მონაწილეობს. [[1938]]-[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2002|2002]] წლებში ჩემპიონატის საგზური ავტომატურად მოქმედ ჩემპიონსაც ენიჭებოდა, თუმცა [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2006|2006]] წლის შემდეგ მასაც უწევს მსოფლიო ჩემპიონატის საგზურისათვის ბრძოლა. [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილია]] იყო პირველი მოქმედი ჩემპიონი (2002 წლის გამარჯვებული), რომელმაც საკვალიფიკაციო ეტაპი გაიარა.<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/75/fs-201_19a_fwc-prel-history.pdf History of the FIFA World Cup Preliminary Competition (by year)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100614212731/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/75/fs-201_19a_fwc-prel-history.pdf |date=2010-06-14 }}. / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 8 იანვარი, 2011.</ref> === ფინალური ეტაპი === მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალურ ეტაპზე, რომელიც დაახლოებით ერთ თვეს გრძელდება, მონაწილეობას იღებს 32 ეროვნული ნაკრები. ჩემპიონატი ორ ეტაპად ტარდება: ''ჯგუფური'' და ''პლეი-ოფი''.<ref name="ფორმატის შესახებ">{{en}} [http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-201_04e_fwc_formats_slots_8821.pdf Formats of the FIFA World Cup final competitions 1930–2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140406215022/http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-201_04e_fwc_formats_slots_8821.pdf |date=2014-04-06 }}. / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 8 იანვარი, 2011.</ref> ჯგუფურ ეტაპზე გუნდები რვა 4-გუნდიან ჯგუფებში ნაწილდება. ჯგუფში სულ სამი ტურია და თითოეული გუნდი სამჯერ თამაშობს (ყველა ნაკრებთან ერთხელ). მატჩის მოგების შემთხვევაში გუნდს 3 ქულა ენიჭება, ფრეს შემთხვევაში — ორივე გუნდს თითო-თითო ქულა, წაგების შემთხვევაში კი — ნული ([[1994]] წლამდე მოგებისათვის გუნდს ორი ქულა ენიჭებოდა). ჯგუფის პირველ და მეორე ადგილებზე გასული ნაკრებები პლეი-ოფში გადიან. ჯგუფში გუნდები შემდეგი მაჩვენებლებით ფასდებიან:<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/mm/document/tournament/competition/fifa_wc_south_africa_2010_regulations_en_14123.pdf Regulations of the 2010 FIFA World Cup] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070926230651/http://www.fifa.com/mm/document/tournament/competition/fifa_wc_south_africa_2010_regulations_en_14123.pdf |date=2007-09-26 }}. / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 16 იანვარი, 2011.</ref> * ქულათა უკეთესი რაოდენობის მიხედვით; * გატანილ და გაშვებულ გოლთა უკეთესი სხვაობის მიხედვით; * გატანილი გოლების მიხედვით; * თუ ზემოთ ჩამოთვლილმა მაჩვენებლებმა ვერ გამოავლინა ჯგუფიდან გამსვლელი გუნდ(ებ)ის ვინაობა, მაშინ ის შეფასდება: ** ქულათა უკეთესი რაოდენობის მიხედვით თანაბარმაჩვენებლიან გუნდთან მიმართებაში; ** გატანილ და გაშვებულ გოლთა უკეთესი სხვაობის მიხედვით თანაბარმაჩვენებლიან გუნდთან მიმართებაში; ** გატანილი გოლების მიხედვით თანაბარმაჩვენებლიან გუნდთან მიმართებაში; * თუ გამსვლელი გუნდ(ებ)ის ვინაობა მაინც ვერ გამოვლინდა, მაშინ ეს კენჭისყრით გადაწყდება. პლეი-ოფის რაუნდში, გუნდი მხოლოდ ერთხელ თამაშობს, წაგების შემთხვევაში ეთიშება შეჯიბრს. მატჩში „ფრეს“ დაფიქსირების შემთხვევაში ინიშნება [[დამატებითი დრო]], შემდეგ — [[პენალტი (ფეხბურთი)|თერთმეტმეტრიანების სერია]]. პლეი-ოფი მერვედფინალური რაუნდით იწყება, შემდეგ მოყვება მეოთხედფინალი, ნახევარფინალი, მატჩი მესამე ადგილისათვის (დამარცხებული ნახევარფინალისტები) და ფინალი. == მასპინძლები == {{მთავარი|ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატის მასპინძლები}} === შერჩევის პროცესი === მსოფლიო ჩემპიონატის ისტორიის ადრეულ პერიოდში ჩემპიონატის მასპინძელ ქვეყანას ფიფა-ს კონგრესი არჩევდა. სიშორის გამო ევროპული ქვეყნებისათვის დიდი პრობლემა იყო ნაკრების სამხრეთ ამერიკაში გაგზავნა, და პირიქით. მაგალითად, [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1930|ჩემპიონატის პირველ გათამაშებაში]] მხოლოდ ოთხი ევროპული ქვეყანა მონაწილეობდა.<ref>{{en}} [http://news.bbc.co.uk/sport3/worldcup2002/hi/history/newsid_1632000/1632201.stm Uruguay 1930], BBC, 11 აპრილი, 2002. წაკითხვის თარიღი: 24 აპრილი, 2011.</ref> 1934 და 1938 წლის ჩემპიონატები ევროპაში გაიმართა. [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]] ჩატარებულ [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1938|გათამაშებას]] ბოიკოტი გამოუცხადეს არგენტინამ და ურუგვაიმ.<ref>{{en}} [http://news.bbc.co.uk/sport3/worldcup2002/hi/history/newsid_1632000/1632206.stm France 1938], BBC, 17 აპრილი, 2002. წაკითხვის თარიღი: 24 აპრილი, 2011.</ref> [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1958|1958 წელს]], მომავალი კონფლიქტების თავიდან ასაცილებლად, ფიფა-მ გადაწყვიტა ჩემპიონატი ამერიკის კონტინენტზე და ევროპაში მორიგეობით ჩაეტარებინა. ამ წესმა [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1998|1998 წლამდე]] იარსება. [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2002|2002 წლის გათამაშება]] პირველი იყო, რომელიც ჩატარდა [[აზია]]ში და რომელსაც ორმა ქვეყანამ უმასპინძლა ([[სამხრეთი კორეა]] და [[იაპონია]]).<ref>{{en}} [http://sportsillustrated.cnn.com/soccer/world/2002/world_cup/news/2002/06/03/au_asia_rb/ Asia takes World Cup center stage] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130401144059/http://sportsillustrated.cnn.com/soccer/world/2002/world_cup/news/2002/06/03/au_asia_rb/ |date=2013-04-01 }}, [[CNN]], 3 ივნისი, 2002. წაკითხვის თარიღი: 26 აგვისტო, 2011.</ref> [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010|2010 წელს]] [[სამხრეთი აფრიკა]] პირველი [[აფრიკა|აფრიკული]] ქვეყანა გახდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატს უმასპინძლა, ხოლო [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2014|2014 წელს]] ბრაზილია პირველი სამხრეთამერიკული მასპინძელი იქნება [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1978|1978 წლის]] შემდეგ.<ref>{{en}} [http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/internationals/7068848.stm Brazil will stage 2014 World Cup], BBC, 10 ოქტომბერი, 2007. წაკითხვის თარიღი: 26 აგვისტო, 2011.</ref> მასპინძელ ქვეყანას ფიფა-ს აღმასრულებელი კომიტეტი კენჭისყრის წესით ირჩევს. როგორც წესი, მასპინძელი ჩემპიონატამდე 6-7 წლის ადრე სახელდება. თუმცა გამონაკლის შემთხვევებში რამდენიმე გათამაშების მასპინძელი ერთდროულად სახელდება. მაგალითად, ასე მოხდა [[2010]] წელს, როდესაც [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2018|2018]] და [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2022|2022]] წლების მასპინძლები ერთდროულად გამოცხადდნენ ([[რუსეთი]] და [[ყატარი]], შესაბამისად).<ref>[http://www.worldsport.ge/ge/page/mundialis-maspindzlebi-gairkva-2018-ruseti-2022-yatari მუნდიალის მასპინძლები გაირკვა: 2018 - რუსეთი, 2022 - ყატარი], საინფორმაციო სააგენტო „მსოფლიო სპორტი“, 2 დეკემბერი, 2010. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.</ref> 2010 და 2014 წლებისათვის წინასწარ იყო განსაზღვრული მასპინძელი კონტინენტი (აფრიკა 2010 და სამხრეთი ამერიკა 2014 წელს). თუმცა 2018 წლიდან დაწყებული ნებისმიერი კონტინენტის ქვეყანას შეუძლია ჩემპიონატის მასპინძლობა, გარდა იმ კონტინენტიდან, რომელმაც წინა ორ გათამაშებას უმასპინძლა ზედიზედ. ამ ცვლილების ერთ-ერთი მიზეზი გახდა ის ფაქტი, რომ 2014 წლისათვის [[ბრაზილია]] მასპინძლობის ერთადერთი კანდიდატი იყო.<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/worldcup/russia2018/media/newsid=625122/index.html Rotation ends in 2018] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110513024510/http://www.fifa.com/worldcup/russia2018/media/newsid=625122/index.html |date=2011-05-13 }}, ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.</ref> === მასპინძელთა მონაწილეობა === დღემდე რვა ეროვნულ ნაკრებს აქვს მოპოვებული მსოფლიო ჩემპიონის ტიტული. აქედან ექვსი გახდა ჩემპიონი საკუთარ ქვეყანაში. გამონაკლისია [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილია]], რომელმაც [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1950|1950 წლის ჩემპიონატზე]] მეორე ადგილი დაიკავა და [[ესპანეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ესპანეთი]], რომელიც [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1982|1982 წელს]] მეორე რაუნდს ვერ გასცდა. [[ინგლისის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ინგლისმა]] (1966) და [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთმა]] (1998) თავიანთი ერთადერთი ტიტული მასპინძლის რანგში მოიგეს. თავიანთ ქვეყანაში წარმატებით იასპარეზეს სხვა ნაკრებებმაც: [[შვედეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვედეთი]] (1958, მეორე ადგილი), [[ჩილეს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ჩილე]] (1962, მესამე ადგილი), [[სამხრეთი კორეის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|სამხრეთი კორეა]] (2002, მეოთხე ადგილი), [[მექსიკის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|მექსიკა]] (1970 და 1986, მეოთხედფინალები).<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=15/index.html 1958 FIFA World Cup Sweden ™] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160316065410/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=15/index.html |date=2016-03-16 }}, ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.</ref><ref>{{en}} [http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=21/results/matches/match=1475/report.html 1962 FIFA World Cup Chile ™] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140101030046/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=21/results/matches/match=1475/report.html |date=2014-01-01 }}, ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.</ref><ref>{{en}} [http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=4395/index.html 2002 FIFA World Cup Korea/Japan ™] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131102150338/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=4395/index.html |date=2013-11-02 }}, ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.</ref><ref>{{en}} [http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=32/results/index.html 1970 FIFA World Cup Mexico ™] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110919203555/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=32/results/index.html |date=2011-09-19 }}, ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.</ref><ref>{{en}} [http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=68/results/index.html 1986 FIFA World Cup Mexico ™] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110829104417/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=68/results/index.html |date=2011-08-29 }}, ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.</ref> [[სამხრეთი აფრიკის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|სამხრეთი აფრიკა]] ერთადერთი მასპინძელი ნაკრები იყო (2010) მსოფლიო ჩემპიონატის ისტორიაში, რომელიც პირველ რაუნდს ვერ გასცდა. == ორგანიზება და მედია მაუწყებლობა == მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ტელევიზიის საშუალებით ყურება პირველად [[1954]] წელს იყო შესაძლებელი. დღესდღეობით იგი ყველა პოპულარული სპორტული ღონისძიებაა. [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2006|2006 წლის ჩემპიონატის]] ფინალურ მატჩს 715.1 მილიონმა ადამიანმა მიადევნა თვალყური,<ref name="2006coverage" /> ამავე გათამაშების ჯგუფური ეტაპის კენჭისყრას კი 300 მილიონმა ადამიანმა.<ref>{{en}} [http://wayback.archive.org/web/jsp/Interstitial.jsp?seconds=5&date=1146356131000&url=http%3A%2F%2Fwww.abc.net.au%2Fsport%2Fcontent%2F200512%2Fs1528128.htm&target=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20060430001531%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.abc.net.au%2Fsport%2Fcontent%2F200512%2Fs1528128.htm Socceroos face major challenge: Hiddink], ABC Sport. 10 დეკემბერი, 2005. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.</ref> თითოეულ გათამაშებას, 1966 წლიდან, აქვს [[თილისმა]] ან [[ლოგო]]. „World Cup Willie“ (1966) პირველი თილისმა იყო მსოფლიო ჩემპიონატის ისტორიაში.<ref>{{en}} [http://wayback.archive.org/web/jsp/Interstitial.jsp?seconds=5&date=1194218488000&url=http%3A%2F%2Ffifa.com%2Faboutfifa%2Fmarketingtv%2Fmarketing%2Ffifaassets%2Fmascots.html&target=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20071104232128%2Fhttp%3A%2F%2Ffifa.com%2Faboutfifa%2Fmarketingtv%2Fmarketing%2Ffifaassets%2Fmascots.html FIFA Assets – Mascots], ფიფა-ს ოფიციალური საიტი, 4 ნოემბერი, 2007. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.</ref> == შედეგები == === საპრიზო ადგილები === {| class="wikitable" style="font-size:90%; width: 100%; text-align: center;" |- !rowspan=2 width=5 %|წელი !rowspan=2 width=10 %|ჩატარების ადგილი |width=1 % rowspan=26| !colspan=3|ფინალი |width=1 % rowspan=26| !colspan=3|თამაში მესამე ადგილისთვის |- !width=15 %|გამარჯვებული !width=8 %|ანგარიში !width=15 %|მეორე ადგილი !width=15 %|მესამე ადგილი !width=8 %|ანგარიში !width=15 %|მეოთხე ადგილი |- |[[1930]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1930|ვრცლად]] |{{flagicon|Uruguay}} [[ურუგვაი]] |{{fb-big|URU}} |'''4 - 2''' |{{fb-big|ARG}} |{{fb-big|USA|1912}} ||<ref name="1930 მჩ">1930 წელს მატჩი მესამე ადგილისთვის არ გამართულა.</ref> |{{fb-big|YUG|kingdom}} |- style="background: #D0E6FF;" |[[1934]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1934|ვრცლად]] |{{flag|იტალია|old}} |{{fb-big|ITA|old}} |'''2 - 1''' <br /> [[დამატებითი დრო|დ.დ]] |{{fb-big|TCH}} |{{fb-big|GER|empire}} |'''3 - 2''' |{{fb-big|AUT}} |- |[[1938]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1938|ვრცლად]] |{{FRA}} |{{fb-big|ITA|old}} |'''4 - 2''' |{{fb-big|HUN|1920}} |{{fb-big|BRA|1889}} |'''4 - 2''' |{{fb-big|SWE}} |- style="background: #D0E6FF;" |[[1950]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1950|ვრცლად]] |{{BRA|1889}} |{{fb-big|URU}} |<ref name="1950 მჩ">1950 წელს ოფიციალური ფინალური მატჩი არ გამართულა, რადგანაც გამარჯვებული გუნდის ვინაობა გაირკვა ოთხი გუნდისგან შემდგარ ფინალურ ჯგუფურ ტურნირში. თუმცა შეხვედრა ურუგვაის და ბრაზილიას შორის გამოდგა არაოფიციალური ფინალი, რადგანაც ამ შეხვედრაში გამარჯვებამ ანგარიშით 2-1 მოუტანა ურუგვაის ჩემპიონის ტიტული.</ref> |{{fb-big|BRA|1889}} |{{fb-big|SWE}} ||<ref name="1950 მჩ"/> |{{fb-big|ESP|1945}} |- |[[1954]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1954|ვრცლად]] |{{flagicon|Switzerland}} [[შვეიცარია]] |{{fb-big|FRG}} |'''3 - 2''' |{{fb-big|HUN|1949}} |{{fb-big|AUT}} |'''3 - 1''' |{{fb-big|URU}} |- style="background: #D0E6FF;" |[[1958]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1958|ვრცლად]] |{{SWE}} |{{fb-big|BRA|1889}} |'''5 - 2''' |{{fb-big|SWE}} |{{fb-big|FRA}} |'''6 - 3''' |{{fb-big|FRG}} |- |[[1962]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1962|ვრცლად]] |{{flagicon|Chile}} [[ჩილე]] |{{fb-big|BRA|1960}} |'''3 - 1''' |{{fb-big|TCH}} |{{fb-big|CHI}} |'''1 - 0''' |{{fb-big|YUG}} |- style="background: #D0E6FF;" |[[1966]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1966|ვრცლად]] |{{ENG}} |{{fb-big|ENG}} |'''4 - 2''' <br /> [[დამატებითი დრო|დ.დ]] |{{fb-big|FRG}} |{{fb-big|POR}} |'''2 - 1''' |{{fb-big|USSR|1955}} |- |[[1970]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1970|ვრცლად]] |{{flagicon|Mexico}} [[მექსიკა]] |{{fb-big|BRA|1968}} |'''4 - 1''' |{{fb-big|ITA}} |{{fb-big|FRG}} |'''1 - 0''' |{{fb-big|URU}} |- style="background: #D0E6FF;" |[[1974]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1974|ვრცლად]] |{{FRG}} |{{fb-big|FRG}} |'''2 - 1''' |{{fb-big|NLD}} |{{fb-big|POL}} |'''1 - 0''' |{{fb-big|BRA|1968}} |- |[[1978]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978|ვრცლად]] |{{ARG}} |{{fb-big|ARG}} |'''3 - 1''' <br /> [[დამატებითი დრო|დ.დ]] |{{fb-big|NLD}} |{{fb-big|BRA|1968}} |'''2 - 1''' |{{fb-big|ITA}} |- style="background: #D0E6FF;" |[[1982]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ვრცლად]] |{{ESP}} |{{fb-big|ITA}} |'''3 - 1''' |{{fb-big|FRG}} |{{fb-big|POL}} |'''3 - 2''' |{{fb-big|FRA}} |- |[[1986]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1986|ვრცლად]] |{{flagicon|Mexico}} [[მექსიკა]] |{{fb-big|ARG}} |'''3 - 2''' |{{fb-big|FRG}} |{{fb-big|FRA}} |'''4 - 2''' <br /> [[დამატებითი დრო|დ.დ]] |{{fb-big|BEL}} |- style="background: #D0E6FF;" |[[1990]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1990|ვრცლად]] |{{ITA}} |{{fb-big|FRG}} |'''1 - 0''' |{{fb-big|ARG}} |{{fb-big|ITA}} |'''2 - 1''' |{{fb-big|ENG}} |- |[[1994]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1994|ვრცლად]] |{{USA}} |{{fb-big|BRA}} |'''0 - 0''' <br /> '''(3 - 2)''' პენ. |{{fb-big|ITA}} |{{fb-big|SWE}} |'''4 - 0''' |{{fb-big|BUL}} |- style="background: #D0E6FF;" |[[1998]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1998|ვრცლად]] |{{FRA}} |{{fb-big|FRA}} |'''3 - 0''' |{{fb-big|BRA}} |{{fb-big|HRV}} |'''2 - 1''' |{{fb-big|NLD}} |- |[[2002]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2002|ვრცლად]] |{{flagicon|South Korea}} [[სამხრეთი კორეა|სამხ. კორეა]] &<br /> {{JPN}} |{{fb-big|BRA}} |'''2 - 0''' |{{fb-big|GER}} |{{fb-big|TUR}} |'''3 - 2''' |{{fb-big|KOR}} |- style="background: #D0E6FF;" |[[2006]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006|ვრცლად]] |{{DEU}} | {{fb-big|ITA}} | '''1 - 1''' <br /> '''(5 - 3)''' პენ. | {{fb-big|FRA}} | {{fb-big|GER}} | '''3 - 1''' | {{fb-big|POR}} |- |[[2010]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2010|ვრცლად]] |{{flagicon|South Africa}} [[სამხრეთი აფრიკა]] |{{fb-big|ESP}} |'''1 - 0'''<br /> [[დამატებითი დრო|დ.დ]] |{{fb-big|NLD}} |{{fb-big|DEU}} |'''3 - 2''' |{{fb-big|URU}} |- style="background: #D0E6FF;" |[[2014]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|ვრცლად]] |{{BRA}} |{{fb-big|GER}} |'''1 - 0'''<br /> [[დამატებითი დრო|დ.დ]] |{{fb-big|ARG}} |{{fb-big|NLD}} |'''3 - 0''' |{{fb-big|BRA}} |- |[[2018]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|ვრცლად]] |{{RUS}} |{{Fb-big|FRA}} |'''4 - 2''' |{{Fb-big|HRV}} |{{Fb-big|BEL}} |'''2 - 0''' |{{Fb-big|ENG}} |- style="background: #D0E6FF;" |[[2022]] <br /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|ვრცლად]] |{{QAT}} | | | | | | |} ჯამში მსოფლიო ჩემპიონატებში 76 ქვეყნის ნაკრებს აქვს მონაწილეობა მიღებული.<ref>ფიფა-ს მიერ, [[რუსეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|რუსეთი]] [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის]], [[სერბეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|სერბეთი]] [[იუგოსლავიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იუგოსლავიის]], ხოლო [[ჩეხეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ჩეხეთი]] და [[სლოვაკეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|სლოვაკეთი]] [[ჩეხოსლოვაკიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ჩეხოსლოვაკიის]] მემკვიდრეებად მიიჩნევიან ([http://www.fifa.com/associations/association=rus/index.html Russia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080701034009/http://www.fifa.com/associations/association=rus/index.html |date=2008-07-01 }}, FIFA.com. [http://www.fifa.com/associations/association=srb/index.html Serbia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111128231757/http://www.fifa.com/associations/association=srb/index.html |date=2011-11-28 }}, FIFA.com. [http://www.fifa.com/associations/association=cze/index.html Czech Republic] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180717131141/https://www.fifa.com/associations/association=cze/index.html |date=2018-07-17 }}, FIFA.com. [http://www.fifa.com/associations/association=svk/index.html Slovakia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181016081403/https://www.fifa.com/associations/association=svk/index.html/ |date=2018-10-16 }}, FIFA.com.).</ref> აქედან რვა გახდა ჩემპიონი. ხუთი გამარჯვებით ბრაზილია ყველაზე ტიტულოვანი გუნდია და, ამასთანავე, ერთადერთია, რომელმაც ჩემპიონატის ყველა გათამაშებაში მიიღო მონაწილეობა (სულ 21-ჯერ).<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/associations/association=bra/index.html Brazil] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181019135509/https://www.fifa.com/associations/association=bra/index.html |date=2018-10-19 }}, ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 29 აგვისტო, 2011.</ref> მხოლოდ იტალიასა (1934, 1938) და ბრაზილიას (1958, 1962) აქვს მოგებული ტიტული ზედიზედ ორჯერ, ხოლო მხოლოდ დასავლეთ გერმანია (1982, 1986, 1990) და ბრაზილია (1994, 1998, 2002) გავიდნენ ფინალში ზედიზედ სამჯერ. დღემდე მხოლოდ სამხრეთ ამერიკულ და ევროპულ გუნდებს აქვთ მოგებული ჩემპიონატი (ევროპულმა გუნდებმა გაიმარჯვეს 12-ჯერ, ხოლო სამხრეთ ამერიკულმა – 9-ჯერ). მხოლოდ ორმა გუნდმა, რომლებიც ამ კონტინენტებიდან არ იყვნენ, შეძლეს ნახევარფინალამდე მისვლა: [[აშშ-ის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|აშშ]] (1930) და [[სამხრეთი კორეის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|სამხრეთი კორეა]] (2002). აფრიკული გუნდებიდან მეოთხედფინალამდე მივიდნენ [[კამერუნის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|კამერუნის]] (1990), [[სენეგალის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|სენეგალისა]] (2002) და [[განის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|განის]] (2010) ეროვნული ნაკრებები. ევროპაში ჩატარებული ცხრა ჩემპიონატიდან მხოლოდ ერთში გაიმარჯვა არაევროპულმა გუნდმა, — [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიამ]] [[1958]] წელს. სამხრეთ და ჩრდილოეთ ამერიკაში ჩატარებულ ჩემპიონატებთაგან მხოლოდ ერთი მოიგო ევროპულმა გუნდმა, — [[გერმანიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|გერმანიამ]] [[2014]] წელს. === საუკეთესო გუნდები === {| class="wikitable" |- !გუნდი !გამარჯვებული !მეორე ადგილი !მესამე ადგილი !მეოთხე ადგილი |- |bgcolor=gold|{{fb|BRA}} |bgcolor=gold|5 (1958, 1962, 1970, 1994, 2002) |2 (1950, 1998) |2 (1938, 1978) |2 (1974, 2014) |- |bgcolor=gold|{{fb|GER}}<ref name="West Germany">შეიცავს დას. გერმანიის შედეგებსაც.</ref> |bgcolor=gold|4 (1954, 1974, 1990, 2014) |4 (1966, 1982, 1986, 2002) |4 (1934, 1970, 2006, 2010) |1 (1958) |- |bgcolor=gold|{{fb|ITA}} |bgcolor=gold|4 (1934, 1938, 1982, 2006) |2 (1970, 1994) |1 (1990) |1 (1978) |- |bgcolor=gold|{{fb|ARG}} |bgcolor=gold|2 (1978, 1986) |3 (1930, 1990, 2014) | - | - |- |bgcolor=gold|{{fb|URU}} |bgcolor=gold|2 (1930, 1950) | - | - |3 (1954, 1970, 2010) |- |bgcolor=gold|{{fb|FRA}} |bgcolor=gold|2 (1998, 2018) |1 (2006) |2 (1958, 1986) |1 (1982) |- |bgcolor=gold|{{fb|ENG}} |bgcolor=gold|1 (1966) | - | - |2 (1990, 2018) |- |bgcolor=gold|{{fb|ESP}} |bgcolor=gold|1 (2010) | - | - |1 (1950) |- |{{fb|NLD}} | - |3 (1974, 1978, 2010) |1 (2014) |1 (1998) |- |{{fb|TCH}} | - |2 (1934, 1962) | - | - |- |{{fb|HUN}} | - |2 (1938, 1954) | - | - |- |{{fb|SWE}} | - |1 (1958) |2 (1950, 1994) |1 (1938) |- |{{fb|POL}} | - | - |2 (1974, 1982) | - |- |{{fb|AUT}} | - | - |1 (1954) |1 (1934) |- |{{fb|POR}} | - | - |1 (1966) |1 (2006) |- |{{fb|YUG}} | - | - |1 (1930) |1 (1962) |- |{{fb|USA}} | - | - |1 (1930) | - |- |{{fb|CHI}} | - | - |1 (1962) | - |- |{{fb|HRV}} | - | 1 (2018) |1 (1998) | - |- |{{fb|TUR}} | - | - |1 (2002) | - |- |{{fb|USSR}} | - | - | - |1 (1966) |- |{{fb|BEL}} | - | - | 1 (2018) |1 (1986) |- |{{fb|BUL}} | - | - | - |1 (1994) |- |{{fb|KOR}} | - | - | - |1 (2002) |- |} {| class="wikitable" |- !მონაწ.<br />ჩემპიონატზე!!გუნდი |- |21||{{fb|BRA}} |- |19 |{{Fb|GER}} |- |18 |{{Fb|ITA}} |- |17||{{fb|ARG}} |- |15||{{fb|ENG}}<br />{{fb|FRA}}<br />{{fb|ESP}} |- |13||{{fb|URU}} |} === საუკეთესო ბომბარდირები === {| class="wikitable" |- !გოლი !ბომბარდირი |- | align="center" |16||{{flagicon|Germany}} [[მიროსლავ კლოზე]] |- | align="center" |15||{{flagicon|Brazil}} [[რონალდო]] |- | align="center" |14||{{flagicon|Germany}} [[გერდ მიულერი]] |- | align="center" |13||{{flagicon|France}} [[ჟიუსტ ფონტენი]] |- | align="center" |12 |{{flagicon|Brazil}} [[პელე]] |- | align="center" |11 |{{flagicon|Germany}} [[იურგენ კლინსმანი]], {{flagicon|Hungary}} [[შანდორ კოჩიში]] |- | align="center" |10 |{{flagicon|Argentina}} [[გაბრიელ ბატისტუტა]], {{flagicon|Peru}} [[თეოფილო კუბილიასი]], {{flagicon|Poland}} [[გჟეგოჟ ლიატო]], {{flagicon|England}} [[გარი ლინეკერი]], {{flagicon|Germany}} [[ჰელმუტ რანი]], {{flagicon|Germany}} [[თომას მიულერი]], {{Flagicon|Argentina}} [[გაბრიელ ბატისტუტა]] |} == ჯილდოები == {{მთავარი|ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატის ჯილდოები}} ამჟამად დაწესებულია ექვსი ჯილდო, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატის დასრულების შემდეგ ფეხბურთელებსა და გუნდებს გადაეცემათ. ესენია: * ''ოქროს ბურთი'' საუკეთესო ფეხბურთელისათვის; ასევე ''ვერცხლის ბურთი'' და ''ბრინჯაოს ბურთი'' მეორე და მესამე საუკეთესო ფეხბურთელებისათვის, შესაბამისად.<ref>{{en}} [http://www.soccerway.com/news/2006/July/10/golden-ball-for-zinedine-zidane/ Golden Ball for Zinedine Zidane] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081211191502/http://www.soccerway.com/news/2006/July/10/golden-ball-for-zinedine-zidane/ |date=2008-12-11 }}, Soccerway, 10 ივლისი, 2006. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.</ref> * ''ოქროს ბუცი'' საუკეთესო ბომბარდირისათვის; ასევე ''ვერცხლის ბუცი'' და ''ბრინჯაოს ბუცი'' მეორე და მესამე საუკეთესო ბომბარდირებისათვის, შესაბამისად.<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/classicfootball/awards/golden/award=gsa/idcup=17/pastcupawards.html adidas Golden Shoe - FIFA World Cup™ Final] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090202043839/http://www.fifa.com/classicfootball/awards/golden/award=gsa/idcup=17/pastcupawards.html |date=2009-02-02 }}, ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.</ref> * ''ოქროს ხელთათმანი'' (ყოფილი ''იაშინის ჯილდო'') საუკეთესო [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარისათვის]].<ref>{{en}} [http://news.bbc.co.uk/sport3/worldcup2002/hi/team_pages/germany/newsid_2075000/2075695.stm Kahn named top keeper], BBC, 30 ივნისი 2002. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.</ref> * ''საუკეთესო ახალგაზრდა ფეხბურთელი'' 21 წლის ან უფრო მცირე ასაკის მქონე საუკეთესო ფეხბურთელისათვის.<ref name="rsssf">{{en}} [http://www.rsssf.com/miscellaneous/fifa-awards.html FIFA Awards], The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.</ref> * ''ფიფა-ს ფეარ პლეის თასი'' „სამართლიანი თამაშის“ ({{lang-en|Fair play}}) საუკეთესო მაჩვენებლის მქონე გუნდისათვის.<ref name="rsssf" /> * '' ყველაზე საინტერესო გუნდი'' გუნდისათვის, რომელმაც ყველაზე მეტი ინტერესი გამოიწვია მაყურებლებში.<ref>{{en}} [http://www.fifa.com/classicfootball/awards/golden/award=met/idcup=17/pastcupawards.html FIFA Award for the Most Entertaining Team - FIFA World Cup™ Final] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721201257/http://www.fifa.com/classicfootball/awards/golden/award=met/idcup=17/pastcupawards.html |date=2011-07-21 }}, ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.</ref> == რეკორდები და სტატისტიკა == [[ფაილი:Pelé.jpg|მარჯვნივ|მინი|300პქ|პელე]] ჩემპიონატებში მონაწილეობის რაოდენობის მიხედვით ლიდერობენ მექსიკელი [[ანტონიო კარბაჰალი]] (1950–1966) და [[რაფაელ მარკესი]] (2002–2018) და გერმანელი [[ლოთარ მათეუსი]] (1982–1998). მათ ხუთ ჩემპიონატში მიიღეს მონაწილეობა.<ref>{{en}} [http://sportsillustrated.cnn.com/soccer/world/2002/world_cup/hof/carbajal/ ANTONIO CARBAJAL (1929-) ], CNN. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.</ref><ref>{{en}} [http://www.nytimes.com/1999/11/10/sports/soccer-matthaus-is-the-latest-metrostars-savior.html Matthaus Is the Latest MetroStars Savior], „[[ნიუ-იორკ ტაიმზი (გაზეთი)|ნიუ-იორკ ტაიმზი“]], 10 ნოემბერი, 1999. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.</ref> ამასთანავე, ლოთარ მათეუსი ლიდერობს ჩატარებული თამაშების რაოდენობის მხრივაც. მან 25 მატჩში ითამაშა.<ref>{{en}} [http://sportsillustrated.cnn.com/soccer/world/2002/world_cup/hof/matthaeus/ World Cup Hall of Fame: Lothar Matthaeus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131227051806/http://sportsillustrated.cnn.com/soccer/world/2002/world_cup/hof/matthaeus/ |date=2013-12-27 }}, CNN. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.</ref> ბრაზილიელი [[პელე]] ერთადერთია, რომელმაც ჩემპიონატი სამჯერ მოიგო (1958, 1962, 1970).<ref>[http://sports.espn.go.com/espn/classic/bio/news/story?page=Pele Pele, King of Futbol] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081216151353/http://sports.espn.go.com/espn/classic/bio/news/story?page=Pele |date=2008-12-16 }}, 5 ივლისი, 2006, ESPN. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.</ref> მხოლოდ [[ფრანც ბეკენბაუერი|ფრანც ბეკენბაუერს]] აქვს მოგებული სამივე საპრიზო ადგილი. მსოფლიო ჩემპიონატის საუკეთესო ბომბარდირია გერმანელი [[მიროსლავ კლოზე]] (2002–2014) 16 გატანილი გოლით. მას ოდნავ ჩამორჩება ბრაზილიელი [[რონალდო]] (1998–2006) 15 გოლით და გერმანელი [[გერდ მიულერი]] (1970–1974) 14 გოლით.<ref>{{en}} [http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/world_cup_2006/teams/brazil/5112982.stm Ronaldo's riposte], BBC, 27 ივნისი, 2006. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.</ref> ფრანგი [[ჟიუსტ ფონტენი]] ლიდერობს ერთ ჩემპიონატში გატანილი გოლების რაოდენობის მიხედვით. მან მხოლოდ [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 1958|1958 წლის ჩემპიონატზე]] 13-ჯერ გამოიჩინა თავი.<ref>{{en}} [http://news.bbc.co.uk/sport3/worldcup2002/hi/team_pages/france/newsid_1752000/1752740.stm Goal machine was Just superb], BBC, 4 აპრილი, 2002. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.</ref> მხოლოდ ბრაზილიელ [[მარიო ზაგალო]]ს, გერმანელ [[ფრანც ბეკენბაუერი|ფრანც ბეკენბაუერს]] და ფრანგ [[დიდიე დეშამი|დიდიე დეშამს]] აქვთ მოგებული მსოფლიო ჩემპიონის ტიტული როგორც ფეხბურთელის, ისე მწვრთნელის რანგში.<ref>{{en}} [http://wayback.archive.org/web/jsp/Interstitial.jsp?seconds=5&date=1204007709000&url=http%3A%2F%2Fwww.iht.com%2Farticles%2F1998%2F03%2F11%2Fsoccer.t_7.php&target=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20080226063509%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.iht.com%2Farticles%2F1998%2F03%2F11%2Fsoccer.t_7.php No Alternative to Victory for National Coach : 150 Million Brazilians Keep Heat on Zagalo], International Herald Tribune, 11 მარტი, 1998. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.</ref><ref>{{en}} [http://www.planetworldcup.com/LEGENDS/beckbaur.html Franz Beckenbauer], Planet World Cup. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.</ref> იტალიელი [[ვიტორიო პოცო]] ერთადერთი მწვრთნელია, რომელიც ჩემპიონი ორჯერ გახდა (1934, 1938).<ref>{{en}} [https://web.archive.org/web/20060618095935/http://www.cbc.ca/sports/worldcup2006/history/events/1938.html 1938 France], CBC. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.</ref> ეროვნულ ნაკრებებს შორის გერმანიასა და ბრაზილიას მსოფლიო ჩემპიონატზე ყველაზე მეტი — 109 მატჩი აქვთ ჩატარებული,<ref name="West Germany" /><ref>{{en}} [http://www.fifa.com/worldcup/archive/southafrica2010/news/newsid=1269182/index.html Germany move ahead of Brazil] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101230015126/http://www.fifa.com/worldcup/archive/southafrica2010/news/newsid=1269182/index.html |date=2010-12-30 }}, ფიფა-ს ოფიციალური საიტი, 6 ივლისი, 2010.</ref> ასვე გერმანიამ ყველაზე მეტჯერ ითამაშა ფინალი (8), ნახევარფინალი (13) და მეოთხედფინალი (16). ბრაზილიას კი ყველაზე მეტჯერ აქვს მონაწილეობა მიღებული მსოფლიო ჩემპიონატში (21), აქვს ყველაზე მეტი მატჩი მოგებული (73) და გატანილი აქვს ყველაზე მეტი გოლი (229).<ref>{{En}} [https://www.worldfootball.net/alltime_table/wm/ World Football - All time table]</ref> მსოფლიო ჩემპიონატის ორი ტიტულოვანი გუნდი გერმანია და ბრაზილია ერთმანეთს პირველად [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2002: ფინალი|2002 წლის ჩემპიონატის ფინალში]] შეხვდნენ, მეორედ კი 2014 წლის ჩემპიონატის ნახევარფინალში. ყველაზე სწრაფი გოლი მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიაში გატანილი აქვს თურქ [[ჰაქან შუქური|ჰაქან შუქურს]]. მან 2002 წლის ჩემპიონატზე გოლი მე-11 წამზე გაიტანა. == პერიოდიკა == {{Refbegin}} * {{სტატია |ავტორი = [[ნოდარ გუგუშვილი|გუგუშვილი, ნ.]] |სათაური = ფეხბურთის მეორე განზომილება |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/193659/1/Lelo_1978_N12.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 17 იანვარი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 12 (6077) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = მსოფლიოს თასი უხმობს რჩეულებს |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194519/1/Lelo_1978_N52.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 15 მარტი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 52 (6117) |გვერდები = 3 |doi = |issn = 2233-3827 }} {{Refend}} == რესურსები ინტერნეტში == {{Commonscat-inline|FIFA World Cup}} * [http://www.fifa.com/worldcup/ ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190619045038/http://www.fifa.com/worldcup/ |date=2019-06-19 }}. == სქოლიო == {{სქოლიოს სია|3}} {{რჩეული}} {{fb start}} {{ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატი}} {{fb end}} {{fb start}} {{საერთაშორისო ფეხბურთი}} {{fb end}} {{პორტალი ფეხბურთი}} [[კატეგორია:ფიფა-ს ტურნირები]] [[კატეგორია:მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი| ]] 9l2korc355d02zmc6rj4ysh0bysutby მადონა (მომღერალი) 0 21053 4402736 4330883 2022-08-02T15:28:29Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სიგანე = | სახელი = მადონა | ფოტო = Madonna Rebel Heart Tour 2015 - Stockholm (23051472299) (cropped).jpg | ფოტოს სიგანე = 220პქ | წარწერა = მადონა 2015 წელს | ალტ = | მშობლსახელი = Madonna | ენის კოდი = en | დაბსახელი = მადონა ლუიზა ჩიკონე | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|mf=yes|1958|08|16}} | დაბადგილი = [[ბეი სითი]], [[მიჩიგანი (შტატი)|მიჩიგანი]], {{USA}} | რეზიდენცია = [[ნიუ-იორკი]], აშშ | სხვა სახელები = {{unbulleted list|მადონა ლუიზა ვერონიკა ჩიკონე|(კათოლ.)}} | ალმა-მატერი = [[მიჩიგანის უნივერსიტეტი]] | საქმიანობა = {{flat list| * მომღერალი * სიმღერების ავტორი * მსახიობი * მოცეკვავე * საქმოსანი * ავტორი * რეჟისორი * მუსიკალური პროდიუსერი * ქველმოქმედი }} | აქტიურობის წლები = 1979–დღემდე | მეუღლეები = {{plain list| *{{nowrap|{{marriage|[[შონ პენი]]|1985|1989|end=გაყრ.}}}} *{{nowrap|{{marriage|[[გაი რიჩი]]|2000|2008|end=გაყრ.}}}} }} | მოქალაქეობა = {{დროშა|აშშ}}<br />{{დროშა|გაერთიანებული სამეფო}} | პარტნიორები = კარლოს ლეონი (1995–1997) | შვილები = 6 | მამა = ენტონი „ტონი“ ჩიკონე | დედა = მადონა ლუიზა ფორტენი | ნათესავები = | ჯილდოები = [[მადონას ჯილდოების და ნომინაციების სია|იხ. სია]] | მოსახმობი სიგნალი = | სახელი1 = სუფთა მოგება | მოდული1 = 580 მილიონი აშშ დოლარი (2017 წლის მაისის მიხედვით)<ref>{{cite journal|authorlink=Zack O'Malley Greenburg|last=Greenburg|first=Zack O'Malley|title=Madonna's Net Worth: $500 Million In 2013|url=http://www.forbes.com/sites/zackomalleygreenburg/2013/09/18/madonnas-net-worth-500-million-in-2013/|magazine=[[Forbes]]|publisher=Forbes, Inc.|date=September 18, 2013|accessdate=March 25, 2014}}</ref> | სახელი2 = [[მუსიკალური ჟანრი|ჟანრ(ებ)ი]] | მოდული2 = {{flat list| * [[პოპ-მუსიკა|პოპი]] * [[ელექტრონული მუსიკა]] * [[როკ-მუსიკა|როკი]] }} | სახელი3 = [[მუსიკალური ინსტრუმენტი|ინსტრუმენტ(ებ)ი]] | მოდული3 = {{flat list| * დასარტყმელი საკრავები * გიტარა * პერკუსია * სინთეზატორი * ვოკალი }} | სახელი4 = [[ლეიბლი|ლეიბლ(ებ)ი]] | მოდული4 = {{flat list| * [[Interscope Records|Interscope]] * [[Live Nation Entertainment|Live Nation]] * [[Maverick Records|Maverick]] * [[Sire Records|Sire]] * [[Warner Bros. Records|Warner Bros.]] }} | სახელი5 = ასოციაციები | მოდული5 = {{flat list| * [[Breakfast Club (ჯგუფი)|Breakfast Club]] * Emmy }} | საიტი = {{URL|madonna.com}} | ხელმოწერა = | ხემოწერის ზომა = }} <!-- ვერონიკა მადონას ნათლობის სახელია და არა მეორე middle name-ი. ის მის სახელს ოფიალურად არასოდეს ერთვოდა. --> '''მადონა ლუიზა ჩიკონე''' ({{IPAc-en|tʃ|ɪ|ˈ|k|oʊ|n|i}}; დ. [[16 აგვისტო]], [[1958]]) — [[ამერიკელები|ამერიკელი]] [[მომღერალი]], [[სიმღერების ავტორი]], [[მსახიობი]] და ბიზნესმენი. 1980-იანებში [[MTV]]-ის ეთერით პოპულარობის მოპოვებით, მადონა ცნობილია მეინსტრიმულ პოპულარულ მუსიკაში ტექსტების თემების, ისევე, როგორც მუსიკალურ ვიდეოებსა და სასცენო გამოსვლებში სპექტრის გამდიდრებით. როგორც შემსრულებელს, საკუთარი ჟღერადობა და იმიჯი არაერთხელ შეუცვლია, თუმცა ხმისჩამწერ ინდუსტრიაში დამოუკიდებელი რჩებოდა. გარდა სკანდალური იმიჯის, ცნობილია ნამუშევრებით, რომლებიც მუსიკის კრიტიკოსების მიერ ფართოდ არის აღიარებული. ცნობილი, როგორც „პოპის დედოფალი“, მადონა აგრეთვე მრავალი შემსრულებლის მიერ აღიარებულია, როგორც შთაგონების წყარო. დაბადებული და გაზრდილი [[მიჩიგანის შტატი|მიჩიგანში]], მადონა 1977 წელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] გადავიდა, სადაც თანამედროვე ცეკვების სფეროში კარიერით დაკავდა. მას შემდეგ, რაც ჯგუფებში [[Breakfast Club (ჯგუფი)|Breakfast Club]] და Emmy გამოდიოდა, როგორც [[დრამერი]], [[გიტარისტი]] და [[ვოკალისტი]], 1982 წელს [[Sire Records]]-თან კონტრაქტი გააფორმა და შემდეგ წელს გამოსცა [[Madonna|სადებიუტო ალბომი]]. მას მოჰყვა მთელი რიგი წარმატებული ალბომების (ზოგიერთი მათგანი ბესტსელერიც გახდა) — ''[[Like a Virgin]]'' (1984), ''[[True Blue]]'' (1986), ისევე, როგორც [[გრემის ჯილდო|გრემის]] მფლობელები — ''[[Ray of Light]]'' (1998) და ''[[Confessions on a Dance Floor]]'' (2005). კარიერის წლებში სიმღერების ავტორი ძირითადად მადონა იყო. მათ შორის უმეტესობა მოხვედრილა ჩარტების სათავეებშიც — „[[Like a Virgin (სიმღერა)|Like a Virgin]]“, „[[Live to Tell]]“, „[[Like a Prayer (სიმღერა)|Like a Prayer]]“, „[[Vogue (სიმღერა)|Vogue]]“, „[[Take a Bow (მადონას სიმღერა)|Take a Bow]]“, „[[Frozen (სიმღერა)|Frozen]]“, „[[Music (მადონას სიმღერა)|Music]]“, „[[Hung Up]]“ და „[[4 Minutes (სიმღერა)|4 Minutes]]“. მადონას პოპულარობა განამტკიცეს კინოროლებმა ფილმებში „[[სასოწარკვეთილი ვეძებ სიუზანს]]“ (1985), „[[დიკ ტრეისი (ფილმი)|დიკ ტრეისი]]“ (1990), „[[მათი საკუთარი ლიგა]]“ (1992) და „[[ევიტა (ფილმი)|ევიტა]]“ (1996). მიუხედავად იმისა, რომ უკანასკნელმა მას მოუპოვა [[ოქროს გლობუსი]] საუკეთესო მსახიობი ქალის კატეგორიაში, სხვა ფილმების უმეტესობას წილად ხვდა უარყოფითი შეფასებები. ბიზნესის სამყაროში წარმატებულმა მადონამ 1992 წელს საკუთარი კომპანია [[Maverick (კომპანია)|Maverick]] დააარსა, რომელშიც შედის ლეიბლი Maverick Records. იგი აგრეთვე ცნობილია [[მოდა|მოდის]] დიზაინის სამყაროში, არის რამდენიმე საბავშვო წიგნის ავტორი, გამაჯანსაღებელი ცენტრის დამფუძნებელი და რეჟისორი. განთქმულია საქველმოქმედო საქმიანობით და 2006 წელს დააარსა ორგანიზაცია „[[Raising Malawi]]“. მსოფლიოში გაყიდულია მადონას 300 მილიონზე მეტი ალბომი. იგი [[გინესის მსოფლიო რეკორდების წიგნი|გინესის მსოფლიო რეკორდების]] მიერ აღიარებულია, როგორც ყველა დროის ყველაზე გაყიდვადი შემსრულებელი ქალი. [[RIAA]]-ს სიაში მადონას იკავებს მეორე ადგილს ყველაზე სერტიფიცირებულ ქალ შემსრულებლებს შორის, 64.5 მილიონი გაყიდული დისკით. ჟურნალ „[[ბილბორდი (ჟურნალი)|ბილბორდის]]“ თანახმად, მადონა ცხელი ასეულის სინგლების ჩარტში ყველაზე წარმატებული სოლო შემსრულებელია, საერთო ჯამში კი – [[The Beatles]]-ის შემდეგ რიგით მეორე. იგი აგრეთვე რეკორდსმენია ყველაზე შემოსავლიანი სოლო-ტურნეების მხრივ – 1990 წლიდან გაყიდული ბილეთებიდან შემოსულმა თანხამ 1.31 მილიარდი აშშ დოლარი შეადგინა. მადონა, რომელიც [[როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზი]]ს წევრიც არის, [[VH1]]-ის მუსიკაში 100 უდიდესი შემსრულებელი ქალების სის სათავეშია. ''[[Rolling Stone]]''-მა იგი დაასახელა ყველა დროის 100 უდიდესი შემსრულებლის და სიმღერების 100 უდიდესი ავტორის სიაში. == ცხოვრება და კარიერა == ===1958–1981: ადრეული ცხოვრება და კარიერის დასაწყისი=== [[ფაილი:mother madonna.jpeg|200px|right|thumb|პატარა მადონა დედასთან ერთად, რომელიც 30 წლის ასაკში [[მკერდის კიბო]]თი გარდაიცვალა.]] მადონა ლუიზა ჩიკონე დაიბადა [[ბეი სითი]]ში, [[მიჩიგანი (შტატი)|მიჩიგანი]], [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]. იგი მესამე ბავშვი იყო [[კრაისლერი]]ს ინჟინრის, [[იტალო-ამერიკელი]] სილვიო „ტონი“ ჩიკონეს და [[კვებეკი|კვებეკელი]] მადონა ლუიზა ფორტინის რვაშვილიან ოჯახში (მისი დედმამისშვილებია: მარტინი, ენტონი, ქრისტოფერი, პაულა, მელანი, მარიო და ჯენიფერი).<ref>[http://www.istl.com/madonna მადონა — ლეგენდა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071125040656/http://www.istl.com/madonna/ |date=2007-11-25 }} წაკითხულია: [[10 ივლისი]], [[2007]] წ.</ref> ის [[დეტროიტი]]ს პერიფერიებში — პონტიაკსა და ეივონ თაუნშიფში (ამჟამად [[როჩესტერ ჰილზი]]), [[კათოლიციზმი|კათოლიკურ]] ოჯახში აღიზარდა. მადონას დედა [[1963]] წლის [[1 დეკემბერი|1 დეკემბერს]], 30 წლის ასაკში [[მკერდის კიბო]]თი გარდაიცვალა. მოგვიანებით, მამამისმა ცოლად ოჯახის მოახლე — ჯოან გუსტაფსონი შეირთო და ერთად მათ კიდევ ორი შვილი შეეძინათ. მადონამ მკაცრი მამის დაყოლიება მოახერხა და მან [[ბალეტი]]ს გაკვეთილებზე სიარულის ნებართვა მიიღო. მის ბალეტის მასწავლებელს — ქრისტოფერ ფლინს მადონა [[ჰომოსექსუალიზმი|გეი]]-[[დისკოთეკა|დისკოთეკებზე]] გამოყავდა. პარალელურად, იგი როჩესტერის ადამსის სახელობის სკოლაში სწავლობდა, სადაც იგი სანიმუშო ფრიადოსანი და [[მხარდამჭერი რაზმი]]ს წევრი იყო. პირველივე კურსიდან მადონამ [[მიჩიგანის უნივერსიტეტი]] მიატოვა და [[1978]] წელს [[ნიუ იორკი|ნიუ იორკში]] მოცეკვავის კარიერის გასაგრძელებლად გაემგზავრა. მოგვიანებით, მადონამ ამ ფაქტს ასეთი კომენტარი გაუკეთა: {{cquote|როცა ნიუ-იორკში აღმოვჩნდი, პირველად ვიმგზავრე თვითმფრინავით, პირველად გავაჩერე ტაქსი, ყველაფერი პირველად ხდებოდა. და აქ ჩამოსულს, ჯიბეში მხოლოდ 35 დოლარი მქონდა. ეს ჩემი ყველაზე გაბედული საქციელი იყო.<ref>[http://www.madonnavillage.com/library/quotes/makingit.html მადონა ნიუ იორკში მოხვედრის შესახებ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080622151825/http://www.madonnavillage.com/library/quotes/makingit.html |date=2008-06-22 }}. ფან-საიტი "Madonna Village". წაკითხულია: [[26 თებერვალი]] [[2006]] წ.</ref>|cquote}} [[ფაილი:hernandez madonna.jpeg|200px|left|thumb|[[პატრიკ ჰერნანდესი]]ს ბეკ-ვოკალისტის ამპლუაში, რომელსაც ჰიტი — „[[Born to be Alive]]“ ეკუთვნოდა.]] მას ცოტა ფული ჰქონდა და ამიტომაც, გარკვეული დროის მანძილზე სიღატაკეში ცხოვრობდა; მუშაობდა დაბალანაზღაურებად სამუშაოებზე, მათ შორის [[დანკინს დონათსი|დანკინს დონათშიც]]. ასევე პოზირებდა შიშველი, სწავლობდა [[მართა გრეჰემი|მართა გრეჰემთან]] და [[პერლ ლანგი|პერლ ლანგთან]]. მოგვიანებით კი [[მოდერნ ბალეტი]]ს მოცეკვავეების რამდენიმე დასთან ერთად გამოდიოდა. მათ შორის იყვნენ [[ელვინ ეილი]] და [[უოლტერ ნიკს დენსერსი]]. [[ფრანგი]] დისკო არტისტის, [[პატრიკ ჰერნანდესის]] [[1979]] წლის მსოფლიო ტურნეში მოცეკვავეს სტატუსით მონაწილეობისას,<ref name = atlas>{{Cite web |url=http://www.music-atlas.com/artists/madonna.htm |title=მუსიკალური ატლასი: მადონას ბიოგრაფია |accessdate=2007-07-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071217102534/http://www.music-atlas.com/artists/madonna.htm |archivedate=2007-12-17 }}</ref> მადონამ გაიცნო მუსიკოსი დენ გილროი, რომელთან ერთადაც მოგვიანებით თავისი პირველი [[როკ ჯგუფი]] „[[ბრეკფასტ კლაბი]]“ ჩამოაყალიბა. ამ ჯგუფში მადონა მღეროდა და გიტარასა და დასარტყამ ინსტრუმენტებზე უკრავდა. მოგვიანებით კი თავის ყოფილ ბოიფრენდთან, დრამერ [[სტივენ ბრეი]]სთან ერთად, [[1980]] წელს ჯგუფი „ემმი“ დააარსა. ბრეისთან ერთად, ის საცეკვაო მუსიკას ქმნიდა, რომლითაც ნიუ იორკის დისკოთეკები დაინტერესდნენ. [[დიჯეი]] და მუსიკალური პროდიუსერი [[მარკ კამინსი]] მოხიბლული დარჩა მისი [[დემო მუსიკა|დემო ჩანაწერებით]] და მადონა ხმისჩამწერი კომპიანია „[[საია რეკორდსი|საია რეკორდს“]]-ის დამფუძნებელს, [[სეიმურ სტაინს]] წარუდგინა. == პროფესიული კარიერა == === 1980—1985 — გზა წარმატებისკენ === [[ფაილი:Everybody madonna.jpeg|200px|left|thumb|მადონა თავის პირველ [[მუსიკალური ვიდეო|მუსიკალურ ვიდეოში]] 1982 წლის სიმღერაზე „[[Everybody (მადონას სიმღერა)|Everybody]].“]] [[1982]] წელს მადონამ [[აშშ|შეერთებულ შტატებში]], ხმისჩამწერ კომპანია „[[საია რეკორდსთან]]“ (ახალი ტალღის ლეიბლი, რომელიც „[[უორნერ ბრაზერს რეკორდსი|უორნერ ბრაზერს რეკორდსს“]] ეკუთვნოდა) სინგლების გამოშვებაზე კონტრაქტი გააფორმა. კომპანიამ მას თითო სიმღერისთვის 5 000 აშშ დოლარი გადაუხადა. მადონას პირველმა სინგლმა „[[Everybody (მადონას სიმღერა)|Everybody“]] ([[1982]] წლის [[24 აპრილი]]), რომელიც მომღერალმა თვითონვე დაწერა და რომლის პროდიუსერიც [[მარკ კამინსი]] იყო, „[[ბილბორდი (ჟურნალი)|ბილბორდის“]] საუკეთესო საცეკვაო და საკლუბო მუსიკის ჰიტ-აღლუმების ლიდერად იქცა, თუმცა იმავე „ბილბორდის“ [[ბილბორდის საუკეთესო 100-ეული|საუკეთესო ასეულში]] ვერ მოხვდა.<ref name = World4Madonna>{{Cite web |url=http://www.world4madonna.com/charts/ |title=სამყარო მადონასთვის: მადონა ჰიტ-აღლუმებში და გაყიდვების მაჩვენებლები |accessdate=2007-07-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081207010547/http://www.world4madonna.com/charts/ |archivedate=2008-12-07 }}</ref> ამ სიმღერას ასევე აშშ-ს [[რიტმ-ენდ-ბლუზი|რიტმ-ენდ-ბლუზ]] რადიოსადგურები გადასცემდნენ, რის გამოც ბევრს ეგონა, რომ მადონა შავკანიანი მუსიკოსი იყო.<ref>MTV-ის როკუმენტაცია. მუსიკალური ტელევიზია. 1990 წელი. (ამ გადაცემაში მადონა თვითონ ამბობს ფრაზას: „ხალხს შავკანიანი მომღერალი ვეგონე“).</ref> [[1983]] წელს გამოსულმა ორმხრივმა 12-ინჩიანმა ვინილის სინგლმა, რომელშიც შესული იყო „[[Burning Up]]“ და „Physical Attraction“, აშშ-ს საცეკვაო მუსიკის ჰიტ-აღლუმების სათავეები დაიპყრო. ამ შედეგებმა „საია რეკორდსის“ ხელმძღვანელობა დაარწმუნა იმაში, რომ ალბომის გამოშვება უნდა დაეფინანსებინათ. {{ხმის ნიმუშის დაფა მარჯვნივ|მუსიკალური ნაწყვეტები:}} {{მულტი-მოსმენა დაიწყო}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=BorderlineSample.ogg|title="Borderline" (1983 წ.)|description=საშუალო ტემპის სიმღერა; მადონას პირველი ჰიტი, რომელიც [[ბილბორდის საუკეთესო 100-ეული]]ს პირველ ათეულში შევიდა.|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=LikeAVirginSample.ogg|title="Like a Virgin" (1984 წ.)|description=ეს სიმღერა მადონას პირველი #1 ჰიტი გახდა აშშ-ში და თავისი სექსუალური ხასიათის გამო, კრიტიკა დაიმსახურა.|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=MaterialGirlSample.ogg|title="Material Girl" (1984 წ.)|description= საუკეთესო ათეულში შესული მეორე სინგლი მადონას ალბომიდან "[[Like a Virgin]]". სიმღერის სათაურის წყალობით, მადონას მოგვიანებით საერთაშორისო პრესაში ზედმეტსახელით — "მატერიალური გოგონა" მოიხსენიებენ.|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა დამთავრდა}} {{ნიმუშის დაფა დამთავრება}} თავდაპირველად მისი [[სადებიუტო ალბომი]]ს, „[[Madonna]]“-ს (სადაც შესული იყო საცეკვაო სიმღერები) პროდიუსერი იყო [[რეგი ლუკასი]], მაგრამ მოგვიანებით ორივე მიხვდა, რომ ისინი მუშაობისას ერთმანეთს ვერ ეწყობოდნენ. როდესაც ალბომის საწყის მასალაზე მუშაობა დასრულდა, მადონამ თავისი ჩანაწერები იმხანად თავის ბოიფრენდს, [[ჯონ ”ჯელიბინ” ბენიტესი|ჯონ „ჯელიბინ“ ბენიტესს]] მოასმენინა, რომელმაც ალბომი გამიქსა და ახალი არანჟირება გაუკეთა მას. ჩანაწერი აშშ-ს ალბომების ჰიტ-აღლუმებში მე-8 ადგილზე გავიდა<ref name="World4Madonna"/> და აქედან სამი სინგლი — „[[Holiday]]“, „[[Borderline]]“ და „[[Lucky Star]]“ საუკეთესო სინგლების 100-ეულში მოხვდა. ალბომი „Madonna“ გამოსვლისთანავე მსოფლიო მასშტაბით 3-მილიონიანი ტირაჟით გავრცელდა. აქედან 1 მილიონი ალბომი აშშ-ში გაიყიდა. დღეს ეს ალბომი მსოფლიოში 8-მილიონიანი ტირაჟითაა გაყიდული.<ref name="World4Madonna"/> მადონა წარმატების გზაზე იდგა, ხოლო თინეიჯერი გოგონები მისი ჩაცმის სტილის გავლენის ქვეშ მოექცნენ, რასაც ისინი მომღერლის ფოტოებზე, ცოცხალ გამოსვლებზე და მუსიკალურ ვიდეოებში ხედავდნენ. მაქმანის ტოპი, ბრიჯების ზემოდან ქვედაბოლო, ბადისებური წინდები, ქრისტიანული ჯვრის გამოსახულებიანი სამკაულები და თეთრად შეღებილი თმა — ეს განსხვავებული სტილი [[1980-იანები|1980-იან]] წლებში ქალების მოდის განმსაზღვრელი გახდა.<ref>[http://www.madonna.com/ Madonna.com]. მუსიკის განყოფილება — მადონა (1983 წ.). წაკითხულია: [[4 მაისი]], [[2006]]</ref><ref>[http://www.vintageblues.com/history8.htm ამერიკის ვინტაჟ-ბლუზი: მოდის ისტორია]</ref> [[ფაილი:boytoy madonna.jpeg|200px|left|thumb|1984 წლის [[MTV-ს მუსიკალური ვიდეოების დაჯილდოება|MTV-ს მუსიკალური ვიდეოების დაჯილდოების]] შემდეგ, სადაც მადონამ თავისი სიმღერა „[[Like a Virgin (სიმღერა)|Like a Virgin“]] შეასრულა.]] მადონას მომდევნო ალბომს „[[Like a Virgin]]“ წილად ხვდა საერთაშორისო წარმატება. ის მადონას პირველი ალბომი გახდა, რომელიც აშშ-ს საუკეთესო ალბომების სათავეში მოექცა.<ref name = myvillage>{{Cite web |url=http://www.mybrum.co.uk/birmingham/celebs-madonna.htm |title=მაივილიჯ: მადონას ბიოგრაფია |accessdate=2007-07-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080919192217/http://www.mybrum.co.uk/birmingham/celebs-madonna.htm |archivedate=2008-09-19 }}</ref> [[მთავარი სიმღერა|მთავარი სიმღერის]] — „[[Like a Virgin (სიმღერა)|Like a Virgin“]]-ის წარმატების გამო, რომელმაც აშშ-ს ჰიტ-აღლუმების პირველი პოზიცია დაიპყრო (ის [[ბილბორდის საუკეთესო 100-ეული|„ბილბორდის“ საუკეთესო სინგლების 100-ეულში]] 6 კვირის განმავლობაში ლიდერობდა),<ref name="atlas"/> ასევე, ისეთი ჰიტ სინგლების წყალობით, როგორებიცაა „[[Material Girl]]“ (აშშ-ს საუკეთესო სინგლების ჰიტ-აღლუმში მე-2 ადგილზე გავიდა, ხოლო პირველ ადგილზე ამ დროს ამერიკელი შემსრულებლების მიერ აფრიკის მხარდასაჭერად დაწერილი უკვდავი სიმღერა — „[[We Are the World]]“ იყო), „[[Angel]]“ და „[[Dress You Up]]“, ალბომი გამოსვლისთანავე 12-მილიონიანი ტირაჟით გაიყიდა. ამჟამად კი მსოფლიოში „Like a Virgin“-ის 19 მილიონი ეგზემპლარია გაყიდული.<ref name="World4Madonna"/> ალბომიდან ოთხი სინგლი აშშ-ს და გაერთიანებული სამეფოს ჰიტ-აღლუმების 5-ეულში მოხვდა. [[MTV-ს მუსიკალური ვიდეოების დაჯილდოება|MTV-ს მუსიკალური ვიდეოების დაჯილდოების]] პირველ ცერემონიალზე მადონამ სწორედ „Like a Virgin“ შეასრულა, რომლის დროსაც ის საქორწილო ტორტის ფორმის დეკორაციაზე ცეკვავდა, მოტმასნილ მანჟეტებში, ბრეტელებიან საქორწილო კაბასა და მაქმანის წინდებში გამოწყობილი, წვივსაკრავებითა და იმ დროს მისი „საფირმო ნიშნით“ — „BOY TOY“-ს (ბიჭების სათამაშო) წარწერიანი ქამრით.<ref name = liveearth>{{Cite web |url=http://liveearth.msn.com/green/madonna10things |title=MSN Live Earth: Madonna — 10 moments that created an icon |accessdate=2007-08-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080110045935/http://liveearth.msn.com/green/madonna10things |archivedate=2008-01-10 }}</ref> ეს იყო მისი ერთ-ერთი პირველი გამოსვლა, რომელმაც მადონას თაყვანისმცემელთა რიცხვი გაზარდა. თუმცა, პარალელურად, მომღერლის წარმოდგენებმა კრიტიკოსთა თავდასხმაც გამოიწვია, რომლებიც ამტკიცებდნენ, რომ მადონას მაპროვოცირებელი სტილის მიღმა მისი უნიჭობა იმალება. [[1985]] წელს მადონამ მეინსტრიმული კინოს სამყაროშიც შეაბიჯა. პირველად მან ეპიზოდური როლი შეარულა ფილმში „[[მხედველობის არეს ძიებაში]]“. ფილმის [[საუნდტრეკი|საუნდტრეკში]] შევიდა მისი მეორე ნომერ პირველი პოპ ჰიტი, [[გრემი (ჯილდო)|გრემიზე]] ნომინირებული ბალადა „[[Crazy for You]]“ და ასევე, გაერთიანებული სამეფოს ჰიტ-აღლუმების ლიდერი „[[Gambler]]“. მოგვიანებით, იმავე წელს მადონამ მონაწილეობა მიიღო კომერციულად წარმატებულ ფილმში „[[სასოწარკვეთილი ვეძებ სიუზანს]]“, რომელმაც კინოკრიტიკოსების დადებითი შეფასება დაიმსახურა. მადონას კომიკურ როლსაც პოზიტიური გამოხმაურება მოჰყვა. ფილმში პირველად აჟღერდა საცეკვაო სიმღერა „[[Into the Groove]]“, რომელიც სინგლ „[[Angel (მადონას სიმღერა)|Angel“]]-ის [[B-მხარე|B-მხარის]] სახით გამოვიდა და აშშ-ს ჰიტ-აღლუმებში მე-5 პოზიცია დაიკავა.<ref name="World4Madonna"/> ეს სიმღერა საერთაშორისო ჰიტად იქცა და [[გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებულ სამეფოში]] მადონას პირველი ნომერ 1 ჰიტი გახდა.<ref name = BBC>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/4753366.stm BBC: Madonna scores 12th chart topper in the UK]</ref> 1985 წელს მადონამ აშშ-ში თავისი პირველი ტურნესთვის მზადება დაიწყო, სახელწოდებით „[[Virgin Tour]]“, რომელსაც ჯგუფი „[[ბისტი ბოიზი]]“ ხსნიდა. იმავე წლის ივლისში ჟურნალებმა „[[პენტჰაუზი (ჟურნალი)|პენტჰაუზმა“]] და „[[პლეიბოი (ჟურნალი)|პლეიბოიმ“]] გამოაქვეყნეს შიშველი მადონას შავ-თეთრი ფოტოების სერია, რომლებიც მან [[1970-იანები]]ს დასასრულს გადაიღო. მასალამ მომღერლის შესახებ საზოგადო დისკუსიების ტალღა გამოიწვია, რომელიც თავიდან წინ აღუდგა ამ ფოტოების გამოქვეყნებას, მაგრამ მოგვიანებით უკან არ დაიხია და გამომწვევი პოზიცია დაიკავა.<ref name = lycos>[http://www.lycos.com/info/madonna--years.html?page=2 მადონას წლები]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> ღია ცის ქვეშ ჩატარებული საქველმოქმედო კონცერტის, [[Live Aid]]-ის მსვლელობისას, პოპულარობის მწვერვალზე მყოფმა მადონამ მთელი მსოფლიოსადმი თავის მიმართვაში მედია გააკრიტიკა და აღნიშნა, რომ სიცხის მიუხედავად, თავისი ქურთუკის გახდას არ აპირებდა, რადგანაც „ათი წლის შემდეგ, შეიძლება ჩემს წინააღმდეგ დამიბრუნდეს“-ო.<ref name="lycos"/> მოგვიანებით მადონა გაზეთ „[[ნიუ იორკ პოსტი]]ს“ გარეკანზე მოხვდა, სადაც შიშველი ფოტოების შესახებ მომღერლის კომენტარი იყო გამოტანილი: „''მე ႠႰ მრცხვენია''“. === 1986—1991 — შემოქმედებითი განვითარება === წინამორბედებთან შედარებით, მადონას [[1986]] წლის ალბომი „[[True Blue]]“, მუსიკალური და თემატური თვალსაზრისით, გაცილებით დახვეწილი იყო, რაზეც ჟურნალმა „[[როლინგ სტოუნი|როლინგ სტოუნმა“]] დაწერა: „მადონას ასე არასდროს უმღერია, რითაც თავის, როგორც საშუალო ფენის ამერიკელი პოპ-პოეტის, სტატუსს იმყარებს“.<ref>[http://www.madonnavillage.com/work/albums/trueblue.html ''Madonna Village''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060515175415/http://www.madonnavillage.com/work/albums/trueblue.html |date=2006-05-15 }} ციტატა ჟურნალ „როლინგ სტოუნის“ რეცენზიიდან ალბომ „True Blue“-ზე, 1986 წ. წაკითხულია: [[5 მაისი]], [[2006]]</ref> ალბომში შევიდა სულშიჩამწვდომი ბალადა „[[Live to Tell]]“, რომელიც მან ფილმისთვის „[[ახლო მანძილიდან]]“ შექმნა, სადაც იმ დროს მისი მეუღლე [[შონ პენი]] მონაწილეობდა. ამასთანავე, ეს იყო პირველი ალბომი, რომელშიც მადონა პროდიუსერის ამპლუაშიც მოგვევლინა. ის კომპოზიტორ პატრიკ ლეონარდთან თანამშრომლობდა, რომელიც შემდგომში მისი ხანგრძლივი საქმიანი პარტნიორი და მეგობარი გახდა. ალბომმა „True Blue“ მსოფლიოს ჰიტ-აღლუმებში პირველი პოზიციები დაიპყრო და გამოსვლისთანავე 11-მილიონიანი ტირაჟით გაიყიდა.<ref>[http://www.madonna.com/ Madonna.com]. მუსიკის განყოფილება — True Blue (1986 წ.). წაკითხულია: [[5 მაისი]], [[2006]]</ref> ალბომიდან 5 წარმატებული სინგლი გამოუშვეს: „[[Live to Tell]]“, „[[Papa Don't Preach]]“, „[[Open Your Heart]]“, „[[True Blue (სიმღერა)|True Blue“]] და „[[La Isla Bonita]]“. თითოეული მათგანი აშშ-ს საუკეთესო ხუთეულში მოხვდა, აქედან პირველი სამი ჰიტ-აღლუმების ლიდერი გახდა.<ref name="World4Madonna"/> ალბომის სიმღერებისთვის გადაღებულ მუსიკალურ ვიდეოებში გამოვლინდა, რომ მადონა კვლავ ცდილობდა, ვიდეოს შესაძლებლობები [[კინემატოგრაფი]]ს ხელოვნებისთვის დაეახლოვებინა, რაც [[არტ დირექტორი]]ს დახვეწილ კინემატოგრაფიულ ნამუშევარს და კინოს ისეთ ელემენტებს გულისხმობდა, როგორებიცაა პერსონაჟი და სიუჟეტი. მართალია, მადონას იქამდეც ჰქონდა გადაღებული სექსუალური თვალსაზრისით გულახდილი ვიდეოები, მაგრამ ამჯერად თავის ნამუშევრებს რელიგიური იკონოგრაფია, გენდერული არქეტიპები და სოციალური პრობლემები დაუმატა. ეს კონცეპტები მის ნამუშევრებს მომავალშიც ლაიტმოტივად გაჰყვება. ერთ-ერთ თვალსაჩინო მაგალითად შეიძლება დავასახელოთ ვიდეო სიმღერისთვის „[[Open Your Heart]]“, სადაც მან პირველად ითანამშრომლა ფრანგ ფოტოგრაფ [[ჟან-ბატისტ მონდინო]]სთან. [[1987]] წელს მადონამ მთავარი როლი შეასრულა კომერციული თვალსაზრისით წარუმატებელ ფილმში „[[ვინ არის ეს გოგონა]]“, რომლის საუნდტრეკშიც მისი ოთხი სიმღერა შევიდა. მათ შორის იყო [[Who's That Girl (სიმღერა)|ფილმის სახელწოდების]] მქონე კომპოზიცია, რომელიც ჰიტად იქცა და აშშ-ს ჰიტ-აღლუმებში მადონას რიგით მეექვსე ნომერ 1-ლი ჰიტი გახდა. ალბომის მეორე სინგლი „[[Causing a Commotion]]“ ასევე საუკეთესო ხუთეულში შევიდა.<ref name="World4Madonna"/> {{ხმის ნიმუშის დაფა მარცხნივ|მუსიკალური ნაწყვეტები:}} {{მულტი-მოსმენა დაიწყო}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=LikeAPrayerSample.ogg|title="Like a Prayer" (1989 წ.)|description=საშუალო ტემპის მქონე საცეკვაო სიმღერა, რომელშიც გოსპელის შემსულებელი გუნდის და სოლო შესრულება ერთმანეთს ენაცვლება. სიმღერამ გაერთიანებული სამეფოს და აშშ-ს ჰიტ-აღლუმებში პირველი პოზიცია დაიკავა, რითაც მადონას რიგით მეშვიდე ნომერ 1-ლ ჰიტად იქცა.|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=ExpressYourselfSample.ogg|title="Express Yourself" (1989 წ.)|description=მეორე სინგლი ალბომიდან "[[Like a Prayer]]", რომელიც საუკეთესო 10-ეულში მოხვდა. ამ ძვირადღირებულმა მუსიკალურმა ვიდეომ, თავისი სიუჟეტის წყალობით, ფემინიზმის შესახებ აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია. |format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა დამთავრდა}} {{ნიმუშის დაფა დამთავრება}} 1987 წელსვე მადონამ წარმატებული მსოფლიო ტურნე — „[[Who's That Girl Tour]]“ დაიწყო, რომელიც იმ დროისთვის მუსიკის ისტორიაში ყველაზე შემოსავლიან ტურნედ იქცა.<ref>{{Cite web |url=http://www.madonna-online.ch/m-online/tours/87_wtgt/facts/wtgt-facts.htm |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2007-07-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120522154840/http://www.madonna-online.ch/m-online/tours/87_wtgt/facts/wtgt-facts.htm |archivedate=2012-05-22 }}</ref> ამ პერიოდშივე გაიცნო ბექვოკალისტები და მოცეკვავეები — [[დონა დელორი]] და [[ნიკი ჰარისი]], რომლებთანაც ხანგრძლივი თანამშრომლობა აკავშირებს. მისი შოუები უფრო და უფრო დახვეწილ თეატრალიზებულ წარმოდგენებს დაემსგავსა. ამავე ხანებში მოუვიდა პირველი უსიამოვნება ოფიციალურ [[წმინდა საყდარი|ვატიკანთან]], როდესაც [[იოანე-პავლე II|პაპმა]] მომღერლის თაყვანისმცემლებს იტალიაში გამართულ კონცერტებზე წასვლისგან თავის შეკავებისკენ მოუწოდა.<ref name = BBCtours>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/3704915.stm BBC News: Show Stealer Madonna on tour]</ref> მოგვიანებით, იმავე წელს, მადონამ თავისი საუკეთესო ჰიტების რემიქსების ალბომი „[[You Can Dance]]“ გამოუშვა, რომელშიც ერთი ახალი სიმღერა — „[[Spotlight]]“ შევიდა. აშშ-ში ალბომი მილიონიანი, ხოლო დანარჩენ მსოფლიოში — 5-მილიონიანი ტირაჟით გაიყიდა.<ref name="World4Madonna"/> მადონას [[1989]] წლის, რიგით მეოთხე ალბომის, „[[Like a Prayer]]“-ის სიმღერები უფრო პირადული ხასიათის ტექსტებით და დახვეწილი ვოკალური სტილით გამოირჩეოდა. ალბომმა, რომლის თანაპროდიუსერები და სიმღერების თანაავტორები [[პატრიკ ლეონარდი]] და [[სტივენ ბრეი]] იყვნენ, მადონას სერიოზული პოპ მომღერლის სტატუსი მოუპოვა. ალბომში შევიდა მადონას და [[პრინსი]]ს დუეტი. ამას გარდა, პრინსი ორ სიმღერაში საგიტარო პარტიასაც ასრულებდა. ამ ალბომს მადონას კარიერაში კრიტიკოსთა ყველაზე მნიშვნელოვანი, დადებითი რეცენზიები მოჰყვა, რამაც უფრო სერიოზული მსმენელის დაინტერესებაც გამოიწვია. ინტერნეტ საიტმა „[http://www.allmusic.com/ All Music Guide]“-მა ალბომი „მის საუკეთესო და ყველაზე შინაარსიან“ ჩანაწერად დაასახელა,<ref>[http://www.allmusic.com/album/like-a-prayer-r12208 „All Music Guide“] „Like a Prayer“-ის განხილვა. წაკითხულია: [[5 მაისი]], [[2006]]</ref> ხოლო ჟურნალმა „[[როლინგ სტოუნი|როლინგ სტოუნმა“]] ალბომს „ხელოვნების ნიმუშთან ყველაზე ახლოს მდგომი პოპ მუსიკა“ უწოდა.<ref>[http://www.madonnavillage.com/work/albums/likeaprayer.html ფან-საიტი „Madonna Village“] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060515175155/http://www.madonnavillage.com/work/albums/likeaprayer.html |date=2006-05-15 }} ციტატა ჟურნალ "როლინგ სტოუნის'' რეცენზიდან ალბომ „Like a Prayer“-ზე. 1986 წ. წაკითხულია: [[5 მაისი]], [[2006]]</ref> „Like a Prayer“-ში ხუთი ჰიტ სინგლი შევიდა — [[Like a Prayer (სიმღერა)|მთავარი სიმღერა]], „[[Express Yourself]]“, „[[Cherish]]“, „[[Oh Father]]“ და „[[Keep It Together]]“. თვით „Like a Prayer“ კი საუკეთესო ასეულში პირველ ადგილზე გავიდა.<ref name = billboardcharts>{{Cite web |url=http://www.billboard.com/bbcom/retrieve_chart_history.do?model.vnuArtistId=50294&model.vnuAlbumId |title=Billboard: Madonna Artist Chart History |accessdate=2007-08-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070817023056/http://www.billboard.com/bbcom/retrieve_chart_history.do?model.vnuArtistId=50294&model.vnuAlbumId |archivedate=2007-08-17 }}</ref> [[ფაილი:likeaprayer madonna.jpeg|right|200px|thumb|1989 წელს სიმღერა [[Like a Prayer (სიმღერა)|Like a Prayer]]-ისთვის გადაღებულმა მუსიკალურმა ვიდეომ სკანდალი გამოიწვია, ხოლო [[წმინდა საყდარი|ვატიკანმა]] იგი კათოლიკური სიმბოლიზმისა და ეროტიზმის „მკრეხელური“ სინთეზისთვის დაგმო.]] [[1989]] წლის დასაწყისში მადონამ გამაგრილებელი სასმელების მწარმოებელ კომპანია „[[პეპსი]]სთან“ გააფორმა კონტრაქტი, რომლის თანახმადაც, მსმენელს მადონას ახალი სიმღერა „Like a Prayer“ პირველად „პეპსის“ სარეკლამო რგოლში უნდა მოესმინა, სადაც თავად მომღერალიც გამოჩნდებოდა. ამ სიმღერაზე მადონამ, რა თქმა უნდა, სრულიად სხვა მუსიკალური ვიდეოც გადაიღო, რომელთანაც „პეპსის“ არავითარი საერთო არ ჰქონდა. სარეკლამო რგოლი სულაც არ ყოფილა სკანდალური, მაგრამ, სამაგიეროდ, სიმღერის მუსიკალურმა ვიდეომ დიდი აჟიოტაჟი გამოიწვია.<ref name="liveearth"/> ვიდეოს პრემიერა ამერიკის მუსიკალურ ტელეარხ [[MTV]]-ს ეთერში შედგა. მასში გამოყენებული იყო ისეთი [[კათოლიციზმი|კათოლიკური]] სიმბოლოები, როგორიცაა, მაგალითად, [[სტიგმატა]], [[ჯვარცმა]], [[კრიალოსანი]] და ა. შ.<ref name="liveearth"/> ვიდეოში შავკანიან მამაკაცს, რომელიც თეთრკანიანი მამაკაცების მიერ განაწამები თეთრკანიანი ქალის დასახმარებლად მიდის, დანაშაულის ბრალდებით, შეცდომით აპატიმრებენ. მადონას გმირი, რომელიც კრიმინალური შემთხვევის მოწმე იყო, ხელს უწყობს უდანაშაულო პატიმრის გათავისუფლებას. მართალია, ვიდეოს მიზანი [[რასიზმი]]ს დაგმობა იყო, მაგრამ მადონა ცეცხლმოდებული ჯვრებისა და [[იესო ქრისტე|იესოსთან]] „ფლირტის“ გამო მკაცრად გააკრიტიკეს. კომპანია „პეპსი“ საჩივრებითა და აქციებით აიკლეს. რადგან სარეკლამო რგოლი და მუსიკალური ვიდეო ვიზუალური თვალსაზრისით მსგავსი იყო, მწარმოებელმა კომპანიამ განრისხებული საზოგადოება ვერ დაარწმუნა, რომ მათ სარეკლამო რგოლში სინამდვილეში არავითარი უხამსობა არ ყოფილა. „პეპსიმ“ სარეკლამო რგოლის ჩვენება შეწყვიტა, მაგრამ მადონას თავისი 5 მილიონი დოლარი შერჩა, რადგანაც კონტრაქტი „პეპსიმ“ დაარღვია და არა მომღერალმა.<ref name="myvillage"/> აშშ-ს ალბომების ჰიტ-აღლუმში ალბომმა პირველი პოზიცია დაიკავა და მსოფლიოში 13-მილიონიანი ტირაჟით გაიყიდა, საიდანაც 4 მილიონი ეგზემპლარი აშშ-ზე მოდიოდა.<ref name="World4Madonna"/> {{ხმის ნიმუშის დაფა მარცხნივ|მუსიკალური ნაწყვეტები:}} {{მულტი-მოსმენა დაიწყო}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=CherishSample.ogg|title="Cherish" (1989 წ.)|description=უმნიშვნელო სიუჟეტის მქონე ეს სინგლი ალბომ "[[Like a Prayer]]"-ის მესამე მსოფლიოს მასშტაბით საუკეთესო 10-ეულში მოხვედრილ ჰიტად იქცა.|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=VogueSample.ogg|title="Vogue" (1990 წ.)|description="ჰოლივუდის ოქროს ხანისადმი" მიძღვნილი სიმღერა, რომელიც მადონას 1990-იანი წლების უდიდესი ჰიტი გახდა და აშშ-ს და გაერთიანებული სამეფოს ჰიტ-აღლუმების პირველი პოზიციები დალაშქრა.|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=JustifyMyLoveSample.ogg|title="Justify My Love" (1990 წ.)|description=სიმღერა, სადაც ვოკალური შესრულება, ძირითადად, ჩურჩულით და ლაპარაკით შემოიფარგლება. მადონას ერთ-ერთი ყველაზე სკანდალური სინგლი, სექსუალურად გულახდილი ტექსტის და მუსიკის წყალობით.|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა დამთავრდა}} {{ნიმუშის დაფა დამთავრება}} [[1990]] წელს, პოპულარული კომიქსების ეკრანიზაციაში, სახელწოდებით „[[დიკ ტრეისი (ფილმი)|დიკ ტრეისი“]], მადონამ ბრესლეს მაჰანის როლი განასახიერა.<ref>{{Cite web |url=http://www.geocities.com/allmadonna/dick.html |title=მადონას ფილმფოგრაფია: დიკ ტრეისი |accessdate=2004-09-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20040902042050/http://www.geocities.com/allmadonna/dick.html |archivedate=2004-09-02 }}</ref> 1990 წლის მაისში, ფილმის გამოსვლასთან ერთად, მადონამ ალბომი „[[I'm Breathless]]“ გამოუშვა, რომელშიც ფილმში ასახული [[1930-იანები|1930-იანი]] წლების გარემოთი შთაგონებული სიმღერები შევიდა. მათ შორის იყო ნომერ პირველი ჰაუს მუსიკის ჰიმნი „[[Vogue (სიმღერა)|Vogue“]] (რომელიც პატივს მიაგებდა ჰოლივუდის ვარსკვლავებს), გერშვინისებური „[[Something to Remember (სიმღერა)|Something to Remember“]] და [[სტივენ ზონდჰაიმი]]ს დაწერილი სამი სიმღერა, მათ შორის „[[Sooner or Later]]“, რომელმაც „საუკეთესო ორიგინალური სიმღერის“ კატეგორიაში [[კინოაკადემიის ჯილდო]] „ოკსარი“ დაიმსახურა.<ref>[http://www.imdb.com/title/tt0099422/awards ინტერნეტ ფილმების მონაცემთა ბაზა: დიკ ტრეისი (1990 წ.)]</ref> ალბომს წარმატება ხვდა წილად ევროპაში, ავსტრალიასა და აშშ-ში და გამოსვლისთანავე, მსოფლიო მასშტაბით 5-მილიონიანი ტირაჟით გაიყიდა (აშშ-ში ორგზის პლატინის სტატუსი მოიპოვა).<ref name="World4Madonna"/> ამ ალბომს უმნიშვნელო სკანდალიც მოჰყვა სიმღერა „[[Hanky Panky]]“-ს გამო, რომლის ტექსტშიც საჯდომზე ეროტიკული [[მოტყაპუნება (სექსი)|მოტყაპუნების]] სურვილი ვლინდებოდა. 1990 წლის აპრილიდან აგვისტომდე, თავისი წარმატებული მსოფლიო ტურნეს — „[[Blond Ambition Tour]]“-ის ფარგლებში, მადონამ კონცერტები გამართა [[იაპონია]]ში, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]სა და [[ევროპა]]ში, რომელსაც მუსიკალური თეატრის ტრადიციებთან ბევრი საერთო ჰქონდა. ტურნემ, რომელშიც უხვად იყო გამოყენებული რელიგიური და სექსუალური თემები და სიმბოლოები, სკანდალი გამოიწვია; განსაკუთრებით კი სიმღერა „[[Like a Virgin (სიმღერა)|Like a Virgin“]]-ის შესრულებისას, როდესაც ორი მოცეკვავე მამაკაცი მის სხეულს ეფერებოდა, ხოლო მადონა [[მასტურბაცია|მასტურბაციის]] სიმულაციას ეწეოდა.<ref name="BBCtours"/> თუმცა, სკანდალურობის მიუხედავად, დღეს ითვლება, რომ ამ ტურნემ, ზოგადად, საკონცერტო ტურნეებთან დაკავშირებით მსოფლმხედველობა შეცვალა, ხოლო მომღერლის თაყვანისმცემლებს შორის ეს ტურნე ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარულ შოუდ ითვლება. 1990 წლის ნოემბერში მადონამ თავისი პირველი [[საუკეთესო ჰიტები]]ს ნაკრები — „[[The Immaculate Collection]]“ გამოუშვა, რომელშიც ორი ახალი სიმღერა შევიდა: „[[Justify My Love]]“ და „[[Rescue Me]]“. „Rescue Me“ აშშ-ს ჰიტ-აღლუმების ისტორიაში ქალი შემსრულებლის პირველ სინგლად იქცა, რომელიც გამოსვლისთანავე მე-15 პოზიციაზე აღმოჩნდა.<ref name="atlas"/> „Justify My Love“-ის მუსიკალური ვიდეო ჟან-ბატისტ მონდინომ პარიზის Royal Monceau Hotel-ში გადაიღო. ვიდეოს მაცდურ სცენებში მადონა თავის მაშინდელ საყვარელთან — მოდელ/მსახიობ [[ტონი უორდი|ტონი უორდთან]] ერთად მონაწილეობდა. [[სადიზმი და მაზოხიზმი|სადო/მაზო]], [[დაბმა (სექსი)|დაბმის]] სცენები, [[გეი]] და [[ლესბოსელი]] პერსონაჟები<ref name = rebel>{{Cite web |url=http://dialogues.rutgers.edu/vol_02/pdf_files/d_pham.pdf |title=მადონა: უმიზეზო ამბოხი |accessdate=2007-07-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110720040103/http://dialogues.rutgers.edu/vol_02/pdf_files/d_pham.pdf |archivedate=2011-07-20 }}</ref> და საყოველთაო სიშიშვლე<ref name="liveearth"/> საკმარისზე მეტად გულახდილი აღმოჩნდა MTV-სთვის და ხელმძღვანელობამ თავის არხზე ვიდეოს ჩვენება აკრძალა.<ref name="rebel"/> მუსიკის ისტორიაში პირველად, „უორნერ ბრაზერს რეკორდსმა“ ეს ვიდეო გამოუშვა ვიდეო-სინგლის სახით, რომელიც ყველა დროის ყველაზე წარმატებულ ვიდეო-სინგლად იქცა; ალბომი კი მთელს მსოფლიოში 22-მილიონიანი ტირაჟით გაიყიდა.<ref name="World4Madonna"/> [[1991]] წელს, მადონამ თავის პირველ დოკუმენტურ ფილმში — „[[საწოლში მადონასთან]]“ (აშშ-ში ცნობილია, როგორც „სიმართლე თუ მოქმედება“) მიიღო მონაწილეობა, რომელიც მისი 1990 წლის მსოფლიო ტურნეს — „[[Blond Ambition Tour]]“-ის ქრონიკებისგან შედგებოდა. [[1992]] წელს კი მომღერალმა ფილმში „[[მათი საკუთარი ლიგა]]“ ითამაშა. [[ბეისბოლი]]ს თემატიკაზე შექმნილ ამ ფილმში მადონამ იტალიური წარმოშობის ამერიკელი მეი მორდაბიტოს როლი განასახიერა,<ref>[http://www.absolutemadonna.com/diary/8889.shtml მადონას დღიური. ავტორი: მორის გრეიველი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090412074011/http://absolutemadonna.com/diary/8889.shtml |date=2009-04-12 }} წაკითხულია: [[1 ივნისი]], [[2006]]</ref> რისთვისაც კრიტიკის დადებითი შეფასება დაიმსახურა (მისი ერთ-ერთი წარმატებული კინო-ნამუშევარი მცირეთაგან). მადონამ ფილმისთვის მთავარი სიმღერა — „[[This Used to Be My Playground]]“ ჩაწერა, რომელიც აშშ-ში მომღერლის მეათე ნომერ 1-ლ სინგლად იქცა. === 1992—1997 — ალბომი „ეროტიკა“ და კინოფილმი „ევიტა“ === [[ფაილი:Erotica madonna.jpg|200px|left|thumb|1992 წლის სკანდალური მუსიკალური ვიდეო სიმღერაზე „[[Erotica (სიმღერა)|Erotica“]], მისი მეტისმეტად გამომწვევი სექსუალური შინაარსის გამო, [[MTV]]-ს ეთერში მხოლოდ სამჯერ გავიდა.]] ალბომმა „[[Erotica]]“, რომელიც უმეტესწილად [[შეპ პეტიბონი]]ს პროდიუსერობით გამოვიდა, „პორნო“ ალბომის იარლიყი დაიმსახურა, რადგან ბევრი თვლიდა, რომ ალბომის ყველა სიმღერა სექსუალურ თემატიკას შეიცავდა, როდესაც სინამდვილეში სექსუალურად დამუხტული სიმღერა ალმბომში მხოლოდ სამი იყო (თოთხმეტიდან): „[[Erotica (სიმღერა)|Erotica“]], „[[Where Life Begins]]“ და „;[[Did You Do It?]]“. ალბომმა აშშ-ს ჰიტ-აღლუმებში მეორე ადგილი დაიკავა.<ref>{{Cite web |url=http://www.billboard.com/bbcom/retrieve_chart_history.do?model.chartFormatGroupName=Albums&model.vnuArtistId=50294&model.vnuAlbumId= |title=Billboard: Madonna Album Chart Positions |accessdate=2007-09-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070929211928/http://www.billboard.com/bbcom/retrieve_chart_history.do?model.chartFormatGroupName=Albums&model.vnuArtistId=50294&model.vnuAlbumId= |archivedate=2007-09-29 }}</ref> მთლიანობაში კი ალბომიდან ექვსი სინგლი გამოუშვეს, რომლებიდანაც ყველაზე წარმატებული მისი მთავარი სიმღერა — „[[Erotica (სიმღერა)|Erotica“]] იყო. ის აშშ-ს [[ბილბორდის რადიოსადგურების საუკეთესო 100-ეული|რადიოსადგურების საუკეთესო 100-ეულის]] ისტორიაში პირველ სინგლად იქცა, რომელიც იმთავითვე ყველაზე მაღალ პოზიციაზე მოხვდა (ნომერი ორი). სიმღერისთვის გადაღებული სკანდალური მუსიკალური ვიდეო, მისი მეტისმეტად გამომწვევი სექსუალური შინაარსის გამო, [[MTV]]-ზე მხოლოდ სამჯერ გავიდა. {{ხმის ნიმუშის დაფა მარჯვნივ|მუსიკალური ნაწყვეტები:}} {{მულტი-მოსმენა დაიწყო}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=DeeperAndDeeperSample.ogg|title="Deeper and Deeper" (1992 წ.)|description=საცეკვაო სიმღერა დისკოს სტილში.|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=TakeABowSample.ogg|title="Take a Bow" (1994 წ.)|description=[[Babyface (მუსიკოსი)|Babyface]]-ის (იგი სიმღერაში ბეკ-ვოკალსაც ასრულებს) თანაავტორობით შექმნილი, მადონას კანტო-პოპ სტილის ეს ბალადა თითქმის სამი წლის მანძილზე მომღერლის პირველ ნომერ 1 ჰიტად იქცა .|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=YouMustLoveSample.ogg|title="You Must Love Me" (1996 წ.)|description=ეს სიმღერა სპეციალურად ფილმისთვის "[[ევიტა (ფილმი)|ევიტა]]" დაიწერა და 1997 წელს, ნომინაციაში "საუკეთესო ორიგინალური სიმღერა მხატვრული ფილმიდან", "[[ოსკარი]]" მოიპოვა.|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა დამთავრდა}} {{ნიმუშის დაფა დამთავრება}} [[1993]] წლის მსოფლიო ტურნე „[[Girlie Show]]“ იმ დროისთვის მადონას ყველაზე გულახდილი და სკანდალური საკონცერტო ტურნე გახდა. მასში მადონა, ტყავის მათრახით ხელში, [[დომინანტი ქალი|დომინანტ ქალს]] განასახიერებდა. მას გარს ეხვივნენ წელსზემოთ შიშველი მოცეკვავეები, მათ შორის ლუკა ტომასინი და [[კერი ენ ინაბა]]. ტურნეს მიერ გამოწვეულ სკანდალს [[პუერტო რიკო]]ში მადონას გამოსვლაც დაემატა, როდესაც სცენაზე მომღერალმა კუნძულის დროშა ფეხებს შორის ამოისვა, რამაც მაყურებლის უკმაყოფილება გამოიწვია,<ref name="BBCtours"/> ხოლო [[ორთოდოქსი ებრაელები|ორთოდოქსმა ებრაელებმა]] პროტესტი გამოთქვეს მის პირველ შოუზე [[ისრაელი|ისრაელში]].<ref name="BBCtours"/> მადონამ მოგვიანებით თავისი ცხოვრების ეს პერიოდი აღწერა, როგორც მის პირად ცხოვრებაში შეჭრის პასუხად სრულიად მსოფლიოსთვის გაღებული საჩუქარი, რომელსაც ასე მოითხოვდა ყველა. ამით იმედი ჰქონდა, რომ როდესაც ადამიანები ყველაფერს ნახავდნენ, დამშვიდდებოდნენ და კონცენტრირებას მხოლოდ მის შემოქმედებაზე გააკეთებდნენ. [[ფაილი:Bedtimestories madonna.jpg|200px|left|thumb|მადონას 1995 წლის ყველაზე ექსპერიმენტული და ძვირადღირებული ვიდეო სიმღერაზე „[[Bedtime Story]]“. რეჟისორი [[მარკ რომანეკი]]. ვიდეოში გამოყენებულია [[ფრიდა კალო]]ს და [[რემედიოს ვარო]]ს ტილოებით შთაგონებული იმიჯები.]] მოგვიანებით, [[1994]] წელს, [[ნელი ჰუპერი]]ს და [[დალას ოსტინი]]ს თანაპროდიუსერობით, მადონამ თავისი მეექვსე სტუდიური ალბომი — „[[Bedtime Stories]]“ გამოუშვა. იმ პერიოდში მადონა [[რიტმ-ენდ-ბლუზი|რ&ბ]]/[[როკ მუსიკა|როკ]] მომღერლის — [[ჯოი (მომღერალი)|ჯოის]] სადებიუტო ალბომით „[[Pendulum Vibe]]“-ით იყო შთაგონებული და ისე უყვარდა იგი, რომ პროდიუსერი [[დალას ოსტინი]] გადმოიბირა და ამ ახალ პროექტში დახმარება სთხოვა. ალბომში მადონას ხმას უფრო რ&ბ ჟღერადობა აქვს. კომერციული თვალსაზრისით, იგი წარმატებული იყო [[ევროპა]]ში, [[ავსტრალია]]სა და [[აშშ]]-ში, სადაც მესამე ადგილი დაიკავა<ref name="World4Madonna"/> და [[გრემი (ჯილდო)|გრემის]] დაჯილდოებაზე — კატეგორიაში „საუკეთესო პოპ ვოკალური ალბომი“ იყო ნომინირებული. მთავარი სიმღერით — „[[Bedtime Story]]“, რომელიც ნაწილობრივ [[ბიორკი|ბიორკთან]] თანამშრომლობის ნაყოფი იყო, მადონამ თითქოს მიანიშნა მომავლის მუსიკალურ ტენდენციებზე. ალბომიდან ოთხი სინგლი გამოვიდა, მათ შორის „[[Take a Bow]]“, რომლის თანაავტორი და პროდიუსერი [[Babyface (მუსიკოსი)|Babyface]] იყო. სიმღერას ჟურნალ „[[ბილბორდი (ჟურნალი)|ბილბორდის“]] [[ბილბორდის საუკეთესო 100-ეული|საუკეთესო 100-ულში]] წარმატება ხვდა წილად — შვიდი კვირის განმავლობაში ლიდერობდა,<ref>{{Cite web |url=http://www.lsc.k12.in.us/jeff/Booster_2005_2006/Issue05/Issue_5_Page_11.pdf |title=ბუსტერ ინტერტაინმენტი: მადონა ცუდ მელოდიაზეა 'დაციკლული' |accessdate=2007-07-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070807200956/http://www.lsc.k12.in.us/jeff/Booster_2005_2006/Issue05/Issue_5_Page_11.pdf |archivedate=2007-08-07 }}</ref> მაგრამ, ამავე დროს, ის მადონას პირველ სიმღერად იქცა, რომელიც [[გაერთიანებული სამეფო]]ს ჰიტ-აღლუმების 10-ეულში ვერ მოხვდა და მხოლოდ მე-16 პოზიციას დასჯერდა. [[მაიკლ ჰაუსმანი]]ს მიერ ამ სიმღერისთვის გადაღებულმა [[ესპანეთი|ესპანური]] თემატიკის შემცველმა ვიდეომ კი, მოგვიანებით მადონას ფილმ „[[ევიტა (ფილმი)|ევიტაში“]] მთავარი როლის მიღებაში შეუწყო ხელი. [[1995]] წლის [[7 ნოემბერი|7 ნოემბერს]] მადონამ თავისი ბალადების კრებული „[[Something to Remember]]“ გამოუშვა, რომელშიც სამი ახალი სიმღერა შევიდა. მათ შორის იყო [[მარვინ გეი]]ს კლასიკად ქცეული სიმღერის — „[[I Want You (მარვინ გეის სიმღერა)|I Want You“]]-ს მადონასეული ვერსია (რომელიც მან ბრიტანულ ჯგუფ „[[მესივ ეტეკი|მესივ ეტეკთან“]] ერთად ჩაწერა) და „[[You'll See]]“ (რომელიც საუკეთესო ათეულში მოხვდა). აშშ-ს ჰიტ-აღლუმებში ალბომს საუკეთესო ხუთეულში მოხვედრამდე ცოტა დააკლდა,<ref name="World4Madonna"/> სამაგიეროდ მას შემდეგ იგი 3-გზის პლატინის სტატუსის მფლობელი გახდა.<ref name="World4Madonna"/> [[1996]] წელს, კრიტიკოსთა აღიარების თვალსაზრისით, მადონას ყველაზე წარმატებული ფილმი „[[ევიტა (ფილმი)|ევიტა“]] გამოვიდა, რომლის [[სიმღერა]]ც მადონას მეთორმეტე პლატინის ალბომად იქცა. მასში მოგვიანებით ჰიტად ქცეული ორი სინგლი შევიდა — „[[Don't Cry For Me Argentina (მადონას სიმღერა)|Don’t Cry For Me Argentina“]] და „[[You Must Love Me]]“. ეს უკანასკნელი სპეციალურად ფილმისთვის დაიწერა და ერთ წელიწადში, ნომინაციაში „საუკეთესო ორიგინალური სიმღერა მხატვრული ფილმიდან“, [[კინოაკადემიის ჯილდო]] და [[ოქროს გლობუსი]] დაიმსახურა. მადონამ თავადაც მიიღო ოქროს გლობუსი — ნომინაციაში „საუკეთესო მსახიობი მიუზიკლში ან კომედიაში“, მაგრამ კინოაკადემიის ჯილდოზე წარდგენილი არ ყოფილა. === 1998—2002 — „დიდ სცენაზე“ დაბრუნება === [[ფაილი:shanti madonna.jpeg|right|200px|thumb|კადრი 1999 წლის [[MTV-ს მუსიკალური ვიდეოების დაჯილდოება|MTV-ს მუსიკალური ვიდეოების დაჯილდოებიდან]], სადაც [[ლენი კრავიტცი]]ს საგიტარო აკომპანემენტის თანხლებით, მადონამ სიმღერა „Shanti-Ashtangi/Ray of Light“ შეასრულა.]] მადონას მეშვიდე სტუდიური ალბომი, [[1998]] წლის „[[Ray of Light]]“-ი გაჯერებული იყო პიროვნული და ღრმა შინაარსის მქონე ტექსტებით, რომელსაც თან ახლდა აღმოსავლური მოტივები, შენელებული ტემპი, ელექტრონული ჟღერადობა, [[კრეიგ არმსტრონგი]]სეული სიმებიანი საკრავები და ძლიერი რეივ ელემენტები. ამ ნამუშევარმა აშშ-ს ალბომების ჰიტ-აღლუმებში მეორე პოზიცია დაიკავა,<ref name="World4Madonna"/> 4-გზის პლატინის სტატუსი მოიპოვა<ref name="World4Madonna"/> და კრიტიკოსების მაღალი შეფასება დაიმსახურა. ამ წარმატებას მხოლოდ ალბომ „[[Like a Prayer]]“-ის აღიარება თუ შეედრებოდა. კრიტიკოსები ერთხმად მიუთითებდნენ ამ ალბომზე, როგორც ერთ-ერთ ყველაზე დიდ არტისტულ მიღწევაზე. თუმცა, ერთ-ერთ სიმღერა შესული იოგა ტარავალის გამხსნელი ჰიმნის სანსკრიტული [[შლოკა|შლოკების]] რეციტალში მადონასეული გამოთქმა [[ბენარესი|ბენარესელმა]] [[სანსკრიტოლოგი|სანსკრიტოლოგებმა]] მცდარად გამოაცხადეს. ამიტომაც, მადონამ სანსკრიტული სიტყვების სწორად წარმოთქმის საფუძვლების შესწავლის მიზნით, სახელგანთქმულ სწავლულს, სანსკრიტოლოგ [[ვაგიშ შასტრი]]ს მიმართა. მადონა მისგან სატელეფონო გაკვეთილებს იღებდა, რასაც ორგანიზება ტელეკომპანია „[[ბი-ბი-სი]]“-მ ([[ლონდონი]]) გაუწია.<ref>http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/1607547901.cms</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.telegraphindia.com/1070201/asp/nation/story_7333787.asp |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2007-07-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930031539/http://www.telegraphindia.com/1070201/asp/nation/story_7333787.asp |archivedate=2007-09-30 }}</ref> ინტერნეტ-მაღაზია „Amazon.com“-მა ალბომს „ყველაზე მდიდრული და სრულყოფილი ნამუშევარი“ უწოდა,<ref>[http://www.madonnavillage.com/work/albums/rayoflight.html „Madonna Village“] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070818085522/http://www.madonnavillage.com/work/albums/rayoflight.html |date=2007-08-18 }} ციტატა „Amazon.com“-ის რეცენზიიდან ალბომზე „Ray of Light“, 1998 წ. წაკითხულია: [[5 მაისი]], [[2006]]</ref> ხოლო ჟურნალმა „[[როლინგ სტოუნი|როლინგ სტოუნმა“]] მადონა და მისი თანაპროდიუსერი [[უილიამ ორბიტი]] „ისეთი პირველი მეინსტრიმ პოპ ალბომის შემქმნელებად“ დაასახელა, „რომელიც წარმატებით აერთიანებდა ტექნოს ელემენტებს“.<ref>[http://www.madonnavillage.com/work/albums/rayoflight.html „Madonna Village“] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070818085522/http://www.madonnavillage.com/work/albums/rayoflight.html |date=2007-08-18 }} ციტატა ჟურნალ „[[როლინგ სტოუნი]]ს“-ის რეცენზიიდან ალბომზე „Ray of Light“, 1998 წ. წაკითხულია: [[5 მაისი]], [[2006]]</ref> იმავე ჟურნალის თქმით, „Ray of Light“ მადონას „ყველაზე თამამი ალბომია“, რაც კი აქამდე შეუქმნია. ალბომიდან ხუთი სინგლი გამოვიდა, მათ შორის ევროპაში ნომერ 1-ლი ჰიტი „[[Frozen]]“. [[1999]] წლის [[გრემი (ჯილდო)|გრემის]] დაჯილდოებაზე ალბომმა სამი ჯილდო მოიპოვა<ref>[http://www.cnn.com/SHOWBIZ/Music/9902/24/grammy/index.html CNN: 1999-წლის გრემის დაჯილდოება]</ref> და ჟურნალ „[[როლინგ სტოუნი]]ს“ „ყველა დროის 500 საუკეთესო ალბომის“ ჩამონათვალში 363-ე ადგილი დაიკავა. 2001 წელს ალბომის მთავარი სიმღერა კომპანია „[[მაიკროსოფტი|Microsoft-მა“]] [[Windows XP]]-ს წარსადგენი სარეკლამო კამპანიისას გამოიყენა.<ref>[http://www.clickz.com/904871 Clickz: მაიკროსოფს იმედი აქვს, რომ „Ray of Light“ გაანათებს XP-ს]</ref> ალბომ Ray of Light-ის წარმატება მადონამ თავისი საუკეთესო ოცეულში შესული სინგლით „[[Beautiful Stranger]]“ განაგრძო.<ref name="World4Madonna"/> ეს არის 1960-იანი წლების ბოლო პერიოდის ფსიქო-პოპ სტილში გადაწყვეტილი სიმღერა, რომელიც მან [[უილიამ ორბიტი|უილიამ ორბიტთან]] ერთად, ფილმის „[[ოსტინ პაუერსი: ჯაშუში, რომელმაც გამანადგურა]]“ საუნდტრეკისთვის [[1999]] წელს დაწერა. {{ხმის ნიმუშის დაფა მარცხნივ|მუსიკალური ნაწყვეტები:}} {{მულტი-მოსმენა დაიწყო}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=FrozenSample.ogg|title="Frozen" (1998 წ.)|description=ნელი ტემპის მქონე საცეკვაო სიმღერა, რომელზეც მადონას ვოკალი სიმებიან არანჟირებას და სინთეზატორების ჟღერადობას ერწყმის. გაერთიანებულ სამეფოში მას "დიდი დაბრუნება" უწოდეს, სადაც მადონას კარიერაში პირველად, მისმა სიმღერამ გამოსვლისთანავე პირველი ადგილი დაიკავა და 1990 წლიდან მის პირველ ნომერ 1-ლ ჰიტად იქცა ბრიტანეთში.|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=DontTellMeSample.ogg|title="Don't Tell Me" (2000 წ.)|description=აკუსტიკური გიტარის და ტექნო ბითის მქონე ეს სიმღერა მსოფლიოს ჰიტ-აღლუმების საუკეთესო 10-ეულებში შევიდა.|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა დამთავრდა}} {{ნიმუშის დაფა დამთავრება}} „[[ევიტა (ფილმი)|ევიტას“]] შემდეგ, [[2000]] წელს, მადონამ ფილმში „[[საუკეთესო მეგობარი (ფილმი)|საუკეთესო მეგობარი“]] ითამაშა, რომელიც შემოსავლების თვალსაზრისით, წარუმატებელი აღმოჩნდა და კრიტიკოსების რისხვა დაატყდა. ფილმის საუნდტრეკისთვის მან ორი სიმღერა ჩაწერა, „Time Stood Still“ და ევროპის ნომერ 1-ლ ჰიტად ქცეული „[[American Pie (მადონას სიმღერა)|American Pie“]] — [[დონ მაკლინი]]ს [[1970-იანები|1970-იანი]] წლების სინგლის საცეკვაო [[ქავერ-ვერსია]]. მის მერვე სტუდიურ ალბომში „[[Music]]“ მადონამ ოდნავ გადაუხვია სულიერი სიღრმეებისა და სათნოების ძიებას და საცეკვაო, პოპ და [[ჰაუს მუსიკა|ჰაუს მუსიკის]] სამყაროს დაუბრუნდა. თუმცა, მისი შინაგანი სევდა, რაც ალბომ „[[Ray of Light]]“-ში იგრძნობოდა, ახალი ალბომის ისეთ სიმღერებში გამოვლინდა, როგორებიცაა „[[Paradise (Not for Me)]]“, საგიტარო პარტიებით შესრულებული ქანთრისმაგვარი „[[Don't Tell Me]]“ ან თუნდაც, ბალადებში, როგორიცაა „Gone“. ალბომმა „[[Music]]“ გამოსვლისთანავე აშშ-ს ალბომების ჰიტ-აღლუმში პირველი ადგილი დაიკავა და [[1989]] წლის ნამუშევრის, „[[Like a Prayer]]“-ის შემდეგ, მის პირველ ნომერ 1-ლ ალბომად იქცა. ფრანგი [[ჰაუსი|ჰაუს]] მუსიკოსის, [[მირვეის აჰმადზაი]]ს თანაავტორობით და თანაპროდიუსერობით შექმნილი ამ ალბომიდან სამი სინგლი გამოვიდა, მათ შორის მსოფლიოს ნომერ 1-ლი სიმღერა [[Music (სიმღერა)|Music]]. მადონას მეუღლის, [[გაი რიჩი]]ს მიერ ალბომის მესამე სინგლისთვის — „[[What It Feels Like for a Girl]]“ გადაღებული სკანდალური მუსიკალური ვიდეო, მასში ასახული ძალადობის გამო, მუსიკალურმა ტელეარხებმა [[MTV]]-მ და [[VH1]]-მა ერთი ჩვენების შემდეგ მოხსნეს თავიანთი ეთერიდან. რვაწლიანი პაუზის შემდეგ, [[2001]] წელს მადონამ თავისი მსოფლიო ტურნე „[[Drowned World Tour]]“ დაიწყო. კონცერტებმა წარმატებით ჩაიარა. ის აშშ-ს ერთ-ერთი ტელეარხითაც გადაიცა და მოგვიანებით, [[DVD]]-ის სახით, 2001 წელსვე გამოვიდა, რაც მადონას მეორე საუკეთესო ჰიტების კრებულის, „[[GHV2]]“-ის გამოქვეყნებას დაემთხვა. მომღერლის [[Immaculate Collection|წინა კრებულისგან]] განსხვავებით, „GHV2“-ში არც ერთი ახალი სიმღერა არ შესულა, თუმცა კლუბებს ალბომის პრომოუშენისთვის სპეციალური [[მეგამიქსი|მეგამიქსები]] დაურიგდათ. [[2002]] წელს მადონამ დაწერა და თვითონვე შეასრულა [[ჯეიმზ ბონდი]]ს მორიგი ფილმისთვის „[[მოკვდი, ოღონდ არა დღეს]]“ მთავარი სიმღერა „[[Die Another Day (სიმღერა)|Die Another Day“]], რომელმაც [[ბილბორდის საუკეთესო 100-ეული|ბილბორდის საუკეთესო 100-ეულში]] მერვე ადგილი დაიკავა.<ref name="World4Madonna"/> ის ასევე ნომინირებული იყო [[ოქროს გლობუსი|ოქროს გლობუსზე]] „საუკეთესო ორიგინალური სიმღერის“ კატეგორიაში<ref>{{Cite web |url=http://www.greencine.com/webCatalogMore?prodid=21829 |title=GreenCine: Die Another Day |accessdate=2007-08-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080515131827/http://www.greencine.com/webCatalogMore?prodid=21829 |archivedate=2008-05-15 }}</ref> და [[ოქროს ჟოლო]]ზე — ნომინაციაში „ყველაზე ცუდი სიმღერა“.<ref>[http://theenvelope.latimes.com/extras/lostmind/year/2002/2002gr.htm Los Angeles Times: Golden Raspberry Awards past winners database]</ref> === 2003-2007 — კომერციული წარმატებები და წარუმატებლობები === [[ფაილი:Americanlife madonna.jpeg|left|200px|thumb|2003 წლის სიმღერისთვის „[[American Life]]“ გადაღებული ვიდეოს ჩანაცვლებული (ე. წ. „დროშებიანი“) ვერსია. კლიპის ვიზუალური მხარისა და ანტი-საომარი თემატიკის გამო, ორიგინალის ეთერში გაშვება, რომელიც ბევრმა სკანდალურად მიიჩნია, პრემიერამდე ერთი დღით ადრე, თავად მადონამ გადაიფიქრა.]] მადონას მეცხრე სტუდიურ ალბომს „[[American Life]]“-ს, რომლის ტექსტებშიც წამოჭრილია ამერიკული ოცნების, დიდების, წარმატების და საზოგადოებისთვის აქტუალური თემები, განსხვავებული გამოხმაურება მოჰყვა.<ref>[http://www.metacritic.com/search/process?sort=relevance&termType=all&ts=american+life&ty=2&x=32&y=15 მადონას „Confessions On A Dance Floor“-ის რეცენზია]</ref> ეს ნამუშევარი თავისუფლად შეიძლება მივიჩნიოთ მომღერლის ყველაზე გაბედულ და მუსიკალური თვალსაზრისით გამორჩეულ ალბომად, რომელშიც მადონა აქამდე უცნობი, სერიოზული ასპექტით წარმოჩნდა. პირველი სინგლისთვის, „[[American Life (სიმღერა)|American Life“]]-ისთვის გადაღებულმა მუსიკალურმა ვიდეომ აშშ-ში სკანდალი გამოიწვია, ვინაიდან მასში მრავლად იყო ომის, აფეთქებების და დაჭრილების ამსახველი სცენები. ევროპის ტელეარხებზე ვიდეოს პრემიერამდე ერთი დღით ადრე, მადონამ მისი ეთერში გაშვება გადაიფიქრა და ალტერნატივის სახით, დამონტაჟებული ვერსია შესთავაზა, სადაც იგი მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნის დროშების ფონზე მღერის. აშშ-ს ჰიტ-აღლუმებში სიმღერა დიდი წარმატებით არ გამოირჩეოდა და [[ბილბორდის საუკეთესო 100-ეული|ბილბორდის საუკეთესო 100-ეულში]] ოცდამეჩვიდმეტე ადგილს დასჯერდა.<ref name="billboardcharts-2">{{Cite web |url=http://www.billboard.com/bbcom/retrieve_chart_history.do?model.vnuArtistId=50294&model.vnuAlbumId=736138 |title=Billboard: Madonna Artist Chart History |accessdate=2006-02-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060224191719/http://www.billboard.com/bbcom/retrieve_chart_history.do?model.vnuArtistId=50294&model.vnuAlbumId=736138 |archivedate=2006-02-24 }}</ref> გაერთიანებულ სამეფოში კი, მეორე პოზიცია დაიკავა.<ref name="World4Madonna"/> 5-მილიონიანი ტირაჟით<ref name="World4Madonna"/> გაყიდული ეს ალბომი მადონას კარიერაში ყველაზე დაბალტირაჟიანი ჩანაწერი აღმოჩნდა. ალბომიდან დამატებით სამი სინგლი გამოვიდა, რომლებიც აშშ-ს ჰიტ-აღლუმებში ვერ მოხვდა, მაგრამ სამაგიეროდ ევროპის სხვადასხვა ქვეყნის საუკეთესო 10-ეულებში საპატიო პოზიციებს იკავებდნენ. მოგვიანებით, იმავე წელს, მადონამ [[ბრიტნი სპირსი|ბრიტნი სპირსთან]], [[კრისტინა აგილერა]]სთან და [[მისი ელიოტი|მისი ელიოტთან]] ერთად, [[MTV-ს მუსიკალური ვიდეოების დაჯილდოება|MTV-ს მუსიკალური ვიდეოების დაჯილდოების]] ცერემონიალზე სიმღერა „[[Hollywood (სიმღერა)|Hollywood“]] შეასრულა. გამოსვლის დროს, მადონამ ბრიტნის და კრისტინას ტუჩებში აკოცა, რაც მომდევნო დღეების პრესის სენსაციად იქცა. შემოდგომაზე, მადონა მიწვეული მომღერლის სტატუსით მონაწილეობდა ბრიტნი სპირსის სინგლის, „[[Me Against the Music]]“-ის ჩაწერაში. [[2003]] წლის შობისთვის, მადონამ გამოუშვა „[[Remixed & Revisited]]“ — რემიქსების [[EP]], რომელშიც შევიდა ალბომ „[[American Life]]“-ის სიმღერების როკ-ვერსიები და აგრეთვე, სიმღერა „Your Honesty“, რომელიც [[1994]] წლის ალბომში „[[Bedtime Stories]]“ არ შესულა. „ბილბორდის“ საუკეთესო 100-ეულში ვერც ეს ალბომი მოხვდა.<ref name="World4Madonna"/> {{ხმის ნიმუშის დაფა მარჯვნივ|მუსიკალური ნაწყვეტები:}} {{მულტი-მოსმენა დაიწყო}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=DieAnotherDaySample.ogg|title="Die Another Day" (2002 წ.)|description=მადონას "Die Another Day", [[A View to a Kill (სიმღერა)|დიურან დიურანის]] სიმღერის შემდეგ, ფილმ "ჯეიმზ ბონდი"-სთვის შექმნილ მელოდიათა შორის ყველაზე წარმატებული იყო. აშშ-ს საუკეთესო საცეკვაო სინგლების ჰიტ-აღლუმში იგი მადონას სინგლისთვის რეკორდული — თექვსმეტი კვირის განმავლობაში იმყოფებოდა.<ref>{{Cite web |url=http://www.billboard.com/bbcom/chart_beat/bonus_display.jsp?vnu_content_id=1001736670 |title=Billboard Chart Beat 22 December 2005 |accessdate=17 თებერვალი 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070217113920/http://www.billboard.com/bbcom/chart_beat/bonus_display.jsp?vnu_content_id=1001736670 |archivedate=17 თებერვალი 2007 }}</ref>|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=AmericanLifeSample.ogg|title="American Life" (2003 წ.)|description=ეს სიმღერა არაერთხელ გააკრიტიკეს. მისი ელექტროკლეშ-არანჟირება და აკუსტიკური გიტარა საკმაოდ განსხვავდებოდა იმისგან, რისი მოსმენაც იმ დროს მეინსტრიმულ რადიოსადგურებზე შეიძლებოდა.|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=HungUpSample.ogg|title="Hung Up" (2005 წ.)|description=ეს სინგლი ბილბორდის ჰიტ-აღლუმების 10-ეულში შესულ მადონას ოცდამეთექვსმეტე ჰიტად იქცა და ამით აშშ-ს ჰიტ-აღლუმებში [[ელვის პრესლი]]ს მიღწევებს გაუთანაბრდა.|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა დამთავრდა}} {{ნიმუშის დაფა დამთავრება}} [[2004]] წელს მადონამ თავისი მსოფლიო ტურნე — „[[Re-Invention Tour]]“ დაიწყო, რომელიც [[აშშ]]-ში, [[კანადა]]სა და [[ევროპა]]ში სულ ორმოცდათექვსმეტ კონცერტს ითვალისწინებდა. ტურნე 2004 წლის ყველაზე შემოსავლიან კონცერტების სერიად იქცა და ორგანიზატორებს 125 მილიონი აშშ დოლარი მოუტანა.<ref>[http://www.chinadaily.com.cn/lifestyle/2006-04/04/content_559767.htm China Daily: Madonna ready to Dance on world tour]</ref> ტურნეს მსვლელობისას, რეჟისორმა [[იონას აკერლუნდი|იონას აკერლუნდმა]] გადაიღო დოკუმენტური ფილმი, სახელწოდებით „[[ერთ საიდუმლოს გეტყვით]]“, რომლის დებიუტი [[MTV]]-ს ეთერში შედგა. 2004 წელსვე, მადონა „[[უორნერ მიუზიკ გრუპი|უორნერ მიუზიკ გრუპთან“]] სასამართლო გარჩევებში მონაწილეობდა, რომელთან ერთადაც ხმისჩამწერი კომპანია „[[მავერიკ რეკორდსი|მავერიკის“]] აქციებს ფლობდა. სასამართლო პროცესი იმით დასრულდა, რომ „უორნერ მიუზიკ გრუპმა“ მომღერლის აქციების წილი შეისყიდა.<ref>[http://www.mtv.com/news/articles/1488414/20040615/story.jhtml „MTV.com“] „მადონას და თანადაარსებული ხმისჩამწერ ლეიბლის გზები იყოფა“, ინვისი 2004. წაკითხულია: [[6 მაისი]] [[2006]]</ref> 2004 წელს, ჟურნალმა „[[როლინგ სტოუნი (ჟურნალი)|როლინგ სტოუნმა“]] მადონას [http://www.rollingstone.com/news/story/5939214/the_immortals_the_first_fifty/ „ყველა დროის 100 საუკეთესო შემსრულებელს“]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070810032605/http://www.rollingstone.com/news/story/5939214/the_immortals_the_first_fifty |date=2007-08-10 }} შორის 36-ე ადგილი მიაკუთვნა.<ref>[http://www.rollingstone.com/news/story/5939214/the_immortals_the_first_fifty The Immortals: The First Fifty] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100411041126/http://www.rollingstone.com/news/story/5939214/the_immortals_the_first_fifty |date=2010-04-11 }} Rolling Stone Issue 946. Rolling Stone</ref> [[2005]] წლის იანვარში, მადონამ [[ჯონ ლენონი]]ს სიმღერის, „[[Imagine (მადონას სიმღერა)|Imagine“]]-ის ქავერ-ვერსია შეასრულა, რაც აშშ-ს ტელევიზიით, საქველმოქმედო კონცერტის — „[[დავეხმაროთ ცუნამით დაზარალებულებს: იმედის კონცერტი]]“-ს ფარგლებში გადაიცა და [[ცუნამი]]თ დაზარალებული [[აზია|აზიის]] მოსახლეობისთვის თანხის შეკრებას ითვალისწინებდა. მადონას მეათე სტუდიური ალბომი, [[2005]] წლის [[გრემი (ჯილდო)|გრემის]] მფლობელი „[[Confessions on a Dance Floor]]“, რომლის გაყიდვებმა 8 მილიონი შეადგინა,<ref>{{Cite web |url=http://www.billboard.com/bbcom/news/article_display.jsp?vnu_content_id=1002877666 |title=Billboard.com: აშშ-ს რადიო „ჩაიციკლა“ მადონაზე |accessdate=2007-07-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080617132457/http://www.billboard.com/bbcom/news/article_display.jsp?vnu_content_id=1002877666 |archivedate=2008-06-17 }}</ref> საცეკვაო სიმღერების უწყვეტი მუსიკალური მიქსის სახით გამოვიდა. მასში შესული იყო [[1970-იანები|1970-იანი]] წლების და თანამედროვე საცეკვაო მუსიკიდან ნასესხები ელემენტები. [[1998]] წლის „[[Ray of Light]]“-ის შემდეგ, ეს იყო პირველი ალბომი, რომელსაც ასეთი დადებითი გამოხმაურება მოჰყვა.<ref>[http://www.metacritic.com/music/artists/madonna/confessionsonadancefloor?q=confessions%20on%20a%20dance%20floor Confessions On A Dance Floor]</ref> კრიტიკოსების თქმით, ეს ჩანაწერი ცხადყოფს, რომ მომღერალი „[[American Life]]“-ის შემდეგ, ფორმაში ჩადგა. ალბომიდან ოთხი სინგლი გამოვიდა: „[[Hung Up]]“ ყველა დროის ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული სინგლი გახდა, რომელმაც პირველი პოზიცია რეკორდულ, 41 ქვეყნის ჰიტ-აღლუმში დაიკავა.<ref>[2007 წლის გინესის მსოფლიო რეკორდების წიგნი]</ref> ამ სიმღერით მადონამ [[2006]] წლის [[გრემი (ჯილდო)|გრემის დაჯილდოება]] გახსნა, სადაც აკომპანემენტს კომპიუტერით შექმნილი ჯგუფი „[[Gorillaz]]“ უწევდა. მოგვიანებით, გაერთიანებულ სამეფოში სიმღერა „[[Sorry]]“ მადონას მეთორმეტე ნომერ 1-ლი ჰიტი გახდა,<ref>[http://en.epochtimes.com/news/6-2-26/38705.html The Epoch Times: Madonna Storms to 12th UK Number One]</ref> რაც ბრიტანული ჰიტ-აღლუმების ისტორიაში რეკორდული მაჩვენებელი იყო სოლო მომღერალი ქალისთვის.<ref>{{Cite web |url=http://www.rte.ie/arts/2006/0228/madonna.html |title=RTE Entertainment: Madonna smashes record in UK charts |accessdate=2007-08-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080417064302/http://www.rte.ie/arts/2006/0228/madonna.html |archivedate=2008-04-17 }}</ref> მესამე სინგლი, „[[Get Together]]“ გაერთიანებული სამეფოს საუკეთესო 10-ეულში მოხვდა, ხოლო აშშ-ში მის ოცდამეთექვსმეტე საცეკვაო ნომერ 1-ლ ჰიტად იქცა („[[ბილბორდი (ჟურნალი)|ბილბორდის“]] ისტორიაში რეკორდული მაჩვენებელი ერთ მომღერალზე), მაგრამ [[ბილბორდის საუკეთესო 100-ეული|ბილბორდის სინგლების საუკეთესო 100-ეულში]] ვერ მოხვდა.<ref name="billboardcharts-2"/> მეოთხე და ბოლო სინგლი ამ ალბომიდან იყო სიმღერა „[[Jump (სიმღერა)|Jump“]], რომელმაც გაერთიანებული სამეფოს ჰიტ-აღლუმებში მეცხრე პოზიცია დაიკავა.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/6141664.stm BBC News: Westlife score 14th UK number one]</ref> „[[Forbidden Love (სიმღერა)|Forbidden Love“]]-მა, იმის მიუხედავად, რომ იგი არ ყოფილა ოფიციალურად გამოსული, თაყვანისმცემლის გაკეთებული ვიდეოს წყალობით, ასევე პოზიტიური გამოხმაურება დაიმსახურა. კლიპის ნახვა როგორც ინტერნეტში, ისე რამდენიმე იაპონურ ტელეარხზეა შესაძლებელი. [[2006]] წლის ბოლოსთვის, მადონა [[იბეროამერიკა|იბეროამერიკის]] ქვეყნებში ყველაზე პოპულარულ საერთაშორისო შემსრულებლად აღიარეს. [[ფაილი:Hungup madonna.jpg|thumb|200px|left|კადრი ვიდეოდან, რომელიც მადონას სიმღერისთვის „[[Hung Up]]“ გადაიღეს.]] [[2006]] წლის ზაფხულში, მადონამ ხელი მოაწერა კონტრაქტს, რომლის თანახმადაც, ის [[H&M]]-ის სახე გახდა.<ref>[http://www.adweek.com/aw/national/article_display.jsp?vnu_content_id=1002650608 Adweek]. „H&M Signs Madonna“. წაკითხულია: [[27 ნოემბერი]], [[2006]]</ref> კონტრაქტი მადონას დიზაინით დამზადებული სპორტული ტანსაცმლის გამოშვებასაც ითვალისწინებდა. მომდევნო წელს „მადონასეული M“ [[აშშ]]-ში და მის გარეთ გავრცელდა.<ref>[http://www.people.com/people/article/0,,20015890,00.html მადონას H&M-ის სარეკლამო რგოლი] წაკითხულია: [[24 მარტი]] [[2007]]</ref> გამოსვლიდან პირველ კვირას, ტანსაცმლის ხაზმა 15 მილიონიანი მოგება მოიტანა. ეს ხაზი იმდენად წარმატებული აღმოჩნდა, რომ კომპანიამ 2007 წლის ბოლოსთვის მადონას მეორე და მესამე ხაზის დამზადება შეუკვეთა.<ref name="perezh">{{Cite web |url=http://perezhilton.com/topics/madonna/shes_still_got_it_20070402.php |title=She’s Still Got It |accessdate=2007-07-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070608074716/http://perezhilton.com/topics/madonna/shes_still_got_it_20070402.php |archivedate=2007-06-08 }}</ref> მადონას [[Confessions Tour]] 2006 წლის ბოლოს დაიწყო. კონცერტების სერიამ ორგანიზატორებს 260 მილიონი დოლარი მოუტანა და ისტორიაში ქალი შემსრულებლის მიერ გამართულ ყველაზე შემოსავლიან ტურნედ დასახელდა. კონცერტებს, მსოფლიოს მასშტაბით, 1,2 მილიონი ადამიანი დაესწრო.<ref>{{Cite web |url=http://www.billboard.com/bbcom/yearend/2006/touring/top_tours.jsp |title=25 საუკეთესო ტურნე |accessdate=2007-01-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070106114825/http://www.billboard.com/bbcom/yearend/2006/touring/top_tours.jsp |archivedate=2007-01-06 }}</ref> ტურნეს სკანდალის გარეშე არც ამჯერად ჩაუვლია — მადონამ თავისი სიმღერის, „[[Live to Tell]]“-ის წარმოდგენისას ისეთი რელიგიური სიმბოლოები გამოიყენა, როგორებიცაა [[ჯვარცმა]] და [[ეკლის გვირგვინი]]. ტურნე მე-60 კონცერტით, 2006 წლის [[21 სექტემბერი|21 სექტემბერს]] [[ტოკიო]]ში დასრულდა. [[2007]] წლის იანვარში კი კონცერტის ამსახველი CD+DVD „[[The Confessions Tour — Live from London]]“ გამოვიდა. [[2006]] წლის ოქტომბერში, [http://www.raisingmalawi.org/ „მალავის დახმარების პროგრამის“] ფარგლებში, მის მიერ დაარსებული ობოლ ბავშვთა სახლის მშენებლობლობაში დასახმარებლად, მომღერალი [[მალავი]]ში გაემგზავრა. იქ ყოფნისას, მან შვილად აიყვანა მალაველი ბიჭი, სახელად დევიდი. [[2007]] წლის [[16 მაისი|16 მაისს]] გამოვიდა მადონას სიმღერა „[[Hey You]]“, საქველმოქმედო კონცერტის — [[Live Earth]]-ის მხარდასაჭერად.<ref>[http://liveearth.org/?p=39 Madonna Writes New Song „Hey You“ for Live Earth] [[Live Earth]]. [[17 მაისი]], [[2007]]. წაკითხულია: [[17 მაისი]], [[2007]]</ref> ამჟამად მადონა თავის პირველ ფილმს „[[სიბილწე და სიბრძნე]]“ იღებს. პარალელურად, [[მადონას ახალი ალბომი|ახალ ალბომზე]] მუშაობს, რომელიც 2007 წლის ნოემბრისთვის უნდა გამოვიდეს.<ref>[http://www.madonnatribe.com/news/modules.php?name=News&file=categories&op=newindex&catid=80 Exclusive First Look: C-E-L-E-B-R-A-T-E]</ref> მადონას შემოქმედებითი მოღვაწეობის 25 წლისთავისადმი მიძღვნილი სპეციალური სამი [[CD]] და ორი [[DVD]], რომელიც მუყაოს ყუთში იქნება მოთავსებული, 2007 წლის ოქტომბრისთვის გამოვა. მადონა ასევე მუშაობს დოკუმენტურ ფილმზე, რომელიც მალავის მოსახლეობის პრობლემებსა და გასაჭირზე მოგვითხრობს. მომღერალმა თავისი სიმღერა „Hey You“ [[2007]] წლის [[7 ივლისი|7 ივლისს]] [[ლონდონი]]ს [[უემბლის სტადიონი|უემბლის სტადიონზე]] მოწყობილ კონცერტზე შეასრულა, რომელიც [[Live Earth]]-ის ფარგლებში გაიმართა.<ref>{{Cite web |url=http://live-earth.awardspace.com/live-earth-artists |title=Confirmed Artists at Live Earth concerts |accessdate=2007-07-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070703030234/http://live-earth.awardspace.com/live-earth-artists |archivedate=2007-07-03 }}</ref> == გავლენები == === რელიგია, ეთნოსი და ოჯახი === მადონას უთქვამს, რომ [[კათოლიციზმი|კათოლიკურმა]] აღზრდამ მის ცხოვრებასა და კარიერაზე მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა. მომღერალს სხვადასხვა დროს ასევე აღუნიშნავს, რომ დედის უდროო გარდაცვალებამ წარუშლელი კვალი დატოვა მასზე მოზარდობის და ზრდასრულ ასაკში. სახელი „მადონა“ კათოლიკურია და [[ქალწული მარიამი]]დან მომდინარეობს, რომელსაც [[რომის კათოლიკური ეკლესია]] ხშირად მოიხსენიებს, როგორც „[[მადონა (ხელოვნება)|მადონას“]]. მომღერლის თქმით, მისი სახელი „ძალიან იტალიურია“, იმის მიუხედავად, რომ მას ეს სახელი ფრანგული წარმოშობის კანადელი დედის პატივსაცემად დაარქვეს. სახელი „მადონა“ ორი [[იტალიური ენა|იტალიური]] სიტყვის — „ma“-ს, იტალიური „mia“-ს ვარიაცია (ნაცვალსახელ „ჩემი“-ს კონტექსტუალური ფორმა) და „donna“-სგან შედგება, რაც მთლიანობაში სიტყვასიტყვით ითარგმნება, როგორც „ჩემი ქალბატონი“.<ref>[http://www.answers.com/topic/madonna მადონა: დეფინიცია და კიდევ ბევრი რამ. ვებ-საიტზე „Answers.com“]</ref> მადონას კათოლიკური აღზრდა და მშობლებისადმი დამოკიდებულება აისახა [[1989]] წლის ალბომში „[[Like a Prayer]]“, სადაც შესულია სიმღერები მშობლებისა და კათოლიკური აღზრდის შესახებ. ალბომის [[Like a Prayer (სიმღერა)|მთავარი სიმღერისთვის]] გადაღებულ ვიდეოში ისეთი კათოლიკური სიმბოლოები იყო გამოყენებული, როგორიცაა [[სტიგმატა]] და [[ჯვარცმა]], როგორც მთავარი რელიგიური აქსესუარი ვიდეოს ეკლესიის და მოგვიანებით, მის „[[Confessions Tour]]“-ის სასცენო დეკორაციაში. სიმღერა „[[Promise to Try]]“ მოგვითხრობს მის სევდას დედის მოგონებებთან დაკავშირებით, ხოლო „[[Oh Father]]“ გვიამბობდა მკაცრ მამაზე, რომელმაც თავის შვილს შიში ჩაუნერგა. „[[Virgin Tour]]“-ის მსვლელობისას, მადონას ყელზე [[კრიალოსანი]] ეკეთა. მუსიკალურ ვიდეოში „[[La Isla Bonita]]“ მადონა კრიალოსანით ხელში ლოცულობს. მადონამ თავის იტალიურ წარმოშობაზე მინიშნება არაერთხელ გააკეთა თავის ნამუშევრებში. სიმღერა „[[Like a Virgin (სიმღერა)|Like a Virgin“]]-ის ვიდეო გადაღებულია [[ვენეცია]]ში, [[იტალია]]. მუსიკალურ ვიდეოში „[[Open Your Heart]]“ ბოსი მას იტალიურ ენაზე უყვირის, ხოლო „[[Papa Don't Preach]]“-ის ვიდეოში მადონას აცვია მაისური, რომელსაც აწერია სლოგანი: „იტალიელებს უკეთ გამოსდით“.<ref>[http://www.members.shaw.ca/dsgambelluri/madonnapapadontpreachitaliansdoitbetterpic.jpg მაისური წარწერით „იტალიელებს უკეთ გამოსდით“ ინგლისურ ენაზე. (JPG ფორმატის ფაილი)]</ref> მადონას „[[Who's That Girl Tour]]“-ის ვიდეოჩანაწერი, სახელწოდებით „[[Ciao Italia! — Live From Italy]]“, ძირითადად, [[ტურინი|ტურინშია]], [[იტალია]] გადაღებული.<ref>{{Cite web |url=http://eil.com/newgallery/Madonna-Ciao-Italia-81818.jpg |title=მადონას „Ciao Italia! — Live From Italy“-ს ყდა (JPG ფორმატის ფაილი) |accessdate=2007-07-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060725091718/http://eil.com/newgallery/Madonna-Ciao-Italia-81818.jpg |archivedate=2006-07-25 }}</ref> მასში სიმღერა „[[Papa Don't Preach]]“-ის შესრულებისას, მადონას უკან, ეკრანზე პაპის გამოსახულება ჩნდება. იტალიურ ენაზე „Papa“ ნიშნავს „პაპს“.<ref>[http://it.wikipedia.org/wiki/Papa იტალიურენოვანი ვიკიპედიის სტატია პაპის შესახებ] წაკითხულია: [[1 ივნისი]], [[2006]]</ref> 2005 წელს გადაღებულ დოკუმენტურ ფილმში „[[ერთი საიდუმლო უნდა გითხრა]]“, მადონა ხუმრობით აღნიშნავს, რომ მას „დიდი, მსხვილი, იტალიური ბარძაყები“ აქვს. 1988 წელს, იტალიის ქალაქ პაჩენტროს<ref>[http://it.wikipedia.org/wiki/Pacentro იტალიურენოვანი ვიკიპედიის სტატია პაჩენტროს შესახებ] წაკითხულია: [[1 ივნისი]], [[2006]]</ref> მესვეურებმა გადაწყვიტეს, რომ თავიანთ ქალაქში კორსეტში გამოწყობილი მადონას 4 მეტრის სიმაღლის ქანდაკება დაედგათ. ამ ქანდაკებით სურდათ, რომ პატივი მიეგოთ მადონას ზოგიერთი წინაპრისთვის, რომლებიც ქალაქ პაჩენტროში ცხოვრობდნენ. === მუსიკალური გავლენა === [[1985]] წელს მადონამ აღნიშნა, რომ ყველაზე პირველი სიმღერა, რომელმაც მასზე დიდი გავლენა იქნონია [[ნენსი სინატრა]]ს „[[These Boots Are Made for Walkin]]“ იყო. სწორედ ამან განაპირობა მისი ლიდერული თვისებების ჩამოყალიბება.<ref name="ReferenceA">ჟურნალი „თაიმი“ — [[27 მაისი]], [[1985]], ინტერვიუ მადონასთან, „მადონა, რატომაა მაგარი“, ავტორი — დენის უორელი.</ref> ახალგაზრდობაში იგი ცდილობდა თავისი ლიტერატურული, სახელოვნებო და მუსიკალური გემოვნება დაეხვეწა, რამაც კლასიკური მუსიკისადმი მისი ინტერესი გამოიწვია. მას აღუნიშნავს, რომ მისი საყვარელი სტილი იყო [[ბაროკო]] და უყვარდა [[შოპენი, ფრედერიკ|შოპენი]], ვინაიდან მისი მუსიკის „ქალურობა“ ხიბლავდა. მადონამ ასევე აღიარა [[დები ჰარი]]სა და [[ქრისი ჰინდი]]ს გავლენა და თქვა, რომ სწორედ მათ „გაუკვალეს გზა“. ჟურნალ „ობზერვერთან“ ინტერვიუში, [[2006]] წლის [[29 ოქტომბერი|29 ოქტომბერს]], მადონამ გამოხატა თავისი სიყვარული თავისი თანაქალაქელების, დეტროიტული ჯგუფების „[[რაქონთერსი|რაქონთერს“]]-ისა და „[[უაით სთრაიფსი|უაით სთრაიფს“]]-ის, ასევე ნიუ იორკული ბენდის — „[[ჯეთ სეთი|ჯეთ სეთ“]]-ის მიმართ. მადონას აგრეთვე აღუნიშნავს, რომ მას მოწონს [[ფრენკ სინატრა]] და განსაკუთრებით მისი [[My Way (სიმღერა)|My Way]]-ს სიმღერა უყვარს შხაპის მიღებისას. === კინოს ვარსკვლავები === ბავშვობაში, მადონა კინოფილმებმა და კინოვარსკვლავებმა გაიტაცა, რაზეც მოგვიანებით განაცხადა: „მიყვარდა [[ქეროლ ლომბარდი]], [[ჯუდი ჰოლიდეი]] და [[მერლინ მონრო]]. საოცრად სასაცილოდ მეჩვენებოდნენ… მათში ჩემს ქალურობას, ერთსა და იმავე დროს ჩემს გამოცდილებას და უმანკოებას ვხედავდი“.<ref name="ReferenceA"/> მადონას მუსიკალური ვიდეო სიმღერაზე „[[Material Girl]]“ იმეორებდა მერლინ მონროს „[[Diamonds Are A Girl's Best Friend]]“-ს ფილმიდან „[[ჯენტლმენები ქერათმიანებს ამჯობინებენ]]“. მოგვიანებით, ფილმ „ვინაა ეს გოგონა?“ მუშაობისას, მომღერალმა [[1930-იანები|1930-იანი]] წლების ექსცენტრული კომედიების შესწავლა დაიწყო, განსაკუთრებით კი იმ ფილმების, რომლებშიც ქეროლ ლომბარდი მონაწილეობდა. მუსიკალური ვიდეო „[[Express Yourself]]“-ის პროტოგონისტი იყო საბედისწერო ქალი, რომელიც მამაკაცის ტანსაცმელში გამოწყობილი, იმავდროულად მის ანდროგინულობაზე მიანიშნებდა. ამ სახეს [[მარლენ დიტრიხი|მარლენ დიტრიხს]] ადარებდნენ, ხოლო თავად კლიპი [[ფრიც ლანგი]]ს ფილმით „[[მეტროპოლისი (ფილმი)|მეტროპოლისი“]] იყო შთაგონებული. მუსიკალური ვიდეო სიმღერაზე „[[Vogue]]“ ჰოლივუდური გლამურ-ფოტოგრაფების სტილის ერთგვარი განმეორება იყო, კერძოდ კი [[ჰორსტ პ. ჰორსტი]]ს. მასში მადონა მარლენ დიტრიხის, ქეროლ ლომბარდის და [[რიტა ჰეივორთი]]ს პოზებს იმეორებდა, ხოლო სიმღერის ტექსტში ჩამოთვლილი იყო ის ვარსკვლავები, რომლებმაც მომღერალზე სხვადასხვა დროს მოახდინეს გავლენა.<ref>„ქალღმერთი, მადონას შესახებ“ ბარბარა და ვიქტორი, 2001 წ., გამომცემლობა „კლიფ სტრიტ ბუქსი“, ISBN 0-06-019930-X გვ. 23.</ref> [[ლუიზ ბრუქსი|ლუიზ ბრუქსთან]] და [[დიტა პარლო]]სთან ერთად, ამ ჩამონათვალში [[ბეთ დეივისი]]ს სახელიც ფიგურირებდა, რომელსაც მადონამ მუსიკალურ ჟურნალ „[[როლინგ სტოუნი|როლინგ სტოუნთან“]] ინტერვიუში კერპი უწოდა.<ref>ჟურნალი ''როლინგ სტოუნი'', 1991 წლის აგვისტო, „ნამდვილი აღსარებები: როლინგ სტოუნის ინტერვიუ მადონასთან, ნაწილი პირველი“ ავტორი: კერი ფიშერი.</ref> == პირადი ცხოვრება == === ოჯახი და ურთიერთობები === ==== ადრეული ურთიერთობები და პირველი ქორწინება ==== [[1970-იანები|1970-იანი]] წლების ბოლოს და [[1980-იანები|1980-იანი]] წლების დასაწყისში მადონა ხვდებოდა დენ გილროის, რომელთანაც ჯგუფი „[[ბრეკფასტ კლაბი]]“ ჩამოაყალიბა. ადრეულ 1980-იან წლებში მადონა ასევე ხვდებოდა მუსიკოს [[სტივენ ბრეი]]ს, რომელიც მოგვიანებით ისეთი სიმღერების თანაპროდიუსერი გახდა, როგორებიცაა Into the Groove და Express Yourself, მომღერალ [[ჟან-მიშელ ბასკია]]ს, დიჯეის და მუსიკალურ პროდიუსერ [[მარკ კამინსი|მარკ კამინს]] და მუსიკოსს [[ჯელიბინ ბენიტესი|ჯელიბინ ბენიტესს]], რომელიც მადონას სადებიუტო ალბომის, „[[Madonna]]“-ს პროდიუსერი და არანჟირების ავტორი იყო. [[1985]] წელს, სიმღერა „[[Material Girl]]“-ისთვის ვიდეოს გადაღების დროს, მადონამ [[შონ პენი|შონ პენთან]] შეხვედრა დაიწყო. იმავე წელს, მადონას ოცდამეექვსე დაბადების დღეზე წყვილი დაქორწინდა. მათი ურთიერთობის გაფუჭება პენის მხრიდან პრესის წარმომადგენლებზე ხშირმა თავდასხმებმა გამოიწვია, რის გამოც წყვილს „შხამიანი პენები“ შეარქვეს. [[1987]] წელს, განქორწინების შესახებ სარჩელის შეტანის შემდეგ, მადონა და შონი [[1988]] წლის [[ახალი წლის ღამე]]ს დაშორდნენ. პენს ბრალად მეუღლის შეურაცხყოფა ედებოდა. ისინი ოფიციალურად [[1989]] წლის სექტემბერში განქორწინდნენ. მოგვიანებით, ჟურნალ „[[ტატლერი|ტატლერთან“]] ინტერვიუში, შონ პენთან ქორწინებაზე მადონამ განაცხადა: „მე თავიდან ბოლომდე საკუთარი კარიერით ვიყავი დაკავებული და არანაირი სულგრძელობისთვის არ მეცალა.“<ref>[http://www.femalefirst.co.uk/celebrity/98942004.htm femalefirst.co.uk Madonna: Guy makes me look good] femalefirst.co.uk, Madonna interview. [[18 მაისი]] [[2006]]. წაკითხულია: [[15 ივნისი]] [[2006]]</ref> ==== განქორწინების შემდეგ, დედობა და ხელახალი ქორწინება ==== [[1989]] წელს შონ პენთან ოფიციალური განქორწინების შემდეგ, მადონამ [[უორენ ბიტი]]სთან გახმაურებული ურთიერთობა დაიწყო, რომელიც 1989 წლის დასაწყისში, ფილმ „[[დიკ ტრეისი (ფილმი)|დიკ ტრეისი“]]-ზე მუშაობისას გაიცნო. [[1990]] წლის მაისში მათი დანიშვნის შესახებ ჭორების მიუხედავად, წყვილის ურთიერთობა იმავე ზაფხულს დასრულდა. [[1991]] წელს, ჟურნალ „ვენითი ფეართან“ ინტერვიუში, მადონამ აღნიშნა: „რომ მეკითხა, 'უორენ, მართალია, რომ ამ გოგოს ერთი წელი დასდევდი', ის მიპასუხებდა — 'კარგი რა, ტყუილია'. უნდა მცოდნოდა. რეალობის შეგრძნება მღალატობდა, მაგრამ იმ დროს ხომ ყველას გონია, რომ ერთადერთია“.<ref name="vanityfair">ჟურნალი „ვენითი ფეარ“, 1991 წლის აპრილი, „სხვა ზომა“ ავტორი: ლინ ჰირშბერგი</ref> 1990 წლის ბოლოს, მადონა ახალგაზრდა ბისექსუალ მოდელს და პორნო ვარსკვლავს — [[ტონი უორდი|ტონი უორდს]] ხვდებოდა,<ref name="usatoday">[http://www.usatoday.com/life/madonnamen.htm ვგიჟდებიტ მადონას კაცებზე] USA Today, 2000 წელი. ფრაზები: „მადონა და მოდელი ტონი უარდი ერთმანეთს 1990 წელს ხვდებოდნენ“, „1992 წელს ვანილა აისი და მადონა ერთად 8 თვის განმავლობაში იყვნენ.“</ref> რომელმაც სიმღერებისთვის „[[Cherish]]“ (1989 წ.) და „[[Justify My Love]]“ (1990 წ.) გადაღებულ მუსიკალურ ვიდეოებში მიიღო მონაწილეობა. მათი ურთიერთობა 1991 წლის დასაწყისში დასრულდა.<ref name="vanityfair"/> ამის შემდეგ დაიწყო 8-თვიანი ურთიერთობა რეპერ [[ვანილა აისი|ვანილა აისთან]],<ref name="usatoday"/> რომლის ფოტოებიც მოგვიანებით მადონას წიგნში „[[სექსი (წიგნი)|სექსი“]] შევიდა.<ref name="usatoday"/> [[1992]] წელს მადონა მსახიობ ჯონ ინოს და თავისი პირადი დაცვის წევრს — ჯეიმზ ოლბრაითს ხვდებოდა, ხოლო [[1994]] წელს კალათბურთელ [[დენის როდმანი|დენის როდმანთან]] ოთხთვიანი რომანი ჰქონდა.<ref>[http://www.usefultrivia.com/celebrity_trivia/celebrity_trivia_006a.html მადონა და დენის როდმანი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070702020332/http://www.usefultrivia.com/celebrity_trivia/celebrity_trivia_006a.html |date=2007-07-02 }} საიტი „usefultrivia.com“</ref> 1994 წლის სექტემბერში, ნიუ იორკის [[სენტალ პარკი|სენტრალ პარკში]] სეირნობისას, მადონამ ფიტნეს-ინსტრუქტორი — [[კარლოს ლეონი]] გაიცნო, რომელიც მომღერლის პირადი ინსტრუქტორი და საყვარელი გახდა. [[1996]] წლის [[14 ოქტომბერი|14 ოქტომბერს]], [[ლოს-ანჯელესი|ლოს-ანჯელესში]], [[კალიფორნია]] მადონას მისგან ქალიშვილი — ლურდეს მარია ჩიკონე ლეონი შეეძინა.<ref>[http://www.imdb.com/name/nm0502458/bio კარლოს ლეონის ბიოგრაფია] imdb.com ფრაზა: „მადონასთან ერთად, ლურდეს მარია ჩიკონე ლეონის (ლოლა ლეონის) მშობელი, რომელიც დაბადებულია: [[14 ოქტომბერი]], [[1996]].</ref> წყვილის ურთიერთობა [[1997]] წელს დასრულდა,<ref>http://www.celebritywonder.com/html/madonna.html</ref> ხოლო მადონა შემდეგ ენდი ბერდს ხვდებოდა, რომელმაც მათი თვრამეტთვიანი ურთიერთობის შესახებ ყველა დეტალი პრესას 2000 წლის დასასრულს/2001 წლის დასაწყისში მიჰყიდა.<ref>{{Cite web |url=http://www.madonnalicious.com/features/andybird2.html |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2007-07-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070804143734/http://www.madonnalicious.com/features/andybird2.html |archivedate=2007-08-04 }}</ref> [[2000]] წლის [[11 აგვისტო]]ს, [[ლოს-ანჯელესი|ლოს-ანჯელესში]], [[კალიფორნია]], მადონას შეეძინა ვაჟი — როკო ჯონ რიჩი — [[გაი რიჩი]]სგან, რომელიც მომღერალმა საერთო მეგობრების — [[სტინგი]]სა და მისი მეუღლის, [[ტრუდი სტაილერი]]ს საშუალებით გაიცნო.<ref>[http://transcripts.cnn.com/2000/WORLD/europe/08/11/us.madonna/index.html “მადონას ბიჭი გაუჩნდა"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130618173133/http://transcripts.cnn.com/2000/WORLD/europe/08/11/us.madonna/index.html |date=2013-06-18 }}, CNN.com, [[11 აგვისტო]], [[2000]]. წაკითხულია: [[5 მაისი]], [[2006]].</ref> [[2000]] წლის [[22 დეკემბერი|22 დეკემბერს]] მადონამ და რიჩიმ [[შოტლანდია]]ში იქორწინეს. მადონა ამჟამად [[ლონდონი]]ს [[მერილებონი]]ს რაიონსა და [[უილთშირი]]ს მამულში, რიჩისთან და მათ შვილებთან ერთად ცხოვრობს.<ref>[http://www.thesun.co.uk/article/0,,4-2007290257,00.html 6 მილიონი გირვარქა სტერლინგი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070812064329/http://www.thesun.co.uk/article/0,,4-2007290257,00.html |date=2007-08-12 }} გაზეთი „სანი“, [[22 ივნისი]], [[2007]]</ref> [[2007]] წლის მარტში გამომცემლობა „Crown Publishing“-მა უარი თქვა 5 მილიონ დოლარად შეფასებული წიგნის გამოცემაზე მადონასა და რიჩის შესახებ, რომლის ავტორიც მელისა დიუმა — მადონას შვილების ძიძა იყო. ცნობილია, რომ წიგნი მადონასა და მისი მეუღლის ცივ ურთიერთობებზე მოგვითხრობდა. დიუმას თქმით, წყვილს ფულისა და ქრონიკული დიეტის მეტი არაფერი აინტერესებდა. ==== სხვა ურთიერთობები ==== თავისი ლეგენდარული კარიერის მანძილზე, მადონას შესახებ არაერთხელ გავრცელებულა ჭორი, რომ იგი თითქოსდა რომანტიკულ კავშირში იმყოფებოდა ამა თუ იმ მამაკაცთან თუ ქალთან, რომელთა შორის იყვნენ: [[ჯონ ფ. კენედი, უმცრ.]], [[სანდრა ბერნჰარდი]], [[პრინსი]] და [[ისაი მორალესი]] 1988 წელს; [[ლენი კრავიტცი]] 1990 წელს; [[მაიკლ ჯეკსონი]] 1991 წელს; [[ხოსე კანსეკო]], ინგრიდ კასარესი და [[ბიგ დედი კეინი]] 1992 წელს; [[მარკ ვოლბერგი]] და [[ენტონი კიდისი]] 1993 წელს; [[ჩარზ ბარკლი]] და [[ტუპაკ შაკური]] 1994 წელს, კრის პასიელო 1997 წელს; [[ბილი ზეინი]] 1998 წელს; [[დევიდ ბლეინი]] და [[ჯენი შიმიცუ]] 1999 წელს, გაი რიჩისთან ქორწინებამდე. თუმცა, ამ ურთიერთობების უმრავლესობა დღემდე დაუდასტურებელია. ==== დევიდ ბანდას შვილად აყვანა ==== [[2006]] წლის [[10 ოქტომბერი|10 ოქტომბერს]], [[მალავი]]ს ობოლ ბავშვთა სახლის მონახულებისას,<ref>[https://web.archive.org/web/20061028164333/http://www.cnn.com/2006/SHOWBIZ/Music/10/10/madonna.adopt.ap/index.html „მადონა მალაველ ბიჭს ყიდულობს, ამბობს ბავშვის მამა“], CNN, 2006 წლის ოქტომბერი. წაკითხულია: [[11 ოქტომბერი]], [[2006]]</ref> მადონამ პატარა მალაველი ბიჭის, დევიდ ბანდას შვილად აყვანა გადაწყვიტა. ბავშვს, რომელიც [[2005]] წლის [[24 სექტემბერი|24 სექტემბერს]] დაიბადა,<ref>[http://people.aol.com/people/article/0,26334,1546505,00.html ბიჭი, რომლის შვილად აყვანასაც მადონა აპირებს, ტოვებს აფრიკას] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061126175006/http://people.aol.com/people/article/0%2C26334%2C1546505%2C00.html |date=2006-11-26 }} ჟურნალი „People“, 2006 წლის ოქტომბერი. წაკითხულია: [[16 ოქტომბერი]], [[2006]]</ref> მომღერლის ოჯახმა სახელი შეუცვალა და დევიდ ბანდა მვალე ჩიკონე რიჩი დაარქვა.<ref>[http://www.boston.com/ae/celebrity/articles/2006/10/19/madonna_names_baby/?rss_id=Boston.com+%2F+A%26E+%2F+Celebrity+news მადონა თავის შვილს დეივი რიჩის არქმევს]</ref> პასპორტისა და ვიზის მიღების შემდეგ, მალაველი ჩვილი [[16 ოქტომბერი|16 ოქტომბერს]] მალავიდან წაიყვანეს.<ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=/news/2006/10/16/uraadopt.xml მადონას შვილი მალავიდან გაფრინდა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071212203332/http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=%2Fnews%2F2006%2F10%2F16%2Furaadopt.xml |date=2007-12-12 }} გაზეთი „[[დეილი ტელეგრაფი]]“ წაკითხულია: [[16 ოქტომბერი]], [[2006]] წ.</ref> შვილად აყვანის ფაქტმა საზოგადოებაში მითქმა-მოთქმა გამოიწვია, ვინაიდან აინტერესებდათ, იცოდა თუ არა მადონამ, რომ მალავის კანონმდებლობის თანახმად, ბავშვის აყვანის მსურველმა პოტენციურმა მშობლებმა მალავიში ერთი წელი უნდა იცხოვრონ.<ref>„როიტერსი“, [http://www.nytimes.com/reuters/news/news-madonna-backlash.html "მადონას შვილის აყვანის გეგმები ფართო დისკუსიას იწვევს, "]{{Dead link|date=აგვისტო 2021 |bot=InternetArchiveBot }} [[17 ოქტომბერი]], [[2006]]</ref> [[2006]] წლის [[25 ოქტომბერი|25 ოქტომბერს]], ხმების გასაქარწყლებლად, მადონა „[[ოპრა უინფრის შოუ]]ზე“ გამოვიდა. ნახევარსაათიანი ინტერვიუს მსვლელობისას, მომღერალმა განაცხადა, რომ მალავიში არ არსებობს დაწერილი კანონი, რომელიც უცხოელთა მიერ ბავშვის აყვანის უფლებებს დაარეგულირებს. ამას გარდა, მალაველი ბავშვის შვილად აყვანას ორი წელია აპირებდა. მან აგრეთვე აღნიშნა, რომ დევიდის მდგომარეობა კრიტიკული იყო. როდესაც მადონა ობოლ ბავშვთა სახლის მოსანახულებლად მივიდა, დევიდი, [[მალარია|მალარიის]] და [[ტუბერკულოზი]]ს გადატანის შემდეგ, [[პნევმონია|ფილტვების ანთებით]] დაავადდა. ამასთანავე, მადონას თქმით, მედია „დათვურ სამსახურს უწევს აფრიკელ ობოლ ბავშვებს და არა მხოლოდ მალაველებს“, რითაც უცხოელებს ობოლი აფრიკელი ბავშვების შვილად აყვანის შესაძლებლობას ართმევს. მომღერალმა განაცხადა, „მინდოდა მესამე სამყაროს ქვეყანაში წავსულიყავი — ზუსტად არ ვიცოდი, რომელში — და რომელიმე ბავშვისთვის სიცოცხლის უფლება მიმენიჭებინა. სხვა შემთხვევაში, შესაძლოა, მას ეს უფლება წართმეული ჰქონოდა“.<ref>ეშლი მ. ჰიჰერი [https://web.archive.org/web/20070809083904/http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=%2Fn%2Fa%2F2006%2F10%2F25%2Fentertainment%2Fe073141D55.DTL „მადონა 'უკმაყოფილოა' კრიტიკით“], „ასოშიეტიდ პრესი“, SFGate.com, [[25 ოქტომბერი]], [[2006]]</ref> [[2006]] წლის [[22 ოქტომბერი|22 ოქტომბერს]] მასმედიის საშუალებებით გავრცელდა ინფორმაცია, რომ დევიდ ბანდას ბიოლოგიურმა მამამ, იოჰანე ბანდამ „შვილად აყვანის“ მნიშვნელობა ვერ გაიგო და არ იცოდა, რომ თავის შვილს „სამუდამოდ“ შორდებოდა. იოჰანე ბანდას ეგონა, რომ ეს შეთანხმება უფრო ბავშვის აღზრდას ითვალისწინებდა. ოპრა უინფრის ინტერვიუდან რამდენიმე დღის შემდეგ, ბავშვის მამამ აღნიშნა, „ეს ეგრეთ წოდებული ადამიანის უფლებათა დამცველები მოსვენებას არ მაძლევენ, მემუქრებიან და მეუბნებიან, რომ თვითონ არ მესმის, რას ვაკეთებ“. გავრცელებული ინფორმაციის თანახმად, იოჰანე ბანდამ განაცხადა, „ისინი ჩემგან მოითხოვენ, რომ სასამართლო პროცესის დროს, ჩვენება მათ სასარგებლოდ მივცე. ამას კი ვერ გავაკეთებ, რადგან მადონასა და მის მეუღლეს უკვე შევუთანხმდი“.<ref>„ასოშიეტიდ პრესი“. [http://www.msnbc.msn.com/id/15429329 „ბიჭის მამას ეშინია, რომ მადონა უკან დაიხევს“] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080523101454/http://www.msnbc.msn.com/id/15429329 |date=2008-05-23 }}, MSNBC.com, [[26 ოქტომბერი]] [[2006]].</ref> [[2006]] წლის [[1 ნოემბერი|1 ნოემბერს]] მადონამ ბავშვის მამის კომენტარებს ამერიკული ტელეარხის, [[ენ-ბი-სი]]-ს ეთერში უპასუხა და აღნიშნა, რომ იოჰანე ბანდამ იცოდა, რასაც აკეთებდა. მან უარი თქვა ბავშვის გაუშვილებლად მადონასგან ფინანსური დახმარების მიღებაზე. მალავის კანონმდებლობის თანახმად, მადონა და გაი რიჩი 18 თვის განმავლობაში დევიდ ბანდას მხოლოდ მეურვე მშობლებად ითვლებიან. === კაბალას ცენტრი === [[1990-იანები|1990-იანი]] წლების დასასრულს, მადონა „[[კაბალას ცენტრი]]ს“ და მისი სკანდალისტი ხელმძღვანელის, [[რაბინი|რაბინ]] [[ფილიპ ბერგი]]სა და მისი მეუღლის, კარენის სწავლების ერთგული მიმდევარი გახდა. მადონა და მისი მეუღლე გაი რიჩი [[კაბალა (იუდაისტური სწავლება)|კაბალას]] გაკვეთილებს ესწრებოდნენ. როგორც მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებმა აღნიშნეს, წყვილმა [[იუდაიზმი|იუდაიზმთან]] დაკავშირებული კაბალისტური მოძრაობის რამდენიმე ასპექტი გაიზიარეს. მედიის თანახმად, მადონამ ბიბლიური '''[[ესთერი]]ს''' სახელი მიიღო და მილიონობით დოლარი შესწირა კაბალას ცენტრებს ლონდონში, ნიუ იორკსა და ლოს-ანჯელესში. მომღერალმა პარასკევობით საკონცერტო გამოსვლებზე უარი თქვა, ვინაიდან ამ დღეს [[ებრაული შაბათი]] იწყება. მადონამ დაიწყო [[წითელი სამაჯური (კაბალა)|წითელი სამაჯურის]] ტარება და კაბალას ცენტრის სხვა წევრებთან ერთად, [[ებრაული დღესასწაულები]]ს აღსანიშნავად, ის [[ისრაელი|ისრაელს]] ესტუმრა. მომღერალი კერძო გაკვეთილებსაც იღებს რაბინ ეითან იარდენისგან, რომლის ცოლიც — სარა იარდენი კაბალას ცენტრთან არსებულ, მადონას საყვარელ საქველმოქმედო პროექტს — „სულიერება ბავშვებისთვის“ ხელმძღვანელობს.<ref>მიმ უდოვიჩი. [https://archive.is/20120911234956/www.rickross.com/reference/kabbalah/kabbalah150.html ჰოლივუდის ყველაზე პოპულარული კულტის შესახებ — ნაწილი მესამე: მადონას ჯადოსნური მისტიური ტურნე]. [[20 ივნისი]], [[2005]]. წაკითხულია: [[26 თებერვალი]], [[2006]]</ref> გავრცელებული ინფორმაციით, მადონამ ახალი კაბალისტური საბავშვო სკოლის ფონდს 21 მილიონი აშშ დოლარი შესწირა.<ref>[https://archive.is/20120629005758/www.rickross.com/reference/kabbalah/kabbalah88.html მადონა საკუთარ სკოლას ხსნის]. „ინდოეთის დროება“. [[5 აგვისტო]], [[2004]]. წაკითხულია: [[26 თებერვალი]], [[2006]].</ref> უახლესი ალბომის — „[[Confessions on a Dance Floor]]“-ის გამოსვლამდე ცოტა ხნით ადრე, მადონა კიდევ ერთ სკანდალში გაეხვია. ისრაელელმა რაბინებმა მადონა გაკიცხეს და მისი სიმღერა „Isaac“ (რომელიც ალბომში რიგით მეათეა) დაგმეს, ვინაიდან ისინი თვლიდნენ, რომ ეს სიმღერა ყველა დროის უდიდეს კაბალისტს — რაბინ [[ისააკ ლურია]]ს, იგივე იცხაკ ლურიას (1534—1572) ეძღვნებოდა. ებრაული კანონის თანახმად, ყოველგვარი მოგების მიზნით, წმინდა რაბინების სახელების გამოყენება აკრძალულია. ინტერვიუებში მადონამ სიმღერას „The Binding of Isaac“ ([[ისააკის გაკოჭვა]]) უწოდა და სწორედ ეს გახდა მითქმა-მოთქმის მიზეზი. გაუთავებელი ბრალდებების მიუხედავად, მადონა ამტკიცებდა, რომ სიმღერა ისააკ ლურიას შესახებ არ ყოფილა; სათაურისთვის ვერსიის უქონლობის გამო, კომპოზიციას „Isaac“ ისრაელელი მომღერლის, იცხაკ (ისააკ) სინვანის პატივსაცემად დაარქვა, რომელიც მადონასთან ერთად, ამ სიმღერაში [[იემენელი ებრაელები|იემენურ-ებრაულ]] პარტიას ასრულებს. "ალბომი ჯერ არ გამოსულა და საიდან იციან ებრაელმა სწავლულებმა, რის შესახებაა ჩემი სიმღერა? ისააკ ლურიას შესახებ იმდენი ცოდნა არ მაქვს, რომ მასზე სიმღერა დავწერო. თუმცა, სწავლის დროს, მასზე ცოტა რამ წამიკითხავს, " — აღნიშნა მომღერალმა.<ref>ელისა გარდნერი. [http://www.usatoday.com/life/people/2005-10-27-madonna_x.htm მადონა გზაჯვარედინებზე]. „USA Today“. [[27 ოქტომბერი]], [[2005]]. წაკითხულია: [[26 თებერვალი]], [[2006]]</ref> მადონას ხშირად ღიად დაუცავს კაბალისტური სწავლება, მაგალითად: {{cquote|ვერ ვიტყვი, რომ რვა წლის მანძილზე კაბალას შესწავლა შეიძლება გატაცებად ან მოდად ჩაითვალოს. შეიძლება არსებობენ ადამიანები, რომლებიც ამ სწავლებით მხოლოდ იმიტომ დაინტერესდნენ, რომ მათ ეს მოდურად მიაჩნიათ. თუმცა, გარწმუნებთ, კაბალას შესწავლა ძალიან რთული საქმეა. ის დიდ ძალისხმევას, კითხვას, დროს, კონცენტრირებას და დისციპლინას მოითხოვს.<ref>[http://www.femalefirst.co.uk/entertainment/12852004.htm კაბალა არ არის გართობა, ჯ. უ. ბუშმაც უნდა ცადოს]. FemaleFirst.com. [[18 ნოემბერი]], [[2004]]. წაკითხულია [[26 თებერვალი]], [[2006]]</ref>}} ბი-ბი-სი-სთან ინტერვიუში მადონამ განაცხადა, რომ მისი აზრით, კაბალასგან განსხვავებით, ქრისტიანობა ულმობელია მათ მიმართ, ვისაც კითხვები უჩნდება. მადონას იმ ოპონენტების წინააღმდეგაც გაულაშქრავს, ვისაც უთქვამს, რომ კაბალა მისი მიმდევრებისთვის ფულის გამოძალვის საშუალებააო. === პოლიტიკური შეხედულებები === მადონა მხარს არ უჭერს აშშ-ს პრეზიდენტს — [[ჯორჯ უოლკერ ბუში|ჯორჯ უ. ბუშს]]. [[2004 წლის აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნები]]სას, მომღერალმა მხარი დაუჭირა დემოკრატ [[უესლი კლარკი]]ს კანდიდატურას და თაყვანისმცემლებს მგზნებარე ბარათით მიმართა, სადაც წერდა, „ჩემი შვილების მომავალი საფრთხეშია“.<ref name="typepad2004">[http://whistleass.typepad.com/boot_george_in_2004/2004/01/madonna_support.html მადონა სხვებს კლერკის მხარდაჭერას ურჩევს; 'მომავალი საფრთხეშია']. [[7 იანვარი]], [[2004]]. წაკითხულია: [[17 აპრილი]], [[2006]]</ref> 2006 წლის შემოდგომაზე, 2008 წლის არჩევნებისთვის, მადონამ [[ჰილარი კლინტონი]]ს კანდიდატურას დაუჭირა მხარი.<ref>[http://www.newsmax.com/archives/ic/2006/3/12/103147.shtml „მადონა ირჩევს ჰილარის პრეზიდენტად“] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070417204749/http://www.newsmax.com/archives/ic/2006/3/12/103147.shtml |date=2007-04-17 }}, newsmax.com, [[12 მარტი]], [[2006]].</ref> სულ ახლახანს კი, გლობალური დათბობის შესახებ [[ელ გორი]]ს დოკუმენტური ფილმის, „[[უხერხული სიმართლე|უხერხული სიმართლის“]] ნახვის შემდეგ, მომღერალმა განაცხადა, რომ თუკი ელ გორი 2008 წლის არჩევნებში კენჭს იყრის, ის აუცილებლად მას მისცემს ხმას. მადონამ ასევე მოუწოდა თაყვანისმცემლებს, რომ აუცილებლად ენახათ [[მაიკლ მური]]ს ფილმი „[[ფარენჰეიტი 9/11]]“.<ref>[http://www.mtv.com/movies/news/articles/1488490/06172004/story.jhtml მადონა ურჩევს თავის თაყვანისმცემლებს, ნახონ მაიკლ მურის დოკუმენტური ფილმი 'ფარენჰეიტი 9/11']. MTV ნიუსი. [[17 ივნისი]], [[2004]]. წაკითხულია: [[17 აპრილი]], [[2006]]</ref> == კრიტიკა == კარიერული მიღწევების მიუხედავად,<ref>[http://www.dailymail.co.uk/pages/live/articles/showbiz/showbiznews.html?in_article_id=407501&in_page_id=1773 Queen of Pop Madonna crowned highest earning female singer on earth] „[[დეილი მეილი]]“</ref> კარიერის დასაწისიდანვე მადონა ხშირად გამხდარა კრიტიკის საგანი. მის შესახებ ერთი გამოკვეთილი აზრი არ არსებობდა: თუ მუსიკის კრიტიკოსების ერთი მხარე მის არტისტულობას ეჭვქვეშ აყენებდა, დანარჩენებმა იგი „პოპის დედოფალად“ აღიარეს. მადონას სიმღერის ტექსტებიც რამდენიმე მათგანმა მარტივად ან გნებავთ, სულელურადაც მიიჩნია<ref>{{Cite web |url=http://pitchforkmedia.com/article/track_review/30177 |title=Pitchfork: Madonna: „Love Profusion“ Track Review |accessdate=2007-07-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070714221956/http://pitchforkmedia.com/article/track_review/30177 |archivedate=2007-07-14 }}</ref>, როდესაც მეორე მხარე მადონას ნიჭიერ ვოკალისტად და კომპოზიტორად თვლის.<ref>{{Cite web |url=http://christopher.goodman.net/Papers/Madonna.html |title=The Collaborative Madonna |accessdate=2007-07-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110723135717/http://christopher.goodman.net/Papers/Madonna.html |archivedate=2011-07-23 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.jhu.edu/~newslett/04-02-98/Arts/4.html |title=The Johns Hopkins News-Letter |accessdate=2007-07-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060911080814/http://www.jhu.edu/~newslett/04-02-98/Arts/4.html |archivedate=2006-09-11 }}</ref> ძირითადად, კრიტიკის სამიზნე მადონას ხმა და მისი ვოკალური დიაპაზონი ხდება, რომელსაც ისინი სუსტად, შეზღუდულად და მანერულად მიიჩნევენ. ამას გარდა, მას ხშირად აკრიტიკებენ ეგოცენტრიზმის, საზოგადოებით მანიპულირების და ეპატაჟის გამოწვევის პროვოცირების ტენდენციების გამო. [[ჯონი მიჩელი|ჯონი მიჩელმა]] ერთხელ განაცხადა: „მან სცენიდან ნიჭიერების აუცილებლობა განდევნა. ის ხელოვნურია. ბევრი ფული გააკეთა და საჭირო ხალხის დაქირავებით, მსოფლიოს უდიდეს ვარსკვლავად იქცა“.<ref>{{Cite web |url=http://ilx.wh3rd.net/thread.php?msgid=3149323 |title=Google Cached Thread |accessdate=2003-06-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20030616125847/http://ilx.wh3rd.net/thread.php?msgid=3149323 |archivedate=2003-06-16 }}</ref> გართობის ინდუსტრიის ისეთ პოპულარულ მოღვაწეებს, როგორებიცაა [[ჯენეტ ჯექსონი]], [[უიტნი ჰიუსტონი]] და [[მერაია კერი]], აგრეთვე გამოუთქვამთ უკმაყოფილება მისი არტისტული შესაძლებლობების გამო, უგულვებელყვეს იგი ან გააკრიტიკეს მისი იმიჯი და ნამუშევრები. მადონას კარიერის მანძილზე ყველაზე მძიმე კრიტიკა მოჰყვა მის 1989 წლის მუსიკალურ ვიდეოს სიმღერაზე „[[Lika a Prayer (სიმღერა)|Lika a Prayer“]], წიგნ „[[სექსი (წიგნი)|სექსი“]]-ს პუბლიკაციას, [[1992]] წლის ალბომს „[[Erotica]]“, 2006 წლის მუსიკალურ ნომერს „[[Confessions Tour]]“-იდან სიმღერაზე „Live to Tell“ და იმავე წელს, მალაველი ჩვილის — დევიდ ბანდას შვილად აყვანას. თავისი კარიერის მანძილზე, მან არაერთხელ გაილაშქრა [[რომის კათოლიკური ეკლესია|რომის კათოლიკური ეკლესიის]] წინააღმდეგ, რის გამოც წარსულში მადონა კრიტიკის ქარ-ცეცხლში მოხვდა. [[1990]] წელს, როდესაც მადონა თავისი „[[Blond Ambition Tour]]“-ის ფარგლებში, იტალიას ეწვია, [[იოანე-პავლე II|პაპმა]] თანამოქალაქეებს მოუწოდა, რომ კონცერტებზე წასვლისგან თავი შეეკავებინათ.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/5006008.stm BBC: Madonna’s giant cross 'offensive'] 8th paragraph: „In 1990, the Pope called for a boycott of the Blond Ambition tour, in which Madonna simulated masturbation during Like a Virgin.“ წაკითხულია: [[28 მაისი]], [[2006]]</ref> მან მადონა კათოლიკური ეკლესიის შეურაცხყოფაში და [[მკრეხელობა]]ში (რაც იტალიაში დანაშაულად ითვლება) დასდო ბრალი. რომაული კათოლიციზმის გულმხურვალე დამცველთა კერძო ორგანიზაციამ — „[[ფამილია დომანი]]მაც“, პაპის მსგავსად, პროტესტი გამოთქვა შოუსთან დაკავშირებით, სექსუალური ხასიათის ქარაგმების და ეროტიზმის გამო.<ref>[http://www.ultimatemadonna.com/blondambition/ Blond Ambition World Tour 1990] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120426084703/http://www.ultimatemadonna.com/blondambition/ |date=2012-04-26 }}.</ref> ამის პასუხად, [[1990]] წელს [[იტალია]]ში გამართულ პრეს-კონფერენციაზე, მადონამ განაცხადა: „მე [[იტალო-ამერიკელი|იტალიური წარმოშობის ამერიკელი]] ვარ და ამით ვამაყობ.“ ჟურნალ „[[როლინგ სტოუნი|როლინგ სტოუნთან“]] ინტერვიუში, მადონამ აღნიშნა, რომ პაპის რეაქციამ მას ძალიან დაწყვიტა გული, „იმიტომ, რომ იტალიელი ვარ, ხომ გესმით“; ხოლო იმავე წელს მიცემულ სხვა ინტერვიუში განაცხადა, რომ [[კათოლიციზმი|კათოლიკურ]] აღმსარებლობაზე უარი თქვა, ვინაიდან ეკლესია „სრულიად გმობს სექსს… და მას მხოლოდ გამრავლების ფუნქციას უტოვებს“.<ref>''Rolling Stone'', August 1991, „True Confessions: The Rolling Stone Interview With Madonna, Part One“ by Carrie Fisher</ref> [[2006]] წლის ზაფხულში მადონამ ვატიკანის ოფიციოზის კრიტიკა დაიმსახურა, როდესაც იგი რომს ამჯერად თავისი „[[Confessions Tour]]“-ის ფარგლებში ეწვია. [[ვატიკანი]]ს ოფიციოზი ამტკიცებდა, რომ მადონას საკონცერტო ნომერი, სადაც იგი ჯვარზეა გაკრული და თავზე [[ეკლის გვირგვინი]] აქვს, კათოლიციზმის წინააღმდეგ მიმართული აშკარა თავდასხმა იყო. ამიტომაც, ამ საკონცერტო ნომრის წარმოდგენა არ შეიძლებოდა განხორციელებულიყო იმავე ქალაქში, სადაც [[პაპი]]ს რეზიდენციაა.<ref>[http://edition.cnn.com/2006/SHOWBIZ/Music/08/07/italy.madonna.reut/index.html Vatican accuses her of blasphemy and provocation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060822201533/http://edition.cnn.com/2006/SHOWBIZ/Music/08/07/italy.madonna.reut/index.html |date=2006-08-22 }} წაკითხულია: [[13 აგვისტო]], [[2006]]</ref> დოკუმენტურ ფილმში „იტალიელები ამერიკაში — ჩვენი წვლილი“, ავტორი [[გეი ტალეზე]] მადონას ამბოხს კათოლიკური ეკლესიის წინააღმდეგ მომღერლის იტალიურ ფესვებს უკავშირებს. ტალეზე ამტკიცებს, რომ მადონას წინაპრები მამის მხრიდან [[სამხრეთ იტალია|სამხრეთ იტალიის]] იმ რეგიონიდან არიან, რომელსაც კათოლიკური ეკლსესიის წინააღმდეგ ამბოხის ხანგრძლივი ტრადიცია აქვს.<ref>[http://www.amazon.com/dp/B0002S643C/ Italians in America — Our Contribution] წაკითხულია: [[1 ივნისი]], [[2006]]</ref> მისი „ამბოხების“ მიუხედავად, მადონას ორივე ბიოლოგიური შვილი მან [[რომის კათოლიკური ეკლესია|რომის კათოლიკურ ეკლესიაში]] მოანათვლინა. მადონა [[ცხოველთა უფლებები]]ს დაცვის ჯგუფებმაც გააკრიტიკეს ბეწვის ქურქების ტარების გამო,<ref>[http://music.yahoo.com/read/news/37865398 Madonna’s fur coat sparks outrage] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070128001958/http://music.yahoo.com/read/news/37865398 |date=2007-01-28 }}, Yahoo! Music, [[8 დეკემბერი]] [[2006]].]</ref><ref>Frith, Maxine. [http://www.nzherald.co.nz/category/story.cfm?c_id=100&ObjectID=10414618 „Madonna’s fur coat outrages animal rights groups“]{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}, ''New Zealand Herald'', [[9 დეკემბერი]] [[2006]]</ref> ხოლო მანამდე კრიტიკა თავის სახლში სანადირო წვეულებების მოწყობის გამო დაიმსახურა.<ref>Smart, Gordon. [http://www.thesun.co.uk/article/0,,4-2006580284,00.html Stella gives pal Madonna a blast] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070818173318/http://www.thesun.co.uk/article/0,,4-2006580284,00.html |date=2007-08-18 }}, ''The Sun'', [[16 დეკემბერი]], [[2006]]</ref> == დისკოგრაფია == {{მთავარი|მადონას დისკოგრაფია}} ;სტუდიური ალბომები * ''[[Madonna]]'' (1983) * ''[[Like a Virgin]]'' (1984) * ''[[True Blue]]'' (1986) * ''[[Like a Prayer]]'' (1989) * ''[[Erotica]]'' (1992) * ''[[Bedtime Stories]]'' (1994) * ''[[Ray of Light]]'' (1998) * ''[[Music (მადონას ალბომი)|Music]]'' (2000) * ''[[American Life]]'' (2003) * ''[[Confessions on a Dance Floor]]'' (2005) * ''[[Hard Candy]]'' (2008) * ''[[MDNA]]'' (2012) * ''[[Rebel Heart (მადონას ალბომი)|Rebel Heart]]'' (2015) * ''[[Madame X (ალბომი)|Madame X]]'' (2019) == ფილმოგრაფია == {{მთავარი|მადონას ფილმოგრაფია}} == ბიბლიოგრაფია == {{მთავარი|მადონას ბიბლიოგრაფია}} == რესურსები ინტერნეტში == {{საუკეთესო 2007}} {{commonscat-inline|Madonna (entertainer)|მადონა}} *{{ოფიციალური|1=http://www.madonna.com}} *{{AllMovie სახელი|100711}} *{{Allmusic|class=artist|id=p64565|label=მადონა}} *{{IMDb name|187|მადონა}} *{{tcmdb name|119436}} *{{Worldcat id|lccn-n84156128|მადონა}} == სქოლიო == <div style="height: 220px; overflow: auto; padding: 3px; border:1px solid #AAAAAA;" class="scrollbox"> {{სქოლიოს სია|2}} </div> {{მადონა}} {{მადონას სინგლები}} {{ბრიტანეთის ყველაზე გაყიდვადი ალბომები 1970–1989}} {{როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზი 2008}} {{ავტორიტეტული წყაროები}} {{პორტალი მუსიკა}} {{Persondata |NAME=ჩიკონე, მადონა ლუიზა |ALTERNATIVE NAMES= |SHORT DESCRIPTION=ამერიკელი მომღერალი, მსახიობი, მწერალი |DATE OF BIRTH=16 აგვისტო, 1958 |PLACE OF BIRTH= ბეი-სიტი, მიჩიგანი, აშშ |DATE OF DEATH= |PLACE OF DEATH= }} [[კატეგორია:დაბადებული 16 აგვისტო]] [[კატეგორია:დაბადებული 1958]] [[კატეგორია:მადონა (მომღერალი)]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი ქალი მომღერლები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი ქალი მსახიობები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი მომღერლები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის ამერიკელი მომღერლები]] [[კატეგორია:მიჩიგანელი მსახიობები]] [[კატეგორია:ნიუ-იორკელი მსახიობები]] [[კატეგორია:ამერიკელი დენს-მუსიკოსები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი მოცეკვავეები]] [[კატეგორია:ამერიკელი საბავშვო მწერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ელექტრონული მუსიკოსები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ეროტიკის ავტორები]] [[კატეგორია:ამერიკელი მოდის ბიზნესმენები]] [[კატეგორია:ამერიკელი გიტარისტები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი პოპ-მომღერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი როკ-მომღერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი მომღერლები და სიმღერების ავტორები]] [[კატეგორია:ამერიკელი კინორეჟისორები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ფემინისტი მწერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი კინომსახიობები]] [[კატეგორია:ამერიკელი პოპ-როკ-მომღერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი მუსიკალური პროდიუსერები]] [[კატეგორია:ამერიკელი მომღერლები და სიმღერების ავტორები]] [[კატეგორია:ამერიკელი მეცო-სოპრანოები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ფრანგები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქველმოქმედები]] [[კატეგორია:ამერიკელი პოპ-გიტარისტები]] [[კატეგორია:ამერიკელი როკ-გიტარისტები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი საზოგადო მოღვაწეები]] [[კატეგორია:ამერიკელი მწერლები]] [[კატეგორია:Brit Award-ის მფლობელები]] [[კატეგორია:ჯუნოს ჯილდოს მფლობელები]] [[კატეგორია:ფემინისტი მუსიკოსები]] [[კატეგორია:გრემის ჯილდოს მფლობელები]] [[კატეგორია:ოქროს გლობუსის გამარჯვებულები]] [[კატეგორია:მსოფლიო მუსიკის ჯილდოს გამარჯვებულები]] [[კატეგორია:Interscope Records-ის შემსრულებლები]] [[კატეგორია:აივორ ნოველოს ჯილდოს მფლობელები]] [[კატეგორია:Maverick Records-ის შემსრულებლები]] [[კატეგორია:როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზში შესული შემსრულებლები]] [[კატეგორია:Sire Records-ის შემსრულებლები]] [[კატეგორია:სინთპოპ-მომღერლები]] [[კატეგორია:Warner Bros. Records-ის შემსრულებლები]] [[კატეგორია:იტალო-ამერიკელები]] [[კატეგორია:მიჩიგანის უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები]] e4fhzgtes8762u3sqjh6839i1qlkeu6 მონღოლეთი 0 27214 4402817 4361838 2022-08-02T19:54:20Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქვეყანა| |მშობლიური_სახელი = [[ფაილი:Monggol ulus.svg|50px]]<br />Монгол Улс <br /> Mongol Uls |სრული_სახელი = მონღოლეთი |საერთო_სახელი = მონღოლეთი |დროშა = Flag_of_Mongolia.svg |გერბი = State_emblem_of_Mongolia.svg |რუკა = Mongolia (orthographic projection).svg |ჰიმნი = [[მონღოლეთის ჰიმნი|Монгол Улсын төрийн дуулал]]<br/>[[ფაილი:Mongolian national anthem, performed by the United States Navy Band.ogg|center]] |დევიზი = |ოფიციალური_ენები = [[მონღოლური ენა]]<ref>{{cite news |url=http://ubpost.mongolnews.mn/index.php?option=com_content&task=view&id=6478&Itemid=36 |title=Official Documents to be in Mongolian Script |publisher=''UB Post'' |date=2011-06-21 |accessdate=2010-07-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111101013639/http://ubpost.mongolnews.mn/index.php?option=com_content&task=view&id=6478&Itemid=36 |archivedate=2011-11-01 }}</ref> |დედაქალაქი = [[ულან-ბატორი]] |latd=47|latm=55|latNS=N|longd=106|longm=53|longEW=E |უდიდესი_ქალაქი = [[ულან-ბატორი]] |მთავრობის_ტიპი = უნიტალური საპარლამენტო კონსტიტუციური რესპუბლიკა |ლიდერის_ტიპი_1 = [[მონღოლეთის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] |ლიდერის_სახელი_1 = [[ხალთმააგინ ბატულგა]] |ლიდერის_ტიპი_2 = [[მონღოლეთის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრი]] |ლიდერის_სახელი_2 = [[უხნაგიინ ხურელსუხი]] |ლიდერის_ტიპი_3 = |ლიდერის_სახელი_3 = |ლიდერის_ტიპი_4 = |ლიდერის_სახელი_4 = |რანგი_ფართობით = 19-ე |ფართობი = 1 566 000 |წყალი_% = 0.43 |სავარაუდო_მოსახლეობა = 3 000 000<ref>[http://en.nso.mn/ en.nso.mn]</ref> |სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 138-ე |მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2015 |მოსახლეობის_ცენზი = |მოსახლეობის_ცენზი_წელს = |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 1,92<ref name="Jan 2015">Jan 2015</ref> |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = 238-ე |მშპ_ppp_წელი = 2013 |მშპ_ppp = $26.8 მილიარდი<ref name=imf2>{{cite web |url= http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/02/weodata/weorept.aspx?sy=2013&ey=2013&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=16&pr1.y=7&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C522%2C692%2C622%2C694%2C156%2C142%2C624%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=PPPPC&grp=0&a=|title=Mongolia |publisher=International Monetary Fund|accessdate=2014-10-08}}</ref> |მშპ_ppp_რანგი = |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $9,293<ref name=imf2/> |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = |აგი = 0.698<ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf |title=2014 Human Development Report Summary |date=2014 |accessdate=27 July 2014 |publisher=United Nations Development Programme | pages=21–25}}</ref> |აგი_ტენდენცია = {{ზრდა}} |აგი_კატეგორია = <span style="color:#ffcc00;">საშუალო</span> |აგი_რანგი = 103-ე |აგი_წელი = 2013 |ვალუტა = ტუგრუგი |ვალუტის_კოდი = MNT |ქვეყნის_კოდი = MNG |დროის_სარტყელი = [[UTC+07:00]] და [[UTC+08:00]] |cctld = [[.mn]] |სატელეფონო_კოდი = 976 |სქოლიო = }} '''მონღოლეთი''' ({{lang-mn|Монгол Улс}}) — [[ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები|ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფო]] [[აღმოსავლეთი აზია|აღმოსავლეთ]]-[[ცენტრალური აზია|ცენტრალურ აზიაში]]. [[ჩრდილოეთი]]თ ესაზღვრება [[რუსეთის ფედერაცია]], ხოლო [[სამხრეთი]]თ, [[აღმოსავლეთი]]თ და [[დასავლეთი]]თ [[ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა]]. მიუხედავად იმისა, რომ მონღოლეთი არ ესაზღვრება [[ყაზახეთი|ყაზახეთს]], მისი უკიდურესი დასავლეთი რამდენიმე კმ-ით არის დაშორებული აღმოსავლეთ ყაზახეთს. [[ულან-ბატორი|ულან-ბატორში]], ქვეყნის [[დედაქალაქი|დედაქალაქსა]] და უდიდეს ქალაქში, ქვეყნის მოსახლეობის 38 % ცხოვრობს. მონღოლეთი [[საპარლამენტო რესპუბლიკა]]ა. [[მონღოლეთის იმპერია]] [[1206]] წელს [[ჩინგიზ-ყაენი|ჩინგიზ-ყაენმა]] დააარსა. [[XVI საუკუნე|XVI]]-[[XVII საუკუნე]]ებში მონღოლები მოექცნენ [[ბუდიზმი]]ს გავლენის ქვეშ. XVII საუკუნის ბოლოს თითქმის მთელ მონღოლეთის ტერიტორიას მართავდნენ [[ცინის დინასტია|ცინის დინასტიის]] წარმომადგენლები. [[1911]] წელს კი მონღოლეთში დაემხო ამ [[დინასტია|დინასტიის]] მმართველობა და გამოცხადდა დამოუკიდებლობა, თუმცა [[1921]] წლის შემდგომ იგი მხოლოდ [[დე-ფაქტო]] [[სახელმწიფო]]დ მოიხსენიებოდა, მანამდე მის დამოუკიდებლობას ასეთ ფორმაშიც კი არავინ ცნობდა, საერთაშორისო აღიარება [[1945]] წელს მოიპოვა. მონღოლეთი მოექცა ძლიერ [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა]] და რუსული გავლენის ქვეშ. [[1990]] წელს, მას შემდეგ, რაც საბჭოთა კავშირის რეჟიმი აშკარად კრახს განიცდის აღმოსავლეთ [[ევროპა]]ში, მონღოლეთში ადგილი აქვს [[დემოკრატია|დემოკრატიულ]] გადატრიალებას. ამას მოჰყვა [[მრავალპარტიული სისტემა]], [[1992]] წლის ახალი [[კონსტიტუცია]] და რთულად, მაგრამ მაინც გადასვლა [[საბაზრო ეკონომიკა]]ზე. 1 564 116 კვ. კილომეტრით მონღოლეთი მსოფლიოში მეთვრამეტე ქვეყანაა სიდიდით. ქვეყანას გააჩნია მცირე სახნავი მიწა, რადგან მისი უდიდესი ნაწილი დაფარულია [[სტეპი]]თ. მოსახლეობის 30 % [[მომთაბარეობა|მომთაბარეა]]. დომინანტი [[რელიგია]]ა [[ბუდიზმი]], ხოლო მოსახლეობის უმრავლესობას ეთნიკური [[მონღოლები]] შეადგენენ, მათ გარდა არიან ასევე [[ყაზახები]] და [[ტუველები]]. სხვა ეროვნული უმცირესობის წარმომადგენლები მეტწილად ქვეყნის დასავლეთ ნაწილში სახლობენ. == ისტორია == === წინარეისტორია === [[ჰომო ერექტუსი]] მონღოლეთის ტერიტორიაზე დაახლოებით 850 000 წლის წინ სახლობდა.<ref>{{cite web |url=http://www.archaeology.mas.ac.mn/index.php?option=com_content&view=article&id=56&Itemid=64 |title=Хүрээлэнгийн эрдэм шинжилгээний ажлын ололт амжилт |publisher=Institute of Mongolian Archaeology |date=2013-06-24 |accessdate=2013-06-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131226092610/http://www.archaeology.mas.ac.mn/index.php?option=com_content&view=article&id=56&Itemid=64 |archivedate=2013-12-26 }}</ref> თანამედროვე ადამიანმა მონღოლეთს [[ზედა პალეოლითი|ზედა პალეოლითში]] (40-12 ათ. წლის წინ) მიაღწია<ref name="Novgorodova"/> და ჩამოყალიბდა მატრიარქალურ-გვაროვნული წყობილება. მნიშვნელოვანი წინარეისტორიული სანახაობებია [[პალეოლითი|პალეოლითის ხანის]] [[ჩრდილოეთის ლურჯი გამოქვაბულის ნახატები]] (Khoid Tsenkheriin Agui) [[ხოვდის აიმაკი|ხოვდის პროვინციაში]]<ref name="Novgorodova">Eleanora Novgorodova, Archäologische Funde, Ausgrabungsstätten und Skulpturen, in ''Mongolen (კატალოგი)'', pp. 14-20</ref> და ასევე თეთრი გამოქვაბულის (Tsagaan Agui) ნახატები [[ბაიანხონგორის აიმაკი|ბაიანხონგორის პროვინციაში]].<ref>P. Jeffrey Brantingham, Steven L. Kuhn, Kristopher W. Kerry-The early Upper Paleolithic beyond Western Europe, p.207</ref> [[დორნოდი|დორნოდის პროვინციაში]] ნაპოვნია [[ნეოლითის ხანა|ნეოლითის ხანის]], მეურნეობაში ჩართული [[დასახლება]]. დასავლეთ მონღოლეთში თანამედროვე აღმოჩენები მოიცავს მხოლოდ მონადირეებისა და მეთევზეების დროებით საცხოვრისებს<ref name="Novgorodova"/>. მონღოლეთის [[ენეოლითის ხანა|სპილენძის ხანის]] მოსახლეობა მიიჩნევა პალეომონღოლიდურად, ამ პერიოდში პირველად გამოჩნდა ცხენზე ამხედრებული მომთაბარე ტომები, რომლებიც შუა მონღოლეთში [[ხანგაი]]ს მთიანეთში წარმოშობილ [[აფანასევოს კულტურა]]ს მიეკუთვნებოდნენ (ძ. წ. 3500–2500). ამ კულტურის სამარხებში აღმოჩენილი გადაადგილების ბორბლიანი საშუალებები [[ძვ. წ. 2200]] წლით თარიღდება.<ref>{{cite book|author=David Christian|title=A History of Russia, Central Asia and Mongolia|date=1998-12-16|publisher=Wiley|isbn=978-0-631-20814-3|page=101}}</ref> [[ძვ. წ. II ათასწლეული|ძვ. წ. II ათასწლეულში]], ბრინჯაოს ხანის დროს, დასავლეთ მონღოლეთში გავრცელდა: [[ოკუნევის კულტურა|ოკუნევის]] (ძვ. წ. 2000), [[ანდრონოვოს კულტურა|ანდრონოვოს]] (ძვ. წ. 2300–1000) და [[კარასუკის კულტურა|კარასუკის]] (ძვ. წ. 1500–300) კულტურები რომლების დროსაც მომთაბარეობა კიდევ უფრო განვითარდა. კულმინაცია იყო [[ძვ. წ. 209]] წელს [[ხუნუ|ხუნუს იმპერიის]] წარმოქმნა. ამ პერიოდში ჩნდება მონღოლეთში [[ირმის ქვა|ირმის ქვები]], [[ყორღანი|ყორღანები]] და [[ქვის ფილების საფლავების კულტურა|ქვის ფილების საფლავები]]. სხვა თეორიების თანახმად ირმის ქვები [[ძვ. წ. VII საუკუნე|ძვ. წ. VII]]-[[ძვ. წ. VIII საუკუნე|VIII საუკუნეებს]] მიეკუთვნებიან. === ადრეული ხანის ისტორია === [[წინარეისტორიული ხანა|წინარეისტორიული ხანის]] შემდგომ მონღოლეთში მომთაბარე [[ტომი|ტომები]] სახლდებიან, რომლებიც დროდადრო ქმნიან დიდ კავშირებს, ვითარდებიან და დიდ მნიშვეოლბასაც იძენენ. პირველი მათგანი იყო [[ხუნუ]]. ამ ტომმა [[ძვ. წ. 209]] წელს შექმნა გაერთიანება [[მოდე|მოდე ჩანი]]. ისინი იქცნენ დიდ წინაღობად [[ცინი|ცინის დინასტიისათვის]] და იყვნენ ერთ-ერთი უკანასკნელთაგანი ვისაც აიძულეს მონაწილეობის მიღება [[ჩინეთის დიდი კედელი|ჩინეთის დიდი კედლის]] მშენებლობაში. ხიონგუს ტომის მმართველობა შეცვალა [[თურქთა სახაკანო|ქოქ-თურუქების]] მმართველობამ ([[555]]–[[745]]), რომელიც საუკუნეების განმავლობაში ბატონობდა მონღოლეთში. VII-VIII საუკუნეებში ისინი დაამარცხეს [[უიღურთა სახაკანო|უიღურებმა]] ([[745]]–[[840]]) და შემდოგ კიტებმა და ჯურჩებმა. [[X საუკუნე|X საუკუნისათვის]], ქვეყანა დაყოფილი იყო სხვადასხვა ტომებად. === მონღოლეთის იმპერია === {{მთავარი|მონღოლეთის იმპერია}} [[ფაილი:Hsiung-nu-Empire.png|thumbnail|300 px|ხიონგუს იმპერია]] [[XII საუკუნე|XII საუკუნის]] მიწურულისათვის [[თემუჩინი|თემუჩინმა]], რომელიც თავდაპირველად [[ყაჩაღი|ყაჩაღთა]] მეთაური იყო, მოახერხა მონღოლეთის გაერთიანება მანჯურიიდან [[ალთაი]]ს მთებამდე. [[1206]] წელს მან მიიღო [[ჩინგისხანი|ჩინგის ხანის]] ტიტული. ცნობილი იყო თავისი სისასტიკითა და მრისხანებით. დაიპყრო აზიის დიდი ნაწილი და შექმნა [[მონღოლეთის იმპერია]], ყველაზე დიდი მომიჯნავე იმპერია მსოფლიო ისტორიაში. ყაენის მემკივიდრეებმა მისი იმპერია გადაჭიმეს დასავლეთით დღევანდელ [[პოლონეთი|პოლონეთამდე]], აღმოსავლეთით კორეამდე, ჩრდილოეთით ციმბირამდე და სამხრეთით [[ვიეტნამი|ვიეტნამამდე]]. იმპერიის ფართობი იყო 33 000 000 კმ²<ref name="EarthRule">{{Cite web |url=http://www.hostkingdom.net/earthrul.html |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2009-11-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121011000000/http://www.hostkingdom.net/earthrul.html |archivedate=2012-10-11 }}</ref> (მსოფლიო მიწის 22 %), მოსახლეობა 100 მილიონი კაცი. [[ფაილი:Mongol Empire map.gif|thumbnail|300 px|მონღოლეთის იმპერია]] ჩინგის ხანის სიკვდილის შემდგომ იმპერია დაიყო ოთხ სახანოდ. ერთ-ერთი მათგანი - დიდი სახანო მოიცავდა დღევანდელ მონღოლეთსა და [[ჩინეთი|ჩინეთს]]. მას მართავდა ჩინგის ხანის შვილიშვილი [[ყუბილაი]] ([[იუანის დინასტია]]). დიდი სახანოს დედაქალაქი იყო დღევანდელი [[პეკინი]], მაგრამ ორი საუკუნის შემდგომ, [[1368]] წელს მონღოლები განდევნეს ჩინეთიდან. [[ჩინეთი]]ს არმიამ დაანგრია და გააცამტვერა უამრავი მონღოლური [[ქალაქი]], მათ შორის მონღოლეთის [[დედაქალაქი]] [[ყარაყორუმი (ქალაქი)|ყარაყორუმი]]. წაიშალა იმ კულტურული პროგრესის ნაკვალევი, რომელსაც მიაღწია მონღოლეთმა იმპერიის დროს. [[1380]] წელს [[კულიკოვოს ბრძოლა|კულიკოვოს ბრძოლით]] დაიწყო რუსეთის განთავისუფლება მონღოლ-თათართა უღლისაგან. [[XIV საუკუნე|XIV საუკუნის]] II ნახევარში მონღოლეთის ბატონობა დაემხო [[ირანი|ირანში]], [[ამიერკავკასია]]სა და [[შუა აზია]]ში. === იმპერიის შემდგომი პერიოდი === იმპერიის დაცემის შემდეგ, საუკუნეების განმავლობაში მიმდინარეობდა სისხლისმღვრელი ბრძოლები ძალაუფლებისათვის. დამოუკიდებელ ფეოდალურ სახანოებსა და სამთავროებს სჭირდებოდათ ბაზარი მესაქონლეობის პროდუქტისა და პირუტყვის გადასაცვლელად ბინადარი ხალხების ხელოსნურ და სხვა ნაწარმზე. ასეთი ბაზარი იმ დროს შეიძლებოდა ყოფილიყო მხოლოდ [[ჩინეთი]], მაგრამ იგი დიდად არ იყო დაინტერესებული ასეთი გაცვლით. დაიწყო მონღოლური [[ეკონომიკა|ეკონომიკის]] კრიზისი. [[XV საუკუნე]]ში ორგზის წარუმატებლად დამთავრდა ფეოდალური დაქუცმაცებულობის დაძლევისა და მონღოლური სახელმწიფოს აღდგენის ცდა. საუკუნის დასაწყისში გამარჯვება მოიპოვეს [[ოირატები|ოირატებმა]]. მათი მეთაური იყო [[ესენ ტაისი]]. ოირატებმა ერთ-ერთი შეტაკების დროს ([[1449]] წელს) მძევლად აიყვანეს [[ჩინეთი]]ს [[იმპერატორი]]. [[1454]] წელს ესენ ტაისი მოკლულ იქნა და ხელისუფლება დაუბრუნდათ ჩინგის ხანის შთამომავლებს. [[XVI საუკუნე|XVI საუკუნის]] დასაწყისში ძალაუფლება ხელში ჩაიგდო ალტან ხანმა. მან დააარსა [[ჰოჰოტი]] [[1557]] წელს, [[1578]] წელს ის შეხვდა [[დალაი ლამა]]ს, რამაც ხელი შეუწყო მონღოლეთში [[ბუდიზმი]]ს გავრცელებას. მას შემდეგ, რაც ახალი ხანი [[აბთაი ხანი]] გახდა [[ბუდიზმი|ბუდისტი]] ([[1585]] წელს), მან ააშენა ბუდისტური [[მონასტერი]] [[ერდენ-ზუუ]] [[1586]] წელს. [[XVI საუკუნე|XVI]]-[[XVII საუკუნე]]ების მიჯნაზე მონღოლეთი მანჯურიელ ფეოდალთა ექსპანსიის ობიექტი გახდა. [[1634]] წელს მათ გაანადგურეს სამხრეთ მონღოლეთში უდიდესი ჩახარის სახანო. [[1636]] წელს, სამხრეთ მონღოლეთის ნოინებმა აღიარეს მანჯურიელთა ბატონობა. იმ დროიდან სამხრეთ მონღოლეთს ეწოდა შიდა მონღოლეთი. [[XVII საუკუნე|XVII საუკუნის]] [[1630-იან წლები|1630-იან წლებში]] დასავლეთ მონღოლეთში შეიქმნა ოირატთა ფეოდალური სახელმწიფო. [[1640]] წელს ჯუნღარიაში (დას. მონღოლეთი) მონღოლეთის საერთო ყრილობაზე ხანებმა და მთავრებმა სცადეს გაერთიანება, მაგრამ უშედეგოდ. [[1691]] ფეოდალებმა სცნეს მანჯურიელთა ბატონობა. ამის შემდეგ მხოლოდ ოირატთა დამოუკიდებელი ფეოდალური სახანო უწევდა წინააღმდეგობას ჩინელ-მანჯურიელთა შემოსევებს. [[1755]]-[[1758]] წლებში გაიშალა ფართო ანტიმანჯურიული განმათავისუფლებელი მოძრაობა ოირატთა მთავრის [[ამურსანა]]სა და ხალხას ნოინის [[ჩინგუნჟაბი]]ს ხელმძღვანელობით, თუმცა მანჯურიელებმა აჯანყება ჩაახშეს. [[1758]] წელს მანჯურიელებმა გაანადგურეს ოირატთა სახელმწიფო და გაჟლიტეს მისი მოსახლეობის დიდი ნაწილი. ამ დროიდან მთლიანი მონღოლეთი [[ცინის დინასტია]]ს, ჩინეთს დაემორჩილა. [[1911]] წლამდე მონღოლებს [[ჩინელები]] მართავდნენ. === დამოუკიდებლობა === [[1911]] წელს გარე მონღოლეთში ანტიმანჯურიული გამოსვლების, ჩინეთის რევოლუციის და რუსეთის დახმარების შედეგად დაემხო მანჯურიელთა ბატონობა. ყველა მონღოლურმა ტომმა გამოხატა მზაობა მონღოლეთის დამოუკიდებლობისათის. ფეოდალებმა შექმნეს დამოუკიდებელი ფეოდალური, თეოკრატიული სახელმწიფო. რუსეთ-ჩინეთ-მონღოლეთის შეთანხმებით [[1915]] წელს მონღოლეთი ჩინეთის ავტონომიური ტერიტორია გახდა. [[1919]] წელს, [[რუსეთი]]ს [[ოქტომბრის რევოლუცია|ოქტომბრის რევოლუციის]] შემდეგ [[ჩინეთი]]ს ჯარებმა დაიკავეს მონღოლეთის [[დედაქალაქი]], მაგრამ მათი გამარჯვება დროებითი იყო. [[1918]]-[[1921]] წლებში [[იაპონია]]მაც თავის მხრივ სცადა გარე მონღოლეთის დამორჩილება თუმცა [[რუსები|რუსმა]] მოგზაურმა, [[რომან უნგერ-შტერნბერგი|ბარონმა უნგერმა]] (სისხლიანი ბარონი), რომელიც იბრძოდა [[თეთრი არმია|თეთრი არმიის]] მხარეს [[წითელი არმია|წითლების]] წინააღმდეგ [[ციმბირი|ციმბირში]], გამოუშვა შენაერთი მონღოლეთში და დაამარცხა აქ მდგარი [[ჩინელები]]ს შენაერთი. მალევე შეიქმნა მონღოლეთის სახალხო რევოლუციური პარტია [[დამდინ სუხე-ბატორი]]სა და [[ხორლოგიინ ჩოიბალსანი]]ს მეთაურობით. [[1921]] წლის 13 მარტს შეიქმნა დროებითი სახალხო მთავრობა და სახალხო რევოლუციური არმიის მთავარსარდლად დაინიშნა სუხე-ბატორი. [[18 მარტი|18 მარტს]] გათავისუფლებულ იქნა [[ქალაქი]] მაიმაჩენი. რევოლუციამ გაიმარჯვა და ქვეყანას სათავეში ჩაუდგა ახალი ხელისუფლება — სახალხო ხურალები. საკანონმდებლო წესით განმტკიცდა მშრომელი არატების დიქტატურის თავისებური ფორმა. მიუხედავად სახალხო მთავრობისა, რომლის ხელშიც იყო მთელი ძალაუფლება, [[1921]]-[[1924]] წლებში მონღოლეთი ფორმალურად მაინც შეზღუდულ [[მონარქია]]დ რჩებოდა. სახელმწიფოს სათავეში იდგა ბოგდო-გეგენი (ლამაისტური ეკლესიის მეთაურის ტიტული მონღოლეთში). ამ წლებში სახალხო მთავრობამ განახორციელა მრავალი [[იმპერიალიზმი|ანტიიმპერიალური]] და [[ფეოდალიზმი|ანტიფეოდალური]] ხასიათის გარდაქმნა, რევოლუციის გამარჯვებამ და ანტიფეოდალურმა გარდაქმნებმა გამოიწვია ძალთა გამიჯვნა და კლასობრივი ბრძოლის გამწვავება, დაიწყო კონტრრევოლუციური შეთქმულებები ([[1922]], [[1924]] წლები), რომლებიც ხელისუფლებამ ჩაახშო. მტკიცდებოდა რევოლუციური მთავრობის კავშირი [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირთან]]. [[1921]] წლის ნოემბერში მონღოლეთის დელეგაცია შეხვდა [[ლენინი|ლენინს]]. [[1924]] წელს პირველმა სახალხო [[ხურალი|ხურალმა]] მონღოლეთი სახალხო რესპუბლიკად გამოაცხადა და მიიღო პირველი კონსტიტუცია. [[1929]] წელს დაიწყო მსხვილი ფეოდალური საკუთრების ექსპროპრიაცია. კლასების ლიკვიდაციის პროცესს თან სდევდა სხვადასხვა შეიარაღებული გამოსვლები. === მონღოლეთის სახალხო რესპუბლიკა === {{მთავარი|მონღოლეთის სახალხო რესპუბლიკა}} [[ფაილი:Altan Khan.jpg|thumbnail|ალტან ხანი]] [[1924]] წელს, მას შემდეგ რაც გარდაიცვალა [[მეფე]] და რელიგიური ლიდერი [[ბოგდო-გეგენ VIII|ბოგდო-ხანი]], საბჭოთა კავშირმა ოფიციალურად გამოუცხადა მხარდაჭერა მონღოლეთს. [[1924]] წელს ხორლოგიინ ჩოიბალსანის ხელში მოექცა [[ძალაუფლება]]. მის სახელს უკავშირდება [[კოლექტივიზაცია]], ასევე მონასტრების გადაწვა და ბერების ხოცვა. მონღოლეთში [[1920]] წლისათვის მამაკაცთა დაახლოებით ერთი მესამედი იყო [[ბერი]] და [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] დასაწყისში დაახლოებით 750 [[მონასტერი]] ფუნქციონირებდა.<ref>[http://www.orientmag.com/8-30.htm Mongolia: The Bhudda and the Khan]. Orient Magazine.</ref> [[სტალინი]]ს დიდი წმენდის შემდეგ, რომელიც [[1937]] წელს დაიწყო, მონღოლეთში 30 000-ზე მეტი ადამიანი დაიღუპა. [[იაპონია|იაპონური]] [[იმპერიალიზმი]] კი სულ უფრო და უფრო მეტ საშიშროებას წარმოადგენდა საბჭოთა კავშირისთვის. [[1939]] წლის [[იაპონია]]-[[საჭოთა კავშირი]]ს [[ომი]]ს დროს, საბჭოთა კავშირმა წარმატებით დაიცვა მონღოლეთი იაპონიისაგან. [[1945]] წელს მონღოლმა მებრძოლებმა მონაწილეობა მიიღეს [[მანჯურიის ოპერაცია]]ში. [[1945]] წლის 20 ოქტომბერს ჩატარდა რეფერენდუმი და გამოკითხულთა 100 %-მა (ოფიალური ინფორმაციით) მხარი დაუჭირა დამოუკიდებლობას. [[1949]] წლის 6 ოქტომბერს მოხდა ჩინეთის მხრიდან მოღოლეთის ოფიციალური აღიარება. === დემოკრატია === {{მთავარი|დემოკრატიული რევოლუცია მონღოლეთში}} ცნობილი „პერესტროიკისა“ და „გლასნოსტის“ შემდგომ მონღოლეთში აქტიურად დაწიყეს ფიქრი დემოკრატიულ [[რესპუბლიკა]]ზე, მრავალპარტიულ სისტემასა და [[საბაზრო ეკონომიკა]]ზე. [[1992]] წლის ახალ [[კონსტიტუცია]]ში სიტყვა „სახალხო რესპუბლიკა“ ამოღებულ იქნა ქვეყნის სახელიდან. საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლა არ მომხდარა მარტივად. [[1990-იანი წლები|1990-იანი წლებში]] ქვეყანაში [[ინფლაცია]]სა და საკვების ნაკლებობას ჰქონდა ადგილი. [[1993]] წელს [[მონღოლეთის საპრეზიდენტო არჩევნები (1993)|საპრეზიდენტო არჩევნებში]] და [[1996]] წელს საპარლამენტო არჩევნებში გაიმარჯვა არაკომუნისტურმა პარტიამ. == გეოგრაფია და ბუნება == {{მთავარი|მონღოლეთის გეოგრაფია}} [[ფაილი:Gobi Desert.jpg|300 px|მინი|გობის უდაბნო. სამხრეთ-გობი]] მონღოლეთის [[რესპუბლიკა]] (ყოფილი გარე რესპუბლიკა და მონღოლეთის სახალხო რესპუბლიკა), რომელიც მდებარეობს ცენტრალური [[ახია|აზიის]] აღმოსავლეთით,ზომიერი სარტყლის სტეპის, ნახევრად უდაბნოსა და უდაბნოს ზონებში-მსოფლიოში ყველაზე მეჩხრად დასახლებული ქვეყანაა. იგი ჩრდილოეთით 3000 კმ-ის მანძილზე [[რუსეთი|რუსეთს]] ესაზღვრება, ხოლო სამხრეთით 4760 კმ-ით — [[ჩინეთი|ჩინეთს]]. დასავლეთით, ძალიან მცირე ტერიტორია (150 კმ) ესაზღვრება [[ყაზახეთი|ყაზახეთს]]. მთლიანად ტერიტორია შეადგენს 1 564 116 კვ. კმ-ს, დაახლოებით იმდენს, რასაც [[ალასკა]]. თითქმის მთელი მონღოლეთი [[ზღვა|ზღვის]] დონიდან 1000 მ-ის სიმაღლეზე მდებარეობს. იგი ცენტრალური აზიის პლატოზეა განლაგებული. დასავლეთით ალთაის [[მთა|მთებია]], რომელიც მუდმივად თოვლის საფარის ქვეშაა. ქვეყნის ყველაზე მაღალი მწვერვალიც აქ მდებარეობს (4374 მ.). მნიშვნელოვანი ქედებია ასევე [[გობის ალთაი]] და [[ხენტეი]]. ქვეყნის ცენტრალურ ნაწილში მდებარეობს [[ხანგაი]]ს მთიანეთი. ალთაის ქედის აღმოსავლეთით ტბების ხეობაა (დაახლოებით, 300-ზე მეტი ტბა), რომელიც შემოსაზღვრავს მდინარეების, სელენგასა და ტუულის ნაყოფიერ აუზს. ამ აუზის სამხრეთ-აღმოსავლეთით მდებარეობს [[ულან-ბატორი]] (ულაანბაატარი), მონღოლეთის [[დედაქალაქი]] და კომერციული ცენტრი. მნიშვნელოვანი მდინარეებია: [[სელენგა]], [[კერულენი]], [[ონონი]], [[ძაბხანი]], [[კობდო]]. ქვეყნის ტერიტორიის [[60]] %-ზე მეტი უჭირავს წაბლა ნიადაგებს. გავრცელებულია აგრეთვე მურა, დამლაშებული, შავმიწა და მდელოს ნიადაგები. მთიანი რაიონებისათვის დამახასიათებელია ტყესტეპის ლანდშაფტები. ტყეს მონღოლეთის ტერიტორიის [[10]] %-ი უჭირავს. ამ ტერიტორიაზე [[100]]-ზე მეტი სახეობის ძუძუმწოვარია. ყველაზე გავრცელებულია მღრღნელები, გვხვდება [[კურდღელი]] ტოლაი, აკლიმატიზებულია ონდატრა. ტყეებში ბინადრობს [[მგელი]], [[მელია]], [[სიასამური]], [[ციყვი]], [[ბურუნდუკი]]. ჩლიქოსნებიდან აღსანიშნავია კულანი, ანტილოპები, [[შველი]], მარალი, ხემტეის მთებში-[[ლოსი]], მუშკი. მონღოლეთის ტერიტორიაზე ბინადრობენ ისეთი ცხოველებიც (ველური [[აქლემი]], [[პრჟევალსკის ცხენი]], გობის [[დათვი]]) რომლებიც სხვა ქვეყნებში თითქმის არ გვხვდება. მონღოლეთის სამხრეთ-აღმოსავლეთ და სამხრეთ ნაწილს ფარავს გობის [[უდაბნო]]. ქვეყნის უდიდესი ნაწილი მოქცეულია აქტიურ სეისმურ ზონაში, რის გამოც, [[მიწისძვრა|მიწისძვრები]] აქ საკმაოდ ხშირია. === ბუნებრივი რესურსები === მიუხედავად იმისა რომ [[გობის რეგიონი]] უმეტესად ქვიაშიან [[უდაბნო]]ს წარმოადგენს, არსებობს ნახევრად უდაბნო ადგილები, რომელიც მრავალრიცხოვანი [[ცხვარი|ცხვრისთვის]], [[აქლემი]]სთვის და [[ცხენი]]სთვის საძოვრად გამოიყენება. ბალახოვანი [[სტეპი]] საშუალებას იძლევა გამოიკვებოს [[28]] მილიონი სული საქონელი. ერდენეტში მოიპოვებენ [[სპილენძი|სპილენძსა]] და [[მოლიბდენი|მოლიბდენს]], აგრეთვე [[ქვანახშირი|ქვანახშირს]]. არსებობს [[ნავთობი]]ს საბადოებიც, რომელიც ათვისებული არაა. ქვეყანაში დიდია [[ფოსფატი]]ს დეპოზიტი, მაგრამ უმეტესი ნაწილი აუთვისებელია გარემოს დაცვითი პრობლემების გამო. === კლიმატი === [[ჰავა]] მშრალია და მკვეთრად კონტინენტური, მოკლე, ზომიერი [[ზაფხული]]თა (იწყება [[მაისი]]დან და გრძელდება [[სეტემბერი|სექტემბრამდე]]) და გრძელი [[ზამთარი|ზამთრით]]. ამ დროს [[ტემპერატურა]] შესაძლოა - [[50]] გრადუსამდე დაეცეს.[[ულან-ბატორი|ულან-ბატორში]] საშუალო ტემპერატურა მერყეობს -26 გრადუსიდან ([[იანვარი|იანვარში]]) [[16]]გრადუსამდე (ივლისში). წვიმები საკმაოდ ცვალებადია და ხშირად [[წყალდიდობა]]ს იწვევს. წლიური [[ნალექი|ნალექების]] რაოდენობა [[მთა]]ში [[460]] მმ-ია, ხოლო [[გობი (უდაბნო)|გობის უდაბნოში]] - [[100]] მმ. მონღოლეთი ცნობილია მოწმენდილი, მზიანი დღეებით, რომელიც წელიწადში საშუალოდ,[[240]] დღე გრძელდება. == მთავრობა == მონღოლეთის [[სახელმწიფო]] მრავალპარტიული მართვის სისტემით. დომინირებს ტიპური კომუნისტური [[მონოპოლია|მონოპოლიური]] პარტია, რომელსაც მონღოლეთის სახალხო რევოლუციური პარტია ეწოდება, მაგრამ მას აღარ გააჩნია უწინდელი ძალაუფლება. ახალი კონსტიტუციით, რომელიც ძალაში [[1992]] წელს შევიდა, ქვეყანას მონღოლეთის სახალხო რესპუბლიკის ნაცვლად, მონღოლეთის სახელმწიფო ჰქვია. შედეგად [[სოციალიზმი|სოციალისტური]] მართვის სტრუქტურა შეცვალა [[პრეზიდენტი|პრეზიდენტმა]] და ერთპალატიანმა საკანონმდებლო ორგანომ, რომელიც ირჩევხუთი წლის ვადით, ხოლო ხელისუფლების სათავეში [[პრემიერმინისტრი]] დგას. == ადმინისტრაციული დაყოფა == {{მთავარი|აიმაკი}} [[ფაილი:Mongoletis aimakebi 1.png|thumbnail|480px|<br />მონღოლეთის აიმაკიები]] მონღოლეთი იყოფა დედაქალაქად და [[21]] [[აიმაკი|აიმაკად]]: <table><td><ol> * [[არახანგაის აიმაკი|არა-ხანგაი]]; * [[ბაიან-ულგიი|ბაიან-ულეგეი]]; * [[ბაიანხონგორის აიმაკი|ბაიანხორგორი]]; * [[ბულგანის აიმაკი|ბულგანი]]; * [[დორნოგოვი|აღმოსავლეთ გობი]]; * [[დორნოდი|აღმოსავლეთი]]; * [[გობი-ალთაი|გობი-ალთაი აიმაკი]]; * [[გობი-სუმბერი|გობი-სუმბერის აიმაკი]]; * [[დარხან-უული|დარხანის აიმაკი]]; * [[ზავხანი|ზავხანის აიმაკი]]; </td></ol><td><ol start=10> * [[ხოვდის აიმაკი]]; * [[ორხონის აიმაკი]]; * [[სელენგე|სელენგეს აიმაკი]]; * [[დუნდგოვი|შუა გობი]]; * [[სუხე-ბატორის აიმაკი]]; * [[უვსის აიმაკი]]; * [[უვერხანგაი]]; * [[ხუვსგელი|ხუვსგელის აიმაკი]]; * [[ხენტიი|ხენტიის აიმაკი]]; * [[ტუვე]]; * [[უმნეგოვი]]. </ol></td></table> == დემოგრაფია == [[ფაილი:Kloster zezerleg.JPG|thumbnail|275px|ბუდისტური მონასტერი ტსეტსერლეგში]] === მოსახლეობა === მოსახლეობის დაახლოებით [[94]] % მონღოლია,რომელთაგან ძირითადი ჯგუფი ([[90]] %) წარმოადგენს ხალიკას.უმცირესობას წარმოადგენენ ბურიატები და [[ყაზახები]].ყაზახები თავდაპირველად ქვეყნის დასავლეთში ცხოვრობდნენ და მოსახლეობის [[5]] %-ს შეადგენდნენ, მაგრამ [[1991]] წლის დამოუკიდებლობის მიღების შემდეგ ბევრი დაუბრუნდა ყაზახეთს. მონღოლურ დამწერლობაში [[კირილიცა]] [[1940]]-დან გამოიყენება. ტრადიციული [[ანბანი]], რომელიც წააგავს არაბულს, მაგრამ იწერება ვერტიკალურად, კვლავ ისწავლება სკოლებში იმ იმედით,რომ შემდგომში ისევ ქვეყნის ოფიციალურ დამწერლობად იქცევა. === მონღოლური დამწერლობა === XIII საუკუნეში მონღოლებმა გადმოიღეს უიღურული [[დამწერლობა]] (წერენ ზემოდან ქვემოთ და მარჯვნიდან მარცხნივ). XIV ს-ში [[ბუდიზმი|ბუდისტური]] ტექსტების ზუსტად გადმოცემის მიზნით უიღურული დამწერლობა მონღოლებმა გადაახალისეს და ”გალიკი” უწოდეს. XVII საუკუნის შუა წლებში იორათმა მეცნიერმა ზაია-პანდიტამ რამდენადმე გადაასხვაფერა მონღოლური დამწერლობის ზოგიერთი სიმბოლო, დაუმატა დიაკრიტიკული ნიშნები და ჩამოაყალიბა ე. წ. ”ნათელი დამწერლობა” იორათული სალიტერატურო ენისათვის. === მონღოლური ენა === {{მთავარი|მონღოლური ენა}} მონღოლური ენა განეკუთვნება მონღოლური ენების ჯგუფს.სალიტერატურო ენა ემყარება ხალხა დიალექტს. [[1941]] წლიდან დამწერლობას საფუძვლად უდევს რუსული გრაფიკა. მონღოლეთში დაცულია [[სინჰარმონიზმი]]. აქვს მოკლე და გრძელი ხმოვნები, დიფთონგები. გრძელი ხმოვნები ორთორგაფიულად გადმოიცემა ხმოვანთა ორმაგი დამწერლობით. === რელიგია === მონღოლების უმეტესობა ბუდიზმის მიმდევარი იყო მანამ სანამ [[კომუნიზმი|კომუნისტურმა]] პარტიამ არ წამოიწყო მკაცრი ანტი-რელიგიური კამპანია [[1937]]-[[1939]] წლებში. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ [[ბუდიზმი|ბუდისტურმა]] რელიგიამ აღმავლობა განიცადა და [[1990]]-იან წლებში მონღოლური [[ნაციონალიზმი]]ს ძირითად ძალად მოგვევლინა. მართალია, [[1991]] წელს [[ბუდიზმი]] კონსტიტუციურად არ აღიარეს როგორც [[სახელმწიფო]] რელიგია, ბოლო ათი წლის განმავლობაში ამ კუთხით დიდი გამოცოცხლება შეინიშნება.დღეისათვის მოსახლეობის 50 % ბუდისტია. ქალაქების მოსახლეობის დაახლოებით ნახევარი თავს ულან-ბატორში იყრის. მოსახლეობი რიცხვი ბოლო ათწლეულების განმავლობაში სწრაფად იზრდება და [[მონღოლები]]ს 32,6 % [[15]] წლამდე ასაკისაა. კომუნისტური რეჟიმის დამხობის შემდგომ საგანმანათლებლო, [[მედიცინა|სამედიცინო]] და სოციალური პროგრამები დიდ ცვლილებებს განიცდის. მოსახლეობის 40 % [[ათეიზმი|ათეისტია]] და არ გააჩნია [[რელიგია]]. 6 %-შამანისტი და ქრისტიანია, ხოლო 4 % მუსლიმი. [[ტენგრიიზმი]] და [[შამანიზმი]] ფართოდ იყო გავრცელებული მონღოლურ ტომებში, ისევე როგორც მთელს აზიაში. თუმცა შამანიზმმა დიდი კვალი დატოვა მონღოლურ რელიგიურ კულტურაზე. კომუნისტური რეჟიმის დროს, [[სტალინი]]ს ბრძანებით [[700]]-ზე მეტი მონასტერი გადაიწვა და მოკლულ იქნა ათასობით [[ბერი]]. რელიგიურმა რეპრესიებმა დიდი კვალი დაამჩნია ქვეყნის რელიგიურ განვითარებას.[[1990]]-იან წლებში როდესაც რელიგია უკვე აღარ იკრძალებოდა, ქვეყანაში გავრცელება დაიწყო [[მაჰმადიანობა]]მ და [[ქრისტიანობა]]მ. == ეკონომიკა == {{მთავარი|მონღოლეთის ეკონომიკა}} [[ფაილი:UlaanBaatar-2009.jpg|მინი|დედაქალაქი [[ულან-ბატორი]] შიდა და საერთაშორისო ვაჭრობის ცენტრი]] ტრადიციულად მონღოლები მომთაბარენი იყვნენ.ისინი ძირითადად, მრგვალ კარვებში ცხოვრობდნენ და მათი საქმიანობა საქონლის მწყემსვა იყო. [[1952]] წლის შემდეგ კომუნისტებმა ჩამოაყალიბეს მეცხოველეობის კოოპერატივები(კოლმეურნეობები) და [[სახელმწიფო]] მეურნეობები მარცვლოვანი კულტურის მოსაყვანად. ამან ადგილზე დამკვიდრების პროცესი დააჩქარა, მაგრამ [[მომთაბარეობა]] საბოლოოდ ვერ აღმოიფხვრა. ბევრი ოჯახი მომთაბარეობდა საძოვრიდან საძოვარზე სეზონის შესაბამისად. კომუნისტური კავშირის წევრად ყოფნისას მონღოლეთს დიდ დახმარებას უწევდნენ სხვა სოციალისტური ქვეყნები.[[1991]] წელს, [[საბჭოთა კავშირი]]ს დაშლის შემდეგ, მონღოლეთი ისევ დაუბრუნდა პრივატიზაციისა და საბაზრო ეკონომიკის ხანას. დღეს ქვეყნის [[ეკონომიკა]] კვლავ ეყრდნობა მეცხოველეობას, მაგრამ თანდათან ძლიერდება [[მრეწველობა]], [[ქვანახშირი]]სა და [[ელექტროენერგია|ელექტროენერგიის]] ინდუსტრიები. მონღოლეთში გზებისა და [[რკინიგზა|რკინიგზის]] ქსელი [[საბჭოთა კავშირი]]ს დროს არსებულ ორიენტაციას ასახავს.ამ პერიოდში ექპორტი და იმპორტი დაკავშირებული იყო საბჭოთა კავშირთან. ეს ძველი ქსელი ახლა აღარ არსებობს და ვერ ერთი ყოფილი საბჭოთა [[რესპუბლიკა]] ვეღარ უწევს ქვეყანას სათანადო სავაჭრო პარტინიორობას. საბჭოთა სუბსიდიების გაუქმებამ და [[რუსეთი]]ს მიმართ დავალიანებამ [[11]] მილიარდის ოდენობით, ქვეყნის თავისუფალ საბაზრო ეკონომიკაში საკმაოდ მტკივნეული გადასვლა გამოიწვია. მონღოლეთმა დასავლეთისაგან [[55]] მილიონი დოლარი დახმარების სახით მიიღო. ამჟამად, ყალიბდება ახალი სავაჭრო კავშირები [[შეერთებული შტატები|შეერთებულ შტატებთან]], [[იაპონია]]სთან, [[ჩინეთი|ჩინეთთან]] და [[სამხრეთ კორეა]]სთან. === ტრანსპორტი === [[ფაილი:Zamyn Uud traders.jpg|300პქ|მარცხნივ|მინი|მატარებლის სადგური]] მონღოლეთში არის საავტომობილო ტრასა, [[რკინიგზა]], საჰაერო და საზღვაო ტრანსპორტი. სანაოსნოდ გამოიყენება მდინარეები: [[სელენგა]], [[ორხონი]] და [[ხუბსუგული]]. მონღოლეთში ბევრი შინაური აეროპორტებია. ერთადერთი საერთაშორისო აეროპორტია [[ჩინგის ყაენის საერთაშორისო აეროპორტი]] [[ულან-ბატორი]]ში. ==== საზღვაო ფლოტი ==== მონღოლეთი, ფართობის მიხედვით, [[ყაზახეთი]]ს შემდგომ მეორე ქვეყანას წარმოადგენს, რომელსაც არ აქვს გასასვლელი [[ზღვა]]ზე. მიუხედავად ამისა [[2003]] წლის თებერვალში, მონღოლეთმა დაარეგისტრირა საზღვაო [[ფლოტი]] (The Mongolia Ship Registry Pte Ltd.) რეგისტრაციის მომენტიდან მოყოლებული მათი [[გემი|გემების]] რიცხვი სულ უფრო და უფრო იზრდება. == სოციალური სფერო == === განათლება === [[სოციალიზმი|სოციალისტური]] რეჟიმის დროს მონღოლეთში [[განათლება]]ს დიდი ყურადღება ექცეოდა.წერა-კითხვის უცოდინრობა ნაწილობრივ აღმოფხვრილ იქნა [[მომთაბარეობა|მომთაბარე]] ბავშვებისათვის სეზონური სკოლების გახსნით. თუმცა [[1990]] წელს სეზონურ სკოლებს დაფინანსება შეუწყდათ. დაწყებითი და საშუალო განათლება მონღოლეთში [[10]] წელს გრძელდებოდა, მოგვიანებით კი [[11]] წლამდე იქნა გაზრდილი.[[2008]]-[[2009]] წლებში ოფიციალურად შემოღებულ იქნა [[12]] წლიანი სასწავლო წელი. სწავლება შეეხოთ პირველკლასელებს, რაც ნიშნავს იმას, რომ სისტემური ცვლილების შედეგს მონღოლეთში [[2019]]-[[2020]] წლებში მიიღებენ.ქვეყნის ძირითადი [[სახელმწიფო]] უნივერსიტეტებია: [[მონღოლეთის ნაციონალური უნივერსიტეტი]] და [[მონღოლეთის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის უნივერსიტეტი]]. [[1990]]-იანი წლების ლიბერალიზაციას მოჰყვა კერძო უმაღლესი სასწავლებლების რაოდენობის ზრდა, თუმცა ხშირად მათ ექმნებათ პრობლემები უნივერსიტეტის სტატუსთან დაკავშირებით. == კულტურა == {{მთავარი|მონღოლეთის კულტურა}} ქვეყნის ძირითადი ფესტივალია [[ნაადამი]], რომელიც საუკუნეების განმავლობაში იმართება. [[ნაადამი]] შედგება სამი ტრადიციული მონღოლური სპორტისაგან:[[მშვილდოსნობა|მშვილოსნობის]], [[ჯირითი]]სა და [[ჭიდაობა|ჭიდაობისაგან]]. ფესტივალი ტარდება 11-13 ივლისს, რითაც პატივს მიაგებენ ნაციონალურ [[დემოკრატია|დემოკრატიულ]] [[რევოლუცია]]ს. === ლიტერატურა === მონღოლური [[ზეპირსიტყვიერება]] მრავალჟანროვანია. ფართოდაა ცნობილი ეპიკური თქმულებები: ”[[გესერიადა]]” , ”[[ჯანგარი]]” და სხვ. მონღოლეთის დამწერლობითი ლიტერატურის ეპიგრაფიკული ძეგლები XII-XIII საუკუნეებით არის დათარიღებული. პირველი წერილობითი ძეგლი (არა უადრეს [[1240]] წლისა) ”საიდუმლო თქმულება” მხატვრული ხასიათისაა, გაბაასების ტიპის ხალხური სიმღერის ნიმუშია ”[[ოქროს ურდო]]ს ხელნაწერი თელის ხის ქერქზე” (XIII-XIV სს.). XIII-XIV საუკუნეების ლიტერატურა ფრაგმენტების სახით შევიდა XVII საუკუნის მატიანეებში. XIX საუკუნის ლიტერატურისათვის დამახასიათებელია [[დემოკრატია|დემოკრატიული]], ანტიფეოდალური ტენდენციები. (პოეტები ხუულჩ სანდაგი, დ. რავჟაა ([[1803]]-[[1856]]), გულრანსა ([[1820]]-[[1851]]) და სხვ.). რევოლუციის შემდგომი ლიტერატურა განიცდის აშკარა სოციალისტურ გავლენას. რაც ვლინდება რომანებში: ”[[წითელი]] [[დროშა]]”, ”[[ლენინი]] და [[სუხე-ბატორი]]”; აღსანიშნავია ც. გაიტავის პოემები ”ლენინი ჩვენთანაა”, ”[[კარლ მარქსი]]”, ”[[ფრიდრიხ ენგელსი]]”. ვითარდება ლიტერატურის სხვადასხვა ჟანრი. მთარგმნელობითი საქმიანობა მონღოლეთში [[ჩინგიზ-ყაენი|ჩინგის ხანის]] ეპოქიდან დაიწყო. თარგმნილია ”[[ქილილა და დამანა]]”, [[ტიბეტი|ტიბეტურიდან]] შანდიდევას პოემა ”სიწმინდის გზა”, ტიბეტელი განდეგილი პოეტის მილარაიბას ”ასიათასი სიმღერა” და სხვ. საუკუნეების მანძილზე ითარგმნებოდა და გამოცემულია ენციკლოპედიები-”[[განჟური]]” ([[108]] ტ., XVII ს.) და ”[[დანჟური]]” — განჟურის კომენტარები ([[225]] ტ., XVIII ს).XVIII საუკუნეში აქტიურად ითარგმნებოდა [[ჩინური ენა|ჩინური]] რომანები და ნოველები, ხოლო [[1921]] წლიდან დაიწყო [[რუსული ენა|რუსული]] ლიტერატურის თარგმნა. === არქიტექტურა და სახვითი ხელოვნება === მონღოლეთის ტერიტორიაზე მოპოვებულია [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს ხანის]] ხელოვნების უძველესი ნიმუშები (ცხოველთა გამოსახულებანი კლდეებზე, [[სპილენძი]]სა და [[ბრინჯაო]]ს ნაკეთობანი), [[რკინა|რკინის]] ხანიდან შემონახულია ცხოველთა სტილიზებული ფიგურები ძვ. წ. I საკუნის დასაწყისს მიეკუთვნება [[ჰუნები]]ს დიდებულთა [[ყორღანი|ყორღანებში]] აღმოჩენილი ნივთები. ჰუნების ქალაქები წარმოადგენდა გეგმით თითქმის კვადრატულ დასახლებებს ხელოსანთა კვარტალებითა და მმართველთა სასახლეებით. [[თურქები|თურქთა]] სახაკანოების ბატონობის ხანაში (VI-VIII სს.) განვითარდა ხელოსნობა, მემორიალური ქანდაკება. უიღურთა სახაკანოს ხანიდან შემონახულია დედაქალაქ ორდუ-ბალიკის (მოგვიანებით ხარდა-ბალგასი) ნანგრევები. ქალაქ ბარსხოტის გათხრების დროს აღმოჩენილია ბუდისტური ტაძრის ნანგრევები. მონღოლეთის ფეოდალურ სახელმწიფოსა და [[მონღოლეთის იმპერია|მონღოლეთის იმპერიის]] აღმოცენების ხანას მიეკუთვნება [[ყარაყორუმი (ქალაქი)|ყარაყორუმში]] აღმოჩენილი [[უგედეი]]ს სასახლის ნაშთები. XX საუკუნის დასაწყისამდე მონღოლთა საცხოვრებელს წარმოადგენს ხის კარკასიანი [[თექა|თექის]] კარვები, შენდება ხის საკულტო ნაგებობანი, შერეული ტიპის ტაძრები. ფერწერა წარმოდგენილია ბუდისტური კომპოზიციებით. XIX საუკუნის ბოლოს შეიქმნა საერო ფერწერა. XVII საუკუნის შუა ხანებში განვითარდა [[ვერცხლი]]სა და [[ბრინჯაო]]ს ნივთების დამზადება. === მუსიკა === მონღოლური მუსიკალური კულტურის უძველესი ტრადიციები ჩვენს დრომდე მოიტანეს ხალხურმა მთქმელებმა, მუსიკოს-შემსრულებლებმა. მონღოლური ხალხური სიმღერები ერთხმიანია, სრულდება ხალხური საკრავების [[ლიმბე]]ს ([[ფლეიტა|ფლეიტის]] სახეობა), [[მორინჩხური]]ს, [[ხუჩირი]]ს ( სიმებიან- ხემიანი), [[იიოჩინი]]ს ([[ციმბალი]]ს სახეობა) და სხვთა თანხლებით. === დრამატული თეატრი და კინო === უძველესი მონღოლური საწესჩვეულებო და რელიგიური თამაშობანი, აგრეთვე მისტერიული ”ცამი” შეიცავდა თეატრალური ხელოვნების ელემენტებს. შუა საუკენეებში სასახლის კარზე წელიწადში ერთხელ იმართებოდა საერო თეატრალური წარმოდგენა. ახალი წლის ღამეს თოჯინების თეატრები ქუჩაში მართავდნენ წარმოდგენებს. XIX საუკუნის [[30]]-იან წლებში დაიდგა პირველი სახალხო წარმოდგენა ”მთვარის გუგული”. [[1935]] წელს ულან-ბატორში შეიქმნა კინოსტუდია ”მონღოლკინო”, რომელიც თავდაპირველად უშვებდა დოკუმენტურ ფილმებს. [[1937]] წელს გადაიღეს პირველი მხატვრული ფილმი. == ფოტო გალერეა == <gallery widths="150px" heights="150px" perrow="5"> სურათი:Potatoe harvest.JPG|კარტოფილის მოსავალი სურათი:Naadam.jpg|ნაადამის ფესტივალი სურათი:Gobi Desert.jpg|გობის უდაბნო სურათი:Mongolischer Yak.JPG|იაკი სურათი:TariatLandscape.jpg|სტეპი, მიხვეულ-მოხვეული მდინარეებით სურათი:KhongorynElsCamels.jpg|გობის უდაბნო, ნაციონალური პარკი სურათი:Mongolia Landscape.jpg| ქვეყნის ჩრდილოეთი და დასავლეთი ნაწილი მთიანია სურათი:Bogdkhan Uul 149199749 62cc3c373c o.jpg|მონღოლეთი ყველაზე მეჩხრად დასახლებული ქვეყანაა მსოფლიოში სურათი:Mongolian warriors.jpg|მონღოლეთში ჭიდაობა ერთ-ერთი ეროვნული სპორტია სურათი:Kloster zezerleg.JPG|ბუდისტური მონასტერი მონღოლეთში </gallery> == იხილეთ აგრეთვე == * [[მონღოლები]] * [[აიმაკი|მონღოლეთის აიმაკები]] * [[მონღოლეთის იმპერია]] * [[ჩინგისხანი|ჩინგის ხანი]] * [[მონღოლების ბატონობა საქართველოში]] * [[მონღოლეთის პარლამენტი]] * [[მონღოლეთის პრეზიდენტი]] * [[მონღოლების შემოსევები საქართველოში]] * [[გობი (უდაბნო)]] == რესურსები ინტერნეტში == {{commons|Mongolia|მონღოლეთი}} * [http://www.mongoliatourism.gov.mn/ სამთავრობო ტურისტული საიტი (ინგ.)] {{Webarchive|url=http://arquivo.pt/wayback/20081025161139/http%3A//www.mongoliatourism.gov.mn/ |date=2008-10-25 }} * [http://archive.travel.ru/mongolia/ ტურისტული საიტი მონღოლეთზე (რუს.)] * [http://www.worlds.ru/asia/mongolia/ მონღოლეთი www.worlds.ru-ზე (რუს.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090622141540/http://worlds.ru/asia/mongolia/ |date=2009-06-22 }} * [http://www.pmis.gov.mn/indexeng.php სამთავრობო საიტი (ინგ.) (მონღ.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081101215553/http://www.pmis.gov.mn/indexeng.php/ |date=2008-11-01 }} * [http://www.bluepeak.net/mongolia/gobi.html გობის უდაბნო (ინგ.)] * [http://www.oneearthadventures.com/gobi/ გობის უდაბნო და მომთაბარენი გობის უდაბნოში (ინგ.)] * [http://www.bluepeak.net/mongolia/ulaanbaatar.html ულან-ბატორი (ინგ.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090304171102/http://www.bluepeak.net/mongolia/ulaanbaatar.html |date=2009-03-04 }} * [http://www.photius.com/countries/mongolia/national_security/mongolia_national_security_the_armed_forces.html მონღოლეთის შეიარაღებული ძალები (ინგ.)] * [http://www.fsmitha.com/h3/h11mon.htm ჩინგის ხანი და [[მონღოლები]] (ინგ.)] * [http://www.accd.edu/sac/history/keller/mongols/empsub1.html ჩინგის ხანი (ინგ.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100306053246/http://www.accd.edu/sac/history/keller/mongols/empsub1.html |date=2010-03-06 }} * [http://www.indexmundi.com/mongolia/life_expectancy_at_birth.html სიკვდილიანობა, შობადობა და სხვა (ინგ.)] * [http://economy.alumnieeni.com/mongolia_pop_pop2.asp დემოგრაფია (ინგ.);(რუს.);(ფრანგ.);(იტალ.)და სხვ.] * [http://www.indexmundi.com/mongolia/infant_mortality_rate.html ბავშვთა სიკვდილიანობა (ინგ.)] * [http://countrystudies.us/mongolia/37.htm მონღოლეთის მოსახლეობა (ინგ.)] * [http://www.nomadicexpeditions.com/ მომთაბარეობა (ინგ.)] * [http://www.e-mongol.com/mongolia_nomadiclife.htm მომთაბარეობა 1 (ინგ.)] * [http://www.bluepeak.net/mongolia/steppe.html მონღოლეთის სტეპი (ინგ.)] * [http://www.mongolaltai.ru/ მოგზაურობა მონღოლეთში (ინგ.)] * [http://www.legendtour.ru/rus/mongolia/ulaanbaatar/ulaanbaatar.shtml ულან-ბატორი (რუს.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140802001839/http://www.legendtour.ru/rus/mongolia/ulaanbaatar/ulaanbaatar.shtml |date=2014-08-02 }} * [http://demoscope.ru/weekly/2002/055/analit02.php მონღოლეთის მოსახლეობის რაოდენობის კლება. РИА "Новости"-ის ჟურნალისტის სტატია (რუს.)] * [http://www.altaimongolia.ru/people.html მონღოლეთის მოსახლეობა (რუს.)] * [http://www.tourua.com/ru/maps/world_maps/info-79.html მონღოლეთის რუკა სხვადასხვა წვრილმანით (რუს.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090513102815/http://www.tourua.com/ru/maps/world_maps/info-79.html |date=2009-05-13 }} * [http://www.tursvodka.ru/countries/mongolia/map/ მონღოლეთის რუკა Google-ში და სხვადასხვა მონაცემები (რუს.)] * [http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/629186 მონღოლეთის გეოგრაფია (რუს.)] * [http://owasia.ru/208.html მონღოლეთის ისტორია (რუს.)] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ყოფილი რჩეული}} {{აზიის ქვეყნები}} [[კატეგორია:მონღოლეთი|*]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები]] 6yrgf49ya45ubyly906ey0526gbt372 მომხმარებლის განხილვა:David1010 3 28088 4402855 4393177 2022-08-02T21:09:50Z 31.146.204.143 /* ახალი ვიკიპედიის შექმნა */ ახალი სექცია wikitext text/x-wiki {{მომწერეთ2}} {{სარჩევი მარცხნივ}} {{არქივის დაფა|სურათი=[[ფაილი:Torchlight folder tar.png|50პქ]]|დაფის-სიგანე=20em| *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 1|არქივი 1]] - 30.12.2006 - 31.08.2008 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 2|არქივი 2]] - 07.09.2008 - 22.02.2009 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 3|არქივი 3]] - 22.02.2009 - 18.06.2009 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 4|არქივი 4]] - 23.06.2009 - 23.12.2009 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 5|არქივი 5]] - 29.12.2009 - 05.08.2010 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 6|არქივი 6]] - 11.08.2010 - 19.02.2011 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 7|არქივი 7]] - 22.02.2011 - 31.08.2011 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 8|არქივი 8]] - 04.09.2011 - 31.12.2011 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 9|არქივი 9]] - 01.01.2012 - 10.07.2012 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 10|არქივი 10]] - 15.07.2012 - 31.12.2012 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 11|არქივი 11]] - 09.01.2013 - 23.07.2013 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 12|არქივი 12]] - 27.07.2013 - 21.12.2013 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 13|არქივი 13]] - 04.01.2014 - 26.10.2014 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 14|არქივი 14]] - 10.01.2015 - 27.12.2015 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი  15|არქივი 15]] - 01.01.2015 - 20.12.2016 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი  16|არქივი 16]] - 01.01.2017 - 20.12.2017 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი  17|არქივი 17]] - 02.01.2018 - 10.09.2018 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი  18|არქივი 18]] - 13.09.2018 - 04.07.2019 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი  19|არქივი 19]] - 05.07.2019 - 22.12.2019 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი  20|არქივი 20]] - 03.01.2020 - 29.12.2020 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი  21|არქივი 21]] - 04.01.2021 - 25.10.2021 }} {{clear}} == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> 18:17, 4 იანვარი 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(5)&oldid=22532651 --> == თხოვნა == სალამი დავით. გთხოვ გადახედო [[პრიშტინა|პრიშტინისა]] და [[სერბეთი]]ს ისტორიებს. ჩემი აზრით, IP დონეზე შესაზღუდია რედაქტირება ორივე გვერდზე. [[მომხმარებელი:გიო ოქრო|<font color="gold">'''''გიო'''''</font>]] [[მომხმარებლის განხილვა:გიო ოქრო|<font color="#66FF00">'''''ოქრო'''''</font>]] 18:19, 10 იანვარი 2022 (UTC) :პრიშტინა კი დავიცავი IP-ზე, მაგრამ ამ ნაწილობრივ აღიარებულებზე რაღაც უნდა მოვიფიქროთ. ყველგან ერთნაირი მიდგომა არ გამოგვადგება. მაგალითად ჩვენი კონფლიქტური რეგიონები სულ არ ჰგვანან კოსოვოს რომელიც ფაქტიურად გაეროს წევრების ნახევარის მიერაა აღიარებული. ამ საკითხზე სერიოზული სამუშაოა.--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#008000;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''David'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#008000;">'''''As'''''</span>]] 08:48, 12 იანვარი 2022 (UTC) ::კი, მაგალითად რუსებს როგორც აქვთ დაახლოებით ასეთი უნდა იყოს. [[მომხმარებელი:გიო ოქრო|<font color="gold">'''''გიო'''''</font>]] [[მომხმარებლის განხილვა:გიო ოქრო|<font color="#66FF00">'''''ოქრო'''''</font>]] 12:21, 12 იანვარი 2022 (UTC) მოგესალმებით, მე ვარ სტატია ალადუტას ავტორი და მაინტერესებს მისი წაშლის მიზეზი.--[[მომხმარებელი:Bichelashvili|Bichelashvili]] <sup>[[მომხმარებლის განხილვა:Bichelashvili|განხილვა]]</sup><sub style="margin-left:-4.5em">[[სპეციალური:Contributions/Bichelashvili|წვლილი]]</sub> 15:08, 17 იანვარი 2022 (UTC) == მ. ვ. კელდიშის სახელობის ოქროს მედალი == გამარჯობა. ჩემი სტატია „მ. ვ. კელდიშის სახელობის ოქროს მედალი“ გადაგიტანიათ გვერდზე „მსტისლავ კელდიშის სახელობის ოქროს მედალი“. ეს სტატია ნათარგმნია რუსულიდან. („Золотая медаль имени М. В. Келдыша“) რადგან ამჟამად რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ჯილდოა და სახელწოდებაც მათი მინიჭებულია, არასწორად მიმაჩნია თარგმანში დასახელების შეცვლა.{{ხელმოუწერელი|Irmaguru}} :სალამი, არ აქვს მნიშვნელობა რომელი ქვეყნის ჯილდოა, რადგან ქართულში ინიციალების შემოკლებას სათაურებში არ ვიყენებთ. შესაბამისად მართებულია ამჟამინდელი სათაური.--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#008000;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''David'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#008000;">'''''As'''''</span>]] 06:38, 22 იანვარი 2022 (UTC) == კიდევ ერთი ვანდალიზმის გვერდი == სალამი დავით. [[SARS-CoV-2-ის ომიკრონ შტამი]] — ესეც აქტიური ვანდალიზმის ობიექტია. [[მომხმარებელი:გიო ოქრო|<font color="gold">'''''გიო'''''</font>]] [[მომხმარებლის განხილვა:გიო ოქრო|<font color="#66FF00">'''''ოქრო'''''</font>]] 11:56, 14 თებერვალი 2022 (UTC) == სანდო მომხმარებელი == სალამი კიდევ ერთხელ. გთხოვ, თვალი გადაავლო მომხმარებელ {{ping|Mariamm097}}-ის წვლილს. ჩემი აზრით, იმსახურებს, რომ სანდოს სტატუსი ჰქონდეს და მისი რედაქტირებები ავტომატურად დამოწმდნენ. [[მომხმარებელი:გიო ოქრო|<font color="gold">'''''გიო'''''</font>]] [[მომხმარებლის განხილვა:გიო ოქრო|<font color="#66FF00">'''''ოქრო'''''</font>]] 18:42, 16 თებერვალი 2022 (UTC) ==დროა ცანგალას განხილვები კვლავ დაუბლოკო== David1010, გამარჯობა. 2021 წლის 20 მარტს ეს მომხმარებელი განუსაზღვრელი ვადით დაბლოკე, ამავე დღესვე მიეცი საკუთარი განხილვის გვერდის შესწორების უფლება (რამაც რა მარაზმში გადააგდო კი დაინახე), მას [[მომხმარებელი:Melberg]]-სგან წაყენებული ქონდა პირობა რომ მსგავსი დესტრუქციული ქმედებებისათვის უნდა მოეხადა ბოდიში, ეს ბოდიში არ მოუხდია ბუნებრივია. ამავე წლის 1 ნოემბერს გადაიყვანე ნაწილობრივ ბლოკზე (ვიმეორებ ყოველგვარი ბოდიშის მოხდის გარეშე, პირიქით უარესად გვლანძღავდა). თუკი ამ [https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%AE%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%95%E1%83%90:Zangala#%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%A7%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90 მომხმარებლის განხილვას] ნახავ მიხვდები რომ შენმა „შეწყალებამ“ არ გაამართლა, უბრალოდ ეს მომხმარებელი ვნებს ქართულ ვიკიპედიას. გთხოვ დააბრუნო ძველ მდგომარეობაში, დაბლოკო ისევ განუსაზღვრელი ვადით ან დაუბლოკო ყველანაირი განხილვის გვერდი, საკუთარიც კი. იმუშაოს მხოლოდ სახელთა სივრცეში. დეტალური ინფორმირებისათვის გაეცანი [[მომხმარებლის განხილვა:Otogi#დროა ცანგალას პრობლემა მოაგვაროთ|Otogi-ის განხილვის გვერდს]]. --[[მომხმარებელი:Jaba1977|<span style="color:#006400;">'''''Wiki -'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:Jaba1977|<span style="color:#006400">'''''ჯაბა'''''</span>]] 12:51, 30 მარტი 2022 (UTC) :მადლობა ინფორმაციისთვის. გავეცნობი სიტუაციას და შესაბამის რეაგირებას მოვახდენ.--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#008000;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''David'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#008000;">'''''As'''''</span>]] 16:50, 30 მარტი 2022 (UTC) == წაშლილი სტატია == გამარჯობა თქვენს მიერ წაიშალა ინფორმაცია მენტალური ჯანმრთელობისა და ინტეგრირებული ფსიქოთერაპიის საერთაშორისო აკადემიის შესახებ. გთხოვთ შემატყობინოთ რა მიზანს ემსახურებოდა ინფორმაციის წაშლა და რა ტიპის ცვლილებაა საჭირო ინფორმაციის აღსადგენად.{{ხელმოუწერელი|Misrelli}} :{{ping|Misrelli}} გამარჯობა, აღნიშნული სტატია საკმაოდ გაუმართავი იყო და იმ სახით ვერ აკმაყოფილებდა სტანდარტებს. შეგიძლიათ თავიდან შექმნათ ყველა წესის დაცვით. გაითვალისწინეთ სტატიას აუცილებლად უნდა ჰქონდეს სანდო, გადამოწმებადი წყაროები, გამართული შიდა და გარე ბმულები, ასევე ენათშორისი ბმულები. წარმატებები!--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#008000;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''David'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#008000;">'''''As'''''</span>]] 13:20, 4 ივლისი 2022 (UTC) == წაშლილი სტატია == გამარჯობა კიდევ ერთხელ, პასუხი ბოლომდე ვერ მივიღე თუ რატომ მოხდა " [[თენგიზ გელოვანი - "ივრის პირელი"]] " - ამ ბიოგრაფიის წაშლა? რაც მოგწერეთ თქვენს შეტყობინებაზე, შემდეგ უკვე აღარ დაგიბრუნებიათ პასუხი. აქვე დავურთავ [https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A4%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%98/%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90&action=edit&section=new ლინკს] . თხოვნით მოგმართეთ და არც ფოსტაზე მომსვლია თქვენი ესემესი და არც აქ. ცოტა გარკვევით რომ ამიხსნათ რატომ ვერ ხერხდება დადასტურებული ინფორმაციის აქ განთავსება? [[მომხმარებელი:ნიკა გელოვანი|ნიკა გელოვანი]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ნიკა გელოვანი|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ნიკა გელოვანი|წვლილი]]) 04:01, 8 ივლისი 2022 (UTC) == ახალი ვიკიპედიის შექმნა == მოგესალმებით,ჯუნიორ ამირან შალიკაშვილის გვერდის შექმნა გვინდა, შემოქმედებითი,პირადი და ბიოგრაფიული ისტორიებით.როგორ უნდა მოვიქცეთ? [[სპეციალური:წვლილი/31.146.204.143|31.146.204.143]] 21:09, 2 აგვისტო 2022 (UTC) cnwzbta4m9ewlv3tw3ivcfi0n3ke2de 4402911 4402855 2022-08-03T08:43:41Z David1010 704 /* ახალი ვიკიპედიის შექმნა */ wikitext text/x-wiki {{მომწერეთ2}} {{სარჩევი მარცხნივ}} {{არქივის დაფა|სურათი=[[ფაილი:Torchlight folder tar.png|50პქ]]|დაფის-სიგანე=20em| *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 1|არქივი 1]] - 30.12.2006 - 31.08.2008 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 2|არქივი 2]] - 07.09.2008 - 22.02.2009 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 3|არქივი 3]] - 22.02.2009 - 18.06.2009 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 4|არქივი 4]] - 23.06.2009 - 23.12.2009 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 5|არქივი 5]] - 29.12.2009 - 05.08.2010 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 6|არქივი 6]] - 11.08.2010 - 19.02.2011 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 7|არქივი 7]] - 22.02.2011 - 31.08.2011 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 8|არქივი 8]] - 04.09.2011 - 31.12.2011 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 9|არქივი 9]] - 01.01.2012 - 10.07.2012 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 10|არქივი 10]] - 15.07.2012 - 31.12.2012 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 11|არქივი 11]] - 09.01.2013 - 23.07.2013 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 12|არქივი 12]] - 27.07.2013 - 21.12.2013 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 13|არქივი 13]] - 04.01.2014 - 26.10.2014 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი 14|არქივი 14]] - 10.01.2015 - 27.12.2015 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი  15|არქივი 15]] - 01.01.2015 - 20.12.2016 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი  16|არქივი 16]] - 01.01.2017 - 20.12.2017 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი  17|არქივი 17]] - 02.01.2018 - 10.09.2018 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი  18|არქივი 18]] - 13.09.2018 - 04.07.2019 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი  19|არქივი 19]] - 05.07.2019 - 22.12.2019 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი  20|არქივი 20]] - 03.01.2020 - 29.12.2020 *[[მომხმარებელი განხილვა:David1010/არქივი  21|არქივი 21]] - 04.01.2021 - 25.10.2021 }} {{clear}} == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> 18:17, 4 იანვარი 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(5)&oldid=22532651 --> == თხოვნა == სალამი დავით. გთხოვ გადახედო [[პრიშტინა|პრიშტინისა]] და [[სერბეთი]]ს ისტორიებს. ჩემი აზრით, IP დონეზე შესაზღუდია რედაქტირება ორივე გვერდზე. [[მომხმარებელი:გიო ოქრო|<font color="gold">'''''გიო'''''</font>]] [[მომხმარებლის განხილვა:გიო ოქრო|<font color="#66FF00">'''''ოქრო'''''</font>]] 18:19, 10 იანვარი 2022 (UTC) :პრიშტინა კი დავიცავი IP-ზე, მაგრამ ამ ნაწილობრივ აღიარებულებზე რაღაც უნდა მოვიფიქროთ. ყველგან ერთნაირი მიდგომა არ გამოგვადგება. მაგალითად ჩვენი კონფლიქტური რეგიონები სულ არ ჰგვანან კოსოვოს რომელიც ფაქტიურად გაეროს წევრების ნახევარის მიერაა აღიარებული. ამ საკითხზე სერიოზული სამუშაოა.--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#008000;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''David'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#008000;">'''''As'''''</span>]] 08:48, 12 იანვარი 2022 (UTC) ::კი, მაგალითად რუსებს როგორც აქვთ დაახლოებით ასეთი უნდა იყოს. [[მომხმარებელი:გიო ოქრო|<font color="gold">'''''გიო'''''</font>]] [[მომხმარებლის განხილვა:გიო ოქრო|<font color="#66FF00">'''''ოქრო'''''</font>]] 12:21, 12 იანვარი 2022 (UTC) მოგესალმებით, მე ვარ სტატია ალადუტას ავტორი და მაინტერესებს მისი წაშლის მიზეზი.--[[მომხმარებელი:Bichelashvili|Bichelashvili]] <sup>[[მომხმარებლის განხილვა:Bichelashvili|განხილვა]]</sup><sub style="margin-left:-4.5em">[[სპეციალური:Contributions/Bichelashvili|წვლილი]]</sub> 15:08, 17 იანვარი 2022 (UTC) == მ. ვ. კელდიშის სახელობის ოქროს მედალი == გამარჯობა. ჩემი სტატია „მ. ვ. კელდიშის სახელობის ოქროს მედალი“ გადაგიტანიათ გვერდზე „მსტისლავ კელდიშის სახელობის ოქროს მედალი“. ეს სტატია ნათარგმნია რუსულიდან. („Золотая медаль имени М. В. Келдыша“) რადგან ამჟამად რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ჯილდოა და სახელწოდებაც მათი მინიჭებულია, არასწორად მიმაჩნია თარგმანში დასახელების შეცვლა.{{ხელმოუწერელი|Irmaguru}} :სალამი, არ აქვს მნიშვნელობა რომელი ქვეყნის ჯილდოა, რადგან ქართულში ინიციალების შემოკლებას სათაურებში არ ვიყენებთ. შესაბამისად მართებულია ამჟამინდელი სათაური.--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#008000;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''David'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#008000;">'''''As'''''</span>]] 06:38, 22 იანვარი 2022 (UTC) == კიდევ ერთი ვანდალიზმის გვერდი == სალამი დავით. [[SARS-CoV-2-ის ომიკრონ შტამი]] — ესეც აქტიური ვანდალიზმის ობიექტია. [[მომხმარებელი:გიო ოქრო|<font color="gold">'''''გიო'''''</font>]] [[მომხმარებლის განხილვა:გიო ოქრო|<font color="#66FF00">'''''ოქრო'''''</font>]] 11:56, 14 თებერვალი 2022 (UTC) == სანდო მომხმარებელი == სალამი კიდევ ერთხელ. გთხოვ, თვალი გადაავლო მომხმარებელ {{ping|Mariamm097}}-ის წვლილს. ჩემი აზრით, იმსახურებს, რომ სანდოს სტატუსი ჰქონდეს და მისი რედაქტირებები ავტომატურად დამოწმდნენ. [[მომხმარებელი:გიო ოქრო|<font color="gold">'''''გიო'''''</font>]] [[მომხმარებლის განხილვა:გიო ოქრო|<font color="#66FF00">'''''ოქრო'''''</font>]] 18:42, 16 თებერვალი 2022 (UTC) ==დროა ცანგალას განხილვები კვლავ დაუბლოკო== David1010, გამარჯობა. 2021 წლის 20 მარტს ეს მომხმარებელი განუსაზღვრელი ვადით დაბლოკე, ამავე დღესვე მიეცი საკუთარი განხილვის გვერდის შესწორების უფლება (რამაც რა მარაზმში გადააგდო კი დაინახე), მას [[მომხმარებელი:Melberg]]-სგან წაყენებული ქონდა პირობა რომ მსგავსი დესტრუქციული ქმედებებისათვის უნდა მოეხადა ბოდიში, ეს ბოდიში არ მოუხდია ბუნებრივია. ამავე წლის 1 ნოემბერს გადაიყვანე ნაწილობრივ ბლოკზე (ვიმეორებ ყოველგვარი ბოდიშის მოხდის გარეშე, პირიქით უარესად გვლანძღავდა). თუკი ამ [https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%AE%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%95%E1%83%90:Zangala#%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%A7%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90 მომხმარებლის განხილვას] ნახავ მიხვდები რომ შენმა „შეწყალებამ“ არ გაამართლა, უბრალოდ ეს მომხმარებელი ვნებს ქართულ ვიკიპედიას. გთხოვ დააბრუნო ძველ მდგომარეობაში, დაბლოკო ისევ განუსაზღვრელი ვადით ან დაუბლოკო ყველანაირი განხილვის გვერდი, საკუთარიც კი. იმუშაოს მხოლოდ სახელთა სივრცეში. დეტალური ინფორმირებისათვის გაეცანი [[მომხმარებლის განხილვა:Otogi#დროა ცანგალას პრობლემა მოაგვაროთ|Otogi-ის განხილვის გვერდს]]. --[[მომხმარებელი:Jaba1977|<span style="color:#006400;">'''''Wiki -'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:Jaba1977|<span style="color:#006400">'''''ჯაბა'''''</span>]] 12:51, 30 მარტი 2022 (UTC) :მადლობა ინფორმაციისთვის. გავეცნობი სიტუაციას და შესაბამის რეაგირებას მოვახდენ.--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#008000;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''David'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#008000;">'''''As'''''</span>]] 16:50, 30 მარტი 2022 (UTC) == წაშლილი სტატია == გამარჯობა თქვენს მიერ წაიშალა ინფორმაცია მენტალური ჯანმრთელობისა და ინტეგრირებული ფსიქოთერაპიის საერთაშორისო აკადემიის შესახებ. გთხოვთ შემატყობინოთ რა მიზანს ემსახურებოდა ინფორმაციის წაშლა და რა ტიპის ცვლილებაა საჭირო ინფორმაციის აღსადგენად.{{ხელმოუწერელი|Misrelli}} :{{ping|Misrelli}} გამარჯობა, აღნიშნული სტატია საკმაოდ გაუმართავი იყო და იმ სახით ვერ აკმაყოფილებდა სტანდარტებს. შეგიძლიათ თავიდან შექმნათ ყველა წესის დაცვით. გაითვალისწინეთ სტატიას აუცილებლად უნდა ჰქონდეს სანდო, გადამოწმებადი წყაროები, გამართული შიდა და გარე ბმულები, ასევე ენათშორისი ბმულები. წარმატებები!--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#008000;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''David'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#008000;">'''''As'''''</span>]] 13:20, 4 ივლისი 2022 (UTC) == წაშლილი სტატია == გამარჯობა კიდევ ერთხელ, პასუხი ბოლომდე ვერ მივიღე თუ რატომ მოხდა " [[თენგიზ გელოვანი - "ივრის პირელი"]] " - ამ ბიოგრაფიის წაშლა? რაც მოგწერეთ თქვენს შეტყობინებაზე, შემდეგ უკვე აღარ დაგიბრუნებიათ პასუხი. აქვე დავურთავ [https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A4%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%98/%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90&action=edit&section=new ლინკს] . თხოვნით მოგმართეთ და არც ფოსტაზე მომსვლია თქვენი ესემესი და არც აქ. ცოტა გარკვევით რომ ამიხსნათ რატომ ვერ ხერხდება დადასტურებული ინფორმაციის აქ განთავსება? [[მომხმარებელი:ნიკა გელოვანი|ნიკა გელოვანი]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ნიკა გელოვანი|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ნიკა გელოვანი|წვლილი]]) 04:01, 8 ივლისი 2022 (UTC) == ახალი ვიკიპედიის შექმნა == მოგესალმებით,ჯუნიორ ამირან შალიკაშვილის გვერდის შექმნა გვინდა, შემოქმედებითი,პირადი და ბიოგრაფიული ისტორიებით.როგორ უნდა მოვიქცეთ? [[სპეციალური:წვლილი/31.146.204.143|31.146.204.143]] 21:09, 2 აგვისტო 2022 (UTC) :მოგესალმებით, სანამ კონკრეტულ პიროვნებაზე სტატიის წერას დაიწყებთ, აუცილებლად გადაამოწმეთ მისი თავსებადობა ვიკიპედიის კრიტერიუმებთან [[ვიკიპედია:ბიოგრაფიის ენციკლოპედიური მნიშვნელობა|ამ გვერდზე]]. მას შემდეგ რაც დარწმუნდებით, რომ პიროვნების ბიოგრაფია ენციკლოპედიურობის კრიტერიუმებს აკმაყოფილებს, ახალი სტატიის შესაქმნელად იხელმძღვანელეთ აღნიშნული დახმარების გვერდით [[ვიკიპედია:დახმარება]]. წარმატებები!--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#008000;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''David'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#008000;">'''''As'''''</span>]] 08:43, 3 აგვისტო 2022 (UTC) a8p54y33gqr7nfcjygxqb1axnvt3fg8 მორიელები 0 32907 4402819 4265611 2022-08-02T19:57:32Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{მმ|მორიელი|მორიელი}} {{ტაქსოდაფა | სახელი = მორიელი | სურათის ფაილი = Scorpion Photograph By Shantanu Kuveskar.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = | სამეფო = ცხოველები | ტიპი = [[ფეხსახსრიანები]] | ქვეტიპი = | კლასი = [[ობობასნაირები]] | ქვეკლასი = | რიგი = [[მორიელი|მორიელები]] | ლათ = Scorpiones | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | ვიკისახეობები = Scorpiones | commons = Category:Scorpiones | itis = 82713 | ncbi =6855 }} '''მორიელები''' (Scorpiones) — [[უხერხემლოები|უხერხემლო ცხოველების]] რიგი [[ობობასნაირნი|ობობასნაირთა]] კლასისა. აქედან გამომდინარე, მათ ენათესავებიან [[ობობები]] და [[ტკიპები]]. ოდითგანვე საშიშნი იყვნენ ადამიანებისთვის. ცნობილია მორიელების 1500-ზე მეტი სახეობა, რომლებიც ძირითადად ტროპიკებში ან სხვა თბილ ადგილებში ბინადრობენ. ყველაზე დიდი მორიელი [[გვინეა]]ში გავრცელებული ე. წ. „იმპერატორი“, რომლის სიგრძე 180 [[მმ]]-ს აღწევს. უმცირესი მორიელის სიგრძე 13 მმ. მორიელები, ობობები და მათი მონათესავე ცხოველები მიეკუთვნებიან [[ფეხსახსრიანები]]ს ტიპის [[ობობასნაირები|არაქნიდების]] კლასს და ერთიანდებიან ცხოველთა რიგში. არაქნიდების სხეული ორი ნაწილისაგან შედგება: თავ-მკერდისა (cephalothorax) და მუცლისაგან. მორიელის შემთხვევაში სხეულის ძირითადი ნაწილი უჭირავს თავ-მკერდს, მუცელი კი, სხვა არაქნიდებისაგან განსხვავებით, დანაწევრებულია და ასევე გადადის დანაწევრებულ კუდში, რომელიც საოცრად მოქნილია და შეუძლია მოკეცვა მთელი სხეულის გასწვრივ. კუდის ბოლოზე მორიელს გააჩნია შხამიანი ჯირკვალი და ნესტარი, რომელსაც ცხოველი იყენებს თავდაცვისა და თავდასხმის დროს. == კიდურები == [[ფაილი:მორიელის აგებულება.jpg|thumb|250px|მორიელის აგებულება]] მორიელებს ხუთი წყვილი კიდური აქვთ, რომელთგანაც ოთხი სასიარულოა, ხოლო დანარჩენი მარწუხები. მათი დახმარებით, მორიელი ადვილად იჭერს მსხვერპლს. სხვა არაქნიდებისაგან განსხვავებით, მათ პირის მიდამოებში გააჩნიათ წყვილი მარწუხებისა. სხეულის ქვედა ნაწილში მორიელებს აღენიშნებათ გარკვეული წანაზარდები, რომლებსაც pectin-ები ჰქვიათ,და მათი დანიშნულება მიწის ვიბრაციის შეგრძნებაა.Pectin-ები მორიელის კორდინაციის უმნიშვნელოვანესი ორგანოა.მორიელთა შეფერილობა მერყეობს ღია ყავისფერიდან შავ ფერამდე. == ღამის ცხოველები == [[ფაილი:Black scorpion.jpg|thumb|250xp|მორიელი]] მიუხედავად იმისა, რომ არაქნიდებს პატარა სხეული, გარეგანი ჩონჩხი და ბევრი კიდური აქვთ, ისინი [[მწერები|მწერებში]] არ უნდა შეგვეშალოს. მწერებს ექვსი კიდური აქვთ, ხოლო მორიელებსა და ობობებს - რვა. ბევრი მწერისაგან განსხვავებით, მორიელს არ გააჩნია საცეცები, რომელიც გამოიყენება გარემოს აღქმისათვის. მორიელი ღამით ნადირობს, მთელი დღის განმავლობაში კი იმალება [[ფოთოლი|ფოთლების]] ქვეშ ან ქვების ნაპრალებში. ისინი იძულებულები არიან ასე მოიქცნენ, რადგან მათი ძირითადი მსხვერპლი-ტარაკნები და ჭრიჭინებია, რომლებიც ასევე ღამით „ფუნქციონირებენ“. მორიელი ადამიანისთვის ძალიან საშიშია, რადგან მან შეიძლება დღისით თავშესაფარი იპოვოს ფეხსაცმელში ან ზურგჩანთაში და სასიკვდილო ნაკბენი მიაყენოს ადამიანს მისი აღმოჩენის შემთხვევაში. == მორიელის შხამი == [[ფაილი:Scorpion tail.jpg|thumb|246px|მორიელის კუდი]] მორიელზე თავდასხმის შემთხვევაში, მისი კუდი იკეცება მთლიანი სხეულის გასწვრივ და ნესტრის საშუალებით თავს ესხმის მტერს. მორიელის შხამის ორი ძირითადი ტიპი არსებობს. პირველი ტიპის შხამს შეუძლია პარალიზება გაუკეთოს ან მოკლას უხერხემლო ცხოველი, ადამიანისთვის მას არანაირი საფრთხე არ მოაქვს ისევე, როგორც ბზიკის ნაკბენს, თუმცა ძალიან მტკივნეულია. მეორე ტიპის შხამი სასიკვდილოა. იგი პარალიზებას უკეთებს გულის ნერვებს და გულ-მკერდის კუნთებს. ასეთი ტიპის შხამი გააჩნია რამდენიმე სახეობის მორიელს. მას შეუძლია შვიდ წუთში მოკლას ძაღლი, რამდენიმე საათში კი-ადამიანი, ამ შხამის მიმართ განსაკუთრებით მგრძნობიარენი არიან ბავშვები. მორიელის მსხვერპლს შეიძლება გაუკეთდეს ''ანტივენინი''(ანტივირუსი), რაც ხშირ შემთხვევაში იძლევა გადარჩენის შანსს. მართალია, მორიელები ცხელ კლიმატურ პირობებში ბინადრობენ, მაგრამ მათი ნახვა შეიძლება ყველგან, გრენლანდიის, ანტარქტიკის და ახალი ზელანდიის გარდა. ევროპაში გავრცელებულები არიან გერმანიამდე, ბრიტანულ კუნძულებზე კი ვხვდებით მორიელის ისეთ სახეობას, როგორიცაა ''Euscorpius flavicuadis'', რომელიც ადამიანისთვის საშიშროებას არ წარმოადგენს. == ნადირობა და კვება == ნადირობისას მორიელი მსხვერპლის ადგილმდებარეობას იგებს მიწის ვიბრაციის გათვალისწინებით. მიახლოებისას იგი ხტება მსხვერპლის მიმართულებით და „კლანჭებით“ იჭერს მას. დაუმორჩილებლობის შემთხვევაში მორიელი კეცავს კუდს და ნესტრით განგმირავს მსხვერპლს. მორიელის პირი პატარა ზომისაა, ამიტომ მას საკვებად დიდი დრო სჭირდება. იგი აქუცმაცებს მსხვერპლს და ისე მიირთმევს, შემდგომ კი შეიწოვს რბილ ქსოვილებს და წვენს. მორიელის საკვების მომნელებელი სისტემა ძალიან ეფეკტურია, ამიტომ არ ესაჭიროება ყოველდღიური კვება. მას უნარი აქვს კვების დროს მიღებული სითხე დიდი ხნის განმავლობაში შეინახოს ორგანიზმში, ამიტომ წყალს იშვიათად სვამს. == სასიცოცხლო ციკლი == [[ფაილი:Scorpionwithyoung.JPG|thumb|250px|დედის ზურგზე შეგროვილი ახალშობილი მორიელები.]] მორიელების შეჯვარების პროცესი ცეკვას ჰგავს და რამდენიმე საათს გრძელდება. მამალ მორიელს დედალი კიდურებში ჰყავს დაჭერილი და ასეთნაირად ატრიალებს. შემდგომ მამალი სპერმას აფრქვევს მიწაზე, საითკენაც მიუძღვება დედალს, რომელიც თავისი გენიტალიებით იწოვს მას. მორიელები რამდენიმეჯერ ჯვარდებიან, ხოლო გადმოფრქვეული სპერმა დიდხანს ინარჩუნებს სასიცოცხლო ფუნქციებს. მას შეუძლია გაანაყოფიეროს რამდენიმე დედალი მორიელი. დედალი მორიელის სანაყოფე ორგანოში კვერცხები ინახება ერთი წლის განმავლობაში და მხოლოდ ამის შემდეგ იბადებიან ახალშობილი მორიელები. სახეობების მიხედვით, მორიელები შობენ ერთიდან 100-მდე მორიელს. ბევრი ახალშობილის გაჩენას ზოგ შემთხვევაში რამდენიმე დღე სჭირდება. ჩვეულებრივ კი, მორიელი მშობიარობს ორ ეტაპად და ეს პროცესი 24 საათს გრძელდება, ხშირ შემთხვევაში ღამით. იბადება ცოცხალი ახალშობილები, რომელებიც სიცოცხლის პირველ დღეებს დედის ზურგზე ატარებენ. მას შემდეგ, რაც პატარები კანს იცვლიან და უვითარდებათ ახალი, მკვრივი გარეგანი ჩონჩხი, მათ დამოუკიდებლად არსებობა შეუძლიათ. == მორიელების წინაპრები == მეცნიერები თვლიან, რომ მორიელების წინაპრები ცხოვრობდნენ წყალში და შემდეგ მოახდინეს ადაპტირება ხმელეთთან. აღმოჩენილი ყველაზე უძველესი არაქნიდის ჩონჩხი თარიღდება 400 მილიონი წლით და სხეულის ფორმით ძალიან ჰგავს „თანამედროვე“ მორიელებს. აქედან გამომდინარე შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ მორიელის სხეულის დიზაინი იმდენად სრულყოფილია, რომ მას არ დასჭირვებია გარემოსთან ადაპტირებისთვის მნიშვნელოვანი ცვლილებების განცდა. ფსევდომორიელები არიან პატარა ზომის არაქნიდები, რომლებიც გამოიყურებიან, როგორც პაწაწინა მორიელები. მათი 2000-მდე სახეობა არსებობს, თუმცა არც ეთი არ არის საშიში ადამიანისთვის, რადგან არ გააჩნიათ ნესტარი. მსხვერპლს კლავენ მარწუხებიდან გამოყოფილი შხამით. ზომით საშუალოდ 8 მმ-ს აღწევენ. ფსევდომორიელები, ობობების მსგავსად, რთავენ ქსელის ძაფებს, რომლისგანაც ქსოვენ ჭუპრებს, სადაც დედალი დებს კვერცხს. ახალშობილი ფსევდომორიელები ქსელის ძაფის საშუალებით ამზადებენ ბუდეებს. ე. წ. მათრახიანი მორიელები თავის ჯგუფში 150-მდე არაქნიდს აერთიანებენ. ასეთი სახელი მათ მიიღეს იმის გამო, რომ ზოგიერთის სხეული ბოლოვდება მათრახისმაგვარი კუდით. ისინი მსხვერპლს აშხაპებენ სითხეს, რომლის ძირითადი შემადგენელია ძმარმჟავა. არსებობს ასევე ე. წ. მიკრომათრახიანი მორიელები, რომელთა შესახებ ცოტა რამ არის ცნობილი. {{clear}} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.arachnology.be/Arachnology.html Arachnology]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121115072326/http://www.arachnology.be/Arachnology.html |date=2012-11-15 }} * [http://www.americanarachnology.org/gallery_entrance.html Arachnid Photo Gallery] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050407175857/http://www.americanarachnology.org/gallery_entrance.html |date=2005-04-07 }} (The American Arachnological Society) * [https://web.archive.org/web/20020823230901/http://www.geocities.com/apotecionegro/arac.html Geocities – Aracnídeos] * [http://www.butantan.gov.br/materialdidatico/Numero4/numero4.htm Instituto Butantã] {{ყოფილი რჩეული}} [[კატეგორია:ობობასნაირნი]] t346qadrs2wa4g9njcwl9q0nn8x3fgh მეტალიკა 0 37617 4402775 4361559 2022-08-02T18:09:27Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 3 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუსიკოსი |სახელი = მეტალიკა |სურათი = Metallica (2861233416).jpg |სათაური = ჯგუფის გამოსვლა 2008 წელს. |color = |ფონი = group_or_band |ლანდშაფტი = კი |ნამდვილისახელი = |მეტსახელი = |დაიბადა = |გარდ = |წარმოშობა = [[ლოს-ანჯელესი]], [[კალიფორნია]], {{USA}} |ინსტრუმენტი = |ჟანრი = [[მძიმე მეტალი]]<br />[[თრეშ მეტალი]]<br />[[მძიმე როკი]]<br />[[სპიდ მეტალი]] |საქმიანობა = |აქტიურობის წლები = [[1981]]– დღემდე |ლეიბლი =[[Blackened Recordings|Blackened]], [[Rhino Records|Rhino]], [[Universal Music]], [[Vertigo Records|Vertigo]], {{nowrap|[[Warner Bros. Records|Warner Bros.]]}}, [[Elektra Records|Elektra]], [[Megaforce Records|Megaforce]] |ასოციაციები =[[ბობ როკი]], [[Megadeth]], [[Echobrain]], [[Spastik Children]], [[Leather Charm]], [[Exodus (ჯგუფი)|Exodus]], [[Trauma (ჯგუფი)|Trauma]], [[Flotsam and Jetsam (ჯგუფი)|Flotsam and Jetsam]], [[Voivod (ჯგუფი)|Voivod]], [[San Francisco Symphony]], [[Black Label Society]], [[ოზი ოსბორნი]], [[Suicidal Tendencies]], [[ლუ რიდი]] |საიტი = {{ოფიციალური|metallica.com}} |წევრები = [[ჯეიმზ ჰეტფილდი]]<br />[[ლარს ულრიხი]]<br />[[კირკ ჰემეტი]]<br />[[რობერტ ტრუჰილო]] |ყოფილი წევრები = [[ჯეისონ ნიუსტედი]]<br />[[კლიფ ბარტონი]]<br />[[დეივ მასტეინი]]<br />[[რონ მაკგოვნი]] }} '''მეტალიკა''' ({{lang-en|Metallica}} {{pron-en|mʉˈtælɨkə|MetallicaPronouncation.ogg}}) — [[აშშ|ამერიკული]] [[მძიმე მეტალი|მეტალ]]-ჯგუფი, დაარსებული [[1981]] წელს ქალაქ [[ლოს-ანჯელესი|ლოს-ანჯელესში]], [[აშშ]], [[ჯეიმზ ჰეტფილდი]]სა ([[რიტმი|რიტმული]] [[გიტარა]], [[ვოკალი]]) და [[ლარს ულრიხი]]ს ([[დასარტყმელი საკრავები]]) მიერ. მეტალიკის ადრინდელი ჩანაწერები შეიცავდა სწრაფ პარტიებს, ინსტრუმენტალებს, აგრესიულ მუსიკას, რამაც ისინი ''[[თრეშ მეტალი]]ს დიდ ოთხეულში'' მოაქცია ისეთი ჯგუფების გვერდით, როგორებიცაა: [[სლეიერი]], [[Megadeth]], [[ანთრაქსი (ჯგუფი)|ანთრაქსი]].<ref name="Get Thrashed: The Story of Thrash Metal"/> [[1986]] წელს გამოსული [[ალბომი]] „[[Master of Puppets]]“ ითვლება ერთ-ერთ ყველაზე გავლენიან „მძიმე“ [[თრეშ მეტალი|თრეშ მეტალის]] მიმდინარეობის ალბომად. ნამდვილ კომერციულ წარმატებას ჯგუფმა [[1991]] წელს ალბომის „[[Metallica (ალბომი)|Metallica]]“ გამოშვებისას მიაღწია, რომელიც [[ბილბორდ 200]]-ში პირველ ადგილზე მოხვდა.<ref name="მეტალიკა ჩარტებში"/> მეტალიკას საერთო ჯამში გამოშვებული აქვს ცხრა სტუდიური [[ალბომი]], სამი საკონცერტო ალბომი, ხუთი [[EP]], ოცდაოთხი [[მუსიკალური ვიდეო]] და ორმოცდახუთი [[სინგლი]]. ჯგუფმა ცხრაჯერ მიიღო [[გრემი (ჯილდო)|გრემი]], ხოლო მათმა ხუთმა ალბომმა ბილბორდ 200-ში პირველი ადგილი დაიკავა, რითაც პირველი ჯგუფი გახდა, რომელმაც ეს მოახერხა. ამ დროისთვის ჯგუფს ჯამში მსოფლიოში 100 მილიონზე მეტი ალბომი აქვს გაყიდული.<ref>{{Cite web |url=http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=133043&utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed%3A+blabbermouth+%28Blabbermouth.net%27s+Daily+Headlines%29 |title=საუკეთესოდ გაყიდვადი ჩანაწერების შემსრულებლები: მეტალიკა |accessdate=2010-03-05 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6Ade7vUAz?url=http://www.blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article |archivedate=2012-09-13 }}</ref> == ისტორია == === ადრინდელი წლები (1981–1983) === მეტალიკა [[1981]] წელს [[ლოს-ანჟელესი|ლოს-ანჟელესში]], [[კალიფორნია]], ჩამოყალიბდა. დრამერმა [[ლარს ულრიხი|ლარს ულრიხმა]] ადგილობრივ გაზეთ ''The Recycler''-ში გააკეთა განცხადება, რომ ეძებდა დანარჩენ მუსიკოსებს მეტალ-ჯგუფის შექმნისთვის. მას [[ჯეიმზ ჰეტფილდი]] გამოეხმაურა. თუმცა როგორც მოგვიანებით [[რონ მაკგოვნი]]მ განაცხადა ჟურნალისთვის „[[So What!]]“ მიცემულ ინტერვიუში, ლარსი და ჯეიმზი ერთმანეთს მათმა საერთო მეგობარმა ჰიუ ტანერმა გააცნო. ადრეულ სტადიაზე ჯგუფს მუდამ პრობლემები ჰქონდა მთავარ გიტარისტთან დაკავშირებით. ცოტა ხნით ჯგუფში უკრავდნენ ლოიდ გრანტი, ბრედ პარკერი და ჯეფ უორნერი (აღსანიშნავია, რომ არც ერთი ზემოთნახსენები გიტარისტი არ ითვლება მეტალიკის წევრად, მათ „სტუმრის“ სტატუსი აქვთ). მეტალიკა ოფიციალურად [[1981]] წლის ოქტომბერში დაფუძნდა, ულრიხისა და ჰეტფილდის შეხვედრიდან ხუთი თვეში.<ref>[http://www.metallica.com/timeline.asp?page=events&n_categoryid=1988&year=1981?sPosx=41 1981 წლის მოვლენები: მეტალიკა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090623031847/http://www.metallica.com/timeline.asp?page=events&n_categoryid=1988&year=1981%3FsPosx%3D41 |date=2009-06-23 }} წაკითხვის თარიღი: 26 დეკემბერი, 2009</ref> ლარსის მეგობარმა რონ ქუინტანამ სთხოვა მას, დახმარებოდა სახელის შერჩევაში მისი ახალი ჟურნალისთვის, რომელიც [[აშშ|ამერიკული]] და [[გაერთიანებული სამეფო|ბრიტანული]] მეტალ-ჯგუფების შესახებ იქნებოდა. რონს უკვე ჰქონდა მოფიქრებული რამდენიმე სახელი: Metallica, Metal Mania და Hesse. ლარსმა ჩათვალა, რომ „მეტალიკა“ შესანიშნავი სახელი იქნებოდა მისი ჯგუფისთვის და რონს არ ურჩია ჟურნალისთვის ასეთი სახელწოდების დარქმევა. ასე ეწოდა ჯგუფს „მეტალიკა“. [[1982]] წლის დასაწყისში ლარსმა ''Metal Blade Records''-ის დამფუძნებელი ბრაიან სლეიჯელი დაარწმუნა შეეტანა მეტალიკის სიმღერა [[Hit the Lights]] ლეიბლის პირველ კრებულში ''Metal Massacre''. ჯგუფმა [[დემო]] [[მეტალიკის დემოები#Power Metal|Power Metal]] ჩაწერა, რომელშიც მათი პირველი სიმღერა - Hit the Lights შედიოდა. [[ბას-გიტარა]]ზე უკრავდა და მღეროდა ჯეიმზი, ხოლო [[გიტარა]]ზე - ლოიდ გრანტი (უფრო გვიანდელ ჩანაწერებში მის ადგილს მასტეინი იკავებს), ასევე The Mechanix, Jump In The Fire და Motorbreath. ულრიხმა კიდევ ერთი განცხადება განათავსა გაზეთში ''The Recycler'' მთავარი გიტარისტის ვაკანსიის თაობაზე. მას გამოეხმაურა [[დეივ მასტეინი]], რომელიც იმ დროისთვის ჯგუფ პანიკში უკრავდა. ჰეტფილდი და ულრიხი ისე მოიხიბლნენ დეივის დაკვრით, რომ ჯგუფში მიიწვიეს. ლარსმა და ჯეიმზმა ბასისტად მიიწვიეს [[რონ მაკგოვნი]], რომელიც მანამდე ჯეიმზთან ერთად უკრავდა ჯგუფ ლიზერ ჩარმში. რამდენიმე თვის შემდგომ ჩაწერეს დემო ''[[No Life 'til Leather]]'' სრული ფორმატით, სადაც შვიდი [[სიმღერა]] შედიოდა და რომელმაც მალე მიიქცია ფანების ყურადღება. ჯგუფის პირველი ცოცხალი კონცერტი შედგა [[1982]] წლის 14 მარტს კლუბში ''Radio City'', ქ. [[ანაჰაიმი]], [[კალიფორნია]]<ref>[http://www.mtv.com/onair/icon/metallica/timeline/?id=2 მეტალიკა 14 მარტიდან 6 ივლისამდე, 1982.] MTV.com. MTV Networks. წაკითხვის თარიღი: 28 მაისი, 2009</ref>. იმავე წელს, 25 მაისს ჯგუფმა კონცერტი ჩაატარა სკოლაში, სადაც ულრიხი სწავლობდა. ამ დროისთვის ჰეტფილდსა და მასტეინს აღარ მოსწონდათ მაკგოვნის დაკვრა, რადგან ფიქრობდნენ რომ „რონი ახალს არაფერს ქმნიდა, უბრალოდ დინებას მისდევდა“. ბრაიან სლეიჯელმა ურჩია ლარს, წასულიყო [[სან ფრანცისკო]]ში და მოესმინათ ბასისტ [[კლიფ ბარტონი]]სთვის, რომელიც ჯგუფ ტრაუმაში უკრავდა. ლარსი და ჯეიმზი კლიფის ჯგუფის შოუს ღამის კლუბში [[Whisky a Go Go]] დაესწრნენ და იმდენად მოიხიბლნენ მისი შესრულებით, რომ მეტალიკაში გადმოსვლა სთხოვეს. თავიდან კლიფმა უარი თქვა, თუმცა წლის ბოლოსთვის დათანხმდა მხოლოდ იმ პირობით, რომ მეტალიკა ქალაქ ელ ქერიტოში, [[სან-ფრანცისკო]]ს მახლობლად, გადავიდოდა. ლარსი და ჯეიმზი კლიფის პირობას დათანხმდნენ. მეტალიკის პირველი გამოსვლა კლიფთან ერთად ღამის კლუბში ''The Stone'' შედგა [[1983]] წლის მარტში. შემდეგში ჯგუფი ხშირად უკრავდა სან-ფრანცისკოს კლუბებში, ხშირად ჯგუფ ექსოდუსთან ერთად. ამავე წელს მეტალიკა გაიმგზავრა [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]], სადაც ხელშეკრულება ლეიბლთან [[Megaforce Records]] გააფორმა. მალე ჯეიმზმა და ლარსმა გადაწყვიტეს, რომ უკვე შეუძლებელი იიყო მასტეინის ატანა მისი აგრესიულობის, [[ნარკომანია|ნაკოტიკებსა]] და [[ალკოჰოლიზმი|ალკოჰოლზე]] დამოკიდებულების გამო. შედეგად, [[1983]] წლის პირველ აპრილს დეივს ჯგუფი დაატოვებინეს და მის ნაცვლად იმავე საღამოს [[კირკ ჰემეტი]] მოიწვიეს ჯგუფ ექსოდუსიდან (მოგვიანებით დეივმა საკმაოდ პოპულარული ჯგუფი [[Megadeth]] ჩამოაყალიბა). მეტალიკის პირველი შოუ ჰემეტთან ერთად 1983 წლის 16 აპრილს ღამის კლუბში ''Showplace'' შედგა, ქ. დოვერში, [[ნიუ ჯერსი]]. ინტერვიუებში მასტეინი მუდმივად გამოხატავდა თავის უარყოფით დამოკიდებულებას ჰემეტისადმი. ის ამბობდა, რომ ჰემეტმა მას სამუშაო წაართვა,<ref>[http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=27141 DAVE MUSTAINE: JAMES HETFIELD Is Jealous Of Me - Sep. 21, 2004] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090130062244/http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=27141 |date=2009-01-30 }}. წაკითხვის თარიღი: 31 მაისი, 2009</ref> რომ ის პოპულარული მასტეინის დაწერილი რიფებისა და სოლოების შესრულების წყალობით გახდა. Megadeth-ის [[1985]] წლის სადებიუტო ალბომში ''Killing Is My Business... and Business Is Good!'' მასტეინმა შეიტანა სიმღერა Mechanix, რომელიც შესულია ასევე მეტალიკას ალბომში [[Kill 'Em All]] შეცვლილი სახელით [[The Four Horsemen]]. როგორც შემდგომ განაცხადა მასტეინმა, ეს მან იმიტომ გააკეთა, რომ მეტალიკას „დასწეოდა“.<ref>[https://web.archive.org/web/20071209163325/http://www.rockdetector.com/interviews/artist,5744.sm?id=14 LOVE IT TO DEATH, ბერნად დოუ ესაუბრება დეივ მასტეინს მეტალიკიდან წამოსვლის შემდგომ] წაკითხვის თარიღი: 6 დეკემბერი, 2007</ref> === Kill 'Em All და Ride the Lightning (1983–1984) === [[ფაილი:Clifford Lee Burton.jpg|მინი|მარცხნივ|160 პქ|კლიფი [[1985]] წელს]] [[1983]] წელს მეტალიკა როჩესტერში ([[ნიუ-იორკი (შტატი)|ნიუ-იორკი]]) გაემგზავრა, სადებიუტო ალბომის ''Metal up Your Ass'' ჩასაწერად, მაგრამ ჯგუფის ლეიბლსა და დისტრიბუტორებს შორის კონფლიქტის გამო, ალბომს სახელი შეუცვალეს და შედეგად ქვეყანას ''[[Kill 'Em All]]'' მოევლინა. ალბომის ლეიბლი იყო [[Megaforce Records]] [[აშშ]]-ში, ხოლო [[Music for Nations]] [[ევროპა]]ში. ალბომმა [[ბილბორდ 200]]-ში 120-ე ადგილს მიაღწია [[1988]] წელს.<ref name="მეტალიკა ჩარტებში">[http://www.allmusic.com/artist/metallica-p4906 მეტალიკა ჩარტებში], Allmusic.com, წაკითხვის თარიღი 12 მარტი, 2007</ref> თუმცა, ფინანსურად არც თუ ისე წარმატებული გამოდგა. სამაგიეროდ ალბომმა ჯგუფს ახალი ფანები შესძინა. ჯგუფმა ალბომის მხარდასაჭერად ტური ''Kill 'Em All For One'' ჩაატარა ჯგუფ რავენთან ერთად, რომელიც 27 ივლისიდან 3 სექტემბრამდე გრძელდებოდა. ტურის აპოგეად 13 აგვისტოს [[ჩიკაგო]]ში ჩატარებული კონცერტი იქცა, რომლის ფრაგმენტების ხილვა შესაძლებელია [[1988]] წელს გამოშვებულ ვიდეოფილმში ''[[Cliff 'Em All]]''. [[1984]] წლის თებერვალში მეტალიკა მხარს უჭერს ჯგუფ ვენომს ტურნეში ''Seven Dates of Hell'', სადაც ისინი 7000 მაყურებლის წინაშე წარდგნენ.<ref>[http://www.mtv.com/onair/icon/metallica/timeline/?id=5 მეტალიკა 1983 წლის ოქტომბრიდან 1984 წლის აგვისტომდე.] MTV.com. MTV Networks. წაკითხვის თარიღი: 2 ივნისი, 2009</ref> [[1984]] წლის აგვისტოში მეტალიკამ რიგით მეორე სტუდიური ალბომი ''[[Ride the Lightning]]'' გამოუშვა. ალბომი [[ბილბორდ 200]]-ში 50 კვირის განმავლობაში იმყოფებოდა და მეასე ადგილს მიაღწია.<ref name="მეტალიკა ჩარტებში"/> [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]] ამ ალბომისთვის ყდები შეცდომით მწვანე ფერში დაიბეჭდა, რომელიც უკვე კოლექციონერთა ყურადღების საგანია. კრიტიკოსთა და ფანების მოულოდნელად ალბომი აკუსტიკური გიტარის პარტიით იწყება. მასში შესულია სიმღერები: [[For Whom the Bell Tolls]], [[Fade to Black]], [[Creeping Death]] და სხვები. ამათგან უკანასკნელი ბიბლიურ სიუჟეტზეა აგებული. სიმღერა [[Ride the Lightning (სიმღერა)|Ride the Lightning]] დაიწერა მას შემდეგ, რაც ჯგუფის წევრები სახალხოდ დაადანაშაულა [[ტეხასი]]ს შტატმა ახალგაზრდების წაქეზებაში უკანონო ქმედებებისკენ, კერძოდ კი ძალადობისკენ. მეტალიკამ დაწერა ეს სიმღერა პროტესტის საპასუხოდ, რითაც მოახდინა იმის დემოსტრირება, რომ ჯალათები თავად ხდებიან მკვლელები, როდესაც ჩადიან ძალადობას მათი მსხვერპლის მიმართ საკუთარი რწმენების გამო. სხვებისგან გამოირჩევა შედარებით ნელი და მელოდიური Fade to Black, რომელმაც აშკარად გამოყო მეტალიკა სხვა თრეშ მეტალ ჯგუფებისაგან. ამ ალბომშია ასევე ინსტრუმენტალი [[The Call of Ktulu]], რომლის ძირითადი ნაწილი, ისევე როგორც [[Ride the Lightning (სიმღერა)|Ride the Lightning]] მასტეინის დაწერილია.<ref name="Metallica 84-86">[http://www.mtv.com/onair/icon/metallica/timeline/?id=5 მეტალიკა 1984 წლის 24 მარტიდან 1986 წლმადე.] MTV.com. MTV Networks. წაკითხვის თარიღი: 2 ივნისი, 2009</ref> === Master of Puppets (1984–1986) === ხმის ჩამწერი ლეიბლის [[Elektra Records]] დირექტორი მაიკლ ალაგო და Q-Prime Management-ის თანადამაარსებელი კლიფ ბარნსტეინი მეტალიკის [[1984]] წლის სექტემბრის კონცერტს დაესწრნენ და ნანახით მოხიბლული დარჩნენ. მათი ძალისხმევის შედეგად, მეტალიკამ კონტრაქტი Elektra Records-თან გააფორმა და Q-Prime Management-ის კლიენტი გახდა.<ref name="Metallica 84-86"/> [[ევროპა|ევროპული]] ტურნედან დაბრუნებული მეტალიკა მხარს უჭერს ჯგუფებს W.A.S.P. და არმორედ საინტს. [[1985]] წლის 17 აგვისტოს ფესტივალზე ''Monsters of Rock'' [[ბონ ჯოვი]]სა და რეტთან ერთად [[ინგლისი|ინგლისში]], დონინგტონის პარკში, მეტალიკამ უდიდესი შოუ ჩაატარა, სადაც 70 000 მსმენელის წინაშე წარდგა. შემდგომ [[კალიფორნია]]ში, კერძოდ ქ. [[ოკლენდი (კალიფორნია)|ოკლენდში]], ფესტივალზე ''Day on the Green'' ჯგუფმა 60 000 მსმენელის წინ დაუკრა.<ref name="Metallica 84-86"/> მესამე სტუდიური ნაშრომი ჯგუფისთვის და პირველი ლეიბლისთვის [[Elektra Records]] იყო [[1986]] წლის მარტში გამოშვებული ალბომი ''[[Master of Puppets]]'', რომელიც ჩაიწერა სტუდიაში Sweet Silence Studios, [[კოპენჰაგენი]], [[დანია]]. ალბომმა 72 კვირა დაყო [[ბილბორდ 200]]-ში და 29-ე ადგილს მიაღწია.<ref name="მეტალიკას დისკოგრაფია">[https://www.webcitation.org/5hEnwRGkd?url=http://www.billboard.com/bbcom/discography/index.jsp?aid=11546 მეტალიკის დისკოგრაფია.] Billboard.com. წაკითხვის თარიღი: 2 ივნისი, 2009</ref> ალბომი ჯგუფის პირველი ნამუშევარი იყო, რომელსაც [[1986]] წლის 4 ნოემბერს ოქროს, ხოლო [[2003]] წლის მდგომარეობით [[ალბომის სერტიფიცირება|ექვსჯერ პლატინის სტატუსი]] მიენიჭა. ის ჯგუფის იმ მომენტამდე გამოშვებულ ალბომებს შორის ყველაზე კარგად გაყიდვადი ალბომი გახდა: მილიონზე მეტი გაიყიდა მარტო [[აშშ]]-ში. კრიტიკოსები ''Master of Puppets''-ს ყველა დროის ერთ-ერთ საუკეთესო თრეშ მეტალ ალბომად მიიჩნევენ. [[ოზი ოსბორნი]]ს [[აშშ]]-ის ტურნეს გახსნამაც ჯგუფს ახალი ფანები შემატა.<ref name="Metallica 84-86"/> ამ ტურნეს დროს ჰეტფილდმა მაჯა მოიტეხა სკეიტბორდინგისას და ტურნე მხოლოდ როგორც ვოკალისტმა განაგრძო. [[გიტარა]]ზე მის მაგივრად ტექნიკოსი ჯონ მარშალი უკრავდა.<ref name="Metallica 16-27,86">[http://www.mtv.com/onair/icon/metallica/timeline/?id=7 მეტალიკა, 16 ივნისიდან 27 სექტემბრამდე, 1986 წელი.] MTV.com. MTV Networks. წაკითხვის თარიღი: 2 ივნისი, 2009</ref> ეს ფაქტი გახდა მიზეზი, რის გამოც მოგვიანებით ტურნეების ორგანიზატორებს კონტრაქტში შეატანინა ცოტა არ იყოს „უცნაური“ მუხლი: ტურნეების დროს [[სკეიტბორდი]]თ გართობის აკრძალვა. === ბარტონის გარდაცვალება და Garage Days Re-Revisited (1986–1987) === [[ფაილი:Cliff Burton Memorial.PNG|მარჯვნივ|მინი|160 პქ|კლიფ ბარტონის მემორიალი]] [[1986]] წლის 27 სექტემბერს, Damage Inc. ტურნეს დროს [[ევროპა]]ში ჯგუფის წევრები კარტს თამაშობდნენ, რათა გაერკვიათ, ვინ ვის საძინებელში დაიძინებდა ავტობუსში. კლიფმა მოიგო და არჩია ჰემეტის საწოლში ძილი. [[სტოკჰოლმი]]სკენ მიმავალ გზაზე დორარპის მახლობლად, [[შვედეთი|შვედეთში]], ავტობუსის მძღოლმა მართვაზე კონტროლი დაკარგა, ავტობუსი მოცურდა და რამდენიმეჯერ ამობრუნდა. ჯეიმზმა, ლარსმა და კირკმა უმნიშვნელო დაზიანებები მიიღეს, ხოლო კლიფი ფანჯრიდან გადმოვარდა და ავტობუსის ქვეშ მოყვა. უკვე იყო თუ არა კლიფი მკვდარი, გაურკვეველი რჩება. ამწეს, რომელიც ავტობუსს ეწეოდა, ბაგირი გაუწყდა და ავტობუსი მეორედ დაეცა კლიფს. ჯეიმზი იხსენებს: {{ციტატა|მე ვხედავდი რიგორ იწვა იგი ავტობუსის ქვეშ. მახსოვს, ავტობუსის მძღოლი ცდილობდა გამოეძრო გადასაფარებელი მის ქვეშიდან, რათა დანარჩენებს გამოგვეყენებინა. აქ მე წამოვიძახე: „ხელი არ ახლო, შენი დედაც!“ მე მზად ვიყავი მომეკლა იგი. არ ვიცი ნასვამი იყო თუ არა. ვიცი მხოლოდ, რომ ის საჭესთან იჯდა და კლიფი უკვე აღარ იყო...}}<ref name="Metallica 16-27,86"/> ბარტონის სიკვდილმა მეტალიკას არსებობა სათუო გახადა. სამმა დარჩენილმა წევრმა გადაწყვიტა, რომ კლიფის სურვილი იქნებოდა მათ გაეგრძელებინათ და, კლიფის ოჯახისაგან დალოცვის მიღების შემდეგ, დაიწყეს კლიფის შემცვლელის ძიება.<ref name="Metallica timeline June 26, 1986 - September 27, 1986"/> დაახლოებით ორმოცმა ბასისტმა მიიღო მონაწილეობა აუდიენციაში, რომელსაც მეტალიკის მომავალი მეოთხე წევრი უნდა გამოევლინა. მათ შორის იყვნენ ჰემეტის ბავშვობის მეგობარი ლეს კლეიპული, ტროი გრეგორი ჯგუფ პრონგიდან და [[ჯეისონ ნიუსტედი]] ჯგუფ ფლოტსამ ენდ ჯეტსამიდან. კლეიპული მოეწონა ჯგუფს, მაგრამ მისი დაკვრის სტილი არ ჯდებოდა მეტალიკის სტილში. შემდგომ, მეტალიკისადმი მიძღვნილ ''Behind the Music'' სერიაში, ჯეიმზი განმარტავს, რომ კლეიპული იყო „მეტისმეტად კარგი“ მეტალიკისთვის. საბოლოო ანგარიშით, ჯეიმზმა, ლარსმა და ჰემეტმა გადაწყვიტეს, რომ ჯეისონ ნუსტედს უნდა შეეცვალა ბარტონი. ნიუსტედი ჯგუფის შემადგენლობაში ოფიციალურად 1986 წლის 28 ოქტომბერს შევიდა - კლიფის დაკრძალვიდან სამი კვირის შემდეგ. ჯეისონის პირველი გამოსვლა ჯგუფთან ერთად შედგა კლუბში ''Country Club'', ქ. რესედა, [[კალიფორნია]].<ref name="Metallica timeline June 26, 1986 - September 27, 1986">[http://www.mtv.com/onair/icon/metallica/timeline/?id=8 მეტალიკა 1986 წლის ოქტომბრიდან 1987 წლის მარტამდე.] MTV.com. წაკითხვის თარიღი: 30 ნოემბერი, 2007</ref> [[1987]] წელს მეტალიკა ევროპაში ბრუნდება ტურნეს გასაგრძელებლად. მარტში ჯეიმზმა უკვე მეორედ მოიტეხა მაჯა სკეიტბორდინგისას. შედეგად, რიტმულ გიტარაზე დაკვრა ისევ მარშალს ანდეს, მაგრამ ამ დაზიანებამ ჯგუფი აიძულა, შაბათი საღამოს ცოცხალი წარმოდგენა ჩაეშალა. ტურნეს შემდეგ ჯგუფმა მოაწყო მუსიკალური სტუდია ლარსის ავტოფარეხში და ჩაწერა სხვა ჯგუფების რამდენიმე სიმღერის ქავერ ვერსია. ივლისში გამოსცა ახალი ალბომი ''[[The $5.98 E.P.: Garage Days Re-Revisited]]'', რომელშიც შესულია ეს სიმღერები. ალბომის ჩაწერისას ჯგუფმა გამოცადა ახალი სტუდია და შეაფასა ნიუსტედის ტალანტი. ამავე წელს გამოცემულ იქნა ფილმი ''[[Cliff 'Em All]]'', სადაც აღწერილია კლიფის გატარებული სამი წელი მეტალიკაში. ფილმში შესულია კლიფის სოლოები ბასსზე, სახლში გადაღებული ვიდეოები და სურათები.<ref>[http://www.mtv.com/onair/icon/metallica/timeline/?id=9 მეტალიკა 21 აგვისტოდან 4 დეკემბრემდე, 1987.] MTV.com. წაკითხვის თარიღი: 1 დეკემბერი, 2007</ref> === ...And Justice for All (1988–1990) === [[ფაილი:Metallica Damaged Justice Tour.jpg|მინი|მარცხნივ|მეტალიკა ალბომის მხარდამჭერ ტურნეზე]] [[1988]] წლის სექტემბერში გამოვიდა მეტალიკის რიგით მეოთხე, კლიფის გარდაცვალებიდან პირველი სტუდიური ალბომი '''[[...And Justice for All (ალბომი)|…And Justice for All]]'''. ალბომს დიდი კომერციული წარმატება ხვდა წილად. მიაღწია მეექვსე ადგილს ბილბორდ 200-ში. ეს იყო ჯგუფის პირველი ალბომი, რომელიც საუკეთესო ათეულში მოხვდა.<ref name="მეტალიკას დისკოგრაფია"/> ალბომს მიანიჭეს პლატინის სტატუსი გამოსვლიდან ცხრა კვირის შემდეგ.<ref name="იან ქრაისტი">{{Cite book |last=იან ქრაისტი |first= |title=Sound of the Beast: The Complete Headbanging History of Heavy Metal |publisher=HarperCollins |year=2003 |isbn=0-380-81127-8 |ref=harv |postscript=<!--None-->}}</ref> ალბომში ნიუსტედის ბას პარტიები თითქმის არ ისმოდა, მისი მუსიკალური იდეები იგნორირებული იქნა (თუმცაღა, წვლილი მიუძღვის ალბომის პირველი სიმღერის [[Blackened]] დაწერაში)<ref name=Playboy>[http://www.playboy.com/articles/metallica-interview/index.html ინტერვიუ ჟურნალ ''პლეიბოისთან'' - მეტალიკა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090404205425/http://www.playboy.com/articles/metallica-interview/index.html |date=2009-04-04 }} წაკითხვის თარიღი: 3 დეკემბერი, 2007</ref>. ბევრმა ფანმა ჩათვალა, რომ ეს სპეციალურად იყო გაკეთებული, როგორც რეაქცია კლიფის სიკვდილის შემდეგ, ან როგორც ნიუსტედის დაცინვა. უფრო სარწმუნოა ვერსიები, რომლებიც ჰეტფილდმა და ულრიხმა დაასახელეს შემდგომ ინტერვიუებში: ჰეტფილდმა აღნიშნა, რომ ჯეისონი ხშირად არ ესწრებოდა შეკრებებს, რის გამოც იგი ამ პროცესზე ვერ იმოქმედებდა; ლარსმა კი შენიშნა, რომ ნიუსტედის ბას-გიტარა იმეორებდა ჰეტფილდის რიტმ-გიტარის პარტიას. მიუხედავად იმისა, რომ ალბომი ფანებმა და პრესამ აღფრთოვანებით მიიღო, გაკრიტიკებული იქნა ალბომის პროდიუსირება. ულრიხის დრამები ისმოდა ძალიან ყრუდ და გიტარები სუსტად. ალბომის მხარდსაჭერად მეტალიკამ ჩაატარა მსოფლიო ტურნე ''Damaged Justice''.<ref>[http://www.metallicaworld.co.uk/metallica_tour_dates_justice_world.htm Damaged Justice მსოფლიო ტურნე.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071210010111/http://www.metallicaworld.co.uk/metallica_tour_dates_justice_world.htm |date=2007-12-10 }} Metworld.co.uk. წაკითხვის თარიღი: 9 დეკემბერი, 2007</ref> მარტო [[აშშ]]-ში ჯგუფმა ჩაატარა 120 კონცერტი სტადიონებზე. გამოუშვეს ოთხი სინგლი, მათ შორის: [[Harvester Of Sorrow]] და [[One (მეტალიკის სიმღერა)|One]]. კრიტიკის მიუხედავად, მეტალიკის პირველი ალბომი, რომელიც [[გრემი (ჯილდო)|გრემის]] დაჯილდოების ნომინაციაზე იქნა წარდგენილი, იყო ''...And Justice for All'', კატეგორიაში „საუკეთესო ვოკალური ან ინსტრუმენტული მძიმე როკ/მეტალ შესრულება“. მეტალიკა მიიჩნეოდა ფავორიტად ამ კატეგორიაში. თუმცა ყველასთვის მოულოდნელად გრემი მიიღო ჯგუფ [[ჯეთრო ტალი]]ს ალბომმა [[Crest of a Knave]].<ref name=ROCKINONANISLAND/> ამან დიდი აურზაური და მითქმა-მოთქმა გამოიწვია ფანებსა და პრესაში. გამარჯვებული ჯგუფი, რომელსაც ბევრი არც კი თვლიდა მძიმე როკ/მეტალ ჯგუფად, ცერემონიას არ დასწრებია, რადგან მათმა პროდიუსერმა ურჩია არ დასწებულიყვნენ, იმდენად ეჯერა მეტალიკას გამარჯვება.<ref name=ROCKINONANISLAND>Rockin' on an island, Kerrang! გამოცემა № 258, 1989-09-30</ref> სამი წლის შემდეგ ამავე ცერემონიაზე, როდესაც ჯგუფს გადასცეს გრემი სიმღერისთვის [[Enter Sandman]], ლარსმა ირონიულად მადლობაც გადაუხადა ჯეთრო ტალს: {{ციტატა|ჩვენ მადლობა უნდა ვუთხრათ ჯეთრო ტალს, რომ ამ წელს არ გამოუშვა ალბომი.}} ეს ჯილდო ჟურნალ ''Entertainment Weekly''-ის მიერ შეტანილი იქნა სიაში „გრემის ათი ყველაზე დიდი დარღვევა“.<ref>[http://www.ew.com/ew/gallery/0,,1567466_20010834_20010795,00.html მაიკლ ენდელმანი, გრემის 10 ყველაზე დიდი დარღვევა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071216011728/http://www.ew.com/ew/gallery/0,,1567466_20010834_20010795,00.html |date=2007-12-16 }} EW.com. წაკითხვის თარიღი: 3 დეკემბერი, 2007</ref> ალბომის გამოშვების შემდეგ, მეტალიკამ გადაიღო თავისი სადებიუტო [[მუსიკალური ვიდეო]] სიმღერაზე [[One (მეტალიკის სიმღერა)|One]]. ჯგუფმა კლიპი გადაიღო მიტოვებულ საწყობში და დაადო მომენტები ფილმიდან ''Johnny Got His Gun''. სალიცენზიო გარიგების ნაცვლად, მეტალიკამ სრულად შეიძინა [[საავტორო უფლებები]] აღნიშნულ ფილმზე. შედეგად ფილმის [[DVD]] ვერსია არ გამოსულა, მაზე შთაბეჭდილება ფართო აუდიტორიას მხოლოდ მეტალიკის გარემიქსებული ვერსიიდან ექმნება. [[1999]] წელს მუსიკალური ვიდეო One დასახელებული იქნა 38 ადგილზე MTV-ის ჩარტში „ყველა დროის 100 საუკეთესო ვიდეო“.<ref>[http://www.rockonthenet.com/archive/1999/mtv100.htm MTV: ყველა დროის 100 საუკეთესო ვიდეო.] Rockonthenet.com. წაკითხვის თარიღი: 8 დეკემბერი, 2007</ref> === Metallica (1990–1993) === მომდევნო ალბომის ჩასაწერად [[1990]] წლის ოქტომბერში მეტალიკა მივიდა სტუდიაში One on One ჩრდილოეთ [[ჰოლივუდი|ჰოლივუდში]]. [[მუსიკალური პროდიუსერი|პროდიუსერად]] დაიქირავეს [[ბობ როკი]]. ალბომი ''[[Metallica (ალბომი)|Metallica]]'', რომელიც ასევე ცნობილია ''შავი ალბომის'' სახელითაც, სამჯერ ჩაიწერა. ალბომის მიმართულებასა და ჟღერადობაზე ბობ როკსა და ჯგუფის წევრებს შორის გამუდმებული დავის გამო ჩაწერის პროცესი წელიწადზე მეტ ხანს გაგრძელდა და ჩაწერის ღირებულებამ ერთ მილიონ დოლარს მიაღწია.<ref>[http://www.mtv.com/onair/icon/metallica/timeline/?id=11 მეტალიკა 1990 წლის თებერვლიდან 1991 წლის 13 აგვისტომდე] MTV.com. წაკითხვის თარიღი: 2 დეკემბერი, 2007</ref> ალბომმა მოხსნა წინა ალბომების ყველა რეკორდი და პირველ ადგილს მიაღწია [[ბილბორდ 200]]-ში, პირველივე კვირას 650 000 ეგზემპლარი გაიყიდა.<ref>გაი გარსია, [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,974031,00.html Heavy Metal Goes Platinum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110921131811/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,974031,00.html |date=2011-09-21 }} Time.com. წაკითხვის თარიღი: 12 დეკემბერი, 2007</ref> სინგლი ამ ალბომიდან [[Enter Sandman]] გახდა საერთაშორისო ჰიტი საუკეთესო საკონცერტო ნომერი [[Sad but True]], [[Nothing Else Matters]] და [[Wherever I May Roam]]-თან ერთად. 15-ჯერ [[ალბომის სერტიფიცირება|მიენიჭა]] ალბომს პლატინის სტატუსი [[აშშ]]-ში, რაც ალბომს აქცევს ქვეყნის საუკეთესოდ გაყიდვად ალბომებში ოცდამეექვსეეს.<ref>[http://www.riaa.com/goldandplatinumdata.php?table=tblTop100 100 საუკეთესო ალბომი.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070701162536/http://www.riaa.com/goldandplatinumdata.php?table=tblTop100 |date=2007-07-01 }} RIAA.com. წაკითხვის თარიღი: 2 დეკემბერი, 2007</ref> ალბომის ჩაწერის პროცესი და შემდგომი ტურნეები ასახულია დოკუმენტურ ფილმში ''[[A Year and a Half in the Life of Metallica]]''. [[1991]] წლის აგვისტოდან [[1993]] წლის ივლისამდე ჯგუფმა ჩაატარა 300-ზე მეტი კონცერტი. 1991 წლის სექტემბერში ჯგუფი გამოდიოდა სცენაზე [[მოსკოვი|მოსკოვში]] ისეთი ჯგუფების გვერდით, როგორებიცაა: AC/DC, პანტერა და სხვები. მსოფლიო ტურნეს შემდგომ მეტალიკამ მოიწყო არდადეგები ერთი წლით. [[1992]] წლის 8 აგვისტოს [[Guns N' Roses]]-ისთან ერთად ტურნეს დროს ჰეტფილდმა მიიღო მეორე და მესამე ხარისხის დამწვრობები სახეზე, მხარზე, ხელებზე და ფეხებზე პიროტექნიკის ეფექტების გამო [[Fade to Black]]-ის შესრულებისას. შედეგად მას დაკვრა გიტარაზე აღარ შეეძლო და როგორც გიტარისტი, კვლავ ჯონ მარშალმა შეცვალა იგი, რომელიც ახლა უკვე უკრავდა ჯგუფ მეტალ ჩარჩში. [[1993]] წელს ჯგუფმა გამოუშვა პირველი საკონცერტო ალბომი სახელწოდებით ''[[Live Shit: Binge & Purge]]''.<ref name="Metallica timeline August 9, 1992 - November 23, 1993">{{cite web |title=მეტალიკა 1992 წლის 9 აგვისტოდან – 1993 წლის 23 ნოემბრამდე |publisher=MTV.com |url=http://www.mtv.com/onair/icon/metallica/timeline/?id=12 |accessdate=2007-12-01}}</ref> === Load, ReLoad, Garage Inc., და S&M (1994–1999) === [[ფაილი:James Hetfield singing.jpg|მინი|მარცხნივ|ჯეიმზი ''Garage Inc.'' ალბომის გამოსვლის დროს.]] მას შემდეგ, რაც მეტალიკამ სამი წელი გატარა შავი ალბომის მხარდამჭერ ტურნეებში, დაუბრუნდა სტუდიას, რათა ჩაეწერა მეექვსე სტუდიური ალბომი. დაახლოებით ერთი წელი გაატარა მეტალიკამ ახალი ალბომის ჩაწერაში, შედეგად [[1996]] წელს გამოშვებული იქნა ალბომი ''[[Load]]'', რომელიც ბილბორდ 200-ში და ARIA ჩარტებში პირველ ადგილზე მოხვდა.<ref name="მეტალიკა ჩარტებში"/> ეს იყო ჯგუფის მეორე ალბომი, რომელმაც ეს შეძლო. ალბომმა დაადასტურა ცვლილებები ჯგუფის მუსიკალურ მიმართულებაში. ამ პერიოდშივე ჯგუფის წევრებმა თმები დაიმოკლეს. ჯგუფმა ჩაატარა მორიგი ტურნე ''Poor Touring Me'' ახალი ალბომის მხარდასაჭერად. 1996 წლის ზაფხულში მეტალიკამ გახსნა ალტერნატიული როკ მუსიკის ფესტივალი ''Lollapalooza''.<ref name="Metallica timeline December, 1995 - June 27, 1996">{{cite web |title=მეტალიკა 1995 წლის დეკემბრიდან – 1996 წლის 27 ივნისამდე |publisher=MTV.com |url=http://www.mtv.com/onair/icon/metallica/timeline/?id=14 |accessdate=2007-12-05}}</ref><ref name="Load review"/> ''Load''-ზე მუშაობისას აღმოჩნდა, რომ ჯგუფს საკმარისი მასალა ჰქონდა მეორე ალბომის გამოსაშვებადაც. გადაწყდა, ნახევარი სიმღერების გამოეშვათ ალბომად, ხოლო დანარჩენ ნახევარზე გაეგრძელებინათ მუშაობა და გამოეშვათ მეორე ალბომი მომდევნო წელს. შედეგად, [[1997]] წელს გამოშვებული იქნა ალბომი ''[[ReLoad]]'', რომელმაც ბილბორდ 200-ში პირველი ადგილი დაიმკვიდრა, ხოლო კანადაში ჩარტში ''Top Canadian Album'' - მეორე.<ref name="მეტალიკა ჩარტებში"/> ალბომის მხარდასაჭერად მეტალიკამ ჩაატარა შოუ ''NBC's Saturday Night Live'' 1997 წლის დეკემბერში, სადაც შეასრულა სიმღერები [[Fuel]] და [[The Memory Remains]] დუეტში მერიენ ფეითფულთან.<ref name="Metallica 97-98">[http://www.mtv.com/onair/icon/metallica/timeline/?id=16 მეტალიკა 1997 წლის 18 ნოემბრიდან 1998 წლის 8 დეკემბრემდე.] MTV.com. წაკითხვის თარიღი: 5 დეკემბერი, 2007</ref> მომდევნო წელს ჯგუფი მართავს ტურნეს სახელწოდებით ''Poor Re-Touring Me''. [[1998]] წელს მეტალიკამ გამოუშვა ალბომი ''[[Garage Inc.]]'' ორ დისკად. პირველში შესულია სხვადასხვა შემსრულებლების სიმღერების ქავერები. მეორე დისკი მოიცავს 1987 წელს ჩაწერილ ალბომს ''The $5.98 E.P.: Garage Days Re-Revisited'' და დამატებული აქვს ზოგიერთი ახალი ქავერი. ალბომმა მეორე ადგილი დაიკავა [[ბილბორდ 200]]-ში.<ref name="Metallica 97-98"/><ref name="Metallica timeline February 24, 1999 - February 23, 2000">{{cite web |title=მეტალიკა 1999 წლის 24 თებერვლიდან – 2000 წლის 20 თებერვლამდე |publisher=MTV.com |url=http://www.mtv.com/onair/icon/metallica/timeline/?id=17 |accessdate=2007-12-05}}</ref> წლის ბოლოსთვის გამოდის მეტალიკის ახალი ვიდეო ''[[Cunning Stunts]]''. [[1999]] წელს 7 აპრილი სან ფრანცისკოს მერმა უილი ბრაუნმა გამოაცხადა „მეტალიკის ოფიციალურ დღედ“ ქალაქში. ამავე წლის 21 და 22 აპრილს მეტალიკამ ჩაატარა კონცერტი [[სან-ფრანცისკოს სიმფონიური ორკესტრი|სან-ფრანცისკოს სიმფონიურ ორკესტრთან]] ერთად [[მაიკლ კემენი]]ს დირიჟორობით. კონცერტის ჩატარების იდეა მოუვიდა კემენს [[1991]] წელს [[Nothing Else Matters]]-ზე მუშაობისას. მეტალიკამ კემენთან ერთად დაწერა ორი ახალი სიმღერა ამ კონცერტისათვის: [[No Leaf Clover]] და [[-Human]]. კონცერტის აუდიო ჩანაწერი გამოიცა ალბომად ''[[S&M]]'' 1999 წელს, ასევე გამოცემული იქნა კონცერტის ვიდეო ჩანაწერი. ალბომი ბილბორდ 200-ში მეორე, ხოლო ავსტრალიურ ''ARIA'' ჩარტში და ''Top Internet Albums'' ჩარტში პირველ ადგილზე მოხვდა.<ref name="მეტალიკა ჩარტებში"/> === კონფლიქტი ნაპსტერთან (2000–2001) === [[ფაილი:Lars London 2008 crop.jpg|170პქ|მინი|left|ლარს ულრიხი]] [[2000]] წელს მეტალიკამ მოისმინა, რომ მათი სიმღერის [[I Disappear]] [[დემო]] ვერსია, რომლის გამოსვლა იგეგმებოდა კინოფილმთან „შეუსრულებელი მისია 2“ ერთად, გადაიცემოდა რადიო-ეთერით. მეტალიკამ გამოიძია და აღმოაჩინა გაჟონვის წერტილი, ფაილი იპოვეს კომპანია ნაპსტერის ([[ინგლისური ენა|ინგლ.:]] Napster) peer-to-peer ფაილთა გაზიარების ქსელში. ასევე აღმოაჩინეს, რომ ჯგუფის მთლიანი კატალოგი უფასოდ ხელმისაწვდომი იყო. მეტალიკამ უჩივლა კომპანიას სასამართლოში,<ref name=Playboy/> ასევე სამ უნივერსიტეტს: სამხრეთ კალიფორნიის, [[იელის უნივერსიტეტი|იელის]] და ინდიანას უნივესიტეტებს, რათა მათ არ შეუშალეს ხელი ფაილთა თავისუფალ გაზიარებას. მეტალიკამ დაიქირავა ონლაინ საკონსულტაციო ფირმა ''NetPD'', რათა თვალყური ედევნებინა ნაპსტერის სერვისისთვის გარკვეული პერიოდის განმავლობაში. მეტალიკის სასამართლო დავას შეუერთდა რეპ შემსრულებელი [[Dr. Dre]] ნაპსტერის წინააღმდეგ. [[2001]] წელს მეტალიკა და კომპანია გარკვეულ შეთანხმებადე მივიდნენ.<ref>ბენი ევანგელისტა, [http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?file=/chronicle/archive/2002/09/04/BU138263.DTL Napster runs out of lives – judge rules against sale.] სან ფრანცისკოს ქრონიკები. წაკითხვის თარიღი: 3 იანვარი, 2008</ref> ნაპსტერი გახდა ფასიანი სერვისი. დავა მეტალიკასა და ნაპსტერს შორის აისახა მულტსერიალში სამხრეთის პარკი, მეშვიდე სეზონის მეცხრე სერიაში. მოგვიანებით, როდესაც ულრიხი გამოდიოდა შოუში ვის უნდა გახდეს მილიონერი წამყვანის შეკითხვაზე მოსწონს თუ არა გადაცემის მუსიკა, ულრიხმა კითხვითვე უპასუხა, ნაპსტერის ქსელიდან ხომ არ იშოვეს იგი.<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=-C4raj_VfJI Lars Ulrich on Who Wants To Be A Millionaire], youtube.com</ref> === ნიუსტედის წასვლა და St. Anger (2001–2005) === [[ფაილი:Robert Trujillo live in London 2008-09-15.jpg|thumb|right|რობერტ ტრუჰილო 2003 წლის 24 თებერვლიდან მეტალიკის წევრია]] [[2001]] წლის 17 იანვარს ჯეისონ ნიუსტედმა დატოვა ჯგუფი, მისივე განცხადებით, კერძო და პირადი მიზეზების გამო და იმ ფიზიკური ზიანის გამო, რომელიც მან მიაყენა საკუთარ თავს წლების განმავლობაში იმ მუსიკის დაკვრისას, რომელიც უყვარს.<ref>დევიდ ბაშამი, [http://www.mtv.com/news/articles/1438016/20010117/metallica.jhtml Bassist Jason Newsted Leaves Metallica.] MTV.com. წაკითხვის თარიღი: 3 დეკემბერი, 2007</ref> თუმცა, როგორც მოგვიანებით ჟურნალ „[[პლეიბოი (ჟურნალი)|პლეიბოისთან]]“ მიცემულ ინტერვიუში ირკვევა, ჯეისონს სურდა ალბომის გამოშვება და ტუნეში გამგზავრება ჯგუფ ''ეჰობრეინთან'' ერთად, მაგრამ ჯეიმზი კატეგორიულ უარზე იყო, რამაც გამოიწვია ნიუსტედის წასვლა ჯგუფიდან.<ref name=Playboy/> 2001 წლის ზამთარში ჯეიმზი მიემგზავრება კამჩატკაზე დათვებზე სანადიროდ. რუსული ზამთარი და მისი შეუცვლელი ატრიბუტი - არაყი თავის შავ საქმეს აკეთებენ. შედეგად 19 ივლისიდან ჰეტფილდს მოუწია მკურნალობის კურსის გავლა „[[ალკოჰოლიზმი]]სა და სხვა გატაცებების“ დასაძლევად. ჯგუფის მომავალი ეჭვქვეშ იდგა. პირველად ამდენი ხნის მანძილზე ლარსი და კირკი სერიოზულად ფიქრობდნენ, რომ შესაძლოა ჯგუფს არსებობა შეეწყვიტა.<ref>[http://www.mtv.com/onair/icon/metallica/timeline/?id=21 მეტალიკა 2001 წლის აპრილიდან 2001 წლის 4 დეკემბრემდე.] MTV.com. წაკითხვის თარიღი: 3 დეკემბერი, 2007</ref> თუმცაღა, 4 დეკემბერს ჯეიმზი კვალვ დაუბრუნდა ჯგუფს და ჯგუფმა განაგრძო მუშაობა ახალ სიმღერებზე. ჯეიმზი მოითხოვდა ემუშავათ დღეში მხოლოდ ოთხი საათი, დანარჩენ დროს იგი ოჯახს უთმობდა. თუ აქამდე სიმღერებისთვის ტექსტებს მხოლოდ ჯეიმზი წერდა, ახლა ამ პროცესში მთელი ჯგუფი იყო ჩართული. ბას-გიტარის პარტიას ასრულებდა მათი [[მუსიკალური პროდიუსერი]] [[ბობ როკი]]. ალბომზე მუშაობის პროცესი ასახულია [[2004]] წელს გამოშვებულ დოკუმენტურ ფილმში ''[[Some Kind of Monster (ფილმი)|Some Kind of Monster]]''. ''[[St. Anger]]''-ზე მუშაობის დასრულების შემდეგ, მეტალიკამ გამართა ბასისტების შესარჩევი კონკურსი ნიუსტედის მუდმივი შემცვლელის გამოსავლენად. სამი თვის შემდეგ შერჩეული იქნა [[რობერტ ტრუჰილო]], რომელიც მანამდე უკრავადა ჯგუფ სუისიდალ ტენდენსისში და [[ოზი ოსბორნი]]ს ჯგუფში.<ref>დოკ. ფილმი ''[[Some Kind of Monster (ფილმი)|Some Kind of Monster]]'', მეტალიკა, 2004 წლის იანვარი, [[პარამაუნტ პიქჩერზი]]</ref> ტრუჰილო მეტალიკის წევრი ოფიციალურად [[2003]] წლის 24 თებერვლიდან არის. მაისში ჯგუფმა ჩაატარა რამდენიმე კონცერტი [[სან ფრანცისკო]]ს კლუბებში. ნიუსტედი [[2002]] წელს შეუერთდა კანადურ თრეშ მეტალ ჯგუფ ვოივოდს და 2003 წელს ოზის მიერ ჩატარებულ ტურნეში ''Ozzfest'', რომელშიც მისი ჯგუფიც მონაწილეობდა, ოზი ოსბორნის ჯგუფში ტრუჰილოს შემცვლელი იყო.<ref name="Metallica timeline January 3, 2002 - March 19, 2003">{{cite web |title=მეტალიკა 2002 წლის 3 იანვრიდან – 2003 წლის 19 მარტამდე |publisher=MTV.com |url=http://www.mtv.com/onair/icon/metallica/timeline/?id=22 |accessdate=2007-12-05}}</ref> 2003 წლის ივნისში მეტალიკის მერვე სტუდიურმა ალბომმა ''[[St. Anger]]'' პირველი ადგილი დაიკავა ბილბორდ 200-ში. მიუხედავად ამისა, ალბომი მრავალჯერ იქნა გაკრიტიკებული ულრიხის „ფოლადის ჟღერადობის“ მქონე სნეარ (snare) დრამისა და გიტარის სოლოების შემცირების გამო.<ref>[http://www.metacritic.com/music/artists/metallica/stanger მეტალიკის ''St. Anger''.] Metacritic.com. წაკითხვის თარიღი: 5 დეკემბერი, 2007</ref> სიმღერამ [[St. Anger (სიმღერა)|St. Anger]] [[2004]] წელს მიიღო [[გრემი (ჯილდო)|გრემი]] ნომინაციაში საუკეთესო მეტალ შესრულება.<ref name="Grammy Award winners – Metallica">{{cite web |title=გრემის ჯილდოს მფლობელები – მეტალიკა |publisher=Grammy.com |url=http://www.grammy.com/GRAMMY_Awards/Winners/Results.aspx?title=&winner=Metallica&year=0&genreID=0&hp=1 |accessdate=2007-12-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071209101613/http://www.grammy.com/GRAMMY_Awards/Winners/Results.aspx?title=&winner=Metallica&year=0&genreID=0&hp=1 |archivedate=2007-12-09 }}</ref> [[2004]] წელს [[ინგლისი|ინგლისში]] ''Download Festival''-ზე მეტალიკის გამოსვლამდე ცოტა ხნით ადრე ლარსმა გასაიდუმლოებული დაავადების სამკურნალოდ საავადმყოფოს მიაკითხა.<ref name=LarsUlrichHospitalized>[http://new.music.yahoo.com/metallica/news/metallicas-lars-ulrich-hospitalized-in-switzerland-misses-show--12054238 Metallica's Lars Ulrich Hospitalized In Switzerland, Misses Show.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100501034029/http://new.music.yahoo.com/metallica/news/metallicas-lars-ulrich-hospitalized-in-switzerland-misses-show--12054238 |date=2010-05-01 }} Yahoo Music. წაკითხვის თარიღი: 12 დეკემბერი, 2007</ref> ჰეტფილდი ეძებდა მოხალისეებს უკანასკნელ წუთს, რომლებსაც ლარსი უნდა შეეცვალათ. დეივ ლომბარდომ [[სლეიერი]]დან და ჯოი ჯორდისონმა [[Slipknot]]-იდან ითავეს ლარსის მაგივრად დაკვრა. ლომბარდომ შეასრულა სიმღერები [[Battery]] და [[The Four Horsemen]], ულრიხის დრამის ტექნიკოსმა ფლემინგ ლარსენმა - [[Fade to Black]], დანარჩენი სიმღერები ჯოისთან ერთად შეასრულა მეტალიკამ.<ref name=LarsUlrichHospitalized/> ჯგუფმა ორი წელი გაატარა ''St. Anger''-ის მხარდამჭერი ტურნეებში ''Summer Sanitarium Tour 2003'' და ''Madly in Anger with the World''. კონცერტებზე ასევე გამოდიოდნენ ჯგუფები მუდვაინი, დეფტოუნზი, [[ლინკინ პარკი]], [[ლიმპ ბიზკიტი]] და გოდსმაკი. მეტალიკის თითქმის ყველა გამოსვლა პროფესიონალურად იწერებოდა და კარგად იყიდებოდა საიტზე LiveMetallica.com. შემდეგ ჯგუფის წევრებმა დაისვენეს და [[2005]] წლის უმეტესი ნაწილი ოჯახებთან ერთად გაატარეს. თუმცაღა, 13 და 15 ნოემბერს გახსნეს [[როლინგ სტოუნზი]]ს კონცერტი [[სან ფრანცისკო]]ში, ''AT&T'' პარკში.<ref>გილ კაუფმენი [http://www.mtv.com/news/articles/1506869/20050803/metallica.jhtml Metallica Opening For Rolling Stones In San Francisco.] MTV.com. წაკითხვის თარიღი: 12 დეკემბერი, 2007</ref> === Death Magnetic (2006-) === [[ფაილი:Kirk Hammett live in London 2008-09-15.jpg|thumb|left|კირკ ჰემეტი]] [[2006]] წლის 6 ივნისს ტურნეზე ''Escape from the Studio '06'' [[ბერლინი|ბერლინში]] მეტალიკამ შეასრულა ახალი სიმღერა დროებითი სახელწოდებით The New Song, რომელსაც ფანებმა Death Is Not the End უწოდეს, სიმღერაში ამ ფრაზის ხშირი გამეორების გამო. 12 აგვისტოს ტოკიოში შეასრულეს კიდევ ერთი ახალი სიმღერა The Other New Song. თუ მეორე ბევრი ასპექტით არ შეესაბამებოდა ჯგუფის სტილს, პირველი სიმღერის ფრაგმენტები აისახა ახალ ალბომში, კონკრეტულად კი კომპოზიციაში [[Death Magnetic#სიმღერები|The End of the Line]]. 2006 წლის 16 თებერვალს მეტალიკამ თავის ოფიციალურ საიტზე გამოაქვეყნა, რომ თხუთმეტწლიანი თანამშრომლობის შემდეგ [[ბობ როკი]] აღარ გაუწევდა პროდიუსირებას მათ შემდგომ ალბომს. ახალ პროდიუსერად არჩეული იქნა [[რიკ რუბინი]], რომელიც მანამდე მუშაობდა ჯგუფებთან: დანზიგი, [[სლეიერი]], [[Slipknot]] და [[System of a Down]].<ref>[http://www.metallica.com/index.asp?item=14828 მეტალიკის სტუდიის განახლება.] Metallica.com. წაკითხვის თარიღი: 20 თებერვალი, 2008</ref> ჯგუფმა ახალი ალბომის ''[[Death Magnetic]]'' გამოსვლის თარიღად შეარჩია [[2008]] წლის 12 სექტემბერი. ასევე გადაიღეს მუსიკალური ვიდეო პირველი სინგლისთვის [[The Day That Never Comes]] ამ ალბომიდან. 2006 წლის 4 დეკემბერს მეტალიკამ გამოუშვა DVD სახელწოდებით ''[[The Videos 1989–2004]]'', რომელიც შეიცავდა ყველა მუსიკალურ ვიდეოს [[1989]] წლიდან [[2004]] წლამდე. პირველივე კვირას 28 000 ეგზემპლარი გაიყიდა და ჩარტში ''Billboard Top Videos'' მესამე ადგილი დაიკავა.<ref name="METALLICA s Videos Beats SLIPKNOT s Voliminal On Music Video Chart">{{cite web |title=Metallica's 'Videos' beats Slipknot's Voliminal' on Music Video Chart |publisher=Blabbermouth.net |date=2006-12-15 |url=http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=63882 |accessdate=2007-12-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071219142444/http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=63882 |archivedate=2007-12-19 }}</ref> მეტალიკამ ჩაწერა ენიო მორიკონეს სიმღერის [[The Ecstasy of Gold]] ქავერი მორიკონესადმი მიძღვნილ ალბომისთვის ''We All Love Ennio Morricone'', რომელიც [[2007]] წლის 20 თებერვალს გამოვიდა. ქავერი წარდგენილი იქნა გრემის ნომინაციაზე „საუკეთესო როკ ინსტრუმენტული შესრულება“ დაჯილდოების 50-ე ცერემონიაზე. [[2008]] წლის 2 სექტემბერს ერთ-ერთმა ფრანგულმა მუსიკალურმა მაღაზიამ ათი დღით ადრე დაიწყო ჯერ კიდევ გამოუსვლელი ალბომის ''[[Death Magnetic]]'' გაყიდვა,<ref>[http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=103902 მეტალიკას Death Magnetic ფრანგულ მაღაზიაში ორი კვირით ადრე იყოდებოდა?.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080904231728/http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=103902 |date=2008-09-04 }} BLABBERMOUTH.NET. წაკითხვის თარიღი: 5 იანვარი, 2009</ref> რამაც გამოიწვია ალბომის ხელმისაწვდომობა ფაილთა გაზიარების სისტემებში. ამ ფაქტმა უბიძგა ჯგუფის ოფიციალურ დისტრიბუტორს დიდ ბრიტანეთში [[Vertigo Records]] ოფიციალურად გამოეშვა ალბომი დაგეგმილზე ორი დღით ადრე, 10 სექტემბერს. ჯერ კიდევ უცნობია, მოიმოქმედებენ თუ არა რამეს მეტალიკა ან [[Warner Bros. Records]] საცალოდ მოვაჭრის წინააღმდეგ. ლარსმა ამასთან დაკავშირებით ერთ-ერთ ინტერვიუში აღნიშნა: {{ციტატა|ალბომის გამოსვლამდე ათი დღე დარჩა. ჩვენ ისედაც ყველაფერი შესანიშნავად გვაქვს. თუ ჩვენი ალბომი ხელმისაწვდომი იქნება ინტერნეტში გადმოსაქაჩად დღეს ან ხვალ - კი ბატონო, მენდეთ, პრობლემა არ არის.... დღევანდელი სტანდარტებით ეს გამარჯვებაც კი არის. ექვსი თვით ადრე რომ ეთქვა ვინმეს ჩემთვის, რომ მხოლოდ 10 დღით ადრე მოხდებოდა გაჟონვა, მე მხოლოდ მოხარული ვიქნებოდი.}}<ref>[http://www2.kerrang.com/2008/09/metallica_album_leak.html მეტალიკას ალბომის გაჟონვა.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080905225835/http://www2.kerrang.com/2008/09/metallica_album_leak.html |date=2008-09-05 }} Kerrang.com. წაკითხვის თარიღი: 17 სექტემბერი, 2008</ref><ref>{{cite web|url=http://www.usatoday.com/life/music/news/2008-09-10-metallica-main_N.htm|title=Metallica remains calm over 'Magnetic' leaks|last=ედნა გუნდერსენი|first=|date=2008-09-11|publisher=USA TODAY.com|accessdate=2008-09-17}}</ref> ალბომმა დაიკავა პირველი ადგილი 32 ქვეყნის საუკეთესო ალბომთა ჩარტებში, მათ შორის [[გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებულ სამეფოში]], [[კანადა]]სა და [[ავსტრალია]]ში. პირველივე დღეებში გაიყიდა 490 000 ეგზემპლარი მარტო [[აშშ]]-ში, მეტალიკა კი გახდა პირველი ჯგუფი [[ბილბორდ 200]]-ის ისტორიაში, რომლის თანმიყოლებით გამოშვებული ხუთი სტუდიური ალბომი მოხვდა პირველ ადგილზე.<ref name="Metallica's Death Magnetic Reigns On European Album Chart">{{cite web |title=მეტალიკის Death Magnetic ლიდერობს European Album Chart-ში |author= |publisher=Blabbermouth.net |date=2008-09-25 |url=http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=105557 |accessdate=2008-09-29 |archiveurl=https://www.webcitation.org/619AZsZkl?url=http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article |archivedate=2011-08-23 }}</ref> გამოშვებიდან ერთი კვირის შემდგომ ''Death Magnetic'' დარჩა პირველ ადგილზე ბილბორდ 200-ში, European album chart-ში და გახდა 2008 წლის ყველაზე სწრაფად გაყიდვადი ალბომი ავსტრალიაში.<ref name="Metallica s Death Magnetic Is Fastest-Selling Album Of Year In Australia">{{cite web |title=მეტალიკის Death Magnetic წლის ყველაზე სწრაფად გაყიდვადი ალბომია ავსტრალიაში. |author= |publisher=Blabbermouth |date=2008-09-21 |url=http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=105261 |accessdate=2008-09-29 |archiveurl=https://www.webcitation.org/619AbDvHZ?url=http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article |archivedate=2011-08-23 }}</ref> ალბომი პირველ ადგილს არ თმობდა ბილბორდ 200-ში გამოსვლიდან სამი კვირის შემდეგაც კი, რითაც მეტალიკამ გაიმეორა ჯეკ ჯონსონის (ალბომი ''Sleep Through the Static'') 2008 წლის რეკორდი. ალბომმა ასევე შეინარჩუნა პირველი ადგილი ხუთი კვირის განმავლობაში ბილბორდის ჩარტებში ''Hard Rock album'', ''Modern Rock/Alternative album'' და ''Rock album''.<ref>[http://www.euroinvestor.co.uk/news/story.aspx?id=9983169 Metallica's Death Magnetic Tops Album Chart for Third Week in a Row.] Euroinvestor.co.uk. წაკითხვის თარიღი: 1 ნოემბერი, 2008</ref> მეტალიკა წარდგენილ იქნა ''MTV Europe''-ის მიერ მისივე მუსიკალური დაჯილდოების ორ ნომინაციაში: ''Rock Out'' და ''Headliner'', ''MTV Latin America''-მ კი მიიწვია ჯგუფი მათი მუსიკალური დაჯილდოების ცერემონიაზე გამოსასვლელად.<ref>{{cite news | title = Metallica nominated in the EMA's and playing live at the VMA's in Latin America | publisher = Alternativeware | date = 2008-10-08 | url = http://www.oocities.com/alerivmx/metallica0.htm | accessdate = 2008-10-08 }}{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> მეტალიკამ შეასრულა The Day That Never Comes. 2008 წლის 21 ოქტომბერს დაიწყო ტურნე ''World Magnetic Tour''. ალბომით ''Death Magnetic'' მეტალიკა დაუბრუნდა თავის შუა ოთხმოციანი წლების მძიმე/თრეშ მეტალის ფესვებს.<ref>[http://www.rollingstone.com/reviews/album/22723926/review/22787142/deathmagnetic Death Magnetic : მეტალიკა : მიმოხილვა.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100412114223/http://www.rollingstone.com/reviews/album/22723926/review/22787142/deathmagnetic |date=2010-04-12 }} RollingStone.com. წაკითხვის თარიღი: 5 იანვარი, 2009</ref><ref>[http://www.bbc.co.uk/music/reviews/qzvr მეტალიკას ალბომის Death Magnetic მიმოხილვა.] BBC.co.uk. წაკითხვის თარიღი: 5 იანვარი, 2009</ref> იგი უფრო მეტად ჰგავს ალბომებს ''Master of Puppets'' და ''...And Justice for All'', ვიდრე გვიანდელ ალბომებს. 2008 წლის ნოემბერში მეტალიკასა და მის ლეიბლს [[Warner Bros. Records]] შორის კონტრაქტს ვადა ამოეწურა. ჯგუფი ვერსიებს აყალიბებს, ვისთან ერთად გამოუშვას მომდევნო ალბომი. ერთ-ერთი ვერსიით, შესაძლოა ალბომის გამოშვება ინტერნეტის საშუალებით მოხდეს.<ref>[http://www.ultimate-guitar.com/news/general_music_news/metallica_consider_releasing_next_album_online.html ''მეტალიკა ფიქრობს, შემდეგი ალბომი ინტერნეტის საშუალებით გამოუშვას''] Ultimate-guitar.com. წაკითხვის თარიღი: 1 ნოემბერი, 2009</ref> 2009 წლის 27 მაისს მეტალიკის ვებსაიტზე გამოქვეყნდა, რომ მეტალიკა აპირებდა ახალი ცოცხალი [[DVD]]-ების გამოშვებას, რომლებშიც ასახული იქნებოდა ნიმესა და მეხიკოში (შესაბამისად [[საფრანგეთი|საფრანგეთსა]] და [[მექსიკა]]ში) ჩატარებული კონცერტები დამატებითი მასალებით.<ref>{{cite web|url=http://metallica.com/index.asp?item=602313 |title=Metallica.com |publisher=Metallica.com |date=2009-05-27 |accessdate=2009-10-01}}</ref> მეხიკოში ჩატარებულ კონცერტზე გამოცემული იქნა DVD [[Orgullo, Pasión y Gloria: Tres Noches en la Ciudad de México]] 2009 წლის 30 ნოემბერს, ხოლო ნიმესში ჩატარებულ კონცერტზე - [[Français Pour Une Nuit]] 2009 წლის 23 ნოემბერს.<ref>{{cite web|url=http://metallica.com/index.asp?item=602389 |title=Metallica.com |publisher=Metallica.com |date= |accessdate=2009-10-01}}</ref> [[2009]] წლის ივნისში იტალიის ''Rock TV''-თვის მიცემულ ინტერვიუში ლარსმა აღნიშნა, რომ ტურნეს გააგრძელებენ [[2010]] წლის აგვისტომდე. ასევე აღნიშნა, რომ ამჟამად მეათე ალბომის გამოშვების გეგმები არ აქვთ, მაგრამ აუცილებლად გამოუშვებენ კვლავ რიკ რუბინთან ერთად.<ref>{{cite web|url=http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.Net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=123454|title=მეტალიკის ლარს ულრიხი: I Would Like To Make Another Album With Rick Rubin|publisher=Blabbermouth.net|date=2009-07-11|accessdate=2009-07-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090715011049/http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=123454|archivedate=2009-07-15}}</ref> Blabbermouth.net-ის მიხედვით, ჯგუფმა ახალი ალბომის ჩაწერაზე ფიქრი შესაძლოა [[2011]] წლის მეორე ნახევრამდე არ დაიწყოს.<ref>{{cite web|url=http://www.roadrunnerrecords.com/BLABBERMOUTH.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=128779|title=Metallica Is Open To Performing Full Albums In Concert Again|publisher=[[Blabbermouth.net]]|date=2009-10-15|accessdate=2009-11-05}}{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> ''თრეშ მეტალის დიდი ოთხეული'', მეტალიკა, [[სლეიერი]], [[Megadeth]] და [[ანთრაქსი (ჯგუფი)|ანთრაქსი]], პირველად ისტორიაში ერთად წარდგნენ მაყურებლის წინაშე [[2010|2010 წლის]] 16 ივნისს ბემოვოს აეროპორტში, [[ვარშავა]], [[პოლონეთი]]. ეს იყო ამ ჯგუფების პირველი შესრულება, რომელიც Sonisphere Festival-ის სერიების ნაწილი იყო. ერთ-ერთი მომდევნო კონცერტი, რომელიც ჩატარდა [[2010|2010 წლის]] 22 ივნისს [[სოფია]]ში, [[ბულგარეთი]], გაგზავნილი იქნა სატელიტით HD ფორმატში კინოთეატრებისთვის.<ref>[http://www.billboard.com/news/metallica-heading-to-cinemas-1004097367.story#/news/metallica-heading-to-cinemas-1004097367.story Metallica Heading To Cinemas]</ref> იმავე წლის 26 ივნისს მათ დაუკრეს [[ბუქარესტი|ბუქარესში]], [[რუმინეთი]], ხოლო 27 ივნისს - [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[თურქეთი]]. [[2010]] 28 ივნისს ალბომი ''[[Death Magnetic]]'' 2-ჯერ იქნა [[ალბომის სერტიფიცირება|სერტიფიცირებული]] პლატინად [[RIAA]]-ს მიერ.<ref>{{cite web | url=http://www.riaa.com/goldandplatinumdata.php?resultpage=1&table=SEARCH_RESULTS&action=&title=Death%20Magnetic&artist=Metallica&format=&debutLP=&category=&sex=&releaseDate=&requestNo=&type=&level=&label=&company=&certificationDate=&awardDescription=&catalogNo=&aSex=&rec_id=&charField=&gold=&platinum=&multiPlat=&level2=&certDate=&album=&id=&after=&before=&startMonth=1&endMonth=1&startYear=1958&endYear=2010&sort=Artist&perPage=25 | title=ოქრო და პლატინა | accessdate=24 ივლისი, 2010 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924152921/http://www.riaa.com/goldandplatinumdata.php?resultpage=1&table=SEARCH_RESULTS&action=&title=Death%20Magnetic&artist=Metallica&format=&debutLP=&category=&sex=&releaseDate=&requestNo=&type=&level=&label=&company=&certificationDate=&awardDescription=&catalogNo=&aSex=&rec_id=&charField=&gold=&platinum=&multiPlat=&level2=&certDate=&album=&id=&after=&before=&startMonth=1&endMonth=1&startYear=1958&endYear=2010&sort=Artist&perPage=25 | archivedate=2015-09-24 }}</ref> მეტალიკის ''World Magnetic'' ტურნე დასრულდა 2010 წლის 21 ნოემბერს [[მელბურნი|მელბურნში]], [[ავსტრალია]]. ჯგუფმა ორ წელზე მეტი გაატარა გზაში ახალი ალბომის მხარდამჭერ ტურნეებში. სანამ დაასრულებდნენ თავიანთ ტურნეს საბოლოო კონცერტით ავსტრალიასა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიაში]], გამოუშვეს ცოცხალი [[EP]] ''[[Six Feet Down Under]]'' მანამდე ჩატარებული კონცერტებით ავსტრალიაში.<ref>[http://www.metallica.com/index.asp?item=603343 Metallica.com - Six Feet Down Under.] წაკითხვის თარიღი: 08.10.2010</ref> 2010 წლის 12 ნოემბერს ამ EP-ს მოყვა მეორე ნაწილიც, ''[[Six Feet Down Under (Part II)]]''.<ref>{{cite web |url=http://www.metallica.com/index.asp?item=603439 |title=ბოლო რელიზი 2010 წლისთვის |publisher=Metallica |date=25 ოქტომბერი, 2010 |accessdate=2010-11-15}}</ref> მეორე ნაწილში შესულია რვა სიმღერა, რომლებიც ჩაწერილია ტურნეს კონტინენტსგადმოღმა ჩატარებული პირველი ორი ნაწილის განმავლობაში. 2010 წლის 26 ნოემბერს მეტალიკამ გამოუშვა მორიგი ცოცხალი EP, ''[[Live at Grimey's]]'', რომელიც ჩაიწერა 2008 წლის ივნისში გრიმის ჩანაწერების მაღაზიაში, ცოტა ხნით ადრე მეტალიკის გამოჩენამდე ბონარუს მუსიკალურ ფესტივალზე იმავე წელს.<ref>{{cite web |url=http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=147257 |title=მეტალიკა: 'Live At Grimey's' EP ნოემბერში გამოვა |publisher=Roadrunner Records |work=Blabbermouth |date=6 ოქტომბერი, 2010 |accessdate=2010-10-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101009191131/http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=147257 |archivedate=2010-10-09 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://metallica.com/index.asp?item=603402 |title=კიდევ ერთი 2010 წლისთვის! |publisher=Metallica |date=6 ოქტომბერი, 2010 |accessdate=2010-10-12}}</ref> === მეტალიკის შესვლა როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზში === [[ფაილი:Metallica London 2008-09-15 Kirk and James.jpg|thumb|right]] [[2009]] წლის 14 იანვარს გამოცხადდა, რომ 4 აპრილს მეტალიკა შედიოდა [[როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზი|როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზში]].<ref name="Metallica, Run D.M.C. Lead Rock Hall Inductees">{{cite web |title=Metallica, Run D.M.C. Lead Rock Hall Inductees |publisher=Billboard.com |url=http://www.billboard.com/bbcom/news/metallica-run-d-m-c-lead-rock-hall-inductees-1003930059.story |accessdate=2009-01-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090114212652/http://www.billboard.com/bbcom/news/metallica-run-d-m-c-lead-rock-hall-inductees-1003930059.story |archivedate=2009-01-14 }}</ref> მოიწვიეს ჯგუფის ბევრი მეგობარი, მათ შორის რეი ბარტონი, კლიფის მამა და ჯეისონ ნიუსტედი, რომელსაც უნდა დაეკრა ბას-გიტარაზე ჯგუფთან ერთად.<ref>[http://www.idiomag.com/peek/72984/metallica ''ჯეისონ ნიუსტედი კვლავ უერთდება მეტალიკას''.] idiomag.com. წაკითხვის თარიღი: 30 მარტი, 2009</ref> წარმოდგენა ჯგუფის [[რედ ჰოთ ჩილი პეპერსი]]ს ბასისტმა ფლიმ გახსნა მისასალმებელი სიტყვით. აღსანიშნავია, რომ ახლანდელი ბასისტი - რობერტ ტრუჰილო დათანხმდა არ დაეკრა, რადგან, მისივე სიტყვებით, სურდა ენახა [[Metallica (ალბომი)|''შავი ალბომის'']] შემქმნელი ჯგუფი.<ref>{{cite web|url=http://www.idiomag.com/peek/73495/metallica|title=ჯეისონ ნიუსტედი: ტრუჰილო არ დაუკრავს როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზში|accessdate=2009-04-01|date=2009-04-01|publisher=idiomag}}</ref> თუმცა, სიმღერების [[Master of Puppets (სიმღერა)|Master of Puppets]] და [[Enter Sandman]] შესრულებისას ჯეისონიც და რობერტიც სცენაზე იყვნენ.<ref>{{cite web|url=http://www.reuters.com/article/companyNewsAndPR/idUSN0436280220090405|title=Metallica rocks Hall of Fame with other new members|publisher=Reuters|date=2009-04-05|accessdate=2009-04-05}}</ref> ამ ორი სიმღერის შესრულების შემდეგ ჯგუფს შეუერთდნენ ჯეფ ბეკი, ჯიმი პეიჯი, ჯო პერი, რონი ვუდი და ფლი და შეასრულეს ჯემ სესია, რომელმაც მიიღო სახელწოდება Train Kept A Rollin' (All Star Jam). მეტალიკამ ცერემონიაზე დაპატიჟა ასევე დეივ მასტეინი, მაგრამ მან მოწვევაზე უარი განაცხადა, მიზეზად კი ახალ ალბომზე დაძაბული სამუშაო გრაფიკი დაასახელა.<ref>[http://www.roadrunnerrecords.com/Blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=115274 BLABBERMOUTH.NET - DAVE MUSTAINE To METALLICA: 'I Am So Very Proud Of All You Have Accomplished'.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111015084508/http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=115274 |date=2011-10-15 }} Roadrunnerrecords.com. წაკითხვის თარიღი: 1 ნოემბერი, 2009</ref> == სტილი და ტექსტების თემატიკა == შთაგონებული ადრეული [[მძიმე მეტალი|მძიმე მეტალ]] და [[მძიმე როკი|მძიმე როკ]] ჯგუფებისაგან, როგორებიცაა [[Black Sabbath]], [[Deep Purple]], [[ლედ ზეპელინი]] და [[სკორპიონსი]]<ref>{{cite web|url=http://www.guitarworld.com/article/30_on_30_the_greatest_guitarists_picked_by_the_greatest_guitarists?page=0%2C7 |title=30 on 30: The Greatest Guitarists Picked by the Greatest Guitarists |publisher=guitarworld.com |date= |accessdate=2010-04-28}}</ref> და [[ბრიტანული მძიმე მეტალის ახალი ტალღა|ბრიტანული მძიმე მეტალის ახალი ტალღის]] შემსრულებელი ჯგუფებისაგან, როგორებიცაა [[ვენომი (ჯგუფი)|ვენომი]], [[მოუტერჰედი]], [[დაიმონდ ჰედი]], [[Judas Priest|ჯუდას პრისტი]] და [[აირონ მეიდენი]], მეტალიკის ადრეული ჩანაწერები შეიცავდა აგრესიულ მუსიკას, სწაფ პარტიებს და ცხრა წუთიან ინსტრუმენტალებს. სტივ ჰიუ [[Allmusic]]-დან აღნიშნავს: {{ხმის ნიმუშის დაფა მარჯვნივ|მუსიკალური ნაწყვეტები:}} {{მულტი-მოსმენა დაიწყო}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=Metallica - Creeping Death.ogg|title=Creeping Death (1984 წ.)|description= სიმღერა ასახავს სწრაფ ტემპს, აგრესიულ მუსიკას, რომელიც დამახასიათებელია მეტალიკის ადრეულ ჩანაწერებში|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა დამთავრდა}} {{მულტი-მოსმენა დაიწყო}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=EnterSandman.ogg|title=EnterSandman (1991 წ.)|description= მძიმე მეტალის მაგალითი: ტემპი შენელებულია, მეტი ყურადღება ეთმობა მელოდიურობას|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა დამთავრდა}} {{მულტი-მოსმენა დაიწყო}} {{მულტი-მოსმენა ერთეული|filename=Metallica_-_Purify.ogg|title=Purify (2003 წ.)|description= 2003 წლის ცდა გიტარის სოლოების გარეშე და ფოლადის ჟღერადობის დრამებით|format=[[Ogg]]}} {{მულტი-მოსმენა დამთავრდა}} {{ნიმუშის დაფა დამთავრება}} {{ციტატა|''[[Ride the Lightning]]''-ში მეტალიკამ გააფართოვა თავისი საშემსრულებლო ტექნიკა და გამოხატვის დიაპაზონი. ტექსტები კი უფრო მეტად პირად და საზოგადოდ ცნობილ პრობლემებს ეთმობა.<ref name="Ride the Lightning - Metallica">{{cite web |title= ''Ride the Lightning'' – Metallica |author=სტივ ჰიუ |publisher=Allmusic |url=http://www.allmusic.com/album/ride-the-lightning-r12989 |accessdate=2007-12-08}}</ref> აღნიშნულმა თემებმა გაგრძელება პოვა ''[[Master of Puppets]]''-ში, სადაც მან მოიცვა რელიგიური და სამხედრო ლიდერები, მძვინვარება, უგუნურება, მონსტრები და ნარკოტიკები}}<ref name="Master of Puppets - Metallica">{{cite web |title= ''Master of Puppets'' – Metallica |author=სტივ ჰიუ |publisher=Allmusic |url=http://www.allmusic.com/album/master-of-puppets-r12990 |accessdate=2007-12-08}}</ref> 1991 წელს ახალ პროდიუსერ [[ბობ როკი|ბობ როკთან]] ერთად გამოშვებულ ალბომზე იგივე ჰიუ აღნიშნავდა, რომ მეტალიკამ გაამარტივა თავისი მუსიკა და კომერციული მიზნებისთვის გათვალა.<ref name="Metallica AMG">{{cite web |title=Metallica-ს მიმოხილვა Allmusic-ის მიერ |author=სტივ ჰიუ |publisher=Allmusic |url=http://www.allmusic.com/album/metallica-r12993 |accessdate=2007-12-05}}</ref> რობერტ პალმერმა კი [[Rolling Stone]]-დან აღნიშნა, რომ ჯგუფმა მიატოვა აგრესიული, სწრაფი მუსიკა, რათა გაეფართოვებინა თავისივე მუსიკა და გამოხატვის დიაპაზონი.<ref name="Metallica RS review">{{cite web |title=Metallica-ს მიმოხილვა Rolling Stone-ის მიერ |author=რობერტ პალმერი |publisher=Rolling Stone |date=1997-01-21 |url=http://www.rollingstone.com/artists/metallica/albums/album/150659/review/5941896/metallica |accessdate=2007-12-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071209085540/http://www.rollingstone.com/artists/metallica/albums/album/150659/review/5941896/metallica |archivedate=2007-12-09 }}</ref> ''შავი ალბომის'' კომერციულმა წარმატებამ გაამყარა ცვლილებები მეტალიკის მუსიკალურ მიმართულებაში, ''[[Metallica (ალბომი)|Metallica]]'' ხომ მეტალიკის პირველი ალბომი იყო, რომელიც ''[[ბილბორდ 200]]''-ში პირველ ადგილზე მოხვდა. მეტალიკამ შეამჩნია ცვლილებები როკ სცენაზე გამოწვეული ადრეული 90-იანების [[გრანჟი|გრანჟ მოძრაობით]]. ჯგუფმა ფოკუსირება მოახდინა არა-მეტალ გავლენაზე და კიდევ ერთხელ შეცვალა საკუთარი მუსიკალური მიმართულება.<ref name="Metallica - ReLoad"/> ტექსტების თემატიკა კი მონსტრებსა და ნარკოტიკებზე ჩაანაცვლა ტექსტებმა სიბრაზეზე, დანაკარგზე და შურისძიებაზე. ზოგიერთი ფანი და კრიტიკოსი უკმაყოფილო იყო ამ ცვლილებებით, რომელიც მოიცავდა თმების დამოკლებას, ''[[Load]]'' -ის გაფორმებას და ჯგუფის მიერ [[ალტერნატიული როკი]]ს ფესტივალ ''Lollapalooza'' გახსნით.<ref name="Load review"/> დევიდ ფრაიკმა ''[[Rolling Stone]]''-დან ''Load''-ს უწოდა 1996 წლის უმძიმესი ჩანაწერი.<ref name="Load review">{{cite web |title=''Load'' ის მიმოხილვა ''Rolling Stone''-ის მიერ |author=დევიდ ფრაიკი |publisher=Rolling Stone |date=1996-12-04 |url=http://www.rollingstone.com/artists/metallica/albums/album/194250/review/5941470/load |accessdate=2007-12-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071127130901/http://www.rollingstone.com/artists/metallica/albums/album/194250/review/5941470/load |archivedate=2007-11-27 }}</ref>''[[ReLoad]]''-ის გამოშვებით 1997 წელს ჯგუფმა აჩვენა [[ბლიუზი]]სა და ადრეული [[მძიმე როკი]]ს უფრო მეტი გავლენა, მოიცავდა რა უფრო მეტ რითმულობასა და ჰარმონიულობას მუსიკის სტრუქტურაში<ref name="Metallica - ReLoad">{{cite web |title=''ReLoad''-ის მიმოხილვა ''Rolling Stone''-ის მიერ |author=ლორეინ ალი |publisher=Rolling Stone |date=1997-11-20 |url=http://www.rollingstone.com/artists/metallica/albums/album/124749/review/5942088/reload |accessdate=2007-12-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070228135737/http://www.rollingstone.com/artists/metallica/albums/album/124749/review/5942088/reload |archivedate=2007-02-28 }}</ref> შემდეგი დიდი ცვლილება ჯგუფის მიმართულებაში იყო ალბომი ''[[St. Anger]]''. ჰემეტი წინააღმდეგი იყო, გიტარების სოლოების გამოტოვებისა, მაგრამ ჯგუფის გადაწყვეტილებით, ამ ალბომში ძნელად გაიგონებთ სოლო-პარტიებს.<ref name="Music Review St. Anger"/> ჯგუფმა გამოიყენა გიტარების drop C ტიუნინგი, ხოლო ულრიხის ფოლადის ჟღერადობის ''სნეარ'' დრამებმა განსაკუთრებული კრიტიკა დაიმსახურა. ტექსტების თემატიკა დაეთმო ჰეტფილდის რეაბილიტაციას, რომელიც მოიცავდა მინიშნებებს ეშმაკზე, ანტი-ნარკოტიკულ თემებს, კლაუსტროფობიას, ბედისწერის მუქარას და რელიგიურ ჰიპოკრიზის.<ref name="Music Review St. Anger">{{cite web |title=''St. Anger''-ის მუსიკალური მიმოხილვა |author=ტომ სინკლარი |publisher=Entertainment Weekly |date=2003-06-09 |url=http://www.ew.com/ew/article/0,,457122~4~0~stanger,00.html |accessdate=2007-12-08 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6Fc07WNIk?url=http://www.ew.com/ew/article/0,,457122~4~0~stanger,00.html |archivedate=2013-04-03 }}</ref><ref name="AMG - St. Anger">{{cite web |title=Allmusic – ''St. Anger'' |author=ჯონი ლოფტუსი |publisher=Allmusic |url=http://www.allmusic.com/album/st-anger-r634969 |accessdate=2007-12-08}}</ref> პროდიუსერ [[რიკ რუბინი]]ს რჩევით მეტალიკა მეცხრე სტუდიურ ალბომში ''[[Death Magnetic]]'' დაუბრუნდა E ტიუნინგს და საგიტარო სოლოებს. ალბომში ერთმანეთთან არის შეთავსებული მეტალიკის ადრეული [[თრეშ მეტალი]] შუა აღმოსავლურ გავლენასთან.<ref name="METALLICA Drummer On Producer RICK RUBIN: He s Forced Us To Rethink Big-Picture Stuff">{{cite web |title=მეტალიკის დრამერი პროდიუსერ რიკ რუბნის შესახებ: 'He's Forced Us To Rethink Big-Picture Stuff' |publisher=Blabbermouth.net |date=2007-02-13 |url=http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=66980 |accessdate=2007-12-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071216115949/http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=66980 |archivedate=2007-12-16 }}</ref> == გავლენა და მემკვიდრეობა == მეტალიკა გახდა ყველაზე გავლენიანი მძიმე მეტალ ჯგუფი, ამავე დროს, იგი შესულია ''[[თრეშ მეტალი]]ს დიდ ოთხეულში''.<ref name="Get Thrashed: The Story of Thrash Metal">{{cite web |title=Get Thrashed: The Story of Thrash Metal |author=კოსმო ლი |publisher='Stylus Magazine'' |date=2007-05-07 |url=http://www.stylusmagazine.com/articles/movie_review/get-thrashed-the-story-of-thrash-metal.htm |accessdate=2008-01-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081225230004/http://www.stylusmagazine.com/articles/movie_review/get-thrashed-the-story-of-thrash-metal.htm |archivedate=2008-12-25 }}</ref> ჯგუფმა გაყიდა ას მილიონზე მეტი ჩანაწერი [[მსოფლიო]]ში,<ref>{{cite web |url= http://www.metallica.com/index.asp?item=670|title=Metallica, Limp Bizkit and Linkin Park committed to the Sanitarium|accessdate= 2006-12-05|publisher = Metallica.com}}</ref> მათ შორის 57 მილიონი [[აშშ]]-ში, რაც მეტალიკას აქცევს კომერციულად ყველაზე წარმატებულ თრეშ მეტალ ჯგუფად.<ref name="RIAA Top Sellers">{{cite web|url= http://www.riaa.com/goldandplatinum.php|title= RIAA-ს სრული გაყიდვები|accessdate= 2006-12-05|publisher= RIAA|archiveurl= https://web.archive.org/web/20101210073830/http://www.riaa.com/goldandplatinum.php|archivedate= 2010-12-10}}</ref> ''The Rolling Stone Encyclopedia of Rock & Roll''-ის შემდგენლებს მიაჩნიათ, რომ მეტალიკამ მძიმე მეტალში ყველაზე საჭირო ცვლილებები შეიტანა.<ref name="Metallica Biography">{{cite web|title=მეტალიკის ბიოგრაფია Rolling Stone-ის მიხედვით|publisher=Rolling Stone|url=http://www.rollingstone.com/artists/metallica/biography|accessdate=2008-01-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060208033436/http://www.rollingstone.com/artists/metallica/biography|archivedate=2006-02-08}}</ref> სტეფენ ტომას ერლეუაინი და გრეგ პრატო Allmusic-დან ამბობენ: {{ციტატა|სისწრაფისა და ხმის სიმაღლის საშუალებით მეტალიკამ გააფართოვა თრეშის საზღვრები და უფრო მეტად ჩახლართული გახადა საკუთარი მუსიკის სტრუქტურა... მეტალიკა, მსუბუქად რომ ვთქვათ, ოთხმოციანი წლების ყველაზე გავლენიანი მძიმე მეტალ ჯგუფია, რომელმაც დედამიწას მუსიკა დაუბრუნა.}} <ref name="Metallica AMG-1">{{cite web |title= მეტალიკის ბიოგრაფია Allmusic-ის მიხედვით|author=სტეფენ ტომას ერლეუაინი და გრეგ პრატო|publisher=Allmusic|url=http://www.allmusic.com/cg/amg.dll?p=amg&searchlink=METALLICA&sql=11:kifpxqe5ldte~T1|accessdate=2008-01-19}}</ref> [[ჯონათან დეივისი]] [[კორნი (ამერიკული ჯგუფი)|კორნი]]დან მეტალიკას ასახელებს თავის ფავორიტ ჯგუფად და ამბობს: მე მიყვარს ყველაფერი, რაც მათ შექმნეს და რასაც იცავდნენ წლების განმავლობაში, და დღეს ისინი კვლავ შესაბამისობაში არიან დროსთან. ვფიქრობ მეტალიკა ყველა დროის ერთ-ერთი საუკეთესო ჯგუფია.<ref name="Why they Rule? Metallica"/> გოდსმაკის დრამერმა შანონ ლარკინმა განაცხადა, რომ მეტალიკამ უდიდესი გავლენა მოახდინა მის ჯგუფზე: 16 წლის ასაკში მათ მართლა შეცვალეს ჩემი ცხოვრება, მე ასეთი მძიმე არასრდოს არაფერი მომესმინა.<ref name="Godsmack">{{cite web |title=Godsmack |author=ჯეიმზ რაიტი |publisher=Blistering|url=http://www.blistering.com/fastpage/fpengine.php/link/1/templateid/7221/tempidx/5/menuid/3|accessdate=2008-01-19}}</ref> ტრივიუმის გიტარისტები კორი ბიულიუ და მეტ ჰიფაი ამბობენ, რომ გიტარაზე დაკვრა მაშინ მოუნდათ, როდესაც მათ მოისმინეს მეტალიკა.<ref name="Trivium interview">{{cite web |title=ინტერვიუ ტრივიუმთან |publisher=Metal Theater |date=2007-11-02 |url=http://www.metaltheater.com/interviews/Trivium.asp |accessdate=2008-01-19}}</ref><ref name="Interview With Matt From Trivium At RoadRage 04">{{cite web |title=მეტის ინტერვიუ RoadRage '04-თან |publisher=Metal Underground |date=2004-08-09 |url=http://www.metalunderground.com/interviews/details.cfm?newsid=8958 |accessdate=2008-01-19}}</ref> ემ შადოუსი ავენგედ სევენფოლდიდან ტურნეს მეტალიკასთან ერთად ჯგუფის ისტორიაში ნათელ წერტილად თვლის და ამბობს: ტონობით ჩანაწერების გაყიდვა და მრავალრიცხოვანი შოუების ჩატარება ახლსაც ვერ მივა განცდასთან, რომელიც გეუფლება კერპებთან შეხვედრისას.<ref name="Avenged Sevenfold Interview">{{cite web |title=ინტერვიუ Avenged Sevenfold-თან|author=ჩად ბოუარი |publisher=About.com |url=http://heavymetal.about.com/od/interviews/a/avengedsevenfol.htm |accessdate=2007-12-05}}</ref> გოდ ფორბიდის გიტარისტები დოკ კოილი და დალას კოილი მეტალიკის შთაგონებით გაიზარდნენ, ხოლო ბენდის ბასისტი ჯონ აუთკალტი აღმერთებს ბარტონს.<ref name="GOD FORBID - THE NEW WAVE OF AMERICAN METAL HAS ARRIVED">{{cite web |title=God Forbid - The new wave of American metal has arrived |publisher=f-p-e-.com |url=http://www.f-p-e.com/interviews/interview.php?id=15 |accessdate=2007-12-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071107110418/http://www.f-p-e.com/interviews/interview.php?id=15 |archivedate=2007-11-07 }}</ref> ილ ნინოს დრამერი დეივ ჩავარი ახასიათებს მეტალიკის ადრინდელ ჩანაწერებს, როგორც მძიმე, უხეში, მეამბოხე, რომელიც ამბობს:“ წადი შენიც“ ,<ref name="Interview with Dave Chavarri of Ill Nino">{{cite web |title=ინტერვიუ Ill Niño-ს დეივ ჩავარისთან |author=ტალია სონგომონიანი |publisher=nyrock.com |url=http://www.nyrock.com/interviews/2002/illnino_int.asp |accessdate=2007-12-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080222000936/http://www.nyrock.com/interviews/2002/illnino_int.asp |archivedate=2008-02-22 }}</ref> . ადემას დრამერი კრის კოლსი კი ამბობს, რომ ბენდი შთაგონებულია მეტალიკის მიერ.<ref name="ADEMA Drummer: We Are Influenced By METALLICA And PANTERA">{{cite web|title=Adema-ს დრამერი: ჩვენზე გავლენა მოახდინეს მეტალიკამ და პანტერამ|publisher=Blabbermouth.net|date=2003-08-11|url=http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=14346|accessdate=2007-12-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071001002721/http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=14346|archivedate=2007-10-01}}</ref> [[2006]] წლის 8 აპრილს ''[[Kerrang!]]''-მა გამოსცა ტრიბუტ ალბომი სახელწოდებით ''Master of Puppets: Remastered'' (როგორც ჟურნალის გამოცემა), მეტალიკის ''[[Master of Puppets]]''-ის გამოსვლიდან ოცი წლისთავის აღსანიშნავად. ალბომში შედიოდა მეტალიკის სიმღერების ქავერ ვერსიები, რომლებსაც ასრულებდნენ მეშინ ჰედი, BFMV, ჩიმირა, მასტოდონი, მენდიდი და [[ტრივიუმი]], მხოლოდ ის ჯგუფები, რომელთა შემოქმედებაზე მეტალიკამ მოახდინა გავლენა. თხუტმეტამდე მეტალიკისადმი მიძღვნილი (ტრიბუტ) ალბომი იქნა გამოშვებული სხვადასხვა ჯგუფების მიერ. 2006 წლის 10 სექტემბერს მეტალიკა გამოვიდა [[სიმფსონები]]ს მეთვრამეტე სეზონის საპრემიერო სერიაში ''The Mook, the Chef, the Wife and Her Homer''<ref name="MetallicaRocksTheSimpsons">{{cite web |title=Metallica Rocks 'The Simpsons' |publisher=Spin.com|date=2007-07-07 |url=http://www.spin.com/articles/metallica-rocks-simpsons |accessdate=2007-12-06}}</ref> და ჰეტფილდისა და ჰემეტის ხმები გამოყენებული იქნა ანიმაციურ სატელევიზიო სერიალის ''Metalocalypse'' სამ ეპიზოდში.<ref name="Metalocalypse!">{{cite web |title=James Hetfield's and Kirk Hammett's voices will appear as cameos in the new Adult Swim series, Metalocalypse! |publisher=Metallica.com |date=2006-05-09|url=http://www.metallica.com/index.asp?item=102855 |accessdate=2007-12-10}}</ref> [[ფინეთი|ფინურმა]] ჯგუფმა [[აპოკალიპტიკა]]მ გამოუშვა ტრიბუტ ალბომი ''[[Plays Metallica by Four Cellos]]'', რომელშიც შედიოდა მეტალიკის რვა სიმღერა ჩაწერილი სიმებიან-ხემიანი საკრავებით. პაროდიული ჯგუფი [[ბიტალიკა]] ასრულებს მეტალიკისა და [[The Beatles]]-ის სიმღერების კომბინაციებს. ბიტალიკა იურიდიულ პრობლემებში მაშინ გაეხვია, როდესაც კომპანიამ [[Sony|Sony Corporation]], რომელიც ფლობს The Beatles-ის კატალოგს, უჩივლა მას და მოითხოვა ჯგუფის მიერ საქმიანობის შეწყვეტა და საფასურის გადახდა „მიყენებული არსებითი და რეალური ზიანისთვის“. ბიტალიკის ფანმა, ლარს ულრიხმა სთხოვა მეტალიკის ადვოკატს პიტერ პატერნოს დახმარებოდა ჯგუფს ამ იურიდიული საკითხის მოგვარებაში.<ref name="Metallica Mash-Up Band Gets By With A Little Help From Its Friend ... Lars">{{cite web |title=Metallica Mash-Up Band Gets By With A Little Help From Its Friend ... Lars |author=ჯილ კაუფმენი |publisher=MTV.com |date=2005-05-16 |url=http://www.mtv.com/news/articles/1498194/20050316/metallica.jhtml |accessdate=2007-12-05}}</ref> მეტალიკა [[MTV]]-ის მიერ შეტანილი იქნა ყველა დროის საუკეთესო მეტალ ჯგუფების სამეულში,<ref name="Why they Rule? Metallica">{{cite web |title=Why they Rule? Metallica|publisher=MTV.com|url=http://www.mtv.com/bands/m/metal/greatest_metal_bands/071406/index4.jhtml |accessdate=2007-12-05}}</ref> მეხუთე ადგილზეა [[VH1]]-ის სიაში ასი საუკეთესო მძიმე როკ შემსრულებელი<ref>{{cite web|url= http://www.vh1.com/shows/dyn/the_greatest/62188/episode_wildcard.jhtml?wildcard=/shows/dynamic/includes/wildcards/the_greatest/hardrock_list_full.jhtml&event_id=862769&start=81|title= ასი საუკეთესო მძიმე როკ შემსრულებელი|accessdate= 2006-12-23|publisher= [[VH1]]|archiveurl= https://web.archive.org/web/20080913223620/http://www.vh1.com/shows/dyn/the_greatest/62188/episode_wildcard.jhtml?wildcard=%2Fshows%2Fdynamic%2Fincludes%2Fwildcards%2Fthe_greatest%2Fhardrock_list_full.jhtml&event_id=862769&start=81|archivedate= 2008-09-13}}</ref> და პირველ ადგილზე VH1-ის სიაში ოცი საუკეთესო მეტალ ჯგუფი.<ref name="VH1 Classic Top 20 Metal Bands" >{{cite web |title=VH1 ოცი საუკეთესო მეტალ ჯგუფი |publisher=VH1.com |url=http://www.vh1.com/shows/events/rock_honors/_2007/vspot.jhtml |accessdate=2007-12-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080914110235/http://www.vh1.com/shows/events/rock_honors/_2007/vspot.jhtml |archivedate=2008-09-14 }}</ref> ''Master of Puppets'' დასახელდა 167-ე ადგილზე ''[[Rolling Stone]]''-ის ყველა დროის ხუთასი საუკეთესო ალბომი, ხოლო ''Metallica'' ამავე სიაში 252-ეზე.<ref name="The RS 500 Greatest Albums of All Time">{{cite web|title=ყველა დროის ხუთასი საუკეთესო ალბომი|publisher=Rolling Stone|url=http://www.rollingstone.com/news/story/5938174/the_rs_500_greatest_albums_of_all_time/2|accessdate=2007-12-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080402070111/http://www.rollingstone.com/news/story/5938174/the_rs_500_greatest_albums_of_all_time/2|archivedate=2008-04-02}}</ref> ''Master of Puppets'' დასახელებული იქნა ''Q ჟურნალის'' სიაში ყველა დროის 50 უმძიმესი ალბომი,<ref name="Q 50 Heaviest Albums Of All Time">{{cite web |title=ყველა დროის 50 უმძიმესი ალბომი |publisher=Rocklistmusic.co.uk |url=http://www.rocklistmusic.co.uk/qlistspage2.html#50%20Heaviest |accessdate=2007-12-05}}</ref> პირველზეა [[IGN]]-ის სიაში 25 საუკეთესო მეტალ ალბომი,<ref name="Top 25 Metal Albums">{{cite web |title=25 საუკეთესო მეტალ ალბომი |publisher=IGN.com |url=http://au.music.ign.com/articles/755/755929p7.html |accessdate=2007-12-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071217162847/http://au.music.ign.com/articles/755/755929p7.html |archivedate=2007-12-17 }}</ref> და ასევე პირველ ადგილზეა Metal-rules.com-ის სიაში ასი საუკეთესო მძიმე მეტალ ალბომი.<ref name="The Top 100 Heavy Metal Albums">{{cite web|title=ასი საუკეთესო მძიმე მეტალ ალბომი|publisher=Metal-rules.com|url=http://www.metal-rules.com/polls/index.php?id=6|accessdate=2007-12-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110629154729/http://www.metal-rules.com/polls/index.php?id=6|archivedate=2011-06-29}}</ref> სიმღერამ Enter Sandman დაიკავა 399-ე ადგილი [[Rolling Stone]]-ის სიაში ყველა დროის ხუთასი საუკეთესო სიმღერა.<ref name="The RS 500 Greatest Songs of All Time">{{cite web |title=ყველა დროის ხუთასი საუკეთესო სიმღერა |publisher=Rolling Stone |url=http://www.rollingstone.com/news/coverstory/500songs/page/4 |accessdate=2007-12-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070705153311/http://www.rollingstone.com/news/coverstory/500songs/page/4 |archivedate=2007-07-05 }}</ref> [[2003]] წელს მეტალიკას მიანიჭეს ჯილდო ''[[MTV Icon]]'' და ჩატარდა მეტალიკისადმი მიძღვნილი კონცერტი, სადაც შესრულდა მეტალიკის სიმღერები სხვადასხვა შემსრულებლების მიერ: სუმ 41-მა შეასრულა For Whom the Bell Tolls, Enter Sandman და Master of Puppets; სტეინდმა შეასრულა Nothing Else Matters, [[ავრილ ლავინი|ავრილ ლავინმა]] - Fuel, [[სნუპ დოგი|სნუპ დოგმა]] - Sad But True, [[კორნი (ამერიკული ჯგუფი)|კორნმა]] – One და [[ლიმპ ბიზკიტი|ლიმპ ბიზკიტმა]] - Welcome Home (Sanitarium).<ref name="Icon Performance Highlights">{{cite web |title=Icon Performance Highlights |publisher=MTV.com |url=http://www.mtv.com/onair/icon/metallica/live_performances.jhtml |accessdate=2007-12-05}}</ref> პოპულარულმა თამაშმა [[Guitar Hero]] მეტალიკის ბევრი სიმღერა დაამატა თავის სერიებში. პირველი მაგალითი იყო ''Guitar Hero III'', სადაც შეტანილი იქნა მეტალიკის [[One (მეტალიკის სიმღერა)|One]]. შემდეგ ''Guitar Hero: World Tour''-ში გამოყენებული იქნა Trapped Under Ice. [[2009]] წელს კი თავად მეტალიკა თანამშრომლობდა [[Guitar Hero: Metallica]]-ს შექმნაზე. Harmonix-ის თამაშში ''Rock Band'' ჩართული იქნა სიმღერები [[Enter Sandman]], [[Ride the Lightning (სიმღერა)|Ride the Lightning]], [[Blackened]] და [[...And Justice for All (სიმღერა)|...And Justice For All]]. მოგვიანებით, მომდევნო თამაშში ''Rock Band 2'', გამოყენებული იქნა მეტალიკის სიმღერა [[Battery]]. == ჯილდოები == {{მთავარი|მეტალიკის ჯილდოები}} === [[გრემი (ჯილდო)|გრემის დაჯილდოება]] === * [[1990]]: საუკეთესო მეტალის შესრულება - One * [[1991]]: საუკეთესო მეტალის შესრულება - Stone Cold Crazy * [[1992]]: საუკეთესო მეტალის შესრულება - ''[[Metallica (ალბომი)|Metallica]]'' * [[1999]]: საუკეთესო მეტალის შესრულება - Better Than You * [[2000]]: საუკეთესო მძიმე როკის შესრულება - Whiskey in the Jar * [[2001]]: საუკეთესო როკის ინსტრუმენტული შესრულება - The Call of Ktulu სან ფრანცისკოს სიმფონიურ ორკესრთან ერთად მაიკლ კამენის ხელმძღვანელობით. * [[2004]]: საუკეთესო მეტალის შესრულება - St. Anger * [[2009]]: საუკეთესო მეტალის შესრულება – My Apocalypse * [[2009]]: საუკეთესო ჩანაწერის შეფუთვა - ''[[Death Magnetic]]'' === [[MTV-ის მუსიკალური ვიდეოების დაჯილდოება]] === მეტალიკა არის აღიარებული MTV-ს მიერ, როგორც ”საუკეთესო მეტალ ჯგუფი” მთელს ისტორიაში * [[1992]]: საუკეთესო მეტალ ვიდეო - Enter Sandman * [[1996]]: საუკეთესო მეტალ ვიდეო - Until it Sleeps === [[ამერიკული მუსიკის დაჯილდოება]] === * [[1993]]: ფავორიტული [[მძიმე მეტალი]]/[[მძიმე როკი]]ს შემსრულებელი - მეტალიკა * [[1996]]: ფავორიტული მძიმე მეტალი/მძიმე როკის შემსრულებელი: მეტალიკა – ''[[Load]]'' * [[1996]]: ფავორიტული მძიმე მეტალი/მძიმე როკის ჟანრის სიმღერა - Until it Sleeps” * [[1997]]: ფავორიტული მძიმე მეტალი/მძიმე როკის შემსრულებელი - მეტალიკა === [[ბილბორდის მუსიკალური დაჯილდოება]] === * [[1997]]: ბილბორდის როკ ენ როლის წლის არტისტი - მეტალიკა (RIAA Diamond Award) * [[1999]]: წლის არტისტი - მეტალიკა * [[1999]]: წლის ალბომი - ''[[Metallica (ალბომი)|Metallica]]'' === [[Kerrang!|Kerrang! დაჯილდოება]] === * [[2003]]: დიდების დარბაზი - მეტალიკა * [[2004]]: პლანეტის საუკეთესო ჯგუფი - მეტალიკა * [[2008]]: შთაგონება - მეტალიკა * [[2009]]: საუკეთესო ალბომი - მეტალიკა, ''[[Death Magnetic]]'' == შემადგენლობა == === მეტალიკის შემადგენლობა წლების მიხედვით === <div class=left > <timeline> ImageSize = width:900 height:400 PlotArea = left:100 bottom:120 top:0 right:10 Alignbars = justify DateFormat = mm/dd/yyyy Period = from:01/01/1981 till:01/01/2013 TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy Colors = id:bass value:blue legend:ბას&nbsp;გიტარა id:drums value:purple legend:დრამი,&nbsp;დასარტყამი&nbsp;ინსტრუმენტები id:rhythm value:red legend:რიტმული&nbsp;გიტარა,&nbsp;მთავარი&nbsp;ვოკალი id:guitar value:green legend:მთავარი&nbsp;გიტარა id:BV value:orange legend:შემცვლელი&nbsp;ვოკალი id:lines value:black legend:სტუდიური&nbsp;ალბომები Legend = orientation:vertical position:bottom columns:2 ScaleMajor = increment:2 start:1981 ScaleMinor = increment:1 start:1982 LineData = at:07/25/1983 color:black layer:back at:07/27/1984 color:black layer:back at:03/03/1986 color:black layer:back at:08/25/1988 color:black layer:back at:08/13/1991 color:black layer:back at:06/04/1996 color:black layer:back at:11/18/1997 color:black layer:back at:06/05/2003 color:black layer:back at:08/12/2008 color:black layer:back BarData = bar:Hetfield text:ჯეიმზ ჰეტფილდი bar:Lars text:ლარს ულრიხი bar:Mustaine text:დეივ მასტეინი bar:Kirk text:კირკ ჰემეტი bar:Ron text:რონ მაკგოვნი bar:Cliff text:კლიფ ბარტონი bar:Newsted text:ჯეისონ ნიუსტედი bar:Trujillo text:რობერტ ტრუჰილო PlotData= width:10 textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) bar:Hetfield from:01/01/1981 till:end color:rhythm bar:Lars from:01/01/1981 till:end color:drums bar:Mustaine from:01/01/1982 till:04/01/1983 color:guitar bar:Kirk from:04/02/1983 till:end color:guitar bar:Ron from:01/01/1982 till:12/10/1982 color:bass bar:Cliff from:12/10/1982 till:09/27/1986 color:bass bar:Newsted from:09/28/1986 till:01/17/2001 color:bass bar:Trujillo from:06/06/2003 till:end color:bass width:2.5 textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) bar:Ron from:01/01/1982 till:12/10/1982 color:BV bar:Mustaine from:01/01/1982 till:04/01/1983 color:BV bar:Cliff from:12/10/1982 till:09/27/1986 color:BV bar:Kirk from:04/02/1983 till:end color:BV bar:Newsted from:10/28/1986 till:01/17/2001 color:BV bar:Trujillo from:06/06/2003 till:end color:BV </timeline> </div> === ახლანდელი შემადგენლობა === * [[ჯეიმზ ჰეტფილდი]] — წამყვანი [[ვოკალი]], [[რიტმი|რიტმული]] [[გიტარა]] (1981-დან დღემდე) * [[კირკ ჰემეტი]] — წამყვანი გიტარა, დამატებითი ვოკალი (1983-დან დღემდე) * [[რობერტ ტრუჰილო]] — [[ბას-გიტარა]], დამატებითი ვოკალი (2003-დან დღემდე) * [[ლარს ულრიხი]] — [[დასარტყმელი საკრავები]] (1981-დან დღემდე) === ყოფილი წევრები === * [[ჯეისონ ნიუსტედი]] — ბას-გიტარა, დამატებითი ვოკალი (1986–2001) * [[კლიფ ბარტონი]] — ბას-გიტარა, დამატებითი ვოკალი (1982–1986) * [[დეივ მასტეინი]] — წამყვანი გიტარა, დამატებითი ვოკალი (1981–1983) * [[რონ მაკგოვნი]] — ბას-გიტარა (1981-1982) == დისკოგრაფია == {{მთავარი|მეტალიკის დისკოგრაფია}} === სტუდიური ალბომები === * ''[[Kill 'Em All]]'' (1983) * ''[[Ride the Lightning]]'' (1984) * ''[[Master of Puppets]]'' (1986) * ''[[...And Justice for All]]'' (1988) * ''[[Metallica (ალბომი)|Metallica]]'' (1991) * ''[[Load]]'' (1996) * ''[[ReLoad]]'' (1997) * ''[[St. Anger]]'' (2003) * ''[[Death Magnetic]]'' (2008) * ''[[Hardwired... to Self-Destruct]]'' (2016) == რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat|Metallica}} * [http://www.metallica.com/ ჯგუფის ოფიციალური საიტი] * [http://www.myspace.com/metallica ჯგუფი Myspace.com-ზე] * [http://www.metontour.com ინფორმაცია მეტალიკის ტურნეების შესახებ] * [http://www.metclub.com/ მეტალიკის ოფიციალური ფანკლუბი] * [http://www.livemetallica.com ოფიციალური საიტი მეტალიკის საკონცერტო ჩანაწერებით] * [http://www.encycmet.com/ ფანების საიტი] == სქოლიო == <div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox"> {{reflist|colwidth=30em}} </div> {{რჩეული}} {{მეტალიკა}} {{როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზი 2009}} {{პორტალი მუსიკა}} {{ავტორიტეტული წყაროები}} [[კატეგორია:მეტალიკა]] [[კატეგორია:ამერიკული როკ-ჯგუფები]] [[კატეგორია:1980-იანი წლების მუსიკალური ჯგუფები]] [[კატეგორია:1990-იანი წლების მუსიკალური ჯგუფები]] [[კატეგორია:2000-იანი წლების მუსიკალური ჯგუფები]] [[კატეგორია:2010-იანი წლების მუსიკალური ჯგუფები]] [[კატეგორია:თრეშ მეტალ ჯგუფები]] [[კატეგორია:ამერიკული მძიმე მეტალ ჯგუფები]] [[კატეგორია:გრემის ჯილდოს მფლობელები]] [[კატეგორია:სპიდ მეტალ ჯგუფები]] [[კატეგორია:Kerrang!-ის ჯილდოს მფლობელები]] [[კატეგორია:როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზში შესული შემსრულებლები]] l4d0rgup4uzyock3e8k44arfxkfwegy კრისტინა აგილერა 0 43358 4402627 4302920 2022-08-02T12:20:49Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{განახლება}} {{ინფოდაფა მუსიკოსი |სახელი = კრისტინა აგილერა |სურათი = Christina Aguilera at the D23 Expo, 2019.png |სათაური = 2019 წელს |სურათისზომა = |color = |ფონი =solo_singer |ნამდვილისახელი = კრისტინა მარია აგილერა |მეტსახელი = კრისტინა აგილერა-ბრეტმენი<ref>ჯენი ს. 12 იანვარი, 2005 [http://www.bbc.co.uk/totp/news/news/2005/12/01/27808.shtml კრისტინას ახალი სახელი?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120203042529/http://www.bbc.co.uk/totp/news/news/2005/12/01/27808.shtml |date=2012-02-03 }} [[BBC]]-ის [[Top of the Pops]] ონლაინი განახლების თარიღი 28 აგვისტო, 2008.</ref>, ექს-ტინა<ref name="Christina Aguilera: Five Fun Facts">''People'' Magazine: კრისტინა აგილერა 15 აგვისტო, 2006 [http://www.people.com/people/christina_aguilera/0,,,00.html კრისტინა აგილერა: 5 სასაცილო ფაქტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131022140434/http://www.people.com/people/christina_aguilera/0,,,00.html |date=2013-10-22 }} ''[[People (ჟურნალი)|People]]'' ონლაინ ჟურნალი განახლების თარიღი 29 აგვისტო, 2008.</ref> (''Xtina'') |დაიბადა = {{Birth date and age|mf=yes|1980|12|18}} |დაბადების ადგილი = [[სტეიტენ აილენდი]], [[ნიუ-იორკი (შტატი)|ნიუ-იორკი]], [[აშშ]]. |ჟანრი = {{flatlist| *[[თანამედროვე რიტმ-ენდ-ბლუზი|თანამედროვე R&B]] *[[პოპ-მუსიკა]] *[[სოული]] }} |გარდ = |წარმოშობა = |ინსტრუმენტი = |საქმიანობა = {{ubl|[[მომღერალი]]|[[სიმღერების ავტორი]]|[[მსახიობი]]}} |აქტიურობის წლები = 1993–დღემდე |ლეიბლი = [[RCA Records]] |ასოციაციები = |საიტი = {{ოფიციალური|http://www.christinaaguilera.com}} |წევრები = |ყოფილი წევრები = }} '''კრისტინა მარია აგილერა''' ({{lang-es|Christina María Aguilera}}; დ. [[18 დეკემბერი]], [[1980]], [[ნიუ-იორკი]], [[აშშ]]) — [[ამერიკელები|ამერიკელი]] [[პოპ მუსიკა|პოპ]] [[მომღერალი]] და [[ტექსტების ავტორი]]. აგილერა პოპულარული მისი სადებიუტო ალბომის, [[1999]] წლის [[Christina Aguilera]]-ს გამოშვების შემდეგ გახდა, რომელიც კრიტიკოსების შეფასების და კომერციული თვალსაზრისით, წარმატებული იყო. [[ლათინური პოპი|ლათინური პოპ]] მუსიკის სტილში შესრულებული ალბომი [[Mi Reflejo]] და საშობაო ალბომი — [[My Kind of Christmas (ალბომი)|My Kind of Christmas]], რომლებიც იმავე პერიოდში მიმდევრობით გამოვიდა, ასევე საკმაოდ კარგად გაიყიდა. == ბავშვობა == კრისტინა აგილერა დაიბადა [[1980]] წლის [[18 დეკემბერი|18 დეკემბერს]], [[სტეიტენ-აილენდი]], [[ნიუ-იორკი (შტატი)|ნიუ-იორკი]], [[აშშ]]. მისი მამა — ფაუსტო აგილერა - ეკვადორელია, დედა — შელი, ირლანდიელი — მუსიკოსი, მევიოლინე. გოგონას ბავშვობა ნამდვილ ჯოჯხეთს ჰგავდა. მამამისი სამხედრო პირი იყო და დიდი სისასტიკით გამოირჩეოდა. იგი მეუღლესა და შვილებს ხშირად სცემდა კიდეც. „ბავშვობის გახსენება არც მინდა. ეს ნამდვილი კოშმარი იყო. დედაჩემს მთელი სხეული დალურჯებული ჰქონდა. ერთხელ შევესწარი მომენტს, როდესაც მამა დედას ახრჩობდა. რომ არ მეკივლა, ალბათ მოკლავდა. მერე მამა მე მომიბრუნდა და კიბეებზე დამაგორა“,-იხსენებს მომღერალი. განსაკუთვრებით მძიმე პერიოდი ოჯახს მაშინ დასდგომია, როცა ისინი იაპონიაში გადასულან საცხოვრებლად, სადაც ამერიკის არმიის სერჟანტ — ფაუსტო აგილერას სამხედრო ნაწილი გადაუყვანიათ. კრისტინას დედა — შელი კენსის თქმით, მათ ოჯახში ძალადობას ყოველდღე ჰქონდა ადგილი, ის კი ამით ისე დაშინებული იყო, რომ ძილის წინ ბალიშის ქვეშ ყოველთვის დებდა ცრემლსადენ გაზის პატარა ბალონს, რათა, აუცილებლობის შემთხვევაში, ოდნავ მაინც დაეშოშმინებინა განრისხებული ქმარი. ოთხი წლის იყო კრისტინა, პირველად დედამ ნაცემი რომ ნახა. გოგონას პირიდანაც სისხლი სდიოდა. კრისტინას მოუყოლია, რომ იგი თამაშობდა, მამა კი ამ დროს დაძინებას ცდილობდა. გოგონას ხმაურიანი თამაშით შეწუხებულ ფაუსტოს იგი გამეტებით უცემია. მაშინ მიხვდა, რომ მეუღლესთან ცხოვრება შვილს საფრთხეს უქმნიდა, ამიტომ 1987 წელს ქმარს გაშორდა და დედასთან გადავიდა საცხოვრებლად. გავიდა წლები და კრისტინამ დედამისსა და ზოგადად მის ბავშვობას მიუძღვნა სიმღერები — „I'm OK“ (ალბომიდან „Stripped“) და „Oh Mother“ („Back to Basics“). როგორც მომღერლის მეგობრები ამბობენ, ბავშვობაში მიღებული სულიერი ტრავმა კრისტინას დღესაც აწუხებს. მას დღემდე ახასიათებს შიშები ყვირილის მიმართ. მომღერალს შიშის, პანიკის გრძნობა, პერიოდულად ღამე ეუფლება. თავად კრისტინას თქმით, ერთხელ ასეთი შეტევის დროს იგი ჰოლივუდში მდებარე თავისი ფეშენებელური სახლიდან გაიქცა და კარგა ხანს ქუჩებში დაეხეტებოდა დასამშვიდებლად. „საშინლად ვკანკალებდი და მეშინოდა შინ დაბრუნებისა. არ მინდოდა, ვინმეს ამ მდგომარეობაში დავენახე“,-განაცხადა მომღერალმა. 9 წლის ასაკიდან კრისტინას ცხოვრებაში ნათელი ფერები გამოჩნდა. მან მონაწილეობა მიიღო კონკურსში „[[ვარსკვლავების ძიებაში (კონკურსი)|ვარსკვლავების ძიებაში]]“, სადაც მეორე ადგილი აიღო. შემდეგ ჰოკეის ჩემპიონატზე საყვარელი გუნდის ჰიმნი შეასრულა. ვარსკვლავის მომავალზე მეოცნებე გოგონას სკოლაში პრობლემები ჰქონდა. იგი რატომღაც თანატოლებთან ნორმალური ურთიერთობის დამყარებას ვერ ახერხებდა. კრისტინა სკოლიდან სახლში ხშირად ატირებული ბრუნდებოდა. როდესაც სკოლაში გამართულ ერთ-ერთ საღამოზე კრისტინამ იმღერა, მეორე დღეს სკოლაში გაკრული პლაკატი დახვდა, რომელზეც ეწერა: „კრისტინა, შენ ხარ ძროხა და გინდა, რომ შენი სიმღერით დაიმკვიდრო სახელი. ეს კი არ გამოგივა“. საბოლოოდ კრისტინა იძულებული გახდა, სკოლაში სიარულზე უარი ეთქვა და სახლში განეგრძო სწავლა. პირველი სიყვარული კრისტინას 15 წლის ასაკში ეწვია. მას ჯგუფ [[რედ ჰოტ ჩილი პეპერსი]]ს მუსიკოსი [[დეივ ნავარო]] შეუყვარდა. მომავალი ვარსკვლავი დეივის პლაკატით იძინებდა და იღვიძებდა. ერთი წლის შემდეგ კი თავის საყვარელ მამაკაცს ბარში გადააწყდა და პირდაპირ მივიდა მასთან. „გამარჯობა, მე კრისტინა აგილერა ვარ, უკვე 16 წლის“,-განუცხადა მას. მინიშნება დეივ ნავარომ აგდებულად მიიღო და მასზე შეყვარებულ გოგნას უპასუხა: „მართლა 16 წლის ხარ? მაშინ ფინჯან რძეზე დაგპატიჟებ“. ასე დასამარდა მომღერლის პირველი სიყვარული. სამაგიეროდ გამბედაობა ეყო და მონაწილეობა მიიღო სატელევიზიო შოუში „[[მიკი მაუსის კლუბი (შოუ)|მიკი მაუსის კლუბი]]“, რომელიც ახალგაზრდა მომღერლებისთვის ტრამპლინს წარმოადგენდა. == 1998-2001 — პოპ პრინცესა, ალბომი Christina Aguilera == შოუში სამმა მომღერალმა გაიმარჯვა — კრისტინამ, [[ბრიტნი სპირსი|ბრიტნი სპირსმა]] და [[ჯასტინ ტიმბერლეიკი|ჯასტინ ტიმბერლეიკმა]]. გოგონებს შორის სერიოზული კონკურენცია გაიმართა. სამაგიეროდ, ჯასტინმა და კრისტინამ ერთმანეთს ადვილად გაუგეს. ამ შოუმ კრისტინას სადებიუტო ალბომის კონტრაქტი და სერიოზული პერსპექტივები მოუტანა. მისი პირველი ალბომი [[Christina Aguilera]] ამერიკისთვისაც კი რეკორდული აღმოჩნდა — 4 თვეში პლატინის სტატუსი მიიღო, თავად მომღერალს კი 2000 წელს, გრემის 42-ე დაჯილდოების ცერემონიალზე [[გერმი (ჯილდო)|გრემი]] ''წლის ყველაზე წარმატებული დებიუტანტის'' ნომინაციაში გამარჯვებისათვის გადაეცა. როდესაც გრემის დაჯილდოების ცერემონიალზე ნომინაციაში „წლის საუკეთესო ახალბედა“ გამარჯვებულად 19 წლის კრისტინა აგილერა გამოაცხადეს, აღელვებულმა მომღერალმა გზაში რამდენიმეჯერ წაიბორძიკა კიდეც, რადგან თავში მხოლოდ ერთი აზრი უტრიალებდა: „რატომ მე და არა ბრიტნი“. ბრიტნი ამ ჯერად კრისტინას მეტოქე იყო, თანაც კრისტინაზე მეტად წინ სწორედ იგი იდგა ყველა ჩარტებში, თუმცა გრემი მაინც აგილერას ერგო. === დაწვრილებით === კრისტინას თქმის იგი მღერის დაბადებიდან. ბავშვობაში მომავალი მომღერალი ხშირად იკეტებოდა სააბაზანოში და ხელში შამპუნის კოლოფით ხშირად მღეროდა, ასევე სახლთან ახლოს, პატარა სცენაზე მართავდა წარმოდგენებს მეზობლებისათვის. 1998 წელს აგილერამ შეასრულა [[უიტნი ჰიუსტონი]]ს „Run to You“, რომელიც თავადვე ჩაწერა მაგნიტოფონზე, სააბაზანოში. იგი მალევე მიიწვიეს [[დისნეი, უოლტ|დისნეის]] მულტიპლიკაციური ფილმის — [[მულანი (1998 ფილმი)|მულანის]] საუნდტრეკის "[[Reflection (მულანი)|Reflection]]“<ref>ბიოგრაფია [http://www.rcarecords.com/artists.php#Christina+Aguilera კრისტინა აგილერას ბიოგრაფია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090201025400/http://www.rcarecords.com/artists.php#Christina+Aguilera |date=2009-02-01 }} [[RCA Records]] არტისტის გვერდი. განახლების თარიღი 22 აგვისტო, 2008.</ref> „ჩასაწერად, რის შემდგომაც დამწყებმა მომღერალმა გააფორმა კონტრაქტი კომპანია [[RCA Records]]-თან<ref name="სმიტი, ენდი 2007">სმიტი, ენდი (15 აგვისტო, 1998). „ერთი ნიჭიერი თინეიჯერი“. ''Providence Journal''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. ბილბორდის ჩარტში ''Reflection'' საუკეთესო ოცეულში მოხვდა. 1998 წელს კი [[ოქროს გლობუსი|ოქროს გლობუსის დაჯილდოებაზე]] იგი დასახელებული იქნა ნომინაციაში ''საუკეთესო ახალი სიმღერა'' (Best Original Song). აგილერას პირველი ალბომი [[Christina Aguilera]] 1999 წლის 24 აგვისტოს გამოვიდა. ბილბორდის ორასეულში და ალბომების კანადურ ჩარტებში მან მოწინავე ადგილი დაიკავა. გაიყიდა 8 მილიონი ასლი [[აშშ]]-ს<ref name="good">{{cite web | author = ნიკ დუერდენი | url = http://www.blender.com/guide/articles.aspx?id=562&src=GM7070:MD | publisher = [[ბლენდერი]] | title = კარგი, ცუდი და ჭუჭყიანი | accessdate = 2007-05-25 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20090304062130/http://www.blender.com/guide/articles.aspx?id=562&src=GM7070:MD | archivedate = 2009-03-04 }}</ref>, ხოლო 12 მლნ<ref>სან-ჰერალდი (1 სექტემბერი, 2003). [http://www.smh.com.au/articles/2003/08/31/1062268467251.html ალბომი ''Stripped'' მთელი მსოფლიოს მოსასმენად]. ''SMH''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref> . მსოფლიოს მასშტაბით. ალბომი შესულია ''RIAA-ს ყველა დროის 100 საუკეთესო ალბომის'' სიაში, რაც ეფუძნება აშშ-ში გაყიდვების რაოდენობას<ref>"[http://www.riaa.com/goldandplatinumdata.php?resultpage=2&table=tblTop100&action= ოქრო და პლატინა: 100 საუკეთესო ალბომი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130725044825/http://www.riaa.com/goldandplatinumdata.php?resultpage=2&table=tblTop100&action= |date=2013-07-25 }}." ''[[Recording Industry Association of America]].'' განახლების თარიღი 2 ოქტომბერი, 2007.</ref> . 1999-2000 წწ. კრისტინას სიმღერებმა „[[Genie in a Bottle]]“, „[[What a Girl Wants]]“ და „[[Come on Over Baby (All I Want Is You)]]“ მოწინავე პოზიციები დაიკავეს ბილბორდის ცხელ ასეულში, სინგლმა „[[I Turn to You (აგილერა)|I Turn to You]]“ კი მე-3 ადგილს მიაღწია. აგილერას ალბომის სიმღერების ავტორთა განცხადებით, კრისტინა ცდილობდა მაყურებლისათვის ბოლომდე ეჩვენებინა მისი ხმის სიძლიერე და კონცერტებზე ხშირად მღეროდა მხოლოდ როიალის თანხლებით<ref name=VH1Driven>[http://www.vh1.com/shows/dyn/driven/60088/episode_about.jhtml ''VH1 Driven''-ის შემაჯამებელი ეპიზოდი კრისტინას აგილერას შესახებ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160107130208/http://www.vh1.com/shows/dyn/driven/60088/episode_about.jhtml |date=2016-01-07 }}. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. ''გრემის 42-ე ყოველწლიურ დაჯილდოებაზე'' კრისტინას სიმღერა „Genie in a Bottle“ დასახელებული იქნა ნომინაციაში ''ქალის საუკეთესო კომპოზიცია პოპის ჟანრისა''. ადრეულ წინასწარმეტყველებათა მიუხედავად, აგილერამ მიიღო გრემი ''წლის ყველაზე წარმატებული დებიუტანტის'' ნომინაციაში გამარჯვებისათვის<ref>როზენი, კრეიგ ''Yahoo! Music'' (2 თებერვალი, 2000)[http://music.yahoo.com/read/story/12051721 კრისტინა აგილერა ხდება წლის საუკეთესო დებიუტანტი] ''Yahoo.com'' განახლების თარიღი 7 მაისი, 2008.</ref> . 2000 წლის 12 საექტემბერს გამოვიდა კრისტინას პირველი ესპანურენოვანი ალბომი [[Mi Reflejo]], ანუ ჩემი ანარეკლი. მასში შევიდა როგორც ინგლისურენოვანი სიმღერების ესპანური ვარიანტები, ისევე ახალი სინგლები. თუმცაღა ალბომის გამოსვლას კრიტიკათა სერიაც მოჰყვა. კრიტიკოსები ადანაშაულებდნენ აგილერას, რომ ახალი ალბომით იგი ცდილობდა ლათინური პოპ მუსიკის ბუმში ჩაბმას და ამით ფულის კეთებას. ბილბორდის ორასეულში ალბომმა 27 პოზიცია დაიკავა და ლათინური ალბომების ჩარტების სიის სათავეში მოექცა. 2001 წელს, კრისტინას ესპანურმა ალბომმა გაიმარჯვა ''გრემის ლათინურ დაჯილდოებაზე '' ნომინაციაში ''ქალის საუკეთესო ალბომი პოპის ჟანრისა''. ალბომმა ოქროს სტატუსი მიიღო აშშ-ში და გაიყიდა მისი 3 მლნ. ასლი მსოფლიოს მასშტაბით<ref>{{cite web | url = http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/08/26/AR2007082601348_2.html | publisher = ''Washington Post'' | title = ყოველთვის სიყვარულად ითარგმნება | format = html | accessdate = 2008-08-09}}</ref>. ალბომს ასევე გამარჯვება ხვდა წილად ''მსოფლიო მუსიკის დაჯილდოებაზე'' (World Music Award), ნომინაციაში ''წლის საუკეთესოდ გაყიდვადი ლათინური ალბომი''. 2000 წლის 24 ოქტომბერს აგილერამ ასევე გამოუშვა ''საშობაო ალბომი'' ''[[My Kind of Christmas (ალბომი)|My Kind of Christmas]]''. ბილბორდის ორასეულში მან დაიმკვიდრა 28-ე პოზიცია და აშშ-ში მიიღო პლატინის სტატუსი<ref>BigNoiseNow(4 იანვარი, 2002). [http://www.bignoisenow.com/christina/billboardcharts1a.html ალბომი 'Mi Reflejo' იღებს ოქროს სტატუსს]. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. აგილერას [[რიკი მარტინი|რიკი მარტინმა]] სთხოვა ჩაეწერა მასთან დუეტი „[[Nobody Wants to Be Lonely]]“ ახალი ალბომისთვის [[Sound Loaded (ალბომი)|Sound Loaded]]. სიმღერის კლიპი გამოვიდა 2001 წელს და დაიკავა 1 ადგილი მსოფლიო ჩარტებში. 2001 წელს კრისტინამ [[ლილ კიმი|ლილ კიმთან]], [[მია (მომღერალი)|მიასა]] და [[პინკი|პინკთან]] ერთად ჩაწერა სიმღერა „[[Lady Marmalade]]“, ფილმისათვის [[მულენ რუჟი!]]. ეს სიმღერა წარმოადგენს ჯგუფ [[ლებელი]]ს სინგლის გადაკეთებულ ვარიანტს. გადაღებული იქნა კლიპი [[მისი ელიოტი]]ს მონაწლეობით, რომელიც აგრეთვე მისი პროდიუსერიცაა. სიმღერას უცვლელად ეკავა 1 ადგილი 5 კვირის განმავლობაში ''ცხელ ასეულში''. ყველა დროის ერთ-ერთმა ყველაზე წარმატებულმა სიმღერამ<ref>http://movies.about.com/library/weekly/aa061801a.htm „Lady Marmalade“ ფილმიდან მულენ რუჟი! ქმნის ისტორიას.</ref> ასევე დაიკავა 1 პოზიცია 11 სხვა ქვეყნის ჩარტებში. გრემის დაჯილდოებაზე კი გაიმარჯვა ნომინაციაში ''საუკეთესო თანამშრომლობა პოპის ჟანრში''. MTV Video Music Awards-ზე სიმღერამ 2 პრიზი მოიპოვა, მათ შორის ''წლის ვიდეო 2001''. პრიზის მიღების დროს აგილერამ განაცხადა: „დიდმა თმამ მართლაც გაამართლა“<ref>MTV (6 სექტემბერი, 2001). [http://www.bignoisenow.com/christina/ladymarmalade.html 'Lady Marmalade'-ის ორგზის გამარჯვება MTV Video Music Award-ზე]. ''MTV''. განახლების თარიღი 27 ნოემბერი, 2007.</ref>. აღსანიშნავია ის ფაქტიც , რომ აგილერას ჩაცმულობა კლიპში მეტად ემსგავსება ჯგუფ [[Twisted Sister]] წევრის — [[დი სნიდერი]]ს ჩაცმულობას<ref>ბარკერი, ოლივია (20 თებერვალი, 2007). [http://www.usatoday.com/life/people/2007-02-20-crimped-hair_x.htm ?ვარსკვლავის დახვეული თმა?]. ''USA Today''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref> . იმავე წელს, გასაყიდად გამოვიდა სიმღერა „Just Be Free“, რომელიც აგილერამ 15 წლის ასაკში ჩაწერა. როდესაც RCA Records-მა აღმოაჩინა ეს სიმღერა, კომპანიამ ურჩია აგილერას ფანებს არ შეეძინათ იგი<ref>{{cite web |url=http://www.christinaaguilera.com/rumormill/rumor_0060.html |title=განცხადება აგილერას ოფიციალური საიტიდან „Just Be Free“ სინგლების თაობაზე |archiveurl=https://web.archive.org/web/20021212142430/http://www.christinaaguilera.com/rumormill/rumor_0060.html |archivedate=2002-12-12 |accessdate=2009-02-04 }} (მოძიებულია [[ინტერნეტის არქივი]]დან). განახლების თარიღია 25 მაისი, 2007.</ref>. ერთი თვის შემდგომ, Warlock Records-მა გამოუშვა აგილერას ადრეული ჩანაწერების ნაკრები [[Just Be Free]]. ამასთან დაკავშირებით, მომღერალმა მოსთხოვა კომპანიას შეეჩერებინა პროდუქციის დამოშვება<ref>რეიდი, შაემი (21 მაისი, 2001). [http://www.mtv.com/news/articles/1443915/20010521/story.jhtml აგილერა ითხოვს ადრეული ჩანაწერების გამოცემის შეწყვეტას]. ''MTV''. Retrieved on May 25, 2007.</ref>. ნაკრებთან დაკავშირებით ბევრი დეტალი საეჭვოდ რჩება. იგი 2001 წლის აგვისტოში გამოვიდა, გარეკანზე 15 წლის კრისტინას სურათით<ref>მაკგრატი, სტეფანე (3 ივლისი, 2001). „აგილერას საეჭვო ალბომის გამოცემა“. ''Toronto Sun''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. მიუხედავად იმისა, რომ აგილერას პირველ ალბომს საზოგადო მოწონება ხვდა წილად, მომღერალი მუდამ უკმაყოფილო იყო საკუთარი იმიჯით<ref>ანანოვა. [http://www.ananova.com/news/story/sm_23048.html აგილერას სურს იმიჯის შეცვლა]. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. მას არ სურდა მუდამ პოპ პრინცესასა და თინეიჯერთა კუმირის ტიტულის ტარება. მიზანდასახული მომღერალი გაცილებით სერიოზულ კარიერაზე ოცნებობდა. კრისტინა აღნიშნავდა, რომ მისი მე-2 ალბომი მუსიკალური და ლირიკული თვალსაზრისით გაცილებით ღრმა იქნებოდა<ref>{{cite web | author=ნეილ სტრაუსი | title=ისტორია წარმატებულ გოგონაზე | publisher=''Rolling Stone'' | date=7 ოქტომბერი, 1999 | url=http://www.rollingstone.com/artists/christinaaguilera/articles/story/5921460/cover_story_the_hit_girl | accessdate=2008-08-13 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20080618171750/http://www.rollingstone.com/artists/christinaaguilera/articles/story/5921460/cover_story_the_hit_girl | archivedate=2008-06-18 }}</ref>. მალე აგილერას პრობლემები შეექმნა პერსონალურ მენეჯერ სტივ კურტზთან. მომღერალმა დაითხოვა იგი, მის ადგილას კი ირვინგ აზოფი დანიშნა<ref name="Zaahlawy">ზაალაუი, ჯონი (17 ოქტომბერი, 2000). "[http://www.livedaily.com/news/2107.html კრისტინა აგილერა ითხოვს ყოფილ მენეჯერს] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090203095846/http://www.livedaily.com/news/2107.html |date=2009-02-03 }}". ''liveDaily''. განახლების თარიღი 5 ოქტომბერი, 2007.</ref><ref name="Zaahlawy2">ზაალაუი, ჯონი (2 ნოემბერი, 2000). [http://www.livedaily.com/news/2107.html აგილერამ ამოირჩია ახალი მენეჯერი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090203095846/http://www.livedaily.com/news/2107.html |date=2009-02-03 }}. ''liveDaily''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref> . მეორე ალბომზე მუშაობისას კრისტინა დარწმუნდა, რომ კურტზის მსგავსად, სხვა მეგობრებმაც უღალატეს მას. „ახალმა ჩანაწერმა მიხსნა სრული სიგიჟისაგან“,-განაცხადა მოგვიანებით მომღერალმა. == 2002–2003 — გაშიშვლების ხანა, ალბომი Stripped == ერთ წელიწადში აგილერას ცხოვრება რადიკალურად შეიცვალა. 2002 წელს გამოვიდა მისი მეორე ალბომის პირველი ვიდეო [[Dirrty]], სადაც მომღერალმა „კარგი გოგოს“ იმიჯი მთლიანად მოიცილა და დაკომპლექსებული გოგონა სექსუალურ ქალად იქცა. ჩაცმულობაში მნიშვნელოვანი შტრიხები შეიტანა, გამოაჩინა მკერდი, ისწავლა კარგი ლათინოამერიკული მოძრაობები და თაყვანისმცემელთა დიდ არმიაც შეიძინა. კრისტინამ პირველი პლასტიკური ოპერაცია 18 წლის ასაკში გაიკეთა და მკერდი გაიდიდა. ორი წლის შემდგომ კი კიდევ ერთი ზომით გაიდიდა. ექიმები მიხვდნენ, რომ მომღერალს სურდა მრგვალი ფორმებით ეამაყა. დაუნიშნეს სპეციალური დიეტა, რომელიც წონას მოუმატებდა, რამაც სასურველი შედეგი გამოიღო: 20 წლის კრისტინა ამერიკაში ერთ-ერთ ყველაზე სექსუალურ მომღერლად იქცა. === დაწვრილებით === 2002 წლის 29 ოქტომბერს, ხანგრძლივი პაუზის შემდგომ, კრისტინა აგილერას რიგით მეორე სტუდიური ალბომი ''[[Stripped]]'' გამოვიდა. პირველი კვირის განმავლობაში ალბომის 330 000-ზე მეტი კოპიო გაიყიდა და ბილბორდის ორასეულში მე-2 ადგილი დაიკავა. წინა ნამუშევრისაგან განსხვავებით, ახალი ალბომის მიზანი აგილერას განსხვავებულ ამპლუაში წარმოჩენა იყო<ref>ჯენისონ, დევიდი (6 ნოემბერი, 2002). {{cite web |url=http://www.eonline.com/news/article/index.jsp?uuid=5e786ebd-a98e-47d7-b61a-0e7e5c8cf9f7 |title=ემინემის „8 მილი“ წინ უსწრებს კრისტინას |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080210044244/http://www.eonline.com/news/article/index.jsp?uuid=5e786ebd-a98e-47d7-b61a-0e7e5c8cf9f7 |archivedate=2008-02-10 |accessdate=2009-02-04 }}. ''E! News''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. მასში შესული სინგლების უმეტესობა თავად კრისტინას უშუალო მონაწილეობითაა შექმნილი. ალბომში ასახულია განსხვავებული მუსიკალური ელემენტები, მათ შორის [[რიტმ ენდ ბლიუზი]], [[გოსპელ მიუზიკი]], [[სოული]], [[ბალადა]], [[პოპ-როკი]] და [[ჰიპ ჰოპი]]. ალბომის პროდიუსერები [[სკოტ სტორჩი]] და [[ლინდა პერი]] არიან. [[როკუაილდერი|როკუაილდერმა]] და [[ალიშა კისი|ალიშა კისმა]] ასევე ჩააწერინეს მომღერალს თითო სინგლი<ref>რუბინ, მაიკი (28 ნოემბერი, 2002). [http://www.rollingstone.com/artists/christinaaguilera/albums/album/301565/review/5944076/stripped ალბომის Stripped მიმოხილვა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090221160006/http://www.rollingstone.com/artists/christinaaguilera/albums/album/301565/review/5944076/stripped |date=2009-02-21 }}", ''[[Rolling Stone]]''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref><ref>პაუერსი, ანა (2002). [http://www.blender.com/guide/reviews.aspx?id=20&src=GM7070:MD რაც გოგოს სჭირდება კრისტინასათვის მეტად ბინძური აღმოჩნდა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090114095829/http://www.blender.com/guide/reviews.aspx?id=20&src=GM7070:MD |date=2009-01-14 }}". ''Blender''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. აღსანიშნავია ისიც, რომ კრიტიკოსების მხრიდან ალბომი საკმაოდ დადებითად იქნა შეფასებული. ალბომის გამოსვლის შემდგომ, აგილერამ გადაიღო საკმაოდ თამამი ფოტოები სხვადასხვა ცნობილ ჟურნალ-გაზეთებისათვის<ref>დ'ანჯელო, ჯო (18 ოქტომბერი, 2002). [http://www.mtv.com/news/articles/1458223/20021018/aguilera_christina.jhtml კრისტინა აგილერას წარმატებული ვიდეო 'Dirrty' სექს ინდუსტრიაში]". ''MTV''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. მაგალითად, ჟურნალ ''Rolling Stone''<ref>როლინგ სტოუნი. [http://www.rollingstone.com/artists/christinaaguilera/photos შიშველი აგილერა როლინგ სტოუნის გარეკანზე] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090120184513/http://www.rollingstone.com/artists/christinaaguilera/photos |date=2009-01-20 }}. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>-ის გარეკანზე მომღერალს მხოლოდ ფეხსაცმელი აცვია, შიშველ სხეულს კი გიტარა უფარავს. ეს დაახლოებით ის პერიოდია, როდესაც მომღერალმა თავს ახალი ნიკი '''Xtina''' უწოდა და აღნიშნული სახელი ამოისვირინგა კისერზე, ამას თან დაამატა რამდენიმე პირსინგიც<ref name="Christina Aguilera: Five Fun Facts"/>. აგილერას ახალმა იმიჯმა საკმაოდ უარყოფითი გამოხმაურება ჰპოვა [[აშშ]]-ში, განსაკუთრებით კლიპის [[Dirrty]] გამოსვლის შემდგომ<ref name="Moss, Corey 2008">მოსი, კორი [[MTV]] სიახლეები (2 ნოემბერი, 2008) [http://www.mtv.com/news/articles/1458506/20021105/story.jhtml აგილერას Dirrty-ს ცვლის მელოდიური Beautiful] MTV სიახლეები განახლების თარიღი 5 ივლისი, 2008.</ref>. თავად მომღერლის განცხადებით, ახალი ამპლუა გაცილებით უკეთ ასახავდა მის პიროვნებას. მიუხედავად იმისა, რომ კლიპი [[Dirrty]] მეტად მოთხოვნადი იყო ამერიკაში, იგი აშშ-ს ჩარტების სათავეში მაინც ვერ მოექცა, თუმცაღა საკმაოდ დიდი პოპულარობა მოიპოვა მსოფლიო მასშტაბით და ნომერ 1 ჰიტი გახდა [[გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებულ სამეფოსა]] და [[ირლანდია]]ში. რაც შეეხება მთლიანად ალბომს, იგი შევიდა გაერთ. სამეფოს, ირლანდიისა და აშშ-ს საუკეთესო ხუთეულის სიაში. მალევე გამოვიდა აგილერას მუსიკალური ვიდეო სინგლზე „[[Beautiful (აგილერა)|Beautiful]]“. მან კრისტინას [[გრემი (ჯილდო)|გრემი]] მოუტანა ნომინაციაში ''ქალის საუკეთესო კომპოზიცია პოპის ჟანრისა''. ამ კლიპისათვის მსოფლიოს [[ჰომოსექსუალიზმი|ჰომოსექსუალისტთა]] ორგანიზაციამ (GLAAD Media Awards) მომღერალი სპეციალური პრიზით დააჯილდოვა ჰომოსექსუალისტთა „დადებითი კუთხით“ ჩვენებისათვის. მალე კრისტინამ კვლავ შეიცვალა იმიჯი და თმა მთლიანად შავად გადაიღება. შემდგომი 2 წლის მანძილზე კიდევ 3 ვიდეო გამოვიდა სინგლებზე: „Fighter“, „Can't Hold Us Down“ ([[ლილ კიმი|ლილ კიმთან]] ერთად) და „The Voice Within“. ისინი მალევე ჰიტად იქცა, ყოველივე ამან კი უზრუნველყო ალბომის პრესტიჟულ ჩარტებში მოწინავე პოზიციებზე დარჩენა შემდგომი 2 წლის განმავლობაში. 2004 წელს ალბომს Stripped კვლავ წარმატებული ადგილი ეკავა გაერთ. სამეფოსა და აშშ საალბომე ჩარტებში. მან 4-გზის პლატინის სტატუსი მიიღო აშშ-ში და გაიყიდა 9 მილიონი ასლი მსოფლიოს მასშტაბით<ref name="rollingstone">{{cite web | author=სკაგს ოსტინი | title=ბინძური კრისტინა კრისტინა მშვენივრად გადაიქცა | publisher=ჟურნალი ''როლინგ სტოუნი'' | date=10 აგვისტო, 2006 | url=http://www.rollingstone.com/news/story/11111757/christina_aguilera_still_dirty_after_all_these_years | accessdate=2008-07-18 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20100417043419/http://www.rollingstone.com/news/story/11111757/christina_aguilera_still_dirty_after_all_these_years | archivedate=2010-04-17 }}</ref>. ალბომმა დაიკავა მე-10 ადგილი ბილბორდის საალბომე ჩარტში. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ კრისტინამ მონაწილეობა მიიღო [[კელი კლარკსონი]]ს მეორე სინგლის „Miss Independent“ შექმნაში ჯერ კიდევ მაშინ, როდესაც Stripped-ზე მუშაობდა. იმავე წლის ივლისში გაიმართა აგილერასა და [[ჯასტინ ტიმბერლეიკი]]ს ალბომების ერთობლივი აშშ ტურნე, სახელწოდებით ''„[[Justified & Stripped Tour]]“''. 2004 წლის ბოლოს კი აგილერამ, უკვე ტიმბერლეიკის გარეშე, განაგრძო დაწყებული ტურნე, რომელსაც უწოდა ''„[[Stripped World Tour]]“''. ეს იყო ერთ-ერთი ყველაზე მაღალშემოსავლიანი ტურნე იმ წელს. ჟურნალ ''Rolling Stone''-ის მკითხველებმა იგი წლის საუკეთესო ტურნედ დაასახელეს<ref>მსოფლიო სიახლეები (16 იანვარი, 2004). [http://www.teenmusic.com/d.asp?r=57615 აუტქასთი + ჯასტინი ''როლინ სტოუნის'' ცხელი გამოკითხვა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090826064504/http://www.teenmusic.com/d.asp?r=57615 |date=2009-08-26 }}. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. აგილერამ ასევე მონაწილეობა მიიღო შოუში [[Pussycat Doll's]] და გოგონებთან ერთად ჟურნალ [[მაქსიმი (ჟურნალი)|მაქსიმის]] გარეკანზე აღმოჩნდა<ref>მოსი, კორი (10 ნოემბერი) (2003) [http://www.mtv.com/news/articles/1480321/20031110/aguilera_christina.jhtml?headlines=true სიმღერა კრისტინასი, ცეკვა კი კარმენ ელექტრასი? პუსიკეტ დოლსს უნდიხარ შენ]. ''MTV'' განახლების თარიღი (28 თებერვალი) (2008).</ref>. მაქსიმის გარეკანზე მომღერლის მეორედ გამოჩენამ ჟურნალს რეკორდული მაჩვენებლით გაყიდვა მოუტანა წილად. წლის დასასრულს, კრისტინა ყოველწლიური ცხელი ასეულის სათავეში მოექცა<ref>კეიტი, ბილი (მარტი 2007). [http://www.maximonline.com/Christinaaguilera/girls_of_maxim/74.aspx?src=GM7070:MD კრისტინა აგილერა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080607051711/http://www.maximonline.com/Christinaaguilera/girls_of_maxim/74.aspx?src=GM7070:MD |date=2008-06-07 }}. ''Maxim''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. კრისტინა აგილერა ბრიტანელი მამაკაცების უმეტესობამ ყველაზე სასურველ ქალად დაასახელა. მათ ჟურნალ „მაქსიმის“ მიერ ჩატარებულ გამოკითხვაში მიიღეს მონაწილობა. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ კრისტინას გარდა სასურველ ქალად საზოგადოებისათვის თვალსაჩინო კიდევ 99 მანდილოსანი დასახელდა, რომლებიც აგრეთვე სარგებლობენ ძლიერი სქესის წარმომადგენლებში სიმპატიებით. კრისტინა სიის სათავეში თავისის ეპატაჟური ჩაცმულობითა და აგრესიული სექსუალური იმიჯის წყალობით მოხვდა. საკმაოდ ხანგრძლივი დაყოვნების შემდგომ, 2004 წლის ნოემბერში გამოვიდა აგილერას პირველი DVD, რომელშიც მომღერლის მიერ ცოცხლად შესრულებული სიმღერები შევიდა საკონცერტო ტურნედან ''[[Stripped Live in the UK]]''. წარმატებული ტურნეების ფონზე, 2004 წლის შუაში დაიგეგმა კიდევ ერთი ტურნე განსხვავებული თემით, თუმცა მის წამოწყებას ხელი შეუშალა მომღერლის ვოკალურმა პრობლემებმა, რომლებიც აგილერას ტურნეს დაწყების თარიღის გამოცხადებამდე რამდენიმე დღით ადრე შეექმნა. 2003 წლის ''MTV Video Music Awards''-ზე აგილერამ [[ბრიტნი სპირსი|ბრიტნი სპირსთან]], [[მადონა (მომღერალი)|მადონასა]] და [[მისი ელიოტი|მისი ელიოტთან]] ერთად შეასრულა მადონას სიმღერები: ''„Like a Virgin“'' და ''„Hollywood“'', როდესაც საკმაოდ დიდ ინციდენტს ჰქონდა ადგილი<ref name="good"/>. == ბრიტნისთან მეტოქეობა == კრისტინა აგილერა და ბრიტნი სპირსი ერთმანეთს ყოველთვის კონკურენტებად მიიჩნევდნენ. მათ შორის მუდამ იყო დაძაბული ურთიერთობა. ინტერვიუებში ერთმანეთს ხშირად აკრიტიკებდნენ და სტილის მოპარვაში ადანაშაულებდნენ. დროთა განმავლობაში ეს კონკურენცია სხვა ფორმებში გადაიზარდა. თინეიჯერი გოგონები სექსუალური ქალბატონები გახდნენ და დაახლოებით ერთსა და იმავე დროს შექმნეს ოჯახები. * კრისტინას ძალიან აღიზიანებდა [[ბრიტნი სპირსი]]ს პოპულარობა, თანაც ბრიტნი მასთან შედარებით ქალური ფორმებით გამოირჩეოდა და მამაკაცებში მეტ ინტერესს იწვევდა. ამ მეტოქეობის გამო კრისტინამ პირველი პლასტიკური ოპერაცია 18 წლის ასაკში გაიკეთა და მკერდი გაიდიდა. საბოლოოდ მას დაუნიშნეს სპეციალური დიეტა, შედეგად კი 6 თვეში კრისტინა ბრიტნისავით დამრგვალდა. * ყველა თვლიდა, რომ ჯასტინისა და კრისტინას ურთიერთობა ერთგვარი შურისძიება იყო ბრიტნი სპირსზე. მანამდე ჯასტინს რომანი ჰქონდა ბრიტნისთან, თუმცა სპირსი პრესაში აცხადებდა, რომ იგი ქალწული იყო. ჯასტინსაც ხელს აძლევდა, კრისტინას დახმარებით შური ეძია მატყუარა გოგონაზე. * დროთა განმავლობაში კრისტინასა და ბრიტნის მტრობა განელდა. 2004 წელს ორივე მომღერალი [[ემტივი]]ს დაჯილდოების ცერემონიალზე ერთად გამოჩნდა და ამით ხაზი გაუსვეს, რომ მათ შორის მტრობა საბოლოოდ დასრულდა. კრისტინას თქმით, იგი ბრიტნი სპირსთან მეგობრობს და ისინი ერთმანეთს კონკურენტებად არანაირად არ თვლიან: ''„ჩვენ ცუდი ურთიერთობა არასოდეს გვქონია, უბრალოდ ჟურნალისტებს აწყობდათ, რომ ხალხს მათ მიერ შეთხზული ჭორი დაეჯერებინათ და ეს მოახერხეს კიდეც“.'' == 2004-2007 — კარიერული წინსვლა, ალბომი „საფუძვლებისაკენ“ == მოგვიანებით, აგილერამ კვლავ შეიცვალა იმიჯი: თავდაპირველად თმა ქერა-ალუბლისფრად გადაიღება და ჩაწერა სიმღერა [[Hello (სიმღერა)|Hello]] [[მერსედეს-ბენცი]]ს რეკლამისათვის. მალევე თმის ფერი კიდევ ერთხელ შეიცვალა, ამჯერად სრულიად ქერა თმით [[მერლინ მონრო]]ს მიემსგავსა. იმიჯის რადიკალურად ცვლას კვლავ მოჰყვა კრიტიკის ახალი ტალღა. ჟურნალ-გაზეთებში გაჩნდა სტატიები განსხვავებული სათაურებით, მათ შორის „დონიდან დონეზე“ და ა.შ<ref>მილეა, ჰოლი (ივლისი 2004). „რა სურს რეალურად კრისტინა აგილერას.“ 'Elle Magazine''.</ref>. სხვა ვარსკვლავებთან ერთად აგილერა ერთ-ერთი მსურველია იმისა, რომ კვლავ დაუბრუნდეს ჰოლივუდს 1920-1940-იანი წლების შარმი<ref>[[Hello!]] (20 ოქტომბერი, 2004). [http://www.hellomagazine.com/music/2004/10/20/christinaaguliera/ ბოლო გადაღებებიდან ჩანს, რომ კრისტინა ჰოლივუდის ძველი მშვენების დაბრუნების მომხრეა]. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref><ref>ედვარდს, ტანია ლ. (4 ნოემბერი, 2004). [http://www.mtv.com/news/articles/1458472/20021101/story.jhtml კრისტინა, გუენ სტეფანი, დიტა ვონ ტიზი ცდილობენ ჰოლივუდის ძველი შარმის დაბრუნებას]. ''MTV''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref> . 2004 წლის ზაფხულის მიწურულს აგილერამ გამოსცა კიდევ 2 სიმღერა: [[Car wash]], რომელიც წარმოადგენდა ცნობილი ბენდის, [[როსი როისი]]ს [[დისკო]]ს ჟანრის სიმღერის გადაკეთებულ ვარიანტს, კრისტინამ [[მისი ელიოტი|მისი ელიოტთან]] ერთად ჩაწერა. ეს არის საუნდტრეკი ფილმისათვის [[ზვიგენების ამბავი (ფილმი)|ზვიგენების ამბავი]]. მეორე სიმღერაც ასევე წარმოადგენს დუეტს, ამჯერად [[ნელი (მომღერალი)|ნელისთან]] ერთად. სიმღერის სახელია „[[Tilt Ya Head Back]]“ და იგი შესულია ნელის ალბომში [[Sweat (ალბომი)|Sweat]]. ორივე სიმღერაზე გადაღებული იქნა კლიპი, თუმცა ორივე მათგანი ჩავარდა ამერიკულ ჩარტებში. სამაგიეროდ მსოფლიოს სხვა ქვეყნებში გაცილებით დიდი პოპულარობა ხვდათ წილად. აღსანიშნავია კრისტინას თანამშრომლობა ცნობილ ჯაზმენ [[ჰერბი ჰენკოკი|ჰერბი ჰენკოკთან]] და მათი დუეტი „A Song for You“, ასევე აგილერასა და [[ანდრეა ბოსელი]]ს ერთობლივი ნამუშევარი „Somos Novios“. კრისტინამ ასევე მონაწილეობა მიიღო დისნეილენდის 50-ე წლისთავისათვის მიძღვნილ კონცერტში და შეასრულა სიმღერა „When You Wish upon a Star“. [[ფაილი:Dirrty.jpg|thumb|left||300 px|აგილერა ასრულებს სიმღერას [[Dirrty]]. ტურნე „საფუძვლებისაკენ“ ''([[Back to Basics Tour]])'']] აგილერას რიგით მესამე ალბომის — „საფუძვლებისაკენ“ [[ინგლ.]] „Back to Basics“ დებიუტი 2006 წლის 15 აგვისტოს შედგა აშშ-ში, გაერთიანებულ სამეფოში და კიდევ 11 ქვეყანაში. ორდისკიანი ალბომი შეიცავს 20-ანი, 30-ანი, და 40-იანი წლების ჯაზის, [[ბლუზი]]სა და სოულის ელემენტებს<ref>მოსი, კორი (6 ივნისი, 2006). [http://www.mtv.com/news/articles/1533622/20060605/aguilera_christina.jhtml რატომაა კრისტინას დაბრუნება ორმაგად სასიამოვნო]. ''MTV''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. კრიტიკა შეეხო ალბომის ვიზუალურ მხარესაც. კრიტიკოსების თქმით, საჭირო სულაც არ იყო ორდისკიანი ფორმით გამოშვება<ref>ელისკუ, ჯენი ჟურნალი ''Rolling Stone'' 11 აგვისტო, 2008 [http://www.rollingstone.com/artists/christinaaguilera/albums/album/11107200/review/11111609/back_to_basics ალბომის ''Back to Basics'' მიმოხილვა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061214072653/http://www.rollingstone.com/artists/christinaaguilera/albums/album/11107200/review/11111609/back_to_basics |date=2006-12-14 }} განახლების თარიღი 27 სექტემბერი, 2008.</ref>. პირველი სიმღერა, რომელზეც კლიპი იქნა გადაღებლი არის „[[Ain't No Other Man]]“, რომელსაც დიდ წარმატება ხვდა წილად, მიაღწია მე-2 ადგილს მსოფლიო ჩარტებში, მე-6 ადგილს აშშ-ს ჩარტებში და მე-2-ეს გაერთიანებულ სამეფოში. ალბომის პროდიუსერებიდან აღსანიშნავია: დიჯეი პრემიერი, [[რეპერი]] კუამე, [[ლინდა პერი]] და [[მარკ რონსონი]]. ერთ-ერთი სიმღერა, სახელად „F.U.S.S.“, დაწერილი იქნა აგილერასა და მისი ყოფილი პროდიუსერის - [[სკოტ სტორჩი]]ს შორის მტრობის პასუხად<ref>ჟურნალი ''მაქსიმი'' (მარტი 2007). [http://www.maximonline.com/articles/index.aspx?a_id=7464&src=maxim_ed კრისტინა აგილერა: ვერც ერთი სხვა გოგო…]. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. მალე გამოვიდა რიგით მეორე კლიპი გადაღებული სიმღერაზე „[[Hurt (აგილერა)|Hurt]]“, ამის შემდგომ კი სინგლზე — „[[Candyman (აგილერა)|Candyman]]“, რომლებსაც ასევე საზოგადო მოწონება ხვდათ წილად. გაიყიდა ალბომის 4,5 მილიონი ასლი მსოფლიო მასშტაბით<ref>''RCA Press'' გამოცემა 11 სექტემბერი, 2008 [http://www.prnewswire.co.uk/cgi/news/release?id=178660 აგილერას ახალი ალბომის წარმატება მსოფლიო მასშტაბით] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120509145742/http://www.prnewswire.co.uk/cgi/news/release?id=178660 |date=2012-05-09 }} PRNewswire განახლების თარიღი 6 ივლისი, 2008.</ref>. 2006 წლის მიწურულს გამოვიდა აგილერასა და [[ფაფ დედი]]ს კლიპი სიმღერაზე „[[Tell Me (დედის სიმღერა)|Tell Me]]“, რომელიც შესულია დედის ალბომში [[Press Play (ალბომი)|Press Play]]. კრისტინამ ასევე წამოიწყო მისი რიგით მესამე ალბომის მსოფლიო ტურნე [[ევროპა]]ში<ref>PRNewswire (11 სექტემბერი, 2006). [http://www.prnewswire.co.uk/cgi/news/release?id=178660 აგილერამ წამოიწყო ევრო-ტურნე] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120509145742/http://www.prnewswire.co.uk/cgi/news/release?id=178660 |date=2012-05-09 }}. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>, ამას კი მოჰყვა ტურნე ჩრდილო ამერიკაში 2007 წლის მიწურულს<ref>ვინეიარდი, ჯენიფერი (12 ოქტომბერი, 2006). [http://www.mtv.com/news/articles/1542894/20061011/aguilera_christina.jhtml კრისტინა აგილერას კიდევ ერთი ამერიკული ტურნე]. ''MTV''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. ამის შემდგომ ტურნეები [[აზია]]სა და [[ავსტრალია]]ში, რომელიც სავარაუდოდ უნდა დასრულებულიყო 3 აგვისტოს, თუმცა აგილერამ გააუქმა კონცერტი [[მელბურნი|მელბურნში]] და ასევე 2 საბოლოო კონცერტი [[ოკლენდი|ოკლენდსში]] ავადმყოფობის გამო<ref>სჩალზი, კრისი (2 აგვისტო, 2007). [http://www.stuff.co.nz/stuff/4150525a10.html კრისტინა აგილერა აუქმებს კონცერტებს ოკლენდსში]. ''Stuff New Zealand''. განახლების თარიღი 11 დეკემბერი, 2007.</ref>. კრისტინას ძვირადღირებული ტურნე მოიცავდა [[კაბარე]]ს, [[ცირკი|ცირკს]], [[ჯუკ ჯოინტი|ჯუკ ჯოინტს]] და კოსტუმებს [[რობერტო კავალი]]ს დიზაინით<ref>მოსი, კორეტი (8 თებერვალი, 2007). [http://www.mtv.com/news/articles/1551861/20070207/aguilera_christina.jhtml?rsspartner=rssYahooNewscrawler კრისტინას ტურნე ფანებს სთავაზობს ცირკს, კაბარესა და ეკლესიას?]. ''MTV''. განახლების თარიღი 11 დეკემბერი, 2007.</ref>. ყოველივე ამან კი განსაზღვრა ის, რომ აგილერას ტურნე იყო ქალის ყველაზე წარმატებული აშშ ტურნე 2007 წელს<ref>(13 დეკემბერი, 2007)[http://www.billboard.com/bbcom/news/article_display.jsp?vnu_content_id=1003685265 2007 წლის ყველაზე მაღალშემოსავლიანი ტურნე] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080925185004/http://www.billboard.com/bbcom/news/article_display.jsp?vnu_content_id=1003685265 |date=2008-09-25 }}. ''[[ბილბორდი]]''. განახლების თარიღი 13 დეკემბერი, 2007.</ref>. 2008 წლის დასაწყისში კრისტინამ გამოუშვა მისი საკონცერტო DVD სათაურით „[[Back to Basics: Live and Down Under]]“. ''გრემის 49-ე ყოველწლიურ დაჯილდოებაზე'' აგილერამ კიდევ ერთხელ გაიმარჯვა ნომინაციაში ''ქალის საუკეთესო კომპოზიცია პოპის ჟანრისა''. მას გადაეცა [[გრემი (ჯილდო)|გრემის]] საპატიო ჯილდო სიმღერისათვის ''„Ain't No Other Man“''. კრისტინამ გამართა შთამბეჭდავი წარმოდგენა ამავე ცერემონიალზე, მიძღვნილი [[ჯეიმზ ბრაუნი]]სადმი. მომღერალმა შეასრულა ბრაუნის სიმღერა „[[It's a Man's Man's Man's World]]“<ref>მიკალეფ, კენი (11 თებერვალი, 2007). [http://www.grammy.com/GRAMMY_Awards/News/Default.aspx?newsID=2381&newsCategoryID=1 დიკსი ჩიკსი 5 გრემით] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090825180630/http://www.grammy.com/GRAMMY_Awards/News/Default.aspx?newsID=2381&newsCategoryID=1 |date=2009-08-25 }} ''Grammy.com''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. 2007 წლის იანვარში კომპანია [[Forbes]]-მა აგილერა ''ყველაზე მდიდარ 19 ქალს'' შორის დაასახელა. ბეჭდვითი და მედია კომპანიის მიხედვით კრისტინას ქონება შეადგენდა 60 მილიონ აშშ დოლარს. აგილერამ [[ტონი ბენეტი|ტონი ბენეტთან]] ერთად [[NBC]] ეთერში (''ტონი ბენეტი: ამერიკული კლასიკა'' და ''[[შაბათ ღამეს პირდაპირ ეთერში]]'') შეასრულა სიმღერა „Steppin' Out With My Baby“. მომღერლებმა ერთად იმღერეს ''გრემის 59-ე საპრემიერო დაჯილდოებაზე'' და ორივე მათგანმა მიიღო გრემის საპატიო ჯილდო. სიმღერა ''„Steppin' Out“'' ''გრემის 50-ე ყოველწლიურ დაჯილდოებაზე'' დასახელებული იყო ნომინაციაში ''საუკეთესო თანამშრომლობა პოპის ჟანრში''. == 2008-დღემდე — ''Keeps Gettin' Better'' და მეოთხე ალბომი == 2008 წელს კრისტინამ როკჯგუფ [[როლინგ სტოუნზი|როლინგ სტოუნზთან]] ერთად შეასრულა სიმღერა „Live With Me“. სინგლი შესრულებული იქნა ცოცხლად დოკუმენტური ფილმისათვის [[გაანათე (ფილმი)|გაანათე]]. ფილმის საუნდრეკების ალბომი, სადაც ეს სიმღერაა შესული, გამოშვებული იქნა 2008 წლის 1 აპრილს. მუსიკის ინდუსტრიაში კრისტინას 10 წლიანი კარიერის აღსანიშნავად, [[RCA Records]]-მა 2008 წლის 11 ნოემბერს გამოუშვა [[Keeps Gettin' Better — A Decade of Hits]]. ნაკრების შეძენა მხოლოდ კომპანია [[Target Corporation]]-ის მაღაზიებში იყო შესაძლებელი<ref>ფინი, ნატალი Yahoo! ახალი ამბები via [[E!]] პირდაპირი 3 სექტემბერი, 2008 [https://web.archive.org/web/20080909133007/http://news.yahoo.com/s/eonline/20080903/en_music_eo/27155 კრისტინა აგილერას პროდუქცია Target-ში] Yahoo! განახლების თარიღი 4 სექტემბერი, 2008.</ref>. საუკეთესო ჰიტების ნაკრები შეიცავს სიმღერებს აგილერას სამივე ალბომიდან. მთავარი სინგლის „[[Keeps Gettin' Better]]“ პრემიერა გაიმართა 2008 [[MTV-ის მუსიკალური ვიდეოების დაჯილდოება|MTV Video Music Awards-ზე]] და [[ბილბორდის საუკეთესო ასეული|ბილბორდის საუკეთესო ასეულში]] დაიკავა მე-7 ადგილი. აგილერა რიგით მეოთხე ალბომს შემდეგი სიტყვებით აღწერს: „მოკლე, საყვარელი და განსხვავებული“ წინა ალბომისაგან<ref>{{cite web|url=http://news.sawf.org/Gossip/39120.aspx|title=კრისტინა აგილერა იწყებს სამსახიობო კარიერას? |date=26 ივნისი, 2007|publisher=''SAWF news''|accessdate=2007-10-27}}</ref>. 2008 წელს, ივლისში ჩაწერილ ინტერვიუში კრისტინამ ისაუბრა ახალი ალბომის შესახებ: „შემიძლია გითხრათ, რომ ეს ახალი ჩანაწერი გასართობი, სამხიარულო ხასიათისაა. გამოყენებული იქნება [[პოპ-არტი]] და [[ენდი უორჰოლი]]ს ხელოვნება ... და ვიზუალურად, ალბომი სავსე იქნება ფერებით“. მან ასევე დაამატა: „ასევე გამოყენებული იქნება თანამედროვე ელემენტი, რომელიც მოდის ჩემი სიყვარულიდან [[ტოკიო]]ს მიმართ“<ref>სანდელ, ლორი ''[[Glamour (ჟურნალი)|Glamour]]'' ივლისი 2008 [http://www.glamour.com/magazine/2008/07/christina-aguilera?currentPage=2 კრისტინა (დრამას გარეშე)] ''Glamour'' განახლების თარიღი (2 ივლისი, 2008).</ref>. ავსტრალიელი მომღერალი და ტექსტების ავტორი [[სია (მუსიკოსი)|სია ფარლერი]]ს განცხადებით, იგი დაწერს სიმღერებს აგილერას ახალი ალბომისთვის. სია აღნიშნავს, რომ მომღერალმა შესაძლოა დაიწუნოს მისი ნამუშევარი, თუმცაღა ამატებს, რომ ყველა შემთხვევაში იგი მეტად გახარებულია ამ თანამშრომლობით<ref>გუდმენ უილიამი 4 აგვისტო, 2008 ''[[Spin (ჟურნალი)|Spin]]'' [http://www.spin.com/articles/sia-work-christina-aguilera-new-album სია იმუშავებს კრისტინას ახალ ალბომზე] განახლების თარიღი 4 აგვისტო, 2008.</ref>. „მე ნამდვილად ვარ სიას ფანი და ძალიან მახარებს ის ფაქტი, რომ მასაც სურს ჩემთან თანამშრომლობა და, შესაბამისად, ისიც ჩემი ფანია“<ref name="newalb">{{cite web | url=http://www.billboard.com/bbcom/news/article_display.jsp?vnu_content_id=1003888666 | title=ელექტრო კრისტინას ახალ ალბომში? | author=გარი გრაფი | work=[[Billboard (ჟურნალი)|Billboard]] | publisher=[[Nielsen Company]] | date=2008-11-07 | accessdate=2008-11-08 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20081110052000/http://www.billboard.com/bbcom/news/article_display.jsp?vnu_content_id=1003888666 | archivedate=2008-11-10 }}</ref>,-აცხადებს კრისტინა. აგილერა ასევე იმუშავებს [[გოლდფრაპი|გოლდფრაპთან]] და [[ლედიტრონი|ლედიტრონთან]]<ref name="newalb"/>. სავარაუდოდ აგილერას ახალი ალბომი 2009 წლის ზაფხულში გამოვა. მისი მთავარი პროდიუსერი კი ისევ და ისევ [[ლინდა პერი]] იქნება<ref>კონსეფსიონ, მარიელ ჟურნალი ბილბორდი 31 ოქტომბერი, 2008 [http://www.billboard.com/bbcom/news/article_display.jsp?vnu_content_id=1003886078 მოსალოდნელი ჰიტები კრისტინას ახალ ალბომში] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081118081656/http://www.billboard.com/bbcom/news/article_display.jsp?vnu_content_id=1003886078 |date=2008-11-18 }} ''Billboard'' პირდაპირი განახლების თარიღი 4 ნოემბერი, 2008.</ref>. == ვოკალური შესაძლებლობა == აგილერას ვოკალი შეფასებულია როგორც საუკეთესო მისი თაობის სხვა მომღერლებს შორის<ref>{{cite news | title=ჯინი ბოთლის გარეთ | work=''The Daily Telegraph'' (სიდნეი) | page=16 | first=პიტერ | last=ჰოლდერი | author2=ჯო კასამენტო | date=10 მარტი, 2000}} 2007-04-21</ref><ref>{{cite news | title=''Christina glitzes up Garden'' | work=''ნიუ-იორკის ყოველდღიური სიახლეები'' (New York Daily News) | page=16 | first=ჯიმ | last=ფარბერი | date=24 მარტი, 2007}} 2007-04-21</ref>. ჯონ ნორისმა განაცხადა, რომ კრისტინას გააჩნია 4-ოქტავიანი ხმის დიაპაზონი<ref>ნორისი, ჯონი (4 ოქტომბერი, 2006). [http://www.mtv.com/overdrive/?id=1537989&vid=100406 ყველა თვალი მიპყრობილია კრისტინა აგილერასკენ]. ''MTV''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref> ([[ემტივი]], ''All Eyes on Christina''). COVE-ის 100 საუკეთესო ვოკალისტს შორის აგილერამ მიიღო შეფასება — 50/50<ref>''Cove magazine''. [http://covemagazine.com/100vocalists.html 100 გამოჩენილი პოპ ვოკალისტი]. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>, ხოლო ემტივის 22 საუკეთესო მუსიკალური ხმის სიაში მე-5 ადგილს დასჯერდა<ref>[http://www.amiannoying.com/(S(vtymyb55th2lstnmhecdqsny))/collection.aspx?collection=534 ემტივის 22 საუკეთესო ხმა]". ''Am I Annoying''. განახლების თარიღი 11 დეკემბერი, 2007.</ref>. კრისტინას შეუძლია იმღეროს ე.წ. სტვენის რეგისტრზე, რაც წარმოადგენს ადამიანის ხმის უმაღლეს რეგისტრს<ref name="Slezak">სლეზაკი, მაიკლი (15 აგვისტო, 2006). [http://www.ew.com/ew/article/0,,1227214,00.html კრისტინა აგილერას არსი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081203194040/http://www.ew.com/ew/article/0,,1227214,00.html |date=2008-12-03 }}. ''EW''. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. გრემის 49-ე ყოველწლიურ დაჯილდოებაზე აგილერამ ბრაუნის სიმღერა — ''„It's A Man's Man's Man's World“'' შეასრულა და მისმა ნამღერმა დაიკავა მე-3 ადგილი გრემის საუკეთესო მომენტების სიაში, უკან ჩამოიტოვა [[სელინ დიონი]]ს შესრულებული სიმღერა ''„My Heart Will Go On“''. ინტერვიუში დიონმა განაცხადა: ''კრისტინა, ალბათ, საუკეთესო ვოკალისტია მთელ მსოფლიოში''<ref>{{cite journal|author= საიმონ გეიჯი| date = დეკემბერი, 2007|title= მსოფლიოს დედოფალი|journal= ''Gay Times Magazine''|url= http://polarstar.weblogimages.com/celine/gt05.jpg|quote= მომდევნო დღეს, სელინს მეტად ესიამოვნა აგილერას ხსენება. „დიდი მადლობა, ღიმილით თქვა მან. ეს ნამდვილი კომპლიმენტია. მე ის მიყვარს. ის, ალბათ, მსოფლიოს საუკეთესო ვოკალისტია“. 2008-02-03|accessdate= 2009-02-04|archiveurl= https://archive.is/20120530070936/polarstar.weblogimages.com/celine/gt05.jpg|archivedate= 2012-05-30}}</ref>. კრისტინას რიგით მესამე სტუდიურ ალბომზე მუშაობისას, დიჯეი პრემიერმა განაცხადა, რომ აგილერა განსახიერებაა სრულყოფილი მომღერლისა, რომ მას ნამდვილად ძლიერი ხმა გააჩნია<ref>რეიდი, შაემი [[MTV]].com 12 ივნისი, 2006 [http://www.mtv.com/news/articles/1534043/20060609/dj_premier.jhtml დიჯეი პრემიერის თანამშრომლობა აგილერასთან, ამერიესა და ნაზთან] ემტივის სიახლეები განახლების თარიღი 4 აგვისტო, 2008.</ref>. რაც შეეხება ჟურნალ როლინგ სტოუნს, ყველა დროის 100 საუკეთესო მომღერალს შორის კრისტინამ მხოლოდ 58-ე ადგილი დაიკავა<ref>{{cite news | title=ყველა დროის 100 საუკეთესო მომღერალი | url=http://www.rollingstone.com/news/coverstory/24161972/page/102 | publisher=[[Rolling Stone]] | date=2008-11-11 | access-date=2009-02-04 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20081203141915/http://www.rollingstone.com/news/coverstory/24161972/page/102 | archivedate=2008-12-03 }}</ref>. 1999 წლის დებიუტიდან მოყოლებული, აგილერას ვოკლას ხშირად ადარებენ [[მერაია კერი]]სა და [[უიტნი ჰიუსტონი]]სას<ref>ლამბი, ბილი Top About.com 40/Pop [http://top40.about.com/od/singles/gr/caguilaintman.htm ქვედა ზღვარი] About.com საუკეთესო 40 განახლების თარიღი 4 აგვისტო, 2008.</ref>. [[Los Angeles Times]]-მა კი უფრო მეტიც, კრისტინას ხმა [[ბარბარა სტრეიზანდი]]ს, [[გლედის ნაითი]]სა და [[არეტა ფრანკლინი]]ს ვოკალს შეადარა<ref>პაუერზი, ანა ''[[Los Angeles Times]]'' 15 აგვისტო, 2006 [http://articles.latimes.com/2006/08/15/calendar/et-christina15 ძველი სკოლა? იის?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090204002628/http://articles.latimes.com/2006/08/15/calendar/et-christina15 |date=2009-02-04 }} ''Los Angeles Times'' მუსიკალური არქივები განახლების თარიღი 4 აგვისტო, 2008.</ref>. აღსანიშნავია ისიც, რომ აგილერას ხშირად ადანაშაულებენ კონცერტებზე ზომაზე-მეტად მღერისათვის<ref>უილიამი, კრისი ''EW.com'' 11 დეკემბერი, 2001 [http://www.ew.com/ew/article/0,,91277,00.html ჯინი დახრჩობის ზღვარზე] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130523190641/http://www.ew.com/ew/article/0,,91277,00.html |date=2013-05-23 }} ''Entertainment Weekly'' მუსიკა განახლების თარიღი 4 აგვისტო, 2008.</ref>. კრისტინას დიდი ხნის პროდიუსერმა [[ლინდა პერი]]მ კომენტარი გააკეთა კრისტინას ერთ-ერთი სიმღერის [[Beautiful (კრისტინა აგილერა)|Beautiful]]-ის ჩაწერის პროცესთან დაკავშირებით: „ვცდილობდი ჩარჩოები არ დამერღვია და ვთხოვდი ზედმეტი ჰოოო-ჰა“-სგან თავი შეეკავებინა, თუმცა ამის გაკეთება გაუჭირდა, ამიტომ იძულებული ვიყავი ყოველ ასეთ ჯერზე შემეწყვიტა პროცესი და თავიდან დამეწყო ყველაფერი“. პერიმ ასევე დაამატა: „მის ხმას სრულყოფილზე მეტად, ალბათ, უხეში უნდა ვუწოდო. იგი არაჩვეულებრივად ფლობს ვოკალს და შეუძლია დაიჭიროს ის, რაც ნებისმიერის სმენას მეტად უჭირს“<ref>ჰიატი, ბრაიან ''EW.com'' 29 ოქტომბერი, 2002 [http://www.ew.com/ew/article/0,,385297_2,00.html 'ბინძური' სამუშაო (გაგრძელება)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080430102822/http://www.ew.com/ew/article/0,,385297_2,00.html |date=2008-04-30 }} ''Entertainment Weekly'' მუსიკა განახლების თარიღი 4 აგვისტო, 2008.</ref>. == სასიყვარული ურთიერთობები == კრისტინა საყვარელ მამაკაცებს ხშირად იცვლიდა. ეს ტიტული თავის დროზე ეკუთვნოდათ: ჯასტინ ტიმბერლეიკს, როკმუსიკოს [[დეივ გროლი|დეივ გროლს]], მსახიობ [[რობერტ დაუნ უმცროსი|რობერტ დაუნ უმცროსს]]... რამდენიმე წარუმატებელი რომანის შემდეგ კრისტინამ, როგორც იქნა, იპოვა ნამდვილი სიყვარული. მისი რჩეული მუსიკალური პროდიუსერი [[ჯორდან ბრეტმენი]]ა<ref>BBC (13 თებერვალი, 2005). [http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/4261641.stm მომღერალი კრისტინა აგილერა იქორწინებს]. განახლების თარიღი 25 მაისი, 2007.</ref>. ერთმანეთი მათ 2003 წელს გაიცნეს, ხოლო 2005 წლის თებერვალში ნიშნობა გამოაცხადეს. იმავე წლის ნოემბერში წყვილმა ხმაურიანი ქორწილი მოაწყო. პატარძალი [[ლაკრუა]]ს საქორწინო კაბაში იყო გამოწყობილი<ref>სილვერმენი, სტეფან (6 თებერვალი, 2007). [http://www.people.com/people/article/0,,20011022,00.html კრისტინასა და ჯორდანის სექსუალური საიდუმლო: შიშველი კვირები]. ''People'' განახლების თარიღი 26 თებერვალი, 2008.</ref>. „ჯორდანის გამოჩენამ ჩემი ცხოვრება თავდაყირა დააყენა. მანამდე ვთვლიდი, რომ სიყვარული გართობა იყო და მას სერიოზულად ვერ აღვიქვამდი. ჯორდანის გამოჩენამდე არასოდეს გამჩენია სურვილი, ვინმეს ცოლი ვყოფილიყავი. ჩვენი ქორწილი ყველაზე ლამაზი იყო, რაც კი ოდესმე გამიგია. იმ დღეს მართლაც ბედნიერი ვიყავი“, — აცხადებს კრისტინა. კრისტინასა და ჯორდანის პირველი ვაჟი — მაქს ლირონ ბრეტმენი<ref>{{cite news |url=http://www.parentdish.com/2008/01/14/christina-aguilera-explains-her-sons-name/ |title=კრისტინა განმარტავს ვაჟიშვილის სახელს |work=ParentDish.com |first=ჯენიფერ |last=ჯორდანი |date=2008-01-14 |access-date=2009-02-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090113214334/http://www.parentdish.com/2008/01/14/christina-aguilera-explains-her-sons-name/ |archivedate=2009-01-13 }} 2009-01-01</ref> 2008 წლის 12 იანვარს შეეძინათ<ref>როუზ, ლეისი (10 აპრილი, 2008) [https://archive.is/20120629002028/http://www.forbes.com/2008/04/10/hollywood-celebrity-magazines-biz-media-cx_lr_0410babypix_slide_6.html?thisSpeed=30000 ყველაზე ცნობადი ბავშვების ფოტოები] ''Forbes.com'' განახლების თარიღი (28 აპრილი, 2008).</ref>. == დისკოგრაფია == {{main|კრისტინა აგილერას დისკოგრაფია}} * ''[[Christina Aguilera (ალბომი)|Christina Aguilera]]'' (1999) * ''[[Mi Reflejo]]'' (2000) * ''[[My Kind of Christmas]]'' (2000) * ''[[Stripped (კრისტინა აგილერას ალბომი)|Stripped]]'' (2002) * ''[[Back to Basics (კრისტინა აგილერას ალბომი)|Back to Basics]]'' (2006) * ''[[Bionic (კრისტინა აგილერას ალბომი)|Bionic]]'' (2010) * ''[[Lotus (კრისტინა აგილერას ალბომი)|Lotus]]'' (2012) * ''[[Liberation (კრისტინა აგილერას ალბომი)|Liberation]]'' (2018) == ფილმოგრაფია == {{მთავარი|კრისტინა აგილერას ვიდეოგრაფია}} * „[[ბურლესკი (ფილმი)|ბურლესკი]]“ (2008) * „[[ემოჯი ფილმი]]“ (2017) * „[[ზოი (ფილმი)|ზოი]]“ (2018) == ჯილდოები == {| class=wikitable |- bgcolor="#CCCCCC" !წელი !ნომინაცია !ჟანრი !კომპოზიცია !შედეგი |- bgcolor="#DDDDDD" | colspan=5 align=center | '''გრემის დაჯილდოება''' |- |- align=center |align="left" rowspan=2|2000 |[[წლის საუკეთესო დებიუტანტი]] | |''Christina Aguilera (ალბომი)'' |გაიმარჯვა |- |- align=center |ქალის საუკეთესო კომპოზიცია პოპის ჟანრისა |პოპი |„Genie In A Bottle“ („ჯინი ბოთლში“ — სიმღერა) |დასახელებული |- |- align=center |align="left" rowspan=2|2001 |ქალის საუკეთესო კომპოზიცია პოპის ჟანრისა |პოპი |„What A Girl Wants„ („რაც გოგოს სურს“ — სიმღერა) |დასახელებული |- |- align=center |საუკეთესო ალბომი პოპის ჟანრისა |ლათინური |''Mi Reflejo'' („ჩემი ანარეკლი“ — ესპანური ალბომი) |დასახელებული |- |- align=center |align="left" rowspan=2|2002 |საუკეთესო თანამშრომლობა პოპის ჟანრში |პოპი |„Nobody Wants to Be Lonely“ ([[რიკი მარტინი|რიკი მარტინთან]] ერთად) |დასახელებული |- |- align=center |საუკეთესო თანამშრომლობა პოპის ჟანრში |პოპი |„Lady Marmalade“ ([[ლილ კიმი|ლილ კიმთან]], [[მია (მომღერალი)|მიასა]] და [[პინკი|პინკთან]] ერთად) |გამარჯვება |- |- align=center |align="left" rowspan=1|2003 |საუკეთესო თანამშრომლობა პოპის ჟანრში |პოპი |„Dirrty“ ([[რედმენი|რედმენთან]] ერთად) |დასახელებული |- |- align=center |align="left" rowspan=3|2004 |საუკეთესო თანამშრომლობა პოპის ჟანრში |პოპი |„Can't Hold Us Down“ ([[ლილ კიმი|ლილ კიმთან]] ერთად) |დასახელებული |- |- align=center |საუკეთესო ალბომი პოპის ჟანრისა |პოპი |''Stripped'' („გაშიშვლებული“) |დასახელებული |- |- align=center |ქალის საუკეთესო კომპოზიცია პოპის ჟანრისა |პოპი |„Beautiful“ („მშვენიერი“) |გაიმარჯვა |- |- align=center |align="left" rowspan=1|2006 |საუკეთესო თანამშრომლობა პოპის ჟანრში |პოპი |„A Song For You“ ([[ჰერბი ჰენკოკი|ჰერბი ჰენკოკთან]] ერთად) |დასახელებული |- |- align=center |align="left" rowspan=2|2007 |ქალის საუკეთესო კომპოზიცია პოპის ჟანრისა |პოპი |„Ain't No Other Man“ („ვერც ერთი სხვა მამაკაცი“) |გაიმარჯვა |- |- align=center |საუკეთესო ალბომი პოპის ჟანრისა |პოპი |''Back to Basics'' („საფუძვლებისაკენ“) |დასახელებული |- |- align=center |align="left" rowspan=2|2008 |ქალის საუკეთესო კომპოზიცია პოპის ჟანრისა |პოპი |„Candyman“ |დასახელებული |- |- align=center |საუკეთესო თანამშრომლობა პოპის ჟანრში |პოპი |„Steppin' Out“ ([[ტონი ბენეტი|ტონი ბენეტთან]] ერთად) |დასახელებული |- bgcolor="#DDDDDD" | colspan=5 align=center | '''ლათინური გრემის დაჯილდოება''' |- |- align=center |align="left" rowspan=1|2000 |ქალის საუკეთესო კომპოზიცია პოპის ჟანრისა |პოპი |„Genio Atrapado“ |დასახელებული |- |- align=center |align="left" rowspan=2|2001 |წლის ჩანაწერი | |„Pero Me Acuerdo De Ti“ |დასახელებული |- |- align=center |ქალის საუკეთესო ალბომი პოპის ჟანრისა |პოპი |''Mi Reflejo'' |გაიმარჯვა |- |} == რესურსები ინტერნეტში == {{commons|Christina Aguilera}} * [http://www.christinaaguilera.com/ ოფიციალური საიტი (აშშ)] * [http://www.christinamusic.co.uk/ ოფიციალური საიტი (გაერთ. სამეფო)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080807160412/http://www.christinamusic.co.uk/ |date=2008-08-07 }} * {{imdb|0004694}} * [http://christina.aeglive.com/ ტურნე „საფუძვლებისაკენ“. ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070120192736/http://christina.aeglive.com/ |date=2007-01-20 }} * [http://www.discogs.com/artist/Christina+Aguilera discogs.com] * [http://www.myspace.com/christinaaguilera myspace.com] * [http://www.people.com/people/christina_aguilera people.com] == სქოლიო == {{სქოლიო|2}} {{კრისტინა აგილერა}} {{ავტორიტეტული წყაროები}} {{DEFAULTSORT:აგილერა, კრისტინა}} [[კატეგორია:დაბადებული 1980]] [[კატეგორია:კრისტინა აგილერა| ]] [[კატეგორია:ნიუ-იორკელები]] [[კატეგორია:დაბადებული 18 დეკემბერი]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი ქალი მსახიობები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის ამერიკელი ქალი მსახიობები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი მომღერლები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის ამერიკელი ქალი მომღერლები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი ქალი მომღერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი თანამედროვე რიტმ-ენდ-ბლუზ მომღერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი დენს-მუსიკოსები]] [[კატეგორია:ამერიკელი მოცეკვავეები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი მოცეკვავეები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი პოპ-მომღერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი კინომსახიობები]] [[კატეგორია:ამერიკელი სოპრანოები]] [[კატეგორია:ამერიკელი სოულ-მომღერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი თეატრის მსახიობები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ტელემსახიობი ქალები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი გამხმოვანებლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი საზოგადო მოღვაწეები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი მუსიკალური პროდიუსერები]] [[კატეგორია:Brit Award-ის მფლობელები]] [[კატეგორია:საცეკვაო პოპის მუსიკოსები]] [[კატეგორია:ფემინისტი მუსიკოსები]] [[კატეგორია:გრემის ჯილდოს მფლობელები]] [[კატეგორია:ლათინური გრემის მფლობელები]] [[კატეგორია:ლათონოამერიკელი პოპ-მომღერლები]] [[კატეგორია:RCA Records-ის შემსრულებლები]] [[კატეგორია:Sony BMG-ის შემსრულებლები]] [[კატეგორია:მსოფლიო მუსიკის ჯილდოს გამარჯვებულები]] ljzpgbf9aw5py80ykwqkonuvt1dyw1z მერილ სტრიპი 0 44906 4402772 4098231 2022-08-02T18:02:30Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | ფერი = | სახელი = მერილ სტრიპი | ფოტო = Meryl Streep At The 2014 SAG Awards (12024455556) (cropped).jpg | ფოტოს სიგანე = 220პქ | წარწერა = მერილ სტრიპი 2014 წელს | დაბსახელი = მერი ლუის სტრიპი | დაბთარიღი = {{birth date and age|1949|06|22}}<ref>{{cite news|title=Monitor|newspaper=[[Entertainment Weekly]]|date=Jun 22, 2012|issue=1212|page=24}}</ref> | დაბადგილი = [[ნიუ-ჯერსი]], [[აშშ]] | გარდთარიღი = | გარდადგილი = | სხვა სახელები= | აქტიურობის წლები = [[1971]]-დღემდე | მეუღლე= | პარტნიორები = [[ჯონ კაზალე]] (1976-78) | საქმიანობა= მსახიობი | მამა = | რეზიდენცია=[[სოლსბერი (კონექტიკუტი)|სოლსბერი]], [[კონექტიკუტი]] | საიტი= | გამორჩეული როლები = | სახელი1 =[[ოსკარი]] | მოდული1 = [[ოსკარი საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის მეორეხარისხოვან როლში|საუკეთესო მსახიობი ქალი მეორეხარისხოვან როლში]] <br /> ''[[კრამერი კრამერის წინააღმდეგ]] (1979)''<br /> [[ოსკარი საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის|საუკეთესო მსახიობი ქალი]]<br /> ''[[სოფის არჩევანი (ფილმი)|სოფის არჩევანი]] (1982)''<br /> ''[[რკინის ლედი (ფილმი)|რკინის ლედი]] (2011)''<br /> | ემმის ჯილდოები= | სხვა ჯილდოები= | სახელი3 =[[ბრიტანული აკადემიის ფილმების და ტელევიზიის ხელოვნება|BAFTA]] | მოდული3 = [[BAFTA საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის მთავარ როლში|საუკეთესო მსახიობი ქალი მთავარ როლში]]<br /> ''[[ფრანგი ლეიტენანტის ქალი (ფილმი)|ფრანგი ლეიტენანტის ქალი]] (1981)''<br /> ''[[რკინის ლედი (ფილმი)|რკინის ლედი]] (2011)''<br /> | სახელი2 =[[ოქროს გლობუსი]] | მოდული2 = [[ოქროს გლობუსი საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის დრამაში|საუკეთესო მსახიობი ქალი დრამაში]]<br /> ''[[ფრანგი ლეიტენანტის ქალი (ფილმი)|ფრანგი ლეიტენანტის ქალი]] (1981)''<br /> ''[[სოფის არჩევანი (ფილმი)|სოფის არჩევანი]] (1982)''<br /> ''[[რკინის ლედი (ფილმი)|რკინის ლედი]] (2011)''<br /> [[ოქროს გლობუსი საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის მიუზიკლსა ან კომედიაში|საუკეთესო მსახიობი ქალი მიუზიკლსა ან კომედიაში]]<br /> ''[[ეშმაკი ატარებს პრადას (ფილმი)|ეშმაკი ატარებს პრადას]] (2006)''<br /> ''[[ჯული და ჯულია]] (2009)''<br /> [[ოქროს გლობუსი საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის მეორეხარისხოვან როლში|საუკეთესო მსახიობი ქალი მეორეხარისხოვან როლში]]<br /> ''[[კრამერი კრამერის წინააღმდეგ]] (1979)''<br /> ''[[ადაპტაცია (ფილმი)|ადაპტაცია]] (2002)''<br /> | ტონის ჯილდოები }} '''მერი ლუის სტრიპი''' ({{lang-en|Mary Louise Streep}}), უკეთ ცნობილი როგორც '''მერილ სტრიპი''' ({{lang-en|Meryl Streep}}) (დ. [[22 ივნისი]], [[1949]]) — ამერიკელი კინო, თეატრისა და ტელემსახიობი, კინოაკადემიის ჯილდოს „[[ოსკარი]]ს“ სამგზის ლაურეატი. == ბიოგრაფია == რეკლამების მსახიობი მერი სტრიპისა და ფარმაცევტი ჰარი ვილიამ სტრიპის ქალიშვილი მერი ლუის სტრიპი დაიბადა [[სამიტი|სამიტში]], [[ნიუ ჯერსი|ნიუ ჯერსის შტატში]]. სტრიპის დედის წინაპრები შვედური, ირლანდიური და ინგლისური წარმომავლობისანი იყვნენ, ხოლო მამის ოჯახს გერმანული ფესვები ჰქონდა და მისი წინაპრები ასევე ესპანელი ებრაელებიც იყვნენ, თუმცა მერილ სტრიპი ებრაელი არ არის. მას ორი უმცროსი ძმა ჰყავს: დანა და ჰარი. სტრიპი გაიზარდა [[ბერნარდსვილი|ბერნარდსვილში]], [[ნიუ ჯერსი]]ში, სადაც დაამთავრა სკოლა. [[ვასარის კოლეჯი|ვასარის კოლეჯში]] მან მიიღო ხელოვნების [[ბაკალავრის წოდება]] [[დრამა|დრამის]] დარგში, ხოლო [[იალის უნივერსიტეტი|იალის უნივერსიტეტში]] კი - [[ხელოვნებათმცოდნე|ხელოვნებათმცოდნის]]. მერილ სტრიპის პროფესიული დებიუტი [[1971]] წელს შედგა სპექტაკლში „სევილიელი პლეიბოი“, პირველი როლი კი 1977 წელს სატელევიზიო ეკრანისთვის შექმნილ ფილმში „The Deadliest Season“ ითამაშა. პირველად კინოფილმში 1977 წელს ითამაშა ფილმში „ჯულია“ [[ჯეინ ფონდა]]სა და [[ვანესა რედგრეივი|ვანესა რედგრეივთან]]. სტრიპის პირველი მხატვრული ფილმი იყო „[[ჯულია]]“, სადაც მან შეასრულა პატარა როლი. შემდეგ იყო „[[ირმებზე მონადირე]]“ (1978), რომელმაც მერილს პირველი [[ოსკარი]]ს ნომინაცია მოუტანა საუკეთესო მეორეხარისხოვანი როლისათვის. ეს ჯილდო მან მომდევნო წელს აიღო ფილმისათვის „[[კრამერი კრამერის წინააღმდეგ]]“. 1978 წელს მან აიღო თავისი პირველი [[ემი|ემის ჯილდო]] მინისერიალისთვის: „განადგურება“. ერთი წლის შემდეგ ის გამოჩნდა [[ვუდი ალენი]]ს ფილმში „[[მანჰეტენი (ფილმი)|მანჰეტენი]]“. 1982 წელს კი მან უკვე მთავარი როლისთვის მიიღო [[ოსკარი]] ფილმში „[[სოფის არჩევანი (ფილმი)|სოფის არჩევანი]]" განსახიერებული სოფი ზავისტოვკის როლში. 2002 წელს თითქმის ოცწლიანი პაუზის შემდეგ მერილ სტრიპი დაუბრუნდა თეატრს, სადაც ითამაშა სპექტაკლში „თოლია“. იმავე წელს სტრიპმა მონაწილეობა მიიღო ფილმებში „[[ადაპტაცია (ფილმი)|ადაპტაცია]]“ და [[საათები (ფილმი)|საათები]]“. ორივე როლისთვის მან კრიიკოსთა მოწონება და ჯილდოები დაიმსახურა. ==ფილმოგრაფია== {{ფილმშიზედა}} {{ფილმში|1977| [[ჯულია (1977 წლის ფილმი)|ჯულია]] | Julia| ანა მარი}} {{ფილმში|1978| [[ირმებზე მონადირე]] |The Deer Hunter | ლინდა}} {{ფილმში|1979| [[კრამერი კრამერის წინააღმდეგ]] |Kramer vs. Kramer| ჯოანა კრამერი}} {{ფილმში|1979| [[მანჰეტენი (ფილმი)|მანჰეტენი]] |Manhattan|ჯილ დეივისი}} {{ფილმში|1981| [[ფრანგი ლეიტენანტის ქალი (ფილმი)|ფრანგი ლეიტენანტის ქალი]] |The french lieutenant's woman| სარა/ანა}} {{ფილმში|1982| [[სოფის არჩევანი (ფილმი)|სოფის არჩევანი]] |Sophie's Choice | სოფი ზავისტოვსკი}} {{ფილმში|1983| [[სილქვუდი]] |Silkwood | [[კარენ სილქვუდი]]}} {{ფილმში|1984| [[შეყვარებულები (1984 წლის ფილმი)|შეყვარებულები]] |Falling in Love| მოლი ჯილმორი}} {{ფილმში|1985| [[აფრიკიდან (ფილმი)|აფრიკიდან]] |Out of Africa| [[კარენ ბლიქსენი]]}} {{ფილმში|1987| [[ნარშავა (ფილმი)|ნარშავა]] |Ironweed | ჰელენ არჩერი}} {{ფილმში|1988| [[ყვირილი სიბნელეში]] |A Cry in the Dark | [[ლინდა ჩემბერლენი]]}} {{ფილმში|1989| [[ეშმაკი ქალი]] |She-Devil | მერი ფიშერი}} {{ფილმში|1990| [[ბარათები უფსკრულის ნაპირიდან (ფილმი)|ბარათები უფსკრულის ნაპირიდან]] |Postcards from the Edge | სუზან ვეილი}} {{ფილმში|1992| [[სიკვდილი ხდება მისი]] |Death Becomes Her| მადელინ ეშტონი}} {{ფილმში|1995| [[მედისონის ოლქის ხიდები (ფილმი)|მედისონის ოლქის ხიდები]] |The Bridges of Madison County| ფრანჩესკა ჯონსონი}} {{ფილმში|1996| [[მარვინის ოთახი (ფილმი)|მარვინის ოთახი]] |Marvin's Room| ლი}} {{ფილმში|1998| [[ჭეშმარიტი ღირებულებები]] |One True Thing| კეიტ გულდენი}} {{ფილმში|1999| [[გულის მუსიკა]] |Music of the Heart| რობერტა გასპარი}} {{ფილმში|2002| [[ადაპტაცია (ფილმი)|ადაპტაცია]] |Adaptation | [[სუზან ორლინი]]}} {{ფილმში|2002| [[საათები (ფილმი)|საათები]] | The Hours | კრისტინა ვოგანი}} {{ფილმში|2004| [[მანჯურიის კანდიდატი (2004 წლის ფილმი)|მანჯურიის კანდიდატი]] | The Manchurian Candidate | სენატორი ელეანორ შოუ }} {{ფილმში|2004| [[ლემონი სნიკეტი: 33 უიღბლობა]] |Lemony Snicket's A Series of Unfortunate Events| დეიდა ჯოზეფინა}} {{ფილმში|2006| [[ეშმაკი ატარებს პრადას (ფილმი)|ეშმაკი ატარებს პრადას]] | The Devil Wears Prada| მირანდა პრისლი}} {{ფილმში|2008| [[მამა მია! (ფილმი)|მამა მია!]] | Mamma Mia! | დონა შერიდანი}} {{ფილმში|2008| [[ეჭვი (2008 წლის ფილმი)|ეჭვი]] | Doubt | და ალოიზ ბუვიე}} {{ფილმში|2009| [[მარტივი სირთულეები (ფილმი)|მარტივი სირთულეები]] | It's Complicated | ჯეინ ადლერი}} {{ფილმში|2009| [[ჯული და ჯულია]] | Julie & Julia | ჯული ჩაილდი}} {{ფილმში|2011| [[რკინის ლედი (ფილმი)|რკინის ლედი]] |The Iron Lady| [[მარგარეტ ტეტჩერი]]}} {{ფილმში|2012| [[იმედის ნაპერწკლები (ფილმი)|იმედის ნაპერწკლები]] |Hope Springs| კეი სოემსი}} {{ფილმში|2013| [[აგვისტო: ოსეიჯის ოლქი (ფილმი)|აგვისტო: ოსეიჯის ოლქი]] |August: Osage County| ვაიოლეტ ვესტონი}} {{ფილმში|2014| [[მიმცემი (ფილმი)|მიმცემი]] |The Giver| უფროსი უხუცესი}} {{ფილმში|2014| [[ადგილობრივი]] |The Homesman| ალთა კარტერი }} {{ფილმში|2014| [[ტყეში (ფილმი)|ტყეში]] |Into the Woods | ჯადოქარი}} {{ფილმში|2015| [[რიკი და ფლეში]] |Ricki and the Flash| რიკი}} {{ფილმში|2015| [[სუფიტრატი (ფილმი)|სუფიტრატი]] |Suffragette| [[ემელინ პანკჰურსტი]]}} {{ფილმში|2015| [[Shout Gladi Gladi]] |Shout Gladi Gladi | მთხრობელი}} {{ფილმში|2016| [[ფლორენს ფოსტერ ჯენკინსი (ფილმი)|ფლორენს ფოსტერ ჯენკინსი]] |Florence Foster Jenkins| [[ფლორენს ფოსტერ ჯენკინსი]]}} {{ფილმში|2017| [[ჩვენი აღზევება]] |We Rise| მთხრობელი}} {{ფილმში|2017| [[კარის მცველები]] |Little Door Gods | მთხრობელი}} {{ფილმში|2017| [[ფოსტა (ფილმი)|ფოსტა]] |The Post| [[კატერინა გრეჰემი]]}} {{ფილმშიქვედა}} ==ჯილდოები== კრიტიკული და კომერციული წარმატება სწრაფად მოიხვეჭა ფილმებით „[[ირმებზე მონადირე]]“ [[რობერტ დე ნირო]]სთან და „[[კრამერი კრამერის წინააღმდეგ]]“ [[დასტინ ჰოფმანი|დასტინ ჰოფმანთან]]. პირველში სტრიპმა პირველი ოსკარის ნომინაცია მიიღო, მეორეში კი თვით პირველი ოსკარი. სულ სტრიპს სამი ოსკარი, რვა [[ოქროს გლობუსი]], ორი [[კინომსახიობთა გილდიის პრემია]] და ერთი [[BAFTA]]-ს ჯილდო აქვს მიღებული. იყო ასევე წარდგენილი [[გრემი (ჯილდო)|გრემის]] ჯილდოზე. კინოაკადემიის ისტორიაში ყველაზე მეტჯერ იყო წარმოყენებული ოსკარზე 19 ნომინაციით (როგორც ქალთა ისე მამაკაცთა შორის). სტრიპი ასევე საყოველთაოდ მოიაზრება როგორც ყველა დროის ერთ-ერთი ყველაზე ნიჭიერი კინომსახიობი. ის ასევე იმ მცირერიცხოვან მსახიობთაგანია, რომლებსაც აღებული აქვთ ოთხივე მთავარი ზემოთხსენებული კინოჯილდო. ==პირადი და ოჯახური ცხოვრება== მერილ სტრიპი დანიშნული იყო „ირმებზე მონადირის“ ვარსკვლავზე, [[ჯონ კაზალე]]ზე, სანამ ეს უკანასკნელი არ გარდაიცვალა ძვლის კიბოთი 1978 წლის 12 მარტს. ამავე, 1978 წლის სექტემბერში მერილი დაქორწინდა მოქანდაკე [[დონ გამერი|დონ გამერზე]]. მათ ოთხი შვილი ჰყავთ: ჰენრი იგივე ჰენკი (დაბადებული 1979 წელს), მერი ვილა იგივე მამი (დაბადებული 1983 წელს), გრეის ჯეინი (დაბადებული 1986 წელს) და ლუიზა ჯაკობსონი (დაბადებული 1991 წელს). მამი გამერმა პროფესიად მსახიობობა აირჩია და მისი დებიუტი 2005 წელს შედგა სპექტაკლში „მისტერ მარმელადი“, სადაც ლუსის როლი ითამაშა, ბროდვეიზე, ლაურა პელსის თეატრში. == რესურსები ინტერნეტში == {{Commonscat|Meryl Streep}} * {{IMDb name|658}} * [http://www.merylstreeponline.net/ Merylstreeponline.net]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120225093555/http://www.merylstreeponline.net/ |date=2012-02-25 }}- ოფიციალური საიტი ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ოსკარი საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის}} {{ოქროს გლობუსი საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის მეორეხარისხოვან როლში}} {{ავტორიტეტული წყაროები}} {{DEFAULTSORT:სტრიპი, მერილ}} [[კატეგორია:ამერიკელი მსახიობები]] [[კატეგორია:ოსკარის მფლობელი კინომსახიობები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1949]] [[კატეგორია:გერმანელი ამერიკელები]] [[კატეგორია:დაბადებული 22 ივნისი]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი ქალი მსახიობები]] jiyy749mulevk3v86enp8x4kd44nvz3 მანჩესტერ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი) 0 48341 4402749 4361313 2022-08-02T16:23:03Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 17 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{მრავალმნიშვნელოვნება|მანჩესტერი|მანჩესტერი (მრავალმნიშვნელოვანი)}} {{ინფოდაფა საფეხბურთო კლუბი |სახელი = მანჩესტერ იუნაიტედი<br />Manchester United |ლოგო = [[ფაილი:Manchester United FC.png|200px]] |სრული სახელი = Manchester United Football Club |მეტსახელი = ''The Red Devils'' (წითელი ეშმაკები) |დაარსდა = [[1878]], Newton Heath LYR F.C.-ის სახელით |სტადიონი = „[[ოლდ ტრაფორდი]]“ <br />[[მანჩესტერი]], [[ინგლისი]] |ტევადობა = 76.212 მაყურებელი |პრეზიდენტი = {{დროშანიშანი|აშშ}} [[ჯოელ გლეიზერი]]<br />{{დროშანიშანი|აშშ}} [[აბრაამ გლეიზერი]] |მწვრთნელი = {{დროშანიშანი|ნორვეგია}} [[ულე გუნარ სულშერი]] |კაპიტანი = {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჰარი მაგუაიერი]] |ლიგა = [[ინგლისის პრემიერლიგა|პრემიერლიგა]] |სეზონი = [[ინგლისის პრემიერლიგა 2019-2020|2019-20]] |ადგილი = მე-3 ადგილი | pattern_la1 = _manutd1920h|pattern_b1 = _manutd1920h|pattern_ra1 = _manutd1920h|pattern_sh1 = _mufc201920h|pattern_so1 = _mufc201920h | leftarm1 = E80909 |body1 = E80909 |rightarm1 = E80909 |shorts1 = FFFFFF |socks1 = 000000 | pattern_la2 = _manutd1920a|pattern_b2 = _manutd1920a|pattern_ra2 = _manutd1920a|pattern_sh2 = _mufc201920a|pattern_so2 = _3_stripes_black | leftarm2 = FBEEC4|body2 = FBEEC4|rightarm2 = FBEEC4|shorts2 = 000000|socks2 = FBEEC4 | pattern_la3 = _manutd1920t |pattern_b3 = _manutd1920t |pattern_ra3 = _manutd1920t |pattern_sh3 = _manutd1920t |pattern_so3 = _manutd1920t | leftarm3 = 000000 |body3 = 000000 |rightarm3 = 000000 |shorts3 = 000000 |socks3 = 000000 | საიტი = http://www.manutd.com/ }} '''„მანჩესტერ იუნაიტედი“''' ({{lang-en|Manchester United}}) — [[ინგლისი|ინგლისური]] პროფესიონალური [[ფეხბურთი|საფეხბურთო]] კლუბი ქალაქ [[მანჩესტერი]]დან, რომელიც თამაშობს [[ოლდ ტრაფორდი|„ოლდ ტრაფორდის“]] სტადიონზე და ასპარეზობს [[ინგლისის პრემიერლიგა]]ში. კლუბი დაარსდა 1878 წელს როგორც '''„ნიუტონ ჰითი“''', 1902 წელს კი დაერქვა '''„მანჩესტერ იუნაიტედი“'''. „მანჩესტერ იუნაიტედი“ ერთ-ერთი ყველაზე ტიტულოვანი ინგლისური საფეხბურთო კლუბია, რომელსაც 20-ჯერ აქვს მოგებული [[ინგლისის ჩემპიონები ფეხბურთში|ინგლისის ჩემპიონატი]] (რაც რეკორდული მაჩვენებელია), 12-ჯერ [[ინგლისის ასოციაციის თასი]], 5-ჯერ [[ინგლისის ლიგის თასი]] და 21-ჯერ [[ინგლისის საფეხბურთო სუპერთასი|ინგლისის სუპერთასი]] (რეკორდი). საერთაშორისო ტურნირებიდან კლუბს 3-ჯერ აქვს მოგებული [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა თასი/ლიგა]], ერთხელ [[უეფა-ს ევროპა ლიგა]], ერთხელ [[უეფა-ს თასების მფლობელთა თასი]], ერთხელ [[უეფა-ს სუპერთასი]], ერთხელ [[საკონტინენტთაშორისო თასი (ფეხბურთი)|საკონტინენტთაშორისო თასი]] და ერთხელ [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]<ref>{{cite news|title=Manchester United trophy room|url=http://www.manutd.com/en/Home/History/Trophy-Room.aspx|work=manutd.com|accessdate=28 მაისი 2017}}</ref>. 1998–99 წლების სეზონში კლუბმა მოიგო პრემიერლიგა, ასოციაციის თასი და ჩემპიონთა ლიგა, რითიც გახდა პირველი (და ამ დროისთვის უკანასკნელი) ინგლისური კლუბი, რომელმაც შეასრულა „ტრებლი”. 2016–17 წლების სეზონში ევროპა ლიგის მოგებით, „მანჩესტერ იუნაიტედი“ გახდა მე-5 კლუბი ტურინის [[იუვენტუსი (საფეხბურთო კლუბი)|„იუვენტუსის“]], ამსტერდამის [[აიაქსი ამსტერდამი (საფეხბურთო კლუბი)|„აიაქსის“]], მიუნხენის [[ბაიერნი (საფეხბურთო კლუბი)|„ბაიერნის“]] და ლონდონის [[ჩელსი (საფეხბურთო კლუბი)|„ჩელსის“]] შემდეგ, რომელმაც მოიგო სამივე მთავარი ევროპული საფეხბურთო ტურნირი (უეფა-ს ჩემპიონთა თასი/ლიგა, უეფა-ს თასი/ევროპა ლიგა და უეფა-ს თასების მფლობელთა თასი)<ref>{{cite news|title=Manchester United achieve European clean sweep|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=2444572.html|work=uefa.com|accessdate=28 მაისი 2017}}</ref>. 1958 წლის 6 თებერვალს გუნდის თვითმფრინავი მოყვა [[1958 წლის 6 თებერვლის მიუნხენის ავიაკატასტროფა|მიუნხენის ავიაკატასტროფაში]], სადაც დაიღუპა 8 ფეხბურთელი და კლუბის პერსონალის დიდი ნაწილი<ref>{{cite news|title=1958: United players killed in air disaster|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/6/newsid_2535000/2535961.stm|work=.bbc.co.uk|accessdate=10 სექტემბერი 2017}}</ref>. ტრაგედიიდან 10 წლის შემდეგ, 1968 წელს, „მანჩესტერ იუნაიტედი“ [[მეტ ბასბი|სერ მეტ ბასბის]] ხელმძღვანელობით გახდა პირველი ინგლისური კლუბი, რომელმაც მოიპოვა ევროპის ჩემპიონთა თასი (დღევანდელი ჩემპიონთა ლიგა). კლუბმა ფინალში ლისაბონის [[ბენფიკა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბენფიკა“]] დაამარცხა ანგარიშით 4–1<ref>{{cite news|title=1968: Manchester Utd win European Cup|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/29/newsid_4464000/4464446.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=10 სექტემბერი 2017}}</ref>. [[ალექს ფერგიუსონი|სერ ალექს ფერგიუსონმა]], რომელიც „იუნაიტედში“ 1986 წლის ნოემბერში მივიდა და სამწვრთნელო კარიერის დასასრულამდე – 2013 წლის მაისამდე წვრთნიდა, 38 ტიტული მოაგებინა კლუბს, აქედან 13-ჯერ პრემიერლიგა და 2-ჯერ ჩემპიონთა ლიგა<ref>{{cite news|title=Alex Ferguson retires: his major achievements in graphics|url=http://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/manchester-united/10044516/Alex-Ferguson-retires-his-major-achievements-in-graphics.html|work=telegraph.co.uk|accessdate=28 მაისი 2017}}</ref>. 2015–16 სეზონის მიხედვით „მანჩესტერ იუნაიტედი“ მსოფლიოს ყველაზე შემოსავლიანი საფეხბურთო კლუბი იყო. წლიურმა შემოსავალმა შეადგინა 689 მილიონი [[ევრო]]<ref>{{cite news|title=Man Utd: Premier League club named world's leading revenue-generating club|url=http://www.bbc.com/sport/football/38655480|work=bbc.com|accessdate=28 მაისი 2017}}</ref>. 2015 წლის მონაცემებით „იუნაიტედი“ მესამე ყველაზე ძვირადღირებული საფეხბურთო კლუბი იყო, შეფასებული 1.98 მილიარდ [[გირვანქა სტერლინგი|გირვანქა სტერლინგად]]<ref>{{cite news|title=Real Madrid 'most valuable' sports team - Forbes|url=http://www.bbc.com/sport/football/33537931|work=bbc.com|accessdate=28 მაისი 2017}}</ref>. „მანჩესტერ იუნაიტედის“ პრინციპული მეტოქეებია: [[ლივერპული (საფეხბურთო კლუბი)|„ლივერპული“]], [[მანჩესტერ სიტი (საფეხბურთო კლუბი)|„მანჩესტერ სიტი“]], [[ლიდზ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|„ლიდზ იუნაიტედი“]] და [[არსენალი ლონდონი (საფეხბურთო კლუბი)|„არსენალი“]]. 2018 წლის 18 დეკემბრამდე გუნდის მთავარი მწვრთნელი იყო [[ჟოზე მოურინიო]]<ref>{{cite news|title=Jose Mourinho: Manchester United sack manager|url=http://www.bbc.com/sport/football/46603018|work=bbc.com|accessdate=23 დეკემბერი 2018}}</ref>. მისი გაშვების შემდეგ, სეზონის ბოლომდე დროებით მწვრთნელად „იუნაიტედის“ ყოფილი ფეხბურთელი [[ულე გუნარ სულშერი]] დაინიშნა<ref>{{cite news|title=Ole Gunnar Solskjaer named Man Utd caretaker manager until end of season|url=http://www.bbc.com/sport/football/46616768|work=bbc.com|accessdate=23 დეკემბერი 2018}}</ref>. გუნდის კაპიტანია [[ანტონიო ვალენსია]]. ==ისტორია== ===ადრეული წლები=== [[ფაილი:Newton Heath 1892-93.jpg|left|thumb|„ნიუტონ ჰითი“ 1892 წელს.]] [[ფაილი:Manchester_United_FC_League_Performance.svg|thumb|„მანჩესტერ იუნაიტედის“ პოზიცია ინგლისის ჩემპიონატში 1892–93 წლების სეზონიდან დღემდე.]] საფეხბურთო კლუბი „მანჩესტერ იუნაიტედი“ დაარსდა 1878 წელს<ref>{{cite news|title=UNITED HISTORY: 1878 TO 1909|url=http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1878-to-1909.aspx|work=manutd.com|accessdate=28 მაისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506143749/http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1878-to-1909.aspx|archivedate=2018-05-06}}</ref><ref>{{cite news|title=Manchester United : 1878-1926|url=http://spartacus-educational.com/FmanchesterU.htm|accessdate=28 მაისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506143041/http://spartacus-educational.com/FmanchesterU.htm|archivedate=2018-05-06}}</ref><ref>{{cite news|title=Manchester United History 1892—1976|url=http://red11.org/mufc/history.htm|work=red11.org|accessdate=28 მაისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506143520/http://red11.org/mufc/history.htm|archivedate=2018-05-06}}</ref>. თავდაპირველად კლუბს ერქვა „Newton Heath LYR“ - „ლანკაშირისა და იორკშირის რკინიგზის საფეხბურთო კლუბი“. ის შექმნეს ხსენებული რკინიგზის ხაზზე მომუშავე მუშებმა ნიუტონ ჰიტის დეპოში. თავდაპირველად „ნიუტონ ჰიტი“ თამაშობდა სხვა სარკინიგზო დეპარტამენტების და კომპანიების გუნდებთან. კლუბი 1888 წელს დაარსებულ საფეხბურთო ლიგას 1892 წელს შეუერთდა. მე-20 საუკუნის დასაწყისში კლუბს ფინანსური პრობლემები შეექმნა. დაშლისა და გაუქმების პირას მყოფი კლუბის გადარჩენაში, მნიშვნელოვანი როლი მანჩესტერის ლუდსახარშის მფლობელმა [[ჯონ ჰენრი დეივისი|ჯონ ჰენრი დეივისმა]] ითამაშა, რომელმაც მნიშვნელოვანი ინვესტიცია განახორციელა კლუბში. არსებობს ლეგენდა, რომ გუნდის კაპიტნის [[ჰარი სტაფორდი]]ს მრავალი ჯილდოს მომგები [[სენბერნარი]]ს ჯიშის ძაღლი დაიკარგა. ძაღლი შემთხვევით შეხვდა დეივისს, რომელსაც ის ძალიან მოეწონა და მისი თავისი ქალიშვილისთვის ყიდვა ისურვა. პატრონის პოვნის შემდეგ, შეხვედრისას სტაფორდმა შეძლო დეივისის დარწმუნება კლუბში ინვესტიცია ჩაედო და გამხდარიყო კლუბის თავმჯდომარე. 1902 წელს კლუბმა სახელი შეიცვალა. წარმოდგენილი იყო რამდენიმე ვარიანტი, მათ შორის „მანჩესტერ სენტრალი“ და „მანჩესტერ სელტიკი“, თუმცა საბოლოოდ აირჩიეს „მანჩესტერ იუნაიტედი“. ასევე შეიცვალა გუნდის ფორმა. ახალი ფორმა წითელი მაისურებისგან, თეთრი ტრუსებისგან და შავი წინდებისგან შედგებოდა. მომდევნო წელს გუნდის მწვრთნელად დაინიშნა [[ერნესტ მენგნალი]]. მენგნალმა მიზნად დაისახა გუნდი აღეზევებინა პირველ დივიზიონში. მან აქტიურად დაიწყო სატრანსფერო ბაზარზე მუშაობა და მიიყვანა შემდეგი ფეხბურთელები: [[ჩარლი სეიგარი]], [[ჰარი მოგერი]], [[ჯორჯ უოლი]], [[ჯეკ პიკენი]], [[დიკ ჰოლდენი]], [[ტომი ბლექსტოკი]], [[დიკ დაკუორთი]], [[ალექს ბელი]] და [[ჩარლი რობერტსი]], რომელიც გუნდის კაპიტანი გახდა. 1905–06 წლების სეზონში გუნდი აღზევდა მეორე დივიზიონიდან უმაღლეს დივიზიონში 12 წლის შემდეგ. მენგნალმა განაგრძო სატრანსფერო ბაზარზე აქტიურობა და თანაქალაქელი [[მანჩესტერ სიტი (საფეხბურთო კლუბი)|„მანჩესტერ სიტიდან“]], რომელიც სკანდალში იყო გახვეული, გადაიყვანა [[სენდი ტერნბული]] და როგორც მას უწოდებდნენ „უელსელი ჯადოქარი“ [[ბილი მერედითი]]. ამ ორმა ტრანსფერმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა „მანჩესტერ იუნაიტედის“ პირველ ტრიუმფში – გუნდმა 1908 წელს პირველად მოიგო [[ინგლისის ჩემპიონები ფეხბურთში|ინგლისის ჩემპიონატი]]. ჩემპიონატის მოგებით, გუნდმა [[ინგლისის საფეხბურთო სუპერთასი|ინგლისის სუპერთასზე]] მოიპოვა თამაშის უფლება, სადაც [[ქუინზ პარკ რეინჯერსი (საფეხბურთო კლუბი)|„ქუინზ პარკ რეინჯერსი“]] დაამარცხა. მომავალ წელს, გუნდმა პირველად მოიპოვა [[ინგლისის ასოციაციის თასი]]. ტერნბული და მერედიტი, ისევე როგორც თავიანთ სადებიუტო სეზონებში, ახლაც საკვანძო ფიგურები იყვნენ. ტერნბულმა ასოციაციის თასის ფინალში [[ბრისტოლ სიტი (საფეხბურთო კლუბი)|„ბრისტოლ სიტისთან“]] გამარჯვების გოლი გაიტანა<ref>{{cite web|url=http://www.fa-cupfinals.co.uk/1909.html|title=FA Cup Final 1909|publisher=''FA Cup History''|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/612ecrQfG?url=http://www.fa-cupfinals.co.uk/1909.html|archivedate=2011-08-19|accessdate=2015-03-10}}</ref>. [[ფაილი:Manchester United 1908-09.jpg|left|thumb|„მანჩესტერ იუნაიტედი“ 1909 წელს. სურათზე ჩანს ინგლისის ჩემპიონატის, ინგლისის ასოციაციის თასის და ინგლისის სუპერთასის ტიტულები.]] 1909–10 წლების სეზონში კლუბი ახალ სტადიონ [[ოლდ ტრაფორდი|„ოლდ ტრაფორდზე“]] გადაბარგდა<ref>{{cite news|title=UNITED HISTORY: 1910 TO 1919|url=http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1910-to-1919.aspx|work=manutd.com|accessdate=28 მაისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506144110/http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1910-to-1919.aspx|archivedate=2018-05-06}}</ref>. „იუნაიტედმა“ პირველი მატჩი ახალ მოედანზე 1910 წლის 19 თებერვალს გამართა [[ლივერპული (საფეხბურთო კლუბი)|„ლივერპულთან“]] და მიუხედავად 3–0 დაწინაურებისა, 4–3 დამარცხდა. მომდევნო სეზონში კლუბმა თავის ისტორიაში მეორედ მოიგო ინგლისის ჩემპიონატი, სუპერთასის მატჩში კი „იუნაიტედმა“ 8–4 დაამარცხა [[სუინდონ თაუნი (საფეხბურთო კლუბი)|„სუინდონ თაუნი“]] და მოიპოვა ტიტული. ამ მატჩში [[ჰაროლდ ჰალსი|ჰაროლდ ჰალსიმ]] 6 გოლი გაიტანა. 1911–12 წლების სეზონში მოქმედი ჩემპიონები მხოლოდ მე-13 ადგილზე გავიდნენ. მწვრთნელი ერნესტ მენგნალი „მანჩესტერ სიტის“ შეუერთდა, გუნდის შედეგები კი გაუარესდა. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს გამო ინგლისის ჩემპიონატი 4 წლით შეწყდა და მხოლოდ 1919 წელს განახლდა<ref>{{cite news|title=UNITED HISTORY: 1920 TO 1929|url=http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1920-to-1929.aspx|work=manutd.com|accessdate=28 მაისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506144248/http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1920-to-1929.aspx|archivedate=2018-05-06}}</ref>. გუნდი სერიოზულად იყო გადახალისებული, თუმცა ბილი მერედითი ისევ „იუნაიტედში“ ირიცხებოდა. 1919–20 წლების სეზონში მან ჩემპიონატის მხოლოდ 19 მატჩში მიიღო მონაწილეობა. მომდევნო სეზონის ბოლოს ვეტერანი მერედითი მენგნალმა დააბრუნა „მანჩესტერ სიტიში“. გუნდის ახალი ვარსკვლავი [[ჯო სპენსი]] იყო, რომელიც გატანილი გოლებით ლიდერობდა გუნდს, თუმცა ვერც მისმა შედეგიანობამ იხსნა გუნდი მეორე დივიზიონში გავარდნისგან 1921–22 წლების სეზონის ბოლოს, როდესაც „იუნაიტედმა“ 42-დან მხოლოდ 8 მატჩი მოიგო. „მანჩესტერ იუნაიტედი“ 3 წლის შემდეგ დაბრუნდა უმაღლეს ლიგაში, თუმცა გუნდი კვლავ განაგრძობდა არასტაბილურად ასპარეზობას. შედეგები ვერ გამოსწორდა 1930-იან წლებშიც. 1931 წელს კლუბი ისევ გავარდა მეორე დივიზიონში<ref>{{cite news|title=UNITED HISTORY: 1930 TO 1939|url=http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1930-to-1939.aspx|work=manutd.com|accessdate=28 მაისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506144441/http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1930-to-1939.aspx|archivedate=2018-05-06}}</ref>. „იუნაიტედს“ ერთ-ერთი ყველაზე ცუდი სეზონი ჰქონდა ისტორიაში, როდესაც 42-დან 27 მატჩი წააგო და გაუშვა 115 გოლი. მაყურებელთა რაოდენობამ სტადიონზე იკლო. ახალი სეზონის პირველ საშინაო მატჩში [[საუთჰემპტონი (საფეხბურთო კლუბი)|„საუთჰემპტონთან“]] მატჩს მხოლოდ 3507 ადამიანი დაესწრო. შემოსავალი შემცირდა და კლუბი ვეღარ უხდიდა ფეხბურთელებს ხელფასებს. „მანჩესტერ იუნაიტედი“ გაკოტრებისგან ამჯერად სამხედრო ფორმების მწარმოებელმა – ჯეიმზ გიბსონმა იხსნა. გიბსონმა თანხა გადაურიცხა კლუბს და ფეხბურთელებს ხელფასები გადაუხადა. ის „იუნაიტედის“ დირექტორად დაინიშნა. გუნდის სათავეში ასევე დაინიშნა ახალი მწვრთნელი – [[სკოტ დუნკანი]], ვისაც გამოუყვეს თანხები სატრანსფერო ბაზარზე ფეხბურთელების საყიდლად. თუმცა კლუბის მდგომარეობა ვერ გამოსწორდა და „მანჩესტერ იუნაიტედი“ თავის ისტორიაში პირველად მესამე დივიზიონში გავარდნის წინაშე დადგა. კლუბმა ბოლო ტურში მაინც მოახერხა დარჩენა, როდესაც მათ [[მილუოლი (საფეხბურთო კლუბი)|„მილუოლი“]] დაამარცხეს 2–0. 1935–36 წლების სეზონში „იუნაიტედმა“ მეორე დივიზიონი მოიგო და პირველში დაბრუნდა, მაგრამ კლუბმა კვლავ განაგრძო არასტაბილურად გამოსვლა ინგლისის ჩემპიონატში. 1937 წელს ისინი ისევ გავარდნენ, ხოლო მომავალ სეზონში ისევ დაბრუნდნენ უმაღლეს დივიზიონში. ომის დაწყებამდე ბოლო სეზონში, გუნდმა მეთოთხმეტე ადგილი დაიკავა და გაინაღდა ადგილი [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდგომ უმაღლეს დივიზიონში. ===სერ მეტ ბასბის ეპოქა=== [[ფაილი:Busby babes 1955.jpg|left|thumb|„ბასბის ჩვილები“ დანიაში 1955 წელს.]] 1945 წელს „მანჩესტერ იუნაიტედის“ მწვრთნელად [[შოტლანდია|შოტლანდიელი]] [[მეტ ბასბი]] დაინიშნა<ref>{{cite news|title=UNITED HISTORY: 1940 TO 1949|url=http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1940-to-1949.aspx|work=manutd.com|accessdate=28 მაისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506144527/http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1940-to-1949.aspx|archivedate=2018-05-06}}</ref>. ბასბიმ დრო არ დაკარგა და საკვანძო პოზიციებზე მიიყვანა შემდეგი ფეხბურთელები: [[ჯიმი დილეინი]], [[სტენ პირსონი]], [[ჯეკ როული]], [[ჩარლი მიტენი]] და [[ჯონი მორისი]]. თუმცა ბასბის საუკეთესო შენაძენად ბევრი მიიჩნევს [[ჯიმი მერფი]]ს, რომელიც სამწვრთნელო შტაბს შეუერთდა და ბასბის ასისტენტი გახდა. ბასბის და მერფის სურდათ, რომ შეექმნათ ეროვნული ტურნირებისთვის სტაბილურად მებრძოლი გუნდი და მათ ცოტა დააკლდათ პირველივე ცდაზე მიზნის მიღწევაში. 1946–47 წლების სეზონში „იუნაიტედმა“ მეორე ადგილი დაიკავა ჩემპიონატში. ეს იყო კლუბის უმაღლესი პოზიცია 36 წლის განმავლობაში. მომოდევნო წელს კლუბმა მოიგო ინგლისის ასოციაციის თასი, სადაც ფინალში დაამარცხა [[სტენლი მეთიუზი]]ს და [[სტენ მორტენსენი]]ს „[[ბლექპული (საფეხბურთო კლუბი)|ბლექპული]]“ ანგარიშით 4–2. ამ გამარჯვებით კლუბმა მოიგო თავისი პირველი ტიტული 1911 წლის შემდეგ. „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ კიდევ სამჯერ დაასრულა ინგლისის ჩემპიონატი მეორე ადგილზე, თუმცა საბოლოოდ 1952 წელს მოიგო ჩემპიონატი პირველად 41 წლის შემდეგ<ref>{{cite news|title=UNITED HISTORY: 1950 TO 1959|url=http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1950-to-1959.aspx|work=manutd.com|accessdate=28 მაისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506144625/http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1950-to-1959.aspx|archivedate=2018-05-06}}</ref>. მიუხედავად იმისა, რომ გუნდი დატოვეს ლიდერებმა – ჯონი მორისმა და ჩარლი მიტენმა, ბასბიმ განაგრძო საკუთარი დანერგილი ახალგაზრდული პოლიტიკა და დააწინაურა ძირითად გუნდში ისეთი ნიჭიერი ფეხბურთელები, როგორებიც იყვნენ: [[როჯერ ბირნი]], [[ჯეკი ბლანჩფლაუერი]], [[ბილ ფოულკსი]], [[მარკ ჯონსი]], [[ედი კოლმანი]], [[დეივიდ პეგი]] და [[დენის ვაიოლეტი]]. გამორჩეული ამ ახალგაზრდებს შორის იყო [[დანკან ედვარდსი]]. ეს ბიჭი წარმოშობით დადლიდან, უესტ მიდლენდიდან იყო და „იუნაიტედში“ დებიუტი ჰქონდა 1953 წელს 16 წლის ასაკში. ბასბის მიერ აღმოჩენილ ახალგაზრდებს „ბასბის ჩვილებს“ უწოდებდნენ. თუმცა ყველა ფეხბურთელი არ იყო კლუბის აკადემიიდან დაწინაურებული. მეტ ბასბი სატრანსფერო ბაზარზეც აქტიურობდა და გადაიხადა იმ დროისთვის საკმაოდ დიდი თანხები თავდამსხმელ [[ტომი ტეილორი|ტომი ტეილორში]] და მეკარე [[ჰარი გრეგი|ჰარი გრეგში]]. 1956 წელს „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ მოიპოვა ინგლისის ჩემპიონის ტიტული. მომდევნო 1956–57 წლების სეზონში "ბასბის ჩვილებმა" კიდევ ერთხელ მოიგეს ინგლისის ჩემპიონატი და ასოციაციის თასის ფინალშიც გავიდნენ, სადაც [[ასტონ ვილა (საფეხბურთო კლუბი)|„ასტონ ვილასთან]]“ დამარცხდნენ. გუნდის საშუალო ასაკი 22 წელი იყო. ჩემპიონატის მანძილზე „იუნაიტედმა“ 103 გოლი გაიტანა. 1957 წელს „მანჩესტერ იუნაიტედი“ გახდა პირველი [[ინგლისი|ინგლისური]] კლუბი, რომელმაც ჩემპიონთა თასის (დღევანდელი [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|ჩემპიონთა ლიგა]]) გათამაშებაში მიიღო მონაწილეობა. პირველივე საშინაო მატჩში, „იუნაიტედმა“ 10–0 გაანადგურა ბრიუსელის [[ანდერლეხტი (საფეხბურთო კლუბი)|„ანდერლეხტი“]]. ეს ანგარიში დღემდე არის ყველაზე დიდი, რომლითაც კი „იუნაიტედს“ მოუგია ყველა ტურნირის გათვალისწინებით. [[ბორუსია დორტმუნდი (საფეხბურთო კლუბი)|„ბორუსია დორტმუნდის“]] და [[ატლეტიკ ბილბაო (საფეხბურთო კლუბი)|„ატლეტიკ ბილბაოს“]] დამარცხების შემდეგ, გუნდი ნახევარფინალში გავიდა, სადაც მადრიდის [[რეალ მადრიდი (საფეხბურთო კლუბი)|„რეალთან“]] გამოვარდა. [[ფაილი:Busby babes last match.jpg|right|thumb|„ბასბის ჩვილების“ უკანასკნელი მატჩი.]] 1958 წლის 6 თებერვალს, ჩემპიონთა თასის მეოთხედფინალში ბელგრადის [[ცრვენა ზვეზდა (საფეხბურთო კლუბი)|„ცრვენა ზვეზდას“]] ორი მატჩის ჯამში დამარცხების შემდეგ, თვითმფრინავი რომელსაც გადაჰყავდა „მანჩესტერ იუნაიტედის“ ფეხბურთელები, პერსონალი და ჟურნალისტები, [[მიუნხენი|მიუნხენში]] დაეშვა საწვავის შესავსებად. რამდენიმე ცდის შემდეგ თვითმფრინავმა ვერ შეძლო აფრენა და [[1958 წლის 6 თებერვლის მიუნხენის ავიაკატასტროფა|კატასტროფა]] განიცადა, რის შედეგად 23 ადამიანი დაიღუპა, მათ შორის გუნდის 8 ფეხბურთელი: [[ჯეფ ბენტი]], როჯერ ბირნი, ედი კოლმანი, დანკან ედვარდსი, მარკ ჯონსი, დეივიდ პეგი, ტომი ტეილორი და [[ლიამ უილანი]]. სანამ გუნდის მწვრთნელი მეტ ბასბი მკურნალობდა ავიაკატასტროფაში მიყენებული ტრავმებისგან, გუნდის მწვრთნელობა ჯიმი მერფიმ ითავა. „იუნაიტედი“ იმავე წელს ინგლისის ასოციაციის თასის ფინალში გავიდა, სადაც [[ბოლტონ უონდერერსი (საფეხბურთო კლუბი)|„ბოლტონ უონდერერსთან“]] დამარცხდა. 1960-იან წლებში მეტ ბასბიმ ახალი გუნდის შენება დაიწყო<ref>{{cite news|title=UNITED HISTORY: 1960 TO 1969|url=http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1960-to-1969.aspx|work=manutd.com|accessdate=28 მაისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506144713/http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1960-to-1969.aspx|archivedate=2018-05-06}}</ref>. გუნდის ლიდერები მიუნხენის ავიაკატასტროფაში გადარჩენილი ფეხბურთელები იყვნენ – დენის ვაიოლეტი, [[ბობი ჩარლტონი]] და ბილ ფოულკსი. [[ნობი სტაილზი]] გუნდის აკადემიაში აღიზარდა, ხოლო [[დენის ლოუ]] კლუბმა 115 000 გირვანქა სტერლინგად შეიძინა [[ტორინო (საფეხბურთო კლუბი)|„ტორინოდან“]]. 1962–63 წლების სეზონში „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ მიუნხენის ტრაგედიის შემდეგ პირველი ტიტული მოიგო. ინგლისის ასოციაციის თასის ფინალში გუნდმა 3–1 დაამარცხა „[[ლესტერ სიტი]]“. აღნიშნული სეზონი ასევე აღსანიშნავი იყო ახალგაზრდა [[ჯორჯ ბესტი]]ს დებიუტით, რომელიც მომავალში მსოფლიო ფეხბურთის ერთ-ერთი ვარსკვლავი გახდება. [[ფაილი:Manchester The United trinity.jpg|left|thumb|„მანჩესტერ იუნაიტედის“ სამების ქანდაკება: [[ჯორჯ ბესტი]], [[დენის ლოუ]] და [[ბობი ჩარლტონი]].]] 1964–65 წლების სეზონში, ბესტი-ლოუ-ჩარლტონის ტრიოსგან შემდგარმა შეტევამ „იუნაიტედს“ ინგლისის ჩემპიონატი მოაგებინა. ამ სამეულს „მანჩესტერ იუნაიტედის“ სამება უწოდეს. გუნდმა ბურთების სხვაობით გადაასწრო მეორეადგილოსან [[ლიდზ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|„ლიდზ იუნაიტედს“]]. „მანჩესტერ იუნაიტედი“ [[საქალაქთაშორისო ბაზრობათა თასი|ბაზრობათა თასის]] ნახევარფინალშიც გავიდა, სადაც ბუდაპეშტის [[ფერენცვაროში (საფეხბურთო კლუბი)|„ფერენცვაროშთან“]] დამარცხდა. 1964 წელს დენის ლოუ გახდა „იუნაიტედის“ პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც [[ოქროს ბურთი]] მოიგო. მომდევნო წელს „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ არასტაბილური სეზონი ჩაატარა. მოქმედი ჩემპიონები ინგლისის ჩემპიონატში მხოლოდ მეოთხე ადგილზე გავიდნენ, თუმცა გუნდმა ჩემპიონთა თასის ნახევარფინალამდე მიაღწია, სადაც ორი მატჩის ჯამში ბელგრადის [[პარტიზანი ბელგრადი (საფეხბურთო კლუბი)|„პარტიზანთან“]] დამარცხდა. აღსანიშნავია, რომ მეოთხედფინალში ლისაბონში „იუნაიტედმა“ 5–1 გაანადგურა [[ბენფიკა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბენფიკა“]]. 1966 წელს ბობი ჩარლტონმა ოქროს ბურთი მოიგო. 1966–67 წლების სეზონში გუნდმა კიდევ ერთხელ მოიგო ინგლისის ჩემპიონატი. მომდევნო წელს კი, „მანჩესტერ იუნაიტედი“ გახდა პირველი ინგლისური კლუბი, რომელმაც მოიგო ჩემპიონთა თასი. ნახევარფინალში მადრიდის „რეალის“ ორი მატჩის ჯამში ანგარიშით 4–3 დამარცხების შემდეგ<ref>{{cite news|title=1967–68 European Cup|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=1967/index.html|work=uefa.com|accessdate=28 მაისი 2017}}</ref>, ფინალში [[ლონდონი|ლონდონის]] [[უემბლის სტადიონი (1923)|„უემბლის“]] სტადიონზე მათ [[დამატებითი დრო|დამატებით დროში]] 4–1 დაამარცხეს „ბენფიკა“. გოლები ბობი ჩარლტონმა (ორჯერ), ჯორჯ ბესტმა და [[ბრაიან კიდი|ბრაიან კიდმა]] გაიტანეს. ამ ტრიუმფს განსაკუთრებული მნიშვნელობა გუნდის მწვრთნელისთვის – მეტ ბასბისთვის ჰქონდა, რომელსაც 1958 წელს მიუნხენის ავიაკატასტროფაში დაეღუპა გუნდის დიდი ნაწილი, თუმცა ტრაგედიიდან 10 წლის შემდეგ მან მაინც მოიგო ნანატრი ტიტული. ფინალის შემდეგ მას მიენიჭა რაინდის წოდება. 1968 წელს ჯორჯ ბესტი გახდა „მანჩესტერ იუნაიტედის“ მესამე ფეხბურთელი, რომელმაც მოიგო ოქროს ბურთი. მომდევნო სეზონი გუნდისთვის წარუმატებელი გამოდგა. „იუნაიტედი“ [[საკონტინენტთაშორისო თასი (ფეხბურთი)|საკონტინენტთაშორისო თასზე]] [[არგენტინა|არგენტინულ]] [[ესტუდიანტესი (საფეხბურთო კლუბი)|„ესტუდიანტესთან“]] ორი მატჩის ჯამში დამარცხდა, ხოლო ჩემპიონატში გუნდი მხოლოდ მე-11 ადგილზე გავიდა. ჩემპიონთა თასზე ინგლისურმა კლუბმა ნახევარფინალამდე მიაღწია, სადაც [[მილანი (საფეხბურთო კლუბი)|„მილანთან“]] გამოვარდა. სეზონის ბოლოს, სერ მეტ ბასბი „მანჩესტერ იუნაიტედის“ მწვრთნელის თანამდებობიდან გადადგა. ===1969–1986=== ბასბის გადადგომის შემდეგ, „მანჩესტერ იუნაიტედის“ მთავარ მწვრთნელად დაინიშნა რეზერვების გუნდის მწვრთნელი [[უილფ მაკგინესი]], თუმცა მან ვერ გაამართლა დაკავებულ თანამდებობაზე<ref>{{cite news|title=UNITED HISTORY: 1970 TO 1979|url=http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1970-to-1979.aspx|work=manutd.com|accessdate=28 მაისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506144815/http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1970-to-1979.aspx|archivedate=2018-05-06}}</ref>. გუნდი 1969–70 წლების სეზონში მე-8 ადგილზე გავიდა, ვარსკვლავების ნაწილი დაბერდა, ნაწილი კი მასში ვერ ხედავდა ავტორიტეტს და არ ემორჩილებოდა (პირველ რიგში იგულისხმება ჯორჯ ბესტი). დენის ლოუს და [[შეი ბრენანი]]ს სატრანსფერო ბაზარზე დაყენებამ მაკგინესის პოზიციაზე დადებითი გავლენა ვერ იქონია და ის 1970 წლის დეკემბერში გაანთავისუფლეს თანამდებობიდან. სერ მეტ ბასბი სეზონის დასასრულამდე დროებით დაბრუნდა გუნდის მთავარი მწვრთნელის თანამდებობაზე და გუნდს დაამთავრებინა სეზონი. 1971 წლის ივნისში გუნდის მწვრთნელად დაინიშნა [[ირლანდია|ირლანდიელი]] [[ფრენკ ო’ფარელი]], თუმცა ვერც მან მიაღწია წარმატებას. 1972 წლის 16 დეკემბერს [[კრისტალ პალასი (საფეხბურთო კლუბი)|„კრისტალ პალასთან“]] 5–0 მარცხის შემდეგ, იგი მოხსნეს თანამდებობიდან. ო’ფარელის შემდეგ „მანჩესტერ იუნაიტედის“ მთავარ მწვრთნელად დაინიშნა [[ტომი დოჰერტი]]. გუნდის დაბერების და თაობათა ცვლის გამო, დოჰერტის მთავარი ამოცანა იყო „იუნაიტედის“ უმაღლეს დივიზიონში დატოვება. ბობი ჩარლტონმა 1972–73 წლების სეზონის ბოლოს დაასრულა კარიერა, ჯორჯ ბესტს ისევ დისციპლინარული პრობლემები ჰქონდა, ხოლო 33 წლის დენის ლოუმ თავისუფალი აგენტის სტატუსით დატოვა გუნდი 1973 წლის ივლისში. ლოუ „მანჩესტერ სიტის“ შეუერთდა და მომდევნო წლის აპრილში ერთადერთი გოლი გაიტანა „ოლდ ტრაფორდზე“ გამართულ მატჩში, რომელმაც „მანჩესტერ იუნაიტედის“ უმაღლესი დივიზიონიდან გავარდნა დაადასტურა. [[ფაილი:Bryan Robson at the cliff -march 92.JPG|right|thumb|[[ბრაიან რობსონი]] – „მანჩესტერ იუნაიტედის“ კაპიტანი 1982–94 წლებში.]] „იუნაიტედი“ სწრაფად დაბრუნდა უმაღლეს დივიზიონში, პირველივე სეზონში მეორე დივიზიონის მოგების შემდეგ. მომდევნო წლებში გუნდი ორჯერ გავიდა ინგლისის ასოციაციის თასის ფინალში. 1976 წელს მათ „საუთჰემპტონთან“ დათმეს მატჩი 0–1, ხოლო მომდევნო წელს ინგლისის ჩემპიონატის და ჩემპიონთა თასის მომგები „ლივერპული“ დაამარცხეს 2–1, რითაც მერსესაიდულ კლუბს ხელი შეუშალეს ტრებლის მოგებაში. ფინალიდან 44 დღის შემდეგ, დოჰერტი გაათავისუფლეს დაკავებული თანამდებობიდან მას შემდეგ, რაც ცნობილი გახდა მისი ურთიერთობის შესახებ გუნდის ფიზიოთერაპევტის ცოლთან. 1977 წლის ზაფხულში მთავარი მწვრთნელის პოსტზე დოჰერტი [[დეივ სექსტონი|დეივ სექსტონმა]] შეცვალა. მიუხედავად რამდენიმე ხმაურიანი შენაძენისა, მათ შორის [[ჯო ჯორდანი]]ს, [[გორდონ მაქუინი]]ს, [[გარი ბეილი]]ს და [[რეი უილკინსი]]სა, გუნდმა ვერ შეძლო მნიშვნელოვანი წარმატების მიღწევა. 1979 წელს „იუნაიტედი“ ინგლისის ასოციაციის თასის ფინალში გავიდა, სადაც დრამატულ მატჩში ლონდონის [[არსენალი ლონდონი (საფეხბურთო კლუბი)|„არსენალთან“]] დამარცხდა ანგარიშით 2–3. 1979–80 წლების სეზონში „მანჩესტერ იუნაიტედი“ მე-2 ადგილზე გავიდა ინგლისის ჩემპიონატში, სადაც მხოლოდ 2 ქულით ჩამორჩა ჩემპიონ „ლივერპულს“<ref>{{cite news|title=UNITED HISTORY: 1980 TO 1989|url=http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1980-to-1989.aspx|work=manutd.com|accessdate=28 მაისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506144911/http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1980-to-1989.aspx|archivedate=2018-05-06}}</ref>. მომდევნო სეზონში გუნდი მე-8 ადგილზე გავიდა და შედეგად 1981 წლის 30 აპრილს გუნდის ხელმძღვანელობამ სექსტონი გაათავისუფლა თანამდებობიდან. სექსტონი [[რონ ატკინსონი|რონ ატკინსონმა]] შეცვალა, რომელმაც მაშინვე მოხსნა ბრიტანეთის სატრანსფერო რეკორდი, როდესაც [[ვესტ ბრომვიჩ ალბიონი (საფეხბურთო კლუბი)|„ვესტ ბრომვიჩ ალბიონიდან“]] გადაიყვანა [[ბრაიან რობსონი]]. იმავე კლუბიდან მნიშვნელოვანი შენაძენი იყო ასევე [[რემი მოზესი]]. მიუხედავად ძლიერი ნახევარდაცვისა, რომელიც რობსონისგან და უილკინსისგან შედგებოდა, „იუნაიტედს“ მაინც აკლდა სტაბილურად გამტანი ფორვარდი. შედეგად ინგლისის ჩემპიონატში ატკინსონის გუნდი ყოველ წელს გადიოდა მე-3, ან მე-4 ადგილებზე. ჩემპიონატისგან განსხვავებით, ატკინსონის „მანჩესტერ იუნაიტედი“ სათასო ტურნირებზე უკეთესად გამოდიოდა. გუნდმა ორჯერ – 1983 და 1985 წლებში მოიპოვა ინგლისის ასოციაციის თასი. 1984 წლის [[უეფა-ს თასების მფლობელთა თასი]]ს მეოთხედფინალში, „იუნაიტედი“ [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] დაუპირისპირდა, სადაც [[დიეგო მარადონა]] თამაშობდა. გასვლით მატჩში 0–2 მარცხის შემდეგ, ინგლისურმა გუნდმა „ოლდ ტრაფორდზე“ 3–0 გაიმარჯვა<ref>{{cite news|title=When Bryan Robson tamed Barca|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/7352959.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=28 მაისი 2017}}</ref> და ნახევარფინალში გავიდა, სადაც [[იუვენტუსი (საფეხბურთო კლუბი)|„იუვენტუსთან“]] გამოვარდა. 1986–87 წლების სეზონი გუნდმა ცუდად დაიწყო, როდესაც პირველ 13 მატჩში „იუნაიტედმა“ მხოლოდ 3 მოიგო და ნოემბრისთვის გასავარდნ ზონაში იმყოფებოდა. შედეგად, რონ ატკინსონი გაანთავისუფლეს თანამდებობიდან. ===სერ ალექს ფერგიუსონის ეპოქა=== [[ფაილი:Alex Ferguson.jpg|left|thumb|[[ალექს ფერგიუსონი|სერ ალექს ფერგიუსონი]] წვრთნიდა „მანჩესტერ იუნაიტედს“ 1986–2013 წლებში. მან კლუბში 38 ტიტული მოიგო.]] [[1986]] წლის 6 ნოემბერს „მანჩესტერ იუნაიტედის“ მთავარ მწვრთნელად შოტლანდიელი [[ალექს ფერგიუსონი]] დაინიშნა. ფერგიუსონი „იუნაიტედში“ დანიშვნამდე შოტლანდიურ [[აბერდინი (საფეხბურთო კლუბი)|„აბერდინს“]] წარმატებით წვრთნიდა, სადაც მან ყველა შოტლანდიური ტიტული მოიპოვა და [[სელტიკი (საფეხბურთო კლუბი)|სელტიკი]] – [[რეინჯერსი (საფეხბურთო კლუბი)|რეინჯერსის]] ჰეგემონია დაამხო, თუმცა მისი მთავარი მიღწევა თასების მფლობელთა თასის ფინალში მადრიდის „რეალის“ დამარცხება იყო. ფერგიუსონს რამდენიმე წელი დასჭირდა ახალი გუნდის ასაშენებლად და მან არაერთ ფეხბურთელს დაატოვებინა გუნდი. ინგლისის ჩემპიონატში 1986–87 წლების სეზონში „იუნაიტედი“ მე-11 ადგილზე გავიდა. მომდევნო სეზონში კლუბი მეორე ადგილზე გავიდა „ლივერპულის“ შემდეგ. 1988–89-ში ისევ მე-11 ადგილი, ხოლო 1989–90-ში მხოლოდ მე-13 ადგილზე გავიდა. [[1990]] წელს ფერგიუსონმა პირველი ტიტული მოიგო „მანჩესტერ იუნაიტედის“ მწვრთნელის რანგში<ref>{{cite news|title=UNITED HISTORY: 1990 TO 1999|url=http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1990-to-1999.aspx|work=manutd.com|accessdate=28 მაისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180505083452/http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1990-to-1999.aspx|archivedate=2018-05-05}}</ref>. ინგლისის ასოციაციის თასის ფინალში მისმა გუნდმა გადათამაშების შემდეგ [[ლი მარტინი]]ს გოლით დაამარცხა [[კრისტალ პალასი (საფეხბურთო კლუბი)|„კრისტალ პალასი“]]. გავრცელებული მოსაზრებით, სწორედ ამ გამარჯვებამ შეუნარჩუნა ფერგიუსონს „იუნაიტედის“ მწვრთნელის პოსტი. ამ გამარჯვებით კლუბი 5 წლიანი პაუზის შემდეგ დაბრუნდა ევროპულ გათამაშებებში. პირველივე ცდაზე „მანჩესტერ იუნაიტედი“ გავიდა უეფა-ს თასების მფლობელთა თასის ფინალში [[როტერდამი|როტერდამში]], სადაც [[მარკ ჰიუზი]]ს დუბლით 2–1 დაამარცხა [[იოჰან კრუიფი]]ს გაწვრთნილი „ბარსელონა“ და 23 წლის შემდეგ პირველად მოიპოვა ევროპული ტიტული. [[1992]] წელს „იუნაიტედმა“ ისტორიაში პირველად მოიგო [[ინგლისის ლიგის თასი]]. ფინალში ფერგიუსონის გუნდმა 1–0 დაამარცხა [[ნოტინგემ ფორესტი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნოტინგემ ფორესტი“]]. კლუბი ასევე ახლოს იყო ინგლისის ჩემპიონატის მოგებასთან, თუმცა საბოლოო ჯამში 4 ქულით ჩამორჩა „ლიდზ იუნაიტედს“. იმავე წლის დეკემბერში კლუბმა „ლიდზ იუნაიტედიდან“ შეიძინა [[საფრანგეთი|ფრანგი]] ვარსკვლავი [[ერიკ კანტონა]], რომელმაც დიდი როლი ითამაშა ფერგიუსონის გუნდის აღმასვლაში და შემდგომ წარმატებებში. [[1993]] წელს, პირველად 26 წლის შემდეგ „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ მოიგო ინგლისის ჩემპიონატი. ამ წარმატებაში კანტონამ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა. მომავალ სეზონში კი კლუბმა პირველად შეასრულა დუბლი – ერთ სეზონში მოიგო ინგლისის ჩემპიონატიც და ინგლისის ასოციაციის თასიც. თასის ფინალში მათ 4–0 დაამარცხეს ლონდონის [[ჩელსი (საფეხბურთო კლუბი)|„ჩელსი“]]<ref>{{cite news|title=Football / FA Cup Final: Cantona's Double take: Rampant United realise the dream after Chelsea pay the penalty for missed chances|url=http://www.independent.co.uk/sport/football-fa-cup-final-cantonas-double-take-rampant-united-realise-the-dream-after-chelsea-pay-the-1436057.html|work=independent.co.uk|accessdate=28 მაისი 2017}}</ref>. კანტონას გარდა, რომელმაც 7 ნომრიანი მაისური მოირგო, გუნდის წარმატებებში უმნიშვნელოვანესი როლი ეჭირა [[დანია|დანიელ]] მეკარე [[პეტერ შმეიხელი|პეტერ შმეიხელს]]. [[1995]] წლის იანვარში [[კრისტალ პალასი (საფეხბურთო კლუბი)|„კრისტალ პალასის“]] ფანთან მომხდარი ინცინცდენტის გამო, კანტონა 8 თვით მოკვეთეს ფეხბურთიდან. ლიდერის დაკარგვამ გუნდზე უარყოფითად იმოქმედა. სეზონის ბოლოს „მანჩესტერ იუნაიტედი“ პრემიერლიგაში 1 ქულით ჩამორჩა [[ბლექბერნ როვერსი|„ბლექბერნ როვერსს“]], ხოლო ინგლისის ასოციაციის თასის ფინალში დამარცხდა [[ევერტონი (საფეხბურთო კლუბი)|„ევერტონთან“]]. 1995–96 წლების სეზონში „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ გაიმეორა ორი წლის წინანდელი შედეგი და შეასრულა დუბლი. ინგლისის ასოციაციის თასის ფინალში გუნდმა 86-ე წუთზე კანტონას გატანილი ერთადერთი გოლით დაამარცხა „ლივერპული“. ფერგიუსონი ყოველ წელს ძირითად გუნდში ამატებდა ახალგაზრდა ნიჭიერ ფეხბურთელებს, რომლებიც კლუბის აკადემიაში იზრდებოდნენ. მათ შორის იყვნენ [[რაიან გიგზი]], [[დეივიდ ბეკჰემი]], [[გარი ნევილი]], [[პოლ სქოულზი]], [[ნიკი ბატი]] და [[ფილ ნევილი]]. მომდევნო სეზონში კლუბმა კიდევ ერთხელ მოიგო ინგლისის პრემიერლიგა, ერიკ კანტონამ კი სეზონის ბოლოს მოულოდნელად დაასრულა საფეხბურთო კარიერა. 1998 წელს კლუბმა ვერ მოიგო ტიტულები. კანტონას დანაკლისთან ერთად, რაიან გიგზის და [[როი კინი]]ს ტრავმებმა გააუარესა მდგომარეობა. [[ფაილი:PalmaresManU.jpg|right|thumb|1998–99 წლების სეზონში შესრულებული ტრებლი – ინგლისის პრემიერლიგა, უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა და ინგლისის ასოციაციის თასი (მარცხნიდან მარჯვნივ).]] 1998–99 წლების სეზონი ყველაზე წარმატებულია კლუბის ისტორიაში. თავდაპირველად „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ ბოლო ტურში გაინაღდა პრემიერლიგის ჩემპიონის ტიტული, როდესაც [[ენდი კოული]]ს გადამწყვეტი გოლით დაამარცხეს [[ტოტენჰემ ჰოტსპური (საფეხბურთო კლუბი)|„ტოტენჰემ ჰოტსპური“]] 2–1 და 1 ქულით გაასწრეს ლონდონის „არსენალს“<ref>{{cite news|title=1998–99 Premier League table|url=http://us.soccerway.com/national/england/premier-league/1998-1999/round-1/r36/|work=soccerway.com|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>. 6 დღის შემდეგ გუნდმა მოიპოვა ინგლისის ასოციაციის თასი. ფინალში ფერგიუსონის შეგირდებმა 2–0 დაამარცხეს [[ნიუკასლ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუკასლ იუნაიტედი“]] [[პოლ სქოულზი]]ს და [[ტედი შერინგემი]]ს გოლებით. 26 მაისს კი, პირველად [[1968]] წლის შემდეგ „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ მოიგო ჩემპიონთა ლიგა (ყოფილი ჩემპიონთა თასი). ფინალამდე ინგლისურმა კლუბმა მძიმე გზა გაიარა<ref>{{cite news|title=1998–99 UEFA Champions League|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=1998/index.html|work=uefa.com|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>. ისინი ჯგუფურ ეტაპზე მეორე ადგილზე გავიდნენ ჯგუფში, სადაც „ბარსელონა“, მიუნხენის [[ბაიერნი (საფეხბურთო კლუბი)|„ბაიერნი“]] და დანიური [[ბრონდბიუ (საფეხბურთო კლუბი)|„ბრონდბიუ“]] იყვნენ. მეოთხედფინალში გუნდმა ორი მატჩის ჯამში ანგარიშით 3–1 დაამარცხა მილანის [[ინტერი მილანი (საფეხბურთო კლუბი)|„ინტერი“]]. ნახევარფინალში „იუნაიტედი“ კიდევ ერთ [[იტალია|იტალიურ]] გრანდს – „იუვენტუსს“ დაუპირისპირდა. პირველი მატჩი „ოლდ ტრაფორდზე“ დასრულდა ანგარიშით 1–1, სადაც რაიან გიგზმა მსაჯის მიერ დამატებულ დროში გაათანაბრა ანგარიში<ref>{{cite news|title=Sport: Football Giggs answers United mayday call|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/sport/football/314016.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>. საპასუხო მატჩში [[ტურინი|ტურინში]] სტადიონ [[დელე ალპი]]ზე, „მანჩესტერ იუნაიტედი“ მე-11 წუთისთვის უკვე 2–0-ს აგებდა, თუმცა როი კინის, ენდი კოულის და დუაიტ იორკის გოლებით, გუნდმა შემოატრიალა თამაში და გავიდა ფინალში<ref>{{cite news|title=Sport: Football United's glorious comeback|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/sport/football/325389.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>. ქალაქ [[ბარსელონა]]ში სტადიონ [[კამპ ნოუ|„კამპ ნოუზე“]], „იუნაიტედი“ „ბაიერნს“ დაუპირისპირდა. [[გერმანია|გერმანულმა]] კლუბმა თამაშის დასაწყისში გახსნა ანგარიში [[მარიო ბასლერი]]ს გოლით და თამაშის ბოლომდე უპირატესობას ფლობდა, თუმცა მსაჯის მიერ დამატებულ დროში ჯერ შეცვლაზე შემოსულმა ტედი შერინგემმა, ხოლო შემდეგ რამდენიმე წამში ასევე შეცვლაზე შემოსულმა [[ულე გუნარ სულშერი|ულე გუნარ სულშერმა]] გაიტანეს გოლები და მატჩი დასრულდა „მანჩესტერ იუნაიტედის“ გამარჯვებით 2–1. ფინალის შემდეგ ალექს ფერგიუსონს მიენიჭა რაინდის წოდება. რამდენიმე თვეში გუნდმა მეოთხე ტიტული მოიპოვა, როდესაც საკონტინენტთაშორისო თასზე როი კინის გოლით [[ბრაზილია|ბრაზილიური]] [[პალმეირასი (საფეხბურთო კლუბი)|„პალმეირასი“]] დაამარცხა ანგარიშით 1–0. „მანჩესტერ იუნაიტედი“ გახდა პირველი ინგლისური კლუბი რომელმაც მსოფლიოს ჩემპიონის ტიტული მოიპოვა და ასევე პირველი (და დღემდე უკანასკნელი) ინგლისური კლუბი, რომელმაც შეასრულა ტრებლი. 1999–2000 წლების სეზონში კლუბმა დაიცვა პრემიერლიგის ტიტული და 18 ქულით გაუსწრო მეორე ადგილოსან „არსენალს“<ref>{{cite news|title=1999–2000 Premier League table|url=http://us.soccerway.com/national/england/premier-league/1999-2000/round-1/r34/|work=soccerway.com|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref><ref>{{cite news|title=UNITED HISTORY: 2000 TO 2009|url=http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-2000-to-2009.aspx|work=manutd.com|accessdate=16 ივნისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506145205/http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-2000-to-2009.aspx|archivedate=2018-05-06}}</ref>. ეს ყველაფერი იმის გათვალისწინებით, რომ გუნდმა ვერ მოძებნა პეტერ შმეიხელის ადეკვატური შემცვლელი. რამდენიმე მეკარემ, მათ შორის [[მარკ ბოსნიჩი|მარკ ბოსნიჩმა]] ვერ გაამართლეს იმედები, შესაბამისად 2000 წლის ივლისში გუნდმა შეიძინა მსოფლიოს და ევროპის ჩემპიონატების მოქმედი გამარჯვებული, [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთის ნაკრების]] მეკარე [[ფაბიენ ბარტეზი]]. ფრანგი მეკარე დაეხმარა კლუბს ზედიზედ მესამედ პრემიერლიგის მოგებაში, ალექს ფერგიუსონი კი გახდა პირველი მწვრთნელი, რომელმაც ზედიზედ სამჯერ მოიგო ინგლისის ჩემპიონატი. სწორედ 2000–01 წლების სეზონის შუაში გადაწყვიტა ფერგიუსონმა სამწვრთნელო კარიერის დასრულება, თუმცა საბოლოო ჯამში გადააფიქრებინეს და მან განაგრძო მუშაობა. [[ფაილი:Ryan Giggs vs Everton-5 cropped.jpg|left|thumb|[[რაიან გიგზი|რაიან გიგზს]] კლუბის ისტორიაში ყველაზე მეტი – 963 მატჩი აქვს ჩატარებული.]] გუნდმა 2000 და 2001 წლებში ვერ შეძლო ჩემპიონთა ლიგის მოგება, შესაბამისად 2002 წლის ზაფხულის სატრანსფერო სეზონზე „იუნაიტედი“ გააქტიურდა ახალი ფეხბურთელების შესაძენად. ინგლისურმა კლუბმა [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდელი]] თავდამსხმელი [[რუდ ვან ნისტელროი]] შეიძინა [[პსვ (საფეხბურთო კლუბი)|„პსვ“]]-დან<ref>{{cite news|title=Man Utd clinch Van Nistelrooy deal|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/1292248.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>, ვეტერანი ფრანგი მცველი, მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონი [[ლორან ბლანი]] „ინტერიდან“<ref>{{cite news|title=Man Utd seal Blanc deal|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/1516683.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref> და არგენტინელი ნახევარმცველი [[ხუან სებასტიან ვერონი]] „ლაციოდან“<ref>{{cite news|title=Veron seals £28.1m Man Utd move|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/1423604.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>. ვერონი „მანჩესტერ იუნაიტედს“ 28.1 გირვანქა სტერლინგი დაუჯდა, რაც იმ დროისთვის როგორც კლუბის, ასევე მთლიანად ბრიტანული ფეხბურთის ისტორიაში ყველაზე ძვირადღირებული ტრანსფერი იყო. თუმცა მიუხედავად ძვირადღირებული ტრანსფერებისა, 2001–02 წლების სეზონში გუნდმა ვერ შეძლო ტიტულების მოგება და პირველად 1998 წლის შემდეგ ვერ იზეიმა პრემიერლიგის ჩემპიონობა<ref>{{cite news|title=2001–02 Premier League table|url=http://us.soccerway.com/national/england/premier-league/2001-2002/round-1/r26/|work=soccerway.com|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>, ხოლო ჩემპიონთა ლიგაში ნახევარფინალამდე მიაღწია, სადაც ლევერკუზენის [[ბაიერ 04 ლევერკუზენი (საფეხბურთო კლუბი)|„ბაიერთან“]] გამოვარდა [[სტუმრად გატანილი გოლის წესი]]თ<ref>{{cite news|title=2001–02 UEFA Champions League|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2001/index.html|work=uefa.com|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>. მომავალი სატრანსფერო სეზონის დროს „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ „ლიდზ იუნაიტედიდან“ 30 მილიონ გირვანქა სტერლინგად შეიძინა [[რიო ფერდინანდი]], რომელმაც ბრწყინვალედ ითამაშა [[ინგლისის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ინგლისის ნაკრებში]] [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2002|2002 წლის მსოფლიოს ჩემპიონატზე]]. ფერდინანდს უნდა აღმოეფხვრა „იუნაიტედის“ დაცვაში შექმნილი პრობლემები, რომლებიც [[იაპ სტამი]]ს [[ლაციო (საფეხბურთო კლუბი)|„ლაციოში“]] გაყიდვის შემდეგ წარმოიქმნა. ფერდინანდი დაეხმარა კლუბს პრემიერლიგის ჩემპიონობის დაბრუნებაში 2002–03 წლების სეზონში, მაგრამ სეზონი მისთვის ცუდად დასრულდა, როდესაც [[ინგლისის ფეხბურთის ასოციაცია]]მ დასაჯა იგი სავალდებულო დოპინგ ტესტზე გამოუცხადებლობისთვის და 8 თვით მოკვეთა ფეხბურთიდან. ჩემპიონთა ლიგაზე გუნდი მეოთხედფინალურ დაპირისპირებაში გამოვარდა მადრიდის „რეალთან“. პირველი მატჩი [[სანტიაგო ბერნაბეუ (სტადიონი)|„სანტიაგო ბერნაბეუზე“]] მანჩესტერელებმა 3–1 დათმეს<ref>{{cite news|title=Real cruise past Man Utd|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/champions_league/2924265.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>, ხოლო საპასუხო მატჩი 4–3 მოიგეს და გამოეთიშნენ ტურნირს. ბრაზილიელმა სუპერვარსკვლავმა [[რონალდო]]მ ჰეთ-თრიქი შეასრულა და „ოლდ ტრაფორდის“ პუბლიკის ოვაციები დაიმსახურა<ref>{{cite news|title=Ronaldo ends Man Utd dream|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/champions_league/2965089.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>. იმავე წლის ზაფხულს, „მანჩესტერ იუნაიტედი“ დატოვა დეივიდ ბეკჰემმა. ინგლისელი ვარსკვლავი მადრიდის „რეალმა“ 24.5 მილიონ გირვანქა სტერლინგად შეიძინა<ref>{{cite news|title=Beckham joins Real Madrid|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/front_page/2998868.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>. მომავალი სამი წლის განმავლობაში, მანჩესტერულმა კლუბმა ვერ მოიგო პრემიერლიგა. ამ პერიოდში ფერგიუსონმა ახალი გუნდის შენება დაიწყო და მრავალი ტრანსფერი განხორციელდა. დეივიდ ბეკჰემის გარდა გუნდი დატოვეს ხუან სებასტიან ვერონმა<ref>{{cite news|title=Veron signs for Chelsea|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/c/chelsea/3120081.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>, ფაბიენ ბარტეზმა<ref>{{cite news|title=Marseille sign Barthez|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/3354375.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>, ნიკი ბატმა,<ref>{{cite news|title=Newcastle sign Butt|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/n/newcastle_united/3928073.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref> [[დიეგო ფორლანი|დიეგო ფორლანმა]]<ref>{{cite news|title=Forlan joins Villarreal|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/3584254.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>, ფილ ნევილმა<ref>{{cite news|title=Everton wrap up Neville signing|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/e/everton/4744383.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>, რუდ ვან ნისტელროიმ<ref>{{cite news|title=Van Nistelrooy seals Madrid move|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/5225694.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref> და კაპიტანმა როი კინმა<ref>{{cite news|title=Keane in shock exit from Man Utd|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/4449396.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>. „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ შეიძინა ისეთი პერსპექტიული ახალგაზრდები, როგორებიც იყვნენ [[პორტუგალია|პორტუგალიელი]] [[კრიშტიანუ რონალდუ]] ლისაბონის [[სპორტინგი ლისაბონი (საფეხბურთო კლუბი)|„სპორტინგიდან“]] 12.24 მილიონ გირვანქა სტერლინგად<ref>{{cite news|title=Man Utd sign Ronaldo|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/3142959.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref> და ინგლისელი [[უეინ რუნი]] „ევერტონიდან“ 27 მილიონ გირვანქა სტერლინგად<ref>{{cite news|title=Man Utd sign Rooney|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/3611234.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>. გუნდში ასევე მოვიდნენ [[ედვინ ვან დერ სარი]]<ref>{{cite news|title=Man Utd seal Van der Sar switch|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/4611715.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>, [[პარკ ჯი სუნი]]<ref>{{cite news|title=Man Utd set to complete Park deal|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/4080568.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>, [[ნემანია ვიდიჩი]]<ref>{{cite news|title=Vidic completes Man Utd transfer|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/4570634.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>, [[პატრის ევრა]]<ref>{{cite news|title=Evra completes Man Utd transfer|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/4598800.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>, [[მაიკლ კერიკი]]<ref>{{cite news|title=Carrick completes move to Man Utd|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/5222956.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>, და [[ნანი (ფეხბურთელი)|ლუიშ ნანი]]<ref>{{cite news|title=Nani & Anderson seal Man Utd move|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/6261666.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>. [[კარლოს ტევესი]] გუნდს 2007 წელს ორ წლიანი იჯარით შეუერთდა<ref>{{cite news|title=Tevez completes Man Utd transfer|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/6935741.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>. 2004-დან 2007 წლამდე „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ მხოლოდ ორი ტურნირი მოიგო: 2004 წელს ინგლისის ასოციაციის თასი, სადაც მანკუნიანელებმა „მილუოლი“ 3–0 დაამარცხეს და ინგლისის ლიგის თასი 2006 წელს, როდესაც ფერგიუსონის გუნდმა [[უიგანი (საფეხბურთო კლუბი)|„უიგანი“]] 4–0 დაამარცხა. მომდევნო სეზონში კი, გუნდმა 6 ქულით გაასწრო მეორე ადგილოსან „ჩელსის“ და 2003 წლის შემდეგ პირველად მოიგო პრემიერლიგა<ref>{{cite news|title=2006–07 Premier League table|url=http://us.soccerway.com/national/england/premier-league/2006-2007/regular-season/r3570/|work=soccerway.com|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>. ჩემპიონატის მოგებაში მთავარი როლი ითამაშა კრიშტიანუ რონალდუმ, რომელმაც სეზონის ბოლოს წლის საუკეთესო ფეხბურთელის და წლის ახალგაზრდა ფეხბურთელის ჯილდოები მიიღო. გუნდი ჩემპიონთა ლიგაზეც შთამბეჭდავად გამოვიდა. მეოთხედფინალში „იუნაიტედმა“ საპასუხო მატჩში „ოლდ ტრაფორდზე“ 7–1 გაანადგურა [[რომა (საფეხბურთო კლუბი)|„რომა“]] და ნახევარფინალში გავიდა, სადაც ორი მატჩის ჯამში ანგარიშით 3–5 დამარცხდა „მილანთან“<ref>{{cite news|title=2006–07 UEFA Champions League|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2006/index.html|work=uefa.com|accessdate=16 ივნისი 2017}}</ref>. 2008 წელს „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ მე-17-დ მოიგო ინგლისის ჩემპიონატი და მე-3-დ უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა. პრემიერლიგაში გუნდმა 2 ქულით გაასწრო „ჩელსის“<ref>{{cite news|title=2007–08 Premier League table|url=http://us.soccerway.com/national/england/premier-league/2007-2008/regular-season/r5054/|work=soccerway.com|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>. ჩემპიონთა ლიგის პლეი-ოფში „იუნაიტედმა“ [[ოლიმპიკ ლიონი (საფეხბურთო კლუბი)|„ლიონი“]], „რომა“ დაამარცხა და ნახევარფინალში „ბარსელონას“ დაუპირისპირდა, რომელსაც გასვლითი მატჩი 0–0 ეთამაშა, ხოლო განმეორებითი შეხვედრა პოლ სქოულზის მიერ გატანილი ერთადერთი გოლით მოიგო<ref>{{cite news|title=Man Utd 1-0 Barcelona (agg 1-0)|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/7368730.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref><ref>{{cite news|title=2007–08 UEFA Champions League|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2008/index.html|work=uefa.com|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref> და ფინალში, [[მოსკოვი|მოსკოვში]] ლონდონის „ჩელსის“ შეხვდა. ანგარიში რონალდუმ გახსნა, თუმცა პირველი ტაიმის მიწურულს [[ფრენკ ლემპარდი|ფრენკ ლემპარდმა]] გაათანაბრა. დაძაბული 120 წუთის შემდეგ, რომელიც დამთავრდა 1–1, მატჩი [[პენალტების სერია]]ში გადავიდა, სადაც „ჩელსის“ კაპიტან [[ჯონ ტერი]]ს შეეძლო თასის მოგება, თუმცა დარტყმისას ფეხი აუსრიალდა და ბურთი ძელს მოხვდა. „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ მოიგო პენალტების სერია ანგარიშით 6–5, როდესაც ედვინ ვან დერ სარმა [[ნიკოლა ანელკა]]ს დარტყმული პენალტი აიღო. კრიშტიანუ რონალდუმ ამ სეზონში ყველა ტურნირზე 42 გოლი გაიტანა და გახდა „მანჩესტერ იუნაიტედის“ ისტორიაში მეოთხე ფეხბურთელი, რომელმაც მოიგო ოქროს ბურთი<ref>{{cite news|title=Ronaldo named Fifa player of 2008|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/7822115.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>. რამდენიმე თვეში, გუნდმა [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]] მოიგო. ფინალში უეინ რუნის გოლით „იუნაიტედმა“ [[საკონტინენტთაშორისო თასი (ფეხბურთი)|საკონტინენტთაშორისო თასის]] გამარჯვებული, [[ეკვადორი|ეკვადორული]] [[ლდუ კიტო (საფეხბურთო კლუბი)|ლდუ კიტო]] დაამარცხა. [[ფაილი:W Rooney.jpg|right|thumb|[[უეინ რუნი|უეინ რუნის]] კლუბის ისტორიაში ყველაზე მეტი – 253 გოლი აქვს გატანილი.]] 2008–09 წლების სეზონში „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ ზედიზედ მესამედ მოიგო პრემიერლიგა, ჩემპიონთა ლიგაზე კი მილანის „ინტერის“, [[პორტუ (საფეხბურთო კლუბი)|„პორტუს“]] და ლონდონის „არსენალის“ დამარცხების შემდეგ<ref>{{cite news|title=2008–09 UEFA Champions League|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2009/index.html|work=uefa.com|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>, ფერგიუსონის გუნდი ზედიზედ მეორედ გავიდა ჩემპიონთა ლიგის ფინალში, სადაც ბარსელონასთან დამარცხდა 0–2. იმავე სეზონში „იუნაიტედმა“ ინგლისის ლიგის თასის ფინალში პენალტების სერიაში „ტოტენჰემი“ დაამარცხა. სეზონის ბოლოს კრიშტიანუ რონალდუ 80 მილიონ გირვანქა სტერლიგად გადავიდა მადრიდის „რეალში“, რაც იმ დროისთვის მსოფლიო ფეხბურთის სარეკორდო ტრანსფერი იყო<ref>{{cite news|title=Ronaldo completes £80m Real move|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/8121951.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>, კარლოს ტევესი კი „მანჩესტერ სიტის“ შეუერთდა<ref>{{cite news|title=Tevez completes move to Man City|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_city/8150002.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>. 2009–10 წლების სეზონში „მანჩესტერ იუნაიტედი“ პრემიერლიგაში მხოლოდ 1 ქულით ჩამორჩა „ჩელსის“<ref>{{cite news|title=UNITED HISTORY: 2010 ONWARDS|url=http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-2010-onwards.aspx|work=manutd.com|accessdate=20 ივნისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506145326/http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-2010-onwards.aspx|archivedate=2018-05-06}}</ref>. იმავე სეზონში კლუბმა ზედიზედ მეორედ მოიგო ინგლისის ლიგის თასი. ფინალში მანჩესტერულმა კლუბმა 2–1 დაამარცხა „ასტონ ვილა“. უეინ რუნიმ სეზონის ბოლოს წლის საუკეთესო ფეხბურთელის ჯილდო მიიღო. 2011 წელს „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ მე-19-დ მოიგო ინგლისის ჩემპიონატი და გაასწრო „ლივერპულს“ ინგლისის ჩემპიონობების რაოდენობით. ჩემპიონთა ლიგაზე [[ოლიმპიკი მარსელი (საფეხბურთო კლუბი)|„მარსელის“]], ლონდონის „ჩელსის“ და [[შალკე 04 (საფეხბურთო კლუბი)|„შალკე 04-ის“]] დამარცხების შემდეგ<ref>{{cite news|title=2010–11 UEFA Champions League|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2011/index.html|work=uefa.com|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>, ფერგიუსონის გუნდი ოთხ წელიწადში მესამედ გავიდა ჩემპიონთა ლიგის ფინალში, სადაც ისევ ბარსელონასთან დამარცხდა, ანგარიშით 1–3. მომდევნო სეზონში გუნდმა დრამატულ ბრძოლაში დათმო პრემიერლიგის ტიტული „მანჩესტერ სიტისთან“, რომელმაც ბურთების სხვაობით აჯობა „იუნაიტედს“ და პირველად 44 წლის მანძილზე მოიპოვა ინგლისის ჩემპიონის ტიტული. 2012 წლის ზაფხულს „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ ლონდონის „არსენალის“ ფორვარდი და პრემიერლიგის ბომბარდირი [[რობინ ვან პერსი]] შეიძინა. ვან პერსიმ მთავარი როლი ითამაშა 2012–13 წლების სეზონის ბოლოს კლუბის მიერ მე-20-დ ინგლისის ჩემპიონატის მოგებაში. მან აღნიშნულ სეზონში 26 გოლი გაიტანა. 2013 წლის 8 მაისს კლუბმა გამოაცხადა, რომ სერ ალექს ფერგიუსონი ასრულებდა სამწვრთნელო კარიერას. მან 26 წლის შემდეგ დატოვა „მანჩესტერ იუნაიტედის“ მწვრთნელის პოსტი. ამ დროის განმავლობაში, შოტლანდიელმა 38 ტიტული მოიგო და ის მანჩესტერული კლუბის ისტორიაში ყველაზე წარმატებული მწვრთნელია<ref>{{cite news|title=Alex Ferguson's trophy cabinet|url=http://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/manchester-united/10044516/Alex-Ferguson-retires-his-major-achievements-in-graphics.html|work=telegraph.co.uk|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>. ===ფერგიუსონის შემდეგ=== ფერგიუსონის წასვლის შემდეგ, „მანჩესტერ იუნაიტედის“ მთავარ მწვრთნელად „ევერტონის“ ყოფილი მწვრთნელი, შოტლანდიელი [[დეივიდ მოიესი]] დაინიშნა. მოიესის მწვრთნელობისას „იუნატედის“ საქმეები უკან წავიდა. პრემიერლიგაში გუნდი მე-7 ადგილზე გავიდა<ref>{{cite news|title=2013–14 Premier League table|url=http://us.soccerway.com/national/england/premier-league/20132014/regular-season/r21322/|work=soccerway.com|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref> და 1996 წლის შემდეგ პირველად „მანჩესტერ იუნაიტედი“ ვერ მოხვდა ჩემპიონთა ლიგაზე. გუნდმა ვერც სხვა ტურნირებზე მიაღწია წარმატებას და შედეგად 2014 წლის 22 აპრილს მოიესმა დატოვა თანამდებობა, გუნდს კი სეზონი რაიან გიგზმა დაამთავრებინა. იმავე წლის 19 მაისს გუნდის მთავარ მწვრთნელად ნიდერლანდელი [[ლუი ვან გალი]] დაინიშნა, გიგზი კი მის სამწვრთნელო შტაბს შეუერთდა. ვან გალმა იაქტიურა სატრანსფერო ბაზარზე და გუნდში [[ანხელ დი მარია]], [[დალეი ბლინდი]], [[ანდერ ერერა]], [[მარკოს როხო]], [[ლიუკ შოუ]] და იჯარით [[რადამელ ფალკაო]] მიიყვანა. პრემიერლიგაში გუნდი მეოთხე ადგილზე გავიდა და ჩემპიონთა ლიგაზე დაბრუნდა, თუმცა სათასო ტურნირებზე „იუნაიტედმა“ წარმატებას ვერ მიაღწია. ვან გალმა განაგრძო სატრანსფერო ბაზარზე მუშაობა და კვლავ შეიძინა ფეხბურთელები, მათ შორის აღსანიშნავია [[ბასტიან შვაინშტაიგერი]]ს და [[ანტონი მარსიალი]]ს ტრანსფერები. ამავდროულად, გუნდი ფერგიუსონის ეპოქის მრავალმა ფეხბურთელმა დატოვა და გუნდის შემადგენლობა საგრძნობლად შეიცვალა. 2015–16 წლების სეზონში ვან გალის გაწვრთნილმა გუნდმა ფერგიუსონის წასვლის შემდეგ პირველი ტურნირი – ინგლისის ასოციაციის თასი მოიგო. ფინალში მათ დამატებით დროში 2–1 დაამარცხეს „კრისტალ პალასი“ და „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ 12 წლის შემდეგ პირველად მოიგო ინგლისის ასოციაციის თასი<ref>{{cite news|title=Crystal Palace 1-2 Man Utd (aet)|url=http://www.bbc.com/sport/football/36292265|work=bbc.com|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>. მიუხედავად ამისა, გუნდის სეზონი ვერ ჩაითვალა წარმატებულად. „იუნაიტედი“ ჩემპიონთა ლიგის ჯგუფში ჩარჩა, ხოლო პრემიერლიგაში მე-5 ადგილზე გავიდა და მომავალი სეზონის ჩემპიონთა ლიგის საგზური ვერ მოიპოვა. სეზონის ბოლოს ლუი ვან გალმა დატოვა თანამდებობა. 2016 წლის 27 მაისს „მანჩესტერ იუნაიტედის“ მთავარ მწვრთნელად პორტუგალიელი [[ჟოზე მოურინიო]] დაინიშნა. მან გუნდთან სამ წლიანი კონტრაქტი გააფორმა. მოურინიომ იაქტიურა ზაფხულის სატრანსფერო ბაზარზე და გუნდში [[ერიკ ბაიი]], [[ზლატან იბრაჰიმოვიჩი]], [[ჰენრიხ მხითარიანი]] და [[პოლ პოგბა]] მიიყვანა. პოგბას დაბრუნება, რომელმაც კლუბი 2012 წელს დატოვა, „იუნაიტედს“ 89 მილიონი გირვანქა სტერლინგი (105 მილიონი ევრო) დაუჯდა და აღნიშნული ტრანსფერი მსოფლიო ფეხბურთის რეკორდი გახდა<ref>{{cite news|title=Paul Pogba: Manchester United re-sign France midfielder for world-record £89m|url=http://www.bbc.com/sport/football/37016170|work=bbc.com|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>. მოურინიოს პირველ ოფიციალურ მატჩში, „მანჩესტერ იუნაიტედი“ ინგლისის სუპერთასზე პრემიერლიგის მოქმედ ჩემპიონს – „ლესტერ სიტის“ შეხვდა და 2–1 დაამარცხა. გუნდმა პრემიერლიგაში არასტაბილურად იასპარეზა და სეზონის ბოლოს მე-6 ადგილზე გავიდა<ref>{{cite news|title=2016–17 Premier League table|url=http://us.soccerway.com/national/england/premier-league/20162017/regular-season/r35992/|work=soccerway.com|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>, მაგრამ მანკუნიანელებმა სათასო ტურნირებზე მიაღწიეს წარმატებებს. თებერვალში ინგლისის ლიგის თასის ფინალში „იუნაიტედმა“ 3–2 დაამარცხა „საუთჰემპტონი“<ref>{{cite news|title=Manchester United have won the League Cup for a fifth time|url=http://www.bbc.com/sport/football/39018813|work=bbc.com|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>, ხოლო რამდენიმე თვეში გუნდი ისტორიაში პირველად [[უეფა-ს ევროპა ლიგა|უეფა-ს ევროპა ლიგის]] ფინალში გავიდა, სადაც ამსტერდამის [[აიაქსი ამსტერდამი (საფეხბურთო კლუბი)|„აიაქსს“]] დაუპირისპირდა და პოგბას და მხითარიანის გოლებით 2–0 დაამარცხა<ref>{{cite news|title=Manchester United beat Ajax to claim Europa League title|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/matches/round=2000797/match=2019702/postmatch/report/index.html|work=uefa.com|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>. ევროპა ლიგის მოგებით, „მანჩესტერ იუნაიტედი“ გახდა მე-5 კლუბი „იუვენტუსის“, „აიაქსის“, „ბაიერნის“ და „ჩელსის“ შემდეგ, რომელმაც მოიგო სამივე მთავარი ევროპული საფეხბურთო ტურნირი (უეფა-ს ჩემპიონთა თასი/ლიგა, უეფა-ს თასი/ევროპა ლიგა და უეფა-ს თასების მფლობელთა თასი)<ref>{{cite news|title=Manchester United achieve European clean sweep|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=2444572.html|work=uefa.com|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>. აღნიშნულ სეზონში, უეინ რუნიმ გადაასწრო ბობი ჩარლტონს კლუბის ყველა დროის ბომბარდირებში, ხოლო სეზონის ბოლოს იგი 13 წლის შემდეგ „ევერტონში“ დაბრუნდა<ref>{{cite news|title=Wayne Rooney: Everton re-sign striker after 13 years at Manchester United|url=http://www.bbc.com/sport/football/40510938|work=bbc.com|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>. მომდევნო სეზონში „იუნაიტედმა“ პრემიერლიგაში მეორე ადგილი დაიკავა<ref>{{cite news|title=2017–18 Premier League table|url=http://us.soccerway.com/national/england/premier-league/20172018/regular-season/r41547/|work=soccerway.com|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref>, თუმცა ვერც ერთი ტურნირი ვერ მოიგო. მოურინიო 2018 წლის 18 დეკემბერს მოხსნეს თანამდებობიდან, როდესაც გუნდი სატურნირო ცხრილში მეექვსე ადგილზე იმყოფებოდა და 11 ქულით ჩამორჩებოდა მეოთხე ადგილოსანს<ref>{{cite news|title=Jose Mourinho: Manchester United sack manager|url=http://www.bbc.com/sport/football/46603018|work=bbc.com|accessdate=23 დეკემბერი 2018}}</ref>. სეზონის ბოლომდე დროებით მწვრთნელად ულე გუნარ სულშერი დაინიშნა<ref>{{cite news|title=Ole Gunnar Solskjaer named Man Utd caretaker manager until end of season|url=http://www.bbc.com/sport/football/46616768|work=bbc.com|accessdate=23 დეკემბერი 2018}}</ref>. == სიმბოლიკა == [[ფაილი:Manchester United Badge 1960s.png|right|thumb|„მანჩესტერ იუნაიტედის“ ლოგო 1960-იან წლებში.]] მე-19 და მე-20 საუკუნის პირველ ნახევარში, კლუბები იშვიათად გამოსახავდნენ საკუთარ ლოგოს მაისურებზე. ეს მხოლოდ ფინალურ მატჩებში ხდებოდა, მაგალითად ინგლისის ასოციაციის თასის ფინალში. „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ 1909 წლის ფინალში მაისურზე ლანკაშირის სიმბოლო – წითელი ვარდი გამოსახა<ref>{{cite news|title=Background|url=http://www.historicalkits.co.uk/Manchester_United/Manchester_United.htm|work=historicalkits.co.uk|accessdate=9 სექტემბერი 2017}}</ref>. თითქმის 40 წლის შემდეგ, 1948 წლის ფინალში, კლუბი ქალაქ მანჩესტერის ემბლემით წარდგა. 1960-იან წლებში კლუბის ოფიციალურ დოკუმენტებში ახალი ემბლემა გამოჩნდა. მისი დიზაინი ასევე მანჩესტერის გერბის მიხედვით შეიქმნა. ემბლემაზე სამი ხაზი მიუთითებდა მანჩესტერის სამ მდინარეზე: მედლოკზე, ირველზე და ირკზე. ლოგოს ზედა ნაწილში გამოსახული გემი ქალაქის მნიშვნელოვან სავაჭრო ფუნქციაზე ამახვილებდა ყურადღებას, ხოლო ლოგოს გვერდებზე კი გამოსახული იყო წითელი ვარდები. 1970-იანი წლების დასაწყისში ემბლემა შეიცვალა: ლოგოს ცენტრში გამოჩნდა წითელი ეშმაკი, ვარდები კი ფეხბურთის ბურთებმა ჩაანაცვლა. ეშმაკი გუნდის ზედმეტსახელს – „წითელ ეშმაკებს“ ({{lang-en|Red Devils}}) უკავშირდება, რომელიც მეტ ბასბიმ „მანჩესტერ იუნაიტედისთვის“ 60-იან წლებში სარაგბო კლუბ „სელფორდ სიტისგან“ ისესხა. 1998 წელს, ლოგოდან ამოიღეს სიტყვები – საფეხბურთო კლუბი, ასევე მცირედით შეიცვალა ფერები და პროპორციები. <gallery> სურათი:Red Rose Badge of Lancaster.svg|ლანკაშირის წითელი ვარდი სურათი:Arms of the City of Manchester.svg|მანჩესტერის გერბი </gallery> == ეკიპირება == {| width=100% style="font-size:85%" |- |{{ფეხბურთელის სამოსი|pattern_la=|pattern_b=|pattern_ra=|leftarm=ffffff|body=ffffff|rightarm=ffffff|shorts=000044|socks=000044|title=1879–1880, 1896–1902}} |{{ფეხბურთელის სამოსი|pattern_la=|pattern_b=_goldhalf|pattern_ra=|leftarm=004400|body=004400|rightarm=ffcc00|shorts=ffffff|socks=000000|title=1880–1887}} |{{ფეხბურთელის სამოსი|pattern_la=|pattern_b=_whitehalf|pattern_ra=|leftarm=e20e0e|body=e20e0e|rightarm=ffffff|shorts=000044|socks=000044|title=1887–1893}} |{{ფეხბურთელის სამოსი|pattern_la=_goldstripes|pattern_b=_goldstripes_thin2|pattern_ra=_goldstripes|leftarm=006600|body=006600|rightarm=006600|shorts=000044|socks=000044|title=1893–1894}} |{{ფეხბურთელის სამოსი|pattern_la=_goldborder_2|pattern_b=_newtonheathh9496|pattern_ra=_goldborder|leftarm=006600|body=006600|rightarm=006600|shorts=ffffff|socks=000000|title=1894–1896}} |{{ფეხბურთელის სამოსი|pattern_la=|pattern_b=|pattern_ra=|leftarm=e20e0e|body=e20e0e|rightarm=e20e0e|shorts=ffffff|socks=000000|title=1902–1920, 1921–1922, 1927–1934, 1934–1960, 1971–2018}} |{{ფეხბურთელის სამოსი|pattern_la=|pattern_b=|pattern_ra=|leftarm=e20e0e|body=e20e0e|rightarm=e20e0e|shorts=ffffff|socks=e20e0e|title=1920–1921, 1963–1971}} |{{ფეხბურთელის სამოსი|pattern_la=|pattern_b=_red_V|pattern_ra=|leftarm=ffffff|body=ffffff|rightarm=ffffff|shorts=ffffff|socks=000000|title=1922–1927}} |{{ფეხბურთელის სამოსი|pattern_la=_burgundy_hoops|pattern_b=_burgundy_hoops|pattern_ra=_burgundy_hoops|leftarm=ffffff|body=ffffff|rightarm=ffffff|shorts=ffffff|socks=000000|title=1934}} |{{ფეხბურთელის სამოსი|pattern_la=|pattern_b=|pattern_ra=|leftarm=e20e0e|body=e20e0e|rightarm=e20e0e|shorts=ffffff|socks=ffffff|title=1960–1963 <br /><small>(1997–2018)}} |{{ფეხბურთელის სამოსი|pattern_la=|pattern_b=|pattern_ra=|pattern_so=_blacktop|leftarm=e20e0e|body=e20e0e|rightarm=e20e0e|shorts=000000|socks=e20e0e|title=2018–დღემდე}} |} „ნიუტონ ჰიტის“ სახელწოდებით, კლუბი სხვადასხვა ფერის ფორმებით გამოდიოდა. ყველაზე გავრცელებული ყვითელ-მწვანე ფერის მაისურები იყო<ref>{{cite news|title=Manchester United historical home kits|url=http://www.historicalkits.co.uk/Manchester_United/Manchester_United.htm|work=historicalkits.co.uk|accessdate=9 სექტემბერი 2017}}</ref>. სხვა ფორმებიდან აღსანიშნავია წითელ-თეთრი, ან მთლიანად თეთრი ფორმები ლურჯი ტრუსებით. ცოტა ხნით ასევე გამოიყენებოდა მწვანე მაისურები თეთრი ტრუსებით. 1902 წელს, როდესაც კლუბს დაერქვა „მანჩესტერ იუნაიტედი“, კლუბის ფორმები შეიცვალა. ახალი ფორმა წითელი მაისურებისგან, თეთრი ტრუსებისგან და შავი წინდებისგან შედგებოდა. დღემდე, ეს ფერები „იუნაიტედის“ საშიანო ფორმის სტანდარტად გამოიყენება. გამონაკლისად ითვლება თეთრ მაისურზე წითელი ლენტით გამოსახული ასო «V», რომელიც კლუბმა პირველად 1909 წელს, ინგლისის ასოციაციის თასის ფინალში ჩაიცვა. ეს ფორმა 1920-იან წლებშიც გამოიყენებოდა, სანამ „იუნაიტედი“ კვლავ არ დაუბრუნდა წითელ მაისურებს. გასვლითი ფორმის ფერები ხშირად შედგებოდა თეთრი მაისურებისგან, შავი ტრუსებისგან და თეთრი წინდებისგან, მაგრამ იყო გამონაკლისებიც<ref>{{cite news|title=Manchester United historical away kits|url=http://www.historicalkits.co.uk/Manchester_United/Manchester_United-change-kits.html|work=historicalkits.co.uk|accessdate=9 სექტემბერი 2017}}</ref>. აღსანიშნავია ლურჯ-თეთრი ზოლებიანი მაისურები 1910–22 წლებში, ლურჯი მაისურები და თეთრი ტრუსები 1939–57 წლებში, მთლიანად თეთრი გასვლითი ფორმები 1957–75 წლებში. 1993–95 წლებში მთლიანად შავი ფორმები გამოიყენებოდა. ერთ-ერთი გამორჩეული ფორმაა 1995–96 წლების სეზონის კომპლექტი, რომელიც მთლიანად ნაცრისფერი იყო. „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ ამ ფორმით ხუთიდან ვერცერთი მატჩის მოგება ვერ მოახერხა. „საუთჰემპტონთან“ მატჩში, „იუნაიტედი“ პირველ ტაიმში 0–3-ს აგებდა, ალექს ფერგიუსონმა გუნდს გამოაცვლევინა მაისურები მესამე ფორმაზე, თუმცა გუნდი აღნიშნულ მატჩში მაინც დამარცხდა. როგორც ფეხბურთელებმა აღიარეს, მათ ამ ფორმებში უჭირდათ მოედანზე ერთმანეთის დანახვა<ref>{{cite news|title=13.04.96 Manchester United's grey day at The Dell|url=http://www.theguardian.com/football/2006/apr/15/sport.comment2|work=theguardian.com|accessdate=9 სექტემბერი 2017}}</ref>. კლუბის მესამე ფორმა, ხშირად მთლიანად ლურჯია. ამ ფერებში 1968 წელს „მანჩესტერ იუნაიტედმა“ თავის ისტორიაში პირველად მოიგო ჩემპიონთა თასი. == სტადიონი == {{main|ოლდ ტრაფორდი}} {{ინფოდაფა სტადიონი | სახელი = ოლდ ტრაფორდი | მეტსახელი = „ოცნებების თეატრი“ | სურათი = Old Trafford inside 20060726 1.jpg | წარწერა = ოლდ ტრაფორდი | სრული სახელი = | წინა სახელები = | მდებარეობა = [[სერ მეტ ბასბის გზა]]<br />[[ტრაფორდი]]<br />[[დიდი მანჩესტერი]]<br />[[ინგლისი]] | კოორდინატები = {{coord|53|27|47|N|2|17|29|W}} | აშენდა = [[1909]] | გაიხსნა = [[1910]] წ. [[19 თებერვალი]] | აღდგა = | დაიხურა = | მესაკუთრე = მანჩესტერ იუნაიტედი | ოპერატორი = მანჩესტერ იუნაიტედი | საფარი = ბალახი | ღირებულება = £90,000 (1909) | არქიტექტორი = [[არჩიბალდ ლიტჩი]] | ტევადობა = 75,643</small><ref>{{cite news|title=Manchester United stadium|url=http://www.premierleague.com/clubs/12/Manchester-United/stadium|work=premierleague.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref> | კლუბები = მანჩესტერ იუნაიტედი (1910–) }} კლუბის პირველ სტადიონს „ნორს როუდი“ ერქვა, სადაც ფეხბურთის სათამაშოდ არ იყო შექმნილი საკმარისი პირობები<ref>{{cite news|title=The Old Trafford story: 1910 - 1930|url=http://www.manutd.com/en/History/The-Old-Trafford-Story/The-Old-Trafford-Story/2014/Oct/The-Old-Trafford-Story-1910-1930.aspx|work=manutd.com|accessdate=8 ივლისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506145440/http://www.manutd.com/en/History/The-Old-Trafford-Story/The-Old-Trafford-Story/2014/Oct/The-Old-Trafford-Story-1910-1930.aspx|archivedate=2018-05-06}}</ref>. გასახდელები სტადიონისგან მოშორებით მდებარეობდა, ხოლო ახლოს მდებარე ქიმიური ქარხნისგან წარმოქმნილი [[სმოგი]] ართულებდა თამაშს. რამდენიმე წლის შემდეგ გუნდი გადავიდა ახალ სტადიონზე – „ბენკ სთრითზე“, სადაც წინა სტადიონთან შედარებით უკეთესი პირობები იყო. 1906 წლისთვის „ბენკ სთრითი“ 50,000 მაყურებელს იტევდა, თუმცა ქალაქის მზარდი მოსახლეობის და ასევე ფეხბურთის მზარდი პოპულარობის გამო, მოედანი ვეღარ აკმაყოფილებდა მოთხოვნებს, შესაბამისად კლუბის ხელმძღვანელობამ ახალი სტადიონის აშენებაზე დაიწყო ფიქრი. სტადიონის აშენება 60,000 გირვანქა სტერლინგი დაჯდა და ის შოტლანდიელმა არქიტექტორმა – [[არჩიბალდ ლიტჩი|არჩიბალდ ლიტჩმა]] დააპროექტა. ახალი სტადიონი სახელად „[[ოლდ ტრაფორდი]]“, 1910 წლის 19 თებერვალს გაიხსნა და გახსნის მატჩში „იუნაიტედი“ [[ლივერპული (საფეხბურთო კლუბი)|„ლივერპულთან“]] 4–3 დამარცხდა. [[ფაილი:View of Old Trafford from East Stand.jpg|left|thumb]] [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს „ოლდ ტრაფორდი“ [[ლუფტვაფე|გერმანულმა ავიაციამ]] დაბომბა და შედეგად სტადიონი სერიოზულად დაზიანდა<ref>{{cite news|title=The Old Trafford story: 1931 - 1962|url=http://www.manutd.com/en/History/The-Old-Trafford-Story/The-Old-Trafford-Story/2014/Oct/The-Old-Trafford-Story-1931-1962.aspx|work=manutd.com|accessdate=8 ივლისი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506145534/http://www.manutd.com/en/History/The-Old-Trafford-Story/The-Old-Trafford-Story/2014/Oct/The-Old-Trafford-Story-1931-1962.aspx|archivedate=2018-05-06}}</ref>. გუნდი რამდენიმე წლით თანაქალაქელი [[მანჩესტერ სიტი (საფეხბურთო კლუბი)|„მანჩესტერ სიტის“]] მოედან [[მეინ როუდი|„მეინ როუდზე“]] გადავიდა. „მანჩესტერ იუნაიტედი“ აღდგენილ „ოლდ ტრაფორდზე“ 1949 წლის 24 აგვისტოს დაბრუნდა, როდესაც მათ [[ბოლტონ უონდერერსი (საფეხბურთო კლუბი)|„ბოლტონ უონდერერსი“]] 3–0 დაამარცხეს. „ოლდ ტრაფორდმა“ ბევრჯერ განიცადა რეკონსტრუქცია და მოდერნიზაცია. სტადიონის ტევადობა თანდათან იზრდებოდა და ის დღეს 75,643 მაყურებელს იტევს. „ოლდ ტრაფორდი“ ერთ-ერთი უდიდესი სტადიონია ევროპაში, ხოლო ინგლისში ტევადობით მხოლოდ „[[უემბლი]]ს“ ჩამორჩება. სტადიონმა უმასპინძლა [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1966|1966 წლის მსოფლიოს ჩემპიონატის]] მატჩებს. ასევე აქ გაიმართა 2003 წლის [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|ჩემპიონთა ლიგის]] ფინალი [[მილანი (საფეხბურთო კლუბი)|„მილანსა“]] და [[იუვენტუსი (საფეხბურთო კლუბი)|„იუვენტუსს“]] შორის<ref>{{cite news|title=Milan lift European crown|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2002/matches/round=1640/match=1045288/postmatch/report/index.html|work=uefa.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>. [[ინგლისის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები]] ახალი „უემბლის“ აშენებამდე, ძირითადად „ოლდ ტრაფორდზე“ მასპინძლობდა მეტოქეებს. == გულშემატკივრები == „მანჩესტერ იუნაიტედი“ მსოფლიოს ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული საფეხბურთო კლუბია. ევროპულ კლუბებს შორის, ინგლისურ კლუბს ერთ-ერთი უმაღლესი დასწრება აქვს საშინაო მატჩებში<ref>{{cite news|title=Here are Europe’s top 10 clubs by attendance|url=http://www.foxsports.com/soccer/gallery/europes-top-10-clubs-attendance-011217|work=foxsports.com|accessdate=9 სექტემბერი 2017}}</ref>. კლუბის განცხადებით, დაახლოებით 50 ქვეყანაში 200-ზე მეტი ოფიციალური ფანკლუბია<ref>{{cite news|title=Local Supporters Club|url=http://www.manutd.com/en/Fanzone/Local-Supporters-Clubs.aspx|work=manutd.com|accessdate=9 სექტემბერი 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180506145623/http://www.manutd.com/en/Fanzone/Local-Supporters-Clubs.aspx|archivedate=2018-05-06}}</ref>. კომპანია [[Deloitte]]-ის გამოთვლებით, „მანჩესტერ იუნაიტედს“ ოფიციალურად 75 მილიონი ფანი ჰყავს, თუმცა ზოგიერთი მონაცემებით ფანების რაოდენობა 659 მილიონს აღწევს<ref>{{cite news|title=Manchester United Claims To Have 659 Million Supporters|url=http://www.forbes.com/sites/mikeozanian/2012/05/29/manchester-united-claims-to-have-659-million-supporters/#6e54c5dd6307|work=forbes.com|accessdate=9 სექტემბერი 2017}}</ref>. == მეტოქეები == {{მთავარი|ლივერპული–მანჩესტერ იუნაიტედის მეტოქეობა|მანჩესტერული დერბი|ლიდზ იუნაიტედი–მანჩესტერ იუნაიტედის მეტოქეობა|არსენალი–მანჩესტერ იუნაიტედის მეტოქეობა}} „მანჩესტერ იუნაიტედის“ ტრადიციულ მეტოქეებად ითვლებოდნენ [[ლივერპული (საფეხბურთო კლუბი)|„ლივერპული“]], [[მანჩესტერ სიტი (საფეხბურთო კლუბი)|„მანჩესტერ სიტი“]] და [[ლიდზ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|„ლიდზ იუნაიტედი“]], თუმცა მოგვიანებით მათ ლონდონის [[არსენალი ლონდონი (საფეხბურთო კლუბი)|„არსენალი“]] დაემატა. ქალაქ [[ლივერპული]]ს და [[მანჩესტერი]]ს დაპირისპირება [[ინდუსტრიული რევოლუცია|ინდუსტრიული რევოლუციიდან]] იწყება. ერთმანეთის მახლობლად მდებარე ორი დიდი ინდუსტრიული ქალაქი ყველა სფეროში ერთმანეთის მეტოქეები იყვნენ, შესაბამისად ეს დაპირისპირება ფეხბურთსაც შეეხო<ref>{{cite news|title=Scouse v Manc|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/magazine/6956608.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=9 სექტემბერი 2017}}</ref>. ამავდროულად „მანჩესტერ იუნაიტედი“ და „ლივერპული“ ინგლისური ფეხბურთის ისტორიაში ორი ყველაზე ტიტულოვანი კლუბია, შესაბამისად ფეხბურთელებისთვის და გულშემატკივრებისთვის ამ მატჩებს ყოველთვის დიდი მნიშვნელობა აქვს. ქალაქ [[ლიდზი]]ს და მანჩესტერის დაპირისპირება დაკავშირებულია [[ვარდების ომი|ვარდების ომთან]], როდესაც [[ლანკასტერები]]ს და [[იორკები]]ს სამეფო დინასტიები ომობდნენ ერთმანეთში, მანჩესტერი და ლიდზი კი შესაბამისად ლანკაშირის და იორკშირის ცენტრები იყო. „ლიდზ იუნაიტედს“ და „მანჩესტერ იუნაიტედს“ შორის კი ურთიერთობები განსაკუთრებით 1960-იან წლებში დაიძაბა, როდესაც ორივე გუნდი ინგლისის ჩემპიონობისთვის იბრძოდა. მატჩების განმავლობაში ხშირი იყო გადამეტებული უხეშობა, ასევე ჩხუბი ფეხბურთელებსა და გულშემატკივრებს შორის. „არსენალი“ „მანჩესტერ იუნაიტედის“ პრინციპული მეტოქე 90-იანი წლების ბოლოს გახდა, როდესაც ლონდონური კლუბის მწვრთნელად [[არსენ ვენგერი]] დაინიშნა. ფრანგი მწვრთნელის და ალექს ფერგიუსონის როგორც პიროვნული, ასევე მათი გუნდების დაპირისპირება წლების განმავლობაში გრძელდებოდა, როდესაც ეს ორი გუნდი პრემიერლიგის და ინგლისის თასების უმთავრესი ფავორიტი იყო<ref>{{cite news|title=Rivalry between Arsène Wenger and Sir Alex Ferguson unmatched in sport|url=http://www.theguardian.com/football/blog/2010/jan/31/sir-alex-ferguson-arsene-wenger-rivalry|work=theguardian.com|accessdate=9 სექტემბერი 2017}}</ref>. == შემადგენლობა == === მიმდინარე შემადგენლობა === <small>2020 წლის 28 მაისის მიხედვით</small><ref>{{cite news|title=Manchester United's first team|url=http://www.manutd.com/en/Players-And-Staff/First-Team.aspx|work=manutd.com|accessdate=10 აგვისტო 2018}}</ref>. {{საფეხბურთო გუნდი დასაწყისი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=1|ნაკ=ესპანეთი|სახელი=[[დავიდ დე ხეა]]|პოზ=მეკარე}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=2|ნაკ=შვედეთი|სახელი=[[ვიქტორ ლინდელეფი]]|პოზ=მცველი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=3|ნაკ=კოტ-დ'ივუარი|სახელი=[[ერიკ ბაიი]]|პოზ=მცველი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=4|ნაკ=ინგლისი|სახელი=[[ფილ ჯონსი]]|პოზ=მცველი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=5|ნაკ=ინგლისი|სახელი=[[ჰარი მაგუაიერი]]|პოზ=მცველი|სხვა={{კაპიტანი}}}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=6|ნაკ=საფრანგეთი|სახელი=[[პოლ პოგბა]]|პოზ=ნახევარმცველი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=7|ნაკ=პორტუგალია|სახელი=[[კრიშტიანუ რონალდუ]]|პოზ=თავდამსხმელი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=8|ნაკ=ესპანეთი|სახელი=[[ხუან მატა]]|პოზ=ნახევარმცველი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=9|ნაკ=საფრანგეთი|სახელი=[[ანტონი მარსიალი]]|პოზ=თავდამსხმელი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=10|ნაკ=ინგლისი|სახელი=[[მარკუს რაშფორდი]]|პოზ=თავდამსხმელი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=13|ნაკ=ინგლისი|სახელი=[[ლი გრანტი (ფეხბურთელი)|ლი გრანტი]]|პოზ=მეკარე}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=15|ნაკ=ბრაზილია|სახელი=[[ანდრეას პერეირა]]|პოზ=ნახევარმცველი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=17|ნაკ=ბრაზილია|სახელი=[[ფრედერიკო როდრიგეს სანტოსი|ფრედი]]|პოზ=ნახევარმცველი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=18|ნაკ=პორტუგალია|სახელი=[[ბრუნუ ფერნანდეში]]|პოზ=ნახევარმცველი}} {{საფეხბურთო გუნდი შუა}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=22|ნაკ=არგენტინა|სახელი=[[სერხიო რომერო]]|პოზ=მეკარე}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=23|ნაკ=ინგლისი|სახელი=[[ლიუკ შოუ]]|პოზ=მცველი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=24|ნაკ=ნიდერლანდები|სახელი=[[ტიმოთი ფოსუ-მენსა]]|პოზ=მცველი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=25|ნაკ=ნიგერია|სახელი=[[ოდიონ იგალო]]|პოზ=თავდამსხმელი}} (იჯარით [[შანხაი შენჰუა]]დან 2020 წლის 30 ივნისამდე) {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=26|ნაკ=ინგლისი|სახელი=[[მეისონ გრინვუდი]]|პოზ=თავდამსხმელი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=28|ნაკ=ინგლისი|სახელი=[[ენჯელ გომესი]]|პოზ=ნახევარმცველი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=29|ნაკ=ინგლისი|სახელი=[[აარონ ვან-ბისაკა]]|პოზ=მცველი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=30|ნაკ=ინგლისი|სახელი=[[ნათან ბიშოპი]]|პოზ=მეკარე}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=31|ნაკ=სერბეთი|სახელი=[[ნემანია მატიჩი]]|პოზ=ნახევარმცველი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=37|ნაკ=ინგლისი|სახელი=[[ჯეიმზ გარნერი]]|პოზ=ნახევარმცველი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=39|ნაკ=შოტლანდია|სახელი=[[სკოტ მაკტომინეი]]|პოზ=ნახევარმცველი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=41|ნაკ=ინგლისი|სახელი=[[ეთან ლერდი]]|პოზ=მცველი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=53|ნაკ=ინგლისი|სახელი=[[ბრენდონ უილიამსი]]|პოზ=მცველი}} {{საფეხბურთო გუნდი დასასრული}} === იჯარით წასული ფეხბურთელები === <small>ყველა მათგანის იჯარის ხელშეკრულება იწურება 2019 წლის 30 ივნისს.</small> {{საფეხბურთო გუნდი დასაწყისი}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=7|ნაკ=ჩილე|სახელი=[[ალექსის სანჩესი]]|პოზ=თავდამსხმელი}} ([[ინტერი მილანი (საფეხბურთო კლუბი)|ინტერი]]) {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=12|ნაკ=ინგლისი|სახელი=[[კრის სმოლინგი]]|პოზ=მცველი}} ([[რომა (საფეხბურთო კლუბი)|რომა]]) {{საფეხბურთო გუნდი შუა}} {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=16|ნაკ=არგენტინა|სახელი=[[მარკოს როხო]]|პოზ=მცველი}} ([[ესტუდიანტესი]]) {{საფეხბურთო გუნდის მოთამაშე|ნომერი=40|ნაკ=პორტუგალია|სახელი=[[ჟოელ კაშტრუ პერეირა]]|პოზ=მეკარე}} ([[ვიტორია სეტუბალი (საფეხბურთო კლუბი)|ვიტორია სეტუბალი]]) {{საფეხბურთო გუნდი დასასრული}} == მთავარი მწვრთნელები == {{მთავარი|მანჩესტერ იუნაიტედის მწვრთნელების სრული სია}} {| class="wikitable" |- !პერიოდი !მწვრთნელი<ref>{{cite news|title=The Managers|url=http://www.stretfordend.co.uk/managers.html|work=stretfordend.co.uk|accessdate=20 ივნისი 2017}}</ref> !შენიშვნები |- |1878–1892 |უცნობია | |- |1892–1900 |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ალფრედ ელბატი]] | |- |1900–1903 |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯეიმზ უესტი]] | |- |1903–1912 |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ერნესტ მენგნალი]] | |- |1912–1914 |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ ბენტლი]] | |- |1914–1921 |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯეკ რობსონი]] | |- |1921–1926 |{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ ჩეპმენი]] | |- |1926–1927 |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ლალ ჰილდიჩი]] |მოთამაშე-მწვრთნელი |- |1927–1931 |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჰერბერტ ბამლეტი]] | |- |1931–1932 |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[უოლტერ კრიკმერი]] | |- |1932–1937 |{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სკოტ დუნკანი]] | |- |1937–1945 |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[უოლტერ კრიკმერი]] | |- |1945–1969 |{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[მეტ ბასბი]] | |- |1958 |{{დროშანიშანი|უელსი}} [[ჯიმი მერფი]] |დროებითი მწვრთნელი |- |1969–1970 |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[უილფ მაკგინესი]] | |- |1970–1971 |{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[მეტ ბასბი]] | |- |1971–1972 |{{დროშანიშანი|ირლანდია}} [[ფრენკ ო’ფარელი]] | |- |1972–1977 |{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ტომი დოჰერტი]] | |- |1977–1981 |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[დეივ სექსტონი]] | |- |1981–1986 |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[რონ ატკინსონი]] | |- |1986–2013 |{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ალექს ფერგიუსონი]] | |- |2013–2014 |{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[დეივიდ მოიესი]] | |- |2014 |{{დროშანიშანი|უელსი}} [[რაიან გიგზი]] |დროებითი მოთამაშე-მწვრთნელი |- |2014–2016 |{{დროშანიშანი|ნიდერლანდები}} [[ლუი ვან გალი]] | |- |2016–2018 |{{დროშანიშანი|პორტუგალია}} [[ჟოზე მოურინიო]] | |- |2018– |{{დროშანიშანი|ნორვეგია}} [[ულე გუნარ სულშერი]] |დროებითი მწვრთნელი |} == ტიტულები == === ეროვნული === '''პირველი დივიზიონი/[[ინგლისის პრემიერლიგა]]: 20''' *1907–08, 1910–11, 1951–52, 1955–56, 1956–57, 1964–65, 1966–67, 1992–93, 1993–94, 1995–96, 1996–97, 1998–99, 1999–2000, 2000–01, 2002–03, 2006–07, 2007–08, 2008–09, 2010–11, 2012–13 '''მეორე დივიზიონი: 2''' *1935–36, 1974–75 '''[[ინგლისის ასოციაციის თასი]]: 12''' *1908–09, 1947–48, 1962–63, 1976–77, 1982–83, 1984–85, 1989–90, 1993–94, 1995–96, 1998–99, 2003–04, 2015–16 '''[[ინგლისის ლიგის თასი]]: 5''' *1991–92, 2005–06, 2008–09, 2009–10, 2016–17 '''[[ინგლისის საფეხბურთო სუპერთასი|ინგლისის სუპერთასი]]: 21''' *1908, 1911, 1952, 1956, 1957, 1965, 1967, 1977, 1983, 1990, 1993, 1994, 1996, 1997, 2003, 2007,2008, 2010, 2011, 2013, 2016 === საერთაშორისო === '''[[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა თასი/ლიგა]]: 3''' *1967–68, 1998–99, 2007–08 '''[[უეფა-ს თასების მფლობელთა თასი]]: 1''' *1990–91 '''[[უეფა-ს ევროპა ლიგა]]: 1''' *2016–17 '''[[უეფა-ს სუპერთასი]]: 1''' *1991 '''[[საკონტინენტთაშორისო თასი (ფეხბურთი)|საკონტინენტთაშორისო თასი]]: 1''' *1999 '''[[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]: 1''' *2008 == რეკორდები == === ყველაზე მეტი ჩატარებული მატჩი === {| class="wikitable" !ადგილი!!ფეხბურთელი<ref>{{cite news|title=Top 100 appearance makers in all competitive matches|url=http://www.stretfordend.co.uk/appearances/overall.html|work=stretfordend.co.uk|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>!!წლები!!მატჩი |- |1 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|უელსი}} [[რაიან გიგზი]] |1991–2014 |963 |- |2 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ბობი ჩარლტონი]] |1956–1973 |758 |- |3 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[პოლ სქოულზი]] |1994–2013 |718 |- |4 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ბილ ფოულკსი]] |1952–1970 |688 |- |5 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[გარი ნევილი]] |1992–2011 |602 |- |6 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[უეინ რუნი]] |2004–2017 |559 |- |7 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ალექს სტეპნი]] |1966–1978 |539 |- |8 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|ირლანდია}} [[ტონი დანი]] |1960–1973 |535 |- |9 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|ირლანდია}} [[დენის ირვინი]] |1990–2002 |529 |- |10 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო სპენსი]] |1919–1933 |510 |} === ყველაზე მეტი გოლი === {| class="wikitable" !ადგილი!!ფეხბურთელი<ref>{{cite news|title=All goalscorers in all competitive matches|url=http://www.stretfordend.co.uk/goalscorers/overall.html|work=stretfordend.co.uk|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>!!წლები!!გოლი |- |1 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[უეინ რუნი]] |2004–2017 |253 |- |2 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ბობი ჩარლტონი]] |1956–1973 |249 |- |3 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[დენის ლოუ]] |1962–1973 |237 |- |4 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯეკ როული]] |1937–1955 |211 |- |rowspan="2"|5 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|უელსი}} [[დენის ვაიოლეტი]] |1953–1962 |rowspan="2"|179 |- |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|ჩრდილოეთი ირლანდია}} [[ჯორჯ ბესტი]] |1963–1974 |- |rowspan="2"|7 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|უელსი}} [[რაიან გიგზი]] |1991–2014 |rowspan="2"|168 |- |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო სპენსი]] |1919–1933 |- |9 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|უელსი}} [[მარკ ჰიუზი]] |1983–1986<br />1988–1995 |163 |- |10 |style="text-align:left;"|{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[პოლ სქოულზი]] |1994–2013 |155 |} === ოქროს ბურთის მფლობელები === შემდეგმა ფეხბურთელებმა მიიღეს [[ოქროს ბურთი]] „მანჩესტერ იუნაიტედში“ თამაშისას: *{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[დენის ლოუ]] – 1964 *{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ბობი ჩარლტონი]] – 1966 *{{დროშანიშანი|ჩრდილოეთი ირლანდია}} [[ჯორჯ ბესტი]] – 1968 *{{დროშანიშანი|პორტუგალია}} [[კრიშტიანუ რონალდუ]] – 2008 === ევროპის ოქროს ბუცი === შემდეგმა ფეხბურთელებმა მიიღეს [[ევროპის ოქროს ბუცი]] „მანჩესტერ იუნაიტედში“ თამაშისას: *{{დროშანიშანი|პორტუგალია}} [[კრიშტიანუ რონალდუ]] (31 გოლი) – 2008 === მსოფლიოს ჩემპიონები === შემდეგი ფეხბურთელები გახდნენ სანაკრებო დონეზე [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიოს ჩემპიონები]], როდესაც „მანჩესტერ იუნაიტედში“ ირიცხებოდნენ: * {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ბობი ჩარლტონი]] — [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1966|1966]]<ref>{{cite news|title=England's World Cup squad 1966|url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/1966/squad_eng66.html|work=planetworldcup.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref> * {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ნობი სტაილზი]] — [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1966|1966]] * {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ კონელი]] — [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1966|1966]] * {{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[პოლ პოგბა]] — [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|2018]]<ref>{{cite news|title=France's World Cup squad 2018 |url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/2018/squad_fra18.html|work=planetworldcup.com|accessdate=14 აგვისტო 2017}}</ref> === ევროპის ჩემპიონები === შემდეგი ფეხბურთელები გახდნენ სანაკრებო დონეზე [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი|ევროპის ჩემპიონები]], როდესაც „მანჩესტერ იუნაიტედში“ ირიცხებოდნენ: * {{დროშანიშანი|დანია}} [[პეტერ შმეიხელი]] — [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1992|1992]]<ref>{{cite news|title=European Championship 1992 - Final Tournament|url=http://www.rsssf.com/tables/92e-full.html|work=rsssf.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref> === საუკეთესო ფეხბურთელი ფიფა-ს ვერსიით === შემდეგი ფეხბურთელები დასახელდნენ [[ფიფა-ს საუკეთესო ფეხბურთელი|საუკეთესო ფეხბურთელებად]] [[ფიფა]]-ს ვერსიით „მანჩესტერ იუნაიტედში“ თამაშისას: *{{დროშანიშანი|პორტუგალია}} [[კრიშტიანუ რონალდუ]] – 2008 === წლის ფეხბურთელი უეფა-ს ვერსიით === შემდეგი ფეხბურთელები დასახელდნენ წლის ფეხბურთელებად უეფა-ს ვერსიით „მანჩესტერ იუნაიტედში“ თამაშისას: *{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[დეივიდ ბეკჰემი]] – 1999 *{{დროშანიშანი|პორტუგალია}} [[კრიშტიანუ რონალდუ]] – 2008 === ფიფა-ს ფერენც პუშკაშის ჯილდო === შემდეგ ფეხბურთელებს გადაეცათ [[ფიფა-ს ფერენც პუშკაშის ჯილდო]] „მანჩესტერ იუნაიტედში“ თამაშისას: *{{დროშანიშანი|პორტუგალია}} [[კრიშტიანუ რონალდუ]] – 2009 === ტრანსფერები === „მანჩესტერ იუნაიტედის“ ყველაზე ძვირადღირებული შენაძენები სატრანსფერო ბაზარზე: {| class="wikitable" |- ! #!!ფეხბურთელი!!კლუბი!!თანხა!!თარიღი |- |1||{{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[პოლ პოგბა]]||{{დროშანიშანი|იტალია}} [[იუვენტუსი (საფეხბურთო კლუბი)|იუვენტუსი]]||£89 მილიონი<ref>{{cite news|title=Paul Pogba: Manchester United re-sign France midfielder for world-record £89m|url=http://www.bbc.com/sport/football/37016170|work=bbc.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||აგვისტო 2016 |- |2||{{დროშანიშანი|ბელგია}} [[რომელუ ლუკაკუ]]||{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ევერტონი (საფეხბურთო კლუბი)|ევერტონი]]||£75 მილიონი<ref>{{cite news|title=Romelu Lukaku: Man Utd sign Everton striker for initial £75m on five-year deal|url=http://www.bbc.com/sport/football/40550934|work=bbc.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||ივლისი 2017 |- |3||{{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[ანხელ დი მარია]]||{{დროშანიშანი|ესპანეთი}} [[რეალ მადრიდი (საფეხბურთო კლუბი)|რეალ მადრიდი]]||£59.7 მილიონი<ref>{{cite news|title=Angel Di Maria: Man Utd pay British record £59.7m for winger|url=http://www.bbc.com/sport/football/28926665|work=bbc.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||აგვისტო 2014 |- |4||{{დროშანიშანი|სერბეთი}} [[ნემანია მატიჩი]]||{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჩელსი (საფეხბურთო კლუბი)|ჩელსი]]||£40 მილიონი<ref>{{cite news|title=Nemanja Matic: Manchester United complete signing of Chelsea midfielder|url=http://www.bbc.com/sport/football/40781406|work=bbc.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||ივლისი 2017 |- |5||{{დროშანიშანი|ესპანეთი}} [[ხუან მატა]]||{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჩელსი (საფეხბურთო კლუბი)|ჩელსი]]||£37.1 მილიონი<ref>{{cite news|title=Juan Mata: Manchester United sign Chelsea midfielder for £37.1m|url=http://www.bbc.com/sport/football/25882972|work=bbc.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||იანვარი 2014 |- |6||{{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[ანტონი მარსიალი]]||{{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[მონაკო (საფეხბურთო კლუბი)|მონაკო]]||£36 მილიონი<ref>{{cite news|title=Anthony Martial: Man Utd sign Monaco forward for £36m|url=http://www.bbc.com/sport/football/34107092|work=bbc.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||სექტემბერი 2015 |- |7||{{დროშანიშანი|შვედეთი}} [[ვიქტორ ლინდელეფი]]||{{დროშანიშანი|პორტუგალია}} [[ბენფიკა (საფეხბურთო კლუბი)|ბენფიკა]]||£31 მილიონი<ref>{{cite news|title=Victor Lindelof: Manchester United sign £31m Benfica defender|url=http://www.bbc.com/sport/football/40236474|work=bbc.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||ივნისი 2017 |- |8||{{დროშანიშანი|ბულგარეთი}} [[დიმიტარ ბერბატოვი]]||{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ტოტენჰემ ჰოტსპური (საფეხბურთო კლუბი)|ტოტენჰემ ჰოტსპური]]||£30.75 მილიონი<ref>{{cite news|title=Man Utd complete Berbatov switch|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/eng_prem/7592272.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||სექტემბერი 2008 |- |9||{{დროშანიშანი|კოტ-დ’ივუარი}} [[ერიკ ბაიი]]||{{დროშანიშანი|ესპანეთი}} [[ვილიარეალი (საფეხბურთო კლუბი)|ვილიარეალი]]||£30 მილიონი<ref>{{cite news|title=Eric Bailly: Man Utd sign Villarreal defender for £30m|url=http://www.bbc.com/sport/football/36480527|work=bbc.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||ივნისი 2016 |- |10||{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[რიო ფერდინანდი]]||{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ლიდზ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|ლიდზ იუნაიტედი]]||£30 მილიონი<ref>{{cite news|title=Man Utd reach Rio deal|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/eng_prem/2140871.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||ივლისი 2002 |} „მანჩესტერ იუნაიტედის“ ყველაზე ძვირად გაყიდული ფეხბურთელები სატრანსფერო ბაზარზე: {| class="wikitable" |- ! #!!ფეხბურთელი!!კლუბი!!თანხა!!თარიღი |- |1||{{დროშანიშანი|პორტუგალია}} [[კრიშტიანუ რონალდუ]]||{{დროშანიშანი|ესპანეთი}} [[რეალ მადრიდი (საფეხბურთო კლუბი)|რეალ მადრიდი]]||£80 მილიონი<ref>{{cite news|title=Ronaldo completes £80m Real move|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/8121951.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||ივლისი 2009 |- |2||{{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[ანხელ დი მარია]]||{{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[პარი სენ-ჟერმენი]]||£44.3 მილიონი<ref>{{cite news|title=Angel Di Maria: Manchester United midfielder joins PSG|url=http://www.bbc.com/sport/football/33681538|work=bbc.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||აგვისტო 2015 |- |3||{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[დეივიდ ბეკჰემი]]||{{დროშანიშანი|ესპანეთი}} [[რეალ მადრიდი (საფეხბურთო კლუბი)|რეალ მადრიდი]]||£24.5 მილიონი<ref>{{cite news|title=Beckham joins Real Madrid|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/front_page/2998868.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||ივნისი 2003 |- |4||{{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[მორგან შნედერლენი]]||{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ევერტონი (საფეხბურთო კლუბი)|ევერტონი]]||£24 მილიონი<ref>{{cite news|title=Morgan Schneiderlin: Everton sign Man Utd midfielder for fee rising to £24m|url=http://www.bbc.com/sport/football/38586043|work=bbc.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||იანვარი 2017 |- |5||{{დროშანიშანი|ნიდერლანდები}} [[მემფის დეპაი]]||{{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[ოლიმპიკ ლიონი (საფეხბურთო კლუბი)|ოლიმპიკ ლიონი]]||£16 მილიონი<ref>{{cite news|title=Manchester United: Memphis Depay makes move to Lyon|url=http://www.bbc.com/sport/football/38663810|work=bbc.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||იანვარი 2017 |- |6||{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[დენი უელბეკი]]||{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[არსენალი ლონდონი (საფეხბურთო კლუბი)|არსენალი ლონდონი]]||£16 მილიონი<ref>{{cite news|title=Danny Welbeck: Arsenal sign Man Utd forward in £16m deal|url=http://www.bbc.com/sport/football/29023952|work=bbc.com|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||სექტემბერი 2014 |- |7||{{დროშანიშანი|ნიდერლანდები}} [[იაპ სტამი]]||{{დროშანიშანი|იტალია}} [[ლაციო (საფეხბურთო კლუბი)|ლაციო]]||£16.4 მილიონი<ref>{{cite news|title=Ferguson writes off Stam for £16.4m|url=http://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/manchester-united/3011533/Ferguson-writes-off-Stam-for-16.4m.html|work=telegraph.co.uk|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||აგვისტო 2001 |- |8||{{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[ხუან სებასტიან ვერონი]]||{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჩელსი (საფეხბურთო კლუბი)|ჩელსი]]||£15 მილიონი<ref>{{cite news|title=Veron signs for Chelsea|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/c/chelsea/3120081.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||აგვისტო 2003 |- |9||{{დროშანიშანი|ნიდერლანდები}} [[რუდ ვან ნისტელროი]]||{{დროშანიშანი|ესპანეთი}} [[რეალ მადრიდი (საფეხბურთო კლუბი)|რეალ მადრიდი]]||£10.2 მილიონი<ref>{{cite news|title=Van Nistelrooy seals Madrid move|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/teams/m/man_utd/5225694.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||ივლისი 2006 |- |10||{{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[გაბრიელ ჰაინცე]]||{{დროშანიშანი|ესპანეთი}} [[რეალ მადრიდი (საფეხბურთო კლუბი)|რეალ მადრიდი]]||£8 მილიონი<ref>{{cite news|title=Heinze & Robben seal Real switch|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/6960108.stm|work=bbc.co.uk|accessdate=8 ივლისი 2017}}</ref>||აგვისტო 2007 |} == რესურსები ინტერნეტში == * {{ოფიციალური|http://www.manutd.com/}} {{ენისხატულა|en|ინგლისური}} {{ენისხატულა|Ar|არაბული}} {{ენისხატულა|zh|ჩინური}} {{ენისხატულა|es|ესპანური}} {{ენისხატულა|fr|ფრანგული}} {{ენისხატულა|ja|იაპონური}} {{ენისხატულა|Ko|კორეული}} * {{facebook|manchesterunited}} * {{twitter|ManUtd}} * [http://www.premierleague.com/clubs/12/Manchester-United/overview/ კლუბის პროფილი პრემიერლიგის ოფიციალურ საიტზე] * [http://int.soccerway.com/teams/england/manchester-united-fc/ კლუბის პროფილი Soccerway-ზე] * [http://www.transfermarkt.co.uk/manchester-united/startseite/verein/985/saison_id/2017 კლუბის პროფილი Transfermarket-ზე] * [http://www.stretfordend.co.uk/ კლუბის სტატისტიკის ოფიციალური საიტი] == სქოლიო == <div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox"> {{reflist|colwidth=30em}} </div> {{მანჩესტერ იუნაიტედის შემადგენლობა}} {{ინგლისის პრემიერ ლიგის კლუბები}} {{უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის გამარჯვებულები}} {{უეფა-ს ევროპა ლიგის გამარჯვებულები}} {{უეფა-ს თასების მფლობელთა თასის გამარჯვებულები}} {{უეფა-ს სუპერთასის გამარჯვებულები}} {{ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის გამარჯვებულები}} {{საკონტინენტთაშორისო თასის გამარჯვებულები ფეხბურთში}} [[კატეგორია:მანჩესტერ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)]] [[კატეგორია:ინგლისის პრემიერლიგის კლუბები]] [[კატეგორია:ინგლისის საფეხბურთო კლუბები]] [[კატეგორია:მანჩესტერი]] m3qdcc06okpcqppbvilv9ynwseukm3g ლელო (გაზეთი) 0 57832 4402655 4395656 2022-08-02T13:54:21Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 7 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{კურსივისახელი}} {{მმ*|ლელო (მრავალმნიშვნელოვანი)}} {{ინფოდაფა გაზეთი | სახელი = ლელო | სურათი = [[ფაილი:Newspaper Lelo № 92 (6903). 1981, May 16.jpg|250px]] | სურათის_ზომა = | წარწერა = პირველი ქართული სპორტული გაზეთი | ტიპი = სპორტული გაზეთი | ფორმატი = გამოიცემა ყოველდღე, გარდა შაბათ-კვირისა | მფლობელი = მულტიმედია ჰოლდინგი „პალიტრა მედია“ | გამომცემელი = შპს „გამომცემლობა ლელო“ | მთავარი რედაქტორი = პაატა გელაშვილი | ფოტო რედაქტორი = ვაჟა სიმონიშვილი | კადრები = | დაარსდა = {{დაიწყე თარიღი და ასაკი|1934|4|13}} | პოლიტიკური = | ენა = ქართული | შეწყვიტა გამოცემა = | სათავო ოფისი = | ცირკულაცია = | დობილი გაზეთი = | ISSN = 2233-3827 | საიტი = [http://lelo.ge/ Lelo.ge] }} '''„ლელო“''' — [[ქართული ენა|ქართული]] [[სპორტი|სპორტული]] [[გაზეთი]]. პირველი ნომერი [[1934]] წლის [[13 აპრილი|13 აპრილს]] გამოვიდა [[თბილისი|თბილისში]] „საქართველოს ფიზკულტურელის“ სახელწოდებით.<ref>[https://archive.today/20200907011326/https://sportall.ge/sport/skhvadaskhva/saintereso-ambebi/11779-gazethi-qleloq-iubilaria.html გაზეთი „ლელო“ იუბილარია] // ''„ინტერპრესნიუსი“''</ref><ref group="კომ.">ზუსტად 77 წლის წინ, 13 აპრილს პოპულარული სპორტული გაზეთის პირველი ნომერი გამოვიდა.</ref> [[1936]] წლიდან გაზეთს დაერქვა „ფიზკულტურელი“, რომლის ბოლო ნომერი [[1939]] წლის [[28 თებერვალი|28 თებერვალს]] დაიბეჭდა. „ლელომდე“ სულ 362 ნომერი გამოვიდა. [[1949]] წლის [[10 ივლისი|10 ივლისს]] დაისტამბა „ლელოს“ პირველი ნომერი. თავდაპირველად გამოდიოდა კვირაში სამჯერ, [[1960]] წლიდან კი ყოველდღიურად გამოიცემოდა. ამჟამად „ლელო“ გამოიცემა ყოველდღე, გარდა შაბათ-კვირისა. [[2008]] წლიდან მულტიმედია ჰოლდინგ „პალიტრა მედიის“ წევრია.<ref>[https://archive.today/20200907010319/https://www.interpressnews.ge/ka/article/198355-gazeti-lelo-iubilaria/ გაზეთი „ლელო“ იუბილარია] // ''InterPressNews.ge''</ref><ref group="კომ.">„პალიტრამედიის“ ყოველდღიური გაზეთი „ლელო“ იუბილარია. ზუსტად 78 წლის წინ, 13 აპრილს პოპულარული სპორტული გაზეთის პირველი ნომერი გამოვიდა. გაზეთის მთავარი რედაქტორის, თენგიზ გაჩეჩილაძის ინფორმაციით, სპორტული გაზეთი 1934 წელს „საქართველოს ფიზკულტურელის“ სახელწოდებით გამოვიდა. „საქართველოს ფიზკულტურელი“ მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში დაიხურა, თუმცა შემდეგ გაზეთის აღდგენის იდეა გაჩნდა და 1949 წლიდან სპორტული გაზეთი შეცვლილი სახელით — „ლელო“ — გამოდის. გაზეთი თავიდან კვირაში ერთხელ გამოდიოდა, 1960 წლიდან ყოველდღიურად გამოიცემა. სხვადასხვა დროს გაზეთის რედაქტორები იყვნენ: მიხეილ კაკაბაძე, ირაკლი უგულავა, არჩილ გოგელია, ანზორ ბასილაია და სხვები. 1985 წლიდან სპორტული გაზეთის რედაქტორია თენგიზ გაჩეჩილაძე. გაზეთი „ლელო“ „მედიაპალიტრის“ ჰოლდინგში 2008 წლიდან გაერთიანდა.</ref> ==ისტორია== ===1934=== „Физкультурник Закавказья“-ს რედაქციამ 1934 წლის 13 აპრილს სამზეოზე გამოსვლა მიულოცა გაზეთ „საქართველოს ფიზკულტურელს“, რომლის ერთადერთი ნომერია ჯერჯერობით ცნობილი სპეციალისტებისთვის და ისიც დიდი ხნის განმავლობაში დაკარგულად მიაჩნდათ. 1935 წლის დღემდე შემორჩენილი „საქართველოს ფიზკულტურელის“ № 3–4 გაერთიანებული ნომრები დათარიღებულია 29 იანვრით (სამშაბათი, 4.000 ცალი, გაზეთის რედაქტორია ა. მურაჩაშვილი). წელი ამ ეგზემპლარსაც არ აწერია, მაგრამ პირველი გვერდის მარჯვენა ორ სვეტში გამოქვეყნებულია ვალერიან კუიბიშევის დიდი სურათი და ცნობა 1935 წლის 25 იანვარს მისი გარდაცვალების შესახებ. საყურადღებოა, რომ გაზეთის მესამე-მეოთხე ნომრების გვერდით ფრჩხილებში მითითებულია „საქართველოს ფიზკულტურელის“ საერთო ნუმერაცია — 31, გაზეთის პირველი ნომრიდან დაწყებული. იმის გათვალისწინებით, რომ გამოცემა ექვსდღიურ ორგანოს წარმოადგენდა, იანვარში, ცხადია, გაზეთის 31 ნომერი ვერაფრით გამოვიდოდა. ამასთან, მინიშნებულია 1935 წლის ნომრები — 3–4. შესაბამისად, არსებული მონაცემებით 1934 წელს 27 ნომერი (31–4) დაბეჭდილა. ამ დროისთვის, იმ ერთადერთი ცალის გარდა, სხვა ნომრების მიკვლევა ჯერჯერობით ვერ ხერხდება. „საქართველოს ფიზკულტურელის“ ტირაჟი სხვადასხვა ნომერში 1500-დან 5000-მდე მერყეობს. გამოქვეყნებული მასალებიდან ხშირად გვხვდება მეთოდური წერილები. ასევე, სტატიები სპორტის ეროვნულ სახეობებზე. მაგალითად, 17 აგვისტოს 23-ე ნომრის პირველი გვერდი ქართულ ჭიდაობაზე ს. იორამაშვილის წერილს ეთმობა, მე-4 გვერდზე კი რუსულ-ქართულად კალათბურთის ტერმინებია დაბეჭდილი.<ref name="ვაჟა დანელია-12.04.2019">{{Cite web |url=http://lelo.ge/article/%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%97%E1%83%A3-%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90-%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98-%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D-%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A1-%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%99%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%94-%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%97-%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%A1-13491/ |title=არის თუ არა გაზეთი „ლელო“ „საქართველოს ფიზკულტურელის“ სამართალმემკვიდრე? |accessdate=2022-03-16 |archiveurl=https://archive.today/20220316094842/http://lelo.ge/article/%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%97%E1%83%A3-%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90-%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98-%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D-%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A1-%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%99%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%94-%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%97-%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%A1-13491/ |archivedate=2022-03-16 }}</ref><ref group="კომ.">1936 წლიდან მას „ფიზკულტურელი“ ეწოდა, 1949 წლიდან კი „ლელოს“ სათაურით იბეჭდებოდა.</ref> ===1935=== 1935 წლის 7 ნოემბრიდან (№ 31) „საქართველოს ფიზკულტურელის“ პასუხისმგებელი რედაქტორია შ. ტაბატაძე. ===1936=== 1936 წლის მე-6 (72-ე) და მე-7 (73) ნომრებში გაზეთის ლოგოები დაიბეჭდა შეცვლილი დიზაინით. ამავე წლის 24 მარტის მე-14 (80) ნომრის პირველ გვერდზე გამოქვეყნებულია საქართველოს საქართველოს ცაკ-თან არსებული საქართველოს ფიზკულტურის უმაღლესი საბჭოს დადგენილება, რომ ''„გაზეთი „საქართველოს ფიზკულტურელი“ ვერ აკმაყოფილებს ფიზკულტურული მასების გაზრდილ მოთხოვნილებებს, იგი თავს ვერ ართმევს მის წინაშე დასმულ ამოცანებს... გაფორმების, ისე თემატიკის მხრივ ჩამოჩება ფიზკულტურული ორგანიზაციების ცხოვრებას. პრეზიდიუმის დადგენილებით, გაზეთის პასუხისმგებელ რედაქტორად დაინიშნა საქართველოს ფიზკულტურის უმაღლესი საბჭოს პასუხისმგებელი მდივანი ვ. დევაძე.“'' 1936 წლის 30 მაისიდან (შაბათი) გაზეთს სახელი შეეცვალა და ეწოდა „ფიზკულტურელი“, მაგრამ საერთო ნუმერაცია შეუნარჩუნდა — № 25 (91), როგორც „საქართველოს ფიზკულტურელის“ სამართალმემკვიდრეს. გაზეთი ამ სახელწოდებით გამოდიოდა დახურვამდე. ბოლო ნომერი კი № 20 (362) — 1939 წლის 28 თებერვალს გამოვიდა. ამ ხნის განმავლობაში გაზეთს კიდევ ერთხელ შეეცვალა თავკაცი — 73-ე (295) ნომრიდან (1938 წლის 10 აგვისტოდან) დახურვამდე „ფიზკულტურელის“ რედაქტორი იყო ალ. გირკელიძე. საგულისხმოა რამდენიმე ფაქტი: 1936 წლის 30 ნოემბერს — № 55 (121) „საქართველოს ფიზკულტურელი“ გამოვიდა ექვსგვერდიანი და იგი დაეთმო სტალინის მოხსენებას საბჭოთა კავშირის კონსტიტუციის პროექტის შესახებ.<ref name="ვაჟა დანელია-12.04.2019" /> ===1937=== 1937 წლის 17 თებერვლის მე-13 (138) ნომერში, ასევე, ექვს გვერდზე, უკვე საქართველოს სსრ კონსტიტუცია დაიბეჭდა, ხოლო ამავე წლის 31 დეკემბრის 99-ე (222) ნომრის ოთხივე გვერდი [[შოთა რუსთაველი]]ს 750-ე წლისთავს მიეძღვნა.<ref name="ვაჟა დანელია-12.04.2019" /> ===1949=== 1949 წლის 10 ივლისიდან ქართულ სპორტულ ჟურნალისტიკაში იწყება „ლელოს“ ეპოქა, რომელიც მისი პირველი რედაქტორის, საქართველოს დამსახურებული ჟურნალისტისა და საქართველოს სპორტის დამსახურებული მოღვაწის — მიხეილ კაკაბაძის სახელს უკავშირდება.<ref>''დანელია, ვაჟა.'' [https://archive.today/20220316111439/http://lelo.ge/article/%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90-%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%9A-%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%AB%E1%83%94-%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%9A%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%97-31947/ ის რედაქტორი მიხეილ კაკაბაძე გახლდათ...] // ''Lelo.ge''</ref><ref>''გაჩეჩილაძე, თენგიზ.'' [https://archive.today/20220316122343/http://lelo.ge/article/%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%98-%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%9A-%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%AB%E1%83%94-100-31934/ დიდი რედაქტორი: მიხეილ კაკაბაძე — 100] // ''Lelo.ge''</ref> პირველი ნომრის (საქართელოს სსრ მინისტრთა საბჭოსთან არსებული ფიზკულტურისა და სპორტის საქმეთა კომიტეტისა და პროფკავშირთა რესპუბლიკური საბჭოს ორგანო) მეწინავეში ვკითხულობთ: ''„დღეიდან საქართველოს ფიზკულტურელთა და სპორტსმენთა მრავალათასიან არმიას ექნება თავისი ბეჭდვითი ორგანო, გამოდის გაზეთი „ლელო“. ლელო გავიტანეო, — ამბობს ქართველი კაცი. ლელო ხომ გამარჯვებას ნიშნავს, ახალ მიღწევას, ახალ ნაბიჯს, გადადგმულს მიზნისაკენ“.''<ref>{{სტატია |სათაური = ჩვენი გაზეთი |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/181832/1/Lelo_1949_N01.pdf |გამოცემა = „ლელო“ |წელი = 10 ივლისი, 1949 |ნომერი = 1 (363) |გვერდები = 1 }}</ref> გაზეთის პირველი ნომრის გამოსვლას რამდენიმე პიროვნება მიესალმა, მათ შორის — თსუ-ს რექტორი, [[ნიკო კეცხოველი]]: ''„დიდი ხანია, ველოდით სასპორტო გაზეთს და აი, დღეს გაზაფხულის მერცხალივით „ლელო“ გვეწვია. სახელწოდება კარგია, წამოწყება კი უკეთესი“.''<ref>{{სტატია |ავტორი = კეცხოველი, ნ. |სათაური = „ლელო“ გვეწვია |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/181832/1/Lelo_1949_N01.pdf |გამოცემა = „ლელო“ |წელი = 10 ივლისი, 1949 |ნომერი = 1 (363) |გვერდები = 1 }}</ref> გაზეთმა მალევე მოიპოვა მკითხველის სიყვარული. ათწლეულების განმავლობაში „ლელო“ ქართული სპორტის ქომაგებისთვის უმნიშვნელოვანეს სპორტულ გამოცემას წარმოადგენდა. იყო პერიოდი, როცა გაზეთის ტირაჟმა 700 ათასს მიაღწია, მაგრამ ყველა მსურველს მაინც ვერ აკმაყოფილებდა.<ref name="ვაჟა დანელია-12.04.2019" /> ===1964=== ქართული სპორტის განვითარებასა და პოპულარიზაციაში გაზეთმა ფასდაუდებელი წვლილი შეიტანა. 1964 წელს „ლელოში“ ჩამოყალიბდა „საქართველოს სპორტულ ჟურნალისტთა ფედერაცია“. 1992 წელს მისი სამართალმემკვიდრე გახდა „სპორტულ ჟურნალისტთა ასოციაცია“, რომელიც საუკეთესო სპორტსმენების გამოსავლენად ყოველწლიურად რეფერენდუმს ატარებს.<ref name="ვაჟა დანელია-12.04.2019" /> ===1989=== 1989 წელს „ლელოს“ ბაზაზე დაარსდა [[საქართველოს ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტი]].<ref name="ვაჟა დანელია-12.04.2019" /> ===2008=== 2008 წელს „ლელო“ მულტიმედია ჰოლდინგ „პალიტრა მედიის“ წევრი გახდა. გაზეთი კვირაში ხუთჯერ გამოიცემა. მასალები 12 გვერდზე ნაწილდება, საიდანაც ოთხი გვერდი ფერადია, დანარჩენი — შავ-თეთრი. სამი წლის განმავლობაში გამოდიოდა გაზეთის ყოველკვირეული დანამატი — ჟურნალი „ლელო week“ (რედაქტორი პ. გელაშვილი), ამჟამად „ლელოს“ მასალების ელექტრონული ვერსია საიტზე — Lelo.ge-ზე თავსდება.<ref name="ვაჟა დანელია-12.04.2019" /> ===2021=== 2021 წლის 9 სექტემბერს გამოვიდა გაზეთის მე-16 000 ნომერი.<ref>[https://archive.today/20220316123304/http://lelo.ge/article/%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A1-%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%94-%E1%83%93%E1%83%90-%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%98-16-000-31796/ ლელოს იუბილე და რეკორდი: 16 000!] // ''Lelo.ge''</ref> ==საინტერესო ფაქტები== „ლელოს“ პრიზზე ტარდებოდა საერთაშორისო და რესპუბლიკური სპორტული შეჯიბრებები.<ref name="Lelo.ge-13.04.2021">[https://archive.today/20220316123903/http://lelo.ge/article/%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%98-%E1%83%92%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%97-%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%9A%E1%83%9D-%E1%83%AC%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%90-%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%93-%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%90-%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9D-%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%92%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9B-13-%E1%83%90%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%A1-%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98-%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D-87-%E1%83%AC%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%93%E1%83%90-21951/ რედაქციაში გრიფით საიდუმლო წერილი მოვიდა — რუსულად უნდა გამოვიდესო, მაგრამ... 13 აპრილს გაზეთი "ლელო" 87 წლის გახდა!] // ''Lelo.ge''</ref><ref>{{სტატია |ავტორი = მიქაბერიძე, ვ. |სათაური = „ლელოს“ პრიზზე. სასიხარულო მატება |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/189791/1/Lelo_1969_N254.pdf |გამოცემა = „ლელო“ |წელი = 30 დეკემბერი, 1970 |ნომერი = 254 (3993) |გვერდები = 1 }}</ref><ref>{{სტატია |ავტორი = მიქაბერიძე, ვ. |სათაური = „ლელოს“ პრიზი — „კოლმეურნეს“ |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/189793/1/Lelo_1969_N255.pdf |გამოცემა = „ლელო“ |წელი = 31 დეკემბერი, 1970 |ნომერი = 255 (3994) |გვერდები = 1 }}</ref><ref>{{სტატია |ავტორი = გელაშვილი, ო. |სათაური = „ლელოს“ პრიზზე |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/186067/1/Lelo_1970_N256.pdf |გამოცემა = „ლელო“ |წელი = 31 დეკემბერი, 1970 |ნომერი = 256 (4250) |გვერდები = 4 }}</ref><ref>[https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/199382/1/Lelo_1982_N179.pdf „ლელოს“ პრიზი შორეულ ამურში მიემგზავრება...] // „ლელო“, 16 სექტემბერი, 1982, № 179 (7240), გვ. 2.</ref><ref>''ზენკო, ა.'' [https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/290908/1/Lelo_1983_N186.pdf სტარტზე — შვილთან ერთად. „ლელოს“ პრიზზე] // „ლელო“, 28 სექტემბერი, 1983, № 186 (7497), გვ. 4.</ref><ref>[https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/214773/1/Lelo_1981_N119.pdf „ლელოს“ პრიზი — „განთიადს“] // „ლელო“, 23 ივნისი, 1981, № 119 (6930), გვ. 3.</ref> 1959 წელს „ლელოს“ ბაზაზე შეიქმნა „საქართველოს სპორტულ ჟურნალისტთა ფედერაცია“, რომლის სამართალმემკვიდრე გახდა „საქართველოს სპორტულ ჟურნალისტთა ასოციაცია“ 1992 წლიდან.<ref name="Lelo.ge-13.04.2021" /> 1989 წლის გაზაფხულიდან, „ლელოს“ რედაქცია სათავეში ჩაუდგა საქართველოში დამოუკიდებელი ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტის (სეოკ-ი) შექმნას, რაც წარმატებით დასრულდა იმავე წლის 6 ოქტომბერს. ახალშექმნილი სეოკ-ი პირველი წელიწადნახევარი „ლელოს“ რედაქციაში მუშაობდა.<ref name="Lelo.ge-13.04.2021" /> [[XX საუკუნე|გასული ასწლეულის]] ბოლოს ჩატარებული [[რეფერენდუმი]]თ „ლელო“ XX საუკუნის სპორტულ გაზეთად, როდიონ (ბიჭიკო) ქორქია კი საფეხბურთო თემაზე მწერალ საუკეთესო ჟურნალისტად აღიარეს.<ref name="Lelo.ge-13.04.2021" /> ==„ლელოს“ მთავარი რედაქტორები== {| width="250" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" !წლები !მთავარი რედაქტორი |- |1934–1949||სარედაქციო კოლეგია {{შენიშვნა|1934–1949 წლებში გაზეთს ხელმძღვანელობდა სარედაქციო კოლეგია.}} |- |1949–1952||მიხეილ კაკაბაძე |- |1952–1953||ერემო მახათაძე |- |1953–1964||ირაკლი უგულავა |- |1964–1976||მიხეილ კაკაბაძე |- |1976–1983||ანზორ ბასილაია |- |1984–1985||[[არჩილ გოგელია]] |- |1985–2015||თენგიზ გაჩეჩილაძე |- |2015–2021||გია თვალაბეიშვილი |- |} {{შენიშვნების სია}} == ლიტერატურა == {{ქსე|6|166|კაკაბაძე მ.}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Refbegin}} * [https://archive.today/20200907005811/http://www.nplg.gov.ge/paperge/ka/browse/000129/ „ლელო“ — პირველი ქართული სპორტული გაზეთი] — საქართველოს გაზეთები * [http://palitra.ge/ მულტიმედია ჰოლდინგი „პალიტრა მედია“] * [http://lelo.ge/tags/ოქროს%20ფონდი/ „ლელოს“ ოქროს ფონდი] {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ელექტრონული ვერსიები'''</center> || style="background: white;"|[https://dspace.nplg.gov.ge/simple-search?query=%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D&sort_by=score&order=desc&rpp=100&filter_field_1=type&filter_type_1=equals&filter_value_1=Newspaper&filter_field_2=dateIssued&filter_type_2=equals&filter_value_2=%5B1900+TO+1999%5D&etal=0&filtername=dateIssued&filterquery=%5B1940+TO+1949%5D&filtertype=equals 1940–1949] · [https://dspace.nplg.gov.ge/simple-search?query=%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D&sort_by=score&order=desc&rpp=100&filter_field_1=type&filter_type_1=equals&filter_value_1=Newspaper&filter_field_2=dateIssued&filter_type_2=equals&filter_value_2=%5B1900+TO+1999%5D&etal=0&filtername=dateIssued&filterquery=%5B1950+TO+1959%5D&filtertype=equals 1950–1959] · [https://dspace.nplg.gov.ge/simple-search?query=%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D&sort_by=score&order=desc&rpp=100&filter_field_1=type&filter_type_1=equals&filter_value_1=Newspaper&filter_field_2=dateIssued&filter_type_2=equals&filter_value_2=%5B1900+TO+1999%5D&etal=0&filtername=dateIssued&filterquery=%5B1960+TO+1969%5D&filtertype=equals 1960–1969] · [https://dspace.nplg.gov.ge/simple-search?query=%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D&sort_by=score&order=desc&rpp=100&filter_field_1=type&filter_type_1=equals&filter_value_1=Newspaper&filter_field_2=dateIssued&filter_type_2=equals&filter_value_2=%5B1900+TO+1999%5D&etal=0&filtername=dateIssued&filterquery=%5B1970+TO+1979%5D&filtertype=equals 1970–1979] · [https://dspace.nplg.gov.ge/simple-search?query=%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D&sort_by=score&order=desc&rpp=100&filter_field_1=type&filter_type_1=equals&filter_value_1=Newspaper&filter_field_2=dateIssued&filter_type_2=equals&filter_value_2=%5B1900+TO+1999%5D&etal=0&filtername=dateIssued&filterquery=%5B1980+TO+1989%5D&filtertype=equals 1980–1989] · [https://dspace.nplg.gov.ge/simple-search?query=%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D&sort_by=score&order=desc&rpp=100&filter_field_1=type&filter_type_1=equals&filter_value_1=Newspaper&filter_field_2=dateIssued&filter_type_2=equals&filter_value_2=%5B1900+TO+1999%5D&etal=0&filtername=dateIssued&filterquery=%5B1990+TO+1999%5D&filtertype=equals 1990–1999] · [https://dspace.nplg.gov.ge/simple-search?query=%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D&sort_by=score&order=desc&rpp=100&filter_field_1=type&filter_type_1=equals&filter_value_1=Newspaper&etal=0&filtername=dateIssued&filterquery=%5B2000+TO+2022%5D&filtertype=equals 2000–2022] |} {{refend}} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} == სქოლიო == {{სქოლიო|2}} [[კატეგორია:საქართველოს სპორტული გაზეთები]] [[კატეგორია:ქართულენოვანი გაზეთები]] puufrw2thvulyy0kzc4mjwez0xo3dwj ფარმაცია 0 60087 4402619 4361813 2022-08-02T12:01:23Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki [[image:42-aspetti di vita quotidiana, medicine, Taccuino Sanitatis.jpg|thumb|200px|XIV საუკუნის აფთიაქი.]] '''ფარმაცია''' ([[ბერძნ.]] pharmakeia წამალი; წამლის გამოყენება) — იმ სამეცნიერო-პრაქტიკული დისციპლინების კომპლექსი, რომლებიც შეისწავლის საწამლე საშუალებათა ძიების, მოპოვების, გამოკვლევის, დამზადების, შენახვისა და გაცემის პრობლემებს. [[ფარმაკოლოგია]]სთან ერთად ფარმაცია შეადგენს მეცნიერებას წამლების შესახებ. ფარმაციას განეკუთვნება ფარმაცევტული ქიმია, ფარმაცევტული პრეპარატებისა და საწამლე ფორმების ტექნოლოგია, სასამართლო ქიმია, [[ფარმაკოგნოზია]], ფარმაციის ორგანიზაცია და ეკონომიკა და სხვა. ფარმაციის პერსპექტული მიმართულებაა ბიოფარმაცია, რომელიც შეისწავლის, თუ რამდენად დამოკიდებულია წამლის ეფექტი მისი გამოყენების ფორმაზე და წამლის დამზადების ტექნოლოგიურ თავისებურებებზე. == ლიტერატურა == * {{cite journal | author = Watkins, Elizabeth Siegel | year = 2009 | title = From History of Pharmacy to Pharmaceutical History | journal = Pharmacy in History | volume = 51 | issue = 1| pages = 3–13 | pmid = 20027914 }} * Asai, T. (1985). ''Nyokan Tūkai''. Tokyo: Kōdan-Sha. * [https://www.mckesson.com/pharmacy-management/consulting-and-technology/ Pharmacy Consulting Services | McKesson] – A landmark study in hospital pharmacy performance based on an extensive literature review and the collective experience of the Health Systems Pharmacy Executive Alliance. {{მედიცინა}} [[კატეგორია:ფარმაცია|*]] tq0f3hl3x3xie464d1pivon5nta85sv მანიჰოტი 0 60976 4402713 3990021 2022-08-02T15:01:48Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი =მანიჰოტი | სურათის ფაილი = Manihot palmata BW.JPG | სურათის წარწერა = Manihot palmata | სურათის აღწერა = Manihot palmata | სამეფო = მცენარეები | განყოფილება = [[ფარულთესლოვნები]] | კლასი = [[ორლებნიანნი]] | რიგი = | ოჯახი = [[რძიანასებრნი]] | გვარი = '''მანიჰოტი''' | ლათ = Manihot | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | ვიკისახეობები = | itis = | ncbi = }} '''მანიჰოტი''', ''მანიოკი'' (Manihot) — მცენარეთა გვარი [[რძიანასებრნი|რძიანასებრთა]] ოჯახისა. ერთსახლიანი პატარა ხეები, ბუჩქები და ბალახია. აერთიანებს 160-ზე მეტ სახეობას. სამშობლოა ტროპიკული ამერიკა. [[კასავა]] (Manihot esculenta, Manihot utilissima) მარადმწვანე ბუჩქია, მისი სიმაღლე 3 მ აღწევს. აქვს თათისებრ განკვეთილი ფოთლები, მომქვანო-მოყვითალო წვრილი ყვავილები და კოლოფა ნაყოფი. გორგლისებურად გამსხვილებული ფესვის სიგრძე 1 მ აღწევს, მასა — 15 კგ. შეიცავს 20—40% სახამებელს. მისგან ამზადებენ ფქვილსა და ბურღულს — [[ტაპიოკა]]ს. ახლად ამოღებულ გორგლში შხამიანი გლიკოზიდია, რომელიც სწრაფად იშლება გახურებით და დუღილით. მანიჰოტის ყველა სახეობა შეიცავს რძეწვენს, ზოგი გაუჩუკოვანია (Manihot glaziovii). == ლიტერატურა == {{ქსე|6|411|}} [[კატეგორია:რძიანასებრნი]] d9wfqyh5891s0o7s4hxtfuxutma561w მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978 0 64986 4402834 4369711 2022-08-02T20:22:45Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საერთაშორისო საფეხბურთო შეჯიბრი | წელი = 1978 | ადგილი = {{flag|არგენტინა}} | ქალაქები = 5 | სტადიონები = 6 | ვადები = [[1 ივნისი]] – [[25 ივნისი]] | შესარჩევის დრო = | დრო = | სახელი = Argentina '78 | ლოგო = 1978 FIFA World Cup official logo.png | ზომა = 180px | მონაწილე = 16 | ფინალის მონაწილე = | ჩემპიონი = {{fb|არგენტინა}} | ჯერ = 1 | მე-2 ადგილი = {{fb|ჰოლანდია}} | მე-3 ადგილი = {{fb|ბრაზილია}} | მე-4 ადგილი = {{fb|იტალია}} | თამაში = 38 | შესთამაში = | გოლი = 102 | შესგოლი = | მაყურებელი = 1546151 | ბომბარდირი = {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[მარიო კემპესი]] | ბგოლი = 6 | შესბომბარდირი = | შგოლი = | საუკეთესო = }} '''მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978''' — [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|ფიფა-ს მსოფლიო თასის]] მე-11 გათამაშება, რომელიც [[არგენტინა]]ში ჩატარდა. ტურნირის ფინალური ეტაპი 1 ივნისიდან 25 ივნისამდე გრძელდებოდა და მასში 16 ეროვნული ნაკრები მონაწილეობდა. [[არგენტინა]]მ პირველად უმასპინძლა [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|ფიფა-ს მსოფლიო თასის]] გათამაშებას, ხოლო [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|მასპინძელთა ეროვნულმა ნაკრებმა]], [[სესარ ლუის მენოტი]]ს თავკაცობით, ასევე პირველად მოიპოვა მსოფლიო ჩემპიონის ტიტული.<ref>{{cite web |url=http://msy.gov.ge/index.php?sec_id=322&lang_id=GEO&info_id=11103 |title=მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორია — არგენტინა 1978 |work=წყარო: [http://msy.gov.ge/index.php?sec_id=322&lang_id=GEO&info_id=11103 საქართველოს სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტრო] |date= |quote= |accessdate=4 ოქტომბერი, 2020 |archiveurl=https://archive.today/20201004104650/http://msy.gov.ge/index.php?sec_id=322&lang_id=GEO&info_id=11103 |archivedate=2020-10-04 }}</ref> [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]], რომელმაც ფინალში, „რივერ პლეიტის“ საშინაო სტადიონზე, ბუენოს აირესის „ესტადიო მონუმენტალზე“ დამატებით დროში [[ნიდერლანდების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ნიდერლანდები]] ანგარიშით 3–1 დაამარცხა, — მეხუთე გუნდი გახდა ([[ურუგვაის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ურუგვაის]], [[იტალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იტალიის]], [[ინგლისის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ინგლისისა]] და [[გერმანიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|დასავლეთ გერმანიის]] შემდეგ), რომელმაც მასპინძლის რანგში მსოფლიო ჩემპიონობა მოიპოვა. == ქალაქები და სტადიონები == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !rowspan="8" width="10%"|{{პოზრუკა+ |არგენტინა |float=right |width=250 |caption= |places= {{პოზრუკა~ |არგენტინა |lat=-34.545270|long=-59.449735 |label=[[ბუენოს-აირესი]] |position=bottom}} {{პოზრუკა~ |არგენტინა |lat=-31.369004|long=-64.246115 |label=[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]] |position=top}} {{პოზრუკა~ |არგენტინა |lat=-38|long=-59.55 |label=[[მარ-დელ-პლატა]] |position=bottom}} {{პოზრუკა~ |არგენტინა |lat=-32.95|long=-61.666667 |label=[[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]] |position=left}} {{პოზრუკა~ |არგენტინა |lat=-32.889664|long=-68.879749|label=[[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]] |position=left}} }} ! [[ბუენოს-აირესი]] ! [[ბუენოს-აირესი]] ! [[კორდობა (არგენტინა)|კორდობა]] |- | ესტადიო მონუმენტალი | ესტადიო ხოსე ამალფიტანი | ესტადიო შატო კარერასი |- | ტევადობა: '''74,624''' | ტევადობა: '''49,318''' | ტევადობა: '''46,986''' |- | [[File:Estadio Monumental Mundial 78.jpg|200px]] | [[File:Velez 2009.jpg|200px]] | [[File:Hinchada de Colón - Córdoba 1993 (1).jpg|200px]] |- ! [[მარ-დელ-პლატა]] ! [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]] ! [[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]] |- | ესტადიო ხოსე მარია მინელია | ესტადიო ხიგანტე დე აროიიტო | ესტადიო სიუდად დე მენდოსა |- | ტევადობა: '''43,542''' | ტევადობა: '''41,654''' | ტევადობა: '''34,954''' |- | [[File:José-María-Minella-Stadium present.JPG|200px]] | [[File:Postal 1978-2.JPG|200px]] | [[File:Estadio Malvinas Argentinas en 1978.jpg|200px]] |} == შედეგები == === 1 ჯგუფი === {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=175 |გუნდი !width=20 abbr="Played" |თ !width=20 abbr="Won" |მ !width=20 abbr="Drawn" |ფ !width=20 abbr="Lost" |წ !width=40 abbr="Goals" |ბ !width=20 abbr="Points" |ქ |- style="background:#ccffcc;" |align="left"|{{fb|ITA}} |3||3||0||0||6–2||'''6''' |- style="background:#ccffcc;" |align="left"|{{fb|ARG}} |3||2||0||1||4–3||'''4''' |- |align="left"|{{fb|FRA}} |3||1||0||2||5–5||'''2''' |- |align="left"|{{fb|HUN}} |3||0||0||3||3–8||'''0''' |} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[2 ივნისი]] |time = 13:45 |team1 = {{fb-rt|ITA}} |score = 2–1 |report = [https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2347/#match-lineups ანგარიში] |team2 = {{fb|FRA}} |goals1 = [[პაოლო როსი|როსი]] {{გოლი|29}}<br />[[რენატო ძაკარელი|ძაკარელი]] {{გოლი|54}} |goals2 = [[ბერნარ ლაკომბი|ლაკომბი]] {{გოლი|1}} |stadium = [[ესტადიო ხოსე მარია მინელია]], [[მარ-დელ-პლატა]] |attendance = 38.100 |referee = [[File:Flag of Romania.svg|17პქ]] ნიკოლაე რაინეა }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[2 ივნისი]] |time = 19:15 |team1 = {{fb-rt|ARG|alt}} |score = 2–1 |report = [https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2199/#match-lineups ანგარიში] |team2 = {{fb|HUN|1957}} |goals1 = [[ლეოპოლდო ლუკე | ლუკე]] {{გოლი|14}}<br />[[რიკარდო დანიელ ბერტონი|ბერტონი]] {{გოლი|83}} |goals2 = [[კაროი ჩაპო | ჩაპო]] {{გოლი|9}} |stadium = [[ესტადიო მონუმენტალი]], [[ბუენოს-აირესი]] |attendance = 71.615 |referee = [[File:Flag of Portugal.svg|17პქ]] ანტონიუ გარიდუ }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[6 ივნისი]] |time = 13:45 |team1 = {{fb-rt|ITA}} |score = 3–1 |report = [https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2396/#match-lineups ანგარიში] |team2 = {{fb|HUN|1957}} |goals1 = [[პაოლო როსი|როსი]] {{გოლი|34}}<br />[[რობერტო ბეტეგა|ბეტეგა]] {{გოლი|35}}<br />[[რომეო ბენეტი|ბენეტი]] {{გოლი|61}} |goals2 = [[ანდრაშ ტოტი (დ. 1949)|ტოტი]] {{გოლი|81|პენ.}} |stadium = [[ესტადიო ხოსე მარია მინელია]], [[მარ-დელ-პლატა]] |attendance = 26.533 |referee = [[File:Flag of Uruguay.svg|17პქ]] რამონ ბარეტო }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[6 ივნისი]] |time = 19:15 |team1 = {{fb-rt|ARG|alt}} |score = 2–1 |report = [https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2197/#match-lineups ანგარიში] |team2 = {{fb|FRA}} |goals1 = [[დანიელ პასარელა|პასარელა]] {{გოლი|45|პენ.}}<br/>[[ლეოპოლდო ლუკე|ლუკე]] {{გოლი|73}} |goals2 = [[მიშელ პლატინი|პლატინი]] {{გოლი|60}} |stadium = [[ესტადიო მონუმენტალი]], [[ბუენოს-აირესი]] |attendance = 71.666 |referee = [[File:Flag of Switzerland.svg|17პქ]] ჟან დიუბაში }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[10 ივნისი]] |time = 14:30 |team1 = {{fb-rt|FRA}} |score = 3–1 |report = [https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2344/#match-lineups ანგარიში] |team2 = {{fb|HUN|1957}} |goals1 = [[კრისტიან ლოპესი|ლოპესი]] {{გოლი|23}}<br />[[მარკ ბერდოლი|ბერდოლი]] {{გოლი|38}}<br />[[დომინიკ როშტო|როშტო]] {{გოლი|42}} |goals2 = [[შანდორ ზომბორი|ზომბორი]] {{გოლი|41}} |stadium = [[ესტადიო ხოსე მარია მინელია]], [[მარ-დელ-პლატა]] |attendance = 23.127 |referee = [[File:Flag of Brazil.svg|17პქ]] არნალდო სეზარ კოელიო }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[10 ივნისი]] |time = 19:15 |team1 = {{fb-rt|ARG|alt}} |score = 0–1 |report = [https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2200/#match-lineups ანგარიში] |team2 = {{fb|ITA}} |goals1 = |goals2 = [[რობერტო ბეტეგა|ბეტეგა]] {{გოლი|67}} |stadium = [[ესტადიო მონუმენტალი]], [[ბუენოს-აირესი]] |attendance = 71.712 |referee = [[File:Flag of Israel.svg|17პქ]] აბრაჰამ კლეინი }} ---- === 2 ჯგუფი === {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=175 |გუნდი !width=20 abbr="Played" |თ !width=20 abbr="Won" |მ !width=20 abbr="Drawn" |ფ !width=20 abbr="Lost" |წ !width=40 abbr="Goals" |ბ !width=20 abbr="Points" |ქ |- style="background:#ccffcc;" |align="left"|{{fb|POL}} |3||2||1||0||4–1||'''5''' |- style="background:#ccffcc;" |align="left"|{{fb|FRG}} |3||1||2||0||6–0||'''4''' |- |align="left"|{{fb|TUN}} |3||1||1||1||3–2||'''3''' |- |align="left"|{{fb|MEX}} |3||0||0||3||2–12||'''0''' |} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[1 ივნისი]] |time = 15:00 |team1 = {{fb-rt|FRG}} |score = 0–0 |report = [https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2351/#match-lineups ანგარიში] |team2 = {{fb|POL}} |goals1 = |goals2 = |stadium = [[ესტადიო მონუმენტალი]], [[ბუენოს-აირესი]] |attendance = 67.579 |referee = [[File:Flag of Argentina.svg|17პქ]] ანხელ ნორბერტო კოერესა }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[2 ივნისი]] |time = 16:45 |team1 = {{fb-rt|TUN|old}} |score = 3–1 |report = [https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2433/#match-lineups ანგარიში] |team2 = {{fb|MEX}} |goals1 = [[ალი ქააბი|ქააბი]] {{გოლი|55}}<br />[[ნეჯიბ გომიდი|გომიდი]] {{გოლი|79}}<br />[[მოხტარ დოუიბი|დოუიბი]] {{გოლი|87}} |goals2 = [[არტურო ვასკეს აიალა|ვასკეს აიალა]] {{გოლი|45|პენ.}} |stadium = [[ესტადიო ხიგანტე დე აროიიტო]], [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]] |attendance = 17.396 |referee = [[File:Flag of Scotland.svg|17პქ]] ჯონ გორდონი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[6 ივნისი]] |time = 16:45 |team1 = {{fb-rt|FRG}} |score = 6–0 |report = [https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2350/#match-lineups ანგარიში] |team2 = {{fb|MEX}} |goals1 = [[დიტერ მიულერი]] {{გოლი|15}}<br />[[ჰანსი მიულერი]] {{გოლი|30}}<br />[[კარლ-ჰაინც რუმენიგე|რუმენიგე]] {{გოლი|38}} {{გოლი|73}}<br />[[ჰაიც ფლოე|ფლოე]] {{გოლი|44}} {{გოლი|89}} |goals2 = |stadium = [[ესტადიო მარიო ალბერტო კემპესი|ესტადიო დე კორდობა]], [[კორდობა (არგენტინა)|კორდობა]] |attendance = 35.258 |referee = [[File:Flag of Syria.svg|17პქ]] ფარუკ ბუზო }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[6 ივნისი]] |time = 16:45 |team1 = {{fb-rt|POL}} |score = 1–0 |report = [https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2454/#match-lineups ანგარიში] |team2 = {{fb|TUN|old}} |goals1 = [[გრჟეგორჟ ლატო|ლატო]] {{გოლი|43}} |goals2 = |stadium = [[ესტადიო ხიგანტე დე აროიიტო]], [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]] |attendance = 9.624 |referee = [[File:Flag of Spain.svg|17პქ]] ანხელ ფრანკო მარტინესი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[10 ივნისი]] |time = 16:45 |team1 = {{fb-rt|FRG}} |score = 0–0 |report = [https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2352/#match-lineups ანგარიში] |team2 = {{fb|TUN|old}} |goals1 = |goals2 = |stadium = [[ესტადიო მარიო ალბერტო კემპესი|ესტადიო დე კორდობა]], [[კორდობა (არგენტინა)|კორდობა]] |attendance = 30.667 |referee = [[File:Flag of Peru.svg|17პქ]] სესარ გერერო ოროსკო }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[10 ივნისი]] |time = 16:45 |team1 = {{fb-rt|POL}} |score = 3–1 |report = [https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2431/#match-lineups ანგარიში] |team2 = {{fb|MEX}} |goals1 = [[ზბიგნევ ბონეკი|ბონეკი]] {{გოლი|43}} {{გოლი|84}}<br />[[კაზიმეჟ დეინა|დეინა]] {{გოლი|56}} |goals2 = [[ვიქტორ რანხელი|რანხელი]] {{გოლი|52}} |stadium = [[ესტადიო ხიგანტე დე აროიიტო]], [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]] |attendance = 22.651 |referee = [[File:Flag of Iran.svg|17პქ]] ჯაფარ ნამდარი }} ---- === 3 ჯგუფი === {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=175 |გუნდი !width=20 abbr="Played" |თ !width=20 abbr="Won" |მ !width=20 abbr="Drawn" |ფ !width=20 abbr="Lost" |წ !width=40 abbr="Goals" |ბ !width=20 abbr="Points" |ქ |- style="background:#ccffcc;" |align="left"|{{fb|AUT}} |3||2||0||1||3–2||'''4''' |- style="background:#ccffcc;" |align="left"|{{fb|BRA}} |3||1||2||0||2–1||'''4''' |- |align="left"|{{fb|ESP}} |3||1||1||1||2–2||'''3''' |- |align="left"|{{fb|SWE}} |3||0||1||2||1–3||'''1''' |} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[3 ივნისი]] |time = 13:45 |team1 = {{fb-rt|AUT}} |score = 2–1 |report = [https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2216/#match-lineups ანგარიში] |team2 = {{fb|ESP|1977}} |goals1 = [[ვალტერ შახნერი|შახნერი]] {{გოლი|9}}<br />[[ჰანს კრანკლი|კრანკლი]] {{გოლი|76}} |goals2 = [[დანიელ რუისი|დანი]] {{გოლი|21}} |stadium = ესტადიო ხოსე ამალფიტანი, [[ბუენოს-აირესი]] |attendance = 40.841 |referee = [[File:Flag of Hungary.svg|20px]] კაროი პალოტაი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[3 ივნისი]] |time = 13:45 |team1 = {{fb-rt|BRA|1968}} |score = 1–1 |report = [https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2253/#match-lineups ანგარიში] |team2 = {{fb|SWE}} |goals1 = [[ჟოზე რეინალდო დე ლიმა|რეინალდო]] {{გოლი|45}} |goals2 = [[თომას შიობერგი|შიობერგი]] {{გოლი|37}} |stadium = [[ესტადიო ხოსე მარია მინელია]], [[მარ-დელ-პლატა]] |attendance = 32.569 |referee = [[File:Flag of Wales.svg|17px]] კლაივ თომასი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[7 ივნისი]] |time = 13:45 |team1 = {{fb-rt|AUT}} |score = 1–0 |team2 = {{fb|SWE}} |goals1 = [[ჰანს კრანკლი|კრანკლი]] {{გოლი|42|პენ.}} |goals2 = |stadium = ესტადიო ხოსე ამალფიტანი, [[ბუენოს-აირესი]] |attendance = 41.424 |referee = [[File:Flag of Netherlands.svg|17px]] ჩარლზ კორვერი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[7 ივნისი]] |time = 13:45 |team1 = {{fb-rt|BRA|1968}} |score = 0–0 |team2 = {{fb|ESP|1977}} |goals1 = |goals2 = |stadium = [[ესტადიო ხოსე მარია მინელია]], [[მარ-დელ-პლატა]] |attendance = 34.771 |referee = [[File:Flag of Italy.svg|17px]] სერჯო გონელა }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[11 ივნისი]] |time = 13:45 |team1 = {{fb-rt|ESP|1977}} |score = 1–0 |team2 = {{fb|SWE}} |goals1 = [[ხუან მანუელ ასენსი|ასენსი]] {{გოლი|75}} |goals2 = |stadium = ესტადიო ხოსე ამალფიტანი, [[ბუენოს-აირესი]] |attendance = 46.765 |referee = [[File:Flag of West Germany.svg|17px]] ფერდინანდ ბივერსი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[11 ივნისი]] |time = 13:45 |team1 = {{fb-rt|BRA|1968}} |score = 1–0 |team2 = {{fb|AUT}} |goals1 = [[რობერტო დინამიტი]] {{გოლი|40}} |goals2 = |stadium = [[ესტადიო ხოსე მარია მინელია]], [[მარ-დელ-პლატა]] |attendance = 35.221 |referee = [[File:Flag of France.svg|17px]] რობერ ვურცი }} ---- === 4 ჯგუფი === {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=175 |გუნდი !width=20 abbr="Played" |თ !width=20 abbr="Won" |მ !width=20 abbr="Drawn" |ფ !width=20 abbr="Lost" |წ !width=40 abbr="Goals" |ბ !width=20 abbr="Points" |ქ |- style="background:#ccffcc;" |align="left"|{{fb|PER}} |3||2||1||0||7–2||'''5''' |- style="background:#ccffcc;" |align="left"|{{fb|NED}} |3||1||1||1||5–3||'''3''' |- |align="left"|{{fb|SCO}} |3||1||1||1||5–6||'''3''' |- |align="left"|{{fb|IRI}} |3||0||1||2||2–8||'''1''' |} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[3 ივნისი]] |time = 16:45 |team1 = {{fb-rt|PER}} |score = 3–1 |team2 = {{fb|SCO}} |goals1 = [[სესარ კუეტო|კუეტო]] {{გოლი|43}}<br />[[ტეოფილო კუბილიასი|კუბილიასი]] {{გოლი|72}} {{გოლი|77}} |goals2 = [[ჯო ჯორდანი (ფეხბურთელი)|ჯორდანი]] {{გოლი|14}} |stadium = ესტადიო შატო კარერასი, [[კორდობა (არგენტინა)|კორდობა]] |attendance = 37.927 |referee = [[File:Flag of Sweden.svg|17px]] ულფ ერიქსონი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[3 ივნისი]] |time = 16:45 |team1 = {{fb-rt|NED}} |score = 3–0 |team2 = {{fb|IRN|1964}} |goals1 = [[რობ რენსენბრინკი|რენსენბრინკი]] {{გოლი|40|პენ.}} {{გოლი|62}} {{გოლი|79|პენ.}} |goals2 = |stadium = ესტადიო სიუდად დე მენდოსა, [[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]] |attendance = 33.431 |referee = [[File:Flag of Mexico.svg|17px]] გონსალეს არჩუნდია }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[7 ივნისი]] |time = 16:45 |team1 = {{fb-rt|SCO}} |score = 1–1 |team2 = {{fb|IRN|1964}} |goals1 = [[ანდრანიკ ესკანდარიანი|ესკანდარიანი]] {{გოლი|43|ა.გ.}} |goals2 = ირაჯ დანაიფარი {{გოლი|60}} |stadium = ესტადიო შატო კარერასი, [[კორდობა (არგენტინა)|კორდობა]] |attendance = 7.938 |referee = [[File:Flag of Senegal.svg|17px]] იუსუ ნ'დიე }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[7 ივნისი]] |time = 16:45 |team1 = {{fb-rt|NED}} |score = 0–0 |team2 = {{fb|PER}} |goals1 = |goals2 = |stadium = ესტადიო სიუდად დე მენდოსა, [[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]] |attendance = 28.125 |referee = [[File:Flag of East Germany.svg|17px]] ადოლფ პროკოპი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[11 ივნისი]] |time = 16:45 |team1 = {{fb-rt|PER}} |score = 4–1 |team2 = {{fb|IRN|1964}} |goals1 = [[ხოსე ველასკესი (ფეხბურთელი)|ველასკესი]] {{გოლი|2}}<br />[[ტეოფილო კუბილიასი|კუბილიასი]] {{გოლი|36|პენ.}} {{გოლი|39|პენ.}} {{გოლი|79}} |goals2 = ჰასან როვშანი {{გოლი|41}} |stadium = ესტადიო შატო კარერასი, [[კორდობა (არგენტინა)|კორდობა]] |attendance = 21.262 |referee = [[File:Flag of Poland.svg|17px]] ალეკ იარგუჟი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[11 ივნისი]] |time = 16:45 |team1 = {{fb-rt|SCO}} |score = 3–2 |team2 = {{fb|NED}} |goals1 = [[კენი დალგლიში|დალგლიში]] {{გოლი|44}}<br />[[არჩი გემილი|გემილი]] {{გოლი|47|პენ.}} {{გოლი|68}} |goals2 = [[რობ რენსენბრინკი|რენსენბრინკი]] {{გოლი|34|პენ.}}<br />[[ჯონი რეპი|რეპი]] {{გოლი|71}} |stadium = ესტადიო სიუდად დე მენდოსა, [[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]] |attendance = 35.130 |referee = [[File:Flag of Austria.svg|17px]] ერიხ ლინემაირი }} ---- == ფინალური ჯგუფები == === A ჯგუფი === {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=175 |გუნდი !width=20 abbr="Played" |თ !width=20 abbr="Won" |მ !width=20 abbr="Drawn" |ფ !width=20 abbr="Lost" |წ !width=40 abbr="Goals" |ბ !width=20 abbr="Points" |ქ |- style="background:#ccffcc;" |align="left"|{{fb|NED}} |3||2||1||0||9–4||'''5''' |- style="background:#ffffcc;" |align="left"|{{fb|ITA}} |3||1||1||1||2–2||'''3''' |- |align="left"|{{fb|FRG}} |3||0||2||1||4–5||'''2''' |- |align="left"|{{fb|AUT}} |3||1||0||2||4–8||'''2''' |} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[14 ივნისი]] |time = 13:45 |team1 = {{fb-rt|AUT}} |score = 1–5 |team2 = {{fb|NED}} |goals1 = [[ერიხ ობერმაიერი|ობერმაიერი]] {{გოლი|79}} |goals2 = [[ერნი ბრანდტსი|ბრანდტსი]] {{გოლი|6}}<br />[[რობ რენსენბრინკი|რენსენბრინკი]] {{გოლი|35|პენ.}}<br />[[ჯონი რეპი|რეპი]] {{გოლი|36}} {{გოლი|53}}<br />[[ვილი ვან დე კერკჰოფი|ვ. ვან დე კერკჰოფი]] {{გოლი|82}} |stadium = ესტადიო შატო კარერასი, [[კორდობა (არგენტინა)|კორდობა]] |attendance = 25.050 |referee = [[File:Flag of Scotland.svg|17px]] ჯონ გორდონი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[14 ივნისი]] |time = 13:45 |team1 = {{fb-rt|ITA}} |score = 0–0 |team2 = {{fb|FRG}} |goals1 = |goals2 = |stadium = ესტადიო მონუმენტალი, [[ბუენოს-აირესი]] |attendance = 67.547 |referee = [[File:Flag of Yugoslavia.svg|17px]] დუშან მაქსიმოვიჩი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[18 ივნისი]] |time = 16:45 |team1 = {{fb-rt|NED}} |score = 2–2 |team2 = {{fb|FRG}} |goals1 = [[არი ჰაანი|ჰაანი]] {{გოლი|27}}<br />[[რენე ვან დე კერკჰოფი|რ. ვან დე კერკჰოფი]] {{გოლი|84}} |goals2 = [[რუდიგერ აბრამჩიკი|აბრამჩიკი]] {{გოლი|3}}<br />[[დიტერ მიულერი|დ. მიულერი]] {{გოლი|70}} |stadium = ესტადიო შატო კარერასი, [[კორდობა (არგენტინა)|კორდობა]] |attendance = 40.750 |referee = [[File:Flag of Uruguay.svg|17px]] რამონ ბარეტო }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[18 ივნისი]] |time = 16:45 |team1 = {{fb-rt|ITA}} |score = 1–0 |team2 = {{fb|AUT}} |goals1 = [[პაოლო როსი|როსი]] {{გოლი|14}} |goals2 = |stadium = ესტადიო მონუმენტალი, [[ბუენოს-აირესი]] |attendance = 66.695 |referee = [[File:Flag of Belgium.svg|17px]] ფრანსის რიონი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[21 ივნისი]] |time = 13:45 |team1 = {{fb-rt|AUT}} |score = 3–2 |team2 = {{fb|FRG}} |goals1 = [[ბერტი ფოგთსი|ფოგთსი]] {{გოლი|59|ა.გ.}}<br />[[ჰანს კრანკლი|კრანკლი]] {{გოლი|66}} {{გოლი|87}} |goals2 = [[კარლ-ჰაინც რუმენიგე|რუმენიგე]] {{გოლი|19}}<br />[[ბერნდ ჰოლცენბაინი|ჰოლცენბაინი]] {{გოლი|72}} |stadium = ესტადიო შატო კარერასი, [[კორდობა (არგენტინა)|კორდობა]] |attendance = 38.318 |referee = [[File:Flag of Israel.svg|17px]] აბრაჰამ კლეინი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[21 ივნისი]] |time = 13:45 |team1 = {{fb-rt|ITA}} |score = 1–2 |team2 = {{fb|NED}} |goals1 = [[ერნი ბრანდტსი|ბრანდტსი]] {{გოლი|18|ა.გ.}} |goals2 = [[ერნი ბრანდტსი|ბრანდტსი]] {{გოლი|50}}<br />[[არი ჰაანი|ჰაანი]] {{გოლი|75}} |stadium = ესტადიო მონუმენტალი, [[ბუენოს-აირესი]] |attendance = 67.433 |referee = [[File:Flag of Spain.svg|17px]] ანხელ ფრანკო მარტინესი }} ---- === B ჯგუფი === {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=175 |გუნდი !width=20 abbr="Played" |თ !width=20 abbr="Won" |მ !width=20 abbr="Drawn" |ფ !width=20 abbr="Lost" |წ !width=40 abbr="Goals" |ბ !width=20 abbr="Points" |ქ |- style="background:#ccffcc;" |align="left"|{{fb|ARG}} |3||2||1||0||8–0||'''5''' |- style="background:#ffffcc;" |align="left"|{{fb|BRA}} |3||2||1||0||6–1||'''5''' |- |align="left"|{{fb|POL}} |3||1||0||2||2–5||'''2''' |- |align="left"|{{fb|PER}} |3||0||0||3||0–10||'''0''' |} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[14 ივნისი]] |time = 16:45 |team1 = {{fb-rt|PER}} |score = 0–3 |team2 = {{fb|BRA|1968}} |goals1 = |goals2 = [[დირსეუ]] {{გოლი|15}} {{გოლი|28}}<br />[[ზიკო]] {{გოლი|73|პენ.}} |stadium = ესტადიო სიუდად დე მენდოსა, [[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]] |attendance = 31.278 |referee = [[File:Flag of Romania.svg|17პქ]] ნიკოლაე რაინეა }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[14 ივნისი]] |time = 19:15 |team1 = {{fb-rt|ARG|alt}} |score = 2–0 |report = [http://www.fifa.com/worldcup/matches/round=279/match=2202/index.html#overview#nosticky ანგარიში] |team2 = {{fb|POL}} |goals1 = [[მარიო კემპესი | კემპესი]] {{გოლი|16}} {{გოლი|71}} |goals2 = |stadium = [[ესტადიო ხიგანტე დე აროიიტო]], [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]] |attendance = 37.091 |referee = [[File:Flag of Sweden.svg|17პქ]] ულფ ერიქსონი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[18 ივნისი]] |time = 13:45 |team1 = {{fb-rt|PER}} |score = 0–1 |team2 = {{fb|POL}} |goals1 = |goals2 = [[ანჯეი შარმახი|შარმახი]] {{გოლი|65}} |stadium = ესტადიო სიუდად დე მენდოსა, [[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]] |attendance = 35.288 |referee = [[File:Flag of England.svg|17პქ]] პატ პარტრიჯი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[18 ივნისი]] |time = 19:15 |team1 = {{fb-rt|ARG|alt}} |score = 0–0 |report = [http://www.fifa.com/worldcup/matches/round=279/match=2196/index.html#nosticky ანგარიში] |team2 = {{fb|BRA|1968}} |goals1 = |goals2 = |stadium = [[ესტადიო ხიგანტე დე აროიიტო]], [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]] |attendance = 37.326 |referee = [[File:Flag of Hungary.svg|20px]] კაროი პალოტაი }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[21 ივნისი]] |time = 16:45 |team1 = {{fb-rt|POL}} |score = 1–3 |team2 = {{fb|BRA|1968}} |goals1 = [[გრჟეგორჟ ლატო|ლატო]] {{გოლი|45}} |goals2 = [[ნელინიო]] {{გოლი|12}}<br />[[რობერტო დინამიტი]] {{გოლი|57}} {{გოლი|63}} |stadium = ესტადიო სიუდად დე მენდოსა, [[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]] |attendance = 39.586 |referee = [[File:Flag of Chile.svg|20px]] ხუან სილვანიო კავანა }} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[21 ივნისი]] |time = 19:15 |team1 = {{fb-rt|ARG|alt}} |score = 6–0 |report = [http://www.fifa.com/worldcup/matches/round=279/match=2201/index.html#nosticky ანგარიში] |team2 = {{fb|PER}} |goals1 = [[მარიო კემპესი | კემპესი]] {{გოლი|21}} {{გოლი|46}}<br /> [[ალბერტო ტარანტინი | ტარანტინი]] {{გოლი|43}}<br />[[ლეოპოლდო ლუკე | ლუკე]] {{გოლი|50}} {{გოლი|72}}<br />[[რენე ორლანდო ჰაუსმანი | ჰაუსმანი]] {{გოლი|67}} |goals2 = |stadium = [[ესტადიო ხიგანტე დე აროიიტო]], [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]] |attendance = 37.315 |referee = [[File:Flag of France.svg|17px]] რობერ ვურცი }} ---- === მატჩი მესამე ადგილისათვის === ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[24 ივნისი]] |time = 15:00 |team1 = {{fb-rt|BRA|1968}} |score = 2–1 |team2 = {{fb|ITA}} |goals1 = [[ნელინიო]] {{გოლი|64}}<br />[[დირსეუ]] {{გოლი|72}} |goals2 = [[ფრანკო კაუზიო|კაუზიო]] {{გოლი|38}} |stadium = [[ესტადიო მონუმენტალ ანტონიო ვესპუჩიო ლიბერტი|ესტადიო მონუმენტალი]], [[ბუენოს-აირესი]] |attendance = 69.659 |referee = [[File:Flag of Israel.svg|17px]] აბრაჰამ კლეინი }} === ფინალი === {{მთავარი|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978: ფინალი}} ---- {{მატჩის შედეგები |date = [[25 ივნისი]] |time = 15:00 |team1={{fb-rt|NED}} |score= 1–3 <br/> [[დამატებითი დრო|დ.დ.]] |report=[http://www.fifa.com/worldcup/matches/round=639/match=2198/index.html#nosticky ანგარიში] |team2={{fb|ARG|alt}} |goals1=[[დიკ ნანინგა | ნანინგა]] {{გოლი|82}} |goals2=[[მარიო კემპესი | კემპესი]] {{გოლი|38}} {{გოლი|105}}<br />[[რიკარდო დანიელ ბერტონი | ბერტონი]] {{გოლი|116}} |stadium=[[ესტადიო მონუმენტალი]], [[ბუენოს-აირესი]] |attendance = 71.483 |referee = [[File:Flag of Italy.svg|17px]] სერჯო გონელა }} ---- == მსოფლიო თასის მფლობელი 1978 == {{გამარჯვებულები|fb|მსოფლიო ჩემპიონი <br /> 1978 |არგენტინა|პირველი}} {{დაიწყე დაფა}} {{მემკვიდრეობის ყუთი|ტიტული=[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატი]]|წინამორბედი=[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1974|1974]] |შემდეგი=[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982]] |წლები='''1978'''}} {{დაასრულე დაფა}} == ჯილდოები == {| class="wikitable" style="margin: 0 auto;" |- ![[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ჯილდოები#ოქროს ბურთი|ოქროს ბურთი]] ![[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ჯილდოები#ოქროს ბურთი|ვერცხლის ბურთი]] ![[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ჯილდოები#ოქროს ბურთი|ბრინჯაოს ბურთი]] ![[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ჯილდოები#ოქროს ხელთათმანი|ოქროს ხელთათმანი]] ![[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ჯილდოები|ფეარ ფლეის ჯილდო]] |- |align=center|{{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[მარიო კემპესი]] |align=center|{{დროშანიშანი|იტალია}} [[პაოლო როსი]] |align=center|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[დირსეუ]] |align=center|{{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[უბალდო ფილოლი]] |align=center|{{fb|არგენტინა}} |} {| class="wikitable" style="margin: 0 auto;" |- ![[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ჯილდოები#ოქროს ბუცი|ოქროს ბუცი]] ![[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ჯილდოები#ოქროს ბუცი|ვერცხლის ბუცი]] ![[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ჯილდოები#ოქროს ბუცი|ბრინჯაოს ბუცი]] ![[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ჯილდოები|საუკეთესო ახალბედა]] |- |align=center|{{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[მარიო კემპესი]] |align=center|{{დროშანიშანი|პერუ}} [[ტეოფილო კუბილიასი]] |align=center|{{დროშანიშანი|ნიდერლანდები}} [[რობ რენსენბრინკი]] |align=center|{{დროშანიშანი|იტალია}} [[ანტონიო კაბრინი]] |} == ბომბარდირები == ;6 გოლი * {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[მარიო კემპესი]] ;5 გოლი * {{დროშანიშანი|ნიდერლანდები}} [[რობ რენსენბრინკი]] * {{დროშანიშანი|პერუ}} [[ტეოფილო კუბილიასი]] ;4 გოლი * {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[ლეოპოლდო ლუკე]] * {{დროშანიშანი|ავსტრია}} [[ჰანს კრანკლი]] ;3 გოლი * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[დირსეუ]] * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[რობერტო დინამიტი]] * {{დროშანიშანი|გერმანია}} [[კარლ-ჰაინც რუმენიგე]] * {{დროშანიშანი|იტალია}} [[პაოლო როსი]] * {{დროშანიშანი|ნიდერლანდები}} [[ჯონი რეპი]] == გალერეა == <center><gallery> Bertoni gol hungria.jpg|[[რიკარდო დანიელ ბერტონი|ბერტონის]] გოლი [[უნგრეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|უნგრელების]] კარში. Platini gol argentina.jpg|[[მიშელ პლატინი|პლატინის]] გოლი [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელთა]] კარში. Villa vs polonia.jpg|[[რიკარდო ვილა|ვილასა]] და დეინას ორთაბრძოლა. Argentina1978.jpg|[[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული გუნდი]] მატჩის წინ. Selectie voor de Wereldkampioenschappen voetbal in Argentinië., Bestanddeelnr 253-8014.jpg|[[ნიდერლანდების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ნიდერლანდების ეროვნული გუნდი]]. Kempes mano vs polonia.jpg|[[მარიო კემპესი|კემპესის]] „სეივი“ [[პოლონეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პოლონეთთან]] მატჩში. Fillol penal deyna.jpg|[[უბალდო ფილოლი|ფილოლისა]] და დეინას დუელი. Luque gol francia.jpg|[[ლეოპოლდო ლუკე|ლუკეს]] გოლი [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ფრანგების]] კარში. WC78 PER-SCO 2.jpg|კუბილიასის გოლი [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიელთა]] კარში. 1978 FIFA World Cup - Italy v France - Romeo Benetti.jpg|[[რომეო ბენეტი|ბენეტი]] [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ფრანგებთან]] მატჩის დროს. France vs hungary kimberley.jpg|[[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ფრანგები]] „კიმბერლის“ ფორმაში. Adidas Tango.jpg|Adidas Tango* </gallery></center> <small>''*'''Adidas Tango''' — არგენტინის მსოფლიო ჩემპიონატის ოფიციალური ბურთი.''</small> === ფინალი === <center><gallery> Bertoni festejo vs holanda.jpg|[[რიკარდო დანიელ ბერტონი|ბერტონის]] გოლი [[ნიდერლანდების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ნიდერლანდების]] კარში. Ardiles v holanda.jpg|არდილესი და რენსენბრინკი. Argentina kempes dribbling.jpg|[[მარიო კემპესი|კემპესი]] [[ნიდერლანდების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|მეტოქის]] საჯარიმოში. Argentina vs netherlands final.jpg|[[მარიო კემპესი|კემპესის]] გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978: ფინალი|ფინალში]]. Kempes vs netherlands 1978.jpg|[[მარიო კემპესი|კემპესი]] შეტევაში. Argentina holanda formaciones.jpg|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978: ფინალი|ფინალის]] დაწყების წინ. Menotti abrazo olguin.jpg|[[სესარ ლუის მენოტი|მენოტი]] და [[ხორხე ოლგინი|ოლგინი]] [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978: ფინალი|ფინალის]] შემდეგ. Passarella world cup.jpg|[[დანიელ პასარელა|პასარელა]] ფიფა-ს თასით ხელში. Jugadores argentina copa mundo 78.jpg|[[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ჩემპიონები]] ფიფა-ს თასით. Estadio Monumental 2, 1978.jpg|ქაღალდების წვიმა „მონუმენტალზე“. Fillol argentina 1978.jpg|[[უბალდო ფილოლი|ფილოლი]] [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978: ფინალი|ფინალში]]. Mario Kempes Argentina vs. Holanda.JPG|მატჩის გმირი [[მარიო კემპესი]]. </gallery></center> === ჩემპიონატი „ელ გრაფიკოს“ გარეკანზე === <center><gallery> Elgrafico extra 28 luque.jpg|[[ლეოპოლდო ლუკე]]. Elgrafico extra 29 kempes.jpg|[[მარიო კემპესი]]. Elgrafico 3062 bettega passarella.jpg|[[რობერტო ბეტეგა|ბეტეგა]] და [[დანიელ პასარელა|პასარელა]]. El grafico 3061.jpg|[[ლეოპოლდო ლუკე]]. Elgrafico 3064 passarella copa.jpg|[[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ჩემპიონები]] თასით. El grafico 3065.jpg|[[მარიო კემპესი]]. </gallery></center> == ლიტერატურა == {{Refbegin}} * {{წიგნი |ავტორი = გოდუაძე, ლაშა. |ნაწილი = |სათაური = მსოფლიო თასის ისტორია (1930–2010) |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/7g7D0 |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = [https://archive.vn/zX3ku ჯანთიშვილი, გ.] |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = მსოფლიო სპორტი |წელი = 2010 |ტომი = |გვერდები = 86–91 |გვერდნი = 496 |isbn = |ref = გოდუაძე, ლ. }} {{Refend}} == ბიბლიოგრაფია == {{Refbegin}} * {{Cite book|last=კაკაბაძე|first=მიხეილ|title=არგენტინის ცის ქვეშ|publisher=საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა|year=1979|location=თბილისი|url=https://archive.vn/fQK2X}} * {{Cite book|last=კაკაბაძე|first=მიხეილ|title=ოქროს ქალღმერთიდან ფიფა-ს თასამდე|publisher=საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა|year=1981|location=თბილისი|url=https://archive.vn/A7Nfw}} * {{Cite book|last=ფანჯიკიძე|first=გურამ|title=არგენტინა, არგენტინა!|publisher=გამ-ბა საბჭ. საქართველო|year=1979|location=თბილისი|url=https://archive.vn/BqwjS}} * {{Cite book|last=Glanville|first=Brian|title=The Story of the World Cup|publisher=Faber|year=2018|location=London|url=https://web.archive.org/web/20200813034241/https://www.allenandunwin.com/browse/books/general-books/sport/The-Story-of-the-World-Cup-2018-Brian-Glanville-9780571325566}} {{Refend}} == პერიოდიკა == {{Refbegin}} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = ჩემპიონატს გახსნიან ჩემპიონები |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/193659/1/Lelo_1978_N12.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 17 იანვარი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 12 (6077) |გვერდები = 4 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = სტარტზეა XI ჩემპიონატი |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194957/1/Lelo_1978_N106.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 1 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 106 (6161) |გვერდები = 1 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = არგენტინაში იწყება ფეხბურთში მსოფლიოს XI ჩემპიონატი |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194957/1/Lelo_1978_N106.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 1 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 106 (6161) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = მსოფლიოს XI ჩემპიონატი : პირველი მატჩი — ფრე |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194960/1/Lelo_1978_N107.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 3 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 107 (6162) |გვერდები = 4 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = დიდმა ფეხბურთმა არ დააყოვნა |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194963/1/Lelo_1978_N108.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 4 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 108 (6163) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = მსოფლიო თვალს ადევნებს |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194965/1/Lelo_1978_N110.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 7 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 110 (6165) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = დაიწყო მეორე ტურის მატჩები |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194967/1/Lelo_1978_N111.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 8 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 111 (6166) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = ისევ მოულოდნელობანი |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194968/1/Lelo_1978_N112.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 10 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 112 (6167) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = პაუზა ჩემპიონატში, ჟამი განსჯისა |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194969/1/Lelo_1978_N113.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 11 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 113 (6168) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = ჩემპიონატის მეორე სტარტი |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194971/1/Lelo_1978_N114.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 13 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 114 (6169) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = მსოფლიოს XI ჩემპიონატი : გაუჩიტოს ტალღაზე |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194973/1/Lelo_1978_N115.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 14 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 115 (6170) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = გადამწყვეტი ეტაპი დაიწყო |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194978/1/Lelo_1978_N117.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 17 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 117 (6172) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = ჩემპიონატი ფინიშს უახლოვდება |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194983/1/Lelo_1978_N119.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 20 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 119 (6174) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = გადამწყვეტი მატჩის წინ |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194991/1/Lelo_1978_N123.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 25 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 123 (6178) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = არგენტინა — მსოფლიო ჩემპიონი |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194993/1/Lelo_1978_N124.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 27 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 124 (6179) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = სპეციალისტთა აზრი ჩემპიონატზე |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/194995/1/Lelo_1978_N125.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 28 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 125 (6180) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = ქერდიკაშვილი, ლ. |სათაური = პროგნოზები და სინამდვილე |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/195013/1/Lelo_1978_N135.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 12 ივლისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 135 (6190) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = [[ნოდარ გუგუშვილი|გუგუშვილი, ნ.]] |სათაური = არ-გენ-ტი-ნა! დიდი ფეხბურთის ზეიმი |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/195511/1/Lelo_1978_N208.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 22 ოქტომბერი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 208 (6263) |გვერდები = 3–4 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = [[ნოდარ გუგუშვილი|გუგუშვილი, ნ.]] |სათაური = არ-გენ-ტი-ნა! დიდი ფეხბურთის ზეიმი |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/195516/1/Lelo_1978_N211.pdf |ენა = |გამოცემა = გაზ. [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 26 ოქტომბერი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 211 (6266) |გვერდები = 3–4 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = Italy, Argentina advance in World Cup |ბმული = https://news.google.com/newspapers?nid=gxb_f1p9zx4C&dat=19780607&printsec=frontpage&hl=en |ენა = |გამოცემა = Boca Raton News |სახეობა = |წელი = 7 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 164 |გვერდები = 27 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = World Cup champions celebrate |ბმული = https://news.google.com/newspapers?nid=gxb_f1p9zx4C&dat=19780626&printsec=frontpage&hl=en |ენა = |გამოცემა = Boca Raton News |სახეობა = |წელი = 26 ივნისი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 180 |გვერდები = 9–10 |doi = |issn = }} {{Refend}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{commons category|1978 FIFA World Cup}} * [https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/index.html არგენტინის მსოფლიო ჩემპიონატი 1978 ფიფა-ს ოფიციალურ საიტზე] * [https://web.archive.org/web/20150511214544/http://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/index.html Kempes key as Argentina are crowned with confetti] * [http://www.rsssf.com/tables/78full.html მონაცემები ჯგუფების, მატჩებისა და შემადგენლობების შესახებ] * [https://web.archive.org/web/20160305093438/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/09/53/fwc_argentina_1978_a_part1_306.pdf ფიფა-ს ტექნიკური ანგარიში (ნაწ. 1)], [https://web.archive.org/web/20160305094511/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/09/51/fwc_argentina_1978_a_part2_305.pdf (ნაწ. 2)], [https://web.archive.org/web/20160305030955/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/09/47/fwc_argentina_1978_a_part3_304.pdf (ნაწ. 3)], [https://web.archive.org/web/20160305032517/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/09/41/fwc_argentina_1978_a_part4_303.pdf (ნაწ. 4)], [https://web.archive.org/web/20160305083628/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/09/36/fwc_argentina_1978_a_part5_302.pdf (ნაწ. 5)], [https://web.archive.org/web/20160305032659/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/09/33/fwc_argentina_1978_a_part6_299.pdf (ნაწ. 6)] და [https://web.archive.org/web/20160304213948/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/09/30/fwc_argentina_1978_a_part7_298.pdf (ნაწ. 7)] * [https://www.footboom.com/foreign/newscommon/1589460726-chempionat-mira-v-argentine-1978-goda-protivorechivyy-triumf-khozyaev-okutannyy-tajnami-i-skandalami-video.html არგენტინა 1978 : მასპინძელთა იდუმალებითა და სკანდალებით მოცული წინააღმდეგობრივი ტრიუმფი] * [http://www.cup2002.ru/586.shtml არგენტინა 1978 : არგენტინული ტანგო] * [https://archive.today/20201004105406/https://sportall.ge/fekhburthi/uckhouri-fekhburthi/skhvadaskhva/106108-argentina-1978-shavi-zolis-saidumlo.html არგენტინა 1978 : შავი ზოლის საიდუმლო] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{1978 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის სიმბოლური ნაკრები}} {{მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი}} {{მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის გამარჯვებულები}} [[კატეგორია:მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978]] [[კატეგორია:მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|1978]] [[კატეგორია:1978 წელი ფეხბურთში]] h4e7e0qfgoj8zhuwcg2y6az5917qb7j მიხეილ მესხი 0 67461 4402803 4375684 2022-08-02T19:19:47Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 3 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია |მოთამაშის სახელი = მიხეილ მესხი |სურათი = Mikheil Meskhi (1937–1991) — FC Dinamo Tbilisi Winger (1955–1969).png |სურათის ზომა = |წარწერა = |სრული სახელი = მიხეილ შალვას ძე მესხი |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი|1937|1|12}}<ref>{{cite web |url = http://kartuli.kvira.ge/2021/01/12/1937-%E1%83%AC%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1-12-%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A1-%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9A/ |title = 1937 წლის 12 იანვარს ლეგენდარული ქართველი ფეხბურთელი მიხეილ მესხი დაიბადა |publisher = ქართული კვირა |work = kartuli.kvira.ge |access-date = 3 თებერვალი, 2022 |archiveurl = https://archive.today/20220203170735/http://kartuli.kvira.ge/2021/01/12/1937-%E1%83%AC%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1-12-%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A1-%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9A/ |archivedate = 2022-02-03 }}</ref> |დაბადების ადგილი = [[თბილისი]],<br/>[[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]],<br/>[[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირი]] |გარდაცვალების თარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1991|4|22|1937|1|12}} |გარდაცვალების ადგილი = [[თბილისი]], [[საქართველო]] |სიმაღლე = 169 [[სანტიმეტრი|სმ]] |პოზიცია = [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|მარცხენა გარემარბი]] |ახალგაზრდული წელი1 = |ახალგაზრდული კლუბი1 = |წელი1 = 1954–1969 |წელი2 = 1970 |კლუბი1 = [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბ.]] |კლუბი2 = [[ლოკომოტივი თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|ლოკომოტივი]] |მატჩი1 = 284 |მატჩი2 =4 |გოლი1 = 54 |გოლი2 = 0 |სულ მატჩი = |სულ გოლი = |ეროვნული წელი = 1959–1966 |ეროვნული ნაკრები = [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|სსრ კავშირი]] |ეროვნული მატჩი = 35 |ეროვნული გოლი = 4 |მედლის თარგები = |გაწვრთნის წელი1 = |გაწვრთნილი კლუბი1 = }} '''მიხეილ შალვას ძე მესხი''' (დ. [[12 იანვარი]], [[1937]], [[თბილისი]] — გ. [[22 აპრილი]], [[1991]], იქვე) — [[ქართველები|ქართველი]] და [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა]] [[ფეხბურთელი]], თამაშობდა როგორც [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელის]], ასევე, [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველის]] პოზიციაზე. იცავდა [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]], [[ლოკომოტივი თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „ლოკომოტივის“]] და [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები]]ს ღირსებას. [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1960|1960 წლის ევროპის ჩემპიონი]] [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის ეროვნული ნაკრების]] შემადგენლობაში. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1962|1962 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] მონაწილე. [[საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი]], [[საპატიო ნიშანი|საპატიო ნიშნის ორდენის]] და [[ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენის]] კავალერი.{{sfn-2|Соскин, А.|1972|გვ=326}}<ref>{{სტატია |ავტორი = |სათაური = სსრ კავშირი — დანია 6 : 0 |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/184573/1/Lelo_1965_N126.pdf |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 29 ივნისი, 1965 |ნომერი = 126 (2846) |გვერდები = 1 }}</ref> == კარიერა == === საკლუბო კარიერა === ფეხბურთის თამაში დაიწყო [[თბილისი]]ს № 35 საფეხბურთო სკოლაში, [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|„დინამოს“]] პირველი თაობის ცნობილი ფეხბურთელისა და შემდგომ მწვრთნელის, საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატის, — [[არჩილ კიკნაძე (ფეხბურთელი)|არჩილ კიკნაძის]] ხელმძღვანელობით. [[1953]] წელს იგი პირველად გაემგზავრა მოსკოვში საასპარეზოდ, როგორც საქართველოს ახალგაზრდული ნაკრების წევრი, სადაც თავისი არაორდინალური თამაშითა და მაღალი ტექნიკური ოსტატობით პირველად მიიპყრო საკავშირო ფეხბურთის სპეციალისტთა ყურადღება.<ref>მიხეილ მესხი / ავტ. დემიკო ლოლაძე; თბ. : საბჭ. საქართველო, 1988. — გვ. 11.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20190214233105/http://football99.ru/161-shkola-s-futbolnym-uklonom.html Школа с «футбольным уклоном»].</ref><ref group="კომ.">35-я тбилисская . . . Уже много лет она известна не только в Грузии, но и за пределами республики, как школа с «футбольным уклоном», из которой вышли многие прославленные мастера кожаного мяча. Их хорошо знают на наших стадионах. Это нападающие тбилисского «Динамо» А. Чкуасели, Ш. Яманидзе, М. Месхи, полузащитники М. Дазарашвили, А. Котрикадзе, А. Киладзе. Это нападающий московского «Локомотива» 3. Калоев, целая плеяда игроков тбилисского Окружного спортивного клуба, кутаисского «Локомотива», способные футболисты, играющие во мно-их других клубных и заводских командах.</ref><ref group="კომ.">35-ე საფეხბურთო სკოლა (2018). ქ. თბილისის ვაჟთა 35-ე სკოლის მოკლე ისტორია. სკოლის დაარსების დღიდან სხვადასხვა დროს სკოლის მთავარ მწვრთნელებად მუშაობდნენ: ა.ი. გალპერინი, დ.პ. ცომაია, ნ.ი. ჩხარტიშვილი, გ.ი. ჯეჯელავა, ა.ს. კიკნაძე, მ.პ. მინაევი; ამათგან ყველაზე ხანგრძლივად მუშაობდნენ [[გაიოზ ჯეჯელავა]] და [[არჩილ კიკნაძე (ფეხბურთელი)|არჩილ კიკნაძე]].</ref> [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]] ძირითად შემადგენლობაში [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატის]] ფარგლებში პირველად 1955 წლის 7 აგვისტოს, [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1955|საკავშირო პირველობის]] მე-16 ტურის კალენდარულ მატჩში, კიევის „დინამოს“ წინააღმდეგ გამოვიდა მინდორზე. შეხვედრა [[კიევი]]ს რესპუბლიკურ სტადიონზე გაიმართა და მას 50 ათასი ფეხბურთის გულშემატკივარი დაესწრო. თბილისელებმა ასეთი შემადგენლობით ითამაშეს: მიხეილ პირაევი, [[ვლადიმერ ელოშვილი]], ჯუმბერ რუსაძე, ნიკოლოზ გაგნიძე, მოსე დავარაშვილი, რევაზ მახარაძე, მიხეილ მესხი, კონსტანტინე გაგნიძე, [[იური ვარდიმიადი]], [[ავთანდილ ღოღობერიძე]] და ბორის ხასაია. შეხვედრა კიეველთა გამარჯვებით, ანგარიშით — 2–1 დამთავრდა.<ref>«Динамо» Киев 2–1 «Динамо» Тб. // [https://footballfacts.ru/match/10059-dinamokievdinamotbilisi21 Чемп. СССР 1955. Класс «А». 07.08.1955]</ref><ref>«Динамо» Киев 2–1 «Динамо» Тб. // [https://web.archive.org/web/20210420051650/http://www.dinamo-tbilisi.ru/statistika/chempionat-sssr/chempionat-sssr-1955-goda/1955-dinamo-kiev-dinamo-tbilisi-21-11/ Чемп. СССР 1955. Класс «А». 07.08.1955]</ref> თბილისის „დინამოს“ მაისურით [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატის]] ფარგლებში ბოლოჯერ 1969 წლის 9 მაისს, საკავშირო ჩემპიონატის მე-7 ტურის კალენდარულ მატჩში, [[ტორპედო ქუთაისი (საფეხბურთო კლუბი)|ქუთაისის „ტორპედოს“]] წინააღმდეგ ითამაშა. შეხვედრა [[ქუთაისი]]ს ცენტრალურ სტადიონზე გაიმართა და მას 35 ათასი ფეხბურთის გულშემატკივარი დაესწრო. დინამოელთა შემადგენლობაში თამაშობდნენ: [[რამაზ ურუშაძე]], [[რევაზ ძოძუაშვილი]], [[ფირუზ კანთელაძე]], [[მურთაზ ხურცილავა]], რევაზ ჭოხონელიძე, [[გურამ პეტრიაშვილი]],<ref group="კომ.">მატჩის 46-ე წუთზე გურამ პეტრიაშვილის ნაცვლად მოედანზე გამოვიდა [[სერგო კუტივაძე]].</ref> ალექსი ილიადი, [[კახი ასათიანი]], [[სლავა მეტრეველი]], [[გივი ნოდია]] და მიხეილ მესხი.<ref group="კომ.">მატჩის მე-80-ე წუთზე მიხეილ მესხის ნაცვლად თამაშში [[გიორგი გავაშელი|გოჩა გავაშელი]] ჩაერთო.</ref> შეხვედრა ფრედ, ანგარიშით — 0–0 დამთავრდა.<ref>«Торпедо» Кутаиси 0–0 «Динамо» Тб. // [https://footballfacts.ru/match/68480-torpedokutaisidinamotbilisi00 1-я группа класса «А». 09.05.1969]</ref><ref>«Торпедо» Кутаиси 0–0 «Динамо» Тб. // [https://web.archive.org/web/20210513225831/http://www.dinamo-tbilisi.ru/statistika/chempionat-sssr/chempionat-sssr-1969-goda/1969-torpedo-kutaisi-dinamo-tbilisi-00/ 1-я группа класса «А». 09.05.1969]</ref> 1969 წლის 16 ივლისს თბილისის „ლოკომოტივის“ სტადიონზე გაიმართა საერთაშორის ამხანაგური შეხვედრა თბილისის „დინამოსა“ და მონტევიდეოს „ნასიონალს“ შორის, რომელიც ქართული ფეხბურთის ისტორიაში შევიდა, როგორც მიხეილ მესხის გამოსათხოვარი მატჩი. მიხეილ მესხმა შეხვედრის მხოლოდ პირველი ნახევარი ითამაშა,<ref group="კომ.">თვითმხილველთა შეფასებით ეს იყო ერთ-ერთი საუკეთესო მატჩი მისი შესრულებით, რამაც დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ურუგვაელ ფეხბურთელებსა და „ნასიონალის“ სამწვრთნელო შტაბზე.</ref> რის შემდეგაც თანაგუნდელებმა, ურუგვაელმა ფეხბურთელებმა და გულშემატკივრებმა ქართველი გარემარბი ოვაციების თანხლებით გააცილეს დიდი ფეხბურთიდან.<ref group="კომ.">''ციტატა:'' „...გათავდა ტაიმი და თბილისის „დინამოსა“ და მონტევიდოს „ნასიონალის“ არცერთი მოთამაშე არ გასულა მინდვრიდან. ყველა აქ იყო, ყველა გარს ეხვია დიდ ფეხბურთელს, რომელსაც მხრებზე აყვანილს დაატარებდნენ მინდვრის გარშემო. და, იცით ვინ იყვნენ ისინი, ვინც მიშა მხრებზე შეისვა? ურუგვაელი ფეხბურთელები, რომლებმაც დინამოელებს გამოსტაცეს იგი და თვითონ შემოატარეს მინდორს.“ — იხ. ''ქორიძე, რ.'' [http://dspace.gela.org.ge/bitstream/123456789/3287/1/ნასიონალი%2019.VII.69.pdf დიდოსტატი ეთხოვება მინდორს] // „ლელო“, 19 ივლისი, 1969, № 139 (3878), გვ. 3.</ref><ref group="კომ.">''ციტატა:'' „...Матч был прощальным для одного из выдающихся советских футболистов Михаила Месхи. Уругвайцы на плечах пронесли его по всему полю под аплодисменты зрителей.“ — იხ. «Насьональ» дебютирует в Тбилиси // Газета «Советский спорт» (Москва) от 17 марта 1969 года.</ref><ref>«Динамо» Тб. 0–0 «Насьональ» Монтевидео // [https://web.archive.org/web/20210421042857/http://www.dinamo-tbilisi.ru/statistika/mezhdunarodnye-tovarishheskie/dinamo-tbilisi-nasonal-montevideo-urugvaj-00/ 16 июля 1969 года. Тбилиси]</ref> === სანაკრებო კარიერა === [[1959]]–[[1966]] წლებში [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის ეროვნული ნაკრების]] ღირსებას იცავს, რომლის შემადგენლობაში 35 შეხვედრას ატარებს და 4 ბურთი გააქვს.{{sfn-2|მჭედლიშვილი, კ.|1975|გვ=122}}<ref>[http://www.11v11.com/players/mikhail-meshki-182627/ მიხეილ მესხის სანაკრებო სტატისტიკა (1959–1966)] // 11v11.com.</ref> პირველად [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის ნაკრების]] რიგებში [[1959]] წლის [[6 სექტემბერი|6 სექტემბერს]], საერთაშორისო ამხანაგურ მატჩში, [[ჩეხოსლოვაკიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ჩეხოსლოვაკიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ გამოდის.<ref>USSR 3–1 Czechoslovakia // [http://www.11v11.com/matches/ussr-v-czechoslovakia-06-september-1959-227380/ International Friendly, 06.09.1959].</ref> შეხვედრა, რომელიც [[მოსკოვი|მოსკოვში]] იმართება, მასპინძელთა გამარჯვებით (3–1) მთავრდება. პირველი ბურთი სტუმართა კარში 34-ე წუთზე, მატჩის დებიუტანტს, მიხეილ მესხს გააქვს. [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა ნაკრების]] მაისურით, ბოლოჯერ, ასევე, საერთაშორისო ამხანაგურ მატჩში, [[1966]] წლის [[20 აპრილი|20 აპრილს]], [[შვეიცარიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვეიცარიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ თამაშობს. შეხვედრას [[ბაზელი]]ს [[სანქტ-იაკობ პარკი]] მასპინძლობს და ფრედ (2–2) მთავრდება.<ref>Switzerland 2–2 USSR // [http://www.11v11.com/matches/switzerland-v-ussr-20-april-1966-229322/ International Friendly, 20 April 1966].</ref> === სამწვრთნელო მოღვაწეობა === სათამაშო კარიერის დასრულების შემდეგ, 1969–1991 წლებში მუშაობდა სპეციალიზირებულ საბავშვო საფეხბურთო სკოლა „ავაზას“ მწვრთნელად და დირექტორად.<ref name="Lelo_1975_N68">{{cite news |last = რედ. |first = |date = 6 აპრილი, 1975 |title = დებიუტიც ასეთი უნდა! |url = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/203664/1/Lelo_1975_N68.pdf |publisher = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], № 68 (5358), გვ. 1. |access-date = 4 თებერვალი, 2022 }}</ref> == ხსოვნა == [[2005]] წელს ქართული ფეხბურთის გულშემატკივართა, ასევე, ადგილობრივი სპორტული საზოგადოების ინიციატივით და ქალაქის თვითმმართველობის გადაწყვეტილებით [[მიხეილ მესხის სტადიონი|თბილისის „ლოკომოტივის“ სტადიონს]] მიხეილ მესხის სახელი მიენიჭა. [[2014]] წლის [[19 ნოემბერი|19 ნოემბერს]], თბილისის „დინამოს“ მიერ საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატის პირველად მოგების 50 წლის იუბილესთან დაკავშირებით, [[საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია|საქართველოს ფეხბურთის ფედერაციისა]] და [[თბილისის მერია|თბილისის მერიის]] ორგანიზებითა და დაფინანსებით, ასევე, [[საქართველოს სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტრო]]ს მხარდაჭერით ლეგენდარული ქართველი ფეხბურთელის ხსოვნის უკვდავსაყოფად და ქართული ფეხბურთის განვითარებაში შეტანილი განსაკუთრებული წვლილის აღსანიშნავად [[მიხეილ მესხის სტადიონი|მისივე სახელობის სტადიონზე]] აღიმართა ცნობილი ქართველი მოქანდაკის [[გიორგი შხვაცაბაია]]ს მიერ შექმნილი მიხეილ მესხის ძეგლი. ნატურალური ზომის ძეგლი [[ბრინჯაო]]შია ჩამოსხმული და გრანიტის კვარცხლბეკზე დგას.<ref>ლაშა თაბაგარი (19 ნოემბერი, 2014). [http://worldsport.ge/ge/page/43530_mixeil-mesxis-dzegli-mixeil-mesxze მიხეილ მესხის ძეგლი „მიხეილ მესხზე“].</ref><ref group="კომ.">ლეგენდარული ქართველი ფეხბურთელის მიხეილ მესხის ქანდაკება თბილისში, მიხეილ მესხის სტადიონზე გაიხსნა. ის ბრინჯაოშია ჩამოსხმული და გრანიტის კვარცხლბეკზე დგას, ძეგლის ავტორი მოქანდაკე გოგი შხვაცაბაიაა. აღსანიშნავია, რომ მიხეილ მესხი პირველი ქართველი ფეხბურთელია, რომელსაც ნატურალურ ზომებში ქანდაკება დაუდგეს.</ref><ref>[http://www.youtube.com/watch?v=utyv2jaGRso თბილისში ლეგენდარული მიხეილ მესხის ძეგლი გაიხსნა] // I არხი, 24.11.2014.</ref><ref group="კომ.">მიხეილ მესხს მისივე სახელობის სტადიონზე ძეგლი გაუხსნეს.</ref> ==მიღწევები== [[ფაილი:Article about Mikheil Meskhi (1937–1991). Newspaper Lelo № 163 (6218). 1978, August 20.jpg|thumb|right|230პქ|<center>გაზ. „ლელო“, 20 აგვისტო, 1978</center>]] ===საკლუბო=== ; {{დროშანიშანი|საქართველოს სსრ}} [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბილისი]] ; [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატი]] * {{Gold1}} ჩემპიონი: [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1964|1964]] * {{Bronze3}} ბრინჯაოს პრიზიორი (3): [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1959|1959]], [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1962|1962]], [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1967|1967]] ; [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო თასი|საბჭოთა კავშირის თასი]] * [[File:Cup Finalist.png]] ფინალისტი: 1960 <ref>Torpedo Moskva 4–3 Dinamo Tbilisi // [http://www.rsssf.com/tabless/su60.html#60c Soviet Union Cup 1959/60].</ref> ===სანაკრებო=== ;{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირი]] ; [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი]] * {{Gold1}} ჩემპიონი: [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1960|1960]] ===ინდივიდუალური=== ; {{Tooltip|33 საუკეთესო|საბჭოთა კავშირის წლის 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სიაში დასახელებულია შემდეგ ნომრად:}} * №1: 1959, 1960, 1961, 1962, 1964, 1965 * №3: 1958 * საქართველოს XX საუკუნის სიმბოლური ნაკრების წევრი: 1998<ref name="XX საუკუნის რჩეულები" /> ==საინტერესო ფაქტები== [[ფაილი:Mikheil Meskhi (1937–1991) — Soviet Union NFT Winger (1959–1966).jpg|thumb|left|160პქ|<center>მიხეილ მესხი [[საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი#სპორტის დამსახურებული ოსტატები ფეხბურთში|№ 1486]] <br /> {{ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი}} {{საპატიო ნიშნის ორდენი}}</center>]] საყოველთაოდ აღიარებულია ყველა დროის ერთ-ერთ უდიდეს ქართველ ფეხბურთელად.<ref name="ტოპ 20 ყველა დროის საუკეთესო ქართველი ფეხბურთელი">[https://archive.today/20200102045511/https://goal.ge/news/82073-top-20-yvela-drois-sauketeso-qartveli-fexburteli.html ტოპ 20 ყველა დროის საუკეთესო ქართველი ფეხბურთელი]. 3. მიხეილ მესხი. 17 დეკემბერი, 2017. დაარქივებულია [http://goal.ge/news/82073-top-20-yvela-drois-sauketeso-qartveli-fexburteli.html ორიგინალიდან].</ref> სპორტული ჟურნალისტებისა და სპეციალისტების, ასევე, ფეხბურთის გულშემატკივრებისა და მისი თანაგუნდელების შეფასებით, შედის იმ ფეხბურთელთა რიცხვში, რომელთაც [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]] ისტორიაში განუმეორებელი კვალი დატოვეს.<ref>თბილისის „დინამოს“ ოფიციალური საიტი (12 იანვარი, 2017). [https://fcdinamo.ge/ge/news?n=101447 მიხეილ მესხი — 80].</ref><ref group="კომ.">დღეს ლეგენდარული მიხეილ მესხის დაბადების დღეა. მსოფლიო ფეხბურთის ვარსკვლავი, ფეხბურთელი, რომლის თამაშის სანახავადაც სპეციალურად დადიოდნენ სტადიონზე და ტაიმებს სხვადასხვა ტრიბუნიდან უყურებდნენ — იქიდან, საიდანაც შეიძლებოდა ახლოდან გედევნებინა თვალი ფეხბურთის ჯადოქრის თამაშისთვის. მიშა მესხი ნაადრევად, 54 წლის ასაკში გარდაიცვალა.</ref><ref>[http://www.dinamo-tbilisi.ru/personalii/igroki/igroki-na-m/mesxi-mixail-shalvovich/ მიხეილ მესხი — პერსონალური გვერდი]. წაკითხვის თარიღი: 29 ივნისი, 2021.</ref><ref>კოტე გოგიშვილი (12 იანვარი, 2015). [http://msy.gov.ge/index.php?sec_id=138&lang_id=GEO&info_id=12330 მიხეილ მესხი — „იყო შაშვი მგალობელი“...]</ref><ref group="კომ.">12 იანვარი ლეგენდარული ქართველი ფეხბურთელის მიხეილ მესხის დაბადების დღეა. „მტკვრისპირელი გარინჩა“, რომელმაც კარიერის საუკეთესო წლები თბილისის „დინამოში“ გაატარა, 1991 წლის 4 ოქტომბერს, 54 წლის ასაკში გარდაიცვალა. გაზეთი „ოლიმპი“; 13 მარტი, 2000.</ref> როგორც ფეხბურთელი სარგებლობდა გამორჩეული საერთო-სახალხო სიყვარულითა და პოპულარობით. [[სლავა მეტრეველი|სლავა მეტრეველთან]] ერთად, იგი იყო ერთ-ერთი პირველთაგანი ქართველ ფეხბურთელთა შორის, ვისი თამაშითაც მსოფლიო საფეხბურთო სამყარომ გაიცნო ქართული ფეხბურთი.<ref>ლელო Week (6 დეკემბერი, 2014). [http://sportall.ge/fexburti/qarthuli-fekhburthi/skhvadaskhva/72432-legendebi-mikheil-meskhi-eris-sikharuli-romelsac-guli-atkines.html ლეგენდები: მიხეილ მესხი — ერის სიხარული, რომელსაც გული ატკინეს].</ref><ref group="კომ.">მატჩის შემდეგ, წამყვანი არგენტინული კლუბების მეპატრონეებმა განაცხადეს, რომ საბჭოელების მარცხენა გარემარბში 50 მილიონ პესოს გადაიხდიდნენ. „როგორც კი მსაჯმა საფინალოდ ჩასტვინა, ექსპანსიური ქომაგების ნაწილმა პოლიციის კორდონი გაარღვია და ფეხბურთელებს ეკვეთა“ — წერდა ჟურნალი „ელ გრაფიკო“.</ref> ფლობდა ფენომენალურ, მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელ თამაშის სტილსა და საფეხბურთო ტექნიკას, რასაც ხაზგასმით აღნიშნავდა მსოფლიო სპორტული პრესა და რაც განსაკუთრებით აღაფრთოვანებდა მისი თამაშის მნახველ მაყურებელს.<ref>Аксель Вартанян (31 დეკემბერი, 1999). [http://www.footballplayers.ru/players/story_689.html Он всегда играл под аплодисменты] // footballplayers.ru</ref> [[1964]] წლის 18 ნოემბრის „ოქროს მატჩის“ მონაწილე და ერთი გოლის ავტორი.<ref>[https://archive.today/20190814101952/http://www.fcdinamo.ge/ge/news?n=2228&i= გამორჩეული და სასიხარულო დღე ქართული ფეხბურთის ისტორიაში].</ref><ref group="კომ.">''ციტატა:'' 1964 წლის 18 ნოემბერი — გამორჩეული და სასიხარულო დღე ქართული ფეხბურთის ისტორიაში, თბილსის „დინამო“ საბჭოთა კავშირის ჩემპიონი პირველად გახდა. თბილისის „დინამომ“ და მოსკოვის „ტორპედომ“ რეგულარულ პირველობაზე 46–46 ქულა დააგროვეს, ჩემპიონის გამოსავლენად დამატებითი შეხვედრა დაინიშნა. ოქროს მატჩი, ტაშკენტში, ზუსტად 49 წლის წინ — 1964 წლის 18 ნოემბერს ჩატარდა. ოქროს მატჩში თბილისის „დინამოს“ ღირსებას იცავდნენ: სერგო კოტრიკაძე, ბორის სიჭინავა, ვახტანგ რეხვიაშვილი, ჯემალ ზეინკლიშვილი, გურამ ცხოვრებოვი, გიორგი სიჭინავა, შოთა იამანიძე (კაპ), სლავა მეტრეველი, ვლადიმერ ბარქაია, ილია დათუნაშვილი და მიხეილ მესხი. 18 ნოემბერი, 2013. [https://archive.today/20190814101952/http://www.fcdinamo.ge/ge/news?n=2228&i= დაარქივებულია][https://fcdinamo.ge/ge/news?n=2228 ორიგინალიდან].</ref><ref>[https://archive.today/20190814103144/https://worldsport.ge/ge/page/erti-dge-msoflio-sportis-istoriashi-18-noemberi ერთი დღე მსოფლიო სპორტის ისტორიაში — 18 ნოემბერი].</ref><ref group="კომ.">''ციტატა:'' 1964. თბილისის „დინამომ“ ტაშკენტში, საბჭოთა კავშირის ჩემპიონის გამოსავლენად დანიშნულ გადათამაშებაში მოსკოვის „ტორპედოს“ 4:1 სძლია და თავის ისტორიაში პირველად მოიგო საკავშირო პირველობა. ქართველთაგან გოლები ილია დათუნაშვილმა (2), მიხეილ მესხმა და სლავა მეტრეველმა გაიტანეს. „დინამო“: [[სერგო კოტრიკაძე]], [[ბორის სიჭინავა]], [[ვახტანგ რეხვიაშვილი]], [[ჯემალ ზეინკლიშვილი]], [[გურამ ცხოვრებოვი]], [[გიორგი სიჭინავა]], [[შოთა იამანიძე]], [[ილია დათუნაშვილი]], [[სლავა მეტრეველი]], [[ვლადიმერ ბარქაია]], მიხეილ მესხი. მათ გარდა ჩემპიონობისათვის განკუთვნილი ოქროს მედლები [[გურამ პეტრიაშვილი|გურამ პეტრიაშვილსა]] და ალექსანდრე აფშევს გადაეცათ. იმ ჩემპიონატის მატჩებში მეკარე ნოდარ ლეჟავამ (10 მატჩი), [[მურთაზ ხურცილავა]]მ (8), ელგუჯა ხუციშვილმა (5), [[ზაურ კალოევი|ზაურ კალოევმა]] (1) და ნომადი მაისურაძემ (1) იასპარეზეს. გუნდს გავრილ კაჩალინი წვრთნიდა. 18 ნოემბერი, 2013. დაარქივებულია [https://worldsport.ge/ge/page/erti-dge-msoflio-sportis-istoriashi-18-noemberi ორიგინალიდან].</ref><ref>«Динамо» (Тбилиси) 4–1 «Торпедо» (Москва) // [https://archive.today/20190814114153/http://www.fc-dynamo.ru/champ/prot.php?id=500100 Чемпионат СССР 1964]</ref><ref group="კომ.">Чемпионат СССР 1964. 18 ноября 1964 (ср). "Динамо" (Тбилиси) - "Торпедо" (Москва) 4:1 (0:1, 1:0, д.в. 3:0). Дополнительный матч за первое место. 18 ноября 1964. 18:00. Ташкент. Стадион "Пахтакор". 70000 зрителей. "Динамо" Тб: Котрикадзе, Б.Сичинава, Зейнклишвили, Цховребов, Рехвиашвили, Яманидзе (к), Г.Сичинава, Метревели, Датунашвили, Баркая, Месхи. "Торпедо" М: Шаповаленко, Андреюк, Мещеряков, Шустиков, Сараев, Марушко, Воронин, Соловьёв, Вал.Иванов (к) (Сидоров, 62), Щербаков, Сергеев. Голы: 0:1 Щербаков (56), 1:1 Датунашвили (73), 2:1 Датунашвили (92), 3:1 Месхи (102), 4:1 Метревели (107, с пенальти). [https://archive.today/20190814114153/http://www.fc-dynamo.ru/champ/prot.php?id=500100 დაარქივებულია][http://www.fc-dynamo.ru/champ/prot.php?id=500100 ორიგინალიდან].</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=f0pJd1AaPGU Золотой матч чемпионата СССР 1964 года].</ref> 1965 წლის 16 თებერვალს მიენიჭა [[საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი#სპორტის დამსახურებული ოსტატები ფეხბურთში|საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატის]] წოდება. შვიდჯერ იყო დასახელებული საბჭოთა კავშირის წლის 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სიაში. აქედან ექვსჯერ აღიარებული იყო საბჭოთა კავშირის წლის საუკეთესო მარცხენა [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|გარემარბად]].<ref>[http://ru.unionpedia.org/Список_33_лучших_футболистов_сезона_в_СССР 33 лучших футболистов сезона в СССР] // ''ru.unionpedia.org''</ref><ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/685003 საბჭოთა კავშირის წლის 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სია] // ''dic.academic.ru''</ref><ref group="კომ.">საბჭოთა კავშირის წლის 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სიის შედგენა ხდებოდა [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი]]ს სეზონის შედეგების მიხედვით 1926 წლიდან არარეგულარულად, ხოლო 1948 წლიდან — ყოველწლიურად (1954 წლის გარდა). თავდაპირველად საუკეთესოებს ავლენდნენ გაზეთები „კრასნი სპორტი“ («Красный спорт»), ხოლო შემდეგ ჟურნალი „ფიზკულტურა და სპორტი“ («Физкультура и спорт»). 1933 წლიდან საუკეთესოთა სიის დამტკიცება ხდებოდა საბჭოთა კავშირის სახალხო კომისართა საბჭოსთან არსებული ფიზიკური კულტურის უმაღლესი საბჭოს, 1938 წლიდან — საბჭოთა კავშირის ფეხბურთის სექციის, ხოლო 1959 წლიდან — საბჭოთა კავშირის ფეხბურთის ფედერაციის მიერ. 1930 წლიდან სია წარმოადგენდა ფეხბურთელთა სამ სიმბოლურ შემადგენლობას იმ მოთამაშეთაგან, რომელთაც მიღწეული სეზონური მაჩვენებლებიდან გამომდინარე აკუთვნებდნენ შესაბამის ნომერს (№ 1, № 2 და № 3). 1928 წელს სიაში შეიყვანეს 44 ფეხბურთელი, ხოლო 1938 წელს — ქვეყნის 55 საუკეთესო მოთამაშე. საბჭოთა ფეხბურთის მთელი ისტორიის მანძილზე 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სიაში სულ 616 ფეხბურთელი იყო წარმოდგენილი.</ref><ref>[http://www.studmed.ru/soskin-am-sost-vse-o-futbole-strany-kluby-turniry-futbolisty-trenery-sudi_c4440939b4a.html Всё о футболе]. Сост. — [https://web.archive.org/web/20190114213220/http://footballfacts.ru/autors/257785 Соскин А. М.] - М.: ФиC, 1972. — გვ. 326.</ref> [[1968]] წელს თბილისის „დინამოს“ სტადიონის რადიორედაქციამ გამოაცხადა კონკურსი-კითხვარი, რომელსაც უნდა გამოევლინა საქართველოს ფეხბურთელთა სიმბოლური ნაკრები 1921 წლიდან 1968 წლამდე. რადიორედაქციამ მიიღო 780 საკონსკურსო წერილი. მიღებული წერილების საფუძველზე მიხეილ მესხი 679 ხმით აღნიშნული სიმბოლური ნაკრების შემადგენლობაში მოხვდა. გამოკითხვის შედეგად, საქართველოს 1921–1968 წლების სიმბოლურ ნაკრებში შევიდნენ: მეკარე: [[ვლადიმერ მარღანია]]; მცველები: [[ვლადიმერ ელოშვილი]], [[ნიაზ ძიაპშიპა]], [[მურთაზ ხურცილავა]], [[გივი ჩოხელი]]; ნახევარმცველები: [[გიორგი სიჭინავა]], [[შოთა იამანიძე]]; თავდამსხმელები: [[სლავა მეტრეველი]], [[ბორის პაიჭაძე]], [[ავთანდილ ღოღობერიძე]], მიხეილ მესხი.<ref>{{სტატია |სათაური = პაიჭაძე და ძმანი მისნი... რადიორედაქციის კონკურსის შედეგად |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/182266/1/Lelo_1968_N95.pdf |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 16 მაისი, 1968 |ნომერი = 95 (3579) |გვერდები = 2–3 }}</ref><ref>{{cite web |url = https://mygoals.ge/1921-1968-saqartvelos-nakrebi/ |title = 1921–1968: საქართველოს ნაკრები |publisher = mygoals.ge |access-date = 1 მარტი, 2022 |archiveurl = https://archive.today/20220301124537/https://mygoals.ge/1921-1968-saqartvelos-nakrebi/ |archivedate = 2022-03-01 }}</ref> [[1998]] წელს, გაზეთ „[[სარბიელი]]ს“ ინიციატივით, ფეხბურთის გულშემატკივრებმა<ref group="კომ.">გამოკითხვაში მონაწილეობა მიიღო 837-მა მკითხველმა.</ref> საქართველოს [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] საუკეთესო ფეხბურთელი, მწვრთნელი და სიმბოლური ნაკრები დაასახელეს. გამოკითხვის შედეგად საქართველოს XX საუკუნის საუკეთესო ფეხბურთელად მიხეილ მესხი დასახელდა.<ref name="XX საუკუნის რჩეულები">{{cite news |title = XX საუკუნის რჩეულები |url = https://mygoals.ge/xx-saukunis-rcheulebi/ |work = mygoals.ge |access-date = 6 მარტი, 2021 |archiveurl = https://archive.today/20211121023227/https://mygoals.ge/xx-saukunis-rcheulebi/ |archivedate = 2021-11-21 }}</ref><ref>{{სტატია |სათაური = საქართველოს ყველა დროის საუკეთესონი |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/365270/1/Sarbieli_1998_N238.pdf |გამოცემა = „[[სარბიელი]]“ |წელი = 26 დეკემბერი, 1998 |ნომერი = 238 (773) |გვერდები = 6–7 }}</ref><ref group="კომ.">1998 წელს მესხი საქართველოს ფეხბურთის ისტორიაში საუკეთესო მოთამაშედ და საქართველოს მე-20 საუკუნის „საოცნებო გუნდის“ წევრად დაასახელეს.</ref><ref>Lasha Goduadze (2006). [https://web.archive.org/web/20070928003156/http://www.gff.ge/index.php?lang_id=ENG&sec_id=112 Georgian Dream Team].</ref><ref group="კომ.">In 1998 on the initiative of the sport newspaper "Sarbieli" the fan opinion poll took place. The poll was conducted in order to reveal the best player, coach and symbolic XX Century Dream Team of Georgia. The legend forward, star of the Soviet Union and the whole world in 1960s, Mikheil Meskhi was named as the best Georgian football player of the 20th century. He was the unforgettable player of "Dinamo" Tbilisi and the National Team of the Soviet Union in the first EURO Cup Championship in 1960.</ref> [[2004]] წელს, [[ფიფა]]-ს [[საუკუნე|საუკუნოვან]] იუბილესთან დაკავშირებით [[საქართველოს ფოსტა]]მ გამოსცა 4-მარკიანი სერია. ერთ-ერთზე, 50 თეთრის ღირებულების [[საფოსტო მარკა]]ზე მიხეილ მესხია გამოსახული.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sportsman&sid=369 მიხეილ მესხი] // ქართული სპორტი.</ref> == გალერეა == <center><gallery> Mikheil Meskhi (1937–1991) — FC Dinamo Tbilisi Winger (1954–1969).jpg|<center>„დინამოს“ მაისურით</center> Meskhi20141911-1.jpg|<center>მესხის ქანდაკება</center><ref group="კომ.">მიხეილ მესხის ქანდაკება მისივე სახელობის სტადიონთან, ავტ. გ. შხვაცაბაია.</ref> Stamps of Georgia, 2004-14.jpg|<center>საიუბილეო [[საფოსტო მარკა|მარკა]]</center><ref group="კომ.">მიხეილ მესხი. ფიფა-ს 100 წელი.</ref> </gallery></center> ==ლიტერატურა== {{Refbegin}} {{ქსე|6|602|კაკაბაძე, მ.}} * {{წიგნი|ავტორი = მჭედლიშვილი, კ. —|ნაწილი =|სათაური = სსრ კავშირის ფეხბურთელთა ნაკრები|ბმული =https://archive.ph/d31E2|ადგილი = თბ.|გამომცემლობა = საბჭ. საქართველო|წელი = 1975|ტომი =|გვერდები =|გვერდნი =134|isbn =|ტირაჟი = |ref = მჭედლიშვილი, კ.}} * {{წიგნი |ავტორი = Соскин, Александр. |ნაწილი = |სათაური = Всё о футболе |ბმული =https://archive.ph/m17g3 |ადგილი = М. |გამომცემლობა = Физкультура и спорт |წელი = 1972 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი =448 |isbn = |ტირაჟი = |ref = Соскин, А.}} {{Refend}} == ბიბლიოგრაფია == {{Refbegin|2}} * {{Cite book|last=აკოფოვი|first=გ.|title=ფეხბურთი – 67 : ცნობარი-კალენდარი|publisher=საქ. ჟურნ. კავშ.,{{Tooltip|სჟფ|სპორტ. ჟურნალისტთა ფედერაცია}}|year=1967|location=თბ.|url=https://archive.fo/3CNOr}} * {{Cite book|last=აკოფოვი|first=გ.|title=ფეხბურთი 1968|publisher=საქ. ჟურნ. კავშ., სპორტ. ჟურნ. ფედერაცია|year=1968|location=თბ.|url=https://archive.fo/KZnpA}} * {{Cite book|last=ბერიშვილი|first=ელგუჯა|title=ქართული სპორტის ოქროს წიგნი|publisher=პალიტრა L|year=2013|location=თბილისი|url=https://archive.ph/pi6up}} * {{Cite book|last=გოდუაძე|first=ლაშა|title=მსოფლიო თასის ისტორია (1930–2010)|publisher=„მსოფ. სპორტი“|year=2010|location=თბ.|url=https://archive.ph/zX3ku}} * {{Cite book|last=თედორაძე|first=ზ.|title=თბ. „დინამო“ : ციფრები, ფაქტები, კომენტარები, 1936–1989|publisher=|year=2002|location=თბ.|url=https://archive.ph/MZAF0}} * {{Cite book|last=თედორაძე|first=ზურაბ|title=თბილისის „დინამო“ ციფრებში, 1936–1989|publisher=სტამბა–96|year=1999|location=თბ.|url=https://archive.ph/66SXx}} * {{Cite book|last=ტორაძე|first=გულბათ|title=ქართული ფეხბურთი : მოთამაშეები, გუნდები|publisher=|year=1997|location=თბილისი|url=https://archive.ph/1LZvu}} * {{Cite book|last=ლარცულიანი|first=შიო|title=ზღუდე იმიტომაა, რომ გადალახო!|publisher=|year=2007|location=თბილისი|url=https://archive.ph/jllTF}} * {{Cite book|last=ლოლაძე|first=დემიკო|title=მიხეილ მესხი|publisher=საბჭ. საქართველო|year=1988|location=თბილისი|url=https://archive.ph/Ecz7x}} * {{Cite book|last=ლოლაძე|first=დემიკო|title=მიხეილ მესხის დაბრუნება|publisher=მერანი|year=1990|location=თბილისი|url=https://archive.ph/Ecz7x}} * {{Cite book|last=მეტრეველი|first=გარი|title=მინდორზეა მეთერთმეტე ნომერი|publisher=საბჭ. საქართველო|year=1964|location=თბ.|url=https://archive.ph/CRb2u}} * {{Cite book|last=ჟორდანია|first=ანდრო|title=ფიქრები ქართულ ფეხბურთზე|publisher=საბჭ. საქართველო|year=1976|location=თბ.|url=https://archive.ph/6FauC}} * {{Cite book|last=ჟორდანია|first=ანდრო|title=ფიქრები ქართულ ფეხბურთზე|publisher=საქ. სპ. ჟურნ. ასოც.|year=2014|location=თბ.|url=http://opac.sciencelib.ge/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=16857}} * {{Cite book|last=ქირია|first=შალვა|title=ვარდები მიხეილ მესხისათვის|publisher=სამშობლო ფორტე|year=1998|location=თბილისი|url=https://archive.ph/aPOxo}} * {{Cite book|last=Филатов|first=Лев|title=Форварды|publisher=Физкультура и Спорт|year=1986|location=М.|url=http://www.litmir.me/bd/?b=8763}} * {{Cite book|last=Филатов|first=Лев|title=Обо всем по порядку. Репортаж о репортаже|publisher=ФиС|year=1990|location=М.|url=http://www.livelib.ru/author/332525/top-lev-filatov}} {{Refend}} == პერიოდიკა == {{Refbegin}} * {{სტატია |ავტორი = ცომაია, დ. |სათაური = ჩვენი ძირითადი, გადაუდებელი საკითხი |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/195664/1/Lelo_1962_N33.pdf |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 11 თებერვალი, 1962 |ნომერი = 33 (1884) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |ავტორი = ქორიძე, რ. |სათაური = დიდოსტატი ეთხოვება მინდორს |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/189493/1/Lelo_1969_N139.pdf |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 19 ივლისი, 1969 |ნომერი = 139 (3878) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |ავტორი = ფილატოვი, ლევ. |სათაური = კაცი, რომელმაც დროს სძლია |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/308974/1/Lelo_1978_N163.pdf |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 20 აგვისტო, 1978 |ნომერი = 163 (6218) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |ავტორი = ნოზაძე, ოთარ. |სათაური = რამდენი ფინტი დარჩა შეუსრულებელი |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/245117/1/Lelo_1989_N250.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 31 დეკემბერი , 1989 |ტომი = |ნომერი = 250 (10 169) |გვერდები = 2–3 |doi = |issn = }} * [https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/250380/1/Lelo_1991_N75.pdf მიხეილ მესხი] // [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], 25 აპრილი, 1991, № 75 (10488), გვ. 3. {{Refend}} == რესურსები ინტერნეტში == {{Commonscat|Mikheil Meskhi}} * [https://archive.today/20191220233743/https://fcdinamo.ge/ge/news?n=102655 მიხეილ მესხი] — თბილისის „დინამოს“ ოფიციალური საიტი * [https://web.archive.org/web/20190531005947/http://static.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people%3D54145/index.html მიხეილ მესხი] — [[ფიფა]]-ს ჩანაწერი {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | თემატური საიტები |- ! scope=row |[http://www.11v11.com/players/mikhail-meshki-182627/ AFS] · [http://www.biograph.ru/index.php/whoiswho/2/2125-meshi Biograph.ru] · [http://www.footballdatabase.eu/en/player/details/31769 FootballDatabase.eu] · [https://archive.today/20191221001925/http://footballinussr.fmbb.ru/viewtopic.php?t=4563 Football in USSR] · [http://footballfacts.ru/players/106972 FootballFacts.ru] · [https://web.archive.org/web/20180706120801/http://footballplayers.ru/players/Meskhi_Mikhail.html FootballPlayers.ru] · [https://www.myfootballfacts.com/fifa-world-cup/fifa_world_cup_by_year/fifa-world-cup-finals-1962-chile/ MyFootballFacts] · [http://www.national-football-teams.com/player/19140/Mikhail_Meskhi.html National Football Teams.com] · [http://www.rusteam.permian.ru/players/meskhi.html Rusteam.Permian.ru] · [http://www.sports.ru/tags/161022493/ Sports.ru] · [http://www.transfermarkt.com/mikheil-meskhi/transfers/spieler/215774 Transfermarkt] |} {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ლექსიკონები და ენციკლოპედიები |- ! scope=row |[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=137025 უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი] · [http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00008097/ საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი] · [http://www.nplg.gov.ge/athletes/ka/00000822/ ქართველი სპორტსმენები] · [http://bigenc.ru/text/2207162 დიდი რუსული ენციკლოპედია] |} {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | გენეალოგია და ნეკროპოლისტიკა |- ! scope=row |[https://www.geonecropol.com/440482750 geonecropol.com] · [https://web.archive.org/web/20140714214115/http://sport-necropol.narod.ru/tbilisi.html Спортивный некрополь] |} {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ფოტო |- ! scope=row |[http://sport.gov.ge/?pg=sportsman&sid=369 ქართული სპორტი] · [http://dspace.nplg.gov.ge/simple-search?location=%2F&query=მიხეილ+მესხი ციფრული ფოტომატიანე „ივერიელი“] |} {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |[https://www.youtube.com/watch?v=qlSXIPp_i_s საუკუნის პორტრეტები] · [https://www.youtube.com/watch?v=1b-0QmmCjig უცნობი ისტორიები] · [https://www.youtube.com/watch?v=4wBcjmE4bBg მიხეილ მესხი] |} {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | National Football Teams |- ! scope=row |[http://www.national-football-teams.com/country/270/1959/Soviet_Union.html 1959] · [http://www.national-football-teams.com/country/270/1960/Soviet_Union.html 1960] · [http://www.national-football-teams.com/country/270/1961/Soviet_Union.html 1961] · [http://www.national-football-teams.com/country/270/1962/Soviet_Union.html 1962] · [http://www.national-football-teams.com/country/270/1963/Soviet_Union.html 1963] · [http://www.national-football-teams.com/country/270/1964/Soviet_Union.html 1964] · [http://www.national-football-teams.com/country/270/1965/Soviet_Union.html 1965] · [http://www.national-football-teams.com/country/270/1966/Soviet_Union.html 1966] |} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{სსრკ-ის შემადგენლობა 1960 წლის ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{სსრკ-ის შემადგენლობა 1962 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{DEFAULTSORT:მესხი, მიხეილ}} [[კატეგორია:დაბადებული 12 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1937]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 22 აპრილი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1991]] [[კატეგორია:თბილისში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ქართველი ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ქართველი ფეხბურთის მწვრთნელები]] [[კატეგორია:საბჭოთა ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის ნაკრების ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ევროპის ჩემპიონები ფეხბურთში]] [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:თბილისის დინამოს ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:1962 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატები]] [[კატეგორია:თბილისის ლოკომოტივის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:1960 წლის ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:საბურთალოს პანთეონში დაკრძალულები]] [[კატეგორია:საპატიო ნიშნის ორდენის კავალრები]] [[კატეგორია:ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენის კავალრები]] 9gdisptqnsdvbwkhfgmma0z5k31i4m1 კონაკრი 0 67858 4402669 4230841 2022-08-02T14:15:04Z Aboubacarkhoraa 143535 #WPWP wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = კონაკრი |მშობლიური სახელი =Conakry |ქვეყანა = გვინეა |პანორამა = Conakry.jpg |პანორამის სიგანე = 270px |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N|lat_deg= 9|lat_min= 31|lat_sec= |lon_dir = W|lon_deg= 13|lon_min= 42|lon_sec= |ქვეყნის რუკის ზომა = 250 |რეგიონის რუკის ზომა = 200 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = |რეგიონი = |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი= |რაიონი = |მმართველის ტიპი = ქალაქის მერი |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |მოსახლეობა = 1 548 500 |აღწერის წელი = 2009 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +1 |DST = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} [[ფაილი:Stade Général Lansana Conté de Nongo 02.jpg|მინი|324x324პქ]] '''კონაკრი''' ({{lang-fr|''Conakry''}}) — [[გვინეა|გვინეის]] დედაქალაქი და უმსხვილესი ქალაქი. მდებარეობს [[ატლანტის ოკეანე|ატლანტის ოკეანის]] სანაპიროზე და წარმოადგენს გვინეის ეკონომიკურ, ფინანსურ და კულტურულ ცენტრს. [[2009]] წლის მონაცემებით მოსახლეობა 1 548 500 ადამიანს შეადგენს.<ref name="citypop">[http://www.citypopulation.de/Guinea.html] (2009 estimate)</ref> თავდაპირველად ქალაქი კუნძულ [[ტომბო]]ზე მდებარეობდა, მაგრამ შემდეგ გაფართოვდა და კალუმის ნახევარკუნძულიც მოიცვა. კონაკრის მოსახლეობის ზუსტი რაოდენობის დადგენა რთულია, თუმცა აშშ-ის აფრიკის საქმეთა სამსახურის მონაცემებით ის 2 მილიონამდე უნდა აღწევდეს.<ref name="US DoS">[http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2824.htm "Background Note: Guinea"]. Bureau of African Affairs, U.S. Department of State, January 2007. Retrieved 24 February 2007; [http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-89 World Gazetteer]{{Dead link|date=აგვისტო 2021 |bot=InternetArchiveBot }}, Retrieved 16 June 2008</ref> ამ შემთხვევაში, კონაკრიში თავს იყრის [[გვინეა|გვინეის]] მოსახლეობის მეოთხედი. ==ისტორია== ლეგენდის თანახმად, ქალაქის სახელი მომდინარეობს სახელ „''კონადან''“, რომელიც [[ბაგას ხალხი]]ს ერთ მეღვინეს ერქვა, დამატებული სიტყვა „''ნაკრი''“ კი სოსოს ენაზე „სხვა ნაპირს“ ნიშნავს.<ref name="Historie">[http://www.guineeconakry.info/index.php?main=14&sub=0&db=1 ''Histoire de Conakry''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060625052849/http://guineeconakry.info/index.php?main=14&sub=0&db=1 |date=2006-06-25 }} – {{fr icon}}</ref> ქალაქი მას შემდეგ დაარსდა, რაც [[1887]] წელს ბრიტანელებმა კუნძული ტომბო [[ფრანგები|ფრანგებს]] დაუთმეს. მანამდე, [[1885]] წელს მისი მოსახლეობა 500-მდე ადამიანს ითვლიდა. [[1904]] წელს კონაკრი საფრანგეთის გვინეის დედაქალაქი გახდა და როგორც საექსპორტო პორტი მალე აყვავდა. ექსპორტზე ძირითადად ქვეყნის შიდა ნაწილიდან გამოგზავნილ მიწისთხილს გზავნიდა. გვინესი დამოუკიდებლობის მომენტისთვის, [[1958]] წელს, კონაკრის მოსახლეობა 50 000 ადამიანი იყო. [[1980]] წელს ამ რიცხვმა 600 000-ს მიაღწია.<ref name="Manning">Patrick Manning. Francophone Sub-Saharan Africa, 1880–1995, Cambridge (1998)</ref> მიუხედავად იმისა, რომ მისი შედარებით იზოლირებული მდებარეობა ქვეყნის დანარჩენი ნაწილისგან კოლონიზატორებს ხელს აძლევდა, დამოუკიდებლობის შემდეგ დაბრკოლება გახდა ინფრასტრუქტურის განვითარებისათვის.<ref name="World Bank">For the urban infrastructure and its history, see [http://www.worldbank.org/urban/forum2002/docs/diallo-pres.pdf. M. Dian DIALLO. Street Addressing And Basic Services In Conakry, Guinea]. Presented at the [[Urban Forum]]/ [[World Bank]] – Washington, D.C. – 2–4 April 2002.</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.guineeconakry.info/ Conakry – based news portal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181006014435/http://www.guineeconakry.info/ |date=2018-10-06 }} *[http://www.lejourguinee.com Le Jour Guinée] {{fr icon}} * http://www.conakrycity.com *[http://www.ontguinee.com Office National du Tourisme, République du Guinée]. *[http://www.univ-kag.org/ l’Université Kofi Annan de Guinée (UNIKAG)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190511104143/https://www.univ-kag.org/ |date=2019-05-11 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ესკიზი-გვინეა}} {{აფრიკის დედაქალაქები}} [[კატეგორია:გვინეის ქალაქები]] [[კატეგორია:აფრიკის დედაქალაქები]] sfd7hs7283qrao4cdmi6pml3xs6wdxg მარშალის კუნძულები 0 71746 4402760 4378270 2022-08-02T17:06:17Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 2 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქვეყანა2 |სრული სახელი = მარშალის კუნძულების რესპუბლიკა |მშობლიური სახელი = ''Aolepān Aorōkin M̧ajeļ'' |სახელი = მარშალის კუნძულები |დროშა = Flag of the Marshall Islands.svg |გერბი = Coats of arms of the Marshall Islands.svg |რუკა = Marshall Islands on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg |ეროვნული დევიზი = "[[Jepilpilin ke ejukaan]]" |დევიზი ქართულად = {{small|"ერთობლივი ძალით მიღწევა"}} |ეროვნული ჰიმნი = "[[მარშალის კუნძულების ჰიმნი|Forever Marshall Islands]]!"<br/><center>[[ფაილი:National Anthem of Marshall Islands by US Navy Band.ogg]]</center> |სტატუსი = [[ასოცირებული სახელმწიფო]] |ოფიციალური ენები = {{unbulleted list | [[მარშალური ენა|მარშალური]] |[[ინგლისური ენა|ინგლისური]] }} |ეთნოქორონიმი = მარშალელი |ეთნიკური ჯგუფები = {{unbulleted list |92,1 % მარშალელი |{{nowrap|5,9 % შერეული მარშალელი}} |2 % სხვა }} |ეთნიკური ჯგუფების წელი = 2006 |დედაქალაქი = [[მაჯურო]]<ref>[http://population.mongabay.com/population/marshall-islands The largest cities in Marshall Islands, ranked by population]. population.mongabay.com. Retrieved on May 25, 2012.</ref> |latd=7 |latm=7 |latNS=N |longd=171 |longm=4 |longEW=E |უდიდესი ქალაქი = დედაქალაქი |მთავრობის ტიპი = [[უნიტარული სახელმწიფო|უნიტარული]] [[საპარლამენტო რესპუბლიკა]] |ლიდერის ტიტული1 = [[მარშალის კუნძულების პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] |ლიდერის სახელი1 = [[კრისტოფერ ლოიკი]] |საკანონმდებლო ორგანო = [[მარშალის კუნძულების საკანონმდებლო ორგანო|ნიტიჯელა]] |დამოუკიდებლობის ტიპი = [[დამოუკიდებლობა]] |მნიშვნელოვანი მოვლენა1 = თვითმმართველობა |მოვლენის თარიღი1 = 1979 |მნიშვნელოვანი მოვლენა2 = [[თავისუფალი ასოციაციის ხელშეკრულება]] |მოვლენის თარიღი2 = 21 ოქტომბერი, 1986 |ფართობის ადგილი = 213-ე |ფართობი = 181 |წყლის პროცენტულობა = |მოსახლეობის შეფასება = 68 000<ref name=unpop>{{cite journal |url=http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2008/wpp2008_text_tables.pdf |title=World Population Prospects, Table A.1 |version=2008 revision |format=PDF |publisher=United Nations |author=Department of Economic and Social Affairs Population Division |year=2009 |accessdate=March 12, 2009}}</ref> |მოსახლეობის შეფასების ადგილი = 205-ე |მოსახლეობის შეფასების წელი = 2009 |მოსახლეობის აღწერა = 56 429 |მოსახლეობის აღწერის წელი = 2003 |მოსახლეობის სიმჭიდროვე = 342,5 |მოსახლეობის სიმჭიდროვის ადგილი = 28-ე |მშპ-ის მუპ = $115 მილიონი |მშპ-ის მუპ-ის ადგილი = 220-ე |მშპ-ის მუპ-ის წელი = 2001 |მშპ-ის მუპ ერთ სულ მოსახლეზე = $2 900 {{ref label|ააა|ა}} |მშპ-ის მუპ ერთ სულ მოსახლეზე ადგილი = 195-ე |ჯინის წელი = |ჯინის ცვლილება = <!--increase/decrease/steady--> |ჯინი = <!--number only--> |ჯინის სქოლიო = |ჯინის ადგილი = |აგი-ს წელი = |აგი-ს ცვლილება = <!--increase/decrease/steady--> |აგი = <!--number only--> |აგი-ს სქოლიო = |აგი-ს ადგილი = |ვალუტა = [[ამერიკული დოლარი]] |ვალუტის კოდი = USD |სასაათო სარტყელი = MHT [[UTC+12:00]] |UTC-ის გადაწევა = |სასაათო სარტყელი DST = |UTC-ის გადაწევა DST-ზე = |მოძრაობის მიმართულება = მარჯვენა |სატელეფონო კოდი = [[+692]] |ქვეყნის ზედა დონის დომენი = [[.mh]] |შენიშვნაა = {{note|ააა}} 2005 წლის შეფასება. }} '''მარშალის კუნძულები''' ({{lang-mh|Aolepān Aorōkin M̧ajeļ}}, {{lang-en|Republic of the Marshall Islands}}) — წყნაროკეანური სახელმწიფო [[მიკრონეზია]]ში, [[ასოცირებული სახელმწიფო]] [[აშშ]]-თან. დასავლეთიდან და სამხრეთ-დასავლეთიდან ესაზღვრება [[მიკრონეზიის ფედერაციული შტატები]]ს, ხოლო სამხრეთიდან [[კირიბატი]]ს ტერიტორიული წყლები. გარდა ამისა მას ესაზღვრება [[წყნარი ოკეანე|წყნარი ოკეანის]] ნეიტრალური წყლები. სანაპირო ზოლის სიგრძე — 370,4 კმ. სახელმწიფო მდებარეობს მარშალის კუნძულების არქიპელაგის 29 ატოლზე და 5 კუნძულზე, რომელიც შედგება [[რალიკის ჯაჭვი|რალიკის]] და [[რატაკის ჯაჭვი|რატაკის]] ჯაჭვისაგან. ხმელეთის საერთო ფართობი — 181,3 კმ²; [[ლაგუნა|ლაგუნებით]] დაკავებული ტერიტორიის ფართობი — 11 673 კმ². მოსახლეობა — 53 158 კაცი<ref name="census-2011">{{Cite web |url=http://www.doi.gov/oia/reports/upload/RMI-2011-Census-Summary-Report-on-Population-and-Housing.pdf |title=მოსახლეობის აღწერა (Economic Policy, Planning, and Statistics Office) |accessdate=2014-09-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140514011458/http://www.doi.gov/oia/reports/upload/RMI-2011-Census-Summary-Report-on-Population-and-Housing.pdf |archivedate=2014-05-14 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.geohive.com/cntry/marshall.aspx |title=მოსახლეობის აღწერა (geohive — 2011) |accessdate=2014-09-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150419175127/http://www.geohive.com/cntry/marshall.aspx |archivedate=2015-04-19 }}</ref><ref>[http://www.statoids.com/ymh.html მოსახლეობის აღწერა (Statoids — 2011)]</ref> ([[2011]], მოსახლეობის აღწერა). დედაქალაქი — [[მაჯურო]]. ევროპელების მიერ შემჩნეული პირველი კუნძულია [[ბოკაკი]], რომელიც 1526 წელს აღმოაჩინა [[ესპანეთი|ესპანელმა]] ზღვაოსანმა [[ალონსო დე სალასარი|ალონსო დე სალასარმა]]. შემდგომში მარშალის კუნძულები მონაცვლეობით ხდებოდა სხვადასხვა კოლონიური იმპერიების ტერიტორია: 1886 წელს — [[გერმანიის იმპერია|გერმანიის იმპერიის]], 1914 წელს — [[იაპონია|იაპონიის]], რომელმაც გააგრძელა კუნძულების ფლობა [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს შემდეგაც უკვე [[ერთა ლიგა|ერთა ლიგის]] [[სამანდატო ტერიტორია|მანდატით]], 1947 წელს — შევიდა [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]] [[სამეურვეო ტერიტორია|სამეურვეო ტერიტორიის]] შემადგენლობაში აშშ-ის მართვის ქვეშ. მარშალის კუნძულები, როგორც სახელმწიფო წარმონაქმნი შეიქმნა 1983 წელს [[წყნარი ოკეანის კუნძულების სამეურვეო ტერიტორია|წყნარი ოკეანის კუნძულების სამეურვეო ტერიტორიის]] დაყოფის შედეგად. 1986 წლიდან მარშალის კუნძულები იმყოფება [[ასოცირებული სახელმწიფო|„თავისუფალ ასოციაციაში“]] აშშ-თან. მარშალის კუნძულები — გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის, [[სამხრეთ წყნარი ოკეანის კომისია|სამხრეთ წყნარი ოკეანის კომისიისა]] და [[წყნარი ოკეანის კუნძულების ფორუმი]]ს წევრია. == დასახელება == არქიპელაგს მარშალის კუნძულები დაერქვა [[დიდი ბრიტანეთი|ბრიტანელი]] [[კაპიტანი|კაპიტნის]], [[ჯონ მარშალი]]ს პატივსაცემად<ref name="დასახელება2">{{cite web |last = Cahoon |first = Ben. |datepublished = 2000 |url = http://www.worldstatesmen.org/Marshall_islands.htm |title = Marshall Islands |publisher = World Statesmen.Org |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN2PtQA?url=http://www.worldstatesmen.org/Marshall_islands.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref> (ასევე ცნობილია ''უილიამ მარშალის'' სახელით<ref name="დასახელება" />), რომელიც მეორე კაპიტან [[ტომას გილბერტი|ტომას გილბერტთან]] ერთად, რომლის პატივსაცემადაც დაერქვა სახელი მეზობელ [[გილბერტის კუნძულები|გილბერტის კუნძულებს]], იკვლევდა არქიპელაგს 1788 წელს პატიმრების გადაყვანის დროს [[ახალი სამხრეთი უელსი|ახალ სამხრეთ უელსში]]<ref name="დასახელება">{{cite web |url = http://encarta.msn.com/encyclopedia_761588313/Marshall_John_(explorer).html |title = John Marshall (explorer). |publisher = Msn Encarta |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://web.archive.org/web/20091030232136/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761588313/Marshall_John_(explorer).html |archivedate = 2009-10-30 }}</ref>. == გეოგრაფია == === ზოგადი გეოგრაფია === [[ფაილი:Marshall Islands-CIA WFB Map.png|thumb|right|275px|მარშალის კუნძულების რუკა]] [[ფაილი:JJ7V2741 (40325750).jpg|thumb|right|მაჯუროს ატოლის ხედი]] [[ფაილი:Laura beach n tree (170671778).jpg|thumb|სანაპირო მაჯუროსთან]] [[ფაილი:Bikini Atoll Nuclear Test Site-115017.jpg|thumb|ბიკინის ატოლის ხედი]] [[მიკრონეზია|მიკრონეზიული]] სახელმწიფო მარშალის კუნძულები წარმოადგენს წყნარ ოკეანეში მდებარე [[ატოლი|ატოლების]] და [[კუნძული|კუნძულების]] შეჯგუფებას, [[ეკვატორი]]დან ცოტა ჩრდილოეთით. ქვეყნის დედაქალაქი, [[მაჯურო]], მდებარეობს 3438 კმ-ში აშშ-ის [[ჰავაის შტატი]]ს ადმინისტრაციულ ცენტრ ქალაქ [[ჰონოლულუ]]დან დასავლეთით, 3701 კმ-ში იაპონიის დედაქალაქ [[ტოკიო]]დან სამხრეთ-აღმოსავლეთით და 3241 კმ-ში [[ჩრდილოეთ მარიანას კუნძულები]]ს ქალაქ [[საიპანი]]დან სამხრეთ-აღმოსავლეთით<ref name="ენციკლოპედია1">{{cite web | url = http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Marshall-Islands-LOCATION-SIZE-AND-EXTENT.html | title = Marshall Islands. Location, size, and extent. | publisher = Encyclopedia of the Nations | accessdate = 2011-08-11 | lang = en }}</ref>. უახლოესი არქიპელაგებია — მარშალის კუნძულებიდან სამხრეთ-დასავლეთით მდებარე [[მიკრონეზიის ფედერაციული შტატები]]ს კუთვნილი [[კაროლინის კუნძულები]] და სამხრეთ-აღმოსავლეთით მდებარე [[კირიბატი|კირიბატის რესპუბლიკის]] კუთვნილი [[გილბერტის კუნძულები]]<ref name="oceandots1">{{cite web |url = http://www.oceandots.com/pacific/marshall/ |title = Marshall Islands. |publisher = Oceandots.com |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN2jEUD?url=http://www.oceandots.com/pacific/marshall/ |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. მარშალის კუნძულების მთლიანი ხმელეთის ფართობი შეადგენს 181,3 კმ²-ს, მაშინ როდესაც [[ლაგუნა|ლაგუნებით]] დაკავებული ტერიტორიის ფართობი — 11 673 კმ²-ს<ref name="CIA">{{cite web |url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rm.html |title = Marshall Islands. |publisher = CIA. The World Fact Book |accessdate = 4 მაისი 2008 |lang = en [[რალიკის ჯაჭვი|რალიკის]] და [[რატაკის ჯაჭვი|რატაკის]] |archiveurl = https://web.archive.org/web/20100711170803/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rm.html |archivedate = 2010-07-11 }}</ref>. ქვეყანა მდებარეობს 29 ატოლზე და 5 დაშორებულ კუნძულზე, რომლებიც დაყოფილია ორ ჯგუფად: 18 კუნძული [[რალიკის ჯაჭვი|რალიკის ჯაჭვში]] (თარგმანში მარშალური ენიდან ''„მზის ჩასვლა“''<ref name="გეოგრაფია">{{cite web |url = http://www.rmiembassyus.org/Geography.htm |title = Geography |publisher = Embassy of the Republic of the Marshall Islands in USA, Washington D.C. |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN30bcR?url=http://www.rmiembassyus.org/Geography.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>) და 16 კუნძული [[რატაკის ჯაჭვი|რატაკის ჯაჭვში]] (ან ''რადაკი''; თარგმანში მარშალური ენიდან ''„მზის ამოსვლა“''<ref name="გეოგრაფია" />). ორივე ჯაჭვი მდებარეობს ერთმანეთისგან დაახლოებით 250 კმ-ში და გადაჭიმულია ჩრდილო-დასავლეთიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთისაკენ დაახლოებით 1200 კმ-ზე<ref name="oceandots1" />. მთავარი კუნძულებია ატოლები [[კვაჯალეინი]] და [[მაჯურო (ატოლი)|მაჯურო]]. მარშალის კუნძულების ყველაზე დიდი კუნძულია — კვაჯალეინი, ამავდროულად მსოფლიოში ყველაზე დიდი ლაგუნის მქონე ატოლია<ref name="oceandots1" /><ref name="ბრიტკვაჯ">{{cite web |url = https://edit.britannica.com/getEditableToc?tocId=9046545 |title = Kwajalein Atoll. |publisher = Encyclopædia Britannica |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60rJTmCvO?url=https://edit.britannica.com/getEditableToc?tocId=9046545 |archivedate = 2011-08-11 }}</ref>. მიუხედავად იმისა, რომ მისი ხმელეთის ფართობი სულ 16,32 კმ²-ია, ლაგუნის ფართობი შეადგენს 2174 კმ²-ს<ref name="CIA-1">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Geography/Geography.pdf |title = Geography of the Marshall Islands. |format = PDF |publisher = South Pacific Commission |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN3Fqfi?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Geography/Geography.pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ყველა კუნძული დაბალი სიმაღლისაა, ხოლო ატოლები შედგება დიდი რაოდენობით [[მოტუ]]ებისგან, რომელთა საერთო რაოდენობა ქვეყანაში აჭარბებს 1100<ref name="Wetlands">{{cite web |url = http://www.wetlands.org/RSIS/WKBASE/OceaniaDir/Marshall_Is.htm |title = The Republic of the Marshall Islands. |publisher = A Directory of Wetlands in Oceania |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN3hRut?url=http://www.wetlands.org/RSIS/WKBASE/OceaniaDir/Marshall_Is.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ქვეყნის უმაღლესი წერტილი, რომელიც აღწევს სულ 10 მეტრს, მდებარეობს ატოლ [[ლიკიეპი|ლიკიეპზე]]<ref name="CIA" />. მარშალის კუნძულების ყველაზე ჩრდილოეთი კუნძულია [[ბოკაკი]] (ანუ ''ტაონგი'') რატაკის ჯაჭვში: ის მდებარეობს აშშ-ის მმართველობაში არსებულ ატოლ [[უეიკი]]დან, რომელზეც მარშალის კუნძულები პრეტენზიას აცხადებს 280 კმ-ში ჩრდილო-დასავლეთით. მარშალის კუნძულების ყველაზე სამხრეთი კუნძულია — ატოლი [[ებონი]], ყველაზე დასავლეთი — [[უჯელანგი]] (ორივე მდებარეობს რალიკის ჯაჭვში), ყველაზე აღმოსავლეთი — [[ნოკსი (ატოლი)|ნოკსი]] რატაკის ჯაჭვში. === გეოლოგია === მარშალის კუნძულების რესპუბლიკის 29 კუნძული 34 კუნძულიდან — ატოლებია (დანარჩენი კუნძულები წარმოადგენენ [[ამოწეული ატოლი|ამოწეულ ატოლებს]]). [[ჩარლზ დარვინი]]ს თეორიის თანახმად, ატოლების ჩამოყალიბება ხდებოდა [[ვულკანური კუნძული|ვულკანური კუნძულების]] ჩაძირვის შედეგად, რომელთა ზედაპირზე თანდათან იზრდებოდა [[მარჯანი]]. ასევე ხდებოდა [[გაქვავებული რიფი|გაქვავებული რიფების]] წარმოშობა, ხოლო შემდგომში [[ბარიერული რიფი|ბარიერული რიფებისაც]], რომლებიც თანდათან იფარებოდა მარჯნით. შედეგად ატოლზე წარმოიშვა ხმელეთი<ref name="Darwin">{{წიგნი |ავტორი = Darwin C. |სათაური = The structure and distribution of coral reefs |ადგილი = London |წელი = 1842 }}</ref>. მარჯანის და [[წყალმცენარეები]]ს ზრდა ყველაზე აქტიურად ხდებოდა ოკეანისკენ მიმართულ რიფის რაიონებში, შედეგად რიფის ეს გარე მხარე არ ჩამორჩებოდა ვულკანური კუნძულის ფორმირებას. კუნძულის შიდა რაიონები, პირიქით, იძირებოდა წყლის ქვეშ. შედეგად ამ ადგილებში მოხდა დაბალი სიღრმის ლაგუნების ჩამოყალიბება. რიფების ზედაპირზე თანდათან გროვდებოდა [[ქვიშა]], რომელიც ყალიბდებოდა ტალღებისა და დინებების ზემოქმედებით, განსაკუთრებით ძლიერი მოქცევებისა და მიქცევების დროს. პლაჟის მიქცევის ზონაში წარმოიქმნებოდა სანაპირო ჯიში, ქვიანი გარე დახრილი ფენით. შედეგად მიწისზედა მცენარეებს გაუჩნდათ საფუძველი, რაზედაც მათ შეეძლოთ გახარება. კუნძულზე ჩამოყალიბდა მარილის მაღალი შემცველობის ნიადაგს შეჩვეული მცენარეულობა, რომელიც თავისი ფესვებით ამყარებდა სხვადასხვა [[დანალექი ქანები]]ს ჯიშებს და წინააღმდეგობას უწევდა [[ეროზია]]ს წყლისაგან და [[ქარი]]საგან. ასე ჩამოყალიბდა ქვიშოვანი მომცრო კუნძულები, ანუ ატოლების მოტუები<ref name="Darwin" />. ამოწეული ატოლი წარმოადგენს მარჯნული პლატფორმის ამოწევის შედეგად ჩამოყალიბებულ ამოწეულ ვულკანურ კუნძულს, რომელიც გარს აკრავს ვულკანურ [[პლატო]]ს კუნძულის ცენტრში. [[სასარგებლო წიაღისეული]], რომელთა მოპოვება შეიძლებოდა მომხდარიყო საწარმოო ფარგლებში, მარშალის კუნძულების ზედაპირზე და წიაღში არ არსებობს. მაგრამ წინასწარი გამოკვლევებისას ზოგიერთ კუნძულზე აღმოჩნდა [[ფოსფორიტი|ფოსფორიტები]]<ref name="ენციკლოპედია1-1">{{cite web | url = http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Marshall-Islands.html | title = Marshall Islands | publisher = Encyclopedia of the Nations | accessdate = 2011-08-11 | lang = en }}</ref>, ხოლო ქვეყნის ტერიტორიული წყლების ფარგლებში — [[რკინა-მანგანუმის კონკრეცია|რკინა-მანგანუმის კონკრეციის]] შენაგროვი, ასევე [[კობალტი]]<ref name="Deposits">{{cite web |url = http://www.sopac.int/Ocean+and+Islands+Programme+for+the+Marshall+Islands |title = Ocean and Islands Programme for the Marshall Islands |publisher = SOPAC |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60rJm7eOn?url=http://www.sopac.int/Ocean+and+Islands+Programme+for+the+Marshall+Islands |archivedate = 2011-08-11 }}</ref>. მაგრამ დღეისათვის რაიმე სამუშაოები არ ჩატარებულა. === კლიმატი === [[File:ClimateMajuroMarshallIslands.PNG|thumb|left|150px|საშუალო ტემპერატურა (წითლად) და ნალექი (ლურჯად) მაჯუროში.]] მარშალის კუნძულების რეგიონალური [[კლიმატი]]სთვის განსაკუთრებით გამოსარჩევია კლიმატური პირობების ცვალებადობა ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ, მათ შორის ამ მიმართულებით ნალექების რაოდენობის მომატება<ref name="Climate">{{სტატია | ავტორი = F. Raymond Fosberg. | სათაური = A review of the Natural History of the Marshall Islands | გამოცემის ავტორი = National Museum of Natural History. Smithsonian Institution. | გამოცემა = Atoll Research Bulletin | ადგილი = Washington D.C., USA | წელი = January 1990 | ნომერი = 330 | ფურცლები = 8—10 }}</ref><ref name="unfccc16">{{cite web |url = http://unfccc.int/resource/docs/natc/marnc1.pdf |title = United Nations Framework Convention on Climate Change. Climatic and Oceanic Conditions. — გვ. 16. |format = PDF |publisher = Government of the Republic of the Marshall Islands |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN3vCwC?url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/marnc1.pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ქვეყნის ჩრდილოეთ კუნძულებზე კლიმატი [[ტროპიკული კლიმატი|ტროპიკულია]], ნახევრად გვალვიანი. მაგალითად, მარშალის კუნძულების ყველაზე ჩრდილოეთ ატოლზე, [[ბოკაკი]]ზე, კლიმატი პრაქტიკულად ნახევრად ადაბნოსია, თუმცა მასზე მოსული ნალექების რაოდენობა, ახლოა დასავლეთ [[პრერია|პრერიის]] [[აშშ]] მაჩვენებელთან<ref name="Climate" />. ეს განპირობებულია რამდენიმე ფაქტორით: ნიადაგის ფორიანობით, მარილიანი ნისლით და მარილიანი [[გრუნტის წყლები]]თ. ნალექების რაოდენობა მარშალის კუნძულებზე იზრდება სამხრეთისკენ გადაადგილების შესაბამისად და აღწევს თავის მაქსიმუმს ატოლ [[ებონი]]ზე, ქვეყნის ყველაზე სამხრეთ კუნძულზე, რომელიც მდებარეობს [[ეკვატორული კლიმატური სარტყელი|ეკვატორულ კლიმატურ სარტყელში]]<ref name="Climate" />. ადგილობრივი კლიმატის მეორე მთავარი კლიმატური თავისებურებაა მარშალის კუნძულების მდებარეობა ჩრდილო-აღმოსავლეთ [[პასატები]]ს ზონაში<ref name="Climate" />. წელიწადის დიდი დროის განმავლობაში კუნძულებზე ჭარბობს ჩრდილო-აღმოსავლეთის ქარი. ის გამოირჩევა მაღალი ტენიანობით. ყველა კუნძულზე, ყველაზე ჩრდილოეთით მდებარე კუნძულების გარდა, ხშირად ხდება კოკისპირული წვიმები<ref name="Climate" />. არქიპელაგისთვის ტიპურია, თუმცა იშვიათია, ტროპიკული შტორმები და ქარიშხლები, ანუ [[ტაიფუნი (ციკლონი)|ტაიფუნები]], რომლის დროსაც აღინიშნება დიდი რაოდენობით ნალექების მოსვლა, ძლიერი ქარები, წაქცეული ხეები და დანგრეული სახლები, ასევე მაღალი ტალღები, რომლებიც საფრთხეს ქმნის წალეკოს დაბალი სიმაღლის კუნძულები<ref name="Climate" />. ხდება გვალვები. კლიმატური კატაკლიზმების ყველაზე უფრო ხშირი მიზეზია [[ელ-ნინიო]]<ref name="unfccc16" />. ყოველთვიური ნალექების დონე მარშალის კუნძულებზე შეადგენს დაახლოებით 300—380 მმ-ს<ref name="ენციკლოპედია2">{{cite web | url = http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Marshall-Islands-CLIMATE.html | title = Marshall Islands. Climate | publisher = Encyclopedia of the Nations | accessdate = 2011-08-11 | lang = en }}</ref>. ქვეყნის ჩრდილოეთის კუნძულებზე ყოველწლიურად მოდის 1000-დან 1750 მმ-მდე ნალექი, სამხრეთის კუნძულებზე — 3000—4300 მმ<ref name="unfccc16" />. ჩრდილოეთის კუნძულებზე ყველაზე ძლიერი წვიმები მოდის სექტემბრიდან ნოემბრის ჩათვლით, სამხრეთის კუნძულებზე კი წვიმები მოდის მთელი წელიწადი<ref name="Wetlands" />. ტემპერატურული რეჟიმი არქიპელაგზე მთელი წლის განმავლობაში რჩება მუდმივი. სხვაობა ყველაზე ცივ და ყველაზე თბილ თვეებს შორის შეადგენს 1—2&nbsp;°C-ს<ref name="Wetlands" />. ყველაზე დაბალი ღამის ტემპერატურა, როგორც წესი 2—4&nbsp;°C-ით მაღალია ყველაზე დაბალ დღის ტემპერატურაზე<ref name="enenkio">{{cite web |url = http://www.enenkio.org/adobe/GeographyMarshallIslands.pdf |title = Geography of the Marshall Islands. |publisher = Site of Enen-kio |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://web.archive.org/web/20090225090456/http://www.enenkio.org/adobe/GeographyMarshallIslands.pdf |archivedate = 2009-02-25 }}</ref>. საშუალო წლიური ტემპერატურა მარშალის კუნძულებზე შეადგენს 27,8&nbsp;°C-ს. === ნიადაგი და ჰიდროლოგია === მარშალის კუნძულების [[ნიადაგი]] — მაღალ [[ტუტე|ტუტოვანია]], მარჯნული წარმოშობის (ძირითადად თეთრი ან ვარდისფერი მარჯნული ქვიშა<ref name="ნიადაგი" />), მეტად ღარიბია. როგორც წესი ისინი ფოროვანია, რის შედეგად ძალიან ცუდად იკავებს ტენს. ადგილობრივი ნიადაგი ასევე შეიცავს მცირე რაოდენობით ორგანულ და მინერალურ ნივთიერებებს [[კალციუმი]]ს გარდა<ref name="ნიადაგი">{{სტატია | ავტორი = F. Raymond Fosberg. | სათაური = A review of the Natural History of the Marshall Islands | გამოცემის ავტორი = National Museum of Natural History. Smithsonian Institution. | გამოცემა = Atoll Research Bulletin | ადგილი = Washington D.C., USA | წელი = January 1990 | ნომერი = 330 | ფურცლები = 10—12 }}</ref>. მუდმივი [[წყალსატევი|წყალსატევები]] [[მტკნარი წყალი|მტკნარი წყლით]] — დიდი იშვიათობაა მარშალის კუნძულებისათვის<ref name="ჰიდროლოგია" />. წყლის ნაკადი კუნძულებზე საერთოდ არ არსებობს; წყლის მცირე ნაკადი წარმოიშვება მხოლოდ ძლიერი წვიმების შემდეგ. [[გრუნტის წყლები]] გვხვდება პრაქტიკულად ყველა ატოლზე, ყველაზე ჩრდილოეთით მდებარე კუნძულების გარდა, სადაც კლიმატი ყველაზე უფრო გვალვიანია<ref name="ჰიდროლოგია">{{სტატია | ავტორი = F. Raymond Fosberg. | სათაური = A review of the Natural History of the Marshall Islands | გამოცემის ავტორი = National Museum of Natural History. Smithsonian Institution. | გამოცემა = Atoll Research Bulletin | ადგილი = Washington D.C., USA | წელი = January 1990 | ნომერი = 330 | ფურცლები = 12—13 }}</ref>. ფოროვანი ნიადაგის ქვეშ გამდინარე წვიმის წყალი წარმოქმნის ოდნავ მარილიანი წყლის [[ლინზა (გეოლოგია)|ლინზას]]. მასთან მიახლოება შესაძლებელია ჭის ამოთხრის შემდეგ. ამ ლინზებში უმნიშვნელო რაოდენობის წყლის მოხვედრის და ხანგრძლივი მოქცევის პერიოდული ცვალებადობის გამო ლინზები შედარებით თხელია, როგორც მტკნარი და [[ზღვის წყალი|ზღვის წყლების]] შეცვლის ზონა<ref name="Wetlands" />. ქვეყნის ზოგიერთ ატოლებზე, სადაც კლიმატი ყველაზე უფრო ტენიანია, გვხვდება მცირე, ძირითადად მლაშე [[გუბე]]ები, რომლებიც წარმოიქმნა ლაგუნების ცალკეული უბნების იზოლაციის შედეგად და ლაგუნის მიერ მლაშე წყალში მტკნარი წყლის მუდმივი შერევით. ერთ-ერთი მტკნარი წყლის გუბე არსებობს კუნძულ [[ლიბი]]ზე რალიკის ჯაჭვში<ref name="Wetlands" />. === ფლორა და ფაუნა === არქიპელაგის მხოლოდ რამდენიმე დაუსახლებელ კუნძულზე შენარჩუნებულია [[ტყე]], რომელშიც იზრდება ატოლებისათვის ტიპური მცენარეულობა. დანარჩენ კუნძულებზე [[ეკოსისტემა]]მ განიცადა მნიშვნელოვანი ცვლილება [[ანთროპოგენური ფაქტორი|ანთროპოგენური ფაქტორების]]ს ზემოქმედებებით: ადგილობრივი [[ფლორა|ფლორის]] დიდი ნაწილი განადგურდა, ხოლო მათ ნაცვლად დაირგო [[ქოქოსის პალმა|ქოქოსის პალმისა]] და [[პურის ხე|პურის ხის]] [[პლანტაცია|პლანტაციები]]. სხვა ატოლები დაზარალდნენ სამხედრო მოქმედებების გამო: 1946 წლიდან 1960-იანი წლების ჩათვლით [[ბიკინის ატოლი|ბიკინის ატოლზე]] და [[ენივეტოკი|ენივეტოკზე]] ამერიკელები ახორციელებდნენ [[ბირთვული იარაღი]]ს გამოცდას. 1954 წელს ბიკინის ატოლზე აშშ-მა კოდური სახელით ''„ბრავო“'' გამოსცადა თავისი პირველი [[წყალბადის ბომბი]]<ref name="Wetlands" />. აფეთქების სიმძლავრემ 1000-ჯერ გადააჭარბა [[ჰიროსიმა]]ში აფეთქების სიმძლავრეს, ხოლო მისი რადიოაქტიური ნალექები მიმოიბნა მეზობელ კუნძულებზეც<ref name="გამოცდა">{{cite web |url = http://www.un.org/russian/ga/59/plenary/marsh-is.pdf |title = Выступление президента Республики Маршалловы Острова г-на Кессаи Ноута |format = PDF |publisher = გაერო |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN4VgZV?url=http://www.un.org/russian/ga/59/plenary/marsh-is.pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ბირთვულმა გამოცდებმა დიდი ზიანი მიაყენა კუნძულების ეკოსისტემებს. უკანასკნელ წლებში ადგილობრივ [[ფლორა]]ს და [[ფაუნა]]ს საფრთხეს უქმნის [[გლობალური დათბობა|გლობალური დათბობისგან]] გამოწვეული [[მსოფლიო ოკეანე|მსოფლიო ოკეანის]] დონის აწევა. ეს იწვევს გრუნტის წყლების დაჭუჭყიანებას<ref name="Wetlands" />. მარშალის კუნძულებზე იზრდება მცენარეების 80 სახეობა, რომელთაგან ერთი სახეობა [[ენდემები|ენდემურია]] არქიპელაგისთვის, ხოლო ორი — მიკრონეზიისთვის<ref name="unfccc22">{{cite web |url = http://unfccc.int/resource/docs/natc/marnc1.pdf |title = United Nations Framework Convention on Climate Change. Atoll Ecosystems and Biodiversity. — გვ. 21—22 |format = PDF |publisher = Government of the Republic of the Marshall Islands |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN3vCwC?url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/marnc1.pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ყველაზე გავრცელებული სახეობაა ქოქოსის პალმა, რომლითაც დაფარულია არქიპელაგის სახმელეთო ნაწილის 60 %<ref name="sprep1">{{cite web |url = http://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/CBD/MI1.pdf |title = Republic of the Marshall Islands. Convention on Biological Diversity 1997. Preliminary National Report to the Conderence of the Parties |format = PDF |publisher = Government of the Republic of the Marshall Islands |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN4atzk?url=http://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/CBD/MI1.pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ეს მცენარე მთავარ როლს ასრულებს კუნძულელების ცხოვრებაში: ის ერთი მხრივ [[მერქანი]]ს წყაროა, მეორე მხრივ, შეადგენს ადგილობრივი მოსახლეობის რაციონის საფუძველს. კაკლის ზეთიან [[ენდოსპერმა|ენდოსპერმისაგან]] აწარმოებენ [[კოპრა]]ს, რომელიც შეადგენს ქვეყნის [[ექსპორტი]]ს საფუძველს. ადგილობრივი მაცხოვრებლებისთვის სხვა მთავარი მცენარეებია [[პანდანუსი]], [[პურის ხე]], [[ტარო (მცენარე)|ტარო]] და [[ბანანი]]. კუნძულების ტყეებში ძირითადად იზრდება [[პიზონია]] ({{lang-la|Pisonia}}), [[ტურნეფორცია]]<ref name="sprep1" />. გვხვდება [[მანგროს ტყეები]]. ადგილობრივი [[ფაუნა|ფაუნის]] მთავარი წარმომადგენლებია [[ზღვის ფრინველები]]. ჩრდილოეთის ბევრ კუნძულებზე, [[ბიკარის ატოლი]], [[ბოკაკი]], [[ბიკინის ატოლი]], კვერცხებს დებენ [[მწვანე კუ]]ები ({{lang-lat|Chelonia mydas}}), მაგრამ ადრე ფართედ გავრცელებული ზღვის კუ [[ბისა]] ({{lang-lat|Eretmochelys imbricata}}) იშვიათად გვხვდება ადგილობრივ წყლებში<ref name="Wetlands" />. კუნძულებზე მიწისზედა [[ქვეწარმავლები]]დან გვხვდება [[სცინკისებრნი|სცინკისებური]] [[ხვლიკისნაირნი|ხვლიკების]] 4 სახეობა და [[ინდური ვარანი]] ({{lang-lat|Varanus indicus}})<ref>The Reptile Database: [http://reptile-database.reptarium.cz/advanced_search?location=Marshall&exact%5B0%5D=location&submit=Search distribution ''Marshall islands''] {{ref-en}}</ref>. მარშალის კუნძულების დიდი რაოდენობა მსხვილი [[ფრინველთა ბაზარი]]ა, რომელზეც ბუდობენ ზღვის ფრინველები (სულ ფრინველთა 106 სახეობა<ref name="unfccc22" />). ქვეყნის ერთადერთი ხმელეთის ფრინველია [[წყნარი ოკეანის შხამნაყოფიანი მტრედი]] ({{lang-lat|Ducula oceanica}}) და [[იისფერქუდიანი ჭრელი მტრედი]] ({{lang-lat|Ptilinopus porphyraceus}}), დღეისათვის გადაშენებული უმრავლეს კუნძულზე<ref name="Wetlands" />. მარშალის კუნძულებზე [[ძუძუმწოვრები]]ს ყველა ცხრა სახეობა შემოყვანილია<ref name="unfccc22" />. კუნძულების სანაპირო წყლები ძალიან მდიდარია [[თევზი]]თ (დაახლოებით 250 სახეობა) და მარჯანით (დაახლოებით 146 სახეობა)<ref name="sprep1" />. ქვეყანაში არ არსებობს [[ნაკრძალი]] ან დაცული ტერიტორია<ref name="Wetlands" />. == ისტორია == [[ფაილი:Castle Bravo Blast.jpg|მინი|ატომური ბომბის გამოცდა.]] მარშალის კუნძულების ადრეული პერიოდის შესახებ საკმაოდ ცოტა რამეა ცნობილი. სავარაუდოდ, კუნძულები დასახლდა დაახლოებით 2000 წლის წინ [[სამხრეთ-აღმოსავლეთი აზია|სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიიდან]] წამოსული ხალხით. ევროპელების მიერ პირველი აღმოჩენილი კუნძულია ატოლი ბოკაკი, რომელიც აღმოაჩინა [[ესპანელები|ესპანელმა]] ზღვაოსანმა [[ალონსო დე სალასარი|ალონსო დე სალასარმა]] 1526 წელს. მიუხედავად ამისა არქიპელაგი რჩებოდა უსახელოდ 1788 წლამდე, როდესაც კუნძულები ხელმეორედ აღმოაჩინა [[ბრიტანელები|ბრიტანელმა]] [[კაპიტანი|კაპიტანმა]] ჯონ მარშალმა, რომლის პატივსაცემადაც კუნძულებს დაერქვა მისი სახელი. შემდგომში მარშალის კუნძულების გვერდით ცურავდა ბევრი ქვეყნის [[გემი]], მაგრამ არცერთ მათგანს არ განუცხადებია ტერიტორიული პრეტენზია მათი [[ანექსია|ანექსიის]] მიზნით. 1860-იან წლებში კუნძულებზე გამოჩნდნენ პირველი [[გერმანელები|გერმანელი]] ახალმოსახლეები. ამ წლებში გერმანული სავაჭრო კომპანიების მიერ გაიშალა [[კოპრა|კოპრით]] და სხვა საქონლით ვაჭრობის მთელი ქსელი. 1885 წელს არქიპელაგი ანექსირებული იქნა [[გერმანიის იმპერია|გერმანიის იმპერიის]] მიერ, მიუხედავად მასზე [[ესპანეთი]]ს პრეტენზიისა. მართვას იმპერიის სახელით აწარმოებდა [[ჯალუიტის კომპანია]] [[ჰამბურგი]]დან. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს წლებში, 1914 წლის სექტემბერში, [[იაპონია]]მ დაიკავა [[მიკრონეზია|მიკრონეზიის]] გერმანიის კუთვნილი ნაწილი, მათ შორის მარშალის კუნძულები. მას შემდეგ კუნძულები რჩებოდა იაპონიის კონტროლ ქვეშ ამერიკელების მიერ [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს წლებში არქიპელაგის დაკავებამდე. 1920 წლიდან მარშალის კუნძულებს მართავდა იაპონია [[ერთა ლიგა|ერთა ლიგის]] [[სამანდატო ტერიტორია|მანდატით]]. კუნძულების აშშ-ის [[ჯარი|არმიის]] ხანმოკლე ოკუპაციის შემდეგ [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]]მ ნდობა გამოუცხადა აშშ-ს მარშალის კუნძულების მართვაში [[წყნარი ოკეანის კუნძულების სამეურვეო ტერიტორია|წყნარი ოკეანის კუნძულების სამეურვეო ტერიტორიის]] სახით. მალე ატოლ [[კვაჯალეინი|კვაჯალეინზე]] შეიქმნა აშშ-ის სტრატეგიული სამხედრო ბაზა, საიდანაც ხორციელდებოდა [[ბირთვული იარაღი]]ს გამოცდების კონტროლი კუნძულებზე ბიკინი და ენივეტოკი 1946 წლიდან 1958 წლამდე. 1979 წელს არქიპელაგმა მიიღო შეზღუდული [[ავტონომია]], ხოლო 1986 წელს აშშ-სთან ხელი მოაწერა [[შეთანხმება თავისუფალი ასოციაციის შესახებ|შეთანხმებას თავისუფალი ასოციაციის შესახებ]], რომლის თანახმადაც აშშ ცნობდა მარშალის კუნძულების რესპუბლიკის დამოუკიდებლობას, ხოლო მარშალის კუნძულების რესპუბლიკა, თავის მხრივ, აშშ-ის სამხედროებს ქვეყნის ტერიტორიაზე ყოფნის ნებას რთავდა; ასევე შენარჩუნდა აშშ-ის ყველა სამხედრო ბაზა. ქვეყნის თავდაცვა სავალდებულო გახდა აშშ-სთვის. 1990 წელს მარშალის კუნძულების დამოუკიდებლობა სცნო გაერთიანებული ერების ორგანიზაციამ. თავისუფალი ასოციაციის შესახებ შეთანხმებას ვადა გაუვიდა 2001 წლის სექტემბერში. ორწლიანი მოლაპარაკებების შემდეგ, 2003 წელს, შეთანხმება გაგრძელდა. == ადმინისტრაციული დაყოფა == წყნარი ოკეანის კუნძულების სამეურვეო ტერიტორიის არსებობის წლებში მარშალის კუნძულები შედგებოდა ერთი ოლქისაგან<ref name="დაყოფა">{{cite web |url = http://www.statoids.com/umh.html |title = Marshall Islands |publisher = Statoids |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN4vDdW?url=http://www.statoids.com/umh.html |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. დღეისათვის მარშალის კუნძულები დაყოფილია 33 [[მუნიციპალიტეტი|მუნიციპალიტეტად]]: აილინგინაე, აილინგლაპლაპი, აილუკი, არნო, აური, ბიკარი, ბიკინი, ბოკაკი, ვოტო, ჯაბატი, ჯალუიტი, ჯემო, კილი, კვაჯალეინი, ლაე, ლიბი, ლიკიეპი, მაჯურო, მეჯიტი, მილი, ნამორიკი, ნამუ, რონგელაპი, რონგერიკი, ტაკა, უჯაე, უჯელანგი, უტირიკი, ებონი, ენივეტოკი, ერიკუბი<ref name="paclii">{{cite web |datepublished = 2001 |url = http://www.paclii.org/mh/government.html |title = Marshall Islands System of Government Information |publisher = University of the South Pacific |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN6zttg?url=http://www.paclii.org/mh/government.html |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ოთხ საოლქო ცენტრს, მაჯუროს, ებეიეს, ჯალუიტს და ვოტიეს, აქვთ ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოები არჩევითი საბჭოებით, სახელმწიფო მოსამსახურეების მიერ დანიშნული მერი და ადგილობრივი პოლიცია<ref name="Nitijela">{{cite web |url = http://rmigovernment.org/about_your_government.jsp?docid=6 |title = The Nitijela (Parliament) |publisher = Office of the President, Republic of the Marshall Islands |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN7VCxV?url=http://rmigovernment.org/about_your_government.jsp?docid=6 |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. [[ფაილი:MH -map A.png|375px|thumb|მარშალის კუნძულების მუნიციპალიტეტები]] {|class="wikitable sortable" ! + style="background:DarkSlateBlue; color: white" | № ! + style="background:DarkSlateBlue; color: white" | მუნიციპალიტეტის<br />დასახელება ! + style="background:DarkSlateBlue; color: white" | კოდი<br />ISO 3166-2 ! + style="background:DarkSlateBlue; color: white" | მოსახლეობა,<br />ად. (2011) ! + style="background:DarkSlateBlue; color: white" | ფართობი,<br />კმ² ! + style="background:DarkSlateBlue; color: white" | სიმჭიდროვე,<br />ად./კმ² |- |1 ||[[აილინგინაე]]|| — ||align=right| — ||align=right|2,80||align=right| — |- |2 ||[[აილინგლაპლაპი]]||MH-ALL||align=right|1729||align=right|14,69||align=right|117,70 |- |3 ||[[აილუკი]]||MH-ALK||align=right|339||align=right|5,36||align=right|63,25 |- |4 ||[[არნო (ატოლი)|არნო]]||MH-ARN||align=right|1794||align=right|12,95||align=right|138,53 |- |5 ||[[აური (ატოლი)|აური]]||MH-AUR||align=right|499||align=right|5,62||align=right|88,79 |- |6 ||[[ბიკარი (ატოლი)|ბიკარი]]|| — || align=right| — ||align=right|0,49||align=right| — |- |7 ||[[ბიკინის ატოლი]]|| — ||align=right|9||align=right|6,01||align=right|1,50 |- |8 ||[[ბოკაკი]]|| — ||align=right| — ||align=right|3,24||align=right| — |- |9 ||[[ვოტო]]||MH-WTH||align=right|97||align=right|4,33||align=right|22,40 |- |10 ||[[ვოტიე]]||MH-WTJ|| align=right|859||align=right|8,18||align=right|105,01 |- |11 ||[[ჯაბატი]]||MH-JAB||align=right|84||align=right|0,57||align=right|147,37 |- |12 ||[[ჯალუიტი]]||MH-JAL||align=right|1788||align=right|11,34||align=right|157,67 |- |13 ||[[ჯემო]]|| — ||align=right| — ||align=right|0,16||align=right| — |- |14 ||[[კილი (ატოლი)|კილი]]||MH-KIL||align=right|548||align=right|0,93||align=right|589,25 |- |15 ||[[კვაჯალეინი]]||MH-KWA||align=right|11 408||align=right|16,39||align=right|696,03 |- |16 ||[[ლაე (ატოლი)|ლაე]]||MH-LAE||align=right|347||align=right|1,45||align=right|239,31 |- |17 ||[[ლიბი]]||MH-LIB||align=right|155||align=right|0,93||align=right|166,67 |- |18 ||[[ლიკიეპი]]||MH-LIK||align=right|401||align=right|10,26||align=right|39,08 |- |19 ||[[მაჯურო]]||MH-MAJ||align=right|27 797||align=right|9,71||align=right|2862,72 |- |20 ||[[მალოელაპი]]||MH-MAL||align=right|682||align=right|9,82||align=right|69,45 |- |21 ||[[მეჯიტი]]||MH-MEJ||align=right|348||align=right|1,86||align=right|187,10 |- |22 ||[[მილი]]||MH-MIL||align=right|738||align=right|15,93||align=right|46,33 |- |23 ||[[ნამორიკი]]||MH-NMK||align=right|508||align=right|2,77||align=right|183,39 |- |24 ||[[ნამუ]]||MH-NMU|| align=right|780||align=right|6,27||align=right|124,40 |- |25 ||[[რონგელაპი]]||MH-RON||align=right|79||align=right|7,95||align=right|9,94 |- |26 ||[[რონგერიკი]]|| — ||align=right| — ||align=right|1,68||align=right| — |- |27 ||[[ტაკა (ატოლი)|ტაკა]]|| — ||align=right| — ||align=right|0,57||align=right| — |- |28 ||[[უჯაე]]||MH-UJA||align=right|364||align=right|1,86||align=right|195,70 |- |29 ||[[უჯელანგი]]|| — ||align=right| — ||align=right|1,74||align=right| — |- |30 ||[[უტირიკი]]||MH-UTI||align=right|435||align=right|2,43||align=right|179,01 |- |31 ||[[ებონი]]||MH-EBO||align=right|706||align=right|5,75||align=right|122,78 |- |32 ||[[ენივეტოკი]]||MH-ENI||align=right|664||align=right|5,85||align=right|113,50 |- |33 ||[[ერიკუბი]]|| — ||align=right| — ||align=right|1,53||align=right| — |- style="background: #CCC;" | ||სულ|| ||53 158||181,42||293,01 |} == მოსახლეობა == === რაოდენობა და განთავსება === {| border=1 cellspacing=0 cellpadding=4 width=300 style="float:right; border:1px solid gray; border-collapse:collapse; font-size:90%; margin:0 0 .5em 1em;" !align="center" bgcolor="grey" colspan="3"|<big>მარშალის კუნძულების მოსახლეობა</big><ref name="ცსს2">აშშ-ის ცსს-ს მონაცემები.</ref> |- !align="center" bgcolor="white" colspan="3"|[[ფაილი:Marshall Islands demography.png|thumb|right|300px|მარშალის კუნძულების მოსახლეობის ზრდის დინამიკა]] |- !align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|მოსახლეობის სტრუქტურა |- !align="justify" valign="top"|მოსახლეობის რაოდენობა |colspan="2" valign="top"|53 158 (2011, აღწერა) |- !align="justify" valign="top"|მოსახლეობის სიმჭიდროვე |colspan="2" valign="top"|293,01 (2011, აღწერა) |- !align="justify" valign="top"|საშუალო ასაკი |colspan="2" valign="top"|საერთო: 21<br />კაცები: 21<br />ქალები: 20,9 (2008, შეფასება) |- !align="justify" valign="top"|ასაკობრივი სტრუქტურა |colspan="2" valign="top"|0—14: 40 %<br />15—59: 56 %<br />60 წელზე უფროსი: 4 % (2011, შეფასება) |- !align="justify" valign="top"|ქალაქის მოსახლეობის წილი |colspan="2" valign="top"| 73,8 % (2011) |- !align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|შობადობა |- !align="justify" valign="top"|ფერტილობის საერთო კოეფიციენტი |colspan="2" valign="top"| 3,68 ‰ (2008) |- !align="justify" valign="top"|მოსახლეობის ზრდის ტემპი |colspan="2" valign="top"| 2,142 % (2008) |- !align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|სიკვდილიანობა |- !align="justify" valign="top"|ბავშვთა სიკვდილიანობა 1000 <br />დაბადებულზე |colspan="2" valign="top"|საერთო: 26,36 ‰ (2008)<br />ბიჭები: 29,58 ‰ (2008)<br />გოგოები: 22,98 ‰ (2008) |- !align="justify" valign="top"|საერთო სიკვდილიანობა 1000 <br />ადამიანზე |colspan="2" valign="top"|საერთო: 4,57 ‰ (2008) |- |} მარშალის კუნძულების მოსახლეობის პირველი ოფიციალური აღწერა მოხდა 1920 ერლს. მაშინ კუნძულებზე ცხოვრობდა 9800 ადამიანი<ref name="unfccc16б">{{cite web |url = http://unfccc.int/resource/docs/natc/marnc1.pdf |title = United Nations Framework Convention on Climate Change. Population and Settlement. — გვ. 16. |format = PDF |publisher = Government of the Republic of the Marshall Islands |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN3vCwC?url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/marnc1.pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. 1958 წლამდე მოსახლეობის ზრდის ტემპი იყო დაბალი, მაგრამ 1958 წლიდან 1967 წლის ჩათვლით მოსახლეობის ყოველწლიურმა ზრდამ მიაღწია 3,4 %-ს, ხოლო შემდგომში 4 %-ს<ref name="unfccc16б" />. მაგრამ უკვე 1988—1989 წლებში ეს მაჩვენებელი შემცირდა 1,5 %-მდე, მიუხედავად იმისა, რომ შობადობის დონე რჩებოდა ძალიან მაღალი. მოსახლეობის ზრდის შემცირების ტენდენცია გამოიწვია მოსახლეობის ემიგრაციის გაზრდამ უცხოეთის ქვეყნებში, უპირველეს ყოვლისა აშშ-ში. 1999 წლის აღწერის თანახმად, კუნძულების მოსახლეობის ყოველწლიური ზრდა რჩებოდა იმავე დონეზე — 1,5 %-ზე<ref name="resident">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/CensusSurveys/popn_gwthrates.htm |title = Resident Population and Annual Population Growth Rate: 1920-1999. |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN521bC?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/CensusSurveys/popn_gwthrates.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>, ხოლო 2008 წლის მოსახლეობის შეფასების მიხედვით გაიზარდა 2,1 %-მდე<ref name="CIA" />. 1999 წლის აღწერის თანახმად, მარშალის კუნძულების მოსახლეობის რაოდენობამ შეადგინა 50 840 ადამიანი<ref name="მოსახლეობა1">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Social/socio_index.htm |title = Marshall Islands. Social Statistics. |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN5KyU8?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Social/socio_index.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>, ამასთან ქვეყნის დედაქალაქში, [[მაჯურო]]ში ცხოვრობდა 25 ათას ადამიანზე მეტი<ref name="Department">{{cite web |url = http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/26551.htm |title = Background Note: Marshall Islands |publisher = US Department of State. Bureau of East Asian and Pacific Affairs |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN5dbLo?url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/26551.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref> 2011 წლის მოსახლეობის აღწერის თანახმად მარშალის კუნძულების რესპუბლიკის მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს 53 158 ადამიანს.<ref name="census-2011" /> აქედან რატაკის ჯაჭვის კუნძულებზე ცხოვრობს 33 892 ადამიანი, ხოლო რალიკის ჯაჭვის კუნძულებზე — 19 266 ადამიანი. ყველაზე დიდი მოსახლეობის სიმჭიდროვეა ატოლ მაჯუროზე: 2862,72 ადამიანი კმ²-ზე. ყველაზე მცირე — ბიკინის ატოლზე: 1,50 ადამიანი კმ²-ზე. ბოლო წლების საერთო ტენდენცია გახდა მოსახლეობის გადინება განაპირა კუნძულებიდან ქვეყნის ერთადერთ ქალაქებში, დედაქალაქ მაჯუროში და ქალაქ [[ებეიე]]ში ატოლ კვაჯალეინზე<ref name="census-2011" />. 1930 წელს მაჯუროში ცხოვრობდა სულ 753 ადამიანი, ხოლო 2011 წელს უკვე 27 797 ადამიანი (ზრდა 36,9-ჯერ); ებეიეში 1930 წელს — 19 ადამიანი, 2011 წელს — 11 408 ადამიანი (ზრდა 600,4-ჯერ)<ref name="census-2011" /> ეს ქმნის რესურსებზე და ორივე კუნძულის მიწაზე გაზრდილ დატვირთვას, მოაქვს სანაპიროს [[ეროზია]], ნეგატიურ გავლენას ახდენს ადგილობრივ ეკოსისტემაზე, ხელს უწყობს ავტოქტონური ფლორის და ფაუნის განადგურებას. მსოფლიო ოკეანის დონის მნიშვნელოვანი აწევის ან კლიმატის გლობალური ცვლილების შემთხვევაში ზოგიერთ კუნძულებზე მოსახლეობის კონცენტრაციამ შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული სოციალური და ეკონომიკური შედეგები. ქალაქების მოსახლეობის ზრდის ფონზე, ქვეყნის დაშორებულ კუნძულებზე მოსახლეობის ზრდა 2011 წელს 1999 წელთან შედარებით შეინიშნება მხოლოდ კუნძულებზე: ჯალუიტი, ლაე, ლიბი, რონგელაპი, უტირიკი და შეადგენს 1 %-ზე ნაკლებს, ხოლო დანარჩენ კუნძულებზე მოხდა მოსახლეობის შემცირება.<ref name="census-2011" /> 2011 წლის მოსახლეობის აღწერის თანახმად მამაკაცები შეადგენენ ქვეყნის მთლიანი მოსახლეობის 51,2 %-ს (27 243 ადამიანი), ქალები — 48,8 %-ს (25 915 ადამიანი)<ref name="census-2011" />. ამავე აღწერის თანახმად ქალაქის მოსახლეობის წილი შეადგენს — 73,8 %-ს, სოფლის — 26,2 %-ს<ref>[http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/Popcensus/2011/3%20-%20Chapter%203%20-%20Population,%20Size%20&%20Growth.pdf მოსახლეობა (2011 წლის აღწერა)]</ref>. 2011 წელს 14 წლამდე ასაკის ბავშვების წილი შეადგენდა 40 %-ს, უფროსი ასაკის მოსახლეობა 15 წლიდან 59 წლამდე — 56 %-ს, 59 წელზე უფროსების — 4 %-ს<ref name="census-2011" />. 1999 წელს მამაკაცების საშუალო სიცოცხლის ხანგრძლივობა იყო — 65,7 წელი, ქალების — 69,4 წელი<ref name="მოსახლეობა1" />. === ეთნიკური შემადგენლობა === მარშალის კუნძულების მოსახლეობის აბსოლუტური უმრავლესობას შეადგენენ [[მარშალელები]]. ეს [[მიკრონეზიელები|მიკრონეზიელი ხალხი]] იყოფა ორ ეთნოგრაფიულ ჯგუფად: ''რაილიკად'' და ''რაჰტაკად'' (გეოგრაფიაში ცოტათი სხვანაირ ტერმინად: [[რალიკის ჯაჭვი|რალიკად]] და [[რატაკის ჯაჭვი|რატაკად]], ასე ეძახიან ქვეყნის ორ კუნძულოვან ჯაჭვს). ქვეყანაში მცხოვრები უცხოელების წილი სულ შეადგენს 2,3 %-ს: ეს [[ჩრდილოეთ მარიანას კუნძულები]]ს შემდეგ ყველაზე დაბალი მაჩვენებელია წყნარი ოკეანის სახელმწიფოებს შორის<ref name="spc21">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter1(population).pdf |title = 2004 Year Book. Стр.21. |format = PDF |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 22 მაისი 2008 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN6FIu3?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter1(population).pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ყველაზე დიდი არამარშალური ეთნიკური ჯგუფია [[კოსრაე (ხალხი)|კოსრაეს]] ხალხი კუნძულ [[კუსაიე (კუნძული)|კუსაიედან]] [[კაროლინის კუნძულები]]ს შემადგენლობაში<ref name="nationsencyclopedia">{{cite web | url = http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Marshall-Islands.html | title = Marshall Islands | publisher = Encyclopedia of the Nations | accessdate = 24 მაისი 2008 | lang = en }}</ref>. მარშალის კუნძულებზე ასევე ცხოვრობენ [[ამერიკელები]]ს და [[ფილიპინელები]]ს მცირე ჯგუფი. === ენები === [[ინგლისური ენა|ინგლისურ ენასთან]] ერთად, მარშალის კუნძულების ოფიციალური ენაა [[მარშალური ენა]], რომელიც ეკუთვნის [[მიკრონეზიული ენები|მიკრონეზიულ ენებს]]. ამ ენაზე მოსაუბრეთა საერთო რაოდენობა 1979 წელს შეადგენდა დაახლოებით 43 900 ადამიანს<ref name="ეთნოლოგია">{{cite web |url = http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=marshall+islands |title = Languages of Marshall Islands |publisher = Ethnologue |accessdate = 27 მაისი 2008 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN6aYmX?url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=marshall+islands |archivedate = 2011-08-10 }}</ref> ენაში გამოიყენება ლათინური [[ანბანი]], დამატებული დიაკრიტიკული ნიშნებით. ის შედგება 22 [[თანხმოვანი]] და ოთხი [[ხმოვანი]] ასოებისგან, რომელთაგან თითოეულს აქვს რამდენიმე [[ალოფონი]]. მარშალური ენის ორთოგრაფია საკმაოდ არასტაბილურია. ორთოგრაფიის რამდენიმე მიღებული ვარიანტის გარდა, თითოეულ მათგანში წერის წესები არათანმიმდევრულია. === რელიგიური შემადგენლობა === მარშალის კუნძულებზე გაბატონებული რელიგიაა [[ქრისტიანობა]], რომელიც არქიპელაგზე XIX საუკუნეში გაავრცელეს [[მისიონერობა|მისიონერებმა]]. მათ შორის პირველები იყვნენ 1857 წელს ატოლ ებონზე გადმომსხდარი [[კონგრეგაციონალიზმი|კონგრეგაციონალისტები]] [[ბოსტონი]]დან<ref name="enenkio" />. მარშალის კუნძულებზე პირველი [[კათოლიციზმი|კათოლიკე]] მისიონერები გამოჩნდნენ 1899 წელს, რომლებმაც შემდგომში ატოლ ჯალუიტზე ააშენეს [[ეკლესია (ნაგებობა)|ეკლესია]]<ref name="enenkio" />. 2008 წელს კონგრეგაციონალისტების წილი შეადგენდა 54,8 %-ს, ღმერთის ასამბლეის მიმდევრები — 25,8 %-ს, კათოლიკეები — 8,4 %-ს, [[მორმონები]] — 2,1 %-ს<ref name="CIA" />. == პოლიტიკური მოწყობა == === სახელმწიფო წყობა === მარშალის კუნძულები — თვითმართვადი,<ref name="ხელშეკრულება1111">ხელშეკრულება მარშალის კუნძულების რესპუბლიკასა და აშშ-ს შორის თავისუფალი ასოციაციის შესახებ. სათაური 1. სტატია 1. თავი 111.</ref> [[აშშ]]-სთან [[ასოცირებული სახელმწიფო|თავისუფალ ასოციაციაში]] მყოფი [[სახელმწიფო|სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნი]]. 1979 წლის 1 მაისს მიღებული [[კონსტიტუცია|კონსტიტუციით]] მარშალის კუნძულები შეხამებული ბრიტანული და ამერიკული პოლიტიკური სისტემების თვისებების [[რესპუბლიკა|რესპუბლიკური]] [[მმართველობის ფორმა|მმართველობის ფორმის]] ქვეყანაა<ref name="paclii"/>. 1983 წელს მიღებული დამოუკიდებლობის შემდეგ ქვეყანაში ჩატარდა [[რეფერენდუმი]], რისი შედეგიც გახდა აშშ-თან მჭიდრო ურთიერთობების კურსის გაგრძელება. 1986 წლის ნოემბერში ხელი მოეწერა [[შეთანხმება თავისუფალი ასოციაციის შესახებ|შეთანხმებას თავისუფალი ასოციაციის შესახებ]], რომელიც მოქმედებდა 15 წლის განმავლობაში. მის თანახმად, მარშალის კუნძულების რესპუბლიკას შეეძლო გაეტარებინა დამოუკიდებელი საგარეო პოლიტიკა, იმ დროს, როდესაც ქვეყნის ფინანსებზე პასუხს აგებდა აშშ, რომელმაც ასევე შეინარჩუნა ატოლ კვაჯალეინზე თავისი სამხედრო ძალების ყოფნის ექსკლუზიური უფლება<ref name="Transparency7">{{cite web |datepublished = 2004 |url = http://www.transparency.org.au/documents/marshallislands.pdf |title = Marshall Islands 2004. — გვ.7 |publisher = Transparency International Country Study Report |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN78rU7?url=http://www.transparency.org.au/documents/marshallislands.pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. გარანტირებული იყო ბირთვული გამოცდების ამერიკული პროგრამის დაცვა<ref name="Transparency7" />. აშშ-მა ამ დათმობების სანაცვლოდ თავის თავზე აიღეს კუნძულების თავდაცვა, მარშალის კუნძულების დაშვება აშშ-ის ფედერალურ პროგრამებში, მარშალელებს მიეცათ უფლება ეცხოვრათ და ემუშავათ შტატების ტერიტორიაზე. ამასთან აშშ-მა გამოუყო ქვეყანას მნიშვნელოვანი ფულადი სახსრები: 1987 წელს — $48 მილიონი, 2001—2002 წლებში — $34,7 მილიონი, ამის შედეგად, 1987 წლიდან 2002 წლამდე მარშალის კუნძულების სახელმწიფო ბიუჯეტის 70 % შედგებოდა აშშ-სგან მიღებული თანხებისაგან<ref name="Transparency7" />. შეთანხმების მოქმედების ვადა ამოიწურა 2002 წელს. ახალი შეთანხმება თავისუფალი ასოციაციის შესახებ 20 წლის ვადით დაიდო 2003 წლის 6 დეკემბერს. ამ შეთანხმების თანახმად აშშ ვალდებულებას იღებდა გაეგრძელებინა მარშალის კუნძულების ეკონომიკის ფინანსირება<ref name="Transparency7-1">{{cite web |datepublished = 2004 |url = http://www.transparency.org.au/documents/marshallislands.pdf |title = Marshall Islands 2004. — გვ.8 |publisher = Transparency International Country Study Report |accessdate = 1 ივნისი 2008 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN78rU7?url=http://www.transparency.org.au/documents/marshallislands.pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ==== საკანონმდებლო ხელისუფლება ==== საკანონმდებლო ხელისუფლების უმაღლესი ორგანოა — [[პარლამენტი]], რომელიც შედგება ორი პალატისაგან: ბელადთა საბჭო ((მარშ.) Council of Iroij, ზედა პალატა) და ნიტიჟელა ((მარშ.) Nitijela, ქვედა პალატა)<ref name="Nitijela" />. [[საკანონმდებლო ხელისუფლება]] აკისრია პარლამენტის ქვედა პალატას<ref name="კონსტიტუცია411">მარშალის კუნძულების კონსტიტუცია, სტატია 4, პარაგრაფი 1, პუნქტი 1.</ref>, რომელიც შედგება 33 [[დეპუტატი]]საგან<ref name="კონსტიტუცია421">კ., სტ. 4, § 2, პ. 1.</ref>. პალატის უფლებამოსილების ვადაა — ოთხი წელი<ref name="კონსტიტუცია4121">კ., სტ. 4, § 12, პ. 1.</ref>. პარლამენტის ქვედა პალატის დეპუტატობის კანდიდატი შეუძლია გახდეს მხოლოდ მარშალის კუნძულების 21 წლის და მასზე უფროს უფროს მოქალაქეს<ref name="კონსტიტუცია441">კ., სტ. 4, § 4, პ. 1.</ref>. დეპუტატები ირჩევიან საყოველთაო საარჩევნო უფლებების საფუძველზე<ref name="კონსტიტუცია431">კ., სტ. 4, § 3, პ. 1.</ref>. არჩეულად ითვლება კანდიდატი, რომელმაც მოაგროვა ხმათა უბრალო უმრავლესობა<ref name="კონსტიტუცია422">კ., სტ. 4, § 2, პ. 2.</ref>. არჩევნების შემდეგ პირველ სხდომაზე ქვედა პალატის წევრები თავისი შემადგენლობიდან ირჩევენ [[სპიკერი|სპიკერს]] და მის მოადგილეს<ref name="კონსტიტუცია471">კ., სტ. 4, § 7, პ. 1, 2.</ref>. პალატის რეგულარული სესია იწყება იანვრის პირველ ორშაბათს და გრძელდება 50 დღის განმავლობაში<ref name="კონსტიტუცია4101">კ., სტ. 4, § 10, პ. 1.</ref>. პრეზიდენტს უფლება აქვს დაითხოვოს ქვედა პალატა მისთვის ორჯერადი უნდობლობის ვოტუმის გამოხატვის შემთხვევაში (თუ ორივე შემთხვევაში ახალი პრეზიდენტი არ იქნა არჩეული), ასევე შემთხვევაში, თუ პრეზიდენტის არჩევნების შემდეგ 30 დღის განმავლობაში არ მოხერხდა კაბინეტის ჩამოყალიბება<ref name=autogenerated1>კ., სტ. 4, § 12, პ. 1, 2.</ref>. ზედა პალატას, ან ''ბელადთა საბჭოს'', აკისრია კონსულტატიური ფუნქციები<ref name="უხუცესთა საბჭო">{{cite web |url = http://www.rminitijela.org/history/history.html |title = Brief Overview of Political Development in the Republic of the Marshall Islands. |publisher = The Nitijela (Parliament) |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN7lYB4?url=http://www.rminitijela.org/history/history.html |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>: მას შეუძლია განიხილოს ნებისმიერი საკითხები, რომელიც ეხება მარშალის კუნძულებს, და აცნობს თავის აზრს მინისტრთა კაბინეტს, ასევე შეუძლია მოითხოვოს ნებისმიერი კანონის გადახედვა, რომელიც ეხება წესჩვეულებებს, მიწის ფლობის უფლებას ან ტრადიციულ პრაქტიკას და ქვედა პალატის მიღებულს მესამე წაკითხვით<ref name="კონსტიტუცია32">კ., სტ. 3, § 2.</ref>. ბელადთა საბჭო შედგება რალიკის და რატაკის ჯაჭვის ოლქების 12 წარმომადგენლისგან ((მარშ.) Iroijlaplap): რალიკის ჯაჭვი (უჯელანგის გარდა) წარმოადგენს 4 წევრს; უჯელანგი, მილი, არნო, მეჯიტი, მაჯურო, აიროკი (მოტუ ატოლ მალოელაპზე), ლიკიეპი — თითო წევრს თითოეული ოლქიდან; კუნძულები აური, მალოელაპი (მოტუ აიროკის გარეშე), ვოტიე, უტირიკი და აილუკი წარმოდგენილია ერთი წევრით<ref name="კონსტიტუცია312">კ., სტ. 3, § 1, პ. 2.</ref>. საბჭოს პირველ სხდომაზე საბჭოს წევრებიდან ფარული კენჭისყრით ირჩევა ბელადთა საბჭოს თავმჯდომარე და მისი მოადგილე<ref name="კონსტიტუცია351">კ., სტ. 3, § 5, პ. 1, 2.</ref>. ==== აღმასრულებელი ხელისუფლება ==== მარშალის კუნძულების კონსტიტუციის თანახმად, სახელმწიფოს მეთაურია [[მარშალის კუნძულების პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]]<ref name="კონსტიტუცია531">კ., სტ. 5, § 3, პ. 1.</ref>, რომელიც ირჩევა პარლამენტის ქვედა პალატის წევრების შემადგენლობიდან თვითონ დეპუტატების მიერ საყოველთაო არჩევნების შემდეგ პირველივე სხდომაზე<ref name="კონსტიტუცია532">კ., სტ. 5, § 3, პ. 3.</ref>. არჩეულად ითვლება კანდიდატი, რომელმაც მიიღო ხმების უმრავლესობა<ref name=autogenerated2>კ., სტ. 5, § 3, პ. 2.</ref>. 2012 წლიდან ქვეყნის პრეზიდენტია [[კრისტოფერ ლოიკი]]. მარშალის კუნძულების [[აღმასრულებელი ხელისუფლება]] [[მინისტრთა კაბინეტი]]ს ხელშია, რომელთა წევრებიც იღებენ კოლექტიურ პასუხისმგებლობას ქვეყნის პარლამენტის წინაშე<ref name="კონსტიტუცია551">კ., სტ. 5, § 5, პ. 1.</ref>. მინისტრთა კაბინეტის შემადგენლობაში შედის ქვეყნის პრეზიდენტი, რომელიც იმავდროულად უნდა იყოს ქვეყნის პარლამენტის ქვედა პალატის წევრი და პალატის სხვა წევრები, რომლებსაც ნიშნავენ შესაბამის მინისტრებად<ref name="კონსტიტუცია52">კ., სტ. 5, § 2.</ref>. მინისტრების კანდიდატურები, რომლებიც უნდა იყვნენ არანაკლებ ექვსისა (კანდიდატურები ფინანსთა, საგარეო საქმეთა, კომუნიკაციების და ტრანსპორტის, რესურსების და განვითარების, სოციალური უზრუნველყოფის, საზოგადოებრივი შრომის მინისტრების პოსტებზე<ref name="კონსტიტუცია551" />) და არაუმეტეს ათისა, წამოყენებულია ქვეყნის პრეზიდენტის მიერ ქვედა პალატის შემადგენლობიდან, ხოლო შემდეგ წარედგინება პალატის სპიკერს, რომელიც ნიშნავს მათ მინისტრების რანგში<ref name="კონსტიტუცია5412">კ., სტ. 5, § 4, პ. 1, 2.</ref>. თუ პრეზიდენტი თავისი არჩევის შემდეგ 7 დღის განმავლობაში არ წამოაყენებს მინიმუმ 6 მინისტრის კანდიდატურას, მაშინ პრეზიტენტი გადაყენებული იქნება თანამდებობიდან და დაინიშნება სახელმწიფოს მეთაურის ახალი არჩევნები<ref name="კონსტიტუცია544">კ., სტ. 5, § 4, პ. 4.</ref>. მინისტრთა კაბინეტი ახორციელებს საერთო მიმართულებების და ქვეყნის სახელმწიფო ხელისუფლების კონტროლს; პარლამენტის ქვედა პალატას წარუდგენს კანონპროექტებს, რომლებიც აუცილებელია ან სასურველია მინისტრთა კაბინეტის პოლიტიკისთვის და გადაწყვეტილებებისთვის, ასევე შეაქვს წინადადებები გადასახადების გაზრდაზე ან სახელმწიფო ბიუჯეტის სხვა წყაროებზე და თანხების ხარჯვით ნაწილზე; მინისტრთა კაბინეტი ანგარიშვალდებულია პარლამენტის ქვედა პალატის მიმართ ყველა სახელმწიფო ხარჯებში; პასუხისმგებელია ქვეყნის [[საგარეო პოლიტიკა]]ზე (მათ შორის, ხელშეკრულებებზე), პარლამენტის ქვედა პალატასთან შეთანხმებით ხელს აწერს საერთაშორისო შეთანხმებებს, ნიშნავს ელჩებს და მარშალის კუნძულების დიპლომატიური მისიების მეთაურებს; პასუხისმგებელია ღონისძიებებზე, რომელიც აუცილებელია ქვეცნის უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, იმ პირობით, რომ არ დაუშვას მშვიდობიან პერიოდში ქვეყნის ტერიტორიაზე შეიარაღებული ძალების განლაგება; მინისტრთა კაბინეტს აქვს შეწყალების უფლება; მინისტრთა კაბინეტი პასუხისმგებელია საავადმყოფოების და სხვა დაწესებულებების შექმნაზე და ხელშეწყობაზე მარშალის კუნძულების ჯანდაცვის სისტემაში; სახელმწიფო სკოლების შექმნაზე და ხელშეწყობაზე ქვეყნის განათლების სისტემაში; სხვა ინსტიტუტების შექმნაზე და ხელშეწყობაზე, რომლებიც აუცილებელია მარშალის კუნძულების მოსახლეობისთვის მაღალი ცხოვრების დონის შესაქმნელად, მათი კანონიერი უფლებების დასაცავად, მარშალელების ეკონომიური, სოციალური და კულტურული კეთილდღეობის უზრუნველსაყოფად<ref name="კონსტიტუცია513">კ., სტ. 5, § 1, პ. 3.</ref>. ==== სასამართლო ხელისუფლება ==== მარშალის კუნძულების [[სასამართლო ხელისუფლება]] დამოუკიდებელია საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლებისგან. ქვეყნის სასამართლო ორგანოების სისტემა შედგება [[უზენაესი სასამართლო]]ებისაგან, [[ზემდგომი სასამართლო]]ებისაგან, ტრადიციული საკანონმდებლო სასამართლოებისაგან ({{lang-en|Traditional Rights Court}}), საოლქო სასამართლოებისაგან ({{lang-en|District Courts}}), თანასაზოგადოებრივი სასამართლოებისაგან ({{lang-en|Community Courts}}) და კანონის შესაბამისი სხვა ქვემდებარე სასამართლოებისაგან<ref name="კონსტიტუცია611">კ., სტ. 6, § 1, პ. 1.</ref>. მარშალის კუნძულების ყოველ სასამართლოს აქვს უფლება გამოიტანოს დადგენილება, დაადგინოს წესები, გამოსცეს ბრძანებები, პროცედურული ინსტრუქციები, რომლებიც არ ეწინააღმდეგებიან მოქმედ კანონმდებლობას და აუცილებელია კონსტიტუციის შესაბამისად მართლმსაჯულების აღსრულებისათვის<ref name="კონსტიტუცია612">კ., სტ. 6, § 1, პ. 2.</ref>. მარშალის კუნძულების უზენაესი სასამართლო — წერითი წარმოების უზენაესი სასამართლოა, რომელიც დადგენილია კონსტიტუციით და აქვს სააპელაციო იურისდიქცია ყველა საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანის უფლებით, რომელიც განხილულია ქვემდგომი სასამართლოების მიერ<ref name="კონსტიტუცია621">კ., სტ. 6, § 2, პ. 1.</ref>. უზენაესი სასამართლო შედგება თავმჯდომარე მოსამართლისგან და სხვა მოსამართლეებისგან, რომელთა რაოდენობა მოცემულია მიმდინარე კანონმდებლობაში. მარშალის კუნძულების ზემდგომი სასამართლო — წერითი წარმოების ზემდგომი სასამართლოა, რომელიც დადგენილია კონსტიტუციით და აქვს საერთო იურისდიქცია კანონთან და ფაქტებთან განსხვავების საკითხებში<ref name="კონსტიტუცია631">კ., სტ. 6, § 3, პ. 1.</ref>. ზემდგომი სასამართლო შედგება თავმჯდომარე მოსამართლისგან და სხვა მოსამართლეებისგან, რომელთა რაოდენობა მოცემულია მიმდინარე კანონმდებლობაში. სასამართლო ასევე განიხილავს აპელაციებს ქვემდებარე სასამართლოების გადაწყვეტილებაზე, ამოწმებს სახელმწიფო დაწესებულებების გადაწყვეტილებების კანონიერებას<ref name="კონსტიტუცია631" />. უზენაესი სასამართლოს და ზემდგომი სასამართლოს მოსამართლეები ინიშნება მინისტრთა კაბინეტის მიერ სასამართლო სამსახურის კომისიის რეკომენდაციით ({{lang-en|Judicial Service Commission}}) პარლამენტის ქვედა პალატის შემდგომი თანხმობით<ref name="კონსტიტუცია614">კ., სტ. 6, § 1, პ. 4.</ref>. მოსამართლის მაქსიმალური ასაკია — 72 წელი<ref name="კონსტიტუცია614" />. ტრადიციული საკანონმდებლო სასამართლო — წერითი წარმოების სასამართლოა, რომელიც დადგენილია კონსტიტუციით და შედგება სამი ან უფრო მეტი მოსამართლისგან, რომლებიც წარმოადგენენ მიწის უფლების ყველა კლასებს: უზენაეს ბელადს ((მარშ.) Iroijlaplap), მდგომარეობით უფრო დაბალ ბელადს ((მარშ.) Iroijedrik), თემების მეთაურებს/მუშათა კლანები ((მარშ.) Alap), თემების წევრებს/მუშები ((მარშ.) Dri Jerbal)<ref name="კონსტიტუცია641">კ., სტ. 6, § 4, პ. 1.</ref>. ტრადიციული საკანონმდებლო სასამართლოს იურისდიქციაში შედის საქმეების განხილვა, რომელიც დაკავშირებულია მარშალელების ტიტულის განსაზღვრაში ან მიწის უფლებაში, ასევე კანონიერი ინტერესები, რომლებიც მთლიანად ან ნაწილობრივ განისაზღვრება მარშალის კუნძულებზე არსებული ჩვეულებრივი უფლებით და ტრადიციული პრაქტიკით<ref name="კონსტიტუცია643">კ., სტ. 6, § 4, პ. 3.</ref>. საოლქო სასამართლოები განიხილავენ სამოქალაქო სარჩელებს, რომელთა ჯამი არ აჭარბებს $10 000 და იმ საკითხების გამოკლებით, რომლებიც განეკუთვნება ზემდგომი სასამართლოს კომპეტენციას, საზღვაო საკითხებს, ასევე საკამათო მიწის საკითხებს. თანასაზოგადოებრივი სასამართლოები მოქმედებენ ქვეყნის მუნიციპალიტეტებში. ისინი განიხილავენ სარჩელებს, რომელთა ჯამი არ აჭარბებს $200<ref name="სასამართლოები">{{cite web |url = http://www.paclii.org/mh/courts.html |title = Marshall Islands Courts System Information |publisher = University of the South Pacific |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN7qii8?url=http://www.paclii.org/mh/courts.html |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ==== საარჩევნო ოლქები ==== 18 წლის და უფრო უფროსი ასაკის მარშალის კუნძულის მოქალაქეებს აქვთ [[აქტიური საარჩევნო უფლება|საარჩევნო უფლება]]<ref name="კონსტიტუცია431" />. არჩევნებში მონაწილეობის უფლება არა აქვთ პირებს, რომლებიც არიან შეურაცხადნი, იმყოფებიან თავისუფლების აღკვეთის ადგილებში და სისხლის სამართლის დანაშაულისთვის პირობით განთავისუფლებულებს<ref name="კონსტიტუცია5">კ., სტ. 4, § 3, პ. 2 a, b.</ref>. ამომრჩეველს შეუძლია ხმა მისცეს მხოლოდ ერთ საარჩევნო ოლქში, სადაც ის ცხოვრობს ან აქვს მიწის ნაკვეთი<ref name="კონსტიტუცია6">კ., სტ. 4, § 3, პ. 3.</ref>. ქვეყანა დაყოფილია 24 საარჩევნო ოლქად. პარლამენტში ოლქი მაჯურო წარმოადგენს 5 დეპუტატს, კვაჯალეინი — 3 დეპუტატს, აილინგლაპლაპი, არნო, ჯალუიტი — 2 დეპუტატს, აილუკი, აური, ბიკინი-კილი, ვოტო, ვოტიე, ჯაბატი, ლაე, ლიბი, ლიკიეპი, მალოელაპი, მეჯიტი, მილი, ნამორიკი, ნამუ, რონგელაპი, უჯაე, უტირიკი, ებონი, ენევეტაკ-უჯელანგი — 1 დეპუტატს<ref name="კონსტიტუცია421" />. სხვა დაუსახლებელი კუნძულები შესულია იმ საარჩევნო ოლქებში, რომლებთანაც ისინი უფრო მჭიდროდ არიან დაკავშირებული (ტრადიციებით, წეს-ჩვეულებებით)<ref name="კონსტიტუცია421"/>. ქვეყნის პარლამენტს შეუძლია შეცვალოს როგორც დეპუტატების რაოდენობა, ისევე საარჩევნო ოლქების საზღვრები. ამასთან ოლქებში უნდა ცხოვრობდეს დაახლოებით ერთნაირი მოსახლეობის რაოდენობა, თუმცა ასევე შეიძლება გეოგრაფიული თავისებურებების, საზოგადოების ინტერესების, არსებული ადმინისტრაციული და ტრადიციული რაიონების საზღვრების, ერთმანეთთან დაკავშირების საშუალებების და მოსახლეობის მობილურობის მხედველობაში მიღება<ref name="კონსტიტუცია9">კ., სტ. 4, § 2, პ. 4.</ref>. ==== ადგილობრივი თვითმმართველობა ==== კონსტიტუციის თანახმად, ნებისმიერი ატოლის ან კუნძულის მოსახლეობა, რომელიც არ არის ატოლის ნაწილი (ანუ [[მოტუ]]ს ნაწილი), უფლებამოსილია [[ადგილობრივი თვითმმართველობა|ადგილობრივი თვითმმართველობის]] სისტემით, რომელიც მოქმედებს მარშალის კუნძულების მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად<ref name="კონსტიტუცია911">კ., სტ. 9, § 1, პ. 1.</ref>. ამასთან ადგილობრივი თვითმმართველობა ვრცელდება არა მარტო ატოლის/კუნძულის ხმელეთზე, არამედ მათი შიდა წყლების ზღვაზე და ზღვის ფსკერზეც (ანუ [[ლაგუნა]]ზეც) და ოკეანის კუნძულის ირგვლივ არსებულ წყლებზე და წყლის ფსკერზე ბაზისური ხაზიდან 8 კმ მანძილზე, რომლიდანაც აითვლება ატოლის ან კუნძულის ტერიტორიული წყლები<ref name="კონსტიტუცია912">კ., სტ. 9, § 1, პ. 2.</ref>. === პოლიტიკური პარტიები === ტრადიციულად მარშალის კუნძულებზე არ არსებობენ რაიმე ფორმალურად ორგანიზებული [[პოლიტიკური პარტია|პოლიტიკური პარტიები]]<ref name="Transparency13">{{cite web |last = Transparency International Country Study Report. |first = |authorlink = |coauthors = |datepublished = 2004 |url = http://www.transparency.org.au/documents/marshallislands.pdf |title = Marshall Islands 2004. — გვ.13. |format = |work = |publisher = |accessdate = 1 ივნისი 2008 |lang = en |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN78rU7?url=http://www.transparency.org.au/documents/marshallislands.pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ისინი, რომლებსაც ქვიათ პოლიტიკური პარტიები, უფრო ჰგვანან ფრაქციებს ან ჯგუფებს, რომლებიც მოქმედებენ გარკვეული ჯგუფების ინტერესებით<ref name="ენციკლოპედია3">{{cite web | last = Encyclopedia of the Nations. | first = | authorlink = | coauthors = | datepublished = | url = http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Marshall-Islands-POLITICAL-PARTIES.html | title = Marshall Islands. Political Parties. | work = | publisher = | accessdate = 21 ივნისი 2008 | lang = en | description = }}</ref>. მათ არ გააჩნიათ ოფისები, ოფიციალური [[იდეოლოგია]] ან პარტიული სტრუქტურა. ქვეყნის ორი საყოველთაოდ აღიარებული პარტიაა [[პარტია კაბუა]], ანუ ''Aelon Kein Ad'', (მარშალური ენიდან თარგმანში — ''„ჩვენი კუნძულები“'') და [[გაერთიანებული დემოკრატიული პარტია (მარშალის კუნძულები)|გაერთიანებული დემოკრატიული პარტია]]. ქვეყანაში ასევე მოქმედებს მეორე პარტია, [[გაერთიანებული სახალხო პარტია]], რომელმაც 2008 წლის იანვარში კაბუას პარტიასთან ერთად ჩამოაყალიბა მარშალის კუნძულების მთავრობა<ref name="მთავრობა2008">{{cite web |last = Office of the President, Republic of the Marshall Islands. |first = |authorlink = |coauthors = |datepublished = 10 იანვარი 2008 |url = http://www.rmigovernment.org/news_detail.jsp?docid=223 |title = The United People’s Party and Aelon Kein Ad formed Government). |format = |work = |publisher = |accessdate = 21 ივნისი 2008 |lang = en |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN84Rtn?url=http://www.rmigovernment.org/news_detail.jsp?docid=223 |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. === შეიარაღებული ძალები და პოლიცია === მარშალის კუნძულების რესპუბლიკაში არ არსებობს მუდმივად მომქმედი [[ჯარი|შეიარაღებული ძალები]]. მაგრამ, თავისუფალი ასოციაციის შეთანხმების საფუძველზე, პასუხისმგებლობა ქვეყნის უსაფრთხოებაზე და თავდაცვაზე აღებული აქვს [[აშშ]]-ს<ref name="შეთანხმება31311ა">შსა (შემოკლ. შსა). სათ. 3, სტ. 1, თ. 311a.</ref>. აშშ-მა უნდა დაიცვას მარშალის კუნძულების რესპუბლიკა და მისი მოქალაქეები ქვეყნის ფარგლებს გარედან შესაძლო შეტევებისგან და საფრთხეებისაგან, წინააღმდეგობა უნდა გაუწიოს ნებისმიერ მესამე ქვეყანას მარშალის კუნძულების ტერიტორიაზე სამხედრო პერსონალის შეღწევაში და მისი ტერიტორიის გამოყენებაში სამხედრო მიზნებისათვის, შეთანხმების პირობების თანახმად შექმნას და გამოიყენოს რაიონები და სამხედრო დანიშნულების ნაგებობები<ref name="შეთანხმება31312">შსა (შემოკლ. შსა). სათ. 3, სტ. 1, თ. 312.</ref>. აშშ-ს ასევე შეუძლიათ განახორციელონ სამხედრო მოქმედებები და ოპერაციები მარშალის კუნძულების ხმელეთზე, წყალზე და საჰაერო სივრცეში<ref name="შეთანხმება31311b">შსა (შემოკლ. შსა). სათ. 3, სტ. 1, თ. 311b.</ref>. თუ შეთანხმებაში არ არის ნათქვამი, აშშ-მა არ უნდა ჩაატაროს დეტონაცია ან განალაგოს ქვეყნის ტერიტორიაზე [[ბირთვული იარაღი|ბირთვული]] ან ნებისმიერი სხვა [[მასიური განადგურების იარაღი]], ასევე რადიოაქტიური, ქიმიური ან ბიოლოგიური მასალები, რომლებსაც შეუძლიათ ზიანი მოუტანოს მაეშალის კუნძულების მოსახლეობის ჯანმრთელობას ან უსაფრთხოებას<ref name="შეთანხმება31314ა">შსა (შემოკლ. შსა). სათ. 3, სტ. 1, თ. 314a.</ref>. შიდა უსაფრთხოებას უზრუნველყოფს ეროვნული [[პოლიცია|პოლიციის]] ფორმირებები. 2004 წელს ზემდგომ სასამართლოში განხილული იქნა 100 სისხლის სამართლის საქმე (2000 წელს — 160)<ref name="criminal">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Social/Crime/offenses.htm |title = Criminal Offenses. Number of criminal cases listed at rmi high courte: 2000 to 2004 |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN8AAWX?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Social/Crime/offenses.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>; ქალაქ მაჯუროს და ებეიეს პოლიციის მიერ დაპატიმრებული იქნა 3587 ადამიანი<ref name="criminal2">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Social/Crime/arrests.htm |title = Arrests. Number of arrests by national and local government police (ebeye & majuro) by gender and age: 2002 to 2004. |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN8Ryx6?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Social/Crime/arrests.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. === საგარეო პოლიტიკა და საერთაშორისო ურთიერთობები === მარშალის კუნძულების რესპუბლიკასა და აშშ-ს შორის თავისუფალი ასოციაციის შესახებ არსებული შეთანხმების საფუძველზე, ქვეყანას აქვს უფლება დამოუკიდებლად აწარმოოს [[საგარეო პოლიტიკა]] თავისი სახელით გარდა იმ შემთხვევებისა, რომელიც შეთანხმებაშია ჩაწერილი<ref name="შეთანხმება2121a">შსა (შემოკლ. შსა), სათ. 1, სტ. 2, თ. 121а.</ref>. მარშალის კუნძულებს შეუძლია აწარმოოს დამოუკიდებელი საგარეო პოლიტიკა [[საზღვაო უფლება|საზღვაო უფლებების]] და საზღვაო რესურსების საკითხებში, დაამყაროს სხვა ქვეყნებთან კომერციული, დიპლომატიური, საკონსულო, ეკონომიკური, სავაჭრო, საბანკო, საფოსტო, საკომუნიკაციო, კულტურული, საავიაციო ურთიერთობები, ასევე აწარმოოს მოლაპარაკებები სხვა ქვეყნებთან, საერთაშორისო და სამთავრობო ორგანიზაციებთან გრანტების და სესხების მისაღებად ქვეყნის განვითარებისათვის<ref name="Договор2121b">შსა (შემოკლ. შსა), სათ. 1, სტ. 2, თ. 121b.</ref>. მარშალის კუნძულების რესპუბლიკას შეუძლია თავისი სახელით ხელი მოაწეროს საერთაშორისო ხელშეკრულებებს და შეთანხმებებს სხვა ქვეყნის მთავრობებთან, რეგიონალურ და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან<ref name="შეთანხმება2121c">შსა (შემოკლ. შსა), სათ. 1, სტ. 2, თ. 121c.</ref>. ორმხრივი შეთანხმების საფუძველზე აშშ-ის მთავრობამ უნდა გაუწიოს დახმარება მარშალის კუნძულების რესპუბლიკის მთავრობის თხოვნას რეგიონალურ და საერთაშორისო ორგანიზაციებში გაეწვრიანებაზე ან სხვა სახის მონაწილეობაზე<ref name="შეთანხმება2122">შსა (შემოკლ. შსა), სათ. 1, სტ. 2, თ. 122.</ref>. მარშალის კუნძულები უნდა კონსულტირებდეს აშშ-ის მთავრობასთან თავისი საგარეო პოლიტიკის საკითხებზე<ref name="Договор2123а">შსა (შემოკლ. შსა), სათ. 1, სტ. 2, თ. 123а.</ref>, ხოლო აშშ-ის მთავრობა კონსულტირებდეს მარშალის კუნძულების რესპუბლიკის მთავრობასთან იმ საკითხებზე, რომლებიც შეიძლება შეეხოს მარშალის კუნძულებს<ref name="შეთანხმება2123b">შსა (შემოკლ. შსა), სათ. 1, სტ. 2, თ. 123b.</ref>. აშშ-ის მთავრობა არ არის პასუხისმგებელი მარშალის კუნძულების ვალდებულებაზე საგარეო პოლიტიკის სფეროში გარდა იმ შემთხვევებისა, რომლებიც მიღწეული იყო ორივე მხარის აშკარა თანხმობით<ref name="შეთანხმება2125">შსა (შემოკლ. შსა), სათ. 1, სტ. 2, თ. 125.</ref>. მარშალის კუნძულების რესპუბლიკის მთავრობის თხოვნით აშშ-მა ასევე უნდა გაუწიოს [[საკონსულო]] დახმარება მარშალის კუნძულების მოსახლეობას<ref name="შეთანხმება2126">შსა (შემოკლ. შსა), სათ. 1, სტ. 2, თ. 126.</ref>. მარშალის კუნძულების რესპუბლიკას დიპლომატიური ურთიერთობა დამყარებული აქვს 72 ქვეყანასთან<ref name="დიპ. ურთიერთობა">{{cite web |url = http://www.doi.gov/oia/pdf/RMIDipRelations.pdf |title = Countries with which the Marshall Islands has Diplomatic Relations |publisher = U.S. Department of the Interior. Office of Insular Affairs |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN8k1gE?url=http://www.doi.gov/oia/pdf/RMIDipRelations.pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. მიუხედავად ამისა, მხოლოდ [[აშშ]]-ს, [[ტაივანი|ტაივანს]]<ref name="საელჩო">{{cite web |url = http://www.embassiesabroad.com/embassies-in/MarshallIslands |title = Embassies in Marshall Islands |publisher = GoAbroad.com |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN8pMNx?url=http://embassy.goabroad.com/embassies-in/marshall-islands |archivedate = 2011-08-10 }}</ref> და [[იაპონია]]ს<ref name="საელჩო2">{{cite web |url = http://www.mfat.govt.nz/Countries/Pacific/Marshall-Islands.php |title = Republic of the Marshall Islands |publisher = New Zealand Ministry Of Foreign Affaires And Trade |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN98ngj?url=http://www.mfat.govt.nz/Countries/Pacific/Marshall-Islands.php |archivedate = 2011-08-10 }}</ref> აქვთ თავისი საელჩოები [[მაჯურო]]ში. მარშალის კუნძულების რესპუბლიკას აქვს საელჩოები აშშ-ში ([[ვაშინგტონი|ვაშინგტონში]]), იაპონიაში და [[ფიჯი]]ზე, საკონსულოები [[ჰავაის შტატი|ჰავაიზე]] [[ჰონოლულუ]]ში და მისიები ტაივანზე და [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]]ში<ref name="საელჩო2-1">{{cite web |url = http://www.rmiembassyus.org/Government.htm#Missions |title = Government |publisher = Embassy of the Republic of the Marshall Islands in USA, Washington D.C. |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN9nyVn?url=http://www.rmiembassyus.org/Government.htm#Missions |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. მარშალის კუნძულების რესპუბლიკა — გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის (1991 წლის 17 სექტემბრიდან), [[წყნარი ოკეანის თანამეგობრობის სამდივნო]]ს, [[წყნარი ოკეანის კუნძულების ფორუმი]]ს, [[აზიის განვითარების ბანკი]]ს, საერთაშორისო ორგანიზაცია [[აფრიკის, კარიბის ზღვის აუზის და წყნარი ოკეანის რეგიონის ქვეყნები]]ს და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების წევრია. მარშალის კუნძულების რესპუბლიკა ტერიტორიულ პრეტენზიას გამოთქვამს დღეისათვის აშშ-ის მფლობელობაში მყოფ ატოლ [[უეიკი|უეიკზე]]<ref name="CIA" />. == ეკონომიკა == === საერთო დახასიათება === {| border=1 cellspacing=0 cellpadding=4 width=300 style="float:right; border:1px solid gray; border-collapse:collapse; font-size:90%; margin:0 0 .5em 1em;" !align="center" bgcolor="grey" colspan="3"|<big>მარშალის კუნძულების რესპუბლიკის ეკონომიკა</big><ref name="ცსს2" /> |- !align="center" bgcolor="white" colspan="3"|[[ფაილი:Usdollar100front.jpg|300px|აშშ-ის ას დოლარიანი]] |- !align="left" valign="top"|ვალუტა |colspan="2" valign="top"|1 [[ამერიკული დოლარი]] (USD) = 100 ცენტი |- !align="left" valign="top"|საბიუჯეტო წელი |colspan="2" valign="top"|კალენდარული წელი |- !align="left" valign="top"|სავაჭრო ორგანიზაციები |colspan="2" valign="top"| [[SPARTECA]], [[გაეროს ვაჭრობისა და განვითარების კონფერენცია]] |- !align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|სტატისტიკა |- !align="left" valign="top"|მდგომარეობა მსოფლიოში (მსყიდველობითი უნარის პარიტეტის (მუპ) მიხედვით) |colspan="2" valign="top"|220-ე (2001) |- !align="left" valign="top"|მთლიანი შიდა პროდუქტი (მშპ) (მუპ) |colspan="2" valign="top"| $115 მილიონი (2001, შეფასება) |- !align="left" valign="top"|მშპ-ს ზრდა |colspan="2" valign="top"| 3,5 % (2005, შეფასება) |- !align="left" valign="top"|მშპ ერთ სულ მოსახლეზე (მუპ) |colspan="2" valign="top"| $2900 (2005, შეფასება) |- !align="left" valign="top"|ინფლაცია |colspan="2" valign="top"| 3 % (2005, შეფასება) |- !align="left" valign="top"|მუშა ძალა |colspan="2" valign="top"| 14 680 (2000) |- !align="left" valign="top"|უმუშევრობა |colspan="2" valign="top"| 30,9 % (2000, შეფასება) |- !align="left" valign="top"|მეურნეობის მთავარი დარგები |colspan="2" valign="top"|[[მომსახურების სფერო]], [[სოფლის მეურნეობა]] |- !align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|სავაჭრო პარტნიორები |- !align="left" valign="top"|ექსპორტი |colspan="2" valign="top"| $9,1 მილიონი (2000) |- !align="left" valign="top"|მთავარი პარტნიორები (ექს.) |colspan="2" valign="top"| [[აშშ]], [[იაპონია]], [[ავსტრალია]], [[ჩინეთი]] |- !align="left" valign="top"|იმპორტი |colspan="2" valign="top"| $54,7 მილიონი (2000) |- !align="left" valign="top"|მთავარი პარტნიორები (იმპ.) |colspan="2" valign="top"| [[აშშ]], [[იაპონია]], [[ავსტრალია]], [[ახალი ზელანდია]], [[სინგაპური]], [[ფიჯი]], [[ჩინეთი]], [[ფილიპინები]] |- !align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|სახელმწიფო ფინანსები |- !align="left" valign="top"|ბიუჯეტის შემოსავლები |colspan="2" valign="top"| $42 მილიონი (1999) |- !align="left" valign="top"|ბიუჯეტის გასავლები |colspan="2" valign="top"| $40 მილიონი (1999) |- |} მახასიათებლები, რომლებიც მარშალის კუნძულებზე განსაზღვრავენ ეკონომიკურ სიტუაციას, არაფრით არ განსხვავდება ოკეანეთის სხვა ქვეყნების მახასიათებლებისგან: უდიდესი [[განსაკუთრებული ეკონომიკური ზონა]], შეზღუდული ბუნებრივი სიმდიდრე, დიდი დაშორება მსოფლიოს ძირითად გასაღების ბაზრებთან, მაღალკვალიფიციური სპეციალისტების დეფიციტი<ref name="unfccc18">{{cite web |url = http://unfccc.int/resource/docs/natc/marnc1.pdf |title = United Nations Framework Convention on Climate Change. Socio-economic Overview. — გვ. 18—19 |format = PDF |publisher = Government of the Republic of the Marshall Islands |accessdate = 13 მაისი 2008 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN3vCwC?url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/marnc1.pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. მარშალის კუნძულების ეკონომიკა ასევე განიცდის ისეთ სერიოზულ სიძნელეებს, როგორიცაა [[საბიუჯეტო დეფიციტი]], [[საგადამხდელო ბალანსი]] და შიდა დაგროვების დაბალი დონე<ref name="spc5">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter1(population).pdf |title = 2004 Year Book. გვ.5 |format = PDF |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN6FIu3?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter1(population).pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ქვეყანა ძალზე დამოკიდებულია ფულად სახსრებზე, რომელსაც გამოყოფს [[აზიის განვითარების ბანკი]], [[აშშ]] და მსოფლიოს სხვა ქვეყნები. ამიტომ მარშალის კუნძულების სახელმწიფო ბიუჯეტის რაოდენობა ბევრად აისახება უცხოური ფინანსური დახმარების რაოდენობაზე<ref name="spc5" />. მიუხედავად ამისა ბოლო წლებში ქვეყანაში მიაღწიეს შედარებით ეკონომიკურ სტაბილურობას, თუმცა შენარჩუნდა ადგილობრივი ეკონომიკის სუსტი მხარეები და გარე და სხვა ფაქტორების ნეგატიური გავლენა, რომლებსაც შეუძლიათ გააფერმკთალონ მიღწეული ეკონომიკური წარმატებები<ref name="ფინანსები205">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter6(finance).pdf |title = 2004 Year Book. Chapter 6 – Government Finance. გვ.205 |format = PDF |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN9xsrb?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter6(finance).pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. მარშალის კუნძულებზე საქმიანი აქტიურობის ყველაზე უფრო სტაბილური კომპონენტებია სახელმწიფო სექტორი და ფინანსური და ეკონომიკური შემოსავლები [[რეიგანის გამოსაცდელი პოლიგონი]]დან (აშშ) ატოლ კვაჯალეინზე<ref name="ფინანსები205"/>, რომელიც ასევე მსხვილი სამუშაოს მიმცემია (იქ მუშაობს 1200-დან 1300-მდე მარშალელი<ref name="ფინანსები208">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter6(finance).pdf |title = 2004 Year Book. Chapter 6 – Government Finance. გვ.208 |format = PDF |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN9xsrb?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter6(finance).pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>). ბოლო წლებში ასევე ხდება გაუმჯობესება კერძო სექტორში, მაგრამ მას არ აქვს საკმარისი ზრდა, რომ გადაწყვიტოს ქვეყანაში ზრდადი [[უმუშევრობა|უმუშევრობის]] პრობლემა. სახელმწიფო და კერძო სექტორები განსაკუთრებულად მგრძნობიარე რჩება გარე ბაზრის მერყეობის მიმართ: მაგალითად, აშშ-ში [[2001 წლის 11 სექტემბრის ტერორისტული აქტები]]სა და [[აზია]]ში 2001-2004 წლებში [[ფრინველის გრიპი]]ს ეპიდემიის შემდეგ მარშალის კუნძულებზე მოხდა ტურისტების რაოდენობის მკვეთრი ვარდნა; ეკონომიკაზე ნეგატიურად აისახება საწვავზე ფასების ზრდაც, რომელიც ქვეყანაში მთლიანად შემოაქვთ უცხოეთიდან<ref name="ფინანსები205" />. მარშალის კუნძულების მთავრობის მონაცემების თანახმად, 2007 წელს ქვეყნის [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]] (მშპ) შეადგენდა დაახლოებით $149 მილიონს<ref name="მშპ">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Economic/NationalAcct/gdpsum.htm |title = National Accounts. RMI gross domestic product estimates (GDP), USD'000 |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNAAwT3?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Economic/NationalAcct/gdpsum.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>, ხოლო მშპ ერთ სულ მოსახლეზე — $2851<ref name="მშპ" />. მარშალის კუნძულების ეროვნული ეკონომიკური ზრდა ძალზე არათანაბარია. 2007 წელს მშპ-ს ზრდამ შეადგინა 2 %, 2004 წელს — 5,6 %, მაშინ როდესაც 1996 წლიდან 1999 წლის ჩათვლით ის იყო უარყოფითი (1996 წელს — −10,3 %, 1999 წელს — −2,9 %)<ref name="მშპ-ს ზრდა">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Economic/NationalAcct/gdpgrates.htm |title = National Accounts. Current and constant price GDP, GDP per capita and growth rates 1981-2007 |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNAT6DM?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Economic/NationalAcct/gdpgrates.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. მარშალის კუნძულების ეკონომიკის მთავარი სექტორებია [[მომსახურების სფერო]] და [[სოფლის მეურნეობა]]. [[ტურიზმი]] — ქვეყნის ეკონომიკის ერთ-ერთი დინამიურად განვითარებადი დარგია. 2005 წლის შეფასების თანახმად, ქვეყანაში [[ინფლაცია|ინფლაციის]] დონე შეადგენდა 3 %-ს<ref name="CIA" />. დაბალი გადასახადების შედეგად სახელმწიფო იქცა პოპულარულ [[ოფშორული ზონა|ოფშორულ ზონად]]. === სოფლის მეურნეობა === მიუხედავად იმისა, რომ მარშალის კუნძულებზე სასოფლო სამეურნეო წარმოების მოცულობა მცირეა, [[სოფლის მეურნეობა]] მთავარ როლს თამაშობს ადგილობრივი მოსახლეობის ცხოვრებაში და ქვეყნის ეკონომიკის ერთ-ერთი უპირველესი სექტორია. მიწის დასამუშავებლად ვარგისი რაოდენობა, შეზღუდულია ატოლების მცირე ფართობისა და ადგილობრივი ნიადაგის დაბალი ნაყოფიერების გამო. საკვები კულტურები მოჰყავთ შინაურ მეურნეობებში, ძირითადად საკუთარი საჭიროებისათვის. მათ შორის მთავარია [[ქოქოსის პალმა]], [[პურის ხე]], [[პანდანუსი]], [[ბანანი]], [[ტარო (მცენარე)|ტარო]]. სხვა ფართედ განვითარებულ კულტურებს შორის გამორჩეულია [[ანანასი]], [[კიტრი]], [[საზამთრო]], [[კომბოსტო]], [[პომიდორი]], [[ბადრიჯანი]], [[გოგრა]] და [[წიწაკა]]. ხორცის წარმოება აკმაყოფილებს მხოლოდ შიდა ბაზარს. ქვეყნის ერთ-ერთი მთავარი სასოფლო სამეურნეო პროდუქტია [[კოპრა]], რომელსაც ძირითადად აწარმოებენ არქიპელაგის დაშორებულ კუნძულებზე, რაზეც მარშალის კუნძულების მთავრობა ამ პროდუქტებზე აკეთებს თანხების სუბსიდირებას, რომ ხელი შეუწყოს ადგილობრივი მოსახლეობის კეთილდღეობას<ref name="сх364">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter15(agfrd).pdf |title = 2004 Year Book. Chapter 15 — Agriculture, Fisheries and Rural Development. გვ.364 |format = PDF |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNAlywL?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter15(agfrd).pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. სუბსიდიების აზრი შეიცავს იმას, რომ სამთავრობო კომპანია ''„Tobolar“'' საბაზრო ფასზე უფრო ძვირად შეისყიდის ადგილობრივი მოსახლეობისგან კოპრას. 2004 და 2005 წლებში ამ სუბსიდიებმა მიაღწიეს $900 000. 2004 წელს ტაივანიდან მიღებული გრანტის დახმარებით მარშალის კუნძულებზე [[ქოქოსის ზეთი|ქოქოსის ზეთთან]] ერთად დაიწყეს [[საპონი|საპნისა]] და სხვა პროდუქციის წარმოება<ref name="сх363">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter15(agfrd).pdf |title = 2004 Year Book. Chapter 15 — Agriculture, Fisheries and Rural Development. გვ.363 |format = PDF |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 23 ივნისი 2008 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNAlywL?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter15(agfrd).pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. === თევზჭერა === ქვეყნის მზარდი მოსახლეობის ფონზე მარშალის კუნძულების მთავრობამ ეკონომიკის [[თევზჭერა|თევზჭერის]] სექტორის განვითარება გამოაცხადა ერთ-ერთ პრიორიტეტულ მიმართულებად<ref name="unfccc18" />. სანაპირო თევზჭერა მთავარ როლს ასრულებს მარშალელების ცხოვრებაში. განსაკუთრებულ ფასეულობას, ზოგიერთი სახეობის თევზებთან ერთად, წარმოადგენენ მრავალფეროვანი [[კიბოსნაირნი]], უპირველეს ყოვლისა [[კიბორჩხალა|კიბორჩხალები]], რომელიც მიდის შიდა ბაზარზე. ატოლებზე ნამორიკზე და მაჯუროზე მოქმედებენ [[მარგალიტი]]ს მომპოვებელი ფერმები, ხოლო ატოლ ლიკიეპზე — [[ტრიდაკნა|გიგანტური ტრიდაკნების]] ({{lang-la|Tridacna}}) მოპოვების სადგური. ქვეყნის ექსპორტის საფუძველს შეადგენს [[თინუსი]], მაგრამ მისი დაჭერა ხდება უპირატესად უცხოური გემებით, რომლებსაც წარედგინება ლიცენზია მარშალის კუნძულების განსაკუთრებულ ეკონომიკურ ზონაში თევზჭერის უფლებაზე. ამასთან ლიცენზირებიდან შემოსავალი ბევრად დამოკიდებულია ამინდის პირობებზე, მაგალითად, ქვეყნის წყლებში თინუსის ყველაზე დიდი რაოდენობა შეიმჩნევა [[ელ-ნინიო]]ს დროს<ref name="unfccc18" /> და ასევე ბოლო წლებში თევზჭერის მოცულობა მკვეთრად შემცირდა თინუსის მიგრაციის გზების ცვლილების გამო<ref name="თევზი">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Economic/Fisheries/fishcatch.htm |title = National Accounts. Total fish catch (metric tons) in RMI EEZ by method: 1998 - 2006 |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNAyPHh?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Economic/Fisheries/fishcatch.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ქვეყნის ეკონომიკაზე ნეგატიურად იმოქმედა 2004 წელს დაკეტილმა თინუსის ფილეს დამუშავების ქარხანამ. ის სასარგებლო იყო იმით, რომ სამუშაოთი უზრუნველყოფდა 100-დან 520-მდე ადგილობრივ მოსახლეს და იყო მსხვილი გადასახადების გადამხდელი<ref name="сх363" />. === ტრანსპორტი === 2007 წელს მარშალის კუნძულების ავტოგზების სიგრძე შეადგენდა 2028 კმ-ს (მათ შორის, 75 კმ ჩქაროსნული გზები)<ref name="CIA" />. ქვეყანაში არ არსებობს [[რკინიგზის ტრანსპორტი]]. ეროვნული ავიაგადაზიდავია კომპანია „Air Marshall Islands“, რომელიც ახორციელებს შიდა ავიაგადაფრენებს. კომპანია დაარსდა 1980 წელს სახელით „''Airline of the Marshall Islands''“, 1990 წლიდან გამოიყენება თანამედროვე დასახელება<ref name="ავიაკომპანია">{{cite web |url = http://www.airmarshallislands.com/index.html |title = Yokwe! Bula! Talofa! Kona Mauri! |publisher = Air Marshall Islands |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNBKM3m?url=http://www.airmarshallislands.com/cgi-sys/suspendedpage.cgi |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. სხვა ავიაკომპანიები, რომლებიც ახორციელებენ ფრენებს მარშალის კუნძულებზე, აეიან „''Continental Airlines''“ (ფრენები [[ჰონოლულუ]]დან და კუნძულ [[გუამი]]დან მაჯუროს და კვაჯალეინის კუნძულებზე) და „''Our Airline/Air Nauru''“ (ფრენები [[ბრისბენი]]დან ([[ავსტრალია]]) და [[ნადი (კუნძული)|ნადი]]დან ([[ფიჯი]]))<ref name="ტრანსპორტი">{{cite web |url = http://www.rmiembassyus.org/Visiting%20the%20RMI.htm |title = Visiting the RMI |publisher = Embassy of the Republic of the Marshall Islands in USA, Washington D.C. |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNBPIaP?url=http://www.rmiembassyus.org/Visiting%20the%20RMI.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. სულ 2007 წელს ქვეყანაში მოქმედებდა 15 [[აეროპორტი]], მაგრამ მათგან მხოლოდ ოთხს ასაფრენ-დასაჯდომი ხაზი აქვს მყარი საფარით<ref name="CIA" />. კუნძულ მაჯუროზე მუშაობს [[საზოგადოებრივი ტრანსპორტი]] (ჩარტერული [[ავტობუსი|ახტობუსები]]), მაგრამ ყველაზე პოპულარული ტრანსპორტის სახეობაა [[ტაქსი]]. მგზავრობის ღირებულება მერყეობს 50 ცენტიდან 2 დოლარამდე (კუნძულის ყველაზე დაშორებულ წერტილებს შორის), ამასთან მძღოლს აქვს უფლება მანქანაში ჩაისვას თანამგზავრები. როგორც შიდა, ასევე საერთაშორისო საზღვაო კავშირს ახორციელებს კომპანია ''„Central Pacific Maritime Agency“''<ref name="საზოგადოებრივი ტრანსპორტი">{{cite web |url = http://www.visitmarshallislands.com/Marhshall-Islands-Airport-Travel.aspx |title = Travel & Transportation |publisher = Marshall Islands Visitors Authority |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60rOHmMcg?url=http://www.visitmarshallislands.com/Marhshall-Islands-Airport-Travel.aspx |archivedate = 2011-08-11 }}</ref>. ქვეყნის ყველაზე დიდი საზღვაო პორტია — [[მაჯურო]]. === მასობრივი საინფორმაციო საშუალებები === მარშალის კუნძულების პრესა წარმოადგენს სულ ორ გამოცემას: [[გაზეთი]] ''„Marshall Islands Gazette“'' ეკუთვნის ქვეყნის მთავრობას და გამოდის თვეში ერთჯერ; ჟურნალი ''„Marshall Islands Journal“'' კერძოა და გამოდის კვირაში ერთჯერ ინგლისურ და მარშალურ ენებზე<ref name="პრესა">{{cite web |url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/country_profiles/1167854.stm#media |title = Country profile: Marshall Islands. |publisher = BBC |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNBWOkJ?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/country_profiles/1167854.stm#media |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. მარშალის კუნძულებზე მუშაობს ერთი AM-სადგური, სამი FM-სადგური: ''V7AB'' (ეკუთვნის ქვეყნის მთავრობას), ''V7AA'' (რელიგიური რადიოსადგური), ''„Micronesia Heatwave“'' (კერძო)<ref name="პრესა" />. ქვეყნის ზოგიერთ რაიონებში შეიძლება ატოლ კვაჯალეინზე მყოფი ამერიკელი სამხედროების რადიოსადგურის და ტელეარხის სიგნალების მიღება<ref name="CIA" />. არხი MBC TV სახელმწიფოა. მარშალის კუნძულებზე შესაძლებელია სხვადასხვა სახის სატელეკომუნიკაციო მომსახურება: ტელექსი, [[ტელეფონი]], [[ინტერნეტი]]. მაჯუროს და კვაჯალეინის ატოლებზე მოქმედებს რეგულარული სატელეფონო კავშირი. სხვა კუნძულებთან დაკავშირება შესაძლებელია თანამგზავრული კავშირით ან რადიოტელეფონების საშუალებით<ref name="CIA" />. 2004 წელს ქვეყანაში გამოიყენებოდა 4500 სახლის ტელეფონი და 600 [[მობილური ტელეფონი]]. 2006 წელს მარშალის კუნძულებზე ინტერნეტით სარგებლობდა 2200 ადამიანი<ref name="CIA" />. === ტურიზმი === მარშალის კუნძულების ეკონომიკის ტურიზმის სექტორი რჩება ჩანასახობრივ მდგომარეობაში, რადგანაც ქვეყანაში ჩამოსული ტურასტების რაოდენობა საკმაოდ მცირეა [[მიკრონეზია|მიკრონეზიის]] სხვა ქვეყნებთან შედარებით. ტურისტთა ძირითადი ნაკადი მიემართება კუნძულ მაჯუროზე. 2004 წელს კუნძული მოინახულა 9007 ადამიანმა 2001 წელს — 5444 ადამიანმა 1999 წელს — 6116 ადამიანმა<ref name="ტურიზმი334">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter6(finance).pdf |title = 2004 Year Book. Chapter 13 — Tourism. გვ. 334 |format = PDF |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNCDWiv?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter6(finance).pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. არქიპელაგს უმეტესად სტუმრობენ [[აშშ]]-ის და [[იაპონია|იაპონიის]] მოქალაქეები. 2003 წელს აშშ-დან მოსული სტუმრების რაოდენობა შემცირდა 3 %-ით, მაშინ როდესაც იაპონიიდან ჩამოსულების გაიზარდა დაახლოებით 2,5 %-ით<ref name="ტურიზმი333">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter6(finance).pdf |title = 2004 Year Book. Chapter 13 — Tourism. გვ. 333 |format = PDF |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNCDWiv?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter6(finance).pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. უცხოელების დასვენების ძირითადი სახეობებია: დაივინგი, სპორტული თევზაობა, კულტურული ტურიზმი, იახტით ცურვა. ტურიზმის განვითარებაზე ნეგატიურად მოქმედებს რამდენიმე ფაქტორი: მარშალის კუნძულებამდე ფრენის დიდი ხანგრძლივობა და მისი საკმაოდ მაღალი ფასი, განუვითარებელი ინფრასტრუქტურა<ref name="ტურიზმი333" />. აშშ-ის და მისი ტერიტორიების, [[პალაუ]]ს, [[მიკრონეზიის ფედერაციული შტატები]]ს, [[წყნარი ოკეანის კუნძულების ფორუმი]]ს ქვეყნების, მათ შორის, [[ავსტრალია|ავსტრალიის]] და [[ახალი ზელანდია|ახალი ზელანდიის]] მოქალაქეები არ საჭიროებენ [[ვიზა (დოკუმენტი)|ვიზის]] მიღებაში მარშალის კუნძულებზე შესასვლელად. [[იაპონია|იაპონიის]], [[სამხრეთი კორეა|სამხრეთ კორეის]], [[ტაივანი]]ს და [[ფილიპინები]]ს მოქალაქეებს ქვეყანაში შესასვლელად ეძლევათ ვიზა მაქსიმუმ 30 დღიანი მოქმედების ვადით. ქვეყანაში შესვლისას ტურისტებს აუცილებელია ჰქონდეთ უკან დასაბრუნებელი ბილეთი და პასპორტი, რომლის მოქმედების ვადა არ ამოიწურება ერთ წელზე ადრე. სხვა ქვეყნების მოქალაქეებისთვის სავალდებულოა პასპორტის ქონა შესასვლელი ვიზით და უკან დასაბრუნებელი ბილეთი<ref name="გეოგრაფია" />. === საგარეო ეკონომიკური კავშირები === მარშალის კუნძულების ძირითადი დარგებია სასოფლო სამეურნეო პროდუქცია ([[კოპრა]], [[ქოქოსის ზეთი]], [[თევზი]]). ქვეყანა დამოკიდებულია საკვები პროდუქტების, სამრეწველო საქონელის, მანქანების და საწვავის იმპორტზე. იმპორტი ბევრჯერ აღემატება ექსპორტს. 2000 წელს ექსპორტის მოცულობამ შეადგინა $ 9,1 მილიონი, ხოლო იმპორტის — $ 54,7 მილიონი<ref name="CIA" />. 2003 წელს იმპორტის სფეროში ძირითადი პარტნიორებია [[აშშ]]-ის მატერიკული ნაწილი (54,1 %), [[ავსტრალია]] (13,4 %), [[გუამი]] (11,3 %), [[იაპონია]] (4,9 %), [[ახალი ზელანდია]] (3,4 %), [[ჰონგ-კონგი]] (3,3 %), [[ტაივანი]] (2,9 %)<ref name="ფინანსები225">{{cite web | url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter6(finance).pdf | title = 2004 Year Book. Chapter 6 – Government Finance. გვ. 225 | format = PDF | publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office | accessdate = 2011-08-11 | lang = en | archiveurl = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter6(finance).pdf | archivedate = 2011-08-11 }}</ref>. ძირითადი პარტნიორები ექსპორტის სფეროში — [[აშშ]], [[იაპონია]], [[ავსტრალია]], [[ჩინეთი]]<ref name="CIA" />. === ფულადი სისტემა და დინანსები === მარშალის კუნძულების ფულადი ერთეულია — [[ამერიკული დოლარი]]. 2007 წლის ბიუჯეტით გასავალმა შეადგინა $99,9 მილიონი, ხოლო შემოსავლებმა (უცხოეთიდან შემოსულის ჩათვლით) — $98,9 მილიონი<ref name="შემოსავალ-გასავალი">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Economic/NationalAcct/gdpgrates.htm |title = National Accounts. RMI government finances (GFS format) FY97-FY07, USD'millions |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNAT6DM?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Economic/NationalAcct/gdpgrates.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. 2004 წლის მონაცემების თანახმად ბიუჯეტის შემოსავლები შედგებოდა შემდეგი დარგებისაგან: ფულადი სახსრები აშშ-თან თავისუფალი ასოციაციის შეთანხმების პირობების საფუძველზე — 31 %, ფედერალური და სხვა გრანტები — 26 %, გადასახადები — 25 %, ბირთვული გამოცდების გამო მიღებული ზარალის ასანაზღაურებელი მიზნობრივი ფონდი — 5 %, სხვა წყაროები — 13 %<ref name="ფინანსები210">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter6(finance).pdf |title = 2004 Year Book. Chapter 6 – Government Finance. გვ. 210 |format = PDF |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 22 ივნისი 2008 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN9xsrb?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter6(finance).pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. გასავლების ძირითადი დარგებია: განათლება (28 %), ჯანდაცვა (20 %), სპეციალური ასიგნებები (7 %), ხარჯები, რომლებიც დაკავშირებულია ბირთვული იარაღის გამოცდების შედეგად მიღებული ზარალის აღმოსაფხვრელად (6 %), საამორტიზაციო ხარჯები (6 %), ტრანსპორტი და კომუნიკაციები (4 %), ვალის გასასტუმრებელი ხარჯები (1 %), სხვა ხარჯები — 28 %<ref name="ფინანსები210" />. შიდა საბანკო სისტემა წარმოდგენილია ორი უცხოური (გუამის ბანკი მაჯუროში და ჰავაის ბანკი ებეიეში) და ერთი ადგილობრივი [[ბანკი]]თ (მარშალის კუნძულების ბანკი)<ref name="nationsencyclopedia" />. მარშალის კუნძულების ბანკი დაარსდა 1982 წლის 8 ნოემბერს და დღეისათვის აქვს ფილიალების ფართე ქსელი ქვეყანაში<ref name="მარშალის კუნძულების ბანკი">{{cite web |url = http://www.bomi.biz/index.htm |title = Home Page |publisher = Bank of Marshall Islands |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNCQb6c?url=http://www.bomi.biz/index.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. == სოციალური სფერო == === ჯანდაცვა === მარშალის კუნძულების სამედიცინო დაწესებულებების სისტემა შედგება ორი საავადმყოფოსაგან, რომლებიც მდებარეობენ ქალაქებში მაჯურო და ებეიე, და 49 ჯანმრთელობის ცენტრისაგან დაშორებულ კუნძულებზე<ref name="საავადმყოფოები" />. მაჯუროს საავადმყოფოს აქვს 97 საწოლი, ასევე [[მედიცინა|მედიცინისათვის]], [[ქირურგია|ქირურგიისათვის]], [[ორთოპედია|ორთოპედიისათვის]], [[გინეკოლოგია|გინეკოლოგიისათვის]], [[პედიატრია|პედიატრიისათვის]], [[ოფთალმოლოგია|ოფთალმოლოგიისათვის]] და [[სტომატოლოგია|სტომატოლოგიისათვის]] აუცილებელი მოწყობილობები. ებეიეს საავადმყოფო ემსახურება კვაჯალეინის და ახლომდებარე კუნძულების მოსახლეობას, აქვს 43 საწოლი<ref name="საავადმყოფოები">{{cite web |url = http://www.rmiembassyus.org/Health.htm |title = 2004 Year Book. Chapter 3 — Health. გვ.87 |format = PDF |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNE0RvW?url=http://www.rmiembassyus.org/Health.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ქვეყანაში ბოლო წლებში აღინიშნა [[ჯანდაცვა|ჯანდაცვის]] სისტემის გაუმჯობესება (მაგალითად, ბავშვთა სიკვდილიანობის შემცირება, სიცოცხლის ხანგრძლივობის გაზრდა). მიუხედავად ამისა მოსახლეობის რაოდენობის მაღალი ზრდის და სიმჭიდროვის გამო მოიმატა იმ ადამიანთა რაოდენობამ, რომელნიც დაავადებულნი არიან [[ტუბერკულოზი]]თ და [[კეთრი]]თ<ref name="ჯანდაცვა">{{cite web |url = http://www.rmiembassyus.org/Health.htm |title = Health |publisher = Embassy of the Republic of the Marshall Islands in USA, Washington D.C. |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNE7kJ1?url=http://www.rmiembassyus.org/Health.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. მარშალის კუნძულების ზოგიერთ რაიონებში ჯანმრთელობის დაცვის სფეროში მომსახურება დაბალი ხარისხისაა, რაც ნეგატიურად აისახება ადგილობრივი მოსახლეობის ჯანმრთელობაზე. 1995 წლიდან 1999 წლამდე ჩატარებული გამოკვლევების თანახმად ხუთ წლამდე ბავშვების 27 %-ს არ მიუღიათ სათანადო რაოდენობით საკვები ნივთიერებები, ხოლო 18-დან 50 წლამდე ასაკის მოსახლეობის 57 %-ს აწუხებდა სიმსუქნე<ref name="ჯანდაცვა1">{{cite web |url = http://www.un.org/esa/agenda21/natlinfo/wssd/marshallIslands.pdf |title = National Report to the World Summit on Sustainable Development. Population Trends and Health Status. გვ. 11 |publisher = RMI |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNEES1p?url=http://www.un.org/esa/agenda21/natlinfo/wssd/marshallIslands.pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. მარშალის კუნძულების მთავრობის ღონისძიებები ავადმყოფობების პროფილაქტიკაში ტარდება საკმაოდ ნელ ტემპში<ref name="ჯანდაცვა1" />. ჯანდაცვაზე გამოყოფილი ფინანსების დიდი ნაწილი, მიდის სხვადასხვა პროგრამების განხორციელებაზე ისეთი დაავადებების წინააღმდეგ, რომელიც დაკავშირებულია ცხოვრების არასწორი წესის, როგორიცაა [[დიაბეტი]], [[ჰიპერტონია]], გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები და [[კარცინომა]] (კიბო). ხშირად ავადმყოფები იძულებულები არიან იმკურნალონ ქვეყნის ფარგლებს გარეთ, მაგალითად, ჰონოლულუში (ჰავაი, აშშ) ან [[მანილა]]ში ([[ფილიპინები]])<ref name="ჯანდაცვა1" />. მარშალის კუნძულების ბევრი მოქალაქე დაავადებულები არიან კიბოთი და სხვადასხვა სიმსივნით, რომელიც გამოწვეულია [[მაიონიზირებელი გამოსხივება|რადიაციით]], რომლის მიზეზია ატოლ ბიკინიზე და ენივეტოკზე ბირთვული იარაღის გამოცდა<ref name="ჯანდაცვა1" />. === განათლება === მარშალის კუნძულების განათლების სისტემის წინაშე დგას ბევრი პრობლემა, უპირველეს ყოვლისა განათლების ყველა დონეზე სწავლების გაუმჯობესების აუცილებლობაში<ref name="განათლება">{{cite web |url = http://www.un.org/esa/agenda21/natlinfo/wssd/marshallIslands.pdf |title = National Report to the World Summit on Sustainable Development. Educational Progress. გვ. 12 |publisher = RMI |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNEES1p?url=http://www.un.org/esa/agenda21/natlinfo/wssd/marshallIslands.pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ქვეყნის განათლების სისტემა შედგება ოთხი ძირითადი საფეხურისგან: * [[სკოლამდელი განათლება]] ბავშვებისათვის სამიდან ხუთ წლამდე სახელმწიფო პროგრამების ცენტრებში ''„Head Start Program“'' (სულ 49 ცენტრი) და სკოლები საბავშვო ბაღის პროგრამებით (3 სახელმწიფო და 13 კერძო); * სავალდებულო [[დაწყებითი განათლება]] ბავშვებისათვის ექვსიდან თოთხმეტ წლამდე სახელმწიფო და კერძო სკოლებში (სულ 100 სკოლა); * [[საშუალო განათლება]] ბავშვებისათვის თხუთმეტიდან თვრამეტ წლამდე სახელმწიფო და კერძო სკოლებში (სულ 17 სკოლა); * [[საშუალო სპეციალური განათლება]] მარშალის კუნძულების კოლეჯებში ({{lang-en|College of Marshall Islands}}) და განათლების პროგრამით ''USP-CMI''<ref name="განათლების საფეხურები">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Social/Education/EnrllmntPmry.htm |title = Primary Enrollment |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNEJqtI?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Social/Education/EnrllmntPmry.htm |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. ქალაქ მაჯუროში ასევე არსებობს 1993 წელს აშენებული [[წყნარი ოკეანის უნივერსიტეტი]]ს სტუდქალაქი<ref name="სასწავლო დაწესებულებები">{{cite web |url = http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter3(health).pdf |title = 2004 Year Book. Chapter 4 – Education. გვ.149 |format = PDF |publisher = RMI Economic Policy, Planning and Statistics Office |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNEbmrN?url=http://www.spc.int/prism/country/mh/stats/Publications/syb_04/chapter3(health).pdf |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. 1988-1999 წლების პერიოდში მარშალის კუნძულებზე მნიშვნელოვნად გაიზარდა მოსწავლეების რაოდენობა: დაწყებით სკოლებში — 11 581-დან 12 421-მდე მოსწავლე, საშუალო სკოლებში — 1910-დან 2667-მდე მოსწავლე<ref name="განათლება" />. მაგრამ შემდგომ წლებში მოსწავლეთა რაოდენობა დაწყებით სკოლებში შემცირდა, რაც უმეტესად დაკავშირებულია მოსახლეობის გადინებით სხვა ქვეყნებში (უპირველეს ყოვლისა აშშ-ში): 2004/2005 სასწავლო წელს დაწყებით სკოლებში სწავლობდა 10 281 მოსწავლე<ref name="განათლების საფეხურები" />. მოსწავლეთა წილი ბავშვთა საერთო რაოდენობიდან, რომლებმაც მიაღწიეს სათანადო ასაკს სკოლაში სწავლისათვის, რჩება საკმაოდ დაბალი (ეს მაჩვენებელი გაიზარდა უმნიშვნელოდ: 81,9 %-დან 84,1 %-მდე დაწყებითი სკოლებისთვის და 46,7 %-დან 69,5 %-მდე საშუალო სკოლებისთვის)<ref name="განათლება" />. == კულტურა == === სოციალური ორგანიზება === მარშალის კუნძულებზე ჯერ კიდევ ევროპელების გამოჩენამდე ადგილობრივი მოსახლეობა დაყოფილი იყო ცალკეულ ჯგუფებად, რომელთა წევრები ფლობდნენ გარკვეულ უფლებებს და მოვალეობებს. მარშალური საზოგადოების სოციალური ორგანიზების საფუძველში იდო საკითხი მიწის საკუთრებაზე. თითოეული დასახლება შედგებოდა რომდენიმე მდედრობითი ხაზის კლანებისგან (ანუ მარშ. jowi). სოციალური ორგანიზების ძირითადი ფორმა იყო წარმომავლობა (ანუ მარშ. bwij), რომელიც წარმოადგენდა ხალხის ჯგუფს, რომელთა წარმომავლობა აგებული იყო საერთო წინაპარზე მდედრობითი ხაზის სისტემით და მიწაზე ყველა უფლება გადაეცემოდა მდედრობითი ხაზით<ref name="სოციალური ორგანიზება2">{{cite web | url = http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Marshall-Islands-SOCIAL-DEVELOPMENT.html | title = Marshall Islands. Social development | publisher = Encyclopedia of the Nations | accessdate = 2011-08-11 | lang = en }}</ref>. კლანის მეთაური (ანუ მარშ. alab), ანუ მთავარი წარმომავლობის ხაზის უხუცესი მამაკაცი, მართავდა კლანის კუთვნილი მიწის სამფლობელოების საკითხებს<ref name="სოციალური ორგანიზება">{{cite web | url = http://www.everyculture.com/Oceania/Marshall-Islands-Sociopolitical-Organization.html | title = Marshall Islands. Sociopolitical Organization. | publisher = World Culture Encyclopedia | accessdate = 2011-08-11 | lang = en }}</ref>. მიწის სამფლობელო (ანუ მარშ. wāto) წარმოადგენდა მიწის მცირე ნაწილს, რომელიც მოიცავდა ლაგუნიდან ოკეანის ნაპირამდე მონაკვეთს. ერთი ან მეტი მიწის სამფლობელო იმყოფებოდა მდედრობითი ხაზის კონტროლ ქვეშ. ადგილობრივი ბელადები (ანუ მარშ. irooj) ფლობდნენ მთელ ატოლს ან მის ნაწილს ([[მოტუ]]ს). კლანის მეთაურები ორგანიზებას უკეთებდნენ და მართავდნენ ხალხის მოქმედებას, გამოუყოფდნენ რომელიმე წარმომავლობას გამოსაყენებელ მიწას ერთი კლანის ფარგლებში, ასევე ორგანიზებას უკეთებდნენ და აკვირდებოდნენ თემის წევრების მუშაობას, რომლებიც უზრუნველყოფდნენ ადგილობრივ ბელადებს საკვებით, ჩუქნიდნენ მათ სხვადასხვა საჩუქრებს (ანუ მარშ. ekkan). თემის წევრები ფლობდნენ მიწაზე უფლებებს, მაგრამ ამ უფლებების გადანაწილება მუდამ ხდებოდა კლანის მეთაურის მიერ. მიწაზე მუდმივ უფლებას ფლობდა მხოლოდ ადგილობრივი ბელადი, მაგრამ მხოლოდ იმ დრომდე, სანამდე მას არ დაამარცხებდა სხვა ბელადი. === კულტურა და ყოფაცხოვრება === ==== საზღვაო მოგზაურობა ==== ქვეყნის კუნძულების ერთმანეთისგან მნიშვნელოვანმა დაშორებამ, თევზმა როგორც მოსახლეობის ერთ-ერთმა ძირითადმა საკვებმა პროდუქტმა საფუძველი დაუდო ქვეყნის მოსახლეობის ოსტატობას თევზაობაში, მათ შორის [[კანოე]]ს (ანუ მარშ. wa) აგებაში, რომელსაც შეუძლია გადალახოს მნიშვნელოვანი მანძილი. თვითონ მარშალელები არიან მშვენიერი ზღვაოსნები, რომლებმაც ასეულობით წლებია ისწავლეს მოგზაურობა ვარსკვლავებზე, ღრუბლებზე, დინებაზე, ჩიტებზე და ოკეანის ფერზეც ორიენტირებით<ref name="კანოე">{{cite web |url = http://www.visitmarshallislands.com/Marhshall-Islands-Culture.aspx |title = Marshall Islands. Culture |publisher = Marshall Islands Visitors Authority |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60rT33To7?url=http://www.visitmarshallislands.com/Marhshall-Islands-Culture.aspx |archivedate = 2011-08-11 }}</ref>. ტრადიციული კანოე კეთდებოდა [[პურის ხე|პურის ხის]] მერქნისაგან [[ქოქოსის პალმა|ქოქოსის პალმის]] წნულების გამოყენებით. აფრები იკერებოდა ქალების მიერ [[პანდანუსი]]ს ფოთლებით. სულ არსებობდა კანოეს სამი სახეობა [[აუტრიგერი]]თ: '''კარკარი''' (მარშ. kōrkōr, გამოიყენებოდა ცურვისათვის ან თევზჭერისათვის ატოლის ლაგუნაში; მასში ეტეოდა სამ ადამიანამდე), '''ტიპნოლი''' (მარშ. tipnol, გამოიყენებოდა ცურვისათვის ოკეანეში ან ლაგუნაში; მასში ეტეოდა ათ ადამიანამდე) და '''უალაპი''' (მარშ. walap, გამოიყენებოდა შორ მანძილზე ცურვისათვის; მასში ეტეოდა ორმოცდაათ ადამიანამდე). ზღვაში ცურვის შესწავლისათვის კუნძულელები იყენებდნენ სპეციალურ რუკებს, რომლებსაც მხოლოდ მამაკაცები აკეთებდნენ პანდანუსის ფესვებისგან ან ქოქოსის პალმის ფურცლის ძარღვებისაგან. მათზე გამოსახული იყო დინების მიმართულება და ტალღები, ხოლო [[კაური]]ს ნიჟარებით აღნიშნული იყო კუნძულები<ref name="კანოე" />. სულ არსებობდა ასეთი რუკების სამი სახეობა: '''რებელიბი''' (მარშ. rebbelib), რომლებზეც ნაჩვენები იყო ყველა მარშალის კუნძული ან ერთი მაინც ორი კუნძულოვანი ჯაჭვიდან; '''მედო''' (მარშ. medo), რომლებზეც ნაჩვენები იყო ცალკეული კუნძულები; '''მატანგი''' (მარშ. mattang) ანუ '''უაპეპე''' (მარშ. wappepe) — მცირე კვადრატული ფორმის რუკა, რომლებზეც ნაჩვენები იყო ტალღების მიმართულება ცალკეული კუნძულის ირგვლივ. მიუხედავად იმისა, რომ რუკები შველოდნენ ღია ოკეანეში ორიენტირებას, თვითონ მარშალელებს არასდროს არ მიჰქონდათ ისინი ცურვისას, ეყრდნობოდენ რა საკუთარ მეხსიერებას. ==== ტრადიციული ხელსაქმეობა ==== მარშალის კუნძულებზე მაღალ დონეს მიაღწია სხვადასხვა სახეობის ხალიჩების, პანდანუსის, ქოქოსის პალმის და [[ჰიბისკუსი]]ს ფოთლებისაგან ტრადიციული ტანსაცმელების და ჩანთების ქსოვამ. მოქსოვილ ხალიჩებს აქვთ ფართე მოხმარება: '''ტალაო''' (მარშ. tōlao) გამოიყენება ჯდომისათვის და კეთდება პანდანუსის მთლიანი ფოთლებისგან, რომლებიც ეკერება ერთმანეთს; '''ჯეპკო''' (მარშ. jepko) გამოიყენება ნოხის სახით ან ძილის დროს ხალიჩის ქვეშ ამოსადებად; '''ჯანინი''' (მარშ. janini) გამოიყენება ძილის დროს, ხოლო '''ჯაბი''' (მარშ. jab) — გამოიყენება ოთახის მოსართავად. მარშალელების ოთახებში ასევე ფართედ გამოიყენება მრგვალი ფორმის კედლის მორთულობა, ანუ '''ობონი''' (მარშ. obon). კუნძულ კილიზე ატოლ ბიკინიდან გადმოსახლებულები ქსოვენ ლამაზ ჩანთებს და საფულეებს ქალებისათვის, ხოლო ლიკიეპი ცნობილია თავისი მარაოებით. === სპორტი === მარშალის კუნძულები არ არის [[ოკეანეთის ფეხბურთის კონფედერაცია|ოკეანეთის ფეხბურთის კონფედერაციის]] და [[ფიფა]]ს წევრი, ამიტომ მის ეროვნულ ნაკრებს არ შეუძლია მონაწილეობა მიიღოს რეგიონალურ და საერთაშორისო ტურნირებში. 2007 წლის 1 მაისს ქვეყანაში ჩატარდა პირველი ეროვნული თამაშები, რომელშიც წარმოდგენილი იყო სპორტის ცხრა სახეობა: [[სოფტბოლი]], [[მაგიდის ჩოგბურთი]], [[ჩოგბურთი]], [[კალათბურთი]], [[ფრენბურთი]], [[მძლეოსნობა]], [[კანოე (სპორტი)|კანოე]] და ორი ტრადიციული სპორტული თამაში. თამაშებში მონაწილეობდა დაახლოებით 1000 სპორტსმენი<ref name="ეროვნული თამაშები">{{cite web |url = http://www.sportingpulse.com/assoc_page.cgi?c=1-3849-0-0-0&news_task=DETAIL&articleID=5044608&sectionID=-86 |title = Marshall Islands National Olympic Committee (MINOC) 2007 Annual Report to ONOC. |publisher = Marshall Islands National Olympic Committee |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qNCfich?url=http://www.sportingpulse.com/assoc_page.cgi?c=1-3849-0-0-0 |archivedate = 2011-08-10 }}</ref>. მარშალის კუნძულებზე ყველაზე უფრო პოპულარული სპორტის სახეობა კაცებს შორის არის კალათბურთი. ყოველწლიურად ეროვნული საკალათბურთო ფედერაცია ატარებს შეჯიბრებას. ჩოგბურთს ძირითადად თამაშობენ ატოლ მაჯუროზე, ხოლო ადგილობრივი ჩოგბურთელები მონაწილეობენ [[სამხრეთ წყნარი ოკეანის თამაშები|სამხრეთ წყნარი ოკეანის თამაშებში]]<ref name="ეროვნული თამაშები" />. [[ზამთრის ოლიმპიური თამაშები|ზამთრის ოლიმპიურ თამაშებში]] ქვეყანას მონაწილეობა არ მიუღია. [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები|ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე]] ქვეყანა პირველად წარდგა 2008 წელს [[პეკინი|პეკინში]] ([[ჩინეთი]]) ჩატარებულ [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე]]<ref name="პეკინის ოლიმპიადა">{{cite web |url = http://www.yokwe.net/index.php?module=Dizkus&func=viewtopic&topic=2293&start=0 |title = Anju Jason Qualifies in Taekwondo for Beijing |publisher = Yokwe Online |accessdate = 2011-08-11 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/60rTSu4SE?url=http://www.yokwe.net/index.php?module=Dizkus |archivedate = 2011-08-11 }}</ref>. მარშალის კუნძულების რესპუბლიკა წარადგინა ხუთმა სპორტსმენმა, რომლებიც მონაწილეობდნენ შეჯიბრებებში მძლეოსნობაში, [[ცურვა]]ში და [[ტაეკვანდო]]ში, მაგრამ არც ერთ მათგანში არ დაუკავებიათ საპრიზო ადგილი. === დღესასწაულები === {| class="wikitable" align="center" |- style="text-align:center" ! თარიღი ! დასახელება (ქართ.) ! დასახელება (ინგლ.) |- | [[1 იანვარი]] | [[ახალი წელი]] | ''New Year’s Day'' |- | [[1 მარტი]] | ატომური გამოცდების მსხვერპლთა ხსენების და ხსოვნის დღე | ''Memorial & Nuclear Victim’s Day'' |- | [[აღდგომა|აღდგომის]] წინა პარასკევი | [[დიდი პარასკევი]] | ''Good Friday'' |- | [[1 მაისი]] | კონსტიტუციის დღე | ''Constitution Day'' |- | ივლისის პირველი პარასკევი | მეთევზის დღე | ''Fisherman’s Day'' |- | სექტემბრის პირველი პარასკევი | შრომის დღე | ''Rijerbal (Worker’s) Day'' |- | სექტემბრის ბოლო პარასკევი | ტრადიციების დღე | ''Manit (Custom) Day'' |- | [[17 ნოემბერი]] | პრეზიდენტის დღე | ''President’s Day'' |- | დეკემბრის პირველი პარასკევი | სახარების დღე | ''Gospel Day '' |- | [[25 დეკემბერი]] | [[ქრისტეს შობა]] | ''Christmas Day '' |- |} == იხილეთ აგრეთვე == * [[მარშალის კუნძულები-საქართველოს ურთიერთობები]] == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.rmigovernment.org/index.jsp პრეზიდენტის ოფისი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070213003115/http://www.rmigovernment.org/index.jsp |date=2007-02-13 }} * [http://www.rmiembassyus.org/ მარშალის კუნძულების საელჩო აშშ-ში] * [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rm.html Marshall Islands entry at The World Factbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100711170803/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rm.html |date=2010-07-11 }} * [http://www.360cities.net/area/marshall-islands 360 Panoramas and map of Marshall Islands] ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} {{ოკეანეთის ქვეყნები და ტერიტორიები}} {{რჩეული}} [[კატეგორია:ოკეანეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:ინგლისურენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:კუნძულოვანი სახელმწიფოები]] 76bx6vuosysxv8ceasxidf3ww53y84r ლურჯი პენი 0 90562 4402722 4090203 2022-08-02T15:15:40Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {| class="toccolours" style="width: 22em; float: right; margin: 0 0 .5em .5em; font-size: 90%;" cellspacing="2" |- | colspan="2" style="text-align: center; font-size: larger;" | '''ლურჯი პენი''' |- | colspan="2" style="text-align: center; font-size: larger;" | {{lang-en|Two Panny Blue}} |- | colspan="2" style="padding: 1em 0; text-align: center;" | [[ფაილი:Stamp UK 1840 2d.jpg|150px]] |- | colspan="2" style="text-align: center; font-size: larger;" | [[სკოტი (მარკების კატალოგი)|სკოტი #]]'''2''' |- |- style="vertical-align: top; text-align: right;" | '''ქვეყანა''' | style="text-align: left;" | [[დიდი ბრიტანეთი]], [[ლონდონი]] |- style="vertical-align: top; text-align: right;" | '''თარიღი''' | style="text-align: left;" | [[1840]]წ. [[8 მაისი]] |- style="vertical-align: top; text-align: right;" | '''გამომცემლობა''' | style="text-align: left;" | ''Perkins Bacon & Co'' |- style="vertical-align: top; text-align: right;" | '''მხატვარი''' | style="text-align: left;" | Henry Cole |- style="vertical-align: top; text-align: right;" | '''გრავირება''' | style="text-align: left;" | Charles and Fredrick Heath |- style="vertical-align: top; text-align: right;" | '''მარკის ტიპი''' | style="text-align: left;" | [[სტანდარტული მარკა]] |- style="vertical-align: top; text-align: right;" | '''უნიკალობა''' | style="text-align: left;" | მსოფლიოს მეორე საფოსტო მარკა, ლეგენდარული |- style="vertical-align: top; text-align: right;" | '''ტირაჟი''' | style="text-align: left;" | უცნობი; მცირე |- style="vertical-align: top; text-align: right;" | '''ნომინალი''' | style="text-align: left;" | 2 პენსი |- style="vertical-align: top; text-align: right;" | '''ბეჭდვა''' | style="text-align: left;" | ლითოგრაფია |- style="vertical-align: top; text-align: right;" | '''დახასიათება''' | style="text-align: left;" |[[დაკბილვა|დაუკბილავი]] |- style="vertical-align: top; text-align: right;" |- | colspan="2" style="text-align: center; font-size: larger;" | '''ახალი ფასი''' |- |- style="vertical-align: top; text-align: right;" | '''[[სკოტი (მარკების კატალოგი)|სკოტი]]''' | style="text-align: left;" |სუფთა: 2 750 - 13 000 აშშ $ [[2007]]წ.<br /> ბათილი: 85 - 650 აშშ $ |- style="vertical-align: top; text-align: right;" | '''[[გიბონსი]]''' | style="text-align: left;" | 650 - 22 000 £ |- style="vertical-align: top; text-align: right;" | '''[[სოტბის აუქციონი]]''' | style="text-align: left;" |სუფთა: 54 050 £ <br />[[2009]]წ. [[6 მარტი]][http://www.pressandjournal.co.uk/Article.aspx/1110585?UserKey= ]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120417021351/http://www.pressandjournal.co.uk/Article.aspx/1110585?UserKey= |date=2012-04-17 }} |}<noinclude> '''ლურჯი პენი''' — მსოფლიოს მეორე [[საფოსტო მარკა]]. იგი გამოიცა [[შავი პენი|შავ პენთან]] ერთად და მიმოქცევაში გამოვიდა[[1840]] წლის [[8 მაისი|მაისს]]. მისი ღირებულება იყო 2 პენსი. ლურჯი პენსის მარკები იშვიათობას წარმოადგენს, შავ პენთან შედარებით უფრო ცოტა რაოდენობითაა შემორჩენილი და შესაბამისად უფრო ძვირად ღირებულია. ლურჯი პენის [[1840]] წელს გამოცემული მარკა ბოლოს გამოჩნდა [[სოთბის უქციონი|სოთბის აუქციონზე]] სადაც წყვილი მარკა 54 5050 £ ფასად გაიყიდა. მისი მფლობელი იყო ფილატელისტი დავიდ ბარტონი.<ref name="pressandjournal">{{cite web |author = Hodge Katie |datepublished = 2009-03-07 |url = http://www.pressandjournal.co.uk/Article.aspx/1110585?UserKey= |title = ‘Perfect’ penny black sold at auction to benefit charities |work = The Press and Journal |publisher = Aberdeen Journals Ltd |accessdate = 2009-03-14 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/65k0v1aOl?url=http://www.pressandjournal.co.uk/Article.aspx/1110585?UserKey= |archivedate = 2012-02-26 }}</ref> ==იხილეთ აგრეთვე== * [[შავი პენი]] * [[წითელი პენი]] == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ლეგენდარული საფოსტო მარკები}} [[კატეგორია:ლეგენდარული მარკები]] [[კატეგორია:მარკა 1840]] [[კატეგორია:დიდი ბრიტანეთის და მისი კოლონიების საფოსტო მარკები|კატეგორია:დიდი ბრიტანეთის მარკფაილიები]] emmlyxuaxign9a373lj8gbtdomgmmo8 კოტ-დ’ივუარის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები 0 100774 4402618 4116033 2022-08-02T12:00:20Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა რაგბის გუნდი | ქვეყანა = კოტ-დ’ივუარი | სურათი = Rugby Logo Cote dIvoire.png | სურათის ზომა = 150პქ | კავშირი = კოტ-დ’ივუარის რაგბის ფედერაცია | მეტსახელი = სპილოები | ემბლემა = | კაპიტანი = [[ედგარ ბაბოუ]] | მწვრთნელი = {{flagicon|საფრანგეთი}} [[მიშელ ჯიაკომინი]] | დაარსდა = | გამოსვლა = | ქულა = | ლელო = | pattern_la1 = | pattern_b1 = _thindarkgreensides | pattern_b2 = | pattern_ra1 = | leftarm1 = ff6600 | body1 = ff6600 | rightarm1 = ff6600 | shorts1 = ff6600 | socks1 = ff6600 | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF | პირველი = {{ru|ZIM}} 22 - 9 {{ru-rt|CIV}}<br />([[5 მაისი]] [[1990]]) | დიდიგამარ = {{ru|CIV}} 83 - 3 {{ru-rt|MRI}}<br />([[26 ივნისი]] [[2013]]) | დიდიდამარ = {{ru|CIV}} 0 - 89 {{ru-rt|SCO}}<br />([[26 მაისი]] [[1995]]) | მსოფთასზეგამოსვლა = 1 | წელი = 1995 | საუკეთესო = ბოლო ადგილი ჯგუფში, [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1995|1995]] }} '''კოტ-დ’ივუარის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები''' (({{lang-fr|Équipe de Côte d'Ivoire de rugby à XV}}), მეტსახელად '''''სპილოები''''' ({{lang-fr|Les Éléphants}})) — ეროვნული ნაკრები, რომელიც [[კოტ-დ’ივუარი|კოტ-დ’ივუარს]] წარმოადგენს [[რაგბი]]ს საერთაშორისო მატჩებში და ტურნირებში. ეროვნული ნაკრები პირველად შეიქმნა 1990 წელს. გუნდი ყოველწლიურად მონაწილეობს [[აფრიკის თასი (რაგბი)|აფრიკის თასის]] გათამაშებებში და [[მსოფლიო რაგბი]]ს კილასიფიკაციით აღიარებულია მესამე იარუსის გუნდად. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 2011|2011 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ტურნირზე ეროვნული ნაკრები ნახევარფინალამდე მივიდა, სადაც ჩაატარა ორი მატჩი [[ნამიბიის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები]]ს წინააღმდეგ, პირველი შინ ფრედ დამთავრდა, ხოლო მეორე სტუმრად წააგო. კოტ-დ’ივუარს მხოლოდ ერთხელ – [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1995|1995]] წელს აქვს მონაწილეობა მიღებული [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი|რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატზე]], სადაც ჯგუფში ბოლო ადგილი დაიკავეს. რაგბი უფრო მეტად პოპულარულია კოტ-დ’ივუარის სკოლის მოსწავლეებს შორის, მაგრამ ქვეყანაში მორაგბეთა საერთო რაოდენობა საკმაოდ მცირეა: სულ დარეგისტრირებულია საასპარეზო ასაკის მხოლოდ 14 კლუბი და 470 მორაგბე<ref>{{cite web|url=http://www.irb.com/unions/union=11000052/index.html|title=Ivory Coast|author=|date=|work=|publisher=International Rugby Board|accessdate=7 December 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/6DjoUf4GF?url=http://www.irb.com/unions/union=11000052/index.html|archivedate=2013-01-17}}</ref>. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.irb.com/unions/union=11000052/index.html კოტ-დ’ივუარი IRB.com-ზე]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130310111608/http://www.irb.com/unions/union=11000052/index.html |date=2013-03-10 }} * [http://rugbydata.com/ivorycoast კოტ-დ’ივუარი rugbydata.com-ზე] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140306184333/http://www.rugbydata.com/ivorycoast/ |date=2014-03-06 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ესკიზი-რაგბი}} {{მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები გუნდები}} [[კატეგორია:რაგბის ეროვნული ნაკრებები]] [[კატეგორია:კოტ-დ’ივუარის სპორტი|მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები]] b3scjq95j54vo4f6w3ovpjz7z5t181u ლეონიდები 0 101466 4402659 4089825 2022-08-02T14:02:20Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[სურათი:Stamp of Ukraine s234.jpg|thumb]] '''ლეონიდები''' — ერთ-ერთი ყველაზე შესწავლილი [[მეტეორთა ნაკადი]], რომელიც ყოველწლიურად ნოემბრის თვეში ჩნდება [[ლომი (თანავარსკვლავედი)|ლომის თანავარსკვლავედი]]ს მხრიდან. ეს მეტეორული ნაკადი წარმოიშვება [[კომეტა ტემპელ-ტუტლი]]ს მასალის გამოდინებით, რომელიც 33 წელში ერთხელ უახლოვდება დედამიწას. უწვრილესი ნაწილაკები რომლებიც იწვიან დედამიწის ატმოსფეროსთან დაჯახებით წარმოქმნიან მეტეორთა წვიმას. პირველად ის "გადმოედინება" დიდ ძალით, ხოლო დროთა განმავლობაში მისი ძალა იკლებს. ბოლო ძლიერი მეტეორული წვიმა იყო [[1966]] წელს, როდესაც ყოველ საათს დედამიწის ატმოსფეროში იწვოდა 150 ათასამდე მეტეორი. მოსალოდნელია რომ შემდეგი ძლიერი მეტეორული წვიმა იქნება [[2099]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში == * [http://meteorshowersonline.com/leonids.html ლეონიდები - დაკვირვება და ისტორია]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130304005613/http://meteorshowersonline.com/leonids.html |date=2013-03-04 }} (ინგლისურად) {{ავტორიტეტული წყაროები}} [[კატეგორია:ასტრონომიული ობიექტები]] [[კატეგორია:მეტეორული ნაკადები]] [[კატეგორია:2099]] c1bsgolmwlca1wrq7tmqo2wce3q4rlk ნავენახევი 0 103763 4402917 4397690 2022-08-03T08:58:57Z ჯეო 96107 /* სქოლიო */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ნავენახევი |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |lat_dir = N |lat_deg = 42 |lat_min = 14 |lat_sec = 56 |lon_dir = E |lon_deg = 42 |lon_min = 51 |lon_sec = 35 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = იმერეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = თერჯოლის მუნიციპალიტეტი |თემი = ნახშირღელე |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 130 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 327<ref name="აღწერა 2014">{{cite web |url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo |title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014 |date=ნოემბერი 2014 |publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური |accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 99,7 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლები]] |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''ნავენახევი''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[იმერეთის მხარე|იმერეთის მხარის]] [[თერჯოლის მუნიციპალიტეტი|თერჯოლის მუნიციპალიტეტში]] ([[ნახშირღელე|ნახშირღელის]] [[თემი]]), მდებარეობს [[იმერეთი]]ს ჩრდილოეთ მთისწინეთში. [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 130 [[მეტრი]], [[თერჯოლა|თერჯოლიდან]] 25 [[კილომეტრი]], ნახშირღელიდან 2 კმ. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 327 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">[[Commons:File:2002 Census of village population of Georgia.pdf|საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II]]</ref> || 450 || 219 || 231 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" /> || {{კლება}} 327 || 158 || 169 |} ==მღვიმე== {{მთავარი|ნავენახევის მღვიმე}} სოფლის ტერიტორიაზეა კარსტული [[მღვიმე]] [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 235 მეტრზე. მღვიმე ორსართულიანია, მეორე სართულზე ვრცელი დარბაზია, რომლის სიმაღლე 15 მ-ია. მღვიმე კეთილმოწყობილია. ==ტრანსპორტი== სოფელი საავტომობილო გზებით უკავშირდება სოფლებს [[ქვედა სიმონეთი]] და [[ნახშირღელე]]. 2010 წლიდან მიმდინარეობს ორივე გზის რეაბილიტაცია.<ref>[http://www.government.gov.ge/index.php?lang_id=RUS&sec_id=181&info_id=30307 საქართველოს მთავრობის განკარგულება N75]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>[http://www.government.gov.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=181&info_id=30666 საქართველოს მთავრობის განკარგულება N452]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> ==ლიტერატურა== {{ქსე|7|288}} ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.openstreetmap.org/?lat=42.24415&lon=42.86137&zoom=15&layers=M ნავენახევის რუკა] *[http://www.openstreetmap.org/?lat=42.24205&lon=42.86245&zoom=17&layers=M ნავენახევის მღვიმის ადგილმდებარეობა] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თერჯოლის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:თერჯოლის მუნიციპალიტეტის სოფლები ]] omsk9g7868shugjblv2xn57700f6g9b მანუჩარ მაჩაიძე 0 105790 4402748 4397285 2022-08-02T16:13:50Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 9 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია |მოთამაშის სახელი = მანუჩარ მაჩაიძე |სურათი = ფაილი:Manuchar Machaidze (born 25 March 1949) FC Dinamo Tbilisi Midfielder (1968–1980).jpg |სურათის ზომა = |წარწერა = |სრული სახელი = მანუჩარ დომენტის ძე მაჩაიძე |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1949|3|25}} |დაბადების ადგილი = [[ამბროლაური]],<br />[[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]],<br />[[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირი]] |სიმაღლე = 182 [[სანტიმეტრი|სმ]]{{sfn-2|აკოფოვი, გ.; კაკაბაძე, მ.|1980|გვ=29}} |პოზიცია = [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]] |ახალგაზრდული წელი1 = |ახალგაზრდული კლუბი1 = |წელი1 = 1967–1980 |წელი2 = 1980 |წელი3 = 1981 |წელი4 = 1981–1982 |კლუბი1 = [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბ.]] |კლუბი2 = [[ფახთაქორი ტაშკენტი (საფეხბურთო კლუბი)|ფახთაქორი]] |კლუბი3 = [[სპარტაკი მოსკოვი (საფეხბურთო კლუბი)|სპარტაკი]] |კლუბი4 = [[ტორპედო ქუთაისი (საფეხბურთო კლუბი)|ტორპედო]] |მატჩი1 = 297 |მატჩი2 = 13 |მატჩი3 = 2 |მატჩი4 = 45 |გოლი1 = 42 |გოლი2 = 1 |გოლი3 = 0 |გოლი4 = 6 |სულ მატჩი = |სულ გოლი = |ეროვნული წელი1 = 1971–1975 |ეროვნული ნაკრები1 = [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|სსრკ]] <small>(ოლიმპიური)</small> |ეროვნული მატჩი1 = 4 |ეროვნული გოლი1 = 1 |ეროვნული წელი2 = 1974–1979 |ეროვნული ნაკრები2 = [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|სსრ კავშირი]] |ეროვნული მატჩი2 = 4 |ეროვნული გოლი2 = 0 |მედლის თარგები = |გაწვრთნის წელი1 = 1984–1985 |გაწვრთნილი კლუბი1 = [[ლოკომოტივი თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|ლოკომოტივი თბილისი]] }} '''მანუჩარ დომენტის ძე მაჩაიძე''' (დ. [[25 მარტი]], [[1949]], [[ამბროლაური]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]]) — [[ქართველები|ქართველი]] და [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა]] [[ფეხბურთელი]], [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]]. სხვადასხვა დროს იცავდა [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]], [[ფახთაქორი ტაშკენტი (საფეხბურთო კლუბი)|ტაშკენტის „ფახთაქორის“]], [[სპარტაკი მოსკოვი (საფეხბურთო კლუბი)|მოსკოვის „სპარტაკის“]], [[ტორპედო ქუთაისი (საფეხბურთო კლუბი)|ქუთაისის „ტორპედოს“]] და [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის ეროვნული]] და ოლიმპიური ნაკრების ღირსებას. [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა კავშირის]] ჩემპიონი, ვიცე-ჩემპიონი და ოთხგზის ბრინჯაოს პრიზიორი. [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო თასი|საბჭოთა კავშირის თასის]] ორგზის მფლობელი<ref name=Cup76>{{Cite web |url=http://intermedia.ge/%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90/101706-%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%9D-%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98-3-0-%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0-%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%A6%E1%83%9D-%E1%83%97%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9B-%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%93-%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%AD%E1%83%9D%E1%83%97%E1%83%90-%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%A8%E1%83%98%E1%83%A0/69/user:%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A9%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%90:show:channel |title=როგორ აიღო თბილისის „დინამომ“ პირველად საბჭოთა კავშირის თასი |accessdate=2019-07-08 |archiveurl=https://archive.today/20190708222320/http://intermedia.ge/%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90/101706-%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%9D-%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98-3-0-%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0-%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%A6%E1%83%9D-%E1%83%97%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9B-%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%93-%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%AD%E1%83%9D%E1%83%97%E1%83%90-%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%A8%E1%83%98%E1%83%A0/69/user:%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A9%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%90:show:channel |archivedate=2019-07-08 }}</ref><ref name=Cup1976>[https://www.youtube.com/watch?v=faqEhEvLlb4 1976 Динамо (Тбилиси) - Арарат (Ереван) 3-0 Кубок СССР Финал]</ref><ref>[https://archive.today/20190701151126/http://files.sportstat.gov.ge/sportstat/app/get-file?identifier=358_6d88a987-57bf-40fc-a6c2-c6a75444455d.jpg მანუჩარ მაჩაიძე სსრ კავშირის თასით, 11 აგვისტო, 1979] // ''sportstat.gov.ge''</ref> და ორგზის ფინალისტი თბილისის „დინამოს“ შემადგენლობაში. საბჭოთა კავშირის სპორტის ოსტატი (1970), ტექნიკურ მეცნიერებათა დოქტორი, [[ღირსების ორდენი (საქართველო)|ღირსების ორდენის]] კავალერი. რვაჯერ იყო დასახელებული საბჭოთა კავშირის წლის 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სიაში. აქედან ორჯერ აღიარებული იყო [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|სსრ კავშირის]] საუკეთესო საყრდენ ნახევარმცველად.<ref>[https://archive.today/20190704014906/https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/685003 საბჭოთა კავშირის წლის 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სია] // ''dic.academic.ru''</ref><ref>[https://archive.today/20190704015254/https://ru.unionpedia.org/%D0%A1%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA_33_%D0%BB%D1%83%D1%87%D1%88%D0%B8%D1%85_%D1%84%D1%83%D1%82%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D1%81%D0%B5%D0%B7%D0%BE%D0%BD%D0%B0_%D0%B2_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0 33 лучших футболистов сезона в СССР] // ''ru.unionpedia.org''</ref><ref>[https://archive.today/20190704015731/https://ru.unionpedia.org/%D0%9C%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%B8%D0%B4%D0%B7%D0%B5,_%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%80_%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 Мачаидзе, Манучар Доментьевич] // ''ru.unionpedia.org''</ref> სპორტული [[ჟურნალისტი|ჟურნალისტებისა]] და [[ფეხბურთი]]ს სპეციალისტების აზრით, [[საქართველო]]ში, ისევე როგორც, ყოფილ [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა კავშირში]], ითვლება ყველა დროის ერთ-ერთ საუკეთესო და გამორჩეულ სპორტსმენად. მათივე შეფასებით, — [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]] ისტორიაში ერთ-ერთ საუკეთესო [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტნად]] მიიჩნევა.<ref name=goduadze>[https://archive.today/20190606072346/http://msy.gov.ge/index.php?sec_id=1437&lang_id=GEO კარიერა ფრაზებში: მანუჩარ მაჩაიძე] // ''msy.gov.ge''</ref><ref>[https://archive.today/20190701083340/http://files.sportstat.gov.ge/sportstat/app/get-file?identifier=358_d4016bbc-9a99-47bc-bfc9-8b8b74a647dc.JPG მანუჩარ მაჩაიძე საფეხბურთო მოედანზე] // ''sportstat.gov.ge''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20210206130500/http://files.sportstat.gov.ge/sportstat/app/get-file?identifier=358_d4016bbc-9a99-47bc-bfc9-8b8b74a647dc.JPG მანუჩარ მაჩაიძე საფეხბურთო მოედანზე] // ''sportstat.gov.ge''</ref><ref>{{Cite web |url=http://files.sportstat.gov.ge/sportstat/app/get-file?identifier=358_1566d945-7f1d-49e0-9a40-9ade8ec2784f.JPG |title=მანუჩარ მაჩაიძე დავით ყიფიანთან და სანდრო მაცოლასთან ერთად |accessdate=2019-07-01 |archiveurl=https://archive.today/20190701132228/http://files.sportstat.gov.ge/sportstat/app/get-file?identifier=358_1566d945-7f1d-49e0-9a40-9ade8ec2784f.JPG |archivedate=2019-07-01 }}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20200716181549/http://files.sportstat.gov.ge/sportstat/app/get-file?identifier=358_3164e904-0433-46b1-8bf5-a1fccc33edde.jpg ბურთით მანუჩარ მაჩაიძე]. მატჩის ეპიზოდი. დაარქივებულია - 1 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20210207194417/http://files.sportstat.gov.ge/sportstat/app/get-file?identifier=358_72413072-0d40-48d1-8f4e-0e5b9b17ee70.JPG მანუჩარ მაჩაიძე მატჩის დაწყების წინ]. დაარქივებულია - 1 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20210201082216/http://files.sportstat.gov.ge/sportstat/app/get-file?identifier=358_72940220-5427-4ef8-8967-8c4d2cb97aa2.jpeg მანუჩარ მაჩაიძე თბილისელ თანაგუნდელებთან ერთად]. დაარქივებულია - 1 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20210201154144/http://files.sportstat.gov.ge/sportstat/app/get-file?identifier=358_ada59437-ef63-4371-bbc1-d3266559e3e1.JPG მანუჩარ მაჩაიძე და მეტოქე გუნდის კაპიტანი მატჩის დაწყების წინ]. დაარქივებულია - 1 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20210201210138/http://files.sportstat.gov.ge/sportstat/app/get-file?identifier=358_f18a302b-c9dc-4f86-8917-9c0f95de1fb4.jpg მანუჩარ მაჩაიძე, რევაზ ძოძუაშვილი და გივი ნოდია ვეტერან დინამოელებთან და გუნდის სამწვრთნელო შტაბის წევრებთან]. უკანა რიგში: [[მიხეილ ბერძენიშვილი]], [[ნოდარ ახალკაცი]], [[ბორის პაიჭაძე]] და ქართული ფეხბურთის ფუნქციონერები. დაარქივებულია - 1 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref><ref>{{cite web |url = http://files.sportstat.gov.ge/sportstat/app/get-file?identifier=358_fdac7447-7e2f-4af5-a071-3b85922937d1.jpg |title = მანუჩარ მაჩაიძე ვეტერან ფეხბურთელთა ამხანაგური შეხვედრის დროს |work = sportstat.gov.ge |access-date = 28 იანვარი, 2022 |archiveurl = https://archive.today/20190701165933/http://files.sportstat.gov.ge/sportstat/app/get-file?identifier=358_fdac7447-7e2f-4af5-a071-3b85922937d1.jpg |archivedate = 2019-07-01 }}</ref> == ადრეული წლები == მანუჩარ მაჩაიძე [[ამბროლაური|ამბროლაურში]], [[1949]] წლის [[25 მარტი|25 მარტს]], დომენტი მაჩაიძისა და ცაცა სირბილაძის ოჯახში დაიბადა. მამა პროფესიით [[საინჟინრო მეცნიერება|ინჟინერი]] იყო, დედა კი [[ექიმი]]. ორიოდე წლის შემდეგ ოჯახი თბილისში გადმოდის საცხოვრებლად და მანუჩარის ბავშვობაც დედაქალაქში გატარებულ წლებს უკავშირდება. სწავლობდა [[თბილისის 112-ე საჯარო სკოლა|თბილისის 112-ე საშუალო სკოლაში]], რომელიც 1966 წელს ოქროს მედალზე დაამთავრა.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=inz96tHFAug&feature=youtu.be&t=479 მანუჩარ მაჩაიძე — „ცოცხალი ლეგენდა“]</ref> მანუჩარ მაჩაიძე თავის პირველ მწვრთნელებს შორის, ვანო შუდრასა და [[ვლადიმერ ელოშვილი]]ს გარდა, ასახელებს აგრეთვე, შოთა მერკვილაძეს,<ref>[https://archive.today/20210104225653/https://matsne.gov.ge/ka/document/view/26194?publication=0 შ. მერკვილაძის ღირსების ორდენით დაჯილდოების შესახებ]. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref><ref>{{სტატია |ავტორი = გონელი, ა. |სათაური = ფეხბურთი. საქალაქო შეჯიბრება |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/189955/1/Lelo_1953_N42.pdf |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 31 მაისი, 1953 |ნომერი = 42 (641) |გვერდები = 4 }}</ref> ვლადიმერ გვარჯალაძეს და [[არჩილ კიკნაძე (ფეხბურთელი)|არჩილ კიკნაძეს]]: {{ციტატა|...ფეხბურთის თამაში 35-ე საფეხბურთო სკოლაში დავიწყე — მშობლებმა მიმიყვანეს. ჩემი პირველი მწვრთნელი ვანო შუდრა იყო, ჩინებული ადამიანი და არანაკლებ კარგი სპეციალისტი. იგივეს თქმა შემიძლია სხვა მწვრთნელებზე: ვლადიმერ გვარჯალაძეზე, არჩილ კიკნაძეზე, შოთა მერკვილაძეზე, ვოვა ელოშვილზე...}} [[1967]] წელს [[ვლადიმერ ელოშვილი]]ს<ref>დემიკო ლოლაძე (15 მარტი, 2012). [https://archive.today/20210104225215/https://www.worldsport.ge/ge/page/gaxseneba-vladimer-eloshvili?ShowAllAdvSpaces გახსენება — ვლადიმერ ელოშვილი]. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> ხელმძღვანელობით თბილისის ახალგაზრდობის საფეხბურთო სკოლის, ფშმ-ს აღსაზრდელები<ref group="კომ.">ფშმ — ({{lang-ru|ФШМ – Футбольная школа молодежи}})</ref> და მათ შორის მანუჩარ მაჩაიძეც [[კალინინგრადი|კალინინგრადში]] ჭაბუკ ფეხბურთელთა საკავშირო პირველობაზე მიემგზავრებიან. ქართველი ფეხბურთელები ზედიზედ ამარცხებენ „ცსკას“, ვოროშილოვგრადის „ზარიას“, უკრაინის საფეხბურთო სკოლის ახალგაზრდულ გუნდებს და მხოლოდ ფინალში თმობენ შეხვედრას მოსკოვის სპარტაკელებთან — 0–1. გადამწყვეტი მატჩის წაგების მიუხედავად მანუჩარ მაჩაიძის თამაში მთელი ტურნირის განმავლობაში საყოველთაო მოწონებას იმსახურებს და პირველობის ორგანიზატორების გადაწყვეტილებით იგი თავის პირველ საფეხბურთო ჯილდოს — ჩემპიონატის საუკეთესო ნახევარმცველისთვის განკუთვნილ პრიზს ეუფლება.{{sfn-2|მოსაშვილი, მ.|1980|გვ=32}}<ref>[https://archive.today/20190607132244/http://apsheronsk.bozo.ru/Sport/USSR.html Футбольные соревнования для юношей в СССР]. დაარქივებულია [http://apsheronsk.bozo.ru/Sport/USSR.html ორიგინალიდან] - 7 ივნისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> == თბილისის „დინამო“ == ''{{მთავარი|მანუჩარ მაჩაიძის საფეხბურთო მატჩები და გოლები}}'' 1967 წლიდან [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]] მაშინდელი მთავარი მწვრთნელის [[ვიაჩესლავ სოლოვიოვი]]ს ინიციატივით გუნდის დუბლშემადგენლობაში ირიცხება, სადაც დუბლიორთა მიმდინარე [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საკავშირო პირველობის]] ოთხ შეხვედრას თამაშობს. გუნდის ძირითად შემადგენლობაში პირველად [[1968]] წლის პირველ ივნისს,{{sfn-2|აკოფოვი, გ.; კაკაბაძე, მ.|1980|გვ=29}} [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1968|საკავშირო ჩემპიონატის]] მე-11 ტურის კალენდარულ მატჩში, [[ტაშკენტი]]ს [[ფახთაქორი ტაშკენტი (საფეხბურთო კლუბი)|„ფახთაქორის“]]<ref>[http://footballfacts.ru/base/136814-1968-pahtakor-tashkent Состав команды «Пахтакор» Ташкент в сезоне 1968]. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> წინააღმდეგ გამოდის მინდორზე. შეხვედრას „ფახთაქორის“ ცენტრალური სტადიონი მასპინძლობს და მას 32 ათასი ფეხბურთის ადგილობრივი გულშემატკივარი ესწრება. [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამოელები]] თამაშს ასეთი შემადგენლობით იწყებენ: [[რამაზ ურუშაძე|ურუშაძე]], [[რევაზ ძოძუაშვილი|ძოძუაშვილი]], [[ვახტანგ რეხვიაშვილი|რეხვიაშვილი]], [[ვახტანგ ჭელიძე (ფეხბურთელი)|ჭელიძე]], [[გურამ ცხოვრებოვი|ცხოვრებოვი]], [[გურამ პეტრიაშვილი|პეტრიაშვილი]], [[გარი ქიქავა|ქიქავა]], [[სერგო კუტივაძე|კუტივაძე]], [[გიორგი სიჭინავა|გ. სიჭინავა]], [[სლავა მეტრეველი|მეტრეველი]] და [[მიხეილ მესხი|მესხი]]. მანუჩარ მაჩაიძე მატჩის მეორე ტაიმის 70-ე წუთზე, [[სერგო კუტივაძე|სერგო კუტივაძის]] ნაცვლად ერთვება თამაშში.<ref>[http://footballfacts.ru/matches/188394-0-0 «Пахтакор» Ташкент 0–0 «Динамо» Тбилиси] — 01.06.1968. Чемпионат СССР 1968. 1-я группа класса «А». 11-й тур. Ташкент, Центральный стадион «Пахтакор». წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> მანუჩარ მაჩაიძის ერთ-ერთი ინტერვიუდან: {{ციტატა|...1967 წელს თბილისის „დინამოს" დუბლშემადგენლობაში მოვხვდი, პირველი გუნდის მთავარმა მწვრთნელმა ვიაჩესლავ სოლოვიოვმა ამიყვანა. ერთი წლის შემდეგ უკვე მთავარ გუნდში ვითამაშე — ტაშკენტის „ფახთაქორთან" მატჩში სოლოვიოვმა ბოლო 20 წუთით შემიშვა მინდორზე. მაშინ 19 წლის ვიყავი და ნახევარდაცვაში ვიასპარეზე. კარიერის მანძილზე ნახევარდაცვის ცენტრშიც მითამაშია, ფლანგზეც, მცველადაც და თავდასხმაშიც, თუმცა უმთავრესად საყრდენი ნახევარმცველი ვიყავი.}} მანუჩარ მაჩაიძემ [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]] შემადგენლობაში ჩატარებულ [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი]]ს 297 შეხვედრაში 42 გოლი გაიტანა.<ref>[https://archive.today/20190806051130/http://football.lg.ua/index.php?option=com_joomleague&view=player&p=86:sssr74&tid=446:-&pid=4544:Machaidze Манучар Доментович Мачаидзе]. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> პირველად მეტოქის კარი მან თბილისში, 1969 წლის 26 აგვისტოს [[სკა დონის როსტოვი (საფეხბურთო კლუბი)|დონის როსტოვი „სკა“-ს]] წინააღმდეგ გამართულ შეხვედრაში, პირველი ტაიმის 33-ე წუთზე აიღო. აღნიშნული შეხვედრა თბილისელებმა ანგარიშით — 2–1 მოიგეს. რაც შეეხება დინამოელთა რიგებში მის მიერ გატანილ ბოლო, 42-ე გოლს — იგი მან 1980 წლის 12 აპრილს, კრასნოდარში, ადგილობრივი „ყუბანის“ წინააღმდეგ გამართულ საკავშირო პირველობის მესამე ტურის კალენდარულ მატჩში — შეხვედრის მე-15 წუთზე შეაგდო. ეს შეხვედრა ფრედ — 2–2 დამთავრდა. მანუჩარ მაჩაიძემ [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]] შემადგენლობაში ჩატარებულ [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო თასი|საკავშირო თასის]] გათამაშების 56 შეხვედრაში 5 გოლი გაიტანა. 1980 წელს გუნდის ხელმძღვანელობასთან უთანხმოების გამო მას და მის უმცროს ძმას — [[გოჩა მაჩაიძე]]ს „დინამოს“ დატოვება მოუწიათ. თბილისის „დინამოდან“ წასვლის შემდეგ თამაშობდა ტაშკენტის „ფახთაქორში“,<ref>{{cite web |url= http://footballfacts.ru/base/60312-1980-pahtakor-tashkent |title= Состав команды «Пахтакор» Ташкент в сезоне 1980 |work= footballfacts.ru |accessdate= 19 ივნისი, 2021 }}</ref> შემდეგ მოსკოვის „სპარტაკში“. ერთი წლის შემდეგ კი ქუთაისის „ტორპედოს“ უმაღლესი ლიგის საგზურის მოპოვებაში დაეხმარა. ამონარიდი სტატიიდან: {{ციტატა|— მიუხედავად იმისა, რომ თბილისის „დინამოში“ წარმატებულად ასპარეზობდით, თქვენი კარიერის ყველაზე მნიშვნელოვან პერიოდში მაინც დატოვეთ ეს კლუბი...<br /> — თბილისის „დინამოდან" 1980 წელს გადავედი ტაშკენტის „ფახთაქორში“. ამ კლუბში მხოლოდ ნახევარი სეზონი გავატარე და თამაში მოსკოვის „სპარტაკში“ განვაგრძე. ორი თვის შემდეგ „სპარტაკიც“ დავტოვე და ქუთაისის „ტორპედოში“ გადავედი.}} მანუჩარ მაჩაიძემ საკავშირო ჩემპიონატების, საკავშირო თასის გათამაშებების და საერთაშორისო ტურნირების ფარგლებში 431 მატჩი ჩაატარა (გაიტანა 62 გოლი).<ref>{{cite web |url= https://fcdinamo.ge/ge/news?n=103277 |title= მანუჩარ მაჩაიძე – 71 |work= fcdinamo.ge |accessdate= 19 ივნისი 2021 }}</ref> თავისი სპორტული კარიერის მანძილზე მან მოიპოვა: საკავშირო ჩემპიონატების ერთი ოქროს, ერთი ვერცხლის, ოთხი ბრინჯაოს მედალი, ორჯერ სსრ კავშირის თასი,<ref>{{cite web |url= http://www.rsssf.com/tabless/su76.html#76c |title= Soviet Union Cup 1976 » Dinamo Tbilisi 3–0 Ararat Yerevan |work= RSSSF |accessdate= 19 ივნისი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web |url= http://fc-dynamo.ru/cup/prot.php?id=380300 |title= Динамо (Тбилиси) 3–0 Арарат (Ереван) |work= fc-dynamo.ru |accessdate= 19 ივნისი, 2021 }}</ref><ref>[https://fcdinamo.ge/ge/news?n=102446&i=8 პირველი „ბროლის თასი“] / წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref><ref name=Machaidze1979 /><ref>{{cite web |url= http://www.fc-dynamo.ru/cup/prot.php?id=407000%201979 |title= Динамо (Тбилиси) 0–0 Динамо (Москва) » По пенальти 5–4 |work= fc-dynamo.ru |accessdate= 19 ივნისი, 2021 }}</ref> სსრ კავშირის ხალხთა სპარტაკიადის ვერცხლის მედალი (1979).<ref>{{cite web |url= http://www.dinamo-tbilisi.ru/sbornye/sbornaya-gruzii/spartakiada-narodov-sssr-1979-goda/ |title= 1979 წლის სსრ კავშირის ხალხთა სპარტაკიადა |work= dinamo-tbilisi.ru |accessdate= 19 ივნისი, 2021 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20190621060523/http://www.dinamo-tbilisi.ru/sbornye/sbornaya-gruzii/spartakiada-narodov-sssr-1979-goda/ |archivedate= 2019-06-21 }}</ref> მანუჩარ მაჩაიძემ [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]] შემადგენლობაში საერთაშორისო შეხვედრების ფარგლებში ჩატარებულ 80 შეხვედრაში 14 გოლი გაიტანა.<ref>[https://archive.today/20190729200626/http://fc-dynamo.ru/other/rezult.php?gd=1971 Остальные протоколы 1971 года]დაარქივებულია [http://fc-dynamo.ru/other/rezult.php?gd=1971 ორიგინალიდან] - 29 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref><ref>[https://archive.today/20190729201524/http://fc-dynamo.ru/other/rezult.php?gd=1972 Остальные протоколы 1972 года]დაარქივებულია [http://fc-dynamo.ru/other/rezult.php?gd=1972 ორიგინალიდან] - 29 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref><ref>[https://archive.today/20190729201916/http://fc-dynamo.ru/other/rezult.php?gd=1974 Остальные протоколы 1974 года]დაარქივებულია [http://fc-dynamo.ru/other/rezult.php?gd=1974 ორიგინალიდან] - 29 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref><ref>[https://archive.today/20190729202420/http://fc-dynamo.ru/other/rezult.php?gd=1976 Остальные протоколы 1976 года]დაარქივებულია [http://fc-dynamo.ru/other/rezult.php?gd=1976 ორიგინალიდან] - 29 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref><ref>[https://archive.today/20190729203037/http://fc-dynamo.ru/other/rezult.php?gd=1977 Остальные протоколы 1977 года]დაარქივებულია [http://fc-dynamo.ru/other/rezult.php?gd=1977 ორიგინალიდან] - 29 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref><ref>[https://archive.today/20190729194255/http://fc-dynamo.ru/other/rezult.php?gd=1978 Остальные протоколы 1978 года]დაარქივებულია [http://fc-dynamo.ru/other/rezult.php?gd=1978 ორიგინალიდან] - 29 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> ==ორი რეკორდი და სხვა მიღწევები== [[ფაილი:Manuchar Machaidze with the Soviet Crystal Cup. 3 September 1976.jpg|thumb|right|200პქ|<div class="center">[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო თასი 1976|საკავშირო თასით]].<ref group="კომ.">1976 წლის 3 სექტემბერს, საკავშირო თასის გათამაშების ფინალში თბილისის დინამოელებმა [[არარატი ერევანი (საფეხბურთო კლუბი)|ერევნის „არარატი“]] ანგარიშით 3–0 დაამარცხეს და პირველად ქართული ფეხბურთის ისტორიაში საბჭოთა კავშირის თასს დაეუფლნენ.</ref><ref name=Cup76 /></div>]] === ყველაზე ხელხვავიანი კაპიტანი === მანუჩარ მაჩაიძის კაპიტნობის პერიოდში თბილისის „დინამომ“ ყველაფერი მოიგო, რისი მოგებაც შეიძლებოდა საკავშირო მასშტაბით.{{sfn-2|მოსაშვილი, მ.|1980|გვ=39–40}}<ref name=ramazshengelia60>[https://www.youtube.com/watch?v=bTFfNnSNPok&feature=youtu.be&t=402 „ესტაფეტა“ 09.01.17 ქართული ფეხბურთის ლეგენდა რამაზ შენგელია-60] / გამოქვეყნდა 9 იან. 2017-ში.</ref> ამ მხრივ იგი ერთადერთი ფეხბურთელია [[სპორტი საქართველოში|ქართული სპორტის]] ისტორიაში, ვისი თავკაცობითა და წინამძღოლობით მიღწეული წარმატებათა ასეთი სერია — არც მანამდე და არც მას შემდეგ — თბილისის „დინამოს“ და შესაბამისად ქართულ ფეხბურთს არ ჰქონია. საკავშირო და საერთაშორისო ასპარეზზე — 1936–1989 წლებში, თბილისის „დინამოს“ სულ ხუთი ტიტული აქვს მოგებული და აქედან სამი — მისი კაპიტნობის დროს. მანუჩარ მაჩაიძის კაპიტნობით, [[1976]] წლის [[22 აგვისტო]]დან [[1980]] წლის [[22 აპრილი]]ს ჩათვლით, თბილისის „დინამომ“ შინ [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საკავშირო პირველობისა]] და [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო თასი|თასის]] გათამაშების ფარგლებში სულ 73 მატჩი გამართა, რომელთაგან 55 შეხვედრა მოიგო და 18 ფრედ დაასრულა. არცერთ საშინაო შეხვედრაში მანუჩარ მაჩაიძის კაპიტნობის პერიოდში დინამოელებს მარცხი არ განუცდიათ, რაც უპრეცედენტო შემთხვევას წარმოადგენს თბილისის „დინამოს“ ისტორიაში. === გაცდენის გარეშე === მანუჩარ მაჩაიძეს ასევე ეკუთვნის კიდევ რამდენიმე არაოფიციალური რეკორდი კლუბის ისტორიაში. ერთ-ერთ ასეთ მიღწევას წარმოადგენს მის მიერ საკავშირო პირველობის, საკავშირო თასის გათამაშებისა და საერთაშორისო ოფიციალურ შეხვედრათა ფარგლებში ზედიზედ ჩატარებული 150 მატჩი გაცდენის გარეშე. ==ევროტურნირებზე== მანუჩარ მაჩაიძემ ევროპული საერთაშორისო საფეხბურთო ტურნირების ფარგლებში [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]] ღირსება 26 შეხვედრაში დაიცვა, აქედან ოთხი — [[უეფა-ს თასების მფლობელთა თასი|თასების მფლობელთა თასის]], 18 — [[უეფა-ს ევროპა ლიგა|უეფა-ს თასის]] და ოთხიც — [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|ევროპის ჩემპიონთა თასის]] გათამაშებაში. ამ შეხვედრებში მან ორჯერ მოახერხა მეტოქეთა კარის აღება.{{sfn-2|აკოფოვი, გ.; ენუქიძე, ჯ.|1987|გვ=131}} აღსანიშნავია, რომ ევროპული ოფიციალური სათასო ტურნირების ოცდაექვსივე მატჩი მან შეუცვლელად ითამაშა, აქედან 18 შეხვედრა გუნდის კაპიტნის რანგში. ამას გარდა, ორი მატჩი ითამაშა [[სპარტაკი მოსკოვი (საფეხბურთო კლუბი)|მოსკოვის „სპარტაკის“]] შემადგენლობაში [[რეალ მადრიდი (საფეხბურთო კლუბი)|მადრიდის „რეალის“]] წინააღმდეგ, — თბილისში<ref>{{cite web |url= https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/63735--spartak-moskva-vs-real-madrid/ |title= Spartak Moskva 0–0 Real Madrid |work= UEFA.com |accessdate= 19 ივნისი, 2021 }}</ref> და [[მადრიდი|მადრიდში]]<ref>{{cite web |url= https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/63736--real-madrid-vs-spartak-moskva/ |title= Real Madrid 2–0 Spartak Moskva |work= UEFA.com |accessdate= 19 ივნისი, 2021 }}</ref> (უეფა-ს ევროპის ჩემპიონთა თასის მეოთხედფინალის მატჩები).<ref>{{cite web |url= http://footballfacts.ru/matches/238664-spartak-moskva-real-madrid-00 |title= «Спартак» Москва 0–0 «Реал» Мадрид |work= |accessdate= 19 ივნისი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web |url= http://footballfacts.ru/matches/238665-real-madrid-spartak-moskva-20 |title= «Реал» Мадрид 2–0 «Спартак» Москва |work= |accessdate= 19 ივნისი, 2021 }}</ref> == ტაშკენტის „ფახთაქორი“ == 1980 წელს მანუჩარ მაჩაიძე [[ფახთაქორი ტაშკენტი (საფეხბურთო კლუბი)|ტაშკენტის „ფახთაქორის“]] შემადგენლობაში საკავშირო პირველობის 13 მატჩს თამაშობს და ერთი გოლი გააქვს. სულ, საბჭოთა კავშირის 1980 წლის ჩემპიონატის ფარგლებში ჩატარებული 34 მატჩიდან „ფახთაქორი“ 9 შეხვედრაში იმარჯვებს, 17 შეხვედრაში მარცხდება, 8 შეხვედრას ფრედ ასრულებს და 26 ქულით მე-16 ადგილს იკავებს.<ref>[https://archive.today/20190728102051/http://www.fc-dynamo.ru/champ/rezult.php?gd=1980&vk=%CF%E0%F5%F2%E0%EA%EE%F0%20(%D2%E0%F8%EA%E5%ED%F2) «Пахтакор» Ташкент в сезоне 1980]დაარქივებულია [http://www.fc-dynamo.ru/champ/rezult.php?gd=1980&vk=%CF%E0%F5%F2%E0%EA%EE%F0%20(%D2%E0%F8%EA%E5%ED%F2) ორიგინალიდან] - 28 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> მანუჩარ მაჩაიძემ ტაშკენტის „ფახთაქორის“ შემადგენლობაში ჩატარებულ [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საკავშირო პირველობის]] 13 შეხვედრაში ერთი გოლი გაიტანა. == მოსკოვის „სპარტაკი“ == 1981 წელს მანუჩარ მაჩაიძე [[სპარტაკი მოსკოვი (საფეხბურთო კლუბი)|მოსკოვის „სპარტაკის“]] შემადგენლობაში საკავშირო პირველობის ორ მატჩს თამაშობს. სულ, საბჭოთა კავშირის 1981 წლის ჩემპიონატის ფარგლებში ჩატარებული 34 მატჩიდან „სპარტაკი“ 19 შეხვედრაში იმარჯვებს, 7 შეხვედრაში მარცხდება, 8 შეხვედრას ფრედ ასრულებს და 46 ქულით მეორე ადგილს იკავებს.<ref>[https://archive.today/20190728151850/http://www.fc-dynamo.ru/champ/rezult.php?gd=1981&vk=%D1%EF%E0%F0%F2%E0%EA%20(%CC%EE%F1%EA%E2%E0) «Спартак» Москва в сезоне 1981]დაარქივებულია [http://www.fc-dynamo.ru/champ/rezult.php?gd=1981&vk=%D1%EF%E0%F0%F2%E0%EA%20(%CC%EE%F1%EA%E2%E0) ორიგინალიდან] - 28 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> 1981 წელს მანუჩარ მაჩაიძე [[სპარტაკი მოსკოვი (საფეხბურთო კლუბი)|მოსკოვის „სპარტაკის“]] შემადგენლობაში [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო თასი|საკავშირო თასის]] გათამაშების ერთ მატჩს თამაშობს. სულ, საბჭოთა კავშირის 1981 წლის თასის გათამაშების ფარგლებში ჩატარებული 4 მატჩიდან „სპარტაკი“ 3 შეხვედრაში იმარჯვებს (მათ შორის ფრედ დასრულებულ ნახევარფინალურ შეხვედრაში მატჩისშემდგომი თერთმეტმეტრიანების სერიაში) და მხოლოდ ფინალში თმობს გადამწყვეტ შეხვედრას [[სკა დონის როსტოვი (საფეხბურთო კლუბი)|„სკა“ დონის როსტოვთან]].<ref>[https://archive.today/20190801151610/http://fc-dynamo.ru/cup/rezult.php?vk=%D1%EF%E0%F0%F2%E0%EA+(%CC%EE%F1%EA%E2%E0)&vs=&qq=&gd=1981&ch=&ms=&dn=&dv=&zb=&pr=&vy=on&ny=on&po=on Протоколы кубка СССР 1981 года Спартак (Москва)]დაარქივებულია [http://fc-dynamo.ru/cup/rezult.php?vk=%D1%EF%E0%F0%F2%E0%EA+%28%CC%EE%F1%EA%E2%E0%29&vs=&qq=&gd=1981&ch=&ms=&dn=&dv=&zb=&pr=&vy=on&ny=on&po=on ორიგინალიდან] - 1 აგვისტო, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> == ქუთაისის „ტორპედო“ == 1981 წელს მანუჩარ მაჩაიძე [[ტორპედო ქუთაისი (საფეხბურთო კლუბი)|ქუთაისის „ტორპედოს“]] შემადგენლობაში საკავშირო პირველობის პირველი ლიგის 30 მატჩს თამაშობს და 6 გოლი გააქვს. სულ, საბჭოთა კავშირის 1981 წლის პირველი ლიგის ჩემპიონატის ფარგლებში ჩატარებული 46 მატჩიდან „ტორპედო“ 26 შეხვედრაში იმარჯვებს, 16 შეხვედრაში მარცხდება, 4 შეხვედრას ფრედ ასრულებს, 56 ქულით მეორე ადგილს იკავებს და უმაღლეს ლიგაში ინაცვლებს,<ref>[https://archive.today/20190728160601/http://fc-dynamo.ru/1d/rezult.php?gd=1981&vk=%D2%EE%F0%EF%E5%E4%EE%20(%CA%F3%F2%E0%E8%F1%E8) Протоколы 1981 года Торпедо (Кутаиси)]დაარქივებულია [http://fc-dynamo.ru/1d/rezult.php?gd=1981&vk=%D2%EE%F0%EF%E5%E4%EE%20(%CA%F3%F2%E0%E8%F1%E8) ორიგინალიდან] - 28 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> სადაც კლუბმა ბოლოს [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1970|1970]] წელს იასპარეზა. მანუჩარ მაჩაიძემ [[ტორპედო ქუთაისი (საფეხბურთო კლუბი)|ქუთაისის „ტორპედოს“]] შემადგენლობაში საკავშირო პირველობის პირველი ლიგის 30 შეხვედრაში 6 გოლი გაიტანა. 1982 წელს მანუჩარ მაჩაიძე [[ტორპედო ქუთაისი (საფეხბურთო კლუბი)|ქუთაისის „ტორპედოს“]] შემადგენლობაში საკავშირო პირველობის უმაღლესი ლიგის 15 მატჩს თამაშობს. სულ, საბჭოთა კავშირის 1982 წლის უმაღლესი ლიგის ჩემპიონატის ფარგლებში ჩატარებული 34 მატჩიდან „ტორპედო“ 10 შეხვედრაში იმარჯვებს, 14 შეხვედრაში მარცხდება, 10 შეხვედრას ფრედ ასრულებს და 30 ქულით მე-13 ადგილს იკავებს.<ref>[https://archive.today/20190729163132/http://www.fc-dynamo.ru/champ/rezult.php?gd=1982&vk=%D2%EE%F0%EF%E5%E4%EE%20(%CA%F3%F2%E0%E8%F1%E8) «Торпедо» Кутаиси в сезоне 1982]დაარქივებულია [http://www.fc-dynamo.ru/champ/rezult.php?gd=1982&vk=%D2%EE%F0%EF%E5%E4%EE%20(%CA%F3%F2%E0%E8%F1%E8) ორიგინალიდან] - 29 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> 1982 წელს მანუჩარ მაჩაიძე [[ტორპედო ქუთაისი (საფეხბურთო კლუბი)|ქუთაისის „ტორპედოს“]] შემადგენლობაში [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო თასი|საკავშირო თასის]] გათამაშების 3 მატჩს თამაშობს. სულ, საბჭოთა კავშირის 1982 წლის თასის გათამაშების ფარგლებში ჩატარებული 3 მატჩიდან „ტორპედო“ ერთ შეხვედრას ფრედ ასრულებს, ორ შეხვედრას თმობს და ჯგუფურ ეტაპზევე ასრულებს გათამაშებას.<ref>[https://archive.today/20190801153039/http://fc-dynamo.ru/cup/rezult.php?vk=%D2%EE%F0%EF%E5%E4%EE+(%CA%F3%F2%E0%E8%F1%E8)&vs=&qq=&gd=1982&ch=&ms=&dn=&dv=&zb=&pr=&vy=on&ny=on&po=on Протоколы кубка СССР 1982 года Торпедо (Кутаиси)]დაარქივებულია [http://fc-dynamo.ru/cup/rezult.php?vk=%D2%EE%F0%EF%E5%E4%EE+%28%CA%F3%F2%E0%E8%F1%E8%29&vs=&qq=&gd=1982&ch=&ms=&dn=&dv=&zb=&pr=&vy=on&ny=on&po=on ორიგინალიდან] - 1 აგვისტო, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> == სანაკრებო კარიერა == 1971–1975 წლებში იყო სსრ კავშირის ოლიმპიური საფეხბურთო ნაკრების წევრი,<ref>[https://archive.today/20191014234637/https://www.11v11.com/players/manuchar-machaidze-182561/ Manuchar Machaidze]// International stats · International matches. დაარქივებულია [https://www.11v11.com/players/manuchar-machaidze-182561/ ორიგინალიდან]. დაარქივების თარიღი: 14 ოქტომბერი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> რომლის შემადგენლობაში ოთხი მატჩი ითამაშა — ავსტრიის, საფრანგეთის,<ref>[https://archive.today/20190801224337/https://www.11v11.com/matches/france-v-ussr-26-may-1972-231890/ France v USSR, 26 May 1972]/ Score: 3-1 to USSR. Competition: Olympics. Venue: Parc des Princes. Goals: Manuchar Machaidze, Oleg Blokhin (2). დაარქივებულია [https://www.11v11.com/matches/france-v-ussr-26-may-1972-231890/ ორიგინალიდან] - 1 აგვისტო, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> იუგოსლავიის და ისლანდიის ოლიმპიურ ნაკრებთა წინააღმდეგ. [[ფაილი:Manuchar Machaidze and Americo Gallego. 28.11.1976.jpg|thumb|left|<div class="center"> მანუჩარ მაჩაიძე [[ამერიკო გალიეგო]]ს წინააღმდეგ<ref group="კომ.">ეპიზოდი არგენტინისა და სსრ კავშირის ეროვნულ ნაკრებთა საერთაშორისო ამხანაგური მატჩიდან. „ესტადიო მონუმენტალი“, ბუენოს-აირესი, 28 ნოემბერი, 1976.</ref></div>]] ასევე, ოთხი მატჩი ითამაშა [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის ეროვნული ნაკრების]] შემადგენლობაშიც — [[იუგოსლავიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იუგოსლავიის]], [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის]], [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიის]] და [[უნგრეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|უნგრეთის]] წინააღმდეგ.<ref>[https://archive.today/20140304112546/http://eu-football.info/_player.php?id=12647 Manuchar Machaidze]· International stats · International matches. დაარქივებულია [https://eu-football.info/_player.php?id=12647 ორიგინალიდან]. დაარქივების თარიღი: 4 მარტი, 2014. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> მათგან პირველ, [[იუგოსლავიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იუგოსლავია]] – [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის]] საერთაშორისო ამხანაგურ მატჩს უმასპინძლა ქალაქმა [[ზენიცა]]მ. იგი, 1974 წლის 17 აპრილს გაიმართა „ბილინო პოლეზე“.<ref>{{cite web |url= http://www.rsssf.com/tablesj/joeg-intres70.html |title= Yugoslavia 0–1 Soviet Union (Yugoslavia National Team List of Results 1970–1979) |date= 27 მაისი, 2006 |work= RSSSF |accessdate= 20 ივნისი, 2021 }}</ref> მაჩაიძემ შეხვედრის 68-ე წუთზე [[დავით ყიფიანი]] შეცვალა. შეხვედრა [[საბჭოთა კავშირი]]ს გამარჯვებით, ანგარიშით 1–0 დასრულდა. ბურთი დავით ყიფიანმა შეაგდო. მაჩაიძისა და ყიფიანის გარდა, [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის დინამოელთაგან]] [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა ნაკრების]] შემადგენლობაში მონაწილეობას იღებდა [[რევაზ ძოძუაშვილი]]ც.<ref>{{cite web |url= http://www.11v11.com/matches/yugoslavia-v-ussr-17-april-1974-232793/ |title= Yugoslavia 0–1 Soviet Union, 17 April 1974. |work= AFS |accessdate= 20 ივნისი, 2021 }}</ref> მეორე, [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]] – საბჭოთა კავშირის საერთაშორისო ამხანაგური შეხვედრის მასპინძელი იყო ქალაქი [[ბუენოს-აირესი]], რომელიც 1976 წლის [[28]] ნოემბერს „ესტადიო მონუმენტალზე“ გაიმართა. თამაში უგოლო ფრით — 0–0 დასრულდა.<ref>გოჩა კაჭარავა (24 აპრილი, 2014). [https://archive.today/20190707074753/https://www.worldsport.ge/ge/page/manuchar-machaidze-fexburtis-raindi-didostati-igbliani-kapitani მანუჩარ მაჩაიძე — ფეხბურთის რაინდი, დიდოსტატი, იღბლიანი კაპიტანი]. დაარქივებულია [https://www.worldsport.ge/ge/page/manuchar-machaidze-fexburtis-raindi-didostati-igbliani-kapitani ორიგინალიდან] - 7 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> მაჩაიძის გარდა, [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა ნაკრების]] შემადგენლობაში კიდევ ერთი [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის დინამოელი]] — [[შოთა ხინჩაგაშვილი]]ც მონაწილეობდა. არგენტინელთა რიგებში კი მომავალი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978|1978]] წლის მსოფლიო ჩემპიონები: [[ხორხე ოლგინი]], [[ალბერტო ტარანტინი]], [[დანიელ კილერი]], [[ამერიკო გალიეგო]], [[რენე ორლანდო ჰაუსმანი]], [[ოსვალდო არდილესი]], [[ხოსე დანიელ ვალენსია]], [[რიკარდო დანიელ ბერტონი]] და [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1986|1986]] წლის მსოფლიო ჩემპიონი — [[რიკარდო ბოჩინი]] იყვნენ მინდორზე.<ref>{{cite web |url= http://www.11v11.com/matches/argentina-v-ussr-28-november-1976-234049/ |title= Argentina 0–0 Soviet Union, 8 November 1976. |work= AFS |accessdate= 20 ივნისი, 2021 }}</ref> მესამე, [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილია]] – საბჭოთა კავშირის საერთაშორისო ამხანაგური შეხვედრა [[რიო-დე-ჟანეირო]]ში, 1976 წლის პირველ დეკემბერს სახელგანთქმულ [[მარაკანა]]ზე შედგა და ბრაზილიელთა გამარჯვებით, ანგარიშით 2–0 დასრულდა.<ref>გოჩა კაჭარავა (24 აპრილი, 2014). [https://archive.today/20190707074753/https://www.worldsport.ge/ge/page/manuchar-machaidze-fexburtis-raindi-didostati-igbliani-kapitani მანუჩარ მაჩაიძე — ფეხბურთის რაინდი, დიდოსტატი, იღბლიანი კაპიტანი]. დაარქივებულია [https://www.worldsport.ge/ge/page/manuchar-machaidze-fexburtis-raindi-didostati-igbliani-kapitani ორიგინალიდან] - 7 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> ამ მატჩშიც, მაჩაიძესთან ერთად, [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის დინამოელთაგან]] მონაწილეობდა [[შოთა ხინჩაგაშვილი]]. ბრაზილიელთა ნაკრებში სხვა მოთამაშეებთან ერთად, მოედანზე იყვნენ ლეგენდარული ფეხბურთელები — [[პაულო რობერტო ფალკაო]], [[რობერტო დინამიტი]], [[ზიკო]] და მექსიკის [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1970|1970 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ტრიუმფატორები — [[რობერტო რიველინო]] და გუნდის მაშინდელი [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტანი]] და ტურნირის დამაგვირგვინებელი, უკანასკნელი გოლის ავტორი [[კარლოს ალბერტო ტორესი|კარლოს ალბერტო]].<ref>{{cite web |url= http://www.11v11.com/matches/brazil-v-ussr-01-december-1976-234053/ |title= Brazil 2–0 Soviet Union, 01 December 1976 |work= AFS |accessdate= 20 ივნისი, 2021 }}</ref> მეოთხე, საბჭოთა კავშირი – [[უნგრეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|უნგრეთის]] — [[უეფა]]-ს 1980 წლის ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპის შეხვედრას [[თბილისი|თბილისმა]], [[1979]] წლის 19 მაისს უმასპინძლა [[დინამო არენა]]ზე. თამაში ანგარიშით 2–2 დასრულდა. მაჩაიძესთან ერთად, [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის დინამოელთაგან]] მატჩში მონაწილეობდნენ [[დავით ყიფიანი]], [[რამაზ შენგელია]], [[ვიტალი დარასელია]] და [[ვახტანგ ქორიძე]].<ref>[https://web.archive.org/web/20210201095615/http://files.sportstat.gov.ge/sportstat/app/get-file?identifier=358_9561276e-3051-49c1-abbb-72589ae40806.jpg მანუჩარ მაჩაიძე საბჭოთა კავშირის ეროვნული ნაკრების შემადგენლობაში]— უნგრეთის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ გასამართი მატჩის წინ, 19 მაისი, 1979. დაარქივებულია - 1 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> === სანაკრებო მატჩები === {{{!}} style="background: #F9F9F9; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" align="center" border="1" cellpadding="2" width=70% {{!}}- style="background:#DDDDDD" {{!}}'''№''' {{!}}align=center width=70{{!}}'''თარიღი''' {{!}}align=center width=150{{!}}'''ადგილი''' {{!}}align=center width=140{{!}}'''მასპინძელი''' {{!}}align=center width=20{{!}}'''ანგარიში''' {{!}}align=center width=140{{!}}'''სტუმარი''' {{!}}align=center width=120{{!}}'''შეჯიბრება''' {{!}}align=center width=50{{!}}{{Tooltip|'''წყარო'''|ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის ინტერნეტსა და მედიასივრცეში არსებული რესურსები.}} {{!}}- {{!}}<div class="center">'''1'''</div> {{!}}17.04.1974 {{!}}<div class="center">[[ზენიცა]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|YUG}} {{!}}align=center{{!}}'''0–1''' {{!}}{{fb|URS}} {{!}}<div class="center">[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</div> {{!}}<ref>{{cite web |url= http://footballfacts.ru/matches/147549-1-0 |title= Югославия 0–1 СССР |work= FootballFacts.ru |accessdate= 28 აგვისტო, 2021 }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/yugoslavia-v-ussr-17-april-1974-232793/ |title= Yugoslavia v USSR, 17 April 1974 |work= 11v11.com |accessdate= 28 აგვისტო, 2021 |archiveurl= https://archive.today/20191015000859/https://www.11v11.com/matches/yugoslavia-v-ussr-17-april-1974-232793/ |archivedate= 15 ოქტომბერი 2019 }}</ref> {{!}}- {{!}}<div class="center">'''2'''</div> {{!}}21.11.1976 {{!}}<div class="center">[[ბუენოს-აირესი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG|alt}} {{!}}align=center{{!}}'''0–0''' {{!}}{{fb|URS}} {{!}}<div class="center">[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</div> {{!}}<ref>{{cite web |url= http://footballfacts.ru/matches/147571-0-0 |title= Аргентина 0–0 СССР |work= FootballFacts.ru |accessdate= 28 აგვისტო, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}<div class="center">'''3'''</div> {{!}}01.12.1976 {{!}}<div class="center">[[რიო-დე-ჟანეირო]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|BRA}} {{!}}align=center{{!}}'''2–0''' {{!}}{{fb|URS}} {{!}}<div class="center">[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</div> {{!}}<ref>{{cite web |url= http://footballfacts.ru/matches/147572-0-2 |title= Бразилия 2–0 СССР |work= FootballFacts.ru |accessdate= 28 აგვისტო, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}<div class="center">'''4'''</div> {{!}}19.05.1979 {{!}}<div class="center">[[თბილისი]]</div> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|URS}} {{!}}align=center{{!}}'''2–2''' {{!}}{{fb|HUN|1957}} {{!}}<div class="center">[[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1980|შესარჩევი]]</div> {{!}}<ref>{{cite web |url= http://footballfacts.ru/matches/147597-2-2 |title= СССР 2–2 Венгрия |work= FootballFacts.ru |accessdate= 28 აგვისტო, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}} == საკლუბო სტატისტიკა == {| style="background: #F9F9F9; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" align="center" border="1" cellpadding="2" width=60% |- | style="width: 361px; background-color:#cedff2" |<div class="center">სსრ კავშირის ჩემპიონატი 1976 (გაზაფხული)</div> | style="width: 361px; background-color:#D0F0C0" |<div class="center">სსრ კავშირის ჩემპიონატი 1976 (შემოდგომა)</div> |} {| style="background: #F9F9F9; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" align="center" border="1" cellpadding="2" width=60% |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width="150"|კლუბი !rowspan="2"|სეზონი !colspan="2"|ჩემპიონატი !colspan="2"|თასი !colspan="2"|ევროთასები !colspan="2"|სულ <ref>[http://footballfacts.ru/players/106946 მანუჩარ მაჩაიძის საკლუბო სტატისტიკა] // ''footballfacts.ru''</ref> |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !width="50"|მატჩი !width="50"|გოლი !width="50"|მატჩი !width="50"|გოლი !width="50"|მატჩი !width="50"|გოლი !width="50"|მატჩი !width="50"|გოლი |- style="text-align: center;" |rowspan="15"|'''{{სკ დინამო თბილისი}}'''<br /><small>{{დროშანიშანი|საქართველოს სსრ}}</small> |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1968|1968]] |4||0||–||–||–||–||4||0 |- style="text-align: center;" |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1969|1969]] |6||1||–||–||–||–||6||1 |- style="text-align: center;" |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1970|1970]] |18||0||5||0||–||–||23||0 |- style="text-align: center;" |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1971|1971]] |30||5||2||0||–||–||32||5 |- style="text-align: center;" |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1972|1972]] |21||2||6||0||[[უეფა-ს ევროპა ლიგა|2]] <ref>1972–73 UEFA Cup<br>{{cite web|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/history/season=1972/matches/round=1055/match=64186/index.html|title=Dinamo Tbilisi 3–2 Twente|website=|quote=Dinamo Tbilisi 3–2 Twente (Enschede, Netherlands) — 1972–73 UEFA Cup, First round, First leg — 13/09/1972 — Boris Paichadze Dinamo Arena, Tbilisi|publisher=uefa.com|accessdate=18 ივნისი, 2018}}<br>{{cite web|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/history/season=1972/matches/round=1055/match=64187/index.html|title=Twente 2–0 Dinamo Tbilisi |website=|quote=Twente (Enschede, Netherlands) 2–0 Dinamo Tbilisi — 1972–73 UEFA Cup, First round, Sec. leg — 27/09/1972 — Diekman Stadion, Enschede|publisher=uefa.com|accessdate=18 ივნისი, 2018}}</ref>||0||28||2 |- style="text-align: center;" |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1973|1973]] |30||4||4||0||[[უეფა-ს ევროპა ლიგა|6]] <ref>1973–74 UEFA Cup<br>{{cite web|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/history/season=1973/matches/#/all|title=Dinamo Tbilisi (Agg:5–3) Slavia Sofia|website=|quote=First round (19 September – 3 October 1973)|publisher=uefa.com|accessdate=18 ივნისი, 2018}}<br>{{cite web|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/history/season=1973/matches/#/all|title=Dinamo Tbilisi (Agg:8–1) OFK Beograd|website=|quote=Second round (24 October – 7 November 1973)|publisher=uefa.com|accessdate=18 ივნისი, 2018}}<br>{{cite web|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/history/season=1973/matches/#/all|title=Dinamo Tbilisi (Agg:2–6) Tottenham Hotspur|website=|quote=Third round (28 November – 12 December 1973)|publisher=uefa.com|accessdate=18 ივნისი, 2018}}<br></ref>||1||40||5 |- style="text-align: center;" |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1974|1974]] |30||7||8||2||–||–||37||9 |- style="text-align: center;" |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1975|1975]] |29||6||4||2||–||–||33||8 |- style="text-align: center;" |bgcolor=cedff2|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1976 (გაზაფხული)|1976]] |13||3||5||0||–||–||18||3 |- style="text-align: center;" |bgcolor=D0F0C0|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1976 (შემოდგომა)|1976]] |12||1||–||–||[[უეფა-ს თასების მფლობელთა თასი|4]] <ref>1976–77 UEFA Cup Winners' Cup<br>{{cite web|url=http://www.rsssf.com/ec/ec197677.html#cwc|title=Dinamo Tbilisi (Agg:3–1) Cardiff City|website=|quote=UEFA Cup Winners' Cup, First round (15–29 September 1976)|publisher=RSSSF|accessdate=18 ივნისი, 2018}}<br>{{cite web|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=1973/clubs/club=52705/matches/index.html|title=Dinamo Tbilisi (Agg:1–5) MTK-VM Budapest|website=|quote=UEFA Cup Winners' Cup, Second round (20 October – 3 November 1976)|publisher=RSSSF|accessdate=18 ივნისი, 2018}}<br></ref>||1||16||2 |- style="text-align: center;" |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1977|1977]] |30||3||1||0||6||0||37||3 |- style="text-align: center;" |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978 (უმაღლესი ლიგა)|1978]] |30||2||6||0||4||0||40||2 |- style="text-align: center;" |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1979|1979]] |34||7||8||1||4||0||46||8 |- style="text-align: center;" |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1980|1980]] |10||1||7||0||–||–||17||1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !სულ !297!!42!!56!!5!!26!!2!!379!!49 |- style="text-align: center;" |rowspan="2"|'''{{სკ ფახთაქორი ტაშკენტი}}'''<br /><small>{{დროშანიშანი|უზბეკეთის სსრ}}</small> |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1980|1980]] |13||1||–||–||–||–||13||1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !სულ !13!!1!!–!!–!!–!!–!!13!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="2"|'''{{სკ სპარტაკი მოსკოვი}}'''<br /><small>{{დროშანიშანი|რსფსრ}}</small> |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1981|1981]] |2||0||1||0||2||0||5||0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !სულ !2!!0!!1!!0!!2!!0!!5!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="3"|'''{{სკ ტორპედო ქუთაისი}}'''<br /><small>{{დროშანიშანი|საქართველოს სსრ}}</small> |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|1981]] |30||6||–||–||–||–||30||6 |- style="text-align: center;" |[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982]] |15||0||3||0||–||–||18||0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !სულ !45!!6!!3!!0!!–!!–!!48!!6 |- align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="2" valign="center"| სულ ჯამში !357!!49!!60!!5!!28!!2!!445!!56 |} == თამაშის სტილი და შეფასებები == მანუჩარ მაჩაიძის ტექნიკური არსენალიდან სპეციალისტები აღნიშნავენ, რომ დინამოელთა კაპიტანს ბურთის ფლობის ფენომენალური ნიჭი გააჩნია, რაც საშუალებას აძლევს მას, — როგორც შეტევის ორგანიზატორს, რომელიც უმთავრესად მოკლე და საშუალო გადაცემებს ანიჭებს უპირატესობას კომბინაციების აწყობისას, — დომინირებდეს მინდვრის შუაგულში და მეტოქეს თამაშის საკუთარი წესები მოახვიოს თავს.<ref>{{cite web |url = https://sportall.ge/fexburti/qarthuli-fekhburthi/erovnuli-nakrebi/57469-manuchar-machaidze-did-gundebshic-asea-mtsvrthneli-pedagogi-unda-iyos.html |title = მანუჩარ მაჩაიძე: დიდ გუნდებშიც ასეა, მწვრთნელი პედაგოგი უნდა იყოს... |publisher = გაზეთი „ლელო“ |quote = ...1975 წელს „დინამოში“ [[მიხეილ იაკუშინი]] მოვიდა და გადავწყვიტეთ, ეს სტილი „დინამოშიც“ დაგვენერგა. 5–6 წელიწადი ასე თამაშობდა „დინამო“. მანამდე ისე იყო, რომ საგარეო შეხვედრებში „დინამო“, უმეტეს შემთხვევაში, მარცხდებოდა, შეტევაში თავზეხელაღებულები მივდიოდით და სულ ასე თამაში აღარ შეიძლებოდა. ამიტომაც გადავედით „ცეცეზე“ — მოკლე და საშუალო დისტანციის გადაცემები. |date = 21 ნოემბერი, 2013 |access-date = 16 ოქტომბერი, 2021 |archiveurl = https://archive.today/20190707160338/https://sportall.ge/fexburti/qarthuli-fekhburthi/erovnuli-nakrebi/57469-manuchar-machaidze-did-gundebshic-asea-mtsvrthneli-pedagogi-unda-iyos.html |archivedate = 2019-07-07 }}</ref> აკონტროლოს თამაშის რიტმი და დინამიკა და ამდენად ცხადყოს, რომ მნიშვნელოვანწილად, სწორედ გუნდის მიერ ბურთის ფლობის უნარის ხარისხი განსაზღვრავს, არა მხოლოდ გუნდის სათამაშო ხელწერასა და ხასიათს, არამედ იმას, თუ რამდენად შეძლებენ მოთამაშეები საკუთარი თამაშის აწყობას, რამდენად მოიპოვებენ მეტოქეზე უპირატესობას, საუბარია არა ეპიზოდური უპირატესობის შესახებ მოედნისა თუ თამაშის რომელიმე ცალკეულ უბანსა თუ მონაკვეთზე, არამედ სტრატეგიულ, ტექნიკურ და ტაქტიკურ დომინირებაზე მოედნის მთელ პერიმეტრზე, რის თვალსაჩინო მაგალითსაც წარმოადგენს როგორც უშუალოდ მანუჩარ მაჩაიძის, ისე მისი პერიოდის თბილისის „დინამოს“ სათამაშო სტილის აღნიშნული ასპექტი. ამონარიდი გაზეთ „საქართველოს რესპუბლიკაში“ 2009 წლის 25 მარტს გამოქვეყნებული სტატიიდან<ref>{{cite web |url = http://www.opentext.org.ge/index.php?y=2009&art=5837 |title = „დიდი კაპიტანი“ |publisher = გაზეთი „საქართველოს რესპუბლიკა“ |work = ქართული პრესის ელექტრონული არქივი |date = 25 მარტი, 2009 |access-date = 16 ოქტომბერი, 2021 |archiveurl = https://archive.today/20190704034728/http://www.opentext.org.ge/index.php?y=2009&art=5837 |archivedate = 2019-07-04 }}</ref> — „დიდი კაპიტანი“: {{ციტატა|...მას უმოწყალოდ ურტყამდნენ ფეხებში და ვერ აქცევდნენ; თითქოს ბრძოლააო, ალყაში აქცევდნენ და ბურთს ვერ ართმევდნენ. სხვათა შორის, ფილიგრანული ტექნიკა საწინააღმდეგოდ შეუბრუნდა და საყვარელ გუნდთან მისი გამოთხოვების საბაბად იქცა — აქაოდა შეტევებს ამუხრუჭებსო. არადა, ის კი არ გაითვალისწინეს, რომ ტემპის დაგდებით პარტნიორებს სულის მოთქმის საშუალებას აძლევდა. უძლიერესი დარტყმა ჰქონდა და მრავალი მეკარე დაუმწუხრებია, მაგრამ განახლებულ „პარკ დე პრენსისა“ და „რაზდანის“ სტადიონებზე გატანილი პირველი გოლები მაინც განსაკუთრებული სილამაზითა და, რაც მთავარია, მნიშვნელობით არის გამორჩეული.}} მანუჩარ მაჩაიძის საფეხბურთო ოსტატობის კიდევ ერთ მნიშვნელოვან კომპონენტს წარმოადგენს მისი უნივერსალიზმი, მოედნის შესანიშნავი ხედვა და მოქმედების ფართო დიაპაზონი. იგი, როგორც გუნდის კაპიტანი დიდ გავლენას ახდენდა თამაშის მთელ მსვლელობაზე და მისი კლასიკური პოზიციის, ანუ საყრდენი ნახევარმცველის სათამაშო ამპლუის მიუხედავად, საკმაოდ ხშირად ერთვებოდა შეტევებში და თავისი ორგანიზატორული თვისებებით დიდწილად განსაზღვრავდა გუნდის წარმატებას. გამოირჩეოდა იშვიათი გამძლეობითა და მებრძოლი ხასიათით, თავდადებული თამაშითა და შეუპოვარი ბრძოლისუნარიანობით. ამონარიდი<ref name=goduadze /> მისი ერთ-ერთი ინტერვიუდან: {{ციტატა|...ის, რომ წაქცეული მანუჩარ მაჩაიძე არავის ახსოვს, ტექნიკის, სისწრაფისა და აზროვნების შედეგია. ზოგი ფეხს მოიტეხავს ხოლმე უწყინარ სიტუაციაში... მომზადებული ვიყავი და ამიტომაც ვერ მაქცევდნენ მეტოქეები. შრომა არ მეზარებოდა, თავს ვიკლავდი ვარჯიშებზე... ნიჭთან ერთად შრომაც აუცილებელია. სხვანაირად ვერაფერს მიაღწევ.}} მანუჩარ მაჩაიძე თავისი გააზრებული, დამაჯერებელი მოქმედებებითა და სტაბილური თამაშით, ყოველთვის საიმედო პარტნიორობას უწევდა თანაგუნდელებს. როგორც ფიზიკურად, ასევე ტექნიკურად, ტაქტიკურად და ფსიქოლოგიურად მაღალ დონეზე მომზადებული, განსაკუთრებით სახიფათო ხდებოდა მეტოქეთათვის მოულოდნელი „აფეთქებების“ დროს. კრიტიკულ ვითარებაში, როდესაც დინამოელებს უჭირდათ თამაშის დალაგება და მატჩის შემოტრიალება, მაჩაიძე საკუთარ თავზე იღებდა თამაშს და გადამწყვეტი გარდატეხა შეჰქონდა მის მსვლელობაში. მისთვის დამახასიათებელი ემოციური, თავდადებული და შთამაგონებელი თამაშის გამო ქართველმა გულშემატკივრებმა მას „დიდი მანუჩარი“ შეარქვეს. მანუჩარ მაჩაიძის ერთ-ერთი<ref name=goduadze /> ინტერვიუდან: {{ციტატა|...კარიერის განმავლობაში ხუთი მეტსახელი მქონდა, თუმცა ვერ ვიტყვი, რომ ხალხი თიკუნებით მომმართავდა: „კაპიტანი“, „არწივი“, „დიდი მანუჩარი“, „ხელხვავიანი კაპიტანი“, „მანო“ — ამ სიტყვებში ჩემდამი გულშემატკივართა სიყვარულს ვგრძნობ.}} ამონარიდი გაზეთ [[სარბიელი|„სარბიელში“]] 1999 წლის 25 თებერვალს გამოქვეყნებული სტატიიდან<ref name=sarbieli>{{cite web |url = https://www.sarbieli.com/2017/10/23/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%AC%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%98-%E1%83%93%E1%83%90-%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98/ |title = ორი წამი და მთავარი |first = ილია |last = ბაბუნაშვილი |publisher = გაზეთი „სარბიელი“ |work = sarbieli.com |date = 25 თებერვალი, 1999 |access-date = 16 ოქტომბერი, 2021 |archiveurl = https://archive.today/20190701180719/https://www.sarbieli.com/2017/10/23/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%AC%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%98-%E1%83%93%E1%83%90-%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98/ |archivedate = 2019-07-01 }}</ref> — „ორი წამი და მთავარი“, სადაც ავტორი შემდეგ შეფასებას აძლევს დინამოელთა კაპიტანს: {{ციტატა|...მანუჩარი თავდადებული, ერთგული, შეუპოვარი, პატიოსანი, წინამძღოლი ფეხბურთელია... ეს იყო ნამდვილი მანუჩარ მაჩაიძე, კაცი, რომელიც არავის ეპუებოდა. ის, ვისთვისაც სულერთი იყო ერთი მოწინააღმდეგე დაუდგებოდა თუ მთელი გუნდი. სულერთი იყო, რადგან, ჯერ ერთი, დანებება არ სჩვეოდა, მეორეც იცოდა, რომ ყველას გავლა შეეძლო. ბურთი თუ მოიგდო, აღარ იშორებსო, საყვედურობდა უამრავი ადამიანი. მაშინ კი არა, ახლახან, ამდენი წლის შემდეგაც შევესწარი ამ თემაზე ცხარე კამათს. ერთი რამ ვიცი, მანუჩარ მაჩაიძე ნაღდი კაპიტანი, ყოჩი იყო. მას ნებისმიერ წამს შეეძლო ათივე თანაგუნდელის აყოლიება და თითქოს წაგებული თამაშის მოგება. მისი შეუპოვრობა გადამდები გახლდათ. ისიც ფაქტია, რომ მაჩაიძეს ბურთის ფლობის ფენომენალური ნიჭი ჰქონდა, ასეთი კაცი კი ჭკვიან მწვრთნელს შეუძლებელია არ გამოდგომოდა. მაჩაიძე „დინამოს“, ქართულ ფეხბურთს გამოადგა.}} იტალიური საფეხბურთო კლუბის [[ნაპოლი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნაპოლის“]] მთავარმა მწვრთნელმა 1977–1979 წლებში — ჯოვანი დი მარციომ ({{lang-it|Giovanni Di Marzio}}) და კლუბის დანარჩენმა მწვრთნელებმა ასეთი შეფასება <ref name=sarbieli /> მისცეს თბილისელთა კაპიტანს: {{ციტატა|...რაოდენ ბედნიერები ხართ ქართველები, რომ გყავთ ისეთი უნივერსალური და უნიკალური ნახევარმცველი, საერთაშორისო კლასის ისეთი ბრწყინვალე დიდოსტატი, როგორიც არის „დინამოს“ კაპიტანი მანუჩარ მაჩაიძე. ჩვენი ხანგრძლივი საფეხბურთო პრაქტიკის მანძილზე იშვიათად შეგვხვედრია ესოდენ ფართო დიაპაზონის ფეხბურთელი.}} თბილისის „დინამოს“ უფროსი მწვრთნელი 1976–1983 და 1985–1986 წლებში<ref name=sarbieli /> — [[ნოდარ ახალკაცი]]: {{ციტატა|...მანუჩარ მაჩაიძის დარი კიდევ ერთი ნახევარმცველი რომ მომცა, ჩვენს გუნდს წინ ნამდვილად ვერაფერი დაუდგებოდა.}} თბილისის „დინამოს“ [[მცველი (ფეხბურთი)|მცველი]] 1967–1979 წლებში<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=1AGfToIKDGo&feature=youtu.be&t=74 მანუჩარ მაჩაიძის ნახატების გამოფენა ეროვნულ ბიბლიოთეკაში] / 16 იანვარს საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის საკონფერენციო დარბაზში მანუჩარ მაჩაიძის პერსონალური გამოფენა გაიხსნა. / ''წყარო: NPLG Official''. გამოქვეყნდა 17 იან. 2014-ში.</ref> — [[ფირუზ კანთელაძე]]: {{ციტატა|...მანუჩარ მაჩაიძე იყო განსხვავებული სტილის მოთამაშე, ესე იგი — მთელ საბჭოთა კავშირში, და მე ვიტყოდი მთელ ევროპაში. მისი სტილით არავინ არ თამაშობდა. ეს იყო ნამდვილი კაპიტანი მოედანზე და ნამდვილი მეგობარი და ჭირში და ლხინში ამომდგომი ადამიანი}} გაზეთი „[[ლიტერატურული საქართველო]]“<ref name=sarbieli /> — ქართველი მწერლების სახელით: {{ციტატა|...მანუჩარ მაჩაიძემ ზღვა ენერგია შეალია ქართული ფეხბურთის ბოლო წლების დიდ გამარჯვებებს. უშურველად გაღებული ენერგია კი, როგორც იტყვიან, ამაოდ არასოდეს იხარჯება. რამდენ, თითქმის წაგებულ თამაშში იჩინა თავი მანუჩარის ასეთმა თავდადებამ.}} გაზეთი [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]]<ref name=sarbieli />: {{ციტატა|...მანუჩარ მაჩაიძე ის უნიკალური ხე-მცენარეა, მხოლოდ მშობლიურ ნიადაგზე რომ ხარობს.}} == ფეხბურთს მიღმა == 1975 წელს მანუჩარ მაჩაიძემ დაამთავრა [[თბილისი]]ს [[საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი|სახელმწიფო პოლიტექნიკური ინსტიტუტის]] სამშენებლო ფაკულტეტი სამრეწველო და სამოქალაქო მშენებლობის სპეციალობით და მიენიჭა ინჟინერ-მშენებლის კვალიფიკაცია. საფეხბურთო კარიერის დასრულების შემდეგ სხვადასხვა დროს მუშაობდა სამშენებლო ტრესტ „საქკურორტმშენში“ მატერიალურ-ტექნიკური მომარაგების სამმართველოს უფროსად (1982–1983), ამიერკავკასიის რკინიგზის სამშენებლო ტრესტის მმართველის მოადგილედ (1983–1987), სამშენებლო გაერთიანება „საქაგრომშენის“ №1 სამშენებლო-სარემონტო ტრესტის (1987–1988) და ლილოს №2 რკინაბეტონის ნაკეთობათა ქარხნების დირექტორად (1988–1995).<ref>Владимир Суетин (29 აგვისტო, 2006). [https://archive.today/20190806110113/https://www.gudok.ru/newspaper/?ID=745510 Манучар Мачаидзе: Людям нужны мир и футбол]. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> როგორც [[მაჟორიტარი]] იყო [[საქართველოს პარლამენტის მეოთხე მოწვევის დეპუტატები|საქართველოს მეოთხე მოწვევის პარლამენტის წევრი]] ქ. [[თბილისი]]ს [[ნაძალადევი]]ს რაიონის, №9 საარჩევნო ოლქიდან (1995–1999), საქართველოს მშენებელთა კავშირის წევრი, საქართველოს სპორტსმენთა კავშირის წევრი,<ref>{{cite web |url= http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=35&t=121 |title= საქართველოს სპორტსმენთა კავშირი (სსკ) |work= nplg.gov.ge |accessdate= 20 ივნისი, 2021 }}</ref> საქართველოს მხატვართა კავშირის წევრი, ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს იურიდიულ საკითხთა კომისიისა და განათლებისა და კულტურის კომისიის წევრი.<ref>[[თბილისის თვითმმართველობა#საკრებულო|თბილისის საკრებულო]] (2014–2017). {{cite web |url= http://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=591&faction_id=390&member=67&fraction=მანუჩარ%20მაჩაიძე |title= საკრებულოს წევრები — მანუჩარ მაჩაიძე |work= tbsakrebulo.gov.ge |accessdate= 20 ივნისი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00003333/ |title= მანუჩარ მაჩაიძე — ბიოგრაფიული ლექსიკონი |work= nplg.gov.ge |accessdate= 20 ივნისი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web |url= http://old.parliament.ge/ge/mp/4996.htm |title= მანუჩარ მაჩაიძე — საქართველოს მეოთხე მოწვევის პარლამენტის წევრი |work= old.parliament.ge |accessdate= 20 ივნისი, 2021 }}</ref> [[საქართველოს პარლამენტი|პარლამენტში]] საქმიანობისას მანუჩარ მაჩაიძე იყო განათლების, მეცნიერებისა და კულტურის კომიტეტის ქვეკომიტეტის თავმჯდომარე, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის ბრძოლაში უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა მოკვლევის დროებითი კომისიის წევრი, აფხაზეთის პრობლემებთან დაკავშირებული დროებითი კომისიის წევრი. იგი იყო ერთ-ერთი, ვისი ინიციატივითა და მონაწილეობით მოხდა სპორტის შესახებ კანონპროექტის შემუშავება, წარდგენა და საბოლოოდ მიღება კანონისა სპორტის შესახებ, სადაც განსაკუთრებული პირობები ჩაიდო სპორტსმენთა სოციალური დაცვისა (თავი მეხუთე. მუხლი 22)<ref>საქართველოს კანონი სპორტის შესახებ. თავი მეხუთე. მუხლი 22. სპორტსმენისა და სპორტის სპეციალისტის სოციალური დაცვა. (20 სექტემბერი, 1996). წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> და სპორტული ობიექტების ხელშეუხებლობის შესახებ (თავი მეექვსე. მუხლი 24).<ref>საქართველოს კანონი სპორტის შესახებ. თავი მეექვსე. მუხლი 24. სპორტის სფეროს მატერიალურ-ტექნიკური უზრუნველყოფა. (20 სექტემბერი, 1996). წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref><ref>[https://archive.today/20190707180018/http://msy.gov.ge/files/111/Saministro/kanoni_sportis_Sesaxeb.pdf საქართველოს კანონი სპორტის შესახებ]/ თბილისი, 1996 წლის 20 სექტემბერი. დაარქივებულია [http://msy.gov.ge/files/111/Saministro/kanoni_sportis_Sesaxeb.pdf ორიგინალიდან] - 7 ივნისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref><ref>{{cite web |url= http://www.ivote.ge/partiebi1/skhva-partiebi/2005-saqarthvelos-sportsmentha-kavshiri.html?lang=ka-GE |title= საქართველოს სპორტსმენთა კავშირი |date= 21 ოქტომბერი, 2018 |work= ivote.ge |accessdate= 20 ივნისი, 2021 |archiveurl= https://archive.today/20210620081533/http://www.ivote.ge/partiebi1/skhva-partiebi/2005-saqarthvelos-sportsmentha-kavshiri.html?lang=ka-GE |archivedate= 2021-06-20 }}</ref> [[ფეხბურთი]]ს გარდა ადრეული ასაკიდანვე იყო დაინტერესებული [[სპორტი]]ს სხვა სახეობებითაც, — [[თავისუფალი ჭიდაობა|ჭიდაობით]], [[ცურვა|ცურვით]], [[ფრენბურთი]]თ, [[კალათბურთი]]თ, სადაც გარკვეული წარმატებებიც ჰქონდა. თუმცა, განსაკუთრებული გატაცება [[ჭადრაკი]]ს მიმართ აღმოაჩნდა, რომლის სიყვარული წლების მანძილზე არ განელებია. ახალგაზრდობაში მონაწილეობდა სხვადასხვა საჭადრაკო ტურნირებსა და რესპუბლიკურ შეჯიბრებებში, მათ შორის [[თბილისი]]ს ჩემპიონატზე.<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/193649/1/Lelo_1978_N8.pdf ჭადრაკი] // „ლელო“, 11 იანვარი, 1978, № 8 (6073), გვ. 4.</ref> იყო სპორტის ოსტატობის კანდიდატი ჭადრაკში. არაერთხელ აღუნიშნავს თავისი განსაკუთრებული დამოკიდებულება [[ბობი ფიშერი]]ს, მიხაილ ტალისა და [[ბორის სპასკი]]ს თამაშის მიმართ. თუმცა, მიაჩნია რომ ე. წ. „ძველი ჭადრაკი“ — კომბინაციური, რომანტიკული და შემოქმედებითი — უკვე [[ისტორია|ისტორიის]] კუთვნილება გახდა: ''„ახლა სხვა ჭადრაკია და მას უნდა შეეჩვიო“'' — ამბობს იგი ერთ-ერთ ინტერვიუში.<ref>Nikoladze, Sophie (7 სექტემბერი, 2017). [https://web.archive.org/web/20210117024944/http://www.gcf.org.ge/ka/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A9%E1%83%90%E1%83%A0-%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A9%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%AB%E1%83%94-%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%AD%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98-%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%93-%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C მანუჩარ მაჩაიძე: მოჭადრაკეები თავისიანად მთვლიან]/ ლეგენდარული ქართველი ფეხბურთელი და ჭადრაკის დიდი მოყვარული. დაარქივებულია - 10 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> [[ფაილი:Legendary Georgian football player and chess enthusiast Manuchar Machaidze.jpg|thumb|200 პქ|right|<div class="center">საჭადრაკო ტურნირზე.<ref>{{Cite web |url=https://tbilisi2017.fide.com/2017/09/07/manuchar-machaidze-chess-players-regard-me-as-one-of-them/ |title=Manuchar Machaidze: Chess players regard me as one of them |accessdate=2020-09-02 |archiveurl=https://archive.today/20200902000356/https://tbilisi2017.fide.com/2017/09/07/manuchar-machaidze-chess-players-regard-me-as-one-of-them/ |archivedate=2020-09-02 }}</ref></div>]] 2010 წლის 7 დეკემბერს მანუჩარ მაჩაიძემ საპატიო სტუმრის რანგში მონაწილეობა მიიღო [[ვერის ბაღი|ვერის ბაღში]] მდებარე თბილისის ჭადრაკის სასახლეში ჭადრაკის გულშემატკივართა კლუბის გახსნაში. პრეზენტაციაზე მოწვეულ სტუმრებს შორის იყვნენ საერთაშორისო დიდოსტატი, საქართველოს ჭადრაკის ფედერაციის პრეზიდენტი [[გიორგი გიორგაძე|გია გიორგაძე]], ამავე ფედერაციის ყოფილი პრეზიდენტი ვაჟა შუბლაძე, საერთაშორისო დიდოსტატი [[ნანა ალექსანდრია]], ტელეკომენტატორი ჯამლეთ ხუხაშვილი და ჭადრაკის მოყვარული საზოგადოების სხვა წარმომადგენლები.<ref>ლაბუჩიძე, როლან (7 დეკემბერი, 2010). [http://worldsport.ge/ge/page/tbilisshi-chadrakis-moyvarulta-klubi-gaixsna თბილისში ჭადრაკის მოყვარულთა კლუბი გაიხსნა]. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> მანუჩარ მაჩაიძე თავისი სპორტული, სამშენებლო, საკანონმდებლო თუ სხვა საქმიანობის გარდა საზოგადოებისთვის ცნობილია აგრეთვე, როგორც მოყვარული მხატვარი. მიუხედავად იმისა, რომ მას მხატვრობასთან პროფესიული შეხება არ ჰქონია, — აკადემიური განათლების მიღების, სასწავლო კურსების, სამხატვრო სასწავლებელსა თუ პროფესიონალ პედაგოგთან მომზადების თვალსაზრისით, — მისი დაინტერესება მხატვრობით ადრეულ ასაკშივე იწყება. ხატვას ჯერ კიდევ სკოლისა და სტუდენტობის პერიოდიდან იწყებს. როგორც თავად აღნიშნავს, მასზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა საზღვარგარეთ ყოფნისას სხვადასხვა [[მუზეუმი|მუზეუმებსა]] და საგამოფენო დარბაზებში ნანახმა დიდი მხატვრების ნამუშევრებმა. ცნობილია მისი განსაკუთრებული დამოკიდებულება [[ედუარ მანე|მანეს]], [[კლოდ მონე|მონეს]], [[ალფრედ სისლეი|სისლეის]], [[ოგიუსტ რენუარი|რენუარის]] და მათი თანამედროვე სხვა [[იმპრესიონიზმი|იმპრესიონისტი მხატვრების]] შემოქმედების მიმართ.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=inz96tHFAug&feature=youtu.be&t=803 მანუჩარ მაჩაიძე — „ცოცხალი ლეგენდა“]</ref> პირველ ნახატებს 1977–1978 წლებში ქმნის. მისი ნამუშევრების პერსონალური გამოფენები ეწყობა თბილისში, გალერეა „ვერნისაჟში“, ასევე მოსკოვში, მხატვართა სახლში. მისი პირველი ნახატები (სულ 13 ნახატი) დღემდე [[მოსკოვი|მოსკოვში]] ინახება. არის არაერთი ჯგუფური გამოფენის მონაწილე. [[1990-იანები|1990-იან]] წლებში მისი რამდენიმე ნამუშევარი წარმოდგენილი იყო ასევე — „თეთრ გალერეასა“ და „ქარვასლაში“.<ref>ეკა პატარაია (11 ნოემბერი, 2009). [https://archive.today/20190710090520/http://tbiliselebi.ge/index.php?newsid=1209 ვინ უკრძალავდა მანუჩარ მაჩაიძეს ხორციელ სიამოვნებას]/ დაარქივებულია [http://tbiliselebi.ge/index.php?newsid=1209 ორიგინალიდან] - 10 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> 2009 წლის 20 ოქტომბერს, თბილისში, მანუჩარ მაჩაიძის დაბადებიდან 60 წლის საიუბილეო თარიღისადმი მიძღვნილი მისი პერსონალური გამოფენა გაიმართა. გამოფენაზე წარმოდგენილი იყო ოცდაათზე მეტი ნამუშევარი, — დაწყებული ჯერ კიდევ „დინამოს“ საფეხბურთო ბაზაზე შესრულებული პირველი ეტიუდებიდან, საფეხბურთო კარიერის დასრულების შემდგომი წლების განმავლობაში შექმნილი ნამუშევრებით დამთავრებული.<ref>[https://archive.today/20190806111315/https://www.gudok.ru/newspaper/?ID=713950&sphrase_id=80318 Многогранный Мачаидзе]. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> [[ფაილი:Manuchar Machaidze — Flower still life.jpg|thumb|left|165 პქ|<div class="center">„ყვავილები ვაზაში“.</div>]] 2011 წლის 3 ოქტომბერს, [[საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა|საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის]] საგამოფენო დარბაზში მისი მორიგი პერსონალური გამოფენა გაიმართა. ეროვნული ბიბლიოთეკის საგამოფენო დარბაზში მანუჩარ მაჩაიძის ორმოცდაათამდე ფერწერული ტილო გამოიფინა.<ref>[https://web.archive.org/web/20190710090023/http://www.nplg.gov.ge/geo/news/id1958/id777 მანუჩარ მაჩაიძის ნახატების გამოფენა ეროვნულ ბიბლიოთეკაში]/ დაარქივებულია - 10 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> 2014 წლის 16 იანვარს საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის საკონფერენციო დარბაზში მისი კიდევ ერთი პერსონალური გამოფენა გაიმართა. ეროვნული ბიბლიოთეკის საკონფერენციო დარბაზში მანუჩარ მაჩაიძის ოცდათექვსმეტი ფერწერული ტილო იქნა წარმოდგენილი.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=1AGfToIKDGo&feature=youtu.be&t=97 მანუჩარ მაჩაიძის ნახატების გამოფენა ეროვნულ ბიბლიოთეკაში] / გამოქვეყნდა 17 იან. 2014-ში.</ref> <blockquote>''„...ზეთის საღებავებში მუშაობა დავიწყე უკვე 27–28 წლის ასაკში. მაშინ პროფესიონალი ფეხბურთელი ვიყავი და ეს ყველას უკვირდა, მაგრამ როგორც ჩანს ჩემში ეს სიყვარული თავიდანვე იყო. ყველა ადამიანში არსებობს ხელოვნების რომელიმე დარგის მიმართ მიდრეკილება — ზოგს [[პოეზია]] უყვარს, ზოგს [[პროზა]], ზოგს [[მუსიკა]], რასაკვირველია მეც მათ შორის ვარ, მაგრამ [[ფერწერა]] მაინც განსაკუთრებით მიტაცებს და თითქმის უკვე 35 წელია რაც ვხატავ.“'' — აღნიშნა [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|„იმედის“]] [[ჟურნალისტი|ჟურნალისტთან]] მიცემულ ინტერვიუში მანუჩარ მაჩაიძემ.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=1AGfToIKDGo&feature=youtu.be&t=42 მანუჩარ მაჩაიძის გამოფენა] / გამოქვეყნდა 17 იან. 2014-ში.</ref></blockquote> 2019 წლის 7 მარტს, [[ხაშურის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი|ხაშურის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმში]], მანუჩარ მაჩაიძის დაბადებიდან 70 წლის საიუბილეო თარიღისადმი მიძღვნილი კიდევ ერთი პერსონალური გამოფენა გაიმართა და მასთან შეხვედრა შედგა, სადაც ადგილობრივი სამოქალაქო და სახელოვნებო საზოგადოების წარმომადგენლებთან ერთად თავი მოიყარეს ასევე, ქართული კულტურის, ხელოვნებისა და სპორტის სხვადასხვა თაობის წარმომადგენლებმა. ხაშურის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმში დამთვალიერებლებს საშუალება ჰქონდათ ერთი კვირის განმავლობაში მანუჩარ მაჩაიძის ორმოცამდე ფერწერულ ნამუშევარს გაცნობოდნენ. ==ფეხბურთი ფეხბურთის შემდეგ== [[ფაილი:Manuchar Machaidze During Veterans Friendly Match.jpg|thumb|left|<div class="center">ვეტერანთა მორიგი მატჩის დროს.</div>]] 2005 წლის აგვისტოში მოსკოვის „ლოკომოტივის“ სტადიონზე გაიმართა რკინიგზელის დღისადმი მიძღვნილი ტრადიციული საფეხბურთო ტურნირი ვეტერან ფეხბურთელთა მონაწილეობით. ფეხბურთის მოყვარულებს საშუალება მიეცათ კიდევ ერთხელ ეხილათ საფეხბურთო მოედანზე გასული საუკუნის [[1960-იანები|60-იანი]], [[1970-იანები|70-იანი]] და [[1980-იანები|80-იანი]] წლების საბჭოთა ფეხბურთის საუკეთესო წარმომადგენლები — იური აჯემი, ვლადიმერ ბესონოვი, [[ანდრეი ბიბა]], იური გავრილოვი, რინატ დასაევი, მანუჩარ მაჩაიძე, ევგენი მილეშკინი, [[ლევან ნოდია]], სერგეი ოლშანსკი, ნაზარ პეტროსიანი, [[ფიოდორ ჩერენკოვი]], ვაგიზ ხიდიატულინი და სხვები. აღნიშნული სპორტული ღონისძიების საორგანიზაციო კომიტეტმა, საფეხბურთო კლუბ მოსკოვის „ლოკომოტივის“ პრეზიდენტის, ვალერი ფილატოვის ხელმძღვანელობით, ამჯერად გადაწყვიტა ტურნირში მონაწილეობის მისაღებად მხოლოდ ის საფეხბურთო კლუბები მოეწვია, რომლებიც სხვადასხვა წლებში სსრ კავშირის ჩემპიონის ტიტულს ფლობდნენ. გუნდები ორ ჯგუფად დაიყვნენ: პირველ ჯგუფში განთავსდნენ — კიევის „დინამო“, მოსკოვის „დინამო“, თბილისის „დინამო“ და მოსკოვის „ცსკა“. ხოლო მეორე ჯგუფში — მოსკოვის „ტორპედო“, მოსკოვის „სპარტაკი“, ერევნის „არარატი“ და ტურნირის მასპინძელი გუნდი — მოსკოვის „ლოკომოტივი“. მატჩები ჯგუფებში წრიული სისტემით გაიმართა.<ref name="Футбол не знает границ">{{cite web |url = https://www.gudok.ru/newspaper/?ID=754085&sphrase_id=80318 |title = Футбол не знает границ |publisher = Владимир Чистов |work = Gudok.ru |access-date = 16 ოქტომბერი, 2021 |archiveurl = https://archive.today/20211016003534/https://www.gudok.ru/newspaper/?ID=754085&sphrase_id=80318 |archivedate = 2021-10-16 }}</ref> გადამწყვეტ შეხვედრაში ერთმანეთს მოსკოვის „ტორპედო“ და კიევის „დინამო“ დაუპირისპირდნენ. ფინალური შეხვედრა თანაბარ ბრძოლაში წარიმართა. მხოლოდ მატჩის მიწურულს შეძლეს კიეველმა ვეტერანებმა — [[ვიქტორ ხლუსი]]სა და ვიქტორ ნასტაშევსკის გოლების წყალობით გამარჯვების მოპოვება და ტურნირის მთავარმა პრიზმა მეორედ დაიდო ბინა უკრაინის დედაქალაქში. რაც შეეხება დანარჩენ პრიზიორებს, — საუკეთესო მეკარედ დასახელდა რინატ დასაევი, რომელსაც არცერთი ბურთი არ გაუშვია. საუკეთესო ბომბარდირი კიევის დინამოელი ვიქტორ ნასტაშევსკი გახდა, საუკეთესო მცველის პრიზი მოსკოვის ტორპედოელ ლეონიდ პახომოვს ერგო, საუკეთესო თავდამსხმელად მოსკოვის დინამოელი მიხაილ გერშკოვიჩი, ხოლო ტურნირის საუკეთესო ნახევარმცველად — მანუჩარ მაჩაიძე აღიარეს.<ref name="Футбол не знает границ" /> == გალერეა == <div class="center"><gallery> Manuchar Machaidze (born 25 March 1949) with the Soviet Top League Champions Trophy in 1978.jpg|სსრკ ჩემპიონის თასით Dinamo Tbilisi vs Atlético de Madrid. Trofeo Colombino de fútbol 1973.jpg|მატჩის ეპიზოდი<ref group="კომ.">მანუჩარ მაჩაიძისა და ლუის არაგონესის ორთაბრძოლა — ეპიზოდი თბილისის „დინამოსა“ და მადრიდის „ატლეტიკოს“ საერთაშორისო ამხანაგური საფეხბურთო ტურნირის „კარაველას თასის“ 1973 წლის გათამაშების ნახევარფინალური მატჩიდან. 18 აგვისტო, 1973.</ref> Manuchar Machaidze with the Soviet Crystal Cup. August 11, 1979.jpg|სსრ კავშირის თასით Giuseppe Bruscolotti (Napoli) and Manuchar Machaidze (Dinamo Tbilisi). 1978.jpg|კაპიტნები<ref group="კომ.">გუნდის კაპიტნები — ჯუზეპე ბრუსკოლოტი და მანუჩარ მაჩაიძე, „ნაპოლისა“ და თბილისის „დინამოს“ უეფა-ს თასის 1978–79 წლების გათამაშების 1/32 ფინალის მატჩის დაწყების წინ. 13 სექტემბერი, 1978.</ref> Manuchar Machaidze with the Soviet Crystal Cup. 1979.jpg|სსრ კავშირის თასით </gallery></div> == საინტერესო ფაქტები == მანუჩარ მაჩაიძე იყო პირველი კაპიტანი თბილისის „დინამოს“ ისტორიაში, რომელმაც [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო თასი|საბჭოთა კავშირის თასი]] აღმართა და მეორე კაპიტანი, [[შოთა იამანიძე|შოთა იამანიძის]] შემდეგ ვისი წინამძღოლობითაც „დინამომ“ საბჭოთა კავშირის ჩემპიონობა მეორედ მოიპოვა. სპორტული ჟურნალისტების გამოკითხვით მანუჩარ მაჩაიძე 1978 წლის საქართველოს მეოთხე საუკეთესო სპორტსმენად დასახელდა.<ref name="Lelo_1978_N256" /> გაზეთ „[[სარბიელი]]ს“ ინიციატივით, [[1998]] წელს გულშემატკივრებმა საქართველოს [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] საუკეთესო ფეხბურთელი, მწვრთნელი და სიმბოლური ნაკრები დაასახელეს (გამოკითხვაში მონაწილეობა მიიღო 837-მა მკითხველმა). გამოკითხვის შედეგად მანუჩარ მაჩაიძე საქართველოს XX საუკუნის მეშვიდე საუკეთესო ფეხბურთელად დასახელდა.<ref name="XX საუკუნის რჩეულები">{{cite web | title = XX საუკუნის რჩეულები | url = https://mygoals.ge/xx-saukunis-rcheulebi/ | work = mygoals.ge | access-date = 6 მარტი, 2021 | archiveurl = https://archive.today/20211121023227/https://mygoals.ge/xx-saukunis-rcheulebi/ | archivedate = 2021-11-21 }}</ref><ref>{{სტატია |სათაური = საქართველოს ყველა დროის საუკეთესონი |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/365270/1/Sarbieli_1998_N238.pdf |გამოცემა = „[[სარბიელი]]“ |წელი = 26 დეკემბერი, 1998 |ნომერი = 238 (773) |გვერდები = 6–7 }}</ref> [[2013]] წლის 26 მარტს [[საქართველოს სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტრო]]ს გადაწყვეტილებით, მას საქართველოს სპორტის რაინდის წოდება მიენიჭა.<ref>[http://worldsport.ge/ge/page/levan-yifianma-manuchar-machaidzes-sportis-raindis-wodeba-mianicha ლევან ყიფიანმა მანუჩარ მაჩაიძეს სპორტის რაინდის წოდება მიანიჭა]. [https://archive.fo/1NijT დაარქივებულია] ორიგინალიდან.</ref><ref>[http://www.sportall.ge/fexburti/qarthuli-fekhburthi/skhvadaskhva/47489-manuchar-machaidzes-sportis-raindis-tsodeba-mienitca.html მანუჩარ მაჩაიძეს სპორტის რაინდის წოდება მიენიჭა]. [https://archive.fo/TyIyS დაარქივებულია] ორიგინალიდან.</ref><ref>[https://fcdinamo.ge/ge/news?n=1524 მანუჩარ მაჩაიძე — 64] // ''fcdinamo.ge''</ref><ref>[https://archive.today/20200109195315/https://www.worldsport.ge/ge/page/136441_25-marti-msoflio-sportis-istoriashi?ShowAllAdvSpaces 25 მარტი მსოფლიო სპორტის ისტორიაში]. 25 მარტი, 2016. დაარქივებულია [https://www.worldsport.ge/ge/page/136441_25-marti-msoflio-sportis-istoriashi?ShowAllAdvSpaces ორიგინალიდან].</ref><ref name="article-260338">[https://archive.today/20200109194601/https://www.interpressnews.ge/ka/article/260338-lelos-stumari-manuchar-machaize-ikneba/ „ლელოს“ სტუმარი მანუჩარ მაჩაიძე იქნება]. დაარქივებულია [https://www.interpressnews.ge/ka/article/260338-lelos-stumari-manuchar-machaize-ikneba/ ორიგინალიდან].</ref> == მიღწევები == === საკლუბო === ; {{დროშანიშანი|საქართველოს სსრ}} [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბილისი]] * {{Gold1}} სსრ კავშირის ჩემპიონი: [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978 (უმაღლესი ლიგა)|1978]] * {{Silver2}} სსრ კავშირის ვიცე-ჩემპიონი: [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1977|1977]] * {{Bronze3}} სსრ კავშირის ბრინჯაოს პრიზიორი: [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1971|1971]], [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1972|1972]], [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1976 (გაზაფხული)|1976 (გ)]], [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1976 (შემოდგომა)|1976 (შ)]] * [[File:Cup Winner.png]] სსრ კავშირის თასის მფლობელი: [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო თასი 1976|1976]],<ref name=Cup1976 /> 1979 <ref name=Machaidze1979>{{YouTube|ZCUyw0LevaA|Dinamo Moscow - Dinamo Tbilisi 0-0 Pen 4-5 1979}} / სსრკ-ს თასის ფინალი. 1979 წლის 11 აგვისტო, მოსკოვი. ცენტრალური სტადიონი. 60000 მაყურებელი. / Guruli1000. გამოქვეყნდა 16 თებ. 2015-ში.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20200715221900/http://files.sportstat.gov.ge/sportstat/app/get-file?identifier=358_06b9964f-4071-449e-98f9-9805eca5afd7.jpg ვლადიმერ გუცაევი საბჭოთა კავშირის თასით თანაგუნდელებთან ერთად. 11 აგვისტო, 1979]· დაარქივებულია დაარქივების თარიღი: 1 ივლისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> * [[File:Cup Finalist.png]] სსრ კავშირის თასის ფინალისტი: 1970,<ref>''Andrei Balitskiy and Mike Dryomin'' (29 თებერვალი, 2012). [http://www.rsssf.com/tabless/su70.html#70c Soviet Union Cup 1970] // Dinamo Moskva 2–1 Dinamo Tbilisi. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref><ref>[https://archive.today/20141212163711/http://fc-dynamo.ru/cup/prot.php?id=345100 „დინამო“ მოსკოვი 2–1 „დინამო“ თბილისი] — 8 აგვისტო, 1970. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> 1980 * [[File:Cup Winner.png]] კარაველას თასის მფლობელი: 1973 <ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/19877 თბილისის „დინამო“ კარაველას თასს დაეუფლა] — ეროვნული ფოტომატიანე. [https://archive.today/20190815223916/http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/19877/1/DZodzuashvili%20(5).jpg სურათზე] მარცხნიდან: [[კახი ასათიანი]], [[დავით ყიფიანი]], [[რევაზ ძოძუაშვილი]], [[ფირუზ კანთელაძე]] და [[ვახტანგ ჭელიძე (ფეხბურთელი)|ვახტანგ ჭელიძე]] — ტურნირის საპატიო პრიზით ხელში. 19 აგვისტო, 1973. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> === სანაკრებო === ; {{დროშანიშანი|საქართველოს სსრ}} საქართველოს სსრ ნაკრები * {{Silver2}} {{Tooltip|სსრ კავშირის სპარტაკიადის ვიცე-ჩემპიონი|სსრ კავშირის ხალხთა სპარტაკიადის საფეხბურთო ტურნირი}}: 1979 <ref>[https://archive.today/20210104232932/http://www.dinamo-tbilisi.ru/statistika/sbornye/sbornaya-gruzii/spartakiada-narodov-sssr-1979-goda/ Финал. Сборная Москвы — Сборная Грузии 2–1 (1–0).] [https://archive.today/20160802131435/http://www.dinamo-tbilisi.ru/sbornye/sbornaya-gruzii/spartakiada-narodov-sssr-1979-goda/ დაარქივებულია] ორიგინალიდან - 2 აგვისტო, 2016. წაკითხვის თარიღი: 28 აგვისტო, 2021.</ref> === ინდივიდუალური === * საქართველოს მეოთხე საუკეთესო სპორტსმენი: 1978 <ref name="Lelo_1978_N256">{{სტატია |ავტორი = |სათაური = ჟურნალისტებმა დაასახელეს : 10 საუკეთესო სპორტსმენი |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/195596/1/Lelo_1978_N256.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 31 დეკემბერი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 256 (6311) |გვერდები = 1 }}</ref> * სეზონის საუკეთესო ფეხბურთელი თბილისის „დინამოში“: 1978 <ref name="Lelo_1978_N232">{{სტატია |ავტორი = გაბრიჭიძე, რ. |სათაური = „სოციალისტური რუსთავის“ პრიზი გადაეცა მანუჩარ მაჩაიძეს |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/195549/1/Lelo_1978_N232.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 28 ნოემბერი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 232 (6287) |გვერდები = 1 }}</ref> ; {{Tooltip|33 საუკეთესო|საბჭოთა კავშირის წლის 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სიაში დასახელებულია შემდეგ ნომრად:}} * №1: 1978, 1979 * №2: 1973, 1974 * №3: 1971, 1972, 1976, 1977 == ლიტერატურა == {{Refbegin}} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გ.; კაკაბაძე, დ. |ნაწილი = |სათაური = გზა თასისაკენ : ცნობარი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.fo/oGMhE |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1981 |ტომი = |გვერდები = 27–55 |გვერდნი = 117 |isbn = |ref = აკოფოვი, გ.; კაკაბაძე, დ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გარუნ. |სათაური = ფეხბურთი – 75 : ცნობარი-კალენდარი |ბმული = https://archive.md/CtP3j |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1975 |გვერდები = 15 |გვერდნი = 83 |ref = აკოფოვი, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გ. |სათაური = ფეხბურთი – 77 : ცნობარი-კალენდარი |ბმული = https://archive.ph/1xjTw |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1977 |გვერდები = 19 |გვერდნი = 103 |ref = აკოფოვი, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გ.; კაკაბაძე, მ. |სათაური = ფეხბურთი – 78 : ცნობარი |ბმული = http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&pft=biblio&qs=606%3Aფეხბურთის+ცნობარები |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1978 |გვერდები = 20, 54, 65–67 |გვერდნი = 87 |ref = აკოფოვი, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გ.; კაკაბაძე, მ. |სათაური = ფეხბურთი – 80 : ცნობარი |ბმული = https://archive.ph/6Pegz |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1980 |გვერდები = 29, 39–42, 45–50 |გვერდნი = 127 |ref = აკოფოვი, გ.; კაკაბაძე, მ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გ.; კაკაბაძე, მ. |სათაური = ფეხბურთი – 81 : ცნობარი |ბმული = https://archive.fo/5sKsa |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1981 |გვერდები = 87 |გვერდნი = 119 |ref = აკოფოვი, გ.; კაკაბაძე, მ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გ.; კაკაბაძე, მ. |სათაური = ფეხბურთი – 82 : ცნობარი |ბმული = https://archive.fo/cNP5P |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1982 |გვერდები = 30 |გვერდნი = 159 |ref = აკოფოვი, გ.; კაკაბაძე, მ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გ.; ენუქიძე, ჯ. |ნაწილი = |სათაური = ფეხბურთი – 87 : ცნობარი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.fo/WEsXH |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1987 |ტომი = |გვერდები = 131 |გვერდნი = 168 |isbn = |ref = აკოფოვი, გ.; ენუქიძე, ჯ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გ.; კაკაბაძე, მ. |სათაური = მეორედ — ოლიმპზე |ბმული = https://archive.ph/wTLxU |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1979 |გვერდები = 37, 49–51, 57–58, 60 |გვერდნი = 63 |ref = აკოფოვი, გ.; კაკაბაძე, მ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გარუნ. |ნაწილი = |სათაური = ასე ნანატრი გამარჯვება |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/AktEl |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1976 |ტომი = |გვერდები = 46–60 |გვერდნი = 78 |isbn = |ref = აკოფოვი, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = ბერიშვილი, ელგუჯა. |ნაწილი = |სათაური = ქართული სპორტის ოქროს წიგნი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/5Lbab |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = პალიტრა L |წელი = [https://archive.ph/pi6up 2013] |ტომი = |გვერდები = 195 |გვერდნი = 371 |isbn = |ref = ბერიშვილი, ე. }} * {{წიგნი |ავტორი = გორელოვი, იან. |ნაწილი = |სათაური = „დინამო“ — 78 (ფოტოალბომი) |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/q40lJ |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1979 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 17 |isbn = |ref = გორელოვი, ი. }} * {{წიგნი |ავტორი = მოსაშვილი, მინდია. |ნაწილი = |სათაური = № 1 ფეხბურთელი : რ. შენგელია |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/49lD4 |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = ხელოვნება |წელი = 1979 |ტომი = |გვერდები = 28–32 |გვერდნი = 34 |isbn = |ref = მოსაშვილი, მ. }} * {{წიგნი |ავტორი = მოსაშვილი, მინდია. |ნაწილი = |სათაური = დიდი მანუჩარი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.fo/ucOpt |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = ხელოვნება |წელი = 1980 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 64 |isbn = |ref = მოსაშვილი, მ. }} * {{წიგნი |ავტორი = მოსაშვილი, მინდია. |ნაწილი = |სათაური = მარადიული დღესასწაული |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/njNHQ |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = ხელოვნება |წელი = 1982 |ტომი = |გვერდები = 50 |გვერდნი = 210 |isbn = |ref = მოსაშვილი, მ. }} * {{წიგნი|ავტორი = |ნაწილი =|სათაური = ვინ ვინაა საქართველოში: ქართული ბიოგრაფიული ცნობარი|ბმული =https://archive.fo/WkC1n|ადგილი = თბ.|გამომცემლობა = ბაკურ სულაკაურის გამ-ბა|წელი = 1999|ტომი =|გვერდები =218|გვერდნი =442|isbn =|ტირაჟი = |ref = ვინ ვინაა საქართველოში}} * {{წიგნი|ავტორი = |ნაწილი =|სათაური = საქართველოს არქიტექტორთა და მშენებელთა ენციკლოპედია|ბმული =https://archive.fo/HgowA|ადგილი = თბ.|გამომცემლობა = |წელი = 2017|ტომი =|გვერდები =378–379|გვერდნი =|isbn =|ტირაჟი = |ref = საქართველოს არქიტექტორთა და მშენებელთა ენციკლოპედია}} * {{წიგნი |ავტორი = Алимов, И. |ნაწილი = |სათაური = Советские клубы в розыгрышах европейских кубковых турнирах 1965–1990 гг. |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/zGbE9 |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = |გამომცემლობა = {{Tooltip|Д.|Душанбе: ЦК КП Таджикистана}} |წელი = 1991 |ტომი = |გვერდები = 40–46 |გვერდნი = 88 |isbn = |ref = Алимов, И. }} {{Refend}} == ბიბლიოგრაფია == {{Refbegin}} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გარუნ. |ნაწილი = |სათაური = ფეხბურთი 1967 : ცნობარი-კალენდარი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.md/3CNOr |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. ჟურნ. კავშ., სპორტ. ჟურნ. ფედერაცია |წელი = 1967 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 79 |isbn = |ref = აკოფოვი, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გარუნ. |ნაწილი = |სათაური = ფეხბურთი 1968 : ცნობარი-კალენდარი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.fo/KZnpA |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. ჟურნ. კავშ., სპორტ. ჟურნ. ფედერაცია |წელი = 1968 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 111 |isbn = |ref = აკოფოვი, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გარუნ. |ნაწილი = |სათაური = ფეხბურთი – 71 : ცნობარი-კალენდარი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.md/Badrm |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1971 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 70 |isbn = |ref = აკოფოვი, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გარუნ. |ნაწილი = |სათაური = ფეხბურთი – 72 : ცნობარი-კალენდარი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.md/hVkTN |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1972 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 83 |isbn = |ref = აკოფოვი, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გარუნ. |ნაწილი = |სათაური = ფეხბურთი – 73 : ცნობარი-კალენდარი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.md/c0KUG |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1973 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 78 |isbn = |ref = აკოფოვი, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გარუნ. |ნაწილი = |სათაური = ფეხბურთი – 74 : ცნობარი-კალენდარი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.md/UOxnO |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1974 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 96 |isbn = |ref = აკოფოვი, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გარუნ. |ნაწილი = |სათაური = ფეხბურთი – 76 : ცნობარი-კალენდარი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/niJks |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1976 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 95 |isbn = |ref = აკოფოვი, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = აკოფოვი, გ.; კაკაბაძე, მ. |ნაწილი = |სათაური = ფეხბურთი – 79 : ცნობარი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/FLUsA |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა |წელი = 1979 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 95 |isbn = |ref = აკოფოვი, გ.; კაკაბაძე, მ. }} * {{წიგნი |ავტორი = თედორაძე, ზურაბ. |ნაწილი = |სათაური = თბილისის „დინამო“ ციფრებში, 1936–1989 |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/66SXx |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = სტამბა–96 |წელი = 1999 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 33 |isbn = |ref = თედორაძე, ზ. }} * {{წიგნი |ავტორი = თედორაძე, ზურაბ. |ნაწილი = |სათაური = თბილისის „დინამო“ : ციფრები, ფაქტები, კომენტარები, 1936–1989 |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/MZAF0 |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = |წელი = 2002 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 41 |isbn = |ref = თედორაძე, ზ. }} * {{წიგნი |ავტორი = თედორაძე, ზურაბ. |ნაწილი = |სათაური = საკლუბო გუნდების შედეგები სსრ კავშირის ჩემპიონატებში : უმაღლესი ლიგა, 1936–1991 |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/sJN0A |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = |წელი = 2001 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 52 |isbn = |ref = თედორაძე, ზ. }} * {{წიგნი |ავტორი = მაჩაიძე, მანუჩარ. |ნაწილი = |სათაური = ერი და თანამედროვეობა |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/LkMqT |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = სტუ-ს სტამბა |წელი = 2000 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 42 |isbn = |ref = მაჩაიძე, მ. }} * {{წიგნი |ავტორი = მოსაშვილი, მინდია. |სათაური = თბილისის „დინამო“ 1978 წლის სსრკ ჩემპიონი |ბმული = https://archive.ph/YhVrc |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = ხელოვნება |წელი = 1979 |გვერდები = 19 |გვერდნი = 30 |isbn = |ref = მოსაშვილი, მინდია. }} * {{წიგნი |ავტორი = ჟორდანია, ანდრო. |ნაწილი = |სათაური = ფიქრები ქართულ ფეხბურთზე |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/OJI4e |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = მიმინოშვილი, რომან |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საბჭ. საქართველო |წელი = 1976 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 100 |isbn = |ref = ჟორდანია, ა. }} * {{წიგნი |ავტორი = Лукосяк, Ю. П. |ნაწილი = |სათაური = Советские клубы в европейских кубках. 1965–1991 гг. |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/aMNb8 |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = Спб. |გამომცემლობა = Тайм-Аут |წელი = 1991 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 86 |isbn = |ref = Лукосяк, Ю. П. }} {{Refend}} == პერიოდიკა == {{Refbegin}} * {{სტატია |ავტორი = გაბრიჭიძე. რ. |სათაური = „სოციალისტური რუსთავის“ პრიზი გადაეცა მანუჩარ მაჩაიძეს |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/195549/1/Lelo_1978_N232.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 28 ნოემბერი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 232 (6287) |გვერდები = 1 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = ჟურნალისტებმა დაასახელეს : 10 საუკეთესო სპორტსმენი |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/195596/1/Lelo_1978_N256.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 31 დეკემბერი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 256 (6311) |გვერდები = 1 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = 33 საუკეთესო |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/210753/1/Lelo_1979_N11.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 16 იანვარი, 1979 |ტომი = |ნომერი = 11 (6322) |გვერდები = 4 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = გურასაშვილი, ა. |სათაური = მანუჩარი... უბურთოდ |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/211098/1/Lelo_1979_N119.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 26 ივნისი, 1979 |ტომი = |ნომერი = 119 (6430) |გვერდები = 2 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = ბერიაშვილი, ირაკლი. |სათაური = დაუთრგუნველი |ბმული = http://217.147.235.82/bitstream/1234/309092/1/Lelo_1984_N192.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 7 ოქტომბერი, 1984 |ტომი = |ნომერი = 192 (7753) |გვერდები = 4 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = ნოზაძე, ოთარ. |სათაური = მკითხველი — გაზეთი |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/218136/1/Lelo_1997_N57.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 23–25 ივლისი, 1997 |ტომი = |ნომერი = 57 (11103) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = [[ტაგუ მებურიშვილი|მებურიშვილი, ტაგუ]]. |სათაური = „გაისმის მთად და ბარად მათი დიდების ექო“... |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/195534/1/Lelo_1978_N220.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 11 ნოემბერი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 220 (6275) |გვერდები = 2–3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = დიდი კაპიტანი |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/23704/1/Sakartvelos_Respublika_2009-N54.pdf |ენა = |გამოცემა = [[საქართველოს რესპუბლიკა (გაზეთი)|„საქართველოს რესპუბლიკა“]] |სახეობა = |წელი = 25 მარტი, 2009 |ტომი = |ნომერი = 54 (6155) |გვერდები = 10 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = მანუჩარ მაჩაიძე პოლიტიკაში დაბრუნებას აპირებს |ბმული = https://issuu.com/primetime74/docs/prime_time_n66 |ენა = |გამოცემა = Prime Time |სახეობა = |წელი = 14 ივნისი, 2010 |ტომი = |ნომერი = 24 (66) |გვერდები = 24 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = ჯაფარიძე, ვიტალი. |სათაური = ფეხბურთის რაინდი |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/37706/1/SakartvelosRespublika_2014_N82.pdf |ენა = |გამოცემა = [[საქართველოს რესპუბლიკა (გაზეთი)|„საქართველოს რესპუბლიკა“]] |სახეობა = |წელი = 26 აპრილი, 2014 |ტომი = |ნომერი = 82 (7463) |გვერდები = 10 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = დოლიძე, ბეჟან. |სათაური = „კარაველას“ რაინდები |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/21593/1/SakartvelosRespublika_2013_N160.pdf |ენა = |გამოცემა = [[საქართველოს რესპუბლიკა (გაზეთი)|„საქართველოს რესპუბლიკა“]] |სახეობა = |წელი = 22 აგვისტო, 2013 |ტომი = |ნომერი = 160 (7287) |გვერდები = 10 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = გოგოლაძე, გ. |სათაური = ლეგენდარული სპორტსმენი განსხვავებულ ამპლუაში |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/294972/1/xashuris_moambe_2019_N10.pdf |ენა = |გამოცემა = [https://archive.vn/m1IDq „ხაშურის მოამბე“] |სახეობა = |წელი = 11 მარტი, 2019 |ტომი = |ნომერი = 10 (191) |გვერდები = 6 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = თავართქილაძე, დავით. |სათაური = მანუჩარული გოლებით დახატული ერევან-პარიზი |ბმული = https://archive.vn/iz6Zo |ენა = |გამოცემა = |სახეობა = |წელი = |ტომი = |ნომერი = |გვერდები = |doi = |issn = }} {{Refend}} == რესურსები ინტერნეტში == {{Refbegin}} * [https://archive.today/20201229103614/https://fcdinamo.ge/ge/news?n=103277 მანუჩარ მაჩაიძე] — [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]] ოფიციალური საიტი * [https://archive.today/20191216162033/http://www.parliament.ge/ge/parlamentarebi/wina-mowvevis-parlamentebi/saqartvelos-parlamenti-1995-1999-ww/manucar-macaize-45453.page მანუჩარ მაჩაიძე] — [[საქართველოს პარლამენტი]]ს ოფიციალური საიტი * [http://www.nplg.gov.ge/opentext/index.php?das=მანუჩარ+მაჩაიძე&action1=search მანუჩარ მაჩაიძე] — ქართული პრესის ელექტრონული არქივი * [https://archive.today/20190606072346/http://msy.gov.ge/index.php?sec_id=1437&lang_id=GEO მანუჩარ მაჩაიძე] — სპორტის და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტრო * [https://archive.today/20190701134023/http://sportstat.gov.ge/index.php?pg=sportsman&sid=358 ქართული სპორტის სტატისტიკა] {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<div class="center">'''სოციალური ქსელები'''</div> || style="background: white;"|[https://www.facebook.com/profile.php?id=100004228366419 Facebook] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender|<div class="center">'''თემატური საიტები'''</div> || style="background: white;"|[https://archive.today/20191014233334/http://sport.gov.ge/?pg=sportsman&sid=358 ქართული სპორტი] · [http://www.11v11.com/players/manuchar-machaidze-182561/ AFS] · [https://archive.today/20191014232347/https://fcdinamo.ge/ge/news?n=102755 FСdinamo.ge] · [http://www.dinamo-tbilisi.ru/personalii/igroki/igroki-na-m/machaidze-manuchar-domentevich/ Dinamo-Tbilisi.ru] · [http://eu-football.info/_player.php?id=12647 Eu-Football.info] · [http://www.footballdatabase.eu/en/player/details/215052 FootballDatabase.eu] · [http://footballfacts.ru/players/106946 FootballFacts.ru] · [https://web.archive.org/web/20170527180337/http://www.footballplayers.ru/players/Machaidze_Manuchar.html FootballPlayers.ru] · [https://archive.today/20191218154422/http://football.lg.ua/index.php?option=com_joomleague&view=player&p=91:sssr72&tid=446:-&pid=4544:Machaidze Football.lg.ua] · [http://www.national-football-teams.com/player/24547.html National Football Teams.com] · [http://www.ogol.com.br/player.php?id=291159 oGol] · [http://www.rusteam.permian.ru/players/machaidze.html Rusteam.permian.ru] · [http://int.soccerway.com/players/manuchar-domentyevich-machaidze/242680/ Soccerway] · [http://www.sportall.ge/fexburti/qarthuli-fekhburthi/skhvadaskhva/47489-manuchar-machaidzes-sportis-raindis-tsodeba-mienitca.html Sportall.ge] · [http://www.sport-express.ru/search/?sw=%CC%E0%ED%F3%F7%E0%F0+%CC%E0%F7%E0%E8%E4%E7%E5 Sport-Express.ru] · [http://www.transfermarkt.co.uk/manuchar-machaidze/profil/spieler/146576 Transfermarkt] · [https://archive.today/20191218154626/https://www.worldfootball.net/player_summary/manuchar-machaidze/europa-league/2/ WorldFootball.net] · [http://www.worldsport.ge/ge/page/136441_25-marti-msoflio-sportis-istoriashi?ShowAllAdvSpaces WorldSport.ge] · [http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1029742 Академик] · [https://archive.today/20191218155447/http://xn----7sbpabhjc0bdcg5j.xn--p1ai/%D0%B8%D0%B7%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%BD%D1%8B%D0%B5-%D0%BB%D1%8E%D0%B4%D0%B8/%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%80-%D0%BC%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%B8%D0%B4%D0%B7%D0%B5 Известные люди] · [http://www.klisf.net/gamer334.htm КЛИСФ] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<div class="center">'''ლექსიკონები და ენციკლოპედიები'''</div> || style="background: white;"|[https://archive.today/20191014232030/http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=133381 უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი] · [http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00003333/ საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი] · [http://www.nplg.gov.ge/athletes/ka/00000933/ ბიოგრაფიული ლექსიკონი] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender|<div class="center">'''მედია'''</div> || style="background: white;"|[https://archive.today/20200417162305/http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/jmat/search.html?cmd=search&pft=biblio&qs=700:1:%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A9%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%AB%E1%83%94+%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A9%E1%83%90%E1%83%A0 ქართული პერიოდიკა] · [https://archive.today/20191216163025/https://www.ekhokavkaza.com/a/24939605.html EkhoKavkaza.com] · [https://footballfacts.ru/article/1536 FootballFacts.ru] · [https://archive.today/20191218192530/https://www.kvirispalitra.ge/public/10719-manuchar-machaidze-qmovida-dro-khma-amovighoq.html Kvirispalitra.ge] · [https://archive.today/20200901221939/http://lelo.ge/article/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A9%E1%83%90%E1%83%A0-%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A9%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%AB%E1%83%94-%E1%83%A9%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9C-%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%AE%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9B%E1%83%A7%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98,-%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98-%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%97-9619 Lelo.ge] · [http://www.peoples.ru/sport/football/machaidze/ Peoples.ru] · [https://archive.today/20200901224406/https://sporter.ge/21441/ Sporter.ge] · [http://sputnik-georgia.ru/sport/20130326/215611199.html Sputnik-Georgia.ru] · [http://tbiliselebi.ge/index.php?newsid=268443745 Tbiliselebi.ge] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<div class="center">'''ფოტო'''</div> || style="background: white;"|[http://dspace.nplg.gov.ge/simple-search?location=%2F&query=მანუჩარ+მაჩაიძე ციფრული ფოტომატიანე „ივერიელი“] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender|<div class="center">'''ვიდეო'''</div> || style="background: white;"|[http://www.youtube.com/watch?v=RHJIXQFhakU მანუჩარ მაჩაიძე] · [http://www.youtube.com/watch?v=KwqjmI9zsUk Dinamo Tbilisi – Liverpool FC] · [http://www.youtube.com/watch?v=AQfItzuT8W0 Hamburger SV – Dinamo Tbilisi] |} {{Refend}} == კომენტარები == {{Reflist|group=კომ.|30em}} == სქოლიო == {{სქოლიო|2}} {{საქართველოს მე-4 მოწვევის პარლამენტის წევრები}} {{ქალაქ თბილისის საკრებულოს წევრები (2014-2017)}} {{DEFAULTSORT:მაჩაიძე, მანუჩარ}} [[კატეგორია:დაბადებული 25 მარტი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1949]] [[კატეგორია:ამბროლაურის მუნიციპალიტეტში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ქართველი ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:საბჭოთა ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის ნაკრების ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის სპორტის ოსტატები]] [[კატეგორია:თბილისის დინამოს ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:მოსკოვის სპარტაკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ქუთაისის ტორპედოს ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ტაშკენტის ფახთაქორის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ქართველი ფეხბურთის მწვრთნელები]] [[კატეგორია:თბილისის ლოკომოტივის მწვრთნელები]] [[კატეგორია:საქართველოს IV მოწვევის პარლამენტის წევრები]] [[კატეგორია:საქართველოს ღირსების ორდენის კავალრები]] [[კატეგორია:ტექნიკურ მეცნირებათა დოქტორები]] 6m6f5jnz5d1ghjdyssjzv3qd1q29s1i ვიტალი (სიდორენკო) 0 106364 4402848 4378424 2022-08-02T21:06:01Z დეკანოზი ილია ჭიღლაძე 75697 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:mama_Vitali.jpg|thumb|200px|right|მამა ვიტალი წირვისას]] '''სქიარქიმანდრიტი ვიტალი''' (ერისკაცობაში — ვიტალი სიდორენკო; დ. [[4 ივლისი]], [[1928]] — გ. [[1 დეკემბერი]], [[1992]]) — [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებელი ეკლესიის]] [[სქიარქიმანდრიტი]]. ==ახალგაზრდობა== მამა ვიტალი დაიბადა სოფ. ეკატერინკოვაში, [[კრასნოდარის მხარე]]ში 1928 წელს, ნიკოლოზ და ალექსანდრა (შემდგომში - მონოზონი ანდრონიკა) სიდორენკოების ღარიბ ოჯახში. გადმოცემის თანახმად, ყრმა ვიტალი ხორცს საერთოდ არ იღებდა, ხოლო ოთხშაბათ-პარასკევს მარხვას ინახავდა და რძესაც კი არ აკარებდა პირს. ვიტალიმ ბავშვობიდანვე შეიყვარა [[სახარება]]. ზარების რეკვის ხმას როგორც კი გაიგებდა, მიატოვებდა სამუშაოს და [[ეკლესია (ნაგებობა)|ეკლესიაში]] გარბოდა. 16 წლის ვიტალიმ საბჭოთა [[პასპორტი]] დახია. [[1948]] წ. ვიტალი გაემგზავრა [[სამების სერგიევის ლავრა]]ში, რომელიც [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ გაიხსნა. აქ იგი მონაწილეობას იღებდა ლავრის აღმშენებლობაში. უსაბუთოდ მყოფ ვიტალის ბერებმა ურჩიეს [[გლინის უდაბნო]]ში გამგზავრებულიყო. 1948 წ. ვიტალი გლინის უდაბნოში გადავიდა მორჩილად. აქ მის სულიერ ცხოვრებას ხელმძღვანელობდენ სქემარქიმანდრიტი [[სერაფიმე (ამელინი)]], [[სქემიგუმენი ანდრონიკი (ლუკაში)]] და [[მღვდელმონოზონი სერაფიმე (რომანცოვი)]]. ==დევნა== გლინის უდაბნო ხელმეორედ [[1961]] წელს დაიხურა. მამა ვიტალი ერთი პერიოდი [[ტაგანროგი|ტაგანროგში]] გადავიდა საცხოვრებლად, შემდგომ კი მოგზაურობა დაიწყო რუსეთის სხვადასხვა ქალაქებში. საბჭოთა [[მილიცია]]ს უყურადღებოდ არ რჩებოდა მამა ვიტალის გადაადგილება. მას ხშირად იჭერდნენ და სცემდნენ. ერთხელ მას იმდენად უმოწყალოდ სცემეს, რომ, ეგონათ შემოაკვდათ და [[მორგი|მორგში]] გადაიყვანეს. მიუხედავად ამისა, მამა ვიტალი არასდროს არ უწყრებოდა თავის მტანჯველებს და პირიქით, დიდი სიყვარულით ექცეოდა მათ. ==მოღვაწეობა საქართველოში== [[ნიკიტა ხრუშჩოვი]]ს მმართველობის პერიოდში ეკლესიის დევნა უკიდურესად გაძლიერდა. მამა სერაფიმეს კურთხევით მამებმა ვიტალი ბერად აღკვეცეს და [[აფხაზეთი]]ს მთებში გაამგზავრეს. აფხაზეთის მთებში მოსაგრე ბერებს ძლიერ შეუყვარდათ ახალგაზრდა ბერი, რომელზეც ამბობდნენ - ”ერთი ნაკლი აქვს - ყველაფრის გაცემა უყვარსო”. 1969 წ. [[სსრკ-ის_სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტი]]-ის [[აგენტი|აგენტებმა]] [[შვეულმფრენი]]დან მოიძიეს ბერთა ადგილსამყოფელი და სპეცოპერაციის შედეგად ყველანი [[დააპატიმრება|დააპატიმრეს]]. თუმცა ბერი ვიტალი იმ დროს სხვაგან იმყოფებოდა და დაპატიმრებას გადაურჩა. მამა სერაფიმემ გადაწყვიტა მამა ვიტალი [[თბილისი|თბილისში]], [[წმ. ალექსანდრე ნეველის ეკლესია]]ში გაემგზავრებინა, სადაც იმ პერიოდში მოღვაწეობდა [[მეუფე ზინობი]] (მეუფე ზინობმა ბერად აღკვეცა უწმინდესი და უნეტარესი [[ილია II]]). მამა ვიტალის ძლიერ უყვარდა ქართული [[ღვთისმსახურება]], [[გალობა]] და დიდად აფასებდა ქართველ [[წმინდანი|წმინდანებს]]. მას ძლიერ უხაროდა საქართველოში რწმენის აღორძინება, „რუსეთს კი სძინავსო“, - ამბობდა სინანულით. ==რუსეთში დაბრუნება== [[1970]] წ. მამა ვიტალის [[რუსეთი]]დან ეწვივნენ სტუმრები და სთხოვეს დახმარებოდა ტაძრის აღდგენაში. მეუფე ზინობის კურთხევით მამა ვიტალი რუსეთში, [[ლიპეცკის ოლქი]]ს სოფ. ბუდრინოს ამაღლების ტაძრის მშენებლობაში იღებდა მონაწილეობას. სახელმწიფო სტრუქტურებს, მართალია არ მოსწონდათ ეს პროცესი, მაგრამ ხელის შეშლა ვერ შეძლეს. [[1979]] წ. მამა ვიტალი [[მოსკოვი]]ს [[სამების სერგიევის ლავრა]]ში გადავიდა, სადაც 2 წელი მოღვაწეობდა. სწორედ ამ პერიოდიდან ხდება ცნობილი მამა ვიტალის სახელი. მასთან სულიერი რჩევის მისაღებად მრავალი ადამიანი მიდიოდა. ==მოღვაწეობის ბოლო წლები== [[ფაილი:Sxiarximandrit Vitalii Mogila.jpg|thumb|250px|right|მამა ვიტალის საფლავი]] მამა ვიტალი [[1980]]-იან წლებში ისევ დაბრუნდა სააქართველოში. მისთვის საქართველო ყოველთვის „წმინდა ივერია“ იყო.[[საქართველოს სამოქალაქო ომი|სამოქალაქო ომი]] მან 30 წლით ადრე იწინასწარმეტყველა. მონოზონთა თქმით, თბილისს ყოველ საათს ოთხივ კუთხივ აკურთხებდა და უფალს მის დაცვას ევედრებოდა [[აფხაზეთის_შეიარაღებული_კონფლიქტი_(1992-93)|აფხაზეთის ომამდე]] რამდენიმე წლით ადრე აფრთხილებდა გარშემო მყოფთ: „იქნება მიწაზე საშინელი სისხლისღვრა, ძმათა კვლა, [[შიმშილი]]. ნუ გადააგდებთ საჭმელს, რადგან მაშინ ნარჩენებითაც კმაყოფილნი იქნებით. შეიცანით საკუთარი თავი და გაიგეთ, რომ რაც სამყაროში ხდება, ჩვენი ბრალია, ჩვენი ცოდვებისა“. 1992 წელს ძმათამკვლელი ომის დროს მამ ვიტალის გაამკაცრა [[მარხვა]] და [[ლოცვა]]; მთელ დღეებს მდუმარებასა და ლოცვაში ატარებდა. საღამოობით კი ანთებდა უამრავ [[სანთელი|სანთელს]], მუხლს მოიდრეკდა ცივ ქვაზე, რომელიც საგანგებოდ ლოცვისათვის შეიტანა [[სენაკი|სენაკში]] და უფალს ავედრებდა [[საქართველო]]ს. მეტრო „დიდუბესთან“ იარაღით დატვირთული ვაგონების აფეთქებისას, მამა ვიტალი ღვთისმშობლის ხატით ხელში ლოცულობდა და გამოტყორცნილ ჭურვებს აკურთხებდა. საოცარია, მაგრამ ინცინდენტის დროს არავინ დაღუპულა. მამა ვიტალი დიდად აფასებდა მის თანამებრძოლს სულიერ ბრძოლაში — [[მამა_გაბრიელი|მამა გაბრიელს]] და ამბობდა: „''გაბრიელ ბერი - უდიდესი ბერია''“. მამა ვიტალი გარდაიცვალა 1992 წლის 1 დეკემბერს. მიცვალებულს წესი უწმინდესმა და უნეტარესმა, პატრიარქმა [[ილია II]]-მ აუგო. როდესაც მამა ვიტალისთვის მიტევების ფურცელი უნდა ჩაედოთ ხელში, ყველამ დაინახა, როგორ გაშალა ხელი გარდაცვლილმა; ფურცლის ჩადების შემდეგ კი ისევ მომუჭა. მონოზონთა გადმოცემით, მამა ვიტალის უთქვამს: „მოდით ჩემს საფლავთან, თქვენს გასაჭირზე მომიყევით, როგორც ცოცხალს და დაგეხმარებით“. მამა ვიტალი დასაფლავებულია თბილისში, წმ. ალექსანდრე ნეველის ტაძრის ეზოში. მის საფლავზე ყოველდღიურად მოდიან მორწმუნეები, მოაქვთ ყვავილები და ანთებენ სანთლებს. სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II [[ქადაგება]] მამა ვიტალის დაკრძალვაზე 1992 წლის 5 დეკემბერი: ''„დღეს ჩვენ უკანასკნელ გზაზე ვაცილებთ ჩვენს უდიდეს ბერს, სქემარქიმანდრიტ ვიტალის. ვინც მას იცნობდა, ვისაც მასთან ურთიერთობის ბედნიერება ჰქონდა, იცის, რაოდენ წმიდა იყო ამ გასაოცარი ბერის ცხოვრება. გასაოცარი და წმიდა [[რწმენა]], განუზომელი [[სიყვარული]], სამაგალითო [[თავმდაბლობა]] და მორჩილება - ეს ყველაფერი ქმნიდა იმ სულიერ ატმოსფეროს, რომელსაც სიყვარული მოჰქონდა ყველასთვის, ვისაც მისგან ნუგეშის მიღება ჰქონდა. ეს იყო წმიდა ბერი, მე არაერთხელ მინახავს ეს სიწმიდე, რომელსაც იგი თავის გარშემო აფრქვევდა. დღეს, ძმანო და დანო, ჩვენ ვაცილებთ მას, მაგრამ მუდამ უნდა გვახსოვდეს, რომ მამა ვიტალი მარადჟამს ჩვენთანაა და იმისათვის, რომ ყველას ყოველდღიურად გვქონდეს სულიერი ნუგეში, გადავწყვიტეთ, იგი წმიდა ალექსანდრე ნეველის ტაძრის ეზოში დავკრძალოთ. ეს ყველას მოგვცემს იმის საშუალებას, რომ ხშირად მივიდეთ მასთან, მივიღოთ მისი კურთხევა. ისევე, როგორც სიცოცხლეში, იგი ყოველთვის დაგვეხმარება ჩვენ. უფალმა დააწესოს მისი სული მართალთა სანახებში. უნდა გვახსოვდეს, რომ ის ერთ-ერთია იმ ბერთაგან, რომლებიც განსაცდელის მძიმე ჟამს სიყვარულით მიიღო [[ღვთისმშობელი|ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის]] წილხვედრმა ღვთივკურთხეულმა ივერიამ...“'' ==იხილეთ აგრეთვე== * სრულიად საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქი [[ილია II]] * [[მამა გაბრიელი]] ==ლიტერატურა== * სქემარქიმანდრიტი ვიტალი (სიდორენკო). საქართველოს საპატრიარქოს გამომცემლობა. 2007 * ”საპატრიარქოს უწყებანი“, № 47 (255), 2003 ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.orthodoxy.ge/biografiebi/vitali/mama_vitali.htm † ღვაწლით შემოსილნი - სქემარქიმანდრიტი ვიტალი] * [http://www.pravoslavie.ws/library/o_gizni_shiarhimandrita_vitalija.htm მამა ვიტალის ცხოვრება] {{ref-ru}} [[კატეგორია:დაბადებული 4 ივლისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1928]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1 დეკემბერი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1992]] [[კატეგორია:არქიმანდრიტები]] 61i40mcu5vzfzptmlqnmuzuu7vxswr4 4402854 4402848 2022-08-02T21:08:27Z დეკანოზი ილია ჭიღლაძე 75697 ვიკიპედიაში ზღაპრების ადგილი არ არის. wikitext text/x-wiki [[ფაილი:mama_Vitali.jpg|thumb|200px|right|მამა ვიტალი წირვისას]] '''სქიარქიმანდრიტი ვიტალი''' (ერისკაცობაში — ვიტალი სიდორენკო; დ. [[4 ივლისი]], [[1928]] — გ. [[1 დეკემბერი]], [[1992]]) — [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებელი ეკლესიის]] [[სქიარქიმანდრიტი]]. ==ახალგაზრდობა== მამა ვიტალი დაიბადა სოფ. ეკატერინკოვაში, [[კრასნოდარის მხარე]]ში 1928 წელს, ნიკოლოზ და ალექსანდრა (შემდგომში - მონოზონი ანდრონიკა) სიდორენკოების ღარიბ ოჯახში. გადმოცემის თანახმად, ყრმა ვიტალი ხორცს საერთოდ არ იღებდა, ხოლო ოთხშაბათ-პარასკევს მარხვას ინახავდა და რძესაც კი არ აკარებდა პირს. ვიტალიმ ბავშვობიდანვე შეიყვარა [[სახარება]]. ზარების რეკვის ხმას როგორც კი გაიგებდა, მიატოვებდა სამუშაოს და [[ეკლესია (ნაგებობა)|ეკლესიაში]] გარბოდა. 16 წლის ვიტალიმ საბჭოთა [[პასპორტი]] დახია. [[1948]] წ. ვიტალი გაემგზავრა [[სამების სერგიევის ლავრა]]ში, რომელიც [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ გაიხსნა. აქ იგი მონაწილეობას იღებდა ლავრის აღმშენებლობაში. უსაბუთოდ მყოფ ვიტალის ბერებმა ურჩიეს [[გლინის უდაბნო]]ში გამგზავრებულიყო. 1948 წ. ვიტალი გლინის უდაბნოში გადავიდა მორჩილად. აქ მის სულიერ ცხოვრებას ხელმძღვანელობდენ სქემარქიმანდრიტი [[სერაფიმე (ამელინი)]], [[სქემიგუმენი ანდრონიკი (ლუკაში)]] და [[მღვდელმონოზონი სერაფიმე (რომანცოვი)]]. ==დევნა== გლინის უდაბნო ხელმეორედ [[1961]] წელს დაიხურა. მამა ვიტალი ერთი პერიოდი [[ტაგანროგი|ტაგანროგში]] გადავიდა საცხოვრებლად, შემდგომ კი მოგზაურობა დაიწყო რუსეთის სხვადასხვა ქალაქებში. საბჭოთა [[მილიცია]]ს უყურადღებოდ არ რჩებოდა მამა ვიტალის გადაადგილება. მას ხშირად იჭერდნენ და სცემდნენ. ერთხელ მას იმდენად უმოწყალოდ სცემეს, რომ, ეგონათ შემოაკვდათ და [[მორგი|მორგში]] გადაიყვანეს. მიუხედავად ამისა, მამა ვიტალი არასდროს არ უწყრებოდა თავის მტანჯველებს და პირიქით, დიდი სიყვარულით ექცეოდა მათ. ==მოღვაწეობა საქართველოში== [[ნიკიტა ხრუშჩოვი]]ს მმართველობის პერიოდში ეკლესიის დევნა უკიდურესად გაძლიერდა. მამა სერაფიმეს კურთხევით მამებმა ვიტალი ბერად აღკვეცეს და [[აფხაზეთი]]ს მთებში გაამგზავრეს. აფხაზეთის მთებში მოსაგრე ბერებს ძლიერ შეუყვარდათ ახალგაზრდა ბერი, რომელზეც ამბობდნენ - ”ერთი ნაკლი აქვს - ყველაფრის გაცემა უყვარსო”. 1969 წ. [[სსრკ-ის_სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტი]]-ის [[აგენტი|აგენტებმა]] [[შვეულმფრენი]]დან მოიძიეს ბერთა ადგილსამყოფელი და სპეცოპერაციის შედეგად ყველანი [[დააპატიმრება|დააპატიმრეს]]. თუმცა ბერი ვიტალი იმ დროს სხვაგან იმყოფებოდა და დაპატიმრებას გადაურჩა. მამა სერაფიმემ გადაწყვიტა მამა ვიტალი [[თბილისი|თბილისში]], [[წმ. ალექსანდრე ნეველის ეკლესია]]ში გაემგზავრებინა, სადაც იმ პერიოდში მოღვაწეობდა [[მეუფე ზინობი]] (მეუფე ზინობმა ბერად აღკვეცა უწმინდესი და უნეტარესი [[ილია II]]). მამა ვიტალის ძლიერ უყვარდა ქართული [[ღვთისმსახურება]], [[გალობა]] და დიდად აფასებდა ქართველ [[წმინდანი|წმინდანებს]]. მას ძლიერ უხაროდა საქართველოში რწმენის აღორძინება, „რუსეთს კი სძინავსო“, - ამბობდა სინანულით. ==რუსეთში დაბრუნება== [[1970]] წ. მამა ვიტალის [[რუსეთი]]დან ეწვივნენ სტუმრები და სთხოვეს დახმარებოდა ტაძრის აღდგენაში. მეუფე ზინობის კურთხევით მამა ვიტალი რუსეთში, [[ლიპეცკის ოლქი]]ს სოფ. ბუდრინოს ამაღლების ტაძრის მშენებლობაში იღებდა მონაწილეობას. სახელმწიფო სტრუქტურებს, მართალია არ მოსწონდათ ეს პროცესი, მაგრამ ხელის შეშლა ვერ შეძლეს. [[1979]] წ. მამა ვიტალი [[მოსკოვი]]ს [[სამების სერგიევის ლავრა]]ში გადავიდა, სადაც 2 წელი მოღვაწეობდა. სწორედ ამ პერიოდიდან ხდება ცნობილი მამა ვიტალის სახელი. მასთან სულიერი რჩევის მისაღებად მრავალი ადამიანი მიდიოდა. ==მოღვაწეობის ბოლო წლები== [[ფაილი:Sxiarximandrit Vitalii Mogila.jpg|thumb|250px|right|მამა ვიტალის საფლავი]] მამა ვიტალი [[1980]]-იან წლებში ისევ დაბრუნდა სააქართველოში. მისთვის საქართველო ყოველთვის „წმინდა ივერია“ იყო.[[საქართველოს სამოქალაქო ომი|სამოქალაქო ომი]] მან 30 წლით ადრე იწინასწარმეტყველა. მონოზონთა თქმით, თბილისს ყოველ საათს ოთხივ კუთხივ აკურთხებდა და უფალს მის დაცვას ევედრებოდა [[აფხაზეთის_შეიარაღებული_კონფლიქტი_(1992-93)|აფხაზეთის ომამდე]] რამდენიმე წლით ადრე აფრთხილებდა გარშემო მყოფთ: „იქნება მიწაზე საშინელი სისხლისღვრა, ძმათა კვლა, [[შიმშილი]]. ნუ გადააგდებთ საჭმელს, რადგან მაშინ ნარჩენებითაც კმაყოფილნი იქნებით. შეიცანით საკუთარი თავი და გაიგეთ, რომ რაც სამყაროში ხდება, ჩვენი ბრალია, ჩვენი ცოდვებისა“. 1992 წელს ძმათამკვლელი ომის დროს მამ ვიტალის გაამკაცრა [[მარხვა]] და [[ლოცვა]]; მთელ დღეებს მდუმარებასა და ლოცვაში ატარებდა. საღამოობით კი ანთებდა უამრავ [[სანთელი|სანთელს]], მუხლს მოიდრეკდა ცივ ქვაზე, რომელიც საგანგებოდ ლოცვისათვის შეიტანა [[სენაკი|სენაკში]] და უფალს ავედრებდა [[საქართველო]]ს. მეტრო „დიდუბესთან“ იარაღით დატვირთული ვაგონების აფეთქებისას, მამა ვიტალი ღვთისმშობლის ხატით ხელში ლოცულობდა და გამოტყორცნილ ჭურვებს აკურთხებდა. საოცარია, მაგრამ ინცინდენტის დროს არავინ დაღუპულა. მამა ვიტალი დიდად აფასებდა მის თანამებრძოლს სულიერ ბრძოლაში — [[მამა_გაბრიელი|მამა გაბრიელს]] და ამბობდა: „''გაბრიელ ბერი - უდიდესი ბერია''“. მამა ვიტალი გარდაიცვალა 1992 წლის 1 დეკემბერს. მიცვალებულს წესი უწმინდესმა და უნეტარესმა, პატრიარქმა [[ილია II]]-მ აუგო. მონაზონთა გადმოცემით, მამა ვიტალის უთქვამს: „მოდით ჩემს საფლავთან, თქვენს გასაჭირზე მომიყევით, როგორც ცოცხალს და დაგეხმარებით“. მამა ვიტალი დასაფლავებულია თბილისში, წმ. ალექსანდრე ნეველის ტაძრის ეზოში. მის საფლავზე ყოველდღიურად მოდიან მორწმუნეები, მოაქვთ ყვავილები და ანთებენ სანთლებს. სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II [[ქადაგება]] მამა ვიტალის დაკრძალვაზე 1992 წლის 5 დეკემბერი: ''„დღეს ჩვენ უკანასკნელ გზაზე ვაცილებთ ჩვენს უდიდეს ბერს, სქემარქიმანდრიტ ვიტალის. ვინც მას იცნობდა, ვისაც მასთან ურთიერთობის ბედნიერება ჰქონდა, იცის, რაოდენ წმიდა იყო ამ გასაოცარი ბერის ცხოვრება. გასაოცარი და წმიდა [[რწმენა]], განუზომელი [[სიყვარული]], სამაგალითო [[თავმდაბლობა]] და მორჩილება - ეს ყველაფერი ქმნიდა იმ სულიერ ატმოსფეროს, რომელსაც სიყვარული მოჰქონდა ყველასთვის, ვისაც მისგან ნუგეშის მიღება ჰქონდა. ეს იყო წმიდა ბერი, მე არაერთხელ მინახავს ეს სიწმიდე, რომელსაც იგი თავის გარშემო აფრქვევდა. დღეს, ძმანო და დანო, ჩვენ ვაცილებთ მას, მაგრამ მუდამ უნდა გვახსოვდეს, რომ მამა ვიტალი მარადჟამს ჩვენთანაა და იმისათვის, რომ ყველას ყოველდღიურად გვქონდეს სულიერი ნუგეში, გადავწყვიტეთ, იგი წმიდა ალექსანდრე ნეველის ტაძრის ეზოში დავკრძალოთ. ეს ყველას მოგვცემს იმის საშუალებას, რომ ხშირად მივიდეთ მასთან, მივიღოთ მისი კურთხევა. ისევე, როგორც სიცოცხლეში, იგი ყოველთვის დაგვეხმარება ჩვენ. უფალმა დააწესოს მისი სული მართალთა სანახებში. უნდა გვახსოვდეს, რომ ის ერთ-ერთია იმ ბერთაგან, რომლებიც განსაცდელის მძიმე ჟამს სიყვარულით მიიღო [[ღვთისმშობელი|ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის]] წილხვედრმა ღვთივკურთხეულმა ივერიამ...“'' ==იხილეთ აგრეთვე== * სრულიად საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქი [[ილია II]] * [[მამა გაბრიელი]] ==ლიტერატურა== * სქემარქიმანდრიტი ვიტალი (სიდორენკო). საქართველოს საპატრიარქოს გამომცემლობა. 2007 * ”საპატრიარქოს უწყებანი“, № 47 (255), 2003 ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.orthodoxy.ge/biografiebi/vitali/mama_vitali.htm † ღვაწლით შემოსილნი - სქემარქიმანდრიტი ვიტალი] * [http://www.pravoslavie.ws/library/o_gizni_shiarhimandrita_vitalija.htm მამა ვიტალის ცხოვრება] {{ref-ru}} [[კატეგორია:დაბადებული 4 ივლისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1928]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1 დეკემბერი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1992]] [[კატეგორია:არქიმანდრიტები]] sup5mz5mv0ocizaqf25ns6roxn563dg ლიტორალის პროვინცია (ეკვატორული გვინეა) 0 112072 4402682 4307462 2022-08-02T14:40:08Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული| |მშობლიური სახელი = {{lang-es|Litoral}} |ქართული სახელი = ლიტორალის პროვინცია |დროშა = Bandera de la Provincia Litoral.png |გერბი = |ქვეყანა = ეკვატორული გვინეა |ჰიმნი = |სტატუსი = პროვინცია |შედის = [[რიო-მუნი|კონტინენტური გვინეა]] |მოიცავს = 7 მუნიციპალიტეტი |დედაქალაქი = [[ბატა (ეკვატორული გვინეა)|ბატა]] |მსხვილი ქალაქი = |მსხვილი ქალაქები = |თარიღი = |მეთაური = |მეთაური 2 = |მშპ = |მშპ წელი = |მშპ ადგილი = |მშპ ესმ = |ენა = |ენები = |მოსახლეობა = 366 130 |აღწერის წელი = 2015 |ადგილი მოსახლეობით = 1 |ეროვნული შემადგენლობა = |სიმჭიდროვე = 54,93 |აღმსარებლობა = |ფართობი = 6665 |ადგილი ფართობით = 2 |ფართობის პროცენტი = |მაქსიმალური სიმაღლე = |საშუალო სიმაღლე = |მინიმალური სიმაღლე = |განედი = |გრძედი = |რუკა = Equatorial Guinea-Litoral.png |დროის სარტყელი = [[UTC+1]] |აბრევიატურა = |ISO = GQ-LI |FIPS = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსები = |ინტერნეტ-დომენი = |საავტომობილო სანომრე ნიშნები = |საიტი = http://www.guineaecuatorialpress.com |კატეგორია ვიკისაწყობში = |პარამეტრი1 = |შენიშვნა = }} '''ლიტორალის პროვინცია''' ({{lang-es|Litoral}}) — [[ეკვატორული გვინეა|ეკვატორული გვინეის]] 7-დან ერთ-ერთი [[ეკვატორული გვინეის პროვინციები|პროვინცია]]. ფართობი — 6665 კმ², 2015 წლის აღწერის წინასწარი მონაცემებით მისი მოსახლეობა შეადგენს 366 130 ადამიანს.<ref name="Census">{{Cite web |url=http://www.guineaecuatorialpress.com/imgdb/2015/34n9_CensoPoblacion2015.pdf |title=2015 წლის მოსახლეობის აღწერის წინასწარი მონაცემები (Census preliminary of Equatorial Guinea’s population. 2015 year) |accessdate=2017-01-07 |archiveurl=http://archive.wikiwix.com/cache/20170612153235/http://www.guineaecuatorialpress.com/imgdb/2015/34n9_CensoPoblacion2015.pdf |archivedate=2017-06-12 }}</ref><ref name="geohive">{{Cite web |url=http://www.geohive.com/cntry/eqguinea.aspx |title=2015 წლის მოსახლეობის აღწერის წინასწარი მონაცემები (geohive. 2015 წელი) |accessdate=2017-01-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160309015341/http://www.geohive.com/cntry/eqguinea.aspx |archivedate=2016-03-09 }}</ref><ref name="citypopulation">[https://www.citypopulation.de/EquatorialGuinea.html 2015 წლის მოსახლეობის აღწერის წინასწარი მონაცემები (citypopulation. 2015 წელი)]</ref>, იგი ყველაზე მრავალრიცხოვანი მოსახლეობის მქონე პროვინციაა ქვეყანაში. ადმინისტრაციული ცენტრი — [[ბატა (ეკვატორული გვინეა)|ბატა]], რომელიც ასევე [[რიო-მუნი|კონტინენტური გვინეის]] რეგიონის ადმინისტრაციული ცენტრიცაა. == გეოგრაფია == მდებარეობს ეკვატორული გვინეის [[კონტინენტი|კონტინენტური]] ნაწილის დასავლეთში. გადაჭიმულია ჩრდილოეთით მდებარე [[კამერუნი]]ს [[სახელმწიფო საზღვარი|სახელმწიფო საზღვრიდან]], სამხრეთით მდებარე [[გაბონი]]ს სახელმწიფო საზღვრამდე. აღმოსავლეთიდან ესაზღვრება [[ცენტრო-სურის პროვინცია]]ს. ეკვატორული გვინეის [[კონტინენტი|კონტინენტური]] პროვინციებიდან ერთადერთია, რომელიც გადის [[ატლანტის ოკეანე]]ზე. == ადმინისტრაციული დაყოფა == პროვინცია დაყოფილია 7 მუნიციპალიტეტად: * [[ბატა (მუნიციპალიტეტი)|ბატა]] (Bata) * [[მბინი (მუნიციპალიტეტი)|მბინი]] (Mbini) * [[კოგო (მუნიციპალიტეტი)|კოგო]] (Kogo) * [[მაჩინდა (მუნიციპალიტეტი)|მაჩინდა]] (Machinda) * [[ბიტიკა (მუნიციპალიტეტი)|ბიტიკა]] (Bitika) * [[კორისკო (მუნიციპალიტეტი)|კორისკო]] (Corisco) * [[რიო-კამპო (მუნიციპალიტეტი)|რიო-კამპო]] (Río Campo) ==ლიტერატურა== * [http://www.guineaecuatorialpress.com/noticia.php?id=121 ლიტორალი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111013065001/http://guineaecuatorialpress.com/noticia.php?id=121 |date=2011-10-13 }} * [http://www.dgecnstat-ge.org/Datos/estructurales/Poblacion.htm Evolución y Distribución de la población total por sexo y región]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120211102556/http://www.dgecnstat-ge.org/Datos/estructurales/Poblacion.htm |date=2012-02-11 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ეკვატორული გვინეის პროვინციები}} [[კატეგორია:ეკვატორული გვინეის პროვინციები]] mdgfs5yb5bt332i1eb9p4mkdzhhtqp7 მოციქულთასწორი ელენე 0 113593 4402828 4380205 2022-08-02T20:13:42Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა წმიდანი | სახელი = ელენე | სურათი = Constantine and Helena. Mosaic in Saint Isaac's Cathedral.jpg | სურათისზომა = 200px | alt = | წარწერა = კონსტანტინე დიდი და მოციქულთასწორი ელენე | სათაური = | დაბადების_თარიღი = [[250]] | დაბადების_ადგილი = [[ბითვინია]] | გარდაცვალების_თარიღი = [[327]] | გარდაცვალების_ადგილი = | შერაცხვის_თარიღი = | შერაცხვის_ადგილი = | შერაცხა = | ხსენების_დღე = ძვ. სტ. [[21 მაისი]], <br />ახ. სტ. - [[3 ივნისი]]. | ატრიბუტები = }} '''მოციქულთასწორი ელენე''' ({{lang-el|Ἑλένη}}; {{lang-la|Flavia Iulia Helena}}; დ. [[248]]/[[250]] — გ. [[18 აგვისტო]], [[330]]) — [[რომის იმპერატორების სია|რომის იმპერატორის]] [[კონსტანტინე დიდი]]ს დედა. [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებელი ეკლესიის]] წმინდანი, ხსენების დღე არის ძველი სტილით [[21 მაისი]], ახალი სტილით - [[3 ივნისი]]. ელენეს შვილი კონსტანტინე ღრმად იყო დარწმუნებული, რომ უზარმაზარ იმპერიას მხოლოდ ქრისტიანული სარწმუნოება გააერთიანებდა; ყოველნაირად ეხმარებოდა ეკლესიას, აშენებდა ტაძრებს, ზრუნავდა სამღვდელოებაზე, იმპერატორს სურვილი ჰქონდა, მოეძებნა ცხოველსმყოფელი ჯვარი, რომელზეც გაკრული იყო [[იესო ქრისტე]]. მან [[იერუსალიმი|იერუსალიმში]] გაგზავნა თავისი დედა, წმინდა ელენე დედოფალი სამღვდელოებასთან და თანაშემწეებთან ერთად. [[იერუსალიმის პატრიარქები|იერუსალიმის პატრიარქ]] [[მაკარი I (იერუსალიმის პატრიარქი)|მაკარისთან]] ერთად წმინდა ელენე შეუდგა ჯვრის ძებნას და, ღვთის განგებულებით, სასწაულებრივად აღმოაჩინა კიდეც [[326]] წელს. [[პალესტინა]]ში ყოფნისას წმინდა ელენემ ბრძანა, მაცხოვრისა და ყოვლადწმიდა ქალწულის მიწიერი ცხოვრების ადგილები გაეწმინდათ და აეგოთ ტაძრები. მაცხოვრის საფლავზე წმინდა კონსტანტინეს ბრძანებით ააგეს დიდებული ტაძარი უფლის აღდგომის სახელობისა. წმინდა ელენემ ცხოველსმყოფელი ჯვარი შესანახად გადასცა პატრიარქ მაკარის, ნაწილი კი წაასვენა კონსტანტინოპოლში, იმპერატორთან. დედაქალაქში დაბრუნებული დედოფალი [[327]] წელს აღესრულა. ეკლესიის წინაშე უდიდესი დამსახურებისა და ცხოველსმყოფელი ჯვრის აღმოჩენისათვის წმინდა ელენე დედოფალს მოციქულთასწორი ეწოდა. == რესურსები ინტერნეტში == *[http://www.roman-emperors.org/helena.htm De Imperatoribus Romanis: Helena Augusta (248/249-328/329 A.D.)]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110823210501/http://www.roman-emperors.org/helena.htm |date=2011-08-23 }} *[http://www.ewtn.com/library/MARY/HELENA.htm Eternal Word Television Network: Saint Helena Widow C. 330] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110303224654/http://www.ewtn.com/library/MARY/HELENA.htm |date=2011-03-03 }} == ლიტერატურა == * წმიდანთა ცხოვრება, ტომი II, თბილისი, 2001 წ. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ბიზანტიის წმინდანი დედოფლები}} [[კატეგორია:ბიზანტიელები]] [[კატეგორია:IV საუკუნის ქრისტიანი წმინდანები]] [[კატეგორია:ბიზანტიის დედოფლები]] 7z4awe2n719qucnr76nlnzparsthayj კოსციუშკო 0 113913 4402616 4089156 2022-08-02T11:59:45Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მთა | სახელი = კოსციუშკო | სურათი = Mount Kosciuszko01Oct06.JPG | სურათის_წარწერა = კოსციუშკო | ქვეყანა = {{დროშა|ავსტრალია}} | ტერიტორიული ერთეული = [[ახალი სამხრეთი უელსი]] | სიმაღლე = 2228 | შეფარდებითი სიმაღლე = |lat_dir = S|lat_deg = 36|lat_min = 27|lat_sec = 27 |lon_dir = E|lon_deg = 148|lon_min = 15|lon_sec = 44 | პოზრუკა = ავსტრალია | პოზრუკა2 = ავსტრალია ახალი სამხრეთი უელსი | იზოლაცია = | დაკავშირებული მთა = | სია = | მთის მასივი = | ქედი = [[დიდი წყალგამყოფი ქედი]] | ლანდშაფტი = | ტიპი = | ვულკანური რკალი = | ვულკანური სარტყელი = | ამგებელი ქანები = | ასაკი = | პირველი ასვლა = [[პაველ ედმუნდ სტშელეცკი]] (1840) | უმარტივესი მარშრუტი = სიარული (გრუნტიანი გზა) | ბოლო ამოფრქვევა = | საიტი = }} '''კოსციუშკო''' ({{lang-en|Mount Kosciuszko;}} ადგილობრივი წარმოთქმა '''კოზი-ოსკო''')<ref>[http://maps.pomocnik.com/mount-kosciuszko-australia/ Mount Kosciuszko, Australia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090214114623/http://maps.pomocnik.com/mount-kosciuszko-australia/ |date=2009-02-14 }} {{en}}</ref> — მწვერვალი [[ავსტრალია]]ში, [[ახალი სამხრეთი უელსი]]ს ტერიტორიაზე. მდებარეობს [[ავსტრალიის ალპები|ავსტრალიის ალპებში]], [[კოსციუშკოს ეროვნულ პარკი]]ს ტერიტორიაზე. წარმოადგენს [[ავსტრალია|ავსტრალიის]] (არ ითვლება მისი საგარეო ტერიტორიები) უმაღლეს მწვერვალს, რომლის სიმაღლე [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 2228 მეტრია. გრანიტების ინტრუზიებთან ერთად აგებულია კრისტალური ქანებით. რელიეფში შემორჩენილია მყინვარული ფორმები. 1200 მ ზემოთ დაახლოებით 5 თვის განმავლობაში [[თოვლი]] დევს. სახელი უწოდა [[პაველ ედმუნდ სტშელეცკი]]მ [[1840|1840 წელს]], პოლონელი ეროვნული გმირის, გენერალ [[ტადეუშ კოსციუშკო]]ს პატივსაცემად.<ref>[http://bse.sci-lib.com/article065287.html კოსციუშკო — დიდი საბჭოთა ენციკლოპედია] {{ru icon}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ავსტრალიის შტატების უმაღლესი წერტილები}} {{შვიდი მწვერვალი}} [[კატეგორია:შვიდი მწვერვალი]] [[კატეგორია:ახალი სამხრეთი უელსის მთები]] 37y51k5fd3114dl2ji5a5dmbbngur3s კუბის გეოგრაფია 0 126432 4402633 2668482 2022-08-02T12:29:05Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:კუბის რელიეფი.png|thumb|right|200px|კუბის ტოპოგრაფიული რუკა]] '''კუბა''' — [[კუნძულოვანი სახელმწიფო]], [[კარიბის ზღვა]]ში. კუბის ფართობი შეადგენს 110,860 კმ² (42,803.3 კვ მი). სანაპირო ხაზის სიგრძე შეადგენს 3,735 კილომეტრს, ხოლო 29 კილომეტრიანი საზღვარი აქვს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულ შტატებთა]], აქ მდებარეობს [[გუანტანამოს უბე]] სადაც არის აშშ-ს [[გუანტანამოს სამხედრო ბაზა]]. კუბა მდებარეობს დასავლეთ [[ატლანტის ოკეანე]]ს სანაპირო ზოლში და [[მექსიკის ყურე|მექსიკის ყურის]] დასავლეთით. ჩრდილოეთიდან აშშ-ს გამოყოფილია [[ფლორიდის სრუტე|ფლორიდის სრუტის]] მეშვეობით, აღმოსავლეთიდან [[ჰაიტი (კუნძული)|ჰაიტის კუნძულს]] გამოყოფილია [[ქარპირა სრუტე|ქარპირა სრუტის]] მეშვეობით. კუბის სამხრეთით მდებარეობს კუნძული [[ხუვენტუდი]], ამ კუნძულის ფართობი შეადგენს 3,056 კმ²<ref name=stoner>Stoner, K. Lynn. "[http://encarta.msn.com/encyclopedia_761569844_14/Cuba.html Cuba]" ''Encarta Online Encyclopedia''. 2005. 2009-10-31.</ref>. ==სქოლიო== {{Commons category|Geography of Cuba}} {{სქოლიო}} {{ესკიზი-კუბა}} [[კატეგორია:კუბის გეოგრაფია]] nz1tscmav53sd27ocboorvlbphjjm62 მეფე უილიამის კუნძული 0 126974 4402778 4250648 2022-08-02T18:14:08Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა კუნძული | სახელი = მეფე უილიამის კუნძული | მშობ. სახელი = King William Island | native name link = | მეტსახელი = | სურათის სახელი = Wfm king william island.png | სურათის წარწერა = ნასას მიერ გადაღებული სატელიტური ფოტო. | სურათის ზომა = 250px | ალტ სურათი = | locator map = | map_custom = | locator map size = | map caption = | map_custom = yes | მდებარეობა = [[ჩრდილოეთი კანადა]] | კოორდინატები = {{coord|68|58|N|097|14|W|region:CA-NU_type:isle|name=King William Island}} | მდებარეობა = | კუნძულთა რაოდენობა = | მთავარი კუნძული =[[კანადის არქტიკული არქიპელაგი]] | ფართობი_კმ2 = 13 111 | სია = | სიგრძე_კმ = | სიგანე_კმ = | სანაპიროს სიგრძე = | სანაპიროზოლი_კმ = | უმაღლესი მთა = | სიმაღლე_მ = 260 | ქვეყნის სახელი = | ქვეყანა = კანადა | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = [[კანადის პროვინციები და ტერიტორიები|ტერიტორია]] | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა = {{დროშა|ნუნავუტი}} | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის დედაქალაქი = | ქვეყნის უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის ლიდერის სახელი = | ქვეყანა 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის 1 დედაქალაქი = | ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის 1 ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის 1 ლიდერის სახელი = | ქვეყანა 2 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის 2 დედაქალაქი = | ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის 2 ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის 2 ლიდერის სახელი = | მოსახლეობა = 1 064 | აღწერის წელი = 2006 | სიმჭიდროვე_კმ2 = | ეთნიკური ჯგუფები = | ვებსაიტი = | დამატებითი ინფო = }} '''მეფე უილიამის კუნძული''' (აგრეთვე: '''მეფე უილიამის მიწა'''; [[ინუკტიტუტი]]: '''Qikiqtaq''')<ref>{{cite web |url=http://assets.panda.org/downloads/final_1_report_envirochange_polar_bears_and_adaptation.pdf |title=Environmental Change, Polar Bears and Adaptation in the East Kitikmeot: An Initial Assessment Final Report |author=Darren Keith, Jerry Arqviq |date=November 23, 2006 |publisher=Kitikmeot Heritage Society |accessdate=2008-01-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090326020606/http://assets.panda.org/downloads/final_1_report_envirochange_polar_bears_and_adaptation.pdf |archivedate=2009-03-26 }}</ref> — კუნძული [[კანადა|კანადის]] ტერიტორიის [[ნუნავუტი]]ს შემადგენლობაში, ეს კუნძული განეკუთვნება [[კანადის არქტიკული არქიპელაგი]]ს კუნძულების ჯგუფს. ფართობი შეადგენს 13 111 კმ², მას მსოფლიოს კუნძულებს შორის [[კუნძულების სია ფართობის მიხედვით|61-ე ადგილი უკავია]] ფართობის მხრივ, ხოლო კანადაში [[კანადის კუნძულები ფართობის მიხედვით|მე-15 ადგილს იკავებს]]. 2006 წელს ჩატარებული აღწერის შედეგად აქ ცხოვრობს 1,064 ადამიანი,<ref>{{Cite web |url=http://www12.statcan.ca/english/census06/data/profiles/community/Details/Page.cfm?Lang=E&Geo1=CSD&Code1=6208081&Geo2=PR&Code2=62&Data=Count&SearchText=Gjoa%20Haven&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=All&GeoLevel=&GeoCode=6208081 |title=2006 აღწერა |accessdate=2010-04-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200712060856/https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2006/dp-pd/prof/92-591/details/Page.cfm?Lang=E&Geo1=CSD&Code1=6208081&Geo2=PR&Code2=6208081&Data=Count&SearchText=Gjoa%20Haven&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=All&Custom= |archivedate=2020-07-12 }}</ref> აქ მცხოვრებთა უმრავლესობა ცხოვრობს სამხრეთით არსებულ დასახლებულ პუნქტ [[იოვა-ჰეივენი|იოვა-ჰეივენში]]. კუნძულის აღმოსავლეთით მდებარეობს [[ბუტიას ნახევარკუნძული]], რომლისგანაც გამოყოფილია [[ჯეიმზ-როსის სრუტე|ჯეიმზ-როსის]] და [[რაეს სრუტე|რაეს სრუტეებით]]. დასავლეთით [[ვიქტორია (სრუტე)|ვიქტორიის სრუტით]] გამოყოფილია [[ვიქტორია (კუნძული)|ვიქტორიის კუნძულს]]. კუნძული ვიწრო [[სიმფსონის სრუტე|სიმფსონის სრუტითაა]] დაშორებული კანადის კონტინენტური ნაწილის ნახევარკუნძულ [[ადელაიდა (ნახევარკუნძული)|ადელაიდას]], კუნძულის სამხრეთ-დასავლეთით მდებარეობს [[მეფე მაუდის ნახევარკუნძული]]. კუნძული უძველესი დროიდან დაკავებული ჰქონდათ [[ინუიტები|ინუიტელ]] ხალხს, ორიგინალური სახელი 'მეფე უილიამის მიწა' დაერქვა [[გაერთიანებული სამეფო]]ს მეფის [[უილიამ IV]] პატივსაცემად. ეს სახელი ამ კუნძულს დაარქვა ცნობილმა ბრიტანელმა აღმომჩენმა [[ჯონ როსი|ჯონ როსმა]] 1830 წელს. ამ პერიოდში როსი ახორციელებდა არქტიკაში თავის ექსპედიციას. 1847 წელს აქ მოეწყო [[ჯონ ფრანკლინი]]ს ექსპედიცია. 1903-1905 წლებში [[რუალ ამუნდსენი|რუალ ამუნდსენმა]], მოახდინა მეფე უილიამის კუნძულის და კიდევ რამდენიმე კანადური არქტიკული კუნძულის გამოკვლევა. == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ესკიზი-კანადა}} [[კატეგორია:კანადის კუნძულები]] [[კატეგორია:კანადის არქტიკული არქიპელაგი]] jikyyabhy8g2zyrq49yy2kec859uy4t ნიკა ქაცარიძე 0 130671 4402845 4310269 2022-08-02T20:41:21Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სახელი = ნიკა ქაცარიძე | მშობსახელი = | ფოტო = Nika-qatsaridze.jpg | საქმიანობა = მსახიობი | ფოტოს სიგანე = 200პქ | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი|1978|11|29}} | დაბადგილი = [[თბილისი]] | გარდ თარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|2022|01|05|1978|11|29}} | გარდ ადგილი = [[თბილისი]] | განათლება = თსთი, 2005 |მოქალაქეობა = საქართველო |დაკრ ადგილი = |ეროვნება = ქართველი |მამა = |დედა = |მეუღლე = |შვილები = |ჯილდოები = |სხვადასხვა }} '''ნიკოლოზ (ნიკა) ქაცარიძე''' (დ. [[29 ნოემბერი]], [[1978]] — გ. [[5 იანვარი]], [[2022]]) — [[ქართველები|ქართველი]] მსახიობი. ==ბიოგრაფია== ნიკა ქაცარიძე დაიბადა 1978 წლის 29 ნოემბერს, [[თბილისი|თბილისში]]. დაამთავრა [[საქართველოს თეატრალური ინსტიტუტი]]ს სამსახიობო ფაკულტეტი და [[რუსთაველის თეატრი|შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო თეატრის]] მსახიობია 2005 წლიდან. გარდაიცვალა 2022 წლის 5 იანვარს.<ref>[https://1tv.ge/news/gardaicvala-msakhiobi-nika-qacaridze/ გარდაიცვალა მსახიობი ნიკა ქაცარიძე]</ref> ==ფილმოგრაფია== * [[2003]]: „მიცვალებულთა კუნძულზე“ (<small>იუჰანსონი-ჰუმელის მოახლე</small>) რეჟ. [[თეიმურაზ კვანტალიანი]] * [[2003]]-[[2006]]: [[ცხელი ძაღლი]] * [[2007]]-[[2011]]: [[შუა ქალაქში]] * [[2015]]-[[2016]]: ტიფლისი * [[2018]]-[[2019]]: მისამართის გარეშე * [[2011]]: [[ჩემი ცოლის დაქალები]] * [[2013]]-[[2014]]: რომ, გადახვალ გააჩერე == ნათამაშები როლები== ===რუსთაველის თეატრი=== *[[უილიამ შექსპირი]]ს „როგორც გენებოთ ანუ შობის მეთორმეტე ღამე“ (სერ ტობი ბელჩი) რეჟ. [[რობერტ სტურუა]] * [[ლაშა ბუღაძე|ლაშა ბუღაძის]] კომედიაში „ჯარისკაცი, სიყვარული, დაცვის ბიჭი და... პრეზიდენტი“ (<small>დაცვის ბიჭი – ენრიკო</small>) რეჟ. რობერტ სტურუა * [[დავით კლდიაშვილი]]ს ტრაგიკომედია „დარისპანის გასაჭირი“ (<small>ხელოსანი</small>) რეჟისორები რობერტ სტურუა, [[ზაზა პაპუაშვილი]] * [[არჩილ სულაკაური]]ს ზღაპარი „სალამურა“ (<small>მეფე</small>) რეჟისორები რობერტ სტურუა [[რევაზ ჩხაიძე]], [[დავით კვირცხალია]] * [[ნედიალკო იორდანოვი]]ს „გონზაგოს მკვლელობა“ (<small>მოკარნახე</small>) რეჟ. [[გაბრიელ გოშაძე|გოშა გოშაძე]] *[[ჟან დელი]], [[ჟერალდ სიბლეირასი]] „გაუმარჯოს ბუშონს“ (<small>ნიკოლა</small>) რეჟ. [[იოსებ ბაკურაძე]] *[[ანტუან დე სენტ-ეგზიუპერი]] „პატარა უფლისწული“ (<small>მეფარნე</small>) რეჟ. [[ გიორგი თოდაძე]] *[[ თომას ბერნჰარდი]] „სანახაობის მომწყობი – Der Theatermacher“ (<small>მედუქნე</small>) რეჟ. ქრისტიან პაპკე *მონაწილეა სპექტაკლებისა „მალე მოვალ წვიმად“ , „ჯადოსნური ღამე“ ===ვაკის თეატრალური სარდაფი=== *[[მიხო მოსულიშვილი]]ს კომიკური თრილერი [[საშობაო ბატი კომშით (პიესა)|„საშობაო ბატი კომშით"]] (<small>გებრიელ ბონიფაციუსი</small>) რეჟ. [[გურამ ბრეგაძე]] ===კანცელარიის შენობა=== * [[ირაკლი სამსონაძე|ირაკლი სამსონაძის]] საშობაო ზღაპარი „ინდაურ ინდიკოს საახალწლო თავგადასავალი“ (<small>ინდაური ინდიკო</small>) წარმოადგინეს უპატრონო ბავშვებისთვის, რეჟ. [[ნიკა შველიძე]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{geocinema პიროვნება|4735}} *[http://www.rustavelitheatre.ge/%e1%83%9c%e1%83%98%e1%83%99%e1%83%90-%e1%83%a5%e1%83%90%e1%83%aa%e1%83%90%e1%83%a0%e1%83%98%e1%83%ab%e1%83%94/ ნიკა ქაცარიძე — რუსთაველის თეატრი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200923202512/http://www.rustavelitheatre.ge/%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90-%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%AB%E1%83%94/ |date=2020-09-23 }} * {{nplg ბიოგრაფია|00016431}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ქაცარიძე, ნიკა}} [[კატეგორია:დაბადებული 29 ნოემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1978]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 5 იანვარი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2022]] [[კატეგორია:ქართველი მსახიობები]] d92qyqoa4ezuvcissztwbqxna441yzr თარგი:საქართველოს პოლიტიკური პარტიები 10 137767 4402784 4247165 2022-08-02T18:28:32Z ზურა6446 102258 wikitext text/x-wiki {{ნავდაფა |სახელი = საქართველოს პოლიტიკური პარტიები |სათაური = [[საქართველოს პოლიტიკური პარტიების სია|საქართველოს ძირითადი პოლიტიკური პარტიები]] {{flagicon|Georgia}} |სიასტილი = |ჯგუფი1 = საპარლამენტო |სია1 =[[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო]]{{·}}[[ძალა ერთობაშია (კოალიცია)|ძალა ერთობაშია]] ([[ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა]]{{·}}[[სახელმწიფო ხალხისთვის]] {{·}} [[პროგრესი და თავისუფლება]] {{·}} [[ეროვნულ-დემოკრატიული პარტია]]) {{·}} [[საქართველოსთვის]] {{·}} [[ლელო საქართველოსთვის]] {{·}} [[ევროპელი სოციალისტები]]{{·}}[[სტრატეგია აღმაშენებელი]] {{·}} [[კანონი და სამართალი]]{{·}} [[ახალი პოლიტიკური ცენტრი - გირჩი]]{{·}} [[ევროპული საქართველო]] {{·}} [[მოქალაქეები]] {{·}}[[გირჩი — მეტი თავისუფლება]] {{·}} [[საქართველოს ლეიბორისტული პარტია]] |ჯგუფი2 = პარტიები საკრებულოებში |სია2 = |ჯგუფი3 = სხვა |სია3 = [[ერთიანი საქართველო — დემოკრატიული მოძრაობა]] {{·}} [[ეროვნული ფორუმი]] {{·}} [[ემსახურე საქართველოს]] {{·}} [[თავისუფალი დემოკრატები]] {{·}} [[საქართველოს კონსერვატიული პარტია]] {{·}} [[საქართველოს მწვანეთა პარტია]] {{·}} [[საქართველოს პატრიოტთა ალიანსი]] {{·}} [[სოციალ-დემოკრატები საქართველოს განვითარებისათვის]] {{·}} [[ჩვენი საქართველო — სოლიდარობის ალიანსი|სოლიდარობის ალიანსი]] {{·}} [[ქართული მარში]] {{·}} [[თავისუფალი საქართველო (პარტია)|თავისუფალი საქართველო]]{{·}} [[საქართველოს ძალოვან ვეტერანთა და პატრიოტთა პოლიტიკური მოძრაობა]]{{·}}[[თავისუფლება (პარტია)|თავისუფლება]]{{·}}[[მომავალი საქართველო]]{{·}}[[რეფორმატორები]]{{·}}[[მრეწველობა გადაარჩენს საქართველოს]]{{·}}[[ევროპელი დემოკრატები]]{{·}}[[საქართველოს რესპუბლიკური პარტია|რესპუბლიკური პარტია]]{{·}}[[ქრისტიან-დემოკრატიული მოძრაობა]]{{·}}[[საქართველოს მშვიდობისათვის]]{{·}}[[საქართველოს სპორტსმენთა კავშირი]]{{·}}[[ხალხის პარტია]]{{·}}[[სამართლიანობისთვის]]{{·}}[[გამარჯვებული საქართველო]]{{·}}[[ახალგაზრდა სოციალისტები]]{{·}}[[საქართველოს ერთიანი კომუნისტური პარტია]]{{·}}[[ხალხისთვის]] |ჯგუფი4 = გაუქმებული |სია4 = [[ახალი მემარჯვენეები]] {{·}}[[დემოკრატიული აღორძინების კავშირი]]{{·}}[[მრგვალი მაგიდა — თავისუფალი საქართველო]]{{·}}[[საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი]]{{·}}[[შენების მოძრაობა]]{{·}}[[მოძრაობა სამართლიანი საქართველოსთვის]]{{·}}[[საქართველოს გზა]]{{·}}[[ქართული ოცნება (კოალიცია)]]{{·}}[[სრულიად საქართველოს წმინდა ილია მართლის საზოგადოება]] }}<noinclude>{{pp-template|small=yes}} [[კატეგორია:საქართველოს პოლიტიკური პარტიები]]</noinclude> of77on12ijxuvybsnve6f3jp8mtgfhm უჯარმის ციხე 0 147471 4402912 4393183 2022-08-03T08:44:15Z David1010 704 /* ისტორია */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო ნაგებობა | სახელი =უჯარმის ციხე | infobox_width = 250px | სურათი =Ujarma from road site.JPG | სურათი_ზომა = | წარწერა = | პოზრუკა = საქართველო | პოზრუკა2 = | რუკა_ზომა =250 | მდებარეობა ={{დროშა|საქართველო}} |lat_dir = N |lat_deg =41 |lat_min = 48 |lat_sec = 41 |lon_dir = E |lon_deg = 45 |lon_min = 9 |lon_sec =16 | პროვინცია = | რაიონი = | აშენების _წელი = | აღდგენის წელი = | სტატუსი =დანგრეული | ფუნქციური სტატუსი = | მმართველი = | ვებ-გვერდი = | ხუროთმოძღვრება =დიახ | ხუროთმოძღვარი = | ხუროთმოძღვრული_ტიპი = | ხუროთმოძღვრული_სტილი = | ფასადის_მიმართულება = | ნოვატორული = | თარიღდება = III საუკუნით | მშენებლობის_ფასი = | დეტალები =დიახ | ტევადობა = | სიგრძე = | მასალა = | გეგმა=Ujarma fortress plan.JPG | გეგმის ზომა= | გეგმის წარწერა= }} '''უჯარმა''' — ისტორიული ციხე-ქალაქი [[საქართველო]]ში. მდებარეობს [[საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი]]ს სოფელ [[უჯარმა|უჯარმის]] ჩრდილოეთით 4 კმ-ის დაშორებით, [[გომბორის უღელტეხილი]]ს მახლობლად, შიდასახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის გზის, [[თბილისი]]-[[თელავი]]ს პირას, ისტორიულ-გეოგრაფიულ პროვინცია [[გარეკახეთი|გარეკახეთში]], მდინარე [[იორი|ივრის]] მარჯვენა ნაპირზე. == ისტორია == {{ციტატა|ასფაგურ აღაშენა ციხე-ქალაქი უჯარმა|ლეონტი მროველი, „ქართლის ცხოვრება“}} უჯარმის აშენების პერიოდად [[III საუკუნე|III]]-[[IV საუკუნე]]თა მიჯნა, მეფე [[ასფაგური]]ს მეფობის პერიოდი მიიჩნევა. მის გამშვენება-განმტკიცებაზე ზრუნავდნენ [[ვახტანგ გორგასალი]] და [[დაჩი]]. მათ დროს აიგო ციტადელი მძლავრი კოშკებითა და მტკიცე კედლბით, სასახლეებით და ეკლესიებით. მას შემდეგ რაც ვახტანგმა V-მ საუკუნის მეორე ნახევარში უჯარმა თავის ერთ-ერთ რეზიდენციად აქცია, ციხე-ქალაქმა განსაკუთრებული აღმავლობა განიცადა. [[IV საუკუნე|IV]]-[[VIII საუკუნე]]ებში უჯარმა მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა ქვეყნის ისტორიაში. [[914]] წელს უჯარმა [[არაბობა საქართველოში|არაბებმა]] აიღეს და დაარბიეს. ამის შემდეგ უჯარმის მნიშვნელობა ეცემა და არსებობას განაგრძობს, როგორც მცირე დასახლებული პუნქტი. [[XII საუკუნე]]ში უჯარმა აღადგინა მეფე [[გიორგი III (საქართველოს მეფე)|გიორგი III]]-მ ([[1156]]–[[1184]] წწ.) და თავის განძთსაცავად აქცია. XIII საუკუნეში მონღოლთა ბატონობამ, XV საუკუნის მიწურულს საქართველოს სამეფოს დაშლამ სამეფო-სამთავროებად დაშლამ თანდათანობით დასცა უჯარმის მნიშვნელობა და ერთ დროს აყვავებული ქალაქი პატარა დაბად აქცია. == არქიტექტურა == ციხე-ქალაქი აგებულია მდინარე [[იორი|ივრის]] მარჯვენა სანაპიროზე მდებარე მაღალ გორაზე და წარმოადგენდა ივრის ვიწრო გასასვლელის ჩამკეტ კარიბჭეს. ქალაქს რამდენიმე კარი ჰქონდა. მთავარი კარი ციხის დასავლეთით იყო. ციხე-ქალაქის მთავარ ციტადელში ჩატანებულია სადარაჯო კოშკები. ციხის ჩრდილო-აღმოსავლეთით კუთხეში აღმოჩენილია ორსართულიანი საცხოვრებელი ნაგებობის ნანგრევები. ციხეში ჩაშენებულია ჯვარპატიოსანის სახელობის ორსართულიანი ეკლესია. პირველი სართული შედარებით ძველია, მეორე სართული X-XI საუკუნეებში დააშენეს. დაშენებული ეკლესია მაღალი ცალნავიანია, სარკმლები დატანებული აქვს აღმოსავლეთისა და დასავლეთის მხარეს. ეკლესიის კედლები აგებულია ქვის მსხვილი ფილებით და ნაწილობრივ ძველი წყობის კვადრებით. ციხის გალავანი გრძელდებოდა ჩრდილოეთით მხრიდან, დამრეც კლდოვან ფერდობზე, მდინარის ნაპირამდე. ამ კედლებში თანაბარ მანძილზე 9 კოშკი იყო ჩატანებული. კოშკების მეორე და მესამე სართულები განკუთვნილი იყო მეციხოვნე ჯარისათვის საცხოვრებლად. კოშკებს ჰქონდა დახურული, ბანური სახურავი. ბანის პერიმეტრზე ყოფილა ქონგურები, ხოლო მათ უკან დერეფანი-გასასვლელი. მდინარე [[იორი|ივრის]] პირას შემორჩენილია კვირაცხოვლის სახელობის ეკლესია. მისი კედლები ქვიშაქვით და აგურითაა ნაგები, ლავგარდანი რომბული წყობისაა. სამხრეთის მხრიდან მიშენებულია ახალი ეკლესია, რომლის ქვეშ მოწყობილია საძვალე. შეიმჩნევა ძველი კედლის კვალი. სავარაუდოდ, აქ უნდა ყოფილიყო მეფე [[ასფაგური]]ს მიერ აშენებული ციხის ნაშთები. == მემკვიდრეობა == გათხრების შედეგად ციხე-ქალაქის ტერიტორიაზე აღმოჩენილია [[მინა|მინისა]] და [[ბრინჯაო]]ს სამაჯურები; ბრინჯაოს ბეჭდები და ღილები, საზედაშე [[ქვევრი|ქვევრები]], [[თონე]], საფლავები (XII-XIII სს). == საინტერესო ფაქტები == * უჯარმაში გარდაიცვალა მძიმედ დაჭრილი [[ვახტანგ გორგასალი]]. * ჟურნალმა [[Forbes]]-მა უჯარმა 2012 წელს შეიყვანა მსოფლიოს 9 ყველაზე უძველესი ციხესიმაგრის სიაში<ref>[http://www.forbes.ru/stil-zhizni-slideshow/puteshestviya/129437-9-samyh-drevnih-krepostei-mira/slide/4 9 самых древних крепостей мира]</ref>. [[2006]] წლის [[7 ნოემბერი|7 ნოემბერს]], საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულების თანახმად მიენიჭა ეროვნული მნიშვნელობის კულტურის უძრავი ძეგლის კატეგორია<ref>[https://matsne.gov.ge/ka/document/view/99220 საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება № 665, 2006 წლის 7 ნოემბერი, ქ. თბილისი, კულტურის ზოგიერთი უძრავი ძეგლისათვის ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორიის მინიჭების შესახებ]</ref>. ==ლიტერატურა== *{{წიგნი|სათაური=„საქართველოს არქეოლოგია“|გამომცემლობა=თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობა|წელი=1959|ადგილი=თბილისი|გვერდები=351-353; 375-377|პასუხისმგებელი=რედ: [[ანდრია აფაქიძე|აფაქიძე ა.]]}} * {{ძმ|6|26-29|ციციშვილი ი., უჯარმა}} {{commonscat|Ujarma fortress}} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://saunje.ge/index.php?id=692&option=com_content&lang=ka უჯარმა // ჩვენი საუნჯე] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის ციხესიმაგრეები]] [[კატეგორია:ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორიის კულტურის უძრავი ძეგლები]] [[კატეგორია:კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები კახეთის მხარეში]] eefqmzg0qr6bgyxkrhpa72y12zbiaff მანასლუ 0 148896 4402747 4238821 2022-08-02T16:04:03Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მთა | სახელი = მანასლუ | სურათი = Sunrise, Manaslu.jpg | სურათის_წარწერა = მანასლუ | ქვეყანა = {{დროშა|ნეპალი}} | ტერიტორიული ერთეული = | სიმაღლე = 8163 | შეფარდებითი სიმაღლე = |lat_dir = N |lat_deg = 28 |lat_min = 32 |lat_sec = 58 |lon_dir = E |lon_deg = 84 |lon_min = 33 |lon_sec = 43 | პოზრუკა = ნეპალი | პოზრუკა2 = | იზოლაცია = | დაკავშირებული მთა = | სია = | მთის მასივი = | ქედი = | ლანდშაფტი = | ტიპი = | ვულკანური რკალი = | ვულკანური სარტყელი = | ამგებელი ქანები = | ასაკი = | პირველი ასვლა = 9 მაისი, 1956 | უმარტივესი მარშრუტი = | ბოლო ამოფრქვევა = | საიტი = }} '''მანასლუ''' ([[ჰინდი ენა|ჰინდი]]. मनास्लु, ასევე ცნობილი როგორც '''კუტანგი''') — [[მწვერვალი]] ნეპალში, [[ჰიმალაი]]ში, მწვერვალ [[ანაპურნა|ანაპურნიდან]] აღმოსავლეთით დაახლოებით 65 [[კილომეტრი|კმ]]-ზე. ის არის [[მსოფლიო]]ს სიმაღლით მე-8 [[მწვერვალი]]. მისი სახელი ითარგმნება, როგორც „სულის მთა“ და წარმომდგარია [[სანსკრიტი|სანსკრიტული]] სიტყვა „მანასა“-სგან, რაც ნიშნავს — „სულს“. მისი სიმაღლეა — 8163 [[მეტრი|მ]]. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[რვაათასიანები]] ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.peakware.com/peaks.html?pk=164 მანასლუ — ცნობები]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130512223932/http://peakware.com/peaks.html?pk=164 |date=2013-05-12 }} *[http://www.summitpost.org/manaslu/150687 მანასლუ — ცნობები] *[http://www.everestnews.com/manaslu.htm მანასლუ — ცნობები] [[კატეგორია:ჰიმალაი]] [[კატეგორია:ნეპალის მთები]] 4bxf3tuikxiumr505uvlg37g6axfl70 ლაგუნა-ბლანკას ეროვნული პარკი 0 151184 4402643 4377517 2022-08-02T13:03:22Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დაცული ტერიტორია | სახელი = ლაგუნა-ბლანკას ეროვნული პარკი | მშობლიური სახელი = Parque Nacional Laguna Blanca | IUCN-ის კატეგორია = II | map_width = | locator_x = | locator_y = | სურათი = Cygnus melanocorypha EN.jpg | მდებარეობა = [[ნეუკენის პროვინცია]], {{დროშა|არგენტინა}} | უახლოესი ქალაქი = | კოორდინატები = {{coord|39|02|57|S|70|20|10|W|}} | ფართობი = 112.5 კმ² | დაარსდა = 1940 | სტუმრების რაოდენობა = | სტუმრების წელი = | მმართველი ორგანო = [[არგენტინის ეროვნული პარკების ადმინისტრაცია]] }} '''ლაგუნა-ბლანკას ეროვნული პარკი''' ({{lang-es|''Parque Nacional Laguna Blanca''}}) — [[ეროვნული პარკი]] [[არგენტინა]]ში, [[ნეუკენის პროვინცია]]ში, ქალაქ საპალას შემოგარენში. პარკი მოიცავს ლაგუნას და შექმნილია [[1940]] წელს აქ გავრცელებული შავკისრიანი გედების დაცვის მიზნით. ფართობი 112.5 კმ². პარკში წყლის ფრინველთა იშვიათი სახეობებია წარმოდგენილი. მის სიახლოვეს მდებარეობს [[სალამანკის გამოქვაბული]], ადამიანთა დასახლების უძველესი კერა, სადაც შესაძლებელია [[პატაგონია|პატაგონიის]] რეგიონისთვის დამახასიათებელი კლდის მხატვრობის ნიმუშების ხილვა. ასევე აღმოჩენილია [[მაპუჩე|მაპუჩეს ხალხისა]] და სხვა პრეისტორიული არტეფაქტები. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[არგენტინის ეროვნული პარკების სია]] ==რესურსები ინტერნეტში== * {{es}} [http://www.parquesnacionales.gov.ar/03_ap/17_lblanca_PN/17_lblanca_PN.htm არგენტინის ეროვნული პარკების ადმინისტრაცია]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120129103514/http://www.parquesnacionales.gov.ar/03_ap/17_lblanca_PN/17_lblanca_PN.htm |date=2012-01-29 }} * {{es}} [http://www.argentour.com/mapas/neuquenmap.html ნეუკენის პროვინციის დეტალური რუკა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110515001405/http://www.argentour.com/mapas/neuquenmap.html |date=2011-05-15 }} * {{en}} [http://www.unep-wcmc.org/wdpa/sitedetails.cfm?siteid=19&level=nat Fiche du parc sur le site UNEP-WCMC] {{Webarchive|url=https://archive.is/20070929224318/http://www.unep-wcmc.org/wdpa/sitedetails.cfm?siteid=19&level=nat |date=2007-09-29 }} {{არგენტინის ეროვნული პარკები}} [[კატეგორია:არგენტინის ეროვნული პარკები]] [[კატეგორია:არგენტინის ბიოსფერული ნაკრძალები]] [[კატეგორია:ნეუკენის პროვინციის დაცული ტერიტორიები]] [[კატეგორია:რამსარის ძეგლები არგენტინაში]] [[კატეგორია:1940 წელს დაარსებული დაცული ტერიტორიები]] h07oyuqffgck6o31dtf40fqgittjfo4 მრავალწლოვანი მზრალობა 0 156856 4402830 4314685 2022-08-02T20:17:10Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Permafrost - ice wedge.jpg|miniatur|hochkant=1.5|right|330px|მინი|მრავალწლოვანი მზრალობა]] '''მრავალწლოვანი მზრალობა<ref>გარკვეული დროის განმავლობაში მუდმივი ან მარადი მზრალობა ეწოდებოდა</ref>''' — კრიოლითოზონის ნაწილი, რომელსაც არ ახასიათებს პერიოდული ლღობა. მრავალწლოვანი მზრალობის საერთო ფართობია — 35 მლნ. კმ². მრავალწლოვანი მზრალობა მრავალნიშნა, განუსაზღვრელი ცნებაა, რომლითაც აღნიშნავენ: [[დედამიწის ქერქი]]ს ზედა ფენის გაცივებულ [[ქანი (გეოლოგია)|ქანებს]], რომლებიც გამყარდნენ შემცველი ტენის გაყინვის შედეგად; ხანგრძლივი დროის მანძილზე გაულღობელი ქანების შრეს ან ზონას (ჰორიზონტალურ გავრცელების არეს) და სხვ. მზრალობისმცოდნეობის განვითარებასთან ერთად ტერმინმა დაკარგა სიზუსტე. მარადი მზრალობის ნაცვლად წამოყენებულ ტერმინთაგან სამეცნიერო ლიტერატურაში დამკვიდრდა მრავალწლოვანმზრალი ქანები და მრავალწლოვანი კრიოლითოზონა. პირველად აღნიშნული ბუნებრივი მოვლენა ფიქსირებულ იქნა [[1911]] წელს, [[ციმბირი|სამხრეთ ციმბირში]]. == მრავალწლოვანი მზრალობა == მრავალწლოვანი მზრალობა გლობალური მასშტაბის მოვლენაა, რომელსაც უკავია [[დედამიწა|დედამიწის]] მთელი ხმელეთის არა ნაკლებ 25 %. მისი გავრცელების არეა: [[ალასკა|ჩრდილო ალასკა]], [[კანადა]], [[ევროპა]], [[აზია]], [[ჩრდილოეთის ყინულოვანი ოკეანე|ჩრდილოეთ ყინულოვანი ოკეანის კუნძულები]]. მრავალწლოვანი მზრალობა არ ფიქსირდება მხოლოდ [[ავსტრალია]]ში; [[აფრიკა]]ში მისი არსებობა შესაძლებელია მხოლოდ მაღალმთიან რეგიონებში. თანამედროვე მზრალობის უდიდესი ნაწილი წარმოქმნილია უკანასკნელი გამყინვარების ეპოქაში, რომელიც თანადროულ პერიოდში ლღობას განიცდის. მზრალ ქანებში ყინულის შედგენილობა მერყეობს რამდენიმე პროცენტიდან 90%-მდე. მრავალწლოვანი მზრალობის ერთ-ერთი პირველი აღწერა ეკუთვნით რუს მიწათმომლახველებს, რომლებიც [[XVII საუკუნე]]ში ინტენსიურად აწარმოებდნენ [[ციმბირი]]ს ცარიელი სივრცეების აღწერას. პირველად [[ნიადაგი]]ს უცნაური ხასიათი გაარჩია რუსმა კაზაკმა გვარად სვიატოგოროვმა; უფრო დეტალურად მზრალობა აიღწერა დეჟნიოვისა და რებროვის მიერ განხორციელებული ექსპედიციის დროს. მათ მეფის მთავრობის დავალებით დაადგინეს, რომ [[ტაიგა|ტაიგის]] ზონაში არსებობს [[ნიადაგი]], რომელიც ცხელ [[ზაფხული|ზაფხულშიც]] კი არ დნება. ტერმინი მარადი მზრალობა სამეცნიერო ლიტერატურაში შემოგვთავაზა ცნობილმა გეოკრიოლოგმა [[მიხეილ სუმგინი|მიხეილ სუმგინმა]] [[1927]] წელს. მარადი მზრალობის შესწავლას აწარმოებდნენ ბუნების ცნობილი მკვლევარები: [[ვლადიმერ ვერნადსკი]] ([[1863]]-[[1945]]), [[პეტრე კროპოტკინი]] ([[1842]]-[[1921]]) და [[ვლადიმერ ობრუჩევი]] ([[1863]]-[[1956]]). მსოფლიოში ყველაზე უკეთ და ფართოდ მრავალწლოვანი მზრალობა [[რუსეთი|რუსეთშია]] გავრცელებული. მისი ფართობი აქ უდრის დაახლოებით 10 მლნ. კმ²-ს, რაც თითქმის უტოლდება [[ევროპა|ევროპის]] ფართობს და აღემატება [[ავსტრალია|ავსტრალიისა]] და [[გრენლანდია|გრენლანდიის]] ფართობს ერთად აღებულს. საერთო ჯამში, [[რუსეთი]]ს ტერიტორიის 65 % მოქცეულია მრავალწლოვანი მზრალობის სარტყელში.<ref>[http://www.nkj.ru/news/16764/ Новости науки и техники: новые технологии, наука, история, события, открытия, общество<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> == საზღვრები == [[რუსეთი|რუსეთში]] მრავალწლოვანი მზრალობა უდიდეს უბნებს იკავებს. [[ფაილი:Udachnaya pipe-4.jpg|thumb|right|300px|„ტრუბკა უდაჩნაია“ ([[ციმბირი]]) — ალმასის კარიერი (მრავალწლოვანი მზრალობის ზონა).]] მრავალწლოვანი მზრალობის გავრცელების სამხრეთი საზღვარი იწყება [[კოლის ნახევარკუნძული|კოლის ნახევარკუნძულზე]] და გადის პოლარული წრის გაყოლებით (მისგან რამდენადმე სამხრეთით) [[ურალი|ურალამდე]], რომელზეც ვიწრო ზოლივით ეშვება სამხრეთისაკენ თითქმის ჩრდილო განედის 60°-მდე. [[დასავლეთ ციმბირის ვაკე]]ზე ეს ხაზი გადაჭიმულია დასავლეთიდან აღმოსავლეთისაკენ ჩრდილო განედის 63° ახლოს, გადაკვეთს მდინარე პურის ზემო დინებას და ობი-ტაზის წყალგამყოფს. [[ენისეი]]ს იქით საზღვარი მკვეთრად უხვევს სამხრეთისაკენ და მიუყვება მის მარჯვენა ნაპირს. შემდეგ შემოუვლის დასავლეთიდან საიანს და ალთაის და გადის [[მონღოლეთი|მონღოლეთის რესპუბლიკის ტერიტორიაზე]]. რუსეთის ტერიტორიაზე მრავალწლოვანი მზრალობის საზღვარი კვლავ გრძელდება ამურისპირეთში, ბლაგოვეშჩენსკიდან ჩრდილო-დასავლეთით. იგი იმეორებს მდინარე ამურის ღუნს, გადის მისგან ჩრდილოეთით [[ოხოტის ზღვა|ოხოტის ზღვისაკენ]], გადაკვეთავს [[სახალინი]]ს უკიდურეს ჩრდილო დაბოლოებას და შემოუვლის [[კამჩატკის ნახევარკუნძული|კამჩატკა]]. მისგან გარეთ რჩება მხოლოდ კამჩატკის სამხრეთი ნახევრის შედარებით ვიწრო სანაპირო ზოლი. მრავალწლოვანი მზრალობის ცალკეული მოზრდილი კუნძულები გვხვდება აღნიშნული საზღვრის სამხრეთით : [[დასავლეთ ციმბირის დაბლობი|დასავლეთ ციმბირის დაბლობზე]], [[კავკასიონი|კავკასიის]], [[პამირი]]ს, [[ურალი]]ს, [[ტიან-შანი]]სა და [[სიხოტე-ალინი]]ს მთებში. გამყინვარების პერიოდში მრავალწლოვანი მზრალობის სამხრეთი საზღვარი გაცილებით სამხრეთით ეშვებოდა, ვიდრე ამჟამად. მაქსიმალური გამყინვარების ეპოქაში მრავალწლოვანი მზრალობის სამხრეთი საზღვარი გადიოდა [[დნეპრი]]ს ქვემო დინებაზე, [[აზოვის ზღვა|აზოვის ზღვის]] სანაპიროზე, მდინარე [[ვოლგა|ვოლგის]] დელტისა და მდინარე ურალის შესართავის ჩრდილოეთით, ქალაქ [[ომსკი]]ს სამხრეთით და ტბა ზაისანის სამხრეთ-დასავლეთით. ამრიგად, რუსეთის ვაკის, [[ურალი]]ს, [[ციმბირი]]სა და შორეული აღმოსავლეთის მთელი ტერიტორია მოქცეული იყო მიწისზედა და მიწისქვეშა (მრავალწლოვანი მზრალობის) გამყინვარების ოლქში. აქაური ტერიტორიის ფარგლებში მრავალწლოვანი მზრალობა იყოფა სამ ზონად: რომლებიც ერთიმეორეს ცვლიან სამხრეთიდან ჩრდილოეთის მიმართულებით. [[ფაილი:Storflaket.JPG|მარცხნივ|240პქ|მინი|მზრალი პლატო. ნაპრალები გაჩენილია მრავალწლოვანი მზრალობის ლღობის შედეგად ([[შვედეთი]]).]] * '''წყვეტილი მრავალწლოვანი მზრალობის გავრცელების ზონა'''. ეს არის ყველაზე სამხრეთით მდებარე და ყველაზე დიდი ზონა, რომელიც გარდამავალი ხასიათისაა სეზონურად მზრალი ქანების ოლქიდან მრავალწლოვანი მზრალობის ოლქისაკენ. მრავალწლოვანი მზრალი ქანების კუნძულები ჩაწინწკლულია არამზრალ ქანებში. * '''მცირედწყვეტილი მრავალწლოვანი მზრალობის გავრცელების ზონა'''. ამ ზონაში მრავალწოვან მზრალ ქანებს შორის განლაგებული არიან არამზრალი ქანების კუნძულები („მღვალობები“). ზონის სამხრეთი საზღვარი გადის ხაიპუდირის უბიდან დასავლეთიდან აღმოსავლეთით, თანდათან ეშვება სამხრეთისაკენ ჩრდილო განედის 60°-მდე მდინარე მაიას ზემოთთან (აღმოსავლეთ გრძედის 140°), შემდეგ იწევს ჩრდილოეთისაკენ და გამოდის [[ჩუკოტკის ზღვა|ჩუკოტკის ზღვის]] სანაპიროზე [[ბერინგის სრუტე|ბერინგის სრუტის]] დასავლეთით. * '''პრაქტიკულად უწყვეტი მრავალწლოვანი მზრალობის გავრცელების ზონა'''. იგი სამი ზონიდან ფართობით ყველაზე პატარაა, უკავია და მოიცავს [[აზია|აზიის]] უკიდურეს ჩრდილო ნაწილს და [[კუნძული|კუნძულებს]], ახალი მიწის გამოკლებით. მისი საზღვარი გადის ბაიდარატის უბიდან აღმოსავლეთით მდინარე ხატანგის შესართავისაკენ, ეშვება სამხრეთისაკენ პოლარულ წრემდე მდინარეების კოლიმისა და ინდიგირკის აუზებში, გამოდის მდინარე კოლიმით [[აღმოსავლეთ ციმბირის ზღვა|აღმოსავლეთ ციმბირის ზღვის]] სანაპიროზე სოფელ ამბარჩიკთან. ამ ზონაში გვხვდება გალღობილი გრუნტის მცირე უბნები, რომლებიც გავრცელებულია დიდ მდინარეთა [[კალაპოტი|კალაპოტების]] გაყოლებით, სადაც ზედაპირზე გამოდის მზრალსქვეშა წყლები და მინერალური წყაროები. მრავალწლოვანი მზრალი [[გრუნტი]]ს სისქე და ტემპერატურული რეჟიმი განსხვავებულია და განსაზღვრულია ფიზიკურ-გეოგრაფიული პირობების კომპლექსით. მრავალწლოვანი მზრალი გრუნტის ფენის სისქე სამხრეთიდან ჩრდილოეთისაკენ მატულობს ერთი-ორი მეტრიდან ასეულ მეტრამდე, ხოლო ტემპერატურა 5-10 მეტრის სიღრმეზე მცირდება მინუს 10°-მდე და უფრო დაბლა — [[ტაიმირის ნახევარკუნძული|ტაიმირის ნახევარკუნძულზე]], შუა ციმბირის ზღვისპირა დაბლობებზე და ქვეყნის ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთშიც.<ref>Атлас СССР. М. стр. 70</ref> მრავალწლოვანი მზრალი ქანების მაქსიმალური სისქე და ყველაზე დაბალი ტემპერატურა არის შუა ციმბირის ჩრდილოეთ ნაწილში და იანის, ინდიგირკისა და კოლიმის აუზების დაბლობებზე. ფხვიერ დანალექებში მიწისქვეშა [[ყინული]]ს გენეტური ტიპები საკმაოდ ნაირგვარია. მათი გავრცელება დაკავშირებულია ტერიტორიის [[გეომორფოლოგია|გეომოროფლოგიურ]] პირობებთან. ''''მიგრაციულიყინული'''' შუაშრეთა და ძარღვების ქსელის სახით, რომლებიც სიღრმით თხელდება, ზღვიურ-მყინვარულ, მდინარეულ-მყინვარულ, დელტურ და ტბიურ დანალექებში გავრცელებულია - [[კოლის ნახევარკუნძული]]ს, დასავლეთ ციმბირის ვაკისა და ჩრდილო ციმბირის დაბლობის ჩრდილო რაიონებში. მიგრაციული ყინული სიღრმისაკენ შუაშრეების სიღრმით გაუთხელებლად წარმოქმნილია მცირე სისქის, ადრე ჩამოყალიბებულ და მასთან თანაასაკოვან დანალექებში მთის კალთებზე და მთის ხეობურ-ალუვიურ დანალექებში. მიწისქვეშა ყინულის ეს ტიპი გავრცელებულია შუა ციმბირის, რუსეთის ჩრდილო-აღმოსავლეთის, იმიერბაიკალეთის და შორეული აღმოსავლეთის მთებში და მაღალ პლატოებზე. ''''პოლიგონალურ - ძარღვულიყინული'''' ასთან თანაასაკოვან ალუვიურ, დელტურ და ტბიურ ნალექებში გავრცელებულია ჩრდილო ციმბირის მდინარეთა ხეობებში, ზღვისპირა დაბლობებზე მდინარე ხატანგის შესართავიდან მდინარე კოლიმამდე და ვილუის დაბლობზე. ტორფიანი ბორცვების [[ყინული]]ს ბირთვები ტიპურია პეჩორის დაბლობისა და დასავლეთ ციმბირის ვაკისათვის. ძარღვული ყინული წარმოიქმნება კრისტალური და მეტამორფული ქანების ნაპრალებში და უკავია მთიანი სისტემების ვრცელი ტერიტორიები ჩრდილო-აღმოსავლეთში და შუა ციმბირის ჩრდილო ნაწილში. == ორგანული ნაშთები == მრავალწლოვანი მზრალობის ფენებში შემოინახა განამარხებული ცხოველთა გვამები. ციმბირის ჩრდილო ნაწილში ცნობილია მამონტისა და ბეწვიანი მარტორქის რამდემინე ბუნებრივი სამარხი, რომელიც აღმოჩენილ იქნა ალუვიურ ვაკეებზე, ჭალისზედა ტერასების ტბიურ-ალუვიურ დანალექებში. [[1901|1901 წელს]] მდინარე ბერეზოვკაზე (მდინარე კოლიმის შენაკადი) მზრალ გრუნტში იპოვეს [[მამონტი]]ს გვამი. მის [[კუჭი|კუჭში]] შემონახული იყო საკვები - [[ისლი]]სა და მარცვლოვანების მცენარეული ნარჩენები. [[1949|1949 წელს]] წარმოებდა [[ტაიმირის ნახევარკუნძული|ტაიმირის ნახევარკუნძულზე]], მდინარე მამონტის ხეობაში (მდინარე ქვედა ტაიმირის აუზი) ახალი ნაპოვნი [[მამონტი]]ს გამოკვლევა. [[მამონტი]] აღმოჩნდა ტორფიან-ქვიშიან-ლამიან ნალექებში. სავარაუდოდ, იგი უნდა დაღუპულიყო თხელი დაჭაობებული წყალსატევის ჭალაში ან ჭაობში. მამონტის ნაშთები დაფარულია [[ალუვიონი]]თ. ნალექების დაგროვების ერთდროულად ქვემოდან ზემოთ იზრდება მზრალობაც, რამაც მთლიანად შეაჩერა გახრწნის პროცესი და დღემდე დააკონსერვა [[მამონტი]]ს ნაშთები<ref>Таймырский мамонт и проблема сохранения остатков мамонтовой фауны в четвертичных отложениях Сибири. - Сб. «Ледниковый период на территории Европейской части СССР и Сибири». 1959</ref>. == წარმოშობის საკითხი == მრავალწლოვანი მზრალობის წარმოშობის საკითხი საბოლოოდ არ არის გადაწყვეტილი. არსებობს ორი ძირითადი თვალსაზრისი მრავალწლოვანი მზრალობის, ანუ მზრალი ზონების წარმოქმნის თაობაზე. მკველვარების ერთ ნაწილს მიაჩნია, რომ მზრალობა წარმოიშვა გამყინვარების პერიოდში, ხოლო ამჟამად იგი განიცდის დეგრადაციას. ეს დასტურდება მზრალ გრუნტში მიგნებული გადაშენებული მეოთხეული ცხოველებით, განამარხებული [[ყინული]]ს მძლავრი ფენების წოლით მყინვარული ნატანის ქვეშ და მზრალი გრუნტის დეგრადაციით. გამყინვარების პერიოდში [[ციმბირი|შუა ციმბირის]] ტერიტორიის დიდ ნაწილზე მყინვარული საფარი არ არსებობდა. ჰავა იყო კონტინენტური, მაგრამ შედარებით უფრო ცივი, ამ დროს ხდებოდა [[გრუნტი]]სა და [[ტბა|ტბების]] გაყინვა, [[თოვლი]]ს დაგროვება დადაბლებულ უბნებში, [[ფირნი]]სა და მძლავრი დანაყინების წარმოქმნა. სხვა მკვლევარები მრავალწლოვანი მზრალობის წარმოშობას ხსნიან მაშინდელი კლიმატური პირობებით, სახელდობრ : დაბალი წლიური [[ტემპერატურა|ტემპერატურით]] (1°-იდან — 16°-მდე), ხანგრძლივი ცივი [[ზამთარი|ზამთრით]], მცირე სისქის [[თოვლი|თოვლის საბურვლით]], მცირე მოღრუბლულობის პირობებში სითბოს დიდი გამოსხივებით, ხეობებში და ქვაბულებში ცივი [[ჰაერი]]ს დაგუბებეით, ხანმოკლე მშრალი [[ზაფხული]]თ (ღამის დაბალი ტემპერატურებით), რომელიც ხელს უწყობდა მრავალწლოვანი მზრალობის შემონახვას და მის განვითარებასაც კი. ეს ჰიპოთეზაც დასტურდება გამყინვარების შემდგომ და თანამედროვე პირობებში მზრალობის წარმოქმნის რიგი ფაქტით. == მზრალობის ადგილი ბუნებრივ პირობებში == მრავალწლოვანი მზრალობა — [[ტუნდრა|ტუნდრისა]] და [[ტაიგა|ტაიგის]] თანამედროვე [[ლანდშაფტი|ლანდშაფტების]] მნიშვნელოვანი კომპონენტია. იგი ხელს უწყობს თერმოკარსტული პროცესების, ჰიდროლაკოლით-ბულგუნიახების, ბორცვიანი ტორფნარისა და დაყინების წარმოქმნას, ზეგავლენას ახდენს გრუნტის წყლებზე, ნიადაგურ-მცენარეულ საფარზე და ხეობების მორფოლოგიაზე; გარდა ამისა, მზრალობა არსებით გავლენას ახდენს მოსახლეობის სამეურნეო საქმიანობაზე. ამიტომ წიაღისეული სიმდიდრეების დამუშავების, მიწისქვეშა წყლების ექსპლოატაციის, ნაგებობათა, ხიდების, გზების და კაშხლების მშენებლობის დროს, ასევე სასოფლო-სამეურნეო სამუშაოების ჩატარებისას აუცილებელია გულდასმით იქნეს შესწავლილი მზრალი გრუნტი. == იხილეთ აგრეთვე == * [[კრიოსფერო]] * [[გეოკრიოლოგია]] * [[გამყინვარება]] == რესურსები ინტერნეტში == {{Commonscat|Permafrost}} * {{en}} [http://cgc.rncan.gc.ca/permafrost/whatis_e.php რა არის მრავალწლოვანი მზრალობა ?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060703095924/http://cgc.rncan.gc.ca/permafrost/whatis_e.php |date=2006-07-03 }}, კანადის გეოლოგიური სამსახური * {{en}} [http://www.arctic.noaa.gov/essay_romanovsky.html რამდენად სწრაფად იცვლება მრავალწლოვანი მზრალობა] from *[http://www.arctic.noaa.gov/essays.html NOAA] * {{ru icon}} [http://www.buildcalc.ru/Learning/BasesAndFoundations/Open.aspx?id=Chapter12 მრავალწლოვანი მზრალობის თავისებურებები] * {{ru icon}} [http://geo.web.ru/db/msg.html?mid=1159815 ა. პავლოვი, გ. გრავისი. მრავალწლოვანი მზრალობა და თანამედროვე კლიმატი]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200626133648/http://geo.web.ru/db/msg.html?mid=1159815 |date=2020-06-26 }} == ლიტერატურა == * Основы геокриологии (мерзлотоведения), ч. 1—2, М., 1959; * Материалы по общему мерзлотоведению, М., 1959; * Попов А. И., Мерзлотные явления в земной коре (криолитология), М., 1967; * Достовалов Б. Н., Кудрявцев В. А., Общее мерзлотоведение, М., 1967; * Павлов А.В. Закономерности формирования криолитозоны при современных изменениях климата, 1997. == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} [[კატეგორია:გეოლოგია]] [[კატეგორია:გეოკრიოლოგია]] qvruq0b4ik6moqgplsxquqqwidxobfm ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/სტატუსის მოხსნა 4 157133 4402780 4369376 2022-08-02T18:20:40Z ზურა6446 102258 wikitext text/x-wiki {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუებისთავი}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუა2|[[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები|რჩეული სტატიები]]}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუა2|[[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/კანდიდატები|კანდიდატები]]}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუა2|[[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/წესები|წესები და პროცედურა]]}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუა1|[[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/სტატუსის მოხსნა|სტატუსის მოხსნა]]}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუა2|[[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/არქივი/ყოფილი რჩეულები|არქივი]]}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუებისბოლო}} <div style="border:2px solid #479429; padding:.5em 1em 1em 1em;border-top:none;background-color:#fff;color:#000"> <div style="padding:1ex; "> [[სურათი:Qsicon exzellent Abwahl.svg|left|90px]] ამ გვერდზე ხდება [[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები|'''რჩეული სტატიებისათვის''']] ამ სტატუსის '''ჩამორთმევა'''. თუკი შეამჩნიეთ, რომ ერთ დროს რჩეული სტატია აღარ აკმაყოფილებს [[ვიკიპედია:სანიმუშო სტატიები|სანიმუშო სტატიის '''კრიტერიუმებს''']], გთხოვთ, წამოაყენოთ ქვემოთ ეს სტატია რჩეულის სტატუსის მოხსნის კანდიდატად. კენჭისყრისას გამოიყენეთ თარგები {{თ|ნომი}}, {{თ|ჰო}}, {{თ|მოიცა}}, {{თ|არა}}. თარგის {{თ|ჰმმ}} გამოყენება რეკომენდირებული არ არის, ის კენჭისყრაში არ ჩაითვლება. {{თ|ნომი}} და {{თ|ჰო}} ამ შემთხვევაში სტატუსის ჩამორთმევაზე თანხმობას ნიშნავს, ხოლო {{თ|არა}} სტატუსის შენარჩუნებას. </div></div> {{სარჩევი მარჯვნივ}} == კანდიდატები == ===[[ჩერნობილის კატასტროფა]]=== *{{ნომი}}- სტატია ვეღარ აკმაყოფილებს რჩეულობის კრიტერიუმებს.--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#5D8AA8;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''დათო'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#5D8AA8;">'''''1010'''''</span>]] 13:59, 10 ოქტომბერი 2021 (UTC) *{{ჰო}} — <font face="Forte" color="#364E19"><b>Saliner</b></font> 21:04, 4 დეკემბერი 2021 (UTC) *{{ჰო}--[[მომხმარებელი:ზურა6446|<span style="color:#000080;">'''''ზურა'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:ზურა6446|<span style="color:#008000">'''''6446'''''</span>]] 18:20, 2 აგვისტო 2022 (UTC) ===[[ბათუმი]]=== *{{ნომი}}- სტატია ვეღარ აკმაყოფილებს რჩეულობის კრიტერიუმებს.--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#5D8AA8;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''დათო'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#5D8AA8;">'''''1010'''''</span>]] 13:59, 10 ოქტომბერი 2021 (UTC) ===[[ნოქალაქევი]]=== *{{ნომი}}- სტატია ვეღარ აკმაყოფილებს რჩეულობის კრიტერიუმებს.--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#5D8AA8;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''დათო'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#5D8AA8;">'''''1010'''''</span>]] 13:59, 10 ოქტომბერი 2021 (UTC) *{{კომენტარი}} სტატიას უკვე აქვს სტატუსი მოხსნილი. — <font face="Forte" color="#364E19"><b>Saliner</b></font> 21:04, 4 დეკემბერი 2021 (UTC) ===[[მეორე მსოფლიო ომი]]=== *{{ნომი}} სტატიაში არის ძალიან მცირე წყაროები, არ აქვს სქოლიო და დარღვეულია მიუკერძოებლობა ისეთი ფრაზებით, როგორიცაა: „არ ამსუბუქებს ნაცისტური გერმანიის დანაშაულს ამ [სსრკ-ზე] თავდასხმაში.“ ჩაასწორებების და განახლების შემდეგ შეიძლება დაუბრუნდეს რჩეულობა.--[[მომხმარებელი:ზურა6446|<span style="color:#000080;">'''''ზურა'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:ზურა6446|<span style="color:#008000">'''''6446'''''</span>]] 18:20, 2 აგვისტო 2022 (UTC) 4smlmg2y2s6tm1il7ixm2wd6csqe2nn 4402781 4402780 2022-08-02T18:21:10Z ზურა6446 102258 wikitext text/x-wiki {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუებისთავი}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუა2|[[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები|რჩეული სტატიები]]}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუა2|[[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/კანდიდატები|კანდიდატები]]}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუა2|[[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/წესები|წესები და პროცედურა]]}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუა1|[[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/სტატუსის მოხსნა|სტატუსის მოხსნა]]}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუა2|[[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/არქივი/ყოფილი რჩეულები|არქივი]]}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუებისბოლო}} <div style="border:2px solid #479429; padding:.5em 1em 1em 1em;border-top:none;background-color:#fff;color:#000"> <div style="padding:1ex; "> [[სურათი:Qsicon exzellent Abwahl.svg|left|90px]] ამ გვერდზე ხდება [[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები|'''რჩეული სტატიებისათვის''']] ამ სტატუსის '''ჩამორთმევა'''. თუკი შეამჩნიეთ, რომ ერთ დროს რჩეული სტატია აღარ აკმაყოფილებს [[ვიკიპედია:სანიმუშო სტატიები|სანიმუშო სტატიის '''კრიტერიუმებს''']], გთხოვთ, წამოაყენოთ ქვემოთ ეს სტატია რჩეულის სტატუსის მოხსნის კანდიდატად. კენჭისყრისას გამოიყენეთ თარგები {{თ|ნომი}}, {{თ|ჰო}}, {{თ|მოიცა}}, {{თ|არა}}. თარგის {{თ|ჰმმ}} გამოყენება რეკომენდირებული არ არის, ის კენჭისყრაში არ ჩაითვლება. {{თ|ნომი}} და {{თ|ჰო}} ამ შემთხვევაში სტატუსის ჩამორთმევაზე თანხმობას ნიშნავს, ხოლო {{თ|არა}} სტატუსის შენარჩუნებას. </div></div> {{სარჩევი მარჯვნივ}} == კანდიდატები == ===[[ჩერნობილის კატასტროფა]]=== *{{ნომი}}- სტატია ვეღარ აკმაყოფილებს რჩეულობის კრიტერიუმებს.--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#5D8AA8;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''დათო'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#5D8AA8;">'''''1010'''''</span>]] 13:59, 10 ოქტომბერი 2021 (UTC) *{{ჰო}} — <font face="Forte" color="#364E19"><b>Saliner</b></font> 21:04, 4 დეკემბერი 2021 (UTC) *{{ჰო}}--[[მომხმარებელი:ზურა6446|<span style="color:#000080;">'''''ზურა'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:ზურა6446|<span style="color:#008000">'''''6446'''''</span>]] 18:20, 2 აგვისტო 2022 (UTC) ===[[ბათუმი]]=== *{{ნომი}}- სტატია ვეღარ აკმაყოფილებს რჩეულობის კრიტერიუმებს.--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#5D8AA8;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''დათო'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#5D8AA8;">'''''1010'''''</span>]] 13:59, 10 ოქტომბერი 2021 (UTC) ===[[ნოქალაქევი]]=== *{{ნომი}}- სტატია ვეღარ აკმაყოფილებს რჩეულობის კრიტერიუმებს.--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#5D8AA8;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''დათო'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#5D8AA8;">'''''1010'''''</span>]] 13:59, 10 ოქტომბერი 2021 (UTC) *{{კომენტარი}} სტატიას უკვე აქვს სტატუსი მოხსნილი. — <font face="Forte" color="#364E19"><b>Saliner</b></font> 21:04, 4 დეკემბერი 2021 (UTC) ===[[მეორე მსოფლიო ომი]]=== *{{ნომი}} სტატიაში არის ძალიან მცირე წყაროები, არ აქვს სქოლიო და დარღვეულია მიუკერძოებლობა ისეთი ფრაზებით, როგორიცაა: „არ ამსუბუქებს ნაცისტური გერმანიის დანაშაულს ამ [სსრკ-ზე] თავდასხმაში.“ ჩაასწორებების და განახლების შემდეგ შეიძლება დაუბრუნდეს რჩეულობა.--[[მომხმარებელი:ზურა6446|<span style="color:#000080;">'''''ზურა'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:ზურა6446|<span style="color:#008000">'''''6446'''''</span>]] 18:20, 2 აგვისტო 2022 (UTC) iy4crligs2cl5s1qq1v96wbo0mzim2r 4402790 4402781 2022-08-02T18:37:51Z DerFuchs 6187 /* მეორე მსოფლიო ომი */ wikitext text/x-wiki {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუებისთავი}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუა2|[[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები|რჩეული სტატიები]]}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუა2|[[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/კანდიდატები|კანდიდატები]]}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუა2|[[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/წესები|წესები და პროცედურა]]}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუა1|[[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/სტატუსის მოხსნა|სტატუსის მოხსნა]]}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუა2|[[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/არქივი/ყოფილი რჩეულები|არქივი]]}} {{ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/ყუებისბოლო}} <div style="border:2px solid #479429; padding:.5em 1em 1em 1em;border-top:none;background-color:#fff;color:#000"> <div style="padding:1ex; "> [[სურათი:Qsicon exzellent Abwahl.svg|left|90px]] ამ გვერდზე ხდება [[ვიკიპედია:რჩეული სტატიები|'''რჩეული სტატიებისათვის''']] ამ სტატუსის '''ჩამორთმევა'''. თუკი შეამჩნიეთ, რომ ერთ დროს რჩეული სტატია აღარ აკმაყოფილებს [[ვიკიპედია:სანიმუშო სტატიები|სანიმუშო სტატიის '''კრიტერიუმებს''']], გთხოვთ, წამოაყენოთ ქვემოთ ეს სტატია რჩეულის სტატუსის მოხსნის კანდიდატად. კენჭისყრისას გამოიყენეთ თარგები {{თ|ნომი}}, {{თ|ჰო}}, {{თ|მოიცა}}, {{თ|არა}}. თარგის {{თ|ჰმმ}} გამოყენება რეკომენდირებული არ არის, ის კენჭისყრაში არ ჩაითვლება. {{თ|ნომი}} და {{თ|ჰო}} ამ შემთხვევაში სტატუსის ჩამორთმევაზე თანხმობას ნიშნავს, ხოლო {{თ|არა}} სტატუსის შენარჩუნებას. </div></div> {{სარჩევი მარჯვნივ}} == კანდიდატები == ===[[ჩერნობილის კატასტროფა]]=== *{{ნომი}}- სტატია ვეღარ აკმაყოფილებს რჩეულობის კრიტერიუმებს.--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#5D8AA8;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''დათო'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#5D8AA8;">'''''1010'''''</span>]] 13:59, 10 ოქტომბერი 2021 (UTC) *{{ჰო}} — <font face="Forte" color="#364E19"><b>Saliner</b></font> 21:04, 4 დეკემბერი 2021 (UTC) *{{ჰო}}--[[მომხმარებელი:ზურა6446|<span style="color:#000080;">'''''ზურა'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:ზურა6446|<span style="color:#008000">'''''6446'''''</span>]] 18:20, 2 აგვისტო 2022 (UTC) ===[[ბათუმი]]=== *{{ნომი}}- სტატია ვეღარ აკმაყოფილებს რჩეულობის კრიტერიუმებს.--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#5D8AA8;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''დათო'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#5D8AA8;">'''''1010'''''</span>]] 13:59, 10 ოქტომბერი 2021 (UTC) ===[[ნოქალაქევი]]=== *{{ნომი}}- სტატია ვეღარ აკმაყოფილებს რჩეულობის კრიტერიუმებს.--[[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#5D8AA8;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''დათო'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#5D8AA8;">'''''1010'''''</span>]] 13:59, 10 ოქტომბერი 2021 (UTC) *{{კომენტარი}} სტატიას უკვე აქვს სტატუსი მოხსნილი. — <font face="Forte" color="#364E19"><b>Saliner</b></font> 21:04, 4 დეკემბერი 2021 (UTC) ===[[მეორე მსოფლიო ომი]]=== *{{ნომი}} სტატიაში არის ძალიან მცირე წყაროები, არ აქვს სქოლიო და დარღვეულია მიუკერძოებლობა ისეთი ფრაზებით, როგორიცაა: „არ ამსუბუქებს ნაცისტური გერმანიის დანაშაულს ამ [სსრკ-ზე] თავდასხმაში.“ ჩაასწორებების და განახლების შემდეგ შეიძლება დაუბრუნდეს რჩეულობა.--[[მომხმარებელი:ზურა6446|<span style="color:#000080;">'''''ზურა'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:ზურა6446|<span style="color:#008000">'''''6446'''''</span>]] 18:20, 2 აგვისტო 2022 (UTC) :{{გაკეთდა}} დაჩქარებული წესით, საბაზისო კრიტერიუმების დარღვევის გამო.--[[მომხმარებელი:DerFuchs|<font color="#474747" style="font-size:0.9em">Der</font><font color="#000">'''Fuchs'''</font>]] <small><sup>[[მომხმარებელი განხილვა:DerFuchs|<span style="color:grey">მიწერა</span>]]</sup></small> 18:37, 2 აგვისტო 2022 (UTC) qt1egm71ympmmuhl245cia0c85yaqxl მოჰენჯო-დარო 0 159608 4402829 4098959 2022-08-02T20:16:16Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მსოფლიოს მემკვიდრეობის ძეგლი |სახელი = მოჰენჯო-დარო |სურათი = [[File:Mohenjodaro Sindh.jpeg|300px|]] |სურათისწარწერა= |რუკა= |რუკის_წარწერა = |რუკის ზომა = 200 |ქვეყანა = {{დროშა|პაკისტანი}} |ტიპი= კულტურული |კრიტერიუმი= ii, iii |ID = |ბმული = |რეგიონი= [[აზია]] და [[ოკეანეთი]] |კოორდინატები= {{coord|27|19|45|N|68|08|20|E|}} |წელი= 1980 |სესია= |ნომერი = 138 |კანდიდატი = }} {{მსოფლიო მემკვიდრეობა|138}} '''მოჰენჯო-დარო''' ({{lang-ur|موئن جودڑو}}) — [[ინდის ცივილიზაცია|ინდის ცივილიზაციის]] ქალაქი [[პაკისტანი|პაკისტანში]], [[სინდი]]ს პროვინციაში. ჩამოყალიბდა [[ძვ. წ. XXVI საუკუნე|ძვ. წ. 2600]] წელს. წარმოადგენს [[მდინარე]] [[ინდი]]ს ხეობის ერთ-ერთ უძველეს და აზიის პირველ ქალაქს, რომელიც იყო [[ძველი ეგვიპტე|ძველი ეგვიპტისა]] და [[შუამდინარეთი]]ს ცივილიზაციების თანამედროვე. [[1980]] წელს ძეგლი შეტანილ იქნა [[იუნესკო]]ს [[მსოფლიო მემკვიდრეობა|მსოფლიო მემკვიდრეობის]] ძეგლების სიაში. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების სია აზიასა და ოკეანეთში]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category|Mohenjo-daro}} * [http://www.harappa.com Harappa] * [http://archaeology.about.com/od/indusrivercivilizations/a/dancinggirl.htm Archaeology.about.com] * [http://www.harappa.com/har/indus-saraswati-geography.html Harappa geography] * [http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?historyid=ab73 HistoryWorld] * [http://www.mnsu.edu/emuseum/archaeology/sites/middle_east/mohenjo_daro.html Mohenjo-daro] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100601181841/http://www.mnsu.edu/emuseum/archaeology/sites/middle_east/mohenjo_daro.html |date=2010-06-01 }} * [http://www.cybercity-online.net/Pakistan/html/civilizations_in_pakistan.html Civilizations in Pakistan] * [https://web.archive.org/web/20011120114308/http://www.geocities.com/siyal/moenjodaro.htm Mohenjo-daro lifestyle] * [http://www.hvk.org/articles/0597/0254.html The Telegraph] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081029064831/http://www.hvk.org/articles/0597/0254.html |date=2008-10-29 }} {{მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები პაკისტანში}} [[კატეგორია:მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები პაკისტანში]] [[კატეგორია: პაკისტანი]] [[კატეგორია:არქეოლოგია]] d6v9nfcoffk7kuqacajpu3u8i8prfvc მიკი დი 0 161954 4402791 4122493 2022-08-02T18:39:38Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუსიკოსი |სახელი = მიკი დი |სურათი = Mikkey-dee-01.jpg |სათაური = მიკი დი [[ედმონტონი]]ს კონცერტზე [[2005]] წლის მაისში |სურათისზომა = 250 |color = |ფონი = non_vocal_instrumentalist |ნამდვილისახელი = მიქაელ კირიაკოს დელაოგლოუ |მეტსახელი = |დაიბადა = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|df=yes|1963|10|31}}<br>[[გეტებორგი]], [[შვედეთი]] |დაბადების ადგილი = |გარდ = |გარდ ადგილი = |წარმოშობა = |ინსტრუმენტი = [[დასარტყმელი საკრავები]], [[გიტარა]] |ჟანრი = [[მძიმე მეტალი]],<br />[[სპიდ მეტალი]],<br />[[მძიმე როკი]] |საქმიანობა = [[მუსიკოსი]] |აქტიურობის წლები = 1985-დან დღემდე |ლეიბლი = |ასოციაციები = [[Don Dokken]], [[Motörhead]], [[King Diamond]], WWIII |მეუღლე= |საიტი = [http://www.imotorhead.com/ imotorhead.com] |წევრები = |ყოფილი წევრები = |აღსანიშნავი ინსტრუმენტები = }} '''მიქაელ კირიაკოს დელაოგლოუ''' ({{lang-gr|Μιχαήλ Κυριάκος Δελάογλου}}, დ. [[31 ოქტომბერი]], [[1963]], [[გეტებორგი]], [[შვედეთი]]) — უკეთ ცნობილი როგორც '''მიკი დი''',<ref>{{cite web |url=http://www.imdb.com/name/nm0962166/bio |title=მიკი დის ბიოგრაფია|accessdate=2007-03-29 |format= |work=[[IMDb]]}}</ref> [[ბერძნები|ბერძნული]] წარმოშობის [[შვედები|შვედი]] [[დასარტყმელი საკრავები|დრამერი]] და [[სიმღერების ავტორი]], რომელიც ამჟამად მოღვაწეობს [[მძიმე მეტალი|მძიმე მეტალ]] ჯგუფ [[მოუტერჰედი|მოუტერჰედში]]. მუსიკალური კარიერის დაწყების შემდეგ ადგილობრივ ჯგუფებში მიკი [[1985]] წელს გადავიდა [[კოპენჰაგენი|კოპენჰაგენში]], სადაც იგი შეუერთდა ჯგუფ [[კინგ დაიმონდი|კინგ დაიმონდს]]. მათთან ერთად მიკიმ ჩაწერა ოთხი [[ალბომი]]. [[1990]] წელს მიკი უკრავდა ჯგუფში [[დონ დოკენი]], რომელთანაც ერთად მან ჩაწერა ალბომი ''Up from the Ashes''. [[1992]] წელს მიკი დათანხმდა [[ლემი კილმისტერი|ლემის]] წინადადებას (რომელიც [[1985]] წლიდან სთავაზობდა მას), გადასულიყო ჯგუფ [[მოუტერჰედი|მოუტერჰედში]]. მოუტერჰედის პირველი კონცერტი მიკისთან ერთად შედგა 1992 წლის 30 აგვისტოს. მას შემდეგ მიკი ჯგუფის უცვლელი წევრია. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.imotorhead.com/ მოუტერჰედის ოფიციალური საიტი] * [http://www.imotorhead.com/forum/ მოუტერჰედის ოფიციალური ფორუმი]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130722004140/http://imotorhead.com/forum |date=2013-07-22 }} * [http://www.albertastars.com/galleries/motorhead/ ფოტოგალერია: მიკი დი მოუტერჰედთან ერთად] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071024011432/http://www.albertastars.com/galleries/motorhead/ |date=2007-10-24 }} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{მოუტერჰედი}} {{მუსიკოსები}} {{ავტორიტეტული წყაროები}} {{DEFAULTSORT:დი, მიკი}} [[კატეგორია:მოუტერჰედის წევრები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1963]] [[კატეგორია:შვედი მუსიკოსები]] [[კატეგორია:დაბადებული 31 ოქტომბერი]] 6yz6wp77hbg6b9ozdey0fevyiblm5f4 მენონიტები 0 162089 4402771 4098190 2022-08-02T17:54:11Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Meno simonis.jpg|thumb|მენო სიმონსი]] {{პროტესტანტიზმი}} '''მენონიტები''' — [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტული]] დენომინაცია, რომელიც წარმოიშვა 1536 წელს [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდებში]] რევოლუციური [[ანაბაპტისტები|ანაბაპტიზმის]] გადაგვარების შედეგად (დამაარსებლის მენო სიმონსის (Menno Simons, 1496-1561) სახელის მიხედვით). მენონიტები იზიარებენ [[ბიბლია]]ს, აღიარებენ [[ქრისტე]]ს ღვთაებრივობას, მაგრამ უარყოფენ [[სამება]]ს. ჩაცმულობაში შეჰქონდათ უცნაური ელემენტები, კრძალავდნენ ღილებს. 1581 წლიდან მენონიტები გაიფანტნენ მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში, ნიდერლანდებში, შვეიცარიაში, ჩრდილო ამერიკაში, გერმანიაში და სხვ. [[XVIII საუკუნე]]ში, [[ეკატერინე II]]-ს მოწვევით, რომელიც დაინტერესებული იყო რუსეთის იმპერიის განაპირა მხარეებში ხალხის დასახლებით, ისინი ჩავიდნენ რუსეთში. დამკვიდრნენ უმეტესად ტავრიისა და ეკატერინოსლავის გუბერნიებში. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.sati.archaeology.nsc.ru/Home/pub/Data/?html=O6.htm&id=659 ჰოლანდიელი-მენონიტები სამხრეთ–დასავლეთ ციმბირი XX საუკუნეში: ტრადიციები და ნოვაციები] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051120193808/http://www.sati.archaeology.nsc.ru/Home/pub/Data/?html=O6.htm&id=659 |date=2005-11-20 }} * [http://www.mennosimons.net Menno Simons.net] * [http://www.jordibusque.com/stories/MennoBolivia/01.html Mennonites in Bolivia]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120118192149/http://jordibusque.com/ |date=2012-01-18 }} * [http://www.isakov.stunda.org/church.html მენონიტური ეკლესიის ისტორია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091001120244/http://www.isakov.stunda.org/church.html |date=2009-10-01 }} [[კატეგორია:პროტესტანტიზმი]] [[კატეგორია:ქრისტიანობა]] t0aqxiztfrijvzf70tyq8ofzma6c4gv არწივანი 0 164485 4402751 4397471 2022-08-02T16:33:55Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = არწივანი |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |პანორამა = |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = |წარწერა2 = |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 37 |lat_sec = 44 |lon_dir = E |lon_deg = 43 |lon_min = 54 |lon_sec = 59 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = ქვემო ქართლის მხარე |რეგიონი ცხრილში = ქვემო ქართლი |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = წალკის მუნიციპალიტეტი |თემი = არწივანი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = ჯინისი |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი = |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 485<ref name="აღწერა 2014">{{cite web |url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo |title= მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014 |date=ნოემბერი 2014 |publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური |accessdate=7 ნოემბერი, 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 74 %<br />[[ბერძნები]] 23,5 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |add1n= |add1= }} '''არწივანი''' ([[2010]] წლის [[20 ნოემბერი|20 ნოემბრამდე]] — ''„ჯინისი“''<ref>[https://matsne.gov.ge/ka/document/view/1108288?publication=0 საქართველოოს პრეზიდენტის ბრძანებულება N947, 2010 წლის 20 ნოემბერი]</ref>) — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[წალკის მუნიციპალიტეტი|წალკის მუნიციპალიტეტში]]<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/library.exe?e=q-00000-00---off-0civil2-civil2-01-1--0-10-0---0---0prompt-10-TX--4----Sec---0-1l--11-ka-50---20-about-%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98--00-3-1-00-0-0-11-1-0utfZz-8-00&a=d&c=civil2&srp=0&srn=0&cl=search&d=HASH01889d217d31c1f4e7f8ebb0.2 საქართველოს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულები]</ref>). მდებარეობს [[წალკის ქვაბული|წალკის ქვაბულში]]. [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 1560 [[მეტრი|მეტრზე]], [[წალკა|წალკიდან]] დაშორებულია 26 [[კილომეტრი]]თ. [[2002]] წლის აღწერის მიხედვით სოფელში ცხოვრობს 304 კაცი.<ref>{{Cite web |url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |title=2002 წლის აღწერის მასალები |accessdate=2011-06-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120419092459/http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm |archivedate=2012-04-19 }}</ref> შედიოდა [[კუშჩი (წალკის მუნიციპალიტეტი)|კუშჩის]] თემში. არწივანის მიდამოებში მდებარეობდა ისტორიული სოფელი [[კარუშეთი]]. ==ლიტერატურა== {{ქსე|11|565}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{წალკის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:წალკის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] b038ez8a10de63ohbo6tynil9f1d9dx მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006 0 173810 4402836 4298667 2022-08-02T20:24:11Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საერთაშორისო საფეხბურთო შეჯიბრი | წელი = 2006 | ადგილი = {{flagicon|გერმანია}} | ქალაქები = 12 | სტადიონები = 12 | ვადები = [[9 ივნისი]] - [[9 ივლისი]] | შესარჩევის დრო = | დრო = | სახელი = FIFA Fußball-Weltmeisterschaft Deutschland 2006 | ლოგო = FIFA World Cup 2006 Logo.svg | ზომა = 180px | მონაწილე = 32 | ფინალის მონაწილე = | ჩემპიონი = {{fb|ITA}} | ჯერ = | მე-2 ადგილი = {{fb|FRA}} | მე-3 ადგილი = {{fb|GER}} | მე-4 ადგილი = {{fb|POR}} | თამაში = 64 | შესთამაში = | გოლი =147 | შესგოლი = | მაყურებელი = 3359439 | ბომბარდირი = {{flagicon|GER}} [[მიროსლავ კლოზე]]<br /> | ბგოლი = 5 | შესბომბარდირი = | შგოლი = | საუკეთესო = {{flagicon|FRA}} [[ზინედინ ზიდანი]] }} '''მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006''' – რიგით მე-18 [[ფიფა-ს მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი]], რომელიც მიმდინარეობდა [[2006]] წლის [[9 ივნისი]]დან - [[9 ივლისი|ივლისამდე]] [[გერმანია]]ში. == მასპინძლის შერჩევა == [[2006]] წლის მსოფლიო ჩემპიონატის მასპინძლის შესარჩევად კენჭისყრა ჩატარდა [[შვეიცარია|შვეიცარიის]] ქალაქ [[ციურიხი|ციურიხში]] [[2000]] წლის [[ივლისი|ივლისში]]. სამი დღით ადრე ბრაზილიის გამოთიშვის შემდეგ კენჭისყრაში მონაწილეობას იღებდა 4 ქვეყანა: [[გერმანია]], [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]], [[ინგლისი]] და [[მაროკო]].<ref>{{cite news |title=FIFA acknowledges Brazil’s withdrawal from 2006 World Cup race |url=http://www.fifa.com/newscentre/news/newsid=73290.html |publisher=FIFA.com |date=4 July 2000 |accessdate=29 March 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080423021200/http://www.fifa.com/newscentre/news/newsid=73290.html |archivedate=23 აპრილი 2008 }}</ref> კენჭისყრა ჩატარდა სამ ეტაპად, სადაც ყველაზე ნაკლები ხმების რაოდენობის მქონე ავტომატურად ვარდებოდა. პირველი ორი რაუნდი ჩატარდა 6 ივლისს, ხოლო ფინალური რაუნდი კი 7 ივლისს, რომელზეც გერმანიამ აჯობა სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკას და მასპინძლობის უფლება მოიპოვა. {| class="wikitable" style="margin:auto; margin:.5em;" |- ! colspan="4" style="text-align:center;"| კენჭისყრის შედეგები |- !ქვეყნები !რაუნდი 1 !რაუნდი 2 !რაუნდი 3 |- | {{flagicon|Germany}} [[გერმანია]] || '''10''' || '''11''' || '''12''' |- | {{flagicon|South Africa}} [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]] || 6 || '''11''' || 11 |- | {{flagicon|England}} [[ინგლისი]] || 5 || 2 || - |- | {{flagicon|Morocco}} [[მაროკო]] || 3 || - || - |} === ფინალურ ეტაპზე გასული ნაკრებები === {{Col-begin}} {{col-4}} ;[[აზიის ფეხბურთის კონფედერაცია|აფკ]] (4) * {{nowrap|{{fb|IRI}} (23)}} * {{nowrap|{{fb|JPN}} (18)}} * {{nowrap|{{fb|KSA}} (34)}} * {{nowrap|{{fb|KOR}} (29)}} ;[[აფრიკის ფეხბურთის კონფედერაცია|კაფ]] (5) * {{nowrap|{{fb|ANG}} (57)}} * {{nowrap|{{fb|CIV}} (32)}} * {{nowrap|{{fb|GHA}} (48)}} * {{nowrap|{{fb|TGO}} (61)}} * {{nowrap|{{fb|TUN}} (21)}} {{col-4}} ;[[კონკაკაფი]] (4) * {{nowrap|{{fb|CRC}} (26)}} * {{nowrap|{{fb|MEX}} (4)}} * {{nowrap|{{fb|TRI}} (47)}} * {{nowrap|{{fb|USA}} (5)}} ;[[კონმებოლი]] (4) * {{nowrap|{{fb|ARG}} (9)}} * {{nowrap|{{fb|BRA}} (1)}} * {{nowrap|{{fb|ECU}} (39)}} * {{nowrap|{{fb|PAR}} (33)}} ;[[ოკეანეთის ფეხბურთის კონფედერაცია|ოფკ]] (1) * {{nowrap|{{fb|AUS}} (42)}} {{col-4}} ;[[უეფა]] (14) * {{nowrap|{{fb|CRO}} (23)}} * {{nowrap|{{fb|CZE}} (2)}} * {{nowrap|{{fb|ENG}} (10)}} * {{nowrap|{{fb|FRA}} (8)}} * {{nowrap|{{fb|GER}} (19) '''(მასპინძელი)'''}} * {{nowrap|{{fb|ITA}} (13)}} * {{nowrap|{{fb|NED}} (3)}} * {{nowrap|{{fb|POL}} (29)}} * {{nowrap|{{fb|POR}} (7)}} * {{nowrap|{{fb|SCG}} (44)}} * {{nowrap|{{fb|ESP}} (5)}} * {{nowrap|{{fb|SWE}} (16)}} * {{nowrap|{{fb|SWI}} (35)}} * {{nowrap|{{fb|UKR}} (45)}} {{col-4}} [[ფაილი:2006 world cup.png|thumb|300px|Qualifying countries]] {{Col-end}} == ქალაქები და სატადიონები == {| class="wikitable" style="text-align:center;" ![[ბერლინი]] ![[დორტმუნდი]] ![[მიუნხენი]] ![[შტუტგარტი]] |- |[[ოლიმპიაშტადიონი (ბერლინი)|ოლიმპიაშტადიონი]] |[[Signal Iduna Park]]{{ref|1|1}} |[[ალიანც არენა]]{{ref|2|2}} |[[Gottlieb-Daimler-Stadion]] |- |<small>{{Coord|52|30|53|N|13|14|22|E|region:DE_type:landmark|display=inline|name=Olympiastadion (Berlin)}}</small> |<small>{{Coord|51|29|33.25|N|7|27|6.63|E|region:DE_type:landmark|display=inline|name=Signal Iduna Park}}</small> |<small>{{Coord|48|13|7.59|N|11|37|29.11|E|region:DE_type:landmark|display=inline|name=Allianz Arena}}</small> |<small>{{Coord|48|47|32.17|N|9|13|55.31|E|region:DE_type:landmark|display=inline|name=Mercedes-Benz Arena}}</small> |- |ტევადობა: '''74 176''' |ტევადობა: '''67 000''' |ტევადობა: '''66 016''' |ტევადობა: '''54 267''' |- |[[ფაილი:Berlin Olympiastadion nach Umbau.jpg|200px]] |[[ფაილი:Westfalenstadion von oben.jpg|200px]] |[[ფაილი:Allianz Arena 2005-06-10.jpeg|200px]] |[[ფაილი:Gottlieb-Daimler-Stadion Stuttgart innen.JPG|200px]] |- ![[გელზენკირხენი]] |colspan="2" rowspan="10"| {{location map start|გერმანია|float=none|width=400}} {{location map marker|გერმანია|lat=52.500556|long=13.398889|label='''[[ბერლინი]]'''}} {{location map marker|გერმანია|lat=51.492569|long=7.451842|label='''[[დორტმუნდი]]'''|position=bottom}} {{location map marker|გერმანია|lat=48.218775|long=11.624753|label='''[[მიუნხენი]]'''}} {{location map marker|გერმანია|lat=48.792269|long=9.232031|label='''[[შტუტგარტი]]'''}} {{location map marker|გერმანია|lat=51.554503|long=7.067589|label='''[[გელზენკირხენი]]'''|position=top}} {{location map marker|გერმანია|lat=53.587158|long=9.898617|label='''[[ჰამბურგი]]'''}} {{location map marker|გერმანია|lat=50.068572|long=8.645458|label='''[[მაინის ფრანკფურტი|ფრანკფურტი]]'''}} {{location map marker|გერმანია|lat=50.933497|long=6.874997|label='''[[კელნი]]'''}} {{location map marker|გერმანია|lat=52.360067|long=9.731197|label='''[[ჰანოვერი]]'''}} {{location map marker|გერმანია|lat=51.345794|long=12.348219|label='''[[ლაიფციგი]]'''}} {{location map marker|გერმანია|lat=49.434711|long=7.776456|label='''[[კაიზერსლაუტერნი]]'''}} {{location map marker|გერმანია|lat=49.426111|long=11.125833|label='''[[ნიურნბერგი]]'''}} ![[ჰამბურგი]] |- |[[Veltins-Arena]]{{ref|3|3}} |[[AOL Arena]]{{ref|4|4}} |- |<small>{{Coord|51|33|16.21|N|7|4|3.32|E|region:DE_type:landmark|display=inline|name=Veltins-Arena}}</small> |<small>{{Coord|53|35|13.77|N|9|53|55.02|E|region:DE_type:landmark|display=inline|name=AOL Arena}}</small> |- |ტევადობა: '''53 804''' |ტევადობა: '''51 055''' |- |[[ფაილი:080110 schalke arena germany.JPG|200px]] |[[ფაილი:AOL-Arena.jpg|200px]] |- ![[მაინის ფრანკფურტი|ფრანკფურტი]] ![[კელნი]] |- |[[Commerzbank Arena]]{{ref|5|5}} |[[RheinEnergie Stadion]]{{ref|6|6}} |- |<small>{{Coord|50|4|6.86|N|8|38|43.65|E|region:DE_type:landmark|display=inline|name=Commerzbank Arena}}</small> |<small>{{Coord|50|56|0.59|N|6|52|29.99|E|region:DE_type:landmark|display=inline|name=RheinEnergie Stadion}}</small> |- |ტევადობა: '''48 132''' |ტევადობა: '''46 134''' |- | |[[ფაილი:RheinEnergieStadion Innenansicht.jpg|200px]] |- ![[ჰანოვერი]] ![[ლაიფციგი]] ![[კაიზერსლაუტერნი]] ![[ნიურნბერგი]] |- |[[AWD-Arena]]{{ref|7|7}} |[[Zentralstadion (Leipzig)|Zentralstadion]] |[[Fritz Walter Stadion]] |[[EasyCredit-Stadion]]{{ref|8|8}} |- |<small>{{Coord|52|21|36.24|N|9|43|52.31|E|region:DE_type:landmark|display=inline|name=AWD-Arena}}</small> |<small>{{Coord|51|20|44.86|N|12|20|53.59|E|region:DE_type:landmark|display=inline|name=Zentralstadion}}</small> |<small>{{Coord|49|26|4.96|N|7|46|35.24|E|region:DE_type:landmark|display=inline|name=Fritz Walter Stadion}}</small> |<small>{{Coord|49|25|34|N|11|7|33|E|region:DE_type:landmark|display=inline|name=EasyCredit-Stadion}}</small> |- |ტევადობა: '''44 652''' |ტევადობა: '''44 199''' |ტევადობა: '''43 450''' |ტევადობა: '''41 926''' |- | | |[[ფაილი:FIFA-Fritz-Walter-Stadion01.JPG|200px]] |[[ფაილი:Frankenstadion 4.JPG|200px]] |} {{refbegin}} *{{note|1|1}} ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატის სტადიონი, დორტმუნდი *{{note|2|2}} ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატის სტადიონი, მიუნხენი *{{note|3|3}} ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატის სტადიონი, გელზენკირხენი *{{note|4|4}} ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატის სტადიონი, ჰამბურგი *{{note|5|5}} ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატის სტადიონი, ფრანკფურტი *{{note|6|6}} ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატის სტადიონი, კელნი *{{note|7|7}} ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატის სტადიონი, ჰანოვერი *{{note|8|8}} Frankenstadion {{refend}} == ჯგუფები == {| class="wikitable" style="width:98%;" |- !width=20%| '''კალათა A''' !width=20%| '''კალათა B''' !width=20%| '''კალათა C''' !width=20%| '''კალათა D''' !width=20%| '''სპეციალური კალათა''' |- | {{fb|ARG}} <br /> {{fb|BRA}} <br /> {{fb|ENG}} <br /> {{fb|FRA}} <br /> {{fb|GER}} <br /> {{fb|ITA}} <br /> {{fb|MEX}} <br /> {{fb|ESP}} | {{fb|ANG}} <br /> {{fb|AUS}} <br /> {{fb|CIV}} <br /> {{fb|ECU}} <br /> {{fb|GHA}} <br /> {{fb|PAR}} <br /> {{fb|TOG}} <br /> {{fb|TUN}} | {{fb|CRO}} <br /> {{fb|CZE}} <br /> {{fb|NED}} <br /> {{fb|POL}} <br /> {{fb|POR}} <br /> {{fb|SWE}} <br /> {{fb|SUI}} <br /> {{fb|UKR}} | valign="top"| {{fb|CRC}} <br /> {{fb|IRN}} <br /> {{fb|JPN}} <br /> {{fb|KOR}} <br /> {{fb|KSA}} <br /> {{fb|TRI}} <br /> {{fb|USA}} | valign="top"| {{fb|SCG}} |} === ჯგუფური ეტაპი === ==== ჯგუფი A ==== {{მთავარი|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი A}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=175|გუნდი !width=20|თ !width=20|მ !width=20|ფ !width=20|წ !width=20|გატ !width=20|გაშ !width=20|სხ !width=20|ქ |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|GER}} |3||3||0||0||8||2||+6||'''9''' |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|ECU}} |3||2||0||1||5||3||+2||'''6''' |- |align=left|{{fb|POL}} |3||1||0||2||2||4||−2||'''3''' |- |align=left|{{fb|CRC}} |3||0||0||3||3||9||−6||'''0''' |} {| style="width:100%;" cellspacing="1" |- !width=25%| !width=10%| ! |- |9 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|GER}}'''||align=center|'''4 – 2'''||'''{{fb|CRC}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|POL}}'''||align=center|'''0 – 2'''||'''{{fb|ECU}}''' |- |14 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|GER}}'''||align=center|'''1 – 0'''||'''{{fb|POL}}''' |- |15 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|ECU}}'''||align=center|'''3 – 0'''||'''{{fb|CRC}}''' |- |20 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|ECU}}'''||align=center|'''0 – 3'''||'''{{fb|GER}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|CRC}}'''||align=center|'''1 – 2'''||'''{{fb|POL}}''' |} ==== ჯგუფი B ==== {{მთავარი|მსოფლიო საფეხბურთი ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი B}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=175|გუნდი !width=20|თ !width=20|მ !width=20|ფ !width=20|წ !width=20|გატ !width=20|გაშ !width=20|სხ !width=20|ქ |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|ENG}} |3||2||1||0||5||2||+3||'''7''' |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|SWE}} |3||1||2||0||3||2||+1||'''5''' |- |align=left|{{fb|PAR}} |3||1||0||2||2||2||0||'''3''' |- |align=left|{{fb|TRI}} |3||0||1||2||0||4||−4||'''1''' |} {| style="width:100%;" cellspacing="1" |- !width=25%| !width=10%| ! |- |10 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|ENG}}'''||align=center|'''1 – 0'''||'''{{fb|PAR}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|TRI}}'''||align=center|'''0 – 0'''||'''{{fb|SWE}}''' |- |15 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|ENG}}'''||align=center|'''2 – 0'''||'''{{fb|TRI}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|SWE}}'''||align=center|'''1 – 0'''||'''{{fb|PAR}}''' |- |20 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|SWE}}'''||align=center|'''2 – 2'''||'''{{fb|ENG}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|PAR}}'''||align=center|'''2 – 0'''||'''{{fb|TRI}}''' |} ==== ჯგუფი C ==== {{მთავარი|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=175|გუნდი !width=20|თ !width=20|მ !width=20|ფ !width=20|წ !width=20|გატ !width=20|გაშ !width=20|სხ !width=20|ქ |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|ARG}} |3||2||1||0||8||1||+7||'''7''' |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|NED}} |3||2||1||0||3||1||+2||'''7''' |- |align=left|{{fb|CIV}} |3||1||0||2||5||6||−1||'''3''' |- |align=left|{{fb|SCG}} |3||0||0||3||2||10||−8||'''0''' |} {| style="width:100%;" cellspacing="1" |- !width=25%| !width=10%| ! |- |10 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|ARG}}'''||align=center|'''2 – 1'''||'''{{fb|CIV}}''' |- |11 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|SCG}}'''||align=center|'''0 – 1'''||'''{{fb|NED}}''' |- |16 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|ARG}}'''||align=center|'''6 – 0'''||'''{{fb|SCG}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|NED}}'''||align=center|'''2 – 1'''||'''{{fb|CIV}}''' |- |21 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|NED}}'''||align=center|'''0 – 0'''||'''{{fb|ARG}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|CIV}}'''||align=center|'''3 – 2'''||'''{{fb|SCG}}''' |} ==== ჯგუფი D ==== {{მთავარი|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი D}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=175|გუნდი !width=20|თ !width=20|მ !width=20|ფ !width=20|წ !width=20|გატ !width=20|გაშ !width=20|სხ !width=20|ქ |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|POR}} |3||3||0||0||5||1||+4||'''9''' |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|MEX}} |3||1||1||1||4||3||+1||'''4''' |- |align=left|{{fb|ANG}} |3||0||2||1||1||2||−1||'''2''' |- |align=left|{{fb|IRN}} |3||0||1||2||2||6||−4||'''1''' |} {| style="width:100%;" cellspacing="1" |- !width=25%| !width=10%| ! |- |11 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|MEX}}'''||align=center|'''3 – 1'''||'''{{fb|IRN}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|ANG}}'''||align=center|'''0 – 1'''||'''{{fb|POR}}''' |- |16 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|MEX}}'''||align=center|'''0 – 0'''||'''{{fb|ANG}}''' |- |17 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|POR}}'''||align=center|'''2 – 0'''||'''{{fb|IRN}}''' |- |21 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|POR}}'''||align=center|'''2 – 1'''||'''{{fb|MEX}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|IRN}}'''||align=center|'''1 – 1'''||'''{{fb|ANG}}''' |} ==== ჯგუფი E ==== {{მთავარი|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი E}} იტალიამ ჯგუფი ისე მოიგო, რომ მხოლოდ ერთი გოლი გაუშვა, ისიც ავტოგოლი. აშშ ნაკრებმა, მიუხედავად იმისა, რომ 9 ფეხბურთელით 10 კაციან იტალიასთან 1-1 ითამაშა, წააგო დანარჩენი ორივე მატჩი. ტურნირის დებიუტანტი განის ნაკრები გავიდა მეორე ადგილზე, მოუგო რა აშშ-სა და ჩეხეთს. იტალიელი დანიელე დე როსი დაისაჯა 4 მატჩიანი დისკვალიფიკაციით აშშ-ს ნაკრებთან გამოჩენილი უხეშობის გამო. {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=175|გუნდი !width=20|თ !width=20|მ !width=20|ფ !width=20|წ !width=20|გატ !width=20|გაშ !width=20|სხ !width=20|ქ |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|ITA}} |3||2||1||0||5||1||+4||'''7''' |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|GHA}} |3||2||0||1||4||3||+1||'''6''' |- |align=left|{{fb|CZE}} |3||1||0||2||3||4||−1||'''3''' |- |align=left|{{fb|USA}} |3||0||1||2||2||6||−4||'''1''' |} {| style="width:100%;" cellspacing="1" |- !width=25%| !width=10%| ! |- |12 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|USA}}'''||align=center|'''0 – 3'''||'''{{fb|CZE}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|ITA}}'''||align=center|'''2 – 0'''||'''{{fb|GHA}}''' |- |17 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|CZE}}'''||align=center|'''0 – 2'''||'''{{fb|GHA}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|ITA}}'''||align=center|'''1 – 1'''||'''{{fb|USA}}''' |- |22 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|CZE}}'''||align=center|'''0 – 2'''||'''{{fb|ITA}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|GHA}}'''||align=center|'''2 – 1'''||'''{{fb|USA}}''' |} ==== ჯგუფი F ==== {{მთავარი|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი F}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=175|გუნდი !width=20|თ !width=20|მ !width=20|ფ !width=20|წ !width=20|გატ !width=20|გაშ !width=20|სხ !width=20|ქ |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|BRA}} |3||3||0||0||7||1||+6||'''9''' |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|AUS}} |3||1||1||1||5||5||0||'''4''' |- |align=left|{{fb|CRO}} |3||0||2||1||2||3||−1||'''2''' |- |align=left|{{fb|JPN}} |3||0||1||2||2||7||−5||'''1''' |} {| style="width:100%;" cellspacing="1" |- !width=25%| !width=10%| ! |- |12 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|AUS}}'''||align=center|'''3 – 1'''||'''{{fb|JPN}}''' |- |13 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|BRA}}'''||align=center|'''1 – 0'''||'''{{fb|CRO}}''' |- |18 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|CRO}}'''||align=center|'''0 – 0'''||'''{{fb|JPN}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|BRA}}'''||align=center|'''2 – 0'''||'''{{fb|AUS}}''' |- |22 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|JPN}}'''||align=center|'''1 – 4'''||'''{{fb|BRA}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|CRO}}'''||align=center|'''2 – 2'''||'''{{fb|AUS}}''' |} ==== ჯგუფი G ==== {{მთავარი|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი G}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=175|გუნდი !width=20|თ !width=20|მ !width=20|ფ !width=20|წ !width=20|გატ !width=20|გაშ !width=20|სხ !width=20|ქ |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|SUI}} |3||2||1||0||4||0||+4||'''7''' |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|FRA}} |3||1||2||0||3||1||+2||'''5''' |- |align=left|{{fb|KOR}} |3||1||1||1||3||4||−1||'''4''' |- |align=left|{{fb|TOG}} |3||0||0||3||1||6||−5||'''0''' |} {| style="width:100%;" cellspacing="1" |- !width=25%| !width=10%| ! |- |13 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|KOR}}'''||align=center|'''2 – 1'''||'''{{fb|TOG}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|FRA}}'''||align=center|'''0 – 0'''||'''{{fb|SUI}}''' |- |18 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|FRA}}'''||align=center|'''1 – 1'''||'''{{fb|KOR}}''' |- |19 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|TOG}}'''||align=center|'''0 – 2'''||'''{{fb|SUI}}''' |- |23 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|TOG}}'''||align=center|'''0 – 2'''||'''{{fb|FRA}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|SUI}}'''||align=center|'''2 – 0'''||'''{{fb|KOR}}''' |} ==== ჯგუფი H ==== {{მთავარი|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი H}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=175|გუნდი !width=20|თ !width=20|მ !width=20|ფ !width=20|წ !width=20|გატ !width=20|გაშ !width=20|სხ !width=20|ქ |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|ESP}} |3||3||0||0||8||1||+7||'''9''' |- style="background:#cfc;" |align=left|{{fb|UKR}} |3||2||0||1||5||4||+1||'''6''' |- |align=left|{{fb|TUN}} |3||0||1||2||3||6||−3||'''1''' |- |align=left|{{fb|KSA}} |3||0||1||2||2||7||−5||'''1''' |} {| style="width:100%;" cellspacing="1" |- !width=25%| !width=10%| ! |- |14 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|ESP}}'''||align=center|'''4 – 0'''||'''{{fb|UKR}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|TUN}}'''||align=center|'''2 – 2'''||'''{{fb|KSA}}''' |- |19 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|KSA}}'''||align=center|'''0 – 4'''||'''{{fb|UKR}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|ESP}}'''||align=center|'''3 – 1'''||'''{{fb|TUN}}''' |- |23 ივნისი 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|KSA}}'''||align=center|'''0 – 1'''||'''{{fb|ESP}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-rt|UKR}}'''||align=center|'''1 – 0'''||'''{{fb|TUN}}''' |} === პლეი-ოფი === {{მთავარი|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: პლეი-ოფი}} {{ტურნირი16 <!-- Date-Place|Team 1|Score 1|Team 2|Score 2 --> <!-- round of 16 --> |24 ივნისი – [[ალიანს არენა|მიუნხენი]]|'''{{fb|GER}}'''|'''2'''|{{fb|SWE}}|0 |24 ივნისი – [[ცენტრალური სტადიონი (ლაიფციგი)|ლაიფციგი]]|'''{{fb|ARG}}''' ([[დამატებითი დრო|დ.დ.]])|'''2'''|{{fb|MEX}}|1 |26 ივნისი – [[ფრიც ვალტერის სტადიონი|კაიზერსლაუტერნი]]|'''{{fb|ITA}}'''|'''1'''|{{fb|AUS}}|0 |26 ივნისი – [[რაინენერგიშტადიონი|კელნი]]|{{fb|SUI}}|0 (0)|'''{{fb|UKR}}''' ([[პენალტების სერია|პენ.]])|'''0 (3)''' |25 ივნისი – [[მერსედეს ბენც არენა|შტუტგარტი]]|'''{{fb|ENG}}'''|'''1'''|{{fb|ECU}}|0 |25 ივნისი – [[ფრანკენსტადიონი|ნიურნბერგი]]|'''{{fb|POR}}'''|'''1'''|{{fb|NED}}|0 |27 ივნისი – [[სიგნალ იდუნა პარკი|დორტმუნდი]]|'''{{fb|BRA}}'''|'''3'''|{{fb|GHA}}|0 |27 ივნისი – [[ავდ არენა|ჰანოვერი]]|{{fb|ESP}}|1|'''{{fb|FRA}}'''|'''3''' <!-- quarter-finals --> |30 ივნისი – [[ოლიმპიური სტადიონი (ბერლინი)|ბერლინი]]|'''{{fb|GER}}''' ([[პენალტების სერია|პენ.]])|'''1 (4)'''|{{fb|ARG}}|1 (2) |30 ივნისი – [[აოლ არენა|ჰამბურგი]]|'''{{fb|ITA}}'''|'''3'''|{{fb|UKR}}|0 |1 ივლისი – [[ველტინს არენა|გელზენკირხენი]]|{{fb|ENG}}|0 (1)|'''{{fb|POR}}''' ([[პენალტების სერია|პენ.]])|'''0 (3)''' |1 ივლისი – [[კომერცბანკ არენა|ფრანკფურტი]]|{{fb|BRA}}|0|'''{{fb|FRA}}'''|'''1''' <!-- semi-finals --> |4 ივლისი – [[სიგნალ იდუნა პარკი|დორტმუნდი]]|{{fb|GER}}|0|'''{{fb|ITA}}''' ([[დამატებითი დრო|დ.დ.]])|'''2''' |5 ივლისი – [[ალიანს არენა|მიუნხენი]]|{{fb|POR}}|0|'''{{fb|FRA}}'''|'''1''' <!-- final --> |9 ივლისი – [[ოლიმპიური სტადიონი (ბერლინი)|ბერლინი]]|'''{{fb|ITA}}''' ([[პენალტების სერია|პენ.]])|'''1 (5)'''|{{fb|FRA}}|1 (3) <!-- third place --> |8 ივლისი – [[მერსედეს ბენც არენა|შტუტგარტი]]|'''{{fb|GER}}'''|'''3'''|{{fb|POR}}|1 |widescore=yes}} ==== მერვედფინალები ==== {{footballbox |date = 24 ივნისი 2006 |time = 17:00 |team1 = {{fb-rt|GER}} |score = 2 – 0 |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410049/report.html ბმული] |team2 = {{fb|SWE}} |goals1 = [[ლუკას პოდოლსკი|პოდოლსკი]] {{goal|4||12}} |goals2 = |stadium = [[ალიანს არენა]], [[მიუნხენი]] |attendance = 66,000 |referee = [[კარლოს ეუჯენიო სიმონი]] ([[ბრაზილიის ფეხბურთის კონფედერაცია|ბრაზილია]]) }} ---- {{footballbox |date = 24 ივნისი 2006 |time = 21:00 |team1 = {{fb-rt|ARG}} |score = 2 – 1 ([[დამატებითი დრო|დ.დ.]]) |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410050/report.html ანგარიში] |team2 = {{fb|MEX}} |goals1 = [[ერნან კრესპო|კრესპო]] {{goal|10}}<br />[[მაქსი როდრიგესი|როდრიგესი]] {{goal|98}} |goals2 = [[რაფაელ მარკესი|მარკესი]] {{goal|6}} |stadium = ცენტრალური სტადიონი, [[ლაიფციგი]] |attendance = 43 000 |referee = [[მასიმო ბუსაკა]] ([[შვეიცარიის ფეხბურთის ასოციაცია|შვეიცარია]]) }} ---- {{footballbox |date = 25 ივნისი 2006 |time = 17:00 |team1 = {{fb-rt|ENG}} |score = 1 – 0 |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410051/report.html ანგარიში] |team2 = {{fb|ECU}} |goals1 = [[დეივიდ ბეკჰემი|ბეკჰემი]] {{goal|60}} |goals2 = |stadium = [[მერსედეს-ბენც არენა]], [[შტუტგარტი]] |attendance = 52 000 |referee = [[ფრენკ დე ბლეკერე]] ([[ბელგიის ფეხბურთის ასოციაცია|ბელგია]]) }} ---- {{footballbox |date = 25 ივნისი 2006 |time = 21:00 |team1 = {{fb-rt|POR}} |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410052/report.html ანგარიში] |score = 1 – 0 |team2 = {{fb|NED}} |goals1 = [[მანიშე]] {{goal|23}} |goals2 = |stadium = [[ფრანკენსტადიონი]], [[ნიურნბერგი]] |attendance = 41 000 |referee = [[ვალენტინ ივანოვი]] ([[რუსეთის საფეხბურთო კავშირი|რუსეთი]]) }} ---- {{footballbox |date = 26 ივნისი 2006 |time = 17:00 |team1 = {{fb-rt|ITA}} |score = 1 – 0 |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410053/report.html ანგარიში] |team2 = {{fb|AUS}} |goals1 = [[ფრანჩესკო ტოტი|ტოტი]] {{goal|90+5|პენ.}} |goals2 = |stadium = ფრიც ვალტერ სტადიონი, [[კაიზერსლაუტერნი]] |attendance = 46 000 |referee = [[ლუის მედინა კანტალეხო]] ([[ესპანეთი]]) }} ---- {{footballbox |date = 26 ივნისი 2006 |time = 21:00 |team1 = {{fb-rt|SUI}} |score = 0 – 0 ([[დამატებითი დრო|დ.დ.]]) |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410054/report.html ანგარიში] |team2 = {{fb|UKR}} |goals1 = |goals2 = |stadium = [[რაინენერგისტადიონი]], [[კელნი]] |attendance = 45 000 |referee = ბენიტო არჩუნდია (მექსიკა) }} {{პენალტების სერია |პენალტები1=[[მარკო შტრელერი|შტრელერი]] {{penmiss|saved}}<br />[[ტრანკვილო ბარნეტა|ბარნეტა]] {{penmiss|hit crossbar}}<br />[[რიკარდო კაბანასი|კაბანასი]] {{penmiss|saved}} |პენალტების ანგარიში=0 – 3 |პენალტები2={{penmiss|saved}} [[ანდრეი შევჩენკო|შევჩენკო]]<br />{{პენგოლი}} [[არტიომ მილევსკი|მილევსკი]]<br />{{პენგოლი}} [[სერგეი რებროვი|რებროვი]]<br />{{პენგოლი}} [[ოლეგ ჰუსევი|ჰუსევი]] }} ---- {{footballbox |date = 27 ივნისი 2006 |time = 17:00 |team1 = {{fb-rt|BRA}} |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410055/report.html ანგარიში] |score = 3 – 0 |team2 = {{fb|GHA}} |goals1 = [[რონალდო]] {{goal|5}}<br />[[Adriano Leite Ribeiro|Adriano]] {{goal|45+1}}<br />[[José Roberto da Silva Júnior|Zé Roberto]] {{goal|84}} |goals2 = |stadium = [[სიგნალ იდუნა პარკი]], [[დორტმუნდი]] |attendance = 65 000 |referee = [[ლუბოშ მიხელი]] ([[სლოვაკეთის ფეხბურთის ასოციაცია|სლოვაკეთი]]) }} ---- {{footballbox |date = 27 ივნისი 2006 |time = 21:00 |team1 = {{fb-rt|ESP}} |score = 1 – 3 |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410056/report.html ანგარიში] |team2 = {{fb|FRA}} |goals1 = [[დავიდ ვილია|ვილია]] {{goal|28|პენ.}} |goals2 = [[ფრანკ რიბერი|რიბერი]] {{goal|41}}<br />[[პატრიკ ვიეირა|ვიეირა]] {{goal|83}}<br />[[ზინედინ ზიდანი|ზიდანი]] {{goal|90+2}} |stadium = ავდ-არენა, [[ჰანოვერი]] |attendance = 43 000 |referee = [[რობერტო როსეტი]] ([[იტალიის ფეხბურთის ფედერაცია|იტალია]]) }} ==== მეოთხედფინალები ==== {{footballbox |date = 30 ივნისი 2006 |time = 17:00 |team1 = {{fb-rt|GER}} |score = 1 – 1 ([[დამატებითი დრო|დ.დ.]]) |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410057/report.html ანგარიში] |team2 = {{fb|ARG}} |goals1 = [[მიროსლავ კლოზე|კლოზე]] {{goal|80}} |goals2 = [[რობერტო აიალა|აიალა]] {{goal|49}} |stadium =ოლიმპიური სტადიონი, [[ბერლინი]] |attendance = 72 000 |referee = [[ლუბოშ მიხელი]] ([[სლოვაკეთის ფეხბურთის ასოციაცია|სლოვაკეთი]]) }} {{პენალტების სერია |პენალტები1=[[ოლივერ ნოივილი|ნოივილი]] {{პენგოლი}}<br />[[მიხაელ ბალაკი|ბალაკი]] {{პენგოლი}}<br />[[ლუკას პოდოლსკი|პოდოლსკი]] {{პენგოლი}}<br />[[ტიმ ბოროვსკი|ბოროვსკი]] {{პენგოლი}} |პენალტების ანგარიში=4 – 2 |პენალტები2={{პენგოლი}} [[ხულიო რიკარდო კრუზი|კრუზი]]<br />{{პენალტის აცილება}} [[რობერტო აიალა|აიალა]]<br />{{პენგოლი}} [[მაქსი როდრიგესი|როდრიგესი]]<br />{{პენალტის აცილება}} [[ესტებან კამბიასო|კამბიასო]] }} ---- {{footballbox |date = 30 ივნისი 2006 |time = 21:00 |team1 = {{fb-rt|ITA}} |score = 3 – 0 |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410058/report.html ანგარიში] |team2 = {{fb|UKR}} |goals1 = [[ჯანლუკა ძამბროტა|ძამბროტა]] {{goal|6}}<br />[[ლუკა ტონი|ტონი]] {{goal|59||69|}} |goals2 = |stadium = აოლ არენა, [[ჰამბურგი]] |attendance = 50 000 |referee = [[ფრენკ დე ბლეკერე]] ([[ბელგიის ფეხბურთის ასოციაცია|ბელგია]]) }} ---- {{footballbox |date = 1 ივლისი 2006 |time = 17:00 |team1 = {{fb-rt|ENG}} |score = 0 – 0 ([[დამატებითი დრო|დ.დ.]]) |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410059/report.html ანგარიში] |team2 = {{fb|POR}} |goals1 = |goals2 = |stadium = [[ველტინს-არენა]], [[გელზენკირხენი]] |attendance = 52 000 |referee = [[ჰორაციო ელიზონდო]] ([[არგენტინის ფეხბურთის ასოციაცია|არგენტინა]]) }} {{პენალტების სერია |პენალტები1=[[ფრენკ ლემპარდი|ლემპარდი]] {{penmiss|saved}}<br />[[ოუენ ჰარგრივზი|ჰარგრივზი]] {{პენგოლი}}<br />[[სტივენ ჯერარდი|ჯერარდი]] {{penmiss|saved}}<br />[[ჯეიმი კარაგერი|კარაგერი]] {{penmiss|saved}} |პენალტების ანგარიში=1 – 3 |პენალტები2={{პენგოლი}} [[სიმაუ სამბროსა|სიმაუ]]<br />{{penmiss|hit post}} [[უგო ვიანა|ვიანა]]<br />{{penmiss|saved}} [[პეტი (ფეხბურთელი)|პეტი]]<br />{{პენგოლი}} [[ელდერ პოშტიგა|პოშტიგა]]<br />{{პენგოლი}} [[კრიშტიანუ რონალდუ|რონალდუ]] }} ---- {{footballbox |date = 1 ივლისი 2006 |time = 21:00 |team1 = {{fb-rt|BRA}} |score = 0 – 1 |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410060/report.html ანგარიში] |team2 = {{fb|FRA}} |goals1 = |goals2 = [[ტიერი ანრი|ანრი]] {{goal|57}} |stadium = კომერცბანკ-არენა, [[ფრანკფურტი]] |attendance = 48 000 |referee = ლუის მედინა კანტალეხო (ესპანეთი) }} ==== ნახევარფინალები ==== {{footballbox |date = 4 ივლისი 2006 |time = 21:00 |team1 = {{fb-rt|GER}} |score = 0 – 2 ([[დამატებითი დრო|დ.დ.]]) |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410061/report.html ანგარიში] |team2 = {{fb|ITA}} |goals1 = |goals2 = [[ფაბიო გროსო|გროსო]] {{goal|119}} <br /> [[ალესანდრო დელ პიერო|დელ პიერო]] {{goal|120+1}} |stadium = [[სიგნალ იდუნა პარკი]], [[დორტმუნდი]] |attendance = 65 000 |referee = ბენიტო არჩუნდია (მექსიკა) }} ---- {{footballbox |date = 5 ივლისი 2006 |time = 21:00 |team1 = {{fb-rt|POR}} |score = 0 – 1 |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410062/report.html ანგარიში] |team2 = {{fb|FRA}} |goals1 = |goals2 = [[ზინედინ ზიდანი|ზიდანი]] {{goal|33|პენ.}} |stadium = [[ალიანს არენა]], [[მიუნხენი]] |attendance = 66 000 |referee = ხორხე ლარიონდა (ურუგვაი) }} ==== მატჩი მესამე ადგილისათვის ==== {{footballbox |date = 8 ივლისი 2006 |time = 21:00 |team1 = {{fb-rt|GER}} |score = 3 – 1 |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410063/report.html ანგარიში] |team2 = {{fb|POR}} |goals1 = [[ბასტიან შვაინშტაიგერი|შვაინშტაიგერი]] {{goal|56||78}}<br />[[პეტი (ფეხბურთელი)|პეტი]] {{goal|60|ს.კ.}} |goals2 = [[ნუნო გომეში]] {{goal|88}} |stadium = [[მერსედეს ბენც არენა]], [[შტუტგარტი]] |attendance = 52 000 |referee = ტორუ კამიკავა ([[იაპონიის ფეხბურთის ასოციაცია|იაპონია]]) }} ==== ფინალი ==== {{მთავარი|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ფინალი}} {{footballbox |date = 9 ივლისი 2006 |time = 20:00 |team1 = {{fb-rt|ITA}} |score = 1 – 1 ([[დამატებითი დრო|დ.დ.]]) |report = [http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410064/report.html ანგარიში] |team2 = {{fb|FRA}} |goals1 = [[მარკო მატერაცი|მატერაცი]] {{goal|19}} |goals2 = [[ზინედინ ზიდანი|ზიდანი]] {{goal|7|პენ.}} |stadium = ბერლინის ოლიმპიიური სტადიონი, [[ბერლინი]] |attendance = 69 000 |referee = [[ჰორაციო ელიზონდო]] ([[არგენტინის ფეხბურთის ასოციაცია|არგენტინა]])}} {{პენალტების სერია |პენალტები1=[[ანდრეა პირლო|პირლო]] {{პენგოლი}}<br />[[მარკო მატერაცი|მატერაცი]] {{პენგოლი}}<br />[[დანიელე დე როსი|დე როსი]] {{პენგოლი}}<br />[[ალესანდრო დელ პიერო|დელ პიერო]] {{პენგოლი}}<br />[[ფაბიო გროსო|გროსო]] {{პენგოლი}} |პენალტების ანგარიში=5 – 3 |პენალტები2={{პენგოლი}} [[სილვაინ ვილტორი|ვილტორი]]<br />{{პენალტის აცილება}} [[დავიდ ტრეზეგე|ტრეზეგე]]<br />{{პენგოლი}} [[ერიკ აბიდალი|აბიდალი]]<br />{{პენგოლი}} [[ვილი სანიოლი|სანიოლი]] }} {{გამარჯვებულები|fb|მსოფლიო ჩემპიონატის გამარჯვებული|იტალია|მეოთხე}} == სტატისტიკა == === ბომბარდირები === ;5 გოლი *{{flagicon|GER}} [[მიროსლავ კლოზე]] ;3 გოლი {{col-begin}} {{col-3}} *{{flagicon|ARG}} [[ერნან კრესპო]] *{{flagicon|ARG}} [[მაქსი როდრიგესი]] *{{flagicon|BRA}} [[რონალდო]] {{col-3}} *{{flagicon|FRA}} [[ტიერი ანრი]] *{{flagicon|FRA}} [[ზინედინ ზიდანი]] *{{flagicon|GER}} [[ლუკაშ პოდოლსკი]] {{col-3}} *{{flagicon|ESP}} [[ფერნანდო ტორესი]] *{{flagicon|ESP}} [[დავიდ ვილია]] {{col-end}} ;2 გოლი {{col-begin}} {{col-3}} *{{flagicon|AUS}} [[ტიმ კეჰილი]] *{{flagicon|BRA}} [[ადრიანო ლეიტე რიბეირო|ადრიანო]] *{{flagicon|CRC}} [[პაულო ვანჩოპე]] *{{flagicon|CIV}} [[არუნა დინდანე]] *{{flagicon|CZE}} [[ტომაშ როსიცკი]] *{{flagicon|ECU}} [[აგუსტინ დელგადო]] {{col-3}} *{{flagicon|ECU}} [[კარლოს ტენორიო]] *{{flagicon|ENG}} [[სტივენ ჯერარდი]] *{{flagicon|FRA}} [[პატრიკ ვიეირა]] *{{flagicon|GER}} [[ბასტიან შვაინშტაიგერი]] *{{flagicon|ITA}} [[მარკო მატერაცი]] *{{flagicon|ITA}} [[ლუკა ტონი]] {{col-3}} *{{flagicon|MEX}} [[ომარ ბრავო]] *{{flagicon|POL}} [[ბარტოშ ბოზაცკი]] *{{flagicon|POR}} [[მანიშე]] *{{flagicon|SUI}} [[ალექსანდრ ფრაი]] *{{flagicon|UKR}} [[ანდრეი შევჩენკო]] {{col-end}} ;1 გოლი {{col-begin}} {{col-3}} *{{flagicon|ANG}} [[ფლავიო ამადო|ფლავიო]] *{{flagicon|ARG}} [[რობერტო აიალა]] *{{flagicon|ARG}} [[ესტებან კამბიასო]] *{{flagicon|ARG}} [[ლიონელ მესი]] *{{flagicon|ARG}} [[ხავიერ სავიოლა]] *{{flagicon|ARG}} [[კარლოს ტევესი]] *{{flagicon|AUS}} [[ჯონ ალოიზი]] *{{flagicon|AUS}} [[ჰარი კიუელი]] *{{flagicon|AUS}} [[კრეიგ მური]] *{{flagicon|BRA}} [[ფრედერიკო ჩავეს გუედესი|ფრედი]] *{{flagicon|BRA}} [[ჟილბერტო და სილვა მელო|ჟილბერტო]] *{{flagicon|BRA}} [[ჟუნინო პერნამბუკანო|ჟუნინიო]] *{{flagicon|BRA}} [[კაკა]] *{{flagicon|BRA}} [[ხოსე რობერტო და სილვა ჟუნიორი|ზე რობერტო]] *{{flagicon|CRC}} [[რონალდ გომესი]] *{{flagicon|CIV}} [[დიდიე დროგბა]] *{{flagicon|CIV}} [[ბუნავენტურა კალუ]] *{{flagicon|CIV}} [[ბაკარი კონე]] *{{flagicon|CRO}} [[ნიკო კოვაჩი]] *{{flagicon|CRO}} [[დარიო სრნა]] *{{flagicon|CZE}} [[იან კოლერი]] *{{flagicon|ECU}} [[ივან კავიედეი]] *{{flagicon|ENG}} [[დეივიდ ბეკჰემი]] *{{flagicon|ENG}} [[ჯო კოული]] *{{flagicon|ENG}} [[პიტერ კრაუჩი]] *{{flagicon|FRA}} [[ფრენკ რიბერი]] *{{flagicon|GER}} [[ტორსტენ ფრინგსი]] {{col-3}} *{{flagicon|GER}} [[ფილიპ ლამი]] *{{flagicon|GER}} [[ოლივერ ნოივილი]] *{{flagicon|GHA}} [[სტივენ აპია]] *{{flagicon|GHA}} [[ჰამინუ დრამანი]] *{{flagicon|GHA}} [[ასამოა გიანი]] *{{flagicon|GHA}} [[სალი მუნტარი]] *{{flagicon|IRN}} [[სოჰრაბ ბახტიარიზადეჰი]] *{{flagicon|IRN}} [[იაია გოლმოჰამადი]] *{{flagicon|ITA}} [[ალესანდრო დელ პიერო]] *{{flagicon|ITA}} [[ალბერტო ჯილარდინო]] *{{flagicon|ITA}} [[ფაბიო გროსო]] *{{flagicon|ITA}} [[ვინჩენცო იაკინტა]] *{{flagicon|ITA}} [[ფილიპო ინძაგი]] *{{flagicon|ITA}} [[ანდრეა პირლო]] *{{flagicon|ITA}} [[ფრანჩესკო ტოტი]] *{{flagicon|ITA}} [[ჯანლუკა ძამბროტა]] *{{flagicon|JPN}} [[შუნსუკე ნაკამურა]] *{{flagicon|JPN}} [[კეიჯი ტამადა]] *{{flagicon|KOR}} [[ან იუნგ-ჰვანი]] *{{flagicon|KOR}} [[ლი ჩუნ-სო]] *{{flagicon|KOR}} [[პარკ ჯი-სუნგი]] *{{flagicon|MEX}} [[ფრანსისკო ფონსეკა]] *{{flagicon|MEX}} [[რაფაელ მარკესი]] *{{flagicon|MEX}} [[Antônio Naelson|Zinha]] *{{flagicon|NED}} [[Ruud van Nistelrooy]] *{{flagicon|NED}} [[Robin van Persie]] *{{flagicon|NED}} [[Arjen Robben]] {{col-3}} *{{flagicon|PAR}} [[Nelson Cuevas]] *{{flagicon|POR}} [[დეკუ]] *{{flagicon|POR}} [[ნუნუ გომეში]] *{{flagicon|POR}} [[პაულეტა]] *{{flagicon|POR}} [[კრიშტიანუ რონალდუ]] *{{flagicon|POR}} [[სიმაუ სამბროსა]] *{{flagicon|KSA}} [[Sami Al-Jaber]] *{{flagicon|KSA}} [[Yasser Al-Qahtani]] *{{flagicon|SCG}} [[Saša Ilić (midfielder)|Saša Ilić]] *{{flagicon|SCG}} [[Nikola Žigić]] *{{flagicon|ESP}} [[Xabi Alonso]] *{{flagicon|ESP}} [[Juan Gutiérrez Moreno|Juanito]] *{{flagicon|ESP}} [[Raúl González|Raúl]] *{{flagicon|SWE}} [[Marcus Allbäck]] *{{flagicon|SWE}} [[Henrik Larsson]] *{{flagicon|SWE}} [[Fredrik Ljungberg]] *{{flagicon|SUI}} [[Tranquillo Barnetta]] *{{flagicon|SUI}} [[Philippe Senderos]] *{{flagicon|TOG}} [[Mohamed Kader]] *{{flagicon|TUN}} [[Radhi Jaïdi]] *{{flagicon|TUN}} [[Ziad Jaziri]] *{{flagicon|TUN}} [[Jawhar Mnari|Jaouhar Mnari]] *{{flagicon|USA}} [[Clint Dempsey]] *{{flagicon|UKR}} [[Maksym Kalynychenko]] *{{flagicon|UKR}} [[Serhiy Rebrov|Sergiy Rebrov]] *{{flagicon|UKR}} [[Andriy Rusol]] {{col-end}} ;ავტოგოლები *{{flagicon|ITA}} [[Cristian Zaccardo]] (for United States) *{{flagicon|PAR}} [[Carlos Gamarra]] (for England) *{{flagicon|POR}} [[პეტი (ფეხბურთელი)|პეტი]] (გერმანიასთან) *{{flagicon|TRI}} [[Brent Sancho]] (for Paraguay) === ჯილდოები === {| class="wikitable" style="text-align: center; margin: 0 auto;" |- ![[FIFA World Cup awards#Golden Shoe|Golden Boot Winner]] ![[FIFA World Cup awards#Golden Ball|Golden Ball Winner]] ![[FIFA World Cup awards#Yashin Award|Yashin Award]] ![[FIFA World Cup awards#Best Young Player Award|Best Young Player]] ![[FIFA World Cup awards#FIFA Fair Play Trophy|FIFA Fair Play Trophy]] ![[FIFA World Cup awards#Most Entertaining Team|Most Entertaining Team]] |- |{{flagicon|GER}} [[მიროსლავ კლოზე]] |{{flagicon|FRA}} [[ზინედინ ზიდანი]] |{{flagicon|ITA}} [[ჯანლუიჯი ბუფონი]] |{{flagicon|GER}} [[ლუკას პოდოლსკი]] |{{fb|BRA}}<br />{{fb|ESP}} |{{fb|POR}} |} == რესურსები ინტერნეტში == <!-- NB: External links are being reviewed on the Discussion page ("Talk:2006 FIFA World Cup") at present. Please join in that discussion before adding new links here.--> {{Commons|FIFA World Cup Germany 2006}} *[http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/index.html 2006 FIFA World Cup at FIFA.com]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100304153504/http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/index.html |date=2010-03-04 }} *[http://rsssf.com/tables/2006f.html RSSSF Archive of finals] ;ოფიციალური ვებ-გვერდები *[http://fifaworldcup.yahoo.com/ Official FIFA World Cup site] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060615125930/http://fifaworldcup.yahoo.com/ |date=2006-06-15 }} *[http://wm2006.deutschland.de/EN/Navigation/Home/home.html Organizing committee site] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061220141203/http://wm2006.deutschland.de/EN/Navigation/Home/home.html |date=2006-12-20 }} ;საქველმოქმედო ვებ-გვერდები *[http://www.dfb-kulturstiftung.de/index.en.html Official Artistic and Cultural Programme to the FIFA World Cup 2006] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071012142652/http://www.dfb-kulturstiftung.de/index.en.html |date=2007-10-12 }} curated by [[André Heller]] *[http://www.fifa.com/aboutfifa/worldwideprograms/releases/newsid=106383.html FIFA page on "6 Villages for 2006" sponsorship] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110430050059/http://www.fifa.com/aboutfifa/worldwideprograms/releases/newsid=106383.html |date=2011-04-30 }} and partnership with [[SOS Children's Villages]] *[http://soschildrensvillages.org.uk/charity-news/six-villages.htm Official World Cup charity] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090806193957/http://www.soschildrensvillages.org.uk/charity-news/six-villages.htm |date=2009-08-06 }} ;სხვა *[http://www.footballingworld.com/category/world-cup-2006/ Footballing World - World Cup Analysis] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111001220834/http://www.footballingworld.com/category/world-cup-2006/ |date=2011-10-01 }} *[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/world_cup_2006/default.stm BBC 2006 World Cup coverage] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{დაიწყე დაფა}} {{მემკვიდრეობის ყუთი|ტიტული=[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი]]|წინამორბედი=[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2002|2002]] |შემდეგი=[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010|2010]] |წლები='''2006'''}} {{დაასრულე დაფა}} {{ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატი}} {{მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის გამარჯვებულები}} [[კატეგორია:მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|2006]] 5jp5qz2z5f4pwrujuqrt0y3genr0ogu ნიკოლოზ რაჭველი 0 175224 4402864 4326591 2022-08-02T21:22:07Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 0 წყაროების და მონიშვნა 1 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუსიკოსი |სახელი = ნიკოლოზ რაჭველი |სურათი = |ლანდშაფტი = |სათაური = ნიკოლოზ რაჭველი |სურათისზომა = 250პქ |ფონი = non_vocal_instrumentalist |ნამდვილისახელი = ნიკა მემანიშვილი |მეტსახელი = |დაიბადა = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1979|5|15}} |დაბადების ადგილი =[[თბილისი]], [[საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] |გარდ = |გარდ ადგილი = |წარმოშობა = |ინსტრუმენტი = [[პიანინო]] |ჟანრი = |საქმიანობა = {{flatlist| *[[დირიჟორი]] *[[კომპოზიტორი]] *[[პიანისტი]] }} |აქტიურობის წლები = |ლეიბლი = |ასოციაციები = |საიტი = |წევრები = |ყოფილი წევრები = |აღსანიშნავი ინსტრუმენტები = }} '''ნიკოლოზ რაჭველი''' (ნამდვილი სახელი— '''ნიკოლოზ მემანიშვილი'''; დ. [[15 მაისი]] [[1979]], [[თბილისი]]) — [[ქართველები|ქართველი]] მუსიკოსი, [[ევგენი მიქელაძის სახელობის საშემსრულებლო ხელოვნების ეროვნული ცენტრი]]ს სამხატვრო ხელმძღვანელი, საქართველოს სახელმწიფო სიმფონიური ორკესტრის მთავარი დირიჟორი, კომპოზიტორი და პიანისტი. [[1996|1996 წელს]] დაამთავრა ევგენი მიქელაძის სახელობის საკრავიერი ხელოვნების კოლეჯი ფორტეპიანოსა და კომპოზიციის სპეციალობებით, ხოლო [[2005|2005 წელს]] [[თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორია]] კომპოზიციის განხრით. [[1999]]–[[2003|2003 წლებში]] ეუფლებოდა დირიჟორობის კომპოზიციისა და მუსიკის თეორიის სპეციალობებს ვენის მუსიკისა და სახვითი ხელოვნების უნივერსიტეტში. სტუდენტობის პერიოდიდან მოყოლებული ეწევა მრავალმხრივსა და აქტიურ შემოქმედებით, საშემსრულებლო და საორგანიზაციო საქმიანობას. 2001 წელს გადაეცა [[ საქართველოს კულტურის სამინისტროს პრემია]], [[2012]] წელს მიიღო [[შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო პრემია]].<ref>{{cite web|url=http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00007613|title=ნიკა რაჭველი|publisher=[[ბიოგრაფიული ლექსიკონი]]|accessdate=12 მაისი, 2018}}</ref> 2017 წლის 26 მაისს ნიკოლოზ რაჭველს საქართველოში გაეროს ბავშვთა ფონდის (იუნისეფის) ელჩის წოდება მიენიჭა.<ref>{{cite web|url=https://sputnik-georgia.com/georgia/20170626/236429754/nikoloz-rachveli-gaeros-bavshvta-fondis-elchi-gakhda.html|title=ნიკოლოზ რაჭველინიკოლოზ რაჭველი გაეროს ბავშვთა ფონდის ელჩი გახდა|publisher=Sputnik-Georgia.com|date=26 მაისი, 2017|accessdate=12 მაისი, 2018}}</ref> ==ლიტერატურა== * ქართული მუსიკის ენციკლოპედიური ლექსიკონი. – თბ., 2015. – გვ. 316 == რესურსები ინტერნეტში == {{nplg ბიოგრაფია|00007613}} * [http://georgianphilharmonic.ge/ge/about/?pg=nr ნიკოლოზ რაჭველი]{{Dead link|date=აგვისტო 2022 |bot=InternetArchiveBot }} — Georgianphilharmonic.ge ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:რაჭველი, ნიკოლოზ}} [[კატეგორია:ქართველი დირიჟორები]] [[კატეგორია:ქართველი პიანისტები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1979]] [[კატეგორია:დაბადებული 15 მაისი]] [[კატეგორია:თბილისის საპატიო მოქალაქეები (2018)]] [[კატეგორია:შოთა რუსთაველის სახელობის პრემიის ლაურეატები]] [[კატეგორია:თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორიის კურსდამთავრებულები]] [[კატეგორია:თბილისში დაბადებულები]] om7f33zuc8yfuvoivgdc0wnonvrnx92 კუბის პროვინციები 0 178082 4402634 4314379 2022-08-02T12:29:55Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki ადმინისტრაციულად, '''[[კუბა]]''' იყოფა 15 პროვინციად და ერთ სპეციალურ მუნიციპალიტეტად, რომელიც არც ერთ პროვინციას არ მიეკუთვნება. ბოლო ცვლილებები მიღებულ იქნა [[2010]] წლის აგვისტოში (კუბის ეროვნული ასამბლეის მიერ), როდესაც ჰავანის პროვინცია ორ ახალ პროვინციად გაიყო: [[არტემისის პროვინცია|არტემისა]] და [[მაიაბეკეს პროვინცია|მაიაბეკე]]. ახალმა პროვინციებმა არსებობა [[2011]] წლის [[1 იანვარი|1 იანვრიდან]] დაიწყო. ქალაქ ჰავანის პროვინციამ (Ciudad de La Habana) თავის თავდაპირველი სახელი — ლა-ჰაბანა (La Habana) დაიბრუნა. == პროვინციების სია == [[ფაილი:CubaSubdivisions.png‎]] დასავლეთიდან აღმოსავლეთით, კუბის პროვინციებია: # [[პინარ-დელ-რიოს პროვინცია|პინარ-დელ-რიო]] # [[არტემისის პროვინცია|არტემისა]] # [[ჰავანა|ლა-ჰაბანა]] # [[მაიაბეკეს პროვინცია|მაიაბეკე]] # [[მატანსასის პროვინცია|მატანსასი]] # [[სიენფუეგოსის პროვინცია|სიენფუეგოსი]] # [[ვილია-კლარას პროვინცია|ვილია-კლარა]] # [[სანკტი-სპირიტუსის პროვინცია|სანკტი-სპირიტუსი]] # [[სიეგო-დე-ავილის პროვინცია|სიეგო-დე-ავილა]] # [[კამაგუეის პროვინცია|კამაგუეი]] # [[ლას-ტუნასის პროვინცია|ლას-ტუნასი]] # [[გრანმის პროვინცია|გრანმა]] # [[ოლგინის პროვინცია|ოლგინი]] # [[სანტიაგო-დე-კუბის პროვინცია|სანტიაგო-დე-კუბა]] # [[გუანტანამოს პროვინცია|გუანტანამო]] == ისტორია == [[ფაილი:CubaSubdivisions1.png‎]] [[1976]] წლამდე, [[კუბა]] შემდეგ პროვინციებად იყოფოდა (დასავლეთიდან აღმოსავლეთისკენ): # პინარ-დელ-რიო # ლა-ჰაბანა, მოიცავდა ქალაქ [[ჰავანა]]ს, მაიაბეკეს და დღევანდელი [[არტემისის პროვინცია|არტემისის პროვინციის]] ზოგიერთ მუნიციპალიტეტს. # მატანსასი # ლას-ვილასი (1940 წლამდე სანტა-კლარა), შედგებოდა დღევანდელი [[კონფუეგოსის პროვინცია|კონფუეგოსის]], [[ვილია-კლარას პროვინცია|ვილია-კლარასა]] და [[სანკტი-სპირიტუსის პროვინცა|სანკტი-სპირიტუსის]] პროვინციებისაგან. # კამაგუეი (1899 წლამდე პუერტო-პრინსიპე), შედგებოდა დღევანდელი [[კამაგუეის პროვინცია|კამაგუეის]] და [[სიეგო-ავილის პროვინცია|სიეგო-ავილის]] პროვინციებისგან, ისევე როგორც დღევანდელი [[ლას-ტუნასის პროვინცია|ლას-ტუნასის]] პროვინციის ზოგიერთი მუნიციპალიტეტისგან. # ორიენტე (1905 წლამდე სანტიაგო-დე-კუბა), შედგებოდა დღევანდელი [[ლას-ტუნასის პროვინცია|ლას-ტუნასის]], [[გრანმის პროვინცია|გრანმის]], [[ოლგინის პროვინცია|ოლგინის]], [[სანტიაგო-დე-კუბის პროვინცია|სანტიაგო-დე-კუბისა]] და [[გუანტანამოს პროვინცია|გუანტანამოს]] პროვინციებისაგან. == დემოგრაფია == კუბის პროვინციები მოსახლეობის რაოდენობის მხრივ:<ref>[http://www.cubagob.cu/otras_info/censo/ Cuba Census 2002] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080117100501/http://www.cubagob.cu/otras_info/censo/ |date=2008-01-17 }} [http://www.cubagob.cu/otras_info/censo/tablas_html/ii_4.htm Population table] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171016045222/http://www.cubagob.cu/otras_info/censo/tablas_html/ii_4.htm |date=2017-10-16 }}</ref> {|class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size:95%;" |- style="border-bottom-style:double;" !width="*"| პროვინცია !width="*"| დედაქალაქი !width="*"| მოსახლეობა (2005) !width="*"| მოსახლეობა(%) !width="*"| ფართობი(კმ²) !width="*"| ფართობი(%) !width="*"| სიმჭიდროვე |- ! [[კამაგუეის პროვინცია|კამაგუეი]] |align="left"| [[კამაგუეი]] | {{Commas|784178}} || 7.02 || {{Commas|14134}} || 13.2 || 50.22 |- ! [[სიეგო-დე-ავილის პროვინცია|სიეგო-დე-ავილა]] |align="left"| [[სიეგო-დე-ავილა]] | {{Commas|411766}} || 3.68 || {{Commas|5962}} || 5.6 || 60.70 |- ! [[სიენფუეგოსის პროვინცია|სიენფუეგოსი]] |align="left"| [[სიენფუეგოსი]] | {{Commas|395183}} || 3.54 || {{Commas|4149}} || 3.9 || 94.54 |- ! [[ჰავანა|ლა-ჰაბანა]] |align="left"| [[ჰავანა]] | {{Commas|2328000}} || 19.70 || 740 || 0.7 || {{Commas|3053.49}} |- ! [[გრანმის პროვინცია|გრანმა]] |align="left"| [[ბაიამო]] | {{Commas|822452}} || 7.36 || {{Commas|8452}} || 7.9 || 98.20 |- ! [[გუანტანამოს პროვინცია|გუანტანამო]] |align="left"| [[გუანტანამო]] | {{Commas|507118}} || 4.54 || {{Commas|6366}} || 6.0 || 82.22 |- ! [[ოლგინის პროვინცია|ოლგინი]] |align="left"| [[ოლგინი]] | {{Commas|1021321}} || 9.14 || {{Commas|9105}} || 8.5 || 109.90 |- ! {{nowrap|[[ხუვენტუდი]]}} |align="left"| [[ნუევა-ხერონა]] | {{Commas|86559}} || 0.77 || {{Commas|2199}} || 2.1 || 35.78 |- ! [[არტემისის პროვინცია|არტემისა]] |align="left"| [[არტემისა]] | {{Commas|502392}} || 4.49 || {{Commas|4004}} || 3.75 || 125.5 |- ! [[ლას-ტუნასის პროვინცია|ლას-ტუნასი]] |align="left"| {{nowrap|[[ვიქტორია-დე-ლას-ტუნასი]]}} | {{Commas|525485}} || 4.70 || {{Commas|6373}} || 6.0 || 79.77 |- ! [[მატანსასის პროვინცია|მატანსასი]] |align="left"| [[მატანსასი]] | {{Commas|670427}} || 6.00 || {{Commas|11669}} || 10.0 || 56.80 |- ! [[მაიაბეკეს პროვინცია|მაიაბეკე]] |align="left"| [[სან-ხესე-დე-ლას-ლიახასი]] | {{Commas|381446}} || 3.41 || {{Commas|3733}} || 3.49 || 102.2 |- ! [[პინარ-დელ-რიოს პროვინცია|პინარ-დელ-რიო]] |align="left"| [[პინარ-დელ-რიო]] | {{Commas|594560}} || 5.32 || {{Commas|8884}} || 8.32 || 67.00 |- ! [[სანკტი-სპირიტუსის პროვინცია|სანკტი-სპირიტუსი]] |align="left"| [[სანკტი-სპირიტუსი]] | {{Commas|460328}} || 4.12 || {{Commas|6737}} || 6.3 || 68.33 |- ! [[სანტიაგო-დე-კუბის პროვინცია|სანტიაგო-დე-კუბა]] |align="left"| [[სანტიაგო-დე-კუბა]] | {{Commas|1036281}} || 9.27 || {{Commas|6343}} || 5.9 || 168.32 |- ! [[ვილია-კლარას პროვინცია|ვილია-კლარა]] |align="left"| [[სანტა-კლარა (კუბა)|სანტა-კლარა]] | {{Commas|817395}} || 7.31 || {{Commas|8069}} || 7.6 || 97.17 |- style="background:#f2f2f2; border-top-style:double;" ! [[კუბა]] | align="left"| '''''[[ჰავანა]]''''' | '''''{{Commas|11177743}}''''' || || '''''{{Commas|106827}}''''' || || '''''101.72''''' |} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.statoids.com/ucu.html კუბის პროვინციები] * [http://www.cubawebdirectory.com Cuba Web Directory, Directorio de Sitios sobre Cuba] * [http://www.guiahabana.com/mapas/habana_cuba_mapa.asp Mapa de Cuba y sus provincias con información sobre cada una de ellas] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051208015227/http://www.guiahabana.com/mapas/habana_cuba_mapa.asp |date=2005-12-08 }} * [http://www.webhavana.com/CubaMaps/index.php Mapa de provincias contemporáneas de Cuba] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091031085202/http://www.webhavana.com/CubaMaps/index.php |date=2009-10-31 }} {{en}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:კუბის ადმინისტრაციული დაყოფა]] [[კატეგორია:კუბა]] 6zssm3ltvarsdlrirlvdr9qf8yuaj3j მაქსი როდრიგესი 0 182536 4402763 4290613 2022-08-02T17:23:39Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 3 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია |სახელი = მაქსი როდრიგესი |სურათი = Suisse vs Argentine - Maximiliano Rodriguez (cropped2).jpg |სურათის ზომა = 250 პქ |წარწერა = |სრული სახელი = მაქსიმილიანო რუბენ როდრიგესი |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1981|1|2}} |დაბადების ადგილი = [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]], [[არგენტინა]] |სიმაღლე = 180 [[სმ]] |პოზიცია = [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|შემტევი ნახევარმცველი]] |მიმდინარე კლუბი = |ნომერი = |ახალგაზრდული წელი1 = 1998–1999 |ახალგაზრდული კლუბი1 = [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|ნიუელს ოლდ ბოისი]] |წელი1 = 1999–2002 |კლუბი1 = [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|ნიუელს ოლდ ბოისი]] |მატჩი1 = 57 |გოლი1 = 20 |წელი2 = 2002–2005 |კლუბი2 = [[ესპანიოლი (საფეხბურთო კლუბი)|ესპანიოლი]] |მატჩი2 = 111 |გოლი2 = 26 |წელი3 = 2005–2010 |კლუბი3 = [[ატლეტიკო მადრიდი]] |მატჩი3 = 121 |გოლი3 = 32 |წელი4 = 2010–2012 |კლუბი4 = [[ლივერპული (საფეხბურთო კლუბი)|ლივერპული]] |მატჩი4 = 57 |გოლი4 = 15 |წელი5 = 2012–2017 |კლუბი5 = [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|ნიუელს ოლდ ბოისი]] |მატჩი5 = 138 |გოლი5 = 48 |წელი6 = 2017–2018 |კლუბი6 = [[პენიაროლი (საფეხბურთო კლუბი)|პენიაროლი]] |მატჩი6 = 43 |გოლი6 = 15 |წელი7 = 2019– |კლუბი7 = [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|ნიუელს ოლდ ბოისი]] |მატჩი7 = 33 |გოლი7 = 9 |სულ მატჩი = |სულ გოლი = |ეროვნული წელი1 = 2001 |ეროვნული ნაკრები1 = არგენტინა 20-წლ. |ეროვნული მატჩი1 = 7 |ეროვნული გოლი1 = 4 |ეროვნული წელი2 = 2003–2014 |ეროვნული ნაკრები2 = [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]] |ეროვნული მატჩი2 = 57 |ეროვნული გოლი2 = 16 }} '''მაქსიმილიანო რუბენ „მაქსი“ როდრიგესი''' ({{lang-es|Maximiliano Rubén "Maxi" Rodríguez}}; დ. [[2 იანვარი]], [[1981]], [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]], [[არგენტინა]]) — [[არგენტინელები|არგენტინელი]] [[ფეხბურთელი]]. თამაშობდა შემტევი ნახევარმცველის პოზიციაზე. მეტსახელად ''La Fiera''. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014 წლის მსოფლიოს ვიცე-ჩემპიონი]] [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრების]] შემადგენლობაში. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006|2006]] და [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2010|2010]] წლების [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატების]] მონაწილე.<ref>{{cite web |url= https://bleacherreport.com/articles/1815462-the-worlds-top-12-attacking-midfielders-this-season |title= The world's top 12 attacking midfielders this season |publisher= Bleacher Report |last= Edwards |first= Daniel |date= 18 ოქტომბერი, 2013 |access-date= 10 დეკემბერი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web |url = http://www.fifa.com/worldcup/news/y=2014/m=7/news=maxi-rodriguez-s-long-road-to-payback-2403664.html |title = Maxi Rodriguez's long road to payback |publisher = FIFA |date = 11 ივლისი, 2014 |access-date = 10 დეკემბერი, 2021 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20180407115946/http://www.fifa.com/worldcup/news/y=2014/m=7/news=maxi-rodriguez-s-long-road-to-payback-2403664.html |archivedate = 2018-04-07 }}</ref> ==საკლუბო კარიერა== ===ნიუელს ოლდ ბოისი=== როდრიგესის პირველი კლუბი არგენტინის პირველ დივიზიონში მოასპარეზე [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელს-ოლდ-ბოისი“]] იყო, სადაც მან სამი სეზონი გაატარა. ===ესპანიოლი=== 2002 წელს ის გადაბრგდა [[ესპანეთის ლა ლიგა|ესპანეთის ლა ლიგის]] კლუბ [[ესპანიოლი (საფეხბურთო კლუბი)|„ესპანიოლში“]]. იმავე წლის 2 სექტემბერს სადებიუტო მატჩში მისი გუნდი [[მადრიდი]]ს [[რეალი მადრიდი (საფეხბურთო კლუბი)|„რეალის“]] წინააღმდეგ დამარცხდა, ანგარიშით 0-2. კლუბის შემადგენლობაში ჩაატარა 37 მატჩი და გაიტანა 15 გოლი. ===ატლეტიკო მადრიდი=== 2005–06 წლების საფეხბურთო სეზონის დასაწყისში როდრიგესი გადავიდა [[მადრიდი]]ს [[ატლეტიკო მადრიდი (საფეხბურთო კლუბი)|„ატლეტიკოში“]] 5 მილიონი ევროს სანაცვლოდ.<ref>{{cite web |url= https://espndeportes.espn.com/news/story?id=340605 |title= Al final llegaron a buen puerto |publisher= ESPN Deportes |date= 29 ივნისი, 2005 |access-date= 10 დეკემბერი, 2021 }}</ref> მეორე სეზონში მან მიიღო ტრავმა, რის შედეგადაც მხოლოდ 10 მატჩის გამართვა შეძლო სეზონის განმვალობაში.<ref>{{cite web |url= http://soccernet.espn.go.com/news/story?id=385809&cc=5739 |title= Maxi Rodriguez, Petrov out for six months |publisher= ESPNsoccernet |date= 16 ოქტომბერი, 2006 |access-date= 10 დეკემბერი, 2021 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20120117052859/http://soccernet.espn.go.com/news/story?id=385809&cc=5739 |archivedate= 2012-01-17 }}</ref> 2007 წელს [[ფერნანდო ტორესი]]ს „ლივერპულში“ გადასვლის შემდეგ, როდრიგესი გახდა „ატლეტიკოს“ კაპიტანი. ===ლივერპული=== [[2010]] წლის 13 იანვარს როდრიგესი გადავიდა „ლივერპულში“ თავისუფალი აგენტის სტატუსით, მოაწერა ხელი სამწლინახევრიან კონტრაქტს<ref>{{cite web |url= https://www.skysports.com/football/news/11838/5858007/maxi-makes-reds-move |title= Maxi makes Reds move |publisher= Sky Sports |date= 13 იანვარი, 2010 |access-date= 10 დეკემბერი, 2021 }}</ref> და გადასცეს 17-ნომრიანი მაისური. მან სადებიუტო მატჩი გამართა [[სტოკ სიტი (საფეხბურთო კლუბი)|„სტოკ სიტის“]] წინააღმდეგ, სადაც მეორე ნახევარში შევიდა მოედანზე. სასტარტო მატჩებში როდრიგესმა ორი შედეგიანი გადაცემა გაუკეთა [[ფერნანდო ტორესი|ფერნანდო ტორესს]]. პირველი გოლი გაიტანა [[ბარნლი (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარნლისთან“]] 4-0 მოგებულ შეხვედრაში, 2010 წლის 25 აპრილს.<ref>{{cite news |first = Rory |last = Smith |title = Burnley 0 Liverpool 4: match report |url = http://www.telegraph.co.uk/sport/football/leagues/premierleague/liverpool/7631789/Burnley-0-Liverpool-4-match-report.html |publisher = The Daily Telegraph |date = 26 აპრილი, 2010 |access-date = 10 დეკემბერი, 2021 |location = London |archiveurl = https://web.archive.org/web/20100530143912/http://www.telegraph.co.uk/sport/football/leagues/premierleague/liverpool/7631789/Burnley-0-Liverpool-4-match-report.html |archivedate = 2010-05-30 }}</ref> 2010–11 წლების სეზონი ნაყოფიერი აღმოჩნდა როდრიგესისთვის, გაიტანა 10 გოლი. 2011 წლის 8 ივლისს როდრიგესმა 17 ნომრიანი მაისური შეიცვალა 11 ნომრიანით. ==სანაკრებო კარიერა== როდრიგესმა 2001 წელს არგენტინის 20-წლამდელთა ნაკრებთან ერთად მოიგო მსოფლიოს ჩემპიონატი, რომელიც იმართებოდა არგენტინაში. 7 მატჩში გაიტანა 4 გოლი. არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში მისი დებიუტი შედგა 2003 წლის 8 ივნიის, [[იაპონიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იაპონიის ნაკრების]] წინააღმდეგ, სადაც ის გოლით გამოირჩა. ეროვნული ნაკრების შემადგენლობაში ჩატარებული აქვს 41 მატჩი და გატანილი აქვს 12 გოლი. ==საკლუბო სტატისტიკა== {| style="background: #F9F9F9; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" align="center" border="1" cellpadding="2" width=60% |- style="background:#DDDDDD" !rowspan=2|კლუბი !rowspan=2|სეზონი !colspan=3|ლიგა !colspan=2|თასი !colspan=2|კონტ. !colspan=2|ჯამში |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !დივიზიონი||მატჩი||გოლი||მატჩი||გოლი||მატჩი||გოლი||მატჩი||გოლი |- style="text-align: center;" |rowspan=4|'''[[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|ნიუელს ოლდ ბოისი]]'''<br /><small>{{ARG}}</small> |1999–2000 |rowspan=3|[[არგენტინის პრიმერა დივიზიონი|არგენტინის<br />პრიმერა<br />დივიზიონი]] |6||0||0||0||0||0||6||0 |- style="text-align: center;" |2000–01 |18||5||0||0||0||0||18||5 |- style="text-align: center;" |2001–02 |33||15||0||0||0||0||33||15 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|სულ !57||20||0||0||0||0||57||20 |- style="text-align: center;" |rowspan=4|'''[[ესპანიოლი (საფეხბურთო კლუბი)|ესპანიოლი]]'''<br /><small>{{ESP}}</small> |2002–03 |rowspan=3|[[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ესპანეთის<br />პრიმერა<br />დივიზიონი]] |37||7||0||0||0||0||37||7 |- style="text-align: center;" |2003–04 |37||4||0||0||0||0||37||4 |- style="text-align: center;" |2004–05 |37||15||0||0||0||0||37||15 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|სულ !111||26||0||0||0||0||111||26 |- style="text-align: center;" |rowspan=6|'''[[ატლეტიკო მადრიდი|ატლეტიკო]]'''<br /><small>{{ESP}}</small> |2005–06 |rowspan=5|[[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ესპანეთის<br />პრიმერა<br />დივიზიონი]] |29||10||2||0||0||0||31||10 |- style="text-align: center;" |2006–07 |10||6||0||0||0||0||10||6 |- style="text-align: center;" |2007–08 |35||8||3||0||10||2||48||10 |- style="text-align: center;" |2008–09 |33||6||2||0||8||4||43||10 |- style="text-align: center;" |2009–10 |14||2||2||5||8||1||24||8 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|სულ !121||32||9||5||26||7||156||44 |- style="text-align: center;" |rowspan=4|'''[[ლივერპული (საფეხბურთო კლუბი)|ლივერპული]]'''<br /><small>{{ENG}}</small> |2009–10 |rowspan=3|[[ინგლისის პრემიერლიგა|ინგლისის<br />პრემიერლიგა]] |17||1||0||0||0||0||17||1 |- style="text-align: center;" |2010–11 |28||10||1||0||6||0||35||10 |- style="text-align: center;" |2011–12 |12||4||9||2||0||0||21||6 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|სულ !57||15||10||2||6||0||73||17 |- style="text-align: center;" |rowspan=7|'''[[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|ნიუელს ოლდ ბოისი]]'''<br /><small>{{ARG}}</small> |2012–13 |rowspan=6|[[არგენტინის პრიმერა დივიზიონი|არგენტინის<br />პრიმერა<br />დივიზიონი]] |28||5||1||0||11||3||40||8 |- style="text-align: center;" |2013–14 |22||9||1||0||5||2||28||11 |- style="text-align: center;" |2014 |17||11||1||0||0||0||18||11 |- style="text-align: center;" |2015 |29||10||0||0||0||0||29||10 |- style="text-align: center;" |2016 |16||4||1||3||0||0||17||7 |- style="text-align: center;" |2016–17 |26||9||1||0||0||0||27||9 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|სულ !138||48||5||3||16||5||159||56 |- style="text-align: center;" |rowspan=3|'''პენიაროლი'''<br /><small>{{URU}}</small> |2017 |rowspan=2|ურუგვაის<br />პრიმერა<br />დივიზიონი |15||6||0||0||0||0||15||6 |- style="text-align: center;" |2018 |24||6||5||3||5||0||34||9 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|სულ !39||12||5||3||5||0||49||15 |- style="text-align: center;" |rowspan=5|'''[[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|ნიუელს ოლდ ბოისი]]'''<br /><small>{{ARG}}</small> |2018–19 |rowspan=4|[[არგენტინის პრიმერა დივიზიონი|არგენტინის<br />პრიმერა<br />დივიზიონი]] |7||3||3||2||0||0||10||5 |- style="text-align: center;" |2019–20 |23||6||13||3||0||0||36||9 |- style="text-align: center;" |2020<ref>2020 Copa de la Superliga</ref> |0||0||13||2||3||1||16||3 |- style="text-align: center;" |2021 |3||0||0||0||0||0||3||0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|სულ !33||9||29||7||3||1||65||17 |- align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan=3|სულ ჯამში !556||162||58||20||56||13||670||195 |} <small><center>''წყარო: [https://bdfa.com.ar/jugadores-406.html BDFA] · [https://www.footballdatabase.eu/en/player/details/1820-maxi-rodriguez FootballDatabase.eu] · [https://int.soccerway.com/players/maximiliano-ruben-rodriguez/120/ Soccerway] · [https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/7895 Transfermarkt].</small></center> ==მიღწევები== ===საკლუბო=== ; {{დროშანიშანი|ინგლისი}} ლივერპული * [[ინგლისის ლიგის თასი]]: 2011–12 ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} ნიუელს-ოლდ-ბოისი * [[არგენტინის პრიმერა დივიზიონი]]: 2013 ფინალი ; {{დროშანიშანი|ურუგვაი}} პენიაროლი * ურუგვაის პრიმერა დივიზიონი: 2017, 2018 * ურუგვაის სუპერთასი: 2018 === სანაკრებო === ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} არგენტინა 20-წლამდე * [[ფიფა-ს ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი]]: 2001 ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]] * [[ფიფა-ს კონფედერაციის თასი]]ს ფინალისტი: 2005 * [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიოს]] ვიცე-ჩემპიონი: [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]] === ინდივიდუალური === * [[ესპანეთის საფეხბურთო თასი|ესპანეთის თასის გათამაშების]] საუკეთესო ბომბარდირი: 2009–10 * არგენტინის წლის საუკეთესო ფეხბურთელი: 2013 * [[არგენტინის პრიმერა დივიზიონი]]ს საუკეთესო ბომბარდირი: 2014 ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commonscat|Maxi Rodríguez}} * [https://www.lfchistory.net/Players/Player/Profile/1213 LFCHistory.net] · [http://www.liverbird.ru/player/3057/maximiliano-ruben-rodriguez LiverBird.ru] {{Refbegin}} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''სოციალური ქსელები'''</center> || style="background: white;"|[https://twitter.com/MR11ok Twitter] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender"|<center>'''თემატური საიტები'''</center> || style="background: white;"| [https://www.11v11.com/players/maxi-rodriguez-19881/ AFS] · [https://bdfa.com.ar/jugadores-406.html BDFA] · [https://www.bdfutbol.com/en/j/j1960.html BDFutbol] · [https://fbref.com/en/players/4f06b1e0/ FBref.com] · [https://www.footballdatabase.eu/en/player/details/1820 FootballDatabase.eu] · [https://www.fussballdaten.de/person/rodriguezmaxi/ Fussballdaten.de] · [https://www.kooora.com/default.aspx?player=2918 Kooora] · [https://www.lequipe.fr/Football/FootballFicheJoueur21684.html L’Équipe] · [https://www.national-football-teams.com/player/8346.html National Football Teams.com] · [https://www.olympedia.org/athletes/701067 Olympedia] · [https://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=31854 Soccerbase] · [https://int.soccerway.com/players/maximiliano-ruben-rodriguez/120/ Soccerway] · [https://www.thefinalball.com/player.php?id=873 playmarkerstats.com] · [https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/7895 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/player_summary/maximiliano-rodriguez_7/ WorldFootball.net] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ლექსიკონები და ენციკლოპედიები'''</center> || style="background: white;"|[https://www.enciclopedia.cat/ec-eec-10983.xml EsportpèdiaCat — Enciclopèdia de l’esport català] |} {{Refend}} ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2006 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2010 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2014 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის წლის საუკეთესო ფეხბურთელი}} {{DEFAULTSORT:როდრიგესი, მაქსი}} [[კატეგორია:დაბადებული 2 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1981]] [[კატეგორია:ესპანელი არგენტინელები]] [[კატეგორია:არგენტინელი ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:არგენტინის პრიმერა დივიზიონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ნიუელს ოლდ ბოისის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ესპანეთის პრიმერა დივიზიონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:რეალ ოვიედოს ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ესპანიოლის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ატლეტიკო მადრიდის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:პრემიერ ლიგის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ლივერპულის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ურუგვაის საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:პენიაროლის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:არგენტინის ნაკრების ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2005 წლის ფიფა-ს კონფედერაციის თასის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2006 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2010 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2014 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] dlaspbnj76vyjn2hyi852soami7quvi უილიამ ჯილბერტ გრეისი 0 188384 4402880 3517309 2022-08-02T21:59:46Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki [[File:Ranji 1897 page 171 W. G. Grace playing forward defensively.jpg|thumb|right|200px]] '''უილიამ ჯილბერტ გრეისი''' (დ. [[18 ივლისი]], [[1848]] — გ. [[23 ოქტომბერი]], [[1915]]) — [[ინგლისელი]] მოყვარული [[კრიკეტი]]ს მოთამაშე. აღიარებულია ყველა დროის საუკეთესო მოთამაშედ. უბადლო სპორტსმენი და წარმოსადეგი გარეგნობის მქონე გრეისი [[ვიქტორია (გაერთიანებული სამეფო)|ვიქტორიანული]] [[გაერთიანებული სამეფო|ინგლისის]] სიამაყე იყო. უილიამ გრეისს უდიდესი წვლილი მიუძღვის კრიკეტის, როგორც სპორტის სახეობის, მთელი მსოფლიოს მასშტაბით პოპულარიზაციაში. უილიამ ჯილბერტ გრეისმა და მისმა ორმა ძმამ კრიკეტის თამაში ადრეულ ბავშვობაში ისწავლეს. მათი პირველი მასწავლებელი დედა იყო. მისის გრეისი ჩინებული მწვრთნელი გამოდგა, რადგან შემდგომში სამივე ძმა მშობლიური საგრაფოს, გლოსტერშირის, კრიკეტის ძირითად გუნდში მიიღეს. გრეისი პირველ ადგილზე მუდამ კრიკეტს აყენებდა. პირად ცხოვრებას სპორტისთვის ხელი არ უნდა შეეშალა. [[1893]] წელს იგი დაოჯახდა და თაფლობის თვე [[ავსტრალია]]ში გაატარა, რადგან იქ ტურნირი იმართებოდა. გრეისი განათლებით ექიმი იყო, თუმცა მის ძირითად საქმინაობად მაინც კრიკეტი დარჩა. მან პირველი სერიოზული მატჩი 16 წლისამ ითამაშა და 60 წლამდე ამ სპორტისთვის თავი არ დაუნებებია. ამ ხნის განმავლობაში გრეისმა თამაშის ყველა ასპექტში ახალი სტანდარტები დაამკვიდრა. იგი შეუდარებელი მომგერიებელი იყო, თუმცა მიმწოდებლისა და მოედნის მოთამაშის როლშიც არანაკლებ კარგად გამოდიოდა. თავისი სპორტული კარიერის განმავლობაში გრეისმა 54 896 ქულა მოიპოვა (მათ შორის, 126-ჯერ — ასეულები), აიღო 2 876 კარი და ხელით გააჩერა 877 ბურთი. [[1871]] წლის სეზონზე იგი თითო თამაშში საშუალოდ 78,25 ბურთს იგერიებდა, რაც ორჯერ აღემატებოდა ინგლისის მეორე საუკეთესო მოთამაშის შედეგს, ხოლო [[1876]] წლის სეზონში თავის გუნდს 344,177 და 318 ქულა მოუტანა პირველი ლიგის მატჩების ზედიზედ სამ ინინგში. გრეისი გლოსტერშირის საგრაფოს ნაკრების კაპიტანი იყო და ქვეყნის ჩემპიონატში არაერთხელ მოიპოვა განმარჯვება საკუთარ გუნდთან ერთად. მან 13-ჯერ ითამაშა ინგლისის ნაკრების კაპიტნად ავსტრალიის წინააღმდეგ. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.cricketarchive.com//Archive/Players/0/43/43.html William Gilbert Grace] * [http://www.espncricinfo.com/england/content/player/13424.html William Gilbert Grace] [[კატეგორია:დაბადებული 18 ივლისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1848]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 23 ოქტომბერი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1915]] cwnpokhvo9tj1qvyf90dvp1lcxa3u8z ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები 0 189498 4402869 4112144 2022-08-02T21:28:26Z Mariamm097 115959 /* top */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა წიგნი | | სახელწოდება = ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები | სურათი = | ჩარჩო = კი | ავტორი = [[ერიკ-ემანუელ შმიტი]] | ქვეყანა = [[საფრანგეთი]] | ენა = [[ფრანგული ენა|ფრანგული]] | ჟანრი = [[რომანი (პროზა)|რომანი]] | გამომცემელი = | გამოც_თარიღი = [[2001]] | მედია = | გვერდი = 96 | isbn = 9782226126269 }} '''ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები''' ({{lang-fr|Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran}}) — ფრანგი დრამატურგის [[ერიკ-ემანუელ შმიტი]]ს რომანი. გამოიცა 2001 წელს. ქართულად 2011 წელს ითარგმნა. == შინაარსი == ცამეტი წლის მომო მამამაც მიატოვა და სულ მარტო დარჩა. მომოს ერთადერთი არაბი მეგობარი ჰყავს, ბატონი იბრაჰიმი, საბაყლოს მფლობელი ცისფერი ქუჩიდან. შმიტი რომანში ცდილობს, პატარა მომოს თვალით დაგვანახოს, რომ გარეგნული იერსახე ხშირად მატყუარაა; ცისფერი ქუჩა, თურმე, შეიძლება სულაც არ იყოს ცისფერი; არც არაბი იყოს არაბი და შესაძლოა არც ცხოვრება იყოს ისეთ სევდის მომგვრელი, როგორიც ჰგონიათ ხოლმე. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://frenchlit.wetpaint.com/page/Monsieur+Ibrahim+and+the+Flowers+of+the+Koran+by+Eric+Emmanuel-Schmitt მოიკლა ბატონმა იბრაჰიმმა თავი?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101029035647/http://frenchlit.wetpaint.com/page/Monsieur+Ibrahim+and+the+Flowers+of+the+Koran+by+Eric+Emmanuel-Schmitt |date=2010-10-29 }} [[კატეგორია: ერიკ-ემანუელ შმიტის ნაწარმოებები]] [[კატეგორია:2001 წლის რომანები]] 31uykbt1f3lhwqvklwrmaisqi718m9r 4402871 4402869 2022-08-02T21:36:22Z Mariamm097 115959 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა წიგნი | | სახელწოდება = ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები | სურათი = | ჩარჩო = კი | ავტორი = [[ერიკ-ემანუელ შმიტი]] | ქვეყანა = [[საფრანგეთი]] | ენა = [[ფრანგული ენა|ფრანგული]] | ჟანრი = [[რომანი (პროზა)|რომანი]] | გამომცემელი = | გამოც_თარიღი = [[2001]] | მედია = | გვერდი = 96 | isbn = 9782226126269 }} '''ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები''' ({{lang-fr|Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran}}) — ფრანგი დრამატურგის [[ერიკ-ემანუელ შმიტი]]ს რომანი. გამოიცა 2001 წელს. ქართულად 2011 წელს ითარგმნა. ==საფუძველი== „ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები“ თავდაპირველად პიესის სახით დაიწერა, რომელიც შმიტის მეგობრის, ბრუნო აბრაჰამ კრემერის ცხოვრებაზე იყო დაფუძნებული. მან თავად სთხოვა შმიტს, დაეწერა პიესა მის ცხოვრებაზე, [[პარიზი|პარიზში]] გატარებულ ბავშვებაზე და ბაბუასთან, ბატონ აბრაჰამთან, განსაკუთრებულ ურთიერთობაზე. პიესას მხოლოდ ერთი პერსონაჟი – მოსე, ზრდასრულობაში „მომო“ – ჰყავდა, რომელიც თავის ბავშვობას იხსენებდა. 2001 წელს შმიტმა ნაწარმოები ხელახლა დაწერა და მოკლე რომანის სახით გამოაქვეყნდა, რომელიც მისი რელიგიური თემატიკის სერიის „უხილავის ციკლი“ მეორე წიგნი გახდა. == შინაარსი == ცამეტი წლის მომო მამამაც მიატოვა და სულ მარტო დარჩა. მომოს ერთადერთი არაბი მეგობარი ჰყავს, ბატონი იბრაჰიმი, საბაყლოს მფლობელი ცისფერი ქუჩიდან. შმიტი რომანში ცდილობს, პატარა მომოს თვალით დაგვანახოს, რომ გარეგნული იერსახე ხშირად მატყუარაა; ცისფერი ქუჩა, თურმე, შეიძლება სულაც არ იყოს ცისფერი; არც არაბი იყოს არაბი და შესაძლოა არც ცხოვრება იყოს ისეთ სევდის მომგვრელი, როგორიც ჰგონიათ ხოლმე. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://frenchlit.wetpaint.com/page/Monsieur+Ibrahim+and+the+Flowers+of+the+Koran+by+Eric+Emmanuel-Schmitt მოიკლა ბატონმა იბრაჰიმმა თავი?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101029035647/http://frenchlit.wetpaint.com/page/Monsieur+Ibrahim+and+the+Flowers+of+the+Koran+by+Eric+Emmanuel-Schmitt |date=2010-10-29 }} [[კატეგორია: ერიკ-ემანუელ შმიტის ნაწარმოებები]] [[კატეგორია:2001 წლის რომანები]] isry3iw8mm860a01g1rv046r4klr33u 4402872 4402871 2022-08-02T21:36:40Z Mariamm097 115959 /* საფუძველი */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა წიგნი | | სახელწოდება = ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები | სურათი = | ჩარჩო = კი | ავტორი = [[ერიკ-ემანუელ შმიტი]] | ქვეყანა = [[საფრანგეთი]] | ენა = [[ფრანგული ენა|ფრანგული]] | ჟანრი = [[რომანი (პროზა)|რომანი]] | გამომცემელი = | გამოც_თარიღი = [[2001]] | მედია = | გვერდი = 96 | isbn = 9782226126269 }} '''ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები''' ({{lang-fr|Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran}}) — ფრანგი დრამატურგის [[ერიკ-ემანუელ შმიტი]]ს რომანი. გამოიცა 2001 წელს. ქართულად 2011 წელს ითარგმნა. ==საფუძველი== „ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები“ თავდაპირველად პიესის სახით დაიწერა, რომელიც შმიტის მეგობრის, ბრუნო აბრაჰამ კრემერის ცხოვრებაზე იყო დაფუძნებული. მან თავად სთხოვა შმიტს, დაეწერა პიესა მის ცხოვრებაზე, [[პარიზი|პარიზში]] გატარებულ ბავშვებაზე და ბაბუასთან, ბატონ აბრაჰამთან, განსაკუთრებულ ურთიერთობაზე. პიესას მხოლოდ ერთი პერსონაჟი – მოსე, ზრდასრულობაში „მომო“ – ჰყავდა, რომელიც თავის ბავშვობას იხსენებდა. 2001 წელს შმიტმა ნაწარმოები ხელახლა დაწერა და მოკლე რომანის სახით გამოაქვეყნა, რომელიც მისი რელიგიური თემატიკის სერიის „უხილავის ციკლი“ მეორე წიგნი გახდა. == შინაარსი == ცამეტი წლის მომო მამამაც მიატოვა და სულ მარტო დარჩა. მომოს ერთადერთი არაბი მეგობარი ჰყავს, ბატონი იბრაჰიმი, საბაყლოს მფლობელი ცისფერი ქუჩიდან. შმიტი რომანში ცდილობს, პატარა მომოს თვალით დაგვანახოს, რომ გარეგნული იერსახე ხშირად მატყუარაა; ცისფერი ქუჩა, თურმე, შეიძლება სულაც არ იყოს ცისფერი; არც არაბი იყოს არაბი და შესაძლოა არც ცხოვრება იყოს ისეთ სევდის მომგვრელი, როგორიც ჰგონიათ ხოლმე. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://frenchlit.wetpaint.com/page/Monsieur+Ibrahim+and+the+Flowers+of+the+Koran+by+Eric+Emmanuel-Schmitt მოიკლა ბატონმა იბრაჰიმმა თავი?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101029035647/http://frenchlit.wetpaint.com/page/Monsieur+Ibrahim+and+the+Flowers+of+the+Koran+by+Eric+Emmanuel-Schmitt |date=2010-10-29 }} [[კატეგორია: ერიკ-ემანუელ შმიტის ნაწარმოებები]] [[კატეგორია:2001 წლის რომანები]] 2hgb045odxifpymbt7ema4akyh2vzi7 4402876 4402872 2022-08-02T21:44:30Z Mariamm097 115959 /* საფუძველი */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა წიგნი | | სახელწოდება = ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები | სურათი = | ჩარჩო = კი | ავტორი = [[ერიკ-ემანუელ შმიტი]] | ქვეყანა = [[საფრანგეთი]] | ენა = [[ფრანგული ენა|ფრანგული]] | ჟანრი = [[რომანი (პროზა)|რომანი]] | გამომცემელი = | გამოც_თარიღი = [[2001]] | მედია = | გვერდი = 96 | isbn = 9782226126269 }} '''ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები''' ({{lang-fr|Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran}}) — ფრანგი დრამატურგის [[ერიკ-ემანუელ შმიტი]]ს რომანი. გამოიცა 2001 წელს. ქართულად 2011 წელს ითარგმნა. ==საფუძველი== „ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები“ თავდაპირველად პიესის სახით დაიწერა, რომელიც შმიტის მეგობრის, ბრუნო აბრაჰამ კრემერის ცხოვრებაზე იყო დაფუძნებული. მან თავად სთხოვა შმიტს, დაეწერა პიესა მის ცხოვრებაზე, [[პარიზი|პარიზში]] გატარებულ ბავშვებაზე და ბაბუასთან, ბატონ აბრაჰამთან, განსაკუთრებულ ურთიერთობაზე. პიესას მხოლოდ ერთი პერსონაჟი – მოსე, ზრდასრულობაში „მომო“ – ჰყავდა, რომელიც თავის ბავშვობას იხსენებდა. 2001 წელს შმიტმა ნაწარმოები ხელახლა დაწერა და მოკლე რომანის სახით გამოაქვეყნა, რომელიც მისი რელიგიური თემატიკის სერიის „უხილავის ციკლი“ მეორე წიგნი გახდა. გარკვეული თვალსაზრისით ნაწარმოები ჰგავს რომენ გარის რომანს „ცხოვრება წინაა“, რომელიც მან ემილ აჟარის ფსევდონიმით გამოაქვეყნდა. მისი პერსონაჟი ახალგზარდდა მუსლიმი ბიჭი სახელად მომოა (მუჰამედის მეტსახელი), რომელიც ქალბატონ როზასთან – ხანდაზმულ ებრაელთან – ერთად ცხოვრობს. მომო ხშირას სტუმრობს ბატონ ჰამილს, მოხუც მუსლიმ მამაკაცს, რომელიც მას რელიგიას ასწავლის. მათ შორის ბაბუა-შვილიშვილის ურთიერთობა ყალიბდება, რომელიც საკმაოდ ჰგავს მომოსა და ბატონი იბრაჰიმის ურთიერთობას. == შინაარსი == ცამეტი წლის მომო მამამაც მიატოვა და სულ მარტო დარჩა. მომოს ერთადერთი არაბი მეგობარი ჰყავს, ბატონი იბრაჰიმი, საბაყლოს მფლობელი ცისფერი ქუჩიდან. შმიტი რომანში ცდილობს, პატარა მომოს თვალით დაგვანახოს, რომ გარეგნული იერსახე ხშირად მატყუარაა; ცისფერი ქუჩა, თურმე, შეიძლება სულაც არ იყოს ცისფერი; არც არაბი იყოს არაბი და შესაძლოა არც ცხოვრება იყოს ისეთ სევდის მომგვრელი, როგორიც ჰგონიათ ხოლმე. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://frenchlit.wetpaint.com/page/Monsieur+Ibrahim+and+the+Flowers+of+the+Koran+by+Eric+Emmanuel-Schmitt მოიკლა ბატონმა იბრაჰიმმა თავი?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101029035647/http://frenchlit.wetpaint.com/page/Monsieur+Ibrahim+and+the+Flowers+of+the+Koran+by+Eric+Emmanuel-Schmitt |date=2010-10-29 }} [[კატეგორია: ერიკ-ემანუელ შმიტის ნაწარმოებები]] [[კატეგორია:2001 წლის რომანები]] 1o03ww3yrkm8125ctylxq7uttcwc2cr 4402885 4402876 2022-08-02T22:36:59Z Mariamm097 115959 /* შინაარსი */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა წიგნი | | სახელწოდება = ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები | სურათი = | ჩარჩო = კი | ავტორი = [[ერიკ-ემანუელ შმიტი]] | ქვეყანა = [[საფრანგეთი]] | ენა = [[ფრანგული ენა|ფრანგული]] | ჟანრი = [[რომანი (პროზა)|რომანი]] | გამომცემელი = | გამოც_თარიღი = [[2001]] | მედია = | გვერდი = 96 | isbn = 9782226126269 }} '''ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები''' ({{lang-fr|Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran}}) — ფრანგი დრამატურგის [[ერიკ-ემანუელ შმიტი]]ს რომანი. გამოიცა 2001 წელს. ქართულად 2011 წელს ითარგმნა. ==საფუძველი== „ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები“ თავდაპირველად პიესის სახით დაიწერა, რომელიც შმიტის მეგობრის, ბრუნო აბრაჰამ კრემერის ცხოვრებაზე იყო დაფუძნებული. მან თავად სთხოვა შმიტს, დაეწერა პიესა მის ცხოვრებაზე, [[პარიზი|პარიზში]] გატარებულ ბავშვებაზე და ბაბუასთან, ბატონ აბრაჰამთან, განსაკუთრებულ ურთიერთობაზე. პიესას მხოლოდ ერთი პერსონაჟი – მოსე, ზრდასრულობაში „მომო“ – ჰყავდა, რომელიც თავის ბავშვობას იხსენებდა. 2001 წელს შმიტმა ნაწარმოები ხელახლა დაწერა და მოკლე რომანის სახით გამოაქვეყნა, რომელიც მისი რელიგიური თემატიკის სერიის „უხილავის ციკლი“ მეორე წიგნი გახდა. გარკვეული თვალსაზრისით ნაწარმოები ჰგავს რომენ გარის რომანს „ცხოვრება წინაა“, რომელიც მან ემილ აჟარის ფსევდონიმით გამოაქვეყნდა. მისი პერსონაჟი ახალგზარდდა მუსლიმი ბიჭი სახელად მომოა (მუჰამედის მეტსახელი), რომელიც ქალბატონ როზასთან – ხანდაზმულ ებრაელთან – ერთად ცხოვრობს. მომო ხშირას სტუმრობს ბატონ ჰამილს, მოხუც მუსლიმ მამაკაცს, რომელიც მას რელიგიას ასწავლის. მათ შორის ბაბუა-შვილიშვილის ურთიერთობა ყალიბდება, რომელიც საკმაოდ ჰგავს მომოსა და ბატონი იბრაჰიმის ურთიერთობას. == შინაარსი == ცამეტი წლის მომო მამამაც მიატოვა და სულ მარტო დარჩა. მომოს ერთადერთი არაბი მეგობარი ჰყავს, ბატონი იბრაჰიმი, საბაყლოს მფლობელი ცისფერი ქუჩიდან. შმიტი რომანში ცდილობს, პატარა მომოს თვალით დაგვანახოს, რომ გარეგნული იერსახე ხშირად მატყუარაა; ცისფერი ქუჩა, თურმე, შეიძლება სულაც არ იყოს ცისფერი; არც არაბი იყოს არაბი და შესაძლოა არც ცხოვრება იყოს ისეთ სევდის მომგვრელი, როგორიც ჰგონიათ ხოლმე. ==ანალიზი== წიგნის საშუალებით, შმიტს სურდა ეჩვენებიდა პარიზის გარეუბანში მცხოვრები ებრაელი ბიჭისა და მუსლიმი მაღაზიის მეპოტრონის ისტორია, თუმცა ისე, რომ რელიგია რომანის სიუჟეტის მთავარ ასპექტად არ ექცია. სიუჟეტის ძირითადი თემაა ის, რომ მომო თავისუფლდება პიროვნული ციხიდან, რომლიც მიზეზიც მისი დისფუნქციური ოჯახი იყო. მამას თითქმის ვერ ნახულობდა, დედამ დაბადებისთანავე მიატოვა, უფროსი ძმა კი არასდროს უნახავს, თუმცა მამა ყოველთვის მას ადარებდა. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://frenchlit.wetpaint.com/page/Monsieur+Ibrahim+and+the+Flowers+of+the+Koran+by+Eric+Emmanuel-Schmitt მოიკლა ბატონმა იბრაჰიმმა თავი?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101029035647/http://frenchlit.wetpaint.com/page/Monsieur+Ibrahim+and+the+Flowers+of+the+Koran+by+Eric+Emmanuel-Schmitt |date=2010-10-29 }} [[კატეგორია: ერიკ-ემანუელ შმიტის ნაწარმოებები]] [[კატეგორია:2001 წლის რომანები]] dogkf67wm7df4ppip51fxlsudm5rjh2 4402887 4402885 2022-08-02T22:52:14Z Mariamm097 115959 /* ანალიზი */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა წიგნი | | სახელწოდება = ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები | სურათი = | ჩარჩო = კი | ავტორი = [[ერიკ-ემანუელ შმიტი]] | ქვეყანა = [[საფრანგეთი]] | ენა = [[ფრანგული ენა|ფრანგული]] | ჟანრი = [[რომანი (პროზა)|რომანი]] | გამომცემელი = | გამოც_თარიღი = [[2001]] | მედია = | გვერდი = 96 | isbn = 9782226126269 }} '''ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები''' ({{lang-fr|Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran}}) — ფრანგი დრამატურგის [[ერიკ-ემანუელ შმიტი]]ს რომანი. გამოიცა 2001 წელს. ქართულად 2011 წელს ითარგმნა. ==საფუძველი== „ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები“ თავდაპირველად პიესის სახით დაიწერა, რომელიც შმიტის მეგობრის, ბრუნო აბრაჰამ კრემერის ცხოვრებაზე იყო დაფუძნებული. მან თავად სთხოვა შმიტს, დაეწერა პიესა მის ცხოვრებაზე, [[პარიზი|პარიზში]] გატარებულ ბავშვებაზე და ბაბუასთან, ბატონ აბრაჰამთან, განსაკუთრებულ ურთიერთობაზე. პიესას მხოლოდ ერთი პერსონაჟი – მოსე, ზრდასრულობაში „მომო“ – ჰყავდა, რომელიც თავის ბავშვობას იხსენებდა. 2001 წელს შმიტმა ნაწარმოები ხელახლა დაწერა და მოკლე რომანის სახით გამოაქვეყნა, რომელიც მისი რელიგიური თემატიკის სერიის „უხილავის ციკლი“ მეორე წიგნი გახდა. გარკვეული თვალსაზრისით ნაწარმოები ჰგავს რომენ გარის რომანს „ცხოვრება წინაა“, რომელიც მან ემილ აჟარის ფსევდონიმით გამოაქვეყნდა. მისი პერსონაჟი ახალგზარდდა მუსლიმი ბიჭი სახელად მომოა (მუჰამედის მეტსახელი), რომელიც ქალბატონ როზასთან – ხანდაზმულ ებრაელთან – ერთად ცხოვრობს. მომო ხშირას სტუმრობს ბატონ ჰამილს, მოხუც მუსლიმ მამაკაცს, რომელიც მას რელიგიას ასწავლის. მათ შორის ბაბუა-შვილიშვილის ურთიერთობა ყალიბდება, რომელიც საკმაოდ ჰგავს მომოსა და ბატონი იბრაჰიმის ურთიერთობას. == შინაარსი == ცამეტი წლის მომო მამამაც მიატოვა და სულ მარტო დარჩა. მომოს ერთადერთი არაბი მეგობარი ჰყავს, ბატონი იბრაჰიმი, საბაყლოს მფლობელი ცისფერი ქუჩიდან. შმიტი რომანში ცდილობს, პატარა მომოს თვალით დაგვანახოს, რომ გარეგნული იერსახე ხშირად მატყუარაა; ცისფერი ქუჩა, თურმე, შეიძლება სულაც არ იყოს ცისფერი; არც არაბი იყოს არაბი და შესაძლოა არც ცხოვრება იყოს ისეთ სევდის მომგვრელი, როგორიც ჰგონიათ ხოლმე. ==ანალიზი== წიგნის საშუალებით, შმიტს სურდა ეჩვენებიდა პარიზის გარეუბანში მცხოვრები ებრაელი ბიჭისა და მუსლიმი მაღაზიის მეპოტრონის ისტორია, თუმცა ისე, რომ რელიგია რომანის სიუჟეტის მთავარ ასპექტად არ ექცია. სიუჟეტის ძირითადი თემაა ის, რომ მომო თავისუფლდება პიროვნული ციხიდან, რომლიც მიზეზიც მისი დისფუნქციური ოჯახი იყო. მამას თითქმის ვერ ნახულობდა, დედამ დაბადებისთანავე მიატოვა, უფროსი ძმა კი არასდროს უნახავს, თუმცა მამა ყოველთვის მას ადარებდა. მიუხედავად ამისა, რომანი გამოკვეთილად რელიგიური ხასიათისაა. * ორივე პროტაგონისტს რელიგიური სახელი აქვს. ერთს, პატრიარქი [[აბრაამი |აბრაამის]], რომელიც მუსლიმურად „იბრაჰიმია“, ხოლო მეორეს – [[მოსე |მოსეს]]. მათი სახელები იუდაიზმსა და ისლამს შორის არსებულ კავშირს გვაჩვენებს. * რომანის მეორე რელიგიური ასპექტი ბატონი იბრაჰიმის ყურანში განსწავლულობაა. იგი ღიად აზროვნებს, მას აქვს აშკარა რელიგიური რწმენა, რომლითაც საკუთარი თავისთვის სიმშვიდე მოაქვს. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://frenchlit.wetpaint.com/page/Monsieur+Ibrahim+and+the+Flowers+of+the+Koran+by+Eric+Emmanuel-Schmitt მოიკლა ბატონმა იბრაჰიმმა თავი?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101029035647/http://frenchlit.wetpaint.com/page/Monsieur+Ibrahim+and+the+Flowers+of+the+Koran+by+Eric+Emmanuel-Schmitt |date=2010-10-29 }} [[კატეგორია: ერიკ-ემანუელ შმიტის ნაწარმოებები]] [[კატეგორია:2001 წლის რომანები]] 4ssly0d02yuvo72qx1az0rr3s45btek მაიკლ ჯორდანი 0 194680 4402739 4158423 2022-08-02T15:39:06Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 8 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა კალათბურთელი | სახელი = მაიკლ ჯორდანი | სურათი = Michael_Jordan_in_2014.jpg | წარწერა = მაიკლ ჯორდანი 2014 წელს | პოზიცია = მფლობელი | სიმაღლე = 1,98 | წონა = 98 | ლიგა = [[NBA]] | კლუბი = შარლოტ ჰორნეტსი | კლუბის ბმული = | ნომერი = | დაბადების თარიღი = {{birth date and age|df=yes|1963|02|17}} | დაბადების ადგილი = [[ნიუ იორკი]], [[აშშ]] | ეროვნება = [[ამერიკელი]] | უმაღლესი სკოლა = ემსლი ა.ლეინის სახ. სკოლა ([[ვილმინგტონი]], [[ჩრდილოეთ კაროლინა|ჩრ. კაროლინა]]) | კოლეჯი = Tar Heels, [[ჩრდილოეთ კაროლინა]] | დრაფტის ეტაპი = 1 | დრაფტის არჩევა = მე-3 | დრაფტის წელი = 1984 | დრაფტის კლუბი = [[ჩიკაგო ბულზი]] | კარიერის დასაწყისი = 1984 | კარიერის დასასრული = 2003 | წლები1 = 1984-1993 | კლუბი1 = [[ჩიკაგო ბულზი]] | წლები2 = 1995-1998 | კლუბი2 = [[ჩიკაგო ბულზი]] | წლები3 = 2001-2003 | კლუბი3 = [[ვაშინგტონ უიზარდსი]] | გამორჩეული მომენტები = * 6× [[NBA-ს ჩემპიონების სია|NBA ჩემპიონი]] * 6× [[ბილ რასელის NBA ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|NBA ფინალის MVP]] <small>(1991–1993)</small> <small>(1996–1998)</small> * 5× [[NBA-ს ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|NBA MVP]] <small>(1988) </small> <small>(1991-1992)</small> <small>(1996)</small> <small>(1998)</small> * 14× [[NBA All-Star მატჩი|NBA All-Star]] <small>(1985–1993)</small> <small>(1996–1998)</small> <small>(2002–2003)</small> * 3× [[NBA All-Star მატჩის MVP-ს ჯილდო|NBA All-Star MVP]] <small>(1988, 1996, 1998)</small> * 10× [[ყველა-NBA გუნდი|All-NBA პირველი გუნდი]] <small>(1987–1993, 1996–1998)</small> * [[ყველა-NBA გუნდი|All-NBA მეორე გუნდი]] <small>(1985)</small> * NBA წლის მცველი <small>(1988)</small> * 9× [[NBA-ს ყველა-დაცვითი გუნდი|All-მცველი პირველი გუნდი]] <small>(1988–1993, 1996–1998)</small> * [[NBA-ს წლის ახალბედის ჯილდო|წლის ახალბედა]] <small>(1985)</small> * [[NBA-ს ყველა-ახალბედა გუნდი|ყველა-ახალბედა]] <small>(1985)</small> * 10× NBA საუკეთესო მექულე <small>(1987–1993, 1996–1998)</small> * 3× NBA მოპარვების ჩემპიონი <small>(1988, 1990, 1993)</small> * 2× NBA სლემ დანკის შეჯიბრის ჩემპიონი <small>(1987–1988)</small> * #23 გაუქმებული იქნა [[ჩიკაგო ბულზი]]ს მიერ * #23 გაუქმებული იქნა [[მაიამი ჰიტი]]ს მიერ * 3x ''Associated Press'' - წლის საუკეთესო სპორტსმენი <small>(1991–1993)</small> * ''Sports Illustrated'' - წლის საუკეთესო სპორტსმენი <small>(1991)</small> * [[50 საუკეთესო მოთამაშე NBA-ს ისტორიაში]] * NCAA ჩემპიონი <small>(1982)</small> * Consensus national college player of the year <small>(1984)</small> * 2x NCAA კაცთა ყველა ამერიკელის გუნდი <small>(1983, 1984)</small> * ACC წლის მოთამაშე <small>(1984)</small> * 2x ყველა ACC-ის პირველი გუნდი <small>(1983, 1984)</small> * ACC წლის ახალბედა <small>(1982)</small> * #23 გაუქმებული იქნა [[Tar Heels|Tar Heels-ის]] მიერ * 2x აშშ-ის წლის საუკეთესო კაცი სპორტსმენი <small>(1983, 1984)</small> * თავისუფლების საპრეზიდენტო მედალი |stats_league=NBA |stat1label = [[ქულა]] |stat1value = 32,292 (30.1 ppg) |stat2label = [[მოხსნა]] |stat2value = 6,672 (6.2 rpg) |stat3label = [[გადაცემა]] |stat3value = 5,633 (5.3 apg) | nba-ის პროფილი = | მედალის თარგები = {{MedalSport |[[კალათბურთი]]}} {{MedalCountry|{{USA}}}} {{MedalCompetition|[[ოლიმპიური თამაშები]]}} {{MedalGold|[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1984|1984 ლოს-ანჯელესი]] | [[1984 Summer Olympics|Men's basketball]]}} {{MedalGold|[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1992|1992 ბარსელონა]] | [[1992 Summer Olympics|Men's basketball]]}} {{MedalCompetition|[[FIBA Americas Championship]]}} {{MedalGold| [[1992 Tournament of the Americas|1992 პორტლენდი]]<ref>[https://www.usab.com/history/national-team-mens/mens-tournament-of-the-americas-1992.aspx MEN'S TOURNAMENT OF THE AMERICAS -- 1992]</ref> | [[1992 Tournament of the Americas|Men's basketball]]}} {{MedalCompetition|[[Pan American Games]]}} {{MedalGold| [[1993 Pan American Games|1993 კარაკასი]]<ref>[https://www.usab.com/history/pan-am-mens/ninth-pan-american-games-1983.aspx NINTH PAN AMERICAN GAMES -- 1983]</ref> | [[1993 Pan American Games|Men's basketball]]}} }} '''მაიკლ ჯეფრი ჯორდანი''' ({{lang-en|Michael Jeffrey Jordan}}; ასევე ცნობილი ინიციალებით — '''MJ'''<ref>Rein, Kotler and Shields, pg. 173.</ref>; დ. [[17 თებერვალი]], [[1963]], [[ნიუ-იორკი]]) — ლეგენდარული [[აშშ|ამერიკელი]] [[კალათბურთი|კალათბურთელი]], [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაციის]] ყოფილი მოთამაშე, რომელიც ამჟამად [[შარლოტ ჰორნეტსი]]ს მთავარი მფლობელია. მაიკლ ჯორდანმა [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაციაში]] ითამაშა 15 სეზონი, 1980-1990-იანი წლებში აქტიური როლი ითამაშა ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაციის პოპულარიზაციაში მსოფლიოს მასშტაბით, სადაც ასევე შეძლო ამ პერიოდის განმავლობაში [[ჩიკაგო ბულზი]]ს ისტორიაში 6 NBA ჩემპიონის ტიტულის მოპოვება. ჯორდანი ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაციის ვებ-მისამართზე აღწერილია: „ხმამაღალ განცხადებებზე დაყრდნობით, მაიკლ ჯორდანი ყველაზე დიდი მოთამაშე იყო ყველა დროის განმავლობაში“. ჯორდანმა 1981–1984 წლებში სამი სეზონი ითამაშა [[ჩრდილოეთი კაროლინა|ჩრდილოეთ კაროლინაში]] თარ ჰილზის (Tar Heels) კოლეჯის საკალათბურთო კლუბში, რომლის შემდეგაც ის [[1984 წლის დრაფტი|1984 წლის დრაფტზე]], პირველი რაუნდის მესამე პიკად აირჩია [[ჩიკაგო ბულზი|ჩიკაგო ბულზმა]]. მალევე მან სახელი გაითქვა მისი გრძელი ნახტომით შესულებული ჩატენვებით (Dunk), რომელსაც ხშირ შემთხვევაში ასრულებდა საჯარიმო სროლის ხაზიდან ნახტომის შემდეგ. ამის გამო მან ზედმეტსხელებიც დაიმსახურა: ჰაეროვანი ჯორდანი (Air Jordan და His Airness). მან ასევე მალევე მოიპოვა საუკეთესო დაცვითი კალათბურთელის სახელი.<ref>[https://www.nytimes.com/1991/06/15/sports/sports-of-the-times-air-jordan-and-just-plain-folks.html New York Times - ]</ref> [[1991]] წელს მან მოიგო პირველი [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაციის]] ჩემპიონატი [[ჩიკაგო ბულზი|ჩიკაგო ბულზსთან]] ერთად და მას მიყოლებით მოჰყვა [[1992]] და [[1993]] წლის ჩემპიონობა. ზედიზედ სამი ჩემპიონობის შემდეგ, 1993-94 წლის სეზონის მიმდინარეობის დროს ჯორდანმა მოულოდნელად დაასრულა საკალათბურთო კარიერა და კარიერა განაგრძო [[ბეისბოლის მთავარი ლიგა|ბეისბოლის მთავარ ლიგაში]]. [[1995]] წელს ჯორდანი დაბრუნდა [[ჩიკაგო ბულზი|ჩიკაგო ბულზში]] და კიდევ ერთხელ გახდა [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაციის]] ზედიზედ სამგზის, [[1996]], [[1997]] და [[1998]] წლების გამარჯვებული. [[1999]] წლის იანვარში ჯორდანმა ხელმეორედ დაასრულა კარიერა კალათბურთში და მეორედ დაბრუნდა 2001 წელს და [[ვაშინგტონ უიზარდსი|ვაშინგტონ უიზარდსის]] რიგებში ორი სეზონი ითამაშა [[2003]] წლამდე. ჯორდანის ინდივიდუალურ მიღწევებს შორის არის ექვსი [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაციის]] ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის (Final MVP) ტიტული, ათი საუკეთესო მექულის (Scoring Titles) ტიტული, ხუთი [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|NBA-ს]] ყველაზე ღირებული მოთამაშის (MVP) ტიტული, თოთხმეტჯერ ითამაშა [[NBA-ის ყველა ვარსკვლავის მატჩი]] და სამჯერ გახდა ყველაზე ღირებული მოთამაშ (All-Star Game MVP), სამჯერ აქვს მიღებული [[NBA-ის ყველა ვარსკვლავის მატჩი]]ს ყველაზე ღირებული მოთამაშის (MVP) ტიტული, ათჯერ იქნა არჩეული [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|All-NBA-ს]] პირველი გინდის წევრად, ცხრაჯერ აიღო ყველა მცველის (All-Defensive) პირველი გუნდის წევრი, სამჯერ აიღო საუკეთესო მოპარვების (Steal) ტიტული და 1988 წელს მოიპოვა [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|NBA-ს]] წლის საუკეთესო დაცვითი კალათბურთელის ტიტული. მაიკლ ჯორდანი ფლობს [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|NBA-ს]] რეკორდს ჩაგდებული ქულების რაოდენობით. რეგურალურ სეზონში აქვს 30.12 საშუალოდ ქულა თამაშში და 33.45 (საშუალოდ ქულა თამაშში) - ფელიოფში. 1999 წელს ამერიკულმა სპორტულმა არხმა ESPN, ჯორდანი დაასახელა მე-20 საუკუნის საუკეთესო ჩრდილოეთ ამერიკელ სპორტსმენად. ჯორდანი არის ორგზის [[კალათბურთის დიდების დარბაზი]]ს (Hall of Fame) წევრი, 2009 წელს როგორც ინდივიდუალური მოთამაშე, ხოლო 2010 წელს როგორც 1992 წელს აშშ-ის ოლიმპიური ნაციონალური საკალათბურთო გუნდის წევრი, რომელიც ასევე ცნობილია როგორც [[ოცნების გუნდი (კალათბურთი)|„ოცნების გუნდი“]] („The Dream Team“). [[2015]] წელს ჯორდანი ასევე გახდა FIBA-ს დიდების დარბაზის (FIBA Hall of Fame) წევრი. ჯორდანმა ხელი შეუწყო [[Nike|Nike-ის]] Air Jordan-ს, რომელიც სპორტულ ფეხსაცმელს აწარმოებს და 1984 წლიდან დღემდე პოპულარულია.<ref>[http://seattletimes.nwsource.com/html/businesstechnology/2004116738_airjordan10.html Air Jordan]</ref> ჯორდანი გადაღებულია [[1996]] წელს გამოსულ ფილმ [[Space Jam]]-ში, სადაც იგი საკუთარ თავს თამაშობს. 2006 წელს იგი გახდა [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|NBA-ში]] მოასპარეზე კლუბის [[შარლოტ ჰორნეტსი|შარლოტ ბობკეთსის]] (ახლანდელი [[შარლოტ ჰორნეტსი]]) მფლობელი. 2014 წელს ჯორდანი გახდა პირველი მილიარდერი [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|NBA-ს]] კალათბურთელი და იგი არის მესამე უმდიდრესი [[აფრო-ამერიკელები|აფრო-ამერიკელი]] Robert F. Smith-ს და [[ოპრა უინფრი]]ს შემდეგ. == ადრეული წლები == მაიკლ ჯორდანი დაიბადა [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] ბანკირი დედის, დელორესის და ჯეიმს რ. ჯორდანი უფროსის ოჯახში. მისი დაბადებიდან მალევე მისი ოჯახი საცხოვრებლად გადავიდა ქალაქ ვილმინგტონში [[ჩრდილოეთ კაროლინა|ჩრდილოეთ კაროლინის შტატში]].<ref>{{Cite web |url=http://www.23jordan.com/bio1.htm |title=მაიკლ ჯორდანის ბიოგრაფია |accessdate=2019-11-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160402163706/http://23jordan.com/bio1.htm |archivedate=2016-04-02 }}</ref> მაიკლ ჯორდანს ჰყავს 4 დედმამიშვილი: ორი უფროსი ძმა, ლარი ჯორდანი და ჯეიმს რ. ჯორდანი, ერთი უფროსი და დელორისი და უმცროსი და - როსალინი. მაიკლის უფროსმა ძმამ ჯეიმს რ.ჯორდანმა აშშ-ში [[2006]] წელს დაასრულა სამხედრო კარიერა.<ref>[https://web.archive.org/web/20060529123711/http://www.charlotte.com/mld/observer/news/local/14588539.htm მაილკ ჯორდანის უფროსი ძმის სამხედრო კარიერა]</ref> == სასკოლო კარიერა == [[File:Michael Jordan - Laney High School 1980 - 02.jpg|thumb|right|upright|ჯორდანის ნახტომი ჩატენვისთვის, სასკოლო ჩემპიონატი, 1979–80]] ჯორდანის სპორტული კარიერა, [[კალათბურთი|კალათბურთის]], [[ბეისბოლი|ბეისბოლის]] და [[ფეხბურთი|ფეხბურთის]] თამაში სკოლაში სწავლის დროიდან დიდ ყურადღებას იქცევდა. იგი სწავლობდა ქალაქ [[ვილმინგტონი|ვილმინგტონში]], [[ჩრდილოეთი კაროლინა|ჩრდილოეთ კაროლინის შტატში]], ემსლი ა.ლეინის (Emsley A. Laney) სახელობის სკოლაში. მე-10 კლასის (Sophomore year) დამთავრების შემდეგ ჯორდანს სურდა [[კალათბურთი|კალათბურთის]] თამაში საუნივერსიტეტო (Varsity) ლიგაში, მაგრამ იგი იმ დროს იყო 180 სმ (5'11"), რაც ითვლებოდა დაბალ მოთამაშედ და ვერ ითამაშა. იმ დროს მხოლოდ მისმა ახლო მეგობარმა, შემდგომში კალათბურთელმა და ბიზნესმენმა, [[ჰარვესტ ლეროი სმიტი|ჰარვესტ ლეროი სმიტმა]] მოახერხა უნივერსიტეტის ლიგაში თამაში.<ref name="Keeps 2000">დევიდ ჰალბერტსტამი - Playing for Keeps: Michael Jordan and the World He Made (2000), 20-21 გვ.</ref> ჯორდანმა იმავე პერიოდში ითამაშა საუნივერსიტეტო ჩემპიონატის დაბალ ლიგაში (Junior Varsity) სადაც რამდენიმე თამაში ჩაატარა და საშუალოდ 40 ქულას აგროვებდა თამაშში.<ref name="Keeps 2000"/> მომდევნო ზაფხულში ჯორდანმა 10 სანტიმეტრით (4 inch) მოიმატა სიმაღლეში და რეგულარულად ვარჯიშობდა.<ref>[https://www.nba.com/history/legends/profiles/michael-jordan NBA ისტორია - მაიკლ ჯორდანი]</ref><ref>[https://www.newsweek.com/missing-cut-382954 ჯორდანს თავდაპირველად არ უთამაშია საუნივერსიტეტო ლიგა]</ref> სასკოლო ჩემპიონატის დასრულების შემდეგ, საუნივერსიტეტო ლიგაში თამაშისას ჯორდანი საშუალოდ აგროვებდა 25 ქულას თამაშში (25 ppg).<ref name="ჯორდანის ადრეული წლების სტატისტიკა">[https://www.basketball-reference.com/players/j/jordami01/jordan-high-school-amateur-exhibition.html ჯორდანის ადრეული წლების სტატისტიკა]</ref> მე-12 კლასის დამთავრების შემდეგ იგი აირჩიეს [[მაკდონალდსის ყველა მერიკელის თამაში|1981 წლის მაკდონალდსის ყველა მერიკელის თამაშზე]], სადაც მან 30 ქულა დააგროვა,<ref>[https://www.nytimes.com/2001/12/07/sports/plus-basketball-a-mcdonald-s-game-for-girls-too.html The New York Times - PLUS: BASKETBALL; A McDonald's Game For Girls, Too By Lena Williams]</ref><ref>როლანდ ლაზენბი - Michael Jordan: The Life, 146–147 გვ. ISBN 031619476X, ISBN 978-0316194761</ref> ხოლო სეზონში აგროვებდა 27 ქულას,<ref name="ჯორდანის ადრეული წლების სტატისტიკა"/> 12 მოხსნას,<ref>დევიდ ლ. პორტერი - მაიკლ ჯორდანი: ბიოგრაფია, 8 გვ. ISBN 0313337675, ISBN 978-0313337673</ref><ref name="ReferenceA">როლანდ ლაზენბი - Michael Jordan: The Life, 141 გვ. ISBN 031619476X, ISBN 978-0316194761</ref> 6 გადაცემას საშუალოდ.<ref name="ReferenceA"/><ref>[https://www.newspapers.com/clip/27663833/rocky_mount_telegram/ Rocky Mount Telegram, 14 გვ.]</ref><ref>[https://www.newspapers.com/clip/27661320/the_orlando_sentinel/ Sentinel Star, 8 გვ.]</ref> ჯორდანით დაინტერესებულები იყვნენ სხვადასხვა კოლეჯის საკალათბურთო გუნდები, მათ შორის: Duke Blue Devils და ტარ ჰილზი ([[ჩრდილოეთ კაროლინა]]), South Carolina Gamecocks ([[სამხრეთ კაროლინა]]), Syracuse ([[ნიუ იორკი]]), Virginia Cavaliers ([[ვირჯინია]]).<ref>დევიდ ჰალბერტსტამი - Playing for Keeps: Michael Jordan and the World He Made (2000), 67-68 გვ.</ref> დიდი არჩევანის მიუხედავად, ჯორდნმა 1981 წელს თამაში დაიწყო ტარ ჰილზში ([[ჩრდილოეთ კაროლინა]]).<ref>Walter LaFeber, 32 გვ. ISBN 0393323692, ISBN 978-0393323696</ref> == კარიერა კოლეჯში == [[File:Michael Jordan UNC Jersey cropped.jpg|thumb|right|upright|ჯორდანის 23 ნომრიანი მაისური ტარ ჰილზის საშინაო დარბაზში]] ტარ ჰილზის საკალათბურთო გუნდში ([[ჩრდილოეთ კაროლინა]]), რომლის მწვრთნელი დენ ედვარდ სმიტი (Dean Smith) იყო, ჯორდანი, რომელიც საშუალოდ 13.4 ქულას აგდებდა თამაშში და 53.4%-ით ისროდა, დასახელდა ატლანტიკის სანაპიროს კონფერენციის (Atlantic Coast Conference) წლის საუკეთესო ახალბედა მოთამაშედ.<ref>[https://www.rotowire.com/?ilkid=JORDAMI01 East Coast Offense: Finding Meaning]</ref> 1982 წელს ჯორდანმა ჩააგდო მისი ერთ-ერთი პირველი თამაშის მომგები (Winning Shot) ქულა, Georgetown Hoyas-ის წინააღმდეგ, თამაშის დასრულებამდე 15 წამით ადრე და გუნდს NCAA Division I-ის ფინალში გამარჯვება მოაპოვებინა. Georgetown Hoyas-ის რიგებში კი, შემდეგში NBA-ს ვარსკვლავი [[პატრიკ იუინგი]] თამაშობდა.<ref name="Legends profile: Michael Jordan">[https://www.nba.com/history/legends/profiles/michael-jordan Legends profile: Michael Jordan]</ref> სამი სეზონის განმავლობაში ჯორდანი აგროვებდა საშუალოდ 17.7 ქულას თამაშში და ისროდა 54.0%-ით.<ref>[https://www.basketball-reference.com/players/j/jordami01.html Michael Jordan Statistics]</ref> Naismith-ის და John R. Wooden-ის ტიტულების, წლის საუკეთესო მოთამაშის ტიტულის მოპოვების შემდეგ, 1984 წელს, ჯორდანმა დატოვა [[ჩრდილოეთ კაროლინა]] კოლეჯის დამთავრებამდე ერთი წლით ადრე, რათა გასულიყო 1984 წლის NBA-დრაფტზე. მაიკლი დრაფტზე მე-3 პიკად აირჩია [[ჩიკაგო ბულზი|ჩიკაგო ბულზმა]] [[ჰაკიმ ოლაჯუონი]]ს ([[ჰიუსტონ როკეტსი]]) და [[სემ ბოუვი]]ს ([[პორტლენდ ტრეილ ბლეიზერსი]]) შემდეგ. ერთ-ერთი ძირითადი მიზეზი რის გამოც ჯორდანი აირჩიეს მე-3 პიკად იყო ის, რომ [[ჰიუსტონ როკეტსი|ჰიუსტონ როკეტსს]] და [[პორტლენდ ტრეილ ბლეიზერსი|პორტლენდ ტრეილ ბლეიზერსს]] ჭირდებოდათ [[საკალათბურთო პოზიციები|ცენტრის]] არჩევა.<ref>DuPree, David (November 26, 1984). "Trail Blazers don't regret bypassing Jordan". USA Today. p. 6C</ref> მიუხედავად იმისა, რომ [[პორტლენდ ტრეილ ბლეიზერსი]]ს გენერალური მენეჯერი Stu Inman ეწინააღმდეგებოდა ცენტრის არჩევას და სურდა ჯორდანი, საბოლოოდ მაინც [[კალათბურთის პოზიციები|ცენტრი]] აირჩიეს იმ მიზეზით, რომ [[პორტლენდ ტრეილ ბლეიზერსი|პორტლენდ ტრეილ ბლეიზერსს]] გუნდში უკვე ჰყავდა ჯორდანის პოზიციაზე ([[კალათბურთის პოზიციები|მსროლელი]]) მოთამაშე [[კლაიდ დრექსლერი]], რომელსაც იმ პერიოდში ჯორდანის მსგავსი მონაცემები ჰქონდა.<ref>Sakamoto, Bob (November 25, 1984). "Portland GM is happy with Bowie". Chicago Tribune. p. B2.</ref> ESPN წერს, რომ ბოუის არჩევანი იყო ყველაზე ცუდი ჩრდილოეთ ამერიკის პროფესიონალური სპორტის ისტორიაში.<ref>[https://www.espn.com/espn/page2/story?page=schoenfield/060427 The 100 worst draft picks ever]</ref> [[1986]] წელს ჯორდანი დაბრუნა [[ჩრდილოეთ კაროლინა|ჩრდილოეთ კაროლინაში]] სწავლის დასამთავრებლად<ref>Morris, Mike. "The Legend: A Highlight-Reel History of the NBA's Greatest Player". Michael Jordan: The Ultimate Career Tribute. Bannockburn, Illinois: H&S Media, 1999. p. 67.</ref> და ამავე წელს მან მიიღო ბაკალავრის ხარისხი გეოგრაფიაში.<ref>[https://nesn.com/2014/01/michael-jordans-college-transcript-reveals-he-took-beginning-tennis-majored-in-geography-now-up-for-auction/ Michael Jordan’s College Transcript Reveals He Took Beginning Tennis, Majored in Geography]</ref> == პროფესიონალური კარიერა == === ადრეული წლები NBA-ში (1984-1987) === ==== 1984-85 წლის სეზონი ==== ახალწვეული წვეული ჯორდანი, პირველ, 1984-85 სეზონზე 28.2 ქულას აგდებდა საშუალოდ და 51.5%-ით ისროდა.<ref>[https://web.archive.org/web/20090222083636/http://www.databasebasketball.com/players/playerpage.htm?ilkid=JORDAMI01 ჯორდანის სტატისტიკა NBA-ში]</ref> ჯორდანი ოპონენტების მოედანზეც კი, მალე გახდა გულშემატკივრების ფავორიტი.<ref>[https://www.nytimes.com/1984/10/21/sports/jordan-makes-people-wonder-is-he-the-new-dr-j.html JORDAN MAKES PEOPLE WONDER: IS HE THE NEW DR. J? - Oct. 21, 1984]</ref><ref>[https://www.nytimes.com/1984/10/19/sports/jordan-dazzles-crowd-at-garden.html JORDAN DAZZLES CROWD AT GARDEN - Oct. 19, 1984]</ref><ref>[https://www.nytimes.com/1984/11/09/sports/jordan-led-bulls-romp-before-19252.html JORDAN-LED BULLS ROMP BEFORE 19,252 - Nov. 9, 1984]</ref> [[როი ს. ჯონსონი]] [[ნიუ-იორკ ტაიმზი (გაზეთი)|ნიუ-იორკ ტაიმზის]] 1984 წლის ნოემბრის ნომერში, ჯორდანს აღწერს, როგორც „[[ჩიკაგო ბულზი|ბულზის]] ფენომენალური ახალწვეული“ („the phenomenal rookie of the Bulls“).<ref>[https://www.nytimes.com/1984/11/09/sports/jordan-led-bulls-romp-before-19252.html ნიუ-იორკ ტაიმზი, როი ს. ჯონსონი ჯორდაის შესახებ 9 ნოემბერი, 1984 წ.]</ref> 1984 წლის დეკემბერში ჯორდანი გამოჩნდა ჟურნალ „Sports Illustrated-ის“ ყდაზე სათაურით „ვარსკვლავი დაიბადა“ („A Star Is Born“).<ref>[https://www.si.com/vault/issue/44293/1 Sports Illustrated, 10 დეკემბერი, 1984 წ. - ყდა]</ref> იმავე წელს, გულშემატკივრებმა, ჯორდანი აირჩიეს [[NBA-ის ყველა ვარსკვლავის მატჩი|ყველა ვარსკვლავის მატჩის]] სასტარტო შემადგენლობაში.<ref>[https://www.nba.com/history/legends/profiles/michael-jordan NBA.com - ლეგენდების პროფილი: მაიკლ ჯორდანი]</ref> [[NBA-ის ყველა ვარსკვლავის მატჩი|ყველა ვარსკვლავის მატჩამდე]] წარმოიშვა დაპირისპირება, რომლის სათავეში [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|NBA-ს]] ვეტერანი კალათბურთელი [[აიზეი თომასი]] იყო. დაპირისპირების მიზეზი ახალწვეული, გამოუცდელი ჯორდანის მიმართ დიდი ყურადღების დათმობა იყო.<ref name="ლეგენდების პროფილი: მაიკლ ჯორდანი">[https://www.nba.com/history/legends/profiles/michael-jordan ლეგენდების პროფილი: მაიკლ ჯორდანი]</ref> თამაშის განმავლობაში მოთამაშეებმა უარი თქვეს ჯორდანისთვის პასის გაკეთებაზე.<ref name="ლეგენდების პროფილი: მაიკლ ჯორდანი"/> დაპირისპირების მიზეზით ჯორდანი დაბრუნდა რეგულარულ სეზონში სათამაშოდ, სადაც სურდა ებრძოლა [[NBA-ს წლის ახალბედის ჯილდო|წლის ახალბედის ტიტულის]] მიღებისთვის.<ref name="web.archive.org">[https://web.archive.org/web/20070109104338/http://www.nba.com/playerfile/michael_jordan/bio.html მაიკლ ჯორდანის ბიოგრაფია - Archive.org]</ref> [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] სეზონი დაამთვარა 38-44 (38 მოგება და 44 წაგება)<ref>[https://web.archive.org/web/20071014212808/http://databasebasketball.com/teams/teampage.htm?tm=CHI&lg=n ჩიკაგო ბულზის სეზონები]</ref> და პლეიოფის პირველივე ტურში, 4 თამაშში, დამარცხდა [[მილუოკი ბაქსი|მილუოკი ბაქსსთან]].<ref name="web.archive.org"/> ==== 1985-86 წლის სეზონი ==== მომდევნო, 1985-86 წლის სეზონის დასაწყისში, მესამე მატჩში, ჯორდანმა ფეხი მოიტეხა და 64 თამაშის გამოტოვება მოუწია,<ref>[http://www.nba.com/history/players/jordan_bio.html NBA.com - ლეგენდების პროფილი: მაიკლ ჯორდანი]</ref> თუმცა, [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზი]] მანც გავიდა ფელიოფში, მიუხედავად ჯორდანის დამტვრევისა და თამაშების შეფარდების 30-52-ზე, რაც იმ დროისთვის მეხუთე ყველაზე ცუდი შედეგი იყო [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|NBA-ს]] ფლეიოფში გასულ გუნდებს შორის.<ref name="web.archive.org"/><ref>"Worst Records of Playoff Teams", The Sporting News (April 28, 1986), p. 46.</ref> ნაწილობრივ გამოჯანმრთელებულმა ჯორდანმი სეზონს შედეგიანად შემოუერთდა და [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|NBA-ს]] ისტორიაში ერთ-ერთ საუკეთესო გუნდს, [[ბოსტონ სელტიკსი|ბოსტონ სელტიკს]], ფლეიოფის მეორე თამაშში 63 ქულა ჩაუგდო და რეკორდიც დაამყარა ჩაგდებული ქულების რაოდენობით.<ref>{{Cite web |url=http://www.nba.com/history/jordan63_moments.html |title="God Disguised as Michael Jordan" |accessdate=2013-01-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100724040614/http://www.nba.com/history/jordan63_moments.html |archivedate=2010-07-24 }}</ref> მიუხედავად ამისა, [[ბოსტონ სელტიკსი|ბოსტონ სელტიკსმა]] ამ თამაშში 135-131 მოუგო [[ჩიკაგო ბულზი|ჩიკაგო ბულზსს]] მეორე დამატებით დროში და საბოლოოდ [[ბოსტონ სელტიკსი|სელტიკი]] გავიდა შემდეგ ეტაპზე.<ref name="web.archive.org"/> ==== 1986-87 წლის სეზონი ==== [[ფაილი:BudLightDaredevils and Michael Jordan.jpg|მინი|250პქ|მაიკლ ჯორდანი (ცენტრში), 1987 წლის სეზონი]] ჯორდანი სრულად 1986-87 წლის სეზონისთვის გამოჯანმრთელდა,<ref>დევიდ ლ. პორტერი - მაიკლ ჯორდანი: ბიოგრაფია, 34 გვ. ISBN 0313337675, ISBN 978-0313337673</ref> და NBA-ს ერთ-ერთი და მისი ყველაზე შედეგიანი სეზონი ჩაატარა ჩაგდებული ქულების მიხედვით. იგი გახდა მეორე კალათბურთელი, [[უილტ ჩემბერლენი]]ს შემდეგ, რომელმაც 3 000-ზე მეტი ქულა ჩააგდო (3041 ქულა 1986-87 წლის სეზონში) და ლიგის საუკეთესო შედეგი აჩვენა საშუალოდ 37.1 (ppg) ჩაგდებული ქულით და 48.2%-ით სროლით.<ref name="ReferenceB">[https://web.archive.org/web/20090222083636/http://www.databasebasketball.com/players/playerpage.htm?ilkid=JORDAMI01 მაიკლ ჯორდანის სტატისტიკა რეგულარულ სეზონებში]</ref><ref>[https://www.basketball-reference.com/leaders/pts_season.html NBA-ს და ABA-ს ლიდერები და რეკორდები ჩაგდებული ქულების მიხედვით]</ref> ასევე, ამ სეზონში ჯორდანმა აჩვენა მისი ძალა დაცვაში თამაშში და NBA-ს ისტორიაში გახდა პირველი მოთამაშე რომელმაც დაამყარა რეკორდი 200 ბურთის მოპარვით (Steals) და 100 ბლოკით.<ref>"Jordan Adds Most Valuable Player Award to Honors", The Washington Post (May 26, 1988), p. D8.</ref> მიუხედავად ჯორდაის ამ მიღწევების, [[NBA-ს ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო]] [[მეჯიკ ჯონსონი|მეჯიკ ჯონსონმა]] მოიგო. ამ სეზონში [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] 40 გამარჯვება მოიპოვა<ref name="ReferenceB"/> და ზედიზედ მესამე წელს გავიდა ფლეიოფში, სადაც კიდევ ერთხელ [[ბოსტონ სელტიკსი|ბოსტონ სელტიკმა]] გამოაგდო.<ref name="web.archive.org"/> === დეტროიტის დომინირება (1987-1990) === ==== 1987-88 წლის სეზონი ==== [[ფაილი:Jordan by Lipofsky 16577.jpg|მინი|250პქ|მაიკლ ჯორდანი 1987–88 წლების სეზონში]] 1987-88 წლის სეზონის განმავლობაში, ჯორდანმა, რომელიც კიდევ ერთხელ ლიდერობდა ლიგას საშუალოდ 35.0 (ppg) ჩაგდებული ქულით და 53.5%-ით სროლით<ref name="web.archive.org"/> პირველად მოიპოვა [[NBA-ს ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|ლიგის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ტიტული]], ასევე, საშუალოდ 1.6 შესრულებული ბლოკით და ლიგის ყველაზე მაღალი მაჩვენებლით - საშუალოდ 3.16 ბურთის მოპარვით (Steals) დასახელდა [[NBA-ს წლის საუკეთესო მცველი|წლის საუკეთესო მცველად]].<ref>{{Cite web |url=http://www.nba.com/history/players/jordan_stats.html |title=ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაციის ენციკლოპედია |accessdate=2013-01-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121212053614/http://www.nba.com/history/players/jordan_stats.html |archivedate=2012-12-12 }}</ref> [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] სეზონი 50-32 მაჩვენებლით დაამთავრა და პირველად მაიკლ ჯორდანის კარიერაში [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზი]] ფლეიოფის პირველ ტურს გაცდა, სადაც მან 5 თამაშში [[კლივლენდ კავალიერსი]] დაამაცხა.<ref>[https://web.archive.org/web/20070109104338/http://www.nba.com/playerfile/michael_jordan/bio.html ჩიკაგო ბულზის სტატისტიკა 1966 წლიდან]</ref> თუმცა, ხუთ თამაშშივე [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზი]] ბევრად გამოცდილმა [[დეტროიტ პისტონსი|დეტროიტ პისტონსმა]] დაამარცხა, რომელსაც [[აიზეი თომასი]] ლიდერობდა და გუნდი გამოირჩეოდა მისი ფიზიკური სიძლიერით, სწორედ ამიტომ [[დეტროიტ პისტონსი|დეტროიტ პისტონსის]] ამ შემადგენლობას „ცუდ ბიჭებს“ ("Bad Boys") ეძახდნენ.<ref>დევიდ ჰალბერტსტამი - Playing for Keeps: Michael Jordan and the World He Made (2000), 235 გვ.</ref> ==== 1988-89 წლის სეზონი ==== მაიკლ ჯორდანი 1988-89 წლის სეზონშიც ქულების ლიდერი იყო საშუალოდ 32.5 (ppg) ჩაგდებული ქულით და 53.8%-ით სროლით. ასევე, საშუალოდ 8 მოხსნას და 8 შედეგიან გადაცემას აკეთებდა. [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] სეზონი 47 მოგებით და 35 წაგებით (47-35) დაასრულა<ref name="მაილკ ჯორდანის სტატისტიკა">[https://web.archive.org/web/20090222083636/http://www.databasebasketball.com/players/playerpage.htm?ilkid=JORDAMI01 მაილკ ჯორდანის სტატისტიკა]</ref> და [[აღმოსავლეთი კონფერენცია (NBA)|აღმოსავლეთ კონფერენციის]] ფინალამდე მივიდა, გზად კი [[კლივლენდ კავალიერსი|კლივლენდ კავალიერსს]] და [[ნიუ-იორკ ნიქსი|ნიუ-იორკ ნიქსს]] მოუგო. [[კლივლენდ კავალიერსი|კლივლენდ კავალიერსის]] წინააღმდეგ, ბოლო მეხუთე თამაშში [[კლივლენდ კავალიერსი]] იგებდა თამაშს 100-99, თამაშის დამთავრებამდე 1 წამით ადრე ჯორდანმა ჩააგდო (ე.წ. „Buzzer beater“) მისი ერთ-ერთი გამორჩეული ბურთი და [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] 100-101 მოიგო. სროლას მოგვიანბით „The Shot“ დაერქვა.<ref>[https://web.archive.org/web/20090222083636/http://www.databasebasketball.com/players/playerpage.htm?ilkid=JORDAMI01 მაილკ ჯორდანი - "The Shot"]</ref> [[აღმოსავლეთი კონფერენცია (NBA)|აღმოსავლეთ კონფერენციის]] ფინალში [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზი]] [[დეტროიტ პისტონსი|დეტროიტ პისტონსმა]] კიდევ ერთხელ დაამარცხა მეექვსე თამაშში (2-4).<ref name="მაილკ ჯორდანის სტატისტიკა"/> ==== 1989-90 წლის სეზონი ==== [[ჩიკაგო ბულზი|ჩიკაგო ბულზმა]] ახალი 1989-90 წლების სეზონი მაიკლ ჯორდანთან ერთად ახალი მოთამაშეებით, ახალგაზრდა [[სკოტი პიპენი|სკოტი პიპენით]] და [[ჰორეს გრანტით]] (Horace Grant) დაიწყო. ასევე, გუნდს ჰყავდა ახალი მწვრთნელი [[ფილ ჯექსონი]]. ახალ სეზონში ჯორდანი საშუალოდ 33.6 (ppg) ბურთს აგდებდა, 52.6%-ით ისროდა, საშუალოდ 6.9 მოხსნას და 6.3 შედეგიან გადაცემას აკეთებდა,<ref name="მაილკ ჯორდანის სტატისტიკა"/> [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] კი სეზონი ახალი რეკორდით 55-27 (55 მოგება და 27 წაგება) დაამთავრა.<ref>[https://web.archive.org/web/20090222083636/http://www.databasebasketball.com/players/playerpage.htm?ilkid=JORDAMI01 ბულზის სტატისტიკა]</ref> [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] კიდევ ერთხელ მივიდა [[აღმოსავლეთი კონფერენცია (NBA)|აღმოსავლეთ კონფერენციის]] ფინალამდე, სადაც ფლეიოფში გზად [[მილუოკი ბაქსი]] ოთხ თამაშში და [[ფილადელფია სიქსერსი]] ხუთ თამაშში დაამარცხა. ფინალში კი, ზედიზედ მესამედ დამარცხდა [[დეტროიტ პისტონსი|დეტროიტთან]], მეშვიდე თამაშში.<ref name="მაილკ ჯორდანის სტატისტიკა"/> === პირველი „Three-peat“ (1991-1993) === ==== 1990-1991 წლის სეზონი ==== 1990-1991 წლის სეზონში ჯორდანმა მოიპოვა მისი მეორე [[NBA-ს ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|ლიგის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო]] საშუალოდ 31.5 (ppg) ჩაგდებული ქულის, 53.9%-ით სროლის, საშუალოდ 6.0 მოხსნის და 5.5 შედეგიანი გადაცემის შემდეგ.<ref name="მაილკ ჯორდანის სტატისტიკა"/> [[ჩიკაგო ბულზი]] გახდა [[ცენტრალური დივიზიონი (NBA)|ცენტრალური დივიზიონის]] გამარჯვებული 16 წლის შემდეგ, რეგულარულ სეზონში 61 გამარჯვებით.<ref name="ჩიკაგო ბულზის სტატისტიკა">[https://web.archive.org/web/20071014212808/http://databasebasketball.com/teams/teampage.htm?tm=CHI&lg=n ჩიკაგო ბულზის სტატისტიკა]</ref> [[ჩიკაგო ბულზი]] ფლეიოფში შეხვდა [[ნიუ-იორკ ნიქსი|ნიუ-იორკ ნიქსს]] და [[ფილადელფია სიქსერსი]]ს, ორივე გუნდი დაამარცხა და მეოთხედ ზედიზედ გავიდა [[აღმოსავლეთი კონფერენცია (NBA)|აღმოსავლეთ კონფერენციის]] ფინალში, სადაც წინა 3 წლის მსგავსად შეხვდა [[დეტროიტ პისტონსი]],<ref>[https://web.archive.org/web/20070630214229/http://www.databasebasketball.com/teams/teamscores.htm?tm=CHI&lg=N&yr=1990 Chicago Bulls 1990-91 Game Log and Scores]</ref><ref>[https://www.nytimes.com/1991/05/28/sports/basketball-bulls-brush-aside-pistons-for-eastern-title.html BASKETBALL; Bulls Brush Aside Pistons for Eastern Title By Clifton Brown]</ref> თუმცა ამ ჯერზე [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] 4 თამაშში დაამარცხა [[დეტროიტ პისტონსი]] და გავიდა [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|NBA-ს]] ფინალში სადაც შეხვდა [[ლოს-ანჯელეს ლეიკერსი]], რომელსაც ლიდერობდა ორი შესანიშნავი მოთამაშე, [[მეჯიკ ჯონსონი]] და [[ჯეიმზ ვორზი]]. [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] ოთხ თამაშში მოუგო [[ლოს-ანჯელეს ლეიკერსი|ლეიკერსს]] და დაამყარა რეკორდი 15-2-ზე თამაშების შეფარდებით ფლეიოფში.<ref name="ჩიკაგო ბულზის სტატისტიკა"/> ფინალის ყველაზე დასამახსოვრებელი მომენტი იყო მეორე თამაშში, როდესაც ჯორდანმა ჩატენვის მცდელობის დროს აირიდა [[სამ პერკინსი]]ს ბლოკი და ბურთი ჰაერში ყოფნის დროს მარჯვენა ხელიდან მარცხენაში გადაიტანა, ისროლა და ჩააგდო.<ref>[https://www.washingtonpost.com/wp-srv/sports/nba/longterm/jordan/articles/layup91.htm Great Shot! Jordan's Best Amazingly Goes One Better - By Michael Wilbon, Friday, June 7, 1991; Page D01]</ref> ჯორდანმა ამ სეზონში მოიპოვა მისი პირველი [[ბილ რასელის NBA ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|NBA-ს ფინალის MVP]],<ref>[https://www.nba.com/history/awards/finals-mvp NBA-ს ფინალის MVP-ების გამარჯვებულები]</ref> ჯილდოს გადაცემის მომენტში კი, მაიკლ ჯორდანი ატირდა.<ref name="espn.com">[https://www.espn.com/classic/biography/s/Jordan_Michael.html ESPN.com - Michael Jordan transcends hoops, By Larry Schwartz]</ref> ==== 1991-1992 წლის სეზონი ==== ჯორდანმა და [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] 1991-1992 წლის სეზონიც დომინაციით გააგრძელეს. სეზონი 67-15-ზე დაამთავრეს და გააუმჯობესეს წინა სეზონის შედეგი.<ref name="ჩიკაგო ბულზის სტატისტიკა"/> ჯორდანმა მოიპოვა მისი მეორე [[NBA-ს ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო]]. სეზონში საშუალოდ აგდებდა 30.1 (ppg) ქულას, საშუალოდ აკეთებდა 6.4 მოხსნას და 6.1% შედეგიან გადაცემას, მოედნიდან ისროდა 52% სიზუსტით.<ref name="NBA-ს ენციკლოპედია - მაიკლ ჯორდანი">{{Cite web |url=http://www.nba.com/history/players/jordan_stats.html |title=NBA-ს ენციკლოპედია - მაიკლ ჯორდანი |accessdate=2013-01-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121212053614/http://www.nba.com/history/players/jordan_stats.html |archivedate=2012-12-12 }}</ref> ფლეოფში გასულმა [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] სამ თამაშში [[მაიამი ჰიტი]] დაამარცხა. რთული გამოდგა [[ნიუ-იორკ ნიქსი]]ს დამარცხება, რომელსაც 7 თამაშში მოუგო და [[აღმოსავლეთი კონფერენცია (NBA)|აღმოსავლეთ კონფერენციის]] ფინალში [[კლივლენდ კავალიერსი|კლივლენდ კავალიერსს]] დაუპირისპირდა, რომელსაც ექვს თამაშში მოუგო და [[NBA-ის ფინალები|ფინალში]] [[კლაიდ დრექსლერი]]ს [[პორტლენდ ტრეილ ბლეიზერსი|პორტლენდ ტრეილ ბლეიზერსს]] შეხვდა. მედია, ცდილობდა რა [[მეჯიკ ჯონსონი]]ს და [[ლარი ბირდი]]ს პაექრობის მსგავსი დაპირისპირების შექმნას, ფინალური სერიის წინ ციებ-ცხელების პერიოდში ხაზგასმით აღნიშნავდა მსგავსებას Air Jordan-სა და [[კლაიდ დრექსლეღი|კლაიდ the Glide დრექსლერს]] შორის. ჯორდანმა პირველ მატჩში, პირველ ნახევარში 35 ქულა ჩააგდო, რითიც რეკორდული მაჩვენებელი დააფიქსირა. ასევე, თამაშში ჩააგდო რეკურდული 6 სამქულიანი.<ref>{{Cite web |url=http://www.nba.com/history/jordan_92_finals.html |title=Jordan Blazes Away From Long Range |accessdate=2013-01-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121105074424/http://www.nba.com/history/jordan_92_finals.html |archivedate=2012-11-05 }}</ref> მეექვსე 3-ქულიანის ჩაგდების შემდეგ ჯორდანი თავისი ნახევრისკენ გაემართა, მხრები აიჩეჩა და, მატჩის კომენტატორს, [[მარვ ალბერტი|მარვ ალბერტს]] თუ დავესესხებით, აუდიტორიას გახედა ისე, თითქოს ამბობდა: „მეც არ მჯერა, რომ ეს გავაკეთე“.<ref>[https://web.archive.org/web/20121020202721/http://www.nba.com/encyclopedia/finals/Memory_Lane.html A Stroll Down Memory Lane, By Rob Reheuser, NBA encyclopedia]</ref> [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] მოიგო პირველი თამაში 122-89 და [[პორტლენდ ტრეილ ბლეიზერსი]] ექვს თამაშში დაამარცხა. ჯორდანმა ზედიზედ მეორედ მოიპოვა [[ბილ რასელის NBA ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|NBA-ს ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო (MVP)]]<ref>[https://www.nba.com/history/awards/finals-mvp NBA-ს ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდოს გამარჯვებულები]</ref> და სერიაში დაასრულა საშუალოდ 35.8 ჩაგდებული ქულით (ppg), საშუალოდ 4.8 მოხსნით და 6.5 გაკეთებული შედეგიანი გადაცემით. ხოლო მოედნიდან 53%-ით ისროდა. ==== 1992-1993 წლის სეზონი ==== მიუხედავად იმისა, რომ ჯორდანი 1992-93 წლების სეზონში 32.6 (ppg) ქულას აგდებდა საშუალოდ, საშუალოდ ჰქონდა 6.7 მოხსნა და აკეთებდა 5.5 შედეგიანი გადაცემას და მეორე ადგილზე გავიდა საუკეთესო [[წლის მცველი (კალათბურთი)|წლის მცველის]] გამოკითხვაში, [[NBA-ს ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო]] მისმა მეგობარმა [[ჩარლზ ბარკლი]]მ მოიგო [[ფინიქს სანსი|ფინიქს სანსიდან]],<ref name="NBA-ს ენციკლოპედია - მაიკლ ჯორდანი"/><ref>[https://www.basketball-reference.com/awards/awards_1993.html 1992-93 წლების NBA-ს ჯილდოები]</ref> რომელიც [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზს]] სეზონის ფინალში შეხვდა. მეექვსე, ფინალურ თამაშში, მატჩის დამთავრებამდე 14 წამი იყო დარჩენილი და [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზი]] 2 ქულით აგებდა თამაშს (96-98). მეოთხე მეოთხედში [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზს]] 9 ქულა ჰქონდა ჩაგდებული და ყველა ქულა მაიკლ ჯორდანის მიერ. ბურთი ჯორდანმა შეიყვანა თამაშში და 3 წამით ადრე [[ჯონ პაქსონი|ჯონ პაქსონმა]] სამ ქულაინი ჩააგდო და ანგარიში 99-98 გახდა [[ჩიკაგო ბულზი]]ს სასარგებლოდ. ბოლო წამზე [[ფინიქს სანსი|ფინიქს სანსიდან]] [[კევინ ჯონსონი]]ს 2 ქულიანი სროლა [[ჰორენს გრანტი|ჰორენს გრანტმა]] დაბლოკა და ჯორდანი და [[ჩიკაგო ბულზი]] ზედიზედ მესამედ გახდა [[NBA-ის ჩემპიონების სია|NBA-ის ჩემპიონი]]. ჯორდანი ფინალურ ექვს-თამაშიან სერიაში საშუალოდ 41.0 (ppg) ქულას აგდებდა<ref>{{Cite web |url=http://www.nba.com/history/finals/19921993.html |title=Paxson's Trey Propels Bulls Into NBA History 1993 NBA Finals: Chicago 4, Phoenix 2 |accessdate=2013-01-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121025183404/http://www.nba.com/history/finals/19921993.html |archivedate=2012-10-25 }}</ref> და პირველი მოთამაშე გახდა NBA-ს ისტორიაში, რომელმაც ზედიზედ სამჯერ მოიპოვა [[ბილ რასელის NBA ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|NBA ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო (Final MVP)]].<ref name="NBA Finals MVP Award Winners">[https://www.nba.com/history/awards/finals-mvp NBA Finals MVP Award Winners]</ref> სერიის ყველა თამაშში მან დააგროვა 30 ქულაზე მეტი, მათ შორის 40-ზე მეტი ქულა ზედიზედ 4 შეხვედრაში, მეოთხე თამაშში კი, 55 ქულა ჩააგდო. ფინალურ სერიაში მე-3 გამარჯვებით მან დააგვირგვინა 7-წლიანი პერიოდი, რომლის განმავლობაში მან 7-ჯერ მოიპოვა საუკეთესო მოთამაშის ჯილდო მოპოვებული ქულების თვალსაზრისით და 3-ჯერ ჩემპიონის ტიტული, თუმცა უკვე ჩანდა, რომ ჯორდანს მობეზრდა პოპულარობასთან დაკავშირებული და საკალათბურთო ცხოვრების მიღმა მიმდინარე აურზაური. ==== აზარტული თამაშები ==== 1993 წლის ფლეიოფის დროს, ჯორდანი [[ატლანტიკ-სიტი|ატლანტიკ-სიტიში]], [[ნიუ-ჯერსი|ნიუ-ჯერსის შტატში]], [[ნიუ-იორკ ნიქსი|ნიუ-იორკ ნიქსთან]] თამაშამდე, ნახეს თუ როგორ იყო დაკავებული აზარტული თამაშებით.<ref>[https://www.nytimes.com/1993/05/27/sports/sports-of-the-times-jordan-s-atlantic-city-caper.html Sports of The Times; Jordan's Atlantic City Caper]</ref> ამ თემაზე ჯორდანმა აღიარა, რომ მას მოუწია 57 000 დოლარის გადახდა.<ref>[https://www.washingtonpost.com/archive/sports/1993/08/01/jordans-gambling-undergoes-intense-scrutiny-again/a4f909e6-f01f-41ab-9428-b25831441424/ JORDAN'S GAMBLING UNDERGOES INTENSE SCRUTINY AGAIN]</ref> მწერალი [[რიჩარდ ესკინასი]] 1993 წელს გამოცემულ წიგნში წერს, რომ მან ჯორდანის გოლფის თამაშში 2 250 000 დოლარი მოუგო.<ref>[https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1993-06-03-sp-42795-story.html Jordan Hit on Gambling : Golf bets: San Diego man says the Bulls’ star played him for four years, once owed him $1.252 million.]</ref> მიუხედავად გავრცელებული ჭორებისა,<ref>[https://web.archive.org/web/20100825013159/https://www.chicagotribune.com/sports/ct-spt-0824-around-town--20100823,0,7602090.column No evidence Jordan banished from NBA for a year in early '90s for gambling]</ref> [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაციის (NBA)]] რწმუნებულმა [[დეივიდ სტერნი|დეივიდ სტერნმა]] 1995 და 2006 წელს განმარტა, რომ ჯორდანის NBA-დან წასვლის მიზეზი აზარტული თამაშები არ ყოფილა.<ref>[https://www.nytimes.com/1995/03/19/sports/sports-of-the-times-who-thinks-jordan-can-t-win-it-all.html Sports of The Times; Who Thinks Jordan Can't Win It All? - By George Vecsey, March 19, 1995]</ref><ref>[http://www.espn.com/espn/page2/story?page=simmons/060216 ESPN.ge - Not so Stern after all - By Bill Simmons]</ref> 2005 წელს ჯორდანმა გადაცემა [[60 წუთი (გადაცემა)|60 წუთში]] ჟურნალისტ [[ედ ბრედლი|ედ ბრედლისთან]] აზარტულ თამაშებთან დაკავშირებით განმარტა, რომ მან რამდენჯერმე მიიღო დაუფიქრებელი გადაწყვეტილება. === საკალათბურთო კარიერის დასრულება და ბეისბოლი === [[ფაილი:Jordan Scorpions.jpg|მინი|250პქ|ჯორდანი Scottsdale Scorpions-ის ვარჯიშზე, 1994 წელი]] 1993 წლის 6 ოქტომბერს ჯორდანმა მისი საკალათბურთო კარიერის დასრულება დაანონსა, მიზეზად კი, თამაშის სურვილის დაკარგვა დაასახელა. მოგვიანებით განმარტა, რომ მის ამ გადაწყვეტილებაზე მნიშვნელოვნად იმოქმედა მამამისის გარდაცვალებამ,<ref>[https://archive.nytimes.com/www.nytimes.com/library/sports/basketball/041194bkn-jordan.html A Humbled Jordan Learns New Truths]</ref> რომელიც 1993 წლის 23 ივლისს, ქალაქ [[ლუმბერტონი|ლუმბერტონში]] ([[ჩრდილოეთი კაროლინა]]) ორმა თინეიჯერმა, დანიელ გრინმა და ლარი მარტინმა მოკლეს, მანქანის წართმევის დროს.<ref name="nytimes.com">[https://www.nytimes.com/1993/08/16/sports/two-men-are-charged-with-murder-of-jordan.html Two Men Are Charged With Murder Of Jordan, By Michael Janofsky, Aug. 16, 1993]</ref><ref>[https://www.chicagotribune.com/news/ct-xpm-1996-01-04-9601040169-story.html `I BELIEVE WE KILLED JORDAN'S DAD'- By Andrew Martin, Tribune Staff Writer, January 4,1996]</ref> მისი გვამი კი, [[სამხრეთი კაროლინა|სამხრეთ კაროლინაში]] ჭაობში იპოვეს 3 აგვისტოს.<ref name="nytimes.com"/> თავდამსხმელებს პოლიციამ ჯორდანის მამის, ჯეიმს ჯორდანის ტელეფონში შემავალი და გამავალი ზარების მიხედვით მიაგნეს, რომელიც თავდამსხმელებმა თვითონ გააკეთეს.<ref>[https://www.nytimes.com/1993/08/22/weekinreview/the-nation-so-many-criminals-trip-themselves-up.html THE NATION; So Many Criminals Trip Themselves Up]</ref> ორივე თავდამსხმელი დაიჭირეს და სასამართლომ მათ სამუდამო პატიმრობა შეუფარდა. ჯორდანი, 1998 წელს გამოშვებულ ავტობიოგრაფიული წიგნ „For the Love of the Game-ში“ წერს, რომ იგი 1992 წლის ზაფხულამდე ფიქრობდა კარიერის დასრულებაზე.<ref>Michael Jordan - For the Love of the Game: My Story (1998), ISBN 9780609602065, ISBN 978-0609602065</ref> ჯორდანის გადაწყვეტილებამ შოკური რეაქცია გამოიწვია მთელ NBA-ში და ეს სიახლე, მსოფლიოს ყველა კუთხეში, გაზეთების მთავარ გევრდებზე მოხვდა.<ref>Thomsen, Ian; Rodgers, Ted (October 18, 1993). "Europe loses a role model; Even in countries where basketball is a minor pursuit, Jordan's profile looms large – includes related article on Jordan's stature in Japan". The Sporting News. 216 (16): 35. ISSN 0038-805X</ref> მალევე, მისმა გადაწყვეტილებამ კიდევ უფრო გააკვირვა მსოფლიო, როდესაც 1994 წლის 7 თებერვალს ხელი მოაწერა კონტრაქტს [[ამერიკის ბეისბოლის ქვედა ლიგაში]] (Minor League Baseball) მოასპარეზე [[ჩიკაგო უაიტ სოქსი|ჩიკაგო უაიტ სოქსთან]] (Chicago White Sox).<ref>The Sporting News Official NBA Register 1994–95, p. 334.</ref> მაიკლმა განაცხადა, რომ ეს გადაწყვეტილება მიიღო გარდაცვლილი მამის ოცნების ასრულების გამო, რომელსაც ყოველთვის სურდა მაიკლს ეთამაშა [[ბეისბოლის მთავარი ლიგა|ამერიკის ბეისბოლის მთავარ ლიგაში]].<ref>[https://web.archive.org/web/20040407013450/http://sportsillustrated.cnn.com/basketball/nba/1999/jordan_retires/news/1999/01/12/jordan_legacy/ Michael Jordan: A Tribute, Sports Illustrated. Retrieved May 9, 2017.]</ref> [[ჩიკაგო უაიტ სოქსი|ჩიკაგო უაიტ სოქსის]] მფლობელი [[ჯერი რეინსდორფი]] (Jerry Reinsdorf), ასევე იყო [[ჩიკაგო ბულზი]]ს მფლობელი და მიუხედავად იმისა, რომ ჯორდანმა კარიერა NBA-ში დაასრულა, [[ჩიკაგო ბულზი]]ს ხელფასი მიანც შეუნარჩუნა [[ბეისბოლი|ბეისბოლში]] ასპარეზობის განმავლობაში.<ref>[https://www.nytimes.com/1995/03/10/sports/basketball-jordan-keeping-the-basketball-world-in-suspense.html BASKETBALL; Jordan Keeping the Basketball World in Suspense, By Harvey Araton, March 10, 1995]</ref> 199 წელს ჯორდანი, ასევე გამოჩნდა [[სქოტსდეილ სკორპიონზი|სქოტსდეილ სკორპიონზსთან]] ერთად Arizona Fall League-ში.<ref>[https://web.archive.org/web/20010518205857/http://sportsillustrated.cnn.com/basketball/nba/news/1999/01/11/jordan_chronology/ Michael Jordan Chronology]</ref> === „დავბრუნდი“ - დაბრუნება NBA-ში (1995) === ჯორდანის გარეშე [[ჩიკაგო ბულზი|ჩიკაგო ბულზმა]] 1993-94 წლის სეზონი 55 მოგებით და 27 წაგებით (55-27) დაასრულა<ref>[https://web.archive.org/web/20071014212808/http://databasebasketball.com/teams/teampage.htm?tm=CHI&lg=n ჩიკაგო ბულზის სტატისტიკა 1966-დღემდე]</ref> და ფლეიოფის მეორე რაუნდში [[ნიუ-იორკ ნიქსი|ნიუ-იორკ ნიქსთან]] დამარცხდა. 1994-95 წლის სეზონზე [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზი]] ფლეიოფში თამაშისთვის იბრძოდა, მაგრამ გუნდს 31-31 ჰქონდა მოგება-წაგების მაჩვენებელი,<ref>[https://www.si.com/vault/1995/03/20/8092882/what-goes-up---must-come-down-or-so-it-seems-nearly-five-months-after-michael-jordans-number-was-raised-to-the-rafters-in-chicago-and-21-months-after-his-last-nba-game-his-airness-is-thinking-about-donning-the-bulls-colors-agai Vault - WHAT GOES UP ... MUST COME DOWN, OR SO IT SEEMS]</ref> რა დროსაც ჯორდანმა გადაწყვიტა [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზში]] დაბრუნება.<ref>როლანდ ლაზენბი - Michael Jordan: The Life, 513–515 გვ. ISBN 031619476X, ISBN 978-0316194761</ref> 1995 წლის მარტში ჯორდანმა გადაწყვიტა [[ბეისბოლის მთავარი ლიგა]] დაეტოვებინა მიმდინარე სეზონში.<ref>როლანდ ლაზენბი - Michael Jordan: The Life, 511–512 გვ. ISBN 031619476X, ISBN 978-0316194761</ref> 1995 წლის 18 მარტს ჯორდანმა NBA-ში დაბრუნება ორ სიტყვიანი პრეს-რელიზით დააანონსა „I'm Back“ (დავბრუნდი).<ref name="Legends profile: Michael Jordan"/> მეორე დღეს კი, იგი [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზსთან]] ერთად გამოჩნდა მოედანზე [[ინდიანა პეისერსი|ინდიანა პეისერსის]] წინააღმდეგ ქალაქ [[ინდიანაპოლისი|ინდიანაპოლისში]] და თამაშში 19 ქულა დააგროვა.<ref name="books.google.ge">[https://books.google.ge/books?id=ajkDAAAAMBAJ&pg=PA51&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false "Michael Jordan returns to Bulls in overtime loss to Indiana Pacers – Chicago Bulls". Jet. Johnson Publishing Company. 87 (21): 51–53. April 3, 1995. ISSN 0021-5996.]</ref> თამაშს ყველაზე მაღალი რეიტინგი ჰქონდა [[ნილსენის სატელევიზიო რეიტინგი]]თ, 1975 წლიდან NBA-ს რეგულარული სასეზონო თამაშებს შორის. მიუხედავად იმისა, რომ [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] 23 ნომრიანი მაისური ჯორდანის პაივისცემის ნიშნად, მისი NBA-დან წასვლის შემდეგ, ხმარებიან ამოიღო, ჯორდანს მიანც შეეძლო მოედანზე მისი 23 ნომრიანი მაისურით გამოსვლა, მაგრამ მან ნომრად 45 აირჩია, რომელსაც [[ბეისბოლი]]ს თამაშის დროს ატარებდა.<ref name="books.google.ge"/> მიუხედავად იმისა, რომ ჯორდანს წელიწად-ნახევარი NBA-ში ნათამაშები არ ჰქონდა, 1995 წლის 25 მარტს, დაბრუნებიდან მეოთხე თამაშში, [[ატლანტა ჰოუქსი|ატლანტა ჰოუქსს]] ბოლო წამზე თამაშის მომგები ბურთი (Buzzer-Beater) ჩაუგდო და [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზს]] 99-98 მოაგებინა. სამი დღის შემდეგ, მომდევნო თამაშში კი, [[მედისონ-სკვერ-გარდენი|მედისონ-სკვერ-გარდენზე]] [[ნიუ-იორკ ნიქსი|ნიუ-იორკ ნიქსთან]] თამაშში 55 ქულა დააგროვა.<ref>[https://web.archive.org/web/20070109104338/http://www.nba.com/playerfile/michael_jordan/bio.html Michael Jordan bio, National Basketball Association. Retrieved May 9, 2017.]</ref> ჯორდანის დაბრუნებიდან [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] 13 თამაში მოიგო და წააგო, ხოლო რეგულარულ სეზონში 47 მოგებით და 35 წაგებით ფლეიოფში გავიდა და [[აღმოსავლეთი კონფერენცია (NBA)|აღმოსავლეთ კონფერენციის]] ნახევარ ფინალში [[ორლანდო მეჯიკი|ორლანდო მეჯიკს]] შეხვდა. პირველი თამაშის დასრულებამდე 11 წამით ადრე, [[ორლანდო მეჯიკი]]ს [[საკალათბურთო პოზიციები|მცველმა]] [[ნიკ ანდერსონი|ნიკ ანდერსონიმა]] ჯოდანს უკნიდან მოპარა ბურთი, გადაცემა გაუკეთა [[ჰორეს გრანტი|ჰორეს გრანტს]] (Horace Grant), რომელმაც [[ორლანდო მეჯიკი]]ს გამარჯვების ქულა მოუტანა. მოგვიანებით [[ნიკ ანდერსონი|ნიკ ანდერსონიმა]] კომენტარები გააკეთა: „ის არ ჰგავდა ძველ მაიკლ ჯორდანს“ („didn't look like the old Michael Jordan“)<ref>[https://www.espn.com/espn/print?id=1250345 Memories of MJ's first two acts]</ref> და „ნომერი 45 ისე არ აფეთქდა, როგორც 23 ნომერს სჩვეოდა“ („No. 45 doesn't explode like No. 23 used to.“).<ref name="ReferenceC">[https://www.espn.com/blog/nba/post/_/id/2648/flashback-20-years-ago-today-anderson-forces-mj-back-to-no-23 Flashback: 20 years ago today, Anderson forces MJ back to No. 23]</ref> ჯორდანმა ერთგვარი პასუხი გასცა შემდეგ თამაშში, სადაც 38 ქულა ჩააგდო და [[ჩიკაგო ბულზი|ჩიკაგომ]] თამაში მოიგო. თამაშამდე კი, ჯორდანმა გადაწყვიტა 45 ნომრიანი მაისურის ნაცვლად მოედანზე, ძველი, 23 ნომერი დაებრუნებინა, რისთვისაც [[ჩიკაგო ბულზი|ჩიკაგო ბულზს]] ხმარებიდან ამოღებული 23 ნომრის დაბრუნებისთვის, ჯარიმის სახით 25 000 დოლარის გადახდა მოუწია NBA-სთვის.<ref name="ReferenceC"/> ჯორდანი კი, დამატებით 5 000 დოლარით დაჯარიმდა თეთრი სპორტული ფეხსაცმლით თამაშისთვის, იმ დროს როცა [[ჩიკაგო ბულზი]]ს დანარჩენ ყველა მოთამაშეს შავი სპორტული ფეხსაცმელი ეცვა.<ref>[https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1995-05-12-sp-65390-story.html NBA Fines Jordan for Shoes, Bulls for No. 23]</ref> ჯორდანი საშუალოდ 31 ქულას აგროვრბდა 6 თამაშიან დაპირისპირებაში, სადაც გამარჯვება [[ორლანდო მეჯიქი|ორლანდო მეჯიქმა]] მოიპოვა.<ref>[https://www.basketball-reference.com/players/j/jordami01.html basketball-reference.com. Retrieved February 8, 2008.]</ref> === მეორე „Three-peat“ (1995-1998) === ==== 1995-1996 წლის სეზონი ==== 1995-96 წლის სეზონისთვის ჯორდანი მოტივირებული იყო და აქტიურად ვარჯიშობდა.<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/front_page/3166259.stm Kerr, Steve. The greatest team in history – day four: Chicago Bulls, BBC. Retrieved March 16, 2007.]</ref> [[ჩიკაგო ბულზი|ჩიკაგო ბულზმა]] კი, მოხსნების სპეციალისტი [[დენის როდმანი]] დაიმატა და გუნდი ლიგის ლიდერი გახდა 41 მოგებით და მხოლოდ 3 წაგებით,<ref>[https://web.archive.org/web/20160125082214/http://www.databasebasketball.com/teams/teamscores.htm?tm=CHI&yr=1995&lg=n ჩიკაგო ბულზი - 1995-96 სეზონი]</ref> ხოლო სეზონი [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] NBA-ს ისტორიაში, რეგულარულ თამაშებს შორის, რეკორდით, 72 მოგებითა და მხოლოდ 10 წაგებით დაასრულა. ამ რეკორდის გაიმეორება და [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზისთვის]] გადასწრება, მხოლოდ [[გოლდენ-სტეიტ უორიორსი|გოლდენ-სტეიტ უორიორსმა]] შეძლო 2015-16 წლის სეზონში (73-9).<ref>[https://www.basketball-reference.com/leaders/team_wins.html NBA-ს რეგულარული სეზონის რეკორდები]</ref> ჯორდანი, რეგულარულ სეზონში, ლიგის ლიდერი გახდა საშუალოდ 30.4 (ppg) ჩაგდებული ქულით<ref>{{Cite web |url=http://www.nba.com/history/96bulls.html |title=1995-96 Chicago Bulls |accessdate=2013-01-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121105074443/http://www.nba.com/history/96bulls.html |archivedate=2012-11-05 }}</ref> და [[NBA All-Star მატჩის MVP-ს ჯილდო]]c მოიპოვა.<ref name="Legends profile: Michael Jordan"/> ფლეიოფში [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] მხოლოდ სამი თამაში წააგო ოთხ სერიაში ([[მაიამი ჰიტი]] 3-0, [[ნიუ-იორკ ნიქსი]] 4-1, [[ორლანდო მეჯიკი]] 4-0) და ფინალში 4-2 დაამარცხა [[სიეტლ სუპერსონიქსი]] და მეოთხედ გახდა NBA-ს ჩემპიონი. ჯორდანმა კი, [[ბილ რასელის NBA ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|NBA ფინალის MVP-ს]] ჯილდო მოიპოვა მეოთხედ<ref name="NBA Finals MVP Award Winners"/> და გადაუსწრო [[მეჯიკ ჯონსონი|მეჯიკ ჯონსონს]], რომელსაც მანამდე სამჯერ ჰქონდა მოგებული [[ბილ რასელის NBA ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|NBA ფინალის MVP-ს]] ჯილდო. ასევე, მან NBA-ს ისტორიაში მეორედ, ერთდროულად მოიპოვა [[NBA All-Star მატჩის MVP-ს ჯილდო|NBA All-Star მატჩის MVP-ს]], [[NBA-ს ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|რეგულარული სეზონის ყველაზე ღირებული მოთამაშის]] და [[ბილ რასელის NBA ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|NBA ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო]]. გაიმეორა ვილის რიდის მიერ 1969-70 წლის სეზონში მიღწეული შედეგი.<ref>[https://web.archive.org/web/20070109104338/http://www.nba.com/playerfile/michael_jordan/bio.html მაიკლ ჯორდანის ბიოგრაფია]</ref> ფინალი ჯორდანისთვის ძალიან ემოციური გამოდგა. ეს იყო მამის დარდაცვალების შემდეგ მოპოვებული პირველი ჩემპიონობა, რომელიც დაემთხვა [[მამის დღე]]ს. თამაშის შემდეგ ყველაზე დასამახსოვრებელი იყო ჯორდანის რეაქცია, მან ბურთი ჩაიხუტა ხელში და ატირდა.<ref name="espn.com"/><ref>[https://www.nba.com/history/legends/profiles/michael-jordan ლეგენდების პროფილი - მაიკლ ჯორდანი]</ref> ==== 1996-1997 წლის სეზონი ==== 1996-97 წლის სეზონს [[ჩიკაგო ბულზი]] 69-11 შედეგით ამთავრებდა, მხოლოდ ორი თამაში რჩებოდა სათამაშო და შეეძლო მეორედ მოეგო რეგულარული სეზონის 70 თამაში, თუმცა ბოლო ორ თამაშში, [[მაიამი ჰიტი|მაიამი ჰიტთან]] 92-102 და [[ნიუ-იორკ ნიქსი|ნიუ-იორკ ნიქსთან]] 101-103 დამარცხა და სეზონი 69-13 შედეგით დაამთავრა.<ref>[https://web.archive.org/web/20160125082249/http://www.databasebasketball.com/teams/teamscores.htm?tm=CHI&yr=1996&lg=n ჩიკაგო ბულზის 1996-97 წლის თამაშები]</ref> მიუხედავად ამ შედეგის, ამ წელს [[NBA-ს ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|NBA-ს MVP-ს ჯილდო]] [[კარლ მელოუნი|კარლ მელოუნმა]] მოიპოვა [[იუტა ჯაზი|იუტა ჯაზიდან]], რომელსაც [[ჩიკაგო ბულზი]] ფინალში დაუპირისპირდა. [[იუტა ჯაზი|ჯაზთან]] სერიაში ჯორდანის კარიერაში ორი მნიშვნელოვანი მომენტი მოხდა: პირველ თამაშში ჯორდანმა [[იუტა ჯაზი|ჯაზს]] ბოლო წამზე ჩაუგდო ბურთი (buzzer-beater) და 83-81 დაამარცხა, ხოლო მეხუთე თამაშში, მიუხედავად იმისა, რომ თამაშის დროს კუჭის ვირუსის გამო სიცხიანს და დეჰიდრირებულს უწევდა თამაში, ჯორდანმა 38 ქულა დააგროვა და თამაშის დამთავრებამდე 25 წამით ადრე თამაშის მოგების გადამწყვეტი სამქულიანი ჩააგდო. ამ მიზეზით მეხუთე თამაში ცნობილია როგორც - „Flu Game“.<ref>[https://web.archive.org/web/20070104170549/http://sportsillustrated.cnn.com/basketball/nba/1999/jordan_retires/news/1999/01/13/burns/ 23 to remember,Saturday January 16, 1999]</ref> ექვს თამაშიან სერიაში [[ჩიკაგო ბულზი|ჩიკაგო ბულზმა]] გაიმარჯვა და მოიპოვა მისი მეხუთე ჩემპიონობა.<ref>[https://web.archive.org/web/20160125082249/http://www.databasebasketball.com/teams/teamscores.htm?tm=CHI&yr=1996&lg=n ჩიკაგო ბულზის სტატისტიკა 1996-97 წლის სტატისტიკა]</ref> ჯორდანმა მოიპოვა მისი მეხუთე [[ბილ რასელის NBA ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|NBA ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო]].<ref>[https://www.nba.com/history/awards/finals-mvp NBA ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდოს გამარჯვებულების სია]</ref> [[NBA-ის ყველა ვარსკვლავის მატჩი|1997 წლის NBA-ის ყველა ვარსკვლავის მატჩში]] ჯორდანმა პირველად შეასრულა სამმაგი დუბლი, თუმცა [[NBA All-Star მატჩის MVP-ს ჯილდო]]ს ვერ მოიპოვა.<ref>[https://www.nydailynews.com/sports/basketball/counting-2015-nba-all-star-game-article-1.2068667 NBA All-Star Game's most memorable moments]</ref> ==== 1997-1998 წლის სეზონი ==== [[ფაილი:Phil_Jackson_Lipofsky.JPG|მინი|250პქ|ჯორდანი და ფილ ჯექსონი, 1997 წელი]] [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] 1997-98 წლის სეზონი 62-20 შედეგით დაასრულა.<ref>[https://web.archive.org/web/20071014212808/http://databasebasketball.com/teams/teampage.htm?tm=CHI&lg=n ჩიკაგო ბულზის სტატისტიკა 1966 წლიდან დღემდე]</ref> ჯორდანი კი, ლიგაში საშუალოდ 28.7 ქულას აგროვებდა,<ref>{{Cite web |url=http://www.nba.com/history/players/jordan_stats.html |title=მაიკლ ჯორდანის სტატისტიკა |accessdate=2013-01-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121212053614/http://www.nba.com/history/players/jordan_stats.html |archivedate=2012-12-12 }}</ref> მოიპოვა რიგით მეხუთე [[NBA-ს ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|რეგულარული სეზონის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო (MVP)]], ასევე მოიპოვა ადგილები [[NBA-ის ყველა-მოთამაშის გუნდი|NBA-ის ყველა-მოთამაშის (NBA All-Star)]] და [[NBA-ს ყველა-დაცვითი გუნდი]]ს პირველ გუნდებში და მესამედ გახდა [[NBA All-Star მატჩის MVP-ს ჯილდო]]ს მფლობელი.<ref>[https://www.nba.com/history/legends/profiles/michael-jordan მაიკლ ჯორდანი - ლეგენდების პროფილი]</ref> [[ჩიკაგო ბულზი]] ზედიზედ მესამედ გახდა [[აღმოსავლეთი კონფერენცია (NBA)|აღმოსავლეთი კონფერენციის]] ჩემპიონი. ფინალში [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზი]] [[ინდიანა პეისერსი|ინდიანა პეისერსს]] დაუპირისპირდა და მეშვიდე თამაშში დაამარცხა. 1992 წლის [[აღმოსავლეთი კონფერენცია (NBA)|აღმოსავლეთ კონფერენციის]] ნახევარფინალის შემდეგ, სადაც ის [[ნიუ-იორკ ნიქსი|ნიუ-იორკ ნიქსს]] დაუპირისპირდა, ეს იყო პირველი შემთხვევა, როდესაც ჯორდანმა მეშვიდე თამაში ითამაშა.<ref>დევიდ ლ. პორტერი - მაიკლ ჯორდანი: ბიოგრაფია, 119 გვ. ISBN 0313337675, ISBN 978-0313337673</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20160304003914/http://articles.philly.com/1998-05-30/sports/25740915_1_pacers-bulls-center-luc-longley-heroic-efforts Still In The Hunt Pacers Hold Off Bulls To Force Game 7]</ref> წინა სეზონის ფინალის მსგავსად, ფინალში [[ჩიკაგო ბულზი]] [[იუტა ჯაზი|იუტა ჯაზს]] შეხვდა.<ref>როლანდ ლაზენბი - Michael Jordan: The Life, 596 გვ. ISBN 031619476X, ISBN 978-0316194761</ref> ფინალური სერიის მეექვსე თამაშში 1998 წლის 14 ივნისს გაიმართა [[იუტა ჯაზი]]ს მოედანზე - დელტა ცენტრში. [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზი]] 3-2 ანგარიშით ლიდერობდა სერიაში. ჯორდანის სერიის მეექვსე თამაში მიიჩნევა ერთ-ერთ ყველაზე საუკეთესო თამაშად NBA-ს ისტორიაში.<ref name="Greatest Finals Moments">{{Cite web |url=http://www.nba.com/playoffs2004/greatest_finals_moments.html |title=Greatest Finals Moments |accessdate=2013-01-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130411073901/http://www.nba.com/playoffs2004/greatest_finals_moments.html |archivedate=2013-04-11 }}</ref> [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზი]] თამაშს 86-83 ანგარიშით აგებდა მეოთხე მეოთხედის დამთავრებამდე 41 წამით ადრე, როდესაც [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზის]] მწვრთნელმა [[ფილ ჯექსონი|ფილ ჯექსონმა]] თაიმაუთი აიღო. როდესაც თამაში განახლდა, ჯორდანმა ორ ქულიანი ჩააგდო და ანგარიში 85-86 გახდა.<ref name="Greatest Finals Moments"/> [[იუტა ჯაზი|იუტა ჯაზმა]] ბურთი შეიყვანა თამაშში, გადაკვეთეს [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზის]] ნახევარი და ბურთი მიიღო [[კარლ მელოუნი|კარლ მელოუნმა]], რომლისგანაც ფარს [[დენის როდმანი]] იცავდა. თამაშის დამთავრებამდე 21 წამი იყო დარჩენილი, როცა ჯორდანმა ბურთს ხელი ჩაარტყა და [[კარლ მელოუნი|კარლ მელოუნს]] ხელიდან გააგდებინა, აიღო ბურთი და [[იუტა ჯაზი]]ს ფარისკენ ჩაირბინა, სამ ქულიან ხაზთან გაჩერდა და შეტევისთვის ემზადებოდა. [[იუტა ჯაზი|ჯაზის]] ფარს [[ბრაიონ რაშელი]] იცავდა. 10 წამი იყო დარჩენილი დამთავრებამდე, როცა ჯორდანმა მარჯვენა ფრთისკენ დაიწყო შეტევა და შემდეგ მოძრაობა უეცრად მარცხნივ შეასრულა, სავარაუდოდ [[ბრაიონ რაშელი]]ს მოშორების მიზნით.<ref>[https://nypost.com/2007/08/17/former-nba-ref-blasts-officiating/ FORMER NBA REF BLASTS OFFICIATING]</ref><ref>[https://www.washingtontimes.com/news/2006/dec/08/20061208-123619-7969r/ Someone has to win Eastern Conference]</ref> [[ბრაიონ რაშელი|რაშელს]] ფეხი დაუცდა, მსაჯებმა ჯარიმა არ დააფიქსირეს და ჯორდანმა თამაშის მომგები სროლით, 5.2 წამით ადრე, ანგარიში 87-86 გახადა. დარჩენილ დროში [[იუტა ჯაზი|ჯაზის]] [[ჯონ სტოქტონი|ჯონ სტოქტონმა]] თამაშის მომგები ქულა ვერ ჩააგდო და [[ჩიკაგო ბულზი|ბულზმა]] და ჯორდანმა მოიპოვეს მათი მეექვსე [[NBA-ის ჩემპიონების სია|NBA-ის ჩემპიონობა]]. ჯორდანმა კიდევ ერთხელ მოიპოვა [[ბილ რასელის NBA ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|NBA ფინალის MVP-ის ჯილდო]],<ref name="NBA Finals MVP Award Winners"/> რითიც ის გახდა ახალი რეკორდსმენი მეექვსედ მოპოვებული ტიტულის შემდეგ. [[შაკილ ო’ნილი]], [[მეჯიკ ჯონსონი]], [[ლებრონ ჯეიმზი]] და [[ტიმ დანკანი]] კი, მეორე ადგილს იკავებენ სამჯერ მოპოვებული ტიტულით.<ref name="NBA Finals MVP Award Winners"/> 1998 წლის ფინალმა, საფინალო სერიების ისტორიაში, უმაღლესი სატელევიზიო რიტინგი აჩვენა. ასევე, NBA-ის ისტორიაში მეექვსე თამაშში უმაღლესი სატელევიზიო რიტინგი დაფიქსირდა.<ref>[https://web.archive.org/web/20120127212032/http://www.postandcourier.com/news/2008/jun/05/lakers_celtics_should_grab_big_tv_rating43432/ Lakers-Celtics should grab big TV ratings]</ref> ===საკალათბურთო კარიერის დასრულება მეორედ (1999-2001)=== კონტრაქტის გასვლის შემდეგ, 1998 წელს [[ჩიკაგო ბულზი]] მწვრთნელმა [[ფილ ჯექსონი|ფილ ჯექსონმა]] დატოვა. მასთან ერთად გუნდიდან წვიდნენ [[დენის როდმანი]] და [[სკოტი პიპენი]]. ჯორდანი კალათბურთიდან მეორედ 1999 წლის 13 იანვარს წავიდა,<ref>Mitchell Krugel - Michael Jordan, pp. 55–56, 59. ISBN 0312928181, ISBN 978-0312928186</ref> <ref>[https://www.nytimes.com/2002/01/19/sports/pro-basketball-it-s-bitter-in-chicago-for-jordan.html PRO BASKETBALL; It's Bitter In Chicago For Jordan]</ref> <ref>[https://www.nytimes.com/1999/01/21/sports/pro-basketball-the-business-of-basketball-now-begins-in-earnest.html PRO BASKETBALL; The Business Of Basketball Now Begins In Earnest]</ref>,მაგრამ 2000 წლის 19 იანვარს ჯორდანი ხელახლა დაბრუნდა NBA-ში, როგორც [[ვაშინგტონ უიზარდსი|ვაშინგტონ უიზარდსის]] წილის მფლობელი და ტექნიკური დირექტორი (president of basketball operations).<ref>[https://www.nytimes.com/2000/01/20/sports/pro-basketball-jordan-sheds-uniform-for-suit-as-a-wizards-owner.html PRO BASKETBALL; Jordan Sheds Uniform for Suit as a Wizards Owner By Richard Sandomir Jan. 20, 2000]</ref> ჯორდანი 1999 წლის იანვარში ამბობდა, რომ ის „99.9% დარწმუნებული“ იყო [[ჩიკაგო ბულზი]]ს გარდა სხვა გუნდში არ ითამაშებდა,<ref>[https://www.espn.com/classic/biography/s/Jordan_Michael.html Michael Jordan transcends hoops]</ref> მაგრამ 2001 წლის ზაფხულში ჯორდანი კიდევ ერთი დაბრუნებით იყო დაინტერესებული, რომლის ინსპირაციაც მისი მეგობრის [[მარიო ლომიუ]]ს წინა წლის ზამთარში [[ჰოკეის ეროვნული ლიგა|ჰოკეის ეროვნული ლიგაში]] დაბრუნება იყო.<ref>[https://www.espn.com/espn/print?id=1258469&type=news Jordan watched Lemieux's comeback very closely]</ref> ჯორდანმა 2001 წლის გაზაფხული და ზაფხული აქტიურ ვარჯიშს დაუთმო და [[ვაშინგტონ უიზარდსი]]ს მწვრთნელად [[ჩიკაგო ბულზი]]ს ყოფილი მწვრთნელი [[დუგლას კოლინსი]] მოიწვია.<ref>[https://www.nytimes.com/2001/10/02/sports/sports-of-the-times-old-coach-rejoins-old-warrior.html Sports of The Times; Old Coach Rejoins Old Warrior By Harvey Araton Oct. 2, 2001]</ref> ===ვაშინგტონ უიზარდში დაბრუნება (2001-2003)=== ====2001-02 წლის სეზონი==== [[ფაილი:MichaelJordanDepOfDefense.jpg|მინი|250პქ|ჯორდანი ვაშინგტონ უიზარდში, 2003 წლის 14 აპრილი]] 2001 წლის 25 სექტემბერს ჯორდანმა NBA-ში, [[ვაშინგტონ უიზარდსი|ვაშინგტონ უიზარდსში]] დაბრუნება დაანონსა და აღნიშნა, რომ გამომუშავებული თანხას მთლიანად მოახმარდა [[2001 წლის 11 სექტემბრის ტერორისტული აქტები]]ს დროს დაზარალებულებს.<ref>[https://www.nba.com/wizards/news/WSEedfund_011016.html Pollin Establishes Education Fund]</ref><ref>[https://www.nytimes.com/2001/09/26/nyregion/news-summary-355658.html News Summary]</ref> [[NBA-ს 2001-02 წლის სეზონი|2001-02 წლის სეზონში]] ჯორდნმა გუნდს ულიდერა ჩაგდებულ ქულებში (22.9 ppg), გადაცემებში (5.2 apg) და ჩაჭრებში (1.24 spg).<ref name="Legends profile: Michael Jordan"/> თუმცა მარჯვენა მუხლის ტრავმის გამო მან მხოლოდ 60 თამაში ჩაატარა, რაც მისი ყველაზე დაბალი მაჩენებელი იყო მისი NBA-ში დაბრუნების შემდეგ, [[NBA-ს 1994-95 წლის სეზონი|1994-95 წლის სეზოში]], სადა მან 17 მატში ჩაატარა.<ref>[https://web.archive.org/web/20090222083636/http://www.databasebasketball.com/players/playerpage.htm?ilkid=JORDAMI01 მაიკლ ჯორდანის სტატისტიკა]</ref> ჯორდანმა 60 მატჩიდან 53-ჯერ დაიწყო სასტარტო შემადლენლობაში და საშუალოდ აგროვებდა 24.3 ქულას, 5.4 გადაცემას, საშუალოდ 6.0 მოხსნას და ისროდა 41.9%-ით. დანარჩენ 7 მატჩში ის საშუალოდ 20 წუთს თამაშობდა.<ref>[https://www.basketball-reference.com/players/j/jordami01/splits/2002/ ჯორდანის სტატისტიკა 2001-02 წლებში]</ref> ====2002-03 წლის სეზონი==== 2002-03 წლის სეზონი ჯორდანის უკანასკნელი სეზონი იყო. [[ჩიკაგო ბულზი]]ს მოედანზე თამაშის დამთავრების შემდეგ მაყურებელი ფეხზე წამოდგა და 4 წუთის განმავლობაში ტაშ უკრავდა მას.<ref>[http://articles.chicagotribune.com/2003-01-25/sports/0301250189_1_chicago-stadium-ovation-johnny-red-kerr Lengthy ovation moves Jordan]</ref> მიუხედავად იმისა, რომ ჯორდანს არასდროს უთამაშია [[მაიამი ჰიტი]]ს შემადგენლობაში, 2003 წლის 12 აპრილს, [[მაიამი ჰიტი|მაიამი ჰიტმა]] ნომერი #23 ხმარებიდან მიანც ამოიღო, ჯორდანის მიერ კალათბურთში შეტანილი განსაკუთრებული წვლილის პარივსაცემად.<ref name="ReferenceD">[https://www.espn.com/nba/story/_/id/20624645/nba-numbers-nba-retired-numbers Inside the numbers on retired numbers around the NBA]</ref> მან მისი უკანასკნელი მატჩი 2003 წლის 16 აპრილს ჩაატარა [[ფილადელფია|ფილადელფიში]]. ==ეროვნული ნაკრები== [[ფაილი:Cazzaro_Jordan.jpg|მინი|250პქ|ჯორდანი „ოცნების გუნდის“ შემადგენლობაში, 1992 წელი]] ჯორდანს მოპოვებული აქვს ორი ოქროს მედალი [[ოლიმპიური თამაშები|ოლიმპიურ თამაშებზე]] [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1984|1984]] და [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1992|1992]] წლებში. [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1984|1984 წლის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე]] ჯორდანმა, როგორც კოლეჯში მოთამაშემ მოიპოვა ოქროს მედალი. ნაკრებს წვრთნიდა [[ბობ ნაითი]] და თამაშობდნენ შემდეგში ცნობილი კალათბურთელები [[პატრიკ იუინგი|პატრიკ ეუინგი]], სემ პერკინსი, კრის მიულინი, სტივ ოლფორდი და ვეიმენ თისდეილი. ჯორდანმა ჩემპიონატის განმავლობაში ნაკრებს ულიდერა საშუალოდ 17.1 ჩაგდებული ქულით.<ref>[https://www.usab.com/history/national-team-mens/games-of-the-xxiiird-olympiad-1984.aspx Games of the XXIIIrd Olympiad -- 1984]</ref> [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1992|1992 წლის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე]] ჯორდანი [[მეჯიკ ჯონსონი]]ს და [[ლარი ბირდი]]ს, ე.წ. „ოცნების გუნდის“ (Dream Team) შემადგენლობაში თამაშობდა. == სტატისტიკა == {| class="toccolours" style="font-size: 90%; white-space: nowrap;" |- ! colspan="6" style="background-color: #F2F2F2; border: 1px solid #AAAAAA;" | ლეგენდა |- | style="background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black;" | &nbsp;&nbsp;GP | ნათამაშები თამაშები | style="background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black" | &nbsp;&nbsp;GS&nbsp; | სასტარტოში იყო | style="background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black" | &nbsp;MPG&nbsp; | დრო თითოეულ თამაშში (წუთებში) |- | style="background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black;" | &nbsp;FG%&nbsp; | style="padding-right: 8px" | სროლის პროცენტი | style="background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black" | &nbsp;3P%&nbsp; | style="padding-right: 8px" | 3-ქულიანების სროლის პროცენტი | style="background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black" | &nbsp;FT%&nbsp; | საჯარიმო სროლის პროცენტი |- | style="background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black;" | &nbsp;RPG&nbsp; | მოხსნა თითოეულ თამაშში | style="background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black" | &nbsp;APG&nbsp; | შედეგიანი გადაცემა თითოეულ თამაშში | style="background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black" | &nbsp;SPG&nbsp; | ჩაჭრა თითოეულ თამაშში |- | style="background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black;" | &nbsp;BPG&nbsp; | ბლოკი თითოეულ თამაშში | style="background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black" | &nbsp;PPG&nbsp; | ქულა თითოეულ თამაშში | style="background-color: #F2F2F2; border: 1px solid black" | &nbsp;'''Bold'''&nbsp; | კარიერის უმაღლესი მაჩვენებელი |- |} <noinclude> {| class="wikitable" |- | style="background:#afe6ba; width:3em;"|† |აღნიშნავს სეზონს რომელშიც ჯორდანი გახდა [[NBA-ის ჩემპიონების სია|NBA-ის ჩემპიონი]] |- | style="background:#cfecec; width:3em;"| * |ლიგის ლიდერი |- | style="background:#E0CEF2; width:3em;"| ‡ |NBA-ის რეკორდი |} === რეგულარული სეზონი === {| class="wikitable sortable" !წელი !გუნდი !GP !GS !MPG !FG% !3P% !FT% !RPG !APG !SPG !BPG !PPG |- |[[ჩიკაგო ბულზის 1984-85 წლის სეზონი|1984-85]] |[[ჩიკაგო ბულზი]] |'''82''' |'''82''' |38.3 |.515 |.173 |.845 |6.5 |5.9 |2.4 |.8 |28.2 |- |[[ჩიკაგო ბულზის 1985-86 წლის სეზონი|1985-86]] |[[ჩიკაგო ბულზი]] |18 |7 |25.1 |.457 |.167 |.840 |3.6 |2.9 |2.1 |1.2 |22.7 |- |[[ჩიკაგო ბულზის 1986-87 წლის სეზონი|1986-87]] |[[ჩიკაგო ბულზი]] |'''82''' |'''82''' |40.0 |.482 |.182 |'''.857''' |5.2 |4.6 |2.9 |1.5 |style="background:#cfecec;|'''37.1'''* |- |[[ჩიკაგო ბულზის 1987-88 წლის სეზონი|1987-88]] |[[ჩიკაგო ბულზი]] |'''82''' |'''82''' |style="background:#cfecec;|'''40.4'''* |.535 |.132 |.841 |5.5 |5.9 |style="background:#cfecec;|'''3.2'''* |'''1.6''' |style="background:#cfecec;|35.0* |- |[[ჩიკაგო ბულზის 1988-89 წლის სეზონი|1988-89]] |[[ჩიკაგო ბულზი]] |81 |81 |style="background:#cfecec;|40.2* |.538 |.275 |.850 |'''8.0''' |'''8.0''' |2.9 |.8 |style="background:#cfecec;|32.5* |- |[[ჩიკაგო ბულზის 1989-90 წლის სეზონი|1989-90]] |[[ჩიკაგო ბულზი]] |'''82''' |'''82''' |39.0 |.526 |.376 |.848 |6.9 |6.3 |2.8 |.7 |style="background:#cfecec;|33.6* |- |style="background:#afe6ba;|[[ჩიკაგო ბულზის 1990-91 წლის სეზონი|1990-91]]† |[[ჩიკაგო ბულზი]] |'''82''' |'''82''' |37.0 |'''.539''' |.312 |.851 |6.0 |5.5 |2.7 |1.0 |style="background:#cfecec;|31.5* |- |style="background:#afe6ba;|[[ჩიკაგო ბულზის 1991-92 წლის სეზონი|1991-92]]† |[[ჩიკაგო ბულზი]] |80 |80 |38.8 |.519 |.270 |.832 |6.4 |6.1 |2.3 |.9 |style="background:#cfecec;|30.1* |- |style="background:#afe6ba;|[[ჩიკაგო ბულზის 1992-93 წლის სეზონი|1992-93]]† |[[ჩიკაგო ბულზი]] |78 |78 |39.3 |.495 |.352 |.837 |6.7 |5.5 |style="background:#cfecec;|2.8* |.8 |style="background:#cfecec;|32.6* |- |[[ჩიკაგო ბულზის 1994-95 წლის სეზონი|1994-95]] |[[ჩიკაგო ბულზი]] |17 |17 |39.3 |.411 |'''.500''' |.801 |6.9 |5.3 |1.8 |.8 |26.9 |- |style="background:#afe6ba;|[[ჩიკაგო ბულზის 1995-96 წლის სეზონი|1995-96]]† |[[ჩიკაგო ბულზი]] |'''82''' |'''82''' |37.7 |.495 |.427 |.834 |6.6 |4.3 |2.2 |.5 |style="background:#cfecec;|30.4* |- |style="background:#afe6ba;|[[ჩიკაგო ბულზის 1996-97 წლის სეზონი|1996-97]]† |[[ჩიკაგო ბულზი]] |'''82''' |'''82''' |37.9 |.486 |.374 |.833 |5.9 |4.3 |1.7 |.5 |style="background:#cfecec;|29.6* |- |style="background:#afe6ba;|[[ჩიკაგო ბულზის 1997-98 წლის სეზონი|1997-98]]† |[[ჩიკაგო ბულზი]] |'''82''' |'''82''' |38.8 |.465 |.238 |.784 |5.8 |3.5 |1.7 |.5 |style="background:#cfecec;|28.7* |- |[[ვაშინგტონ უიზარდსის 2001-02 წლის სეზონი|2001-02]] |[[ვაშინგტონ უიზარდსი]] |60 |53 |34.9 |.416 |.189 |.790 |5.7 |5.2 |1.4 |.4 |22.9 |- |[[ვაშინგტონ უიზარდსის 2002-03 წლის სეზონი|2002-03]] |[[ვაშინგტონ უიზარდსი]] |'''82''' |67 |37.0 |.445 |.291 |.821 |6.1 |3.8 |1.5 |.5 |20.0 |- class="sortbottom" |style="text-align:center;" colspan=2|კარიერის განმავლობაში |1,072||1,039||38.3||.497||.327||.835||6.2||5.3||2.3||.8||style="background:#E0CEF2; width:3em"|30.1{{double-dagger}} |- class="sortbottom" |style="text-align:center;" colspan=2|ყველა ვარსკვლავი |13||13||29.4||.472||.273||.750||4.7||4.2||2.8||.5||20.2 |} === ფლეიოფი === {| class="wikitable sortable" !წელი !გუნდი !GP !GS !MPG !FG% !3P% !FT% !RPG !APG !SPG !BPG !PPG |- |[[ჩიკაგო ბულზის 1984-85 წლის სეზონი|1985]] |[[ჩიკაგო ბულზი]] |4 |4 |42.8 |.436 |.125 |.828 |5.8 |'''8.5''' |'''2.8''' |1.0 |29.3 |- |[[ჩიკაგო ბულზის 1985-86 წლის სეზონი|1986]] |[[ჩიკაგო ბულზი]] |3 |3 |'''45.0''' |.505 |'''.1000''' |.872 |6.3 |5.7 |2.3 |1.3 |'''43.7''' |- |[[ჩიკაგო ბულზის 1986-87 წლის სეზონი|1987]] |[[ჩიკაგო ბულზი]] |3 |3 |42.7 |.417 |.400 |'''.897''' |7.0 |6.0 |2.0 |'''2.3''' |35.7 |- |[[ჩიკაგო ბულზის 1987-88 წლის სეზონი|1988]] |[[ჩიკაგო ბულზი]] |10 |10 |42.7 |'''.531''' |.333 |.869 |7.1 |4.7 |2.4 |1.1 |36.3 |- |[[ჩიკაგო ბულზის 1988-89 წლის სეზონი|1989]] |[[ჩიკაგო ბულზი]] |17 |17 |42.2 |.510 |.286 |.799 |7.0 |7.6 |2.5 |.8 |34.8 |- |[[ჩიკაგო ბულზის 1989-90 წლის სეზონი|1990]] |[[ჩიკაგო ბულზი]] |16 |16 |42.1 |.514 |.320 |.836 |7.2 |6.8 |'''2.8''' |.9 |36.7 |- |style="background:#afe6ba;|[[ჩიკაგო ბულზის 1990-91 წლის სეზონი|1991]]† |[[ჩიკაგო ბულზი]] |17 |17 |40.5 |.524 |.385 |.845 |6.4 |8.4 |2.4 |1.4 |31.1 |- |style="background:#afe6ba;|[[ჩიკაგო ბულზის 1991-92 წლის სეზონი|1992]]† |[[ჩიკაგო ბულზი]] |'''22''' |'''22''' |41.8 |.499 |.386 |.857 |6.2 |5.8 |2.0 |.7 |34.5 |- |style="background:#afe6ba;|[[ჩიკაგო ბულზის 1992-93 წლის სეზონი|1993]]† |[[ჩიკაგო ბულზი]] |19 |19 |41.2 |.475 |.389 |.805 |6.7 |6.0 |2.1 |.9 |35.1 |- |[[ჩიკაგო ბულზის 1994-95 წლის სეზონი|1995]] |[[ჩიკაგო ბულზი]] |10 |10 |42.0 |.484 |.367 |.810 |6.5 |4.5 |2.3 |1.4 |31.5 |- |style="background:#afe6ba;|[[ჩიკაგო ბულზის 1995-96 წლის სეზონი|1996]]† |[[ჩიკაგო ბულზი]] |18 |18 |40.7 |.459 |.403 |.818 |4.9 |4.1 |1.8 |.3 |30.7 |- |style="background:#afe6ba;|[[ჩიკაგო ბულზის 1996-97 წლის სეზონი|1997]]† |[[ჩიკაგო ბულზი]] |19 |19 |42.3 |.456 |.194 |.831 |'''7.9''' |4.8 |1.6 |.9 |31.1 |- |style="background:#afe6ba;|[[ჩიკაგო ბულზის 1997-98 წლის სეზონი|1998]]† |[[ჩიკაგო ბულზი]] |21 |21 |41.5 |.462 |.302 |.812 |5.1 |3.5 |1.5 |.6 |32.4 |- class="sortbottom" |style="text-align:center;" colspan=2|კარიერის განმავლობაში |179||179||41.8||.487||.332||.828||6.4||5.7||2.1||.8||style="background:#E0CEF2; width:3em"|33.4{{double-dagger}} |} == ჯილდოები და დამსახურებები == ===ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია=== * ექვსგზის [[NBA-ს ჩემპიონების სია|NBA ჩემპიონი]] — <small>[[NBA ფინალი 1991|1991]], [[NBA ფინალი 1992|1992]], [[NBA ფინალი 1993|1993]], [[NBA ფინალი 1996|1996]], [[NBA ფინალი 1997|1997]], [[NBA ფინალი 1998|1998]]</small><ref name="Legends profile: Michael Jordan"/> * ექვსგზის [[ბილ რასელის NBA ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|NBA ფინალის MVP]] — <small>[[NBA ფინალი 1991|1991]], [[NBA ფინალი 1992|1992]], [[NBA ფინალი 1993|1993]], [[NBA ფინალი 1996|1996]], [[NBA ფინალი 1997|1997]], [[NBA ფინალი 1998|1998]]</small><ref name="basketball-reference.com">[https://www.basketball-reference.com/players/j/jordami01.html Michael Jordan - basketball-reference.com]</ref> * ხუთგზის [[NBA-ს ყველაზე ღირებული მოთამაშის ჯილდო|NBA MVP]] — <small>[[NBA 1987-88 წლის სეზონი|1988]], [[NBA 1990-91 წლის სეზონი|1991]], [[NBA 1991-92 წლის სეზონი|1992]], [[NBA 1995-96 წლის სეზონი|1996]], [[NBA 1997-98 წლის სეზონი|1998]]</small> * ათგზის NBA საუკეთესო მექულე — <small>1987-1993, 1996-1998</small><ref name="basketball-reference.com"/> * 14-ჯერ მიიღო მონაწილეობა [[NBA-ის ყველა ვარსკვლავის მატჩი|NBA-ის ყველა ვარსკვლავის მატჩზე]] — <small>1985-1993, 1996-1998, 2002, 2003</small><ref name="basketball-reference.com"/> * სამგზის [[NBA All-Star მატჩის MVP-ს ჯილდო|NBA All-Star მატჩის MVP]] — <small>[[1988 წლის ყველა ვარსკვლავის მატჩი (NBA)|1988]], [[1996 წლის ყველა ვარსკვლავის მატჩი (NBA)|1996]], [[1998 წლის ყველა ვარსკვლავის მატჩი (NBA)|1998]]</small><ref name="basketball-reference.com"/> * 11-ჯერ მონაწილეობა მიიღო [[NBA-ის ყველა-მოთამაშის გუნდი|NBA-ის ყველა-მოთამაშის გუნდში]]: :* პირველი გუნდი — <small>1987–1993, 1996–1998</small><ref name="Legends profile: Michael Jordan"/> :* მეორე გუნდი — <small>1985</small><ref name="Legends profile: Michael Jordan"/> * ცხრაჯერ იყო [[NBA-ს ყველა დაცვითი გუნდი|NBA-ს ყველა დაცვითი გუნდის]] პირველ ხუთეულში — <small>1988–1993, 1996–1998</small><ref name="Legends profile: Michael Jordan"/> * ორგზის NBA სლემ დანკის შეჯიბრის ჩემპიონი — <small>1987–1988</small> * [[NBA-ს წლის ახალბედის ჯილდო]]ს მფლობელი — <small>[[NBA-ს 1984-85 წლის სეზონი|1985]]</small> * ორგზის IBM-ის ჯილდოს მფლობელი — <small>1985, 1989</small><ref>[https://web.archive.org/web/20181004234306/http://www.nba.com/jordan/list_honors.html Michael Jordan's Honors]</ref> * NBA-ს წლის მცველი — <small>[[NBA-ს 1987-88 წლის სეზონი|1988]]</small> * დასახელდა [[50 საუკეთესო მოთამაშე NBA-ს ისტორიაში 50 საუკეთესო მოთამაშეს|NBA-ს ისტორიაში 50 საუკეთესო მოთამაშეს]] შორის — <small>1996</small> * ნომერი #23 ხმარებიდან ამოიღო [[ჩიკაგო ბულზი|ჩიკაგო ბულზმა]]<ref name="ReferenceD"/> * ნომერი #23 ხმარებიდან ამოიღო [[მაიამი ჰიტი|მაიამი ჰიტმა]]<ref name="ReferenceD"/> == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.nba.com/history/players/jordan_bio.html მაიკლ ჯორდანის ბიოგრაფია ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაციის საიტზე] * [https://web.archive.org/web/20090222083636/http://www.databasebasketball.com/players/playerpage.htm?ilkid=JORDAMI01 მაიკლ ჯორდანის სტატისტიკა ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაციაში] * [https://web.archive.org/web/20071014212808/http://databasebasketball.com/teams/teampage.htm?tm=CHI&lg=n ჩიკაგო ბულზის სტატისტიკა სეზონების მიხედვით] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{სპორტი}} {{NBA-ის ფინალის MVP}} {{NBA-ის წლის მცველი}} {{DEFAULTSORT:ჯორდანი, მაიკლ}} [[კატეგორია:დაბადებული 17 თებერვალი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1963]] [[კატეგორია:ამერიკელი კალათბურთელები]] [[კატეგორია:ნიუ-იორკელები]] [[კატეგორია:ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაციის კალათბურთელები]] [[კატეგორია:1984 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მედალოსნები]] [[კატეგორია:1992 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მედალოსნები]] [[კატეგორია:კალათბურთის დიდების დარბაზის წევრები]] lcpmo4pt5ivo8o9ikqg7zyfspbb4ddj ვარევანი 0 195925 4402707 4398580 2022-08-02T14:55:03Z 109.172.224.114 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ვარევანი |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 30 |lat_sec = 58 |lon_dir = E |lon_deg = 43 |lon_min = 23 |lon_sec = 34 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = სამცხე-ჯავახეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ახალქალაქის მუნიციპალიტეტი |თემი = ალასტანი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 1640 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 570<ref name="აღწერა 2014">{{სახელმწიფო აღწერა 2014}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[სომხები]] 88 %<br/>[[ქართველები]] 12 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = [[კათოლიკეები]] |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''ვარევანი''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[ახალქალაქის მუნიციპალიტეტი|ახალქალაქის მუნიციპალიტეტში]], [[ალასტანი]]ს [[თემი|თემში]].<ref name="აღწერა 2014" /> მდებარეობს [[ახალქალაქის პლატო]]ზე, [[მდინარე]] [[ჭობარეთი (მდინარე)|ჭობარეთის]] ([[ფარავანი (მდინარე)|ფარავნის]] მარჯვენა შენაკადი) ნაპირას, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 1640 მ სიმაღლეზე. ქალაქ [[ახალქალაქი]]დან დაშორებულია 19 [[კილომეტრი]]თ. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 570 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">{{სახელმწიფო აღწერა 2002}}</ref> || 779 || 367 || 412 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" /> || {{კლება}} 570 || 275 || 295 |} ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ვარდის ციხე]] ==ლიტერატურა== {{ქსე|4|301}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ახალქალაქის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ახალქალაქის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] nqkh9ovnuf12zio73nrzr80optuc4j8 4402710 4402707 2022-08-02T14:58:21Z გიო ოქრო 84301 // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ვარევანი |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 30 |lat_sec = 58 |lon_dir = E |lon_deg = 43 |lon_min = 23 |lon_sec = 34 |CoordAddon = type:city(40361)_region:GE |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = სამცხე-ჯავახეთის მხარე |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = ახალქალაქის მუნიციპალიტეტი |თემი = ალასტანი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 1640 |კლიმატი = |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 570<ref name="აღწერა 2014">{{სახელმწიფო აღწერა 2014}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[სომხები]] 88 %<br/>[[ქართველები]] 12 % |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''ვარევანი''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[ახალქალაქის მუნიციპალიტეტი|ახალქალაქის მუნიციპალიტეტში]], [[ალასტანი]]ს [[თემი|თემში]].<ref name="აღწერა 2014" /> მდებარეობს [[ახალქალაქის პლატო]]ზე, [[მდინარე]] [[ჭობარეთი (მდინარე)|ჭობარეთის]] ([[ფარავანი (მდინარე)|ფარავნის]] მარჯვენა შენაკადი) ნაპირას, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 1640 მ სიმაღლეზე. ქალაქ [[ახალქალაქი]]დან დაშორებულია 19 [[კილომეტრი]]თ. ==დემოგრაფია== 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 570 ადამიანი. {| class="wikitable" style="text-align:right" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა !! კაცი !! ქალი |- | 2002<ref name="აღწერა 2002">{{სახელმწიფო აღწერა 2002}}</ref> || 779 || 367 || 412 |- | 2014<ref name="აღწერა 2014" /> || {{კლება}} 570 || 275 || 295 |} ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ვარდის ციხე]] ==ლიტერატურა== {{ქსე|4|301}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ახალქალაქის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:ახალქალაქის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] jl2ntjnj0mlbe037rm1340rw70ep810 ღორისსოკო 0 196482 4402683 3990639 2022-08-02T14:40:24Z Gobrona 28077 გვერდი დაცარიელდა wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 4402684 4402683 2022-08-02T14:40:42Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} 6md8p3fcdw5i7h4rk9xnlrqudpfftx4 4402686 4402684 2022-08-02T14:41:07Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. 794q96abonthdg10lz8p3btku04u5bj 4402687 4402686 2022-08-02T14:41:41Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა [[პიერ ბიულიარი|პიერ ბიულიარმა]] [[1785]] წელს როგორც ''Agaricus contiguus''.<ref name=Bulliard1785>{{cite book |author=Bulliard, J.B.F. |author-link=Jean Baptiste François Pierre Bulliard |title=Herbier de la France |year=1785 |volume=5 |location=Paris, France |publisher=Chez l'auteur |pages=192–240 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/4339704 |language=fr}}</ref> მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref name=Fries1838>{{cite book |author=Fries, Elias Magnus |author-link=Elias Magnus Fries |year=1838 |title=Epicrisis Systematis Mycologici |publisher=Typographia Academica |location=Uppsala, Sweden |page=317 |language=la |url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |accessdate=15 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923212337/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |archivedate=23 September 2015 |url-status=dead }}</ref> jdem8qhfqhv4md2qr99v0xbqehaej4c 4402689 4402687 2022-08-02T14:42:21Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა [[პიერ ბიულიარი|პიერ ბიულიარმა]] [[1785]] წელს როგორც ''Agaricus contiguus''.<ref name=Bulliard1785>{{cite book |author=Bulliard, J.B.F. |author-link=Jean Baptiste François Pierre Bulliard |title=Herbier de la France |year=1785 |volume=5 |location=Paris, France |publisher=Chez l'auteur |pages=192–240 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/4339704 |language=fr}}</ref> მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref name=Fries1838>{{cite book |author=Fries, Elias Magnus |author-link=Elias Magnus Fries |year=1838 |title=Epicrisis Systematis Mycologici |publisher=Typographia Academica |location=Uppsala, Sweden |page=317 |language=la |url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |accessdate=15 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923212337/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |archivedate=23 September 2015 |url-status=dead }}</ref> '''სამეცნიერო სინონიმები''': * {{btname|Agaricus involutus|[[Batsch]], 1786}} {{ბაზიონიმი}} * {{btname|Omphalia involuta|(Batsch) [[Gray]], 1821}} * {{btname|Rhymovis involuta|(Batsch) [[Rabenh.]], 1844}} * {{btname|Agaricus contiguus|[[Bull.]], 1785}} == აღწერა == [[სოკოს ქუდი|ქუდის]] დიამეტრი — 12-15 სმ, ზოგჯერ 30 სმ-მდეც აღწევს. ხორციანია, თავიდან ოდნავ ამოზნექილი, ღრმად შეკეცილი ქეჩისებრი კიდეებით. შემდგომში ბრტყელი, შუაში ჩაზნექილი და ძაბრისებრი. კიდეები დაშვებული, ხშირად ტალღოვანი. ახალგაზრდა ეგზემპლარების ქუდის ფერი ზეთისხილისფერ-მურაა, სიმწიფეში ნაცრისფერ-მურა ჟანგისფერ-მურამდე. დაჭერისას ან დაზიანებისას მუქ შეფერილობას იღებს. წვიმიან ამინდში ბრწყინავი და წებოვანია. 8p8gvvbh8e8tvr1g1wmmw0ozxa7paqs 4402690 4402689 2022-08-02T14:42:40Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა [[პიერ ბიულიარი|პიერ ბიულიარმა]] [[1785]] წელს როგორც ''Agaricus contiguus''.<ref name=Bulliard1785>{{cite book |author=Bulliard, J.B.F. |author-link=Jean Baptiste François Pierre Bulliard |title=Herbier de la France |year=1785 |volume=5 |location=Paris, France |publisher=Chez l'auteur |pages=192–240 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/4339704 |language=fr}}</ref> მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref name=Fries1838>{{cite book |author=Fries, Elias Magnus |author-link=Elias Magnus Fries |year=1838 |title=Epicrisis Systematis Mycologici |publisher=Typographia Academica |location=Uppsala, Sweden |page=317 |language=la |url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |accessdate=15 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923212337/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |archivedate=23 September 2015 |url-status=dead }}</ref> '''სამეცნიერო სინონიმები''': * {{btname|Agaricus involutus|[[Batsch]], 1786}} {{ბაზიონიმი}} * {{btname|Omphalia involuta|(Batsch) [[Gray]], 1821}} * {{btname|Rhymovis involuta|(Batsch) [[Rabenh.]], 1844}} * {{btname|Agaricus contiguus|[[Bull.]], 1785}} == აღწერა == [[სოკოს ქუდი|ქუდის]] დიამეტრი — 12-15 სმ, ზოგჯერ 30 სმ-მდეც აღწევს. ხორციანია, თავიდან ოდნავ ამოზნექილი, ღრმად შეკეცილი ქეჩისებრი კიდეებით. შემდგომში ბრტყელი, შუაში ჩაზნექილი და ძაბრისებრი. კიდეები დაშვებული, ხშირად ტალღოვანი. ახალგაზრდა ეგზემპლარების ქუდის ფერი ზეთისხილისფერ-მურაა, სიმწიფეში ნაცრისფერ-მურა ჟანგისფერ-მურამდე. დაჭერისას ან დაზიანებისას მუქ შეფერილობას იღებს. წვიმიან ამინდში ბრწყინავი და წებოვანია. [[სოკოს რბილობი|რბილობი]] — მკვრივი, მოგვიანებით ფხვიერი. მკრთალ-ყვითელი, მომურო მოყვითალო-ყავისფრამდე. გაჭრისას მუქ ფერს იღებს. ხშირად (განსაკუთრებით მშრალ ამინდში) ჭიანდება. განსაკუთრებული სუნისა და გემოს გარეშე. [[ჰიმენოფორი]] — დაღმავალი, დანაოჭებული, ხშირად აღწერენ როგორც ფირფიტოვანს, თუმცა უფრო სწორი იქნება ფსევდოფირფიტოვანი ვუწოდოთ. ნამდვილი ფირფიტებისაგან განსხვავებით, დანაოჭებული შრე მეტნაკლებად ადვილად სცილდება ქუდის ქვედა ზედაპირს. ფსევდოფირფიტების ფერი — მოყვითალო-მურა ჟანგისფერ-მურამდე, ქუდზე უფრო ღიაა, ხელის დაჭერისას მუქდება. 24q5430jo1iyfo5udzpilwbiml76ras 4402691 4402690 2022-08-02T14:43:02Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა [[პიერ ბიულიარი|პიერ ბიულიარმა]] [[1785]] წელს როგორც ''Agaricus contiguus''.<ref name=Bulliard1785>{{cite book |author=Bulliard, J.B.F. |author-link=Jean Baptiste François Pierre Bulliard |title=Herbier de la France |year=1785 |volume=5 |location=Paris, France |publisher=Chez l'auteur |pages=192–240 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/4339704 |language=fr}}</ref> მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref name=Fries1838>{{cite book |author=Fries, Elias Magnus |author-link=Elias Magnus Fries |year=1838 |title=Epicrisis Systematis Mycologici |publisher=Typographia Academica |location=Uppsala, Sweden |page=317 |language=la |url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |accessdate=15 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923212337/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |archivedate=23 September 2015 |url-status=dead }}</ref> '''სამეცნიერო სინონიმები''': * {{btname|Agaricus involutus|[[Batsch]], 1786}} {{ბაზიონიმი}} * {{btname|Omphalia involuta|(Batsch) [[Gray]], 1821}} * {{btname|Rhymovis involuta|(Batsch) [[Rabenh.]], 1844}} * {{btname|Agaricus contiguus|[[Bull.]], 1785}} == აღწერა == [[სოკოს ქუდი|ქუდის]] დიამეტრი — 12-15 სმ, ზოგჯერ 30 სმ-მდეც აღწევს. ხორციანია, თავიდან ოდნავ ამოზნექილი, ღრმად შეკეცილი ქეჩისებრი კიდეებით. შემდგომში ბრტყელი, შუაში ჩაზნექილი და ძაბრისებრი. კიდეები დაშვებული, ხშირად ტალღოვანი. ახალგაზრდა ეგზემპლარების ქუდის ფერი ზეთისხილისფერ-მურაა, სიმწიფეში ნაცრისფერ-მურა ჟანგისფერ-მურამდე. დაჭერისას ან დაზიანებისას მუქ შეფერილობას იღებს. წვიმიან ამინდში ბრწყინავი და წებოვანია. [[სოკოს რბილობი|რბილობი]] — მკვრივი, მოგვიანებით ფხვიერი. მკრთალ-ყვითელი, მომურო მოყვითალო-ყავისფრამდე. გაჭრისას მუქ ფერს იღებს. ხშირად (განსაკუთრებით მშრალ ამინდში) ჭიანდება. განსაკუთრებული სუნისა და გემოს გარეშე. [[ჰიმენოფორი]] — დაღმავალი, დანაოჭებული, ხშირად აღწერენ როგორც ფირფიტოვანს, თუმცა უფრო სწორი იქნება ფსევდოფირფიტოვანი ვუწოდოთ. ნამდვილი ფირფიტებისაგან განსხვავებით, დანაოჭებული შრე მეტნაკლებად ადვილად სცილდება ქუდის ქვედა ზედაპირს. ფსევდოფირფიტების ფერი — მოყვითალო-მურა ჟანგისფერ-მურამდე, ქუდზე უფრო ღიაა, ხელის დაჭერისას მუქდება. [[სოკოს ფეხი|ფეხის]] სიგრძე — 9 სმ-მდე, სიგანე — 2 სმ-მდე, მთლიანი, მოკლე. ზედაპირი მქრქალია, გლუვი, ჟანგმიწისფერ-ზეთისხილისფერი ან ჭუჭყისფერ-ყვითელი, ქუდზე უფრო ღიაა ან თითქმის ქუდის ფერი. [[სპორების ფხვნილი]] — მურა. [[სპორა|სპორები]] — ელიფსისებური, გლუვი, მოყავისფრო-იისფერი ან მოყავისფრო-ყვითელი, 8-10 х 5-6 [[მკმ]].<ref>Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”, vol. 1, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München, Berna, Viena 1976, p. 464-465, ISBN 3-405-11774-7</ref> <ref>Linus Zeitlmayr: „Knaurs Pilzbuch”, Editura Droemer Knaur, München-Zürich 1976, p. 100, 102, ISBN 3-426-00312-0</ref> qtiugq4xcoxrg7iyuu9muem9e6p9sza 4402692 4402691 2022-08-02T14:43:22Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა [[პიერ ბიულიარი|პიერ ბიულიარმა]] [[1785]] წელს როგორც ''Agaricus contiguus''.<ref name=Bulliard1785>{{cite book |author=Bulliard, J.B.F. |author-link=Jean Baptiste François Pierre Bulliard |title=Herbier de la France |year=1785 |volume=5 |location=Paris, France |publisher=Chez l'auteur |pages=192–240 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/4339704 |language=fr}}</ref> მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref name=Fries1838>{{cite book |author=Fries, Elias Magnus |author-link=Elias Magnus Fries |year=1838 |title=Epicrisis Systematis Mycologici |publisher=Typographia Academica |location=Uppsala, Sweden |page=317 |language=la |url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |accessdate=15 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923212337/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |archivedate=23 September 2015 |url-status=dead }}</ref> '''სამეცნიერო სინონიმები''': * {{btname|Agaricus involutus|[[Batsch]], 1786}} {{ბაზიონიმი}} * {{btname|Omphalia involuta|(Batsch) [[Gray]], 1821}} * {{btname|Rhymovis involuta|(Batsch) [[Rabenh.]], 1844}} * {{btname|Agaricus contiguus|[[Bull.]], 1785}} == აღწერა == [[სოკოს ქუდი|ქუდის]] დიამეტრი — 12-15 სმ, ზოგჯერ 30 სმ-მდეც აღწევს. ხორციანია, თავიდან ოდნავ ამოზნექილი, ღრმად შეკეცილი ქეჩისებრი კიდეებით. შემდგომში ბრტყელი, შუაში ჩაზნექილი და ძაბრისებრი. კიდეები დაშვებული, ხშირად ტალღოვანი. ახალგაზრდა ეგზემპლარების ქუდის ფერი ზეთისხილისფერ-მურაა, სიმწიფეში ნაცრისფერ-მურა ჟანგისფერ-მურამდე. დაჭერისას ან დაზიანებისას მუქ შეფერილობას იღებს. წვიმიან ამინდში ბრწყინავი და წებოვანია. [[სოკოს რბილობი|რბილობი]] — მკვრივი, მოგვიანებით ფხვიერი. მკრთალ-ყვითელი, მომურო მოყვითალო-ყავისფრამდე. გაჭრისას მუქ ფერს იღებს. ხშირად (განსაკუთრებით მშრალ ამინდში) ჭიანდება. განსაკუთრებული სუნისა და გემოს გარეშე. [[ჰიმენოფორი]] — დაღმავალი, დანაოჭებული, ხშირად აღწერენ როგორც ფირფიტოვანს, თუმცა უფრო სწორი იქნება ფსევდოფირფიტოვანი ვუწოდოთ. ნამდვილი ფირფიტებისაგან განსხვავებით, დანაოჭებული შრე მეტნაკლებად ადვილად სცილდება ქუდის ქვედა ზედაპირს. ფსევდოფირფიტების ფერი — მოყვითალო-მურა ჟანგისფერ-მურამდე, ქუდზე უფრო ღიაა, ხელის დაჭერისას მუქდება. [[სოკოს ფეხი|ფეხის]] სიგრძე — 9 სმ-მდე, სიგანე — 2 სმ-მდე, მთლიანი, მოკლე. ზედაპირი მქრქალია, გლუვი, ჟანგმიწისფერ-ზეთისხილისფერი ან ჭუჭყისფერ-ყვითელი, ქუდზე უფრო ღიაა ან თითქმის ქუდის ფერი. [[სპორების ფხვნილი]] — მურა. [[სპორა|სპორები]] — ელიფსისებური, გლუვი, მოყავისფრო-იისფერი ან მოყავისფრო-ყვითელი, 8-10 х 5-6 [[მკმ]].<ref>Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”, vol. 1, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München, Berna, Viena 1976, p. 464-465, ISBN 3-405-11774-7</ref> <ref>Linus Zeitlmayr: „Knaurs Pilzbuch”, Editura Droemer Knaur, München-Zürich 1976, p. 100, 102, ISBN 3-426-00312-0</ref> == ეკოლოგია და გავრცელება == იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, აგრეთვე ბაღებში, პარკებში და გზებთან ახლოს. უპირატესობას ანიჭებს ნესტიან და ჩრდილიან ბალახიან ადგილებს. მიკორიზას ქმნის [[არყი|არყთან]], [[მუხა|მუხასთან]], [[მურყანი|მურყანთან]], [[ფიჭვი|ფიჭვთან]], [[კავკასიური რცხილა|კავკასიურ რცხილასთან]], [[ნაძვი|ნაძვთან]] და ა.შ. გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. '''სეზონი''' — ზაფხულიდან შემოდგომამდე. 1pjswqh1vqhtq7zkpq2zg3z0c1znxfp 4402694 4402692 2022-08-02T14:43:48Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა [[პიერ ბიულიარი|პიერ ბიულიარმა]] [[1785]] წელს როგორც ''Agaricus contiguus''.<ref name=Bulliard1785>{{cite book |author=Bulliard, J.B.F. |author-link=Jean Baptiste François Pierre Bulliard |title=Herbier de la France |year=1785 |volume=5 |location=Paris, France |publisher=Chez l'auteur |pages=192–240 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/4339704 |language=fr}}</ref> მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref name=Fries1838>{{cite book |author=Fries, Elias Magnus |author-link=Elias Magnus Fries |year=1838 |title=Epicrisis Systematis Mycologici |publisher=Typographia Academica |location=Uppsala, Sweden |page=317 |language=la |url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |accessdate=15 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923212337/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |archivedate=23 September 2015 |url-status=dead }}</ref> '''სამეცნიერო სინონიმები''': * {{btname|Agaricus involutus|[[Batsch]], 1786}} {{ბაზიონიმი}} * {{btname|Omphalia involuta|(Batsch) [[Gray]], 1821}} * {{btname|Rhymovis involuta|(Batsch) [[Rabenh.]], 1844}} * {{btname|Agaricus contiguus|[[Bull.]], 1785}} == აღწერა == [[სოკოს ქუდი|ქუდის]] დიამეტრი — 12-15 სმ, ზოგჯერ 30 სმ-მდეც აღწევს. ხორციანია, თავიდან ოდნავ ამოზნექილი, ღრმად შეკეცილი ქეჩისებრი კიდეებით. შემდგომში ბრტყელი, შუაში ჩაზნექილი და ძაბრისებრი. კიდეები დაშვებული, ხშირად ტალღოვანი. ახალგაზრდა ეგზემპლარების ქუდის ფერი ზეთისხილისფერ-მურაა, სიმწიფეში ნაცრისფერ-მურა ჟანგისფერ-მურამდე. დაჭერისას ან დაზიანებისას მუქ შეფერილობას იღებს. წვიმიან ამინდში ბრწყინავი და წებოვანია. [[სოკოს რბილობი|რბილობი]] — მკვრივი, მოგვიანებით ფხვიერი. მკრთალ-ყვითელი, მომურო მოყვითალო-ყავისფრამდე. გაჭრისას მუქ ფერს იღებს. ხშირად (განსაკუთრებით მშრალ ამინდში) ჭიანდება. განსაკუთრებული სუნისა და გემოს გარეშე. [[ჰიმენოფორი]] — დაღმავალი, დანაოჭებული, ხშირად აღწერენ როგორც ფირფიტოვანს, თუმცა უფრო სწორი იქნება ფსევდოფირფიტოვანი ვუწოდოთ. ნამდვილი ფირფიტებისაგან განსხვავებით, დანაოჭებული შრე მეტნაკლებად ადვილად სცილდება ქუდის ქვედა ზედაპირს. ფსევდოფირფიტების ფერი — მოყვითალო-მურა ჟანგისფერ-მურამდე, ქუდზე უფრო ღიაა, ხელის დაჭერისას მუქდება. [[სოკოს ფეხი|ფეხის]] სიგრძე — 9 სმ-მდე, სიგანე — 2 სმ-მდე, მთლიანი, მოკლე. ზედაპირი მქრქალია, გლუვი, ჟანგმიწისფერ-ზეთისხილისფერი ან ჭუჭყისფერ-ყვითელი, ქუდზე უფრო ღიაა ან თითქმის ქუდის ფერი. [[სპორების ფხვნილი]] — მურა. [[სპორა|სპორები]] — ელიფსისებური, გლუვი, მოყავისფრო-იისფერი ან მოყავისფრო-ყვითელი, 8-10 х 5-6 [[მკმ]].<ref>Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”, vol. 1, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München, Berna, Viena 1976, p. 464-465, ISBN 3-405-11774-7</ref> <ref>Linus Zeitlmayr: „Knaurs Pilzbuch”, Editura Droemer Knaur, München-Zürich 1976, p. 100, 102, ISBN 3-426-00312-0</ref> == ეკოლოგია და გავრცელება == იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, აგრეთვე ბაღებში, პარკებში და გზებთან ახლოს. უპირატესობას ანიჭებს ნესტიან და ჩრდილიან ბალახიან ადგილებს. მიკორიზას ქმნის [[არყი|არყთან]], [[მუხა|მუხასთან]], [[მურყანი|მურყანთან]], [[ფიჭვი|ფიჭვთან]], [[კავკასიური რცხილა|კავკასიურ რცხილასთან]], [[ნაძვი|ნაძვთან]] და ა.შ. გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. '''სეზონი''' — ზაფხულიდან შემოდგომამდე. == ტოქსიკურობა == [[1970-იანები|1970]]-[[1980-იანები|1980-იან]] წლებამდე ღორის სოკო კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლებოდა. ღორისსოკოს შხამიანობა პირველად [[1944]] წლის ოქტომბერში აღიწერა: გერმანელი მიკოლოგი [[იულიუს შეფერი]] ღორისსოკოს მიღებიდან მე-17 დღეს თირკმლის მწვავე უკმარისობით გარდაიცვალა.<ref name=Lamaison2005>{{წიგნი |სათაური=The Great Encyclopedia of Mushrooms |ბმული=https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama |წელი=2005 |გამომცემლობა=Könemann |ადგილი=Cologne, Germany |isbn=3-8331-1239-5 |გვერდნი=[https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama/page/35 35] |ენა=de |ავტორი=Lamaison, Jean-Louis; Polese, Jean-Marie}}</ref><ref name=Beuchat1987>{{წიგნი |სათაური=Food and Beverage Mycology |წელი=1987 |გამომცემლობა=Springer |место=N. Y. |isbn=0-442-21084-1 |გვერდნი=394 |ссылка=https://books.google.com/books?id=vMpVKtRLht4C&pg=PA394 |ენა=und |ავტორი=Beuchat, Larry R.}}</ref> 5h0ayxbt4mwyuvq3jfc9h5g50l62eoj 4402695 4402694 2022-08-02T14:44:11Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა [[პიერ ბიულიარი|პიერ ბიულიარმა]] [[1785]] წელს როგორც ''Agaricus contiguus''.<ref name=Bulliard1785>{{cite book |author=Bulliard, J.B.F. |author-link=Jean Baptiste François Pierre Bulliard |title=Herbier de la France |year=1785 |volume=5 |location=Paris, France |publisher=Chez l'auteur |pages=192–240 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/4339704 |language=fr}}</ref> მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref name=Fries1838>{{cite book |author=Fries, Elias Magnus |author-link=Elias Magnus Fries |year=1838 |title=Epicrisis Systematis Mycologici |publisher=Typographia Academica |location=Uppsala, Sweden |page=317 |language=la |url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |accessdate=15 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923212337/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |archivedate=23 September 2015 |url-status=dead }}</ref> '''სამეცნიერო სინონიმები''': * {{btname|Agaricus involutus|[[Batsch]], 1786}} {{ბაზიონიმი}} * {{btname|Omphalia involuta|(Batsch) [[Gray]], 1821}} * {{btname|Rhymovis involuta|(Batsch) [[Rabenh.]], 1844}} * {{btname|Agaricus contiguus|[[Bull.]], 1785}} == აღწერა == [[სოკოს ქუდი|ქუდის]] დიამეტრი — 12-15 სმ, ზოგჯერ 30 სმ-მდეც აღწევს. ხორციანია, თავიდან ოდნავ ამოზნექილი, ღრმად შეკეცილი ქეჩისებრი კიდეებით. შემდგომში ბრტყელი, შუაში ჩაზნექილი და ძაბრისებრი. კიდეები დაშვებული, ხშირად ტალღოვანი. ახალგაზრდა ეგზემპლარების ქუდის ფერი ზეთისხილისფერ-მურაა, სიმწიფეში ნაცრისფერ-მურა ჟანგისფერ-მურამდე. დაჭერისას ან დაზიანებისას მუქ შეფერილობას იღებს. წვიმიან ამინდში ბრწყინავი და წებოვანია. [[სოკოს რბილობი|რბილობი]] — მკვრივი, მოგვიანებით ფხვიერი. მკრთალ-ყვითელი, მომურო მოყვითალო-ყავისფრამდე. გაჭრისას მუქ ფერს იღებს. ხშირად (განსაკუთრებით მშრალ ამინდში) ჭიანდება. განსაკუთრებული სუნისა და გემოს გარეშე. [[ჰიმენოფორი]] — დაღმავალი, დანაოჭებული, ხშირად აღწერენ როგორც ფირფიტოვანს, თუმცა უფრო სწორი იქნება ფსევდოფირფიტოვანი ვუწოდოთ. ნამდვილი ფირფიტებისაგან განსხვავებით, დანაოჭებული შრე მეტნაკლებად ადვილად სცილდება ქუდის ქვედა ზედაპირს. ფსევდოფირფიტების ფერი — მოყვითალო-მურა ჟანგისფერ-მურამდე, ქუდზე უფრო ღიაა, ხელის დაჭერისას მუქდება. [[სოკოს ფეხი|ფეხის]] სიგრძე — 9 სმ-მდე, სიგანე — 2 სმ-მდე, მთლიანი, მოკლე. ზედაპირი მქრქალია, გლუვი, ჟანგმიწისფერ-ზეთისხილისფერი ან ჭუჭყისფერ-ყვითელი, ქუდზე უფრო ღიაა ან თითქმის ქუდის ფერი. [[სპორების ფხვნილი]] — მურა. [[სპორა|სპორები]] — ელიფსისებური, გლუვი, მოყავისფრო-იისფერი ან მოყავისფრო-ყვითელი, 8-10 х 5-6 [[მკმ]].<ref>Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”, vol. 1, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München, Berna, Viena 1976, p. 464-465, ISBN 3-405-11774-7</ref> <ref>Linus Zeitlmayr: „Knaurs Pilzbuch”, Editura Droemer Knaur, München-Zürich 1976, p. 100, 102, ISBN 3-426-00312-0</ref> == ეკოლოგია და გავრცელება == იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, აგრეთვე ბაღებში, პარკებში და გზებთან ახლოს. უპირატესობას ანიჭებს ნესტიან და ჩრდილიან ბალახიან ადგილებს. მიკორიზას ქმნის [[არყი|არყთან]], [[მუხა|მუხასთან]], [[მურყანი|მურყანთან]], [[ფიჭვი|ფიჭვთან]], [[კავკასიური რცხილა|კავკასიურ რცხილასთან]], [[ნაძვი|ნაძვთან]] და ა.შ. გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. '''სეზონი''' — ზაფხულიდან შემოდგომამდე. == ტოქსიკურობა == [[1970-იანები|1970]]-[[1980-იანები|1980-იან]] წლებამდე ღორის სოკო კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლებოდა. ღორისსოკოს შხამიანობა პირველად [[1944]] წლის ოქტომბერში აღიწერა: გერმანელი მიკოლოგი [[იულიუს შეფერი]] ღორისსოკოს მიღებიდან მე-17 დღეს თირკმლის მწვავე უკმარისობით გარდაიცვალა.<ref name=Lamaison2005>{{წიგნი |სათაური=The Great Encyclopedia of Mushrooms |ბმული=https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama |წელი=2005 |გამომცემლობა=Könemann |ადგილი=Cologne, Germany |isbn=3-8331-1239-5 |გვერდნი=[https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama/page/35 35] |ენა=de |ავტორი=Lamaison, Jean-Louis; Polese, Jean-Marie}}</ref><ref name=Beuchat1987>{{წიგნი |სათაური=Food and Beverage Mycology |წელი=1987 |გამომცემლობა=Springer |место=N. Y. |isbn=0-442-21084-1 |გვერდნი=394 |ссылка=https://books.google.com/books?id=vMpVKtRLht4C&pg=PA394 |ენა=und |ავტორი=Beuchat, Larry R.}}</ref> [[1981]] წელს [[პოლონეთი|პოლონეთში]] დასრულდა ათწლიანი კვლევა, რამაც აჩვენა, რომ 109 შემთხვევიდან 93 პაციენტი ჰოზპიტალიზირებული იქნა, ხოლო მათგან 3 გარდაიცვალა.<ref name="автоссылка1">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 121.</ref> დღესდღეობით ღორისსოკო შხამიან სოკოდ ითვლება, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ზოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება.<ref>{{Cite web |url=http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |title=Консультация Министерства сельского хозяйства республики Саха Якутия |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071016054442/http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |archivedate=2007-10-16 |deadlink=yes }}</ref>. ღორისსოკოში შემავალი ტოქსინები მოხარშვის შემდეგაც არ იშლება. გარდა ამისა, ღორისსოკო ადვილად იწოვს რადიოაქტიურ იზოტოპებს [[ცეზიუმი|ცეზიუმს]] და [[სპილენძი|სპილენძს]]. iyvbcdkq2wu9jow6aytdgw47lxif8on 4402696 4402695 2022-08-02T14:45:22Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა [[პიერ ბიულიარი|პიერ ბიულიარმა]] [[1785]] წელს როგორც ''Agaricus contiguus''.<ref name=Bulliard1785>{{cite book |author=Bulliard, J.B.F. |author-link=Jean Baptiste François Pierre Bulliard |title=Herbier de la France |year=1785 |volume=5 |location=Paris, France |publisher=Chez l'auteur |pages=192–240 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/4339704 |language=fr}}</ref> მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref name=Fries1838>{{cite book |author=Fries, Elias Magnus |author-link=Elias Magnus Fries |year=1838 |title=Epicrisis Systematis Mycologici |publisher=Typographia Academica |location=Uppsala, Sweden |page=317 |language=la |url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |accessdate=15 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923212337/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |archivedate=23 September 2015 |url-status=dead }}</ref> '''სამეცნიერო სინონიმები''': * {{btname|Agaricus involutus|[[Batsch]], 1786}} {{ბაზიონიმი}} * {{btname|Omphalia involuta|(Batsch) [[Gray]], 1821}} * {{btname|Rhymovis involuta|(Batsch) [[Rabenh.]], 1844}} * {{btname|Agaricus contiguus|[[Bull.]], 1785}} == აღწერა == [[სოკოს ქუდი|ქუდის]] დიამეტრი — 12-15 სმ, ზოგჯერ 30 სმ-მდეც აღწევს. ხორციანია, თავიდან ოდნავ ამოზნექილი, ღრმად შეკეცილი ქეჩისებრი კიდეებით. შემდგომში ბრტყელი, შუაში ჩაზნექილი და ძაბრისებრი. კიდეები დაშვებული, ხშირად ტალღოვანი. ახალგაზრდა ეგზემპლარების ქუდის ფერი ზეთისხილისფერ-მურაა, სიმწიფეში ნაცრისფერ-მურა ჟანგისფერ-მურამდე. დაჭერისას ან დაზიანებისას მუქ შეფერილობას იღებს. წვიმიან ამინდში ბრწყინავი და წებოვანია. [[სოკოს რბილობი|რბილობი]] — მკვრივი, მოგვიანებით ფხვიერი. მკრთალ-ყვითელი, მომურო მოყვითალო-ყავისფრამდე. გაჭრისას მუქ ფერს იღებს. ხშირად (განსაკუთრებით მშრალ ამინდში) ჭიანდება. განსაკუთრებული სუნისა და გემოს გარეშე. [[ჰიმენოფორი]] — დაღმავალი, დანაოჭებული, ხშირად აღწერენ როგორც ფირფიტოვანს, თუმცა უფრო სწორი იქნება ფსევდოფირფიტოვანი ვუწოდოთ. ნამდვილი ფირფიტებისაგან განსხვავებით, დანაოჭებული შრე მეტნაკლებად ადვილად სცილდება ქუდის ქვედა ზედაპირს. ფსევდოფირფიტების ფერი — მოყვითალო-მურა ჟანგისფერ-მურამდე, ქუდზე უფრო ღიაა, ხელის დაჭერისას მუქდება. [[სოკოს ფეხი|ფეხის]] სიგრძე — 9 სმ-მდე, სიგანე — 2 სმ-მდე, მთლიანი, მოკლე. ზედაპირი მქრქალია, გლუვი, ჟანგმიწისფერ-ზეთისხილისფერი ან ჭუჭყისფერ-ყვითელი, ქუდზე უფრო ღიაა ან თითქმის ქუდის ფერი. [[სპორების ფხვნილი]] — მურა. [[სპორა|სპორები]] — ელიფსისებური, გლუვი, მოყავისფრო-იისფერი ან მოყავისფრო-ყვითელი, 8-10 х 5-6 [[მკმ]].<ref>Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”, vol. 1, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München, Berna, Viena 1976, p. 464-465, ISBN 3-405-11774-7</ref> <ref>Linus Zeitlmayr: „Knaurs Pilzbuch”, Editura Droemer Knaur, München-Zürich 1976, p. 100, 102, ISBN 3-426-00312-0</ref> == ეკოლოგია და გავრცელება == იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, აგრეთვე ბაღებში, პარკებში და გზებთან ახლოს. უპირატესობას ანიჭებს ნესტიან და ჩრდილიან ბალახიან ადგილებს. მიკორიზას ქმნის [[არყი|არყთან]], [[მუხა|მუხასთან]], [[მურყანი|მურყანთან]], [[ფიჭვი|ფიჭვთან]], [[კავკასიური რცხილა|კავკასიურ რცხილასთან]], [[ნაძვი|ნაძვთან]] და ა.შ. გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. '''სეზონი''' — ზაფხულიდან შემოდგომამდე. == ტოქსიკურობა == [[1970-იანები|1970]]-[[1980-იანები|1980-იან]] წლებამდე ღორის სოკო კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლებოდა. ღორისსოკოს შხამიანობა პირველად [[1944]] წლის ოქტომბერში აღიწერა: გერმანელი მიკოლოგი [[იულიუს შეფერი]] ღორისსოკოს მიღებიდან მე-17 დღეს თირკმლის მწვავე უკმარისობით გარდაიცვალა.<ref name=Lamaison2005>{{წიგნი |სათაური=The Great Encyclopedia of Mushrooms |ბმული=https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama |წელი=2005 |გამომცემლობა=Könemann |ადგილი=Cologne, Germany |isbn=3-8331-1239-5 |გვერდნი=[https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama/page/35 35] |ენა=de |ავტორი=Lamaison, Jean-Louis; Polese, Jean-Marie}}</ref><ref name=Beuchat1987>{{წიგნი |სათაური=Food and Beverage Mycology |წელი=1987 |გამომცემლობა=Springer |место=N. Y. |isbn=0-442-21084-1 |გვერდნი=394 |ссылка=https://books.google.com/books?id=vMpVKtRLht4C&pg=PA394 |ენა=und |ავტორი=Beuchat, Larry R.}}</ref> [[1981]] წელს [[პოლონეთი|პოლონეთში]] დასრულდა ათწლიანი კვლევა, რამაც აჩვენა, რომ 109 შემთხვევიდან 93 პაციენტი ჰოზპიტალიზირებული იქნა, ხოლო მათგან 3 გარდაიცვალა.<ref name="автоссылка1">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 121.</ref> დღესდღეობით ღორისსოკო შხამიან სოკოდ ითვლება, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ზოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება.<ref>{{Cite web |url=http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |title=Консультация Министерства сельского хозяйства республики Саха Якутия |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071016054442/http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |archivedate=2007-10-16 |deadlink=yes }}</ref>. ღორისსოკოში შემავალი ტოქსინები მოხარშვის შემდეგაც არ იშლება. გარდა ამისა, ღორისსოკო ადვილად იწოვს რადიოაქტიურ იზოტოპებს [[ცეზიუმი|ცეზიუმს]] და [[სპილენძი|სპილენძს]]. მიუხედავად ყველაფრისა, ღორისსოკო დღემდე იყიდება ჩრდილოეთ ევროპის რამდენიმე ქვეყანაში, ხოლო აღმოსავლეთ ევროპაში მას გამხმარი სახით სთავაზობენ. === მოწამვლის სიმპტომები === როგორც წესი, ღორისსოკო პირველი ჭამიდან მოწამვლის არანაირ მწვავე სიმპტომს არ ავლენს.<ref name="автоссылка2">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 122.</ref> თუმცა, განნმეორებითი მიღება შესაძლოა სასიკვდილო შედეგით დასრულდეს.<ref name="автоссылка2" /> g01y7808gjsnlllft2pesydfy9tkrgr 4402698 4402696 2022-08-02T14:45:59Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა [[პიერ ბიულიარი|პიერ ბიულიარმა]] [[1785]] წელს როგორც ''Agaricus contiguus''.<ref name=Bulliard1785>{{cite book |author=Bulliard, J.B.F. |author-link=Jean Baptiste François Pierre Bulliard |title=Herbier de la France |year=1785 |volume=5 |location=Paris, France |publisher=Chez l'auteur |pages=192–240 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/4339704 |language=fr}}</ref> მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref name=Fries1838>{{cite book |author=Fries, Elias Magnus |author-link=Elias Magnus Fries |year=1838 |title=Epicrisis Systematis Mycologici |publisher=Typographia Academica |location=Uppsala, Sweden |page=317 |language=la |url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |accessdate=15 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923212337/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |archivedate=23 September 2015 |url-status=dead }}</ref> '''სამეცნიერო სინონიმები''': * {{btname|Agaricus involutus|[[Batsch]], 1786}} {{ბაზიონიმი}} * {{btname|Omphalia involuta|(Batsch) [[Gray]], 1821}} * {{btname|Rhymovis involuta|(Batsch) [[Rabenh.]], 1844}} * {{btname|Agaricus contiguus|[[Bull.]], 1785}} == აღწერა == [[სოკოს ქუდი|ქუდის]] დიამეტრი — 12-15 სმ, ზოგჯერ 30 სმ-მდეც აღწევს. ხორციანია, თავიდან ოდნავ ამოზნექილი, ღრმად შეკეცილი ქეჩისებრი კიდეებით. შემდგომში ბრტყელი, შუაში ჩაზნექილი და ძაბრისებრი. კიდეები დაშვებული, ხშირად ტალღოვანი. ახალგაზრდა ეგზემპლარების ქუდის ფერი ზეთისხილისფერ-მურაა, სიმწიფეში ნაცრისფერ-მურა ჟანგისფერ-მურამდე. დაჭერისას ან დაზიანებისას მუქ შეფერილობას იღებს. წვიმიან ამინდში ბრწყინავი და წებოვანია. [[სოკოს რბილობი|რბილობი]] — მკვრივი, მოგვიანებით ფხვიერი. მკრთალ-ყვითელი, მომურო მოყვითალო-ყავისფრამდე. გაჭრისას მუქ ფერს იღებს. ხშირად (განსაკუთრებით მშრალ ამინდში) ჭიანდება. განსაკუთრებული სუნისა და გემოს გარეშე. [[ჰიმენოფორი]] — დაღმავალი, დანაოჭებული, ხშირად აღწერენ როგორც ფირფიტოვანს, თუმცა უფრო სწორი იქნება ფსევდოფირფიტოვანი ვუწოდოთ. ნამდვილი ფირფიტებისაგან განსხვავებით, დანაოჭებული შრე მეტნაკლებად ადვილად სცილდება ქუდის ქვედა ზედაპირს. ფსევდოფირფიტების ფერი — მოყვითალო-მურა ჟანგისფერ-მურამდე, ქუდზე უფრო ღიაა, ხელის დაჭერისას მუქდება. [[სოკოს ფეხი|ფეხის]] სიგრძე — 9 სმ-მდე, სიგანე — 2 სმ-მდე, მთლიანი, მოკლე. ზედაპირი მქრქალია, გლუვი, ჟანგმიწისფერ-ზეთისხილისფერი ან ჭუჭყისფერ-ყვითელი, ქუდზე უფრო ღიაა ან თითქმის ქუდის ფერი. [[სპორების ფხვნილი]] — მურა. [[სპორა|სპორები]] — ელიფსისებური, გლუვი, მოყავისფრო-იისფერი ან მოყავისფრო-ყვითელი, 8-10 х 5-6 [[მკმ]].<ref>Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”, vol. 1, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München, Berna, Viena 1976, p. 464-465, ISBN 3-405-11774-7</ref> <ref>Linus Zeitlmayr: „Knaurs Pilzbuch”, Editura Droemer Knaur, München-Zürich 1976, p. 100, 102, ISBN 3-426-00312-0</ref> == ეკოლოგია და გავრცელება == იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, აგრეთვე ბაღებში, პარკებში და გზებთან ახლოს. უპირატესობას ანიჭებს ნესტიან და ჩრდილიან ბალახიან ადგილებს. მიკორიზას ქმნის [[არყი|არყთან]], [[მუხა|მუხასთან]], [[მურყანი|მურყანთან]], [[ფიჭვი|ფიჭვთან]], [[კავკასიური რცხილა|კავკასიურ რცხილასთან]], [[ნაძვი|ნაძვთან]] და ა.შ. გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. '''სეზონი''' — ზაფხულიდან შემოდგომამდე. == ტოქსიკურობა == [[1970-იანები|1970]]-[[1980-იანები|1980-იან]] წლებამდე ღორის სოკო კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლებოდა. ღორისსოკოს შხამიანობა პირველად [[1944]] წლის ოქტომბერში აღიწერა: გერმანელი მიკოლოგი [[იულიუს შეფერი]] ღორისსოკოს მიღებიდან მე-17 დღეს თირკმლის მწვავე უკმარისობით გარდაიცვალა.<ref name=Lamaison2005>{{წიგნი |სათაური=The Great Encyclopedia of Mushrooms |ბმული=https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama |წელი=2005 |გამომცემლობა=Könemann |ადგილი=Cologne, Germany |isbn=3-8331-1239-5 |გვერდნი=[https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama/page/35 35] |ენა=de |ავტორი=Lamaison, Jean-Louis; Polese, Jean-Marie}}</ref><ref name=Beuchat1987>{{წიგნი |სათაური=Food and Beverage Mycology |წელი=1987 |გამომცემლობა=Springer |место=N. Y. |isbn=0-442-21084-1 |გვერდნი=394 |ссылка=https://books.google.com/books?id=vMpVKtRLht4C&pg=PA394 |ენა=und |ავტორი=Beuchat, Larry R.}}</ref> [[1981]] წელს [[პოლონეთი|პოლონეთში]] დასრულდა ათწლიანი კვლევა, რამაც აჩვენა, რომ 109 შემთხვევიდან 93 პაციენტი ჰოზპიტალიზირებული იქნა, ხოლო მათგან 3 გარდაიცვალა.<ref name="автоссылка1">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 121.</ref> დღესდღეობით ღორისსოკო შხამიან სოკოდ ითვლება, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ზოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება.<ref>{{Cite web |url=http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |title=Консультация Министерства сельского хозяйства республики Саха Якутия |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071016054442/http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |archivedate=2007-10-16 |deadlink=yes }}</ref>. ღორისსოკოში შემავალი ტოქსინები მოხარშვის შემდეგაც არ იშლება. გარდა ამისა, ღორისსოკო ადვილად იწოვს რადიოაქტიურ იზოტოპებს [[ცეზიუმი|ცეზიუმს]] და [[სპილენძი|სპილენძს]]. მიუხედავად ყველაფრისა, ღორისსოკო დღემდე იყიდება ჩრდილოეთ ევროპის რამდენიმე ქვეყანაში, ხოლო აღმოსავლეთ ევროპაში მას გამხმარი სახით სთავაზობენ. === მოწამვლის სიმპტომები === როგორც წესი, ღორისსოკო პირველი ჭამიდან მოწამვლის არანაირ მწვავე სიმპტომს არ ავლენს.<ref name="автоссылка2">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 122.</ref> თუმცა, განნმეორებითი მიღება შესაძლოა სასიკვდილო შედეგით დასრულდეს.<ref name="автоссылка2" /> ღორისსოკო იწვევს მწვავე ალერგიულ რეაქციას.<ref name=ukr>{{Cite web |url=http://www.newsukraine.com.ua/news/74889 |title=Обращение Министерства здравоохранения Украины от 17 сентября 2007 года |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080925011607/http://www.newsukraine.com.ua/news/74889 |archivedate=2008-09-25 |deadlink=yes }}</ref> განსაკუთრებით ბავშვებში. მოწამვლის დროს სწრაფად ვლინდება კუჭის მომნელებელი სისტემის მოშლა: ღებინება, დიარეა, მუცლის ტკივილი,<ref>Winkelmann, M.; Stangel, W.; Schedel, I.; Grabensee, B. (1986). ''Severe hemolysis caused by antibodies against the mushroom Paxillus involutus and its therapy by plasma exchange''. Klinische Wochenschrift 64 (19): 935-38. doi:10.1007/BF01728620. PMID 3784443.{{ref-de}}</ref>. მალევე იკვეთება სისხლძარღვშიდა ჰემოლიზის სიმპტომები: ფერმკრთალობა, სიყვითლე, დიურეზის შემცირება, შარდში ჰემოგლობინის დონის მატება, მძიმე შემთხვევაში, ოლიგოანურია. ჰემოლიზმა შეიძლება გამოიწვიოს რიგი გართულებები, მათ შორის თირკმლის მწვავე უკმარისობა, შოკი, სუნთქვის მწვავე უკმარისობა და დისემინირებული სისხლძარღვშიგა შედედება.<ref name="autogenerated1">Bresinsky, Andreas; Besl, Helmut (1990). ''A Colour Atlas of Poisonous Fungi''. {{L.}}, [[Соединённое королевство Великобритании и Ирландии|UK]]: Wolfe Publishing. pp. 126-29. ISBN 0-7234-1576-5.{{ref-en}}</ref><ref>Winkelmann, M.; Borchard, F.; Stangel, W.; Grabensee, B. (1982). „[Fatal immunohaemolytic anaemia after eating the mushroom Paxillus involutus (author’s transl)]“ (in German). Deutsche Medizinische Wochenschrift 107 (31-32): 1190-94. doi:10.1055/s-2008-1070100. PMID 7105997.</ref><ref>Schmidt, J.; Hartmann, W.; Würstlin, A.; Deicher, H. (1971). ''[Acute kidney failure due to immunohemolytic anemia following consumption of the mushroom Paxillus involutus]''. Deutsche Medizinische Wochenschrift 96 (28): 1188-91. doi:10.1055/s-0028-1110104. PMID 5105189.{{ref-de}}</ref> 9ku0nkazkkhoe3r1qk9zit0eu8t6b7d 4402699 4402698 2022-08-02T14:46:16Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა [[პიერ ბიულიარი|პიერ ბიულიარმა]] [[1785]] წელს როგორც ''Agaricus contiguus''.<ref name=Bulliard1785>{{cite book |author=Bulliard, J.B.F. |author-link=Jean Baptiste François Pierre Bulliard |title=Herbier de la France |year=1785 |volume=5 |location=Paris, France |publisher=Chez l'auteur |pages=192–240 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/4339704 |language=fr}}</ref> მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref name=Fries1838>{{cite book |author=Fries, Elias Magnus |author-link=Elias Magnus Fries |year=1838 |title=Epicrisis Systematis Mycologici |publisher=Typographia Academica |location=Uppsala, Sweden |page=317 |language=la |url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |accessdate=15 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923212337/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |archivedate=23 September 2015 |url-status=dead }}</ref> '''სამეცნიერო სინონიმები''': * {{btname|Agaricus involutus|[[Batsch]], 1786}} {{ბაზიონიმი}} * {{btname|Omphalia involuta|(Batsch) [[Gray]], 1821}} * {{btname|Rhymovis involuta|(Batsch) [[Rabenh.]], 1844}} * {{btname|Agaricus contiguus|[[Bull.]], 1785}} == აღწერა == [[სოკოს ქუდი|ქუდის]] დიამეტრი — 12-15 სმ, ზოგჯერ 30 სმ-მდეც აღწევს. ხორციანია, თავიდან ოდნავ ამოზნექილი, ღრმად შეკეცილი ქეჩისებრი კიდეებით. შემდგომში ბრტყელი, შუაში ჩაზნექილი და ძაბრისებრი. კიდეები დაშვებული, ხშირად ტალღოვანი. ახალგაზრდა ეგზემპლარების ქუდის ფერი ზეთისხილისფერ-მურაა, სიმწიფეში ნაცრისფერ-მურა ჟანგისფერ-მურამდე. დაჭერისას ან დაზიანებისას მუქ შეფერილობას იღებს. წვიმიან ამინდში ბრწყინავი და წებოვანია. [[სოკოს რბილობი|რბილობი]] — მკვრივი, მოგვიანებით ფხვიერი. მკრთალ-ყვითელი, მომურო მოყვითალო-ყავისფრამდე. გაჭრისას მუქ ფერს იღებს. ხშირად (განსაკუთრებით მშრალ ამინდში) ჭიანდება. განსაკუთრებული სუნისა და გემოს გარეშე. [[ჰიმენოფორი]] — დაღმავალი, დანაოჭებული, ხშირად აღწერენ როგორც ფირფიტოვანს, თუმცა უფრო სწორი იქნება ფსევდოფირფიტოვანი ვუწოდოთ. ნამდვილი ფირფიტებისაგან განსხვავებით, დანაოჭებული შრე მეტნაკლებად ადვილად სცილდება ქუდის ქვედა ზედაპირს. ფსევდოფირფიტების ფერი — მოყვითალო-მურა ჟანგისფერ-მურამდე, ქუდზე უფრო ღიაა, ხელის დაჭერისას მუქდება. [[სოკოს ფეხი|ფეხის]] სიგრძე — 9 სმ-მდე, სიგანე — 2 სმ-მდე, მთლიანი, მოკლე. ზედაპირი მქრქალია, გლუვი, ჟანგმიწისფერ-ზეთისხილისფერი ან ჭუჭყისფერ-ყვითელი, ქუდზე უფრო ღიაა ან თითქმის ქუდის ფერი. [[სპორების ფხვნილი]] — მურა. [[სპორა|სპორები]] — ელიფსისებური, გლუვი, მოყავისფრო-იისფერი ან მოყავისფრო-ყვითელი, 8-10 х 5-6 [[მკმ]].<ref>Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”, vol. 1, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München, Berna, Viena 1976, p. 464-465, ISBN 3-405-11774-7</ref> <ref>Linus Zeitlmayr: „Knaurs Pilzbuch”, Editura Droemer Knaur, München-Zürich 1976, p. 100, 102, ISBN 3-426-00312-0</ref> == ეკოლოგია და გავრცელება == იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, აგრეთვე ბაღებში, პარკებში და გზებთან ახლოს. უპირატესობას ანიჭებს ნესტიან და ჩრდილიან ბალახიან ადგილებს. მიკორიზას ქმნის [[არყი|არყთან]], [[მუხა|მუხასთან]], [[მურყანი|მურყანთან]], [[ფიჭვი|ფიჭვთან]], [[კავკასიური რცხილა|კავკასიურ რცხილასთან]], [[ნაძვი|ნაძვთან]] და ა.შ. გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. '''სეზონი''' — ზაფხულიდან შემოდგომამდე. == ტოქსიკურობა == [[1970-იანები|1970]]-[[1980-იანები|1980-იან]] წლებამდე ღორის სოკო კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლებოდა. ღორისსოკოს შხამიანობა პირველად [[1944]] წლის ოქტომბერში აღიწერა: გერმანელი მიკოლოგი [[იულიუს შეფერი]] ღორისსოკოს მიღებიდან მე-17 დღეს თირკმლის მწვავე უკმარისობით გარდაიცვალა.<ref name=Lamaison2005>{{წიგნი |სათაური=The Great Encyclopedia of Mushrooms |ბმული=https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama |წელი=2005 |გამომცემლობა=Könemann |ადგილი=Cologne, Germany |isbn=3-8331-1239-5 |გვერდნი=[https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama/page/35 35] |ენა=de |ავტორი=Lamaison, Jean-Louis; Polese, Jean-Marie}}</ref><ref name=Beuchat1987>{{წიგნი |სათაური=Food and Beverage Mycology |წელი=1987 |გამომცემლობა=Springer |место=N. Y. |isbn=0-442-21084-1 |გვერდნი=394 |ссылка=https://books.google.com/books?id=vMpVKtRLht4C&pg=PA394 |ენა=und |ავტორი=Beuchat, Larry R.}}</ref> [[1981]] წელს [[პოლონეთი|პოლონეთში]] დასრულდა ათწლიანი კვლევა, რამაც აჩვენა, რომ 109 შემთხვევიდან 93 პაციენტი ჰოზპიტალიზირებული იქნა, ხოლო მათგან 3 გარდაიცვალა.<ref name="автоссылка1">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 121.</ref> დღესდღეობით ღორისსოკო შხამიან სოკოდ ითვლება, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ზოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება.<ref>{{Cite web |url=http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |title=Консультация Министерства сельского хозяйства республики Саха Якутия |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071016054442/http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |archivedate=2007-10-16 |deadlink=yes }}</ref>. ღორისსოკოში შემავალი ტოქსინები მოხარშვის შემდეგაც არ იშლება. გარდა ამისა, ღორისსოკო ადვილად იწოვს რადიოაქტიურ იზოტოპებს [[ცეზიუმი|ცეზიუმს]] და [[სპილენძი|სპილენძს]]. მიუხედავად ყველაფრისა, ღორისსოკო დღემდე იყიდება ჩრდილოეთ ევროპის რამდენიმე ქვეყანაში, ხოლო აღმოსავლეთ ევროპაში მას გამხმარი სახით სთავაზობენ. === მოწამვლის სიმპტომები === როგორც წესი, ღორისსოკო პირველი ჭამიდან მოწამვლის არანაირ მწვავე სიმპტომს არ ავლენს.<ref name="автоссылка2">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 122.</ref> თუმცა, განნმეორებითი მიღება შესაძლოა სასიკვდილო შედეგით დასრულდეს.<ref name="автоссылка2" /> ღორისსოკო იწვევს მწვავე ალერგიულ რეაქციას.<ref name=ukr>{{Cite web |url=http://www.newsukraine.com.ua/news/74889 |title=Обращение Министерства здравоохранения Украины от 17 сентября 2007 года |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080925011607/http://www.newsukraine.com.ua/news/74889 |archivedate=2008-09-25 |deadlink=yes }}</ref> განსაკუთრებით ბავშვებში. მოწამვლის დროს სწრაფად ვლინდება კუჭის მომნელებელი სისტემის მოშლა: ღებინება, დიარეა, მუცლის ტკივილი,<ref>Winkelmann, M.; Stangel, W.; Schedel, I.; Grabensee, B. (1986). ''Severe hemolysis caused by antibodies against the mushroom Paxillus involutus and its therapy by plasma exchange''. Klinische Wochenschrift 64 (19): 935-38. doi:10.1007/BF01728620. PMID 3784443.{{ref-de}}</ref>. მალევე იკვეთება სისხლძარღვშიდა ჰემოლიზის სიმპტომები: ფერმკრთალობა, სიყვითლე, დიურეზის შემცირება, შარდში ჰემოგლობინის დონის მატება, მძიმე შემთხვევაში, ოლიგოანურია. ჰემოლიზმა შეიძლება გამოიწვიოს რიგი გართულებები, მათ შორის თირკმლის მწვავე უკმარისობა, შოკი, სუნთქვის მწვავე უკმარისობა და დისემინირებული სისხლძარღვშიგა შედედება.<ref name="autogenerated1">Bresinsky, Andreas; Besl, Helmut (1990). ''A Colour Atlas of Poisonous Fungi''. {{L.}}, [[Соединённое королевство Великобритании и Ирландии|UK]]: Wolfe Publishing. pp. 126-29. ISBN 0-7234-1576-5.{{ref-en}}</ref><ref>Winkelmann, M.; Borchard, F.; Stangel, W.; Grabensee, B. (1982). „[Fatal immunohaemolytic anaemia after eating the mushroom Paxillus involutus (author’s transl)]“ (in German). Deutsche Medizinische Wochenschrift 107 (31-32): 1190-94. doi:10.1055/s-2008-1070100. PMID 7105997.</ref><ref>Schmidt, J.; Hartmann, W.; Würstlin, A.; Deicher, H. (1971). ''[Acute kidney failure due to immunohemolytic anemia following consumption of the mushroom Paxillus involutus]''. Deutsche Medizinische Wochenschrift 96 (28): 1188-91. doi:10.1055/s-0028-1110104. PMID 5105189.{{ref-de}}</ref> === მკურნალობა === ანტიდოტი არ არსებობს. აუტოიმუნური რეაქციის სიმძიმის შესამცირებლად ანტიჰისტამინური საშუალებები გამოიყენება. დამხმარე მკურნალობა მოიცავს სისხლის მაჩვენებლის, თირკმელების ფუნქციისა და არტერიული წნევის მონიტორინგს.<ref>Köppel, C. (1993). ''Clinical symptomatology and management of mushroom poisoning''. Toxicon 31 (12): 1513-40. doi:10.1016/0041-0101(93)90337-I. PMID 8146866.{{ref-en}}</ref>. დამატებითი მკურნალობისათვის შესაძლოა სასარგებლო აღმოჩნდეს [[კორტიკოსტეროიდი|კორტიკოსტეროიდების]] მიღება, რადგან იგი იცავს სისხლის უჯრედებს ჰემოლიზისაგან.<ref>Olesen, L. L. (1991). ''[Poisoning with the brown roll-rim mushroom, Paxillus involutus]''. Ugeskrift for Laeger 153 (6): 445. PMID 2000656.{{ref-de}}</ref> თირკმლის უკმარისობის სამკურნალოდ ჰემოდიალიზი გამოიყენება. dovle3w397js98wdiy84vs3l07mijen 4402700 4402699 2022-08-02T14:46:34Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა [[პიერ ბიულიარი|პიერ ბიულიარმა]] [[1785]] წელს როგორც ''Agaricus contiguus''.<ref name=Bulliard1785>{{cite book |author=Bulliard, J.B.F. |author-link=Jean Baptiste François Pierre Bulliard |title=Herbier de la France |year=1785 |volume=5 |location=Paris, France |publisher=Chez l'auteur |pages=192–240 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/4339704 |language=fr}}</ref> მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref name=Fries1838>{{cite book |author=Fries, Elias Magnus |author-link=Elias Magnus Fries |year=1838 |title=Epicrisis Systematis Mycologici |publisher=Typographia Academica |location=Uppsala, Sweden |page=317 |language=la |url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |accessdate=15 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923212337/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |archivedate=23 September 2015 |url-status=dead }}</ref> '''სამეცნიერო სინონიმები''': * {{btname|Agaricus involutus|[[Batsch]], 1786}} {{ბაზიონიმი}} * {{btname|Omphalia involuta|(Batsch) [[Gray]], 1821}} * {{btname|Rhymovis involuta|(Batsch) [[Rabenh.]], 1844}} * {{btname|Agaricus contiguus|[[Bull.]], 1785}} == აღწერა == [[სოკოს ქუდი|ქუდის]] დიამეტრი — 12-15 სმ, ზოგჯერ 30 სმ-მდეც აღწევს. ხორციანია, თავიდან ოდნავ ამოზნექილი, ღრმად შეკეცილი ქეჩისებრი კიდეებით. შემდგომში ბრტყელი, შუაში ჩაზნექილი და ძაბრისებრი. კიდეები დაშვებული, ხშირად ტალღოვანი. ახალგაზრდა ეგზემპლარების ქუდის ფერი ზეთისხილისფერ-მურაა, სიმწიფეში ნაცრისფერ-მურა ჟანგისფერ-მურამდე. დაჭერისას ან დაზიანებისას მუქ შეფერილობას იღებს. წვიმიან ამინდში ბრწყინავი და წებოვანია. [[სოკოს რბილობი|რბილობი]] — მკვრივი, მოგვიანებით ფხვიერი. მკრთალ-ყვითელი, მომურო მოყვითალო-ყავისფრამდე. გაჭრისას მუქ ფერს იღებს. ხშირად (განსაკუთრებით მშრალ ამინდში) ჭიანდება. განსაკუთრებული სუნისა და გემოს გარეშე. [[ჰიმენოფორი]] — დაღმავალი, დანაოჭებული, ხშირად აღწერენ როგორც ფირფიტოვანს, თუმცა უფრო სწორი იქნება ფსევდოფირფიტოვანი ვუწოდოთ. ნამდვილი ფირფიტებისაგან განსხვავებით, დანაოჭებული შრე მეტნაკლებად ადვილად სცილდება ქუდის ქვედა ზედაპირს. ფსევდოფირფიტების ფერი — მოყვითალო-მურა ჟანგისფერ-მურამდე, ქუდზე უფრო ღიაა, ხელის დაჭერისას მუქდება. [[სოკოს ფეხი|ფეხის]] სიგრძე — 9 სმ-მდე, სიგანე — 2 სმ-მდე, მთლიანი, მოკლე. ზედაპირი მქრქალია, გლუვი, ჟანგმიწისფერ-ზეთისხილისფერი ან ჭუჭყისფერ-ყვითელი, ქუდზე უფრო ღიაა ან თითქმის ქუდის ფერი. [[სპორების ფხვნილი]] — მურა. [[სპორა|სპორები]] — ელიფსისებური, გლუვი, მოყავისფრო-იისფერი ან მოყავისფრო-ყვითელი, 8-10 х 5-6 [[მკმ]].<ref>Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”, vol. 1, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München, Berna, Viena 1976, p. 464-465, ISBN 3-405-11774-7</ref> <ref>Linus Zeitlmayr: „Knaurs Pilzbuch”, Editura Droemer Knaur, München-Zürich 1976, p. 100, 102, ISBN 3-426-00312-0</ref> == ეკოლოგია და გავრცელება == იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, აგრეთვე ბაღებში, პარკებში და გზებთან ახლოს. უპირატესობას ანიჭებს ნესტიან და ჩრდილიან ბალახიან ადგილებს. მიკორიზას ქმნის [[არყი|არყთან]], [[მუხა|მუხასთან]], [[მურყანი|მურყანთან]], [[ფიჭვი|ფიჭვთან]], [[კავკასიური რცხილა|კავკასიურ რცხილასთან]], [[ნაძვი|ნაძვთან]] და ა.შ. გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. '''სეზონი''' — ზაფხულიდან შემოდგომამდე. == ტოქსიკურობა == [[1970-იანები|1970]]-[[1980-იანები|1980-იან]] წლებამდე ღორის სოკო კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლებოდა. ღორისსოკოს შხამიანობა პირველად [[1944]] წლის ოქტომბერში აღიწერა: გერმანელი მიკოლოგი [[იულიუს შეფერი]] ღორისსოკოს მიღებიდან მე-17 დღეს თირკმლის მწვავე უკმარისობით გარდაიცვალა.<ref name=Lamaison2005>{{წიგნი |სათაური=The Great Encyclopedia of Mushrooms |ბმული=https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama |წელი=2005 |გამომცემლობა=Könemann |ადგილი=Cologne, Germany |isbn=3-8331-1239-5 |გვერდნი=[https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama/page/35 35] |ენა=de |ავტორი=Lamaison, Jean-Louis; Polese, Jean-Marie}}</ref><ref name=Beuchat1987>{{წიგნი |სათაური=Food and Beverage Mycology |წელი=1987 |გამომცემლობა=Springer |место=N. Y. |isbn=0-442-21084-1 |გვერდნი=394 |ссылка=https://books.google.com/books?id=vMpVKtRLht4C&pg=PA394 |ენა=und |ავტორი=Beuchat, Larry R.}}</ref> [[1981]] წელს [[პოლონეთი|პოლონეთში]] დასრულდა ათწლიანი კვლევა, რამაც აჩვენა, რომ 109 შემთხვევიდან 93 პაციენტი ჰოზპიტალიზირებული იქნა, ხოლო მათგან 3 გარდაიცვალა.<ref name="автоссылка1">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 121.</ref> დღესდღეობით ღორისსოკო შხამიან სოკოდ ითვლება, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ზოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება.<ref>{{Cite web |url=http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |title=Консультация Министерства сельского хозяйства республики Саха Якутия |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071016054442/http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |archivedate=2007-10-16 |deadlink=yes }}</ref>. ღორისსოკოში შემავალი ტოქსინები მოხარშვის შემდეგაც არ იშლება. გარდა ამისა, ღორისსოკო ადვილად იწოვს რადიოაქტიურ იზოტოპებს [[ცეზიუმი|ცეზიუმს]] და [[სპილენძი|სპილენძს]]. მიუხედავად ყველაფრისა, ღორისსოკო დღემდე იყიდება ჩრდილოეთ ევროპის რამდენიმე ქვეყანაში, ხოლო აღმოსავლეთ ევროპაში მას გამხმარი სახით სთავაზობენ. === მოწამვლის სიმპტომები === როგორც წესი, ღორისსოკო პირველი ჭამიდან მოწამვლის არანაირ მწვავე სიმპტომს არ ავლენს.<ref name="автоссылка2">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 122.</ref> თუმცა, განნმეორებითი მიღება შესაძლოა სასიკვდილო შედეგით დასრულდეს.<ref name="автоссылка2" /> ღორისსოკო იწვევს მწვავე ალერგიულ რეაქციას.<ref name=ukr>{{Cite web |url=http://www.newsukraine.com.ua/news/74889 |title=Обращение Министерства здравоохранения Украины от 17 сентября 2007 года |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080925011607/http://www.newsukraine.com.ua/news/74889 |archivedate=2008-09-25 |deadlink=yes }}</ref> განსაკუთრებით ბავშვებში. მოწამვლის დროს სწრაფად ვლინდება კუჭის მომნელებელი სისტემის მოშლა: ღებინება, დიარეა, მუცლის ტკივილი,<ref>Winkelmann, M.; Stangel, W.; Schedel, I.; Grabensee, B. (1986). ''Severe hemolysis caused by antibodies against the mushroom Paxillus involutus and its therapy by plasma exchange''. Klinische Wochenschrift 64 (19): 935-38. doi:10.1007/BF01728620. PMID 3784443.{{ref-de}}</ref>. მალევე იკვეთება სისხლძარღვშიდა ჰემოლიზის სიმპტომები: ფერმკრთალობა, სიყვითლე, დიურეზის შემცირება, შარდში ჰემოგლობინის დონის მატება, მძიმე შემთხვევაში, ოლიგოანურია. ჰემოლიზმა შეიძლება გამოიწვიოს რიგი გართულებები, მათ შორის თირკმლის მწვავე უკმარისობა, შოკი, სუნთქვის მწვავე უკმარისობა და დისემინირებული სისხლძარღვშიგა შედედება.<ref name="autogenerated1">Bresinsky, Andreas; Besl, Helmut (1990). ''A Colour Atlas of Poisonous Fungi''. {{L.}}, [[Соединённое королевство Великобритании и Ирландии|UK]]: Wolfe Publishing. pp. 126-29. ISBN 0-7234-1576-5.{{ref-en}}</ref><ref>Winkelmann, M.; Borchard, F.; Stangel, W.; Grabensee, B. (1982). „[Fatal immunohaemolytic anaemia after eating the mushroom Paxillus involutus (author’s transl)]“ (in German). Deutsche Medizinische Wochenschrift 107 (31-32): 1190-94. doi:10.1055/s-2008-1070100. PMID 7105997.</ref><ref>Schmidt, J.; Hartmann, W.; Würstlin, A.; Deicher, H. (1971). ''[Acute kidney failure due to immunohemolytic anemia following consumption of the mushroom Paxillus involutus]''. Deutsche Medizinische Wochenschrift 96 (28): 1188-91. doi:10.1055/s-0028-1110104. PMID 5105189.{{ref-de}}</ref> === მკურნალობა === ანტიდოტი არ არსებობს. აუტოიმუნური რეაქციის სიმძიმის შესამცირებლად ანტიჰისტამინური საშუალებები გამოიყენება. დამხმარე მკურნალობა მოიცავს სისხლის მაჩვენებლის, თირკმელების ფუნქციისა და არტერიული წნევის მონიტორინგს.<ref>Köppel, C. (1993). ''Clinical symptomatology and management of mushroom poisoning''. Toxicon 31 (12): 1513-40. doi:10.1016/0041-0101(93)90337-I. PMID 8146866.{{ref-en}}</ref>. დამატებითი მკურნალობისათვის შესაძლოა სასარგებლო აღმოჩნდეს [[კორტიკოსტეროიდი|კორტიკოსტეროიდების]] მიღება, რადგან იგი იცავს სისხლის უჯრედებს ჰემოლიზისაგან.<ref>Olesen, L. L. (1991). ''[Poisoning with the brown roll-rim mushroom, Paxillus involutus]''. Ugeskrift for Laeger 153 (6): 445. PMID 2000656.{{ref-de}}</ref> თირკმლის უკმარისობის სამკურნალოდ ჰემოდიალიზი გამოიყენება. == რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat-inline|Paxillus involutus}} *{{IndexFungorum|462407}} *{{Mycobank|191172}} ni1h5be05ewy1l67wp4ysxsjp5gnony 4402701 4402700 2022-08-02T14:46:50Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა [[პიერ ბიულიარი|პიერ ბიულიარმა]] [[1785]] წელს როგორც ''Agaricus contiguus''.<ref name=Bulliard1785>{{cite book |author=Bulliard, J.B.F. |author-link=Jean Baptiste François Pierre Bulliard |title=Herbier de la France |year=1785 |volume=5 |location=Paris, France |publisher=Chez l'auteur |pages=192–240 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/4339704 |language=fr}}</ref> მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref name=Fries1838>{{cite book |author=Fries, Elias Magnus |author-link=Elias Magnus Fries |year=1838 |title=Epicrisis Systematis Mycologici |publisher=Typographia Academica |location=Uppsala, Sweden |page=317 |language=la |url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |accessdate=15 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923212337/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |archivedate=23 September 2015 |url-status=dead }}</ref> '''სამეცნიერო სინონიმები''': * {{btname|Agaricus involutus|[[Batsch]], 1786}} {{ბაზიონიმი}} * {{btname|Omphalia involuta|(Batsch) [[Gray]], 1821}} * {{btname|Rhymovis involuta|(Batsch) [[Rabenh.]], 1844}} * {{btname|Agaricus contiguus|[[Bull.]], 1785}} == აღწერა == [[სოკოს ქუდი|ქუდის]] დიამეტრი — 12-15 სმ, ზოგჯერ 30 სმ-მდეც აღწევს. ხორციანია, თავიდან ოდნავ ამოზნექილი, ღრმად შეკეცილი ქეჩისებრი კიდეებით. შემდგომში ბრტყელი, შუაში ჩაზნექილი და ძაბრისებრი. კიდეები დაშვებული, ხშირად ტალღოვანი. ახალგაზრდა ეგზემპლარების ქუდის ფერი ზეთისხილისფერ-მურაა, სიმწიფეში ნაცრისფერ-მურა ჟანგისფერ-მურამდე. დაჭერისას ან დაზიანებისას მუქ შეფერილობას იღებს. წვიმიან ამინდში ბრწყინავი და წებოვანია. [[სოკოს რბილობი|რბილობი]] — მკვრივი, მოგვიანებით ფხვიერი. მკრთალ-ყვითელი, მომურო მოყვითალო-ყავისფრამდე. გაჭრისას მუქ ფერს იღებს. ხშირად (განსაკუთრებით მშრალ ამინდში) ჭიანდება. განსაკუთრებული სუნისა და გემოს გარეშე. [[ჰიმენოფორი]] — დაღმავალი, დანაოჭებული, ხშირად აღწერენ როგორც ფირფიტოვანს, თუმცა უფრო სწორი იქნება ფსევდოფირფიტოვანი ვუწოდოთ. ნამდვილი ფირფიტებისაგან განსხვავებით, დანაოჭებული შრე მეტნაკლებად ადვილად სცილდება ქუდის ქვედა ზედაპირს. ფსევდოფირფიტების ფერი — მოყვითალო-მურა ჟანგისფერ-მურამდე, ქუდზე უფრო ღიაა, ხელის დაჭერისას მუქდება. [[სოკოს ფეხი|ფეხის]] სიგრძე — 9 სმ-მდე, სიგანე — 2 სმ-მდე, მთლიანი, მოკლე. ზედაპირი მქრქალია, გლუვი, ჟანგმიწისფერ-ზეთისხილისფერი ან ჭუჭყისფერ-ყვითელი, ქუდზე უფრო ღიაა ან თითქმის ქუდის ფერი. [[სპორების ფხვნილი]] — მურა. [[სპორა|სპორები]] — ელიფსისებური, გლუვი, მოყავისფრო-იისფერი ან მოყავისფრო-ყვითელი, 8-10 х 5-6 [[მკმ]].<ref>Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”, vol. 1, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München, Berna, Viena 1976, p. 464-465, ISBN 3-405-11774-7</ref> <ref>Linus Zeitlmayr: „Knaurs Pilzbuch”, Editura Droemer Knaur, München-Zürich 1976, p. 100, 102, ISBN 3-426-00312-0</ref> == ეკოლოგია და გავრცელება == იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, აგრეთვე ბაღებში, პარკებში და გზებთან ახლოს. უპირატესობას ანიჭებს ნესტიან და ჩრდილიან ბალახიან ადგილებს. მიკორიზას ქმნის [[არყი|არყთან]], [[მუხა|მუხასთან]], [[მურყანი|მურყანთან]], [[ფიჭვი|ფიჭვთან]], [[კავკასიური რცხილა|კავკასიურ რცხილასთან]], [[ნაძვი|ნაძვთან]] და ა.შ. გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. '''სეზონი''' — ზაფხულიდან შემოდგომამდე. == ტოქსიკურობა == [[1970-იანები|1970]]-[[1980-იანები|1980-იან]] წლებამდე ღორის სოკო კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლებოდა. ღორისსოკოს შხამიანობა პირველად [[1944]] წლის ოქტომბერში აღიწერა: გერმანელი მიკოლოგი [[იულიუს შეფერი]] ღორისსოკოს მიღებიდან მე-17 დღეს თირკმლის მწვავე უკმარისობით გარდაიცვალა.<ref name=Lamaison2005>{{წიგნი |სათაური=The Great Encyclopedia of Mushrooms |ბმული=https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama |წელი=2005 |გამომცემლობა=Könemann |ადგილი=Cologne, Germany |isbn=3-8331-1239-5 |გვერდნი=[https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama/page/35 35] |ენა=de |ავტორი=Lamaison, Jean-Louis; Polese, Jean-Marie}}</ref><ref name=Beuchat1987>{{წიგნი |სათაური=Food and Beverage Mycology |წელი=1987 |გამომცემლობა=Springer |место=N. Y. |isbn=0-442-21084-1 |გვერდნი=394 |ссылка=https://books.google.com/books?id=vMpVKtRLht4C&pg=PA394 |ენა=und |ავტორი=Beuchat, Larry R.}}</ref> [[1981]] წელს [[პოლონეთი|პოლონეთში]] დასრულდა ათწლიანი კვლევა, რამაც აჩვენა, რომ 109 შემთხვევიდან 93 პაციენტი ჰოზპიტალიზირებული იქნა, ხოლო მათგან 3 გარდაიცვალა.<ref name="автоссылка1">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 121.</ref> დღესდღეობით ღორისსოკო შხამიან სოკოდ ითვლება, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ზოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება.<ref>{{Cite web |url=http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |title=Консультация Министерства сельского хозяйства республики Саха Якутия |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071016054442/http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |archivedate=2007-10-16 |deadlink=yes }}</ref>. ღორისსოკოში შემავალი ტოქსინები მოხარშვის შემდეგაც არ იშლება. გარდა ამისა, ღორისსოკო ადვილად იწოვს რადიოაქტიურ იზოტოპებს [[ცეზიუმი|ცეზიუმს]] და [[სპილენძი|სპილენძს]]. მიუხედავად ყველაფრისა, ღორისსოკო დღემდე იყიდება ჩრდილოეთ ევროპის რამდენიმე ქვეყანაში, ხოლო აღმოსავლეთ ევროპაში მას გამხმარი სახით სთავაზობენ. === მოწამვლის სიმპტომები === როგორც წესი, ღორისსოკო პირველი ჭამიდან მოწამვლის არანაირ მწვავე სიმპტომს არ ავლენს.<ref name="автоссылка2">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 122.</ref> თუმცა, განნმეორებითი მიღება შესაძლოა სასიკვდილო შედეგით დასრულდეს.<ref name="автоссылка2" /> ღორისსოკო იწვევს მწვავე ალერგიულ რეაქციას.<ref name=ukr>{{Cite web |url=http://www.newsukraine.com.ua/news/74889 |title=Обращение Министерства здравоохранения Украины от 17 сентября 2007 года |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080925011607/http://www.newsukraine.com.ua/news/74889 |archivedate=2008-09-25 |deadlink=yes }}</ref> განსაკუთრებით ბავშვებში. მოწამვლის დროს სწრაფად ვლინდება კუჭის მომნელებელი სისტემის მოშლა: ღებინება, დიარეა, მუცლის ტკივილი,<ref>Winkelmann, M.; Stangel, W.; Schedel, I.; Grabensee, B. (1986). ''Severe hemolysis caused by antibodies against the mushroom Paxillus involutus and its therapy by plasma exchange''. Klinische Wochenschrift 64 (19): 935-38. doi:10.1007/BF01728620. PMID 3784443.{{ref-de}}</ref>. მალევე იკვეთება სისხლძარღვშიდა ჰემოლიზის სიმპტომები: ფერმკრთალობა, სიყვითლე, დიურეზის შემცირება, შარდში ჰემოგლობინის დონის მატება, მძიმე შემთხვევაში, ოლიგოანურია. ჰემოლიზმა შეიძლება გამოიწვიოს რიგი გართულებები, მათ შორის თირკმლის მწვავე უკმარისობა, შოკი, სუნთქვის მწვავე უკმარისობა და დისემინირებული სისხლძარღვშიგა შედედება.<ref name="autogenerated1">Bresinsky, Andreas; Besl, Helmut (1990). ''A Colour Atlas of Poisonous Fungi''. {{L.}}, [[Соединённое королевство Великобритании и Ирландии|UK]]: Wolfe Publishing. pp. 126-29. ISBN 0-7234-1576-5.{{ref-en}}</ref><ref>Winkelmann, M.; Borchard, F.; Stangel, W.; Grabensee, B. (1982). „[Fatal immunohaemolytic anaemia after eating the mushroom Paxillus involutus (author’s transl)]“ (in German). Deutsche Medizinische Wochenschrift 107 (31-32): 1190-94. doi:10.1055/s-2008-1070100. PMID 7105997.</ref><ref>Schmidt, J.; Hartmann, W.; Würstlin, A.; Deicher, H. (1971). ''[Acute kidney failure due to immunohemolytic anemia following consumption of the mushroom Paxillus involutus]''. Deutsche Medizinische Wochenschrift 96 (28): 1188-91. doi:10.1055/s-0028-1110104. PMID 5105189.{{ref-de}}</ref> === მკურნალობა === ანტიდოტი არ არსებობს. აუტოიმუნური რეაქციის სიმძიმის შესამცირებლად ანტიჰისტამინური საშუალებები გამოიყენება. დამხმარე მკურნალობა მოიცავს სისხლის მაჩვენებლის, თირკმელების ფუნქციისა და არტერიული წნევის მონიტორინგს.<ref>Köppel, C. (1993). ''Clinical symptomatology and management of mushroom poisoning''. Toxicon 31 (12): 1513-40. doi:10.1016/0041-0101(93)90337-I. PMID 8146866.{{ref-en}}</ref>. დამატებითი მკურნალობისათვის შესაძლოა სასარგებლო აღმოჩნდეს [[კორტიკოსტეროიდი|კორტიკოსტეროიდების]] მიღება, რადგან იგი იცავს სისხლის უჯრედებს ჰემოლიზისაგან.<ref>Olesen, L. L. (1991). ''[Poisoning with the brown roll-rim mushroom, Paxillus involutus]''. Ugeskrift for Laeger 153 (6): 445. PMID 2000656.{{ref-de}}</ref> თირკმლის უკმარისობის სამკურნალოდ ჰემოდიალიზი გამოიყენება. == რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat-inline|Paxillus involutus}} *{{IndexFungorum|462407}} *{{Mycobank|191172}} == სქოლიო == {{სქოლიო|2}} 1k99uld9lr0y8m2pijqkie33ekq826n 4402702 4402701 2022-08-02T14:47:35Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა [[პიერ ბიულიარი|პიერ ბიულიარმა]] [[1785]] წელს როგორც ''Agaricus contiguus''.<ref name=Bulliard1785>{{cite book |author=Bulliard, J.B.F. |author-link=Jean Baptiste François Pierre Bulliard |title=Herbier de la France |year=1785 |volume=5 |location=Paris, France |publisher=Chez l'auteur |pages=192–240 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/4339704 |language=fr}}</ref> მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref name=Fries1838>{{cite book |author=Fries, Elias Magnus |author-link=Elias Magnus Fries |year=1838 |title=Epicrisis Systematis Mycologici |publisher=Typographia Academica |location=Uppsala, Sweden |page=317 |language=la |url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |accessdate=15 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923212337/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |archivedate=23 September 2015 |url-status=dead }}</ref> '''სამეცნიერო სინონიმები''': * {{btname|Agaricus involutus|[[Batsch]], 1786}} {{ბაზიონიმი}} * {{btname|Omphalia involuta|(Batsch) [[Gray]], 1821}} * {{btname|Rhymovis involuta|(Batsch) [[Rabenh.]], 1844}} * {{btname|Agaricus contiguus|[[Bull.]], 1785}} == აღწერა == [[სოკოს ქუდი|ქუდის]] დიამეტრი — 12-15 სმ, ზოგჯერ 30 სმ-მდეც აღწევს. ხორციანია, თავიდან ოდნავ ამოზნექილი, ღრმად შეკეცილი ქეჩისებრი კიდეებით. შემდგომში ბრტყელი, შუაში ჩაზნექილი და ძაბრისებრი. კიდეები დაშვებული, ხშირად ტალღოვანი. ახალგაზრდა ეგზემპლარების ქუდის ფერი ზეთისხილისფერ-მურაა, სიმწიფეში ნაცრისფერ-მურა ჟანგისფერ-მურამდე. დაჭერისას ან დაზიანებისას მუქ შეფერილობას იღებს. წვიმიან ამინდში ბრწყინავი და წებოვანია. [[სოკოს რბილობი|რბილობი]] — მკვრივი, მოგვიანებით ფხვიერი. მკრთალ-ყვითელი, მომურო მოყვითალო-ყავისფრამდე. გაჭრისას მუქ ფერს იღებს. ხშირად (განსაკუთრებით მშრალ ამინდში) ჭიანდება. განსაკუთრებული სუნისა და გემოს გარეშე. [[ჰიმენოფორი]] — დაღმავალი, დანაოჭებული, ხშირად აღწერენ როგორც ფირფიტოვანს, თუმცა უფრო სწორი იქნება ფსევდოფირფიტოვანი ვუწოდოთ. ნამდვილი ფირფიტებისაგან განსხვავებით, დანაოჭებული შრე მეტნაკლებად ადვილად სცილდება ქუდის ქვედა ზედაპირს. ფსევდოფირფიტების ფერი — მოყვითალო-მურა ჟანგისფერ-მურამდე, ქუდზე უფრო ღიაა, ხელის დაჭერისას მუქდება. [[სოკოს ფეხი|ფეხის]] სიგრძე — 9 სმ-მდე, სიგანე — 2 სმ-მდე, მთლიანი, მოკლე. ზედაპირი მქრქალია, გლუვი, ჟანგმიწისფერ-ზეთისხილისფერი ან ჭუჭყისფერ-ყვითელი, ქუდზე უფრო ღიაა ან თითქმის ქუდის ფერი. [[სპორების ფხვნილი]] — მურა. [[სპორა|სპორები]] — ელიფსისებური, გლუვი, მოყავისფრო-იისფერი ან მოყავისფრო-ყვითელი, 8-10 х 5-6 [[მკმ]].<ref>Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”, vol. 1, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München, Berna, Viena 1976, p. 464-465, ISBN 3-405-11774-7</ref> <ref>Linus Zeitlmayr: „Knaurs Pilzbuch”, Editura Droemer Knaur, München-Zürich 1976, p. 100, 102, ISBN 3-426-00312-0</ref> == ეკოლოგია და გავრცელება == იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, აგრეთვე ბაღებში, პარკებში და გზებთან ახლოს. უპირატესობას ანიჭებს ნესტიან და ჩრდილიან ბალახიან ადგილებს. მიკორიზას ქმნის [[არყი|არყთან]], [[მუხა|მუხასთან]], [[მურყანი|მურყანთან]], [[ფიჭვი|ფიჭვთან]], [[კავკასიური რცხილა|კავკასიურ რცხილასთან]], [[ნაძვი|ნაძვთან]] და ა.შ. გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. '''სეზონი''' — ზაფხულიდან შემოდგომამდე. == ტოქსიკურობა == [[1970-იანები|1970]]-[[1980-იანები|1980-იან]] წლებამდე ღორის სოკო კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლებოდა. ღორისსოკოს შხამიანობა პირველად [[1944]] წლის ოქტომბერში აღიწერა: გერმანელი მიკოლოგი [[იულიუს შეფერი]] ღორისსოკოს მიღებიდან მე-17 დღეს თირკმლის მწვავე უკმარისობით გარდაიცვალა.<ref name=Lamaison2005>{{წიგნი |სათაური=The Great Encyclopedia of Mushrooms |ბმული=https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama |წელი=2005 |გამომცემლობა=Könemann |ადგილი=Cologne, Germany |isbn=3-8331-1239-5 |გვერდნი=[https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama/page/35 35] |ენა=de |ავტორი=Lamaison, Jean-Louis; Polese, Jean-Marie}}</ref><ref name=Beuchat1987>{{წიგნი |სათაური=Food and Beverage Mycology |წელი=1987 |გამომცემლობა=Springer |место=N. Y. |isbn=0-442-21084-1 |გვერდნი=394 |ссылка=https://books.google.com/books?id=vMpVKtRLht4C&pg=PA394 |ენა=und |ავტორი=Beuchat, Larry R.}}</ref> [[1981]] წელს [[პოლონეთი|პოლონეთში]] დასრულდა ათწლიანი კვლევა, რამაც აჩვენა, რომ 109 შემთხვევიდან 93 პაციენტი ჰოზპიტალიზირებული იქნა, ხოლო მათგან 3 გარდაიცვალა.<ref name="автоссылка1">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 121.</ref> დღესდღეობით ღორისსოკო შხამიან სოკოდ ითვლება, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ზოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება.<ref>{{Cite web |url=http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |title=Консультация Министерства сельского хозяйства республики Саха Якутия |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071016054442/http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |archivedate=2007-10-16 |deadlink=yes }}</ref>. ღორისსოკოში შემავალი ტოქსინები მოხარშვის შემდეგაც არ იშლება. გარდა ამისა, ღორისსოკო ადვილად იწოვს რადიოაქტიურ იზოტოპებს [[ცეზიუმი|ცეზიუმს]] და [[სპილენძი|სპილენძს]]. მიუხედავად ყველაფრისა, ღორისსოკო დღემდე იყიდება ჩრდილოეთ ევროპის რამდენიმე ქვეყანაში, ხოლო აღმოსავლეთ ევროპაში მას გამხმარი სახით სთავაზობენ. === მოწამვლის სიმპტომები === როგორც წესი, ღორისსოკო პირველი ჭამიდან მოწამვლის არანაირ მწვავე სიმპტომს არ ავლენს.<ref name="автоссылка2">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 122.</ref> თუმცა, განნმეორებითი მიღება შესაძლოა სასიკვდილო შედეგით დასრულდეს.<ref name="автоссылка2" /> ღორისსოკო იწვევს მწვავე ალერგიულ რეაქციას.<ref name=ukr>{{Cite web |url=http://www.newsukraine.com.ua/news/74889 |title=Обращение Министерства здравоохранения Украины от 17 сентября 2007 года |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080925011607/http://www.newsukraine.com.ua/news/74889 |archivedate=2008-09-25 |deadlink=yes }}</ref> განსაკუთრებით ბავშვებში. მოწამვლის დროს სწრაფად ვლინდება კუჭის მომნელებელი სისტემის მოშლა: ღებინება, დიარეა, მუცლის ტკივილი,<ref>Winkelmann, M.; Stangel, W.; Schedel, I.; Grabensee, B. (1986). ''Severe hemolysis caused by antibodies against the mushroom Paxillus involutus and its therapy by plasma exchange''. Klinische Wochenschrift 64 (19): 935-38. doi:10.1007/BF01728620. PMID 3784443.{{ref-de}}</ref>. მალევე იკვეთება სისხლძარღვშიდა ჰემოლიზის სიმპტომები: ფერმკრთალობა, სიყვითლე, დიურეზის შემცირება, შარდში ჰემოგლობინის დონის მატება, მძიმე შემთხვევაში, ოლიგოანურია. ჰემოლიზმა შეიძლება გამოიწვიოს რიგი გართულებები, მათ შორის თირკმლის მწვავე უკმარისობა, შოკი, სუნთქვის მწვავე უკმარისობა და დისემინირებული სისხლძარღვშიგა შედედება.<ref name="autogenerated1">Bresinsky, Andreas; Besl, Helmut (1990). ''A Colour Atlas of Poisonous Fungi''. {{L.}}, [[Соединённое королевство Великобритании и Ирландии|UK]]: Wolfe Publishing. pp. 126-29. ISBN 0-7234-1576-5.{{ref-en}}</ref><ref>Winkelmann, M.; Borchard, F.; Stangel, W.; Grabensee, B. (1982). „[Fatal immunohaemolytic anaemia after eating the mushroom Paxillus involutus (author’s transl)]“ (in German). Deutsche Medizinische Wochenschrift 107 (31-32): 1190-94. doi:10.1055/s-2008-1070100. PMID 7105997.</ref><ref>Schmidt, J.; Hartmann, W.; Würstlin, A.; Deicher, H. (1971). ''[Acute kidney failure due to immunohemolytic anemia following consumption of the mushroom Paxillus involutus]''. Deutsche Medizinische Wochenschrift 96 (28): 1188-91. doi:10.1055/s-0028-1110104. PMID 5105189.{{ref-de}}</ref> === მკურნალობა === ანტიდოტი არ არსებობს. აუტოიმუნური რეაქციის სიმძიმის შესამცირებლად ანტიჰისტამინური საშუალებები გამოიყენება. დამხმარე მკურნალობა მოიცავს სისხლის მაჩვენებლის, თირკმელების ფუნქციისა და არტერიული წნევის მონიტორინგს.<ref>Köppel, C. (1993). ''Clinical symptomatology and management of mushroom poisoning''. Toxicon 31 (12): 1513-40. doi:10.1016/0041-0101(93)90337-I. PMID 8146866.{{ref-en}}</ref>. დამატებითი მკურნალობისათვის შესაძლოა სასარგებლო აღმოჩნდეს [[კორტიკოსტეროიდი|კორტიკოსტეროიდების]] მიღება, რადგან იგი იცავს სისხლის უჯრედებს ჰემოლიზისაგან.<ref>Olesen, L. L. (1991). ''[Poisoning with the brown roll-rim mushroom, Paxillus involutus]''. Ugeskrift for Laeger 153 (6): 445. PMID 2000656.{{ref-de}}</ref> თირკმლის უკმარისობის სამკურნალოდ ჰემოდიალიზი გამოიყენება. == რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat-inline|Paxillus involutus}} *{{IndexFungorum|462407}} *{{Mycobank|191172}} == სქოლიო == {{სქოლიო|2}} [[კატეგორია:შხამიანი სოკოები]] [[კატეგორია:პაქსილუსისებრნი]] 6x4hemb98gyr6arz3mi6a4t2988sy1m 4402705 4402702 2022-08-02T14:51:35Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა [[პიერ ბიულიარი|პიერ ბიულიარმა]] [[1785]] წელს როგორც ''Agaricus contiguus''.<ref name=Bulliard1785>{{cite book |author=Bulliard, J.B.F. |author-link=Jean Baptiste François Pierre Bulliard |title=Herbier de la France |year=1785 |volume=5 |location=Paris, France |publisher=Chez l'auteur |pages=192–240 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/4339704 |language=fr}}</ref> მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref name=Fries1838>{{cite book |author=Fries, Elias Magnus |author-link=Elias Magnus Fries |year=1838 |title=Epicrisis Systematis Mycologici |publisher=Typographia Academica |location=Uppsala, Sweden |page=317 |language=la |url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |accessdate=15 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923212337/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |archivedate=23 September 2015 |url-status=dead }}</ref> '''სამეცნიერო სინონიმები''': * {{btname|Agaricus involutus|[[Batsch]], 1786}} {{ბაზიონიმი}} * {{btname|Omphalia involuta|(Batsch) [[Gray]], 1821}} * {{btname|Rhymovis involuta|(Batsch) [[Rabenh.]], 1844}} * {{btname|Agaricus contiguus|[[Bull.]], 1785}} == აღწერა == [[სოკოს ქუდი|ქუდის]] დიამეტრი — 12-15 სმ, ზოგჯერ 30 სმ-მდეც აღწევს. ხორციანია, თავიდან ოდნავ ამოზნექილი, ღრმად შეკეცილი ქეჩისებრი კიდეებით. შემდგომში ბრტყელი, შუაში ჩაზნექილი და ძაბრისებრი. კიდეები დაშვებული, ხშირად ტალღოვანი. ახალგაზრდა ეგზემპლარების ქუდის ფერი ზეთისხილისფერ-მურაა, სიმწიფეში ნაცრისფერ-მურა ჟანგისფერ-მურამდე. დაჭერისას ან დაზიანებისას მუქ შეფერილობას იღებს. წვიმიან ამინდში ბრწყინავი და წებოვანია. [[სოკოს რბილობი|რბილობი]] — მკვრივი, მოგვიანებით ფხვიერი. მკრთალ-ყვითელი, მომურო მოყვითალო-ყავისფრამდე. გაჭრისას მუქ ფერს იღებს. ხშირად (განსაკუთრებით მშრალ ამინდში) ჭიანდება. განსაკუთრებული სუნისა და გემოს გარეშე. [[ჰიმენოფორი]] — დაღმავალი, დანაოჭებული, ხშირად აღწერენ როგორც ფირფიტოვანს, თუმცა უფრო სწორი იქნება ფსევდოფირფიტოვანი ვუწოდოთ. ნამდვილი ფირფიტებისაგან განსხვავებით, დანაოჭებული შრე მეტნაკლებად ადვილად სცილდება ქუდის ქვედა ზედაპირს. ფსევდოფირფიტების ფერი — მოყვითალო-მურა ჟანგისფერ-მურამდე, ქუდზე უფრო ღიაა, ხელის დაჭერისას მუქდება. [[სოკოს ფეხი|ფეხის]] სიგრძე — 9 სმ-მდე, სიგანე — 2 სმ-მდე, მთლიანი, მოკლე. ზედაპირი მქრქალია, გლუვი, ჟანგმიწისფერ-ზეთისხილისფერი ან ჭუჭყისფერ-ყვითელი, ქუდზე უფრო ღიაა ან თითქმის ქუდის ფერი. [[სპორების ფხვნილი]] — მურა. [[სპორა|სპორები]] — ელიფსისებური, გლუვი, მოყავისფრო-იისფერი ან მოყავისფრო-ყვითელი, 8-10 х 5-6 [[მკმ]].<ref>Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”, vol. 1, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München, Berna, Viena 1976, p. 464-465, ISBN 3-405-11774-7</ref> <ref>Linus Zeitlmayr: „Knaurs Pilzbuch”, Editura Droemer Knaur, München-Zürich 1976, p. 100, 102, ISBN 3-426-00312-0</ref> == ეკოლოგია და გავრცელება == იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, აგრეთვე ბაღებში, პარკებში და გზებთან ახლოს. უპირატესობას ანიჭებს ნესტიან და ჩრდილიან ბალახიან ადგილებს. მიკორიზას ქმნის [[არყი|არყთან]], [[მუხა|მუხასთან]], [[მურყანი|მურყანთან]], [[ფიჭვი|ფიჭვთან]], [[კავკასიური რცხილა|კავკასიურ რცხილასთან]], [[ნაძვი|ნაძვთან]] და ა.შ. გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. '''სეზონი''' — ზაფხულიდან შემოდგომამდე. ==მსგავსი სახეობები== <gallery class="center"> ფაილი:Lactarius turpis 01.JPG|''[[Lactarius turpis]]'' ფაილი:Paxillus obscuroporus.JPG|''[[Paxillus obscuroporus]]'' ფაილი:Paxilus rubicundulus G3.jpg|''[[Paxilus rubicundulus]]'' ფაილი:2012-09-02 Paxillus vernalis Watling 257710.jpg|''[[Paxillus vernalis]]'' ფაილი:Kuhmaul Gomphidius glutinosus.JPG|''[[Gomphidius glutinosus]]'' ფაილი:Tapinella.atrotomentosa.-.lindsey.jpg|''[[Tapinella atrotomentosa]]'' Tricholoma acerbum 512577.jpg|''[[Tricholoma acerbum]]'' 2014-11-27 Tricholoma fracticum (Britzelm.) Kreisel 493454.jpg|''[[Tricholoma batschii]]'' Tricholoma fulvum a1.JPG|''[[Tricholoma fulvum]]'' ფაილი:Tricholoma terreum (5).JPG|''[[Tricholoma terreum]]'' Tricholoma ustale (4).JPG|''[[Tricholoma ustale]]'' </gallery> == ტოქსიკურობა == [[1970-იანები|1970]]-[[1980-იანები|1980-იან]] წლებამდე ღორის სოკო კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლებოდა. ღორისსოკოს შხამიანობა პირველად [[1944]] წლის ოქტომბერში აღიწერა: გერმანელი მიკოლოგი [[იულიუს შეფერი]] ღორისსოკოს მიღებიდან მე-17 დღეს თირკმლის მწვავე უკმარისობით გარდაიცვალა.<ref name=Lamaison2005>{{წიგნი |სათაური=The Great Encyclopedia of Mushrooms |ბმული=https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama |წელი=2005 |გამომცემლობა=Könemann |ადგილი=Cologne, Germany |isbn=3-8331-1239-5 |გვერდნი=[https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama/page/35 35] |ენა=de |ავტორი=Lamaison, Jean-Louis; Polese, Jean-Marie}}</ref><ref name=Beuchat1987>{{წიგნი |სათაური=Food and Beverage Mycology |წელი=1987 |გამომცემლობა=Springer |место=N. Y. |isbn=0-442-21084-1 |გვერდნი=394 |ссылка=https://books.google.com/books?id=vMpVKtRLht4C&pg=PA394 |ენა=und |ავტორი=Beuchat, Larry R.}}</ref> [[1981]] წელს [[პოლონეთი|პოლონეთში]] დასრულდა ათწლიანი კვლევა, რამაც აჩვენა, რომ 109 შემთხვევიდან 93 პაციენტი ჰოზპიტალიზირებული იქნა, ხოლო მათგან 3 გარდაიცვალა.<ref name="автоссылка1">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 121.</ref> დღესდღეობით ღორისსოკო შხამიან სოკოდ ითვლება, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ზოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება.<ref>{{Cite web |url=http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |title=Консультация Министерства сельского хозяйства республики Саха Якутия |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071016054442/http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |archivedate=2007-10-16 |deadlink=yes }}</ref>. ღორისსოკოში შემავალი ტოქსინები მოხარშვის შემდეგაც არ იშლება. გარდა ამისა, ღორისსოკო ადვილად იწოვს რადიოაქტიურ იზოტოპებს [[ცეზიუმი|ცეზიუმს]] და [[სპილენძი|სპილენძს]]. მიუხედავად ყველაფრისა, ღორისსოკო დღემდე იყიდება ჩრდილოეთ ევროპის რამდენიმე ქვეყანაში, ხოლო აღმოსავლეთ ევროპაში მას გამხმარი სახით სთავაზობენ. === მოწამვლის სიმპტომები === როგორც წესი, ღორისსოკო პირველი ჭამიდან მოწამვლის არანაირ მწვავე სიმპტომს არ ავლენს.<ref name="автоссылка2">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 122.</ref> თუმცა, განნმეორებითი მიღება შესაძლოა სასიკვდილო შედეგით დასრულდეს.<ref name="автоссылка2" /> ღორისსოკო იწვევს მწვავე ალერგიულ რეაქციას.<ref name=ukr>{{Cite web |url=http://www.newsukraine.com.ua/news/74889 |title=Обращение Министерства здравоохранения Украины от 17 сентября 2007 года |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080925011607/http://www.newsukraine.com.ua/news/74889 |archivedate=2008-09-25 |deadlink=yes }}</ref> განსაკუთრებით ბავშვებში. მოწამვლის დროს სწრაფად ვლინდება კუჭის მომნელებელი სისტემის მოშლა: ღებინება, დიარეა, მუცლის ტკივილი,<ref>Winkelmann, M.; Stangel, W.; Schedel, I.; Grabensee, B. (1986). ''Severe hemolysis caused by antibodies against the mushroom Paxillus involutus and its therapy by plasma exchange''. Klinische Wochenschrift 64 (19): 935-38. doi:10.1007/BF01728620. PMID 3784443.{{ref-de}}</ref>. მალევე იკვეთება სისხლძარღვშიდა ჰემოლიზის სიმპტომები: ფერმკრთალობა, სიყვითლე, დიურეზის შემცირება, შარდში ჰემოგლობინის დონის მატება, მძიმე შემთხვევაში, ოლიგოანურია. ჰემოლიზმა შეიძლება გამოიწვიოს რიგი გართულებები, მათ შორის თირკმლის მწვავე უკმარისობა, შოკი, სუნთქვის მწვავე უკმარისობა და დისემინირებული სისხლძარღვშიგა შედედება.<ref name="autogenerated1">Bresinsky, Andreas; Besl, Helmut (1990). ''A Colour Atlas of Poisonous Fungi''. {{L.}}, [[Соединённое королевство Великобритании и Ирландии|UK]]: Wolfe Publishing. pp. 126-29. ISBN 0-7234-1576-5.{{ref-en}}</ref><ref>Winkelmann, M.; Borchard, F.; Stangel, W.; Grabensee, B. (1982). „[Fatal immunohaemolytic anaemia after eating the mushroom Paxillus involutus (author’s transl)]“ (in German). Deutsche Medizinische Wochenschrift 107 (31-32): 1190-94. doi:10.1055/s-2008-1070100. PMID 7105997.</ref><ref>Schmidt, J.; Hartmann, W.; Würstlin, A.; Deicher, H. (1971). ''[Acute kidney failure due to immunohemolytic anemia following consumption of the mushroom Paxillus involutus]''. Deutsche Medizinische Wochenschrift 96 (28): 1188-91. doi:10.1055/s-0028-1110104. PMID 5105189.{{ref-de}}</ref> === მკურნალობა === ანტიდოტი არ არსებობს. აუტოიმუნური რეაქციის სიმძიმის შესამცირებლად ანტიჰისტამინური საშუალებები გამოიყენება. დამხმარე მკურნალობა მოიცავს სისხლის მაჩვენებლის, თირკმელების ფუნქციისა და არტერიული წნევის მონიტორინგს.<ref>Köppel, C. (1993). ''Clinical symptomatology and management of mushroom poisoning''. Toxicon 31 (12): 1513-40. doi:10.1016/0041-0101(93)90337-I. PMID 8146866.{{ref-en}}</ref>. დამატებითი მკურნალობისათვის შესაძლოა სასარგებლო აღმოჩნდეს [[კორტიკოსტეროიდი|კორტიკოსტეროიდების]] მიღება, რადგან იგი იცავს სისხლის უჯრედებს ჰემოლიზისაგან.<ref>Olesen, L. L. (1991). ''[Poisoning with the brown roll-rim mushroom, Paxillus involutus]''. Ugeskrift for Laeger 153 (6): 445. PMID 2000656.{{ref-de}}</ref> თირკმლის უკმარისობის სამკურნალოდ ჰემოდიალიზი გამოიყენება. == რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat-inline|Paxillus involutus}} *{{IndexFungorum|462407}} *{{Mycobank|191172}} == სქოლიო == {{სქოლიო|2}} [[კატეგორია:შხამიანი სოკოები]] [[კატეგორია:პაქსილუსისებრნი]] hv2868chkb9plp47x5p8u7vcuhqkxi4 4402714 4402705 2022-08-02T15:02:08Z Gobrona 28077 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სურათის ფაილი = Paxillus involutus (Batsch) Fr..jpg | სურათის აღწერა = | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ბოლეტუსისნაირნი]] | გვარი = [[პაქსილუსი]] | ოჯახი = [[პაქსილუსისებრნი]] | სახეობა = '''ღორისსოკო''' | ლათ = ''Paxillus involutus'' ([[Batsch]]) [[Fr.]], 1838 | wikispecies = Paxillus involutus }} '''ღორისსოკო''' ({{lang-la|''Paxillus involutus''}}) — სოკოს სახეობა [[პაქსილუსისებრნი|პაქსილუსისებრთა]] ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ჯოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება. მსოფლიოში ღორისსოკოთი გარდაცვალების ბევრი შემთხვევა არის დაფიქსირებული. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში მცირე ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა [[პიერ ბიულიარი|პიერ ბიულიარმა]] [[1785]] წელს როგორც ''Agaricus contiguus''.<ref name=Bulliard1785>{{cite book |author=Bulliard, J.B.F. |author-link=Jean Baptiste François Pierre Bulliard |title=Herbier de la France |year=1785 |volume=5 |location=Paris, France |publisher=Chez l'auteur |pages=192–240 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/4339704 |language=fr}}</ref> მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref name=Fries1838>{{cite book |author=Fries, Elias Magnus |author-link=Elias Magnus Fries |year=1838 |title=Epicrisis Systematis Mycologici |publisher=Typographia Academica |location=Uppsala, Sweden |page=317 |language=la |url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |accessdate=15 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923212337/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/02485/0317.htm |archivedate=23 September 2015 |url-status=dead }}</ref> '''სამეცნიერო სინონიმები''': * {{btname|Agaricus involutus|[[Batsch]], 1786}} {{ბაზიონიმი}} * {{btname|Omphalia involuta|(Batsch) [[Gray]], 1821}} * {{btname|Rhymovis involuta|(Batsch) [[Rabenh.]], 1844}} * {{btname|Agaricus contiguus|[[Bull.]], 1785}} == აღწერა == [[სოკოს ქუდი|ქუდის]] დიამეტრი — 12-15 სმ, ზოგჯერ 30 სმ-მდეც აღწევს. ხორციანია, თავიდან ოდნავ ამოზნექილი, ღრმად შეკეცილი ქეჩისებრი კიდეებით. შემდგომში ბრტყელი, შუაში ჩაზნექილი და ძაბრისებრი. კიდეები დაშვებული, ხშირად ტალღოვანი. ახალგაზრდა ეგზემპლარების ქუდის ფერი ზეთისხილისფერ-მურაა, სიმწიფეში ნაცრისფერ-მურა ჟანგისფერ-მურამდე. დაჭერისას ან დაზიანებისას მუქ შეფერილობას იღებს. წვიმიან ამინდში ბრწყინავი და წებოვანია. [[სოკოს რბილობი|რბილობი]] — მკვრივი, მოგვიანებით ფხვიერი. მკრთალ-ყვითელი, მომურო მოყვითალო-ყავისფრამდე. გაჭრისას მუქ ფერს იღებს. ხშირად (განსაკუთრებით მშრალ ამინდში) ჭიანდება. განსაკუთრებული სუნისა და გემოს გარეშე. [[ჰიმენოფორი]] — დაღმავალი, დანაოჭებული, ხშირად აღწერენ როგორც ფირფიტოვანს, თუმცა უფრო სწორი იქნება ფსევდოფირფიტოვანი ვუწოდოთ. ნამდვილი ფირფიტებისაგან განსხვავებით, დანაოჭებული შრე მეტნაკლებად ადვილად სცილდება ქუდის ქვედა ზედაპირს. ფსევდოფირფიტების ფერი — მოყვითალო-მურა ჟანგისფერ-მურამდე, ქუდზე უფრო ღიაა, ხელის დაჭერისას მუქდება. [[სოკოს ფეხი|ფეხის]] სიგრძე — 9 სმ-მდე, სიგანე — 2 სმ-მდე, მთლიანი, მოკლე. ზედაპირი მქრქალია, გლუვი, ჟანგმიწისფერ-ზეთისხილისფერი ან ჭუჭყისფერ-ყვითელი, ქუდზე უფრო ღიაა ან თითქმის ქუდის ფერი. [[სპორების ფხვნილი]] — მურა. [[სპორა|სპორები]] — ელიფსისებური, გლუვი, მოყავისფრო-იისფერი ან მოყავისფრო-ყვითელი, 8-10 х 5-6 [[მკმ]].<ref>Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”, vol. 1, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München, Berna, Viena 1976, p. 464-465, ISBN 3-405-11774-7</ref> <ref>Linus Zeitlmayr: „Knaurs Pilzbuch”, Editura Droemer Knaur, München-Zürich 1976, p. 100, 102, ISBN 3-426-00312-0</ref> == ეკოლოგია და გავრცელება == იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში ჯგუფებად, იშვიათად ერთეულებად, აგრეთვე ბაღებში, პარკებში და გზებთან ახლოს. უპირატესობას ანიჭებს ნესტიან და ჩრდილიან ბალახიან ადგილებს. მიკორიზას ქმნის [[არყი|არყთან]], [[მუხა|მუხასთან]], [[მურყანი|მურყანთან]], [[ფიჭვი|ფიჭვთან]], [[კავკასიური რცხილა|კავკასიურ რცხილასთან]], [[ნაძვი|ნაძვთან]] და ა.შ. გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]ს, [[აზია]]ს, [[ჩრდილოეთ აფრიკა]]ს, [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, [[ავსტრალია]]სა და [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიას]]. '''სეზონი''' — ზაფხულიდან შემოდგომამდე. ==მსგავსი სახეობები== <gallery class="center"> ფაილი:Lactarius turpis 01.JPG|''[[Lactarius turpis]]'' ფაილი:Paxillus obscuroporus.JPG|''[[Paxillus obscuroporus]]'' ფაილი:Paxilus rubicundulus G3.jpg|''[[Paxilus rubicundulus]]'' ფაილი:2012-09-02 Paxillus vernalis Watling 257710.jpg|''[[Paxillus vernalis]]'' ფაილი:Kuhmaul Gomphidius glutinosus.JPG|''[[Gomphidius glutinosus]]'' ფაილი:Tapinella.atrotomentosa.-.lindsey.jpg|''[[Tapinella atrotomentosa]]'' Tricholoma acerbum 512577.jpg|''[[Tricholoma acerbum]]'' 2014-11-27 Tricholoma fracticum (Britzelm.) Kreisel 493454.jpg|''[[Tricholoma batschii]]'' Tricholoma fulvum a1.JPG|''[[Tricholoma fulvum]]'' ფაილი:Tricholoma terreum (5).JPG|''[[Tricholoma terreum]]'' Tricholoma ustale (4).JPG|''[[Tricholoma ustale]]'' </gallery> == ტოქსიკურობა == [[1970-იანები|1970]]-[[1980-იანები|1980-იან]] წლებამდე ღორის სოკო კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლებოდა. ღორისსოკოს შხამიანობა პირველად [[1944]] წლის ოქტომბერში აღიწერა: გერმანელი მიკოლოგი [[იულიუს შეფერი]] ღორისსოკოს მიღებიდან მე-17 დღეს თირკმლის მწვავე უკმარისობით გარდაიცვალა.<ref name=Lamaison2005>{{წიგნი |სათაური=The Great Encyclopedia of Mushrooms |ბმული=https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama |წელი=2005 |გამომცემლობა=Könemann |ადგილი=Cologne, Germany |isbn=3-8331-1239-5 |გვერდნი=[https://archive.org/details/greatencyclopedi0000lama/page/35 35] |ენა=de |ავტორი=Lamaison, Jean-Louis; Polese, Jean-Marie}}</ref><ref name=Beuchat1987>{{წიგნი |სათაური=Food and Beverage Mycology |წელი=1987 |გამომცემლობა=Springer |место=N. Y. |isbn=0-442-21084-1 |გვერდნი=394 |ссылка=https://books.google.com/books?id=vMpVKtRLht4C&pg=PA394 |ენა=und |ავტორი=Beuchat, Larry R.}}</ref> [[1981]] წელს [[პოლონეთი|პოლონეთში]] დასრულდა ათწლიანი კვლევა, რამაც აჩვენა, რომ 109 შემთხვევიდან 93 პაციენტი ჰოზპიტალიზირებული იქნა, ხოლო მათგან 3 გარდაიცვალა.<ref name="автоссылка1">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 121.</ref> დღესდღეობით ღორისსოკო შხამიან სოკოდ ითვლება, თუმცა მოწამლის სიმპტომები ზოგჯერ თავს არ იჩენს ან მიღებისთანავე არ ვლინდება.<ref>{{Cite web |url=http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |title=Консультация Министерства сельского хозяйства республики Саха Якутия |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071016054442/http://www.agro.sakha.ru/consult/rasten/otr_077.htm |archivedate=2007-10-16 |deadlink=yes }}</ref>. ღორისსოკოში შემავალი ტოქსინები მოხარშვის შემდეგაც არ იშლება. გარდა ამისა, ღორისსოკო ადვილად იწოვს რადიოაქტიურ იზოტოპებს [[ცეზიუმი|ცეზიუმს]] და [[სპილენძი|სპილენძს]]. მიუხედავად ყველაფრისა, ღორისსოკო დღემდე იყიდება ჩრდილოეთ ევროპის რამდენიმე ქვეყანაში, ხოლო აღმოსავლეთ ევროპაში მას გამხმარი სახით სთავაზობენ. === მოწამვლის სიმპტომები === როგორც წესი, ღორისსოკო პირველი ჭამიდან მოწამვლის არანაირ მწვავე სიმპტომს არ ავლენს.<ref name="автоссылка2">''Белова Н., Псурцева Н., Змитрович И.'' Свинушка — гриб, который нельзя есть дважды // Наука и жизнь. — 2019. — № 9. — С. 122.</ref> თუმცა, განნმეორებითი მიღება შესაძლოა სასიკვდილო შედეგით დასრულდეს.<ref name="автоссылка2" /> ღორისსოკო იწვევს მწვავე ალერგიულ რეაქციას.<ref name=ukr>{{Cite web |url=http://www.newsukraine.com.ua/news/74889 |title=Обращение Министерства здравоохранения Украины от 17 сентября 2007 года |accessdate=2007-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080925011607/http://www.newsukraine.com.ua/news/74889 |archivedate=2008-09-25 |deadlink=yes }}</ref> განსაკუთრებით ბავშვებში. მოწამვლის დროს სწრაფად ვლინდება კუჭის მომნელებელი სისტემის მოშლა: ღებინება, დიარეა, მუცლის ტკივილი,<ref>Winkelmann, M.; Stangel, W.; Schedel, I.; Grabensee, B. (1986). ''Severe hemolysis caused by antibodies against the mushroom Paxillus involutus and its therapy by plasma exchange''. Klinische Wochenschrift 64 (19): 935-38. doi:10.1007/BF01728620. PMID 3784443.{{ref-de}}</ref>. მალევე იკვეთება სისხლძარღვშიდა ჰემოლიზის სიმპტომები: ფერმკრთალობა, სიყვითლე, დიურეზის შემცირება, შარდში ჰემოგლობინის დონის მატება, მძიმე შემთხვევაში, ოლიგოანურია. ჰემოლიზმა შეიძლება გამოიწვიოს რიგი გართულებები, მათ შორის თირკმლის მწვავე უკმარისობა, შოკი, სუნთქვის მწვავე უკმარისობა და დისემინირებული სისხლძარღვშიგა შედედება.<ref name="autogenerated1">Bresinsky, Andreas; Besl, Helmut (1990). ''A Colour Atlas of Poisonous Fungi''. {{L.}}, [[Соединённое королевство Великобритании и Ирландии|UK]]: Wolfe Publishing. pp. 126-29. ISBN 0-7234-1576-5.{{ref-en}}</ref><ref>Winkelmann, M.; Borchard, F.; Stangel, W.; Grabensee, B. (1982). „[Fatal immunohaemolytic anaemia after eating the mushroom Paxillus involutus (author’s transl)]“ (in German). Deutsche Medizinische Wochenschrift 107 (31-32): 1190-94. doi:10.1055/s-2008-1070100. PMID 7105997.</ref><ref>Schmidt, J.; Hartmann, W.; Würstlin, A.; Deicher, H. (1971). ''[Acute kidney failure due to immunohemolytic anemia following consumption of the mushroom Paxillus involutus]''. Deutsche Medizinische Wochenschrift 96 (28): 1188-91. doi:10.1055/s-0028-1110104. PMID 5105189.{{ref-de}}</ref> === მკურნალობა === ანტიდოტი არ არსებობს. აუტოიმუნური რეაქციის სიმძიმის შესამცირებლად ანტიჰისტამინური საშუალებები გამოიყენება. დამხმარე მკურნალობა მოიცავს სისხლის მაჩვენებლის, თირკმელების ფუნქციისა და არტერიული წნევის მონიტორინგს.<ref>Köppel, C. (1993). ''Clinical symptomatology and management of mushroom poisoning''. Toxicon 31 (12): 1513-40. doi:10.1016/0041-0101(93)90337-I. PMID 8146866.{{ref-en}}</ref>. დამატებითი მკურნალობისათვის შესაძლოა სასარგებლო აღმოჩნდეს [[კორტიკოსტეროიდი|კორტიკოსტეროიდების]] მიღება, რადგან იგი იცავს სისხლის უჯრედებს ჰემოლიზისაგან.<ref>Olesen, L. L. (1991). ''[Poisoning with the brown roll-rim mushroom, Paxillus involutus]''. Ugeskrift for Laeger 153 (6): 445. PMID 2000656.{{ref-de}}</ref> თირკმლის უკმარისობის სამკურნალოდ ჰემოდიალიზი გამოიყენება. ==გალერეა== <gallery class="center"> ფაილი:Navadne podvihanke (Paxillus involutus).jpg ფაილი:Kahler-Krempling-Paxillus-involutus.jpg ფაილი:Paxillus involutus EtgHollande 041031 063.jpg ფაილი:Paxillus involutus 2 - Lindsey.jpg ფაილი:Paxillus involutus 112874.jpg ფაილი:Paxillus involutus G4 (1).JPG ფაილი:2009-10-31 Paxillus involutus (Batsch) Fr 62959.jpg ფაილი:Paxillus involutus (Kahler Krempling) - Draufsicht.jpg </gallery> == რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat-inline|Paxillus involutus}} *{{IndexFungorum|462407}} *{{Mycobank|191172}} == სქოლიო == {{სქოლიო|2}} [[კატეგორია:შხამიანი სოკოები]] [[კატეგორია:პაქსილუსისებრნი]] 5ojk9et9nr6ixwg61gbtpaiem2c15xl ნიკ პაუელი 0 199251 4402843 4308079 2022-08-02T20:38:37Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია |სახელი = ნიკ პაუელი |სურათი = Nick Powell (Cropped).jpg |სურათის ზომა = |წარწერა = პაუელი [[მანჩესტერ იუნაიტედი|„მანჩესტერის“]] შემადგენლობაში 2012 წელს |სრული სახელი = ნიკოლას ედუარდ პაუელი<ref name="Nick Powell">[http://hugmansfootballers.com/player/24996 Nick Powell]. Barry Hugman's Footballers. Retrieved 24 ივნისი, 2015.</ref> |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1994|3|23}}<ref name="Nick Powell"/> |დაბადების ადგილი = [[ქრიუ]], [[ინგლისი]] |სიმაღლე = 1.83<ref>{{cite news |title=Player Profile: Nick Powell |url=http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.html/nick-powell |work=premierleague.com |publisher=Premier League |accessdate=31 ივლისი, 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130620140034/http://www.premierleague.com/en-gb/players/profile.html/nick-powell |archivedate=2013-06-20 }}</ref> |პოზიცია = [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]]<br/>[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] |მიმდინარე კლუბი = |ნომერი = 25 |ახალგაზრდული წელი1 = 1999–2010 |ახალგაზრდული კლუბი1 = ქრიუ ალექსანდრა |წელი1 = 2010–2012 |კლუბი1 = ქრიუ ალექსანდრა |მატჩი1 = 55 |გოლი1 = 14 |წელი2 = 2012–2016 |კლუბი2 = [[მანჩესტერ იუნაიტედი]] |მატჩი2 = 3 |გოლი2 = 1 |წელი3 = 2013–2014 |კლუბი3 = {{იჯარა}} [[უიგანი ატლეტიკი|უიგანი]] |მატჩი3 = 31 |გოლი3 = 7 |წელი4 = 2014–2015 |კლუბი4 = {{იჯარა}} [[ლესტერ სიტი|ლესტერი]] |მატჩი4 = 3 |გოლი4 = 0 |წელი5 = 2016 |კლუბი5 = {{იჯარა}} [[ჰალ სიტი (საფეხბურთო კლუბი)|ჰალ სიტი]] |მატჩი5 = 3 |გოლი5 = 0 |წელი6 = 2016– |კლუბი6 = [[უიგანი ატლეტიკი|უიგანი]] |მატჩი6 = 53 |გოლი6 = 19 |ეროვნული წელი1 = 2009–2010 |ეროვნული ნაკრები1 = ინგლისი 16 წლ. |ეროვნული მატჩი1 = 7 |ეროვნული გოლი1 = 1 |ეროვნული წელი2 = 2010–2011 |ეროვნული ნაკრები2 = ინგლისი 17 წლ. |ეროვნული მატჩი2 = 17 |ეროვნული გოლი2 = 5 |ეროვნული წელი3 = 2012 |ეროვნული ნაკრები3 = ინგლისი 18 წლ. |ეროვნული მატჩი3 = 1 |ეროვნული გოლი3 = 0 |ეროვნული წელი4 = 2012–2013 |ეროვნული ნაკრები4 = ინგლისი 19 წლ. |ეროვნული მატჩი4 = 2 |ეროვნული გოლი4 = 1 |ეროვნული წელი5 = 2012–2013 |ეროვნული ნაკრები5 = ინგლისი 21 წლ. |ეროვნული მატჩი5 = 2 |ეროვნული გოლი5 = 0 |მედლის თარგები = |კლუბი-განახლება = 26 მარტი, 2018 |ეროვნული ნაკრები-განახლება = 2 ნოემბერი, 2014 }} '''ნიკოლას ედუარდ პაუელი''' ({{lang-en|Nicholas Edward Powell}}; დ. [[23 მარტი]], [[1994]]) — ინგლისის 21 წლამდელთა ნაკრებისა და ინგლისის [[პრემიერ ლიგა|პრემიერ ლიგის]] „[[უიგან ატლეტიკი]]ს“ ფეხბურთელი, რომელიც შემტევი ნახევარმცველის პოზიციაზე თამაშობს. == ბიოგრაფია == პაუელმა დაამთავრა სანდბეჩის სკოლა სანდბეჩში, [[ჩეშირი|ჩეშირის საგრაფოში]]. ==საკლუბო კარიერა== ===ქრიუ ალექსანდრა=== პაუელმა თავისი კარიერა მშობლიური ქალაქის გუნდ „[[ქრიუ ალექსანდრა (საფეხბურთო კლუბი)|ქრიუ ალექსანდრა]]ში“ დაიწყო, რომლის აკადემიას 5 წლის ასაკში შეუერთდა. მისი დებუტი ქრიუს შემადგენლობაში 2010 წლის 19 აგვისტოს შედგა, [[ინგლისის მეორე ლიგა|ინგლისის მეორე ლიგის]] მატჩში „[[ჩელტჰემ თაუნი (საფეხბურთო კლუბი)|ჩელტჰემ თაუნი]]ს" წინააღმდეგ, რომელშიც „[[ქრიუ ალექსანდრა (საფეხბურთო კლუბი)|ქრიუ]]“ 3-2 დამარცხდა. ნიკი მოედანზე მეორე ტაიმში შემოვიდა, ამ მომენტისათვის იგი 16 წლის იყო და გახდა "[[ქრიუ ალექსანდრა (საფეხბურთო კლუბი)|ქრიუს]]" მეორე ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელსაც ამ გუნდის შემადგენლობაში უთამაშია.<ref>{{cite news | url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_div_3/8897479.stm | title=Cheltenham 3–2 Crewe | accessdate=14 თებერვალი, 2010 | date=14 აგვისტო, 2010 | publisher=BBC Sport}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/c/crewe_alexandra/8715896.stm|title=Crewe Alexandra's Nick Powell 'not for sale'– Gradi|author=|publisher=BBC Sport|accessdate=12 იანვარი, 2011|date= 2 ივნისი, 2010}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.football.co.uk/profiles/players/nick_powell_135702.shtml |title=Nick Powell Biography|author=|publisher=football.co.uk |accessdate=1 ივნისი, 2012|}}</ref> 2011 წლის [[20 აგვისტო]]ს პაუელმა პირველად დაიწყო თამაში სასტარტო შემადგენლობაში "[[შრიუსბერი თაუნი|შრიუსბერი თაუნთან]]" 2-0 წაგებულ შეხვედრაში. მან მოედანზე მხოლოდ 8 წუთი გაატარა, რადგან მიიღო წითელი ბარათი უხეშობისთვის.<ref>{{Cite news | title=Commentary: Shrewsbury Town v Crewe Alexandra – English League Two – ESPN Soccernet | url=http://soccernet.espn.go.com/commentary?id=319460&cc=5739 | work=ESPN | date=20 აგვისტო, 2011 | accessdate=29 მაისი, 2012 }}{{Dead link|date=იანვარი 2022 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> ნიკმა თავისი პირველი გოლი 2011 წლის [[15 ოქტომბერი|15 ოქტომბერს]] გაიტანა "[[უიმბლდონი (საფეხბურთო კლუბი)|უიმბლდონის]]" წინააღმდეგ, რომელშიც მისმა გუნდმა 3-1 გაიმარჯვა. 2012 წლის იანვარში მას გადაეცა ფეხბურთის ლიგის სპეციალური პრიზი, დეკემბრის თვის საუკეთესო ახალგაზრდა ფეხბურთელი.<ref>{{Cite news | title=Powell Claims Football League Award | url=http://www.crewealex.net/page/NewsDetail/0,,10414~2581342,00.html | work=BBC | date=19 იანვარი, 2012 | accessdate=19 იანვარი, 2012 }}</ref> მან თავისი პირველი დუბლი "[[გილინგჰემი (საფეხბურთო კლუბი)|გილინგჰემითან]]" 4-3 მოგებულ მატჩში შეასრულა.<ref>{{Cite news | title=Powell Claims Football League Award | url=http://soccernet.espn.go.com/match?id=319838&cc=3888 | work=ESPN | date=10 მარტი, 2012 | accessdate=10 მარტი, 2012 }}{{Dead link|date=იანვარი 2022 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> 2012 წლის [[21 აპრილი|21 აპრილს]] გამართულ "[[ქრიუ ალექსანდრა (საფეხბურთო კლუბი)|ქრიუ ალექსანდრა]]ს" დაჯილდოების ცერემონიალზე მან ყველა ნომინაციაში გაიმარჯვა და გახდა პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც ხუთივე ეს ჯილდო მოიპოვა. მათ შორის გახდა წლის საუკეთესო გოლის ავტორი, წლის საუკეთესო ახალგაზრდა მოთამაშე და წლის საუკეთესო ფეხბურთელი.<ref>{{Cite news | title=Crewe Alex ASi: Prize guy Nick Powell is real fans’ favourite | url=http://www.crewechronicle.co.uk/crewe-alex-fc/crewe-alex-fc-news/2012/04/25/crewe-alex-asi-prize-guy-nick-powell-is-real-fans-favourite-96135-30830701/ | work=Crewe Chronicle | date=25 აპრილი, 2012 | accessdate=20 მაისი, 2012 }}</ref><ref>{{Cite news | title=Nick Powell wins every prize at Crewe's annual awards | url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/17786681 | work=BBC | date=23 აპრილი, 2012 | accessdate=23 აპრილი, 2012 }}</ref> 2012 წლის [[27 მაისი|27 მაისს]] პაუელმა [[ინგლისის მეორე ლიგა|მეორე ლიგის]] ფლეი-ოფის ფინალში, [[უემბლი|უემბლის სტადიონზე]], 2-0 მოგებულ შეხვედრაში გაიტანა პირველი გოლი და დიდი წვლილი შეიტანა თავისი გუნდის [[ინგლისის პირველი ლიგა|პირველ ლიგა]]ში გადასვლაში.<ref>{{Cite news | title=Crewe Alex ASi: Prize guy Nick Powell is real fans’ favourite | url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/18135731 | work=BBC Sport | date=27 მაისი, 2012 | accessdate=27 მაისი, 2012 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20131017064555/http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/18135731 | archivedate=2013-10-17 }}</ref> მატჩის შემდეგ პაუელმა თავის გოლზე თქვა: {{ციტატა|სიმართლე რომ ვთქვა, მე ბურთს უბრალოდ დავარტყი, აქ სხვა არაფერი იყო.<ref>{{Cite news | title=Powell modest over goal and insists he is not thinking of future | url=http://www1.skysports.com/football/news/11750/7782163/Powell-modest-over-goal | work=Sky Sports | date=27 მაისი, 2012 | accessdate=27 მაისი, 2012 }}</ref>}} საბოლოოდ პაუელმა [[2011]]-[[2012]] წლების სეზონი ყველა ტურნირში გატანილი 16 გოლით დაასრულა და გახდა გუნდის ბომბარდირი.<ref>[http://www.crewealex.net/page/Statistics/0,,10414,00.html"Club Statistics"] Crewe Alexandra F.C. Retrieved 10 June 2012.</ref> ===მანჩესტერ იუნაიტედი=== [[2012]] წლის 12 ივნისს გახდა ცნობილი, რომ ნიკ პაუელი [[მანჩესტერ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|მანჩესტერ იუნაიტედში]] გადავიდოდა.<ref name="United agree Powell deal">{{cite web|title=United agree Powell deal|url=http://www.manutd.com/en/News-And-Features/Football-News/2012/Jun/nick-powell-agrees-four-year-deal-with-manchester-united.aspx|publisher=[[მანჩესტერ იუნაიტედი|Manchester United F.C.]]|accessdate=12 ივნისი, 2012|date=12 ივნისი, 2012}}</ref> ოფიციალურად კლუბის წევრი 1 ივლისს გახდა. [[ქრიუ ალექსანდრა (საფეხბურთო კლუბი)|ქრიუ ალექსანდრამ]] პაუელის სანაცვლოდ 6 მილიონი [[გირვანქა სტერლინგი|გირვანქა]] მიიღო. მას კლუბში 25 ნომრიანი მაისური გადასცეს.<ref name="United agree Powell deal"/> 2012 წლის 21 ივლისს ნიკმა ჩაატარა თავისი პირველი შეხვედა [[მანჩესტერ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|იუნაიტედში]], [[აიაქსი, კეიპ ტაუნი (საფეხბურთო კლუბი)|კეიპ ტაუნის აიაქსის]] წინააღმდეგ.<ref>{{cite web|last=Wheeler|first=Chris|title=Ajax Cape Town 1 Manchester United 1: Bebe leaves it late to rescue Red Devils |url=http://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-2176917/Ajax-Cape-Town-1-Manchester-United-1-Bebe-leaves-late-rescue-Red-Devils.html?ito=feeds-newsxml|work=Mail Online|accessdate=21 ივლისი, 2012}}</ref> 4 დღის შემდეგ, მან ძირითად შემადგენლობაში დაიწყო თამაში [[შანხაი შანჰუა (საფეხბურთო კლუბი)|შანხაი შანჰუას]] წინააღმდეგ.<ref>{{cite web|title=Shanghai Shenhua vs Manchester United Lineups and Statistics|url=http://www.goal.com/en-gb/match/83699/shanghai-shenhua-vs-manchester-united/lineup-stats|publisher=Goal.com|accessdate=25 ივლისი, 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120828184607/http://www.goal.com/en-gb/match/83699/shanghai-shenhua-vs-manchester-united/lineup-stats|archivedate=2012-08-28}}</ref> ==სანაკრებო კარიერა== პაუელს ნათამაშები აქვს [[ინგლისის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ინგლისის ნაკრების]] 16 წლამდე, 17 წლამდე და 18 წლამდე დონეებზე. მისი დებიუტი ინგლისის U16 ნაკრებში [[2009]] წლის [[5 ნოემბერი|5 ნოემბერს]] შედგა ჩრდილოეთ ირლანდიის წინააღმდეგ 2-0 მოგებულ შეხვედრაში.<ref>[http://www.thefa.com/England/mens-u16s/News/2009/ni_report051109"U16s make it two wins from two"] TheFA.com. 5 November 2009. Retrieved 10 June 2012.</ref> [[2010]] წლის [[25 აგვისტო]]ს მან პირველად ითამაშა თავისი ქვეყნის U17 ნაკრებში, თურქეთის წინააღმდეგ. [[28 აგვისტო]]ს მან საჯარიმო დარტყმით გოლი გაუტანა ავსტრალიას. აღნიშნულ შეხვედრაში 17 წლამდელმა ინგლისელებმა 4-0 გაიმარჯვეს.<ref>{{Cite news | title=Australia's Joeys humbled 4–0 by England | url=http://www.smh.com.au/sport/soccer/australias-joeys-humbled-40-by-england-20100828-13wnw.html | work=Sydney Morning Herald | date= 28 აგვისტო, 2010 | accessdate=28 აგვისტო, 2010 }}</ref> პაუელმა ითამაშა [[2011]] წლის 17 წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატზე, სადაც ჯგუფურ ეტაპზე, საფრანგეთის წინააღმდეგ გოლი გაიტანა. მისი დებიუტი ინგლისის U18 ნაკრებში პოლონეთის წინააღმდეგ 3-0 მოგებულ შეხვედრაში შედგა [[2012]] წლის [[7 მარტი|7 მარტს]].<ref>[http://www.thefa.com/England/mens-u18s/News/match-centre/2012/EnglandvPoland/Teamsheets?p=ts&mid=216004"England 3–0 Poland"] TheFA.com. 7 March 2012. Retrieved 10 June 2012.</ref> ==სტატისტიკა== ''სტატისტიკა განახლებულია 2012 წლის 27 მაისის მონაცემებით''<ref>{{cite web |title= Statistics |url=http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=55513 |publisher=[[Soccerbase]] |accessdate=28 May 2012}}</ref><ref>{{cite web |title=Nick Powell Bio, Stats, News – Football / Soccer – - ESPN Soccernet |url=http://soccernet.espn.go.com/player/_/id/150469/nick-powell?cc=5739 |publisher=[[ESPN]] |accessdate=28 May 2012 }}{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !rowspan="2"|კლუბი !rowspan="2"|სეზონი !colspan="2"|ლიგა !colspan="2"|თასი !colspan="2"|ლიგის თასი !colspan="2"|ევროტურნირი !colspan="2"|სხვა<ref group="nb">შეიცავს სხვა გათამაშებებს, მათ შორის ფეხბურთის ლიგის ჩემპიონატის პლეი-ოფებს, [[ინგლისის საფეხბურთო სუპერთასი|ინგლისის სუპერთასს]], [[უეფა-ს ინტერტოტოს თასი|უეფა-ს ინტერტოტოს თასს]], [[უეფა-ს სუპერთასი|უეფა-ს სუპერთასს]], [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი|ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატს]]</ref> !colspan="2"|ჯამში |- !თამაში!!გოლი!!თამაში!!გოლი!!თამაში!!გოლი!!თამაში!!გოლი!!თამაში!!გოლი!!თამაში!!გოლი |- |rowspan=3|[[ქრიუ ალექსანდრა (საფეხბურთო კლუბი)|ქრიუ ალექსანდრა]] |2010–11 |17||0||1||0||0||0||–||–||1||0||19||0 |- |2011–12 |38||14||1||0||1||0||–||–||5||2||45||16 |- !colspan=1|ჯამში !55!!14!!2!!0!!1!!0!!–!!–!!6!!2!!64!!16 |- |rowspan=1|[[მანჩესტერ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|მანჩესტერ იუნაიტედი]] |2012–13 |0||0||0||0||0||0||0||0||colspan="2"|–||0||0 |- !colspan=2|ჯამში !55!!14!!2!!0!!1!!0!!–!!–!!6!!2!!64!!16 |} ==ტიტულები== ===საკლუბო=== ;ქრიუ ალექსანდრა *[[ინგლისის მეორე ლიგის ფლეი-ოფი|მეორე ლიგის ფლეი-ოფის გამარჯვებული]] (1): 2011–12 ===ინდივიდუალური=== *ფებურთის ლიგის თვის საუკეთესო ახალგაზრდა ფეხბურთელი – 2011 წლის დეკემბერი *მეორე ლიგის საუკეთესო ახალგაზრდა მოთამაშე – 2012 *ქრიუ ალექსანდრას წლის საუკეთესო ახლგაზრდა ფეხბურთელი – 2012 *ქრიუ ალექსანდრას წლის საუკეთესო ფეხბურთელი – 2012 *ქრიუ ალექსანდრას წლის საუკეთესო გოლის ავტორი – 2012 ==რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat-inline|Nick Powell}} *{{soccerbase|55513|ნიკ პაუელი}} *[http://www.thefa.com/England/All-Teams/Players/P/Nick-Powell ნიკ პაუელი]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121017123904/http://www.thefa.com/England/All-Teams/Players/P/Nick-Powell |date=2012-10-17 }} — [[ფეხბურთის ასოციაცია]] *[http://www.skysports.com/football/player/0,,11736_452465,00.html ნიკ პაუელის] პროფილი Sky Sports-ზე *[http://news.bbc.co.uk/sport2/shared/bsp/hi/football/statistics/players/p/powell_452465.stm ნიკ პაუელის] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120903103453/http://news.bbc.co.uk/sport2/shared/bsp/hi/football/statistics/players/p/powell_452465.stm |date=2012-09-03 }} პროფილი BBC Sport-ზე ==შენიშვნა== <references group="nb" /> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:პაუელი, ნიკ}} [[კატეგორია:დაბადებული 23 მარტი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1994]] [[კატეგორია:ქრიუ ალექსანდრას ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ინგლისელი ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:მანჩესტერ იუნაიტედის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:პრემიერ ლიგის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:უიგან ატლეტიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ლესტერ სიტის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ჰალ სიტის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ინგლისის საფეხბურთო ლიგის ფეხბურთელები]] qjmvv85c0l8p2k6qkz2o79o9tbsehnx ნიორდი 0 201823 4402879 2820183 2022-08-02T21:56:40Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა კუნძული | სახელი = ნიორდი | მშობ. სახელი = Nyord | native name link = | მეტსახელი = | სურათის სახელი = Denmark-lolland-falster-moen Islands Bays.png | სურათის წარწერა =ნიორდი (ზედა მარჯვენა კუთხეში) | სურათის ზომა = 250px | ალტ სურათი = | locator map = | locator map size = | map_custom = yes | მდებარეობა = | კოორდინატები = {{Coord|55|3|N|12|13|E|}} | მდებარეობა = [[ბალტიის ზღვა]] | კუნძულთა რაოდენობა = | მთავარი კუნძული = | ფართობი_კმ2 = 5 | სია = | სიგრძე_კმ = | სიგანე_კმ = | სანაპიროს სიგრძე = | სანაპიროზოლი_კმ = | უმაღლესი მთა = | სიმაღლე_მ = | ქვეყნის სახელი = {{დროშა|დანია}} | ქვეყანა = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის დედაქალაქი = | ქვეყნის უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის ლიდერის სახელი = | ქვეყანა 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის 1 დედაქალაქი = | ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის 1 ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის 1 ლიდერის სახელი = | ქვეყანა 2 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის 2 დედაქალაქი = | ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის 2 ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის 2 ლიდერის სახელი = | მოსახლეობა = 2413 | აღწერის წელი = 2011 | სიმჭიდროვე_კმ2 = | ეთნიკური ჯგუფები = | ვებსაიტი = | დამატებითი ინფო = }} '''ნიორდი''' ({{lang-da|Nyord}}) — [[დანია|დანიის]] კუნძული [[ბალტიის ზღვა]]ში, [[ზელანდია (კუნძული)|ზელანდიის]] სამხრეთ-აღმოსავლეთით, კუნძულ [[მენი (დანია)|მენი]]ს ჩრდილოეთით. კუნძულის ფართობი დაახლოებით 5 კმ²-ს შეადგენს, თუმცა დასამუშავებლად ვარგისია მხოლოდ 1,2 კმ² მორენა, დარჩენილი 4 კმ² კი მლაშობი მდელოებია, რომლებსაც საზაფხულო საძოვრად იყენებენ; ზამთარში ისინი იტბორება. [[2011]] წლის მონაცემებით, კუნძულზე 41 ადამიანი ცხოვრობს. მეზობელ, უფრო დიდ კუნძულ [[მენი (დანია)|მენთან]] ნიორდი ხიდითაა დაკავშირებული, რომელიც [[1968]] წელს აშენდა. ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons|Nyord}} *[http://nyord.info Øens hjemmeside] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121013175404/http://nyord.info/ |date=2012-10-13 }} [[კატეგორია:დანიის კუნძულები]] jpkahty2rqhii4jupol6j2zoucc990g ლევან თედიაშვილი 0 202794 4402654 4370498 2022-08-02T13:45:19Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 2 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სპორტსმენი | თავისფერი = | სახელი = ლევან თედიაშვილი | სურათი = Levan Tediashvili (born 15 March 1948) — Georgian wrestler.jpg | სურათისზომა = | წარწერა = | დაბადების სახელი = | სრული სახელი = ლევან ქიტესას ძე თედიაშვილი | მეტსახელი = დიდი ტედი<ref>{{cite news |url = https://sputnik-georgia.com/20200315/levan-TediaSvili-iubilaria-247977679.html |title = საგარეჯოელი „დიდი ტედი“ — იუბილარ ლევან თედიაშვილის თავგადასავლები |last = ჩიქვანაია |first = თამაზ |quote = თხრობას კი ერთი კანადელი ჟურნალისტის ნათქვამით დავასრულებ, რომელმაც ხუმრობით დიდი ტედი შეარქვა: „ლევან თედიაშვილი ყველაზე დიდია მსოფლიოში, ყველაზე დიდი და ყველაზე სრულყოფილი“. მგონი, ასე ზუსტად ვერავინ დაახასიათებდა... |date = 15 მარტი, 2020 |publisher = Sputnik საქართველო |work = Sputnik-georgia.com |access-date = 30 იანვარი, 2022 |archiveurl = https://archive.today/20220130045736/https://sputnik-georgia.com/20200315/levan-TediaSvili-iubilaria-247977679.html |archivedate = 2022-01-30 }}</ref><ref>{{cite news |url = http://lelo.ge/article/ჩავედი-ამოვიტანე-ბოცები-ღვინო-აბაზანაში-ჩავუსხი-და-ვუთხარი-ადე-ვერან-პახმელიაზე-უნდა-გამოგიყვანო-მეთქი-ლევან-თედიაშვილი-და-ძმები-პეტერსონები-video-26339 |title = ...ჩავედი, ამოვიტანე ბოცები, ღვინო აბაზანაში ჩავუსხი და ვუთხარი: ადე, ვერან, „პახმელიაზე“ უნდა გამოგიყვანო მეთქი! — ლევან თედიაშვილი და ძმები პეტერსონები... |last = ბალახაძე |first = ვასილ |quote = ლევანი ჩვენთვის მუდამ დიდი მოტივაცია იყო. ამიტომ თედიაშვილის სახელი ამერიკაში, ჩემს სახლში, სადაც სავარჯიშო დარბაზიც მაქვს მოწყობილი — კედელზე მიწერია. კერძოდ: „დაამარცხე დიდი ტედი“. ჩვენ, მე და ჩემი ძმა როცა ვვარჯიშობდით სწორედ ასე მოვუწოდებდით ერთმანეთს! |date = 27 დეკემბერი, 2020 |publisher = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |work = lelo.ge |access-date = 30 იანვარი, 2022 }}</ref> | ეროვნება = [[ქართველები|ქართველი]] | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1948|3|15}} | დაბადების ადგილი = [[საგარეჯო]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირი]] | გარდაცვალების თარიღი = | გარდაცვალების ადგილი = | სიმაღლე = 182 | წონა = 82–100 | საიტი = | ქვეყანა = {{დროშანიშანი|სსრკ}} [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირი]]<br />{{დროშა|საქართველო}} | სპორტი = | სახეობა = [[თავისუფალი ჭიდაობა]] | კლუბი = „განთიადი“ (თბილისი) „ლოკომოტივი“ (თბილისი) „დინამო“ (თბილისი) | გუნდი = | მწვრთნელი = ივანე მეკოკიშვილი <br />[[ვახტანგ ბალავაძე]] | მედლისთარგები = {{მედალი ქვეყანა |{{დროშანიშანი|სსრკ}} [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა კავშირი]]}} {{მედალისპორტი |[[თავისუფალი ჭიდაობა]]}} {{მედალიშეჯიბრი|ოლიმპიადა}} {{ოქროს მედალი |[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1972|მიუნხენი 1972]] | -82 კგ}} {{ოქროს მედალი |[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1976|მონრეალი 1976]] | -90 კგ}} {{მედალიშეჯიბრი |[[მსოფლიო ჩემპიონატი ჭიდაობაში|მსოფლიო ჩემპიონატი]]}} {{ოქროს მედალი |[[მსოფლიო ჩემპიონატი ჭიდაობაში 1971|სოფია 1971]] | -82 კგ}} {{ოქროს მედალი |[[მსოფლიო ჩემპიონატი ჭიდაობაში 1973|თეირანი 1973]] | -90 კგ}} {{ოქროს მედალი |[[მსოფლიო ჩემპიონატი ჭიდაობაში 1974|სტამბოლი 1974]] | -90 კგ}} {{ოქროს მედალი |[[მსოფლიო ჩემპიონატი ჭიდაობაში 1975|მინსკი 1975]] | -90 კგ}} {{ვერცხლის მედალი |[[მსოფლიო ჩემპიონატი ჭიდაობაში 1978|მეხიკო 1978]] | -100 კგ}} {{მედალიშეჯიბრი |[[ევროპის ჩემპიონატი ჭიდაობაში|ევროპის ჩემპიონატი]]}} {{ოქროს მედალი |[[ევროპის ჩემპიონატი ჭიდაობაში 1974|მადრიდი 1974]] | -90 კგ}} {{ოქროს მედალი |[[ევროპის ჩემპიონატი ჭიდაობაში 1976|ლენინგრადი 1976]] | -90 კგ}} {{ოქროს მედალი |[[ევროპის ჩემპიონატი ჭიდაობაში 1978|სოფია 1978]] | -100 კგ}} {{მედალისპორტი |[[სამბო]]}} {{მედალიშეჯიბრი |[[ევროპის ჩემპიონატი სამბოში|მსოფლიო ჩემპიონატი]]}} {{ოქროს მედალი |[[ევროპის ჩემპიონატი სამბოში 1973|თეირანი 1973]] | -90 კგ}} |} | მედლები = | ჯილდოები = {{{!}} style="background:transparent" {{!}}{{საპატიო ნიშნის ორდენი}} {{ლენინის ორდენი}} {{ღირსების ორდენი}} {{ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}}{{სსრკ სპორტის დამსახურებული ოსტატი|1971}} {{ბრწყინვალების საპრეზიდენტო ორდენი}} {{!}}} }} '''ლევან თედიაშვილი''' (დ. [[15 მარტი]], [[1948]], [[საგარეჯო]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირი]]) — [[ქართველები|ქართველი]] და [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა]] [[სპორტი|სპორტსმენი]], [[თავისუფალი ჭიდაობა|თავისუფალი სტილის მოჭიდავე]]. [[საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი]] (1971). [[ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენის]], [[საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტი]]ს, ფილას, [[ღირსების ორდენი (საქართველო)|ღირსების]] ორდენების კავალერი. [[1973]] წელს დასახელებული იყო საბჭოთა კავშირის საუკეთესო სპორტსმენად.<ref>{{cite news |url = http://lelo.ge/article/ლეგენდების-კვალდაკვალ-ნაწილი-ii-როგორ-ჩაუშვა-ლევან-თედიაშვილმა-ამერიკელი-პეტერსონი-ღვინით-სავსე-აბაზანაში-2613/ |title = როგორ ჩაუშვა ლევან თედიაშვილმა ამერიკელი პეტერსონი ღვინით სავსე აბაზანაში |last = დანელია |first = ვაჟა |date = 25 იანვარი, 2018 |publisher = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |work = lelo.ge |access-date = 30 იანვარი, 2022 }}</ref> ==ბიოგრაფია== ოლიმპიური თამაშების 2-გზის ჩემპიონი (1972, 1976) ჭიდაობაში, მსოფლიოს 4-გზის (1971, 1973, 1974, 1975) და ევროპის 3-გზის ჩემპიონი (1974, 1976, 1978). მსოფლიო თასის მფლობელი (1973). ასევე მსოფლიო ჩემპიონი [[სამბო]]ში (1973). 1971, 1973 და 1974 წლებში დასახელდა საქართველოს წლის საუკეთესო სპორტსმენად.<ref>{{Cite web |url=http://msy.gov.ge/index.php?sec_id=143&lang_id=GEO&info_id=3683 |title=საქართველოს სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტრო |accessdate=2020-07-15 |archiveurl=https://archive.today/20200715105234/http://msy.gov.ge/index.php?sec_id=143&lang_id=GEO&info_id=3683 |archivedate=2020-07-15 }}</ref> [[1987]] წელს გამოვიდა რეჟისორ [[გიორგი შენგელაია]]ს ფილმი „[[ხარება და გოგია]]“, რომელშიც მთავარ როლებს ლევან თედიაშვილი და ველოსიპედისტი [[ომარ ფხაკაძე]] ასრულებდნენ. საქართველოს სპორტულ ჟურნალისტთა ასოციაციის მიერ 1999 წელს ორგანიზებულ გამოკითხვაში XX საუკუნის მესამე საუკეთესო სპორტსმენად დასახელდა (მძლეოსან ვიქტორ სანეევის და ბერძნულ-რომაული სტილით მოჭიდავე გივი კარტოზიას შემდეგ) და ბრინჯაოს პრიზი გადაეცა. ლევან თედიაშვილი ერთადერთი მოჭიდავეა, რომელმაც ჩემპიონის ტიტული სამ სხვადასხვა წონით კატეგორიაში მოიპოვა: 82 და 90 კგ წონებში ოლიმპიადა და მსოფლიო პირველობები მოიგო, 100 კგ წონით კატეგორიაში კი ევროპის ჩემპიონის ტიტული. 1993–1995 წლებში იყო სახელმწიფოს მეთაურის რწმუნებული კახეთის რეგიონში. 1993 წლის 22 სექტემბერს, [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|აფხაზეთის ომის]] დროს, ბაბუშერას აეროპორტში აფეთქებულ თვითმფრინავს შეეწირა ლევან თედიაშვილის 19 წლის ვაჟი ვახტანგი.<ref>{{cite news |url = https://sportall.ge/skhva-sakheobebi/saintereso-ambebi/152992-levan-thediashvili-qmama-sad-modikharo-shenthvis-nasrol-erth-tyvias-mainc-gadavefarebi-methqi-asec-mqonda-chafiqrebuli-magramq-diadi-falavani-da-qjariskacis-mamaq.html |title = ლევან თედიაშვილი: „მამა, სად მოდიხარო? შენთვის ნასროლ ერთ ტყვიას მაინც გადავეფარები-მეთქი; ასეც მქონდა ჩაფიქრებული, მაგრამ...“ — დიადი ფალავანი და „ჯარისკაცის მამა“ |last = ღვინიაშვილი |first = გიორგი |date = 3 იანვარი, 2022 |work = Sportall.ge |access-date = 31 იანვარი, 2022 |archiveurl = https://archive.today/20220131053631/https://sportall.ge/skhva-sakheobebi/saintereso-ambebi/152992-levan-thediashvili-qmama-sad-modikharo-shenthvis-nasrol-erth-tyvias-mainc-gadavefarebi-methqi-asec-mqonda-chafiqrebuli-magramq-diadi-falavani-da-qjariskacis-mamaq.html |archivedate = 2022-01-31 }}</ref> საქართველოს პრეზიდენტის, [[ედუარდ შევარდნაძე|ედუარდ შევარდნაძის]] ბრძანებით, ვახტანგ თედიაშვილი 1998 წელს [[ვახტანგ გორგასლის III ხარისხის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის სახელობის III ხარისხის ორდენით]] დაჯილდოვდა. 1995–1999 წლებში იყო [[საქართველოს პარლამენტის მეოთხე მოწვევის დეპუტატები|საქართველოს მე-4 მოწვევის პარლამენტის წევრი]] (საგარეჯოს მაჟორიტარი), საარჩევნო ბლოკი „საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი“. 1999–2004 წლებში იყო [[საქართველოს პარლამენტის მეხუთე მოწვევის დეპუტატები|საქართველოს მე-5 მოწვევის პარლამენტის წევრი]] პარტიული სიით, საარჩევნო ბლოკი „საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი“. 2003 წელს ლევან თედიაშვილის [[თბილისის საპატიო მოქალაქეები|თბილისის საპატიო მოქალაქის]] წოდება მიენიჭა. 2005 წლიდან ჭიდაობის საერთაშორისო ფედერაციის (FILA) დიდების დარბაზის წევრია. 2011 წელს, სერიაში „ქართველი ოლიმპიური ჩემპიონები“ (პროექტის ავტორი და მთავარი რედაქტორი ელგუჯა ბერიშვილი) გამოიცა ნუგზარ შატაიძის წიგნი „ლევან თედიაშვილი“. ==მიღწევები== ; ოლიმპიური ჩემპიონი * {{Gold1}} 1972 (82 კგ; [[მიუნხენი]]) * {{Gold1}} 1976 (90 კგ; [[მონრეალი]]) ; მსოფლიოს ჩემპიონი * {{Gold1}} 1971 (82 კგ; [[სოფია]], [[ბულგარეთი]]) * {{Gold1}} 1973 (90 კგ; [[თეირანი]], [[ირანი]]) * {{Gold1}} 1974 (90 კგ; [[სტამბოლი]], [[თურქეთი]]) * {{Gold1}} 1975 (90 კგ; [[მინსკი]]) ; მსოფლიოს ვიცე-ჩემპიონი * {{Silver2}} 1978 (100 კგ; [[მეხიკო]], [[მექსიკა]]) ; ევროპის ჩემპიონი * {{Gold1}} 1974 (90 კგ; [[მადრიდი]], [[ესპანეთი]]) * {{Gold1}} 1976 (90 კგ; [[სანქტ-პეტერბურგი|ლენინგრადი]]) * {{Gold1}} 1978 (100 კგ; [[სოფია]], [[ბულგარეთი]]) ; მსოფლიო თასი * {{Gold1}} 1973 (90 კგ) ; საბჭოთა კავშირის ხალხთა V სპარტაკიადის ჩემპიონი * {{Gold1}} 1971 (82 კგ; [[მოსკოვი]]) ; საბჭოთა კავშირის ხალხთა VI სპარტაკიადის ვიცე-ჩემპიონი * {{Silver2}} 1975 (100 კგ; [[კიევი]]) ; საბჭოთა კავშირის ჩემპიონი * {{Gold1}} 1971 (82 კგ; [[მოსკოვი]]) * {{Gold1}} 1973 (90 კგ; [[კრასნოიარსკი]]) * {{Gold1}} 1974 (90 კგ; [[უფა]]) ; საბჭოთა კავშირის ვიცე-ჩემპიონი * {{Silver2}} 1969 (82 კგ; [[ლუგანსკი]]) * {{Silver2}} 1975 (100 კგ; [[კიევი]]) * {{Silver2}} 1977 (100 კგ; [[კრასნოიარსკი]]) * {{Silver2}} 1980 (100 კგ; [[მოსკოვი]]) ; თბილისის საერთაშორისო ტურნირის ჩემპიონი * {{Gold1}} 1970, 1971, 1972, 1975, 1978 ; სამბოში მსოფლიოს ჩემპიონი * {{Gold1}} 1973 (90 კგ; [[თეირანი]], [[ირანი]]) == საინტერესო ფაქტები == საქართველოს სსრ მინისტრთა საბჭოსთან არსებული ფიზიკური კულტურისა და სპორტის კომიტეტის კოლეგიამ თავის სხდომაზე დაამტკიცა რესპუბლიკის საუკეთესო სპორტსმენთა ათეული 1976 წლის შედეგების მიხედვით, სადაც ლევან თედიაშვილი 1976 წლის საქართველოს მეორე საუკეთესო სპორტსმენად დასახელდა.<ref>{{სტატია |სათაური = საუკეთესონი |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/207001/1/Lelo_1976_N259.pdf |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 31 დეკემბერი, 1976 |ნომერი = 259 (5809) |გვერდები = 1 }}</ref> == ლიტერატურა == {{Refbegin}} * {{წიგნი |ავტორი = ბერიშვილი, ელგუჯა. |სათაური = ქართული სპორტის ოქროს წიგნი |ბმული = https://archive.ph/5Lbab |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = პალიტრა L |წელი = 2013 |გვერდები = 108 |გვერდნი = 371 |ref = ბერიშვილი, ე. }} * {{წიგნი |ავტორი = შატაიძე, ნუგზარ. |ნაწილი = |სათაური = ლევან თედიაშვილი |ორიგინალი = |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/163319 |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საქართველოს სპორტულ ჟურნალისტთა ასოციაცია |წელი = 2011 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 63 |isbn = |ref = შატაიძე, ნ. }} {{Refend}} == პერიოდიკა == {{Refbegin}} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = სპორტული წლის ლაურეატები |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/202688/1/Lelo_1973_N259.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 29 დეკემბერი, 1973 |ტომი = |ნომერი = 259 (5029) |გვერდები = 1 |doi = |issn = }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = ახალი მწვერვალებისაკენ! |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/195596/1/Lelo_1978_N256.pdf |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 31 დეკემბერი, 1978 |ტომი = |ნომერი = 256 (6311) |გვერდები = 1 |doi = |issn = }} {{Refend}} == რესურსები ინტერნეტში == {{Refbegin}} {{პარლამენტარის ბიოგრაფია|4932}} {{nplg ბიოგრაფია|00003637}} {{nplg სპორტსმენი|00000612}} * [http://dspace.nplg.gov.ge/simple-search?location=%2F&query=ლევან+თედიაშვილი ლევან თედიაშვილი] — ციფრული ფოტომატიანე „ივერიელი“ * [http://geonoc.org.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=28&sportmen_id=72 ლევან თედიაშვილი] — საქართველოს ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტი * [http://sport.gov.ge/?pg=sportsman&sid=85 ლევან თედიაშვილი] — ქართული სპორტი * [http://mematiane.ge/product-details.php?id=574&lang=ru ლევან თედიაშვილი] — მემატიანე {{refend}} ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} {{საქართველოს მე-4 მოწვევის პარლამენტის წევრები}} {{საქართველოს მე-5 მოწვევის პარლამენტის წევრები}} {{DEFAULTSORT:თედიაშვილი, ლევან}} [[კატეგორია:დაბადებული 15 მარტი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1948]] [[კატეგორია:საგარეჯოს მუნიციპალიტეტში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ქართველი მოჭიდავეები თავისუფალ სტილში]] [[კატეგორია:ქართველი ოლიმპიური ჩემპიონები]] [[კატეგორია:1972 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მედალოსნები]] [[კატეგორია:1976 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მედალოსნები]] [[კატეგორია:თბილისის საპატიო მოქალაქეები (2003)]] [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატები]] [[კატეგორია:სკკპ-ის XXVII ყრილობის დელეგატები]] [[კატეგორია:საქართველოს IV მოწვევის პარლამენტის წევრები]] [[კატეგორია:საქართველოს V მოწვევის პარლამენტის წევრები]] [[კატეგორია:ბრწყინვალების საპრეზიდენტო ორდენის კავალრები]] [[კატეგორია:საქართველოს ღირსების ორდენის კავალრები]] [[კატეგორია:ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენის კავალრები]] 2u0f09hr7d4xaoqsi0ir3hsw2shiubi ირაკლი ღარიბაშვილი 0 208197 4402742 4402608 2022-08-02T15:49:31Z David1010 704 [[Special:Contributions/NobodyUser|NobodyUser]]-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა [[User:46.49.2.53|46.49.2.53]]-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია wikitext text/x-wiki {{მიკერძოებული}} {{ინფოდაფა ლიდერი | სახელი = ირაკლი ღარიბაშვილი | სურათი= Irakli_Garibashvili_in_2016.jpg | სურათის ზომა = 250პქ | წარწერა სურათის ქვეშ = | ხელმოწერა = Gharibashvili signature.svg | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1982|6|28}} | დაბადების ადგილი= [[თბილისი]], [[საქართველოს სსრ]], [[სსრკ]] | გარდაცვალების თარიღი = | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა = {{flag|GEO|name=საქართველო}} | ეროვნება = [[ქართველი]] | საარჩევნო ოლქი = | მამა = | დედა = | მეუღლე = ნუნუკა თამაზაშვილი | შვილები= ნიკოლოზი, ანდრია, გაბრიელი და ნინო | განათლება = [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]<br />[[სორბონის უნივერსიტეტი]] | პროფესია = | საქმიანობა = | რელიგია = [[საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებელი]] | ჯილდოები = | პარტია = [[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო|ქართული ოცნება]] | ვებ-საიტი= | რიგი = [[ფაილი:Flag of Georgia.svg|left|25px]][[ფაილი:Greater coat of arms of Georgia.svg|right|25px]][[საქართველოს პრემიერ-მინისტრი]] | თანამდებობა დაიკავა = [[22 თებერვალი]], [[2021]] | თანამდებობა დატოვა = | პრეზიდენტი = [[სალომე ზურაბიშვილი]] | პრემიერ-მინისტრი = | წინამორბედი = [[გიორგი გახარია]] | მემკვიდრე = | თანამდებობა დაიკავა2 = [[20 ნოემბერი]], [[2013]] | თანამდებობა დატოვა2 = [[30 დეკემბერი]], [[2015]] | ვიცე-პრეზიდენტი2 = | პრეზიდენტი2 = [[გიორგი მარგველაშვილი]] | პრემიერ-მინისტრი2 = | წინამორბედი2 = [[ბიძინა ივანიშვილი]] | მემკვიდრე2 = [[გიორგი კვირიკაშვილი]] | რიგი3 = [[ფაილი:Flag of Georgia.svg|left|25px]][[ფაილი:MOD of Georgia Emblem.png|right|25px]][[საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო|საქართველოს თავდაცვის მინისტრი]] | თანამდებობა დაიკავა3 = [[8 სექტემბერი]], [[2019]] | თანამდებობა დატოვა3 = [[22 თებერვალი]], [[2021]] | ვიცე-პრეზიდენტი3 = | პრეზიდენტი3 = [[სალომე ზურაბიშვილი]] | პრემიერ-მინისტრი3 = [[გიორგი გახარია]] | წინამორბედი3 = [[ლევან იზორია]] | მემკვიდრე3 = [[ჯუანშერ ბურჭულაძე]] | რიგი4 = [[ფაილი:Flag of Georgia.svg|left|25px]][[ფაილი:Georgia MIA logo.jpg|right|25px]][[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრი]] | თანამდებობა დაიკავა4 = [[25 ოქტომბერი]], [[2012]] | თანამდებობა დატოვა4 = [[20 ნოემბერი]], [[2013]] | პრეზიდენტი4 = [[მიხეილ სააკაშვილი]] | პრემიერ-მინისტრი4 = [[ბიძინა ივანიშვილი]] | წინამორბედი4 = [[ბაჩანა ახალაია]] | მემკვიდრე4 = [[ალექსანდრე ჭიკაიძე]] }} '''ირაკლი ღარიბაშვილი''' (დ. [[28 ივნისი]], [[1982]], [[თბილისი]]<ref>{{Cite web |url=http://government.gov.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=195 |title=საქართველოს მთავრობის საიტი |accessdate=2014-11-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141218213755/http://www.government.gov.ge/index.php?lang_id=geo&sec_id=195 |archivedate=2014-12-18 }}</ref>) — [[ქართველები|ქართველი]] [[პოლიტიკოსი]], [[საქართველოს პრემიერ-მინისტრი]] [[2021]] წლის [[22 თებერვალი|22 თებერვლიდან]]. მანამდე იყო [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრი]] (2012–2013), საქართველოს მე-11 და ყველაზე ახალგაზრდა პრემიერ-მინისტრი [[2013]] წლის 20 ნოემბრიდან [[2015]] წლის 30 დეკემბრამდე, პოლიტიკური პარტია [[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო|„ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველოს“]] თავმჯდომარე (2013–2015), [[საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო|საქართველოს თავდაცვის მინისტრი]] [[2019]] წლის 8 სექტემბრიდან 2021 წლის 22 თებერვლამდე. ==განათლება== ირაკლი ღარიბაშვილმა 1999 წელს დაამთავრა [[დედოფლისწყარო|დედოფლისწყაროს]] N1 საშუალო სკოლა. 1999-2004 წლებში სწავლობდა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში]] საერთაშორისო სამართლისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტზე. სწავლის პარალელურად (2001–2002 წლებში), სტაჟირება გაიარა [[საქართველოს პარლამენტი|საქართველოს პარლამენტის]] საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტში. 2002-2004 წლებში ირაკლი ღარიბაშვილი სწავლობდა [[სორბონის უნივერსიტეტი|სორბონის]] (პარიზი, საფრანგეთი) უნივერსიტეტში - Paris I – პოლიტიკური მეცნიერებების ფაკულტეტზე, საერთაშორისო ურთიერთობების სპეციალობით. [[საქართველო|საქართველოში]] დაბრუნების შემდეგ, 2005 წელს, ირაკლი ღარიბაშვილმა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში]] საერთაშორისო ურთიერთობების მაგისტრის ხარისხი მიიღო.<ref name="netgazeti">{{cite news |title=ირაკლი ღარიბაშვილის ბიოგრაფია |url=http://netgazeti.ge/news/26847/ |access-date=18 თებერვალი, 2021 |publisher=ნეტგაზეთი}}</ref> ==პოლიტიკურ კარიერამდე== 2004–2005 წლებში მუშაობდა „ქართუ ჯგუფის“ კომპანია ბურჯში. 2005-2008 წლებში იყო სააქციო საზოგადოება [[ქართუ ჯგუფი|„ქართუ ჯგუფის“]] პრეზიდენტის თანაშემწე. 2006 წლიდან 2012 წლის 14 თებერვლამდე იყო საერთაშორისო საქველმოქმედო [[ფონდი ქართუ|ფონდ „ქართუს“]] გამგეობის თავმჯდომარე. 2006 წელს ირაკლი ღარიბაშვილი იყო [[საქართველო|საქართველოში]] [[სან-მარინო|სან-მარინოს რესპუბლიკის]] საპატიო კონსულის პირადი წარმომადგენელი. 2007-2012 წლებში იყო სააქციო საზოგადოება [[ბანკი ქართუ|„ბანკი ქართუს“]] სამეთვალყურეო საბჭოს წევრი. სწორედ ამ პერიოდში „ქართუ ჯგუფში“ მრავალი მნიშვნელოვანი ჰუმანიტარული პროექტი და პროგრამა განხორციელდა კულტურის, განათლების, სოფლის მეურნეობის, სპორტის, ჯანდაცვის, სოციალურ და სხვა სფეროებში.<ref name="netgazeti" /> ==პოლიტიკური კარიერის დასაწყისი== 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებამდე ირაკლი ღარიბაშვილი აქტიურად იყო ჩართული საზოგადოებრივი მოძრაობა [[ქართული ოცნება|„ქართული ოცნების“]] და პოლიტიკური კოალიცია „ქართული ოცნების“ საქმიანობაში. 2012 წლის 15 თებერვლიდან, იგი იყო პოლიტიკური პარტია [[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო|„ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველოს"]] დამფუძნებელი წევრი და პარტიის სარევიზიო კომისიის ხელმძღვანელი. 2012 წლის 21 ოქტომბრიდან 7 ნოემბრამდე იყო [[საქართველოს პარლამენტის მერვე მოწვევის დეპუტატები|საქართველოს მე-8 მოწვევის პარლამენტის]] წევრი პარტიული სიით, საარჩევნო ბლოკი: „ბიძინა ივანიშვილი — ქართული ოცნება“. ==შინაგან საქმეთა მინისტრი== 2012 წლის 25 ოქტომბერს ირაკლი ღარიბაშვილი [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|საქართველოს შინაგან საქმეთა]] მინისტრად დაინიშნა. შინაგან საქმეთა მინისტრის თანამდებობაზე ღარიბაშვილის მუშაობის პერიოდში საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი ამნისტიის შესახებ, რითაც ქვეყანაში ფართომასშტაბიანი [[ამნისტია]] გამოცხადდა. ამ გადაწყვეტილების შედეგად, საპატიმრო დაწესებულებები დატოვა 16 ათასამდე მსჯავრდებულმა, გათავისუფლდა 200-მდე მოქალაქე, რომლებიც პოლიტიკური ნიშნით იყვნენ დევნილი და დაპატიმრებული. ასეთი ფართომასშტაბიანი, უპრეცედენტო ამნისტიის მიუხედავად, ქვეყნის მასშტაბით იკლო დანაშაულის რიცხვმა და გაიზარდა დანაშულის გახსნის მაჩვენებელი. ირაკლი ღარიბაშვილის მინისტრობის პერიოდში განხორციელდა შინაგან საქმეთა სამინისტროს დეპოლიტიზება და რესტრუქტურიზაცია. ამ რეფორმის ფარგლებში (2012 წლის ნოემბერი), სამინისტროს სამსახურების - კონსტიტუციური უსაფრთხოების დეპარტამენტის (კუდ) და სპეციალური ოპერატიული დეპარტამენტის (სოდ) ნაცვლად, ჩამოყალიბდა ანტიკორუფციული და სახელმწიფო უსაფრთხოების სააგენტოები, შეიქმნა ცენტრალური კრიმინალური პოლიციის დეპარტამენტი. [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შინაგან საქმეთა სამინისტროს]] ინიციატივით, პარლამენტმა მიიღო ახალი კანონი [[პოლიცია|პოლიციის]] შესახებ. ირაკლი ღარიბაშვილის მინისტრობის პერიოდში დიდი ყურადღება დაეთმო შინაგან საქმეთა სამინისტროს გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების ზრდას, [[ადამიანის უფლებები|ადამიანის უფლებათა]] დაცვას. იზოლატორების საქმიანობა გახდა გამჭვირვალე. მათ სისტემატურ ზედამხედველობას უწევენ [[საქართველოს სახალხო დამცველი|სახალხო დამცველის]] წარმომადგენლები და უცხოელი უფლებადამცველები. 2012 წლის დეკემბერში დროებითი მოთავსების ყველა იზოლატორის დერეფნებში დამონტაჟდა ვიდეოკონტროლის სისტემები. ირაკლი ღარიბაშვილის მინისტრობის პერიოდს უკავშირდება უკანონო თვალთვალის დასრულება საქართველოში. 2013 წლის 5 სექტემბერს, უშუალოდ ღარიბაშვილის ხელმძღვანელობით, საჯაროდ განადგურდა 110 კომპაქტური დისკი, რომლებიც დაახლოებით 181 საათის ხანგრძლივობის უკანონო თვალთვალის გზით მოპოვებული პირადი ცხოვრების ამსახველი აუდიო და ვიდეო ჩანაწერების 144 ფაილს შეიცავდა.<ref>{{cite news |title=შსს-ში დაცული პირადი ცხოვრების ამსახველი ფარული ჩანაწერები განადგურდა |url=https://civil.ge/ka/archives/152121 |access-date=18 თებერვალი, 2021 |work=Civil.ge |date=5 სექტემბერი, 2013 |language=ka-GE}}</ref> ეს ჩანაწერები პოლიტიკოსების, ჟურნალისტების, დიპლომატების, მათ შორის, უცხოელი დიპლომატების, სასულიერო პირების შანტაჟსა და დაშინებას ემსახურებოდა. ==პრემიერ-მინისტრი== [[ფაილი:Georgian_PM_Irakli_Gharibashvili_meeting_with_the_US_Secretary_of_State_John_Kerry_in_February_2014.jpg|მინი|მარჯვნივ|ირაკლი ღარიბაშვილი აშშ-ს სახელმწიფო მდივანთან, [[ჯონ კერი]]სთან ერთად, [[2014]] წ.]] 31 წლის შინაგან საქმეთა მინისტრი, ირაკლი ღარიბაშვილი, საქართველოს მომავალ პრემიერ–მინისტრად 2013 წლის 2 ნოემბერს დასახელდა. მან ამ თანამდებობაზე [[ბიძინა ივანიშვილი]] შეცვალა<ref>{{Cite web |url=http://www.civil.ge/geo/article.php?id=27528 |title=მომავალ პრემიერ–მინისტრად ღარიბაშვილი დასახელდა |accessdate=2014-11-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141216051128/http://www.civil.ge/geo/article.php?id=27528 |archivedate=2014-12-16 }}</ref>. 2013 წლის 17 ნოემბერს, [[საქართველოს პრეზიდენტი|პრეზიდენტ]] [[გიორგი მარგველაშვილი|გიორგი მარგველაშვილის]] [[ინაუგურაცია|ინაუგურაციის]] მომენტიდან, ამოქმედდა [[საქართველოს კონსტიტუცია|საქართველოს კონსტიტუციაში 2010 წელს განხორციელებული ცვლილებები]], რომლითაც თვისებრივად შეიცვალა და გაიზარდა პრემიერ-მინისტრის უფლებამოსილებები. 2013 წლის 18 ნოემბერს პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატმა ირაკლი ღარიბაშვილმა [[საქართველოს პარლამენტი|საქართველოს პარლამენტს]] წარუდგინა მთავრობის ახალი პროგრამა, რომელიც ეფუძნება კოალიცია „ქართული ოცნების“ მიერ გაცხადებულ ღირებულებებსა და საარჩევნო პროგრამას.<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=6uAzQ8TyhRo პრემიერ მინისტრობის კანდიდატის გამოსვლა პარლამენტში]</ref> ===მთავრობის ახალი პროგრამა და პრემიერ-მინისტრის ინიციატივები=== პრემიერ-მინისტრი ღარიბაშვილი აცხადებს, რომ მთავრობის მიზანი სოციალურად სამართლიანი სახელმწიფოს ჩამოყალიბებაა. მთავრობის პრიორიტეტებად დასახელდა: ეკონომიკის განვითარება, ბიზნესის ხელშეწყობა, ახალი სამუშაო ადგილების შექმნა, სოფლის მეურნეობის განვითარება, განათლებისა და ჯანდაცვის საყოველთაო ხელმისაწვდომობა. პრემიერ-მინისტრ ირაკლი ღარიბაშვილის გადაწყვეტილებით, მთავრობის მიერ ახალი კონსტიტუციის ფარგლებში დაკისრებული უფლებამოსილებებისა და ვალდებულებების ეფექტიანი და ოპერატიული განხორციელებისთვის შეიქმნა [[საქართველოს სახელმწიფო უსაფრთხოებისა და კრიზისების მართვის საბჭო|უსაფრთხოებისა და კრიზისების მართვის საბჭო]].<ref>{{cite news |title=კრიზისების მართვის საბჭომ ბოლო სამ წელში დაახლოებით 15 მილიონი დახარჯა და ახლა უფუნქციო ორგანოდ გამოცხადდა |url=https://factcheck.ge/ka/story/33387-krizisebis-marthvis-sabtchom-bolo-sam-tselshi-daakhloebith-15-milioni-dakharja-da-akhla-uphunqtsio-organod-gamotskhadda |access-date=18 თებერვალი, 2021 |work=factcheck.ge }}</ref> პრემიერ-მინისტრ ღარიბაშვილის გადაწყვეტილებით, ასევე, შეიქმნა კრიზისების მართვის ერთიანი მაკოორდინირებელი ცენტრი, რაშიც ხელისუფლებას ამერიკელი, ბრიტანელი და ებრაელი პარტნიორები დაეხმარნენ.<ref>{{cite news |title=საქართველოში კრიზისების მართვის ცენტრი შეიქმნება |url=https://ghn.ge/news/2923-sakartveloshi-krizisebis-martvis-tsentri-sheikmneba |access-date=18 თებერვალი, 2021 |work=ghn.ge}}</ref> ეკონომიკური პოლიტიკის კოორდინაციისათვის საქართველოს პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი ღარიბაშვილმა ეკონომიკური საბჭო შექმნა<ref>{{Cite web |url=http://newsport.ge/96866-ristvis-sheiqmna-premierministrtan-arsebuli-ekonomikuri-sabcho#.UsDKpNIW3AQ |title=რისთვის შეიქმნა პრემიერ-მინისტრთან არსებული ეკონომიკური საბჭო? |accessdate=2014-11-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141216043101/http://newsport.ge/96866-ristvis-sheiqmna-premierministrtan-arsebuli-ekonomikuri-sabcho#.UsDKpNIW3AQ |archivedate=2014-12-16 }}</ref>. ===ადამიანის უფლებები=== ირაკლი ღარიბაშვილის მთავრობის პრიორიტეტია ადამიანის უფლებების დაცვაზე ორიენტირებული პოლიტიკის წარმოება, რაც ყველა უმცირესობის უფლებების დაცვას გულისხმობს. საქართველოს მთავრობის ინიციატივითა და ევროკავშირის უშუალო მხარდაჭერით, შეიქმნა ადამიანის უფლებათა დაცვის სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა, რომლის თაობაზე პრემიერ-მინისტრმა განცხადება ადამიანის უფლებების კონფერენციაზე 2013 წლის 4 დეკემბერს გააკეთა. ადამიანის უფლებათა დაცვის სტრატეგია შვიდწლიანია და არ იქნება დამოკიდებული პოლიტიკურ ციკლზე. ===საგარეო პოლიტიკა=== საქართველოს საგარეო პოლიტიკას საფუძვლად უდევს ეროვნული უსაფრთხოების, სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის უზრუნველყოფა. მთავრობის პრიორიტეტებია ევროკავშირში გაერთიანებისაკენ სწრაფვა და ევროატლანტიკური ინტეგრაცია. 2012 წლის ნოემბერში, ვილნიუსის სამიტზე მოხდა ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების პარაფირება. პრემიერ-მინისტრის განცხადებით, ვილნიუსის სამიტის შემდეგ, საქართველოს მიზანია ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების ხელმოწერა 2014 წლის შემოდგომამდე, რის შემდგომაც საქართველო რეალური მოქმედებებისა და აღებული ვალდებულებების შესრულების ფაზაზე გადავა.<ref>{{cite news |title=ელჩი: არასწორი იქნება, თუ ქართული მხარე დაიკავებს პოზიციას, რომ ყაზახებმა არ იციან მათემატიკა |url=http://netgazeti.ge/GE/105/News/26099/ |access-date=18 თებერვალი, 2021 |publisher=ნეტგაზეთი}}</ref> ==პარტია „ქართული ოცნება-დემოკრატიული საქართველოს“ თავმჯდომარე== 2013 წლის 24 ნოემბერს, საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნებისა და ახალი მთავრობის ფორმირების შემდეგ, გაიმართა პარტია „ქართული ოცნება - დემოკრატიული საქართველოს“ ყრილობა, რომელმაც აირჩია ახალი თავმჯდომარე - საქართველოს პრემიერ-მინისტრი ირაკლი ღარიბაშვილი. ხელახლა დაკომპლექტდა პოლიტიკური საბჭო. პარტიის მიზანია, საქართველო იყოს სოციალურად ორიენტირებული, სამართლებრივი სახელმწიფო და გახდეს [[ევროპის კავშირი|ევროპის კავშირის]] სრულუფლებიანი წევრი<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=uKqCF0B9jPY პარტიის ყრილობა]</ref>. ==თავდაცვის მინისტრი== [[2019]] წლის [[8 სექტემბერი|8 სექტემბერს]] დაინიშნა თავდაცვის მინისტრად.<ref>{{cite news |title=პარლამენტმა პრემიერ-მინისტრ გიორგი გახარიას მთავრობას ნდობა გამოუცხადა |url=http://gov.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=520&info_id=73280 |access-date=18 თებერვალი, 2021 |work=gov.ge |language=ka}}</ref> თანამდებობაზე შეცვალა [[ლევან იზორია]]. პრემიერ-მინისტრად ხელმეორედ დანიშვნის შემდეგ ღარიბაშვილი თანამდებობაზე [[ჯუანშერ ბურჭულაძე]]მ შეცვალა. ==დაბრუნება პრემიერ-მინისტრის თანამდებობაზე== [[ფაილი:Ilham_Aliyev and Irakli Garibashvili, May 2021 01.jpg|მინი|მარცხნივ|ირაკლი ღარიბაშვილი ხვდება [[აზერბაიჯანი]]ს პრეზიდენტ [[ილჰამ ალიევი|ილჰამ ალიევს]], [[2021]] წ.]] [[ფაილი:211018-D-TT977-0621_(51602854918).jpg|მინი|მარჯვნივ|ამერიკის შეერთებული შტატების სამხედრო მდივანი [[ლოიდ ოსტინი]] (მარცხნივ) და ირაკლი ღარიბაშვილი]] [[2021]] წლის [[18 თებერვალი|18 თებერვალს]] საქართველოს პრემიერ-მინისტრმა გიორგი გახარიამ გაუმართლებლად მიიჩნია ნიკა მელიას დაპატიმრება იმ პირობებში, როდესაც არსებობს პოლიტიკური ესკალაციის საფრთხე და თანამდებობა დატოვა. [[გიორგი გახარია]]ს გადადგომის შემდეგ „ქართულმა ოცნებამ“ პრემიერობის კანდიდატად წარადგინა.<ref>{{cite news |title="ქართულმა ოცნებამ" პრემიერ-მინისტრის პოსტზე ირაკლი ღარიბაშვილის კანდიდატურა წარადგინა |url=https://www.ambebi.ge/article/255660-kartulma-ocnebam-premier-ministris-postze-irakli/ |access-date=18 თებერვალი, 2021 |work=www.ambebi.ge}}</ref> [[2021]] წლის [[19 თებერვალი|19 თებერვალს]] მან თავისი გუნდი წარადგინა, სადაც გამოჩნდა ორი ახალი სახე, [[ჯუანშერ ბურჭულაძე]] (თავდაცვის მინისტრობის კანდიდატი) და [[ირაკლი ქარსელაძე]] (რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის მინისტრობის კანდიდატი).<ref>{{cite news |title=ირაკლი ღარიბაშვილმა მთავრობის განახლებული შემადგენლობა წარადგინა - მინისტრთა კაბინეტში ორი ახალი სახე იქნება? |url=https://www.ambebi.ge/article/255702-irakli-garibashvilma-mtavrobis-ganaxlebuli-shemadgen/ |access-date=23 თებერვალი, 2021 |work=www.ambebi.ge}}</ref> [[22 თებერვალი|22 თებერვალს]] მე-10 მოწვევის პარლამენტში მთავრობის ახალი შემადგენლობა მმართველი გუნდის დეპუტატებმა 89 ხმით 2-ის წინააღმდეგ დაამტკიცეს.<ref>{{cite news |title=ქართულმა ოცნებამ ღარიბაშვილის მთავრობას ნდობა გამოუცხადა |url=https://on.ge/story/76365-ქართულმა-ოცნებამ-ღარიბაშვილის-მთავრობას-ნდობა-გამოუცხადა |access-date=23 თებერვალი, 2021 |work=On.ge |date=22 თებერვალი, 2021 |language=ka}}</ref> ===ნიკა მელიას დაკავება=== ღარიბაშვილის დამტკიცებიდან ერთი დღის შემდეგ ნიკა მელიას დაკავების გადაწყვეტილების აღსრულება დაიწყო.<ref>{{cite news |title=ნიკა მელია დააკავეს - რა არ უნდა გამოგრჩეს 23 თებერვალს |url=https://www.radiotavisupleba.ge/a/ნიკა-მელია-დააკავეს---რა-არ-უნდა-გამოგრჩეს-23-თებერვალს/31116178.html |access-date=23 თებერვალი, 2021 |work=რადიო თავისუფლება |language=ka}}</ref> [[2021]] წლის [[23 თებერვალი|23 თებერვალს]] დილით განხორციელდა სპეციალური დანიშნულების რაზმებისა და პოლიციის შტურმი „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ ოფისზე, სადაც შეკრებილი იყვნენ ოპოზიციური პარტიების ლიდერები და მხარდამჭერები, და „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ თავმჯდომარე [[ნიკა მელია]] დააკავეს.<ref>{{cite news |title=ნიკა მელია დაკავებულია |url=https://www.ambebi.ge/article/255843-nika-melia-dakavebulia/ |access-date=23 თებერვალი, 2021 |work=www.ambebi.ge}}</ref> ===ბერა ივანიშვილის ჩანაწერები=== ღარიბაშვილის პრემიერ-მინისტრის თანამდებობაზე დაბრუნებიდან მალევე ტელეკომპანია „პირველმა“ გაავრცელა ჩანაწერები, რომლებშიც ჩანდა „ქართული ოცნების“ დამფუძნებელი [[ბიძინა ივანიშვილი]]ს შვილი, რეპერი [[ბერა ივანიშვილი]] იყენებს მაღალი რანგის მთავრობის წარმომადგენლებს, რათა თვალყური ადევნოს და დააშინოს ადამიანები, რომლებიც აკრიტიკებენ მას და მის მუსიკას სოციალურ ქსელებში, საუბარია მათ შორის არასრულწლოვნებზე.<ref>{{Cite web|title=Georgian rapper accused of using law enforcement to terrorize critics {{!}} Eurasianet|url=https://eurasianet.org/georgian-rapper-accused-of-using-law-enforcement-to-terrorize-critics|access-date=2021-03-12|website=eurasianet.org|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-03-06|title=Covert Recordings: Bera Ivanishvili Heard Tasking Security Official with Personal Revenge?|url=https://civil.ge/archives/403782|access-date=2021-03-12|website=Civil.ge|language=en-US}}</ref> გარდა ბერა ივანიშვილისა და ირაკლი ღარიბაშვილისა ჩანაწერებში ფიგურირებდა [[საქართველოს სახელმწიფო დაცვის სპეციალური სამსახური]]ს უფროსი [[ანზორ ჩუბინიძე]]. ივანიშვილმა და მმართველმა პარტიამ ჩანაწერებზე სხვადასხვა პოზიცია შემოგვთავაზა, ნაწილი ამტკიცებდა რომ ჩანაწერი იყო ფაბრიკაციისა და მონტაჟის გზით დამზადებული, ხოლო მეორე ნაწილი ამბობდა, რომ ჩანაწერები ჩაწერილი იქნა [[2010]] წელს, მაშინ როდესაც ბერა თავად იყო არასრულწლოვანი და „ქართული ოცნება“ ჯერ კიდევ არ იყო დაფუძნებული. <ref>{{Cite web | title = Secretary Office launches investigation into covert audio recordings involving Georgian PM | url = https: //agenda.ge/en/ news / 2021/622 | access-date = 2021-03-12 | website = Agenda.ge}} </ref> <ref> {{Cite web | date = 2021-03-12 | title = PM Garibashvili Breaks Silence Over Covert Recordings | url = https: //civil.ge/archives/405292 | access-date = 2021-03-12 | website = Civil.ge | language = en-US}} </ref> ===5 ივლისის მოვლენები=== ურთიერთობა ხელისუფლებასა და ოპოზიციურად განწყობილ მედიას შორის განსაკუთრებით დაიძაბა 5 ივლისის მოვლენების შემდეგ. 5 ივლისს რუსთაველის გამზირზე „თბილისი პრაიდის“ ორგანიზებით იგეგმებოდა „ღირსების მარშის“ ჩატარება, რომელსაც „სირცხვილია“ და სხვა არასამთავრობო ორგანიზაციები შეურთდნენ.<ref>{{cite news |title=5 ივლისს "თბილისი პრაიდი" "ღირსების მარშს" გამართავს|url=https://www.radiotavisupleba.ge/a/31290279.html|date=4 June 2021 |agency=[[Radio Liberty]]|archive-date=4 June 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210703073220/https://www.radiotavisupleba.ge/a/31290279.html|url-status=live}}</ref> ისინი მთავრობისგან მოითხოვდნენ ღონისძიების ჩატარების უზრუნველყოფას, ხოლო კონსერვატიული ჯგუფები - „ღირსების მარშის“ აკრძალვას და ლგბტ პროპაგანდის წინააღმდეგ კანონმდებლობის მიღებას. ხელისუფლების წევრებმა განსხვავებული პოზიცია დააფიქსირეს ლგბტ მარშთან მიმართებით, ოპოზიციის ნაწილი მოითხოვდა მისი ჩატარების უზრუნველყოფას, ნაწილი კი ფრთხილ და მოზომილ განცხადებებს აკეთებდა. 5 ივლისს პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი ღარიბაშვილმა სატელევიზიო მიმართვაში მოუწოდა ლგბტ აქტივისტებს თავი შეეკავათ პარადის ჩატარებისგან რუსთაველის გამზირზე, რადგან ეს სამოქალაქო დაპირისპირებას გამოიწვევდა. მან შესთავაზა აქტივისტებს აერჩიათ შსს-ს მიერ შერჩეული ალტერნატიული ლოკაციებიდან ერთ-ერთი, ან საერთოდ არ ჩაეტარებინათ მარში, რადგან ეს არაგონივრული და არამიზანშეწონილი იქნებოდა. პრემიერ-მინისტრმა განაცხადა რომ მარშის უკან იდგა რადიკალური ოპოზიცია და მიხეილ სააკაშვილი, რომლებიც სამოქალაქო არეულობის მცდელობაში დაადანაშაულა. ლგბტ მარში ჩაიშალა, რადგან დილის საათებიდან პარლამენტის წინ ათასობით ადამიანი შეიკრიბა პრაიდის წინააღმდეგ, რის შემდეგაც ორგანიზატორებმა გააუქმეს ღონისძიება. აქციის დროს შეტაკებებისას დაშავდნენ მედიის წარმომადგენლები. ოპოზიციურმა მედიამ ღარიბაშვილი მისი განცხადებების გამო პრაიდის და ჟურნალისტების წინააღმდეგ ძალადობის წახალისებაში და მისთვის მწვანე შუქის ანთებაში დაადანაშაულა. ოთხმა ტელევიზიამ – „მთავარმა არხმა“, ტელეკომპანია „პირველმა“, „ფორმულამ“ და „კავკასიამ“ პროტესტის ნიშნად ერთი დღით მაუწყებლობა შეწყვიტეს.<ref>{{cite news |title=ოთხმა ტელევიზიამ პროტესტის ნიშნად 24 საათით მაუწყებლობა შეწყვიტა |url=https://civil.ge/ka/archives/432172 |access-date=15 ივლისი, 2021 |publisher=Civil.ge |date=14 ივლისი, 2021 |language=ka-GE}}</ref> გაიმართა აქცია, რომლის მონაწილეებმა პრემიერ-მინისტრის და მისი კაბინეტის, ასევე სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის უფროსის, გრიგოლ ლილუაშვილის გადადგომა მოითხოვეს. პრემიერ-მინისტრმა ამას ანტისახელმწიფოებრივი, ანტიეროვნული და ანტიეკლესიური ძალების პროვიკაცია უწოდა. 12 ივლისს მთავრობის სხდომამდე გაკეთებულ განცხადებაში ღარიბაშვილმა აღნიშნა, რომ მოსახლეობის 95% წინააღმდეგია მსგავსი აღლუმების ჩატარების და უმცირესობამ არ უნდა გადწყვიტოს უმრავლესობის ბედი. მან დასძინა, რომ ერთადერთი აღლუმი, რომელიც საქართველოში ჩატარდება, ქართული ჯარის აღლუმია. <ref>{{cite news |title=ოთხმა ტელევიზიამ პროტესტის ნიშნად 24 საათით მაუწყებლობა შეწყვიტა |url=https://1tv.ge/news/irakli-gharibashvili-me-vici-erti-aghlumi-es-aris-chveni-jaris-aghlumi-skhva-ghonisdziebebistvis-arsebobs-nebismieri-skhva-lokacia-romelic-policiam-shestavaza-lgbt-tems/|access-date=7 მარტი, 2022 |publisher=საზოგადოებრივი მაუწყებელი|date=12 ივლისი, 2021 |language=ka-GE}}</ref> 17 სექტემბერს „რუსთავი ორის“ ეთერში პრემიერმა უფრო დეტალურად იმსჯელა მის პოზიციაზე, მან ყურადღება გაამახვილა ინტერესთა დაბალანსებაზე, რომ ერთ მხარეს იყო აქტივისტების უფლება ჩაევლოთ მარშით, ხოლო მეორე მხარეს უპირატესი ინტერესები - საზოგადოებრივი უსაფრთხოების, წესრიგისა და მშვიდობის დაცვა, ასევე ღონისძიების ორგანიზატორების ჯანმრთელობა, ამიტომაც ის არ უჭერდა პრაიდს მხარს. პრემიერმა ასევე დაადანაშაულა „სირცხვილია“ დესტაბილიზაციის მცდელობაში, რადგან მისი თქმით, „თბილისი პრაიდის“ წევრები თითქმის დაეთანხმენენ მთავრობას ლოკაციის შეცვლაზე, თუმცა „სირცხვილიამ“, რომელსაც ღარიბაშილმა „სააკაშვილის ორგანიზაცია“ უწოდა, ჩაშალა შეთანხმება, რადგან მისი მიზანი იყო პროვოკაციის მოწყობა, რაც გამოიწვევდა პოლიციის მიერ ძალის გამოყენებას საზოგადოების და ეკლესიის წინააღმდეგ. მან ასევე განაცხადა, რომ პოლიციამ ვერ აღკვეთა დაპირისპირება, რადგან მოვლენები დილით ადრე განვითარდა, ხოლო მარში საღამოს იგეგმებოდა.<ref>{{cite news |title=ღარიბაშვილი პრაიდის კვირეულზე: არ არის საჭირო ასეთი მარშები, 85% მართლმადიდებელი ქრისტიანია|url=https://metronome.ge/story/372649|access-date=7 მარტი, 2022 |publisher=Metronome.ge|date=17 სექტემბერი, 2021 |language=ka-GE}}</ref> ===მიხეილ სააკაშვილის დაკავება=== [[2021]] წლის [[1 ოქტომბერი|1 ოქტომბერს]] საქართველოს მესამე პრეზიდენტმა მიხეილ სააკაშვილმა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ 8 წლიანი დევნის შემდეგ დაბრუნდა [[საქართველო]]ში<ref>{{Cite web|title=Саакашвили призвал сторонников пойти колоннами на Тбилиси|url=https://www.rbc.ru/politics/01/10/2021/6156c73f9a794763d67f3fda|access-date=2021-10-01|website=РБК|language=ru}}</ref><ref>{{Cite web|title=Михаил Саакашвили заявил, что вернулся в Грузию. Там он приговорен к двум тюремным срокам|url=https://meduza.io/news/2021/10/01/mihail-saakashvili-zayavil-chto-vernulsya-v-gruziyu-tam-on-prigovoren-k-dvum-tyuremnym-srokam|access-date=2021-10-01|website=Meduza|language=ru}}</ref>, გამოაქვეყნა ვიდეო რომელიც მისი აღწერის მიხედვით [[ბათუმი|ბათუმში]] იყო გადაღებული. მმართველი პარტია, „ქართული ოცნება“ უარყოფდა გავრცელებულ ინფორმაციას და აცხადებდა რომ სააკაშვილი [[უკრაინა]]შია და არ დაუტოვებია უკრაინის ტერიტორია, მაგრამ მოგვიანებით ირაკლი ღარიბაშვილმა შინაგან საქმეთა მინისტრ [[ვახტანგ გომელაური|ვახტანგ გომელაურთან]] და სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის უფროს [[გრიგოლ ლილუაშვილი|გრიგოლ ლილუაშვილთან]] ერთად გამართულ ბრიფინგზე განაცხადა, რომ მიხეილ სააკაშვილი დაკავებულია.<ref>[https://www.ambebi.ge/article/265917-mixeil-saakashvili-dakavebulia-premieri/ მიხეილ სააკაშვილი დაკავებულია - პრემიერი]</ref> ===რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)=== [[2022]] წლის 25 თებერვალს 1921 წლის თებერვალში კოჯორ-ტაბახმელასთან დაღუპულ იუნკერთა ხსოვნისადმი მიძღვნილ ღონისძიებაზე ჟურნალისტებთან საუბრისას ღარიბაშვილმა განაცხადა რომ [[საქართველო]] არ შეუერთდება რუსეთზე უკრაინაში შეჭრის გამო დაწესებულ საერთაშორისო სანქციებს. <ref> [https://civil.ge/ka/archives/475184 civil.ge] </ref> ==ოჯახი== ირაკლი ღარიბაშვილს ჰყავს მეუღლე — ნუნუკა თამაზაშვილი (დ. 1983) და ოთხი შვილი — ნიკოლოზი (დ. 2005), ანდრია (დ. 2010), გაბრიელი (დ. 2015) და ნინო (დ. 2016). ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat|Irakli Gharibashvili}} {{ვიკიციტატა}} * {{ოფიციალური|https://web.archive.org/web/20150520222212/http://irakligaribashvili.ge/}} {{დაარქივებულის ნიშანი}} {{nplg ბიოგრაფია|00002631}} {{პარლამენტარის ბიოგრაფია|4487}} * [http://gov.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=195 ირაკლი ღარიბაშვილი] — საქართველოს მთავრობის საიტი (როგორც პრემიერ-მინისტრი)<!-- დაარქივებული http://web.archive.org/web/20210223170716/http://gov.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=195 --> * [https://web.archive.org/web/20210218122104/http://www.gov.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=27&info_id=624 ირაკლი ღარიბაშვილი]{{დაარქივებულის ნიშანი}} — საქართველოს მთავრობის საიტი (როგორც თავდაცვის მინისტრი) * [https://web.archive.org/web/20210212175358/https://mod.gov.ge/ge/page/9/tavdacvis-ministri ირაკლი ღარიბაშვილი]{{დაარქივებულის ნიშანი}} — საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს საიტი * [http://41.ge/party/irakli-gharibashvili?menu=1 ირაკლი ღარიბაშვილის ბიოგრაფია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190330154835/http://41.ge/party/irakli-gharibashvili?menu=1 |date=2019-03-30 }} [[ქართული ოცნება|ქართული ოცნების]] საიტზე * [https://www.facebook.com/GaribashviliOfficial ოფიციალური გვერდი Facebook-ზე] * [https://www.youtube.com/user/GaribashviliOfficial ოფიციალური არხი Youtube-ზე] * {{Twitter|GharibashviliGe}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{დაიწყე ყუთი}}{{s-off}} {{მემკვიდრეობის ყუთი | წინამორბედი=[[ბაჩანა ახალაია]] | ტიტული=[[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრი]] | წლები=2012 –2013| შემდეგი=[[ალექსანდრე ჭიკაიძე]]}} {{მემკვიდრეობის ყუთი | წინამორბედი=[[ბიძინა ივანიშვილი]] | ტიტული=[[საქართველოს პრემიერ-მინისტრი]] | წლები=2013 – 2015| შემდეგი=[[გიორგი კვირიკაშვილი]]}} {{მემკვიდრეობის ყუთი | წინამორბედი=[[ლევან იზორია]] | ტიტული=[[საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო|საქართველოს თავდაცვის მინისტრი]] | წლები=8 სექტემბერი, 2019 – 22 თებერვალი, 2021| შემდეგი=[[ჯუანშერ ბურჭულაძე]]}} {{დაასრულე ყუთი}} {{საქართველოს პრემიერ-მინისტრები}} {{ირაკლი ღარიბაშვილის კაბინეტი}} {{გიორგი გახარიას კაბინეტი}} {{ირაკლი ღარიბაშვილის კაბინეტი (მეორე ვადით)}} {{საქართველოს მე-8 მოწვევის პარლამენტის წევრები}} {{DEFAULTSORT:ღარიბაშვილი, ირაკლი}} [[კატეგორია:საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრები]] [[კატეგორია:დაბადებული 28 ივნისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1982]] [[კატეგორია:საქართველოს პრემიერ-მინისტრები]] [[კატეგორია:თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები]] [[კატეგორია:საქართველოს თავდაცვის მინისტრები]] [[კატეგორია:საქართველოს VIII მოწვევის პარლამენტის წევრები]] [[კატეგორია:თბილისში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ღარიბაშვილები|ირაკლი]] gt11lt1pshyazjsguf11rnqtu71k4ya ბარეთი 0 208689 4402750 4397478 2022-08-02T16:33:45Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ბარეთი |მშობლიური სახელი = |ქვეყანა = საქართველო |პანორამა = Village Bareti.jpg |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |lat_dir =N|lat_deg =41|lat_min =40|lat_sec =11 |lon_dir =E|lon_deg =44|lon_min =09|lon_sec =15 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = ქვემო ქართლის მხარე |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = მუნიციპალიტეტი |რაიონი = წალკის მუნიციპალიტეტი |თემი = ბარეთი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = ბაშქოი |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე {{!}} ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 1590 |კლიმატი = |მოსახლეობა = 397<ref name="აღწერა 2014">{{cite web |url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo |title= მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014 |date=ნოემბერი 2014 |publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური |accessdate=26 ივლისი 2016}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 60 %<br />[[აზერბაიჯანელები]] 34 %<br />[[ბერძნები]] 5,5 % |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +995 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = Bareti }} '''ბარეთი''' ([[2010]] წლის [[16 ნოემბერი|16 ნოემბრამდე]] — ''„ბაშქოი“''<ref>[https://matsne.gov.ge/ka/document/view/1099284 საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება N925, 2010 წლის 16 ნოემბერი]</ref>) — [[სოფელი]] [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ]] [[საქართველო]]ში, [[წალკის მუნიციპალიტეტი|წალკის მუნიციპალიტეტში]]. [[თემი]]ს ცენტრი (სოფ. ბარეთი, [[საბეჭისი]], [[ლივადი]], [[იმერა]]).<ref name="აღწერა 2002" /> მდებარეობს [[ბარეთის ტბა|ბარეთის ტბის]] ჩრდილო-დასავლეთით, ზღვის დონიდან 1590 მ., წაკლიდან 15 კმ. სოფელში შემორჩენილია შუა საუკუნეების ეკლესია, რომელიც 1846 წელსაა განახლებული. ==ისტორია== საბჭოთა პერიოდში მოქმედებდა [[მეცხოველეობა|მეცხოველეობის]] მეურნეობა. ბაშქოის სასოფლო საბჭო მოიცავდა სოფლებს [[არჯევან-სარვანი]], [[გედაქლარი]], [[თეჯისი]], [[საბეჭისი]], [[ლივადი]], [[იმერა]], [[მინსაზქენდი]], [[ყარაკომი]], [[ჩოლმანი]]. 1978 წელს არჯევან-სარვანი სხვა რამდენიმე სოფელთან ერთად გამოიყო ცალკე სასოფლო საბჭოდ. ==დემოგრაფია== {| class="wikitable" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა |- | 2002 || 207<ref name="აღწერა 2002">{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |title=საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები |accessdate=2012-07-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130919234310/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Census_of_village_population_of_Georgia.pdf |archivedate=2013-09-19 }}</ref> |- | 2014 || 397<ref name="აღწერა 2014"/> {{ზრდა}} |} ==ლიტერატურა== {{ქსე|2|252}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{წალკის მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:წალკის მუნიციპალიტეტის სოფლები]] 0l5x0xksk2wmuvl2cm1lqbg6ecle0jf მისრათა 0 210428 4402798 4361712 2022-08-02T19:02:22Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = მისრათა |მშობლიური სახელი ={{lang-ar|مصراتة‎ }} |ქვეყანა = ლიბია |პანორამა = Misurata (Libia) - fontana.jpg |პანორამის სიგანე =280 |წარწერა =მისრათის ცენტრალური პარკი |დროშა = |გერბი = |დროშის სიგანე = |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = |წარწერა2= |lat_dir = N |lat_deg = 32|lat_min = 22|lat_sec =39 |lon_dir = E |lon_deg = 15|lon_min = 05|lon_sec =31 |CoordAddon = type:city(138423)_region:SE |CoordScale = 50000 |ქვეყნის რუკის ზომა =300 |ქვეყნის რუკა= |რეგიონის რუკის ზომა = |რეგიონის რუკა= |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = რეგიონი |რეგიონი = ტრიპოლიტანია |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = რაიონი |რაიონი = მისრათის რაიონი {{!}}მისრათა |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი= ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= 10 |კლიმატი= |ოფიციალური ენა= |მოსახლეობა = 281 000 |აღწერის წელი = 2012 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +2 |DST = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი= |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში =Misrata }} '''მისრათა''' ({{lang-ar|مصراتة‎}}) — ქალაქი ჩრდილო-დასავლეთ [[ლიბია]]ში, [[მისრათის რაიონი|თავისივე სახელწოდების]] რაიონის დედაქალაქი. მდებარეობს [[ტრიპოლი]]დან 187 კმ-ით აღმოსავლეთით და [[ბენღაზი]]დან 825 კმ-ით დასავლეთით, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპიროზე, მისრათის კონცხის სიახლოვეს. 281 000 მცხოვრებით, მისრათა ლიბიის მესამე უდიდესი ქალაქია, ტრიპოლისა და ბენღაზის შემდეგ. ხშირად მას ლიბიის ბიზნეს-დედაქალაქსაც უწოდებენ. ფუნქციონირებს ნავსადგური. ==ისტორია== სხვადასხვა წყაროების მიუხედავად, დღემდე არაა დაზუსტებული ქალაქი [[ფინიკია|ფინიკიელებმა]] დააარსეს (3 000 წლის წინ),<ref name=Arabic_Wikipedia>{{cite web |title = مصراته (in Arabic: "Misratah") |publisher = Arabic Wikipedia |date = 2006-11-10 |url = http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A9&oldid=380935 |accessdate = 2006-12-07 |archiveurl = https://www.webcitation.org/65pttnSCl?url=http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A9 |archivedate = 2012-03-01 }}</ref> [[რომაელები|რომაელებმა]]<ref name=Columbia_Encyclopedia_on_infoplease.com>{{cite web |title = Misratah |work = The Columbia Electronic Encyclopedia, 6th ed |publisher = Columbia University Press |year = 2006 |url = http://www.infoplease.com/ce6/world/A0833402.html |accessdate = 2006-12-07 |archiveurl = https://www.webcitation.org/65ptuFPnq?url=http://www.infoplease.com/ce6/world/A0833402.html |archivedate = 2012-03-01 }}</ref> თუ მუსლიმანმა დამპყრობლებმა (VII საუკუნეში).<ref name=Britannica>{{cite web |title = Misratah |work = Encyclopædia Britannica |publisher = Encyclopædia Britannica, Inc. |year = 2006 |url = http://www.britannica.com/eb/article-9052971/Misratah |accessdate = 2006-12-07 |archiveurl = https://www.webcitation.org/65ptuv06R?url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/385340/Misratah |archivedate = 2012-03-01 }}</ref><ref name=Encarta_on_greatestcities.com>{{cite web | authorlink = http://encarta.msn.com | title = Misratah, Libya, Pictures | work = Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2001 | publisher = Microsoft Corporation | year = 2001 | url = http://www.greatestcities.com/Africa/Libya/Misratah_Misurata_city.html | accessdate = 2006-12-07 | deadlink = 404 }}</ref><ref name=Lexicorient>{{cite web |title = Misurata |authorlink = http://lexicorient.com/tore-eo.htm |work = Encyclopaedia of the Orient |year = 2006 |url = http://lexicorient.com/e.o/misratah.htm |accessdate = 2006-12-07 |archiveurl = https://www.webcitation.org/65ptvemOO?url=http://lexicorient.com/e.o/misratah.htm |archivedate = 2012-03-01 }}</ref>, ასევე უცნობია რა იყო მისი ძველი სახელი. ===სამოქალაქო ომი=== 2011 წლის თებერვალში, [[ლიბიის სამოქალაქო ომი]]ს დროს მისრათა ოპოზიციის ცენტრი გახდა. ქალაქი მასიურად იბომბებოდა [[მუამარ კადაფი]]ს ძალების მიერ, რა დროსაც იგი მძიმედ დაზიანდა. ==ეკონომიკა== მისრათა ლიბიის მნიშვნელოვანი ეკონომიკური ცენტრია. ფუნქციონირებს მეტალურგიული საწარმოები, კვების მრეწველობა და მიმდინარეობს გაზის მოპოვება. ==იხილეთ აგრეთვე== * [[ლიბიის ქალაქების სია]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://encarta.msn.com/encnet/refpages/search.aspx?q=misratah Misrata Page on ''Encarta Online'' (encarta.msn.com).]( {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070907180755/http://encarta.msn.com/encnet/refpages/search.aspx?q=misratah |date=2007-09-07 }} 2009-11-01) * [http://encarta.msn.com/map_701514717/Mi%C5%9Fr%C4%81tah.html Map of Misrata on the dynamic atlas of ''Encarta Online'' (encarta.msn.com).] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070907180815/http://encarta.msn.com/map_701514717/Mi%C5%9Fr%C4%81tah.html |date=2007-09-07 }} *{{cite web| title = Misurata| work = Encyclopaedia of the Orient| year = 2006| url = http://lexicorient.com/e.o/misratah.htm| accessdate = 2006-12-07| archiveurl = https://www.webcitation.org/65ptvemOO?url=http://lexicorient.com/e.o/misratah.htm| archivedate = 2012-03-01}} *{{cite web| title = Misurata| work = The Columbia Electronic Encyclopedia, 6th ed | publisher = Columbia University Press| year = 2006| url = http://www.infoplease.com/ce6/world/A0833402.html| accessdate = 2006-12-07}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თარგი:ლიბიის რაიონების დედაქალაქები}} [[კატეგორია:ლიბიის ქალაქები]] tbgekoxj4izr3v87p2sciq8kejogvph მატარამი (ქალაქი) 0 215172 4402762 4097964 2022-08-02T17:15:07Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = მატარამი |მშობლიური სახელი =Kota Mataram |ქვეყანა = ინდონეზია |პანორამა = Mataram Mall Jl Panca Usaha side.jpg |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = |გერბი = Lambang Kota Mataram.png |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = S|lat_deg= 8|lat_min= 35|lat_sec=0 |lon_dir = E|lon_deg= 116|lon_min= 7|lon_sec=0 |ქვეყნის რუკის ზომა = |რეგიონის რუკის ზომა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = პროვინცია |რეგიონი = [[დასავლეთი მცირე ზონდის კუნძულები]]<ref>[http://www.ntbprov.go.id Website Resmi Pemerintah Propinsi Nusa Tenggara Barat<!-- Bot generated title -->]</ref> |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი= |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |დაქვემდებარება = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 61.30 |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= 4 |მოსახლეობა = 402,296<ref>http://ntb.bps.go.id/index.php/kependudukan/51-jumlah-penduduk-dan-rasio-jenis-kelamin-tahun-2008 Jumlah Penduduk Kota Mataram tahun 2008 menurut BPS NTB</ref> |აღწერის წელი = 2008 |სიმჭიდროვე =6,600 |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა =[[სასაკები]], [[ბალიელები]], [[ჩინელი ინდონეზიელები]], [[არაბი ინდონეზიელები]] |დროის სარტყელი = +8 |DST = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = www.mataramkota.go.id/ |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''მატარამი''' ({{lang-id|Kota Mataram}}) — [[დასავლეთი მცირე ზონდის კუნძულები]]ს [[ინდონეზიის პროვინციები|პროვინციის]] [[დედაქალაქი]]. ქალაქი მდებარეობს [[დასავლეთი ლომბოკის სარეგენტო]]ში (Kabupaten Lombok Barat), რომელიც მოიცავს კუნძულ [[ლომბოკი]]ს დასავლეთ ნაწილს. ის ასევე არის პროვინციის უდიდესი ქალაქი და მისი მოსახლეობა 2008 წლის აღწერის მიხედვით შეადგენს 402,296 ადამიანს. == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category}} * [http://www.lombokutarakab.go.id/ Kabupaten Lombok Utara the Regency of North Lombok] * [http://lomboktengahkab.go.id/ Kabupaten Lombok Tengah, the Regency of Central Lombok] * [http://www.lomboktimurkab.go.id/ Kabupaten Lombok Timur, the Regency of East Lombok] * [http://www.lombokbaratkab.go.id/ Kabupaten Lombok Barat, the Regency of West Lombok] * [http://ntbprov.go.id/ Nusa Teggara Barat, West Nusa Teggara] * [http://www.mataramkota.go.id/ Kota Mataram, City of Mataram]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120228162659/http://mataramkota.go.id/ |date=2012-02-28 }} * [http://www.visitlomboksumbawa.com/ Media Jasa Wisata Tours & Travel, Lombok Travel Partner] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121119053818/http://visitlomboksumbawa.com/ |date=2012-11-19 }} == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ლომბოკი]] [[კატეგორია:ინდონეზიის ქალაქები]] rro0pkii87rwfxktcei23e0vc4ad7qo ირლანდიის დიდი შიმშილობა 0 215793 4402940 3277650 2022-08-03T11:14:03Z Saliner 43215 თარგმანის გასწორება wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა შიმშილობა | შიმშილობის სახელი = დიდი შიმშილობა | შიმშილობის ადგილობრივი სახელი = an Gorta Mór | სურათი 1 = Irish potato famine Bridget O'Donnel.jpg | სურათის წარწერა 1 = ბრიჯეტ ო'დონელი თავის ორ გოგოსთან ერთად დიდი შიმშილობის პერიოდში, [[1849]] წ. | სურათის სიგანე 1 = 225px | სურათი 2 = | სურათის წარწერა 2 = | სურათის სიგანე 2 = | ქვეყანა = ირლანდია | მდებარეობა = ირლანდია | კოორდინატები = | პერიოდი = 1845 - 1852 | გადამეტებული სიკვდილიანობა= | ავადმყოფობით სიკვდილი = | სულ გარდაცვლილები = 1 მილიონი | სიკვდილიანობის შეფარდება = | დაკვირვებები = პოლიტიკური შიმშილობა, კარტოფილის პარაზიტები, [[მარცვლის კანონები]] | თეორია = | რელიეფი = [[ირლანდიის დიდი შიმშილობა#ქველმოქმედება|ნახეთ ქვევით]] | საკვების სუფთა იმპორტი = | დემოგრაფია = სიკვდილიანობის და ემიგრაციის შედეგად მოსახლეობის რაოდენობის 20-25%-მა იკლო | შედეგები = ქვეყნის დემოგრაფიული, პოლიტიკური და კულტურული ლანდშაფტის მკვეთრი ცვლა | მემორიალი = [http://www.tourclare.com/faminememorial.php/ირლანდიის შიმშილობის მემორიალი] | წინამორბედი = 1740-41 წლების ირლანდიის შიმშილობა | მემკვიდრე = ირლანდიის 1879 წლის შიმშილობა (An Gorta Beag) | შენიშვნები = }} '''დიდი შიმშილობა''' ({{lang-ga|an Gorta Mór}}) — პერიოდი [[ირლანდია (კუნძული)|ირლანდიის]] ისტორიაში, რომელიც გამოირჩეოდა მასობრივი შიმშილით, ავადმყოფობითა და ემიგრაციით, [[1845]]-დან [[1852]] წლამდე.{{sfn|Kinealy|1995|pp=xvi–ii}} ის [[ირლანდია (კუნძული)|ირლანდიის]] ფარგლებს გარეთ ასევე ცნობილია, როგორც '''ირლანდიის კარტოფილის შიმშილობა'''.{{sfn|O'Neill|2009|p=1}} [[ირლანდიური ენა|ირლანდიურ ენაზე]] მას ეწოდება ''an Gorta Mór'' (დიდი შიმშილობა) ან ''Drochshaol'' (მძიმე დროება). შიმშილობის განმავლობაში გარდაიცვალა დაახლოებით 1 მილიონი ადამიანი და მილიონზე მეტი წავიდა ემიგრაციაში.{{sfn|Ross|2002|p=226}}, შედეგად ირლანდიის მოსახლეობამ იკლო 20-25%-ით.{{sfn|Kinealy|1994|p=357}} შიმშილობის უშუალო მიზეზი იყო კარტოფილის დაავადება — [[ფიტოფტოროზი]].{{sfn|Ó Gráda|2002|p=7}} თუმცა ამ დაავადებამ კარტოფილის მოსავალი მთელ ევროპაში გაანადგურა [[1840-იანები|1840-იან წლებში]], ირლანდიაში განსაკუთრებით მწვავე გამოდგა, რადგან მოსახლეობის 30% მთლიანად დამოკიდებული იყო კარტოფილზე, როგორც მთავარ საკვებ პროდუქტზე, ამას ამწვავებდა შიდა პოლიტიკური, სოციალური და ეკონომიკური ფაქტორებიც.{{sfn|Woodham-Smith|1991|p=19}}{{sfn|Kinealy|1994|pp=xvi–ii, 2–3}} დიდი შიმშილობა იყო [[ირლანდიის ისტორია|ირლანდიის ისტორიის]] გამყოფი.{{sfn|Kinealy|1995|p=xvii}} მან მთლიანად შეცვალა [[ირლანდია (კუნძული)|ირლანდიის]] დემოგრაფიული, პოლიტიკური და კულტურული ლანდშაფტი. შიმშილობა, როგორც ადგილობრივი [[ირლანდიელები]]ს, ასევე მათი დიასპორების ფოლკლორში აისახა და გახდა გამაერთიანებელი წერტილი სხვადასხვა ეროვნული მოძრაობების მთელს კუნძულზე, რომელიც მაშინ [[დიდი ბრიტანეთის და ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო]]ს ნაწილი იყო. თანამედროვე ისტორიკოსები [[ირლანდიის ისტორია]]ს დიდი შიმშილობით ყოფენ და მანამდე არსებულ პერიოდს მოიხსენიებენ, როგორც — „შიმშილობამდელი“. == მიზეზები და ხელშემწყობი ფაქტორები == 1801 წლის დასაწყისში გაფორმებული [[დიდი ბრიტანეთისა და ირლანდიის გაერთიანების აქტი|გაერთიანების აქტით]] ირლანდია გახდა [[დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებული სამეფოსგან]] პირდაპირ მართული, როგორც სამეფოს წევრი. აღმასრულებელი ხელისუფლების ძალაუფლება გადავიდა [[ირლანდიის ლორდ-ლეიტენანტი|ლორდ-ლეიტენანტისა]] და [[ირლანდიის მთავარი მდივანი|მთავარი მდივნის]] ხელში, რომლებიც დანიშნულნი იყვნენ ბრიტანეთის მთავრობის მიერ. === კანონები, რომლლებმაც ირლანდიელი კათოლიკეების უფლებები შეზღუდა === === მიწათმფლობელები და მოიჯარეები === === დამქირავებლები, დანაყოფები და გაკოტრება === === კარტოფილზე დამოკიდებულება === === ავადმყოფობა ირლანდიაში === == რეაქცია ირლანდიაში == == სახელმწიფოს გამოხმაურება == === საკვების ექსპორტი ინგლისში === == თანაგრძნობა == === ოსმალთა დახმარება === === ადგილობრივი ამერიკელებისგან === == გასახლება == == ემიგრაცია == == 1948 წლის აჯანყება == == სიკვდილის ზარი == == შედეგები == == სახელმწიფოს როლის განსჯა == === თანამედროვეები === === ისტორიკოსები === === გენოციდად აღიარების იდეა === == მემორიალები == == სქოლიო == {{reflist|colwidth=150em}} == რესურსები ინტერნეტში == {{ესკიზი-ირლანდია}} {{ირლანდიის თემები}} 89ikzvp4mw85evjjgtchv1i5xtyd76t 4402943 4402940 2022-08-03T11:38:59Z Saliner 43215 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა შიმშილობა | შიმშილობის სახელი = დიდი შიმშილობა | შიმშილობის ადგილობრივი სახელი = an Gorta Mór | სურათი 1 = Irish potato famine Bridget O'Donnel.jpg | სურათის წარწერა 1 = ბრიჯეტ ო'დონელი თავის ორ გოგოსთან ერთად დიდი შიმშილობის პერიოდში, [[1849]] წ. | სურათის სიგანე 1 = 225px | სურათი 2 = | სურათის წარწერა 2 = | სურათის სიგანე 2 = | ქვეყანა = ირლანდია | მდებარეობა = ირლანდია | კოორდინატები = | პერიოდი = 1845 - 1852 | გადამეტებული სიკვდილიანობა= | ავადმყოფობით სიკვდილი = | სულ გარდაცვლილები = 1 მილიონი | სიკვდილიანობის შეფარდება = | დაკვირვებები = პოლიტიკური შიმშილობა, კარტოფილის პარაზიტები, [[მარცვლის კანონები]] | თეორია = | რელიეფი = [[ირლანდიის დიდი შიმშილობა#ქველმოქმედება|ნახეთ ქვევით]] | საკვების სუფთა იმპორტი = | დემოგრაფია = სიკვდილიანობის და ემიგრაციის შედეგად მოსახლეობის რაოდენობის 20-25%-მა იკლო | შედეგები = ქვეყნის დემოგრაფიული, პოლიტიკური და კულტურული ლანდშაფტის მკვეთრი ცვლა | მემორიალი = [http://www.tourclare.com/faminememorial.php/ირლანდიის შიმშილობის მემორიალი] | წინამორბედი = 1740-41 წლების ირლანდიის შიმშილობა | მემკვიდრე = ირლანდიის 1879 წლის შიმშილობა (An Gorta Beag) | შენიშვნები = }} '''დიდი შიმშილობა''' ({{lang-ga|an Gorta Mór}}) — პერიოდი [[ირლანდია (კუნძული)|ირლანდიის]] ისტორიაში, რომელიც გამოირჩეოდა მასობრივი შიმშილით, ავადმყოფობითა და ემიგრაციით, [[1845]]-დან [[1852]] წლამდე.{{sfn|Kinealy|1995|pp=xvi–ii}} ის [[ირლანდია (კუნძული)|ირლანდიის]] ფარგლებს გარეთ ასევე ცნობილია, როგორც '''ირლანდიის კარტოფილის შიმშილობა'''.{{sfn|O'Neill|2009|p=1}} [[ირლანდიური ენა|ირლანდიურ ენაზე]] მას ეწოდება ''an Gorta Mór'' („დიდი შიმშილობა“) ან ''Drochshaol'' („მძიმე დროება“). ამ პერიოდის ყველაზე მძიმე, 1847 წელი ცნობილია, როგორც „'''შავი '47'''“.<ref name="cuiv">Éamon Ó Cuív, [http://www.irishfamine.ie/wp-content/uploads/2015/11/2009-05-08-FINAL-speech-for-University-of-Toronto-Lecture.pdf]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200517204333/https://www.irishfamine.ie/wp-content/uploads/2015/11/2009-05-08-FINAL-speech-for-University-of-Toronto-Lecture.pdf |date=17 May 2020 }} {{lang|ga|An Gorta Mór}} – the impact and legacy of the Great Irish Famine</ref><ref>[https://www.bbc.co.uk/irish/articles/view/1186/english/ ''An Fháinleog''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200818134744/https://www.bbc.co.uk/irish/articles/view/1186/english/ |date=18 August 2020 }} Chapter 6. "{{lang|ga|drochshaol}}, while it can mean a hard life, or hard times, also, with a capital letter, has a specific, historic meaning: {{lang|ga|Bliain an Drochshaoil}} means The Famine Year, particularly 1847; {{lang|ga|Aimsir an Drochshaoil}} means the time of the Great Famine (1847–52)."</ref> შიმშილობის განმავლობაში გარდაიცვალა დაახლოებით 1 მილიონი ადამიანი და მილიონზე მეტი წავიდა ემიგრაციაში.{{sfn|Ross|2002|p=226}}, შედეგად ირლანდიის საერთო მოსახლეობამ იკლო 20-25%-ით, ზოგიერთ ქალაქში კი 1841-71 წლებში 67%-ითაც კი დაეცა.{{sfn|Kinealy|1994|p=357}}{{sfn|Kinealy|1994|p=357}}<ref>Census of Ireland 1871: Part I, Area, Population, and Number of Houses; Occupations, Religion and Education, Volume I, Province of Leinster, Based on decline in Drumbaragh Townland bet 1841 and 1871, p. 687. https://archive.org/details/op1249904-1001/page/n686/mode/1up</ref><ref name="irishcentral.com">Carolan, Michael. [https://www.irishcentral.com/roots/genealogy/eireanns-exiles-generations-secrets-separations Éireann's Exiles: Reconciling generations of secrets and separations.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210130085400/https://www.irishcentral.com/roots/genealogy/eireanns-exiles-generations-secrets-separations |date=30 January 2021 }} 3 April 2020. Accessed 15 January 2021.</ref> 1845 წლიდან 1855 წლამდე ირლანდია, ძირითადად პაკეტბოტებით, თუმცა ასევე ორთქლის გემებითა და [[ბარკი|ბარკებით]], დატოვე სულ მცირე 2,1 მილიონმა ადამიანმა, რაც მსოფლიო ისტორიაში ერთი კუნძულიდან მასობრივი გადასახლების ერთ-ერთი უდიდესი შემთხვევაა.<ref>James S. Donnelly Jr., The Great Irish Potato Famine (Thrupp, Stroud: Sutton Publishing, 2001) p. 181.</ref><ref>Hollett, David. Passage to the New World: packet ships and Irish famine emigrants, 1845–1851. United Kingdom, P.M. Heaton, 1995, p. 103.</ref> შიმშილობის უშუალო მიზეზი იყო კარტოფილის დაავადება — [[ფიტოფტოროზი]].{{sfn|Ó Gráda|2002|p=7}} თუმცა ამ დაავადებამ კარტოფილის მოსავალი მთელ ევროპაში გაანადგურა [[1840-იანები|1840-იან წლებში]], ირლანდიაში განსაკუთრებით მწვავე გამოდგა, რადგან მოსახლეობის 30% მთლიანად დამოკიდებული იყო კარტოფილზე, როგორც მთავარ საკვებ პროდუქტზე, ამას ამწვავებდა შიდა პოლიტიკური, სოციალური და ეკონომიკური ფაქტორებიც.{{sfn|Woodham-Smith|1991|p=19}}{{sfn|Kinealy|1994|pp=xvi–ii, 2–3}} დიდი შიმშილობა იყო [[ირლანდიის ისტორია|ირლანდიის ისტორიის]] გამყოფი.{{sfn|Kinealy|1995|p=xvii}} მან მთლიანად შეცვალა [[ირლანდია (კუნძული)|ირლანდიის]] დემოგრაფიული, პოლიტიკური და კულტურული ლანდშაფტი. შიმშილობა, როგორც ადგილობრივი [[ირლანდიელები]]ს, ასევე მათი დიასპორების ფოლკლორში აისახა და გახდა გამაერთიანებელი წერტილი სხვადასხვა ეროვნული მოძრაობების მთელს კუნძულზე, რომელიც მაშინ [[დიდი ბრიტანეთის და ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო]]ს ნაწილი იყო. თანამედროვე ისტორიკოსები [[ირლანდიის ისტორია]]ს დიდი შიმშილობით ყოფენ და მანამდე არსებულ პერიოდს მოიხსენიებენ, როგორც — „შიმშილობამდელი“. == მიზეზები და ხელშემწყობი ფაქტორები == 1801 წლის დასაწყისში გაფორმებული [[დიდი ბრიტანეთისა და ირლანდიის გაერთიანების აქტი|გაერთიანების აქტით]] ირლანდია გახდა [[დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებული სამეფოსგან]] პირდაპირ მართული, როგორც სამეფოს წევრი. აღმასრულებელი ხელისუფლების ძალაუფლება გადავიდა [[ირლანდიის ლორდ-ლეიტენანტი|ლორდ-ლეიტენანტისა]] და [[ირლანდიის მთავარი მდივანი|მთავარი მდივნის]] ხელში, რომლებიც დანიშნულნი იყვნენ ბრიტანეთის მთავრობის მიერ. === კანონები, რომლლებმაც ირლანდიელი კათოლიკეების უფლებები შეზღუდა === === მიწათმფლობელები და მოიჯარეები === === დამქირავებლები, დანაყოფები და გაკოტრება === === კარტოფილზე დამოკიდებულება === === ავადმყოფობა ირლანდიაში === == რეაქცია ირლანდიაში == == სახელმწიფოს გამოხმაურება == === საკვების ექსპორტი ინგლისში === == თანაგრძნობა == === ოსმალთა დახმარება === === ადგილობრივი ამერიკელებისგან === == გასახლება == == ემიგრაცია == == 1948 წლის აჯანყება == == სიკვდილის ზარი == == შედეგები == == სახელმწიფოს როლის განსჯა == === თანამედროვეები === === ისტორიკოსები === === გენოციდად აღიარების იდეა === == მემორიალები == == სქოლიო == {{reflist|colwidth=150em}} == რესურსები ინტერნეტში == {{ესკიზი-ირლანდია}} {{ირლანდიის თემები}} fbc568n618rqgb3c3adopthpe4yqkrs ლომონოსოვი (ქალაქი) 0 216798 4402703 4375426 2022-08-02T14:49:55Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = ლომონოსოვი |მშობლიური სახელი =Ломоносов |ქვეყანა = რუსეთი |დაქვემდებარება = |პანორამა =Lomonosov church.jpg |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = Flag of Lomonosov (St Petersburg).png |დროშწარწ = |გერბი =Lomonosov gerb2007.gif |გერბწარწ = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |ჩარჩო = |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = |წარწერა2= |lat_deg = 59|lat_min = 55|lat_sec = |lon_deg = 29|lon_min = 46|lon_sec = |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = |ქვეყნის რუკა= |რეგიონის რუკის ზომა = |რეგიონის რუკა= |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = |რეგიონი = |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = სანქტ-პეტერბურგი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = 1710 |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = [[1948]] წლამდე — ორანიენბაუმი |სტატუსი-დან = 1780 |ფართობი = 35 |სიმაღლის ტიპი= |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |კლიმატი= |ოფიციალური ენა= |მოსახლეობა = 42 505<ref name="2010.пер.т.01.11">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm Госкомстат РФ. Итоги ВПН 2010. Том 1. Численность и размещение населения] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130315114013/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm |date=2013-03-15 }}: [http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-11.pdf 11. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220303065111/https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-11.pdf |date=2022-03-03 }}</ref> |აღწერის წელი = 2010 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +7 812 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი=78, 98, 178 |საიტი = www.lomonosov.municip.ru |კატეგორია ვიკისაწყობში =Lomonosov town |add1n= |add1= }} {{მსოფლიო მემკვიდრეობა|540-020}} '''ლომონოსოვი''' ({{lang-ru|Ломоносов}}, {{lang-de|Oranienbaum}}, {{lang-fi|Kaarosta, Rampova}}, [[1948]] წლამდე — ორანიენბაუმი) — ქალაქი [[რუსეთი|რუსეთში]], ფედერალური მნიშვნელობის ქალაქ [[სანქტ-პეტერბურგი]]ს შემადგენლობაში, [[პეტროდვორცოვის რაიონი|პეტროდვორცოვის რაიონში]]. ქალაქი წარმოადგენს [[ლომონოსოვის რაიონი (ლენინგრადის ოლქი)|ლომონოსოვის რაიონის]] ცენტრს. მდებარეობს [[ფინეთის ყურე|ფინეთის ყურის]] სამხრეთ სანაპიროზე, მდინარე [[კარასტა|კარასტის]] შესართავთან. [[1710]] წელს დაარსდა, როგორც ალექსანდრ მენშიკოვის ქალაქგარეთა რეზიდენცია, ხოლო ქალაქის სტატუსი [[1780]] წელს მიიღო. ქალაქში მდებარეობს XVIII საუკუნის სასახლის საპარკო კომპლექსი „ორანიენბაუმი“. ლომონოსოვი დაჯილდოებულია [[სამამულო ომის ორდენი]]თ და ქალაქს „სამხედრო დიდების ქალაქის“ წოდება აქვს<ref>[http://kremlin.ru/acts/13338 Дмитрий Медведев подписал указы о присвоении городам Коврову, Ломоносову, Таганрогу, Петропавловску-Камчатскому почётного звания «Город воинской славы»]</ref><ref>[http://news.kremlin.ru/media/events/files/41d3ace0d804465f80e8.pdf Указ Президента Российской Федерации № 1457 от 3 ноября 2011 года «О присвоении г. Ломоносову почётного звания Российской Федерации „город воинской славы“»]</ref>. ქალაქის ტერიტორიაზე მდებარეობს ისტორიული რაიონები: მორდვინოვკა, წითელი გარეუბანი, კრონშტადტის კოლონია ოლგინის არხი<ref>{{Cite web |url=http://spbculture.ru/img/Reestr2010.doc |title=О Реестре названий объектов городской среды. Постановление Правительства Санкт-Петербурга от 6 февраля 2006 года № 117 |accessdate=2013-01-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140727201754/http://www.spbculture.ru/img/Reestr2010.doc |archivedate=2014-07-27 }}</ref>. ==იხილეთ აგრეთვე== * [[იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები რუსეთში]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://lomonosov.municip.ru ქალაქის ადმინისტრაცია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061209054202/http://lomonosov.municip.ru/ |date=2006-12-09 }} * [http://www.37sheriff.ru/lomonosov_info/ ინფორმაციული საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130114042943/http://www.37sheriff.ru/lomonosov_info/ |date=2013-01-14 }} * [http://www.oranienbaum.org/ მუზეუმი „ორანიენბაუმი“] * [http://www.mojgorod.ru/gor_spb/lomonosov/index.html ლომონოსოვი ენციკლოპედიაში „ჩემი ქალაქი“] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080329064301/http://www.mojgorod.ru/gor_spb/lomonosov/index.html |date=2008-03-29 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები რუსეთში}} [[კატეგორია:სანქტ-პეტერბურგის იურისდიქციის ქვეშ მყოფი ქალაქები]] [[კატეგორია:მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები რუსეთში]] 8ao62zcle3mzvggebmymqgf2j1g6k8p მსოფლიო ჩემპიონატი 0 217542 4402837 4361902 2022-08-02T20:25:25Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''მსოფლიო ჩემპიონატი''' — უმაღლესი [[სპორტი|სპორტული]] [[შეჯიბრება]] ან [[კონკურსი]]. შეჯიბრს სახელწოდება ჩვეულებრივ ენიჭება იმის მიხედვით თუ რა ტიპისაა ის, ასევე [[რეიტინგი|სარეიტინგო]] სისტემის მიხედვით, აგრეთვე გრადაციით, განვითარებით და ა.შ. ეს განსაზღვრავს ამა თუ იმ ჩემპიონატში მონაწილე [[გუნდი|გუნდებს]], [[ნაკრები|ნაკრებებს]], ცალკეულ [[სპორტსმენი|სპორტსმენებს]] კონკრეტული სპორტული [[სფერო]]დან. [[სპორტი]]ს ზოგიერთ სახეობას არ აქვს უმაღლესი სპორტული [[ღონისძიება]] - [[ჩემპიონატი]], ამის ნაცვლად, ამ სახეობების უმაღლესი სპორტული ღონისძიება - [[მსოფლიო თასი]]ა. თუმცა ხშირად ხდება ტერმინების - „მსოფლიო თასი” და „მსოფლიოს ჩემპიონატი”, ერთმანეთისთვის გატოლება და ორი ტერმინის გამოყენება საჭიროებათა მიხედვით. სპორტის ცალკეულ სახეობებში არის რამდენიმე მსოფლიოს ჩემპიონატი. ასეთი სპორტის სახეობებია: [[შერეული საბრძოლო ხელოვნება]], [[კრივი]], [[ჭიდაობა]] და სხვა. ==სპორტის სახეობები== ''სრული სია იხილეთ [[მსოფლიო თასებისა და მსოფლიო ჩემპიონატების სია|აქ]]'' * საჰაერო სახეობები: ** [[მსოფლიოს უმაღლესი პილოტაჟის ჩემპიონატი]] ** [[მსოფლიოს აეროპლანების ჩემპიონატი]] * ამერიკული ფეხბურთი: ** [[IFAF მსოფლიო თასი]] * მძლეოსნობა: ** [[IAAF მსოფლიო ჩემპიონატი მძლეოსნობაში ]] * წყალოსნობა: ** [[FINA მსოფლიო ჩემპიონატი საწყლოსნო სახეობებში]] * ავტორბოლა: **[[FIA ფორმულა ერთის მსოფლიო ჩემპიონატი]] **[[მსოფლიო ჩემპიონატი რალიში]] (WRC) **[[მსოფლიო ჩემპიონატი ავტორბოლში]] (WTCC) **[[FIA GT მსოფლიო ჩემპიონატი]] **[[FIA ამტანობის მსოფლიო ჩემპიონატი]] **[[მოტორბოლა გრანდ პრი]] * ბადმინტონი: ** [[მსოფლიო ჩემპიონატი ბადმინტონში]] * თამაშები ბურთით ** ბეისბოლი ***[[მსოფლიო ბეისბოლ კლასიკი]] ** კალათბურთი ***[[FIBA-ს მსოფლიო ჩემპიონატი|FIBA მსოფლიო ჩემპიონატი კალათბურთში]] (კაცები) ***[[FIBA მსოფლიო ჩემპიონატი კალათბურთში]] (ქალები) ** თანამედროვე ხუთჭიდი *** [[მსოფლიო ჩემპიონატი თანამედროვე ხუთჭიდში]] *** მსოფლიო ჩემპიონატი [[ბიატლი|ბიატლში]] *** მსოფლიო ჩემპიონატი [[ტრიატლი|ტრიატლში]] ** კრიკეტი *** [[ICC მსოფლიო ჩემპიონატი კრიკეტში]] (ქალები) *** [[მსოფლიო ჩემპიონატი კრიკეტში ]] (ქალები) ** ფეხბურთი *** [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი‎|FIFA მსოფლიო თასი]], მრავალ ქვეყანაში ეწოდება - ''მსოფლიო ჩემპიონატი ფეხბურთში''. *** [[FIFA ქალების მსოფლიო თასები]] *** [[FIFA კლუბების მსოფლიო ჩემპიონატი]] ** ხელბურთი ***[[კაცების მსოფლიო ჩემპიონატი ხელბურთში]] ***[[ქალების მსოფლიო ჩემპიონატი ხელბურთში]] ** რაგბის ლიგა: [[რაგბის ლიგის მსოფლიო ჩემპიონატი]] ** რაგბის კავშირი: *** [[მსოფლიო ჩემპიონატი რაგბიში]] *** [[ქალების მსოფლიო ჩემპიონატი რაგბიში]] *** შვიდკაცა რაგბი: [[შვიდკაცას მსოფლიო ჩემპიონატი რაგბიში]] (კაცები და ქალები) ** სოფტბოლი ***[[ISF ქალების მსოფლიო ჩემპიონატი სოფტბოლში]] ** ფრენბურთი: *** [[მსოფლიო ჩემპიონატი ფრენბურთში]] * ბრიჯი: [[მსოფლიო ჩემპიონატი ბრიჯიში]] * ცურვა კანოეთი: **[[ICF კანოეთი ცურვის სლალომის მსოფლიო ჩემპიონატი]] **[[ICF კანოეთი ცურვის სპრინტი მსოფლიო ჩემპიონატი]] * [[კროსი]]: **[[IAAF მსოფლიო ჩემპიონატი კროსში]] * [[ველორბოლა]]: ** [[UCI BMX მსოფლიო ჩემპიონატი]] ** [[UCI მსოფლიო ჩემპიონატი ველო-კროსში]] ** [[UCI დარბაზული ველორბოლის მსოფლიო ჩემპიონატი]] ** [[UCI სამთო ველორბოლის მსოფლიო ჩემპიონატი]] ** [[UCI სამთო ველორბოლის მარათონული მსოფლიო ჩემპიონატი]] ** [[UCI მსოფლიო ჩემპიონატი საგზაო ველორბოლაში]] ** [[UCI მსოფლიო ჩემპიონატი წრიული ველორბოლაში]] * ცეკვა ** მსოფლიო ჩემპიონატი ცეკვაში ** მსოფლიო ჩემპიონატი ირლანდიურ ცეკვაში * დარტსი ** [[PDC მსოფლიო ჩემპიონატი დარტსიში]] ** [[PDC მსოფლიო თასი დარტსიში]] ** [[PDC ქალების მსოფლიო ჩემპიონატი დარტსიში]] ** [[მსოფლიო ჩემპიონატი კრიკეტ-დარტსიში]] ** [[BDO მსოფლიო ჩემპიონატი დარტსიში]] ** [[PDC 21-წლამდელთა მსოფლიო ჩემპიონატი დარტსიში]] * ცხენოსნობა: ** [[FEI მსოფლიო საცხენოსნო თამაშები]] ** [[საცხენოსნო ოლიმპიადა]] ** [[საცხენოსნო ხტომა]] ** [[მსოფლიო ჩემპიონატი ჯირითში]] * ფარიკაობა: ** [[მსოფლიო ჩემპიონატი ფარიკაობაში]] * მაგიდის ფეხბურთი ** [[მსოფლიო ჩემპიონატი პროფესიონალურ მაგიდის ფეხბურთში]] * ტანვარჯიში: ** [[მსოფლიო ჩემპიონატი ტანვარჯიშში]] * ძიუდო: ** [[მსოფლიო ჩემპიონატი ძიუდოში]] * შოტოკან კარატე დო: **[[Kobe Osaka]] [[მსოფლიო თასი]] **[[მსოფლიო ჩემპიონატი შოტოკან კარატე დოში]] * კიკბოქსინგი: ** [[W.A.K.O. სამოყვარულო ჩემპიონატი კიკბოქსინგში]] * ლაკროსი ** [[მსოფლიო ჩემპიონატი ლაკროსში]] ** [[მსოფლიო ჩემპიონატი დარბაზულ ლაკროსში]] ** [[19-წლამდელთა მსოფლიო ჩემპიონატი ლაკროსში]] * მარბლსი: ** [[ბრიტანული და მსოფლიო ჩემპიონატი მარბლში]] * ოფშორული აკვა-მოტო სპორტი ** [[Class 1 მსოფლიო აკვა-მოტო სპორტის ჩემპიონატი]] * ჰოკეი გორგოლაჭებზე: ** [[მსოფლიო ჩემპიონატი გორგოლაჭებიან ჰოკეიში]] * აკადემიური ნიჩნოსნობა: ** [[მსოფლიო ჩემპიონატი აკადემიურ ნიჩბოსნობაში]] * აფროსნობა: **[[ISAF მსოფლიო ჩემპიონატი აფროსნობაში]] **[[470 მსოფლიო ჩემპიონატი]] **[[49 მსოფლიო ჩემპიონატი]] **[[Elliott მსოფლიო ჩემპიონატი 6მ]] **[[Europe მსოფლიო ჩემპიონატი]] **[[Finn მსოფლიო ჩემპიონატი]] **[[Laser მსოფლიო ჩემპიონატი]] **[[Laser 4.7 მსოფლიო ჩემპიონატი]] **[[Laser Radial მსოფლიო ჩემპიონატი]] **[[მსოფლიო ვარსკვლავების ჩემპიონატი]] **[[მსოფლიო ჩემპიონატი ვინდ-სერფინგში]] * სნუკერი: ** [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში]] * სპიდვეი: ** [[სპიდვეისგრანპრი]] (ფორმალურად: [[მსოფლიო ჩემპიონატი სპიდვეიში]]) ** [[სპიდვეის მსოფლიო თასი]] * მსუბუქი მძლეონობა: ** [[მსოფლიო ჩემპიონატი მსუბუქ მძლეოსნობაში]] * ზამთრის სახეობები: ** [[ალპინიზმი]]: ***[[მსოფლიო ჩემპიონატი ალპინიზმში]] ** [[ბენდი (ჰოკეი ბურთით ან რუსული ჰოკეი]]: *** [[მსოფლიო ჩემპიონატი ბენდიში]] *** [[ქალების მსოფლიო ჩემპიონატი ბენდიში]] ** ბიატლონი: ***[[მსოფლიო ჩემპიონატი ბიატლონში]] ** ბობსლეი: [[FIBT მსოფლიო ჩემპიონატი ბობსლეიში]] ** კერლინგი: *** [[მსოფლიო ჩემპიონატი კერლინგში]] ** ფიგურული სრიალი: *** [[მსოფლიო ჩემპიონატი ფიგურულ სრიალში]] ** ყინულის ჰოკეი: ***[[მსოფლიო ჩემპიონატი ყინულის ჰოკეიში]] ** ციგაობა: ***[[FIL მსოფლიო ჩემპიონატი ციგაობაში]] ***[[FIL მსოფლიო ჩემპიონატი ციგაობაში (ბუნებრივი ტრასები)]] ** ჩრდილოეთის სათხილამურო სახეობები: *** [[FIS მსოფლიო ჩემპიონატი ჩრდილოეთის სათხილამურო სახეობებში]] ** სკელეტონი: ***[[FIBT მსოფლიო ჩემპიონატი სკელეტონში]] ** სწრაფი ციგურაობა: *** [[მსოფლიო ჩემპიონატი სწრაფ ციგურაობაში]] * მოყვარულთა კრივი ** [[AIBA მსოფლიო ჩემპიონატი მოყვარულთა კრივში]] * მოყვარულთა ჭიდაობა: ** [[FILA მსოფლიო ჩემპიონატი მოყვარულთა ჭიდაობაში]] * ჭიდაობა: ** [[FILA მსოფლიო ჩემპიონატი ჭიდაობაში]] ==ყველაზე წარმატებული სპორტსმენები სპორტის ცალკეულ სახეობებში== ამ დაფაზე მოცემულია მოპვებული მედლები, როგორც გუნდურ ისე ინდივიდუალურ შეჯიბრებებზე. მოქმედი სპორტსმენები მონიშნულია ღია მწვანედ. ;კაცები {| class="wikitable sortable" width=80% style="font-size:90%; text-align:center;" |- !style="background-color:gainsboro"|კატეგორია !style="background-color:gainsboro"|სახეობა !style="background-color:gainsboro"|ათლეტი !style="background-color:gainsboro"|დაიბადა !style="background-color:gainsboro"|[[File:Gold medal world centered-2.svg|20px]] !style="background-color:gainsboro"|[[File:Silver medal world centered-2.svg|20px]] !style="background-color:gainsboro"|[[File:Bronze medal world centered-2.svg|20px]] !style="background-color:gainsboro"|საერთო !style="background-color:gainsboro"|სქ. |- | rowspan=8|ველორბოლა | align=left rowspan=5|[[File:Cycling_(road)_pictogram.svg|20px]] ველორბოლა | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|SUI}} [[ფაბიან კანკელარა]]<ref>Time trial event.</ref> | 1981 | 4||0||2||'''6''' | |- | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|ESP}} [[ოსკარ ფრეირე]] | 1976 | rowspan=4|3||rowspan=4|0||rowspan=4|1||rowspan=4|'''4''' | rowspan=4| |- | align=left|{{დროშა|BEL}} [[ედი მერკსი]] | 1945 |- | align=left|{{დროშა|BEL}} [[რიკ ვან სტეენბერგენი]] | 1924-2003 |- | align=left|{{დროშა|ITA}} [[ალფრედო ბინდა]] | 1902-1986 |- | align=left|[[File:Cycling_(track)_pictogram.svg|20px]] ველორბოლა (track) | align=left| {{დროშა|FRA}} [[არნაუდ ტოურნანტი]] | 1978 | 14||3||2||'''19''' | |- | align=left|[[File:Cycling (BMX) pictogram.svg|20px]] BMX racing | align=left| {{დროშა|USA}} [[რენდი სტუმფჰაუსერი]] | 1977 | 4||5||3||'''12''' | |- | align=left|[[File:Cycling (mountain biking) pictogram.svg|20px]] სამთო ველორბოლა | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|FRA}} [[ჯულიენ აბსალონი]] |1980 |4||1||1||'''6''' | |- |rowspan=4|საბრძოლო სპორტის სახეობები | align=left|[[File:Boxing pictogram.svg|20px]] კრივი | align=left| {{დროშა|CUB}} [[ფელიქს სავონი]] |1967 |6||1||0||'''7''' | |- | align=left|[[File:Judo pictogram.svg|20px]] ძიუდო | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|FRA}} [[ტედი რინერი]] |1989 |6||1||0||'''7''' | |- | align=left|[[File:Taekwondo pictogram.svg|20px]] ტაეკვანდო | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|USA}} [[სტივენ ლოპესი]] |1978 |5||0||0||'''5''' | |- | align=left|[[File:Wrestling pictogram.svg|20px]] ჭიდაობა | align=left| {{დროშა|RUS}} [[ალექსანდრ კარელინი]]<ref>Greco-Roman event.</ref> |1967 |9||0||0||'''9''' | |- |rowspan=5|ავტოსპორტი | align=left|[[File:Formula one pictogram.png|20px]] ფორმულა ერთი | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|GER}} [[მიხაელ შუმახერი]] | 1969 | 7||2||3||'''12''' | |- | align=left|[[File:Water motorsports pictogram.svg|20px]] F1 მოტორბოლა | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|ITA}} გვიდო კაპელინი |1959 |10||2||2||'''14''' |<ref>{{cite web|url=http://www.class-1.com/teamdetails.asp?id=22|title=DAC Racing|publisher=class-1.com|accessdate=20 April 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120601203414/http://www.class-1.com/teamdetails.asp?id=22|archivedate=1 ივნისი 2012}}</ref> |- | align=left|[[File:Sinnbild Kraftrad.svg|20px]] მოტორბოლა | align=left| {{დროშა|ITA}} ჯაკომო აგოსტინი |1942 |15||5||1||'''21''' | |- | align=left|[[File:Speedway logo.svg|20px]] მოტოკროსი | align=left| {{დროშა|BEL}} [[სტეფან ევერტსი]] |1972 |10||4||1||'''13''' |<ref>[[:ca:Stefan Everts|Stefan Everts]]</ref> |- | align=left|[[File:rally pictogram.png|20px]] რალი | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|FRA}} [[სებასტიან ლოები]] | 1974 | 9||1||0||'''10''' | |- | rowspan=2|სპორტი გორგოლაჭებზე | align=left|[[File:Inline speed skating pictogram.svg|20px]] ციგურაობა გორგოლაჭებით | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|USA}} [[ჩადი ჰედრიკი]] |1977 |50||14||4||'''68''' |<ref>{{cite web|url=http://sports123.com/isk/index.html|title=In-line skating|publisher=archive.org|accessdate=19 April 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101128145807/http://sports123.com/isk/index.html|archivedate=28 ნოემბერი 2010}}</ref> |- | align=left|[[File:Figure rolling pictogram.jpg|20px]] მხატვრული ციგურაობა გორგოლაჭებით | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|ITA}} [[რობერტო რივა]] |1986 |10||1||0||'''11''' |<ref>{{cite web|url=http://www.rollersports.org/RollerSports/upload/documents/artistic/ArtisticSkatingRollofHonour.pdf|title=Figure Skating Senior World Championships - Roll of Honour|publisher=rollersports.org|accessdate=20 April 2012}}</ref> |- |rowspan=5|საწყლოსნო სახეობები | align=left|[[File:Swimming pictogram.svg|20px]] ცურვა | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|USA}} [[მაიკლ ფელპსი]] |1985 |26||6||1||'''33''' | |- | align=left|[[File:Diving_pictogram.svg|20px]] წყალში ხტომა | align=left| {{დროშა|RUS}} [[დიმიტრი საუტინი]] |1974 |5||1||3||'''9''' | |- | align=left|[[File:Canoeing (slalom) pictogram.svg|20px]] ცურვა კაონეთი (სპრინტი) | align=left| {{დროშა|ROU}} [[ივან პატზაიჩინი]] | 1974 | 9||4||9||'''22''' | |- | align=left|[[File:Rowing_pictogram.svg|20px]] აკადემიური ნიჩბოსნობა | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|ITA}} [[დანიელე ჯილარდონი]] | 1976 | 11||1||1||'''13''' |<ref>{{cite web|url=http://www.rowingone.com/n_bio_rower.fwx?no_id=3809|title=Daniele Gilardon Biography|publisher=rowingone.com|accessdate=20 April 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121101150658/http://www.rowingone.com/n_bio_rower.fwx?no_id=3809|archivedate=1 ნოემბერი 2012}}</ref> |- | align=left|[[File:Sailing pictogram.svg|20px]] აფროსნობა | align=left| {{დროშა|DEN}} [[პოლ ილვსტრომი]] | 1928 | 11||2||2||'''15''' |<ref>{{cite web|url=http://www.sailing.org/biog.php?id=DENPE1|title=Paul Elvstrøm - Results|publisher=sailing.org|accessdate=21 April 2012}}</ref> |- |rowspan=13|ზამთრის სახეობები | align=left|[[File:Alpine_skiing pictogram.svg|20px]] ალპინიზმი | align=left| {{დროშა|NOR}} [[კიეტილ ანდრ აამოდტი]] |1971 |5||4||3||'''12''' | |- | align=left|[[File:Biathlon_pictogram.svg|20px]] ბიატლონი | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|NOR}} [[ოლე ეინარ ბიორნდალენ]] | 1974 | 18||11||9||'''38''' | |- | align=left|[[File:Bobsleigh_pictogram.svg|20px]] ბობსლეი | align=left| {{დროშა|ITA}} [[ეუგენიო მონტი]] | 1928-2003 | 9||1||0||'''10''' |<ref>[[:de:Liste_der_Weltmeister_im_Bobsport#Erfolgreichste_Athleten|Bobsleigh world championships multiple medallist]]</ref> |- | align=left|[[File:Skeleton pictogram.svg|20px]] სკელეტონი | align=left| {{დროშა|SUI}} [[გრეგორი შტელი]] |1968 |4||3||3||'''10''' | |- | align=left|[[File:Luge pictogram.svg|20px]] ციგაობა | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|ITA}} [[არმინ ზოგელერი]] |1974 |6||5||5||'''16''' | |- | align=left|[[File:Cross_country_skiing pictogram.svg|20px]] ჩრდ.სპორტული ციგურაობა | align=left| {{დროშა|NOR}} [[ბიორნ დელიე]] |1967 |10||5||4||'''19''' | |- | align=left|[[File:Ski jumping pictogram.svg|20px]] ჩრდ. სპორტული ხტომა | align=left| {{დროშა|FIN}} [[ჟან აჰონენი]] |1977 |5||3||2||'''10''' | |- | align=left|[[File:Nordic combined pictogram.svg|20px]] ჩრდ. სპორტული კომბინირებული სახეობები | align=left| {{დროშა|NOR}} [[ბიართე ენგენ ვიკი]] | 1971 | 5||3||0||'''8''' |<ref>[[:de:Liste der Weltmeister in der Nordischen Kombination|Nordic combined world championships multiple medallist]]</ref> |- | align=left|[[File:Freestyle_skiing_pictogram.svg|20px]] თავისუფალი ციგურაობა | align=left| {{დროშა|FRA}} [[ედგარ გროსპირონი]] | 1969 | 3||0||0||'''3''' | |- | align=left|[[File:Snowboarding pictogram.svg|20px]] სნოუბორდი | align=left| {{დროშა|CAN}} [[ჯესი ჯეი ანდერსონი]] |1968 |4||0||0||'''4''' | |- | align=left|[[File:Figure skating pictogram.svg|20px]] ფიგურული სრიალი | align=left| {{დროშა|SWE}} [[ულრიხ სალჩოუ]] |1877-1949 |11||3||0||'''14''' | |- | align=left|[[File:Speed skating pictogram.svg|20px]] Speed skating | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|NLD}} [[სვენ კრამერ]] |1986 |16||1||2||'''19''' |<ref>Are held three world championships.</ref> |- | align=left|[[File:Short track speed skating pictogram.svg|20px]] Short track speed skating | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|KOR}} [[ან ჰიუნ-სუ]] |1985 |20||11||4||'''35''' |<ref>Are held three world championships.</ref><ref>[http://www.indiaenews.com/pdf/33391.pdf South Korean short track skater Ahn Hyun-Soo became the most successful skater in the short track at the World Championships]{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> |- | rowspan=11|ოლიმპიური სახეობები | align=left|[[File:Athletics_pictogram.svg|20px]] მძლეოსნობა | align=left| {{დროშა|USA}} [[კარლ ლევისი]] | 1961 | 8||1||1||'''10''' |<ref>{{cite web|url=http://www.iaaf.org/mm/Document/06/10/30/61030_PDF_English.pdf|title=Statistics Handbook - Daegu 2011: Part One, p1 to 185 (pdf)|publisher=iaaf.org|accessdate=18 April 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120818100745/http://www.iaaf.org/mm/Document/06/10/30/61030_PDF_English.pdf|archivedate=18 აგვისტო 2012}}</ref> |- | align=left|[[File:Archery pictogram.svg|20px]] მშვილდოსნობა | align=left| {{დროშა|USA}} [[რიჩარდ მაკკინი]] |1953 |3||0||0||'''3''' | |- | align=left|[[File:Gymnastics (artistic) pictogram.svg|20px]] ტანვარჯიში | align=left| {{დროშა|BLR}} [[ვიტალი შერბო]] |1972 |12||7||4||'''23''' | |- | align=left|[[File:Badminton pictogram.svg|20px]] ბადმინტონი | align=left| {{დროშა|KOR}} [[პარკ ჯო-ბონგი]] |1964 |5||0||2||'''7''' | |- | align=left|[[File:Equestrian Vaulting pictogram.svg|20px]] ცხენოსნობა | align=left| {{დროშა|GER}} [[რეინერ კლიმკე]]<ref>Dressage event.</ref> |1936-1999 |6||0||0||'''6''' |<ref>{{cite web|url=http://www.the-sports.org/equestrian-klimke-reiner-results-identity-s22-c2-b4-o197-w58776.html|title=Reiner Klimke - Results|publisher=the-sports.org|accessdate=20 April 2012}}</ref> |- | align=left|[[File:Fencing pictogram.svg|20px]] ფარიკაობა | align=left| {{დროშა|HUN}} [[ალადარ გერევიჩი]] |1910-1991 |14||1||3||'''18''' | |- | align=left|[[File:Shooting_pictogram.svg|20px]] სროლა | align=left| {{დროშა|SUI}} [[კონრად სტეჰელი]] |1866-1931 |41||17||10||'''67''' |<ref>{{cite web|url=http://www.issf-sports.org/getfile.aspx?ipmod=shtr,docf&ippane=3,1&ipinst=15,153&ipiinst=0,0&pmlinkid=106&mod=docf&pane=1&inst=153&file=Road_to_Munich_ISSF_News_4_2010_The_Superlative%20Championship.pdf|title=Multi-Medalists Top 15|publisher=issf-sports.org|accessdate=19 April 2012}}</ref> |- | align=left|[[File:Table tennis pictogram.svg|20px]] მაგიდის ჩოგბურთი | align=left| {{დროშა|HUN}} [[ვიკტორ ბარნა]] |1911-1972 |22||7||12||'''41''' | |- | align=left|[[File:Tennis pictogram.svg|20px]] ჩოგბურთი | align=left| {{დროშა|CZE}} [[ივან ლენდლი]] |1960 |5||4||3||'''11''' | |- | align=left|[[File:Triathlon_pictogram.svg|20px]] ტრიატლონი | align=left| {{დროშა|GBR}} [[საიმონ ლესინგი]] |1971 |4||2||1||'''7''' | |- | align=left|[[File:Weightlifting pictogram.svg|20px]] ძალოსნობა | align=left| {{დროშა|TUR}} [[ნაიმ სულეიმანოღლუ]] |1967 |7||1||0||'''8''' | |- | rowspan=10|გუნდური სახეობები | align=left|[[File:Baseball pictogram.svg|20px]] ბეისბოლი | align=left| {{დროშა|CUB}} [[პედრო ლუის ლაზო]] | 1973 | 7||2||0||'''3''' | |- | align=left|[[File:Basketball pictogram.svg|20px]] კალათბურთი | align=left| {{დროშა|YUG}} [[კრეშიმირ ჩოსიჩი]] |1948-1995 |2||2||0||'''4''' | |- | align=left|[[File:Volleyball (beach) pictogram.svg|20px]] პლიაჟის ფრენბურთი | align=left| {{დროშა|BRA}} [[ემანუელ რეგო]] | 1973 | 2||1||0||'''3''' | |- | align=left|[[File:Curling_pictogram.svg|20px]] კერლინგი | align=left| {{დროშა|CAN}} [[რენდი ფერბი]] | 1959 | 4||1||0||'''5''' | |- | align=left|[[File:Hockey pictogram.svg|20px]] ბალახის ჰოკეი | align=left| {{დროშა|PAK}} [[ახტარ რასული]] | 1954 |3||1||0||'''4''' |<ref>{{cite web|url=http://www.phf.com.pk/wc_distinctions.php|title=WORLD CUP DISTINCTIONS|publisher=phf.com.pk|accessdate=20 April 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110101092410/http://www.phf.com.pk/wc_distinctions.php|archivedate=1 იანვარი 2011}}</ref> |- | align=left|[[File:Handball pictogram.svg|20px]] ხელბურთი | align=left bgcolor=PaleGreen| {{დროშა|FRA}} [[დიდიე დინარტი]] |1977 |3||0||2||'''5''' | |- | align=left|[[File:Ice hockey pictogram.svg|20px]] ყინულის ჰოკეი | align=left| {{დროშა|URS}} [[ვლადისლავ ტრეტიაკი]] |1914-1992 |10||1||2||'''13''' | |- | align=left|[[File:Football_pictogram.svg|20px]] ფეხბურთი | align=left| {{დროშა|BRA}} [[პელე]] | 1942 | 3||0||0||'''3''' | |- | align=left|[[File:Volleyball_(indoor) pictogram.svg|20px]] ფრენბურთი | align=left| {{დროშა|ITA}} [[Marco Bracci]]<br />{{დროშა|ITA}} [[ანდრეა გარდინი]]<br />{{დროშა|ITA}} [[ანდრეა ჯიანი]]<br />{{დროშა|ITA}} [[ფერდინანდო დე ჯიორჯო]] |1966<br />1965<br />1970<br />1961<br /> |3||0||0||'''0''' | |- | align=left|[[File:Water_polo pictogram.svg|20px]] წყალბურთი | align=left| {{დროშა|ESP}} [[სალვადორ გომესი]]<br />{{დროშა|ESP}} [[ხესუს როლანი]] |1968<br />1968-2006 |2||2||0||'''4''' | |} ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.the-sports.org/ შედეგები] *[http://www.hickoksports.com/history/sprtindx.shtml სპორტის ისტორია] {{Webarchive|url=http://webarchive.loc.gov/all/20021030193133/http://www.hickoksports.com/history/sprtindx.shtml |date=2002-10-30 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სპორტი]] [[კატეგორია:მსოფლიო ჩემპიონატები]] jo6r6fw4r7ospmjw3f08s82srxsyplx ლეგენდა მაძიებელზე 0 217721 4402653 4246120 2022-08-02T13:37:52Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ტელევიზია |გადაცემის_სახელი = ლეგენდა მაძიებელზე | სურათი = Legend of the Seeker Logo.png | ფორმატი = სათავგადასავლო, [[ფანტასტიკა]] | ხანგრძლივობა = 42 წუთი | ავტორი = [[სემ რეიმი]]<br />[[ტერი გუდკაინდი]] | პროდიუსერი = [[სემ რეიმი]]<br /> [[რობერტ ტაპერტი]]<br /> [[ჯოშუა დონენი]]<br /> [[ნედ ნელი]]<br /> [[კენეტ ბილერი]] | რეჟისორი = [[მარკ ბისლი]]<br />[[მაიკლ ჰიორსტი]]<br />[[ჰარტ მაქსველი]] | მონაწილეობენ = [[კრეიგ ჰორნერი]] <br /> [[ბრიჯიტ რეგანი]] <br /> [[ბრიუს სპენსი]] <br /> [[ტაბრეტ ბეტჰელი]] | ქვეყანა = [[აშშ]] | პირველად = {{Start date|2008|11|1}} | უკანასკნელად = {{End date|2010|5|22}} | ეპიზოდი = 44 |საიტი = http://dadt.com/lots/ | ეპიზოდების_სია = ლეგენდა მაძიებელზე (ეპიზოდების სია) | სეზონი = 2 }} '''„ლეგენდა მაძიებელზე“''' ({{lang-en|Legend of the Seeker}}) — [[ფანტასტიკა|ფანტასტიკური]] ჟანრის სათავგადასავლო [[ტელესერიალი]], რომელიც დაფუძნებულია [[ტერი გუდკაინდი]]ს წიგნების სერიაზე „[[ჭეშმარიტების მახვილი]]“. == სიუჟეტი == [[რიჩარდ საიფერი]] — მაძიებელი, მებრძოლი, რომელმაც ლეგენდის თანახმად უნდა დაამარცხოს სასტიკი ტირანი [[დარკენ რალი]]. თავისი მისიის შესრულებაში მას ეხმარებიან [[კალან ამნელი]] (აღმსარებელი) და ჯადოქარი [[ზედიკუს ზულ ზორანდერი]]. მეორე სეზონში, როცა [[დარკენ რალი]] დამარცხებულია, [[რიჩარდ საიფერი|მაძიებელს]] ახალი მტერი გამოუჩნდება — ქვესკნელის მბრძანებელი. ამავე სეზონში მის გუნდს უერთდება [[მორდ-სითი]], სახელად [[კარა (პერსონაჟი)|კარა]], რომელიც ადრე [[დარკენ რალი|დარკენ რალს]] ემსახურებოდა. == პერსონაჟები == === მთავარი გმირები === * [[რიჩარდ საიფერი|'''რიჩარდ საიფერი''']] ([[კრეიგ ჰორნერი]]) — ახალგაზრდა მეტყევე, რომელიც წინასწარმეტყველების თანახმად გახდა მაძიებელი და იბრძვის [[დარკენ რალი]]ს წინააღმდეგ. სერიალის მეორე სეზონში ირკვევა რომ დარკენ რალი მისი ძმაა და მას შეუძლია დაიკავოს სამეფო ტახტი, თუმცა იგი უარს ამბობს და აგრძელებს ბრძოლას ქვესკნელის მბრძანებლის წინააღმდეგ * '''[[კალან ამნელი]]''' ([[ბრიჯიტ რეგანი]]) — [[დედა-აღმსარებელი]], რომელიც ეხმარება მაძიებელს თავის მისიაში. გააჩნია უნიკალური ძალა: თავისი შეხებით შეუძლია დაიმორჩილოს ნებისმიერი ადამიანი, გარდა ამისა მას შეუძლია ამოიცნოს, როცა ადამიანი ცრუობს. * '''[[ზედიკუს ზულ ზორანდერი]]''' იგივე '''ზედი''' ([[ბრიუს სპენსი]]) — რიჩარდის პაპა, პირველი რანგის ჯადოქარი. * '''[[კარა (პერსონაჟი)|კარა]]''' ([[ტაბრეტ ბეტჰელი]]) — [[მორდ-სითი]], ლორდი რალის პირადი მცველი. [[დარკენ რალი]]ს სიკვდილის შემდეგ უერთდება მაძიებელს თავის მისიაში. * [[დარკენ რალი]] ([[კრეგ პარკერი]]) — დაჰარის მმართველი და მაძიებლის მთავარი მტერი პირველი სეზონის მანძილზე. იღუპება პირველი სეზონის ბოლოს, თუმცა მეორე სეზონში ბრუნდება როგორც სული და ქვესკნელის მბრძანებელს ემსახურება. მოგვიანებით წყვდიადის დების დახმარებით სიცოცხლეს იბრუნებს თავისი ორეულის სხეულში. === მეორეხარისხოვანი გმირები === * [[დენი ამნელი]] ([[ტანია ნოლანი]]) — [[კალან ამნელი|კალანის]] უმცროსი და. პირველ სერიაში საზღვრის კადაკვეთისას მძიმედ დაიჭრა და კალანი დარწმუნებული იყო რომ იგი დაიღუპა, თუმცა მოგვიანებით იგებს რომ დენი გადარჩა და ტყვეობაში იმყოფება. [[კალან ამნელი|კალანი]] და [[რიჩარდ საიფერი|რიჩარდი]] ანთავისუფლებენ მას ტყვეობიდან და იგებენ რომ იგი ორსულადაა. დენის შეეძინება ვაჟი. იგი შვილთან და დანარჩენ აღმსარებლებთან ერთად (კალანის გარდა) იმალება ვალერიაში, მაგრამ [[მორდ-სითი|მორდ-სითები]] პოულობენ მათ და ყველას ხოცავენ. მეორე სეზონში დენა (მორდ-სითი) მაგიის დახმარებით აცოცხლებს მას სხვა ქალის სხეულში, რიც შემდეგაც იგი იმ ქალის ოჯახში იწყებს ცხოვრებას. * [[დელ ბრენდსტოუნი]] იგივე '''ჩეიზი''' ([[ჯეი ლაგაია]])  — ყოფილი დაცვის უფროსი ჰართლენდში. რიჩარდის მეგობარი. * [[მაიკლ საიფერი]] ([[დევიდ დე ლატური]])— რიჩარდის გერი ძმა და ჰართლენდის პირველი მრჩეველი. დაიღუპა დ'ჰარის ჯარისკაცებთან შეტაკებისას. * [[ჯენსენი]] ([[ბრუკ უილიამსი]]) — რიჩარდის და დარკენ რალის უმცროსი და. მასზე არ მოქმედებს არანაირი მაგია. * [[შოტა]] ([[დანიელ კორმაკი]]) — ჯადოქარი, არ არის მაძიებლის მოკავშირე და მოქმედებს საკუთარი ინტერესებიდან გამომდინარე, თუმცა ზოგჯერ ეხმარება მას. [[დარკენ რალი]]ს სიკვდილის შემდეგ იწინასწარმეტყველა რომ რიჩარდი დამარცხდება ქვესკნელის მბრძანებელთან და ცდილობს აიძულოს [[ზედიკუს ზულ ზორანდერი|ზედი]] რათა მან აირჩიოს სხვა მაძიებელი. * [[ლეო დეინი]] ([[მეთიუ ლე ნევეზი]]) — მჭედელი, რომელსაც ზედი შოტას რჩევით ირჩევს მაძიებლად რიჩარდის არყოფნაში. გააჩნია ყველა თვისება რაც აუცილებელია მაძიებლისთვის. დაიღუპა ბრძოლაში კალანის დაცვისას. == სეზონები == {{მთავარი|ლეგენდა მაძიებელზე (ეპიზოდების სია)}} {| class="wikitable" ! style="padding: 0px 8px" rowspan="2" | სეზონი ! style="padding: 0px 8px" rowspan="2" | ეპიზოდი ! style="padding: 0px 80px" colspan="2" | გამოსვლის თარიღი |- ! სეზონის პრემიერა ! სეზონის ფინალი |- | style="background-color: #228B22; color: #100; text-align: center; top" | '''1''' | align="center"| 22 | style="text-align: center; top" | 1 ნოემბერი 2008 | style="text-align: center; top" | 23 მაისი 2009 |- | style="background-color: #c2c247; color: #100; text-align: center; top" | '''2''' | align="center"| 22 | style="text-align: center; top" | 7 ნოემბერი 2009 | style="text-align: center; top" | 22 მაისი 2010 |} == იხილეთ აგრეთვე == * [[ტერი გუდკაინდი]] * [[ჭეშმარიტების მახვილი]] * [[ჯადოქრის პირველი წესი]] == რესურსები ინტერნეტში == * {{ოფიციალური|http://www.legendoftheseeker.com/}} * {{IMDb title|0844653|title=ლეგენდა მაძიებელზე}} * {{wikia|sot|ჭეშმარიტების მახვილი}} * [http://www.tv.com/shows/legend-of-the-seeker/ ლეგენდა მაძიებელზე] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130103035054/http://www.tv.com/shows/legend-of-the-seeker/ |date=2013-01-03 }} საიტზე tv.com * [http://www.facebook.com/LegendoftheSeeker სერიალის გვერდი facebook_ზე] * [http://www.terrygoodkind.com/ ტერი გუდკაინდის ოფიციალური საიტი]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120207171208/http://www.terrygoodkind.com/ |date=2012-02-07 }} * [http://www.tvguide.com/tvshows/legend-of-the-seeker/295795 ლეგენდა მაძიებელზე] საიტზე tvguide.com * [http://www.legendoftheseeker.org/ სერიალის ფანსაიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130115003104/http://www.legendoftheseeker.org/ |date=2013-01-15 }} *[http://www.legendoftheseeker.ru/ სერიალის რუსულენოვანი ფანსაიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130920075623/http://www.legendoftheseeker.ru/ |date=2013-09-20 }} {{ჭეშმარიტების მახვილი}} [[კატეგორია:ჭეშმარიტების მახვილი]] [[კატეგორია:ამერიკული ტელესერიალები]] [[კატეგორია:2000-იანი წლების ტელესერიალები]] 721xz3q38tuwpok86gezws2woqnidbl კრონშტადტი 0 227137 4402629 4375134 2022-08-02T12:24:23Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 2 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = კრონშტადტი |მშობლიური სახელი =Кронштадт |ქვეყანა = რუსეთი |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = Flag of Kronshtadt (St Petersburg).png |დროშწარწ = |გერბი = |გერბწარწ = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |ჩარჩო = |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = |წარწერა2= |lat_deg = 60|lat_min = 00|lat_sec = |lon_deg = 29|lon_min = 46|lon_sec = |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = |ქვეყნის რუკა= |რეგიონის რუკის ზომა = |რეგიონის რუკა= |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = ფედერაციული ქალაქი |რეგიონი = სანქტ-პეტერბურგი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = 1704 |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 19,35 |სიმაღლის ტიპი= |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |კლიმატი= |ოფიციალური ენა=რუსული ენა{{!}}რუსული |მოსახლეობა = 43 005<ref name="2010.пер.т.01.11">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm Госкомстат РФ. Итоги ВПН 2010. Том 1. Численность и размещение населения] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130315114013/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm |date=2013-03-15 }}: [http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-11.pdf 11. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220303065111/https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-11.pdf |date=2022-03-03 }}</ref> |აღწერის წელი = 2010 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +7 812 |საფოსტო ინდექსი =197760-197762 |საავტომობილო კოდი=78, 98, 178 |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |add1n= |add1= }} {{მსოფლიო მემკვიდრეობა|540}} '''კრონშტადტი''' ({{lang-ru|Кронштадт}}) — საპორტო ქალაქი [[რუსეთი|რუსეთში]], მდებარეობს კუნძულ [[კოტლინი|კოტლინზე]], ესაზღვრება [[ფინეთის ყურე]]ში მდებარე პატარა კუნძულებს. წარმოადგენს კრონშტადტის რაიონის ერთადერთ მუნიციპალურ ერთეულს, ადმინისტრაციულად ეკუთვნის ფედერალური მნიშვნელობის ქალაქ [[სანქტ-პეტერბურგი|სანქტ-პეტერბურგს]]<ref>{{Cite web |url=http://gov.spb.ru/gov/admin/terr/reg_kronsht/kronsht_economy |title=Общая информация о районе (визитная карточка) |accessdate=2013-02-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100905111758/http://gov.spb.ru/gov/admin/terr/reg_kronsht/kronsht_economy |archivedate=2010-09-05 }}</ref>. [[2010]] წლის მონაცემებით მოსახლეობა 43 005 ადამიანს შეადგენდა<ref>[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm Госкомстат РФ. Итоги ВПН 2010. Том 1. Численность и размещение населения] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130315114013/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm |date=2013-03-15 }}: [http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-11.pdf 11. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220303065111/https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-11.pdf |date=2022-03-03 }}</ref>. [[1983]] წლამდე კუნძულზე და ამავდროულად ქალაქში მოხვედრაც, მხოლოდ წყლის ტრანსპორტით შეიძლებოდა. თუმცა ახლა უკვე ქალაქში მოხვედრა საგზაო ტრანსპორტითაც შესაძლებელია, სანქტ-პეტერბურგის დამცავ ჯებირზე გაყვანილია რგოლისებრი ავტომაგისტრალი, რომლის საშუალებითაც ქალაქში მოხვედრა შეიძლება. [[2011]] წელს გაიხსნა ორკილომეტრიანი გვირაბი, რომელიც ფინეთის ყურის ქვეშ გადის, მისი მშენებლობა პეტერბურგის წყლისგან დამცავი სისტემის ფარგლებში მოხდა, ეს დამცავი ნაგებობა მოიცავს, ასევე 25 კილომეტრიან საგზაო მაგისტრალს, 11 დამცავ დამბას, 6 წყალგაუმტარ ნაგებობას, ხიდებს და სხვა. [[1990]] წელს ქალაქის ისტორიული ცენტრი [[იუნესკო]]ს [[მსოფლიო მემკვიდრეობა|მსოფლიოს მემკვიდრეობის]] სიაში შევიდა (მიეკუთვნება სანქტ-პეტერბურგის ისტორიულ ცენტრსა და მასთან დაკავშირებულ ძეგლებს). [[2009]] წლის აპრილში ქალაქს „სამხედრო დიდების ორდენი“ მიენიჭა<ref>{{Cite web |url=http://www.gov.spb.ru/today?newsid=5515 |title=Кронштадту присвоено звание «Город воинской славы» |accessdate=2013-02-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090503025718/http://www.gov.spb.ru/today?newsid=5515 |archivedate=2009-05-03 }}</ref>. ==იხილეთ აგრეთვე== * [[მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების სია ევროპაში]] * [[იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები რუსეთში]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://kronmo.ru კრონშტადტის ადგილობრივი ადმინისტრაცია] * [http://www.gov.spb.ru/gov/admin/terr/reg_kronsht კრონშტადტის რაიონის ადმინისტრაცია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110928121506/http://www.gov.spb.ru/gov/admin/terr/reg_kronsht |date=2011-09-28 }} * [http://www.kronstadt.ru/ კრონშტადტის ისტორია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111106011233/http://www.kronstadt.ru/ |date=2011-11-06 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სანქტ-პეტერბურგის იურისდიქციის ქვეშ მყოფი ქალაქები]] [[კატეგორია:სანქტ-პეტერბურგის ციხესიმაგრეები]] [[კატეგორია:მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები რუსეთში]] {{მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები რუსეთში}} k1xhuz3rtt8kae2wpcrqyvg8irssw5r მრევლის სისხლი 0 234500 4402831 4184744 2022-08-02T20:17:50Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა წიგნი | სახელწოდება = მრევლის სისხლი | მშობ_სახელი = Blood of the Fold | მთარგმნელი = | სურათი =მრევლის სისხლი.jpg | ტიტრი = წიგნის გარეკანი | ავტორი = [[ტერი გუდკაინდი]] | ილუსტრატორი = კეიტ პარკინსონი | გარეკანის_მხატვარი = | ქვეყანა = | ენა = [[ინგლისური ენა|ინგლისური]] | სერია = [[ჭეშმარიტების მახვილი]] | თემა = | ჟანრი = [[ფანტასტიკა]] | გამომცემელი = | გამოც_თარიღი = [[1996]] | ქართულად_გამოც_თარიღი = | მედია = | გვერდი = 623 გვ. | isbn = 0-312-89052-4 | oclc = | წინამორბედი = [[ცრემლთა ქვა]] | მომდევნო = [[ქარების ტაძარი]] }} '''„მრევლის სისხლი“''' ({{lang-en|Blood of the Fold}}) — [[ტერი გუდკაინდი]]ს რომანი [[ეპიკური ფენტეზი]]ს ჟანრში. ციკლ „[[ჭეშმარიტების მახვილი]]ს“ მესამე წიგნი. == ჯადოქრის მესამე წესი == '''ჯადოქრის მესამე წესი''' მდგომარეობს შემდეგში: <blockquote> ვნება აკონტროლებს გონებას, უკეთესობისკენ ან უარესობისკენ.<ref>{{Cite web |url=http://www.terrygoodkind.com/rules.shtml |title=ჯადოქრის მესამე წესი ტერი გუდკაინდის ოფიციალურ საიტზე |accessdate=2013-03-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120515021222/http://www.terrygoodkind.com/rules.shtml |archivedate=2012-05-15 }}</ref> </blockquote> == წიგნის მნიშვნელოვანი პერსონაჟები == {{main|ჭეშმარიტების მახვილის პერსონაჟები}} *[[რიჩარდ რალი]] *[[კალან ამნელი]] *[[ზედიკუს ზულ ზორანდერი]] *[[და ვერნა]] *[[ანელინა ალდურენი]] *[[ედი (პერსონაჟი)|ედი]] *[[კარა მეისონი|კარა]] *[[ბერდინა (პერსონაჟი)|ბერდინა]] *[[რაინა (პერსონაჟი)|რაინა]] *[[გრატჩი (პერსონაჟი)|გრატჩი]] *[[უორენი (პერსონაჟი)|უორენი]] *[[ნათან რალი]] *[[იმპერატორი ჯეგანი (პერსონაჟი)|იმპერატორი ჯეგანი]] *[[და არმინია]] *[[და ტოვი]] *[[და ულიცია]] *[[და მერისა]] *[[ნიკი (პერსონაჟი)|ნიკი]] *[[ტობიას ბროგანი]] *[[ლუნეტა ბროგანი]] *[[გალტერო (პერსონაჟი)|გალტერო]] == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.terrygoodkind.com ტერი გუდკაინდის ოფიციალური საიტი]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120207171208/http://www.terrygoodkind.com/ |date=2012-02-07 }} * [http://sot.wikia.com/wiki/Main_Page ჭეშმარიტების მახვილის ვიკი] == სქოლიო == {{reflist}} {{ჭეშმარიტების მახვილი}} [[კატეგორია:ამერიკული რომანები]] [[კატეგორია:ჭეშმარიტების მახვილი]] [[კატეგორია:ფენტეზი რომანები]] [[კატეგორია:1996 წლის რომანები]] ornxdmqbi45dlvea793xusahbofrdnu მოჩვენება (ჭეშმარიტების მახვილი) 0 234507 4402827 4184742 2022-08-02T20:13:23Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{მმ*|მოჩვენება (მრავალმნიშვნელოვანი)}} {{ინფოდაფა წიგნი | სახელწოდება = მოჩვენება | მშობ_სახელი = Phantom | მთარგმნელი = | სურათი =მოჩვენება.jpg | ტიტრი = წიგნის გარეკანი | ავტორი = [[ტერი გუდკაინდი]] | ილუსტრატორი = კეიტ პარკინსონი | გარეკანის_მხატვარი = | ქვეყანა = | ენა = [[ინგლისური ენა|ინგლისური]] | სერია = [[ჭეშმარიტების მახვილი]] | თემა = | ჟანრი = [[ფანტასტიკა]] | გამომცემელი = | გამოც_თარიღი = [[2005]] | ქართულად_გამოც_თარიღი = | მედია = | გვერდი = 672 გვ. | isbn = 0-7653-0524-0 | oclc = | წინამორბედი = [[ცეცხლოვანი ჯაჭვი]] | მომდევნო = [[აღმსარებელი]] }} '''„მოჩვენება“''' ({{lang-en|Phantom}}) — [[ტერი გუდკაინდი]]ს რომანი [[ეპიკური ფენტეზი]]ს ჟანრში. ციკლ „[[ჭეშმარიტების მახვილი]]ს“ მეათე წიგნი. == ჯადოქრის მეათე წესი == '''ჯადოქრის მეათე წესი''' მდგომარეობს შემდეგში: <blockquote> სიმართლის განზრახ უარყოფა საკუთარი თავის ღალატია.<ref>{{Cite web |url=http://www.terrygoodkind.com/rules.shtml |title=ჯადოქრის მეათე წესი ტერი გუდკაინდის ოფიციალურ საიტზე |accessdate=2013-03-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120515021222/http://www.terrygoodkind.com/rules.shtml |archivedate=2012-05-15 }}</ref> </blockquote> == წიგნის მნიშვნელოვანი პერსონაჟები == == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.terrygoodkind.com ტერი გუდკაინდის ოფიციალური საიტი]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120207171208/http://www.terrygoodkind.com/ |date=2012-02-07 }} * [http://sot.wikia.com/wiki/Main_Page ჭეშმარიტების მახვილის ვიკი] == სქოლიო == {{reflist}} {{ჭეშმარიტების მახვილი}} [[კატეგორია:ამერიკული რომანები]] [[კატეგორია:ჭეშმარიტების მახვილი]] [[კატეგორია:ფენტეზი რომანები]] [[კატეგორია:2005 წლის რომანები]] eev9dsbeocq85lwbgyz7mp7zws4egyo მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 0 238385 4402838 4361903 2022-08-02T20:25:44Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სნუკერის ტურნირი |ტურნირის_სახელი = მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში |სურათი = |ჩატარების_ადგილი = [[კრუსიბლის თეატრი]] |მდებარეობა = [[შეფილდი]] |ქვეყანა = [[ინგლისი]] |თარიღი = 1927 |ორგანიზაცია = [[World Professional Billiards and Snooker Association|WPBSA]] |ფორმატი = რეიტინგული |საპრიზო_ფონდი = [[ფუნტი სტერლინგი|UK£]]1 968 000<ref>{{cite web|last=Kalb|first=Rolf|title=Weltmeisterschaft – Turnier-Infos zu Weltmeisterschaft|url=https://de.eurosport.yahoo.com/news/weltmeisterschaft-turnier-infos-weltmeisterschaft-082321871--spt.html|publisher=[[Eurosport|Eurosport Deutschland]]|date=10 April 2015|accessdate=10 April 2015|language=German}}</ref> |ბოლო = [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2018|2018]] |მიმდინარე_ჩემპიონი = {{დროშანიშანი|უელსი}} [[მარკ უილიამსი]] |ბოლო_წელი = |ბოლო_ჩემპიონი = }} <div style="position: relative; z-index: 0;padding: 0; margin:0px;" text-align="center"> {{პოზრუკა+|გაერთიანებული სამეფო|width=300|float=right|caption=[[დიდი ბრიტანეთი|დიდ ბრიტანეთში]] მსოფლიო ჩემპიონატის ჩატარების ადგილები<br>1 — [[მანჩესტერი]], 2 — [[ჩესტერფილდი]], 3 — [[ნოტინგემი]], 4 — [[ბოლტონი]]|places= {{პოზრუკა~|გაერთიანებული სამეფო|marksize=7|lat_dir = N|lat_deg=54|lat_min=34|lon_dir = W|lon_deg=1|lon_min=14|label=[[მიდლზბრო]]|position=bottom}} {{პოზრუკა~|გაერთიანებული სამეფო|marksize=7|lat_dir = N|lat_deg=53|lat_min=49|lon_dir = W|lon_deg=3|lon_min=3|label=[[ბლეკპული]]|position=right}} {{პოზრუკა~|გაერთიანებული სამეფო|marksize=7|lat_dir = N|lat_deg=53|lat_min=25|lon_dir = W|lon_deg=3|lon_min=0|label=[[ლივერპული]]|position=left}} {{პოზრუკა~|გაერთიანებული სამეფო|marksize=7|lat_dir = N|lat_deg=53|lat_min=22|lon_dir = W|lon_deg=01|lon_min=28|label=[[შეფილდი]]|position=right}} {{პოზრუკა~|გაერთიანებული სამეფო|marksize=7|lat_dir = N|lat_deg=53|lat_min=35|lon_dir = W|lon_deg=2|lon_min=26|label=[[4]]|position=bottom}} {{პოზრუკა~|გაერთიანებული სამეფო|marksize=7|lat_dir = N|lat_deg=53|lat_min=28|lon_dir = W|lon_deg=2|lon_min=14|label=[[1]]|position=bottom}} {{პოზრუკა~|გაერთიანებული სამეფო|marksize=7|lat_dir = N|lat_deg=53|lat_min=14|lon_dir = W|lon_deg=1|lon_min=26|label=[[2]]|position=bottom}} {{პოზრუკა~|გაერთიანებული სამეფო|marksize=7|lat_dir = N|lat_deg=52|lat_min=57|lon_dir = W|lon_deg=1|lon_min=08|label=[[3]]|position=right}} {{პოზრუკა~|გაერთიანებული სამეფო|marksize=7|lat_dir = N|lat_deg=52|lat_min=28|lon_dir = W|lon_deg=1|lon_min=53|label=[[ბირმინგემი]]|position=bottom}} {{პოზრუკა~|გაერთიანებული სამეფო|marksize=7|lat_dir = N|lat_deg=51|lat_min=30|lon_dir = W|lon_deg=0|lon_min=7|label=[[ლონდონი]]|position=bottom}} {{პოზრუკა~|გაერთიანებული სამეფო|marksize=7|lat_dir = N|lat_deg=49|lat_min=13|lon_dir = W|lon_deg=2|lon_min=8|label=[[ჯერზი]]|position=left}} }} <div style="position: relative; z-index: 0;padding: 0; margin:0px;" text-align="center"> {{პოზრუკა+|ავსტრალია|width=150|float=right|caption=[[ავსტრალია]]|places= {{პოზრუკა~|ავსტრალია|marksize=4|lat_dir = S|lat_deg=37|lat_min=49|lon_dir = E|lon_deg=144|lon_min=57|label=[[მელბურნი]]|position=left}} {{პოზრუკა~|ავსტრალია|marksize=4|lat_dir = S|lat_deg=33|lat_min=52|lon_dir = E|lon_deg=151|lon_min=12|label=[[სიდნეი]]|position=left}} }} </div></div> '''მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში''' ({{lang-en|World Snooker Championship}}) — მთავარი პროფესიონალური [[სნუკერის ტურნირების სია|რეიტინგული ტურნირი]] [[სნუკერი|სნუკერში]]. [[სნუკერის სეზონი 1973-1974|1973-74 წლების სეზონიდან]] მოყოლებული მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში შედის რეიტინგული შეჯიბრებების სიაში. ამჟამად ჩემპიონატი ტარდება [[კრუსიბლი (თეატრი)|თეატრ კრუსიბლში]] ({{lang-en|Crucible Theatre}}), [[შეფილდი|შეფილდში]] ([[ინგლისი]]). ეს ტურნირი არის ყველაზე მნიშვნელოვანი პრესტიჟულობის, რეიტინგული ქულებისა და ფულადი ჯილდოს მიხედვით. ის იმართება ყოველწლიურად სეზონის მიწურულს<ref>{{cite web|url=http://www.snooker.org/trn/0809/|title=სეზონი 2008/2009|date=4 მარტი 2009 წელი|lang=en|publisher=Snooker|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bfAQmK?url=http://www.snooker.org/trn/0809/|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-25}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.snooker.org/trn/0910/|title=სეზონი 2009/2010|date=4 მაისი 2010 წელი|lang=en|publisher=Snooker|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bfqGPv?url=http://www.snooker.org/trn/0910/|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-25}}</ref>. == ისტორია== === ადრეული წლები === მიუხედავად იმისა, რომ სნუკერის თამაში დაიწყეს დაახლოებით [[1870-იანები|1870-იან წლებში]], ოფიციალურად [[სნუკერის თამაშის წესები|მისი წესები]] დამტკიცდა [[ბილიარდი]]ს ორგანიზაცია Billiard Association & Control Club-ის მიერ (მოგვიანებით — [[Billiard Association & Control Council]] (BA & CC)) [[1919]] წელს. [[ინგლისური ბილიარდი]] იმ დროს საბილიარდო თამაშების დომინანტური სახესხვაობა იყო, ამიტომაც სნუკერის რეგიონალური ტურნირების ორგანიზაციის იდეა მხოლოდ [[1920-იანები|1920-იანი წლების დასაწყისში]] გაჩნდა. მრავალ პროფესიონალ მოთამაშეს ესმოდა თამაშის პოტენციალი, ამიტომაც ისინი მოითხოვდნენ მსოფლიო ჩემპიონატის გამართვას. საბოლოოდ ამით უშუალოდ დაკავდა ბილ კამკინი, [[ბირმინგემი|ბირმინგემში]] საბილიარდო კლუბების ქსელის მფლობელი. ბილმა და მისმა მეგობარმა, [[ჯო დეივისი|ჯო დეივისმა]], ერთად შექმნეს და წარმოადგინეს BA & CC-ის პირველობის გამართვის გეგმა. მათი შემოთავაზება მიიღეს. [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1927|პირველი მსოფლიო ჩემპიონატი]] ჩატარდა [[1926]] წლის [[ნოემბერი|ნოემბრიდან]] [[1927]] წლის [[მაისი|მაისამდე]] [[ბირმინგემი|ბირმინგემში]], [[ინგლისი|ინგლისში]]. მასში მონაწილეობა მიიღო ათმა მოთამაშემ. პირველი მატჩი გათამაშდა [[მელბურნ ინმენი|მელბურნ ინმენსა]] და [[ტომ ნიუმენი|ტომ ნიუმენს]] შორის<ref>{{cite web|url=http://www.cajt.pwp.blueyonder.co.uk/world.html|title=პროფესიონალური მსოფლიო ჩემპიონატის მოკლე ისტორია|date=2008 წელი|lang=en|publisher=კრის ტერნერის არქივი|accessdate=2013-04-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130416080933/http://www.cajt.pwp.blueyonder.co.uk/world.html|archivedate=2013-04-16}}</ref>, ხოლო პირველობის გამარჯვებული გახდა [[ინგლისელები|ინგლისელი]] ჯო დეივისი, რომელიც ტურნირის ერთ-ერთი ორგანიზატორი იყო. გამარჯვებისთვის დეივისმა მიიღო [[ფუნტი სტერლინგი|£]] 6.10 (თანამედროვე შეფასებით დაახლოებით სამასი [[ფუნტი სტერლინგი]]),<ref>{{cite web|url=http://sports.ru/tags/4545081.html?type=dossier|title=ჯო დეივისის პრიზმა შეადგინა 300 ფუნტი თანამედროვე შეფასებით|date=21 ნოემბერი 2008 წელი|lang=ru|publisher=Sports.ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bh6RN5?url=http://www.sports.ru/tags/4545081.html?type=dossier|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-25}}</ref> ჩემპიონის თასი კი მან თავისი ფულით იყიდა. ტურნირის უდიდესი [[ბრეიკი (სნუკერი)|ბრეიკი]], 60 ქულა, გააკეთა [[ალბერტ კოუპი|ალბერტ კოუპმა]]. [[ფაილი:Joe Davis.jpg|220|thumb|right|პირველი მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში — [[ჯო დეივისი]]]] შემდგომი რამდენიმე წლის განმავლობაში ჩემპიონატი გადაჰქონდათ სხვადასხვა ქალაქში, თუმცა ქვეყანა, რომელშიც ის იმართებოდა, უცვლელი იყო. ყველა გათამაშებაში, [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1940|1940 წლის]] ჩათვლით, გაიმარჯვა დეივისმა. გარდა ამისა, [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1936|1936 წელს]] მან გააკეთა პირველი ოფიციალურად დარეგისტრირებული [[ბრეიკი (სნუკერი)#სენჩერი-ბრეიკი|სენჩერი-ბრეიკი]]. ჯოს ერთადერთი სერიოზული მოწინააღმდეგე იყო მისი უმცროსი ძმა [[ფრედ დეივისი|ფრედი]], რომელიც ჯომ [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1940|1940]] წელს გადამწყვეტ ფრეიმში დაამარცხა. უმეტეს შემთხვევაში ტურნირის ფორმატი იმ დროს ერთნაირი იყო: ის ტარდებოდა „ჩელენჯის“ სისტემით, ანუ წინა წლის მსოფლიო ჩემპიონატის გამარჯვებული ავტომატურად გადიოდა შემდეგის ფინალში, ხოლო მისი მოწინააღმდეგე მატჩების სერიის შედეგად ვლინდებოდა. [[1941]] წლიდან [[1945]] წლამდე ჩემპიონატი არ ტარდებოდა [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს გამო. ის განახლდა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1946|1946 წელს]] და მისი გამარჯვებული ისევ [[ჯო დეივისი]] გახდა. მასვე ეკუთვნოდა ჩემპიონატის უდიდესი ბრეიკი, 136 ქულა, რომელიც მან გააკეთა [[ჰორეს ლინდრუმი]]ს წინააღმდეგ გამართულ ფინალურ შეხვედრაში. ამ გამარჯვებისთვის ინგლისელმა მიიღო 1000 ფუნტი სტერლინგი. იმ დროისთვის დეივისი უკვე 15-გზის მსოფლიო ჩემპიონი იყო (ყველა ტიტული ზედიზედ აიღო), მაგრამ [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1946|1946 წლის]] ჩემპიონატის შემდეგ მან შეწყვიტა ტურნირში მონაწილეობა. უფროსი ძმის წასვლის შემდეგ [[ფრედ დეივისი]] ოჯახური ტრადიციის გაგრძელებისთვის მზად იყო, მაგრამ მსოფლიო ჩემპიონატის მოგების პირველი მცდელობა მისთვის უშედეგოდ დამთავრდა. ფინალურ შეხვედრაში ის შეაჩერა [[შოტლანდიელები|შოტლანდიელმა]] [[უოლტერ დონალდსონი|უოლტერ დონალდსონმა]]. მიუხედავად ამისა, შემდეგი 10 წლის განმავლობაში მსოფლიო ჩემპიონატზე სწორედ დეივისი დომინირებდა: [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1948|1948]] წლიდან [[World Matchplay 1957 (სნუკერი)|1957 წლამდე]] მან მოიგო რვა ტიტული, როდესაც მისმა მთავარმა მოწინააღმდეგე დონალდსონმა — მხოლოდ ერთი. === დაკნინება === [[1952]] წელს სნუკერის საერთაშორისო ჩემპიონატების გამართვაში კრიზისი დაიწყო. მას სათავე დაუდო მოთამაშეებსა და მმართველ ორგანიზაცია BA & CC-ს შორის არსებულმა დიდმა უთანხმოებებმა, რის შედეგადაც გაიმართა ორი ჩემპიონატი: ერთი ВА & CC-ის მიერ ორგანიზებული, ხოლო მეორე — პროფესიონალი მოთამაშეების მიერ. [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1952|პირველში]] მონაწილეობა მიიღო მხოლოდ ორმა სნუკერისტმა, რის შედეგადაც გამარჯვებული გახდა [[ავსტრალიელები|ავსტრალიელი]] [[ჰორეს ლინდრუმი]]. [[World Matchplay 1952 (სნუკერი)|მეორეში]] კი ითამაშეს დარჩენილმა პროფესიონალებმა. იქ ჩემპიონი გახდა [[ფრედ დეივისი]]. [[World Matchplay (სნუკერი)|World Matchplay]] (ასე ერქვა იმ ტურნირს ოფიციალურად) მიიჩნიეს მსოფლიოს „ნამდვილ“ პირველობად. თუმცა, ის დიდხანს არ გაგრძელებულა და [[1958]] წელს შეწყვიტა არსებობა არაპოპულარულობისა და ფულის უკმარისობის გამო. World Matchplay-ის ბოლო ჩემპიონი გახდა [[ინგლისელები|ინგლისელი]] [[ჯონ პულმანი]], რომელმაც თავისი ტიტული [[World Matchplay 1957 (სნუკერი)|1957]] წელს მოიპოვა. === 1960-იანი და 1970-იანი წლები === [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1964-1968|1964 წელს]] ტურნირი კვლავ აღდგა „ჩელენჯის“ ფორმატში, უმეტესწილად [[რექს უილიამსი]]ს წყალობით, რომელმაც ერთი წლით ადრე მიაღწია BA & CС-თან შეთანხმებას. მაგრამ ჩემპიონატები იმართებოდა არარეგულარულად, ზოგჯერ წელიწადში რამდენიმეჯერ, რისი წყალობითაც პულმანმა ოთხ წელიწადში შვიდი ჩელენჯი მოიგო. [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1969|1969 წელს]] მსოფლიო ჩემპიონატის ფორმატი შეიცვალა, მიიღეს თამაშიდან გამოვარდნის სისტემა<ref>{{cite web|url=http://www.pro-snooker.com/tournament/history/24|title=ჩემპიონატის ისტორია|date=2009 წელი|lang=ru|publisher=Top-snooker|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bjA80C?url=http://www.pro-snooker.com/tournament/history/24|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-25}}</ref>. პირველი გამარჯვებული გახდა [[ჯონ სპენსერი (სნუკერისტი)|ჯონ სპენსერი]], თუმცა შემდგომი ათწლეულის განმავლობაში ჩემპიონატზე დომინირებდა სხვა მოთამაშე, [[ვალიელები|უელსელი]] [[რეი რიარდონი]], რომელმაც [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1970|1970 წლიდან]] [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1978|1978 წლამდე]] ექვსი ტიტული მოიგო. [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1974|1974 წელს]] ჩემპიონატი შევიდა რეიტინგული შეჯიბრებების სიაში, რის გამოც გაიზარდა მისი პრესტიჟი. ხოლო [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1976|1976 წელს]] პირველობაზე მოვიდა პირველი მსხვილი სპონსორი, სიგარეტის ბრენდი [[Embassy (სიგარეტი)|Embassy]], რომელიც ტურნირთან თითქმის ოცდაათი წელი დარჩა. ერთი წლის შემდეგ ჩემპიონატმა ახალი სახლი იპოვა, [[კრუსიბლის თეატრი]] [[შეფილდი|შეფილდში]], ხოლო [[BBC]]-მ თამაშების ტრანსლირება დაიწყო<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/front_page/7824275.stm|title=BBC sports host David Vine dies|date=12 იანვარი 2009 წელი|lang=en|publisher=[[BBC]] Sport|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bkZgoI?url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/front_page/7824275.stm|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-25}}</ref>. სწორედ [[1977]] წელი შეიძლება ჩაითვალოს თანამედროვე სნუკერის დაბადების წლად. [[ფაილი:The Crucible, Sheffield - DSC07436.JPG‎|thumb|left|200 px|კრუსიბლის თეატრი — მსოფლიო ჩემპიონატის გამართვის ადგილი.]] === სნუკერის თანამედროვე ეპოქა === [[1980-იანები|1980-იანი წლების]] დასაწყისიდან გადაწყდა, რომ ტურნირში მონაწილეობას მიიღებდა 32 მოთამაშე. დაახლოებით ამ დროისთვისვე, [[1980]] წელს, დამტკიცდა ფინალის ფრეიმების საბოლოო რაოდენობა: 35 ფრეიმი, თამაში 18 გამარჯვებამდე. [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1980|1980 წელს]] მსოფლიო პირველობაზე პირველად გაიმარჯვა არაევროპელმა ([[კანადელები|კანადელმა]] [[კლიფ თორბერნი|კლიფ თორბურნმა]]). ერთი წლის შემდეგ კი ტიტული მიიღო ახალმა მოთამაშემ — [[სტივ დეივისი|სტივ დეივისმა]] (არ არის [[ჯო დეივისი|ჯო]] და [[ფრედ დეივისი|ფრედ დეივისების]] ნათესავი). ის [[1980-იანები|1980-იან წლებში]] მის მიერ ნათამაშები რვა ფინალიდან ექვსი ტიტულის მოგების შედეგად აბსოლუტური ლიდერი გახდა. არც [[1985 წლის სნუკერის მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალი|1985 წლის ფინალს]] ჩაუვლია სტივის გარეშე. ეს ფინალი კრუსიბლის ისტორიაში ყველაზე პოპულარულია<ref name="чм1985">{{cite web|url=http://www.webcitation.org/5ZTcM3hdD|title=Taylor still on song as he relives past glory|date=13 აპრილი 2005 წელი|lang=en|publisher=[[The Daily Telegraph]]|accessdate=2022-04-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/5ZTcM3hdD?url=http://www.telegraph.co.uk/sport/main.jhtml?xml=%2Fsport%2F2005%2F04%2F14%2Fsophil14.xml|archivedate=2008-07-21}}</ref>. მაშინ [[დენის ტეილორი|დენის ტეილორმა]] ინგლისელი დაამარცხა ანგარიშით 18:17, როდესაც ბოლო ბურთით გამარჯვება გამოსტაცა ხელებიდან. ეს 35-ფრეიმიანი შერკინება, რომელიც დამთავრდა ორშაბათს, 00-19 საათზე, დიდი ხნის განმავლობაში იკავებდა სნუკერის მატჩის ხანგრძლივობის რეკორდს (890 წუთი სუფთა დროისა). [[ფაილი:Dennis Taylor, 2004.jpg‎|thumb|right|200 px|დენის ტეილორი, [[2004]] წელი]] დეივისს შემდგომშიც შეეძლო ჩემპიონატებზე დომინირება, თუმცა [[1980-იანები]]ს მიწურულს [[მეინ-ტური|მეინ-ტურში]] (სნუკერის ერთგვარ უმაღლეს ლიგაში) გამოჩნდა კიდევ უფრო ნიჭიერი მოთამაშე — [[სტივენ ჰენდრი]]. იმ დროს მრავალი ექსპერტი ჰენდრის დეივისის მემკვიდრეს უძახდა<ref>{{cite web|url=http://www.pro-snooker.com/bio/champions/62|title=სტივენ ჰენდრი|date=2008 წელი|lang=ru|publisher=Top-Snooker|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bla4uL?url=http://www.pro-snooker.com/bio/champions/62|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>, რადგან ორივენი კარიერის დასაწყისშივე პრაქტიკულად დაუმარცხებლები გახდნენ. მაგრამ საბოლოოდ [[შოტლანდიელები|შოტლანდიელმა]] უკან ჩამოიტოვა სტივი ყველა მაჩვენებლის მიხედვით, უპირველეს ყოვლისა კი ყველაზე მთავარის — მოგებული მსოფლიო ჩემპიონატების რაოდენობით. [[1990-იანები|90-იან წლები]] სწორედ სტივენ ჰენდრის ეკუთვნოდა. თავისი პირველი ტიტული მან აიღო 21 წლისა და 106 დღისამ, რაც რეკორდული მაჩვენებელია, ხოლო უკანასკნელი, რიგით მეშვიდე, მოიპოვა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1999|1999]] წელს. სტივენ ჰენდრი დამსახურებულად ითვლება ყველაზე წარმატებულ მოთამაშედ ტურნირის ისტორიაში: მიუხედავად იმისა, რომ მოგებული მსოფლიო ჩემპიონატების რაოდენობით ის მხოლოდ მეოთხე ადგილს იკავებს (პირველ ადგილზეა [[ჯო დეივისი]] 15 გამარჯვებით, ხოლო მეორე და მესამე ადგილებს 8-8 გამარჯვებით ინაწილებენ [[ფრედ დეივისი]] და [[ჯონ პულმანი]]), მისი გამარჯვებები იმ დროისთვის მოვიდა, როცა სნუკერი უკვე სპორტის საკმაოდ განვითარებული სახეობა იყო მაღალი კონკურენციით. თუმცა, [[XXI საუკუნე|XXI საუკუნის]] დასაწყისში სრულიად გამოაშკარავდა პოტენციალი სნუკერის ახალი თაობისა, რომელსაც, უპირველეს ყოვლისა, მიეკუთვნებოდა [[რონი ო’სალივანი]] ([[ინგლისი]]), [[ჯონ ჰიგინსი]] ([[შოტლანდია]]) და [[მარკ უილიამსი]] ([[უელსი]]). სწორედ ამ სამმა სნუკერისტმა დაიპყრო ჩემპიონატის მთავარი ჯილდო თერთმეტჯერ: [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1998|1998]], [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2000|2000]]-[[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2001|2001]], [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2003|2003]]-[[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2004|2004]], [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2007|2007]]-[[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2009|2009]] და [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2011|2011]]—[[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2013|2013]] წლებში. მათგან 5 ტიტული მოიგო [[რონი ო’სალივანი|რონი ო'სალივანმა]], ოთხი — [[ალექს ჰიგინსი|ჰიგინსმა]], ხოლო ორი — [[მარკ უილიამსი|უილიამსმა]]. [[დიდი ბრიტანეთი]]ს კანონმდებლობაში ცვლილებებთან დაკავშირებით, რომლებიც დაკავშირებული იყო [[თამბაქო]]ს ნაკეთობების რეკლამის შეზღუდვასთან, თამბაქოს მწარმოებელ კომპანიებს აეკრძალათ სპორტული შეჯიბრებების სპონსორირება გაერთიანებული სამეფოს ტერიტორიაზე. თუმცა, Embassy-მ [[2005]] წლის მსოფლიო ჩემპიონატის სპონსორირებაზე სპეციალური თანხმობა მიიღო. „Embassy Snooker World Championship“-ის უკანასკნელი ჩემპიონი გახდა [[შონ მერფი]], რომელმაც [[მეთიუ სტივენსი]] დაამარცხა ანგარიშით 18:16. მერფის გამარჯვება იმდენად არ დაუმახსოვრებიათ იმის გამო, რომ ეს უკანასკნელი იყო Embassy-ის სპონსორობით, რამდენადაც იმიტომ, რომ გამარჯვებულმა ტიტული მოიპოვა საკვალიფიკაციო რაუნდებიდან გამოსვლის შემდეგ. ეს იყო მხოლოდ მეორე შემთხვევა ჩემპიონატის ისტორიაში, [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1979|1979 წელს]] [[ტერი გრიფითსი]]ს გამარჯვების შემდეგ. [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2005|2005 წლის ტურნირის]] გამართვის დროს [[პროფესიონალური ბილიარდისა და სნუკერის საერთაშორისო ასოციაცია|WPBSA-ის]] თავმჯდომარემ გამოაცხადა, რომ ჩემპიონატი გაიმართებოდა [[კრუსიბლის თეატრი|კრუსიბლის თეატრში]] როგორც მინიმუმ კიდევ 5 წელი, ხოლო მისი ახალი სპონსორი გახდა ონლაინ კაზინოების უმსხვილესი ქსელი — 888.com — მასთან [[2006]] წლის იანვარში ხელი მოეწერა 5-წლიან კონტრაქტს<ref>{{cite web|url=http://www.prleap.com/pr/24501/|title= 888.com იქნება სნუკერის მსოფლიო ჩემპიონატის სპონსორი|date=25 იანვარი 2006 წელი|lang=en |publisher=PR Leap}}</ref>. 888.com-ის მოსვლასთან დაკავშირებული იყო მრავალი ცვლილება პირველობის გაფორმების სტილში, მაგალითად, კრუსიბლის არენის ტრადიციულად წითელი ფერი შეიცვალა მწვანით, ხოლო მოთამაშეებს აეკრძალათ დარბაზში სიგარეტის მოწევა და ალკოჰოლის დალევა. [[ფაილი:World Snooker Chamionship Trophy.JPG|thumb|left|220 px|მსოფლიო ჩემპიონატის თასი]] ახალი სპონსორის დროს ტურნირის პირველი გამარჯვებული გახდა 28 წლის [[შოტლანდიელები|შოტლანდიელი]] [[გრემ დოტი]], რომელმაც დრამატულ ფინალში ინგლისელი [[პიტერ ებდონი]] დაამარცხა 18:14. საინტერესოა რომ, მიუხედავად იმისა, რომ თვითონ დოტი შედიოდა 16 უძლიერესი სნუკერისტის სიაში, ბუკმეიკერების აზრით ნაკლებად სავარაუდო ჩემპიონად ითვლებოდა. თუმცა, მის გამარჯვებას ხელი შეუწყო როგორც მოწინააღმდეგის ემოციურმა გამოფიტვამ ნახევარფინალში, აგრეთვე მისმა საკუთარმა თამაშის „დამცველობითმა“ სტილმა<ref>{{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/sport/2006/may/03/snooker.sport|title=Late dash of Dott pulls Ebdon’s revival up short|date=3 მაისი 2006 წელი|lang=en|publisher=[[The Guardian]]|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bnC31B?url=http://www.guardian.co.uk/sport/2006/may/03/snooker.sport|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>. საბოლოოდ გრემ დოტმა მიიღო [[ფუნტი სტერლინგი|£]] 200 000 და ჩემპიონატის ჯილდო განახლებულ დიზაინში. [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2007|2007 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე]] შესრულდა საიუბილეიო, მე-1000 [[სენჩერი-ბრეიკი]] კრუსიბლის ისტორიაში. ამ მიღწევის ავტორი გახდა [[ჯონ ჰიგინსი]], რომელიც შედეგად ჩემპიონიც გახდა. ხოლო ყოფილმა გამარჯვებულმა, გრემ დოტმა, მეორე წრეშივე წააგო არცთუ ისე ძლიერ მოწინააღმდეგესთან — [[იან მაკალოჰი]]სთან — 7:10. თუმცა, შემდეგ წელს ტიტულის დაცვა არც ჰიგინსს გამოუვიდა: [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2008|2008 წლის პირველობაზე]] ის მეორე რაუნდში დამარცხდა. ამჯერად ჩემპიონი გახდა [[რონი ო’სალივანი]], რომელმაც ფინალში [[ალისტერ კარტერი]] დაამარცხა ანგარიშით 18:8<ref>{{cite web|url=http://www.top-snooker.com/tournament/history/24|title=ჩემპიონატის მეორე ფინალისტად უკვე ტრადიციულად გახდა „აუტსაიდერი“ — ალისტერ კარტერი|date=2008 წელი|lang=ru|publisher=Top-Snooker|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bo5hJk?url=http://www.top-snooker.com/tournament/history/24|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-25}}</ref>. ამ ჩემპიონატის შემდეგ მთავარმა სპონსორმა, 888.com-მა, არ შეასრულა თავისი ვალდებულება კონტრაქტის მიხედვით და შეწყვიტა სპონსორირება<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/other_sports/snooker/7544214.stm|title=„დიდი ფინანსური დარტყმა სნუკერზე“|date=6 აგვისტო 2008 წელი|lang=en|publisher=[[BBC]] Sport|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bpAL2c?url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/7544214.stm|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>. [[2009]] წელს ბუკმეიკერული კომპანია Betfred.com გახდა მსოფლიო ჩემპიონატის სპონსორი შემდეგი ოთხი წლის განმავლობაში. ამგვარად, სნუკერის მთავარმა ტურნირმა სახელი შეიცვალა „Betfred.com World Snooker Championship“-ზე. ჩემპიონატის გამართვის ადგილი კი, WPBSA-ს ყოფილი თავმჯდომარის, სერ [[როდნი უოკერი]]ს განცხადებით, როგორც ჩანს, 2015 წლამდე უცვლელი იქნება — [[კრუსიბლის თეატრი]] [[შეფილდი|შეფილდში]]<ref>{{cite web|url=http://top-snooker.blogs.eurosport.ru/archive/2008/10/19/%D1%87%D0%B5%D0%BC%D0%BF%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%82-%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B0-%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8F-%D0%B2-%D1%88%D0%B5%D1%84%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%B4%D0%B5.html|title=მსოფლიო ჩემპიონატი დარჩება შეფილდში|date=19 ოქტომბერი 2008 წელი|lang=ru|publisher=[[ევროსპორტი]]|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bq4JcW?url=http://www.eurosport.ru/blogs.shtml|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>. კომპანია Betfred-თან კონტრაქტის დასრულების შემდეგ, 2013 წლიდან, ტურნირის სპონსორი გახდა Betfair. ბოლო დროს საგრძნობლად გაიზარდა თამაშის ხარისხი (როგორც საერთოდ სნუკერში, აგრეთვე უშუალოდ მსოფლიო ჩემპიონატზეც) — შედარებისთვის, [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1983|1983 წლის ტურნირზე]] დაგროვდა მხოლოდ 18 ასიანი სერია, ხოლო [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2009|2009 წელს]] — 83. 2009 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის მაჩვენებელი ამ დროისთვის რეკორდულია. == ჩემპიონატისა და მისი მონაწილეების გეოგრაფია == თავისი ისტორიის 83 წლის განმავლობაში (მცირე შესვენებებით) მსოფლიო ჩემპიონატმა მოიარა მსოფლიოს 13 ქალაქი და 3 ქვეყანა ([[დიდი ბრიტანეთი]] ([[ინგლისი]]), [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]], [[ავსტრალია]]). მეტწილად წარმატებულ მოთამაშეებს შორის, როგორც უწინ, აგრეთვე ახლაც დომინირებენ ბრიტანელები, თუმცა, ბოლო დროს გამოჩნდნენ მოთამაშეები ტრადიციულად „არასნუკერული“ ქვეყნებიდან. [[1990-იანები|90-იანი წლების]] დასაწყისიდან ტურნირის ფინალურ სტადიაში თამაშობდნენ [[ინგლისი]]ს, [[შოტლანდია|შოტლანდიის]], [[უელსი]]ს, [[ჩრდილოეთ ირლანდია|ჩრდილოეთ ირლანდიის]], [[ირლანდია|ირლანდიის]], [[ჩინეთი]]ს, [[ავსტრალია|ავსტრალიის]], [[ახალი ზელანდია|ახალი ზელანდიის]], [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა|სამხრეთ აფრიკის]], [[კანადა|კანადის]], [[ნიდერლანდები]]ს, [[ისლანდია|ისლანდიის]], [[ნორვეგია|ნორვეგიის]], [[ფინეთი]]ს, [[ტაილანდი]]ს, [[პაკისტანი]]ს, [[მალტა|მალტისა]] და [[ბელგია|ბელგიის]] წარმომადგენლები. ყველაზე წარმატებული არაბრიტანელი სნუკერისტების სიას, რომლებსაც ჯერ არ დაუმთავრებიათ კარიერა, შეიძლება მივაკუთვნოთ [[ნილ რობერტსონი]] [[ავსტრალია|ავსტრალიიდან]] ([[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2010|2010 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] გამარჯვებული), [[ნიდერლანდელები|ნიდერლანდელი]] [[სტეფან მაზროცისი]], რომელიც [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1997|1997 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე]] 1/8 ფინალში მოხვდა, [[დინ ჯუნხუი]] და [[ლიან ვენბო]] [[ჩინეთი]]დან და [[ტონი დრაგო]] [[მალტა|მალტიდან]]. ბოლო დროს პერიოდულად ჩნდება ინფორმაცია, რომ მსოფლიო ჩემპიონატი შეიძლება ჩინეთში გადავიდეს, მაგრამ მხოლოდ მას შემდეგ, როდესაც დასრულდება კონტრაქტი [[შეფილდი]]ს [[კრუსიბლის თეატრი|კრუსიბლთან]]. ტურნირის ჩინეთში გადატანის სურვილი დაკავშირებულია ამ ქვეყანაში სნუკერის მაღალ პოპულარობასთან, ასევე ახალი მსხვილი სპონსორების მოპოვების შესაძლებლობასთან<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/7658759.stm|title=მსოფლიო ჩემპიონატი შეიძლება ჩინეთმა მიიღოს|date=8 ოქტომბერი 2008 წელი|lang=en|publisher=[[BBC]] Sport|archiveurl=https://www.webcitation.org/614brzqpf?url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/7658759.stm|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>. == რეკორდები == * მსოფლიო ჩემპიონატის ისტორიაში ყველაზე ტიტულოვან მოთამაშედ დღემდე რჩება [[ჯო დეივისი]]: [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1927|1927 წლიდან]] [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1946|1946 წლამდე]] მან პირველობა ზედიზედ 15-ჯერ მოიგო. თანამედროვე ეპოქის ყველაზე წარმატებულ სნუკერისტად კი ფორმალურად ითვლება [[სტივენ ჰენდრი]], რომელმაც კრუსიბლში 7-ჯერ გაიმარჯვა. საერთოდ, გამოყოფენ თანამედროვე სნუკერის ყველაზე წარმატებულ მოთამაშეების ოთხეულს — [[სტივენ ჰენდრი]], [[სტივ დეივისი]], [[რონი ო’სალივანი]] და [[ჯონ ჰიგინსი]]. [[ფაილი:Ronnie O'Sullivan with World Championship Trophy 2013.jpg|მინი|200px|ო'სალივანი [[2013|2013 წლის]] [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2013|მსოფლიო ჩემპიონატზე]] გამარჯვების შემდეგ]] * [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2007|2007 წლის პირველობა]] ცნობილია ყველაზე ხანგრძლივი ფრეიმით. ის გრძელდებოდა 1 სთ და 17 წთ და გათამაშდა ფინალში [[ჯონ ჰიგინსი|ჯონ ჰიგინსსა]] და [[მარკ სელბი]]ს შორის. * მსოფლიო ჩემპიონატის ყველაზე ახალგაზრდა მონაწილე [[2012]] წელს გახდა [[ლუკა ბრესელი]], რომელიც 17 წლისა და 35 დღის იყო, როცა ჩემპიონატში მონაწილეობა მიიღო. გარდა ამისა, იგი ყველაზე ახალგაზრდა მოთამაშეა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ფარგლებში სენჩერი-ბრეიკი გააკეთა (116 ქულა). * ჩემპიონატის ყველაზე ახალგაზრდა გამარჯვებული გახდა [[სტივენ ჰენდრი]], რომელმაც ის მოიგო [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1990|1990 წელს]] 21 წლის ასაკში. მეორე ამ მაჩვენებლის მიხედვით არის [[შონ მერფი]], მესამე — [[ალექს ჰიგინსი]]. ორივე მათგანმა ჩემპიონატი მოიგო 22 წლის ასაკში, რამდენიმე თვის სხვაობით<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/4507087.stm|title=მერფის წინსვლა|first=Julian|last=Shea|date=3 მაისი 2005 წელი|lang=en|publisher=[[BBC]] Sport|archiveurl=https://www.webcitation.org/614btiIsq?url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/4507087.stm|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref><ref>{{cite web|url=http://uk.eurosport.yahoo.com/25072010/58/snooker-legend-alex-higgins-passes.html|title=სნუკერის ლეგენდა, ალექს ჰიგინსი გარდაიცვალა|date=24 ივლისი 2010 წელი|lang=en|publisher=[[ევროსპორტი]]|archiveurl=https://www.webcitation.org/614buOOdg?url=http://uk.eurosport.yahoo.com/25072010/58/snooker-legend-alex-higgins-passes.html|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>. ტურნირის ყველაზე ხანდაზმული გამარჯვებული გახდა [[რეი რიარდონი]], რომელმაც ტიტული 45 წლისა და 203 დღის ასაკში მიიღო ([[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1978|1978 წელს]]). კიდევ უფრო შთამბეჭდავია [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1964-1968|1966 წლის ტურნირის]] ფინალისტის, [[ფრედ დეივისი]]ს ასაკი — 53 წელი. * [[2008]] წელს ჰენდრიმ მე-1000 პარტია ითამაშა დინ ჯუნხუის წინააღმდეგ მატჩში. * სტივენ ჰენდრიმ აგრეთვე სნუკერის თანამედროვე ეპოქაში ყველაზე დიდი ხნით მოახერხა მსოფლიო ჩემპიონის ტიტულის შენარჩუნება. იგი მოქმედი ჩემპიონი იყო 1992-დან 1996 წლამდე. * ტურნირის ყველაზე მოულოდნელი ჩემპიონი არის [[ტერი გრიფითსი]] ([[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1979|1979]]), რომელმაც ტურნირი კვალიფიკაციიდან გასვლით მოიგო; გარდა ამისა, ჩემპიონატი იყო მხოლოდ მეორე კვალიფიცირებული ტურნირი, რომელზეც ის თამაშობდა. [[ჯო ჯონსონი]] გახდა ჩემპიონი [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1986|1986]] წელს, თუმცა ფსონები მასზე ტურნირის დასაწყისში მიიღებოდა, როგორც 150-1; [[შონ მერფი]]მ [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2005|2005 წლის ჩემპიონატზე]] გაიმეორა გრიფითსის მიღწევა და მოიგო ტიტული საკვალიფიკაციო რაუნდების გავლით. * [[ჯიმი უაიტი]]მ ექვსჯერ მიაღწია მსოფლიო პირველობის ფინალს ([[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1984|1984]] და 1990—1994 წლებში.), თუმცა, არც ერთხელ არ მოუგია ის. ბოლო ფინალი მან ითამაშა ჰენდრისთან და დამარცხდა ანგარიშით 17:18. * ე.წ. „კრუსიბლის წყევლა“ მდგომარეობს იმაში, რომ არც ერთ ჩემპიონს, რომელმაც ტიტული პირველად მოიგო, არ შეუძლია დაიცვას იგი შემდეგ წელს. [[ჯონ სპენსერი (სნუკერისტი)|ჯონ სპენსერი]], [[ტერი გრიფითსი]], [[დენის ტეილორი]], [[სტივ დეივისი]], [[გრემ დოტი]] და [[ნილ რობერტსონი]] დამარცხდნენ პირველ რაუნდში, დანარჩენები უფრო შორს გავიდნენ. ყველაზე ახლოს მივიდნენ [[ჯო ჯონსონი]] და [[კენ დოერტი]], რომლებმაც მსოფლიო ჩემპიონატი მოიგეს [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1986|1986]] და [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1997|1997]] წლებში შესაბამისად, და შემდეგ წელს ფინალამდე გავიდნენ. მაგრამ საბოლოოდ ისინი მოწინააღმდეგეებთან მაინც დამარცხდნენ (ჯონსონმა [[სტივ დეივისი|სტივ დეივისთან]] დათმო 14:18, ხოლო დოერტიმ — [[ჯონ ჰიგინსი|ჯონ ჰიგინსთან]] 12:18). * მხოლოდ შვიდმა სნუკერისტმა შეძლო თავის კარიერაში ტიტულის ერთხელ მაინც დაცვა. ეს სნუკერისტები არიან: [[ჯო დეივისი]], [[ფრედ დეივისი]], [[ჯონ პულმანი]], [[რეი რიარდონი]], [[სტივ დეივისი]], [[სტივენ ჰენდრი]] და [[რონი ო’სალივანი]]. მხოლოდ უკანასკნელი სამი მოთამაშე ეკუთვნის სნუკერის თანამედროვე ეპოქას. ამასთან ერთად, სტივ დეივისმა ტიტულის დაცვა სამჯერ მოახერხა, ჰენდრიმ — ოთხჯერ, ხოლო რონი ო'სალივანმა — მხოლოდ ერთხელ, [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2013|2013]] წელს. * [[კენ დოერტი]] — ერთადერთი სნუკერისტი, რომელსაც დაემორჩილა მსოფლიო ჩემპიონატის სამი სხვადასხვა ვერსია. სხვადასხვა დროს მან მოიგო ახალგაზრდული, სამოყვარულო და პროფესიონალური ჩემპიონატები<ref>{{cite web|url=http://www.global-snooker.com/Ken-Doherty.asp|title=მოთამაშის პროფილი: კენ დოერტი|date=2009 წელი|lang=en|publisher=Global Snooker|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bv0ZZD?url=http://www.global-snooker.com/Ken-Doherty.asp|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>. * რონი ო’სალივანი — ერთადერთი მოთამაშე, რომელმაც სნუკერის თანამედროვე ეპოქაში ჩემპიონატის თასის ყველა ტიპის მოგება მოახერხა. ის არის სპონსორების, Embassy-ის, 888.com-ის, Betfred.com-ისა და Betfair.com-ის გაფორმებული თასების მფლობელი. ჯონ ჰიგინსს მხოლოდ სამი სახის თასი აქვს, უკანასკნელის გარდა (Betfair). * აგრეთვე რონი ო’სალივანი სნუკერის თანამედროვე ეპოქის ერთადერთი მოთამაშეა, რომელმაც მოახერხა მსოფლიო ჩემპიონატის ყველა ფინალის მოგება, რომლებშიც მონაწილეობდა. * [[ჯონ პეროტი]] — ერთადერთი სნუკერისტი, რომელმაც შეძლო ტურნირის ფინალურ სტადიაზე მოწინააღმდეგის დამარცხება მშრალი ანგარიშით: ეს მოხდა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1991|1991 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] პირველ წრეზე [[ედი ჩარლტონი]]ს წინააღმდეგ მატჩში. საკვალიფიკაციო მატჩებში მშრალი ანგარიში იშვიათად გვხვდება, მაგრამ პრეცენდენტები მაინც არსებობს: 2012 წელს ორი მატჩი დასრულდა ანგარიშით 10:0 * [[ჰორეს ლინდრუმი]] და [[ნილ რობერტსონი]] ([[ავსტრალია]]), [[კლიფ თორბერნი]] ([[კანადა]]) და [[კენ დოერტი]] ([[ირლანდია]]) არიან ერთადერთი მსოფლიო ჩემპიონები, რომლებიც არ ცხოვრობენ (ან არ უცხოვრიათ) [[დიდი ბრიტანეთი|დიდ ბრიტანეთში]]. ამასთანავე ლინდრუმის ტიტულს დღესდღეობით ხშირად არ აღიარებენ, რადგან იმ ჩემპიონატში მხოლოდ ორმა მოთამაშემ მიიღო მონაწილეობა. * [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1931|1931]] და [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1952|1952 წლების]] მსოფლიო ჩემპიონატები საინტერესოა იმით, რომ ორივე მათგანში მონაწილეობას იღებდა მხოლოდ ორი მოთამაშე. * ჩემპიონატის ყველაზე ხანგრძლივი არაოფიციალური მატჩი დაფიქსირდა [[1983]] წელს 1/18 ფინალში კლიფ თორბურნსა და ტერი გრიფითსს შორის<ref>{{cite web|url=http://sport.rbc.ru/billiard/article/25/03/2008/128585.shtml|title=სნუკერის რეკორდების წიგნი (ნაწილი 1)|date=25 მარტი 2008 წელი|lang=ru|publisher=Sport.rbc|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bx0dpN?url=http://sport.rbc.ru/billiard/article/25/03/2008/128585.shtml|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>. ის დამთავრდა დილის 03−51 საათზე და გამარჯვება მოიპოვა თორბურნმა ანგარიშით 13:12. მანვე ამ თამაშში მაქსიმალური ბრეიკი გააკეთა. * ყველაზე სწრაფი მატჩი 13 გამარჯვებამდე ჩემპიონატზე დაფიქსირდა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1997|1997 წელს]]. მაშინ რონი ო'სალივანმა დაამარცხა [[ტონი დრაგო]] 13:4. აღსანიშნავია, რომ ამ მოთამაშეებს აქვთ ზედმეტსახელები „[[რაკეტა]]“ და „[[ტორნადო]]“ შესაბამისად, რადგანაც ცნობილნი არიან, როგორც ყველაზე სწრაფი მოთამაშეები [[სნუკერი]]ს ისტორიაში. * ყველაზე ცნობილ ქამბექებს (მატჩები, რომელშიც ერთი მოთამაშე მეორესთან დიდი ანგარიშით აგებს, ხოლო საბოლოოდ იგებს შეხვედრას) შორის რამდენიმე მატჩის გამოყოფა შეიძლება: :მჩ-1985, [[დენის ტეილორი]] — [[სტივ დეივისი]]. 0:8-დან ტეილორმა მოიგო თამაში 18:17 და გახდა ჩემპიონი. :მჩ-1992, [[სტივენ ჰენდრი]] — [[ჯიმი უაიტი]]. 8:14-დან ჰენდრიმ მოიგო თამაში 18:14 და გახდა ჩემპიონი. :მჩ-1995, [[ნაიჯელ ბონდი]] — [[კლიფ თორბერნი]]. 2:9-დან ბონდმა მოიგო მატჩი 10:9<ref>{{cite web|url=http://www.top-snooker.com/bio/players/85|title=ნაიჯელ ბონდი|date=2008 წელი|lang=ru|publisher=Top-Snooker|archiveurl=https://www.webcitation.org/614byIlfq?url=http://www.top-snooker.com/bio/players/85|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>; :მჩ-2003, [[კენ დოერტი]] — [[პოლ ჰანტერი]]. 9:15-დან დოერტიმ მოიგო მატჩი 17:16 და გავიდა ფინალში<ref>{{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/sport/2003/may/04/snooker.worldsnookerchampionship2003|title=დოერტი ოცნებას ბედავს|first=Phil|last=Yates|date=4 მაისი 2008 წელი|lang=en|publisher=[[The Guardian]]|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bzLi6k?url=http://www.guardian.co.uk/sport/2003/may/04/snooker.worldsnookerchampionship2003|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>; :მჩ-2007, [[შონ მერფი]] — [[მეთიუ სტივენსი]]. 5:11-დან, შემდეგ კი 7:12-დან მერფიმ მოიგო შეხვედრა 13:12<ref>{{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/sport/2007/may/02/snooker.worldsnookerchampionship2007|title=მერფი სიკვდილს გაექცა|date=2 მაისი 2008 წელი|lang=en|publisher=[[The Guardian]]|archiveurl=https://www.webcitation.org/614c09bhO?url=http://www.guardian.co.uk/sport/2007/may/02/snooker.worldsnookerchampionship2007|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>; :მჩ-2010, [[ნილ რობერტსონი]] — [[მარტინ გოულდი]]. 5:11-დან რობერტსონმა გადაარჩინა თამაში და მოიგო ანგარიშით 13:12, ჩემდეგ კი გახდა მსოფლიო ჩემპიონი<ref>{{cite web|url=http://www.eurosport.ru/snooker/world-championship/2009-2010/flashnews_sto2302493.shtml|title=რობერტსონი საოცრად გადარჩა გოულდთან მატჩში|date=24 აპრილი 2010 წელი|lang=ru|publisher=[[ევროსპორტი]]|archiveurl=https://www.webcitation.org/614c0zP4E?url=http://www.eurosport.ru/snooker/world-championship/2009-2010/flashnews_sto2302493.shtml|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>. * სტივენ ჰენდრი არის სნუკერისტი, რომელმაც დააგროვა ყველაზე მეტი საპრიზო თანხა ერთ მსოფლიო ჩემპიონატზე ([[ფუნტი სტერლინგი|£ 190 000]] გამარჯვებისთვის და [[ფუნტი სტერლინგი|£ 163 000]] მაქსიმალური ბრეიკისთვის, [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1995|1995 წელს]])<ref>{{cite web|url=http://www.snooker.org/trn/world_95_res.shtml|title=1995 წლის მსოფლიო ჩემპიონატი|date=4 თებერვალი 2008 წელი|lang=en|publisher=Snooker|archiveurl=https://www.webcitation.org/614c21Mv8?url=http://www.snooker.org/trn/world_95_res.shtml|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>. === სენჩერი-ბრეიკები და მაქსიმუმები === * პირველი [[მაქსიმალური ბრეიკი]] ჩემპიონატში დაფიქსირდა [[1983]] წელს. ამ მიღწევის ავტორი გახდა [[კანადელები|კანადელი]] მოთამაშე [[კლიფ თორბერნი]], რომელიც შედეგად ფინალში გავიდა. ბრეიკი გაკეთდა 1/8 ფინალში. * მთელი ისტორიის განმავლობაში მსოფლიო ჩემპიონატზე გაკეთდა 10 მაქსიმალური ბრეიკი, მაგრამ მხოლოდ ერთი — საკვალიფიკაციო რაუნდებში ([[რობერტ მილკინსი]], [[14 მარტი]] [[2006]] წელი). * რონი ო’სალივანი და სტივენ ჰენდრი ინაწილებენ ტურნირზე მაქსიმალური სერიების რაოდენობის რეკორდს. ო'სალივანმა თავისი პირველი 147-ქულიანი ბრეიკი გააკეთა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1997|1997 წელს]] 5 წუთსა და 20 წამში (ყველაზე სწრაფი მაქსიმალური ბრეიკი პროფესიონალური სნუკერის ისტორიაში). [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2003|2003 წლის ჩემპიონატზე]] მან გაიმეორა ეს სერია პირველი წრის მატჩში [[მარკო ფუ]]ს წინააღმდეგ, მაგრამ საბოლოოდ დამარცხდა მოწინააღმდეგესთან 6:10. მესამეჯერ ო'სალივანმა მაქსიმალური ბრეიკი გააკეთა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2008|2008 წლის ჩემპიონატის]] 1/8 ფინალში [[მარკ უილიამსი]]ს წინააღმდეგ, თანაც ბოლო ფრეიმში. სტივენ ჰენდრიმ თავისი პირველი მაქსიმუმი ტურნირზე შეასრულა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1995|1995 წლის]] ნახევარფინალში [[ჯიმი უაიტი]]ს წინააღმდეგ; მეორე — [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2009|2009 წლის]] მეოთხედფინალში, ხოლო მესამე — [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2012|2012 წლის]] 1/16 ფინალში. ამ ორი მოთამაშის გარდა, მაქსიმალური ბრეიკი გაკეთებული აქვთ ჯიმი უაითს ([[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1992|1992]]), მარკ უილიამსს ([[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2005|2005]]), კლიფ თორბურნს ([[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1983|1983]]) და ალისტერ კარტერს ([[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2008|2008]])<ref>{{cite web|url=http://www.snooker.org/Plr/records.shtml|title=მსოფლიო რეკორდები სნუკერში|date=6 დეკემბერი 2008 წელი|lang=en|publisher=Snooker|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bwMZNr?url=http://www.snooker.org/Plr/records.shtml|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>. * ყველაზე მეტი სენჩერი-ბრეიკი ერთ ჩემპიონატზე გააკეთა სტივენ ჰენდრიმ ([[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2002|2002 წელი]], 16 სენჩერი-ბრეიკი). * ერთადერთი სნუკერისტი, რომელმაც შეძლო მსოფლიო ჩემპიონატზე სენჩერი-ბრეიკის გაკეთება სადებიუტო მატჩში, არის [[ირლანდიელები|ირლანდიელი]] [[ფერგალ ო'ბრაიენი]]. მან ეს [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1994|1994 წელს]] მოახერხა. * [[რონი ო’სალივანი]] 2013 წელს გახდა რეკორდსმენი ერთი მოთამაშის მიერ მსოფლიო ჩემპიონატზე საერთო ჯამში გაკეთებული ასიანი სერიების რაოდენობაში. მისი მიმდინარე რეკორდია — 131 სერია. * [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2008]] — პირველი და ამჟამად უკანასკნელი ოფიციალური ტურნირი, რომელზეც (მეინ-ტურში) გაკეთდა ორი მაქსიმალური ბრეიკი: ერთი [[რონი ო’სალივანი]]ს მიერ, მეორე კი — [[ალისტერ კარტერი]]ს<ref>{{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/sport/2008/apr/30/worldsnookerchampionship.snooker1|title=Carter’s 'pure adrenaline rush' takes him to a maximum|date=30 აპრილი 2008 წელი|lang=en|publisher=[[The Guardian]]|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bst6Qo?url=http://www.guardian.co.uk/sport/2008/apr/30/worldsnookerchampionship.snooker1|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>. შედეგად ჯილდო ამ მიღწევისთვის თანაბრად განაწილდა. * [[1990-იანები|1990-იანი წლებიდან]] მოყოლებული მაქსიმალური ბრეიკებისთვის ტურნირზე შმოტანილია მსხვილი ბონუსები. პირველი მოთამაშე, რომელმაც ეს ბონუსი მიიღო, იყო [[ჯიმი უაიტი]]. ის დაჯილდოვდა [[1992]] წელს (100 ათასი მაქსიმუმისთვის და 14 ათასი უმაღლესი ბრეიკისთვის). მაქსიმუმისთვის ყველაზე დიდი პრიზი მიიღო რონი ო'სალივანმა 2003 წელს — 169 ათასი ფუნტი (საშუალოდ სერიის განმავლობაში ო'სალივანი წამში 433 ფუნტს იღებდა)<ref>{{cite web|url=http://www.probilliard.info/news.php?id=25|title=რონი ო'სალივანმა თავისი მეექვსე მაქსიმალური ბრეიკი გააკეთა|date=23 აპრილი 2003 წელი|lang=ru|publisher=Pro-Billiard|archiveurl=https://www.webcitation.org/614bvcDjz?url=http://www.probilliard.info/news.php?id=25|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>. * 2013 წლიდან მაქსიმალური ბრეიკების ღირებულების საერთო ფორმულასთან (სეზონის ყოველ მაქსიმუმზე შემდეგი წლის მაქსიმუმის ფასი 5000 ფუნტით იზრდება) დამატებით უმაღლეს და მაქსიმალურ ბრეიკზე ფულადი ჯილდოს ნაცვლად ტურნირზე შემოტანილია ჯილდო „ოქროს კია“. 2013 წელს ოქროს კია და 30 000 ფუნტი 143-ქულიანი სერიით მოიგო [[ნილ რობერტსონი|ნილ რობერტსონმა]]. === ფინალური მატჩების სტატისტიკა და აღსანიშნავი მოვლენები === * ყველაზე გამანადგურებელი ანგარიში მსოფლიო ჩემპიონატზე დაფიქსირდა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1989|1989 წელს]], როდესაც [[სტივ დეივისი|სტივ დეივისმა]] დაამარცხა [[ჯონ პეროტი]], 18:3. ასევე სხვა მსხვილ გამარჯვებებს შორისაა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1993|მჩ-1993]] (18:5, [[სტივენ ჰენდრი]] — [[ჯიმი უაიტი]]), [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1983|მჩ-1983]] (18:6, [[სტივ დეივისი]] — [[კლიფ თორბერნი]]) და [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1964-1968|მჩ-1965]] (39:12, [[ჯონ პულმანი]] — [[ფრედ ვან რენსბურგი]]). * [[სტივ დეივისი]] არის რეკორდსმენი ტიტულის გზაზე მსოფლიო ჩემპიონატზე წაგებული პარტიების რაოდენობაში. [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1989|1989 წელს]] მან მოწინააღმდეგეებს მხოლოდ 23 პარტია დაუთმო ყველა მატჩში, მეორე ადგილს იკავებს [[სტივენ ჰენდრი]] — 25 წაგებული პარტია [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1993|1993 წელს]]. * მხოლოდ სამჯერ ([[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2002|2002]], [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1994|1994]], [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1985|1985]]) მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალი დამთავრდა ბოლო პარტიით. [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1985|1985]] წელს თვითონ ბოლო პარტია დამთავრდა შავ ბურთზე. * ყველაზე ხანგრძლივი ფინალები 18 გამარჯვებამდე არის [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1985|1985]], [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2006|2006]] და [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2007|2007]] წლების მსოფლიო ჩემპიონატების ფინალები. სამივე მატჩი შუაღამის შემდეგ დასრულდა. * ყველაზე დიდი ანგარიში დაფიქსირდა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1952|1952 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე]], როდესაც [[ჰორეს ლინდრუმი|ჰორეს ლინდრუმმა]] დაამარცხა [[კლარკ მაკ-კონაჰი]], 94:49. * ადგილი, სადაც ყველაზე ხშირად ტარდებოდა მსოფლიო ჩემპიონატი (და მისი ფინალი), არის [[კრუსიბლის თეატრი]] [[შეფილდი|შეფილდში]]. ამ მაჩვენებლის მიხედვით მას არ ჰყავს და, შესაძლოა, არც არასდროს გამოუჩნდეს კონკურენტი: თეატრმა ჩემპიონატს 36-ჯერ უმასპინძლა. * გამარჯვება გადამწყვეტ პარტიაში მსოფლიო ჩემპიონატზე დაფიქსირდა 6-ჯერ. პირველად ფინალი, სადაც გათამაშდა ყველა შესაძლო პარტია, გაიმართა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1940|1940 წელს]]. ბოლოს ეს მოხდა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2002|2002 წელს]]. ის ფინალური ფრეიმი იყო ძალიან დატვირთული და ორივე მოწინააღმდეგის მრავალრიცხოვანი შეცდომებით შევიდა ისტორიაში<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/world_champs_2002/1969709.stm|title=ებდონი იგებს მატჩ-თრილერს კრუსიბლში|date=18 თებერვალი 2003 წელი|lang=en|publisher=[[BBC]] Sport|archiveurl=https://www.webcitation.org/614c2eT2r?url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/world_champs_2002/1969709.stm|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>. * ბოლოს ფინალი, რომელშიც ორივე მოთამაშე ერთი ქვეყნის წარმომადგენელი იყო (არა [[ინგლისი]]ს), შედგა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2000|2000 წელს]] [[ვალიელები|უელსელ]] [[მარკ უილიამსი|მარკ უილიამსსა]] და [[მეთიუ სტივენსი|მეთიუ სტივენსს]] შორის. * ყველაზე დაძაბულ და დამახსოვრებად ფინალად აღიარებულია [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1985|1985]] წლის ფინალი [[სტივ დეივისი|სტივ დეივისსა]] და [[დენის ტეილორი|დენის ტეილორს]] შორის. ის მატჩი დაიწყო დეივისის სასარგებლოდ და ის ლიდერობდა ანგარიშით 8:0. შემდეგ ტეილორმა ანგარიში გახადა 11:11, ხოლო როდესაც ანგარიშმა მიაღწია 17:17-ს მან რამდენიმე მართლაც შესანიშნავი დარტყმა განახორციელა, რისი წყალობითაც მოიგო პირველობა. ანგარიში ბოლო ფრეიმში იყო 66-62 ტეილორის სასარგებლოდ<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/other_sports/snooker/2953933.stm|title=„1985: ფინალი შავზე“|date=18 აპრილი 2003 წელი|lang=en|publisher=[[BBC]] Sport|archiveurl=https://www.webcitation.org/614c3YGBN?url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/2953933.stm|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>. == ვადები == მსოფლიო ჩემპიონატი მისი გამართვის მთელი ისტორიის განმავლობაში მხოლოდ რამდენიმეჯერ იქნა გათამაშებული წელიწადში ერთზე მეტჯერ. ზოგადად, ამ ტურნირის გამართვის ვადები დადგენილია დიდი ხნის წინ — ეს არის, დაახლოებით, [[აპრილი]]ს შუა რიცხვები — [[მაისი]]ს დასაწყისი. მაგალითად, [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2008|2008 წლის მსოფლიო ჩემპიონატი]] ტარდებოდა ყოველდღიურად [[19 აპრილი]]დან [[5 მაისი|5 მაისამდე]]. === საკვალიფიკაციო მატჩები === დიდი ხნის განმავლობაში ([[2010]] წლამდე) მეინ-ტურის მოთამაშეების კვალიფიკაცია ტურნირის მთავარ ნაწილში, როგორც წესი, ტარდებოდა ორ ეტაპად. პირველ ეტაპს თამაშობდნენ სნუკერისტები, რომლებსაც მეტნაკლებად დაბალი პოზიციები ეკავათ ოფიციალურ რეიტინგში. პირველი ეტაპი, როგორც წესი, ტარდებოდა ზამთრით, [[იანვარი|იანვრის]] შუა რიცხვებიდან. მეორე საკვალიფიკაციო ეტაპი კი ტარდებოდა [[გაზაფხული|გაზაფხულზე]], ჩემპიონატის დაწყებიდან ორი-სამი თვით ადრე<ref>{{cite web|url=http://www.global-snooker.com/professional-archive-world-snooker-championship-history-2008.asp|title=2008 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის კვალიფიკაციის შედეგები|date=2009 წელი|lang=en|publisher=Global Snooker|deadlink=unknown-host|archiveurl=https://www.webcitation.org/6I4Hfg4gN?url=http://www.global-snooker.com/professional-archive-world-snooker-championship-history-2008.asp|archivedate=2013-07-12|accessdate=2013-04-26}}</ref>. [[2010]] წელს გადაწყდა კვალიფიკაციის ორი ეტაპის დაახლოება კალენდრულ ვადებში და ჩატარება მცირე შესვენებებით, [[26 თებერვალი|26 თებერვლიდან]] [[9 მარტი|9 მარტამდე]]. [[2011]] წლიდან მოყოლებული კვალიფიკაციის ყველა რაუნდი ტარდება ყოველდღიურად, ერთი მეორის შემდეგ, ერთადერთი ერთდღიანი შესვენებით, რომელიც ეთმობა სათამაშო მაგიდების აღდგენას. ბოლო დროს ასევე ტარდება ე.წ. წინასაკვალიფიკაციო ეტაპი, ან კვალიფიკაცია მოთამაშეებისთვის, რომლებიც შედიან WPBSA-ის შემადგენლობაში, მაგრამ არ თამაშობენ მეინ-ტურში. წინასაკვალიფიკაციო ეტაპი, მონაწილეების რაოდენობაზე დამოკიდებულებით, შეიძლება შედგებოდეს რამდენიმე ეტაპისგან და ის საშუალებას აძლევს ყოფილ პროფესიონალებს (ან WPBSA-ის სხვა მოთამაშეებს/წევრებს, რომლებიც არ თამაშობენ მეინ-ტურში) მოხვდნენ ძირითად კვალიფიკაციაში და იბრძოლონ ფინალურ სტადიაზე მოსახვედრად. უფრო ადრე, როცა მეინ-ტურში თამაშობდა გაცილებით მეტი სნუკერისტი, ამის ნაცვლად ტარდებოდა წინასაკვალიფიკაციო ეტაპი ჩვეულებრივი მოყვარული მოთამაშეებისთვის. == რეიტინგული ქულები == რეიტინგული ქულები მსოფლიო ჩემპიონატზე ყოველთვის იყო და რჩება ყველაზე ძვირფას ქულებად სნუკერის ყველა ტურნირს შორის. თუმცა, [[2005]] წლამდე პირველობის გამარჯვებულები იღებდნენ 8000 ქულას<ref>{{cite web|url=http://www.snooker.org/rnk/0304/ranking.asp|title=მსოფლიო რეიტინგი 2003/2004|date=2003 წელი|lang=en|publisher=Snooker|archiveurl=https://www.webcitation.org/614c4FGsV?url=http://www.snooker.org/rnk/0304/ranking.asp|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>, ეს მათ ჰყოფნიდათ საიმისოდ, რომ მკვეთრად შეეცვალათ ან გაემყარებინათ თავისი ადგილი მსოფლიო რეიტინგში, ვინაიდან სხვა ტურნირებზე ქულები ორჯერ ნაკლები იყო. არაერთხელ, სწორედ მსოფლიო ჩემპიონატზე გამარჯვებას მოჰქონდა არასაკმარისად მაღალი რეიტინგის სნუკერისტებისთვის პირველი ადგილი სეზონის ბოლოს. მაგალითად, [[1990]] წელს [[სტივენ ჰენდრი]] გახდა პირველი სწორედ მსოფლიო ჩემპიონატზე გამარჯვების წყალობით, თუმცა, აქამდე ის მნიშვნელოვნად ჩამორჩებოდა [[სტივ დეივისი|სტივ დეივისს]]. ქულები ნაწილდება მოთამაშეებს შორის ოფიციალურ რეიტინგსა და სატურნირო შედეგებში მათი მდგომარეობის მიხედვით. მაგალითად, ნაკლები რეიტინგის მქონე მოთამაშეები (რომლებიც არ შედიან ტოპ-16 მოთამაშეში, ანუ კვალიფიკაციაგავლილები) 32 უძლიერესს შორის (1/16 ფინალი) დამარცხებისას იღებენ მეტ ქულებს, ვიდრე ტოპ-16-ეულის მოთამაშეები იმავე შედეგისას. === რეიტინგული ქულები 2012 წლისთვის === * გამარჯვებული: 10000 ქულა * ფინალისტი: 8000 * ნახევარფინალისტი: 6400 * მეოთხედფინალისტი: 5000 * 1/8 ფინალისტი: 3800 * 1/16 ფინალისტი: 1400/2800 (კვალიფიცირებულთათვის) * ძირითადი კვალიფიკაციის მე-5 რაუნდი: 1150/2300 * ძირითადი კვალიფიკაციის მე-4 რაუნდი: 900/1800 * ძირითადი კვალიფიკაციის მე-3 რაუნდი: 650/1300 * ძირითადი კვალიფიკაციის მე-2 რაუნდი: 400/800 მოთამაშეებს, რომლებიც დამარცხდნენ ძირითადი კვალიფიკაციის პირველ რაუნდში და მოთამაშეებს, რომლებიც არ იყვნენ [[მეინ-ტური]]ს მონაწილეები, ქულები არ ერიცხებათ. == საპრიზო თანხა == საპრიზო თანხა სნუკერის მსოფლიო ჩემპიონატზე არსებობდა მისი გამართვის პირველივე წლიდან და შეადგენდა 6 [[ფუნტი სტერლინგი|ფუნტსა]] და 10 შილინგს. [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1946|1946]] წელს საპრიზო თანხა გაიზარდა 1000 ფუნტამდე გამარჯვებისა და ფინალისთვის<ref>{{cite web|url=http://www.youtube.com/watch?v=g-JqPOez6qc|title= British News|date=მაისი 1946 წელი (გადაღებულია) |lang=en |publisher=[[Youtube]]}}</ref>, და, მიუხედავად იმისა, რომ ამჟამინდელი კურსით ეს თანხა გაიზარდა რამდენიმეჯერ, თანხა არასაკმარისი იყო. სიტუაცია შეიცვალა უკეთესობისკენ [[1970-იანები|1970-იან წლებში]], როდესაც სნუკერის ტურნირებს ტელევიზიაში აშუქებდნენ, ხოლო თამაშით დაინტერესდნენ ცნობილი სპონსორები (ძირითადად რომლებიც არეკლამებდნენ სიგარეტსა და ალკოჰოლურ სასმელებს). მიუხედავად იმისა, რომ [[1969]] წლიდან მსოფლიო ჩემპიონატი ფინანსდებოდა, ტურნირის მატერიალური დახმარება დიდად არ გაზრდილა, თუმცა შემდეგი 10 წლის განმავლობაში სპონსორები 3-ჯერ შეიცვალა. ტურნირისთვის გადამწყვეტი აღმოჩნდა [[1976]] წელს სიგარეტის ბრენდ Embassy-ს მოსვლა, რომელმაც დაიწყო საპრიზო ფონდის აქტიურად გაზრდა. Embassy-ს სპონსორირების დროს პირველ მსოფლიო ჩემპიონატზე საპრიზო ფონდმა შეადგინა £15 300; ჩემპიონმა კი გაინაღდა 6000 ფუნტი სტერლინგი. უკვე [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1995|1995]] წლისთვის ფონდი გაიზარდა £578 250-მდე, ხოლო [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2003|2003 წლის ჩემპიონატზე]], რომელიც რეკორდული იყო საპრიზო თანხის მიხედვით, მხოლოდ გამარჯვებულმა მიიღო £ 270 000. იმ პირველობის საერთო ფონდმა კი შეადგინა 1 378 920 ფუნტი. გარდა ამისა, [[1990-იანები|1990-იანი წლების]] დასაწყისიდან მოთამაშეები, რომლებმაც გააკეთეს [[მაქსიმალური ბრეიკი]], ასევე საჩუქრდებოდნენ თანხით 157 000-დან 167 000 ფუნტ სტერლინგამდე (147 000 მაქსიმუმისთვის და კიდევ 20 000 ტურნირის უდიდესი ბრეიკისთვის); [[2011]] წელს ეს ბონუსი გაუქმნდა, ხოლო 2012-დან შემოიტანეს „მოძრავი ჯეკპოტის“ სისტემა. === საპრიზო თანხა 2012 წლისთვის === * ტურნირის საერთო საფრიზო ფონდი £ 1 111 000 + პრიზები მაქსიმალური ბრეიკისთვის * გამარჯვებული: £ 250 000 * ფინალისტი: £ 125 000 * ნახევარფინალისტი: £ 52 000 * მეოთხედფინალისტი: £ 24 050 * 1/8 ფინალი: £ 16 000 * 1/16 ფინალი: £ 12 000 * 1/32 ფინალი: £ 8 200 * 1/48 ფინალი: £ 4 600 * პრიზი მაქსიმალური ბრეიკისთვის მეინ-ტურში: £ 10 000 * პრიზი მაქსიმალური ბრეიკისთვის კვალიფიკაციაში: £ 1 000 == ფორმატი == მსოფლიო ჩემპიონატის ფორმატი განვითარების ადრეულ სტადიაზე (1920-1960 წწ) იყო არასტაბილური და თითქმის ყოველთვის იცვლებოდა. ძირითადად სნუკერისტები თამაშობდნენ ხანგრძლივ, ზოგჯერ რამდენიმედღიან მატჩებს. ასეთი მარათონული გათამაშებების პიკი მოუწია [[1950-იანები|1950-იან წლებს]], როდესაც ფინალები თამაშდებოდა, როგორც მინიმუმ 50 გამარჯვებამდე. [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1952|1952 წელი]] გახდა რეკორდული ამ მაჩვენებლის მიხედვით — მაშინ [[ჰორეს ლინდრუმი|ჰორეს ლინდრუმმა]] და [[კლარკ მაკ-კონაჰი]]მ ითამაშეს 143 ფრეიმამდე. გამარჯვება იმ ფინალში მოიპოვა ლინდრუმმა, ანგარიშით 94:49 (შედარებისთვის — ახლა მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალები თამაშდება 18 გამარჯვებამდე). თუმცა, [[1970-იანები|1970-იან წლებში]] [[WPBSA]] (სნუკერის მართვის ახალი ორგანიზაცია) იძულებული იყო შეემცირებინა გამარჯვებისთვის საჭირო ფრეიმების რაოდენობა. ეს მოხდა მარტივი მიზეზის გამო: ტელევიზიამ დაიწყო სნუკერის მატჩების ტრანსლაცია, ტრანსლაციის დრო კი შეზღუდული იყო. ამგვარად, [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1980|1980 წლიდან]] ფინალური პარტიების მაქსიმალური რაოდენობა შემცირდა 35-მდე. სხათა შორის, იმ დროისთვისვე, ახალი პროფესიონალი მოთამაშეების მოსვლის წყალობით, გაფართოვდა სატურნირო ბადე: ახლა ჩემპიონატის ძირითადი ნაწილი იწყებოდა 1/16 ფინალიდან. სხვა მატჩები იმართებოდა კარგად დამუშავებული სისტემით, რომელმაც 30 წლის განმავლობაში მინიმალური ცვლილებები განიცადა: 1/16 ფინალი — მატჩები 10 გამარჯვებამდე, 1/8 ფინალი — 13 გამარჯვებამდე, 1/4 ფინალი — 13 გამარჯვებამდე, ხოლო ნახევარფინალი — 17 გამარჯვებამდე (1997 წლამდე 16 გამარჯვებამდე<ref>{{cite web|url=http://www.snooker.org/trn/|title=1996 და 1997 წლების მსოფლიო ჩემპიონატების ფორმატის განსხვავება|date=25 აგვისტო 2008 წელი|lang=en|publisher=Snooker|archiveurl=https://www.webcitation.org/614c4zVVC?url=http://www.snooker.org/trn/|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-25}}</ref>). === მოთამაშეების კენჭისყრა === ტრადიციის მიხედვით, ყოველი ახალი მსოფლიო ჩემპიონატის პირველ მატჩს ხსნის მოქმედი გამარჯვებული. შესაბამისად, ტურნირზე კენჭისყრისას ის იღებს პირველ ნომერს, მიუხედავად იმისა, თუ რომელ ადგილს იკავებს ის ოფიციალურ თუ სავარაუდო რეიტინგში. მეორე ნომერი, როგორც წესი, ეძლევა მოთამაშეს, რომელიც იკავებს პირველ ადგილს ოფიციალურ რეიტინგში. ტოპ-16-ეულიდან დარჩენილ 14 სნუკერისტს შორის კენჭისყრა ასევე ხდება ოფიციალური რეიტინგის შესაბამისად. მაგალითად, [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2010|2010 წლის ტურნირზე]] კენჭისყრის პირველი ნომერი აიღო [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2009|2009 წლის ჩემპიონატის]] გამარჯვებულმა (ანუ წინა ჩემპიონმა) [[ჯონ ჰიგინსი|ჯონ ჰიგინსმა]] (თუმცა, ის [[სნუკერისტების ოფიციალური რეიტინგი 2009/2010 წლების სეზონზე|იმ დროისთვის]] მხოლოდ მეოთხე იყო რეიტინგში). მეორე ნომერი გახდა იმ მომენტისთვის ოფიციალურ რეიტინგში პირველი ადგილის მფლობელი [[რონი ო’სალივანი]]. მესამე ნომერი შეხვდა [[სტივენ მაგუაიერი|სტივენ მაგუაიერს]] (რეიტინგის მეორე ნომერს). აგრეთვე აღსანიშნია, რომ კვალიფიცირებული მოთამაშეების განაწილება ფინალური სტადიის პირველ რაუნდზე (1/16 ფინალი) ხდებოდა შემთხვევითი კენჭისყრის საფუძველზე და მათი ოფიციალური რეიტინგი არავითარ როლს არ თამაშობდა. მაგალითად, 2010 წლის იმავე ტურნირის 1/16 ფინალში ჰიგინსმა, რომელსაც პირველი ნომერი შეხვდა, ითამაშა რეიტინგში მე-17-თან, ხოლო მეორე ნომერმა (ო'სალივანმა) — 27-ე ნომერთან. === მსოფლიო ჩემპიონატის ფორმატი 2012 წლისთვის === * წინასაკვალიფიკაციო ეტაპი: მატჩები 5 გამარჯვებამდე * ძირითადი კვალიფიკაციის პირველი წრე — 1/16 ფინალი: მატჩები 10 გამარჯვებამდე * 1/8 ფინალი: მატჩები 13 გამარჯვებამდე * 1/4 ფინალი: მატჩები 13 გამარჯვებამდე * 1/2 ფინალი: მატჩები 17 გამარჯვებამდე * ფინალი: მატჩი 18 გამარჯვებამდე == გამარჯვებულები 1927 წლიდან მოყოლებული == * ჩემპიონატების მიხედვით {| class="wikitable" |- ! წელი ! გამართვის <br /> ადგილი ! გამარჯვებული ! ფინალისტი ! ფინალური <br /> ანგარიში ! სეზონი ! სპონსორი |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1927|1927]] | [[ბირმინგემი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ტომ დენისი]] | align = "center" | 20:11 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1928|1928]] | [[ბირმინგემი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ ლოურენსი]] | align = "center" | 16:13 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1929|1929]] | [[ნოტინგემი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ტომ დენისი]] | align = "center" | 19:14 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1930|1930]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ტომ დენისი]] | align = "center" | 25:12 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1931|1931]] | [[ნოტინგემი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ტომ დენისი]] | align = "center" | 25:21 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1932|1932]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[კლარკ მაკ-კონაჰი]] | align = "center" | 30:19 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1933|1933]] | [[ჩესტერფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[უილი სმითი]] | align = "center" | 25:18 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1934|1934]] | [[ნოტინგემი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ტომ ნიუმანი]] | align = "center" | 25:23 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1935|1935]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[უილი სმითი]] | align = "center" | 25:20 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1936|1936]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ავსტრალია}} [[ჰორეს ლინდრუმი]] | align = "center" | 34:27 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1937|1937]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ავსტრალია}} [[ჰორეს ლინდრუმი]] | align = "center" | 32:29 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1938|1938]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[სიდნეი სმითი]] | align = "center" | 37:24 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1939|1939]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[სიდნეი სმითი]] | align = "center" | 43:30 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1940|1940]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ დეივისი]] | align = "center" | 37:36 | align = "center" | — | align = "center" | — |- ! colspan = "7" | 1941—1945 წლებში ომის გამო ტურნირი არ ტარდებოდა |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1946|1946]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ავსტრალია}} [[ჰორეს ლინდრუმი]] | align = "center" | 78:67 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1947|1947]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[უოლტერ დონალდსონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ დეივისი]] | align = "center" | 82:63 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1948|1948]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ დეივისი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[უოლტერ დონალდსონი]] | align = "center" | 84:61 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1949|1949]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ დეივისი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[უოლტერ დონალდსონი]] | align = "center" | 80:65 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1950|1950]] | [[ბლეკპული]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[უოლტერ დონალდსონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ დეივისი]] | align = "center" | 51:46 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1951|1951]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ დეივისი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[უოლტერ დონალდსონი]] | align = "center" | 58:39 | align = "center" | — | align = "center" | — |- ! colspan = "7" | საბილიარდო ასოციაცია და კონტროლის კლუბის საბჭო |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1952|1952]] | [[მანჩესტერი]] | {{დროშანიშანი|ავსტრალია}} [[ჰორეს ლინდრუმი]] | {{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[კლარკ მაკ-კონაჰი]] | align = "center" | 94:49 | align = "center" | — | align = "center" | — |- ! colspan = "7" | პროფესიონალების საერთაშორისო ტურნირი |- | [[World Matchplay 1952 (სნუკერი)|1952]] | [[ბლეკპული]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ დეივისი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[უოლტერ დონალდსონი]] | align = "center" | 38:35 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[World Matchplay 1953 (სნუკერი)|1953]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ დეივისი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[უოლტერ დონალდსონი]] | align = "center" | 37:34 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[World Matchplay 1954 (სნუკერი)|1954]] | [[მანჩესტერი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ დეივისი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[უოლტერ დონალდსონი]] | align = "center" | 39:21 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[World Matchplay 1955 (სნუკერი)|1955]] | [[ბლეკპული]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ პულმანი]] | align = "center" | 37:34 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[World Matchplay 1956 (სნუკერი)|1956]] | [[ბლეკპული]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ პულმანი]] | align = "center" | 38:35 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[World Matchplay 1957 (სნუკერი)|1957]] | [[ჯერზი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ პულმანი]] | {{დროშანიშანი|ჩრდილოეთ ირლანდია}} [[ჯეკი რი]] | align = "center" | 39:34 | align = "center" | — | align = "center" | — |- ! colspan = "7" | 1958—1963 წლებში ჩემპიონატები არ ტარდებოდა |- ! colspan = "7" | ჩელენჯ-მატჩები |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1964-1968|1964]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ პულმანი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ დეივისი]] | align = "center" | 19:16 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1964-1968|1964]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ პულმანი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[რექს უილიამსი]] | align = "center" | 40:33 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1964-1968|1965]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ პულმანი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ დეივისი]] | align = "center" | 37:36 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1964-1968|1965]] | [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა|სამხრეთ აფრიკა]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ პულმანი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[რექს უილიამსი]] | align = "center" | 25:22 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1964-1968|1965]] | [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა|სამხრეთ აფრიკა]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ პულმანი]] | [[ფაილი:Flag of South Africa (1928-1994).svg|20px]] [[ფრედ ვან რენსბურგი]] | align = "center" | 39:12 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1964-1968|1966]] | [[ლივერპული]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ პულმანი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ დეივისი]] | align = "center" | 5:2 (ანგარიში მატჩების მიხედვით) | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1964-1968|1968]] | [[ბოლტონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ პულმანი]] | {{დროშანიშანი|ავსტრალია}} [[ედი ჩარლტონი]] | align = "center" | 39:34 | align = "center" | — | align = "center" | — |- ! colspan = "7" | მატჩები გამოვარდნაზე |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1969|1969]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ სპენსერი (სნუკერისტი)|ჯონ სპენსერი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[გარი ოუენი]] | align = "center" | 37:24 | align = "center" | — | Player's No. 6 |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1970|1970]] | [[ლონდონი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[რეი რიარდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ პულმანი]] | align = "center" | 37:33 | align = "center" | — | Player's No. 6 |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1971|1971]] | [[სიდნეი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ სპენსერი (სნუკერისტი)|ჯონ სპენსერი]] | {{დროშანიშანი|ავსტრალია}} [[უორენ სიმფსონი]] | align = "center" | 37:29 | align = "center" | — | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1972|1972]] | [[ბირმინგემი]] | {{დროშანიშანი|ჩრდილოეთ ირლანდია}} [[ალექს ჰიგინსი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ სპენსერი (სნუკერისტი)|ჯონ სპენსერი]] | align = "center" | 37:32 | align = "center" | — | Park Drive |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1973|1973]] | [[მანჩესტერი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[რეი რიარდონი]] | {{დროშანიშანი|ავსტრალია}} [[ედი ჩარლტონი]] | align = "center" | 38:32 | align = "center" | — | Park Drive |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1974|1974]] | [[მანჩესტერი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[რეი რიარდონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[გრემ მაილსი]] | align = "center" | 22:12 | [[სნუკერის სეზონი 1973/1974|1973/74]] | Park Drive |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1975|1975]] | [[მელბურნი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[რეი რიარდონი]] | {{დროშანიშანი|ავსტრალია}} [[ედი ჩარლტონი]] | align = "center" | 31:30 | [[სნუკერის სეზონი 1974/1975|1974/75]] | align = "center" | — |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1976|1976]] | [[მანჩესტერი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[რეი რიარდონი]] | {{დროშანიშანი|ჩრდილოეთ ირლანდია}} [[ალექს ჰიგინსი]] | align = "center" | 27:16 | [[სნუკერის სეზონი 1975/1976|1975/76]] | Embassy |- ! colspan = "7" | კრუსიბლი |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1977|1977]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ სპენსერი (სნუკერისტი)|ჯონ სპენსერი]] | {{დროშანიშანი|კანადა}} [[კლიფ თორბერნი]] | align = "center" | 25:21 | [[სნუკერის სეზონი 1976/1977|1976/77]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1978|1978]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[რეი რიარდონი]] | [[ფაილი:Flag of South Africa (1928-1994).svg|23px|სამხრეთ აფრიკა]] [[პერი მენსი]] | align = "center" | 25:18 | [[სნუკერის სეზონი 1977/1978|1977/78]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1979|1979]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[ტერი გრიფითსი]] | {{დროშანიშანი|ჩრდილოეთ ირლანდია}} [[დენის ტეილორი]] | align = "center" | 24:16 | [[სნუკერის სეზონი 1978/1979|1978/79]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1980|1980]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|კანადა}} [[კლიფ თორბერნი]] | {{დროშანიშანი|ჩრდილოეთ ირლანდია}} [[ალექს ჰიგინსი]] | align = "center" | 18:16 | [[სნუკერის სეზონი 1979/1980|1979/80]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1981|1981]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[სტივ დეივისი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[დუგ მაუნტჯოი]] | align = "center" | 18:12 | [[სნუკერის სეზონი 1980/1981|1980/81]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1982|1982]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ჩრდილოეთ ირლანდია}} [[ალექს ჰიგინსი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[რეი რიარდონი]] | align = "center" | 18:15 | [[სნუკერის სეზონი 1981/1982|1981/82]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1983|1983]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[სტივ დეივისი]] | {{დროშანიშანი|კანადა}} [[კლიფ თორბერნი]] | align = "center" | 18:6 | [[სნუკერის სეზონი 1982/1983|1982/83]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1984|1984]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[სტივ დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯიმი უაიტი]] | align = "center" | 18:16 | [[სნუკერის სეზონი 1983/1984|1983/84]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1985|1985]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ჩრდილოეთ ირლანდია}} [[დენის ტეილორი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[სტივ დეივისი]] | align = "center" | 18:17 | [[სნუკერის სეზონი 1984/1985|1984/85]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1986|1986]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო ჯონსონი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[სტივ დეივისი]] | align = "center" | 18:12 | [[სნუკერის სეზონი 1985/1986|1985/86]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1987|1987]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[სტივ დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო ჯონსონი]] | align = "center" | 18:14 | [[სნუკერის სეზონი 1986/1987|1986/87]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1988|1988]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[სტივ დეივისი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[ტერი გრიფითსი]] | align = "center" | 18:11 | [[სნუკერის სეზონი 1987/1988|1987/88]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1989|1989]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[სტივ დეივისი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ პეროტი]] | align = "center" | 18:3 | [[სნუკერის სეზონი 1988/1989|1988/89]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1990|1990]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივენ ჰენდრი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯიმი უაიტი]] | align = "center" | 18:12 | [[სნუკერის სეზონი 1989/1990|1989/90]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1991|1991]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ პეროტი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯიმი უაიტი]] | align = "center" | 18:11 | [[სნუკერის სეზონი 1990/1991|1990/91]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1992|1992]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივენ ჰენდრი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯიმი უაიტი]] | align = "center" | 18:14 | [[სნუკერის სეზონი 1991/1992|1991/92]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1993|1993]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივენ ჰენდრი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯიმი უაიტი]] | align = "center" | 18:5 | [[სნუკერის სეზონი 1992/1993|1992/93]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1994|1994]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივენ ჰენდრი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯიმი უაიტი]] | align = "center" | 18:17 | [[სნუკერის სეზონი 1993/1994|1993/94]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1995|1995]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივენ ჰენდრი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ნაიჯელ ბონდი]] | align = "center" | 18:9 | [[სნუკერის სეზონი 1994/1995|1994/95]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1996|1996]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივენ ჰენდრი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[პიტერ ებდონი]] | align = "center" | 18:12 | [[სნუკერის სეზონი 1995/1996|1995/96]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1997|1997]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ირლანდია}} [[კენ დოერტი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივენ ჰენდრი]] | align = "center" | 18:12 | [[სნუკერის სეზონი 1996/1997|1996/97]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1998|1998]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ ჰიგინსი]] | {{დროშანიშანი|ირლანდია}} [[კენ დოერტი]] | align = "center" | 18:12 | [[სნუკერის სეზონი 1997/1998|1997/98]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1999|1999]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივენ ჰენდრი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[მარკ უილიამსი]] | align = "center" | 18:11 | [[სნუკერის სეზონი 1998/1999|1998/99]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2000|2000]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[მარკ უილიამსი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[მეთიუ სტივენსი]] | align = "center" | 18:16 | [[სნუკერის სეზონი 1999/2000|1999/00]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2001|2001]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[რონი ო’სალივანი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ ჰიგინსი]] | align = "center" | 18:14 | [[სნუკერის სეზონი 2000/2001|2000/01]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2002|2002]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[პიტერ ებდონი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივენ ჰენდრი]] | align = "center" | 18:17 | [[სნუკერის სეზონი 2001/2002|2001/02]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2003|2003]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[მარკ უილიამსი]] | {{დროშანიშანი|ირლანდია}} [[კენ დოერტი]] | align = "center" | 18:16 | [[სნუკერის სეზონი 2002/2003|2002/03]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2004|2004]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[რონი ო’სალივანი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ დოტი]] | align = "center" | 18:8 | [[სნუკერის სეზონი 2003/2004|2003/04]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2005|2005]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[შონ მერფი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[მეთიუ სტივენსი]] | align = "center" | 18:16 | [[სნუკერის სეზონი 2004/2005|2004/05]] | Embassy |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2006|2006]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ დოტი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[პიტერ ებდონი]] | align = "center" | 18:14 | [[სნუკერის სეზონი 2005/2006|2005/06]] | 888.com |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2007|2007]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ ჰიგინსი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[მარკ სელბი]] | align = "center" | 18:13 | [[სნუკერის სეზონი 2006/2007|2006/07]] | 888.com |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2008|2008]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[რონი ო’სალივანი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ალისტერ კარტერი]] | align = "center" | 18:8 | [[სნუკერის სეზონი 2007/2008|2007/08]] | 888.com |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2009|2009]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ ჰიგინსი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[შონ მერფი]] | align = "center" | 18:9 | [[სნუკერის სეზონი 2008/2009|2008/09]] | Betfred.com |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2010|2010]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ავსტრალია}} [[ნილ რობერტსონი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ დოტი]] | align = "center" | 18:13 | [[სნუკერის სეზონი 2009/2010|2009/10]] | Betfred.com |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2011|2011]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ ჰიგინსი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯად ტრამპი]] | align = "center" | 18:15 | [[სნუკერის სეზონი 2010/2011|2010/11]] | Betfred.com |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2012|2012]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[რონი ო’სალივანი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ალისტერ კარტერი]] | align = "center" | 18:11 | [[სნუკერის სეზონი 2011/2012|2011/12]] | Betfred.com |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2013|2013]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[რონი ო’სალივანი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ბარი ჰოკინსი]] | align = "center" | 18:12 | [[სნუკერის სეზონი 2012/2013|2012/13]] | Betfair.com |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2014|2014]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[მარკ სელბი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[რონი ო’სალივანი]] | align = "center" | 18:14 | [[სნუკერის სეზონი 2013/2014|2013/14]] | Dafabet.com |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2015|2015]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[სტიუარტ ბინემი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[შონ მერფი]] | align = "center" | 18:15 | [[სნუკერის სეზონი 2014/2015|2014/15]] | Betfred.com |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2016|2016]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[მარკ სელბი]] | {{დროშანიშანი|ჩინეთი}} [[დინ ჯუნხუი]] | align = "center" | 18:14 | [[სნუკერის სეზონი 2015/2016|2015/16]] | Betfred.com |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2017|2017]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[მარკ სელბი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ ჰიგინსი]] | align = "center" | 18:15 | [[სნუკერის სეზონი 2016/2017|2016/17]] | Betfred.com |- | [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2018|2018]] | [[შეფილდი]] | {{დროშანიშანი|უელსი}} [[მარკ უილიამსი]] | {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ ჰიგინსი]] | align = "center" | 18:16 | [[სნუკერის სეზონი 2017/2018|2017/18]] | Betfred.com |} * მოთამაშეების მიხედვით {|class="wikitable" |- !მოთამაშე !სულ !წელი |- |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო დეივისი]] |align="center" valign="center"|15 |1927—1940, 1946 |- |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ფრედ დეივისი]] |align="center" rowspan="2" valign="center"|8 |1948, 1949, 1951, 1952—1956 |- |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ პულმანი]] |1957, 1964 (ორჯერ), 1965 (სამჯერ), 1966, 1968 |- |{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივენ ჰენდრი]] |align="center" valign="center"|7 |1990, 1992—1996, 1999 |- |{{დროშანიშანი|უელსი}} [[რეი რიარდონი]] |align="center" rowspan="2" valign="center"|6 |1970, 1973—1976, 1978 |- |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[სტივ დეივისი]] |1981, 1983—1984, 1987—1989 |- |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[რონი ო’სალივანი]] |align="center" valign="center"|5 |2001, 2004, 2008, 2012, 2013 |- |{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ ჰიგინსი]] |align="center" valign="center"|4 |1998, 2007, 2009, 2011 |- |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ სპენსერი (სნუკერისტი)|ჯონ სპენსერი]] |align="center" rowspan="2" valign="center"|3 |1969, 1971, 1977 |- |{{დროშანიშანი|უელსი}} [[მარკ უილიამსი]] |2000, 2003 |- |{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[უოლტერ დონალდსონი]] |align="center" rowspan="2" valign="center"|2 |1947, 1950 |- |{{დროშანიშანი|ჩრდილოეთ ირლანდია}} [[ალექს ჰიგინსი]] |1972, 1982 |- |{{დროშანიშანი|ავსტრალია}} [[ჰორეს ლინდრუმი]] |align="center" rowspan="13" valign="center"|1 |1952 |- |{{დროშანიშანი|უელსი}} [[ტერი გრიფითსი]] |1979 |- |{{დროშანიშანი|კანადა}} [[კლიფ თორბერნი]] |1980 |- |{{დროშანიშანი|ჩრდილოეთ ირლანდია}} [[დენის ტეილორი]] |1985 |- |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯო ჯონსონი]] |1986 |- |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[ჯონ პეროტი]] |1991 |- |{{დროშანიშანი|ირლანდია}} [[კენ დოერტი]] |1997 |- |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[პიტერ ებდონი]] |2002 |- |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[შონ მერფი]] |2005 |- |{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ დოტი]] |2006 |- |{{დროშანიშანი|ავსტრალია}} [[ნილ რობერტსონი]] |2010 |- |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[მარკ სელბი]] |2014 |- |{{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[სტიუარტ ბინემი]] |2015 |} * ქვეყნების მიხედვით {| class="wikitable" style="font-size:90%; text-align: center;" |- !ქვეყანა !მოთამაშეები !ყველა ჩემპიონატი |- |{{დროშა|ინგლისი}} |align="center"|12 |align="center"|53 |- |{{დროშა|შოტლანდია}} |align="center"|4 |align="center"|14 |- |{{დროშა|უელსი}} |align="center"|3 |align="center"|10 |- |{{დროშა|ჩრდილოეთი ირლანდია}} |align="center"|2 |align="center"|3 |- |{{დროშა|ავსტრალია}} |align="center"|2 |align="center"|2 |- |{{დროშა|კანადა}} |align="center"|1 |align="center"|1 |- |{{დროშა|ირლანდია}} |align="center"|1 |align="center"|1 |} == სნუკერის მსოფლიო ჩემპიონატების ყველაზე წარმატებული მოთამაშეები (1969 წლიდან) == * მოთამაშეები, რომელთა სახელებიც გამოყოფილია ნაცრისფრად, ამჟამად აღარ მონაწილეობენ [[მეინ-ტური|მეინ-ტურში]]. {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%; text-align: center;" |- ! '''ადგილი''' ! '''სახელი''' ! '''ქვეყანა''' ! '''გამარჯვებული''' ! '''ფინალები''' ! '''ნახევარფინალები''' ! '''მაქსიმალური ბრეიკების <br /> რაოდენობა''' |- |1 | [[სტივენ ჰენდრი|<span style="color:Gray">სტივენ ჰენდრი</span>]] |{{SCO}} |7 |2 |3 |3 (1995, 2009, 2012) |- |2 | [[სტივ დეივისი]] |{{ENG}} |6 |2 |3 |0 |- |3 | [[რეი რიარდონი|<span style="color:Gray">რეი რიარდონი</span>]] |{{WAL}} |6 |1 |3 |0 |- |4 | [[რონი ო’სალივანი]] |{{ENG}} |5 |0 |5 |3 (1997, 2003, 2008) |- |5 | [[ჯონ ჰიგინსი]] |{{SCO}} |4 |1 |2 |0 |- |6 | [[ჯონ სპენსერი (სნუკერისტი)|<span style="color:Gray">ჯონ სპენსერი</span>]] |{{ENG}} |3 |1 |2 |0 |- |7 | [[ალექს ჰიგინსი|<span style="color:Gray">ალექს ჰიგინსი</span>]] |{{NIR}} |2 |2 |3 |0 |- |8 | [[მარკ უილიამსი]] |{{WAL}} |2 |1 |2 |1 (2005) |- |9 | [[კლიფ თორბერნი|<span style="color:Gray">კლიფ თორბერნი</span>]] |{{CAN}} |1 |2 |3 |1 (1983) |- |10 | [[პიტერ ებდონი]] |{{ENG}} |1 |2 |1 |0 |- |11= | [[კენ დოერტი]] |{{IRL}} |1 |2 |0 |0 |- |11= | [[გრემ დოტი]] |{{SCO}} |1 |2 |0 |0 |- |13 | [[დენის ტეილორი|<span style="color:Gray">დენის ტეილორი</span>]] |{{NIR}} |1 |1 |3 |0 |- |14= | [[ტერი გრიფითსი|<span style="color:Gray">ტერი გრიფითსი</span>]] |{{WAL}} |1 |1 |1 |0 |- |14= | [[ჯონ პეროტი|<span style="color:Gray">ჯონ პეროტი</span>]] |{{ENG}} |1 |1 |1 |0 |- |14= | [[შონ მერფი]] |{{ENG}} |1 |1 |1 |0 |- |17 | [[ჯო ჯონსონი|<span style="color:Gray">ჯო ჯონსონი</span>]] |{{ENG}} |1 |1 |0 |0 |- |18 | [[ნილ რობერტსონი]] |{{AUS}} |1 |0 |1 |0 |- |19 | [[ჯიმი უაიტი]] |{{ENG}} |0 |6 |4 |1 (1992) |- |20 | [[ედი ჩარლტონი|<span style="color:Gray">ედი ჩარლტონი</span>]] |{{AUS}} |0 |2 |6 |0 |- |21 | [[მეთიუ სტივენსი]] |{{WAL}} |0 |2 |4 |0 |- |22 | [[ალისტერ კარტერი]] |{{ENG}} |0 |2 |1 |1 (2008) |- |23= | [[გარი ოუენი|<span style="color:Gray">გარი ოუენი</span>]] |{{WAL}} |0 |1 |1 |0 |- |23= | [[ჯონ პულმანი|<span style="color:Gray">ჯონ პულმანი</span>]] |{{ENG}} |0 |1 |1 |0 |- |23= | [[ნაიჯელ ბონდი]] |{{ENG}} |0 |1 |1 |0 |- |23= | [[მარკ სელბი]] |{{ENG}} |0 |1 |1 |0 |- |23= | [[პერი მენსი|<span style="color:Gray">პერი მენსი</span>]] |{{დროშანიშანი|სამხრეთი აფრიკა|1928}} [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა|სარ]] |0 |1 |1 |0 |- |23= | [[ჯად ტრამპი]] |{{ENG}} |0 |1 |1 |0 |- |29= | [[უორენ სიმფსონი|<span style="color:Gray">უორენ სიმფსონი</span>]] |{{AUS}} |0 |1 |0 |0 |- |29= | [[გრემ მაილსი|<span style="color:Gray">გრემ მაილსი</span>]] |{{ENG}} |0 |1 |0 |0 |- |29= | [[დუგ მაუნტჯოი|<span style="color:Gray">დუგ მაუნტჯოი</span>]] |{{WAL}} |0 |1 |0 |0 |- |29= | [[ბარი ჰოკინსი]] |{{ENG}} |0 |1 |0 |0 |- |33 | [[რიკი უოლდენი]] |{{ENG}} |0 |0 |1 |0 |} == მართვა-გამგეობა == როგორც მსოფლიო ჩემპიონატის, ასევე სნუკერის ყველა პროფესიონალური ტურნირის მთავარი სამმართველო ორგანიზაცია ამჟამად არის [[პროფესიონალური ბილიარდისა და სნუკერის საერთაშორისო ასოციაცია]] (შემოკლებით WPBSA). ეს ორგანიზაცია პასუხისმგებელია ჩემპიონატის მომზადებასა და გამართვაზე, გარდა ამისა, მისი წარმომადგენლები თანამშრომლობენ სპონსორებთან და დებენ კონტრაქტებს პირველობის ტელევიზიაში ჩვენებაზე<ref>{{cite web|url=http://www.worldsnooker.com/the_WPBSA.htm|title= The WPBSA|date=21 დეკემბერი 2008 წელი|lang=en |publisher=[[World Snooker]]}}</ref>. WPBSA-ის შტაბ-ბინა მდებარეობს [[ბრისტოლი|ბრისტოლში]], [[ინგლისი|ინგლისში]]. === ისტორია === თავდაპირველად სნუკერის განვითარებით (და [[ბილიარდი]]საც მთლიანობაში) დაკავებული იყო ბილიარდის ასოციაცია და კონტროლის საბჭო/კლუბი (BA & CC). სწორედ ამ ორგანიზაციამ დაამტკიცა სნუკერის წესები და ხელს უწყობდა რეგიონალური ტურნირების განვითარებას [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] დასაწყისში. მისი ხელმძღვანელობის ქვეშ იმართებოდა სნუკერის მსოფლიო ჩემპიონატები [[1927]] წლიდან [[1952]] წლის ჩათვლით, სანამ პროფესიონალ მოთამაშეებსა და BA & CC-ის წარმომადგენლებს შორის უთანხმოებამ არ გამოიწვია თანამშრომლობის გაწყვეტა უახლოესი 10 წლის განმავლობაში. მიუხედავად ამისა, [[1964]] წელს ბილიარდისა და სნუკერის ასოციაციამ [[რექს უილიამსი|რექს უილიამსთან]] შეთანხმებით განაახლა მსოფლიო ჩემპიონატი ჩელენჯის ფორმატში. საბოლოოდ BA & CC-მ შეწყვიტა მსოფლიო ჩემპიონატისა და თვითონ სნუკერის მართვა-გამგეობა [[1970-იანები|1970-იან წლებში]], როდესაც შეწყვიტა არსებობა ძველი სახით და ჩანაცვლდა WPBSA-თი. იმ დროიდან მსოფლიო პირველობა იმყოფება ბილიარდისა და სნუკერის საერთაშორისო ასოციაციის კონტროლის ქვეშ. == ტელევიზია და პრესა == სნუკერი მეტად განვითარებულია [[დიდი ბრიტანეთი|დიდ ბრიტანეთში]], იქვე მდებარეობს მსოფლიო ჩემპიონატის შესახებ ინფორმაციის ძირითადი წყაროები. [[1960-იანები|1960-იანი წლებიდან]] პირველობას აშუქებენ ტელევიზიაში (არხები [[BBC]], [[ITV]]). ამჟამად მსოფლიო ჩემპიონატს სრულად აჩვენებს ტელეარხები [[BBC]] და [[ევროსპორტი]], ასევე გაზეთები „Guardian“ და „BBC Sport“. ტურნირი სნუკერის მთავარი სეზონური მოვლენაა და შესაბამისად ყველაზე პოპულარული შეჯიბრება ტელევიზიაში — მაგალითად, [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1985|1985 წლის ჩემპიონატის ფინალს]], რომლის ტრანსლაციაც ხდებოდა ტელეარხ BBC 2-ზე, თვალყურს ადევნებდა 18 მილიონი მაყურებელი<ref name="чм1985" />. ყველაზე ცნობილი კომენტატორები, რომლებიც ტურნირს ხელმძღვანელობდნენ, სხვადასხვა დროს იყვნენ [[ტედ ლოუ]]<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/berkshire/content/articles/2007/03/14/ted_lowe_feature.shtml|title=BBC ბერკშირი საუბრობს სნუკერის ხმასთან|first=Andy|last=Stevenson|date=15 მარტი 2007 წელი|lang=en|publisher=[[BBC]] Sport|archiveurl=https://www.webcitation.org/614c6PXQN?url=http://www.bbc.co.uk/berkshire/content/articles/2007/03/14/ted_lowe_feature.shtml|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>, [[კლაივ ევერტონი]] (რომელიც თავის დროზე იყო, როგორც კომენტატორი, ასევე ჟურნალისტი)<ref name="BBC-ის ჯგუფი">{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/world_champs_2002/1923078.stm|title=შეხვდით BBC-ის ჯგუფს|date=12 აპრილი 2002 წელი|lang=en|publisher=[[BBC]] Sport|archiveurl=https://www.webcitation.org/614c7P2fA?url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/world_champs_2002/1923078.stm|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref> და [[ჯეკ კარნემი]]<ref>{{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/news/2002/aug/02/guardianobituaries.sport|title=ჯერ კარნემი|first=Clive|last=Everton|date=2 აგვისტო 2002 წელი|lang=en|publisher=[[The Guardian]]|archiveurl=https://www.webcitation.org/614c8LiPe?url=http://www.guardian.co.uk/news/2002/aug/02/guardianobituaries.sport|archivedate=2011-08-20|accessdate=2013-04-26}}</ref>; ასევე კომენტატორის პოსტზე ხშირად იწვევენ ყოფილ ცნობილ სნუკერისტებს<ref name="BBC-ის ჯგუფი" />. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.top-snooker.com/tournament/history/24 მსოფლიო ჩემპიონატის ისტორია Top-Snooker-ზე]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111021025922/http://top-snooker.com/tournament/history/24 |date=2011-10-21 }} {{ref-ru}} * [http://www.global-snooker.com/professional-archive-world-championship-index.asp ჩემპიონატის ისტორია Global Snooker-ზე] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100225125227/http://www.global-snooker.com/professional-archive-world-championship-index.asp |date=2010-02-25 }} {{ref-en}} * [http://www.global-snooker.com/2010-betfred-world-snooker-championship-index.asp 2010 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის მონაცემები და სტატისტიკა Global Snooker-ზე] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100326074236/http://www.global-snooker.com/2010-betfred-world-snooker-championship-index.asp |date=2010-03-26 }} {{ref-en}} * [http://www.youtube.com/ მსოფლიო ჩემპიონატის ვიდეოფრაგმენტები Youtube-ზე] {{ref-en}} * [http://www.worldsnooker.com/page/AboutHistoryofSnooker მსოფლიო ჩემპიონატის ისტორიის ზოგიერთი ცნობა World Snooker-ზე] {{ref-en}} * [http://www.cajt.pwp.blueyonder.co.uk/Records.html რეკორდებისა მთელი სია და ტურნირების სტატისტიკა კრის ტერნერის არქივში] {{ref-en}} * [http://www.cajt.pwp.blueyonder.co.uk/world.html კრის ტერნერის არქივი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130416080933/http://www.cajt.pwp.blueyonder.co.uk/world.html |date=2013-04-16 }} {{ref-en}} ---- * [http://www.youtube.com/watch?v=byYKrvDDgew&feature=related მსოფლიო ჩემპიონატის ყველაზე ცნობილი ფინალი (1985 წელი, დენის ტეილორი — სტივ დეივისი) — ვიდეო] * [http://www.youtube.com/watch?v=btmB-p_0QFg უსწრაფესი მაქსიმალური ბრეიკი რონი ო’სალივანის შესრულებით — ვიდეო] * [http://www.youtube.com/watch?v=9Fm3yIi5gfA 1994 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის გადამწყვეტი ხელი, სტივენ ჰენდრი — ჯიმი უაიტი — ვიდეო] * [http://www.youtube.com/watch?v=vh2NOS9HH-w პირველი მაქსიმალური ბრეიკი მსოფლიო ჩემპიონატზე კლიფ თორბერნის შესრულებით — ვიდეო] * [http://www.youtube.com/watch?v=dViH2UERKBs ალექს ჰიგინსის 69-ქულიანი ბრეიკი 1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე — ვიდეო] == ლიტერატურა == * Clive Everton: ''Guinness Book of Snooker.'' Guinness Superlatives Limited, Middlesex 1982, ISBN 0-85112-256-6. * Chris Downer: ''Crucible Almanac (2011 edition).'', Bournemouth 2011. * Hugo Kastner: ''Humboldt Ratgeber Snooker: Spieler, Regeln & Rekorde.'' Humboldt Verlags GmbH, Baden-Baden 2006, ISBN 3-89994-098-9. * Geoffrey Kemp: ''Snooker's Crucible: How Sheffield Became the Snooker Capital of the World.'' Sheffield City Libraries, Sheffield 1988, ISBN 0-86321-079-1. * Luke Williams, Paul Gadsby: ''Masters of the Baize: Cue Legends, Bad Boys and Forgotten Men in Search of Snooker's Ultimate Prize.'' Mainstream Publishing, Edinburgh 2006, ISBN 1-84018-872-3. ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} {{მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში}} {{მსოფლიო ჩემპიონები სნუკერში}} {{სნუკერის ტურნირები}} {{რჩეული}} [[კატეგორია:მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში| ]] k1bb5fl05jihe9ibe4ymhnbrq36ybyp მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1988 0 239471 4402839 4099044 2022-08-02T20:26:57Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="{{Float right}}" |align = "center" style = "background: lightgreen;" | [[ფაილი:Snooker triangle.svg|65px]]<br /><big>'''სნუკერის<br />ტურნირები'''</big> |- |align = "center" style = "background: lightgreen;" | '''[[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში|მსოფლიო ჩემპიონატი]]''' |- |align = "center" | [[შეფილდი]], [[ინგლისი]] |- |align = "center" | 1988 |- |align = "center" | [[კრუსიბლის თეატრი]] |- | უმაღლესი ბრეიკი — 140 ([[სტივ ჯეიმსი]]) |- | საპრიზო ფონდი — [[ფუნტი სტერლინგი|GB£]] 475 000 |- | გამარჯვებული — £ 95 000 |- |- | სტატუსი — რეიტინგული |- |align = "center" style = "background: lightgreen;" | '''''ჩემპიონი''''' |- | ჩემპიონი 1987 — [[სტივ დეივისი]] |- | '''ჩემპიონი 1988 — [[სტივ დეივისი]]''' {{დროშანიშანი|ინგლისი}} |- | ფინალისტი — [[ტერი გრიფითსი]] {{დროშანიშანი|უელსი}} |- |} '''მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 1988''' ({{lang-en|1988 World Snooker Championship}}) — მთავარი ტურნირი [[სნუკერი]]ს სამყაროში. ჩატარების ადგილი — [[შეფილდი]], [[კრუსიბლის თეატრი]] ([[ინგლისი]]). ტურნირის გამარჯვებული გახდა [[სტივ დეივისი]], რომელმაც ფინალში დაამარცხა [[ტერი გრიფითსი]] ანგარიშით '''18:11'''. == უმაღლესი ბრეიკი == '''140''' — [[სტივ ჯეიმსი]] == ფინალი == {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[სტივ დეივისი]] '''18:11''' [[ტერი გრიფითსი]] {{დროშანიშანი|უელსი}} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.global-snooker.com/professional-snooker-tournaments-archive-world-championship-1988.asp Global Snooker]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120612132441/http://www.global-snooker.com/professional-snooker-tournaments-archive-world-championship-1988.asp |date=2012-06-12 }} {{ref-en}} {{მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში}} [[კატეგორია:მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში]] [[კატეგორია:1988 წელი სნუკერში]] afhptn31prn7h8n3wbeqpnz2don2949 მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2008 0 239502 4402840 4099064 2022-08-02T20:27:26Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="{{Float right}}" |align = "center" style = "background: lightgreen;" | [[ფაილი:Snooker triangle.svg|65px]]<br /><big>'''სნუკერის<br />ტურნირები'''</big> |- |align = "center" style = "background: lightgreen;" | '''[[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში|მსოფლიო ჩემპიონატი]]''' |- |align = "center" | [[შეფილდი]], [[ინგლისი]] |- |align = "center" | 2008 |- |align = "center" | [[კრუსიბლის თეატრი]] |- | უმაღლესი ბრეიკი — 147 ([[რონი ო’სალივანი]] და [[ალისტერ კარტერი]]) |- | საპრიზო ფონდი — [[ფუნტი სტერლინგი|GB£]] 1 050 000 |- | გამარჯვებული — £ 250 000 |- |- | სტატუსი — რეიტინგული |- |align = "center" style = "background: lightgreen;" | '''''ჩემპიონი''''' |- | ჩემპიონი 2007 — [[ჯონ ჰიგინსი]] |- | '''ჩემპიონი 2008 — [[რონი ო’სალივანი]]''' {{დროშანიშანი|ინგლისი}} |- | ფინალისტი — [[ალისტერ კარტერი]] {{დროშანიშანი|ინგლისი}} |- |} '''მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2008''' ({{lang-en|2008 World Snooker Championship}}, აგრეთვე ცნობილია, როგორც ''2008 888.com World Snooker Championship'' — სპონსორის სახელწოდების მიხედვით) — მთავარი ტურნირი [[სნუკერი]]ს სამყაროში. ჩატარების ადგილი — [[შეფილდი]], [[კრუსიბლის თეატრი]] ([[ინგლისი]]). ტურნირის გამარჯვებული გახდა [[რონი ო’სალივანი]], რომელმაც ფინალში დაამარცხა [[ალისტერ კარტერი]] ანგარიშით '''18:8'''. == უმაღლესი ბრეიკი == * '''147''' — [[რონი ო’სალივანი]] და [[ალისტერ კარტერი]] == ფინალი == {{დროშანიშანი|ინგლისი}} [[რონი ო’სალივანი]] '''18:8''' [[ალისტერ კარტერი]] {{დროშანიშანი|ინგლისი}} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.global-snooker.com/professional-archive-world-snooker-championship-history-2008.asp Global Snooker]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120612132415/http://www.global-snooker.com/professional-archive-world-snooker-championship-history-2008.asp |date=2012-06-12 }} {{ref-en}} {{მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში}} [[კატეგორია:მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში]] [[კატეგორია:2008 წელი სნუკერში]] g2qtvnd6vm0u5krz39v4mzyx4c2kb5o მარკ სელბი 0 239713 4402754 4195045 2022-08-02T16:51:25Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 2 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სნუკერისტი | სახელი= მარკ სელბი | სურათი=[[ფაილი:Mark Selby at Snooker German Masters (DerHexer) 2015-02-04 02.jpg|200პქ]] | სრული სახელი= | მეტსახელი=ხუმარა ლესტერიდან ({{lang-en|The Jester from Leicester}}) | დაბ. თარიღი=[[19 ივნისი]] [[1983]] | დაბ. ადგილი=[[ლესტერი]]; [[ინგლისი]] | გარდ. თარიღი= | გარდ. ადგილი= | მოქალაქეობა={{დროშა|ინგლისი}} | პროფესიონალური კარიერა=1999— | უმაღლესი რეიტინგი=1 | ამჟამინდელი რეიტინგი=1 | საპრიზო ფული=[[ფუნტი სტერლინგი|GB£]] >4 500 000 | უმაღლესი ბრეიკი=147 (2-ჯერ) | სენჩერის რაოდენობა=494 | სულ გამარჯვებები=27 | მსოფლიო ჩემპიონატი=3 ([[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2014|2014]]), ([[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2016|2016]]), ([[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2017|2017]]) | სხვა რეიტინგული ტურნირები=13 | დაბალრეიტინგული ტურნირები=7 | სხვა ტურნირები=7 }} '''მარკ ენტონი სელბი''' ({{lang-en|Mark Anthony Selby}}; დ. [[19 ივნისი]] [[1983]], [[ლესტერი]]; [[ინგლისი]]) — [[ინგლისელი]] პროფესიონალი [[სნუკერი]]სტი. სამგზის მსოფლიო ჩემპიონი და [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი|მსოფლიო რეიტინგის]] ლიდერი. არის ერთ-ერთი ათი სნუკერისტიდან, რომელთაც კარიერის განმავლობაში მოპოვებული აქვთ [[სამმაგი გვირგვინი (სნუკერი)|სამმაგი გვირგვინის]] სამივე ტურნირი, მათ შორის: [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2014|2014]], 2016 და 2017 წლების [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში|მსოფლიო ჩემპიონატი]], [[მასტერსი 2008 (სნუკერი)|2008]], [[მასტერსი 2010 (სნუკერი)|2010]], [[მასტერსი 2013 (სნუკერი)|2013]] წლების [[მასტერსი (სნუკერი)|მასტერსი]] და [[დიდი ბრიტანეთის ჩემპიონატი სნუკერში 2012|2012]], 2016 წლების [[დიდი ბრიტანეთის ჩემპიონატი სნუკერში|ბრიტანეთის ჩემპიონატი]]. სელბი პროფესიონალი გახდა 1999 წელს, 16 წლის ასაკში. 2003 წელს პირველად გავიდა რეიტინგული ტურნირის ფინალში და იმავე 2002/2003 წლების სეზონში პირველად შევიდა საუკეთესო 32 სნუკერისტის სიაში, თუმცა მალევე დათმო პოზიციები და 2006/2007 წლების სეზონამდე მოწინავე ადგილებზე არ დაბრუნებულა. დამარცხდა 2002, 2003 და 2004 წლების [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში|მსოფლიო ჩემპიონატის]] კვალიფიკაციის ბოლო რაუნდში, ხოლო 2005 წელს წარმატებით განვლო კვალიფიკაცია და [[კრუსიბლის თეატრი|კრუსიბლის]] დებიუტი 1/16 ფინალში დაასრულა. 2007 წელს გავიდა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში|მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალში, სადაც დამარცხდა [[ჯონ ჰიგინსი|ჯონ ჰიგინსთან]] (13:18), რის შემდეგაც შევიდა ტოპ-16-ში. 2008 წლის დასაწყისში გაიმარჯვა [[მასტერსი (სნუკერი)|მასტერსზე]] და მალევე მოიპოვა პირველი რეიტინგული ტურნირის: უელსის ღია პირველობა ტიტული. 2009/2010 წლების სეზონში მეორეჯერ მოიგო [[მასტერსი (სნუკერი)|მასტერსი]] და შეასრულა პირველი მაქსიმალური სერია. 2011 წელს გაიმარჯვა შანხაი მასტერსზე და ამავე სეზონში პირველად გახდა მსოფლიო რეიტინგის ლიდერი. წარმატებული აღმოჩნდა 2012/2013 წლების სეზონი, რომლის განმავლობაშიც მოიპოვა [[სამმაგი გვირგვინი (სნუკერი)|სამმაგი გვირგვინის]] ორი ტიტული: [[მასტერსი (სნუკერი)|მასტერსი]] და [[დიდი ბრიტანეთის ჩემპიონატი სნუკერში|ბრიტანეთის ჩემპიონატი]]. 2014 წელს პირველად გაიმარჯვა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში|მსოფლიო ჩემპიონატზე]], რის შედეგადაც დაიბრუნა მსოფლიო რეიტინგის პირველი ნომრის პოზიცია. 2014/2015 წლებში გაიმარჯვა ორ რეიტინგულ ტურნირზე: გერმანიის მასტერსი და ჩინეთის ღია პირველობა. 2016 წელს დაიბრუნა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში|მსოფლიო ჩემპიონის]] ტიტული, ხოლო 2016/2017 წლების სეზონში გაიმეორა [[სტივენ ჰენდრი|სტივენ ჰენრის]] და [[დინ ჯუნხუი|დინ ჯუნჰუის]] რეკორდი და გაიმარჯვა ხუთ რეიტინგულ ტურნირზე, მათ შორის ბრიტანეთის ჩემპიონატსა და [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში|მსოფლიო ჩემპიონატზე]]. შედეგაც გახდა მეათე სნუკერისტი, ვისაც სამი ან მეტი [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში|მსოფლიო ჩემპიონატის]] ტიტული აქვს და მეოთხე სნუკერისტი, რომელმაც [[კრუსიბლის თეატრი|კრუსიბლში]] ჩემპიონობის დაცვა მოახერხა. სელბი 800 დღეზე მეტია რაც მსოფლიო რეიტინგში უცვლელად პირველ ადგილზეა და 6 სეზონია, რაც სეზონს ნომერ პირველად ასრულებს. 12 რეიტინგული ტურნირის გარდა, მოგებული აქვს 7 დაბალ რეიტინგული (რეკორდული რაოდენობა) და 4 პროფესიონალური ინვიტაციური ტურნირი. ამის გარდა სელბი წარმატებულია პულში, სადაც მან გაიმარჯვა 2006 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე რვიან პულში და გახდა 2015 წლის ჩინური პულის მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალისტი. ამასთანავე გაიმარჯვა მსოფლიო ჩემპიონატში სნუკერში ექვსი წითლით. სელბი ცნობილია, როგორც რთული ოპონენტი სუსტი წერტილების გარეშე. კარიერის მანძილზე აქვს გაკეთებული 450-ზე მეტი [[სენჩერი-ბრეიკი]], რითიც მეხუთე ადგილზეა ყველაზე სერიულ სნუკერისტებს შორის. 2010/2011, 2011/2012 და 2015/2016 წლების სეზონებში იყო ლიდერი ამ მაჩვენებლით. თავისი გამოსვლებით პროფესიონალურ ტურნირებზე სელბის ნაშოვნი აქვს 4 მილიონ ფუნტზე მეტი, ხოლო 2016/2017 წლების სეზონში მოიპოვა რეკორდული რაოდენობის თანხა ერთ სეზონში. == ადრეული წლები == მარკ სელბი დაიბადა [[ლესტერი|ლესტერში]], ცენტრალურ [[ინგლისი|ინგლისში]], რომლის მოსახლეობაც 300 ათასზე ნაკლებია. მარკი რვა წლის იყო, როდესაც დედამ ოჯახი მიატოვა და მას შემდეგ ის არ უნახავს<ref name="yahooexc">{{cite web| work = uk.sports.yahoo.com| url = https://uk.sports.yahoo.com/blogs/desmond-kane/mark-selby---i-couldn-t-bring-myself-to-ask-my-mum--why-did-you-leave-me-as-a-kid--203104655.html| title = Mark Selby exclusive: 'I could never bring myself to ask my mum: why did you leave me as a kid?'| archiveurl = https://web.archive.org/web/20151112211826/https://uk.sports.yahoo.com/blogs/desmond-kane/mark-selby---i-couldn-t-bring-myself-to-ask-my-mum--why-did-you-leave-me-as-a-kid--203104655.html| archivedate = 2015-11-12| accessdate = 2017-05-07}}</ref>. ინგლისური პულის თამაში სელბიმ შვიდი წლის, ხოლო სნუკერის ცხრა წლის ასაკში დაიწყო. თავდაპირველად მარკი, მისი ძმა და მამა ერთად დადიოდნენ სნუკერის კლუბში, თუმცა იქაური მოთამაშეები ბრაზდებოდნენ, რადგან ასაკით უმცროს სელბისთან მარცხდებოდნენ და შედეგად მას 18 წლამდე ამ კლუბში შესვლა აუკრძალეს<ref name="yahooexc"/>. მოგვიანებით მარკმა მიიქცია მალკოლმ თორნის, ცნობილი სნუკერის მოთამაშე ვილი თორნის ძმის ყურადღება და მან სელბი საკუთარ კლუბში მიიწვია, სადაც მას ყოველდღე, სკოლის შემდეგ ვარჯიშის საშუალება მისცა<ref>{{cite web| work = worldsnooker.com| url = http://www.mark-selby.cz/index.php?nid=4549&lid=cs&oid=1686902| title = Mark Selby - Player Of The Month| archiveurl = https://web.archive.org/web/20150530131132/http://www.mark-selby.cz/index.php?nid=4549&lid=cs&oid=1686902| archivedate = 2015-05-30| accessdate = 2017-05-07}}</ref>. მარკმა პოტენციალი გამოავლინა 15 წლამდე პრემიერ ლიგის მოგებით<ref name="psb">{{cite web| work = Pro Snooker Blog| url = http://www.prosnookerblog.com/players/s-t/mark-selby/| title = Mark Selby| archiveurl = https://web.archive.org/web/20141006125305/http://www.prosnookerblog.com/players/s-t/mark-selby/| archivedate = 2014-10-06| accessdate = 2017-05-07}}</ref>. 1998 წელს დაიწყო გამოსვლა დიდი ბრიტანეთის ტურში, რომელიც იმ დროისათვის მეორე დონის პროფესიონალური ტური იყო<ref>{{cite web| work = CueTracker| url = http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/1998-1999| title = Mark Selby - Season 1998-1999| archiveurl = https://web.archive.org/web/20150225160132/http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/1998-1999| archivedate = 2015-02-25| accessdate = 2017-05-07}}</ref>. 16 წლის ასაკში მარკს მამა გარდაეცვალა, ავთვისებიანი სიმსივნის დადგენიდან მხოლოდ რამდენიმე თვის შემდეგ. ამ ტრაგიკული მოვლენიდან ორი თვის შემდეგ სელბი პროფესიონალი სნუკერისტი გახდა<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.com/sport/0/snooker/27289110|title=Mark Selby dedicates World Championship title to late father|date=6 мая 2014|work=BBC Sport|accessdate=7 May 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150225160132/http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/1998-1999|archivedate=25 თებერვალი 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.independent.co.uk/sport/general/others/snooker-world-championship-mark-selby-toasts-his-maiden-win-with-iron-maiden-9328162.html|title=Snooker World Championship: Mark Selby toasts his maiden win... with Iron Maiden|date=6 May 2014|work=The Independent|accessdate=7 мая 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140509071547/http://www.independent.co.uk/sport/general/others/snooker-world-championship-mark-selby-toasts-his-maiden-win-with-iron-maiden-9328162.html|archivedate=9 მაისი 2014}}</ref>. მამის გარდაცვალების შედეგად წარმოქმნილი ფინანსური პრობლემების გამო მარკი და მისი ძმა იძულებული აღმოჩნდნენ საკუთარი სახლი დაეტოვებინათ<ref>{{cite web| work = dailymail.co.uk| url = http://www.dailymail.co.uk/sport/othersports/article-2621809/Mark-Selby-takes-tough-route-summit-snooker-star-reveals-dads-dying-wish-world-champion.html| title = Mark Selby takes tough route to summit as snooker star reveals dad's dying wish was to see him become world champion| archiveurl = https://web.archive.org/web/20151112214015/http://www.dailymail.co.uk/sport/othersports/article-2621809/Mark-Selby-takes-tough-route-summit-snooker-star-reveals-dads-dying-wish-world-champion.html| archivedate = 2015-11-12| accessdate = 2017-05-07}}</ref>. ==სნუკერისტის კარიერა== === 1999 - 2002 === 1999/2000 წლების სეზონში სნუკერისტმა მიიღო მონაწილეობა რამდენიმე რეიტინგულ ტურნირში, თუმცა 1/32 ფინალურ სტადიებს მიღმა არ გასულა. ასეთი მიღწევები მარკს ჰქონდა: ბრიტანეთის ღია პირველობაზე, გრან-პრისა და [[დიდი ბრიტანეთის ჩემპიონატი სნუკერში|ბრიტანეთის ჩემპიონატში]], რომელშიც ტურნირის გამარჯვებულ: [[მარკ უილიამსი|მარკ უილიამსთან]] დამარცხდა 0:9<ref>{{cite web| work = CueTracker| url = http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/1999-2000| title = Mark Selby - Season 1999-2000| archiveurl = https://web.archive.org/web/20150225163021/http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/1999-2000| archivedate = 2015-02-25| accessdate = 2017-05-07}}</ref>. სეზონის ბოლოს სელბიმ რეიტინგში 122-ე ადგილი დაიკავა<ref>{{cite web|title=2000/2001 Ranking List|url=http://www.cuetracker.net/pages/rankings.php?list=2000/2001&sort=start|publisher=CueTracker|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140505211829/http://www.cuetracker.net/pages/rankings.php?list=2000%2F2001&sort=start|archivedate=2014-05-05|accessdate=2020-09-12}}</ref>. 2000 წელს მარკმა მოახერხა ჩინეთის ღია პირველობის საკვალიფიკაციო ტურნირში საუკეთესო 24 მოთამაშეს შორის მოხვედრა, თუმცა ამ სტადიაზე მას [[სტივ დეივისი|სტივ დევისმა]] ანგარიშით 5:0 სძლია. ამის გარდა 2000/2001 წლების სეზონში სელბის აღსანიშნავი მიღწევები არ ქონია<ref>{{cite web| work = CueTracker| url = http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/2000-2001| title = Mark Selby - Season 2000-2001| archiveurl = https://web.archive.org/web/20150225163101/http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/2000-2001| archivedate = 2015-02-25| accessdate = 2017-05-07}}</ref>. ცუდი 2001 წლის შემდეგ, რომლის მანძილზეც ის რეიტინგულ ტურნირებზე არ მოხვედრილა, მარკმა მაღალი დონის სნუკერი აჩვენა 2002 წლის დასაწყისში. უელსის ღია პირველობაზე ის პირველად გავიდა რეიტინგული ტურნირის 1/16 ფინალურ სტადიაზე, დაამარცხა რა გზად ტოპ-32-ის წარმომადგენელი მაიკლ ჯადჯი, მაგრამ წააგო რეიტინგში მეათე ადგილზე მყოფ ჯო სვეილთან ანგარიშით 1:5. ჩინეთის ღია პირველობის საკვალიფიკაციო ტურნირში სელბიმ კვლავ ჯადჯი დაამარცხა და ვაილდქარდ რაუნდში შეხვდა მაშინ ჯერ კიდევ უცნობ, 14 წლის [[დინ ჯუნხუი|დინ ჯუნჰუის]], რაც ამ უკანასკნელისთვის პირველი პროფესიონალური მატჩი იყო<ref>{{cite web| work = CueTracker| url = http://www.cuetracker.net/Players/Ding-Junhui/2001-2002| title = Ding Junhui - Season 2001-2002| archiveurl = https://web.archive.org/web/20150225200448/http://www.cuetracker.net/Players/Ding-Junhui/2001-2002| archivedate = 2015-02-25| accessdate = 2017-05-07}}</ref>. 1/16 ფინალურ სტადიაზე მარკმა შური იძია სვეილის წინააღმდეგ უელსში წაგების გამო და პირველად მოხვდა რეიტინგული ტურნირის 1/8 ფინალში. შემდეგ ორ მატჩში სელბიმ მაყურებლებს ნამდვილი სენსაცია შესთავაზა, დაამარცხა რა ჯერ მსოფლიო შვიდგზის ჩემპიონი [[სტივენ ჰენდრი|სტივენ ჰენრი]] ანგარიშით 5:1, ხოლო შემდგომში იმჟამინდელი მსოფლიო ჩემპიონი [[რონი ო’სალივანი]]. კარიერაში პირველ ნახევარ-ფინალში მარკი ენტონი ჰემილტონთან დამარცხდა ანგარიშით 3:6. ამავე ტურნირზე მოხდა ცნობილი კურიოზი, როდესაც დღის რითმის დარღვევის გამო სელბი ჰენრისთან დაპირისპირების წინ დღის 2 საათის მაგივრად თამაშზე ღამის 2 საათზე გამოცხადდა<ref>{{cite web |url=http://www.sportinglife.com/snooker/worldchampionships2005/profiles/story_get.cgi?STORY_NAME=Sporting_Life/05/03/31/manual_113935.html |title=World Snooker Player Profiles |publisher=sportinglife.com |accessdate=22 снежня 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110716121945/http://www.sportinglife.com/snooker/worldchampionships2005/profiles/story_get.cgi?STORY_NAME=Sporting_Life%2F05%2F03%2F31%2Fmanual_113935.html |archivedate=2011-07-16 }}</ref>. შოტლანდიის ღია პირველობის პირველ რაუნდში მარკი დამარცხდა დევიდ გრეისთან ანგარიშით 3:5. ამის შემდგომ სელბიმ [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ტურნირი 1/64 ფინალიდან დაიწყო, რაც ნიშნავს, რომ მას [[კრუსიბლის თეატრი|კრუსიბლში]] მოსახვედრად ხუთი გამარჯვება სჭირდებოდა. მარკმა დაამარცხა ტომ ფორდი (10:9), ბიორნ ჰანევირა (10:8), ჯეისონ ფერგიუსონი (10:6) და ალფა ბორდენა (10:6) და მხოლოდ უკანასკნელი შეხვედრა დათმო დევიდ გრეის წინააღმდეგ ანგარიშით 7:10. 2001/2002 წლების სეზონის შედეგად სელბი პირველად მოხვდა რეიტინგში საუკეთესო 64 სნუკერისტს შორის<ref>{{cite web| work = CueTracker| url = http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/2001-2002| title = Mark Selby - Season 2001-2002| archiveurl = https://web.archive.org/web/20150225200059/http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/2001-2002| archivedate = 2015-02-25| accessdate = 2017-05-07}}</ref><ref name="rankings0203">{{cite web|title=Embassy World Rankings issued after the Embassy World Championship 2002|url=http://worldsnooker.com/embassy_world_rankings/world.asp|work=worldsnooker.com|publisher=[[Сусветная асацыяцыя прафесійнага більярда і снукера]]|accessdate=10 студзеня 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20020604064647/http://www.worldsnooker.com/embassy_world_rankings/world.asp|archivedate=2002-06-04}}</ref>. === 2002 - 2006 === 2002/2003 წლების სეზონის ცუდი სტარტის შემდეგ, როდესაც სელბიმ ვერ განვლო პირველი ორი ტურნირის საკვალიფიკაციო ეტაპი, მან პირველად კარიერაში მიაღწია [[სამმაგი გვირგვინი (სნუკერი)|სამმაგი გვირგვინის]] ტურნირის 1/16 ფინალს, სძლია რა ენტონი ჰემილტონს [[დიდი ბრიტანეთის ჩემპიონატი სნუკერში|ბრიტანეთის ჩემპიონატის]] პირველ რაუნდში, დაძაბულ ორთაბრძოლაში 9:8. თუმცა, შემდგომ მატჩში მარკი დამარცხდა სტივენ ლისთან. მოგვიანებით, სელბი მოხვდა ორი ტურნირის: უელსის ღია პირველობისა და ირლანდიური მასტერსის დასკვნით ეტაპზე. ორივე მათგანში მარკმა დათმო პირველივე თამაშები [[პოლ ჰანტერი|პოლ ჰანტერთან]] (1:5) და [[სტივენ ჰენდრი|სტივენ ჰენრისთან]] (2:5). შოტლანდიის ღია პირველობაზე სელბიმ გაიარა საკვალიფიციო სტადიის ორი რაუნდი, შემდეგ დაამარცხა დომენიკ დეილი, ასევე სნუკერისები ტოპ-16-დან<ref name="rankings0203"/> [[პოლ ჰანტერი]], [[მეთიუ სტივენსი]], მეოთხედფინალში ალი კარტერი და ნახევარფინალში რეიტინგის მეხუთე ნომერი<ref name="rankings0203"/> [[კენ დოერტი]]. კარიერაში პირველ რეიტინგულ ფინალში მარკი დამარცხდა დევიდ გრეისთან, თანაბარ ბრძოლაში 7:9, რომელსაც ამ დრომდე ასევე არ ჰქონდა გამარჯვება რეიტინგულ ტურნირებზე. [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე 19 წლის სნუკერისტმა მეორედ ზედიზედ მიაღია ბოლო რაუნდს, სძლია რა გზად ჯასტინ ესტლი (10:3) და ტერი მერფი (10:8), თუმცა კვლავ 1/24 ფინალურ სტადიაზე დამარცხდა ტაილანდელ ჯეიმზ ვატანასთან (5:10) <ref>{{cite web| work = CueTracker| url = http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/2002-2003| title = Mark Selby - Season 2002-2003| archiveurl = https://web.archive.org/web/20150225225243/http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/2002-2003| archivedate = 2015-02-25| accessdate = 2017-05-08}}</ref>. სეზონის დასრულების შემდეგ მარკი შეუერთდა საუკეთესო 32 სნუკერისტთა სიას<ref name="rankings0304">{{cite web|title=Embassy World Rankings issued after the 2003 Embassy World Championship|url=http://www.worldsnooker.com/embassy_world_rankings/main.asp|work=worldsnooker.com|publisher=[[Сусветная асацыяцыя прафесійнага більярда і снукера]]|accessdate=24 чэрвеня 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20030608075051/http://www.worldsnooker.com/embassy_world_rankings/main.asp|archivedate=2003-06-08}}</ref>. რეიტინგში პროგრესის გამო 2003/2004 წლების სეზონში მარკმა ყველა ტურნირზე გამოსვლა 1/24 ფინალში დაიწყო, მაგრამ საერთო ჯამში ძალიან წარუმატებელი სეზონი ჰქონდა. სეზონის პირველ ნახევარში სელბიმ ვერ მოიგო ვერც ერთი მატჩი და მხოლოდ უელსის ღია პირველობაზე შეძლო ჯეიმზ ვატანას დამარცხება, თუმცა ვერ გაუწია წინააღმდეგობა [[სტივენ ჰენდრი|სტივენ ჰენრის]] 1/16 ფინალურ სტადიაზე (1:5). მოთამაშეების ჩემპიონატზე დამარცხდა 17 წლის [[დინ ჯუნხუი|დინ ჯუნჰუისთან]] ანგარიშით 4:5. მესამე წელი ზედიზედ სელბი დამარცხდა [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ტურნირის ბოლო სტადიაზე ლი ვოკერთან (2:10). შედეგაც მარკმა მთელ სეზონში ჩატარებული 9 მატჩიდან მხოლოდ 2-ში გაიმარჯვა<ref>{{cite web| work = CueTracker| url = http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/2003-2004| title = Mark Selby - Season 2003-2004| archiveurl = https://web.archive.org/web/20150226081657/http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/2003-2004| archivedate = 2015-02-26| accessdate = 2017-05-08}}</ref>, რის გამოც რეიტინგში დათმო პოზიციები და 36-ე ადგილზე გადაინაცვლა<ref name="rankings0405">{{cite web|title=The Official Rankings for the 2004/2005 Season|url=http://www.embassysnooker.com/rankings.html|publisher=Embassy Snooker|accessdate=25 мая 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20041204123424/http://www.embassysnooker.com/rankings.html|archivedate=2004-12-04}}</ref>. 2004/2005 წლების სეზონის პირველ ტურნირ გრან-პრიზე სელბიმ წელიწად-ნახევრის განმავლობაში პირველად შეძლო რეიტინგული ტურნირის მეოთხედფინალში გასვლა დაამარცხა რა ნომერ 12<ref name="rankings0405"/> კრის სმოლი (5:4), ლეო ფერნანდესი (5:2), სნუკერისტი ტოპ-8-დან<ref name="rankings0405"/>: [[პიტერ ებდონი]] (5:3), მაგრამ ვერ გაუწია წინააღმდეგობა მოქმედ მსოფლიო ჩემპიონს<ref>{{cite news|last1=Джонс|first1=Клайв|last2=Уорэн|first2=Дэн|title=O'Sullivan wins World crown|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/3681217.stm|publisher=[[BBC Sport]]|accessdate=24 сакавіка 2011|date=3 мая 2004}}</ref>, [[რონი ო’სალივანი|რონი ო’სალივანს]], რომელთანაც თამაშში მარკმა ვერცერთი ფრეიმის მოგება ვერ მოახერხა (0:5). სეზონის დანარჩენ ტურნირებზე სელბის 1/16 ფინალური სტადიის მიღმა არ უთამაშია. ამ სტადიამდე კი ის [[დიდი ბრიტანეთის ჩემპიონატი სნუკერში|ბრიტანეთის ჩემპიონატსა]] და ირლანიურ მასტერსზე მივიდა. მაიკ დანისა (10:2) და ჯო პერის (10:2) დაძლევის შედეგად მარკი პირველად გავიდა [[კრუსიბლის თეატრი|კრუსიბლში]]. პირველივე მატჩში სელბი დაუპირისპირდა მსოფლიო მეხუთე ნომერ<ref name="rankings0405"/> [[ჯონ ჰიგინსი|ჯონ ჰიგინსს]]. პირველმა სესიამ თანაბარ ბრძოლაში ჩაიარა, რაზეც ანგარიშიც მეტყველებს: 5:4 მარკის სასარგებლოდ. თუმცა მეორე სესიაში სელბიმ 6 ფრეიმი დათმო ზედიზედ და შედეგაც 5:10 დამარცხდა<ref>{{cite web| work = CueTracker| url = http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/2004-2005| title = Mark Selby - Season 2004-2005| archiveurl = https://web.archive.org/web/20150226163333/http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/2004-2005| archivedate = 2015-02-26| accessdate = 2017-05-08}}</ref>. განახლებულ რეიტინგში მარკმა სამი პოზიციით დაიხია უკან და მომდევნო სეზონს 39-ე ადგილზე შეხვდა<ref name="rankings0506">{{cite web|title=Official ranking list for the 2005/06 season|url=http://www.worldsnooker.com/offical_rankings.htm|work=worldsnooker.com|publisher=[[Сусветная асацыяцыя прафесійнага більярда і снукера]]|accessdate=24 ліпеня 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20051105041327/http://www.worldsnooker.com/offical_rankings.htm|archivedate=2005-11-05}}</ref>. 2005/2006 წლების სეზონში მარკმა დაიწყო თამაშრომლობა მენეჯერ მუკეშ პარმართან. სეზონის პირველ ნახევარში სელბის გაუჭირდა ოპტიმალური სათამაშო ფორმის მოძებნა და სამ რეიტინგულ ტურნირს: გრან-პრის, [[დიდი ბრიტანეთის ჩემპიონატი სნუკერში|ბრიტანეთის ჩემპიონატსა]] და მალტის თასს 1/32 ფინალურ სტადიაზე გამოეთიშა. ამის შემდგომ მარკმა მიაღწია უელსის ღია ჩემპიონატის 1/8 ფინალს, სძლია რა გზად [[ნილ რობერტსონი|ნილ რობერტსონსა]] (5:3) და [[სტივენ მაგუაიერი|სტივენ მაგუაიერს]] (5:3), რომელიც მსოფლიო რეიტინგში მესამე პოზიციაზე იყო<ref name="rankings0506"/> და დამარცხდა სტივენ ლისთან (2:5). ჩინეთის ღია პირველობაზე 1/16 ფინალში სელბიმ დათმო მხოლოდ გადამწყვეტ ფრეიმში [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში|მსოფლიო ჩემპიონატის]] მომავალ ფინალისტ<ref name="wsc06final">{{cite news|title=Dogged Dott wins epic world final|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/other_sports/snooker/4963566.stm|publisher=[[BBC Sport]]|accessdate=27 кастрычніка 2010|date=2 мая 2006|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101202145806/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/other_sports/snooker/4963566.stm|archivedate=2010-12-02|url-status=live}}</ref>: [[პიტერ ებდონი|პიტერ ებდონთან]]. [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპებზე მარკმა დამაჯერებლად დაამარცხა ალექს ბორგი და რობერტ მილკინსი (ორივე ანგარიშით 10:4). ამ უკანასკნელმა სელბის წინააღმდეგ მაქსიმალური სერია შეასრულა. ამ გამარჯვებების შედეგად მარკი მეორე წელი ზედიზედ გავიდა კრუსიბლში და წინა წლის მსგავსად პირველ რაუნდში [[ჯონ ჰიგინსი|ჯონ ჰიგინსს]] დაუპირისპირდა. ამჯერად სელბიმ მოახერხა შურისძიება ანგარიშით 10:4. 1/8 ფინალში 22 წლის ლესტერელი სნუკერისტი დამარცხდა მსოფლიო ორგზის ჩემპიონ<ref>{{cite news |title=Mark Williams |url=http://www.worldsnooker.com/page/PlayersAlphabeticalArticle/0,,13165~2237419,00.html |publisher=worldsnooker.com |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140416191532/http://www.worldsnooker.com/page/PlayersAlphabeticalArticle/0,,13165~2237419,00.html |archivedate=2014-04-16 |accessdate=2017-05-08 }}</ref> [[მარკ უილიამსი|მარკ უილიამსთან]], რომელიც მთელი თამაშის განმავლობაში დომინირებდა და დაასრულა კიდევ მატჩი ანგარიშში საგრძნობი სხვაობით: 13:8<ref>{{cite web| work = CueTracker| url = http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/2005-2006| title = Mark Selby - Season 2005-2006| archiveurl = https://web.archive.org/web/20150226213501/http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/2005-2006| archivedate = 2015-02-26| accessdate = 2017-05-08}}</ref>. ამ შედეგით მარკი პირველად გავიდა სამმაგი გვირგვინის ტურნირების 1/8 ფინალში და ეს სეზონი იყო პირველი, როდესაც მან ითამაშა ორი რეიტინგული ტურნირის 1/8 ფინალში. წარმატებული სეზონის შემდეგ სელბიმ რეიტინგში 28-ე ადგილზე აიწია, რითიც ტოპ-32-ს დაუბრუნდა<ref name="rankings0607">{{cite web|title=Official Rankings|url=http://www.worldsnooker.com/official_rankings.htm|publisher=[[Сусветная асацыяцыя прафесійнага більярда і снукера]]|work=worldsnooker.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070329134708/http://www.worldsnooker.com/official_rankings.htm|archivedate=2007-03-29|accessdate=2017-05-08}}</ref>. === 2006-2007: მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალი === 2006/2007 წლების სეზონი შეგვიძლია განვიხილოთ, როგორც საკვანძო 23 წლის ინგლისელის კარიერაში. მან აღნიშნულ სეზონში შვიდი ტურნირიდან ხუთში 1/8 ფინალურ სტადიას მიაღწია. პირველ რეიტინგულ ტურნირ: ჩრდილო ირლანდიის ტროფიაზე სელბიმ დაძლია [[ტონი დრაგო]] (5:4) და [[ალისტერ კარტერი]] (5:2), შემდგომ კი გადამწყვეტ ფრეიმში დამარცხდა მსოფლიო ჩემპიონ<ref name="wsc06final"/> [[გრემ დოტი|გრემ დოტთან]] (4:5). გრან-პრიზე მარკმა გაიარა ჯგუფური ეტაპი 3 გამარჯვებითა და 2 მარცხით, ხოლო 1/8 ფინალში დათმო ალან მაკმანუსთან ანგარიშით 1:5. სელბიმ აჩვენა მაღალი კლასის სნუკერი მასტერსის საკვალიფიკაციო ტურნირზე, სადაც მან წარმატებით აჯობა ბენ ვულასტონს (5:3), იან მაკკალახს (5:3), ჯო სვეილს (5:0) და მსოფლიო ჩემპიონატის ნახევარ-ფინალისტ<ref>{{cite news|title=Ebdon beats Fu in last-frame epic|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/other_sports/snooker/4951584.stm|publisher=[[BBC Sport]]|date=29 красавіка 2006|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070306144349/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/other_sports/snooker/4951584.stm|archivedate=2007-03-06|accessdate=2017-05-10}}</ref> [[მარკო ფუ|მარკო ფუს]] (5:2), უკანასკნელ მატჩში კი დამარცდა [[სტიუარტ ბინემი|სტიუარტ ბინჰემთან]] 2:6, ორი სენჩერის გაკეთების მიუხედავად. ასე ახლოს მასტერსთან მარკი აქამდე არ ყოფილა. [[დიდი ბრიტანეთის ჩემპიონატი სნუკერში|ბრიტანეთის ჩემპიონატის]] გახსნით მატჩში სელბიმ დაამარცხა [[ჯონ პეროტი]] (9:1), თუმცა შემდეგ რაუნდში გამოეთიშა ასპარეზობას, დათმო რა მატჩი [[პიტერ ებდონი|პიტერ ებდონთან]] ანგარიშით 6:9. მალტის თასზე მარკმა ვერ შეძლო საკვალიფიკაციო მატჩის მოგება, ის დამარცხდა მარკუს კემბელთან გადამწყვეტ ფრეიმში. უელსის ღია პირველობაზე სელბიმ მოუგო იან პირსს (5:0), [[მეთიუ სტივენსი|მეთიუ სტივენსს]] (5:1), მაგრამ დამარცხდა იმჟამინდელი მასტერსის გამარჯვებულ<ref name="masters07">{{cite web|title=SAGA Insurance Masters 2007|url=http://www.snooker.org/trn/0607/m2007_res.shtml|publisher=Snooker.org|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150210205655/http://snooker.org/trn/0607/m2007_res.shtml|archivedate=2015-02-10|accessdate=2017-05-10}}</ref> [[რონი ო’სალივანი|რონი ო’სალივანთან]] (1:5). მარკმა განვლო ჩინეთის ღია პირველობის საკვალიფიკაციო ეტაპი მარკ დევისის დამარცხებით (5:4) და ასევე წარმატებით ჩაატარა პირველი მატჩი ენტონი ჰემილტონის წინააღმდეგ (5:4), მაგრამ ვერაფერს გახდა მსოფლიო მეორე ნომერ<ref name=rankings0607/> [[კენ დოერტი|კენ დოერტისთან]] (1:5) <ref>{{cite web| work = CueTracker| url = http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/2006-2007| title = Mark Selby - Season 2006-2007| archiveurl = https://web.archive.org/web/20150227204543/http://www.cuetracker.net/Players/Mark-Selby/2006-2007| archivedate = 2015-02-27| accessdate = 2017-05-10}}</ref>. ==== 2007 წლის მსოფლიო ჩემპიონატი ==== [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში|მსოფლიო ჩემპიონატისთვის]] საკვალიფიკაციო მატჩში მარკი [[რიკი უოლდენი|რიკი უოლდენს]] დაუპირისპირდა. მას შემდეგ რაც პირველი სესიის შემდეგ სელბი მარცხდებოდა ანგარიშით 4:5 და მეორე სესიის დასაწყისსში 5:6, მან შეძლო ხუთი ფრეიმის ზედიზედ მოგება და მატჩის 10:6 დასრულება. ეს მარკისთვის ზედიზედ მესამე [[კრუსიბლის თეატრი|კრუსიბლში]] გამოსვლა იყო. პირველ მატჩში მსოფლიო რეიტინგის მეათე ნომერ<ref name="rankings0607"/> სტივენ ლის წინააღმდეგ სელბი აგებდა 0:5-ს, რის შემდეგ ზედიზედ რვა ფრეიმი დაასრულა თავის სასარგებლოდ, ბოლოს კი ანგარიშით 10:7 გაიმარჯვა<ref name=wsc07lee>{{cite web| datepublished = 25 красавіка 2007| url = http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/6590115.stm| title = Selby completes amazing comeback| 4 = | publisher = BBC Sport| lang = en| archiveurl = https://web.archive.org/web/20131214150739/http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/6590115.stm| archivedate = 2013-12-14| accessdate = 2017-05-10}}</ref>. 1/8 ფინალურ მატჩში წინა წლის მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალისტ<ref name="wsc06final"/>: [[პიტერ ებდონი|პიტერ ებდონის]] წინააღმდეგ მარკმა ანგარიშზე 5:4 გააკეთა სამი [[სენჩერი-ბრეიკი|სენჩერი ბრეიკი]] ზედიზედ, რითიც გაიმეორე [[რონი ო’სალივანი|რონი ო’სალივანის]] და [[ჯონ ჰიგინსი|ჯონ ჰიგინსის]] მიღწევა, მოგვიანებით 10:7 ანგარიშზე კი კიდევ ორი [[სენჩერი-ბრეიკი|სენჩერი]] შემოგვთავაზა ზედიზედ. საბოლოოდ სელბიმ მატჩი ანგარიშით 13:8 მოიგო, რითიც პირველად გავიდა [[სამმაგი გვირგვინი (სნუკერი)|სამმაგი გვირგვინის]] ტურნირების მეოთხედ-ფინალში<ref name=wsc07ebdon>{{cite web| datepublished = 30 красавіка 2007| url = http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/6605633.stm| title = Sizzling Selby knocks out Ebdon| publisher = BBC Sport| lang = en| archiveurl = https://web.archive.org/web/20131214150843/http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/6605633.stm| archivedate = 2013-12-14| accessdate = 2017-05-10}}</ref>. ასევე პირველი მსოფლიო ჩემპიონატის მეოთხედ-ფინალი იყო ეს მარკის ოპონენტი [[ალისტერ კარტერი|ალი კარტერისათვის]]. მატჩის მიმდინარეობისას სელბიმ ანგარიშიდან 5:6 ზედიზედ ხუთი ფრეიმი მოიგო, შემდეგ ალიმ შეძლო და ანგარიში გაათანაბრა 11:11-მდე. უკიდურესად დაძაბულ მატჩში, რომელიც 9 საათზე მეტი გრძელდებოდა მარკმა საკუთარი თავის კონტროლის საოცარი უნარი გამოავლინა და გადამწყვეტ ფრეიმში 13:12 გაიმარჯვა<ref name=wsc07carter>{{cite web| datepublished = 2 мая 2007| url = http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/6612799.stm| title = Selby finally shakes off Carter| publisher = BBC Sport| lang = en| archiveurl = https://web.archive.org/web/20131214150840/http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/6612799.stm| archivedate = 2013-12-14| accessdate = 2017-05-10}}</ref>. ნახევარ-ფინალში 2005 წლის მსოფლიო ჩემპიონ<ref name="wsc05final">{{cite news|last=Chowdhury|first=Saj|title=Qualifier Murphy wins world title|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/4504233.stm|publisher=[[BBC Sport]]|date=2 мая 2005|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141222112744/http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/4504233.stm|archivedate=2014-12-22|accessdate=2017-05-10}}</ref> [[შონ მერფი|შონ მერფის]] წინააღმდეგ სამი სესიის შემდეგ ანგარიში 12:12 იყო. ასეთივე დაძაბული ბრძოლა გაგრძელდა მეოთხე სესიაშიც. 14:14-ს შემდეგ მერფი ორი ფრეიმით წინ წავიდა, თუმცა სელბი არ დანებდა, ზედიზედ სამი ფრეიმი მოიგო და საბოლოოდ ანგარიშით 17:16 კარიერაში მეორედ გავიდა რეიტინგული ტურნირის ფინალში<ref name=wsc07murphy>{{cite web| datepublished = 5 мая 2007| url = http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/6621799.stm| title = Selby pips Murphy to world final| publisher = BBC Sport| lang = en| archiveurl = https://web.archive.org/web/20141102061824/http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/6621799.stm| archivedate = 2014-11-02| accessdate = 2017-05-10}}</ref>. ფინალში მარკი რეიტინგნის მეოთხე ნომერ [[ჯონ ჰიგინსი|ჯონ ჰიგინსს]] შეხვდა, რომელთანაც აქამდე მსოფლიო ჩემპიონატში ორჯერ იყო დანაპირისპირები. პირველი ორი სესიის შემდეგ ჯონი იმარჯვებდა 12:4, თუმცა მესამე სესიაში სელბიმ ყველა, ექვსისე ფრეიმი მოიგო და ანგარიშში სხვაობა ორამდე შეამცირა. მეოთხე სესიის დასაწყისში ტაბლოზე 13:14-იც კი დაფიქსირდა, მაგრამ თამაშის ბოლო სტადიაზე მარკმა ვეღარ გაუძლო ზეწოლას და ჯონმაც ფენომენალურად ითამაშა, რომ მატჩი მოგებამდე მიეყვანა: 18:13<ref name=wsc07fin>{{cite web| datepublished = 8 мая 2007| url = http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/other_sports/snooker/6633177.stm| title = Higgins beats brave Selby in epic| publisher = BBC Sport| lang = en| archiveurl = https://web.archive.org/web/20071021092351/http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/other_sports/snooker/6633177.stm| archivedate = 2007-10-21| accessdate = 2017-05-10}}</ref>. მეორე ადგილზე გასვლისთვის სელბიმ 110 000 ფუნტი მიიღო, რაც მისი აქამდე გამომუშავებული საპრიზო თანხის დაახლოებით ერთ მესამედს შეადგენდა, ხოლო დასკვნით ინტერვიუში [[ჯონ ჰიგინსი|ჰიგინსმა]] განაცხადა, რომ მარკი ჩემპიონატის ყველაზე პროგრესული მოთამაშე იყო<ref>{{cite web |url=http://matchroomsport.com/articleDetail.asp?intArticleId=500 |title=Murphy and Selby join Championship Snooker |publisher=[[Matchroom Sport]] |date=6 лютага 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080226173903/http://www.matchroomsport.com/articleDetail.asp?intArticleID=500 |archivedate=2008-02-26 |accessdate=2017-05-10 }}</ref>. ამასთანავე წარმატების შედეგად სელბი პირველად შეუერთდა ტოპ-16-ს და რეიტინგში 11-ე ადგილზე ამოყო თავი<ref>{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/leicester/content/articles/2007/05/04/mark_selby_feature.shtml |title=Hot Shot |publisher=[[BBC|BBC Leicester]] |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090123193532/http://www.bbc.co.uk/leicester/content/articles/2007/05/04/mark_selby_feature.shtml |archivedate=2009-01-23 |accessdate=2017-05-10 }}</ref>. ლის, ებდონის, კარტერისა და მერფის დამარცხებისათვის სელბის ჟურნალისტებისგან სეზონის საუკეთესო მოთამაშის წოდება მიენიჭა. == ადგილი მსოფლიო რეიტინგში == {| class="wikitable" style="text-align: center" width="250" |- ! style="background-color:#060; color: white;" | სეზონი ! style="background-color:#060; color: white;" | ადგილი |- | style="background-color:red" | [[სნუკერის სეზონი 1999/2000|1999/00]] | style="background-color:red" | დებიუტი |- | [[სნუკერის სეზონი 2000/2001|2000/01]] | [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი 2000/2001|122]] |- | [[სნუკერის სეზონი 2001/2002|2001/02]] | [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი 2001/2002|95]] |- | [[სნუკერის სეზონი 2002/2003|2002/03]] | [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი 2002/2003|56]] |- | [[სნუკერის სეზონი 2003/2004|2003/04]] | [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი 2003/2004|29]] |- | [[სნუკერის სეზონი 2004/2005|2004/05]] | [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი 2004/2005|36]] |- | [[სნუკერის სეზონი 2005/2006|2005/06]] | [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი 2005/2006|38]] |- | [[სნუკერის სეზონი 2006/2007|2006/07]] | [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი 2006/2007|28]] |- | [[სნუკერის სეზონი 2007/2008|2007/08]] | [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი 2007/2008|11]] |- | [[სნუკერის სეზონი 2008/2009|2008/09]] | [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი 2008/2009|4]] |- | [[სნუკერის სეზონი 2009/2010|2009/10]] | [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი 2009/2010|7]] |- | [[სნუკერის სეზონი 2010/2011|2010/11]] | [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი 2010/2011|9]] |- | [[სნუკერის სეზონი 2010/2011|2010/11. 1-ლი გადათვლა]] | 9 |- | [[სნუკერის სეზონი 2010/2011|2010/11. მე-2 გადათვლა]] | 6 |- | [[სნუკერის სეზონი 2010/2011|2010/11. მე-3 გადათვლა]] | 4 |- | [[სნუკერის სეზონი 2011/2012|2011/12]] | [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი 2011/2012|3]] |- | style="background-color:gold" | [[სნუკერის სეზონი 2011/2012|2011/12. 1-ლი გადათვლა]] | style="background-color:gold" | 1 |- | style="background-color:gold" | [[სნუკერის სეზონი 2011/2012|2011/12. მე-2 გადათვლა]] | style="background-color:gold" | 1 |- | style="background-color:gold" | [[სნუკერის სეზონი 2011/2012|2011/12. მე-3 გადათვლა]] | style="background-color:gold" | 1 |- | style="background-color:gold" | [[სნუკერის სეზონი 2012/2013|2012/13]] | style="background-color:gold" | [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი 2012/2013|1]] |- | style="background-color:gold" | [[სნუკერის სეზონი 2013/2014|2013/14]] | style="background-color:gold" | [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი 2013/2014|1]] |- | style="background-color:gold" | [[სნუკერის სეზონი 2014/2015|2014/15]] | style="background-color:gold" | [[სნუკერისტების მსოფლიო რეიტინგი 2014/2015|1]] |} == გამარჯვებები ტურნირებზე == === რეიტინგული ტურნირები === * [[უელსის ღია ჩემპიონატი სნუკერში|Welsh Open]] — [[უელსის ღია ჩემპიონატი სნუკერში 2008|2008]] * [[Players Tour Championship 2010/2011 — ეტაპი 2]] (დაბალრეიტინგული) * [[Players Tour Championship 2011/2012 — ეტაპი 4]] (დაბალრეიტინგული) * [[შანხაი მასტერსი (სნუკერი)|Shanghai Masters]] — [[შანხაი მასტერსი 2011 (სნუკერი)|2011]] * [[Paul Hunter Classic|Players Tour Championship 2012/2013 — ეტაპი 1]] (დაბალრეიტინგული) * [[დიდი ბრიტანეთის ჩემპიონატი (სნუკერი)|UK Championship]] — [[დიდი ბრიტანეთის ჩემპიონატი სნუკერში 2012|2012]] * [[Players Tour Championship 2012/2013 — ეტაპი 6]] (დაბალრეიტინგული) * [[Players Tour Championship 2012/2013 — ეტაპი 7]] (დაბალრეიტინგული) * [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში 2014|მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში — 2014]] * [[Players Tour Championship 2014/2015 — ეტაპი 1]] (დაბალრეიტინგული) * [[German Masters — 2015]] * [[China Open — 2015]] * [[Players Tour Championship 2015/2016 — ეტაპი 6]] (დაბალრეიტინგული) * [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში — 2016]] === სხვა ტურნირები === * [[Warsaw Snooker Tour — 2007]] * [[მასტერსი (სნუკერი)|Masters]] — [[მასტერსი 2008 (სნუკერი)|2008]], [[მასტერსი 2010 (სნუკერი)|2010]], [[მასტერსი 2013 (სნუკერი)|2013]] * [[Sangsom 6 Red World Grand Prix|Sangsom Six-red World Championship]] — [[Sangsom Six-red World Championship 2010|2010]] * [[Wuxi Classic]] — [[Wuxi Classic 2011|2011]] * [[HK Spring Trophy — 2012]] == იხილეთ აგრეთვე == * [[მსოფლიო ჩემპიონატი სნუკერში]] == რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat|Mark Selby}} * [http://www.markselby.info/ ოფიციალური საიტი]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141104074714/http://www.markselby.info/ |date=2014-11-04 }} {{ref-en}} * [http://www.worldsnooker.com/players/mark-selby-2/ პროფილი World Snooker-ზე] {{ref-en}} * [http://www.top-snooker.com/bio/players/82 პროფილი Top-Snooker-ზე] {{ref-ru}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მსოფლიო ჩემპიონები სნუკერში}} {{DEFAULTSORT:სელბი, მარკ}} [[კატეგორია:ინგლისელი სნუკერისტები]] [[კატეგორია:სნუკერისტები 100-ზე მეტი სენჩერი-ბრეიკით]] [[კატეგორია:დაბადებული 1983]] [[კატეგორია:დაბადებული 19 ივნისი]] hilzcl4f74b6ytqhg45tza3hof4ktzf ლუის ალბერტო სუარესი 0 243395 4402720 4311438 2022-08-02T15:08:39Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{განსხვავება|ლუის სუარეს მირამონტესი}} {{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია | სახელი = ლუის სუარესი | სურათი = Luis_Suárez_Atlético_Madrid.jpg | სურათის ზომა = | წარწერა = სუარესი 2020 წელს | სრული სახელი = ლუის ალბერტო სუარეს დიასი | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1987|1|24}} | დაბადების ადგილი = სალტო, [[ურუგვაი]] | სიმაღლე = 182 [[სანტიმეტრი|სმ]]<ref>[http://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/players/4138/luis-suarez Luis Alberto Suárez profile] · Luis Alberto Suárez Díaz came to the Camp Nou in the summer of 2014 as holder of the Golden Boot and one of the biggest stars in world football. The striker was born in Salto (Uruguay) on January 24 1987, and has signed for five seasons. Suárez made his official debut for the Club on 25 Cctober 2014 in La Liga against Real Madrid. The match ended with a Barça defeat (3-1). While it was not the most warming welcome to official competition with his new team, the Uruguay striker would go on to prove his worth throughout the rest of the season. წაკითხვის თარიღი: 8 დეკემბერი, 2019.</ref> | პოზიცია = [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] | მიმდინარე კლუბი = [[ატლეტიკო მადრიდი]] | ნომერი = 9 | ახალგაზრდული წელი1 = 2003–2005 | ახალგაზრდული კლუბი1 = [[ნასიონალი (საფეხბურთო კლუბი)|ნასიონალი]] | წელი1 = 2005–2006 | წელი2 = 2006–2007 | წელი3 = 2007–2011 | წელი4 = 2011–2014 | წელი5 = 2014–2020 | წელი6 = 2020– | კლუბი1 = [[ნასიონალი (საფეხბურთო კლუბი)|ნასიონალი]] | კლუბი2 = [[გრონინგენი (საფეხბურთო კლუბი)|გრონინგენი]] | კლუბი3 = [[აიაქსი (საფეხბურთო კლუბი)|აიაქსი]] | კლუბი4 = [[ლივერპული (საფეხბურთო კლუბი)|ლივერპული]] | კლუბი5 = [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა]] | კლუბი6 = [[ატლეტიკო მადრიდი|ატლეტიკო]] | მატჩი1 = 27 | მატჩი2 = 29 | მატჩი3 = 110 | მატჩი4 = 110 | მატჩი5 = 191 | მატჩი6 = 44 | გოლი1 = 10 | გოლი2 = 10 | გოლი3 = 81 | გოლი4 = 69 | გოლი5 = 147 | გოლი6 = 28 | ეროვნული წელი1 = 2007 | ეროვნული წელი2 = 2012 | ეროვნული წელი3 = 2007– | ეროვნული ნაკრები1 = [[ურუგვაის 20 წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები|ურუგვაი 20 წლ.]] | ეროვნული ნაკრები2 = [[ურუგვაის 23 წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები|ურუგვაი 23 წლ.]] | ეროვნული ნაკრები3 = [[ურუგვაის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ურუგვაი]] | ეროვნული მატჩი1 = 4 | ეროვნული მატჩი2 = 4 | ეროვნული მატჩი3 = 126 | ეროვნული გოლი1 = 2 | ეროვნული გოლი2 = 3 | ეროვნული გოლი3 = 65 | კლუბი-განახლება = 11 ნოემბერი, 2021 | ეროვნული ნაკრები-განახლება = 11 ნოემბერი, 2021 }} '''ლუის ალბერტო სუარეს დიასი''' ({{lang-es|Luis Alberto Suárez Díaz}} {{IPA|[ˈlwis ˈswares]}}; დ. [[24 იანვარი]], [[1987]]; [[სალტო (ურუგვაი)|სალტო]], [[ურუგვაი]]) — [[ურუგვაი|ურუგვაელი]] [[ფეხბურთელი]], [[ესპანეთი]]ს კლუბ [[ატლეტიკო მადრიდი|„მადრიდის ატლეტიკოსა“]] და [[ურუგვაის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ურუგვაის ეროვნული ნაკრების]] [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]]. [[ურუგვაის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ურუგვაის ეროვნული ნაკრების]] ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი. საყოველთაოდ აღიარებულია მსოფლიოს ერთ-ერთ საუკეთესო თავდამსხმელად.<ref>[http://www1.skysports.com/football/news/15241/9355292/uruguay-v-england-luis-suarez-proved-he-is-best-in-the-world-says-peter-taylor Уругвай в Англии: Луис Суарес доказал, что он лучший в мире, — говорит Питер Тейлор]</ref><ref>[http://www.championat.com/football/news-1884346-anri-suares---luchshij-centralnyj-napadajushhij-mirovogo-futbola.html Анри: Суарес — лучший центральный нападающий мирового футбола]</ref><ref>[http://gigafootball.net/news/64254 Марадона: «Суарес сейчас — лучший нападающий в мире»]</ref>. == კარიერა == === საკლუბო === 2013–14 წლებში სუარესმა [[ინგლისის პრემიერლიგა]]ში პირველი ხუთი მატჩი გამოტოვა. მიუხედავად ამისა, მან 31 გოლი გაიტანა და სეზონის საუკეთესო ბომბარდირი გახდა. წარმატებული ასპარეზობის შემდეგ სუარესმა განაცხადა, რომ „[[ლივერპული (საფეხბურთო კლუბი)|ლივერპულის]]“ დატოვებას აპირებს. მისი სამსახურით დაინტერესება გამოთქვეს ესპანური ფეხბურთის გრანდებმა, [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონამ“]] და [[რეალ მადრიდი (საფეხბურთო კლუბი)|„რეალ მადრიდმა“]].<ref>[http://www.independent.co.uk/sport/football/transfers/luis-suarez-latest-liverpool-striker-has-decided-to-leave-with-barcelona-and-real-madrid-interested-9556259.html Liverpool striker has 'decided to leave' with Barcelona and Real Madrid interested].</ref> [[2014]] წლის ივლისში სუარესმა „ბარსელონასთან“ მოაწერა კონტრაქტს ხელი,<ref>[http://www.fcbarcelona.com/football/first-team/detail/article/fc-barcelona-and-liverpool-fc-have-reached-an-agreement-for-the-transfer-of-luis-suarez FC Barcelona and Liverpool FC have reached an agreement for the transfer of Luis Suárez]. fcbarcelona.com, 7 ივლისი, 2014.</ref> „ლივერპულმა“ კი მის სანაცვლოდ 81 მილიონი ევრო მიიღო.<ref>[http://www.transfermarkt.com/luis-suarez/profil/spieler/44352 Luis Alberto Suárez] · წაკითხვის თარიღი: 8 დეკემბერი, 2019.</ref> [[2020]] წლის [[23 სექტემბერი|23 სექტემბერს]] [[ატლეტიკო მადრიდი|მადრიდის „ატლეტიკოსთან“]] 2 წლიანი კონტრაქტი გააფორმა. <ref> [https://en.atleticodemadrid.com/noticias/agreement-with-fc-barcelona-over-the-transfer-of-luis-suarez სუარესის ტრანსფერი „ბარსასთან“ შეთანხმებულია].</ref><ref>{{Cite web|title=Agreement with FC Barcelona over the transfer of Luis Suárez|url=https://en.atleticodemadrid.com/noticias/agreement-with-fc-barcelona-over-the-transfer-of-luis-suarez|access-date=28 სექტემბერი, 2020|work=Atlético Madrid}}</ref><ref>{{Cite web|title=Luis Suárez will join Atlético Madrid on two-year deal|url=https://onefootball.com/en/news/luis-suarez-will-join-atletico-madrid-on-two-year-deal-31144382|access-date=28 სექტემბერი, 2020|work=OneFootball|language=}}</ref><ref>{{Cite web|title=Суарес выступил с обращением к фанатам «Атлетико» |url=https://sportmail.ru/news/football-foreign/43518116/|access-date=28 სექტემბერი, 2020|work=Sportmail.ru }}</ref> 27 სექტემბერს „ატლეტიკოს“ მაისურით მოედანზე პირველად ლიგის გათამაშების კალენდარულ მატჩში [[გრანადა (საფეხბურთო კლუბი)|„გრანადას“]] წინააღმდეგ გამოვიდა. პირველივე შეხვედრაში სუარესმა თავის ანგარიშზე ერთი საგოლე გადაცემა<ref>მოედანზე შემოსვლიდან ერთ წუთში.</ref> და დუბლი მიითვალა.<ref>{{Cite web|last=Čičin-Mašansker|first=Goran|date=2020-09-27|title=Debi iz snova: Suarez pokazao kakvo će biti pojačanje, u prvom nastupu zabio dva komada i asistirao|url=https://sportske.jutarnji.hr/sn/nogomet/primera/debi-iz-snova-suarez-pokazao-kakvo-ce-biti-pojacanje-u-prvom-nastupu-zabio-dva-komada-i-asistirao-15021549|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=28 სექტემბერი, 2020|work=Sportske novosti|language=}}</ref> შეხვედრა [[ატლეტიკო მადრიდი|მადრიდელთა]] დამაჯერებელი გამარჯვებით, ანგარიშით 6–1 დამთავრდა.<ref>{{Cite web|title=„ატლეტიკომ“ „გრანადა“ გაანადგურა — სუარესმა დუბლი შეასრულა |url=https://sportall.ge/fekhburthi/uckhouri-fekhburthi/espanethi/143086-qatletikomq-qgranadaq-gaanadgura-suaresma-dubli-sheasrula-video.html |access-date=28 სექტემბერი, 2020|work=Sportall.ge |quote= ლა ლიგაზე „ატლეტიკომ“ „ვანდა მეტროპოლიტანოზე“ „გრანადა“ 6:1 დაამარცხა. „ბარსელონადან“ გადასული 33 წლის თავდამსხმელი ლუის სუარესი 70-ე წუთზე შევიდა შეცვლაზე და დუბლი შეასრულა. ამას გარდა, ურუგვაელმა საგოლე გადაცემაც გააკეთა.}}</ref><ref>{{Cite web|title=Дубль Суареса помог «Атлетико» обыграть «Гранаду» в матче чемпионата Испании со счетом 6:1 |url=https://sportmail.ru/news/football-foreign/43527762/?frommail=1 |access-date=28 სექტემბერი, 2020|work=Sportmail.ru }}</ref> === სანაკრებო === ეროვნულ ნაკრებში სუარესი პირველად 2007 წელს გამოჩნდა. ის იყო ნაკრების ძირითადი შემადგენლობის მუდმივი წევრი 2010 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ეტაპზე. მან 20 თამაშიდან 19-ში მიიღო მონაწილეობა. მწვრთნელმა [[ოსკარ ტაბარესი|ოსკარ ტაბარესმა]] სუარესი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2010|მსოფლიო ჩემპიონატზეც]] გამოიძახა. ჩემპიონატზე სუარესმა სამი გოლი გაიტანა. ერთი გოლი მან ჯგუფუტი ეტაპის მატჩში, [[მექსიკის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|მექსიკის]] წინააღმდეგ, ორი კი მერვედფინალში, [[სამხრეთ კორეის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|სამხრეთ კორეის]] წინააღმდეგ თამაშისას გაიტანა. მეოთხედფინალში, [[განის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|განის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მატჩის დროს სუარესმა ხელით მოიგერია განელი ფეხბურთელის, [[დომინიკ ადია]]ს მიერ დარტყმული ბურთი. ამით მან ნაკრები გავარდნისგან იხსნა, თუმცა წითელი ბარათი მიიღო და ნახევარფინალის გამოტოვება მოუხდა, რომელიც მისმა გუნდმა [[ნიდერლანდის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ნიდერლანდის ნაკრებთან]] დათმო. სუარესი იყო ურუგვაის ნაკრების ერთ-ერთი წამყვანი მოთამაშე [[კოპა ამერიკა]] 2011-ზე, სადაც მან [[დიეგო ფორლანი|დიეგო ფორლანთან]] ერთად დიდი როლი შეიტანა ურუგვაის გაჩემპიონებაში. სუარესმა ამ ტურნირზე 4 გოლი გაიტანა, მათ შორის დუბლი ნახევარფინალში პერუს ეროვნული ნაკრების წინაარმდეგ და ერთი გოლი ფინალურ მატჩში, რომელიც ურუგვაიმ [[პარაგვაის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პარაგვაის]] 3-0 მოუგო. 2014 წლის [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|მსოფლიო ჩემპიონატზე]] სუარესმა პირველი მატჩი ტრავმის გამო გამოტოვა. მეორე ტურის მატჩში კი [[ინგლისის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ინგლისის ნაკრების]] წინააღმდეგ დუბლი შეასრულა და გახდა მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელი. შემდეგ მატჩში [[იტალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იტალიის ნაკრებთან]] თამაშისას სუარესმა 79-ე წუთზე მხარზე უკბინა მეტოქე გუნდის მცველ [[ჯორჯო კიელინი]]ს. მექსიკელმა მსაჯმა მარკო ანტონიო როდრიგესმა დარღვევა არ დააფიქსირა და დანიშნა კუთხური ურუგვაის სასარგებლოდ, რომლითაც ურუგვაიმ ისარგებლა და გაიტანა, რამაც იტალია ჯგუფში ჩატოვა. მატჩის შემდეგ ფიფას დისციპლინურმა კომიტეტმა განიხილა მომხდარი ფაქტი და სუარესს მისცა 9 მატჩიანი დისკვალიფიკაცია, ასევე აუკრძალა საფეხბურთო აქტივობა 4 თვის მანძილზე. == მიღწევები == ===საკლუბო=== {{დროშანიშანი|ურუგვაი}} '''ნასიონალი''' * ურუგვაის პრიმერა დივიზიონი: 2005–06 {{დროშანიშანი|ნიდერლანდები}} '''აიაქსი''' * [[ერედივიზია]]: 2010–11 <ref>{{cite news |url= https://nesn.com/2011/05/maarten-stekelenburg-does-perfect-sergio-ramos-impression-drops-championship-shield-off-moving-bus/ |title= Maarten Stekelenburg Does Perfect Sergio Ramos Impression, Drops Championship Shield Off Moving Bus |first= Nick |last=Coman |publisher= New England Sports Network |date= 15 მაისი, 2011 |accessdate= 31 აგვისტო, 2020}}</ref> * [[ნიდერლანდების საფეხბურთო თასი|ნიდერლანდების თასი]]: 2009–10 {{დროშანიშანი|ინგლისი}} '''ლივერპული''' * [[ინგლისის ლიგის თასი]]: 2011–12 {{დროშანიშანი|ესპანეთი}} '''ბარსელონა''' * [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ლა ლიგა]]: 2014–15, 2015–16, 2017–18, 2018–19 * [[ესპანეთის საფეხბურთო თასი|ესპანეთის თასი]]: 2014–15, 2015–16, 2016–17, 2017–18 * [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასი]]: 2016, 2018 * [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]]: 2014–15 * [[უეფა-ს სუპერთასი]]: 2015 * [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]: 2015 {{დროშანიშანი|ესპანეთი}} '''ატლეტიკო მადრიდი''' * [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ლა ლიგა]]: 2020–21 ===სანაკრებო=== '''ურუგვაის ეროვნული ნაკრები''' * [[კოპა ამერიკა]]: 2011 ===ინდივიდუალური=== * [[აიაქსი ამსტერდამი (საფეხბურთო კლუბი)|„აიაქსის“]] წლის მოთამაშე: 2008–09, 2009–10 * [[ნიდერლანდების წლის ფეხბურთელი]]: 2009–10 <ref>{{cite web|author1=Allard Doesburg |author2=Karel Stokkermans |title=Netherlands – Player of the Year and Other Awards |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/nedpoy.html |publisher=RSSSF |accessdate=31 აგვისტო, 2020 |date=5 დეკემბერი, 2019 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150317051045/http://rsssf.com/miscellaneous/nedpoy.html |archivedate=17 მარტი, 2015 |df=dmy }}</ref> * [[ერედივიზია|ერედივიზიის ოქროს ბურთი]]: 2009–10 <ref>{{cite web|url=https://www.topscorersfootball.com/eredivisie/season-2009/2010|title=Eredivisie Top scorers - Netherlands 2009/2010|quote=The winning top scorer in Eredivisie, Netherlands during the season 2009/2010 was Luis Suarez with 35 goals scored.|work=topscorersfootball.com|date=|accessdate=31 აგვისტო, 2020}}</ref> * [[ერედივიზია|ერედივიზიის ოქროს ბურთი]]: 2009–10 <ref>{{cite web|url=https://www.topscorersfootball.com/luis-suarez|title=Luis Suarez, Uruguay|quote=Luis Suarez have been the top scorer 3 times.|work=topscorersfootball.com|date=|accessdate=31 აგვისტო, 2020}}</ref> * [[ლივერპული (საფეხბურთო კლუბი)|„ლივერპულის“]] სეზონის მოთამაშე: 2012–13,<ref>{{Cite web|url=http://www.liverpoolfc.com/news/latest-news/your-player-of-the-season-revealed|title=Your player of the season revealed - Liverpool FC|date=2013-06-05|access-date=31 აგვისტო, 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130605215636/http://www.liverpoolfc.com/news/latest-news/your-player-of-the-season-revealed|archivedate=2013-06-05}}</ref> 2013–14 <ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.liverpoolfc.com/news/first-team/162473-suarez-bags-treble-at-awards-dinner|title=Suarez bags treble at awards dinner|website=Liverpool FC|access-date=31 აგვისტო, 2020}}</ref> * [[ინგლისის პრემიერლიგა|ინგლისის პრემიერლიგის]] სეზონის მოთამაშე: 2013–14 <ref name=PremProfile>{{cite web |url=https://www.premierleague.com/players/4138/Luis-Su%C3%A1rez/overview |title=Luis Suárez: Overview |publisher=Premier League |accessdate=31 აგვისტო, 2020}}</ref> * [[ინგლისის პრემიერლიგა|ინგლისის პრემიერლიგის]] ოქროს ბუცი: 2013–14 <ref name=PremProfile /> * [[ევროპის ოქროს ბუცი]]: 2013–14, 2015–16 <ref>{{cite web|url=http://www.uefa.com/memberassociations/news/newsid=2108007.html|title=Ronaldo and Suárez share Golden Shoe accolade|publisher=UEFA.com|date=19 მაისი, 2014|accessdate=31 აგვისტო, 2020}}</ref><ref name="Pichichi and Golden Shoe">{{cite web|url=http://www.cbssports.com/soccer/news/ronaldo-subbed-off-by-real-madrid-waving-white-flag-on-la-liga-pichichi-races/|title=Final Pichichi and Golden Shoe standings: Barcelona's Luis Suarez the winner|publisher=CBC Sports|author1=Roger Gonzalez|date=14 მაისი, 2016|accessdate=31 აგვისტო, 2020}}</ref> * [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგი]]ს სეზონის გუნდი: 2014–15, 2015–16 <ref>{{cite web |title=UEFA Champions League squad of the season|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2255077.html#uefa+champions+league+squad+season |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |date=9 ივნისი, 2015 |accessdate=31 აგვისტო, 2020 }}</ref> * [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი]]ს საუკეთესო ბომბარდირი: 2015–16 <ref name="Pichichi and Golden Shoe" /> * [[ესპანეთის საფეხბურთო თასი|ესპანეთის თასის]] საუკეთესო ბომბარდირი: 2015–16 <ref>{{cite web |title=Copa del Rey Top Scorer: 2015–16 |publisher=World Football |url=http://www.worldfootball.net/goalgetter/esp-copa-del-rey-2015-2016/ |accessdate=31 აგვისტო, 2020}}</ref> * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] სეზონის მოთამაშე: 2015–16 <ref>{{Cite web|url=https://www.fcbarcelona.es/futbol/primer-equipo/noticias/2016-2017/luis-suarez-gana-el-7-premio-aldo-rovira|title=Luis Suárez gana el 7º Premio Aldo Rovira {{!}} FC Barcelona|website=FC Barcelona|access-date=31 აგვისტო, 2020}}</ref> * [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს ოქროს ბურთი: 2015 <ref name="CWC awards">{{cite web|title=Barcelona trio sweep awards|url=https://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2015/m=12/news=barcelona-trio-raumt-ab-2747108-2747184.html|website=FIFA.com|accessdate=20 დეკემბერი, 2015|language=|date=31 აგვისტო, 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151220152446/http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2015/m=12/news=barcelona-trio-raumt-ab-2747108-2747184.html|archivedate=2015-12-20}}</ref> * [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს ოქროს ბუცი: 2015 <ref name="CWC awards" /> * [[ფიფა|FIFA FIFPro-ს]] მსოფლიო თერთმეტეული: 2016 <ref>{{cite web |url=https://www.fifa.com/the-best-fifa-football-awards/news/y=2017/m=1/news=the-best-named-at-fifa-football-awards-2862916.html |title=The Best named at FIFA Football Awards |date=9 იანვარი, 2017 |publisher=FIFA |accessdate=31 აგვისტო, 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170111183310/http://www.fifa.com/the-best-fifa-football-awards/news/y=2017/m=1/news=the-best-named-at-fifa-football-awards-2862916.html |archivedate=2017-01-11 }}</ref> == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Luis Suárez}} * [http://www.fcbarcelona.com/football/first-team/staff/players/2016-2017/luis-suarez პროფილი ბარსელონას ოფიციალურ საიტზე] {{en icon}} * [http://www.transfermarkt.com/luis-suarez/profil/spieler/44352 პროფილი Transfermarkt-ზე] {{en icon}} * [http://int.soccerway.com/players/luis-suarez/2290/ პროფილი Soccerway-ზე] {{en icon}} * {{soccerbase|270775|ლუის სუარესი}} * [https://web.archive.org/web/20150905105215/http://www.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=270775/index.html ლუის სუარესი] — [[ფიფა]]ს ჩანაწერი ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} {{ატლეტიკო მადრიდის შემადგენლობა}} {{ურუგვაის შემადგენლობა 2014 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{ოქროს ბუცი}} {{DEFAULTSORT:სუარესი, ლუის}} [[კატეგორია:დაბადებული 24 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1987]] [[კატეგორია:ურუგვაელი ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ურუგვაის საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:პრემიერ ლიგის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ლივერპულის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ერედივიზიის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ამსტერდამის აიაქსის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:გრონინგენის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ესპანეთის პრიმერა დივიზიონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ბარსელონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ატლეტიკო მადრიდის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ურუგვაის ნაკრების ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2010 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2011 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2013 წლის ფიფა-ს კონფედერაციის თასის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2014 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2018 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] n9kj70j6e2quu7m52tf1vpjgmnyhalz კრასნოსელსკის რაიონი (სანქტ-პეტერბურგი) 0 246794 4402624 4375121 2022-08-02T12:11:20Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული |მშობლიური სახელი = Красносельский район |ქართული სახელი = კრასნოსელსკის რაიონი |პანორამა = |დროშა = |გერბი = |ქვეყანა = რუსეთი |ჰიმნი = |სტატუსი =რაიონი |შედის = [[სანქტ-პეტერბურგი]] |მოიცავს = |დედაქალაქი= |მსხვილი ქალაქი = |მსხვილი ქალაქები= |თარიღი = [[1973]] |მეთაური = |მეთაური 2 = |მშპ = |მშპ წელი= |მშპ ადგილი = |მშპ ესმ = |ენა = |ენები = |მოსახლეობა =330 546<ref name="მოსახლეობა1">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm Госкомстат РФ. Итоги ВПН 2010. Том 1. Численность и размещение населения] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130315114013/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm |date=2013-03-15 }}: [http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-11.pdf 11. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220303065111/https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-11.pdf |date=2022-03-03 }}</ref><ref name="მოსახლეობა2">{{cite web|url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis2010/VPN_BR.pdf|title=По результатам Всероссийской переписи населения в октябре 2010г.|archiveurl=https://www.webcitation.org/6193XOYPe?url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis2010/VPN_BR.pdf|archivedate=2011-08-23|accessdate=2013-08-20}}</ref> |აღწერის წელი =2010 |ადგილი მოსახლეობით = |ეროვნული შემადგენლობა = |სიმჭიდროვე = |აღმსარებლობა = |ფართობი =115 |ადგილი ფართობით = |ფართობის პროცენტი = |მაქსიმალური სიმაღლე = |საშუალო სიმაღლე = |მინიმალური სიმაღლე = |განედი = |გრძედი = |რუკა= Spb krasnoselsky.svg |დროის სარტყელი= |აბრევიატურა = |ISO = |FIPS= |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსები = *** |ინტერნეტ-დომენი = |საავტომობილო სანომრე ნიშნები = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში =Krasnoselsky District |პარამეტრი1 = |შენიშვნა = }} '''კრასნოსელსკის რაიონი''' ({{lang-ru|Красносельский район}}) — [[სანქტ-პეტერბურგი]]ს ერთ-ერთი რაიონი. მდებარეობს ქალაქის სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში. ესაზღვრება [[კიროვის რაიონი (სანქტ-პეტერბურგი)|კიროვის]], [[მოსკოვის რაიონი (სანქტ-პეტერბურგი)|მოსკოვის]], [[პეტროდვორცოვის რაიონი|პეტროდვორცოვის]], [[ლომონოსოვის რაიონი (ლენინგრადის ოლქი)|ლომონოსოვისა]] და [[გატჩინის რაიონი|გატჩინის რაიონები]]. შეიქმნა [[1973]] წელს [[რსფსრ]]-ის პრეზიდიუმის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილებით. [[1979]] წელს რაიონის შემადგენლობაში შევიდა დაბა ხვოინი. [[2010]] წლის მონაცემებით რაიონის მოსახლეობა 330 546 ადამიანს შეადგენდა.<ref name="მოსახლეობა1" /><ref name="მოსახლეობა2" /> ფართობი 115 კმ²-ია. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.gov.spb.ru/gov/admin/terr/reg_krasnoselsk სანქტ-პეტერბურგის ადმინისტრაციის ოფიციალური პორტალი: კრასნოსელსკის რაიონი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120909081546/http://www.gov.spb.ru/gov/admin/terr/reg_krasnoselsk |date=2012-09-09 }} * [http://krasno-selsky.ru/ კრასნოსელსკის ინფორმაციული პორტალი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100127042346/http://www.krasno-selsky.ru/ |date=2010-01-27 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სანქტ-პეტერბურგის რაიონები]] syn5bvgne7786y6c24mwvasall0jq99 კრასნოე-სელო 0 248396 4402623 4375118 2022-08-02T12:10:51Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = კრასნოე-სელო |მშობლიური სახელი =Красное Село |ქვეყანა = რუსეთი |დაქვემდებარება = |პანორამა = Krasnoe selo station.jpg |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = |დროშწარწ = |გერბი =Coat of Arms of Krasnoe Selo (municipality in St Petersburg).jpg |გერბწარწ = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |ჩარჩო = |ქვეყნის რუკა2 = |ქვეყნის რუკის ზომა2 = |წარწერა2= |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = |ქვეყნის რუკა= |რეგიონის რუკის ზომა = |რეგიონის რუკა= |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = ფედერაციის სუბიექტი |რეგიონი = სანქტ-პეტერბურგი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = 1999 |ფართობი = 18,25 |სიმაღლის ტიპი= |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |კლიმატი= |ოფიციალური ენა=რუსული ენა{{!}}რუსული |მოსახლეობა = {{ზრდა}}44&nbsp;323<ref name="2010.пер.т.01.11">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm Госкомстат РФ. Итоги ВПН 2010. Том 1. Численность и размещение населения] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130315114013/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm |date=2013-03-15 }}: [http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-11.pdf 11. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220303065111/https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-11.pdf |date=2022-03-03 }}</ref> |აღწერის წელი = 2010 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +4 |DST = |სატელეფონო კოდი = +7 812 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი=78, 98, 178 |საიტი = krasnoe-selo.ru/ |კატეგორია ვიკისაწყობში =Krasnoe Selo |add1n= |add1= }} '''კრასნოე-სელო''' ({{lang-ru|Красное Село}}) — ქალაქი [[რუსეთი|რუსეთში]], ფედერალური მნიშვნელობის ქალაქ [[სანქტ-პეტერბურგი]]ს დაქვემდებარებაში. მიეკუთვნება [[კრასნოსელსკის რაიონი (სანქტ-პეტერბურგი)|კრასნოსელსკის რაიონს]], [[2010]] წლის მონაცემებით ქალაქის მოსახლეობა 44 323 ადამიანს შეადგენდა.<ref name="2010.пер.т.01.11"/> მდებარეობს რაიონის სამხრეთ ნაწილში, იჟორის მაღლობზე. [[1996]] წელს კრასნოე-სელომ მიიღო მუნიციპალური წარმონაქმნსი სტატუსი და გახდა №43 მუნიციპალური ოკრუგი.<ref>{{Cite web |url=http://lomonosov.allnw.ru/krasnoeselo/krasnoeselohistori.html |title=История Красного села |accessdate=2013-09-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130512124918/http://lomonosov.allnw.ru/krasnoeselo/krasnoeselohistori.html |archivedate=2013-05-12 }}</ref> [[1999]] წელს კი უკვე ქალაქის სტატუსი მიიღო.<ref>[http://pravo.levonevsky.org/bazazru/texts19/txt19510.htm Закон Санкт-Петербурга № 36-7 «О внесении изменений в закон Санкт-Петербурга „О территориальном устройстве Санкт-Петербурга“»]</ref> == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.krasnoe-selo.ru/ კრასნოე-სელოს ოფიციალური საიტი] * [http://www.gov.spb.ru/gov/admin/terr/reg_krasnoselsk/ms კრასნოსელსკის რაიონის მუნიციპალური საბჭოები] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120618220326/http://www.gov.spb.ru/gov/admin/terr/reg_krasnoselsk/ms |date=2012-06-18 }} * [http://www.hrono.ru/heraldicum/russia/subjects/towns/krasselo.htm კრასნოე-სელოს გერბი] * [http://krasnoe-spb.narod.ru/ კრასნოე-სელოს ისტორია] == სქოლიო == <references /> [[კატეგორია:სანქტ-პეტერბურგის იურისდიქციის ქვეშ მყოფი ქალაქები]] cryf5nms1wljekd6e324yl3nyu0v6wm მათეს სახარება 0 270627 4402910 4401903 2022-08-03T08:15:01Z 91.184.106.246 wikitext text/x-wiki === მაეს სახარება === '''წიგნი''' წარმოშობისა იესო ქრისტესი == შინაარსი და კომპოზიცია == სახარების ძირითადი თემაა — იესო ქრისტეს ცხოვრება და მოღვაწეობა, მისი ქადაგებები. წიგნის განსაკუთრებულობა იქიდან გამომდინარეობს, რომ იგი განკუთვნილია ებრაელი აუდიტორიისათვის — სახარების ნაწილები აგებულია [[ძველი აღთქმა|ძველი აღთქმის]] მესიანისტურ გზავნილებზე, რომელიც უნდა აღსრულდეს იესო ქრისტეს მიერ. სახარება იწყება იესო ქრისტეს [[გენეალოგია|გენეალოგიით]], რომელიც აღმავალი ხაზით მიემართება აბრაამიდან იოსებ დამწინდველამდე ღვთისმშობელ მარიამის ქმრამდე. მსგავსი გენეალოგია არსებობს [[ლუკას სახარება]]შიც. მათი განსხვავებების ძებნა იყო მრავალსრიცხოვანი [[ბიბლია|ბიბლიის]] და ისტორიის მკვლევართა საგანი. მეხუთედან მეშვიდე თავამდე ნაწილი წარმოგვიდგენს იესოს მთაზე ქადაგების ყველაზე უფრო სრულყოფილ სურათს, რომელზეც დაეფუძნა ქრისტიანული სწავლება, მათ შორის, თვთისმსახურება (5:2—11) და ლოცვა „მამაო ჩვენო“ (6:9—13). [[მახარებელი]] [[მხსნელი]]ს სიტყვებსა და ქადაგებებს წარმოადგენს სამ ნაწილად, მესიის სამმხრივი მსახურების შესაბამისად: როგორც წინასწარმეტყველის და კანონმდებლის (თ. 5 — 7), როგორც ხილული და უხილავი სამყაროს მეფის(თ. 8 — 25) და როგორც ყველა ადამიანის ცოდვათა ამღების და საკუთარი თავის მსხვერპლად შემწირველი პირველი მღვდელმთავრის (თ. 26 — 27). მხოლოდ მათეს სახარებაში მოიხსენება იგავები: * ორი ბრმის განკურნებაზე (9:27—31) * ვენახში მომუშავეებზე (20:1) * ორ ვაჟიშვილზე (21:28) * საქორწინო ნადიმზე (22:2) * ათ ქალწულზე (25:1) * ტალანტებზე (25:31) * და სხვ. მათეს სახარება შედგება 28 თავისაგან. თითოეული თავი კი თავის მხრივ შედგება რამდენიმე ტექსტისგან. კერძოდ, * თავი 1. იესოს წარმოშობა. იესოს შობა. * თავი 2. მოგვები აღმოსავლეთიდან. ეგვიპტეში გაქცევა. ყრმათა ამოჟლეტა. ეგვიპტიდან დაბრუნება. * თავი 3. იოანე ნათლისმცემლის ქადაგება. ნათლისღება. * თავი 4. იესოს გამოცდა უდაბნოში. სიმონის, ანდრიას, იაკობისა და იოანეს მოწოდება. ქადაგება და კურნება გალილეაში. * თავი 5. ქადაგება მთაზე. თქვენ ხართ მარილი. თქვენ ხართ ნათელი. მრისხანებაზე და მკვლელობაზე. გულისთქმით შეხედვა. გაყრისათვის. თვალი თვალისა წილ. მეორე ლოყაც. შეიყვარეთ თქვენი მტრები. * თავი 6. სწავლება მოწყალებისათვის. ლოცვისათვის. მამაო ჩვენო. მარხვისათვის. თვალი სანთელია. ორი ბატონის სამსახური. * თავი 7. წველი და დირე. ეძებეთ და იპოვით. როგორც ვიწრო გზა სიცოცხლისაკენ. ცრუწინასწარმეტყველი ნაყოფით იცნობა. არა ყველა, რომელიც მეუბნება: „უფალო, უფალო!“. გონიერი და უგუნური მშენებლები. როგორც ხელმწიფების მქონე. * თავი 8. კეთროვნის განკურნება. ასისთავის მსახურის განკურნება. პეტრეს სიდედრის განკურნება. ზღვის დაწყნარება. ორი ეშმაკეულის განკურნება. * თავი 9. დავრდომილის განკურნება. მკურნალი სნეულებს სჭირდებათ. მარხვისათვის. სისხლდენით გატანჯული ქალი. ორი ბრმის განკურნება. მუნჯის ალაპარაკება. სამკალი ბევრია. * თავი 10. თორმეტის არჩევა. თორმეტის მივლინება. ცხვრები მგლებს შორის. ნუ გეშინიათ მათი. ქრისტეს აღიარება და უარყოფა. ვინც მე მღებულობს. * თავი 11. იოანე ნათლისმცემლის შეკითხვა. იოანეს შეფასება იესოს მიერ. ვაი, შენ, ქორაზინო, ბეთსაიდავ და კაპერნაუმო. ბრძენთა და გონიერთათვის დაფარული, ჩვილებისათვის გაცხადებული. * თავი 12. თავთავების წყვეტა შაბათ დღეს. ესაიას წინასწარმეტყველების აღსრულება. ფარისეველების მიერ იესოს შეურაცხყოფა. იესო ამხილებს ფარისევლებს. ხე ნაყოფით იცნობა. იონას სასწაული. არაწმიდა სული და დასუფთავებული სახლი. იესოს დედა და ძმები. * თავი 13. იგავი მთესველზე. იგავის განმარტება. იგავი ხორბლისა და ღვარძლისა. მდოგვის მარცვალზე. საფუარზე. ყანის და ღვარძლის იგავის განმარტება. მინდორში დაფარული განძი. ზღვაში გადაგდებული ბადე. წინასწარმეტყველის უპატივცემულობა. * თავი 14. ნათლისმცემლის თავისმოკვეთა. ხუთი ათასი კაცის გაძღება. წყალზე სიარული. გენესარეთის ქვეყანაში სნეულთა განკურნება. * თავი 15. უხუცესთა ჩვეულება და ღვთის სიტყვა. გულიდან ამოდის. ქანაანელი ასულის განკურნება. ბევრის განკურნება და ოთხი ათასი კაცის გაძღება. * თავი 16. დროის და ნიშნის გამოცნობა. ფარისეველთა საფუარი. ქრისტე - ცოცხალი ღვთის ძე. იესო მოუწოდებს თავის მიმდევრებს. * თავი 17. ფერისცვალება. მთვარეულის განკურნება. სატაძრო ხარკისათვის. * თავი 18. როგორც ბავშვები. გზააბნეული ცხვარი. შემცოდე ძმა. სადაც ორი ან სამი შეიკრიბება ჩემი სახელით. მოწყალე მეფე და უმოწყალო მონა. * თავი 19. საბაბი გაყრისათვის. იესო ლოცავს ბავშვებს. საუკუნო სიცოცხლე. მდიდარი ჭაბუკი. * თავი 20. იგავი ვენახის მუშაკებზე. იესოს წინასწარმეტყველება თავის სიკვდილზე. ორი ბრმის განკურნება. * თავი 21. იესოს შესვლა იერუსალიმში. ტაძრის გაწმედა. ბრმებისა და კოჭლების განკურნება. ლეღვის ხის გახმობა. რომელი ხელმწიფებით. იგავი ორ ძეზე. იგავი ბოროტ მიწისმუშაკებზე. * თავი 22. საქორწილო ნადიმი. კეისარს - კეისრისა და ღმერთს - ღვთისა. მკვდრეთით აღდგომაზე. უდიდეს მცნებაზე. იესო ეკითხება ფარისევლებს. * თავი 23. იესო ამხილებს ფარისევლებს. შვიდგზის „ვაი თქვენ!“. წინასწარმეტყველთა დევნა. საყვედური იერუსალიმს. * თავი 24. იესოს წინასწარმეტყველება ტაძრის დანგრევაზე. კაცის ძის მოსვლა. * თავი 25. იგავი ათ ქალწულზე. ტალანტებზე. ხალხთა განკითხვაზე. * თავი 26. იესო იუწყება თავის სიკვდილს. იესოს ცხება ნელსაცხებლით ბეთანიაში. გაცემა. პასექის მომზადება. ბოლო სერობა. პეტრეს მიერ უარყოფაზე. გეთსიმანია. იესოს გაცემა და შეპყრობა. სინედრიონის სამსჯავროზე. უარყოფა პეტრეს მიერ. * თავი 27. იუდას აღსასრული. პილატეს სამსჯავრო. ჯვარცმა. იესოს დაცინვა. შეძახილი ჯვრიდან. სიკვდილი. შეძახილი ჯვრიდან. სიკვდილი. სამარხის დაცვა. * თავი 28. ანგელოზი უმჟღავნებს მარიამს იესოს აღდგომას. იესოს შეხვედრა დედაკაცებთან. მცველების მოსყიდვა. იესო ევლინება თერთმეტს. „წადით და ასწავლეთ ყველა ხალხს!“. == ავტორობა == თუმცა მთელი სახარება (და საქმეები) წარმოადგენს ანონიმურ ტექსტებს, ძველი საეკლესიო ტრადიცია წმინდა მოციქულ მათეს მიიჩნევს ერთ–ერთ ავტორად როგორც თვითმხილველსა და [[იესო ქრისტე]]ს თანამიმდევარს (9:9, 10:3). ეს ტრადიცია დამოწმებულია [[IV საუკუნე|IV საუკუნის]] საეკლესიო ისტორიკოსის [[ევსევი კესარიელი]]ს მიერ. იერონიმე სტრიდონელი, აგრეთვე, ამტკიცებს, რომ მას საშუალება ჰქონდა ენახა მოწამე პამფილეს მიერ შეგროვილი და [[კესარია|კესარიის]] ბიბლიოთეკაში არსებული ძველებრაულ ენაზე შესრულებული მათეს ორიგინალური სახარება. == მათეს სახარების ენა == თუ დავუჯერებთ მამათა საეკლესიო გადმოცემებს, მათეს სახარება [[ახალი აღთქმა|ახალი აღთქმის]] ერთადერთი წიგნია რომლის ორიგინალი დაწერილია არა [[ბერძნული ენა|ბერძნულ ენაზე]]. თუმცა მოგვიანებით ებრაული (არამეული) ორიგინალი დაიკარგა და კანონში ჩართულია სახარების ძველბერძნული თარგმანი. ენის თავისებურებები მიგვითითებს, რომ ავტორი წარმომავლობით პალესტინელი ებრაელი უნდა იყოს. უხვად არის გადმოცემული ებრაული ბრუნვა და სიტყვათწყობა. ავტორი საჭიროდ მიიჩნევს აგრეთვე მკითხველს გააცნოს ადგილობრივი გარემო პირობები და ებრაული ტრადიციები. == შექმნის დრო == შექმნის ზუსტი პერიოდის დადგენა შეუძლებელია. ზოგიერთი ავტორი თვლის, რომ მათეს სახარება შეიქმნა რიგით პირველი, ზოგი კი თვლის, რომ ის შეიქმნა რიგით მეორე [[მარკოზის სახარება|მარკოზის სახარების]] შემდეგ. ეჭვს არ იწვევს ის გარემოება, რომ ის დაწერილია [[ლუკა მახარებელი|ლუკას]] და [[იოანე მახარებელი|იოანეს]] სახარებებზე უფრო ადრე. წიგნის შექმნის დათარიღების მიხედვით ტრადიციულად ის უნდა დაწერილიყო ახ. წ. [[41]]-[[55]] წლებში. [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნის]] დასაწყისიდან თეოლოგთა მნიშვნელოვანი ნაწილი (გორნაკი, ბულტმანი, როიტერი), თვლის, რომ მათეს სახარება დაიწერა [[70]]-[[80]] წლებს შორის. == მათეს სახარება ისტორიასა და კულტურაში == "მათეს სახარების" მოტივებზე არსებობს სხვადასხვა ავტორის რამდენიმე მუსიკალური ნაწარმოები " წმინდა მათეს ვნებანი " მისივე ტექსტის ფრაგემენტების გამოყენებით, რომელთა შორის ყველაზე ცნობილია [[1727]]—[[1729]] წლებში შექმნილი ი. ს. ბახის ნაწარმოები ორი გუნდის, ორი ორკესტრისა და სოლისტებისათვის. [[1964]] წელს იტალიელმა რეჟისორმა [[პიერ პაოლო პაზოლინი|პიერ პაოლო პაზოლინმა]] "მათეს სახარების" მიხედვით გადაიღო ფილმი. == იხილეთ აგრეთვე == * [https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%94_%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98 მათე მახარებელი] * [https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%AC%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%90_%E1%83%9D%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98&action=edit&redlink=1 წმინდა ოთხთავი] * [https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90 სახარება] * [https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%90%E1%83%A6%E1%83%97%E1%83%A5%E1%83%9B%E1%83%90 ახალი აღთქმა] == რესურსები ინტერნეტში == * [http://library.church.ge/index.php?option=com_content&id=251:2010-12-29-16-09-40&catid=43:2010-03-11-12-03-54&Itemid მათეს სახარება (თანამედროვე ქართულ ენაზე)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306035732/http://library.church.ge/index.php?catid=43:2010-03-11-12-03-54&id=251:2010-12-29-16-09-40&itemid&option=com_content |date=2016-03-06 }} * [http://www.georgianweb.com/language/biblia/mate.htm მათეს სახარება] * [http://www.orthodoxy.ge/tserili/gadasatseri/akhali/mate/mate-1.htm მათეს სახარება] * [http://audbiblia.wordpress.com/mates-saxareba-audio/ მათეს სახარება (აუდიობიბლია)] * [http://sarcmunoeba.com/biblia/akhali/mate/mate-20.htm მათეს სახარება (თანამედროვე და ძველ ქართულ ენაზე)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140327041524/http://sarcmunoeba.com/biblia/akhali/mate/mate-20.htm |date=2014-03-27 }} * [http://saxareba.blogspot.com/2012/12/mates-saxareba.html მათეს სახარება] * [https://www.youtube.com/watch?v=sSS8CODcirk მათეს სახარება იუთუბში] * [https://www.youtube.com/watch?v=fY6hTN9KU1I ინსცენირებული ახალი აღთქმა - მათეს სახარება] * [http://www.biblicalstudies.ru/Books/Gatri2.html მათეს სახარება] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070710081853/http://www.biblicalstudies.ru/Books/Gatri2.html |date=2007-07-10 }} * [http://www.biblegateway.com/passage/?search=Matthew+1&version=NIV ბიბლიის ჭიშკარი] * [http://www-user.uni-bremen.de/~wie/TCG/TC-Matthew.pdf მათეს სახარება (ინგლისური ვარიანტი)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050413192315/http://www-user.uni-bremen.de/~wie/TCG/TC-Matthew.pdf |date=2005-04-13 }} * [http://www.earlychristianwritings.com/matthew.html მათეს სახარება ] * [http://www.newadvent.org/cathen/10057a.htm მათეს სახარება 1913 წლის კათოლიკური ენციკლოპედია] * [http://bible.daresler.net/Matthew-1/ მათე – მეფე ჯეიმზის ვერსია] * [http://www.allgeo.org/index.php/ka/2018-12-15-17-45-38/2018-12-16-00-25-41 აუდიო–ვერსია] {{ახალი აღთქმა}} [[კატეგორია: სახარებები]] [[კატეგორია: ბიბლია]] [[კატეგორია: საეკლესიო ნივთები]] [[კატეგორია: ახალი აღთქმა]] 0k6jksc8x05jmgs4x2u6de73ihnhiwk 4402913 4402910 2022-08-03T08:44:42Z David1010 704 [[Special:Contributions/91.184.106.246|91.184.106.246]]-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა [[User:46.49.2.53|46.49.2.53]]-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Meister der Ada-Gruppe 002.jpg|220px|მინიატიურა|მათე მახარებელი სახარების შექმნისას. ]] '''მათეს სახარება''' (ძვ. ბერძნულად „Εὐαγγέλιον κατὰ Μαθθαίον“ ან „Ματθαίον“) — [[ახალი აღთქმა|ახალი აღთქმის]] პირველი წიგნი და პირველი ოთხი კანონიკური [[სახარება|სახარებიდან]]. მას ტრადიციულად მოსდევს [[მარკოზის სახარება]], [[ლუკას სახარება]] და [[იოანეს სახარება]]. == შინაარსი და კომპოზიცია == სახარების ძირითადი თემაა — იესო ქრისტეს ცხოვრება და მოღვაწეობა, მისი ქადაგებები. წიგნის განსაკუთრებულობა იქიდან გამომდინარეობს, რომ იგი განკუთვნილია ებრაელი აუდიტორიისათვის — სახარების ნაწილები აგებულია [[ძველი აღთქმა|ძველი აღთქმის]] მესიანისტურ გზავნილებზე, რომელიც უნდა აღსრულდეს იესო ქრისტეს მიერ. სახარება იწყება იესო ქრისტეს [[გენეალოგია|გენეალოგიით]], რომელიც აღმავალი ხაზით მიემართება აბრაამიდან იოსებ დამწინდველამდე ღვთისმშობელ მარიამის ქმრამდე. მსგავსი გენეალოგია არსებობს [[ლუკას სახარება]]შიც. მათი განსხვავებების ძებნა იყო მრავალსრიცხოვანი [[ბიბლია|ბიბლიის]] და ისტორიის მკვლევართა საგანი. მეხუთედან მეშვიდე თავამდე ნაწილი წარმოგვიდგენს იესოს მთაზე ქადაგების ყველაზე უფრო სრულყოფილ სურათს, რომელზეც დაეფუძნა ქრისტიანული სწავლება, მათ შორის, თვთისმსახურება (5:2—11) და ლოცვა „მამაო ჩვენო“ (6:9—13). [[მახარებელი]] [[მხსნელი]]ს სიტყვებსა და ქადაგებებს წარმოადგენს სამ ნაწილად, მესიის სამმხრივი მსახურების შესაბამისად: როგორც წინასწარმეტყველის და კანონმდებლის (თ. 5 — 7), როგორც ხილული და უხილავი სამყაროს მეფის(თ. 8 — 25) და როგორც ყველა ადამიანის ცოდვათა ამღების და საკუთარი თავის მსხვერპლად შემწირველი პირველი მღვდელმთავრის (თ. 26 — 27). მხოლოდ მათეს სახარებაში მოიხსენება იგავები: * ორი ბრმის განკურნებაზე (9:27—31) * ვენახში მომუშავეებზე (20:1) * ორ ვაჟიშვილზე (21:28) * საქორწინო ნადიმზე (22:2) * ათ ქალწულზე (25:1) * ტალანტებზე (25:31) * და სხვ. მათეს სახარება შედგება 28 თავისაგან. თითოეული თავი კი თავის მხრივ შედგება რამდენიმე ტექსტისგან. კერძოდ, * თავი 1. იესოს წარმოშობა. იესოს შობა. * თავი 2. მოგვები აღმოსავლეთიდან. ეგვიპტეში გაქცევა. ყრმათა ამოჟლეტა. ეგვიპტიდან დაბრუნება. * თავი 3. იოანე ნათლისმცემლის ქადაგება. ნათლისღება. * თავი 4. იესოს გამოცდა უდაბნოში. სიმონის, ანდრიას, იაკობისა და იოანეს მოწოდება. ქადაგება და კურნება გალილეაში. * თავი 5. ქადაგება მთაზე. თქვენ ხართ მარილი. თქვენ ხართ ნათელი. მრისხანებაზე და მკვლელობაზე. გულისთქმით შეხედვა. გაყრისათვის. თვალი თვალისა წილ. მეორე ლოყაც. შეიყვარეთ თქვენი მტრები. * თავი 6. სწავლება მოწყალებისათვის. ლოცვისათვის. მამაო ჩვენო. მარხვისათვის. თვალი სანთელია. ორი ბატონის სამსახური. * თავი 7. წველი და დირე. ეძებეთ და იპოვით. როგორც ვიწრო გზა სიცოცხლისაკენ. ცრუწინასწარმეტყველი ნაყოფით იცნობა. არა ყველა, რომელიც მეუბნება: „უფალო, უფალო!“. გონიერი და უგუნური მშენებლები. როგორც ხელმწიფების მქონე. * თავი 8. კეთროვნის განკურნება. ასისთავის მსახურის განკურნება. პეტრეს სიდედრის განკურნება. ზღვის დაწყნარება. ორი ეშმაკეულის განკურნება. * თავი 9. დავრდომილის განკურნება. მკურნალი სნეულებს სჭირდებათ. მარხვისათვის. სისხლდენით გატანჯული ქალი. ორი ბრმის განკურნება. მუნჯის ალაპარაკება. სამკალი ბევრია. * თავი 10. თორმეტის არჩევა. თორმეტის მივლინება. ცხვრები მგლებს შორის. ნუ გეშინიათ მათი. ქრისტეს აღიარება და უარყოფა. ვინც მე მღებულობს. * თავი 11. იოანე ნათლისმცემლის შეკითხვა. იოანეს შეფასება იესოს მიერ. ვაი, შენ, ქორაზინო, ბეთსაიდავ და კაპერნაუმო. ბრძენთა და გონიერთათვის დაფარული, ჩვილებისათვის გაცხადებული. * თავი 12. თავთავების წყვეტა შაბათ დღეს. ესაიას წინასწარმეტყველების აღსრულება. ფარისეველების მიერ იესოს შეურაცხყოფა. იესო ამხილებს ფარისევლებს. ხე ნაყოფით იცნობა. იონას სასწაული. არაწმიდა სული და დასუფთავებული სახლი. იესოს დედა და ძმები. * თავი 13. იგავი მთესველზე. იგავის განმარტება. იგავი ხორბლისა და ღვარძლისა. მდოგვის მარცვალზე. საფუარზე. ყანის და ღვარძლის იგავის განმარტება. მინდორში დაფარული განძი. ზღვაში გადაგდებული ბადე. წინასწარმეტყველის უპატივცემულობა. * თავი 14. ნათლისმცემლის თავისმოკვეთა. ხუთი ათასი კაცის გაძღება. წყალზე სიარული. გენესარეთის ქვეყანაში სნეულთა განკურნება. * თავი 15. უხუცესთა ჩვეულება და ღვთის სიტყვა. გულიდან ამოდის. ქანაანელი ასულის განკურნება. ბევრის განკურნება და ოთხი ათასი კაცის გაძღება. * თავი 16. დროის და ნიშნის გამოცნობა. ფარისეველთა საფუარი. ქრისტე - ცოცხალი ღვთის ძე. იესო მოუწოდებს თავის მიმდევრებს. * თავი 17. ფერისცვალება. მთვარეულის განკურნება. სატაძრო ხარკისათვის. * თავი 18. როგორც ბავშვები. გზააბნეული ცხვარი. შემცოდე ძმა. სადაც ორი ან სამი შეიკრიბება ჩემი სახელით. მოწყალე მეფე და უმოწყალო მონა. * თავი 19. საბაბი გაყრისათვის. იესო ლოცავს ბავშვებს. საუკუნო სიცოცხლე. მდიდარი ჭაბუკი. * თავი 20. იგავი ვენახის მუშაკებზე. იესოს წინასწარმეტყველება თავის სიკვდილზე. ორი ბრმის განკურნება. * თავი 21. იესოს შესვლა იერუსალიმში. ტაძრის გაწმედა. ბრმებისა და კოჭლების განკურნება. ლეღვის ხის გახმობა. რომელი ხელმწიფებით. იგავი ორ ძეზე. იგავი ბოროტ მიწისმუშაკებზე. * თავი 22. საქორწილო ნადიმი. კეისარს - კეისრისა და ღმერთს - ღვთისა. მკვდრეთით აღდგომაზე. უდიდეს მცნებაზე. იესო ეკითხება ფარისევლებს. * თავი 23. იესო ამხილებს ფარისევლებს. შვიდგზის „ვაი თქვენ!“. წინასწარმეტყველთა დევნა. საყვედური იერუსალიმს. * თავი 24. იესოს წინასწარმეტყველება ტაძრის დანგრევაზე. კაცის ძის მოსვლა. * თავი 25. იგავი ათ ქალწულზე. ტალანტებზე. ხალხთა განკითხვაზე. * თავი 26. იესო იუწყება თავის სიკვდილს. იესოს ცხება ნელსაცხებლით ბეთანიაში. გაცემა. პასექის მომზადება. ბოლო სერობა. პეტრეს მიერ უარყოფაზე. გეთსიმანია. იესოს გაცემა და შეპყრობა. სინედრიონის სამსჯავროზე. უარყოფა პეტრეს მიერ. * თავი 27. იუდას აღსასრული. პილატეს სამსჯავრო. ჯვარცმა. იესოს დაცინვა. შეძახილი ჯვრიდან. სიკვდილი. შეძახილი ჯვრიდან. სიკვდილი. სამარხის დაცვა. * თავი 28. ანგელოზი უმჟღავნებს მარიამს იესოს აღდგომას. იესოს შეხვედრა დედაკაცებთან. მცველების მოსყიდვა. იესო ევლინება თერთმეტს. „წადით და ასწავლეთ ყველა ხალხს!“. == ავტორობა == თუმცა მთელი სახარება (და საქმეები) წარმოადგენს ანონიმურ ტექსტებს, ძველი საეკლესიო ტრადიცია წმინდა მოციქულ მათეს მიიჩნევს ერთ–ერთ ავტორად როგორც თვითმხილველსა და [[იესო ქრისტე]]ს თანამიმდევარს (9:9, 10:3). ეს ტრადიცია დამოწმებულია [[IV საუკუნე|IV საუკუნის]] საეკლესიო ისტორიკოსის [[ევსევი კესარიელი]]ს მიერ. იერონიმე სტრიდონელი, აგრეთვე, ამტკიცებს, რომ მას საშუალება ჰქონდა ენახა მოწამე პამფილეს მიერ შეგროვილი და [[კესარია|კესარიის]] ბიბლიოთეკაში არსებული ძველებრაულ ენაზე შესრულებული მათეს ორიგინალური სახარება. == მათეს სახარების ენა == თუ დავუჯერებთ მამათა საეკლესიო გადმოცემებს, მათეს სახარება [[ახალი აღთქმა|ახალი აღთქმის]] ერთადერთი წიგნია რომლის ორიგინალი დაწერილია არა [[ბერძნული ენა|ბერძნულ ენაზე]]. თუმცა მოგვიანებით ებრაული (არამეული) ორიგინალი დაიკარგა და კანონში ჩართულია სახარების ძველბერძნული თარგმანი. ენის თავისებურებები მიგვითითებს, რომ ავტორი წარმომავლობით პალესტინელი ებრაელი უნდა იყოს. უხვად არის გადმოცემული ებრაული ბრუნვა და სიტყვათწყობა. ავტორი საჭიროდ მიიჩნევს აგრეთვე მკითხველს გააცნოს ადგილობრივი გარემო პირობები და ებრაული ტრადიციები. == შექმნის დრო == შექმნის ზუსტი პერიოდის დადგენა შეუძლებელია. ზოგიერთი ავტორი თვლის, რომ მათეს სახარება შეიქმნა რიგით პირველი, ზოგი კი თვლის, რომ ის შეიქმნა რიგით მეორე [[მარკოზის სახარება|მარკოზის სახარების]] შემდეგ. ეჭვს არ იწვევს ის გარემოება, რომ ის დაწერილია [[ლუკა მახარებელი|ლუკას]] და [[იოანე მახარებელი|იოანეს]] სახარებებზე უფრო ადრე. წიგნის შექმნის დათარიღების მიხედვით ტრადიციულად ის უნდა დაწერილიყო ახ. წ. [[41]]-[[55]] წლებში. [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნის]] დასაწყისიდან თეოლოგთა მნიშვნელოვანი ნაწილი (გორნაკი, ბულტმანი, როიტერი), თვლის, რომ მათეს სახარება დაიწერა [[70]]-[[80]] წლებს შორის. == მათეს სახარება ისტორიასა და კულტურაში == "მათეს სახარების" მოტივებზე არსებობს სხვადასხვა ავტორის რამდენიმე მუსიკალური ნაწარმოები " წმინდა მათეს ვნებანი " მისივე ტექსტის ფრაგემენტების გამოყენებით, რომელთა შორის ყველაზე ცნობილია [[1727]]—[[1729]] წლებში შექმნილი ი. ს. ბახის ნაწარმოები ორი გუნდის, ორი ორკესტრისა და სოლისტებისათვის. [[1964]] წელს იტალიელმა რეჟისორმა [[პიერ პაოლო პაზოლინი|პიერ პაოლო პაზოლინმა]] "მათეს სახარების" მიხედვით გადაიღო ფილმი. == იხილეთ აგრეთვე == * [https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%94_%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98 მათე მახარებელი] * [https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%AC%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%90_%E1%83%9D%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98&action=edit&redlink=1 წმინდა ოთხთავი] * [https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90 სახარება] * [https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%90%E1%83%A6%E1%83%97%E1%83%A5%E1%83%9B%E1%83%90 ახალი აღთქმა] == რესურსები ინტერნეტში == * [http://library.church.ge/index.php?option=com_content&id=251:2010-12-29-16-09-40&catid=43:2010-03-11-12-03-54&Itemid მათეს სახარება (თანამედროვე ქართულ ენაზე)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306035732/http://library.church.ge/index.php?catid=43:2010-03-11-12-03-54&id=251:2010-12-29-16-09-40&itemid&option=com_content |date=2016-03-06 }} * [http://www.georgianweb.com/language/biblia/mate.htm მათეს სახარება] * [http://www.orthodoxy.ge/tserili/gadasatseri/akhali/mate/mate-1.htm მათეს სახარება] * [http://audbiblia.wordpress.com/mates-saxareba-audio/ მათეს სახარება (აუდიობიბლია)] * [http://sarcmunoeba.com/biblia/akhali/mate/mate-20.htm მათეს სახარება (თანამედროვე და ძველ ქართულ ენაზე)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140327041524/http://sarcmunoeba.com/biblia/akhali/mate/mate-20.htm |date=2014-03-27 }} * [http://saxareba.blogspot.com/2012/12/mates-saxareba.html მათეს სახარება] * [https://www.youtube.com/watch?v=sSS8CODcirk მათეს სახარება იუთუბში] * [https://www.youtube.com/watch?v=fY6hTN9KU1I ინსცენირებული ახალი აღთქმა - მათეს სახარება] * [http://www.biblicalstudies.ru/Books/Gatri2.html მათეს სახარება] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070710081853/http://www.biblicalstudies.ru/Books/Gatri2.html |date=2007-07-10 }} * [http://www.biblegateway.com/passage/?search=Matthew+1&version=NIV ბიბლიის ჭიშკარი] * [http://www-user.uni-bremen.de/~wie/TCG/TC-Matthew.pdf მათეს სახარება (ინგლისური ვარიანტი)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050413192315/http://www-user.uni-bremen.de/~wie/TCG/TC-Matthew.pdf |date=2005-04-13 }} * [http://www.earlychristianwritings.com/matthew.html მათეს სახარება ] * [http://www.newadvent.org/cathen/10057a.htm მათეს სახარება 1913 წლის კათოლიკური ენციკლოპედია] * [http://bible.daresler.net/Matthew-1/ მათე – მეფე ჯეიმზის ვერსია] * [http://www.allgeo.org/index.php/ka/2018-12-15-17-45-38/2018-12-16-00-25-41 აუდიო–ვერსია] {{ახალი აღთქმა}} [[კატეგორია: სახარებები]] [[კატეგორია: ბიბლია]] [[კატეგორია: საეკლესიო ნივთები]] [[კატეგორია: ახალი აღთქმა]] bkm2ck5t9cyraod5u0v13jf2u3nmb37 ლისაბონის ოქმი 0 272343 4402680 4089987 2022-08-02T14:37:57Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ლისაბონის ოქმი''' — ხელშეკრულება [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირსა]] და [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულ შტატებს]] შორის სტრატეგიული შეიარაღების შეზღუდვაზე, რომელსაც ხელი მოეწერა [[ლისაბონი|ლისაბონში]] [[1992]] წლის [[23 მაისი|23 მაისს]]. პროტოკოლს ხელს აწწრდნენ [[რუსეთი]]ს, [[აშშ]]-ის, [[უკრაინა|უკრაინის]], [[ბელარუსი]]სა და [[ყაზახეთი]]ს წარმომადგენლები. ლისაბონის ოქმი იყო სსრკ-აშშ-ის [[START I|სტრატეგიული შეტევითი იარაღის შემცირების ხელშეკრულების]] დამატება, რომელსაც [[1991]] წელს მოაწერეს ხელი. == ხელმომწერები == ხელშეკრულებას ხელი მოაწერეს წარმომადგენელი ქვეყნების საგარეო საქმეთა მინისტრებმა ან მოვალეობის შემსრულებელმა: * [[ბელარუსი]]დან — [[პიოტრ კრავჩენკო]], * [[ყაზახეთი]]დან — [[ტულეგენ ჟუკეევი]], * [[რუსეთი]]დან — [[ანდრეი კოზირევი]], * [[უკრაინა|უკრაინიდან]] — [[ანატოლი ზლენკო]], * [[აშშ]]-დან — [[ჯეიმზ ბეიკერი]]. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.armscontrol.ru/start/Rus/docs/start1/lisb-agr.txt Протокол к Договору о сокращении и ограничении стратегических наступательных вооружений (txt)]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120201145938/http://www.armscontrol.ru/start/Rus/docs/start1/lisb-agr.txt |date=2012-02-01 }}, [http://www.un.org/russian/documen/convents/lisbon.pdf (PDF)] * [http://www.state.gov/documents/organization/27389.pdf Protocol to the Treaty on the reduction and limitation of strategic offensive arms (PDF)] [[კატეგორია:საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] 5njszjvq34w2v9ak6zeo23fobgtfwv1 ნიკოლას სპიკმენი 0 278423 4402853 4239582 2022-08-02T21:08:12Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ნიკოლას ჯონ სპაიკმენი''' ({{lang-nl|Nicholas John Spykman}}; დ. [[13 ოქტომბერი]] [[1893]] — გ. [[26 ივნისი]] [[1943]]) — ნიდერლანდური წარმოშობის ამერიკელი [[საერთაშორისო ურთიერთობები]]ს პროფესორი, საერთაშორისო ურთიერთობების [[იელის უნივერსიტეტი]]ს დირექტორი, პოლიტოლოგი. == სპაიკმენის მნიშვნელობა == ნიკოლას სპაიკმენი ითვლება ადმირალ [[ალფრედ ტეიერ მეჰენი]]ს იდეების გამგრძელებლად. ის გეოპოლიტიკას ხედავდა, როგორც საერთაშორისო ურთიერთობების უმთვრესს ინსტრუმენტს. მისი ძირითდი იდეა მდგომარეობს მსოფლიო პოლიტიკაში ”რიმლენდის”, როგორც ტერიტორიის გასაღების როლის განსაზღვრაში. სპაიკმენი არის ცნობილი ”შეკავების” კონცეფციის ფუძემდებელი. მის კალამს ეკუთვნის ცნობილი ნაშრომები: * „ამერიკული სტრატეგია მსოფლიო პოლიტიკაში” * „მსოფლიოს გეოგრაფია“ == სპაიკმენის თეორიის გეოგრაფიული და ისტორიული მიმოხილვა == სპიკმენმა თავის ძირითად ნაშრომებში — ”ამერიკული სტრატეგია მსოფლიო პოლიტიკაში” და „მსოფლიოს გეოგრაფია“ გამოჰყო 10 კრიტერიუმი, რომელიც განაზღვრავს სახელმწიფოს გეოპოლიტიკურ სიძლიერეს: * ტერიტორიის სიმაღლებრივი დონე. * სასაზღვრო ბუნება * მოსახლეობის რაოდენობა * სასარგებლო წიაღისეულის არსებობა/არარსებობა. * ეკონომიკური და ტექნოლოგური განვითარება * საფინანსო ძლიერება * ეთნიკური ერთგვაროვნება * სოციალური ინტეგრაციის დონე * პოლიტიკური სტაბილურობა * ნაციონალური სულისკვეთება თუ ამ კრიტერიუმებით სახელმწიფოს გეოპოლიტიკური შესაძლებლობების მთლიანი შედეგების შეფასება აღმოჩნდა მცირე, ეს ნიშნავს, რომ სახელმწიფო იძულებულია შევიდეს დიდ სტრატეგიულ კავშირში, რათა გლობალური გეოპოლიტიკური პროტექციის წყალობით დაიცვას თავისი სუვერენიტეტი. (ასეთი კავშირებია, მაგ: [[ნატო]], [[გაერო]]..) სპაიკმენის თანახმად, სახელმწიფოთა სიდიდეზე მნიშვნელოვანია მისი მდებარეობა როგორც მსოფლიოში, ისევე კონკრეტულ რეგიონში. მან დაახასიათა სახელმწიფოთა გეოგრაფიული მდებარეობა, როგორც ყველაზე ფუნდამენტალური ფაქტორი სახელმწიფოთა საშინაო პოლიტიკაში. მან განიხილა სახელმწიფოთა საშინაო პოლიტიკაზე მოქმედი პარამეტრები. ესენია, სახელმწიფოების სიდიდე, მათი მსოფლიო და რეგიონალური ადგილმდებარეობა. სპიაკმენის აზრით, სახელმწიფოს [[გეოგრაფია]] ითვლება საშინაო პოლიტიკაზე მოქმედ მთავარ ფაქტორად, რომლის მეშვეობით ქვეყანა მოქმედებს ომის დროს. გეოგრაფიულ ფაქტორს აქვს ხანგრძლივვადიანი ხასიათი. ასევე, მნიშვნელოვანი მოქმედი ფაქტორია ქვეყნის სტრატეგიული მდებარეობა, რომელსაც იგი იკავებს დროებითი ზავის დროს, რაც მეტად მნიშვნელოვანია სახელმწიფოთა პოლიტიკისთვის. სხვა ფაქტორებთნ შედარებით, რომლებიც ზემოქმედებენ სახელმწიფოს საშინაო პოლიტიკაზე, ეს არის მოსახლეობის სიმჭიდროვე, ეკონომიკური სტრუქტურა, მმართველობის ფორმა. სპაიკმენმა გააკეთა მსოფლიოს გეოპოლიტიკური სტურქტურის მონახაზი, რომელიც შედგებოდა * ორი დიდი მასიური ხმელეთისაგან (კონტინენტისგან) — [[ევრაზია]] და ჩრდილოეთ [[ამერიკა]]; * სამი დიდი კუნძულისგან (კონტინენტისგან) — [[სამხრეთ ამერიკა]], [[აფრიკა]] და [[ავსტრალია]]. * ხუთი მთავარი წყლის მასივისგან: [[სამხრეთის ოკეანე|სამხრეთის პოლარული ზღვა]], [[ჩრდილოეთის ყინულოვანი ოკეანე|ჩრდილოყინულოვანი ოკეანე]], [[ინდოეთის ოკეანე]], [[ატლანტის ოკეანე]] და [[წყნარი ოკეანე]]. მან გააანალიზა ისტორიული ძვრები მსოფლიოს ცენტრალურ ხელისუფლებებში, სადაც ოთხი პოლიტიკური ფაქტორი გამოიკვეთა - ჩრდილოეთ და სამხრეთ [[ამერიკა]]ს მართავდა [[აშშ]], შორეული აღმოსავლეთი იმართბოდა [[იაპონია|იაპონიისგან]], [[ევრაზია|ევრაზიის]] ცენტრს მართვდა [[რუსეთი]], ატლანტის ოკეანის აღმოსავლეთს და [[ინდოეთის ოკეანე]]ს [[ევროპა]] მართავდა.[სპაიკმენი მივიდა დასკვნამდე,[რომ [[აშშ]], ატლანტიკისა და [[წყნარი ოკეანე]]ების აუზის პიდაპირი ხელმისაწვდომობით, ადგილმდებარეობის თვალსაზრისით, იყო ყველაზე პრივილეგირებული სახლემწიფო. მსოფლიო ისტორიის მიმოხილვამ მას აჩვენა, რომ მრავალი ძლიერი სახელმწიფო იყო ტერიტორიით დიდი, ხოლო პატარა ქვეყნებს ([[ვენეცია]], [[ნიდერლანდები]]), რომელთაც გასასვლელი ჰქონდათ ზღვაზე, აკონტროლებდნენ დიდი იმპერიები. ”ზომა, ეს არ არის ძალა, ეს არის პოტენციური ძალა” - აღნიშნავდა სპაიკმენი. დიდი ზომის სახელმწიფო შეილება იყოს ძლიერი და ასევე სუსტიც. ეს დამოკიდებული მის ტექნიკურ, სოციალურ, მორალურ და იდეოლოგიურ განვითარებაზე, სახელმწიფოს შიგნით არსებულ დინამიურ ძალაზე, წინა პოლიტიკურ კონფიგურაციაზე, ასევე, ცალკეული პიროვნებების ინდივიდუალურ თვისებებზე. სპაიკმენის თანახმად, დიდ მძლავრ სახელმწიფოთა ყველაზე არსებითი (მნიშვნელოვანი) ელემენტი არის ”ეფექტიანი ცენტრალიზებული მმართვა”, რომელიც დამოკიდებულია ”ცენტრიდან პერიფერიისაკენ კომუნიკაციის ეფექტიანი სისტემის ხელმისაწვდომობაზე…”. [[ინკები]], [[სპარსელები]], [[რომაელები]], [[ფრანგები]], [[ჩინელები]] და [[რუსები]] აკეთებდნენ გზებს, არხებს, რათა [[პერიფერია]] ცენტრთან დაეკავშირებინათ. შემდგომ, სპაიკმენმა აღნიშნა, რომ რკინიგზა და აეროპორტები გააკეთეს შორეული რაიონების ცენტრთან ეფექტიანი ინტეგრაციისათვის. სახელმწიფოებისთვის გეოპოლიტიკური ტენდენცია ნიშნავდა ყველა დიდ რაიონზე განეხორციელებინათ ეფექტიანი პოლიტიკური კოტროლი. რაც შეეხება რეგიონალურ ადგილმდებარეობას, სპაიკმენმა მრავალი სახელმწიფო დაყო სამ ტიპად: * სახელმწიფოები, რომელთაც არა აქვთ ზღვაზე გასასვლელი. * სახელმწიფოები, რომელთაც აქვთ როგორც სახმელეთო, ისე საზღვაო საზღვრები. * კუნძულოვანი სახელმწიფოები. სახელმწიფოებს, რომელთაც არა აქვთ ზღვაზე გასასვლელი, ექმნებათ უსაფრთხოების პრობლემა თავიანთი უშუალო მეზობლებისგან. კუნძულოვანი სახელმწიფოები სხვა სამხედრო-საზღვაო ქვეყნების მხრიდან იმყოფებიან პოტენციური ზეწოლის მოლოდინში, თუ ისინი ოფშორული (ნაპირიდან მოშორებული) კუნძულოვანი სახელმწიფოები არიან ([[დიდი ბრიტანეთი]], [[იაპონია]]) თავიანთი სანაპირო მეზობლების მხრიდან ასევე განიცდიან უსაფრთხოების პრობლემას. ოფშორული კუნძულოვანი სახელმწიფოები ხშირად ამ პრობლემას მიმდებარე სახელმწიფოების დაპყრობით ან კოლონიზებით წყვეტენ. სახელმწიფოებმა, რომელთაც აქვთ როგორც სახმელეთო,ისევე საზღვაო საზღვრები, განსაზღვრეს თავიანთი უსაფრთხოების პრინციპული კონცეფცია, რომელიც დაფუძნებულია რამდენიმე ფაქტორზე, მათ შორის სასაზღვრო და სახმელეთო საზღვრების სიგრძე, მათი უშუალო ან მახლობელი მეზობლების პოტენციური ძალა. სპაიკმენმა დაახასიათა [[საფრანგეთი]], [[გერმანია]], [[რუსეთი]] როგორც კონტინენტური (სახმელეთო) სახელმწიფოები მიუხედავად იმისა, რომ მათ აქვთ როგორც სახმელეთო, ისე საზღვაო საზღვრები. ისტორიული გადმოსახედიდან, მათი უსაფრთხოების პრობლემის შემქმნელი სახმელეთო მეზობლები იყვნენ. მეორე მხრივ, [[დიდი ბრიტანეთი]], [[იაპონია]], [[აშშ]] მან მიაკუთვნა კუნძულოვან სახელმწიფოებს, რომლებიც ორიენტირებულნი არიან საზღვაო ძლიერებაზე. სპაიკმენის აზრით, [[აშშ]] იყო კუნძულოვანი სახელმწიფო, რადგან მას არასდროს შექმნია უსაფრთხოების პრობლემა მისი სახმელეთო მეზობლების ([[მექსიკა|მექსიკის]], [[კანადა|კანადის]]) მხრიდან. [[ჩინეთი|ჩინეთსა]] და [[რუსეთი|რუსეთს]], საზღვაო და სახმელეთო საზღვრებით, მსოფლიოს და რეგიონალურ მდებარეობის გამო ჰქონდათ შერეული საზღვაო-სახმელეთო ორიენტაცია. == ლიტერატურა == * „გეოპოლიტიკის საფუძვლები” ი. გორგილაძე * ”გეოპოლიტიკის საფუძვლები” [[ალექსანდრე დუგინი|ა.დუგინი]]. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://ileola.wordpress.com/2012/11/03/%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A1-%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%98nicholas-john-spykman/ ნიკოლას სპაიკმენი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130909061047/http://ileola.wordpress.com/2012/11/03/%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A1-%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%98nicholas-john-spykman/ |date=2013-09-09 }} * [http://konservatizm.org/konservatizm/geopolitika/090410213813.xhtml სპაიკმენის სამყარო] * [http://www.unc.edu/depts/diplomat/item/2006/0406/semp/sempa_spykman.html სპაიკმენის სამყარო, ამერიკული დიპლომატია]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130522184744/http://www.unc.edu/depts/diplomat/item/2006/0406/semp/sempa_spykman.html |date=2013-05-22 }} [[კატეგორია:დაბადებული 13 ოქტომბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1893]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 26 ივნისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1943]] [[კატეგორია:გეოპოლიტიკოსები]] [[კატეგორია:ამერიკელი პოლიტოლოგები]] [[კატეგორია:ნიდერლანდელი ჟურნალისტები]] [[კატეგორია:ნიდერლანდელი დიპლომატები]] 0swb4ub1n0f3b1ozopg2pfro4r3qdga მილნ-ბეი 0 285754 4402795 4361673 2022-08-02T18:47:14Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული| |მშობლიური სახელი = {{lang-en|Milne Bay Province}} |ქართული სახელი = მილნ-ბეი |დროშა = Flag of Milne Bay.svg |გერბი = |ქვეყანა = პაპუა-ახალი გვინეა |ჰიმნი = |სტატუსი = [[პაპუა-ახალი გვინეის პროვინციები|პროვინცია]] |შედის = [[პაპუა (რეგიონი)|პაპუა]] |მოიცავს = 4 რაიონი |დედაქალაქი = [[ალოტაუ]] |მსხვილი ქალაქი = |მსხვილი ქალაქები = |თარიღი = |მეთაური = |მეთაური 2 = |მშპ = |მშპ წელი = |მშპ ადგილი = |მშპ ესმ = |ენა = |ენები = |მოსახლეობა = 276 512 |აღწერის წელი = 2011 |ადგილი მოსახლეობით = 12 |ეროვნული შემადგენლობა = |სიმჭიდროვე = 8,19 |აღმსარებლობა = |ფართობი = 14 345 |ადგილი ფართობით = 12 |ფართობის პროცენტი = |მაქსიმალური სიმაღლე = |საშუალო სიმაღლე = |მინიმალური სიმაღლე = |განედი = |გრძედი = |რუკა = Papua new guinea milne bay province.png |დროის სარტყელი = [[UTC+10:00]] |აბრევიატურა = |ISO = PG-MBA |FIPS = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსები = |ინტერნეტ-დომენი = |საავტომობილო სანომრე ნიშნები = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |პარამეტრი1 = |შენიშვნა = }} '''მილნ-ბეი''' ({{lang-en|Milne Bay}}) — [[პაპუა-ახალი გვინეა|პაპუა-ახალი გვინეის]] პროვინცია, რომელიც მდებარეობს [[ახალი გვინეა|ახალი გვინეის]] [[კუნძული]]ს სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში და 600-ზე მეტ სანაპირო კუნძულზე, რომელთაგან დაახლოებით 160 დასახლებულია<ref name="milnebaytourism">{{cite web|url=http://www.milnebaytourism.gov.pg/facts.html|title=Facts about Milne Bay|publisher=Milne Bay Tourism Bureau|lang=en|accessdate=2010-04-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080504021102/http://www.milnebaytourism.gov.pg/facts.html|archivedate=2008-05-04}}</ref>. პროვინციის ადმინისტრაციული ცენტრია — ქალაქი [[ალოტაუ]]. == გეოგრაფია == პროვინციის საერთო ფართობია — 14 345 კმ²<ref name="milnebaytourism" />. საერთო ფართობის დაახლოებით 25 % შეადგენს 10 დიდი და 150 უფრო მცირე კუნძული და [[ატოლი]]<ref name="ipa">{{cite web|url=http://www.ipa.gov.pg/index.php?option=com_content&task=view&id=39&Itemid=49|title=Provincial Profiles arrow Milne Bay|publisher=IPAPNG|lang=en|accessdate=2010-04-06|archiveurl=https://www.webcitation.org/676t7oxTE?url=http://www.ipa.gov.pg/index.php?option=com_content|archivedate=2012-04-22}}</ref>. პროვინციის ყველაზე დიდი კუნძულებია: * [[დ’ანტრკასტოს კუნძულები]], მათ შორის, [[გუდენაფი]] (ნიდულა), [[ფერგუსონი]] (მორატაუ), [[სანაროა]], [[დობუ]] და [[ნორმანბი]] (დუაუ). * [[ტრობრიანის კუნძულები]], მათ შორის, [[კირივინა]], [[კაილეუნა]], [[ვაკუტა]] და [[კიტავა]]. * [[ამფლეტის კუნძულები]]. * [[ვუდლარკი]]. * [[ლუიზიადის არქიპელაგი]], მათ შორის, [[როსელი]] (იელა), [[ვანატინაი]] (სადესტი, ტაგულა), [[მისიმა (კუნძული)|მისიმა]]. * [[სამარაი]]. * [[კვატო]], [[დეკა-დეკა]], [[ლოგეა]], [[სალიბა]], [[ბასილაკი]] და [[სიდეია]]. * [[ენჯინიერის კუნძულები]], მათ შორის [[ტუბეტუბე]] და [[კორაივე]]. == მოსახლეობა == მილნ-ბეის პროვინციის მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს — 276 512 ადამიანს (2011 წელი). ადგილობრივი მაცხოვრებლები ლაპარაკობენ 48 მკვიდრ [[ავსტრონეზიული ენები|ავსტრონეზიულ ენებზე]]<ref name="milnebaytourism" />. ბევრი მოსახლე თავისუფლად საუბრობს [[ინგლისური ენა|ინგლისურად]]. == ეკონომიკა == ადგილობრივი ეკონომიკის საფუძველს წარმოადგენს [[სოფლის მეურნეობა]] და [[ტურიზმი]]. საექსპორტოდ იწარმოება [[პალმის ზეთი]], ხე-ტყე, [[კაკაო]], [[ყავა]]. ზოგიერთ კუნძულზე მიმდინარეობს სამთო სამუშაოები. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პაპუა-ახალი გვინეის პროვინციები]] ifh5coae6vyofeefjiuld0zrvvq4i4i პლანეტური ნისლეული 0 289398 4402899 4307859 2022-08-03T06:24:53Z 91.151.137.58 გასწორება wikitext text/x-wiki [[File:ლოკოკინას ნისლეული (დავით დვალის მიერ).jpg|thumb|[[ლოკოკინის ნისლეული|ლოკოკინას ნისლეული]]. (ავტორი: [[დავით დვალი]], ფოტო გადაღებულია [[თბილისი]]დან)]] [[File:NGC 6326 by Hubble Space Telescope.jpg|thumb|პლანეტური ნისლეული [[NGC 6326]], რომელიც განათებულია ორმაგი ცენტრალური ვარსკვლავით <ref name="Miszalski2011">{{harvnb|Miszalski|Jones|Rodríguez-Gil|Boffin|2011}}</ref>]] '''პლანეტური ნისლეული''' (შემოკლებით '''პნ''') — ემისიური [[ნისლეული]]ს ტიპი, რომელიც მოიცავს [[წითელი გიგანტი]] [[ვარსკვლავები]]ს მიერ გამოტყორცნილ [[იონიზაცია|იონიზირებულ]] გაფართოებად მნათ გარსს.<ref name="Frankowskietal2009">{{harvnb|Frankowski|Soker|2009|pp=654–8}}</ref> სიტყვა ''nebula'' ლათინურად ღრუბელს ან ნისლეულს ნიშნავს და ტერმინი „პლანეტური ნისლეული“ არასწორადაა შერჩეული, რომელიც [[1780]]-იანებში ასტრონომმა [[უილიამ ჰერშელი|უილიამ ჰერშელმა]] შემოიღო, რადგან როდესაც იგი თავისი [[ტელესკოპი]]თ უყურებდა მათ, ეს ობიექტები ძალიან ჰგავდა [[პლანეტები]]ს მომრგვალებულ ფორმებს. ჰერშელის მიერ დარქმეული ეს სახელი საკმაოდ გავრცელდა და დღემდე არ შეცვლილა.<ref name="seds2013">{{harvnb|SEDS|2013}}</ref><ref name="hubbleSite1997">{{harvnb|Hubblesite.org|1997}}</ref> ისინი შედარებით მცირეხნიანი ფენომენებია, რომლებიც რამდენიმე ათეული ათასი წელიწადი გრძელდება. მცირეხნიანი იმიტომ, რომ [[ვარსკვლავები]]ს სიცოცხლე მილიარდობით წლებში იზომება. მიჩნეულია, რომ უმეტესი პლანეტური ნისლეულის წარმოქმნის მექანიზმი არის შემდეგი: [[ვარსკვლავი]]ს სიცოცხლის დასასრულს, [[წითელი გიგანტი]]ს ფაზაში, მისი გარე ფენები ძლიერი [[ვარსკვლავური ქარი|ვარსკვლავური ქარების]] წყალობით ეცლება. საბოლოოდ, მას შემდეგ, რაც [[წითელი გიგანტი]]ს ატმოსფეროს უმეტესი ნაწილი გაიბნევა, ღიად დარჩენილი ცხელი და კაშკაშა ბირთვი [[ულტრაიისფერი გამოსხივება|ულტრაიისფერ რადიაციას]] ასხივებს, რის შედეგადაც [[ვარსკვლავი]]ს გამოტყორცნილ გარე ფენებს [[იონიზაცია|აიონიზირებს]].<ref name="Frankowskietal2009" /> შთანთქმული ულტრაიისფერი სინათლე [[ენერგია]]ს აძლევს ცენტრალური [[ვარსკვლავი]]ს გარშემო არსებული ნისლეულის გაზს და ჩანს, როგორც კაშკაშა ფერადი პლანეტური ნისლეული რამდენიმე დისკრეტულ ხილულ ტალღის სიგრძეში. პლანეტური ნისლეული შესაძლოა გადამწყვეტ როლს თამაშობდეს „[[ირმის ნახტომი]]ს“ ქიმიურ ევოლოციაში, რადგან აბრუნებს მატერიას [[ვშს|ვარსკვლავთშორის სივრცეში]] [[ვარსკვლავები]]დან, სადაც ელემენტები, [[ვარსკვლავი#თერმობირთვული სინთეზის გზები|ნუკლეოსინთეზის]] პროდუქტები ([[ნახშირბადი]], [[აზოტი]], [[ჟანგბადი]] და [[ნეონი]]), წარმოიქმნება. პლანეტური ნისლეულები სხვა ბევრად შორ [[გალაქტიკა|გალაქტიკებშიც]] დაიმზირება, რაც სასარგებლო ინფორმაციას იძლევა მათ ქიმიურ შედგენილობაზე. ბოლო წლებში [[ჰაბლის კოსმოსური ტელესკოპი|ჰაბლის კოსმოსური ტელესკოპის]] მიერ გადაღებულმა ფოტოებმა ცხადყო, რომ პლანეტურ ნისლეულებს უკიდურესად რთული და ცვალებადი მორფოლოგიები აქვს. დაახლოებით 1/5 არის უხეშად სფერული, მაგრამ უმრავლესობა არ არის სფერულად სიმეტრიული. მექანიზმი, რომელიც წარმოქმნის ამ ფორმებისა და მახასიათებლების მრავალფეროვნებას, ჯერ კარგად შესწავლილი არ არის, მაგრამ შესაძლოა ორმაგი ცენტრალური ვარსკვალვები, ვარსკვლავური ქარები და მაგნიტური ველები დიდ როლს თამაშობს. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია: ასტრონომია]] {{ვარსკვლავი}} swzgq6qzov2yy29ld2s50ig9poj12x8 ნილო-საჰარული ენები 0 296511 4402873 4239587 2022-08-02T21:37:23Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Nilo-Saharan.png|მინი|ნილო-საჰარული ენების გავრცელების არეალი (ყვითლად).]] '''ნილო-საჰარული ენები''' — [[აფრიკის ენები]]ს ოჯახი, რომელზეც დაახლოებით [[ნილოტური ხალხები|50 მილიონი ადამიანი]] საუბრობს. მათგან უმეტესობა მდინარეების [[ნილოსი]]ს და [[შარი]]ს ზემოწელში, ისტორიული [[ნუბია|ნუბიის]] ტერიტორიაზე ცხოვრობს. ენათა ოჯახი გავრცელებულია 17 ერში. ნილო-საჰარული ენების ზოგიერთი ჯგუფი თარიღდება [[ნეოლითის ხანა|ნეოლითის ხანით]]. [[აღმოსავლეთსუდანური ენები]]ს სავარაუდო ასაკი ჩვენს წელთაღრიცხვამდე V საუკუნეა.<ref>John Desmond Clark, ''From Hunters to Farmers: The Causes and Consequences of Food Production in Africa'', University of California Press, 1984, p. 31</ref> == ოჯახში შემავალი მსხვილი ენები == [[2009]] წლის მონაცემებით ნილო-საჰარული ენების ოჯახის ყველაზე ხალხმრავალი წევრებია: *[[დოლუო]] (4.4 მილიონი). ''დოლუო'' არის კენიის სიდიდით მესამე ეთნიკური ჯდუფის [[ლუო (ხალხი)|ლუოს ხალხის]] სასაუბრო ენა. *[[კანური]] (4.0 მილიონი). [[კანურები]] წარმოადგენს [[ჩადის ტბა|ჩადის ტბის]] უმსხვილეს ეთნიკურ ჯგუფს. *[[სონგაი ენა|სონგაი]] (3.2 მილიონი). საუბრობენ [[ნიგერი (მდინარე)|მდინარე ნიგერის]] გასწვრივ მცხოვრები ხალხები, ისტორიული [[სონგაის იმპერია|სონგაის იმპერიის]] ენა. *[[ტესო (ენა)|ტესო]] (1.9 მილიონი). ახლოს არის მასაის ენასთან. *[[ნუბიური ენები|ნუბიური]] (1.7 მილიონი). [[ნუბია|ნუბიის]] ენები, გავრცელებულია ძირითადად სამხრეთ [[ეგვიპტე]]სა და ჩრდილოეთ [[სუდანი|სუდანში]]. *[[ლუგბარა (ენა)|ლუგბარა]] (1.7 მილიონი). ცენტრალური [[საჰარა|საჰარის]] მთავარი ენა. *[[კალენჯინის ენები|კალენჯინი]] (1.6 მილიონი). გავრცელებულია კენიაში. *[[ლანგო (ენა)|ლანგო]] (1.5 მილიონი). უგანდის ერთ ერთი უმსხვილესი ენა. *[[დინკა (ენა)|დინკა]] (1.4 მილიონი). [[სამხრეთი სუდანი]]ს უმსხვილესი ეთნიკური ჯგუფის ენა. *[[აჩოლი (ენა)|აჩოლი]] (1.2 მილიონი). უგანდის ენა. *[[მასაი (ენა)|მასაი]] (1.0 მილიონი). [[მასაი|მასაების]] სასაუბრო ენა.<ref>{{Cite book |editor-last=Lewis |editor-first=M. Paul |chapter=Maasai: A language of Kenya |year=2009 |title=Ethnologue: Languages of the World |edition=Sixteenth |location=Dallas, TX |chapter-url=http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=mas |publisher=SIL International }}.</ref> *[[ნგამბაი (ენა)|ნგამბაი]] (1.0 მილიონი). გავრცელებულია ძირითადად სამხრეთ [[ჩადი]]ში. *[[ნუერი (ენა)|ნუერი]] (800,000, 1982 წელს). [[ნუერები]]ს ენა, სამხრეთი სუდანის ეთნიკური ჯგუფი. *[[ფური (ენა)|ფური]] (500,000 in 1983 წელს). დარფურში გავრცელებული ენა. *[[ტუბუს ენები|ტუბუ]] (350,000 – 400,000) ერთ–ერთი ყველაზე ჩრდილოეთით მყოფი ნილო-საჰარული ენა. ტობუზე მოსაუბრეთა უმეტესობა ცხოვრობს ჩრდილოეთ ჩადიში, [[ტიბესტი]]სს მთებთან ახლოს. == გრენბერგის კლასიფიკაცი (1963) == [[ფაილი:Lenguas nilo-saharianas.PNG|მინი|400px|ნილო-საჰარული ენების ჯგუფები.]] ენათა ოჯახს დასახელება [[ჯოსეფ გრინბერგი|ჯოსეფ გრინბერგმა]] მისცა, მან [[1963]] წელს გამოსცა წიგნი ''[[აფრიკის ენები (წიგნი)|აფრიკის ენები]]'' სადაც ის ამ [[ენათა ნათესაობა|ენების ნათესაობას]] ამტკიცებდა. გრინბერგის მიხედვით ნილო-საჰარული ენების სქემა შემდეგნაირად გამოიყურება: {{clade |label1=&nbsp;ნილო-საჰარული&nbsp; |1={{clade |1=[[კომანური ენები|კომანური]] |3=[[საჰარული ენები|საჰარული]] |4=[[სონგაიური ენები|სონგაი]] |5=[[Fფურის ენები|ფური]] |6=[[მაბანის ენები|მაბანი]] |label7={{nowrap|&nbsp;ჩარი–ნილი&nbsp;}} |7={{clade |1=[[ცენტრალურ-სუდანური ენები]] |2=[[კუნამა ენები|კუნამა]] |3=[[ბერტა ენები|ბერტა]] |4=[[აღმოსავლეთ-სუდანური ენები]] }} }} }} სტრუქტურის ცვლილება და კიდევ უფრო დაკონკრეტება მოხდა ჯერ 2000 წელს ბენდერის, ხოლო 2010 წელს ბლენჩის მიერ. == ლიტერატურა == * Lionel Bender, 1996. ''The Nilo-Saharan languages: a comparative essay''. Munich: Lincom Europa. * Lionel Bender, 2000. "Nilo-Saharan". In Bernd Heine and Derek Nurse, eds., ''African Languages: An Introduction.'' Cambridge University Press. * Roger Blench and Colleen Ahland, 2010. "The Classification of Gumuz and Koman Languages",[http://25images.ish-lyon.cnrs.fr/player/player.php?id=72&id_sequence=433&quality=hd] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120316221945/http://25images.ish-lyon.cnrs.fr/player/player.php?id=72&id_sequence=433&quality=hd |date=2012-03-16 }} presented at the ''Language Isolates in Africa'' workshop, Lyons, December 4 * Gerrit Dimmendaal, 2008. "Language Ecology and Linguistic Diversity on the African Continent", ''Language and Linguistics Compass'' 2/5:842. * Christopher Ehret, 2001. ''A Historical-Comparative Reconstruction of Nilo-Saharan''. Köln. * Joseph Greenberg, 1963. ''The Languages of Africa'' (International Journal of American Linguistics 29.1). Bloomington, IN: Indiana University Press. * Pertti Mikkola, 1999. "Nilo-Saharan revisited: some observations concerning the best etymologies". ''Nordic Journal of African Studies,'' 8(2):108–138. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://multitree.org/codes/nsah Nilo-Saharan Trees in the MultiTree Project at the LINGUIST List] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130413114444/http://multitree.org/codes/nsah |date=2013-04-13 }} * [http://rogerblench.info/Language/Nilo-Saharan/NS%20page.htm Roger Blench: Nilo-Saharan] ** [http://rogerblench.info/Language/Nilo-Saharan/General/NS%20language%20list.pdf Nilo-Saharan list] (Blench 2012) * [http://sumale.vjf.cnrs.fr/nilsah/index.html Nilo-Saharan Newsletter] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120716203636/http://sumale.vjf.cnrs.fr/nilsah/index.html |date=2012-07-16 }} * [http://starling.rinet.ru/maps/maps15.php?lan=en Map of Nilo-Saharan] == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ნილო-საჰარული ენები]] jyidpme6agxnbmvohwrcv7ba8osh0kl მადაგასკარის შეიარაღებული ძალები 0 297659 4402733 4307575 2022-08-02T15:26:30Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო ძალები | ქვეყანა = მადაგასკარი | სახელი = მადაგასკარის შეიარაღბული ძალები | მშობლიური სახელი = Tafika Malagasy | სურათი = Flag of Madagascar.svg | სურათის ზომა = 250 | ტიტრი = | სურათი2 = | სურათის ზომა2 = | ტიტრი2 = | შეიქმნა = [[1960]] | მიმდინარე ფორმა = | დაიშალა = | ნაწილები = [[სახმელეთო ჯარები|სახმელეთო ძალები]]<br />[[საჰაერო ძალები]]<br />[[საზღვაო ძალები]]<br />ეროვნული ჟანდარმერია | შტაბი = | საფრენი საათი = <!-- ხელმძღვანელობა --> | მთავარსარდალი = | მთავარსარდლის ტიტული = | მინისტრი = დომენიკ ჟან ოლივერი რაკოტოზაფი | მინისტრის ტიტული = ეროვნული თავდაცვის მინისტრი | სარდალი = ბენი ხავიერ რასოლოფონირინა | სარდლის ტიტული = თავდაცვის შტაბის უფროსი <!-- ცოცხალი ძალა --> | ასაკი = 16 – 49 | გაწვევა = | მონაცემის წელი = 2010 | გამოსადეგი ასაკი = 16 – 49 | ხელმისაწვდომი = 4 900 729 | ხელმისაწვდომი ქალები = 4 909 061 | გამოსადეგი = 3 390 071 | გამოსადეგი ქალები = 3 682 180 | გაწვევის ასაკი = 16-49 | გაწვევის ასაკი ქალები = 16-49 | აქტიური = 13 500 სამხედრო <br /> 8100 ჟანდარმერია<ref name = "IISS_2012_442"/> | ნომერი = | რეზერვი = | დისლოცირებული = <!-- ფინანსები --> | ბიუჯეტი = | მშპ-ს პროცენტი = <!-- ინდუსტრია --> | ადგილობრივი მომწოდებლები = | უცხოელი მომწოდებლები = {{დროშა|საფრანგეთი}}<br />{{დროშა|რუსეთი}}<br />{{დროშა|აშშ}}<br />{{დროშა|ჩინეთი}}<br />{{დროშა|ჩრდილოეთი კორეა}} | იმპორტი = | ექსპორტი = <!-- დაკავშირებული სტატიები --> | ისტორია = | წოდებები = }} '''მადაგასკარის შეიარაღებული ძალები''' ({{lang-mg|Tafika Malagasy}}) — [[მადაგასკარი]]ს რესპუბლიკის სამხედრო ორგანიზაცია, რომელიც შედგება სახალხო შეიარაღებული ძალებისა და ეროვნული ჟანდარმერიისგან. განკუთვნილია სახელმწიფოს ტერიორიალური მთლიანობის, [[დამოუკიდებლობა|დამოუკიდებლობისა]] და [[თავისუფლება|თავისუფლების]] დასაცავად. [[სრატეგიული კვლევების საერთაშორისო ინსტიტუტი]]ს მიერ [[2012]] წელს გამოქვეყნებული ანგარიშის მიხედვით მადაგასკარის არმია ითვლის 12,500+ პირად შემადგენლობას, ხოლო საზღვაო და საჰაერო ძალები 500-500 ადამიანს.<ref name="IISS_2012_442">ყოველწლიური ანგარიში IISS 2012. გვ. 442</ref> სხვა წყაროების მიხედვით, სახალხო შეიარაღებული ძალები შედგებიან ინტერვენციული ძალებისგან, განვითარების ძალებისგან და საჰაერო და საზღვაო ძალებისგან.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ma.html "Madagascar". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 29.10.2012 ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110817024007/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ma.html |date=17.08.2011 }}{{en}}</ref> მადაგასკარის შეიარაღებული ძალები მონაწილეობდნენ [[მადაგასკარის პოლიტიკური კრიზისი (2009)|2009 წლის გადატრიალებაში]]; [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს მადაგასკარის ჯარები იბრძოდნენ [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]], [[მაროკო]]სა და [[სირია]]ში. == შეიარაღება == === ტანკები === * 12 მსუბუქი ტანკი-ამფიბია პტ-76<ref name = "IISS_2012_442"/> === ჯავშანმანქანები და ჯავშანტრანსპორტიორები === * ~35 სადაზვერვო საბრძოლო მანქანა [[ბრდმ-2]]<ref name = "IISS_2012_442"/> * 20 სადაზვერვო ჯავშანმანქანა M3<ref name = "IISS_2012_442"/> * 10 მსუბუქი ჯავშანმანქანა FV701 Ferret<ref name = "IISS_2012_442"/> * 8 მსუბუქი ჯავშანმანქანა M8<ref name = "IISS_2012_442"/> * 30 ნახევრად მუხლუხა ჯავშანტრანსპორტიორი M3A1<ref name = "IISS_2012_442"/> === არტილერია === * 12 [[122-მმ ჰაუბიცა დ-30]]<ref name = "IISS_2012_442"/> * 5 [[105-მმ ჰაუბიცა M101]]<ref name = "IISS_2012_442"/> * 8 [[120-მმ ნაღმმტყორცნი პმ-43]]<ref name = "IISS_2012_442"/> * 8+ 82-მმ ნაღმმტყორცნი პმ-41<ref name = "IISS_2012_442"/> == ჰაერსაწინააღმდეგო დანადგარები == * 50 14.5-მმ საზენიტო ტყვიამფრქვევი ზპუ-4<ref name = "IISS_2012_442"/> * 20 37-მმ ავტომატური საზენიტო ქვემეხი 61-კ<ref name = "IISS_2012_442"/> === ტანკსაწინააღმდეგო === * 89-მმ ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარმტყორცნი LRAC F1<ref name = "IISS_2012_442"/> * 106-მმ არაუკუმგორავი ქვემეხი M40<ref name = "IISS_2012_442"/> * 40-მმ ყუმბარმტყორცნი [[რპგ-7]]<ref name = "JWA 19_5_2011">Jane's World Armies online edition (19.05.2011)</ref> === ცეცხლსასროლი === * პისტოლეტი [[ტტ-33]]<ref name = "JWA 19_5_2011"/> * Walther PP<ref name = "JWA 19_5_2011"/> * MAB PA15<ref name = "JWA 19_5_2011"/> * პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი MAT-49<ref name = "JWA 19_5_2011"/> * სიმონოვის თვითდამტენი კარაბინი სკს<ref name = "JWA 19_5_2011"/> * აკ-47<ref name = "JWA 19_5_2011"/> * აკმ<ref name = "JWA 19_5_2011"/> * ტიპი 56<ref name = "JWA 19_5_2011"/> * ტყვიამფრქვევი AA-52<ref name = "JWA 19_5_2011"/> * 12.7-მმ დაზგის მსვილკალიბრიანი ტყვიამფრქვევი დშკ<ref name = "JWA 19_5_2011"/> * ტყვიამფრქვევი [[M2 ბრაუნინგი]]<ref name = "JWA 19_5_2011"/> * MAS-36 * [[უზი]] === საზღვაო === * 1 შამუას ({{lang-fr|''Chamois''}}) კლასის საპატრულო კატარღა * 6 სხვა საპატრულო ხომალდი * 1 ტაქტიკური-სადესანტო გემი LCT (ფრანგული წარმოების) === თვითმფრინავები === [[ფაილი:Roundel of Madagascar.svg|150px|მინიატიურა|მადაგასკარის საჰაერო ძალების განმასხვავებელი ნიშანი]] [[ფაილი:MiG-17 of the Malagasy Air Force.jpg|150px|მინიატიურა|მადაგასკარის მიგ-17]] მადაგასკარს ჰყავს მცირე საჰაერო ძალები (''Armée de l'Air Malgache''), უმეტესად შედგენილი [[მიგ-17]]-ებით. გარკვეული რაოდენობის მიგ-17 და სატრანსპორტო თვითმფრინავები იმყოფებიან „ღია შენახვაზე“ ივატოს აეროპორტში, [[ანტანანარივუ]]ს შემოგარენში. {| class="wikitable" ! style="text-align: left;"|თვითმფრინავი ! style="text-align: left;"|წარმომავლობა ! style="text-align: left;"|ტიპი ! style="text-align: left;"|მოდელი ! style="text-align: left;"|მდგომარეობა ! style="text-align: left;"|შენიშვნები |- | [[ანტონოვ ან-26]] | {{დროშა|სსრკ}} | სატრანსპორტო თვითმფრინავი | | 1<ref name = "IISS_2012_442"/> | |- |[[Cessna 172]] | {{დროშა|აშშ}} | სასწავლო-სავარჯიშო | 172M | 4<ref name = "IISS_2012_442"/> | |- | [[Cessna 310]] | აშშ | საკომუნიკაციო | 310R | 1<ref name = "IISS_2012_442"/> | |- | [[Cessna 337 Skymaster]] | აშშ | სატრანსპორტო | | 2<ref name=IISS_2012_442 /> | |- | [[Aero Synergie J300 Joker]] | {{დროშა|საფრანგეთი}} | სასწავლო-სავარჯიშო | | 2<ref name = "IISS_2012_442"/> | |- | [[Humbert Tétras]] | საფრანგეთი | | | 1 <ref name=IISS_2012_442 /> | |- | [[Piper Aztec]] | აშშ | საკომუნიკაციო | PA-23-250 Aztec D | 1<ref name = "IISS_2012_442"/> | |- | [[იაკოვლევ იაკ-40]] | სსრკ | VIP სატრანსპორტო | | 2<ref name = "IISS_2012_442"/> | |- | [[Boeing 737]] | აშშ | სამგზავრო თვითმფრინავი | | 2<ref name = "IISS_2012_442"/> | |- | [[Aérospatiale Alouette II]] | საფრანგეთი | მრავალდანიშნულების [[შვეულმფრენი]] | SA318C | 4<ref name = "IISS_2012_442"/> | |} == იხილეთ ასევე == * [[მადაგასკარის პოლიტიკური სისტემა]] == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.defense.gov.mg/ მადაგასკარის თავდაცვის სამინისტრო. ოფიციალური ვებ-გვერდი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150310210621/http://www.defense.gov.mg/ |date=2015-03-10 }} * [http://www.madagascarconsulate.org.za/madagascar/governement/ Consulate General of Madagascar. Government] == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:აფრიკის ქვეყნების არმიები]] 8jx9vm964exse3syw7zfm14li3z9sgc ბორისპილი 0 301305 4402715 4393822 2022-08-02T15:03:06Z CommonsDelinker 635 - "Borispolcity.jpg". ფაილი წაიშალა Commons-იდან მომხმარებელ [[commons:User:Elcobbola|Elcobbola]]-ს მიერ. მიზეზი: [[:c:COM:DW|Derivative work]] of non-free content ([[:c:COM:CSD#F3|F3]]): e.g., top right. wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = ბორისპილი |მშობლიური სახელი = Бориспіль |ქვეყანა = უკრაინა |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = 300px |წარწერა = |დროშა = UKR Бори́спіль flag.jpg |დროშწარწ = |გერბი = Coat of Arms Boryspil.svg |გერბწარწ = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = 100 |lat_dir =N |lat_deg =50 |lat_min =21 |lat_sec = 04 |lon_dir =E |lon_deg =30 |lon_min =57 |lon_sec = 03 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = ოლქი |რეგიონი = კიევის ოლქი{{!}}კიევი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 37.01 |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |კლიმატი= |ოფიციალური ენა= |მოსახლეობა = 60672<ref>[http://stat6.stat.lviv.ua/PXWEB2007/ukr/publ/2011/chnas.zip უკრაინის სტატისტიკის ეროვნული კომიტეტი]</ref> |აღწერის წელი = 2013 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = |DST = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი= |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''ბორისპილი''' ({{lang-uk|Бориспіль}}) — ქალაქი [[უკრაინა]]ში. მდებარეობს [[კიევის ოლქი|კიევის ოლქში]]. [[2013]] წელს ქალაქის მოსახლეობა 60672 კაცს შეადგენდა. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{კიევის ოლქი}} [[კატეგორია:კიევის ოლქის ქალაქები]] lzzudqnbbqxzaweuzkspqf12jf0x2ag ნიკოლოზ ანთიძე 0 306223 4402856 4297393 2022-08-02T21:10:44Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 0 წყაროების და მონიშვნა 1 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სიგანე = | სახელი = ნიკოლოზ ანთიძე | ფოტო =Nikoloz antidze.jpg | ფოტოს სიგანე = 250პქ | წარწერა =ნიკოლოზ ანთიძე | მშობლსახელი = | ენის კოდი = | დაბსახელი = | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1974|3|28}} | დაბადგილი =[[თბილისი]], [[საქართველო]] | მოინათლა = | გარდთარიღი = | გარდადგილი = | გარდაცვალების მიზეზი = | სხეულის პოვნის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილის კოორდინატები = | სხვა სახელები = | ეროვნება = ქართველი | მოქალაქეობა = | ეთნიკური წარმომავლობა = | ქვეშევრდომობა = | განათლება = იურისტი | ალმა-მატერი =[[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] | მოღვაწეობა = | საქმიანობა = | აქტიურობის წლები = | დამსაქმებელი = | ორგანიზაცია = | ხელფასი = | ქონება = | ცნობილია როგორც =საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს გენერალური დირექტორი | ცნობილი ნაშრომები = | სიმაღლე = | წონა = | წოდება = | წლები = | წინამორბედი = | მემკვიდრე = | პარტია = | მოძრაობა = | ოპონენტები = | რელიგია = | მეუღლეები = თამარ წერეთელი | პარტნიორები = | შვილები = | მამა = | დედა = | ნათესავები = | ჯილდოები = | საიტი = | ხელმოწერა = | ხემოწერის ზომა = | ხელმოწერა ალტ = | შენიშვნები = }} '''ნიკოლოზ (ნიკა) ანთიძე''' (დ. [[28 მარტი]], [[1974]], [[თბილისი]]) — [[ქართველი]] იურისტი. [[2014]] წლიდან არის [[საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტო]]ს გენერალური დირექტორი. ==ბიოგრაფია== [[1996]] წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს აღმოსავლეთმცოდნეობის ფაკულტეტი, ხოლო [[2000]] წელს იმავე უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტი. [[2005]] წელს მიიღო ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტის სერტიფიკატი — „International visitor leadership program of the United States Department of State „Historic preservation in the U.S“, ხოლო [[2008]] წელს [[ეგვიპტის არაბთა რესპუბლიკა|ეგვიპტის არაბთა რესპუბლიკის]] საგარეო საქმეთა სამინისტროსთან არსებული, [[დსთ]]-ს ქვეყნებთან ტექნიკური თანამშრომლობის ფონდის სერტიფიკატი — „Maintenance and Restoration of Monuments“. 1991-2002 წლებში იყო [[საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია|საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიი]]ს კვლევის ცენტრის უფროსი ლაბორანტი, უმცროსი მეცნიერ-თანამშრომელი, სამხედრო საქმის წარმოების ინსპექტორი, 2002-2004 წლებში საქართველოს ძეგლთა დაცვის დეპარტამენტის იურიდიული განყოფილების ხელმძღვანელი, 2005-2007 წლებში კულტურული მემკვიდრეობის სამართლის ლექტორი [[თბილისის სამხატვრო აკადემია|თბილისის სამხატვრო აკადემიის]], რესტავრაციის, ხელოვნებისა და თეორიის ფაკულტეტზე. 2009 წლიდან სამინისტროსთან არსებული „კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის საბჭოს“ არქეოლოგიური სექციის წევრია; „კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლებზე ჩატარებული, არქეოლოგიური სამუშაოების მიმღები კომისიის“ თავმჯდომარის მოადგილე. 2007 წელს საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტროს, „მსოფლიო კულტურული მემკვიდრეობის კომიტეტის“ თავმჯდომარის მოადგილე, 2004-2009 წლებში საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტროს, მონიტორინგისა და პრევენციული კონსერვაციის სამმართველოს უფროსი. 2009-2011 წლებში იყო კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს დაცული ტერიტორიებისა და მონიტორინგის სამსახურის უფროსი. 2014 წელს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს ინსპექციის უფროსი. 2011-2013 წლებში საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს იურიდიული სამსახურის უფროსი. ჰყავს მეუღლე, თამარ წერეთელი და შვილები. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://heritagesites.ge/en/service/27 ნიკოლოზ ანთიძე ბიოგრაფია]{{Dead link|date=აგვისტო 2022 |bot=InternetArchiveBot }} {{DEFAULTSORT:ანთიძე, ნიკოლოზ}} [[კატეგორია:ქართველი იურისტები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1974]] [[კატეგორია:კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს გენერალური დირექტორები]] [[კატეგორია:დაბადებული 28 მარტი]] 2qbieq98kteynsz430lz3un5hbj48cw ლორის კუნძული 0 308384 4402709 4360721 2022-08-02T14:56:09Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა კუნძული | სახელი = ლორის კუნძული | მშობ. სახელი = | native name link = | მეტსახელი = | სურათის სახელი = Laurie island map-en.svg | სურათის წარწერა = ლორის კუნძულის რუკა | სურათის ზომა = 250px | ალტ სურათი = | locator map = {{Coord|60|30|S|44|37|W|display=inline}} | locator map size = | map_custom = yes | მდებარეობა = ანტარქტიდა | კოორდინატები = | მდებარეობა = [[ანტარქტიდა]] | კუნძულთა რაოდენობა = | მთავარი კუნძული = | ფართობი_კმ2 = 86 | სია = | სიგრძე_კმ = | სიგანე_კმ = | სანაპიროს სიგრძე = | სანაპიროზოლი_კმ = | უმაღლესი მთა = | სიმაღლე = | სიმაღლე_მ = 940 | ქვეყნის სახელი = | ქვეყანა = {{დროშა|ანტარქტიდა}} | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის დედაქალაქი = | ქვეყნის უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის ლიდერის სახელი = | ქვეყანა 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის 1 დედაქალაქი = | ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის 1 ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის 1 ლიდერის სახელი = | ქვეყანა 2 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის 2 დედაქალაქი = | ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის 2 ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის 2 ლიდერის სახელი = | მოსახლეობა = 0 | აღწერის წელი = 2014 | სიმჭიდროვე_კმ2 = | ეთნიკური ჯგუფები = | ვებსაიტი = | დამატებითი ინფო = }} '''ლორის კუნძული''' ({{lang-en|Laurie Island}}, {{lang-es|isla Laurie}}) — [[კუნძული]] [[ანტარქტიკა]]ში [[სამხრეთ პოლარული წრე|სამხრეთ პოლარული წრის]] საზღვრებში, [[სამხრეთი ორკნეის კუნძულები]]ს [[არქიპელაგი]]ს სიდიდით მეორე და ყველაზე აღმოსავლეთით მდებარე კუნძული. კუნძულზე პრეტენზიას აცხადებს [[არგენტინა]], [[არგენტინის ანტარქტიკა|არგენტინის ანტარქტიკის]] ნაწილი და [[დიდი ბრიტანეთი]], როგორც [[ბრიტანეთის ანტარქტიდული ტერიტორია|ბრიტანეთის ანტარქტიდული ტერიტორიის]] ნაწილი. მიუხედავად ამისა, ყველა ტერიტორიული პრეტენზია გაყინულია, რადგანაც კუნძული მდებარეობს [[სამხრეთი განედის 60-ე პარალელი]]ს სამხრეთით და მასზე 1959 წლიდან ვრცელდება [[შეთანხმება ანტარქტიდის შესახებ|ანტარქტიდის შესახებ შეთანხმების]] მოქმედება. ბიუკენენის წერტილი კუნძულის ჩრდილო-აღმოსავლეთ დაბოლოებაზე და უიტსონის კონცხი სამხრეთ სანაპიროზე მთავარი ორნიტოლოგიური ადგილებია. == გეოგრაფია == კუნძულის ფართობი დაახლოებით შეადგენს 86 კმ²-ს, ხოლო სიგრძე აღმოსავლეთიდან დასავლეთამდე შეადგენს 20,1 კმ-ს (12,5 მილი). ლორის კუნძული შედგება სხვადასხვა ფართობის ორი [[ნახევარკუნძული]]სგან, რომლებიც ერთმანეთთან შეერთებულია ვიწრო [[ყელი (გეოგრაფია)|ყელით]] სკოტიას [[ყურე]]სა და ურუგვაის [[უბე]]ს შორის. კუნძულის ყველაზე მაღალი წერტილია — 940 მეტრი [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]]<ref name="Islands">{{cite web|url=http://islands.unep.ch/INY.htm#1129|title=Islands of Antarctic Islands|publisher=islands.unep.ch|accessdate=2013-3-21|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FjpiBuxr?url=http://islands.unep.ch/INY.htm#1129|archivedate=2013-04-09}}</ref>. ყველაზე უფრო მცირე, ლორის კუნძულის დასავლეთ ნაწილს აქვს ორი ნახევარკუნძული: მაკენზი და მოსმანი. მის ჩრდილოეთ დაბოლოებაზე მდებარეობს რობერტსონის კონცხი (სახელი დაერქვა შოტლანდიური ექსპედიციის გემ «სკოტიას» კაპიტნის — ტომას რობერტსონის პატივსაცემად). მოსმანის ნახევარკუნძულის სამხრეთი ნაწილი გაყოფილია ორ დაბოლოებად, რომელთაგან ერთს ჰქვია ბარნ მარდოჰი. კუნძულის აღმოსავლეთი წერტილი დანდასის კონცხია ფერიეს ნახევარკუნძულზე. == გეოლოგია და კლიმატი == შოტლანდიის ექსპედიციამ შეისწავლა კუნძულის გეოლოგია და ხაზი გაუსვა [[გრაპტოლითები]]ის არსებობას დანდასის კონცხის დასავლეთით, კუნძულზე, რომელმაც სახელად მიიღო «გრაპტოლითების კუნძული»<ref name="Scotia">{{cite web|url=http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/scotia/gooant/gooant050303.htm|title=Scotland and the Antarctic: Survey of Laurie Island|publisher=gdl.cdlr.strath.ac.uk|accessdate=2013-3-21|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FzYMJ60f?url=http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/scotia/gooant/gooant050303.htm|archivedate=2013-04-19}}</ref>. ლორის კუნძული ჩამოყალიბდა [[სილურული სისტემა|სილურულ სისტემაში]] და მთლიანად შედგება წყლის მიერ მოტანილი მყარი ნაწილაკებისგან — [[სედიმენტები]]სგან<ref name=Scotia />. ლორის კუნძულ რეგულარულად ქრის დასავლეთის და ჩრდილო-დასავლეთის ქარები<ref name=Scotia />. როგორც ანტარქტიკის ყველა კუნძულზე, ტემპერატურა განიცდის მკვეთრ ცვალებადობებს. მაგალითად, [[ფიონი]]ს ეფექტმა, ჩრდილოეთის [[ქარი|ქარებმა]], შეიძლება ტემპერატურა მაღლა აწიონ 20&nbsp;°C-ით რამდენიმე ათეული წუთის განმავლობაში<ref name=Scotia />. === ბაზა «ორკადასის» დაკვირვებები === «ორკადასის» ბაზაში 2010 წლის აგვისტომდე არსებული დაკვირვებების საფუძველზე მონაცემები შემდეგნაირია: * საშუალო ფარდობითი ტენიანობა: 86 % * ქარის საშუალო სიჩქარე: 4,6 მ/წმ * საშუალო ატმოსფერული წნევა: 992 გპა [[თოვლი]]ს ფენა კუნძულზე ინახება მთელი ზამთარი, უკიდურეს შემთხვევაში, სამხრეთში მაინც. ჩრდილოეთ ნაწილში [[კლიმატი|კლიმატური]] პირობები უფრო რბილია<ref name=Scotia />. == ფლორა და ფაუნა == კუნძულის [[ფლორა]] შემოიფარგლება [[წყალმცენარეები]]ს ზოგიერთი სახეობით, რომლებიც იზრდებიან სანაპიროს გასწვრივ, ასევე [[ხავსები]]თ და [[ლიქენები]]თ. ლორის კუნძული ბევრი ზღვის ფრინველის საკვები ადგილია, მათ შორის აქ ყველაზე უფრო მეტად წარმოდგენილია [[ადელის პინგვინი]]<ref>{{cite web|url=http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/scotia/gooant/gooant0507.htm|title=Scotland and the Antarctic: Second winter on Laurie Island|publisher=gdl.cdlr.strath.ac.uk|accessdate=2013-3-21|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FzYMs4ZL?url=http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/scotia/gooant/gooant0507.htm|archivedate=2013-04-19}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.marineornithology.org/PDF/24/24_9.pdf|title=The breeding birds of Cape Geddes, Laurie Island, South Orkney Islands, Antarctica|publisher=marineornithology.org|accessdate=2013-3-21|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FjpjF7FD?url=http://www.marineornithology.org/PDF/24/24_9.pdf|archivedate=2013-04-09}}</ref>. ზაფხულში კუნძულზე დიდი რაოდენობით მოფრინდებიან ფრინველები (200 000-ზე მეტი)<ref>{{cite web|url=http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/scotia/gooant/gooant050404.htm|title=Scotland and the Antarctic: Summer on Laurie Island|publisher=gdl.cdlr.strath.ac.uk|accessdate=2013-3-21|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FzYNMNVD?url=http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/scotia/gooant/gooant050404.htm|archivedate=2013-04-19}}</ref>. კუნძული ასევე ბევრი [[კერგელენის ზღვის კატა|კერგელენის ზღვის კატის]] სახლია. ლორის კუნძულზე 1988 წლის იანვრიდან აპრილის ჩათვლით ჩატარებულმა კვლევამ, მოსმანის ნახევარკუნძულზე სელაპების პოპულაციის დასადგენად, აჩვენა, რომ [[ძუძუმწოვრები]]ს დიდ ნაწილს კუნძულზე კვებავს [[კრილი]] (78,8 %) და [[თევზი]]. შემოდგომით მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ [[კალმარები]], თუმცა მათი წილი ძუძუმწოვრების კვებაში უტოლდება 34,3 %-ს<ref>{{cite web|url=http://link.springer.com/article/10.1007%2FBF00237949|title=The diet of Antarctic fur seals, Arctocephalus gazella, during the summer-autumn period at Mossman Peninsula, Laurie Island (South Orkneys)|publisher=link.springer.com|accessdate=2013-3-21|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FjpjhJfD?url=http://link.springer.com/article/10.1007/BF00237949|archivedate=2013-04-09}}</ref>. კუნძულის ირგვლივ დიდი რაოდენობით დაცურავენ გრენლანდიური [[ვირთევზა|ვირთევზები]]. == ისტორია == სამხრეთ ოკადასის არქიპელაგი, სავარაუდოდ, აღმოაჩინა [[ესპანელები|ესპანელმა]] მეზღვაურმა გაბრიელ დე კასტილიამ (1577 — დაახ. 1620 წლებში). XVIII საუკუნეში სხვადასხვა ეროვნების ვეშაპდამჭერები ახორციელებდნენ რეწვას ამ რეგიონში. ოფიციალურად ლორის კუნძული სამხრეთ ორკნეის კუნძულების შემადგენლობაში 1819 წლის თებერვალში აღმოაჩინა [[ჯეიმზ უედელი|ჯეიმზ უედელმა]], ხოლო 1821 წლის დეკემბერში აღმოაჩინეს ჯორჯ პაუელმა [[დიდი ბრიტანეთი|ბრიტანული]] ვეშაპდამჭერი გემით და [[ნათანიელ პალმერი|ნათანიელ პალმერმა]] [[აშშ|ამერიკული]] ვეშაპდამჭერი გემით. კუნძულმა თავისი სახელი მიიღო კარტოგრაფ რ. ლორის პატივსაცემად, რომელმაც 1822 წელს ჯ. პაუელის და ნ. პალმერის ცურვის მონაცემების საფუძველზე გამოაქვეყნა სამხრეთ ორკნეის კუნძულების რუკა. ერთადერთი დასახლება დაარსდა 1903 წლის 26 მარტს [[შოტლანდიის ეროვნული ანტარქტიკული ექსპედიცია|შოტლანდიის ეროვნული ანტარქტიკული ექსპედიციის]] წევრების მიერ [[უილიამს ბრიუსი]]ს მეთაურობით. საექსპედიციო გემმა ზამთარი გაატარა ნავსაყუდელთან სანაპიროს სიახლოვეს, ხოლო თვითონ კუნძულზე [[სენტ-ან-დე-ბელვიუ]]ში მოეწყო მეტეოროლოგიური სადგური «ომონდ-ჰაუსი», რომელსაც სახელი ეწოდა [[ედინბურგი]]ს ობსერვატორიის დირექტორის და ექსპედიციის სპონსორის რობერტ ომონდის პატივსაცემად. მოგვიანებით მასზე კონტროლი ბრიუსმა გადასცა [[არგენტინა]]ს ერთი წლის ვადით. ბაზა, რომელიც თავიდან წარმოადგენდა ხის შენობას, 8 წლის განმავლობაში მნიშვნელოვნად გაფართოვდა და სახელი გადაირქვა «ორკადასად». არგენტინა, მიუხედავად ხელშეკრულების ვადის გასვლისა, დღემდე აკონტროლებს ბაზას. 1903 წლის 6 აგვისტოს, შოტლანდიის ექსპედიციის მთავარი ინჟინერი, ჯორჯ ალან რემსი გარდაიცვალა, სავარაუდოდ, ძლიერი გაციებისგან გამოწვეული [[მიოკარდიული მწვავე ინფარქტი]]საგან. ის დაკრძალული იქნა კუნძულზე ორი დღის შემდეგ. 1982 წელს კუნძულზე ცხოვრობდა 14 ადამიანი<ref name=Islands />. ბაზის მომსახურე პერსონალი შედგება 14 ადამიანისაგან ზამთარში და 45 ადამიანისაგან ზაფხულში<ref>{{cite web|url=https://www.comnap.aq/facilities|title=Antarctic Facilities — საარქივო ასლი|publisher=comnap.aq|accessdate=2013-3-21|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110609160711/https://www.comnap.aq/facilities|archivedate=2011-06-09}}</ref>. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სამხრეთი ორკნეის კუნძულები]] a1cxftwfapu1r1wrdrw7a5brkdw115l მარსის სიცრუე 0 316697 4402756 4208586 2022-08-02T16:59:48Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 5 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:MoonMars_Aug27.jpg|250პქ|მინი|[[2005]] წლის [[27 აგვისტო]]ს გადაღებული [[მთვარე]] და [[მარსი]]. ფოტოზე კარგად ჩანს, რომ მარსი მთვარის ზომის არ არის.]] '''მარსის სიცრუე''' — დეზინფორმაცია, რომელიც ელექტრონული ფოსტებისა და თუ სხვადასხვა სოციალური ქსელების საშუალებით ვრცელდება. პროცესი დაიწყო [[2002]] წელს, როდესაც განცხადებაში ეწერა, რომ 2003 წლის 27 აგვისტოს, [[მარსი]] სავსე მთვარის ზომის გამოჩნდებოდა შეუიარაღებელი თვალისთვის. სიცრუემ, რომელიც მას შემდეგ ყოველთვის გრძელდებოდა 2005-დან 2015-მდე, გამოიწვია არასწორი ინტერპრეტაცია და გაზვიადება ელექტრონულ ფოსტაში არსებული მესიჯის წინადადებისა, რომელიც ამბობდა, რომ [[დედამიწა]] და მარსი ერთმანეთთან ძალიან ახლოს იქნება 2003 წლის აგვისტოში. ამ დროს ორ [[პლანეტა]]ს შორის მანძილი დაახლოებით 55 758 000 [[კილომეტრი]] იყო, რაც უახლოესი მანძილი იყო, მათ შორის [[ძველი წელთაღრიცხვა|ძვ. წ.]] 57 617 წლის 24 სექტემბრის შემდეგ, როცა დედამიწასა და მარსს შორის მანძილი 55 718 000 კილომეტრი იყო. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.nasa.gov/mission_pages/mars/news/mars-20090609.html The Mars Hoax Goes Viral (NASA article from 2006)] *[http://science.nasa.gov/headlines/y2005/07jul_marshoax.htm Beware the Mars Hoax (NASA article from 2005)]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120521121018/http://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2005/07jul_marshoax/ |date=2012-05-21 }} *[http://www.snopes.com/science/astronomy/brightmars.asp Snopes page on the Mars Spectacular] *[http://www.hoax-slayer.com/mars-earth-close.html Hoax Slayer article: Mars, Earth - Closest Approach in Recorded History]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120530071532/http://www.hoax-slayer.com/mars-earth-close.html |date=2012-05-30 }} *[http://www.skyandtelescope.com/news/home/3523496.html Sky and Telescope Magazine: Mars Hoax Returns]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120214093938/http://www.skyandtelescope.com/news/home/3523496.html |date=2012-02-14 }} *[http://space.about.com/b/2007/07/24/mars-hoax-back-again.htm space.about.com: Mars Hoax Back Again] *[http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/magazine/8184351.stm BBC News: The perennial Mars hoax e-mail] *[http://www.floridastars.org/TheRedPlanet.hoax.pps 2006 Mars Hoax Powerpoint Presentation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060820091431/http://www.floridastars.org/TheRedPlanet.hoax.pps |date=2006-08-20 }} *[http://video.msn.com/v/us/msnbc.htm?f=00&g=63719044-3c9b-4afd-9e32-5675d75cf748&p=&t=m5&rf=http://www.msnbc.msn.com/id/12579116/&fg= MSNBC Video on the Mars hoax]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120516014615/http://www.bing.com/videos/browse |date=2012-05-16 }} *[http://cosmiclog.msnbc.msn.com/archive/2006/08/21/2317.aspx MSNBC Cosmic Log]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120511053241/http://cosmiclog.msnbc.msn.com/_news/2006/08/21/4350095-return-of-the-great-mars-hoax |date=2012-05-11 }} *[http://podcast.sjrdesign.net/shownotes_118.php Exposing PseudoAstronomy - Episode 118: The Big Mars Hoax/The Two Moons Hoax] [[კატეგორია:ფსევდო-მეცნიერებები]] 3nvw8veftrrd8iu3wozl7scfithbicv მადაგასკარი (კუნძული) 0 317344 4402732 4298416 2022-08-02T15:25:39Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა კუნძული | სახელი = მადაგასკარი | მშობ. სახელი = [[მალაგასიური ენა|მალაგასიური]] — ''Madagasikara'' | native name link = | მეტსახელი = | სურათის სახელი = Satellite image of Madagascar in September 2003.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის ზომა = 250პქ | ალტ სურათი = | locator map = | locator map size = | map_custom = no | მდებარეობა = | კოორდინატები = {{Coord|19|20|00|S|47|04|00|E|scale:500000|display=inline}} | მდებარეობა = [[ინდოეთის ოკეანე]] | კუნძულთა რაოდენობა = | მთავარი კუნძული = | ფართობი_კმ2 = 587 041 | სია = | სიგრძე_კმ = 1600 | სიგანე_კმ = 600 | სანაპიროს სიგრძე = | სანაპიროზოლი_კმ = | უმაღლესი მთა = | სიმაღლე_მ = 2876 | ქვეყნის სახელი = | ქვეყანა = {{დროშა|მადაგასკარი}} | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის დედაქალაქი = | ქვეყნის უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის ლიდერის სახელი = | ქვეყანა 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის 1 ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის 1 დედაქალაქი = | ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის 1 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის 1 ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის 1 ლიდერის სახელი = | ქვეყანა 2 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 1 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 1 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფის სათაური 2 = | ქვეყნის 2 ადმინისტრაციული დაყოფა 2 = | ქვეყნის 2 დედაქალაქი = | ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქი = | ქვეყნის 2 უდიდესი ქალაქის მოსახლეობა = | ქვეყნის 2 ლიდერის ტიპი = | ქვეყნის 2 ლიდერის სახელი = | მოსახლეობა = 21 842 167 ად. | აღწერის წელი = 2013 | სიმჭიდროვე_კმ2 = 37,21 ად. | ეთნიკური ჯგუფები = | ვებსაიტი = | დამატებითი ინფო = | პოზრუკა = ინდოეთის ოკეანე |კატეგორია ვიკისაწყობში = | დამატებითი ინფო = |lat_dir =S |lat_deg = 19 |lat_min = 20 |lat_sec = 00 |lon_dir = E|lon_deg = 47 |lon_min =04 |lon_sec = 00 }} '''მადაგასკარი''' ([[მალაგასიური ენა|მალაგასიური]] — ''Madagasikara'') — [[ინდოეთის ოკეანე]]ში [[აფრიკა|აფრიკის]] აღმოსავლეთ სანაპიროსთან მდებარე მსოფლიოში [[კუნძულების სია ფართობის მიხედვით|სიდიდით მეოთხე]] [[კუნძული]], რომელიც [[კონტინენტი]]სგან გამოყოფილია [[მოზამბიკის სრუტე|მოზამბიკის სრუტით]]. [[კლიმატი]] [[ტროპიკები|ტროპიკული]]. კუნძულის უკიდურეს [[სამხრეთი|სამხრეთს]] ხშირად მიაკუთვნებენ [[სუბტროპიკული სარტყლები|სუბტროპიკულ სარტყლებს]]. კუნძულის სიგრძეა — დაახლოებით 1600 [[კილომეტრი|კმ]], სიგანე — 600 კმ-ზე მეტი, ფართობი — 587 040 კმ². კუნძულზე მდებარეობს სახელმწიფო [[მადაგასკარი]] (დედაქალაქი [[ანტანანარივუ]]). კუნძულის უმაღლესი წერტილია ჩამქრალი [[ვულკანი]] [[მარუმუკუტრუ]] (2876 მეტრი), რომელიც მდებარეობს ცარატანანას მთიან მასივში, კუნძულის ჩრდილოეთ ნაწილში. კუნძულის ცენტრალური ნაწილი უკავია ანჯაფის მაღალმთიან პლატოს. ხუთი მთის ჯაჭვი 2600 მეტრ სიმაღლემდე, მდიდარია მინერალებით და მეტალებით: [[ოქრო]], [[სპილენძი]], [[რკინა]]; ფართე სანაპირო დაბლობები [[ჭაობი]]ანია, ნაწილობრივ საკმაოდ ნაყოფიერია. მიუხედავად იმისა, რომ მადაგასკარი აფრიკასთან ახლოს იმყოფება, კუნძულის [[ფლორა]] და [[ფაუნა]] უნიკალურია — ის მოიცავს მსოფლიოს ცხოველების და მცენარეულობის სახეობების 5 %-ს, რისი 80 % არსებობს მხოლოდ მადაგასკარზე. მათგან ყველაზე ცნობილებია [[ლემურისებრნი]]. [[სახეობა]]თა უმრავლესობა — [[ენდემები]]ა. ამის გამო მადაგასკარს ხშირად ეძახიან «პატარა კონტინენტს». == რეგიონები == [[ფაილი:Madagascar topo.jpg|thumb|270px|მადაგასკარის რელიეფის ზედაპირის სახეები (მარცხნივ) და ტოპოგრაფიული რუკა (მარჯვნივ).]] კუნძული პირობითად შეიძლება დავყოთ ხუთ რეგიონად: * აღმოსავლეთი სანაპირო * [[ცარატანანა]]ს მთიანი მასივი * ცენტრალური მთიანეთი * დასავლეთი სანაპირო * სამხრეთ-დასავლეთი. === აღმოსავლეთი სანაპირო === აღმოსავლეთი სანაპირო [[ალუვიონი|ალუვიური ნალექის]] ვიწრო ზოლია, სიგანით დაახლოებით ერთი [[კილომეტრი]], რომელიც უეცრად გადადის ცენტრალურ მთიანეთში. გამოირჩევა [[კლდე]]ების და ხეობების დიდი რაოდენობით. სანაპირო ხაზი სწორია თვით [[მასუალა]]ს [[ნახევარკუნძული|ნახევარკუნძულამდე]]. არსებული სანაპირო ადამიანისთვის ითვლება სახიფათოდ სანაპირო წყლებში [[ზვიგენები]]ს საკმაო დიდი რაოდენობით არსებობის გამო. === ცენტრალური მთიანეთი === ცენტრალური მთიანეთის სიმაღლე მერყეობს [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 800 მეტრიდან 1800 მეტრამდე და შედგება სხვადასხვა ტოპოგრაფიული [[რელიეფი]]ს ადგილებისაგან. ცენტრალური მთიანეთი იწყება [[ცარატანანა]]ს მთიანი მასივის [[ჩრდილოეთი]]თ და გრძელდება თვით [[სამხრეთი]]ს ბოლომდე, სადაც მთავრდება ივაკუანის მასივი (იქვე, ცენტრალური მთიანეთის ჩრდილოეთ ნაწილში, 1276 მეტრ სიმაღლეზე, მდებარეობს სახელმწიფოს დედაქალაქი — [[ანტანანარივუ]]). ასე რომ, ცენტრალურ მთიანეთში შედის ანჯაფის [[ვულკანი|ვულკანური]] მაღალმთიანი პლატო, ანკარატრას მთიანი მასივი და ივაკუანის მასივი. მოცემულ რეგიონში დაფიქსირებულია საკმაოდ ხშირი [[მიწისძვრა|სეისმური აქტივობა]]. === დასავლეთი სანაპირო და სამხრეთ-დასავლეთი === [[დასავლეთი]] სანაპირო უფრო მეტად განიცდის [[ნიადაგი]]ს [[ეროზია]]ს, რის შედეგადაც იქ მრავლადაა მცირე ნავსაყუდლები და [[ლაგუნა|ლაგუნები]], განსაკუთრებით კუნძულის ჩრდილოეთ ნაწილში. ზუსტად აქ, დამკვიდრდნენ [[მეკობრეობა|მეკობრეები]] XVII-XVIII საუკუნეების მიჯნაზე. დასავლეთ სანაპიროზე აღმოჩენილია [[ნავთობი]]ს ორი მსხვილი საბადო: ციმირურუ და ბემულანგა. სამხრეთ-დასავლეთი რეგიონი ესაზღვრება ივაკუანის და ისალა რუინიფორმეს (Isala Roiniforme) მასივებს და შედგება ორი ნაწილისგან: მაჰაფალის პლატო და მასთან ახლო მყოფი უდაბნოები. კუნძულის დასავლეთი სანაპიროს გასწვრივ იზრდებიან [[ტროპიკული და სუბტროპიკული მშრალი ფართეფოთლებიანი ტყეები]]<ref>{{Cite web |url=http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/madagascar_dry_forests.cfm |title=WWF - Madagascar Dry Forests |accessdate=2015-09-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121015183232/http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/madagascar_dry_forests.cfm |archivedate=2012-10-15 }}</ref>. == ჰიდროგრაფია == [[ინდოეთის ოკეანე]]ში ჩამდინარე [[მდინარე]]ები, როგორც წესი, მოკლე და ჰიდრორესურსებით მდიდრებია, წყალუხვებია მთელი წლის განმავლობაში. აღმოსავლეთის მდინარეებია: [[მანანარა]], [[მანგურუ]], [[მანინგური]], [[ბემარივუ]], [[ივუნდრუ]] და [[მანანჯარი]]. დასავლეთი სანაპიროსკენ მიმავალი მდინარეები, რომლებიც [[მოზამბიკის სრუტე]]ში ჩაედინებიან, როგორც წესი უფრო გრძელია და მათი დინება შედარებით ნელია, ვიდრე აღმოსავლეთ სანაპიროსკენ მიმართული მდინარეები, ცენტრალური მთიანეთის დასავლეთის მხარეს უფრო მკვეთრი ქანობის გამო. დასავლეთის მდინარეებია: [[სამბირანუ]], [[მაჰაჯამბა]], [[ბეციბუკა]], [[მანია (მდინარე)|მანია]], [[ჩრდილოეთი მაჰავავი|ჩრდილოეთი]] და [[სამხრეთი მაჰავავი]], [[მანგოკი]], [[უნილაჰი]], [[იკუპა]] და [[მანდრარე]]. მადაგასკარის კუნძულზე მდებარეობს სამი დიდი [[ტბა]]: [[ალაოტრა]] (900 [[კვადრატული კილომეტრი|კმ²]]), [[კინკონი]] (100 [[კვადრატული კილომეტრი|კმ²]]) და [[იჰოტრი]] (96-112 [[კვადრატული კილომეტრი|კმ²]]). ალაოტრას ტბიდან სათავეს იღებს კუნძულის აღმოსავლეთში მდებარე მდინარე მანინგური. == ნიადაგი == მადაგასკარს ზოგჯერ უწოდებენ «დიდ წითელ კუნძულს» მისი [[ლატერიტი|ლატერიტული]] ფორმაციის გამო. წითელი [[ნიადაგი]] დომინირებს მთელ ცენტრალურ მთიანეთში, მაგრამ ყოფილი ვულკანური აქტივობის ადგილებში შეინიშნება უფრო მდიდარი მინერალური ნიადაგი. აღმოსავლეთი სანაპიროს მთელ სიგრძეზე, ისევე როგორც დასავლეთის მდინარეების შესართავებში, შეინიშნება წყლის, ყინულის და ქარის ზემოქმედებისგან წარმოქმნილი ნიადაგის თხელი «ზოლი». დასავლეთ სანაპიროზე გვხვდება [[თიხა]], [[ქვიშა]] და [[კირქვა]]. == კლიმატი == კუნძულის [[კლიმატი]] ყალიბდება სამხრეთ-აღმოსავლეთის პასატებით და სამხრეთ-ინდური ანტიციკლონებით. კუნძულზე წარმოდგენილია სამი კლიმატური ზოლი: ტროპიკული მუსონური კლიმატი აღმოსავლეთ სანაპიროზე, სუბტროპიკული მუსონური კლიმატი ცენტრალურ მთიანეთში და მშრალი კლიმატი კუნძულის სამხრეთ დაბოლოებებში არსებულ უდაბნოებში. [[ატმოსფერული ნალექები|ნალექების]] ტიპური წლიური ნორმებია: 350 სმ სამხრეთის სანაპიროსთვის, 140 სმ ცენტრალური მთიანეთისთვის (მოცემულ შემთხვევაში, ქვეყნის დედაქალაქ — [[ანტანანარივუ]]სთვის), 32 სმ კუნძულის სამხრეთში, უდაბნოებთან საზღვრებზე. == ფლორა და ფაუნა == [[ფაილი:Isalo National Park 01.jpg|thumb|right|250px|[[იზალოს ეროვნული პარკი]]]] დაახლოებით 160—165 მილიონი წლის წინ [[აფრიკა|აფრიკიდან]], ხოლო შემდგომში დაახლოებით 65—70 მილიონი წლის წინ [[ინდოეთი]]დან გამოყოფის შემდეგ, მადაგასკარი საკმაოდ ცნობილია [[ბიოლოგია|ბიოლოგებს]] შორის, როგორც [[ენდემები|ენდემური]] სახეობების დიდი შეჯგუფების ადგილი. უნიკალური პირობების გამო, მადაგასკარზე ცხოვრობდნენ და ვითარდებოდნენ [[სახეობა|სახეობები]], რომლებიც გადაშენდნენ მსოფლიოს დანარჩენ ნაწილში. შედეგად, აღნიშნულმა ფაქტმა წარმოშვა საკმაოდ განსაკუთრებული სახეობები, რომლებმაც დაიკავეს სხვადასხვა [[ეკოლოგიური ბუდე]]ები. ერთ-ერთი თვალსაჩინო მაგალითია — [[ფოსა]] ({{lang-la|Cryptoprocta ferox}}), ყველაზე დიდი მადაგასკარის [[ძუძუმწოვრები|ძუძუმწოვარ]] [[მტაცებლები|მტაცებლებს]] შორის. გარეგნულად ფოსა საკმაოდ ჰგავს [[კატისებრნი|კატისებრნთა]] ოჯახის წარმომადგენლებს, რომლებსაც მიაკუთვნეს იგი თავიდან, მაგრამ მისი უახლოესი თანამოძმენი არიან [[მანგუსტი|მანგუსტები]]. [[კონვერგენტული ევოლუცია|კონვერგენტული ევოლუციის]] შედეგად, ფოსა დაემსგავსა კატას, ხოლო მისი გადაშენებული ნათესაობა [[ლომი]]ს ზომებს აღწევდა. ასევე დადგენილია, რომ [[მადაგასკარის მტაცებლები]]ს მთელი ოჯახი წარმოიშვა ერთი მანგუსტისმაგვარი წინაპრისაგან, რომელმაც [[მოზამბიკის სრუტე]] სავარაუდოდ გადმოლახა 20—30 მილიონი წლის წინ<ref>[http://www.biology.duke.edu/yoderlab/pdfs/ipYoderFlynnNHMad.pdf Yoder Lab|Home]</ref>. ითვლება, რომ ჩვენი წელთაღრიცხვით II—V საუკუნეებში კუნძულზე ადამიანების მოსვლასთან ერთად, სახეობათა უმრავლესობა გაწყდა, ეს განსაკუთრებით ეხებათ [[მეგაფაუნა|მეგაფაუნის]] წარმომადგენლებს. === ენდემური ფაუნა === მადაგასკარმა ხუთჯერ განიცადა სხვადასხვა სახეობის ხმელეთის ძუძუმწოვრების კოლონიზაცია. «კოლონისტებს» შორის შეიძლება გამოვყოთ შემდეგი ცხოველები: [[ტანრეკისებრნი]], [[ლემურისებრნი]], [[მადაგასკარის მტაცებლები]], [[ნეზომიდიასებრნი]] ({{lang-lat|Nesomyidae}}) და [[მილკბილები]], რომლებიც გადაშენდნენ ისტორიულ დროს. კუნძულზე ასევე გავრცელებულია [[ხელფრთიანები]] და ასევე აქ როდესღაც ცხოვრობდნენ [[ბეჰემოთისებრნი|ბეჰემოთები]]. * [[ლემურისებრნი]] — ენდემური [[პრიმატები]]ს ოჯახი, რომელიც დაახლოებით 75 სახეობისგან შედგება, 17 გადაშენებული სახეობის ჩათვლით. ადამიანის გამოჩენისთანავე ყველა დიდი ზომის ლემური გაწყდა, ხოლო დღეისათვის ყველაზე დიდი ზომის ლემურია — [[ინდრისებრნი|ინდრი]] ({{lang-la|Indriidae}}), რომელიც დაახლოებით 10 კგ-ს იწონის. გადაშენებული გიგანტური [[ლემური-ზარმაცა]] ({{lang-la|Archaeoindris}}) გორილის ზომას აღწევდა და იწონიდა 200 კგ-ზე მეტს<ref>{{cite journal | author = William L. Jungers, Laurie R. Godfrey, Elwyn L. Simons, and Prithijit S. Chatrath | title = [http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=23681 Phalangeal curvature and positional behavior in extinct sloth lemurs (Primates, Palaeopropithecidae)] | date = 1997 October 28 | journal = PNAS Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 94(22) | pages= 11998–12001}}</ref>. ლემურების ყველა სახეობა პრაქტიკულად იმყოფება გადაშენების ზღვარზე და შეტანილია [[წითელი წიგნი|წითელ წიგნში]] (მაგრამ ეს ხელს არ უშლის ადგილობრივ მაცხოვრებლებს გამოიყენონ ის საკვებად). * [[მადაგასკარის მტაცებლები]] — ძუძუმწოვარა-მტაცებლების ენდემური ოჯახი, რომლებიც ახლო ნათესაობაში იმყოფებიან მანგუსტებთან და ითვლის 8 სახეობას. ოჯახი იყოფა ორ ქვეოჯახად: მუნგო ({{lang-la|Galidiinae}}) და მალაგასიური ცივეტები ({{lang-la|Euplerinae}}). ადრე კუნძულზე არსებობდა გიგანტური ფოსის გადაშენებული სახეობა<ref>Goodman S. M., Rasoloarison R. M. and Ganzhorn J. U. (2004). On the specific identification of subfossil ''Cryptoprocta'' (Mammalia, Carnivora) from Madagascar. ''Zoosystema'', '''26''' (1): 129—143. [available at http://www.mnhn.fr/museum/front/medias/publication/1334_z04n1a9.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061127073601/http://www.mnhn.fr/museum/front/medias/publication/1334_z04n1a9.pdf |date=2006-11-27 }}]</ref> ({{lang-la|Cryptoprocta spelea}}), რომელიც ნადირობდა გიგანტურ ლემურებზე, მაგრამ ადამიანის მიერ ლემურების გაწყვეტის გამო, გადაშენდა გიგანტური ფოსაც. * [[ტანრეკისებრნი]] — ძუძუმწოვრების არაენდემური ოჯახი, მაგრამ მადაგასკარის გარეთ გვხვდება სულ სამი სახეობა, მაშინ როდესაც თვითონ მადაგასკარზე ბინადრობს დაახლოებით 30 ენდემური სახეობა. ოჯახი ფართედაა გავრცელებული და კუნძულზე დაიკავა სხვადასხვა ეკოლოგიური ბუდეები. მაგალითად, ჭაობის ტანრეკმა ({{lang-la|Limnogale mergulus}}) დაიკავა [[თახვი]]ს ადგილი და გარეგნულად გვაგონებს [[მთიხვი|მთიხვს]], ხოლო პატარა ტანრეკი ({{lang-la|Echinops telfairi}}) გარეგნულად ძალიან ჰგავს [[ზღარბისებრნი|ზღარბს]]. * [[მღრღნელები]] — წარმოდგენილია ენდემური ნეზომიდიების ოჯახის (Nesomyinae) ''[[Nesomyidae]]''-ის ქვეოჯახით. ისევე როგორც ტანრეკებმა, მათაც დაიკავეს ბევრი ეკოლოგიური ბუდე, რომლებმაც გარეგნულად ევოლუცია მოახდინეს ისეთი მღრღნელებისა, როგორებიცაა [[მემინდვრიები]], [[მექვიშიები]], [[თაგვისებრნი|თაგვები]], [[ვირთაგვა|ვირთაგვები]] და თვით [[ბოცვერი|ბოცვრები]]. ქვეოჯახში შედის 10 გვარი და 14 სახეობა. სავარაუდოდ, ''[[Nesomyidae]]''-ის წინაპრების მიგრაცია მოხდა 20-25 მილიონი წლის წინ. * [[ხელფრთიანები]] — კუნძულზე გვხვდება ღამურების დაახლოებით 30 სახეობა, რომელთაგან ნახევარი ენდემურია. 7 სახეობა შეტანილია საერთაშორისო წითელ წიგნში, და ერთი სახეობა საშინაო ღამურის გვარიდან იმყოფება გადაშენების ზღვარზე — ''Scotophilus borbonicus''. * [[ქვეწარმავლები]] — კუნძულზე ბინადრობს ყველა ცნობილი [[ქამელეონები]]ს სახეობის ორი მესამედი, ასევე ითვლება, რომ მადაგასკარი [[დღის გეკონები]]ს სამშობლოა, რომლებიც არა მარტო მადაგასკარშია გავრცელებული. კუნძულზე კიდევ ბინადრობენ მრავალი ნაირსახეობის კუები. სამწუხაროდ, ისინი ყველა იმყოფება გადაშენების ზღვარზე. ყველაზე იშვიათებია: [[სხივოსანი კუ]] ({{lang-lat|Astrochelys radiata}}), [[მადაგასკარის ნისკარტმკერდა კუ]] ({{lang-lat|Asterochelys yniphora}}), [[ობობისნაირი კუ]] ({{lang-lat|Pyxis arachnoides}}) და [[ბრტყელკუდიანი კუ]] ({{lang-lat|Pyxis planicauda}}). * [[ფრინველები]] — ფრინველთა შემდეგი სამი ოჯახი მადაგასკარისთვის ენდემურია: [[მეზიტისებრნი]]ს ({{lang-la|Mesitornithidae}}) ორი სახეობა, [[ხმელეთის ყაპყაპი]]ს ({{lang-la|Brachyptericias}}) ხუთი სახეობა და [[ფილეპიტისებრნი|ფილეპიტის]] ({{lang-la|Philepittidae}}) ოთხი სახეობა. * [[ხოჭოები]] — 109 ენდემური სახეობა ''Pogonostoma''-ის გვარიდან<ref>Moravec Jiří, 2007: [http://www.kabourek.cz/vypis_c_detail.php?TBK=1&N=&KC=TBM%2001&R= A monograph of the genus ''Pogonostoma'']. Tiger beetles of Madagascar, volume 1. 30 colour plates, 499 pp. (in English). ISBN 978-80-86447-13-1.</ref> და 65 ენდემური სახეობა ''Physodeutera''-ს გვარიდან<ref>Moravec Jiří, 2002: [http://www.kabourek.cz/vypis_c_detail.php?TBK=1&N=&KC=TBM%2002&R= A monograph of the genus ''Physodeutera'']. Tiger beetles of Madagascar, volume 2. 21 colour plates, 290 pp. (in English).</ref>. * გადაშენებული სახეობები — ხსენებული გიგანტური ლემურების და გიგანტური ფოსების გარდა, მადაგასკარზე არსებობდა ჯუჯა მალაგასიური ჰიპოპოტამის სამი სახეობა და [[ეპიორნისებრნი|ეპიორნისების]] ({{lang-la|Aepyornithidae}}) ოჯახი — გიგანტური არამფრინავი ფრინველი, [[ფრინველი-სპილო]]ს შესაძლო წინაპარი. ყველა ისინი გადაშენდნენ ადამიანების ზემოქმედების შედეგად. უკანასკნელი ეპიორნისი სავარაუდოდ მოკლული იქნა XIX საუკუნის ბოლოს. === ენდემური ფლორა === მცენარეულობის რვა ოჯახი მადაგასკარის ენდემია: [[ასტეროპეია]] ({{lang-la|Asteropeiaceae}}), [[დიდიმელასები]] ({{lang-la|Didymelaceae}}), [[დიდიერეები]] ({{lang-la|Didiereaceae}}), ''Kaliphoraceae'', ''Melanophyllaceae'', [[ფიზენაები]] ({{lang-la|Physenaceae}}), [[სარკოლენები]] ({{lang-la|Sarcolaenaceae}}) და [[სფეროსეპალები]] ({{lang-la|Sphaerosepalaceae}}). [[სამეფო დელონი]] ({{lang-la|Delonix regia}}) ასევე ეკუთვნის კუნძულის ენდემებს. მადაგასკარმა საკმაოდ დიდი რაოდენობით [[საფოსტო მარკა]] გამოუშვა, სადაც გამოსახულია ენდემური [[ფლორა]] და [[ფაუნა]]. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/355562/Madagascar Madagascar] — Encyclopædia Britannica * [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ma.html Madagascar]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110817024007/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ma.html |date=2011-08-17 }} — [[CIA]] — [[The World Factbook]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:მადაგასკარის კუნძულები]] [[კატეგორია:ინდოეთის ოკეანის კუნძულები]] pvxnhsxzx6pibo01hw70n9kkrs5sp28 მსოფლიოს ქვეყნები და ტერიტორიები მოსახლეობის მიხედვით 0 319474 4402841 4393813 2022-08-02T20:28:48Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 2 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki == ქვეყნები და ტერიტორიები მოსახლეობის მიხედვით == სიაში მოცემულია [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]] წევრი და გაეროს გენერალური ასამბლეის დამკვირვებლის სტატუსით მყოფი ქვეყნები. შენიშვნა: ყველა დამოკიდებული ტერიტორია ან ქვეყანა, რომლებიც სუვერენული სახელმწიფოს ნაწილები არიან ნაჩვენებია ''კურსივით''. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- !data-sort-type="number"|ადგილი!!ქვეყანა (ან დამოკიდებული ტერიტორია)!!მოსახლეობა!!თარიღი!!მსოფლიო მოსახლეობის %!!class=unsortable| |- |1 |style="text-align:left;"|{{დროშა|ჩინეთი}}<ref group="შენიშვნა">მონაცემები მოცემულია [[კონტინენტური ჩინეთი]]ს მიხედვით, ჩინეთის სპევიალური ადმინისტრაციული რეგიონების [[ჰონგ-კონგი]]ს და [[მაკაო]]ს გარეშე.</ref> |1 401 478 400 |24 თებერვალი, 2020 |18.0% |style="text-align:left;"|National population clock<ref>{{Cite web|url=http://data.stats.gov.cn/english/|title=National Data|website=data.stats.gov.cn|access-date=2019-11-22}}</ref> |- |2 |style="text-align:left;"|{{დროშა|ინდოეთი}} |1 359 031 100 |24 თებერვალი, 2020 |17.5% |style="text-align:left;"|National population clock<ref>{{Cite web|url=https://data.gov.in/|title=data.gov.in|website=data.gov.in}}</ref> |- |3 |style="text-align:left;"|{{დროშა|ამერიკის შეერთებული შტატები}}<ref group="შენიშვნა">Population of the [[States of the United States|50 states]] and the [[District of Columbia]].</ref> |329 339 942 |24 თებერვალი, 2020 |4.24% |style="text-align:left;"|National population clock<ref>{{Cite web|url=https://www.census.gov/popclock/|title=Population Clock|website=www.census.gov}}</ref> |- |4 |style="text-align:left;"|{{დროშა|ინდონეზია}} |266 911 900 |1 ივლისი, 2019 |3.44% |style="text-align:left;"|National annual projection<ref>{{Cite web|url=https://www.bps.go.id/|title=Badan Pusat Statistik|website=www.bps.go.id}}</ref> |- |5 |style="text-align:left;"|{{flaglist|პაკისტანი}} |218 730 520 |24 თებერვალი, 2020 |2.82% |style="text-align:left;"|2017 წლის აღწერა<ref>{{Cite web|url=http://www.pbscensus.gov.pk/|title=PROVISIONAL SUMMARY RESULTS OF 6TH POPULATION AND HOUSING CENSUS-2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171015113737/http://www.pbscensus.gov.pk/|archive-date=2017-10-15|accessdate=2020-02-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171015113737/http://www.pbscensus.gov.pk/|archivedate=2017-10-15}}</ref> |- |6 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბრაზილია}} |211 169 019 |24 თებერვალი, 2020 |2.72% |style="text-align:left;"|National population clock<ref>{{Cite web|url=https://www.ibge.gov.br/apps/populacao/projecao/index.html|title=IBGE &#124; Projeção da população|website=www.ibge.gov.br}}</ref> |- |7 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ნიგერია}} |200 963 599 |1 ივლისი, 2019 |2.59% |style="text-align:left;"|UN projection<ref name="unpop">{{Cite web|url=https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|title=World Population Prospects 2019|author=United Nations}}</ref> |- |8 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბანგლადეში}} |168 158 132 |24 თებერვალი, 2020 |2.16% |style="text-align:left;"|National population clock<ref>{{Cite web|url=http://www.bbs.gov.bd/Home.aspx|title=Bangladesh Bureau of Statistics|date=September 4, 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110904045106/http://www.bbs.gov.bd/Home.aspx|archive-date=2011-09-04|accessdate=2015-09-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110904045106/http://www.bbs.gov.bd/Home.aspx|archivedate=2011-09-04}}</ref> |- |9 |style="text-align:left;"|{{flaglist|რუსეთი}}<ref group="შენიშვნა">The population of [[Russia]] includes [[Crimea]] and [[Sevastopol]]; (see [http://demoscope.ru/weekly/app/popclock/popclock.php] – Official population clock).</ref> |146 780 720 |1 ივლისი, 2019 |1.89% |style="text-align:left;"|PopulationPyramid.net |- |10 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მექსიკა}} |130 222 814 |5 მაისი 2017 |1.74% |style="text-align:left;"|PopulationPyramid.net |- |11 |style="text-align:left;"|{{flaglist|იაპონია }} |126 045 211 |5 მაისი 2017 |1.66% |style="text-align:left;"|PopulationPyramid.net |- |12 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ეთიოპია}} |104 344 901 |5 მაისი 2017 |1.4% |style="text-align:left;"|PopulationPyramid.net |- |13 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ფილიპინები}} |103 796 831 |5 მაისი 2017 |1.28% |style="text-align:left;"|PopulationPyramid.net |- |14 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ვიეტნამი}} |95 414 639 |5 მაისი 2017 |1.24% |style="text-align:left;"|PopulationPyramid.net |- |15 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ეგვიპტე}} |95 215 101 |5 მაისი 2017 |1.23% |style="text-align:left;"|PopulationPyramid.net |- |16 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა}} |82 242 685 |5 მაისი 2017 |1.12% |style="text-align:left;"|PopulationPyramid.net |- |17 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ირანი}} |80,945,18 |5 მაისი 2017 |1.08% |style="text-align:left;"|PopulationPyramid.net |- |18 |style="text-align:left;"|{{flaglist|გერმანია}} |80,636,124 |5 მაისი 2017 |1.07% |style="text-align:left;"|PopulationPyramid.net |- |19 |style="text-align:left;"|{{flaglist|თურქეთი}} |80,417,525 |5 მაისი 2017 |1.06% |style="text-align:left;"|PopulationPyramid.net |- |20 |style="text-align:left;"|{{flaglist|საფრანგეთი}}<ref group="შენიშვნა">It not only refers to the population of European or Metropolitan France, but it aso includes the overseas departments (in [[French language|French]], ''(Départements d'outre-mer,'' DOM), which are French Guiana ''(Guyane)'': 239,648, Guadeloupe: 403,314, Martinique: 388,364 and Réunion: 833,944[http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/france-departements.asp?annee=2012#top]. The overseas collectivities ''(Collectivités d'outre-mer'', COM) are also included: French Polynesia ''(Polynésie française)'': 274,217[http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?ref_id=populegalescom&page=recensement/populegalescom/popsubpolynesie.htm], New Caledonia ''(Nouvelle-Calédonie)'': 320,595[http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?ref_id=populegalescom&page=recensement/populegalescom/popprovincenouvellecaledonie.htm], Saint-Barthélemy: 9,269[http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/com.asp?dep=977], Saint Martin: 36,522[http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/com.asp?dep=978], Saint Pierre and Miquelon ''(Saint-Pierre-et-Miquelon)'': 6,299[http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/com.asp?dep=975], Wallis and Futuna ''(Wallis-et-Futuna)'': 12,867[http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?ref_id=populegalescom&page=recensement/populegalescom/popcircwallisetfutuna.htm]and Mayotte: 217,091[http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?ref_id=populegalescom&page=recensement/populegalescom/popcommayotte.htm] the combined population of the overseas department and collectivities is 2,742,000 with the population of metropolitan France 64,345,000 [http://www.insee.fr/fr/bases-de-donnees/bsweb/serie.asp?idbank=000436387] the total population of [[France]] stood at 67,087,000.</ref> |66,237,000 |1 სექტემბერი, 2015 |0.91% |style="text-align:left;"|[http://www.insee.fr/fr/bases-de-donnees/bsweb/serie.asp?idbank=001641607 Monthly official estimate] |- |21 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ტაილანდი}} |65,104,000 |1 ივლისი, 2015 |0.9% |style="text-align:left;"|[http://www.ipsr.mahidol.ac.th/ipsrbeta/en/Gazette.aspx Official annual projection] |- |22 |style="text-align:left;"|{{flaglist|გაერთიანებული სამეფო}} |64,800,000 |1 ივლისი, 2015 |0.89% |style="text-align:left;"|[http://www.ons.gov.uk/ons/rel/pop-estimate/population-estimates-for-uk--england-and-wales--scotland-and-northern-ireland/mid-2014/rft---mid-2014-population-estimates-analysis-tool.zip Annual official estimate] |- |23 |style="text-align:left;"|{{flaglist|იტალია}} |60,725,000 |30 აპრილი, 2015 |0.83% |style="text-align:left;"|[http://demo.istat.it/bilmens2015gen/index.html Monthly official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161103161813/http://demo.istat.it/bilmens2015gen/index.html |date=2016-11-03 }} |- |24 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა}} |54,956,900 |1 ივლისი, 2015 |0.76% |style="text-align:left;"|[http://www.statssa.gov.za/publications/P0302/P03022015.pdf Annual official estimate] |- |25 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მიანმარი}} |53,897,000 |1 ივლისი, 2015 |0.74% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |26 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ტანზანია}} |53,470,000 |1 ივლისი, 2015 |0.74% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |27 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სამხრეთი კორეა}} |51,465,228 |1 აგვისტო, 2015 |0.71% |style="text-align:left;"|[http://rcps.egov.go.kr:8081/jsp/stat/ppl_stat_jf.jsp Monthly official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110303195830/http://rcps.egov.go.kr:8081/jsp/stat/ppl_stat_jf.jsp |date=2011-03-03 }} |- |28 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კოლუმბია}} |48,324,700 |28 სექტემბერი, 2015 |0.664% |style="text-align:left;"|[http://www.dane.gov.co/reloj/reloj_animado.php Official population clock] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120114091321/http://www.dane.gov.co/reloj/reloj_animado.php |date=2012-01-14 }} |- |29 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ესპანეთი}} |46,439,864 |1 იანვარი, 2015 |0.64% |style="text-align:left;"|[http://www.ine.es/inebaseDYN/cp30321/cp_inicio.htm Official estimate] |- |30 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კენია}} |46,050,000 |1 ივლისი, 2015 |0.63% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |31 |style="text-align:left;"|{{flaglist|არგენტინა}} |43,131,966 |1 ივლისი, 2015 |0.59% |style="text-align:left;"|[http://www.indec.mecon.ar/nuevaweb/cuadros/2/proyeccionesyestimaciones_nac_2010_2040.pdf Official annual projection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140912104325/http://www.indec.mecon.ar/nuevaweb/cuadros/2/proyeccionesyestimaciones_nac_2010_2040.pdf |date=2014-09-12 }} |- |32 |style="text-align:left;"|{{flaglist|უკრაინა}}<ref group="შენიშვნა">Not including [[Crimea]] and [[Sevastopol]].</ref> |42,813,557 |1 აგვისტო, 2015 |0.59% |style="text-align:left;"|[http://database.ukrcensus.gov.ua/PXWEB2007/eng/news/op_popul_e.asp Monthly official estimate] |- |33 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ალჟირი}} |39,500,000 |1 იანვარი, 2015 |0.54% |style="text-align:left;"|[http://www.ons.dz/-Demographie-.html Official annual projection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120306220607/http://www.ons.dz/-Demographie-.html |date=2012-03-06 }} |- |34 |style="text-align:left;"|{{flaglist|პოლონეთი}} |38,484,000 |31 დეკემბერი, 2014 |0.53% |style="text-align:left;"|[http://stat.gov.pl/en/basic-data/ Official estimate] |- |35 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სუდანი}} |38,435,252 |1 ივლისი, 2015 |0.53% |style="text-align:left;"|[http://cbs.gov.sd/en/files.php?id=7#&panel1-1 Official annual projection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141113142840/http://cbs.gov.sd/en/files.php?id=7#&panel1-1 |date=2014-11-13 }} |- |36 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ერაყი}} |36,004,552 |1 ივლისი, 2014 |0.5% |style="text-align:left;"|[http://www.mofamission.gov.iq/nld/ab/articledisplay.aspx?gid=1&id=14075 Official annual projection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140208014232/http://www.mofamission.gov.iq/ |date=2014-02-08 }} |- |37 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კანადა}} |35,749,600 |1 აპრილი, 2015 |0.49% |style="text-align:left;"|[http://www.statcan.gc.ca/start-debut-eng.html Official estimate] |- |38 |style="text-align:left;"|{{flaglist|უგანდა}} |34,856,813 |28 აგვისტო, 2014 |0.48% |style="text-align:left;"|[http://www.ubos.org/onlinefiles/uploads/ubos/NPHC/NPHC%202014%20PROVISIONAL%20RESULTS%20REPORT.pdf Preliminary 2014 census result] |- |39 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მაროკო}}<ref group="შენიშვნა">It ''excludes'' the population of the [[disputed territory]] of the [[Western Sahara]] (the so-called [[Sahrawi Arab Democratic Republic]]). If it was included, the [[Morocco|Moroccan]] September 2014 census would result in 33,848,242 inhabitants.</ref> |33,337,529 |1 სექტემბერი, 2014 |0.46% |style="text-align:left;"|[http://www.hcp.ma/downloads/RGPH-2014_t17441.html Preliminary 2014 census result] |- |40 |style="text-align:left;"|{{flaglist|საუდის არაბეთი}} |31,521,418 |1 ივლისი, 2015 |0.43% |style="text-align:left;"|[http://www.cdsi.gov.sa/pdf/PopulationEstimates2010-2025-admareas.pdf Official annual projection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160509155043/http://www.cdsi.gov.sa/ar/indicators/1 |date=2016-05-09 }} |- |41 |style="text-align:left;"|{{flaglist|პერუ}} |31,151,643 |1 ივლისი, 2015 |0.43% |style="text-align:left;"|[http://www.inei.gob.pe/media/MenuRecursivo/Cap03020.xls Official annual projection] |- |42 |style="text-align:left;"|{{flaglist|უზბეკეთი}} |31,022,500 |1 იანვარი, 2015 |0.43% |style="text-align:left;"|[http://www.stat.uz/ Official estimate] |- |43 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მალაიზია}} |30,719,000 |28 სექტემბერი, 2015 |0.422% |style="text-align:left;"|[http://www.statistics.gov.my Official population clock] |- |44 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ვენესუელა}} |30,620,404 |1 ივლისი, 2015 |0.42% |style="text-align:left;"|[http://www.ine.gov.ve/documentos/Demografia/SituacionDinamica/Proyecciones/xls/Nacional.xls Official annual projection] |- |45 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ნეპალი}} |28,037,904 |1 ივლისი, 2015 |0.39% |style="text-align:left;"|[http://cbs.gov.np/wp-content/uploads/2014/10/Population-Projection-2011-2031.pdf Official annual projection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150425141819/http://cbs.gov.np/wp-content/uploads/2014/10/Population-Projection-2011-2031.pdf |date=2015-04-25 }} |- |46 |style="text-align:left;"|{{flaglist|განა}} |27,043,093 |1 ივლისი, 2014 |0.37% |style="text-align:left;"|[http://www.statsghana.gov.gh/docfiles/2010phc/National%20Population%20Projection_2010%20to%202014.pdf Official annual projection]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140801150513/http://www.statsghana.gov.gh/docfiles/2010phc/National%20Population%20Projection_2010%20to%202014.pdf |date=2014-08-01 }} |- |47 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ავღანეთი}} |26,023,100 |2013-2014 |0.36% |style="text-align:left;"|[http://cso.gov.af/Content/files/Population(3).pdf Official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150909120943/http://cso.gov.af/Content/files/Population(3).pdf |date=2015-09-09 }} |- |48 |style="text-align:left;"|{{flaglist|იემენი}} |25,956,000 |1 ივლისი, 2014 |0.36% |style="text-align:left;"|[http://www.cso-yemen.org/publiction/yearbook2011/population.xls Official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121009023840/http://www.cso-yemen.org/publiction/yearbook2011/population.xls |date=2012-10-09 }} |- |49 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მოზამბიკი}} |25,727,911 |1 ივლისი, 2015 |0.35% |style="text-align:left;"|[http://www.ine.gov.mz/estatisticas/estatisticas-demograficas-e-indicadores-sociais/projeccoes-da-populacao/populacao-projectada-por-distritos-maputo-cidade-2007_2040.xls/at_download/file Annual official projection] |- |50 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ჩრდილოეთი კორეა}} |25,155,000 |1 ივლისი, 2015 |0.35% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |51 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ანგოლა}} |24,383,301 |16 მაისი, 2014 |{{#expr: 24383301/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ine.gov.ao Preliminary 2014 census result] |- |52 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ავსტრალია}} |23,911,000 |28 სექტემბერი, 2015 |style="text-align:left;"|[http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Web+Pages/Population+Clock?opendocument Official population clock] |- |53 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ტაივანი}}<ref group="შენიშვნა">[[Political status of Taiwan|Partially recognized state]], claimed by the [[People's Republic of China]] as one of its provinces. [[Taiwan]] (Republic of China) also includes the minor islands of [[Kinmen]], [[Matsu Islands|Matsu]], [[Pescadores]], etc.</ref> |23,461,708 |31 ივლისი, 2015 |{{#expr: 23461708/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://eng.stat.gov.tw/point.asp?index=9 Monthly official estimate] |- |54 |align=left|{{flaglist|სირია}} |{{formatnum: {{#expr: (22911159+1519*{{Age in days|2014|11|10}}) round 0}}}} |{{CURRENTDAY}} მაისი, {{CURRENTYEAR}} |{{#expr: (22911159+1519*{{Age in days|2014|11|10}})/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.cbssyr.sy/index-EN.htm Official population clock] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151008101348/http://www.cbssyr.sy/index-EN.htm |date=2015-10-08 }}<ref group="შენიშვნა">Projection made before civil war. Casualties are estimated at well over [http://www.washingtonpost.com/blogs/worldviews/wp/2014/12/03/200000-dead-why-syrias-rising-death-toll-is-so-divisive 200,000] until the end of November 2014.</ref> |- |55 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კამერუნი}} |23,344,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 23344000/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |56 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კოტ-დ’ივუარი}} |22,671,331 |15 მაისი, 2014 |{{#expr: 22671331/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ins.ci/n/index.php?option=com_content&view=article&id=19&Itemid=27 Preliminary 2014 Census Result] |- |57 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მადაგასკარი}} |22,434,363 |1 ივლისი, 2014 |{{#expr: 22434363/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://instat.mg/madagascar-en-chiffres/#demographie Annual official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160116040245/http://instat.mg/madagascar-en-chiffres/#demographie |date=2016-01-16 }} |- |58 |style="text-align:left;"|{{flaglist|შრი-ლანკა}} |20,675,000 |1 ივლისი, 2014 |{{#expr: 20675000/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.statistics.gov.lk/PopHouSat/VitalStatistics/MidYearPopulation/Mid-year%20population%20by%20district.pdf Official Estimate] |- |59 |style="text-align:left;"|{{flaglist|რუმინეთი}} |19,942,642 |1 იანვარი, 2014 |{{#expr: 19942642/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.insse.ro/cms/files/statistici/comunicate/com_anuale/populatie/PopRez2014r.pdf Annual official estimate] |- |60 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ნიგერი}} |19,899,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 19899000/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |61 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბურკინა-ფასო}} |18,450,494 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 18450494/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.insd.bf/n/ Official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160105082447/http://www.insd.bf/n/ |date=2016-01-05 }} |- |62 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ჩილე}} |18,006,407 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 18006407/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ine.cl/canales/chile_estadistico/demografia_y_vitales/proyecciones2014/proyecciones-de-poblacion-2014.xlsx Official annual projection] |- |63 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მალი}} |17,600,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr:17600000/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |64 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ყაზახეთი}} |17,563,300 |1 აგვისტო, 2015 |{{#expr: 17519000/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.stat.gov.kz/faces/homePag Monthly official estimate] |- |65 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ნიდერლანდები}} |16,921,700 |28 სექტემბერი, 2015 |style="text-align:left;"|[http://www.cbs.nl/en-GB/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/bevolkingsteller.htm Official Population Clock] |- |66 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მალავი}} |16,310,431 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 16310431/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2008/Main%20Report/ThematicReports/Population%20Projections%20Malawi.pdf Official annual projection] |- |67 |style="text-align:left;"|{{flaglist|გვატემალა}} |16,176,133 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 16176133/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ine.gob.gt/index.php/estadisticas/tema-indicadores Official estimate] |- |68 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ეკვადორი}} |16,027,500 |1 ივლისი, 2014 |{{#expr: 16027500/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Ecuador-Cities.html Official estimate] |- |69 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ზამბია}} |15,473,905 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 15473905/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.zamstats.gov.zm/report/Monthly/Vol%20129%202014%20The%20Monthly%20January.pdf Official annual projection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141113144848/http://www.zamstats.gov.zm/report/Monthly/Vol%20129%202014%20The%20Monthly%20January.pdf |date=2014-11-13 }} |- |70 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კამბოჯა}} |15,405,157 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 15405157/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.stat.go.jp/info/meetings/cambodia/pdf/rp12_ch10.pdf Official annual projection] |- |71 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ჩადი}} |14,037,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 14037000/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |72 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სენეგალი}} |13,508,715 |19 ნოემბერი, 2013 |{{#expr: 13508715/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ansd.sn/index.php?option=com_content&view=article&id=172:publication-des-resultats-definitifs-du-rgphae&catid=59:evenements&Itemid=267 2013 census result] |- |73 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ზიმბაბვე}} |13,061,239 |17 აგვისტო, 2012 |{{#expr: 13061239/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.zimstat.co.zw 2012 Census Result] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160409164051/http://www.zimstat.co.zw/ |date=2016-04-09 }} |- |74 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სამხრეთი სუდანი}} |11,892,934 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 11892934/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://ssnbs.org/storage/South%20Sudan%20Statistical%20Yearbook%202011%20FINAL.pdf Official annual projection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140423042347/http://ssnbs.org/storage/South%20Sudan%20Statistical%20Yearbook%202011%20FINAL.pdf |date=2014-04-23 }} |- |75 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბოლივია}} |11,410,651 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 11410651/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ine.gob.bo/indice/visualizador.aspx?ah=PC20412.HTM Official projection] |- |76 |style="text-align:left;"|{{flaglist|რუანდა}} |11,262,564 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 11262564/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://statistics.gov.rw/ Annual official estimate] |- |77 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბელგია}} |11,250,659 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 11250659/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ibz.rrn.fgov.be/fileadmin/user_upload/nl/bev/statistieken/stat-1-1_n.pdf Monthly official estimate] |- |78 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კუბა}} |11,238,317 |31 დეკემბერი, 2014 |{{#expr: 11210064/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.one.cu/aec2014/03%20Poblacion.pdf Annual official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924060548/http://www.one.cu/aec2014/03%20Poblacion.pdf |date=2015-09-24 }} |- |79 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ტუნისი}} |10,982,754 |23 აპრილი, 2014 |{{#expr: 10982754/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ins.tn/rgph/depliant-rgph2014_v2.pdf Preliminary 2014 census result] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924035126/http://www.ins.tn/rgph/depliant-rgph2014_v2.pdf |date=2015-09-24 }} |- |80 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ჰაიტი}} |10,911,819 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 10911819/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ihsi.ht/pdf/projection/ProjectionsPopulation_Haiti_2007.pdf Official projection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150219001450/http://ihsi.ht/pdf/projection/ProjectionsPopulation_Haiti_2007.pdf |date=2015-02-19 }} |- |81 |style="text-align:left;"|{{flaglist|საბერძნეთი}} |10,846,979 |1 იანვარი, 2015 |{{#expr: 10846979/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/PAGE-themes?p_param=A1605&r_param=SPO18&y_param=2014_00&mytabs=0 Official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924123258/http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/PAGE-themes?p_param=A1605&r_param=SPO18&y_param=2014_00&mytabs=0 |date=2015-09-24 }} |- |82 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სომალი}}<ref group="შენიშვნა">Includes [[Puntland]] (with a population of about 3,900,000 inhabitants) and [[Somaliland]] (some 3,500,000 inhabitants).</ref> |10,787,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 10787000/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |83 |style="text-align:left;"|{{flaglist|გვინეა}} |10,628,972 |2 აპრილი, 2014 |{{#expr: 10628972/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.stat-guinee.org/index.php/res-pre-rgph3 Preliminary 2014 census result] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924105819/http://www.stat-guinee.org/index.php/res-pre-rgph3 |date=2015-09-24 }} |- |84 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ჩეხეთი}} |10,537,818 |31 მარტი, 2015 |{{#expr: 10537818/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[https://www.czso.cz/csu/czso/population Official quarterly estimate] |- |85 |style="text-align:left;"|{{flaglist|დომინიკელთა რესპუბლიკა}} |10,528,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr:10528000/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |86 |style="text-align:left;"|{{flaglist|პორტუგალია}} |10,374,822 |31 დეკემბერი, 2014 |{{#expr: 10374822/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ine.pt/xportal/xmain?xpid=INE&xpgid=ine_publicacoes&PUBLICACOESpub_boui=213241170&PUBLICACOESmodo=2 Annual official estimate] |- |87 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბენინი}} |10,315,244 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 10315244/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.insae-bj.org/Migration.html?file=files/stats-demographiques/STATISTIQUES%20DEMOGRAPHIQUES.xlsx Official projection] |- |88 |style="text-align:left;"|{{flaglist|უნგრეთი}} |9,849,000 |31 დეკემბერი, 2014 |{{#expr: 9849000/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[https://www.ksh.hu/docs/eng/xftp/gyor/nep/enep21412.pdf Annual official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303195047/http://www.ksh.hu/docs/eng/xftp/gyor/nep/enep21412.pdf |date=2016-03-03 }} |- |89 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბურუნდი}} |9,823,827 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 9823827/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.isteebu.bi/images/rapports/projection%20de%20la%20population%20bdi%202008-2030.pdf Official annual projection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190403071528/http://www.isteebu.bi/images/rapports/projection%20de%20la%20population%20bdi%202008-2030.pdf |date=2019-04-03 }} |- |90 |style="text-align:left;"|{{flaglist|შვედეთი}} |9,804,082 |13 ივლისი, 2015 |{{#expr: 9804082/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.scb.se/en_/Finding-statistics/Statistics-by-subject-area/Population/Population-composition/Population-statistics Monthly official estimate] |- |91 |style="text-align:left;"|{{flaglist|აზერბაიჯანი}} |9,654,900 |1 აგვისტო, 2015 |{{#expr: 9654900/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://stat.gov.az/news/?id=2840 Official estimate] |- |92 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბელარუსი}} |9,485,300 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 9485300/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://belstat.gov.by/en/ofitsialnaya-statistika/otrasli-statistiki/naselenie/demografiya_2/current-data/demographic-situation/demographic-situation-in-january-june-2015 Quarterly official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150927194418/http://belstat.gov.by/en/ofitsialnaya-statistika/otrasli-statistiki/naselenie/demografiya_2/current-data/demographic-situation/demographic-situation-in-january-june-2015/ |date=2015-09-27 }} |- |93 |style="text-align:left;"|{{flaglist|არაბთა გაერთიანებული საამიროები}} |9,157,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 9157000/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |94 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ჰონდურასი}} |8,725,111 |1 ივლისი, 2014 |{{#expr: 8725111/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ine.gob.hn/index.php/datos-y-estadisticas/estadisticas-sociales-y-demograficas/indicadores-demograficos-3?download=105:resumen-de-la-proyeccion-de-la-poblacion-de-honduras-total-2001-2015 Annual official estimate] |- |95 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ავსტრია}} |8,602,112 |1 აპრილი, 2015 |{{#expr: 8602112/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.statistik.at/web_de/statistiken/bevoelkerung/bevoelkerungsstand_und_veraenderung/bevoelkerung_zu_jahres-_quartalsanfang/023582.html Quarterly provisional figure] |- |96 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ისრაელი}} |8,412,000 |13 სექტემბერი, 2015 |{{#expr: 8412000/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www1.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template_eng.html?hodaa=201501235 Official Jewish New Year estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151007093310/http://www1.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template_eng.html?hodaa=201501235 |date=2015-10-07 }} |- |97 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ტაჯიკეთი}} |8,354,000 |1 იანვარი, 2015 |{{#expr: 8354000/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.stat.tj/en Official estimate] |- |98 |style="text-align:left;"|{{flaglist|შვეიცარია}} |8,256,000 |31 მარტი, 2015 |{{#expr: 8256000/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/en/index/themen/01/02/blank/key/bevoelkerungsstand/01.html Quarterly provisional figure] |- |99 |style="text-align:left;"|{{flaglist|იორდანია}} |7,595,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 7595000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |100 |style="text-align:left;"|{{flaglist|პაპუა-ახალი გვინეა}} |7,398,500 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 7398500/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.spc.int/sdd/index.php/en/downloads/doc_download/736-population-datasheet-jan-2014 Annual official estimate] |- |101 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ტოგო}} |7,305,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 7305000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |102 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|ჰონგ-კონგი}}'' ''([[ჩინეთი]])'' |7,298,600 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 7298600/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.censtatd.gov.hk/hong_kong_statistics/statistics_by_subject/index.jsp?subjectID=1&charsetID=2&displayMode=T Official estimate]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070609015356/http://www.censtatd.gov.hk/hong_kong_statistics/statistics_by_subject/index.jsp?subjectID=1&charsetID=2&displayMode=T |date=2007-06-09 }} |- |103 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბულგარეთი}} |7,202,198 |31 დეკემბერი, 2014 |{{#expr: 7202198/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.nsi.bg/sites/default/files/files/pressreleases/Population2014_en_2Y19BGI.pdf Official estimate] |- |104 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სერბეთი}}<ref group="შენიშვნა">Excludes [[Kosovo]]</ref> |7,114,393 |1 იანვარი, 2015 |{{#expr: 7114393/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://webrzs.stat.gov.rs/WebSite/Public/PageView.aspx?pKey=2 Annual official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151225081855/http://webrzs.stat.gov.rs/WebSite/Public/PageView.aspx?pKey=2 |date=2015-12-25 }} |- |105 |style="text-align:left;"|{{flaglist|პარაგვაი}} |7,003,406 |2015 |{{#expr: 7003406/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.dgeec.gov.py/Publicaciones/Biblioteca/NACIONAL/Proyeccion_Nacional.pdf Official estimate] |- |106 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ლაოსი}} |6,802,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 6802000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.nsc.gov.la/Statistics/Selected%20Statistics/Population.htm Annual official projection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120517150036/http://www.nsc.gov.la/Statistics/Selected%20Statistics/Population.htm |date=2012-05-17 }} |- |107 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სიერა-ლეონე}} |6,453,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 6453000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |108 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სალვადორი}} |6,401,240 |2014 |{{#expr: 6401240/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.digestyc.gob.sv/index.php/novedades/avisos/540-ya-se-encuentra-disponible-el-boletin-ipc-septiembre-2012.html Official estimate] |- |109 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ლიბია}} |6,278,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 6278000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |110 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ნიკარაგუა}} |6,198,154 |2014 |{{#expr: 6198154/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.bcn.gob.ni/publicaciones/periodicidad/anual/nicaragua_cifras/nicaragua_cifras.pdf Official estimate] |- |111 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ყირგიზეთი}} |5,944,400 |1 ივნისი, 2015 |{{#expr: 5944400/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://stat.kg/media/monthlyreview/a000d829-5750-4863-b29a-b13b9f2aa8d9.pdf Official estimate] |- |112 |style="text-align:left;"|{{flaglist|დანია}} |5,678,348 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 5678348/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.dst.dk/en/Statistik/emner/befolkning-og-befolkningsfremskrivning/folketal.aspx Quarterly official estimate] |- |113 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ფინეთი}} |{{formatnum: {{#expr: (5484030+79*{{Age in days|2015|8|4}}) round 0}}}} |{{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTDAY}}, {{CURRENTYEAR}} |{{#expr: (5484030+79*{{Age in days|2015|8|4}})/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://vrk.fi/default.aspx?site=4&docid=85 Official population clock] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151002005827/http://vrk.fi/default.aspx?site=4&docid=85 |date=2015-10-02 }} |- |114 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სინგაპური}} |5,469,700 |1 ივლისი, 2014 |{{#expr: 5469700/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#14 Official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151129094649/http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#14 |date=2015-11-29 }} |- |115 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სლოვაკეთი}} |5,421,349 |31 დეკემბერი, 2014 |{{#expr: 5421349/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://slovak.statistics.sk/wps/wcm/connect/5db07c01-f456-4312-942f-564973bdea4d/Republika_2014.pdf?MOD=AJPERES Official estimate] |- |116 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ერიტრეა}} |5,228,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 5228000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |117 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ნორვეგია}} |5,189,435 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 5189435/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ssb.no/en/forside;jsessionid=D8D29C9BE3B7A95B11A43404DE774A50.kpld-as-prod11?hide-from-left-menu=true&language-code=en&menu-root-alternative-language=true Quarterly official estimate] |- |118 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკა}} |4,900,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 4900000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |119 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კოსტა-რიკა}} |4,773,130 |30 ივნისი, 2014 |{{#expr: 4773130/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.inec.go.cr/Web/Home/pagPrincipal.aspx Official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120327062704/http://www.inec.go.cr/Web/Home/pagPrincipal.aspx |date=2012-03-27 }} |- |120 |style="text-align:left;"|{{flaglist|თურქმენეთი}} |4,751,120 |26 დეკემბერი, 2012 |{{#expr: 4751120 /{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.chrono-tm.org/2015/02/rezultatyi-perepisi-naseleniya-v-turkmenistane/ Preliminary 2012 census result] |- |121 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ირლანდია}} |4,635,400 |1 აპრილი, 2015 |{{#expr: 4635400/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.cso.ie/en/releasesandpublications/er/pme/populationandmigrationestimatesapril2015/ Annual official estimate] |- |122 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კონგო}} |4,620,000 |1 ივლისი, 2014 |{{#expr: 4620000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |123 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ახალი ზელანდია}} |4,619,640 |28 სექტემბერი, 2015 |style="text-align:left;"|[http://www.stats.govt.nz/methods_and_services/population_clock.aspx Official population clock] |- |124 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ლიბერია}} |4,503,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 4503000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |125 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ომანი}} |4,235,239 |9 სექტემბერი, 2015 |{{#expr: 4235239/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ncsi.gov.om/Pages/NCSI.aspx Official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161009234648/https://www.ncsi.gov.om/Pages/NCSI.aspx |date=2016-10-09 }} |- |126 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ხორვატია}} |4,225,316 |31 დეკემბერი, 2014 |{{#expr: 4225316/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.dzs.hr/Eng/system/first_results.htm#MIG Annual official estimate] |- |127 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ლიბანი}} |4,104,000 |1 ივლისი, 2012 |{{#expr: 4104000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.moph.gov.lb/Statistics/Documents/StatisticalBulletin2012.pdf Official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141023174721/http://www.moph.gov.lb/Statistics/Documents/StatisticalBulletin2012.pdf |date=2014-10-23 }} |- |128 |style="text-align:left;"| ''{{flaglist|პუნტლენდი}} '' '' ([[სომალი]]) '' |3,900,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 10787000/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |129 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბოსნია და ჰერცეგოვინა}} |3,791,622 |15 ოქტომბერი, 2013 |{{#expr: 3791622/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.bhas.ba/obavjestenja/Preliminarni_rezultati_bos.pdf Preliminary 2013 census result] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181123135507/http://www.bhas.ba/obavjestenja/Preliminarni_rezultati_bos.pdf |date=2018-11-23 }} |- |130 |style="text-align:left;"|{{flaglist|პანამა}} |3,764,166 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 3764166/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[https://www.contraloria.gob.pa/INEC/Archivos/P2381Boletin9.pdf Official estimate] |- |131 |style="text-align:left;"|{{flaglist|საქართველო}}<ref group="შენიშვნა">Excludes ([http://www.geostat.ge/cms/site_images/_files/english/population/01%20Population%20by%20municipalities%20for%20the%20beginning%20of%20the%20year.xls 2012] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140722065134/http://www.geostat.ge/cms/site_images/_files/english/population/01%20Population%20by%20municipalities%20for%20the%20beginning%20of%20the%20year.xls |date=2014-07-22 }}) the [[Republic of Abkhazia]] (242,862, census 2011) and [[South Ossetia]] (70,000, 2006).</ref> |3,729,500 |1 იანვარი, 2015 |{{#expr: 3729500/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=152&lang=eng Annual official estimate] |- |132 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მავრიტანია}} |3,631,775 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 3631775/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ons.mr/doc/publication/Projectionpopulation.pdf Annual official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150925151255/http://www.ons.mr/doc/publication/Projectionpopulation.pdf |date=2015-09-25 }} |- |133 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მოლდოვა}}<ref group="შენიშვნა">Excludes ([http://www.statistica.md/public/files/publicatii_electronice/populatia/Populatia_Republicii_Moldova_2010.pdf statistica.md.2010.pdf]) [[Transnistria]] (555,347, census 2005).</ref> |3,555,200 |1 იანვარი, 2015 |{{#expr: 3555200/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.statistica.md/ Official estimate] |- |134 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|პუერტო-რიკო}}'' ''([[აშშ]])'' |3,548,397 |1 ივლისი, 2014 |{{#expr: 3548397/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.census.gov/popest/data/index.html Official estimate] |- |135 |style="text-align:left;"| ''{{flaglist|სომალილენდი}} '' '' ([[სომალი]]) '' |3,500,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 10787000/{{worldpop}}*100 round 2}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |136 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ურუგვაი}} |3,415,866 |30 ივნისი, 2015 |{{#expr: 3415866/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ine.gub.uy/banco%20de%20datos/soc_proyecciones/totpais_ambos.xls Annual official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091114215413/http://www.ine.gub.uy/banco%20de%20datos/soc_proyecciones/totpais_ambos.xls |date=2009-11-14 }} |- |137 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ქუვეითი}} |3,268,431 |1 ივლისი, 2012 |{{#expr: 3268431/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.csb.gov.kw/Socan_Statistic_EN.aspx?ID=18 Official estimate] |- |138 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მონღოლეთი}} |{{formatnum: {{#expr: (3000000+137*{{Age in days|2015|1|4}}) round 0}}}} |{{CURRENTDAY}} მაისი, {{CURRENTYEAR}} |{{#expr: (3000000+137*{{Age in days|2015|1|4}})/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.nso.mn Official population clock] |- |139 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სომხეთი}} |3,005,500 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 3005500/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.armstat.am/en/?nid=126&id=19001&submit=Search Quarterly official estimate] |- |140 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ლიეტუვა}} |2,900,787 |1 აგვისტო, 2015 |{{#expr: 2900787/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://osp.stat.gov.lt/en/home Monthly official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170228081633/https://osp.stat.gov.lt/en/home |date=2017-02-28 }} |- |141 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ალბანეთი}} |2,893,005 |1 იანვარი, 2015 |{{#expr: 2893005/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.instat.gov.al/en/publications/press-releases/press-release-population-of-albania-1-january-2015.aspx Annual official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150224224626/http://www.instat.gov.al/en/publications/press-releases/press-release-population-of-albania-1-january-2015.aspx |date=2015-02-24 }} |- |142 |style="text-align:left;"|{{flaglist|იამაიკა}} |2,717,991 |31 დეკემბერი, 2013 |{{#expr: 2717991/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://statinja.gov.jm/Demo_SocialStats/population.aspx Annual official estimate] |- |143 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ნამიბია}} |2,280,700 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 2280700/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Namibia.html Final 2011 census result] |- |144 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ლესოთო}} |2,135,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 2135000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |145 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კატარი}} |2,120,129 |31 ივლისი, 2015 |{{#expr: 2120129/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.qsa.gov.qa/eng/PopulationStructure.htm Monthly official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121130220032/http://www.qsa.gov.qa/eng/PopulationStructure.htm |date=2012-11-30 }} |- |146 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბოტსვანა}} |2,070,984 |1 ივლისი, 2012 |{{#expr: 2070984/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.cso.gov.bw/images/vital_stats.pdf Annual official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150923211905/http://www.cso.gov.bw/images/vital_stats.pdf |date=2015-09-23 }} |- |147 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ჩრდილოეთი მაკედონია}} |2,069,172 |31 დეკემბერი, 2014 |{{#expr: 2069172/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.stat.gov.mk/OblastOpsto_en.aspx?id=2 Official estimate] |- |148 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სლოვენია}} |{{formatnum: {{#expr: (2059114+11*{{Age in days|2013|7|1}}) round 0}}}} |{{CURRENTDAY}} მაისი, {{CURRENTYEAR}} |{{#expr: (2059114+11*{{Age in days|2013|7|1}})/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.stat.si/eng/tema_demografsko_prebivalstvo.asp Official population clock] |- |149 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ლატვია}} |1,978,300 |1 აგვისტო, 2015 |{{#expr: 1978300/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-key-indicators-30624.html Monthly official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130628214416/http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-key-indicators-30624.html |date=2013-06-28 }} |- |150 |style="text-align:left;"|{{flaglist|გამბია}} |1,882,450 |15 აპრილი, 2013 |{{#expr: 1882450/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Gambia.html Preliminary 2013 census result] |- |151 |style="text-align:left;"|{{flaglist|გვინეა-ბისაუ}} |1,844,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 1844000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |152 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კოსოვო}}<ref group="შენიშვნა">{{Kosovo-note}}</ref> |1,827,231 |2015 |{{#expr: 1827231/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[https://ask.rks-gov.net/ENG/publikimet/doc_download/1126-kosovo-population-projection-2011-2061 Official annual projection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151018171339/http://ask.rks-gov.net/ENG/publikimet/doc_download/1126-kosovo-population-projection-2011-2061 |date=2015-10-18 }} |- |153 |style="text-align:left;"|{{flaglist|გაბონი}} |1,725,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 1725000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |154 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ეკვატორული გვინეა}} |1,430,000 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 1430000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.gq.undp.org/content/dam/equatorial_guinea/Reduccion%20de%20la%20Pobreza/Investment%20Climate%20Report%20EG%20English.%20Version%20Final..pdf Annual official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141020092513/http://www.gq.undp.org/content/dam/equatorial_guinea/Reduccion%20de%20la%20Pobreza/Investment%20Climate%20Report%20EG%20English.%20Version%20Final..pdf |date=2014-10-20 }} |- |155 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბაჰრეინი}} |1,359,800 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 1359800/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.cio.gov.bh/cio_ara/English/Publications/Statistical%20Abstract/ABS2011/CH2/2013%2012%2019%20Bahrain%20%20Population%20Projections.pdf Official annual projection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170206163647/http://www.cio.gov.bh/cio_ara/English/Publications/Statistical%20Abstract/ABS2011/CH2/2013%2012%2019%20Bahrain%20%20Population%20Projections.pdf |date=2017-02-06 }} |- |156 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ტრინიდადი და ტობაგო}} |1,340,557 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 1340557/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.caricomstats.org/Files/Databases/Demography/TT.pdf Official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150928065005/http://www.caricomstats.org/Files/Databases/Demography/TT.pdf |date=2015-09-28 }} |- |157 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ესტონეთი}} |1,313,271 |1 იანვარი, 2015 |{{#expr: 1313271/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.stat.ee/main-indicators Official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121123153505/http://www.stat.ee/main-indicators |date=2012-11-23 }} |- |158 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მავრიკი}} |1,261,208 |1 ივლისი, 2014 |{{#expr: 1261208/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://statsmauritius.gov.mu/English/StatsbySubj/Pages/Population-Jan-June-2014.aspx Official estimate] {{Webarchive|url=https://archive.is/20140827165459/http://statsmauritius.gov.mu/English/StatsbySubj/Pages/Population-Jan-June-2014.aspx |date=2014-08-27 }} |- |159 |style="text-align:left;"|{{flaglist|აღმოსავლეთი ტიმორი}} |1,212,107 |1 ივლისი, 2014 |{{#expr: 1212107/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.statistics.gov.tl/ Official estimate] |- |160 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ესვატინი}} |1,119,375 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 1119375/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://ccm.org.sz/documents/reports/hiv/Population-Projections-Report-2007-2030.pdf Official projection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150723224521/http://ccm.org.sz/documents/reports/hiv/Population-Projections-Report-2007-2030.pdf |date=2015-07-23 }} |- |161 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ჯიბუტი}} |888,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 888000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |162 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ფიჯი}} |859,178 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 859178/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.spc.int/sdp/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=158&Itemid=42&lang=en Annual official estimate] |- |163 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კვიპროსი}}<ref group="შენიშვნა">Excludes [[Northern Cyprus]] (294,396, census 2011) ([http://www.devplan.org/Nufus-2011/nufus%20son_.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130927104440/http://www.devplan.org/Nufus-2011/nufus%20son_.pdf |date=2013-09-27 }}).</ref> |858,000 |31 დეკემბერი, 2013 |{{#expr: 858000/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.mof.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/All/D1D141B22F756140C2257DB3003B1A44?OpenDocument&sub=1&sel=1&e=&print Official estimate] |- |164 |style="text-align:left;"|''[[ფაილი:Proposed flag of Réunion (VAR).svg|22პქ]]'' ''[[რეიუნიონი]]'' ''([[საფრანგეთი]]) '' |844,994 |1 იანვარი, 2014 |{{#expr: 844994/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=24&ref_id=poptc02101 Official annual estimate] |- |165 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კომორის კუნძულები}} |784,745 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 784745/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://comoros.africadata.org/fr/DataAnalysis Official estimate] |- |166 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბჰუტანი}} |{{formatnum: {{#expr: (72000+3.6*{{Age in days|2012|4|16}}) round 0}}0}} |{{CURRENTDAY}} მაისი, {{CURRENTYEAR}} |{{#expr: (720000+36*{{Age in days|2012|4|16}})/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.nsb.gov.bt/main/main.php#&slider1=1 Official population clock] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160319084148/http://www.nsb.gov.bt/main/main.php#&slider1=1 |date=2016-03-19 }} |- |167 |style="text-align:left;"|{{flaglist|გაიანა}} |746,900 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 746900/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.caricomstats.org/Files/Databases/Demography/GY.pdf Official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150923200500/http://www.caricomstats.org/Files/Databases/Demography/GY.pdf |date=2015-09-23 }} |- |168 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|მაკაო}}'' ''([[ჩინეთი]])'' |642,900 |30 ივნისი, 2015 |{{#expr: 642900/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.dsec.gov.mo/TimeSeriesDatabase.aspx?KeyIndicatorID=12 Official quarterly estimate] |- |169 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მონტენეგრო}} |621,207 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 621207/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.monstat.org/userfiles/file/publikacije/godisnjak%202014/stanovnistvo.pdf Official estimate] |- |170 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სოლომონის კუნძულები}} |581,344 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 581344/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.spc.int/sdp/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=158&Itemid=42&lang=en Annual official estimate] |- |171 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ლუქსემბურგი}} |562,958 |31 დეკემბერი, 2014 |{{#expr: 562958/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.statistiques.public.lu/stat/TableViewer/tableViewHTML.aspx?ReportId=383&IF_Language=fra&MainTheme=2&FldrName=1 Annual official estimate] |- |172 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სურინამი}} |534,189 |13 აგვისტო, 2012 |{{#expr: 534189/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Suriname.html Preliminary 2012 census result] |- |173 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კაბო-ვერდე}} |524,833 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 524833/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ine.cv/actualise/publicacao/files/615430153152013Retro-Projeccao%202000-2010%20e%20Projeccoes%20Demograficas%20%20CABO%20VERDE%202010-2030.pdf Official annual projection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140910131550/http://www.ine.cv/actualise/publicacao/files/615430153152013Retro-Projeccao%202000-2010%20e%20Projeccoes%20Demograficas%20%20CABO%20VERDE%202010-2030.pdf |date=2014-09-10 }} |- |174 |style="text-align:left;"|{{flaglist|დასავლეთი საჰარა}}<ref group="შენიშვნა">Administration is split between [[Morocco]] and the [[Sahrawi Arab Democratic Republic]], both of which claim the entire territory.</ref> |510,713 |2 სექტემბერი, 2014 |{{#expr: 510713/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/WesternSahara.html Preliminary 2014 census result] |- |175 |style="text-align:left;"|{{flaglist|დნესტრისპირეთი|state}}<ref group="შენიშვნა">''De facto'' independent, ''de jure'' part of [[Moldova]].</ref> |505,153 |1 იანვარი, 2014 |{{#expr: 505153/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Moldova.html Official estimate] |- |176 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მალტა}} |445,426 |31 მარტი, 2014 |{{#expr: 445426/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[https://secure2.gov.mt/localgovernment/file.aspx?f=7810 Official estimate] |- |177 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|გვადელუპა|local}}'' ''([[საფრანგეთი]])'' |403,750 |1 იანვარი, 2014 |{{#expr: 403750/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=26&ref_id=poptc02101 Official annual estimate] |- |178 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბრუნეი}} |393,372 |20 ივნისი, 2011 |{{#expr: 393372/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Brunei.html Preliminary 2011 census result] |- |179 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|მარტინიკა|local}}'' ''([[საფრანგეთი]])'' |381,326 |1 იანვარი, 2014 |{{#expr: 381326/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=23&ref_id=poptc02101 Official annual estimate] |- |180 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბაჰამის კუნძულები}} |368,390 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 368390/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://statistics.bahamas.gov.bs/download/070842200.pdf Annual official estimate]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} |- |181 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბელიზი}} |368,310 |ივნისი 2015 |{{#expr: 368310/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Belize.html Official estimate] |- |182 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მალდივები}} |341,256 |20 სექტემბერი, 2014 |{{#expr: 341256/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.planning.gov.mv/census/census%202014/CensusPreliminary/PreliminaryResults.pdf Preliminary 2014 census result] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141212091856/http://www.planning.gov.mv/census/census%202014/CensusPreliminary/PreliminaryResults.pdf |date=2014-12-12 }} |- |183 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ისლანდია}} |330,610 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 330610/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.statice.is/Pages/444?NewsID=11796 Quarterly official estimate] |- |184 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ჩრდილოეთი კვიპროსი}}<ref group="შენიშვნა">''De facto'' independent, ''de jure'' part of [[Cyprus]].</ref> |294,396 |4 დეკემბერი, 2011 |{{#expr: 294396/{{worldpop}}*100 round 3}}% |style="text-align:left;"|[http://www.devplan.org/Nufus-2011/nufus%20son_.pdf Final 2011 census result] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130927104440/http://www.devplan.org/Nufus-2011/nufus%20son_.pdf |date=2013-09-27 }} |- |185 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ბარბადოსი}} |285,000 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 285000/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Barbados.html Official estimate] |- |186 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|ახალი კალედონია}}'' ''([[საფრანგეთი]])'' |268,767 |26 აგვისტო, 2014 |{{#expr: 268767/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.isee.nc/population/recensement/structure-de-la-population-et-evolutions Preliminary 2014 census result] |- |187 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|საფრანგეთის პოლინეზია}}'' ''([[საფრანგეთი]])'' |268,270 |22 აგვისტო, 2012 |{{#expr: 268270/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ispf.pf/Libraries/RP2012/Premiers_résultats_population_légale.sflb.ashx Preliminary 2012 census result] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140221193409/http://www.ispf.pf/Libraries/RP2012/Premiers_r%C3%A9sultats_population_l%C3%A9gale.sflb.ashx |date=2014-02-21 }} |- |188 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ვანუატუ}} |264,652 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 264652/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.spc.int/sdp/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=158&Itemid=42&lang=en Annual official estimate] |- |189 |style="text-align:left;"|{{flaglist|აფხაზეთი}}<ref group="შენიშვნა">{{Abkhazia note}}</ref> |240,705 |2011 |{{#expr: 240705/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://apsnypress.info/news/5084.html Official census] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120209185131/http://apsnypress.info/news/5084.html |date=2012-02-09 }} |- |190 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|საფრანგეთის გვიანა|local}}'' ''([[საფრანგეთი]])'' |239,648 |1 იანვარი, 2012 |{{#expr: 239648/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/france-regions.asp?annee=2012 Annual official estimate] |- |191 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|მაიოტა|local}}'' ''([[საფრანგეთი]])'' |212,645 |21 აგვისტო, 2012 |{{#expr: 212645/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.insee.fr/fr/themes/document.asp?ref_id=19214&reg_id=27 2012 census result] |- |192 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სამოა}} |187,820 |7 ნოემბერი, 2011 |{{#expr: 187820/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.sbs.gov.ws Final 2011 census result] |- |193 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სან-ტომე და პრინსიპი}} |187,356 |13 მაისი, 2012 |{{#expr: 187356/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.ine.st/Documentacao/InformacoesEstatisticas/Demograficas/22.pdf 2012 census result] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303180641/http://www.ine.st/Documentacao/InformacoesEstatisticas/Demograficas/22.pdf |date=2016-03-03 }} |- |194 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სენტ-ლუსია}} |185,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 185000/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |195 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|გუამი}}'' ''([[აშშ]])'' |159,358 |1 აპრილი, 2010 |{{#expr: 159358/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.census.gov/newsroom/releases/archives/2010_census/cb11-cn179.html Final 2010 census result] |- |196 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|კიურასაო}}'' ''([[ნიდერლანდები]])'' |154,843 |1 იანვარი, 2014 |{{#expr: 154843/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Curacao.html?KeyIndicatorID=12 Annual official estimate] |- |197 |style="text-align:left;"|''[[ფაილი:Flag of Nagorno-Karabakh.svg|22პქ]]'' [[მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკა]] |146,573 | |{{#expr: 146573/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"| |- |198 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სენტ-ვინსენტი და გრენადინები}} |109,991 |12 ივნისი, 2012 |{{#expr: 109991/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/StVincent.html Preliminary 2012 census result] |- |199 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|არუბა}}'' ''([[ნიდერლანდები]])'' |107,394 |31 ოქტომბერი, 2014 |{{#expr: 107394/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.cbs.aw?KeyIndicatorID=12 Official quarterly estimate] |- |200 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კირიბატი}} |106,461 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 106461/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.spc.int/sdp/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=158&Itemid=42&lang=en Annual official estimate] |- |201 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|აშშ-ის ვირჯინის კუნძულები}}'' ''([[აშშ]])'' |106,405 |1 აპრილი, 2010 |{{#expr: 106405/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.census.gov/newsroom/releases/archives/2010_census/cb11-cn180.html Final 2010 census result] |- |202 |style="text-align:left;"|{{flaglist|გრენადა}} |103,328 |12 მაისი, 2011 |{{#expr: 103328/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.geohive.com/cntry/grenada.aspx 2011 census result] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120614004809/http://www.geohive.com/cntry/grenada.aspx |date=2012-06-14 }} |- |203 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ტონგა}} |103,252 |30 ნოემბერი, 2011 |{{#expr: 103252/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.spc.int/prism/tonga/index.php?option=com_advlisting&view=download&fileId=304&Itemid=301 2011 census result] |- |204 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მიკრონეზიის ფედერაციული შტატები}} |101,351 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 101351/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.spc.int/sdp/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=158&Itemid=42&lang=en Annual official estimate] |- |205 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|ჯერზი}}'' ''([[გაერთიანებული სამეფო]])'' |99,000 |31 დეკემბერი, 2012 |{{#expr: 99000/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.gov.je/SiteCollectionDocuments/Government%20and%20administration/R%20Jersey%20In%20Figures%202013%2020140429%20SU.pdf Annual official estimate] |- |206 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სეიშელის კუნძულები}} |89,949 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 89949/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.nbs.gov.sc/wp-content/uploads/2013/08/Mid-2013-Pop-Bulletin.pdf Annual official estimate] |- |207 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ანტიგუა და ბარბუდა}} |86,295 |27 მაისი, 2011 |{{#expr: 86295/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Antigua.html Preliminary 2011 census result] |- |208 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|მენი}}'' ''([[გაერთიანებული სამეფო]])'' |84,497 |27 მარტი, 2011 |{{#expr: 84497/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/IsleOfMan.html 2011 census result] |- |209 |style="text-align:left;"|''{{Flaglist|სეუტა}}'' ''([[ესპანეთი]])'' |82,376 |2011 |{{#expr: 82376/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"| |- |210 |style="text-align:left;"|''{{Flaglist|მელილია}}'' ''([[ესპანეთი]])'' |78,476 |2011 |{{#expr: 78476/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"| |- |211 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ანდორა}} |76,949 |1 ივლისი, 2014 |{{#expr: 76949/{{worldpop}}*100 round 4}}% |style="text-align:left;"|[http://www.estadistica.ad/serveiestudis/web/banc_dades4.asp?lang=1&codi_tema=2&codi_divisio=8&codi_subtemes=8 Annual official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170525074953/http://www.estadistica.ad/serveiestudis/web/banc_dades4.asp?lang=1&codi_tema=2&codi_divisio=8&codi_subtemes=8 |date=2017-05-25 }} |- |212 |style="text-align:left;"|{{flaglist|დომინიკა}} |71,293 |14 მაისი, 2011 |{{#expr: 71293/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.dominica.gov.dm/cms/files/2011_census_report.pdf Preliminary 2011 census result] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190608104411/http://www.dominica.gov.dm/cms/files/2011_census_report.pdf |date=2019-06-08 }} |- |213 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|გერნზი}}'' ''([[გაერთიანებული სამეფო]])'' |65,150 |31 მარტი, 2014 |{{#expr: 65150/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Guernsey.html Annual official estimate] |- |214 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|ბერმუდის კუნძულები}}'' ''([[გაერთიანებული სამეფო]])'' |64,237 |20 მაისი, 2010 |{{#expr: 64237/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.gov.bm/portal/server.pt/gateway/PTARGS_0_2_980_227_1014_43/http%3B/ptpublisher.gov.bm%3B7087/publishedcontent/publish/cabinet_office/statistics/dept___statistics___additonal_files/2012_facts___figures_0.pdf Final 2010 census result] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130520190010/http://www.gov.bm/portal/server.pt/gateway/PTARGS_0_2_980_227_1014_43/http%3B/ptpublisher.gov.bm%3B7087/publishedcontent/publish/cabinet_office/statistics/dept___statistics___additonal_files/2012_facts___figures_0.pdf |date=2013-05-20 }} |- |215 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მარშალის კუნძულები}} |56,086 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 56086/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.spc.int/sdp/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=158&Itemid=42&lang=en Annual official estimate] |- |216 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სენტ-კიტსი და ნევისი}} |56,000 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 56000/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |217 |style="text-align:left;"|{{flaglist|გრენლანდია}} ''([[დანია]])'' |56,114 |1 ივლისი, 2015 |{{#expr: 56114/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.stat.gl/?lang=en Annual official estimate] |- |218 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|კაიმანის კუნძულები}}'' ''([[გაერთიანებული სამეფო]])'' |58,238 |31 დეკემბერი, 2014 |{{#expr: 58238/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.eso.ky/populationandvitalstatistics.html#1 Official estimate] |- |219 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|ამერიკის სამოა}}'' ''([[აშშ]])'' |55,519 |1 აპრილი, 2010 |{{#expr: 55519/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.census.gov/newsroom/releases/archives/2010_census/cb11-cn177.html Final 2010 census result] |- |220 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|ჩრდილოეთ მარიანას კუნძულები}}'' ''([[აშშ]])'' |53,883 |1 აპრილი, 2010 |{{#expr: 53883/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.census.gov/newsroom/releases/archives/2010_census/cb11-cn178.html Final 2010 census result] |- |221 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სამხრეთი ოსეთი}}<ref group="შენიშვნა">{{South Ossetia-note}}</ref> |51,547 |იანვარი, 2013 |{{#expr: 51547/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.mid.ru/bdomp/ns-reuro.nsf/348bd0da1d5a7185432569e700419c7a/be2d70933881fb75c32579270040e8a1!OpenDocument Estimate] |- |222 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|ფარერის კუნძულები}}'' ''([[დანია]])'' |49,179 |1 აგვისტო, 2015 |{{#expr: 49179/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.hagstova.fo/en Monthly official estimate] |- |223 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|სინტ-მარტენი}}'' ''([[ნიდერლანდები]])'' |37,429 |1 იანვარი, 2010 |{{#expr: 37429/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/SintMaarten.html Official estimate] |- |224 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ლიხტენშტაინი}} |37,370 |31 დეკემბერი, 2014 |{{#expr: 37370/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.volksblatt.li/medienarchiv/bevolkerungsstatistik-vorlaufige-ergebnisse-31-dezember-2014-1.pdf Semi annual official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170702000627/http://www.volksblatt.li/medienarchiv/bevolkerungsstatistik-vorlaufige-ergebnisse-31-dezember-2014-1.pdf |date=2017-07-02 }} |- |225 |style="text-align:left;"|{{flaglist|მონაკო}} |37,800 |31 დეკემბერი, 2014 |{{#expr: 37800/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.monacostatistics.mc/Population-and-employment Annual official estimate] |- |226 |style="text-align:left;"|''[[ფაილი:Flag of Saint-Martin (fictional).svg|22პქ]]'' ''[[სენ-მარტენი]]'' ''([[საფრანგეთი]])'' |36,522 |1 იანვარი, 2015 |{{#expr: 36522/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/com.asp?dep=978 Annual official estimate] |- |227 |style="text-align:left;"|{{flaglist|სან-მარინო}} |32,831 |30 ივნისი, 2015 |{{#expr: 32831/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.statistica.sm/on-line/en/home/statistics/population.html# Monthly official estimate] |- |228 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|გიბრალტარი}}'' ''([[გაერთიანებული სამეფო]])'' |32,734 |31 დეკემბერი, 2013 |{{#expr: 32734/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Gibraltar.html Annual official estimate] |- |229 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|ტერქსისა და კაიკოსის კუნძულები}}'' ''([[გაერთიანებული სამეფო]])'' |31,458 |25 იანვარი, 2012 |{{#expr: 31458/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/TurksCaicos.html 2012 census result] |- |230 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|ალანდის კუნძულები}}'' ''([[ფინეთი]])'' |28,875 |30 სექტემბერი, 2014 |{{#expr: 28875/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.stat.fi/til/vamuu/2014/08/vamuu_2014_08_2014-09-18_tie_001_en.html Official estimate] |- |231 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|ბრიტანეთის ვირჯინის კუნძულები}}'' ''([[გაერთიანებული სამეფო]])'' |28,054 |12 ივლისი, 2010 |{{#expr: 28054/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/BritVirgins.html 2010 census result] |- |232 |style="text-align:left;"|{{flaglist|პალაუ}} |20,901 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 20901/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.spc.int/sdp/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=158&Itemid=42&lang=en Annual official estimate] |- |233 |style="text-align:left;"|''[[ფაილი:Flag of Bonaire.svg|22პქ]]'' ''[[ბონეირი]]'' ''([[ნიდერლანდები]])'' |17,408 |1 იანვარი, 2013 |{{#expr: 17408/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/NedAntillen.html Official estimate] |- |234 |style="text-align:left;"|{{flaglist|კუკის კუნძულები}} |14,974 |1 დეკემბერი, 2011 |{{#expr: 14974/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.mfem.gov.ck/docs/Stats/2012/Census/2011%20Cook%20Islands%20Population%20Census%20Report.pdf Final 2011 census result] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130502230514/http://www.mfem.gov.ck/docs/Stats/2012/Census/2011%20Cook%20Islands%20Population%20Census%20Report.pdf |date=2013-05-02 }} |- |235 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|ანგილია}}'' ''([[გაერთიანებული სამეფო]])'' |13,452 |11 მაისი, 2011 |{{#expr: 13452/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Anguilla.html Preliminary 2011 census result] |- |236 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|უოლისი და ფუტუნა|local}}'' ''([[საფრანგეთი]])'' |13,135 |1 ივლისი, 2013 |{{#expr: 13135/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.spc.int/sdp/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=158&Itemid=42&lang=en Annual official estimate] |- |237 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ტუვალუ}} |10,640 |4 ნოემბერი, 2012 |{{#expr: 10640/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Tuvalu.html 2012 census result] |- |238 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ნაურუ}} |10,084 |30 ოქტომბერი, 2011 |{{#expr: 10084/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.spc.int/prism/nauru/PublicDocuments/Census/Nauru_2011_Census_Report_FINAL.pdf 2011 census result] |- |239 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|სენ-ბარტელმი|local}}'' ''([[საფრანგეთი]])'' |9,269 |1 იანვარი, 2012 |{{#expr: 9269/{{worldpop}}*100 round 5}}% |style="text-align:left;"|[http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/com.asp?dep=977 Annual official estimate] |- |240 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|სენ-პიერი და მიკელონი|local}}'' ''([[საფრანგეთი]]) '' |6,069 |1 იანვარი, 2012 |0.0000{{#expr: 6069/{{worldpop}}*100*1000000 round 0}}% |style="text-align:left;"|[http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/france-departements.asp?annee=2012 Annual official estimate] |- |241 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|მონსერატი}}'' ''([[გაერთიანებული სამეფო]])'' |4,922 |12 მაისი, 2011 |0.0000{{#expr: 4922/{{worldpop}}*100*1000000 round 0}}% |style="text-align:left;"|[http://www.gov.ms/wp-content/uploads/2011/02/Montserrat-At-A-Glance.pdf 2011 census result] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190403071254/http://www.gov.ms/wp-content/uploads/2011/02/Montserrat-At-A-Glance.pdf |date=2019-04-03 }} |- |242 |style="text-align:left;"|''[[ფაილი:Flag of Sint Eustatius.svg|22პქ]]'' ''[[სინტ-ესტატიუსი]]'' ''([[ნიდერლანდები]])'' |4,020 |1 იანვარი, 2013 |0.0000{{#expr: 4020/{{worldpop}}*100*1000000 round 0}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/NedAntillen.html Official estimate] |- |243 |style="text-align:left;"| ''[[ფაილი:Flag of Saint Helena.svg|22პქ]]'' ''[[წმინდა ელენე, ამაღლება და ტრისტანი-და-კუნია]]'' ''([[გაერთიანებული სამეფო]])'' |4,000 |1 ივლისი, 2015 |0.0000{{#expr: 4000/{{worldpop}}*100*1000000 round 0}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |244 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|ფოლკლენდის კუნძულები}}'' ''([[გაერთიანებული სამეფო]])'' |3,000 |1 ივლისი, 2015 |0.0000{{#expr: 3000/{{worldpop}}*100*1000000 round 0}}% |style="text-align:left;"|[http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf UN projection] |- |245 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|შპიცბერგენი და იან-მაიენი}}'' ''([[ნორვეგია]])'' |2,562 |1 ივლისი, 2014 |0.0000{{#expr: 2655/{{worldpop}}*100*1000000 round 0}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Svalbard.html Official estimate] |- |246 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|ნორფოლკის კუნძული}}'' ''([[ავსტრალია]])'' |2,302 |9 აგვისტო, 2011 |0.0000{{#expr: 2302/{{worldpop}}*100*1000000 round 0}}% |style="text-align:left;"|[http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/Norfolk_Island/report.pdf 2011 census result] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303200110/http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/Norfolk_Island/report.pdf |date=2016-03-03 }} |- |247 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|შობის კუნძული}}'' ''([[ავსტრალია]])'' |2,072 |9 აგვისტო, 2011 |0.0000{{#expr: 2072/{{worldpop}}*100*1000000 round 0}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Australia-Agglo.html 2011 census result] |- |248 |style="text-align:left;"|''[[ფაილი:Flag of Saba.svg|22პქ]]'' ''[[საბა (კუნძული)|საბა]]'' ''([[ნიდერლანდები]])'' |1,991 |1 იანვარი, 2013 |0.0000{{#expr: 1991/{{worldpop}}*100*1000000 round 0}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/NedAntillen.html Official estimate] |- |249 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ნიუე}} |1,190 |ივლისი, 2014 |0.0000{{#expr: 1613/{{worldpop}}*100*1000000 round 0}}% |style="text-align:left;"|[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ne.html CIA World Factbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181226112939/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ne.html%20 |date=2018-12-26 }} |- |250 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|ტოკელაუ}}'' ''([[ახალი ზელანდია]])'' |1,411 |18 ოქტომბერი, 2011 |0.0000{{#expr: 1411/{{worldpop}}*100*1000000 round 0}}% |style="text-align:left;"|[http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/Tokelau/report.pdf Final 2011 census result] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120815034343/http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/Tokelau/report.pdf |date=2012-08-15 }} |- |251 |style="text-align:left;"|{{flaglist|ვატიკანი}} |839 |1 ივლისი, 2012 |0.0000{{#expr: 839/{{worldpop}}*100*1000000 round 0}}% |style="text-align:left;"|[http://www.vaticanstate.va/content/vaticanstate/es/stato-e-governo/note-generali/popolazione.html Official estimate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170202031317/http://www.vaticanstate.va/content/vaticanstate/es/stato-e-governo/note-generali/popolazione.html |date=2017-02-02 }} |- |252 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|ქოქოსის კუნძულები}}'' ''([[ავსტრალია]])'' |550 |9 აგვისტო, 2011 |0.00000{{#expr: 550/{{worldpop}}*100*10000000 round 0}}% |style="text-align:left;"|[http://www.citypopulation.de/Australia-Agglo.html 2011 census result] |- |253 |style="text-align:left;"|''[[ფაილი:Flag of Wake Island.svg|22პქ]]'' ''[[უეიკი]]'' ''([[აშშ]])'' |188 |2005 |0.000000{{#expr: 188/{{worldpop}}*100*100000000 round 0}}% |style="text-align:left;"| |- |254 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|საფრანგეთის სამხრეთული და ანტარქტიდული ტერიტორია}}'' ''([[საფრანგეთი]]) '' |140 |2013 |0.000000{{#expr: 140/{{worldpop}}*100*100000000 round 0}}% |style="text-align:left;"| |- |255 |style="text-align:left;"|''[[ფაილი:Flag of the Midway Islands (local).svg|22პქ]]'' ''[[მიდუეი]]'' ''([[აშშ]])'' |60 |2009 |0.000000{{#expr: 60/{{worldpop}}*100*100000000 round 0}}% |style="text-align:left;"| |- |257 |style="text-align:left;"|''{{flaglist|პიტკერნის კუნძულები}}'' ''([[გაერთიანებული სამეფო]])'' |56 |2014 |0.000000{{#expr: 56/{{worldpop}}*100*100000000 round 0}}% |style="text-align:left;"|[[Pitcairn Islands#Historical population|Official estimate]] |} ==შენიშვნები== {{reflist|group="შენიშვნა"}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:დემოგრაფია]] 36akf787yfrrrk2zjdt50u5bblha55b ნირ ბარკატი 0 324562 4402882 4099800 2022-08-02T22:04:03Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 0 წყაროების და მონიშვნა 1 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ლიდერი | სახელი = ნირ ბარკატი | სურათი= Nir_Barkat_2008.JPG | სურათის ზომა =250პქ | წარწერა სურათის ქვეშ= | ხელმოწერა = | დაბადების თარიღი = [[19 ოქტომბერი]], [[1959]] | დაბადების ადგილი = [[იერუსალიმი]], [[ისრაელი]] | გარდაცვალების თარიღი = | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა = | ეროვნება = ებრაელი | საარჩევნო ოლქი = | მამა = | დედა = | მეუღლე =ბევერლი ბარკატი | შვილები=3 | განათლება = | სამეცნიერო ხარისხი = | წოდება = | პროფესია = | საქმიანობა = | რელიგია =[[იუდაიზმი]] | ჯილდოები = | პარტია = | საიტი = | შენიშვნა = | რიგი = [[იერუსალიმი]]ს მერი | თანამდებობა დაიკავა = [[2008]] | თანამდებობა დატოვა = | ვიცე-პრეზიდენტი = | მონარქი = | პრეზიდენტი = | კანცლერი = | პრემიერ-მინისტრი = | თავმჯდომარე= | წინამორბედი= [[ური ლუპოლიანსკი]] | მემკვიდრე = | რიგი2 = | თანამდებობა დაიკავა2 = | თანამდებობა დატოვა2= | წინამორბედი2 = | მემკვიდრე2 = | პრეზიდენტი2 = | მონარქი2 = | კანცლერი2 = | ვიცე-პრეზიდენტი2 = | პრემიერ-მინისტრი2 = | თავმჯდომარე2 = }} '''ნირ ბარკატი''' ({{lang-he|ניר ברקת}}; დ. [[19 ოქტომბერი]], [[1959]]) — ებრაელი ბიზნესმენი და პოლიტიკოსი, 2008 წლიდან იერუსალიმის მერი. ==ბიოგრაფია== დაიბადა [[იერუსალიმი|იერუსალიმში]], ებრაული უნივერსიტეტის ფიზიკოს-პროფესორის ოჯახში. სწავლობდა ამავე უნივერსიტეტში, კომპიუტერული მეცნიერების ფაკულტეტზე, სადაც აიღო ბაკალავრის დიპლომი. ასევე სწავლობდა ბიზნეს-ადმინისტრირების კურსზე, რომელიც არ დაუსრულებია. ნირი მსახურობდა ისრაელის მედესანტეების ბრიგადაში, 6 წლის განმავლობაში და მოიპოვა [[მაიორი|მაიორის]] წოდება ([[1977]]-[[1983]] წწ.). იგი ქორწინებაშია და ჰყავს 3 ქალიშვილი. მან თავისი კარიერა მაღალტექნოლოგიური ინდუსტრიით დაიწყო. [[1988]] წელს დააარსა ფირმა, რომელიც ეფუძნება ანტივირუსული კომპიუტერის პროგრამების წარმოებას. [[2003]] წლის იანვარში, ბარკატი ჩაერთო პოლიტიკაში. [[2008]] წლის [[11 ნოემბერი|11 ნოემბერს]], იერუსალიმის მერის არჩევნებზე გაიმარჯვა და მოიპოვა ხმათა 52 %. მისმა კონკურენტმა, [[მეირ პორუში|მეირ პორუშმა]] მოიპოვა ხმათა 43 %<ref name="Баркат">{{cite news |first= |last= |authorlink= |coauthors= |title=Новый хозяин Иерусалима Нир Баркат - биография |url=http://cursorinfo.co.il/news/novosti/2008/11/12/barkat/ |work= |publisher= |date= |accessdate=2011-04-26 }}{{Dead link|date=აგვისტო 2022 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>. [[2013]] წელს ნირ ბარკატი გავიდა 43-ე ადგილზე ყველაზე გავლენიან ებრაელებს შორის. [[2013]] წელს, პარტია ავოდის მხარდაჭერით, მან ხელახლა იყარა კენჭი იერუსალიმის მერის პოსტზე. ასევე მიიღო მხარდაჭერა პარტია მერეცისაგან, რომლის კანდიდატმაც, [[პეპე ალალუ]]მ, მოხსნა თავისი კანდიდატურა, რათა ბარკატისათვის ხმები არ წაერთმია<ref>[http://www.timesofisrael.com/an-unexpectedly-bitter-battle-for-jerusalem-enters-its-final-stage/ An unexpectedly bitter battle for Jerusalem enters its final stage | The Times of Israel<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. ხმათა 52 %-ის მოპოვების შედეგად, ბარკატი მერის პოსტზე ხელახლა აირჩიეს<ref>{{cite web |url=http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/173112#.Umc4WRBGbto |title=Barkat Re-elected in Jerusalem |author=Elad Benari |date=October 23, 2013 |work=Israel National News }}</ref>. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.barkat.org.il/Default.aspx Nir Barkat official campaign page - Hebrew] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081222234244/http://www.barkat.org.il/Default.aspx |date=2008-12-22 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ბარკატი, ნირ}} [[კატეგორია:იერუსალიმის მერები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:დაბადებული 19 ოქტომბერი]] qlmbfnbmamkjo6kg3nysarehywxbk3h ერიკ-ემანუელ შმიტი 0 328593 4402846 3183154 2022-08-02T21:01:21Z Mariamm097 115959 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ერიკ-ემანუელ შმიტი''' ({{lang-fr|Éric-Emmanuel Schmitt}}; დ. [[28 მარტი]], [[1960]], [[სენტ-ფუა-დე-ლიონი]], [[რონა-ალპები]]) — [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობის მქონე [[ფრანგი]] დრამატურგი, მოთხრობების ავტორი, რომანისტი და კინორეჟისორი. მისი ნაწარმოებები ნათარგმნია 40-ზე მეტ ენაზე, ხოლო პიესები დადგმულია 50 ქვეყანაში.<ref>[http://www.eric-emmanuel-schmitt.com/ Son site officiel]</ref> == ბიბლიოგრაფია == === რომანები === * [[1994]] – ''[[ეგოისტების სექტა]] (La Secte des égoïstes)'' * [[2000]] – ''[[პილატეს სახარება]] (L'Évangile selon Pilate)'' * [[2001]] – ''[[სხვისი წილი]] (La part de l'autre)'' * [[2002]] – ''[[გინიოლი ალპების ძირში]] (Guignol aux pieds des Alpes'') * [[2003]] – ''[[როდესაც ხელოვნების ნაწილი ვიყავი]] (Lorsque j'étais une œuvre d'art)'' * [[2008]] – ''[[ულისე ბაღდადიდან]] (Ulysse from Bagdad)'' * [[2011]] – ''[[ქალი სარკეში (რომანი)|ქალი სარკეში]] (La Femme au miroir)'' * [[2013]] – ''[[არეცოს მოედნის თუთიყუშები]] (Les Perroquets de la place d'Arezzo'') * [[2014]] – ''[[სიყვარულის ელექსირი]] (L'Élixir d'amour)'' * [[2014]] – ''[[სიყვარულის საწამლავი]] (Le Poison d´amour)'' * [[2015]] – ''[[ცეცხლის ღამე]] (La Nuit de feu)'' === მოთხრობების კრებული === * [[2006]] – ''[[ოდეტ ტულმონდი და სხვა მოთხრობები]] (Odette Toulemonde et autres histoires)'' * [[2007]] – ''[[ოსტენდელი მეოცნებე]] (La Rêveuse d'Ostende)'' * [[2010]] – ''[[კონცერტი ანგელოზის მეხსიერებაში]] (Concerto à la mémoire d'un ange)'' * [[2012]] – ''[[ორი ბრიუსელელი ბატონი]] (Les Deux Messieurs de Bruxelles'') === მცირე რომანები === ==== „''Le Cycle de l'invisible''“ (უჩინარის ციკლი) ==== „''Cycle de l'invisible''“ მოიცავს რამდენიმე მცირე რომანსა და მოთხრობას. * [[1997]] – ''[[მილარეპა (მოთხრობა)|მილარეპა]] (Milarepa)'' * [[2001]] – [[ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები]] (Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran)'' * [[2002]] – ''[[ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი]] (Oscar et la Dame rose)'' * [[2004]] – ''[[ნოეს შვილი]] (L'Enfant de Noé)'' * [[2009]] – [[სუმოს მოჭიდავე, რომელმაც ვერ შეძლო გასუქება]] (Le Sumo qui ne pouvait pas grossir)'' * [[2012]] – ''[[ათი შვილი, რომელიც ქალბატონ მინს არასოდეს ჰყოლია]] (Les Dix Enfants que madame Ming n'a jamais eus)'' == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Éric-Emmanuel Schmitt}} * {{IMDb name|0773418}} * [http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/mosaic/v046/46.2.wolfe.pdf Wolfe, Graham. "Making the Real Appear: Schmitt’s ''Enigma Variations'' as a ‘Traversal of the Fantasy’." ''Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature'' 46.2 (2013). 147-162.] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შმიტი, ერიკ-ემანუელი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1960]] [[კატეგორია:ფრანგი მწერლები]] [[კატეგორია:ფრანგი დრამატურგები]] [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] eee2q1y7bd1yig4uey2q0cjwr9hdtmh 4402858 4402846 2022-08-02T21:12:54Z Mariamm097 115959 /* ბიბლიოგრაფია */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ერიკ-ემანუელ შმიტი''' ({{lang-fr|Éric-Emmanuel Schmitt}}; დ. [[28 მარტი]], [[1960]], [[სენტ-ფუა-დე-ლიონი]], [[რონა-ალპები]]) — [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობის მქონე [[ფრანგი]] დრამატურგი, მოთხრობების ავტორი, რომანისტი და კინორეჟისორი. მისი ნაწარმოებები ნათარგმნია 40-ზე მეტ ენაზე, ხოლო პიესები დადგმულია 50 ქვეყანაში.<ref>[http://www.eric-emmanuel-schmitt.com/ Son site officiel]</ref> ==ბიოგრაფია== ===ადრეული წლები=== ერიკ-ემანუელ შმიტის მშობლები ფიზკულტურის მასწავლებლები იყვნენ, მისი მამა მოგვიანებით ფიზიოთერაპევტი და პედიატრი მასაჟისტი გახდა. იგი აგრეთვე ბოქსის ჩემპიონი, ხოლო მისი დედა მედალოსანი მორებანი იყო. ერთხელ დედამ შმიტი თეატრში ედმონდ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკის“ დადგმის სანახავად წაიყვანა, რომელშიც მთავარ როლს [[ჟან მარე]] ასრულებდა. თეატრიდან გამოსულმა შმიტმა დედას უთხრა, რომ სურდა პოსტერზე გამოსახული მამაკაცის – ედმონდ როსტანის – მსგავსი გამხდარიყო. 16 წლის ასაკში შმიტმა მწერლობდა გადაწყვიტა და პიესების წერა დაიწყო, რომლებშიც საშუალო სკოლის დადგმებზე თავადვე თამაშობდა. სტილის გასაუმჯობესებლად მან სხვა მწერლების, განსაკუთრებით კი [[მოლიერი]]ს, მიბაძვა დაიწყო. == ბიბლიოგრაფია == === რომანები === * [[1994]] – ''[[ეგოისტების სექტა]] (La Secte des égoïstes)'' * [[2000]] – ''[[პილატეს სახარება]] (L'Évangile selon Pilate)'' * [[2001]] – ''[[სხვისი წილი]] (La part de l'autre)'' * [[2002]] – ''[[გინიოლი ალპების ძირში]] (Guignol aux pieds des Alpes'') * [[2003]] – ''[[როდესაც ხელოვნების ნაწილი ვიყავი]] (Lorsque j'étais une œuvre d'art)'' * [[2008]] – ''[[ულისე ბაღდადიდან]] (Ulysse from Bagdad)'' * [[2011]] – ''[[ქალი სარკეში (რომანი)|ქალი სარკეში]] (La Femme au miroir)'' * [[2013]] – ''[[არეცოს მოედნის თუთიყუშები]] (Les Perroquets de la place d'Arezzo'') * [[2014]] – ''[[სიყვარულის ელექსირი]] (L'Élixir d'amour)'' * [[2014]] – ''[[სიყვარულის საწამლავი]] (Le Poison d´amour)'' * [[2015]] – ''[[ცეცხლის ღამე]] (La Nuit de feu)'' === მოთხრობების კრებული === * [[2006]] – ''[[ოდეტ ტულმონდი და სხვა მოთხრობები]] (Odette Toulemonde et autres histoires)'' * [[2007]] – ''[[ოსტენდელი მეოცნებე]] (La Rêveuse d'Ostende)'' * [[2010]] – ''[[კონცერტი ანგელოზის მეხსიერებაში]] (Concerto à la mémoire d'un ange)'' * [[2012]] – ''[[ორი ბრიუსელელი ბატონი]] (Les Deux Messieurs de Bruxelles'') === მცირე რომანები === ==== „''Le Cycle de l'invisible''“ (უჩინარის ციკლი) ==== „''Cycle de l'invisible''“ მოიცავს რამდენიმე მცირე რომანსა და მოთხრობას. * [[1997]] – ''[[მილარეპა (მოთხრობა)|მილარეპა]] (Milarepa)'' * [[2001]] – [[ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები]] (Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran)'' * [[2002]] – ''[[ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი]] (Oscar et la Dame rose)'' * [[2004]] – ''[[ნოეს შვილი]] (L'Enfant de Noé)'' * [[2009]] – [[სუმოს მოჭიდავე, რომელმაც ვერ შეძლო გასუქება]] (Le Sumo qui ne pouvait pas grossir)'' * [[2012]] – ''[[ათი შვილი, რომელიც ქალბატონ მინს არასოდეს ჰყოლია]] (Les Dix Enfants que madame Ming n'a jamais eus)'' == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Éric-Emmanuel Schmitt}} * {{IMDb name|0773418}} * [http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/mosaic/v046/46.2.wolfe.pdf Wolfe, Graham. "Making the Real Appear: Schmitt’s ''Enigma Variations'' as a ‘Traversal of the Fantasy’." ''Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature'' 46.2 (2013). 147-162.] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შმიტი, ერიკ-ემანუელი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1960]] [[კატეგორია:ფრანგი მწერლები]] [[კატეგორია:ფრანგი დრამატურგები]] [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] d5z71tlwwju9zuv2as4nweyio42bkc7 4402861 4402858 2022-08-02T21:20:47Z Mariamm097 115959 /* ადრეული წლები */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ერიკ-ემანუელ შმიტი''' ({{lang-fr|Éric-Emmanuel Schmitt}}; დ. [[28 მარტი]], [[1960]], [[სენტ-ფუა-დე-ლიონი]], [[რონა-ალპები]]) — [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობის მქონე [[ფრანგი]] დრამატურგი, მოთხრობების ავტორი, რომანისტი და კინორეჟისორი. მისი ნაწარმოებები ნათარგმნია 40-ზე მეტ ენაზე, ხოლო პიესები დადგმულია 50 ქვეყანაში.<ref>[http://www.eric-emmanuel-schmitt.com/ Son site officiel]</ref> ==ბიოგრაფია== ===ადრეული წლები=== ერიკ-ემანუელ შმიტის მშობლები ფიზკულტურის მასწავლებლები იყვნენ, მისი მამა მოგვიანებით ფიზიოთერაპევტი და პედიატრი მასაჟისტი გახდა. იგი აგრეთვე ბოქსის ჩემპიონი, ხოლო მისი დედა მედალოსანი მორებანი იყო. ერთხელ დედამ შმიტი თეატრში ედმონდ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკის“ დადგმის სანახავად წაიყვანა, რომელშიც მთავარ როლს [[ჟან მარე]] ასრულებდა. თეატრიდან გამოსულმა შმიტმა დედას უთხრა, რომ სურდა პოსტერზე გამოსახული მამაკაცის – ედმონდ როსტანის – მსგავსი გამხდარიყო. 16 წლის ასაკში შმიტმა მწერლობდა გადაწყვიტა და პიესების წერა დაიწყო, რომლებშიც საშუალო სკოლის დადგმებზე თავადვე თამაშობდა. სტილის გასაუმჯობესებლად მან სხვა მწერლების, განსაკუთრებით კი [[მოლიერი]]ს, მიბაძვა დაიწყო. ==განათლება== საშუალო განათლება მიიღო სკოლაში Lycée du Parc. 1980-85 წლებში სწავლობდა École normale supérieure-ში (საშუალო ნორმალური სკოლა), რომელიც ფილოსოფიის მასწავლებლის კვალიფიკაციით დაასრულა. 1987 წელს პარიზ-სორბონის უნივერსიტეტში დისერტაციისთვის სათაურით „დიდრო და მეტაფიზიკა“ ფილოსოფიის დოქტორის ხარისხი მიიღო. 1997 წელს აღნიშნული დისერტაცია გამოქვეყნდა სათაურით „დიდრო და ცდუნების ფილოსოფია“. 2 002 წლიდან შმიტი [[ბრიუსელი|ბრიუსელში]] ცხოვრობს, 2008 წლიდან კი [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობას ფლობს. == ბიბლიოგრაფია == === რომანები === * [[1994]] – ''[[ეგოისტების სექტა]] (La Secte des égoïstes)'' * [[2000]] – ''[[პილატეს სახარება]] (L'Évangile selon Pilate)'' * [[2001]] – ''[[სხვისი წილი]] (La part de l'autre)'' * [[2002]] – ''[[გინიოლი ალპების ძირში]] (Guignol aux pieds des Alpes'') * [[2003]] – ''[[როდესაც ხელოვნების ნაწილი ვიყავი]] (Lorsque j'étais une œuvre d'art)'' * [[2008]] – ''[[ულისე ბაღდადიდან]] (Ulysse from Bagdad)'' * [[2011]] – ''[[ქალი სარკეში (რომანი)|ქალი სარკეში]] (La Femme au miroir)'' * [[2013]] – ''[[არეცოს მოედნის თუთიყუშები]] (Les Perroquets de la place d'Arezzo'') * [[2014]] – ''[[სიყვარულის ელექსირი]] (L'Élixir d'amour)'' * [[2014]] – ''[[სიყვარულის საწამლავი]] (Le Poison d´amour)'' * [[2015]] – ''[[ცეცხლის ღამე]] (La Nuit de feu)'' === მოთხრობების კრებული === * [[2006]] – ''[[ოდეტ ტულმონდი და სხვა მოთხრობები]] (Odette Toulemonde et autres histoires)'' * [[2007]] – ''[[ოსტენდელი მეოცნებე]] (La Rêveuse d'Ostende)'' * [[2010]] – ''[[კონცერტი ანგელოზის მეხსიერებაში]] (Concerto à la mémoire d'un ange)'' * [[2012]] – ''[[ორი ბრიუსელელი ბატონი]] (Les Deux Messieurs de Bruxelles'') === მცირე რომანები === ==== „''Le Cycle de l'invisible''“ (უჩინარის ციკლი) ==== „''Cycle de l'invisible''“ მოიცავს რამდენიმე მცირე რომანსა და მოთხრობას. * [[1997]] – ''[[მილარეპა (მოთხრობა)|მილარეპა]] (Milarepa)'' * [[2001]] – [[ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები]] (Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran)'' * [[2002]] – ''[[ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი]] (Oscar et la Dame rose)'' * [[2004]] – ''[[ნოეს შვილი]] (L'Enfant de Noé)'' * [[2009]] – [[სუმოს მოჭიდავე, რომელმაც ვერ შეძლო გასუქება]] (Le Sumo qui ne pouvait pas grossir)'' * [[2012]] – ''[[ათი შვილი, რომელიც ქალბატონ მინს არასოდეს ჰყოლია]] (Les Dix Enfants que madame Ming n'a jamais eus)'' == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Éric-Emmanuel Schmitt}} * {{IMDb name|0773418}} * [http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/mosaic/v046/46.2.wolfe.pdf Wolfe, Graham. "Making the Real Appear: Schmitt’s ''Enigma Variations'' as a ‘Traversal of the Fantasy’." ''Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature'' 46.2 (2013). 147-162.] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შმიტი, ერიკ-ემანუელი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1960]] [[კატეგორია:ფრანგი მწერლები]] [[კატეგორია:ფრანგი დრამატურგები]] [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] 0vyqlsfotzcs9sr1v7g781hu997kgdx 4402862 4402861 2022-08-02T21:21:24Z Mariamm097 115959 /* „Le Cycle de l'invisible“ (უჩინარის ციკლი) */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ერიკ-ემანუელ შმიტი''' ({{lang-fr|Éric-Emmanuel Schmitt}}; დ. [[28 მარტი]], [[1960]], [[სენტ-ფუა-დე-ლიონი]], [[რონა-ალპები]]) — [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობის მქონე [[ფრანგი]] დრამატურგი, მოთხრობების ავტორი, რომანისტი და კინორეჟისორი. მისი ნაწარმოებები ნათარგმნია 40-ზე მეტ ენაზე, ხოლო პიესები დადგმულია 50 ქვეყანაში.<ref>[http://www.eric-emmanuel-schmitt.com/ Son site officiel]</ref> ==ბიოგრაფია== ===ადრეული წლები=== ერიკ-ემანუელ შმიტის მშობლები ფიზკულტურის მასწავლებლები იყვნენ, მისი მამა მოგვიანებით ფიზიოთერაპევტი და პედიატრი მასაჟისტი გახდა. იგი აგრეთვე ბოქსის ჩემპიონი, ხოლო მისი დედა მედალოსანი მორებანი იყო. ერთხელ დედამ შმიტი თეატრში ედმონდ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკის“ დადგმის სანახავად წაიყვანა, რომელშიც მთავარ როლს [[ჟან მარე]] ასრულებდა. თეატრიდან გამოსულმა შმიტმა დედას უთხრა, რომ სურდა პოსტერზე გამოსახული მამაკაცის – ედმონდ როსტანის – მსგავსი გამხდარიყო. 16 წლის ასაკში შმიტმა მწერლობდა გადაწყვიტა და პიესების წერა დაიწყო, რომლებშიც საშუალო სკოლის დადგმებზე თავადვე თამაშობდა. სტილის გასაუმჯობესებლად მან სხვა მწერლების, განსაკუთრებით კი [[მოლიერი]]ს, მიბაძვა დაიწყო. ==განათლება== საშუალო განათლება მიიღო სკოლაში Lycée du Parc. 1980-85 წლებში სწავლობდა École normale supérieure-ში (საშუალო ნორმალური სკოლა), რომელიც ფილოსოფიის მასწავლებლის კვალიფიკაციით დაასრულა. 1987 წელს პარიზ-სორბონის უნივერსიტეტში დისერტაციისთვის სათაურით „დიდრო და მეტაფიზიკა“ ფილოსოფიის დოქტორის ხარისხი მიიღო. 1997 წელს აღნიშნული დისერტაცია გამოქვეყნდა სათაურით „დიდრო და ცდუნების ფილოსოფია“. 2 002 წლიდან შმიტი [[ბრიუსელი|ბრიუსელში]] ცხოვრობს, 2008 წლიდან კი [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობას ფლობს. == ბიბლიოგრაფია == === რომანები === * [[1994]] – ''[[ეგოისტების სექტა]] (La Secte des égoïstes)'' * [[2000]] – ''[[პილატეს სახარება]] (L'Évangile selon Pilate)'' * [[2001]] – ''[[სხვისი წილი]] (La part de l'autre)'' * [[2002]] – ''[[გინიოლი ალპების ძირში]] (Guignol aux pieds des Alpes'') * [[2003]] – ''[[როდესაც ხელოვნების ნაწილი ვიყავი]] (Lorsque j'étais une œuvre d'art)'' * [[2008]] – ''[[ულისე ბაღდადიდან]] (Ulysse from Bagdad)'' * [[2011]] – ''[[ქალი სარკეში (რომანი)|ქალი სარკეში]] (La Femme au miroir)'' * [[2013]] – ''[[არეცოს მოედნის თუთიყუშები]] (Les Perroquets de la place d'Arezzo'') * [[2014]] – ''[[სიყვარულის ელექსირი]] (L'Élixir d'amour)'' * [[2014]] – ''[[სიყვარულის საწამლავი]] (Le Poison d´amour)'' * [[2015]] – ''[[ცეცხლის ღამე]] (La Nuit de feu)'' === მოთხრობების კრებული === * [[2006]] – ''[[ოდეტ ტულმონდი და სხვა მოთხრობები]] (Odette Toulemonde et autres histoires)'' * [[2007]] – ''[[ოსტენდელი მეოცნებე]] (La Rêveuse d'Ostende)'' * [[2010]] – ''[[კონცერტი ანგელოზის მეხსიერებაში]] (Concerto à la mémoire d'un ange)'' * [[2012]] – ''[[ორი ბრიუსელელი ბატონი]] (Les Deux Messieurs de Bruxelles'') === მცირე რომანები === ==== „''Le Cycle de l'invisible''“ (უჩინარის ციკლი) ==== „''Cycle de l'invisible''“ მოიცავს რამდენიმე მცირე რომანსა და მოთხრობას. * [[1997]] – ''[[მილარეპა (მოთხრობა)|მილარეპა]] (Milarepa)'' * [[2001]] – [[ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები]] (Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran)'' * [[2002]] – ''[[ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი]] (Oscar et la Dame rose)'' * [[2004]] – ''[[ნოეს შვილი]] (L'Enfant de Noé)'' * [[2009]] – [[სუმოისტი, რომელიც ვერ სუქდებოდა]] (Le Sumo qui ne pouvait pas grossir)'' * [[2012]] – ''[[ათი შვილი, რომელიც ქალბატონ მინს არასოდეს ჰყოლია]] (Les Dix Enfants que madame Ming n'a jamais eus)'' == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Éric-Emmanuel Schmitt}} * {{IMDb name|0773418}} * [http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/mosaic/v046/46.2.wolfe.pdf Wolfe, Graham. "Making the Real Appear: Schmitt’s ''Enigma Variations'' as a ‘Traversal of the Fantasy’." ''Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature'' 46.2 (2013). 147-162.] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შმიტი, ერიკ-ემანუელი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1960]] [[კატეგორია:ფრანგი მწერლები]] [[კატეგორია:ფრანგი დრამატურგები]] [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] agrz8z1jhl92woy7fu4cl4h6gnlt8t5 4402866 4402862 2022-08-02T21:22:30Z Mariamm097 115959 /* მოთხრობების კრებული */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ერიკ-ემანუელ შმიტი''' ({{lang-fr|Éric-Emmanuel Schmitt}}; დ. [[28 მარტი]], [[1960]], [[სენტ-ფუა-დე-ლიონი]], [[რონა-ალპები]]) — [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობის მქონე [[ფრანგი]] დრამატურგი, მოთხრობების ავტორი, რომანისტი და კინორეჟისორი. მისი ნაწარმოებები ნათარგმნია 40-ზე მეტ ენაზე, ხოლო პიესები დადგმულია 50 ქვეყანაში.<ref>[http://www.eric-emmanuel-schmitt.com/ Son site officiel]</ref> ==ბიოგრაფია== ===ადრეული წლები=== ერიკ-ემანუელ შმიტის მშობლები ფიზკულტურის მასწავლებლები იყვნენ, მისი მამა მოგვიანებით ფიზიოთერაპევტი და პედიატრი მასაჟისტი გახდა. იგი აგრეთვე ბოქსის ჩემპიონი, ხოლო მისი დედა მედალოსანი მორებანი იყო. ერთხელ დედამ შმიტი თეატრში ედმონდ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკის“ დადგმის სანახავად წაიყვანა, რომელშიც მთავარ როლს [[ჟან მარე]] ასრულებდა. თეატრიდან გამოსულმა შმიტმა დედას უთხრა, რომ სურდა პოსტერზე გამოსახული მამაკაცის – ედმონდ როსტანის – მსგავსი გამხდარიყო. 16 წლის ასაკში შმიტმა მწერლობდა გადაწყვიტა და პიესების წერა დაიწყო, რომლებშიც საშუალო სკოლის დადგმებზე თავადვე თამაშობდა. სტილის გასაუმჯობესებლად მან სხვა მწერლების, განსაკუთრებით კი [[მოლიერი]]ს, მიბაძვა დაიწყო. ==განათლება== საშუალო განათლება მიიღო სკოლაში Lycée du Parc. 1980-85 წლებში სწავლობდა École normale supérieure-ში (საშუალო ნორმალური სკოლა), რომელიც ფილოსოფიის მასწავლებლის კვალიფიკაციით დაასრულა. 1987 წელს პარიზ-სორბონის უნივერსიტეტში დისერტაციისთვის სათაურით „დიდრო და მეტაფიზიკა“ ფილოსოფიის დოქტორის ხარისხი მიიღო. 1997 წელს აღნიშნული დისერტაცია გამოქვეყნდა სათაურით „დიდრო და ცდუნების ფილოსოფია“. 2 002 წლიდან შმიტი [[ბრიუსელი|ბრიუსელში]] ცხოვრობს, 2008 წლიდან კი [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობას ფლობს. == ბიბლიოგრაფია == === რომანები === * [[1994]] – ''[[ეგოისტების სექტა]] (La Secte des égoïstes)'' * [[2000]] – ''[[პილატეს სახარება]] (L'Évangile selon Pilate)'' * [[2001]] – ''[[სხვისი წილი]] (La part de l'autre)'' * [[2002]] – ''[[გინიოლი ალპების ძირში]] (Guignol aux pieds des Alpes'') * [[2003]] – ''[[როდესაც ხელოვნების ნაწილი ვიყავი]] (Lorsque j'étais une œuvre d'art)'' * [[2008]] – ''[[ულისე ბაღდადიდან]] (Ulysse from Bagdad)'' * [[2011]] – ''[[ქალი სარკეში (რომანი)|ქალი სარკეში]] (La Femme au miroir)'' * [[2013]] – ''[[არეცოს მოედნის თუთიყუშები]] (Les Perroquets de la place d'Arezzo'') * [[2014]] – ''[[სიყვარულის ელექსირი]] (L'Élixir d'amour)'' * [[2014]] – ''[[სიყვარულის საწამლავი]] (Le Poison d´amour)'' * [[2015]] – ''[[ცეცხლის ღამე]] (La Nuit de feu)'' === მოთხრობების კრებული === * [[2006]] – ''[[ოდეტ ტულმონდი და სხვა მოთხრობები]] (Odette Toulemonde et autres histoires)'' * [[2007]] – ''[[ოსტენდელი მეოცნებე]] (La Rêveuse d'Ostende)'' * [[2010]] – ''[[კონცერტი ანგელოზის მეხსიერებაში]] (Concerto à la mémoire d'un ange)'' * [[2012]] – ''[[ორი მამაკაცი ბრიუსელედან]] (Les Deux Messieurs de Bruxelles'') === მცირე რომანები === ==== „''Le Cycle de l'invisible''“ (უჩინარის ციკლი) ==== „''Cycle de l'invisible''“ მოიცავს რამდენიმე მცირე რომანსა და მოთხრობას. * [[1997]] – ''[[მილარეპა (მოთხრობა)|მილარეპა]] (Milarepa)'' * [[2001]] – [[ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები]] (Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran)'' * [[2002]] – ''[[ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი]] (Oscar et la Dame rose)'' * [[2004]] – ''[[ნოეს შვილი]] (L'Enfant de Noé)'' * [[2009]] – [[სუმოისტი, რომელიც ვერ სუქდებოდა]] (Le Sumo qui ne pouvait pas grossir)'' * [[2012]] – ''[[ათი შვილი, რომელიც ქალბატონ მინს არასოდეს ჰყოლია]] (Les Dix Enfants que madame Ming n'a jamais eus)'' == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Éric-Emmanuel Schmitt}} * {{IMDb name|0773418}} * [http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/mosaic/v046/46.2.wolfe.pdf Wolfe, Graham. "Making the Real Appear: Schmitt’s ''Enigma Variations'' as a ‘Traversal of the Fantasy’." ''Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature'' 46.2 (2013). 147-162.] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შმიტი, ერიკ-ემანუელი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1960]] [[კატეგორია:ფრანგი მწერლები]] [[კატეგორია:ფრანგი დრამატურგები]] [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] 5nfgr6p374godybkqpnu8z5r6gam8rr 4402868 4402866 2022-08-02T21:27:27Z Mariamm097 115959 /* განათლება */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ერიკ-ემანუელ შმიტი''' ({{lang-fr|Éric-Emmanuel Schmitt}}; დ. [[28 მარტი]], [[1960]], [[სენტ-ფუა-დე-ლიონი]], [[რონა-ალპები]]) — [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობის მქონე [[ფრანგი]] დრამატურგი, მოთხრობების ავტორი, რომანისტი და კინორეჟისორი. მისი ნაწარმოებები ნათარგმნია 40-ზე მეტ ენაზე, ხოლო პიესები დადგმულია 50 ქვეყანაში.<ref>[http://www.eric-emmanuel-schmitt.com/ Son site officiel]</ref> ==ბიოგრაფია== ===ადრეული წლები=== ერიკ-ემანუელ შმიტის მშობლები ფიზკულტურის მასწავლებლები იყვნენ, მისი მამა მოგვიანებით ფიზიოთერაპევტი და პედიატრი მასაჟისტი გახდა. იგი აგრეთვე ბოქსის ჩემპიონი, ხოლო მისი დედა მედალოსანი მორებანი იყო. ერთხელ დედამ შმიტი თეატრში ედმონდ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკის“ დადგმის სანახავად წაიყვანა, რომელშიც მთავარ როლს [[ჟან მარე]] ასრულებდა. თეატრიდან გამოსულმა შმიტმა დედას უთხრა, რომ სურდა პოსტერზე გამოსახული მამაკაცის – ედმონდ როსტანის – მსგავსი გამხდარიყო. 16 წლის ასაკში შმიტმა მწერლობდა გადაწყვიტა და პიესების წერა დაიწყო, რომლებშიც საშუალო სკოლის დადგმებზე თავადვე თამაშობდა. სტილის გასაუმჯობესებლად მან სხვა მწერლების, განსაკუთრებით კი [[მოლიერი]]ს, მიბაძვა დაიწყო. ===განათლება=== საშუალო განათლება მიიღო სკოლაში Lycée du Parc. 1980-85 წლებში სწავლობდა École normale supérieure-ში (საშუალო ნორმალური სკოლა), რომელიც ფილოსოფიის მასწავლებლის კვალიფიკაციით დაასრულა. 1987 წელს პარიზ-სორბონის უნივერსიტეტში დისერტაციისთვის სათაურით „დიდრო და მეტაფიზიკა“ ფილოსოფიის დოქტორის ხარისხი მიიღო. 1997 წელს აღნიშნული დისერტაცია გამოქვეყნდა სათაურით „დიდრო და ცდუნების ფილოსოფია“. 2002 წლიდან შმიტი [[ბრიუსელი|ბრიუსელში]] ცხოვრობს, 2008 წლიდან კი [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობას ფლობს. ==კარიერა== შმიტმა სამხედრო სამსახური სენტ-კირის სამხედრო აკადემიაში გაატარა, რის შემდეგაც ორი წელი ბესანკონის უნივერსიტეტში ასისტენტი სტუდენტში იყო. მოგვიანებით კი შერბურის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა, შემდეგ კი ჩამბერის უნივერსიტეტში ოთხი წლის განმავლობაში ლექტორი იყო. == ბიბლიოგრაფია == === რომანები === * [[1994]] – ''[[ეგოისტების სექტა]] (La Secte des égoïstes)'' * [[2000]] – ''[[პილატეს სახარება]] (L'Évangile selon Pilate)'' * [[2001]] – ''[[სხვისი წილი]] (La part de l'autre)'' * [[2002]] – ''[[გინიოლი ალპების ძირში]] (Guignol aux pieds des Alpes'') * [[2003]] – ''[[როდესაც ხელოვნების ნაწილი ვიყავი]] (Lorsque j'étais une œuvre d'art)'' * [[2008]] – ''[[ულისე ბაღდადიდან]] (Ulysse from Bagdad)'' * [[2011]] – ''[[ქალი სარკეში (რომანი)|ქალი სარკეში]] (La Femme au miroir)'' * [[2013]] – ''[[არეცოს მოედნის თუთიყუშები]] (Les Perroquets de la place d'Arezzo'') * [[2014]] – ''[[სიყვარულის ელექსირი]] (L'Élixir d'amour)'' * [[2014]] – ''[[სიყვარულის საწამლავი]] (Le Poison d´amour)'' * [[2015]] – ''[[ცეცხლის ღამე]] (La Nuit de feu)'' === მოთხრობების კრებული === * [[2006]] – ''[[ოდეტ ტულმონდი და სხვა მოთხრობები]] (Odette Toulemonde et autres histoires)'' * [[2007]] – ''[[ოსტენდელი მეოცნებე]] (La Rêveuse d'Ostende)'' * [[2010]] – ''[[კონცერტი ანგელოზის მეხსიერებაში]] (Concerto à la mémoire d'un ange)'' * [[2012]] – ''[[ორი მამაკაცი ბრიუსელედან]] (Les Deux Messieurs de Bruxelles'') === მცირე რომანები === ==== „''Le Cycle de l'invisible''“ (უჩინარის ციკლი) ==== „''Cycle de l'invisible''“ მოიცავს რამდენიმე მცირე რომანსა და მოთხრობას. * [[1997]] – ''[[მილარეპა (მოთხრობა)|მილარეპა]] (Milarepa)'' * [[2001]] – [[ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები]] (Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran)'' * [[2002]] – ''[[ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი]] (Oscar et la Dame rose)'' * [[2004]] – ''[[ნოეს შვილი]] (L'Enfant de Noé)'' * [[2009]] – [[სუმოისტი, რომელიც ვერ სუქდებოდა]] (Le Sumo qui ne pouvait pas grossir)'' * [[2012]] – ''[[ათი შვილი, რომელიც ქალბატონ მინს არასოდეს ჰყოლია]] (Les Dix Enfants que madame Ming n'a jamais eus)'' == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Éric-Emmanuel Schmitt}} * {{IMDb name|0773418}} * [http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/mosaic/v046/46.2.wolfe.pdf Wolfe, Graham. "Making the Real Appear: Schmitt’s ''Enigma Variations'' as a ‘Traversal of the Fantasy’." ''Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature'' 46.2 (2013). 147-162.] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შმიტი, ერიკ-ემანუელი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1960]] [[კატეგორია:ფრანგი მწერლები]] [[კატეგორია:ფრანგი დრამატურგები]] [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] nkbj1hccy2hbbs5ln7gz066x3ptk046 4402894 4402868 2022-08-03T04:15:20Z Mariamm097 115959 /* კარიერა */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ერიკ-ემანუელ შმიტი''' ({{lang-fr|Éric-Emmanuel Schmitt}}; დ. [[28 მარტი]], [[1960]], [[სენტ-ფუა-დე-ლიონი]], [[რონა-ალპები]]) — [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობის მქონე [[ფრანგი]] დრამატურგი, მოთხრობების ავტორი, რომანისტი და კინორეჟისორი. მისი ნაწარმოებები ნათარგმნია 40-ზე მეტ ენაზე, ხოლო პიესები დადგმულია 50 ქვეყანაში.<ref>[http://www.eric-emmanuel-schmitt.com/ Son site officiel]</ref> ==ბიოგრაფია== ===ადრეული წლები=== ერიკ-ემანუელ შმიტის მშობლები ფიზკულტურის მასწავლებლები იყვნენ, მისი მამა მოგვიანებით ფიზიოთერაპევტი და პედიატრი მასაჟისტი გახდა. იგი აგრეთვე ბოქსის ჩემპიონი, ხოლო მისი დედა მედალოსანი მორებანი იყო. ერთხელ დედამ შმიტი თეატრში ედმონდ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკის“ დადგმის სანახავად წაიყვანა, რომელშიც მთავარ როლს [[ჟან მარე]] ასრულებდა. თეატრიდან გამოსულმა შმიტმა დედას უთხრა, რომ სურდა პოსტერზე გამოსახული მამაკაცის – ედმონდ როსტანის – მსგავსი გამხდარიყო. 16 წლის ასაკში შმიტმა მწერლობდა გადაწყვიტა და პიესების წერა დაიწყო, რომლებშიც საშუალო სკოლის დადგმებზე თავადვე თამაშობდა. სტილის გასაუმჯობესებლად მან სხვა მწერლების, განსაკუთრებით კი [[მოლიერი]]ს, მიბაძვა დაიწყო. ===განათლება=== საშუალო განათლება მიიღო სკოლაში Lycée du Parc. 1980-85 წლებში სწავლობდა École normale supérieure-ში (საშუალო ნორმალური სკოლა), რომელიც ფილოსოფიის მასწავლებლის კვალიფიკაციით დაასრულა. 1987 წელს პარიზ-სორბონის უნივერსიტეტში დისერტაციისთვის სათაურით „დიდრო და მეტაფიზიკა“ ფილოსოფიის დოქტორის ხარისხი მიიღო. 1997 წელს აღნიშნული დისერტაცია გამოქვეყნდა სათაურით „დიდრო და ცდუნების ფილოსოფია“. 2002 წლიდან შმიტი [[ბრიუსელი|ბრიუსელში]] ცხოვრობს, 2008 წლიდან კი [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობას ფლობს. ===კარიერა=== შმიტმა სამხედრო სამსახური სენტ-კირის სამხედრო აკადემიაში მოიხადა, რის შემდეგაც ორი წელი ბესანკონის უნივერსიტეტში ასისტენტი სტუდენტში იყო. მოგვიანებით კი შერბურის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა, შემდეგ კი ჩამბერის უნივერსიტეტში ოთხი წლის განმავლობაში ლექტორი იყო. 1989 წლის 4 თებერვლის ღამეს აჰაგარის უდაბნოში ექსპედიციაზე მყოფი შმიტი კომპანიონებს ჩამორჩა, სადაც მან ღვთაებრივი გამოცხადების მსგავსი სპირიტუალური გამოცდილება მიიღო. შმიტის აზრით, სწორედ ამ გამოცდილებამ მისცა მას სამწერლო მოღვაწეობის დაწყების საშუალება. 1990-იან წლებში შმიტმა თავისი პიესებით რამდენიმე ქვეყანაში მყისიერი პოპულარობა მოიპოვა. „დონ ჟუანი სასამართლო პროცესზე“ 1991 წელს ნანტში დაიდგა. მომდევნო პიესამ სახელწოდებით „სტუმარი“ ავტორს 1994 წელს მოლიერის სამი ჯილდო მოუტანა. სწორედ ამის შემდეგ, მან გადაწყვიტა, ჩამბერის უნივერსიტეტში ლექტორობა შეეტყვიტა და მთლიანად მწერლობისთვის მიეძღვნა თავი. == ბიბლიოგრაფია == === რომანები === * [[1994]] – ''[[ეგოისტების სექტა]] (La Secte des égoïstes)'' * [[2000]] – ''[[პილატეს სახარება]] (L'Évangile selon Pilate)'' * [[2001]] – ''[[სხვისი წილი]] (La part de l'autre)'' * [[2002]] – ''[[გინიოლი ალპების ძირში]] (Guignol aux pieds des Alpes'') * [[2003]] – ''[[როდესაც ხელოვნების ნაწილი ვიყავი]] (Lorsque j'étais une œuvre d'art)'' * [[2008]] – ''[[ულისე ბაღდადიდან]] (Ulysse from Bagdad)'' * [[2011]] – ''[[ქალი სარკეში (რომანი)|ქალი სარკეში]] (La Femme au miroir)'' * [[2013]] – ''[[არეცოს მოედნის თუთიყუშები]] (Les Perroquets de la place d'Arezzo'') * [[2014]] – ''[[სიყვარულის ელექსირი]] (L'Élixir d'amour)'' * [[2014]] – ''[[სიყვარულის საწამლავი]] (Le Poison d´amour)'' * [[2015]] – ''[[ცეცხლის ღამე]] (La Nuit de feu)'' === მოთხრობების კრებული === * [[2006]] – ''[[ოდეტ ტულმონდი და სხვა მოთხრობები]] (Odette Toulemonde et autres histoires)'' * [[2007]] – ''[[ოსტენდელი მეოცნებე]] (La Rêveuse d'Ostende)'' * [[2010]] – ''[[კონცერტი ანგელოზის მეხსიერებაში]] (Concerto à la mémoire d'un ange)'' * [[2012]] – ''[[ორი მამაკაცი ბრიუსელედან]] (Les Deux Messieurs de Bruxelles'') === მცირე რომანები === ==== „''Le Cycle de l'invisible''“ (უჩინარის ციკლი) ==== „''Cycle de l'invisible''“ მოიცავს რამდენიმე მცირე რომანსა და მოთხრობას. * [[1997]] – ''[[მილარეპა (მოთხრობა)|მილარეპა]] (Milarepa)'' * [[2001]] – [[ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები]] (Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran)'' * [[2002]] – ''[[ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი]] (Oscar et la Dame rose)'' * [[2004]] – ''[[ნოეს შვილი]] (L'Enfant de Noé)'' * [[2009]] – [[სუმოისტი, რომელიც ვერ სუქდებოდა]] (Le Sumo qui ne pouvait pas grossir)'' * [[2012]] – ''[[ათი შვილი, რომელიც ქალბატონ მინს არასოდეს ჰყოლია]] (Les Dix Enfants que madame Ming n'a jamais eus)'' == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Éric-Emmanuel Schmitt}} * {{IMDb name|0773418}} * [http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/mosaic/v046/46.2.wolfe.pdf Wolfe, Graham. "Making the Real Appear: Schmitt’s ''Enigma Variations'' as a ‘Traversal of the Fantasy’." ''Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature'' 46.2 (2013). 147-162.] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შმიტი, ერიკ-ემანუელი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1960]] [[კატეგორია:ფრანგი მწერლები]] [[კატეგორია:ფრანგი დრამატურგები]] [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] b6dny6d6hyyhk3m2qqsy6trjev0pjfr 4402895 4402894 2022-08-03T04:26:22Z Mariamm097 115959 /* კარიერა */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ერიკ-ემანუელ შმიტი''' ({{lang-fr|Éric-Emmanuel Schmitt}}; დ. [[28 მარტი]], [[1960]], [[სენტ-ფუა-დე-ლიონი]], [[რონა-ალპები]]) — [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობის მქონე [[ფრანგი]] დრამატურგი, მოთხრობების ავტორი, რომანისტი და კინორეჟისორი. მისი ნაწარმოებები ნათარგმნია 40-ზე მეტ ენაზე, ხოლო პიესები დადგმულია 50 ქვეყანაში.<ref>[http://www.eric-emmanuel-schmitt.com/ Son site officiel]</ref> ==ბიოგრაფია== ===ადრეული წლები=== ერიკ-ემანუელ შმიტის მშობლები ფიზკულტურის მასწავლებლები იყვნენ, მისი მამა მოგვიანებით ფიზიოთერაპევტი და პედიატრი მასაჟისტი გახდა. იგი აგრეთვე ბოქსის ჩემპიონი, ხოლო მისი დედა მედალოსანი მორებანი იყო. ერთხელ დედამ შმიტი თეატრში ედმონდ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკის“ დადგმის სანახავად წაიყვანა, რომელშიც მთავარ როლს [[ჟან მარე]] ასრულებდა. თეატრიდან გამოსულმა შმიტმა დედას უთხრა, რომ სურდა პოსტერზე გამოსახული მამაკაცის – ედმონდ როსტანის – მსგავსი გამხდარიყო. 16 წლის ასაკში შმიტმა მწერლობდა გადაწყვიტა და პიესების წერა დაიწყო, რომლებშიც საშუალო სკოლის დადგმებზე თავადვე თამაშობდა. სტილის გასაუმჯობესებლად მან სხვა მწერლების, განსაკუთრებით კი [[მოლიერი]]ს, მიბაძვა დაიწყო. ===განათლება=== საშუალო განათლება მიიღო სკოლაში Lycée du Parc. 1980-85 წლებში სწავლობდა École normale supérieure-ში (საშუალო ნორმალური სკოლა), რომელიც ფილოსოფიის მასწავლებლის კვალიფიკაციით დაასრულა. 1987 წელს პარიზ-სორბონის უნივერსიტეტში დისერტაციისთვის სათაურით „დიდრო და მეტაფიზიკა“ ფილოსოფიის დოქტორის ხარისხი მიიღო. 1997 წელს აღნიშნული დისერტაცია გამოქვეყნდა სათაურით „დიდრო და ცდუნების ფილოსოფია“. 2002 წლიდან შმიტი [[ბრიუსელი|ბრიუსელში]] ცხოვრობს, 2008 წლიდან კი [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობას ფლობს. ===კარიერა=== შმიტმა სამხედრო სამსახური სენტ-კირის სამხედრო აკადემიაში მოიხადა, რის შემდეგაც ორი წელი ბესანკონის უნივერსიტეტში ასისტენტი სტუდენტში იყო. მოგვიანებით კი შერბურის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა, შემდეგ კი ჩამბერის უნივერსიტეტში ოთხი წლის განმავლობაში ლექტორი იყო. 1989 წლის 4 თებერვლის ღამეს აჰაგარის უდაბნოში ექსპედიციაზე მყოფი შმიტი კომპანიონებს ჩამორჩა, სადაც მან ღვთაებრივი გამოცხადების მსგავსი სპირიტუალური გამოცდილება მიიღო. შმიტის აზრით, სწორედ ამ გამოცდილებამ მისცა მას სამწერლო მოღვაწეობის დაწყების საშუალება. 1990-იან წლებში შმიტმა თავისი პიესებით რამდენიმე ქვეყანაში მყისიერი პოპულარობა მოიპოვა. „დონ ჟუანი სასამართლო პროცესზე“ 1991 წელს ნანტში დაიდგა. მომდევნო პიესამ სახელწოდებით „სტუმარი“ ავტორს 1994 წელს მოლიერის სამი ჯილდო მოუტანა. სწორედ ამის შემდეგ, მან გადაწყვიტა, ჩამბერის უნივერსიტეტში ლექტორობა შეეტყვიტა და მთლიანად მწერლობისთვის მიეძღვნა თავი. 1996 წელს პირველად დაიდგა შმიტის პიესა „ენიგმას ვარიაციები“, რომელშიც მთავარი როლები ალენ დელონმა და ფრენსის ჰასტერმა შეასრულეს. შმიტს ჰუმანიტარული მიზნებისთვის დაწერილი აქვს რამდენიმე ერთაქტიანი პიესა. მაგალითად, ამნისტიის საერთაშორისო საღამოსთვის დაწერა „ეშმაკის სკოლა“, ხოლო საფრანგეთის საქველმოქმედო ორგანიზაციის კამპანიისთვის „კულტურა ცვლის ცხოვრებას“ –„ათას ერთი ღამე“. == ბიბლიოგრაფია == === რომანები === * [[1994]] – ''[[ეგოისტების სექტა]] (La Secte des égoïstes)'' * [[2000]] – ''[[პილატეს სახარება]] (L'Évangile selon Pilate)'' * [[2001]] – ''[[სხვისი წილი]] (La part de l'autre)'' * [[2002]] – ''[[გინიოლი ალპების ძირში]] (Guignol aux pieds des Alpes'') * [[2003]] – ''[[როდესაც ხელოვნების ნაწილი ვიყავი]] (Lorsque j'étais une œuvre d'art)'' * [[2008]] – ''[[ულისე ბაღდადიდან]] (Ulysse from Bagdad)'' * [[2011]] – ''[[ქალი სარკეში (რომანი)|ქალი სარკეში]] (La Femme au miroir)'' * [[2013]] – ''[[არეცოს მოედნის თუთიყუშები]] (Les Perroquets de la place d'Arezzo'') * [[2014]] – ''[[სიყვარულის ელექსირი]] (L'Élixir d'amour)'' * [[2014]] – ''[[სიყვარულის საწამლავი]] (Le Poison d´amour)'' * [[2015]] – ''[[ცეცხლის ღამე]] (La Nuit de feu)'' === მოთხრობების კრებული === * [[2006]] – ''[[ოდეტ ტულმონდი და სხვა მოთხრობები]] (Odette Toulemonde et autres histoires)'' * [[2007]] – ''[[ოსტენდელი მეოცნებე]] (La Rêveuse d'Ostende)'' * [[2010]] – ''[[კონცერტი ანგელოზის მეხსიერებაში]] (Concerto à la mémoire d'un ange)'' * [[2012]] – ''[[ორი მამაკაცი ბრიუსელედან]] (Les Deux Messieurs de Bruxelles'') === მცირე რომანები === ==== „''Le Cycle de l'invisible''“ (უჩინარის ციკლი) ==== „''Cycle de l'invisible''“ მოიცავს რამდენიმე მცირე რომანსა და მოთხრობას. * [[1997]] – ''[[მილარეპა (მოთხრობა)|მილარეპა]] (Milarepa)'' * [[2001]] – [[ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები]] (Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran)'' * [[2002]] – ''[[ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი]] (Oscar et la Dame rose)'' * [[2004]] – ''[[ნოეს შვილი]] (L'Enfant de Noé)'' * [[2009]] – [[სუმოისტი, რომელიც ვერ სუქდებოდა]] (Le Sumo qui ne pouvait pas grossir)'' * [[2012]] – ''[[ათი შვილი, რომელიც ქალბატონ მინს არასოდეს ჰყოლია]] (Les Dix Enfants que madame Ming n'a jamais eus)'' == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Éric-Emmanuel Schmitt}} * {{IMDb name|0773418}} * [http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/mosaic/v046/46.2.wolfe.pdf Wolfe, Graham. "Making the Real Appear: Schmitt’s ''Enigma Variations'' as a ‘Traversal of the Fantasy’." ''Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature'' 46.2 (2013). 147-162.] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შმიტი, ერიკ-ემანუელი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1960]] [[კატეგორია:ფრანგი მწერლები]] [[კატეგორია:ფრანგი დრამატურგები]] [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] cntnrt8ct2trgeiw7dhswcokjy3bc9v 4402896 4402895 2022-08-03T04:32:31Z Mariamm097 115959 /* კარიერა */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ერიკ-ემანუელ შმიტი''' ({{lang-fr|Éric-Emmanuel Schmitt}}; დ. [[28 მარტი]], [[1960]], [[სენტ-ფუა-დე-ლიონი]], [[რონა-ალპები]]) — [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობის მქონე [[ფრანგი]] დრამატურგი, მოთხრობების ავტორი, რომანისტი და კინორეჟისორი. მისი ნაწარმოებები ნათარგმნია 40-ზე მეტ ენაზე, ხოლო პიესები დადგმულია 50 ქვეყანაში.<ref>[http://www.eric-emmanuel-schmitt.com/ Son site officiel]</ref> ==ბიოგრაფია== ===ადრეული წლები=== ერიკ-ემანუელ შმიტის მშობლები ფიზკულტურის მასწავლებლები იყვნენ, მისი მამა მოგვიანებით ფიზიოთერაპევტი და პედიატრი მასაჟისტი გახდა. იგი აგრეთვე ბოქსის ჩემპიონი, ხოლო მისი დედა მედალოსანი მორებანი იყო. ერთხელ დედამ შმიტი თეატრში ედმონდ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკის“ დადგმის სანახავად წაიყვანა, რომელშიც მთავარ როლს [[ჟან მარე]] ასრულებდა. თეატრიდან გამოსულმა შმიტმა დედას უთხრა, რომ სურდა პოსტერზე გამოსახული მამაკაცის – ედმონდ როსტანის – მსგავსი გამხდარიყო. 16 წლის ასაკში შმიტმა მწერლობდა გადაწყვიტა და პიესების წერა დაიწყო, რომლებშიც საშუალო სკოლის დადგმებზე თავადვე თამაშობდა. სტილის გასაუმჯობესებლად მან სხვა მწერლების, განსაკუთრებით კი [[მოლიერი]]ს, მიბაძვა დაიწყო. ===განათლება=== საშუალო განათლება მიიღო სკოლაში Lycée du Parc. 1980-85 წლებში სწავლობდა École normale supérieure-ში (საშუალო ნორმალური სკოლა), რომელიც ფილოსოფიის მასწავლებლის კვალიფიკაციით დაასრულა. 1987 წელს პარიზ-სორბონის უნივერსიტეტში დისერტაციისთვის სათაურით „დიდრო და მეტაფიზიკა“ ფილოსოფიის დოქტორის ხარისხი მიიღო. 1997 წელს აღნიშნული დისერტაცია გამოქვეყნდა სათაურით „დიდრო და ცდუნების ფილოსოფია“. 2002 წლიდან შმიტი [[ბრიუსელი|ბრიუსელში]] ცხოვრობს, 2008 წლიდან კი [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობას ფლობს. ===კარიერა=== შმიტმა სამხედრო სამსახური სენტ-კირის სამხედრო აკადემიაში მოიხადა, რის შემდეგაც ორი წელი ბესანკონის უნივერსიტეტში ასისტენტი სტუდენტში იყო. მოგვიანებით კი შერბურის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა, შემდეგ კი ჩამბერის უნივერსიტეტში ოთხი წლის განმავლობაში ლექტორი იყო. 1989 წლის 4 თებერვლის ღამეს აჰაგარის უდაბნოში ექსპედიციაზე მყოფი შმიტი კომპანიონებს ჩამორჩა, სადაც მან ღვთაებრივი გამოცხადების მსგავსი სპირიტუალური გამოცდილება მიიღო. შმიტის აზრით, სწორედ ამ გამოცდილებამ მისცა მას სამწერლო მოღვაწეობის დაწყების საშუალება. 1990-იან წლებში შმიტმა თავისი პიესებით რამდენიმე ქვეყანაში მყისიერი პოპულარობა მოიპოვა. „დონ ჟუანი სასამართლო პროცესზე“ 1991 წელს ნანტში დაიდგა. მომდევნო პიესამ სახელწოდებით „სტუმარი“ ავტორს 1994 წელს მოლიერის სამი ჯილდო მოუტანა. სწორედ ამის შემდეგ, მან გადაწყვიტა, ჩამბერის უნივერსიტეტში ლექტორობა შეეტყვიტა და მთლიანად მწერლობისთვის მიეძღვნა თავი. 1996 წელს პირველად დაიდგა შმიტის პიესა „ენიგმას ვარიაციები“, რომელშიც მთავარი როლები [[ალენ დელონი|ალენ დელონმა]] და ფრენსის ჰასტერმა შეასრულეს. შმიტს ჰუმანიტარული მიზნებისთვის დაწერილი აქვს რამდენიმე ერთაქტიანი პიესა. მაგალითად, ამნისტიის საერთაშორისო საღამოსთვის დაწერა „ეშმაკის სკოლა“, ხოლო საფრანგეთის საქველმოქმედო ორგანიზაციის კამპანიისთვის „კულტურა ცვლის ცხოვრებას“ –„ათას ერთი ღამე“. 2000 წელს გამოქვეყნდა შმიტის რომანი „პილატეს სახარება“, რომელშიც [[იესო ქრისტე|იესოს]] ცხოვრებაზე [[პონციუს პილატე|პილატეს]] პერსპექტივიდან მოგვითხრობს. რომანმა კრიტიკული და კომერციული წარმატება მოიპოვა. შმიტის „უხილავი ციკლი“ რელიგიურ თემაზე დაწერილ რომანებს აერთიანებს. „მილაპერა“ [[ბუდიზმი]]ს შესახებაა“ „ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები“ – [[სუფიზმი|სუფიზმის]], „ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი“ – [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]], „ნოეს შვილი“ – იუდაიზმის, „სუმოისტი, რომელიც ვერ სუქდებოდა“ – ძენ ბუდიზმის, ხოლო „ათი შვილი, რომლებიც მადამ მინგს არასოდეს ჰქოლია“ – [[კონფუციანიზმი|კონფუციანიზმის]]. == ბიბლიოგრაფია == === რომანები === * [[1994]] – ''[[ეგოისტების სექტა]] (La Secte des égoïstes)'' * [[2000]] – ''[[პილატეს სახარება]] (L'Évangile selon Pilate)'' * [[2001]] – ''[[სხვისი წილი]] (La part de l'autre)'' * [[2002]] – ''[[გინიოლი ალპების ძირში]] (Guignol aux pieds des Alpes'') * [[2003]] – ''[[როდესაც ხელოვნების ნაწილი ვიყავი]] (Lorsque j'étais une œuvre d'art)'' * [[2008]] – ''[[ულისე ბაღდადიდან]] (Ulysse from Bagdad)'' * [[2011]] – ''[[ქალი სარკეში (რომანი)|ქალი სარკეში]] (La Femme au miroir)'' * [[2013]] – ''[[არეცოს მოედნის თუთიყუშები]] (Les Perroquets de la place d'Arezzo'') * [[2014]] – ''[[სიყვარულის ელექსირი]] (L'Élixir d'amour)'' * [[2014]] – ''[[სიყვარულის საწამლავი]] (Le Poison d´amour)'' * [[2015]] – ''[[ცეცხლის ღამე]] (La Nuit de feu)'' === მოთხრობების კრებული === * [[2006]] – ''[[ოდეტ ტულმონდი და სხვა მოთხრობები]] (Odette Toulemonde et autres histoires)'' * [[2007]] – ''[[ოსტენდელი მეოცნებე]] (La Rêveuse d'Ostende)'' * [[2010]] – ''[[კონცერტი ანგელოზის მეხსიერებაში]] (Concerto à la mémoire d'un ange)'' * [[2012]] – ''[[ორი მამაკაცი ბრიუსელედან]] (Les Deux Messieurs de Bruxelles'') === მცირე რომანები === ==== „''Le Cycle de l'invisible''“ (უჩინარის ციკლი) ==== „''Cycle de l'invisible''“ მოიცავს რამდენიმე მცირე რომანსა და მოთხრობას. * [[1997]] – ''[[მილარეპა (მოთხრობა)|მილარეპა]] (Milarepa)'' * [[2001]] – [[ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები]] (Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran)'' * [[2002]] – ''[[ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი]] (Oscar et la Dame rose)'' * [[2004]] – ''[[ნოეს შვილი]] (L'Enfant de Noé)'' * [[2009]] – [[სუმოისტი, რომელიც ვერ სუქდებოდა]] (Le Sumo qui ne pouvait pas grossir)'' * [[2012]] – ''[[ათი შვილი, რომელიც ქალბატონ მინს არასოდეს ჰყოლია]] (Les Dix Enfants que madame Ming n'a jamais eus)'' == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Éric-Emmanuel Schmitt}} * {{IMDb name|0773418}} * [http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/mosaic/v046/46.2.wolfe.pdf Wolfe, Graham. "Making the Real Appear: Schmitt’s ''Enigma Variations'' as a ‘Traversal of the Fantasy’." ''Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature'' 46.2 (2013). 147-162.] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შმიტი, ერიკ-ემანუელი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1960]] [[კატეგორია:ფრანგი მწერლები]] [[კატეგორია:ფრანგი დრამატურგები]] [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] qocfka7n1a1aj5oxi9jdyl4rhfbmddc 4402897 4402896 2022-08-03T04:35:06Z Mariamm097 115959 /* კარიერა */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ერიკ-ემანუელ შმიტი''' ({{lang-fr|Éric-Emmanuel Schmitt}}; დ. [[28 მარტი]], [[1960]], [[სენტ-ფუა-დე-ლიონი]], [[რონა-ალპები]]) — [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობის მქონე [[ფრანგი]] დრამატურგი, მოთხრობების ავტორი, რომანისტი და კინორეჟისორი. მისი ნაწარმოებები ნათარგმნია 40-ზე მეტ ენაზე, ხოლო პიესები დადგმულია 50 ქვეყანაში.<ref>[http://www.eric-emmanuel-schmitt.com/ Son site officiel]</ref> ==ბიოგრაფია== ===ადრეული წლები=== ერიკ-ემანუელ შმიტის მშობლები ფიზკულტურის მასწავლებლები იყვნენ, მისი მამა მოგვიანებით ფიზიოთერაპევტი და პედიატრი მასაჟისტი გახდა. იგი აგრეთვე ბოქსის ჩემპიონი, ხოლო მისი დედა მედალოსანი მორებანი იყო. ერთხელ დედამ შმიტი თეატრში ედმონდ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკის“ დადგმის სანახავად წაიყვანა, რომელშიც მთავარ როლს [[ჟან მარე]] ასრულებდა. თეატრიდან გამოსულმა შმიტმა დედას უთხრა, რომ სურდა პოსტერზე გამოსახული მამაკაცის – ედმონდ როსტანის – მსგავსი გამხდარიყო. 16 წლის ასაკში შმიტმა მწერლობდა გადაწყვიტა და პიესების წერა დაიწყო, რომლებშიც საშუალო სკოლის დადგმებზე თავადვე თამაშობდა. სტილის გასაუმჯობესებლად მან სხვა მწერლების, განსაკუთრებით კი [[მოლიერი]]ს, მიბაძვა დაიწყო. ===განათლება=== საშუალო განათლება მიიღო სკოლაში Lycée du Parc. 1980-85 წლებში სწავლობდა École normale supérieure-ში (საშუალო ნორმალური სკოლა), რომელიც ფილოსოფიის მასწავლებლის კვალიფიკაციით დაასრულა. 1987 წელს პარიზ-სორბონის უნივერსიტეტში დისერტაციისთვის სათაურით „დიდრო და მეტაფიზიკა“ ფილოსოფიის დოქტორის ხარისხი მიიღო. 1997 წელს აღნიშნული დისერტაცია გამოქვეყნდა სათაურით „დიდრო და ცდუნების ფილოსოფია“. 2002 წლიდან შმიტი [[ბრიუსელი|ბრიუსელში]] ცხოვრობს, 2008 წლიდან კი [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობას ფლობს. ===კარიერა=== შმიტმა სამხედრო სამსახური სენტ-კირის სამხედრო აკადემიაში მოიხადა, რის შემდეგაც ორი წელი ბესანკონის უნივერსიტეტში ასისტენტი სტუდენტში იყო. მოგვიანებით კი შერბურის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა, შემდეგ კი ჩამბერის უნივერსიტეტში ოთხი წლის განმავლობაში ლექტორი იყო. 1989 წლის 4 თებერვლის ღამეს აჰაგარის უდაბნოში ექსპედიციაზე მყოფი შმიტი კომპანიონებს ჩამორჩა, სადაც მან ღვთაებრივი გამოცხადების მსგავსი სპირიტუალური გამოცდილება მიიღო. შმიტის აზრით, სწორედ ამ გამოცდილებამ მისცა მას სამწერლო მოღვაწეობის დაწყების საშუალება. 1990-იან წლებში შმიტმა თავისი პიესებით რამდენიმე ქვეყანაში მყისიერი პოპულარობა მოიპოვა. „დონ ჟუანი სასამართლო პროცესზე“ 1991 წელს ნანტში დაიდგა. მომდევნო პიესამ სახელწოდებით „სტუმარი“ ავტორს 1994 წელს მოლიერის სამი ჯილდო მოუტანა. სწორედ ამის შემდეგ, მან გადაწყვიტა, ჩამბერის უნივერსიტეტში ლექტორობა შეეტყვიტა და მთლიანად მწერლობისთვის მიეძღვნა თავი. 1996 წელს პირველად დაიდგა შმიტის პიესა „ენიგმას ვარიაციები“, რომელშიც მთავარი როლები [[ალენ დელონი|ალენ დელონმა]] და ფრენსის ჰასტერმა შეასრულეს. შმიტს ჰუმანიტარული მიზნებისთვის დაწერილი აქვს რამდენიმე ერთაქტიანი პიესა. მაგალითად, ამნისტიის საერთაშორისო საღამოსთვის დაწერა „ეშმაკის სკოლა“, ხოლო საფრანგეთის საქველმოქმედო ორგანიზაციის კამპანიისთვის „კულტურა ცვლის ცხოვრებას“ –„ათას ერთი ღამე“. 2000 წელს გამოქვეყნდა შმიტის რომანი „პილატეს სახარება“, რომელშიც [[იესო ქრისტე|იესოს]] ცხოვრებაზე [[პონციუს პილატე|პილატეს]] პერსპექტივიდან მოგვითხრობს. რომანმა კრიტიკული და კომერციული წარმატება მოიპოვა. შმიტის „უხილავი ციკლი“ რელიგიურ თემაზე დაწერილ რომანებს აერთიანებს. „მილაპერა“ [[ბუდიზმი]]ს შესახებაა“ „ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები“ – [[სუფიზმი|სუფიზმის]], „ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი“ – [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]], „ნოეს შვილი“ – იუდაიზმის, „სუმოისტი, რომელიც ვერ სუქდებოდა“ – ძენ ბუდიზმის, ხოლო „ათი შვილი, რომლებიც მადამ მინგს არასოდეს ჰქოლია“ – [[კონფუციანიზმი|კონფუციანიზმის]]. == ბიბლიოგრაფია == === რომანები === * [[1994]] – ''[[ეგოისტების სექტა]] (La Secte des égoïstes)'' * [[2000]] – ''[[პილატეს სახარება]] (L'Évangile selon Pilate)'' * [[2001]] – ''[[სხვისი წილი]] (La part de l'autre)'' * [[2002]] – ''[[გინიოლი ალპების ძირში]] (Guignol aux pieds des Alpes'') * [[2003]] – ''[[როდესაც ხელოვნების ნაწილი ვიყავი]] (Lorsque j'étais une œuvre d'art)'' * [[2008]] – ''[[ულისე ბაღდადიდან]] (Ulysse from Bagdad)'' * [[2011]] – ''[[ქალი სარკეში (რომანი)|ქალი სარკეში]] (La Femme au miroir)'' * [[2013]] – ''[[არეცოს მოედნის თუთიყუშები]] (Les Perroquets de la place d'Arezzo'') * [[2014]] – ''[[სიყვარულის ელექსირი]] (L'Élixir d'amour)'' * [[2014]] – ''[[სიყვარულის საწამლავი]] (Le Poison d´amour)'' * [[2015]] – ''[[ცეცხლის ღამე]] (La Nuit de feu)'' === მოთხრობების კრებული === * [[2006]] – ''[[ოდეტ ტულმონდი და სხვა მოთხრობები]] (Odette Toulemonde et autres histoires)'' * [[2007]] – ''[[ოსტენდელი მეოცნებე]] (La Rêveuse d'Ostende)'' * [[2010]] – ''[[კონცერტი ანგელოზის მეხსიერებაში]] (Concerto à la mémoire d'un ange)'' * [[2012]] – ''[[ორი მამაკაცი ბრიუსელედან]] (Les Deux Messieurs de Bruxelles'') === მცირე რომანები === ==== „''Le Cycle de l'invisible''“ (უჩინარის ციკლი) ==== „''Cycle de l'invisible''“ მოიცავს რამდენიმე მცირე რომანსა და მოთხრობას. * [[1997]] – ''[[მილარეპა (მოთხრობა)|მილარეპა]] (Milarepa)'' * [[2001]] – [[ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები]] (Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran)'' * [[2002]] – ''[[ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი]] (Oscar et la Dame rose)'' * [[2004]] – ''[[ნოეს შვილი]] (L'Enfant de Noé)'' * [[2009]] – [[სუმოისტი, რომელიც ვერ სუქდებოდა]] (Le Sumo qui ne pouvait pas grossir)'' * [[2012]] – ''[[ათი შვილი, რომელიც ქალბატონ მინს არასოდეს ჰყოლია]] (Les Dix Enfants que madame Ming n'a jamais eus)'' == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Éric-Emmanuel Schmitt}} * {{IMDb name|0773418}} * [http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/mosaic/v046/46.2.wolfe.pdf Wolfe, Graham. "Making the Real Appear: Schmitt’s ''Enigma Variations'' as a ‘Traversal of the Fantasy’." ''Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature'' 46.2 (2013). 147-162.] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შმიტი, ერიკ-ემანუელი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1960]] [[კატეგორია:ფრანგი მწერლები]] [[კატეგორია:ფრანგი დრამატურგები]] [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] 027fb4v506tw7rmuhyugqebgursfdtq 4402898 4402897 2022-08-03T04:41:11Z Mariamm097 115959 /* კარიერა */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ერიკ-ემანუელ შმიტი''' ({{lang-fr|Éric-Emmanuel Schmitt}}; დ. [[28 მარტი]], [[1960]], [[სენტ-ფუა-დე-ლიონი]], [[რონა-ალპები]]) — [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობის მქონე [[ფრანგი]] დრამატურგი, მოთხრობების ავტორი, რომანისტი და კინორეჟისორი. მისი ნაწარმოებები ნათარგმნია 40-ზე მეტ ენაზე, ხოლო პიესები დადგმულია 50 ქვეყანაში.<ref>[http://www.eric-emmanuel-schmitt.com/ Son site officiel]</ref> ==ბიოგრაფია== ===ადრეული წლები=== ერიკ-ემანუელ შმიტის მშობლები ფიზკულტურის მასწავლებლები იყვნენ, მისი მამა მოგვიანებით ფიზიოთერაპევტი და პედიატრი მასაჟისტი გახდა. იგი აგრეთვე ბოქსის ჩემპიონი, ხოლო მისი დედა მედალოსანი მორებანი იყო. ერთხელ დედამ შმიტი თეატრში ედმონდ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკის“ დადგმის სანახავად წაიყვანა, რომელშიც მთავარ როლს [[ჟან მარე]] ასრულებდა. თეატრიდან გამოსულმა შმიტმა დედას უთხრა, რომ სურდა პოსტერზე გამოსახული მამაკაცის – ედმონდ როსტანის – მსგავსი გამხდარიყო. 16 წლის ასაკში შმიტმა მწერლობდა გადაწყვიტა და პიესების წერა დაიწყო, რომლებშიც საშუალო სკოლის დადგმებზე თავადვე თამაშობდა. სტილის გასაუმჯობესებლად მან სხვა მწერლების, განსაკუთრებით კი [[მოლიერი]]ს, მიბაძვა დაიწყო. ===განათლება=== საშუალო განათლება მიიღო სკოლაში Lycée du Parc. 1980-85 წლებში სწავლობდა École normale supérieure-ში (საშუალო ნორმალური სკოლა), რომელიც ფილოსოფიის მასწავლებლის კვალიფიკაციით დაასრულა. 1987 წელს პარიზ-სორბონის უნივერსიტეტში დისერტაციისთვის სათაურით „დიდრო და მეტაფიზიკა“ ფილოსოფიის დოქტორის ხარისხი მიიღო. 1997 წელს აღნიშნული დისერტაცია გამოქვეყნდა სათაურით „დიდრო და ცდუნების ფილოსოფია“. 2002 წლიდან შმიტი [[ბრიუსელი|ბრიუსელში]] ცხოვრობს, 2008 წლიდან კი [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობას ფლობს. ===კარიერა=== შმიტმა სამხედრო სამსახური სენტ-კირის სამხედრო აკადემიაში მოიხადა, რის შემდეგაც ორი წელი ბესანკონის უნივერსიტეტში ასისტენტი სტუდენტში იყო. მოგვიანებით კი შერბურის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა, შემდეგ კი ჩამბერის უნივერსიტეტში ოთხი წლის განმავლობაში ლექტორი იყო. 1989 წლის 4 თებერვლის ღამეს აჰაგარის უდაბნოში ექსპედიციაზე მყოფი შმიტი კომპანიონებს ჩამორჩა, სადაც მან ღვთაებრივი გამოცხადების მსგავსი სპირიტუალური გამოცდილება მიიღო. შმიტის აზრით, სწორედ ამ გამოცდილებამ მისცა მას სამწერლო მოღვაწეობის დაწყების საშუალება. 1990-იან წლებში შმიტმა თავისი პიესებით რამდენიმე ქვეყანაში მყისიერი პოპულარობა მოიპოვა. „დონ ჟუანი სასამართლო პროცესზე“ 1991 წელს ნანტში დაიდგა. მომდევნო პიესამ სახელწოდებით „სტუმარი“ ავტორს 1994 წელს მოლიერის სამი ჯილდო მოუტანა. სწორედ ამის შემდეგ, მან გადაწყვიტა, ჩამბერის უნივერსიტეტში ლექტორობა შეეტყვიტა და მთლიანად მწერლობისთვის მიეძღვნა თავი. 1996 წელს პირველად დაიდგა შმიტის პიესა „ენიგმას ვარიაციები“, რომელშიც მთავარი როლები [[ალენ დელონი|ალენ დელონმა]] და ფრენსის ჰასტერმა შეასრულეს. შმიტს ჰუმანიტარული მიზნებისთვის დაწერილი აქვს რამდენიმე ერთაქტიანი პიესა. მაგალითად, ამნისტიის საერთაშორისო საღამოსთვის დაწერა „ეშმაკის სკოლა“, ხოლო საფრანგეთის საქველმოქმედო ორგანიზაციის კამპანიისთვის „კულტურა ცვლის ცხოვრებას“ –„ათას ერთი ღამე“. 2000 წელს გამოქვეყნდა შმიტის რომანი „პილატეს სახარება“, რომელშიც [[იესო ქრისტე|იესოს]] ცხოვრებაზე [[პონციუს პილატე|პილატეს]] პერსპექტივიდან მოგვითხრობს. რომანმა კრიტიკული და კომერციული წარმატება მოიპოვა. შმიტის „უხილავი ციკლი“ რელიგიურ თემაზე დაწერილ რომანებს აერთიანებს. „მილაპერა“ [[ბუდიზმი]]ს შესახებაა“ „ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები“ – [[სუფიზმი|სუფიზმის]], „ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი“ – [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]], „ნოეს შვილი“ – იუდაიზმის, „სუმოისტი, რომელიც ვერ სუქდებოდა“ – ძენ ბუდიზმის, ხოლო „ათი შვილი, რომლებიც მადამ მინგს არასოდეს ჰქოლია“ – [[კონფუციანიზმი|კონფუციანიზმის]]. შმიტს ასევე გამოქვეყნებული აქვს მოთხრობათა კრებულები. მათ შორის „ოსტენდელი მეოცნებე“ (2007) წარმოსახვის ძალას ეძღვნებდა, ხოლო „ორი მამაკაცი ბრიუსელიდან“ (2012) ფარული სიყვარულის თემას იკვლევს. 2008 წელს შმიტი რომანისტობას დაუბრონდა და გამოაქვეყნა „ულისე ბაღდადიდან“. მისი მთავარი პერსონაჟი იმავე გზა გადის, რომელიც მილიონობით მის მსგავს უსაფრთხო ადგილის მაძიებელს გაუვლია. შმიტი მოყვარული მუსიკოსი და [[მოცარტი]]ს თაყვანისმეველია. მას ფრანგულ ენაზე თარგმნილი აქვს მოცარტის ოპერები: „ფიგაროს ქორწინება“ და „დონ ჯოვანი“. == ბიბლიოგრაფია == === რომანები === * [[1994]] – ''[[ეგოისტების სექტა]] (La Secte des égoïstes)'' * [[2000]] – ''[[პილატეს სახარება]] (L'Évangile selon Pilate)'' * [[2001]] – ''[[სხვისი წილი]] (La part de l'autre)'' * [[2002]] – ''[[გინიოლი ალპების ძირში]] (Guignol aux pieds des Alpes'') * [[2003]] – ''[[როდესაც ხელოვნების ნაწილი ვიყავი]] (Lorsque j'étais une œuvre d'art)'' * [[2008]] – ''[[ულისე ბაღდადიდან]] (Ulysse from Bagdad)'' * [[2011]] – ''[[ქალი სარკეში (რომანი)|ქალი სარკეში]] (La Femme au miroir)'' * [[2013]] – ''[[არეცოს მოედნის თუთიყუშები]] (Les Perroquets de la place d'Arezzo'') * [[2014]] – ''[[სიყვარულის ელექსირი]] (L'Élixir d'amour)'' * [[2014]] – ''[[სიყვარულის საწამლავი]] (Le Poison d´amour)'' * [[2015]] – ''[[ცეცხლის ღამე]] (La Nuit de feu)'' === მოთხრობების კრებული === * [[2006]] – ''[[ოდეტ ტულმონდი და სხვა მოთხრობები]] (Odette Toulemonde et autres histoires)'' * [[2007]] – ''[[ოსტენდელი მეოცნებე]] (La Rêveuse d'Ostende)'' * [[2010]] – ''[[კონცერტი ანგელოზის მეხსიერებაში]] (Concerto à la mémoire d'un ange)'' * [[2012]] – ''[[ორი მამაკაცი ბრიუსელედან]] (Les Deux Messieurs de Bruxelles'') === მცირე რომანები === ==== „''Le Cycle de l'invisible''“ (უჩინარის ციკლი) ==== „''Cycle de l'invisible''“ მოიცავს რამდენიმე მცირე რომანსა და მოთხრობას. * [[1997]] – ''[[მილარეპა (მოთხრობა)|მილარეპა]] (Milarepa)'' * [[2001]] – [[ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები]] (Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran)'' * [[2002]] – ''[[ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი]] (Oscar et la Dame rose)'' * [[2004]] – ''[[ნოეს შვილი]] (L'Enfant de Noé)'' * [[2009]] – [[სუმოისტი, რომელიც ვერ სუქდებოდა]] (Le Sumo qui ne pouvait pas grossir)'' * [[2012]] – ''[[ათი შვილი, რომელიც ქალბატონ მინს არასოდეს ჰყოლია]] (Les Dix Enfants que madame Ming n'a jamais eus)'' == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Éric-Emmanuel Schmitt}} * {{IMDb name|0773418}} * [http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/mosaic/v046/46.2.wolfe.pdf Wolfe, Graham. "Making the Real Appear: Schmitt’s ''Enigma Variations'' as a ‘Traversal of the Fantasy’." ''Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature'' 46.2 (2013). 147-162.] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შმიტი, ერიკ-ემანუელი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1960]] [[კატეგორია:ფრანგი მწერლები]] [[კატეგორია:ფრანგი დრამატურგები]] [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] cfuc611pbxokiwurtt2gviq9fc8kort 4402925 4402898 2022-08-03T09:20:57Z Mariamm097 115959 /* კარიერა */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ერიკ-ემანუელ შმიტი''' ({{lang-fr|Éric-Emmanuel Schmitt}}; დ. [[28 მარტი]], [[1960]], [[სენტ-ფუა-დე-ლიონი]], [[რონა-ალპები]]) — [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობის მქონე [[ფრანგი]] დრამატურგი, მოთხრობების ავტორი, რომანისტი და კინორეჟისორი. მისი ნაწარმოებები ნათარგმნია 40-ზე მეტ ენაზე, ხოლო პიესები დადგმულია 50 ქვეყანაში.<ref>[http://www.eric-emmanuel-schmitt.com/ Son site officiel]</ref> ==ბიოგრაფია== ===ადრეული წლები=== ერიკ-ემანუელ შმიტის მშობლები ფიზკულტურის მასწავლებლები იყვნენ, მისი მამა მოგვიანებით ფიზიოთერაპევტი და პედიატრი მასაჟისტი გახდა. იგი აგრეთვე ბოქსის ჩემპიონი, ხოლო მისი დედა მედალოსანი მორებანი იყო. ერთხელ დედამ შმიტი თეატრში ედმონდ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკის“ დადგმის სანახავად წაიყვანა, რომელშიც მთავარ როლს [[ჟან მარე]] ასრულებდა. თეატრიდან გამოსულმა შმიტმა დედას უთხრა, რომ სურდა პოსტერზე გამოსახული მამაკაცის – ედმონდ როსტანის – მსგავსი გამხდარიყო. 16 წლის ასაკში შმიტმა მწერლობდა გადაწყვიტა და პიესების წერა დაიწყო, რომლებშიც საშუალო სკოლის დადგმებზე თავადვე თამაშობდა. სტილის გასაუმჯობესებლად მან სხვა მწერლების, განსაკუთრებით კი [[მოლიერი]]ს, მიბაძვა დაიწყო. ===განათლება=== საშუალო განათლება მიიღო სკოლაში Lycée du Parc. 1980-85 წლებში სწავლობდა École normale supérieure-ში (საშუალო ნორმალური სკოლა), რომელიც ფილოსოფიის მასწავლებლის კვალიფიკაციით დაასრულა. 1987 წელს პარიზ-სორბონის უნივერსიტეტში დისერტაციისთვის სათაურით „დიდრო და მეტაფიზიკა“ ფილოსოფიის დოქტორის ხარისხი მიიღო. 1997 წელს აღნიშნული დისერტაცია გამოქვეყნდა სათაურით „დიდრო და ცდუნების ფილოსოფია“. 2002 წლიდან შმიტი [[ბრიუსელი|ბრიუსელში]] ცხოვრობს, 2008 წლიდან კი [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობას ფლობს. ===კარიერა=== შმიტმა სამხედრო სამსახური სენტ-კირის სამხედრო აკადემიაში მოიხადა, რის შემდეგაც ორი წელი ბესანკონის უნივერსიტეტში ასისტენტი სტუდენტში იყო. მოგვიანებით კი შერბურის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა, შემდეგ კი ჩამბერის უნივერსიტეტში ოთხი წლის განმავლობაში ლექტორი იყო. 1989 წლის 4 თებერვლის ღამეს აჰაგარის უდაბნოში ექსპედიციაზე მყოფი შმიტი კომპანიონებს ჩამორჩა, სადაც მან ღვთაებრივი გამოცხადების მსგავსი სპირიტუალური გამოცდილება მიიღო. შმიტის აზრით, სწორედ ამ გამოცდილებამ მისცა მას სამწერლო მოღვაწეობის დაწყების საშუალება. 1990-იან წლებში შმიტმა თავისი პიესებით რამდენიმე ქვეყანაში მყისიერი პოპულარობა მოიპოვა. „დონ ჟუანი სასამართლო პროცესზე“ 1991 წელს ნანტში დაიდგა. მომდევნო პიესამ სახელწოდებით „სტუმარი“ ავტორს 1994 წელს მოლიერის სამი ჯილდო მოუტანა. სწორედ ამის შემდეგ, მან გადაწყვიტა, ჩამბერის უნივერსიტეტში ლექტორობა შეეტყვიტა და მთლიანად მწერლობისთვის მიეძღვნა თავი. 1996 წელს პირველად დაიდგა შმიტის პიესა „ენიგმას ვარიაციები“, რომელშიც მთავარი როლები [[ალენ დელონი|ალენ დელონმა]] და ფრენსის ჰასტერმა შეასრულეს. შმიტს ჰუმანიტარული მიზნებისთვის დაწერილი აქვს რამდენიმე ერთაქტიანი პიესა. მაგალითად, ამნისტიის საერთაშორისო საღამოსთვის დაწერა „ეშმაკის სკოლა“, ხოლო საფრანგეთის საქველმოქმედო ორგანიზაციის კამპანიისთვის „კულტურა ცვლის ცხოვრებას“ –„ათას ერთი ღამე“. 2000 წელს გამოქვეყნდა შმიტის რომანი „პილატეს სახარება“, რომელშიც [[იესო ქრისტე|იესოს]] ცხოვრებაზე [[პონციუს პილატე|პილატეს]] პერსპექტივიდან მოგვითხრობს. რომანმა კრიტიკული და კომერციული წარმატება მოიპოვა. შმიტის „უხილავი ციკლი“ რელიგიურ თემაზე დაწერილ რომანებს აერთიანებს. „მილაპერა“ [[ბუდიზმი]]ს შესახებაა“ „ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები“ – [[სუფიზმი|სუფიზმის]], „[[ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი |ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი]]“ – [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]], „ნოეს შვილი“ – იუდაიზმის, „სუმოისტი, რომელიც ვერ სუქდებოდა“ – ძენ ბუდიზმის, ხოლო „ათი შვილი, რომლებიც მადამ მინგს არასოდეს ჰქოლია“ – [[კონფუციანიზმი|კონფუციანიზმის]]. შმიტს ასევე გამოქვეყნებული აქვს მოთხრობათა კრებულები. „ოსტენდელი მეოცნებე“ (2007) წარმოსახვის ძალას ეძღვნებდა. „კონცერტი ანგელოზთა ხსოვნას“ (2010) ოთხ ნოველას აერთიანებს, რომელთა პერსონაჟებსაც წარსულის გამო სინდისი ქენჯნით. კრებულისთვის შმიტმა [[გონკურის პრემია]] მიიღო. „ორი მამაკაცი ბრიუსელიდან“ (2012) ფარული სიყვარულის თემას იკვლევს. 2008 წელს შმიტი რომანისტობას დაუბრუნდა და გამოაქვეყნა „[[ულისე ბაღდადიდან]]“. მისი მთავარი პერსონაჟი იმ გზა გადის, რომელიც მილიონობით მის მსგავს უსაფრთხო ადგილის მაძიებელს გაუვლია. იგი დაბომბვების გამო, რომელსაც მისი ოჯახის წევრები შეეწირნენ, [[ბაღდადი|ბაღდადს]] ტოვებს და ევროპისკენ მიეშურება. შმიტი მოყვარული მუსიკოსი და [[მოცარტი]]ს თაყვანისმეველია. მას ფრანგულ ენაზე თარგმნილი აქვს მოცარტის ოპერები: „ფიგაროს ქორწინება“ და „დონ ჯოვანი“. == ბიბლიოგრაფია == === რომანები === * [[1994]] – ''[[ეგოისტების სექტა]] (La Secte des égoïstes)'' * [[2000]] – ''[[პილატეს სახარება]] (L'Évangile selon Pilate)'' * [[2001]] – ''[[სხვისი წილი]] (La part de l'autre)'' * [[2002]] – ''[[გინიოლი ალპების ძირში]] (Guignol aux pieds des Alpes'') * [[2003]] – ''[[როდესაც ხელოვნების ნაწილი ვიყავი]] (Lorsque j'étais une œuvre d'art)'' * [[2008]] – ''[[ულისე ბაღდადიდან]] (Ulysse from Bagdad)'' * [[2011]] – ''[[ქალი სარკეში (რომანი)|ქალი სარკეში]] (La Femme au miroir)'' * [[2013]] – ''[[არეცოს მოედნის თუთიყუშები]] (Les Perroquets de la place d'Arezzo'') * [[2014]] – ''[[სიყვარულის ელექსირი]] (L'Élixir d'amour)'' * [[2014]] – ''[[სიყვარულის საწამლავი]] (Le Poison d´amour)'' * [[2015]] – ''[[ცეცხლის ღამე]] (La Nuit de feu)'' === მოთხრობების კრებული === * [[2006]] – ''[[ოდეტ ტულმონდი და სხვა მოთხრობები]] (Odette Toulemonde et autres histoires)'' * [[2007]] – ''[[ოსტენდელი მეოცნებე]] (La Rêveuse d'Ostende)'' * [[2010]] – ''[[კონცერტი ანგელოზის მეხსიერებაში]] (Concerto à la mémoire d'un ange)'' * [[2012]] – ''[[ორი მამაკაცი ბრიუსელედან]] (Les Deux Messieurs de Bruxelles'') === მცირე რომანები === ==== „''Le Cycle de l'invisible''“ (უჩინარის ციკლი) ==== „''Cycle de l'invisible''“ მოიცავს რამდენიმე მცირე რომანსა და მოთხრობას. * [[1997]] – ''[[მილარეპა (მოთხრობა)|მილარეპა]] (Milarepa)'' * [[2001]] – [[ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები]] (Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran)'' * [[2002]] – ''[[ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი]] (Oscar et la Dame rose)'' * [[2004]] – ''[[ნოეს შვილი]] (L'Enfant de Noé)'' * [[2009]] – [[სუმოისტი, რომელიც ვერ სუქდებოდა]] (Le Sumo qui ne pouvait pas grossir)'' * [[2012]] – ''[[ათი შვილი, რომელიც ქალბატონ მინს არასოდეს ჰყოლია]] (Les Dix Enfants que madame Ming n'a jamais eus)'' == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Éric-Emmanuel Schmitt}} * {{IMDb name|0773418}} * [http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/mosaic/v046/46.2.wolfe.pdf Wolfe, Graham. "Making the Real Appear: Schmitt’s ''Enigma Variations'' as a ‘Traversal of the Fantasy’." ''Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature'' 46.2 (2013). 147-162.] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შმიტი, ერიკ-ემანუელი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1960]] [[კატეგორია:ფრანგი მწერლები]] [[კატეგორია:ფრანგი დრამატურგები]] [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] eqq761rskha0g4nkd3wpg6oh10rutvm 4402930 4402925 2022-08-03T09:27:25Z Mariamm097 115959 /* კარიერა */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ერიკ-ემანუელ შმიტი''' ({{lang-fr|Éric-Emmanuel Schmitt}}; დ. [[28 მარტი]], [[1960]], [[სენტ-ფუა-დე-ლიონი]], [[რონა-ალპები]]) — [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობის მქონე [[ფრანგი]] დრამატურგი, მოთხრობების ავტორი, რომანისტი და კინორეჟისორი. მისი ნაწარმოებები ნათარგმნია 40-ზე მეტ ენაზე, ხოლო პიესები დადგმულია 50 ქვეყანაში.<ref>[http://www.eric-emmanuel-schmitt.com/ Son site officiel]</ref> ==ბიოგრაფია== ===ადრეული წლები=== ერიკ-ემანუელ შმიტის მშობლები ფიზკულტურის მასწავლებლები იყვნენ, მისი მამა მოგვიანებით ფიზიოთერაპევტი და პედიატრი მასაჟისტი გახდა. იგი აგრეთვე ბოქსის ჩემპიონი, ხოლო მისი დედა მედალოსანი მორებანი იყო. ერთხელ დედამ შმიტი თეატრში ედმონდ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკის“ დადგმის სანახავად წაიყვანა, რომელშიც მთავარ როლს [[ჟან მარე]] ასრულებდა. თეატრიდან გამოსულმა შმიტმა დედას უთხრა, რომ სურდა პოსტერზე გამოსახული მამაკაცის – ედმონდ როსტანის – მსგავსი გამხდარიყო. 16 წლის ასაკში შმიტმა მწერლობდა გადაწყვიტა და პიესების წერა დაიწყო, რომლებშიც საშუალო სკოლის დადგმებზე თავადვე თამაშობდა. სტილის გასაუმჯობესებლად მან სხვა მწერლების, განსაკუთრებით კი [[მოლიერი]]ს, მიბაძვა დაიწყო. ===განათლება=== საშუალო განათლება მიიღო სკოლაში Lycée du Parc. 1980-85 წლებში სწავლობდა École normale supérieure-ში (საშუალო ნორმალური სკოლა), რომელიც ფილოსოფიის მასწავლებლის კვალიფიკაციით დაასრულა. 1987 წელს პარიზ-სორბონის უნივერსიტეტში დისერტაციისთვის სათაურით „დიდრო და მეტაფიზიკა“ ფილოსოფიის დოქტორის ხარისხი მიიღო. 1997 წელს აღნიშნული დისერტაცია გამოქვეყნდა სათაურით „დიდრო და ცდუნების ფილოსოფია“. 2002 წლიდან შმიტი [[ბრიუსელი|ბრიუსელში]] ცხოვრობს, 2008 წლიდან კი [[ბელგია|ბელგიის]] მოქალაქეობას ფლობს. ===კარიერა=== შმიტმა სამხედრო სამსახური სენტ-კირის სამხედრო აკადემიაში მოიხადა, რის შემდეგაც ორი წელი ბესანკონის უნივერსიტეტში ასისტენტი სტუდენტში იყო. მოგვიანებით კი შერბურის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა, შემდეგ კი ჩამბერის უნივერსიტეტში ოთხი წლის განმავლობაში ლექტორი იყო. 1989 წლის 4 თებერვლის ღამეს აჰაგარის უდაბნოში ექსპედიციაზე მყოფი შმიტი კომპანიონებს ჩამორჩა, სადაც მან ღვთაებრივი გამოცხადების მსგავსი სპირიტუალური გამოცდილება მიიღო. შმიტის აზრით, სწორედ ამ გამოცდილებამ მისცა მას სამწერლო მოღვაწეობის დაწყების საშუალება. 1990-იან წლებში შმიტმა თავისი პიესებით რამდენიმე ქვეყანაში მყისიერი პოპულარობა მოიპოვა. „დონ ჟუანი სასამართლო პროცესზე“ 1991 წელს ნანტში დაიდგა. მომდევნო პიესამ სახელწოდებით „სტუმარი“ ავტორს 1994 წელს მოლიერის სამი ჯილდო მოუტანა. სწორედ ამის შემდეგ, მან გადაწყვიტა, ჩამბერის უნივერსიტეტში ლექტორობა შეეტყვიტა და მთლიანად მწერლობისთვის მიეძღვნა თავი. 1996 წელს პირველად დაიდგა შმიტის პიესა „ენიგმას ვარიაციები“, რომელშიც მთავარი როლები [[ალენ დელონი|ალენ დელონმა]] და ფრენსის ჰასტერმა შეასრულეს. შმიტს ჰუმანიტარული მიზნებისთვის დაწერილი აქვს რამდენიმე ერთაქტიანი პიესა. მაგალითად, ამნისტიის საერთაშორისო საღამოსთვის დაწერა „ეშმაკის სკოლა“, ხოლო საფრანგეთის საქველმოქმედო ორგანიზაციის კამპანიისთვის „კულტურა ცვლის ცხოვრებას“ –„ათას ერთი ღამე“. 2000 წელს გამოქვეყნდა შმიტის რომანი „პილატეს სახარება“, რომელშიც [[იესო ქრისტე|იესოს]] ცხოვრებაზე [[პონციუს პილატე|პილატეს]] პერსპექტივიდან მოგვითხრობს. რომანმა კრიტიკული და კომერციული წარმატება მოიპოვა. შმიტის „უხილავი ციკლი“ რელიგიურ თემაზე დაწერილ რომანებს აერთიანებს. „მილაპერა“ [[ბუდიზმი]]ს შესახებაა“ „ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები“ – [[სუფიზმი|სუფიზმის]], „[[ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი |ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი]]“ – [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]], „ნოეს შვილი“ – იუდაიზმის, „სუმოისტი, რომელიც ვერ სუქდებოდა“ – ძენ ბუდიზმის, ხოლო „ათი შვილი, რომლებიც მადამ მინგს არასოდეს ჰქოლია“ – [[კონფუციანიზმი|კონფუციანიზმის]]. შმიტს ასევე გამოქვეყნებული აქვს მოთხრობათა კრებულები. „ოდეტ ტულმონდი“ რვა ქალის შესახებ დაწერილ რვა ნოველას აერთიანებს. „ოსტენდელი მეოცნებე“ (2007) წარმოსახვის ძალას ეძღვნებდა. „კონცერტი ანგელოზთა ხსოვნას“ (2010) ოთხ ნოველას აერთიანებს, რომელთა პერსონაჟებსაც წარსულის გამო სინდისი ქენჯნით. კრებულისთვის შმიტმა [[გონკურის პრემია]] მიიღო. „ორი მამაკაცი ბრიუსელიდან“ (2012) ფარული სიყვარულის თემას იკვლევს. 2008 წელს შმიტი რომანისტობას დაუბრუნდა და გამოაქვეყნა „[[ულისე ბაღდადიდან]]“. მისი მთავარი პერსონაჟი იმ გზა გადის, რომელიც მილიონობით მის მსგავს უსაფრთხო ადგილის მაძიებელს გაუვლია. იგი დაბომბვების გამო, რომელსაც მისი ოჯახის წევრები შეეწირნენ, [[ბაღდადი|ბაღდადს]] ტოვებს და ევროპისკენ მიეშურება. შმიტი მოყვარული მუსიკოსი და [[მოცარტი]]ს თაყვანისმეველია. მას ფრანგულ ენაზე თარგმნილი აქვს მოცარტის ოპერები: „ფიგაროს ქორწინება“ და „დონ ჯოვანი“. == ბიბლიოგრაფია == === რომანები === * [[1994]] – ''[[ეგოისტების სექტა]] (La Secte des égoïstes)'' * [[2000]] – ''[[პილატეს სახარება]] (L'Évangile selon Pilate)'' * [[2001]] – ''[[სხვისი წილი]] (La part de l'autre)'' * [[2002]] – ''[[გინიოლი ალპების ძირში]] (Guignol aux pieds des Alpes'') * [[2003]] – ''[[როდესაც ხელოვნების ნაწილი ვიყავი]] (Lorsque j'étais une œuvre d'art)'' * [[2008]] – ''[[ულისე ბაღდადიდან]] (Ulysse from Bagdad)'' * [[2011]] – ''[[ქალი სარკეში (რომანი)|ქალი სარკეში]] (La Femme au miroir)'' * [[2013]] – ''[[არეცოს მოედნის თუთიყუშები]] (Les Perroquets de la place d'Arezzo'') * [[2014]] – ''[[სიყვარულის ელექსირი]] (L'Élixir d'amour)'' * [[2014]] – ''[[სიყვარულის საწამლავი]] (Le Poison d´amour)'' * [[2015]] – ''[[ცეცხლის ღამე]] (La Nuit de feu)'' === მოთხრობების კრებული === * [[2006]] – ''[[ოდეტ ტულმონდი და სხვა მოთხრობები]] (Odette Toulemonde et autres histoires)'' * [[2007]] – ''[[ოსტენდელი მეოცნებე]] (La Rêveuse d'Ostende)'' * [[2010]] – ''[[კონცერტი ანგელოზის მეხსიერებაში]] (Concerto à la mémoire d'un ange)'' * [[2012]] – ''[[ორი მამაკაცი ბრიუსელედან]] (Les Deux Messieurs de Bruxelles'') === მცირე რომანები === ==== „''Le Cycle de l'invisible''“ (უჩინარის ციკლი) ==== „''Cycle de l'invisible''“ მოიცავს რამდენიმე მცირე რომანსა და მოთხრობას. * [[1997]] – ''[[მილარეპა (მოთხრობა)|მილარეპა]] (Milarepa)'' * [[2001]] – [[ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები]] (Monsieur Ibrahim et les Fleurs du Coran)'' * [[2002]] – ''[[ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი]] (Oscar et la Dame rose)'' * [[2004]] – ''[[ნოეს შვილი]] (L'Enfant de Noé)'' * [[2009]] – [[სუმოისტი, რომელიც ვერ სუქდებოდა]] (Le Sumo qui ne pouvait pas grossir)'' * [[2012]] – ''[[ათი შვილი, რომელიც ქალბატონ მინს არასოდეს ჰყოლია]] (Les Dix Enfants que madame Ming n'a jamais eus)'' == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Éric-Emmanuel Schmitt}} * {{IMDb name|0773418}} * [http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/mosaic/v046/46.2.wolfe.pdf Wolfe, Graham. "Making the Real Appear: Schmitt’s ''Enigma Variations'' as a ‘Traversal of the Fantasy’." ''Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature'' 46.2 (2013). 147-162.] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შმიტი, ერიკ-ემანუელი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1960]] [[კატეგორია:ფრანგი მწერლები]] [[კატეგორია:ფრანგი დრამატურგები]] [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] byv23nf6fb0vfg0y36yo2936x38uc7j ლინკინ პარკის დისკოგრაფია 0 328867 4402672 4360028 2022-08-02T14:31:31Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki აქ წარმოდგენილია ამერიკული როკ-ჯგუფ [[ლინკინ პარკი]]ს დისკოგრაფია. ==ალბომები== ===სტუდიური ალბომები=== {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+ სტუდიური ალბომების სია, რჩეული პოზიციებით ჩარტებში, გაყიდვების მონაცემებით და სერტიფიცირებებით ! scope="col" rowspan="2" style="width:12em;"| სახელწოდება ! scope="col" rowspan="2" style="width:19em;"| ალბომის დეტალები ! scope="col" colspan="10"| უმაღლესი პოზიციები ჩარტში ! scope="col" rowspan="2" style="width:11.5em;"| გაყიდვები ! scope="col" rowspan="2" style="width:13.5em;"| სერტიფიცირებები |- ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Billboard 200|აშშ]]<br /><ref name="US-albums">{{cite web |url={{BillboardURLbyName|artist=linkin park|chart=Billboard 200}} |title=Linkin Park – Chart History: Billboard 200 |work=[[Billboard (ჟურნალი)|Billboard]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |accessdate=ივნისი 15, 2014}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ARIA Charts|ავს]]<br /><ref name="AUS">{{cite web |url=http://australian-charts.com/showinterpret.asp?interpret=Linkin+Park |title=Discography Linkin Park |work={{noitalic|australian-charts.com}} |publisher=Hung Medien |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Ö3 Austria Top 40|ავსტ]]<br /><ref name="AUT">{{cite web |url=http://austriancharts.at/showinterpret.asp?interpret=Linkin+Park |title=Discographie Linkin Park |work={{noitalic|austriancharts.at}} |publisher=Hung Medien |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010 |language=German}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[კანადის ალბომების ჩარტი|კან]]<br /><ref name="CAN-albums">{{cite web |url={{BillboardURLbyName|artist=linkin park|chart=Canadian Albums}} |title=Linkin Park – Chart History: Canadian Albums |work=[[Billboard (ჟურნალი)|Billboard]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |accessdate=ივნისი 15, 2014}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Syndicat National de l'Édition Phonographique|საფრ]]<br /><ref name="FRA">{{cite web |url=http://lescharts.com/showinterpret.asp?interpret=Linkin+Park |title=Discographie Linkin Park |work={{noitalic|lescharts.com}} |publisher=Hung Medien |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010 |language=French}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[GfK Entertainment|გერ]]<br /><ref name="GER-albums">{{cite web |url=http://www.musicline.de/de/chartverfolgung_summary/artist/Linkin+Park/?type=longplay |title=Chartverfolgung / Linkin Park / Longplay |work={{noitalic|musicline.de}} |publisher=[[GfK Entertainment]] |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010 |language=German |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160114083817/http://www.musicline.de/de/chartverfolgung_summary/artist/Linkin+Park/?type=longplay |archivedate=2016-01-14 }}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ირლანდიის ალბომების ჩარტი|ირლ]]<br /><ref name="IRL">{{cite web |url=http://irish-charts.com/showinterpret.asp?interpret=Linkin+Park |title=Discography Linkin Park |work={{noitalic|irish-charts.com}} |publisher=Hung Medien |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Recorded Music NZ|ახ.ზ.]]<br /><ref name="NZ">{{cite web |url=http://charts.org.nz/showinterpret.asp?interpret=Linkin+Park |title=Discography Linkin Park |work={{noitalic|charts.org.nz}} |publisher=Hung Medien |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110919123831/http://charts.org.nz/showinterpret.asp?interpret=Linkin+Park |archivedate=2011-09-19 }}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Swiss Hitparade|შვეიც]]<br /><ref name="SWI">{{cite web |url=http://swisscharts.com/showinterpret.asp?interpret=Linkin+Park |title=Discography Linkin Park |work={{noitalic|swisscharts.com}} |publisher=Hung Medien |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ბრიტანეთის ალბომების ჩარტი|ბრიტ]]<br /><ref name="UK-albums">{{cite web |url=http://www.theofficialcharts.com/artist/_/linkin%20park/ |title=Linkin Park |publisher=[[ოფიციალური ჩარტების კომპანია]] |accessdate=აპრილი 8, 2013 |format=select "Albums" tab}}</ref> |- ! scope="row"| ''[[Hybrid Theory]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ოქტომბერი 24, 2000<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/hybrid-theory-mw0000102770 |title=Hybrid Theory – Linkin Park |work={{noitalic|[[AllMusic]]}} |publisher=[[Rovi Corporation]] |accessdate=ივნისი 15, 2014 |author=Ruhlmann, William}}</ref> * ლეიბლი: [[Warner Bros. Records|Warner Bros.]] * ფორმატები: CD, კასეტა, გრამფირფიტა, ციფრული ჩამონატვირთი | 2 || 2 || 2 || 5 || 17 || 2 || 6 || 1 || 5 || 4 | * მსოფლიო: 27,000,000<ref>{{cite news |url=http://www.downloadfestival.co.uk/news/linkin-park-announced-saturday-headliner-fall-out-boy-main-support |title=Linkin Park Announced As Saturday Headliner + Fall Out Boy As Main Support |publisher=[[Download Festival]] |date=ნოემბერი 5, 2013 |accessdate=ნოემბერი 5, 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141020174352/http://www.downloadfestival.co.uk/news/linkin-park-announced-saturday-headliner-fall-out-boy-main-support |archivedate=2014-10-20 }}</ref> * აშშ: 11,048,000<ref>{{cite web |url=http://music.yahoo.com/photos/top-new-acts-since-2000-1403561474-slideshow |title=USA: Top 20 New Acts Since 2000 |work={{noitalic|[[Yahoo! Music]]}} |publisher=[[Yahoo!]] |date=ივნისი 23, 2014 |accessdate=აგვისტო 4, 2014 |author=Grein, Paul |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170221100259/https://music.yahoo.com/photos/top-new-acts-since-2000-1403561474-slideshow/ |archivedate=2017-02-21 }}</ref> | * [[Recording Industry Association of America|RIAA]]: ალმასი<ref name="RIAA">{{cite web |url=http://www.riaa.com/goldandplatinumdata.php?artist=%22Linkin+Park%22 |title=Gold & Platinum: Linkin Park |publisher=[[Recording Industry Association of America]] |accessdate=ივნისი 15, 2014 }}{{Dead link|date=აგვისტო 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> * [[Australian Recording Industry Association|ARIA]]: 5× პლატინა<ref name="ARIA-2006-albums">{{cite web |url=http://www.aria.com.au/pages/ARIACharts-Accreditations-2006Albums.htm |title=ARIA Charts – Accreditations – 2006 Albums |publisher=[[Australian Recording Industry Association]] |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010}}</ref> * [[British Phonographic Industry|BPI]]: 5× პლატინა<ref name="BPI">{{cite web |url=http://www.bpi.co.uk/certified-awards/search.aspx |title=Certified Awards |publisher=[[British Phonographic Industry]] |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010 |format=enter "Linkin Park" into the "Keywords" box, then select "Search" |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170801142929/http://www.bpi.co.uk/certified-awards/Search.aspx |archivedate=2017-08-01 }}</ref> * [[Bundesverband Musikindustrie|BVMI]]: 5× ოქრო<ref name="BVMI">{{cite certification |region=გერმანია |artist=Linkin Park |accessdate=სექტემბერი 8, 2010}}</ref> * [[International Federation of the Phonographic Industry|IFPI]] AUT: პლატინა<ref name="IFPI AUT">{{cite certification |region=ავსტრია |artist=Linkin Park |accessdate=ივნისი 15, 2014}}</ref> * IFPI SWI: პლატინა<ref name="IFPI SWI">{{cite web |url=http://swisscharts.com/search_certifications.asp?search=Linkin+Park |title=The Official Swiss Charts and Music Community: Awards (Linkin Park) |work={{noitalic|swisscharts.com}} |publisher=Hung Medien |accessdate=ივნისი 15, 2014}}</ref> * [[Music Canada|MC]]: 5× პლატინა<ref name="MC">{{cite certification |region=კანადა |artist=Linkin Park |accessdate=ივნისი 11, 2014}}</ref> * [[Recorded Music NZ|RMNZ]]: 5× პლატინა<ref name="RIANZ">{{cite web |url=http://www.rianz.org.nz/rianz/oldchart.asp?ChartNum=1322&ChartKind=A&go.x=4&go.y=8 |title=RIANZ Top 50 Albums Chart – Chart #1322 – Sunday 18 აგვისტო 2002 |publisher=[[Recorded Music NZ|ახალი ზელანდიის ხმისჩამწერი კომპანიების ასოციაცია]] |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6D9qnHMoI?url=http://www.rianz.org.nz/rianz/oldchart.asp?ChartNum=1322 |archivedate=2012-12-24 }}</ref> * [[Syndicat National de l'Édition Phonographique|SNEP]]: პლატინა<ref name="SNEP">{{cite web |url=http://www.snepmusique.com/les-disques-dor/?q=Linkin+Park&submit=OK&awards_year=0 |title=Certifications Albums Linkin Park |publisher=[[Syndicat National de l'Édition Phonographique]] |accessdate=ივნისი 11, 2014 |language=French |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141021230912/http://www.snepmusique.com/les-disques-dor/?q=Linkin+Park&submit=OK&awards_year=0 |archivedate=2014-10-21 }}</ref> |- ! scope="row"| ''[[Meteora (ალბომი)|Meteora]]'' | * გამოსვლის თარიღი: მარტი 25, 2003<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/meteora-mw0000020746 |title=Meteora – Linkin Park |work={{noitalic|[[AllMusic]]}} |publisher=[[Rovi Corporation]] |accessdate=ივნისი 15, 2014 |author=ერლეუაინი, სტივენ თომას |authorlink=სტივენ თომას ერლეუაინი}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros., [[Machine Shop Recordings|Machine Shop]] * ფორმატები: CD, კასეტა, გრამფირფიტა, ციფრული ჩამონატვირთი | 1 || 2 || 1 || 2 || 3 || 1 || 1 || 1 || 1 || 1 | * აშშ: 6,100,000<ref name="us sales">{{cite web | url =http://www.billboard.com/articles/columns/chart-beat/6128793/ask-billboard-with-nico-vinz-norway-continues-us-chart-invasion?page=0%2C2 | title = Ask Billboard: With Nico & Vinz, Norway Continues U.S. Chart Invasion | author =Trust, Gary|work=Billboard|publisher=Prometheus Global Media| date = ივნისი 24, 2014}}</ref> | * RIAA: 6× პლატინა<ref name="RIAA"/> * ARIA: 4× პლატინა<ref name="ARIA-2005-albums">{{cite web |url=http://www.aria.com.au/pages/aria-charts-accreditations-albums-2005.htm |title=ARIA Charts – Accreditations – 2005 Albums |publisher=[[Australian Recording Industry Association]] |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010}}</ref> * BPI: 2× პლატინა<ref name="BPI"/> * BVMI: 7× ოქრო<ref name="BVMI"/> * IFPI AUT: პლატინა<ref name="IFPI AUT"/> * IFPI SWI: პლატინა<ref name="IFPI SWI"/> * MC: 4× პლატინა<ref name="MC"/> * RMNZ: 2× პლატინა<ref>{{cite web |url=http://www.rianz.org.nz/rianz/oldchart.asp?ChartNum=1381&ChartKind=A&go.x=19&go.y=6 |title=RIANZ Top 50 Albums Chart – Chart #1381 – Sunday 26 ოქტომბერი 2003 |publisher=[[Recorded Music NZ|ახალი ზელანდიის ხმისჩამწერი კომპანიების ასოციაცია]] |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6D9r1tdm4?url=http://www.rianz.org.nz/rianz/oldchart.asp?ChartNum=1381 |archivedate=2012-12-24 }}</ref> * SNEP: 2× პლატინა<ref name="SNEP"/> |- ! scope="row"| ''[[Minutes to Midnight (ალბომი)|Minutes to Midnight]]'' | * გამოსვლის თარიღი: მაისი 14, 2007<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/minutes-to-midnight-mw0000577932 |title=Minutes to Midnight – Linkin Park |work={{noitalic|[[AllMusic]]}} |publisher=[[Rovi Corporation]] |accessdate=ივნისი 15, 2014 |author=ერლეუაინი, სტივენ თომას |authorlink=სტივენ თომას ერლეუაინი}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * ფორმატები: CD, გრამფირფიტა, ციფრული ჩამონატვირთი | 1 || 1 || 1 || 1 || 1 || 1 || 1 || 1 || 1 || 1 | * მსოფლიო: 8,000,000<ref>{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/music/reviews/bjqv |title=Minutes to Midnight – Linkin Park |work={{noitalic|[[AllMusic]]}} |publisher=[[Rovi Corporation]] |accessdate=ივნისი 15, 2014 |author=ერლეუაინი, სტივენ თომას |authorlink=სტივენ თომას ერლეუაინი}}</ref> * აშშ: 3,300,000<ref name="us sales"/> * გაერთიანებული სამეფო: 504,830<ref>{{cite web |url=http://business.highbeam.com/411456/article-1G1-237433782/key-releases-180910 |title=Key Releases |work=[[Music Week]] |publisher=Intent Media |date=სექტემბერი 18, 2010 |accessdate=დეკემბერი 15, 2012 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6D9tBiFzd?url=http://business.highbeam.com/411456/article-1G1-237433782/key-releases-180910 |archivedate=2012-12-24 |subscription=yes }}</ref> | * RIAA: 3× პლატინა<ref name="RIAA"/> * ARIA: 3× პლატინა<ref name="ARIA-2015-albums">{{cite certification|region=ავსტრალია|type=album|title=ARIA|url=უცნობია|certyear=2015|accessdate=აპრილი 7, 2015}}</ref> * BPI: პლატინა<ref name="BPI"/> * BVMI: 3× პლატინა<ref name="BVMI"/> * IFPI AUT: 2× პლატინა<ref name="IFPI AUT"/> * IFPI SWI: 2× პლატინა<ref name="IFPI SWI"/> * RMNZ: 2× პლატინა<ref>{{cite web |url=http://www.rianz.org.nz/rianz/oldchart.asp?ChartNum=1597&ChartKind=A&go.x=14&go.y=8 |title=RIANZ Top 50 Albums Chart – Chart #1597 – Monday 31 დეკემბერი 2007 |publisher=[[Recorded Music NZ|ახალი ზელანდიის ხმისჩამწერი კომპანიების ასოციაცია]] |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6D9r67uEM?url=http://www.rianz.org.nz/rianz/oldchart.asp?ChartNum=1597 |archivedate=2012-12-24 }}</ref> * SNEP: პლატინა<ref name="SNEP"/> |- ! scope="row"| ''[[A Thousand Suns]]'' | * გამოსვლის თარიღი: სექტემბერი 8, 2010<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/a-thousand-suns-mw0002023497 |title=A Thousand Suns – Linkin Park |work={{noitalic|[[AllMusic]]}} |publisher=[[Rovi Corporation]] |accessdate=ივნისი 15, 2014 |author=ერლეუაინი, სტივენ თომას |authorlink=სტივენ თომას ერლეუაინი}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * ფორმატები: CD, გრამფირფიტა, ციფრული ჩამონატვირთი | 1 || 1 || 1 || 1 || 4 || 1 || 3 || 1 || 1 || 2 | * მსოფლიო: 2,600,000 * აშშ: 906,000<ref name="us sales"/> | * RIAA: ოქრო<ref name="RIAA"/> * ARIA: პლატინა<ref name="ARIA-2011-albums">{{cite web |url=http://www.aria.com.au/pages/httpwww.aria.com.aupageshttpwww.aria.com.aupageshttpwww.aria.com.auALBUMaccreds2011.htm |title=ARIA Charts – Accreditations – 2011 Albums |publisher=[[Australian Recording Industry Association]] |accessdate=დეკემბერი 28, 2011}}</ref> * BPI: ოქრო<ref name="BPI"/> * BVMI: 3× ოქრო<ref name="BVMI"/> * IFPI AUT: ოქრო<ref name="IFPI AUT"/> * IFPI SWI: ოქრო<ref name="IFPI SWI"/> * [[Irish Recorded Music Association|IRMA]]: ოქრო<ref>{{cite web |url=http://www.irishcharts.ie/awards/gold10.htm |title=2010 Certification Awards – Gold |publisher=[[Irish Recorded Music Association]] |accessdate=ივნისი 16, 2014}}</ref> * MC: პლატინა<ref name="MC"/> * RMNZ: ოქრო<ref>{{cite web |url=http://www.rianz.org.nz/rianz/oldchart.asp?ChartNum=1741&ChartKind=A&go.x=14&go.y=8 |title=RIANZ Top 50 Albums Chart – Chart #1741 – Monday 4 ოქტომბერი 2010 |publisher=[[Recorded Music NZ|ახალი ზელანდიის ხმისჩამწერი კომპანიების ასოციაცია]] |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6D9rAQImE?url=http://www.rianz.org.nz/rianz/oldchart.asp?ChartNum=1741 |archivedate=2012-12-24 }}</ref> * SNEP: ოქრო<ref name="SNEP"/> |- ! scope="row"| ''[[Living Things (ლინკინ პარკის ალბომი)|Living Things]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ივნისი 20, 2012<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/living-things-mw0002357741 |title=Living Things – Linkin Park |work={{noitalic|[[AllMusic]]}} |publisher=[[Rovi Corporation]] |accessdate=ივნისი 15, 2014 |author=ერლეუაინი, სტივენ თომას |authorlink=სტივენ თომას ერლეუაინი}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * ფორმატები: CD, გრამფირფიტა, ციფრული ჩამონატვირთი | 1 || 2 || 1 || 1 || 2 || 1 || 2 || 1 || 1 || 1 | * მსოფლიო: 2,500,000<ref name="world sales">{{cite web|url=http://i.cubeupload.com/kRxg5o.png|title=2012 წლის 50 პოპულარული ალბომი|accessdate=ივნისი 15, 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303192058/http://i.cubeupload.com/kRxg5o.png|archivedate=2016-03-03}}</ref> * აშშ: 681,000<ref name="us sales"/> | * RIAA: ოქრო<ref name="RIAA"/> * ARIA: ოქრო<ref name="ARIA-2012-albums">{{cite web |url=http://www.aria.com.au/pages/httpwww.aria.com.aupagesALBUMaccreds2012.htm |title=ARIA Charts – Accreditations – 2012 Albums |publisher=[[Australian Recording Industry Association]] |accessdate=ივნისი 15, 2014}}</ref> * BPI: ოქრო<ref name="BPI"/> * BVMI: 2× პლატინა<ref name="BVMI"/> * IFPI AUT: ოქრო<ref name="IFPI AUT"/> * IFPI SWI: პლატინა<ref name="IFPI SWI"/> * RMNZ: ოქრო<ref>{{cite web |url=http://nztop40.co.nz/chart/albums?chart=1954 |title=NZ Top 40 Albums – 23 ივლისი 2012 |publisher=[[Recorded Music NZ]] |accessdate=ივნისი 15, 2014}}</ref> * SNEP: პლატინა<ref name="SNEP"/> |- ! scope="row"| ''[[The Hunting Party (ალბომი)|The Hunting Party]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ივნისი 13, 2014<ref>{{cite web |url=https://itunes.apple.com/de/album/the-hunting-party/id868341278 |title=The Hunting Party von Linkin Park |work={{noitalic|[[iTunes-ის მაღაზია]] (DE)}} |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |accessdate=ივნისი 15, 2014 |language=German}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * ფორმატები: CD, გრამფირფიტა, ციფრული ჩამონატვირთი | 3 || 3 || 2 || 3 || 3 || 1 || 6 || 2 || 1 || 2 | * მსოფლიო: 1.000,000<ref name="world sales"/> * აშშ: 300,000<ref>{{cite web |url=http://www.metalinsider.net/metal-on-metal/metal-by-numbers-1119-this-is-how-you-sonic |title=Metal By Numbers 11/19: This Is How You Sonic |work={{noitalic|metalinsider.net}} |date=ნოემბერი 19, 2014 |accessdate=ნოემბერი 20, 2014 |author=Brown, Matt}}</ref> | * BPI: ვერცხლი<ref name="BPI"/> * BVMI: პლატინა<ref name="BVMI"/> * IFPI AUT: ოქრო<ref name="IFPI AUT"/> * IFPI SWI: ოქრო<ref name="IFPI SWI"/> * MC: ოქრო<ref name="MC"/> |- | colspan="14" style="font-size:90%"| "—" აღნიშნავს ჩანაწერს, რომელიც ჩარტში არ მოხვედრილა ან ამ ტერიტორიაზე არ გამოცემულა. |} ===საკონცერტო ალბომები=== {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+ საკონცერტო ალბომების სია, რჩეული პოზიციებით ჩარტებში, გაყიდვების მონაცემებით და სერტიფიცირებებით ! scope="col" rowspan="2" style="width:12em;"| სახელწოდება ! scope="col" rowspan="2" style="width:19em;"| ალბომის დეტალები ! scope="col" colspan="10"| უმაღლესი პოზიციები ჩარტში ! scope="col" rowspan="2" style="width:9em;"| გაყიდვები ! scope="col" rowspan="2" style="width:10em;"| სერტიფიცირებები |- ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Billboard 200|აშშ]]<br /><ref name="US-albums"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ARIA Charts|ავს]]<br /><ref name="AUS"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Ö3 Austria Top 40|ავსტ]]<br /><ref name="AUT"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[კანადის ალბომების ჩარტი|კან]]<br /><ref>{{cite web | url=http://jam.canoe.ca/Music/Charts/ALBUMS.html | title=Albums: Top 100 (For The Week Ending 11 დეკემბერი, 2008) | work={{noitalic|[[Jam!]]}} | publisher=[[Sun Media]] | date=დეკემბერი 7, 2008 | accessdate=ივლისი 15, 2014 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20081217063910/http://jam.canoe.ca/Music/Charts/ALBUMS.html | archivedate=2008-12-17 }}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Syndicat National de l'Édition Phonographique|საფრ]]<br /><ref name="FRA"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[GfK Entertainment|გერ]]<br /><ref name="GER-albums"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ირლანდიის ალბომების ჩარტი|ირლ]]<br /><ref name="IRL"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Recorded Music NZ|ახ.ზ.]]<br /><ref name="NZ"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Swiss Hitparade|შვეიც]]<br /><ref name="SWI"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ბრიტანეთის ალბომების ჩარტი|ბრიტ]]<br /><ref name="UK-albums"/> |- ! scope="row"| ''[[Live in Texas (ლინკინ პარკის ალბომი)|Live in Texas]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი 18, 2003<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/live-in-texas-mw0000694190 |title=Live in Texas – Linkin Park |work={{noitalic|[[AllMusic]]}} |publisher=[[Rovi Corporation]] |accessdate=ივნისი 15, 2014 |author=Loftus, Johnny}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * ფორმატები: CD, CD+[[DVD]], ციფრული ჩამონატვირთი | 23 || 18 || 5 || — || 8 || 9 || 67 || 17 || 9 || 47 | *აშშ: 1,100,000<ref name="us sales"/> | * RIAA: პლატინა<ref name="RIAA"/> * BPI: ოქრო<ref name="BPI"/> * BVMI: 3× ოქრო<ref name="BVMI"/> * IFPI AUT: ოქრო<ref name="IFPI AUT"/> * IFPI SWI: ოქრო<ref name="IFPI SWI"/> * MC: პლატინა<ref name="MC"/> * RMNZ: ოქრო<ref>{{cite web |url=http://www.rianz.org.nz/rianz/oldchart.asp?ChartNum=1403&ChartKind=A&go.x=12&go.y=6 |title=RIANZ Top 50 Albums Chart – Chart #1403 – Sunday 18 აპრილი 2004 |publisher=[[Recorded Music NZ|ახალი ზელანდიის ხმისჩამწერი კომპანიების ასოციაცია]] |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6D9rPIPhw?url=http://www.rianz.org.nz/rianz/oldchart.asp?ChartNum=1403 |archivedate=2012-12-24 }}</ref> * SNEP: ოქრო<ref name="SNEP"/> |- ! scope="row"| ''[[Road to Revolution: Live at Milton Keynes]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი 21, 2008<ref>{{cite web |url=http://www.amazon.com/Road-To-Revolution-Milton-Explicit/dp/B001L5D2D0 |title=Road To Revolution: Live At Milton Keynes (Audio Only) [Explicit] |publisher=[[Amazon.com]] |accessdate=ივნისი 15, 2014}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * ფორმატები: CD, CD+DVD, [[Blu-ray დისკი|BD]], ციფრული ჩამონატვირთი | 41 || 24 || 14 || 35 || 12 || 11 || 81 || 17 || 16 || 58 | *აშშ: 230,000<ref name="us sales"/> | * BPI: ვერცხლი<ref name="BPI"/> * BVMI: პლატინა<ref name="BVMI"/> * IFPI SWI: ოქრო<ref name="IFPI SWI"/> * RMNZ: ოქრო<ref>{{cite web |url=http://nztop40.co.nz/chart/albums?chart=1518 |title=NZ Top 40 Albums – 19 იანვარი 2009 |publisher=[[Recorded Music NZ]] |accessdate=ივნისი 15, 2014}}</ref> |- ! scope="row"| ''[[A Thousand Suns+]]'' | * გამოსვლის თარიღი: აპრილი 1, 2011<ref>{{cite web |url=http://www.linkinpark.com/profiles/blogs/a-thousand-suns-91 |title=A Thousand Suns + |work={{noitalic|linkinpark.com}} |accessdate=ივნისი 15, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110713211828/http://www.linkinpark.com/profiles/blogs/a-thousand-suns-91 |archivedate=2011-07-13 }}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros. * ფორმატები: CD+DVD | — || — || — || — || — || — || — || — || 86 || — | | * IFPI SWI: ოქრო<ref name="IFPI SWI"/> |- ! scope="row"| ''[[Living Things +]]'' | * გამოსვლის თარიღი: მარტი 22, 2013<ref>{{cite web |url=http://store.warnermusic.com/living-things-cd-dvd-import.html |title=Living Things+ CD/DVD (Import) |publisher=[[Warner Music Group|Warner Music Germany]] |accessdate=ივნისი 15, 2014 |language=German |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140715015848/http://store.warnermusic.com/living-things-cd-dvd-import.html |archivedate=2014-07-15 }}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros. * ფორმატები: CD+DVD | — || — || — || — || — || — || — || — || 98 || — | | * IFPI SWI: პლატინა<ref name="IFPI SWI"/> |- ! scope="row"| ''[[The Hunting Party (ალბომი)|The Hunting Party: Live from Mexico]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ივნისი 13, 2014<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/release/hunting-party-cd-dvd-mr0004172381 |title=Hunting Party [CD/DVD] – Linkin Park |work={{noitalic|[[AllMusic]]}} |publisher=[[Rovi Corporation]] |accessdate=ივნისი 13, 2014 |author=ერლეუაინი, სტივენ თომას |authorlink=სტივენ თომას ერლეუაინი}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * ფორმატები: CD+DVD | — || — || — || — || — || — || — || — || 1<!---The charts of the dvd were merged with the album charts only in Switzerland---> || — | | * IFPI SWI: ოქრო<ref name="IFPI SWI"/> |- | colspan="14" style="font-size:90%"| "—" აღნიშნავს ჩანაწერს, რომელიც ჩარტში არ მოხვედრილა ან ამ ტერიტორიაზე არ გამოცემულა. |} ===კომპილაციური ალბომები=== {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+ კომპილაციური ალბომების სია, რჩეული პოზიციებით ჩარტებში, გაყიდვების მონაცემებით და სერტიფიცირებებით ! scope="col" rowspan="2" style="width:12em;"| სახელწოდება ! scope="col" rowspan="2" style="width:19em;"| ალბომის დეტალები ! scope="col" colspan="10"| უმაღლესი პოზიციები ჩარტში |- ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Billboard 200|აშშ]]<br /><ref name="US-albums"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ARIA Charts|ავს]]<br /><ref name="AUS"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Ö3 Austria Top 40|ავსტ]]<br /><ref name="AUT"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[კანადის ალბომების ჩარტი|კან]]<br /><ref>{{cite web | url=http://jam.canoe.ca/Music/Charts/ALBUMS.html | title=Albums: Top 100 (For The Week Ending 11 დეკემბერი, 2008) | work={{noitalic|[[Jam!]]}} | publisher=[[Sun Media]] | date=დეკემბერი 7, 2008 | accessdate=ივლისი 15, 2014 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20081217063910/http://jam.canoe.ca/Music/Charts/ALBUMS.html | archivedate=2008-12-17 }}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Syndicat National de l'Édition Phonographique|საფრ]]<br /><ref name="FRA"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[GfK Entertainment|გერ]]<br /><ref name="GER-albums"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ირლანდიის ალბომების ჩარტი|ირლ]]<br /><ref name="IRL"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Recorded Music NZ|ახ.ზ.]]<br /><ref name="NZ"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Swiss Hitparade|შვეიც]]<br /><ref name="SWI"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ბრიტანეთის ალბომების ჩარტი|ბრიტ]]<br /><ref name="UK-albums"/> |- ! scope="row"| ''[[Transformers: The Album]]'' | * საუნდტრეკი, სხვადასხვა შემსრულებელი * გამოსვლის თარიღი: ივნისი 26, 2007<ref>[http://www.allmusic.com/album/transformers-the-movie-2007-live-action-mw0000475628 Transformers: The Album] ''[[Allmusic]]''</ref> * ლეიბლი: Warner Bros. * ფორმატები: CD, გრამფირფიტა, ციფრული ჩამონატვირთი | 21 || 33 || 20 || — || 119 || 79 || — || 20 || — || — |- ! scope="row"| ''[[ტრანსფორმერები: დაცემულების შურისძიება (საუნდტრეკი)|ტრანსფორმერები: დაცემულების შურისძიება]]'' | * საუნდტრეკი, სხვადასხვა შემსრულებელი * გამოსვლის თარიღი: ივნისი 12, 2009<ref>[http://www.allmusic.com/album/transformers-revenge-of-the-fallen-mw0000822519 Transformers: Revenge of the Fallen] ''[[Allmusic]]''</ref> * ლეიბლი: [[Reprise Records|Reprise]] * ფორმატები: CD, გრამფირფიტა, ციფრული ჩამონატვირთი | 7 || 14 || 20 || — || 143 || 57 || — || 9 || 41 || — |- ! scope="row"| ''[[A Decade Underground]]'' | * გამოსვლის თარიღი: აგვისტო 10, 2010<ref>{{cite web |url=http://lpu.linkinpark.com/ |title=Linkin Park Underground |work={{noitalic|lpu.linkinpark.com}} |accessdate=დეკემბერი 23, 2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5vCUqLn2E?url=http://lpu.linkinpark.com/ |archivedate=2010-12-23 }}</ref> * ლეიბლი: Machine Shop * ფორმატები: ციფრული ჩამონატვირთი <br>(მხოლოდ LP Underground-ის წევრებისთვის) | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — |- ! scope="row"| ''[[Transformers: Dark of the Moon – The Album]]'' | * საუნდტრეკი, სხვადასხვა შემსრულებელი * გამოსვლის თარიღი: ივნისი 14, 2011<ref>[http://www.allmusic.com/album/transformers-dark-of-the-moon-mw0002149838 Transformers: Dark of the Moon] ''[[Allmusic]]''</ref> * ლეიბლი: [[Reprise Records|Reprise]] * ფორმატები: CD, გრამფირფიტა, ციფრული ჩამონატვირთი | 55 || 31 || 38 || — || — || 77 || — || 29 || 37 || — |- ! scope="row"| ''[[Studio Collection 2000–2012]]'' | * ციფრული ბოქს-სეტი * გამოსვლის თარიღი: იანვარი 15, 2013<ref>{{cite web |url=https://itunes.apple.com/us/album/studio-collection-2000-2012/id591534774 |title=Studio Collection 2000–2012 by Linkin Park |work={{noitalic|[[iTunes-ის მაღაზია]] (აშშ)}} |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |accessdate=ივნისი 16, 2014}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros. * ფორმატები: ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — |- |} ===რემიქსული ალბომები=== {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+ რემიქსული ალბომების სია, რჩეული პოზიციებით ჩარტებში, გაყიდვების მონაცემებით და სერტიფიცირებებით ! scope="col" rowspan="2" style="width:12em;"| სახელწოდება ! scope="col" rowspan="2" style="width:19em;"| ალბომის დეტალები ! scope="col" colspan="10"| უმაღლესი პოზიციები ჩარტში ! scope="col" rowspan="2" style="width:11.5em;"| გაყიდვები ! scope="col" rowspan="2" style="width:13.5em;"| სერტიფიცირებები |- ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Billboard 200|აშშ]]<br /><ref name="US-albums"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ARIA Charts|ავს]]<br /><ref name="AUS"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Ö3 Austria Top 40|ავსტ]]<br /><ref name="AUT"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[კანადის ალბომების ჩარტი|კან]]<br /><ref name="CAN-albums"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Syndicat National de l'Édition Phonographique|საფრ]]<br /><ref name="FRA"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[GfK Entertainment|გერ]]<br /><ref name="GER-albums"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ირლანდიის ალბომების ჩარტი|ირლ]]<br /><ref name="IRL"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Recorded Music NZ|ახ.ზ.]]<br /><ref name="NZ"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Swiss Hitparade|შვეიც]]<br /><ref name="SWI"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ბრიტანეთის ალბომების ჩარტი|ბრიტ]]<br /><ref name="UK-albums"/> |- ! scope="row"| ''[[Reanimation]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ივლისი 30, 2002<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/reanimation-mw0000221252 |title=Reanimation – Linkin Park |work={{noitalic|[[AllMusic]]}} |publisher=[[Rovi Corporation]] |accessdate=ივნისი 15, 2014 |author=ერლეუაინი, სტივენ თომას |authorlink=სტივენ თომას ერლეუაინი}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros. * ფორმატები: CD, კასეტა, [[DVD-Audio|DVD-A]], გრამფირფიტა, ციფრული ჩამონატვირთი | 2 || 16 || 2 || 8 || 11 || 3 || 4 || 8 || 3 || 3 | * აშშ: 1,900,000<ref name="us sales"/> * საფრ: 219,264<ref name="France2000s">{{cite web |url=http://infodisc.fr/Ventes_Alb_10Ans.php |title=Les Albums les plus Vendus de la Décennie (2000-2009) |publisher=InfoDisc |accessdate=თებერვალი 18, 2013 |language=French |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120716182907/http://www.infodisc.fr/Ventes_Alb_10Ans.php |archivedate=2012-07-16 }}</ref> | * RIAA: პლატინა<ref name="RIAA"/> * BPI: ოქრო<ref name="BPI"/> * BVMI: ოქრო<ref name="BVMI"/> * IFPI AUT: ოქრო<ref name="IFPI AUT"/> * IFPI SWI: ოქრო<ref name="IFPI SWI"/> |- ! scope="row"| ''[[Recharged]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ოქტომბერი 29, 2013<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/recharged-mw0002582373 |title=Recharged – Linkin Park |work={{noitalic|[[AllMusic]]}} |publisher=[[Rovi Corporation]] |accessdate=ივნისი 15, 2014 |author=ერლეუაინი, სტივენ თომას |authorlink=სტივენ თომას ერლეუაინი}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros. * ფორმატები: CD, გრამფირფიტა, ციფრული ჩამონატვირთი | 10 || 7 || 9 || 9 || 19 || 4 || 41 || 9 || 6 || 12 | * აშშ: 111,000<ref name="us sales"/> | * BVMI: ოქრო<ref name="BVMI"/> |- |} ===საუნდტრეკული ალბომები=== {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+ საუნდტრეკული ალბომების სია, რჩეული პოზიციებით ჩარტებში, გაყიდვების მონაცემებით და სერტიფიცირებებით ! scope="col" rowspan="2" style="width:24em;"| სახელწოდება ! scope="col" rowspan="2" style="width:19em;"| ალბომის დეტალები ! scope="col" colspan="3"| უმაღლესი პოზიციები ჩარტში |- ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Billboard 200|აშშ]]<br /><ref name="US-albums"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Syndicat National de l'Édition Phonographique|საფრ]]<br /><ref>{{cite web |url=http://lescharts.com/showinterpret.asp?interpret=Steve+Jablonsky |title=Discographie Steve Jablonsky |work={{noitalic|lescharts.com}} |publisher=Hung Medien |accessdate=ივლისი 12, 2014 |language=French}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[GfK Entertainment|გერ]]<br /><ref>{{cite web |url=http://www.musicline.de/de/chartverfolgung_summary/artist/Steve+Jablonsky/69767/longplay |title=Chartverfolgung / Steve Jablonsky / Longplay |work={{noitalic|musicline.de}} |publisher=[[GfK Entertainment]] |accessdate=ივლისი 12, 2014 |language=German |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714222521/http://www.musicline.de/de/chartverfolgung_summary/artist/Steve+Jablonsky/69767/longplay |archivedate=2014-07-14 }}</ref> |- ! scope="row"| ''[[Transformers: Revenge of the Fallen – The Score]]''<br /><span style="font-size:90%;">([[სტივ იაბლონსკი]]სთან ერთად)</span> | * გამოსვლის თარიღი: ივნისი 23, 2009<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/transformers-revenge-of-the-fallen-the-score-mw0000822643 |title=Transformers: Revenge of the Fallen [The Score] – Linkin Park |work={{noitalic|[[AllMusic]]}} |publisher=[[Rovi Corporation]] |accessdate=ივნისი 15, 2014 |author=Mesenov, Sergey}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros. * ფორმატები: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | 49 || 167 || 55 |- ! scope="row"| ''[[8-ბიტიანი ამბოხება! (საუნდტრეკი)|8-ბიტიანი ამბოხება!]]'' | * გამოსვლის თარიღი: აპრილი 26, 2010<ref>{{cite web |url=http://www.linkinpark.com/page/linkin-park-8bit-rebellion |title=Linkin Park 8-Bit Rebellion! |work={{noitalic|linkinpark.com}} |accessdate=ივნისი 15, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140608042911/http://www.linkinpark.com/page/linkin-park-8bit-rebellion |archivedate=2014-06-08 }}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros. * ფორმატები: ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — |- ! scope="row"| ''[[Mall (საუნდტრეკი)|Mall: Music from the Motion Picture]]'' <small>([[ალეკ პურო]]სთან ერთად)</small> | * გამოსვლის თარიღი: დეკემბერი 12, 2014<ref>{{cite news | url=http://www.blabbermouth.net/news/mall-thriller-directed-by-linkin-parks-joe-hahn-acquired-by-paragon-pictures | title='Mall' Thriller Directed By Linkin Park's Joe Hahn Acquired By Paragon Pictures | work={{noitalic|[[Blabbermouth.net]]}} | publisher=[[Roadrunner Records]] | date=ივნისი 25, 2014 | accessdate=ივლისი 12, 2014}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * ფორმატები: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — |- | colspan="5" style="font-size:90%"| "—" აღნიშნავს ჩანაწერს, რომელიც ჩარტში არ მოხვედრილა ან ამ ტერიტორიაზე არ გამოცემულა. |} ===EP-ები=== {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+ EP-ების სია, რჩეული პოზიციებით ჩარტებში, გაყიდვების მონაცემებით და სერტიფიცირებებით ! scope="col" rowspan="2" style="width:12em;"| სახელწოდება ! scope="col" rowspan="2" style="width:19em;"| ალბომის დეტალები ! scope="col" colspan="10"| უმაღლესი პოზიციები ჩარტში ! scope="col" rowspan="2" style="width:11.5em;"| გაყიდვები ! scope="col" rowspan="2" style="width:13.5em;"| სერტიფიცირებები |- ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Billboard 200|აშშ]]<br /><ref name="US-albums"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ARIA Charts|ავს]]<br /><ref name="AUS"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Ö3 Austria Top 40|ავსტ]]<br /><ref name="AUT"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[კანადის ალბომების ჩარტი|კან]]<br /><ref name="CAN-albums"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Syndicat National de l'Édition Phonographique|საფრ]]<br /><ref name="FRA"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[GfK Entertainment|გერ]]<br /><ref name="GER-albums"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ირლანდიის ალბომების ჩარტი|ირლ]]<br /><ref name="IRL"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Recorded Music NZ|ახ.ზ.]]<br /><ref name="NZ"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Swiss Hitparade|შვეიც]]<br /><ref name="SWI"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ბრიტანეთის ალბომების ჩარტი|ბრიტ]]<br /><ref name="UK-albums"/> |- ! scope="row"| ''[[Hybrid Theory (EP)|Hybrid Theory]]'' | * გამოსვლის თარიღი: მაისი 1, 1999<ref>{{cite book |url=http://books.google.com/books?id=cwuqmz_O5EkC&pg=PA1980 |title=Linkin Park; Contemporary musicians and their music |publisher=The Rosen Publishing Group |year=2006|pages=19–20 |last=Saulmon |first=Greg |isbn=9781404207134 |accessdate=დეკემბერი 28, 2009}}</ref> * ლეიბლი: Mix Media * Format: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — | | |- ! scope="row"| ''[[In the End#გამოცემა|In the End: Live & Rare]]'' | * გამოსვლის თარიღი: იანვარი 15, 2002<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/in-the-end-live-rare-mw0000455020 |title=In the End: Live & Rare – Linkin Park |work={{noitalic|[[AllMusic]]}} |publisher=[[Rovi Corporation]] |accessdate=ივნისი 15, 2014}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros. * ფორმატები: CD | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — | | |- ! scope="row"| ''[[Collision Course (ალბომი)|Collision Course]]''<br /><span style="font-size:90%;">([[ჯეი-ზი]]სთან ერთად)</span> | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი 30, 2004<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/collision-course-mw0000709574 |title=Collision Course – Jay-Z / Linkin Park |work={{noitalic|[[AllMusic]]}} |publisher=[[Rovi Corporation]] |accessdate=ივნისი 15, 2014 |author=Jeffries, David}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop, [[Roc-A-Fella Records|Roc-A-Fella]], [[Def Jam Recordings|Def Jam]] * ფორმატები: CD, კასეტა, გრამფირფიტა, ციფრული ჩამონატვირთი | 1 || 8 || 5 || 6 || 20 || 5 || 6 || 4 || 2 || 15 | * აშშ: 2,000,000<ref>{{cite journal |url=http://www.billboard.com/articles/columns/chart-beat/267889/ask-billboard-steve-vai-jay-z-radiohead |title=Ask Billboard: Steve Vai, Jay-Z, Radiohead |work=[[Billboard (ჟურნალი)|Billboard]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |date=აგვისტო 7, 2009 |author=Trust, Gary |archiveurl=http://www.webcitation.org/6DB6vEgyg |archivedate=დეკემბერი 25, 2012}}</ref> | * RIAA: პლატინა<ref name="RIAA"/> * BPI: პლატინა<ref name="BPI"/> * BVMI: პლატინა<ref name="BVMI"/> * IFPI AUT: ოქრო<ref name="IFPI AUT"/> * IFPI SWI: პლატინა<ref name="IFPI SWI"/> * IRMA: 2× პლატინა<ref>{{cite web |url=http://www.irishcharts.ie/awards/multi_platinum.htm |title=2005 Certification Awards – Multi Platinum |publisher=[[Irish Recorded Music Association]] |accessdate=ივნისი 16, 2014}}</ref> * RMNZ: პლატინა<ref name="RIANZ"/> * MC: 2× პლატინა<ref name="MC"/> |- ! scope="row"| ''iTunes Live from SoHo'' | * გამოსვლის თარიღი: მარტი 4, 2008<ref>{{cite web |url=https://itunes.apple.com/us/album/itunes-live-from-soho-ep/id275321835 |title=iTunes Live from SoHo – EP by Linkin Park |work={{noitalic|[[iTunes-ის მაღაზია]] (აშშ)}} |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |accessdate=ივნისი 29, 2011}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros. * ფორმატები: ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — | | |- ! scope="row"| ''[[Songs from the Underground]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი 28, 2008<ref>{{cite web |url=http://www.linkinpark.com/page/songs-from-the-underground |title=Songs from the Underground |work={{noitalic|linkinpark.com}} |accessdate=დეკემბერი 23, 2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5vBJgWcJI?url=http://www.linkinpark.com/page/songs-from-the-underground |archivedate=2010-12-23 }}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros. * ფორმატები: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | 96 || — || 56 || — || — || 42 || — || — || 10 || — | | |- ! scope="row"| ''2011 North American Tour'' | * გამოსვლის თარიღი: დეკემბერი 20, 2010<ref>{{cite web |url=http://www.linkinpark.com/profiles/blogs/download-the-official-2011 |title=Download the official 2011 North American Tour digital EP, for free |work={{noitalic|linkinpark.com}} |accessdate=დეკემბერი 23, 2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5vC9JiRIS?url=http://www.linkinpark.com/profiles/blogs/download-the-official-2011 |archivedate=2010-12-23 }}</ref> * ლეიბლი: Linkin Park * ფორმატები: ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — | | |- ! scope="row"| ''A Thousand Suns: Puerta de Alcalá'' | * გამოსვლის თარიღი: იანვარი 25, 2011<ref>{{cite web |url=https://itunes.apple.com/us/album/thousand-suns-puerta-alcala/id416042619 |title=A Thousand Suns: Puerta de Alcalá (საკონცერტო) – EP by Linkin Park |work={{noitalic|[[iTunes-ის მაღაზია]] (აშშ)}} |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |accessdate=ივნისი 16, 2014}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros. * ფორმატები: ციფრული ჩამონატვირთი | 122 || — || — || — || — || — || — || — || — || — | | |- ! scope="row"| ''iTunes Festival: London 2011'' | * გამოსვლის თარიღი: ივლისი 8, 2011<ref>{{cite web |url=https://itunes.apple.com/us/album/itunes-festival-london-2011/id449087648 |title=iTunes Festival: London 2011 – EP by Linkin Park |work={{noitalic|[[iTunes-ის მაღაზია]] (აშშ)}} |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |accessdate=ივნისი 16, 2014}}</ref> * ლეიბლი: Warner Bros. * ფორმატები: ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — | | |- ! scope="row"| ''Stagelight Demos'' | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი 9, 2012 * ლეიბლი: Open Labs * ფორმატები: ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — | | |- ! scope="row"| ''[[A Light That Never Comes#რემიქსები|A Light That Never Comes (Remixes)]]''<br /><span style="font-size:90%;">([[სტივ აოკი]]სთან ერთად)</span> | * გამოსვლის თარიღი: იანვარი 21, 2014<ref>{{cite web |url=https://itunes.apple.com/us/album/light-that-never-comes-remixes/id795527397 |title=A Light That Never Comes (Remixes) by Linkin Park & Steve Aoki |work={{noitalic|[[iTunes-ის მაღაზია]] (აშშ)}} |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |accessdate=ივნისი 16, 2014}}</ref> * ლეიბლი: [[Dim Mak Records|Dim Mak]] * ფორმატები: ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — | | |- | colspan="14" style="font-size:90%"| "—" აღნიშნავს ჩანაწერს, რომელიც ჩარტში არ მოხვედრილა ან ამ ტერიტორიაზე არ გამოცემულა. |} ====LP Underground-ის EP-ები==== {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+ EP-ების სია, რჩეული პოზიციებით ჩარტებში, გაყიდვების მონაცემებით და სერტიფიცირებებით ! scope="col" rowspan="2" style="width:12em;"| სახელწოდება ! scope="col" rowspan="2" style="width:19em;"| ალბომის დეტალები ! scope="col" colspan="10"| უმაღლესი პოზიციები ჩარტში |- ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Ö3 Austria Top 40|ავსტ]]<br /><ref name="AUT"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[GfK Entertainment|გერ]]<br /><ref name="GER-albums"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Swiss Hitparade|შვეიც]]<br /><ref name="SWI"/> |- ! scope="row"| ''[[Hybrid Theory (EP)|Hybrid Theory-EP (Reissue)]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი, 2001 * ტიპი: EP * ლეიბლი: Mix Media * Format: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — |- ! scope="row"| ''[[LP Underground 2.0|LP Underground V2.0]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი 18, 2002 * ტიპი: EP * ლეიბლი: Machine Shop * ფორმატები: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — |- ! scope="row"| ''[[LP Underground 3.0|LP Underground V3.0]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი 17, 2003 * ტიპი: EP * ლეიბლი: Machine Shop * ფორმატები: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — |- ! scope="row"| ''[[LP Underground 4.0]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი 22, 2004 * ტიპი: EP * ლეიბლი: Machine Shop * ფორმატები: CD | — || — || — |- ! scope="row"| ''[[LP Underground 5.0]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი 21, 2005 * ტიპი: EP/საკონცერტო * ლეიბლი: Machine Shop * ფორმატები: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — |- ! scope="row"| ''[[LP Underground 6.0|LP Underground 6]]'' | * გამოსვლის თარიღი: დეკემბერი 5, 2006 * ტიპი: EP * ლეიბლი: Machine Shop * ფორმატები: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — |- ! scope="row"| ''[[LP Underground 7.0|LP Underground 7]]'' | * გამოსვლის თარიღი: დეკემბერი 5, 2007<ref>{{cite web |url=http://lpunderground.com/store/product/lpu-7-cd |title=LPU 7 CD |work={{noitalic|lpunderground.com}} |accessdate=ივნისი 16, 2014 |subscription=yes}}</ref> * ტიპი: EP/საკონცერტო * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * ფორმატები: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — |- ! scope="row"| ''[[LP Underground 8.0|Mmm... Cookies: Sweet Hamster Like Jewels from America!]]'' | * გამოსვლის თარიღი: დეკემბერი 4, 2008 * ტიპი: EP * ლეიბლი: Warner Bros. * ფორმატები: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — |- ! scope="row"| ''[[LP Underground 9.0|LP Underground 9: დემოs]]'' | * გამოსვლის თარიღი: დეკემბერი 3, 2009<ref>{{cite web |url=http://mikeshinoda.com/2009/12/01/lp-underground-9-press-release/ |title=LP Underground 9 Press Release |work={{noitalic|mikeshinoda.com}} |date=დეკემბერი 1, 2009 |accessdate=დეკემბერი 23, 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100930065347/http://mikeshinoda.com/2009/12/01/lp-underground-9-press-release/ |archivedate=2010-09-30 }}</ref> * ტიპი: დემო * ლეიბლი: Machine Shop * ფორმატები: CD, გრამფირფიტა, ციფრული ჩამონატვირთი | 73 || 66 || 29 |- ! scope="row"| ''[[Underground X: დემოs|LP Underground X: დემოs]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი 17, 2010<ref>{{cite web |url=http://www.linkinpark.com/page/lp-underground-x-demos-1 |title=LP Underground X: დემოs |work={{noitalic|linkinpark.com}} |accessdate=დეკემბერი 23, 2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5vBJaFOw4?url=http://www.linkinpark.com/page/lp-underground-x-demos-1 |archivedate=2010-12-23 }}</ref> * ტიპი: დემო * ლეიბლი: Machine Shop * ფორმატები: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — |- ! scope="row"| ''[[LP Underground 11.0|LP Underground Eleven]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი 15, 2011<ref>{{cite web |url=http://www.lpunderground.com/ |title=Home: Linkin Park Underground |work={{noitalic|lpunderground.com}} |accessdate=ნოემბერი 17, 2011 |archiveurl=https://www.webcitation.org/64HOpWQsv?url=http://www.lpunderground.com/ |archivedate=2011-12-28 }}</ref> * ტიპი: დემო * ლეიბლი: Machine Shop * ფორმატები: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — |- ! scope="row"| ''[[LP Underground 12.0|LP Underground 12]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი 16, 2012<ref>{{cite web |url=http://www.lpunderground.com/store/product/lpu12-pass--cd |title=Home: Linkin Park Underground |work={{noitalic|lpunderground.com}} |accessdate=ნოემბერი 16, 2012 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6DB8kpOvc?url=http://www.lpunderground.com/store/product/lpu12-pass--cd |archivedate=2012-12-25 }}</ref> * ტიპი: დემო * ლეიბლი: Machine Shop * ფორმატები: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — |- ! scope="row"| ''[[LP Underground XIII]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი 18, 2013<ref>{{cite web |url=http://linkinpark.tumblr.com/post/66973620596/the-linkin-park-underground-lpu-was-founded-in |title=Linkin Park Underground XIII Announced |publisher=[[Tumblr]] |date=ნოემბერი 14, 2013 |accessdate=ნოემბერი 14, 2013}}</ref> * ტიპი: დემო * ლეიბლი: Machine Shop * ფორმატები: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — |- ! scope="row"| ''[[LP Underground XIV]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი 20, 2014 * ტიპი: დემო * ლეიბლი: Machine Shop * ფორმატები: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — |- ! scope="row"| ''[[LP Underground 15]]'' | * გამოსვლის თარიღი: ნოემბერი 25, 2015 * ტიპი: დემო * ლეიბლი: Machine Shop * ფორმატები: CD, ციფრული ჩამონატვირთი | — || — || — |- | colspan="5" style="font-size:90%"| "—" აღნიშნავს ჩანაწერს, რომელიც ჩარტში არ მოხვედრილა ან ამ ტერიტორიაზე არ გამოცემულა. |} ==სინგლები== ===როგორც წამყვანი შემსრულებელი=== {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+ სინგლების სია, რჩეული პოზიციებით ჩარტებში, გაყიდვების მონაცემებით და სერტიფიცირებებით, წლის და ალბომის მითითებით ! scope="col" rowspan="2" style="width:18em;"| სახელწოდება ! scope="col" rowspan="2"| წელი ! scope="col" colspan="10"| უმაღლესი პოზიციები ჩარტში ! scope="col" rowspan="2" style="width:12em;"| სერტიფიცირებები ! scope="col" rowspan="2"| ალბომი |- ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;"| [[Billboard Hot 100|აშშ]]<br /><ref name="US-singles">{{cite web |url={{BillboardURLbyName|artist=linkin park|chart=Hot 100}} |title=Linkin Park – Chart History: The Hot 100 |work=[[Billboard (ჟურნალი)|Billboard]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |accessdate=ივნისი 15, 2014}}</ref> ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;"| [[Alternative Songs|აშშ<br />ალტ.]]<br /><ref name="US-Alternative-singles">{{cite web |url={{BillboardURLbyName|artist=linkin park|chart=Alternative Songs}} |title=Linkin Park – Chart History: Alternative Songs |work=[[Billboard (ჟურნალი)|Billboard]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |accessdate=ივნისი 15, 2014}}</ref> ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;"| [[Mainstream Rock (ჩარტი)|აშშ<br />მეინ.<br />როკი]]<br /><ref name="US-Mainstream-Rock-singles">{{cite web |url={{BillboardURLbyName|artist=linkin park|chart=Mainstream Rock Tracks}} |title=Linkin Park – Chart History: Mainstream Rock Songs |work=[[Billboard (ჟურნალი)|Billboard]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |accessdate=ივნისი 15, 2014}}</ref> ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;"| [[ARIA Charts|ავს]]<br /><ref name="AUS-singles">Peak chart positions for singles in Australia: * All except "Papercut", "A Light That Never Comes", "Until It's Gone" და "Wastelands": {{cite web |url=http://australian-charts.com/showinterpret.asp?interpret=Linkin+Park |title=Discography Linkin Park |work={{noitalic|australian-charts.com}} |publisher=Hung Medien |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010 }} * "Papercut": {{cite web |url=http://www.aria.com.au/issue603.pdf |title=The ARIA Report: Issue 603 (Week Commencing 17 სექტემბერი 2001) |publisher=[[Australian Recording Industry Association]] |accessdate=ივნისი 16, 2014 |page=4 |format=PDF |archiveurl=http://pandora.nla.gov.au/pan/23790/20020221-0000/www.aria.com.au/issue603.pdf |archivedate=21 თებერვალი 2002 }} * "A Light That Never Comes": {{cite web |url=http://pandora.nla.gov.au/pan/23790/20131024-0000/issue1231.pdf |title=The ARIA Report: Issue 1231 (Week Commencing 30 სექტემბერი 2013) |publisher=[[Australian Recording Industry Association]] |accessdate=ივნისი 16, 2014 |page=2 |format=PDF }} * "Until It's Gone": {{cite web |url=http://pandora.nla.gov.au/pan/23790/20140620-1509/ARIA1264.pdf |title=The ARIA Report: Issue 1264 (Week Commencing 19 May 2014) |publisher=[[Australian Recording Industry Association]] |accessdate=აგვისტო 2, 2014 |page=4 |format=PDF }} * "Wastelands": {{cite web |url=http://pandora.nla.gov.au/pan/23790/20140620-1509/ARIA1268.pdf |title=The ARIA Report: Issue 1268 (Week Commencing 16 ივნისი 2014) |publisher=[[Australian Recording Industry Association]] |accessdate=აგვისტო 2, 2014 |page=4 |format=PDF }}</ref> ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;"| [[Canadian Hot 100|CA]]<br /><ref name="CAN-albums"/> ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;"| [[GfK Entertainment|გერ]]<br /><ref name="GER-singles">{{cite web |url=http://www.musicline.de/de/chartverfolgung_summary/artist/Linkin+Park/?type=single |title=Chartverfolgung / Linkin Park / Single |work={{noitalic|musicline.de}} |publisher=[[GfK Entertainment]] |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010 |language=German |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121016225247/http://www.musicline.de/de/chartverfolgung_summary/artist/Linkin+Park/?type=single |archivedate=2012-10-16 }}</ref> ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;"| [[ირლანდიის სინგლების ჩარტი|ირლ]]<br /><ref name="IRL-singles">Peak chart positions for singles in Ireland: * All except "A Light That Never Comes": {{cite web |url=http://irish-charts.com/showinterpret.asp?interpret=Linkin+Park |title=Discography Linkin Park |work={{noitalic|irish-charts.com}} |publisher=Hung Medien |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010 }} * "A Light That Never Comes": {{cite web |url=http://www.chart-track.co.uk/index.jsp?c=p%2Fmusicvideo%2Fmusic%2Farchive%2Findex_test.jsp&ct=240001&arch=t&lyr=2013&year=2013&week=39 |title=Top 100 Singles, Week Ending 26 სექტემბერი 2013 |publisher=[[Chart-Track]] |accessdate=ივნისი 16, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140715012058/http://www.chart-track.co.uk/index.jsp?c=p%252Fmusicvideo%252Fmusic%252Farchive%252Findex_test.jsp&ct=240001&arch=t&lyr=2013&year=2013&week=39 |archivedate=2014-07-15 }}</ref> ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;"| [[ახალი ზელანდიის ოფიციალური მუსიკალური ჩარტი|ახ.ზ.]]<br /><ref name="NZ"/> ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;"| [[Swiss Hitparade|შვეიც]]<br /><ref name="SWI"/> ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;"| [[ბრიტანეთის სინგლების ჩარტი|ბრიტ]]<br /><ref name="UK-singles">უმაღლესი პოზიციები ბრიტანეთის ჩარტში: * ყველა, გარდა სიმღერების"Leave Out All the Rest", "Waiting for the End", "Lost in the Echo", "Guilty All the Same", "Until It's Gone" და "Final Masquerade": {{cite web |url=http://www.theofficialcharts.com/artist/_/linkin%20park/ |title=Linkin Park |publisher=[[ოფიციალური ჩარტების კომპანია]] |accessdate=აპრილი 8, 2013}} * "Leave Out All the Rest" და "Waiting for the End": {{cite web |url=http://www.zobbel.de/cluk/CLUK_L.HTM |title=Chart Log UK: DJ Steve L. – LZ Love |work={{noitalic|zobbel.de}} |accessdate=ივნისი 16, 2014 |author=ზივიეცი, ტობიას}} * "Lost in the Echo": {{cite web |url=http://www.zobbel.de/cluk/120707cluk.txt |title=Chart: CLUK Update 7.07.2012 (wk26) |work={{noitalic|zobbel.de}} |accessdate=ივნისი 16, 2014 |author=ზივიეცი, ტობიას}} * "Guilty All the Same": {{cite web |url=http://zobbel.de/cluk/140315cluk.txt |title=Chart: CLUK Update 15.03.2014 (wk10) |work={{noitalic|zobbel.de}} |accessdate=ივნისი 16, 2014 |author=ზივიეცი, ტობიას}} * "Until It's Gone": {{cite web |url=http://zobbel.de/cluk/140517cluk.txt |title=Chart: CLUK Update 17.05.2014 (wk19) |work={{noitalic|zobbel.de}} |accessdate=ივნისი 22, 2014 |author=ზივიეცი, ტობიას}} * "Final Masquerade": {{cite web |url=http://zobbel.de/cluk/140628cluk.txt |title=Chart: CLUK Update 28.06.2014 (wk25) |work={{noitalic|zobbel.de}} |accessdate=ივნისი 29, 2014 |author=ზივიეცი, ტობიას}}</ref> |- ! scope="row"| [[One Step Closer (ლინკინ პარკის სიმღერა)|One Step Closer]] | 2000 | 68 || 5 || 4 || 4 || — || 32 || — || — || 42 || 24 | * ARIA: ოქრო<ref name="ARIA-2001-singles">{{cite web |url=http://www.aria.com.au/pages/aria-charts-accreditations-singles-2001.htm |title=ARIA Charts – Accreditations – 2001 Singles |publisher=[[Australian Recording Industry Association]] |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010}}</ref> | rowspan="4"| ''Hybrid Theory'' |- ! scope="row"| [[Crawling (სიმღერა)|Crawling]] | rowspan="3"| 2001 | 79 || 5 || 3 || 33 || — || 14 || 16 || 37 || 43 || 16 | |- ! scope="row"| [[Papercut (სიმღერა)|Papercut]] | — || 32 || — || 87 || 43 || 49 || 27 || — || 80 || 14 | |- ! scope="row"| [[In the End]] | 2 || 1 || 3 || 4 || 2 || 13 || 16 || 10 || 23 || 8 | * RIAA: ოქრო<ref name="RIAA"/> * BPI: ოქრო<ref name="BPI"/> |- ! scope="row"| [[Pts.OF.Athrty]] | 2002 | — || 29 || — || 44 || 47 || 31 || 25 || — || 61 || 9 | | ''Reanimation'' |- ! scope="row"| [[Somewhere I Belong]] | rowspan="3"| 2003 | 32 || 1 || 1 || 13 || 16 || 12 || 4 || 1 || 15 || 10 | * ARIA: ოქრო<ref name="ARIA-2003-singles">{{cite web |url=http://www.aria.com.au/pages/aria-charts-accreditations-singles-2003.htm |title=ARIA Charts – Accreditations – 2003 Singles |publisher=[[Australian Recording Industry Association]] |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010}}</ref> | rowspan="5"| ''Meteora'' |- ! scope="row"| [[Faint (სიმღერა)|Faint]] | 48 || 1 || 2 || 25 || 27 || 40 || 26 || — || 32 || 15 | |- ! scope="row"| [[Numb (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Numb]] | 11 || 1 || 1 || 10 || — || 19 || 1 || 13 || 15 || 14 | * RIAA: პლატინა<ref name="RIAA"/> * ARIA: ოქრო<ref name="ARIA-2003-singles"/> * BPI: ვერცხლი<ref name="BPI"/> * MC: ოქრო <ref name="MC"/> |- ! scope="row"| [[From the Inside (სიმღერა)|From the Inside]] | rowspan="3"| 2004 | — || — || — || 37 || 43 || 35 || — || 50 || 38 || — | |- ! scope="row"| [[Breaking the Habit]] | 20 || 1 || 1 || 23 || 43 || 25 || 46 || 27 || 56 || 39 | |- ! scope="row"| [[Numb/Encore]]<br /><span style="font-size:85%;">(with [[Jay-Z]])</span> | 20 || — || — || 3 || 3 || 4 || 1 || — || 1 || 14 | * RIAA: პლატინა<ref name="RIAA"/> * ARIA: პლატინა<ref name="ARIA-2005-singles">{{cite web |url=http://www.aria.com.au/pages/aria-charts-accreditations-singles-2005.htm |title=ARIA Charts – Accreditations – 2005 Singles |publisher=[[Australian Recording Industry Association]] |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010}}</ref> * BPI: პლატინა<ref name="BPI"/> * BVMI: პლატინა<ref name="BVMI"/> * MC: ოქრო <ref name="MC"/> | ''Collision Course'' |- ! scope="row"| [[What I've Done]] | rowspan="3"| 2007 | 7 || 1 || 1 || 1 || 1 || 4 || 7 || 9 || 6 || 2 | * RIAA: 3× პლატინა<ref name="RIAA"/> * ARIA: პლატინა <ref name="ARIA">{{cite web| url=http://www.aria.com.au/pages/ARIACharts-Accreditations-2006Albums.htm| title=ARIA Accreditations 2006 Albums| publisher=Australian Recording Industry Association | accessdate=ოქტომბერი 10, 2010 }} </ref> * BPI: ოქრო<ref name="BPI"/> * BVMI: ოქრო<ref name="BVMI"/> * MC: პლატინა <ref name="MC"/> * RMNZ: ოქრო<ref name="RadioScope-singles">{{cite web |url=http://www.radioscope.net.nz/index.php?option=com_content&task=view&id=77&Itemid=63 |title=Latest Gold / Platinum Singles |publisher=RadioScope |accessdate=ივნისი 16, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110724195729/http://www.radioscope.net.nz/index.php?option=com_content&task=view&id=77&Itemid=63 |archivedate=2011-07-24 }}</ref> | rowspan="5"| ''Minutes to Midnight'' |- ! scope="row"| [[Bleed It Out]] | 52 || 2 || 3 || 24 || 22 || 40 || 43 || 7 || 42 || 29 | * RIAA: პლატინა<ref name="RIAA"/> * RMNZ: ოქრო<ref name="RadioScope-singles"/> |- ! scope="row"| [[Shadow of the Day]] | 15 || 2 || 6 || 15 || 12 || 12 || — || 13 || 11 || 46 | * RIAA: პლატინა<ref name="RIAA"/> * BPI: Silver <ref name="BPI"/> * RMNZ: ოქრო<ref name="RadioScope-singles"/> |- ! scope="row"| [[Given Up]] | rowspan="2"| 2008 | 99 || 4 || 5 || — || — || 53 || — || — || — || — | |- ! scope="row"| [[Leave Out All the Rest]] | 94 || 11 || 33 || 24 || 17 || 15 || — || 38 || 36 || 90 | * RIAA: ოქრო<ref name="RIAA"/> |- ! scope="row"| [[New Divide]] | 2009 | 6 || 1 || 1 || 3 || 3 || 4 || 2 || 2 || 7 || 19 | * RIAA: 2× პლატინა<ref name="RIAA"/> * ARIA: პლატინა<ref name="ARIA-2009-singles">{{cite web |url=http://www.aria.com.au/pages/httpwww.aria.com.aupageshttpwww.aria.com.aupageshttpwww.aria.com.aupagesARIACharts-Accr.htm |title=ARIA Charts – Accreditations – 2009 Singles |publisher=[[Australian Recording Industry Association]] |accessdate=ოქტომბერი 10, 2010}}</ref> * BPI: ვერცხლი<ref name="BPI"/> * BVMI: ოქრო<ref name="BVMI"/> * MC: პლატინა <ref name="MC"/> * RMNZ: პლატინა<ref name="RadioScope-singles"/> | ''[[ტრანსფორმერები: დაცემულების შურისძიება (საუნდტრეკი)|ტრანსფორმერები: დაცემულების შურისძიება]]'' |- ! scope="row"| [[The Catalyst]] | rowspan="2"| 2010 | 27 || 1 || 12 || 33 || 18 || 11 || — || 27 || 29 || 40 | * RIAA: ოქრო<ref name="RIAA"/> | rowspan="4"| ''A Thousand Suns'' |- ! scope="row"| [[Waiting for the End (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Waiting for the End]] | 42 || 1 || 37 || — || 34 || 29 || — || — || 58 || 90 | * RIAA: ოქრო<ref name="RIAA"/> |- ! scope="row"| [[Burning in the Skies]] | rowspan="3"| 2011 | — || — || — || — || 35 || 43 || — || — || 41 || — | |- ! scope="row"| [[Iridescent (სიმღერა)|Iridescent]] | 81 || 19 || — || 39 || 52 || 46 || — || — || 69 || — | |- ! scope="row"| [[Not Alone (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Not Alone]]<ref>{{cite web |url=https://itunes.apple.com/us/album/not-alone-single/id475212076 |title=Not Alone – Single by Linkin Park |work={{noitalic|[[iTunes-ის მაღაზია]] (აშშ)}} |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |accessdate=ივნისი 16, 2014}}</ref> | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — | | ''[[Download to Donate for Haiti]]'' |- ! scope="row"| [[Burn It Down (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Burn It Down]] | rowspan="3"| 2012 | 30 || 1 || 1 || 41 || 10 || 2 || 43 || 13 || 12 || 27 | * RIAA: პლატინა<ref name="RIAA"/> * BVMI: პლატინა<ref name="BVMI"/> | rowspan="4"| ''Living Things'' |- ! scope="row"| [[Lost in the Echo]] | 95 || 12 || 7 || — || — || 68 || — || — || — || 175 | |- ! scope="row"| [[Powerless (სიმღერა)|Powerless]]<ref>{{cite web |url=https://itunes.apple.com/jp/album/powerless-single/id570585623 |title=パワーレス(映画「リンカーン/秘密の書」エンディングテーマ) – Single |work={{noitalic|[[iTunes-ის მაღაზია]] (JP)}} |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |accessdate=ივნისი 16, 2014 |language=იაპონური}}</ref> | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — | |- ! scope="row"| [[Castle of Glass]] | rowspan="2"| 2013 | — || 16 || — || — || 2 || 10 || — || — || 17 || — | * BVMI: პლატინა<ref name="BVMI"/> * IFPI AUT: ოქრო<ref name="IFPI AUT"/> * IFPI SWI: პლატინა<ref name="IFPI SWI"/> |- ! scope="row"| [[A Light That Never Comes]]<br /><span style="font-size:85%;">([[სტივ აოკი]]სთან ერთად)</span> | 65 || 7 || — || 56 || 21 || 8 || 72 || — || 15 || 34 | | ''Recharged'' |- ! scope="row"| [[Guilty All the Same]]<br /><span style="font-size:85%;">([[რაკიმი|რაკიმთან]] ერთად)</span> | rowspan="5"| 2014 | —{{შენიშვნა|group=upper-alpha|"Guilty All the Same" ''Billboard'' Hot 100-ში არ მოხვედრილა, თუმცა #17 პოზიცია დაიკავა [[Bubbling Under Hot 100 Singles]]-ში.<ref>{{cite web |url=http://www.billboard.com/biz/charts/2014-05-24/bubbling-under-hot-100-singles |title=Bubbling Under Hot 100 – May 24, 2014 |work=[[Billboard (ჟურნალი)|Billboard]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |accessdate=ივლისი 16, 2014 |subscription=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160205104912/http://www.billboard.com/biz/charts/2014-05-24/bubbling-under-hot-100-singles |archivedate=2016-02-05 }}</ref>}} || 21 || 1 || — || 48 || 32 || — || — || 50 || 138 | | rowspan="5"| ''The Hunting Party'' |- ! scope="row"| [[Until It's Gone (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Until It's Gone]] | —{{შენიშვნა|group=upper-alpha|"Until It's Gone" ''Billboard'' Hot 100-ში არ მოხვედრილა, თუმცა #15 დაიკავა Bubbling Under Hot 100 Singles-ში.<ref name="US-Bubbling-singles">{{cite web |url={{BillboardURLbyName|artist=linkin park|chart=Bubbling Under Hot 100}} |title=Linkin Park – Chart History: Bubbling Under Hot 100 |work=[[Billboard (ჟურნალი)|Billboard]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |accessdate=ივნისი 16, 2014}}</ref>}} || 19 || 1 || 58 || 33 || 24 || — || — || 23 || 78 | |- ! scope="row"| [[Wastelands (სიმღერა)|Wastelands]]<ref>{{cite web |url=http://linkinpark.com/releases/linkin_park/wastelands |title=Linkin Park: Wastelands |work={{noitalic|[[Google Play]]}} |publisher=[[Google]] |accessdate=ივნისი 16, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140921112406/http://www.linkinpark.com/releases/linkin_park/wastelands |archivedate=2014-09-21 }}</ref> | — || — || — || 71 || — || — || — || — || — || — | |- ! scope="row"| [[Rebellion (სიმღერა)|Rebellion]]<ref>{{cite web |url=http://linkinpark.com/releases/linkin_park/rebellion |title=Linkin Park: Rebellion (feat. Daron Malakian) |work={{noitalic|[[Google Play]]}} |publisher=[[Google]] |accessdate=ივნისი 16, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140921112432/http://www.linkinpark.com/releases/linkin_park/rebellion |archivedate=2014-09-21 }}</ref><br /><span style="font-size:85%;">([[დარონ მალაკიანი]]ს მონაწილეობით)</span> | — || — || 15|| — || — || — || — || — || — || — | |- ! scope="row"| [[Final Masquerade]] | —{{შენიშვნა|group=upper-alpha|"Final Masquerade" ''Billboard'' Hot 100-ში არ მოხვედრილა, მაგრამ #15 დაიკავა Bubbling Under Hot 100 Singles-ში.<ref name="US-Bubbling-singles"/>}} || 32 || 35|| 43 || 65 || 70 || — || 30 || 64 || 106 | |- | colspan="14" style="font-size:90%"| "—" აღნიშნავს ჩანაწერს, რომელიც ჩარტში არ მოხვედრილა ან ამ ტერიტორიაზე არ გამოცემულა. |} ===ერთობლივი სინგლები=== {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+ სინგლების სია, რჩეული პოზიციებით ჩარტებში, გაყიდვების მონაცემებით და სერტიფიცირებებით, წლის და ალბომის მითითებით ! scope="col" rowspan="2" style="width:19em;"| სახელწოდება ! scope="col" rowspan="2"| წელი ! scope="col" colspan="10"| უმაღლესი პოზიციები ჩარტში ! scope="col" rowspan="2" style="width:13.5em;"| ალბომი |- ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Billboard Hot 100|აშშ]]<br /><ref>უმაღლესი პოზიციები ჩარტში აშშ-ში: * "We Made It": {{cite web |url={{BillboardURLbyName|artist=busta rhymes|chart=Hot 100}} |title=Busta Rhymes – Chart History: The Hot 100 |work=[[Billboard (ჟურნალი)|Billboard]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |accessdate=ივნისი 15, 2014}} * "Darker Than Blood": {{cite web | url={{BillboardURLbyName|artist=steve aoki|chart=Hot 100}} | title=Steve Aoki – Chart History: The Hot 100 | publisher=[[Prometheus Global Media]] | work=[[Billboard (ჟურნალი)|Billboard]] | accessdate=აგვისტო 28, 2014}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ARIA Charts|ავს]]<br /><ref name="AUS-singles"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Ö3 Austria Top 40|ავსტ]]<br /><ref name="AUT"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[GfK Entertainment|გერ]]<br /><ref name="GER-singles"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ირლანდიის სინგლების ჩარტი|ირლ]]<br /><ref name="IRL-singles"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[VG-lista|NOR]]<br /><ref name="NOR">{{cite web |url=http://norwegiancharts.com/showinterpret.asp?interpret=Linkin+Park |title=Discography Linkin Park |work={{noitalic|norwegiancharts.com}} |publisher=Hung Medien |accessdate=ივნისი 16, 2014}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Recorded Music NZ|ახ.ზ.]]<br /><ref name="NZ"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Sverigetopplistan|SWE]]<br /><ref name="SWE">{{cite web |url=http://swedishcharts.com/showinterpret.asp?interpret=Linkin+Park |title=Discography Linkin Park |work={{noitalic|swedishcharts.com}} |publisher=Hung Medien |accessdate=ივნისი 16, 2014}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Swiss Hitparade|შვეიც]]<br /><ref name="SWI"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ბრიტანეთის სინგლების ჩარტი|ბრიტ]]<br /><ref name="UK-singles"/> |- ! scope="row"| [[We Made It]]<br /><span style="font-size:85%;">([[ბასტა რაიმზი]] და ლინკინ პარკი)</span> | 2008 | 65 || 37 || 16 || 11 || 11 || 11 || 12 || 24 || 17 || 10 | {{N/A|არ არის შეტანილი რომელიმე ალბომში}} |- ! scope="row"| [[Darker Than Blood]]<ref>{{cite news |url=http://www.theprp.com/2015/04/02/news/linkin-park-and-steve-aoki-reunite-for-new-song-darker-than-blood |title=Linkin Park And Steve Aoki Reunite For New Song "Darker Than Blood" |work={{noitalic|theprp.com}} |date=აპრილი 2, 2015 |accessdate=აპრილი 5, 2015}}</ref><br /><span style="font-size:85%;">([[სტივ აოკი]] და ლინკინ პარკი)</span> | 2015 | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — | ''[[Neon Future II]]'' |- | colspan="13" style="font-size:90%"| "—" აღნიშნავს ჩანაწერს, რომელიც ჩარტში არ მოხვედრილა ან ამ ტერიტორიაზე არ გამოცემულა. |} ===პრომო სინგლები=== {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+ სინგლების სია, რჩეული პოზიციებით ჩარტებში, გაყიდვების მონაცემებით და სერტიფიცირებებით, წლის და ალბომის მითითებით ! scope="col" rowspan="2" style="width:19em;"| სახელწოდება ! scope="col" rowspan="2"| წელი ! scope="col" colspan="5"| უმაღლესი პოზიციები ჩარტში ! scope="col" rowspan="2" style="width:13.5em;"| ალბომი |- ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Billboard Hot 100|აშშ]]<br /><ref name="US-singles"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Alternative Songs|US<br />Alt.]]<br /><ref name="US-Alternative-singles"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Mainstream Rock (chart)|US<br />Main.<br />Rock]]<br /><ref name="US-Mainstream-Rock-singles"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ბრიტანეთის სინგლების ჩარტი|ბრიტ]]<br /><ref name="UK-singles"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[UK Rock Chart|UK<br />Rock]]<br /><ref>Peak chart positions for promotional singles on the Rock Chart in the United Kingdom: * "Blackout": {{cite web |url=http://www.officialcharts.com/charts/rock-and-metal-singles-chart/20101010/111 |title=Official Rock & Metal Singles Chart Top 40 (10 ოქტომბერი 2010 – 16 ოქტომბერი 2010) |publisher=[[ოფიციალური ჩარტების კომპანია]] |accessdate=აპრილი 3, 2015}} * "Rolling in the Deep": {{cite web |url=http://www.officialcharts.com/charts/rock-and-metal-singles-chart/20110710/111 |title=Official Rock & Metal Singles Chart Top 40 (10 ივლისი 2011 – 16 ივლისი 2011) |publisher=[[ოფიციალური ჩარტების კომპანია]] |accessdate=აპრილი 3, 2015}} * "Lies Greed Misery" და "Powerless": {{cite web |url=http://www.officialcharts.com/charts/rock-and-metal-singles-chart/20120701/111 |title=Official Rock & Metal Singles Chart Top 40 (01 ივლისი 2012 – 07 ივლისი 2012) |publisher=[[ოფიციალური ჩარტების კომპანია]] |accessdate=აპრილი 3, 2015}} * "Wastelands": {{cite web |url=http://www.officialcharts.com/charts/rock-and-metal-singles-chart/20140622/111 |title=Official Rock & Metal Singles Chart Top 40 (22 ივნისი 2014 – 28 ივნისი 2014) |publisher=[[ოფიციალური ჩარტების კომპანია]] |accessdate=აპრილი 3, 2015}}</ref> |- ! scope="row"| "With You"<ref>{{cite AV media notes |title={{noitalic|"With You"}} |others=[[ლინკინ პარკი]] |year=2000 |type=liner notes |publisher=[[Warner Bros. Records]] |id=PRO-C-100273}}</ref> | 2000 | — || — || — || — || — | rowspan="3"| ''Hybrid Theory'' |- ! scope="row"| [[Points of Authority]]<ref>{{cite AV media notes |title={{noitalic|"[[Points of Authority]]}} |others=[[ლინკინ პარკი]] |year=2001 |type=liner notes |publisher=[[Warner Bros. Records]] |id=PRO2932}}</ref> | rowspan="2"| 2001 | — || — || — || — || — |- ! scope="row"| "Pushing me Away" | — || — || — || — || — |- ! scope="row"| "Enth E ND"<ref>{{cite AV media notes |title={{noitalic|"Enth E ND"}} |others=[[ლინკინ პარკი]] |year=2002 |type=liner notes |publisher=[[Warner Bros. Records]] |id=PRO-CDR-101006}}</ref> | rowspan="3"| 2002 | — || — || — || — || — | rowspan="3"| ''Reanimation'' |- ! scope="row"| "My<Dsmbr"<ref>{{cite AV media notes |title={{noitalic|"My<Dsmbr"}} |others=[[ლინკინ პარკი]] |year=2002 |type=liner notes |publisher=[[Warner Bros. Records]] |id=PRO-CD-100997}}</ref> | — || — || — || — || — |- ! scope="row"| "H! Vltg3"<ref>{{cite AV media notes |title={{noitalic|"H! Vltg3"}} |others=[[ლინკინ პარკი]] |year=2002 |type=liner notes |publisher=[[Warner Bros. Records]] |id=PRO-CD-100934}}</ref><br /><span style="font-size:85%;">(featuring [[Pharoahe Monch]] and [[DJ Babu]])</span> | — || — || — || — || — |- ! scope="row"| [[Runaway (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Runaway]]<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/album/runaway-mw0001693143 |title=Runaway – Linkin Park |work={{noitalic|[[AllMusic]]}} |publisher=[[Rovi Corporation]] |accessdate=ივლისი 9, 2014}}</ref> | 2003 | — || 40 || 37 || — || — | ''Hybrid Theory'' |- ! scope="row"| [[Lying from You]]<ref>{{cite AV media notes |title={{noitalic|"[[Lying from You]]}} |others=[[ლინკინ პარკი]] |year=2004 |type=liner notes |publisher=[[Warner Bros. Records]] |id=PRO-CDR-101291}}</ref> | 2004 | 58 || 1 || 2 || — || — | ''Meteora'' |- ! scope="row"| [[No More Sorrow (ლინკინ პარკის სიმღერა)|No More Sorrow]] (საკონცერტო)<ref>{{cite AV media notes |title={{noitalic|"No More Sorrow" (საკონცერტო)}} |others=[[ლინკინ პარკი]] |year=2008 |type=liner notes |publisher=[[Warner Bros. Records]] |id=PRO-CD-102050}}</ref> | 2008 | — || — || — || — || — | ''Road to Revolution: Live at Milton Keynes'' |- ! scope="row"| [[Wretches and Kings (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Wretches and Kings]]<ref>{{cite web |url=https://itunes.apple.com/cy/album/wretches-and-kings-single/id417162311 |title=Wretches and Kings – Single by Linkin Park |work={{noitalic|[[iTunes-ის მაღაზია]] (CY)}} |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |accessdate=ივნისი 16, 2014 |archiveurl=http://www.freezepage.com/1402927973ZCLSGVCEJM |archivedate=ივნისი 16, 2014}}</ref> | rowspan="2"| 2010 | — || — || — || — || — | rowspan="2"| ''A Thousand Suns'' |- ! scope="row"| [[Blackout (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Blackout]]<ref>{{cite AV media notes |title={{noitalic|"[[Blackout (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Blackout]]}} |others=[[ლინკინ პარკი]] |year=2010 |type=liner notes |publisher=[[Warner Bros. Records]]}}</ref> | — || — || — || — || 28 |- ! scope="row"| [[Rolling in the Deep#Linkin Park cover|Rolling in the Deep]]<ref>{{cite web |url=http://itunes.apple.com/gb/album/rolling-in-deep-live-from/id448817164 |title=Rolling in the Deep (Live from iTunes Festival: London 2011) – Single by Linkin Park |work={{noitalic|[[iTunes-ის მაღაზია]] (GB)}} |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |accessdate=ივნისი 16, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110710051357/http://itunes.apple.com/gb/album/rolling-in-deep-live-from/id448817164 |archivedate=2011-07-10 }}</ref> | 2011 | — || — || — || 42 || 1 | ''iTunes Festival: London 2011'' |- ! scope="row"| [[Lies Greed Misery]] | 2012 | — || — || — || — || 37 | ''Living Things'' |- ! scope="row"| [[White Noise (ლინკინ პარკის სიმღერა)|White Noise]]<ref>{{cite web |url=http://linkinpark.com/news/229003 |title=WHITE NOISE : Linkin Park |work={{noitalic|linkinpark.com}} |accessdate=ოქტომბერი 28, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141025011508/http://www.linkinpark.com/news/229003 |archivedate=2014-10-25 }}</ref> |rowspan="3"| 2014 | — || — || — || — || — | rowspan="3" | ''[[Mall (საუნდტრეკი)|Mall: Music from the Motion Picture]]'' |- ! scope="row"| "Devil's Drop"<ref>{{cite web |url=http://linkinpark.com/news/236933 |title=DEVIL'S DROP : Linkin Park |work={{noitalic|linkinpark.com}} |accessdate=იანვარი 21, 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150121125949/http://linkinpark.com/news/236933 |archivedate=2015-01-21 }}</ref> | — || — || — || — || — |- ! scope="row"| "The Last Line"<ref>{{cite web |url=http://linkinpark.com/news/238353 |title=THE LAST LINE : Linkin Park |work={{noitalic|linkinpark.com}} |accessdate=იანვარი 21, 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150121125716/http://linkinpark.com/news/238353 |archivedate=2015-01-21 }}</ref> | — || — || — || — || — |- ! scope="row"| "Final Masquerade"<br>(Acoustic)<ref>{{cite web |url=http://linkinpark.com/thankyou |title=Final Masquerade : Linkin Park |work={{noitalic|linkinpark.com}} |accessdate=თებერვალი 24, 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150221105658/http://linkinpark.com/ThankYou |archivedate=2015-02-21 }}</ref> | 2015 | — || — || — || — || — | {{N/A|არ არის შეტანილი რომელიმე ალბომში}} |- | colspan="12" style="font-size:90%"| "—" აღნიშნავს ჩანაწერს, რომელიც ჩარტში არ მოხვედრილა ან ამ ტერიტორიაზე არ გამოცემულა. |} ==სხვა წარმატებული სიმღერები== {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+ სიმღერების სია სია, რჩეული პოზიციებით ჩარტებში, გაყიდვების მონაცემებით და სერტიფიცირებებით, წლის და ალბომის მითითებით ! scope="col" rowspan="2" style="width:19em;"| სახელწოდება ! scope="col" rowspan="2"| წელი ! scope="col" colspan="7"| უმაღლესი პოზიციები ჩარტში ! scope="col" rowspan="2" style="width:13.5em;"| ალბომი |- ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Billboard Hot 100|აშშ]]<br /><ref name="US-singles"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Billboard charts|აშშ<br />მძიმე<br />როკი]]<br /><ref>{{cite web |url=http://www.billboard.com/artist/307438/linkin+park/chart?f=1180 |title=Linkin Park – Chart History: Hard Rock Digital Songs |work=[[Billboard (ჟურნალი)|Billboard]] |publisher=[[Prometheus Global Media]] |accessdate=ივლისი 9, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160205110655/http://www.billboard.com/artist/307438/linkin+park/chart?f=1180 |archivedate=2016-02-05 }}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[Syndicat National de l'Édition Phonographique|საფრ]]<br /><ref name="FRA"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[GfK Entertainment|გერ]]<br /><ref name="GER-singles"/> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ბრიტანეთის სინგლების ჩარტი|ბრიტ]]<br /><ref>{{cite web |url=http://www.zobbel.de/cluk/CLUK2012.HTM |title=Chart Log UK – 2012 + Weekly Updates + Sales 2012 |work={{noitalic|zobbel.de}} |accessdate=ივნისი 30, 2013 |author=ზივიეცი, ტობიას}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ბრიტანეთის რიტმ-ენდ-ბლუზის ჩარტი|ბრიტ.<br />რ-ნ-ბ]]<br /><ref>{{cite web |url=http://www.officialcharts.com/charts/r-and-b-singles-chart/20120701/114 |title=Official R&B Singles Chart Top 40 (01 ივლისი 2012 - 07 ივლისი 2012) |publisher=[[ოფიციალური ჩარტების კომპანია]] |accessdate=აპრილი 3, 2015}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"| [[ბრიტანეთის როკ-ჩარტი|ბრიტ<br />როკი]]<br /><ref>Peak chart positions for other charted songs on the Rock Chart in the United Kingdom: * "Blackbirds": {{cite web |url=http://www.officialcharts.com/charts/rock-and-metal-singles-chart/20100919/111 |title=Official Rock & Metal Singles Chart Top 40 (19 სექტემბერი 2010 – 25 სექტემბერი 2010) |publisher=[[ოფიციალური ჩარტების კომპანია]] |accessdate=აპრილი 3, 2015}} * "In My Remains" და "I'll Be Gone": {{cite web |url=http://www.officialcharts.com/charts/rock-and-metal-singles-chart/20120701/111 |title=Official Rock & Metal Singles Chart Top 40 (01 ივლისი 2012 - 07 ივლისი 2012) |publisher=[[ოფიციალური ჩარტების კომპანია]] |accessdate=აპრილი 3, 2015}} * "Keys to the Kingdom" და "All for Nothing": {{cite web |url=http://www.officialcharts.com/charts/rock-and-metal-singles-chart/20140622/111 |title=Official Rock & Metal Singles Chart Top 40 (22 ივნისი 2014 – 28 ივნისი 2014) |publisher=[[ოფიციალური ჩარტების კომპანია]] |accessdate=აპრილი 3, 2015}}</ref> |- ! scope="row"| [[Dirt off Your Shoulder]]/Lying from You"<br /><span style="font-size:85%;">([[ჯეი-ზი]]სთან ერთად)</span> | 2004 | — || — || — || — || 150 || 39 || — | ''Collision Course'' |- ! scope="row"| "Hands Held High" | rowspan="2"| 2007 | —{{შენიშვნა|group=upper-alpha|"Hands Held High" ''Billboard'' Hot 100-ში არ მოხვედრილა, მაგრამ იყო #23 ჩარტში Bubbling Under Hot 100 Singles.<ref name="US-Bubbling-singles"/>}} || — || — || — || — || — || — | rowspan="2"| ''Minutes to Midnight'' |- ! scope="row"| "No More Sorrow" | —{{შენიშვნა|group=upper-alpha|"No More Sorrow" ''Billboard'' Hot 100-ში არ მოხვედრილა, მაგრამ იყო #24 ჩარტში Bubbling Under Hot 100 Singles.<ref name="US-Bubbling-singles"/>}} || — || — || — || — || — || — |- ! scope="row"| "Blackbirds" | 2010 | — || — || — || — || — || — || 21 | ''8-Bit Rebellion!'' |- ! scope="row"| [[In My Remains]] | rowspan="2"| 2012 | — || — || 151 || 83 || — || — || 10 | rowspan="2"| ''Living Things'' |- ! scope="row"| [[I'll Be Gone]] | — || 4 || — || — || — || — || 26 |- ! scope="row"| [[Keys to the Kingdom (სიმღერა)|Keys to the Kingdom]] | rowspan="2"| 2014 | — || — || — || — || — || — || 33 | rowspan="2"| ''The Hunting Party'' |- ! scope="row"| [[All for Nothing (სიმღერა)|All for Nothing]]<br /><span style="font-size:85%;">([[პეიჯ ჰამილტონი]]ს მონაწილეობით)</span> | — || — || — || — || — || — || 23 |- | colspan="11" style="font-size:90%"| "—" აღნიშნავს ჩანაწერს, რომელიც ჩარტში არ მოხვედრილა ან ამ ტერიტორიაზე არ გამოცემულა. |} ==სხვა ჩანაწერები== {| class="wikitable plainrowheaders" style="width:820px;" |- ! სახელწოდება ! style="width:30px;"| წელი ! ალბომი ! ლეიბლი ! სქოლიო |- ! scope="row"| [[One Step Closer (ლინკინ პარკის სიმღერა)|One Step Closer]] <small>(ადრეული მიქსი)</small> | style="text-align:center;" rowspan="2"|2000 |''ECW Extreme Music Volume 2: Anarchy Rocks'' | V2 | |- ! scope="row"| "My December" |''The Real Slim Santa'' | [[KROQ-FM|KROQ]] | style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.amazon.com/dp/B00028QZ86 |title=The Real Slim Santa: Linkin Park |accessdate=დეკემბერი 22, 2010 |publisher=Amazon.com}}</ref> |- ! scope="row"| "With You" <small>(საკონცერტო)</small> | 2001 |''[[Ozzfest 2001: The Second Millennium]]'' | [[Sony Records|Sony]] | style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.amazon.com/dp/B00005NBZ5 |title=Ozzfest 2001: The Second Millennium: Black Sabbath, Marilyn Manson, Slipknot |accessdate=დეკემბერი 29, 2011 |publisher=Amazon.com}}</ref> |- ! scope="row"| "Runaway" <small>(საკონცერტო)</small> | style="text-align:center;" rowspan="4"|2002 | rowspan=3|''[[The Family Values Tour 2001]]'' | rowspan=3|[[Elektra Records|Elektra]] [[Warner Music Group|WEA]] | style="text-align:center;" rowspan=3|<ref>{{cite web |url=http://www.amazon.com/dp/B000063UZ6 |title=Family Values Tour 2001: Various Artists|accessdate=დეკემბერი 22, 2010 |publisher=Amazon.com}}</ref> |- ! scope="row"| "Wonderful" <small>([[Stone Temple Pilots]] და ჩესტერ ბენინგტონი)</small> <small>(საკონცერტო)</small> |- ! scope="row"| "One Step Closer" <small>([[აარონ ლუისი]]ს მონაწილეობით)</small> <small>(საკონცერტო)</small> |- ! scope="row"| [[It's Goin' Down (X-Ecutioners-ის სიმღერა)|It's Goin' Down]] <small>([[The X-Ecutioners]], მაიკ შინოდა და მისტერ ჰანი)</small> | ''[[Built from Scratch]]'' | [[Loud Records]] [[Sony BMG]] | style="text-align:center;"|<ref>[http://www.amazon.com/Its-Goin-Down-X-Ecutioners/dp/B0000647I2]</ref> |- ! scope="row"| "My December (საკონცერტო)" |2003 |''The Year They Recalled Santa Claus'' | KROQ | style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.amazon.com/dp/B000B9H47C |title=The Year They Recalled Santa Claus: Various Artists|accessdate=დეკემბერი 22, 2010 |publisher=Amazon.com}}</ref> |- ! scope="row"| "Nobody's Listening (Green Lantern Remix)" | 2005 |''[[Fort Minor: We Major]]'' | [[Machine Shop Recordings]] | |- ! scope="row"| "Bleed It Out" <small>(საკონცერტო)</small> | 2007 | ''[[Live Earth#CD|Live Earth: The Concerts for a Climate in Crisis]]'' | [[Warner Music Group|Warner Bros. Records]] | |- ! scope="row"| [[Blackout (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Blackout]] <small>(Early Mix)</small> | style="text-align:center;"|2010 | ''[[FIFA 11#საუნდტრეკი|FIFA 11]]'' | [[EA Sports]] | |- ! scope="row"| "Issho Ni" | style="text-align:center;" rowspan="2" | 2011 |''[[Download to Donate: Tsunami Relief]]'' | Machine Shop<br />Warner Bros. | style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.linkinpark.com/profiles/blogs/download-to-donate-for-japan |title=Download To Donate For Japan: Give to Charity, Get Music. |publisher=linkinpark.com |date=March 22, 2011 |accessdate=დეკემბერი 28, 2011 |archiveurl=https://www.webcitation.org/64HVxZNjy?url=http://www.linkinpark.com/profiles/blogs/download-to-donate-for-japan |archivedate=დეკემბერი 29, 2011 }}</ref> |- ! scope="row"| [[Iridescent (სიმღერა)|Iridescent]] <small>(რადიოს ვერსია)</small> | ''[[Transformers: Dark of the Moon - The Album]]'' | [[Reprise Records]] | |- ! scope="row" | "Blackout" (Renholdër-ის რემიქსი) | style="text-align:center;" rowspan="2"|2012 | ''[[სხვა სამყარო: გაცოცხლება#საუნდტრეკი|Underworld: Awakening]]'' | [[Lakeshore Entertainment|Lakeshore]] | style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://itunes.apple.com/us/album/underworld-awakening-original/id492648020 |title=Underworld: Awakening (Original Motion Picture Soundtrack) |publisher=itunes.apple.com |date=იანვარი 17, 2012 |accessdate=იანვარი 20, 2012 |archiveurl=https://www.webcitation.org/64HVxZNjy?url=http://www.linkinpark.com/profiles/blogs/download-to-donate-for-japan |archivedate=2011-12-29 }}</ref> |- ! scope="row"| "Wretches (რემიქსი)" <small>([[Apathy (რეპერი)|Apathy]], ლინკინ პარკი, [[Styles of Beyond|რიუ]], [[სკუპ დევილი]] და [[დივაინ სტაილერი]])</small> | ''[[It's the Bootleg, Muthafuckas!#It's The Bootleg, Muthafuckas! Volume 3: Fire Walk With Me|It's The Bootleg, Muthafuckas! Volume 3: Fire Walk With Me]]'' | Demigodz | |- ! scope="row"| [[All for Nothing (ლინკინ პარკის სიმღერა)|All for Nothing]] (რადიოს ვერსია)" <br><small>(პეიჯ ჰამილტონის მონაწილეობით)</small> | 2014 | ''[[Pro Evolution Soccer 2015#საუნდტრეკი|Pro Evolution Soccer 2015]]'' | [[Konami]] | |- |} ==ვიდეო ალბომები== {| class="wikitable" style="width:500px;" |- !style="width:30px;"| წელი !დეტალები !სქოლიო |- | 2001 | '''''[[Frat Party at the Pankake Festival]]''''' * Release: ნოემბერი 20, 2001 * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * Format: DVD, [[VHS]] * US certification: პლატინა<ref name="RIAA" /> * BPI certification: ოქრო<ref name="BPI"/> | style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.amazon.com/dp/B00005QX8J |title=Frat Party at the Pankake Festival (2001) |accessdate=დეკემბერი 23, 2010 |publisher=Amazon.com}}</ref> |- |rowspan="2"|2003 | '''''[[The Making of Meteora]]''''' * Release: მარტი 25, 2003 * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * Format: DVD | style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.amazon.co.uk/dp/B00008LKGY |title=Meteora CD/DVD Set |accessdate=დეკემბერი 23, 2010 |publisher=Amazon.com}}</ref> |- | '''''[[Live in Texas (ლინკინ პარკის ალბომი)|Live in Texas]]''''' * Release: ნოემბერი 18, 2003 * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * Format: DVD * US certification: პლატინა<ref name="RIAA" /> | style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.amazon.com/dp/B0000UX57K |title=Linkin Park – Live in Texas (CD/DVD Combo) (2003) |accessdate=დეკემბერი 23, 2010 |publisher=Amazon.com}}</ref> |- | rowspan="2"|2004 | '''''[[Breaking the Habit (DVD)|Breaking the Habit]]''''' * Release: ივლისი 27, 2004 * ლეიბლი: [[Locomotive Music]] * Format: DVD | style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.amazon.com/dp/B0002IQM2K |title=Linkin Park – Breaking the Habit (2003) |accessdate=დეკემბერი 23, 2010 |publisher=Amazon.com}}</ref> |- | '''''[[Collision Course (DVD)|Collision Course]]''''' * Release: ნოემბერი 30, 2004 * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * Format: DVD | style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.amazon.com/dp/B00069A6P4 |title=Collision Course (with DVD) |accessdate=დეკემბერი 23, 2010 |publisher=Amazon.com}}</ref> |- |2007 | '''''[[The Making of Minutes to Midnight]]''''' * Release: მაისი 14, 2007 * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * Format: DVD | style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.amazon.com/dp/B000OCZ0ZO |title=Minutes to Midnight (MVI DVD + Bonus CD) |accessdate=დეკემბერი 23, 2010 |publisher=Amazon.com}}</ref> |- |2008 | '''''[[Road to Revolution: Live at Milton Keynes]]''''' * Release: ნოემბერი 24, 2008 * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * Format: DVD, [[Blu-ray დისკი|BD]] | style="text-align:center;"|<ref name="road">{{cite web |url=http://www.linkinpark.com/page/road-to-revolution |title=Road to Revolution: Live at Milton Keynes |publisher=linkinpark.com |accessdate=დეკემბერი 23, 2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5vBNXd6Fm?url=http://www.linkinpark.com/page/road-to-revolution |archivedate=2010-12-23 }}</ref> |- |2010 | '''''[[The Meeting of A Thousand Suns]]''''' * Release: სექტემბერი 8, 2010 * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * Format: DVD | style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.amazon.com/A-Thousand-Suns-Linkin-Park/dp/B003V5PPZG|title=A Thousand Suns [Limited Edition, Deluxe Edition, CD+DVD] |accessdate=სექტემბერი 21, 2012 |publisher=Amazon.com}}</ref> |- |2011 | '''''[[A Thousand Suns+]]''''' * Release: აპრილი 1, 2011 * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * Format: CD+DVD | style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.amazon.com/A-Thousand-Suns-Linkin-Park/dp/B004QHK986|title=A Thousand Suns [Import] |accessdate=სექტემბერი 21, 2012 |publisher=Amazon.com}}</ref> |- |2012 | '''''[[Inside Living Things]]''''' * Release: ივნისი 19, 2012 * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * Format: DVD | style="text-align:center;"|<ref>{{cite web|url=http://mikeshinodaclan.com/2012/06/the-making-of-living-things-inside-living-things-videos/|title=Inside Living Things at Mike Shinoda Clan|accessdate=2015-12-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181003190651/http://mikeshinodaclan.com/2012/06/the-making-of-living-things-inside-living-things-videos/|archivedate=2018-10-03}}</ref> |- |2013 | '''''[[Living Things +]]''''' * Release: მარტი 22, 2013 * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * Format: CD+DVD | style="text-align:center;"|<ref>{{cite web |url=http://www.amazon.de/Living-Things-Linkin-Park/dp/B00BLIVR52/ref=sr_1_8?s=music&ie=UTF8&qid=1361911338&sr=1-8|title=Living Things/+ [CD+DVD] |accessdate=March 5, 2013 |publisher=Amazon.com}}</ref> |- |2014 | '''''[[The Hunting Party (live album)|The Hunting Party (DVD)]]''''' * Release: ივნისი 13, 2014 * ლეიბლი: Warner Bros., Machine Shop * Format: CD+DVD | style="text-align:center;"|<ref>[http://www.warnermusic.ch/catalogue_detail-n7-i93624936985-sD.html "The Hunting Party (CD+DVD)"] WarnerMusic.ch. Retrieved ივნისი 9, 2014.</ref> |} ==მუსიკალური ვიდეოები== {| class="wikitable" style="width:800px;" |- !style="width:30px;"| წელი !დეტალები !რეჟისორ(ებ)ი !ალბომი !ტიპი !ბმული |- |2000 | [[One Step Closer (ლინკინ პარკის სიმღერა)|One Step Closer]] | [[გრეგორი დარკი]]<ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/53237/one-step-closer.jhtml | title="One Step Closer" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref> | rowspan="5" | ''[[Hybrid Theory]]'' | rowspan="3" | შესრულება | [http://www.youtube.com/watch?v=pmUTBDuUGz8] |- | rowspan="4" |2001 | [[Crawling (სიმღერა)|Crawling]] | [[Brothers Strause]]<ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/33288/crawling.jhtml | title="Crawling" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref> | [http://www.youtube.com/watch?v=Gd9OhYroLN0] |- | [[Papercut (სიმღერა)|Papercut]] | rowspan="2"|[[ნეითან კოქსი]] და [[ჯო ჰენი]]<ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/148924/papercut.jhtml | title="Papercut" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/33287/in-the-end.jhtml | title="In the End" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref> | [http://www.youtube.com/watch?v=vjVkXlxsO8Q] |- | [[In the End]] | სიურრეალისტური | [http://www.youtube.com/watch?v=1yw1Tgj9-VU] |- | [[Points of Authority]] | [[ნეითან კოქსი]]<ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/31824/points-of-authority.jhtml | title="Points of Authority" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref> | საკონცერტო, სტუდიური კადრები | [http://www.youtube.com/watch?v=cK0dR1xYeA0] |- | rowspan="21"|2002 | "Opening" | [[ჯო ჰენი]] | rowspan="21"| ''[[Reanimation (ალბომი)|Reanimation]]'' |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=sOOse6PypDA] |- | [[Pts.OF.Athrty]] ([[MTV]]-ის ვერსია) | [[ნეითან კოქსი]] |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=nf_kUmT7q9Q] |- | "Enth E Nd" | [[ჯეისონ გოლდუოჩი]]<ref name="Decon">{{cite web | url=http://www.deconcreativegroup.com/clients/ | title=Decon clients | publisher=deconcreativegroup.com | accessdate=სექტემბერი 8, 2010 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20150701164423/http://www.deconcreativegroup.com/clients/ | archivedate=2015-07-01 }}</ref> | შესრულება | [http://www.youtube.com/watch?v=pRC2ICZ4ZIo] |- | [Chali]" | [[ჯო ჰენი]] |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=TkYCCGB7lHs] |- | "FRGT/10" | ჯოშუა კორდესი<ref>{{cite web | url=http://www.awn.com/articles/production/jumpin-jivin-animated-music-videos/page/6%2C1 | title=Jumpin’ & Jivin’: Animated Music Videos | publisher=AWN | accessdate=ივნისი 5, 2011 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20121022195314/http://www.awn.com/articles/production/jumpin-jivin-animated-music-videos/page/6%2C1 | archivedate=2012-10-22 }}</ref> | ანიმაცია | [http://www.youtube.com/watch?v=RB1VkwBWlhI] |- | "P5hng Me A*wy" | სკოტ პატონი |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=djFxuq85YcY] |- | "Plc.4 Mie Hæd" | შოუნ მ. ფოსტერი |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=-hgRiy9uro8] |- | "X-Ecutioner Style" | დევიდ ზეგერი | ანიმაცია | [http://www.youtube.com/watch?v=7VHObJ1h26E] |- | "H! Vltg3" | [[ესტევან ორიოლი]] |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=7jbMemGJtOk] |- | [Riff Raff]" | [[ჯო ჰენი]] |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=Wp3wDByIwqA] |- | "Wth>You" | რაიან თომპსონი | შესრულება | [http://www.youtube.com/watch?v=VeOnfXoZV6k] |- | "Ntr\Mssn" | [[ჯო ჰენი]] |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=b3IiVxlLD7o] |- | "Ppr:Kut" | მაიკ პისკატელი | კადრები | [http://www.youtube.com/watch?v=Cw5bahNKuXE] |- | "Rnw@y" | [[კიმო პრაუდფუტი]] |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=qj-xxuGjZTg] |- | "My<Dsmbr" | ჩიპ მილერი |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=t4repoPEqV0] |- | [Stef] | [[ჯო ჰენი]] |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=nRgPWsO7_C4] |- | "By_Myslf" | მეტ ბასი |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=VclYsGH7IIo] |- | "Kyur4 Th Ich" | [[ჯო ჰენი]]<ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/310612/kyur4-th-ich.jhtml | title="Kyur4 Th Ich" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/20513/somewhere-i-belong.jhtml | title="Somewhere I Belong" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref> | კადრები | [http://www.youtube.com/watch?v=I8Tftc1hsaE] |- | "1Stp Klosr" | შოუნ სმითი |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=KdVNgqh-HE0] |- | "KRWLNG" | ჯონათან რაპელი | ანიმაცია | [http://www.youtube.com/watch?v=9sVcfmxhGd8] |- | [[Pts.OF.Athrty]] (ანიმაციური ვერსია) | [[ჯო ჰენი]]<ref>{{cite web | url=http://www.vh1.com/video/play.jhtml?artist=960856&vid=17620 | title="Pts.Of.Athrty" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=[[VH1]] | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20090626101334/http://www.vh1.com/video/play.jhtml?artist=960856&vid=17620 | archivedate=2009-06-26 }}</ref> | ანიმაცია | [http://www.youtube.com/watch?v=60lmDCGgW9k] |- | rowspan="3"|2003 | [[Somewhere I Belong]] | ჯო ჰენი | rowspan="7"| ''[[Meteora (ალბომი)|Meteora]]'' | rowspan="2"| შესრულება | [http://www.youtube.com/watch?v=gcs5PRxEXq4] |- | [[Faint (სიმღერა)|Faint]] | [[მარკ რომანეკი]]<ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/60613/faint.jhtml | title="Faint" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref> | [http://www.youtube.com/watch?v=LYU-8IFcDPw] |- | [[Numb (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Numb]] | rowspan="3"|ჯო ჰენი<ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/57168/numb.jhtml | title="Numb" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.allbusiness.com/retail-trade/miscellaneous-retail-retail-stores-not/4628530-1.html | title=2004 Music Video Production Association Awards Nominees | publisher=allbusiness.com. All Business | accessdate=სექტემბერი 8, 2010 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20080828234441/http://www.allbusiness.com/retail-trade/miscellaneous-retail-retail-stores-not/4628530-1.html | archivedate=2008-08-28 }}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/31649/breaking-the-habit.jhtml | title="Breaking the Habit" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref> | rowspan="2"|თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=kXYiU_JCYtU] |- | rowspan="5"|2004 | [[From the Inside (სიმღერა)|From the Inside]] | [http://www.youtube.com/watch?v=YLHpvjrFpe0] |- | [[Breaking the Habit#ვიდეო|Breaking the Habit]] (ანიმაციური ვერსია) | ანიმაცია | [http://www.youtube.com/watch?v=acgvRle07GI] |- | "Breaking the Habit" (ალტერნატიული ვერსია) | rowspan="2"|კიმო პრაუდფუტი<ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/158144/lying-from-you.jhtml#artist=960856 | title="Lying from You" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref> | სტუდიური კადრები | [http://www.youtube.com/watch?v=1FmOore-1fQ] |- | [[Lying from You]] | საკონცერტო | [http://www.youtube.com/watch?v=sZgkNkifoKY] |- | [[Numb/Encore]] | ჯო დემაიო და კიმო პრაუდფუტი<ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/37768/numb-encore.jhtml | title="Numb/Encore" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref> | ''[[Collision Course (ალბომი)|Collision Course]]'' |თხრობითი, საკონცერტო კადრები | [http://www.youtube.com/watch?v=DLlF2FMv968] |- | rowspan="2"|2007 | [[What I've Done]] | rowspan="3"|ჯო ჰენი<ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/141944/what-ive-done.jhtml | title="What I've Done" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/166810/bleed-it-out.jhtml | title="Bleed It Out" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/182628/shadow-of-the-day.jhtml | title="Shadow of the Day" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref> | rowspan="4"| ''[[Minutes to Midnight (ალბომი)|Minutes to Midnight]]'' | rowspan="2"| შესრულება | [http://www.youtube.com/watch?v=pMePM9Q-bYk] |- | [[Bleed It Out]] | [http://www.youtube.com/watch?v=OnuuYcqhzCE] |- | rowspan="4"|2008 | [[Shadow of the Day]] |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=3g8v45du-ZA] |- | [[Given Up]] | მარკ ფიორე და ლინკინ პარკი<ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/214111/given-up.jhtml | title="Given Up" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref> | rowspan="2"| შესრულება | [http://www.youtube.com/watch?v=0xyxtzD54rM] |- | [[We Made It (სიმღერა)|We Made It]] | კრის რობინსონი<ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/busta-rhymes/230852/we-made-it.jhtml | title="We Made It" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref> | | [http://www.youtube.com/watch?v=YYxzRYMrcVc] |- | [[Leave Out All the Rest]] | rowspan="2"| ჯო ჰენი<ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/236321/leave-out-all-the-rest.jhtml | title="Leave Out All the Rest" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/videos/linkin-park/399186/new-divide.jhtml | title="New Divide" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=MTV | accessdate=ოქტომბერი 16, 2009}}</ref> | ''Minutes to Midnight'' |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=LBTXNPZPfbE] |- |2009 | [[New Divide]] | ''[[ტრანსფორმერები: დაცემულთა შურისძიება (საუნდტრეკი)|ტრანსფორმერები: დაცემულთა შურისძიება]]'' | შესრულება | [http://www.youtube.com/watch?v=ysSxxIqKNN0] |- | rowspan="4"|2010 | [[Not Alone (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Not Alone]] | ბილ ბოიდი<ref>{{cite web | url=http://vids.myspace.com/index.cfm?fuseaction=vids.individual&videoid=102884442 | title="Not Alone" - მუსიკალური ვიდეო | publisher=Linkin Park | accessdate=თებერვალი 12, 2010 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20100217092443/http://vids.myspace.com/index.cfm?fuseaction=vids.individual&VideoID=102884442 | archivedate=2010-02-17 }}</ref> | ''[[Download to Donate#Download to Donate for Haiti|Download to Donate for Haiti]]'' | კადრები | [http://www.youtube.com/watch?v=lrbL1s9qwBs] |- | "Blackbirds" | | [[8-Bit Rebellion!]] | მონტაჟი | [http://vimeo.com/11229196] |- | [[The Catalyst]] | rowspan="5"| ჯო ჰენი<ref name="Mike Shinoda Blog">{{cite web | url=http://mikeshinoda.com/2010/08/02/catalyst-lyric-video/ | title=Catalyst - ტექსტიანი ვიდეო | first=მაიკ | last=შინოდა | publisher=mikeshinoda.com | date=სექტემბერი 2, 2010 | accessdate=სექტემბერი 8, 2010 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20100915025001/http://mikeshinoda.com/2010/08/02/catalyst-lyric-video/ | archivedate=2010-09-15 }}</ref><ref>{{cite web | url=http://mikeshinoda.com/2010/10/09/new-video-for-waiting-for-the-end-directed-by-joe-hahn/ | title=New video for "Waiting for the End," directed by ჯო ჰენი | date=ოქტომბერი 9, 2010 | first=მაიკ | last=შინოდა | publisher=mikeshinoda.com | accessdate=ოქტომბერი 10, 2010 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20101012160548/http://mikeshinoda.com/2010/10/09/new-video-for-waiting-for-the-end-directed-by-joe-hahn/ | archivedate=2010-10-12 }}</ref><ref>{{cite web | url=http://mikeshinoda.com/2011/02/24/burning-in-the-skies-video-premiere-2/ | title="Burning in the Skies" Video Premiere | date=თებერვალი 24, 2011 | first=მაიკ | last=შინოდა | publisher=mikeshinoda.com | accessdate=March 9, 2011 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20120101185424/http://mikeshinoda.com/2011/02/24/burning-in-the-skies-video-premiere-2/ | archivedate=იანვარი 1, 2012 }}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.mtv.com/news/articles/1662170/linkin-park-iridescent-dark-of-the-moon.jhtml | title=Linkin Park's 'Iridescent' Video: A Dog, A Throne And A Blind King | date=აპრილი 18, 2011 | first=ჯეიმზ |last=მონტგომერი | publisher=MTV | accessdate=ივნისი 5, 2011}}</ref> | rowspan="4"| ''[[A Thousand Suns]]'' |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=51iquRYKPbs] |- | [[Waiting for the End (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Waiting for the End]] | შესრულება | [http://www.youtube.com/watch?v=5qF_qbaWt3Q] |- | rowspan="2"|2011 | [[Burning in the Skies]] | rowspan="2"|თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=kh_YCSW5lPc] |- | [[Iridescent (სიმღერა)|Iridescent]] („[[ტრანსფორმერები: მთვარის ბნელი მხარე|ტრანსფორმერების]]“ ვერსია) | [http://www.youtube.com/watch?v=xLYiIBCN9ec] |- | rowspan="4"|2012 | [[Burn It Down (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Burn It Down]] | rowspan="4"| ''[[Living Things (ლინკინ პარკის ალბომი)|Living Things]]'' | rowspan="2"| შესრულება | [http://www.youtube.com/watch?v=dxytyRy-O1k] |- | [[Powerless (სიმღერა)|Powerless]] | [[ტიმურ ბეკმამბეტოვი]] | [http://www.youtube.com/watch?v=VPTdlrN4AFI] |- | [[Lost in the Echo]] | [[ჯეისონ ზეიდა]]<ref>{{cite web |url=http://www.wired.com/underwire/2012/08/linkin-park-personalized-video/ |title=New Linkin Park Video Implants Your Friends’ Faces Into Post-Apocalyptic Memories |work=[[Wired (ჟურნალი)|Wired]] |date=აგვისტო 29, 2012 |last=Wallace |first=Lewis}}</ref> | rowspan="2"|თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=co4YpHTqmfQ] |- | [[Castle of Glass]] | დრიუ სტოფერი და ჯერი ო'ფლეერტი | [http://www.youtube.com/watch?v=ScNNfyq3d_w] |- | 2013 | [[A Light That Never Comes]] | ჯო ჰენი | ''[[Recharged]]'' | rowspan="2"|ანიმაცია | [http://www.youtube.com/watch?v=ToHo29kD9Go] |- | rowspan="8"|2014 | "A Light That Never Comes (Vicetone Remix)" | Vicetone | rowspan="2"|''[[A Light That Never Comes#Remixes|A Light That Never Comes (Remixes)]]'' | [http://www.youtube.com/watch?v=NBfV-1lEwOo] |- | "A Light That Never Comes ([[Coone]] Remix)" | Editz.nl | შესრულება | [http://www.youtube.com/watch?v=DYVau95BrUk] |- | [[Guilty All the Same]] | Project Spark | rowspan="4"|''[[The Hunting Party (ალბომი)|The Hunting Party]]'' | გეიმპლეი | [https://www.youtube.com/watch?v=IfnhGW2Q_y0] |- | [[Until It's Gone (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Until It's Gone]] | ჯო ჰენი |თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=oM-XJD4J36U] |- | [[Wastelands (სიმღერა)|Wastelands]] | | შესრულება | [https://www.youtube.com/watch?v=wb69rlxvxow] |- | [[Final Masquerade]] | [[მარკ პელინგტონი]] | rowspan="2"|თხრობითი | [http://www.youtube.com/watch?v=i8q8fFs3kTM] |- | "Iridescent" ([[Banner Health|Stars of the Season]]-ის ვერსია) | დევიდ კინსლერი | ''A Thousand Suns'' | [http://www.youtube.com/watch?v=0LQWu6FHOoQ] |- | "White Noise" | rowspan="3"|''ჯო ჰენი'' | rowspan="3"|''[[Mall (საუნდტრეკი)|Mall]]'' | rowspan="3"|ნაწყვეტი | [https://www.youtube.com/watch?v=g0Wn52XcP7k] |- | rowspan="3"|2015 | "Devil's Drop" | [https://www.youtube.com/watch?v=k6N70mQSJ9o] |- | "The Last Line" | [https://www.youtube.com/watch?v=jqAOk5VqO-M] |- | [[Darker Than Blood]] | დენ პეკერი | ''[[Neon Future II]]'' |თხრობითი | [https://www.youtube.com/watch?v=i1P1ClJcSPc] |- |} ===ტექსტიანი ვიდეოები=== {| class="wikitable" style="width:800px;" |- !style="width:30px;"| წელი !სიმღერა !ალბომი !ტიპი !ბმული |- | rowspan="4" | 2010 | [[The Catalyst]] | rowspan="4" | ''A Thousand Suns'' | rowspan="4" | სტატიკური და ქაოტური გამოსახულებები | [https://www.youtube.com/watch?v=bftTUAIVMUQ] |- | [[Waiting for the End (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Waiting for the End]] | [https://www.youtube.com/watch?v=BPO3SaXHHBA] |- | [[Blackout (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Blackout]] | [https://www.youtube.com/watch?v=0hssEbp3Cc0] |- | [[Burning in the Skies]] | [https://www.youtube.com/watch?v=DyPf0Xq5M2o] |- | rowspan="3" | 2012 | [[Burn It Down (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Burn it Down]] | rowspan="3" | ''Living Things'' | rowspan="3" | Living Things-ის მოძრავი გრაფიკა | [https://www.youtube.com/watch?v=zgEKLhvCCVA] |- | [[Lies Greed Misery]] | [https://www.youtube.com/watch?v=9Dq9q6afIP8] |- | [[Lost in the Echo]] | [https://www.youtube.com/watch?v=pNv5g_9EliQ] |- | 2013 | [[A Light That Never Comes|A Light that Never Comes]] | ''Recharged'' | Recharged-ის მოძრავი გრაფიკა | [https://www.youtube.com/watch?v=RsKQOm_iJug] |- | rowspan="5" | 2014 | [[Guilty All the Same]] | rowspan="5" | ''The Hunting Party'' | ღრუბლებიანი ანიმაცია | [https://www.youtube.com/watch?v=cEaEdLQbAFM] |- | [[Until it's Gone (ლინკინ პარკის სიმღერა)|Until it's Gone]] |თხრობითი ნაწყვეტი | [https://www.youtube.com/watch?v=Nym1P-BO_ws] |- | [[Wastelands (სიმღერა)|Wastelands]] | rowspan="3" | თეთრი ტექსტი შავ ფონზე | [https://www.youtube.com/watch?v=h6sFG7qOd4A] |- | [[Rebellion (სიმღერა)|Rebellion]] | [https://www.youtube.com/watch?v=OCy5461BtTg] |- | [[Final Masquerade]] | [https://www.youtube.com/watch?v=1wF1sgXqF90] |- | 2015 | [[Darker Than Blood]] | ''Neon Future II'' | მოძრავი ფორმების ანიმაცია | [https://www.youtube.com/watch?v=nPtxGC95LxE] |} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category|Linkin Park}} * {{Official website|http://linkinpark.com}} * [http://www.lpunderground.com Linkin Park Underground] * [http://www.allmusic.com/artist/linkin-park-mn0000289599 ლინკინ პარკი] საიტზე [[AllMusic]] * {{Discogs artist |artist=Linkin Park |name=Linkin Park}} ==შენიშვნები== {{reflist|group=upper-alpha}} ==სქოლიო== <div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox"> {{reflist|2}} </div> {{ლინკინ პარკი}} [[კატეგორია:ამერიკული როკ-ჯგუფების დისკოგრაფიები]] [[კატეგორია:ლინკინ პარკი]] pqhm3mfq63d22gh2sne722ze4gztbvc ნანის პროვინცია 0 333305 4402730 4315364 2022-08-02T15:23:57Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული |მშობლიური სახელი = {{lang-th|น่าน}} |ქართული სახელი = ნანის პროვინცია |პანორამა = |დროშა = Flag of Nan Province.jpg |გერბი = Seal of Nan province.svg |ქვეყანა = ტაილანდი |ჰიმნი = |სტატუსი = პროვინცია |შედის = [[ჩრდილოეთი ტაილანდი]] |მოიცავს = 15 რაიონს |დედაქალაქი= [[ნანი (ქალაქი)|ნანი]] |მსხვილი ქალაქი = |მსხვილი ქალაქები= |თარიღი = |მეთაური = სენი ჩიტაკასემი ([[2010]]-დან დღემდე) |მეთაურის სახელი = <span style="color:#FFFFFF;">გუბერნატორი</span> |მეთაური2 = |მეთაური2ის სახელი = |მშპ = |მშპ წელი= |მშპ ადგილი = |მშპ ესმ = |ენა = |ენები = |მოსახლეობა = 478 264 |აღწერის წელი = 2014 |ადგილი მოსახლეობით = 55 |ეროვნული შემადგენლობა = |სიმჭიდროვე = 42 |აღმსარებლობა = |ფართობი = 11472.1 |ადგილი ფართობით = 13 |ფართობის პროცენტი = |მაქსიმალური სიმაღლე = |საშუალო სიმაღლე = |მინიმალური სიმაღლე = |განედი = |გრძედი = |რუკა= Thailand Nan locator map.svg |ადმინისტრაციული ერთეულის რუკა= |დროის სარტყელი= UTC+7 |აბრევიატურა = |ISO = TH-55 |FIPS= |სატელეფონო კოდი = +66 54 |საფოსტო ინდექსები = |ინტერნეტ-დომენი = |საავტომობილო სანომრე ნიშნები = |საიტი = http://www.nan.go.th/ |კატეგორია ვიკისაწყობში = |პარამეტრი1 = |შენიშვნა = }} '''ნანის პროვინცია''' ({{lang-th|น่าน}}) — [[ტაილანდი|ტაილანდის]] 76 პროვინციიდან (ჩანვატი) ერთ-ერთი, მდებარეობს ქვეყნის ჩრდილოეთში. ჩრდილოეთით და აღმოსავლეთით ესაზღვრება [[ლაოსი]].<ref>{{cite web|title=Phu Khe|url=http://wikimapia.org/4156389/Phu-Khe|website=Wikimapia|accessdate=18 May 2015}}</ref> == ისტორია == [[ფაილი:Phra That Chae Haeng.jpg|left|thumb|ბუდისტური ტაძარი (''Phra That Chae Haeng''), ნანის პროვინცია]] საუკუნეების განმავლობაში, ნანის პროვინცია იყო დამოუკიდებელი. მცირე დროით შედიოდა [[სუკოტაი]]ის ტაის სახელმწიფოს შემადგენლობაში, ხოლო მისი დაშლის შემდეგ გახდა ჩრდილოეთ სახელმწიფოს ''ლანას'' ვასალი. ამის შემდეგ ''ლანას'' სახელმწიფო შევიდა [[მიანმარი|მიანმარის]] შემადგენლობაში, ეს ფაქტი ნანის პროვინციაში გამოიწვია განმათავისუფლებელი საპროტესტო მოძრაობა, რაც საბოლოოდ დამთავრდა იმით, რომ [[მიანმარი|მიანმარმა]] [[1714]] წლიდან დაამყარა აქ თავისი სრული კონტროლი. [[1788]] წელს ტაილანდის ჩრდილოეთი დაიპყრო სიამის მეფემ რამა I-მა. [[1893]] წელს სიამმა გადასცა ნანის პროვინცია ''საფრანგეთის ინდო-ჩინეთს''. [[1932]] წელს ნანის პროვინცია თავიდან გახდა სიამის პროვინციად. == გეოგრაფიული მდებარეობა == [[ფაილი:Thailand_nan_river_fishing.jpg|left|thumb|თევზაობა მდინარე ნანზე]] ნანის პროვინცია მდებარეობს [[ტაილანდი]]ს მთიან რაიონში. უმაღლესი წერტილია ზღვის დონიდან 2079 მ. პროვინცია [[ტაილანდი]]ს დედაქალაქ [[ბანგკოკი]]დან ჩრდილოეთით დაშორებულია 670 კმ-ით. == ადმინისტრაციული დაყოფა == [[ფაილი:Amphoe Nan.png|200px|thumb|left]] [[ფაილი:Panorama_over_Phi_Pan_Nam_Range_January_2014.jpg|200px|thumb|left|''ამფხენამუინი''-ს რაიონი]] პროვინცია შედგება 15 რაიონისგან (''ამფოე''), რომლებიც, თავის მხრივ, შედგება 99 ქვეზონებისგან (''ტამბონი'') და 848 სოფლისგან (''მუბანი''). * 1. ამფხემუიანგ-ნანი ({{lang-th|อำเภอเมืองน่าน}}) * 2. ამფხემაეჩარიმი ({{lang-th|อำเภอแม่จริม}}) * 3. ამფხებანლუანგი ({{lang-th|อำเภอบ้านหลวง}}) * 4. ამფხენანოი ({{lang-th|อำเภอนาน้อย}}) * 5. ამფხეფუა ({{lang-th|อำเภอปัว}}) * 6. ამფხეტჰავანგპჰა ({{lang-th|อำเภอท่าวังผา}}) * 7. ამფხევიანგსა ({{lang-th|อำเภอเวียงสา}}) * 8. ამფხეტჰუნგჩანგი ({{lang-th|อำเภอทุ่งช้าง}}) * 9. ამფხეჩიანგკლანგი ({{lang-th|อำเภอเชียงกลาง}}) * 10. ამფხენამუინი ({{lang-th|อำเภอนาหมื่น}}) * 11. ამფხესანტისუკი ({{lang-th|อำเภอสันติสุข}}) * 12. ამფხებოკლუია ({{lang-th|อำเภอบ่อเกลือ}}) * 13. ამფხესონგხვაი ({{lang-th|อำเภอสองแคว}}) * 14. ამფხეპჰუპჰიანგი ({{lang-th|อำเภอภูเพียง}}) * 15. ამფხეჩალოიმპჰრაკიატი ({{lang-th|อำเภอเฉลิมพระเกียรติ}}) ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.thailandguidebook.com/provinces/nan.html ტაილანდის გიდი. ნანი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101219040058/http://www.thailandguidebook.com/provinces/nan.html |date=2010-12-19 }} {{ref-en}} * [http://www.moohin.com/cgi-bin/sp.pl?img1=http://www.moohin.com/037/map/3108.gif პროვინციის რუკა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121110054318/http://www.moohin.com/cgi-bin/sp.pl?img1=http%3A%2F%2Fwww.moohin.com%2F037%2Fmap%2F3108.gif |date=2012-11-10 }} {{ref-en}} * [http://puteshestvennik.net.ua/publ/tajland/osennij_tailand_fotoreportazh_chast_chetvertaja_provincija_nan/3-1-0-119 შემოდგომის ტაილანდი. ფოტორეპორტაჟი. მე-4 ნაწილი. ნანის პროვინცია.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110224063836/http://puteshestvennik.net.ua/publ/tajland/osennij_tailand_fotoreportazh_chast_chetvertaja_provincija_nan/3-1-0-119 |date=2011-02-24 }} {{ref-ru}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ტაილანდის ადმინისტრაციული დაყოფა}} [[კატეგორია:ტაილანდის პროვინციები]] rwhbv79se9omqprxv7eyaqttn13rfqf ლამპანგის პროვინცია 0 333617 4402727 4297806 2022-08-02T15:19:11Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული |მშობლიური სახელი = {{lang-th|ลำปาง}} |ქართული სახელი = ლამპანგის პროვინცია |პანორამა = Wang_River_in_Amphoe_Mueang_Lampang.jpg|200px|thumb|მდინარე ვანგი |დროშა = |გერბი = Seal_Lampang.png |ქვეყანა = ტაილანდი |ჰიმნი = |სტატუსი = პროვინცია |შედის = [[ჩრდილოეთი ტაილანდი]] |მოიცავს = 13 რაიონს |დედაქალაქი= [[ლამპანგი]] |მსხვილი ქალაქი = |მსხვილი ქალაქები= |თარიღი = |მეთაური = [[ტანინ სუბჰასაინი]] |მეთაურის სახელი = <span style="color:#fff;">გუბერნატორი</span> |მეთაური2 = |მეთაური2ის სახელი = |მშპ = |მშპ წელი= |მშპ ადგილი = |მშპ ესმ = |ენა = |ენები = |მოსახლეობა = 753,013 |აღწერის წელი = 2014 |ადგილი მოსახლეობით = 30 |ეროვნული შემადგენლობა = |სიმჭიდროვე = 60 (67-ე ადგილი) |აღმსარებლობა = |ფართობი = 12,534.0 |ადგილი ფართობით = 10 |ფართობის პროცენტი = |მაქსიმალური სიმაღლე = |საშუალო სიმაღლე = |მინიმალური სიმაღლე = |განედი = |გრძედი = |რუკა= Thailand_Lampang_locator_map.svg |ადმინისტრაციული ერთეულის რუკა= |დროის სარტყელი= UTC+7 |აბრევიატურა = |ISO = TH-52 |FIPS= |სატელეფონო კოდი = +66 54 |საფოსტო ინდექსები = |ინტერნეტ-დომენი = |საავტომობილო სანომრე ნიშნები = ลำปาง |საიტი = http://www.lampang.go.th |კატეგორია ვიკისაწყობში = |პარამეტრი1 = |შენიშვნა = }} '''ლამპანგის პროვინცია''' ({{lang-th|ลำปาง}}) — [[ტაილანდი|ტაილანდის]] 76 პროვინციიდან ერთ-ერთი, მდებარეობს ქვეყნის ჩრდილოეთში მდინარე [[ვანგი (მდინარე)|ვანგის]] ხეობაში, ტაილანდის [[ბანგკოკი|დედაქალაქიდან]] დაშორებულია 600 კმ-ით. ლამპანგის ძველი სახელწოდება ''კჰელანგ ნახონი'' იყო. მეზობელი პროვინციებია: [[‎ჩიანგრაის პროვინცია|ჩიანგრაი]], [[ფაიაუს პროვინცია|ფაიაუ]], [[ფრეს პროვინცია|ფრე]], [[სუქოტაის პროვინცია|სუქოტაი]], [[ტაკის პროვინცია|ტაკი]], [[ლამფუნის პროვინცია|ლამფუნი]] და [[ჩიანგმაის პროვინცია|ჩიანგმაი]]. განმასხვავებელი ლამპანგის პროვინციის [[ტაილანდი]]ს სხვა პროვინციებისგან არის ის ფაქტი, რომ ქალაქის ქუჩებში კვლავ გამოიყენება საცხენოსნო ტრანსპორტი. == ეკონომიკა == [[ფაილი:Wang Nuea district rice harvest.jpg|thumb|300x300px|left|ბრინჯის მოსავალი]] ლამპანგის პროვინცია არის ცნობილი [[კერამიკა|კერამიკული]] საქონლის წარმოებით და სამთო რესურსების მოპოვებით. არსებობს 200-ზე მეტი კერამიკული საქონლის წარმოების ქარხანა ქალაქ [[ლამპანგი]] და მის გარეუბნებში.<ref name="BP-20151021">{{cite news|last1=Kongrut|first1=Anchalee|title=Sustaining environmental activism |url=http://www.bangkokpost.com/lifestyle/social-and-lifestyle/737796/sustaining-environmental-activism|accessdate=21 October 2015|work=Bangkok Post|date=2015-10-21}}</ref> სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის უდიდესი ქვანახშირის საბადო და ელექტროსადგური მდებარეობს [[მაემოს რაიონი|მაემოს რაიონში]] ''lignite''-ის სამთო ტერიტორიაზე. აქ მცენარეებს იყენებენ, როგორც საწვავს. უდიდესი ბეტონის ქარხანა ასევე მდებარეობს ლამპანგის ჩრდილოეთში, ''lignite''-ის სამთო ტერიტორიაზე. სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტებიდან, ამ პროვინციაში არის ცნობილი ბრინჯი და ანანასი. == ისტორია == [[ფაილი:10330 Lampang.jpg|thumb|center|250x250px|''Singha lanna'']] VII საუკუნეში, ეს ტერიტორიები ეკუთვნოდა ''ჰარიპუნჩა''ს სამეფოს. XI საუკუნეში, ეს ადგილები დაიკავა ''ქხემერთა'' იმპერია, ხოლო 1292 გახდა მეფე მენგრეის. მოგვიანებით, XVI საუკუნეში, ეს ადგილები ეკუთვნოდა [[მიანმარი|მიანმარს]]. XVIII საუკუნეში ტერიტორიები თავიდან გადაეცა სიამს.<ref>[http://www.thapra.lib.su.ac.th/objects/thesis/fulltext/thapra/Kiriya_Chayakul/Fulltext.pdf Burmese-influenced Architecture in lampang]</ref> == ადმინისტრაციული დაყოფა == [[ფაილი:Amphoe_Lampang.png|200px|thumb|left|ლამპანგის რაიონები]] ლამპანგის პროვინცია დაყოფილია 13 რაიონად (ამფხე), რომლებიც, თავის მხრივ, შედგება 100 ქვეზონისგან (ტამბონ) და 855 სოფლისგან (მუბანი). {| |--- valign=top || #[[ლამპანგის რაიონი|ლამპანგი]] #[[მაემოს რაიონი|მაემო]] #[[კოკჰას რაიონი|კოკჰა]] #[[სოიმნგამის რაიონი|სოიმნგამი]] #[[ნგაოს რაიონი|ნგაო]] #[[ჩაიჰომის რაიონი|ჩაიჰომი]] #[[ვანგნუიას რაიონი|ვანგნუია]] || <ol start=8> <li>[[ტჰოინის რაიონი|ტჰოინი]] <li>[[მაიპჰრიკის რაიონი|მაიპჰრიკი]] <li>[[მაი-ტჰას რაიონი|მაი-ტჰა]] <li>[[სოპ-პრაპის რაიონი|სოპ-პრაპი]] <li>[[ჰანგ-ჩატის რაიონი|ჰანგ-ჩატი]] <li>[[მუიანგპანის რაიონი|მუიანგპანი]] </ol> |} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category|Lampang Province}} *[http://www.tourismthailand.org/destinationguide/list.aspx?provinceid=40 პროვინციის გვერდი ტურისტებისთვის] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051210162309/http://www.tourismthailand.org/destinationguide/list.aspx?provinceid=40 |date=2005-12-10 }} *[http://kanchanapisek.or.th/cgi-bin/kp8/oncc/province.cgi?prov=n13 ''Golden Jubilee Network'' პროვინციის გიდი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070312091820/http://kanchanapisek.or.th/cgi-bin/kp8/oncc/province.cgi?prov=n13 |date=2007-03-12 }} *[http://www.thailex.info/THAILEX/THAILEXENG/LEXICON/Lampang.htm ლამპანგის პროვინციის რუკა] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ტაილანდის ადმინისტრაციული დაყოფა}} [[კატეგორია:ტაილანდის პროვინციები]] ftjjyblq0pvog3kvj56wpaqmdxurfy6 ლამფუნის პროვინცია 0 333656 4402728 4089621 2022-08-02T15:20:13Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული |მშობლიური სახელი = {{lang-th|ลำพูน}} |ქართული სახელი = ლამფუნის პროვინცია |პანორამა = LamhunWPTHaripch200107a.jpg |დროშა = |გერბი = Seal_Lamphun.png |ქვეყანა = ტაილანდი |ჰიმნი = |სტატუსი = პროვინცია |შედის = [[ჩრდილოეთი ტაილანდი]] |მოიცავს = 8 რაიონს |დედაქალაქი= [[ლამფუნი]] |მსხვილი ქალაქი = |მსხვილი ქალაქები= |თარიღი = |მეთაური = [[დირექ კონკლიპი]] ([[2008]]-დან) |მეთაურის სახელი = <span style="color:#fff;">გუბერნატორი</span> |მეთაური2 = |მეთაური2ის სახელი = |მშპ = |მშპ წელი= |მშპ ადგილი = |მშპ ესმ = |ენა = |ენები = |მოსახლეობა = 405,468<ref name=DOPA-20141231>{{cite web|title=Population of the Kingdom| url=http://stat.bora.dopa.go.th/stat/pk/pk_57.pdf|website=Department of Provincial Affairs (DOPA) Thailand| accessdate=19 Mar 2015|language=Thai|date=2014-12-31}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |ადგილი მოსახლეობით = 60 |ეროვნული შემადგენლობა = |სიმჭიდროვე = 90 |აღმსარებლობა = |ფართობი = 4,506 |ადგილი ფართობით = 49 |ფართობის პროცენტი = |მაქსიმალური სიმაღლე = |საშუალო სიმაღლე = |მინიმალური სიმაღლე = |განედი = |გრძედი = |რუკა= Thailand Lamphun locator map.svg |ადმინისტრაციული ერთეულის რუკა= |დროის სარტყელი= UTC+7 |აბრევიატურა = |ISO = TH-51 |FIPS= |სატელეფონო კოდი = +66 53 |საფოსტო ინდექსები = |ინტერნეტ-დომენი = |საავტომობილო სანომრე ნიშნები = ลำพูน |საიტი = http://www.lamphun.go.th/ |კატეგორია ვიკისაწყობში = |პარამეტრი1 = |შენიშვნა = }} '''ლამფუნის პროვინცია''' ({{lang-th|ลำพูน}}) — [[ტაილანდი]]ს 76 პროვინციიდან ერთ-ერთი, მდებარეობს ქვეყნის ჩრდილოეთში, მდინარე [[პინგი (მდინარე)|პინგის]] ხეობაში, დედაქალაქ [[ბანგკოკი]]დან 670 კილომეტრის დაშორებით. ლამფუნის პროვინციას პრაქტიკულად ყველა მხარიდან აკრავს მთათა სისტემა. == ისტორია == ლეგენდის მიხედვით, 1,400 წლის წინ, ''დვარავატის'' სამეფოს დროს ქალაქის სახელი იყო ''ჰარიფინჩაის''.<ref>"Historic Lamphun: Capital of the Mon Kingdom of Haripunchai", in: Forbes, Andrew, and Henley, David, ''Ancient Chiang Mai'' Volume 4. Chiang Mai, Cognoscenti Books, 2012. ASIN: B006J541LE</ref> ქალაქის პირველი მმართველი იყო დედოფალი ''ჩამტიუი'', ''მონოვების'' უძველესი გვარის წარმომადგენელი. XII საუკუნეში ''ჰარიფინჩაი'' იყო ალყაშემორტყმული ''ქხმერული'' ჯარების მიერ, მაგრამ არ დაეცა. მიუხედავად ამისა, [[1281]] წელს, მეფე ''მენგრაიმა'' ქალაქი აიღო და თავის სამეფოს ''ლანას'' შეუერთა. XVI საუკუნეში, პროვინციის ტერიტორია ეკუთვნოდა [[მიანმარი|ბირმელებს]], ეს გაგრძელდა ორი საუკუნე. XIX საუკუნის ბოლოს ლამპუნის პროვინცია გახდა ''სიამის'' და შემდეგ [[ტაილანდი]]ს სამეფოს ნაწილი.<ref>{{Cite web |url=http://www.lamphun.go.th/intro.php?topicid=1 |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2016-02-13 |archiveurl=https://archive.is/20120906080440/www.lamphun.go.th/intro.php?topicid=1 |archivedate=2012-09-06 }}</ref> == კლიმატი == ჩრდილოეთ ტაილანდის ამინდი, მათ შორის ლამფუნის, აქვს სამი განსხვავებული სეზონი: ცივი სეზონი (დეკემბერდან თებერვლამდე), ცხელი სეზონი (აპრილიდან ივნისმდე) და წვიმიანი სეზონი (მაისიდან ნოემბრამდე). ლამფუნი ცნობილია, როგორც ქვეყნის „ცივი დედაქალაქი“. == ღირსშესანიშნაობები == [[ფაილი:WatChamaTheviLamphun0701.jpg|100px|thumb|center|ჩედი]] ქალაქის მთავარი სიმბოლო არის 46 მეტრის ტაძარი, სახელად ''ჩედი'' და მდებარეობს ''Wa Phra That Haripunchay''-ში. ამ შენობას ამშვენებს თაღები, აგურის სტრუქტურები და შესასვლელში ორი ლომის ქანდაკება. მთავარ ტაძართან ახლოს მდებარეობს ქალაქის ეროვნული მუზეუმი ''Haripunchay'', რომელიც წარმოადგენს არქეოლოგიური გათხრების შედეგებს, მათ შორის - ჭურჭლებს და ხელოვნების ნიმუშებს. ქალაქში არსებობს საზოგადო პარკი, სადაც განლაგებულია ქალაქის პირველი მმართველის ქანდაკება. ქალაქში კიდევ ერთი ძეგლი ეძღვნება ქალაქის დამფუძნებელს - ''სუტჰევე რუესის''. == ადმინისტრაციული დაყოფა == [[ფაილი:Amphoe_Lamphun.png|150px|thumb|left|ლამპუნის რაიონები]] ლამფუნის პროვინცია დაყოფილია 8 რაიონად (ამფხე), რომლებიც, თავის მხრივ, შედგება 51 ქვეზონისგან (ტამბონ) და 551 სოფლისგან (მუბანი). {{columns-list|2| # [[ლამფუნის რაიონი|ლამფუნი]] # [[მაე-ტჰას რაიონი (ლამფუნი)|მაე-ტჰა]] # [[ბანჰონგის რაიონი|ბანჰონგი]] # [[ლის რაიონი|ლი]] # [[ტჰუნგჰუაჩანგის რაიონი|ტჰუნგჰუაჩანგი]] # [[პასანგის რაიონი|პასანგი]] # [[ბანტჰის რაიონი|ბანტჰი]] # [[ვიანგნონგ-ლონგის რაიონი|ვიანგნონგ-ლონგი]] }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{გეოგრაფიული მდებარეობა |ცენტრი= ლამფუნის პროვინცია |ჩრდილოეთი = |ჩრდილო-აღმოსავლეთი= |აღმოსავლეთი = [[ლამპანგის პროვინცია]] |სამხრეთ-აღმოსავლეთი = |სამხრეთი = [[ტაკის პროვინცია]] |სამხრეთ-დასავლეთი = |დასავლეთი = |ჩრდილო-დასავლეთი= [[ჩიანგმაის პროვინცია]] }} {{ტაილანდის ადმინისტრაციული დაყოფა}} [[კატეგორია:ტაილანდის პროვინციები]] igsiyxu2x7cnmuqk9b88v73k42ougkq მეჰონგსონის პროვინცია 0 333837 4402729 3334756 2022-08-02T15:21:54Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული |მშობლიური სახელი = {{lang-th|แม่ฮ่องสอน}} |ქართული სახელი = მეჰონგსონის პროვინცია |პანორამა = |დროშა = |გერბი = Seal_Mae_Hong_Son.png |ქვეყანა = ტაილანდი |ჰიმნი = |სტატუსი = პროვინცია |შედის = [[ჩრდილოეთი ტაილანდი]] |მოიცავს = 7 რაიონს |დედაქალაქი= [[მეჰონგსონი]] |მსხვილი ქალაქი = |მსხვილი ქალაქები= |თარიღი = |მეთაური = [[ნარუმონ პანვატი]] ([[2011]]-დან) |მეთაურის სახელი = <span style="color:#fff;">გუბერნატორი</span> |მეთაური2 = |მეთაური2ის სახელი = |მშპ = |მშპ წელი= |მშპ ადგილი = |მშპ ესმ = |ენა = |ენები = |მოსახლეობა = 248,178<ref name=DOPA-20141231>{{cite web|title=Population of the Kingdom| url=http://stat.bora.dopa.go.th/stat/pk/pk_57.pdf|website=Department of Provincial Affairs (DOPA) Thailand| accessdate=19 Mar 2015|language=Thai|date=2014-12-31}}</ref> |აღწერის წელი = 2014 |ადგილი მოსახლეობით = 73 |ეროვნული შემადგენლობა = |სიმჭიდროვე = 19,6 |აღმსარებლობა = |ფართობი = 12,681 |ადგილი ფართობით = 8 |ფართობის პროცენტი = |მაქსიმალური სიმაღლე = |საშუალო სიმაღლე = |მინიმალური სიმაღლე = |განედი = |გრძედი = |რუკა= Thailand Mae Hong Son locator map.svg |ადმინისტრაციული ერთეულის რუკა= |დროის სარტყელი= UTC+7 |აბრევიატურა = |ISO = TH-58 |FIPS= |სატელეფონო კოდი = +66 52 & +66 53 |საფოსტო ინდექსები = 58xxx |ინტერნეტ-დომენი = |საავტომობილო სანომრე ნიშნები = |საიტი = http://www.maehongson.go.th/ |კატეგორია ვიკისაწყობში = |პარამეტრი1 = |შენიშვნა = }} '''მეჰონგსონის პროვინცია''' ({{lang-th|แม่ฮ่องสอน}}) — [[ტაილანდი]]ს 76 პროვინციიდან ერთ-ერთი, ქვეყნის დასავლეთი წერტილი მდებარეობს ამ ტერიტორიაზე. მეზობელი პროვინციებია [[მიანმარი]], [[ჩიანგმაის პროვინცია]] და [[ტაკის პროვინცია]]. დასავლეთით, პროვინცია ესაზღვრება [[მიანმარი|მიანმარს]]. == გეოგრაფია == [[ფაილი:Salawin river at Mae Sam Laep.jpg|left|thumb|პროვინციის ერთ-ერთი მდინარე, [[მიანმარი|მიანმართან]] საზღვარზე]] პროვინცია მდებარეობს ჩრდილო-დასავლეთის ნაწილის მთებში, ესაზღვრება [[მიანმარი|მიანმარს]]. პროვინციას არ გააჩნია გასასვლელი ზღვაზე. პროვინციის ტერიტორია არის მთიანი რელიეფის, დაფარული ხშირად და გაუვალი ხელუხლებელი ტყეებით, ღრმა მდინარის ხეობებით, ხშირად ძნელად მისადგომ ადგილას. ზუსტად ამ ხეობებშია კონცენტრირებული მოსახლეობის უმრავლესობა. == ისტორია == მეჰონგსონის პროვინციის ტერიტორია ადრე იყო ნაწილი ''მავსმაი''ს სახელმწიფოს, რომელიც იყო ერთ-ერთი შტატი ''Shan''-ის, რომელიც დაარსდა [[1767]] წელს ''ჰსაი ქჰიაო''ს მიერ, რომელიც იყო [[ჩიანგმაის პროვინცია|ჩიანგმაის პროვინციის]] წარჩინებული ოჯახიდან.<ref>{{cite web|url=http://www.worldstatesmen.org/Myanmar_shankaren.html|title=World Statesmen.org: Shan and Karenni States of Burma|author=Ben Cahoon|year=2000|accessdate=21 December 2010}}</ref> == დემოგრაფია == მოსახლეობის 63% - ეთნიკური უმცირესობებია („მთის ტომები“). პროვინციას აქვს ყველაზე დაბალი მოსახლეობის სიმჭიდროვე [[ტაილანდი]]ს პროვინციებს შორის. == ადმინისტრაციული დაყოფა == [[ფაილი:Amphoe Mae Hong Son.svg|left|thumb|upright=0.6|მეჰონგსონის პროვინციის რაიონები]] მეჰონგსონის პროვინცია დაყოფილია 7 რაიონად (ამფხე), რომლებიც, თავის მხრივ, შედგება 45 ქვეზონისგან (ტამბონ) და 402 სოფლისგან (მუბანი). {| |- valign=top || #[[მეჰონგსონის რაიონი|მეჰონგსონი]] #[[კჰუნიუამის რაიონი|კჰუნიუამი]] #[[პაის რაიონი|პაი]] #[[მაისარიანგის რაიონი|მაისარიანგი]] || <ol start=5> <li>[[მაილანოის რაიონი|მაილანოი]] <li>[[სოპმოის რაიონი|სოპმოი]] <li>[[პანგმაპჰაის რაიონი|პანგმაპჰაი]] </ol> |} == ტრანსპორტი == მოსახლეობით დასახლებული დიდი ცენტრები დაკავშირებულია დანარჩენ [[ტაილანდი|ტაილანდს]] საავტომობილო გზებით, რომელთა შორის არის საშიში გზები პროვინციის მთიან ნაწილში. [[მეჰონგსონი]]ს ახლოს არსებობს პატარა აეროპორტიც. == გალერეა == <gallery> ფაილი:Mae_hong_son_1.jpg ფაილი:Pai_River_near_Mae_Hong_Son.jpg ფაილი:Wat_Phra_That_Chong_Kham.jpg </gallery> ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.maehongson.go.th/ პროვინციის ოფიციალური საიტი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{გეოგრაფიული მდებარეობა |ცენტრი= მეჰონგსონის პროვინცია |ჩრდილოეთი = {{დროშა|მიანმარი}} |ჩრდილო-აღმოსავლეთი= |აღმოსავლეთი = [[ჩიანგმაის პროვინცია]] |სამხრეთ-აღმოსავლეთი = |სამხრეთი = [[ტაკის პროვინცია]] |სამხრეთ-დასავლეთი = {{დროშა|მიანმარი}} |დასავლეთი = {{დროშა|მიანმარი}} |ჩრდილო-დასავლეთი= }} {{ტაილანდის ადმინისტრაციული დაყოფა}} [[კატეგორია:ტაილანდის პროვინციები]] nm07xtdew1t749y9rok6siu7iyxcy99 მესოამერიკული მითოლოგია 0 345353 4402774 4375580 2022-08-02T18:08:02Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Quetzalcoatl.svg|250px|მინი|კეცალკოატლი]] '''მესოამერიკული მითოლოგია''' წარმოადგენს [[ოლმეკები|ოლმეკების]], [[მაიას ცივილიზაცია|მაიას]], [[ტოლტეკები|ტოლტეკებისა]] და [[აცტეკები|აცტეკების]] მითოლოგიის ერთობლიობას, რომელთაც გააჩნიათ როგორც მსგავსებები, ისე განსხვავებები. მესოამერიკა გეოგრაფიულად წარმოადგენს თანამედროვე [[მექსიკა|მექსიკის]], [[გვატემალა|გვატემალას]], [[ჰონდურასი|ჰონდურასის]], [[კოსტა-რიკა|კოსტა-რიკას]], [[ბელიზი|ბელიზის]] და [[სალვადორი|სალვადორის]] რეგიონს. ითვლება, რომ პირველი ხალხი ამ რეგიონში 15 000 წლის წინ გამოჩნდა. მათ გადაკვეთეს [[ბერინგის სრუტე|ბერინგის სრუტით]] თანამედროვე [[რუსეთი]] და [[ალასკა]] და სამხრეთისკენ გაეშურნენ. დაახლოებით [[ძვ. წ. 2500]] წლიდან [[ესპანელები|ესპანელების]] შემოჭრამდე [[1519]] წლამდე, მესოამერიკა იყო რამდენიმე ცივილიზაციის ცენტრი, რომლებიც კარგად იყვნენ განვითარებულნი ენის, წერის, [[ხელოვნება|ხელოვნების]], [[არქიტექტურა|არქიტექტურის]], [[მათემატიკა|მათემატიკის]], [[ასტრონომია|ასტრონომიისა]] და [[სოფლის მეურნეობა|სოფლის მეურნეობის]] საკითხებში. იქ არ ყოფილა ერთიანი ცენტრალიზებული სახელმწიფო, არამედ იყო სხვადასხვა ქალაქ-სახელმწიფოები, რომლებიც ხშირად ომობდნენ ერთმანეთში. ==კულტურა და არქიტექტურა== მესოამეიკული საზოგადოებები მაღალგანვითარებულნი იყვნენ ხელოვნებასა და ხელობაში. ჩვენი ცოდნის დიდი ნაწილი, რაც მათი კულტურისა და სულიერი ნაწილის შესახებ გაგვაჩნია, მოდის მათი ფრესკებიდან, კერამიკიდან და სკულპტურებიდან. სამკაულები, ნიღბები და ორნამენტები მშვენივრად იყო დამუშავებულო ოქროში, [[ფირუზი|ფირუზში]], [[ოფსიდიანი|ოფსიდიანსა]] და [[ნეფრიტი|ნეფრიტში]]. კაშკაშა ფერებით გაფერადებული ბუმბულები, განსაკუთრებით კი კვეზალის კაშკაშა მწვანე ბუმბლი, გამოიყენებოდა ტანსაცმლისა და სამხედრო უნიფორმების გასაფორმებლად. [[XVI საუკუნე|XVI]] საუკუნის [[ესპანელი]] დამპყრობლები აღფრთოვანდნენ ამ ხალხის კულტურული მიღწევებით, მაგრამ კიდევ უფრო აღფრთოვანდნენ მათი ქალაქების დახვეწილობითა და სიდიადით, მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო მაიას ქალაქები: [[პალენკე]], [[ტიკალი]] და [[ჩიჩენიცა]], ასევე აცტეკების ქალაქები: [[ტეოტიუაკანი]] და [[ტენოჩტიტლანი]]. პალენკის სასახლის აგებას ორ საუკუნეზე მეტი დასჭირდა და ის არქიტექტურული შედევრია. ამბობენ, რომ პალენკეს წარწერებიან ტაძრის ოთახებს მიწისქვეშეთისკენ მივყავართ. ტიკალი, რაც ნიშნავს „ადგილს, სადაც სულების ხმები გვესმის“, იყო უდიდესი მეტროპოლისი, აგებული ჯუნგლების შუაგულში. ჩიჩენიცა გვთავაზობს ფიდებულ პირამიდას, რომელიც მეომართა ტაძრის სახელით არის ცნობილი. აქ არის ყველაზე დიდი საბურთაო მოედანი მთელს ცენტრალურ ამერიკაში და წმდა ჭა, სადაც მსხვერპლს სწირავდნენ წვიმის ღმერთს ჩააკს. ტეოტი-ჰუაკანი აცტეკებისთვის იყო მოსალოცი და ძალიან მნიშვნელოვანი წმინდა ადგილი, განსაკუთრებით ღირებული მზისა და მთვარის პირამიდების გამო. ტენოჩტიტლანი, აცტეკების პოლიტიკური და სულიერი ცენტრი, აშენდა [[1325]] წელს კუნძულზე, ტბა [[ტესკოკო (ტბა)|ტესკოკოზე]] ("მთვარის ტბა") და დღეს დამარხულია თანამედროვე [[მექსიკა|მექსიკის]] დედაქალაქის, [[მეხიკო|მეხიკოს]] ქვეშ. აცტეკების ქალაქი აშენებული იყო ომის ღვთაების, [[უიცილოპოჩტლი|უიცილოპოჩტლის]], ღვთაებრივი შთაგონებითა და წინამძღოლობით. ==სიმინდის ხალხი== [[ფაილი:Tikal mayan ruins 2009.jpg|200px|მინი|[[ტიკალი]], ერთ-ერთი ყველაზე დიდი მესოამერიკული ქალაქი]] მესოამერიკის ეკონომიკა ძირითადად დამოკიდებული იყო მიწათმოქმედებაზე, განსაკუთრებით სიმინდის მოყვანაზე. ეს კულტურები მოყავდათ ტროპიკული ტყეების ახოებში, მორწყულ მინდვრებში ან მოტივტივე ბაღებში, რომლებიც ჩინამპას სახელითაა ცნობილი. ლობიო, წიწაკა და გოგრა, ისევე როგორს კაკაოს მარცვალი, ძირითადად ველურად იზრდებოდა და ასევე ითვლებოდა მნიშვნელოვან ჭირნახულად მესოამერიკის ხალხისთვის. სიმინდის კარგი მოსავლის გამო მესოამერიკის მოსახლეობა მონადირეობისა და შემგროვებლობის კულტეურიდან დასახლებულ, აგრარულ საზოგადოებად განვითარდა. ამას მოჰყვა პოპულაციის ზრდა და დიდი სოფლებისა და ქალაქების განვითარება. სიმინდის მარცვლეული იმდენად მნიშვნელოვანი იყო მათი ფიზიკური და მატერიალური კეთილდღეობისთვის, რომ მის შესახებ შეიქმნა მრავალი მესოამერიკული მითი, სიმბოლო და რიტუალი. მაიას ტომის შესაქმის მითი მოგვითხრობს, რომ პირველი ადამიანები დაფქული სიმინდის მარცვლისგან გაჩნდნენ. აცტეკების ლეგენდის თანახმად, ფრთიანი გველის ღვთაება [[კეცალკოატლი]] ჭიანჭველად გადაიქცა, რათა შეეგროვებინა თესლი, რომელიც შემდგომში სიმინდის პირველ ყანებად გადაიქცა. ლოცვა რიტუალები და მსხვერპლშეწირვა სრულდებოდა ნაყოფიერების, მზის და წვიმის ღვთაებებისათვის, იმ იმედით, რომ ღმერთების პატივისცემით უხვ მოსავალს მიიღებდნენ. ===სიმინდის ღმერთი=== სიმინდი ,მაიას მთავარი მარცვლეული, არა მხოლოდ ყანებში, არამედ ხეობებსა და კლდის ფერდობებზე იზრდებოდა. მას სხვადასხვავარად ამზადებდნენ და მიირთმევდნენ ტორტილას, ტამალესს და ატოლეს, ცხელ სასმელს, რადგან სომინდი ისეთი მნიშვნელოვანი იყო, მაიას ტომის არსებობისათვის, მას განსაკუთრებული ადგელი ეკავა მათ მითოლოგიაში, რელიგიასა და რიტუალებში. მაიას მითები მოგვითხრობს, თუ როგორ გაჩნდნენ პირველი ადამიანები სიმინდიდან ერთ ერთი ყველაზე პატივცემული ღვთაება იყო სიმინდის ღმერთი, რომელსაც მრავალი სახელით მოიხსენიებდნენ: ჰუნ ჰუნაპჰუ, აჰ მუნი და იუმ კააქსი (ტყის მბრძანებელი). ეს იყო კეთილმოსურნე ინერტული ღმერთი, რომელსაც ხშირად გამოსახავდნენ ახალგაზრდა კაცის სახით, მისი თავიდან აღმოცენებული მწიფე სიმინდის ტაროთი. რიტუალებსა და მსხვერპლშეწირვებს სიმინდის ღმერთის მიმართ უდიდესი მნიშვნელობა ჰქონდა და ისინი ხშირად იმართებოდა. ის იმდენად პოპულარული იყო, რომ მაიას ტომის ხალხი პატარა ბავშვებს თავის ქალის ფორმას სპეციალურად უცვლიდნენ, რათა სიმინდის ტაროსავით წაგრძელებული ყოფილიყო. ==მსხვერპლშეწირვა და ომი== [[ფაილი:Human sacrifice (Codex Laud, f.8).png|200px|მინი|მარცხნივ|მსხვერპლშეწირვის რიტუალი]] ოქროს, ყვალვილების, ცხოველების და რაც მთავარია, ადამიანის სიცოცხლის მსხვერპლშეწირვის მნიშვნელობისადმი რწმენა მესოამერიკული [[რელიგია|რელიგიის]] დამახასიათებელი ნაწილი იყო. ადამიანები ფიქრობდნენ, რომ თუ ღმერთებს სისხლს შესწირავდნენ, ღმერთები მათ დააჯილდოვებდნენ მზისა და წვიმის კეთილად შეზავებით. თუმცა ამ მსხვერპლშეწირვის უფრო ღრმა ეგზისტენციალური მიზეზი არსებობდა. ძირითადად, ღმერთები და ქალღმერთები მომთხოვნი და არაპროგნოზირებადი იყვნენ. როგორც მაიას, ასევე აცტეკის მითებში გვიხსნიან, თუ როგორ შეიძლება განადგურდეს სამყარო და ადამიანები ღმერთების ახირების გამო, ასე რომ, ადამიანების მოვალეობა იყო ღმერთებისთვის ისე ესიამოვნებინათ, რომ მათ სამყარო აღარ გაენადგურებინათ. ღმერთები დააჯილდოვებდნენ მსხვერპლშეწირვის ობიექტს (განსაკუთრებით თვითშეწირულთ ან თვითმკვლელთ) ზეცაში მოხვედრით. [[მაიას ცივილიზაცია|მაია]] და მათზე უფრო მეტად [[აცტეკები]] სამხედრო პოლიტიკაზე ორიენტირებული ტომები იყვნენ და სამხედრო ტყვეებს მსხვერპლშეწირვისთვის იყენებდნენ. მსხვერპლშეწირვის ძირითად ფორმას წარმოადგენდა სამსხვერპლოდან გულის ამოკვეთა. თავის მოკვეთა და ცოცხლად გატყავება ასევე მიღებული ფორმა იყო. ადამიანის მსხვერპლშეწირვა პოკატოკის - რიტუალური ბურთის თამაშის - ასევე მნიშვნელოვან ელემენტი იყო. ==მაიას მითოლოგია== [[მაიას ცივილიზაცია|მაია]] მოიცავდა თანამედროვე გვატემალას, [[ჰონდურასი|ჰონდურასს]] და [[მექსიკა|მექსიკის]] [[იუკატანის ნახევარკუნძული|იუკატანის ნახევარკუნძულს]], მაიას ცივილიზაციამ თავისი განვითარების პიკს მიაღწია ჩვ. წ. [[250]]-[[900]] წწ. ის იყო მაღალორგანიზებული, განვითარებული საზოგადოება, რაზეც მოწმობს [[პალენკე|პალენკესა]] და [[ჩიჩენიცა|ჩიჩენიცას]] ადგილები [[იუკატანის ნახევარკუნძული|იუკატანის ნახევარკუნძულზე]] და ტიკალი [[გვატემალა|გვატემალაში]]. იმის უმრავლესობა, რაც ჩვენ მაიას ტომის სულიერ სამყაროზე ვიცით, რამდენიმე წიგნიდან მოდის (ცნობილი როგორც კოდექსები), რომლებიც არ განადგურებულა [[ესპანელი]] დამპყრობლების მიერ და პოპოლვუჰი, მაიას მთავარი საკრალური ტექსტიდან. მაიას ტომს სჯეროდა უხილავი ძალების, რომლებიც ბუნებაში აესებობდნენ, ნათელისა და ბნელის თანაზომიერებისა, სიკვდილისა და რეგენერაცის დაუსრულებელი ციკლისა. ==მაიას კოსმოლოგია== მაია სამყარო სამი ნაწილისგან შედგებოდა: ზეცა, მიწა და ქვედა სამყარო. თითოეული მათგანი ერთმანეთთან დაკავშირებული იყო მსოფლიო ხით. ===ზედა სამყარო=== განსხვავებით სხვა ცხოვრების შემდგომი რწმენებისა, მაიას ზედა სამყარო არ იყო სიქველეთათვის ზეციური ჯილდო. ერთადერთი გზა, რითაც ადამიანს შეეძლო მოეპოვებინა ზედა სამყაროს სასუფეველი, ძალადობრივ სიკვდილზე გადიოდა. ყველაზე ფასეულად საკუთარი თავის მსხვერპლშეწირვა ითვლებოდა, შემდეგ მოდიოდა ბრძოლაში დაღუპვა, ვინც მშობიარობას გადაჰყვა და ისინი, რომლებიც ხანძარს ან წყალდიდობას შეეწირნენ. ისინი, ვინც თავს იკლავდნენ, იგზავნებოდნენ ზეციურ სამეფოში, რომელსაც [[იქსტაბი]], თვითმკვლელობის ქალღმერთი მართავდა. მას ხშირად გამოსახავდნენ ყელზე შემოხვეული მარყუჟით. ===შუა სამყარო=== ითვლებოდა რომ შუა სამყარომ არსებობა დაიწო მაშინ, როცა ღმერთებმა წარმოთქვეს სიტყვა „მიწა“, და იგი აღმოცენდა ნაზად, როგორც ნისლი ოკეანიდან. დედამიწა ისევე იყო ორგანიზებული, როგორც მაიას ხალხის სიმინდის ყანები. ეს პროცესი აღწერილია მაიას ტომის ერთგვარ „შესაქმის წიგნში“ - პოპოლვუჰში, როგორც "ოთხჯერადი გადასვლა, ოთხჯერადი მოხვევა, გადაზომვა, ოთხჯერადი მონიშვნა „მიწისა, ოთხი მხარისა, ოთხი კუთხისა“ ===ქვედა სამყარო=== ქვედა სამყარო ასევე ცნობილი იყო ქსიბალვას ("შიშის ადგილი") სახელით და როგორც ზედა სამყარო, ისიც მრავალ დონედ იყო დაყოფილი. ეს იყო ადგილი, სადაც ყველა ხვდებოდა, გარდა ძალადობრივი სიკვდილით გარდაცვლილებისა. ქსიბალვასგან თავის დაღწევის ერთადერთი გზა იყო დამღლელ დაბრკოლებათა ერთობლიობის გადალახვა, რომლებშიც მოკვდავი ქვედა სამყაროს მკვიდრთ (როგორც ეს ნახსენებია პოპოლვუჰის მოთხრობაში "გმირი ტყუპების" შესახებ) ჭკუაში ეჯიბრებოდა. ქსიბალვას მხატვრული ინტერპრეტაციები სხვადასხვაგვარია. ზოგი მას გამოსახავს მიწისქვეშ მდებარედ, ზოგს კი წყალქვეშ ეგულებოდა. ქვედა სამყაროს [[დემონი|დემონები]] ნაჩვენები არიან როგორც საზიზღარი, ჭუჭყიანი და გროტესკული არსებები, რომელთაც ხშირად ასხმული აქვთ ადამიანის თვალებისგან დამზადებული ყელსაბამი. ==მაიას ტომის „დაბადების წიგნი“== [[ფაილი:YaxchilanDivineSerpent.jpg|200px|მინი|გუკუმაცის გამოსახულება შებას სასახლეში]] უძველესი იეროგლიფური პოპოლ ვუჰი, რაც „რჩევების წიგნს“ ნიშნავს, არის შესაქმის ისტორია გვატემალური ქუიჩეს, მაიას ტომის მიხედვეით. რთული მათემატიკური გამოთვლეიბთ, მაიას ტომმა დაასკვნა, რომ დედამიწა (შუა სამყარო) გაჩნდა [[ძვ. წ. 3114]] წელს (უფრო ზუსტად [[13 აგვისტო|13 აგვისტოს]]). აღსანიშნავია, რომ პოპოლვუჰის დასაწყისი ძლიერ ჰგავს ბიბლიის „დაბადებას“, შესაძლებელია იმიტომ, რომ პირველადი სახით წმინდა ტექსტი გადაწერეს იმ [[ესპანელი|ესპანელმა]] ბერებმა, რომლებიც ხვდებოდნენ ამ ღირებული ხენაწერის გადარჩენის მნიშვნელობას, მაგრამ თავიანთი რელიგიის საფუძვლებს ვერ გაექცნენ: თავიდან არაფერი იყო, მხოლოდ მშვიდი წყალი, წყნარი ზღვა, მარტო და დამშვიდებული... შემდეგ შეიქმნა სამყარო. ღმერთებმა [[გუკუმაცი|გუკუმაცმა]] და [[ჰურაკანი|ჰურაკანმა]] ერთად წაიჩურჩლეს სიტყვა „დედამიწა“ და სიტყვა საქმედ იქცა. იგი აღმოცენდა ზღვიდან. მიუხედავად იმისა, რომ ორი ღმერთი გახარებული იყო მათი ქმნილებთ, დედამიწა მაინც ცარიელი და ჩუმი ჩანდა. ასე რომ, ის ცხოველებით, ფრინველებით, რეპტილიებით, ძუძუმწოვრებით და თევზებით გაავსეს იმ იმედით, რომ ისინი ლოცვას აღავლენდნენ. მაგრამ როცა გუკუმაცმა და ჰურაკანმა სცადეს ცხოველებისთვის ლაპარაკი ესწავლებინათ, შეშფოთდნენ იმ უხეში და მკრეხელური ხმებით, რომლებსაც ცხოველები გამოსცემდნენ. „ჩვენ შევქმნით სხვა არსებებს, რომლებიც დაგვემორჩილებიან. შეეგუეთ თქვენს ხვედრს. თქვენი სხეული დაიფლითება“. ==პირველი ადამიანები== ცხოველების მჭერმეტყველების ნაკლებობით იმედგაცრუებულმა თმერთებმა გადაწყვიტეს ახალი არსებები შეექმნათ, რომლებიც მათ თაყვანს სცემდნენ და მსხვერპს შესწირავდნენ. მაგრამ, ცხოველებისგან, ხეებისგან, წყლისა და მიწისგან განსხვავებით, რომლებიც მხოლოდ ფიქრით და სიტყვით შეიქმნა, ღმერთები მიხვდნენ, რომ ეს განსაკუთრებული არსებები - ადამიანები - ისეთი მყარი ნივთიერებისგან უნდა შექმნილიყვნენ, როგორიც თავად მიწაა. ადამიანის შექმნის პირველი მცდელობისას ღმერთებმა გამოიყენეს ტალახი და [[თიხა]]. თუმცა ეს არსებები ან დაიშალნენ, რადგანაც ზედმეტად რბილები იყვნენ ან უსარგებლონი და ადამიანის ფორმის ქვებად გამაგრდნენ. ამის შემდეგ ღმერთებმა გადაწყვიტეს დახმარებისთვის ბაბუა ღმერთის - [[ქსპიაკოკი]]სთვის და ბებია ქალღმერთისთვის - [[ქსმუკანე|ქსმუკანესთვის]] მიემართათ. ამ მოხუცებმა ურჩიეს, რომ შესაძლებელია, ხე უფრო შესაფერისი მასალა ყოფილიყო. ხის ტიკინები, რომლებიც დამზადებული იყო მარჯნის ხისა და ლერწმს ბოჭკოებისგან, რა თქმა უნდა, ტალახისგან დამზადებულ წინამორბედებზე უკეთესი იყო, მაგრამ მათ ინტელექტი და აუცილებელი დახვეწილობა აკლდათ, რათა ღმერთებისთვის ესიამოვნებინათ. განრისხებულმა ჰურაკანმა საშნელი ქარიშხალი გაგზავნა ხის ქმნილებების გასანადგურებლად. საბოლოოდ, მათ აღმოაჩინეს სიმინდის ყვითელი, თეთრი, შავი და წითელი მარცვლები. ქსმუკანმა დაფქვა მარცვლები, შეურია წყალი და შედეგად ცომმა პირველი ადამიანის ფორმა მიიღო (ოთხი კაცი და ოთხი ქალი), რამაც ღმერთები დააკმაყოფილა. მათი მთავარი ნაკლი იყო ის, რომ ისინი ზედმეტად ჭკვიანები და ცნობისმოყვარენი იყვნენ, ასე რომ, ღმერთებმა გამოიწვიეს ღრუბელი, რომელმაც დაფარა მათი ხედვა და აღქმა. ამრიგად, მათ აღარასდროს ექნებოდათ სრულყოფილი ცოდნა და ყოველთვის დამოკიდებულები იქნებოდნენ ღვთაებებზე, რათა გადაეჭრათ ცხოვრებისეული საიდუმლოებები. ==მაიას ღვთაებები== მაიას ჰყავდა დაახლოებით 170 ღმერთი და ქაღმერთი, რომელთ არსებობა ვრცელდებოდა მათი ყოვედღიური ცხოვრების ყველა ნაწილზე. არსებობდა ბუნების ყველა ასპექტის ღმერთი - ცხოველების, დედამიწის, ქარის, წვიმის, მზის და მთვარის - და ისინი საჭიროებდნენ უწყვეტ პატივისცემასა და შესაწირავებს, რომლებიც ზოგჯერ გადაიზრდებოდა სისხლისღვრასა ან ადამიანის მსხვერპლშეწირვაში. ===ჰუნაბ კუ: ღმერთი ღმერთების უკან=== [[ჰუნაბ კუ]]ნიშნავს „მხოლოდ სულს“ ან „ეულ ღმერთს“. ჰუნაბ კუ იმითაა უჩვეულო, რომ ის მაიას ერთადერთი ღმერთია, რომელიც მთლიანად აბსტრაქტული და უხილავია. ზოგიერთს სჯერა, რომ იგია შემოქმედი ღმერთებისა, დედამიწისა და ცისა. ის იცამნას, უზენაესი ღმერთის მამაა. ერთ-ერთი ვერსია სამყაროს შექმნისა, მაიას ტომის მიხედვით ასეთია: ჰუბან კუმ პირველად შექმნა სამყარო, რომელზეც გამრავლებული პატარა ხალხი, ხოლო შემდეგ წარღვნით დაანგრია დიდი გველის დახმარებით, რომელმაც პირიდან ამოანთხია მძვინვარე წყალი. შემდეგ შექმნა სამყარო, სადაც ცხოვრობდა უცნაური მოდგმა, სახელად დზოლობი, რომელიც ასევე წარღვნით განადგურდა. ხოლო მესამედ სამყარო მან მაიას ხალხით გაავსო, რომლითაც ძლიერ კმაყოფილი იყო. ===იცამნა: უზენაესი ღმერთი=== [[სურათი:Itzamna-Lawrie-Highsmith.jpeg|მინი|150პქ|[[იტცამნა]], უზენაესი ქალღმერთი]] ზოგის რწმენით, [[იტცამნა|იცამნა]] [[ჰუნუბ კუს]] ხილული გამოვლინებაა და ის, რა თქმა უნდა მრავანიჭიერი და მრავალფუნქციური ღვთაებაა. უპიველეს ყოვლისა, ის მთვარის ღმერთი, მთვარის ქალღმერთის [[იქსჩელი|იქსჩელის]] ქმარი და ხელისუფლების მფარველი ღმერთია. იცამნას უყვარდა თავისი ხალხი და ჩუქნიდა წიგნებს, დამწერლობას, კალენდარსა და მედიცინას. მისი სახელი ნიშნავს „იგუანას სახლს“ ან „ხვლიკის სახლს“, რაც ასახავდა მაიას შეხედულებას, რომ დედამიწის საფუძველი ხვლიკების სხეულისგან ჩამოყალიბდა. იცამნა კეთილმოსურნე პატრიარქია, რომელიც ხშირად ჰამოსახულია როგორც ჭარმაგი კაცი კვადრატული თვალებით, გამოშვერილი ყბით და ქორის ნისკარტივით მოკაუჭებული ცხვირით. მაიას ახალი წლის ცერემონია იცამნას მიაგებს პატივს ისევე, როგორც კროს [[პალენკე|პალენკში]] მდებარე ჯვრის ტაძარი. ===იქსჩლი: მთვარის ქალღმერთი=== იქსჩლი მრისხანე ქალღმერთა, რომელიც ასოცირებულია მთვარესთან, [[ზღვა|ზღვის]] მიცოქცევასთან და წყალდიდობასთან. ზოგან ის ნახსენებია, როგორც უზენაესი ღერთს იცამნას ცოლი, სხცა მოთხრობებშ კი ის დაქორწინებულია მზის ღმერთ [[კინიჩ აჰაუ|კინიჩ აჰაუზე]] (თმცა მისი ქმრები შეიძლება ჩაითვალოს ერთი ღვთაების ორ ასპექქტთან). როგორც ახალგაზრდა ცოლი, [[იქსჩელი]] ძლიან უბედური იყო უნაყოფობის გამო - მას საერთოდ არ ჰქონდა რეპროდუქციული ორგანოები, ერთ დღესაც ირემი მივიდა და მის მუცლის ღრუს ფეხი დააბიჯა, რამაც ბავშვების გაჩენის საშუალება მისცა. მისი შვილები ცნობილები იყვნენ, როგორც [[ბაკაბები]]. [[იქსჩელი]] ჭირვეულია, როგორც მთვარე და ასევე, მუდმივად ცვალებადი. ის კეთილგანწყობილი ცისარტყელა, დედა ქალღმერთია, რომელიც შვილიერებას და ქსოვას მფარველობს. ის ასევე გამოსახულია, როგორც სასტიკი გრძნეული. მისი მუზარადი და ქვედა ტანი მორთულია გველებით (ძლიერ ჰგავს აცტეკების ქალღმერთს [[კოატლიკუე|კოატლიკს]]). მას უჭრავს წყლის დოქი, რომელიც შეუძლია მარცვლეულს ან ნაზად მიასხუროს ან გამანადგურებელ წყალდიდობად გადააღვაროს. ===ბაკაბები=== იცამნას, უზენაეს ღმერთს და [[იქჩელი|იქჩელს]], მთვარის ქალღმერთს, ოთხი ვაჟი ჰყავდათ, სახელად [[ბაკაბები]]. ასეთი განდიდებული მშობლების გამო ბაკაბები მართლაც ძალიან მნიშვნელოვანი ღვთაებები იყვნენ. რადგან დედამიწა დაბლობად ითვლებოდა, ბაკაბების მოვალეობა იყო, მის ოთხივე კუთხეში მდგარიყვნენ და გადასაფარებლის მსგავსად დაეკავებინათ ცის ცამეტი ფენა. ისინი ხშირადაა გამოსახული აღმართული ხელებით და ზოგჯერ წარმოდგენილები არიან [[იაგუარი|იაგუარებად]]. ბაკაბები დაკავშირებულები არიან ოთხ მიმართულებასთან, როგორც ნაჩვენებია მაიას მსოფლიო ხეზე: ჩრდილოეთი (თეთრი), სამხრეთი (ყვითელი), აღმოსავლეთი (წითელი) და დასავლეთი (შავი). ყველაზე უფრო ცნობილი ბაკაბია წვიმის ღმერთი [[ჩააქი]] (მაგალითად, ზოგ მეცნიერს სჯერა, რომ ოთხი ბაკაბი უბრალოდ ერთი ღმერთის - ჩააქის - ოთხი ასპექტია. ===ჩააქი: წვიმის ღმერთი=== [[ფაილი:MyanRainGodChac0180Rot.jpg|200px|მინი|მარცხნივ|წვიმის ღვთაება ჩააქი]] ვინაიდან სიცოცხლე წყლის გარეშე ვერ იარსებებს, [[ჩააქი]], წვიმის ღმერთი ყველაზე უფრო პატივცემულია მთელს მაიას ღვთაებათა შორის, მისი აცტეკური ორეულია [[ტლალოკი]]. აგრეთვე ცნობილი როგორც აჰ ცენული („ის, ვინც სხვებს საჭმელს აძლევს“) ან აჰ ჰოია („ის, ვინც შარდავს“), ჩააქი არსებითად კეთილმოსურნე ღმერთი იყო, მაგრამ სიკეთის ჩასადენად რეგულარულად სჭირდებოდა რიტუალები და მსხვერპლშწირვა. ის ხანდახან თავის ხალხს არიგებდა, თავი შეეკავებინათ ჭამისა ან სექსისგან, მაგრამ, როცა მკაცრ განწყობაზე იყო, მას შეეძლო ებრძანებინა მათთვის, გაკოჭილიყვნენ და გადაცვენილიყვნენ წმინდა ჭაში [[ჩიჩენიცა|ჩიჩენიცაში]]. ჩააქი სხვადასხვა სახით გვხვდება. ზოგიერთი გამოსახულება მას გვაჩვენებს დახვეული, დინგის მსგავსი ცხვირით, ზოგჯერ ნაჩვენებია სასწორით ან ლოქოს ულვაშებით ან თვალებიდან მოღვარღვარე ცრემლებით. ხშირად დახატულია ლურჯი ფერით და ნაჯახით, რომლითაც ჭექა ქუხილს ქმნის. ჩააკი მჭიდროდაა დაკავშირებული სიმინდის ღმერთ [[იუმ კააქსი|იუმ კააქსთან]] და დღესაც მნიშვნელოვან როლს თამაშობს [[იუკატანი|იუკატანის]] რეგიონში მცხოვრები ხალხის ცხოვრებაში, განსაკუთრებით წვიმის სეზონის მოახლოებისას. ბაყაყის ყიყინი წვიმის მოახლოებას ნიშნავს და ითვლება რომ ეს [[ჩააქი|ჩააქის]] ხმაა. ===გუკუმაცი: ბუმბულებიანი გველი=== მისი აცტეკური ორეულის, [[კეცალკოატლი|კეცალკუატლის]] მსგავსად [[გუკუმაცი]] (აგრეთვე ცნობილი როგორც კუკულკანი) არის ქარის ღმერთი. ითვლება, რომ ის დასავლეთიდან მოვიდა და თან მიტანა სამყაროს მთელი საიდუმლოებანი. ხანდახან დახატულია, როგორც წყალზე მოძრავი. ის შეიძლება იყოს უზენაეს ღმერთ [[იტცამნა|იტცამნას]] კიდევ ერთი მანიფესტაცია. [[ჩიჩენიცა|ჩიჩენიცაში]] არის არაჩვეულებრივი ტაძარი, რომელიც გუკუმაცის მიეძღვნა. გაზაფხულისა და შემოდგომის ბუნიობებზე გუკუმაცი ჩნდება ტაძრის კიბეების გასწვრივ, როგორც გველის ფორმს გრზელი ჩრდილი. ===ჰურაკანი: ქარიშხლის ღმერთი=== მაიას „შესაქმის წიგნის“, პოპოლ ვუჰის თნახმად, ღმერთი ჰურაკანი გუკუმაცთნ თნამშრომლობდა დედამიწის შექმნის დროს და ტალახისა და ხისგან პირველ ადამიანებს აკეთბდა. ჰურაკანი უხეში ღმერთი იყო. უკმაყოფილო იყო იმით, რომ ხის ადამიანები მეტად მოსაწყენები და ბრიყვები იყვნენ და ისინი წყალდიდობით გაანადგურა, თუმცა რამდენიმე გადარჩა და ვინც ეს მოახერხა უმოწყალოდ გაიტანჯა. [[ჰურაკანი|ჰურაკანმა]] დაასაქმა გარეული ძაღლები და მოძალადე მონსტრები, როგორიცაა „ამოკაწრული სახეები“ და „მღრღნელი იაგუარი“, რათა შეეშინებინა და დაესახიჩრებინა მისი საბრალო ქმნილებები. ხის ხალხის უმრავლესობა განადგურდა, გადარჩენილები კი გამოქვაბულებში დაიმალნენ და აღარასდროს გამოჩენილან. ===კინიჩ აჰუა: მზის ღმერთი=== აქვს როგორც ბნელი ისევე ნათელი ასპექტი. [[კინიჩ აჰუა]] დღისით მზეა, მაგრამ ღამით ის ხდება [[იაგუარი]] მბრძანებელი ბალამი, რომელიც მიიპარება ქვედა სამყაროს ქვემოთა მიდამოებში. კინიჩ აჰუა ქალაქ [[იზამალი|იზამალის]] მფარველია. მზის ღმერთი აჰ ქსოკ კინის სახელით, იგი ასევე მუსიკისა და პოეზიის ღვთაებაა. [[ფაილი:God A Ah Puch (Kimi).jpg|200px|მინი|აჰ პუჩი]] ===იქსტაბი და აჰ პუჩი: სიკვდილის ღვთაებები=== მხოლოდ ის ადამიანები შევლენ ზეციურ სამეფოში, რომლებიც ძალადობით ან თვითმკვლელობით დაიღუპნენ. იქსტაბი, თვითმკვლელობის ქალღმერთი, აცილებს სამოთხეში იმ ადამიანების სულებს, რომლებიც საკუთარი ხელით დაიხოცნენ და უმასპინძლდება მათ საჭმელით და სასმელით მსოფლიო ხის ჩრდილში. [[იქსტაბი]] გამოსახულია, როგორც საკმაოდ შესაზარი ქმნილება, რომელიც მარყუჟთაა ჩამოკიდებული. როგორც მშვენიერი ახალგაზრდა ქალღმერთი, იქსტაბი სიამოვნებას იღებდა კაცების ტყეში შეტყუებით, მათი მოხიბვლით, მოჯადოებით და შემდეგ მათი გაქრობით. ზოგი დაკარგული ტყეში რჩებოდა, ხოლო ვინც სახლის გზას პოულობდა ჭკუიდან იშლებოდა და მისი სიყვარულის სამუდამო ლტოლვას განიცდიდა. [[აჰ პუჩი]] (ან იუმ კიმილი), სიკვდილის ღმერთი, არის ქვედა სამყაროს ქვედა დონის მბრძანებელი და იღებს მრავალ განსხვავებულ ფორმას: ჩონჩხის, გაბერილი გაშეშებული გვამის ან ბუს. ==აცტეკური მოთოლოგია== [[მექსიკა|მექსიკის]] [[აცტეკები|აცტეკების]] ცივილიზაცია არსებობდა [[1325]]-[[1521]] წლებში. ეს იყო მილიტარისტული იმპერია, რომლის სპირიტუალური რწმენის სისტემა მოიცავდა 1000 ღვთაებაზე მეტს. აცტეკების სამყარო მრავალფეროვანი იყო და მათი თქმულებები შესაქმის შესახებ რთული და ჩახლართულია. ესპანელებმა მრავალი უძველესი ხელნაწერი გაანადგურეს და აცტეკების რელიგიის შესახებ ჩვენი ცოდნის უდიდესი ნაწილი ეფუძნება ფლორენტინის კოდექსს, რომელიც გადაწერილია ფრანცისკანელი ბერის, ბერნარდინო დე საჰაგუნის მიერ. ==სამნაწილიანი სამყარო== აცტეკების რწმენით სამყარო სამმხრივი იყო და სამი ნაწილისგან შედგებოდა: მიწა, სამოთხე, და ქვედა სამყარო. ===მიწა=== აცტეკების სამყაროს ცენტრშ, სამოთხის, დედამიწისა და ქვედა სამყაროს გზაგასაყარზე მდებარეობდა დედაქალაქი [[ტენოჩტიტლანი]]. ლეგენდის თანახმად ადგილობრივი ხალხი ცნობილი იყო, როგორც ტენოჩკა მაგრამ ომის ღმერთმა [[ჰუიცილოპოჩტლი|ჰუიცილოპოჩტლიმ]] მექსიკა დაარქვა და დაავალა აეშენებინათ დედეაქალაქი კუნძულზე, ტექსკოკოს ტბის შუაგულში. ქალაქის ცენტრში იდგა შესანიშნავი „დიდი ტაძარი“, რომელიც ეძღვნებოდა როგორც ჰუიცილოპოჩტლის აცტეკების წვიმის ღმერთს სახელად ტლალოკს. ===ცა=== ცა უზარმაზარი გუმბათი იყო, რომელიც შედგებოდა 13 დონისგან და დედამმიწის ზედაპირიდან ზემოთ იყო აღმართული. სამოთხის უმაღლეს დონეზე ცხოვრობდა [[ომეტეოტლი]], უმაღლესი ღვთაება და ორბუნებიანობის ღმერთი. არც ერთ სხვა ღმერთს ან მოკვდავს არ შეეძლო შეეღწია ამ უმაღლეს სამეფოში. შემდეგ მოდიოდა სიცოცხლის შემდეგი დონეები, რომლებიც განისაზღვრებოდა ადამიანის სულიერების დონით მისი ფიზიკური სიკვდილის დროისთვის. მზის სახლი აღმოსავლეთით იყო უმაღლესი ჯილდო, სულებს შეეძოთ იქ სამუდამოდ დარჩენა და აღარასოდეს მოუწევდათ დედამიწაზე დაბრუნება. დასავლეთით იყო მშვიდობიანი სიცოცხლის შემდგომი სამყოფელი, განკუთვნილი მათთვის, ვინც ბრძოლაში ან მშობიარობისას დაიღუპებოდა. სხვა კარგ სულებს შეეძოთ ეცხოვრათ ისეთ შესანიშნავ ადგილებშ, როგორებიცაა ღრუბლების ქვეყანა, უხორცოთა ქვეყანა ანუ წყლისა და ბურუსის ქვეყანა. ===ქვედა სამყარო=== მხოლოდ ის მიდიოდა პირდაპირ ცაში, ვინც ბრძოლაში ან მშობიარობისას დაიღუპებოდა. ყველა დანარჩენი პირველ რიგშ ქვედა სამყაროში ხვდებოდა. ამ სამყაროს ერქვა [[მიკლტანი]], რაც ნიშნავს „ის რაც ჩვენს ქვემოთაა“. ქვედა სამყაროს შიშისმომგვრელი ღმერთი [[მიქტლანტეკუჰტლი]] ხშირად გამოსახულია, როგორც ჩამჯდარი, ჩონჩხისმაგვარი ქმნილება წვეტიანი ქუდით და მოზრდილი, ამოზნექილი თვალებით. როდესაც სული ქვედა სამყაროს მიაღწევდა, მას შავი [[ტეზკატლიპოკა]] ხვდებოდა, რომელიც აგზავნიდა მატ მიკტლანის ცხრა დონეში სამოგზაუროდ. სულებს მოუწევდათ რთული ტესტების გადალახვა ოთხი წლის ვადაში, უნდა შემოევლოთ რხევადი მთების, საშიშ პეიზაჟბისა და მუხანათი მდინარეებისთვის, თუ მათ გადალახავდნენ, სულებს უფლება ეძლეოდათ, ერთ ერთ ზეციურ საუფლოში შესულიყვნენ, მაგრამ თუ ვერ შეძლებდნენ, უდაბლეს საფეხურზე მარად დარჩენა მოუწევდათ. ==ოთხი მიმართულების შექმნა== უმაღლესი ღმერთი ომეტეოტლი მრავალი სახელით იწოდება: [[ტლოკე ნაჰუაკე]], ზემდგომი ღმერთი, ორის უფალი, ორბუნებიანობის ღმერთი და ბეჭდის ღმერთ მიუხედავად ამისა, ხანდახან, უბრალოდ მოიხდენიებენ, როგორც „ღმერთ“ ომეტეოტლის აქვს როგორც კაცის ისე ქალის ატრიბუტები და თავის თავში როგორც კეთილ, ისე ბოროტ საწყისებს აერთიანებს. როგორც კაცი ის ცნობილია სახელით ომეტეკუჰტლი, ხოლო როგორც ქალი სახელით - ომეკიჰუატლი. მარადიული სიცარიელისგან ომეტეოტლმა შექმნა საკუთარი თავი და შემდეგ თავისი ვაჟები, რომლებმაც გააგრძელეს სამყაროს შექმნა ოთხივე მიმართულებით. ოთხი ვაჟი (რომლებსაც ხშირად მაიას მითოლოგიის ბაკაბებს ადარებენ) წარმოადგენდა ღმერთ ტეზკატლიპოკა|ტეზკატლიპოკას სხვადასხვა აქცენტს. ===აღმოსავლეთი=== მიმართულება, რომელიც ასოცირებულია მზის ამოსვლასთან, შეიქმნა წითელი [[ტეზკატლიპოკა|ტეზკატლიპოკას]] მიერ, რომელიც ასევე ცნობილია ქსიპე ტოტეკის სახელით. მას დიდ თაყვანს სცემდნენ, როგორც მიწათმოქმედების, ნაყოფიერებისა და აღორძინების ღმერთს. ===ჩრდილოეთი=== ჩრდილოეთი იმართებოდა შავი ტეზკატლიპოკას მიერ. ძრითადად ცნობილი როგორც ტეზკატლიპოკა ან „კვამლიანი სარკე“, ღამის ცის ღმერთი. მას საკმაოდ არაკეთილმოსურნე ბუნება ჰქონდა და ამასთან ჭირვეული და მანიპულატორი იყო. ===დასავლეთ=== [[კეცალკოატლი]], „ფრთანი გველი“ არის თეთრი ტეზკატლიპოკა და დაკავშირებულია დასავლეთთან და ჩამავალ მზესთნ. ის ყველაზე ცნობილი და საყვარელი ღვთაება იყო აცტეკების პანთეონში და თავისი ძმის [[ტეზკატლიპოკა|ტეზკატლიპოკას]] მთავარი მეტოქე. ===სამხრეთ=== როგორც ჩანს, არსებობს რამდენიმე ლურჯი ტეზკატლიპოკა. ზოგიერთი წყარო ამბობს. რომ სამხრეთი შეიქმნა [[ტლალოკი|ტლალოკის]], წვიმის ღმერთის მიერ. სხვები ამ მიმართლებას მიაწერენ [[ჰუიცილოპოჩტლი|ჰუიცილოპოჩტლის]], ომის ღმერთს. ორივე ამ ღვთაებას დიდ პატივს სცემდნენ აცტეკები. ==კეცალკოატლი== [[ფაილი:Quetzalcoatl Ehecatl.jpg|200px|მინი|მარცხნივ|[[კეცალკოატლი]] ადამიანის სამოსში]] [[კეცალკოატლი|კეცალკოატლს]] მრავალი განსხვავებული სახე აქვს - როგორც ადამიანური, ისე ღვთაებრივი და მიმსგავსებულია როგორც მეფე არტურთან, ასევე [[იესო ქრისტე|იესო ქრისტესთან]]. მისი სახელი ორ ნაწილად იყოფა: მშვენიერი, მწვანე ბუმბულიანი ჩიტია ცენტრალური ამერიკის მთებში და კოატლი, რომელიც გველს ნიშნავს. ის ყველაზე ხშირად გამოასხულია როგორც „ბუმბულიანი გველი“ - ქმნილება, რომელიც დედამიწას ცასთან აკავშირებს. კეცალკოატლის ტაძარი ერთ-ერთი ყველაზე განსაცვიფრებელი შედევრია [[ტეოტიუაკანი|ტეოტიუაკანის]] უძველეს ქალაქში. კეცალკოატლის სიმბოლოა [[მოლუსკები|მოლუსკის]] ნიჟარა, რომელიც ასოცირდება ქართან და ზღვასთან. ითვლებოდა, რომ ის იყო ძველი [[ტოლტეკები|ტოტლეკის]] ღვთაება. კეცალკოატლი ასევე დაკავშირებულია მაიას ქარის ღმერთ [[გუკუმაცი|გუკუმაცთან]] და [[აცტეკები|აცტეკების]] ქარის ღმერთ [[ეჰეკატლი|ეჰეკატლისთან]]. ისა ასევე ჰაერის მზე, მეორე მზის შემქმნელი და მმართველია. ლეგენდა იმასაც ამტკიცეებს, რომ ისტორიული კეცალკოატლი რეალურ ცხოვრებაში შევიდა როგორც ისტორიული პერსონა [[ტოპილცინი]], [[X საუკუნე|X საუკუნის]] ტოტლეკი შემბრალებელი მმართველი, რომელმაც ადამიანთა მსხვერპლშეწირვის რიტუალი გააუქმა. შემდგომი ორი მთხრობა გვიჩვენებს [[კეცალკოატლი|კეცალკოატლის]] აღმზრდელობით, ცხოვრების გასაუმჯობესებელ თვისებებს. == ნაყოფიერების წყლისა და ქარის ღვთაებები == აცტეკები თაყვანს სცემდნენ 100-ზე მეტ ღმერთსადა ქალღმეთს, რომლებიც აკვირდებოდნენ და მონაწილეობას იღებდნენ მათი ცხოვრების ყველა ასპექტში.მათ შორის იყვნენ ყველაზე უფრო პატივცემული და საშიში ღმერთები: === ქსიპე ტოტეკი:აყვავებული დედამიწის ღმერთი === გაზაფხულის ახალგაზრდა სიმინდის ყლორტთან გაიგივებული [[ქსიპე ტოტეკი]] არის აღორძინებისა და ნაყოფიერების ღმერთი. რადგან სიმინდი იყო აცტეკების ძირითადი და მათი ცხოვრების განუყოფელი მარცვლეული, მრავალ ადამიანს სწირავდნენ ქსიპე ტოტეკს და სხვა ღვთაებებს, რათა ღმერთებს უზრუნველეყოთ კარგი მოსავალი.მსხვერპლშეწირვის ერთ-ერთი ძირითადი ფორმა იყო ტყავის გაძრობა (ცოცხლად გატყავება). მსხვერპლების დამტყვევებლები ისევე, როგორც ქურუმები, ზოგჯერ გაშიშვლებულ სხეულზე ტყავს ატარებდნენ, რაც გამოსახავდა სიმინდის მარცვალს, რომელიც კარგავს გარე საფარს, როდესაც ახალი ნაყოფი აღმოცენდება. ქსიპე ტოტეკი ხშირად გამოსახულია გატყავებული ადამიანის ტყავით. ასევე ითვლებოდა, რომ მან ნება დართო საკუთარი ტყავის გაძრობისა, რათა მაგალითი მიეცა თავისი ხალხისთვის, ნიშნად განახლებისა და აღორძIნებისა. === ტლალოკი: წვიმის ღმერთი === [[ფაილი:Tlalocbraziercentered.jpg|მინი|[[მეხიკო|მეხიკოში]] აღმოჩენილი ტლალოკის სპილენძის გამოსახულების ფრაგმენტი]] [http://ტლალოკი ტლალოკი]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} მესამე მზის, წვიმის მზის შემქმნელი, ერთ ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ღვთაებაააცტეკურ პანთეონში, შეესაბამება მაიას ტომის წვიმის ღმერთს [[ჩააქს]]. მას ზოგჯერ უწოდებენ კოატლიკეს („ის, რომელსაც ნეფრიტის ქვედატანი აცვია“) მეუღლის ძმას. ტლალოკს ოთხი დოქი აქვს. რომელთაც ის წვიმას ასხამს დედამიწაზე, ზოგიერთი წვიმა მართვლეულისთვის სასარგებლო და კეთილთვისებიანია, ხოლო ზოგი - გამანადგურებელი. მას ეხმარება ცის გველი, რომელიც ინახავს დიდი რაოდენობით წყალს დიდ მუცელში. ზოგჯერ ის გაოსახულია, როგორც საშიში არსება ეშვებითა და წრეებით ტვალების გარშემო. ტლალოკი მომთხოვნი ღმერთია, რომელიც მრავალ მსხვერპლს ითხოვს. გვალვის დროს ხალხი თავიანთ ბავშვებს სწირავდა, ვისი ცრემლებიც, ითვლებოდა, რომ წვიმის მოსვლას დაეხმარებოდა. ტლალოკის დასამშვიდებელი რიტუალების დროს ხშირად აუცილებელი იყო , რომ ქურუმებს მსხვერპლის ხორცი შეეჭამათ. ნებისმიერი ადამიანი ვისაც [[ელვა|მეხი]] დაეცემოდა , დაიხრჩობოდა ან ინფექციური დაავადებით მოკვდებოდა, მიდიოდა სამოთხეში სახელად ტლალოკანი(ტლალოკის ადგილი) === ქსოჩიკეცალი:„ფრთიანი ყვავილი“ === [[ქსოჩიკეცალი]] ასევე ცნობილია სახელით „უხვფრთიანი ყვავილი“ და გამოსახულია, როგორც კეცალის ბუმბულებით მორთული. ის მრავალმხრივი ღვთაებაა, არის [[მთვარე|მთვარის]], ყვავილების, ქორწინებისა და ბავშვების ქალღმერთი, ამასთან მხატვრობის და ფეიქრობის მფარველია. ქსოჩიკეცალი ცნობილია თავისი სილამაზით, ახალგაზრდობით და სექსუალურობით, მაგრამ ასევე ოჯახური ფასეულობების დამცველია. როდესაც წვიმის ღმერთის ტლალოკის ცოლი იყო, ტეზკატლიპოკას იმდენად ძლიერ სურდა, რომ საბოლოოდ მისი სიყვარულისთვის ბრძოლაში ფეხი დაკარგა. === ტლაზოლტეოტლი: ტალახისა და ექსკრემენტების ქალღმერთი === წარმოადგენდა რა ქალის სექსუალურობის მეორე მხარეს, [[ტლაზოლტეოტლი]] მნიშვნელოვანი ქალღმერთია. ის ნაყოფიერების, ვნების და თრობის ღვთაებაა, რაც ადამიანის სექსუალურობის ბნელ მხარესა და მის დაცემაში გამოიხატება. ქალლღმერთი, ასევე, ხელს უწყობს და პატიობს უწესობასა და ღალატს. მას ზოგჯერ გამოსახავენ თმაში დამაგრებული თითისტარებით, რადგან ითვლება ძაფის მრთველობის მფარველად, ასევე - ჯადოქრობის და ორთქლის აბანოებისაც კი. როდესაც შურით შეპყრობილმა ტეზკატლიპოკამ [[კეცალკოატლი]] დაათრო და დასთან ერთად ლოგინში მოტყუებით ჩააწვინა, მან დახმარებისთვის ტლაზოლტეოტლს მიმართა. მაშინ, როდესაც ყვავილების ქალღმერთი [[ქსოჩიკეცალი]] არასდროს ბერდება და ყოველთვის გამოსახულია როგორც მშვენიერი ახალგაზრდა ქალი, ტლაზოლტეოტლი ყოველთვის გამოსახულია, როგრც მოხუცი კუდიანი, რომელიც ჩაცუცქულია. ===მაიაჰუელი: პულკეს ქალღმერთი=== [[პულკე]] არის ალკოჰოლური სასმელი, რომელიც მზადდებოდა [[აგავა|აგავას]] ფოთლებისგან. მას შემდეგ, რაც კეცალკოატლიმ პირველი ადამიანები შექმნა, დაასკვნა, რომ ისინი ზედმეტად სერიოზულები იყვნენ და რაღაც სჭირდებოდათ, რაც მათ გაამხიარულებდათ. [[კეცალკოატლი|კეცალკოატლმა]] იმოგზაურა ცაში, რათა დაერწმუნებინა უბიწი ქალღმერთი [[მაიაჰუელი]], რომ ჩამოსულიყო დედამიწაზე და მას დაეხმარებოდა ნეტარების მომტანი სასმელის დამზადებაში. როდესაც დედამიწაზე ჩამოვიდნენ, ღმერთმა და ქალღმერთმა თავი ხდ გადაიქციეს, ტოტები ერთმანეთში შეყვარებულთა მკლავებით გადახლართეს. მაიაჰუელი განრისხებული ბებია [[ციციმიტლი]] მოვარდა დედამიწაზე, ხე ნაკუწებად აქცია და გარშემო მყოფ ვარსკვლავურ [[დემონი|დემონებს]] აჭამა ის ნატეხები, რაც მაიაჰუელის იყო. [[კეცალკოატლი|კეცალკოატლმა]] დამარხა დარჩენილი ფრაგმენტები და ამ ნარგავიდან დიდებული აგავის კაკტუსი ამოიზარდა. == ტეზატლიპოკა:ღამის ცის მბრძანებელი == ზოგჯერ ადარებენ იაგუარსა და ლუციფერს, ისევე, როგორც მაიას ტომის ღმერთს [[ჰურაკანი|ჰურაკანს]]. ტეზატლიპოკა, ალბათ ყველაზე იდუმალი და შთამბეჭდავია აცტეკურ ღცთებეს შორის, როგორც უმაღლესი ღვთაების შვილი, ის სამყაროს ერთ-ერთი შემქმნელთაგანი და პირველი მზის მმართველია. ასევე მან გაანადგურა მეორე მზე. ტეზატლიპოკასთან ასოცირებული ცხოველი [[იაგუარი|იაგუარია]]. აცტეკები თვლიდნენ, რომ იაგუარის ტანის მოხარულობა ღამის ცას მოგვაგონებს და სურათებზე ტეზატლიპოკა ძირითადად ცხოველის ტყავითაა გამოსახული. ასე რომ, ტეზატლიპოკას გავლენა და მნიშვნელობა უდიდესია, ის დიდებულების, ჯადოქრების და დამნაშავეების მფარველია, ასევე არის პროტოტიპი სხვა ომის ღვთაებებისა, როგორიცაა მაგალიტაც [[ჰუიცილოპოჩტლი]]. ჰუიცილოპოჩტლის მსგავსად, ის მხარს უჭერდა და ახალისებდა ადამიანის მსხვერპლშეწირვას. == ხუთი მზის შექმნა == აცტეკების მიხედვით სამყარო ოთხი ღმერთის მიერ ოთხი მიმართულებით შეიქმნა. არსებობს კიდევ ერთი შესაქმის თხზულება, რომელიც ყურადღებას ამახვილებს ხუთ თანმიმდევტულ ეპოქაზე ანუ „მზეებზე“. მაგრამ ის შესაქმთან ერთად განადგურების თქმულებაცაა: აცტეკებს სჯეროდათ, რომ სამყარო ოთხჯერ შეიქმნა და ოთხჯერვე განადგურდა, თითოეული ერა იმართებოდა ერთ კონკრეტული ღვთაებისა და მისი შესაბამისი სტიქიის მიერ === დედამიწის მზე === პირველი მზე ცლობილია როგორც დედამიწის მზე, რომლის შემქმნელი დამმართველი იყო [[ტეზკატლიპოკა]], ეს ეპოქა დასახლებული იყო ძლევამოსილი ბუმბერაზებით, თუმხაღა ტეცკატლიპოკას ძმა [[კეცალკოატლი]] ბუმბერაზებით უკმაყოფილო იყო და იაგუარები გააგზავნა, რათა ყველა ბუმბერაზი და თავად დედამიწაა გაენადგუებინა. === ჰაერის მზე === მას შემდეგ, რაც პირველი მზე განადგურდა და ტეზკატლიპოკა ცაში დაბრუნდა, რათა [[დიდი დათვის თანავარსკვლავედი]] გამხდარიყო, კეცალკოატლმა ქარის ღმერთ [[ეჰეკატლი|ეჰეკატლის]] სახე მიიღო და სამყარო თავიდან შეიქმნა. მრავალმა წელმა განვლო და ღმერთებმა იგრძნეს, რომ ხალხი მეტისმეტად ცოდვილი იყო და უნდა გაენადგურებინათ. ტეზატლიპოკა მოვიდა დედამიწაზე და მძვინვარე ქარი დაატეხა, ხოლო ის, ვინც გადარჩა მაიმუნად აქცია. === წვიმის მზე === წვიმის ღმერთი ტლალოკი მართავდა მესამე მზეს. კეცალკოატლმა ხალხი საბოლოოდ დასაჯა მსხვერპლშეწირვის მოვალეობის შეუსრულებლობის გამო ფერფლის წვიმის გამოგზავნით. ამ მძვინვარე ქარიშხლისგან გადარჩენილები ჩიტებად იქცნენ. === წყლის მზე === მეოთხე მზე - წწყლის მზე - შეიქმნა და განადგურდა ძლევამოსილი წყლის და ნაყოფიერების ქალღმერთის, [[კოატლიკუე|კოატლიკუეს]] (ან ჩალჩიუჰტლიკეს), წვიმის ღმერთ [[ტლალოკი|ტლალოკის]] დის მიერ, ვინც წყალდიდობას გადაურჩა, თევზებად იქცა. === მეხუთე მზე === მეხუთე მზე თანამედროვე ერაა და აცტეკებს სჯეროდათ, რომ ის ბოლო მზე იქნებოდა. მას შემდეგ, რაც ცა ჩამოინგრა, [[ომეტეოტლი|ომეტეოტლის]] ოთხი ვაჟი - [[ქსიპე ტოტეკი]], [[ტეზკატლიპოკა]], [[კეცალკოატლი]] და [[ტლალოკი]] - ხეებად გადაიქცნენ და ერთსულოვნად კიდევ ერთხელ აღმართეს ცა. მეხუთე ეპოქას მზის ღმერთი [[ტონატიჰუა]] მართავს. ითვლებოდა, რომ ყოველი კატალიზმის სამყარო უფრო და უფრო ვითარდებოდა სულიერად და მეხუთე მზე ჯერჯერობით ყველაზე უფრო განვითარებულია. თუმცააცტეკებს სჯეროდათ, რომ მოკვდავები თუ არ იქნებოდენ ჰარმონიაში ღმერთებთან ტაყვანისცემითა და მსხვერპლშეწირვებით, მეხუთე მზე საბოლოოდ განადგურდებოდა და აღარასდროს შეიქმნებოდა ახალი. == აცტეკების კალენდარი == {{მთავარი|აცტეკების კალენდარი}} [[ფაილი:Aztec calendar.svg|150px|მინი|[[აცტეკების|აცტეკები]] კალენდარი]] კალენდარი შედგებოდა ორი პარალელური ციკლისგან: საერო 365-დღიანი '''ჰიუპოუალი''' ({{lang-nah|xiuhpohualli}}, რაც ნიშნავს „წლების დათვლას“, შეესაბამება მაიას კალენდარ ხააბს) და რიტუალური 260-დღიანი '''ტონალპოუალი''' ({{lang-nah|tonalpohualli}}, რაც ნიშნავს „დღეების თვლას“ ან „ბედისწერების თვლას“, შეესაბამება მაიას კალენდარ ცოლკინუს). ჰიუპოუალი და ტონალპოუალი ემთხვეოდა ყოველ 52 წელიწადში ერთხელ და ქმნიდა ე.წ. „საუკუნეს“, რომელსაც „ახალი ცეცხლი“ ეწოდებოდა. [[აცტეკები|აცტეკებს]] სწამდათ, რომ ყოველი 52-წლიანი ციკლის მიწურულს, სამყაროს საშიშროება ემუქრებოდა, ამიტომაც ახალი ციკლის დაწყებას დიდი დღესასწაულებით ხვდებოდნენ. ასი „საუკუნე“ ადგენდა 5200-წლიან ერას, რომელსაც ერქვა „მზე“. ამ სისტემასთან შეთანხმებით ამჟამად ჩვენ ვცხოვრობთ მეხუთე ერაში, „ოთხ მიწისძვრაში“, რომლის "მზეც" არის ღმერთი [[ტონატიუ]]. == იხილეთ აგრეთვე == * [[მესოამერიკა]] * [[აცტეკების კალენდარი]] * [[აცტეკების მითოლოგია]] == ლიტერატურა == * მითოლოგია, მითები და ლეგენდები, „საქართველოს მაცნე“, 2003 *Cruz Torres, Mario, ''Rubelpec''. *García Barrios, Ana, ''El aspecto bélico de Chaahk, el dios de la lluvia, en el Periodo Clásico maya''. Revista Española de Antropología Americana 39-1 (2009): 7-29. *Redfield, Robert, and Alfonso Barrera Vasquez, '' Chan Kom''. *:{{cite book|author=Robert Carmack|year=2001b |title=Kik'aslemaal le K'iche'aab': Historia Social de los K'iche's |location=Guatemala |publisher=Iximulew |isbn=99922-56-19-2 |oclc=47220876}} {{es icon}} == რესურსები ინტერნეტში == * [https://archive.is/20121225050324/mesoamerica.narod.ru/ketzalcoatl.html ძველი მესოამერიკა] * [http://enc.mail.ru/article/?1900041567 „ენციკლოპედია მსოფლიოს ხალხთა მითები“: კეცალკოატლი]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220615035306/https://mail.ru/?1900041567 |date=2022-06-15 }} * [http://godsbay.ru/maya/index.html აცტეკების მითოლოგია. მითოლოგიის ენციკლოპედია ილუსტრაციებით] * [https://archive.is/20121205073705/mesoamerica.narod.ru/mifaztpant.html აცტეკელი ღმერთების პანთეონი] * [http://www.mifograd.ru/galery-indians.html აცტეკების მითოლოგია. გამოსახულებების გალერეა.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151105134831/http://www.mifograd.ru/galery-indians.html |date=2015-11-05 }} [[კატეგორია:მესოამერიკული მითოლოგია]] sku0llnkkjkiiaepgshu7ndva92ljj1 ლარის ცხოვრება 0 358182 4402650 4089650 2022-08-02T13:24:02Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა კინოფილმი | სახელი = ლარის ცხოვრება<br/>The Life of Larry | სურათი = Larry steve.jpg | სურათის ზომა = 250პქ | ჩარჩო = | ტიტრი =ერთ-ერთი სცენა ფილმიდან | ჟანრი = საბავშვო ფილმი | კინოსტუდია =როდ-აილენდის დიზაინის სკოლა | დისტრიბუტორი = როდ-აილენდის დიზაინის სკოლა | სცენარის ავტორი =სეთ მაკფარლეინი | ნაწარმოები = | ეფუძნება = | ისტორია = | ტექსტს კითხულობს = | დამდგმელი რეჟისორი =სეთ მაკფარლეინი | მონტაჟი = | როლებში = სეთ მაკფარლეინი<br/>ჩენგ ს. ჰანი | ოპერატორი = | რეჟისორი =[[სეთ მაკფარლეინი]] | მხატვარი = | კომპოზიტორი =სეთ მაკფარლეინი | მუსიკა = | სიმღერის ტექსტის ავტორი = | ხმის ოპერატორი = | პროდიუსერი = სეთ მაკფარლეინი<br/>დეივის დოი | გამოსვლის თარიღი = 1995 | ხანგრძლივობა = 11 წუთი | ქვეყანა = {{დროშა|აშშ}} | ენა = [[ინგლისური ენა|ინგლისური]] | ბიუჯეტი = | შემოსავალი = | წინა = | შემდეგი = | საიტი = }} '''''ლარის ცხოვრება''''' ({{lang-en|''The Life of Larry''}}) — 1995 წლის ამერიკული ანიმაციური ფილმი, [[სეთ მაკფარლეინი]]ს დებიუტი. მისი პერსონაჟები გახდნენ სერიალი ''[[გრიფინები]]ს'' [[გრიფინების პერსონაჟების სია|პერსონაჟების]] პროტოტიპები. == წინარეისტორია == ''ლარის ცხოვრება'' სეთ მაკფარლეინმა 1995 წელს, სადიპლომო ნამუშევრის სახით დახატა, როდესაც იგი როდ-აილენდის დიზაინის ინსტიტუტში სწავლობდა. ნამუშევრით აღფრთოვანებულმა კურატორმა ფილმი ანიმაციურ სტუდია [[Hanna-Barbera]]-ს შესთავაზა, რომელმაც იგი ეთერში გაუშვა.<ref name="harvard">[http://www.news.harvard.edu/gazette/2006/05.11/03-classday.html "''Family Guy'' Seth MacFarlane to speak at Class Day: Creator and executive producer of 'Family Guy' will headline undergraduate celebration] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120418134025/http://www.news.harvard.edu/gazette/2006/05.11/03-classday.html |date=2012-04-18 }}. ''Harvard Gazette''. Retrieved December 21, 2007.</ref> ორი წლის შემდეგ, წარმატებით განცვიფრებულმა მაკფარლეინმა ''ლარი და სტივის'' შექმნის წინადადება წამოაყენა. იგი აჩვენეს არხ [[Cartoon Network]]-ზე. FOX-ის აღმასრულებელმა პროდიუსერებმა, რომლებმაც ორივე ფილმი ნახეს, მაკფარლეინს ახლის შექმნა შესთავაზეს, რომელშიც მონაწილეობას მთავარი გმირები, ლარი (მოგვიანებით – [[პიტერ გრიფინი]]) და სტივი ([[ბ''კურსივის ტექსტი''რაიან გრიფინი]]) მიიღებდნენ.<ref name="Bartlett">{{cite web|url=http://greatreporter.com/mambo/content/view/1383/11/|title=Seth MacFarlane – he’s the “Family Guy”|accessdate=2007-12-31|last=Bartlett|first=James|date=2007-03-12|work=greatreporter.com|publisher=Presswire Limited|quote=&nbsp;... his company, Fuzzy Door Productions ...|archiveurl=https://www.webcitation.org/64qmhYUhM?url=http://greatreporter.com/content/seth-macfarlane-he-s-family-guy|archivedate=2012-01-21}}</ref> საპილოტო სერიისთვის მაკფარლეინს 50,000 დოლარი გამოუყვეს.<ref name="megadeal">{{cite news | first=Nellie | last=Andreeva | coauthors= | title="Family Guy'' creator seals megadeal | date=2008-05-05 | publisher={{en|The Hollywood Reporter}} | url =http://www.reuters.com/article/entertainmentNews/idUSN0435504220080505 | work = | pages = | accessdate = 2008-05-31 | language = }}</ref> ექვსი თვის შემდეგ სეთმა პროდიუსერებს თავისი ნამუშევარი წარუდგინა.<ref name="harvard"/> არხის ხელმძღვანელებს ის მოეწონა, ამიტომ, მათ ახალგაზრდა მაკფარლეინთან 13 ეპიზოდის შემცველი სეზონის შექმნაზე კონტრაქტი გააფორმეს, რომლის ფასიც 2 000 000 დოლარი იყო.<ref name="FastCompany">{{cite news|work=[[:en:Fast Company (magazine)|Fast Company]]|author=Dean, Josh|url=http://www.fastcompany.com/magazine/130/family-values.html?page=0%2C3|title=Seth MacFarlane’s $2 Billion Family Guy Empire|date=October 13, 2008|accessdate=October 18, 2009}}</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * ''[[გრიფინები]]'' * ''[[ლარი და სტივი]]'' ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.imdb.com/title/tt0312908/ ''ლარის ცხოვრება''] [[კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზა]]ში == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{გრიფინები}} {{სეთ მაკფარლეინი}} [[კატეგორია:სეთ მაკფარლეინის მიერ შექმნილი სატელევიზიო შოუები]] tikqzqqomvrhiado89uove6k8tiqib3 ლარი და სტივი 0 358193 4402649 4089642 2022-08-02T13:23:25Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა კინოფილმი | სახელი = ლარი და სტივი<br/>Larry and Steve | სურათი = Larry steve 2.jpg | სურათის ზომა = 250 | ჩარჩო = | ტიტრი = კადრი ანიმაციური ფილმიდან | ჟანრი = საბავშვო ფილმი | კინოსტუდია = | დისტრიბუტორი = | სცენარის ავტორი = [[სეთ მაკფარლეინი]] | ნაწარმოები = | ეფუძნება = | ისტორია = | ტექსტს კითხულობს = | დამდგმელი რეჟისორი = [[სეთ მაკფარლეინი]] | მონტაჟი = | როლებში = | ოპერატორი = | რეჟისორი =[[სეთ მაკფარლეინი]] | მხატვარი = | კომპოზიტორი = რონ ჯოუნსი<br />ბოდი ჩენდლერი<br />გერი ლაიონელი | მუსიკა = | სიმღერის ტექსტის ავტორი = | ხმის ოპერატორი = | პროდიუსერი = | გამოსვლის თარიღი = 1997 | ხანგრძლივობა = 7 წუთი | ქვეყანა = {{დროშა|აშშ}} | ენა = [[ინგლისური ენა|ინგლისური]] | ბიუჯეტი = | შემოსავალი = | წინა = ''[[ლარის ცხოვრება]]'' | შემდეგი = ''[[გრიფინები]]'' | საიტი = }} '''''ლარი და სტივი''''' ({{lang-en|''Larry & Steve''}}) — 1997 წლის ამერიკული მულტიპლიკაციური ფილმი, [[სეთ მაკფარლეინი]]ს მეორე ნამუშევარი. ანიმაციურ ფილმ ''[[ლარის ცხოვრება|ლარის ცხოვრების]]'' გამგრძელებელი და ''[[გრიფინები]]ს'' წინამორბედი. == წინარეისტორია == ფილმი ''ლარის ცხოვრება'' სეთ მაკფარლეინმა 1995 წელს, სადიპლომო ნამუშევრის სახით დახატა, როდესაც იგი როდ-აილენდის დიზაინის ინსტიტუტში სწავლობდა. ფილმით აღფრთოვანებულმა კურატორმა იგი სტუდია სტუდია [[Hanna-Barbera]]-ს შესთავაზა, რომელმაც იგი ეთერში გაუშვა.<ref name="harvard">[http://www.news.harvard.edu/gazette/2006/05.11/03-classday.html "''Family Guy'' Seth MacFarlane to speak at Class Day: Creator and executive producer of 'Family Guy' will headline undergraduate celebration] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120418134025/http://www.news.harvard.edu/gazette/2006/05.11/03-classday.html |date=2012-04-18 }}. ''Harvard Gazette''. Retrieved December 21, 2007.</ref> ორი წლის შემდეგ, წარმატებით განცვიფრებულმა მაკფარლეინმა ''ლარი და სტივის'' შექმნის წინადადება წამოაყენა. იგი აჩვენეს არხ [[Cartoon Network]]-ზე. FOX-ის აღმასრულებელმა პროდიუსერებმა, რომლებმაც ორივე ფილმი ნახეს, მაკფარლეინს ახლის შექმნა შესთავაზას, რომლებშიც მონაწილეობას მთავარი გმირები, ლარი (მოგვიანებით – [[პიტერ გრიფინი]]) და სტივი ([[ბრაიან გრიფინი]]) მიიღებდნენ.<ref name="Bartlett">{{cite web|url=http://greatreporter.com/mambo/content/view/1383/11/|title=Seth MacFarlane – he’s the “Family Guy”|accessdate=2007-12-31|last=Bartlett|first=James|date=2007-03-12|work=greatreporter.com|publisher=Presswire Limited|quote=&nbsp;... his company, Fuzzy Door Productions ...|archiveurl=https://www.webcitation.org/64qmhYUhM?url=http://greatreporter.com/content/seth-macfarlane-he-s-family-guy|archivedate=2012-01-21}}</ref> საპილოტო სერიისთვის მაკფარლეინს 50,000 დოლარი გამოუყვეს.<ref name="megadeal">{{cite news | first=Nellie | last=Andreeva | coauthors= | title="Family Guy'' creator seals megadeal | date=2008-05-05 | publisher={{en|The Hollywood Reporter}} | url =http://www.reuters.com/article/entertainmentNews/idUSN0435504220080505 | work = | pages = | accessdate = 2008-05-31 | language = }}</ref> ექვსი თვის შემდეგ სეთმა პროდიუსერებს თავისი ნამუშევარი წარუდგინა.<ref name="harvard"/> არხის ხელმძღვანელებს ის მოეწონა, ამიტომ, მათ ახალგაზრდა მაკფარლეინთან 13 ეპიზოდის შემცველი სეზონის შექმნაზე კონტრაქტი გააფორმეს, რომლის ფასიც 2 000 000 დოლარი იყო.<ref name="FastCompany">{{cite news|work=[[:en:Fast Company (magazine)|Fast Company]]|author=Dean, Josh|url=http://www.fastcompany.com/magazine/130/family-values.html?page=0%2C3|title=Seth MacFarlane’s $2 Billion Family Guy Empire|date=October 13, 2008|accessdate=October 18, 2009}}</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * ''[[გრიფინები]]'' * ''[[ლარის ცხოვრება]]'' == რესურსები ინტერნეტში == * {{imdb title|0259394}} {{რეიტინგი|7.2|10}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{გრიფინები}} {{სეთ მაკფარლეინი}} [[კატეგორია:სეთ მაკფარლეინის მიერ შექმნილი სატელევიზიო შოუები]] g80619io1wafml7vta2t0tz5izkwe7v ლიბერალური დემოკრატია 0 359235 4402670 4392827 2022-08-02T14:16:22Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ლიბერალიზმი}} '''ლიბერალური დემოკრატია,''' ასევე '''დასავლური დემოკრატია''' — [[პოლიტიკური იდეოლოგია]] და [[მმართველობის ფორმა]], სადაც [[წარმომადგენლობითი დემოკრატია]] მოქმედებს [[კლასიკური ლიბერალიზმი|კლასიკური ლიბერალიზმის]] პრინციპებით. მისთვის დამახასიათებელია მრავალფეროვან პოლიტიკურ პარტიებს შორის [[არჩევნები]], [[ხელისუფლების დანაწილება]] სხვადასხვა [[სამთავრობო შტო|სამთავრობო შტოებად]], [[კანონის უზენაესობა]] ყოველდღიურ ცხოვრებაში, [[საბაზრო ეკონომიკა]], [[კერძო საკუთრება]], [[ადამიანის უფლებები]], [[სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებები]], [[სამოქალაქო თავისუფლება]] და [[პოლიტიკური თავისუფლება]] ყველა ადამიანისთვის. XX საუკუნის მდგრადი გაფართოების პერიოდის შემდეგ, ლიბერალური დემოკრატია მხოფლიოში გაბატონებული პოლიტიკური სისტემა გახდა. ლიბერალურ დემოკრატიას შეიძლება ჰქონდეს სხვადასხვა კონსტიტუციური ფორმა, ეს შეიძლება იყოს [[კონსტიტუციური მონარქია]] ([[ავსტრალიის პოლიტიკური სისტემა|ავსტრალია]], [[ბელგიის პოლიტიკური სისტემა|ბელგია]], [[კანადის პოლიტიკური სისტემა|კანადა]], [[დანიის პოლიტიკური სისტემა|დანია]], [[იაპონიის პოლიტიკური სისტემა|იაპონია]], [[ნიდერლანდების პოლიტიკური სისტემა|ნიდერლანდები]], [[ნორვეგიის პოლიტიკური სისტემა|ნორვეგია]], [[ესპანეთის პოლიტიკური სისტემა|ესპანეთი]], და [[დიდი ბრიტანეთის პოლიტიკური სისტემა|დიდი ბრიტანეთი]]) ან [[რესპუბლიკა|რესპუბლიკური]] ([[ფინეთის პოლიტიკური სისტემა|ფინეთი]], [[საფრანგეთის პოლიტიკური სისტემა|საფრანგეთი]], [[გერმანიის პოლიტიკური სისტემა|გერმანია]], [[ინდოეთის პოლიტიკური სისტემა|ინდოეთი]], [[იტალიის პოლიტიკური სისტემა|იტალია]], [[ირლანდიის პოლიტიკური სისტემა|ირლანდია]], [[მექსიკის პოლიტიკური სისტემა|მექსიკა]], [[პოლონეთის პოლიტიკური სისტემა|პოლონეთი]], [[სამხრეთ კორეის პოლიტიკური სისტემა|სამხრეთ კორეა]] და [[ამერიკის შეერთებული შტატების პოლიტიკური სისტემა|ამერიკის შეერთებული შტატები]]). მას შეიძლება ჰქონდეს [[საპარლამენტო სისტემა]] ([[ავსტრალიის პოლიტიკა|ავსტრალია]], [[კანადის პოლიტიკური სისტემა|კანადა]], [[გერმანიის პოლიტიკური სისტემა|გერმანია]], [[ინდოეთის პოლიტიკური სისტემა|ინდოეთი]], [[ისრაელის პოლიტიკური სისტემა|ისრაელი]], [[ირლანდიის პოლიტიკური სისტემა|ირლანდია]], [[იტალიის პოლიტიკური სისტემა|იტალია]], [[სინგაპურის პოლიტიკური სისტემა|სინგაპური]] და [[გაერთიანებული სამეფოს პოლიტიკური სისტემა|გაერთიანებული სამეფო]]), [[საპრეზიდენტო სისტემა]] ([[ინდონეზიის პოლიტიკური სისტემა|ინდონეზია]], [[სამხრეთ კორეის პოლიტიკური სისტემა|სამხრეთ კორეა]] და [[ამერიკის შეერთებული შტატების პოლიტიკური სისტემა|შეერთებული შტატები]]) ან [[ნახევრად საპრეზიდენტო სისტემა]] ([[საფრანგეთის პოლიტიკური სისტემა|საფრანგეთი]], [[პოლონეთის პოლიტიკური სისტემა|პოლონეთი]], [[რუსეთის პოლიტიკური სისტემა|რუსეთი]], [[უკრაინის პოლიტიკური სისტემა|უკრაინა]] და [[რუმინეთის პოლიტიკური სისტემა|რუმინეთი]]). როგორც წესი, ლიბერალურ დემოკრატიას ახასიათებს [[საარჩევნო უფლება|საყოველთაო საარჩევნო უფლება]], რომელიც ყველა ზრდასრულ მოქალაქეს აძლევს ხმის მიცემის უფლებას განურჩევლად [[ეთნიკური ჯგუფი|ეთნიკური ჯგუფის]], [[სქესი|სქესის]], თანამდებობის, რასის, ასაკის, სექსუალური ორიენტაციის, შემოსავლის, სოციალური სტატუსის ან რელიგიისა. ამასთან ერთად, ზოგიერთ ლიბერალურ დემოკრატიად მიჩნეულ ქვეყანას ისტორიულად ჰქონდა უფრო მეტი [[საარჩევნო უფლება|შეზღუდული საარჩევნო უფლება]]. დღესაც ზოგიერთ ქვეყანას, რომელიც მიიჩნევა ლიბერალურ დემოკრატიად არ აქვს საყოველთაო საარჩევნო უფლება. მაგალითად, გაერთიანებულ სამეფოში ხანგძლივ პატიმრობაში მყოფ მსჯავრდებულებს არ აქვთ ხმის მიცემის უფლება, ეს არის პოლიტიკა რომლის წესებიც არღვევს ადამიანის უფლებებს [[ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო]].<ref>[https://www.echr.coe.int/Documents/FS_Prisoners_vote_ENG.pdf Factsheet – Prisoners' right to vote] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200807231112/https://www.echr.coe.int/Documents/FS_Prisoners_vote_ENG.pdf |date=7 August 2020 }} European Court of Human Rights, April 2019.</ref> ამომრჩეველთა იდენთიფიკაციის კანონები მრავალი ქვეყანაში საჭიროებს დადებით იდენთიფიკაციას ხმის მიცემის დაწყებამდე. არჩევნების გზით გადაწყვეტილების მიღებაში მონაწილეობას იღებს არა ყველა მოქალაქე, არამედ ისინი ვინც ელექტრორატის წევრები არიან და მონაწილეობენ კენჭისყრით [[ამომრჩველთა მონაწილეობა]]. ლიბერალურ დემოკრატიული კონსტიტუცია განსაზღვრავს სახელმწიფოს დემოკრატიულ ხასიათს. ხშირად კონსტიტუციის მიზანი განიხილება, როგორც მთავრობისათვის უფლებამოსილების შეზღუდვა. ლიბერალური დემოკრატია ხაზს უსვამს ხელისუფლების დანაწილებას, [[სასამართლო სისტემა|დამოუკიდებელ სასამართლო სისტემას]] და მთავრობის შტოებს შორის კონტროლისა და ბალანსის სისტემის შენარჩუნებას. ლიბერალურ დემოკრატიული ქვეყნები ხაზს უსვამენ სახელმწიფოს მნიშვნელობას, რომელიც იცავს კანონის უზენაესობის პრინციპს. მთავრობის უფლებამოსილება ლეგიტიმურად ხორციელდება მხოლოდ წერილობითი, საჯაროდ ცნობილი კანონების შესაბამისად, რომლებიც მიღებულია და ხორციელდება დადგენილი წესით. ბევრი დემოკრატიული ქვეყანა სახელმწიფო მოწყობის მიხედვით არის [[ფედერალური რესპუბლიკა|ფედერალური]], რომელიც ასევე ცნობილია როგორც ვერტიკალური გამიჯვნა, ხელისუფლების ბოროტად გამოყენების თავიდან ასაცილებლად და საზოგადოების ინფორმირებულობის გაზრდის მიზნით, მმართველობითი უფლებამოსილებების დაყოფით მუნიციპალურ, პროვინციულ და ეროვნულ მთავრობებს შორის (გერმანია, სადაც [[ბუნდესტაგი|ფედერალური მთავრობა]] იღებს მთავარ საკანონმდებლო პასუხისმგებლობას და ფედერაციულ აღმასრლებელ დავალებას ასრულებენ [[გერმანიის ქვეყნები|ქვეყნები]]). == წარმოშობა == ლიბერალური დემოკრატია სათავეს იღებს XVIII საუკუნიდან, ამ პერიოდს [[განმანათლებლობის ხანა|განმანათლებლობის ხანასაც]] უწოდებენ. იმ დროს ევროპული სახელმწიფოების უმრავლესობა [[მონარქია|მონარქიული მმართველობის]] იყო, სადაც პოლიტიკურ ძალაუფლებას [[მონარქი|მონარქები]] ან [[არისტოკრატი|არისტოკრატები]] ფლობდნენ. დემოკრატიის ღირებულებები სერიოზულად არ განიხილებოდა, რადგან [[ანტიკური ხანა|კლასიკურ ანტიკურ]] დროში გავრცელებული იყო რწმენა, რომ დემოკრატიები არასტაბილურად და ქაოსურად იქმნებოდა პოლიტიკაში ხალხის ცვალებადი ახირების გამო. მოგვიანებით ითვლებოდა, რომ დემოკრატია ეწინააღმდეგებოდა ადამიანის ბუნებას, რადგან ადამიანებს, როგორც ჩანს, ძლიერი ლიდერი სჭირდებოდათ, რომ შეეკავებინათ მათი დესტრუქციული იმპულსები. მრავალი ევროპელი მონარქი თვლიდა, რომ მათი ძალაუფლება ღმერთის მიერ განწესებული იყო და მათი მმართველობის უფლების ეჭვქვეშ დაყენება [[გმობა]] მკრეხელობის ტოლფასად მიიჩნეოდა. ამ ჩვეულებრივ შეხედულებებს თავიდან დაუპირისპირდა განმანათლებელთა შედარებით მცირე ჯგუფი, რომლებიც თვლიდნენ, რომ ადამიანები უნდა ხელმძღვანელობდნენ თავისუფლებისა და თანასწორობის პრინციპებით. ისინი ამტკიცებდნენ, რომ [[თანასწორობა|ყველა ადამიანი არის თანასწორი]], ამიტომ პოლიტიკური ძალაუფლების მქონე პირი ვერ გაამართლდება „კეთილშობლურ სისხლს“, ღვთისაგან სავარაუდო პრივილეგირებულ კავშირს ან რაიმე სხვა მახასიათებლს, რომლითაც ერთი ადამიანი სხვებზე მაღლა დგება. შემდგომ ისინი ამტკიცებდნენ, მთავრობები არსებობს იმისთვის რომ ხალხს ემსახუროს და არა პირიქით, რომ კანონები უნდა ვრცელდებოდეს როგორც ხალხზე, ასევე მათზეც ვინც ხალხს მართავს (ეს კონცეფცია ცნობილია როგორც [[კანონის უზენაესობა]]). ამ იდეების ნაწილი XVII საუკუნეში ინგლისში ჩამოყალიბდა.<ref>{{cite book|editor1-last=Kopstein|editor1-first=Jeffrey|editor2-last=Lichbach|editor2-first=Mark|editor3-last=Hanson|editor3-first=Stephen E.|title=Comparative Politics: Interests, Identities, and Institutions in a Changing Global Order|date=2014|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1139991384|pages=37–39|edition=4, revised|url=https://books.google.com/books?id=L2jwAwAAQBAJ&pg=PA38|quote=Britain pioneered the system of liberal democracy that has now spread in one form or another to most of the world's countries|access-date=6 June 2020|archive-date=30 June 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200630231313/https://books.google.com/books?id=L2jwAwAAQBAJ&pg=PA38#v=onepage|url-status=live}}</ref> როდესაც შეიქმნა [[თავისუფლების დიდი ქარტია]],<ref>{{Cite web|url=https://www.bl.uk/magna-carta/videos/from-legal-document-to-public-myth-magna-carta-in-the-17th-century|title=From legal document to public myth: Magna Carta in the 17th century|website=The British Library|access-date=2017-10-16|postscript=none|archive-date=18 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171018101349/https://www.bl.uk/magna-carta/videos/from-legal-document-to-public-myth-magna-carta-in-the-17th-century|url-status=live}}; {{Cite web|url=https://www.sal.org.uk/events/2015/06/magna-carta-magna-carta-in-the-17th-century/|title=Magna Carta: Magna Carta in the 17th Century|website=The Society of Antiquaries of London|archive-date=25 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180925053248/https://www.bl.uk/magna-carta/videos/from-legal-document-to-public-myth-magna-carta-in-the-17th-century|url-status=live|accessdate=2020-11-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180925053248/https://www.bl.uk/magna-carta/videos/from-legal-document-to-public-myth-magna-carta-in-the-17th-century|archivedate=2018-09-25}}</ref> და კანონი [[პეტიცია უფლებათა შესახებ]] 1628 წელს, ასევე 1679 წელს [[ჰაბეას კორპუს აქტი (1679)|ჰაბეას კორპუს აქტის]] მიღებით დაწესდა გარკვეული თავისუფლებები სუბიექტებისათვის. პოლიტიკური პარტიის იდეა ჩამოყალიბდა ჯგუფებთან ერთად, რომელმაც 1647 წელს [[პუტნის დებატები|პუტნის დებატების]] დროს განიხილა პოლიტიკური წარმომადგენლობის უფლებები. [[ინგლისის სამოქალაქო ომი|ინგლისის სამოქალაქო ომის]] (1642–1651) და 1688 წლის [[დიდებული რევოლუცია|დიდებული რევოლუციის]] შემდეგ, 1689 წელს ამოქმედდა [[უფლებათა ბილი]], რომელიც განსაზღვრავდა გარკვეულ უფლებებსა და თავისუფლებებს.<ref name=refNARoP>{{cite web|title=Britain's unwritten constitution|url=http://www.bl.uk/magna-carta/articles/britains-unwritten-constitution|publisher=British Library|accessdate=27 November 2015|quote=The key landmark is the Bill of Rights (1689), which established the supremacy of Parliament over the Crown.... The Bill of Rights (1689) then settled the primacy of Parliament over the monarch’s prerogatives, providing for the regular meeting of Parliament, free elections to the Commons, free speech in parliamentary debates, and some basic human rights, most famously freedom from ‘cruel or unusual punishment’.|archive-date=8 December 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151208232341/http://www.bl.uk/magna-carta/articles/britains-unwritten-constitution|url-status=live}}</ref><ref name=refIIP>{{cite web|title=Constitutionalism: America & Beyond|url=http://www.ait.org.tw/infousa/zhtw/DOCS/Demopaper/dmpaper2.html|publisher=Bureau of International Information Programs (IIP), U.S. Department of State|accessdate=30 October 2014|quote=The earliest, and perhaps greatest, victory for liberalism was achieved in England. The rising commercial class that had supported the Tudor monarchy in the 16th century led the revolutionary battle in the 17th, and succeeded in establishing the supremacy of Parliament and, eventually, of the House of Commons. What emerged as the distinctive feature of modern constitutionalism was not the insistence on the idea that the king is subject to law (although this concept is an essential attribute of all constitutionalism). This notion was already well established in the Middle Ages. What was distinctive was the establishment of effective means of political control whereby the rule of law might be enforced. Modern constitutionalism was born with the political requirement that representative government depended upon the consent of citizen subjects.... However, as can be seen through provisions in the 1689 Bill of Rights, the English Revolution was fought not just to protect the rights of property (in the narrow sense) but to establish those liberties which liberals believed essential to human dignity and moral worth. The "rights of man" enumerated in the English Bill of Rights gradually were proclaimed beyond the boundaries of England, notably in the American Declaration of Independence of 1776 and in the French Declaration of the Rights of Man in 1789.|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141024130317/http://www.ait.org.tw/infousa/zhtw/DOCS/Demopaper/dmpaper2.html|archivedate=24 October 2014}}</ref> ყოველივე ამან ბრიტანეთში მნიშვნელოვანი სოციალური ცვლილებები გამოიწვია საზოგადოებაში ინდივიდების პოზიციისა და [[ინგლისის პარლამენტი|ინგლისის პარლამენტის]] მზარდი ძალაუფლების მხრივ.<ref>{{cite web|title=Citizenship 1625–1789|url=http://www.nationalarchives.gov.uk/pathways/citizenship/rise_parliament/citizenship2.htm|publisher=The National Archives|accessdate=22 January 2016|postscript=none|archive-date=11 January 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160111215902/http://www.nationalarchives.gov.uk/pathways/citizenship/rise_parliament/citizenship2.htm|url-status=live}}; {{cite web|title=Rise of Parliament|url=http://www.nationalarchives.gov.uk/pathways/citizenship/rise_parliament/making_history_rise.htm|publisher=The National Archives|accessdate=22 January 2016|archive-date=17 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180817084312/http://www.nationalarchives.gov.uk/pathways/citizenship/rise_parliament/making_history_rise.htm|url-status=live}}</ref><ref>{{cite book|last1=Heater|first1=Derek|title=Citizenship in Britain: A History|date=2006|publisher=Edinburgh University Press |isbn=978-0748626724|pages=30–42|chapter-url=https://books.google.com/books?id=js-qBgAAQBAJ&pg=PA30|chapter=Emergence of Radicalism}}</ref> XVIII საუკუნის ბოლოს, იმ დროის წამყვანმა ფილოსოფოსებმა გამოაქვეყნეს ნაშრომები, რომლებიც გავრცელდა ევროპის კონტინენტზე და მის ფარგლებს გარეთ. სწორედ ამ იდეებმა და შეხედულებებმა გამოიწვია [[ამერიკის რევოლუცია]] და [[საფრანგეთის რევოლუცია]], რამაც გააჩინა [[ლიბერალიზმი|ლიბერალიზმის]] იდეოლოგია და ჩამოაყალიბა მმართველობის ფორმები, რომლებიც ცდილობდა განმანათლებელ ფილოსოფოსთა იდეების პრაქტიკაში გამოყენებას. მმართველობის არცერთი ფორმა არ იყო ზუსტად ის, რასაც ჩვენ დღეს ლიბერალურ დემოკრატიას ვეძახით, (ყველაზე მნიშვნელოვანი განსხვავება იმაშია, რომ ხმის მიცემის უფლება კვლავ შეზღუდული იყო მოსახლეობის ნაწილისათვის და მონობა კვლავ იურიდიულ ინსტიტუტად რჩებოდა). ამ მხრივ საფრანგეთის მცდელობა აღმოჩნდა მოკლევადიანი, მაგრამ ეს იყო პირველი მოდელი, რის მიხედვითაც მოგვიანებით ლიბერალური დემოკრატია გაიზარდა. ვინაიდან მმართველობის ამ ფორმების მომხრენი ცნობილი იყვნენ როგორც ლიბერალები, თავად მმართველობის ფორმაც ცნობილი გახდა, როგორც ლიბერალური დემოკრატია. პირველი ლიბერალური დემოკრატიის მოდელის დაარსებისას, თავად ლიბერალები განიხილებოდნენ, როგორც უკიდურესი და საკმაოდ საშიში ზღვარი, რომელიც საფრთხეს უქმნიდა საერთაშორისო მშვიდობასა და სტაბილურობას. კონსერვატორი [[მონარქი|მონარქები]], რომლებიც ეწინააღმდეგებოდნენ ლიბერალიზმს და დემოკრატიას, საკუთარ თავს ტრადიციულ ფასეულობათა და ბუნებრივი წესრიგის დამცველად თვლიდნენ და მათი კრიტიკა დემოკრატიის მიმართ გამართლებული ჩანდა, როდესაც [[ნაპოლეონ ბონაპარტი|ნაპოლეონ ბონაპარტმა]] კორტროლი აიღო [[საფრანგეთის პირველი რესპუბლიკა|საფრანგეთის პირველ რესპუბლიკაზე]], მოახდინა მისი რეორგანიზაცია [[საფრანგეთის პირველი იმპერია|საფრანგეთის პირველ იმპერიად]] და დაიწყო ევროპის უმეტესი ნაწილის დაპყრობა. ნაპოლეონი საბოლოოდ დამარცხდა და ევროპაში [[წმინდა ალიანსი]] ლიბერალიზმის ან დემოკრატიის შემდგომი გავრცელების თავიდან ასაცილებლად ჩამოყალიბდა. ამასთან ერთად, ლიბერალური დემოკრატიის იდეალები მალე გავრცელდა ფართო საზოგადოებაში და XIX საუკუნის განმავლობაში ტრადიციული მონარქია იძულებული გახდა თავდაცვაზე გადასულიყო. XIX საუკუნის შუა წლებიდან მოყოლებული [[ბრიტანეთის იმპერია|ბრიტანეთის იმპერიის]] [[სამფლობელო]] გახდა ლიბერალური დემოკრატიის ლაბორატორია. კანადაში 1840-იან წლებში, ხოლო ავსტრალიასა და ახალ ზელანდიაში 1850-იანი წლებიდან, [[მამაკაცის საარჩევნო უფლება|მამაკაცის საარჩევნო უფლების საფუძველზე]] და [[ფარული კენჭისყრა|ფარული კენჭისყრის]] შედეგად საპარლამენტო მთავრობა დამყარდა და 1890-იანი წლებიდან მიღებულ იქნა [[ქალთა საარჩევნო უფლება]].<ref>Geoffrey Blainey (2004), ''A Very Short History of the World'', Penguin Books, {{ISBN|978-0143005599}}</ref> რეფორმები და რევოლუციები დაეხმარა ევროპის უმეტეს ქვეყანას, რომ ლიბერალური დემოკრტია იქაც გავრცელებულიყო. ამავდროულად, არაერთი ლიბერალური იდეოლოგია განვითარდა, რომელმაც შეითვისა ლიბერალური დემოკრატიის კონცეფცია. შეიცვალა პოლიტიკური სპექტრი; ტრადიციული მონარქია სულ უფრო და უფრო ხდებოდა განხილვის საგანი და ლიბერალური დემოკრატია კი მკვიდრდებოდა. XIX საუკუნის ბოლოს ლიბერალური დემოკრატია აღარ იყო მხოლოდ „ლიბერალური“ იდეა, იქცა იდეად, რომელსაც მრავალი სხვადასხვა იდეოლოგია უჭერდა მხარს. [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომის]] და განსაკუთრებით [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომის]] შემდეგ, ლიბერალურმა დემოკრატიამ დაიაკავა დომინანტური პოზიცია და ახლა პოლიტიკური სპექტრის აბსოლუტური უმრავლესობა სწორედ მას მხარს უჭერს. მიუხედავად იმისა, რომ ლიბერალური დემოკრატია თავდაპირველად განმანათლებლობის ხანის ლიბერალებმა წამოიწყეს, XX საუკუნეში დემოკრატიასა და ლიბერალიზმს შორის ურთიერთობა თავიდანვე სადავო და პრობლემატური იყო.<ref>{{Cite book|title=The Crisis of Parliamentary Democracy|url=https://archive.org/details/crisisparliament00schm|last=Schmitt|first=Carl|publisher=MIT Press|year=1985|isbn= 978-0262192408|location=Cambridge|pages=[https://archive.org/details/crisisparliament00schm/page/n56 2], 8 (chapter 1)}}</ref> წიგნში „თავისუფლება და თანასწორობა ლიბერალურ დემოკრატიულ სახელმწიფოში“ ჯასპერ დუმენმა აღნიშნა, რომ ლიბერალური დემოკრატიისთვის თავისუფლება და თანასწორობა აუცილებელია.<ref>{{Cite book|title=Freedom and Equality in a Liberal Democratic State|last=Doomen|first=Jasper|publisher=Bruylant|year=2014|isbn= 978-2802746232|location=Brussels|pages=88, 101}}</ref> კვლევითი ინსტიტუტი „[[თავისუფლების სახლი]]“ დღეს ლიბერალურ დემოკრატიას განსაზღვრავს, როგორც საარჩევნო დემოკრატიას, რომელიც ასევე იცავს [[სამოქალაქო თავისუფლება|სამოქალაქო თავისუფლებებს]]. == უფლებები და თავისუფლებები == დემოკრატიულ ქვეყნებს პრაქტიკაში აქვთ გარკვეული თავისუფლებების შეზღუდვები. არსებობს სხვადასხვა სამართლებრივი შეზღუდვები, როგორიცაა [[საავტორო უფლება|საავტორო უფლებები]] და [[ცილისწამება|ცილისწამების]] წინააღმდეგ კანონი. შეიძლება შეიზღუდოს ანტიდემოკრატიული გამოსვლა, [[ადამიანის უფლებები|ადამიანის უფლებების]] დარღვევის მცდელობა და [[ტერორიზმი|ტერორიზმის]] პოპულარიზაცია ან გამართლება. [[ცივი ომი|ცივი ომის]] დროს შეერთებულ შტატებში ევროპასთან შედარებით უფრო მეტად ასეთი შეზღუდვები ვრცელდებოდა [[კომუნიზმი|კომუნისტებზე]]. ახლა ისინი უფრო ხშირად გამოიყენება ისეთ ორგანიზაციებზე, რომლებიც აღიქმება, როგორც ტერორიზმის ხელშემწყობად ან სიძულვილის ენის გამავრცელებლად. ამის მაგალითებია [[ანტიტერორისტული კანონი]], [[ჰეზბოლა|ჰეზბოლას]] სატელიტური მაუწყებლობის დახურვა და [[სიძულვილის ენა|სიძულვილის ენის]] წინააღმდეგ მიღებული ზოგიერთი კანონი. ამასთან ერთად, ბევრ მთავრობას რომელიც დემოკრატიულად ითვლება ანტიდემოკრატიულად მიჩნეულ გამოთქმებზე შეზღუდვები აქვს დეწესებული, მაგალითად როგორიცაა [[ჰოლოკოსტი|ჰოლოკოსტის უარყოფა]] და სიძულვილის ენის გავრცელება. პოლიტიკური ორგანიზაციების წევრებს, რომელთაც კავშირი აქვთ ტოტალიტარიზმთან (როგორც წესი, კომუნისტი, [[ფაშიზმი|ფაშისტი]] ან ნაციონალ-სოციალისტები) შეიძლება ჩემოერთვათ ხმის მიცემის და სამსახურში გარკვეული უპირატესობით სარგებლობის უფლება. ასევე, შეიძლება აიკრალოს ქცევა, რომელიც მიიჩნევა [[დისკრიმინაცია|დისკრიმინაციულად]]. მაგალითად, საზოგადოებრივი თავშესაფრის მფლობელების მიერ პიროვნებისათვის უარის თქმა რასობრივი, რელიგიური, ეთნიკური, გენდერული ან სექსუალური ორიენტაციის საფუძველზე. მაგალითისათვის, კანადაში მბეჭდავმა, რომელმაც უარი თქვა კანადელი ლესბოსელი და გეი აქტივისტებისათვის მასალების დაბეჭდვაზე, დააჯარიმეს 5,000 აშშ დოლარით, გადაახდევინეს 100,000 აშშ დოლარი და ადამიანის უფლებების სასამართლომ დამტებით დააკისრა 40,000 აშშ დოლარის გადახდა.<ref>{{cite web|title=Christian Business Ordered to Duplicate Homosexual Activist |publisher=Concerned Women for America|url=http://www.cwfa.org/articles/10594/CFI/family/index.htm|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081128171655/http://www.cwfa.org/articles/10594/CFI/family/index.htm|archivedate=28 November 2008}}</ref> უფლებები, რომლებიც ერთ ქვეყანაში ფუნდამენტურად ითვლება, შესაძლოა უცხო იყოს სხვა ქვეყნის მთავრობებისათვის. მაგალითად კანადის, ინდოეთის, ისრაელის, მექსიკისა და ამერიკის შეერთებული შტატების კონსტიტუციები [[ორმაგი საფრთხე|ორმაგი საფრთხისგან]] თავდაცვის გარანტიას იძლევა, ეს უფლება არ არის გათვალისწინებული სხვა სამართლებრივ სისტემებში. ასევე, სამართლებრივი სისტემები, რომლებიც სასამართლო პროცესზე პოლიტიკურად არჩეულ ნაფიც მსაჯულებს იყენებენ, როგორიცაა [[შვედეთის კანონი|შვედეთში]], განიხილება (ნაწილობრივ) პოლიტიზებულ სასამართლო სისტემად, რომელიც აშკარად უცხოა დემოკრატიული ქვეყნებისათვის. [[ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო]] სასამართლო პროცესების პოლიტიკური გავლენისგან დასაცავად არის შექმნილი. ანალოგიურად, ბევრი ამერიკელი მიიჩნევს, რომ [[ამერიკის შეერთებული შტატების კონსტიტუციის მეორე შესწორება|იარაღის შენახვისა და ტარების უფლება]] მნიშვნელოვანი [[რევოლუციური უფლება|რევოლუციური უფლებაა]] პოტენციურად შეურაცხმყოფელი მთავრობის წინააღმდეგ, ხოლო სხვა ქვეყნები ამას ძირითადად არ აღიარებენ (მაგალითად, გაერთიანებულ სამეფოს, ფიზიკური პირისათვის იარაღის მფლობელობის გამო მკაცრი შეზღუდვები აქვს დაწესებული გაერთიანებულ სამეფოს.). == წინაპირობები == მართალია, ისინი არ არიან მმართველობითი სისტემის ნაწილი, მაგრამ ნაწილობრივ [[ინდივიდუალური უფლება|ინდივიდუალურმა უფლებებმა]] და [[ეკონომიკური თავისუფლება|ეკონომიკურმა თავისუფლებამ]] გამოიწვია მნიშვნელოვანი [[საშუალო ფენა|საშუალო კლასის]], ფართო და ძლიერი [[სამოქალაქო საზოგადოება|სამოქალაქო საზოგადოების]] ჩამოყალიბება. ისინი ხშირად განიხილება, როგორც ლიბერალური დემოკრატიის წინაპირობები (ლიპსეტი, 1959 წელი). ქვეყნებისთვის, რომლებსაც არ აქვთ დემოკრატიული უმრავლესობის მიერ მმართველობის ძლიერი ტრადიცია, მხოლოდ თავისუფალი არჩევნების შემოღება დიქტატურიდან დემოკრატიაში გადასასვლელად იშვიათად არის საკმარისი; ამისათვის საჭიროა პოლიტიკური კულტურის ფართო ცვლილება და დემოკრატიული მმართველობის ინსტიტუტების ეტაპობრივი ფორმირება. არსებობს მრავალი მაგალითიც, [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკის]] ქვეყნებში, რომლებმაც მხოლოდ დროებით ან შეზღუდული ფორმით შეძლეს დემოკრატიის შენარჩუნება, სანამ ფართო კულტურული ცვლილებები არ დაიწყეს, დემოკრტიულ განვითარებას ვერ მიაღწიეს. დემოკრატიული კულტურის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ასპექტია „[[ერთგული მოწინააღმდეგის]]“ კონცეფცია, რომელიც გულისხმობს რომ შესაძლოა პოლიტიკური მოწინააღდეგეები ერთმანეთს არ ეთანხმებოდნენ, მაგრამ მათ უნდა აღიარონ ერთმანეთის ლეგიტიმურობის საკითხი. ეს პროცესი განსაკუთრებისთ რთულად მისაღწევია იმ ერებში, სადაც ისტორიულად ძალადობის გზით მოხდა ხელისუფლების ცვლილება. არსებითად ეს ტერმინი ნიშნავს, რომ ყველა მხარე დემოკრატიის ძირითადი ღირებულებების მიმართ საერთო ვალდებულებას იზიარებს. საზოგადოებაში მიღებული ძირითადი წესები ხელს უნდა უწყობდოს ტოლერანტობას საჯარო დებატებს დროს. ასეთ საზოგადოებაში, არჩევნებში დამარცხებული მხარე აღიარებს ამომრჩველთა ნებას და [[ხელისუფლების გადაბარება]] ხდება მშვიდობიანი გზით. დამარცხებულები თავს უსაფრთხოდ გრძნობენ, რადგან იციან რომ არც სიცოცხლეს და არც თავისუფლებას არ დაკარგავენ და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში მონაწილეობას ჩვეულებრივად განაგრძობენ. ისინი ერთგულნი არიან, არა მთავრობის კონკრეტული პოლიტიკის მიმართ, არამედ თვით სახელმწიფოს ფუნდამენტურობის და დემოკრატიული ღირებულების მიმართ. == ლიბერალური დემოკრატია მსოფლიოს ირგვლივ == რამდენიმე ორგანიზაცია და პოლიტიკის ექსპერტი იკვლევს თავისუფალი და არათავისუფალი ქვეყნების მონაცემებს. მათ შორის ყველაზე ცნობილი შეიძლება იყოს პოლიტიკური მონაცემების ერთობლიობა<ref>{{Cite web |url=http://www.systemicpeace.org/polity/polity4.htm |title=Policy Data Set |access-date=28 October 2008 |archive-date=4 May 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200504221240/http://www.systemicpeace.org/polity/polity4.htm |url-status=live }}</ref> რომელისაც აწარმოებს „[[თავისუფლების სახლი]]“ და [[ლარი დეიმონდი]]. რამდენიმე ორგანიზაციას შორის და სახელმიწოფოს შორის არსებობს შეთანხმება, ისეთი როგორიცაა „[[თავისუფლების სახლი|თავისუფლების სახლის]]“, რომ [[ევროკავშირი|ევროკავშირის]] ქვეყნები, გაერთიანებული სამეფო, ნორვეგია, ისლანდია, შვეიცარია, იაპონია, არგენტინა, ბრაზილია, ჩილე, სამხრეთ კორეა, ტაივანი, ამერიკის შეერთებული შტატები, ინდოეთი, კანადა,<ref>{{cite book |editor-first =Seyla|editor-last= Benhabib|title= Democracy and difference: contesting the boundaries of the political|url = https://books.google.com/books?id=oUo9px-SL4QC|publisher = Princeton University Press|date = 1996 |isbn = 978-0691044781}}</ref > მექსიკა, ურუგვაი, კოსტა რიკა, ისრაელი, სამხრეთ აფრიკა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია<ref>{{Cite book|last=Mulgan|first=Richard|author2=Peter Aimer|title=Politics in New Zealand|publisher=Auckland University Press|year=2004|edition=3rd|chapter=chapter 1|page=17|isbn=1869403185|chapter-url=https://books.google.com/books?id=ROzyxst0h6gC&q=New+Zealand+liberal+democracy&pg=PA17|accessdate=2009-06-26|archive-date=22 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200922124657/https://books.google.com/books?id=ROzyxst0h6gC&pg=PA17&lpg=PA17&dq=New+Zealand+liberal+democracy|url-status=live}}</ref> ლიბერალური დემოკრატული ქვეყნები არიან.<ref>{{cite book|first =Steven V. |last=Mazie|title =Israel's higher law: religion and liberal democracy in the Jewish state|publisher =Lexington Books|date = 2006|isbn =978-0739114858|url =https://books.google.com/books?id=2Y-TVQiDk8IC}}</ref> ამჟამად მსოფლიოს დემოკრატიულ ქვეყნებს შორის ყველაზე მეტი ადამაინი ინდოეთში ცხოვრობს. უმეტესად ლიბერალურ დემოკრატიას ვხვდებით დასავლეთის ქვეყნებში (გამონაკლისია იაპონია, ტაივანი, ინდოეთი და სამხრეთ კორეა).<ref>{{cite journal|url =http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1205374,00.html|title =India Awakens|journal =Time|url-access =subscription|first =Michael|last =Elliott|date =18 June 2006|access-date =16 June 2007|archive-date =15 June 2007|archive-url =https://web.archive.org/web/20070615151158/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1205374,00.html|url-status =live}}</ref> „თავისუფლების სახლი“ მიიჩნევს, რომ ოფიციალურად დემოკრატიული მთავრობა აფრიკისა და ყოფილი საბჭოთა კავშირის ზოგიერთ ქვეყანაში პრაქტიკულად არადემოკრატიულია. რადგან, ჩვეულებრივ მმართველ მთავრობას ძლიერი გავლენა აქვს არჩევნების შედეგებზე. ასეთი ქვეყნების ჩამონათვალი საჯმაოდ დიდია. ოფიციალურად არადემოკრატიული მმართველობის ფორმები, როგორიცაა ერთპარტიული მმართველობა და დიქტატურა, უფრო მეტად გავრცელებულია აღმოსავლეთ აზიაში, ახლო აღმოსავლეთსა და ჩრდილოეთ აფრიკაში. სულ ახლახანს, „თავისუფლების სახლის“ 2019 წლის ანგარიშში აღინიშნა ლიბერალური დემოკრატიის მქონე ქვეყნების რაოდენობა, „პოლიტიკური უფლებებისა და სამოქალაქო თავისუფლებების“ შემცირებაზე დაყრდნობით 13 წლის განმავლობაში- 2005 წლიდან 2018 წლამდე.<ref>{{cite web |title=Freedom in the World: Democracy in Retreat |url=https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019 |website=freedomhouse.org |publisher=Freedom House |accessdate=7 December 2019 |archive-date=5 February 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190205180803/https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019 |url-status=live }}</ref> '''<big> დემოკრატიის სახესხვაობების 2019 წლის ანგარიში </big>''' დემოკრატიის სახესხავობების (varieties of democracy) 2019 წლის მოხსენებაში აღნიშნულია, თუ როგორ განაგრძობს ზრდას ავტოკრატიზაციის პროცესი. ბრაზილია, ამერიკის შეერთებული შტატები და უნგრეთი იმ 24 ქვეყანას შორის არიან, რომლებმაც „ავტოკრატიული მესამე ტალღა“ გადაიტანა. დემოკრატიის სახესხვაობების მიხედვით ჩანს, თუ როგორ მოხდა ქვეყნების ავტოკრატიზაციის ზრდა, 2016 წლის 415 მილიონიდან 2018 წლის 2.3 მილიარდამდე.<ref>{{Cite web|url=https://www.v-dem.net/media/filer_public/99/de/99dedd73-f8bc-484c-8b91-44ba601b6e6b/v-dem_democracy_report_2019.pdf|title=Democracy Facing Global Challenges|page=15|last=|first=|date=|website=V-dem.net|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20190605230333/https://www.v-dem.net/media/filer_public/99/de/99dedd73-f8bc-484c-8b91-44ba601b6e6b/v-dem_democracy_report_2019.pdf|archive-date=5 June 2019|accessdate=16 ნოემბერი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190605230333/https://www.v-dem.net/media/filer_public/99/de/99dedd73-f8bc-484c-8b91-44ba601b6e6b/v-dem_democracy_report_2019.pdf|archivedate=5 ივნისი 2019}}</ref> ამასთან, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ამ პროცესის პარალელურად, მსოფლიოს ქვეყნების 55%-ში კვლავ დემოკრატია მოქმედებს.<ref>{{Cite web|url=https://www.v-dem.net/media/filer_public/99/de/99dedd73-f8bc-484c-8b91-44ba601b6e6b/v-dem_democracy_report_2019.pdf|title=Democracy Facing Global Challenges|page=15|last=|first=|date=|website=V-dem.net|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20190605230333/https://www.v-dem.net/media/filer_public/99/de/99dedd73-f8bc-484c-8b91-44ba601b6e6b/v-dem_democracy_report_2019.pdf|archive-date=5 June 2019|accessdate=16 ნოემბერი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190605230333/https://www.v-dem.net/media/filer_public/99/de/99dedd73-f8bc-484c-8b91-44ba601b6e6b/v-dem_democracy_report_2019.pdf|archivedate=5 ივნისი 2019}}</ref> ბოლო 10 წლის განმავლობაში 21-მა ქვეყანამ პოზიტიური ნაბიჯები გადადგა დემოკრატიისკენ, მათ შორისა ისეთი ქვეყნები, როგორიცაა სომხეთი, საქართველო და ტუნისი.<ref>{{Cite web|url=https://www.v-dem.net/media/filer_public/99/de/99dedd73-f8bc-484c-8b91-44ba601b6e6b/v-dem_democracy_report_2019.pdf|title=Democracy Facing global Challenges|page=25|last=|first=|date=|website=V-dem.net|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20190605230333/https://www.v-dem.net/media/filer_public/99/de/99dedd73-f8bc-484c-8b91-44ba601b6e6b/v-dem_democracy_report_2019.pdf|archive-date=5 June 2019|accessdate=16 ნოემბერი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190605230333/https://www.v-dem.net/media/filer_public/99/de/99dedd73-f8bc-484c-8b91-44ba601b6e6b/v-dem_democracy_report_2019.pdf|archivedate=5 ივნისი 2019}}</ref> ამ მოხსენებაში ნათქვამია, რომ დემოკრატია არ არის ჩაძირული, მაგრამ ნამდვილად იძირება, ხოლო ავტოკრატიზაცია გავლენას ახდენს დემოკრატიზაციის მხრივ ყველაზე მაღალ და საშუალო დონის სამ რეგიონზე: დასავლეთ ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში, ლათინურ ამერიკასა და აღმოსავლეთ ევროპაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.v-dem.net/media/filer_public/99/de/99dedd73-f8bc-484c-8b91-44ba601b6e6b/v-dem_democracy_report_2019.pdf|title=Democracy Facing Global Challenges|page=13|last=|first=|date=|website=V-dem.net|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20190605230333/https://www.v-dem.net/media/filer_public/99/de/99dedd73-f8bc-484c-8b91-44ba601b6e6b/v-dem_democracy_report_2019.pdf|archive-date=5 June 2019|accessdate=16 ნოემბერი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190605230333/https://www.v-dem.net/media/filer_public/99/de/99dedd73-f8bc-484c-8b91-44ba601b6e6b/v-dem_democracy_report_2019.pdf|archivedate=5 ივნისი 2019}}</ref> == ტიპები == === პროპორციული თუ მაჟორიტარული სისტემა === [[კენჭისყრა|კენჭისყრით]] ადგილებს ნაწილდება რეგიონული უმრავლესობის მიხედვით. პოლიტიკური პარტია ან დამოუკიდებელი კანდიდატი, რომელიც უფრო მეტ ხმას მიიღებს, ადგილიც მისი იქნება. არსებობს სხვა დემოკრატიული საარჩევნო სისტემები, მაგალითად როგორიცაა [[პროპორციული|პროპორციული წარმომადგენლობის]] სხვადასხვა ფორმა, რომელთა მიხედვითაც ადგილები ინდივიდუალური ხმების პროპორციის შესაბამისად ნაწილდება, რომელსაც ქვეყნის ან კონკრეტულ რეგიონის მასშტაბის მიხედვით პარტია იღებს. ამ ორ სისტემას შორის დავის ერთ-ერთი მთავარი საკითხი არის ის, არიან თუ არა წარმომადგენელები, რომლებიც შეძლებენ ეფექტურად წარმოაჩინონ კონკრეტული რეგიონი მთელი ქვეყნის მასშტაბით, ან ყველა მოქალაქის ხმა ერთნაირი მნიშვნელობის უნდა იყოს თუ არა, იმის მიხედვით თუ სად ცხოვრობენ ისინი. ზოგიერთი ქვეყანა, მაგალითად [[გერმანიის პოლიტიკა|გერმანია]] და [[ახალი ზელანდიის პოლიტიკური სისტემა|ახალი ზელანდია]], დავას ამ ორ ფორმას შორის ჭრის [[ქვედა პალატა|ქვედა პალატის]] და მათი ეროვნული საკანონმდებლო ორგანოების ადგილების მიხედვით. ადგილების პირველი კატეგორია ენიჭებათ რეგიონებში პოპულარობის შესაბამისად, ხოლო დანარჩენი ადგილები ქვეყნის მასშტაბით მიღებული ხმების პროპორციულად. ჩვეულებრივ ამ სისტემას უწოდებენწევრის შერეულ პროპორციულ წარმომადგენლობას. [[ავსტრალიის პოლიტიკა|ავსტრალია]] ორივე სისტემას აერთიანებს. მათი შეხედულების მიხედვით, ამგვარად მთავრობა უფრო სტაბილურია, ხოლო პარტიები მრავალფეროვნად წარმართავენ საქმიანობას. === საპრეზიდენტო თუ საპარლამენტო სისტემა === [[საპრეზიდენტო სისტემა]] არის [[რესპუბლიკა|რესპუბლიკის]] ისეთი [[მმართველობის სისტემა]], სადაც აღმასრულებელი ხელისუფლება ირჩევა საკანონმდებლო შტოსგან დამოუკიდებლად. [[საპარლამენტო სისტემა]] გამოირჩევა იმით, რომ [[აღმასრულებელი ხელისუფლება]] დამოკიდებულია პარლამენტის პირდაპირ ან ირიბ მხარდაჭერაზე, რაც ხშირად [[ნდობის გამოცხადება|ნდობის გამოცხადებით]] გამოიხატება. დემოკრატიული მმართველობის საპრეზიდენტო სისტემა, ძირითადად ამერიკის შეერთებული შტატების მაგალითზე მიღებულია ლათინურ ამერიკაში, აფრიკასა და ყოფილი საბჭოთა კავშირის ზოგიერთ ქვეყანაში. [[კონსტიტუციური მონარქია|კონსტიტუციური მონარქიები]] არსებობს ჩრდილოეთ ევროპაში და ზოგიერთ ყოფილ კოლონიაში მაგალითად, ავსტრალია და კანადა. ასევე ესპანეთში, აღმოსავლეთ აზიასა და მსოფლიოს სხვადასხვა პატარა ერებში. ბრიტანეთის ყოფილი კოლონიები, მაგალითად სამხრეთ აფრიკა, ინდოეთი და ირლანდია, დამოუკიდებლობის დროს სხვადასხვა საპარლამენტო მმართველობის სისტემას ირჩევდა. საპარლამენტო სისტემა გავრცელებულია [[ევროკავშირი|ევროკავშირსა]] და მეზობელ ქვეყნებში. == მიზეზები და კრიტიკა == === ბურჟუაზიის დიქტატურა === [[მარქსიზმი|მარქსისტები]], [[კომუნისტები]], ასევე ზოგიერთი [[სოციალიზმი|სოციალისტი]] და [[ანარქიზმი|ანარქისტი]] ამტკიცებენ, რომ ლიბერალური დემოკრატია [[კაპიტალიზმი|კაპიტალისტური იდეოლოგიის]] პირობებში [[სოციალური კლასი|სოციალურ კლასზეა]] დაფუძნებული და შესაბამისად, არ შეიძლება იყოს იყოს დემოკრატიული ან [[მონაწილეობითი დემოკრატია|მონაწილეობითი]]. ის მოიხსენიება როგორც [[ბურჟუაზიული|ბურჟუაზიულ]] დემოკრატია, იმიტომ რომ პოლიტიკოსები საბოლოოდ მხოლოდ ბურჟუების უფლებებისთვის იბრძვიან. [[კარლ მარქსი|კარლ მარქსის]] მიხედვით, სხვადასხვა კლასის ინტერესები პროპორციულ გავლენას წარმოადგენს, რომლის შეძენა შეუძლია კონკრეტულ კლასს (მოქრთამვით, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებით პროპაგანდის წარმოება, ეკონომიკური შანტაჟი, შემოწირულობები პოლიტიკური პარტიების და მათი კამპანიებისთვის და ა.შ.). ამგვარად, ეგრეთ წოდებული ლიბერალური დემოკრატიების მიმართ საზოგადოების ინტერესი სისტემატურად ირღვევა იმ კლასების მიერ, რომლებიც საკმარისად მდიდარია წარმომადგენლობითი უპირატესობის მოსაპოვებლად. ბურჟუაზიული კლასი მდიდრდება მუშათა კლასის მიერ გამომუშავებულის მითვისებით. ამ ნაბიჯით ბურჟუაზიული კლასი, მუშა კლასის ექსპლუატაციის ხარჯზე აგროვებს უფრო მეტ ქონებას, რაც დასაქმებულთა სამუშაო პირობებზე ცუდათ აისახება და ამიტომ ისინი უფრო მეტად ღარიბდებიან. სხვათა შორის, თავად ბურჟუებისთვსი ეს აწესებს თავისუფლების გარკვეულ ზღვარს. მარქსის მიხედვით, საპარლამენტო არჩევნები სხვა არაფერია, თუ არა ხალხის მოტყუების ცინიკური, სისტემური მცდელობა, რომ მათ ნებას რთავენ, კვლავ მხარი დაუჭირონ ამა თუ იმ ბურჟუაზიის წინასწარ განსაზღვრულ არჩევანს, რომლის პოლიტიკურ პარტიასაც უკეთესად შუძლია მათი ინტერესების დაცვა.არჩვენების შემდეგ ეს პარლამენტი, როგორც ბურჟუაზიული დიქტატურა, აწესებს რეგულაციებს, რომლებიც ბურჟუაების ინტერესებს აქტიურად უჭერს მხარს. [[ვლადიმერ ლენინი]] ერთხელ ამტკიცებდა, რომ ლიბერალური დემოკრატია უბრალოდ გამოყენებული იყო დემოკრატიის ილუზიად, [[ბურჟუაზიული]] დიქტატურის შესანარჩუნებლად. ==== კამპანიის ღირებულება ==== პოლიტიკური კამპანიის ღირებულება წარმომადგენლობითი დემოკრატიის ქვეყნებში უპირატესობას ანიჭებს მდიდრებს, ანუ [[პლუტოკრატია|პლუტოკრატიის]] ფორმას, სადაც მთავრობის პოლიტიკაზე გავლენის მოხდენა მდიდარი პირების მხოლოდ მცირე რაოდენობასაც შეუძლია შეუძლია.<ref>{{cite journal|last1=Draper|first1=Hal|title=Marx on Democratic Forms of Government|date=1974|journal=The Socialist Register|volume=11|url=https://socialistregister.com/index.php/srv/article/view/5326/2227|access-date=22 October 2018|archive-date=5 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190805130248/https://socialistregister.com/index.php/srv/article/view/5326/2227|url-status=live}}</ref> სხვა კვლევების მიხედვით, [[პლუტოკრატია|პლუტოკრატიის]] მიმართ გლობალური ტენდენცია გრძელდება სხვადასხვა მიზეზების გამო, მათ შორისა „კაპიტალისტური მეგობრული მთავრობები და საგადასახადო რეჟიმები“.<ref> Kapur, Ajay, Niall Macleod, Narendra Singh: „Plutonomy: Buying Luxury, Explaining Global Imbalances“, Citigroup, Equity Strategy, Industry Note: October 16, 2005. p. 9f.</ref> ამასთან ერთად, „პოლიტიკური უფლებები რჩება ისე, როგორც იყო — ერთი ადამიანი, ერთი ხმა.“<ref> Kapur, Ajay, Niall Macleod, Narendra Singh: „Revisiting Plutonomy: The Rich Getting Richer“, Citigroup, Equity Strategy, Industry Note: March 5, 2006. p. 10.</ref> ლიბერალურ დემოკრატიზე იერიში მიიტანა ზოგიერთმა [[სოციალიზმი|სოციალისტმა]]<ref>{{cite journal|title=Democracy|journal=Left Party in Germany|url=https://www.linksfraktion.de/themen/a-z/detailansicht/demokratie/|access-date=15 December 2017|archive-date=16 December 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171216091214/https://www.linksfraktion.de/themen/a-z/detailansicht/demokratie/|url-status=live}}</ref> როგორც ფარზე, რისი გაცნობიერებაც საზოგადოებას არ შეუძლია, რომ მათი ნება შეუსაბამოა პოლიტიკურ პროცესებთან. ამ პრობლემის გადაჭრა მკაცრ კამპანიის დაფინანსების კანონებს შეუძლია. 2006 წელს, ამერიკის შეერთებული შტატების ეკონომისტი [[სტივენ ლევიტი]] თავის წიგნში [[„ფრიკონომიკა“]] ამტკიცებდა, რომ არჩევნებში წარმატების მისაღწევად საარჩევნო კამპანიისთვის გაწეული დანახარჯი წარმატების გარანტორი არ არის. მან ერთმანეთს შეადარა სააარჩევნო კანდიდატების წარმატება, რომლებიც არაერთხელ მეტოქეობდნენ ერთსა და იმავე საქმეში, რაც ხშირად ხარჯების მიხედვით განსხვავდებოდა ამერიკის შეერთებული შტატების კონგრესის არჩევნებზე. ამის მიხედვით იგი ასკვნის, რომ კანდიდატს, რომელმაც მაიმარჯვა არჩევნებში შესაძლებლობა აქვს დახარჯოს გაწეული ხარჯების ნახევარი და დაკარგოს ხმების 1%. იმავდროულად, დამარცხებულ კანდიდატს, რომელიც გაორმაგდება ხარჯებიც გაორმაგდება შეიძლება, რომ მის სასარგებლოდ ხმების 1% გადავიდეს.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Cta5AAAAIAAJ&q=%22A+winning+candidate+can+cut+his+spending+in+half+and+lose+only+1+percent+of+the+vote.+Meanwhile,+a+losing+candidate+who+doubles+his+spending+can+expect+to+shift+the+vote+in+his+favor+by+only+that+same+1+percent%22|first1=Steven|last1=Levitt|authorlink1=Steven Levitt|first2=Stephen J.|last2=Dubner|authorlink2=Stephen J. Dubner|title=Freakonomics: A Rogue Economist Explores the Hidden Side of Everything|publisher=[[HarperCollins]]|year=2006|isbn=978-0061245138|page=14|access-date=6 June 2020|archive-date=22 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200922124658/https://books.google.com/books?id=Cta5AAAAIAAJ&q=%22A+winning+candidate+can+cut+his+spending+in+half+and+lose+only+1+percent+of+the+vote.+Meanwhile%2C+a+losing+candidate+who+doubles+his+spending+can+expect+to+shift+the+vote+in+his+favor+by+only+that+same+1+percent%22&dq=%22A+winning+candidate+can+cut+his+spending+in+half+and+lose+only+1+percent+of+the+vote.+Meanwhile%2C+a+losing+candidate+who+doubles+his+spending+can+expect+to+shift+the+vote+in+his+favor+by+only+that+same+1+percent%22&cd=1|url-status=live}}</ref> 2014 წლის 18 სექტემბერს მარტინ გილენსმა და ბენიამინ პეიჯის კვლევამ დაასკვნა: „მრავალმხრივი ანალიზი მიუთითებს, რომ ეკონომიკური ელიტები და ორგანიზებული ჯგუფები, რომლებიც წარმოადგენენ ბიზნეს ინტერესებს, მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის პოლიტიკაზე, ხოლო საშუალოკლასიის მოქალაქეებსა და მასობრივი ინტერესის მქონე ჯგუფებს აქვთ უნიშვნელო გავლენა. მიღებული შედეგები მნიშვნელოვან დახმარებას უწევს ეკონომიკურ-ელიტარული დომინირების მიკერძოებული პლურალიზმის თეორიებს, მაგრამ არა მაჟორიტარული საარჩევნო დემოკრატიის ან მაჟორიტარული პლურალიზმის თეორიებს“.<ref>Gilens, M., & Page, B. (2014). Testing Theories of American Politics: Elites, Interest Groups, and Average Citizens. Perspectives on Politics, 12(3), 564–81. {{doi|10.1017/S1537592714001595}}</ref> ==== ავტორიტარიზმი ==== ლიბერალური დემოკრატია, როგორც კონცეფცია ჩამოყალიბებულია ავტორისა და მკვლევრის [[პიტერ ბაოფუ|პიტერ ბაოფუს]] მიერ.<ref>[https://www.encyclopedia.com/arts/educational-magazines/baofu-peter-1962 Baofu, Peter 1962] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190220235918/https://www.encyclopedia.com/arts/educational-magazines/baofu-peter-1962 |date=20 February 2019 }}. Encyclopedia.com.</ref> ბაოფუს მიხედვით, გარკვეულ პირობებში ლიბერალური დემოკრატია შეიძლება იყოს უფრო ავტორიტარული, ვიდრე თვად ავტორიტარული რეჟიმები. იგი მიიჩნევს, რომ ლიბერალური დემოკრატია „არც ავტორიტარულია და არც ლიბერალური“. ის უნდა შეფასდეს, როგორც „ავტორიტარულ-ლიბერალურ-დემოკრატიული“. ბაოფუ ამტკიცებს, რომ ავტორიტარიზმი და ლიბერალური დემოკრატია არ უნდ იყოს ერთმანნეთის საწიააღმდეგო.<ref>{{cite book|author=Peter Baofu|title= The Rise of Authoritarian Liberal Democracy|publisher=Cambridge Scholar Publishing| year=2007|pages=3–4|isbn=}}{{ISBN?}}</ref><ref>See for example, Renato Cristi, ''Carl Schmitt and authoritarian liberalism: strong state, free economy'', Cardiff : Univ. of Wales Press, 1998; Michael A. Wilkinson, 'Authoritarian Liberalism as Authoritarian Constitutionalism', in Helena Alviar García, Günter Frankenberg, ''Authoritarian constitutionalism: comparative analysis and critique'', Cheltenham, UK: Edward Elgar Publishing Limited, 2019.</ref> === მედია === ლიბერალური დემოკრატიის ქვეყნებში მედიის როლის კრიტიკოსები ამტკიცებენ, რომ [[მედიის საკუთრება|მედიის საკუთრების კონცენტრაცია]] იწვევს დემოკრატიული პროცესების მნიშვნელოვან დამახინჯებას. „[[მასმედიის პოლიტიკური ეკონომიკა|მასმედიის პოლიტიკურ ეკონომიკაში]]“, [[ედვარდ ს. ჰერმანი]]<ref>Edward S. Herman [http://www.chomsky.info/onchomsky/199607--.htm „The Propaganda Model Revisited“] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120106195120/http://www.chomsky.info/onchomsky/199607--.htm |date=6 January 2012 }}, ''Monthly Review'', July 1996, as reproduced on the Chomsky.info website</ref> და [[ნოამ ჩომსკი]] თავიანთი [[პროპაგანდის მოდელი|პროპაგანდის მოდელის]] მიხედვით ამტკიცებენ, რომ კორპორატიული მედია ზღუდავს სადავო მოსაზრებების ხელმისაწვდომობას რაც ამტკიცებს, რომ იქმნება ელიტური მოსაზრებების ვიწრო სპექტრი. მათი აზრით, ეს არის მძლავრ კორპორაციებსა და მედიას შორის მჭიდრო კავშირის ბუნებრივი შედეგი.<ref>James Curran and [[Jean Seaton]] ''[[Power Without Responsibility: the Press and Broadcasting in Britain]]'', London: Routledge, 1997, p. 1</ref> მედია ჟურნალისტები ასევე აღნიშნავენ, რომ ადრეული მედია ინდუსტრიის გავლენიანი მებრძოლები გამოირჩეოდნენ ძირითადად ანტიდემოკრატიული შეხედულებებით და პოლიტიკაში მოსახლეობის ჩართულობას ეწინააღმდეგებოდნენ.<ref>Noam Chomsky and Gabor Steingart [http://www.chomsky.info/interviews/20081010.htm "The United States Has Essentially a One-Party System {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100128113437/http://www.chomsky.info/interviews/20081010.htm |date=28 January 2010 }}, ''Der Spiegel Online'', 10 October 2008, as reproduced on the Chomsky.info website</ref> [[ედვარდ ბერნასი]], რომელიც საზოგადოებრივი ურთიერთობის დაწყებას ცდილობდა, მიიჩნევდა რომ „ხალხის სამართავად საჭიროა მათი მართვა ისე, როგორც ჯარისკაცის გონების და სხეულის“.<ref>[http://www.historyisaweapon.com/defcon1/bernprop.html Propaganda by Edward Bernays (1928)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100319141306/http://www.historyisaweapon.com/defcon1/bernprop.html |date=19 March 2010 }}. Historyisaweapon.com. Retrieved on 2010-09-29.</ref> მსგავსს არგუმენტებს მხარდამჭერები ეხმაურებიან რომლებიც ამბობენ, რომ კონსტიტუციურად დაცული [[სიტყვის თავისუფლება]] საშუალებას აძლევს როგორც კომერციულ, ისე არაკომერციულ ორგანიზაციებს განიხილონ სხვადასხვა საკითხები. მათი აზრით, დემოკრატიულ ქვეყნებში მედიის გაშუქება უბრალოდ ასახავს საზოგადოების უპირატესობას და არ საჭიროებს ცენზურას. განსაკუთრებით მედიის ახალი ფორმებით, როგორიცაა ინტერნეტი, რომელიც არ არის ძვირი ფართო აუდიტორიისათვის. === ამომრჩევლის შეზღუდული მონაწილეობა === ამომრჩეველთა დაბალი აქტივობა, იმედგაცრუება, გულგრილობა თუ უკმაყოფელბა სტატუს კვოს გამო, შეიძლება მნიშვნელოვან პრობლემად ჩაითვალოს. მიუხედავად იმისა, რომ თანამედროვე დემოკრატიულ ქვეყნებში ამომრჩეველთა აქტივობის დონე მნიშვნელოვნად განსხვავდება არჩევნების ფორმების მიხედვით, დაბალმა აქტივობამ შეიძლება გამოიწვიოს კითხვები იმის შესახებ, ასახავს თუ არა შედეგები ხალხის ნებას. ამის გამომწვევი მიზეზები, შეიძლება თუ არა საზოგადოებაში არსებულ პრობლემებსა ან უკიდურეს შემთხვევაში საარჩევნო სისტემის [[ლეგიტიმაცია|ლეგიტიმურობის]] საკითხზე. მთავრობის ან კონკრეტული ჯგუფების მიერ წამოწყებულმა კამპანიებმა, რომელიც მიმართული იქნება არჩევნებში მონაწილეთა რაოდენობის გაზრდისკენ, შესაძლოა ამომრჩეველთა აქტივობის გაზრდა გამოიწვიოს. მაგრამ, ერთმანეთისგან უნდა განსხვავდებოდეს კონკრეტული პარტიის და კანდიდატის მხარდასაჭერად წარმოებული კამპანია და ზოგადი სახის კამპანია, რომლის მიზანი საზოგადოებაში აქტივობის გაზრდას ემსახურება. რამოდენიმე ქვეყანაში მიღებულია [[სავალდებულო კენჭისყრა|სავალდებულო კენჭისყრის]] ფორმა, რომელიც სხვადასხვა სახისაა. მომხრეები ამტკიცებენ, რომ ეს ზრდის არჩევნების ლეგიტიმურობის ხარისხს და, შესაბამისად უზრუნველყობს პოლიტიკურ პრიცესებში საზოგადოების ჩართულობის გაზრდას. სავალდებული კენჭისყრის მოწინააღმდეგეთა არგუმენტები ემყარება თავისუფლების შეზღუდვას, ბათილი, ცარიელი და შემთხვევითობის პრინციპით ხმების მიცემის რაოდენობის გაზრდას.<ref>{{cite web |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |title=International IDEA &#124; Compulsory Voting |publisher=Idea.int |accessdate=2008-10-28 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archivedate=12 June 2009 }}</ref> სხვა ალტერნატივებში შედის დაუსწრებელი ბიულეტენების გამოყენების გაზრდა, ხმის მიცემის პროცესის გამარტივების ან გაუმჯობესების მიზნით [[ელექტრონულად ხმის მიცემა]] გამოყენება. === ეთნიკური და რელიგიური კონფლიქტები === ისტორიულად გარკვეული მიზეზების გამო, მრავალი სახელმწიფო არ არის კულტურულად და ეთნიკურად ერთფეროვანი. შეიძლება არსებობდეს მკვეთრად განსხვავებული ეთნიკური, ენობრივი, რელიგიური და კულტურული დაყოფა. რეალურად შესაძლებელია, რომ ზოგიერთი ჯგუფი ერთმანეთის მიმართ მტრულად იყოს განწყობილი. ამავდროულად შესაძლებელია, რომ პოლიტიკური პროცესები გამოყენებულ იქნას „მოწინააღმდგე“ ჯგუფის მიმართ. [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირის]] დაშლას და საბჭოთა ბლოკის ქვეყნების ნაწილობრივ [[დემოკრატიზაცია|დემოკრატიზაციის]] პროცესს ყოფილ [[იუგოსლავია|იუგოსლავიაში]], [[კავკასია|კავკასიასა]] და [[მოლდოვა|მოლდოვაში]] საომარი მოქმედებები მოჰყვა. მიუხედავად ამისა, ზოგიერთი ადამიანი მიიჩნევს, რომ კომუნიზმის დაცემასა და დემოკრატიული სახელმწიფოების რაოდენობის ზრდას თან ახლავს ტოტალური, სახელმწიფოთაშორისი, [[ეთნიკური]], [[რევოლუციური]] ომების შემცირება, ასევე ლტოლვილთა და დევნილთა რაოდენობის და მკვეთრი შემცირება. ამასთან, ეს ტენდენცია შეიძლება მიეწეროს ცივი ომის დასრულებას და აღნიშნული კონფლიქტების ბუნებრივ ამოწურვას, რომელთა უმეტესობა საბჭოთა კავშირმა და შეერთებულმა შტატებმა გამოიწვია.<ref>{{cite web |authors=Monty G. Marshall and Ted Robert Gurr |url=http://www.cidcm.umd.edu/peace_and_conflict.asp |title=Peace and Conflict 2005: A Global Survey of Armed Conflicts, Self-Determination Movements, and Democracy |accessdate=18 August 2006 |url-status= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070206010818/http://www.cidcm.umd.edu/peace_and_conflict.asp |archivedate=6 February 2007 }}. For illustrating graphs, see Center for Systemic Peace, (2006). [http://members.aol.com/CSPmgm/conflict.htm Global Conflict Trends – Measuring Systematic Peace] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060616185933/http://members.aol.com/CSPmgm/conflict.htm |date=16 June 2006 }}. Retrieved 19 February 2006.</ref> [[იელის უნივერსიტეტი|იელის იურიდიული ფაკულტეტის]] პროფესორი [[ემი ჩუა]] თავის წიგნში „[[მსოფლიო ცეცხლში (წიგნი)|მსოფლიო ცეცხლში]]“ ამბობს, რომ „როდესაც თავისუფალი ბაზრის დემოკრატია ხორციელდება ბაზარზე დომინირებული უმცირესობის თანდასწრებით, საპასუხო რეაქცია მისი უცვლელი შედეგია. როგორც წესი, ეს რეაქცია სამი ფორმიდან ერთ-ერთია. პირველი საპასუხო რეაქცია არის ბაზრების მიმართ, რომელიც მიზნად ისახავს ბაზარზე დომინირებული უმცირესობის სიმდიდრეს. მეორე არის საპასუხო მოქმედება დემოკრატიის წინააღმდეგ, ბაზარზე გაბატონებული უმცირესობის ძალების მიერ. მესამე არის ძალადობა, ზოგჯერ გენოციდი, რომელიც მიმართულია თავად ბაზარზე გაბატონებული უმცირესობის წინააღმდეგ“.<ref>{{Cite book|last=Chua |first=Amy |authorlink=Amy Chua |title=World on Fire |publisher=[[Doubleday (publisher)|Doubleday]] |year= 2002 |isbn=0385503024|title-link=World on Fire: How Exporting Free Market Democracy Breeds Ethnic Hatred and Global Instability }}</ref> === ბიუროკრატია === დემოკრატიის განუწყვეტლივი კრიტიკა ემსახურება იმას, რომ ხელს უწყობს არჩეულ წარმომადგენლებს კანონი შეცვალონ აუცილებლობის გარეშე. (როგორც აღწერილია [[ჰერბერტ სპენსერი|ჰერბერტ სპენსერის]] წიგნში „[[ადამიანი სახელმწიფოს წინააღმდეგ]]“. რამოდენიმე თვალსაზრისით ეს განიხილება, როგრორც საზიანო. ახალი კანონები ზღუდავს მანამდე არსებულ თავისუფლებებს, კანონების სწრაფი ცვლილება კი ართულებს კანონის დაცვის საშუალებას. რამაც შეიძლება გამოიწვიოს სამართალდამცავი ორგანოების უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება. კანონის გართულების მუდმივი პროცესი შესაძლოა ეწინააღმდეგებოდეს მარადიულ [[ბუნებრივი კანონი|ბუნებრივ კანონს]]. თუმცა, არ არსებობს თანხმობა იმის შესახებ, თუ რა არის ეს ბუნებრივი კანონი, კანონის დამცველთა შორისაც კი. დემოკრატიის მომხრეები მიანიშნებენ რთულ ბიუროკრატიასა და რეგულაციებზე, რომლებიც დიქტატურებში მოხდა, ისევე როგროც კომუნისტური სახელმწიფოების უმრავლესობაში. ლიბერალურ დემოკრატიებში ბიუროკრატიას ხშირად აკრიტიკებენ გადაწყვეტილების მიღების შენელებისა და სირთულის გამო. ტერმინი „[[წითელი ლენტი]]“ არის ბიუროკრატიული ფუნქციონირების სინონიმი, რომელიც ლიბერალური დემოკრატიის შედეგის სისწრაფეს. === მოკლევადიანი აქცენტი === განმარტების თანახმად, თანამედროვე ლიბერალურ დემოკრატიული ქვეყნები მთავრობის რეგულარულ ცვლილებებს იწვევს. რამაც საერთო კრიტიკა გამოიწვია მათი მოკლევადიანობის მიმართ. ოთხ-ხუთ წელიწადში მთავრობა ახალი არჩევნების წინაშე დგას და მან უნდა იფიქროს როგორ მოიგებს ამ არჩევნებს. ეს პოლიტიკა ხელს უწყობს იმას, რომ ამომრჩევლისათვის სარგებლის მოტანა გრძელვადიან პოლიტიკასთნ შედარებით უფრო მოკლე პერიოშია შესაძლებელი. ამგვარად, შესაძლებელია საზოგადოებისათვის გრძევლადიანი პროგნოზის გაკეთება, რაც გააკრიტიკა [[კარლ პოპერი|კარლ პოპერმა]]. დემოკრატიაში მოკლევადიანი აქცენტების გაკეთება შეიძლება ასევე იყოს მცირე კოლექტიური მეხსიერების შედეგი. მაგალითად, განვიხილოთ პოლიტიკა, რომელიც მიზნად ისახავს გარემოსთვის მიყენებული ზიანი შემცირებას და უმუშევრობის დროებითი ზრდას. ამასთან ერთად, ეს რისკი ვრცელდება სხვა პოლიტიკურ სისტემებზეც. [[ანარქო-კაპიტალიზმი|ანარქისტ-კაპიტალისტმა]] [[ჰანს-ჰერმან ჰოპი|ჰანს-ჰერმან ჰოპმა]] დემოკრატიული მთავრობის მოკლევადიანი ტერმინი ახსნა იმით, რომ ამჟამინდელი მმართველი ჯგუფი დროებით ხელმისაწვდომ რესურსებს რაციონალურად იყენებს, რაც ამ ჯგუფის წევრებს მაქსიმალურ ეკონომიკურ უპირატესობას ანიჭებს. მან ეს შეადარა [[მემკვიდრეობითი მონარქია|მემკვიდრეობით მონარქიას]], სადაც მონარქს სურს შეინარჩუნოს თავისი ქონების გრძელვადიანი კაპიტალის ღირებულება (ე.ი. მის მფლობელობაში არსებული ქვეყანა) და დაუპირისპირდეს დაუყონებლივ შემოსავლის მიღებს სურვილს. ამას ადასტურებს გარკვეულ მონარქიებსა (20-25%) და ლიბერალურ დემოკრატიებში (30-60%) გადასახადების შესახებ არსებული ისტრიული სახის ჩანაწერები.<ref>{{cite book |author=Bartlett, Robert |authorlink=Robert Bartlett (historian) |title=England Under the Norman and Angevin Kings: 1075–1225 |publisher=Clarendon Press |location=Oxford, UK |year=2000 |isbn=0198227418 |pages=[https://archive.org/details/englandundernorm00bart_0/page/165 165–68] |url=https://archive.org/details/englandundernorm00bart_0/page/165 }} 25% tax in England in the 12th century</ref> == მაჟორიტარიზმი == [[ტირანია|უმრავლესობის ტირანია]] არის შიში იმისა, რომ დემოკრატიულ მთავრობას, რომლიც ასახავს უმრავლესობის შეხედულებას, უმცირებოსის შევიწროების მიზნით, გარკვეული ზომების მიღება შეუძლია. მაგალითად, უმცირესობის, რომელიც ფლობს სიმდიდრეს, ქონების საკუთრებას უფლებას ძალაუფლებას, გარკვეული რასობრივი და ეთნიკური წარმოშობისა ან ეროვნების უმცირესობის შევიწროება. თეორიულად, უმრავლესობა არის ყველა მოქალაქის უმრავლესობა. თუ მოქალაქეებს ხმის მიცემას კანონი არ აიძულებს ჩვეულებრივ, მას ხმას აძლევს უმეტესობა. თუ ასეთი ჯგუფი წარმოადგენს უმცირესობას, მაშინ შესაძლებელია, რომ უმცირესობამ თეორიულად შეძლოს სხვა უმცირესობის ჩაგვრა, უმრავლესობის სახელით. ამასთანავე, ასეთი არგუმენტი შეიძლება ეხებოდეს როგორც [[პირდაპირი დემოკრატია|პირდაპირ დემოკრატიას]], ან [[წარმომადგენლობითი დემოკრატია|წარმომადგენლობით დემოკრატიას]]. პირდაპირი დემოკრატიისას, სადაც ყველა მოქალაქე იძულებულია ხმას მისცეს, ლიბერალური დემოკრატიის ქვეყნებში სიმდიდრე და ძალაუფლება, როგორც წესი, კონცენტრირებულია მცირე პრივილეგირებული კლასის ხელში, რომელსაც მნიშვნელოვანი გავლენა აქვს პოლიტიკურ პროცესებზე. რამოდენიმე „დე ფაქტო“ დიქტატურას ასევე აქვს ხმის მიცემის სავალდებულო ფორმა, მაგრამ კენჭისყრა არ არის „თავისუფალი და სამართლიანი“, რისი საშუალებითაც ცდილობს გაზარდოს რეჟიმის ლეგიტიმურობის საკითხი. (მაგალითად [[ჩრდილოეთ კორეა]]).<ref name=pk>{{cite web |title=DPRK Holds Election of Local and National Assemblies |work=[[People's Korea]] |url=http://www1.korea-np.co.jp/pk/195th_issue/2003081602.htm |accessdate=2008-06-28 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6FXQ2bRBM?url=http://www1.korea-np.co.jp/pk/195th_issue/2003081602.htm |archivedate=31 March 2013 |url-status=dead }}</ref><ref name=parlunion4>{{cite web | title=The Parliamentary System of the Democratic People's Republic of Korea | publisher=Association of Secretaries General of Parliaments (ASGP) of the [[Inter-Parliamentary Union]] | work=Constitutional and Parliamentary Information | url=http://www.asgp.co/sites/default/files/documents//CJOZSZTEPVVOCWJVUPPZVWPAPUOFGF.pdf | accessdate=2010-10-01 | page=4 | archive-date=3 March 2012 | archive-url=https://web.archive.org/web/20120303054935/http://www.asgp.info/Resources/Data/Documents/CJOZSZTEPVVOCWJVUPPZVWPAPUOFGF.pdf | url-status=live }}</ref> უმცირესობის მიერ ან მათი სახელით განხორციელებული შესაძლო ზეწოლის მაგალითები: * ის უმცირესობა, რომელიც პოტენციურად გაწვევას ექვემდებარება, შესაძლოა სოციალურ-ეკონომიკური მიზეზების გამო. * ის უმცირესობა, რომელიც არის მდიდარი, ხშირად თავის ფულსა და გავლენას პოლიტიკური პროცესის მანიპულირებისთვის იყენებს, დანარჩენი მოსახლეობის ინტერესების საწინააღმდეგოდ. * ევროპის რამოდენიმე ქვეყანამ აკრძალვები შემოიღო საჯარო სკოლებში პირადი რელიგიური სიმბოლოების შესახებ. ოპონენტები ამას რელიგიის თავისუფლების უფლებების დარღვევად მიიჩნევენ, მომხრენი კი ამას სახელმწიფოსა და რელიგიური საქმიანობის გამიჯვნას უკავშირებენ. * [[პორნოგრაფია|პორნოგრაფიის]] აკრძალვა, როგორც წესი განისაზღვრება იმით, თუ მზად არის უმრავლესობა. * სხვადასხვა [[იარაღი|იარაღის]] (მაგ. ხელკეტების, სპილენძის მუხლების, [[წიწაკის სპრე|წიწაკის სპრეის]], [[ცეცხლსასროლი იარაღი|ცეცხლსასროლი იარაღის]] პირად საკუთრებაში ფლობა) კრიმინალად ითვლება რამდენიმე დემოკრატიულ ქვეყანაში (მაგ. გაერთიანებული სამეფო, ბელგია და სხვა), რაც საზოგადოებაში უსაფრთხოების დონის ზრდასთან, ძალადობის და მკვლელობათა რაოდენობის შემცირებასთან არის დაკავშშირებული. * ნარკოტიკების, კოფეინის, თამბაქოს და ალკოჰოლის მოხმარება ძალიან ხშირად დანაშაულად ითვლება. ამერიკის შეერთებულ შტატებში თავდაპირველად ეს დაიწყო რასისტული და რელიგიური მიზეზებით.<ref>{{cite encyclopedia |title=The Paradox of Prohibition |encyclopedia=Questioning Prohibition |publisher=International Antiprohibitionist League |location=Brussels |year=1994 |author= John Marks |page=161 |quote=Havelock Ellis wrote at the turn of the century on his visit to America of the zeal of the Christian missionaries during the 19th century ... In an obscure southwestern state he happened across some upset missionaries who ... had come up against some Amerindians who ate cacti as part of their sacrament much as the Christians use wine. The hallucinogen in the cacti, which the Indians interpreted as putting them in communion with their God, rendered them, said the distraught missionaries, "Resistant to all our moral suasions". The missionaries had recourse to the state legislature and cactus eating was forbidden. Between the turn of the century and the First World War these laws were generalised to all states of the Union and to all substances, including alcohol. The Americans adopted prohibition in response to a strong religious lobby for whom all intoxicants were direct competitors for the control over the minds of men.}}</ref> * ამ კონტექსტში ნახსენებია საზოგადოების დამოკიდებულება [[ჰომოსექსუალი|ჰომოსექსუალების]] მიმართ. რამდენიმე ათეული წლის წინ დემოკრატიებში ჰომოსექსუალური ქმედებები დანაშაულად ითვლებოდა და ზოგიერთ დემოკრატიაში ისინი დღესაც მიმდინარეობს, რაც უმრავლესობის რელიგიურ ან სექსუალურ ნორმების უპირატესობას ასახავს. * ათენის დემოკრატიასა და ამერიკის შეერთებულ შტატებში ძველად [[მონობა]] მიღებული იყო. * მდიდარ დასავლურ წარმომადგენლობით დემოკრატიებში ღარიბი მოსახლეობის უმცირესობას წარმოადგენს და მათ არ შეუძლიათ ძალის გამოყენება სახელმწიფოში ცვლილებებისათვის. როდესაც იქმნება ღარიბი ფენა, უმრავლესობამ შეიძლება გამოიყენოს დემოკრატიული პროცესი, რათა ფაქტობრივად მოხსნას სახელმწიფო დაცვა. * „უმრავლესობის ტირანიის“ ხშირად მოყვანილი მაგალითია ის, რომ [[ადოლფ ჰიტლერი]] ხელისუფლებაში მოვიდა დემოკრატიული „ლეგიტიმური“ გზით. დემოკრატიულ [[ვაიმარის რესპუბლიკა|ვაიმარის რესპუბლიკაში]] 1933 წელს [[ნაცისტური პარტია|ნაცისტურმა პარტიამ]] ხმათა უდიდესი წილი მოიპოვა. დემოკრატიული სისტემის გაუქმების შემდეგ [[ჰიტლერის რეჟიმი|ჰიტლერის რეჟიმის]] მიერს მოხდა ადამიანის უფლებები მასშტაბურად დარღვევა. დემოკრატიის მომხრეები „უმრავლესობის ტირანიასთან“ დაკავშირებით არაერთ დაცვით არგუმენტს იშველუებენ. ერთი იმის მტკიცებაა, რომ [[კონსტიტუცია|კონსტიტუციის]] არსებობა, რომელიც ბევრ დემოკრატიულ ქვეყანაში მოქალაქის უფლებებს იცავს. ზოგადად, კონსტიტუციებში ცვლილებების შეტანა მოითხოვს არჩეული წარმომადგენლების [[უმრავლესობა|უმრავლესობის]] შეთანხმებას, ან მოსამართლისა და ნაფიც მსაჯულთაგან შეთანხმებას, რომ მტკიცებულება და პროცედურული სტანდარტები შესრულებულია სახელმწიფოს მიერ, ან ზოგჯერ [[რეფერენდუმი]]. ეს მოთხოვნები ხშირად გაერთიანებულია. [[ხელისუფლების დანაწილება]] საკანონმდებლო, აღმასრულებელ და [[სასამართლო]] ხელისუფლებად, უმცირესობისთვის ართულებს საკუთარი ნების გამოხატვას. რაც იმას ნიშნავს, რომ უმრავლესობას კვლავ შეუძლია ლეგიტიმურად აიძულოს უმცირესობა გარკვეულ საკიტხებში. კიდევ ერთი არგუმენტი ისაა, რომ უმრავლესობებსა და უმცირესობებს შეუძლიათ განსხვავებულად განსხვავებული ფორმის მიღება. ადამიანები ხშირად ეთანხმებიან უმრავლესობის შეხედულებას ზოგიერთ საკითხში და ეთანხმებიან უმცირესობის შეხედულებას სხვა საკითხებზე. შეიძლება შეიცვალოს შეხედულებაც, ამიტომ უმრავლესობის წევრებმა შეიძლება შეზღუდონ უმცირესობის ჩაგვრა, რადგან ისინი შეიძლება მომავალში თავად იყვნენ უმცირესობაში.მესამე საერთო არგუმენტი ისაა, რომ რისკების მიუხედავად უმრავლესობის წესი სხვა სისტემებთნ შედარებიტ უპირატრსია და უმრავლესობის ტირანიში ნებისმიერ შემთხვევაში უმცირესობის ტირანიის გაუმჯობესება ხდება. ზემოთ ხსენებული ყველა შესაძლო პრობლემა შეიძლება ასევე აღმოჩნდეს არადემოკრატიულ ქვეყნებში, დამატებით პრობლემასთან დაკავშირებით, რომ უმცირესობამ შეიძლება ზეწოლა მოახდინოს უმრავლესობაზე. დემოკრატიის მომხრეები ამტკიცებენ, რომ ემპირიული სტატისტიკური მონაცემები ცხადყოფს, რომ მეტი დემოკრატია მთავრობის მიერ შინაგან ძალადობასა და მასობრივ მკვლელობებს იწვევს. ეს ზოგჯერ ფორმულირებულია როგორც [[რუმელის კანონი]]. === პოლიტიკური სტაბილურობა === ლიბერალური დემოკრატიის პოლიტიკური სტაბილურობა დამოკიდებულია ძლიერ ეკონომიკურ ზრდაზე, ასევე ძლიერ სახელმწიფო ინსტიტუტებზე, რომლებიც უზრუნველყოფენ თავისუფალ არჩევნებს, [[კანონის უზენაესობა|კანონის უზენაესობას]] და ინდივიდუალურ თავისუფლებებს.<ref>{{cite journal|doi=10.1146/annurev-polisci-052918-012050|title=Democratic Stability: A Long View|year=2020|last1=Carugati|first1=Federica|journal=Annual Review of Political Science|volume=23|pages=59–75|doi-access=free}}</ref> დემოკრატიის ერთ-ერთი არგუმენტი ისაა, რომ იმგვარი სისტემის შექმნით, სადაც საზოგადოებას შეუძლია მთავრობის შეცვლა, სამრთლებრივი ბაზის შეცვლის გარეშე. დემოკრატია მიზნად ისახავს პოლიტიკური გაურკვევლობისა და არასტაბილურობის შემცირებას და მოქალაქეების დარწმუნებას, რომ რამდენადაც ისინი არ ეთანხმებიან ამჟამინდელ პოლიტიკას, მათ მიეცემათ რეგულარული შანსი შეცვალონ ისინი, ვინც ხელისუფლებაში არიან, ან შეცვალონ პოლიტიკა, რომელთანაც ისინი არ ეთანხმებიან. ეს სასურველია სისტემას, სადაც პოლიტიკური ცვლილებები ხდება ძალადობის გზით. ლიბერალური დემოკრატიის ერთ-ერთი თვალსაჩინო თვისებაა ის, რომ მათი ოპონენტები (ის ჯგუფები, რომელთაც სურთ ლიბერალური დემოკრატიის გაუქმება) იშვიათად იმარჯვებენ არჩევნებში. დამცვლები ამ ამ არგუნეტით ამარტლებენ იმას, რომ ლიბერალური დემოკრატია არსებითად სტაბილურია და მისი დამხობა შეიძლება მხოლოდ გარე ძალის გამოყენებით, ხოლო ოპონენტები ამტკიცებენ, რომ სისტემა ბუნებრივადაა მოწყობილი, მიუხედავად მისი მიუკერძოებლობის პრეტენზიებისა. წარსულში შიშობდნენ, რომ დემოკრატია შეიძლება ადვილად გამოიყენონ დიქტატორული მისწრაფებების მქონე ლიდერებმა, რომლებსაც შეეძლებათ თავად აირჩიონ ხელისუფლებაში. ამასთან, ისეთი ლიბერალური დემოკრატიული ქვეყნების რიცხვი დაბალია, რომლებმაც ხელისუფლებაში დიქტატორები აირჩიეს. როდესაც ეს მოხდა, ეს ჩვეულებრივ ხდება მას შემდეგ, რაც დიდმა კრიზისმა გამოიწვია მრავალი ადამიანის ეჭვი ამ სისტემაში ან ახალგაზრდა/ცუდად მოქმედ დემოკრატიებში. რამდენიმე მაგალითს წარმოადგენს [[ადოლფ ჰიტლერი]] [[დიდი დეპრესია|დიდი დეპრესიის დროს]] და [[ნაპოლეონ III]], რომელიც გახდა [[საფრანგეთის მეორე რესპუბლიკა|საფრანგეთის მეორე რესპუბლიკის]] პირველი პრეზიდენტი და შემდეგ იმპერატორი. === ეფექტური რეაგირება ომის დროს === განმარტების მიხედვით, ლიბერალური დემოკრატია გულისხმობს, რომ ძალა არ არის კონცენტრირებული. კრიტიკის მიხედვით, სახელმწიფოსთვის ეს შეიძლება იყოს უარყოფითი შედეგის მომტანი [[ომი|ომის]] დროს, როდესაც საჭიროა სწრაფი და ერთიანი რეაგირება. როგორც წესი, საკანონმდებლო ორგანომ შეტევითი სამხედრო ოპერაციის დაწყებამდე თანხმობა უნდა განაცხადოს, თუმცა ზოგჯერ აღმასრულებელ ხელისუფლებას ამის გაკეთება თავადაც შეუძლია საკანონმდებლო ორგანოს ინფორმირებისას. თუ დემოკრატიულ ქვეყანას თავს დაესხნენ, თავდაცვითი ოპერაციების ჩატარებისათვის, როგორც წესი, არ არის საჭირო თანხმობა. შესაძლოა ხალხმა ხმა მისცეს ჯარის გაწვევის წინააღმდეგ. ამასთან, რეალური კვლევების თანახმად, დემოკრატიული ქვეყნები უფრო მეტად იმარჯვებენ ომებში, ვიდრე არა დემოკრატიული ქვეყნები. ამის ერთ-ერთი ახსნა პირველ რიგში დაკავშირებულია „[[პოლიტიკა|პოლიტიკის]] გამჭვირვალობასთან და სტაბილურობასთან. რაც დგინდება იმაში, რომ დემოკრატიულ ქვეყნებს უკეთ შეუძლიათ მოკავშირეებთან თანამშრომლობა ომის წარმოებისათვის.“ სხვა კვლევები ამას უკავშირებს რესურსების მაქსიმალურ მობილიზებას ან შერჩევით ომებს, სადაც გამარჯვების დიდი შანსი აქვთ დემოკრატიულ ქვეყნებს.<ref>Ajin Choi, (2004). „Democratic Synergy and Victory in War, 1816–1992“. ''International Studies Quarterly'', Volume 48, Number 3, September 2004, pp. 663–82 (20). {{doi|10.1111/j.0020-8833.2004.00319.x}}</ref> სტიმი და [[დენ რეიტერი|რეიტერი]] ასევე აღნიშნავენ, რომ დემოკრატიულ საზოგადოებებში ინდივიდუალურობის ხაზგასმა ნიშნავს, რომ მათი ჯარისკაცები უფრო მეტი მოტივაციით და უმაღლესი ხელმძღვანელობის ქვეშ იბრძვიან.<ref>{{Cite book |first=Reiter |last=Dan |author2=Stam, Allan C. |year=2002 |title=Democracies at War |publisher=Princeton University Press |isbn=0691089485 |pages=[https://archive.org/details/democraciesatwar00danr/page/64 64–70] |url=https://archive.org/details/democraciesatwar00danr/page/64 }}</ref> დიქტატურიის დროს ხშირად ოფიცრებს ნიშნავენ პოლიტიკური ერთგულებისთვის და არა სამხედრო შესაძლებლობების მიხედვით. ისინი შეიძლება შეირჩეს მცირე კლასის ან რელიგიური/ეთნიკური ჯგუფიდან, რომლებიც მხარს უჭერენ რეჟიმს. არადემოკრატიულ ქვეყნებში ლიდერებს შეუძლიათ ძალადობრივი გზით რეაგირება მოახდინონ ნებისმიერს კრიტიკასა და დაუმორჩილებლობაზე. რამაც შეიძლება შეაშინოს ჯარისკაცები და ოფიცრები, რომ ნებართვის გარეშე გააკეთონ რაიმე. თანამედროვე ომებში ინიციატივის ნაკლებობა განსაკუთრებით საზიანოა. მტრის ჯარისკაცები შეიძლება უფრო ადვილად ჩაბარდნენ დემოკრატიულ ქვეყანას, რადგან ისინი შედარებით კარგი მოპყრობით ხასიათდებიან. ამის საპირისპიროდ, ნაცისტურმა გერმანიამ დახოცა ტყვე საბჭოთა ჯარისკაცების თითქმის 2/3, ხოლო [[კორეის ომი|კორეის ომში]] ჩრდილოეთ კორეამ ტყვედ ჩავარდნილი ამერიკელი ჯარისკაცების 38%. === ინფორმაციის მიწოდება და პრობლემის გამოსწორება === დემოკრატიულ სისტემას შეიძლება გაუმჯობესებული ინფორმაციის მიწოდება პოლიტიკური გადაწყვეტილების მიღებისას. არასასურველი ინფორმაცია შეიძლება უფრო ადვილად იგნორირებული იყოს დიქტატურებში, მაშინაც კი, თუ ეს არასასურველი ან საწინააღმდეგო ინფორმაცია იძლევა პრობლემების ადრეულ გაფრთხილების შესახებ. [[ანდერს ქიდენიუსი|ანდერს ქიდენიუსმა]] 1776 წელს ამ მიზეზით [[პრესის თავისუფლება|პრესის თავისუფლების]] არგუმენტი წამოაყენა.<ref name=luoma>{{cite web|last=Luoma|first=Jukka|title=Helsingin Sanomat – International Edition|accessdate=26 November 2007|url=http://www.hs.fi/english/article/Self-censorship+has+always+encouraged+censorship/1135218861212|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071120112003/http://www.hs.fi/english/article/Self-censorship+has+always+encouraged+censorship/1135218861212|archivedate=20 November 2007}}</ref> დემოკრატიული სისტემა ასევე გთავაზობთ არაეფექტური ლიდერების და პოლიტიკის ჩანაცვლების გზას. ავტოკრატიის დროს კი, შესაძოა უფრო დიდხანს გაგრძელდეს პრობლებემი და ყოველგვარი კრიზისი.<ref name=carnegiecouncil1>{{cite web|title=The Democracy Advantage: How Democracies Promote Prosperity and Peace |work=Carnegie Council |url=http://carnegiecouncil.org/viewMedia.php/prmTemplateID/9/prmID/5129 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060628061201/http://carnegiecouncil.org/viewMedia.php/prmTemplateID/9/prmID/5129 |archivedate=28 June 2006}}</ref> === კორუფცია === [[მსოფლიო ბანკი|მსოფლიო ბანკის]] მიერ ჩატარებული კვლევის თანახმად, პოლიტიკური ინსტიტუტები ძალზე მნიშვნელოვანია [[კორუფცია|კორუფციის]] გავრცელების დონის დასადგენად: (გრძელვადიანი) დემოკრატია, საპარლამენტო სისტემები, პოლიტიკური სტაბილურობა და პრესის თავისუფლება კორუფციის დაბალ მაჩვენებელს განაპირობებს.<ref>Daniel Lederman, Normal Loaza, Rodrigo Res Soares, (November 2001). [https://ssrn.com/abstract=632777 „Accountability and Corruption: Political Institutions Matter“]. ''World Bank Policy Research Working Paper No. 2708''. {{SSRN|632777}}. Retrieved 19 February 2006.</ref> ინფორმაციის თავისუფლების შესახებ კანონმდებლობა მნიშვნელოვანია ანგარიშვალდებულების და გამჭვირვალობისათვის. ინდოეთის ინფორმაციის უფლების აქტმა უკვე მასობრივი გამოსვლები გამოიწვია ქვეყანაში, რომელიც ხშირად მთლიანად ცვლის ძალაუფლებას.<ref>{{cite web |url=http://www.asiamedia.ucla.edu/article.asp?parentid=52046 |title=Right to Information Act India's magic wand against corruption |work=AsiaMedia |accessdate=2008-10-28 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080926172330/http://www.asiamedia.ucla.edu/article.asp?parentid=52046 |archivedate=26 September 2008 }}</ref> === ტერორიზმი === რამდენიმე კვლევის შედეგად დადგინდა, რომ ტერორიზმი ყველაზე ხშირად გვხვდება ისეთ ქვეყნებში, რომელთაც შერეული სახის [[პოლიტიკური თავისუფლება]] აქვთ, რაც ისეთ ქვეყნებს მოიაზრებს, რომლებიც ავტოკრატიული მმართველობიდან დემოკრატიულ მმართველობაზე გადადიან. ერები ძლიერი ავტოკრატიული მთავრობებით და მთავრობები, რომლებიც მეტ პოლიტიკურ თავისუფლებას იძლევა, ტერორიზმს ნაკლებად განიცდიან.<ref>{{cite web|url=http://www.news.harvard.edu/gazette/2004/11.04/05-terror.html |title=Harvard Gazette: Freedom squelches terrorist violence |publisher=News.harvard.edu |accessdate=2008-10-28 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150919050732/http://news.harvard.edu/gazette/2004/11.04/05-terror.html |archivedate=19 September 2015 }}</ref> === ეკონომიკური ზრდა და ფინანსური კრიზისი === სტატისტიკურად, დემოკრატიის მაღალი მაჩვენებელი პირდაპირ კავშირშია ერთ სულ მოსახლეზე მაღალ [[მშპ|მშპ-თან]]. ამასთან, არსებობს კამათი იმის თაობაზე, თუ ამისათვის რამდენი კრედიტი შეიძლება აიღოს დემოკრატიული სისტემამ. ერთი მოსაზრების მიხედვით, დემოკრატია ფართოდ გავრცელდა [[ინდუსტრიული რევოლუცია|ინდუსტრიული რევოლუციის]] და [[კაპიტალიზმი|კაპიტალიზმის]] შემოღების შემდეგ. მეორეს მხრივ, ინდუსტრიული რევოლუცია დაიწყო ინგლისში, რომელიც თავის დროზე საკუთარ საზღვრებში ერთ-ერთი ყველაზე დემოკრატიული ერი იყო, მაგრამ ეს დემოკრატია ძალიან შეზღუდული იყო და არ ვრცელდებოდა კოლონიებზე, რომლებიც ბრიტანეთისთვის სიმდიდრის მოტანას უწყობდა ხელს. რამდენიმე სტატისტიკური კვლევა მხარს უჭერს თეორიას, რომ ეკონომიკური თავისუფლების უფრო მაღალი ხარისხი, რომელიც იზომება [[ეკონომიკური თავისუფლების ინდექსი|ეკონომიკური თავისუფლების მაჩვენებლების]] რამდენიმე ინდექსთან ერთად,<ref>Free the World. [http://www.freetheworld.com/papers.html Published Work Using Economic Freedom of the World Research] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161120060624/http://www.freetheworld.com/papers.html |date=20 ნოემბერი 2016 }}. Retrieved 19 February 2006.</ref> განაპირობებს ეკონომიკურ ზრდას. რაც თავის მხრივ ზრდის ზოგად კეთილდღეობას, ამცირებს სიღარიბეს და იწვევს დემოკრატიზაციის პროცესს. ეს არის სტატისტიკური მაჩვენებელი და ასევე არსებობს ინდივიდუალური გამონაკლისებიც, მაგალითად, მალი, რომელიც „[[თავისუფლების სახლი|თავისუფალი სახლის]]“ მიხედვით არის „თავისუფალი“, მაგრამ არის [[განვითარებადი ქვეყნები|ნაკლებად განვითარებული ქვეყანა]]. ან კატარი, რომელსაც სავარაუდოდ მსოფლიოში ყველაზე მაღალი მშპ აქვს ერთ სულ მოსახლეზე, მაგრამ არასოდეს ყოფილა დემოკრატიული. ასევე არსებობს სხვა გამოკვლევებიც, იმის შესახებ, რომ დემოკრატიზაციის მაღალი მაჩვენებელი ზრდის ეკონომიკურ თავისუფლებას. <ref>{{cite web|first=Niclas|last= Bergren|date=2002 |url = http://www.ratioinstitutet.nu/pdf/wp/nb_efi.pdf |title=The Benefits of Economic Freedom: A Survey |url-status=unfit |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070628093441/http://www.ratioinstitutet.nu/pdf/wp/nb_efi.pdf |archivedate=28 June 2007 }}</ref><ref>John W. Dawson, (1998). [http://www.eh.net/bookreviews/library/0102.shtml „Review of Robert J. Barro, Determinants of Economic Growth: A Cross-Country Empirical Study“] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060420160141/http://www.eh.net/bookreviews/library/0102.shtml |date=20 April 2006 }}. ''Economic History Services''. Retrieved 19 February 2006.</ref> ერთი საწინააღმდეგო მოსაზრება შეიძლება იყოს ის, რომ კანადასა და შვედეთის მსგავს ქვეყნებს ეკონომიკურ თავისუფლების მიუხედავად, ჩილესა და ესტონეთის ქვეყნებთან შედარებით დაბალი მაჩვენებლები აქვთ, მაგრამ დღეს კანადასა და შვედეთს მეტი მშპ-ზე ერთ სულ მოსახლეზე მათ აქვთ.ინდექსის მიხედვით, მსოფლიოს ეკონომიკური თავისუფლების რეიტინგში კანადა და შვედეთი სხვა ქვეყნებტან შედარებით წინ არიან, რაც გამოწვეულია ისეთი ფაქტორებით, როგორიცაა [[კანონის უზენაესობა]], ძლიერი საკუთრების უფლებები და თავისუფალი ვაჭრობის მცირე შეზღუდვები. ზოგი ამტკიცებს, რომ ეკონომიკური ზრდა მოქალაქეთა გაძლიერების გამო უზრუნველყოფს დემოკრატიისკენ წინსვლას ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა კუბა. ამასთან, სადავოა ისიც, რომ თუ ადრე ეკონომიკურმა ზრდამ დემოკრატიზაცია გამოიწვია, შესაძლოა მომვალში იგივე არ მოხდეს.<ref>{{cite journal|first1 = Bruce|last1 = Bueno de Mesquita|first2 = George W.|last2 = Downs|date = September–October 2005|url = https://www.foreignaffairs.com/articles/2005-09-01/development-and-democracy|title = Development and Democracy|journal = Foreign Affairs|publisher = Council on Foreign Relations|access-date = 22 October 2018|archive-date = 22 October 2018|archive-url = https://web.archive.org/web/20181022234013/https://www.foreignaffairs.com/articles/2005-09-01/development-and-democracy|url-status = live}}</ref><ref>{{cite news|first1= Joseph T.|last1= Single|first2= Michael M.|last2= Weinstein|first3= Morton H.|last3= Halperin|date= 28 September 2004|url= https://www.nytimes.com/cfr/international/20040901facomment_v83n4_siegle-weinstein-halperin.html|title= Why Democracies Excel|work= New York Times|access-date= 2 March 2017|archive-date= 13 November 2016|archive-url= https://web.archive.org/web/20161113004700/http://www.nytimes.com/cfr/international/20040901facomment_v83n4_siegle-weinstein-halperin.html|url-status= live}}</ref> მაღალი ხარისხის ნავთობის ან წიაღისეულის ექსპორტი მკაცრად ასოცირდება არადემოკრატიულ მმართველობასთან. ეს ვრცელდება მსოფლიოში და არა მხოლოდ შუა აღმოსავლეთში. დიქტატორებს, რომლებსაც აქვთ ამ ფორმის სიმდიდრე, შეუძლიათ მეტი თანხა დახარჯონ თავიანთ უსაფრთხოების აპარატზე და უზრუნველყონ სარგებელი, რომელიც ამცირებს საზოგადოების არეულობას. ასევე, ასეთ სიმდიდრეს არ მოჰყვება სოციალური და კულტურული ცვლილებები, რამაც შეიძლება საზოგადოება გარდაქმნას ჩვეულებრივი ეკონომიკური ზრდით.<ref>{{Cite journal|author=Ross, Michael Lewin |title=Does Oil Hinder Democracy? |journal=World Politics |year=2001 |volume=53 |issue=3 |pages=325–61 |doi=10.1353/wp.2001.0011|s2cid=18404 }}</ref> 2006 წლის ანალიზმა აჩვენა, რომ დემოკრატიას პირდაპირი გავლენა არ აქვს ეკონომიკურ ზრდაზე. ამასთან, მას აქვს ძლიერი და მნიშვნელოვანი არაპირდაპირი შედეგები, რაც ხელს უწყობს ზრდას. დემოკრატია ასოცირდება ადამიანური კაპიტალის მაღალ დაგროვებასთან, [[ინფლაცია|ინფლაციასთან]], პოლიტიკურ არასტაბილურობასთან და უფრო მაღალთან [[ეკონომიკური თავისუფლება|ეკონომიკური თავისუფლებასთან]]. ასევე არსებობს გარკვეული დამამტკიცებელი არგუმენტები, რომ იგი ასოცირდება უფრო დიდ მთავრობებთან და საერთაშორისო ვაჭრობის უფრო მეტ შეზღუდვებთან.<ref>{{Cite journal|author=Doucouliagos, H., Ulubasoglu, M |title=Democracy and Economic Growth: A meta-analysis |journal=School of Accounting, Economics and Finance Deakin University Australia |year=2006}}</ref> თუ გამოვტოვებთ [[აღმოსავლეთი აზია|აღმოსავლეთ აზიას]], მაშინ ბოლო ორმოცდახუთი წლის განმავლობაში ღარიბი დემოკრატიული ქვეყნების ეკონომიკა 50%-ით უფრო სწრაფად გაზარდა, ვიდრე არადემოკრატიული ქვეყნების. ისეთი ღარიბი დემოკრატიული ქვეყნები, როგორიცაა ბალტიის ქვეყნები, ბოტსვანა, კოსტა რიკა, განა და სენეგალი, უფრო სწრაფად გაიზარდა, ვიდრე არა დემოკრატიული ქვეყნები, როგორიცაა ანგოლა, სირია, უზბეკეთი და ზიმბაბვე.<ref name="carnegiecouncil1"/> ბოლო ოთხი ათწლეულის განმავლობაში ყველაზე მძიმე ოთხმოცი ფინანსური კატასტროფებიდან მხოლოდ ხუთი მოხდა დემოკრატიულ ქვეყნებში. ანალოგიურად ღარიბი დემოკრატიული ქვეყნები, როგორც მოსალოდნელია, არადემოკრატიულ ქვეყნებთან შედარებით ერთი წლის განმავლობაში მშპ-ს 10%-იან შემცირებას განიცდის.<ref name="carnegiecouncil1"/> === შიმშილი და ლტოლვილები === ცნობილმა ეკონომისტმა [[ამარტია სენი|ამარტია სენმა]] აღნიშნა, რომ არცერთ მოქმედ დემოკრატიას დიდი შიმშილი არ განუცდია.<ref>[[Amartya Sen]], (1999). [http://muse.jhu.edu/demo/jod/10.3sen.html „Democracy as a Universal Value“] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060427050621/http://muse.jhu.edu/demo/jod/10.3sen.html |date=27 April 2006 }}. ''Journal of Democracy'', 10.3, 3–17. Johns Hopkins University Press.</ref> [[ლტოლვილი|ლტოლვილთა]] კრიზისი თითქმის ყოველთვის ხდება არადემოკრატიულ ქვეყნებში. ბოლო ოცი წლის განმავლობაში ლტოლვილთა ნაკადის მოცულობის მიხედვით, პირველი ოთხმოცდაშვიდი შემთხვევა ავტოკრატიებში მოხდა.<ref name=carnegiecouncil1/> === ადამიანის განვითარება === დემოკრატია დაკავშირებულია [[ადამიანის განვითარების ინდექსი|ადამიანის განვითარების ინდექსის]] უფრო მაღალ მაჩვენებელთან და ადამიანის სიღარიბის დაბალ ინდექსთან. დემოკრატიულ ქვეყნებს აქვთ უკეთესი განათლების, სიცოცხლის ხანგრძლივობის, ახალშობილთა დაბალი სიკვდილიანობის, სასმელი წყლის ხელმისაწვდომობისა და უკეთესი ჯანდაცვის სისტემის განვითარების შესაძლებლობა. რაც გამოწვეულია ხშირი უცხოური დახმარების მიღებით ან ჯანმრთელობისა და განათლებისთვის მშპ-ს უფრო მეტი პროცენტის დახარჯვაზე.<ref name="carnegiecouncil1"/> ჯანმრთელობის რამდენიმე ინდიკატორს (სიცოცხლის ხანგრძლივობა და ახალშობილთა და დედთა სიკვდილიანობა) უფრო ძლიერი და მნიშვნელოვანი კავშირი აქვს დემოკრატიასთან, ვიდრე აქვთ ერთ სულ მოსახლეზე მშპ-ს, სახელმწიფო სექტორის ზრდას ან შემოსავლების უთანასწორობას.<ref>{{cite journal|author=Franco, Álvaro, Carlos Álvarez-Dardet and Maria Teresa Ruiz |title=Effect of democracy on health: ecological study (required) |journal=[[British Medical Journal]] |year=2004 |volume=329 |issue=7480 |pages=1421–23 |doi=10.1136/bmj.329.7480.1421 |pmid=15604165 |pmc=535957}}</ref> === დემოკრატიული მშვიდობის თეორია === მრავალმა კვლევამ, სხვადასხვა სახის მონაცემების, განმარტებებისა და სტატისტიკური ანალიზების გამოყენებით, მხარი დაუჭირა დემოკრატიული მშვიდობის თეორიას. თავდაპირველი დასკვნის მიხედვით, ლიბერალურ დემოკრატიულ ქვეყნებს არასდროს დაუწყიათ ომი ერთმანეთთან. ბოლო დროინდელმა კვლევამ გააფართოვა თეორია და აღმოჩნდა, რომ დემოკრატულ ქვეყნებს აქვთ რამდენიმე მილიტარიზებული სახელმწიფოთაშორისი დავა, რაც იწვევს მსხვერპლს. ამ მილიტარიზებულმა სახელმწიფოთაშორისმა დავებმა, რომელიც დემოკრატიებს შორის მოხდა, ადამიანების სიკვდილი გამოიწვია და რომ დემოკრატიულ ქვეყნებში ცოტა [[სამოქალაქო ომი]] ხდება.<ref>{{cite journal |author=Hegre, Håvard, Tanja Ellington, Scott Gates, and Nils Petter Gleditsch |title=Towards A Democratic Civil Peace? Opportunity, Grievance, and Civil War 1816–1992 |journal=American Political Science Review |year=2001 |volume=95 |pages=33–48 |url=http://www.worldbank.org/research/conflict/papers/peace.htm |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060209113811/http://www.worldbank.org/research/conflict/papers/peace.htm |archivedate=9 February 2006 |doi=10.1017/s0003055401000119}}</ref><ref>{{cite book |author=Ray, James Lee |title=A Lakatosian View of the Democratic Peace Research Program From Progress in International Relations Theory, edited by Colin and Miriam Fendius Elman |url=http://sitemason.vanderbilt.edu/files/g/gDf5Ty/6%20ray%20demo%20peace%20FIRST%20PROOFS.pdf |publisher=MIT Press |year=2003 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060625203811/http://sitemason.vanderbilt.edu/files/g/gDf5Ty/6%20ray%20demo%20peace%20FIRST%20PROOFS.pdf |archivedate=25 June 2006 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060625203811/http://sitemason.vanderbilt.edu/files/g/gDf5Ty/6%20ray%20demo%20peace%20FIRST%20PROOFS.pdf |date=25 ივნისი 2006 }}</ref> თეორიის მიმართ არსებობს მრავალი კრიტიკა მათ შორის, სულ მცირე, იმდენი უარყოფა, რამდენადაც სავარაუდო მტკიცებულებებია თეორია და 200-მდე შებრუნებული შემთხვევა. === მთავრობის მიერ მასობრივი მკვლელობები === ამერიკელი პროფესორი [[რუდოლფ რუმელი]] ირწმუნებოდა, რომ დემოკრატიულ ერეში ნაკლებადაა მთავრობის მიერ განხორცილებული მკვლელოვები ან [[გენოციდი|გენოციდის]] შემთხვევები.<ref>[[R. J. Rummel]], ''Power Kills''. 1997.{{Page needed|date=September 2010}}</ref> === პოპულიზმის საფრთხე === პოპულიზმი, როგორც იდეოლოგია, ძირეულად არ არის არადემოკრატიული, მაგრამ არის ანტილიბერალური, იგი ემყარება კონფლიქტს „ხალხსა“ და „ელიტას“ შორის, სადაც იდეოლოგია მხარს „ხალხს“ უჭერს.<ref>{{Cite journal|last=Mudde|first=Cas|date=2013|title=Are Populists Friends or Foes of Constitutionalism?|url=https://ora.ox.ac.uk/objects/uuid:fc657de0-ab0c-4911-8d2b-646101599b65|journal=The Social and Political Foundations of Constitutions|volume=|pages=|via=ORA}}</ref> ამიტომ ეს არის უმრავლესობის ფორმა, რომელიც საფრთხეს უქმნის ლიბერალური დემოკრატიის ზოგიერთ ძირითად პრინციპს, როგორიცაა ინდივიდუალური უფლებები.ლიბერალური დემოკრატიისთვის პოპულიზმი განსაკუთრებული საფრთხეა, რადგან იგი იყენებს ლიბერალური დემოკრატიული სისტემის სისუსტეებს. ლიბერალური დემოკრატიის მთავარ სისუსტეს, რომელიც ხაზგასმულია „როგორ იღუპებიან დემოკრატიები“<ref>{{Cite book|title=How democracies die|last=Levitsky, Steven|others=Ziblatt, Daniel|isbn=978-0241381359|location=London|oclc=1084729957}}</ref> ეს არის აზრი, რომ პოპულისტური მოძრაობების ან პარტიების დათრგუნვა არალიბერალურია. გარდა ამისა, ლიბერალური დემოკრატიის ეფექტურობისთვის საჭიროა კომპრომისი, რადგან პიროვნების უფლებების დაცვა უპირატესობას ანიჭებს იმ შემთხვევაში, თუ ისინი ემუქრებიან უმრავლესობის ნებას. რაც კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს, თუ რამდენად ეფექტურად შეუძლია ლიბერალურ დემოკრატიას თავი დაიცვას პოპულიზმისგან. == იხილეთ აგრეთვე == * [[კონსტიტუციური ლიბერალიზმი]] * [[დემოკრატიული იდეალები]] * [[ეკონომიკური ლიბერალიზმი]] * [[არჩევითი უფლებები]] * [[დემოკრატიის ისტორია]] * [[ილიბერალური დემოკრატია]] * [[პოლიტიკის სტატიების ინდექსი]] * [[ჯეფერსონის დემოკრატია]] * [[ნეოლიბერალიზმი]] * [[რესპუბლიკალიზმი]] * [[სოციალური ლიბერალიზმი]] == დამატებითი ლიტერატურა == * Ghasemi, Mehdi. „[https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2158244019843698 Paradigms of Postmodern Democracy].“ Sage Open, 2019, April–June: 1–6. * Haas, Michael (2014). ''Deconstructing the 'Democratic Peace': How a Research Agenda Boomeranged''. Los Angeles, CA: Publishinghouse for Scholars. {{ISBN?}} * Willard, Charles Arthur (1996). ''Liberalism and the Problem of Knowledge: A New Rhetoric for Modern Democracy''. University of Chicago Press. {{ISBN|0226898458|0226898466}}. {{OCLC|33967621}}. == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ლიბერალიზმი]] [[კატეგორია:დემოკრატია]] aphvpidz21jgxkhsx9509is530sg9qx დომენტი ახობაძე 0 359351 4402886 4339323 2022-08-02T22:43:05Z Gaga.vaa 4802 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''დომენტი ახობაძე''' (დ. [[11 ივლისი]], [[1919]] — გ. [[1 მარტი]], [[1987]]) — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი, საზოგადო მოღვაწე. დაიბადა [[ქუთაისის მაზრა|ქუთაისის მაზრის]] სოფელ [[მთისძირი (ვანის მუნიციპალიტეტი)|მთისძირში]] (ამჟამინდელი [[ვანის მუნიციპალიტეტი]]), გლეხის, ივანე ახობაძის ოჯახში, დაამთავრა 1938 წელს საშუალო სკოლა, 1955 წელს კი [[ქუთაისის პედაგოგიური ინსტიტუტი|ქუთაისის პედაგოგიური ინსტიტუტის]] ქართული ენისა და ლიტერატურის ფაკულტეტი. 1941-1945 წლებში იყო ვანის რაიონული გაზეთის პასუხისმგებელი მდივანი. 1947-1952 წლებში მუშაობდა მწერალთა კავშირის ქუთაისის განყოფილების მდივნად, 1952-1954 წლებში მთავლიტის ქუთაისის განყოფილების ცენზორად. ლიტერატურული მოღვაწეობა დაიწყო 1938 წლიდან. განსაკუთრებული მეგობრობა აკავშირებდა ებრაელ ლიტერატორ [[ბორის გაპონოვი|ბორის გაპონოვთან]], რომლის მიერ [[ებრაული ენა|ებრაულ ენაზე]] [[შოთა რუსთველი]]ს [[ვეფხისტყაოსანი|ვეფხისტყაოსნის]] [[ვეფხისტყაოსნის თარგმანები|თარგმნასა]] და გამოქვეყნებაში უდიდესი წვლილი შეიტანა. ქართველმა ებრაელმა მწერალმა და პუბლიცისტმა [[იაკობ პაპიაშვილი|იაკობ პაპიაშვილმა]] გამოთქვა მოსაზრება [[იერუსალიმი|იერუსალიმში]] [[ჯვრის მონასტერი|ჯვრის მონასტერთან]], იქ სადაც შოთა რუსთაველი მოღვაწეობდა, მემორიალური დაფის გაკეთებისა, სადაც ვეფხისტყაოსნის თარგმის საქმეში დამსახურების გამო გამოსახული იქნება ბორის გაპონოვის, [[:wikidata:Q373167|აბრამ შლიონსკის]] და დომენტი ახობაძის სახელები. დაჯილდოებულია მედლით შრომითი მამაცობისთვის, ავტორია ასამდე ლექსის, პოემების და პროზაული ნაწარმოებების. ==ლიტერატურა== * {{cite book|author=ბაქრაძე, ლაშა; თვალავაძე, თეა|title=მწერალთა ავტობიოგრაფიები|publisher=ლიტერატურის მუზეუმი|location=[[თბილისი]]|year=2013|pages=|isbn=978-99940-28-82-5|oclc=|doi=|accessdate=}} ==რესურსები ინტერნეტში== *{{nplg ბიოგრაფია|00003964}} *[https://iakobblog.wordpress.com/2016/08/12/ვეფხის-დამცემი-და-მისი-ქა/ ვეფხის დამცემი… და მისი ქართველი მეგობარი — იაკობ პაპიაშვილის ბლოგი] {{DEFAULTSORT:ახობაძე, დომენტი}} [[კატეგორია:ქართველი პოეტები]] [[კატეგორია:ვანის მუნიციპალიტეტში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ქუთაისის პედაგოგიური ინსტიტუტის კურსდამთავრებულები]] [[კატეგორია:ახობაძეები|დ]] hpjbwkci9pzxyyq1pntrignqn3ut5ec მარუა 0 364211 4402759 4379201 2022-08-02T17:05:05Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = მარუა |მშობლიური სახელი = {{lang-fr|Maroua}} |ქვეყანა = კამერუნი |პანორამა = |პანორამის სიგანე = 300px |წარწერა = ქალაქის ხედი ავტოგზიდან |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N |lat_deg = 10 |lat_min = 34 |lat_sec = 56.359 |lon_dir = E |lon_deg = 14 |lon_min = 19 |lon_sec = 39.162 |ქვეყნის რუკის ზომა = 250 |რეგიონის რუკის ზომა = 200 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = რეგიონი |რეგიონი = უკიდურესი ჩრდილოეთის რეგიონი (კამერუნი){{!}}უკიდურესი ჩრდილოეთის რეგიონი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = |მმართველის ტიპი = ქალაქის მერი |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე {{!}} ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 384 |მოსახლეობა = 201 371 |აღწერის წელი = 2005 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +1 |DST = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = Maroua }} '''მარუა''' ({{lang-fr|Maroua}}) — ქალაქი [[კამერუნი]]ს ჩრდილოეთში. [[უკიდურესი ჩრდილოეთის რეგიონი (კამერუნი)|უკიდურესი ჩრდილოეთის რეგიონის]] და [[დიამარეს დეპარტამენტი]]ს ადმინისტრაციული ცენტრი. 2005 წლის აღწერის მონაცემების თანახმად ქალაქის მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს — 201 371 ადამიანს<ref name="geohive">[http://www.geohive.com/cntry/cameroon.aspx მოსახლეობის 2005 წლის აღწერა (geohive)]</ref><ref name="citypopulation">[https://www.citypopulation.de/Cameroon-Cities.html მოსახლეობის 2005 წლის აღწერა (citypopulation)]</ref>. == გეოგრაფია == ქალაქი მდებარეობს ქვეყნის ჩრდილოეთ ნაწილში, [[მანდარის მთები]]ს ძირში. მარუა განლაგებულია [[მდინარე]] კალიაოს დინების გასწვრივ<ref name="britannica">{{cite web|url=http://www.britannica.com/bps/search?query=Maroua|title=Maroua|publisher=Britannica Online Encyclopedia|lang=en|accessdate=2011-05-09|archiveurl=http://www.webcitation.org/69Y0Z0W1G|archivedate=2012-07-30}}</ref>. == ეკონომიკა == მარუა ავტომაგისტრალების გადაკვეთაზე მდებარე მთავარი [[კომერცია|სავაჭრო]] ცენტრია. ქალაქის შემოგარენში ნაწარმოები სასოფლო-სამეურნეო პროდუქცია მიეწოდება [[გარუა]]ში, ხოლო შემდეგ მდინარე [[ბენუე]]ს საშუალებით კიდევ უფრო შორს — [[ნიგერია]]ში<ref name="britannica" />. განვითარებულია [[საფეიქრო მრეწველობა]]. ფუნქციონირებს სასოფლო-სამეურნეო სასწავლებელი. განვითარებულია ხელსაქმეობა — [[ქარგვა]], ტყავის გამოყვანა, [[ლითონი]]ს და საიუველირო ნაკეთობების დამზადება, მექოთნეობა<ref name="britannica" />. ქალაქს ემსახურება მეზობელ პატარა ქალაქ სალაკში მდებარე მარუას საერთაშორისო აეროპორტი<ref>{{cite web|url=http://aviation-safety.net/database/airport/airport.php?id=MVR|title=Maroua-Salam Airport profile|publisher=Aviation Safety Network|lang=en|accessdate=2011-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121024132733/http://aviation-safety.net/database/airport/airport.php?id=MVR|archivedate=2012-10-24}}</ref>. == თანამედროვე ქალაქი == მარუაში მუშაობს ეთნოგრაფიული [[მუზეუმი]], რომლის ექსპოზიცია ეძღვნება ადგილობრივი მოსახლეობის კულტურას და ყოფაცხოვრებას<ref name="britannica" />. ქალაქში არსებობს მოქმედი [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტული]] [[ეკლესია (ნაგებობა)|ეკლესია]] და რამდენიმე [[მეჩეთი]]<ref name="britannica" />. მუშაობს ჰოსპიტალი და ვეტერინარული სადგური. ქალაქის ჩრდილოეთ შემოგარენში მდებარეობს [[ვაზას ეროვნული პარკი]]<ref name="britannica" />. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:კამერუნის ქალაქები]] cx0f7hnxjv9sasetdf5ok2qlp4fbpts ლეოპოლდო ლუკე 0 367179 4402662 4375411 2022-08-02T14:04:02Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია |მოთამაშის სახელი=ლეოპოლდო ლუკე |სურათი=Leopoldo Luque 1978.jpg |სურათის ზომა= |წარწერა=ლუკე 1978 წელს |სრული სახელი=ლეოპოლდო ხასინტო ლუკე |დაბადების თარიღი={{დაბადების თარიღი|1949|5|3|}} |დაბადების ადგილი=[[სანტა-ფე]], [[არგენტინა]] |გარდაცვალების თარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|2021|2|15|1949|5|3}} |გარდაცვალების ადგილი = [[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]], [[არგენტინა]] <ref>{{cite web |url= https://1tv.ge/news/gardaicvala-argentinis-nakrebis-yofili-motamashe-leopoldo-luke/ |title= გარდაიცვალა არგენტინის ნაკრების ყოფილი მოთამაშე ლეოპოლდო ლუკე |work= 1tv.ge |date= 16 თებერვალი, 2021 |accessdate= 23 თებერვალი, 2021 }}</ref> |სიმაღლე=178 [[სანტიმეტრი|სმ]] |პოზიცია=[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] |ახალგაზრდული წელი1= |ახალგაზრდული კლუბი1= |წელი1=1967–1969 |წელი2=1969–1971 |წელი3=1971 |წელი4=1972 |წელი5=1973–1975 |წელი6=1975–1980 |წელი7=1980–1981 |წელი8=1981 |წელი9=1982 |წელი10=1983 |წელი11=1983 |წელი12=1983–1984 |წელი13=1984 |წელი14=1984–1985 |კლუბი1=[[ხიმნასია-ი-ესგრიმა (საფეხბურთო კლუბი)|ხიმნასია]] |კლუბი2=[[სენტრალ ნორტე (საფეხბურთო კლუბი)|სენტრალ ნორტე]] |კლუბი3=[[ატლეტიკო უნიონი (საფეხბურთო კლუბი)|უნიონი]] |კლუბი4=[[როსარიო სენტრალი (საფეხბურთო კლუბი)|როსარიო]] |კლუბი5=[[ატლეტიკო უნიონი (საფეხბურთო კლუბი)|უნიონი]] |კლუბი6=[[რივერ პლეიტი (საფეხბურთო კლუბი)|რივერ პლეიტი]] |კლუბი7=[[ატლეტიკო უნიონი (საფეხბურთო კლუბი)|უნიონი]] |კლუბი8=[[ტამპიკო მადერო (საფეხბურთო კლუბი)|ტამპიკო მადერო]] |კლუბი9=[[რასინგ კლუბ დე აველიანედა (საფეხბურთო კლუბი)|რასინგ კლუბი]] |კლუბი10=[[სანტოსი (საფეხბურთო კლუბი)|სანტოსი]] |კლუბი11=[[ბოკა უნიდოსი (საფეხბურთო კლუბი)|ბოკა უნიდოსი]] |კლუბი12=[[ჩაკარიტა ხუნიორსი (საფეხბურთო კლუბი)|ჩაკარიტა]] |კლუბი13=[[სანტოსი (საფეხბურთო კლუბი)|სანტოსი]] |კლუბი14=[[დეპორტივო მანდიიუ (საფეხბურთო კლუბი)|დეპორტივო]] |მატჩი1=? |მატჩი2=? |მატჩი3=? |მატჩი4=4 |მატჩი5=35 |მატჩი6=176 |მატჩი7=24 |მატჩი8=4 |მატჩი9=11 |მატჩი10=2 |მატჩი11=? |მატჩი12=11 |მატჩი13=? |მატჩი14=? |გოლი1=? |გოლი2=? |გოლი3=? |გოლი4=3 |გოლი5=10 |გოლი6=75 |გოლი7=10 |გოლი8=2 |გოლი9=2 |გოლი10=0 |გოლი11=? |გოლი12=0 |გოლი13=? |გოლი14=? |ეროვნული წელი1=1975–1981 |ეროვნული ნაკრები1=[[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]] |ეროვნული მატჩი1=45 |ეროვნული გოლი1=21 |მედლის თარგები = {{მედალი ქვეყანა |{{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინა]]}} {{მედალისპორტი |[[ფეხბურთი]]}} {{მედალიშეჯიბრი|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატი]]}} {{ოქროს მედალი |[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978|არგენტინა 1978]] | }} }} '''ლეოპოლდო ლუკე''' ({{lang-es|Leopoldo Jacinto Luque}}; დ. [[3 მაისი]], [[1949]], [[სანტა-ფე]], [[არგენტინა]] — გ. [[15 თებერვალი]], [[2021]], [[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]], [[არგენტინა]]) — [[არგენტინელები|არგენტინელი]] [[ფეხბურთელი]], [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]]. [[არგენტინის პრიმერა დივიზიონი|არგენტინის]] ხუთგზის ჩემპიონი [[რივერ პლეიტი (საფეხბურთო კლუბი)|„რივერ პლეიტის“]] შემადგენლობაში. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978|1978 წლის მსოფლიო ჩემპიონი]] [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრების]] შემადგენლობაში.<ref>{{cite web |url= http://www.elgrafico.com.ar/2017/01/11/C-18291-leopoldo-luque-100x100-estuve-cerca-de-irme-pero-dios-me-dio-una-nueva-oportunidad.php |title= Leopoldo Luque, 100x100: "Estuve cerca de irme pero Dios me dio una nueva oportunidad" |work= elgrafico.com.ar |date= 11 იანვარი, 2017 |accessdate= 23 თებერვალი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.rsssf.com/miscellaneous/arg-squad-wc.html#1978 |title= Argentine Squads in the World Cups (World Cup 1978) |last= Pelayes |first= Héctor Darío |date= 16 იანვარი, 2009 |work= RSSSF |access-date= 23 თებერვალი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web |url= http://xn--lasealmedios-dhb.com.ar/2017/01/24/futbol-43-campeones-del-mundo-el-mapa-demografico-del-futbol-argentino/ |title= 43 campeones del mundo. El mapa demográfico del fútbol argentino |last= Aira |first= Carlos |date= 24 იანვარი, 2017 |publisher= La Señal Medios |access-date= 23 თებერვალი, 2021 |quote= |archiveurl= https://archive.today/20210214203803/http://xn--lasealmedios-dhb.com.ar/2017/01/24/futbol-43-campeones-del-mundo-el-mapa-demografico-del-futbol-argentino/ |archivedate= 2021-02-14 }}</ref> ==კარიერა== ===საკლუბო კარიერა=== საკლუბო კარიერის განმავლობაში თამაშობდა სხვადასხვა არგენტინულ, ბრაზილიურ და მექსიკურ საფეხბურთო კლუბებში.<ref>[http://www.transfermarkt.it/leopoldo-luque/profil/spieler/141861 Leopoldo Jacinto Luque (Dati del giocatore. Carriera)] transfermarkt.it. წაკითხვის თარიღი: 26 იანვარი, 2018.</ref><ref>[http://www.sport.de/fussball/pe61721/leopoldo-luque/ Leopoldo Jacinto Luque (Fußball. Leopoldo Luqué. Profil. Spiele als Spieler. Persönliche Erfolge)] sport.de წაკითხვის თარიღი: 26 იანვარი, 2018.</ref><ref>[http://xenen.com.ar/2016/05/18/leopoldo-jacinto-luque/ Leopoldo Jacinto Luque (Unos bigotes para la historia)] (18 მაისი, 2016) xenen.com.ar. წაკითხვის თარიღი: 26 იანვარი, 2018.</ref><ref>[https://www.unosantafe.com.ar/santa-fe/leopoldo-jacinto-luque-uno-los-44-argentinos-que-pueden-tocar-la-copa-n2106241.html Leopoldo Jacinto Luque: uno de los 44 argentinos que pueden tocar la Copa] unosantafe.com.ar. წაკითხვის თარიღი: 26 იანვარი, 2018.</ref> მათ შორის ყველაზე დიდ წარმატებას [[რივერ პლეიტი (საფეხბურთო კლუბი)|„რივერ პლეიტის“]] რიგებში გამოსვლისას აღწევს. ამ კლუბთან ერთად ლუკე 1975<ref>{{cite web |url= http://www.rsssf.com/tablesa/arg75.html#nacional |title= Campeonato Nacional 1975 (Nacional Championship) |work= RSSSF |date=3 აპრილი, 2014 |accessdate= 23 თებერვალი, 2021 }}</ref> და 1979<ref>{{cite web |url=http://www.rsssf.com/tablesa/arg79.html |title=Campeonato Nacional 1979 (Nacional Championship) |work=RSSSF |date=21 იანვარი, 2006 |accessdate=23 თებერვალი, 2021 }}</ref> წლებში [[არგენტინის პრიმერა დივიზიონი|არგენტინის პრიმერის]] [[ნასიონალის ჩემპიონატი|ნასიონალის]] ტურნირს იგებს, ხოლო 1977,<ref>{{cite web |url=http://www.rsssf.com/tablesa/arg77.html |title=Campeonato Metropolitano 1977 (Metropolitano Championship) |work=RSSSF |date=28 მაისი, 2006 |accessdate=23 თებერვალი, 2021 }}</ref> 1979<ref>{{cite web |url=http://www.rsssf.com/tablesa/arg79.html |title=Campeonato Metropolitano 1979 (Metropolitano Championship) |work= RSSSF |date=21 იანვარი, 2006 |accessdate=23 თებერვალი, 2021 }}</ref> და 1980<ref>{{cite web |url=http://www.rsssf.com/tablesa/arg80.html |title=Campeonato Metropolitano 1980 (Metropolitano Championship) |work= RSSSF |date=31 დეკემბერი, 2005 |accessdate=23 თებერვალი, 2021 }}</ref> წლებში [[მეტროპოლიტანოს ჩემპიონატი|მეტროპოლიტანოს]] გამარჯვებული ხდება. ლუკეს საფეხბურთო ბიოგრაფიაში მისი მონაწილეობით ჩატარებულ სხვადასხვა (საკლუბო თუ სანაკრებო) შეხვედრებს შორის, აღსანიშნავია ერთი მატჩი, რომელიც შედგა 1976 წლის 22 თებერვალს — [[სან-ლორენსო დე ალმაგრო (საფეხბურთო კლუბი)|„სან-ლორენსოს“]] და [[რივერ პლეიტი (საფეხბურთო კლუბი)|„რივერ პლეიტს“]] შორის. შეხვედრა „რივერის“ გამარჯვებით (5–1) დასრულდა. [[სან-ლორენსო დე ალმაგრო (საფეხბურთო კლუბი)|„სან-ლორენსოს“]] კარში ხუთივე ბურთი ლუკემ გაიტანა.<ref>{{cite web |url=http://www.ellitoral.com/index.php/diarios/2009/01/31/deportes/DEPO-08.html |title=Leopoldo Luque, el primer jugador que anotó cinco goles en un clásico |work=Tomás Rodríguez — Especial para El Litoral |date=31 იანვარი, 2009 |accessdate=23 თებერვალი, 2021 }}</ref> იგი გახდა პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც არგენტინული ე. წ. „კლასიკოების“ ისტორიაში ერთ მატჩში ხუთი ბურთის გატანა შეძლო. {| class="wikitable" style="font-size:90%; text-align: left;" |- ! № ! კლუბი !! ქვეყანა !! წლები !! {{Tooltip|წყარო|ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის ინტერნეტსა და მედიასივრცეში არსებული რესურსები.}} |- | 1 || '''ხიმნასია-ი-ესგრიმა''' ({{lang-es|Club Atlético Gimnasia y Esgrima de Jujuy}}) || {{ARG}} || 07/1967–06/1969 || |- | 2 || '''სენტრალ ნორტე''' ({{lang-es|Club Atlético Central Norte}}) || {{ARG}} || 07/1969–06/1971 || |- | 3 || '''ატლეტიკო უნიონი''' ({{lang-es|Club Atlético Unión}}) || {{ARG}} || 07/1971–12/1971 || |- | 4 || '''როსარიო სენტრალი''' ({{lang-es|Club Atlético Rosario Central}}) || {{ARG}} || 01/1972–12/1972 || |- | 5 || '''ატლეტიკო უნიონი''' ({{lang-es|Club Atlético Unión}}) || {{ARG}} || 01/1973–06/1975 || |- | 6 || '''რივერ პლეიტი''' ({{lang-es|Club Atlético River Plate}}) || {{ARG}} || 07/1975–06/1980 || <ref>{{cite web |url= http://www.cariverplate.com.ar/ |title= Club Atlético River Plate |date= 22 დეკემბერი, 2016 |work= Sitio Web Oficial del Club Atlético River Plate |accessdate= 23 თებერვალი, 2021 }}</ref> |- | 7 || '''ატლეტიკო უნიონი''' ({{lang-es|Club Atlético Unión}}) || {{ARG}} || 07/1980–06/1981 || |- | 8 || '''ტამპიკო მადერო''' ({{lang-es|Tampico Madero Fútbol Club}}) || {{MEX}} || 1981 || <ref>{{cite web |url= http://tampicofc.blogspot.com/2006/10/historia-del-tampico-madero-escrito.html |title= Historia del Tampico Madero (Periodo 1945-1982) |date= 20 ოქტომბერი, 2006 |work= tampicofc.blogspot.com |accessdate= 23 თებერვალი, 2021 }}</ref> |- | 9 || '''რასინგ კლუბი''' ({{lang-es|Racing Club}}) || {{ARG}} || 07/1981–12/1982 || |- | 10 || '''სანტოსი''' ({{lang-pt|Santos Futebol Clube}}) || {{BRA}} || 01/1983–06/1983 || |- | 11 || '''ბოკა უნიდოსი''' ({{lang-es|Club Atlético Boca Unidos}}) || {{ARG}} || 1983 <ref>{{cite web |url=http://www.clubbocaunidos.com/ |title= Club Atlético Boca Unidos (Sitio web oficial) |date= 28 თებერვალი, 2017|work=Sitio Web Oficial del Club Atlético River Plate |accessdate= 23 თებერვალი, 2021 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20170428064704/http://www.clubbocaunidos.com/ |archivedate= 2017-04-28 }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.deportesmisiones.com.ar/futbol/2014/03/02/leopoldo-luque-un-campeon-del-mundo-que-se-entusiasma-con-dirigir-a-boca-unidos/ |title= Leopoldo Luque, un campeón del mundo que se entusiasma con dirigir a Boca Unidos |date= 2 მარტი, 2014 |work= deportesmisiones.com.ar |accessdate= 23 თებერვალი, 2021 }}</ref>|| <ref>"Va a crecer tanto Boca Unidos que puede llegar a ser la envidia de toda la zona". actualidadesquina.com. ''ციტატა:'' „Leopoldo Jacinto Luque, nacido en Santa Fe, es un ex futbolista argentino que jugó en Rosario Central, Unión de Santa Fe, River Plate, Racing Club, Central Norte de Salta y Santos de Brasil, entre otros, con la Selección Argentina consiguió, en 1978, la Copa Mundial de Fútbol anotando cuatro goles a lo largo de la competencia.“</ref><ref>{{cite web |url= http://www.elgrafico.com.ar/2017/01/11/C-18291-leopoldo-luque-100x100-estuve-cerca-de-irme-pero-dios-me-dio-una-nueva-oportunidad.php |title= Leopoldo Luque: En Boca Unidos de Corrientes, aún con rastros del codo luxado |work= elgrafico.com.ar |date= 11 იანვარი, 2017 |accessdate= 23 თებერვალი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.sinmordaza.com/noticia/153024-marioni-deja-colon-y-pasa-a-boca-unidos.html |title= Marioni deja Colón y pasa a Boca Unidos |date= 29 ნოემბერი, 2012|work=sinmordaza.com |quote= Fue así, el éxito le fue esquivo al aurirojo. En el año 1983 se hizo un esfuerzo económico enorme y se trajo a Leopoldo Jacinto Luque, histórico goleador de River Plate y de la Selección Nacional, para que aporte su virtuosismo inflando redes de los rivales correntinos, ésta apuesta no tuvo el éxito esperado, el equipo necesitaba al viejo Luque y tenía a un Luque viejo. |accessdate= 23 თებერვალი, 2021 }}</ref> |- | 12 || '''ჩაკარიტა ხუნიორსი''' ({{lang-es|Club Atlético Chacarita Juniors}}) || {{ARG}} || 07/1983–12/1983 || |- | 13 || '''სანტოსი''' ({{lang-pt|Santos Futebol Clube}}) || {{BRA}} || 01/1984–06/1984 || |- | 14 || '''დეპორტივო მანდიიუ''' ({{lang-es|Club Social y Deportivo Textil Mandiyú}}) || {{ARG}} || 07/1984–06/1985 || |} ===სანაკრებო კარიერა=== 1975–1981 წლებში [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრების]] ღირსებას იცავს,<ref>Luc Vandenberghe (22 ნოემბერი, 2012). [http://www.rsssf.com/players/arg-players-6498.html Argentina National Team Players 1964–1998]. The page contains Argentine players who were selected for the National team between September 1964 and the end of the World Cup 1998. Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. [http://www.rsssf.com ''RSSSF'']. წაკითხვის თარიღი: 24 ივლისი, 2018.</ref><ref>Roberto Mamrud (5 ივლისი, 2018). [http://www.rsssf.com/miscellaneous/arg-recintlp.html Argentina — Record International Players: Leopoldo Jacinto Luque – First/Last: 1975–1981; Matches: 45; Goals: 22]. Note that two matches (against Slovakia League XI on 22 Jun 1995 in Mendoza, won 6–0, and against Poland B League XI on 20 Jun 1996 in Tucumán, won 2–0) have been removed from the list of official matches; this change (which reduced Zanetti's cap total from 145 to 143 and Batistuta's goal tally from 56 to 54) has been taken into account below. [http://www.rsssf.com ''RSSSF'']. წაკითხვის თარიღი: 24 ივლისი, 2018.</ref> რომლის შემადგენლობაში 45 შეხვედრას ატარებს და 21 ბურთი გააქვს.<ref> {{cite news|url=http://www.national-football-teams.com/player/18618/Leopoldo_Luque.html|title=Leopoldo Jacinto Luque at National Football Teams|work=national-football-teams.com|accessdate=12 მარტი, 2017}}</ref> === სანაკრებო მატჩები === {{{!}} style="background: #F9F9F9; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" align="center" border="1" cellpadding="2" width=70% {{!}}- style="background:#DDDDDD" {{!}}'''№''' {{!}}align=center width=70{{!}}'''თარიღი''' {{!}}align=center width=150{{!}}'''ადგილი''' {{!}}align=center width=160{{!}}'''მასპინძელი''' {{!}}align=center width=20{{!}}'''ანგარიში''' {{!}}align=center width=160{{!}}'''სტუმარი''' {{!}}align=center width=140{{!}}'''შეჯიბრება''' {{!}}align=center width=90{{!}}'''შენიშვნა''' {{!}}align=center width=50{{!}}{{Tooltip|'''წყარო'''|ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის ინტერნეტსა და მედიასივრცეში არსებული რესურსები.}} {{!}}- {{!}}'''1''' {{!}}03.08.1975 {{!}}<center>[[კარაკასი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|VEN}} {{!}}align=center{{!}}'''1–5''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>[[კოპა ამერიკა]]</center> {{!}}<center>{{გოლი|12||34||66}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-03-august-1975-233373/ |title= Venezuela 1–5 Argentina, 03 August 1975 |work= AFS |quote= |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''2''' {{!}}06.08.1975 {{!}}<center>[[ბელუ-ორიზონტი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|BRA}} {{!}}align=center{{!}}'''2–1''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>[[კოპა ამერიკა]]</center> {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-06-august-1975-233388/ |title= Brazil 2–1 Argentina, 06 August 1975 |work= AFS |quote= |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''3''' {{!}}10.08.1975 {{!}}<center>[[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''11–0''' {{!}}{{fb|VEN}} {{!}}<center>[[კოპა ამერიკა]]</center> {{!}}<center>{{გოლი|85}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-10-august-1975-233407/ |title= Argentina 11–0 Venezuela, 10 August 1975 |work= AFS |quote= |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.besoccer.com/match/seleccion-argentina/seleccion-venezuela/19755491 |title= Argentina 11–0 Venezuela, 10 Aug 1975 |work= BeSoccer |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''4''' {{!}}16.08.1975 {{!}}<center>[[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''0–1''' {{!}}{{fb|BRA}} {{!}}<center>[[კოპა ამერიკა]]</center> {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-16-august-1975-233419/ |title= Argentina 0–1 Brazil, 16 August 1975 |work= AFS |quote= |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''5''' {{!}}20.03.1976 {{!}}<center>[[კიევი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|URS}} {{!}}align=center{{!}}'''0–1''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/ussr-v-argentina-20-march-1976-233689/ |title= USSR 0–1 Argentina, 20 March 1976 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''6''' {{!}}24.03.1976 {{!}}<center>ხოჟუვი</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|POL}} {{!}}align=center{{!}}'''1–2''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/poland-v-argentina-24-march-1976-233692/ |title= Poland 1–2 Argentina, 24 March 1976 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''7''' {{!}}27.03.1976 {{!}}<center>[[ბუდაპეშტი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|HUN|1957}} {{!}}align=center{{!}}'''2–0''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/hungary-v-argentina-27-march-1976-233700/ |title= Hungary 2–0 Argentina, 27 March 1976 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''8''' {{!}}08.04.1976 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''4–1''' {{!}}{{fb|URU}} {{!}}<center>[[ატლანტიკის თასი 1976|ატლანტიკის თასი]]</center> {{!}}<center>{{გოლი|50}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-08-april-1976-233732/ |title= Argentina 4–1 Uruguay, 08 April 1976 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''9''' {{!}}28.04.1976 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–2''' {{!}}{{fb|PAR}} {{!}}<center>[[ატლანტიკის თასი 1976|ატლანტიკის თასი]]</center> {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-28-april-1976-233756/ |title= Argentina 2–2 Paraguay, 28 April 1976 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''10''' {{!}}19.05.1976 {{!}}<center>[[რიო-დე-ჟანეირო]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|BRA}} {{!}}align=center{{!}}'''2–0''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>[[ატლანტიკის თასი 1976|ატლანტიკის თასი]]</center> {{!}}<center>{{შეცვლაზე გამოყვანა|}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-19-may-1976-233776/ |title= Brazil 2–0 Argentina, 19 May 1976 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''11''' {{!}}09.06.1976 {{!}}<center>[[მონტევიდეო]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|URU}} {{!}}align=center{{!}}'''0–3''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>[[ატლანტიკის თასი 1976|ატლანტიკის თასი]]</center> {{!}}<center>{{გოლი|2}}{{შეცვლაზე გამოყვანა|46}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-09-june-1976-233813/ |title= Uruguay 0–3 Argentina, 09 June 1976 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''12''' {{!}}27.02.1977 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''5–1''' {{!}}{{fb|HUN|1957}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center>{{გოლი|37||47}}{{შეცვლაზე გამოყვანა|62}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-hungary-27-february-1977-234145/ |title= Argentina 5–1 Hungary, 27 February 1977 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.footballdatabase.eu/en/match/summary/1067209-argentine-hongrie |title= Argentina 5–1 Hungary, 1977 |work= FootballDatabase.eu |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''13''' {{!}}22.03.1977 {{!}}<center>[[მადრიდი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}[[დამატებითი დრო|'''1–1''']] {{!}}{{fb|IRN}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center><small>'''(1)'''</small></center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-iran-22-march-1977-234209/ |title= Argentina 1–1 Iran, 22 March 1977 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''14''' {{!}}29.05.1977 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''3–1''' {{!}}{{fb|POL}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center>{{გოლი|53}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-poland-29-may-1977-234275/ |title= Argentina 3–1 Poland, 29 May 1977 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''15''' {{!}}05.06.1977 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''1–3''' {{!}}{{დროშანიშანი|გერმანია}} [[გერმანიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|გფრ]] {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-west-germany-05-june-1977-234293/ |title= Argentina 1–3 West Germany, 05 June 1977 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''16''' {{!}}12.06.1977 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''1–1''' {{!}}{{fb|ENG}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-england-12-june-1977-234304/ |title= Argentina 1–1 England, 12 June 1977 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''17''' {{!}}18.06.1977 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''1–1''' {{!}}{{fb|SCO}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-scotland-18-june-1977-234316/ |title= Argentina 1–1 Scotland, 18 June 1977 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''18''' {{!}}26.06.1977 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''0–0''' {{!}}{{fb|FRA}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center>{{შეცვლაზე გამოყვანა|60}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-france-26-june-1977-234322/ |title= Argentina 0–0 France, 26 June 1977 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''19''' {{!}}03.07.1977 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''1–0''' {{!}}{{fb|YUG}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center>{{შეცვლაზე გამოყვანა|68}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-yugoslavia-03-july-1977-234331/ |title= Argentina 1–0 Yugoslavia, 03 July 1977 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''20''' {{!}}12.07.1977 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–0''' {{!}}{{დროშანიშანი|გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა}} [[გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა|გდრ]] {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-east-germany-12-july-1977-234338/ |title= Argentina 2–0 East Germany, 12 July 1977 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''21''' {{!}}24.08.1977 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–1''' {{!}}{{fb|PAR}} {{!}}<center>ბოგადოს თასი</center> {{!}}<center><small>'''(2)''' {{გოლი|61}}</small></center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-24-august-1977-234375/ |title= Argentina 2–1 Paraguay, 24 August 1977 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''22''' {{!}}31.08.1977 {{!}}<center>[[ასუნსიონი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|PAR}} {{!}}align=center{{!}}'''2–0''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>ბოგადოს თასი</center> {{!}}<center>{{შეცვლაზე შესვლა|60}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-31-august-1977-234377/ |title= Paraguay 2–0 Argentina, 31 August 1977 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.besoccer.com/match/seleccion-paraguay/seleccion-argentina/197711370 |title= Paraguay 2–0 Argentina, 31 Aug 1977 |work= BeSoccer |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''23''' {{!}}19.03.1978 {{!}}<center>[[მარ-დელ-პლატა]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–1''' {{!}}{{fb|PER}} {{!}}<center>კასტილიას თასი</center> {{!}}<center><small>'''(3)'''</small>{{შეცვლაზე გამოყვანა|?}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-19-march-1978-234646/ |title= Argentina 2–1 Peru, 19 March 1978 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''24''' {{!}}23.03.1978 {{!}}<center>[[ლიმა]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|PER}} {{!}}align=center{{!}}'''1–3''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>კასტილიას თასი</center> {{!}}<center>{{გოლი|7}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-23-march-1978-234651/ |title= Peru 1–3 Argentina, 23 March 1978 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''25''' {{!}}29.03.1978 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''3–1''' {{!}}{{fb|BUL}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bulgaria-29-march-1978-234654/ |title= Argentina 3–1 Bulgaria, 29 March 1978 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''26''' {{!}}06.04.1978 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–0''' {{!}}{{fb|ROM}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-romania-06-april-1978-234670/ |title= Argentina 2–0 Romania, 06 April 1978 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''27''' {{!}}20.04.1978 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''3–1''' {{!}}{{დროშანიშანი|ირლანდია}} ირლანდია <ref group="კომ.">ირლანდიის საფეხბურთო ლიგის ნაკრები ({{lang-en|League of Ireland}}).</ref> {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center>{{გოლი|?}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-league-of-ireland-20-april-1978-234681/ |title= Argentina 3–1 League of Ireland, 20 April 1978 |work= AFS |quote= |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''28''' {{!}}03.05.1978 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''3–0''' {{!}}{{fb|URU}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center>{{გოლი|?}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-03-may-1978-234695/ |title= Argentina 3–0 Uruguay, 03 May 1978 |work= AFS |accessdate= 19 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''29''' {{!}}02.06.1978 {{!}}align=center{{!}}[[ბუენოს-აირესი]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–1''' {{!}}{{fb|HUN|1957}} {{!}}align=center{{!}}[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#1 ჯგუფი|არგენტინა 78]] {{!}}<center>{{გოლი|14}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-hungary-02-june-1978-234736/ |title= Argentina 2–1 Hungary, 02 June 1978 |work= AFS |quote= |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''30''' {{!}}06.06.1978 {{!}}align=center{{!}}[[ბუენოს-აირესი]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–1''' {{!}}{{fb|FRA}} {{!}}align=center{{!}}[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#1 ჯგუფი|არგენტინა 78]] {{!}}<center>{{გოლი|73}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-france-06-june-1978-234743/ |title= Argentina 2–1 France, 06 June 1978 |work= AFS |quote= |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''31''' {{!}}18.06.1978 {{!}}align=center{{!}}[[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''0–0''' {{!}}{{fb|BRA}} {{!}}align=center{{!}}[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#B ჯგუფი|არგენტინა 78]] {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-18-june-1978-234779/ |title= Argentina 0–0 Brazil, 18 June 1978 |work= AFS |quote= |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''32''' {{!}}21.06.1978 {{!}}align=center{{!}}[[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''6–0''' {{!}}{{fb|PER}} {{!}}align=center{{!}}[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#B ჯგუფი|არგენტინა 78]] {{!}}<center>{{გოლი|50||72}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-21-june-1978-234791/ |title= Argentina 6–0 Peru, 21 June 1978 |work= AFS |quote= |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''33''' {{!}}25.06.1978 {{!}}align=center{{!}}[[ბუენოს-აირესი]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''3–1''' {{!}}{{fb|NED}} {{!}}align=center{{!}}[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#ფინალი|არგენტინა 78]] {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-netherlands-25-june-1978-234799/ |title= Argentina 3–1 Netherlands, 25 June 1978 |work= AFS |quote= |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''34''' {{!}}22.05.1979 {{!}}<center>[[ბერნი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}[[დამატებითი დრო|'''0–0''']] {{!}}{{fb|NED}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center><small>'''(4)'''</small>{{შეცვლაზე გამოყვანა|61}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-netherlands-22-may-1979-235246/ |title= Argentina 0–0 Netherlands, 22 May 1979 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''35''' {{!}}26.05.1979 {{!}}<center>[[რომი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ITA}} {{!}}align=center{{!}}'''2–2''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/italy-v-argentina-26-may-1979-235253/ |title= Italy 2–2 Argentina, 26 May 1979 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''36''' {{!}}02.06.1979 {{!}}<center>[[გლაზგო]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|SCO}} {{!}}align=center{{!}}'''1–3''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center>{{გოლი|31||61}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/scotland-v-argentina-02-june-1979-235267/ |title= Scotland 1–3 Argentina, 02 June 1979 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''37''' {{!}}25.06.1979 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''1–2''' {{!}}{{დროშანიშანი|{{{დროშა|{{{ქვეყანა|<noinclude>დედამიწა</noinclude>}}}}}}|size=22px}} [[მსოფლიო|მსოფლ. ნაკრები]] {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center>{{შეცვლაზე გამოყვანა|?}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-rest-of-the-world-25-june-1979-235302/ |title= Argentina 1–2 Rest of the World, 25 June 1979 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''38''' {{!}}13.05.1980 {{!}}<center>[[ლონდონი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ENG}} {{!}}align=center{{!}}'''3–1''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/england-v-argentina-13-may-1980-235873/ |title= England 3–1 Argentina, 13 May 1980 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''39''' {{!}}21.05.1980 {{!}}<center>[[ვენა]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|AUT}} {{!}}align=center{{!}}'''1–5''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center>{{გოლი|10}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/austria-v-argentina-21-may-1980-235883/ |title= Austria 1–5 Argentina, 21 May 1980 |work= AFS |accessdate= 12 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''40''' {{!}}18.09.1980 {{!}}<center>[[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–2''' {{!}}{{fb|CHI}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center>{{შეცვლაზე გამოყვანა|?}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-18-september-1980-236085/ |title= Argentina 2–2 Chile, 18 September 1980 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''41''' {{!}}12.10.1980 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–1''' {{!}}{{fb|POL}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center>{{შეცვლაზე შესვლა|74}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-poland-12-october-1980-236137/ |title= Argentina 2–1 Poland, 12 October 1980 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''42''' {{!}}15.10.1980 {{!}}<center>[[ბუენოს-აირესი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''1–0''' {{!}}{{fb|TCH}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center>{{შეცვლაზე გამოყვანა|76}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-czechoslovakia-15-october-1980-236142/ |title= Argentina 1–0 Czechoslovakia, 15 Oct. 1980 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''43''' {{!}}16.12.1980 {{!}}<center>[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''5–0''' {{!}}{{fb|SUI}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center>{{გოლი|9}}{{შეცვლაზე გამოყვანა|61}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-switzerland-16-december-1980-236323/ |title= Argentina 5–0 Switzerland, 16 December 1980 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''44''' {{!}}01.01.1981 {{!}}<center>[[მონტევიდეო]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–1''' {{!}}{{დროშანიშანი|გერმანია}} [[გერმანიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|გფრ]] {{!}}<center>ოქროს თასი</center> {{!}}<center>{{შეცვლაზე შესვლა|67}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-germany-01-january-1981-236344/ |title= Argentina 2–1 Germany, 01 January 1981 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''45''' {{!}}04.01.1981 {{!}}<center>[[მონტევიდეო]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''1–1''' {{!}}{{fb|BRA}} {{!}}<center>ოქროს თასი</center> {{!}}<center>{{შეცვლაზე შესვლა|85}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-04-january-1981-236347/ |title= Argentina 1–1 Brazil, 04 January 1981 |work= AFS |accessdate= 18 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}} <center><small>'''(1)''' [[პენალტების სერია (ფეხბურთი)|(პენ.)]] '''4–1''' '''(2)''' <ref>{{cite web |url= http://www.rsssf.com/tablesb/bogado.html |title= Copa Félix Bogado 1977 (24 Aug. Buenos Aires. Argentina 2-1 Paraguay) |last= Pierrend |first= José Luis |date= 1 ოქტომბერი, 1998 |work= RSSSF |access-date= 12 აპრილი, 2021 }}</ref> '''(3)'''<ref>{{cite web |url= http://www.rsssf.com/tablesr/rcastilla.html |title= Copa Ramón Castilla 1978 (19 Mar. Buenos Aires. Argentina 2-1 Peru) |last= Pierrend |first= José Luis |date= 1 ოქტომბერი, 1998 |work= RSSSF |access-date= 14 აპრილი, 2021 }}</ref> '''(4)''' [[პენალტების სერია (ფეხბურთი)|(პენ.)]] '''8–7'''</small></center> == სტატისტიკა == === სანაკრებო === {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=140px|ეროვნული<br/>ნაკრები !rowspan="2"|წლები !colspan="2"|ამხანაგური !colspan="2"|'''[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მუნდიალი]]''' !colspan="2"|'''[[კოპა ამერიკა]]''' !colspan="2"|სხვა !colspan="2"|ჯამში |- style="background:#DDDDDD" !width=30px|მატჩი !width=30px|გოლი !width=30px|მატჩი !width=30px|გოლი !width=30px|მატჩი !width=30px|გოლი !width=30px|მატჩი !width=30px|გოლი !width=30px|მატჩი !width=30px|გოლი |- style="text-align: center;" |rowspan="7" align=center valign="center"|'''[[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]]'''<br/><small>{{დროშანიშანი|არგენტინა}}</small> |1975 |0||0||-||-||4||4||-||-||4||4 |- style="text-align: center;" |1976 |3||0||-||-||-||-||4||2||7||2 |- style="text-align: center;" |1977 |9||3||-||-||-||-||2||1||11||4 |- style="text-align: center;" |1978 |4||2||5||4||-||-||2||1||11||7 |- style="text-align: center;" |1979 |4||2||-||-||-||-||-||-||4||2 |- style="text-align: center;" |1980 |6||2||-||-||-||-||-||-||6||2 |- style="text-align: center;" |1981 |0||0||-||-||-||-||2||0||2||0 |- style="background:#DDDDDD" ! colspan=2|სულ ჯამში !! 26 !! 9 !! 5 !! 4 !! 4 !! 4 !! 10 !! 3 !! 45 !! 21 |- |} == მსოფლიო ჩემპიონატზე == ლეოპოლდო ლუკემ მსოფლიო ჩემპიონატების 5 შეხვედრაში მიიღო მონაწილეობა და 4 გოლი გაიტანა. ქვემოთ მოყვანილია [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978|არგენტინის]] [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] მატჩები ლეოპოლდო ლუკეს მონაწილეობით.<ref>[http://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/index.html მსოფლიო ჩემპიონატი 1978] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161118234101/http://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/index.html |date=2016-11-18 }}. წაკითხვის თარიღი: 23 თებერვალი, 2021.</ref><ref>[http://www.thesoccerworldcups.com/players/leopoldo_luque.php Leopoldo Luque in the World Cups]. წაკითხვის თარიღი: 23 თებერვალი, 2021.</ref> {| style="background: #F9F9F9; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" align="center" border="1" cellpadding="2" width=60% |- style="background:#DDDDDD" ! {{Tooltip|ჩემპ.|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი}} !! {{Tooltip|მასპინძელი|მსოფლიო ჩემპიონატის მასპინძელი ქვეყანა}} !! {{Tooltip|№|საფეხბურთო მაისურის ნომერი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} !! {{Tooltip|პოზიცია|სათამაშო პოზიცია მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} !! {{Tooltip|შ|ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} !! {{Tooltip|ბ|გატანილი ბურთების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} !! {{Tooltip|მ|მოგება}} !! {{Tooltip|ფ|ფრე}} !! {{Tooltip|წ|წაგება}} !! {{Tooltip|შედეგი|ეროვნული გუნდის მიერ მიღწეული შედეგი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} |- style="text-align: center;" | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978|1978]] || {{ARG}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|14]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 4 || 4 || 1 || 0 || bgcolor=gold|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978: ფინალი|'''ჩემპიონი''']] |} ===ჩატარებული მატჩები=== {{Hider |title = არგენტინის მსოფლიო ჩემპიონატის მატჩები ლეოპოლდო ლუკეს მონაწილეობით |hidden = 1 |content = {{{!}} class="wikitable" style="font-size: 95 %" {{!}}- {{!}}'''№''' {{!}}'''თარიღი''' {{!}}'''შეხვედრის ადგილი''' {{!}}'''გუნდი პირველი''' {{!}}{{Tooltip|'''ანგ.'''|შეხვედრის ანგარიში|}} {{!}}'''გუნდი მეორე''' {{!}}'''შეჯიბრება''' {{!}}{{Tooltip|'''წყარო'''|ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის ინტერნეტსა და მედიასივრცეში არსებული რესურსები.}} {{!}}- {{!}}1 {{!}}02.06.1978 {{!}}ესტადიო მონუმენტალი, [[ბუენოს-აირესი]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG|alt}} {{!}}align=center{{!}}'''[https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2199/#match-lineups 2–1]''' {{!}}{{fb|HUN|1957}} {{!}}[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#1 ჯგუფი|მსოფლიო 1978]] {{!}} {{!}}- {{!}}2 {{!}}06.06.1978 {{!}}ესტადიო მონუმენტალი, [[ბუენოს-აირესი]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG|alt}} {{!}}align=center{{!}}'''[https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2197/ 2–1]''' {{!}}{{fb|FRA}} {{!}}[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#1 ჯგუფი|მსოფლიო 1978]] {{!}} {{!}}- {{!}}3 {{!}}18.06.1978 {{!}}ესტადიო ხიგანტე დე აროიიტო, [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG|alt}} {{!}}align=center{{!}}'''[https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2196/ 0–0]''' {{!}}{{fb|BRA|1968}} {{!}}[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#B ჯგუფი|მსოფლიო 1978]] {{!}} {{!}}- {{!}}4 {{!}}21.06.1978 {{!}}ესტადიო ხიგანტე დე აროიიტო, [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG|alt}} {{!}}align=center{{!}}'''[https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2201/ 6–0]''' {{!}}{{fb|PER}} {{!}}[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#B ჯგუფი|მსოფლიო 1978]] {{!}} {{!}}- {{!}}5 {{!}}25.06.1978 {{!}}ესტადიო მონუმენტალი, [[ბუენოს-აირესი]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG|alt}} {{!}}align=center{{!}}'''[https://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/matches/match/2198/ 3–1]''' {{!}}{{fb|NED}} {{!}}[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#ფინალი|მსოფლიო 1978]] {{!}} {{!}}- {{!}}} |title-style = color: white; background-color: #6AB5FF; border: 1px #aaaaaa solid |content-style = text-align: left }} == გალერეა == <center><gallery> Luque, J. J. López, Passarella, Filliol y Alonso (River) - El Gráfico 2939.jpg|<small>„ელ გრაფიკოს“ გარეკანზე. 4 თებერვალი, 1976.<ref>ალუკე [[რივერ პლეიტი (საფეხბურთო კლუბი)|„რივერის“]] შემადგენლობაში. მარცხნიდან: ლუკე, [[უბალდო ფილოლი|ფილოლი]], [[ხუან ხოსე ლოპესი|ლოპესი]], [[ნორბერტო ალონსო|ალონსო]] და [[დანიელ პასარელა|პასარელა]].</ref></small> Luque -Selección Argentina- - El Gráfico 3008.jpg|<small>„ელ გრაფიკოს“ გარეკანზე.<ref>[[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინისა]] და [[პოლონეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პოლონეთის ნაკრების]] ამხანაგური შეხვედრა. სურათზე: ლეოპოლდო ლუკეს (№9) გოლი გააქვს პოლონელთა მეკარე იან ტომაშევსკის კარში. 29 მაისი, 1977.</ref><ref>[http://www.11v11.com/matches/matches/argentina-v-poland-29-may-1977-234275/ Argentina 3–1 Poland (29 May 1977)].</ref></small> Luque (River) - El Gráfico 2923.jpg|<small>„ელ გრაფიკოს“ გარეკანზე. 15 ოქტომბერი, 1975.<ref>მესამე რიგში მარჯვნიდან პირველი: დანიელ ბერტონი.</ref></small> </gallery></center> ==მიღწევები== ===საკლუბო=== ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[რივერ პლეიტი (საფეხბურთო კლუბი)|რივერ პლეიტი]] ; [[არგენტინის პრიმერა დივიზიონი]] * [[ნასიონალის ჩემპიონატი|ნასიონალი]]: 1975, 1979 * [[მეტროპოლიტანოს ჩემპიონატი|მეტროპოლიტანო]]: 1977, 1979, 1980 === სანაკრებო === ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]] ; [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატი]] * ჩემპიონი: [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978|1978]] <ref>[http://www.fifa.com/worldcup/videos/world-cup-highlights-argentina-netherlands-argentina-1978-2401099 1978 FIFA World Cup Argentina ™] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190814204136/https://www.fifa.com/worldcup/videos/world-cup-highlights-argentina-netherlands-argentina-1978-2401099 |date=2019-08-14 }}. The 1978 FIFA World Cup, the 11th staging of the FIFA World Cup, quadrennial international football world championship tournament, was held in Argentina between 1 and 25 June. The Cup was won by the Argentine hosts, who defeated the Netherlands 3–1 in the final, after extra time. [http://www.fifa.com ''FIFA.com'']. წაკითხვის თარიღი: 14 აგვისტო, 2019.</ref> === ინდივიდუალური === ; [[კოპა ამერიკა]] * საუკეთესო ბომბარდირი: {{Tooltip|1975|1975 წლის კოპა ამერიკაზე ლეოპოლდო ლუკემ და კოლუმბიელმა ერნესტო დიასმა ოთხ-ოთხი ბურთი გაიტანეს და ტურნირის საუკეთესო ბომბარდირები გახდნენ. ლუკემ ოთხივე ბურთი ვენესუელის ეროვნული ნაკრების კარში გაიტანა.}} == ბიბლიოგრაფია == {{Refbegin}} * {{Cite book|last=კაკაბაძე|first=მიხეილ|title=არგენტინის ცის ქვეშ|publisher=საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა|year=1979|location=თბილისი|url=https://archive.vn/fQK2X}} * {{Cite book|last=ფანჯიკიძე|first=გურამ|title=არგენტინა, არგენტინა!|publisher=გამ-ბა საბჭ. საქართველო|year=1979|location=თბილისი|url=https://archive.vn/BqwjS}} * {{Cite book|last=Glanville|first=Brian|title=The Story of the World Cup|publisher=Faber|year=2018|location=London|url=http://www.allenandunwin.com/browse/books/general-books/sport/The-Story-of-the-World-Cup-2018-Brian-Glanville-9780571325566|accessdate=2018-07-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200813034241/https://www.allenandunwin.com/browse/books/general-books/sport/The-Story-of-the-World-Cup-2018-Brian-Glanville-9780571325566|archivedate=2020-08-13}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200813034241/https://www.allenandunwin.com/browse/books/general-books/sport/The-Story-of-the-World-Cup-2018-Brian-Glanville-9780571325566 |date=2020-08-13 }} {{ISBN|9780571325566}} * {{წიგნი |ავტორი = Robinson, Michael; Hope-Smith, R. G. |ნაწილი = |სათაური = Soccer: The International Line-ups & Statistics Series; Argentina 1971-1997 |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/Fv9my |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = Cleethorpes |გამომცემლობა = Soccer Books Ltd |წელი = 1998 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = |isbn = |ref = Robinson, Michael. }} {{Refend}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commonscat|Leopoldo Luque}} {{Refbegin}} * [https://www.besoccer.com/player/l-luque-382763 BeSoccer] · [http://www.national-football-teams.com/player/18618/Leopoldo_Luque.html National Football Teams] * [http://www.national-football-teams.com/country/9/1975/Argentina.html Argentina national football team 1975] · [http://www.national-football-teams.com/country/9/1976/Argentina.html 1976] · [http://www.national-football-teams.com/country/9/1977/Argentina.html 1977] · [http://www.national-football-teams.com/country/9/1978/Argentina.html 1978] · [http://www.national-football-teams.com/country/9/1979/Argentina.html 1979] · [http://www.national-football-teams.com/country/9/1980/Argentina.html 1980] · [http://www.national-football-teams.com/country/9/1981/Argentina.html 1981] · [http://www.scribd.com/document/307670209/Partidos-No-Oficiales-Seleccion Scribd] * [http://www.11v11.com/players/leopoldo-luque-55628/ AFS] · [http://www.bdfa.com.ar/jugadores-LEOPOLDO-JACINTO-LUQUE-1214.html BDFA] · [https://archive.today/20210223213209/https://www.unosantafe.com.ar/santa-fe/leopoldo-jacinto-luque-uno-los-44-argentinos-que-pueden-tocar-la-copa-n2106241.html Diario Uno Santa Fe] · [http://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/index.html FIFA.com · 1978 FIFA World Cup Argentina] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161118234101/http://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/index.html |date=2016-11-18 }} · [http://www.fussballdaten.de/person/leopoldo-luque/ Fussballdaten.de] * [https://web.archive.org/web/20071020025636/http://futbolfactory.futbolweb.net/index.php?ff=historicos&f2=00001&idjugador=356 Futbolfactory.Futbolweb.Net] · [http://www.planetworldcup.com/CUPS/1978/wc78index.html Planet World Cup · FIFA World Cup 1978] · [http://www.planetworldcup.com/CUPS/1978/squad_arg78.html Argentina's World Cup squad 1978] * [http://www.rsssf.com/tables/78full.html#grb RSSSF · FIFA World Cup · Argentina 78] · [https://web.archive.org/web/20110928022517/http://www.superfutbol.com.ar/jugadores/ArgentinaLuque.htm SuperFutbol.com.ar · Leopoldo Luque] {{Refend}} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.|30em}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{არგენტინის შემადგენლობა 1978 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{DEFAULTSORT:ლუკე, ლეოპოლდო}} [[კატეგორია:დაბადებული 3 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1949]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 15 თებერვალი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2021]] [[კატეგორია:არგენტინელი ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:არგენტინის პრიმერა დივიზიონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:რივერ პლეიტის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:სანტოსის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:მექსიკის ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:არგენტინის ნაკრების ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:1978 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:მსოფლიო ჩემპიონები ფეხბურთში]] fep3eh94vw6g74r83a35d0j3e3prrdh ლუსი მილებუ ობიუსონი 0 373738 4402724 4116604 2022-08-02T15:16:40Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ლიდერი | სახელი = ლუსი მილებუ ობიუსონი | სურათი= Milebou-Aubusson_Lucie.jpg | სურათის ზომა =250პქ | წარწერა სურათის ქვეშ= | ხელმოწერა = | დაბადების თარიღი = [[25 თებერვალი]], [[1957]] | დაბადების ადგილი= [[ფუგამუ]], [[გაბონი]] | გარდაცვალების თარიღი = | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა = | ეროვნება = | რეზიდენცია = | საარჩევნო ოლქი = | მამა = | დედა = | მეუღლე = მიშელ მბუსუ | შვილები=3 | განათლება = | პროფესია = | საქმიანობა = | რელიგია = | ჯილდოები = | პარტია = [[გაბონის დემოკრატიული პარტია]] | საიტი= | რიგი = [[გაბონი]]ს [[გაბონის სენატი|სენატის]] პრეზიდენტი | თანამდებობა დაიკავა = [[27 თებერვალი]], [[2015]] | თანამდებობა დატოვა = | ვიცე-პრეზიდენტი = | პრეზიდენტი = | პრემიერ-მინისტრი = | წინამორბედი = [[როზა როგომბე]] | მემკვიდრე = | რიგი2 = | თანამდებობა დაიკავა2 = | თანამდებობა დატოვა2= | წინამორბედი2 = | მემკვიდრე2 = | პრეზიდენტი2= | ვიცე-პრეზიდენტი2 = | პრემიერ-მინისტრი2= }} '''ლუსი მილებუ ობიუსონი''', ასევე ცნობილია როგორც '''ლუსი მბუსუ''' (დ. [[25 თებერვალი]], [[1957]]) — გაბონელი ოფთალმოლოგი და პოლიტიკოსი. [[გაბონის სენატი]]ს პრეზიდენტი [[2015]] წლიდან. == ბიოგრაფია == ლუსი მილებუ ობიუსონი დაიბადა [[1957]] წლის 25 თებერვალს ქალაქ [[ფუგამუ]]ში<ref name=GSW>{{cite web|url=http://fliphtml5.com/jjjkd/qnbg/basic|title=GSW Speaker Bios}}</ref>. იგი არის [[ფილოსოფიის დოქტორი]] [[მედიცინა]]ში. ოფთალმოლოგიას სწავლობდა ექს-მარსელის უნივერსიტეტში, [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]]<ref name=amba>{{cite web|url=http://www.amba-maroc.ga/41-ambanews/372-politique/1120-lucie-mboussou-nee-milebou-aubusson-remplace-rose-francine-rogombe-a-la-tete-du-senat-/|language=French|title=Lucie MBOUSSOU , née MILEBOU AUBUSSON , remplace Rose Francine ROGOMBE à la tête du Sénat !|date=28 February 2015|accessdate=24 April 2017|work=Amba Maroc}}</ref><ref name=surprise/>. ლუსი მილებუ ობიუსონი იყო გაბონში პირველი ოფთალმოლოგი<ref name=GSW/>. [[1988]] წლიდან [[2002]] წლამდე იყო [[ლიბრევილი|ლიბრევილში]] ჟანა ებორის ფონდის მთავარი სამედიცინო ოფიცერი და [[ომარ ბონგოს უნივერსიტეტი]]ს მედიცინის ფაკულტეტის ასისტანტ-პროფესორი<ref name=lib/>. იგი ასევე იყო სამედიცინო კლინიკის დირექტორი და არასამთავრობო ორგანიზაცია „გაბონის სამედიცინო დახმარების“ დამფუძნებელი<ref name=surprise/>. ობიუსონი არის [[გაბონის დემოკრატიული პარტია|გაბონის დემოკრატიული პარტიის]] წევრი და [[გაბონის სენატი|სენატში]] აირჩიეს ფუგამუს კომუნიდან [[2002]] წელს<ref name=lib>{{cite web|url=http://news.alibreville.com/h/25671.html|title=Gabon : Lucie Milebou-Aubusson élue à la tête du sénat|language=French|date=3 March 2015|accessdate=24 April 2017|work=Libreville.com|first=Ogooue|last=Infos}}</ref>. იგი არის სენატის საგარეო საქმეთა, ფინანსებისა და რეგიონალური დაგეგმარების მუდმივმოქმედი კომისიის წევრი<ref name=amba/><ref name=surprise/>. ობიუსონი ასევე მუშაობდა გაბონის სენატორ ქალთა ეროვნული ქსელის პრეზიდენტად<ref name=amba/>. იგი იყო მესამე მოწვევის სენატის ვიცე-პრეზიდენტი და მეოთხე მოწვევის სენატის თავმჯდომარედ აირჩიეს [[2015]] წელს [[როზა როგომბე]]ს შემდეგ<ref name=lib/><ref name=atlas>{{cite web|url=http://www.atlasinfo.fr/Gabon-Lucie-Milebou-Aubusson-nouveau-president-du-Senat_a59847.html|title=Gabon: Lucie Milebou Aubusson nouveau président du Sénat|language=French|work=Atlas Info|date=28 February 2015|accessdate=24 April 2017}}</ref><ref name=surprise>{{cite web|url=http://www.agpgabon.ga/provinces/estuaire/article/lucie-milebou-aubusson-elue-sans|title=Lucie Milebou Aubusson, élue sans surprise président du Sénat|publisher=Agence Gabonaise de Presse|date=27 February 2015|accessdate=24 April 2017|language=French|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150402094338/http://www.agpgabon.ga/provinces/estuaire/article/lucie-milebou-aubusson-elue-sans|archivedate=2 აპრილი 2015}}</ref>. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.senatgabon.com/team_member/lucie-milebou-aubusson-ep-mboussou/ Senate Gabon profile] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180930200408/http://www.senatgabon.com/team_member/lucie-milebou-aubusson-ep-mboussou/ |date=2018-09-30 }} ==სქოლიო == {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ობიუსონი, ლუსი მილებუ}} [[კატეგორია:გაბონელი პოლიტიკოსები]] [[კატეგორია:გაბონის სენატის პრეზიდენტები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1957]] [[კატეგორია:გაბონელი პოლიტიკოსი ქალები]] mvuhqe7l1iybjck1nli6j7n5l7po109 გიორგი (ღონღაძე) 0 375592 4402863 3835552 2022-08-02T21:21:58Z დეკანოზი ილია ჭიღლაძე 75697 wikitext text/x-wiki '''მიტროპოლიტი გიორგი''' (ერისკაცობაში '''გიორგი ნესტორის ძე ღონღაძე'''; დ. [[7 ივლისი]], [[1894]], სოფ. [[ჩრდილი (ხარაგაულის მუნიციპალიტეტი)|ჩრდილი]], ახლანდ. [[ხარაგაულის მუნიციპალიტეტი]] — გ. [[22 ივნისი]], [[1982]], [[თბილისი]]) — [[ქართველები|ქართველი]] საეკლესიო მოღვაწე. ==ბიოგრაფია== დაიბადა [[1894]] წლის 7 ივლისს შორაპნის მაზრის სოფელ ჩრდილში. [[1909]] წელს დაასრულა სკოლა. [[1910]]-[[1914]] წლებში მუშაობდა რკინიგზაში ტელეგრაფისტად. [[1914]]-[[1918]] წლებში მონაწილეობდა პირველ მსოფლიო ომში. დემობილიზაციის შემდეგ სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმიდესისა და უნეტარესის [[კირიონ II]]-ის ლოცვა-კურთხევით ხელდასხმულ იქნა მთავარდიაკვნად და გაიგზავნა გორის მაზრის სოფელ ატოცში, სადაც მსახურობდა [[1923]] წლამდე. საბჭოთა რეჟიმის ზეწოლის გამო [[1923]] წელს იძულებული გახდა თავი დაენებებინა სასულიერო საქმიანობისთვის, ხოლო [[1949]] წელს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა [[კალისტრატე (კათოლიკოს-პატრიარქი)|კალისტრატემ]] აღადგინა სასულიერო სამსახურში. [[1955]] წლიდან დეკანოზის ხარისხშია. [[1974]] წლის 13 იანვარს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა [[დავით V (დევდარიანი)|დავით V]]-მ აკურთხა მანგლისის ეპისკოპოსად. [[1978]] წლის 4 იანვარს, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ [[ილია II]]-ის მიერ აღყვანილ იქნა მიტროპოლიტის ხარისხში. [[1980]] წელს დაინიშნა წილკნის მიტროპოლიტად. [[1982]] წლის 22 ივნისს მიტროპოლიტი გიორგი 88 წლის ასაკში გარდაიცვალა. დაკრძალულია [[დიდუბის ღვთისმშობლის ეკლესია|დიდუბის ღვთისმშობლის ტაძარში]]. ==ლიტერატურა== *[[სერგო ვარდოსანიძე|ვარდოსანიძე ს.,]] ქართველი მღვდელმთავრები (XX-XXI საუკუნეები). გამომცემლობა ,,ნათლისმცემელი", თბილისი, 2010, გვ. 229-230. *ჟვანია ზ., საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქნი და მღვდელმთავარნი 1917 წლიდან, ქუთ., 1994; *„ჯვარი ვაზისა“, 1982, # 1. {{ქე|2|30-31|მარგველაშვილი თ.}} {{საქართველოს ეკლესიის მღვდელმთავრები}} {{საქართველოს ეკლესიის მართვა-გამგეობის დებულებები}} [[კატეგორია:ქართველი ეპისკოპოსები]] [[კატეგორია:დაბადებული 7 ივლისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1894]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 22 ივნისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1982]] [[კატეგორია:ღონღაძეები]] qha6vhwn4sd6r6byge8884zxo4jan26 კონსტანტინე (მელიქიძე) 0 375598 4402859 4146097 2022-08-02T21:16:30Z დეკანოზი ილია ჭიღლაძე 75697 wikitext text/x-wiki '''კონსტანტინე (მელიქიძე)''' (დ. [[19 თებერვალი]], [[1925]] — გ. [[20 ივლისი]], [[2000]]) — [[ქართველები|ქართველი]] საეკლესიო მოღვაწე. ==ბიოგრაფია== მიტროპოლიტი კონსტანტინე, ერისკაცობაში დიმიტრი სიმონის ძე მელიქიძე, დაიბადა [[1925]] წლის 19 თებერვალს [[ბორჯომის რაიონი]]ს სოფელ [[ბალანთა]]ში. [[1961]]–[[1966]] წლებში სწავლობდა საქართველოს სასოფლო-სამეურნეო ინსტიტუტში, რომელიც დაამთავრა მეტყევე-ინჟინრის კვალიფიკაციით. [[1972]] წლის 3 დეკემბერს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის [[დავით V (დევდარიანი)|დავით V]]-ის ლოცვა-კურთხევით სიონის საპატრიარქო ტაძარში იკურთხა დიაკვნად, [[1973]] წლის 21 ოქტომბერს კი - მღვდლად და დაინიშნა ურბნისის ეპარქიის სოფელ [[ატოცი]]ს წმიდა გიორგის ეკლესიის წინამძღვრად. [[1974]]–[[1978]] წლებში მსახურობდა [[ხაშური]]ს წმ. იოანე ნათლისმცემლის ეკლესიის წინამძღვრად. [[1978]] წლის 20 ოქტომბერს იგი აღიკვეცა ბერად და ეწოდა სახელად კონსტანტინე, 22 ოქტომბერს უწმიდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის [[ილია II]]-ის ლოცვა-კურთხევით აყვანილ იქნა არქიმანდრიტის ხარისხში და გამორჩეულ იქნა ურბნისის ეპარქიის ეპისკოპოსად. არქიმანდრიტ კონსტანტინეს ეპისკოპოსად ხელდასხმა შესრულდა [[1978]] წლის 29 ოქტომბერს. [[1980]] წელს უწმიდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II-ის მიერ აყვანილ იქნა მთავარეპისკოპოსის პატივში და დაინიშნა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ქორეპისკოპოსად. [[1984]] წელს ებოძა მიტროპოლიტობა. 1984 წლის 19 სექტემბრიდან ვიდრე 1992 წლამდე მიტროპოლიტი კონსტანტინე ბათუმ-შემოქმედის ეპარქიის მმართველია. [[1992]] წლიდან [[2000]] წლამდე მიტროპოლიტი კონსტანტინე განაგებდა მარგვეთის ეპარქიას. იგი დაჯილდოებული იყო საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის უმაღლესი ჯილდოებით, მინიჭებული ჰქონდა სკუფიაზე ბრილიანტის ჯვრის ტარების, მეორე პანაღიის ტარების უფლება. მეუფე კონსტანტინე გარდაიცვალა [[2000]] წლის 20 ივლისს. დაკრძალულია [[სიონის ტაძარი|თბილისის სიონის საკათედრო ტაძრის]] ეზოში. ==ლიტერატურა== *[[სერგო ვარდოსანიძე]]. ქართველი მღვდელმთავრები (XX-XXI საუკუნეები). გამომცემლობა ,,ნათლისმცემელი", თბილისი, 2010, გვ. 243-248. {{საქართველოს ეკლესიის მღვდელმთავრები}} [[კატეგორია:ქართველი ეპისკოპოსები]] [[კატეგორია:დაბადებული 19 თებერვალი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1925]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 20 ივლისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2000]] mifamir3nefqp8c8j2gbw57befzwemq შიო (ავალიშვილი) 0 375600 4402860 3834626 2022-08-02T21:19:39Z დეკანოზი ილია ჭიღლაძე 75697 wikitext text/x-wiki '''მიტროპოლიტი შიო''' (ერისკაცობაში '''ვარლამ აპოლონის ძე ავალიშვილი'''; დ. [[17 სექტემბერი]], [[1909]] — გ. [[25 მარტი]], [[1991]]) — [[ქართველები|ქართველი]] საეკლესიო პირი. ==ბიოგრაფია== დაიბადა [[1909]] წლის 17 სექტემბერს შორაპნის მაზრის სოფელ ხორითში. [[1917]]-[[1923]] წლებში სწავლობდა ხარაგაულის რაიონის სოფელ ლაშის სკოლაში, [[1924]]-[[1925]] წლებში ზესტაფონის საშუალო სკოლაში, [[1925]]-[[1928]] წლებში თბილისის მე-9 საშუალო სკოლაში. [[1929]] წელს იგი პოლიტიკური ბრალდებით დააპატიმრეს და გადაასახლეს საქართველოდან. დაბრუნდა [[1932]] წელს და [[1936]] წლამდე მუშაობდა ხარაგაულის რაიონის სოფელ ხუნევის კოოპერატივის ბუღალტრად. [[1975]]-[[1977]] წლებში იყო მორჩილი ცხუმ-აფხაზეთის ეპარქიაში. [[1978]] წლის 23 აპრილს აღიკვეცა ბერად, 27 აპრილს ხელდასხმულ იქნა დიაკვნად, 22 ივლისს მღვდელმონაზონად, 28 ივლისს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის [[ილია II]]-ის ლოცვა-კურთხევით ხელდასხმულ იქნა მაწყვერელ-ნიკორწმინდელ ეპისკოპოსად. იმავდროულად დაინიშნა კათოლიკოს-პატრიარქის ქორეპისკოპოსად. [[1978]] წლის 14 დეკემბერს აყვანილ იქნა მთავარეპისკოპოსის ხარისხში და გადაყვანილ იქნა ქუთათელ-გაენათელად. [[1981]] წლის 9 სექტემბერს უწმიდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის [[ილია II]]-ის დადგენილებით მიტროპოლიტი შიო გადაყვანილ იქნა ბათუმ-შემოქმედის ეპარქიის მმართველად. [[1984]] წლის 24 ივნისს წმიდა სინოდმა მიტროპოლიტ შიოს ჩამოართვა ეპარქია და გაუშვა პენსიაზე. მიტროპოლიტი შიო გარდაიცვალა [[1991]] წლის 25 მარტს. დაკრძალულია [[სიონი]]ს საპატრიარქო ტაძრის ეზოში. ==ლიტერატურა== * [[სერგო ვარდოსანიძე]]. ქართველი მღვდელმთავრები (XX-XXI საუკუნეები). გამომცემლობა ,,ნათლისმცემელი", თბილისი, 2010, გვ. 252-255. * საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის მღვდელმთავრები (1917-2017): მიტროპოლიტი შიო (ავალიშვილი) // ვარდოსანიძე, ს. საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის ასწლოვანი მატიანე (1917-2017 წ.წ.) - თბ., 2017. - გვ. 515-645 {{საქართველოს ეკლესიის მღვდელმთავრები}} [[კატეგორია:ქართველი საეკლესიო მოღვაწეები]] [[კატეგორია:დაბადებული 17 სექტემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1909]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 25 მარტი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1991]] p6r9ihx7hd3qshn8suqwdklhem29mn6 სერაფიმე ბით ხარიბი 0 380275 4402857 4104130 2022-08-02T21:11:26Z დეკანოზი ილია ჭიღლაძე 75697 wikitext text/x-wiki '''სქემარქიმანდრიტი სერაფიმე ბით ხარიბი''' ('''მამა სერაფიმე'''; დ. [[12 ივლისი]], [[1978]], [[თბილისი]]) — [[ქანდა|ქანდის]] [[მონასტერი|მონასტრის]] წინამძღვარი, საქართველოში მცხოვრები მარლთმადიდებელ ასურელების სულიერი მოძღვარი და ლიდერი. ეთნიკურად [[ასურელები|ასურელი]] ბერი. დაიბადა და გაიზარდა [[საქართველო]]ში. სასულიერო ცხოვრება 24 წლის ასაკში დაიწყო. == ბიოგრაფია == სერაფიმე ბით-ხარიბი დაიბადა [[1978]] წლის [[12 ივლისი|12 ივლისს]] [[თბილისი|თბილისში]]. ოჯახში ერთადერთი ვაჟიშვილი. წარმოშობით მამა სერაფიმე ისტორიული მესოპოტამიიდანაა [[ევფრატი]]სა და [[ტიგროსი]]ს შესართავთან მდებარე მიწიდან. მისი მშობლიური ენა [[არამეული ენები|არამეულია]]. იგი ლოცვებს არამეულად კითხულობს და [[საგალობელი|გალობს]] უძველეს აღმოსავლეთში არსებული ტრადიციების შესაბამისად. საქართველოს ოთხგზის ჩემპიონი [[ტაეკვონდო]]ში, სპორტის ოსტატი, შავი ქამრის, პირველი და მეორე დანების მფლობელი [[კარატე]]ში. ერთხანს სამუშაოს შოვნის მიზნით [[უკრაინა]]ში წავიდა, პირადი დაცვის სამსახურის უფროსად მსახურობდა, იქიდან კი საქართველოში ბერად აღკვეცილი დაბრუნდა. 2010 წლის 14 თებერვალს, შენდობის დღეს [[ილია II]]-ის ლოცვა–კურთხევით, [[დიაკვანი|დიაკვნის]] ხარისხი მიანიჭეს. 28 თებერვალს კი პატრიარქმა ის, როგორც სულიერი მამა, საქართველოს ასირიელ მოსახლეობას წარუდგინა. მამა სერაფიმე ერთადერთი [[ასურელები|ასირიელი]] [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებელი]] არქიმანდრიტია მსოფლიოში, რომელიც იოანე ოქროპირის წირვა-ლოცვას [[არამეული ენები|არამეულ ენაზე]] აღევლენს. წესისამებრ, წარმატებით გაიარა კომისია, [[არქიდიაკონი|არქიდიაკონმა დემეტრემ]] წარადგინა უწმინდესთან და [[პატრიარქი|პატრიარქის]] ლოცვა–კურთხევით, დიაკვნად აკურთხეს. სადღეისოდ სოფელ [[ქანდა]]ში, [[ასურელი მამები|ცამეტი ასურელი მამის]] სახელობის ტაძარში მოღვაწეობს. აღნიშნულ სოფელში 2000-ზე მეტი ასურელი სახლობს. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://ladylimonasblog.wordpress.com/2016/10/12/ქრისტეს-ენაზე-ამღერებული/ ქრისტეს ენაზე ამღერებული ასურელი მამა] * [https://oknws.com/მამა-სერაფიმე-მსოფლიოში/ მამა სერაფიმე: მსოფლიოში ქრისტეს ენაზე მგალობელი ორიდან ერთი მღვდელი საქართველოში მოღვაწეობს]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} [[კატეგორია:დაბადებული 12 ივლისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1978]] [[კატეგორია:ქართველი საეკლესიო მოღვაწეები]] [[კატეგორია:ქართველი ბერები]] h3ryqnd0nm32e5b61k4fune3ejnfehq მოპტის რეგიონი 0 381405 4402818 4380204 2022-08-02T19:55:35Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული| |მშობლიური სახელი = {{lang-fr|Mopti}} |ქართული სახელი = მოპტის რეგიონი |დროშა = |გერბი = |ქვეყანა = მალი |ჰიმნი = |სტატუსი = რეგიონი |შედის = |მოიცავს = 8 ოლქი |დედაქალაქი = [[მოპტი]] |მსხვილი ქალაქი = |მსხვილი ქალაქები = |თარიღი = |მეთაური = |მეთაური 2 = |მშპ = |მშპ წელი = |მშპ ადგილი = |მშპ ესმ = |ენა = |ენები = |მოსახლეობა = 2 036 209 |აღწერის წელი = 2009 |ადგილი მოსახლეობით = 4 |ეროვნული შემადგენლობა = |სიმჭიდროვე = 25,77 |აღმსარებლობა = |ფართობი = 79 017 |ადგილი ფართობით = 6 |ფართობის პროცენტი = |მაქსიმალური სიმაღლე = |საშუალო სიმაღლე = |მინიმალური სიმაღლე = |განედი = |გრძედი = |რუკა = Mali - Mopti.svg |დროის სარტყელი = [[UTC+0]] |აბრევიატურა = |ISO = ML-5 |FIPS = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსები = |ინტერნეტ-დომენი = |საავტომობილო სანომრე ნიშნები = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |პარამეტრი1 = |შენიშვნა = }} '''მოპტის რეგიონი''' ({{lang-fr|Mopti}}) — რეგიონი [[მალი]]ში. * ადმინისტრაციული ცენტრი — ქალაქი [[მოპტი]]. * ფართობი — 79 017 [[კმ²]], მოსახლეობა — 2 036 209 ადამიანი ([[2009]] წელი).<ref name="citypopulation">[https://www.citypopulation.de/Mali-Cities.html მოსახლეობის 2009 წლის აღწერა (citypopulation)]</ref> == გეოგრაფია == [[ფაილი:Hombori Tondo.jpg|right|thumb|300px|[[ჰომბორი]]ს მთა]] მოპტის რეგიონს ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება [[ტომბუქტუს რეგიონი]], დასავლეთიდან [[სეგუს რეგიონი]], სამხრეთ-აღმოსავლეთიდან [[ბურკინა-ფასო]]. მოპტის რეგიონის ტერიტორიაზე მომდინარე [[მდინარე]] [[ნიგერი (მდინარე)|ნიგერი]] აქ იტოტება რამდენიმე შენაკადად და ქმნის მრავალ პატარა [[ტბა]]ს. თვითონ რეგიონი მდებარეობს [[საჰელი]]ს ზონაში. მოპტის რეგიონში ასევე მდებარეობს მალის ყველაზე უფრო მაღალი [[მთა]] — [[ჰომბორი]]. == მოსახლეობა == მოპტის რეგიონში ცხოვრობს [[დოგონები]]ს, [[სონგაი (ხალხი)|სონგაის]], [[ბოსო (ხალხი)|ბოსოს]], [[ფულბე]]ს, [[ბამბარა (ხალხი)|ბამბარას]] ხალხი. რეგიონის ყველაზე უფრო მსხვილი ქალაქებია — მოპტი, [[ჯენე]], [[დუენტსა]]. == ადმინისტრაციული დაყოფა == ადმინისტრაციული თვალსაზრისით მოპტის რეგიონი იყოფა 8 ოლქად: [[ფაილი:Mopti cercles.png|thumb|right|300px|მოპტის რეგიონის ადმინისტრაციული რუკა]] {| class="sortable wikitable" ! ოლქი || ფართობი,<br />კმ² || მოსახლეობა,<ref>{{citation| url=http://instat.gov.ml/documentation/mopti.pdf| publisher=République de Mali: Institut National de la Statistique| title=Resultats Provisoires RGPH 2009 (Région de Mopti)| language=French| accessdate=2017-08-20| archiveurl=https://www.webcitation.org/6AnaIKCNv?url=http://instat.gov.ml/documentation/mopti.pdf| archivedate=2012-09-19}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120727120129/http://instat.gov.ml/documentation/mopti.pdf |date=2012-07-27 }}</ref><br />ად. (2009) |- | [[ბანდიაგარა (ოლქი)|ბანდიაგარა]]||align="right"|10 520 ||align="right"|317 965 |- | [[ბანკასი (ოლქი)|ბანკასი]]||align="right"|9 054 ||align="right"|263 446 |- | [[ჯენე (ოლქი)|ჯენე]]||align="right"|4 563 ||align="right"|207 260 |- | [[დუენტსა (ოლქი)|დუენტსა]]||align="right"|23 481 ||align="right"|247 794 |- | [[კორო (ოლქი)|კორო]]||align="right"|10 937 ||align="right"|361 944 |- | [[მოპტი (ოლქი)|მოპტი]]||align="right"|7 262 ||align="right"|368 512 |- | [[ტენენკუ (ოლქი)|ტენენკუ]]||align="right"|11 297 ||align="right"|163 641 |- | [[იუვარუ (ოლქი)|იუვარუ]]||align="right"|7 139 ||align="right"|106 768 |- |} == ეკონომიკა == მოპტის რეგიონი ХХ საუკუნის 1970-იან — 1980-იან წლებში [[აფრიკა|აფრიკული]] [[გვალვა|გვალვების]] დაწყებამდე იყო სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციისა და საკვები პროდუქტების ([[ბრინჯი]], [[თევზი]], პირუტყვი) მსხვილი მწარმოებელი და ექსპორტიორი. დღეისათვის რეგიონი იძულებულია შემოიტანოს საკვები პროდუქტები. == ღირსშესანიშნაობები == მალის მოპტის რეგიონი [[ტურიზმი|ტურისტული]] დანიშნულების ერთ-ერთი რეგიონია [[დასავლეთი აფრიკა|დასავლეთ აფრიკაში]]. აქ დასათვალიერებლად მდებარეობენ ისეთი ობიექტები, რომლებიც მიეკუთვნებიან [[იუნესკო]]ს [[მსოფლიო მემკვიდრეობა|მსოფლიო მემკვიდრეობის]] ძეგლებს: [[ბანდიაგარა|ბანდიაგარას ესკარპები]] და [[ჯენეს დიდი მეჩეთი]]. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მალის რეგიონები}} [[კატეგორია:მალის რეგიონები]] 6v65pqwuvl3y0c33segivc4ogr2jtv5 მირზა ალექპერ საბირის ძეგლი 0 387374 4402796 4098529 2022-08-02T18:56:16Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}}[[File:Mirzə Ələkbər Sabirin heykəli.JPG|right|250px|thumb|მირზა ალექპერ საბირის ძეგლი]] '''მირზა ალექპერ საბირის ძეგლი''' — დაიდგა ბაქოში ისტიგლალიათის ქუჩაზე 1958 წელს შენობა „ისმაილიას“ მახლობლად არსებულ ბაღში. სკულპტორი - დ. გარიაგდი, არქიტექტორები - გ.ალიზადე და ა.ისმაილოვი. == ისტორია == ძეგლი დადგმულია აზერბაიჯანელი პოეტის მირზა ალექპერ საბირის პატივსაცემად. პირველი ძეგლი დაიდგა 1922 წელს პოეტის გარდაცვალების 10 წლისთავთან დაკავშირებით.<ref>М. Тарланов. Р. Эфендиев. Изобразительное искусство Азербайджанской ССР. Советский художник. 1957. 32</ref> ეს ძეგლი შესრულებული იქნა სკულპტორ იაკოვ კეილიჰესის და არქიტექტორ ია. სირიშჩევის მიერ. რკინაბეტონის სკულპტურის კვარცხლბეკის სიმაღლე შეადგენდა 3,75 მეტრს, ხოლო თვითონ პოეტის სკულპტურა შესრულებული იყო მისი სიმაღლის შესაბამისად. კვარცხლბეკი შესრულებული იყო ეროვნული ხუროთმოძღვრობის ტრადიციების შესაბამისად ოთხკუთხა საფუძველით, რომელიც დამუშავებული იყო სტალაქტიტებით და მასში გაკეთებული ჭრილებით.<ref name="Агаев">Агаев Н. [ http://www.anl.az/down/medeniyyet2008/may/medeniyyet2008_may_953.htm Неподвластный волнам времени] Бакинский рабо­чий 2008.- 24 мая.</ref> ეს იყო პირველი სკულპტურული ძეგლი, რომელიც დაიდგა ბაქოში.<ref>[http://artru.info/ar/19070/ Кейлихис (Кейхилис) Яков Израилевич (Иосифович)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111216005440/http://artru.info/ar/19070/ |date=2011-12-16 }} artru.info 2013-06-14</ref> გარკვეული დროის შემდეგ, იმის გათვალისწინებით, რომ ძეგლს გააჩნდა რამდენიმე ნაკლი, გადაწყდა მონუმენტის შეცვლა ახლით. 1958 წლის 30 აპრილს გაიხსნა პოეტ მირზა ალექპერ საბირის ახალი ძეგლი იმავე ადგილას სადაც იდგა ძველი. ახალი ბრინჯაოს ძეგლი, რომელიც შეასრულა სკულპტორმა ჯალალ გარიაგდიმ და არქიტექტორებმა გ.ალიზადემ და ა. ისმაილოვმა აღმართულ იქნა შავ პოლირებულ გრანიტის- ლაბრადორის კვარცხლბეკზე. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ბაქოს ღირსშესანიშნაობები]] 5m74alp2ym7lh090seq5act8ych622o მიგელ ოვიედო 0 395334 4402787 4361760 2022-08-02T18:36:04Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 2 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია |სახელი = მიგელ ოვიედო |სურათი = Miguel Ángel Oviedo (born 12 October 1950) Argentina NFT Midfielder (1975–1979).jpg |სურათის ზომა = |წარწერა = |სრული სახელი = მიგელ ანხელ ოვიედო |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1950|10|12}} |დაბადების ადგილი = [[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]], [[არგენტინა]] |გარდაცვალების თარიღი = |გარდაცვალების ადგილი = |სიმაღლე = 172 [[სანტიმეტრი|სმ]] |პოზიცია = [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]] |ახალგაზრდული წელი1 = |ახალგაზრდული კლუბი1 = |წელი1 = 1973 |კლუბი1 = [[ინსტიტუტო კორდოვა (საფეხბურთო კლუბი)|ინსტიტუტო]] |მატჩი1 = 14 |გოლი1 = 1 |წელი2 = 1974–1982 |კლუბი2 = [[ტალერესი (საფეხბურთო კლუბი)|ტალერესი]] |მატჩი2 = {{Tooltip|366|სულ მატჩი}} |გოლი2 = 36 |წელი3 = 1983–1986 |კლუბი3 = [[ინდეპენდიენტე (საფეხბურთო კლუბი)|ინდეპენდიენტე]] |მატჩი3 = 9 |გოლი3 = 1 |წელი4 = 1986–1987 |კლუბი4 = [[ტალერესი (საფეხბურთო კლუბი)|ტალერესი]] |მატჩი4 = {{Tooltip|იხ.|იხილე ზემოთ}} |გოლი4 = |წელი5 = 1987–1992 |კლუბი5 = [[დეპორტივო არმენიო (საფეხბურთო კლუბი)|დეპორტივო]] |მატჩი5 = 47 |გოლი5 = 7 |წელი6 = 1992–1993 |კლუბი6 = [[ლოს-ანდესი (საფეხბურთო კლუბი)|ლოს-ანდესი]] |მატჩი6 = ? |გოლი6 = ? |სულ მატჩი = |სულ გოლი = |ეროვნული წელი1 = 1975–1979 |ეროვნული ნაკრები1 = [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]] |ეროვნული მატჩი1 = 6 |ეროვნული გოლი1 = 0 |მედლის თარგები = {{მედალი ქვეყანა |{{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინა]]}} {{მედალისპორტი |[[ფეხბურთი]]}} {{მედალიშეჯიბრი|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატი]]}} {{ოქროს მედალი |[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978|არგენტინა 1978]] | }} }} '''მიგელ ანხელ ოვიედო''' ({{lang-es|Miguel Ángel Oviedo;}} დ. [[12 ოქტომბერი]], [[1950]], [[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]], [[არგენტინა]]) — [[არგენტინელები|არგენტინელი]] [[ფეხბურთელი]], [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]]. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978|1978 წლის მსოფლიო ჩემპიონი]] [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრების]] შემადგენლობაში.<ref>{{cite web |url= http://www.rsssf.com/miscellaneous/arg-squad-wc.html#1978 |title= Argentine Squads in the World Cups (World Cup 1978) |last= Pelayes |first= Héctor Darío |date= 16 იანვარი, 2009 |work= RSSSF |access-date= 14 თებერვალი, 2021}}</ref><ref>{{cite web |url= http://xn--lasealmedios-dhb.com.ar/2017/01/24/futbol-43-campeones-del-mundo-el-mapa-demografico-del-futbol-argentino/ |title= 43 campeones del mundo. El mapa demográfico del fútbol argentino |last= Aira |first= Carlos |date= 24 იანვარი, 2017 |publisher= La Señal Medios |access-date= 14 თებერვალი, 2021 |quote= |archiveurl= https://archive.today/20210214203803/http://xn--lasealmedios-dhb.com.ar/2017/01/24/futbol-43-campeones-del-mundo-el-mapa-demografico-del-futbol-argentino/ |archivedate= 2021-02-14 }}</ref> ==კარიერა== ===საკლუბო კარიერა=== საკლუბო კარიერის განმავლობაში თამაშობდა სხვადასხვა [[არგენტინა|არგენტინულ]] საფეხბურთო კლუბებში. მათ შორის ყველაზე დიდ წარმატებას [[ინდეპენდიენტე (საფეხბურთო კლუბი)|„ინდეპენდიენტეს“]] რიგებში გამოსვლისას აღწევს. ამ კლუბთან ერთად 1983 წელს — [[არგენტინის პრიმერა დივიზიონი|არგენტინის პრიმერის]] [[მეტროპოლიტანოს ჩემპიონატი]]ს, ხოლო 1984 წელს — [[ლიბერტადორესის თასი]]ს გათამაშების გამარჯვებული ხდება. ===სანაკრებო კარიერა=== 1975–1979 წლებში [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრების]] შემადგენლობაში 6 შეხვედრა ჩაატარა,<ref>{{cite web |url= http://www.rsssf.com/players/arg-players-6498.html |title= Argentina National Team Players 1964-1998: Ortiz Oscar Alberto |last= Vandenberghe |first= Luc |date= 30 აპრილი, 2020 |work= RSSSF |access-date= 19 აპრილი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.11v11.com/players/miguel-angel-oviedo-55841/ |title= Miguel Angel Oviedo International matches (1975–1979) |work= AFS |access-date= 19 აპრილი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web |url= http://futbolistasblogspotcom.blogspot.com/search/label/Oviedo%20Miguel%20Angel |title= Miguel Angel Oviedo |work= Futbolistas |access-date= 19 აპრილი, 2021 }}</ref> რომლის მაისურით პირველად 1975 წლის 20 ივნისს, ბოლივიის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ კორნელიო საავედრას თასზე გამართულ შეხვედრაში გამოვიდა მინდორზე. [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელებმა]] თამაში ასეთი შემადგენლობით დაიწყეს: კიროგა, პავონი, ოკანიო, კარდენასი, ასტესიანო, [[ოსვალდო არდილესი|არდილესი]], ალდერეტე, [[ლუის გალვანი]], [[რიკარდო ვილა|ვილა]], [[ხოსე დანიელ ვალენსია|ვალენსია]] და მიგელ ოვიედო. მატჩი [[კოჩაბამბა]]ში გაიმართა და არგენტინელთა გამარჯვებით, ანგარიშით 2–1 დასრულდა. ეროვნული ნაკრების რიგებში უკანასკნელად 1979 წლის 29 მაისს, [[ირლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ირლანდიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ [[გაეროს ბავშვთა ფონდი]]ს ეგიდით გამართულ საერთაშორისო ამხანაგურ არაოფიციალურ საქველმოქმედო შეხვედრაში გამოვიდა მინდორზე. [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელებმა]] თამაში ასეთი შემადგენლობით დაიწყეს: [[უბალდო ფილოლი|ფილოლი]], [[ხორხე ოლგინი|ოლგინი]], [[ალბერტო ტარანტინი|ტარანტინი]], ენსო ტროსერო, ხუან ბარბასი, მიგელ ოვიედო, [[ხოსე დანიელ ვალენსია|ვალენსია]], [[რენე ორლანდო ჰაუსმანი|ჰაუსმანი]], ნორბერტო ოუტესი, უგო პეროტი, ოსვალდო რინალდი და უგო ვილიავერდე. მატჩი [[დუბლინი|დუბლინში]], „ლენსდაუნ როუდზე“ გაიმართა და ფრედ, ანგარიშით 0–0 დასრულდა.<ref>{{cite web |url= http://www.rsssf.com/tablesi/ier-intres.html |title= Ireland - International Results · 29.05.1979. Dublin. Ireland 0–0 Argentina. Not considered a full international |first= Damian |last= Byrne |first2= Jostein |last2= Nygård |date= 26 ნოემბერი, 2020 |work= RSSSF |access-date= 19 აპრილი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web |url= https://yourfootballprogramme.co.uk/wp-content/uploads/2017/10/Republic-of-Ireland-v-Argentina-1979.jpg |title= Republic of Ireland vs Argentina. 29-May-79 |work= yourfootballprogramme.co.uk |quote= |accessdate= 19 აპრილი, 2021 |archiveurl= https://archive.today/20210311182701/https://yourfootballprogramme.co.uk/wp-content/uploads/2017/10/Republic-of-Ireland-v-Argentina-1979.jpg |archivedate= 2021-03-11 }}</ref> === სანაკრებო მატჩები === {{{!}} style="background: #F9F9F9; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" align="center" border="1" cellpadding="2" width=70% {{!}}- style="background:#DDDDDD" {{!}}'''№''' {{!}}align=center width=70{{!}}'''თარიღი''' {{!}}align=center width=150{{!}}'''ადგილი''' {{!}}align=center width=160{{!}}'''მასპინძელი''' {{!}}align=center width=20{{!}}'''ანგარიში''' {{!}}align=center width=160{{!}}'''სტუმარი''' {{!}}align=center width=140{{!}}'''შეჯიბრება''' {{!}}align=center width=50{{!}}'''შენიშვნა''' {{!}}align=center width=50{{!}}{{Tooltip|'''წყარო'''|ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის ინტერნეტსა და მედიასივრცეში არსებული რესურსები.}} {{!}}- {{!}}'''1''' {{!}}20.06.1975 {{!}}<center>[[კოჩაბამბა]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|BOL}} {{!}}align=center{{!}}'''1–2''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>საავედრას თასი</center> {{!}}<center><small>'''(1)'''</small>{{შეცვლაზე გამოყვანა|?}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-20-june-1975-233309/ |title= Bolivia 1–2 Argentina, 20 June 1975 |work= AFS |accessdate= 19 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''2''' {{!}}19.03.1978 {{!}}<center>[[მარ-დელ-პლატა]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–1''' {{!}}{{fb|PER}} {{!}}<center>კასტილიას თასი</center> {{!}}<center><small>'''(2)'''</small>{{შეცვლაზე შესვლა|?}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-19-march-1978-234646/ |title= Argentina 2–1 Peru, 19 March 1978 |work= AFS |accessdate= 19 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''3''' {{!}}25.04.1978 {{!}}<center>[[მონტევიდეო]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|URU}} {{!}}align=center{{!}}'''2–0''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center>{{შეცვლაზე შესვლა|?}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-25-april-1978-234685/ |title= Uruguay 2–0 Argentina, 25 April 1978 |work= AFS |accessdate= 19 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''4''' {{!}}21.06.1978 {{!}}align=center{{!}}[[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''6–0''' {{!}}{{fb|PER}} {{!}}align=center{{!}}[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#B ჯგუფი|არგენტინა 78]] {{!}}<center>{{შეცვლაზე შესვლა|85}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-21-june-1978-234791/ |title= Argentina 6–0 Peru, 21 June 1978 |work= AFS |quote= |accessdate= 19 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''5''' {{!}}26.05.1979 {{!}}<center>[[რომი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ITA}} {{!}}align=center{{!}}'''2–2''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center>{{შეცვლაზე შესვლა|68}}</center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/italy-v-argentina-26-may-1979-235253/ |title= Italy 2–2 Argentina, 26 May 1979 |work= AFS |accessdate= 19 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''6''' {{!}}29.05.1979 {{!}}<center>[[დუბლინი]]</center> {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|IRL}} {{!}}align=center{{!}}'''0–0''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}<center>[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]]</center> {{!}}<center> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/republic-of-ireland-v-argentina-29-may-1979-235259/ |title= Republic of Ireland 0–0 Argentina, 29 May 1979 |work= AFS |quote= |accessdate= 19 აპრილი, 2021 }}</ref> {{!}}- {{!}}} <center><small>'''(1)'''<ref>{{cite web |url= http://www.rsssf.com/tabless/saavedra75.html |title= Copa Cornelio Saavedra (Jun 27. Cochabamba. Bolivia 1-2 Argentina) |last= Pierrend |first= José Luis |date= 30 სექტემბერი, 1998 |work= RSSSF |access-date= 19 აპრილი, 2021 }}</ref> '''(2)'''<ref>{{cite web |url= http://www.rsssf.com/tablesr/rcastilla.html |title= Copa Ramón Castilla 1978 (19 Mar. Buenos Aires. Argentina 2-1 Peru) |last= Pierrend |first= José Luis |date= 1 ოქტომბერი, 1998 |work= RSSSF |access-date= 19 აპრილი, 2021 }}</ref> </small></center> == სტატისტიკა == === საკლუბო === {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" ! № ! კლუბი !! ქვეყანა !! წლები !! {{Tooltip|წყარო|ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის ინტერნეტსა და მედიასივრცეში არსებული რესურსები.}} |- | 1 || '''ინსტიტუტო''' ({{lang-es|Instituto Atlético Central Córdoba}}) || {{ARG}} || <center>1973</center> || |- | 2 || '''ტალერესი''' ({{lang-es|Club Atlético Talleres de Córdoba}}) || {{ARG}} || 1974–1982 || |- | 3 || '''ინდეპენდიენტე''' ({{lang-es|Club Atlético Independiente}}) || {{ARG}} || 1983–1986 || |- | 4 || '''ტალერესი''' ({{lang-es|Club Atlético Talleres de Córdoba}}) || {{ARG}} || 1986–1987 || |- | 5 || '''დეპორტივო არმენიო''' ({{lang-es|Club Deportivo Armenio}}) || {{ARG}} || 1987–1992 || |- | 6 || '''ლოს-ანდესი''' ({{lang-es|Club Atlético Los Andes}}) || {{ARG}} || 1992–1993 || |} === სანაკრებო === {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=140px|ეროვნული<br/>ნაკრები !rowspan="2"|წლები !colspan="2"|ამხანაგური !colspan="2"|'''[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მუნდიალი]]''' !colspan="2"|'''საავედრას თასი''' !colspan="2"|კასტილიას თასი !colspan="2"|ჯამში |- style="background:#DDDDDD" !width=30px|მატჩი !width=30px|გოლი !width=30px|მატჩი !width=30px|გოლი !width=30px|მატჩი !width=30px|გოლი !width=30px|მატჩი !width=30px|გოლი !width=30px|მატჩი !width=30px|გოლი |- style="text-align: center;" |rowspan="3" align=center valign="center"|'''[[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]]'''<br/><small>{{დროშანიშანი|არგენტინა}}</small> |1975 |0||0||-||-||1||0||-||-||1||0 |- style="text-align: center;" |1978 |1||0||1||0||-||-||1||0||3||0 |- style="text-align: center;" |1979 |2||0||-||-||-||-||-||-||2||0 |- style="background:#DDDDDD" ! colspan=2|სულ ჯამში !! 3 !! 0 !! 1 !! 0 !! 1 !! 0 !! 1 !! 0 !! 6 !! 0 |- |} ==მიღწევები== ===საკლუბო=== ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[ინდეპენდიენტე (საფეხბურთო კლუბი)|ინდეპენდიენტე]] * [[მეტროპოლიტანოს ჩემპიონატი|მეტროპოლიტანო]]: 1983 * [[ლიბერტადორესის თასი]]: 1984 === სანაკრებო === ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]] ; [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატი]] * ჩემპიონი: [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978|1978]] <ref>[http://www.fifa.com/worldcup/videos/world-cup-highlights-argentina-netherlands-argentina-1978-2401099 1978 FIFA World Cup Argentina ™] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190814204136/https://www.fifa.com/worldcup/videos/world-cup-highlights-argentina-netherlands-argentina-1978-2401099 |date=2019-08-14 }}. წაკითხვის თარიღი: 6 აგვისტო, 2018.</ref> == ბიბლიოგრაფია == {{Refbegin}} * {{Cite book|last=კაკაბაძე|first=მიხეილ|title=არგენტინის ცის ქვეშ|publisher=საქ. კპ ცკ-ის გამ-ბა|year=1979|location=თბილისი|url=https://archive.vn/fQK2X}} * {{Cite book|last=ფანჯიკიძე|first=გურამ|title=არგენტინა, არგენტინა!|publisher=გამ-ბა საბჭ. საქართველო|year=1979|location=თბილისი|url=https://archive.vn/BqwjS}} * {{Cite book|last=Glanville|first=Brian|title=The Story of the World Cup|publisher=Faber|year=2018|location=London|url=https://web.archive.org/web/20200813034241/https://www.allenandunwin.com/browse/books/general-books/sport/The-Story-of-the-World-Cup-2018-Brian-Glanville-9780571325566}} {{ISBN|9780571325566}} * {{წიგნი |ავტორი = Robinson, Michael; Hope-Smith, R. G. |ნაწილი = |სათაური = Soccer: The International Line-ups & Statistics Series; Argentina 1971-1997 |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/Fv9my |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = Cleethorpes |გამომცემლობა = Soccer Books Ltd |წელი = 1998 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = |isbn = |ref = Robinson, Michael. }} {{Refend}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Refbegin}} * [https://web.archive.org/web/20190407234114/https://static.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people%3D174829/index.html Tournaments · Players & Coaches · Miguel Oviedo] * [http://www.youtube.com/watch?v=GoUfm1oJf0Q YouTube · Entrevista a Miguel "Cata" Oviedo · La Voz del Hincha Albirrojo] * [http://www.11v11.com/players/miguel-oviedo-55841/ Association of Football Statisticians (AFS)] · [http://www.bdfa.com.ar/jugadores-MIGUEL-ANGEL-OVIEDO-984.html Base de Datos del Futbol Argentino (BDFA)] · [http://www.scribd.com/document/307670209/Partidos-No-Oficiales-Seleccion Scribd] * [http://www.planetworldcup.com/CUPS/1978/wc78index.html Planet World Cup · FIFA World Cup 1978] · [http://www.planetworldcup.com/CUPS/1978/squad_arg78.html Argentina's World Cup squad 1978] · [http://www.rsssf.com/tables/78full.html#grb RSSSF · FIFA World Cup 1978] * [http://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/index.html FIFA.com · FIFA World Cup 1978] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161118234101/http://www.fifa.com/worldcup/archive/argentina1978/index.html |date=2016-11-18 }} · [http://www.national-football-teams.com/player/37900/Miguel_Oviedo.html National Football Teams] · [http://www.national-football-teams.com/country/9/1975/Argentina.html Argentina national football team · 1975] · [http://www.national-football-teams.com/country/9/1978/Argentina.html 1978] · [http://www.national-football-teams.com/country/9/1979/Argentina.html 1979] {{Refend}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{არგენტინის შემადგენლობა 1978 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{DEFAULTSORT:ოვიედო, მიგელ}} [[კატეგორია:დაბადებული 12 ოქტომბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1950]] [[კატეგორია:არგენტინის ნაკრების ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:არგენტინის პრიმერა დივიზიონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ინსტიტუტოს ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:არგენტინელი ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:1978 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:მსოფლიო ჩემპიონები ფეხბურთში]] 0lxaeczjn2dozrte3cfw32wxlr5s1zv ნიჟნი-ნოვგოროდის კრემლი 0 398482 4402881 4330344 2022-08-02T22:01:36Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 2 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მონუმენტი |მონუმენტის სახელი = ნიჟნი-ნოვგოროდის კრემლი |მშობლიური სახელი = Нижегородский кремль |სურათი = Nizhny_Novgorod_Kremlin_at_night-1.jpg |სურათის ზომა = 300 |წარწერა = |კოორდინატები = |მდებარეობა = [[ნიჟნი-ნოვგოროდი]] |არქიტექტორი = |მოქანდაკე = |ტიპი = |მასალა = აგური |სიგრძე = |სიგანე = |სიმაღლე =12-22 |დაწყება = |დასრულება = |გახსნა = |თარიღდება = [[1508]]-[[1515]] |მდგომარეობა = |მიძღვნილია = |რუკის სურათი = |რუკის ტექსტი = |რუკის სიგანე = |რელიეფი = |latd = |latm = |lats = |latNS = |longd = |longm = |longs = |longEW = |lat = |long = |ექსტრა =[[ფაილი:Nizhny_Novgorod_Kremlin_(scheme_rus).svg|300პქ]] }} '''ნიჟნი-ნოვგოროდის კრემლი''' ({{lang-ru|Нижегородский кремль}}) — ციხესიმაგრე [[ნიჟნი-ნოვგოროდი]]ს ისტორიულ და უძველეს ნაწილში, ქალაქის მთავარი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური და ისტორიული კომპლექსი. ვოლგისპირეთის ფედერალურ ოლქში [[რუსეთის პრეზიდენტი]]ს სრულუფლებიანი წარმომადგენლის, [[ნიჟნი-ნოვგოროდის ოლქი]]ს გუბერნატორისა და ნიჟნი-ნოვგოროდის მერის ოფიციალური რეზიდენცია. მდებარეობს მდინარე ოკისა და ვოლგის შეერთების ადგილზე. კრემლის ჩრდილო-დასავლეთი ნაწილი თითქმის ფერდობებზე დგას, სამხრეთ-აღმოსავლეთი ნაწილი მინინისა და პოჟარსკის მოედანზე გადის, ხოლო სამხრეთ-დასავლეთი - პოჩაინის ხეობასა და სახალხო ერთობის მოედანზე. == კრემლის ისტორია == როგორც წყაროები გვამცნობს, [[1221]] წელს ვლადიმირის დიდმა თავადმა [[იური ვსევოლოდის ძე]]მ დააარსა ქალაქი [[ნიჟნი-ნოვგოროდი]], რომლის დაცვასაც ემსახურებოდა ხის ციხესიმაგრე. პირველი მცდელობა, რომ ხის ციხესიმაგრე შეეცვალათ ქვით, განხორციელდა [[1374]] წელს, სწორედ ამ პერიოდში სუზდალისა და ნიჟნი-ნოვგოროდის დიდმა თავადმა [[დიმიტრი კონსტანტინეს ძე]]მ საფუძველი ჩაუყარა თეთრი ქვით აგებულ კრემლს. [[ივანე III|ივანე III-ის]] დროს ნიჟნი-ნოვგოროდი ასრულებდა დამცავი ქალაქის მოვალეობას, ჰყავდა მუდმივი ჯარი და იყო [[მოსკოვი]]ს ჯარების თავშეყრის ადგილი [[ყაზანი]]ს წინააღმდეგ წარმოებული ლაშქრობების დროს. ქალაქის დაცვის გაძლიერების მიზნით, ციხესიმაგრის კედლების მშენებლობაზე კვლავ დაიწყო მუშაობა. თავდაპირველად კრემლს საფუძველი ჩაუყარეს [[1500]] წელს. სამუშაოები შეწყდა [[1505]] წელს [[ყაზანი]]ს ხანის [[მუჰამედ-ამინი]]ს თავდასხმის დროს. მშენებლობის განახლება მოხერხდა მხოლოდ [[1508]] წელს. ამავე პერიოდში შემონახული მუხის ხისაგან აგებული კრემლი დაიწვა [[1513]] წელს. მშენებლობა სავარაუდოდ დასრულდა [[1516]] წელს. კრემლის ძირითადი სამშენებლო სამუშაოები მიმდინარეობდა მოსკოველი არქიტექტორის [[პეტრო ფრანჩესკო]]ს ხელმძღვანელობით. [[XVI საუკუნე|XVI საუკუნის]] განმავლობაში კრემლი ხშირად გამხდარა ალყებისა და თავდასხმების მსხვერპლი (1521, 1536, 1574 წწ.). [[1697]] წელს კრემლმა დაკარგა სამხედრო მნიშვნელობა. 2 080 მეტრიანი კრემლის კედელში ჩაყოლებულია 13 კოშკი, რომელთაგან ხუთი გეგმით სწორკუთხაა, ხოლო რვა - მრგვალი. [[დმიტრის კოშკი]]ს წინ აღმოაჩინეს ქვის ხიდი, რომელიც რუსული ციხესიმაგრეების ხუროთმოძღვრებისათვის ახალი მოვლენა იყო. მთიან ნაწილში კრემლს გარშემოვლებული ჰქონდა ე. წ. „მშრალი ორმო“, რომლის სიღრმე იყო 2,5-4 მეტრი, ხოლო სიგანე 25-30 მეტრი. „ქვის ქალაქს“ ჰყავდა მუდმივი გარნიზონი. კრემლის არტილერიაზე [[XVI საუკუნე]]ში არაფერია ცნობილი. არტილერია [[XVII საუკუნე]]შიც მცირე იყო, რადგან რუსეთმა [[ყაზანი]]ს აღების შემდეგ მკვეთრად შეამცირა ქალაქის სამხედრო-თავდაცვითი ფუნქცია. ციხესიმაგრეში არსებული შეიარარება ძირითადად იყო მცირე კალიბრის მქონე ქვემეხები. [[1714]] წელს [[პეტრე I დიდი|პეტრე I-მა]] დააარსა ნიჟნი-ნოვგოროდის გუბერნია. ამ პერიოდიდან კრემლი გახდა ნიჟნი-ნოვგოროდის გუბერნიის ადმინისტრაციული ცენტრი და ქალაქის გული. [[ეკატერინე II|ეკატერინე II-ის]] დროს [[1785]]-[[1790]] წლებში მიმდინარეობდა კრემლის სარემონტო სამუშაოები, რომლის დროსაც მოხდა სახურავის გაკეთება, რომელიც დაეფუძნა ქონგურებს. [[1834]]-[[1837]] წლებში ამოავსეს კედლის მიმდებარე ორმოები, რამაც კედლის სიმაღლე 4 მეტრით შეამცირა. ამის შედეგად კრემლის კოშკების პირველი სართულები მიწის ქვეშ აღმოჩდნენ. ამავე პერიოდში კრემლი გაათეთრეს და სახურავი წითლად შეღებეს<ref>[http://www.museums.unn.ru/kremlin/forms/list.phtml?id=400&part=5 История перестройки и реконструкции Кремля.]</ref>. დიდი ხნის განმავლობაში კრემლზე არ ხორციელვებოდა სათანადო ზრუნვა. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] დასააწყისში კრემლს თავდაცვითი შეიარაღება არ ჰქონია. [[1894]] წელს დაიწყო [[დიმიტრის კოშკი]]ს რეკონსტრუქცია. პროექტის ავტორი და რეკონსტრუქციის ხელმძღვანელი იყო [[ნიკოლაი სულთანოვი]]. მასში [[1896]] წელს გაიხსნა ისტორიული მუზეუმი. სახურავზე გამოსახეს რუსეთის იმპერიის გერბი, ორთავიანი არწივი. [[1896]] წელს შობის ქუჩის მხრიდან მიაშენეს ფუნიკულიორი. [[1926]] წელს ფუნიკულიორი დახურეს. ===საბჭოთა პერიოდი === ხელისუფლეაბში ბოლშევიკების მოსვლის შემდეგ კრემლმა მნიშვნელოვანი ცვლილებები განიცადა. იგი კვლავ გადაღებეს წითელ ფერად, ხოლო სახურავი მწვანედ. დიმიტრის კოშკს მოხსნეს ორთავიანი არწივი, მის მაგივრად დაკიდეს [[საბჭოთა კავშირი]]ს დროშა. დაანგრიეს საკათედრო [[ნიჟნი ნოვგოროდის ფერისცვალების ტაძარი|ფერისცვალების ტაძარი]] და მის ადგილზე ააშენეს [[საბჭოების სახლი (ნიჟნი-ნოვგოროდი)|საბჭოების სახლი]]. მუზეუმის ექსპონატები გაიტანეს ქალაქის მუზეუმში, ნაწილი კი გაანადგურეს, როგორც წინა ხელისუფლების გადმონაშთი. [[1935]]-[[1937]] წლებში კრემლს ახალი საფრთხე დაემუქრა. ხელისუფლებამ გადაწყვიტა [[მინინისა და პოჟარსკის მოედანი|საბჭოთა მოედნის]] გაფართოება. ამისათვის კი საჭირო იყო კრემლის კედლისა და სამი კოშკის დანგრევა. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დაწყებამ არნიშნული პროექტის განხრციელებას ხელი შეუშალა. ომის პერიოდში კრემლის სამ კოშკზე დაამონტაჟეს საზენიტო ტყვიამფრქვევები, რაც იცავდა ქალაქს გერმანელების საჰაერო დარტყმებისაგან. ომის დასრულების შემდეგ კრემლის კედელთან გაიმართა გამარჯვების გრანდიოზული აღლუმი. [[1949]] წელს დაიწყო და [[1981]] წლამდე გაგრძელდა კრემლის რესტავრაცია, რომელსაც სვიატოსლავ აგაფონოვი ხელმძღვანელობდა. რესტავრაციის დროს აღადგინეს კედლები და კოშკები, [[ბორისოგლების კოშკი]] კი ხელახლა ააშენეს. === თანამედროვეობა === [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირის]] [[საბჭოთა კავშირის დაშლა|დაშლის]] შემდეგ სარესტავრაციო სამუშაოები შეწყდა. [[2005]] წელს კრემლის კედელს საშიში ბზარები გაუჩნდა, ამავე წლიდან აღსდგა სარესტავრაციო სამუშაოები. == კრემლის არქიტექტურა == ===ნიჟნი-ნოვგოროდის კრემლის კოშკები === ამჟამად შემორჩენილია ან აღდგენილია კრემლის 13 კოშკი: # [[გეორგიევსკის კოშკი]] — სახელი ეწოდა გვერდით მდებარე წმინდა გიორგის ეკლესიის სახელის მიხედვით, რომელიც აღარ შემორჩენილა<ref>{{Cite web|url=http://www.putidorogi-nn.ru/evropa/455-georgievskaia-bashnia-nizhegorodskogo-kremlia|title=Георгиевская башня Нижегородского кремля|publisher=Пути-дороги.ru}}</ref>. კოშკი არის კვადრატული ფორმისა და ოთხსართულიანი. ქვედა სართული ამჟამად განთავსებულია თითქმის მთლიანად მიწის ქვეშ. კოშკთან უცვლელად შემონახულია 5,3 მეტრის სიმაღლის ასაწევი ხიდი, რომელიც იკეტებოდა 3,52 მეტრის სიმაღლის კარით. # [[ბორისოგლების კოშკი]] — კოშკმა სახელი მიიღო მეზობლად მდებარე წმინდა ბორისისა და გლების სახელობის ეკლესიისაგან, რომელიც არ არის შემონახული დღევანდელ ეპოქამდე. კოშკის მეორე სახელია დუხოვსკის კოშკი. აღნიშნული სახელი მიღებულია დუხოვსკის მონასტრისაგან, რომელიც ასევე არ არის შემონახული თანამედროვე ეპოქამდე. [[1966]] წელს კოშკის ნანგრევები (პირველი სართულის ნარჩენები) გათხარეს, ხოლო [[1974]] წელს კოშკი კვლავ აღადგინეს თავდაპირველი მდებარეობის მიხედვით. # [[ზაჩატევის კოშკი]] — კოშკი ორიარუსიანია. კოშკის თავდაპირველი სახე უცნობია. [[1965]] წელს ცნობილი არქიტექტორისა და რესტავრატორის სვიატოსლავ აგაფონოვის მიერ დაიწყო კოშკის გამოკვლევა. გაწმინდეს მისი ნაშთები. კულტურულ ფენაში გაწმინდეს მნიშვნელოვანი ორმო. 2012 წელს კოშკი ხელახლა ააშენეს. მასში განათავსეს სამუზეუმო ექსპონატები. კოშკის მეორე სართულზე განთავსებულია ნიჟნი-ნოვგოროდის კრემლის გათხრების დროს აღმოჩენილი არქეოლოგიური ნივთები. # [[თეთრი კოშკი (ნიჟნი-ნოვგოროდის კრემლი)|თეთრი კოშკი]] — კოშკი მრგვალია და ოთხსართულიანი. კოშკმა თანამედროვე სახელწოდება მიიღო [[XIX საუკუნე]]ში ფასადის ქვედა ნაწილში შემონახული თეთრი მოსაპირკეთებელი მასალის გამო. [[XVII საუკუნე|XVII]]-[[XVIII საუკუნე]]ებში მას ეწოდებოდა სიმეონოვსკის კოშკი, სიმეონოვსკის მონასტრის სახელწოდებიდან გამომდინარე, რომელიც მდებარეობდა კრემლის შიგნით. [[1889]] წელს კოშკი გამოიყენებოდა ნიჟნი-ნოვგოროდის საგუბერნიო არქივის შენობად. [[1923]] წელს თეთრი კოშკი დაიწვა მასში განთავსებულ საარქივო დოკუმენტებთან ერთად, მაგრამ კოშკის სტრუქტურულ ელემენტებს სერიოზული ზიანი არ მიუღიათ. # [[ივანოვის კოშკი]] — სახელი მიიღო [[იოანე ნათლისმცემელი|იოანე წინასწარმეტყველის]] მონასტრის მიხედვით. # [[საათიანი კოშკი]] — [[XVI საუკუნე]]ში მასზე საათი ვააყენეს. # [[ჩრდილოეთის კოშკი]] — ასევე უწოდებენ ილინის კოშკს, მის წინ მდებარე ელია წინასწარმეტყველის ეკლესიის გამო. # [[საიდუმლო კოშკი]] — სახელი ეწოდა საიდუმლო შესასვლელის გამო. # [[კორომისლოვის კოშკი]] — აქ დასაფლავებულია ლეგენდარული გოგონა მხარიხით (ვედროების საზიდარი). # [[ნიკოლსკის კოშკი]] — სახელი ეწოდა ახლომდებარე [[ნიკოლოზ საკვირველთმოქმედი]]ს ეკლესიის მიხედვით. # [[საწყობის კოშკი]] — სახელი ეწოდა საწყობის გამო. მეორე სახელია ცეიხჰაუზენი (გერმანულად საწყობი) ან ალექსეევკის - ახლოს მდებარე ალექსეევკის ეკლესიის სახელის მიხედვით. # [[დიმიტრის კოშკი]] — სახელი ეწოდა ნიჟნი-ნოვგოროდის დიდი თავადის [[დმიტრი კონსტანტინეს ძე|დიმიტრი კონსტანტინის ძის]] პატივისცემის ნიშნად. პირველად მოიხსენიება [[1372]]-[[1374]] წლებში. ითვლება ყველაზე ძველ კოშკად, თუმცა თანამედროვე სახე მიიღო [[1895]] წელს. ითვლება ქალაქის არაოფიციალურ სიმბოლოდ. # [[პოროხოვაიის კოშკი]] — მრგვალი, ოთხსართულიანი კოშკი. <center><gallery caption="კოშკების ფოტოები:"> სურათი:St. George's Tower of the Nizhny Novgorod Kremlin.jpg|[[გეორგიევსკის კოშკი]] სურათი:Borisoglebskaya Tower - 2018-08-23 (1).jpg|[[ბორისოგლების კოშკი]] სურათი:NN 28-08-2021 22.jpg|[[ზაჩატევის კოშკი]] სურათი:Belaya Tower - 2019-06-08.jpg|[[თეთრი კოშკი (ნიჟნი-ნოვგოროდის კრემლი)|თეთრი კოშკი]] სურათი:NN 07-08-2020 29.jpg|[[ივანოვის კოშკი]] სურათი:File-Nizhny Novgorod Clock Tower 4.JPG|საათიანი კოშკი სურათი:NN Kremlin 08-2016 img2.jpg|ჩრდილოეთის კოშკი სურათი:Тайницкая башня Нижегородского кремля, май 2015г.jpg|საიდუმლო კოშკი სურათი:Коромыслова башня (Нижегородский кремль).jpg|კორომისლოვის კოშკი სურათი:NN 07-08-2020 34.jpg|ნიკოლსკის კოშკი სურათი:NN 07-08-2020 36.jpg|საწყობის კოშკი სურათი:NN 28-08-2021 06.jpg|[[დიმიტრის კოშკი]] სურათი:NN 07-08-2020 01.jpg|პოროხოვაიის კოშკი </gallery></center> === [[ნიჟნი-ნოვგოროდის მიქაელ მთავარანგელოზის ეკლესია|მიქაელ მთავარანგელოზის ეკლესია]] === ნიჟნი-ნოვგოროდის კრემლში მრავალი ეკლესია მდებარეობდა, მაგრამ ამჟამად შემონახულია მხოლოდ [[ნიჟნი-ნოვგოროდის მიქაელ მთავარანგელოზის ეკლესია|მიქაელ მთავარანგელოზის ეკლესია]], რომელშიც მდებარეობს [[კუზმა მინინი]]ს საფლავი. === ძეგლები === * [[მინინისა და პოჟარსკის ობელისკი]] * თავად იური ვსევოლოდის ძისა და ეპისკოპოს სიმონ სუზდალელის ძეგლი * ომში მონაწილე გორკელების ძეგლი === მოედნები === * [[მინინისა და პოჟარსკის მოედანი]] * [[სახალხო ერთობის მოედანი]] == კრემლში მოქმედი ორგანიზაციები == ნიჟნი-ნოვგოროდის კრემლის ტერიტორიაზე მოქმედებს შემდეგი ორგანიზაციები: * ნიჟნი-ნოვგოროდის ოლქის საკანონმდებლო კრება. * საბჭოების სახლი - ნიჟნი-ნოვგოროდის ადმინისტრაცია და ქალაქის დუმა. * ნიჟნი-ნოვგოროდის ოლქის საარბიტრაჟო სასამართლო * ნიჟნი-ნოვგოროდის კრემლის არსენალი - საგამოფენო ცენტრი. * ნიჟნი-ნოვგოროდის კრემლის საკონცერტო დარბაზი - მნიშვნელოვანი ღონისძიებების გამართვის ადგილი. * ნიჟნი-ნოვგოროდის სახელმწიფო ისტორიულ-არქიტექტურული მუზეუმ-ნაკრძალი „ნიჟნი-ნოვგოროდის კრემლი“. * ნიჟნი-ნოვგოროდის სახელმწიფო სამხატვრო მუზეუმი (სამხევრო გუბერნატორის სახლი). * [[ნიჟნი-ნოვგოროდის მიქაელ მთავარანგელოზის ეკლესია]]. * ფედერალური ხაზინის სამმართველოს ნიჟნი-ნოვგოროდის განყოფილება. * ვოლგისპირეთის ფედერალურ ოლქში რუსეთის პრეზიდენტის სრულუფლებიანი წარმომადგენლის რეზიდენცია. {|class="graytable" style="text-align:center" |+ |width="25%"|[[ფაილი:Законодательное собрание Нижегородской области.jpg|center|200px]] |width="25%"|[[ფაილი:Дом Советов (Нижний Новгород).jpg|center|200px]] |width="25%"|[[ფაილი:NN Kremlin 08-2016 img5.jpg|center|200px]] |width="25%"|[[ფაილი:NN Kremlin 08-2016 img6.jpg|center|200px]] |- |ნიჟნი-ნოვგოროდის ოლქის საკანონმდებლო კრების შენობა |საბჭოების სახლი |ვოლგისპირეთის ფედერალურ ოლქში რუსეთის პრეზიდენტის სრულუფლებიანი წარმომადგენლის რეზიდენცი |საარბიტრაჟო სასამართლო |- |width="25%"|[[ფაილი:NNovgorod KremlinBankOffice.JPG|center|200px]] |width="25%"|[[ფაილი:NN Kremlin 08-2016 img9.jpg|center|200px]] |width="25%"|[[ფაილი:Арсенал, Нижний Новгород 02.jpg|center|200px]] |width="25%"|[[ფაილი:Кремль корпус 4.jpg|center|200px]] |- |ფედერალური ხაზინის სამმართველო |ნიჟნი-ნოვგოროდის სახელმწიფო სამხატვრო მუზეუმი |არსენალის შენობა |გუბერნატორის სახლი |} == ლიტერატურა == *Филатов Н. Ф. Нижегородский кремль и его застройка // Нижний Новгород. Архитектура XIV - начала XX века. — Нижний Новгород: РИЦ «Нижегородские новости», 1994. — 256 с. (недоступная ссылка с 27-01-2014 [1510 дней]) *Гациский А. С. [http://www.nounb.sci-nnov.ru/fulltext/acg/pdf/nizhegorod.pdf Путеводитель и указатель по Нижнему Новгороду и нижегородской ярмарке.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120205234936/http://www.nounb.sci-nnov.ru/fulltext/acg/pdf/nizhegorod.pdf |date=2012-02-05 }} — Нижний Новгород: Типография губернского правления, 1875. — С. 182. *Кирьянов И. А. [http://bibliarh.narod.ru/1951-1960/details/338.html Нижегородский Кремль. Очерк истории кремля в городе Горьком.] — Горький: Горьковское книжное издательство, 1956. — 116 с. * [http://russiancity.ru/hbooks/h041.htm ''Агафонов С. Л.'' Нижегородский кремль. Архитектура, история, реставрация. — Горький: Волго-Вятское изд-во, 1976. — 136 с.] * ''Агафонов С. Л.'' Нижегородский кремль. — Нижний Новгород: Кварц, 2008. — 224 с. — ISBN 978-5-903581-19-1 ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://kremlin.nnov.ru/ Нижегородский кремль] * [http://www.ngiamz.ru/filialy/nizhegorodskij-kreml.html Нижегородский Государственный Историко-Архитектурный Музей-Заповедник. Нижегородский кремль] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161122115124/http://www.ngiamz.ru/filialy/nizhegorodskij-kreml.html |date=2016-11-22 }} * [http://www.museum.nnov.ru/kremlin/ Нижегородский кремль] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110222060523/http://www.museum.nnov.ru/kremlin/ |date=2011-02-22 }} («Музей [[ННГУ|ННГУ им. Н. И. Лобачевского]]») * [http://photocity.ru/Album143/idx.php Фотографии Нижегородского кремля] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150219153643/http://photocity.ru/Album143/idx.php |date=2015-02-19 }} * [http://gerodot.ru/viewtopic.php?f=8&t=14563 О проблемах сохранения и реставрации Нижегородского кремля.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200923062617/http://www.gerodot.ru/viewtopic.php?f=8&t=14563 |date=2020-09-23 }} * [http://nnovgorod.in/нижегородский-кремль Экскурсия по кремлю от пл. Народного Единства до пл. Минина.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210413222302/https://nnovgorod.in/%D0%BD%D0%B8%D0%B6%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9-%D0%BA%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8C/ |date=2021-04-13 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ნიჟნი-ნოვგოროდის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:ნიჟნი-ნოვგოროდის ისტორია]] [[კატეგორია:ნიჟნი-ნოვგოროდის ოლქის კულტურული მემკვიდრეობის ფედერალური ობიექტები]] okm7q40dac94rru5m1t7hnjvp9nb1gp მოსკოვის სულიწმინდის ტაძარი 0 402205 4402824 4287739 2022-08-02T20:07:02Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ტაძარი | ტაძრის_სახელი =მოსკოვის სულიწმინდის ტაძარი | infobox_width = 250px | სურათი =Moscow Danilov Cemetery church asv2021-08 img1.jpg | სურათი_ზომა =250პქ | წარწერა = | რუკა_ტიპი = რუსეთი | რუკა_ზომა = 250 | რუკა_წარწერა = | ადგილმდებარეობა = [[მოსკოვი]] | გეო = {{coord|55|42|13|N|37|36|32|E|}} | რელიგიური_წევრობა = [[რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესია]] | წესჩვეულება = | პროვინცია = | რაიონი = | კურთხევის_წელი = | სტატუსი = მოქმედი | ფუნქციური_სტატუსი = {{რუსეთის კულტურული მემკვიდრეობა|7732821001}} | მემკვიდრეობითი_ადგილმდებარეობა = | ხელმძღვანელობა = | საიტი = | ხუროთმოძღვრება =დიახ | ხუროთმოძღვარი = ფიოდორ შესტაკოვი<ref>[http://donblago.ru/hrams/hram-sv-duha/ Храм Сошествия Святого Духа на Даниловском кладбище]на сайте Донского благочиния (см. раздел «История и святыни Храма»); <small></small></ref> | ხუროთმოძღვრული_ტიპი = | ხუროთმოძღვრული_სტილი = | ფასადის_მიმართულება = | ნოვატორული = | თარიღდება = [[XVIII საუკუნე]] | მშენებლობის_ფასი = | დეტალები = | ტევადობა = | სიგრძე = | სიგანე = | ნავის_სიგანე = | სიმაღლე_მაქსიმალური = | გუმბათის_რაოდენობა = | გუმბათის_სიმაღლე_გარე = | გუმბათის_სიმაღლე_შიდა = | გუმბათის_დიაგ_გარე = | გუმბათის_დიაგ_შიდა = | მინარეთი_რაოდენობა = | მინარეთის_სიმაღლე = | წვეტის_რაოდენობა = | წვეტის_სიმაღლე = | მასალა = | nrhp = | added = | refnum = | designated = | განედი = 55.703764 | გრძედი = 37.609113 | საერთო_მოიჯარე = | ქვეყანა= {{RUS}} | გეგმა= | გეგმა_ზომა= | გეგმა_წარწერა= }} '''მოსკოვის სულიწმინდის ტაძარი''' ({{lang-ru|Храм Сошествия Духа Святого}}) — [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებლური]] ტაძარი [[მოსკოვი|მოსკოვში]]. ეკლესია დაარსებულია [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნეში]]. მდებარეობს მოსკოვის სამხრეთის ადმინისტრაციული ოლქის [[დონის რაიონი|დონის რაიონში]], დანილოვის სასაფლაოს ტერიტორიაზე. ტაძრის წინამძღვარია დიაკვანი გენადი ბოროზდინი ([[2012]] წლის [[1 აგვისტო|1 აგვისტოდან]]). ტაძარში მოქმედებ სამი საკურთხეველი: მთავარი საკურთხეველი ნაკურთხია [[სულთმოფენობა|სულთმოფენობის]] სახელზე. ეგვტერები კი [[წმინდა ანა]]ს (ღვთისმშობლის დედა) და ხერსონელი მღვდელმოწამეების (წმინდა მღვდელმოწამენი, ხერსონესის ეპისკოპოსები: ბასილი, ეფრემი, კაპიტონი, ევგენი, ეთერიოსი, ელპიდე, აღათოდორე)<ref>[http://www.orthodoxy.ge/tveni/marti/07-khersonesi.htm წმიდა მღვდელმოწამენი, ხერსონესის ეპისკოპოსები: ბასილი, ეფრემი, კაპიტონი, ევგენი, ეთერიოსი, ელპიდე, აღათოდორე]</ref> სახელზე. ტაძარი მიეკუთვნება [[რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესია|რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის]] [[მოსკოვის საპატრიარქო|მოსკოვის საპატრიარქოს]] [[მოსკოვის ეპარქია]]ს. == ისტორია == დანილოვის სასაფლაო გაიხსნა [[1771]] წელს, შავი ჭირის ეპიდემიის დროს [[დანილოვის მონასტერი|დანილოვის მონასტრის]] სლობოდაში, ხოლო ერთი წლის შემდეგ ააგეს ხის ეკლესია ხერსონელი წამებულების სახელზე. ახლად აგებული ტაძარი აკურთხეს [[1772]] წლის 31 დეკემბერს<ref name="put">{{cite web |url=http://www.mosgid.ru/architecture/monastery/hram-soshestviya-svyatogo-duha-na-danilovskom-kladbische.html |title=Храм Сошествия Святого Духа на Даниловском кладбище |publisher=Путеводитель по Москве и Московской области |accessdate=2017-02-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170205082654/http://www.mosgid.ru/architecture/monastery/hram-soshestviya-svyatogo-duha-na-danilovskom-kladbische.html |archivedate=2017-02-05 }}</ref>. ქვის ეკლესია ააგეს მოძველებული ხის ეკლესიის ადგილზე [[1829]] და [[1838]] წლებს შორის ს. ლ. ლეპეშკინის ფინანსებითა და არქიტექტორ ფიოდორ მიხეილის ძე შესტაკოვის პროექტის მიხედვით. ტაძარი აკურთხეს [[1838]] წლის 25 სექტემბერს. ახალი ტაძრის მთავარი საკურთხეველი აკურთხეს სულიწმინდის გარდამოსვლის - სულთმოფენობის სახელზე, ხოლო ეგვტერები ხერსონელი წამებულებისა და [[წმინდა ანა]]ს მიძინების სახელზე. [[1832]] წელს შედგენილი ტაძრის [[კანკელი]] შემონახულია დღევანდელ დღემდე<ref name="put"/>. === XX საუკუნე === [[1922]] წელს ეკლესიიდან დაიტაცეს 7 ფუთი [[ოქრო]]სა და [[ვერცხლი]]ს საეკლესიო ფასეულობები<ref name="put"/>. [[1929]] წელს, [[სიმონოვის მონასტერი|სიმონოვის მონასტრის]] დახურვის შემდეგ სულიწმინდის ეკლესიაში გადაიტანეს მონასტრის სიწმინდეები: [[ივერიის ღვთისმშობლის ხატი]], [[ღვთისმშობლის ხატები|ღვთისმშობლის ხატი]] „მსწრაფლშემსმენელი“, [[სერაფიმ საროველი]]ს ხატი<ref name="put"/>. [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა]] ხელისუფლების დროს, [[1930]]-იანი წლების რელიგიური დევნის პერიოდში ეკლესია არ დახურულა და იყო ერთადერთი სასაფლაოს ეკლესია მოსკოვში, რომელიც არ ჩავარდა [[ობნოვლენცები]]ს ხელში. [[1941]] წლის 13 ოქტომბერს მოსკოვიდან ევაკუაციის წინ პატრიარქის თანამოსაყდრემ მიტრპოლიტმა სერგი სტრაგოროდსკიმ ტაძრის საპატიო წინამძღვრად დანიშნა [[მთავარეპისკოპოსი]] ალექსი პალიცინი და მიანიჭა ვოლოკამსკის მთავარეპისკოპოსის ტიტული<ref name="put"/>. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://donblago.ru/hrams/hram-sv-duha/ Храм Сошествия Святого Духа на Даниловском кладбище] на сайте Донского благочиния * [http://www.temples.ru/card.php?ID=5970 Храм Сошествия Святого Духа на Даниловском кладбище] на сайте «Храмы России» ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:რუსეთის კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები მოსკოვში]] [[კატეგორია:მოსკოვის ტაძრები]] 9r1eni14pvpiq3gz9cyv13u9p3a02k1 ნიკოლოზ რიმსკი-კორსაკოვის სახლ-მუზეუმი 0 423432 4402867 4251097 2022-08-02T21:22:36Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | სახელი = ნიკოლოზ რიმსკი-კორსაკოვის სახლ-მუზეუმი | სურათი =Muziy_SPb_2010_3196.jpg | სურათისზომა = 250პქ | წარწერა = | დაარსდა = [[1971]] | დამაარსებლები = | დაიხურა = | მდებარეობა = [[სანქტ-პეტერბურგი]] |lat_dir = N |lat_deg = 59 |lat_min = 55 |lat_sec = 29 |lon_dir = E |lon_deg = 30 |lon_min = 20|lon_sec = 27 | პოზრუკა = | პოზრუკის ზომა = | ალტერნატიული რუკა = | პოზრუკა2 = | პოზრუკის ზომა2 = | ალტერნატიული რუკა2 = | სტატუსი ={{რუსეთის კულტურული მემკვიდრეობა|7810110000}} | ექსპონატი = | კლასიფიკაცია = | ვიზიტორები = | დირექტორი = ნ. კოსტენკო | პრეზიდენტი = | კურატორი = | საიტი = [http://rkorsakov.ru/ rkorsakov.ru] }} '''ნიკოლოზ რიმსკი-კორსაკოვის სახლ-მუზეუმი''' ({{lang-ru|Музей-квартира Н. А. Римского-Корсакова}}) — მუზეუმი [[სანქტ-პეტერბურგი|სანქტ-პეტერბურგში]]. ეძღვნება [[რუსები|რუსი]] კომპოზიტორის [[ნიკოლოზ რიმსკი-კორსაკოვი]]ს ცხოვრებასა და შემოქმედებას. არის [[სანქტ-პეტერბურგის თეატრისა და მუსიკალური ხელოვნების სახელმწიფო მუზეუმი]]ს ფილიალი. მუზეუმი განთავსებულია ეზოს ფლიგელში მისამართზე ზაგოროდნის პროსპექტი, 28. ამ სახლში კომპოზიტორმა ნიკოლოზ რიმსკი-კორსაკოვმა [[1893]]-[[1908]] წლებში დაწერა 11 ოპერა, აქ იმართებოდა ცნობილი „კორსაკოვის გარემოცვის“ შეხვედრები<ref name="museum-sources">{{cite web |url = http://www.museum.ru/M129 |title = «Мемориальный музей-квартира Н.А. Римского-Корсакова» |author = |date = 2014-11-25 |publisher = Музеи России |accessdate = 2015-03-12 }}</ref>. == შექმნის ისტორია == № 39 ბინაში, საშემოსავლო სახლის მესამე სართულზე, რომელიც ეკუთვნოდა გენერალ ვასილი ლავროვის მეუღლეს, რიმსკი-კორსაკოვი საცხოვრებლად ოჯახთან ერთად გადავიდა [[1893]] წელს<ref name="rimski-korsakov-sources">{{cite web |url = http://www.rimski-korsakov.narod.ru/rusist.html |title = История музея на сайте rimski-korsakov.narod.ru |author = |date = |publisher = |accessdate = 2015-03-12 }}</ref><ref name="gopiter-sources">{{cite web |url = http://www.gopiter.ru/piter/culturerest/musei/rimskiymuseum |title = Информация о Музее-квартире Н.А.Римского-Корсакова на сайте Gopiter.ru |author = |date = |publisher = |accessdate = 2015-03-12 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20150403180925/http://www.gopiter.ru/piter/culturerest/musei/rimskiymuseum |archivedate = 2015-04-03 }}</ref>. თვეში ორჯერ უცნაურ გარემოში იგი აქ მართავდა შემოქმედებით საღამოებს, სადაც იკრიბებოდნენ ცნობილი კომპოზიტორები, მხატვრები, მომღერლები და მუსიკოსები. ბინას სტუმრობდნენ: [[სერგეი რახმანინოვი]], [[ალექსანდრე გლაზუნოვი]], [[ალექსანდრე სკრიაბინი]], [[იგორ სტრავინსკი]], [[ილია რეპინი]] და [[თედორე შალიაპინი]]. კომპოზიტორის მეუღლე [[ნადეჟდა რიმსკაია-კორსაკოვა]] აკომპანიმენტს უწევდა შალიაპინს, [[ნადეჟდა ზაბელა-ვრუბელი]] და [[ევგენია მრავინა]] ძველ როიალს უკრავდნენ<ref name="nstar-sources">{{cite web |url = http://nstar-spb.ru/news/culture/new39008/ |title = «Мемориальному музею-квартире Н. А. Римского-Корсакова исполняется 40 лет» |author = |date = 2011-12-20 |publisher = ИА Северная Звезда |accessdate = 2015-03-12 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20150418141309/http://nstar-spb.ru/news/culture/new39008/ |archivedate = 2015-04-18 }}</ref>. აღნიშნულ ბინაში რომსკი-კორსაკოვმა დაწერა თავისი 15 ოპერიდან 11<ref name="s-pb-sources">{{cite web |url = http://s-pb.in/muzei/memorialniy-muzey-kvartira-na-rimskogo-korsakova |title = Информация о мемориальном музее-квартире Н. А. Римского-Корсакова на сайте S-pb.in |author = |date = |publisher = |accessdate = 2015-03-12 }}</ref><ref name="opeterburge-sources">{{cite web |url = http://www.opeterburge.ru/index-55-106.html |title = Описание мемориального музея-квартиры Н.А.Римского-Корсакова на сайте Opeterburge.ru |author = Ирина Абрамидзе |date = |publisher = |accessdate = 2015-03-12 }}</ref><ref name="ipetersburg-sources">{{cite web |url = http://www.ipetersburg.ru/muzey-kvartira-n.a.rimskogo-korsakova/ |title = «Музей-квартира Н.А.Римского-Корсакова» |author = Антон Ворожеев |date = |publisher = iPeterburg.ru |accessdate = 2015-03-12 }}</ref>. კომპოზიტორის გარდაცვალების შემდეგ მისმა მეუღლემ შეინახა და სისტემაში მოიყვანა მისი ხელნაწერები, სანოტო ბიბლიოთეკა, წერილები, ფოტოები, ფასიანი საჩუქრები და საოჯახო რელიქვიები. ეს არქივი საფუძვლად დაედო კოპოზიტორის სახლ-მუზეუმს<ref name="in-road-sources">{{cite web |url = http://www.in-road.ru/object/rimsky-korsakov_apartment_and_museum/ |title = Обзор музея-квартиры Н. А. Римского-Корсакова на сайте In-road.ru |author = |date = |publisher = |accessdate = 2015-03-29 }}</ref>. [[1908]] წელს ნადეჟდა ნიკოლოზის ასული იძულებული გახდა საცხოვრებლად გადასულიყო შვილთან, ხოლო კომპოზიტორის ბინა კომუნალურ საცხოვრებლად აქციეს<ref name="rimski-korsakov-sources"/>. [[1971]] წელს ბინიდან მოსახლეობა გაასახლეს, ხოლო ამავე წლის 27 დეკემბერს რიმსკი-კორსაკოვის შთამომავლების ინიციტივით სანქტ-პეტერბურგის თეატრისა და მუსიკალური ხელოვნების მუზეუმმა ბინაში გახსნა თავისი პირველი ფილიალი<ref name="theatremuseum-sources">{{cite web |url = http://www.theatremuseum.ru/ru/brn_rmk.html |title = Страница музея-квартиры Римского-Корсакова |author = |date = |publisher = Санкт-Петербургский государственный музей театрального и музыкального искусства |accessdate = 2015-03-12 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20150425004006/http://www.theatremuseum.ru/ru/brn_rmk.html |archivedate = 2015-04-25 |deadlink = yes }}</ref>. == ექსპოზიცია == მუზეუმი იყოფა სამ ნაწილად: მემორიალური, საექსპოზიციო და საკონცერტო. მემორიალური ოთახის ინტერიერი აღდგინეს კომპოზიტორის ერთ-ერთი ვაჟის ჩანაწერების მიხედვით, რომელიც გადმოგვცემს ინფორმაციას ავეჯის ზუსტი ადგილმდებარეობის შესახებ<ref name="iskusstvo-sources">{{cite web |url = http://www.iskusstvo.tv/News/2011/12/23/muzeyu-kvartire-n-a-rimskogo-korsakova-40-let |title = «Музею-квартире Н. А. Римского-Корсакова — 40 лет» |author = |date = |publisher = Iskusstvo.tv |accessdate = 2011-12-23 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20150403200213/http://www.iskusstvo.tv/News/2011/12/23/muzeyu-kvartire-n-a-rimskogo-korsakova-40-let |archivedate = 2015-04-03 }}</ref>. ოთახის აღჭურვილობა შემოინახეს კომპოზიტორის შთამომავლებმა<ref name="piterzavtra-sources">{{cite web |url = http://piterzavtra.ru/muzej-kvartira-rimskogo-korsakova/ |title = «Музей-квартира Н. А. Римского-Корсакова» |author = |date = |publisher = Piterzavtra.ru |accessdate = 2011-12-23 }}</ref>. მუზეუმის კოლექცია საერთო ჯამში მოიცავს 505 ექსპონატს<ref name="museum-sources"/>. მუზეუმის მემორიალურ განყოფილებაში შედის მისაღები, სამუშაო კაბინეტი, სასტუმრო და სასადილო. მისაღების კედლებზე ჩამოკიდებულია შემოქმედებითი გაერთიანების „მტკიცე მუჭის“ წევრების ფოტოები. კაბინეტში სამუშაო მაგიდაზე გადაშლილია ოპერა „ოქროს მამლის“ ხელნაწერი<ref name="livejournal-sources">{{cite web |url = http://bgershman.livejournal.com/2789.html |title = «Журнал о классической музыке» |author = Bgershman |date = 2010-01-09 |publisher = [[Живой Журнал]] |accessdate = 2015-03-12 }}</ref>. სასტუმრო ოთახის მთავარი ექსპონატია იაკობ ბეკერის ფირმის როიალი, რომელზეც თავშეყრის პერიოდში უკრავდა [[სერგეი რახმანინოვი]], [[ალექსანდრე სკრიაბინი]], [[ალექსანდრე გლაზუნოვი]], [[იგორ სტრავინსკი]] და თავად რიმსკი-კორსაკოვი<ref name="rimski-korsakov-sources"/>. სასადილო ოთახის კედებზე განთავსებულია რიმსკი-კორსაკოვის წინაპრების ფოტოები, ხოლო მაგიდაზე - პირადი ჭურჭელი. საექსპოზიციო დარბაზში წარმოდგენილია დოკუმენტები, რომლებიც მოგვითხრობენ რიმსკი-კორსაკოვის მუშაობის შესახებ<ref name="spbhi-sources">{{cite web |url = http://spbhi.ru/showplace/muzei/kvartira-korsakova.html |title = Мемориальный музей-квартира Н. А. Римского-Корсакова |author = |date = |publisher = |accessdate = 2015-03-29 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20150403153259/http://spbhi.ru/showplace/muzei/kvartira-korsakova.html |archivedate = 2015-04-03 }}</ref>. ექსპონატებს შორისაა ოქროს კალამი, რომელიც კომპოზიტორს აჩუქეს ოპერა „მაისის ღამის“ პრემიერის დროს მარინის თეატრში [[1880]] წლის 9 მაისს. ამ კალმით რიმსკი-კორსაკოვმა დაწერა თავისი ყველა შემდეგი ნაწარმოები<ref name="dslov-sources">{{cite web |url = http://dslov.ru/geo/g4_39.htm |title = Страница мемориального музея-квартиры Н.А.Римского-Корсакова на сайте Dslov.ru |author = |date = |publisher = |accessdate = 2015-03-29 }}</ref>. == ლიტერატურა == *Н.А. Римский-Корсаков. Из семейной переписки. — СПб.: СПб ГБУК «Санкт–Петербургский музей театрального и музыкального искусства», 2008. — 247 с. — (Эпистолярное наследие). ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სანქტ-პეტერბურგის სახლ-მუზეუმები]] 8ojy8ycr0w47zp85764khwijz2eyqv4 მარსი (აურგაზის რაიონი) 0 424576 4402755 4152273 2022-08-02T16:59:32Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = მარსი |რეგიონის ტიპი = |რეგიონი = ბაშკირეთი |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = აურგაზის რაიონი |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''მარსი ''' ({{lang-ba|Марс}}) — სოფელი [[რუსეთის ფედერაცია]]ში, [[ბაშკირეთი]]ს რესპუბლიკის [[აურგაზის რაიონი|აურგაზის რაიონში]]. [[2010]] წლის მონაცემებით, სოფელში ცხოვრობს 33 ადამიანი.<ref>[http://bashstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/bashstat/resources/2f055a804e303140ba45fe3bf8d20d64/Численность+населения+по+населенным+пунктам+Республики+Башкортостан.pdf Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан]. Проверено 20 августа 2014..</ref> რაიონულ ცენტრ [[თოლბაზი (აურგაზის რაიონი)|თოლბაზიდან]] დაშორებულია 10 კილომეტრით. უახლოესი რკინიგზის სადგურია [[ბელოე-ოზერო]], რომელიც დაშორებულია 40 კმ-ით. [[2002]] წლის აღწერის მიხედვით, მოსახლეობის უმრავლესობას [[თათრები]] შეადგენენ.<ref name="справочник">Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — [http://www.asmo-rb.ru/engine/data/attach/1/spravochnik.xls приложение в формате Excel].</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.asmo-rb.ru Совет муниципальных образований Республики Башкортостан]. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{აურგაზის რაიონი}} [[კატეგორია:აურგაზის რაიონის სოფლები]] alsdk6fhh5umbbw5rkqxvwrevepfn9m მალი-ნაგადაკი 0 424577 4402744 4152269 2022-08-02T15:51:41Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = მალი-ნაგადაკი |რეგიონის ტიპი = |რეგიონი = ბაშკირეთი |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = აურგაზის რაიონი |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''მალი-ნაგადაკი''' ({{lang-ba|Кесе Нуғаҙаҡ}}) — სოფელი [[რუსეთის ფედერაცია]]ში, [[ბაშკირეთი]]ს რესპუბლიკის [[აურგაზის რაიონი|აურგაზის რაიონში]]. [[2010]] წლის მონაცემებით, სოფელში ცხოვრობს 175 ადამიანი.<ref>[http://bashstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/bashstat/resources/2f055a804e303140ba45fe3bf8d20d64/Численность+населения+по+населенным+пунктам+Республики+Башкортостан.pdf Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан]. Проверено 20 августа 2014..</ref> რაიონულ ცენტრ [[თოლბაზი (აურგაზის რაიონი)|თოლბაზიდან]] დაშორებულია 25 კილომეტრით. უახლოესი რკინიგზის სადგურია [[ბელოე-ოზერო]], რომელიც დაშორებულია 10 კმ-ით. [[2010]] წლის აღწერის მიხედვით, მოსახლეობის უმრავლესობას [[ჩუვაშები]] შეადგენენ.<ref name="справочник">Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — [http://www.asmo-rb.ru/engine/data/attach/1/spravochnik.xls приложение в формате Excel].</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.asmo-rb.ru Совет муниципальных образований Республики Башкортостан]. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{აურგაზის რაიონი}} [[კატეგორია:აურგაზის რაიონის სოფლები]] 9mym3qges1lyhmdiwqimpqw0k2z9swk მსოფლიო აზერბაიჯანელთა სოლიდარობის დღე 0 426545 4402832 3609740 2022-08-02T20:18:48Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დღესასწაული |დღესასწაულის სახელი = მსოფლიო აზერბაიჯანელთა სოლიდარობის დღე<br/>{{lang-az|Dünya azərbaycanlılarının həmrəyliyi günü}} |ტიპი(ფერი) = სახელმწიფო დღესასწაული |გაფართოებული ტიპი =სახელმწიფო დღესასწაული |სურათი = |წარწერა = |მნიშვნელობა = |დაწესდა =[[1991 წელი აზერბაიჯანში|1991]] |ოფიციალურად = |სხვაგვარად = |ასევე = |აღნიშნავენ = [[აზერბაიჯანელები]] |პერიოდი = ყოველ წელს |თარიღი = [[31 დეკემბერი]] |თარიღი2007 = |თარიღი2008 = |ზეიმობა = |ტრადიცია = |დაკავშირებულია = }} '''მსოფლიო აზერბაიჯანელთა სოლიდარობის დღე''' ({{Lang-az|Dünya azərbaycanlılarının həmrəyliyi günü}}) აღინიშნება [[31 დეკემბერი|31 დეკემბერს]]<ref name=":0">[http://www.calend.ru/holidays/0/0/681/ День солидарности азербайджанцев мира]</ref>. პირველად მსოფლიო აზერბაიჯანელთა სოლიდარობის დღე [[1991 წელი აზერბაიჯანში|1991 წლის]] [[16 დეკემბერი|16 დეკემბერს]] გამოცხადდა [[ჰეიდარ ალიევი|ჰეიდარ ალიევის]] მიერ, რომელიც იმ დროისთვის იკავებდა [[ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკის უზენაესი მეჯლისი|ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკის უზენაესი მეჯლისის]] თავმჯდომარის თანამდებობას. ამის შემდეგ გახდა აზერბაიჯანელი ერის ეროვნული დღესასწაული<ref name=":0" />. == ისტორია == [[1989]] წლის [[31 დეკემბერი|31 დეკემბერს]] ნახიჩევანის ასსრ-ს ტერიტორიაზე ხალხმა დაანგრია საბჭოეთისა და ირანის საზღვარი. ათასობით აზერბაიჯანელმა გადაკვეთა მდინარე [[არაქსი]]<ref>[http://news.bbc.co.uk/hi/russian/in_depth/newsid_4664000/4664799.stm Азербайджанская трагедия]</ref>. ამავე დღეს [[სტამბოლი|სტამბოლში]] გაიხსნა ისტორიაში პირველი მსოფლიო აზერბაიჯანლთა კონგრესი. ეს ორი ღონისძიება გახდა საფუძველი იმისა, რომ გამოეცხადებინათ მსოფლიო აზერბაიჯანელთა სოლიდარობის დღე, რომელიც დაფუძნდა 31 დეკემბრს. აზერბაიჯანელების რიცხვი მსოფლიოში რამდენიმე ათეული მილიონითაა შეფასებული<ref>[https://joshuaproject.net/clusters/126 People Cluster:  Azerbaijani]</ref><ref>{{Cite web |url=http://encarta.msn.com/media_701500404/Languages_Spoken_by_More_Than_10_Million_People.html |title=Languages Spoken by More Than 10 Million People |accessdate=2009-10-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091029104855/http://encarta.msn.com/media_701500404/Languages_Spoken_by_More_Than_10_Million_People.html |archivedate=2009-10-29 }}</ref>, რომელთა უმრავლესობაც ცხოვრობს აზერბაიჯანის რესპუბლიკის გარეთ, ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა [[ირანი]], [[თურქეთი]], [[რუსეთი]], [[საქართველო]], [[გერმანია]], [[საფრანგეთი]], [[გაერთიანებული სამეფო]], [[ამერიკის შეერთებული შტატები|შეერთებული შტატები]], [[უკრაინა]], [[დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა|დსთ]]-ს ქვეყნებსა და [[სკანდინავია|სკანდინავიურ]] ქვეყნებში. უმსხვილესი აზერბაიჯანული ირედენტა ცხოვრობს ირანში<ref>[https://joshuaproject.net/people_groups/18859/IR Azerbaijani, Azeri Turk in Iran]</ref>. აზერბაიჯანის პრეზიდენტის [[ილჰამ ალიევი|ილჰამ ალიევის]] განცხადებით, მსოფლიო აზერბაიჯანელთა ეროვნული სოლიდარობის დღის მთავარი იდეა არის აზერბაიჯანელთა, აზერბაიჯანის სახელმწიფოებრიობის ერთობა და სოლიდარობა, აზერბაიჯანელი ხალხის ეროვნული და სულიერი ფასეულობების პატივისცემა, ასევე მათი აზრებისა და იდეების, რომლებიც დაკავშირებულია აზერბაიჯანელ ხალხთან და სულიერი კავშირი მათ ისტორიულ სამშობლოსთან. == იხილეთ აგრეთვე == * [[აზერბაიჯანის დღესასწაულები]] == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.calend.ru/holidays/0/0/681/ День солидарности азербайджанцев мира] == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:დღესასწაულები ანბანის მიხედვით]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანის დღესასწაულები]] ah62wqd1aasvs7i2roc6na6qbl29jnh მარტა (ფეხბურთელი) 0 433131 4402757 4375531 2022-08-02T17:00:05Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია |სახელი = მარტა |სურათი = Marta Vieira da Silva 2013.jpg |სურათის ზომა = 250პქ |წარწერა = |სრული სახელი = მარტა ვიეირა და სილვა |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1986|2|19}} |დაბადების ადგილი = [[დოის-რიაშუსი]], [[ბრაზილია]] |სიმაღლე = 162 სმ<ref>{{cite web|url=http://www.fifadata.com/document/FWWC/2015/pdf/FWWC_2015_SquadLists.pdf|title=2015 World Cup|publisher=|accessdate=2019-03-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160410062327/http://www.fifadata.com/document/FWWC/2015/pdf/FWWC_2015_SquadLists.pdf|archivedate=2016-04-10}}</ref> |პოზიცია = [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] |მიმდინარე კლუბი = [[ორლანდო პრაიდი]] |ნომერი = 10 |ახალგაზრდული წელი1 = |ახალგაზრდული კლუბი1 = |წელი1 = 2000-2002 |წელი2 = 2002-2004 |წელი3 = 2004-2008 |წელი4 = 2009 |წელი5 = 2009-2010 |წელი6 = 2010 |წელი7 = 2011 |წელი8 = 2011 |წელი9 = 2012-2014 |წელი10 = 2015-2017 |წელი11 = 2017- |კლუბი1 = [[ვასკო და გამა]] |კლუბი2 = [[სანტა კრუზი]] |კლუბი3 = [[იმეა იკი]] |კლუბი4 = [[ლოს-ანჯელეს სოლი]] |კლუბი5 = {{იჯარა}} [[სანტოსი]] |კლუბი6 = [[გოლდ პრაიდი]] |კლუბი7 = [[სანტოსი]] |კლუბი8 = [[ვესტერნ ნიუ-იორკ ფლეში]] |კლუბი9 = [[ტირესო]] |კლუბი10 = [[როსენგარდი]] |კლუბი11 = [[ორლანდო პრაიდი]] |მატჩი1 = 16 |მატჩი2 = 38 |მატჩი3 = 103 |მატჩი4 = 19 |მატჩი5 = 14 |მატჩი6 = 24 |მატჩი7 = 12 |მატჩი8 = 14 |მატჩი9 = 38 |მატჩი10 = 43 |მატჩი11 = 55 |გოლი1 = 4 |გოლი2 = 16 |გოლი3 = 111 |გოლი4 = 10 |გოლი5 = 26 |გოლი6 = 19 |გოლი7 = 13 |გოლი8 = 10 |გოლი9 = 27 |გოლი10 = 23 |გოლი11 = 23 |ეროვნული წელი1 = 2002- |ეროვნული ნაკრები1 = [[ბრაზილია]] |ეროვნული მატჩი1 = 154 |ეროვნული გოლი1 = 108 |მედლის თარგები = |კლუბი-განახლება = |ეროვნული ნაკრები-განახლება = }} '''მარტა ვიეირა და სილვა''' ({{lang-pt|Marta Vieira da Silva}}; დ. [[19 თებერვალი]], [[1986]]) — [[ბრაზილიელები|ბრაზილიელი]] ფეხბურთელი, რომელიც თამაშობს საფეხბურთო კლუბ [[ორლანდო პრაიდი|„ორლანდო პრაიდსა]]“ და ბრაზილიის ეროვნულ ნაკრებში. მარტა არის [[ფიფა]]-ს მსოფლიო ჩემპიონატების რეკორდსმენი თხუთმეტი გატანილი გოლით. იგი ამ მაჩვენებლით უსწრებს [[ბირგიტ პრინცი|ბირგიტ პრინცს]] და [[ები ვამბახი|ები ვამბახს]], რომელთაც 14-14 გოლი აქვთ ამ ტურნირზე გატანილი. მარტას ხშირად მოიხსენიებენ როგორც „პელე კაბაში“.<ref name=sportsmuntra.com>{{cite web|url=http://www.sportsmuntra.com/10-best-female-footballers-time/|title=10 Best Female Footballers of All Time|date=27 October 2014|publisher=}}</ref><ref name=foxsports.com.au>{{cite web|url=http://www.foxsports.com.au/football/womens-world-cup-2015-meet-marta-the-best-of-all-time-who-stands-in-the-way-of-australia/story-e6frf423-1227405275137|title=Women’s World Cup 2015: who is Marta, who is the greatest footballer of all time, Marta, Matildas - Fox Sports|website=www.foxsports.com.au}}</ref><ref name="Best-Ever Female Player Marta Misses Soccer's Millions">{{cite news| url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2015-06-08/best-ever-female-player-marta-misses-out-on-soccer-s-millions | work=Bloomberg | first=Tariq | last=Panja | title=Best-Ever Female Player Marta Misses Soccer's Millions | date=8 June 2015}}</ref> იგი ექვსჯერ დასახელდა [[ფიფა]]-ს საუკეთესო მოთამაშედ. აქედან ხუთჯერ ზედიზედ [[2006]]-[[2010]] წლებში, ხოლო უკანასკნელად [[2018]] წელს. მარტამ ბრაზილიის ნაკრებთან ერთად ზაფხულის [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2004|2004]] წლის და [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები|2008]] წლის [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები|ოლიმპიურ თამაშებზე]] ვერცხლის მედალი მოიპოვა. [[2013]] წელს იგი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014 წლის მსოფლიო თასის]] ელჩი გახდა ისეთ სპორტსმენებთან ერთად როგორებიც არიან: [[ამარილდო]], [[ბებეტო]], [[კარლოს ალბერტო ტორესი]], [[რონალდო]] და [[მარიო ზაგალო]].<ref>{{cite web|url=https://www.fifa.com/worldcup/organisation/ambassador/overview.html|title=2018 FIFA World Cup Russia™ - FIFA.com|first=|last=FIFA.com|website=www.fifa.com|accessdate=2019-03-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150208154245/http://www.fifa.com/worldcup/organisation/ambassador/overview.html|archivedate=2015-02-08}}</ref> [[2016]] წლის აგვისტოში, მარტა ერთ-ერთი იმ რვა ადამიანთაგანი იყო, ვისაც [[ოლიმპიური თამაშები|ოლიმპიური თამაშებზე]] ოლიმპიური დროშის გატანის პატივი ერგო . [[2017]] წელს მარტა [[შვედეთი]]ს მოქალაქე გახდა. ამასთან მან შეინარჩუნა ბრაზილიის მოქალაქეობა.<ref>{{Cite web|url=http://www.sydsvenskan.se/2017-03-14/nu-ar-varldens-genom-tiderna-basta-fotbollsspelare-svenska|title=Nu är världens genom tiderna bästa fotbollsspelare svensk medborgare|publisher=}}</ref> == საკლუბო კარიერა == 14 წლის ასაკში მარტა აღმოაჩინა ცნობილმა ბრაზილიელმა მწვრთნელმა [[ჰელენა პაჩეკო|ჰელენა პაჩეკომ]]. მან თავისი პროფესიული კარიერა [[2000]] წელს ვასკო და გამას ქალთა საფეხბურთო კლუბში დაიწყო. ორი წლის შემდეგ იგი [[სანტა კრუზის ქალთა საფეხბურთო კლუბი|„სანტა კრუზში]]“ გადავიდა, სადაც ორი სეზონი ითამაშა, შემდეგ კი შვედურ „უმეო იკში“ თამაშობდა. === უმეო იკი === მარტა შვედურ „[[უმეო იკი|უმეო იკს]]“ 2004 წელს შეუერთდა, რის შემდეგაც კლუბი უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის ფინალში გავიდა, სადაც ორმატჩიან თამაშში გერმანული „ფრანკფურტი“ 8:0 დაამარცხა, მარტამ კი სამი გოლი გაიტანა. შვედეთის ჩემპიონატში „უმეო იკმა“ მეორე ადგილი დაიკავა და 106 გოლი გაიტანა, რაც ოცდათორმეტით მეტი იყო ვიდრე ჩემპიონი გუნდის „იურგორდენის“ მიერ გატანილ გოლები. საბოლოოდ ამ უკანასკნელმა ერთი ქულით აჯობა „უმეო იკს“. მარტას ანგარიშზე 22 გოლი იყო. [[2005]] წლის სეზონში მარტამ შვედეთის ჩემპიონატში 21 გოლი გაიტანა, „უმეო იკმა“ კი ჩემპიონობა მოიპოვა. იგივე განმეორდა [[2006]] წელს, როდესაც კლუბი კვლავ ჩემპიონი გახდა, ხოლო მარტამ 21 გოლი გაიტანა. [[ფაილი:Marta_star.jpg|მარცხნივ|მინი|250x250პქ| მარტა 2009 წელს]] [[2007]] წლის სეზონი „უმეოსთვის“ საკმაოდ წარმატებული გამოდგა, გუნდმა მოიგო შვედეთის ორივე ლიგა და თასი. თასის ფინალში „უმეომ“ „აიკი“ 4:3 დაამარცხა, მარტამ ჰეთ-თრიკი შეასრულა, გადამწყვეტი გოლი კი თამაშის დასრულებამდე სამი წუთით ადრე გაიტანა. მთლიანობაში მარტამ ჩემპიონატში 25 გოლი გაიტანა და მხოლოდ ერთი გოლით ჩამორჩა [[ლოტა შელინი|ლოტა შელინს]]..<ref>{{cite web|url=http://www.svenskfotboll.se/t2dam.aspx?p=287911|title=Skytteliga 2007|work=svenskfotboll.se|publisher=Svenska Fotbollförbundet|language=Swedish|accessdate=13 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20071225070600/http://www.svenskfotboll.se/t2dam.aspx?p=287911|archive-date=25 December 2007|dead-url=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071225070600/http://www.svenskfotboll.se/t2dam.aspx?p=287911|archivedate=25 დეკემბერი 2007}}</ref> ჩემპიონთა ლიგაში გუნდი ფინალში ინგლისურ „არსენალთან“ დამატებით დროში 0:1 დამარცხდა. [[2008]] წლის სეზონში მარტამ გუნდთან ერთად კიდევ ერთხელ მოიგო შვედეთის ჩემპიონატი. [[2009]] წლის იანვარში, ფიფა-მ მარტა წლის ფეხბურთელად დაასახელა. ამ დღეს მარტამ გამოაცხადა, რომ მომდევნო სამი წლის განმავლობაში ითამაშებდა ამერიკულ [[ლოს-ანჯელეს სოლი|„ლოს-ანჯელეს სოლში]]“.<ref>{{Cite web|url=http://www.dn.se/DNet/jsp/polopoly.jsp?d=647&a=873009|title=Marta bäst i världen – flyttar till LA|last=Wåhlin|first=Johan|date=12 January 2009|work=dn.se|language=Swedish|accessdate=13 January 2009}}</ref> [[2005]] წელს შვედეთში მარტაზე გადაიღეს დოკუმენტური ფილმი „მარტა — პელეს ბიძაშვილი“. === ლოს-ანჯელეს სოლი === [[2009]] წლის იანვარში, როდესაც მარტა მსოფლიოს საუკეთესო ფეხბურთელი გახდა, მან ამერიკულ „ლოს-ანჯელეს ლოსთან“ სამ წლიან კონტრაქტს მოაწერა ხელი.<ref>{{Cite news|url=http://latimesblogs.latimes.com/sports_blog/2009/01/brazilian-stand.html|title=The Fabulous Forum|date=12 January 2009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fifa.com/worldfootball/clubfootball/news/newsid=991996.html|title=Newly crowned Marta to join US league|publisher=FIFA|date=12 January 2009|accessdate=15 June 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140425000206/http://www.fifa.com/worldfootball/clubfootball/news/newsid=991996.html|archivedate=25 აპრილი 2014}}</ref> ამ ტრანსფერთან დაკავშირებით მან განაცხადა: „ჩემთვის ყველაზე მნიშვნელოვანია ვიყო იქ, სადაც მსოფლიოს საუკეთესო ფეხბურთელები თამაშობენ. ამერიკული ლიგა მსოფლიოს ერთ-ერთ საუკეთესო ლიგად მიიჩნევა, ამიტომაც უნდა გადმოვსულიყავი აქ“.<ref>{{Cite web|title=Marta bringing star power to the L.A. Sol|url=http://www.espnfc.com/news/story?id=625114&cc=5901|publisher=ESPN|accessdate=24 April 2014|date=5 March 2009}}</ref> [[2009]] წლის სეზონში მარტა ლიგის ბომბარდირი გახდა ათი გოლითა და სამი საგოლე პასით.<ref>{{Cite web|title=Marta! Marta! Marta!: LA Sol Star Named FIFA Women's Player of the Year|url=http://bleacherreport.com/articles/312695-marta-marta-marta-sol-star-named-fifa-womens-player-of-the-year|publisher=Bleacher Report|accessdate=24 April 2014|date=22 December 2009}}</ref> „სოლმა„ ლიგა პირველ ადგილზე დაასრულა, საჩემპიონო ფინალში კი „სკაი ბლუსთან“ 0:1 დამარცხდა.<ref>{{Cite web|title=NJ Sky Blue Eclipse LA Sol 1–0 in Championship|url=http://www.nbclosangeles.com/news/sports/LA-Sol-Loses-1-0-in-Womens-Pro-Soccer-Championship-Game-54184762.html|publisher=NBC Los Angeles|accessdate=24 April 2014|date=7 January 2010}}</ref> === სანტოსი === ზაფხულის შესვენების დროს მარტამ სამთვიან კონტრაქტს მოაწერა ხელი „სანტოსთან“, რათა ლიბერტადორესის თასის და ბრაზილიის თასზე ეთამაშა,<ref>{{Cite web|url=http://globoesporte.globo.com/Esportes/Noticias/Times/Santos/0,,MUL1251318-9874,00-PEIXE+ANUNCIA+MARTA+QUE+DEVERA+RECEBER+A+CAMISA+DAS+MAOS+DE+PELE.html|title=Peixe anuncia Marta, que deverá receber a camisa 10 das mãos de Pelé|publisher=GloboEsporte.com|date=1 August 2009|accessdate=5 August 2009}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.womensprosoccer.com/Home/news/general/091009-off-season-loand.aspx womensprosoccer.com|title=International Report: WPS Stars Head Overseas in the Off-Season|accessdate=2019-03-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091019031514/http://www.womensprosoccer.com/Home/news/general/091009-off-season-loand.aspx|archivedate=2009-10-19}}</ref> მარტა თავის გუნდს ორივე ტურნირის მოგებაში დაეხმარა. [[ლიბერტადორესის თასი|ლიბერტადორესის თასის]] ფინალში ერთი, ხოლო ბრაზილიის თასის ფინალში ორი გოლი გაიტანა.<ref name="Sereias da Vila dão show e Santos é campeão da Libertadores">{{Cite web|title='Sereias da Vila' dão show e Santos é campeão da Libertadores|url=http://esporte.ig.com.br/futebol/2009/10/18/sereias+da+vila+dao+show+e+santos+e+campeao+da+libertadores+8865945.html|accessdate=2 December 2009|date=18 October 2009|publisher=iG|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120227040321/http://esporte.ig.com.br/futebol/2009/10/18/sereias+da+vila+dao+show+e+santos+e+campeao+da+libertadores+8865945.html|archivedate=27 თებერვალი 2012}}</ref><ref name="Santos bate Botucatu e conquista a Copa do Brasil feminina">{{Cite web|title=Santos bate Botucatu e conquista a Copa do Brasil feminina|url=http://www.estadao.com.br/noticias/esportes,santos-bate-botucatu-e-fatura-a-copa-do-brasil-feminina,475189,0.htm|accessdate=2 December 2009|date=1 December 2009|publisher=Estadão}}</ref> [[ფაილი:Marta_at_2010_WPS_Championship_5.JPG|მარჯვნივ|მინი|მარტა ქალთა პროფესიულ ლიგაში]] [[2010]] წლის იანვარში მარტა „გოლდ პრაიდში“ გადავიდა,<ref>{{Cite web|title=Four-Time FIFA World Player of the Year Marta to Join the Pride|date=4 February 2010|work=FC Gold Pride|url=http://www.womensprosoccer.com/bayarea/news/general/100204-dispersal-draft-results|accessdate=1 April 2010}}{{მკვდარი ბმული}}</ref> სადაც 24 მატჩი ჩაატარა და 19 გოლი გაიტანა, იგი ზედიზედ მეორე სეზონის საუკეთესო მოთამაშე და ოქროს ბუცის მფლობელი გახდა. === ვესტერნ ნიუ იორკ ფლეში === [[2011]] წლის [[25 იანვარი|25 იანვარს]] მარტა შეუერთდა საფეხბურთო კლუბ [[ვესტერნ ნიუ-იორკ ფლეში|„ვესტერნ ნიუ-იორკ ფლეშს]]“.<ref>{{cite web|url=http://www.womensprosoccer.com/Home/news/general/110125-wny-marta.aspx womensprosoccer.com|title=Western New York Flash acquire Marta|date=25 January 2011|accessdate=26 მარტი 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110718075536/http://www.womensprosoccer.com/Home/news/general/110125-wny-marta.aspx|archivedate=18 ივლისი 2011}}</ref> მან გუნდთან ერთად მოიპოვა ჩემპიონის ტიტული და კარიერაში მესამე ოქროს ბურთის მფლობელი გახდა. === ტირესო === [[ფაილი:Marta_interviewed_by_Anna_Brolin_Oct_2013.jpg|მარცხნივ|მინი|მარტა ანა ბროლინთან ინტერვიუს დროს. 2013 წელი]] [[2012]] წელს მარტა შვედეთში დაბრუნდა. [[2012]] წლის [[22 თებერვალი|22 თებერვალს]] ხელი მოაწერა ორწლიან კონტრაქტს საფეხბურთო კლუბ „[[ტირესო|ტირესოსთან]]“.<ref>{{cite web|url=https://www.uefa.com/women/news/newsid=1757170.html|title=Marta returns to Sweden with Tyresö|date=22 February 2012|publisher=uefa.com|author=Sujay Dutt|accessdate=27 მარტი, 2019}}</ref> მისი ხელფასი დაახლოებით 400,000 აშშ დოლარს შეადგენდა.<ref>{{cite web|title=BACK TO SWEDEN|url=http://bigapplesoccer.com/sections/wps2.php?article_id=29817|publisher=bigapplesoccer.com|date=February 22, 2012|accessdate=27 მარტი, 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120427141751/http://bigapplesoccer.com/sections/wps2.php?article_id=29817|archivedate=აპრილი 27, 2012}}</ref><ref>{{cite web|title=Marta's agent in talks with four Swedish clubs Tyresö FF, Malmö, Linköping and Umeå|url=https://www.womenssoccerunited.com/profiles/blog/show?id=3074237%3ABlogPost%3A164624&commentId=3074237%3AComment%3A165526&xg_source=activity|publisher=womenssoccerunited.com|accessdate=27 მარტი, 2019}}{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> „ტიროსომ“ 2012 წლის სეზონში პირველად მოიგო შვედეთის ჩემპიონატი. მარტა კი მეხუთედ გახდა ლიგის გამარჯვებული.<ref>{{cite web|title=Tyresö vann SM-guld efter dramatik|url=https://www.dn.se/sport/fotboll/tyreso-vann-sm-guld-efter-dramatik/|publisher=dn.se|accessdate=27 მარტი, 2019}}</ref> [[2014]] წლის ჩემპიონთა თასის ფინალში მარტამ ორი გოლი გაიტანა და მისმა კლუბმა კი გერმანული „ვოლსბურგი“ 4:3 დაამარცხა.<ref>{{Cite web|url=http://www.uefa.com/womenschampionsleague/season=2014/matches/round=2000498/match=2014107/postmatch/report/|title=Müller the hero again as Wolfsburg win classic final|publisher=[[UEFA]]|date=22 May 2014|accessdate=22 June 2014|first=Paul|last=Saffer}}</ref> ამის შემდეგ გუნდი ფინანსური პრობლემების წინაშე დადგა და იძულებული გახდა მოხსნილიყო ჩემპიონატიდან, ფეხბურთელები კი თავისუფალი აგენტების სტატუსით გაუშვა. [[სტოკჰოლმი]]ს სასამართლომ გამოაქვეყნა მოთამაშეთა ხელფასები და აღმოჩნდა, რომ მარტას ჰქონდა ყველაზე მაღალი ხელფასი, იგი თვეში 168 000 შვედურ კრონს იღებდა.<ref>{{Cite web|url=http://www.aftonbladet.se/sportbladet/fotboll/sverige/damallsvenskan/article19010400.ab|title=Tyresö lämnar damallsvenskan|publisher=Aftonbladet|date=5 June 2014|accessdate=22 June 2014|first=Fredrik|last=Jönsson}}</ref> === როსენგარდი === [[2014]] წლის ივლისში მარტამ შვედურ „[[როსენგარდი|როსენგარდთან]]“ ექსთვიან კონტრაქტს მოაწერა ხელი.<ref>{{Cite web|url=http://equalizersoccer.com/2014/07/21/marta-signs-fc-rosengard-contract/|title=Marta stays in Sweden, signs with FC Rosengård – Equalizer Soccer|publisher=}}</ref> კლუბთან ერთად, მარტამ [[2014]] და [[2015]] წლებში მოიგო შვედეთის ჩემპიონატი, [[2016]] წელს თასი, ხოლო [[2015]] და [[2016]] წლებში სუპერთასი. === ორლანდო პრაიდი === მას შემდეგ, რაც ჩემპიონთა ლიგის მეოთხედფინალში „როსენგარდმა“ „ბარსელონასთან“ წააგო, მარტა ამერიკულ [[ორლანდო პრაიდი|„ორლანდო პრაიდში“]] გადავიდა.<ref>{{Cite news|url=https://www.si.com/planet-futbol/2017/04/07/marta-orlando-pride-nwsl-brazil|title=Brazil star Marta signs with NWSL's Orlando Pride|last=Wahl|first=Grant|work=SI.com}}</ref> მარტა გოლებისა და პასების რაოდენობით მეორე იყო ლიგაზე და თანაგუნდელებმა იგი ყველაზე ღირებულ მოთამაშედ დაასახელეს.<ref>{{Cite news|url=https://www.themaneland.com/2017/12/4/16731392/2017-orlando-pride-season-in-review-marta|title=2017 Orlando Pride Season in Review: Marta|work=The Mane Land}}</ref> „ორლანდო პრაიდმა“ სეზონი მესამე ადგილზე დაასრულა და პირველად მოიპოვა პლეი-ოფში მონაწილეობის უფლება, ნახევარდფინალში გუნდი „პორტლენდ თორნსთან“ დამარცხდა. ==სტატისტიკა== {| class="wikitable" style="font-size:100%; text-align: center" ! rowspan="2" | კლუბი ! rowspan="2" | სეზონი ! colspan="2" | ლიგა ! colspan="2" | თასი ! colspan="2" | კონტინენეტალური ! colspan="2" | ჯამში |- ! მატჩები ! გოლები ! მატჩები !გოლები ! მატჩები !გოლები ! მატჩები !გოლები |- | [[ლოს ანჯელეს სოლი]] | 2009 წ | 20 | 10 | - | - | - | - | 20 | 10 |- | [[სანტოსი]] | 2009 წ | - | - | 7 | 18 | 6 | 7 | 13 | 25 |- | [[გოლდ პრაიდი]] | 2010 წ | 25 | 20 | - | - | - | - | 25 | 20 |- | [[სანტოსი]] | 2011 წ | - | - | - | - | 4 | 2 | 4 | 2 |- | [[ვესტერნ ნიუ იორკ ფლეში]] | 2011 წ | 15 | 10 | - | - | - | - | 15 | 10 |- | rowspan="3" | [[ტირესო]] | 2012 წ | 21 | 12 | 4 | 4 | - | - | 25 | 16 |- | 2013 წ | 15 | 12 | 1 | 1 | 4 | 1 | 20 | 14 |- | 2014 წ | 2 | 3 | - | - | - | - | 2 | 3 |- | rowspan="3" | [[როსენგარდი]] | 2014 წ | 9 | 5 | - | - | - | - | 9 | 5 |- | 2015 წ | 21 | 8 | - | - | - | - | 21 | 8 |- | 2016 წ | 19 | 13 | - | - | - | - | 19 | 13 |- | [[ორლანდო პრაიდი]] | 2017 წ | 24 | 13 | - | - | - | - | 24 | 13 |- ! colspan="2" | ჯამში ! 171 ! 106 ! 12 ! 23 ! 14 ! 10 ! 197 ! 139 |} == სანაკრებო კარიერა == [[2007]] წლის 26 ივლისს, [[მარაკანას სტადიონი|მარაკანას სტადიონზე]] მარტამ და [[ბრაზილიის ქალთა საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიის ქალთა საფეხბურთო ნაკრებმა]] [[პანამერიკული თამაშები|პანამერიკული თამაშებზე]] დაამარცხა აშშ-ის ოც წლამდელთა ნაკრები. მარტას [[პელე]]საც ადარებენ და მოიხსენიებენ როგორც „პელე კაბით“. პელეც ეთანხმებოდა ამ მოსაზრებას.<ref>{{Cite web|url=http://pan2007.globo.com/PAN/Noticias/0,,MUL78950-3873,00.html|title=GloboEsporte.com > Pan2007 > Futebol Pan2007 - NOTÍCIAS - Pelé diz que Marta é Pelé de saias|accessdate=2019-03-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080322070347/http://pan2007.globo.com/PAN/Noticias/0,,MUL78950-3873,00.html|archivedate=2008-03-22}}</ref> მარტა მონაწილეობდა ფიფას [[2007]] წლის ქალთა მსოფლიო ჩემპიონატზე. ბრაზილიის ნაკრებმა სამივე ჯგუფური ეტაპის მატჩი მოიგო, ხოლო მარტამ ოთხი გოლი გაიტანა. მეოთხედფინალში ბრაზილიამ ავსტრალია 3-2 დაამარცხა, მარტამ პენალტიდან გაიტანა ერთი გოლი. ნახევარფინალში მან ორი გოლი გაიტანა, ბრაზილიამ კი 4-0 დაამარცხა ამერიკის შეერთებული შტატები. ფინალში ბრაზილია 2-0 დამარცხდა გერმანიასთან. ამ მატჩში მარტამ პენალტი ვერ გამოიყენა. იგი ჩემპიონატის საუკეთესო მოთამაშე და ოქროს ბუცის მფლობელი გახდა, როგორც ყველაზე მეტი — შვიდი გოლის ავტორი. [[ფაილი:Marta2.png|მარჯვნივ|მინი|250პქ| მარტას ბრაზილიის 10 ნომრიანი მაისურით]] მარტა გამოდიოდა [[ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებში 2008|2008 წლის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებშიც]], სადაც ვერცხლის მედალი მოიპოვა. ბრაზილია დამარცხდა აშშ-ს ნაკრებთან 0:1. ეს მარტას ზედიზედ მესამე ვერცხლის მედალი იყო საერთაშორისო ასპარეზზე.<ref>{{Cite web|url=http://english.alarabiya.net/articles/2011/07/10/156992.html|title=US women hope Solo keeps Brazil’s Marta from finding the net|accessdate=6 September 2011|date=10 July 2011|publisher=Al Arabiya}}</ref> 2011 წლის ფიფა-ს ქალთა მსოფლიო თასზე მარტა ბრაზილიის ნაკრების წევრი იყო. ბრაზილია მეოთხედფინალში დამარცხდა ამერიკის შეერთებულ შტატებთან. მან ტურნირზე ოთხი გოლი და ორი საგოლე გადაცემა მიითვალა. [[ბირგიტ პრინცი|ბირგიტ პრინცთან]] ერთად, მსოფლიო ჩემპიონატებზე მარტა ყველაზე მეტი, 14 გოლის ავტორი გახდა.<ref name="kansascitydotcom">{{Cite web|url=http://www.kansascity.com/2011/07/10/3005451/recap-brazil-vs-united-states.html|title=Recap: Brazil vs. United States|accessdate=10 July 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190326200342/https://www.kansascity.com/2011/07/10/3005451/recap-brazil-vs-united-states.html|archivedate=26 მარტი 2019}}</ref> მან როგორც ტურნირის მეორე საუკეთესო ბომბარდირმა, მოიპოვა ვერცხლის ბუცი. 2015 წლის მსოფლიო ჩემპიონატში (რომელიც მისთვის მეოთხე იყო) მარტა გახდა ტურნირის ყველა დროის საუკეთესო მეგოლე 15 გოლით.<ref>[http://esporte.uol.com.br/futebol/ultimas-noticias/2015/06/09/marta-faz-de-penalti-e-se-torna-a-maior-goleadora-da-historia-das-copas.htm Marta faz de pênalti e se torna a maior goleadora da história das Copas], Universo Online {{Pt}}</ref> === მატჩები და გოლები მსოფლიო ჩემპიონატსა და ოლიმპიურ თამაშებზე === [[ფაილი:Football_against_poverty_2014_-_Marta_(2).jpg|მარჯვნივ|მინი|მარტა [[ბერნი|ბერნში]], [[შვეიცარია]] საქველმოქმედო მატჩში სიღარიბის წინააღმდეგ]] მარტამ მონაწილეობა მიიღო ოთხ მსოფლიო ჩემპიონატზე: [[აშშ|აშშ-ში]] 2003 წელს, [[ჩინეთი|ჩინეთში]] 2007 წელს, [[გერმანია|გერმნიაში]] 2011 წელს და [[კანადა]]ში 2015 წელს; აგრეთვე სამ ოლიმპიადაზე: [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2004|2004 წლის ათენის ოლიმპიადაზე]], [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|2008 წლის პეკინის ოლიმპიადაზე]] და [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2012|2012 წლის ლონდონის ოლიმპიადაზე]]; ამ ტურნირებზე მან სულ 30 მატჩი ითამაშა და 22 გოლი გაიტანა.<ref name="fifaps_cs">{{Cite web|url=https://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=190358/index.html|title=FIFA Player Statistics: Marta|publisher=FIFA|accessdate=2019-03-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150718200806/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=190358/index.html|archivedate=2015-07-18}}</ref> მარტა გახდა 2007 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის ვერცხლის მედალოსანი, ასევე ათენისა დ პეკინის ოლიმპიური თამაშების ვერცხლის მედალოსანი. ==ლიტერატურა== * Friedman, Ian C. (2007), ''Latino Athletes'', Infobase Publishing, {{ISBN|1438107846}} * Grainey, Timothy (2012), ''Beyond Bend It Like Beckham: The Global Phenomenon of Women's Soccer'', University of Nebraska Press, {{ISBN|0803240368}} * Kassouf, Jeff (2011), ''Girls Play to Win Soccer'', Norwood House Press, {{ISBN|1599534649}} * McDougall, Chrös (2012), ''Soccer'', ABDO, {{ISBN|1614785554}} * Richards, Ted (2013), ''Soccer and Philosophy: Beautiful Thoughts on the Beautiful Game'', Open Court, {{ISBN|0812696824}} * Stevens, Dakota (2011), ''A Look at the Women's Professional Soccer Including the Soccer Associations, Teams, Players, Awards, and More'', BiblioBazaar, {{ISBN|1241047464}} * Velázquez de León, Mauricio (2010), ''20 Soccer Superstars'', The Rosen Publishing Group, {{ISBN|1615329471}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category|Marta Vieira da Silva}} {{Official website|http://www.marta10.com}} * {{FIFA player|190358|მარტა}} * {{UEFA player|93137|მარტა}} * {{Soccerway|marta-da-silva/6006|მარტა}} * [https://www2.svenskfotboll.se/allsvenskan/information/?scr=player&fplid=388433 მარტა] — SvFF: Svenska Fotbollförbundet * [http://www.nwslsoccer.com/players/view/c811si1xw5he6ih0o1mj94tsl მარტა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180526115051/http://www.nwslsoccer.com/players/view/c811si1xw5he6ih0o1mj94tsl |date=2018-05-26 }} — National Women's Soccer League * {{Webarchive |url=https://web.archive.org/web/20110630071623/http://www.womensprosoccer.com/wny/players/bios/marta |date=30 June 2011 |title=WPS-ის პროფილი}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ავტორიტეტული წყაროები}} [[კატეგორია:2004 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მედალოსნები]] [[კატეგორია:2008 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მედალოსნები]] [[კატეგორია:დაბადებული 19 თებერვალი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1986]] [[კატეგორია:ქალი ფეხბურთელები]] ddi97a6si1w583iidzxh9eg74ss7z8o ნიკა მელია 0 433334 4402844 4400490 2022-08-02T20:40:39Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ლიდერი | სახელი= ნიკა მელია | მშობლიურ ენაზე= | სურათი=Nika Melia.jpg | სურათის ზომა= 250პქ | წარწერა სურათის ქვეშ= ნიკა მელია [[2017]] წელს | ფსევდონიმი= | დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1979|12|21}} | დაბადების ადგილი= [[თბილისი]], [[საქართველოს სსრ]], [[სსრკ]] | გარდაცვალების თარიღი= | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა= {{დროშა|სსრკ}} → <br />{{დროშა|საქართველო}} | განათლება= საქართველოს სახელმწიფო უშიშროების სამინისტროს აკადემია </br> ოქსფორდის ბრუქსის უნივერსიტეტი | სამეცნიერო ხარისხი= | ეროვნება= [[ქართველები|ქართველი]] | რელიგია= | პარტია= [[ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა]] | ძირითადი იდეები= | საქმიანობა= იურისტი, პოლიტიკოსი | მამა= [[ანზორ მელია]] | დედა= ნანა ცანავა <ref> [https://www.ambebi.ge/article/256208-vin-arian-da-ras-sakmianoben-kartveli-politikosebi/ ვინ არიან და რას საქმიანობენ ქართველი პოლიტიკოსების ცნობილი და უცნობი დედები] </ref> | მეუღლე= | შვილები= ალექსანდრე (სანდრო) მელია <ref> [https://declaration.gov.ge/Home/DownloadPdf/122775 ნიკა მელიას ქონებრივი დეკლარაცია] </ref> | ჯილდოები= | ხელმოწერა= | საიტი= [https://nikamelia.ge nikamelia.ge] | რიგი = [[ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა|ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის]] თავმჯდომარე | თანამდებობა დაიკავა = [[27 დეკემბერი]], [[2020]] | თანამდებობა დატოვა = | ვიცე-პრეზიდენტი = | პრეზიდენტი = | პრემიერ-მინისტრი = | წინამორბედი = [[გრიგოლ ვაშაძე]] | მემკვიდრე = | რიგი2 = [[საქართველოს პარლამენტი|საქართველოს მე-10 მოწვევის პარლამენტის წევრი]] | თანამდებობა დაიკავა2 = [[11 დეკემბერი]], [[2020]] | თანამდებობა დატოვა2 = [[5 ოქტომბერი]], [[2021]] | ვიცე-პრეზიდენტი2 = | პრეზიდენტი2 = | პრემიერ-მინისტრი2 = | წინამორბედი2 = | მემკვიდრე2 = | რიგი3 = [[საქართველოს პარლამენტი|საქართველოს მე-9 მოწვევის პარლამენტის წევრი]] | თანამდებობა დაიკავა3 = [[18 ნოემბერი]], [[2016]] | თანამდებობა დატოვა3 = [[12 დეკემბერი]], [[2019]] | ვიცე-პრეზიდენტი3 = | პრეზიდენტი3 = | პრემიერ-მინისტრი3 = | წინამორბედი3 = | მემკვიდრე3 = | რიგი4 = [[მთაწმინდის რაიონი]]ს გამგებელი | თანამდებობა დაიკავა4 = [[2013]] | თანამდებობა დატოვა4 = [[2014]] | ვიცე-პრეზიდენტი4 = | პრეზიდენტი4 = | პრემიერ-მინისტრი4 = | წინამორბედი4 = | მემკვიდრე4 = | რიგი5 = ეროვნული აღსრულების ბიუროს უფროსი | თანამდებობა დაიკავა5 = [[2009]] | თანამდებობა დატოვა5 = [[2010]] | ვიცე-პრეზიდენტი5 = | პრეზიდენტი5 = | პრემიერ-მინისტრი5 = | წინამორბედი5 = | მემკვიდრე5 = }} '''ნიკანორ (ნიკა) მელია''' (დ. [[21 დეკემბერი]], [[1979]], [[თბილისი]])<ref>{{cite web |title=ნიკა მელიას დეკლარაცია 2020 |url=https://declaration.gov.ge/Home/DownloadPdf/122775 |publisher=''declaration.gov.ge'' |access-date=27 თებერვალი, 2021 |date=30 დეკემბერი, 2019}}</ref> — [[ქართველები|ქართველი]] [[პოლიტიკოსი]] და იურისტი. საქართველოს მე-9 და მე-10 მოწვევის პარლამენტის წევრი. ==ბიოგრაფია== ნიკანორ მელია დაიბადა [[1979]] წლის [[21 დეკემბერი|21 დეკემბერს]]. [[2002]] წელს დაამთავრა [[საქართველოს სახელმწიფო უშიშროების სამინისტროს აკადემია |საქართველოს სახელმწიფო უშიშროების სამინისტროს აკადემიის]] სამართალმცოდნეობის ფაკულტეტი. [[1996]] წელს მელიამ დაამთავრა [[თბილისი]]ს 47-ე საშუალო სკოლა. 2002-2003 წლებში იგი იყო [[საქართველოს სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახური|საქართველოს უშიშროების სამინისტროს]] გამომძიებელი. [[2006]] წელს დაამთავრა ოქსფორდის ბრუქსის უნივერსიტეტის საერთაშორისო ურთიერთობის ფაკულტეტი, მიიღო მაგისტრის ხარისხი. 2007 წელს მუშაობდა [[საქართველოს ეროვნული უშიშროების საბჭო]]ს აპარატის თავდაცვისა და მართლწესრიგის დეპარტამენტში მრჩევლად. [[2008]]-[[2009]] წლებში მუშაობდა ეროვნულ აღსრულების ბიუროში უფროსის მოადგილედ. 2009-2010 წლებში იყო ეროვნული აღსრულების ბიუროს უფროსი. 2010 წელს იგი იყო [[საქართველოს სასჯელაღსრულების, პრობაციისა და იურიდიული დახმარების საკითხთა სამინისტრო]]ს მმართველობის სფეროში შემავალი საჯარო სამართლის იურიდიული პირის არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულებისა და პრობაციის ეროვნული სააგენტოს უფროსი. 2010 წელს დაინიშნა აღსრულების ეროვნული ბიუროს თბილისის სააღსრულებლო ბიუროს უფროსად, 2010-2012 წლებში კი ამავე ბიუროს თავმჯდომარედ; 2013-2014 წლებში იყო [[მთაწმინდის რაიონი|მთაწმინდის]] გამგებელი. [[2014]] წელს იყო [[თბილისი]]ს მერობის კანდიდატი. [[2015]] წლიდან არის „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ თბილისის საქალაქო ორგანიზაციის თავმჯდომარის მოადგილე და თავმჯდომარის მოვალეობის შემსრულებელი. [[2016]]-[[2019]] წლებში იყო [[საქართველოს პარლამენტის მეცხრე მოწვევის დეპუტატები|საქართველოს მე-9 მოწვევის პარლამენტის]] წევრი პარტიული სიით, საარჩევნო ბლოკი: „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“. პარლამენტში ყოფნის პერიოდში იყო ოთხი საპარლამენტო კომიტეტის წევრი. [[2016]]-[[2017]] წლებში იყო საფინანსო-საბიუჯეტო კომიტეტის წევრი. [[2016]] წლის 18-დან 25 ნოემბრამდე იყო საპროცედურო საკითხთა და წესების კომიტეტის წევრი. [[2017]]-[[2019]] წლებში იყო თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის წევრი. [[2017]]-[[2018]] წლებში იყო ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომიტეტის წევრი. [[2016]]-[[2017]] წლებში იყო საპარლამენტო ფრაქცია „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ თავმჯდომარე. [[2019]] წლის 25 ივნისს [[საქართველოს გენერალური პროკურატურა|საქართველოს გენერალურმა პროკურატურა]]მ მის წინააღმდეგ [[სისხლის სამართალი|სისხლის სამართლის]] საქმე აღძრა ჯგუფური ძალადობის ორგანიზების, ხელმძღვანელობისა და მასში მონაწილეობის ბრალდებით (ე.წ. „[[გავრილოვის ღამე|გავრილოვის ღამესთან]]“ დაკავშირებით).<ref>{{cite web|url=https://imedinews.ge/ge/dzalovnebi/109838/nika-melias-brali-tsaukenes|title=ნიკა მელიას ბრალი წაუყენეს|publisher=Imedinews|date=25 ივნისი, 2019|accessdate=1 ივლისი,2019}}</ref><ref>{{cite news |last1=Genin |first1=Aaron |title=Georgian Protests: Tbilis’s Two-Sided Conflict |url=https://calrev.org/2019/07/25/russian-impiety-georgian-riots/?v=7516fd43adaa |access-date=16 თებერვალი, 2021 |work=The California Review |date=25 ივლისი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190726201930/https://calrev.org/2019/07/25/russian-impiety-georgian-riots/?v=7516fd43adaa |archivedate=2019-07-26 }}</ref><ref>{{cite news |title=Georgian Parliament Strips Opposition Lawmaker Of Immunity Over Violent Protests |url=https://www.rferl.org/amp/georgian-parliament-strips-opposition-lawmaker-of-immunity-over-violent-protests/30022091.html |access-date=16 თებერვალი, 2021 |work=www.rferl.org}}</ref> პროკურატურამ პატიმრობის ნებართვის გამოყენებაზე მიმართა საქართველოს პარლამენტს. 26 ივნისს [[საქართველოს პარლამენტი|პარლამენტმა]] საგანგებო სესიაზე, რომელსაც „[[ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა|ერთიანი ნაციონალური მოძრაობისა]]“ და „[[ევროპული საქართველო]]ს“ წევრებმა ბოიკოტი გამოუცხადეს, მელიას სადეპუტატო იმუნიტეტი მოუხსნეს.<ref>{{cite news |title=პარლამენტმა ნიკა მელიას დეპუტატის იმუნიტეტი შეუჩერა |url=https://imedinews.ge/ge/politika/109960/parlamentma-nika-melias-deputatis-imuniteti-sheuchera |access-date=17 თებერვალი, 2021 |work=imedinews.ge}}</ref> 27 ივნისს სასამართლომ პატიმრობის მოთხოვნა არ დააკმაყოფილა და 30&nbsp;000-ლარიანი გირაოს სანაცვლოდ საქმის დასრულებამდე პატიმრობიდან გაათავისუფლა; გარდა ამისა, მოსამართლემ მას სხვა შეზღუდვების დაუწესა: საცხოვრებელი ადგილის (სახლის) დატოვება საგამოძიებო ორგანოს ინფორმირებისა და თანხმობის გარეშე, საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილას საჯარო განცხადებების გაკეთება, მოწმეებთან ნებისმიერი სახის კომუნიკაცია, დაეკისრა საგამოძიებო ორგანოსთვის პასპორტისა და პირადობის დამადასტურებელი სხვა დოკუმენტის ჩაბარების ვალდებულება.<ref>{{cite news |title=ნიკა მელიას პატიმრობა არ შეუფარდეს |url=https://on.ge/story/39959-ნიკა-მელიას-პატიმრობა-არ-შეუფარდეს |access-date=17 თებერვალი, 2021 |work=On.ge |date=27 ივნისი, 2019 |language=ka}}</ref> მელიას ადვოკატის მიერ სააპელაციო სასამართლოში განაჩენის გასაჩივრების შემდეგ, სადაც პროკურატურა ისევ პატიმრობას ითხოვდა, აღნიშნული შეზღუდვები ძალაში დარჩა და ელექტრონული სამაჯურის ტარებაც დაევალა.<ref>{{cite news |title=გასაკონტროლებლად ნიკა მელიას ელექტრონულ სამაჯურს დაუმაგრებენ |url=https://on.ge/story/40173-გასაკონტროლებლად-ნიკა-მელიას-ელექტრონულ-სამაჯურს-დაუმაგრებენ |access-date=17 თებერვალი, 2021 |work=On.ge |date=2 ივლისი, 2019 |language=ka}}</ref> [[2019]] წლის [[2 დეკემბერი|2 დეკემბერს]] ბანკ „[[ქართუ ბანკი|ქართუს]]“ გაკოტრების მცდელობის საქმეზე, სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების ნაწილში ნიკა მელიას 25&nbsp;000-ლარიანი ჯარიმა დაეკისრა. ასევე დამატებით სასჯელად 2 წლით და 3 თვის ვადით თანამდებობის დაკავების უფლება ჩამოერთვა.<ref>{{cite news |title=ბანკი „ქართუს“ გაკოტრების საქმეზე ნიკა მელიას მიმართ არასაპატიმრო სასჯელი გამოიყენეს |url=https://www.radiotavisupleba.ge/a/30302590.html |access-date=17 თებერვალი, 2021 |work=რადიო თავისუფლება |language=ka}}</ref> [[12 დეკემბერი|12 დეკემბერს]] შეუწყვიტეს პარლამენტარის უფლებამოსილობა, რასაც 88 დეპუტატმა დაუჭირა მხარი.<ref>{{cite news |title=ნიკა მელია პარლამენტის დეპუტატი აღარ არის |url=https://www.ambebi.ge/article/239714-nika-melia-parlamentis-deputati-agar-aris/ |access-date=17 თებერვალი, 2021 |work=www.ambebi.ge}}</ref> [[საქართველოს საპარლამენტო არჩევნები 2020|2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებზე]] „ერთიანმა ნაციონალურმა მოძრაობამ“ და გაერთიანებულმა ოპოზიციამ „[[ძალა ერთობაშია (კოალიცია)|ძალა ერთობაშია]]“ გლდანის საარჩევნო ოლქის მაჟორიტარობის კანდიდატად წარადგინა.<ref>{{Cite web | url = https://mtavari.tv/news/15487 | title = „ნაციონალურმა მოძრაობამ“ მაჟორიტარობის კანდიდატები წარადგინა | publisher = [[მთავარი არხი]]. ''mtavari.tv'' | date = 2020-09-23 | accessdate = 24 სექტემბერი, 2020}}</ref> პირველ ტურში მიიღო 31 391 ხმა (44,06%) და დაიკავა პირველი ადგილი. მეორე ტურში მონაწილეობაზე მელიამ უარი განაცხადა (მთლიანად ოპოზიციასთან ერთად, გაყალბებული არჩევნების მოტივით), მიუხედავად ამისა მისი გვარი დატანილი იყო საარჩევნო ბიულეტენზე. მან მეორე ტურში 3032 (10,64%) მიიღო.<ref>{{cite web |title=არჩევნების შედეგები |url=https://results.cec.gov.ge/#/ka-ge/election_44/dashboard |publisher=''results.cec.gov.ge'' |access-date=17 თებერვალი, 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210104235435/https://results.cec.gov.ge/#/ka-ge/election_44/dashboard |archivedate=2021-01-04 }}</ref> პარლამენტში პარტიული სიით შესვლაზე უარი განაცხადა (პარტიასთან ერთად, გაყალბებული არჩევნების მოტივით). მოგვიანებით შეწყვიტა ბოიკოტის რეჟიმი. ოფიციალურად [[2020]] წლის [[11 დეკემბერი|11 დეკემბრიდან]] [[2021]] წლის [[5 ოქტომბერი|5 ოქტომბრამდე]] იყო [[საქართველოს პარლამენტის მეათე მოწვევის დეპუტატები|საქართველოს მე-10 მოწვევის პარლამენტის წევრი]] პარტიული სიით, საარჩევნო ბლოკი: „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა — გაერთიანებული ოპოზიცია „ძალა ერთობაშია“.<ref>{{Cite web | url = https://cesko.ge/geo/list/show/123458-tsentralurma-saarchevno-komisiam-saqartvelos-parlamentis-2020-tslis-31-oqtombris-archevnebi-sheadjama | title = ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ საქართველოს პარლამენტის 2020 წლის 31 ოქტომბრის არჩევნები შეაჯამა | publisher = [[ცესკო]] | date = 2020-12-03 | accessdate = 20 დეკემბერი, 2020 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20201215084648/https://cesko.ge/geo/list/show/123458-tsentralurma-saarchevno-komisiam-saqartvelos-parlamentis-2020-tslis-31-oqtombris-archevnebi-sheadjama | archivedate = 2020-12-15 }}</ref> საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ გამართულ ერთ-ერთ აქციაზე ნიკა მელიამ ელექტროსამაჯური, რომელიც [[2019]] წლის ივლისიდან ეკეთა, დემონსტრაციულად მოიხსნა.<ref>{{cite news |title=აღარ ვაპირებ ტარებას — ნიკა მელიამ აქციაზე ელექტროსამაჯური მოიხსნა |url=https://on.ge/story/68189-აღარ-ვაპირებ-ტარებას-ნიკა-მელიამ-აქციაზე-ელექტროსამაჯური-მოიხსნა |access-date=17 თებერვალი, 2021 |work=On.ge |date=1 ნოემბერი, 2020 |language=ka}}</ref> ამას პროკურატურის მიერ მორიგი გირაოს გადახდის, გადაუხდელობის შემთხვევაში კი პატიმრობის მოთხოვნა მოჰყვა. მელიამ გირაოს გადახდაზე უარი განაცხადა, რადგან საქმე პოლიტიზებულად მიიჩნია.<ref>{{cite news |title=არ გადავიხდი და ვერ დამიჭერთ — ნიკა მელია პროკურატურას პასუხობს |url=https://on.ge/story/75188-არ-გადავიხდი-და-ვერ-დამიჭერთ-ნიკა-მელია-პროკურატურას-პასუხობს |access-date=17 თებერვალი, 2021 |work=On.ge |date=5 თებერვალი, 2021 |language=ka}}</ref> ამის შემდეგ პროკურატურამ საქართველოს პარლამენტს მიმართა სადეპუტატო იმუნიტეტის მოხსნის მოთხოვნით, რომელიც მეორეჯერაც დაკმაყოფილდა (88 ხმა 2-ის წინააღმდეგ).<ref>{{cite news |title=ქართულმა ოცნებამ ნიკა მელიას დეპუტატის იმუნიტეტი მეორედაც მოუხსნა |url=https://on.ge/story/75865-ქართულმა-ოცნებამ-ნიკა-მელიას-დეპუტატის-იმუნიტეტი-მეორედაც-მოუხსნა |access-date=17 თებერვალი, 2021 |work=On.ge |date=16 თებერვალი, 2021 |language=ka}}</ref> [[17 თებერვალი|17 თებერვალს]] თბილისის საქალაქო სასამართლომ დააკმაყოფილა პროკურატურის შუამდგომლობა და ნიკა მელიას წინასწარი პატიმრობა შეუფარდა.<ref>{{cite news |title=სასამართლომ ნიკა მელიას წინასწარი პატიმრობა შეუფარდა |url=https://civil.ge/ka/archives/398225 |access-date=17 თებერვალი, 2021 |work=Civil.ge |date=17 თებერვალი, 2021 |language=ka-GE}}</ref> პრემიერ-მინისტრმა [[გიორგი გახარია]]მ გაუმართლებლად მიიჩნია ნიკა მელიას დაპატიმრება იმ პირობებში, როდესაც არსებობს პოლიტიკური ესკალაციის საფრთხე და თანამდებობა დატოვა.<ref>{{cite news |title=პრემიერ-მინისტრი გიორგი გახარია თანამდებობიდან გადადგა |url=https://www.ambebi.ge/article/255622-premier-ministri-giorgi-gaxaria-tanamdebobidan-gad/ |access-date=18 თებერვალი, 2021 |work=www.ambebi.ge}}</ref> დაკავების გადაწყვეტილების აღსრულება მას მერე დაიწყო, რაც [[საქართველოს პარლამენტი|პარლამენტმა]] პრემიერის პოსტზე [[ირაკლი ღარიბაშვილი|ირაკლი ღარიბაშვილს]] დაუჭირა მხარი.<ref>{{cite news |title=ნიკა მელია დააკავეს - რა არ უნდა გამოგრჩეს 23 თებერვალს |url=https://www.radiotavisupleba.ge/a/ნიკა-მელია-დააკავეს---რა-არ-უნდა-გამოგრჩეს-23-თებერვალს/31116178.html |access-date=23 თებერვალი, 2021 |work=რადიო თავისუფლება |language=ka}}</ref> [[2021]] წლის [[23 თებერვალი|23 თებერვალს]] დილით განხორციელდა სპეციალური დანიშნულების რაზმებისა და პოლიციის შტურმი „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ ოფისზე, სადაც შეკრებილი იყვნენ ოპოზიციური პარტიების ლიდერები და მხარდამჭერები, და ნიკა მელია დააკავეს.<ref>{{cite news |title=ნიკა მელია დაკავებულია |url=https://www.ambebi.ge/article/255843-nika-melia-dakavebulia/ |access-date=23 თებერვალი, 2021 |work=www.ambebi.ge}}</ref> [[8 მაისი|8 მაისს]] „ევ­რო­პულ­მა ფონდმა დე­მოკ­რა­ტი­ის­თვის“ (European Endowment for Democracy) მელიას გირაოს თანხა საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციას ჩაურიცხა, ასცოიაციამ თანხა სასჯელაღსრულების ბიუროს ანგარიშზე შეიტანა. <ref> {{cite news| title = სასამართლომ ნიკა მელიას საქმეზე წინასწარი პატიმრობა გირაოთი შეცვალა | url= https://tabula.ge/ge/news/667041-sasamartlom-nika-melias-sakmeze-cinascari |work= tabula.ge}} </ref> 10 მაისს სასამართლომ მელიას საქმეზე წინასწარი პატიმრობა 40 000 ლარიანი გირაოთი შეცვალა. მელიამ ციხე იმავე დღეს, [[2021]] წლის [[10 მაისი|10 მაისს]] დატოვა. [[2021]] წლის [[23 ივლისი|23 ივლისს]] ოპოზიციის ნაწილმა მელია 2021 წლის თვითმმართველობის არჩევნებისათვის თბილისის მერობის კანდიდატად დაასახელა. <ref>{{cite news |title=ოპოზიციის ნაწილმა თბილისის მერობის კანდიდატად ნიკა მელია დაასახელა |url=https://www.radiotavisupleba.ge/a/31374178.html |access-date=23 ივლისი, 2021 |work=www.radiotavisupleba.ge}}</ref> მას შემდეგ რაც [[2021]] წლის [[28 ივლისი|28 ივლისს]] „ქართული ოცნება“ [[ევროპული საბჭო]]ს პრეზიდენტ [[შარლ მიშელი]]ს შუამავლობით ხელმოწერილი შეთანხმებიდან გავიდა, ნიკა მელიამ [[29 ივლისი|29 ივლისს]] განაცხადა საპარლამენტო მანდატის დატოვების შესახებ.<ref>{{cite news |title=ნიკა მელია საპარლამენტო მანდატს ტოვებს |url=https://www.interpressnews.ge/ka/article/667768-nika-melia-saparlamento-mandats-tovebs/ |access-date=29 ივლისი, 2021 |work=www.interpressnews.ge}}</ref> [[თბილისი]]ს მერის არჩევნების პირველ ტურში მიიღო 163 489 ხმა (34,01%). <ref>{{Cite web |url=https://results.cec.gov.ge/#/ka-ge/election_45/dashboard |title=Results |accessdate=2020-12-20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210104235435/https://results.cec.gov.ge/#/ka-ge/election_45/dashboard |archivedate=2021-01-04 }}</ref> მეორე ტურში მელიამ 206 598 ხმა (44,40%) მიიღო და მეორე ადგილი დაიკავა, დამარცხდა „ქართული ოცნების“ წარმომადგენელ [[კახა კალაძე]]სთან. მელია არის პარტია „[[ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა|ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის]]“ პოლიტიკური საბჭოს თავმჯდომარე.<ref>{{cite web |title=პოლიტიკური საბჭო |url=https://unm.ge/ge/about-us/politikuri-sabcho |publisher=[[ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა]]. ''unm.ge'' |access-date=17 თებერვალი, 2021 |date=15 თებერვალი, 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210120065345/https://unm.ge/ge/about-us/politikuri-sabcho |archivedate=2021-01-20 }}</ref> [[2020]] წლის [[27 დეკემბერი|27 დეკემბერს]] აირჩიეს პარტიის თავმჯდომარედ.<ref>{{Cite news | url = https://netgazeti.ge/news/509131/ | title = „ნაციონალური მოძრაობის“ თავმჯდომარედ ნიკა მელია ოფიციალურად აირჩიეს | website = netgazeti.ge | date = 2020-12-27 | access-date = 27 დეკემბერი, 2020}}</ref> ==პოპულარობა== [[2021]] წლის ივნისში Edison Research-ის ჩატარებული კვლევის მიხედვით მელიას გამოკითხულთა 47% დადებითად, ხოლო 53% – უარყოფითად აფასებს. <ref>{{cite news |title=Edison Research: არჩევნები რომ დღეს ტარდებოდეს – ოცნება 32%, ენმ – 24%, საქართველოსთვის – 13% |url=https://tabula.ge/ge/news/669171-edison-research-archevnebi-rom-dghes-tardebodes |access-date=24 ივნისი, 2021 |work=Tabula}}</ref>. [[2021]] წლის აგვისტო-სექტემბერში Edison Research-ის ჩატარებული კვლევის მიხედვით მელიას გამოკითხულთა 46% პოზიტიურად, ხოლო 54% – ნეგატიურად აფასებს.<ref>{{cite news |title= გახარია - 55%; კალაძე - 55%; მელია - 46% - პოლიტიკოსების მოწონება Edison-ის კვლევით |url=https://formulanews.ge/News/56362 |access-date=9 სექტემბერი, 2021 |work=Formulanews}}</ref> [[2021]] წლის 12-25 სექტემბრის მონაკვეთში ჩატარებული Edison Research-ის ჩატარებული კვლევის მიხედვით მელიას გამოკითხულთა 46% პოზიტიურად, ხოლო 54% – ნეგატიურად აფასებს.<ref>{{cite news |title=გახარია - 49%; კალაძე - 55%; ბაქრაძე - 48% - პოლიტიკოსების მოწონება Edison-ის კვლევით |url=https://formulanews.ge/News/57260 |access-date=27 სექტემბერი, 2021 |work=Formulanews}}</ref> ==პირადი ცხოვრება== [[2014]] წელს შეეძინა შვილი, სანდრო მელია. მელიას მამა არის ცნობილი ქართველი ექიმი, [[ანზორ მელია]].<ref>{{cite news |title=ნიკა მელიას პირადი ცხოვრება - გასაიდუმლოებული რომანი და ქალი, რომელმაც პოლიტიკოსს ვაჟი გაუჩინა |url=https://www.ambebi.ge/article/255985-nika-melias-piradi-cxovreba-gasaidumloebuli-roma/ |access-date=25 თებერვალი, 2021 |work=www.ambebi.ge}}</ref> ==შედეგები არჩევნებში== {| class=wikitable width=100% ! rowspan=2|არჩევნები ! rowspan=2|წარმდგენი ! colspan=3|პირველი ტური ! colspan=3|მეორე ტური |- !ხმა !პროცენტი !ადგილი !ხმა !პროცენტი !ადგილი |-align=center ![[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები 2014|თბილისის მერის არჩევნები (2014)]] | [[ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა]]|| 92 125 <ref>[https://archiveresults.cec.gov.ge/results/2014/index.html შედეგები არჩევნებზე]{{Dead link|date=აგვისტო 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> || 27,97% || მეორე || 84 350 || 27,53% <ref>[https://cesko.ge/res/old/other/29/29065.pdf მეორე ტურის შედეგები]{{Dead link|date=ივლისი 2022 |bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=აპრილი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> || {{|მეორე |-align=center ![[საქართველოს საპარლამენტო არჩევნები 2020|გლდანის მაჟორიტარობის კანდიდატი (2020)]] | [[ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა]]-[[ძალა ერთობაშია (კოალიცია)|ძალა ერთობაშია]]|| 31 391 || 44,06% || პირველი || 3032 || 10,64% || {{|მეორე <ref> არჩევნების მეორე ტურს მელიამ ბოიკოტი გამოუცხადა, მან მოუწოდა თავის მომრეებს არ მისულიყვნენ არჩევნებზე, მიუხედავად ამისა მისი გვარი დატანილი იყო საარჩევნო ბიულეტენზე </ref> |- ![[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები 2021|თბილისის მერის არჩევნები (2021)]] | [[ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა]]|| 163 489 || 34,01% || მეორე || 206 598 || 44,40% || {{|მეორე |- |} ==რესურსები ინტერნეტში== * {{Facebook|Nika.Melia5}} {{ვიკიციტატა}} {{nplg ბიოგრაფია|00007420}} {{პარლამენტარის ბიოგრაფია|5638}} * [https://www.unm.ge/ge/about-us/nika-melia?page=2 ნიკა მელია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201113152254/https://www.unm.ge/ge/about-us/nika-melia?page=2 |date=2020-11-13 }} — [[ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა|ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის]] საიტი ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{საქართველოს მე-9 მოწვევის პარლამენტის წევრები}} {{საქართველოს მე-10 მოწვევის პარლამენტის წევრები}} {{2021 წლის თბილისის მერობის კანდიდატები}} {{DEFAULTSORT:მელია, ნიკანორ}} [[კატეგორია:დაბადებული 21 დეკემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1979]] [[კატეგორია:ქართველი იურისტები]] [[კატეგორია:საქართველოს IX მოწვევის პარლამენტის წევრები]] [[კატეგორია:მელიები|ნიკა]] [[კატეგორია:საქართველოს X მოწვევის პარლამენტის წევრები]] [[კატეგორია:თბილისში დაბადებულები]] 62dqkxrlwkmtm4dbkp7mekniv7z0st3 ნინო თოიძე 0 434277 4402878 4303347 2022-08-02T21:49:02Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სიგანე = | სახელი = ნინო შუქრის ასული თოიძე | ფოტო =Nino toidze.jpg | ფოტოს სიგანე =250პქ | წარწერა = | ალტ = | მშობლსახელი = | ენის კოდი = | დაბსახელი = | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი |1966|12|15}} | დაბადგილი = სოფელი [[ლიხაური]], [[ოზურგეთის რაიონი]] | მოინათლა = | გაუჩინარების თარიღი = | გაუჩინარების ადგილი = | გაუჩინარების სტატუსი = | გარდთარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1989|04|09|1966|12|15}} | გარდადგილი = [[თბილისი]] | გარდაცვალების მიზეზი = | სხეულის პოვნის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილის კოორდინატები = | ძეგლები = | რეზიდენცია = | სხვა სახელები = | ეროვნება = | მოქალაქეობა = | ეთნიკური წარმომავლობა = | ქვეშევრდომობა = | განათლება = | ალმა-მატერი = | მოღვაწეობა = | საქმიანობა = | აქტიურობის წლები = | დამსაქმებელი = | ორგანიზაცია = | ხელფასი = | ქონება = | ცნობილია როგორც = | ცნობილი ნაშრომები = | სიმაღლე = | წონა = | წოდება = | წლები = | წინამორბედი = | მემკვიდრე = | პარტია = | მოძრაობა = | ოპონენტები = | რელიგია = | წაყენებული ბრალდება = | განაჩენი = | დანაშაულებრივი სტატუსი = | მეუღლეები = | პარტნიორები = | შვილები = | მამა = შუქრი თოიძე | დედა =ჟუჟუნა | ნათესავები = | ჯილდოები = {{წმინდა გიორგის სახელობის გამარჯვების ორდენი}} | მოსახმობი სიგნალი = | სუფთა მოგება = | სახელი1 = | მოდული1 = | სახელი2 = | მოდული2 = | სახელი3 = | მოდული3 = | სახელი4 = | მოდული4 = | სახელი5 = | მოდული5 = | სახელი6 = | მოდული6 = | სახელი7 = | მოდული7 = | საიტი = | ხელმოწერა = | ხელმოწერის ზომა = | ხელმოწერა ალტ = | შენიშვნები = }} '''ნინო თოიძე''' (დ. [[15 დეკემბერი]], [[1966]]<ref>{{Cite web |url=http://guria.tv/?p=1243 |title=საინფორმაციო პროგრამა „ფაქტი“ – 9 აპრილი |accessdate=2019-04-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201128083847/https://guria.tv/?p=1243 |archivedate=2020-11-28 }}</ref>, სოფელი [[ლიხაური]], [[ოზურგეთის რაიონი]] — გ. [[9 აპრილი]], [[1989]], [[თბილისი]]) — [[9 აპრილის ტრაგედია|9 აპრილის ტრაგედიის]] გმირი (22 წლის). ==ბიოგრაფია== ჩაის სუბტროპიკულ კულტურათა საკავშირო სამეცნიერო-საწარმოო გაერთიანების თანამშრომელი.<ref>[https://burusi.wordpress.com/2010/05/24/9-tragedy/ 1989 წლის 9 აპრილის გმირები]</ref> მცირე ხნით რუსეთში სწავლობდა ინჟინერიის ფაკულტეტზე, რის შემდეგ სწავლა გააგრძელა თბილისის ტექნიკურ უნივერსიტეტში<ref>{{Cite web |url=http://www.gurianews.com/article/mtavari/mtavari-tema/37377 |title=ნინო თოიძე ჩვენი დროის გმირია |accessdate=2019-04-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190407013037/http://www.gurianews.com/article/mtavari/mtavari-tema/37377 |archivedate=2019-04-07 }}</ref>. 1989 წლის 9 აპრილს ტრაგიკულად დაიღუპა თბილისში, რუსთაველის გამზირზე გამართული საპროტესტო დემონსტრაციის დარბევის დროს. არსებული ინფორმაციით, იგი თითქმის ტოვებდა რუსთაველის გამზირს, დროსაც დაინახა, რომ მისი მეგობარი [[აზა ადამია]] რუსმა სამხედროებმა წააქციეს და ნიჩაბს ურტყამდნენ, მის დასახმარებლად გაიქცა და მასაც ჩაარტყეს თავში ნიჩაბი<ref>[https://www.geonecropol.com/440376187 ნინო თოიძე (1966-1989)]</ref>. დაკრძალეს 15 აპრილს<ref>„თბილისი“, 1989, 12 აპრილი, გვ. 7</ref> სოფელ ლიხაურში. [[2014]] წლის 9 აპრილს, ტრაგიკული მოვლენებიდან 25 წლის თავზე საქართველოს პრეზიდენტმა [[გიორგი მარგველაშვილი|გიორგი მარგველაშვილმა]] ოჯახის წევრებს [[წმინდა გიორგის სახელობის გამარჯვების ორდენი]] გადასცა<ref>{{cite news |title=პრეზიდენტმა 9 აპრილს დაღუპულები წმინდა გიორგის გამარჯვების ორდენით დააჯილდოვა |url=https://civil.ge/ka/archives/152855 |access-date=14 დეკემბერი, 2021 |work=Civil.ge |date=9 აპრილი, 2014 |language=ka-GE}}</ref>. == ლიტერატურა == * გვერდწითელი გ., „9 აპრილი“, თბ., 1990 == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{9 აპრილი}} {{DEFAULTSORT:თოიძე, ნინო}} [[კატეგორია:დაბადებული 1966]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 9 აპრილი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1989]] [[კატეგორია:9 აპრილის ტრაგედიის დროს დაღუპულები]] [[კატეგორია:თოიძეები|ნინო]] [[კატეგორია:დაბადებული 15 დეკემბერი]] [[კატეგორია:ოზურგეთის მუნიციპალიტეტში დაბადებულები]] 2kdvxe0bn5yl0rcbivaf1s4v29hmis2 ნიზამი (ოპერა) 0 436421 4402842 3943973 2022-08-02T20:35:41Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ოპერა | სახელწოდება = ნიზამი<br>{{lang-az|Nizami}} | კურსივისახელი = | ჟანრი = | კომპოზიტორი = აფრასიაბ ბადალბეკ ოღლი ბადალბეილი | სურათი = [[ფაილი:ნიზამი (ოპერა) - ბულბული.jpg|250პქ]] | ალტ = | ტიტრი = ნაზიმი განჯევის როლის შემსრულებელი | აღწერა = | მშობლიური სახელწოდება = | მშობლიური სახელწოდება_lang = | თარგმანი = | სხვა_სახელწოდება = | ლიბრეტისტი = უზეირ ჰაჯიბეკოვი | ენა = აზერბაიჯანული | ეფუძნება = [[დასთანი]] „ასლი და კიარამი“ | პრემიერის_თარიღი = [[12 დეკემბერი]], [[1948]] | პრემიერის_ადგილი = აზერბაიჯანის ოპერისა და ბალეტის თეატრი | სხვა = | საიტი = }} '''„ნიზამი“''' ({{lang-az|Nizami}}) — ცნობილი აზერბაიჯანელი კომპოზიტორის, [[აფრასიაბ ბადალბეილი]]ს მიერ [[1948]] წელს დადგმული ოპერა. 1939 წელს, ნიზამი განჯევის 800 წლის იუბილესთან დაკავშირებით, აფრასიაბ ბადალბეილს მიანდეს XII საუკუნის დიდი პოეტისა და მოაზროვნის ცხოვრების ამსახველი ოპერის შექმნა,<ref>[http://afrasiyab.musigi-dunya.az/ru/biography.html Биография Афрасияба Бадалбейли]</ref> მაგრამ 1941 წელს დაწყებული [[დიდი სამამულო ომი]]ს გამო ოპერის პრემიერა გადაიდო. ოპერის პირველი წარმოდგენა გაიმართა 1948 წლის 12 დეკემბერს აზერბაიჯანის ოპერისა და ბალეტის თეატრის სცენაზე.<ref>[http://kaspiy.az/articles.php?item_id=20090612114857512&sec_id=36 Композитор, дирижер, музыковед, публицист]</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:აზერბაიჯანული მუსიკა]] t1e17kzpuvogwt3uuvdnyo1jxizdb0r აბდულხალიქ ახუნდოვი 0 448514 4402850 3767579 2022-08-02T21:06:41Z Yousiphh 111202 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Abdulkhalig_Akhundov.jpg|მინი|250პქ|მარჯვნივ|Əbdülxalıq Hacı Abdulla oğlu Axundov]] '''აბდულხალიქ ჰაჯი აბდულა-ოღლუ ახუნდოვი''' ({{lang-az|Axundov Əbdülxalıq Hacı Abdulla oğlu}}; დ. 1863 — გ. 1944) — აზერბაიჯანელი ექიმი, პუბლიცისტი და მთარგმნელი. == ბიოგრაფია == დაიბადა [[1863]] წელს ქალაქ [[ბაქო|ბაქოში]]. [[1888]] წელს დაამთავრა გერმანიაში ერლანგენის უნივერსიტეტი. [[1893]] წელს დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია დერპტის (დღ. [[ტარტუ]]) უნივერსიტეტში. იყო ბაქოში ექიმთა საზოგადოების ერთ-ერთი ფუძემდებელი. [[1892]] წელს აბდულხალიქ ახუნდოვმა აზერბაიჯანში სამედიცინო ისტორიის შესწავლას ჩაუყარა საფუძველი. თარგმნა აბუ მანსურ ჰარავის XI საუკუნის ცნობილი ფარმაცევტული ენციკლოპედია სპარსულიდან გერმანულად. იყო ჟურნალის „ზანბურის“ დამფუძნებელი და გამომცემელი. გარდაიცვალა [[1950]] წელს. == ოჯახი == შეეძინა ორი ვაჟი ([[აღა ახუნდოვი|აღა]] და [[ისმაილ ახუნდოვი|ისმაილი]]) და ორი ქალიშვილი ([[სონა ახუნდოვა|სონა]] და [[მალაქ ახუნდოვა|მალაქი]]). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.elibrary.az/docs/JURNAL/jrn2009_1089.pdf İLK AZƏRBAYCANLI OFTALMOLOQ — ƏBDÜLXALİQ AXUNDOV] {{DEFAULTSORT:ახუნდოვი, აბდულხალიქ}} [[კატეგორია:დაბადებული 1863]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1944]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანელი მწერლები]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანელი ექიმები]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანელი მთარგმნელები]] m5o0siiebgneckikc34dzfhsmt9kthl 4402852 4402850 2022-08-02T21:07:58Z Yousiphh 111202 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Abdulkhalig_Akhundov.jpg|მინი|250პქ|მარჯვნივ|Əbdülxalıq Hacı Abdulla oğlu Axundov]] '''აბდულხალიქ ჰუსეინ-ოღლუ ახუნდოვი''' ({{lang-az|Axundov Əbdülxalıq Hüseyn oğlu}}; დ. 1863 — გ. 1944) — აზერბაიჯანელი ექიმი, პუბლიცისტი და მთარგმნელი. == ბიოგრაფია == დაიბადა [[1863]] წელს ქალაქ [[ბაქო|ბაქოში]]. [[1888]] წელს დაამთავრა გერმანიაში ერლანგენის უნივერსიტეტი. [[1893]] წელს დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია დერპტის (დღ. [[ტარტუ]]) უნივერსიტეტში. იყო ბაქოში ექიმთა საზოგადოების ერთ-ერთი ფუძემდებელი. [[1892]] წელს აბდულხალიქ ახუნდოვმა აზერბაიჯანში სამედიცინო ისტორიის შესწავლას ჩაუყარა საფუძველი. თარგმნა აბუ მანსურ ჰარავის XI საუკუნის ცნობილი ფარმაცევტული ენციკლოპედია სპარსულიდან გერმანულად. იყო ჟურნალის „ზანბურის“ დამფუძნებელი და გამომცემელი. გარდაიცვალა [[1950]] წელს. == ოჯახი == შეეძინა ორი ვაჟი ([[აღა ახუნდოვი|აღა]] და [[ისმაილ ახუნდოვი|ისმაილი]]) და ორი ქალიშვილი ([[სონა ახუნდოვა|სონა]] და [[მალაქ ახუნდოვა|მალაქი]]). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.elibrary.az/docs/JURNAL/jrn2009_1089.pdf İLK AZƏRBAYCANLI OFTALMOLOQ — ƏBDÜLXALİQ AXUNDOV] {{DEFAULTSORT:ახუნდოვი, აბდულხალიქ}} [[კატეგორია:დაბადებული 1863]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1944]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანელი მწერლები]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანელი ექიმები]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანელი მთარგმნელები]] q25spqx6xi8yv7ct60mf7apdc6bb0bj 4402870 4402852 2022-08-02T21:35:06Z Yousiphh 111202 მომხმარებლის [[სპეციალური:წვლილი/Yousiphh|Yousiphh]] ცვლილებების გაუქმება (№4402852) wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Abdulkhalig_Akhundov.jpg|მინი|250პქ|მარჯვნივ|Əbdülxalıq Hacı Abdulla oğlu Axundov]] '''აბდულხალიქ ჰაჯი აბდულა-ოღლუ ახუნდოვი''' ({{lang-az|Axundov Əbdülxalıq Hacı Abdulla oğlu}}; დ. 1863 — გ. 1944) — აზერბაიჯანელი ექიმი, პუბლიცისტი და მთარგმნელი. == ბიოგრაფია == დაიბადა [[1863]] წელს ქალაქ [[ბაქო|ბაქოში]]. [[1888]] წელს დაამთავრა გერმანიაში ერლანგენის უნივერსიტეტი. [[1893]] წელს დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია დერპტის (დღ. [[ტარტუ]]) უნივერსიტეტში. იყო ბაქოში ექიმთა საზოგადოების ერთ-ერთი ფუძემდებელი. [[1892]] წელს აბდულხალიქ ახუნდოვმა აზერბაიჯანში სამედიცინო ისტორიის შესწავლას ჩაუყარა საფუძველი. თარგმნა აბუ მანსურ ჰარავის XI საუკუნის ცნობილი ფარმაცევტული ენციკლოპედია სპარსულიდან გერმანულად. იყო ჟურნალის „ზანბურის“ დამფუძნებელი და გამომცემელი. გარდაიცვალა [[1950]] წელს. == ოჯახი == შეეძინა ორი ვაჟი ([[აღა ახუნდოვი|აღა]] და [[ისმაილ ახუნდოვი|ისმაილი]]) და ორი ქალიშვილი ([[სონა ახუნდოვა|სონა]] და [[მალაქ ახუნდოვა|მალაქი]]). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.elibrary.az/docs/JURNAL/jrn2009_1089.pdf İLK AZƏRBAYCANLI OFTALMOLOQ — ƏBDÜLXALİQ AXUNDOV] {{DEFAULTSORT:ახუნდოვი, აბდულხალიქ}} [[კატეგორია:დაბადებული 1863]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1944]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანელი მწერლები]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანელი ექიმები]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანელი მთარგმნელები]] m5o0siiebgneckikc34dzfhsmt9kthl ნიკოლაი მიასკოვსკი 0 452056 4402849 4099692 2022-08-02T21:06:21Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუსიკოსი}} '''ნიკოლაი იაკოვლევის ძე მიასკოვსკი''' ({{lang-ru|Никола́й Я́ковлевич Мяско́вский}}; დ. [[20 აპრილი]], [[1881]] — გ. [[8 აგვისტო]], [[1950]]) — [[რუსი]]/[[საბჭოთა კავშირი|საბჭოელი]] [[კომპოზიტორი]]. მას ზოგჯერ მოხსენიებენ როგორს „საბჭოთა სიმფონიის მამა“. მიასკოვსკის მიენიჭა სტალინის პრემია 5-ჯერ, მეტი, ვიდრე ნებისმიერი სხვა კომპოზიტორს. ==ადრეული წლები== ნიკოლაი მიასკოვსკი დაიბადა [[1881]] წლის 20 აპრილს [[მოდლინის ციხე]]ში ([[ვარშავა]]სთან ახლოს, [[პოლონეთის სამეფო]], [[რუსეთის იმპერია]]), რუსეთის არმიის ოფიცრის, ინჟინერის ოჯახში. დედის გარდაცვალების შემდეგ ოჯახში პატარა წევრები აღზარდა ნიკოლაის მამიდამ, იელიკონიდა კონსტანტინოვნა მიასკოვსკაიამ, რომელიც [[სანქტ-პეტერბურგის ოპერა]]ში მომღერალი იყო. ნიკოლაი თინეიჯერობის ასაკში ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად [[სანქტ-პეტერბურგი|სანქტ-პეტერბუერგში]] გადავიდა. ფორტეპიანოსა და ვიოლინოს სწავლის მიუხედავად, იასკოვსკი მუსიკალური კარიერის დევნით იმდეგაცრუებული იყო; შემდგომ მან ჯარში დაიწყო მსახურობა. თუმცა, ჩაიკოვსკის პათეტიკური სიმფონიის შესრულებამ, რომელიც არტურ ნიკიშმა [[1896]] წელს ჩაატარა, შთააგონა, რომ კომპოზიტორი გამხდარიყო. 1902 წელს მან ინჟინერიის სწავლა დაასრულა და მამის მსგავსად ინჟინერი გახდა. [[1906]] წელს ჩაირიცხა [[სანქტ-პეტერბურგის კონსერვატორია]]ში და გახდა ა[[ნატოლი ლიადოვი]]სა და [[ნიკოლოზ რიმსკი-კორსაკოვი]]ს მოსწავლე. სწავლის გვიან დაწყების გამო იგი კლასში ყველაზე ასაკოვანი სტუდენტი იყო, მაგრამ მალევე გახდა ყველაზე ახალგაზრდა, სერგეი პროკოფიევის მტკიცე მეგობარი.<ref>Their collected correspondence, which has not been translated into English and is said (e.g. in the Volkov ''Testimony''{{better source|date=July 2014}}), to have been heavily bowdlerized as regards political content, was published in 1977 as ''S. S. Prokofiev i N. Ya. Myaskovsky Perepiska'' (Moscow: Sovyetskii Kompozitor) edited by a committee with Dmitri Kabalevsky at its head. See also ''Sergey Prokofiev Diaries 1907–1914: Prodigious Youth'' translated and annotated by Anthony Phillips (London: Faber & Faber, 2006).</ref> ==შუა წლებში== [[1920-იანები|1920-იან]] და [[1930-იანები|1930-იან წლებში]] მიასკოვსკი იყო [[სსრკ]]-ის წამყვანი [[კომპოზიტორი]]. მას არ აქვს შექმნილი [[ოპერა]]; მაგრამ დაწერილი აქვს 27 [[სიმფონია]] (დამატებული სამი სინფონიეტა, ორ კონცერტი და სხვა საორკესტრო ჟანრებში მუშაობა), 13 სიმებიანი კვარტეტი, 9 ფორტეპიანო სონატა, აგრეთვე ბევრ მინიატურული და ვოკალური ნაწარმოებები. ამ ფორმებისადმი ერთგულების და იმის გამო, რომ იგი ყოველთვის ოსტატობის მაღალ სტანდარტს ინარჩუნებდა, მას ზოგჯერ "მოსკოვის მუსიკალურ სინდისს" უწოდებდნენ. მუსიკალური მოდერნიზმისადმი მისი მუდმივი ერთგულება მან აჩვენა იმით, რომ ალექსანდრე მოსოლოვთან, გავრილ პოპოვთან და ნიკოლაი როსლავცთან ერთად, იგი იყო თანამედროვე მუსიკის ასოციაციის ერთ-ერთი ლიდერი. [[1917]]-[[1921]] წლების მოქმედებებმა მაიაკოვსკის მეექვსე სიმფონიის შექმნა შთააგონა (ეს იყო მისი ერთადერთი საგუნდო სიმფონია). [[1921]]–[[1933]] წლები იყო მისი სწავლების პირველი წლები [[მოსკოვის კონსერვატორია]]ში; ეს სწორედ ის წლებში იყო, რომელშიც მან ყველაზე მეტი ექსპერიმენტი ჩაატარა: შექმნა ისეთი ნაწარმოებები, როგორიცაა მეათე და მეცამეტე სიმფონია, მეოთხე საფორტეპიანო სონატა და მისი პირველი სიმებიანი კვარტეტი. ალბატ, ამ ამ ექსპერიმენტების ფაზის საუკეთესო ნაწილი იყო მეცამეტე სიმფონია, რომლის პრემიერა [[აშშ]]-ში შედგა. 1920-იან და 1930-იან წლებში მიასკოვსკის სიმფონიებს საკმაოდ ხშირად ასრულებდნენ [[დასავლეთ ევროპა]]სა და [[აშშ]]-ში. მისი ნამუშევრები გამოიცა ევროპის ერთ-ერთი ყველაზე პრესტიჟული გამომცემელის, ''Universal Edition''-ის მიერ.<ref>{{Cite news|url = https://www.nytimes.com/2002/11/03/arts/music-recordings-for-russian-music-mavens-a-fabled-beast-is-bagged.html|title = For Russian Music Mavens, a Fabled Beast Is Bagged|last = Taruskin|first = Richard|date = November 3, 2002|work = |access-date = }}</ref> 1935 წელს, რადიოს აუდიტორიის CBS-მა ჩაატარა გამოკითხვა; ისინი სვავდნენ კითხვას: „თქვენი აზრით, თანამედროვე კომპოზიტორებიდან ვინ დარჩება 100 წლის განმავლობაში მსოფლიოს დიდთა შორის?“; მაიაკოვსკი ტოპ ათეულში პროკოფიევთან, [[სერგეი რახმანინოვი|სერგეი რახმანინოვთან]], [[დიმიტრი შოსტაკოვიჩი|დიმიტრი შოსტაკოვიჩთან]], [[რიხარდ შტრაუსი|რიხარდ შტრაუსთან]], [[იგორ სტრავინსკი|იგორ სტრავინსკისთან]], [[იან სიბელიუსი|იან სიბელიუსთან]], [[მორის რაველი|მორის რაველთან]], [[მანუელ დე ფალა]]სთან და [[ფრიც კრისელი|ფრიც კრეისლერთან]] ერთად შეიყვანეს.<ref name="yakubov">Manashyr Yakubov, liner notes to Claves CD 50-9415.</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://sergeykuznetsov.instantencore.com/web/music_details.aspx?ItemId=1072364 Myaskovsky. Piano Sonata No.3 in C Minor, Op.19 on Instant Encore] *{{IMSLP|id=Myaskovsky, Nikolay|cname=Nikolai Myaskovsky}} *[http://www.myaskovsky.ru A Myaskovsky website] *[http://www.myaskovsky.ru/?id=11 List of students from the above website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220331033848/https://www.myaskovsky.ru/?id=11 |date=2022-03-31 }} *[https://web.archive.org/web/20071210025510/http://home.wanadoo.nl/ovar/miasopus.htm Myaskovsky opus list] *[http://editionsilvertrust.com/myaskovsky-string-quartet-8.htm Myaskovsky String Quartet No. 8 Soundbites and Discussion] *{{cite web|url=http://www.americansymphony.org/concert_notes/symphony-no-6-op-23-1923|title=Nikolai Myaskovsky: Symphony No. 6, Op. 23 (1923)|publisher=American Symphony Orchestra|last=Pritsker|first=Maya|date=2000-12-13|accessdate=2012-12-02}} *{{YouTube|LQIqGqo-gYE|Performance of Cello Concerto}} *[http://www.kith.org/jimmosk/schissel.html Detailed article about Myaskovsky and his works] <!--last modified 2003--> *[https://web.archive.org/web/20060219141807/http://www.schnadt-web.de/glimiaen.htm Nikolai Myaskovsky took lessons in harmony from Reinhold Glière] *[http://www.julianlloydwebber.com/miaskovsky.asp Cello Concerto review] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070928061936/http://www.julianlloydwebber.com/miaskovsky.asp |date=2007-09-28 }} *[https://web.archive.org/web/20090803034857/http://arre-se.com/arr-Miaskovsky-LJ_en1.html About Piano Sonatas Nos. 2, 3 and 4] *{{findagrave|9466254}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:მიასკოვსკი, ნიკოლაი}} [[კატეგორია:დაბადებული 20 აპრილი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1881]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 8 აგვისტო]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1950]] [[კატეგორია:რუსი კომპოზიტორები]] [[კატეგორია:საბჭოელი კომპოზიტორები]] o8c6vp3gi7y9rjx57ae7hlcax432pnp მაია აზარაშვილი 0 457717 4402738 4369520 2022-08-02T15:33:36Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 3 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სპორტსმენი | თავისფერი = | სახელი = მაია აზარაშვილი | სურათი = Maia Azarashvili (born 6 April 1964) — Georgian sprinter.jpg | სურათისზომა = | წარწერა = | დაბადების სახელი = | სრული სახელი = | მეტსახელი = „სპრინტის დედოფალი“<ref>{{cite news |url = https://www.worldsport.ge/img/articles/46ebc42bcb4bf57b90ef6a4bea12cac9.jpg |title = მაია აზარაშვილი |date = 6 აპრილი, 2014 |publisher = „მსოფლიო სპორტი“ |work = WorldSport.ge |access-date = 27 იანვარი, 2022 |archiveurl = https://archive.today/20220127032817/https://www.worldsport.ge/img/articles/46ebc42bcb4bf57b90ef6a4bea12cac9.jpg |archivedate = 2022-01-27 }}</ref> | ეროვნება = [[ქართველები|ქართველი]] | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1964|4|6}} | დაბადების ადგილი = [[თბილისი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირი]] | გარდაცვალების თარიღი = | გარდაცვალების ადგილი = | სიმაღლე = 169 | წონა = 57 | ვებსაიტი = | ქვეყანა = {{დროშანიშანი|სსრკ}} [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირი]]<br />{{დროშა|საქართველო|1990}} | სპორტი = [[მძლეოსნობა]] | სახეობა = [[სპრინტი]] | კლუბი = | გუნდი = | მწვრთნელი = გაიოზ საბანაშვილი<br />გოგი გოზალიშვილი | მედლისთარგები = {{MedalCompetition | [[ოლიმპიური თამაშები]]}} {{მედალი ქვეყანა|{{დროშანიშანი|სსრკ}} [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირი]]}} {{MedalBronze | [[მძლეოსნობა 1988 წლის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე|სეული 1988]] |4x100 მ}} {{MedalCompetition | მეგობრობა-84}} {{MedalSilver|მოსკოვი 1984|4x100 მ}} | მედლები = | ჯილდოები = {{{!}} style="background:transparent" {{!}}{{ღირსების ორდენი}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}}{{სსრკ სპორტის დამსახურებული ოსტატი|1988}} {{!}}} }} '''მაია აზარაშვილი''' (დ. [[6 აპრილი]], [[1964]], [[თბილისი]], [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირი]]) — [[ქართველები|ქართველი]] და [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა]] [[მძლეოსნობა|მძლეოსანი]], [[სპრინტი|სპრინტერი]]. საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი (1988).<ref name="lelo.ge">{{cite news |url = http://lelo.ge/article/ლეგენდების-კვალდაკვალ-მაია-აზარაშვილი-13484/ |title = მაია აზარაშვილი: რუსები ჩასაფრებული იყვნენ, როდის დამიცდებოდა ფეხი |last = დანელია |first = ვაჟა |date = 12 აპრილი, 2019 |publisher = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |work = lelo.ge |access-date = 27 იანვარი, 2022 }}</ref><ref>{{cite news |url = https://worldsport.ge/ge/page/115438_sprintis-dedofali |title = სპრინტის დედოფალი |last = კაჭარავა |first = გოჩა |date = 26 მარტი, 2015 |publisher = „მსოფლიო სპორტი“ |work = WorldSport.ge |access-date = 27 იანვარი, 2022 |archiveurl = https://archive.today/20220127025059/https://worldsport.ge/ge/page/115438_sprintis-dedofali |archivedate = 2022-01-27 }}</ref> ==ბიოგრაფია== დაიბადა 1964 წლის 6 აპრილს თბილისში. თავდაპირველად მშობლებმა გადაწყვიტეს ტანვარჯიშის სექციაზე მიეყვანათ, თუმცა მწვრთნელებმა ამ სახეობისთვის მაიას შედარებით მეტი სიმაღალის გამო ურჩიეს არა ტანვარჯიშზე, არამედ ჩოგბურთზე უფრო ეფიქრათ. მათივე რჩევით ჩოგბურთის კორტებს მიაკითხეს. ორი წელიწადი გაიოზ საბანაშვილთან ივარჯიშა.<ref name="lelo.ge" /> 1975 წლის ზაფხულში ჩოგბურთელები საწვრთნელ შეკრებაზე თიანეთში იმყოფებოდნენ. იქვე „სპორტის დედოფლის“ წარმომადგენლებიც ვარჯიშობდნენ. ნორმატივების ჩაბარებისას მაია აზარაშვილმა ყველა მძლეოსანს, მათ შორის ვაჟებსაც, აჯობა. მძლეოსანთა მწვრთნელმა გოგი გოზალიშვილმა მაშინვე შეამჩნია მაიას განსაკუთრებული სპორტული მონაცემები და მისი შემდგომი დაოსტატების საქმე ითავა.<ref name="lelo.ge" /> ვარჯიშის დაწყებიდან რამდენიმე თვეში „ლოკომოტივის“ სტადიონზე თანატოლებს შორის პირველი ადგილი დაიკავა თბილისის პირველობაზე. კვარცხლბეკზე ასვლამ მასზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა და იმ დღიდან უფრო სერიოზულად მოეკიდა მეცადინეობებს.<ref name="lelo.ge" /> 1980 წელს [[ხარკოვი|ხარკოვში]] ზამთრის საკავშირო პირველობა გაიმართა. 200 მეტრზე პირველი ადგილი დაიკავა. იმ დროს გაიცნო მთელი კარიერის განმავლობაში თავისი უშუალო კონკურენტი რუსი გალინა მალჩუგინა, ასევე, მარინა ჟიროვა. ამ სამეულმა სეულში 4x100 მეტრზე რბენაში ბრინჯაო მოიპოვა.<ref name="lelo.ge" /> საერთაშორისო ტურნირებზე ასპარეზობდა [[საქართველო]]ს სახელით. [[1988]] წლის [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1988|სეული ოლიმპიური თამაშების]] ბრინჯაოს პრიზიორი (4x100 ესტაფეტა). [[1986]] წლის საბჭოთა კავშირის ჩემპიონი. 1988 წლის საბჭოთა კავშირის თასის მფლობელი. კეთილი ნების თამაშების ვიცე-ჩემპიონი (1986, 200 [[მეტრი|მ]]). მძლეოსანმა 1988 წელს [[კიევი|კიევში]] გამართულ საკავშირო თასის გათამაშებაში 100 მეტრი 11,08 წამში (14 აგვისტო), ხოლო 200 მეტრი 22,24 წამში (16 აგვისტო) დაფარა. ორივე შედეგი დღემდე საქართველოს რეკორდია. 1988 წელს, სეულის ოლიმპიადაზე 200 მეტრზე სპრინტშიც იასპარეზა, სადაც ფინალში VII ადგილი დაიკავა. აღსანიშნავია, რომ ქართველი მძლეოსანი 1988 წელს მძლეოსნობის საერთაშორისო ფედერაციამ (AIIF) სპორტის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის თავისი ორდენით დააჯილდოვა. მაია აზარაშვილი ასევე იყო [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1996|1996 წლის ატლანტის ოლიმპიადის]] მონაწილე. [[1996]] წლიდან არის საქართველოს მძლეოსნობის ეროვნული ფედერაციის გენერალური მდივანი. [[ღირსების ორდენი (საქართველო)|ღირსების ორდენის]] კავალერი. 2014 წლის 11 სექტემბერს [[საქართველოს სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტრო]]ს გადაწყვეტილებით, მას საქართველოს სპორტის რაინდის წოდება მიენიჭა.<ref>{{cite news |url = https://worldsport.ge/ge/page/levan-yifianma-maia-azarashvils-sportis-raindis-wodeba-mianicha |title = ლევან ყიფიანმა მაია აზარაშვილს სპორტის რაინდის წოდება მიანიჭა |date = 11 სექტემბერი, 2014 |publisher = „მსოფლიო სპორტი“ |work = WorldSport.ge |access-date = 27 იანვარი, 2022 |archiveurl = https://archive.today/20220127022923/https://worldsport.ge/ge/page/levan-yifianma-maia-azarashvils-sportis-raindis-wodeba-mianicha? |archivedate = 2022-01-27 }}</ref> == ლიტერატურა == {{Refbegin}} {{ეთ|0|275}} * {{წიგნი |ავტორი = ბერიშვილი, ელგუჯა. |ნაწილი = |სათაური = ქართული სპორტის ოქროს წიგნი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/5Lbab |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = პალიტრა L |წელი = 2013 |ტომი = |გვერდები = 155 |გვერდნი = 371 |isbn = |ref = ბერიშვილი, ე. }} {{refend}} == რესურსები ინტერნეტში == {{Refbegin}} {{Nplg ბიოგრაფია|00006893}} {{Nplg სპორტსმენი|00005433}} * [http://sport.gov.ge/?pg=sportsman&sid=63 მაია აზარაშვილი] — ქართული სპორტი * [http://geonoc.org.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=28&sportmen_id=94 მაია აზარაშვილი] — საქართველოს ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტი * [https://www.olympedia.org/athletes/69920 მაია აზარაშვილი] — Olympedia * [https://www.worldathletics.org/athletes/georgia/maia-azarashvili-14276835 მაია აზარაშვილი] — World Athletics * [https://web.archive.org/web/20121218071937/http://www.sports-reference.com/olympics/athletes/az/maia-azarashvili-1.html მაია აზარაშვილი] — Sports-Reference.com * [http://geonoc.org.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=28 ოლიმპიური მედალოსნები] — საქართველოს ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტი {{refend}} ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} {{DEFAULTSORT:აზარაშვილი, მაია}} [[კატეგორია:დაბადებული 6 აპრილი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1964]] [[კატეგორია:თბილისში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ქართველი მძლეოსნები]] [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატები]] [[კატეგორია:საქართველოს ღირსების ორდენის კავალრები]] 2d5ld304w5s5833c5g1sngcj0eym323 კურტ კობეინი: შვილის შესახებ 0 460757 4402636 4183319 2022-08-02T12:46:46Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა კინოფილმი | სახელი = კურტ კობეინი შვილის შესახებ | სურათი = Kurt Cobain About a Son cover.jpg | სურათის ზომა = | ჩარჩო = | წარწერა = | ჟანრი = | კინოსტუდია = | კომპანია = | დისტრიბუტორი = | სცენარის ავტორი = | ნაწარმოები = | ეფუძნება = | ისტორია = | ტექსტს კითხულობს = კურტ კობეინი | დამდგმელი რეჟისორი = | მონტაჟი = | როლებში = {{ubl|[[კურტ კობეინი]]|მაიკლ აზერადი}} | ოპერატორი = | რეჟისორი = AJ Schnack | მხატვარი = | კომპოზიტორი = | მუსიკა = | სიმღერის ტექსტის ავტორი = | ხმის ოპერატორი = | პროდიუსერი = | გამოსვლის თარიღი = {{დაიწყე თარიღი|2006|09|10}} ([[ტორონტოს საერთაშორისო კინოფესტივალი|ტორონტო]]) <br/> {{დაიწყე თარიღი|2007|10|03}} | ხანგრძლივობა = 97 წუთი | ქვეყანა = {{USA}} | ენა = | ბიუჯეტი = | შემოსავალი = | წინა = | შემდეგი = | საიტი = }} '''კურტ კობეინი შვილის შესახებ''' — დოკუმენტური ფილმი [[კურტ კობეინი|კურტ კობეინზე]]. პრემიერა შედგა [[2006]] წელს [[ტორონტოს საერთაშორისო კინოფესტივალი|ტორონტოს საერთაშორისო კინოფესტივალზე]]. ფილმი აგებულია კობეინის ინტერვიუების აუდიო ჩანაწერებზე, რომლებიც მასთან მუსიკალურმა ჟურნალისტმა მაიკლ აზერადმა ჩაწერა თავისი წიგნისთვის „Come as You Are: The Story of Nirvana“. ფილმისთვის ვიდეომასალა გადაღებულია [[აბერდინი |აბერდინში]], [[ოლიმპია|ოლიმპიასა]] და [[სიეტლი|სიეტლში]] — ეს ადგილები კურტს საკუთარ სახლად მიაჩნდა.<ref name="Rolling">[https://www.rollingstone.com/music/news/kurt-cobain-about-a-son-behind-the-movie-thats-moving-audiences-to-tears-20070726 "Kurt Cobain: About A Son": Behind the Movie That's Moving Audiences to Tears] rollingstone.com. Retrieved June 19, 2015.</ref> ფილმმა სან-დიეგოს საერთაშორისო კინოფესტივალზე გაიმარჯვა ნომინაციაში საუკეთესო დოკუმენტური ფილმი.<ref>{{Cite web|url=http://www.sdff.org/awardwinners.html|title=Award Winners|date=2010-08-28|website=web.archive.org|access-date=2019-09-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100828232339/http://www.sdff.org/awardwinners.html|archivedate=2010-08-28}}</ref> ==საუნდტრეკი== ===სიმღერების სია=== #„Overture“ — Steve Fisk & Benjamin Gibbard #„Motorcycle Song“ — Arlo Guthrie #„It's Late“ — [[Queen]] #„Downed“ — Cheap Trick #„Eye Flys“ — Melvins #Audio: Punk Rock #„My Family's a Little Weird“ — MDC #„Banned in D.C.“ — Bad Brains #„Up Around the Bend“ — Creedence Clearwater Revival #„Kerosene“ — Big Black #„Put Some Sugar on It“ — Half Japanese #„Include Me Out“ — Young Marble Giants #„Round Two“ — Pasties #„Son of a Gun“ — The Vaselines #„Graveyard“ — Butthole Surfers #Audio: Hardcore Was Dead #„Owner's Lament“ — Scratch Acid #„Touch Me I'm Sick“ — Mudhoney #Audio: Car Radio #„The Passenger“ — [[იგი პოპი]] #„Star Sign“ — Teenage Fanclub #„The Bourgeois Blues“ — Lead Belly #„[[Automatic for the People|New Orleans Instrumental No. 1]]“ — [[R.E.M.]] #Audio: The Limelight #„The Man Who Sold the World“ — [[დეივიდ ბოუი]] #„Museum“ — მარკ ლენეგანი #„Indian Summer“ — ბენ გიბარდი ==რესურსები ინტერნეტში== * {{official website|http://www.kurtcobainaboutason.com/|''Kurt Cobain About a Son''}} * {{Amg movie|358922|კურტ კობეინი შვილის შესახებ}} * {{IMDb title|id=0790769|title=კურტ კობეინი შვილის შესახებ}} * {{rotten-tomatoes|id=kurt_cobain_about_a_son|title=კურტ კობეინი შვილის შესახებ}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ნირვანა}} [[კატეგორია:ბიოგრაფიული ფილმები]] [[კატეგორია:დოკუმენტური ფილმები მუსიკისა და მუსიკოსების შესახებ]] 5hp8w8eppwqbiejf7h6ncdzic3ax2mw მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982. ჯგუფი 6 0 467195 4402804 4401449 2022-08-02T19:23:18Z Arkaitz1974 85446 wikitext text/x-wiki '''ჯგუფი 6''' ან '''ჯგუფი VI''' ({{lang-en|Group 6}}; {{lang-fr|Groupe VI}}; {{lang-de|Gruppe 6}}; {{lang-es|Grupo 6}})<ref>[[ფიფა]]-ს ოფიციალური ენები — ინგლისური, ფრანგული, გერმანული, ესპანური. // FIFA Official languages — English, French, German, Spanish.</ref> — [[ფიფა]]-ს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალური ეტაპის ჩატარების ფორმატით<ref>{{cite web |url = https://web.archive.org/web/20190306081237/https://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/68/fs-201_10e_fwc-final-draw-history.pdf |title = The FIFA World Cup Final Draw history |accessdate = 4 მაისი, 2020 |work = FIFA.com }}</ref><ref name="Report">{{cite web |url= https://web.archive.org/web/20160303210318/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/09/28/fwc_spain_1982_en_part1_297.pdf |title= 1982 FIFA World Cup in Spain; Report of FIFA |year= 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA }}</ref><ref group="კომ.">The Draw ceremony at Madrid’s Palacio de Congresos under the patronage of the Spanish royal family is unfortunately best remembered (or forgotten) for a mishap with one of the revolving drums containing the minifootballs with the teams’ names and the confusion that ensued in an effort to keep the South American qualifiers apart in the first round. FIFA learnt its lesson and subsequently returned to the foolproof system of using men rather than machines to make the Draw. The 1982 World Cup was the first with 24 finalists, with one seeded team in each of the six four-team, first-round groups. Lengthy discussions led to Argentina, Brazil, Germany FR, England, Spain and ultimate champions Italy being seeded.</ref> გათვალისწინებული ჯგუფური ეტაპის ანუ ტურნირის პირველი რაუნდის 6 ჯგუფიდან ერთ-ერთი, რიგითობის ნომრის მიხედვით — მეექვსე ჯგუფი.<ref>{{cite web |url= https://web.archive.org/web/20200612062711/https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/groups/ |title= World Cup 1982 Spain » Groups |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/world_cups/1982_group_f.php |title= 1982 Soccer World Cup - Group F, First Round |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/wc82index.html |title= World Cup 1982 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref>{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=366}}{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=68}} [[ესპანეთი]]ს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალური ეტაპის 24 მონაწილე ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები 6 ჯგუფად გადანაწილდა.<ref>{{cite web |url= https://www.worldfootball.net/schedule/wm-1982-in-spanien-gruppe-6/0/ |title= World Cup 1982 Spain » Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= WorldFootball.net }}</ref><ref>{{cite web |url= https://books.google.ge/books?id=ibqbuTkY8w0C&pg=PA262&lpg=PA262&dq=1982+FIFA+World+Cup+Group+6&source=bl&ots=9MgnoXNW4c&sig=ACfU3U0ZjS2Nbbm3wiAZIGHk0hxl5_npvA&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiW1YTHgZfpAhVI3aQKHe_vBAMQ6AEwEnoECBUQAQ#v=onepage&q=1982%20FIFA%20World%20Cup%20Group%206&f=false |title= World Cup 1982 Spain - Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Google Books }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.gettyimages.com/photos/fifa-world-cup-1982?mediatype=photography&phrase=fifa%20world%20cup%201982&sort=mostpopular |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Getty Images }}</ref> ჯგუფიდან ორ-ორი საუკეთესო მეორე ეტაპზე გადიოდა, სადაც გუნდები ოთხ სამგუნდიან ჯგუფს ქმნიდნენ, ხოლო ამ ჯგუფებში გამარჯვებულები ბრძოლას ნახევარფინალში აგრძელებდნენ.{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=95}} ჩემპიონატის შემდეგ ეტაპზე გასასვლელად მეექვსე ჯგუფში ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიის]],{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=359}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=197}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_bra82.html |title= Brazil's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_brazil_players.php |title= Brazil Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის]],{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=361}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=198}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_sov82.html |title= Soviet Union's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_soviet_union_players.php |title= Soviet Union Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიისა]]{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=362}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=198}}<ref>{{cite web |url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_sco82.html |title= Scotland's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_scotland_players.php |title= Scotland Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> და მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალური ეტაპის დებიუტანტის [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალი ზელანდიის]]{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=359}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=199}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_nze82.html |title= New Zealand's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_new_zealand_players.php |title= New Zealand Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> ეროვნული ნაკრები გუნდები.<ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43924/ |title= Brazil Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/44026/ |title= Soviet Union Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43967/ |title= Scotland Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43978/ |title= New Zealand Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref> მეექვსე ჯგუფში პირველი ადგილი [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიის ნაკრებმა]] დაიკავა, რომელმაც სამივე შეხვედრა მოიგო და შესაბამისად, ტურნირის მეორე რაუნდში გადასვლის უფლება მოიპოვა. მეორე ადგილზე [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის ნაკრები]] გავიდა, რომელმაც [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიის ნაკრების]] მსგავსად ქულათა თანაბარი რაოდენობა დააგროვა და მხოლოდ ბურთების უკეთესი სხვაობის წყალობით შეძლო ჯგუფიდან გასვლა და ტურნირის გაგრძელება.<ref>{{YouTube|LGxF9Ek5JT4|1982 FIFA World Cup First round Group 6}}. ''regioworldcup82''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 14 თებ. 2009.</small></ref><ref>{{cite web |url= https://footballia.net/competitions/world-cup/tournaments/world-cup-1982 |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Footballia }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.historicalkits.co.uk/international/tournaments/fifa-world-cup/1982/1982-group-6.html |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Historical Football Kits }}</ref><ref>{{cite web |url= https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/fifa-world-cup-1982-spain/group-stage/301/ |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Global Sports Archive }}</ref> == ქალაქები და სტადიონები == '''VI ჯგუფის''' მატჩები [[14 ივნისი]]დან [[23 ივნისი]]ს ჩათვლით, სამხრეთ [[ესპანეთი]]ს, კერძოდ კი, [[ანდალუსია|ანდალუსიის]] ორ ქალაქში — [[სევილია]]სა და [[მალაგა]]ში გაიმართა.{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=184–186}} სულ 6 შეხვედრა ჩატარდა — აქედან ერთს [[სევილია|სევილიის]] [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანმა“]],<ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /> ორს — იმავე [[სევილია|სევილიის]] „ესტადიო ბენიტო ვილიამარინმა“,<ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya" /><ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya" /> ხოლო დანარჩენ სამ მატჩს [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედამ“ უმასპინძლა.<ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya" /><ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya" /><ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya" /> {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! colspan=2| [[სევილია]] ! [[მალაგა]] ! [[ესპანეთი]] |- | [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|'''რამონ სანჩეს პისხუანი''']] <br /> <small>({{lang-es|Estadio Ramón Sánchez Pizjuán}})</small> | '''ბენიტო ვილიამარინი''' <br /> <small>({{lang-es|Estadio Benito Villamarín}})</small> | '''ლა-როსალედა''' <br /> <small>({{lang-es|Estadio La Rosaleda}})</small> | [[ანდალუსია]] |- | <small>ტევადობა: 68 110 <ref name="ტევადობა">სტადიონის ტევადობა მოცემულია 1982 წლის მონაცემებით.</ref></small> | <small>ტევადობა: 50 253 <ref name="ტევადობა" /></small> | <small>ტევადობა: 34 411 <ref name="ტევადობა" /></small> | <small>[[სევილიის პროვინცია|სევილიის]] და [[მალაგის პროვინცია|მალაგის პროვინციები]]</small> |- | [[File:Sevilla1-1Lega2017.jpg|220x220px|alt=]] | [[File:Estadio Benito Villamarin. Real Betis Balompie.jpg|220x220px|alt=]] | [[File:Preferencia Rosaleda.jpg|220x220px|alt=]] | {{პოზრუკა+|ესპანეთი|width=200|float=center|places= {{პოზრუკა~|ესპანეთი|lat_deg=36.719444|lon_deg=-4.42|position=right|label='''[[მალაგა]]'''}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი|lat_deg=37.377222|lon_deg=-5.986944|position=top|label='''[[სევილია]]'''}} |caption=}} |} ==ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=20|{{Tooltip|ა|დაკავებული ადგილი}} !width=150|გუნდი !width=20|{{Tooltip|თ|თამაში}} !width=20|{{Tooltip|მ|მოგება}} !width=20|{{Tooltip|ფ|ფრე}} !width=20|{{Tooltip|წ|წაგება}} !width=20|{{Tooltip|გბ|გატანილი ბურთები}} !width=20|{{Tooltip|მბ|მიღებული ბურთები}} !width=20|{{Tooltip|ბ|ბურთების სხვაობა}} !width=20|{{Tooltip|ქ|ქულათა რაოდნობა}} !width=170|კვალიფიკაცია |- bgcolor="#ccffcc" |1 |align="left"|{{fb|BRA|1968}} |3||3||0||0||10||2||+8||'''6'''||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982#C ჯგუფი|მეორე რაუნდში]] გასვლა |- bgcolor="#ccffcc" |2 |align="left"|{{fb|URS}} |3||1||1||1||6||4||+2||'''3'''||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982#A ჯგუფი|მეორე რაუნდში]] გასვლა |- |3 |align="left"|{{fb|SCO}} |3||1||1||1||8||8||0||'''3'''|| |- |4 |align="left"|{{fb|NZL}} |3||0||0||3||2||12||−10||'''0'''|| |} ==მატჩები== ===ბრაზილია — სსრ კავშირი=== ჯგუფის პირველი შეხვედრა ბრაზილიისა და სსრ კავშირის ეროვნულ გუნდებს შორის [[სევილია]]ში, [[14 ივნისი|14 ივნისს]], [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანზე“]] გაიმართა და მას 68 ათასი გულშემატკივარი დაესწრო.<ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /><ref>{{YouTube|kXfPZ-Htd9I|Brasil 2 x 1 USSR - Jogo Completo - Copa do Mundo 1982}}. ''CartolaScoutsbr''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 18 მარ. 2013.</small></ref> გუნდები მოედანზე ესპანელმა მსაჯმა აუგუსტო ლამო კასტილიომ გამოიყვანა.<ref>{{YouTube|X4HZyduSjMg|Brazil - СССР/USSR (Soviet Union) World Cup 1982 1st round 2nd half}}. ''Quincy Wilson''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 3 აგვ. 2014.</small></ref><ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია">{{cite web|url=https://archive.vn/Waryl |title=თენგიზ სულაქველიძე: „ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია“|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=ილია ნანობაშვილი}}</ref><ref group="კომ.">მუნდიალ-1982: 14 ივნისს, სევილიის “რამონ სანჩეს პისხუანის” სტადიონზე 68 ათასი გულშემატკივარი დაესწრო ბრაზილია-საბჭოთა კავშირის ჯგუფური ეტაპის პირველ მატჩს, რომელშიც სოკრატესმა და ედერმა შორეული დარტყმებით ჩააქრეს სენსაცია - სსრკ 1:0 იგებდა და ბრაზილიელებმა ბოლო 15 წუთში მოატრიალეს თამაში. ალბათ, ვერც მოატრიალებდნენ, რომ არა ლამო კასტილიო: ესპანელმა არბიტრმა, რამაზ შენგელიას სუფთა გოლი არ ჩაუთვალა და პლუს, მისი წაქცევისთვის უეჭველი პენალტი არ დადო. იმ შეხვედრაში ოთხმა ქართველმა ფეხბურთელმა ითამაშა: ალექსანდრე ჩივაძემ, შენგელიამ, ვიტალი დარასელიამ და „მსოფლიო სპორტის“ რესპოდენტმა თენგიზ სულაქველიძემ. ოთხივესთვის, ეს სადებიუტო თამაში იყო მსოფლიოს ჩემპიონატზე და თანაც, რა მატჩში. შეხვედრა საკმაოდ საინტერესო და დაძაბული გამოდგა.</ref><ref name="ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ეს მატჩი საყოველთაო ყურადღების ცენტრში იყო. საბჭოთა ფეხბურთელთაგან ბევრს მოელიან ამ ჩემპიონატზე, ხოლო ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან. თამაში, მართლაც, მეტად საინტერესო, დაძაბული და შეუპოვარი გამოდგა.</ref> ბრაზილიელთა როგორც ტერიტორიული, ისე ტექნიკური მომზადების და სათამაშო კლასის უპირატესობის მიუხედავად საბჭოთა ფეხბურთელებმა რაციონალური, კოლექტიური თამაშის ორგანიზების ხარჯზე, საკმაოდ სოლიდური წინააღმდეგობა გაუწიეს მეტოქეს.<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">პირველ ტაიმში გარკვეული ტერიტორიული უპირატესობა ბრაზილიელებს ჰქონდათ, რომლებიც ტექნიკური მომზადების თვალსაზრისით სჯობდნენ მეტოქეებს, მაგრამ საბჭოთა ფეხბურთელებმა შეძლეს რაციონალური, კოლექტიური თამაშის ორგანიზება.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან „ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი“: {{ციტატა|...უკვე პირველ წუთებზე დასაევმა [[ზიკო]]ს უძნელესი ბურთი აიღო, შემდეგ სწრაფი კომბინაცია გაითამაშეს [[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინმა]] და [[ანდრეი ბალი|ბალმა]], თავით დარტყმული ბურთი ოდნავ ასცდა კარს. მომდევნო პერიოდში დასაევმა კვლავ აიღო ძნელი ბურთები [[ჟუნიორი]]სგან, სერჟინიოსგან, მაგრამ ერთ-ერთი კონტრშეტევისას, მე-15 წუთზე, ბრაზილიელთა მცველებმა თავიანთ საჯარიმო მოედანზე წააქციეს [[რამაზ შენგელია|შენგელია]], მსაჯმა კი მიიჩნია, რომ წესების დარღვევას არ ჰქონდა ადგილი.}} ანგარიში საბჭოთა ფეხბურთელებმა გახსნეს — გოლი შეხვედრის პირველი ნახევრის 34-ე წუთზე, [[ანდრეი ბალი]]ს შორეული დარტყმისა და ბრაზილიელთა მეკარის [[ვალდირ პერესი]]ს დაგვიანებული რეაქციის შედეგად გავიდა.<ref name="დავით-თავართქილაძე">{{cite web|url=https://archive.vn/2LfHO |title=ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=დავით თავართქილაძე}}</ref><ref group="კომ.">პირველ ტაიმში თანაბარი თამაში წავიდა, ბრაზილიას არაფერში ჩამოვუვარდებოდით და დავწინაურდით კიდეც – ანდრეი ბალმა დაახლოებით 30 მეტრიდან გაიტანა, ცოტა არ იყოს, კურიოზული გოლი – ვალდირ პერესის დარი სუსტი მეკარე ბრაზილიის ნაკრებს სხვა დროს ალბათ არც ჰყოლია. გატანილ გოლს ჩვენში არანაირი ილუზია არ გამოუწვევია, რადგან ვიცოდით, რომ ბრაზილია ბოლომდე იბრძოლებდა, მთელი თამაში წინ იყო. პირველ ტაიმში სხვა საგოლე მომენტი არც ყოფილა, თუმც შენგელიას წაქცევისთვის მსაჯმა აშკარა 11-მეტრიანი არ დანიშნა. ...ფრეს შანსი მაინც გვქონდა – მეორე ტაიმში შენგელიამ გაიტანა, მაგრამ მსაჯმა არ ჩათვალა, თამაშგარე დააფიქსირა. ვიდეოჩანაწერზე კი გამოჩნდა, რომ შენგელია და მეტოქე მცველი ერთ ხაზზე იდგნენ და მაშინდელი წესებით ასეთ დროს თამაშგარე არ ინიშნებოდა.</ref> ამის მიუხედავად, ბრაზილიელებს აქტიურობა არ შეუნელებიათ და მათთვის ჩვეულ რიტმში კიდევ უფრო ინტენსიურად განაგრძობდნენ შეტევითი კომბინაციების აწყობას და სახიფათო მომენტების შექმნას.<ref name="სახიფათო მომენტები">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ბრაზილიელთა ყოველ შეტევას მოსდევდა სწრაფი, გააზრებული კონტრიერიში და თუ სახიფათო მომენტებზე ვილაპარაკებთ, ისინი საკმარისი რაოდენობით შეიქმნა, როგორც ერთ, ისე მეორე კართან.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...აღსანიშნავია, რომ ბრაზილიელები დიდი ოსტატობით ასრულებდნენ ცალკეულ ტექნიკურ ილეთებს, მაგრამ გადამწყვეტ მომენტებში არაზუსტად ურტყამდნენ კარში. 33-ე წუთზე ბურთი შუა მინდორზე ტრიალებდა. იგი გადასცეს [[ანდრეი ბალი|ბალს]], მან შორი მანძილიდან, მოულოდნელად, ძლიერად დაარტყა, მეკარე ვალდირ პერესი აშკარად მოუმზადებელი აღმოჩნდა და ვერ შეძლო დარტყმის მოგერიება — 1:0.}} [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] გარკვეული პოზიციური უპირატესობის მიუხედავად გოლის გატანის შესაძლებლობა ორივე გუნდს ჰქონდა,<ref name="სახიფათო მომენტები" /> ტაიმის დასასრულს ბესონოვს ანგარიშის გაზრდის რეალური შესაძლებლობა მიეცა, მაგრამ მომენტის გამოყენება ვერ შეძლო — ბურთი მიზანს ასცდა. პირველ ტაიმში ანგარიში უცვლელი დარჩა. შეხვედრის განახლებისთანვე [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] შემადგენლობაში [[დირსეუ]]ს ნაცვლად მოედანზე პაულო იზიდორო გამოვიდა.<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /><ref group="კომ.">აღნიშნულ მატჩში [[დირსეუ]]მ უკანასკნელად დაიცვა ბრაზილიელთა ღირსება [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] და ამით ფაქტობრივად დაასრულა სანაკრებო კარიერა. თუმცა [[1986]] წლის აპრილსა და მაისში მან დამატებით კიდევ ორ საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში მიიღო მონაწილეობა [[იუგოსლავიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იუგოსლავიისა]] და [[ჩილეს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ჩილეს]] ეროვნულ ნაკრებთა წინააღმდეგ.</ref> საბჭოთა ნაკრებმა თამაში ცვლილების გარეშე განაგრძო. მატჩის მეორე ნახევარიც თითქმის იმავე სცენარით წარიმართა.<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა" /> [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელებს]] არ უცდიათ მკვეთრად რადიკალური ცვლილება მოეხდინათ თამაშის მსვლელობაში ტემპისა და რიტმის კიდევ უფრო გაზრდის ან ერთიან, მასირებულ შეტევაზე გადასვლის თვალსაზრისით. ისინი მეთოდურად და აუღელვებლად, მაგრამ ამავე დროს შეუჩერებლად და მძლავრად განაგრძობდნენ ოპონენტთა შევიწროებას მოედნის თითქმის ყველა მონაკვეთზე, განსაკუთრებით მეტოქის საჯარიმო მოედნის სიახლოვეს. ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...[[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელები]] აგებდნენ. [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელთა]] მარცხის შემდეგ ეს, შეიძლება, მეორე სენსაცია ყოფილიყო [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|მიმდინარე ჩემპიონატში]], ამიტომ მეორე ტაიმში მათ მთელი თავიანთი შესაძლებლობები ჩააქსოვეს თამაშში. ისინი უტევდნენ მძლავრად, მაღალ ტემპში, შეუჩერებლად, ყოველ საიერიშო კომბინაციაში აქტიურად მონაწილეობდნენ ნახევარმცველები და მცველებიც. მწვრთნელმა [[ტელე სანტანა]]მ მეორე ტაიმში მინდორზე გამოიყვანა პაულო ისიდორო, რომელმაც საგრძნობი გამოცოცხლება შეიტანა თავისი გუნდის თამაშში და განსაკუთრებით — შეტევაში. }} [[File:Socrates (1954–2011) — Brazil NFT Midfielder (1979–1986).jpg|thumb|right|200პქ|<center>[[სოკრატესი]], [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] პირველი გოლის ავტორი.<ref name="Socrates (Spain 1982)">{{YouTube|69aozBj-BCU|100 Great Brazilian Goals: #3 Socrates (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 8 ივნ. 2014.</small></ref></center>]] მიუხედავად იმისა, რომ საბჭოთა ფეხბურთელები სულაც არ აპირებდნენ სტატისტების როლში ყოფნას და სპეციალისტების შეფასებით, ამგვარად არც გამოიყურებოდნენ,<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა" /><ref name="საინტერესო მატჩი" /> მატჩის მიწურულისთვის გუნდებს შორის სათამაშო კლასში განსხვავება კიდევ უფრო თვალსაჩინოდ გამოიკვეთა, რამაც თავისი კანონზომიერი შედეგი მოიტანა. შეხვედრის 75-ე წუთზე ჯერ გუნდის [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტანმა]] [[სოკრატესი|სოკრატესმა]],<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')" /> ხოლო 88-ე წუთზე [[ედერი|ედერმა]]<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /> — სანახაობრივი თვალსაზრისით მეტად შთამბეჭდავი ბურთები შეაგდეს დასაევის კარში და [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატზე]] პირველი გამარჯვება იზეიმეს.<ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია" /><ref name="დავით თავართქილაძე" /> ''[[The Guardian]]-ის'' სპორტული მიმომხილველის სტივენ ფაის<ref name="Steven Pye">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/profile/steven-pye |title=Steven Pye|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=The Guardian|quote=Steven Pye writes about anything to do with sport in the 1980s at That 1980s Sports Blog}}</ref> შეფასებით ედერის<ref>{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">1) Eder v Soviet Union // Sheer fantasy football. If this goal had been scored with Brazil winning 4-0, you might have put it down to showboating, but Eder's winner was delivered with just two minutes left in a breathtaking tussle. Brazil were constantly probing, knocking the ball about in an attempt to find an opening, until Junior decided to put one in the mixer towards Serginho. Falling to substitute Isidoro on the right, Brazil could begin again, a pass inside played to Falcao. And this is where the fun really begins. Falcao's dummy through his legs saw Eder collect the ball at pace just outside the box. Flicking the ball up with his left foot, Eder then volleyed a dipping shot past the unsighted Dasayev, a training ground goal scored in the cut and thrust of a World Cup match. It's moments like Eder's wondergoal that make you realise what a wonderful sport football can be, when a ball is placed at the right feet. Yes, we all secretly love the odd Massing incident, but players like Eder, Zico, Socrates and Falcao remind us that we can see the beautiful game from time to time. Were Brazil 1982 the best team never to win the World Cup? I'd say so.</ref> და სოკრატესის<ref>{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">2) Socrates v Soviet Union // Brazil's defensive frailties were plain for all to see, as five times they had to come from behind during the 1982 World Cup (succeeding on four occasions - Rossi's third in their final match was one too many). The first example came in Brazil's opening match against the USSR, Waldir Peres' farcical mistake so bad that even a clown would have blushed at having made such a blooper. To break down a resolute Soviet defence, Brazil needed something spectacular. Step forward Socrates. Cutting in from the left, twice Socrates dropped his shoulder, before letting fly with a shot that rose into Dasayev's top right hand corner. The excellent keeper managed to get his hand to Socrates' strike, but it was simply too good, too powerful, and too accurate to keep out. A goal described by David Miller in the Daily Express as "fearsome, soaring, unstoppable". A contender for the goal of the tournament, but in my opinion, it wasn't even the best goal in this match.</ref> ეს გოლები საუკეთესო იყო იმ 15 გოლს შორის, რომლებიც ბრაზილიელებმა გაიტანეს ამ ჩემპიონატზე. ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...მრავალი ცდისა და უნაყოფო იერიშის შემდეგ ბრაზილიელებმა მაინც მიაღწიეს საწადელს: ჯერ [[სოკრატესი|სოკრატესმა]] 73-ე წუთზე შორი მანძილიდან უზუსტესი გოლი გაიტანა, ხოლო 88-ე წუთზე [[ედერი|ედერმა]] კარგად გამოიყენა შექმნილი მდგომარეობა და მეორედ აიღო დასაევის კარი.<ref name="Eder (Spain 1982)" /> აღსანიშნავია, რომ ბრაზილიელთა ამ ორი გოლის ინტერვალში [[რამაზ შენგელია|შენგელიამ]] ბურთი გაიტანა მეტოქის კარში, მაგრამ მსაჯებმა მისი მდგომარეობა [[თამაშგარე]]დ მიიჩნიეს.}} მთლიანობაში, მატჩისადმი მიძღვნილი სტატიებიდან, ფეხბურთის სპეციალისტთა თუ საფეხბურთო ფუნქციონერთა გამოხმაურებებიდან გამომდინარე, გულშემატკივართა და სპორტულ ჟურნალისტთა დიდ უმრავლესობაში როგორც ბრაზილიელთა, ასევე საბჭოთა ფეხბურთელთა პირველმა თამაშმა მეტად დადებითი, ხოლო თავად შეხვედრამ — საუკეთესო შთაბეჭდილება დატოვა,<ref name="საინტერესო მატჩი">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=„შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ბრაზილიის ფეხბურთის ფედერაციის <small>''[სავარაუდოდ უნდა იყოს — კონფედერაციის]''</small> პრეზიდენტს ჟ. კოუტინიოს ესპანეთის გაზეთისთვის მიცემულ ინტერვიუში არ დაუმალავს, რომ მისმა ნაკრებმა ერთობ საუკეთესო მატჩი გამართა მსოფლიოს ერთ-ერთ საუკეთესო გუნდთან. მატჩის დამთავრების შემდეგ [[ფიფა]]ს პრეზიდენტმა [[ჟოაო აველანჟი|ჟოაო აველანჟმა]] განაცხადა, რომ „იგი გულწრფელად კმაყოფილია ორივე გუნდის თამაშით“.</ref><ref name="Brazilian brilliance keep shining through">{{cite web |url=https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4617%2C3263771 |title=Brazilian brilliance keep shining through |last=Paul |first=Ian |date=<small>15 ივნისი, 1982</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Glasgow Herald |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref> თუმცა ფეხბურთის მიმომხილველთა და სპორტული მედიის საერთო შეფასებით ჩემპიონატის სადებიუტო მატჩში სამხრეთამერიკელებს გამარჯვება იოლად არ მოუპოვებიათ.<ref name="torcida-Первый-матч">{{cite web|url=http://torcida.com.ru/history/1982/ |title=Матчи сборной Бразилии на ЧМ-1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=torcida.com.ru}}</ref><ref group="კომ.">Первый матч против сборной СССР бразильцы выиграли со счетом 2:1. Советские футболисты хоть и не нанесли не одного опасного удара, но однажды Вадир Перес все-таки ошибся. Он неудачно принял мяч и тот оказался в воротах. Во втором тайме сначала Сократес на 73-й минуте сравнял счет, а затем Эдер за две минуты до окончания матча вывел бразильцев вперед. Бразильцы играли хорошо, однако победа досталась им не легко.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref><ref name="მატჩის შემდეგ">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...მატჩი მოიგო ბრაზილიის ნაკრებმა — 2:1, რომელმაც მეორე ტაიმში უმაღლესი კლასის თამაში აჩვენა, მაგრამ უნდა ვთქვათ, რომ საბჭოთა ფეხბურთელები ამ მატჩში ღირსეულ მეტოქედ გამოიყურებოდნენ. „ეს იყო ერთ-ერთი საუკეთესო მატჩი, რომელიც ოდესმე მინახავს მსოფლიო ჩემპიონატებზე, — განაცხადა სამგზის მსოფლიო ჩემპიონების მწვრთნელმა [[ტელე სანტანა]]მ ბრაზილიისა და საბჭოთა გუნდების მატჩის შემდეგ. — ეს იყო შესანიშნავი, მაგრამ ძნელი თამაში ორივე ნაკრებისთვის. საბჭოთა გუნდი საუკეთესო ფეხბურთელებითაა დაკომპლექტებული და ეჭვიც არ მეპარება, რომ ჩვენი შეხვედრა ქვეჯგუფში გადამწყვეტი იყო“. }} სააგენტო [[ფრანს-პრესი]]სადმი მიცემულ ინტერვიუებში ჩატარებული შეხვედრის შესახებ თავიანთი მოსაზრება თავად მატჩის მონაწილეებმაც გამოხატეს. ამონარიდი<ref name="საინტერესო მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...[[ზიკო]]: „უნდა ვაღიარო, რომ საბჭოთა ფეხბურთელებმა მრავალი პრობლემის წინაშე დაგვაყენეს და გამარჯვება იოლად არ მოგვიპოვებია“. }} {{ციტატა|...[[სოკრატესი]]: „მთელი გუნდის ძალისხმევით ყველაფერი ვიღონეთ თამაშში გარდატეხის შეტანისა და მატჩის ჩვენს სასარგებლოდ შემობრუნებისათვის“. }} {{ციტატა|...[[ალექსანდრე ჩივაძე]]: „თითქმის ბოლომდე კარგად ვითამაშეთ, მაგრამ ბრაზილიის ნაკრები მართლაც, დამსახურებულად ატარებს ამ ჩემპიონატის ნომერ პირველი ფავორიტის სახელს“. }} მატჩის ზოგადი სურათის მოკლე მიმოხილვის სახით საკმაოდ საინტერესო ანალიზს და საყურადღებო მოსაზრებებს სთავაზობს მკითხველს საფეხბურთო თემატიკაზე არაერთი [[წიგნი]]ს თუ კრებულის, ასევე ფეხბურთის პრობლემებზე მრავალი საინტერესო წერილის ავტორი, ცნობილი [[ქართველები|ქართველი]] [[მწერალი]] [[გურამ ფანჯიკიძე]] 1982 წლის ბოლოს მისი ავტორობით გამოცემულ სპორტული ნარკვევების მორიგ კრებულში — ''„[[ფორცა, იტალია!]]“'', სადაც საუბარია, როგორც უშუალოდ მატჩის შესახებ ასევე, მატჩის შემდგომ გამოხმაურებებზე სხვადასხვა მედიასაშუალებებისა თუ სპეციალისტების მხრიდან. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=13}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...სამართლიანობა მოითხოვს ვთქვათ, რომ ბრაზილიელებთან თამაშის შემდეგ საბჭოთა გუნდმა მოიპოვა საკმაო აღიარება. ეს ბუნებრივიც იყო. ბრაზილია ჩემპიონატის აღიარებული ფავორიტი გახლდათ და მასთან კარგი თამაში უკვე დიდ რამეს ნიშნავდა. მაგრამ არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ უცხოელები, რომლებიც კარგად არ იცნობდნენ საბჭოთა ნაკრებს, ბრაზილიელებთან მშვენივრად წარმართულ თამაშს შეიძლებოდა შეეცდინა. ბრაზილიელებთან მატჩის შემდეგ ჩვენი პრესა, სპეციალისტებიც, ჟურნალისტებიც და სპორტული კომენტატორებიც ერთბაშად განეწყვნენ ძალზე ოპტიმისტურად. თუმცა, ოპტიმიზმის ნაკლებობას ვერც ბრაზილიელებთან თამაშამდე ვუსაყვედურებდით. }} [[File:Eder Aleixo de Assis (born 25 May 1957) Brazil NFT (1979–1986) Forward. Image001.jpg|thumb|left|200პქ|<center>[[ედერი]], [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] მეორე გოლის ავტორი.<ref name="Eder (Spain 1982)">{{YouTube|O1SzYMvPQGE|100 Great Brazilian Goals: #7 Eder (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 ივნ. 2014.</small></ref><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')" /></center>]] როდესაც ამ სტრიქონების ავტორი ბრაზილიელებთან მატჩის შემდეგ საბჭოთა მედიისა და სპეციალისტების მხრიდან გამოვლენილ ოპტიმიზმზე აკეთებს აქცენტს, იმ ფაქტის შეხსენებით, რომ ოპტიმიზმის ნაკლებობას ისინი არც ბრაზილიელებთან თამაშამდე განიცდიდნენ, იგი მიუთითებს ამავე ნარკვევში მის მიერვე არაერთხელ მოყვანილ არგუმენტებს იმის შესახებ თუ რატომ იყო ასეთი ოპტიმიზმი საფუძველს მოკლებული და რატომ თვლიდა იგი ჯერ კიდევ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატის]] დაწყებამდე, რომ საბჭოთა ნაკრები ვერ შეძლებდა ამ ჩემპიონატზე მნიშვნელოვანი წარმატების მიღწევას, მათ შორის ვერც საპრიზო ოთხეულში გასვლას, ვერც სანახაობრივად მიმზიდველი ფეხბურთის ჩვენებას და შესაბამისად, ვერც მაყურებელთა სიმპათიის მოპოვებას. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=13–14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...რამ დაბადა ეს უსაფუძვლო ოპტიმიზმი? შევეცდები მოკლედ ავხსნა მისი მექანიზმი. ბრაზილიელებთან ჩვენმა ფეხბურთელებმა მართლაც შესანიშნავად ითამაშეს. მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს, უპირველეს ყოვლისა, თვით ბრაზილიელების დამსახურება იყო. ბრაზილიელთა თამაშის მანერას ადრეც ვიცნობდით და ესპანეთის ჩემპიონატის შემდგომ მატჩებში ხომ კიდევ ერთხელ დაადასტურეს, რომ ისინი მოწინააღმდეგეს ხელს არ უშლიან თამაშში, აცლიან ბურთის მიღებას, რაც ასე უჭირდათ ჩვენს თავდამსხმელებს შემდგომ მატჩებში. }} აქვეა წარმოდგენილი მისი მოსაზრება მსაჯის მიერ ბრაზილიელთა კარში არდანიშნული პენალტებისა და სპეციალისტების ნაწილში, უმთავრესად ამ მიზეზის გამო შექმნილი იმ წარმოდგენის შესახებ — რომ თითქოს, რომ არა მსაჯის ეს და სხვა საბედისწერო შეცდომები, საბჭოთა ნაკრები შეძლებდა დამარცხების თავიდან არიდებას და შესაძლოა მეტოქის დამარცხებასაც. ამ კონტექსტშივე ეხება იგი ბრაზილიელთა მეკარე პერესის მიერ გაშვებულ გოლსაც. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...შემდეგ გავიხსენოთ რამაზ შენგელიას სწრაფი გასვლა და ნაღდი პენალტი, როცა ესპანელი მსაჯის კასტილიოს სასტვენი უსამართლოდ დუმდა. გავიხსენოთ აგრეთვე ოდნავ უფრო საყოყმანო პენალტი მეორე ტაიმში. პირველი პენალტის მიუცემლობის შემდეგ მსაჯის მიერ თერთმეტმეტრიანი საჯარიმო დარტყმის დანიშვნა ეჭვს აღარ იწვევდა. მსაჯის სასტვენი კვლავ დუმდა. ბუნებრივია, ამ სიტუაციებმა შექმნა ილუზია, რომ ჩვენ შეგვეძლო დაგვემარცხებინა ბრაზილიის უძლიერესი ნაკრები. მაგრამ ეს ილუზია არ უნდა დაუფლებოდა სპეციალისტებს, სპორტულ ჟურნალისტებს, კომენტატორებს. რატომ ვერ გავითვალისწინეთ, როგორი ბურთი გაუვარდა ხელიდან ბრაზილიელთა მეკარე პერესს, რითაც მან პენალტის სამაგიერო საჩუქარი მიართვა საბჭოთა ნაკრებს. }} ზემოაღნიშნული კონტექსტიდანვე გამომდინარე ეხება იგი ბრაზილიელთა მიერ საბჭოთა ნაკრების კარში გატანილ გოლებს, რომლებიც საყოველთაო შეფასებით არათუ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ესპანეთის ჩემპიონატის]], არამედ ზოგადად [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] გატანილი გოლებიდან ერთ-ერთ ყველაზე დასამახსოვრებელ და საუკეთესო გოლებად აღიარეს, მათი უმაღლესი ტექნიკური შესრულებისა და გამორჩეული სილამაზის გამო.<ref name="Socrates (Spain 1982)" /><ref name="Eder (Spain 1982)" /> მათ შორის მოყვანილია მეკარე დასაევის სიტყვები ედერის მიერ გატანილ გოლზე. ამ მოკლე მიმოხილვას წინ უძღვის სამხრეთამერიკელთა ტექნიკური მომზადებისა და სათამაშო კლასის მოკლე ავტორისეული შეფასება და ასევე ორი მოკლე ეპიზოდი ბრაზილიის ნაკრების ისტორიული წარსულიდან. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...რატომ ვერ გავითვალისწინეთ მათი უბრწყინვალესი, თითქმის ზღვრამდის მისული ტექნიკა, გადაცემათა საოცარი სიზუსტე და შეუდარებელი დარტყმები? გავიხსენოთ სოკრატესის მიერ ულამაზესი და უძლიერესი, მოჭრილი დარტყმით გატანილი გოლი მარცხენა ცხრიანში,<ref name="Socrates (Spain 1982)" /> შემდეგ ედერის „ხმელი ფოთოლი“...<ref name="Eder (Spain 1982)" /> უწინ [[დიდი (ფეხბურთელი)|დიდის]] ცნობილ „ხმელ ფოთოლს“ ურტყამდნენ მხოლოდ გაჩერებული ბურთით. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#მატჩი მესამე ადგილისათვის|არგენტინაში]] [[ნელინიო]]მ და [[დირსეუ]]მ [[იტალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იტალიელთა]] კარში ბურთები კვლავ „ხმელი ფოთლით“ გაიტანეს, ოღონდ დაარტყეს მოძრავ ბურთს გარღვევაზე შეჭრილებმა. ამჯერად ედერმა „ხმელი ფოთოლი“ დაარტყა მაშინ, როცა ბურთი ჰაერში იყო. თვითონ საბჭოთა მეკარე რინატ დასაევი წერს: „ედერმა ჩვენს მცველებს შორის ისე მარჯვედ, „ტყვიასავით“ ისროლა ბურთი, რომ მან ჩემს თვალწინ სფეროსებური ელვასავით გაკვესა და წამის რაღაც მეასედში ძელის გვერდით გაეხვია ბადეში“. }} რეზონანსული და ცალკე დისკუსიის საგანი აღმოჩნდა მატჩის მთავარი მსაჯის აუგუსტო ლამო კასტილიოს მიერ დაშვებული შეცდომები, რის შესახებაც არაერთი სტატია გამოქვეყნდა ესპანურ, იტალიურ, ბრიტანულ, ბრაზილიურ თუ საბჭოთა პრესაში.<ref name="Lelo_1982_N118">{{cite news | date = 22 ივნისი, 1982 | title = კვლავ კასტილიოს შესახებ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198566/1/Lelo_1982_N118.pdf | publisher = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], № 118 (7178), გვ. 3. | access-date = 22 იანვარი, 2022 }}</ref><ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა" /> უკლებლივ ყველა სტატიაში დაფიქსირებული იყო ერთსულოვანი შეფასება იმის შესახებ, რომ მთავარი მსაჯის კვალიფიკაცია არ შეესაბამებოდა უმაღლესი საფეხბურთო ფორუმისთვის [[ფიფა]]-ს მიერ დადგენილ სტანდარტებს, რომ მისი მხრიდან დაშვებული იყო მიუტევებელი და უხეში შეცდომები, რამაც მნიშვნელოვანწილად იმოქმედა მატჩის მსვლელობაზე. ამონარიდი<ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198563/1/Lelo_1982_N115.pdf „ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 17 ივნისი, 1982. — № 115 (7176). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან „ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა“: {{ციტატა|...საერთაშორისო პრესა კვლავ ფართოდ აშუქებს ფეხბურთში მსოფლიო ჩემპიონატის მსვლელობას, ვრცელ კომენტარს უკეთებს მატჩებს, მათ შორის სსრ კავშირისა და ბრაზილიის გუნდების შეხვედრას, ხაზს უსვამს იმ დასანან შეცდომებს მსაჯობაში, რომლებიც არ უნდა ხდებოდეს. ესპანური გაზეთი „ოხა დელ ლუნესი“ ''({{lang-es|Hoja del Lunes}})'' აჭრელებულია ასეთი სათაურებით: „სირცხვილი კასტილიოს“, „გადაიყვანეთ მსაჯი მეორე ჯგუფში“ (ეს გულშემატკივართა ყველაზე დამცინავი შეძახილია არბიტრისთვის). „ასეთ მსაჯს, რასაკვირველია, ადგილი არ უნდა ჰქონდეს მსოფლიო ჩემპიონატზე“. — წერს ამ გაზეთის სპორტული მიმომხილველი. თითქმის ყველა ბრაზილიური გაზეთი აღიარებს ბრაზილია — სსრ კავშირის მატჩის მსაჯის მიკერძოებას. „ღმერთი ბრაზილიელთა მხარეს იყო და, აგრეთვე, არბიტრიც“. — ირონიულად შენიშნავს „ჟურნალ დუ ბრაზილი“. „მატჩი მსოფლიო ჩემპიონატის შესაფერისი იყო“. — ასე დაახასიათა ეს შეხვედრა ავსტრიის საინფორმაციო სააგენტომ. ერთადერთი სუსტი მონაწილე სევილიის სტადიონზე გამართულ ამ გრანდიოზულ სპექტაკლში, აღნიშნავს სააგენტო, რასაკვირველია, იყო ესპანელი მსაჯი კასტილიო.}} საბჭოთა ნაკრების [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტნის]] [[ალექსანდრე ჩივაძე|ალექსანდრე ჩივაძის]] შეფასებით, კასტილიომ არაობიექტურად იმსაჯა. მან ჯერ [[რამაზ შენგელია|შენგელიას]] წაქცევისთვის აშკარა [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]] არ დანიშნა, ხოლო მეორე ტაიმში იმავე შენგელიას მიერ თამაშის წესების სრული დაცვით გატანილი გოლი არ ჩათვალა.<ref>{{cite web|url=https://archive.vn/tSNxH |title=ალექსანდრე ჩივაძე 1982 წლის მუნდიალს იხსენებს|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=[https://www.worldsport.ge/ge/page/aleqsandre-chivadze-1982-wlis-mundials-ixsenebs worldsport.ge]|quote=''ჩივაძე:'' „...კასტილიომ არაობიექტურად იმსაჯა. მას ყველა პენალტი რომ დაენიშნა, მატჩს გამარჯვებამდე მივიყვანდით.“ ''(მსაჯმა შენგელიას წაქცევისთვის აშკარა პენალტი არ დანიშნა, მეორე ტაიმში კი ასევე შენგელიას სუფთად გატანილი გოლი გააუქმა – ი.ნ.).''}}</ref> კასტილიომ მსაჯობასთან დაკავშირებით მსგავსი შეფასებები გაკეთდა ვიქტორ პონედელნიკის, [[ეუსებიო]]ს, [[ალფრედო დი სტეფანო|დი სტეფანოსა]] და სხვათა მხრიდან. რაც შეეხება [[ტელე სანტანა|სანტანას]], მან შეფასების გაკეთებისგან თავი შეიკავა. ამონარიდები<ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა" /><ref name="მატჩის შემდეგ">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიებიდან: {{ციტატა|...[[ტელე სანტანა|სანტანას]] ჰკითხეს, რას იტყოდა ესპანელი მსაჯის კასტილიოს დუმილზე, როცა ბრაზილიელებმა საჯარიმო მოედანზე მოცელეს [[რამაზ შენგელია|შენგელია]]. პასუხი დიპლომატიური იყო: „მე უფლება არა მაქვს მსაჯების საქმეში ჩავერიო“. წარსულში ცნობილმა საბჭოთა ფეხბურთელმა ვიქტორ პონედელნიკმა კი, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატს ესწრება როგორც „სოვეტსკი სპორტის“ კორესპონდენტი, უყოყმანოდ თქვა, რომ [[პენალტი (ფეხბურთი)|თერთმეტმეტრიანი]] გარდაუვალი იყო. მისი აზრი გაიზიარა ცნობილმა [[პორტუგალიელები|პორტუგალიელმა]] [[ეუსებიო]]მ, [[ალფრედო დი სტეფანო|დი სტეფანომ]] კი კასტილიოს მოქმედებას „ფატალური“ უწოდა.}} {{ციტატა|...„ბრაზილიამ საბჭოთა ნაკრები დაამარცხა მსაჯის შემწეობით“ — ასეთი სათაურით მოათავსა სევილიის სპეციალური კორესპონდენტის რეპორტაჟი იტალიურმა გაზეთმა „კორიერე დელო სპორტმა“ ''({{lang-it|Corriere dello Sport}})''. იტალიური პრესა, ფეხბურთის მიმომხილველები თითქმის ერთსულოვანნი არიან იმაში, რომ ესპანელი არბიტრი უხეში შეცდომებით მსაჯობდა. „კასტილიომ საბჭოთა გუნდი „დასაჯა“, როცა ორი პენალტი არ დანიშნა ბრაზილიელთა კარში“. — ასკვნის „კორიერე დელა სერა“ ''({{lang-it|Corriere della Sera}}).}} შეხვედრის კიდევ ერთი მონაწილის [[თენგიზ სულაქველიძე|თენგიზ სულაქველიძის]] შეფასებით, მიუხედავად იმისა, რომ „ვარსკვლავებით დახუნძლული“ [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილია]] არათუ შეხვედრის, არამედ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატის]] ფავორიტად ითვლებოდა,<ref name="ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან" /> მატჩის პირველ ტაიმში თანაბარი თამაში მიმდინარეობდა,<ref name="დავით-თავართქილაძე" /> საბჭოთა ნაკრები მეტოქეს არაფერში ჩამოუვარდებოდა<ref name="საინტერესო მატჩი" /> და შენგელიას წაქცევისთვის არდანიშნული თერთმეტმეტრიანის მიუხედავად ანგარიშშიც დაწინაურდა.<ref name="დავით-თავართქილაძე" /> მეორე ტაიმის ნახევარზე მეტი იყო გასული და საბჭოთა გუნდი კარს კვლავ მშრალად ინარჩუნებდა, ამასთან მეორე ტაიმში შენგელიამ გოლიც გაიტანა, მაგრამ მსაჯმა უსაფუძვლოდ დააფიქსირა [[თამაშგარე]] და ბურთი არ ჩათვალა.<ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია" /><ref name="დავით-თავართქილაძე" /> თუმცა მატჩის ბოლო ოცი წუთისთვის უმთავრესად დაღლილობისა და გარკვეულწილად შეხვედრისწინა არასათანადო მომზადების გამო გუნდი მზად არ აღმოჩნდა იმისათვის, რომ მეტოქის თანდათან მზარდი უპირატესობა გაენეიტრალებინა, დაწოლისთვის ბოლომდე გაეძლო და სასურველი ანგარიში შეენარჩუნებინა.<ref name="დავით-თავართქილაძე" /><ref name="დავით თავართქილაძე">{{cite web|url=https://archive.vn/2LfHO |title=ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=დავით თავართქილაძე}}</ref><ref group="კომ.">ასე იყო თუ ისე, მეორე ტაიმის ნახევარზე მეტი იყო გასული, ბურთი არ გაგვიშვია, მაგრამ ბოლო ოცი წუთისთვის მზად არ აღმოვჩნდით – დავიღალეთ, თავი იჩინა არასათანადო მომზადებამ – ტურნირის დაწყებამდე მოსკოვში, ნოვოგორსკის ბაზაზე ვიყავით შეკრებაზე და ესპანეთში ბრაზილიასთან თამაშის წინა დღეს ჩავფრინდით. მოკლედ, მატჩის ბოლოს ჯანი აღარ შეგვრჩა და ორი ბურთიც გავუშვით – სოკრატესი მარჯვნიდან შემოვიდა ჩვენს საჯარიმოში და რინატ დასაევს ახლო კუთეში გაუტანა, ხოლო ედერმა ისეთი შორეული დარტყმა შეასრულა, რომ ბურთმა უცნაური ტრაექტორია მოხაზა და დასაევიც უძლური აღმოჩნდა, რეაგირება ვერ მოახერხა.</ref> {{football box |date= [[14 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /> |time= 21:00 <ref name="CEST">{{cite web|url=https://www.timeanddate.com/time/zones/cest |title=CEST – Central European Summer Time|accessdate=3 მაისი, 2020 }}</ref><ref group="კომ.">Time and Date AS 1995–2020 // Also known as: CEDT – Central European Daylight Time, ECST – European Central Summer Time. Central European Summer Time (CEST) is 2 hours ahead of Coordinated Universal Time (UTC). This time zone is a Daylight Saving Time time zone and is used in: Europe, Antarctica. This time zone is often called Central European Summer Time.</ref> |team1= {{fb-rt|BRA|1968}} |score= 2–1 |report= [https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/791/#match-lineups ანგარიში] |team2= {{fb|URS}} |goals1= [[სოკრატესი]] {{გოლი|75}}<br />[[ედერი]] {{გოლი|88}} |goals2 = [[ანდრეი ბალი|ბალი]] {{გოლი|34}} |stadium = [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანი“]], [[სევილია]] |attendance= 68 000 <ref name="soccerway-brazil-ussr">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/14/world/world-cup/brazil/ussr/156723/ |title=Brazil vs Soviet Union 2–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-sssr">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147624-braziliya-sssr-21 |title=Бразилия 2:1 СССР. 14.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Рамон Санчес Писхуан». FootballFacts.ru}}</ref> |referee= აუგუსტო ლამო კასტილიო ([[ესპანეთი]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = ბრაზილია }} |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82h | pattern_b = _sovietunion82h | pattern_ra = _sovietunion82h | pattern_sh = _adidasred | pattern_so = _3_stripes_white | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = FFFFFF | socks = EE0000 | title = სსრ კავშირი }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''21'''||[[დირსეუ]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|46}} |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|46}} |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|74}} |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|89}} |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|89}} |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''18'''||[[იური სუსლოპაროვი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|74}} |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ვიქტორიანო სანჩეს არმინიო ([[ესპანეთი]]) <br />ხოსე ლუის გარსია კარიონი ([[ესპანეთი]]) |} ===შოტლანდია — ახალი ზელანდია=== ჯგუფის მეორე შეხვედრას შოტლანდიისა და ახალი ზელანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედამ“ [[15 ივნისი|15 ივნისს]] უმასპინძლა და მის სანახავად სტადიონის ტრიბუნებზე 36 ათასმა გულშემატკივარმა მოიყარა თავი. გუნდები მოედანზე [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკელმა]] მსაჯმა დევიდ სტენლი სოკამ<ref group="კომ.">დევიდ სტენლი სოკა ({{lang-en|David Stanley Socha}}; დ. 27 სექტემბერი, 1938) is a former soccer referee from the United States. He is best known for supervising two matches in the FIFA World Cup, one in 1982 and one in 1986. [https://news.google.com/newspapers?nid=2507&dat=19820614&id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=6602,2932106&hl=en The 1982 match between Scotland and New Zealand] marked the first World Cup match ever supervised by an American referee. // ოფიციალური სტატისტიკური მონაცემებით ამერიკელ მსაჯთაგან ფეხბურთის ისტორიაში მას პირველს ერგო პატივი, როგორც მატჩის მთავარ არბიტრს — ემსაჯა მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალური ეტაპის შეხვედრა.</ref> გამოიყვანა. როგორც წინასამატჩო განწყობის, ისე ამ შეხვედრის შესახებ სპორტულ მედიაში გამოთქმულ მოსაზრებათა მიხედვით შოტლანდიელებს არ უნდა გასჭირვებოდათ ჩემპიონატის დებიუტანტთა დამარცხება, რამდენადაც ჯოკ სტეინის შეგირდები კლასითაც და გამოცდილებითაც მეტოქეს მნიშვნელოვნად აღემატებოდნენ. [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალზელადიელებისთვის]] ვითარებას კიდევ უფრო ართულებდა ის გარემოება, რომ საწვრთნელი მატჩის დროს მიღებული [[ტრავმა|ტრავმის]] გამო, მათი ერთ-ერთი წამყვანი მოთამაშე გრანტ ტერნერი გუნდს შოტლანდიელთა წინააღმდეგ თამაშში ვეღარ დაეხმარებოდა.<ref name="შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198563/1/Lelo_1982_N115.pdf |title=შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 17 ივნისი, 1982. — № 115 (7176). — გვ. 3.}}</ref> როგორც მოსალოდნელი იყო, თამაში შოტლანდიელთა უპირატესობით წარიმართა. მატჩის დასაწყისშივე, მათ მიერ განხორციელებულმა რამდენიმე სახიფათო შეტევამ შედეგი ვერ მოიტანა, თუმცა იმთავითვე ცხადი გახდა, რომ გოლის გატანა მხოლოდ დროის ამბავი იყო. ამაში მალე ყველა დარწმუნდა, როდესაც მე-18 წუთზე, ჯერ [[კენი დალგლიში|დალგლიშმა]] გახსნა ანგარიში, ხოლო შემდეგ 29-ე და 32-ე წუთებზე ჯონ უორკმა, სამი წუთის ინტერვალში მოწინააღმდეგის კარი ორჯერ აიღო და შოტლანდიამ შეხვედრა ანგარიშით 3–0 წაიყვანა. პირველი ნახევარი ასევე დამთავრდა და მატჩის დამსწრეთაგან უმრავლესობას საქმე მოთავებულად, ხოლო მეორე ტაიმის ჩატარება უბრალო ფორმალობად მიაჩნდა. თუმცა ყველასათვის და პირველ რიგში შოტლანდიელთათვის მოულოდნელად, მეორე ნახევარში ახალზელანდიელებს თამაში წაუვიდათ. მათ ჯერ სტივ სამნერის, ხოლო შემდეგ სტივ ვუდინის გოლებით ანგარიში მინიმუმამდე შეამცირეს, შესაბამისად — 54-ე და 64-ე წუთებზე. თამაშის სადავეების ხელიდან გაშვების საფრთხემ მალევე გამოაფხიზლა შოტლანდიელები. მათ კვლავ აამუშავეს დროებით მოშვებული თავიანთი სიმძლავრეები და გუნდის მეთერთმეტე ნომრის, ჯონ რობერტსონის, შემდეგ კი შეცვლაზე შემოსული სტივ არჩიბალდის გოლებით მატჩი ლოგიკურ დასასრულამდე მიიყვანეს. ასეთ ვითარებაში რაიმეს შესაცვლელად ახალი ზელანდიის ნაკრებს საკმარისი არც მონდომება და აღარც ენერგია შერჩა. როგორც შემდგომ განვითარებულმა მოვლენებმა ცხადყო, ეს იყო მაქსიმუმი, რისი ჩვენებაც უმაღლეს საფეხბურთო ფორუმზე ამ ფორმაციის [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალი ზელანდიის ნაკრებს]] შეეძლო. VI ჯგუფის მეორე შეხვედრა შოტლანდიელთა კანონზომიერი და დამაჯერებელი გამარჯვებით, ანგარიშით — 5–2 დამთავრდა.<ref name="შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს" /> {{football box |date=[[15 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|SCO}} |score=5–2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1051/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[კენი დალგლიში|დალგლიში]] {{გოლი|18}}<br />[[ჯონ უორკი|უორკი]] {{გოლი|29||32}}<br />[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] {{გოლი|73}}<br />[[სტივ არჩიბალდი|არჩიბალდი]] {{გოლი|79}} |goals2=[[სტივ სამნერი|სამნერი]] {{გოლი|54}}<br />[[სტივ ვუდინი|ვუდინი]] {{გოლი|64}} |stadium= „ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=36 000 <ref name="soccerway-scotland-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/15/world/world-cup/scotland/new-zealand/156722/ |title=Scotland vs New Zealand 5–2|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270294-shotlandiya-novaya-zelandiya-52 |title=Шотландия 5:2 Новая Зеландия. 15.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=დევიდ სტენლი სოკა ([[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = ახალი ზელანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ევანსი (ფეხბურთელი)|ალან ევანსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|83}} <ref group="კომ.">ქართულ, რუსულ და ევროპულ სპორტულ მედიაში წლების განმავლობაში უმთავრესად დამკვიდრებული იყო და დღემდე დამკვიდრებულია არა სტრაქანი, არამედ — ''სტრაჩანი''. მისი გვარის წარმოთქმის გარშემო დღემდე აზრთა სხვადასხვაობაა, თუმცა ფეხბურთელის გვარის ეტიმოლოგიიდან გამომდინარე დარგის სპეციალისტების მოსაზრებით, მისი მართებული ფორმაა — სტრაქანი ({{lang-en|Gordon David Strachan}}; {{IPAc-en|ˈ|s|t|r|æ|x|ə|n}} or {{IPAc-en||s|t|r|ɔː|n}})</ref><ref>{{cite web|url=http://www.clanstrachan.org/history/pronunciation.html|title=Strachan: Name Meaning and Pronunciation |accessdate=3 მაისი, 2020 |work=Clan Strachan Society // by Jim Strachan (/stra-khan/), FSA Scot. Contributions from Dr. Philip Smith, PhD Linguistics and learned Gaelic speaker. Revised: 23 June 2019}}</ref> |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |თავ ||'''9''' ||[[ალან ბრაზილი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|53}} |- |თავ ||'''8''' ||[[კენი დალგლიში]] |- |თავ ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|83}} |- |თავ ||'''15'''||[[ჯო ჯორდანი]] |- |თავ ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|53}} |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ბობი ალმონდი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|66}} |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |მცვ ||'''11'''||[[სემ მალკოლმსონი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|77}} |- |ნახ ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |ნახ ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] |- |ნახ ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |თავ ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] <ref>{{YouTube|Bah5aHOihWk|Wynton Rufer}}. ''mrtoppdogg86''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 27 მაი. 2014.</small></ref> |- |თავ ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|66}} |- |თავ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] |- |თავ ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|77}} |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />თომსონ ჩანი ([[ჰონგ-კონგი]]) <br />იუსეფ ალღული ([[ლიბია]]) |} ===ბრაზილია — შოტლანდია=== ჯგუფის მესამე შეხვედრა [[18 ივნისი|18 ივნისს]], ბრაზილიისა და შოტლანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[სევილია]]ში, „ესტადიო ბენიტო ვილიამარინზე“ გაიმართა და მის სანახავად 47 ათასზე მეტი ფეხბურთის მოყვარული შეიკრიბა. გუნდები მოედანზე [[კოსტა-რიკა|კოსტა-რიკელმა]] მსაჯმა ლუის პაულინო სილესმა გამოიყვანა. უკვე საყოველთაოდ მიღებულ და დამკვიდრებულ ფაქტად აღიქმებოდა, რომ ბრაზილიელები ნებისმიერ მატჩში უპირობო ფავორიტებად მოიაზრებოდნენ. იმდენად ბუნებრივი, თვალსაჩინო და კანონზომიერი იყო ეს მოცემულობა, რომ საწინააღმდეგო მოსაზრება არავის, მათ შორის არც შოტლანდიელებს გამოუთქვამთ. შოტლანდიელთა მთავარი მწვრთნელის წინასამატჩო განცხადებებიდან, მხოლოდ ერთი დასკვნის გაკეთების შესაძლებლობა რჩებოდა, რომლის შინაარსს, მასში ჩადებულ წინასწარ მარცხს შეგუებული ადამიანის ერთგვარი კაპიტულანტური განწყობის მიუხედავად, ბევრი მიმომხილველი ერთობ რაციონალურ ახსნასაც უძებნიდა; კერძოდ, ჯოკ სტეინი თვლიდა, რომ თავის გუნდს აქცენტი არა ბრაზილიის, არამედ სსრ კავშირის წინააღმდეგ გასამართ მომდევნო მატჩზე უნდა გაეკეთებინა, რაც მისი აზრით გადამწყვეტი იქნებოდა ჯგუფიდან გამსვლელი გუნდის გამოსავლენად. ხოლო ბრაზილიასთან მაქსიმალური ძალისხმევით თამაში, ამ უკანასკნელთა უპირობო სიძლიერისა და ჯგუფში არსებულ ძალთა ბალანსიდან გამომდინარე, სტრატეგიული მოსაზრებით მას მიზანშეუწონლად და გაუმართლებლად მიაჩნდა. ამონარიდი<ref name="გათამაშების „რიგითი“ დღეები">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198565/1/Lelo_1982_N117.pdf |title=გათამაშების „რიგითი“ დღეები|accessdate=7 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 20 ივნისი, 1982. — № 117 (7178). — გვ. 3.}}</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...შოტლანდიელთა მწვრთნელმა ჯოკ სტეინმა თავის ინტერვიუში ამას წინათ განაცხადა, რომ არ ეთანხმება მათ, ვინც შოტლანდიის გუნდი აუტსაიდერებს მიაკუთვნა. განაცხადა, რომ პრობლემები არ იყო ახალზელანდიელებთან მატჩში, დასაშვებად მიაჩნია მარცხი ბრაზილიელებთან და ყველაფერი უნდა გადაწყვიტოს შოტლანდია-სსრ კავშირის გუნდების შეხვედრამ. }} {{ციტატა|...ბრაზილია-შოტლანდიის მატჩის წინ სტეინმა კიდევ ერთი განცხადება გააკეთა: „ეს მატჩი მაინცდამაინც არ მაწუხებს, უფლებას ვაძლევ საკუთარ თავს დავასვენო კიდეც რამდენიმე წამყვანი ფეხბურთელი, რათა ყველაფერი გავაკეთოთ სსრ კავშირთან მატჩშიც.“ მართლაც, მან ოდნავ შეცვლილი შემადგენლობა გამოიყვანა ბრაზილიელებთან. }} როგორც მოსალოდნელი იყო, თამაში ბრაზილიელთა უპირატესობით წარიმართა. ინიციატივა მათ მატჩის დასაწყისიდანვე ხელთ იგდეს და ჩვეულ სტილში ფართო ფრონტით, გაშლილად ცდილობდნენ მეტოქეთა დაცვითი ზღუდეების დაძლევას. მოედნის ყველა მონაკვეთზე ბრაზილიელთა დომინირების მიუხედავად, პირველი ბურთი შოტლანდიელებმა შეაგდეს. მატჩის მე-18 წუთზე დევიდ ნერიმ უძლიერესი და უზუსტესი დარტყმით ანგარიში გახსნა.<ref>{{YouTube|jn7wz-wCYyA|1982 (June 18) Brazil 4-Scotland 1 (World Cup)}}. ''sp1873''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 იან. 2012.</small></ref>{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=40, 208}} წინა შეხვედრის მსგავსად ბრაზილიელები ამჯერადაც მდევრის როლში აღმოჩნდნენ. გაშვებულ გოლს ოდნავადაც არ უმოქმედია მათზე და ისინიც ჩვეულებისამებრ, აუღელვებლად, ზედმეტი ძალების დაძაბვის გარეშე, თუმცა საკმარისად მძლავრად და მეთოდურად შეუდგნენ [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიელთა]] საკითხის მოგვარებას. 33-ე წუთზე [[ზიკო]]მ ასევე უძლიერესი და უზუსტესი საჯარიმო დარტყმით ანგარიში გაათანაბრა — 1–1.<ref name="Steven-Pye">{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=7 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">5) Zico v Scotland // Jimmy Hill described David Narey's wonderful strike as a "toe-poke" but it certainly woke up the Brazilians. Zico's equaliser from a trademark Brazilian free-kick ended any Scottish dreams and left the hapless Alan Rough (another unwanted prefix) in his usual position of standing still after being outfoxed by a South American at a World Cup. Zico's curling effort was so precise that it clipped the post before going in, a postage stamp goal that would contribute to Scotland being home "before the postcards", in the words of Tommy Docherty.</ref> პირველი ნახევარი ამ ანგარიშით დამთავრდა. შესვენების შემდეგ განვითარებულმა მოვლენებმა, სრულად დაადასტურეს შოტლანდიელთა მთავარი მწვრთნელის წინასამატჩო განცხადებების დროს მოტანილი არგუმენტების მართებულობა. ბრაზილიელებმა ნამდვილი საფეხბურთო სპექტაკლი წარმოადგინეს და დამატებით, ერთმანეთზე უკეთესი სამი გოლი შესთავაზეს მაყურებელს. ჯერ [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარმა]], [[ფეხბურთის წესები|კუთხურის]] გათამაშებისას თავური დარტყმით,<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">15) Oscar v Scotland // Oh Scotland. To be outdone by Brazilian magic is one thing, but to concede a goal that would not have been out of place at Somerset Park or Palmerston Park (Google them), must have had Scottish fans tearing out their hair. John Motson described Oscar's near-post header from Junior's corner as "a real British goal for you, if you like," and he was right. What Alan Hansen made of Graeme Souness's tracking of Oscar is unknown, but at least it wasn't as bad as this.</ref> შემდეგ [[ედერი|ედერმა]]<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">3) Eder v Scotland // Poor Alan Rough. There was very little the Scotland goalkeeper could do when beaten for a third time on the evening, apart from look skywards and follow the ball in bewilderment as Eder's delicious chip drifted into the net. The Brazilian was known as "the Cannon", but he displayed his graceful side for this goal. A quite beautiful goal.</ref> და ბოლოს [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაომ]]<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">9) Falcao v Scotland // Surely Scotland had suffered enough as the end of their Brazilian nightmare neared? But no, there was more to come. Falcao's rasping finish from outside the box – again in off the post – capped a fine comeback and provided the icing on the cake during a performance of stunning artistry. Many a player may have taken a touch after Socrates' lay-off, some may have tried to do what Falcao actually did, but few could have matched the power and accuracy of the Roma man.</ref> საკონტროლო ამხანაგური მატჩებისთვის დამახასიათებელი სიმსუბუქით დაასრულეს საფეხბურთო ხელოვნების უმაღლეს დონეზე შესრულებული კომბინაციები. VI ჯგუფის მესამე შეხვედრა ბრაზილიელთა კანონზომიერი და დამაჯერებელი გამარჯვებით, ანგარიშით — 4–1 დამთავრდა. ამონარიდი<ref name="გათამაშების „რიგითი“ დღეები" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...აქ ბრაზილიელებმა თავიანთი „ტრადიციული“ პირველი გოლი გაუშვეს საკუთარ კარში მე-18 წუთზე ნერის დარტყმის შემდეგ, მაგრამ უკვე პირველი ტაიმის დასასრულისთვის „ბრაზილიური მანქანა“ სრული სიმძლავრით ამუშავდა. ზიკომ 33-ე წუთზე საპასუხო ბურთი გაიტანა, შესვენების შემდეგ კი ოსკარმა, ედერმა და ფალკაომ საბოლოოდ „გაუსწორეს ანგარიში“ შოტლანდიის ნაკრებს — 4:1. }} {{football box |date=[[18 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|BRA|1968}} |score=4–1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/790/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|SCO}} |goals1=[[ზიკო]] {{გოლი|33}}<br />[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] {{გოლი|48}}<br />[[ედერი]] {{გოლი|63}}<br />[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი|87}} |goals2=[[დევიდ ნერი|ნერი]] {{გოლი|18}} |stadium=„ესტადიო ბენიტო ვილიამარინი“, [[სევილია]] |attendance=47 379 <ref name="soccerway-brazil-scotland">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/18/world/world-cup/brazil/scotland/156721/ |title=Brazil vs Scotland 4–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="soccerway-brazil-ussr">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/14/world/world-cup/brazil/ussr/156723/ |title=Brazil vs Soviet Union 2–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270302-braziliya-shotlandiya-41 |title=Бразилия 4:1 Шотландия. 18.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Бенито Вильямарин». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=ლუის პაულინო სილესი ([[კოსტა-რიკა]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = ბრაზილია }} |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] |- |მცვ ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |ნახ ||'''5''' ||[[ტონინიო სერეზო]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |თავ ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|80}} |- |თავ ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |თავ ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|80}} |- |მეკ ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |მცვ ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] |- |ნახ ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|65}} |- |ნახ ||'''16'''||[[ეისა ჰარტფორდი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|68}} |- |თავ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] |- |თავ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] |- |თავ||'''8''' ||[[კენი დალგლიში]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|65}} |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ალექს მაკლიში]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|68}} |- |თავ||'''19'''||[[პოლ სტაროკი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />თომსონ ჩანი ([[ჰონგ-კონგი]]) <br />ადოლფ პროკოპი ([[გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა|გდრ]]) |} ===სსრ კავშირი — ახალი ზელანდია=== ჯგუფის მესამე შეხვედრა [[19 ივნისი|19 ივნისს]], სსრ კავშირისა და ახალი ზელანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედაზე“ შედგა, რომელსაც 19 ათასი მაყურებელი დაესწრო. გუნდები მოედანზე [[ლიბია|ლიბიელმა]] მსაჯმა იუსეფ მოჰამედ ელ ღულმა გამოიყვანა. ამონარიდი<ref name="„ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198566/1/Lelo_1982_N118.pdf |title=„ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ|accessdate=19 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 22 ივნისი, 1982. — № 118 (7179). — გვ. 3.}}</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...19 ივნისს [[მალაგა]]ში ერთმანეთს შეხვდნენ სსრ კავშირისა და ახალი ზელანდიის გუნდები. ახალზელანდიელთა მწვრთნელმა ჯონ ედსჰედმა<ref group="კომ.">სტატიაში ახალზელანდიელთა მწვრთნელის ჯონ ედსჰედის გვარი მცდარი ფორმით არის წარმოდგენილი, რადგან მართებულია — ჯ. ედსჰედმა და არა — ჯ. ედშუდმა, როგორც სტატიაშია. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=1T_dS6A2lCI&feature=youtu.be&t=12 Introducing John Adshead]. ''82 And All That''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 17 სექ. 2016.</small></ref> წინა დღეს განაცხადა, რომ მის გუნდს განზრახული აქვს სიურპრიზი შესთავაზოს მეტოქეს, თვით მას კი სურს გარკვეული გადაადგილებანი მოახდინოს გუნდში. რა სიურპრიზი შეეძლოთ მოეხდინათ ახალზელანდიელებს? მათ გააძლიერეს დაცვა, ნახევარდაცვის რგოლს ამოცანად დაუსახეს რამდენადაც შეეძლო დაეყოვნებინა ბურთი შუა მინდორში და არ მიეცა მეტოქისთვის ხანგრძლივი შეტევის წარმოების საშუალება, თავდამსხმელები კი მოულოდნელი, სწრაფი კონტრიერიშებისთვის მოამზადეს. დასაწყისში ახალზელანდიელებმა მართლაც შეძლეს ამ ამოცანის შესრულება, მაგრამ საბჭოთა ფეხბურთელები სულ უფრო მეტად ეუფლებოდნენ ინიციატივას. 23-ე წუთზე გავრილოვმა გახსნა ანგარიში, შესვენების შემდეგ კი ბლოხინმა და ბალტაჩამა კიდევ ორი ბურთი გაიტანეს მოპირდაპირე კარში — 3:0. ახალზელანდიელთა მეკარეს ფრენკ ვან ჰატუმს<ref group="კომ.">სტატიაში ახალზელანდიელთა მეკარის ფრენკ ვან ჰატუმის გვარი მცდარი ფორმით არის წარმოდგენილი, რადგან მართებულია — ფ. ვან ჰატუმს და არა — ფ. ვან ხატუმს, როგორც სტატიაშია. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=tMmHglmhj6A&feature=youtu.be&t=27 New Zealand goalkeeper turned President]. ''FIFATV ''.</ref> ამ დღს დიდი შრომა გარდახდა, მაგრამ სამი ბურთი მაინც გაუშვა, ამასთან, ანგარიში შეიძლება მეტიც ყოფილიყო, შენგელიას რომ ზუსტად გამოეყენებინა რამდენიმე კარგი გადაცემა. გაზეთებმა ერთხმად აღნიშნეს, რომ ს. ბალტაჩას მიერ ახალზელანდიელთა კარში გატანილი გოლი 1100-ეა მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიაში. ყველამ კარგად იცოდა, რომ ეს მატჩი საბჭოთა ფეხბურთელებს უნდა მოეგოთ სულ ცოტა 2 ბურთის უპირატესობით, რომ შოტლანდიის გუნდთან შეხვედრის წინ გარკვეული გარანტია შეექმნათ თავიანთთვის. }} {{football box |date=[[19 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|URS}} |score=3–0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1054/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[იური გავრილოვი|გავრილოვი]] {{გოლი|24}}<br />[[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინი]] {{გოლი|48}}<br />[[სერგეი ბალტაჩა|ბალტაჩა]] {{გოლი|68}} |stadium=„ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=19 000 <ref name="soccerway-ussr-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/19/world/world-cup/ussr/new-zealand/156720/ |title=Soviet Union vs New Zealand 3–0|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147625-sssr-novaya-zelandiya-30 |title=СССР 3:0 Новая Зеландия. 19.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=იუსეფ ელ ღული ([[ლიბია]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82h | pattern_b = _sovietunion82h | pattern_ra = _sovietunion82h | pattern_sh = _adidas_red | pattern_so = _3_stripes_white | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = FFFFFF | socks = FF0000 | title = სსრ კავშირი }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = ახალი ზელანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |ნახ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |ნახ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|46}} |- |ნახ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |ნახ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|79}} |- |თავ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] |- |თავ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |ნახ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|46}} |- |მცვ ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |თავ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] |- |მცვ ||'''16'''||[[სერგეი როდიონოვი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|79}} |- |მეკ ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |ნახ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] |- |ნახ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] |- |თავ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] |- |თავ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] |- |მცვ ||'''11'''||[[სემ მალკოლმსონი]] |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |თავ||'''19'''||[[ბილი მაკქლიური]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ემილიო სორიანო ალადრენი ([[ესპანეთი]]) <br />ქლაივ უაითი ([[ინგლისი]]) |} ===სსრ კავშირი — შოტლანდია=== {{football box |date=[[22 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|URS}} |score=2–2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1071/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|SCO}} |goals1=[[ალექსანდრე ჩივაძე|ჩივაძე]] {{გოლი|59}}<br />[[რამაზ შენგელია|შენგელია]] {{გოლი|84}} |goals2=[[ჯო ჯორდანი|ჯორდანი]] {{გოლი|15}}<br />[[გრემ სუნესი|სუნესი]] {{გოლი|86}} |stadium=„ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=45 000 <ref name="soccerway-ussr-scotland">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/22/world/world-cup/ussr/scotland/156719/ |title=Soviet Union vs Scotland 2–2|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147626-sssr-shotlandiya-22 |title=СССР 2:2 Шотландия. 22.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=ნიკოლაე რაინეა ([[რუმინეთი]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82a | pattern_b = _sovietunion82a | pattern_ra = _sovietunion82a | pattern_sh = _adidas_red | pattern_so = _3_stripes_red | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = სსრ კავშირი }} |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |ნახ ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |ნახ ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |თავ ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|88}} |- |თავ ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] |- |თავ ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |ნახ ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] |- |ნახ ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] |- |თავ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|88}} |- |მცვ ||'''18'''||[[იური სუსლოპაროვი]] |- |მეკ ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|71}} |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) || {{yel|5}} |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |თავ ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] |- |თავ ||'''15'''||[[ჯო ჯორდანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|71}} |- |თავ ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|71}} |- |თავ ||'''9''' ||[[ალან ბრაზილი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|71}} |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ალექს მაკლიში]] |- |თავ ||'''19'''||[[პოლ სტაროკი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ალოიზი იარგუზი ([[პოლონეთი]]) <br />ალექსის პონეტი ([[ბელგია]]) |} ===ბრაზილია — ახალი ზელანდია=== {{football box |date=[[23 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|BRA|1968}} |score=4–0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/789/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[ზიკო]] {{გოლი|28||31}}<br />[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი|64}}<br />[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] {{გოლი|70}} |stadium=„ესტადიო ბენიტო ვილიამარინი“, [[სევილია]] |attendance=43 000 <ref name="soccerway-brazil-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/23/world/world-cup/brazil/new-zealand/156718/ |title=Brazil vs New Zealand 4–0|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270315-braziliya-novaya-zelandiya-40 |title=Бразилия 4:0 Новая Зеландия. 23.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Бенито Вильямарин». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=დამირ მატოვინოვიჩი ([[იუგოსლავია]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = Brazil }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = New Zealand }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|75}} |- |მცვ ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |ნახ ||'''5''' ||[[ტონინიო სერეზო]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |თავ ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|75}} |- |თავ ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |თავ ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|75}} |- |მეკ ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |მცვ ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|75}} |- |ნახ ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ბობი ალმონდი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |ნახ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|78}} |- |ნახ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |თავ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |თავ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|78}} |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|78}} |- |თავ ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|78}} |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |მცვ ||'''16'''||[[გლენ ადამი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />აბრაჰამ კლეინი ([[ისრაელი]]) <br />ჩარლზ კორვერი ([[ნიდერლანდები]]) |} ==სტატისტიკა== ===გატანილი გოლები=== '''VI ჯგუფში''' ჩატარებულ ექვს შეხვედრაში სულ 26 გოლი გავიდა. გატანილი ბურთები 21 ფეხბურთელის ანგარიშზეა. მათგან, ყველაზე მეტი გოლი ბრაზილიელმა [[ზიკო]]მ გაიტანა,<ref name="Brazil legend Zico">{{YouTube|hVgIi3w3Z48|Brazil legend Zico - FIFA Football Exclusive}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 მაი. 2016.</small></ref> მან სამჯერ შეძლო მეტოქეთა კარის აღება, აქედან ორი ბურთი ახალი ზელანდიის ნაკრებს, ხოლო ერთიც — შოტლანდიის ეროვნულ გუნდს გაუტანა. ორ-ორჯერ გამოიჩინეს თავი, ასევე ბრაზილიელებმა — [[ედერი|ედერმა]], [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაომ]] და შოტლანდიელმა ჯონ უორკმა. ქვემოთ წარმოდგენილია იმ მოთამაშეთა ჩამონათვალი, რომელთაც აღნიშნულ ჯგუფში გამართულ შეხვედრებში ბურთები გაიტანეს. {{Refbegin|3}} * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ზიკო]] {{გოლი}} {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|iXyhcqpG88Q|100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 28 მაი. 2014.</small></ref><ref name="100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|5Y5N_7wIBRk|100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 17 მაი. 2014.</small></ref><ref name="100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|KGnkYeOmucQ|100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 15 მარ. 2014.</small></ref><ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Zico Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=25 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Zico Goal (33')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (28')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=72 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (28')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (31')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=118 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (31')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ედერი]] {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=88 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal (63')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=384 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=135 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (87')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=247 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ უორკი]] {{გოლი}} {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სოკრატესი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=292 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=64 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal (48')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=275 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ანდრეი ბალი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=110 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[იური გავრილოვი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ოლეგ ბლოხინი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[სერგეი ბალტაჩა]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ალექსანდრე ჩივაძე]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[რამაზ შენგელია]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[კენი დალგლიში]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივ არჩიბალდი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[დევიდ ნერი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: David Narey Goal">{{YouTube|Ijmp0k48rHw|Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: David Narey Goal (18')}}. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯო ჯორდანი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ სუნესი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ სამნერი]] {{გოლი}} <ref name="All Whites Spanish Odyssey: Steve Sumner Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=--OLTqS9CNs&feature=youtu.be&t=2584 All Whites Spanish Odyssey: Steve Sumner Goal]. ''Greater WellingtonTV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 ოქტ. 2017.</small></ref><ref name="NZ Football: 1982 World Cup Team" /> * {{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ ვუდინი]] {{გოლი}} <ref name="All Whites Spanish Odyssey: Steve Wooddin Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=--OLTqS9CNs&feature=youtu.be&t=2650 All Whites Spanish Odyssey: Steve Wooddin Goal]. ''Greater WellingtonTV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 ოქტ. 2017.</small></ref><ref name="NZ Football: 1982 World Cup Team">{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20080723152233/http://www.nzsoccer.com/page/1982_world_cup_team.html |title=1982 World Cup Team|accessdate=19 მაისი, 2020 |work=[https://www.nzfootball.co.nz/ NZ Football]|quote=Steve Sumner and Steve Wooddin Scored for New Zealand in the finals in the 2-5 loss against Scotland.}}</ref> {{Refend}} === გალერეა === VI ჯგუფის გოლეადორები. ფრჩხილებში მოცემული ციფრი აღნიშნავს ფეხბურთელის მიერ მეექვსე ჯგუფში ჩატარებულ შეხვედრებში გატანილი გოლების რაოდენობას. <center><gallery> Zico (born 3 March 1953) — Brazil NFT Midfielder (1976–1986) Panini.jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ზიკო]] (3)<ref name="100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)" /><ref name="100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)" /><ref name="100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)" /> Eder Aleixo de Assis (born 25 May 1957) — Brazil NFT Forward (1979–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ედერი]] (2)<ref name="Eder (Spain 1982)" /><ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal" /> Paulo Roberto Falcao (born 16 October 1953) — Brazil NFT Midfielder (1976–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] (2)<ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal" /><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')" /> John Wark (born 4 August 1957) — Scotland NFT Midfielder (1979–1984).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ უორკი|უორკი]] (2) Oscar (born 20 June 1954) — Brazil NFT Defender (1978–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] (1)<ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal" /> Socrates (1954–2011) — Brazil NFT Midfielder (1979–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სოკრატესი]] (1)<ref name="Socrates (Spain 1982)" /> Kenny Dalglish (born 4 March 1951) — Scotland NFT Forward (1971–1986).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[კენი დალგლიში|დალგლიში]] (1) Andriy Bal1.jpeg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ანდრეი ბალი|ბალი]] (1)<ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')" /> Ramaz Shengelia (1957–2012) — Soviet Union NFT Forward (1979–1983) — 1982 FIFA World Cup.jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[რამაზ შენგელია|შენგელია]] (1) John Robertson (born 20 January 1953) — Scotland NFT Left winger (1978–1983).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] (1) Joe Jordan (born 15 December 1951) — Scotland NFT Forward (1973–1982).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯო ჯორდანი|ჯორდანი]] (1) Graeme Souness (born 6 May 1953) — Scotland NFT Midfielder (1974–1986).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ სუნესი|სუნესი]] (1) Aleksandre Chivadze (born 8 April 1955) — Soviet Union NFT Defender (1980–1987).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ალექსანდრე ჩივაძე|ჩივაძე]] (1) Steve Sumner (1955–2017) — New Zealand NFT Midfielder (1976–1988).jpg|{{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ სამნერი|სამნერი]] (1) Oleg Blokhin (born 5 November 1952) — Soviet Union NFT Forward (1972–1988).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინი]] (1) Serginho Chulapa (born 23 December 1953) — Brazil NFT Striker (1979–1982).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] (1) <ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')" /> Yuri Gavrilov (born 3 May 1953) — Soviet Union NFT Midfielder (1978–1985).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[იური გავრილოვი|გავრილოვი]] (1) Adidas Tango España.jpg|Adidas Tango España* </gallery></center> <small>''*'''Adidas Tango España''' — [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ესპანეთის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ოფიციალური ბურთი.''</small> == ლიტერატურა == {{Refbegin}} * {{წიგნი |ავტორი = გოდუაძე, ლაშა. |ნაწილი = |სათაური = მსოფლიო თასის ისტორია (1930–2010) |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/7g7D0 |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = [http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&pft=biblio&qs=700%3Aჯანთიშვილი+გიორგი ჯანთიშვილი, გ.] |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = მსოფლიო სპორტი |წელი = 2010 |ტომი = |გვერდები = 96–98, 366 |გვერდნი = 496 |isbn = |ref = გოდუაძე, ლ. }} * {{წიგნი |ავტორი = ფანჯიკიძე, გურამ. |ნაწილი = |სათაური = [[ფორცა, იტალია!]] |ორიგინალი = |ბმული = |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = ფანჯიკიძე, ლ. (მხატვარი) |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საბჭ. საქართველო |წელი = 1982 |ტომი = |გვერდები = 13–17, 68 |გვერდნი = 294 |isbn = |ref = ფანჯიკიძე, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = Falcão, Paulo Roberto. |ნაწილი = |სათაური = Brasil 82 - O time que perdeu a copa e conquistou o mundo |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.vn/uiAur |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = São Paulo |გამომცემლობა = ''[http://globoesporte.globo.com/futebol/selecao-brasileira/noticia/2012/12/falcao-lanca-livro-sobre-selecao-de-82-gente-se-xingava-sem-firulas.html AGE]'' |წელი = 2010 |ტომი = |გვერდები = 5 |გვერდნი = 118 |isbn = |ref = Falcão, Paulo Roberto. }} * {{წიგნი |ავტორი = Мамаладзе, Теймураз. |ნაწილი = |სათაური = Танго Испания <small>: ХII чемпионат мира по футболу в цифрах и фактах</small> |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.vn/aD7QS |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = Тб. |გამომცემლობა = ЦК КП Грузии |წელი = 1983 |ტომი = |გვერდები = 207–209 |გვერდნი = 228 |isbn = |ref = Мамаладзе, Т. }} {{Refend}} == პერიოდიკა == [[File:Adidas Tango España.jpg|right|200პქ|Adidas Tango España]] {{Refbegin}} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = მსოფლიოს XII ჩემპიონატზე |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198560 |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ტომი = |ნომერი = 113 (7174) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |სათაური = ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198561 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 16 ივნისი, 1982 |ნომერი = 114 (7175) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198563 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 17 ივნისი, 1982 |ნომერი = 115 (7176) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198563 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 17 ივნისი, 1982 |ნომერი = 115 (7176) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = გათამაშების „რიგითი“ დღეები |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198565 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 20 ივნისი, 1982 |ნომერი = 117 (7178) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = „ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198566 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 22 ივნისი, 1982 |ნომერი = 118 (7179) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = განიხილავს მსაჯთა კომისია |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198567 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 23 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 (7180) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = არბიტრები „ცდებიან“ |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198567 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 23 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 (7180) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = გავედით გათამაშების შემდეგ ეტაპზე |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198569 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 24 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 (7181) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |ავტორი = თავართქილაძე, დავით. |სათაური = ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო |ბმული = https://archive.vn/2LfHO |გამოცემა = [https://www.worldcat.org/title/sarbieli/oclc/70688647 „სარბიელი“] |წელი = 29 სექტემბერი, 2017 |ტომი = |ნომერი = |გვერდები = }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Santana blends strength with flair |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4882%2C2934011 |ენა = |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |სახეობა = |წელი = 14 ივნისი, 1982 |ტომი = |ნომერი = 119 |გვერდები = 15 |doi = |issn = 0965-9439 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Brazilian brilliance keep shining through |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4617%2C3263771 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 |გვერდები = 30 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = It's no disgrace to lose to Brazil' — Stein |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4PQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=6648%2C4161629 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 19 ივნისი, 1982 |ნომერი = 124 |გვერდები = 21 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Soviets will play it canny |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4fQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=3184%2C4356757 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 21 ივნისი, 1982 |ნომერი = 125 |გვერდები = 16 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = No breaching the Russian defences |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4vQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=2548%2C4657758 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 22 ივნისი, 1982 |ნომერი = 126 |გვერდები = 28 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Jordan out as Stein fools Kiwis |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=3540%2C2943058 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 14 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 |გვერდები = 16 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = We're going for goals |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=2961%2C3265080 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 |გვერდები = 30 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Stain tries to take the heat off |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=OrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4509%2C3968354 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 18 ივნისი, 1982 |ნომერი = 123 |გვერდები = 24 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Scots' bravery is not enough |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4PQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=2116%2C4161106 |გამოცემა = [https://www.heraldscotland.com/ "The Glasgow Herald"] |წელი = 19 ივნისი, 1982 |ნომერი = 124 |გვერდები = 21 }} * {{სტატია |ავტორი = Maranhão, Carlos; Rezende, Marcelo. |სათაური = Selecao em dia de Garrincha |ბმული = https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false |გამოცემა = [https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&source=gbs_all_issues_r&cad=1 "Placar"] |წელი = 18 ივნისი, 1982 |ნომერი = 630 |გვერდები = 6–9 |issn = 0104-1762 }} {{Refend}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Refbegin}} * [https://web.archive.org/web/20190802212823/https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/index.html 1982 FIFA World Cup archive] * [https://resources.fifa.com/image/upload/spain-1982-part-500920.pdf?cloudid=bn1ocpuvccw3txzmiut3 Spain 1982 FIFA Technical Report: Statistical Details of the Matches pp. 129-133] {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender"|<center>'''თემატური საიტები'''</center> || style="background: white;"| [https://www.footballdatabase.eu/en/competition/overall/6892-coupe_du_monde/1982/110470-groupe_f FootballDatabase.eu] · [http://footballfacts.ru/turnir/296818-chempionat-mira-1982-gruppa-6 FootballFacts.ru] · [https://www.11v11.com/competitions/fifa-world-cup/1982/finals/ International Football History and Statistics] · [https://www.national-football-teams.com/matches/tournament/1/1982/1873/World_Cup.html National-Football-Teams.com] · [http://www.rsssf.com/tables/82full.html#grf Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation] · [https://www.soccerbase.com/tournaments/tournament.sd?tourn_id=1000&tab=tab-1224#roundTab=roundTab_5 Soccerbase] · [https://gh.soccerway.com/international/world/world-cup/1982-spain/group-stage-1/6/g105/ Soccerway] · [http://torcida.com.ru/history/1982/ torcida.com.ru] · [https://www.transfermarkt.com/world-cup-1982/spieltag/pokalwettbewerb/WM82/saison_id/1981/gruppe/6 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/schedule/wm-1982-in-spanien-gruppe-6/0/ WorldFootball.net] · [http://russia-matches.ucoz.ru/publ/matchi/1982/brazilija_sssr_21/53-1-0-828 russia-matches.ucoz.ru] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ლექსიკონები და ენციკლოპედიები'''</center> || style="background: white;"|[https://bigenc.ru/sport/text/5353270 დიდი რუსული ენციკლოპედია] · [https://www.universalis.fr/encyclopedie/1982-12e-coupe-du-monde-de-football/ Universalis] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ვიდეო'''</center> || style="background: white;"|[https://www.youtube.com/watch?v=sxmxftwlglI Brazil 2–1 Soviet Union] · [https://www.youtube.com/watch?v=Jag464c5b7I Scotland 5–2 New Zealand] · [https://www.youtube.com/watch?v=vOjyqAf7A9U Brazil 4–1 Scotland] · [https://www.youtube.com/watch?v=ldk1zUjE9u8 Soviet Union 3–0 New Zealand] · [https://www.youtube.com/watch?v=TtL9jSXyGK0 Scotland 2–2 Soviet Union] · [https://www.youtube.com/watch?v=WFSseGCj5P4 Brazil 4–0 New Zealand] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''მედია'''</center> || style="background: white;"|[http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198569 ლელო] · [https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4882%2C2934011 The Glasgow Herald] · [https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&source=gbs_all_issues_r&cad=1 Placar] |} {{Refend}} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ჯგუფი 6}} [[კატეგორია:მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982]] dqk4eg6egpj8ulimewcw36lqzd93p7s 4402805 4402804 2022-08-02T19:24:43Z Arkaitz1974 85446 wikitext text/x-wiki '''ჯგუფი 6''' ან '''ჯგუფი VI''' ({{lang-en|Group 6}}; {{lang-fr|Groupe VI}}; {{lang-de|Gruppe 6}}; {{lang-es|Grupo 6}})<ref>[[ფიფა]]-ს ოფიციალური ენები — ინგლისური, ფრანგული, გერმანული, ესპანური. // FIFA Official languages — English, French, German, Spanish.</ref> — [[ფიფა]]-ს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალური ეტაპის ჩატარების ფორმატით<ref>{{cite web |url = https://web.archive.org/web/20190306081237/https://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/68/fs-201_10e_fwc-final-draw-history.pdf |title = The FIFA World Cup Final Draw history |accessdate = 4 მაისი, 2020 |work = FIFA.com }}</ref><ref name="Report">{{cite web |url= https://web.archive.org/web/20160303210318/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/09/28/fwc_spain_1982_en_part1_297.pdf |title= 1982 FIFA World Cup in Spain; Report of FIFA |year= 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA }}</ref><ref group="კომ.">The Draw ceremony at Madrid’s Palacio de Congresos under the patronage of the Spanish royal family is unfortunately best remembered (or forgotten) for a mishap with one of the revolving drums containing the minifootballs with the teams’ names and the confusion that ensued in an effort to keep the South American qualifiers apart in the first round. FIFA learnt its lesson and subsequently returned to the foolproof system of using men rather than machines to make the Draw. The 1982 World Cup was the first with 24 finalists, with one seeded team in each of the six four-team, first-round groups. Lengthy discussions led to Argentina, Brazil, Germany FR, England, Spain and ultimate champions Italy being seeded.</ref> გათვალისწინებული ჯგუფური ეტაპის ანუ ტურნირის პირველი რაუნდის 6 ჯგუფიდან ერთ-ერთი, რიგითობის ნომრის მიხედვით — მეექვსე ჯგუფი.<ref>{{cite web |url= https://web.archive.org/web/20200612062711/https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/groups/ |title= World Cup 1982 Spain » Groups |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/world_cups/1982_group_f.php |title= 1982 Soccer World Cup - Group F, First Round |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/wc82index.html |title= World Cup 1982 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref>{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=366}}{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=68}} [[ესპანეთი]]ს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალური ეტაპის 24 მონაწილე ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები 6 ჯგუფად გადანაწილდა.<ref>{{cite web |url= https://www.worldfootball.net/schedule/wm-1982-in-spanien-gruppe-6/0/ |title= World Cup 1982 Spain » Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= WorldFootball.net }}</ref><ref>{{cite web |url= https://books.google.ge/books?id=ibqbuTkY8w0C&pg=PA262&lpg=PA262&dq=1982+FIFA+World+Cup+Group+6&source=bl&ots=9MgnoXNW4c&sig=ACfU3U0ZjS2Nbbm3wiAZIGHk0hxl5_npvA&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiW1YTHgZfpAhVI3aQKHe_vBAMQ6AEwEnoECBUQAQ#v=onepage&q=1982%20FIFA%20World%20Cup%20Group%206&f=false |title= World Cup 1982 Spain - Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Google Books }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.gettyimages.com/photos/fifa-world-cup-1982?mediatype=photography&phrase=fifa%20world%20cup%201982&sort=mostpopular |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Getty Images }}</ref> ჯგუფიდან ორ-ორი საუკეთესო მეორე ეტაპზე გადიოდა, სადაც გუნდები ოთხ სამგუნდიან ჯგუფს ქმნიდნენ, ხოლო ამ ჯგუფებში გამარჯვებულები ბრძოლას ნახევარფინალში აგრძელებდნენ.{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=95}} ჩემპიონატის შემდეგ ეტაპზე გასასვლელად მეექვსე ჯგუფში ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიის]],{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=359}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=197}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_bra82.html |title= Brazil's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_brazil_players.php |title= Brazil Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის]],{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=361}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=198}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_sov82.html |title= Soviet Union's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_soviet_union_players.php |title= Soviet Union Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიისა]]{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=362}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=198}}<ref>{{cite web |url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_sco82.html |title= Scotland's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_scotland_players.php |title= Scotland Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> და მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალური ეტაპის დებიუტანტის [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალი ზელანდიის]]{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=359}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=199}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_nze82.html |title= New Zealand's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_new_zealand_players.php |title= New Zealand Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> ეროვნული ნაკრები გუნდები.<ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43924/ |title= Brazil Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/44026/ |title= Soviet Union Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43967/ |title= Scotland Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43978/ |title= New Zealand Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref> მეექვსე ჯგუფში პირველი ადგილი [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიის ნაკრებმა]] დაიკავა, რომელმაც სამივე შეხვედრა მოიგო და შესაბამისად, ტურნირის მეორე რაუნდში გადასვლის უფლება მოიპოვა. მეორე ადგილზე [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის ნაკრები]] გავიდა, რომელმაც [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიის ნაკრების]] მსგავსად ქულათა თანაბარი რაოდენობა დააგროვა და მხოლოდ ბურთების უკეთესი სხვაობის წყალობით შეძლო ჯგუფიდან გასვლა და ტურნირის გაგრძელება.<ref>{{YouTube|LGxF9Ek5JT4|1982 FIFA World Cup First round Group 6}}. ''regioworldcup82''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 14 თებ. 2009.</small></ref><ref>{{cite web |url= https://footballia.net/competitions/world-cup/tournaments/world-cup-1982 |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Footballia }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.historicalkits.co.uk/international/tournaments/fifa-world-cup/1982/1982-group-6.html |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Historical Football Kits }}</ref><ref>{{cite web |url= https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/fifa-world-cup-1982-spain/group-stage/301/ |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Global Sports Archive }}</ref> == ქალაქები და სტადიონები == '''VI ჯგუფის''' მატჩები [[14 ივნისი]]დან [[23 ივნისი]]ს ჩათვლით, სამხრეთ [[ესპანეთი]]ს, კერძოდ კი, [[ანდალუსია|ანდალუსიის]] ორ ქალაქში — [[სევილია]]სა და [[მალაგა]]ში გაიმართა.{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=184–186}} სულ 6 შეხვედრა ჩატარდა — აქედან ერთს [[სევილია|სევილიის]] [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანმა“]],<ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /> ორს — იმავე [[სევილია|სევილიის]] „ესტადიო ბენიტო ვილიამარინმა“,<ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya" /><ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya" /> ხოლო დანარჩენ სამ მატჩს [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედამ“ უმასპინძლა.<ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya" /><ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya" /><ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya" /> {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! colspan=2| [[სევილია]] ! [[მალაგა]] ! [[ესპანეთი]] |- | [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|'''რამონ სანჩეს პისხუანი''']] <br /> <small>({{lang-es|Estadio Ramón Sánchez Pizjuán}})</small> | '''ბენიტო ვილიამარინი''' <br /> <small>({{lang-es|Estadio Benito Villamarín}})</small> | '''ლა-როსალედა''' <br /> <small>({{lang-es|Estadio La Rosaleda}})</small> | [[ანდალუსია]] |- | <small>ტევადობა: 68 110 <ref name="ტევადობა">სტადიონის ტევადობა მოცემულია 1982 წლის მონაცემებით.</ref></small> | <small>ტევადობა: 50 253 <ref name="ტევადობა" /></small> | <small>ტევადობა: 34 411 <ref name="ტევადობა" /></small> | <small>[[სევილიის პროვინცია|სევილიის]] და [[მალაგის პროვინცია|მალაგის პროვინციები]]</small> |- | [[File:Sevilla1-1Lega2017.jpg|220x220px|alt=]] | [[File:Estadio Benito Villamarin. Real Betis Balompie.jpg|220x220px|alt=]] | [[File:Preferencia Rosaleda.jpg|220x220px|alt=]] | {{პოზრუკა+|ესპანეთი|width=200|float=center|places= {{პოზრუკა~|ესპანეთი|lat_deg=36.719444|lon_deg=-4.42|position=right|label='''[[მალაგა]]'''}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი|lat_deg=37.377222|lon_deg=-5.986944|position=top|label='''[[სევილია]]'''}} |caption=}} |} ==ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=20|{{Tooltip|ა|დაკავებული ადგილი}} !width=150|გუნდი !width=20|{{Tooltip|თ|თამაში}} !width=20|{{Tooltip|მ|მოგება}} !width=20|{{Tooltip|ფ|ფრე}} !width=20|{{Tooltip|წ|წაგება}} !width=20|{{Tooltip|გბ|გატანილი ბურთები}} !width=20|{{Tooltip|მბ|მიღებული ბურთები}} !width=20|{{Tooltip|ბ|ბურთების სხვაობა}} !width=20|{{Tooltip|ქ|ქულათა რაოდნობა}} !width=170|კვალიფიკაცია |- bgcolor="#ccffcc" |1 |align="left"|{{fb|BRA|1968}} |3||3||0||0||10||2||+8||'''6'''||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982#C ჯგუფი|მეორე რაუნდში]] გასვლა |- bgcolor="#ccffcc" |2 |align="left"|{{fb|URS}} |3||1||1||1||6||4||+2||'''3'''||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982#A ჯგუფი|მეორე რაუნდში]] გასვლა |- |3 |align="left"|{{fb|SCO}} |3||1||1||1||8||8||0||'''3'''|| |- |4 |align="left"|{{fb|NZL}} |3||0||0||3||2||12||−10||'''0'''|| |} ==მატჩები== ===ბრაზილია — სსრ კავშირი=== ჯგუფის პირველი შეხვედრა ბრაზილიისა და სსრ კავშირის ეროვნულ გუნდებს შორის [[სევილია]]ში, [[14 ივნისი|14 ივნისს]], [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანზე“]] გაიმართა და მას 68 ათასი გულშემატკივარი დაესწრო.<ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /><ref>{{YouTube|kXfPZ-Htd9I|Brasil 2 x 1 USSR - Jogo Completo - Copa do Mundo 1982}}. ''CartolaScoutsbr''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 18 მარ. 2013.</small></ref> გუნდები მოედანზე ესპანელმა მსაჯმა აუგუსტო ლამო კასტილიომ გამოიყვანა.<ref>{{YouTube|X4HZyduSjMg|Brazil - СССР/USSR (Soviet Union) World Cup 1982 1st round 2nd half}}. ''Quincy Wilson''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 3 აგვ. 2014.</small></ref><ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია">{{cite web|url=https://archive.vn/Waryl |title=თენგიზ სულაქველიძე: „ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია“|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=ილია ნანობაშვილი}}</ref><ref group="კომ.">მუნდიალ-1982: 14 ივნისს, სევილიის “რამონ სანჩეს პისხუანის” სტადიონზე 68 ათასი გულშემატკივარი დაესწრო ბრაზილია-საბჭოთა კავშირის ჯგუფური ეტაპის პირველ მატჩს, რომელშიც სოკრატესმა და ედერმა შორეული დარტყმებით ჩააქრეს სენსაცია - სსრკ 1:0 იგებდა და ბრაზილიელებმა ბოლო 15 წუთში მოატრიალეს თამაში. ალბათ, ვერც მოატრიალებდნენ, რომ არა ლამო კასტილიო: ესპანელმა არბიტრმა, რამაზ შენგელიას სუფთა გოლი არ ჩაუთვალა და პლუს, მისი წაქცევისთვის უეჭველი პენალტი არ დადო. იმ შეხვედრაში ოთხმა ქართველმა ფეხბურთელმა ითამაშა: ალექსანდრე ჩივაძემ, შენგელიამ, ვიტალი დარასელიამ და „მსოფლიო სპორტის“ რესპოდენტმა თენგიზ სულაქველიძემ. ოთხივესთვის, ეს სადებიუტო თამაში იყო მსოფლიოს ჩემპიონატზე და თანაც, რა მატჩში. შეხვედრა საკმაოდ საინტერესო და დაძაბული გამოდგა.</ref><ref name="ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ეს მატჩი საყოველთაო ყურადღების ცენტრში იყო. საბჭოთა ფეხბურთელთაგან ბევრს მოელიან ამ ჩემპიონატზე, ხოლო ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან. თამაში, მართლაც, მეტად საინტერესო, დაძაბული და შეუპოვარი გამოდგა.</ref> ბრაზილიელთა როგორც ტერიტორიული, ისე ტექნიკური მომზადების და სათამაშო კლასის უპირატესობის მიუხედავად საბჭოთა ფეხბურთელებმა რაციონალური, კოლექტიური თამაშის ორგანიზების ხარჯზე, საკმაოდ სოლიდური წინააღმდეგობა გაუწიეს მეტოქეს.<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">პირველ ტაიმში გარკვეული ტერიტორიული უპირატესობა ბრაზილიელებს ჰქონდათ, რომლებიც ტექნიკური მომზადების თვალსაზრისით სჯობდნენ მეტოქეებს, მაგრამ საბჭოთა ფეხბურთელებმა შეძლეს რაციონალური, კოლექტიური თამაშის ორგანიზება.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან „ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი“: {{ციტატა|...უკვე პირველ წუთებზე დასაევმა [[ზიკო]]ს უძნელესი ბურთი აიღო, შემდეგ სწრაფი კომბინაცია გაითამაშეს [[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინმა]] და [[ანდრეი ბალი|ბალმა]], თავით დარტყმული ბურთი ოდნავ ასცდა კარს. მომდევნო პერიოდში დასაევმა კვლავ აიღო ძნელი ბურთები [[ჟუნიორი]]სგან, სერჟინიოსგან, მაგრამ ერთ-ერთი კონტრშეტევისას, მე-15 წუთზე, ბრაზილიელთა მცველებმა თავიანთ საჯარიმო მოედანზე წააქციეს [[რამაზ შენგელია|შენგელია]], მსაჯმა კი მიიჩნია, რომ წესების დარღვევას არ ჰქონდა ადგილი.}} ანგარიში საბჭოთა ფეხბურთელებმა გახსნეს — გოლი შეხვედრის პირველი ნახევრის 34-ე წუთზე, [[ანდრეი ბალი]]ს შორეული დარტყმისა და ბრაზილიელთა მეკარის [[ვალდირ პერესი]]ს დაგვიანებული რეაქციის შედეგად გავიდა.<ref name="დავით-თავართქილაძე">{{cite web|url=https://archive.vn/2LfHO |title=ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=დავით თავართქილაძე}}</ref><ref group="კომ.">პირველ ტაიმში თანაბარი თამაში წავიდა, ბრაზილიას არაფერში ჩამოვუვარდებოდით და დავწინაურდით კიდეც – ანდრეი ბალმა დაახლოებით 30 მეტრიდან გაიტანა, ცოტა არ იყოს, კურიოზული გოლი – ვალდირ პერესის დარი სუსტი მეკარე ბრაზილიის ნაკრებს სხვა დროს ალბათ არც ჰყოლია. გატანილ გოლს ჩვენში არანაირი ილუზია არ გამოუწვევია, რადგან ვიცოდით, რომ ბრაზილია ბოლომდე იბრძოლებდა, მთელი თამაში წინ იყო. პირველ ტაიმში სხვა საგოლე მომენტი არც ყოფილა, თუმც შენგელიას წაქცევისთვის მსაჯმა აშკარა 11-მეტრიანი არ დანიშნა. ...ფრეს შანსი მაინც გვქონდა – მეორე ტაიმში შენგელიამ გაიტანა, მაგრამ მსაჯმა არ ჩათვალა, თამაშგარე დააფიქსირა. ვიდეოჩანაწერზე კი გამოჩნდა, რომ შენგელია და მეტოქე მცველი ერთ ხაზზე იდგნენ და მაშინდელი წესებით ასეთ დროს თამაშგარე არ ინიშნებოდა.</ref> ამის მიუხედავად, ბრაზილიელებს აქტიურობა არ შეუნელებიათ და მათთვის ჩვეულ რიტმში კიდევ უფრო ინტენსიურად განაგრძობდნენ შეტევითი კომბინაციების აწყობას და სახიფათო მომენტების შექმნას.<ref name="სახიფათო მომენტები">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ბრაზილიელთა ყოველ შეტევას მოსდევდა სწრაფი, გააზრებული კონტრიერიში და თუ სახიფათო მომენტებზე ვილაპარაკებთ, ისინი საკმარისი რაოდენობით შეიქმნა, როგორც ერთ, ისე მეორე კართან.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...აღსანიშნავია, რომ ბრაზილიელები დიდი ოსტატობით ასრულებდნენ ცალკეულ ტექნიკურ ილეთებს, მაგრამ გადამწყვეტ მომენტებში არაზუსტად ურტყამდნენ კარში. 33-ე წუთზე ბურთი შუა მინდორზე ტრიალებდა. იგი გადასცეს [[ანდრეი ბალი|ბალს]], მან შორი მანძილიდან, მოულოდნელად, ძლიერად დაარტყა, მეკარე ვალდირ პერესი აშკარად მოუმზადებელი აღმოჩნდა და ვერ შეძლო დარტყმის მოგერიება — 1:0.}} [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] გარკვეული პოზიციური უპირატესობის მიუხედავად გოლის გატანის შესაძლებლობა ორივე გუნდს ჰქონდა,<ref name="სახიფათო მომენტები" /> ტაიმის დასასრულს ბესონოვს ანგარიშის გაზრდის რეალური შესაძლებლობა მიეცა, მაგრამ მომენტის გამოყენება ვერ შეძლო — ბურთი მიზანს ასცდა. პირველ ტაიმში ანგარიში უცვლელი დარჩა. შეხვედრის განახლებისთანვე [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] შემადგენლობაში [[დირსეუ]]ს ნაცვლად მოედანზე პაულო იზიდორო გამოვიდა.<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /><ref group="კომ.">აღნიშნულ მატჩში [[დირსეუ]]მ უკანასკნელად დაიცვა ბრაზილიელთა ღირსება [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] და ამით ფაქტობრივად დაასრულა სანაკრებო კარიერა. თუმცა [[1986]] წლის აპრილსა და მაისში მან დამატებით კიდევ ორ საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში მიიღო მონაწილეობა [[იუგოსლავიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იუგოსლავიისა]] და [[ჩილეს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ჩილეს]] ეროვნულ ნაკრებთა წინააღმდეგ.</ref> საბჭოთა ნაკრებმა თამაში ცვლილების გარეშე განაგრძო. მატჩის მეორე ნახევარიც თითქმის იმავე სცენარით წარიმართა.<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა" /> [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელებს]] არ უცდიათ მკვეთრად რადიკალური ცვლილება მოეხდინათ თამაშის მსვლელობაში ტემპისა და რიტმის კიდევ უფრო გაზრდის ან ერთიან, მასირებულ შეტევაზე გადასვლის თვალსაზრისით. ისინი მეთოდურად და აუღელვებლად, მაგრამ ამავე დროს შეუჩერებლად და მძლავრად განაგრძობდნენ ოპონენტთა შევიწროებას მოედნის თითქმის ყველა მონაკვეთზე, განსაკუთრებით მეტოქის საჯარიმო მოედნის სიახლოვეს. ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...[[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელები]] აგებდნენ. [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელთა]] მარცხის შემდეგ ეს, შეიძლება, მეორე სენსაცია ყოფილიყო [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|მიმდინარე ჩემპიონატში]], ამიტომ მეორე ტაიმში მათ მთელი თავიანთი შესაძლებლობები ჩააქსოვეს თამაშში. ისინი უტევდნენ მძლავრად, მაღალ ტემპში, შეუჩერებლად, ყოველ საიერიშო კომბინაციაში აქტიურად მონაწილეობდნენ ნახევარმცველები და მცველებიც. მწვრთნელმა [[ტელე სანტანა]]მ მეორე ტაიმში მინდორზე გამოიყვანა პაულო ისიდორო, რომელმაც საგრძნობი გამოცოცხლება შეიტანა თავისი გუნდის თამაშში და განსაკუთრებით — შეტევაში. }} [[File:Socrates (1954–2011) — Brazil NFT Midfielder (1979–1986).jpg|thumb|right|200პქ|<center>[[სოკრატესი]], [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] პირველი გოლის ავტორი.<ref name="Socrates (Spain 1982)">{{YouTube|69aozBj-BCU|100 Great Brazilian Goals: #3 Socrates (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 8 ივნ. 2014.</small></ref></center>]] მიუხედავად იმისა, რომ საბჭოთა ფეხბურთელები სულაც არ აპირებდნენ სტატისტების როლში ყოფნას და სპეციალისტების შეფასებით, ამგვარად არც გამოიყურებოდნენ,<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა" /><ref name="საინტერესო მატჩი" /> მატჩის მიწურულისთვის გუნდებს შორის სათამაშო კლასში განსხვავება კიდევ უფრო თვალსაჩინოდ გამოიკვეთა, რამაც თავისი კანონზომიერი შედეგი მოიტანა. შეხვედრის 75-ე წუთზე ჯერ გუნდის [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტანმა]] [[სოკრატესი|სოკრატესმა]],<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')" /> ხოლო 88-ე წუთზე [[ედერი|ედერმა]]<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /> — სანახაობრივი თვალსაზრისით მეტად შთამბეჭდავი ბურთები შეაგდეს დასაევის კარში და [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატზე]] პირველი გამარჯვება იზეიმეს.<ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია" /><ref name="დავით თავართქილაძე" /> ''[[The Guardian]]-ის'' სპორტული მიმომხილველის სტივენ ფაის<ref name="Steven Pye">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/profile/steven-pye |title=Steven Pye|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=The Guardian|quote=Steven Pye writes about anything to do with sport in the 1980s at That 1980s Sports Blog}}</ref> შეფასებით ედერის<ref>{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">1) Eder v Soviet Union // Sheer fantasy football. If this goal had been scored with Brazil winning 4-0, you might have put it down to showboating, but Eder's winner was delivered with just two minutes left in a breathtaking tussle. Brazil were constantly probing, knocking the ball about in an attempt to find an opening, until Junior decided to put one in the mixer towards Serginho. Falling to substitute Isidoro on the right, Brazil could begin again, a pass inside played to Falcao. And this is where the fun really begins. Falcao's dummy through his legs saw Eder collect the ball at pace just outside the box. Flicking the ball up with his left foot, Eder then volleyed a dipping shot past the unsighted Dasayev, a training ground goal scored in the cut and thrust of a World Cup match. It's moments like Eder's wondergoal that make you realise what a wonderful sport football can be, when a ball is placed at the right feet. Yes, we all secretly love the odd Massing incident, but players like Eder, Zico, Socrates and Falcao remind us that we can see the beautiful game from time to time. Were Brazil 1982 the best team never to win the World Cup? I'd say so.</ref> და სოკრატესის<ref>{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">2) Socrates v Soviet Union // Brazil's defensive frailties were plain for all to see, as five times they had to come from behind during the 1982 World Cup (succeeding on four occasions - Rossi's third in their final match was one too many). The first example came in Brazil's opening match against the USSR, Waldir Peres' farcical mistake so bad that even a clown would have blushed at having made such a blooper. To break down a resolute Soviet defence, Brazil needed something spectacular. Step forward Socrates. Cutting in from the left, twice Socrates dropped his shoulder, before letting fly with a shot that rose into Dasayev's top right hand corner. The excellent keeper managed to get his hand to Socrates' strike, but it was simply too good, too powerful, and too accurate to keep out. A goal described by David Miller in the Daily Express as "fearsome, soaring, unstoppable". A contender for the goal of the tournament, but in my opinion, it wasn't even the best goal in this match.</ref> ეს გოლები საუკეთესო იყო იმ 15 გოლს შორის, რომლებიც ბრაზილიელებმა გაიტანეს ამ ჩემპიონატზე. ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...მრავალი ცდისა და უნაყოფო იერიშის შემდეგ ბრაზილიელებმა მაინც მიაღწიეს საწადელს: ჯერ [[სოკრატესი|სოკრატესმა]] 73-ე წუთზე შორი მანძილიდან უზუსტესი გოლი გაიტანა, ხოლო 88-ე წუთზე [[ედერი|ედერმა]] კარგად გამოიყენა შექმნილი მდგომარეობა და მეორედ აიღო დასაევის კარი.<ref name="Eder (Spain 1982)" /> აღსანიშნავია, რომ ბრაზილიელთა ამ ორი გოლის ინტერვალში [[რამაზ შენგელია|შენგელიამ]] ბურთი გაიტანა მეტოქის კარში, მაგრამ მსაჯებმა მისი მდგომარეობა [[თამაშგარე]]დ მიიჩნიეს.}} მთლიანობაში, მატჩისადმი მიძღვნილი სტატიებიდან, ფეხბურთის სპეციალისტთა თუ საფეხბურთო ფუნქციონერთა გამოხმაურებებიდან გამომდინარე, გულშემატკივართა და სპორტულ ჟურნალისტთა დიდ უმრავლესობაში როგორც ბრაზილიელთა, ასევე საბჭოთა ფეხბურთელთა პირველმა თამაშმა მეტად დადებითი, ხოლო თავად შეხვედრამ — საუკეთესო შთაბეჭდილება დატოვა,<ref name="საინტერესო მატჩი">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=„შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ბრაზილიის ფეხბურთის ფედერაციის <small>''[სავარაუდოდ უნდა იყოს — კონფედერაციის]''</small> პრეზიდენტს ჟ. კოუტინიოს ესპანეთის გაზეთისთვის მიცემულ ინტერვიუში არ დაუმალავს, რომ მისმა ნაკრებმა ერთობ საუკეთესო მატჩი გამართა მსოფლიოს ერთ-ერთ საუკეთესო გუნდთან. მატჩის დამთავრების შემდეგ [[ფიფა]]ს პრეზიდენტმა [[ჟოაო აველანჟი|ჟოაო აველანჟმა]] განაცხადა, რომ „იგი გულწრფელად კმაყოფილია ორივე გუნდის თამაშით“.</ref><ref name="Brazilian brilliance keep shining through">{{cite web |url=https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4617%2C3263771 |title=Brazilian brilliance keep shining through |last=Paul |first=Ian |date=<small>15 ივნისი, 1982</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Glasgow Herald |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref> თუმცა ფეხბურთის მიმომხილველთა და სპორტული მედიის საერთო შეფასებით ჩემპიონატის სადებიუტო მატჩში სამხრეთამერიკელებს გამარჯვება იოლად არ მოუპოვებიათ.<ref name="torcida-Первый-матч">{{cite web|url=http://torcida.com.ru/history/1982/ |title=Матчи сборной Бразилии на ЧМ-1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=torcida.com.ru}}</ref><ref group="კომ.">Первый матч против сборной СССР бразильцы выиграли со счетом 2:1. Советские футболисты хоть и не нанесли не одного опасного удара, но однажды Вадир Перес все-таки ошибся. Он неудачно принял мяч и тот оказался в воротах. Во втором тайме сначала Сократес на 73-й минуте сравнял счет, а затем Эдер за две минуты до окончания матча вывел бразильцев вперед. Бразильцы играли хорошо, однако победа досталась им не легко.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref><ref name="მატჩის შემდეგ">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...მატჩი მოიგო ბრაზილიის ნაკრებმა — 2:1, რომელმაც მეორე ტაიმში უმაღლესი კლასის თამაში აჩვენა, მაგრამ უნდა ვთქვათ, რომ საბჭოთა ფეხბურთელები ამ მატჩში ღირსეულ მეტოქედ გამოიყურებოდნენ. „ეს იყო ერთ-ერთი საუკეთესო მატჩი, რომელიც ოდესმე მინახავს მსოფლიო ჩემპიონატებზე, — განაცხადა სამგზის მსოფლიო ჩემპიონების მწვრთნელმა [[ტელე სანტანა]]მ ბრაზილიისა და საბჭოთა გუნდების მატჩის შემდეგ. — ეს იყო შესანიშნავი, მაგრამ ძნელი თამაში ორივე ნაკრებისთვის. საბჭოთა გუნდი საუკეთესო ფეხბურთელებითაა დაკომპლექტებული და ეჭვიც არ მეპარება, რომ ჩვენი შეხვედრა ქვეჯგუფში გადამწყვეტი იყო“. }} სააგენტო [[ფრანს-პრესი]]სადმი მიცემულ ინტერვიუებში ჩატარებული შეხვედრის შესახებ თავიანთი მოსაზრება თავად მატჩის მონაწილეებმაც გამოხატეს. ამონარიდი<ref name="საინტერესო მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...[[ზიკო]]: „უნდა ვაღიარო, რომ საბჭოთა ფეხბურთელებმა მრავალი პრობლემის წინაშე დაგვაყენეს და გამარჯვება იოლად არ მოგვიპოვებია“. }} {{ციტატა|...[[სოკრატესი]]: „მთელი გუნდის ძალისხმევით ყველაფერი ვიღონეთ თამაშში გარდატეხის შეტანისა და მატჩის ჩვენს სასარგებლოდ შემობრუნებისათვის“. }} {{ციტატა|...[[ალექსანდრე ჩივაძე]]: „თითქმის ბოლომდე კარგად ვითამაშეთ, მაგრამ ბრაზილიის ნაკრები მართლაც, დამსახურებულად ატარებს ამ ჩემპიონატის ნომერ პირველი ფავორიტის სახელს“. }} მატჩის ზოგადი სურათის მოკლე მიმოხილვის სახით საკმაოდ საინტერესო ანალიზს და საყურადღებო მოსაზრებებს სთავაზობს მკითხველს საფეხბურთო თემატიკაზე არაერთი [[წიგნი]]ს თუ კრებულის, ასევე ფეხბურთის პრობლემებზე მრავალი საინტერესო წერილის ავტორი, ცნობილი [[ქართველები|ქართველი]] [[მწერალი]] [[გურამ ფანჯიკიძე]] 1982 წლის ბოლოს მისი ავტორობით გამოცემულ სპორტული ნარკვევების მორიგ კრებულში — ''„[[ფორცა, იტალია!]]“'', სადაც საუბარია, როგორც უშუალოდ მატჩის შესახებ ასევე, მატჩის შემდგომ გამოხმაურებებზე სხვადასხვა მედიასაშუალებებისა თუ სპეციალისტების მხრიდან. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=13}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...სამართლიანობა მოითხოვს ვთქვათ, რომ ბრაზილიელებთან თამაშის შემდეგ საბჭოთა გუნდმა მოიპოვა საკმაო აღიარება. ეს ბუნებრივიც იყო. ბრაზილია ჩემპიონატის აღიარებული ფავორიტი გახლდათ და მასთან კარგი თამაში უკვე დიდ რამეს ნიშნავდა. მაგრამ არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ უცხოელები, რომლებიც კარგად არ იცნობდნენ საბჭოთა ნაკრებს, ბრაზილიელებთან მშვენივრად წარმართულ თამაშს შეიძლებოდა შეეცდინა. ბრაზილიელებთან მატჩის შემდეგ ჩვენი პრესა, სპეციალისტებიც, ჟურნალისტებიც და სპორტული კომენტატორებიც ერთბაშად განეწყვნენ ძალზე ოპტიმისტურად. თუმცა, ოპტიმიზმის ნაკლებობას ვერც ბრაზილიელებთან თამაშამდე ვუსაყვედურებდით. }} [[File:Eder Aleixo de Assis (born 25 May 1957) Brazil NFT (1979–1986) Forward. Image001.jpg|thumb|left|200პქ|<center>[[ედერი]], [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] მეორე გოლის ავტორი.<ref name="Eder (Spain 1982)">{{YouTube|O1SzYMvPQGE|100 Great Brazilian Goals: #7 Eder (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 ივნ. 2014.</small></ref><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')" /></center>]] როდესაც ამ სტრიქონების ავტორი ბრაზილიელებთან მატჩის შემდეგ საბჭოთა მედიისა და სპეციალისტების მხრიდან გამოვლენილ ოპტიმიზმზე აკეთებს აქცენტს, იმ ფაქტის შეხსენებით, რომ ოპტიმიზმის ნაკლებობას ისინი არც ბრაზილიელებთან თამაშამდე განიცდიდნენ, იგი მიუთითებს ამავე ნარკვევში მის მიერვე არაერთხელ მოყვანილ არგუმენტებს იმის შესახებ თუ რატომ იყო ასეთი ოპტიმიზმი საფუძველს მოკლებული და რატომ თვლიდა იგი ჯერ კიდევ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატის]] დაწყებამდე, რომ საბჭოთა ნაკრები ვერ შეძლებდა ამ ჩემპიონატზე მნიშვნელოვანი წარმატების მიღწევას, მათ შორის ვერც საპრიზო ოთხეულში გასვლას, ვერც სანახაობრივად მიმზიდველი ფეხბურთის ჩვენებას და შესაბამისად, ვერც მაყურებელთა სიმპათიის მოპოვებას. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=13–14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...რამ დაბადა ეს უსაფუძვლო ოპტიმიზმი? შევეცდები მოკლედ ავხსნა მისი მექანიზმი. ბრაზილიელებთან ჩვენმა ფეხბურთელებმა მართლაც შესანიშნავად ითამაშეს. მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს, უპირველეს ყოვლისა, თვით ბრაზილიელების დამსახურება იყო. ბრაზილიელთა თამაშის მანერას ადრეც ვიცნობდით და ესპანეთის ჩემპიონატის შემდგომ მატჩებში ხომ კიდევ ერთხელ დაადასტურეს, რომ ისინი მოწინააღმდეგეს ხელს არ უშლიან თამაშში, აცლიან ბურთის მიღებას, რაც ასე უჭირდათ ჩვენს თავდამსხმელებს შემდგომ მატჩებში. }} აქვეა წარმოდგენილი მისი მოსაზრება მსაჯის მიერ ბრაზილიელთა კარში არდანიშნული პენალტებისა და სპეციალისტების ნაწილში, უმთავრესად ამ მიზეზის გამო შექმნილი იმ წარმოდგენის შესახებ — რომ თითქოს, რომ არა მსაჯის ეს და სხვა საბედისწერო შეცდომები, საბჭოთა ნაკრები შეძლებდა დამარცხების თავიდან არიდებას და შესაძლოა მეტოქის დამარცხებასაც. ამ კონტექსტშივე ეხება იგი ბრაზილიელთა მეკარე პერესის მიერ გაშვებულ გოლსაც. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...შემდეგ გავიხსენოთ რამაზ შენგელიას სწრაფი გასვლა და ნაღდი პენალტი, როცა ესპანელი მსაჯის კასტილიოს სასტვენი უსამართლოდ დუმდა. გავიხსენოთ აგრეთვე ოდნავ უფრო საყოყმანო პენალტი მეორე ტაიმში. პირველი პენალტის მიუცემლობის შემდეგ მსაჯის მიერ თერთმეტმეტრიანი საჯარიმო დარტყმის დანიშვნა ეჭვს აღარ იწვევდა. მსაჯის სასტვენი კვლავ დუმდა. ბუნებრივია, ამ სიტუაციებმა შექმნა ილუზია, რომ ჩვენ შეგვეძლო დაგვემარცხებინა ბრაზილიის უძლიერესი ნაკრები. მაგრამ ეს ილუზია არ უნდა დაუფლებოდა სპეციალისტებს, სპორტულ ჟურნალისტებს, კომენტატორებს. რატომ ვერ გავითვალისწინეთ, როგორი ბურთი გაუვარდა ხელიდან ბრაზილიელთა მეკარე პერესს, რითაც მან პენალტის სამაგიერო საჩუქარი მიართვა საბჭოთა ნაკრებს. }} ზემოაღნიშნული კონტექსტიდანვე გამომდინარე ეხება იგი ბრაზილიელთა მიერ საბჭოთა ნაკრების კარში გატანილ გოლებს, რომლებიც საყოველთაო შეფასებით არათუ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ესპანეთის ჩემპიონატის]], არამედ ზოგადად [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] გატანილი გოლებიდან ერთ-ერთ ყველაზე დასამახსოვრებელ და საუკეთესო გოლებად აღიარეს, მათი უმაღლესი ტექნიკური შესრულებისა და გამორჩეული სილამაზის გამო.<ref name="Socrates (Spain 1982)" /><ref name="Eder (Spain 1982)" /> მათ შორის მოყვანილია მეკარე დასაევის სიტყვები ედერის მიერ გატანილ გოლზე. ამ მოკლე მიმოხილვას წინ უძღვის სამხრეთამერიკელთა ტექნიკური მომზადებისა და სათამაშო კლასის მოკლე ავტორისეული შეფასება და ასევე ორი მოკლე ეპიზოდი ბრაზილიის ნაკრების ისტორიული წარსულიდან. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...რატომ ვერ გავითვალისწინეთ მათი უბრწყინვალესი, თითქმის ზღვრამდის მისული ტექნიკა, გადაცემათა საოცარი სიზუსტე და შეუდარებელი დარტყმები? გავიხსენოთ სოკრატესის მიერ ულამაზესი და უძლიერესი, მოჭრილი დარტყმით გატანილი გოლი მარცხენა ცხრიანში,<ref name="Socrates (Spain 1982)" /> შემდეგ ედერის „ხმელი ფოთოლი“...<ref name="Eder (Spain 1982)" /> უწინ [[დიდი (ფეხბურთელი)|დიდის]] ცნობილ „ხმელ ფოთოლს“ ურტყამდნენ მხოლოდ გაჩერებული ბურთით. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#მატჩი მესამე ადგილისათვის|არგენტინაში]] [[ნელინიო]]მ და [[დირსეუ]]მ [[იტალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იტალიელთა]] კარში ბურთები კვლავ „ხმელი ფოთლით“ გაიტანეს, ოღონდ დაარტყეს მოძრავ ბურთს გარღვევაზე შეჭრილებმა. ამჯერად ედერმა „ხმელი ფოთოლი“ დაარტყა მაშინ, როცა ბურთი ჰაერში იყო. თვითონ საბჭოთა მეკარე რინატ დასაევი წერს: „ედერმა ჩვენს მცველებს შორის ისე მარჯვედ, „ტყვიასავით“ ისროლა ბურთი, რომ მან ჩემს თვალწინ სფეროსებური ელვასავით გაკვესა და წამის რაღაც მეასედში ძელის გვერდით გაეხვია ბადეში“. }} რეზონანსული და ცალკე დისკუსიის საგანი აღმოჩნდა მატჩის მთავარი მსაჯის აუგუსტო ლამო კასტილიოს მიერ დაშვებული შეცდომები, რის შესახებაც არაერთი სტატია გამოქვეყნდა ესპანურ, იტალიურ, ბრიტანულ, ბრაზილიურ თუ საბჭოთა პრესაში.<ref name="Lelo_1982_N118">{{cite news | date = 22 ივნისი, 1982 | title = კვლავ კასტილიოს შესახებ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198566/1/Lelo_1982_N118.pdf | publisher = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], № 118 (7178), გვ. 3. | access-date = 22 იანვარი, 2022 }}</ref><ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა" /> უკლებლივ ყველა სტატიაში დაფიქსირებული იყო ერთსულოვანი შეფასება იმის შესახებ, რომ მთავარი მსაჯის კვალიფიკაცია არ შეესაბამებოდა უმაღლესი საფეხბურთო ფორუმისთვის [[ფიფა]]-ს მიერ დადგენილ სტანდარტებს, რომ მისი მხრიდან დაშვებული იყო მიუტევებელი და უხეში შეცდომები, რამაც მნიშვნელოვანწილად იმოქმედა მატჩის მსვლელობაზე. ამონარიდი<ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198563/1/Lelo_1982_N115.pdf „ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 17 ივნისი, 1982. — № 115 (7176). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან „ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა“: {{ციტატა|...საერთაშორისო პრესა კვლავ ფართოდ აშუქებს ფეხბურთში მსოფლიო ჩემპიონატის მსვლელობას, ვრცელ კომენტარს უკეთებს მატჩებს, მათ შორის სსრ კავშირისა და ბრაზილიის გუნდების შეხვედრას, ხაზს უსვამს იმ დასანან შეცდომებს მსაჯობაში, რომლებიც არ უნდა ხდებოდეს. ესპანური გაზეთი „ოხა დელ ლუნესი“ ''({{lang-es|Hoja del Lunes}})'' აჭრელებულია ასეთი სათაურებით: „სირცხვილი კასტილიოს“, „გადაიყვანეთ მსაჯი მეორე ჯგუფში“ (ეს გულშემატკივართა ყველაზე დამცინავი შეძახილია არბიტრისთვის). „ასეთ მსაჯს, რასაკვირველია, ადგილი არ უნდა ჰქონდეს მსოფლიო ჩემპიონატზე“. — წერს ამ გაზეთის სპორტული მიმომხილველი. თითქმის ყველა ბრაზილიური გაზეთი აღიარებს ბრაზილია — სსრ კავშირის მატჩის მსაჯის მიკერძოებას. „ღმერთი ბრაზილიელთა მხარეს იყო და, აგრეთვე, არბიტრიც“. — ირონიულად შენიშნავს „ჟურნალ დუ ბრაზილი“. „მატჩი მსოფლიო ჩემპიონატის შესაფერისი იყო“. — ასე დაახასიათა ეს შეხვედრა ავსტრიის საინფორმაციო სააგენტომ. ერთადერთი სუსტი მონაწილე სევილიის სტადიონზე გამართულ ამ გრანდიოზულ სპექტაკლში, აღნიშნავს სააგენტო, რასაკვირველია, იყო ესპანელი მსაჯი კასტილიო.}} საბჭოთა ნაკრების [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტნის]] [[ალექსანდრე ჩივაძე|ალექსანდრე ჩივაძის]] შეფასებით, კასტილიომ არაობიექტურად იმსაჯა. მან ჯერ [[რამაზ შენგელია|შენგელიას]] წაქცევისთვის აშკარა [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]] არ დანიშნა, ხოლო მეორე ტაიმში იმავე შენგელიას მიერ თამაშის წესების სრული დაცვით გატანილი გოლი არ ჩათვალა.<ref>{{cite web|url=https://archive.vn/tSNxH |title=ალექსანდრე ჩივაძე 1982 წლის მუნდიალს იხსენებს|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=[https://www.worldsport.ge/ge/page/aleqsandre-chivadze-1982-wlis-mundials-ixsenebs worldsport.ge]|quote=''ჩივაძე:'' „...კასტილიომ არაობიექტურად იმსაჯა. მას ყველა პენალტი რომ დაენიშნა, მატჩს გამარჯვებამდე მივიყვანდით.“ ''(მსაჯმა შენგელიას წაქცევისთვის აშკარა პენალტი არ დანიშნა, მეორე ტაიმში კი ასევე შენგელიას სუფთად გატანილი გოლი გააუქმა – ი.ნ.).''}}</ref> კასტილიომ მსაჯობასთან დაკავშირებით მსგავსი შეფასებები გაკეთდა ვიქტორ პონედელნიკის, [[ეუსებიო]]ს, [[ალფრედო დი სტეფანო|დი სტეფანოსა]] და სხვათა მხრიდან. რაც შეეხება [[ტელე სანტანა|სანტანას]], მან შეფასების გაკეთებისგან თავი შეიკავა. ამონარიდები<ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა" /><ref name="მატჩის შემდეგ">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიებიდან: {{ციტატა|...[[ტელე სანტანა|სანტანას]] ჰკითხეს, რას იტყოდა ესპანელი მსაჯის კასტილიოს დუმილზე, როცა ბრაზილიელებმა საჯარიმო მოედანზე მოცელეს [[რამაზ შენგელია|შენგელია]]. პასუხი დიპლომატიური იყო: „მე უფლება არა მაქვს მსაჯების საქმეში ჩავერიო“. წარსულში ცნობილმა საბჭოთა ფეხბურთელმა ვიქტორ პონედელნიკმა კი, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატს ესწრება როგორც „სოვეტსკი სპორტის“ კორესპონდენტი, უყოყმანოდ თქვა, რომ [[პენალტი (ფეხბურთი)|თერთმეტმეტრიანი]] გარდაუვალი იყო. მისი აზრი გაიზიარა ცნობილმა [[პორტუგალიელები|პორტუგალიელმა]] [[ეუსებიო]]მ, [[ალფრედო დი სტეფანო|დი სტეფანომ]] კი კასტილიოს მოქმედებას „ფატალური“ უწოდა.}} {{ციტატა|...„ბრაზილიამ საბჭოთა ნაკრები დაამარცხა მსაჯის შემწეობით“ — ასეთი სათაურით მოათავსა სევილიის სპეციალური კორესპონდენტის რეპორტაჟი იტალიურმა გაზეთმა „კორიერე დელო სპორტმა“ ''({{lang-it|Corriere dello Sport}})''. იტალიური პრესა, ფეხბურთის მიმომხილველები თითქმის ერთსულოვანნი არიან იმაში, რომ ესპანელი არბიტრი უხეში შეცდომებით მსაჯობდა. „კასტილიომ საბჭოთა გუნდი „დასაჯა“, როცა ორი პენალტი არ დანიშნა ბრაზილიელთა კარში“. — ასკვნის „კორიერე დელა სერა“ ''({{lang-it|Corriere della Sera}}).}} შეხვედრის კიდევ ერთი მონაწილის [[თენგიზ სულაქველიძე|თენგიზ სულაქველიძის]] შეფასებით, მიუხედავად იმისა, რომ „ვარსკვლავებით დახუნძლული“ [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილია]] არათუ შეხვედრის, არამედ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატის]] ფავორიტად ითვლებოდა,<ref name="ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან" /> მატჩის პირველ ტაიმში თანაბარი თამაში მიმდინარეობდა,<ref name="დავით-თავართქილაძე" /> საბჭოთა ნაკრები მეტოქეს არაფერში ჩამოუვარდებოდა<ref name="საინტერესო მატჩი" /> და შენგელიას წაქცევისთვის არდანიშნული თერთმეტმეტრიანის მიუხედავად ანგარიშშიც დაწინაურდა.<ref name="დავით-თავართქილაძე" /> მეორე ტაიმის ნახევარზე მეტი იყო გასული და საბჭოთა გუნდი კარს კვლავ მშრალად ინარჩუნებდა, ამასთან მეორე ტაიმში შენგელიამ გოლიც გაიტანა, მაგრამ მსაჯმა უსაფუძვლოდ დააფიქსირა [[თამაშგარე]] და ბურთი არ ჩათვალა.<ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია" /><ref name="დავით-თავართქილაძე" /> თუმცა მატჩის ბოლო ოცი წუთისთვის უმთავრესად დაღლილობისა და გარკვეულწილად შეხვედრისწინა არასათანადო მომზადების გამო გუნდი მზად არ აღმოჩნდა იმისათვის, რომ მეტოქის თანდათან მზარდი უპირატესობა გაენეიტრალებინა, დაწოლისთვის ბოლომდე გაეძლო და სასურველი ანგარიში შეენარჩუნებინა.<ref name="დავით-თავართქილაძე" /><ref name="დავით თავართქილაძე">{{cite web|url=https://archive.vn/2LfHO |title=ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=დავით თავართქილაძე}}</ref><ref group="კომ.">ასე იყო თუ ისე, მეორე ტაიმის ნახევარზე მეტი იყო გასული, ბურთი არ გაგვიშვია, მაგრამ ბოლო ოცი წუთისთვის მზად არ აღმოვჩნდით – დავიღალეთ, თავი იჩინა არასათანადო მომზადებამ – ტურნირის დაწყებამდე მოსკოვში, ნოვოგორსკის ბაზაზე ვიყავით შეკრებაზე და ესპანეთში ბრაზილიასთან თამაშის წინა დღეს ჩავფრინდით. მოკლედ, მატჩის ბოლოს ჯანი აღარ შეგვრჩა და ორი ბურთიც გავუშვით – სოკრატესი მარჯვნიდან შემოვიდა ჩვენს საჯარიმოში და რინატ დასაევს ახლო კუთეში გაუტანა, ხოლო ედერმა ისეთი შორეული დარტყმა შეასრულა, რომ ბურთმა უცნაური ტრაექტორია მოხაზა და დასაევიც უძლური აღმოჩნდა, რეაგირება ვერ მოახერხა.</ref> {{football box |date= [[14 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /> |time= 21:00 <ref name="CEST">{{cite web|url=https://www.timeanddate.com/time/zones/cest |title=CEST – Central European Summer Time|accessdate=3 მაისი, 2020 }}</ref><ref group="კომ.">Time and Date AS 1995–2020 // Also known as: CEDT – Central European Daylight Time, ECST – European Central Summer Time. Central European Summer Time (CEST) is 2 hours ahead of Coordinated Universal Time (UTC). This time zone is a Daylight Saving Time time zone and is used in: Europe, Antarctica. This time zone is often called Central European Summer Time.</ref> |team1= {{fb-rt|BRA|1968}} |score= 2–1 |report= [https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/791/#match-lineups ანგარიში] |team2= {{fb|URS}} |goals1= [[სოკრატესი]] {{გოლი|75}}<br />[[ედერი]] {{გოლი|88}} |goals2 = [[ანდრეი ბალი|ბალი]] {{გოლი|34}} |stadium = [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანი“]], [[სევილია]] |attendance= 68 000 <ref name="soccerway-brazil-ussr">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/14/world/world-cup/brazil/ussr/156723/ |title=Brazil vs Soviet Union 2–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-sssr">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147624-braziliya-sssr-21 |title=Бразилия 2:1 СССР. 14.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Рамон Санчес Писхуан». FootballFacts.ru}}</ref> |referee= აუგუსტო ლამო კასტილიო ([[ესპანეთი]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = ბრაზილია }} |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82h | pattern_b = _sovietunion82h | pattern_ra = _sovietunion82h | pattern_sh = _adidasred | pattern_so = _3_stripes_white | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = FFFFFF | socks = EE0000 | title = სსრ კავშირი }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''21'''||[[დირსეუ]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|46}} |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|46}} |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|74}} |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|89}} |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|89}} |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''18'''||[[იური სუსლოპაროვი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|74}} |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ვიქტორიანო სანჩეს არმინიო ([[ესპანეთი]]) <br />ხოსე ლუის გარსია კარიონი ([[ესპანეთი]]) |} ===შოტლანდია — ახალი ზელანდია=== ჯგუფის მეორე შეხვედრას შოტლანდიისა და ახალი ზელანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედამ“ [[15 ივნისი|15 ივნისს]] უმასპინძლა და მის სანახავად სტადიონის ტრიბუნებზე 36 ათასმა გულშემატკივარმა მოიყარა თავი. გუნდები მოედანზე [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკელმა]] მსაჯმა დევიდ სტენლი სოკამ<ref group="კომ.">დევიდ სტენლი სოკა ({{lang-en|David Stanley Socha}}; დ. 27 სექტემბერი, 1938) is a former soccer referee from the United States. He is best known for supervising two matches in the FIFA World Cup, one in 1982 and one in 1986. [https://news.google.com/newspapers?nid=2507&dat=19820614&id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=6602,2932106&hl=en The 1982 match between Scotland and New Zealand] marked the first World Cup match ever supervised by an American referee. // ოფიციალური სტატისტიკური მონაცემებით ამერიკელ მსაჯთაგან ფეხბურთის ისტორიაში მას პირველს ერგო პატივი, როგორც მატჩის მთავარ არბიტრს — ემსაჯა მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალური ეტაპის შეხვედრა.</ref> გამოიყვანა. როგორც წინასამატჩო განწყობის, ისე ამ შეხვედრის შესახებ სპორტულ მედიაში გამოთქმულ მოსაზრებათა მიხედვით შოტლანდიელებს არ უნდა გასჭირვებოდათ ჩემპიონატის დებიუტანტთა დამარცხება, რამდენადაც ჯოკ სტეინის შეგირდები კლასითაც და გამოცდილებითაც მეტოქეს მნიშვნელოვნად აღემატებოდნენ. [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალზელადიელებისთვის]] ვითარებას კიდევ უფრო ართულებდა ის გარემოება, რომ საწვრთნელი მატჩის დროს მიღებული [[ტრავმა|ტრავმის]] გამო, მათი ერთ-ერთი წამყვანი მოთამაშე გრანტ ტერნერი გუნდს შოტლანდიელთა წინააღმდეგ თამაშში ვეღარ დაეხმარებოდა.<ref name="შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198563/1/Lelo_1982_N115.pdf |title=შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 17 ივნისი, 1982. — № 115 (7176). — გვ. 3.}}</ref> როგორც მოსალოდნელი იყო, თამაში შოტლანდიელთა უპირატესობით წარიმართა. მატჩის დასაწყისშივე, მათ მიერ განხორციელებულმა რამდენიმე სახიფათო შეტევამ შედეგი ვერ მოიტანა, თუმცა იმთავითვე ცხადი გახდა, რომ გოლის გატანა მხოლოდ დროის ამბავი იყო. ამაში მალე ყველა დარწმუნდა, როდესაც მე-18 წუთზე, ჯერ [[კენი დალგლიში|დალგლიშმა]] გახსნა ანგარიში, ხოლო შემდეგ 29-ე და 32-ე წუთებზე ჯონ უორკმა, სამი წუთის ინტერვალში მოწინააღმდეგის კარი ორჯერ აიღო და შოტლანდიამ შეხვედრა ანგარიშით 3–0 წაიყვანა. პირველი ნახევარი ასევე დამთავრდა და მატჩის დამსწრეთაგან უმრავლესობას საქმე მოთავებულად, ხოლო მეორე ტაიმის ჩატარება უბრალო ფორმალობად მიაჩნდა. თუმცა ყველასათვის და პირველ რიგში შოტლანდიელთათვის მოულოდნელად, მეორე ნახევარში ახალზელანდიელებს თამაში წაუვიდათ. მათ ჯერ სტივ სამნერის, ხოლო შემდეგ სტივ ვუდინის გოლებით ანგარიში მინიმუმამდე შეამცირეს, შესაბამისად — 54-ე და 64-ე წუთებზე. თამაშის სადავეების ხელიდან გაშვების საფრთხემ მალევე გამოაფხიზლა შოტლანდიელები. მათ კვლავ აამუშავეს დროებით მოშვებული თავიანთი სიმძლავრეები და გუნდის მეთერთმეტე ნომრის, ჯონ რობერტსონის, შემდეგ კი შეცვლაზე შემოსული სტივ არჩიბალდის გოლებით მატჩი ლოგიკურ დასასრულამდე მიიყვანეს. ასეთ ვითარებაში რაიმეს შესაცვლელად ახალი ზელანდიის ნაკრებს საკმარისი არც მონდომება და აღარც ენერგია შერჩა. როგორც შემდგომ განვითარებულმა მოვლენებმა ცხადყო, ეს იყო მაქსიმუმი, რისი ჩვენებაც უმაღლეს საფეხბურთო ფორუმზე ამ ფორმაციის [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალი ზელანდიის ნაკრებს]] შეეძლო. VI ჯგუფის მეორე შეხვედრა შოტლანდიელთა კანონზომიერი და დამაჯერებელი გამარჯვებით, ანგარიშით — 5–2 დამთავრდა.<ref name="შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს" /> {{football box |date=[[15 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|SCO}} |score=5–2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1051/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[კენი დალგლიში|დალგლიში]] {{გოლი|18}}<br />[[ჯონ უორკი|უორკი]] {{გოლი|29||32}}<br />[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] {{გოლი|73}}<br />[[სტივ არჩიბალდი|არჩიბალდი]] {{გოლი|79}} |goals2=[[სტივ სამნერი|სამნერი]] {{გოლი|54}}<br />[[სტივ ვუდინი|ვუდინი]] {{გოლი|64}} |stadium= „ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=36 000 <ref name="soccerway-scotland-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/15/world/world-cup/scotland/new-zealand/156722/ |title=Scotland vs New Zealand 5–2|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270294-shotlandiya-novaya-zelandiya-52 |title=Шотландия 5:2 Новая Зеландия. 15.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=დევიდ სტენლი სოკა ([[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = ახალი ზელანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ევანსი (ფეხბურთელი)|ალან ევანსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|83}} <ref group="კომ.">ქართულ, რუსულ და ევროპულ სპორტულ მედიაში წლების განმავლობაში უმთავრესად დამკვიდრებული იყო და დღემდე დამკვიდრებულია არა სტრაქანი, არამედ — ''სტრაჩანი''. მისი გვარის წარმოთქმის გარშემო დღემდე აზრთა სხვადასხვაობაა, თუმცა ფეხბურთელის გვარის ეტიმოლოგიიდან გამომდინარე დარგის სპეციალისტების მოსაზრებით, მისი მართებული ფორმაა — სტრაქანი ({{lang-en|Gordon David Strachan}}; {{IPAc-en|ˈ|s|t|r|æ|x|ə|n}} or {{IPAc-en||s|t|r|ɔː|n}})</ref><ref>{{cite web|url=http://www.clanstrachan.org/history/pronunciation.html|title=Strachan: Name Meaning and Pronunciation |accessdate=3 მაისი, 2020 |work=Clan Strachan Society // by Jim Strachan (/stra-khan/), FSA Scot. Contributions from Dr. Philip Smith, PhD Linguistics and learned Gaelic speaker. Revised: 23 June 2019}}</ref> |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |თავ ||'''9''' ||[[ალან ბრაზილი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|53}} |- |თავ ||'''8''' ||[[კენი დალგლიში]] |- |თავ ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|83}} |- |თავ ||'''15'''||[[ჯო ჯორდანი]] |- |თავ ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|53}} |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ბობი ალმონდი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|66}} |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |მცვ ||'''11'''||[[სემ მალკოლმსონი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|77}} |- |ნახ ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |ნახ ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] |- |ნახ ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |თავ ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] <ref>{{YouTube|Bah5aHOihWk|Wynton Rufer}}. ''mrtoppdogg86''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 27 მაი. 2014.</small></ref> |- |თავ ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|66}} |- |თავ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] |- |თავ ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|77}} |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />თომსონ ჩანი ([[ჰონგ-კონგი]]) <br />იუსეფ ალღული ([[ლიბია]]) |} ===ბრაზილია — შოტლანდია=== ჯგუფის მესამე შეხვედრა [[18 ივნისი|18 ივნისს]], ბრაზილიისა და შოტლანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[სევილია]]ში, „ესტადიო ბენიტო ვილიამარინზე“ გაიმართა და მის სანახავად 47 ათასზე მეტი ფეხბურთის მოყვარული შეიკრიბა. გუნდები მოედანზე [[კოსტა-რიკა|კოსტა-რიკელმა]] მსაჯმა ლუის პაულინო სილესმა გამოიყვანა. უკვე საყოველთაოდ მიღებულ და დამკვიდრებულ ფაქტად აღიქმებოდა, რომ ბრაზილიელები ნებისმიერ მატჩში უპირობო ფავორიტებად მოიაზრებოდნენ. იმდენად ბუნებრივი, თვალსაჩინო და კანონზომიერი იყო ეს მოცემულობა, რომ საწინააღმდეგო მოსაზრება არავის, მათ შორის არც შოტლანდიელებს გამოუთქვამთ. შოტლანდიელთა მთავარი მწვრთნელის წინასამატჩო განცხადებებიდან, მხოლოდ ერთი დასკვნის გაკეთების შესაძლებლობა რჩებოდა, რომლის შინაარსს, მასში ჩადებულ წინასწარ მარცხს შეგუებული ადამიანის ერთგვარი კაპიტულანტური განწყობის მიუხედავად, ბევრი მიმომხილველი ერთობ რაციონალურ ახსნასაც უძებნიდა; კერძოდ, ჯოკ სტეინი თვლიდა, რომ თავის გუნდს აქცენტი არა ბრაზილიის, არამედ სსრ კავშირის წინააღმდეგ გასამართ მომდევნო მატჩზე უნდა გაეკეთებინა, რაც მისი აზრით გადამწყვეტი იქნებოდა ჯგუფიდან გამსვლელი გუნდის გამოსავლენად. ხოლო ბრაზილიასთან მაქსიმალური ძალისხმევით თამაში, ამ უკანასკნელთა უპირობო სიძლიერისა და ჯგუფში არსებულ ძალთა ბალანსიდან გამომდინარე, სტრატეგიული მოსაზრებით მას მიზანშეუწონლად და გაუმართლებლად მიაჩნდა. ამონარიდი<ref name="გათამაშების „რიგითი“ დღეები">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198565/1/Lelo_1982_N117.pdf |title=გათამაშების „რიგითი“ დღეები|accessdate=7 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 20 ივნისი, 1982. — № 117 (7178). — გვ. 3.}}</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...შოტლანდიელთა მწვრთნელმა ჯოკ სტეინმა თავის ინტერვიუში ამას წინათ განაცხადა, რომ არ ეთანხმება მათ, ვინც შოტლანდიის გუნდი აუტსაიდერებს მიაკუთვნა. განაცხადა, რომ პრობლემები არ იყო ახალზელანდიელებთან მატჩში, დასაშვებად მიაჩნია მარცხი ბრაზილიელებთან და ყველაფერი უნდა გადაწყვიტოს შოტლანდია-სსრ კავშირის გუნდების შეხვედრამ. }} {{ციტატა|...ბრაზილია-შოტლანდიის მატჩის წინ სტეინმა კიდევ ერთი განცხადება გააკეთა: „ეს მატჩი მაინცდამაინც არ მაწუხებს, უფლებას ვაძლევ საკუთარ თავს დავასვენო კიდეც რამდენიმე წამყვანი ფეხბურთელი, რათა ყველაფერი გავაკეთოთ სსრ კავშირთან მატჩშიც.“ მართლაც, მან ოდნავ შეცვლილი შემადგენლობა გამოიყვანა ბრაზილიელებთან. }} როგორც მოსალოდნელი იყო, თამაში ბრაზილიელთა უპირატესობით წარიმართა. ინიციატივა მათ მატჩის დასაწყისიდანვე ხელთ იგდეს და ჩვეულ სტილში ფართო ფრონტით, გაშლილად ცდილობდნენ მეტოქეთა დაცვითი ზღუდეების დაძლევას. მოედნის ყველა მონაკვეთზე ბრაზილიელთა დომინირების მიუხედავად, პირველი ბურთი შოტლანდიელებმა შეაგდეს. მატჩის მე-18 წუთზე დევიდ ნერიმ უძლიერესი და უზუსტესი დარტყმით ანგარიში გახსნა.<ref>{{YouTube|jn7wz-wCYyA|1982 (June 18) Brazil 4-Scotland 1 (World Cup)}}. ''sp1873''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 იან. 2012.</small></ref>{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=40, 208}} წინა შეხვედრის მსგავსად ბრაზილიელები ამჯერადაც მდევრის როლში აღმოჩნდნენ. გაშვებულ გოლს ოდნავადაც არ უმოქმედია მათზე და ისინიც ჩვეულებისამებრ, აუღელვებლად, ზედმეტი ძალების დაძაბვის გარეშე, თუმცა საკმარისად მძლავრად და მეთოდურად შეუდგნენ [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიელთა]] საკითხის მოგვარებას. 33-ე წუთზე [[ზიკო]]მ ასევე უძლიერესი და უზუსტესი საჯარიმო დარტყმით ანგარიში გაათანაბრა — 1–1.<ref name="Steven-Pye">{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=7 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">5) Zico v Scotland // Jimmy Hill described David Narey's wonderful strike as a "toe-poke" but it certainly woke up the Brazilians. Zico's equaliser from a trademark Brazilian free-kick ended any Scottish dreams and left the hapless Alan Rough (another unwanted prefix) in his usual position of standing still after being outfoxed by a South American at a World Cup. Zico's curling effort was so precise that it clipped the post before going in, a postage stamp goal that would contribute to Scotland being home "before the postcards", in the words of Tommy Docherty.</ref> პირველი ნახევარი ამ ანგარიშით დამთავრდა. შესვენების შემდეგ განვითარებულმა მოვლენებმა, სრულად დაადასტურეს შოტლანდიელთა მთავარი მწვრთნელის წინასამატჩო განცხადებების დროს მოტანილი არგუმენტების მართებულობა. ბრაზილიელებმა ნამდვილი საფეხბურთო სპექტაკლი წარმოადგინეს და დამატებით, ერთმანეთზე უკეთესი სამი გოლი შესთავაზეს მაყურებელს. ჯერ [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარმა]], [[ფეხბურთის წესები|კუთხურის]] გათამაშებისას თავური დარტყმით,<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">15) Oscar v Scotland // Oh Scotland. To be outdone by Brazilian magic is one thing, but to concede a goal that would not have been out of place at Somerset Park or Palmerston Park (Google them), must have had Scottish fans tearing out their hair. John Motson described Oscar's near-post header from Junior's corner as "a real British goal for you, if you like," and he was right. What Alan Hansen made of Graeme Souness's tracking of Oscar is unknown, but at least it wasn't as bad as this.</ref> შემდეგ [[ედერი|ედერმა]]<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">3) Eder v Scotland // Poor Alan Rough. There was very little the Scotland goalkeeper could do when beaten for a third time on the evening, apart from look skywards and follow the ball in bewilderment as Eder's delicious chip drifted into the net. The Brazilian was known as "the Cannon", but he displayed his graceful side for this goal. A quite beautiful goal.</ref> და ბოლოს [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაომ]]<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">9) Falcao v Scotland // Surely Scotland had suffered enough as the end of their Brazilian nightmare neared? But no, there was more to come. Falcao's rasping finish from outside the box – again in off the post – capped a fine comeback and provided the icing on the cake during a performance of stunning artistry. Many a player may have taken a touch after Socrates' lay-off, some may have tried to do what Falcao actually did, but few could have matched the power and accuracy of the Roma man.</ref> საკონტროლო ამხანაგური მატჩებისთვის დამახასიათებელი სიმსუბუქით დაასრულეს საფეხბურთო ხელოვნების უმაღლეს დონეზე შესრულებული კომბინაციები. VI ჯგუფის მესამე შეხვედრა ბრაზილიელთა კანონზომიერი და დამაჯერებელი გამარჯვებით, ანგარიშით — 4–1 დამთავრდა. ამონარიდი<ref name="გათამაშების „რიგითი“ დღეები" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...აქ ბრაზილიელებმა თავიანთი „ტრადიციული“ პირველი გოლი გაუშვეს საკუთარ კარში მე-18 წუთზე ნერის დარტყმის შემდეგ, მაგრამ უკვე პირველი ტაიმის დასასრულისთვის „ბრაზილიური მანქანა“ სრული სიმძლავრით ამუშავდა. ზიკომ 33-ე წუთზე საპასუხო ბურთი გაიტანა, შესვენების შემდეგ კი ოსკარმა, ედერმა და ფალკაომ საბოლოოდ „გაუსწორეს ანგარიში“ შოტლანდიის ნაკრებს — 4:1. }} {{football box |date=[[18 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|BRA|1968}} |score=4–1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/790/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|SCO}} |goals1=[[ზიკო]] {{გოლი|33}}<br />[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] {{გოლი|48}}<br />[[ედერი]] {{გოლი|63}}<br />[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი|87}} |goals2=[[დევიდ ნერი|ნერი]] {{გოლი|18}} |stadium=„ესტადიო ბენიტო ვილიამარინი“, [[სევილია]] |attendance=47 379 <ref name="soccerway-brazil-scotland">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/18/world/world-cup/brazil/scotland/156721/ |title=Brazil vs Scotland 4–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="soccerway-brazil-ussr">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/14/world/world-cup/brazil/ussr/156723/ |title=Brazil vs Soviet Union 2–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270302-braziliya-shotlandiya-41 |title=Бразилия 4:1 Шотландия. 18.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Бенито Вильямарин». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=ლუის პაულინო სილესი ([[კოსტა-რიკა]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = ბრაზილია }} |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] |- |მცვ ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |ნახ ||'''5''' ||[[ტონინიო სერეზო]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |თავ ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|80}} |- |თავ ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |თავ ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|80}} |- |მეკ ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |მცვ ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] |- |ნახ ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|65}} |- |ნახ ||'''16'''||[[ეისა ჰარტფორდი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|68}} |- |თავ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] |- |თავ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] |- |თავ||'''8''' ||[[კენი დალგლიში]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|65}} |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ალექს მაკლიში]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|68}} |- |თავ||'''19'''||[[პოლ სტაროკი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />თომსონ ჩანი ([[ჰონგ-კონგი]]) <br />ადოლფ პროკოპი ([[გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა|გდრ]]) |} ===სსრ კავშირი — ახალი ზელანდია=== ჯგუფის მესამე შეხვედრა [[19 ივნისი|19 ივნისს]], სსრ კავშირისა და ახალი ზელანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედაზე“ შედგა, რომელსაც 19 ათასი მაყურებელი დაესწრო. გუნდები მოედანზე [[ლიბია|ლიბიელმა]] მსაჯმა იუსეფ მოჰამედ ელ ღულმა გამოიყვანა. ამონარიდი<ref name="„ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198566/1/Lelo_1982_N118.pdf |title=„ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ|accessdate=19 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 22 ივნისი, 1982. — № 118 (7179). — გვ. 3.}}</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...19 ივნისს [[მალაგა]]ში ერთმანეთს შეხვდნენ სსრ კავშირისა და ახალი ზელანდიის გუნდები. ახალზელანდიელთა მწვრთნელმა ჯონ ედსჰედმა<ref group="კომ.">სტატიაში ახალზელანდიელთა მწვრთნელის ჯონ ედსჰედის გვარი მცდარი ფორმით არის წარმოდგენილი, რადგან მართებულია — ჯ. ედსჰედმა და არა — ჯ. ედშუდმა, როგორც სტატიაშია. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=1T_dS6A2lCI&feature=youtu.be&t=12 Introducing John Adshead]. ''82 And All That''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 17 სექ. 2016.</small></ref> წინა დღეს განაცხადა, რომ მის გუნდს განზრახული აქვს სიურპრიზი შესთავაზოს მეტოქეს, თვით მას კი სურს გარკვეული გადაადგილებანი მოახდინოს გუნდში. რა სიურპრიზი შეეძლოთ მოეხდინათ ახალზელანდიელებს? მათ გააძლიერეს დაცვა, ნახევარდაცვის რგოლს ამოცანად დაუსახეს რამდენადაც შეეძლო დაეყოვნებინა ბურთი შუა მინდორში და არ მიეცა მეტოქისთვის ხანგრძლივი შეტევის წარმოების საშუალება, თავდამსხმელები კი მოულოდნელი, სწრაფი კონტრიერიშებისთვის მოამზადეს. დასაწყისში ახალზელანდიელებმა მართლაც შეძლეს ამ ამოცანის შესრულება, მაგრამ საბჭოთა ფეხბურთელები სულ უფრო მეტად ეუფლებოდნენ ინიციატივას. 23-ე წუთზე გავრილოვმა გახსნა ანგარიში, შესვენების შემდეგ კი ბლოხინმა და ბალტაჩამა კიდევ ორი ბურთი გაიტანეს მოპირდაპირე კარში — 3:0. ახალზელანდიელთა მეკარეს ფრენკ ვან ჰატუმს<ref group="კომ.">სტატიაში ახალზელანდიელთა მეკარის ფრენკ ვან ჰატუმის გვარი მცდარი ფორმით არის წარმოდგენილი, რადგან მართებულია — ფ. ვან ჰატუმს და არა — ფ. ვან ხატუმს, როგორც სტატიაშია. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=tMmHglmhj6A&feature=youtu.be&t=27 New Zealand goalkeeper turned President]. ''FIFATV ''.</ref> ამ დღს დიდი შრომა გარდახდა, მაგრამ სამი ბურთი მაინც გაუშვა, ამასთან, ანგარიში შეიძლება მეტიც ყოფილიყო, შენგელიას რომ ზუსტად გამოეყენებინა რამდენიმე კარგი გადაცემა. გაზეთებმა ერთხმად აღნიშნეს, რომ ს. ბალტაჩას მიერ ახალზელანდიელთა კარში გატანილი გოლი 1100-ეა მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიაში. ყველამ კარგად იცოდა, რომ ეს მატჩი საბჭოთა ფეხბურთელებს უნდა მოეგოთ სულ ცოტა 2 ბურთის უპირატესობით, რომ შოტლანდიის გუნდთან შეხვედრის წინ გარკვეული გარანტია შეექმნათ თავიანთთვის. }} {{football box |date=[[19 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|URS}} |score=3–0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1054/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[იური გავრილოვი|გავრილოვი]] {{გოლი|24}}<br />[[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინი]] {{გოლი|48}}<br />[[სერგეი ბალტაჩა|ბალტაჩა]] {{გოლი|68}} |stadium=„ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=19 000 <ref name="soccerway-ussr-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/19/world/world-cup/ussr/new-zealand/156720/ |title=Soviet Union vs New Zealand 3–0|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147625-sssr-novaya-zelandiya-30 |title=СССР 3:0 Новая Зеландия. 19.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=იუსეფ ელ ღული ([[ლიბია]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82h | pattern_b = _sovietunion82h | pattern_ra = _sovietunion82h | pattern_sh = _adidas_red | pattern_so = _3_stripes_white | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = FFFFFF | socks = FF0000 | title = სსრ კავშირი }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = ახალი ზელანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |ნახ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |ნახ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|46}} |- |ნახ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |ნახ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|79}} |- |თავ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] |- |თავ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |ნახ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|46}} |- |მცვ ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |თავ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] |- |მცვ ||'''16'''||[[სერგეი როდიონოვი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|79}} |- |მეკ ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |ნახ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] |- |ნახ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] |- |თავ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] |- |თავ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] |- |მცვ ||'''11'''||[[სემ მალკოლმსონი]] |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |თავ||'''19'''||[[ბილი მაკქლიური]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ემილიო სორიანო ალადრენი ([[ესპანეთი]]) <br />ქლაივ უაითი ([[ინგლისი]]) |} ===სსრ კავშირი — შოტლანდია=== {{football box |date=[[22 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|URS}} |score=2–2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1071/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|SCO}} |goals1=[[ალექსანდრე ჩივაძე|ჩივაძე]] {{გოლი|59}}<br />[[რამაზ შენგელია|შენგელია]] {{გოლი|84}} |goals2=[[ჯო ჯორდანი|ჯორდანი]] {{გოლი|15}}<br />[[გრემ სუნესი|სუნესი]] {{გოლი|86}} |stadium=„ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=45 000 <ref name="soccerway-ussr-scotland">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/22/world/world-cup/ussr/scotland/156719/ |title=Soviet Union vs Scotland 2–2|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147626-sssr-shotlandiya-22 |title=СССР 2:2 Шотландия. 22.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=ნიკოლაე რაინეა ([[რუმინეთი]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82a | pattern_b = _sovietunion82a | pattern_ra = _sovietunion82a | pattern_sh = _adidas_red | pattern_so = _3_stripes_red | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = სსრ კავშირი }} |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |ნახ ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |ნახ ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |თავ ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|88}} |- |თავ ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] |- |თავ ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |ნახ ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] |- |ნახ ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] |- |თავ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|88}} |- |მცვ ||'''18'''||[[იური სუსლოპაროვი]] |- |მეკ ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|71}} |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) || {{yel|5}} |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |თავ ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] |- |თავ ||'''15'''||[[ჯო ჯორდანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|71}} |- |თავ ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|71}} |- |თავ ||'''9''' ||[[ალან ბრაზილი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|71}} |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ალექს მაკლიში]] |- |თავ ||'''19'''||[[პოლ სტაროკი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ალოიზი იარგუზი ([[პოლონეთი]]) <br />ალექსის პონეტი ([[ბელგია]]) |} ===ბრაზილია — ახალი ზელანდია=== {{football box |date=[[23 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|BRA|1968}} |score=4–0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/789/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[ზიკო]] {{გოლი|28||31}}<br />[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი|64}}<br />[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] {{გოლი|70}} |stadium=„ესტადიო ბენიტო ვილიამარინი“, [[სევილია]] |attendance=43 000 <ref name="soccerway-brazil-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/23/world/world-cup/brazil/new-zealand/156718/ |title=Brazil vs New Zealand 4–0|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270315-braziliya-novaya-zelandiya-40 |title=Бразилия 4:0 Новая Зеландия. 23.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Бенито Вильямарин». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=დამირ მატოვინოვიჩი ([[იუგოსლავია]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = Brazil }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = New Zealand }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|75}} |- |მცვ ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |ნახ ||'''5''' ||[[ტონინიო სერეზო]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |თავ ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|75}} |- |თავ ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |თავ ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|75}} |- |მეკ ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |მცვ ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|75}} |- |ნახ ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ბობი ალმონდი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |ნახ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|78}} |- |ნახ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |თავ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |თავ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|78}} |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|78}} |- |თავ ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|78}} |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |მცვ ||'''16'''||[[გლენ ადამი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />აბრაჰამ კლეინი ([[ისრაელი]]) <br />ჩარლზ კორვერი ([[ნიდერლანდები]]) |} ==სტატისტიკა== ===გატანილი გოლები=== '''VI ჯგუფში''' ჩატარებულ ექვს შეხვედრაში სულ 26 გოლი გავიდა. გატანილი ბურთები 21 ფეხბურთელის ანგარიშზეა. მათგან, ყველაზე მეტი გოლი ბრაზილიელმა [[ზიკო]]მ გაიტანა,<ref name="Brazil legend Zico">{{YouTube|hVgIi3w3Z48|Brazil legend Zico - FIFA Football Exclusive}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 მაი. 2016.</small></ref> მან სამჯერ შეძლო მეტოქეთა კარის აღება, აქედან ორი ბურთი ახალი ზელანდიის ნაკრებს, ხოლო ერთიც — შოტლანდიის ეროვნულ გუნდს გაუტანა. ორ-ორჯერ გამოიჩინეს თავი, ასევე ბრაზილიელებმა — [[ედერი|ედერმა]], [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაომ]] და შოტლანდიელმა ჯონ უორკმა. ქვემოთ წარმოდგენილია იმ მოთამაშეთა ჩამონათვალი, რომელთაც აღნიშნულ ჯგუფში გამართულ შეხვედრებში ბურთები გაიტანეს. {{Refbegin|3}} * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ზიკო]] {{გოლი}} {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|iXyhcqpG88Q|100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 28 მაი. 2014.</small></ref><ref name="100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|5Y5N_7wIBRk|100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 17 მაი. 2014.</small></ref><ref name="100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|KGnkYeOmucQ|100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 15 მარ. 2014.</small></ref><ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Zico Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=25 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Zico Goal (33')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (28')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=72 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (28')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (31')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=118 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (31')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ედერი]] {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=88 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal (63')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=384 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=135 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (87')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=247 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ უორკი]] {{გოლი}} {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სოკრატესი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=292 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=64 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal (48')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=275 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ანდრეი ბალი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=110 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[იური გავრილოვი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ოლეგ ბლოხინი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[სერგეი ბალტაჩა]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ალექსანდრე ჩივაძე]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[რამაზ შენგელია]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[კენი დალგლიში]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივ არჩიბალდი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[დევიდ ნერი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: David Narey Goal">{{YouTube|Ijmp0k48rHw|Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: David Narey Goal (18')}}. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯო ჯორდანი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ სუნესი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ სამნერი]] {{გოლი}} <ref name="All Whites Spanish Odyssey: Steve Sumner Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=--OLTqS9CNs&feature=youtu.be&t=2584 All Whites Spanish Odyssey: Steve Sumner Goal]. ''Greater WellingtonTV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 ოქტ. 2017.</small></ref><ref name="NZ Football: 1982 World Cup Team" /> * {{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ ვუდინი]] {{გოლი}} <ref name="All Whites Spanish Odyssey: Steve Wooddin Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=--OLTqS9CNs&feature=youtu.be&t=2650 All Whites Spanish Odyssey: Steve Wooddin Goal]. ''Greater WellingtonTV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 ოქტ. 2017.</small></ref><ref name="NZ Football: 1982 World Cup Team">{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20080723152233/http://www.nzsoccer.com/page/1982_world_cup_team.html |title=1982 World Cup Team|accessdate=19 მაისი, 2020 |work=[https://www.nzfootball.co.nz/ NZ Football]|quote=Steve Sumner and Steve Wooddin Scored for New Zealand in the finals in the 2-5 loss against Scotland.}}</ref> {{Refend}} === გალერეა === VI ჯგუფის გოლეადორები. ფრჩხილებში მოცემული ციფრი აღნიშნავს ფეხბურთელის მიერ მეექვსე ჯგუფში ჩატარებულ შეხვედრებში გატანილი გოლების რაოდენობას. <center><gallery> Zico (born 3 March 1953) — Brazil NFT Midfielder (1976–1986) Panini.jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ზიკო]] (3)<ref name="100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)" /><ref name="100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)" /><ref name="100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)" /> Eder Aleixo de Assis (born 25 May 1957) — Brazil NFT Forward (1979–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ედერი]] (2)<ref name="Eder (Spain 1982)" /><ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal" /> Paulo Roberto Falcao (born 16 October 1953) — Brazil NFT Midfielder (1976–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] (2)<ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal" /><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')" /> John Wark (born 4 August 1957) — Scotland NFT Midfielder (1979–1984).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ უორკი|უორკი]] (2) Oscar (born 20 June 1954) — Brazil NFT Defender (1978–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] (1)<ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal" /> Socrates (1954–2011) — Brazil NFT Midfielder (1979–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სოკრატესი]] (1)<ref name="Socrates (Spain 1982)" /> Kenny Dalglish (born 4 March 1951) — Scotland NFT Forward (1971–1986).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[კენი დალგლიში|დალგლიში]] (1) Andriy Bal1.jpeg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ანდრეი ბალი|ბალი]] (1)<ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')" /> Ramaz Shengelia (1957–2012) — Soviet Union NFT Forward (1979–1983) — 1982 FIFA World Cup.jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[რამაზ შენგელია|შენგელია]] (1) John Robertson (born 20 January 1953) — Scotland NFT Left winger (1978–1983).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] (1) Joe Jordan (born 15 December 1951) — Scotland NFT Forward (1973–1982).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯო ჯორდანი|ჯორდანი]] (1) Graeme Souness (born 6 May 1953) — Scotland NFT Midfielder (1974–1986).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ სუნესი|სუნესი]] (1) Aleksandre Chivadze (born 8 April 1955) — Soviet Union NFT Defender (1980–1987).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ალექსანდრე ჩივაძე|ჩივაძე]] (1) Steve Sumner (1955–2017) — New Zealand NFT Midfielder (1976–1988).jpg|{{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ სამნერი|სამნერი]] (1) Oleg Blokhin (born 5 November 1952) — Soviet Union NFT Forward (1972–1988).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინი]] (1) Serginho Chulapa (born 23 December 1953) — Brazil NFT Striker (1979–1982).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] (1) <ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')" /> Yuri Gavrilov (born 3 May 1953) — Soviet Union NFT Midfielder (1978–1985).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[იური გავრილოვი|გავრილოვი]] (1) Adidas Tango España.jpg|Adidas Tango España* </gallery></center> <small>''*'''Adidas Tango España''' — [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ესპანეთის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ოფიციალური ბურთი.''</small> == ლიტერატურა == {{Refbegin}} * {{წიგნი |ავტორი = გოდუაძე, ლაშა. |ნაწილი = |სათაური = მსოფლიო თასის ისტორია (1930–2010) |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/7g7D0 |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = [http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&pft=biblio&qs=700%3Aჯანთიშვილი+გიორგი ჯანთიშვილი, გ.] |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = მსოფლიო სპორტი |წელი = 2010 |ტომი = |გვერდები = 96–98, 366 |გვერდნი = 496 |isbn = |ref = გოდუაძე, ლ. }} * {{წიგნი |ავტორი = ფანჯიკიძე, გურამ. |ნაწილი = |სათაური = [[ფორცა, იტალია!]] |ორიგინალი = |ბმული = |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = ფანჯიკიძე, ლ. (მხატვარი) |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საბჭ. საქართველო |წელი = 1982 |ტომი = |გვერდები = 13–17, 68 |გვერდნი = 294 |isbn = |ref = ფანჯიკიძე, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = Falcão, Paulo Roberto. |ნაწილი = |სათაური = Brasil 82 - O time que perdeu a copa e conquistou o mundo |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.vn/uiAur |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = São Paulo |გამომცემლობა = ''[http://globoesporte.globo.com/futebol/selecao-brasileira/noticia/2012/12/falcao-lanca-livro-sobre-selecao-de-82-gente-se-xingava-sem-firulas.html AGE]'' |წელი = 2010 |ტომი = |გვერდები = 5 |გვერდნი = 118 |isbn = |ref = Falcão, Paulo Roberto. }} * {{წიგნი |ავტორი = Мамаладзе, Теймураз. |ნაწილი = |სათაური = Танго Испания <small>: ХII чемпионат мира по футболу в цифрах и фактах</small> |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.vn/aD7QS |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = Тб. |გამომცემლობა = ЦК КП Грузии |წელი = 1983 |ტომი = |გვერდები = 207–209 |გვერდნი = 228 |isbn = |ref = Мамаладзе, Т. }} {{Refend}} == პერიოდიკა == [[File:Adidas Tango España.jpg|thumb|right|200პქ|Adidas Tango España — ესპანეთის მსოფლიო ჩემპიონატის ოფიციალური ბურთი.]] {{Refbegin}} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = მსოფლიოს XII ჩემპიონატზე |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198560 |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ტომი = |ნომერი = 113 (7174) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |სათაური = ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198561 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 16 ივნისი, 1982 |ნომერი = 114 (7175) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198563 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 17 ივნისი, 1982 |ნომერი = 115 (7176) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198563 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 17 ივნისი, 1982 |ნომერი = 115 (7176) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = გათამაშების „რიგითი“ დღეები |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198565 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 20 ივნისი, 1982 |ნომერი = 117 (7178) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = „ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198566 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 22 ივნისი, 1982 |ნომერი = 118 (7179) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = განიხილავს მსაჯთა კომისია |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198567 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 23 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 (7180) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = არბიტრები „ცდებიან“ |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198567 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 23 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 (7180) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = გავედით გათამაშების შემდეგ ეტაპზე |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198569 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 24 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 (7181) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |ავტორი = თავართქილაძე, დავით. |სათაური = ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო |ბმული = https://archive.vn/2LfHO |გამოცემა = [https://www.worldcat.org/title/sarbieli/oclc/70688647 „სარბიელი“] |წელი = 29 სექტემბერი, 2017 |ტომი = |ნომერი = |გვერდები = }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Santana blends strength with flair |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4882%2C2934011 |ენა = |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |სახეობა = |წელი = 14 ივნისი, 1982 |ტომი = |ნომერი = 119 |გვერდები = 15 |doi = |issn = 0965-9439 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Brazilian brilliance keep shining through |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4617%2C3263771 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 |გვერდები = 30 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = It's no disgrace to lose to Brazil' — Stein |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4PQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=6648%2C4161629 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 19 ივნისი, 1982 |ნომერი = 124 |გვერდები = 21 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Soviets will play it canny |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4fQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=3184%2C4356757 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 21 ივნისი, 1982 |ნომერი = 125 |გვერდები = 16 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = No breaching the Russian defences |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4vQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=2548%2C4657758 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 22 ივნისი, 1982 |ნომერი = 126 |გვერდები = 28 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Jordan out as Stein fools Kiwis |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=3540%2C2943058 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 14 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 |გვერდები = 16 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = We're going for goals |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=2961%2C3265080 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 |გვერდები = 30 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Stain tries to take the heat off |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=OrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4509%2C3968354 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 18 ივნისი, 1982 |ნომერი = 123 |გვერდები = 24 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Scots' bravery is not enough |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4PQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=2116%2C4161106 |გამოცემა = [https://www.heraldscotland.com/ "The Glasgow Herald"] |წელი = 19 ივნისი, 1982 |ნომერი = 124 |გვერდები = 21 }} * {{სტატია |ავტორი = Maranhão, Carlos; Rezende, Marcelo. |სათაური = Selecao em dia de Garrincha |ბმული = https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false |გამოცემა = [https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&source=gbs_all_issues_r&cad=1 "Placar"] |წელი = 18 ივნისი, 1982 |ნომერი = 630 |გვერდები = 6–9 |issn = 0104-1762 }} {{Refend}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Refbegin}} * [https://web.archive.org/web/20190802212823/https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/index.html 1982 FIFA World Cup archive] * [https://resources.fifa.com/image/upload/spain-1982-part-500920.pdf?cloudid=bn1ocpuvccw3txzmiut3 Spain 1982 FIFA Technical Report: Statistical Details of the Matches pp. 129-133] {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender"|<center>'''თემატური საიტები'''</center> || style="background: white;"| [https://www.footballdatabase.eu/en/competition/overall/6892-coupe_du_monde/1982/110470-groupe_f FootballDatabase.eu] · [http://footballfacts.ru/turnir/296818-chempionat-mira-1982-gruppa-6 FootballFacts.ru] · [https://www.11v11.com/competitions/fifa-world-cup/1982/finals/ International Football History and Statistics] · [https://www.national-football-teams.com/matches/tournament/1/1982/1873/World_Cup.html National-Football-Teams.com] · [http://www.rsssf.com/tables/82full.html#grf Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation] · [https://www.soccerbase.com/tournaments/tournament.sd?tourn_id=1000&tab=tab-1224#roundTab=roundTab_5 Soccerbase] · [https://gh.soccerway.com/international/world/world-cup/1982-spain/group-stage-1/6/g105/ Soccerway] · [http://torcida.com.ru/history/1982/ torcida.com.ru] · [https://www.transfermarkt.com/world-cup-1982/spieltag/pokalwettbewerb/WM82/saison_id/1981/gruppe/6 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/schedule/wm-1982-in-spanien-gruppe-6/0/ WorldFootball.net] · [http://russia-matches.ucoz.ru/publ/matchi/1982/brazilija_sssr_21/53-1-0-828 russia-matches.ucoz.ru] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ლექსიკონები და ენციკლოპედიები'''</center> || style="background: white;"|[https://bigenc.ru/sport/text/5353270 დიდი რუსული ენციკლოპედია] · [https://www.universalis.fr/encyclopedie/1982-12e-coupe-du-monde-de-football/ Universalis] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ვიდეო'''</center> || style="background: white;"|[https://www.youtube.com/watch?v=sxmxftwlglI Brazil 2–1 Soviet Union] · [https://www.youtube.com/watch?v=Jag464c5b7I Scotland 5–2 New Zealand] · [https://www.youtube.com/watch?v=vOjyqAf7A9U Brazil 4–1 Scotland] · [https://www.youtube.com/watch?v=ldk1zUjE9u8 Soviet Union 3–0 New Zealand] · [https://www.youtube.com/watch?v=TtL9jSXyGK0 Scotland 2–2 Soviet Union] · [https://www.youtube.com/watch?v=WFSseGCj5P4 Brazil 4–0 New Zealand] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''მედია'''</center> || style="background: white;"|[http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198569 ლელო] · [https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4882%2C2934011 The Glasgow Herald] · [https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&source=gbs_all_issues_r&cad=1 Placar] |} {{Refend}} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ჯგუფი 6}} [[კატეგორია:მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982]] fzq6zvjswqwgbf62jgan7d78y2n10ov 4402806 4402805 2022-08-02T19:26:44Z Arkaitz1974 85446 wikitext text/x-wiki '''ჯგუფი 6''' ან '''ჯგუფი VI''' ({{lang-en|Group 6}}; {{lang-fr|Groupe VI}}; {{lang-de|Gruppe 6}}; {{lang-es|Grupo 6}})<ref>[[ფიფა]]-ს ოფიციალური ენები — ინგლისური, ფრანგული, გერმანული, ესპანური. // FIFA Official languages — English, French, German, Spanish.</ref> — [[ფიფა]]-ს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალური ეტაპის ჩატარების ფორმატით<ref>{{cite web |url = https://web.archive.org/web/20190306081237/https://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/68/fs-201_10e_fwc-final-draw-history.pdf |title = The FIFA World Cup Final Draw history |accessdate = 4 მაისი, 2020 |work = FIFA.com }}</ref><ref name="Report">{{cite web |url= https://web.archive.org/web/20160303210318/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/09/28/fwc_spain_1982_en_part1_297.pdf |title= 1982 FIFA World Cup in Spain; Report of FIFA |year= 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA }}</ref><ref group="კომ.">The Draw ceremony at Madrid’s Palacio de Congresos under the patronage of the Spanish royal family is unfortunately best remembered (or forgotten) for a mishap with one of the revolving drums containing the minifootballs with the teams’ names and the confusion that ensued in an effort to keep the South American qualifiers apart in the first round. FIFA learnt its lesson and subsequently returned to the foolproof system of using men rather than machines to make the Draw. The 1982 World Cup was the first with 24 finalists, with one seeded team in each of the six four-team, first-round groups. Lengthy discussions led to Argentina, Brazil, Germany FR, England, Spain and ultimate champions Italy being seeded.</ref> გათვალისწინებული ჯგუფური ეტაპის ანუ ტურნირის პირველი რაუნდის 6 ჯგუფიდან ერთ-ერთი, რიგითობის ნომრის მიხედვით — მეექვსე ჯგუფი.<ref>{{cite web |url= https://web.archive.org/web/20200612062711/https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/groups/ |title= World Cup 1982 Spain » Groups |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/world_cups/1982_group_f.php |title= 1982 Soccer World Cup - Group F, First Round |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/wc82index.html |title= World Cup 1982 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref>{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=366}}{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=68}} [[ესპანეთი]]ს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალური ეტაპის 24 მონაწილე ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები 6 ჯგუფად გადანაწილდა.<ref>{{cite web |url= https://www.worldfootball.net/schedule/wm-1982-in-spanien-gruppe-6/0/ |title= World Cup 1982 Spain » Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= WorldFootball.net }}</ref><ref>{{cite web |url= https://books.google.ge/books?id=ibqbuTkY8w0C&pg=PA262&lpg=PA262&dq=1982+FIFA+World+Cup+Group+6&source=bl&ots=9MgnoXNW4c&sig=ACfU3U0ZjS2Nbbm3wiAZIGHk0hxl5_npvA&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiW1YTHgZfpAhVI3aQKHe_vBAMQ6AEwEnoECBUQAQ#v=onepage&q=1982%20FIFA%20World%20Cup%20Group%206&f=false |title= World Cup 1982 Spain - Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Google Books }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.gettyimages.com/photos/fifa-world-cup-1982?mediatype=photography&phrase=fifa%20world%20cup%201982&sort=mostpopular |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Getty Images }}</ref> ჯგუფიდან ორ-ორი საუკეთესო მეორე ეტაპზე გადიოდა, სადაც გუნდები ოთხ სამგუნდიან ჯგუფს ქმნიდნენ, ხოლო ამ ჯგუფებში გამარჯვებულები ბრძოლას ნახევარფინალში აგრძელებდნენ.{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=95}} ჩემპიონატის შემდეგ ეტაპზე გასასვლელად მეექვსე ჯგუფში ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიის]],{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=359}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=197}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_bra82.html |title= Brazil's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_brazil_players.php |title= Brazil Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის]],{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=361}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=198}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_sov82.html |title= Soviet Union's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_soviet_union_players.php |title= Soviet Union Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიისა]]{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=362}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=198}}<ref>{{cite web |url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_sco82.html |title= Scotland's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_scotland_players.php |title= Scotland Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> და მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალური ეტაპის დებიუტანტის [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალი ზელანდიის]]{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=359}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=199}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_nze82.html |title= New Zealand's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_new_zealand_players.php |title= New Zealand Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> ეროვნული ნაკრები გუნდები.<ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43924/ |title= Brazil Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/44026/ |title= Soviet Union Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43967/ |title= Scotland Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43978/ |title= New Zealand Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref> მეექვსე ჯგუფში პირველი ადგილი [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიის ნაკრებმა]] დაიკავა, რომელმაც სამივე შეხვედრა მოიგო და შესაბამისად, ტურნირის მეორე რაუნდში გადასვლის უფლება მოიპოვა. მეორე ადგილზე [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის ნაკრები]] გავიდა, რომელმაც [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიის ნაკრების]] მსგავსად ქულათა თანაბარი რაოდენობა დააგროვა და მხოლოდ ბურთების უკეთესი სხვაობის წყალობით შეძლო ჯგუფიდან გასვლა და ტურნირის გაგრძელება.<ref>{{YouTube|LGxF9Ek5JT4|1982 FIFA World Cup First round Group 6}}. ''regioworldcup82''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 14 თებ. 2009.</small></ref><ref>{{cite web |url= https://footballia.net/competitions/world-cup/tournaments/world-cup-1982 |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Footballia }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.historicalkits.co.uk/international/tournaments/fifa-world-cup/1982/1982-group-6.html |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Historical Football Kits }}</ref><ref>{{cite web |url= https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/fifa-world-cup-1982-spain/group-stage/301/ |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Global Sports Archive }}</ref> == ქალაქები და სტადიონები == '''VI ჯგუფის''' მატჩები [[14 ივნისი]]დან [[23 ივნისი]]ს ჩათვლით, სამხრეთ [[ესპანეთი]]ს, კერძოდ კი, [[ანდალუსია|ანდალუსიის]] ორ ქალაქში — [[სევილია]]სა და [[მალაგა]]ში გაიმართა.{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=184–186}} სულ 6 შეხვედრა ჩატარდა — აქედან ერთს [[სევილია|სევილიის]] [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანმა“]],<ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /> ორს — იმავე [[სევილია|სევილიის]] „ესტადიო ბენიტო ვილიამარინმა“,<ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya" /><ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya" /> ხოლო დანარჩენ სამ მატჩს [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედამ“ უმასპინძლა.<ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya" /><ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya" /><ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya" /> {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! colspan=2| [[სევილია]] ! [[მალაგა]] ! [[ესპანეთი]] |- | [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|'''რამონ სანჩეს პისხუანი''']] <br /> <small>({{lang-es|Estadio Ramón Sánchez Pizjuán}})</small> | '''ბენიტო ვილიამარინი''' <br /> <small>({{lang-es|Estadio Benito Villamarín}})</small> | '''ლა-როსალედა''' <br /> <small>({{lang-es|Estadio La Rosaleda}})</small> | [[ანდალუსია]] |- | <small>ტევადობა: 68 110 <ref name="ტევადობა">სტადიონის ტევადობა მოცემულია 1982 წლის მონაცემებით.</ref></small> | <small>ტევადობა: 50 253 <ref name="ტევადობა" /></small> | <small>ტევადობა: 34 411 <ref name="ტევადობა" /></small> | <small>[[სევილიის პროვინცია|სევილიის]] და [[მალაგის პროვინცია|მალაგის პროვინციები]]</small> |- | [[File:Sevilla1-1Lega2017.jpg|220x220px|alt=]] | [[File:Estadio Benito Villamarin. Real Betis Balompie.jpg|220x220px|alt=]] | [[File:Preferencia Rosaleda.jpg|220x220px|alt=]] | {{პოზრუკა+|ესპანეთი|width=200|float=center|places= {{პოზრუკა~|ესპანეთი|lat_deg=36.719444|lon_deg=-4.42|position=right|label='''[[მალაგა]]'''}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი|lat_deg=37.377222|lon_deg=-5.986944|position=top|label='''[[სევილია]]'''}} |caption=}} |} ==ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=20|{{Tooltip|ა|დაკავებული ადგილი}} !width=150|გუნდი !width=20|{{Tooltip|თ|თამაში}} !width=20|{{Tooltip|მ|მოგება}} !width=20|{{Tooltip|ფ|ფრე}} !width=20|{{Tooltip|წ|წაგება}} !width=20|{{Tooltip|გბ|გატანილი ბურთები}} !width=20|{{Tooltip|მბ|მიღებული ბურთები}} !width=20|{{Tooltip|ბ|ბურთების სხვაობა}} !width=20|{{Tooltip|ქ|ქულათა რაოდნობა}} !width=170|კვალიფიკაცია |- bgcolor="#ccffcc" |1 |align="left"|{{fb|BRA|1968}} |3||3||0||0||10||2||+8||'''6'''||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982#C ჯგუფი|მეორე რაუნდში]] გასვლა |- bgcolor="#ccffcc" |2 |align="left"|{{fb|URS}} |3||1||1||1||6||4||+2||'''3'''||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982#A ჯგუფი|მეორე რაუნდში]] გასვლა |- |3 |align="left"|{{fb|SCO}} |3||1||1||1||8||8||0||'''3'''|| |- |4 |align="left"|{{fb|NZL}} |3||0||0||3||2||12||−10||'''0'''|| |} ==მატჩები== ===ბრაზილია — სსრ კავშირი=== ჯგუფის პირველი შეხვედრა ბრაზილიისა და სსრ კავშირის ეროვნულ გუნდებს შორის [[სევილია]]ში, [[14 ივნისი|14 ივნისს]], [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანზე“]] გაიმართა და მას 68 ათასი გულშემატკივარი დაესწრო.<ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /><ref>{{YouTube|kXfPZ-Htd9I|Brasil 2 x 1 USSR - Jogo Completo - Copa do Mundo 1982}}. ''CartolaScoutsbr''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 18 მარ. 2013.</small></ref> გუნდები მოედანზე ესპანელმა მსაჯმა აუგუსტო ლამო კასტილიომ გამოიყვანა.<ref>{{YouTube|X4HZyduSjMg|Brazil - СССР/USSR (Soviet Union) World Cup 1982 1st round 2nd half}}. ''Quincy Wilson''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 3 აგვ. 2014.</small></ref><ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია">{{cite web|url=https://archive.vn/Waryl |title=თენგიზ სულაქველიძე: „ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია“|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=ილია ნანობაშვილი}}</ref><ref group="კომ.">მუნდიალ-1982: 14 ივნისს, სევილიის “რამონ სანჩეს პისხუანის” სტადიონზე 68 ათასი გულშემატკივარი დაესწრო ბრაზილია-საბჭოთა კავშირის ჯგუფური ეტაპის პირველ მატჩს, რომელშიც სოკრატესმა და ედერმა შორეული დარტყმებით ჩააქრეს სენსაცია - სსრკ 1:0 იგებდა და ბრაზილიელებმა ბოლო 15 წუთში მოატრიალეს თამაში. ალბათ, ვერც მოატრიალებდნენ, რომ არა ლამო კასტილიო: ესპანელმა არბიტრმა, რამაზ შენგელიას სუფთა გოლი არ ჩაუთვალა და პლუს, მისი წაქცევისთვის უეჭველი პენალტი არ დადო. იმ შეხვედრაში ოთხმა ქართველმა ფეხბურთელმა ითამაშა: ალექსანდრე ჩივაძემ, შენგელიამ, ვიტალი დარასელიამ და „მსოფლიო სპორტის“ რესპოდენტმა თენგიზ სულაქველიძემ. ოთხივესთვის, ეს სადებიუტო თამაში იყო მსოფლიოს ჩემპიონატზე და თანაც, რა მატჩში. შეხვედრა საკმაოდ საინტერესო და დაძაბული გამოდგა.</ref><ref name="ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ეს მატჩი საყოველთაო ყურადღების ცენტრში იყო. საბჭოთა ფეხბურთელთაგან ბევრს მოელიან ამ ჩემპიონატზე, ხოლო ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან. თამაში, მართლაც, მეტად საინტერესო, დაძაბული და შეუპოვარი გამოდგა.</ref> ბრაზილიელთა როგორც ტერიტორიული, ისე ტექნიკური მომზადების და სათამაშო კლასის უპირატესობის მიუხედავად საბჭოთა ფეხბურთელებმა რაციონალური, კოლექტიური თამაშის ორგანიზების ხარჯზე, საკმაოდ სოლიდური წინააღმდეგობა გაუწიეს მეტოქეს.<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">პირველ ტაიმში გარკვეული ტერიტორიული უპირატესობა ბრაზილიელებს ჰქონდათ, რომლებიც ტექნიკური მომზადების თვალსაზრისით სჯობდნენ მეტოქეებს, მაგრამ საბჭოთა ფეხბურთელებმა შეძლეს რაციონალური, კოლექტიური თამაშის ორგანიზება.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან „ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი“: {{ციტატა|...უკვე პირველ წუთებზე დასაევმა [[ზიკო]]ს უძნელესი ბურთი აიღო, შემდეგ სწრაფი კომბინაცია გაითამაშეს [[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინმა]] და [[ანდრეი ბალი|ბალმა]], თავით დარტყმული ბურთი ოდნავ ასცდა კარს. მომდევნო პერიოდში დასაევმა კვლავ აიღო ძნელი ბურთები [[ჟუნიორი]]სგან, სერჟინიოსგან, მაგრამ ერთ-ერთი კონტრშეტევისას, მე-15 წუთზე, ბრაზილიელთა მცველებმა თავიანთ საჯარიმო მოედანზე წააქციეს [[რამაზ შენგელია|შენგელია]], მსაჯმა კი მიიჩნია, რომ წესების დარღვევას არ ჰქონდა ადგილი.}} ანგარიში საბჭოთა ფეხბურთელებმა გახსნეს — გოლი შეხვედრის პირველი ნახევრის 34-ე წუთზე, [[ანდრეი ბალი]]ს შორეული დარტყმისა და ბრაზილიელთა მეკარის [[ვალდირ პერესი]]ს დაგვიანებული რეაქციის შედეგად გავიდა.<ref name="დავით-თავართქილაძე">{{cite web|url=https://archive.vn/2LfHO |title=ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=დავით თავართქილაძე}}</ref><ref group="კომ.">პირველ ტაიმში თანაბარი თამაში წავიდა, ბრაზილიას არაფერში ჩამოვუვარდებოდით და დავწინაურდით კიდეც – ანდრეი ბალმა დაახლოებით 30 მეტრიდან გაიტანა, ცოტა არ იყოს, კურიოზული გოლი – ვალდირ პერესის დარი სუსტი მეკარე ბრაზილიის ნაკრებს სხვა დროს ალბათ არც ჰყოლია. გატანილ გოლს ჩვენში არანაირი ილუზია არ გამოუწვევია, რადგან ვიცოდით, რომ ბრაზილია ბოლომდე იბრძოლებდა, მთელი თამაში წინ იყო. პირველ ტაიმში სხვა საგოლე მომენტი არც ყოფილა, თუმც შენგელიას წაქცევისთვის მსაჯმა აშკარა 11-მეტრიანი არ დანიშნა. ...ფრეს შანსი მაინც გვქონდა – მეორე ტაიმში შენგელიამ გაიტანა, მაგრამ მსაჯმა არ ჩათვალა, თამაშგარე დააფიქსირა. ვიდეოჩანაწერზე კი გამოჩნდა, რომ შენგელია და მეტოქე მცველი ერთ ხაზზე იდგნენ და მაშინდელი წესებით ასეთ დროს თამაშგარე არ ინიშნებოდა.</ref> ამის მიუხედავად, ბრაზილიელებს აქტიურობა არ შეუნელებიათ და მათთვის ჩვეულ რიტმში კიდევ უფრო ინტენსიურად განაგრძობდნენ შეტევითი კომბინაციების აწყობას და სახიფათო მომენტების შექმნას.<ref name="სახიფათო მომენტები">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ბრაზილიელთა ყოველ შეტევას მოსდევდა სწრაფი, გააზრებული კონტრიერიში და თუ სახიფათო მომენტებზე ვილაპარაკებთ, ისინი საკმარისი რაოდენობით შეიქმნა, როგორც ერთ, ისე მეორე კართან.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...აღსანიშნავია, რომ ბრაზილიელები დიდი ოსტატობით ასრულებდნენ ცალკეულ ტექნიკურ ილეთებს, მაგრამ გადამწყვეტ მომენტებში არაზუსტად ურტყამდნენ კარში. 33-ე წუთზე ბურთი შუა მინდორზე ტრიალებდა. იგი გადასცეს [[ანდრეი ბალი|ბალს]], მან შორი მანძილიდან, მოულოდნელად, ძლიერად დაარტყა, მეკარე ვალდირ პერესი აშკარად მოუმზადებელი აღმოჩნდა და ვერ შეძლო დარტყმის მოგერიება — 1:0.}} [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] გარკვეული პოზიციური უპირატესობის მიუხედავად გოლის გატანის შესაძლებლობა ორივე გუნდს ჰქონდა,<ref name="სახიფათო მომენტები" /> ტაიმის დასასრულს ბესონოვს ანგარიშის გაზრდის რეალური შესაძლებლობა მიეცა, მაგრამ მომენტის გამოყენება ვერ შეძლო — ბურთი მიზანს ასცდა. პირველ ტაიმში ანგარიში უცვლელი დარჩა. შეხვედრის განახლებისთანვე [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] შემადგენლობაში [[დირსეუ]]ს ნაცვლად მოედანზე პაულო იზიდორო გამოვიდა.<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /><ref group="კომ.">აღნიშნულ მატჩში [[დირსეუ]]მ უკანასკნელად დაიცვა ბრაზილიელთა ღირსება [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] და ამით ფაქტობრივად დაასრულა სანაკრებო კარიერა. თუმცა [[1986]] წლის აპრილსა და მაისში მან დამატებით კიდევ ორ საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში მიიღო მონაწილეობა [[იუგოსლავიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იუგოსლავიისა]] და [[ჩილეს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ჩილეს]] ეროვნულ ნაკრებთა წინააღმდეგ.</ref> საბჭოთა ნაკრებმა თამაში ცვლილების გარეშე განაგრძო. მატჩის მეორე ნახევარიც თითქმის იმავე სცენარით წარიმართა.<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა" /> [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელებს]] არ უცდიათ მკვეთრად რადიკალური ცვლილება მოეხდინათ თამაშის მსვლელობაში ტემპისა და რიტმის კიდევ უფრო გაზრდის ან ერთიან, მასირებულ შეტევაზე გადასვლის თვალსაზრისით. ისინი მეთოდურად და აუღელვებლად, მაგრამ ამავე დროს შეუჩერებლად და მძლავრად განაგრძობდნენ ოპონენტთა შევიწროებას მოედნის თითქმის ყველა მონაკვეთზე, განსაკუთრებით მეტოქის საჯარიმო მოედნის სიახლოვეს. ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...[[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელები]] აგებდნენ. [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელთა]] მარცხის შემდეგ ეს, შეიძლება, მეორე სენსაცია ყოფილიყო [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|მიმდინარე ჩემპიონატში]], ამიტომ მეორე ტაიმში მათ მთელი თავიანთი შესაძლებლობები ჩააქსოვეს თამაშში. ისინი უტევდნენ მძლავრად, მაღალ ტემპში, შეუჩერებლად, ყოველ საიერიშო კომბინაციაში აქტიურად მონაწილეობდნენ ნახევარმცველები და მცველებიც. მწვრთნელმა [[ტელე სანტანა]]მ მეორე ტაიმში მინდორზე გამოიყვანა პაულო ისიდორო, რომელმაც საგრძნობი გამოცოცხლება შეიტანა თავისი გუნდის თამაშში და განსაკუთრებით — შეტევაში. }} [[File:Socrates (1954–2011) — Brazil NFT Midfielder (1979–1986).jpg|thumb|right|200პქ|<center>[[სოკრატესი]], [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] პირველი გოლის ავტორი.<ref name="Socrates (Spain 1982)">{{YouTube|69aozBj-BCU|100 Great Brazilian Goals: #3 Socrates (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 8 ივნ. 2014.</small></ref></center>]] მიუხედავად იმისა, რომ საბჭოთა ფეხბურთელები სულაც არ აპირებდნენ სტატისტების როლში ყოფნას და სპეციალისტების შეფასებით, ამგვარად არც გამოიყურებოდნენ,<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა" /><ref name="საინტერესო მატჩი" /> მატჩის მიწურულისთვის გუნდებს შორის სათამაშო კლასში განსხვავება კიდევ უფრო თვალსაჩინოდ გამოიკვეთა, რამაც თავისი კანონზომიერი შედეგი მოიტანა. შეხვედრის 75-ე წუთზე ჯერ გუნდის [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტანმა]] [[სოკრატესი|სოკრატესმა]],<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')" /> ხოლო 88-ე წუთზე [[ედერი|ედერმა]]<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /> — სანახაობრივი თვალსაზრისით მეტად შთამბეჭდავი ბურთები შეაგდეს დასაევის კარში და [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატზე]] პირველი გამარჯვება იზეიმეს.<ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია" /><ref name="დავით თავართქილაძე" /> ''[[The Guardian]]-ის'' სპორტული მიმომხილველის სტივენ ფაის<ref name="Steven Pye">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/profile/steven-pye |title=Steven Pye|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=The Guardian|quote=Steven Pye writes about anything to do with sport in the 1980s at That 1980s Sports Blog}}</ref> შეფასებით ედერის<ref>{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">1) Eder v Soviet Union // Sheer fantasy football. If this goal had been scored with Brazil winning 4-0, you might have put it down to showboating, but Eder's winner was delivered with just two minutes left in a breathtaking tussle. Brazil were constantly probing, knocking the ball about in an attempt to find an opening, until Junior decided to put one in the mixer towards Serginho. Falling to substitute Isidoro on the right, Brazil could begin again, a pass inside played to Falcao. And this is where the fun really begins. Falcao's dummy through his legs saw Eder collect the ball at pace just outside the box. Flicking the ball up with his left foot, Eder then volleyed a dipping shot past the unsighted Dasayev, a training ground goal scored in the cut and thrust of a World Cup match. It's moments like Eder's wondergoal that make you realise what a wonderful sport football can be, when a ball is placed at the right feet. Yes, we all secretly love the odd Massing incident, but players like Eder, Zico, Socrates and Falcao remind us that we can see the beautiful game from time to time. Were Brazil 1982 the best team never to win the World Cup? I'd say so.</ref> და სოკრატესის<ref>{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">2) Socrates v Soviet Union // Brazil's defensive frailties were plain for all to see, as five times they had to come from behind during the 1982 World Cup (succeeding on four occasions - Rossi's third in their final match was one too many). The first example came in Brazil's opening match against the USSR, Waldir Peres' farcical mistake so bad that even a clown would have blushed at having made such a blooper. To break down a resolute Soviet defence, Brazil needed something spectacular. Step forward Socrates. Cutting in from the left, twice Socrates dropped his shoulder, before letting fly with a shot that rose into Dasayev's top right hand corner. The excellent keeper managed to get his hand to Socrates' strike, but it was simply too good, too powerful, and too accurate to keep out. A goal described by David Miller in the Daily Express as "fearsome, soaring, unstoppable". A contender for the goal of the tournament, but in my opinion, it wasn't even the best goal in this match.</ref> ეს გოლები საუკეთესო იყო იმ 15 გოლს შორის, რომლებიც ბრაზილიელებმა გაიტანეს ამ ჩემპიონატზე. ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...მრავალი ცდისა და უნაყოფო იერიშის შემდეგ ბრაზილიელებმა მაინც მიაღწიეს საწადელს: ჯერ [[სოკრატესი|სოკრატესმა]] 73-ე წუთზე შორი მანძილიდან უზუსტესი გოლი გაიტანა, ხოლო 88-ე წუთზე [[ედერი|ედერმა]] კარგად გამოიყენა შექმნილი მდგომარეობა და მეორედ აიღო დასაევის კარი.<ref name="Eder (Spain 1982)" /> აღსანიშნავია, რომ ბრაზილიელთა ამ ორი გოლის ინტერვალში [[რამაზ შენგელია|შენგელიამ]] ბურთი გაიტანა მეტოქის კარში, მაგრამ მსაჯებმა მისი მდგომარეობა [[თამაშგარე]]დ მიიჩნიეს.}} მთლიანობაში, მატჩისადმი მიძღვნილი სტატიებიდან, ფეხბურთის სპეციალისტთა თუ საფეხბურთო ფუნქციონერთა გამოხმაურებებიდან გამომდინარე, გულშემატკივართა და სპორტულ ჟურნალისტთა დიდ უმრავლესობაში როგორც ბრაზილიელთა, ასევე საბჭოთა ფეხბურთელთა პირველმა თამაშმა მეტად დადებითი, ხოლო თავად შეხვედრამ — საუკეთესო შთაბეჭდილება დატოვა,<ref name="საინტერესო მატჩი">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=„შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ბრაზილიის ფეხბურთის ფედერაციის <small>''[სავარაუდოდ უნდა იყოს — კონფედერაციის]''</small> პრეზიდენტს ჟ. კოუტინიოს ესპანეთის გაზეთისთვის მიცემულ ინტერვიუში არ დაუმალავს, რომ მისმა ნაკრებმა ერთობ საუკეთესო მატჩი გამართა მსოფლიოს ერთ-ერთ საუკეთესო გუნდთან. მატჩის დამთავრების შემდეგ [[ფიფა]]ს პრეზიდენტმა [[ჟოაო აველანჟი|ჟოაო აველანჟმა]] განაცხადა, რომ „იგი გულწრფელად კმაყოფილია ორივე გუნდის თამაშით“.</ref><ref name="Brazilian brilliance keep shining through">{{cite web |url=https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4617%2C3263771 |title=Brazilian brilliance keep shining through |last=Paul |first=Ian |date=<small>15 ივნისი, 1982</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Glasgow Herald |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref> თუმცა ფეხბურთის მიმომხილველთა და სპორტული მედიის საერთო შეფასებით ჩემპიონატის სადებიუტო მატჩში სამხრეთამერიკელებს გამარჯვება იოლად არ მოუპოვებიათ.<ref name="torcida-Первый-матч">{{cite web|url=http://torcida.com.ru/history/1982/ |title=Матчи сборной Бразилии на ЧМ-1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=torcida.com.ru}}</ref><ref group="კომ.">Первый матч против сборной СССР бразильцы выиграли со счетом 2:1. Советские футболисты хоть и не нанесли не одного опасного удара, но однажды Вадир Перес все-таки ошибся. Он неудачно принял мяч и тот оказался в воротах. Во втором тайме сначала Сократес на 73-й минуте сравнял счет, а затем Эдер за две минуты до окончания матча вывел бразильцев вперед. Бразильцы играли хорошо, однако победа досталась им не легко.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref><ref name="მატჩის შემდეგ">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...მატჩი მოიგო ბრაზილიის ნაკრებმა — 2:1, რომელმაც მეორე ტაიმში უმაღლესი კლასის თამაში აჩვენა, მაგრამ უნდა ვთქვათ, რომ საბჭოთა ფეხბურთელები ამ მატჩში ღირსეულ მეტოქედ გამოიყურებოდნენ. „ეს იყო ერთ-ერთი საუკეთესო მატჩი, რომელიც ოდესმე მინახავს მსოფლიო ჩემპიონატებზე, — განაცხადა სამგზის მსოფლიო ჩემპიონების მწვრთნელმა [[ტელე სანტანა]]მ ბრაზილიისა და საბჭოთა გუნდების მატჩის შემდეგ. — ეს იყო შესანიშნავი, მაგრამ ძნელი თამაში ორივე ნაკრებისთვის. საბჭოთა გუნდი საუკეთესო ფეხბურთელებითაა დაკომპლექტებული და ეჭვიც არ მეპარება, რომ ჩვენი შეხვედრა ქვეჯგუფში გადამწყვეტი იყო“. }} სააგენტო [[ფრანს-პრესი]]სადმი მიცემულ ინტერვიუებში ჩატარებული შეხვედრის შესახებ თავიანთი მოსაზრება თავად მატჩის მონაწილეებმაც გამოხატეს. ამონარიდი<ref name="საინტერესო მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...[[ზიკო]]: „უნდა ვაღიარო, რომ საბჭოთა ფეხბურთელებმა მრავალი პრობლემის წინაშე დაგვაყენეს და გამარჯვება იოლად არ მოგვიპოვებია“. }} {{ციტატა|...[[სოკრატესი]]: „მთელი გუნდის ძალისხმევით ყველაფერი ვიღონეთ თამაშში გარდატეხის შეტანისა და მატჩის ჩვენს სასარგებლოდ შემობრუნებისათვის“. }} {{ციტატა|...[[ალექსანდრე ჩივაძე]]: „თითქმის ბოლომდე კარგად ვითამაშეთ, მაგრამ ბრაზილიის ნაკრები მართლაც, დამსახურებულად ატარებს ამ ჩემპიონატის ნომერ პირველი ფავორიტის სახელს“. }} მატჩის ზოგადი სურათის მოკლე მიმოხილვის სახით საკმაოდ საინტერესო ანალიზს და საყურადღებო მოსაზრებებს სთავაზობს მკითხველს საფეხბურთო თემატიკაზე არაერთი [[წიგნი]]ს თუ კრებულის, ასევე ფეხბურთის პრობლემებზე მრავალი საინტერესო წერილის ავტორი, ცნობილი [[ქართველები|ქართველი]] [[მწერალი]] [[გურამ ფანჯიკიძე]] 1982 წლის ბოლოს მისი ავტორობით გამოცემულ სპორტული ნარკვევების მორიგ კრებულში — ''„[[ფორცა, იტალია!]]“'', სადაც საუბარია, როგორც უშუალოდ მატჩის შესახებ ასევე, მატჩის შემდგომ გამოხმაურებებზე სხვადასხვა მედიასაშუალებებისა თუ სპეციალისტების მხრიდან. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=13}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...სამართლიანობა მოითხოვს ვთქვათ, რომ ბრაზილიელებთან თამაშის შემდეგ საბჭოთა გუნდმა მოიპოვა საკმაო აღიარება. ეს ბუნებრივიც იყო. ბრაზილია ჩემპიონატის აღიარებული ფავორიტი გახლდათ და მასთან კარგი თამაში უკვე დიდ რამეს ნიშნავდა. მაგრამ არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ უცხოელები, რომლებიც კარგად არ იცნობდნენ საბჭოთა ნაკრებს, ბრაზილიელებთან მშვენივრად წარმართულ თამაშს შეიძლებოდა შეეცდინა. ბრაზილიელებთან მატჩის შემდეგ ჩვენი პრესა, სპეციალისტებიც, ჟურნალისტებიც და სპორტული კომენტატორებიც ერთბაშად განეწყვნენ ძალზე ოპტიმისტურად. თუმცა, ოპტიმიზმის ნაკლებობას ვერც ბრაზილიელებთან თამაშამდე ვუსაყვედურებდით. }} [[File:Eder Aleixo de Assis (born 25 May 1957) Brazil NFT (1979–1986) Forward. Image001.jpg|thumb|left|200პქ|<center>[[ედერი]], [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] მეორე გოლის ავტორი.<ref name="Eder (Spain 1982)">{{YouTube|O1SzYMvPQGE|100 Great Brazilian Goals: #7 Eder (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 ივნ. 2014.</small></ref><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')" /></center>]] როდესაც ამ სტრიქონების ავტორი ბრაზილიელებთან მატჩის შემდეგ საბჭოთა მედიისა და სპეციალისტების მხრიდან გამოვლენილ ოპტიმიზმზე აკეთებს აქცენტს, იმ ფაქტის შეხსენებით, რომ ოპტიმიზმის ნაკლებობას ისინი არც ბრაზილიელებთან თამაშამდე განიცდიდნენ, იგი მიუთითებს ამავე ნარკვევში მის მიერვე არაერთხელ მოყვანილ არგუმენტებს იმის შესახებ თუ რატომ იყო ასეთი ოპტიმიზმი საფუძველს მოკლებული და რატომ თვლიდა იგი ჯერ კიდევ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატის]] დაწყებამდე, რომ საბჭოთა ნაკრები ვერ შეძლებდა ამ ჩემპიონატზე მნიშვნელოვანი წარმატების მიღწევას, მათ შორის ვერც საპრიზო ოთხეულში გასვლას, ვერც სანახაობრივად მიმზიდველი ფეხბურთის ჩვენებას და შესაბამისად, ვერც მაყურებელთა სიმპათიის მოპოვებას. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=13–14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...რამ დაბადა ეს უსაფუძვლო ოპტიმიზმი? შევეცდები მოკლედ ავხსნა მისი მექანიზმი. ბრაზილიელებთან ჩვენმა ფეხბურთელებმა მართლაც შესანიშნავად ითამაშეს. მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს, უპირველეს ყოვლისა, თვით ბრაზილიელების დამსახურება იყო. ბრაზილიელთა თამაშის მანერას ადრეც ვიცნობდით და ესპანეთის ჩემპიონატის შემდგომ მატჩებში ხომ კიდევ ერთხელ დაადასტურეს, რომ ისინი მოწინააღმდეგეს ხელს არ უშლიან თამაშში, აცლიან ბურთის მიღებას, რაც ასე უჭირდათ ჩვენს თავდამსხმელებს შემდგომ მატჩებში. }} აქვეა წარმოდგენილი მისი მოსაზრება მსაჯის მიერ ბრაზილიელთა კარში არდანიშნული პენალტებისა და სპეციალისტების ნაწილში, უმთავრესად ამ მიზეზის გამო შექმნილი იმ წარმოდგენის შესახებ — რომ თითქოს, რომ არა მსაჯის ეს და სხვა საბედისწერო შეცდომები, საბჭოთა ნაკრები შეძლებდა დამარცხების თავიდან არიდებას და შესაძლოა მეტოქის დამარცხებასაც. ამ კონტექსტშივე ეხება იგი ბრაზილიელთა მეკარე პერესის მიერ გაშვებულ გოლსაც. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...შემდეგ გავიხსენოთ რამაზ შენგელიას სწრაფი გასვლა და ნაღდი პენალტი, როცა ესპანელი მსაჯის კასტილიოს სასტვენი უსამართლოდ დუმდა. გავიხსენოთ აგრეთვე ოდნავ უფრო საყოყმანო პენალტი მეორე ტაიმში. პირველი პენალტის მიუცემლობის შემდეგ მსაჯის მიერ თერთმეტმეტრიანი საჯარიმო დარტყმის დანიშვნა ეჭვს აღარ იწვევდა. მსაჯის სასტვენი კვლავ დუმდა. ბუნებრივია, ამ სიტუაციებმა შექმნა ილუზია, რომ ჩვენ შეგვეძლო დაგვემარცხებინა ბრაზილიის უძლიერესი ნაკრები. მაგრამ ეს ილუზია არ უნდა დაუფლებოდა სპეციალისტებს, სპორტულ ჟურნალისტებს, კომენტატორებს. რატომ ვერ გავითვალისწინეთ, როგორი ბურთი გაუვარდა ხელიდან ბრაზილიელთა მეკარე პერესს, რითაც მან პენალტის სამაგიერო საჩუქარი მიართვა საბჭოთა ნაკრებს. }} ზემოაღნიშნული კონტექსტიდანვე გამომდინარე ეხება იგი ბრაზილიელთა მიერ საბჭოთა ნაკრების კარში გატანილ გოლებს, რომლებიც საყოველთაო შეფასებით არათუ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ესპანეთის ჩემპიონატის]], არამედ ზოგადად [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] გატანილი გოლებიდან ერთ-ერთ ყველაზე დასამახსოვრებელ და საუკეთესო გოლებად აღიარეს, მათი უმაღლესი ტექნიკური შესრულებისა და გამორჩეული სილამაზის გამო.<ref name="Socrates (Spain 1982)" /><ref name="Eder (Spain 1982)" /> მათ შორის მოყვანილია მეკარე დასაევის სიტყვები ედერის მიერ გატანილ გოლზე. ამ მოკლე მიმოხილვას წინ უძღვის სამხრეთამერიკელთა ტექნიკური მომზადებისა და სათამაშო კლასის მოკლე ავტორისეული შეფასება და ასევე ორი მოკლე ეპიზოდი ბრაზილიის ნაკრების ისტორიული წარსულიდან. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...რატომ ვერ გავითვალისწინეთ მათი უბრწყინვალესი, თითქმის ზღვრამდის მისული ტექნიკა, გადაცემათა საოცარი სიზუსტე და შეუდარებელი დარტყმები? გავიხსენოთ სოკრატესის მიერ ულამაზესი და უძლიერესი, მოჭრილი დარტყმით გატანილი გოლი მარცხენა ცხრიანში,<ref name="Socrates (Spain 1982)" /> შემდეგ ედერის „ხმელი ფოთოლი“...<ref name="Eder (Spain 1982)" /> უწინ [[დიდი (ფეხბურთელი)|დიდის]] ცნობილ „ხმელ ფოთოლს“ ურტყამდნენ მხოლოდ გაჩერებული ბურთით. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#მატჩი მესამე ადგილისათვის|არგენტინაში]] [[ნელინიო]]მ და [[დირსეუ]]მ [[იტალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იტალიელთა]] კარში ბურთები კვლავ „ხმელი ფოთლით“ გაიტანეს, ოღონდ დაარტყეს მოძრავ ბურთს გარღვევაზე შეჭრილებმა. ამჯერად ედერმა „ხმელი ფოთოლი“ დაარტყა მაშინ, როცა ბურთი ჰაერში იყო. თვითონ საბჭოთა მეკარე რინატ დასაევი წერს: „ედერმა ჩვენს მცველებს შორის ისე მარჯვედ, „ტყვიასავით“ ისროლა ბურთი, რომ მან ჩემს თვალწინ სფეროსებური ელვასავით გაკვესა და წამის რაღაც მეასედში ძელის გვერდით გაეხვია ბადეში“. }} რეზონანსული და ცალკე დისკუსიის საგანი აღმოჩნდა მატჩის მთავარი მსაჯის აუგუსტო ლამო კასტილიოს მიერ დაშვებული შეცდომები, რის შესახებაც არაერთი სტატია გამოქვეყნდა ესპანურ, იტალიურ, ბრიტანულ, ბრაზილიურ თუ საბჭოთა პრესაში.<ref name="Lelo_1982_N118">{{cite news | date = 22 ივნისი, 1982 | title = კვლავ კასტილიოს შესახებ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198566/1/Lelo_1982_N118.pdf | publisher = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], № 118 (7178), გვ. 3. | access-date = 22 იანვარი, 2022 }}</ref><ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა" /> უკლებლივ ყველა სტატიაში დაფიქსირებული იყო ერთსულოვანი შეფასება იმის შესახებ, რომ მთავარი მსაჯის კვალიფიკაცია არ შეესაბამებოდა უმაღლესი საფეხბურთო ფორუმისთვის [[ფიფა]]-ს მიერ დადგენილ სტანდარტებს, რომ მისი მხრიდან დაშვებული იყო მიუტევებელი და უხეში შეცდომები, რამაც მნიშვნელოვანწილად იმოქმედა მატჩის მსვლელობაზე. ამონარიდი<ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198563/1/Lelo_1982_N115.pdf „ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 17 ივნისი, 1982. — № 115 (7176). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან „ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა“: {{ციტატა|...საერთაშორისო პრესა კვლავ ფართოდ აშუქებს ფეხბურთში მსოფლიო ჩემპიონატის მსვლელობას, ვრცელ კომენტარს უკეთებს მატჩებს, მათ შორის სსრ კავშირისა და ბრაზილიის გუნდების შეხვედრას, ხაზს უსვამს იმ დასანან შეცდომებს მსაჯობაში, რომლებიც არ უნდა ხდებოდეს. ესპანური გაზეთი „ოხა დელ ლუნესი“ ''({{lang-es|Hoja del Lunes}})'' აჭრელებულია ასეთი სათაურებით: „სირცხვილი კასტილიოს“, „გადაიყვანეთ მსაჯი მეორე ჯგუფში“ (ეს გულშემატკივართა ყველაზე დამცინავი შეძახილია არბიტრისთვის). „ასეთ მსაჯს, რასაკვირველია, ადგილი არ უნდა ჰქონდეს მსოფლიო ჩემპიონატზე“. — წერს ამ გაზეთის სპორტული მიმომხილველი. თითქმის ყველა ბრაზილიური გაზეთი აღიარებს ბრაზილია — სსრ კავშირის მატჩის მსაჯის მიკერძოებას. „ღმერთი ბრაზილიელთა მხარეს იყო და, აგრეთვე, არბიტრიც“. — ირონიულად შენიშნავს „ჟურნალ დუ ბრაზილი“. „მატჩი მსოფლიო ჩემპიონატის შესაფერისი იყო“. — ასე დაახასიათა ეს შეხვედრა ავსტრიის საინფორმაციო სააგენტომ. ერთადერთი სუსტი მონაწილე სევილიის სტადიონზე გამართულ ამ გრანდიოზულ სპექტაკლში, აღნიშნავს სააგენტო, რასაკვირველია, იყო ესპანელი მსაჯი კასტილიო.}} საბჭოთა ნაკრების [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტნის]] [[ალექსანდრე ჩივაძე|ალექსანდრე ჩივაძის]] შეფასებით, კასტილიომ არაობიექტურად იმსაჯა. მან ჯერ [[რამაზ შენგელია|შენგელიას]] წაქცევისთვის აშკარა [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]] არ დანიშნა, ხოლო მეორე ტაიმში იმავე შენგელიას მიერ თამაშის წესების სრული დაცვით გატანილი გოლი არ ჩათვალა.<ref>{{cite web|url=https://archive.vn/tSNxH |title=ალექსანდრე ჩივაძე 1982 წლის მუნდიალს იხსენებს|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=[https://www.worldsport.ge/ge/page/aleqsandre-chivadze-1982-wlis-mundials-ixsenebs worldsport.ge]|quote=''ჩივაძე:'' „...კასტილიომ არაობიექტურად იმსაჯა. მას ყველა პენალტი რომ დაენიშნა, მატჩს გამარჯვებამდე მივიყვანდით.“ ''(მსაჯმა შენგელიას წაქცევისთვის აშკარა პენალტი არ დანიშნა, მეორე ტაიმში კი ასევე შენგელიას სუფთად გატანილი გოლი გააუქმა – ი.ნ.).''}}</ref> კასტილიომ მსაჯობასთან დაკავშირებით მსგავსი შეფასებები გაკეთდა ვიქტორ პონედელნიკის, [[ეუსებიო]]ს, [[ალფრედო დი სტეფანო|დი სტეფანოსა]] და სხვათა მხრიდან. რაც შეეხება [[ტელე სანტანა|სანტანას]], მან შეფასების გაკეთებისგან თავი შეიკავა. ამონარიდები<ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა" /><ref name="მატჩის შემდეგ">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიებიდან: {{ციტატა|...[[ტელე სანტანა|სანტანას]] ჰკითხეს, რას იტყოდა ესპანელი მსაჯის კასტილიოს დუმილზე, როცა ბრაზილიელებმა საჯარიმო მოედანზე მოცელეს [[რამაზ შენგელია|შენგელია]]. პასუხი დიპლომატიური იყო: „მე უფლება არა მაქვს მსაჯების საქმეში ჩავერიო“. წარსულში ცნობილმა საბჭოთა ფეხბურთელმა ვიქტორ პონედელნიკმა კი, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატს ესწრება როგორც „სოვეტსკი სპორტის“ კორესპონდენტი, უყოყმანოდ თქვა, რომ [[პენალტი (ფეხბურთი)|თერთმეტმეტრიანი]] გარდაუვალი იყო. მისი აზრი გაიზიარა ცნობილმა [[პორტუგალიელები|პორტუგალიელმა]] [[ეუსებიო]]მ, [[ალფრედო დი სტეფანო|დი სტეფანომ]] კი კასტილიოს მოქმედებას „ფატალური“ უწოდა.}} {{ციტატა|...„ბრაზილიამ საბჭოთა ნაკრები დაამარცხა მსაჯის შემწეობით“ — ასეთი სათაურით მოათავსა სევილიის სპეციალური კორესპონდენტის რეპორტაჟი იტალიურმა გაზეთმა „კორიერე დელო სპორტმა“ ''({{lang-it|Corriere dello Sport}})''. იტალიური პრესა, ფეხბურთის მიმომხილველები თითქმის ერთსულოვანნი არიან იმაში, რომ ესპანელი არბიტრი უხეში შეცდომებით მსაჯობდა. „კასტილიომ საბჭოთა გუნდი „დასაჯა“, როცა ორი პენალტი არ დანიშნა ბრაზილიელთა კარში“. — ასკვნის „კორიერე დელა სერა“ ''({{lang-it|Corriere della Sera}}).}} შეხვედრის კიდევ ერთი მონაწილის [[თენგიზ სულაქველიძე|თენგიზ სულაქველიძის]] შეფასებით, მიუხედავად იმისა, რომ „ვარსკვლავებით დახუნძლული“ [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილია]] არათუ შეხვედრის, არამედ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატის]] ფავორიტად ითვლებოდა,<ref name="ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან" /> მატჩის პირველ ტაიმში თანაბარი თამაში მიმდინარეობდა,<ref name="დავით-თავართქილაძე" /> საბჭოთა ნაკრები მეტოქეს არაფერში ჩამოუვარდებოდა<ref name="საინტერესო მატჩი" /> და შენგელიას წაქცევისთვის არდანიშნული თერთმეტმეტრიანის მიუხედავად ანგარიშშიც დაწინაურდა.<ref name="დავით-თავართქილაძე" /> მეორე ტაიმის ნახევარზე მეტი იყო გასული და საბჭოთა გუნდი კარს კვლავ მშრალად ინარჩუნებდა, ამასთან მეორე ტაიმში შენგელიამ გოლიც გაიტანა, მაგრამ მსაჯმა უსაფუძვლოდ დააფიქსირა [[თამაშგარე]] და ბურთი არ ჩათვალა.<ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია" /><ref name="დავით-თავართქილაძე" /> თუმცა მატჩის ბოლო ოცი წუთისთვის უმთავრესად დაღლილობისა და გარკვეულწილად შეხვედრისწინა არასათანადო მომზადების გამო გუნდი მზად არ აღმოჩნდა იმისათვის, რომ მეტოქის თანდათან მზარდი უპირატესობა გაენეიტრალებინა, დაწოლისთვის ბოლომდე გაეძლო და სასურველი ანგარიში შეენარჩუნებინა.<ref name="დავით-თავართქილაძე" /><ref name="დავით თავართქილაძე">{{cite web|url=https://archive.vn/2LfHO |title=ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=დავით თავართქილაძე}}</ref><ref group="კომ.">ასე იყო თუ ისე, მეორე ტაიმის ნახევარზე მეტი იყო გასული, ბურთი არ გაგვიშვია, მაგრამ ბოლო ოცი წუთისთვის მზად არ აღმოვჩნდით – დავიღალეთ, თავი იჩინა არასათანადო მომზადებამ – ტურნირის დაწყებამდე მოსკოვში, ნოვოგორსკის ბაზაზე ვიყავით შეკრებაზე და ესპანეთში ბრაზილიასთან თამაშის წინა დღეს ჩავფრინდით. მოკლედ, მატჩის ბოლოს ჯანი აღარ შეგვრჩა და ორი ბურთიც გავუშვით – სოკრატესი მარჯვნიდან შემოვიდა ჩვენს საჯარიმოში და რინატ დასაევს ახლო კუთეში გაუტანა, ხოლო ედერმა ისეთი შორეული დარტყმა შეასრულა, რომ ბურთმა უცნაური ტრაექტორია მოხაზა და დასაევიც უძლური აღმოჩნდა, რეაგირება ვერ მოახერხა.</ref> {{football box |date= [[14 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /> |time= 21:00 <ref name="CEST">{{cite web|url=https://www.timeanddate.com/time/zones/cest |title=CEST – Central European Summer Time|accessdate=3 მაისი, 2020 }}</ref><ref group="კომ.">Time and Date AS 1995–2020 // Also known as: CEDT – Central European Daylight Time, ECST – European Central Summer Time. Central European Summer Time (CEST) is 2 hours ahead of Coordinated Universal Time (UTC). This time zone is a Daylight Saving Time time zone and is used in: Europe, Antarctica. This time zone is often called Central European Summer Time.</ref> |team1= {{fb-rt|BRA|1968}} |score= 2–1 |report= [https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/791/#match-lineups ანგარიში] |team2= {{fb|URS}} |goals1= [[სოკრატესი]] {{გოლი|75}}<br />[[ედერი]] {{გოლი|88}} |goals2 = [[ანდრეი ბალი|ბალი]] {{გოლი|34}} |stadium = [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანი“]], [[სევილია]] |attendance= 68 000 <ref name="soccerway-brazil-ussr">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/14/world/world-cup/brazil/ussr/156723/ |title=Brazil vs Soviet Union 2–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-sssr">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147624-braziliya-sssr-21 |title=Бразилия 2:1 СССР. 14.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Рамон Санчес Писхуан». FootballFacts.ru}}</ref> |referee= აუგუსტო ლამო კასტილიო ([[ესპანეთი]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = ბრაზილია }} |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82h | pattern_b = _sovietunion82h | pattern_ra = _sovietunion82h | pattern_sh = _adidasred | pattern_so = _3_stripes_white | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = FFFFFF | socks = EE0000 | title = სსრ კავშირი }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''21'''||[[დირსეუ]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|46}} |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|46}} |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|74}} |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|89}} |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|89}} |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''18'''||[[იური სუსლოპაროვი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|74}} |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ვიქტორიანო სანჩეს არმინიო ([[ესპანეთი]]) <br />ხოსე ლუის გარსია კარიონი ([[ესპანეთი]]) |} ===შოტლანდია — ახალი ზელანდია=== ჯგუფის მეორე შეხვედრას შოტლანდიისა და ახალი ზელანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედამ“ [[15 ივნისი|15 ივნისს]] უმასპინძლა და მის სანახავად სტადიონის ტრიბუნებზე 36 ათასმა გულშემატკივარმა მოიყარა თავი. გუნდები მოედანზე [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკელმა]] მსაჯმა დევიდ სტენლი სოკამ<ref group="კომ.">დევიდ სტენლი სოკა ({{lang-en|David Stanley Socha}}; დ. 27 სექტემბერი, 1938) is a former soccer referee from the United States. He is best known for supervising two matches in the FIFA World Cup, one in 1982 and one in 1986. [https://news.google.com/newspapers?nid=2507&dat=19820614&id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=6602,2932106&hl=en The 1982 match between Scotland and New Zealand] marked the first World Cup match ever supervised by an American referee. // ოფიციალური სტატისტიკური მონაცემებით ამერიკელ მსაჯთაგან ფეხბურთის ისტორიაში მას პირველს ერგო პატივი, როგორც მატჩის მთავარ არბიტრს — ემსაჯა მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალური ეტაპის შეხვედრა.</ref> გამოიყვანა. როგორც წინასამატჩო განწყობის, ისე ამ შეხვედრის შესახებ სპორტულ მედიაში გამოთქმულ მოსაზრებათა მიხედვით შოტლანდიელებს არ უნდა გასჭირვებოდათ ჩემპიონატის დებიუტანტთა დამარცხება, რამდენადაც ჯოკ სტეინის შეგირდები კლასითაც და გამოცდილებითაც მეტოქეს მნიშვნელოვნად აღემატებოდნენ. [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალზელადიელებისთვის]] ვითარებას კიდევ უფრო ართულებდა ის გარემოება, რომ საწვრთნელი მატჩის დროს მიღებული [[ტრავმა|ტრავმის]] გამო, მათი ერთ-ერთი წამყვანი მოთამაშე გრანტ ტერნერი გუნდს შოტლანდიელთა წინააღმდეგ თამაშში ვეღარ დაეხმარებოდა.<ref name="შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198563/1/Lelo_1982_N115.pdf |title=შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 17 ივნისი, 1982. — № 115 (7176). — გვ. 3.}}</ref> როგორც მოსალოდნელი იყო, თამაში შოტლანდიელთა უპირატესობით წარიმართა. მატჩის დასაწყისშივე, მათ მიერ განხორციელებულმა რამდენიმე სახიფათო შეტევამ შედეგი ვერ მოიტანა, თუმცა იმთავითვე ცხადი გახდა, რომ გოლის გატანა მხოლოდ დროის ამბავი იყო. ამაში მალე ყველა დარწმუნდა, როდესაც მე-18 წუთზე, ჯერ [[კენი დალგლიში|დალგლიშმა]] გახსნა ანგარიში, ხოლო შემდეგ 29-ე და 32-ე წუთებზე ჯონ უორკმა, სამი წუთის ინტერვალში მოწინააღმდეგის კარი ორჯერ აიღო და შოტლანდიამ შეხვედრა ანგარიშით 3–0 წაიყვანა. პირველი ნახევარი ასევე დამთავრდა და მატჩის დამსწრეთაგან უმრავლესობას საქმე მოთავებულად, ხოლო მეორე ტაიმის ჩატარება უბრალო ფორმალობად მიაჩნდა. თუმცა ყველასათვის და პირველ რიგში შოტლანდიელთათვის მოულოდნელად, მეორე ნახევარში ახალზელანდიელებს თამაში წაუვიდათ. მათ ჯერ სტივ სამნერის, ხოლო შემდეგ სტივ ვუდინის გოლებით ანგარიში მინიმუმამდე შეამცირეს, შესაბამისად — 54-ე და 64-ე წუთებზე. თამაშის სადავეების ხელიდან გაშვების საფრთხემ მალევე გამოაფხიზლა შოტლანდიელები. მათ კვლავ აამუშავეს დროებით მოშვებული თავიანთი სიმძლავრეები და გუნდის მეთერთმეტე ნომრის, ჯონ რობერტსონის, შემდეგ კი შეცვლაზე შემოსული სტივ არჩიბალდის გოლებით მატჩი ლოგიკურ დასასრულამდე მიიყვანეს. ასეთ ვითარებაში რაიმეს შესაცვლელად ახალი ზელანდიის ნაკრებს საკმარისი არც მონდომება და აღარც ენერგია შერჩა. როგორც შემდგომ განვითარებულმა მოვლენებმა ცხადყო, ეს იყო მაქსიმუმი, რისი ჩვენებაც უმაღლეს საფეხბურთო ფორუმზე ამ ფორმაციის [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალი ზელანდიის ნაკრებს]] შეეძლო. VI ჯგუფის მეორე შეხვედრა შოტლანდიელთა კანონზომიერი და დამაჯერებელი გამარჯვებით, ანგარიშით — 5–2 დამთავრდა.<ref name="შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს" /> {{football box |date=[[15 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|SCO}} |score=5–2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1051/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[კენი დალგლიში|დალგლიში]] {{გოლი|18}}<br />[[ჯონ უორკი|უორკი]] {{გოლი|29||32}}<br />[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] {{გოლი|73}}<br />[[სტივ არჩიბალდი|არჩიბალდი]] {{გოლი|79}} |goals2=[[სტივ სამნერი|სამნერი]] {{გოლი|54}}<br />[[სტივ ვუდინი|ვუდინი]] {{გოლი|64}} |stadium= „ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=36 000 <ref name="soccerway-scotland-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/15/world/world-cup/scotland/new-zealand/156722/ |title=Scotland vs New Zealand 5–2|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270294-shotlandiya-novaya-zelandiya-52 |title=Шотландия 5:2 Новая Зеландия. 15.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=დევიდ სტენლი სოკა ([[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = ახალი ზელანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ევანსი (ფეხბურთელი)|ალან ევანსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|83}} <ref group="კომ.">ქართულ, რუსულ და ევროპულ სპორტულ მედიაში წლების განმავლობაში უმთავრესად დამკვიდრებული იყო და დღემდე დამკვიდრებულია არა სტრაქანი, არამედ — ''სტრაჩანი''. მისი გვარის წარმოთქმის გარშემო დღემდე აზრთა სხვადასხვაობაა, თუმცა ფეხბურთელის გვარის ეტიმოლოგიიდან გამომდინარე დარგის სპეციალისტების მოსაზრებით, მისი მართებული ფორმაა — სტრაქანი ({{lang-en|Gordon David Strachan}}; {{IPAc-en|ˈ|s|t|r|æ|x|ə|n}} or {{IPAc-en||s|t|r|ɔː|n}})</ref><ref>{{cite web|url=http://www.clanstrachan.org/history/pronunciation.html|title=Strachan: Name Meaning and Pronunciation |accessdate=3 მაისი, 2020 |work=Clan Strachan Society // by Jim Strachan (/stra-khan/), FSA Scot. Contributions from Dr. Philip Smith, PhD Linguistics and learned Gaelic speaker. Revised: 23 June 2019}}</ref> |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |თავ ||'''9''' ||[[ალან ბრაზილი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|53}} |- |თავ ||'''8''' ||[[კენი დალგლიში]] |- |თავ ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|83}} |- |თავ ||'''15'''||[[ჯო ჯორდანი]] |- |თავ ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|53}} |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ბობი ალმონდი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|66}} |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |მცვ ||'''11'''||[[სემ მალკოლმსონი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|77}} |- |ნახ ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |ნახ ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] |- |ნახ ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |თავ ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] <ref>{{YouTube|Bah5aHOihWk|Wynton Rufer}}. ''mrtoppdogg86''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 27 მაი. 2014.</small></ref> |- |თავ ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|66}} |- |თავ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] |- |თავ ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|77}} |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />თომსონ ჩანი ([[ჰონგ-კონგი]]) <br />იუსეფ ალღული ([[ლიბია]]) |} ===ბრაზილია — შოტლანდია=== ჯგუფის მესამე შეხვედრა [[18 ივნისი|18 ივნისს]], ბრაზილიისა და შოტლანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[სევილია]]ში, „ესტადიო ბენიტო ვილიამარინზე“ გაიმართა და მის სანახავად 47 ათასზე მეტი ფეხბურთის მოყვარული შეიკრიბა. გუნდები მოედანზე [[კოსტა-რიკა|კოსტა-რიკელმა]] მსაჯმა ლუის პაულინო სილესმა გამოიყვანა. უკვე საყოველთაოდ მიღებულ და დამკვიდრებულ ფაქტად აღიქმებოდა, რომ ბრაზილიელები ნებისმიერ მატჩში უპირობო ფავორიტებად მოიაზრებოდნენ. იმდენად ბუნებრივი, თვალსაჩინო და კანონზომიერი იყო ეს მოცემულობა, რომ საწინააღმდეგო მოსაზრება არავის, მათ შორის არც შოტლანდიელებს გამოუთქვამთ. შოტლანდიელთა მთავარი მწვრთნელის წინასამატჩო განცხადებებიდან, მხოლოდ ერთი დასკვნის გაკეთების შესაძლებლობა რჩებოდა, რომლის შინაარსს, მასში ჩადებულ წინასწარ მარცხს შეგუებული ადამიანის ერთგვარი კაპიტულანტური განწყობის მიუხედავად, ბევრი მიმომხილველი ერთობ რაციონალურ ახსნასაც უძებნიდა; კერძოდ, ჯოკ სტეინი თვლიდა, რომ თავის გუნდს აქცენტი არა ბრაზილიის, არამედ სსრ კავშირის წინააღმდეგ გასამართ მომდევნო მატჩზე უნდა გაეკეთებინა, რაც მისი აზრით გადამწყვეტი იქნებოდა ჯგუფიდან გამსვლელი გუნდის გამოსავლენად. ხოლო ბრაზილიასთან მაქსიმალური ძალისხმევით თამაში, ამ უკანასკნელთა უპირობო სიძლიერისა და ჯგუფში არსებულ ძალთა ბალანსიდან გამომდინარე, სტრატეგიული მოსაზრებით მას მიზანშეუწონლად და გაუმართლებლად მიაჩნდა. ამონარიდი<ref name="გათამაშების „რიგითი“ დღეები">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198565/1/Lelo_1982_N117.pdf |title=გათამაშების „რიგითი“ დღეები|accessdate=7 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 20 ივნისი, 1982. — № 117 (7178). — გვ. 3.}}</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...შოტლანდიელთა მწვრთნელმა ჯოკ სტეინმა თავის ინტერვიუში ამას წინათ განაცხადა, რომ არ ეთანხმება მათ, ვინც შოტლანდიის გუნდი აუტსაიდერებს მიაკუთვნა. განაცხადა, რომ პრობლემები არ იყო ახალზელანდიელებთან მატჩში, დასაშვებად მიაჩნია მარცხი ბრაზილიელებთან და ყველაფერი უნდა გადაწყვიტოს შოტლანდია-სსრ კავშირის გუნდების შეხვედრამ. }} {{ციტატა|...ბრაზილია-შოტლანდიის მატჩის წინ სტეინმა კიდევ ერთი განცხადება გააკეთა: „ეს მატჩი მაინცდამაინც არ მაწუხებს, უფლებას ვაძლევ საკუთარ თავს დავასვენო კიდეც რამდენიმე წამყვანი ფეხბურთელი, რათა ყველაფერი გავაკეთოთ სსრ კავშირთან მატჩშიც.“ მართლაც, მან ოდნავ შეცვლილი შემადგენლობა გამოიყვანა ბრაზილიელებთან. }} როგორც მოსალოდნელი იყო, თამაში ბრაზილიელთა უპირატესობით წარიმართა. ინიციატივა მათ მატჩის დასაწყისიდანვე ხელთ იგდეს და ჩვეულ სტილში ფართო ფრონტით, გაშლილად ცდილობდნენ მეტოქეთა დაცვითი ზღუდეების დაძლევას. მოედნის ყველა მონაკვეთზე ბრაზილიელთა დომინირების მიუხედავად, პირველი ბურთი შოტლანდიელებმა შეაგდეს. მატჩის მე-18 წუთზე დევიდ ნერიმ უძლიერესი და უზუსტესი დარტყმით ანგარიში გახსნა.<ref>{{YouTube|jn7wz-wCYyA|1982 (June 18) Brazil 4-Scotland 1 (World Cup)}}. ''sp1873''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 იან. 2012.</small></ref>{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=40, 208}} წინა შეხვედრის მსგავსად ბრაზილიელები ამჯერადაც მდევრის როლში აღმოჩნდნენ. გაშვებულ გოლს ოდნავადაც არ უმოქმედია მათზე და ისინიც ჩვეულებისამებრ, აუღელვებლად, ზედმეტი ძალების დაძაბვის გარეშე, თუმცა საკმარისად მძლავრად და მეთოდურად შეუდგნენ [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიელთა]] საკითხის მოგვარებას. 33-ე წუთზე [[ზიკო]]მ ასევე უძლიერესი და უზუსტესი საჯარიმო დარტყმით ანგარიში გაათანაბრა — 1–1.<ref name="Steven-Pye">{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=7 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">5) Zico v Scotland // Jimmy Hill described David Narey's wonderful strike as a "toe-poke" but it certainly woke up the Brazilians. Zico's equaliser from a trademark Brazilian free-kick ended any Scottish dreams and left the hapless Alan Rough (another unwanted prefix) in his usual position of standing still after being outfoxed by a South American at a World Cup. Zico's curling effort was so precise that it clipped the post before going in, a postage stamp goal that would contribute to Scotland being home "before the postcards", in the words of Tommy Docherty.</ref> პირველი ნახევარი ამ ანგარიშით დამთავრდა. შესვენების შემდეგ განვითარებულმა მოვლენებმა, სრულად დაადასტურეს შოტლანდიელთა მთავარი მწვრთნელის წინასამატჩო განცხადებების დროს მოტანილი არგუმენტების მართებულობა. ბრაზილიელებმა ნამდვილი საფეხბურთო სპექტაკლი წარმოადგინეს და დამატებით, ერთმანეთზე უკეთესი სამი გოლი შესთავაზეს მაყურებელს. ჯერ [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარმა]], [[ფეხბურთის წესები|კუთხურის]] გათამაშებისას თავური დარტყმით,<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">15) Oscar v Scotland // Oh Scotland. To be outdone by Brazilian magic is one thing, but to concede a goal that would not have been out of place at Somerset Park or Palmerston Park (Google them), must have had Scottish fans tearing out their hair. John Motson described Oscar's near-post header from Junior's corner as "a real British goal for you, if you like," and he was right. What Alan Hansen made of Graeme Souness's tracking of Oscar is unknown, but at least it wasn't as bad as this.</ref> შემდეგ [[ედერი|ედერმა]]<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">3) Eder v Scotland // Poor Alan Rough. There was very little the Scotland goalkeeper could do when beaten for a third time on the evening, apart from look skywards and follow the ball in bewilderment as Eder's delicious chip drifted into the net. The Brazilian was known as "the Cannon", but he displayed his graceful side for this goal. A quite beautiful goal.</ref> და ბოლოს [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაომ]]<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">9) Falcao v Scotland // Surely Scotland had suffered enough as the end of their Brazilian nightmare neared? But no, there was more to come. Falcao's rasping finish from outside the box – again in off the post – capped a fine comeback and provided the icing on the cake during a performance of stunning artistry. Many a player may have taken a touch after Socrates' lay-off, some may have tried to do what Falcao actually did, but few could have matched the power and accuracy of the Roma man.</ref> საკონტროლო ამხანაგური მატჩებისთვის დამახასიათებელი სიმსუბუქით დაასრულეს საფეხბურთო ხელოვნების უმაღლეს დონეზე შესრულებული კომბინაციები. VI ჯგუფის მესამე შეხვედრა ბრაზილიელთა კანონზომიერი და დამაჯერებელი გამარჯვებით, ანგარიშით — 4–1 დამთავრდა. ამონარიდი<ref name="გათამაშების „რიგითი“ დღეები" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...აქ ბრაზილიელებმა თავიანთი „ტრადიციული“ პირველი გოლი გაუშვეს საკუთარ კარში მე-18 წუთზე ნერის დარტყმის შემდეგ, მაგრამ უკვე პირველი ტაიმის დასასრულისთვის „ბრაზილიური მანქანა“ სრული სიმძლავრით ამუშავდა. ზიკომ 33-ე წუთზე საპასუხო ბურთი გაიტანა, შესვენების შემდეგ კი ოსკარმა, ედერმა და ფალკაომ საბოლოოდ „გაუსწორეს ანგარიში“ შოტლანდიის ნაკრებს — 4:1. }} {{football box |date=[[18 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|BRA|1968}} |score=4–1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/790/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|SCO}} |goals1=[[ზიკო]] {{გოლი|33}}<br />[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] {{გოლი|48}}<br />[[ედერი]] {{გოლი|63}}<br />[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი|87}} |goals2=[[დევიდ ნერი|ნერი]] {{გოლი|18}} |stadium=„ესტადიო ბენიტო ვილიამარინი“, [[სევილია]] |attendance=47 379 <ref name="soccerway-brazil-scotland">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/18/world/world-cup/brazil/scotland/156721/ |title=Brazil vs Scotland 4–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="soccerway-brazil-ussr">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/14/world/world-cup/brazil/ussr/156723/ |title=Brazil vs Soviet Union 2–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270302-braziliya-shotlandiya-41 |title=Бразилия 4:1 Шотландия. 18.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Бенито Вильямарин». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=ლუის პაულინო სილესი ([[კოსტა-რიკა]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = ბრაზილია }} |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] |- |მცვ ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |ნახ ||'''5''' ||[[ტონინიო სერეზო]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |თავ ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|80}} |- |თავ ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |თავ ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|80}} |- |მეკ ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |მცვ ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] |- |ნახ ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|65}} |- |ნახ ||'''16'''||[[ეისა ჰარტფორდი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|68}} |- |თავ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] |- |თავ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] |- |თავ||'''8''' ||[[კენი დალგლიში]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|65}} |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ალექს მაკლიში]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|68}} |- |თავ||'''19'''||[[პოლ სტაროკი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />თომსონ ჩანი ([[ჰონგ-კონგი]]) <br />ადოლფ პროკოპი ([[გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა|გდრ]]) |} ===სსრ კავშირი — ახალი ზელანდია=== ჯგუფის მესამე შეხვედრა [[19 ივნისი|19 ივნისს]], სსრ კავშირისა და ახალი ზელანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედაზე“ შედგა, რომელსაც 19 ათასი მაყურებელი დაესწრო. გუნდები მოედანზე [[ლიბია|ლიბიელმა]] მსაჯმა იუსეფ მოჰამედ ელ ღულმა გამოიყვანა. ამონარიდი<ref name="„ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198566/1/Lelo_1982_N118.pdf |title=„ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ|accessdate=19 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 22 ივნისი, 1982. — № 118 (7179). — გვ. 3.}}</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...19 ივნისს [[მალაგა]]ში ერთმანეთს შეხვდნენ სსრ კავშირისა და ახალი ზელანდიის გუნდები. ახალზელანდიელთა მწვრთნელმა ჯონ ედსჰედმა<ref group="კომ.">სტატიაში ახალზელანდიელთა მწვრთნელის ჯონ ედსჰედის გვარი მცდარი ფორმით არის წარმოდგენილი, რადგან მართებულია — ჯ. ედსჰედმა და არა — ჯ. ედშუდმა, როგორც სტატიაშია. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=1T_dS6A2lCI&feature=youtu.be&t=12 Introducing John Adshead]. ''82 And All That''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 17 სექ. 2016.</small></ref> წინა დღეს განაცხადა, რომ მის გუნდს განზრახული აქვს სიურპრიზი შესთავაზოს მეტოქეს, თვით მას კი სურს გარკვეული გადაადგილებანი მოახდინოს გუნდში. რა სიურპრიზი შეეძლოთ მოეხდინათ ახალზელანდიელებს? მათ გააძლიერეს დაცვა, ნახევარდაცვის რგოლს ამოცანად დაუსახეს რამდენადაც შეეძლო დაეყოვნებინა ბურთი შუა მინდორში და არ მიეცა მეტოქისთვის ხანგრძლივი შეტევის წარმოების საშუალება, თავდამსხმელები კი მოულოდნელი, სწრაფი კონტრიერიშებისთვის მოამზადეს. დასაწყისში ახალზელანდიელებმა მართლაც შეძლეს ამ ამოცანის შესრულება, მაგრამ საბჭოთა ფეხბურთელები სულ უფრო მეტად ეუფლებოდნენ ინიციატივას. 23-ე წუთზე გავრილოვმა გახსნა ანგარიში, შესვენების შემდეგ კი ბლოხინმა და ბალტაჩამა კიდევ ორი ბურთი გაიტანეს მოპირდაპირე კარში — 3:0. ახალზელანდიელთა მეკარეს ფრენკ ვან ჰატუმს<ref group="კომ.">სტატიაში ახალზელანდიელთა მეკარის ფრენკ ვან ჰატუმის გვარი მცდარი ფორმით არის წარმოდგენილი, რადგან მართებულია — ფ. ვან ჰატუმს და არა — ფ. ვან ხატუმს, როგორც სტატიაშია. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=tMmHglmhj6A&feature=youtu.be&t=27 New Zealand goalkeeper turned President]. ''FIFATV ''.</ref> ამ დღს დიდი შრომა გარდახდა, მაგრამ სამი ბურთი მაინც გაუშვა, ამასთან, ანგარიში შეიძლება მეტიც ყოფილიყო, შენგელიას რომ ზუსტად გამოეყენებინა რამდენიმე კარგი გადაცემა. გაზეთებმა ერთხმად აღნიშნეს, რომ ს. ბალტაჩას მიერ ახალზელანდიელთა კარში გატანილი გოლი 1100-ეა მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიაში. ყველამ კარგად იცოდა, რომ ეს მატჩი საბჭოთა ფეხბურთელებს უნდა მოეგოთ სულ ცოტა 2 ბურთის უპირატესობით, რომ შოტლანდიის გუნდთან შეხვედრის წინ გარკვეული გარანტია შეექმნათ თავიანთთვის. }} {{football box |date=[[19 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|URS}} |score=3–0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1054/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[იური გავრილოვი|გავრილოვი]] {{გოლი|24}}<br />[[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინი]] {{გოლი|48}}<br />[[სერგეი ბალტაჩა|ბალტაჩა]] {{გოლი|68}} |stadium=„ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=19 000 <ref name="soccerway-ussr-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/19/world/world-cup/ussr/new-zealand/156720/ |title=Soviet Union vs New Zealand 3–0|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147625-sssr-novaya-zelandiya-30 |title=СССР 3:0 Новая Зеландия. 19.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=იუსეფ ელ ღული ([[ლიბია]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82h | pattern_b = _sovietunion82h | pattern_ra = _sovietunion82h | pattern_sh = _adidas_red | pattern_so = _3_stripes_white | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = FFFFFF | socks = FF0000 | title = სსრ კავშირი }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = ახალი ზელანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |ნახ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |ნახ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|46}} |- |ნახ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |ნახ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|79}} |- |თავ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] |- |თავ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |ნახ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|46}} |- |მცვ ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |თავ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] |- |მცვ ||'''16'''||[[სერგეი როდიონოვი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|79}} |- |მეკ ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |ნახ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] |- |ნახ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] |- |თავ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] |- |თავ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] |- |მცვ ||'''11'''||[[სემ მალკოლმსონი]] |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |თავ||'''19'''||[[ბილი მაკქლიური]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ემილიო სორიანო ალადრენი ([[ესპანეთი]]) <br />ქლაივ უაითი ([[ინგლისი]]) |} ===სსრ კავშირი — შოტლანდია=== {{football box |date=[[22 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|URS}} |score=2–2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1071/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|SCO}} |goals1=[[ალექსანდრე ჩივაძე|ჩივაძე]] {{გოლი|59}}<br />[[რამაზ შენგელია|შენგელია]] {{გოლი|84}} |goals2=[[ჯო ჯორდანი|ჯორდანი]] {{გოლი|15}}<br />[[გრემ სუნესი|სუნესი]] {{გოლი|86}} |stadium=„ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=45 000 <ref name="soccerway-ussr-scotland">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/22/world/world-cup/ussr/scotland/156719/ |title=Soviet Union vs Scotland 2–2|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147626-sssr-shotlandiya-22 |title=СССР 2:2 Шотландия. 22.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=ნიკოლაე რაინეა ([[რუმინეთი]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82a | pattern_b = _sovietunion82a | pattern_ra = _sovietunion82a | pattern_sh = _adidas_red | pattern_so = _3_stripes_red | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = სსრ კავშირი }} |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |ნახ ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |ნახ ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |თავ ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|88}} |- |თავ ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] |- |თავ ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |ნახ ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] |- |ნახ ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] |- |თავ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|88}} |- |მცვ ||'''18'''||[[იური სუსლოპაროვი]] |- |მეკ ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|71}} |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) || {{yel|5}} |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |თავ ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] |- |თავ ||'''15'''||[[ჯო ჯორდანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|71}} |- |თავ ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|71}} |- |თავ ||'''9''' ||[[ალან ბრაზილი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|71}} |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ალექს მაკლიში]] |- |თავ ||'''19'''||[[პოლ სტაროკი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ალოიზი იარგუზი ([[პოლონეთი]]) <br />ალექსის პონეტი ([[ბელგია]]) |} ===ბრაზილია — ახალი ზელანდია=== {{football box |date=[[23 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|BRA|1968}} |score=4–0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/789/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[ზიკო]] {{გოლი|28||31}}<br />[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი|64}}<br />[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] {{გოლი|70}} |stadium=„ესტადიო ბენიტო ვილიამარინი“, [[სევილია]] |attendance=43 000 <ref name="soccerway-brazil-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/23/world/world-cup/brazil/new-zealand/156718/ |title=Brazil vs New Zealand 4–0|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270315-braziliya-novaya-zelandiya-40 |title=Бразилия 4:0 Новая Зеландия. 23.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Бенито Вильямарин». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=დამირ მატოვინოვიჩი ([[იუგოსლავია]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = Brazil }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = New Zealand }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|75}} |- |მცვ ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |ნახ ||'''5''' ||[[ტონინიო სერეზო]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |თავ ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|75}} |- |თავ ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |თავ ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|75}} |- |მეკ ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |მცვ ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|75}} |- |ნახ ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ბობი ალმონდი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |ნახ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|78}} |- |ნახ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |თავ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |თავ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|78}} |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|78}} |- |თავ ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|78}} |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |მცვ ||'''16'''||[[გლენ ადამი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />აბრაჰამ კლეინი ([[ისრაელი]]) <br />ჩარლზ კორვერი ([[ნიდერლანდები]]) |} ==სტატისტიკა== ===გატანილი გოლები=== '''VI ჯგუფში''' ჩატარებულ ექვს შეხვედრაში სულ 26 გოლი გავიდა. გატანილი ბურთები 21 ფეხბურთელის ანგარიშზეა. მათგან, ყველაზე მეტი გოლი ბრაზილიელმა [[ზიკო]]მ გაიტანა,<ref name="Brazil legend Zico">{{YouTube|hVgIi3w3Z48|Brazil legend Zico - FIFA Football Exclusive}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 მაი. 2016.</small></ref> მან სამჯერ შეძლო მეტოქეთა კარის აღება, აქედან ორი ბურთი ახალი ზელანდიის ნაკრებს, ხოლო ერთიც — შოტლანდიის ეროვნულ გუნდს გაუტანა. ორ-ორჯერ გამოიჩინეს თავი, ასევე ბრაზილიელებმა — [[ედერი|ედერმა]], [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაომ]] და შოტლანდიელმა ჯონ უორკმა. ქვემოთ წარმოდგენილია იმ მოთამაშეთა ჩამონათვალი, რომელთაც აღნიშნულ ჯგუფში გამართულ შეხვედრებში ბურთები გაიტანეს. {{Refbegin|3}} * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ზიკო]] {{გოლი}} {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|iXyhcqpG88Q|100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 28 მაი. 2014.</small></ref><ref name="100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|5Y5N_7wIBRk|100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 17 მაი. 2014.</small></ref><ref name="100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|KGnkYeOmucQ|100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 15 მარ. 2014.</small></ref><ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Zico Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=25 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Zico Goal (33')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (28')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=72 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (28')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (31')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=118 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (31')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ედერი]] {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=88 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal (63')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=384 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=135 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (87')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=247 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ უორკი]] {{გოლი}} {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სოკრატესი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=292 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=64 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal (48')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=275 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ანდრეი ბალი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=110 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[იური გავრილოვი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ოლეგ ბლოხინი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[სერგეი ბალტაჩა]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ალექსანდრე ჩივაძე]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[რამაზ შენგელია]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[კენი დალგლიში]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივ არჩიბალდი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[დევიდ ნერი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: David Narey Goal">{{YouTube|Ijmp0k48rHw|Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: David Narey Goal (18')}}. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯო ჯორდანი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ სუნესი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ სამნერი]] {{გოლი}} <ref name="All Whites Spanish Odyssey: Steve Sumner Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=--OLTqS9CNs&feature=youtu.be&t=2584 All Whites Spanish Odyssey: Steve Sumner Goal]. ''Greater WellingtonTV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 ოქტ. 2017.</small></ref><ref name="NZ Football: 1982 World Cup Team" /> * {{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ ვუდინი]] {{გოლი}} <ref name="All Whites Spanish Odyssey: Steve Wooddin Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=--OLTqS9CNs&feature=youtu.be&t=2650 All Whites Spanish Odyssey: Steve Wooddin Goal]. ''Greater WellingtonTV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 ოქტ. 2017.</small></ref><ref name="NZ Football: 1982 World Cup Team">{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20080723152233/http://www.nzsoccer.com/page/1982_world_cup_team.html |title=1982 World Cup Team|accessdate=19 მაისი, 2020 |work=[https://www.nzfootball.co.nz/ NZ Football]|quote=Steve Sumner and Steve Wooddin Scored for New Zealand in the finals in the 2-5 loss against Scotland.}}</ref> {{Refend}} === გალერეა === VI ჯგუფის გოლეადორები. ფრჩხილებში მოცემული ციფრი აღნიშნავს ფეხბურთელის მიერ მეექვსე ჯგუფში ჩატარებულ შეხვედრებში გატანილი გოლების რაოდენობას. <center><gallery> Zico (born 3 March 1953) — Brazil NFT Midfielder (1976–1986) Panini.jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ზიკო]] (3)<ref name="100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)" /><ref name="100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)" /><ref name="100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)" /> Eder Aleixo de Assis (born 25 May 1957) — Brazil NFT Forward (1979–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ედერი]] (2)<ref name="Eder (Spain 1982)" /><ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal" /> Paulo Roberto Falcao (born 16 October 1953) — Brazil NFT Midfielder (1976–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] (2)<ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal" /><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')" /> John Wark (born 4 August 1957) — Scotland NFT Midfielder (1979–1984).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ უორკი|უორკი]] (2) Oscar (born 20 June 1954) — Brazil NFT Defender (1978–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] (1)<ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal" /> Socrates (1954–2011) — Brazil NFT Midfielder (1979–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სოკრატესი]] (1)<ref name="Socrates (Spain 1982)" /> Kenny Dalglish (born 4 March 1951) — Scotland NFT Forward (1971–1986).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[კენი დალგლიში|დალგლიში]] (1) Andriy Bal1.jpeg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ანდრეი ბალი|ბალი]] (1)<ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')" /> Ramaz Shengelia (1957–2012) — Soviet Union NFT Forward (1979–1983) — 1982 FIFA World Cup.jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[რამაზ შენგელია|შენგელია]] (1) John Robertson (born 20 January 1953) — Scotland NFT Left winger (1978–1983).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] (1) Joe Jordan (born 15 December 1951) — Scotland NFT Forward (1973–1982).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯო ჯორდანი|ჯორდანი]] (1) Graeme Souness (born 6 May 1953) — Scotland NFT Midfielder (1974–1986).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ სუნესი|სუნესი]] (1) Aleksandre Chivadze (born 8 April 1955) — Soviet Union NFT Defender (1980–1987).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ალექსანდრე ჩივაძე|ჩივაძე]] (1) Steve Sumner (1955–2017) — New Zealand NFT Midfielder (1976–1988).jpg|{{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ სამნერი|სამნერი]] (1) Oleg Blokhin (born 5 November 1952) — Soviet Union NFT Forward (1972–1988).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინი]] (1) Serginho Chulapa (born 23 December 1953) — Brazil NFT Striker (1979–1982).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] (1) <ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')" /> Steve Archibald.jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივ არჩიბალდი|არჩიბალდი]] (1) Adidas Tango España.jpg|Adidas Tango España* </gallery></center> == ლიტერატურა == {{Refbegin}} * {{წიგნი |ავტორი = გოდუაძე, ლაშა. |ნაწილი = |სათაური = მსოფლიო თასის ისტორია (1930–2010) |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/7g7D0 |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = [http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&pft=biblio&qs=700%3Aჯანთიშვილი+გიორგი ჯანთიშვილი, გ.] |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = მსოფლიო სპორტი |წელი = 2010 |ტომი = |გვერდები = 96–98, 366 |გვერდნი = 496 |isbn = |ref = გოდუაძე, ლ. }} * {{წიგნი |ავტორი = ფანჯიკიძე, გურამ. |ნაწილი = |სათაური = [[ფორცა, იტალია!]] |ორიგინალი = |ბმული = |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = ფანჯიკიძე, ლ. (მხატვარი) |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საბჭ. საქართველო |წელი = 1982 |ტომი = |გვერდები = 13–17, 68 |გვერდნი = 294 |isbn = |ref = ფანჯიკიძე, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = Falcão, Paulo Roberto. |ნაწილი = |სათაური = Brasil 82 - O time que perdeu a copa e conquistou o mundo |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.vn/uiAur |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = São Paulo |გამომცემლობა = ''[http://globoesporte.globo.com/futebol/selecao-brasileira/noticia/2012/12/falcao-lanca-livro-sobre-selecao-de-82-gente-se-xingava-sem-firulas.html AGE]'' |წელი = 2010 |ტომი = |გვერდები = 5 |გვერდნი = 118 |isbn = |ref = Falcão, Paulo Roberto. }} * {{წიგნი |ავტორი = Мамаладзе, Теймураз. |ნაწილი = |სათაური = Танго Испания <small>: ХII чемпионат мира по футболу в цифрах и фактах</small> |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.vn/aD7QS |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = Тб. |გამომცემლობა = ЦК КП Грузии |წელი = 1983 |ტომი = |გვერდები = 207–209 |გვერდნი = 228 |isbn = |ref = Мамаладзе, Т. }} {{Refend}} == პერიოდიკა == [[File:Adidas Tango España.jpg|thumb|right|200პქ|Adidas Tango España — ესპანეთის მსოფლიო ჩემპიონატის ოფიციალური ბურთი.]] {{Refbegin}} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = მსოფლიოს XII ჩემპიონატზე |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198560 |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ტომი = |ნომერი = 113 (7174) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |სათაური = ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198561 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 16 ივნისი, 1982 |ნომერი = 114 (7175) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198563 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 17 ივნისი, 1982 |ნომერი = 115 (7176) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198563 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 17 ივნისი, 1982 |ნომერი = 115 (7176) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = გათამაშების „რიგითი“ დღეები |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198565 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 20 ივნისი, 1982 |ნომერი = 117 (7178) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = „ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198566 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 22 ივნისი, 1982 |ნომერი = 118 (7179) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = განიხილავს მსაჯთა კომისია |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198567 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 23 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 (7180) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = არბიტრები „ცდებიან“ |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198567 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 23 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 (7180) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = გავედით გათამაშების შემდეგ ეტაპზე |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198569 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 24 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 (7181) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |ავტორი = თავართქილაძე, დავით. |სათაური = ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო |ბმული = https://archive.vn/2LfHO |გამოცემა = [https://www.worldcat.org/title/sarbieli/oclc/70688647 „სარბიელი“] |წელი = 29 სექტემბერი, 2017 |ტომი = |ნომერი = |გვერდები = }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Santana blends strength with flair |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4882%2C2934011 |ენა = |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |სახეობა = |წელი = 14 ივნისი, 1982 |ტომი = |ნომერი = 119 |გვერდები = 15 |doi = |issn = 0965-9439 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Brazilian brilliance keep shining through |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4617%2C3263771 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 |გვერდები = 30 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = It's no disgrace to lose to Brazil' — Stein |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4PQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=6648%2C4161629 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 19 ივნისი, 1982 |ნომერი = 124 |გვერდები = 21 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Soviets will play it canny |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4fQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=3184%2C4356757 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 21 ივნისი, 1982 |ნომერი = 125 |გვერდები = 16 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = No breaching the Russian defences |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4vQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=2548%2C4657758 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 22 ივნისი, 1982 |ნომერი = 126 |გვერდები = 28 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Jordan out as Stein fools Kiwis |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=3540%2C2943058 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 14 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 |გვერდები = 16 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = We're going for goals |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=2961%2C3265080 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 |გვერდები = 30 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Stain tries to take the heat off |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=OrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4509%2C3968354 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 18 ივნისი, 1982 |ნომერი = 123 |გვერდები = 24 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Scots' bravery is not enough |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4PQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=2116%2C4161106 |გამოცემა = [https://www.heraldscotland.com/ "The Glasgow Herald"] |წელი = 19 ივნისი, 1982 |ნომერი = 124 |გვერდები = 21 }} * {{სტატია |ავტორი = Maranhão, Carlos; Rezende, Marcelo. |სათაური = Selecao em dia de Garrincha |ბმული = https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false |გამოცემა = [https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&source=gbs_all_issues_r&cad=1 "Placar"] |წელი = 18 ივნისი, 1982 |ნომერი = 630 |გვერდები = 6–9 |issn = 0104-1762 }} {{Refend}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Refbegin}} * [https://web.archive.org/web/20190802212823/https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/index.html 1982 FIFA World Cup archive] * [https://resources.fifa.com/image/upload/spain-1982-part-500920.pdf?cloudid=bn1ocpuvccw3txzmiut3 Spain 1982 FIFA Technical Report: Statistical Details of the Matches pp. 129-133] {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender"|<center>'''თემატური საიტები'''</center> || style="background: white;"| [https://www.footballdatabase.eu/en/competition/overall/6892-coupe_du_monde/1982/110470-groupe_f FootballDatabase.eu] · [http://footballfacts.ru/turnir/296818-chempionat-mira-1982-gruppa-6 FootballFacts.ru] · [https://www.11v11.com/competitions/fifa-world-cup/1982/finals/ International Football History and Statistics] · [https://www.national-football-teams.com/matches/tournament/1/1982/1873/World_Cup.html National-Football-Teams.com] · [http://www.rsssf.com/tables/82full.html#grf Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation] · [https://www.soccerbase.com/tournaments/tournament.sd?tourn_id=1000&tab=tab-1224#roundTab=roundTab_5 Soccerbase] · [https://gh.soccerway.com/international/world/world-cup/1982-spain/group-stage-1/6/g105/ Soccerway] · [http://torcida.com.ru/history/1982/ torcida.com.ru] · [https://www.transfermarkt.com/world-cup-1982/spieltag/pokalwettbewerb/WM82/saison_id/1981/gruppe/6 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/schedule/wm-1982-in-spanien-gruppe-6/0/ WorldFootball.net] · [http://russia-matches.ucoz.ru/publ/matchi/1982/brazilija_sssr_21/53-1-0-828 russia-matches.ucoz.ru] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ლექსიკონები და ენციკლოპედიები'''</center> || style="background: white;"|[https://bigenc.ru/sport/text/5353270 დიდი რუსული ენციკლოპედია] · [https://www.universalis.fr/encyclopedie/1982-12e-coupe-du-monde-de-football/ Universalis] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ვიდეო'''</center> || style="background: white;"|[https://www.youtube.com/watch?v=sxmxftwlglI Brazil 2–1 Soviet Union] · [https://www.youtube.com/watch?v=Jag464c5b7I Scotland 5–2 New Zealand] · [https://www.youtube.com/watch?v=vOjyqAf7A9U Brazil 4–1 Scotland] · [https://www.youtube.com/watch?v=ldk1zUjE9u8 Soviet Union 3–0 New Zealand] · [https://www.youtube.com/watch?v=TtL9jSXyGK0 Scotland 2–2 Soviet Union] · [https://www.youtube.com/watch?v=WFSseGCj5P4 Brazil 4–0 New Zealand] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''მედია'''</center> || style="background: white;"|[http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198569 ლელო] · [https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4882%2C2934011 The Glasgow Herald] · [https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&source=gbs_all_issues_r&cad=1 Placar] |} {{Refend}} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ჯგუფი 6}} [[კატეგორია:მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982]] 44wfcfyxzym6jbfbhxdv8bz6q997fm1 4402807 4402806 2022-08-02T19:27:23Z Arkaitz1974 85446 wikitext text/x-wiki '''ჯგუფი 6''' ან '''ჯგუფი VI''' ({{lang-en|Group 6}}; {{lang-fr|Groupe VI}}; {{lang-de|Gruppe 6}}; {{lang-es|Grupo 6}})<ref>[[ფიფა]]-ს ოფიციალური ენები — ინგლისური, ფრანგული, გერმანული, ესპანური. // FIFA Official languages — English, French, German, Spanish.</ref> — [[ფიფა]]-ს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალური ეტაპის ჩატარების ფორმატით<ref>{{cite web |url = https://web.archive.org/web/20190306081237/https://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/68/fs-201_10e_fwc-final-draw-history.pdf |title = The FIFA World Cup Final Draw history |accessdate = 4 მაისი, 2020 |work = FIFA.com }}</ref><ref name="Report">{{cite web |url= https://web.archive.org/web/20160303210318/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/09/28/fwc_spain_1982_en_part1_297.pdf |title= 1982 FIFA World Cup in Spain; Report of FIFA |year= 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA }}</ref><ref group="კომ.">The Draw ceremony at Madrid’s Palacio de Congresos under the patronage of the Spanish royal family is unfortunately best remembered (or forgotten) for a mishap with one of the revolving drums containing the minifootballs with the teams’ names and the confusion that ensued in an effort to keep the South American qualifiers apart in the first round. FIFA learnt its lesson and subsequently returned to the foolproof system of using men rather than machines to make the Draw. The 1982 World Cup was the first with 24 finalists, with one seeded team in each of the six four-team, first-round groups. Lengthy discussions led to Argentina, Brazil, Germany FR, England, Spain and ultimate champions Italy being seeded.</ref> გათვალისწინებული ჯგუფური ეტაპის ანუ ტურნირის პირველი რაუნდის 6 ჯგუფიდან ერთ-ერთი, რიგითობის ნომრის მიხედვით — მეექვსე ჯგუფი.<ref>{{cite web |url= https://web.archive.org/web/20200612062711/https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/groups/ |title= World Cup 1982 Spain » Groups |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/world_cups/1982_group_f.php |title= 1982 Soccer World Cup - Group F, First Round |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/wc82index.html |title= World Cup 1982 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref>{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=366}}{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=68}} [[ესპანეთი]]ს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალური ეტაპის 24 მონაწილე ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები 6 ჯგუფად გადანაწილდა.<ref>{{cite web |url= https://www.worldfootball.net/schedule/wm-1982-in-spanien-gruppe-6/0/ |title= World Cup 1982 Spain » Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= WorldFootball.net }}</ref><ref>{{cite web |url= https://books.google.ge/books?id=ibqbuTkY8w0C&pg=PA262&lpg=PA262&dq=1982+FIFA+World+Cup+Group+6&source=bl&ots=9MgnoXNW4c&sig=ACfU3U0ZjS2Nbbm3wiAZIGHk0hxl5_npvA&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiW1YTHgZfpAhVI3aQKHe_vBAMQ6AEwEnoECBUQAQ#v=onepage&q=1982%20FIFA%20World%20Cup%20Group%206&f=false |title= World Cup 1982 Spain - Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Google Books }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.gettyimages.com/photos/fifa-world-cup-1982?mediatype=photography&phrase=fifa%20world%20cup%201982&sort=mostpopular |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Getty Images }}</ref> ჯგუფიდან ორ-ორი საუკეთესო მეორე ეტაპზე გადიოდა, სადაც გუნდები ოთხ სამგუნდიან ჯგუფს ქმნიდნენ, ხოლო ამ ჯგუფებში გამარჯვებულები ბრძოლას ნახევარფინალში აგრძელებდნენ.{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=95}} ჩემპიონატის შემდეგ ეტაპზე გასასვლელად მეექვსე ჯგუფში ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიის]],{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=359}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=197}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_bra82.html |title= Brazil's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_brazil_players.php |title= Brazil Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის]],{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=361}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=198}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_sov82.html |title= Soviet Union's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_soviet_union_players.php |title= Soviet Union Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიისა]]{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=362}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=198}}<ref>{{cite web |url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_sco82.html |title= Scotland's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_scotland_players.php |title= Scotland Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> და მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალური ეტაპის დებიუტანტის [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალი ზელანდიის]]{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=359}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=199}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_nze82.html |title= New Zealand's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_new_zealand_players.php |title= New Zealand Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> ეროვნული ნაკრები გუნდები.<ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43924/ |title= Brazil Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/44026/ |title= Soviet Union Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43967/ |title= Scotland Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43978/ |title= New Zealand Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref> მეექვსე ჯგუფში პირველი ადგილი [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიის ნაკრებმა]] დაიკავა, რომელმაც სამივე შეხვედრა მოიგო და შესაბამისად, ტურნირის მეორე რაუნდში გადასვლის უფლება მოიპოვა. მეორე ადგილზე [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის ნაკრები]] გავიდა, რომელმაც [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიის ნაკრების]] მსგავსად ქულათა თანაბარი რაოდენობა დააგროვა და მხოლოდ ბურთების უკეთესი სხვაობის წყალობით შეძლო ჯგუფიდან გასვლა და ტურნირის გაგრძელება.<ref>{{YouTube|LGxF9Ek5JT4|1982 FIFA World Cup First round Group 6}}. ''regioworldcup82''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 14 თებ. 2009.</small></ref><ref>{{cite web |url= https://footballia.net/competitions/world-cup/tournaments/world-cup-1982 |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Footballia }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.historicalkits.co.uk/international/tournaments/fifa-world-cup/1982/1982-group-6.html |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Historical Football Kits }}</ref><ref>{{cite web |url= https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/fifa-world-cup-1982-spain/group-stage/301/ |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Global Sports Archive }}</ref> == ქალაქები და სტადიონები == '''VI ჯგუფის''' მატჩები [[14 ივნისი]]დან [[23 ივნისი]]ს ჩათვლით, სამხრეთ [[ესპანეთი]]ს, კერძოდ კი, [[ანდალუსია|ანდალუსიის]] ორ ქალაქში — [[სევილია]]სა და [[მალაგა]]ში გაიმართა.{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=184–186}} სულ 6 შეხვედრა ჩატარდა — აქედან ერთს [[სევილია|სევილიის]] [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანმა“]],<ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /> ორს — იმავე [[სევილია|სევილიის]] „ესტადიო ბენიტო ვილიამარინმა“,<ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya" /><ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya" /> ხოლო დანარჩენ სამ მატჩს [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედამ“ უმასპინძლა.<ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya" /><ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya" /><ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya" /> {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! colspan=2| [[სევილია]] ! [[მალაგა]] ! [[ესპანეთი]] |- | [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|'''რამონ სანჩეს პისხუანი''']] <br /> <small>({{lang-es|Estadio Ramón Sánchez Pizjuán}})</small> | '''ბენიტო ვილიამარინი''' <br /> <small>({{lang-es|Estadio Benito Villamarín}})</small> | '''ლა-როსალედა''' <br /> <small>({{lang-es|Estadio La Rosaleda}})</small> | [[ანდალუსია]] |- | <small>ტევადობა: 68 110 <ref name="ტევადობა">სტადიონის ტევადობა მოცემულია 1982 წლის მონაცემებით.</ref></small> | <small>ტევადობა: 50 253 <ref name="ტევადობა" /></small> | <small>ტევადობა: 34 411 <ref name="ტევადობა" /></small> | <small>[[სევილიის პროვინცია|სევილიის]] და [[მალაგის პროვინცია|მალაგის პროვინციები]]</small> |- | [[File:Sevilla1-1Lega2017.jpg|220x220px|alt=]] | [[File:Estadio Benito Villamarin. Real Betis Balompie.jpg|220x220px|alt=]] | [[File:Preferencia Rosaleda.jpg|220x220px|alt=]] | {{პოზრუკა+|ესპანეთი|width=200|float=center|places= {{პოზრუკა~|ესპანეთი|lat_deg=36.719444|lon_deg=-4.42|position=right|label='''[[მალაგა]]'''}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი|lat_deg=37.377222|lon_deg=-5.986944|position=top|label='''[[სევილია]]'''}} |caption=}} |} ==ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=20|{{Tooltip|ა|დაკავებული ადგილი}} !width=150|გუნდი !width=20|{{Tooltip|თ|თამაში}} !width=20|{{Tooltip|მ|მოგება}} !width=20|{{Tooltip|ფ|ფრე}} !width=20|{{Tooltip|წ|წაგება}} !width=20|{{Tooltip|გბ|გატანილი ბურთები}} !width=20|{{Tooltip|მბ|მიღებული ბურთები}} !width=20|{{Tooltip|ბ|ბურთების სხვაობა}} !width=20|{{Tooltip|ქ|ქულათა რაოდნობა}} !width=170|კვალიფიკაცია |- bgcolor="#ccffcc" |1 |align="left"|{{fb|BRA|1968}} |3||3||0||0||10||2||+8||'''6'''||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982#C ჯგუფი|მეორე რაუნდში]] გასვლა |- bgcolor="#ccffcc" |2 |align="left"|{{fb|URS}} |3||1||1||1||6||4||+2||'''3'''||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982#A ჯგუფი|მეორე რაუნდში]] გასვლა |- |3 |align="left"|{{fb|SCO}} |3||1||1||1||8||8||0||'''3'''|| |- |4 |align="left"|{{fb|NZL}} |3||0||0||3||2||12||−10||'''0'''|| |} ==მატჩები== ===ბრაზილია — სსრ კავშირი=== ჯგუფის პირველი შეხვედრა ბრაზილიისა და სსრ კავშირის ეროვნულ გუნდებს შორის [[სევილია]]ში, [[14 ივნისი|14 ივნისს]], [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანზე“]] გაიმართა და მას 68 ათასი გულშემატკივარი დაესწრო.<ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /><ref>{{YouTube|kXfPZ-Htd9I|Brasil 2 x 1 USSR - Jogo Completo - Copa do Mundo 1982}}. ''CartolaScoutsbr''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 18 მარ. 2013.</small></ref> გუნდები მოედანზე ესპანელმა მსაჯმა აუგუსტო ლამო კასტილიომ გამოიყვანა.<ref>{{YouTube|X4HZyduSjMg|Brazil - СССР/USSR (Soviet Union) World Cup 1982 1st round 2nd half}}. ''Quincy Wilson''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 3 აგვ. 2014.</small></ref><ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია">{{cite web|url=https://archive.vn/Waryl |title=თენგიზ სულაქველიძე: „ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია“|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=ილია ნანობაშვილი}}</ref><ref group="კომ.">მუნდიალ-1982: 14 ივნისს, სევილიის “რამონ სანჩეს პისხუანის” სტადიონზე 68 ათასი გულშემატკივარი დაესწრო ბრაზილია-საბჭოთა კავშირის ჯგუფური ეტაპის პირველ მატჩს, რომელშიც სოკრატესმა და ედერმა შორეული დარტყმებით ჩააქრეს სენსაცია - სსრკ 1:0 იგებდა და ბრაზილიელებმა ბოლო 15 წუთში მოატრიალეს თამაში. ალბათ, ვერც მოატრიალებდნენ, რომ არა ლამო კასტილიო: ესპანელმა არბიტრმა, რამაზ შენგელიას სუფთა გოლი არ ჩაუთვალა და პლუს, მისი წაქცევისთვის უეჭველი პენალტი არ დადო. იმ შეხვედრაში ოთხმა ქართველმა ფეხბურთელმა ითამაშა: ალექსანდრე ჩივაძემ, შენგელიამ, ვიტალი დარასელიამ და „მსოფლიო სპორტის“ რესპოდენტმა თენგიზ სულაქველიძემ. ოთხივესთვის, ეს სადებიუტო თამაში იყო მსოფლიოს ჩემპიონატზე და თანაც, რა მატჩში. შეხვედრა საკმაოდ საინტერესო და დაძაბული გამოდგა.</ref><ref name="ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ეს მატჩი საყოველთაო ყურადღების ცენტრში იყო. საბჭოთა ფეხბურთელთაგან ბევრს მოელიან ამ ჩემპიონატზე, ხოლო ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან. თამაში, მართლაც, მეტად საინტერესო, დაძაბული და შეუპოვარი გამოდგა.</ref> ბრაზილიელთა როგორც ტერიტორიული, ისე ტექნიკური მომზადების და სათამაშო კლასის უპირატესობის მიუხედავად საბჭოთა ფეხბურთელებმა რაციონალური, კოლექტიური თამაშის ორგანიზების ხარჯზე, საკმაოდ სოლიდური წინააღმდეგობა გაუწიეს მეტოქეს.<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">პირველ ტაიმში გარკვეული ტერიტორიული უპირატესობა ბრაზილიელებს ჰქონდათ, რომლებიც ტექნიკური მომზადების თვალსაზრისით სჯობდნენ მეტოქეებს, მაგრამ საბჭოთა ფეხბურთელებმა შეძლეს რაციონალური, კოლექტიური თამაშის ორგანიზება.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან „ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი“: {{ციტატა|...უკვე პირველ წუთებზე დასაევმა [[ზიკო]]ს უძნელესი ბურთი აიღო, შემდეგ სწრაფი კომბინაცია გაითამაშეს [[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინმა]] და [[ანდრეი ბალი|ბალმა]], თავით დარტყმული ბურთი ოდნავ ასცდა კარს. მომდევნო პერიოდში დასაევმა კვლავ აიღო ძნელი ბურთები [[ჟუნიორი]]სგან, სერჟინიოსგან, მაგრამ ერთ-ერთი კონტრშეტევისას, მე-15 წუთზე, ბრაზილიელთა მცველებმა თავიანთ საჯარიმო მოედანზე წააქციეს [[რამაზ შენგელია|შენგელია]], მსაჯმა კი მიიჩნია, რომ წესების დარღვევას არ ჰქონდა ადგილი.}} ანგარიში საბჭოთა ფეხბურთელებმა გახსნეს — გოლი შეხვედრის პირველი ნახევრის 34-ე წუთზე, [[ანდრეი ბალი]]ს შორეული დარტყმისა და ბრაზილიელთა მეკარის [[ვალდირ პერესი]]ს დაგვიანებული რეაქციის შედეგად გავიდა.<ref name="დავით-თავართქილაძე">{{cite web|url=https://archive.vn/2LfHO |title=ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=დავით თავართქილაძე}}</ref><ref group="კომ.">პირველ ტაიმში თანაბარი თამაში წავიდა, ბრაზილიას არაფერში ჩამოვუვარდებოდით და დავწინაურდით კიდეც – ანდრეი ბალმა დაახლოებით 30 მეტრიდან გაიტანა, ცოტა არ იყოს, კურიოზული გოლი – ვალდირ პერესის დარი სუსტი მეკარე ბრაზილიის ნაკრებს სხვა დროს ალბათ არც ჰყოლია. გატანილ გოლს ჩვენში არანაირი ილუზია არ გამოუწვევია, რადგან ვიცოდით, რომ ბრაზილია ბოლომდე იბრძოლებდა, მთელი თამაში წინ იყო. პირველ ტაიმში სხვა საგოლე მომენტი არც ყოფილა, თუმც შენგელიას წაქცევისთვის მსაჯმა აშკარა 11-მეტრიანი არ დანიშნა. ...ფრეს შანსი მაინც გვქონდა – მეორე ტაიმში შენგელიამ გაიტანა, მაგრამ მსაჯმა არ ჩათვალა, თამაშგარე დააფიქსირა. ვიდეოჩანაწერზე კი გამოჩნდა, რომ შენგელია და მეტოქე მცველი ერთ ხაზზე იდგნენ და მაშინდელი წესებით ასეთ დროს თამაშგარე არ ინიშნებოდა.</ref> ამის მიუხედავად, ბრაზილიელებს აქტიურობა არ შეუნელებიათ და მათთვის ჩვეულ რიტმში კიდევ უფრო ინტენსიურად განაგრძობდნენ შეტევითი კომბინაციების აწყობას და სახიფათო მომენტების შექმნას.<ref name="სახიფათო მომენტები">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ბრაზილიელთა ყოველ შეტევას მოსდევდა სწრაფი, გააზრებული კონტრიერიში და თუ სახიფათო მომენტებზე ვილაპარაკებთ, ისინი საკმარისი რაოდენობით შეიქმნა, როგორც ერთ, ისე მეორე კართან.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...აღსანიშნავია, რომ ბრაზილიელები დიდი ოსტატობით ასრულებდნენ ცალკეულ ტექნიკურ ილეთებს, მაგრამ გადამწყვეტ მომენტებში არაზუსტად ურტყამდნენ კარში. 33-ე წუთზე ბურთი შუა მინდორზე ტრიალებდა. იგი გადასცეს [[ანდრეი ბალი|ბალს]], მან შორი მანძილიდან, მოულოდნელად, ძლიერად დაარტყა, მეკარე ვალდირ პერესი აშკარად მოუმზადებელი აღმოჩნდა და ვერ შეძლო დარტყმის მოგერიება — 1:0.}} [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] გარკვეული პოზიციური უპირატესობის მიუხედავად გოლის გატანის შესაძლებლობა ორივე გუნდს ჰქონდა,<ref name="სახიფათო მომენტები" /> ტაიმის დასასრულს ბესონოვს ანგარიშის გაზრდის რეალური შესაძლებლობა მიეცა, მაგრამ მომენტის გამოყენება ვერ შეძლო — ბურთი მიზანს ასცდა. პირველ ტაიმში ანგარიში უცვლელი დარჩა. შეხვედრის განახლებისთანვე [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] შემადგენლობაში [[დირსეუ]]ს ნაცვლად მოედანზე პაულო იზიდორო გამოვიდა.<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /><ref group="კომ.">აღნიშნულ მატჩში [[დირსეუ]]მ უკანასკნელად დაიცვა ბრაზილიელთა ღირსება [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] და ამით ფაქტობრივად დაასრულა სანაკრებო კარიერა. თუმცა [[1986]] წლის აპრილსა და მაისში მან დამატებით კიდევ ორ საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში მიიღო მონაწილეობა [[იუგოსლავიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იუგოსლავიისა]] და [[ჩილეს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ჩილეს]] ეროვნულ ნაკრებთა წინააღმდეგ.</ref> საბჭოთა ნაკრებმა თამაში ცვლილების გარეშე განაგრძო. მატჩის მეორე ნახევარიც თითქმის იმავე სცენარით წარიმართა.<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა" /> [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელებს]] არ უცდიათ მკვეთრად რადიკალური ცვლილება მოეხდინათ თამაშის მსვლელობაში ტემპისა და რიტმის კიდევ უფრო გაზრდის ან ერთიან, მასირებულ შეტევაზე გადასვლის თვალსაზრისით. ისინი მეთოდურად და აუღელვებლად, მაგრამ ამავე დროს შეუჩერებლად და მძლავრად განაგრძობდნენ ოპონენტთა შევიწროებას მოედნის თითქმის ყველა მონაკვეთზე, განსაკუთრებით მეტოქის საჯარიმო მოედნის სიახლოვეს. ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...[[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელები]] აგებდნენ. [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელთა]] მარცხის შემდეგ ეს, შეიძლება, მეორე სენსაცია ყოფილიყო [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|მიმდინარე ჩემპიონატში]], ამიტომ მეორე ტაიმში მათ მთელი თავიანთი შესაძლებლობები ჩააქსოვეს თამაშში. ისინი უტევდნენ მძლავრად, მაღალ ტემპში, შეუჩერებლად, ყოველ საიერიშო კომბინაციაში აქტიურად მონაწილეობდნენ ნახევარმცველები და მცველებიც. მწვრთნელმა [[ტელე სანტანა]]მ მეორე ტაიმში მინდორზე გამოიყვანა პაულო ისიდორო, რომელმაც საგრძნობი გამოცოცხლება შეიტანა თავისი გუნდის თამაშში და განსაკუთრებით — შეტევაში. }} [[File:Socrates (1954–2011) — Brazil NFT Midfielder (1979–1986).jpg|thumb|right|200პქ|<center>[[სოკრატესი]], [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] პირველი გოლის ავტორი.<ref name="Socrates (Spain 1982)">{{YouTube|69aozBj-BCU|100 Great Brazilian Goals: #3 Socrates (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 8 ივნ. 2014.</small></ref></center>]] მიუხედავად იმისა, რომ საბჭოთა ფეხბურთელები სულაც არ აპირებდნენ სტატისტების როლში ყოფნას და სპეციალისტების შეფასებით, ამგვარად არც გამოიყურებოდნენ,<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა" /><ref name="საინტერესო მატჩი" /> მატჩის მიწურულისთვის გუნდებს შორის სათამაშო კლასში განსხვავება კიდევ უფრო თვალსაჩინოდ გამოიკვეთა, რამაც თავისი კანონზომიერი შედეგი მოიტანა. შეხვედრის 75-ე წუთზე ჯერ გუნდის [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტანმა]] [[სოკრატესი|სოკრატესმა]],<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')" /> ხოლო 88-ე წუთზე [[ედერი|ედერმა]]<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /> — სანახაობრივი თვალსაზრისით მეტად შთამბეჭდავი ბურთები შეაგდეს დასაევის კარში და [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატზე]] პირველი გამარჯვება იზეიმეს.<ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია" /><ref name="დავით თავართქილაძე" /> ''[[The Guardian]]-ის'' სპორტული მიმომხილველის სტივენ ფაის<ref name="Steven Pye">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/profile/steven-pye |title=Steven Pye|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=The Guardian|quote=Steven Pye writes about anything to do with sport in the 1980s at That 1980s Sports Blog}}</ref> შეფასებით ედერის<ref>{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">1) Eder v Soviet Union // Sheer fantasy football. If this goal had been scored with Brazil winning 4-0, you might have put it down to showboating, but Eder's winner was delivered with just two minutes left in a breathtaking tussle. Brazil were constantly probing, knocking the ball about in an attempt to find an opening, until Junior decided to put one in the mixer towards Serginho. Falling to substitute Isidoro on the right, Brazil could begin again, a pass inside played to Falcao. And this is where the fun really begins. Falcao's dummy through his legs saw Eder collect the ball at pace just outside the box. Flicking the ball up with his left foot, Eder then volleyed a dipping shot past the unsighted Dasayev, a training ground goal scored in the cut and thrust of a World Cup match. It's moments like Eder's wondergoal that make you realise what a wonderful sport football can be, when a ball is placed at the right feet. Yes, we all secretly love the odd Massing incident, but players like Eder, Zico, Socrates and Falcao remind us that we can see the beautiful game from time to time. Were Brazil 1982 the best team never to win the World Cup? I'd say so.</ref> და სოკრატესის<ref>{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">2) Socrates v Soviet Union // Brazil's defensive frailties were plain for all to see, as five times they had to come from behind during the 1982 World Cup (succeeding on four occasions - Rossi's third in their final match was one too many). The first example came in Brazil's opening match against the USSR, Waldir Peres' farcical mistake so bad that even a clown would have blushed at having made such a blooper. To break down a resolute Soviet defence, Brazil needed something spectacular. Step forward Socrates. Cutting in from the left, twice Socrates dropped his shoulder, before letting fly with a shot that rose into Dasayev's top right hand corner. The excellent keeper managed to get his hand to Socrates' strike, but it was simply too good, too powerful, and too accurate to keep out. A goal described by David Miller in the Daily Express as "fearsome, soaring, unstoppable". A contender for the goal of the tournament, but in my opinion, it wasn't even the best goal in this match.</ref> ეს გოლები საუკეთესო იყო იმ 15 გოლს შორის, რომლებიც ბრაზილიელებმა გაიტანეს ამ ჩემპიონატზე. ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...მრავალი ცდისა და უნაყოფო იერიშის შემდეგ ბრაზილიელებმა მაინც მიაღწიეს საწადელს: ჯერ [[სოკრატესი|სოკრატესმა]] 73-ე წუთზე შორი მანძილიდან უზუსტესი გოლი გაიტანა, ხოლო 88-ე წუთზე [[ედერი|ედერმა]] კარგად გამოიყენა შექმნილი მდგომარეობა და მეორედ აიღო დასაევის კარი.<ref name="Eder (Spain 1982)" /> აღსანიშნავია, რომ ბრაზილიელთა ამ ორი გოლის ინტერვალში [[რამაზ შენგელია|შენგელიამ]] ბურთი გაიტანა მეტოქის კარში, მაგრამ მსაჯებმა მისი მდგომარეობა [[თამაშგარე]]დ მიიჩნიეს.}} მთლიანობაში, მატჩისადმი მიძღვნილი სტატიებიდან, ფეხბურთის სპეციალისტთა თუ საფეხბურთო ფუნქციონერთა გამოხმაურებებიდან გამომდინარე, გულშემატკივართა და სპორტულ ჟურნალისტთა დიდ უმრავლესობაში როგორც ბრაზილიელთა, ასევე საბჭოთა ფეხბურთელთა პირველმა თამაშმა მეტად დადებითი, ხოლო თავად შეხვედრამ — საუკეთესო შთაბეჭდილება დატოვა,<ref name="საინტერესო მატჩი">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=„შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ბრაზილიის ფეხბურთის ფედერაციის <small>''[სავარაუდოდ უნდა იყოს — კონფედერაციის]''</small> პრეზიდენტს ჟ. კოუტინიოს ესპანეთის გაზეთისთვის მიცემულ ინტერვიუში არ დაუმალავს, რომ მისმა ნაკრებმა ერთობ საუკეთესო მატჩი გამართა მსოფლიოს ერთ-ერთ საუკეთესო გუნდთან. მატჩის დამთავრების შემდეგ [[ფიფა]]ს პრეზიდენტმა [[ჟოაო აველანჟი|ჟოაო აველანჟმა]] განაცხადა, რომ „იგი გულწრფელად კმაყოფილია ორივე გუნდის თამაშით“.</ref><ref name="Brazilian brilliance keep shining through">{{cite web |url=https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4617%2C3263771 |title=Brazilian brilliance keep shining through |last=Paul |first=Ian |date=<small>15 ივნისი, 1982</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Glasgow Herald |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref> თუმცა ფეხბურთის მიმომხილველთა და სპორტული მედიის საერთო შეფასებით ჩემპიონატის სადებიუტო მატჩში სამხრეთამერიკელებს გამარჯვება იოლად არ მოუპოვებიათ.<ref name="torcida-Первый-матч">{{cite web|url=http://torcida.com.ru/history/1982/ |title=Матчи сборной Бразилии на ЧМ-1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=torcida.com.ru}}</ref><ref group="კომ.">Первый матч против сборной СССР бразильцы выиграли со счетом 2:1. Советские футболисты хоть и не нанесли не одного опасного удара, но однажды Вадир Перес все-таки ошибся. Он неудачно принял мяч и тот оказался в воротах. Во втором тайме сначала Сократес на 73-й минуте сравнял счет, а затем Эдер за две минуты до окончания матча вывел бразильцев вперед. Бразильцы играли хорошо, однако победа досталась им не легко.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref><ref name="მატჩის შემდეგ">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...მატჩი მოიგო ბრაზილიის ნაკრებმა — 2:1, რომელმაც მეორე ტაიმში უმაღლესი კლასის თამაში აჩვენა, მაგრამ უნდა ვთქვათ, რომ საბჭოთა ფეხბურთელები ამ მატჩში ღირსეულ მეტოქედ გამოიყურებოდნენ. „ეს იყო ერთ-ერთი საუკეთესო მატჩი, რომელიც ოდესმე მინახავს მსოფლიო ჩემპიონატებზე, — განაცხადა სამგზის მსოფლიო ჩემპიონების მწვრთნელმა [[ტელე სანტანა]]მ ბრაზილიისა და საბჭოთა გუნდების მატჩის შემდეგ. — ეს იყო შესანიშნავი, მაგრამ ძნელი თამაში ორივე ნაკრებისთვის. საბჭოთა გუნდი საუკეთესო ფეხბურთელებითაა დაკომპლექტებული და ეჭვიც არ მეპარება, რომ ჩვენი შეხვედრა ქვეჯგუფში გადამწყვეტი იყო“. }} სააგენტო [[ფრანს-პრესი]]სადმი მიცემულ ინტერვიუებში ჩატარებული შეხვედრის შესახებ თავიანთი მოსაზრება თავად მატჩის მონაწილეებმაც გამოხატეს. ამონარიდი<ref name="საინტერესო მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...[[ზიკო]]: „უნდა ვაღიარო, რომ საბჭოთა ფეხბურთელებმა მრავალი პრობლემის წინაშე დაგვაყენეს და გამარჯვება იოლად არ მოგვიპოვებია“. }} {{ციტატა|...[[სოკრატესი]]: „მთელი გუნდის ძალისხმევით ყველაფერი ვიღონეთ თამაშში გარდატეხის შეტანისა და მატჩის ჩვენს სასარგებლოდ შემობრუნებისათვის“. }} {{ციტატა|...[[ალექსანდრე ჩივაძე]]: „თითქმის ბოლომდე კარგად ვითამაშეთ, მაგრამ ბრაზილიის ნაკრები მართლაც, დამსახურებულად ატარებს ამ ჩემპიონატის ნომერ პირველი ფავორიტის სახელს“. }} მატჩის ზოგადი სურათის მოკლე მიმოხილვის სახით საკმაოდ საინტერესო ანალიზს და საყურადღებო მოსაზრებებს სთავაზობს მკითხველს საფეხბურთო თემატიკაზე არაერთი [[წიგნი]]ს თუ კრებულის, ასევე ფეხბურთის პრობლემებზე მრავალი საინტერესო წერილის ავტორი, ცნობილი [[ქართველები|ქართველი]] [[მწერალი]] [[გურამ ფანჯიკიძე]] 1982 წლის ბოლოს მისი ავტორობით გამოცემულ სპორტული ნარკვევების მორიგ კრებულში — ''„[[ფორცა, იტალია!]]“'', სადაც საუბარია, როგორც უშუალოდ მატჩის შესახებ ასევე, მატჩის შემდგომ გამოხმაურებებზე სხვადასხვა მედიასაშუალებებისა თუ სპეციალისტების მხრიდან. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=13}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...სამართლიანობა მოითხოვს ვთქვათ, რომ ბრაზილიელებთან თამაშის შემდეგ საბჭოთა გუნდმა მოიპოვა საკმაო აღიარება. ეს ბუნებრივიც იყო. ბრაზილია ჩემპიონატის აღიარებული ფავორიტი გახლდათ და მასთან კარგი თამაში უკვე დიდ რამეს ნიშნავდა. მაგრამ არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ უცხოელები, რომლებიც კარგად არ იცნობდნენ საბჭოთა ნაკრებს, ბრაზილიელებთან მშვენივრად წარმართულ თამაშს შეიძლებოდა შეეცდინა. ბრაზილიელებთან მატჩის შემდეგ ჩვენი პრესა, სპეციალისტებიც, ჟურნალისტებიც და სპორტული კომენტატორებიც ერთბაშად განეწყვნენ ძალზე ოპტიმისტურად. თუმცა, ოპტიმიზმის ნაკლებობას ვერც ბრაზილიელებთან თამაშამდე ვუსაყვედურებდით. }} [[File:Eder Aleixo de Assis (born 25 May 1957) Brazil NFT (1979–1986) Forward. Image001.jpg|thumb|left|200პქ|<center>[[ედერი]], [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] მეორე გოლის ავტორი.<ref name="Eder (Spain 1982)">{{YouTube|O1SzYMvPQGE|100 Great Brazilian Goals: #7 Eder (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 ივნ. 2014.</small></ref><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')" /></center>]] როდესაც ამ სტრიქონების ავტორი ბრაზილიელებთან მატჩის შემდეგ საბჭოთა მედიისა და სპეციალისტების მხრიდან გამოვლენილ ოპტიმიზმზე აკეთებს აქცენტს, იმ ფაქტის შეხსენებით, რომ ოპტიმიზმის ნაკლებობას ისინი არც ბრაზილიელებთან თამაშამდე განიცდიდნენ, იგი მიუთითებს ამავე ნარკვევში მის მიერვე არაერთხელ მოყვანილ არგუმენტებს იმის შესახებ თუ რატომ იყო ასეთი ოპტიმიზმი საფუძველს მოკლებული და რატომ თვლიდა იგი ჯერ კიდევ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატის]] დაწყებამდე, რომ საბჭოთა ნაკრები ვერ შეძლებდა ამ ჩემპიონატზე მნიშვნელოვანი წარმატების მიღწევას, მათ შორის ვერც საპრიზო ოთხეულში გასვლას, ვერც სანახაობრივად მიმზიდველი ფეხბურთის ჩვენებას და შესაბამისად, ვერც მაყურებელთა სიმპათიის მოპოვებას. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=13–14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...რამ დაბადა ეს უსაფუძვლო ოპტიმიზმი? შევეცდები მოკლედ ავხსნა მისი მექანიზმი. ბრაზილიელებთან ჩვენმა ფეხბურთელებმა მართლაც შესანიშნავად ითამაშეს. მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს, უპირველეს ყოვლისა, თვით ბრაზილიელების დამსახურება იყო. ბრაზილიელთა თამაშის მანერას ადრეც ვიცნობდით და ესპანეთის ჩემპიონატის შემდგომ მატჩებში ხომ კიდევ ერთხელ დაადასტურეს, რომ ისინი მოწინააღმდეგეს ხელს არ უშლიან თამაშში, აცლიან ბურთის მიღებას, რაც ასე უჭირდათ ჩვენს თავდამსხმელებს შემდგომ მატჩებში. }} აქვეა წარმოდგენილი მისი მოსაზრება მსაჯის მიერ ბრაზილიელთა კარში არდანიშნული პენალტებისა და სპეციალისტების ნაწილში, უმთავრესად ამ მიზეზის გამო შექმნილი იმ წარმოდგენის შესახებ — რომ თითქოს, რომ არა მსაჯის ეს და სხვა საბედისწერო შეცდომები, საბჭოთა ნაკრები შეძლებდა დამარცხების თავიდან არიდებას და შესაძლოა მეტოქის დამარცხებასაც. ამ კონტექსტშივე ეხება იგი ბრაზილიელთა მეკარე პერესის მიერ გაშვებულ გოლსაც. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...შემდეგ გავიხსენოთ რამაზ შენგელიას სწრაფი გასვლა და ნაღდი პენალტი, როცა ესპანელი მსაჯის კასტილიოს სასტვენი უსამართლოდ დუმდა. გავიხსენოთ აგრეთვე ოდნავ უფრო საყოყმანო პენალტი მეორე ტაიმში. პირველი პენალტის მიუცემლობის შემდეგ მსაჯის მიერ თერთმეტმეტრიანი საჯარიმო დარტყმის დანიშვნა ეჭვს აღარ იწვევდა. მსაჯის სასტვენი კვლავ დუმდა. ბუნებრივია, ამ სიტუაციებმა შექმნა ილუზია, რომ ჩვენ შეგვეძლო დაგვემარცხებინა ბრაზილიის უძლიერესი ნაკრები. მაგრამ ეს ილუზია არ უნდა დაუფლებოდა სპეციალისტებს, სპორტულ ჟურნალისტებს, კომენტატორებს. რატომ ვერ გავითვალისწინეთ, როგორი ბურთი გაუვარდა ხელიდან ბრაზილიელთა მეკარე პერესს, რითაც მან პენალტის სამაგიერო საჩუქარი მიართვა საბჭოთა ნაკრებს. }} ზემოაღნიშნული კონტექსტიდანვე გამომდინარე ეხება იგი ბრაზილიელთა მიერ საბჭოთა ნაკრების კარში გატანილ გოლებს, რომლებიც საყოველთაო შეფასებით არათუ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ესპანეთის ჩემპიონატის]], არამედ ზოგადად [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] გატანილი გოლებიდან ერთ-ერთ ყველაზე დასამახსოვრებელ და საუკეთესო გოლებად აღიარეს, მათი უმაღლესი ტექნიკური შესრულებისა და გამორჩეული სილამაზის გამო.<ref name="Socrates (Spain 1982)" /><ref name="Eder (Spain 1982)" /> მათ შორის მოყვანილია მეკარე დასაევის სიტყვები ედერის მიერ გატანილ გოლზე. ამ მოკლე მიმოხილვას წინ უძღვის სამხრეთამერიკელთა ტექნიკური მომზადებისა და სათამაშო კლასის მოკლე ავტორისეული შეფასება და ასევე ორი მოკლე ეპიზოდი ბრაზილიის ნაკრების ისტორიული წარსულიდან. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...რატომ ვერ გავითვალისწინეთ მათი უბრწყინვალესი, თითქმის ზღვრამდის მისული ტექნიკა, გადაცემათა საოცარი სიზუსტე და შეუდარებელი დარტყმები? გავიხსენოთ სოკრატესის მიერ ულამაზესი და უძლიერესი, მოჭრილი დარტყმით გატანილი გოლი მარცხენა ცხრიანში,<ref name="Socrates (Spain 1982)" /> შემდეგ ედერის „ხმელი ფოთოლი“...<ref name="Eder (Spain 1982)" /> უწინ [[დიდი (ფეხბურთელი)|დიდის]] ცნობილ „ხმელ ფოთოლს“ ურტყამდნენ მხოლოდ გაჩერებული ბურთით. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#მატჩი მესამე ადგილისათვის|არგენტინაში]] [[ნელინიო]]მ და [[დირსეუ]]მ [[იტალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იტალიელთა]] კარში ბურთები კვლავ „ხმელი ფოთლით“ გაიტანეს, ოღონდ დაარტყეს მოძრავ ბურთს გარღვევაზე შეჭრილებმა. ამჯერად ედერმა „ხმელი ფოთოლი“ დაარტყა მაშინ, როცა ბურთი ჰაერში იყო. თვითონ საბჭოთა მეკარე რინატ დასაევი წერს: „ედერმა ჩვენს მცველებს შორის ისე მარჯვედ, „ტყვიასავით“ ისროლა ბურთი, რომ მან ჩემს თვალწინ სფეროსებური ელვასავით გაკვესა და წამის რაღაც მეასედში ძელის გვერდით გაეხვია ბადეში“. }} რეზონანსული და ცალკე დისკუსიის საგანი აღმოჩნდა მატჩის მთავარი მსაჯის აუგუსტო ლამო კასტილიოს მიერ დაშვებული შეცდომები, რის შესახებაც არაერთი სტატია გამოქვეყნდა ესპანურ, იტალიურ, ბრიტანულ, ბრაზილიურ თუ საბჭოთა პრესაში.<ref name="Lelo_1982_N118">{{cite news | date = 22 ივნისი, 1982 | title = კვლავ კასტილიოს შესახებ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198566/1/Lelo_1982_N118.pdf | publisher = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], № 118 (7178), გვ. 3. | access-date = 22 იანვარი, 2022 }}</ref><ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა" /> უკლებლივ ყველა სტატიაში დაფიქსირებული იყო ერთსულოვანი შეფასება იმის შესახებ, რომ მთავარი მსაჯის კვალიფიკაცია არ შეესაბამებოდა უმაღლესი საფეხბურთო ფორუმისთვის [[ფიფა]]-ს მიერ დადგენილ სტანდარტებს, რომ მისი მხრიდან დაშვებული იყო მიუტევებელი და უხეში შეცდომები, რამაც მნიშვნელოვანწილად იმოქმედა მატჩის მსვლელობაზე. ამონარიდი<ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198563/1/Lelo_1982_N115.pdf „ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 17 ივნისი, 1982. — № 115 (7176). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან „ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა“: {{ციტატა|...საერთაშორისო პრესა კვლავ ფართოდ აშუქებს ფეხბურთში მსოფლიო ჩემპიონატის მსვლელობას, ვრცელ კომენტარს უკეთებს მატჩებს, მათ შორის სსრ კავშირისა და ბრაზილიის გუნდების შეხვედრას, ხაზს უსვამს იმ დასანან შეცდომებს მსაჯობაში, რომლებიც არ უნდა ხდებოდეს. ესპანური გაზეთი „ოხა დელ ლუნესი“ ''({{lang-es|Hoja del Lunes}})'' აჭრელებულია ასეთი სათაურებით: „სირცხვილი კასტილიოს“, „გადაიყვანეთ მსაჯი მეორე ჯგუფში“ (ეს გულშემატკივართა ყველაზე დამცინავი შეძახილია არბიტრისთვის). „ასეთ მსაჯს, რასაკვირველია, ადგილი არ უნდა ჰქონდეს მსოფლიო ჩემპიონატზე“. — წერს ამ გაზეთის სპორტული მიმომხილველი. თითქმის ყველა ბრაზილიური გაზეთი აღიარებს ბრაზილია — სსრ კავშირის მატჩის მსაჯის მიკერძოებას. „ღმერთი ბრაზილიელთა მხარეს იყო და, აგრეთვე, არბიტრიც“. — ირონიულად შენიშნავს „ჟურნალ დუ ბრაზილი“. „მატჩი მსოფლიო ჩემპიონატის შესაფერისი იყო“. — ასე დაახასიათა ეს შეხვედრა ავსტრიის საინფორმაციო სააგენტომ. ერთადერთი სუსტი მონაწილე სევილიის სტადიონზე გამართულ ამ გრანდიოზულ სპექტაკლში, აღნიშნავს სააგენტო, რასაკვირველია, იყო ესპანელი მსაჯი კასტილიო.}} საბჭოთა ნაკრების [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტნის]] [[ალექსანდრე ჩივაძე|ალექსანდრე ჩივაძის]] შეფასებით, კასტილიომ არაობიექტურად იმსაჯა. მან ჯერ [[რამაზ შენგელია|შენგელიას]] წაქცევისთვის აშკარა [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]] არ დანიშნა, ხოლო მეორე ტაიმში იმავე შენგელიას მიერ თამაშის წესების სრული დაცვით გატანილი გოლი არ ჩათვალა.<ref>{{cite web|url=https://archive.vn/tSNxH |title=ალექსანდრე ჩივაძე 1982 წლის მუნდიალს იხსენებს|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=[https://www.worldsport.ge/ge/page/aleqsandre-chivadze-1982-wlis-mundials-ixsenebs worldsport.ge]|quote=''ჩივაძე:'' „...კასტილიომ არაობიექტურად იმსაჯა. მას ყველა პენალტი რომ დაენიშნა, მატჩს გამარჯვებამდე მივიყვანდით.“ ''(მსაჯმა შენგელიას წაქცევისთვის აშკარა პენალტი არ დანიშნა, მეორე ტაიმში კი ასევე შენგელიას სუფთად გატანილი გოლი გააუქმა – ი.ნ.).''}}</ref> კასტილიომ მსაჯობასთან დაკავშირებით მსგავსი შეფასებები გაკეთდა ვიქტორ პონედელნიკის, [[ეუსებიო]]ს, [[ალფრედო დი სტეფანო|დი სტეფანოსა]] და სხვათა მხრიდან. რაც შეეხება [[ტელე სანტანა|სანტანას]], მან შეფასების გაკეთებისგან თავი შეიკავა. ამონარიდები<ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა" /><ref name="მატჩის შემდეგ">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიებიდან: {{ციტატა|...[[ტელე სანტანა|სანტანას]] ჰკითხეს, რას იტყოდა ესპანელი მსაჯის კასტილიოს დუმილზე, როცა ბრაზილიელებმა საჯარიმო მოედანზე მოცელეს [[რამაზ შენგელია|შენგელია]]. პასუხი დიპლომატიური იყო: „მე უფლება არა მაქვს მსაჯების საქმეში ჩავერიო“. წარსულში ცნობილმა საბჭოთა ფეხბურთელმა ვიქტორ პონედელნიკმა კი, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატს ესწრება როგორც „სოვეტსკი სპორტის“ კორესპონდენტი, უყოყმანოდ თქვა, რომ [[პენალტი (ფეხბურთი)|თერთმეტმეტრიანი]] გარდაუვალი იყო. მისი აზრი გაიზიარა ცნობილმა [[პორტუგალიელები|პორტუგალიელმა]] [[ეუსებიო]]მ, [[ალფრედო დი სტეფანო|დი სტეფანომ]] კი კასტილიოს მოქმედებას „ფატალური“ უწოდა.}} {{ციტატა|...„ბრაზილიამ საბჭოთა ნაკრები დაამარცხა მსაჯის შემწეობით“ — ასეთი სათაურით მოათავსა სევილიის სპეციალური კორესპონდენტის რეპორტაჟი იტალიურმა გაზეთმა „კორიერე დელო სპორტმა“ ''({{lang-it|Corriere dello Sport}})''. იტალიური პრესა, ფეხბურთის მიმომხილველები თითქმის ერთსულოვანნი არიან იმაში, რომ ესპანელი არბიტრი უხეში შეცდომებით მსაჯობდა. „კასტილიომ საბჭოთა გუნდი „დასაჯა“, როცა ორი პენალტი არ დანიშნა ბრაზილიელთა კარში“. — ასკვნის „კორიერე დელა სერა“ ''({{lang-it|Corriere della Sera}}).}} შეხვედრის კიდევ ერთი მონაწილის [[თენგიზ სულაქველიძე|თენგიზ სულაქველიძის]] შეფასებით, მიუხედავად იმისა, რომ „ვარსკვლავებით დახუნძლული“ [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილია]] არათუ შეხვედრის, არამედ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატის]] ფავორიტად ითვლებოდა,<ref name="ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან" /> მატჩის პირველ ტაიმში თანაბარი თამაში მიმდინარეობდა,<ref name="დავით-თავართქილაძე" /> საბჭოთა ნაკრები მეტოქეს არაფერში ჩამოუვარდებოდა<ref name="საინტერესო მატჩი" /> და შენგელიას წაქცევისთვის არდანიშნული თერთმეტმეტრიანის მიუხედავად ანგარიშშიც დაწინაურდა.<ref name="დავით-თავართქილაძე" /> მეორე ტაიმის ნახევარზე მეტი იყო გასული და საბჭოთა გუნდი კარს კვლავ მშრალად ინარჩუნებდა, ამასთან მეორე ტაიმში შენგელიამ გოლიც გაიტანა, მაგრამ მსაჯმა უსაფუძვლოდ დააფიქსირა [[თამაშგარე]] და ბურთი არ ჩათვალა.<ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია" /><ref name="დავით-თავართქილაძე" /> თუმცა მატჩის ბოლო ოცი წუთისთვის უმთავრესად დაღლილობისა და გარკვეულწილად შეხვედრისწინა არასათანადო მომზადების გამო გუნდი მზად არ აღმოჩნდა იმისათვის, რომ მეტოქის თანდათან მზარდი უპირატესობა გაენეიტრალებინა, დაწოლისთვის ბოლომდე გაეძლო და სასურველი ანგარიში შეენარჩუნებინა.<ref name="დავით-თავართქილაძე" /><ref name="დავით თავართქილაძე">{{cite web|url=https://archive.vn/2LfHO |title=ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=დავით თავართქილაძე}}</ref><ref group="კომ.">ასე იყო თუ ისე, მეორე ტაიმის ნახევარზე მეტი იყო გასული, ბურთი არ გაგვიშვია, მაგრამ ბოლო ოცი წუთისთვის მზად არ აღმოვჩნდით – დავიღალეთ, თავი იჩინა არასათანადო მომზადებამ – ტურნირის დაწყებამდე მოსკოვში, ნოვოგორსკის ბაზაზე ვიყავით შეკრებაზე და ესპანეთში ბრაზილიასთან თამაშის წინა დღეს ჩავფრინდით. მოკლედ, მატჩის ბოლოს ჯანი აღარ შეგვრჩა და ორი ბურთიც გავუშვით – სოკრატესი მარჯვნიდან შემოვიდა ჩვენს საჯარიმოში და რინატ დასაევს ახლო კუთეში გაუტანა, ხოლო ედერმა ისეთი შორეული დარტყმა შეასრულა, რომ ბურთმა უცნაური ტრაექტორია მოხაზა და დასაევიც უძლური აღმოჩნდა, რეაგირება ვერ მოახერხა.</ref> {{football box |date= [[14 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /> |time= 21:00 <ref name="CEST">{{cite web|url=https://www.timeanddate.com/time/zones/cest |title=CEST – Central European Summer Time|accessdate=3 მაისი, 2020 }}</ref><ref group="კომ.">Time and Date AS 1995–2020 // Also known as: CEDT – Central European Daylight Time, ECST – European Central Summer Time. Central European Summer Time (CEST) is 2 hours ahead of Coordinated Universal Time (UTC). This time zone is a Daylight Saving Time time zone and is used in: Europe, Antarctica. This time zone is often called Central European Summer Time.</ref> |team1= {{fb-rt|BRA|1968}} |score= 2–1 |report= [https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/791/#match-lineups ანგარიში] |team2= {{fb|URS}} |goals1= [[სოკრატესი]] {{გოლი|75}}<br />[[ედერი]] {{გოლი|88}} |goals2 = [[ანდრეი ბალი|ბალი]] {{გოლი|34}} |stadium = [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანი“]], [[სევილია]] |attendance= 68 000 <ref name="soccerway-brazil-ussr">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/14/world/world-cup/brazil/ussr/156723/ |title=Brazil vs Soviet Union 2–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-sssr">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147624-braziliya-sssr-21 |title=Бразилия 2:1 СССР. 14.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Рамон Санчес Писхуан». FootballFacts.ru}}</ref> |referee= აუგუსტო ლამო კასტილიო ([[ესპანეთი]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = ბრაზილია }} |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82h | pattern_b = _sovietunion82h | pattern_ra = _sovietunion82h | pattern_sh = _adidasred | pattern_so = _3_stripes_white | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = FFFFFF | socks = EE0000 | title = სსრ კავშირი }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''21'''||[[დირსეუ]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|46}} |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|46}} |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|74}} |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|89}} |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|89}} |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''18'''||[[იური სუსლოპაროვი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|74}} |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ვიქტორიანო სანჩეს არმინიო ([[ესპანეთი]]) <br />ხოსე ლუის გარსია კარიონი ([[ესპანეთი]]) |} ===შოტლანდია — ახალი ზელანდია=== ჯგუფის მეორე შეხვედრას შოტლანდიისა და ახალი ზელანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედამ“ [[15 ივნისი|15 ივნისს]] უმასპინძლა და მის სანახავად სტადიონის ტრიბუნებზე 36 ათასმა გულშემატკივარმა მოიყარა თავი. გუნდები მოედანზე [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკელმა]] მსაჯმა დევიდ სტენლი სოკამ<ref group="კომ.">დევიდ სტენლი სოკა ({{lang-en|David Stanley Socha}}; დ. 27 სექტემბერი, 1938) is a former soccer referee from the United States. He is best known for supervising two matches in the FIFA World Cup, one in 1982 and one in 1986. [https://news.google.com/newspapers?nid=2507&dat=19820614&id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=6602,2932106&hl=en The 1982 match between Scotland and New Zealand] marked the first World Cup match ever supervised by an American referee. // ოფიციალური სტატისტიკური მონაცემებით ამერიკელ მსაჯთაგან ფეხბურთის ისტორიაში მას პირველს ერგო პატივი, როგორც მატჩის მთავარ არბიტრს — ემსაჯა მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალური ეტაპის შეხვედრა.</ref> გამოიყვანა. როგორც წინასამატჩო განწყობის, ისე ამ შეხვედრის შესახებ სპორტულ მედიაში გამოთქმულ მოსაზრებათა მიხედვით შოტლანდიელებს არ უნდა გასჭირვებოდათ ჩემპიონატის დებიუტანტთა დამარცხება, რამდენადაც ჯოკ სტეინის შეგირდები კლასითაც და გამოცდილებითაც მეტოქეს მნიშვნელოვნად აღემატებოდნენ. [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალზელადიელებისთვის]] ვითარებას კიდევ უფრო ართულებდა ის გარემოება, რომ საწვრთნელი მატჩის დროს მიღებული [[ტრავმა|ტრავმის]] გამო, მათი ერთ-ერთი წამყვანი მოთამაშე გრანტ ტერნერი გუნდს შოტლანდიელთა წინააღმდეგ თამაშში ვეღარ დაეხმარებოდა.<ref name="შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198563/1/Lelo_1982_N115.pdf |title=შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 17 ივნისი, 1982. — № 115 (7176). — გვ. 3.}}</ref> როგორც მოსალოდნელი იყო, თამაში შოტლანდიელთა უპირატესობით წარიმართა. მატჩის დასაწყისშივე, მათ მიერ განხორციელებულმა რამდენიმე სახიფათო შეტევამ შედეგი ვერ მოიტანა, თუმცა იმთავითვე ცხადი გახდა, რომ გოლის გატანა მხოლოდ დროის ამბავი იყო. ამაში მალე ყველა დარწმუნდა, როდესაც მე-18 წუთზე, ჯერ [[კენი დალგლიში|დალგლიშმა]] გახსნა ანგარიში, ხოლო შემდეგ 29-ე და 32-ე წუთებზე ჯონ უორკმა, სამი წუთის ინტერვალში მოწინააღმდეგის კარი ორჯერ აიღო და შოტლანდიამ შეხვედრა ანგარიშით 3–0 წაიყვანა. პირველი ნახევარი ასევე დამთავრდა და მატჩის დამსწრეთაგან უმრავლესობას საქმე მოთავებულად, ხოლო მეორე ტაიმის ჩატარება უბრალო ფორმალობად მიაჩნდა. თუმცა ყველასათვის და პირველ რიგში შოტლანდიელთათვის მოულოდნელად, მეორე ნახევარში ახალზელანდიელებს თამაში წაუვიდათ. მათ ჯერ სტივ სამნერის, ხოლო შემდეგ სტივ ვუდინის გოლებით ანგარიში მინიმუმამდე შეამცირეს, შესაბამისად — 54-ე და 64-ე წუთებზე. თამაშის სადავეების ხელიდან გაშვების საფრთხემ მალევე გამოაფხიზლა შოტლანდიელები. მათ კვლავ აამუშავეს დროებით მოშვებული თავიანთი სიმძლავრეები და გუნდის მეთერთმეტე ნომრის, ჯონ რობერტსონის, შემდეგ კი შეცვლაზე შემოსული სტივ არჩიბალდის გოლებით მატჩი ლოგიკურ დასასრულამდე მიიყვანეს. ასეთ ვითარებაში რაიმეს შესაცვლელად ახალი ზელანდიის ნაკრებს საკმარისი არც მონდომება და აღარც ენერგია შერჩა. როგორც შემდგომ განვითარებულმა მოვლენებმა ცხადყო, ეს იყო მაქსიმუმი, რისი ჩვენებაც უმაღლეს საფეხბურთო ფორუმზე ამ ფორმაციის [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალი ზელანდიის ნაკრებს]] შეეძლო. VI ჯგუფის მეორე შეხვედრა შოტლანდიელთა კანონზომიერი და დამაჯერებელი გამარჯვებით, ანგარიშით — 5–2 დამთავრდა.<ref name="შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს" /> {{football box |date=[[15 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|SCO}} |score=5–2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1051/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[კენი დალგლიში|დალგლიში]] {{გოლი|18}}<br />[[ჯონ უორკი|უორკი]] {{გოლი|29||32}}<br />[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] {{გოლი|73}}<br />[[სტივ არჩიბალდი|არჩიბალდი]] {{გოლი|79}} |goals2=[[სტივ სამნერი|სამნერი]] {{გოლი|54}}<br />[[სტივ ვუდინი|ვუდინი]] {{გოლი|64}} |stadium= „ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=36 000 <ref name="soccerway-scotland-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/15/world/world-cup/scotland/new-zealand/156722/ |title=Scotland vs New Zealand 5–2|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270294-shotlandiya-novaya-zelandiya-52 |title=Шотландия 5:2 Новая Зеландия. 15.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=დევიდ სტენლი სოკა ([[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = ახალი ზელანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ევანსი (ფეხბურთელი)|ალან ევანსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|83}} <ref group="კომ.">ქართულ, რუსულ და ევროპულ სპორტულ მედიაში წლების განმავლობაში უმთავრესად დამკვიდრებული იყო და დღემდე დამკვიდრებულია არა სტრაქანი, არამედ — ''სტრაჩანი''. მისი გვარის წარმოთქმის გარშემო დღემდე აზრთა სხვადასხვაობაა, თუმცა ფეხბურთელის გვარის ეტიმოლოგიიდან გამომდინარე დარგის სპეციალისტების მოსაზრებით, მისი მართებული ფორმაა — სტრაქანი ({{lang-en|Gordon David Strachan}}; {{IPAc-en|ˈ|s|t|r|æ|x|ə|n}} or {{IPAc-en||s|t|r|ɔː|n}})</ref><ref>{{cite web|url=http://www.clanstrachan.org/history/pronunciation.html|title=Strachan: Name Meaning and Pronunciation |accessdate=3 მაისი, 2020 |work=Clan Strachan Society // by Jim Strachan (/stra-khan/), FSA Scot. Contributions from Dr. Philip Smith, PhD Linguistics and learned Gaelic speaker. Revised: 23 June 2019}}</ref> |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |თავ ||'''9''' ||[[ალან ბრაზილი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|53}} |- |თავ ||'''8''' ||[[კენი დალგლიში]] |- |თავ ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|83}} |- |თავ ||'''15'''||[[ჯო ჯორდანი]] |- |თავ ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|53}} |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ბობი ალმონდი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|66}} |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |მცვ ||'''11'''||[[სემ მალკოლმსონი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|77}} |- |ნახ ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |ნახ ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] |- |ნახ ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |თავ ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] <ref>{{YouTube|Bah5aHOihWk|Wynton Rufer}}. ''mrtoppdogg86''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 27 მაი. 2014.</small></ref> |- |თავ ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|66}} |- |თავ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] |- |თავ ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|77}} |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />თომსონ ჩანი ([[ჰონგ-კონგი]]) <br />იუსეფ ალღული ([[ლიბია]]) |} ===ბრაზილია — შოტლანდია=== ჯგუფის მესამე შეხვედრა [[18 ივნისი|18 ივნისს]], ბრაზილიისა და შოტლანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[სევილია]]ში, „ესტადიო ბენიტო ვილიამარინზე“ გაიმართა და მის სანახავად 47 ათასზე მეტი ფეხბურთის მოყვარული შეიკრიბა. გუნდები მოედანზე [[კოსტა-რიკა|კოსტა-რიკელმა]] მსაჯმა ლუის პაულინო სილესმა გამოიყვანა. უკვე საყოველთაოდ მიღებულ და დამკვიდრებულ ფაქტად აღიქმებოდა, რომ ბრაზილიელები ნებისმიერ მატჩში უპირობო ფავორიტებად მოიაზრებოდნენ. იმდენად ბუნებრივი, თვალსაჩინო და კანონზომიერი იყო ეს მოცემულობა, რომ საწინააღმდეგო მოსაზრება არავის, მათ შორის არც შოტლანდიელებს გამოუთქვამთ. შოტლანდიელთა მთავარი მწვრთნელის წინასამატჩო განცხადებებიდან, მხოლოდ ერთი დასკვნის გაკეთების შესაძლებლობა რჩებოდა, რომლის შინაარსს, მასში ჩადებულ წინასწარ მარცხს შეგუებული ადამიანის ერთგვარი კაპიტულანტური განწყობის მიუხედავად, ბევრი მიმომხილველი ერთობ რაციონალურ ახსნასაც უძებნიდა; კერძოდ, ჯოკ სტეინი თვლიდა, რომ თავის გუნდს აქცენტი არა ბრაზილიის, არამედ სსრ კავშირის წინააღმდეგ გასამართ მომდევნო მატჩზე უნდა გაეკეთებინა, რაც მისი აზრით გადამწყვეტი იქნებოდა ჯგუფიდან გამსვლელი გუნდის გამოსავლენად. ხოლო ბრაზილიასთან მაქსიმალური ძალისხმევით თამაში, ამ უკანასკნელთა უპირობო სიძლიერისა და ჯგუფში არსებულ ძალთა ბალანსიდან გამომდინარე, სტრატეგიული მოსაზრებით მას მიზანშეუწონლად და გაუმართლებლად მიაჩნდა. ამონარიდი<ref name="გათამაშების „რიგითი“ დღეები">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198565/1/Lelo_1982_N117.pdf |title=გათამაშების „რიგითი“ დღეები|accessdate=7 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 20 ივნისი, 1982. — № 117 (7178). — გვ. 3.}}</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...შოტლანდიელთა მწვრთნელმა ჯოკ სტეინმა თავის ინტერვიუში ამას წინათ განაცხადა, რომ არ ეთანხმება მათ, ვინც შოტლანდიის გუნდი აუტსაიდერებს მიაკუთვნა. განაცხადა, რომ პრობლემები არ იყო ახალზელანდიელებთან მატჩში, დასაშვებად მიაჩნია მარცხი ბრაზილიელებთან და ყველაფერი უნდა გადაწყვიტოს შოტლანდია-სსრ კავშირის გუნდების შეხვედრამ. }} {{ციტატა|...ბრაზილია-შოტლანდიის მატჩის წინ სტეინმა კიდევ ერთი განცხადება გააკეთა: „ეს მატჩი მაინცდამაინც არ მაწუხებს, უფლებას ვაძლევ საკუთარ თავს დავასვენო კიდეც რამდენიმე წამყვანი ფეხბურთელი, რათა ყველაფერი გავაკეთოთ სსრ კავშირთან მატჩშიც.“ მართლაც, მან ოდნავ შეცვლილი შემადგენლობა გამოიყვანა ბრაზილიელებთან. }} როგორც მოსალოდნელი იყო, თამაში ბრაზილიელთა უპირატესობით წარიმართა. ინიციატივა მათ მატჩის დასაწყისიდანვე ხელთ იგდეს და ჩვეულ სტილში ფართო ფრონტით, გაშლილად ცდილობდნენ მეტოქეთა დაცვითი ზღუდეების დაძლევას. მოედნის ყველა მონაკვეთზე ბრაზილიელთა დომინირების მიუხედავად, პირველი ბურთი შოტლანდიელებმა შეაგდეს. მატჩის მე-18 წუთზე დევიდ ნერიმ უძლიერესი და უზუსტესი დარტყმით ანგარიში გახსნა.<ref>{{YouTube|jn7wz-wCYyA|1982 (June 18) Brazil 4-Scotland 1 (World Cup)}}. ''sp1873''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 იან. 2012.</small></ref>{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=40, 208}} წინა შეხვედრის მსგავსად ბრაზილიელები ამჯერადაც მდევრის როლში აღმოჩნდნენ. გაშვებულ გოლს ოდნავადაც არ უმოქმედია მათზე და ისინიც ჩვეულებისამებრ, აუღელვებლად, ზედმეტი ძალების დაძაბვის გარეშე, თუმცა საკმარისად მძლავრად და მეთოდურად შეუდგნენ [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიელთა]] საკითხის მოგვარებას. 33-ე წუთზე [[ზიკო]]მ ასევე უძლიერესი და უზუსტესი საჯარიმო დარტყმით ანგარიში გაათანაბრა — 1–1.<ref name="Steven-Pye">{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=7 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">5) Zico v Scotland // Jimmy Hill described David Narey's wonderful strike as a "toe-poke" but it certainly woke up the Brazilians. Zico's equaliser from a trademark Brazilian free-kick ended any Scottish dreams and left the hapless Alan Rough (another unwanted prefix) in his usual position of standing still after being outfoxed by a South American at a World Cup. Zico's curling effort was so precise that it clipped the post before going in, a postage stamp goal that would contribute to Scotland being home "before the postcards", in the words of Tommy Docherty.</ref> პირველი ნახევარი ამ ანგარიშით დამთავრდა. შესვენების შემდეგ განვითარებულმა მოვლენებმა, სრულად დაადასტურეს შოტლანდიელთა მთავარი მწვრთნელის წინასამატჩო განცხადებების დროს მოტანილი არგუმენტების მართებულობა. ბრაზილიელებმა ნამდვილი საფეხბურთო სპექტაკლი წარმოადგინეს და დამატებით, ერთმანეთზე უკეთესი სამი გოლი შესთავაზეს მაყურებელს. ჯერ [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარმა]], [[ფეხბურთის წესები|კუთხურის]] გათამაშებისას თავური დარტყმით,<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">15) Oscar v Scotland // Oh Scotland. To be outdone by Brazilian magic is one thing, but to concede a goal that would not have been out of place at Somerset Park or Palmerston Park (Google them), must have had Scottish fans tearing out their hair. John Motson described Oscar's near-post header from Junior's corner as "a real British goal for you, if you like," and he was right. What Alan Hansen made of Graeme Souness's tracking of Oscar is unknown, but at least it wasn't as bad as this.</ref> შემდეგ [[ედერი|ედერმა]]<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">3) Eder v Scotland // Poor Alan Rough. There was very little the Scotland goalkeeper could do when beaten for a third time on the evening, apart from look skywards and follow the ball in bewilderment as Eder's delicious chip drifted into the net. The Brazilian was known as "the Cannon", but he displayed his graceful side for this goal. A quite beautiful goal.</ref> და ბოლოს [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაომ]]<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">9) Falcao v Scotland // Surely Scotland had suffered enough as the end of their Brazilian nightmare neared? But no, there was more to come. Falcao's rasping finish from outside the box – again in off the post – capped a fine comeback and provided the icing on the cake during a performance of stunning artistry. Many a player may have taken a touch after Socrates' lay-off, some may have tried to do what Falcao actually did, but few could have matched the power and accuracy of the Roma man.</ref> საკონტროლო ამხანაგური მატჩებისთვის დამახასიათებელი სიმსუბუქით დაასრულეს საფეხბურთო ხელოვნების უმაღლეს დონეზე შესრულებული კომბინაციები. VI ჯგუფის მესამე შეხვედრა ბრაზილიელთა კანონზომიერი და დამაჯერებელი გამარჯვებით, ანგარიშით — 4–1 დამთავრდა. ამონარიდი<ref name="გათამაშების „რიგითი“ დღეები" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...აქ ბრაზილიელებმა თავიანთი „ტრადიციული“ პირველი გოლი გაუშვეს საკუთარ კარში მე-18 წუთზე ნერის დარტყმის შემდეგ, მაგრამ უკვე პირველი ტაიმის დასასრულისთვის „ბრაზილიური მანქანა“ სრული სიმძლავრით ამუშავდა. ზიკომ 33-ე წუთზე საპასუხო ბურთი გაიტანა, შესვენების შემდეგ კი ოსკარმა, ედერმა და ფალკაომ საბოლოოდ „გაუსწორეს ანგარიში“ შოტლანდიის ნაკრებს — 4:1. }} {{football box |date=[[18 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|BRA|1968}} |score=4–1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/790/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|SCO}} |goals1=[[ზიკო]] {{გოლი|33}}<br />[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] {{გოლი|48}}<br />[[ედერი]] {{გოლი|63}}<br />[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი|87}} |goals2=[[დევიდ ნერი|ნერი]] {{გოლი|18}} |stadium=„ესტადიო ბენიტო ვილიამარინი“, [[სევილია]] |attendance=47 379 <ref name="soccerway-brazil-scotland">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/18/world/world-cup/brazil/scotland/156721/ |title=Brazil vs Scotland 4–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="soccerway-brazil-ussr">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/14/world/world-cup/brazil/ussr/156723/ |title=Brazil vs Soviet Union 2–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270302-braziliya-shotlandiya-41 |title=Бразилия 4:1 Шотландия. 18.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Бенито Вильямарин». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=ლუის პაულინო სილესი ([[კოსტა-რიკა]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = ბრაზილია }} |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] |- |მცვ ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |ნახ ||'''5''' ||[[ტონინიო სერეზო]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |თავ ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|80}} |- |თავ ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |თავ ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|80}} |- |მეკ ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |მცვ ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] |- |ნახ ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|65}} |- |ნახ ||'''16'''||[[ეისა ჰარტფორდი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|68}} |- |თავ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] |- |თავ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] |- |თავ||'''8''' ||[[კენი დალგლიში]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|65}} |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ალექს მაკლიში]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|68}} |- |თავ||'''19'''||[[პოლ სტაროკი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />თომსონ ჩანი ([[ჰონგ-კონგი]]) <br />ადოლფ პროკოპი ([[გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა|გდრ]]) |} ===სსრ კავშირი — ახალი ზელანდია=== ჯგუფის მესამე შეხვედრა [[19 ივნისი|19 ივნისს]], სსრ კავშირისა და ახალი ზელანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედაზე“ შედგა, რომელსაც 19 ათასი მაყურებელი დაესწრო. გუნდები მოედანზე [[ლიბია|ლიბიელმა]] მსაჯმა იუსეფ მოჰამედ ელ ღულმა გამოიყვანა. ამონარიდი<ref name="„ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198566/1/Lelo_1982_N118.pdf |title=„ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ|accessdate=19 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 22 ივნისი, 1982. — № 118 (7179). — გვ. 3.}}</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...19 ივნისს [[მალაგა]]ში ერთმანეთს შეხვდნენ სსრ კავშირისა და ახალი ზელანდიის გუნდები. ახალზელანდიელთა მწვრთნელმა ჯონ ედსჰედმა<ref group="კომ.">სტატიაში ახალზელანდიელთა მწვრთნელის ჯონ ედსჰედის გვარი მცდარი ფორმით არის წარმოდგენილი, რადგან მართებულია — ჯ. ედსჰედმა და არა — ჯ. ედშუდმა, როგორც სტატიაშია. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=1T_dS6A2lCI&feature=youtu.be&t=12 Introducing John Adshead]. ''82 And All That''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 17 სექ. 2016.</small></ref> წინა დღეს განაცხადა, რომ მის გუნდს განზრახული აქვს სიურპრიზი შესთავაზოს მეტოქეს, თვით მას კი სურს გარკვეული გადაადგილებანი მოახდინოს გუნდში. რა სიურპრიზი შეეძლოთ მოეხდინათ ახალზელანდიელებს? მათ გააძლიერეს დაცვა, ნახევარდაცვის რგოლს ამოცანად დაუსახეს რამდენადაც შეეძლო დაეყოვნებინა ბურთი შუა მინდორში და არ მიეცა მეტოქისთვის ხანგრძლივი შეტევის წარმოების საშუალება, თავდამსხმელები კი მოულოდნელი, სწრაფი კონტრიერიშებისთვის მოამზადეს. დასაწყისში ახალზელანდიელებმა მართლაც შეძლეს ამ ამოცანის შესრულება, მაგრამ საბჭოთა ფეხბურთელები სულ უფრო მეტად ეუფლებოდნენ ინიციატივას. 23-ე წუთზე გავრილოვმა გახსნა ანგარიში, შესვენების შემდეგ კი ბლოხინმა და ბალტაჩამა კიდევ ორი ბურთი გაიტანეს მოპირდაპირე კარში — 3:0. ახალზელანდიელთა მეკარეს ფრენკ ვან ჰატუმს<ref group="კომ.">სტატიაში ახალზელანდიელთა მეკარის ფრენკ ვან ჰატუმის გვარი მცდარი ფორმით არის წარმოდგენილი, რადგან მართებულია — ფ. ვან ჰატუმს და არა — ფ. ვან ხატუმს, როგორც სტატიაშია. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=tMmHglmhj6A&feature=youtu.be&t=27 New Zealand goalkeeper turned President]. ''FIFATV ''.</ref> ამ დღს დიდი შრომა გარდახდა, მაგრამ სამი ბურთი მაინც გაუშვა, ამასთან, ანგარიში შეიძლება მეტიც ყოფილიყო, შენგელიას რომ ზუსტად გამოეყენებინა რამდენიმე კარგი გადაცემა. გაზეთებმა ერთხმად აღნიშნეს, რომ ს. ბალტაჩას მიერ ახალზელანდიელთა კარში გატანილი გოლი 1100-ეა მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიაში. ყველამ კარგად იცოდა, რომ ეს მატჩი საბჭოთა ფეხბურთელებს უნდა მოეგოთ სულ ცოტა 2 ბურთის უპირატესობით, რომ შოტლანდიის გუნდთან შეხვედრის წინ გარკვეული გარანტია შეექმნათ თავიანთთვის. }} {{football box |date=[[19 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|URS}} |score=3–0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1054/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[იური გავრილოვი|გავრილოვი]] {{გოლი|24}}<br />[[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინი]] {{გოლი|48}}<br />[[სერგეი ბალტაჩა|ბალტაჩა]] {{გოლი|68}} |stadium=„ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=19 000 <ref name="soccerway-ussr-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/19/world/world-cup/ussr/new-zealand/156720/ |title=Soviet Union vs New Zealand 3–0|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147625-sssr-novaya-zelandiya-30 |title=СССР 3:0 Новая Зеландия. 19.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=იუსეფ ელ ღული ([[ლიბია]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82h | pattern_b = _sovietunion82h | pattern_ra = _sovietunion82h | pattern_sh = _adidas_red | pattern_so = _3_stripes_white | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = FFFFFF | socks = FF0000 | title = სსრ კავშირი }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = ახალი ზელანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |ნახ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |ნახ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|46}} |- |ნახ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |ნახ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|79}} |- |თავ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] |- |თავ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |ნახ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|46}} |- |მცვ ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |თავ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] |- |მცვ ||'''16'''||[[სერგეი როდიონოვი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|79}} |- |მეკ ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |ნახ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] |- |ნახ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] |- |თავ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] |- |თავ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] |- |მცვ ||'''11'''||[[სემ მალკოლმსონი]] |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |თავ||'''19'''||[[ბილი მაკქლიური]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ემილიო სორიანო ალადრენი ([[ესპანეთი]]) <br />ქლაივ უაითი ([[ინგლისი]]) |} ===სსრ კავშირი — შოტლანდია=== {{football box |date=[[22 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|URS}} |score=2–2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1071/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|SCO}} |goals1=[[ალექსანდრე ჩივაძე|ჩივაძე]] {{გოლი|59}}<br />[[რამაზ შენგელია|შენგელია]] {{გოლი|84}} |goals2=[[ჯო ჯორდანი|ჯორდანი]] {{გოლი|15}}<br />[[გრემ სუნესი|სუნესი]] {{გოლი|86}} |stadium=„ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=45 000 <ref name="soccerway-ussr-scotland">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/22/world/world-cup/ussr/scotland/156719/ |title=Soviet Union vs Scotland 2–2|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147626-sssr-shotlandiya-22 |title=СССР 2:2 Шотландия. 22.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=ნიკოლაე რაინეა ([[რუმინეთი]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82a | pattern_b = _sovietunion82a | pattern_ra = _sovietunion82a | pattern_sh = _adidas_red | pattern_so = _3_stripes_red | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = სსრ კავშირი }} |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |ნახ ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |ნახ ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |თავ ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|88}} |- |თავ ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] |- |თავ ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |ნახ ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] |- |ნახ ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] |- |თავ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|88}} |- |მცვ ||'''18'''||[[იური სუსლოპაროვი]] |- |მეკ ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|71}} |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) || {{yel|5}} |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |თავ ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] |- |თავ ||'''15'''||[[ჯო ჯორდანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|71}} |- |თავ ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|71}} |- |თავ ||'''9''' ||[[ალან ბრაზილი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|71}} |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ალექს მაკლიში]] |- |თავ ||'''19'''||[[პოლ სტაროკი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ალოიზი იარგუზი ([[პოლონეთი]]) <br />ალექსის პონეტი ([[ბელგია]]) |} ===ბრაზილია — ახალი ზელანდია=== {{football box |date=[[23 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|BRA|1968}} |score=4–0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/789/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[ზიკო]] {{გოლი|28||31}}<br />[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი|64}}<br />[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] {{გოლი|70}} |stadium=„ესტადიო ბენიტო ვილიამარინი“, [[სევილია]] |attendance=43 000 <ref name="soccerway-brazil-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/23/world/world-cup/brazil/new-zealand/156718/ |title=Brazil vs New Zealand 4–0|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270315-braziliya-novaya-zelandiya-40 |title=Бразилия 4:0 Новая Зеландия. 23.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Бенито Вильямарин». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=დამირ მატოვინოვიჩი ([[იუგოსლავია]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = Brazil }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = New Zealand }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|75}} |- |მცვ ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |ნახ ||'''5''' ||[[ტონინიო სერეზო]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |თავ ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|75}} |- |თავ ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |თავ ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|75}} |- |მეკ ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |მცვ ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|75}} |- |ნახ ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ბობი ალმონდი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |ნახ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|78}} |- |ნახ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |თავ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |თავ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|78}} |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|78}} |- |თავ ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|78}} |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |მცვ ||'''16'''||[[გლენ ადამი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />აბრაჰამ კლეინი ([[ისრაელი]]) <br />ჩარლზ კორვერი ([[ნიდერლანდები]]) |} ==სტატისტიკა== ===გატანილი გოლები=== '''VI ჯგუფში''' ჩატარებულ ექვს შეხვედრაში სულ 26 გოლი გავიდა. გატანილი ბურთები 21 ფეხბურთელის ანგარიშზეა. მათგან, ყველაზე მეტი გოლი ბრაზილიელმა [[ზიკო]]მ გაიტანა,<ref name="Brazil legend Zico">{{YouTube|hVgIi3w3Z48|Brazil legend Zico - FIFA Football Exclusive}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 მაი. 2016.</small></ref> მან სამჯერ შეძლო მეტოქეთა კარის აღება, აქედან ორი ბურთი ახალი ზელანდიის ნაკრებს, ხოლო ერთიც — შოტლანდიის ეროვნულ გუნდს გაუტანა. ორ-ორჯერ გამოიჩინეს თავი, ასევე ბრაზილიელებმა — [[ედერი|ედერმა]], [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაომ]] და შოტლანდიელმა ჯონ უორკმა. ქვემოთ წარმოდგენილია იმ მოთამაშეთა ჩამონათვალი, რომელთაც აღნიშნულ ჯგუფში გამართულ შეხვედრებში ბურთები გაიტანეს. {{Refbegin|3}} * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ზიკო]] {{გოლი}} {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|iXyhcqpG88Q|100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 28 მაი. 2014.</small></ref><ref name="100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|5Y5N_7wIBRk|100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 17 მაი. 2014.</small></ref><ref name="100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|KGnkYeOmucQ|100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 15 მარ. 2014.</small></ref><ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Zico Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=25 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Zico Goal (33')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (28')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=72 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (28')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (31')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=118 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (31')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ედერი]] {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=88 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal (63')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=384 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=135 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (87')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=247 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ უორკი]] {{გოლი}} {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სოკრატესი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=292 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=64 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal (48')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=275 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ანდრეი ბალი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=110 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[იური გავრილოვი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ოლეგ ბლოხინი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[სერგეი ბალტაჩა]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ალექსანდრე ჩივაძე]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[რამაზ შენგელია]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[კენი დალგლიში]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივ არჩიბალდი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[დევიდ ნერი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: David Narey Goal">{{YouTube|Ijmp0k48rHw|Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: David Narey Goal (18')}}. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯო ჯორდანი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ სუნესი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ სამნერი]] {{გოლი}} <ref name="All Whites Spanish Odyssey: Steve Sumner Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=--OLTqS9CNs&feature=youtu.be&t=2584 All Whites Spanish Odyssey: Steve Sumner Goal]. ''Greater WellingtonTV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 ოქტ. 2017.</small></ref><ref name="NZ Football: 1982 World Cup Team" /> * {{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ ვუდინი]] {{გოლი}} <ref name="All Whites Spanish Odyssey: Steve Wooddin Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=--OLTqS9CNs&feature=youtu.be&t=2650 All Whites Spanish Odyssey: Steve Wooddin Goal]. ''Greater WellingtonTV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 ოქტ. 2017.</small></ref><ref name="NZ Football: 1982 World Cup Team">{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20080723152233/http://www.nzsoccer.com/page/1982_world_cup_team.html |title=1982 World Cup Team|accessdate=19 მაისი, 2020 |work=[https://www.nzfootball.co.nz/ NZ Football]|quote=Steve Sumner and Steve Wooddin Scored for New Zealand in the finals in the 2-5 loss against Scotland.}}</ref> {{Refend}} === გალერეა === VI ჯგუფის გოლეადორები. ფრჩხილებში მოცემული ციფრი აღნიშნავს ფეხბურთელის მიერ მეექვსე ჯგუფში ჩატარებულ შეხვედრებში გატანილი გოლების რაოდენობას. <center><gallery> Zico (born 3 March 1953) — Brazil NFT Midfielder (1976–1986) Panini.jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ზიკო]] (3)<ref name="100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)" /><ref name="100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)" /><ref name="100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)" /> Eder Aleixo de Assis (born 25 May 1957) — Brazil NFT Forward (1979–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ედერი]] (2)<ref name="Eder (Spain 1982)" /><ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal" /> Paulo Roberto Falcao (born 16 October 1953) — Brazil NFT Midfielder (1976–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] (2)<ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal" /><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')" /> John Wark (born 4 August 1957) — Scotland NFT Midfielder (1979–1984).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ უორკი|უორკი]] (2) Oscar (born 20 June 1954) — Brazil NFT Defender (1978–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] (1)<ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal" /> Socrates (1954–2011) — Brazil NFT Midfielder (1979–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სოკრატესი]] (1)<ref name="Socrates (Spain 1982)" /> Kenny Dalglish (born 4 March 1951) — Scotland NFT Forward (1971–1986).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[კენი დალგლიში|დალგლიში]] (1) Andriy Bal1.jpeg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ანდრეი ბალი|ბალი]] (1)<ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')" /> Ramaz Shengelia (1957–2012) — Soviet Union NFT Forward (1979–1983) — 1982 FIFA World Cup.jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[რამაზ შენგელია|შენგელია]] (1) John Robertson (born 20 January 1953) — Scotland NFT Left winger (1978–1983).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] (1) Joe Jordan (born 15 December 1951) — Scotland NFT Forward (1973–1982).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯო ჯორდანი|ჯორდანი]] (1) Graeme Souness (born 6 May 1953) — Scotland NFT Midfielder (1974–1986).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ სუნესი|სუნესი]] (1) Aleksandre Chivadze (born 8 April 1955) — Soviet Union NFT Defender (1980–1987).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ალექსანდრე ჩივაძე|ჩივაძე]] (1) Steve Sumner (1955–2017) — New Zealand NFT Midfielder (1976–1988).jpg|{{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ სამნერი|სამნერი]] (1) Oleg Blokhin (born 5 November 1952) — Soviet Union NFT Forward (1972–1988).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინი]] (1) Serginho Chulapa (born 23 December 1953) — Brazil NFT Striker (1979–1982).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] (1) <ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')" /> Steve Archibald.jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივ არჩიბალდი|არჩიბალდი]] (1) </gallery></center> == ლიტერატურა == {{Refbegin}} * {{წიგნი |ავტორი = გოდუაძე, ლაშა. |ნაწილი = |სათაური = მსოფლიო თასის ისტორია (1930–2010) |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/7g7D0 |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = [http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&pft=biblio&qs=700%3Aჯანთიშვილი+გიორგი ჯანთიშვილი, გ.] |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = მსოფლიო სპორტი |წელი = 2010 |ტომი = |გვერდები = 96–98, 366 |გვერდნი = 496 |isbn = |ref = გოდუაძე, ლ. }} * {{წიგნი |ავტორი = ფანჯიკიძე, გურამ. |ნაწილი = |სათაური = [[ფორცა, იტალია!]] |ორიგინალი = |ბმული = |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = ფანჯიკიძე, ლ. (მხატვარი) |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საბჭ. საქართველო |წელი = 1982 |ტომი = |გვერდები = 13–17, 68 |გვერდნი = 294 |isbn = |ref = ფანჯიკიძე, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = Falcão, Paulo Roberto. |ნაწილი = |სათაური = Brasil 82 - O time que perdeu a copa e conquistou o mundo |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.vn/uiAur |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = São Paulo |გამომცემლობა = ''[http://globoesporte.globo.com/futebol/selecao-brasileira/noticia/2012/12/falcao-lanca-livro-sobre-selecao-de-82-gente-se-xingava-sem-firulas.html AGE]'' |წელი = 2010 |ტომი = |გვერდები = 5 |გვერდნი = 118 |isbn = |ref = Falcão, Paulo Roberto. }} * {{წიგნი |ავტორი = Мамаладзе, Теймураз. |ნაწილი = |სათაური = Танго Испания <small>: ХII чемпионат мира по футболу в цифрах и фактах</small> |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.vn/aD7QS |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = Тб. |გამომცემლობა = ЦК КП Грузии |წელი = 1983 |ტომი = |გვერდები = 207–209 |გვერდნი = 228 |isbn = |ref = Мамаладзе, Т. }} {{Refend}} == პერიოდიკა == [[File:Adidas Tango España.jpg|thumb|right|200პქ|Adidas Tango España — ესპანეთის მსოფლიო ჩემპიონატის ოფიციალური ბურთი.]] {{Refbegin}} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = მსოფლიოს XII ჩემპიონატზე |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198560 |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ტომი = |ნომერი = 113 (7174) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |სათაური = ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198561 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 16 ივნისი, 1982 |ნომერი = 114 (7175) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198563 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 17 ივნისი, 1982 |ნომერი = 115 (7176) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198563 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 17 ივნისი, 1982 |ნომერი = 115 (7176) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = გათამაშების „რიგითი“ დღეები |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198565 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 20 ივნისი, 1982 |ნომერი = 117 (7178) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = „ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198566 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 22 ივნისი, 1982 |ნომერი = 118 (7179) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = განიხილავს მსაჯთა კომისია |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198567 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 23 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 (7180) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = არბიტრები „ცდებიან“ |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198567 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 23 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 (7180) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = გავედით გათამაშების შემდეგ ეტაპზე |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198569 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 24 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 (7181) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |ავტორი = თავართქილაძე, დავით. |სათაური = ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო |ბმული = https://archive.vn/2LfHO |გამოცემა = [https://www.worldcat.org/title/sarbieli/oclc/70688647 „სარბიელი“] |წელი = 29 სექტემბერი, 2017 |ტომი = |ნომერი = |გვერდები = }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Santana blends strength with flair |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4882%2C2934011 |ენა = |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |სახეობა = |წელი = 14 ივნისი, 1982 |ტომი = |ნომერი = 119 |გვერდები = 15 |doi = |issn = 0965-9439 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Brazilian brilliance keep shining through |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4617%2C3263771 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 |გვერდები = 30 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = It's no disgrace to lose to Brazil' — Stein |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4PQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=6648%2C4161629 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 19 ივნისი, 1982 |ნომერი = 124 |გვერდები = 21 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Soviets will play it canny |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4fQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=3184%2C4356757 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 21 ივნისი, 1982 |ნომერი = 125 |გვერდები = 16 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = No breaching the Russian defences |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4vQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=2548%2C4657758 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 22 ივნისი, 1982 |ნომერი = 126 |გვერდები = 28 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Jordan out as Stein fools Kiwis |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=3540%2C2943058 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 14 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 |გვერდები = 16 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = We're going for goals |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=2961%2C3265080 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 |გვერდები = 30 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Stain tries to take the heat off |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=OrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4509%2C3968354 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 18 ივნისი, 1982 |ნომერი = 123 |გვერდები = 24 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Scots' bravery is not enough |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4PQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=2116%2C4161106 |გამოცემა = [https://www.heraldscotland.com/ "The Glasgow Herald"] |წელი = 19 ივნისი, 1982 |ნომერი = 124 |გვერდები = 21 }} * {{სტატია |ავტორი = Maranhão, Carlos; Rezende, Marcelo. |სათაური = Selecao em dia de Garrincha |ბმული = https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false |გამოცემა = [https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&source=gbs_all_issues_r&cad=1 "Placar"] |წელი = 18 ივნისი, 1982 |ნომერი = 630 |გვერდები = 6–9 |issn = 0104-1762 }} {{Refend}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Refbegin}} * [https://web.archive.org/web/20190802212823/https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/index.html 1982 FIFA World Cup archive] * [https://resources.fifa.com/image/upload/spain-1982-part-500920.pdf?cloudid=bn1ocpuvccw3txzmiut3 Spain 1982 FIFA Technical Report: Statistical Details of the Matches pp. 129-133] {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender"|<center>'''თემატური საიტები'''</center> || style="background: white;"| [https://www.footballdatabase.eu/en/competition/overall/6892-coupe_du_monde/1982/110470-groupe_f FootballDatabase.eu] · [http://footballfacts.ru/turnir/296818-chempionat-mira-1982-gruppa-6 FootballFacts.ru] · [https://www.11v11.com/competitions/fifa-world-cup/1982/finals/ International Football History and Statistics] · [https://www.national-football-teams.com/matches/tournament/1/1982/1873/World_Cup.html National-Football-Teams.com] · [http://www.rsssf.com/tables/82full.html#grf Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation] · [https://www.soccerbase.com/tournaments/tournament.sd?tourn_id=1000&tab=tab-1224#roundTab=roundTab_5 Soccerbase] · [https://gh.soccerway.com/international/world/world-cup/1982-spain/group-stage-1/6/g105/ Soccerway] · [http://torcida.com.ru/history/1982/ torcida.com.ru] · [https://www.transfermarkt.com/world-cup-1982/spieltag/pokalwettbewerb/WM82/saison_id/1981/gruppe/6 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/schedule/wm-1982-in-spanien-gruppe-6/0/ WorldFootball.net] · [http://russia-matches.ucoz.ru/publ/matchi/1982/brazilija_sssr_21/53-1-0-828 russia-matches.ucoz.ru] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ლექსიკონები და ენციკლოპედიები'''</center> || style="background: white;"|[https://bigenc.ru/sport/text/5353270 დიდი რუსული ენციკლოპედია] · [https://www.universalis.fr/encyclopedie/1982-12e-coupe-du-monde-de-football/ Universalis] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ვიდეო'''</center> || style="background: white;"|[https://www.youtube.com/watch?v=sxmxftwlglI Brazil 2–1 Soviet Union] · [https://www.youtube.com/watch?v=Jag464c5b7I Scotland 5–2 New Zealand] · [https://www.youtube.com/watch?v=vOjyqAf7A9U Brazil 4–1 Scotland] · [https://www.youtube.com/watch?v=ldk1zUjE9u8 Soviet Union 3–0 New Zealand] · [https://www.youtube.com/watch?v=TtL9jSXyGK0 Scotland 2–2 Soviet Union] · [https://www.youtube.com/watch?v=WFSseGCj5P4 Brazil 4–0 New Zealand] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''მედია'''</center> || style="background: white;"|[http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198569 ლელო] · [https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4882%2C2934011 The Glasgow Herald] · [https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&source=gbs_all_issues_r&cad=1 Placar] |} {{Refend}} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ჯგუფი 6}} [[კატეგორია:მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982]] hgunkv3wf10r8u6kyt6iwcid34u27rm 4402808 4402807 2022-08-02T19:28:33Z Arkaitz1974 85446 wikitext text/x-wiki '''ჯგუფი 6''' ან '''ჯგუფი VI''' ({{lang-en|Group 6}}; {{lang-fr|Groupe VI}}; {{lang-de|Gruppe 6}}; {{lang-es|Grupo 6}})<ref>[[ფიფა]]-ს ოფიციალური ენები — ინგლისური, ფრანგული, გერმანული, ესპანური. // FIFA Official languages — English, French, German, Spanish.</ref> — [[ფიფა]]-ს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალური ეტაპის ჩატარების ფორმატით<ref>{{cite web |url = https://web.archive.org/web/20190306081237/https://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/68/fs-201_10e_fwc-final-draw-history.pdf |title = The FIFA World Cup Final Draw history |accessdate = 4 მაისი, 2020 |work = FIFA.com }}</ref><ref name="Report">{{cite web |url= https://web.archive.org/web/20160303210318/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/09/28/fwc_spain_1982_en_part1_297.pdf |title= 1982 FIFA World Cup in Spain; Report of FIFA |year= 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA }}</ref><ref group="კომ.">The Draw ceremony at Madrid’s Palacio de Congresos under the patronage of the Spanish royal family is unfortunately best remembered (or forgotten) for a mishap with one of the revolving drums containing the minifootballs with the teams’ names and the confusion that ensued in an effort to keep the South American qualifiers apart in the first round. FIFA learnt its lesson and subsequently returned to the foolproof system of using men rather than machines to make the Draw. The 1982 World Cup was the first with 24 finalists, with one seeded team in each of the six four-team, first-round groups. Lengthy discussions led to Argentina, Brazil, Germany FR, England, Spain and ultimate champions Italy being seeded.</ref> გათვალისწინებული ჯგუფური ეტაპის ანუ ტურნირის პირველი რაუნდის 6 ჯგუფიდან ერთ-ერთი, რიგითობის ნომრის მიხედვით — მეექვსე ჯგუფი.<ref>{{cite web |url= https://web.archive.org/web/20200612062711/https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/groups/ |title= World Cup 1982 Spain » Groups |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/world_cups/1982_group_f.php |title= 1982 Soccer World Cup - Group F, First Round |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/wc82index.html |title= World Cup 1982 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref>{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=366}}{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=68}} [[ესპანეთი]]ს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალური ეტაპის 24 მონაწილე ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები 6 ჯგუფად გადანაწილდა.<ref>{{cite web |url= https://www.worldfootball.net/schedule/wm-1982-in-spanien-gruppe-6/0/ |title= World Cup 1982 Spain » Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= WorldFootball.net }}</ref><ref>{{cite web |url= https://books.google.ge/books?id=ibqbuTkY8w0C&pg=PA262&lpg=PA262&dq=1982+FIFA+World+Cup+Group+6&source=bl&ots=9MgnoXNW4c&sig=ACfU3U0ZjS2Nbbm3wiAZIGHk0hxl5_npvA&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiW1YTHgZfpAhVI3aQKHe_vBAMQ6AEwEnoECBUQAQ#v=onepage&q=1982%20FIFA%20World%20Cup%20Group%206&f=false |title= World Cup 1982 Spain - Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Google Books }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.gettyimages.com/photos/fifa-world-cup-1982?mediatype=photography&phrase=fifa%20world%20cup%201982&sort=mostpopular |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Getty Images }}</ref> ჯგუფიდან ორ-ორი საუკეთესო მეორე ეტაპზე გადიოდა, სადაც გუნდები ოთხ სამგუნდიან ჯგუფს ქმნიდნენ, ხოლო ამ ჯგუფებში გამარჯვებულები ბრძოლას ნახევარფინალში აგრძელებდნენ.{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=95}} ჩემპიონატის შემდეგ ეტაპზე გასასვლელად მეექვსე ჯგუფში ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიის]],{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=359}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=197}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_bra82.html |title= Brazil's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_brazil_players.php |title= Brazil Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის]],{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=361}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=198}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_sov82.html |title= Soviet Union's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_soviet_union_players.php |title= Soviet Union Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიისა]]{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=362}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=198}}<ref>{{cite web |url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_sco82.html |title= Scotland's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_scotland_players.php |title= Scotland Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> და მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალური ეტაპის დებიუტანტის [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალი ზელანდიის]]{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=359}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=199}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_nze82.html |title= New Zealand's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_new_zealand_players.php |title= New Zealand Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> ეროვნული ნაკრები გუნდები.<ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43924/ |title= Brazil Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/44026/ |title= Soviet Union Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43967/ |title= Scotland Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43978/ |title= New Zealand Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref> მეექვსე ჯგუფში პირველი ადგილი [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიის ნაკრებმა]] დაიკავა, რომელმაც სამივე შეხვედრა მოიგო და შესაბამისად, ტურნირის მეორე რაუნდში გადასვლის უფლება მოიპოვა. მეორე ადგილზე [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის ნაკრები]] გავიდა, რომელმაც [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიის ნაკრების]] მსგავსად ქულათა თანაბარი რაოდენობა დააგროვა და მხოლოდ ბურთების უკეთესი სხვაობის წყალობით შეძლო ჯგუფიდან გასვლა და ტურნირის გაგრძელება.<ref>{{YouTube|LGxF9Ek5JT4|1982 FIFA World Cup First round Group 6}}. ''regioworldcup82''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 14 თებ. 2009.</small></ref><ref>{{cite web |url= https://footballia.net/competitions/world-cup/tournaments/world-cup-1982 |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Footballia }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.historicalkits.co.uk/international/tournaments/fifa-world-cup/1982/1982-group-6.html |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Historical Football Kits }}</ref><ref>{{cite web |url= https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/fifa-world-cup-1982-spain/group-stage/301/ |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Global Sports Archive }}</ref> == ქალაქები და სტადიონები == '''VI ჯგუფის''' მატჩები [[14 ივნისი]]დან [[23 ივნისი]]ს ჩათვლით, სამხრეთ [[ესპანეთი]]ს, კერძოდ კი, [[ანდალუსია|ანდალუსიის]] ორ ქალაქში — [[სევილია]]სა და [[მალაგა]]ში გაიმართა.{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=184–186}} სულ 6 შეხვედრა ჩატარდა — აქედან ერთს [[სევილია|სევილიის]] [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანმა“]],<ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /> ორს — იმავე [[სევილია|სევილიის]] „ესტადიო ბენიტო ვილიამარინმა“,<ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya" /><ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya" /> ხოლო დანარჩენ სამ მატჩს [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედამ“ უმასპინძლა.<ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya" /><ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya" /><ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya" /> {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! colspan=2| [[სევილია]] ! [[მალაგა]] ! [[ესპანეთი]] |- | [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|'''რამონ სანჩეს პისხუანი''']] <br /> <small>({{lang-es|Estadio Ramón Sánchez Pizjuán}})</small> | '''ბენიტო ვილიამარინი''' <br /> <small>({{lang-es|Estadio Benito Villamarín}})</small> | '''ლა-როსალედა''' <br /> <small>({{lang-es|Estadio La Rosaleda}})</small> | [[ანდალუსია]] |- | <small>ტევადობა: 68 110 <ref name="ტევადობა">სტადიონის ტევადობა მოცემულია 1982 წლის მონაცემებით.</ref></small> | <small>ტევადობა: 50 253 <ref name="ტევადობა" /></small> | <small>ტევადობა: 34 411 <ref name="ტევადობა" /></small> | <small>[[სევილიის პროვინცია|სევილიის]] და [[მალაგის პროვინცია|მალაგის პროვინციები]]</small> |- | [[File:Sevilla1-1Lega2017.jpg|220x220px|alt=]] | [[File:Estadio Benito Villamarin. Real Betis Balompie.jpg|220x220px|alt=]] | [[File:Preferencia Rosaleda.jpg|220x220px|alt=]] | {{პოზრუკა+|ესპანეთი|width=200|float=center|places= {{პოზრუკა~|ესპანეთი|lat_deg=36.719444|lon_deg=-4.42|position=right|label='''[[მალაგა]]'''}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი|lat_deg=37.377222|lon_deg=-5.986944|position=top|label='''[[სევილია]]'''}} |caption=}} |} ==ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=20|{{Tooltip|ა|დაკავებული ადგილი}} !width=150|გუნდი !width=20|{{Tooltip|თ|თამაში}} !width=20|{{Tooltip|მ|მოგება}} !width=20|{{Tooltip|ფ|ფრე}} !width=20|{{Tooltip|წ|წაგება}} !width=20|{{Tooltip|გბ|გატანილი ბურთები}} !width=20|{{Tooltip|მბ|მიღებული ბურთები}} !width=20|{{Tooltip|ბ|ბურთების სხვაობა}} !width=20|{{Tooltip|ქ|ქულათა რაოდნობა}} !width=170|კვალიფიკაცია |- bgcolor="#ccffcc" |1 |align="left"|{{fb|BRA|1968}} |3||3||0||0||10||2||+8||'''6'''||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982#C ჯგუფი|მეორე რაუნდში]] გასვლა |- bgcolor="#ccffcc" |2 |align="left"|{{fb|URS}} |3||1||1||1||6||4||+2||'''3'''||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982#A ჯგუფი|მეორე რაუნდში]] გასვლა |- |3 |align="left"|{{fb|SCO}} |3||1||1||1||8||8||0||'''3'''|| |- |4 |align="left"|{{fb|NZL}} |3||0||0||3||2||12||−10||'''0'''|| |} ==მატჩები== ===ბრაზილია — სსრ კავშირი=== ჯგუფის პირველი შეხვედრა ბრაზილიისა და სსრ კავშირის ეროვნულ გუნდებს შორის [[სევილია]]ში, [[14 ივნისი|14 ივნისს]], [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანზე“]] გაიმართა და მას 68 ათასი გულშემატკივარი დაესწრო.<ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /><ref>{{YouTube|kXfPZ-Htd9I|Brasil 2 x 1 USSR - Jogo Completo - Copa do Mundo 1982}}. ''CartolaScoutsbr''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 18 მარ. 2013.</small></ref> გუნდები მოედანზე ესპანელმა მსაჯმა აუგუსტო ლამო კასტილიომ გამოიყვანა.<ref>{{YouTube|X4HZyduSjMg|Brazil - СССР/USSR (Soviet Union) World Cup 1982 1st round 2nd half}}. ''Quincy Wilson''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 3 აგვ. 2014.</small></ref><ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია">{{cite web|url=https://archive.vn/Waryl |title=თენგიზ სულაქველიძე: „ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია“|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=ილია ნანობაშვილი}}</ref><ref group="კომ.">მუნდიალ-1982: 14 ივნისს, სევილიის “რამონ სანჩეს პისხუანის” სტადიონზე 68 ათასი გულშემატკივარი დაესწრო ბრაზილია-საბჭოთა კავშირის ჯგუფური ეტაპის პირველ მატჩს, რომელშიც სოკრატესმა და ედერმა შორეული დარტყმებით ჩააქრეს სენსაცია - სსრკ 1:0 იგებდა და ბრაზილიელებმა ბოლო 15 წუთში მოატრიალეს თამაში. ალბათ, ვერც მოატრიალებდნენ, რომ არა ლამო კასტილიო: ესპანელმა არბიტრმა, რამაზ შენგელიას სუფთა გოლი არ ჩაუთვალა და პლუს, მისი წაქცევისთვის უეჭველი პენალტი არ დადო. იმ შეხვედრაში ოთხმა ქართველმა ფეხბურთელმა ითამაშა: ალექსანდრე ჩივაძემ, შენგელიამ, ვიტალი დარასელიამ და „მსოფლიო სპორტის“ რესპოდენტმა თენგიზ სულაქველიძემ. ოთხივესთვის, ეს სადებიუტო თამაში იყო მსოფლიოს ჩემპიონატზე და თანაც, რა მატჩში. შეხვედრა საკმაოდ საინტერესო და დაძაბული გამოდგა.</ref><ref name="ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ეს მატჩი საყოველთაო ყურადღების ცენტრში იყო. საბჭოთა ფეხბურთელთაგან ბევრს მოელიან ამ ჩემპიონატზე, ხოლო ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან. თამაში, მართლაც, მეტად საინტერესო, დაძაბული და შეუპოვარი გამოდგა.</ref> ბრაზილიელთა როგორც ტერიტორიული, ისე ტექნიკური მომზადების და სათამაშო კლასის უპირატესობის მიუხედავად საბჭოთა ფეხბურთელებმა რაციონალური, კოლექტიური თამაშის ორგანიზების ხარჯზე, საკმაოდ სოლიდური წინააღმდეგობა გაუწიეს მეტოქეს.<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">პირველ ტაიმში გარკვეული ტერიტორიული უპირატესობა ბრაზილიელებს ჰქონდათ, რომლებიც ტექნიკური მომზადების თვალსაზრისით სჯობდნენ მეტოქეებს, მაგრამ საბჭოთა ფეხბურთელებმა შეძლეს რაციონალური, კოლექტიური თამაშის ორგანიზება.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან „ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი“: {{ციტატა|...უკვე პირველ წუთებზე დასაევმა [[ზიკო]]ს უძნელესი ბურთი აიღო, შემდეგ სწრაფი კომბინაცია გაითამაშეს [[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინმა]] და [[ანდრეი ბალი|ბალმა]], თავით დარტყმული ბურთი ოდნავ ასცდა კარს. მომდევნო პერიოდში დასაევმა კვლავ აიღო ძნელი ბურთები [[ჟუნიორი]]სგან, სერჟინიოსგან, მაგრამ ერთ-ერთი კონტრშეტევისას, მე-15 წუთზე, ბრაზილიელთა მცველებმა თავიანთ საჯარიმო მოედანზე წააქციეს [[რამაზ შენგელია|შენგელია]], მსაჯმა კი მიიჩნია, რომ წესების დარღვევას არ ჰქონდა ადგილი.}} ანგარიში საბჭოთა ფეხბურთელებმა გახსნეს — გოლი შეხვედრის პირველი ნახევრის 34-ე წუთზე, [[ანდრეი ბალი]]ს შორეული დარტყმისა და ბრაზილიელთა მეკარის [[ვალდირ პერესი]]ს დაგვიანებული რეაქციის შედეგად გავიდა.<ref name="დავით-თავართქილაძე">{{cite web|url=https://archive.vn/2LfHO |title=ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=დავით თავართქილაძე}}</ref><ref group="კომ.">პირველ ტაიმში თანაბარი თამაში წავიდა, ბრაზილიას არაფერში ჩამოვუვარდებოდით და დავწინაურდით კიდეც – ანდრეი ბალმა დაახლოებით 30 მეტრიდან გაიტანა, ცოტა არ იყოს, კურიოზული გოლი – ვალდირ პერესის დარი სუსტი მეკარე ბრაზილიის ნაკრებს სხვა დროს ალბათ არც ჰყოლია. გატანილ გოლს ჩვენში არანაირი ილუზია არ გამოუწვევია, რადგან ვიცოდით, რომ ბრაზილია ბოლომდე იბრძოლებდა, მთელი თამაში წინ იყო. პირველ ტაიმში სხვა საგოლე მომენტი არც ყოფილა, თუმც შენგელიას წაქცევისთვის მსაჯმა აშკარა 11-მეტრიანი არ დანიშნა. ...ფრეს შანსი მაინც გვქონდა – მეორე ტაიმში შენგელიამ გაიტანა, მაგრამ მსაჯმა არ ჩათვალა, თამაშგარე დააფიქსირა. ვიდეოჩანაწერზე კი გამოჩნდა, რომ შენგელია და მეტოქე მცველი ერთ ხაზზე იდგნენ და მაშინდელი წესებით ასეთ დროს თამაშგარე არ ინიშნებოდა.</ref> ამის მიუხედავად, ბრაზილიელებს აქტიურობა არ შეუნელებიათ და მათთვის ჩვეულ რიტმში კიდევ უფრო ინტენსიურად განაგრძობდნენ შეტევითი კომბინაციების აწყობას და სახიფათო მომენტების შექმნას.<ref name="სახიფათო მომენტები">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ბრაზილიელთა ყოველ შეტევას მოსდევდა სწრაფი, გააზრებული კონტრიერიში და თუ სახიფათო მომენტებზე ვილაპარაკებთ, ისინი საკმარისი რაოდენობით შეიქმნა, როგორც ერთ, ისე მეორე კართან.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...აღსანიშნავია, რომ ბრაზილიელები დიდი ოსტატობით ასრულებდნენ ცალკეულ ტექნიკურ ილეთებს, მაგრამ გადამწყვეტ მომენტებში არაზუსტად ურტყამდნენ კარში. 33-ე წუთზე ბურთი შუა მინდორზე ტრიალებდა. იგი გადასცეს [[ანდრეი ბალი|ბალს]], მან შორი მანძილიდან, მოულოდნელად, ძლიერად დაარტყა, მეკარე ვალდირ პერესი აშკარად მოუმზადებელი აღმოჩნდა და ვერ შეძლო დარტყმის მოგერიება — 1:0.}} [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] გარკვეული პოზიციური უპირატესობის მიუხედავად გოლის გატანის შესაძლებლობა ორივე გუნდს ჰქონდა,<ref name="სახიფათო მომენტები" /> ტაიმის დასასრულს ბესონოვს ანგარიშის გაზრდის რეალური შესაძლებლობა მიეცა, მაგრამ მომენტის გამოყენება ვერ შეძლო — ბურთი მიზანს ასცდა. პირველ ტაიმში ანგარიში უცვლელი დარჩა. შეხვედრის განახლებისთანვე [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] შემადგენლობაში [[დირსეუ]]ს ნაცვლად მოედანზე პაულო იზიდორო გამოვიდა.<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /><ref group="კომ.">აღნიშნულ მატჩში [[დირსეუ]]მ უკანასკნელად დაიცვა ბრაზილიელთა ღირსება [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] და ამით ფაქტობრივად დაასრულა სანაკრებო კარიერა. თუმცა [[1986]] წლის აპრილსა და მაისში მან დამატებით კიდევ ორ საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში მიიღო მონაწილეობა [[იუგოსლავიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იუგოსლავიისა]] და [[ჩილეს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ჩილეს]] ეროვნულ ნაკრებთა წინააღმდეგ.</ref> საბჭოთა ნაკრებმა თამაში ცვლილების გარეშე განაგრძო. მატჩის მეორე ნახევარიც თითქმის იმავე სცენარით წარიმართა.<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა" /> [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელებს]] არ უცდიათ მკვეთრად რადიკალური ცვლილება მოეხდინათ თამაშის მსვლელობაში ტემპისა და რიტმის კიდევ უფრო გაზრდის ან ერთიან, მასირებულ შეტევაზე გადასვლის თვალსაზრისით. ისინი მეთოდურად და აუღელვებლად, მაგრამ ამავე დროს შეუჩერებლად და მძლავრად განაგრძობდნენ ოპონენტთა შევიწროებას მოედნის თითქმის ყველა მონაკვეთზე, განსაკუთრებით მეტოქის საჯარიმო მოედნის სიახლოვეს. ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...[[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელები]] აგებდნენ. [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელთა]] მარცხის შემდეგ ეს, შეიძლება, მეორე სენსაცია ყოფილიყო [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|მიმდინარე ჩემპიონატში]], ამიტომ მეორე ტაიმში მათ მთელი თავიანთი შესაძლებლობები ჩააქსოვეს თამაშში. ისინი უტევდნენ მძლავრად, მაღალ ტემპში, შეუჩერებლად, ყოველ საიერიშო კომბინაციაში აქტიურად მონაწილეობდნენ ნახევარმცველები და მცველებიც. მწვრთნელმა [[ტელე სანტანა]]მ მეორე ტაიმში მინდორზე გამოიყვანა პაულო ისიდორო, რომელმაც საგრძნობი გამოცოცხლება შეიტანა თავისი გუნდის თამაშში და განსაკუთრებით — შეტევაში. }} [[File:Socrates (1954–2011) — Brazil NFT Midfielder (1979–1986).jpg|thumb|right|200პქ|<center>[[სოკრატესი]], [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] პირველი გოლის ავტორი.<ref name="Socrates (Spain 1982)">{{YouTube|69aozBj-BCU|100 Great Brazilian Goals: #3 Socrates (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 8 ივნ. 2014.</small></ref></center>]] მიუხედავად იმისა, რომ საბჭოთა ფეხბურთელები სულაც არ აპირებდნენ სტატისტების როლში ყოფნას და სპეციალისტების შეფასებით, ამგვარად არც გამოიყურებოდნენ,<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა" /><ref name="საინტერესო მატჩი" /> მატჩის მიწურულისთვის გუნდებს შორის სათამაშო კლასში განსხვავება კიდევ უფრო თვალსაჩინოდ გამოიკვეთა, რამაც თავისი კანონზომიერი შედეგი მოიტანა. შეხვედრის 75-ე წუთზე ჯერ გუნდის [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტანმა]] [[სოკრატესი|სოკრატესმა]],<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')" /> ხოლო 88-ე წუთზე [[ედერი|ედერმა]]<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /> — სანახაობრივი თვალსაზრისით მეტად შთამბეჭდავი ბურთები შეაგდეს დასაევის კარში და [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატზე]] პირველი გამარჯვება იზეიმეს.<ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია" /><ref name="დავით თავართქილაძე" /> ''[[The Guardian]]-ის'' სპორტული მიმომხილველის სტივენ ფაის<ref name="Steven Pye">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/profile/steven-pye |title=Steven Pye|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=The Guardian|quote=Steven Pye writes about anything to do with sport in the 1980s at That 1980s Sports Blog}}</ref> შეფასებით ედერის<ref>{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">1) Eder v Soviet Union // Sheer fantasy football. If this goal had been scored with Brazil winning 4-0, you might have put it down to showboating, but Eder's winner was delivered with just two minutes left in a breathtaking tussle. Brazil were constantly probing, knocking the ball about in an attempt to find an opening, until Junior decided to put one in the mixer towards Serginho. Falling to substitute Isidoro on the right, Brazil could begin again, a pass inside played to Falcao. And this is where the fun really begins. Falcao's dummy through his legs saw Eder collect the ball at pace just outside the box. Flicking the ball up with his left foot, Eder then volleyed a dipping shot past the unsighted Dasayev, a training ground goal scored in the cut and thrust of a World Cup match. It's moments like Eder's wondergoal that make you realise what a wonderful sport football can be, when a ball is placed at the right feet. Yes, we all secretly love the odd Massing incident, but players like Eder, Zico, Socrates and Falcao remind us that we can see the beautiful game from time to time. Were Brazil 1982 the best team never to win the World Cup? I'd say so.</ref> და სოკრატესის<ref>{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">2) Socrates v Soviet Union // Brazil's defensive frailties were plain for all to see, as five times they had to come from behind during the 1982 World Cup (succeeding on four occasions - Rossi's third in their final match was one too many). The first example came in Brazil's opening match against the USSR, Waldir Peres' farcical mistake so bad that even a clown would have blushed at having made such a blooper. To break down a resolute Soviet defence, Brazil needed something spectacular. Step forward Socrates. Cutting in from the left, twice Socrates dropped his shoulder, before letting fly with a shot that rose into Dasayev's top right hand corner. The excellent keeper managed to get his hand to Socrates' strike, but it was simply too good, too powerful, and too accurate to keep out. A goal described by David Miller in the Daily Express as "fearsome, soaring, unstoppable". A contender for the goal of the tournament, but in my opinion, it wasn't even the best goal in this match.</ref> ეს გოლები საუკეთესო იყო იმ 15 გოლს შორის, რომლებიც ბრაზილიელებმა გაიტანეს ამ ჩემპიონატზე. ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...მრავალი ცდისა და უნაყოფო იერიშის შემდეგ ბრაზილიელებმა მაინც მიაღწიეს საწადელს: ჯერ [[სოკრატესი|სოკრატესმა]] 73-ე წუთზე შორი მანძილიდან უზუსტესი გოლი გაიტანა, ხოლო 88-ე წუთზე [[ედერი|ედერმა]] კარგად გამოიყენა შექმნილი მდგომარეობა და მეორედ აიღო დასაევის კარი.<ref name="Eder (Spain 1982)" /> აღსანიშნავია, რომ ბრაზილიელთა ამ ორი გოლის ინტერვალში [[რამაზ შენგელია|შენგელიამ]] ბურთი გაიტანა მეტოქის კარში, მაგრამ მსაჯებმა მისი მდგომარეობა [[თამაშგარე]]დ მიიჩნიეს.}} მთლიანობაში, მატჩისადმი მიძღვნილი სტატიებიდან, ფეხბურთის სპეციალისტთა თუ საფეხბურთო ფუნქციონერთა გამოხმაურებებიდან გამომდინარე, გულშემატკივართა და სპორტულ ჟურნალისტთა დიდ უმრავლესობაში როგორც ბრაზილიელთა, ასევე საბჭოთა ფეხბურთელთა პირველმა თამაშმა მეტად დადებითი, ხოლო თავად შეხვედრამ — საუკეთესო შთაბეჭდილება დატოვა,<ref name="საინტერესო მატჩი">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=„შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ბრაზილიის ფეხბურთის ფედერაციის <small>''[სავარაუდოდ უნდა იყოს — კონფედერაციის]''</small> პრეზიდენტს ჟ. კოუტინიოს ესპანეთის გაზეთისთვის მიცემულ ინტერვიუში არ დაუმალავს, რომ მისმა ნაკრებმა ერთობ საუკეთესო მატჩი გამართა მსოფლიოს ერთ-ერთ საუკეთესო გუნდთან. მატჩის დამთავრების შემდეგ [[ფიფა]]ს პრეზიდენტმა [[ჟოაო აველანჟი|ჟოაო აველანჟმა]] განაცხადა, რომ „იგი გულწრფელად კმაყოფილია ორივე გუნდის თამაშით“.</ref><ref name="Brazilian brilliance keep shining through">{{cite web |url=https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4617%2C3263771 |title=Brazilian brilliance keep shining through |last=Paul |first=Ian |date=<small>15 ივნისი, 1982</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Glasgow Herald |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref> თუმცა ფეხბურთის მიმომხილველთა და სპორტული მედიის საერთო შეფასებით ჩემპიონატის სადებიუტო მატჩში სამხრეთამერიკელებს გამარჯვება იოლად არ მოუპოვებიათ.<ref name="torcida-Первый-матч">{{cite web|url=http://torcida.com.ru/history/1982/ |title=Матчи сборной Бразилии на ЧМ-1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=torcida.com.ru}}</ref><ref group="კომ.">Первый матч против сборной СССР бразильцы выиграли со счетом 2:1. Советские футболисты хоть и не нанесли не одного опасного удара, но однажды Вадир Перес все-таки ошибся. Он неудачно принял мяч и тот оказался в воротах. Во втором тайме сначала Сократес на 73-й минуте сравнял счет, а затем Эдер за две минуты до окончания матча вывел бразильцев вперед. Бразильцы играли хорошо, однако победа досталась им не легко.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref><ref name="მატჩის შემდეგ">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...მატჩი მოიგო ბრაზილიის ნაკრებმა — 2:1, რომელმაც მეორე ტაიმში უმაღლესი კლასის თამაში აჩვენა, მაგრამ უნდა ვთქვათ, რომ საბჭოთა ფეხბურთელები ამ მატჩში ღირსეულ მეტოქედ გამოიყურებოდნენ. „ეს იყო ერთ-ერთი საუკეთესო მატჩი, რომელიც ოდესმე მინახავს მსოფლიო ჩემპიონატებზე, — განაცხადა სამგზის მსოფლიო ჩემპიონების მწვრთნელმა [[ტელე სანტანა]]მ ბრაზილიისა და საბჭოთა გუნდების მატჩის შემდეგ. — ეს იყო შესანიშნავი, მაგრამ ძნელი თამაში ორივე ნაკრებისთვის. საბჭოთა გუნდი საუკეთესო ფეხბურთელებითაა დაკომპლექტებული და ეჭვიც არ მეპარება, რომ ჩვენი შეხვედრა ქვეჯგუფში გადამწყვეტი იყო“. }} სააგენტო [[ფრანს-პრესი]]სადმი მიცემულ ინტერვიუებში ჩატარებული შეხვედრის შესახებ თავიანთი მოსაზრება თავად მატჩის მონაწილეებმაც გამოხატეს. ამონარიდი<ref name="საინტერესო მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...[[ზიკო]]: „უნდა ვაღიარო, რომ საბჭოთა ფეხბურთელებმა მრავალი პრობლემის წინაშე დაგვაყენეს და გამარჯვება იოლად არ მოგვიპოვებია“. }} {{ციტატა|...[[სოკრატესი]]: „მთელი გუნდის ძალისხმევით ყველაფერი ვიღონეთ თამაშში გარდატეხის შეტანისა და მატჩის ჩვენს სასარგებლოდ შემობრუნებისათვის“. }} {{ციტატა|...[[ალექსანდრე ჩივაძე]]: „თითქმის ბოლომდე კარგად ვითამაშეთ, მაგრამ ბრაზილიის ნაკრები მართლაც, დამსახურებულად ატარებს ამ ჩემპიონატის ნომერ პირველი ფავორიტის სახელს“. }} მატჩის ზოგადი სურათის მოკლე მიმოხილვის სახით საკმაოდ საინტერესო ანალიზს და საყურადღებო მოსაზრებებს სთავაზობს მკითხველს საფეხბურთო თემატიკაზე არაერთი [[წიგნი]]ს თუ კრებულის, ასევე ფეხბურთის პრობლემებზე მრავალი საინტერესო წერილის ავტორი, ცნობილი [[ქართველები|ქართველი]] [[მწერალი]] [[გურამ ფანჯიკიძე]] 1982 წლის ბოლოს მისი ავტორობით გამოცემულ სპორტული ნარკვევების მორიგ კრებულში — ''„[[ფორცა, იტალია!]]“'', სადაც საუბარია, როგორც უშუალოდ მატჩის შესახებ ასევე, მატჩის შემდგომ გამოხმაურებებზე სხვადასხვა მედიასაშუალებებისა თუ სპეციალისტების მხრიდან. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=13}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...სამართლიანობა მოითხოვს ვთქვათ, რომ ბრაზილიელებთან თამაშის შემდეგ საბჭოთა გუნდმა მოიპოვა საკმაო აღიარება. ეს ბუნებრივიც იყო. ბრაზილია ჩემპიონატის აღიარებული ფავორიტი გახლდათ და მასთან კარგი თამაში უკვე დიდ რამეს ნიშნავდა. მაგრამ არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ უცხოელები, რომლებიც კარგად არ იცნობდნენ საბჭოთა ნაკრებს, ბრაზილიელებთან მშვენივრად წარმართულ თამაშს შეიძლებოდა შეეცდინა. ბრაზილიელებთან მატჩის შემდეგ ჩვენი პრესა, სპეციალისტებიც, ჟურნალისტებიც და სპორტული კომენტატორებიც ერთბაშად განეწყვნენ ძალზე ოპტიმისტურად. თუმცა, ოპტიმიზმის ნაკლებობას ვერც ბრაზილიელებთან თამაშამდე ვუსაყვედურებდით. }} [[File:Eder Aleixo de Assis (born 25 May 1957) Brazil NFT (1979–1986) Forward. Image001.jpg|thumb|left|200პქ|<center>[[ედერი]], [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] მეორე გოლის ავტორი.<ref name="Eder (Spain 1982)">{{YouTube|O1SzYMvPQGE|100 Great Brazilian Goals: #7 Eder (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 ივნ. 2014.</small></ref><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')" /></center>]] როდესაც ამ სტრიქონების ავტორი ბრაზილიელებთან მატჩის შემდეგ საბჭოთა მედიისა და სპეციალისტების მხრიდან გამოვლენილ ოპტიმიზმზე აკეთებს აქცენტს, იმ ფაქტის შეხსენებით, რომ ოპტიმიზმის ნაკლებობას ისინი არც ბრაზილიელებთან თამაშამდე განიცდიდნენ, იგი მიუთითებს ამავე ნარკვევში მის მიერვე არაერთხელ მოყვანილ არგუმენტებს იმის შესახებ თუ რატომ იყო ასეთი ოპტიმიზმი საფუძველს მოკლებული და რატომ თვლიდა იგი ჯერ კიდევ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატის]] დაწყებამდე, რომ საბჭოთა ნაკრები ვერ შეძლებდა ამ ჩემპიონატზე მნიშვნელოვანი წარმატების მიღწევას, მათ შორის ვერც საპრიზო ოთხეულში გასვლას, ვერც სანახაობრივად მიმზიდველი ფეხბურთის ჩვენებას და შესაბამისად, ვერც მაყურებელთა სიმპათიის მოპოვებას. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=13–14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...რამ დაბადა ეს უსაფუძვლო ოპტიმიზმი? შევეცდები მოკლედ ავხსნა მისი მექანიზმი. ბრაზილიელებთან ჩვენმა ფეხბურთელებმა მართლაც შესანიშნავად ითამაშეს. მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს, უპირველეს ყოვლისა, თვით ბრაზილიელების დამსახურება იყო. ბრაზილიელთა თამაშის მანერას ადრეც ვიცნობდით და ესპანეთის ჩემპიონატის შემდგომ მატჩებში ხომ კიდევ ერთხელ დაადასტურეს, რომ ისინი მოწინააღმდეგეს ხელს არ უშლიან თამაშში, აცლიან ბურთის მიღებას, რაც ასე უჭირდათ ჩვენს თავდამსხმელებს შემდგომ მატჩებში. }} აქვეა წარმოდგენილი მისი მოსაზრება მსაჯის მიერ ბრაზილიელთა კარში არდანიშნული პენალტებისა და სპეციალისტების ნაწილში, უმთავრესად ამ მიზეზის გამო შექმნილი იმ წარმოდგენის შესახებ — რომ თითქოს, რომ არა მსაჯის ეს და სხვა საბედისწერო შეცდომები, საბჭოთა ნაკრები შეძლებდა დამარცხების თავიდან არიდებას და შესაძლოა მეტოქის დამარცხებასაც. ამ კონტექსტშივე ეხება იგი ბრაზილიელთა მეკარე პერესის მიერ გაშვებულ გოლსაც. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...შემდეგ გავიხსენოთ რამაზ შენგელიას სწრაფი გასვლა და ნაღდი პენალტი, როცა ესპანელი მსაჯის კასტილიოს სასტვენი უსამართლოდ დუმდა. გავიხსენოთ აგრეთვე ოდნავ უფრო საყოყმანო პენალტი მეორე ტაიმში. პირველი პენალტის მიუცემლობის შემდეგ მსაჯის მიერ თერთმეტმეტრიანი საჯარიმო დარტყმის დანიშვნა ეჭვს აღარ იწვევდა. მსაჯის სასტვენი კვლავ დუმდა. ბუნებრივია, ამ სიტუაციებმა შექმნა ილუზია, რომ ჩვენ შეგვეძლო დაგვემარცხებინა ბრაზილიის უძლიერესი ნაკრები. მაგრამ ეს ილუზია არ უნდა დაუფლებოდა სპეციალისტებს, სპორტულ ჟურნალისტებს, კომენტატორებს. რატომ ვერ გავითვალისწინეთ, როგორი ბურთი გაუვარდა ხელიდან ბრაზილიელთა მეკარე პერესს, რითაც მან პენალტის სამაგიერო საჩუქარი მიართვა საბჭოთა ნაკრებს. }} ზემოაღნიშნული კონტექსტიდანვე გამომდინარე ეხება იგი ბრაზილიელთა მიერ საბჭოთა ნაკრების კარში გატანილ გოლებს, რომლებიც საყოველთაო შეფასებით არათუ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ესპანეთის ჩემპიონატის]], არამედ ზოგადად [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] გატანილი გოლებიდან ერთ-ერთ ყველაზე დასამახსოვრებელ და საუკეთესო გოლებად აღიარეს, მათი უმაღლესი ტექნიკური შესრულებისა და გამორჩეული სილამაზის გამო.<ref name="Socrates (Spain 1982)" /><ref name="Eder (Spain 1982)" /> მათ შორის მოყვანილია მეკარე დასაევის სიტყვები ედერის მიერ გატანილ გოლზე. ამ მოკლე მიმოხილვას წინ უძღვის სამხრეთამერიკელთა ტექნიკური მომზადებისა და სათამაშო კლასის მოკლე ავტორისეული შეფასება და ასევე ორი მოკლე ეპიზოდი ბრაზილიის ნაკრების ისტორიული წარსულიდან. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...რატომ ვერ გავითვალისწინეთ მათი უბრწყინვალესი, თითქმის ზღვრამდის მისული ტექნიკა, გადაცემათა საოცარი სიზუსტე და შეუდარებელი დარტყმები? გავიხსენოთ სოკრატესის მიერ ულამაზესი და უძლიერესი, მოჭრილი დარტყმით გატანილი გოლი მარცხენა ცხრიანში,<ref name="Socrates (Spain 1982)" /> შემდეგ ედერის „ხმელი ფოთოლი“...<ref name="Eder (Spain 1982)" /> უწინ [[დიდი (ფეხბურთელი)|დიდის]] ცნობილ „ხმელ ფოთოლს“ ურტყამდნენ მხოლოდ გაჩერებული ბურთით. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#მატჩი მესამე ადგილისათვის|არგენტინაში]] [[ნელინიო]]მ და [[დირსეუ]]მ [[იტალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იტალიელთა]] კარში ბურთები კვლავ „ხმელი ფოთლით“ გაიტანეს, ოღონდ დაარტყეს მოძრავ ბურთს გარღვევაზე შეჭრილებმა. ამჯერად ედერმა „ხმელი ფოთოლი“ დაარტყა მაშინ, როცა ბურთი ჰაერში იყო. თვითონ საბჭოთა მეკარე რინატ დასაევი წერს: „ედერმა ჩვენს მცველებს შორის ისე მარჯვედ, „ტყვიასავით“ ისროლა ბურთი, რომ მან ჩემს თვალწინ სფეროსებური ელვასავით გაკვესა და წამის რაღაც მეასედში ძელის გვერდით გაეხვია ბადეში“. }} რეზონანსული და ცალკე დისკუსიის საგანი აღმოჩნდა მატჩის მთავარი მსაჯის აუგუსტო ლამო კასტილიოს მიერ დაშვებული შეცდომები, რის შესახებაც არაერთი სტატია გამოქვეყნდა ესპანურ, იტალიურ, ბრიტანულ, ბრაზილიურ თუ საბჭოთა პრესაში.<ref name="Lelo_1982_N118">{{cite news | date = 22 ივნისი, 1982 | title = კვლავ კასტილიოს შესახებ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198566/1/Lelo_1982_N118.pdf | publisher = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], № 118 (7178), გვ. 3. | access-date = 22 იანვარი, 2022 }}</ref><ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა" /> უკლებლივ ყველა სტატიაში დაფიქსირებული იყო ერთსულოვანი შეფასება იმის შესახებ, რომ მთავარი მსაჯის კვალიფიკაცია არ შეესაბამებოდა უმაღლესი საფეხბურთო ფორუმისთვის [[ფიფა]]-ს მიერ დადგენილ სტანდარტებს, რომ მისი მხრიდან დაშვებული იყო მიუტევებელი და უხეში შეცდომები, რამაც მნიშვნელოვანწილად იმოქმედა მატჩის მსვლელობაზე. ამონარიდი<ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198563/1/Lelo_1982_N115.pdf „ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 17 ივნისი, 1982. — № 115 (7176). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან „ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა“: {{ციტატა|...საერთაშორისო პრესა კვლავ ფართოდ აშუქებს ფეხბურთში მსოფლიო ჩემპიონატის მსვლელობას, ვრცელ კომენტარს უკეთებს მატჩებს, მათ შორის სსრ კავშირისა და ბრაზილიის გუნდების შეხვედრას, ხაზს უსვამს იმ დასანან შეცდომებს მსაჯობაში, რომლებიც არ უნდა ხდებოდეს. ესპანური გაზეთი „ოხა დელ ლუნესი“ ''({{lang-es|Hoja del Lunes}})'' აჭრელებულია ასეთი სათაურებით: „სირცხვილი კასტილიოს“, „გადაიყვანეთ მსაჯი მეორე ჯგუფში“ (ეს გულშემატკივართა ყველაზე დამცინავი შეძახილია არბიტრისთვის). „ასეთ მსაჯს, რასაკვირველია, ადგილი არ უნდა ჰქონდეს მსოფლიო ჩემპიონატზე“. — წერს ამ გაზეთის სპორტული მიმომხილველი. თითქმის ყველა ბრაზილიური გაზეთი აღიარებს ბრაზილია — სსრ კავშირის მატჩის მსაჯის მიკერძოებას. „ღმერთი ბრაზილიელთა მხარეს იყო და, აგრეთვე, არბიტრიც“. — ირონიულად შენიშნავს „ჟურნალ დუ ბრაზილი“. „მატჩი მსოფლიო ჩემპიონატის შესაფერისი იყო“. — ასე დაახასიათა ეს შეხვედრა ავსტრიის საინფორმაციო სააგენტომ. ერთადერთი სუსტი მონაწილე სევილიის სტადიონზე გამართულ ამ გრანდიოზულ სპექტაკლში, აღნიშნავს სააგენტო, რასაკვირველია, იყო ესპანელი მსაჯი კასტილიო.}} საბჭოთა ნაკრების [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტნის]] [[ალექსანდრე ჩივაძე|ალექსანდრე ჩივაძის]] შეფასებით, კასტილიომ არაობიექტურად იმსაჯა. მან ჯერ [[რამაზ შენგელია|შენგელიას]] წაქცევისთვის აშკარა [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]] არ დანიშნა, ხოლო მეორე ტაიმში იმავე შენგელიას მიერ თამაშის წესების სრული დაცვით გატანილი გოლი არ ჩათვალა.<ref>{{cite web|url=https://archive.vn/tSNxH |title=ალექსანდრე ჩივაძე 1982 წლის მუნდიალს იხსენებს|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=[https://www.worldsport.ge/ge/page/aleqsandre-chivadze-1982-wlis-mundials-ixsenebs worldsport.ge]|quote=''ჩივაძე:'' „...კასტილიომ არაობიექტურად იმსაჯა. მას ყველა პენალტი რომ დაენიშნა, მატჩს გამარჯვებამდე მივიყვანდით.“ ''(მსაჯმა შენგელიას წაქცევისთვის აშკარა პენალტი არ დანიშნა, მეორე ტაიმში კი ასევე შენგელიას სუფთად გატანილი გოლი გააუქმა – ი.ნ.).''}}</ref> კასტილიომ მსაჯობასთან დაკავშირებით მსგავსი შეფასებები გაკეთდა ვიქტორ პონედელნიკის, [[ეუსებიო]]ს, [[ალფრედო დი სტეფანო|დი სტეფანოსა]] და სხვათა მხრიდან. რაც შეეხება [[ტელე სანტანა|სანტანას]], მან შეფასების გაკეთებისგან თავი შეიკავა. ამონარიდები<ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა" /><ref name="მატჩის შემდეგ">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიებიდან: {{ციტატა|...[[ტელე სანტანა|სანტანას]] ჰკითხეს, რას იტყოდა ესპანელი მსაჯის კასტილიოს დუმილზე, როცა ბრაზილიელებმა საჯარიმო მოედანზე მოცელეს [[რამაზ შენგელია|შენგელია]]. პასუხი დიპლომატიური იყო: „მე უფლება არა მაქვს მსაჯების საქმეში ჩავერიო“. წარსულში ცნობილმა საბჭოთა ფეხბურთელმა ვიქტორ პონედელნიკმა კი, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატს ესწრება როგორც „სოვეტსკი სპორტის“ კორესპონდენტი, უყოყმანოდ თქვა, რომ [[პენალტი (ფეხბურთი)|თერთმეტმეტრიანი]] გარდაუვალი იყო. მისი აზრი გაიზიარა ცნობილმა [[პორტუგალიელები|პორტუგალიელმა]] [[ეუსებიო]]მ, [[ალფრედო დი სტეფანო|დი სტეფანომ]] კი კასტილიოს მოქმედებას „ფატალური“ უწოდა.}} {{ციტატა|...„ბრაზილიამ საბჭოთა ნაკრები დაამარცხა მსაჯის შემწეობით“ — ასეთი სათაურით მოათავსა სევილიის სპეციალური კორესპონდენტის რეპორტაჟი იტალიურმა გაზეთმა „კორიერე დელო სპორტმა“ ''({{lang-it|Corriere dello Sport}})''. იტალიური პრესა, ფეხბურთის მიმომხილველები თითქმის ერთსულოვანნი არიან იმაში, რომ ესპანელი არბიტრი უხეში შეცდომებით მსაჯობდა. „კასტილიომ საბჭოთა გუნდი „დასაჯა“, როცა ორი პენალტი არ დანიშნა ბრაზილიელთა კარში“. — ასკვნის „კორიერე დელა სერა“ ''({{lang-it|Corriere della Sera}}).}} შეხვედრის კიდევ ერთი მონაწილის [[თენგიზ სულაქველიძე|თენგიზ სულაქველიძის]] შეფასებით, მიუხედავად იმისა, რომ „ვარსკვლავებით დახუნძლული“ [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილია]] არათუ შეხვედრის, არამედ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატის]] ფავორიტად ითვლებოდა,<ref name="ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან" /> მატჩის პირველ ტაიმში თანაბარი თამაში მიმდინარეობდა,<ref name="დავით-თავართქილაძე" /> საბჭოთა ნაკრები მეტოქეს არაფერში ჩამოუვარდებოდა<ref name="საინტერესო მატჩი" /> და შენგელიას წაქცევისთვის არდანიშნული თერთმეტმეტრიანის მიუხედავად ანგარიშშიც დაწინაურდა.<ref name="დავით-თავართქილაძე" /> მეორე ტაიმის ნახევარზე მეტი იყო გასული და საბჭოთა გუნდი კარს კვლავ მშრალად ინარჩუნებდა, ამასთან მეორე ტაიმში შენგელიამ გოლიც გაიტანა, მაგრამ მსაჯმა უსაფუძვლოდ დააფიქსირა [[თამაშგარე]] და ბურთი არ ჩათვალა.<ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია" /><ref name="დავით-თავართქილაძე" /> თუმცა მატჩის ბოლო ოცი წუთისთვის უმთავრესად დაღლილობისა და გარკვეულწილად შეხვედრისწინა არასათანადო მომზადების გამო გუნდი მზად არ აღმოჩნდა იმისათვის, რომ მეტოქის თანდათან მზარდი უპირატესობა გაენეიტრალებინა, დაწოლისთვის ბოლომდე გაეძლო და სასურველი ანგარიში შეენარჩუნებინა.<ref name="დავით-თავართქილაძე" /><ref name="დავით თავართქილაძე">{{cite web|url=https://archive.vn/2LfHO |title=ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=დავით თავართქილაძე}}</ref><ref group="კომ.">ასე იყო თუ ისე, მეორე ტაიმის ნახევარზე მეტი იყო გასული, ბურთი არ გაგვიშვია, მაგრამ ბოლო ოცი წუთისთვის მზად არ აღმოვჩნდით – დავიღალეთ, თავი იჩინა არასათანადო მომზადებამ – ტურნირის დაწყებამდე მოსკოვში, ნოვოგორსკის ბაზაზე ვიყავით შეკრებაზე და ესპანეთში ბრაზილიასთან თამაშის წინა დღეს ჩავფრინდით. მოკლედ, მატჩის ბოლოს ჯანი აღარ შეგვრჩა და ორი ბურთიც გავუშვით – სოკრატესი მარჯვნიდან შემოვიდა ჩვენს საჯარიმოში და რინატ დასაევს ახლო კუთეში გაუტანა, ხოლო ედერმა ისეთი შორეული დარტყმა შეასრულა, რომ ბურთმა უცნაური ტრაექტორია მოხაზა და დასაევიც უძლური აღმოჩნდა, რეაგირება ვერ მოახერხა.</ref> {{football box |date= [[14 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /> |time= 21:00 <ref name="CEST">{{cite web|url=https://www.timeanddate.com/time/zones/cest |title=CEST – Central European Summer Time|accessdate=3 მაისი, 2020 }}</ref><ref group="კომ.">Time and Date AS 1995–2020 // Also known as: CEDT – Central European Daylight Time, ECST – European Central Summer Time. Central European Summer Time (CEST) is 2 hours ahead of Coordinated Universal Time (UTC). This time zone is a Daylight Saving Time time zone and is used in: Europe, Antarctica. This time zone is often called Central European Summer Time.</ref> |team1= {{fb-rt|BRA|1968}} |score= 2–1 |report= [https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/791/#match-lineups ანგარიში] |team2= {{fb|URS}} |goals1= [[სოკრატესი]] {{გოლი|75}}<br />[[ედერი]] {{გოლი|88}} |goals2 = [[ანდრეი ბალი|ბალი]] {{გოლი|34}} |stadium = [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანი“]], [[სევილია]] |attendance= 68 000 <ref name="soccerway-brazil-ussr">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/14/world/world-cup/brazil/ussr/156723/ |title=Brazil vs Soviet Union 2–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-sssr">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147624-braziliya-sssr-21 |title=Бразилия 2:1 СССР. 14.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Рамон Санчес Писхуан». FootballFacts.ru}}</ref> |referee= აუგუსტო ლამო კასტილიო ([[ესპანეთი]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = ბრაზილია }} |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82h | pattern_b = _sovietunion82h | pattern_ra = _sovietunion82h | pattern_sh = _adidasred | pattern_so = _3_stripes_white | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = FFFFFF | socks = EE0000 | title = სსრ კავშირი }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''21'''||[[დირსეუ]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|46}} |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|46}} |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|74}} |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|89}} |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|89}} |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''18'''||[[იური სუსლოპაროვი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|74}} |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ვიქტორიანო სანჩეს არმინიო ([[ესპანეთი]]) <br />ხოსე ლუის გარსია კარიონი ([[ესპანეთი]]) |} ===შოტლანდია — ახალი ზელანდია=== ჯგუფის მეორე შეხვედრას შოტლანდიისა და ახალი ზელანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედამ“ [[15 ივნისი|15 ივნისს]] უმასპინძლა და მის სანახავად სტადიონის ტრიბუნებზე 36 ათასმა გულშემატკივარმა მოიყარა თავი. გუნდები მოედანზე [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკელმა]] მსაჯმა დევიდ სტენლი სოკამ<ref group="კომ.">დევიდ სტენლი სოკა ({{lang-en|David Stanley Socha}}; დ. 27 სექტემბერი, 1938) is a former soccer referee from the United States. He is best known for supervising two matches in the FIFA World Cup, one in 1982 and one in 1986. [https://news.google.com/newspapers?nid=2507&dat=19820614&id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=6602,2932106&hl=en The 1982 match between Scotland and New Zealand] marked the first World Cup match ever supervised by an American referee. // ოფიციალური სტატისტიკური მონაცემებით ამერიკელ მსაჯთაგან ფეხბურთის ისტორიაში მას პირველს ერგო პატივი, როგორც მატჩის მთავარ არბიტრს — ემსაჯა მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალური ეტაპის შეხვედრა.</ref> გამოიყვანა. როგორც წინასამატჩო განწყობის, ისე ამ შეხვედრის შესახებ სპორტულ მედიაში გამოთქმულ მოსაზრებათა მიხედვით შოტლანდიელებს არ უნდა გასჭირვებოდათ ჩემპიონატის დებიუტანტთა დამარცხება, რამდენადაც ჯოკ სტეინის შეგირდები კლასითაც და გამოცდილებითაც მეტოქეს მნიშვნელოვნად აღემატებოდნენ. [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალზელადიელებისთვის]] ვითარებას კიდევ უფრო ართულებდა ის გარემოება, რომ საწვრთნელი მატჩის დროს მიღებული [[ტრავმა|ტრავმის]] გამო, მათი ერთ-ერთი წამყვანი მოთამაშე გრანტ ტერნერი გუნდს შოტლანდიელთა წინააღმდეგ თამაშში ვეღარ დაეხმარებოდა.<ref name="შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198563/1/Lelo_1982_N115.pdf |title=შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 17 ივნისი, 1982. — № 115 (7176). — გვ. 3.}}</ref> როგორც მოსალოდნელი იყო, თამაში შოტლანდიელთა უპირატესობით წარიმართა. მატჩის დასაწყისშივე, მათ მიერ განხორციელებულმა რამდენიმე სახიფათო შეტევამ შედეგი ვერ მოიტანა, თუმცა იმთავითვე ცხადი გახდა, რომ გოლის გატანა მხოლოდ დროის ამბავი იყო. ამაში მალე ყველა დარწმუნდა, როდესაც მე-18 წუთზე, ჯერ [[კენი დალგლიში|დალგლიშმა]] გახსნა ანგარიში, ხოლო შემდეგ 29-ე და 32-ე წუთებზე ჯონ უორკმა, სამი წუთის ინტერვალში მოწინააღმდეგის კარი ორჯერ აიღო და შოტლანდიამ შეხვედრა ანგარიშით 3–0 წაიყვანა. პირველი ნახევარი ასევე დამთავრდა და მატჩის დამსწრეთაგან უმრავლესობას საქმე მოთავებულად, ხოლო მეორე ტაიმის ჩატარება უბრალო ფორმალობად მიაჩნდა. თუმცა ყველასათვის და პირველ რიგში შოტლანდიელთათვის მოულოდნელად, მეორე ნახევარში ახალზელანდიელებს თამაში წაუვიდათ. მათ ჯერ სტივ სამნერის, ხოლო შემდეგ სტივ ვუდინის გოლებით ანგარიში მინიმუმამდე შეამცირეს, შესაბამისად — 54-ე და 64-ე წუთებზე. თამაშის სადავეების ხელიდან გაშვების საფრთხემ მალევე გამოაფხიზლა შოტლანდიელები. მათ კვლავ აამუშავეს დროებით მოშვებული თავიანთი სიმძლავრეები და გუნდის მეთერთმეტე ნომრის, ჯონ რობერტსონის, შემდეგ კი შეცვლაზე შემოსული სტივ არჩიბალდის გოლებით მატჩი ლოგიკურ დასასრულამდე მიიყვანეს. ასეთ ვითარებაში რაიმეს შესაცვლელად ახალი ზელანდიის ნაკრებს საკმარისი არც მონდომება და აღარც ენერგია შერჩა. როგორც შემდგომ განვითარებულმა მოვლენებმა ცხადყო, ეს იყო მაქსიმუმი, რისი ჩვენებაც უმაღლეს საფეხბურთო ფორუმზე ამ ფორმაციის [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალი ზელანდიის ნაკრებს]] შეეძლო. VI ჯგუფის მეორე შეხვედრა შოტლანდიელთა კანონზომიერი და დამაჯერებელი გამარჯვებით, ანგარიშით — 5–2 დამთავრდა.<ref name="შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს" /> {{football box |date=[[15 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|SCO}} |score=5–2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1051/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[კენი დალგლიში|დალგლიში]] {{გოლი|18}}<br />[[ჯონ უორკი|უორკი]] {{გოლი|29||32}}<br />[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] {{გოლი|73}}<br />[[სტივ არჩიბალდი|არჩიბალდი]] {{გოლი|79}} |goals2=[[სტივ სამნერი|სამნერი]] {{გოლი|54}}<br />[[სტივ ვუდინი|ვუდინი]] {{გოლი|64}} |stadium= „ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=36 000 <ref name="soccerway-scotland-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/15/world/world-cup/scotland/new-zealand/156722/ |title=Scotland vs New Zealand 5–2|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270294-shotlandiya-novaya-zelandiya-52 |title=Шотландия 5:2 Новая Зеландия. 15.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=დევიდ სტენლი სოკა ([[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = ახალი ზელანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ევანსი (ფეხბურთელი)|ალან ევანსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|83}} <ref group="კომ.">ქართულ, რუსულ და ევროპულ სპორტულ მედიაში წლების განმავლობაში უმთავრესად დამკვიდრებული იყო და დღემდე დამკვიდრებულია არა სტრაქანი, არამედ — ''სტრაჩანი''. მისი გვარის წარმოთქმის გარშემო დღემდე აზრთა სხვადასხვაობაა, თუმცა ფეხბურთელის გვარის ეტიმოლოგიიდან გამომდინარე დარგის სპეციალისტების მოსაზრებით, მისი მართებული ფორმაა — სტრაქანი ({{lang-en|Gordon David Strachan}}; {{IPAc-en|ˈ|s|t|r|æ|x|ə|n}} or {{IPAc-en||s|t|r|ɔː|n}})</ref><ref>{{cite web|url=http://www.clanstrachan.org/history/pronunciation.html|title=Strachan: Name Meaning and Pronunciation |accessdate=3 მაისი, 2020 |work=Clan Strachan Society // by Jim Strachan (/stra-khan/), FSA Scot. Contributions from Dr. Philip Smith, PhD Linguistics and learned Gaelic speaker. Revised: 23 June 2019}}</ref> |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |თავ ||'''9''' ||[[ალან ბრაზილი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|53}} |- |თავ ||'''8''' ||[[კენი დალგლიში]] |- |თავ ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|83}} |- |თავ ||'''15'''||[[ჯო ჯორდანი]] |- |თავ ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|53}} |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ბობი ალმონდი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|66}} |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |მცვ ||'''11'''||[[სემ მალკოლმსონი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|77}} |- |ნახ ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |ნახ ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] |- |ნახ ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |თავ ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] <ref>{{YouTube|Bah5aHOihWk|Wynton Rufer}}. ''mrtoppdogg86''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 27 მაი. 2014.</small></ref> |- |თავ ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|66}} |- |თავ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] |- |თავ ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|77}} |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />თომსონ ჩანი ([[ჰონგ-კონგი]]) <br />იუსეფ ალღული ([[ლიბია]]) |} ===ბრაზილია — შოტლანდია=== ჯგუფის მესამე შეხვედრა [[18 ივნისი|18 ივნისს]], ბრაზილიისა და შოტლანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[სევილია]]ში, „ესტადიო ბენიტო ვილიამარინზე“ გაიმართა და მის სანახავად 47 ათასზე მეტი ფეხბურთის მოყვარული შეიკრიბა. გუნდები მოედანზე [[კოსტა-რიკა|კოსტა-რიკელმა]] მსაჯმა ლუის პაულინო სილესმა გამოიყვანა. უკვე საყოველთაოდ მიღებულ და დამკვიდრებულ ფაქტად აღიქმებოდა, რომ ბრაზილიელები ნებისმიერ მატჩში უპირობო ფავორიტებად მოიაზრებოდნენ. იმდენად ბუნებრივი, თვალსაჩინო და კანონზომიერი იყო ეს მოცემულობა, რომ საწინააღმდეგო მოსაზრება არავის, მათ შორის არც შოტლანდიელებს გამოუთქვამთ. შოტლანდიელთა მთავარი მწვრთნელის წინასამატჩო განცხადებებიდან, მხოლოდ ერთი დასკვნის გაკეთების შესაძლებლობა რჩებოდა, რომლის შინაარსს, მასში ჩადებულ წინასწარ მარცხს შეგუებული ადამიანის ერთგვარი კაპიტულანტური განწყობის მიუხედავად, ბევრი მიმომხილველი ერთობ რაციონალურ ახსნასაც უძებნიდა; კერძოდ, ჯოკ სტეინი თვლიდა, რომ თავის გუნდს აქცენტი არა ბრაზილიის, არამედ სსრ კავშირის წინააღმდეგ გასამართ მომდევნო მატჩზე უნდა გაეკეთებინა, რაც მისი აზრით გადამწყვეტი იქნებოდა ჯგუფიდან გამსვლელი გუნდის გამოსავლენად. ხოლო ბრაზილიასთან მაქსიმალური ძალისხმევით თამაში, ამ უკანასკნელთა უპირობო სიძლიერისა და ჯგუფში არსებულ ძალთა ბალანსიდან გამომდინარე, სტრატეგიული მოსაზრებით მას მიზანშეუწონლად და გაუმართლებლად მიაჩნდა. ამონარიდი<ref name="გათამაშების „რიგითი“ დღეები">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198565/1/Lelo_1982_N117.pdf |title=გათამაშების „რიგითი“ დღეები|accessdate=7 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 20 ივნისი, 1982. — № 117 (7178). — გვ. 3.}}</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...შოტლანდიელთა მწვრთნელმა ჯოკ სტეინმა თავის ინტერვიუში ამას წინათ განაცხადა, რომ არ ეთანხმება მათ, ვინც შოტლანდიის გუნდი აუტსაიდერებს მიაკუთვნა. განაცხადა, რომ პრობლემები არ იყო ახალზელანდიელებთან მატჩში, დასაშვებად მიაჩნია მარცხი ბრაზილიელებთან და ყველაფერი უნდა გადაწყვიტოს შოტლანდია-სსრ კავშირის გუნდების შეხვედრამ. }} {{ციტატა|...ბრაზილია-შოტლანდიის მატჩის წინ სტეინმა კიდევ ერთი განცხადება გააკეთა: „ეს მატჩი მაინცდამაინც არ მაწუხებს, უფლებას ვაძლევ საკუთარ თავს დავასვენო კიდეც რამდენიმე წამყვანი ფეხბურთელი, რათა ყველაფერი გავაკეთოთ სსრ კავშირთან მატჩშიც.“ მართლაც, მან ოდნავ შეცვლილი შემადგენლობა გამოიყვანა ბრაზილიელებთან. }} როგორც მოსალოდნელი იყო, თამაში ბრაზილიელთა უპირატესობით წარიმართა. ინიციატივა მათ მატჩის დასაწყისიდანვე ხელთ იგდეს და ჩვეულ სტილში ფართო ფრონტით, გაშლილად ცდილობდნენ მეტოქეთა დაცვითი ზღუდეების დაძლევას. მოედნის ყველა მონაკვეთზე ბრაზილიელთა დომინირების მიუხედავად, პირველი ბურთი შოტლანდიელებმა შეაგდეს. მატჩის მე-18 წუთზე დევიდ ნერიმ უძლიერესი და უზუსტესი დარტყმით ანგარიში გახსნა.<ref>{{YouTube|jn7wz-wCYyA|1982 (June 18) Brazil 4-Scotland 1 (World Cup)}}. ''sp1873''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 იან. 2012.</small></ref>{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=40, 208}} წინა შეხვედრის მსგავსად ბრაზილიელები ამჯერადაც მდევრის როლში აღმოჩნდნენ. გაშვებულ გოლს ოდნავადაც არ უმოქმედია მათზე და ისინიც ჩვეულებისამებრ, აუღელვებლად, ზედმეტი ძალების დაძაბვის გარეშე, თუმცა საკმარისად მძლავრად და მეთოდურად შეუდგნენ [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიელთა]] საკითხის მოგვარებას. 33-ე წუთზე [[ზიკო]]მ ასევე უძლიერესი და უზუსტესი საჯარიმო დარტყმით ანგარიში გაათანაბრა — 1–1.<ref name="Steven-Pye">{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=7 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">5) Zico v Scotland // Jimmy Hill described David Narey's wonderful strike as a "toe-poke" but it certainly woke up the Brazilians. Zico's equaliser from a trademark Brazilian free-kick ended any Scottish dreams and left the hapless Alan Rough (another unwanted prefix) in his usual position of standing still after being outfoxed by a South American at a World Cup. Zico's curling effort was so precise that it clipped the post before going in, a postage stamp goal that would contribute to Scotland being home "before the postcards", in the words of Tommy Docherty.</ref> პირველი ნახევარი ამ ანგარიშით დამთავრდა. შესვენების შემდეგ განვითარებულმა მოვლენებმა, სრულად დაადასტურეს შოტლანდიელთა მთავარი მწვრთნელის წინასამატჩო განცხადებების დროს მოტანილი არგუმენტების მართებულობა. ბრაზილიელებმა ნამდვილი საფეხბურთო სპექტაკლი წარმოადგინეს და დამატებით, ერთმანეთზე უკეთესი სამი გოლი შესთავაზეს მაყურებელს. ჯერ [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარმა]], [[ფეხბურთის წესები|კუთხურის]] გათამაშებისას თავური დარტყმით,<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">15) Oscar v Scotland // Oh Scotland. To be outdone by Brazilian magic is one thing, but to concede a goal that would not have been out of place at Somerset Park or Palmerston Park (Google them), must have had Scottish fans tearing out their hair. John Motson described Oscar's near-post header from Junior's corner as "a real British goal for you, if you like," and he was right. What Alan Hansen made of Graeme Souness's tracking of Oscar is unknown, but at least it wasn't as bad as this.</ref> შემდეგ [[ედერი|ედერმა]]<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">3) Eder v Scotland // Poor Alan Rough. There was very little the Scotland goalkeeper could do when beaten for a third time on the evening, apart from look skywards and follow the ball in bewilderment as Eder's delicious chip drifted into the net. The Brazilian was known as "the Cannon", but he displayed his graceful side for this goal. A quite beautiful goal.</ref> და ბოლოს [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაომ]]<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">9) Falcao v Scotland // Surely Scotland had suffered enough as the end of their Brazilian nightmare neared? But no, there was more to come. Falcao's rasping finish from outside the box – again in off the post – capped a fine comeback and provided the icing on the cake during a performance of stunning artistry. Many a player may have taken a touch after Socrates' lay-off, some may have tried to do what Falcao actually did, but few could have matched the power and accuracy of the Roma man.</ref> საკონტროლო ამხანაგური მატჩებისთვის დამახასიათებელი სიმსუბუქით დაასრულეს საფეხბურთო ხელოვნების უმაღლეს დონეზე შესრულებული კომბინაციები. VI ჯგუფის მესამე შეხვედრა ბრაზილიელთა კანონზომიერი და დამაჯერებელი გამარჯვებით, ანგარიშით — 4–1 დამთავრდა. ამონარიდი<ref name="გათამაშების „რიგითი“ დღეები" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...აქ ბრაზილიელებმა თავიანთი „ტრადიციული“ პირველი გოლი გაუშვეს საკუთარ კარში მე-18 წუთზე ნერის დარტყმის შემდეგ, მაგრამ უკვე პირველი ტაიმის დასასრულისთვის „ბრაზილიური მანქანა“ სრული სიმძლავრით ამუშავდა. ზიკომ 33-ე წუთზე საპასუხო ბურთი გაიტანა, შესვენების შემდეგ კი ოსკარმა, ედერმა და ფალკაომ საბოლოოდ „გაუსწორეს ანგარიში“ შოტლანდიის ნაკრებს — 4:1. }} {{football box |date=[[18 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|BRA|1968}} |score=4–1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/790/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|SCO}} |goals1=[[ზიკო]] {{გოლი|33}}<br />[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] {{გოლი|48}}<br />[[ედერი]] {{გოლი|63}}<br />[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი|87}} |goals2=[[დევიდ ნერი|ნერი]] {{გოლი|18}} |stadium=„ესტადიო ბენიტო ვილიამარინი“, [[სევილია]] |attendance=47 379 <ref name="soccerway-brazil-scotland">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/18/world/world-cup/brazil/scotland/156721/ |title=Brazil vs Scotland 4–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="soccerway-brazil-ussr">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/14/world/world-cup/brazil/ussr/156723/ |title=Brazil vs Soviet Union 2–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270302-braziliya-shotlandiya-41 |title=Бразилия 4:1 Шотландия. 18.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Бенито Вильямарин». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=ლუის პაულინო სილესი ([[კოსტა-რიკა]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = ბრაზილია }} |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] |- |მცვ ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |ნახ ||'''5''' ||[[ტონინიო სერეზო]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |თავ ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|80}} |- |თავ ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |თავ ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|80}} |- |მეკ ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |მცვ ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] |- |ნახ ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|65}} |- |ნახ ||'''16'''||[[ეისა ჰარტფორდი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|68}} |- |თავ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] |- |თავ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] |- |თავ||'''8''' ||[[კენი დალგლიში]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|65}} |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ალექს მაკლიში]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|68}} |- |თავ||'''19'''||[[პოლ სტაროკი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />თომსონ ჩანი ([[ჰონგ-კონგი]]) <br />ადოლფ პროკოპი ([[გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა|გდრ]]) |} ===სსრ კავშირი — ახალი ზელანდია=== ჯგუფის მესამე შეხვედრა [[19 ივნისი|19 ივნისს]], სსრ კავშირისა და ახალი ზელანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედაზე“ შედგა, რომელსაც 19 ათასი მაყურებელი დაესწრო. გუნდები მოედანზე [[ლიბია|ლიბიელმა]] მსაჯმა იუსეფ მოჰამედ ელ ღულმა გამოიყვანა. ამონარიდი<ref name="„ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198566/1/Lelo_1982_N118.pdf |title=„ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ|accessdate=19 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 22 ივნისი, 1982. — № 118 (7179). — გვ. 3.}}</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...19 ივნისს [[მალაგა]]ში ერთმანეთს შეხვდნენ სსრ კავშირისა და ახალი ზელანდიის გუნდები. ახალზელანდიელთა მწვრთნელმა ჯონ ედსჰედმა<ref group="კომ.">სტატიაში ახალზელანდიელთა მწვრთნელის ჯონ ედსჰედის გვარი მცდარი ფორმით არის წარმოდგენილი, რადგან მართებულია — ჯ. ედსჰედმა და არა — ჯ. ედშუდმა, როგორც სტატიაშია. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=1T_dS6A2lCI&feature=youtu.be&t=12 Introducing John Adshead]. ''82 And All That''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 17 სექ. 2016.</small></ref> წინა დღეს განაცხადა, რომ მის გუნდს განზრახული აქვს სიურპრიზი შესთავაზოს მეტოქეს, თვით მას კი სურს გარკვეული გადაადგილებანი მოახდინოს გუნდში. რა სიურპრიზი შეეძლოთ მოეხდინათ ახალზელანდიელებს? მათ გააძლიერეს დაცვა, ნახევარდაცვის რგოლს ამოცანად დაუსახეს რამდენადაც შეეძლო დაეყოვნებინა ბურთი შუა მინდორში და არ მიეცა მეტოქისთვის ხანგრძლივი შეტევის წარმოების საშუალება, თავდამსხმელები კი მოულოდნელი, სწრაფი კონტრიერიშებისთვის მოამზადეს. დასაწყისში ახალზელანდიელებმა მართლაც შეძლეს ამ ამოცანის შესრულება, მაგრამ საბჭოთა ფეხბურთელები სულ უფრო მეტად ეუფლებოდნენ ინიციატივას. 23-ე წუთზე გავრილოვმა გახსნა ანგარიში, შესვენების შემდეგ კი ბლოხინმა და ბალტაჩამა კიდევ ორი ბურთი გაიტანეს მოპირდაპირე კარში — 3:0. ახალზელანდიელთა მეკარეს ფრენკ ვან ჰატუმს<ref group="კომ.">სტატიაში ახალზელანდიელთა მეკარის ფრენკ ვან ჰატუმის გვარი მცდარი ფორმით არის წარმოდგენილი, რადგან მართებულია — ფ. ვან ჰატუმს და არა — ფ. ვან ხატუმს, როგორც სტატიაშია. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=tMmHglmhj6A&feature=youtu.be&t=27 New Zealand goalkeeper turned President]. ''FIFATV ''.</ref> ამ დღს დიდი შრომა გარდახდა, მაგრამ სამი ბურთი მაინც გაუშვა, ამასთან, ანგარიში შეიძლება მეტიც ყოფილიყო, შენგელიას რომ ზუსტად გამოეყენებინა რამდენიმე კარგი გადაცემა. გაზეთებმა ერთხმად აღნიშნეს, რომ ს. ბალტაჩას მიერ ახალზელანდიელთა კარში გატანილი გოლი 1100-ეა მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიაში. ყველამ კარგად იცოდა, რომ ეს მატჩი საბჭოთა ფეხბურთელებს უნდა მოეგოთ სულ ცოტა 2 ბურთის უპირატესობით, რომ შოტლანდიის გუნდთან შეხვედრის წინ გარკვეული გარანტია შეექმნათ თავიანთთვის. }} {{football box |date=[[19 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|URS}} |score=3–0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1054/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[იური გავრილოვი|გავრილოვი]] {{გოლი|24}}<br />[[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინი]] {{გოლი|48}}<br />[[სერგეი ბალტაჩა|ბალტაჩა]] {{გოლი|68}} |stadium=„ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=19 000 <ref name="soccerway-ussr-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/19/world/world-cup/ussr/new-zealand/156720/ |title=Soviet Union vs New Zealand 3–0|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147625-sssr-novaya-zelandiya-30 |title=СССР 3:0 Новая Зеландия. 19.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=იუსეფ ელ ღული ([[ლიბია]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82h | pattern_b = _sovietunion82h | pattern_ra = _sovietunion82h | pattern_sh = _adidas_red | pattern_so = _3_stripes_white | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = FFFFFF | socks = FF0000 | title = სსრ კავშირი }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = ახალი ზელანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |ნახ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |ნახ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|46}} |- |ნახ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |ნახ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|79}} |- |თავ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] |- |თავ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |ნახ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|46}} |- |მცვ ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |თავ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] |- |მცვ ||'''16'''||[[სერგეი როდიონოვი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|79}} |- |მეკ ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |ნახ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] |- |ნახ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] |- |თავ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] |- |თავ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] |- |მცვ ||'''11'''||[[სემ მალკოლმსონი]] |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |თავ||'''19'''||[[ბილი მაკქლიური]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ემილიო სორიანო ალადრენი ([[ესპანეთი]]) <br />ქლაივ უაითი ([[ინგლისი]]) |} ===სსრ კავშირი — შოტლანდია=== {{football box |date=[[22 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|URS}} |score=2–2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1071/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|SCO}} |goals1=[[ალექსანდრე ჩივაძე|ჩივაძე]] {{გოლი|59}}<br />[[რამაზ შენგელია|შენგელია]] {{გოლი|84}} |goals2=[[ჯო ჯორდანი|ჯორდანი]] {{გოლი|15}}<br />[[გრემ სუნესი|სუნესი]] {{გოლი|86}} |stadium=„ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=45 000 <ref name="soccerway-ussr-scotland">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/22/world/world-cup/ussr/scotland/156719/ |title=Soviet Union vs Scotland 2–2|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147626-sssr-shotlandiya-22 |title=СССР 2:2 Шотландия. 22.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=ნიკოლაე რაინეა ([[რუმინეთი]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82a | pattern_b = _sovietunion82a | pattern_ra = _sovietunion82a | pattern_sh = _adidas_red | pattern_so = _3_stripes_red | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = სსრ კავშირი }} |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |ნახ ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |ნახ ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |თავ ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|88}} |- |თავ ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] |- |თავ ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |ნახ ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] |- |ნახ ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] |- |თავ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|88}} |- |მცვ ||'''18'''||[[იური სუსლოპაროვი]] |- |მეკ ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|71}} |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) || {{yel|5}} |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |თავ ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] |- |თავ ||'''15'''||[[ჯო ჯორდანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|71}} |- |თავ ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|71}} |- |თავ ||'''9''' ||[[ალან ბრაზილი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|71}} |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ალექს მაკლიში]] |- |თავ ||'''19'''||[[პოლ სტაროკი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ალოიზი იარგუზი ([[პოლონეთი]]) <br />ალექსის პონეტი ([[ბელგია]]) |} ===ბრაზილია — ახალი ზელანდია=== {{football box |date=[[23 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|BRA|1968}} |score=4–0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/789/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[ზიკო]] {{გოლი|28||31}}<br />[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი|64}}<br />[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] {{გოლი|70}} |stadium=„ესტადიო ბენიტო ვილიამარინი“, [[სევილია]] |attendance=43 000 <ref name="soccerway-brazil-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/23/world/world-cup/brazil/new-zealand/156718/ |title=Brazil vs New Zealand 4–0|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270315-braziliya-novaya-zelandiya-40 |title=Бразилия 4:0 Новая Зеландия. 23.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Бенито Вильямарин». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=დამირ მატოვინოვიჩი ([[იუგოსლავია]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = Brazil }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = New Zealand }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|75}} |- |მცვ ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |ნახ ||'''5''' ||[[ტონინიო სერეზო]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |თავ ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|75}} |- |თავ ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |თავ ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|75}} |- |მეკ ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |მცვ ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|75}} |- |ნახ ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ბობი ალმონდი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |ნახ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|78}} |- |ნახ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |თავ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |თავ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|78}} |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|78}} |- |თავ ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|78}} |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |მცვ ||'''16'''||[[გლენ ადამი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />აბრაჰამ კლეინი ([[ისრაელი]]) <br />ჩარლზ კორვერი ([[ნიდერლანდები]]) |} ==სტატისტიკა== ===გატანილი გოლები=== '''VI ჯგუფში''' ჩატარებულ ექვს შეხვედრაში სულ 26 გოლი გავიდა. გატანილი ბურთები 21 ფეხბურთელის ანგარიშზეა. მათგან, ყველაზე მეტი გოლი ბრაზილიელმა [[ზიკო]]მ გაიტანა,<ref name="Brazil legend Zico">{{YouTube|hVgIi3w3Z48|Brazil legend Zico - FIFA Football Exclusive}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 მაი. 2016.</small></ref> მან სამჯერ შეძლო მეტოქეთა კარის აღება, აქედან ორი ბურთი ახალი ზელანდიის ნაკრებს, ხოლო ერთიც — შოტლანდიის ეროვნულ გუნდს გაუტანა. ორ-ორჯერ გამოიჩინეს თავი, ასევე ბრაზილიელებმა — [[ედერი|ედერმა]], [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაომ]] და შოტლანდიელმა ჯონ უორკმა. ქვემოთ წარმოდგენილია იმ მოთამაშეთა ჩამონათვალი, რომელთაც აღნიშნულ ჯგუფში გამართულ შეხვედრებში ბურთები გაიტანეს. {{Refbegin|3}} * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ზიკო]] {{გოლი}} {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|iXyhcqpG88Q|100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 28 მაი. 2014.</small></ref><ref name="100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|5Y5N_7wIBRk|100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 17 მაი. 2014.</small></ref><ref name="100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|KGnkYeOmucQ|100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 15 მარ. 2014.</small></ref><ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Zico Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=25 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Zico Goal (33')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (28')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=72 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (28')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (31')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=118 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (31')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ედერი]] {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=88 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal (63')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=384 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=135 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (87')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=247 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ უორკი]] {{გოლი}} {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სოკრატესი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=292 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=64 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal (48')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=275 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ანდრეი ბალი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=110 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[იური გავრილოვი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ოლეგ ბლოხინი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[სერგეი ბალტაჩა]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ალექსანდრე ჩივაძე]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[რამაზ შენგელია]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[კენი დალგლიში]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივ არჩიბალდი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[დევიდ ნერი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: David Narey Goal">{{YouTube|Ijmp0k48rHw|Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: David Narey Goal (18')}}. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯო ჯორდანი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ სუნესი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ სამნერი]] {{გოლი}} <ref name="All Whites Spanish Odyssey: Steve Sumner Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=--OLTqS9CNs&feature=youtu.be&t=2584 All Whites Spanish Odyssey: Steve Sumner Goal]. ''Greater WellingtonTV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 ოქტ. 2017.</small></ref><ref name="NZ Football: 1982 World Cup Team" /> * {{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ ვუდინი]] {{გოლი}} <ref name="All Whites Spanish Odyssey: Steve Wooddin Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=--OLTqS9CNs&feature=youtu.be&t=2650 All Whites Spanish Odyssey: Steve Wooddin Goal]. ''Greater WellingtonTV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 ოქტ. 2017.</small></ref><ref name="NZ Football: 1982 World Cup Team">{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20080723152233/http://www.nzsoccer.com/page/1982_world_cup_team.html |title=1982 World Cup Team|accessdate=19 მაისი, 2020 |work=[https://www.nzfootball.co.nz/ NZ Football]|quote=Steve Sumner and Steve Wooddin Scored for New Zealand in the finals in the 2-5 loss against Scotland.}}</ref> {{Refend}} === გალერეა === VI ჯგუფის გოლეადორები. ფრჩხილებში მოცემული ციფრი აღნიშნავს ფეხბურთელის მიერ მეექვსე ჯგუფში ჩატარებულ შეხვედრებში გატანილი გოლების რაოდენობას. <center><gallery> Zico (born 3 March 1953) — Brazil NFT Midfielder (1976–1986) Panini.jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ზიკო]] (3)<ref name="100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)" /><ref name="100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)" /><ref name="100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)" /> Eder Aleixo de Assis (born 25 May 1957) — Brazil NFT Forward (1979–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ედერი]] (2)<ref name="Eder (Spain 1982)" /><ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal" /> Paulo Roberto Falcao (born 16 October 1953) — Brazil NFT Midfielder (1976–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] (2)<ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal" /><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')" /> John Wark (born 4 August 1957) — Scotland NFT Midfielder (1979–1984).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ უორკი|უორკი]] (2) Oscar (born 20 June 1954) — Brazil NFT Defender (1978–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] (1)<ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal" /> Socrates (1954–2011) — Brazil NFT Midfielder (1979–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სოკრატესი]] (1)<ref name="Socrates (Spain 1982)" /> Kenny Dalglish (born 4 March 1951) — Scotland NFT Forward (1971–1986).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[კენი დალგლიში|დალგლიში]] (1) Andriy Bal1.jpeg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ანდრეი ბალი|ბალი]] (1)<ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')" /> Ramaz Shengelia (1957–2012) — Soviet Union NFT Forward (1979–1983) — 1982 FIFA World Cup.jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[რამაზ შენგელია|შენგელია]] (1) John Robertson (born 20 January 1953) — Scotland NFT Left winger (1978–1983).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] (1) Joe Jordan (born 15 December 1951) — Scotland NFT Forward (1973–1982).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯო ჯორდანი|ჯორდანი]] (1) Graeme Souness (born 6 May 1953) — Scotland NFT Midfielder (1974–1986).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ სუნესი|სუნესი]] (1) Aleksandre Chivadze (born 8 April 1955) — Soviet Union NFT Defender (1980–1987).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ალექსანდრე ჩივაძე|ჩივაძე]] (1) Steve Sumner (1955–2017) — New Zealand NFT Midfielder (1976–1988).jpg|{{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ სამნერი|სამნერი]] (1) Oleg Blokhin (born 5 November 1952) — Soviet Union NFT Forward (1972–1988).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინი]] (1) Serginho Chulapa (born 23 December 1953) — Brazil NFT Striker (1979–1982).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] (1) <ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')" /> Yuri Gavrilov (born 3 May 1953) — Soviet Union NFT Midfielder (1978–1985).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[იური გავრილოვი|გავრილოვი]] (1) Steve Archibald.jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივ არჩიბალდი|არჩიბალდი]] (1) </gallery></center> == ლიტერატურა == {{Refbegin}} * {{წიგნი |ავტორი = გოდუაძე, ლაშა. |ნაწილი = |სათაური = მსოფლიო თასის ისტორია (1930–2010) |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/7g7D0 |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = [http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&pft=biblio&qs=700%3Aჯანთიშვილი+გიორგი ჯანთიშვილი, გ.] |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = მსოფლიო სპორტი |წელი = 2010 |ტომი = |გვერდები = 96–98, 366 |გვერდნი = 496 |isbn = |ref = გოდუაძე, ლ. }} * {{წიგნი |ავტორი = ფანჯიკიძე, გურამ. |ნაწილი = |სათაური = [[ფორცა, იტალია!]] |ორიგინალი = |ბმული = |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = ფანჯიკიძე, ლ. (მხატვარი) |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საბჭ. საქართველო |წელი = 1982 |ტომი = |გვერდები = 13–17, 68 |გვერდნი = 294 |isbn = |ref = ფანჯიკიძე, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = Falcão, Paulo Roberto. |ნაწილი = |სათაური = Brasil 82 - O time que perdeu a copa e conquistou o mundo |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.vn/uiAur |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = São Paulo |გამომცემლობა = ''[http://globoesporte.globo.com/futebol/selecao-brasileira/noticia/2012/12/falcao-lanca-livro-sobre-selecao-de-82-gente-se-xingava-sem-firulas.html AGE]'' |წელი = 2010 |ტომი = |გვერდები = 5 |გვერდნი = 118 |isbn = |ref = Falcão, Paulo Roberto. }} * {{წიგნი |ავტორი = Мамаладзе, Теймураз. |ნაწილი = |სათაური = Танго Испания <small>: ХII чемпионат мира по футболу в цифрах и фактах</small> |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.vn/aD7QS |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = Тб. |გამომცემლობა = ЦК КП Грузии |წელი = 1983 |ტომი = |გვერდები = 207–209 |გვერდნი = 228 |isbn = |ref = Мамаладзе, Т. }} {{Refend}} == პერიოდიკა == [[File:Adidas Tango España.jpg|thumb|right|200პქ|Adidas Tango España — ესპანეთის მსოფლიო ჩემპიონატის ოფიციალური ბურთი.]] {{Refbegin}} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = მსოფლიოს XII ჩემპიონატზე |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198560 |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ტომი = |ნომერი = 113 (7174) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |სათაური = ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198561 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 16 ივნისი, 1982 |ნომერი = 114 (7175) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198563 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 17 ივნისი, 1982 |ნომერი = 115 (7176) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198563 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 17 ივნისი, 1982 |ნომერი = 115 (7176) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = გათამაშების „რიგითი“ დღეები |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198565 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 20 ივნისი, 1982 |ნომერი = 117 (7178) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = „ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198566 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 22 ივნისი, 1982 |ნომერი = 118 (7179) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = განიხილავს მსაჯთა კომისია |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198567 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 23 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 (7180) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = არბიტრები „ცდებიან“ |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198567 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 23 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 (7180) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = გავედით გათამაშების შემდეგ ეტაპზე |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198569 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 24 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 (7181) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |ავტორი = თავართქილაძე, დავით. |სათაური = ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო |ბმული = https://archive.vn/2LfHO |გამოცემა = [https://www.worldcat.org/title/sarbieli/oclc/70688647 „სარბიელი“] |წელი = 29 სექტემბერი, 2017 |ტომი = |ნომერი = |გვერდები = }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Santana blends strength with flair |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4882%2C2934011 |ენა = |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |სახეობა = |წელი = 14 ივნისი, 1982 |ტომი = |ნომერი = 119 |გვერდები = 15 |doi = |issn = 0965-9439 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Brazilian brilliance keep shining through |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4617%2C3263771 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 |გვერდები = 30 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = It's no disgrace to lose to Brazil' — Stein |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4PQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=6648%2C4161629 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 19 ივნისი, 1982 |ნომერი = 124 |გვერდები = 21 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Soviets will play it canny |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4fQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=3184%2C4356757 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 21 ივნისი, 1982 |ნომერი = 125 |გვერდები = 16 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = No breaching the Russian defences |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4vQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=2548%2C4657758 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 22 ივნისი, 1982 |ნომერი = 126 |გვერდები = 28 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Jordan out as Stein fools Kiwis |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=3540%2C2943058 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 14 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 |გვერდები = 16 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = We're going for goals |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=2961%2C3265080 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 |გვერდები = 30 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Stain tries to take the heat off |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=OrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4509%2C3968354 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 18 ივნისი, 1982 |ნომერი = 123 |გვერდები = 24 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Scots' bravery is not enough |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4PQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=2116%2C4161106 |გამოცემა = [https://www.heraldscotland.com/ "The Glasgow Herald"] |წელი = 19 ივნისი, 1982 |ნომერი = 124 |გვერდები = 21 }} * {{სტატია |ავტორი = Maranhão, Carlos; Rezende, Marcelo. |სათაური = Selecao em dia de Garrincha |ბმული = https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false |გამოცემა = [https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&source=gbs_all_issues_r&cad=1 "Placar"] |წელი = 18 ივნისი, 1982 |ნომერი = 630 |გვერდები = 6–9 |issn = 0104-1762 }} {{Refend}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Refbegin}} * [https://web.archive.org/web/20190802212823/https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/index.html 1982 FIFA World Cup archive] * [https://resources.fifa.com/image/upload/spain-1982-part-500920.pdf?cloudid=bn1ocpuvccw3txzmiut3 Spain 1982 FIFA Technical Report: Statistical Details of the Matches pp. 129-133] {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender"|<center>'''თემატური საიტები'''</center> || style="background: white;"| [https://www.footballdatabase.eu/en/competition/overall/6892-coupe_du_monde/1982/110470-groupe_f FootballDatabase.eu] · [http://footballfacts.ru/turnir/296818-chempionat-mira-1982-gruppa-6 FootballFacts.ru] · [https://www.11v11.com/competitions/fifa-world-cup/1982/finals/ International Football History and Statistics] · [https://www.national-football-teams.com/matches/tournament/1/1982/1873/World_Cup.html National-Football-Teams.com] · [http://www.rsssf.com/tables/82full.html#grf Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation] · [https://www.soccerbase.com/tournaments/tournament.sd?tourn_id=1000&tab=tab-1224#roundTab=roundTab_5 Soccerbase] · [https://gh.soccerway.com/international/world/world-cup/1982-spain/group-stage-1/6/g105/ Soccerway] · [http://torcida.com.ru/history/1982/ torcida.com.ru] · [https://www.transfermarkt.com/world-cup-1982/spieltag/pokalwettbewerb/WM82/saison_id/1981/gruppe/6 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/schedule/wm-1982-in-spanien-gruppe-6/0/ WorldFootball.net] · [http://russia-matches.ucoz.ru/publ/matchi/1982/brazilija_sssr_21/53-1-0-828 russia-matches.ucoz.ru] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ლექსიკონები და ენციკლოპედიები'''</center> || style="background: white;"|[https://bigenc.ru/sport/text/5353270 დიდი რუსული ენციკლოპედია] · [https://www.universalis.fr/encyclopedie/1982-12e-coupe-du-monde-de-football/ Universalis] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ვიდეო'''</center> || style="background: white;"|[https://www.youtube.com/watch?v=sxmxftwlglI Brazil 2–1 Soviet Union] · [https://www.youtube.com/watch?v=Jag464c5b7I Scotland 5–2 New Zealand] · [https://www.youtube.com/watch?v=vOjyqAf7A9U Brazil 4–1 Scotland] · [https://www.youtube.com/watch?v=ldk1zUjE9u8 Soviet Union 3–0 New Zealand] · [https://www.youtube.com/watch?v=TtL9jSXyGK0 Scotland 2–2 Soviet Union] · [https://www.youtube.com/watch?v=WFSseGCj5P4 Brazil 4–0 New Zealand] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''მედია'''</center> || style="background: white;"|[http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198569 ლელო] · [https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4882%2C2934011 The Glasgow Herald] · [https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&source=gbs_all_issues_r&cad=1 Placar] |} {{Refend}} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ჯგუფი 6}} [[კატეგორია:მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982]] sraf1rhizycs41kfu7u0jigfl7juoaf 4402835 4402808 2022-08-02T20:23:26Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 8 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ჯგუფი 6''' ან '''ჯგუფი VI''' ({{lang-en|Group 6}}; {{lang-fr|Groupe VI}}; {{lang-de|Gruppe 6}}; {{lang-es|Grupo 6}})<ref>[[ფიფა]]-ს ოფიციალური ენები — ინგლისური, ფრანგული, გერმანული, ესპანური. // FIFA Official languages — English, French, German, Spanish.</ref> — [[ფიფა]]-ს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალური ეტაპის ჩატარების ფორმატით<ref>{{cite web |url = https://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/68/fs-201_10e_fwc-final-draw-history.pdf |title = The FIFA World Cup Final Draw history |accessdate = 4 მაისი, 2020 |work = FIFA.com |archiveurl = https://web.archive.org/web/20190306081237/https://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mencompwc/51/97/68/fs-201_10e_fwc-final-draw-history.pdf |archivedate = 2019-03-06 }}</ref><ref name="Report">{{cite web |url= http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/09/28/fwc_spain_1982_en_part1_297.pdf |title= 1982 FIFA World Cup in Spain; Report of FIFA |year= 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160303210318/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/09/28/fwc_spain_1982_en_part1_297.pdf |archivedate= 2016-03-03 }}</ref><ref group="კომ.">The Draw ceremony at Madrid’s Palacio de Congresos under the patronage of the Spanish royal family is unfortunately best remembered (or forgotten) for a mishap with one of the revolving drums containing the minifootballs with the teams’ names and the confusion that ensued in an effort to keep the South American qualifiers apart in the first round. FIFA learnt its lesson and subsequently returned to the foolproof system of using men rather than machines to make the Draw. The 1982 World Cup was the first with 24 finalists, with one seeded team in each of the six four-team, first-round groups. Lengthy discussions led to Argentina, Brazil, Germany FR, England, Spain and ultimate champions Italy being seeded.</ref> გათვალისწინებული ჯგუფური ეტაპის ანუ ტურნირის პირველი რაუნდის 6 ჯგუფიდან ერთ-ერთი, რიგითობის ნომრის მიხედვით — მეექვსე ჯგუფი.<ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/groups/ |title= World Cup 1982 Spain » Groups |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= FIFA.com |archiveurl= https://web.archive.org/web/20200612062711/https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/groups/ |archivedate= 2020-06-12 }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/world_cups/1982_group_f.php |title= 1982 Soccer World Cup - Group F, First Round |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/wc82index.html |title= World Cup 1982 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref>{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=366}}{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=68}} [[ესპანეთი]]ს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალური ეტაპის 24 მონაწილე ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები 6 ჯგუფად გადანაწილდა.<ref>{{cite web |url= https://www.worldfootball.net/schedule/wm-1982-in-spanien-gruppe-6/0/ |title= World Cup 1982 Spain » Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= WorldFootball.net }}</ref><ref>{{cite web |url= https://books.google.ge/books?id=ibqbuTkY8w0C&pg=PA262&lpg=PA262&dq=1982+FIFA+World+Cup+Group+6&source=bl&ots=9MgnoXNW4c&sig=ACfU3U0ZjS2Nbbm3wiAZIGHk0hxl5_npvA&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiW1YTHgZfpAhVI3aQKHe_vBAMQ6AEwEnoECBUQAQ#v=onepage&q=1982%20FIFA%20World%20Cup%20Group%206&f=false |title= World Cup 1982 Spain - Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Google Books }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.gettyimages.com/photos/fifa-world-cup-1982?mediatype=photography&phrase=fifa%20world%20cup%201982&sort=mostpopular |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Getty Images }}</ref> ჯგუფიდან ორ-ორი საუკეთესო მეორე ეტაპზე გადიოდა, სადაც გუნდები ოთხ სამგუნდიან ჯგუფს ქმნიდნენ, ხოლო ამ ჯგუფებში გამარჯვებულები ბრძოლას ნახევარფინალში აგრძელებდნენ.{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=95}} ჩემპიონატის შემდეგ ეტაპზე გასასვლელად მეექვსე ჯგუფში ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიის]],{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=359}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=197}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_bra82.html |title= Brazil's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_brazil_players.php |title= Brazil Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის]],{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=361}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=198}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_sov82.html |title= Soviet Union's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_soviet_union_players.php |title= Soviet Union Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიისა]]{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=362}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=198}}<ref>{{cite web |url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_sco82.html |title= Scotland's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_scotland_players.php |title= Scotland Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> და მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალური ეტაპის დებიუტანტის [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალი ზელანდიის]]{{sfn-2|გოდუაძე, ლ.|2010|გვ=359}}{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=199}}<ref>{{cite web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_nze82.html |title= New Zealand's World Cup squad 1982 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= Planet World Cup }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.thesoccerworldcups.com/rosters/1982_new_zealand_players.php |title= New Zealand Players in the 1982 Soccer World Cup |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= TheSoccerWorldCups.com }}</ref> ეროვნული ნაკრები გუნდები.<ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43924/ |title= Brazil Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/44026/ |title= Soviet Union Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43967/ |title= Scotland Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref><ref>{{cite web |url= https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/teams/team/43978/ |title= New Zealand Players » Group 6 |accessdate= 4 მაისი, 2020 |work= FIFA.com }}</ref> მეექვსე ჯგუფში პირველი ადგილი [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიის ნაკრებმა]] დაიკავა, რომელმაც სამივე შეხვედრა მოიგო და შესაბამისად, ტურნირის მეორე რაუნდში გადასვლის უფლება მოიპოვა. მეორე ადგილზე [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის ნაკრები]] გავიდა, რომელმაც [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიის ნაკრების]] მსგავსად ქულათა თანაბარი რაოდენობა დააგროვა და მხოლოდ ბურთების უკეთესი სხვაობის წყალობით შეძლო ჯგუფიდან გასვლა და ტურნირის გაგრძელება.<ref>{{YouTube|LGxF9Ek5JT4|1982 FIFA World Cup First round Group 6}}. ''regioworldcup82''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 14 თებ. 2009.</small></ref><ref>{{cite web |url= https://footballia.net/competitions/world-cup/tournaments/world-cup-1982 |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Footballia }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.historicalkits.co.uk/international/tournaments/fifa-world-cup/1982/1982-group-6.html |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Historical Football Kits }}</ref><ref>{{cite web |url= https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/fifa-world-cup-1982-spain/group-stage/301/ |title= 1982 FIFA World Cup Group 6 |accessdate= 3 მაისი, 2020 |work= Global Sports Archive }}</ref> == ქალაქები და სტადიონები == '''VI ჯგუფის''' მატჩები [[14 ივნისი]]დან [[23 ივნისი]]ს ჩათვლით, სამხრეთ [[ესპანეთი]]ს, კერძოდ კი, [[ანდალუსია|ანდალუსიის]] ორ ქალაქში — [[სევილია]]სა და [[მალაგა]]ში გაიმართა.{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=184–186}} სულ 6 შეხვედრა ჩატარდა — აქედან ერთს [[სევილია|სევილიის]] [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანმა“]],<ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /> ორს — იმავე [[სევილია|სევილიის]] „ესტადიო ბენიტო ვილიამარინმა“,<ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya" /><ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya" /> ხოლო დანარჩენ სამ მატჩს [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედამ“ უმასპინძლა.<ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya" /><ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya" /><ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya" /> {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! colspan=2| [[სევილია]] ! [[მალაგა]] ! [[ესპანეთი]] |- | [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|'''რამონ სანჩეს პისხუანი''']] <br /> <small>({{lang-es|Estadio Ramón Sánchez Pizjuán}})</small> | '''ბენიტო ვილიამარინი''' <br /> <small>({{lang-es|Estadio Benito Villamarín}})</small> | '''ლა-როსალედა''' <br /> <small>({{lang-es|Estadio La Rosaleda}})</small> | [[ანდალუსია]] |- | <small>ტევადობა: 68 110 <ref name="ტევადობა">სტადიონის ტევადობა მოცემულია 1982 წლის მონაცემებით.</ref></small> | <small>ტევადობა: 50 253 <ref name="ტევადობა" /></small> | <small>ტევადობა: 34 411 <ref name="ტევადობა" /></small> | <small>[[სევილიის პროვინცია|სევილიის]] და [[მალაგის პროვინცია|მალაგის პროვინციები]]</small> |- | [[File:Sevilla1-1Lega2017.jpg|220x220px|alt=]] | [[File:Estadio Benito Villamarin. Real Betis Balompie.jpg|220x220px|alt=]] | [[File:Preferencia Rosaleda.jpg|220x220px|alt=]] | {{პოზრუკა+|ესპანეთი|width=200|float=center|places= {{პოზრუკა~|ესპანეთი|lat_deg=36.719444|lon_deg=-4.42|position=right|label='''[[მალაგა]]'''}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი|lat_deg=37.377222|lon_deg=-5.986944|position=top|label='''[[სევილია]]'''}} |caption=}} |} ==ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=20|{{Tooltip|ა|დაკავებული ადგილი}} !width=150|გუნდი !width=20|{{Tooltip|თ|თამაში}} !width=20|{{Tooltip|მ|მოგება}} !width=20|{{Tooltip|ფ|ფრე}} !width=20|{{Tooltip|წ|წაგება}} !width=20|{{Tooltip|გბ|გატანილი ბურთები}} !width=20|{{Tooltip|მბ|მიღებული ბურთები}} !width=20|{{Tooltip|ბ|ბურთების სხვაობა}} !width=20|{{Tooltip|ქ|ქულათა რაოდნობა}} !width=170|კვალიფიკაცია |- bgcolor="#ccffcc" |1 |align="left"|{{fb|BRA|1968}} |3||3||0||0||10||2||+8||'''6'''||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982#C ჯგუფი|მეორე რაუნდში]] გასვლა |- bgcolor="#ccffcc" |2 |align="left"|{{fb|URS}} |3||1||1||1||6||4||+2||'''3'''||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982#A ჯგუფი|მეორე რაუნდში]] გასვლა |- |3 |align="left"|{{fb|SCO}} |3||1||1||1||8||8||0||'''3'''|| |- |4 |align="left"|{{fb|NZL}} |3||0||0||3||2||12||−10||'''0'''|| |} ==მატჩები== ===ბრაზილია — სსრ კავშირი=== ჯგუფის პირველი შეხვედრა ბრაზილიისა და სსრ კავშირის ეროვნულ გუნდებს შორის [[სევილია]]ში, [[14 ივნისი|14 ივნისს]], [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანზე“]] გაიმართა და მას 68 ათასი გულშემატკივარი დაესწრო.<ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /><ref>{{YouTube|kXfPZ-Htd9I|Brasil 2 x 1 USSR - Jogo Completo - Copa do Mundo 1982}}. ''CartolaScoutsbr''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 18 მარ. 2013.</small></ref> გუნდები მოედანზე ესპანელმა მსაჯმა აუგუსტო ლამო კასტილიომ გამოიყვანა.<ref>{{YouTube|X4HZyduSjMg|Brazil - СССР/USSR (Soviet Union) World Cup 1982 1st round 2nd half}}. ''Quincy Wilson''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 3 აგვ. 2014.</small></ref><ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია">{{cite web |url=https://www.worldsport.ge/ge/page/tengiz-sulaqvelidze-fexburtshi-braziliis-zemot-araferia |title=თენგიზ სულაქველიძე: „ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია“ |accessdate=4 მაისი, 2020 |work=ილია ნანობაშვილი |archiveurl=https://archive.today/20200504191927/https://www.worldsport.ge/ge/page/tengiz-sulaqvelidze-fexburtshi-braziliis-zemot-araferia |archivedate=2020-05-04 }}</ref><ref group="კომ.">მუნდიალ-1982: 14 ივნისს, სევილიის “რამონ სანჩეს პისხუანის” სტადიონზე 68 ათასი გულშემატკივარი დაესწრო ბრაზილია-საბჭოთა კავშირის ჯგუფური ეტაპის პირველ მატჩს, რომელშიც სოკრატესმა და ედერმა შორეული დარტყმებით ჩააქრეს სენსაცია - სსრკ 1:0 იგებდა და ბრაზილიელებმა ბოლო 15 წუთში მოატრიალეს თამაში. ალბათ, ვერც მოატრიალებდნენ, რომ არა ლამო კასტილიო: ესპანელმა არბიტრმა, რამაზ შენგელიას სუფთა გოლი არ ჩაუთვალა და პლუს, მისი წაქცევისთვის უეჭველი პენალტი არ დადო. იმ შეხვედრაში ოთხმა ქართველმა ფეხბურთელმა ითამაშა: ალექსანდრე ჩივაძემ, შენგელიამ, ვიტალი დარასელიამ და „მსოფლიო სპორტის“ რესპოდენტმა თენგიზ სულაქველიძემ. ოთხივესთვის, ეს სადებიუტო თამაში იყო მსოფლიოს ჩემპიონატზე და თანაც, რა მატჩში. შეხვედრა საკმაოდ საინტერესო და დაძაბული გამოდგა.</ref><ref name="ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ეს მატჩი საყოველთაო ყურადღების ცენტრში იყო. საბჭოთა ფეხბურთელთაგან ბევრს მოელიან ამ ჩემპიონატზე, ხოლო ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან. თამაში, მართლაც, მეტად საინტერესო, დაძაბული და შეუპოვარი გამოდგა.</ref> ბრაზილიელთა როგორც ტერიტორიული, ისე ტექნიკური მომზადების და სათამაშო კლასის უპირატესობის მიუხედავად საბჭოთა ფეხბურთელებმა რაციონალური, კოლექტიური თამაშის ორგანიზების ხარჯზე, საკმაოდ სოლიდური წინააღმდეგობა გაუწიეს მეტოქეს.<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">პირველ ტაიმში გარკვეული ტერიტორიული უპირატესობა ბრაზილიელებს ჰქონდათ, რომლებიც ტექნიკური მომზადების თვალსაზრისით სჯობდნენ მეტოქეებს, მაგრამ საბჭოთა ფეხბურთელებმა შეძლეს რაციონალური, კოლექტიური თამაშის ორგანიზება.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან „ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი“: {{ციტატა|...უკვე პირველ წუთებზე დასაევმა [[ზიკო]]ს უძნელესი ბურთი აიღო, შემდეგ სწრაფი კომბინაცია გაითამაშეს [[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინმა]] და [[ანდრეი ბალი|ბალმა]], თავით დარტყმული ბურთი ოდნავ ასცდა კარს. მომდევნო პერიოდში დასაევმა კვლავ აიღო ძნელი ბურთები [[ჟუნიორი]]სგან, სერჟინიოსგან, მაგრამ ერთ-ერთი კონტრშეტევისას, მე-15 წუთზე, ბრაზილიელთა მცველებმა თავიანთ საჯარიმო მოედანზე წააქციეს [[რამაზ შენგელია|შენგელია]], მსაჯმა კი მიიჩნია, რომ წესების დარღვევას არ ჰქონდა ადგილი.}} ანგარიში საბჭოთა ფეხბურთელებმა გახსნეს — გოლი შეხვედრის პირველი ნახევრის 34-ე წუთზე, [[ანდრეი ბალი]]ს შორეული დარტყმისა და ბრაზილიელთა მეკარის [[ვალდირ პერესი]]ს დაგვიანებული რეაქციის შედეგად გავიდა.<ref name="დავით-თავართქილაძე">{{cite web |url=https://www.sarbieli.com/2017/09/29/%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9B%E1%83%90-%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%AB%E1%83%95/ |title=ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო |accessdate=4 მაისი, 2020 |work=დავით თავართქილაძე |archiveurl=https://archive.today/20200504180240/https://www.sarbieli.com/2017/09/29/%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9B%E1%83%90-%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%AB%E1%83%95/ |archivedate=2020-05-04 }}</ref><ref group="კომ.">პირველ ტაიმში თანაბარი თამაში წავიდა, ბრაზილიას არაფერში ჩამოვუვარდებოდით და დავწინაურდით კიდეც – ანდრეი ბალმა დაახლოებით 30 მეტრიდან გაიტანა, ცოტა არ იყოს, კურიოზული გოლი – ვალდირ პერესის დარი სუსტი მეკარე ბრაზილიის ნაკრებს სხვა დროს ალბათ არც ჰყოლია. გატანილ გოლს ჩვენში არანაირი ილუზია არ გამოუწვევია, რადგან ვიცოდით, რომ ბრაზილია ბოლომდე იბრძოლებდა, მთელი თამაში წინ იყო. პირველ ტაიმში სხვა საგოლე მომენტი არც ყოფილა, თუმც შენგელიას წაქცევისთვის მსაჯმა აშკარა 11-მეტრიანი არ დანიშნა. ...ფრეს შანსი მაინც გვქონდა – მეორე ტაიმში შენგელიამ გაიტანა, მაგრამ მსაჯმა არ ჩათვალა, თამაშგარე დააფიქსირა. ვიდეოჩანაწერზე კი გამოჩნდა, რომ შენგელია და მეტოქე მცველი ერთ ხაზზე იდგნენ და მაშინდელი წესებით ასეთ დროს თამაშგარე არ ინიშნებოდა.</ref> ამის მიუხედავად, ბრაზილიელებს აქტიურობა არ შეუნელებიათ და მათთვის ჩვეულ რიტმში კიდევ უფრო ინტენსიურად განაგრძობდნენ შეტევითი კომბინაციების აწყობას და სახიფათო მომენტების შექმნას.<ref name="სახიფათო მომენტები">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ბრაზილიელთა ყოველ შეტევას მოსდევდა სწრაფი, გააზრებული კონტრიერიში და თუ სახიფათო მომენტებზე ვილაპარაკებთ, ისინი საკმარისი რაოდენობით შეიქმნა, როგორც ერთ, ისე მეორე კართან.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...აღსანიშნავია, რომ ბრაზილიელები დიდი ოსტატობით ასრულებდნენ ცალკეულ ტექნიკურ ილეთებს, მაგრამ გადამწყვეტ მომენტებში არაზუსტად ურტყამდნენ კარში. 33-ე წუთზე ბურთი შუა მინდორზე ტრიალებდა. იგი გადასცეს [[ანდრეი ბალი|ბალს]], მან შორი მანძილიდან, მოულოდნელად, ძლიერად დაარტყა, მეკარე ვალდირ პერესი აშკარად მოუმზადებელი აღმოჩნდა და ვერ შეძლო დარტყმის მოგერიება — 1:0.}} [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] გარკვეული პოზიციური უპირატესობის მიუხედავად გოლის გატანის შესაძლებლობა ორივე გუნდს ჰქონდა,<ref name="სახიფათო მომენტები" /> ტაიმის დასასრულს ბესონოვს ანგარიშის გაზრდის რეალური შესაძლებლობა მიეცა, მაგრამ მომენტის გამოყენება ვერ შეძლო — ბურთი მიზანს ასცდა. პირველ ტაიმში ანგარიში უცვლელი დარჩა. შეხვედრის განახლებისთანვე [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] შემადგენლობაში [[დირსეუ]]ს ნაცვლად მოედანზე პაულო იზიდორო გამოვიდა.<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /><ref group="კომ.">აღნიშნულ მატჩში [[დირსეუ]]მ უკანასკნელად დაიცვა ბრაზილიელთა ღირსება [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] და ამით ფაქტობრივად დაასრულა სანაკრებო კარიერა. თუმცა [[1986]] წლის აპრილსა და მაისში მან დამატებით კიდევ ორ საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში მიიღო მონაწილეობა [[იუგოსლავიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იუგოსლავიისა]] და [[ჩილეს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ჩილეს]] ეროვნულ ნაკრებთა წინააღმდეგ.</ref> საბჭოთა ნაკრებმა თამაში ცვლილების გარეშე განაგრძო. მატჩის მეორე ნახევარიც თითქმის იმავე სცენარით წარიმართა.<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა" /> [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელებს]] არ უცდიათ მკვეთრად რადიკალური ცვლილება მოეხდინათ თამაშის მსვლელობაში ტემპისა და რიტმის კიდევ უფრო გაზრდის ან ერთიან, მასირებულ შეტევაზე გადასვლის თვალსაზრისით. ისინი მეთოდურად და აუღელვებლად, მაგრამ ამავე დროს შეუჩერებლად და მძლავრად განაგრძობდნენ ოპონენტთა შევიწროებას მოედნის თითქმის ყველა მონაკვეთზე, განსაკუთრებით მეტოქის საჯარიმო მოედნის სიახლოვეს. ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...[[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელები]] აგებდნენ. [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელთა]] მარცხის შემდეგ ეს, შეიძლება, მეორე სენსაცია ყოფილიყო [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|მიმდინარე ჩემპიონატში]], ამიტომ მეორე ტაიმში მათ მთელი თავიანთი შესაძლებლობები ჩააქსოვეს თამაშში. ისინი უტევდნენ მძლავრად, მაღალ ტემპში, შეუჩერებლად, ყოველ საიერიშო კომბინაციაში აქტიურად მონაწილეობდნენ ნახევარმცველები და მცველებიც. მწვრთნელმა [[ტელე სანტანა]]მ მეორე ტაიმში მინდორზე გამოიყვანა პაულო ისიდორო, რომელმაც საგრძნობი გამოცოცხლება შეიტანა თავისი გუნდის თამაშში და განსაკუთრებით — შეტევაში. }} [[File:Socrates (1954–2011) — Brazil NFT Midfielder (1979–1986).jpg|thumb|right|200პქ|<center>[[სოკრატესი]], [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] პირველი გოლის ავტორი.<ref name="Socrates (Spain 1982)">{{YouTube|69aozBj-BCU|100 Great Brazilian Goals: #3 Socrates (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 8 ივნ. 2014.</small></ref></center>]] მიუხედავად იმისა, რომ საბჭოთა ფეხბურთელები სულაც არ აპირებდნენ სტატისტების როლში ყოფნას და სპეციალისტების შეფასებით, ამგვარად არც გამოიყურებოდნენ,<ref name="ბრაზილიელების ტერიტორიული უპირატესობა" /><ref name="საინტერესო მატჩი" /> მატჩის მიწურულისთვის გუნდებს შორის სათამაშო კლასში განსხვავება კიდევ უფრო თვალსაჩინოდ გამოიკვეთა, რამაც თავისი კანონზომიერი შედეგი მოიტანა. შეხვედრის 75-ე წუთზე ჯერ გუნდის [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტანმა]] [[სოკრატესი|სოკრატესმა]],<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')" /> ხოლო 88-ე წუთზე [[ედერი|ედერმა]]<ref name="Brazilian brilliance keep shining through" /> — სანახაობრივი თვალსაზრისით მეტად შთამბეჭდავი ბურთები შეაგდეს დასაევის კარში და [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატზე]] პირველი გამარჯვება იზეიმეს.<ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია" /><ref name="დავით თავართქილაძე" /> ''[[The Guardian]]-ის'' სპორტული მიმომხილველის სტივენ ფაის<ref name="Steven Pye">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/profile/steven-pye |title=Steven Pye|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=The Guardian|quote=Steven Pye writes about anything to do with sport in the 1980s at That 1980s Sports Blog}}</ref> შეფასებით ედერის<ref>{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">1) Eder v Soviet Union // Sheer fantasy football. If this goal had been scored with Brazil winning 4-0, you might have put it down to showboating, but Eder's winner was delivered with just two minutes left in a breathtaking tussle. Brazil were constantly probing, knocking the ball about in an attempt to find an opening, until Junior decided to put one in the mixer towards Serginho. Falling to substitute Isidoro on the right, Brazil could begin again, a pass inside played to Falcao. And this is where the fun really begins. Falcao's dummy through his legs saw Eder collect the ball at pace just outside the box. Flicking the ball up with his left foot, Eder then volleyed a dipping shot past the unsighted Dasayev, a training ground goal scored in the cut and thrust of a World Cup match. It's moments like Eder's wondergoal that make you realise what a wonderful sport football can be, when a ball is placed at the right feet. Yes, we all secretly love the odd Massing incident, but players like Eder, Zico, Socrates and Falcao remind us that we can see the beautiful game from time to time. Were Brazil 1982 the best team never to win the World Cup? I'd say so.</ref> და სოკრატესის<ref>{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">2) Socrates v Soviet Union // Brazil's defensive frailties were plain for all to see, as five times they had to come from behind during the 1982 World Cup (succeeding on four occasions - Rossi's third in their final match was one too many). The first example came in Brazil's opening match against the USSR, Waldir Peres' farcical mistake so bad that even a clown would have blushed at having made such a blooper. To break down a resolute Soviet defence, Brazil needed something spectacular. Step forward Socrates. Cutting in from the left, twice Socrates dropped his shoulder, before letting fly with a shot that rose into Dasayev's top right hand corner. The excellent keeper managed to get his hand to Socrates' strike, but it was simply too good, too powerful, and too accurate to keep out. A goal described by David Miller in the Daily Express as "fearsome, soaring, unstoppable". A contender for the goal of the tournament, but in my opinion, it wasn't even the best goal in this match.</ref> ეს გოლები საუკეთესო იყო იმ 15 გოლს შორის, რომლებიც ბრაზილიელებმა გაიტანეს ამ ჩემპიონატზე. ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...მრავალი ცდისა და უნაყოფო იერიშის შემდეგ ბრაზილიელებმა მაინც მიაღწიეს საწადელს: ჯერ [[სოკრატესი|სოკრატესმა]] 73-ე წუთზე შორი მანძილიდან უზუსტესი გოლი გაიტანა, ხოლო 88-ე წუთზე [[ედერი|ედერმა]] კარგად გამოიყენა შექმნილი მდგომარეობა და მეორედ აიღო დასაევის კარი.<ref name="Eder (Spain 1982)" /> აღსანიშნავია, რომ ბრაზილიელთა ამ ორი გოლის ინტერვალში [[რამაზ შენგელია|შენგელიამ]] ბურთი გაიტანა მეტოქის კარში, მაგრამ მსაჯებმა მისი მდგომარეობა [[თამაშგარე]]დ მიიჩნიეს.}} მთლიანობაში, მატჩისადმი მიძღვნილი სტატიებიდან, ფეხბურთის სპეციალისტთა თუ საფეხბურთო ფუნქციონერთა გამოხმაურებებიდან გამომდინარე, გულშემატკივართა და სპორტულ ჟურნალისტთა დიდ უმრავლესობაში როგორც ბრაზილიელთა, ასევე საბჭოთა ფეხბურთელთა პირველმა თამაშმა მეტად დადებითი, ხოლო თავად შეხვედრამ — საუკეთესო შთაბეჭდილება დატოვა,<ref name="საინტერესო მატჩი">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf |title=„შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 15 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.}}</ref><ref group="კომ.">ბრაზილიის ფეხბურთის ფედერაციის <small>''[სავარაუდოდ უნდა იყოს — კონფედერაციის]''</small> პრეზიდენტს ჟ. კოუტინიოს ესპანეთის გაზეთისთვის მიცემულ ინტერვიუში არ დაუმალავს, რომ მისმა ნაკრებმა ერთობ საუკეთესო მატჩი გამართა მსოფლიოს ერთ-ერთ საუკეთესო გუნდთან. მატჩის დამთავრების შემდეგ [[ფიფა]]ს პრეზიდენტმა [[ჟოაო აველანჟი|ჟოაო აველანჟმა]] განაცხადა, რომ „იგი გულწრფელად კმაყოფილია ორივე გუნდის თამაშით“.</ref><ref name="Brazilian brilliance keep shining through">{{cite web |url=https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4617%2C3263771 |title=Brazilian brilliance keep shining through |last=Paul |first=Ian |date=<small>15 ივნისი, 1982</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Glasgow Herald |work= |access-date=5 მაისი, 2020}}</ref> თუმცა ფეხბურთის მიმომხილველთა და სპორტული მედიის საერთო შეფასებით ჩემპიონატის სადებიუტო მატჩში სამხრეთამერიკელებს გამარჯვება იოლად არ მოუპოვებიათ.<ref name="torcida-Первый-матч">{{cite web|url=http://torcida.com.ru/history/1982/ |title=Матчи сборной Бразилии на ЧМ-1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=torcida.com.ru}}</ref><ref group="კომ.">Первый матч против сборной СССР бразильцы выиграли со счетом 2:1. Советские футболисты хоть и не нанесли не одного опасного удара, но однажды Вадир Перес все-таки ошибся. Он неудачно принял мяч и тот оказался в воротах. Во втором тайме сначала Сократес на 73-й минуте сравнял счет, а затем Эдер за две минуты до окончания матча вывел бразильцев вперед. Бразильцы играли хорошо, однако победа досталась им не легко.</ref> ამონარიდი<ref name="ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref><ref name="მატჩის შემდეგ">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198561/1/Lelo_1982_N114.pdf „შეხვედრა, რომელმაც აღტაცება გამოიწვია“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 16 ივნისი, 1982. — № 114 (7175). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...მატჩი მოიგო ბრაზილიის ნაკრებმა — 2:1, რომელმაც მეორე ტაიმში უმაღლესი კლასის თამაში აჩვენა, მაგრამ უნდა ვთქვათ, რომ საბჭოთა ფეხბურთელები ამ მატჩში ღირსეულ მეტოქედ გამოიყურებოდნენ. „ეს იყო ერთ-ერთი საუკეთესო მატჩი, რომელიც ოდესმე მინახავს მსოფლიო ჩემპიონატებზე, — განაცხადა სამგზის მსოფლიო ჩემპიონების მწვრთნელმა [[ტელე სანტანა]]მ ბრაზილიისა და საბჭოთა გუნდების მატჩის შემდეგ. — ეს იყო შესანიშნავი, მაგრამ ძნელი თამაში ორივე ნაკრებისთვის. საბჭოთა გუნდი საუკეთესო ფეხბურთელებითაა დაკომპლექტებული და ეჭვიც არ მეპარება, რომ ჩვენი შეხვედრა ქვეჯგუფში გადამწყვეტი იყო“. }} სააგენტო [[ფრანს-პრესი]]სადმი მიცემულ ინტერვიუებში ჩატარებული შეხვედრის შესახებ თავიანთი მოსაზრება თავად მატჩის მონაწილეებმაც გამოხატეს. ამონარიდი<ref name="საინტერესო მატჩი" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...[[ზიკო]]: „უნდა ვაღიარო, რომ საბჭოთა ფეხბურთელებმა მრავალი პრობლემის წინაშე დაგვაყენეს და გამარჯვება იოლად არ მოგვიპოვებია“. }} {{ციტატა|...[[სოკრატესი]]: „მთელი გუნდის ძალისხმევით ყველაფერი ვიღონეთ თამაშში გარდატეხის შეტანისა და მატჩის ჩვენს სასარგებლოდ შემობრუნებისათვის“. }} {{ციტატა|...[[ალექსანდრე ჩივაძე]]: „თითქმის ბოლომდე კარგად ვითამაშეთ, მაგრამ ბრაზილიის ნაკრები მართლაც, დამსახურებულად ატარებს ამ ჩემპიონატის ნომერ პირველი ფავორიტის სახელს“. }} მატჩის ზოგადი სურათის მოკლე მიმოხილვის სახით საკმაოდ საინტერესო ანალიზს და საყურადღებო მოსაზრებებს სთავაზობს მკითხველს საფეხბურთო თემატიკაზე არაერთი [[წიგნი]]ს თუ კრებულის, ასევე ფეხბურთის პრობლემებზე მრავალი საინტერესო წერილის ავტორი, ცნობილი [[ქართველები|ქართველი]] [[მწერალი]] [[გურამ ფანჯიკიძე]] 1982 წლის ბოლოს მისი ავტორობით გამოცემულ სპორტული ნარკვევების მორიგ კრებულში — ''„[[ფორცა, იტალია!]]“'', სადაც საუბარია, როგორც უშუალოდ მატჩის შესახებ ასევე, მატჩის შემდგომ გამოხმაურებებზე სხვადასხვა მედიასაშუალებებისა თუ სპეციალისტების მხრიდან. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=13}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...სამართლიანობა მოითხოვს ვთქვათ, რომ ბრაზილიელებთან თამაშის შემდეგ საბჭოთა გუნდმა მოიპოვა საკმაო აღიარება. ეს ბუნებრივიც იყო. ბრაზილია ჩემპიონატის აღიარებული ფავორიტი გახლდათ და მასთან კარგი თამაში უკვე დიდ რამეს ნიშნავდა. მაგრამ არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ უცხოელები, რომლებიც კარგად არ იცნობდნენ საბჭოთა ნაკრებს, ბრაზილიელებთან მშვენივრად წარმართულ თამაშს შეიძლებოდა შეეცდინა. ბრაზილიელებთან მატჩის შემდეგ ჩვენი პრესა, სპეციალისტებიც, ჟურნალისტებიც და სპორტული კომენტატორებიც ერთბაშად განეწყვნენ ძალზე ოპტიმისტურად. თუმცა, ოპტიმიზმის ნაკლებობას ვერც ბრაზილიელებთან თამაშამდე ვუსაყვედურებდით. }} [[File:Eder Aleixo de Assis (born 25 May 1957) Brazil NFT (1979–1986) Forward. Image001.jpg|thumb|left|200პქ|<center>[[ედერი]], [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილიელთა]] მეორე გოლის ავტორი.<ref name="Eder (Spain 1982)">{{YouTube|O1SzYMvPQGE|100 Great Brazilian Goals: #7 Eder (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 ივნ. 2014.</small></ref><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')" /></center>]] როდესაც ამ სტრიქონების ავტორი ბრაზილიელებთან მატჩის შემდეგ საბჭოთა მედიისა და სპეციალისტების მხრიდან გამოვლენილ ოპტიმიზმზე აკეთებს აქცენტს, იმ ფაქტის შეხსენებით, რომ ოპტიმიზმის ნაკლებობას ისინი არც ბრაზილიელებთან თამაშამდე განიცდიდნენ, იგი მიუთითებს ამავე ნარკვევში მის მიერვე არაერთხელ მოყვანილ არგუმენტებს იმის შესახებ თუ რატომ იყო ასეთი ოპტიმიზმი საფუძველს მოკლებული და რატომ თვლიდა იგი ჯერ კიდევ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატის]] დაწყებამდე, რომ საბჭოთა ნაკრები ვერ შეძლებდა ამ ჩემპიონატზე მნიშვნელოვანი წარმატების მიღწევას, მათ შორის ვერც საპრიზო ოთხეულში გასვლას, ვერც სანახაობრივად მიმზიდველი ფეხბურთის ჩვენებას და შესაბამისად, ვერც მაყურებელთა სიმპათიის მოპოვებას. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=13–14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...რამ დაბადა ეს უსაფუძვლო ოპტიმიზმი? შევეცდები მოკლედ ავხსნა მისი მექანიზმი. ბრაზილიელებთან ჩვენმა ფეხბურთელებმა მართლაც შესანიშნავად ითამაშეს. მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს, უპირველეს ყოვლისა, თვით ბრაზილიელების დამსახურება იყო. ბრაზილიელთა თამაშის მანერას ადრეც ვიცნობდით და ესპანეთის ჩემპიონატის შემდგომ მატჩებში ხომ კიდევ ერთხელ დაადასტურეს, რომ ისინი მოწინააღმდეგეს ხელს არ უშლიან თამაშში, აცლიან ბურთის მიღებას, რაც ასე უჭირდათ ჩვენს თავდამსხმელებს შემდგომ მატჩებში. }} აქვეა წარმოდგენილი მისი მოსაზრება მსაჯის მიერ ბრაზილიელთა კარში არდანიშნული პენალტებისა და სპეციალისტების ნაწილში, უმთავრესად ამ მიზეზის გამო შექმნილი იმ წარმოდგენის შესახებ — რომ თითქოს, რომ არა მსაჯის ეს და სხვა საბედისწერო შეცდომები, საბჭოთა ნაკრები შეძლებდა დამარცხების თავიდან არიდებას და შესაძლოა მეტოქის დამარცხებასაც. ამ კონტექსტშივე ეხება იგი ბრაზილიელთა მეკარე პერესის მიერ გაშვებულ გოლსაც. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...შემდეგ გავიხსენოთ რამაზ შენგელიას სწრაფი გასვლა და ნაღდი პენალტი, როცა ესპანელი მსაჯის კასტილიოს სასტვენი უსამართლოდ დუმდა. გავიხსენოთ აგრეთვე ოდნავ უფრო საყოყმანო პენალტი მეორე ტაიმში. პირველი პენალტის მიუცემლობის შემდეგ მსაჯის მიერ თერთმეტმეტრიანი საჯარიმო დარტყმის დანიშვნა ეჭვს აღარ იწვევდა. მსაჯის სასტვენი კვლავ დუმდა. ბუნებრივია, ამ სიტუაციებმა შექმნა ილუზია, რომ ჩვენ შეგვეძლო დაგვემარცხებინა ბრაზილიის უძლიერესი ნაკრები. მაგრამ ეს ილუზია არ უნდა დაუფლებოდა სპეციალისტებს, სპორტულ ჟურნალისტებს, კომენტატორებს. რატომ ვერ გავითვალისწინეთ, როგორი ბურთი გაუვარდა ხელიდან ბრაზილიელთა მეკარე პერესს, რითაც მან პენალტის სამაგიერო საჩუქარი მიართვა საბჭოთა ნაკრებს. }} ზემოაღნიშნული კონტექსტიდანვე გამომდინარე ეხება იგი ბრაზილიელთა მიერ საბჭოთა ნაკრების კარში გატანილ გოლებს, რომლებიც საყოველთაო შეფასებით არათუ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ესპანეთის ჩემპიონატის]], არამედ ზოგადად [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] გატანილი გოლებიდან ერთ-ერთ ყველაზე დასამახსოვრებელ და საუკეთესო გოლებად აღიარეს, მათი უმაღლესი ტექნიკური შესრულებისა და გამორჩეული სილამაზის გამო.<ref name="Socrates (Spain 1982)" /><ref name="Eder (Spain 1982)" /> მათ შორის მოყვანილია მეკარე დასაევის სიტყვები ედერის მიერ გატანილ გოლზე. ამ მოკლე მიმოხილვას წინ უძღვის სამხრეთამერიკელთა ტექნიკური მომზადებისა და სათამაშო კლასის მოკლე ავტორისეული შეფასება და ასევე ორი მოკლე ეპიზოდი ბრაზილიის ნაკრების ისტორიული წარსულიდან. ამონარიდი{{sfn-2|ფანჯიკიძე, გ.|1982|გვ=14}} ნარკვევიდან: {{ციტატა|...რატომ ვერ გავითვალისწინეთ მათი უბრწყინვალესი, თითქმის ზღვრამდის მისული ტექნიკა, გადაცემათა საოცარი სიზუსტე და შეუდარებელი დარტყმები? გავიხსენოთ სოკრატესის მიერ ულამაზესი და უძლიერესი, მოჭრილი დარტყმით გატანილი გოლი მარცხენა ცხრიანში,<ref name="Socrates (Spain 1982)" /> შემდეგ ედერის „ხმელი ფოთოლი“...<ref name="Eder (Spain 1982)" /> უწინ [[დიდი (ფეხბურთელი)|დიდის]] ცნობილ „ხმელ ფოთოლს“ ურტყამდნენ მხოლოდ გაჩერებული ბურთით. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1978#მატჩი მესამე ადგილისათვის|არგენტინაში]] [[ნელინიო]]მ და [[დირსეუ]]მ [[იტალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|იტალიელთა]] კარში ბურთები კვლავ „ხმელი ფოთლით“ გაიტანეს, ოღონდ დაარტყეს მოძრავ ბურთს გარღვევაზე შეჭრილებმა. ამჯერად ედერმა „ხმელი ფოთოლი“ დაარტყა მაშინ, როცა ბურთი ჰაერში იყო. თვითონ საბჭოთა მეკარე რინატ დასაევი წერს: „ედერმა ჩვენს მცველებს შორის ისე მარჯვედ, „ტყვიასავით“ ისროლა ბურთი, რომ მან ჩემს თვალწინ სფეროსებური ელვასავით გაკვესა და წამის რაღაც მეასედში ძელის გვერდით გაეხვია ბადეში“. }} რეზონანსული და ცალკე დისკუსიის საგანი აღმოჩნდა მატჩის მთავარი მსაჯის აუგუსტო ლამო კასტილიოს მიერ დაშვებული შეცდომები, რის შესახებაც არაერთი სტატია გამოქვეყნდა ესპანურ, იტალიურ, ბრიტანულ, ბრაზილიურ თუ საბჭოთა პრესაში.<ref name="Lelo_1982_N118">{{cite news | date = 22 ივნისი, 1982 | title = კვლავ კასტილიოს შესახებ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198566/1/Lelo_1982_N118.pdf | publisher = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], № 118 (7178), გვ. 3. | access-date = 22 იანვარი, 2022 }}</ref><ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა" /> უკლებლივ ყველა სტატიაში დაფიქსირებული იყო ერთსულოვანი შეფასება იმის შესახებ, რომ მთავარი მსაჯის კვალიფიკაცია არ შეესაბამებოდა უმაღლესი საფეხბურთო ფორუმისთვის [[ფიფა]]-ს მიერ დადგენილ სტანდარტებს, რომ მისი მხრიდან დაშვებული იყო მიუტევებელი და უხეში შეცდომები, რამაც მნიშვნელოვანწილად იმოქმედა მატჩის მსვლელობაზე. ამონარიდი<ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა">[http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198563/1/Lelo_1982_N115.pdf „ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა“] // [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელო“'']]. — 17 ივნისი, 1982. — № 115 (7176). — გვ. 3.</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან „ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა“: {{ციტატა|...საერთაშორისო პრესა კვლავ ფართოდ აშუქებს ფეხბურთში მსოფლიო ჩემპიონატის მსვლელობას, ვრცელ კომენტარს უკეთებს მატჩებს, მათ შორის სსრ კავშირისა და ბრაზილიის გუნდების შეხვედრას, ხაზს უსვამს იმ დასანან შეცდომებს მსაჯობაში, რომლებიც არ უნდა ხდებოდეს. ესპანური გაზეთი „ოხა დელ ლუნესი“ ''({{lang-es|Hoja del Lunes}})'' აჭრელებულია ასეთი სათაურებით: „სირცხვილი კასტილიოს“, „გადაიყვანეთ მსაჯი მეორე ჯგუფში“ (ეს გულშემატკივართა ყველაზე დამცინავი შეძახილია არბიტრისთვის). „ასეთ მსაჯს, რასაკვირველია, ადგილი არ უნდა ჰქონდეს მსოფლიო ჩემპიონატზე“. — წერს ამ გაზეთის სპორტული მიმომხილველი. თითქმის ყველა ბრაზილიური გაზეთი აღიარებს ბრაზილია — სსრ კავშირის მატჩის მსაჯის მიკერძოებას. „ღმერთი ბრაზილიელთა მხარეს იყო და, აგრეთვე, არბიტრიც“. — ირონიულად შენიშნავს „ჟურნალ დუ ბრაზილი“. „მატჩი მსოფლიო ჩემპიონატის შესაფერისი იყო“. — ასე დაახასიათა ეს შეხვედრა ავსტრიის საინფორმაციო სააგენტომ. ერთადერთი სუსტი მონაწილე სევილიის სტადიონზე გამართულ ამ გრანდიოზულ სპექტაკლში, აღნიშნავს სააგენტო, რასაკვირველია, იყო ესპანელი მსაჯი კასტილიო.}} საბჭოთა ნაკრების [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტნის]] [[ალექსანდრე ჩივაძე|ალექსანდრე ჩივაძის]] შეფასებით, კასტილიომ არაობიექტურად იმსაჯა. მან ჯერ [[რამაზ შენგელია|შენგელიას]] წაქცევისთვის აშკარა [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]] არ დანიშნა, ხოლო მეორე ტაიმში იმავე შენგელიას მიერ თამაშის წესების სრული დაცვით გატანილი გოლი არ ჩათვალა.<ref>{{cite web|url=https://www.worldsport.ge/ge/page/aleqsandre-chivadze-1982-wlis-mundials-ixsenebs|title=ალექსანდრე ჩივაძე 1982 წლის მუნდიალს იხსენებს|accessdate=4 მაისი, 2020|work=[https://www.worldsport.ge/ge/page/aleqsandre-chivadze-1982-wlis-mundials-ixsenebs worldsport.ge]|quote=''ჩივაძე:'' „...კასტილიომ არაობიექტურად იმსაჯა. მას ყველა პენალტი რომ დაენიშნა, მატჩს გამარჯვებამდე მივიყვანდით.“ ''(მსაჯმა შენგელიას წაქცევისთვის აშკარა პენალტი არ დანიშნა, მეორე ტაიმში კი ასევე შენგელიას სუფთად გატანილი გოლი გააუქმა – ი.ნ.).''|archiveurl=https://archive.today/20200504171323/https://www.worldsport.ge/ge/page/aleqsandre-chivadze-1982-wlis-mundials-ixsenebs|archivedate=2020-05-04}}</ref> კასტილიომ მსაჯობასთან დაკავშირებით მსგავსი შეფასებები გაკეთდა ვიქტორ პონედელნიკის, [[ეუსებიო]]ს, [[ალფრედო დი სტეფანო|დი სტეფანოსა]] და სხვათა მხრიდან. რაც შეეხება [[ტელე სანტანა|სანტანას]], მან შეფასების გაკეთებისგან თავი შეიკავა. ამონარიდები<ref name="ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა" /><ref name="მატჩის შემდეგ"/> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიებიდან: {{ციტატა|...[[ტელე სანტანა|სანტანას]] ჰკითხეს, რას იტყოდა ესპანელი მსაჯის კასტილიოს დუმილზე, როცა ბრაზილიელებმა საჯარიმო მოედანზე მოცელეს [[რამაზ შენგელია|შენგელია]]. პასუხი დიპლომატიური იყო: „მე უფლება არა მაქვს მსაჯების საქმეში ჩავერიო“. წარსულში ცნობილმა საბჭოთა ფეხბურთელმა ვიქტორ პონედელნიკმა კი, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატს ესწრება როგორც „სოვეტსკი სპორტის“ კორესპონდენტი, უყოყმანოდ თქვა, რომ [[პენალტი (ფეხბურთი)|თერთმეტმეტრიანი]] გარდაუვალი იყო. მისი აზრი გაიზიარა ცნობილმა [[პორტუგალიელები|პორტუგალიელმა]] [[ეუსებიო]]მ, [[ალფრედო დი სტეფანო|დი სტეფანომ]] კი კასტილიოს მოქმედებას „ფატალური“ უწოდა.}} {{ციტატა|...„ბრაზილიამ საბჭოთა ნაკრები დაამარცხა მსაჯის შემწეობით“ — ასეთი სათაურით მოათავსა სევილიის სპეციალური კორესპონდენტის რეპორტაჟი იტალიურმა გაზეთმა „კორიერე დელო სპორტმა“ ''({{lang-it|Corriere dello Sport}})''. იტალიური პრესა, ფეხბურთის მიმომხილველები თითქმის ერთსულოვანნი არიან იმაში, რომ ესპანელი არბიტრი უხეში შეცდომებით მსაჯობდა. „კასტილიომ საბჭოთა გუნდი „დასაჯა“, როცა ორი პენალტი არ დანიშნა ბრაზილიელთა კარში“. — ასკვნის „კორიერე დელა სერა“ ''({{lang-it|Corriere della Sera}}).}} შეხვედრის კიდევ ერთი მონაწილის [[თენგიზ სულაქველიძე|თენგიზ სულაქველიძის]] შეფასებით, მიუხედავად იმისა, რომ „ვარსკვლავებით დახუნძლული“ [[ბრაზილიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ბრაზილია]] არათუ შეხვედრის, არამედ [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|ჩემპიონატის]] ფავორიტად ითვლებოდა,<ref name="ბრაზილიელები ერთხმად აღიარებული ფავორიტები არიან" /> მატჩის პირველ ტაიმში თანაბარი თამაში მიმდინარეობდა,<ref name="დავით-თავართქილაძე" /> საბჭოთა ნაკრები მეტოქეს არაფერში ჩამოუვარდებოდა<ref name="საინტერესო მატჩი" /> და შენგელიას წაქცევისთვის არდანიშნული თერთმეტმეტრიანის მიუხედავად ანგარიშშიც დაწინაურდა.<ref name="დავით-თავართქილაძე" /> მეორე ტაიმის ნახევარზე მეტი იყო გასული და საბჭოთა გუნდი კარს კვლავ მშრალად ინარჩუნებდა, ამასთან მეორე ტაიმში შენგელიამ გოლიც გაიტანა, მაგრამ მსაჯმა უსაფუძვლოდ დააფიქსირა [[თამაშგარე]] და ბურთი არ ჩათვალა.<ref name="ფეხბურთში ბრაზილიის ზემოთ არაფერია" /><ref name="დავით-თავართქილაძე" /> თუმცა მატჩის ბოლო ოცი წუთისთვის უმთავრესად დაღლილობისა და გარკვეულწილად შეხვედრისწინა არასათანადო მომზადების გამო გუნდი მზად არ აღმოჩნდა იმისათვის, რომ მეტოქის თანდათან მზარდი უპირატესობა გაენეიტრალებინა, დაწოლისთვის ბოლომდე გაეძლო და სასურველი ანგარიში შეენარჩუნებინა.<ref name="დავით-თავართქილაძე" /><ref name="დავით თავართქილაძე">{{cite web |url=https://www.sarbieli.com/2017/09/29/%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9B%E1%83%90-%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%AB%E1%83%95/ |title=ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო |accessdate=4 მაისი, 2020 |work=დავით თავართქილაძე |archiveurl=https://archive.today/20200504180240/https://www.sarbieli.com/2017/09/29/%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9B%E1%83%90-%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%AB%E1%83%95/ |archivedate=2020-05-04 }}</ref><ref group="კომ.">ასე იყო თუ ისე, მეორე ტაიმის ნახევარზე მეტი იყო გასული, ბურთი არ გაგვიშვია, მაგრამ ბოლო ოცი წუთისთვის მზად არ აღმოვჩნდით – დავიღალეთ, თავი იჩინა არასათანადო მომზადებამ – ტურნირის დაწყებამდე მოსკოვში, ნოვოგორსკის ბაზაზე ვიყავით შეკრებაზე და ესპანეთში ბრაზილიასთან თამაშის წინა დღეს ჩავფრინდით. მოკლედ, მატჩის ბოლოს ჯანი აღარ შეგვრჩა და ორი ბურთიც გავუშვით – სოკრატესი მარჯვნიდან შემოვიდა ჩვენს საჯარიმოში და რინატ დასაევს ახლო კუთეში გაუტანა, ხოლო ედერმა ისეთი შორეული დარტყმა შეასრულა, რომ ბურთმა უცნაური ტრაექტორია მოხაზა და დასაევიც უძლური აღმოჩნდა, რეაგირება ვერ მოახერხა.</ref> {{football box |date= [[14 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-sssr" /> |time= 21:00 <ref name="CEST">{{cite web|url=https://www.timeanddate.com/time/zones/cest |title=CEST – Central European Summer Time|accessdate=3 მაისი, 2020 }}</ref><ref group="კომ.">Time and Date AS 1995–2020 // Also known as: CEDT – Central European Daylight Time, ECST – European Central Summer Time. Central European Summer Time (CEST) is 2 hours ahead of Coordinated Universal Time (UTC). This time zone is a Daylight Saving Time time zone and is used in: Europe, Antarctica. This time zone is often called Central European Summer Time.</ref> |team1= {{fb-rt|BRA|1968}} |score= 2–1 |report= [https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/791/#match-lineups ანგარიში] |team2= {{fb|URS}} |goals1= [[სოკრატესი]] {{გოლი|75}}<br />[[ედერი]] {{გოლი|88}} |goals2 = [[ანდრეი ბალი|ბალი]] {{გოლი|34}} |stadium = [[რამონ სანჩეს პისხუანი (სტადიონი)|„ესტადიო რამონ სანჩეს პისხუანი“]], [[სევილია]] |attendance= 68 000 <ref name="soccerway-brazil-ussr">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/14/world/world-cup/brazil/ussr/156723/ |title=Brazil vs Soviet Union 2–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-sssr">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147624-braziliya-sssr-21 |title=Бразилия 2:1 СССР. 14.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Рамон Санчес Писхуан». FootballFacts.ru}}</ref> |referee= აუგუსტო ლამო კასტილიო ([[ესპანეთი]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = ბრაზილია }} |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82h | pattern_b = _sovietunion82h | pattern_ra = _sovietunion82h | pattern_sh = _adidasred | pattern_so = _3_stripes_white | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = FFFFFF | socks = EE0000 | title = სსრ კავშირი }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''21'''||[[დირსეუ]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|46}} |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|46}} |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|74}} |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|89}} |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |[[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახ]] ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |[[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავ]] ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|89}} |- |[[მცველი (ფეხბურთი)|მცვ]] ||'''18'''||[[იური სუსლოპაროვი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|74}} |- |[[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკ]] ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ვიქტორიანო სანჩეს არმინიო ([[ესპანეთი]]) <br />ხოსე ლუის გარსია კარიონი ([[ესპანეთი]]) |} ===შოტლანდია — ახალი ზელანდია=== ჯგუფის მეორე შეხვედრას შოტლანდიისა და ახალი ზელანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედამ“ [[15 ივნისი|15 ივნისს]] უმასპინძლა და მის სანახავად სტადიონის ტრიბუნებზე 36 ათასმა გულშემატკივარმა მოიყარა თავი. გუნდები მოედანზე [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკელმა]] მსაჯმა დევიდ სტენლი სოკამ<ref group="კომ.">დევიდ სტენლი სოკა ({{lang-en|David Stanley Socha}}; დ. 27 სექტემბერი, 1938) is a former soccer referee from the United States. He is best known for supervising two matches in the FIFA World Cup, one in 1982 and one in 1986. [https://news.google.com/newspapers?nid=2507&dat=19820614&id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=6602,2932106&hl=en The 1982 match between Scotland and New Zealand] marked the first World Cup match ever supervised by an American referee. // ოფიციალური სტატისტიკური მონაცემებით ამერიკელ მსაჯთაგან ფეხბურთის ისტორიაში მას პირველს ერგო პატივი, როგორც მატჩის მთავარ არბიტრს — ემსაჯა მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალური ეტაპის შეხვედრა.</ref> გამოიყვანა. როგორც წინასამატჩო განწყობის, ისე ამ შეხვედრის შესახებ სპორტულ მედიაში გამოთქმულ მოსაზრებათა მიხედვით შოტლანდიელებს არ უნდა გასჭირვებოდათ ჩემპიონატის დებიუტანტთა დამარცხება, რამდენადაც ჯოკ სტეინის შეგირდები კლასითაც და გამოცდილებითაც მეტოქეს მნიშვნელოვნად აღემატებოდნენ. [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალზელადიელებისთვის]] ვითარებას კიდევ უფრო ართულებდა ის გარემოება, რომ საწვრთნელი მატჩის დროს მიღებული [[ტრავმა|ტრავმის]] გამო, მათი ერთ-ერთი წამყვანი მოთამაშე გრანტ ტერნერი გუნდს შოტლანდიელთა წინააღმდეგ თამაშში ვეღარ დაეხმარებოდა.<ref name="შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198563/1/Lelo_1982_N115.pdf |title=შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს|accessdate=6 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 17 ივნისი, 1982. — № 115 (7176). — გვ. 3.}}</ref> როგორც მოსალოდნელი იყო, თამაში შოტლანდიელთა უპირატესობით წარიმართა. მატჩის დასაწყისშივე, მათ მიერ განხორციელებულმა რამდენიმე სახიფათო შეტევამ შედეგი ვერ მოიტანა, თუმცა იმთავითვე ცხადი გახდა, რომ გოლის გატანა მხოლოდ დროის ამბავი იყო. ამაში მალე ყველა დარწმუნდა, როდესაც მე-18 წუთზე, ჯერ [[კენი დალგლიში|დალგლიშმა]] გახსნა ანგარიში, ხოლო შემდეგ 29-ე და 32-ე წუთებზე ჯონ უორკმა, სამი წუთის ინტერვალში მოწინააღმდეგის კარი ორჯერ აიღო და შოტლანდიამ შეხვედრა ანგარიშით 3–0 წაიყვანა. პირველი ნახევარი ასევე დამთავრდა და მატჩის დამსწრეთაგან უმრავლესობას საქმე მოთავებულად, ხოლო მეორე ტაიმის ჩატარება უბრალო ფორმალობად მიაჩნდა. თუმცა ყველასათვის და პირველ რიგში შოტლანდიელთათვის მოულოდნელად, მეორე ნახევარში ახალზელანდიელებს თამაში წაუვიდათ. მათ ჯერ სტივ სამნერის, ხოლო შემდეგ სტივ ვუდინის გოლებით ანგარიში მინიმუმამდე შეამცირეს, შესაბამისად — 54-ე და 64-ე წუთებზე. თამაშის სადავეების ხელიდან გაშვების საფრთხემ მალევე გამოაფხიზლა შოტლანდიელები. მათ კვლავ აამუშავეს დროებით მოშვებული თავიანთი სიმძლავრეები და გუნდის მეთერთმეტე ნომრის, ჯონ რობერტსონის, შემდეგ კი შეცვლაზე შემოსული სტივ არჩიბალდის გოლებით მატჩი ლოგიკურ დასასრულამდე მიიყვანეს. ასეთ ვითარებაში რაიმეს შესაცვლელად ახალი ზელანდიის ნაკრებს საკმარისი არც მონდომება და აღარც ენერგია შერჩა. როგორც შემდგომ განვითარებულმა მოვლენებმა ცხადყო, ეს იყო მაქსიმუმი, რისი ჩვენებაც უმაღლეს საფეხბურთო ფორუმზე ამ ფორმაციის [[ახალი ზელანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ახალი ზელანდიის ნაკრებს]] შეეძლო. VI ჯგუფის მეორე შეხვედრა შოტლანდიელთა კანონზომიერი და დამაჯერებელი გამარჯვებით, ანგარიშით — 5–2 დამთავრდა.<ref name="შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს" /> {{football box |date=[[15 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|SCO}} |score=5–2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1051/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[კენი დალგლიში|დალგლიში]] {{გოლი|18}}<br />[[ჯონ უორკი|უორკი]] {{გოლი|29||32}}<br />[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] {{გოლი|73}}<br />[[სტივ არჩიბალდი|არჩიბალდი]] {{გოლი|79}} |goals2=[[სტივ სამნერი|სამნერი]] {{გოლი|54}}<br />[[სტივ ვუდინი|ვუდინი]] {{გოლი|64}} |stadium= „ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=36 000 <ref name="soccerway-scotland-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/15/world/world-cup/scotland/new-zealand/156722/ |title=Scotland vs New Zealand 5–2|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-shotlandiya-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270294-shotlandiya-novaya-zelandiya-52 |title=Шотландия 5:2 Новая Зеландия. 15.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=დევიდ სტენლი სოკა ([[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = ახალი ზელანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ევანსი (ფეხბურთელი)|ალან ევანსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|83}} <ref group="კომ.">ქართულ, რუსულ და ევროპულ სპორტულ მედიაში წლების განმავლობაში უმთავრესად დამკვიდრებული იყო და დღემდე დამკვიდრებულია არა სტრაქანი, არამედ — ''სტრაჩანი''. მისი გვარის წარმოთქმის გარშემო დღემდე აზრთა სხვადასხვაობაა, თუმცა ფეხბურთელის გვარის ეტიმოლოგიიდან გამომდინარე დარგის სპეციალისტების მოსაზრებით, მისი მართებული ფორმაა — სტრაქანი ({{lang-en|Gordon David Strachan}}; {{IPAc-en|ˈ|s|t|r|æ|x|ə|n}} or {{IPAc-en||s|t|r|ɔː|n}})</ref><ref>{{cite web|url=http://www.clanstrachan.org/history/pronunciation.html|title=Strachan: Name Meaning and Pronunciation |accessdate=3 მაისი, 2020 |work=Clan Strachan Society // by Jim Strachan (/stra-khan/), FSA Scot. Contributions from Dr. Philip Smith, PhD Linguistics and learned Gaelic speaker. Revised: 23 June 2019}}</ref> |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |თავ ||'''9''' ||[[ალან ბრაზილი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|53}} |- |თავ ||'''8''' ||[[კენი დალგლიში]] |- |თავ ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|83}} |- |თავ ||'''15'''||[[ჯო ჯორდანი]] |- |თავ ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|53}} |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ბობი ალმონდი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|66}} |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |მცვ ||'''11'''||[[სემ მალკოლმსონი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|77}} |- |ნახ ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |ნახ ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] |- |ნახ ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |თავ ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] <ref>{{YouTube|Bah5aHOihWk|Wynton Rufer}}. ''mrtoppdogg86''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 27 მაი. 2014.</small></ref> |- |თავ ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|66}} |- |თავ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] |- |თავ ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|77}} |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />თომსონ ჩანი ([[ჰონგ-კონგი]]) <br />იუსეფ ალღული ([[ლიბია]]) |} ===ბრაზილია — შოტლანდია=== ჯგუფის მესამე შეხვედრა [[18 ივნისი|18 ივნისს]], ბრაზილიისა და შოტლანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[სევილია]]ში, „ესტადიო ბენიტო ვილიამარინზე“ გაიმართა და მის სანახავად 47 ათასზე მეტი ფეხბურთის მოყვარული შეიკრიბა. გუნდები მოედანზე [[კოსტა-რიკა|კოსტა-რიკელმა]] მსაჯმა ლუის პაულინო სილესმა გამოიყვანა. უკვე საყოველთაოდ მიღებულ და დამკვიდრებულ ფაქტად აღიქმებოდა, რომ ბრაზილიელები ნებისმიერ მატჩში უპირობო ფავორიტებად მოიაზრებოდნენ. იმდენად ბუნებრივი, თვალსაჩინო და კანონზომიერი იყო ეს მოცემულობა, რომ საწინააღმდეგო მოსაზრება არავის, მათ შორის არც შოტლანდიელებს გამოუთქვამთ. შოტლანდიელთა მთავარი მწვრთნელის წინასამატჩო განცხადებებიდან, მხოლოდ ერთი დასკვნის გაკეთების შესაძლებლობა რჩებოდა, რომლის შინაარსს, მასში ჩადებულ წინასწარ მარცხს შეგუებული ადამიანის ერთგვარი კაპიტულანტური განწყობის მიუხედავად, ბევრი მიმომხილველი ერთობ რაციონალურ ახსნასაც უძებნიდა; კერძოდ, ჯოკ სტეინი თვლიდა, რომ თავის გუნდს აქცენტი არა ბრაზილიის, არამედ სსრ კავშირის წინააღმდეგ გასამართ მომდევნო მატჩზე უნდა გაეკეთებინა, რაც მისი აზრით გადამწყვეტი იქნებოდა ჯგუფიდან გამსვლელი გუნდის გამოსავლენად. ხოლო ბრაზილიასთან მაქსიმალური ძალისხმევით თამაში, ამ უკანასკნელთა უპირობო სიძლიერისა და ჯგუფში არსებულ ძალთა ბალანსიდან გამომდინარე, სტრატეგიული მოსაზრებით მას მიზანშეუწონლად და გაუმართლებლად მიაჩნდა. ამონარიდი<ref name="გათამაშების „რიგითი“ დღეები">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198565/1/Lelo_1982_N117.pdf |title=გათამაშების „რიგითი“ დღეები|accessdate=7 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 20 ივნისი, 1982. — № 117 (7178). — გვ. 3.}}</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...შოტლანდიელთა მწვრთნელმა ჯოკ სტეინმა თავის ინტერვიუში ამას წინათ განაცხადა, რომ არ ეთანხმება მათ, ვინც შოტლანდიის გუნდი აუტსაიდერებს მიაკუთვნა. განაცხადა, რომ პრობლემები არ იყო ახალზელანდიელებთან მატჩში, დასაშვებად მიაჩნია მარცხი ბრაზილიელებთან და ყველაფერი უნდა გადაწყვიტოს შოტლანდია-სსრ კავშირის გუნდების შეხვედრამ. }} {{ციტატა|...ბრაზილია-შოტლანდიის მატჩის წინ სტეინმა კიდევ ერთი განცხადება გააკეთა: „ეს მატჩი მაინცდამაინც არ მაწუხებს, უფლებას ვაძლევ საკუთარ თავს დავასვენო კიდეც რამდენიმე წამყვანი ფეხბურთელი, რათა ყველაფერი გავაკეთოთ სსრ კავშირთან მატჩშიც.“ მართლაც, მან ოდნავ შეცვლილი შემადგენლობა გამოიყვანა ბრაზილიელებთან. }} როგორც მოსალოდნელი იყო, თამაში ბრაზილიელთა უპირატესობით წარიმართა. ინიციატივა მათ მატჩის დასაწყისიდანვე ხელთ იგდეს და ჩვეულ სტილში ფართო ფრონტით, გაშლილად ცდილობდნენ მეტოქეთა დაცვითი ზღუდეების დაძლევას. მოედნის ყველა მონაკვეთზე ბრაზილიელთა დომინირების მიუხედავად, პირველი ბურთი შოტლანდიელებმა შეაგდეს. მატჩის მე-18 წუთზე დევიდ ნერიმ უძლიერესი და უზუსტესი დარტყმით ანგარიში გახსნა.<ref>{{YouTube|jn7wz-wCYyA|1982 (June 18) Brazil 4-Scotland 1 (World Cup)}}. ''sp1873''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 იან. 2012.</small></ref>{{sfn-2|Мамаладзе, Т.|1983|გვ=40, 208}} წინა შეხვედრის მსგავსად ბრაზილიელები ამჯერადაც მდევრის როლში აღმოჩნდნენ. გაშვებულ გოლს ოდნავადაც არ უმოქმედია მათზე და ისინიც ჩვეულებისამებრ, აუღელვებლად, ზედმეტი ძალების დაძაბვის გარეშე, თუმცა საკმარისად მძლავრად და მეთოდურად შეუდგნენ [[შოტლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შოტლანდიელთა]] საკითხის მოგვარებას. 33-ე წუთზე [[ზიკო]]მ ასევე უძლიერესი და უზუსტესი საჯარიმო დარტყმით ანგარიში გაათანაბრა — 1–1.<ref name="Steven-Pye">{{cite web |url=https://www.theguardian.com/football/that-1980s-sports-blog/2014/jul/02/brazil-1982-world-cup-goals-ranked-15 |title=Ranking all 15 of Brazil's goals at the 1982 World Cup |last=Pye |first=Steven |date=<small>2 ივლისი, 2014</small> |website=https://www.theguardian.com/international |publisher=The Guardian |work= |access-date=7 მაისი, 2020}}</ref><ref group="კომ.">5) Zico v Scotland // Jimmy Hill described David Narey's wonderful strike as a "toe-poke" but it certainly woke up the Brazilians. Zico's equaliser from a trademark Brazilian free-kick ended any Scottish dreams and left the hapless Alan Rough (another unwanted prefix) in his usual position of standing still after being outfoxed by a South American at a World Cup. Zico's curling effort was so precise that it clipped the post before going in, a postage stamp goal that would contribute to Scotland being home "before the postcards", in the words of Tommy Docherty.</ref> პირველი ნახევარი ამ ანგარიშით დამთავრდა. შესვენების შემდეგ განვითარებულმა მოვლენებმა, სრულად დაადასტურეს შოტლანდიელთა მთავარი მწვრთნელის წინასამატჩო განცხადებების დროს მოტანილი არგუმენტების მართებულობა. ბრაზილიელებმა ნამდვილი საფეხბურთო სპექტაკლი წარმოადგინეს და დამატებით, ერთმანეთზე უკეთესი სამი გოლი შესთავაზეს მაყურებელს. ჯერ [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარმა]], [[ფეხბურთის წესები|კუთხურის]] გათამაშებისას თავური დარტყმით,<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">15) Oscar v Scotland // Oh Scotland. To be outdone by Brazilian magic is one thing, but to concede a goal that would not have been out of place at Somerset Park or Palmerston Park (Google them), must have had Scottish fans tearing out their hair. John Motson described Oscar's near-post header from Junior's corner as "a real British goal for you, if you like," and he was right. What Alan Hansen made of Graeme Souness's tracking of Oscar is unknown, but at least it wasn't as bad as this.</ref> შემდეგ [[ედერი|ედერმა]]<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">3) Eder v Scotland // Poor Alan Rough. There was very little the Scotland goalkeeper could do when beaten for a third time on the evening, apart from look skywards and follow the ball in bewilderment as Eder's delicious chip drifted into the net. The Brazilian was known as "the Cannon", but he displayed his graceful side for this goal. A quite beautiful goal.</ref> და ბოლოს [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაომ]]<ref name="Steven-Pye" /><ref group="კომ.">9) Falcao v Scotland // Surely Scotland had suffered enough as the end of their Brazilian nightmare neared? But no, there was more to come. Falcao's rasping finish from outside the box – again in off the post – capped a fine comeback and provided the icing on the cake during a performance of stunning artistry. Many a player may have taken a touch after Socrates' lay-off, some may have tried to do what Falcao actually did, but few could have matched the power and accuracy of the Roma man.</ref> საკონტროლო ამხანაგური მატჩებისთვის დამახასიათებელი სიმსუბუქით დაასრულეს საფეხბურთო ხელოვნების უმაღლეს დონეზე შესრულებული კომბინაციები. VI ჯგუფის მესამე შეხვედრა ბრაზილიელთა კანონზომიერი და დამაჯერებელი გამარჯვებით, ანგარიშით — 4–1 დამთავრდა. ამონარიდი<ref name="გათამაშების „რიგითი“ დღეები" /> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...აქ ბრაზილიელებმა თავიანთი „ტრადიციული“ პირველი გოლი გაუშვეს საკუთარ კარში მე-18 წუთზე ნერის დარტყმის შემდეგ, მაგრამ უკვე პირველი ტაიმის დასასრულისთვის „ბრაზილიური მანქანა“ სრული სიმძლავრით ამუშავდა. ზიკომ 33-ე წუთზე საპასუხო ბურთი გაიტანა, შესვენების შემდეგ კი ოსკარმა, ედერმა და ფალკაომ საბოლოოდ „გაუსწორეს ანგარიში“ შოტლანდიის ნაკრებს — 4:1. }} {{football box |date=[[18 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|BRA|1968}} |score=4–1 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/790/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|SCO}} |goals1=[[ზიკო]] {{გოლი|33}}<br />[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] {{გოლი|48}}<br />[[ედერი]] {{გოლი|63}}<br />[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი|87}} |goals2=[[დევიდ ნერი|ნერი]] {{გოლი|18}} |stadium=„ესტადიო ბენიტო ვილიამარინი“, [[სევილია]] |attendance=47 379 <ref name="soccerway-brazil-scotland">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/18/world/world-cup/brazil/scotland/156721/ |title=Brazil vs Scotland 4–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="soccerway-brazil-ussr">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/14/world/world-cup/brazil/ussr/156723/ |title=Brazil vs Soviet Union 2–1|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-shotlandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270302-braziliya-shotlandiya-41 |title=Бразилия 4:1 Шотландия. 18.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Бенито Вильямарин». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=ლუის პაულინო სილესი ([[კოსტა-რიკა]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = ბრაზილია }} |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] |- |მცვ ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |ნახ ||'''5''' ||[[ტონინიო სერეზო]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |თავ ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|80}} |- |თავ ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |თავ ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|80}} |- |მეკ ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |მცვ ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] |- |ნახ ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|65}} |- |ნახ ||'''16'''||[[ეისა ჰარტფორდი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|68}} |- |თავ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] |- |თავ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] |- |თავ||'''8''' ||[[კენი დალგლიში]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|65}} |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ალექს მაკლიში]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|68}} |- |თავ||'''19'''||[[პოლ სტაროკი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />თომსონ ჩანი ([[ჰონგ-კონგი]]) <br />ადოლფ პროკოპი ([[გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა|გდრ]]) |} ===სსრ კავშირი — ახალი ზელანდია=== ჯგუფის მესამე შეხვედრა [[19 ივნისი|19 ივნისს]], სსრ კავშირისა და ახალი ზელანდიის ეროვნულ გუნდებს შორის [[მალაგა|მალაგის]] „ესტადიო ლა-როსალედაზე“ შედგა, რომელსაც 19 ათასი მაყურებელი დაესწრო. გუნდები მოედანზე [[ლიბია|ლიბიელმა]] მსაჯმა იუსეფ მოჰამედ ელ ღულმა გამოიყვანა. ამონარიდი<ref name="„ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ">{{cite web|url=http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/198566/1/Lelo_1982_N118.pdf |title=„ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ|accessdate=19 მაისი, 2020 |work=„ლელო“. — 22 ივნისი, 1982. — № 118 (7179). — გვ. 3.}}</ref> [[ლელო (გაზეთი)|''„ლელოს“'']] სტატიიდან: {{ციტატა|...19 ივნისს [[მალაგა]]ში ერთმანეთს შეხვდნენ სსრ კავშირისა და ახალი ზელანდიის გუნდები. ახალზელანდიელთა მწვრთნელმა ჯონ ედსჰედმა<ref group="კომ.">სტატიაში ახალზელანდიელთა მწვრთნელის ჯონ ედსჰედის გვარი მცდარი ფორმით არის წარმოდგენილი, რადგან მართებულია — ჯ. ედსჰედმა და არა — ჯ. ედშუდმა, როგორც სტატიაშია. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=1T_dS6A2lCI&feature=youtu.be&t=12 Introducing John Adshead]. ''82 And All That''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 17 სექ. 2016.</small></ref> წინა დღეს განაცხადა, რომ მის გუნდს განზრახული აქვს სიურპრიზი შესთავაზოს მეტოქეს, თვით მას კი სურს გარკვეული გადაადგილებანი მოახდინოს გუნდში. რა სიურპრიზი შეეძლოთ მოეხდინათ ახალზელანდიელებს? მათ გააძლიერეს დაცვა, ნახევარდაცვის რგოლს ამოცანად დაუსახეს რამდენადაც შეეძლო დაეყოვნებინა ბურთი შუა მინდორში და არ მიეცა მეტოქისთვის ხანგრძლივი შეტევის წარმოების საშუალება, თავდამსხმელები კი მოულოდნელი, სწრაფი კონტრიერიშებისთვის მოამზადეს. დასაწყისში ახალზელანდიელებმა მართლაც შეძლეს ამ ამოცანის შესრულება, მაგრამ საბჭოთა ფეხბურთელები სულ უფრო მეტად ეუფლებოდნენ ინიციატივას. 23-ე წუთზე გავრილოვმა გახსნა ანგარიში, შესვენების შემდეგ კი ბლოხინმა და ბალტაჩამა კიდევ ორი ბურთი გაიტანეს მოპირდაპირე კარში — 3:0. ახალზელანდიელთა მეკარეს ფრენკ ვან ჰატუმს<ref group="კომ.">სტატიაში ახალზელანდიელთა მეკარის ფრენკ ვან ჰატუმის გვარი მცდარი ფორმით არის წარმოდგენილი, რადგან მართებულია — ფ. ვან ჰატუმს და არა — ფ. ვან ხატუმს, როგორც სტატიაშია. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=tMmHglmhj6A&feature=youtu.be&t=27 New Zealand goalkeeper turned President]. ''FIFATV ''.</ref> ამ დღს დიდი შრომა გარდახდა, მაგრამ სამი ბურთი მაინც გაუშვა, ამასთან, ანგარიში შეიძლება მეტიც ყოფილიყო, შენგელიას რომ ზუსტად გამოეყენებინა რამდენიმე კარგი გადაცემა. გაზეთებმა ერთხმად აღნიშნეს, რომ ს. ბალტაჩას მიერ ახალზელანდიელთა კარში გატანილი გოლი 1100-ეა მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიაში. ყველამ კარგად იცოდა, რომ ეს მატჩი საბჭოთა ფეხბურთელებს უნდა მოეგოთ სულ ცოტა 2 ბურთის უპირატესობით, რომ შოტლანდიის გუნდთან შეხვედრის წინ გარკვეული გარანტია შეექმნათ თავიანთთვის. }} {{football box |date=[[19 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|URS}} |score=3–0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1054/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[იური გავრილოვი|გავრილოვი]] {{გოლი|24}}<br />[[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინი]] {{გოლი|48}}<br />[[სერგეი ბალტაჩა|ბალტაჩა]] {{გოლი|68}} |stadium=„ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=19 000 <ref name="soccerway-ussr-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/19/world/world-cup/ussr/new-zealand/156720/ |title=Soviet Union vs New Zealand 3–0|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-sssr-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147625-sssr-novaya-zelandiya-30 |title=СССР 3:0 Новая Зеландия. 19.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=იუსეფ ელ ღული ([[ლიბია]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82h | pattern_b = _sovietunion82h | pattern_ra = _sovietunion82h | pattern_sh = _adidas_red | pattern_so = _3_stripes_white | leftarm = FF0000 | body = FF0000 | rightarm = FF0000 | shorts = FFFFFF | socks = FF0000 | title = სსრ კავშირი }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = ახალი ზელანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |ნახ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |ნახ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|46}} |- |ნახ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |ნახ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|79}} |- |თავ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] |- |თავ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |ნახ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|46}} |- |მცვ ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |თავ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] |- |მცვ ||'''16'''||[[სერგეი როდიონოვი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|79}} |- |მეკ ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |ნახ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] |- |ნახ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] |- |თავ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] |- |თავ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] |- |მცვ ||'''11'''||[[სემ მალკოლმსონი]] |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |თავ||'''19'''||[[ბილი მაკქლიური]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ემილიო სორიანო ალადრენი ([[ესპანეთი]]) <br />ქლაივ უაითი ([[ინგლისი]]) |} ===სსრ კავშირი — შოტლანდია=== {{football box |date=[[22 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|URS}} |score=2–2 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/1071/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|SCO}} |goals1=[[ალექსანდრე ჩივაძე|ჩივაძე]] {{გოლი|59}}<br />[[რამაზ შენგელია|შენგელია]] {{გოლი|84}} |goals2=[[ჯო ჯორდანი|ჯორდანი]] {{გოლი|15}}<br />[[გრემ სუნესი|სუნესი]] {{გოლი|86}} |stadium=„ესტადიო ლა-როსალედა“, [[მალაგა]] |attendance=45 000 <ref name="soccerway-ussr-scotland">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/22/world/world-cup/ussr/scotland/156719/ |title=Soviet Union vs Scotland 2–2|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-sssr-shotlandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/147626-sssr-shotlandiya-22 |title=СССР 2:2 Шотландия. 22.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Малага, Стадион «Ла-Розаледа». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=ნიკოლაე რაინეა ([[რუმინეთი]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _sovietunion82a | pattern_b = _sovietunion82a | pattern_ra = _sovietunion82a | pattern_sh = _adidas_red | pattern_so = _3_stripes_red | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = სსრ კავშირი }} |{{Football kit | pattern_la = _whiteborder | pattern_b = _whitecollar | pattern_ra = _whiteborder | pattern_sh = | pattern_so = _whitestripe | leftarm = 1A2D69 | body = 1A2D69 | rightarm = 1A2D69 | shorts = FFFFFF | socks = CD2626 | title = შოტლანდია }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[რინატ დასაევი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ალექსანდრე ჩივაძე]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |მცვ ||'''6''' ||[[ანატოლი დემიანენკო]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[სერგეი ბალტაჩა]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[თენგიზ სულაქველიძე]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[ვლადიმერ ბესონოვი]] |- |ნახ ||'''14'''||[[სერგეი ბოროვსკი]] |- |ნახ ||'''12'''||[[ანდრეი ბალი]] |- |თავ ||'''7''' ||[[რამაზ შენგელია]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|88}} |- |თავ ||'''9''' ||[[იური გავრილოვი]] |- |თავ ||'''11'''||[[ოლეგ ბლოხინი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |ნახ ||'''10'''||[[ხორენ ოგანესიანი]] |- |ნახ ||'''13'''||[[ვიტალი დარასელია]] |- |თავ||'''15'''||[[სერგეი ანდრეევი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|88}} |- |მცვ ||'''18'''||[[იური სუსლოპაროვი]] |- |მეკ ||'''22'''||[[ვიაჩესლავ ჩანოვი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[კონსტანტინე ბესკოვი]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ალან რაფი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ვილი მილერი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[დევიდ ნერი]] |- |მცვ ||'''5''' ||[[ალან ჰანსენი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ფრენკ გრეი]] |- |ნახ ||'''7''' ||[[გორდონ სტრაქანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|71}} |- |ნახ ||'''4''' ||[[გრემ სუნესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) || {{yel|5}} |- |ნახ ||'''10'''||[[ჯონ უორკი]] |- |თავ ||'''18'''||[[სტივ არჩიბალდი]] |- |თავ ||'''15'''||[[ჯო ჯორდანი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|71}} |- |თავ ||'''11'''||[[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|ჯონ რობერტსონი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მცვ ||'''2''' ||[[დენი მაკგრეინი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|71}} |- |თავ ||'''9''' ||[[ალან ბრაზილი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|71}} |- |მეკ ||'''12'''||[[ჯორჯ ვუდი (ფეხბურთელი)|ჯორჯ ვუდი]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ალექს მაკლიში]] |- |თავ ||'''19'''||[[პოლ სტაროკი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=3|[[ჯოკ სტეინი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />ალოიზი იარგუზი ([[პოლონეთი]]) <br />ალექსის პონეტი ([[ბელგია]]) |} ===ბრაზილია — ახალი ზელანდია=== {{football box |date=[[23 ივნისი]], [[1982]] <ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya" /> |time=21:00 <ref name="CEST" /> |team1={{fb-rt|BRA|1968}} |score=4–0 |report=[https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/matches/match/789/#match-lineups ანგარიში] |team2={{fb|NZL}} |goals1=[[ზიკო]] {{გოლი|28||31}}<br />[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი|64}}<br />[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] {{გოლი|70}} |stadium=„ესტადიო ბენიტო ვილიამარინი“, [[სევილია]] |attendance=43 000 <ref name="soccerway-brazil-new-zealand">{{cite web|url=https://gh.soccerway.com/matches/1982/06/23/world/world-cup/brazil/new-zealand/156718/ |title=Brazil vs New Zealand 4–0|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Soccerway}}</ref><ref name="footballfacts-braziliya-novaya-zelandiya">{{cite web|url=http://footballfacts.ru/matches/270315-braziliya-novaya-zelandiya-40 |title=Бразилия 4:0 Новая Зеландия. 23.06.1982|accessdate=4 მაისი, 2020 |work=Севилья, Стадион «Бенито Вильямарин». FootballFacts.ru}}</ref> |referee=დამირ მატოვინოვიჩი ([[იუგოსლავია]]) }} {| width=92% |- |{{Football kit | pattern_la = _greenborder | pattern_b =_greencollar | pattern_ra = _greenborder | pattern_sh = _white_stripes | pattern_so = _brasil1982 | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 3A5FCD | socks = | title = Brazil }} |{{Football kit | pattern_la = _nz1982h | pattern_b = _nz1982h | pattern_ra = _nz1982h | pattern_sh = _black_sides | pattern_so = _3_stripes_black | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = New Zealand }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- !width="25"| !!width="25"| |- |მეკ ||'''1''' ||[[ვალდირ პერესი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[ჟოზე ლეანდრო ფერეირა|ლეანდრო]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|75}} |- |მცვ ||'''4''' ||[[ლუის კარლოს ფერეირა|ლუიზინიო]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ჟუნიორი]] |- |ნახ ||'''8''' ||[[სოკრატესი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |ნახ ||'''15'''||[[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] |- |ნახ ||'''5''' ||[[ტონინიო სერეზო]] |- |ნახ ||'''10'''||[[ზიკო]] |- |თავ ||'''9''' ||[[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|75}} |- |თავ ||'''11'''||[[ედერი]] |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |თავ ||'''7''' ||[[პაულო იზიდორო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|75}} |- |მეკ ||'''12'''||[[პაულო სერჟიო დე ოლივეირა ლიმა|პაულო სერჟიო]] |- |მცვ ||'''13'''||[[ედევალდო]] |- |მცვ ||'''16'''||[[ედინიო ნაზარეთ ფილიო|ედინიო]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|75}} |- |ნახ ||'''19'''||[[კარლოს რენატო ფრედერიკო|რენატო]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|[[ტელე სანტანა]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align="center" |- !width=25| !!width=25| |- |მეკ ||'''22'''||[[ფრენკ ვან ჰატუმი]] |- |მცვ ||'''2''' ||[[გლენ დოდსი]] |- |მცვ ||'''3''' ||[[რიკი ჰერბერტი]] |- |მცვ ||'''6''' ||[[ბობი ალმონდი]] |- |მცვ ||'''14'''||[[ადრიან ელრიკი]] |- |მცვ ||'''17'''||[[ალან ბოუთი]] |- |ნახ||'''12'''||[[კით მაკქეი]] |- |ნახ||'''13'''||[[კენი კრესუელი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|78}} |- |ნახ||'''10'''||[[სტივ სამნერი]] ([[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კ]]) |- |თავ||'''9''' ||[[სტივ ვუდინი]] |- |თავ||'''7''' ||[[ვინტონ რუფერი]] || || {{შეცვლაზე გამოყვანა|78}} |- |colspan=3|'''შეცვლები:''' |- |მეკ ||'''1''' ||[[რიჩარდ უილსონი (ფეხბურთელი, დ. 1956)|რიჩარდ უილსონი]] |- |ნახ ||'''4''' ||[[ბრაიან ტერნერი (ფეხბურთელი, დ. 1949)|ბრაიან ტერნერი]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|78}} |- |თავ ||'''8''' ||[[დანკან კოული]] || || {{შეცვლაზე შესვლა|78}} |- |მცვ ||'''15'''||[[ჯონ ჰილი (ახალზელადიელი ფეხბურთელი)|ჯონ ჰილი]] |- |მცვ ||'''16'''||[[გლენ ადამი]] |- |colspan=3|'''მწვრთნელი:''' |- |colspan=4|{{flagicon|England}} [[ჯონ ედსჰედი]] |} |} {| width=50% style="font-size: 90%" | '''დამხმარე მსაჯები:''' <br />აბრაჰამ კლეინი ([[ისრაელი]]) <br />ჩარლზ კორვერი ([[ნიდერლანდები]]) |} ==სტატისტიკა== ===გატანილი გოლები=== '''VI ჯგუფში''' ჩატარებულ ექვს შეხვედრაში სულ 26 გოლი გავიდა. გატანილი ბურთები 21 ფეხბურთელის ანგარიშზეა. მათგან, ყველაზე მეტი გოლი ბრაზილიელმა [[ზიკო]]მ გაიტანა,<ref name="Brazil legend Zico">{{YouTube|hVgIi3w3Z48|Brazil legend Zico - FIFA Football Exclusive}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 მაი. 2016.</small></ref> მან სამჯერ შეძლო მეტოქეთა კარის აღება, აქედან ორი ბურთი ახალი ზელანდიის ნაკრებს, ხოლო ერთიც — შოტლანდიის ეროვნულ გუნდს გაუტანა. ორ-ორჯერ გამოიჩინეს თავი, ასევე ბრაზილიელებმა — [[ედერი|ედერმა]], [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაომ]] და შოტლანდიელმა ჯონ უორკმა. ქვემოთ წარმოდგენილია იმ მოთამაშეთა ჩამონათვალი, რომელთაც აღნიშნულ ჯგუფში გამართულ შეხვედრებში ბურთები გაიტანეს. {{Refbegin|3}} * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ზიკო]] {{გოლი}} {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|iXyhcqpG88Q|100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 28 მაი. 2014.</small></ref><ref name="100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|5Y5N_7wIBRk|100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 17 მაი. 2014.</small></ref><ref name="100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)">{{YouTube|KGnkYeOmucQ|100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)}}. ''FIFATV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 15 მარ. 2014.</small></ref><ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Zico Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=25 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Zico Goal (33')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (28')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=72 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (28')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (31')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=118 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Zico Goal (31')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ედერი]] {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=88 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal (63')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=384 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Eder Goal (88')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] {{გოლი}} {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=135 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (87')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=247 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ უორკი]] {{გოლი}} {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სოკრატესი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=292 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Socrates Goal (76')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=Ijmp0k48rHw&feature=youtu.be&t=64 Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal (48')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')">[https://www.youtube.com/watch?v=30vekWAluNc&feature=youtu.be&t=275 Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 5 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ანდრეი ბალი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')">[https://www.youtube.com/watch?v=tGprtBdDRek&feature=youtu.be&t=110 Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')]. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 23 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[იური გავრილოვი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ოლეგ ბლოხინი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[სერგეი ბალტაჩა]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ალექსანდრე ჩივაძე]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[რამაზ შენგელია]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[კენი დალგლიში]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივ არჩიბალდი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[დევიდ ნერი]] {{გოლი}} <ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: David Narey Goal">{{YouTube|Ijmp0k48rHw|Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: David Narey Goal (18')}}. ''Flávio Baccarat Futebol e Carnaval''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 25 დეკ. 2017.</small></ref> * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯო ჯორდანი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ სუნესი]] {{გოლი}} * {{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ სამნერი]] {{გოლი}} <ref name="All Whites Spanish Odyssey: Steve Sumner Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=--OLTqS9CNs&feature=youtu.be&t=2584 All Whites Spanish Odyssey: Steve Sumner Goal]. ''Greater WellingtonTV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 ოქტ. 2017.</small></ref><ref name="NZ Football: 1982 World Cup Team" /> * {{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ ვუდინი]] {{გოლი}} <ref name="All Whites Spanish Odyssey: Steve Wooddin Goal">[https://www.youtube.com/watch?v=--OLTqS9CNs&feature=youtu.be&t=2650 All Whites Spanish Odyssey: Steve Wooddin Goal]. ''Greater WellingtonTV''. <small>გამოქვეყნების თარიღი: 26 ოქტ. 2017.</small></ref><ref name="NZ Football: 1982 World Cup Team">{{cite web|url=http://www.nzsoccer.com/page/1982_world_cup_team.html|title=1982 World Cup Team|accessdate=19 მაისი, 2020|work=[https://www.nzfootball.co.nz/ NZ Football]|quote=Steve Sumner and Steve Wooddin Scored for New Zealand in the finals in the 2-5 loss against Scotland.|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081212000233/http://www.nzsoccer.com/page/1982_world_cup_team.html|archivedate=2008-12-12}}</ref> {{Refend}} === გალერეა === VI ჯგუფის გოლეადორები. ფრჩხილებში მოცემული ციფრი აღნიშნავს ფეხბურთელის მიერ მეექვსე ჯგუფში ჩატარებულ შეხვედრებში გატანილი გოლების რაოდენობას. <center><gallery> Zico (born 3 March 1953) — Brazil NFT Midfielder (1976–1986) Panini.jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ზიკო]] (3)<ref name="100 Great Brazilian Goals: #14 Zico (Spain 1982)" /><ref name="100 Great Brazilian Goals: #26 Zico (Spain 1982)" /><ref name="100 Great Brazilian Goals: #88 Zico (Spain 1982)" /> Eder Aleixo de Assis (born 25 May 1957) — Brazil NFT Forward (1979–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ედერი]] (2)<ref name="Eder (Spain 1982)" /><ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Eder Goal" /> Paulo Roberto Falcao (born 16 October 1953) — Brazil NFT Midfielder (1976–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[პაულო რობერტო ფალკაო|ფალკაო]] (2)<ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal" /><ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Paulo Roberto Falcao Goal (64')" /> John Wark (born 4 August 1957) — Scotland NFT Midfielder (1979–1984).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ უორკი|უორკი]] (2) Oscar (born 20 June 1954) — Brazil NFT Defender (1978–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[ჟოზე ოსკარ ბერნარდი|ოსკარი]] (1)<ref name="Brasil 4x1 Escócia Copa 1982 Globo: Oscar Goal" /> Socrates (1954–2011) — Brazil NFT Midfielder (1979–1986).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სოკრატესი]] (1)<ref name="Socrates (Spain 1982)" /> Kenny Dalglish (born 4 March 1951) — Scotland NFT Forward (1971–1986).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[კენი დალგლიში|დალგლიში]] (1) Andriy Bal1.jpeg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ანდრეი ბალი|ბალი]] (1)<ref name="Brasil 2x1 Urss Copa 1982 Globo: Andriy Bal Goal (34')" /> Ramaz Shengelia (1957–2012) — Soviet Union NFT Forward (1979–1983) — 1982 FIFA World Cup.jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[რამაზ შენგელია|შენგელია]] (1) John Robertson (born 20 January 1953) — Scotland NFT Left winger (1978–1983).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯონ რობერტსონი (ფეხბურთელი, დ. 1953)|რობერტსონი]] (1) Joe Jordan (born 15 December 1951) — Scotland NFT Forward (1973–1982).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[ჯო ჯორდანი|ჯორდანი]] (1) Graeme Souness (born 6 May 1953) — Scotland NFT Midfielder (1974–1986).jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[გრემ სუნესი|სუნესი]] (1) Aleksandre Chivadze (born 8 April 1955) — Soviet Union NFT Defender (1980–1987).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ალექსანდრე ჩივაძე|ჩივაძე]] (1) Steve Sumner (1955–2017) — New Zealand NFT Midfielder (1976–1988).jpg|{{დროშანიშანი|ახალი ზელანდია}} [[სტივ სამნერი|სამნერი]] (1) Oleg Blokhin (born 5 November 1952) — Soviet Union NFT Forward (1972–1988).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[ოლეგ ბლოხინი|ბლოხინი]] (1) Serginho Chulapa (born 23 December 1953) — Brazil NFT Striker (1979–1982).jpg|{{დროშანიშანი|ბრაზილია}} [[სერჟინიო შულაპა|სერჟინიო]] (1) <ref name="Brasil 4x0 Nova Zelândia Copa 1982 Globo: Serginho Goal (70')" /> Yuri Gavrilov (born 3 May 1953) — Soviet Union NFT Midfielder (1978–1985).jpg|{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[იური გავრილოვი|გავრილოვი]] (1) Steve Archibald.jpg|{{დროშანიშანი|შოტლანდია}} [[სტივ არჩიბალდი|არჩიბალდი]] (1) </gallery></center> == ლიტერატურა == {{Refbegin}} * {{წიგნი |ავტორი = გოდუაძე, ლაშა. |ნაწილი = |სათაური = მსოფლიო თასის ისტორია (1930–2010) |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/7g7D0 |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = [http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&pft=biblio&qs=700%3Aჯანთიშვილი+გიორგი ჯანთიშვილი, გ.] |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = მსოფლიო სპორტი |წელი = 2010 |ტომი = |გვერდები = 96–98, 366 |გვერდნი = 496 |isbn = |ref = გოდუაძე, ლ. }} * {{წიგნი |ავტორი = ფანჯიკიძე, გურამ. |ნაწილი = |სათაური = [[ფორცა, იტალია!]] |ორიგინალი = |ბმული = |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = ფანჯიკიძე, ლ. (მხატვარი) |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = საბჭ. საქართველო |წელი = 1982 |ტომი = |გვერდები = 13–17, 68 |გვერდნი = 294 |isbn = |ref = ფანჯიკიძე, გ. }} * {{წიგნი |ავტორი = Falcão, Paulo Roberto. |ნაწილი = |სათაური = Brasil 82 - O time que perdeu a copa e conquistou o mundo |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.vn/uiAur |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = São Paulo |გამომცემლობა = ''[http://globoesporte.globo.com/futebol/selecao-brasileira/noticia/2012/12/falcao-lanca-livro-sobre-selecao-de-82-gente-se-xingava-sem-firulas.html AGE]'' |წელი = 2010 |ტომი = |გვერდები = 5 |გვერდნი = 118 |isbn = |ref = Falcão, Paulo Roberto. }} * {{წიგნი |ავტორი = Мамаладзе, Теймураз. |ნაწილი = |სათაური = Танго Испания <small>: ХII чемпионат мира по футболу в цифрах и фактах</small> |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.vn/aD7QS |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = Тб. |გამომცემლობა = ЦК КП Грузии |წელი = 1983 |ტომი = |გვერდები = 207–209 |გვერდნი = 228 |isbn = |ref = Мамаладзе, Т. }} {{Refend}} == პერიოდიკა == [[File:Adidas Tango España.jpg|thumb|right|200პქ|Adidas Tango España — ესპანეთის მსოფლიო ჩემპიონატის ოფიციალური ბურთი.]] {{Refbegin}} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = მსოფლიოს XII ჩემპიონატზე |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198560 |ენა = |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |სახეობა = |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ტომი = |ნომერი = 113 (7174) |გვერდები = 3 |doi = |issn = }} * {{სტატია |სათაური = ღირსეულ მეტოქეთა მატჩი |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198561 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 16 ივნისი, 1982 |ნომერი = 114 (7175) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = შოტლანდიელებმა გამარჯვებით დაიწყეს |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198563 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 17 ივნისი, 1982 |ნომერი = 115 (7176) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = ჩემპიონატისათვის შეუფერებელი მსაჯობა |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198563 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 17 ივნისი, 1982 |ნომერი = 115 (7176) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = გათამაშების „რიგითი“ დღეები |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198565 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 20 ივნისი, 1982 |ნომერი = 117 (7178) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = „ამბოხი“ ფავორიტთა წინააღმდეგ |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198566 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 22 ივნისი, 1982 |ნომერი = 118 (7179) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = განიხილავს მსაჯთა კომისია |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198567 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 23 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 (7180) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = არბიტრები „ცდებიან“ |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198567 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 23 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 (7180) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |სათაური = გავედით გათამაშების შემდეგ ეტაპზე |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198569 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 24 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 (7181) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |ავტორი = თავართქილაძე, დავით. |სათაური = ბალის ათბალიანმა მიწისძვრამ ორმოც წუთს გაძლო |ბმული = https://archive.vn/2LfHO |გამოცემა = [https://www.worldcat.org/title/sarbieli/oclc/70688647 „სარბიელი“] |წელი = 29 სექტემბერი, 2017 |ტომი = |ნომერი = |გვერდები = }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Santana blends strength with flair |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4882%2C2934011 |ენა = |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |სახეობა = |წელი = 14 ივნისი, 1982 |ტომი = |ნომერი = 119 |გვერდები = 15 |doi = |issn = 0965-9439 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Brazilian brilliance keep shining through |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4617%2C3263771 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 |გვერდები = 30 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = It's no disgrace to lose to Brazil' — Stein |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4PQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=6648%2C4161629 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 19 ივნისი, 1982 |ნომერი = 124 |გვერდები = 21 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = Soviets will play it canny |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4fQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=3184%2C4356757 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 21 ივნისი, 1982 |ნომერი = 125 |გვერდები = 16 }} * {{სტატია |ავტორი = Paul, Ian. |სათაური = No breaching the Russian defences |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4vQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=2548%2C4657758 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 22 ივნისი, 1982 |ნომერი = 126 |გვერდები = 28 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Jordan out as Stein fools Kiwis |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=3540%2C2943058 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 14 ივნისი, 1982 |ნომერი = 119 |გვერდები = 16 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = We're going for goals |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=N7dAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=2961%2C3265080 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 15 ივნისი, 1982 |ნომერი = 120 |გვერდები = 30 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Stain tries to take the heat off |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=OrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4509%2C3968354 |გამოცემა = "The Glasgow Herald" |წელი = 18 ივნისი, 1982 |ნომერი = 123 |გვერდები = 24 }} * {{სტატია |ავტორი = Raynolds, Jim. |სათაური = Scots' bravery is not enough |ბმული = https://news.google.com/newspapers?id=4PQ9AAAAIBAJ&sjid=_EgMAAAAIBAJ&pg=2116%2C4161106 |გამოცემა = [https://www.heraldscotland.com/ "The Glasgow Herald"] |წელი = 19 ივნისი, 1982 |ნომერი = 124 |გვერდები = 21 }} * {{სტატია |ავტორი = Maranhão, Carlos; Rezende, Marcelo. |სათაური = Selecao em dia de Garrincha |ბმული = https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false |გამოცემა = [https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&source=gbs_all_issues_r&cad=1 "Placar"] |წელი = 18 ივნისი, 1982 |ნომერი = 630 |გვერდები = 6–9 |issn = 0104-1762 }} {{Refend}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Refbegin}} * [https://web.archive.org/web/20190802212823/https://www.fifa.com/worldcup/archive/spain1982/index.html 1982 FIFA World Cup archive] * [https://resources.fifa.com/image/upload/spain-1982-part-500920.pdf?cloudid=bn1ocpuvccw3txzmiut3 Spain 1982 FIFA Technical Report: Statistical Details of the Matches pp. 129-133] {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender"|<center>'''თემატური საიტები'''</center> || style="background: white;"| [https://www.footballdatabase.eu/en/competition/overall/6892-coupe_du_monde/1982/110470-groupe_f FootballDatabase.eu] · [http://footballfacts.ru/turnir/296818-chempionat-mira-1982-gruppa-6 FootballFacts.ru] · [https://www.11v11.com/competitions/fifa-world-cup/1982/finals/ International Football History and Statistics] · [https://www.national-football-teams.com/matches/tournament/1/1982/1873/World_Cup.html National-Football-Teams.com] · [http://www.rsssf.com/tables/82full.html#grf Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation] · [https://www.soccerbase.com/tournaments/tournament.sd?tourn_id=1000&tab=tab-1224#roundTab=roundTab_5 Soccerbase] · [https://gh.soccerway.com/international/world/world-cup/1982-spain/group-stage-1/6/g105/ Soccerway] · [http://torcida.com.ru/history/1982/ torcida.com.ru] · [https://www.transfermarkt.com/world-cup-1982/spieltag/pokalwettbewerb/WM82/saison_id/1981/gruppe/6 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/schedule/wm-1982-in-spanien-gruppe-6/0/ WorldFootball.net] · [http://russia-matches.ucoz.ru/publ/matchi/1982/brazilija_sssr_21/53-1-0-828 russia-matches.ucoz.ru] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ლექსიკონები და ენციკლოპედიები'''</center> || style="background: white;"|[https://bigenc.ru/sport/text/5353270 დიდი რუსული ენციკლოპედია] · [https://www.universalis.fr/encyclopedie/1982-12e-coupe-du-monde-de-football/ Universalis] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''ვიდეო'''</center> || style="background: white;"|[https://www.youtube.com/watch?v=sxmxftwlglI Brazil 2–1 Soviet Union] · [https://www.youtube.com/watch?v=Jag464c5b7I Scotland 5–2 New Zealand] · [https://www.youtube.com/watch?v=vOjyqAf7A9U Brazil 4–1 Scotland] · [https://www.youtube.com/watch?v=ldk1zUjE9u8 Soviet Union 3–0 New Zealand] · [https://www.youtube.com/watch?v=TtL9jSXyGK0 Scotland 2–2 Soviet Union] · [https://www.youtube.com/watch?v=WFSseGCj5P4 Brazil 4–0 New Zealand] |} {| style="color: black;" |- | style="width: 250px; background-color:Lavender |<center>'''მედია'''</center> || style="background: white;"|[http://www.dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/198569 ლელო] · [https://news.google.com/newspapers?id=NrdAAAAAIBAJ&sjid=wKUMAAAAIBAJ&pg=4882%2C2934011 The Glasgow Herald] · [https://books.google.ge/books?id=KKUAvkvITrIC&source=gbs_all_issues_r&cad=1 Placar] |} {{Refend}} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ჯგუფი 6}} [[კატეგორია:მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982]] ptll5v31kl086cxqa8zlzupkcbis3ud მოისეი კასიანიკი 0 467983 4402809 4369688 2022-08-02T19:34:19Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სპორტსმენი | თავისფერი = | სახელი = მოისეი კასიანიკი | სურათი = | სურათისზომა = | წარწერა = | დაბადების სახელი = | სრული სახელი = მოისეი დავითის ძე კასიანიკი | მეტსახელი = | ეროვნება = | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი|1911|11|10}} | დაბადების ადგილი = ნოვოჟიტომირი, ხერსონის გუბერნია, [[რუსეთის იმპერია]] | გარდაცვალების თარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1988|12|31|1911|11|10}} | გარდაცვალების ადგილი = [[სანქტ-პეტერბურგი|ლენინგრადი]], [[რუსეთის საბჭოთა ფედერაციული სოციალისტური რესპუბლიკა|რსფსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა კავშირი]] | სიმაღლე = | წონა = | საიტი = | ქვეყანა = {{დროშანიშანი|რუსეთის იმპერია}} [[რუსეთის იმპერია]]<br />{{დროშანიშანი|სსრკ}} [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა კავშირი]] | სპორტი = | სახეობა = [[ძალოსნობა]] | კლუბი = „დინამო“ (ხარკოვი)<br />„სტროიტელი“ (ზაპოროჟიე)<br />„დინამო“ (თბილისი)<br />„დინამო“ (სტალინგრადი) | გუნდი = | მწვრთნელი = ვლადიმერ ბედუნკევიჩი<br />პავლე გუმაშიანი | მედლისთარგები = {{მედალიშეჯიბრი |[[მსოფლიო ჩემპიონატი ძალოსნობაში|მსოფლიო ჩემპიონატი]]}} {{ბრინჯაოს მედალი |[[მსოფლიო ჩემპიონატი ძალოსნობაში 1946|პარიზი 1946]] | -60 კგ}} {{მედალიშეჯიბრი |[[ევროპის ჩემპიონატი ძალოსნობაში|ევროპის ჩემპიონატი]]}} {{ბრინჯაოს მედალი |[[ევროპის ჩემპიონატი ძალოსნობაში 1947|ჰელსინკი 1947]] | -60 კგ}} |} | მედლები = | ჯილდოები = {{{!}} style="background:transparent" {{!}}{{საპატიო ნიშნის ორდენი|1957}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}}{{სსრკ სპორტის დამსახურებული ოსტატი|1943}} {{!}}} }} '''მოისეი დავითის ძე კასიანიკი''' ({{lang-ru|Моисе́й Дави́дович Касья́ник}}; დ. [[10 სექტემბერი]], [[1910]], ნოვოჟიტომირი, ახლანდ. [[უკრაინა]] — გ. [[31 დეკემბერი]], [[1988]], [[სანქტ-პეტერბურგი|ლენინგრადი]]) — უკრაინული წარმოშობის საბჭოთა სპორტსმენი ([[ძალოსნობა]]). 1938 წლიდან ცხოვრობდა საქართველოში. საბჭოთა კავშირის ხუთგზის ჩემპიონი (1936, 1937, 1943, 1944, 1946). დამყარებული აქვს საბჭოთა კავშირის 24 რეკორდი. [[საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი]] (1943), საბჭოთა კავშირის დამსახურებული მწვრთნელი (1956), საერთაშორისო კატეგორიის მსაჯი (1960). [[საპატიო ნიშანი|საპატიო ნიშნის ორდენის]] კავალერი (1957).<ref>{{cite web |url = https://naukaprava.ru/pdf/159/15944.pdf |title = Сборник указов Президиума Верховного Совета СССР о награждении орденами и медалями СССР, Июль 1957, № 27 (120). — С. 22. |publisher = Научно-практическая электронная библиотека «Наука права» |work = Naukaprava.ru |access-date = 3 თებერვალი, 2022 }}</ref> == ძირითადი შედეგები == {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ !სახეობა !ადგილმდებარეობა !ტურნირი !წონითი კატეგორია !ადგილი |- |ძალოსნობა |style="text-align:left"|{{FIN}}, [[ჰელსინკი]] |ევროპის ჩემპიონატი 1947 | -60 კგ |{{Bronze3}} |- |ძალოსნობა |style="text-align:left"|{{FRA}}, [[პარიზი]] |მსოფლიო ჩემპიონატი 1946 | -60 კგ |{{Bronze3}} |} ==რეკორდები== მოისეი კასიანიკმა თავისი პირველი არაოფიციალური მსოფლიო რეკორდი 1936 წელს რჟევში დაამყარა, თუმცა იმ დროს იგი ჯერ კიდევ უკრაინაში ცხოვრობდა, 1938 წლიდან კი საქართველოში გადმოსახლდა. მას შემდეგ ასეთი მიღწევით 1939 წლამდე კასიანიკმა 56 კგ, შემდგომ კი 60 კგ წონით კატეგორიაში საერთო ჯამში ათჯერ გამოიჩინა თავი ლენინგრადში, დნეპროპეტროვსკში, ერევანში, ტაშკენტში, ბაქოში, მოსკოვსა და თბილისში. იმ ხანად საბჭოთა კავშირი არც ძალოსნობისა და კულტურიზმის საერთაშორისო ფედერაციის წევრი იყო, როგორც მას 1968 წლამდე ძალოსნობის საერთაშორისო ფედერაციას მოიხსენიებდნენ. ამიტომ, კასიანიკის ფენომენალური შედეგები სამჭიდსა თუ ცალკეულ დისციპლინებში მსოფლიო რეკორდებად არ უღიარებიათ. მართალია, საბჭოთა კავშირი ამ ორგანიზაციაში 1946 წლიდან გაწევრიანდა და კასიანიკიც ჯერ კიდევ ფიცარნაგზე იდგა, — საკავშირო ჩემპიონატებშიც იმარჯვებდა, მსოფლიო ჩემპიონატის მესამე პრიზიორიც გახდა (1946) და ევროპისაც (1947), მაგრამ ძალოსანს სარეკორდო წონები იმ დროისთვის უკვე აღარ ემორჩილებოდა.<ref>{{cite web |url = https://geonoc.org.ge/museum/index.php?lang_id=GEO&sec_id=9 |title = ქართველი მსოფლიო რეკორდსმენები — მოისეი კასიანიკი |publisher = საქართველოს ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტი |work = geonoc.org.ge |access-date = 1 თებერვალი, 2022 |archiveurl = https://archive.today/20220201164703/https://geonoc.org.ge/museum/index.php?lang_id=GEO&sec_id=9 |archivedate = 2022-02-01 }}</ref> ქვემოთ მოყვანილია მოისეი კასიანიკის მიერ დამყარებული რეკორდები: * 1936: რჟევი. 56 კგ. წ. კატ. აკვრა — 113 (არაოფოციალური) * 1936: ლენინგრადი. 56 კგ. სამჭიდი — 277,5 (არაოფოციალური) * 1937: თბილისი. 56 კგ. ატაცი — 88,5 (არაოფოციალური) * 1937: თბილისი. 56 კგ.. სამჭიდი — 280 (არაოფოციალური) * 1937: დნეპროპეტროვსკი. 56კგ. სამჭიდი — 282,5 (არაოფოციალური) * 1938: ერევანი. (არაოფოციალური) * 1938: ტაშკენტი. 60 კგ. წ. კატ. ატაცი — 98 (არაოფოციალური) * 1938: ბაქო. 60 კგ. ატაცი — 98,5 (არაოფოციალური) * 1939: მოსკოვი. 60კგ. ატაცი — 99,5 (არაოფოციალური) ==მიღწევები== ; მსოფლიო ჩემპიონატის ბრინჯაოს პრიზიორი * {{Bronze3}} 1946 (პარიზი, საფრანგეთი) ; ევროპის ჩემპიონატის ბრინჯაოს პრიზიორი * {{Bronze3}} 1947 (ჰელსინკი, ფინეთი) ; საბჭოთა კავშირის ჩემპიონი * {{Gold1}} 1936, 1937, 1943, 1944, 1946 ==ლიტერატურა== {{Refbegin}} * {{წიგნი |ავტორი = ბერიშვილი, ელგუჯა. |ნაწილი = |სათაური = ქართული სპორტის ოქროს წიგნი |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.ph/5Lbab |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = პალიტრა L |წელი = 2013 |ტომი = |გვერდები = 221 |გვერდნი = 371 |isbn = |ref = ბერიშვილი, ე. }} {{refend}} == რესურსები ინტერნეტში == {{nplg სპორტსმენი|00004749}} * [http://sport.gov.ge/index.php?pg=sportsman&sid=700 მოისეი კასიანიკი] — ქართული სპორტი ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} {{DEFAULTSORT:კასიანიკი, მოისეი}} [[კატეგორია:დაბადებული 10 სექტემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1910]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 31 დეკემბერი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1988]] [[კატეგორია:საპატიო ნიშნის ორდენის კავალრები]] [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატები]] pg3lp7w1ok55f60unzzybrwb0ouyjdf ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/კანდიდატები/მორის რაველი 4 471429 4402941 4319661 2022-08-03T11:38:46Z ზურა6446 102258 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{კანდიდატი}}</noinclude> *{{ნომი}} — [[მომხმარებელი:Anry.kiknavelidze|Anry Kiknavelidze]] <sup>[[მომხმარებლის განხილვა:Anry.kiknavelidze|განხილვა]]</sup><sub style="margin-left:-4.5em">[[სპეციალური:Contributions/Anry.kiknavelidze|წვლილი]]</sub> 09:33, 8 ივნისი 2020 (UTC) *{{ჰო}}--[[მომხმარებელი:Melberg|<font color="red">M</font><font color="black">elberg</font>]] <small><sup>[[მომხმარებელი განხილვა:Melberg|<span style="color:grey">მიწერა</span>]]</sup></small> 19:36, 20 მაისი 2021 (UTC) * {{ჰო}} --[[მომხმარებელი:Jaba1977|<font color="#006400">'''''Wiki -'''''</font>]] [[მომხმარებელი განხილვა:Jaba1977|<span style="color:#006400">'''''ჯაბა'''''</span>]] 05:53, 30 იანვარი 2022 (UTC) *{{ჰო}}--[[მომხმარებელი:ზურა6446|<span style="color:#000080;">'''''ზურა'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:ზურა6446|<span style="color:#008000">'''''6446'''''</span>]] 11:38, 3 აგვისტო 2022 (UTC) 9hoawzv35alszjgy1hc5gzbvax130po მერსისაიდული დერბი 0 472421 4402773 4386390 2022-08-02T18:04:35Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} '''მერსისაიდული დერბი''' - საფეხბურთო მატჩი ქალაქ [[ლივერპული|ლივერპულის]] ორ მთავარ კლუბ [[ლივერპული (საფეხბურთო კლუბი)|ლივერპულსა]] და [[ევერტონი (საფეხბურთო კლუბი)|ევერტონს]] შორის. ორივე კლუბი მდებარეობს ქალაქის ერთ ნაწილში [[მერსისაიდი|მერსისაიდში]], სწორედ აქედან მომდინარეობს დერბის სახელი. თამაშები [[1962-63 ფეხბურთი ინგლისში|1962-63]] სეზონის შემდეგ ყოველწლიურად იმართება, უწყვეტობის მხრივ დერბებში, მერსისაიდული დაპირისპირება ყველაზე ხნგრძლივად არის მიჩნეული. ლივერპულის მთავარი სტადიონია [[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]], ხოლო ევერტონის [[გუდისონ პარკი]], სტადიონებს ერთმანეთთან აშორებს [[სტენლის პარკი]] (1 მილი).<ref>{{cite news|title=Class telling in FA Cup|publisher=|work=The Times|date=31 January 1955}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/42557039|title=Liverpool v Everton: The changing face of the Merseyside derby|date=4 January 2018|work=BBC Sport|accessdate=5 January 2018}}</ref> მერსისაიდული დერბი ტრადიციულად მოიხსენიება როგორც "მეგობრული დერბი".<ref>[http://www.footballderbies.com/honours/index.php?id=6 The Merseyside derby] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130502155925/http://www.footballderbies.com/honours/index.php?id=6|date=2 May 2013}}, footballderbies.com. Retrieved 11 February 2007</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-merseyside-31152793|title=Fans segregation enforced for Everton v Liverpool derby|date=|accessdate=|website=BBC News|publisher=|last=|first=}}</ref> [[უემბლი|უემბლის სტადიონზე]] გამართულ 1984 წლის [[ინგლისის ლიგის თასის ფინალი 1984|ლიგის თასის ფინალს]] დაერქვა "მეგობრული ფინალი", ამის ერთ-ერთი მიზეზი იყო ისიც, რომ ორივე გუნდის გულშემატკივრები ერთად იყვნენ შეკრებილები მერსისაიდში. მსგავსი სიტუაცია განმეორდა 1986 წლის [[ინგლისის თასის ფინალი 1986|ინგლისის თასის ფინალზეც]].<ref>https://www.liverpoolecho.co.uk/sport/football/football-news/lost-merseyside-derby-spirit-3521207 | Liverpool Echo. Retrieved 17 February 2020</ref>1980-იანების მეორე ნახევრიდან მეტოქეობა კიდევ უფრო მეტად დაიძაბა, თამაშის დროს ხშირია [[წითელი ბარათი|წითელი ბარათები]].<ref>{{cite news|last=Smith|first=Rory|date=7 February 2010|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/liverpool/7173697/Liverpool-1-Everton-0-match-report.html|title=Liverpool 1 Everton 0: match report|work=[[The Daily Telegraph]]|quote=Toxic in the stands, brutal on the pitch. The Merseyside derby.. to those involved it remains a battle of all or nothing proportions}}</ref><ref>{{cite news|last=Bernstein|first=Joe|date=6 February 2010|url=http://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-1248972/Liverpool-1-Everton-0-Dirk-Kuyt-continues-hot-streak- City-rivals-reduced-men-apiece.html|title=Liverpool 1 Everton 0: Dirk Kuyt continues hot streak as Mersey rivals reduced to ten men apiece|work=[[Daily Mail]]|quote=The most ill-disciplined and explosive fixture in the Premier League calendar lived up to expectations&nbsp;... this was a battle rather than a football game, the 213th Merseyside derby going exactly according to tradition}}</ref> == ისტორია == ევერტონი დაარსდა 1878 წელს, 1884 წლამდე საშინაო თამაშები ენფილდის სტადიონზე ტარდებოდა, რომელიც კლუბის მფლოებლ [[ჯონ ჰოულდინგი|ჯონ ჰოულდინგს]] ეკუთვნოდა. მალევე კლუბის ხელმძღვანელობას შორის დაპირისპირება დაიწყო. გამგეობის წევრთა ნაწილი იყო ლიბერალური პარტიის წარმომადგენლი, ხოლო ჰოულდინგი, კონსერვატიული პარტიის წევრი, ფორთოხლისტი და ლუდსახარშის მფლობელი, მისი პოლიტიკური, რელიგიური და საქმიანი ინტერესები დიამეტრალურად ეწინააღმდეგებოდა ლიბერალური ფრთის შეხედულებებს. ჰოულდინგი სულ უფრო ერეოდა გამგეობის წევრთა საქმიანობაში, გაზარდა სტადიონის გადასახადი. 1892 წლის გაზაფხულზე, კლუბის წევრთა უმეტესობამ დატოვა ენფილდი და სტენლი პარკის ჩრდილოეთით გუდისონ პარრკზე გადაბარგდა. ევერტონის ახალი ხელმძღვანელი იყო ლიბერალი და არაკონფორმისტი [[ჯორჯ მაჰონი]], რომელიც დაიბადა ირლანდიელი ემიგრანტების ოჯახში. პარალელურად ჰოულდინგმა დააარსა ახალი კლუბი, რომელსაც ეწოდა "ლივერპული". ხელმძღვანელობის შეცვლისა და ახალი სტადიონის შეძენისთანავე ევერტონმა მიიღო მხარდაჭერა ლიბერალური პარტიის ლიდერებისგან და სხვა ცნობილი ლიბერალებისგან, ისინი კლუბის ფინანსური გარანტები გახდნენ. ადგილობრივი ლიბერალური პრესა, კერძოდ, გაზეთები [[Liverpool Daily Post]] და [[Liverpool Echo]] მხარს უჭერდნენ ევერტონის ახალ ხელმძღვანელობას. თავის მხრივ, ჰოულდინგის გვერდით დადგნენ კონსერვატორული [[Liverpool Courier]] და [[Liverpool Evening Express]]. 1888 წელს შეიქმნა [[ინგლისის ფეხბურთის ლიგა]], ევერტონი დამაარსებელ 12 კლუბს შორის შედიოდა. ლივერული თავდაპირველად გამოდიოდა ლანკაშირულ ლიგაზე, ხოლო 1893 წელს შეუერთდნენ ფეხბურთის ლიგას, 1894 წელს კი პირველ დივიზიონში თამაშის უფლება მოიპოვეს. პირველი მერსისაიდული დერბი გუდისონ პარკზე 1894 წლის 13 ოქტომბერს გაიმართა, სადაც ევერტონმა 3-0 იმარჯვა. "წითლების" დებიუტი უმაღლეს დივიზიონში წარუმატებელი გამოდგა, ისინი მეორე დივიზიონში დაქვეითდნენ, თუმცა მალევე უკან დაბრუნდნენ. დერბიში ლივერპულმა პირველად 1897 წლის 25 სექტემბერს გაიმარჯვა 30,000 გულშემატკივრის თანდასწრებით (3-1), ამავე წლის 16 ოქტომბერს გუდისონ პარკზე 3-0 დაფიქსირდა ლივერპულის სასარგებლოდ. === მეგობრული დერბი === მერსისაიდული დერბი მოიხსენიება როგორც "მეგობრული დერბი", რაც განპირობებულია ორი კლუბის მჭიდრო კავშირებით. სტადიონებს ერთმანეთთან 1 მილი აშორებთ. 1902-დან 1932 წლამდე ერთი და იმავე მატჩის დროს დღის პროგრამასაც კი უზიარებდნენ ერთმანეთს. დღეს არ არსებობს აშკარა გეოგრაფიული, პოლიტიკური, სოციალური თუ რელიგიური ნიშნით დაყოფა კლუბის გლუშემატკივრებში. ზოგიერთი მკვლევარის აზრი, თავდაპირველად პოლიტიკური მიკუთვნებულობა მნიშვნელოვან როლს თამაშობდა.<ref>{{cite web|url=http://www.toffeeweb.com/History/complete/HistoricalJournal1892.pdf|title=''Community Politics in Liverpool and the Governance of Professional Football in the Late 19th Century''|accessdate=2014-04-26|work=Dr.David Kennedy|publisher=Toffeeweb.com|date=|archivedate=2008-10-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081010132136/http://www.toffeeweb.com/History/complete/HistoricalJournal1892.pdf}}</ref>1950-იან 60-იან წლებში ევერტონი ცნობილი გახდა როგორც კათოლიკური კლუბი, აქ ბევრი ირლანდიელი კათოლიკე ფეხბურთელი ირიცხებოდა: [[ტომი ეგლინგტონი]], [[პიტერ ფარელი]] და [[ჯიმი ო'ნილი]], ასევე მთავარი მწვრთნელი [[ჯონი კერი]]. თავის მხრივ, ლივერპული გადაიხარა პროტესტანტიზმისკენ, 1979 წელს ლივერპულმა არ გააფორმა კონტრაქტი ირლანდიელ ფეხბურთელ [[რონი უელანი|რონი უელანისთან]].<ref>{{cite web|url=http://www.irishtimes.com/sport/soccer/english-soccer/question-of-religion-as-basis-for-support-still-contentious-1.1655070|title=Question of religion as basis for support still contentious|accessdate=20 January 2014}}</ref> მიუხედავად განსხვავებისა არც ლივერპული და არც ევერტონი თავს რომელიმე რელიგიას არ უკავშირებს. განსხვავება რელიგიაში არ თამაშობს რაიმე როლს, ისე როგორც [[სელტიკი (საფეხბურთო კლუბი)|სელტიკის]] და [[გლაზგო რეინჯერსი|რეინჯერსის]] შემთხვევაში არის. სხვა დერბებისგან განსხვავებით ამ ორი კლუბის გულშემატკივრებს შორის ძალადობა იშვიათია ქალაქ ლივერპულში. [[ეიზელის სტადიონის კატასტროფა|ეიზელის სტადიონის კატასტროფამ]] ფანებს შორის ურთიერთობა დაძაბა, რადგან ინგლისური კლუბები 5 წლით ევროტურნირებიდან მოკვეთეს. [[ჰილსბოროს კატასტროფა|ჰილსბოროს კატასტროფის]] შემდეგ ფანები ერთმანეთის გვერდით დადგნენ, ევერტონელები შეუერთდნენ [[The Sun]]-ის ბოიკოტს, ლივერპულის და ევერტონის გადაჯაჭვული შარფები გადაჭიმული იყო სტენლი პარკზე ენფილდიდან გუდისონამდე. === კონკურენციის ისტორია === ლივერპული [[ინგლისის ჩემპიონები ფეხბურთში|ყველაზე წარმატებული]] საფეხბურთო ქალაქია ინგლისში, ჯამში 27 ინგლისის ჩემპიონობა. ინგლისის უმაღლეს ჩემპიონატში არცერთი სეზონი არ ყოფილა ისე რომ ამ ორი კლუბიდან რომელიმე არ ყოფილიყოს წარმოდგენილი. ევერტონს 100 სეზონზე მეტი აქვს გატარებული უმაღლეს დივიზიონში და მხოლოდ ორჯერ იყო დაქვეითებული. ამჟამად ევერტონს მოგებული აქვს 9 ინგლისის ჩემპიონობა, 5 [[ინგლისის ასოციაციის თასი]] და 1 [[უეფა-ს თასების მფლობელთა თასი]]. ლივერპულს მოგებული აქვს ყველა შესაძლო ტიტული, [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|ჩემპიონთა ლიგა]] 6-ჯერ (ყველა ინგლისურ კლუბზე მეტჯერ), 18 ინგლისის ჩემპიონობა, 7 ინგლისის ასოციაციის თასი, 8 [[ინგლისის ლიგის თასი]] (ყველაზე მეტჯერ ინგლისში), 3 [[უეფა-ს ევროპა ლიგა]], 4 [[უეფა-ს სუპერთასი]] და 1 [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]. 1892 წლიდან კლუბები ერთმანეთს უპირისპირდებიან [[ლივერპულის თასი|ლივერპულის თასზე]], ამჟამად ეს ტურნირი სარეზერვო შემადგენლობებისთვის არსებობს და არცერთი მათგანი გადამწყვეტ მნიშვნელობას არ ანიჭებს, ევერტონის მოგება 45, ლივერპულის 39. [[ევერტონი (ქალების საფეხბურთო კლუბი)|ევერტონის]] და [[ლივერპული (ქალების საფეხბურთო კლუბი)|ლივერპულის]] ქალთა გუნდები ასპარეზობენ [[ქალთა ფეხბურთის სუპერლიგა|ქალთა ფეხბურთის სუპერლიგაზე]]. 2013 წელს ლივერპულის ქალებმა მოიპოვეს FA WSL, რის გამოც შემდეგ წელს ევროტურნირებზე აღმოჩნდნენ.<ref>https://www.theguardian.com/football/2013/sep/29/liverpool-bristol-academy-match-report</ref> === თანამედროვე პერიოდი === 1960-იან წლებში ლივერპული და ევერტონი რეგულარულად იგებდნენ ინგლისის ჩემპიონობას, 70-იანი წლებიდან დაიწყო ლივერპულის აღმასვლა, რასაც ევერტონის წარუმატებლობის პერიოდი მოყვა. 1970 წელს მოგებული ტიტულის შემდეგ 14 წელი ევერტონს არაფერი მოუგია. [[ინგლისის საფეხბურთო ლიგა 1981-1982|1981-82 წლის სეზონზე]] ევერტონის მთავარ მწვრთნელად დაინიშნა [[ჰოვარდ კენდალი]]. პირველი მერსისაიდული დერბი ენფილდზე 7 ნოემბერს ლივერპულის გამარჯვებით 3-1 დასრულდა.<ref>[http://www.liverpool-mad.co.uk/footydb/loadtmrs.asp?ssnno=111&teamno=342 Results – Liverpool FC – LFC Online<!-- Bot generated title -->]</ref> ლივერპული მეშვიდე, ხოლო ევერტონო მეცამეტე პოზიციაზე იმყოფებოდა.<ref>[http://www.liverpool-mad.co.uk/footydb/loadgen.asp?Day=07&Month=Nov&ssnno=111&teamno=342 Liverpool FC News – LFC Online<!-- Bot generated title -->]</ref> მეორე თამაში გუდისონ პარკზე ასევე "წითლების" გამარჯვებით დასრულდა. სეზონი [[ბობ პეისლი|ბობ პეისლის]] ლივერპულის ტრიუმფით დასრულდა.<ref>[http://www.liverpool-mad.co.uk/footydb/loadgen.asp?Day=27&Month=Mar&ssnno=111&teamno=342 Liverpool FC News – LFC Online<!-- Bot generated title -->]</ref> [[ფაილი:Graphderby.jpg|მარჯვნივ|მინი|500x500პქ|მერსისაიდული დერბის ისტორიული შედეგები 2008 წლამდეევერტონის მოგება – ლურჯი, ლივერპულის მოგება – წითელი, ფრე– ყვითელი]] [[ინგლისის საფეხბურთო ლიგა 1982-1983|1982-83 წლის სეზონში]] ბობ პეისლი შეცვალა [[ჯო ფეგანი|ჯო ფეგანმა]]. ლივერპული კვლავ ჩემპიონი გახდა, ხოლო ევერტონი ცხრილის შუა ადგილს დასჯერდა. გამორჩეული შეხვედრა გუდისონზე გაიმართა, ნოემბრის დასაწყისში, სადაც ლივერპულმა 0-5 იმარჯვა, მეორე მატჩი კი უგოლო ფრით დასრულდა.<ref>[http://www.liverpool-mad.co.uk/footydb/loadtmrs.asp?ssnno=112&teamno=342 Results – Liverpool FC – LFC Online<!-- Bot generated title -->]</ref> ევერტონი [[ინგლისის საფეხბურთო ლიგა 1983-1984|1983-84 სეზონის]] საწყის ეტაპზე ინგლისის ჩემპიონობისთვის იბრძოდა, თუმცა ჩემპიონობა კვლავ ლივერპულმა გაიფორმა, ევერტონი კი ხუთეულშიც ვერ მოხვდა, თუმცა [[ინგლისის ასოციაციის თასი|ინგლისის ასოციაციის თასის]] გამარჯვებული გახდა. ინგლისის ჩემპიონი ლივერპული ლიგის თასის ფინალზე ევერტონს შეხვდა, სადაც ლივერპულმა 1-0 იმარჯვა.<ref>[http://www.liverpool-mad.co.uk/footydb/loadtmrs.asp?ssnno=113&teamno=342 Results – Liverpool FC – LFC Online<!-- Bot generated title -->]</ref> მერსისაიდული დერბით დაიწყო [[ინგლისის საფეხბურთო ლიგა 1984-1985|1984-85 წლის სეზონი]]. [[ინგლისის საფეხბურთო სუპერთასი|ინგლისის საფეხბურთო სუპერთასზე]] ჩემპიონი ლივერპული დამარცხდა "ფა-თასის" გამარჯვებულ ევერტონთან 1-0, გამარჯვების გოლი გაიტანა [[ბრუს გრობელერი|ბრუს გრობელერმა]]. ლიგაზე პირველი შეხვედრა 20 ოქტომბერს შედგა, სადაც "ლურჯებმა" ენფილდზე 0-1 იმარჯვეს. ამ მომენტისთვის ჰოვარდ კენდელის გუნდი სატურნირო ცხრილში მეოთხე ადგილზე იმყოფებოდა და შანსი ჰქონდა ტიტულისთის ებრძოლა, განმეორებითი შეხვედრა ლივერპულმა დათმო 1-0. საბოლოოდ ევერტონი ინგლისის ჩემპიონი გახდა, ლივერპულმა მეორე ადგილზე დაამთავრა სეზონი.<ref>[http://www.liverpool-mad.co.uk/footydb/loadgen.asp?Day=23&Month=May&ssnno=114&teamno=342 Liverpool FC News – LFC Online<!-- Bot generated title -->]</ref><ref>[http://www.liverpool-mad.co.uk/footydb/loadtmrs.asp?ssnno=114&teamno=342 Results – Liverpool FC – LFC Online<!-- Bot generated title -->]</ref> [[ინგლისის საფეხბურთო ლიგა 1985-1986|1985-86 წლის სეზონი]] ერთ-ერთი ყველაზე დაძაბული გამოდგა ორივე კლუბისთვის, ბრძოლა მიდიოდა როგორც ინგლისის ჩემპიონობისთვის, ასევე "ფა თასისთვის". პირველი მერსისაიდული დერბი გუდისონზე 1985 წლის 21 სექტემბერს შედგა, სადაც ლივერპულმა 2-3 გაიმარჯვა. ამ მომენტისთის ლივერპული [[მანჩესტერ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|მანჩესტერ იუნაიტედს]] ჩამორჩებოდა, ევერტონი კი მეექვსე ადგილზე იყო. ხუთი თვის შემდეგ განმეორებითი თამაში ენფილდზე ევერტონმა მოიგო 0-2. "ლურჯებმა" გადაუსწრეს იუნაიტედს და ლივერპულს. საბოლოოდ, სეზონი ლივერპულის გამარჯვებით დასრულდა, ევერტონმა კი მეორე ადგილი დაიკავა. [[ინგლისის თასის ფინალი 1986|1986 წლის თასის ფინალში]] პირველად შეხვდნენ ერთმანეთს ლივერპულური გუნდები. საწყის წუთებზე [[გარი ლინეკერი|გარი ლინეკერის]] გოლით ევერტონი დაწინაურდა, თუმცა მეორე ტაიმში [[იან რაში|იან რაშის]] დუბლით და [[კრეიგ ჯონსტონი|კრეიგ ჯონსტონის]] გოლით ლივერპულმა გამარჯვება იზეიმა.<ref>[http://www.liverpool-mad.co.uk/footydb/loadtmrs.asp?ssnno=115&teamno=342 Results – Liverpool FC – LFC Online<!-- Bot generated title -->]</ref> უემბლის სტადიონზე გამართული სუპერთასი ფრედ 1-1 დასრულდა. [[ინგლისის საფეხბურთო ლიგა 1986-87|1986-87 სეზონში]] პირველი დერბი გუდისონზე უგოლო ფრით დასრულდა. მოცემულ მომენტში სატურნირო ცხრილში ლიდერობდა [[არსენალი ლონდონი (საფეხბურთო კლუბი)|არსენალი]], საჩემპიონო კონკურენციაში ჩართულები იყვნენ [[ნოტინგემ ფორესტი (საფეხბურთო კლუბი)|ნოტინგემ ფორესტი]], [[ლუთონ თაუნი]] და [[ქოვენთრი სიტი]].<ref>[http://www.liverpool-mad.co.uk/footydb/loadgen.asp?Day=23&Month=Nov&ssnno=116&teamno=342 Liverpool FC News – LFC Online<!-- Bot generated title -->]</ref> განმეორებითი შეხვედრაში ლივერპულმა იმარჯვა 3-1, თუმცა ამას მნიშვნელობა აღარ ჰქონდა, ევერტონი ჩემპიონი მაინც გახდა. [[ინგლისის საფეხბურთო ლიგა 1987-1988|1987-1988]] სეზონში "ფა თასის" პირველ ტურის მერსისაიდული დერბში ლივერპულმა გიმარჯვა. 1989 წლის 15 აპრილს ფა თაისის ნახევარფინალში მოხდარ ჰილსბოროს ტრაგედიას 96 ლივერპულელი გულშემატკივარი ემსხვერპლა. ტრაგედიის შემდეგ პირველი მერსისაიდული დერბი 3 მაისს გუდისონზე 0-0 დასრულდა.<ref>{{cite news|url=https://www.independent.co.uk/sport/the-days-after-the-disaster-1087185.html|location=London|work=The Independent|date=14 April 1999|title=The days after the disaster|accessdate=8 September 2013}}</ref> 20 მაისს კვლავ შეხვდა ეს ორი კლუბი ერთმანეთს ამჯერად ფა თასის ფინალში უემბლის სტადიონზე. მატჩი დამატებით დროში გადავიდა, სადაც ლივერპულმა 3-2 იმარჯვა.<ref>[http://www.fa-cupfinals.co.uk/1989.htm FA Cup Final 1989<!-- Bot generated title -->]</ref> [[ფაილი:Merseyside_Derby_League_Performance.svg|მარცხნივ|მინი|ევერტონის და ლივერპულის შედეგები ლიგაზე გვერდიგვერდ, იწყება 1889 წლიდან]] 1990-91 წლების სეზონი ევერტონისთვის არადამაჯერებლად წარიმართა, რის გამოც სეზონი მეცხე ადგილზე დაასრულეს, ლივერპული კი მეორე ადგილს დასჯერდა. სეზონის ერთ-ერთი ყველაზე დაძაბული შეხვედრა მერსისაიდული დერბი იყო "ფა თასზე". ეს თამაში 1991 წლის 17 თებერვალს გუდისონზე 4-4 დასრულდა. რამდენიმე დღეში [[კენი დალგლიში|კენი დალგლიშმა]] ლივერპულის მთავარი მწვრთნელის პოსტი დატოვა. განმეორებითი შეხვედრა ევერტონმა მოიგო. ასოციაციის თასზე ეს იყო უკანასკნელი წელი, როდესაც თანაბარი შეხვედრის შემთხვევაში განმეორებითი შეხვედრა ინიშნებოდა, ამის შემდეგ პენალტების სერია დაუშვეს.<ref>{{Cite web|url=http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=199091|title=LIVERWEB – Liverpool Results 1990–91<!-- Bot generated title -->|archive-url=https://web.archive.org/web/20110606133233/http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=199091|archive-date=6 June 2011|url-status=dead|accessdate=19 ივნისი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110606133233/http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=199091|archivedate=6 ივნისი 2011}}</ref> 1991 წელს [[პიტერ ბირდსლი|პიტერ ბირდსლიმ]] ლივერპულიდან ევერტონში გადაინაცვლა, რამაც მომდევნო დერბი კიდევ უფრო დაძაბული გახადა. 1992 წლის 7 დეკემბერს გუდისონ პარკზე ევერტონმა 2-1 გაიმარჯვა, ერთი გოლი კი ბირდსლის ეკუთვნოდა. ეს იყო მეორე შემთხვევა, როდესაც ერთმა ფეხბურთელმა ორივე კლუბის მაისურით გოლი გაიტანა.<ref>{{Cite web|url=http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=199293|title=LIVERWEB – Liverpool Results 1992–93<!-- Bot generated title -->|archive-url=https://web.archive.org/web/20110606133754/http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=199293|archive-date=6 June 2011|url-status=dead|accessdate=19 ივნისი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110606133754/http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=199293|archivedate=6 ივნისი 2011}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 1993-1994|1993-94 სეზონში]] ენფილდზე ლივერპულმა 2-1 მოიგო, სატურნირო ცხრილში "წითლებისთვის" ამ გამარჯვებას დიდი ეფექტი არ ჰქონია, თუმცა ევერტონის მარცხი გასავარდნ ზონას აახლოვებდა.<ref>{{Cite web|url=http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=199394|title=LIVERWEB – Liverpool Results 1993–94<!-- Bot generated title -->|archive-url=https://web.archive.org/web/20110606133110/http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=199394|archive-date=6 June 2011|url-status=dead|accessdate=19 ივნისი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110606133110/http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=199394|archivedate=6 ივნისი 2011}}</ref> გამორჩეული დერბი გაიმართა 1997 წლის 18 ოქტომერს, სადაც ლივერპული 2-0 დამარცხდა. ევერტონისთის ეს გამარჯვება მნიშვნელოვანი იყო, რადგან ტურნირზე დარჩენა შეძლო.<ref>{{Cite web|url=http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=199798|title=LIVERWEB – Liverpool Results 1997–98<!-- Bot generated title -->|archive-url=https://web.archive.org/web/20110606133849/http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=199798|archive-date=6 June 2011|url-status=dead|accessdate=19 ივნისი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110606133849/http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=199798|archivedate=6 ივნისი 2011}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 2000-2001|2000-01 სეზონის]] დერბი გამორჩეული იყო თავისი დაძაბულობით. პირველი შეხვედრა ენფილდზე ლივერპულს მოგებული ჰქონდა, განმეორებითი თამაში უხვგოლიანი აღმოჩნდა, საბოლოო ანგარიში 2-3 ლივერპულის სასარგებლოდ. ლივერპული 1992 წლის შემდეგ პირველად ჩემპიონთა ლიგის საკვალიფიკაციო ეტაპზე მოხვდა. [[ინგლისის პრემიერლიგა 2001-2002|2001-02 სეზონი]] ორივე გუნდისთვის წარმატებული იყო, ლივერპულმა შეძლო ევერტონის თხუთმეტ თამაშიანი წაუგებელი სერიის დასრულება. ლივერპულმა პრემიერლიგაში ორივე მერსისაიდულ დერბში იმარჯვა, თუმცა სეზონი მეორე ადგილზე დაასრულა. [[ინგლისის პრემიერლიგა 2004-2005|2004-05 პრემიერლიგა]] ევერტონისთის მეტად წარმატებული აღმოჩნდა. 1987 წლის შემდეგ პირველად სატურნირო ცხილში "ლურჯებმა" ლივერპულს გადაუსწრეს და მეოთხე ადგილი დაიკავეს, ლივერპულმა კი მეხუთე. ევერტონის ახალმა მწვრთნელმა [[დეივიდ მოიესი|დეივიდ მოიესმა]] გუდისონზე მერსისაიდული დერბი მოიგო, მაგრამ ენფილდზე დამარცხდა. ლივერპულმა სეზონი ჩემპიონთა ლიგის გამარჯვებით დაასრულა.<ref>{{Cite web|url=http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=200405|title=LIVERWEB – Liverpool Results 2004–05<!-- Bot generated title -->|archive-url=https://web.archive.org/web/20110606134321/http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=200405|archive-date=6 June 2011|url-status=dead|accessdate=19 ივნისი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120218140102/http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=200405|archivedate=18 თებერვალი 2012}}</ref> [[ფაილი:Steven_Gerrard_2006_08_shirt.jpg|მარცხნივ|მინი|2006 წლის დერბი, [[სტივენ ჯერარდი|სტივენ ჯერარდს]] ლივერპულიდან და [[ჯეიმს ბიტი|ჯეიმს ბიტის]] ევერტონიდან აცვიათ ნომერი "08" მაისური, იმის აღსანიშნავად, რომ ლივერპული აირჩიეს [[ევროპის კულტურული დედაქალაქი]] 2008 წელს.<ref>{{cite news|title=Liverpool 3-1 Everton|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/4819962.stm|accessdate=15 September 2014|work=[[BBC News]]|date=25 March 2006}}</ref>]] [[ინგლისის პრემიერლიგა 2005-2006|2005-06 წელს]] ორივე მერსისაიდული დერბი ლივერპულის სასარგებლოდ გადაწყდა, "წითლები" გახდნენ [[ინგლისის თასის ფინალი 2006|თასის ფინალის]] გამარჯვებულები ვესტ ჰემთან. ევერტონმა კი პრემიერლიგა ცხრილის შუაში დაასრულა. [[ინგლისის პრემიერლიგა 2006-2007|2006-07 წლების]] პრემიერლიგა ევერტონმა მეექვსე ადგილზე, ხოლო ლივერპულმა მესამეზე დაასრულეს. ურთიერთშეხვედრებში პირველი თამაში გუდისონზე 3-0 იყო, განსაკუთრებულად არადამაჯერებელი იყო ლივერპულის მეკარე [[პეპე რეინა]], ხოლო მეორე თამაში ენფილდზე ფრედ დასრულდა.<ref>{{Cite web|url=http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=200607|title=LIVERWEB – Liverpool Results 2006–07<!-- Bot generated title -->|archive-url=https://web.archive.org/web/20110606134829/http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=200607|archive-date=6 June 2011|url-status=dead|accessdate=19 ივნისი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110606134829/http://www.liverweb.org.uk/season.asp?season=200607|archivedate=6 ივნისი 2011}}</ref> დაძაბული გამოდგან 2007–08 წლების მერსისაიდული დერბი გუდისონ პარკზე. ლივერპულის ფეხბურთელმა დუბლის შესრულება შეძლო, გავიდა [[სამი ჰიუპია|სამი ჰიუპიას]] ავტოგოლი, თამაშიდან გააძევეს ორი ევერტონელი, დაიდო ორი პენალტი. [[ინგლისის პრემიერლიგა 2008-2009|2008-09 წლებში]] სხვადასხვა ტურნირის ფარგლებში ოთხი მერსისაიდული დერბი გაიმართა. პრემიერლიგაში პირველი შეხვედრა გუდისონზე ლივერპულმა იმარჯვა, თუმცა განმეორებით შეხვედრაში დაფიქსირებულმა ფრემ ლივერპულის საჩემპიონო ამბიციას დიდი ზიანი მიაყენა, ამ სეზონში პრემიერლიგა მანჩესტერ იუნაიტედმა მოიგო მეორე ადგილი ლივერპულმა დაიკავა. "ფა თასზე" ათკაციანმა ევერტონმა ლივერპულის დამარცხება შეძლო, თუმცა ფინალში [[ჩელსი (საფეხბურთო კლუბი)|ჩელსიმ]] იმარჯვა. საბოლოოდ ევერტონი შემდეგ წელს ევროპა ლიგაზე გავიდა.<ref>https://www.bbc.co.uk/sport/av/football/29691735 | BBC Sport. Retrieved 17 February 2020</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 2009-2010|2009-10 წლის]] პრემიერლიგა არცერთი ლივერპულური კლუბისთვის წარმატებული არ ყოფილა, ენფილდზე ლივერპულმა, ხოლო გუდისონზე ევერტონმა გაიმარჯვა. 2011-12 წლის სეზონში ლივერპული და ევერტონი სამჯერ შეხვდნენ ერთმანეთს, ყველა თამაში ლივერპულის გამარჯვებით დასრულდა. 2011 წლის 1 ოქტომბერს გუდისონ პარკზე 0-2 (გოლები გაიტანეს [[ენდი კეროლი|ენდი კეროლმა]] და [[ლუის სუარესი|ლუის სუარესმა]]) ევერტონის მცველი [[ჯეკ როდუელი]] თამაშის დაწყებიდან მალევე გააძევეს, საკამათო წითელი ბარათი [[ინგლისის ფეხბურთის ასოციაცია|ფეხბურთის ასოციაციამ]] მოგვიანებით გააუქმა. 2012 წლის 13 მარტს ენფილდზე [[სტივენ ჯერარდი|სტივენ ჯერარდის]] ჰეთთრიკით ლივერპულმა მოიგო, 1982 წელს იან რაშის ჰეთთრიკის შემდეგ პირველად.<ref>[http://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-2114591/Liverpool-3-Everton-0-Kop-Three-goal-Gerrard-real-Mersey-magician.html Liverpool 3 Everton 0: Kop that! Three-goal Gerrard is a real Mersey magician] Daily Mail. Retrieved 13 March 2012</ref> სეზონის მესამე შეხვედრა გაიმართა "ფა თასის" ნახევარფინალში. პირველ ტაიმში ევერტონელმა [[ნიკიცა ელავიჩი|ნიკიცა ელავიჩიმ]] შეძლო გოლის გაიტანა, მეორე ტაიმის ნახევარში ლუის სუარესმა ანგარიში გაათანაბრა, 87-ე წუთზე ენდი კეროლის გოლით ლივერპულმა გაიმარჯვა.<ref name="Mirror">[http://www.mirrorfootball.co.uk/news/Liverpool-2-1-Everton-Andy-Carroll-rebounds-from-blunders-to-seal-final-berth-article890189.html Liverpool 2–1 Everton: Divine ponytail Carroll seals final berth] The Mirror. Retrieved 14 April 2012</ref> ამ სეზონში სატურნირო ცხრილში ევერტონმა ლივერპულს გადაასწრო, ლივერპული ევროპა ლიგის საკვალიფიკაციო ეტაპზე მოხვდა. 2013-14 წლების სეზონის პირველი მერსისაიდული დერბი გუდისონზე 3-3 დასრულდა. <ref>https://www.bbc.co.uk/sport/football/24969016 | BBC Retrieved 14 February 2020</ref> მეორე ტურის შეხვედრა ენფილდზე 4-0.<ref>https://www.bbc.co.uk/sport/football/25822244 | BBC Retrieved 14 February 2020</ref> ეს შედეგი დაფიქსირდა [[იურგენ კლოპი|იურგენ კლოპის]] პირველ მერსისაიდულ დერბში [[ინგლისის პრემიერლიგა 2015-2016|2015-16]] წელს ენფილდზე.<ref>https://www.bbc.co.uk/sport/football/35624290 | BBC Retrieved 14 February 2020</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 2017-2018|2017-18 სეზონზე]] [[მოჰამედ სალაჰი|მოჰამედ სალაჰმა]] ევერტონთან მარცხენა ფეხით გაიტაანა გოლი, ამ გოლს 2018 წელს მიანიჭეს [[ფიფა-ს ფერენც პუშკაშის ჯილდო]] (ხმების 38%).<ref>https://resources.fifa.com/image/upload/full-results-puskas-and-fan-awards-2018.pdf?cloudid=dxeqzrrnrgbq04loz1wm |Retrieved 14 February 2020</ref> ევერტონში დაბრუნებულმა [[უეინ რუნი|უეინ რუნიმ]] შეძლო პენალტის გატანა და ეს თამაში ფრედ 1-1 მორჩა.<ref>https://www.bbc.co.uk/sport/football/4221259%7C{{Dead link|date=ივნისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} BBC. Retrieved 14 February 2020</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 2018-2019|2018-19 წლების]] სეზონზე [[დივოკ ორიჯი|დივოკ ორიჯიმ]] თამაშის უკანასკნელ წამებზე ერთ-ერთი ყველაზე დასამახსოვრებელი გაამარჯვების გოლი გაიტანა. განმეორებითი შეხვედრა გუდისონზე 0-0 დასრულდა, სწორედ ამ თამაშის შემდეგ გადაინაცვლა ლივერპულმა მეორე ადგილზე, ჩემპიონმა [[მანჩესტერ სიტი (საფეხბურთო კლუბი)|მანჩესტერ სიტიმ]] მხოლოდ 1 ქულით მეტი დააგროვა. [[ინგლისის პრემიერლიგა 2019-2020|2019-20 სეზონში]] ლივერპული ცხრილის ლიდერად დაუხვდა ევერტონს, თამაში 5-2 დასრულდა. რის შემდეგაც ევერტონის რიგები დატოვა მთავარმა მწვრთნელმა [[მარკოს სილვა|მარკოს სილვამ]].<ref>[https://www.bbc.co.uk/sport/football/50568387 Liverpool 5–2 Everton], BBC Sport, 4 December 2019</ref> 2020 წლის 5 იანვარს "ფა თასზე" იურგენ კლოპმა ლივერპულის ახალგაზრდული გუნდი გამოიყვანა, ამ თამაშში წითლებმა იმარჯვეს 1-0.<ref>{{cite news|title=Klopp's teenagers and reserves serve Ancelotti with a painful reality-check|url=https://www.theguardian.com/football/2020/jan/05/jurgen-klopp-liverpool-carlo-ancelotti-everton-teenagers-reserves-reality-check|accessdate=5 January 2019|work=The Guardian}}</ref> გოლის ავტორი [[კურტის ჯონსი]] გახდა ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი [[დენი კადამარტერი|დენი კადამარტერის]] შემდეგ, ვინც მერსისაიდულ დერბში გოლის გატანა შეძლო. განმეორებითი შეხვედრა პერმიერლიგაში 13 მარტს უნდა გამართულიყო, მაგრამ [[კორონავირუსის პანდემია 2019-2020|კორონავირუსის პანდემიის]] გამო პრემიერლიგა შეწყდა, 17 ივნისს პრემიერლიგა განახლდა დახურულ კარს მიღმა, 21 ივნისს მერსისაიდული დერბი ფრედ 0-0 დასრულდა. === ტრანმერ როვერსი === მატჩები ევერტონი/ლივერპული და [[ტრანმერ როვერსი]] (მდებარეობს [[ბერკენჰედი|ბერკენჰედში]] მდინარე მერსის მეორე მხარეს) არის ასევე მერსისაიდული დერბი. ტრანმერმა მთელი თავისი ისტორიის განმავლობაში უმაღლესი ჩემპიონატის მიღმა გაატარა, შესაბამისად დერბი ამ გუნდებს შორის იშვიათობაა. თუმცა ზოგჯერ თასის შეხვედრებში ხვდებიან ხოლმე ევერტონს და ლივერპულს. ბოლო შეხვედრა ორივე კლუბთან შედგა 2001 წელს "ფა თასზე" შედგა. ტრანმერმა ევერტონი გამოაგდო 3-0,<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/fa_cup/1138678.stm|title=Tranmere shame Everton|work=BBC|date=27 January 2001|accessdate=1 November 2013}}</ref> ხოლო ლივერპულთან მეოთხედ ფინალში 4-2 დამარცხდა.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/fa_cup/1211495.stm|title=Liverpool cling on to beat Tranmere|work=BBC|date=11 March 2001|accessdate=1 November 2013}}</ref> == მოგება-წაგების ჯამი == ''სტატისტიკა ასახავს 2020 წლის 21 ივნისის არსებულ მონაცემებს.'' {| class="sortable wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" ! scope="col" |ტურნირი ! scope="col" |თამაში ! scope="col" |ლივერპული ! scope="col" |ფრე ! scope="col" |ევერტონი ! scope="col" |ლივერპულის გოლები ! scope="col" |ევერტონის გოლები |- ! scope="row" |[[პირველი დივიზიონი]] |146 |54 |44 |48 |203 |181 |- ! scope="row" |[[ინგლისის პრემიერლიგა|პრემიერლიგა]] |55 |24 |23 |9 |77 |48 |- ! scope="row" |[[ინგლისის ასოციაციის თასი|ფა თასი]] |25 |12 |6 |7 |40 |28 |- ! scope="row" |[[ინგლისის ლიგის თასი|ლიგის თასი]] |4 |2 |1 |1 |2 |1 |- ! scope="row" |[[ინგლისის საფეხბურთო სუპერთასი|საფეხბურთო სუპერთასი]] |3 |1 |1 |1 |2 |2 |- class="sortbottom" ! scope="row" |სულ |'''235''' |'''95''' |'''75''' |'''66''' |'''331''' |'''262''' |} == რეკორდები == მერსისაიდულ დერბში არაერთი რეკორდია დამყარებული: * ყველაზე მეტი დაუმარცხებელი მატჩი - ლივერპული 21 თამაში (2011 დან 2020) * ყველაზე ხანგრძლივი საშიანაო დაუმარცხებელი მატჩი - ლივერპული, (2000 წლიდან დღემდე) სულ 22 თამაში * ევერტონისთვის ყველაზე დიდხნიანი დაუმარცხებელი სერია 1899 წელიდან 1920 წელამდე. ენფილდზე 16 გამარჯვება * სახლში უწყვეტად მოგების სერია - ლივერპული (1932-33 დან 1936-37 წლამდე) * ზედიზედ ყველაზე ბევრჯერ მოგება მეტოქის სტადიონზე - ევერტონი (1908-09 წლიდან 1914-15 წლამდე, სულ 8 გაამარჯვება) * ბოლოდროინდელი დერბის თამაშები გამორჩეულია უხეშობებით და წითელი ბარათები. პრემიერლიგაში მერსისაიდულ დერბში სულ ნაჩვენებია 21 წითელი ბრათი. ლივერპულის კაპიტანს სტივენ ჯერარდს და ევერტონის კაპიტანს [[ფილ ნევილი|ფილ ნევილს]] მიღებული აქვთ წითელი ბარათები. ქვემოთ მოცემულია მხოლოდ მერსისაიდული დერბის რეკორდები: * რეკორდული ანგარიშით გამარჯვება 6-0 ლივერპული, ენფილდი 1935–36 სეზონი. * რეკორდული ანგარიშით გამარჯვება გასვლაზე დაფიქსირებული აქვს ორივე კლუბს: 5-0 ენფილდი, 1914-15 სეზონი, იმარჯვა ევერტონმა და 1982-83 წლების სეზონი, გუდისონ პარკი ,5-0 იმარჯვა ლივერპულმა. * ყველაზე დიდი ანგარიში მერსისაიდულ დერბში 7–4 ენფილდი,1932–33 სეზონი, მოიგო ლივერპულმა. * ყველაზე ბევრ დერბში მიიღო მონაწილეობა ევერტონელმა [[ნევილ საუტოლი|ნევილ საუტოლისმა]]. * [[იან რაში|იან რაშს]] აქვს ყველაზე მეტი გოლი გატანილი მერსისაიდულ დერბში (25).1989 წელს "ფა თასის" ფინალში რაშმა გადაასწრო ევერტონის [[დიქსონ დინი|დიქსონ დინს]] * ევერტონის მთავარ მწვრთელ [[უილიამ კუფი|უილიამ კუფის]] აქვს ყველაზე მეტი მერსისაიდული დერბი მოგებული (სულ 16) 1901-1918 წლებში. * ლივერპულის მთავარ მწვრთლე [[ტონ უოტსონი|ტონ უოტსონს]] აქვს ყველაზე მეტი მერსისაიდული დერბი წაგებული (სულ 21) 1896-1915 წლებში. * რეკორდული დასწრება: 78,599 გუდისონ პარკი, 18 სექტემბერი1948 (ძველი პირველი დივიზიონი) * მინიმალური დასწრება: 18,000 ენფილდი, 19 იანვარი1901 (ძველი პირველი დივიზიონი) === ყველა დროის ბომბარდირები === [[ფაილი:Ian_Rush.jpg|მარჯვნივ|მინი|220x220პქ|მერსისაიდული დერბის საუკეთესო ბომბარდირი 25 გოლით [[იან რაში]]]] [[ფაილი:Days_out_edit.jpg|მარჯვნივ|მინი|[[დიქსი დინი|დიქსი დინის]] ქანდაკება საუკეთესო მეგოლე ევერტონელებიდან 19 გოლი]] მოცემულ სიაში შეყვანილია ფეხბურთელები, რომლებსაც ოთხი ან მეტი გოლი აქვსთ გატანილი: [[ინგლისის პრემიერლიგა|პრემიერლიგის]], მის წინამორბედ [[პირველი დივიზიონი|პირველი დივიზიონს]], [[ინგლისის ასოციაციის თასი|ფა თასს]], [[ინგლისის ლიგის თასი|ლიგის თასს]] და [[ინგლისის საფეხბურთო სუპერთასი|ინგლისის საფეხბურთო სუპერთასს]], [[ScreenSport სუპერ თასი|ScreenSport სუპერ თასსზეც]], თუმცა ეს ტურნილი არც ლივერპულის და არც ევერტონისთვის გადამწყვეტ მნიშვნელობას არ წარმოადგენდა. სიაში არსებული ინფორმაცია ეყრდნობა 2020 წლის 17 თებერვლამდე არსებულ სტატისტიკას. [[სტივენ ჯერარდი]] პრემიერლიგის ეპოქაში საუკეთესო გოლიადორია მის ანგარიშზე 9 გოლია.<ref>https://www.premierleague.com/news/1517808 | Premier League. Retrieved 17 February 2020</ref> {| class="wikitable sortable" style="text-align:center; margin-left:1em; font-size:85%;" !ეროვნება !ფეხბურთელი !კლუბი(ები) !ლიგა !ფა თასი !ლიგის თასი !სუპერთასი !Screen Sport !ჯამი !წლები |- |{{flagicon|Wales}} |[[იან რაში]] |ლივერპული |13 |5 |1 |1 |5 |'''25''' |1980–87, 1988–96 |- |{{flagicon|England}} |[[დიქსი დინი]] |ევერტონი |18 |1 | | | |'''19''' |1925–37 |- |{{flagicon|Scotland}} |[[ალექს იანგი|ალექს "სტენდი" იანგი]] |ევერტონი |9 |3 | | | |'''12''' |1901–11 |- |{{flagicon|England}} |[[სტივენ ჯერარდი]] |ლივერპული |9 |1 | | | |'''10''' |1998–2015 |- |- |{{flagicon|England}} |[[ჰარი ჩემბერსი]] |ლივერპული |8 | | | | |'''8''' |1915–28 |- |{{flagicon|England}} |[[ჯიმი სეტლი]] |ევერტონი |8 | | | | |'''8''' |1899–1908 |- |{{flagicon|England}} |[[ჯეკ პარკინსონი]] |ლივერპული |6 |2 | | | |'''8''' |1903–14 |- |{{flagicon|England}} |[[პიტერ ბირდსლი]] |ლივერპული / ევერტონი |{{sort|5|4/1}} |{{sort|2|2/0}} | | | |'''7''' |1987–91 (L), 1991–93 (E) |- |{{flagicon|Scotland}} |[[გრემ შარპი]] |ევერტონი |4 |2 | | | |'''6''' |1980–91 |- |{{flagicon|England}} |[[ჯეკ ბალმერი]] |ლივერპული |6 | | | | |'''6''' |1935–52 |- |{{flagicon|England}} |[[რობი ფაულერი]] |ლივერპული |6 | | | | |'''6''' |1992–2001, 2006–07 |- |{{flagicon|Scotland}} |[[ბობი პარკერი]] |ევერტონი |6 | | | | |'''6''' |1913–22 |- |{{flagicon|England}} |[[გორდან ჰოჯსონი]] |ლივერპული |5 |1 | | | |'''6''' |1925–36 |- |{{flagicon|Australia}} |[[ტიმ ჯაჰილი]] |ევერტონი |5 | | | | |'''5''' |2004–12 |- |{{flagicon|Scotland}} |[[კენი დალგლიში]] |ლივერპული |5 | | | | |'''5''' |1977–90 |- |{{flagicon|England}} |[[ფრენ ჰოუ]] |ლივერპული |5 | | | | |'''5''' |1935–38 |- |{{flagicon|Scotland}} |[[ჯეკ ტეილორი]] |ევერტონი |5 | | | | |'''5''' |1896–1910 |- |{{flagicon|Netherlands}} |[[დირკ კეიტი]] |ლივერპული |5 | | | | |'''5''' |2006–12 |- |{{flagicon|Belgium}} |[[დივოკ ორიჯი]] |ლივერპული |5 | | | | |'''5''' |2014– |- |{{flagicon|Uruguay}} |[[ლუის სუარესი]] |ლივერპული |4 |1 | | | |'''5''' |2011–14 |- |{{flagicon|England}} |[[რობერტ ჰანტი]] |ლივერპული |4 | | |1 | |'''5''' |1958–69 |- |{{flagicon|Scotland}} |[[დანკან ფერგიუსონი]] |ევერტონი |4 | | | | |'''4''' |1994–98, 2000–06 |- |{{flagicon|England}} |[[ტომი ლოუტონი]] |ევერტონი |4 | | | | |'''4''' |1936–39 |- |{{flagicon|England}} |[[მაიკლ ოუენი]] |ლივერპული |4 | | | | |'''4''' |1997–2004 |- |{{flagicon|England}} |[[სემ რეიბოლდი]] |ლივერპული |4 | | | | |'''4''' |1900–07 |- |{{flagicon|Wales}} |[[როი ვერნონი]] |ევერტონი |4 | | | | |'''4''' |1960–65 |- |{{flagicon|England}} |[[დენიელ სტარიჯი]] |ლივერპული |4 | | | | |'''4''' |2013–19 |} '''ამჟამინდელი ბომბარდირები''': ამჟამად ყველაზე მეტი გოლი მერსისაიდულ დერბში გატანილია აქვს ლივერპულის [[დივოკ ორიჯი|დივოკ ორიჯის]] (5) და [[სადიო მანე|სადიო მანეს]] (3); ევერტონიდან თითო გოლი აქვთ:[[მეთიუ პენინგტონი|მეთიუ პენინგტონის]], [[გილფი სიგურსონი|გილფი სიგურსონის]], [[მაიკლ კინი|მაიკლ კინის]] და [[რიშარლისონი|რიშარლისონის]]. '''გოლები არაბრიტანელების მიერ''': ჯამში 33 ფეხბურთელს 20 სხვადასხვა ქვეყნიდან (ბრიტანეთის გარდა) აქვს მერსისაიდულ დერბში გოლი გატანილი. '''მეტი გოლი ვიდრე წლები''': ლივერპულელ [[ფედ ჰოუ|ფედ ჰოუს]] და ევერტონელ [[ტომი ლაუტონი|ტომი ლაუტონს]] იმაზე მეტი გოლი აქვთ გატანილი დერბში ვიდრე აღნიშნულ კლუბებში სათამაშოდ დაყვეს. ჰოუმ სამი წლის განმავლობაში 5 გოლი, ლოუტონმა ოთხი გოლი 3 წელში. '''ჰეთ-თრიკი''': პირველი ჰეთთრიკი ევერტონელი [[ალექს იანგი|ალექს "სტენდი" იანგის]] სახელზეა, მან 4 გოლი გაიტანა 1904 წელს, ეს თამაში გუდისონზე 5-1 დასრულდა. სხვა ევერტონელები, რომლებმაც ჰეთ-თრიკი შეასრულეს: [[ბობი პარკერი]] (1914) და [[დიქსი დინი]] (ორჯერ) 1928 და 1931 წლებში. ლივერპულიდან ჰეთ-თრიკი გაიფორმეს: [[ჰარი ჩემბერსი|ჩემბერსი]] (1922), ფორშაუ (1925), ბარტონი (1933) და ჰოუ (4 გოლი, 1935 წ). თითქმის 50 წელის გასვლის შემდეგ ლივერპულელმა იან რაშმა 1982 წელს გუდისონზე 4 გოლი გაიტანა, ეს თამაში წითლების გამარჯვებით 5-0 დასრულდა. 30 წლის შემდეგ კი სტივენ ჯერარდმა ჰეთ-თრიკი შეასრულა ენფილდზე (3-0). იანგის 1904 წლის და რაშის 1982 წლის ჰეთ-თრიკების გარდა ყველა დანარჩენი ენფილდზე გავიდა. '''ავტო გოლი''': სენდი ბრაუნი ცნობილი გახდა 1969-70 სეზონზე თავისი ავტოგოლით, ეს შეხვედრა ევერტონმა დათმო. პირველი ავტოგოლი გავიდა 1902 წელს ევერტონის ფეხბურთელის ბალმერის მიერ. სულ რვა ევერტონელის სახელზეა ავტოგოლი, ხოლო სამი ლივერპულელის. ბოლო ავტოგოლი ეკუთვნის ევერტონელ [[ლეიტონ ბეინზი|ლეიტონ ბეინზს]] გუდისონზე (2012-13 წლების სეზონი). '''გოლი ზედიზედ მატჩებში''': 1986 წლის მაისში და სექტემბერში იან რაშმა ზედიზედ ოთხ დერბში შეძლო გოლის გატანა (თასის ფინალი, სუპერთასი და ორი სუპერ თასის ფინალი); რამდენიმე ფეხბურთელმა შეძლო მიჯრით სამ თამაშში გოლის გატანა ესენია: ჰარდმანი (1905–06), ფრიმენი (1909–10), პარკინსონი (1910–11), კინგი (1978–79), ლინკერი (1985–86), ბარნსი (1989–90) და ფაულერი (1995–96). '''ახალგაზრდების გოლები''': მიუხედავდ იმისა, რომ რთულია გადამოწმდეს ძველი მოთამაშეების დაბადების დრო და გოლის გატანის მომენტი, ამჟამად მიჩნეულია რომ ევერტონის [[დენი კადამარტერი]] ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელია, ვინც გოლი გაიტანა მერსისაიდულ დერბში, 18-ე დაბადების დღიდან ექვეს დღეში 1997 წლის ოქტომბერში. === ყველაზე ბევრი თამაში === {| class="wikitable" style="text-align:center" !ეროვნება !ფეხბურთელი !კლუბი !თამაში !წლები !პოზიცია |- |{{flagicon|Wales}} |[[ნევილ საუტოლი]] |ევერტონი |41 |1981–98 |მეკარე |- |{{flagicon|Wales}} |[[იან რაში]] |ლივერპული |36 |1980–87 & 1988–96 |თავდასხმა |- |{{flagicon|Zimbabwe}} |[[ბრიუს გრობელარი]] |ლივერპული |34 |1980–94 |მეკარე |- |{{flagicon|Scotland}} |[[ალან ჰანსენი]] |ლივერპული |33 |1977–90 |დაცვა |- |{{flagicon|Wales}} |[[კევინ რეტკლიფი]] |ევერტონი |32 |1980–92 |დაცვა |} === მშრალად შენახული კარები === {| class="wikitable" style="text-align:center" !ეროვნება !ფეხბურთელი !კლუბი !მშრალი კარი !თამაში !წლები |- |{{flagicon|England}} |[[რეი კლემენსი]] |ლივერპული |15 |27 |1967–81 |- |{{flagicon|Wales}} |[[ნევილ საუტოლი]] |ევერტონი |15 |41 |1981–98 |- |{{flagicon|Zimbabwe}} |[[ბრიუს გრობელარი]] |ლივერპული |10 |33 |1980–94 |- |{{flagicon|England}} |[[გორდონ უესტი]] |ევერტონი |9 |20 |1962–73 |- |{{flagicon|Scotland}} |[[ტომი ლოურენსი]] |ლივერპული |8 |16 |1957–71 |- |{{flagicon|Spain}} |[[პეპე რეინა]] |ლივერპული |8 |17 |2005–13 |- |{{flagicon|Wales}} |[[სირილ სიდლოუ]] |ლივერპული |6 |10 |1946–52 |- |{{flagicon|Ireland}} |[[ბილი სკოტი]] |ევერტონი |6 |15 |1904–12 |- |{{flagicon|England}} |[[ტედ საგარი]] |ევერტონი |6 |20 |1929–53 |- |{{flagicon|USA}} |[[ტიმ ჰოვარდი]] |ევერტონი |5 |18 |2006–16 |- |{{flagicon|NIR}} |[[ელაიშა სკოტი]] |ლივერპული |5 |20 |1912–17, 1919–34 |- |{{flagicon|Belgium}} |[[სიმონ მინოლე]] |ლივერპული |4 |8 |2013–19 |- |{{flagicon|Wales}} |[[დეი დევისი]] |ევერტონი |3 |5 |1970–77 |} {{col-begin}} {{col-2}} ===ტოპ 10 დასწრება დერბის თამაშსზე=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! # ! დრო ! სტადიონი ! ანგარიში ! {{abbr|Att.|Attendance}} |- | 1 | 18 სექტემბერი1948 | [[გუდისონ პარკი]] |style="background:silver;color:black"| ევერტონი 1–1 ლივერპული | 78,299 |- | 2 | 22 სექტემბერი1962 | გუდისონ პარკი |style="background:silver;color:black"| ევერტონი 2–2 ლივერპული | 72,488 |- | 3 | 16 სექტემბერი1950 | გუდისონ პარკი |style="background:red;color:white"| ევერტონი 1–3 ლივერპული | 71,150 |- | 4 | 27 აგვისტო1949 | გუდისონ პარკი |style="background:silver;color:black"| ევერტონი 0–0 ლივერპული | 70,812 |- | 5 | 27 სექტემბერი1947 | გუდისონ პარკი |style="background:red;color:white"| ევერტონი 0–3 ლივერპული | 66,776 |- | 6 | 8 თებერვალი1964 | გუდისონ პარკი |style="background:blue;color:white"| ევერტონი 3–1 ლივერპული | 66,515 |- | 7 | 15 ოქტომბერი1927 | გუდისონ პარკი |style="background:silver;color:black"| ევერტონი 1–1 ლივერპული | 65,729 |- | 8 | 12 აპრილი 1965 | გუდისონ პარკი |style="background:blue;color:white"| ევერტონი 2–1 ლივერპული | 65,402 |- | 9 | 1 ოქტომბერი1938 | გუდისონ პარკი |style="background:blue;color:white"| ევერტონი 2–1 ლივერპული | 64,977 |- | 10 | 3 თებერვალი1968 | გუდისონ პარკი |style="background:blue;color:white"| ევერტონი 1–0 ლივერპული | 64,482 |} {{col-2}} ===დერბის თამაშები საშუალო დასწრებებით ათწლეულებში=== {| class="wikitable" style="text-align: center" |- ! პერიოდი ! ევერტონის საშუალო ! ლივერპულის საშუალო |- | ''2020–'' | * | ''' ''' |- | 2010–19 | 39,597 | '''50,221''' |- | 2000–09 | 40,020 | '''44,360''' |- | 1990–99 | 39,107 | '''41,823''' |- | 1980–89 | '''49,529''' | 45,240 |- | 1970–79 | '''55,502''' | 54,168 |- | 1962–69 | '''64,606''' | 53,805 |- | 1946–51 | '''63,529''' | 50,697 |- | 1931–39 | '''49,444''' | 45,423 |- | 1919–30 | '''51,590''' | 50,694 |- | 1905–15 | '''41,600''' | 37,600 |- | 1894–1904 | '''39,888''' | 28,444 |} {{col-end}}ცხრილში შეყვანილია მხოლოდ ლიგის შეხვედრები, 1984 წლის სუპერ თასის ფინალს 100,000 ადამიანი დაესწრო. ენფილდზე ყველაზე ბევრი ადამიანი დაფიქსირდა1962-63 წლის ლიგის თამაშსზე 56,060. ცხრილში ვერ მოხვდა(ება) თამაშები, რომლებიც COVID-19 ვირუსის გამო დახურულ კარს მიღმა გაიმართება. ===თამაშები ნეიტრალურ სტადიონზე=== სულ დერბის 12 თამაში გაიმართა ნეიტრალურ სტადიონზე: 6 [[უემბლი]], 4 [[მეინ როუდი]] და თითო თამაში [[ვილა პარკი|ვილა პარკზე]] და [[ოლდ ტრაფორდი|ოლდ ტრაფორდზე]]. {| class="wikitable" style="text-align: center" |- ! დრო ! ტურნირი ! სტადიონი ! ანგარიში ! დასწრება |- |31 მარტი 1906 | ფა-თასის ნახევარ ფინალი | ვილა-პარკი |style="background:blue;color:white"| ევერტონი 2–0 ლივერპული | 37,000 |- |25 მარტი 1950 | ფა-თასის ნახევარ ფინალი | მეინ როუდი |style="background:red;color:white"| ლივერპული 2–0 ევერტონი | 72,000 |- | 27 მარტი 1971 | ფა-თასის ნახევარ ფინალი | ოლდ-ტრაფორდი |style="background:red;color:white"| ევერტონი 1–2 ლივერპული | 62,144 |- | 23 აპრილი 1977 | ფა-თასის ნახევარ ფინალი | მეინ როუდი |style="background:silver;color:black"| ევერტონი 2–2 ლივერპული | 56,637 |- | 27 აპრილი 1977 | ფა-თასის ნახევარ ფინალი (განმეორებით) | მეინ როუდი |style="background:red;color:white"| ევერტონი 0–3 ლივერპული | 56,579 |- | 25 მარტი 1984 | ლიგის თასის ფინალი | უემბლი |style="background:silver;color:black"| ევერტონი 0–0 ლივერპული | 100,000 |- | 28 მარტი 1984 | ლიგის თასის ფინალი (განმეორებით) | მეინ როუდი |style="background:red;color:white"| ევერტონი 0–1 ლივერპული | 52,089 |- | 8 აგვისტო 1984 | სუპერთასი | უემბლი |style="background:blue;color:white"| ევერტონი 1–0 ლივერპული | 100,000 |- | 10 მაისი 1986 | ფა თასი ფინალი | უემბლი |style="background:red;color:white"| ლივერპული 3–1 ევერტონი | 98,000 |- | 16 აგვისტო 1986 | სუპერთასი | უემბლი |style="background:silver;color:black"| ევერტონი 1–1 ლივერპული | 88,231 |- | 20 მაისი 1989 | ფა-თასის ფინალი | უემბლი |style="background:red;color:white"| ლივერპული 3–2 ევერტონი(aet) | 82,800 |- | 14 აპილი 2012 | ფა-თასის ნახევარ ფინალი | უემბლი |style="background:red;color:white"| ევერტონი 1–2 ლივერპული | 87,231 {{col-end}} === პენალტები === ომის შემდეგ ევერტონის სასარგებლოდ დაინიშნა ორი პენალტი (ორივე გაიტანეს), ლივერპულისთვის 11 პენალტი დაინიშნა გუდისონზე აქედან სამი გააცუდეს. სრული სია: https://www.evertonresults.com/derbypens.htm. == თამაში ორივე კლუბში == ლივერპულში მოთამაშეების ტრანსფერს ერთი კლუბიდან მეორეში უწოდებენ "პარკის გადაკვეთას", განსაზღვრება მომდინარეობს კლუბს შორის არსებული სტენლის პარკის გამო. ლივერპულს პირდაპირ ევერტონიდან ფეხბურთელი 1959 წლიდან 2000 წლამდე არ უყიდია, საპირისპიროდ ევერტონს 1961-დან 1982 წლამდე. [[დეივ ჰიქსონი]], ჯონ ჰეიდონი და ფრენკ მიტჩელი ერთადერთი სამი მოთამაშეა, რომლებმაც ითამაშეს ლივერპულში, ევერტონში და ტრანმერ როვერსში, მერსისაიდის სამივე ძირითად კლუბში. [[ახალი ბრაიტონი]] ლიგის მონაწილე იყო 1923–51 წლებში; [[ბილ ლაზი]] და [[ნილ მაკბეინი]] თამაშობდნენ სამივე მერსისაიდულ კლუბში, ლივერპულში, ევერტონში და ახალ ბრაიტონში. [[ჯონ უაიტჰედი]] თამაშობდა სამ ლივერპულურ კლუბში ლივერპულში, ევერტონსა და [[ბუტლი (საფეხბურთო კლუბი)|ბუტლიში]] ერთი წელი ბუტლინი იყო ლიგაზე (1892–93), შემდგომ დაქვეითდნენ მეორე დივიზიონში. ცნობილი ტრასფერები: '''ევერტონიდან ლივერპულში''' * [[აბელ შევერი]] – 2002 – £750,000 (ერთადერთი მოთამაშე, რომელმაც ერთ სეზონში ორივე კლუბის სახელით ითამაშა) * [[ნიკ ბარმბი]] – 2000 – £6&nbsp;მილიონი (ყველაზე ძვირიანი ტრანსფერი) * [[დეივ ჰიქსონი]] – 1959 – £12,000 (ითამაშა ტრამერსი როუვერსში, სამივე მერსისაიდულ კლუბში მოთამაშე ფეხბურთელი) * ტონი მაკნამარა – 1957 – £4,000 * ჯონ ჰეიდონი– 1949 – გადახდის გარეშე (ითამაშა ტრამერსი როუვერსში, სამივე მერსისაიდულ კლუბში მოთამაშე ფეხბურთელი) * ბილ ჰარტილი – 1936 * [[ჯეკ ბალმერი]] – 1935 – გადახდის გარეშე * თომას ჯონსონი – 1934 * ფრანკ მიტჩელი – 1919 (ითამაშა ტრამერსი როუვერსში, სამივე მერსისაიდულ კლუბში მოთამაშე ფეხბურთელი) * [[ბილ ლაზი]] – 1912 – (ითამაშა ახალ ბრაიტონში, სამივე მერსისაიდულ კლუბში მოთამაშე ფეხბურთელი)[[ფაილი:Andrew_Hannah.jpg|მარჯვნივ|მინი|ენდრიუ ჰანა, კაპიტანი ორივე კლუბში ]] * [[ტომ გრეისი]] – 1912 * [[არტურ ბერი]] – ლივერპულმა გაიფორმა 1906 წელს, შემდეგომ ითამაშა ვრექსჰემში, ფულემში და ოქსფორდში. * დონ სლონი – 1908 – გადახდის გარეშე * [[დევიდ მიურეი]] – 1904 * აბე ჰარტლი – 1897 * ალექს ლატა – 1896 (არ უთამაშია ლივერპულში) * ფრედ გეარი – 1895 – £60 * [[ჯონ უაიტჰედი]] – 1894 – (ითამაშა ახალ ბრაიტონში, სამივე მერსისაიდულ კლუბში მოთამაშე ფეხბურთელი) * პატრიკ გორდონი – 1893 * დუნკან მაკლეინი – 1892 * თომას გ. ვილი – 1892 ლივერპულში გადასვლამდე აღნიშნულმა ფეხბურთელებმა სხვა კლუბში ითამაშეს ესენია: * [[ენდრიუ ჰანა]] – ითამაშა [[რენტონი|რენტონში]]. (კაპიტანი გახდა როგორც ევერტონში ასევე ლივერპულში) * [[ედგარ ჩადვიკი]] – ითამაშა [[ბლექბერნ როვერსი|ბლექბერნ როვერსსა]] და [[ბარნლი (საფეხბურთო კლუბი)|ბარნლიში]] * [[დევიდ ჯონსონი]] - ითამაშა [[იფსვიჩ თაუნი|იფსვიჩ თაუნში]], დაბრუნდა ევერტონში და შემდეგ გადავიდა ლივერპულში * [[ნილ მაკბეინი]] – ითამაშა [[სენტ ჯონსტონი|სენტ ჯონსტონში]]. კარიერის განმავლობაში ერთი თამაში იყო ახალი ბრაიტონის მწვრთნელი, ერთი თამაში როგორც ფეხბურთელი 52 წლის ასაკში, გახდა ყველაზე ხანდაზმული ფეხბურთელი ვისაც ლიგაზე უთამაში. ის იყო ექვსი ფეხბურთელიდან ერთი, რომელმაც სამივე მერსისაიდული კლუბი მოიარა. * [[სტივ მაკმაონი]] – ითამაშა [[ასტონ ვილა (საფეხბურთო კლუბი)|ასტონ ვილაში]]. გახდა ორი ფეხბურთელიდან ერთი ვინც ორივე კლუბის კაპიტანი იყო.<ref>{{cite web|url=http://www.lfcvancouver.com/the-editor/185-ex-red-volume-19-steve-mcmahon.html|title=Steve McMahon profile|publisher=http://www.lfcvancouver.com|date=8 May 2011}}</ref> * [[დინ პოტერი]] – ევერტონის აღზრდილი ფეხბურთელი, რომელსაც მშობლიურ კლუბში თავი არ გამოუჩენია. შუალედში თამაშობდა ბლექბერნ როუვერსში * [[ბილ სკოტი]] – თამაშობდა [[ლიდზ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|ლიდზ იუნაიტედში]] '''ლივერპულიდან ევერტონში''' * [[გარი აბლეტი]] – 1992 – £750,000 (ერთადერთი ფეხბურთელი რომელმაც ორივე კლუბის სახელით "ფა თასის" მოგება შეძლო). * [[პიტერ ბირდსლი]] – 1991 – £1&nbsp;მილიონი, ყველაზე ძირიანი ტრანსფერი ევერტონისთვის ლივერპულიდან * [[ალან ჰარპერი]] – 1983 – £100,000; * [[კევინ შეედი]] – 1982 – £100,000. * [[დევიდ ჯონსონი]] – 1982 – £100,000; კლუბის შეცვლა დაიწყო ევერტონში, შემდგომ იფსვიჩ თაუნში, შემდეგ ლივერპულში და ბოლოს ევერტონში. * [[ჯონ მორისი]] –1962 – £10,000 * [[ჯიმ პეინი]] – 1956 – £5,000 * დიკ ფორშაუ – 1927 – ერთადერთი ფეხბურთელი, ვისაც ორივე კლუბის სახელით აქვს მოგებული ლიგა * ჰაროლდ ურენი – 1912 * [[ბენჯამინ ჰოვარდ ბარკერი]] – c.1910 ევერტონში გადასვლამდე აღნიშნულმა ფეხბურთელებმა სხვა კლუბში ითამაშეს ესენია: * დევიდ ბაროუსი – ითამაშა [[ვესტ ჰემ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|ვესტ ჰემ იუნაიტედში]]. * დონ ჰატჩისონი – ითამაშა ვესტ ჰემში და [[შეფილდ იუნაიტედი|შეფილდ იუნაიტედში]] * დეივ უოტსონი – ითამაშა ნორვიჩ სიტიში. * ჯონ გიდმანი – ითამაშა ასტონ ვილაში * სანდერ ვესტერველდი – (განათხოვრებული) [[რეალ სოსიედადი (საფეხბურთო კლუბი)|რეალ სოსიედადი]] და [[პორტსმუთი (საფეხბურთო კლუბი)|პორტსმუთი]]. * არტურ ბერი – ითამაშა ვექსჰემში, ფულემში, ოქსფორდში, კვლავ ლივერპულში მოთამაშეების მსგავსად "პარკი გადაუკვეთავთ" მწვრთნელებსაც, [[უილიამ ბარკლი]] გახდა ერთადერთი მწვრთნელი რომელმაც ევერტონის შემდეგ ლივერპულში იმუშავა. === დრებში ორივე მხარისთვის გაიტანა === მხოლოდ ორ ფეხბურთელს აქვს მერსისაიდულ დერბში ორივე მხარისთვის გატანილი: * [[დევიდ ჯონსონი]] ევერტონის სახელი სადებიუტო გოლი 1971 წლის ნოემბერში გაიტანა, 1980 წლის 1 მარტს კი ლივერპულის სახელით ორი გოლი. * [[პიტერ ბირდსლი|პიტერ ბირდსლიმ]] ექვსი გოლი გაიტანა ლივერპულისთვის, 1992 წლის 7 დეკემბერს კი ევერტონის სახელით გაიტანა === ერთგულება === {{col-begin}} {{col-2}} '''ლივერპულელი ევერტონელები''' {| class="wikitable" |- !მოთამაშე!!წლები!!Ref |- ||{{flagicon|England}} [[ადამ ლალანა]]||(2014–)||<ref>{{cite web |url=http://www.tribalfootball.com/articles/southamptons-lallana-admits-growing-everton-mad-3556191 |title=Southampton's Lallana admits growing up Everton mad|publisher=tribalfootball.com|date=1 July 2014 }}</ref> |- ||{{flagicon|England}} [[მაიკლ ოუენი]]||(1997–2004)||<ref>{{cite web| url=http://www.michaelowen-online.com/info/biography.php| title=Michael Oweb| publisher=michaelowen-online.com| date=5 January 2008| url-status=dead| archiveurl=https://web.archive.org/web/20060827033209/http://www.michaelowen-online.com/info/biography.php| archivedate=27 August 2006| df=dmy-all}}</ref> |- ||{{flagicon|England}} [[სტივენ ურაიტი]]||(1997–2002)||<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/player_profile.asp?player_id=448 |title=Stephen Wright|publisher=LFChistory.net|date=1 April 2008 }}</ref> |- ||{{flagicon|England}} [[ჯეიმი კარაგერი]]||(1996–2013)||<ref>{{harvnb|Carragher|2008|p=5}}</ref> |- ||{{flagicon|England}} [[დევიდ ტომპსონი]]||(1996–2000)||<ref>{{cite web |url=http://www.sportinglife.com/football/premiership/everton/reports/story_get.cgi?STORY_NAME=soccer/05/12/03/SOCCER_Blackburn.html&TEAMHD=everton&DIV=prem&TEAM=EVERTON&RH=Everton&PREV_SEASON=2004 |title=David Thomspon |publisher=sportinglife.com |date=5 January 2008 |accessdate=22 სექტემბერი 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110605025448/http://www.sportinglife.com/football/premiership/everton/reports/story_get.cgi?STORY_NAME=soccer%2F05%2F12%2F03%2FSOCCER_Blackburn.html&TEAMHD=everton&DIV=prem&TEAM=EVERTON&RH=Everton&PREV_SEASON=2004 |archivedate=5 ივნისი 2011 }}</ref> |- ||{{flagicon|England}} [[რობი ფაულერი]]||(1992–2001 & 2006–07)||<ref>{{cite web|url=http://www.goal.com/en/Giocatore.aspx?IdPersona=1932&SEOPlayerName=Robbie+Fowler|title=Robbie Fowler profile|publisher=goal.com|date=|accessdate=2020-06-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080806135222/http://www.goal.com/en/Giocatore.aspx?IdPersona=1932&SEOPlayerName=Robbie+Fowler|archivedate=2008-08-06}}</ref> |- ||{{flagicon|England}} [[სტივ მაკმანამანი]]||(1989–99)||<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/player_profile.asp?player_id=371| title=Steve McManaman|publisher=lfchistory.net|date=5 January 2008 }}</ref> |- ||{{flagicon|England}} [[სტივ მაჰმონი]]||(1985–91)||<ref>{{cite web |url=http://www.truegreats.com/player.asp?p=118&c=71 |title=Steve McMahon |publisher=truegreats.com |date=5 January 2008 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110929014041/http://www.truegreats.com/player.asp?p=118&c=71 |archivedate=29 September 2011 |df=dmy-all }}</ref> |- ||{{flagicon|Wales}} [[იან რაში]]||(1980–87 & 1988–96)||<ref>{{cite web|url=http://www.liverweb.org.uk/rush.htm|title=Ian Rush|publisher=liverweb.org.uk|date=5 January 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/0/http://www.liverweb.org.uk/rush.htm|archive-date=16 May 2003|url-status=usurped|accessdate=19 ივნისი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140603181710/http://www.liverweb.org.uk/rush.htm|archivedate=3 ივნისი 2014}}</ref> |} {{col-2}} '''ევერტონის ლივერპულელები''' {| class="wikitable" |- !მოთამაშე!!წლები!!Ref |- |- ||{{flagicon|England}} [[თეო უოლკოტი]]||(2018–)|| |- ||{{flagicon|Wales}} [[ეშლი უილიამსი]]||(2016–19)||<ref>http://www.walesonline.co.uk/news/wales-news/nine-year-old-wrote-manufacturers-11571936</ref> |- ||{{flagicon|England}} [[ფილ ჯევონსი]]||(1996–2001)|| |- ||{{flagicon|England}} [[ნიკ ბარმბლი]]||(1996–2000)||<ref name="barmby">{{cite web |url=http://www.sporting-heroes.net/football/liverpool-fc/nick-barmby-9232/biography-2000-01-2001-02_a10985/ |title=Nick BARMBY - Liverpool FC - Biography 2000/01-2001/02 |first=Mark |last=Jones |publisher= |work=sporting-heroes.net}}</ref> |- ||{{flagicon|England}} [[გარი აბლეტი]]||(1992–96)|| |- ||{{flagicon|England}} [[მაიკ ნეველი]]||(1989–91)||<ref>{{cite web |url=http://www.truegreats.com/player.asp?p=130&c=46 |title=Mike Newell |publisher=truegreats.com |date=5 January 2008 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20041030095412/http://www.truegreats.com/player.asp?p=130&c=46 |archivedate=30 October 2004 |df=dmy-all }}</ref> |- ||{{flagicon|England}} [[Dave Watson]]||(1986–2001)||<ref>{{cite web|url=http://www.bluekipper.com/interviews/dave_watson.htm|title=Dave Watson|publisher=bluekipper.com|date=5 January 2008|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080513151925/http://www.bluekipper.com/interviews/dave_watson.htm|archivedate=13 May 2008|df=dmy-all}}</ref> |- ||{{flagicon|England}} [[პიტერ რეიდი]]||(1982–89)||<ref>{{cite web|title=LFC comment page|url=http://www.liverpoolfc.com/news/latest-news/reid-i-wasn-t-as-good-a-player-as-stevie-g|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150610210619/http://www.liverpoolfc.com/news/latest-news/reid-i-wasn-t-as-good-a-player-as-stevie-g|archivedate=10 June 2015|df=dmy-all}}</ref> |- ||{{flagicon|England}} [[ალან ჰარპერი]]||(1983–88 & 1991-1993)||<ref>{{cite web|title=thedaisycutter|url=https://www.thedaisycutter.co.uk/2015/07/alan-harper-singing-the-praises-of-the-unsung-hero/|archivedate=10 June 2015|df=dmy-all}}</ref> |- |} {{col-end}} == დუბლი == იშვიათია გუნდმა სეზონის ურთიერთშეხვედრის ორივე თამაში მოიგოს. მოგების სტატისტიკა მერსისაიდულ დერბში არის შემდეგი: ლივერპული 15 და ევერტონი 9. ორივე თამაშის მოგება მოიხსენიება როგორც "დუბლად". ლივერპული და ევერტონი სამჯერ და მეტჯერაც შეხვედრიან ერთმანეთს სხვადასხვა ტურნირზე, უფრო მეტ გამარჯვებას კი უწოდებენ "ტრებლს". {{col-begin}} {{col-2}} '''ევერტონი''' {| class="wikitable" style="text-align: center" |- !სეზონი!!ენფილდზე გოლები!!გუდისონზე გოლები |- |1899–1900||1–2||3–1 |- |1908–09||0–1||5–0 |- |1911–12||1–3||2–1 |- |1923–24||1–2||1–0 |- |1928–29||1–2||1–0 |- |1931–32||1–3||2–1 |- |1938–39||0–3||2–1 |- |1964–65||0–4||2–1 |- |1984–85*||0–1||1–0 |} * სუპერთასზე გამარჯვებით 1–0, ევერტონმა ტრებლი შეასრულა{{col-2}} '''ლივერპული''' {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !სეზონი!!ენფილდზე გოლები!!გუდისონზე გოლები |- |1898–99||2–0||1–2 |- |1920–21||1–0||0–3 |- |1922–23||5–1||0–1 |- |1924–25||3–1||0–1 |- |1947–48||4–0||0–3 |- |1972–73||1–0||0–2 |- |1981–82||3–1||1–3 |- |1989–90||3–1||1–2 |- |1990–91||3–2||1–3 |- |2000–01||3–1||2–3 |- |2005–06||3–1||1–3 |- |2007–08||1–0||1–2 |- |2009–10||1–0||0–2 |- |2011–12*||3–0||0–2 |- |2016–17||3–1||0–1 |} {{col-end}} * ფა თასზე 2–1 გამარჯვებით ლივერპულმა ტრებლი შეასრულა. თასის თამაშების და სხვადასხვა ტურნირების შეხვედრებში ეს ორი გუნდი ბევრჯერ შეხვდნენ ერთმანეთს,1986-87 წლების სეზონში მათ ერთმანეთის წინააღმდეგ ექვსჯერ ითამაშეს: პირველი თამაში უემბის სტადიონზე გამართული სუპერთასი 1-1, ლიგაზე ორჯერ თამაში, ასევე ორჯერ Screen Sport-ის სუპერთასის ფინალზე (პირველად გაიმართა 1985–86-ის სეზონზე) და ლიგის თასის 5-ე რაუნდი. ამ სეზონში ევერტონმა ჩემპიონობა იზეიმა, მიუხედავად ამისა ისინი ლივერპულთან ოთხჯერ დამარცხდნენ. ექვსივე მატჩზე მაყურებელთა რაოდენობამ 281.356 შეადგინა. მომდევნო სეზონში ოთხი მერსისაიდული დერბი გაიმართა, გამარჯვება და მარცხი ორივე გუნდს თანაბარად ჰქონდა. პრემიერლიგაში ლივერპულს ევერტონთან დადებითი ბალანსი აქვს, ბოლო ათ წელში 4 სეზონი ორივე შეხვედრა "წითლების" სასარგებლოდ დასრულდა. პრემიერლიგაში ევერტონს დუბლი არასდროს შეუსრულებია, ბოლო წარმატება 1985 წელს შედგა გუდისონზე (1–0) და ენფილდზე (1–0), ასევე უემბლიზე გამართული სუპერთასის მოგება, ამ სეზონში ევერტონმა უკანასკნელად შეასრულა "ტრებლი". == შედეგების სრული სია == სიაში შეტანილია 1894 წლიდან დღემდე გამართულ თამაშები, რომლებიც გაიმართა სხვადასხვა ტურნირებზე ესენია: [[ინგლისის პრემიერლიგა|პრემიერლიგა]], მის წინამორბედი [[პირველი დივიზიონი]], [[ინგლისის ასოციაციის თასი|ფა თასი]], [[ინგლისის ლიგის თასი|ლიგის თასი]] და [[ინგლისის საფეხბურთო სუპერთასი]], [[ScreenSport სუპერ თასი]].<ref>{{Cite web|url=http://www.liverweb.org.uk/archive.htm|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20071130092700/http://www.liverweb.org.uk/archive.htm|archive-date=30 November 2007|url-status=dead|accessdate=20 ივნისი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080725065603/http://www.liverweb.org.uk/archive.htm|archivedate=25 ივლისი 2008}}</ref><ref>http://www.evertonresults.com/</ref> ამხანაგური თამაშები განცალკევებულ სიაშია შეყვანილი, ომამდე არსებული ამხანაგურები სიაში არაა შეყვანილი. {| class="wikitable" style="width:100%; margin:0 left" !No. (Lg) !თარიღი !ტურნირი !არენა !ანგარიში !ლივერპულის მეგოლეები/წითელი ბარათები !ევერტონის მეგოლეები/წითელი ბარათები !Att. |- |236 (202) |21 ივნისი 2020 |[[2019-20 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; " |'''00–0''' | | | style="text-align:center;" |0 (დახურლ კარს მიღმა) |- |235 |5 იანვარი 2020 |[[2019-20 ფა თასი|2019-20 ფა თასი მე-3 რაუნდი]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–0''' |{{goal}} [[კურტის ჯონსი|ჯონსი]] | | style="text-align:center;" |52,583 |- |234 (201) |4 დეკემბერი 2019 |[[2019-20 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''5–2''' |{{goal}} {{goal}} [[დივოკ ორიჯი|ორიჯი]], {{goal}} [[ჯერდან შაჩირი|შაჩირი]], {{goal}} [[სადიო მანე|მანე]], {{goal}} [[ჟორჟინიო ვაინალდუმი|ვაინალდუმი]] |{{goal}} [[მაიკლ კინი|კინი]], {{goal}} [[რიშარლისონი]] | style="text-align:center;" |53,094 |- |233 (200) |3 მარტი 2019 |[[2018-19 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |39,335 |- |232 (199) |2 დეკემბერი 2018 |[[2018-19 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–0''' |{{goal}} [[დივოკ ორიჯი|ორიჯი]] | | style="text-align:center;" |51,756 |- |231 (198) |7 აპრილი 2018 |[[2017-18 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |39,220 |- |230 |5 იანვარი2018 |[[2017-18 ფა თასი|2017-18 ფა თასი მე-3]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–1''' |{{goal}} [[ჯეიმზ მილნერი|მილნერი]] ([[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]]), {{goal}} [[ვირჯილ ვან დეიკი|ვან დეიკი]] |{{goal}} [[გილფი სიგურდსონი|სიგურდსონი]] | style="text-align:center;" |52,513 |- |229 (197) |10 დეკემბერი 2017 |[[2017-18 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |{{goal}} [[მოჰამედ სალაჰი|სალაჰი]] |{{goal}} [[უეინ რუნი|რუნი]] ([[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]]) | style="text-align:center;" |53,082 |- |228 (196) |1 აპრილი 2017 |[[2016-17 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–1''' |{{goal}} [[სადიო მანე|მანე]], {{goal}} [[ფელიპე კოუტინიო|კოუტინიო]], {{goal}} [[დივოკ ორიჯი|ორიჯი]] |{{goal}} [[მეთიუ პენინგტონი|პენინგტონი]] | style="text-align:center;" |52,920 |- |227 (195) |19 დეკემბერი 2016 |[[2016-17 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–1''' |{{goal}} [[სადიო მანე|მანე]] | | style="text-align:center;" |39,590 |- |226 (194) |20 აპრილი 2016 |[[2015-16 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''4–0''' |{{goal}} [[დივოკ ორიჯი|ორიჯი]], {{goal}} [[მამადუ სახო|სახო]], {{goal}} [[დენიელ სტარიჯი|სტარიჯი]], {{goal}} [[ფელიპე კოუტინიო|კოუტინიო]] |{{sent off}} [[ფუნეს მორი|მორი]] | style="text-align:center;" |43,854 |- |225 (193) |4 ოქტომბერი 2015 |[[2015-16 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |{{goal}} [[დენი ინგსი|ინგსი]] |{{goal}} [[რომელუ ლუკაკუ|ლუკაკუ]] | style="text-align:center;" |39,598 |- |224 (192) |7 თებერვალი 2015 |[[2014-15 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |39,621 |- |223 (191) |27 სექტემბერი 2014 |[[2014-15 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |{{goal}} [[სტივენ ჯერარდი|ჯერარდი]] |{{goal}} [[ფილ იაგიელკა|იაგიელკა]] | style="text-align:center;" |44,511 |- |222 (190) |28 იანვარი 2014 |[[2013-14 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''4–0''' |{{goal}} [[სტივენ ჯერარდი|ჯერარდი]], {{goal}} {{goal}} [[დენიელ სტარიჯი|სტარიჯი]], {{goal}} [[ლუის ალბერტო სუარესი|სუარესი]] | | style="text-align:center;" |44,450 |- |221 (189) |23 ნოემბერი 2013 |[[2013-14 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''3–3''' |{{goal}} [[ფელიპე კოუტინიო|კოუტინიო]], {{goal}}[[ლუის ალბერტო სუარესი|სუარესი]], {{goal}} [[დენიელ სტარიჯი|სტარიჯი]] |{{goal}} [[კევინ მირალიასი|მირალიასი]], {{goal}} {{goal}} [[რომელუ ლუკაკუ|ლუკაკუ]] | style="text-align:center;" |39,576 |- |220 (188) |5 მაისი 2013 |[[2012-13 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |44,991 |- |219 (187) |28 ოქტომბერი 2012 |[[2012-13 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''2–2''' |{{goal}} [[ლეიტონ ბეინზი|ბეინზი]] ([[ავტოგოლი|აგ]]), {{goal}} [[ლუის ალბერტო სუარესი|სუარესი]] |{{goal}} [[ლეონ ოსმანი|ოსმანი]], {{goal}} [[სტივენ ნაისმიტი|ნაისმიტი]] | style="text-align:center;" |39,613 |- |218 |14 აპრილი 2012 |[[2011-12 ფა თასი|2011-12 ფა თასი ნახევარ ფინალი]] |[[უემბლი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–1''' |{{goal}} [[ლუის ალბერტო სუარესი|სუარესი]], {{goal}} [[ენდი კეროლი|კეროლი]] |{{goal}} [[ნიკიცა ელავიჩი|ელავიჩი]] | style="text-align:center;" |87,231 |- |217 (186) |13 მარტი 2012 |[[2011-12 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–0''' |{{goal}} {{goal}} {{goal}} [[სტივენ ჯერარდი|ჯერარდი]] | | style="text-align:center;" |44,921 |- |216 (185) |1 ოქტომბერი 2011 |[[2011-12 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–2''' |{{goal}} [[ლუის ალბერტო სუარესი|სუარესი]], {{goal}} [[ენდი კეროლი|კეროლი]] |{{sent off}} [[ჯეკ როდველი|როდველი]] (ანულირებული) | style="text-align:center;" |39,510 |- |215 (184) |16 იანვარი 2011 |[[2010-11 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''2–2''' |{{goal}} [[რაულ მეირელეში|მეირელეში]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დირკ კეიტი|კეიტი]] ([[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]]) |{{goal}} [[სილვიან დისტინი|დისტინი]], {{goal}} [[ჯერმაინ ბეკფორდი|ბეკფორდი]] | style="text-align:center;" |44,795 |- |214 (183) |17 ოქტომბერი 2010 |[[2010-11 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–0''' | |{{goal}} [[ტიმ კეჰილი|კეჰილი]], {{goal}} [[მიკელ არტეტა|არტეტა]] | style="text-align:center;" |39,673 |- |213 (182) |6 თებერვალი 2010 |[[2009-10 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–0''' |{{goal}} [[დირკ კეიტი|კეიტი]] – {{sent off}} [[სოტირიოს კირიაკოსი|კირიაკოსი]] |{{sent off}} [[სტივენ პინერი|პინერი]] | style="text-align:center;" |44,316 |- |212 (181) |29 ნოემბერი 2009 |[[2009-10 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–2''' |{{goal}} [[ჯოზეფ იობი|იობი]] ([[ავტოგოლი|აგ]]) {{goal}} [[დირკ კეიტი|კეიტი]] | | style="text-align:center;" |39,652 |- |211 |4 თებერვალი 2009 |[[2008-09 ფა თასი მე-4 რაუნდი|2008-09 ფა თასი მე-4 რაუნდი (განმ)]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–0''' <small>(aet)</small> |{{sent off}} [[ლუკას ლეივა|ლეივა]] |{{goal}} [[დენ გოსლინგი|გოსლინგი]] | style="text-align:center;" |37,918 |- |210 |25 იანვარი 2009 |[[2008-09 ფა თასი მე-4 რაუნდი]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |{{goal}} [[სტივენ ჯერარდი|ჯერარდი]] |{{goal}} [[ჯოლეონ ლესკოტი|ლესკოტი]] | style="text-align:center;" |43,524 |- |209 (180) |19 იანვარი 2009 |[[2008-09 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |{{goal}} [[სტივენ ჯერარდი|ჯერარდი]] |{{goal}} [[ტიმ კეჰილი|კეჰილი]] | style="text-align:center;" |44,382 |- |208 (179) |27 სექტემბერი 2008 |[[2008-09 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–2''' |{{goal}} {{goal}} [[ფერნანდო ტორესი|ტორესი]] |{{sent off}} [[ტიმ კეჰილი|კეჰილი]] | style="text-align:center;" |39,574 |- |207 (178) |30 მარტი 2008 |[[2007-08 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–0''' |{{goal}} [[ფერნანდო ტორესი|ტორესი]] | | style="text-align:center;" |44,295 |- |206 (177) |20 ოქტომბერი 2007 |[[2007-08 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დირკ კეიტი|კეიტი]] (2 [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]]) |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[სამი ჰიუპია|ჰიუპია]] ([[ავტოგოლი|აგ]])– [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[ტონი ჰიბერტი|ჰიბერტი]], [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[ფილ ნევილი|ნევილი]] | style="text-align:center;" |40,049 |- |205 (176) |3 თებერვალი 2007 |[[2006-07 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |44,234 |- |204 (175) |9 სექტემბერი 2006 |[[2006-07 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''3–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ტიმ კეჰილი|კეჰილი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ენდრიუ ჯონსონი (ფეხბურთელი)|ჯონსონი]] | style="text-align:center;" |40,004 |- |203 (174) |25 მარტი 2006 |[[2005-06 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფილ ნევილი|ნევილი]] ([[ავტოგოლი|აგ]]), [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]][[ლუის გარსია|გარსია]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჰარი კიოელი|კიოელი]] – [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[სტივენ ჯერარდი|ჯერარდი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ტიმ კეჰილი|კეჰილი]] – [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[ენდი ვან დერ მაადი|ვან დერ მაადი]] | style="text-align:center;" |44,923 |- |202 (173) |28 დეკემბერი 2005 |[[2005-06 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[პიტერ კრაუჩი|კრაუჩი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[სტივენ ჯერარდი|ჯერარდი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]][[ჯიბრილ სისე|სისე]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯეიმზ ბეტი|ბეტი]]– [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[მიკელ არტეტა|არტეტა]], [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[ფილ ნევილი|ნევილი]] | style="text-align:center;" |40,158 |- |201 (172) |20 მარტი 2005 |[[2004-05 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[სტივენ ჯერარდი|ჯერარდი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ლუის გარსია|გარსია]] – [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[მილან ბაროში|ბაროში]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ტიმ კეჰილი|კეჰილი]] | style="text-align:center;" |44,224 |- |200 (171) |11 დეკემბერი 2004 |[[2004-05 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ლი კარსლი|კარსლი]] | style="text-align:center;" |40,552 |- |199 (170) |31 იანვარი 2004 |[[2003-04 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |44,056 |- |198 (169) |30 აგვისტო 2003 |[[2003-04 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მაიკლ ოუენი|ოუენი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჰარი კეველი|კეველი]] | | style="text-align:center;" |40,200 |- |197 (168) |19 აპრილი 2003 |[[2002-03 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მაიკლ ოუენი|ოუენი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დენი მურფი|მურფი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დევიდ უნსვორტი|უნსვორტი]] – [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[დევიდ უეირი|უეირი]], [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[გარი ნეისმიტი|ნეისმიტი]] | style="text-align:center;" |40,162 |- |196 (167) |22 დეკემბერი 2002 |[[2002-03 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |44,025 |- |195 (166) |23 თებერვალი 2002 |[[2001-02 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ნიკოლა ანელკა|ანელკა]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ტომაშ რადზინსკი|რადზინსკი]] | style="text-align:center;" |44,371 |- |194 (165) |15 სექტემბერი 2001 |[[2001-02 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[სტივენ ჯერარდი|ჯერარდი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მაიკლ ოუენი|ოუენი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[John Arne Riise|რაისი]]<br /> |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კევინ კემპბელი|კემპბელი]] | style="text-align:center;" |39,554 |- |193 (164) |16 აპრილი 2001 |[[2000-01 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ემილ ჰესკი|ჰესკი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მარკუს ბაბელი|ბაბელი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[გარი მაკალისტერი|მაკალისტერი]] – [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[იგორ ბიშჩანი|ბიშჩანი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დანკან ფერგოიუსონი|ფერგოიუსონი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დევიდ უნსვორთი|უნსვორთი]] | style="text-align:center;" |40,260 |- |192 (163) |29 ოქტომბერი 2000 |[[2000-01 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ნიკ ბარმბი|ბარმბი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ემილ ჰესკი|ჰესკი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[პატრიკ ბერგერი|ბერგერი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კევინ კემპბელი|კემპბელი]] – [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[ტომას გრავესენი|გრავესენი]] | style="text-align:center;" |44,718 |- |191 (162) |21 აპრილი 2000 |[[1999-2000 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |40,052 |- |190 (161) |27 სექტემბერი 1999 |[[1999-2000 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''0–1''' |[[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[სანდერ ვესტერველდი|ვესტერველდი]], [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[სტივენ ჯერარდი|ჯერარდი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კევინ კემპბელი|კემპბელი]] – [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[ფრენსის ჯეფერსი|ჯეფერსი]] | style="text-align:center;" |44,802 |- |189 (160) |3 აპრილი 1999 |[[1998-99 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[რობი ფაულერი|ფაულერი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[პატრიკ ბერგერი|ბერგერი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ოლივერ დაკური|დაკური]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფრენსის ჯეფერსი|ჯეფერსი]] | style="text-align:center;" |44,852 |- |188 (159) |17 ოქტომბერი 1998 |[[1998-99 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |40,185 |- |187 (158) |23 თებერვალი 1998 |[[1997-98 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[პოლ ინსი|ინსი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დანკან ფერგოიუსონი|ფერგოიუსონი]] | style="text-align:center;" |44,501 |- |186 (157) |18 ოქტომბერი 1997 |[[1997-98 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ნილ რუდოკი|რუდოკი]] ([[ავტოგოლი|აგ]]), [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დენი კადამარტერი|კადამარტერი]] | style="text-align:center;" |40,112 |- |185 (156) |16 აპრილი 1997 |[[1996-97 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯეიმი რედნაპი|რედნაპი]]– [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[რობი ფაულერი|ფაულერი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დანკან ფერგოიუსონი|ფერგოიუსონი]]– [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[დევიდ უნსვორთი|უნსვორთი]] | style="text-align:center;" |40,177 |- |184 (155) |20 ნოემბერი 1996 |[[1996-97 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[რობი ფაულერი|ფაულერი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[გარი სპიდი|სპიდი]] | style="text-align:center;" |40,751 |- |183 (154) |16 აპრილი 1996 |[[1995-96 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[რობი ფაულერი|ფაულერი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ანდრეი კანჩელსკისი|კანჩელსკისი]] | style="text-align:center;" |40,120 |- |182 (153) |18 ნოემბერი 1995 |[[1995-96 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[რობი ფაულერი|ფაულერი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Andrei Kanchelskis|კანჩელსკისი]] | style="text-align:center;" |40,818 |- |181 (152) |24 იანვარი 1995 |[[1994-95 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |39,505 |- |180 (151) |21 ნოემბერი 1994 |[[1994-95 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დანკან ფერგოიუსონი|ფერგოიუსონი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[პოლ რიდეუ|რიდეუ]] | style="text-align:center;" |39,866 |- |179 (150) |14 მარტი 1994 |[[1993-94 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[რობი ფაულერი|ფაულერი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[იან რაში|რაში]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დეივ უოტსონი|უოტსონი]] | style="text-align:center;" |44,281 |- |178 (149) |18 სექტემბერი 1993 |[[1993-94 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ენტონი კოტე|კოტე]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მარკ უარდი|უარდი]] | style="text-align:center;" |38,157 |- |177 (148) |20 მარტი 1993 |[[1992-93 პრემიერლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[რონი როზენტალი|როზენტალი]] | | style="text-align:center;" |44,619 |- |176 (147) |7 დეკემბერი 1992 |[[1992-93 პრემიერლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მარკ რაიტი|რაიტი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მო ჯონსტონი|ჯონსტონი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[პიტერ ბირდსლი|ბირდსლი]] | style="text-align:center;" |35,826 |- |175 (146) |28 დეკემბერი1991 |[[1991-92 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ნიკ ტანერი|ტანერი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მო ჯონსტონი|ჯონსტონი]] | style="text-align:center;" |37,681 |- |174 (145) |31 აგვისტო 1991 |[[1991-92 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დევიდ ბუროუსი|ბუროუსი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დინ სანდერსი|სანდერსი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[რეი ჰანგტონი|ჰანგტონი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მაიკ ნეველი|ნეველი]] | style="text-align:center;" |39,072 |- |173 |27 თებერვალი 1991 |[[1990-91 ფა თასი|1990-91 ფა თასი მე-5 რაუნდი (განმ 2)]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დეივ უოტსონი|უოტსონი]] | style="text-align:center;" |40,201 |- |172 |20 თებერვალი 1991 |[[1990-91 ფა თასი|1990-91 ფა თასი მე-5 რაუნდი (განმ)]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''4–4''' <small>([[Overtime (sports)|aet]])</small> |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Peter Beardsley|ბარენსი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[იან რაში|რაში]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[John Barnes (footballer)|ბარენსი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ტონი კოტე|კოტე]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[გრაამ შარპი|შარპი]] | style="text-align:center;" |37,766 |- |171 |17 თებერვალი 1991 |[[1990-91 ფა თასი|1990-91 ფა თასი მე-5 რაუნდი]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |38,323 |- |170 (144) |9 თებერვალი 1991 |[[1990-91 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯენ მოლბი|მოლბი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დევიდ სპიდი|სპიდი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[პეტ ნევინი|ნევინი]] | style="text-align:center;" |38,127 |- |169 (143) |22 სექტემბერი 1990 |[[1990-91 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[პიტერ ბირდსლი|ბირდსლი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[John Barnes (footballer)|ბარენსი]] ([[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]]) |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ენდი ჰიჩკლიფი|ჰიჩკლიფი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[სტიუარტ მაკკალი|მაკკალი]] | style="text-align:center;" |39,847 |- |168 (142) |3 თებერვალი 1990 |[[1989-90 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯონ ბარენსი|ბარენსი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Peter Beardsley|ბირდსლი]] ([[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]]) |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[გრაამ შარპი|შარპი]] | style="text-align:center;" |38,730 |- |167 (141) |23 სექტემბერი 1989 |[[1989-90 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[John Barnes (footballer)|ბარენსი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[იან რაში|რაში]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მაიკ ნეველი|ნეველი]] | style="text-align:center;" |42,453 |- |166 |20 მაისი1989 |[[1989 ფა თასის ფინალი]] |[[უემბლი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–2''' <small>(aet)</small> |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯონ ალდრიჯი|ალდრიჯი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[იან რაში|რაში]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[სტიუარტ მაკკალი|მაკკალი]] | style="text-align:center;" |82,800 |- |165 (140) |3 მაისი 1989 |[[1988-89 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |45,994 |- |164 (139) |11 დეკემბერი 1988 |[[1988-89 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[რეი ჰანგტონი|ჰანგტონი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[უეინ კლარკი|კლარკი]] ([[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]]) | style="text-align:center;" |42,372 |- |163 (138) |20 მარტი 1988 |[[1987-88 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[უეინ კლარკი|კლარკი]] | style="text-align:center;" |44,162 |- |162 |21 თებერვალი 1988 |[[1987-88 ფა თასი|1987-88 ფა თასი მე-5 რაუნდი]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Ray Houghton|ჰანგტონი]] | | style="text-align:center;" |48,270 |- |161 (137) |1 ნოემბერი 1987 |[[1987-88 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[სტივ მაკმაჰონი|მაკმაჰონი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Peter Beardsley|ბირდსლი]] | | style="text-align:center;" |44,760 |- |160 |28 ოქტომბერი 1987 |[[1987-88 ლიგის თასი|1987-88 ლიგის თასი მე-5 რაუნდი]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''0–1''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[გარი სტივენსი|სტივენსი]] | style="text-align:center;" |44,071 |- |159 (136) |25 აპრილი 1987 |[[1986-87 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[სტივ მაკმაჰონი|მაკმაჰონი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Ian Rush|რაში]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კევინ შედი|შედი]] | style="text-align:center;" |44,827 |- |158 |21 იანვარი 1987 |[[1986-87 ლიგის თასი|1986-87 ლიგის თასი მე-5 რაუნდი]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[იან რაში|რაში]] | | style="text-align:center;" |53,323 |- |157 (135) |23 ნომბერი 1986 |[[1986-87 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |48,247 |- |156 |30 სექტემბერი 1986 |[[სახეფბურთო ლიგის სუპერ თასი|სახეფბურთო ლიგის სუპერ თასის ფინალი 2-ე შეხვედრა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–4''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[იან რაში|რაში]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[სტივ ნიკოლი|ნიკოლი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[გრემ შარპი|შარპი]]([[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]]) | style="text-align:center;" |26,068 |- |155 |16 სექტემბერი 1986 |[[სახეფბურთო ლიგის სუპერ თასი|სახეფბურთო ლიგის სუპერ თასის ფინალი 1-ლი შეხვედრა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[იან რაში|რაში]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Steve McMahon|მაკმაჰონი]][[Steve McMahon|,]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კევინ შედი|შედი]] | style="text-align:center;" |20,660 |- |154 |16 აგვისტო 1986 |[[1986 ინგლისის საფეხბურთო სუპერთასი]] |[[უემბლი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[იან რაში|რაში]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ადრიან ჰეტი|ჰეტი]] | style="text-align:center;" |88,231 |- |153 |10 მაისი 1986 |[[1986 ფა თასის ფინალი]] |[[უემბლი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[იან რაში|რაში]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კრეიგ ჯონსტონი|ჯონსტონი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[გარი ლინეკერი|ლინეკერი]] | style="text-align:center;" |98,000 |- |152 (134) |22 თებერვალი 1986 |[[1985-86 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''0–2''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კევინ რატკლიფი|რატკლიფი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[გარი ლინეკერი|ლინეკერი]] | style="text-align:center;" |45,445 |- |151 (133) |21 სექტემბერი 1985 |[[1985-86 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კენი დალგლიში|დალგლიში]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[იან რაში|რაში]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Steve McMahon|მაკმაჰონი]][[Steve McMahon|,]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[გრემ შარპი|შარპი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[გარი ლინეკერი|ლინეკერი]] | style="text-align:center;" |51,509 |- |150 (132) |23 მაისი 1985 |[[1984-85 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[პაულ ვილკინსონი|ვილკინსონი]] | style="text-align:center;" |51,045 |- |149 (131) |20 ოქტომბერი 1984 |[[1984-85 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''0–1''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Graeme Sharp|შარპი]] | style="text-align:center;" |45,545 |- |148 |18 აგვისტო 1984 |[[1984 ინგლისის საფეხბურთო სუპერთასი]] |[[უემბლი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ბრუს გრობელერი|გრობელერი]] ([[ავტოგოლი|აგ]]) | style="text-align:center;" |100,000 |- |147 |28 მარტი 1984 |[[1984 ლიგის თასის ფინალი|1984 ლიგის თასის ფინალი (განმ)]] |[[მეინ როუდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[გრემ სანდერსი|სანდერსი]] | | style="text-align:center;" |52,089 |- |146 |25 მარტი1984 |[[1984 ლიგის თასის ფინალი]] |[[უემბლი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |100,000 |- |145 (130) |3 მარტი 1984 |[[1983-84 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[იან რაში|რაში]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ალან ჰარპერი|ჰარპერი]] | style="text-align:center;" |51,245 |- |144 (129) |6 ნოემბერი 1983 |[[1983-84 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[იან რაში|რაში]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მაიკლ რობინსონი|რობინსონი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[სტივ ნიკოლი|ნიკოლი]] | | style="text-align:center;" |40,875 |- |143 (128) |19 მარტი 1983 |[[1982-83 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |44,737 |- |142 (127) |6 ნოემბერი 1982 |[[1982-83 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–5''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[იან რაში|რაში]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მარკ ლოურენსონი|ლოურენსონი]] |[[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] კილი | style="text-align:center;" |52,741 |- |141 (126) |27 მარტი 1982 |[[1981-82 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[რონი უელანი|უელანი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[გრეიმ სანსი|სანსი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კრეიგ ჯონსტონი|ჯონსტონი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[გრემ შარპი|შარპი]] | style="text-align:center;" |51,847 |- |140 (125) |7 ნოემბერი 1981 |[[1981-82 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კენი დალგლიში|დალგლიში]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[იან რაში|რაში]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მაიკ ფერგიუსონი|ფერგიუსონი]] – [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[ეამონ ოკიფი|ოკიფი]] | style="text-align:center;" |48,861 |- |139 (124) |21 მარტი 1981 |[[1980-81 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯონ ბაილი|ბაილი]] ([[ავტოგოლი|აგ]]) | | style="text-align:center;" |49,743 |- |138 |24 იანვარი 1981 |[[1980-81 ფა თასი|1980-81 ფა თასი მე-4 რაუნდი]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯიმი კეისი|კეისი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[პეტერ ისტონი|ისტონი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ირმე ვარადა|ვარადა]] | style="text-align:center;" |53,804 |- |137 (123) |18 ოქტომბერი 1980 |[[1980-81 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''2–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[სემი ლი|ლი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კენი დალგლიში|დალგლიში]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ასა ჰარტფორდი|ჰარტფორდი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯო მაკბრიდი|მაკბრიდი]] | style="text-align:center;" |52,565 |- |136 (122) |1 მარტი 1980 |[[1979-80 საფხებურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დეივიდ ჯონსონი|ჯონსონი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფილ ნილი|ნილი]] ([[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]]) |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[პეტერ ისტონი|ისტონი]] | style="text-align:center;" |53,018 |- |135 (121) |20 ოქტომბერი 1979 |[[1979-80 საფხებურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''2–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მაიკ ლაიონსი|ლაიონსი]] ([[ავტოგოლი|აგ]]), [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[რეი კენედი|კენედი]] – [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[ტერი მაკდერმოტი|მაკდერმოტი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ბრაიან კიდი|კიდი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ენდი კინგი|კინგი]]– [[ფაილი:Red_card.svg|13x13პქ]] [[გარი სტენლი|სტენლი]] | style="text-align:center;" |52,201 |- |134 (120) |13 მარტი1979 |[[1978-79 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კენი დალგლიში|დალგლიში]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Andy King (footballer, born 1956)|კინგი]] | style="text-align:center;" |52,352 |- |133 (119) |28 ოქტომბერი 1978 |[[1978-79 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ენდი კინგი|კინგი]] | style="text-align:center;" |53,141 |- |132 (118) |5 აპრილი 1978 |[[1977-78 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დევიდ ჯონსონი|ჯონსონი]] | | style="text-align:center;" |52,759 |- |131 (117) |22 ოქტომბერი 1977 |[[1977-78 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |51,668 |- |130 |27 აპრილი 1977 |[[1976-77 ფა თასი|1976-77 ფა თასი ნახევარ ფინალი (გამ)]] |[[მეინ როუდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფილ ნილი|ნილი]] ([[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]]), [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯიმი კეისი|კეისი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Ray Kennedy|კენედი]] | | style="text-align:center;" |56,579 |- |129 |23 აპრილი 1977 |[[1976-77 ფა თასი|1976-77 ფა თასი ნახევარ ფინალი]] |[[მეინ როუდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''2–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ტერი მაკდერმოტი|მაკდერმოტი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]][[ჯიმი კეისი|კეისი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ბრუს რიოჩი|რიოჩი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დუშან მაკკენზი|მაკკენზი]] | style="text-align:center;" |56,637 |- |128 (116) |22 მარტი 1977 |[[1976-77 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |56,562 |- |127 (115) |16 ოქტომბერი 1976 |[[1976-77 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[სტივ ჰეივეი|ჰეივეი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Phil Neal|ნილი]] ([[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]]), [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯონ ტოშაკი|ტოშაკი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მარტინ დობსონი|დობსონი]] | style="text-align:center;" |55,141 |- |126 (114) |3 აპრილი 1976 |[[1975-76 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაირკოუთი]] | | style="text-align:center;" |54,632 |- |125 (113) |27 სექტემბერი 1975 |[[1975-76 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |55,769 |- |124 (112) |22 თებერვალი 1975 |[[1974-75 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |55,853 |- |123 (111) |16 ნოემბერი 1974 |[[1974-75 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |57,190 |- |122 (110) |20 აპრილი 1974 |[[1973-74 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |55,848 |- |121 (109) |8 დეკემბერი 1973 |[[1973-74 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ალან უადლი|უადლი]] | | style="text-align:center;" |56,098 |- |120 (108) |3 მარტი 1973 |[[1972-73 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[მლინ ჰაგლისი|ჰაგლისი]] | | style="text-align:center;" |54,856 |- |119 (107) |7 ოქტომბერი 1972 |[[1972-73 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[პეტერ კორმაკი|კორმაკი]] | | style="text-align:center;" |55,975 |- |118 (106) |4 მარტი 1972 |[[1971-72 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''4–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ტომი ურაითი|ურაითი]] ([[ავტოგოლი|აგ]]), [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯონ მაკლაუნგლინი|მაკლაუნგლინი]]([[ავტოგოლი|აგ]]), [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კრის ლავლერი|ლავლერი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ემლინ ჰაგლესი|ჰაგლესი]] | | style="text-align:center;" |53,922 |- |117 (105) |13 ნოემბერი 1971 |[[1971-72 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დევიდ ჯონსონი|ჯონსონი]] | style="text-align:center;" |56,293 |- |116 |27 მარტი 1971 |[[1970-71 ფა თასი|1970-71 ფა თასის ნახევარფინალი]] |[[ოლდ ტრაფორდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ალუნ ევანსი|ევანსი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ბრაიან ჰოლი|ჰოლი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ალან ბოლი (უმცროსი)|ბოლი]] | style="text-align:center;" |62,144 |- |115 (104) |20 თებერვალი 1971 |[[1970-71 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |56,846 |- |114 (103) |21 ნოემბერი 1970 |[[1970-71 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[სტივ ჰეივეი|ჰეივეი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯონ ტოშაკი|ტოშაკი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კრის ლავლერი|ლავლერი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯო როილი|როილი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ალან ვრაითლი|ვაითლი]] | style="text-align:center;" |53,777 |- |113 (102) |21 მარტი 1970 |[[1969-70 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''0–2''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯო როილი|როილი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ალან ვრაითლი|ვაითლი]] | style="text-align:center;" |54,496 |- |112 (101) |6 დეკემბერი 1969 |[[1969-70 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ემლი ჰაგლის|ჰაგლის]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[სენდი ბრაუნი|ბრაუნი]] ([[ავტოგოლი|აგ]]), [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ბობი გრაჰამი|გრაჰამი]] | | style="text-align:center;" |57,370 |- |111 (100) |8 ოქტომბერი 1968 |[[1968-69 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ტომი სმიტი|სმიტი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ალან ბოლი (უმცროსი)|ბოლი]] | style="text-align:center;" |54,496 |- |110 (99) |27 აგვისტო 1968 |[[1968-69 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |63,938 |- |109 (98) |3 თებერვალი 1968 |[[1967-68 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჰოვარდ კენდელი|კენდელი]] | style="text-align:center;" |64,482 |- |108 (97) |23 სექტემბერი 1967 |[[1967-68 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[რობერ ჰანტი|ჰანტი]] | | style="text-align:center;" |54,189 |- |107 |11 მარტი 1967 |[[1966-67 ფა თასი|1966-67 ფა თასი მე-5 რაუნდი]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ალან ბოლი (უმცროსი)|ბოლი]] | style="text-align:center;" |64,851 |- |106 (96) |31 დეკემბერი 1966 |[[1966-67 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |53,744 |- |105 (95) |27 აგვისტო 1966 |[[1966-67 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ტომი სმიტი|სმიტი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ალან ბოლი (უმცროსი)|ბოლი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[სენდი ბრაუნი|ბრაუნი]] | style="text-align:center;" |64,318 |- |104 |13 აგვისტო 1966 |[[1966 ინგლისის საფეხბურთო სუპერთასი]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[რობერ ჰანტი|ჰანტი]] | | style="text-align:center;" |63,329 |- |103 (94) |19 მარტი 1966 |[[1965-66 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |62,337 |- |102 (93) |25 სექტემბერი 1965 |[[1965-66 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''5–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ტომი სმიტი|სმიტი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[რობერ ჰანტი|ჰანტი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[უილი სტივენსონი|სტივენსონი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[იან სტ. ჯონი|სტ. ჯონი]] | | style="text-align:center;" |53,557 |- |101 (92) |12 აპრილი 1965 |[[1964-65 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[უილი სტივენსონი|სტივენსონი]] ([[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]]) |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯონი მორისი|მორისი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დერეკ ტემპლი|ტემპლი]] | style="text-align:center;" |65,402 |- |100 (91) |19 სექტემბერი 1964 |[[1964-65 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''0–4''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კოლინ ჰარვი|ჰარვი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]][[ჯონი მორისი|მორისი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფრედ პიკერინგი|პიკერინგი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[დერეკ ტემპლი|ტემპლი]] | style="text-align:center;" |52,619 |- |99 (90) |8 თებერვალი 1964 |[[1963-64 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Ian St. John|St. John]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[როი ვერმონი|ვერმონი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯიმი გაბრიელი|გაბრიელი]] | style="text-align:center;" |66,515 |- |98 (89) |28 სექტემბერი 1963 |[[1963-64 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Ian Callaghan|Callaghan]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[როი ვერმონი|ვერმონი]] | style="text-align:center;" |51,976 |- |97 (88) |8 აპრილი 1963 |[[1962-63 საფეხბურთო ლიგა]] |[[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |56,060 |- |96 (87) |22 სექტემბერი 1962 |[[1962-63 საფეხბურთო ლიგა]] |[[გუდისონ პარკი]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''2–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[კევინ ლევისი|ლევისი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[რობერ ჰანტი|ჰანტი]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ჯონი მორისი|მორისი]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[როი ვერმონი|ვერმონი]] | style="text-align:center;" |72,488 |- | colspan="9" style="text-align:center;" |''1951 წლიდან 1962 წლდამდე არ გამართულა მერსისაიდული დერბი, 1951 წელს ევერტონი დაქვეითდა [[საფეხბურთო ლიგის მეორე დივიზიონი|ლიგის მეორე დივიზიონში]]'' ''სადაც 3 სეზონი გაატარა.'' ''1953–54 წლების სეზონში ევერტონი დაწინაურდა უმაღლეს დივიზიონში, თუმცა ამავე სეზონში ლივერპული დაქვეითდა მეორე დივიზიონში სადაც 8 სეზონი გაატარა 1954-55 წლების სეზონიდან 1961-62 წლებამდე.'' |- |95 |29 January 1955 |[[1954–55 FA Cup|54–55 FA Cup Rnd 4]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–4''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Billy Liddell|Liddell]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Alan A'Court|A'Court]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[John Evans (footballer, born 1929)|Evans]] | | style="text-align:center;" |72,000 |- |94 (86) |20 January 1951 |[[1950–51 Football League|50–51 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''0–2''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jimmy McIntosh|McIntosh]] | style="text-align:center;" |48,688 |- |93 (85) |16 September 1950 |[[1950–51 Football League|50–51 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Albert Stubbins|Stubbins]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jack Balmer|Balmer]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Tommy Eglington|Eglington]] | style="text-align:center;" |71,150 |- |92 |25 March 1950 |[[1949–50 FA Cup|49–50 FA Cup Semi-final]] |[[Maine Road]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Bob Paisley|Paisley]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Billy Liddell|Liddell]] | | style="text-align:center;" |72,000 |- |91 (84) |24 December 1949 |[[1949–50 Football League|49–50 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Kevin Baron (footballer)|Baron]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Willie Fagan|Fagan]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Peter Farrell (Irish footballer)|Farrell]] | style="text-align:center;" |50,485 |- |90 (83) |27 August 1949 |[[1949–50 Football League|49–50 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |70,812 |- |89 (82) |5 February 1949 |[[1948–49 Football League|48–49 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |50,132 |- |88 (81) |18 September 1948 |[[1948–49 Football League|48–49 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Willie Fagan|Fagan]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Dodds | style="text-align:center;" |78,299 |- |87 (80) |21 April 1948 |[[1947–48 Football League|47–48 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''4-0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Albert Stubbins|Stubbins]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Billy Liddell|Liddell]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Brierley, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jack Balmer|Balmer]] | | style="text-align:center;" |55,305 |- |86 (79) |27 September 1947 |[[1947–48 Football League|47–48 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0-3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jack Balmer|Balmer]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Albert Stubbins|Stubbins]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Willie Fagan|Fagan]] | | style="text-align:center;" |66,776 |- |85 (78) |29 January 1947 |[[1946–47 Football League|46–47 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Wainwright | style="text-align:center;" |50,612 |- |84 (77) |21 September 1946 |[[1946–47 Football League|46–47 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |48,875 |- | colspan="9" style="text-align:center;" |''[[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომის]] გამო 1939 -1946 წლებში საფეხბურთო მატჩები არ იმართებოდა'' |- |83 (76) |4 February 1939 |[[1938–39 Football League|38–39 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''0–3''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Tommy Lawton|Lawton]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Bentham | style="text-align:center;" |55,994 |- |82 (75) |1 October 1938 |[[1938–39 Football League|38–39 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Willie Fagan|Fagan]] ([[Penalty kick (association football)|pen.]]) |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Bentham, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Boyes | style="text-align:center;" |64,977 |- |81 (74) |16 February 1938 |[[1937–38 Football League|37–38 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jack Balmer|Balmer]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Shafto |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Tommy Lawton|Lawton]] | style="text-align:center;" |33,465 |- |80 (73) |2 October 1937 |[[1937–38 Football League|37–38 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Nieuwenhuys |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Tommy Lawton|Lawton]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Trentham | style="text-align:center;" |43,904 |- |79 (72) |23 January 1937 |[[1936–37 Football League|36–37 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Howe, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Taylor, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jack Balmer|Balmer]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Stevenson | style="text-align:center;" |37,055 |- |78 (71) |19 September 1936 |[[1936–37 Football League|36–37 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Dixie Dean|Dean]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Stevenson | style="text-align:center;" |55,835 |- |77 (70) |4 January 1936 |[[1935–36 Football League|35–36 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |52,282 |- |76 (69) |7 September 1935 |[[1935–36 Football League|35–36 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''6–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Howe, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Gordon Hodgson|Hodgson]] | | style="text-align:center;" |46,082 |- |75 (68) |20 March 1935 |[[1934–35 Football League|34–35 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Gordon Hodgson|Hodgson]] (1 [[Penalty kick (association football)|pen.]]) |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Dixie Dean|Dean]] | style="text-align:center;" |31,965 |- |74 (67) |15 September 1934 |[[1934–35 Football League|34–35 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Dixie Dean|Dean]] | style="text-align:center;" |43,001 |- |73 (66) |10 February 1934 |[[1933–34 Football League|33–34 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |52,088 |- |72 (65) |30 September 1933 |[[1933–34 Football League|33–34 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Nieuwenhuys, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Hanson, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] English |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Johnson, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] White | style="text-align:center;" |53,698 |- |71 (64) |11 February 1933 |[[1932–33 Football League|32–33 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''7–4''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Barton, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Hanson, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Morrison, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Taylor, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Roberts |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Dixie Dean|Dean]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Johnson, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Stein | style="text-align:center;" |41,469 |- |70 (63) |30 October 1932 |[[1932–33 Football League|32–33 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Gunson |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Dixie Dean|Dean]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Critchley | style="text-align:center;" |44,214 |- |69 (62) |30 January 1932 |[[1931–32 Football League|31–32 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Wright |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Critchley, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] White | style="text-align:center;" |46,537 |- |68 |9 January 1932 |[[1931–32 FA Cup|31–32 FA Cup Rnd 3]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Gunson, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Gordon Hodgson|Hodgson]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Dixie Dean|Dean]] | style="text-align:center;" |57,090 |- |67 (61) |19 September 1931 |[[1931–32 Football League|31–32 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Wright |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Dixie Dean|Dean]] | style="text-align:center;" |53,220 |- | colspan="9" style="text-align:center;" |''1930-31 წლების სეზონზე ევერტონი საფეხბურთო ლიგის მეორე დივიზიონში ასპარეზობდა'' |- |66 (60) |4 January 1930 |[[1929–30 Football League|29–30 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''3–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Edmed, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] McPherson, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] McDougall |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Dixie Dean|Dean]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Critchley | style="text-align:center;" |52,600 |- |65 (59) |7 September 1929 |[[1929–30 Football League|29–30 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''0–3''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Dixie Dean|Dean]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Martin | style="text-align:center;" |44,891 |- |64 (58) |9 February 1929 |[[1928–29 Football League|28–29 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Race |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Griffiths, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] White | style="text-align:center;" |45,095 |- |63 (57) |29 September 1928 |[[1928–29 Football League|28–29 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Troup | style="text-align:center;" |55,415 |- |62 (56) |25 February 1928 |[[1927–28 Football League|27–28 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''3–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Hopkin, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Bromilow, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Gordon Hodgson|Hodgson]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Dixie Dean|Dean]] | style="text-align:center;" |55,361 |- |61 (55) |15 October 1927 |[[1927–28 Football League|27–28 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Edmed |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Troup | style="text-align:center;" |65,729 |- |60 (54) |12 February 1927 |[[1926–27 Football League|26–27 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Chambers | | style="text-align:center;" |52,840 |- |59 (53) |25 September 1926 |[[1926–27 Football League|26–27 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] O'Donnell | style="text-align:center;" |43,973 |- |58 (52) |6 February 1926 |[[1925–26 Football League|25–26 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''3–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Oxley, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Forshaw |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Chedgzoy, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Dixie Dean|Dean]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Irvine | style="text-align:center;" |45,793 |- |57 (51) |26 September 1925 |[[1925–26 Football League|25–26 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''5–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Forshaw, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Walsh, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Chambers |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Kennedy | style="text-align:center;" |49,426 |- |56 (50) |7 February 1925 |[[1924–25 Football League|24–25 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Shone, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Hopkin, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Chambers |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Chadwick | style="text-align:center;" |56,000 |- |55 (49) |24 October 1924 |[[1924–25 Football League|24–25 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Rawlings | | style="text-align:center;" |53,000 |- |54 (48) |13 October 1923 |[[1923–24 Football League|23–24 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Walsh |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Cock, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Chedgzoy | style="text-align:center;" |50,000 |- |53 (47) |6 October 1923 |[[1923–24 Football League|23–24 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Chadwick | style="text-align:center;" |51,000 |- |52 (46) |14 October 1922 |[[1922–23 Football League|22–23 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Johnson | | style="text-align:center;" |52,000 |- |51 (45) |7 October 1922 |[[1922–23 Football League|22–23 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''5–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Chambers, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] McNab, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Bromilow |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Williams | style="text-align:center;" |54,000 |- |50 (44) |12 November 1921 |[[1921–22 Football League|21–22 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Forshaw |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Chedgzoy | style="text-align:center;" |50,000 |- |49 (43) |5 November 1921 |[[1921–22 Football League|21–22 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Shone |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Brewster | style="text-align:center;" |52,000 |- |48 (42) |30 October 1920 |[[1920–21 Football League|20–21 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Johnson, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Chambers | | style="text-align:center;" |55,000 |- |47 (41) |23 October 1920 |[[1920–21 Football League|20–21 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Forshaw | | style="text-align:center;" |50,000 |- |46 (40) |27 December 1919 |[[1919–20 Football League|19–20 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Lewis, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Miller |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Parker | style="text-align:center;" |49,662 |- |45 (39) |20 December 1919 |[[1919–20 Football League|19–20 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |40,000 |- | colspan="9" style="text-align:center;" |''1915 -1919 წლებში [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომის]] გამო საფეხბურთო მატჩემი არ იმართებოდა'' |- |44 (38) |6 February 1915 |[[1914–15 Football League|14–15 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Sheldon, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Nicholl, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Pagnam |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Clennell | style="text-align:center;" |30,000 |- |43 (37) |3 October 1914 |[[1914–15 Football League|14–15 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''0–5''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Parker, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Clennell | style="text-align:center;" |32,000 |- |42 (36) |17 January 1914 |[[1913–14 Football League|13–14 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Metcalf |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Parker | style="text-align:center;" |35,000 |- |41 (35) |20 September 1913 |[[1913–14 Football League|13–14 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Lacey |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Wareing | style="text-align:center;" |40,000 |- |40 (34) |8 February 1913 |[[1912–13 Football League|12–13 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jack Parkinson (footballer, born 1883)|Parkinson]] | | style="text-align:center;" |40,000 |- |39 (33) |5 October 1912 |[[1912–13 Football League|12–13 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''0–2''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Browell, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Gault | style="text-align:center;" |46,000 |- |38 (32) |20 January 1912 |[[1911–12 Football League|11–12 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Gilligan |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Beare, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Browell, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Jefferis | style="text-align:center;" |35,000 |- |37 (31) |16 September 1911 |[[1911–12 Football League|11–12 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jack Parkinson (footballer, born 1883)|Parkinson]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Beare, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Gourlay | style="text-align:center;" |40,000 |- |36 |4 February 1911 |[[1910–11 FA Cup|10–11 FA Cup Rnd 2]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jack Parkinson (footballer, born 1883)|Parkinson]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Alex "Sandy" Young|Young]] | style="text-align:center;" |50,000 |- |35 (30) |27 December 1910 |[[1910–11 Football League|10–11 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jack Parkinson (footballer, born 1883)|Parkinson]] | | style="text-align:center;" |51,000 |- |34 (29) |1 October 1910 |[[1910–11 Football League|10–11 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''0–2''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Makepeace, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Alex Young (footballer, born 1880)|Young]] | style="text-align:center;" |40,000 |- |33 (28) |12 February 1910 |[[1909–10 Football League|09–10 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''0–1''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Freeman | style="text-align:center;" |40,000 |- |32 (27) |2 October 1909 |[[1909–10 Football League|09–10 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Goddard, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Stewart, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jack Parkinson (footballer, born 1883)|Parkinson]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Coleman, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Freeman | style="text-align:center;" |45,000 |- |31 (26) |9 April 1909 |[[1908–09 Football League|08–09 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''5–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Freeman, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Coleman, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Turner, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] White | style="text-align:center;" |45,000 |- |30 (25) |3 October 1908 |[[1908–09 Football League|08–09 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''0–1''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Barlow | style="text-align:center;" |40,000 |- |29 (24) |17 April 1908 |[[1907–08 Football League|07–08 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |35,000 |- |28 (23) |5 October 1907 |[[1907–08 Football League|07–08 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–4''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] J. Hewitt, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Raisbeck, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Cox, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] C. Hewitt |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Makepeace, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Settle | style="text-align:center;" |40,000 |- |27 (22) |29 March 1907 |[[1906–07 Football League|06–07 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |45,000 |- |26 (21) |29 September 1906 |[[1906–07 Football League|06–07 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jack Parkinson (footballer, born 1883)|Parkinson]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Alex "Sandy" Young|Young]] | style="text-align:center;" |40,000 |- |25 (20) |13 April 1906 |[[1905–06 Football League|05–06 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] West ([[Penalty kick (association football)|pen.]]) |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Taylor | style="text-align:center;" |33,000 |- |24 |31 March 1906 |[[1905–06 FA Cup|05–06 FA Cup Semi-final]] |[[Villa Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Abbott, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Hardman | style="text-align:center;" |37,000 |- |23 (19) |30 September 1905 |[[1905–06 Football League|05–06 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''4–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Hewitt |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Abbott, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Hardman, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Settle, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Sharp | style="text-align:center;" |40,000 |- | colspan="9" style="text-align:center;" |''1904-05 წლის სეზონში ლივერპული საფეხბურთო ლიგის მეორე დივიზიონში თამაშობდა'' |- |22 |8 February 1905 |[[1904–05 FA Cup|04–05 FA Cup Rnd 1 Rep.]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Goddard |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Hardman, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] McDermott | style="text-align:center;" |40,000 |- |21 |4 February 1905 |[[1904–05 FA Cup|04–05 FA Cup Rnd 1]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jack Parkinson (footballer, born 1883)|Parkinson]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Makepeace | style="text-align:center;" |28,000 |- |20 (18) |1 April 1904 |[[1903–04 Football League|03–04 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''5–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Robinson, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Cox |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Alex "Sandy" Young|Young]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Wolstenholme | style="text-align:center;" |40,000 |- |19 (17) |10 October 1903 |[[1903–04 Football League|03–04 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''2–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Morris |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Sheridan | style="text-align:center;" |30,000 |- |18 (16) |10 April 1903 |[[1902–03 Football League|02–03 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |28,000 |- |17 (15) |27 September 1902 |[[1902–03 Football League|02–03 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Raybould ([[Penalty kick (association football)|pen.]]) |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Abbott, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Brearley, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Alex "Sandy" Young|Young]] | style="text-align:center;" |40,000 |- |16 |30 January 1902 |[[1901–02 FA Cup|01–02 FA Cup Rnd 1 Rep.]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''0–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Balmer ([[Own goal|o.g.]]), [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Hunter | | style="text-align:center;" |20,000 |- |15 |25 January 1902 |[[1901–02 FA Cup|01–02 FA Cup Rnd 1]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''2–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Robertson, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Hunter |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Sharp, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Alex "Sandy" Young|Young]] | style="text-align:center;" |25,000 |- |14 (14) |11 January 1902 |[[1901–02 Football League|01–02 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''4–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Settle, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Bell, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Alex "Sandy" Young|Young]] | style="text-align:center;" |25,000 |- |13 (13) |14 September 1901 |[[1901–02 Football League|01–02 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''2–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] White, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Raybould |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Settle, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Sharp | style="text-align:center;" |30,000 |- |12 (12) |19 January 1901 |[[1900–01 Football League|00–01 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Cox |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Taylor | style="text-align:center;" |18,000 |- |11 (11) |22 September 1900 |[[1900–01 Football League|00–01 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''1–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Raybould |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] McDonald | style="text-align:center;" |50,000 |- |10 (10) |20 January 1900 |[[1899–1900 Football League|99–00 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Raybould |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Settle, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Blythe | style="text-align:center;" |30,000 |- |9 (9) |23 September 1899 |[[1899–1900 Football League|99–00 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''1–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Robertson |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Settle, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Taylor | style="text-align:center;" |30,000 |- |8 (8) |21 January 1899 |[[1898–99 Football League|98–99 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''2–0''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Walker, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Robertson | | style="text-align:center;" |30,000 |- |7 (7) |24 September 1898 |[[1898–99 Football League|98–99 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''1–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] McCowie (1 [[Penalty kick (association football)|pen.]]) |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Proudfoot | style="text-align:center;" |45,000 |- |6 (6) |16 October 1897 |[[1897–98 Football League|97–98 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''3–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Williams, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Bell | style="text-align:center;" |40,000 |- |5 (5) |25 September 1897 |[[1897–98 Football League|97–98 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''3–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Cunliffe, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] McQue, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Becton |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Taylor | style="text-align:center;" |30,000 |- |4 (4) |21 November 1896 |[[1896–97 Football League|96–97 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''0–0''' | | | style="text-align:center;" |30,000 |- |3 (3) |3 October 1896 |[[1896–97 Football League|96–97 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Ross |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Hartley, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Milward | style="text-align:center;" |45,000 |- | colspan="9" style="text-align:center;" |''1895-96 წლის სეზონში ლივერპული საფეხბურთო ლიგის მეორე დივიზიონში თამაშობდა'' |- |2 (2) |17 November 1894 |[[1894–95 Football League|94–95 First Division]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''2–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Hannah, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Ross ([[Penalty kick (association football)|pen.]]) |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Kelso, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Latta | style="text-align:center;" |30,000 |- |1 (1) |13 October 1894 |[[1894–95 Football League|94–95 First Division]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''3–0''' | |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Bell, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] Latta, [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] McInnes | style="text-align:center;" |44,000 |} '''ამხანაგურები''' {| class="wikitable" style="width:100%; margin:0 left" !დრო !ფეხბურთელი !არენა !ანგარიში !ლივერპულელი მეგოლეები !ევერტონელი მეგოლეები !Att. |- |4 September 2010 |[[Jamie Carragher]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#e20e0e;" |'''4–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Luis García (footballer, born 1978)|Luis García]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jamie Carragher|Carragher]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Joe Cole|Cole]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Nathan Eccleston|Eccleston]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jamie Carragher|Carragher]] ([[Own goal|o.g.]]) | style="text-align:center;" |35,631 |- |10 October 1992 |[[Bruce Grobbelaar]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''2–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[David Burrows (footballer)|Burrows]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Ronny Rosenthal|Rosenthal]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Peter Beagrie|Beagrie]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Stuart Barlow|Barlow]] | style="text-align:center;" |20,516 |- |12 August 1985 |[[Phil Neal]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–3''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Phil Neal|Neal]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Craig Johnston|Johnston]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] ? [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] ? [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] ? | style="text-align:center;" |23,480 |- |11 May 1981 |[[Steve Heighway]] |[[Anfield]] | style="text-align:center; background:#dcdcdc;" |'''2–2''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[David Johnson (footballer, born 1951)|Johnson]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[David Johnson (footballer, born 1951)|Johnson]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] ? [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] ? | style="text-align:center;" |17,137 |- |13 March 1973 |[[Brian Labone]] |[[Goodison Park]] | style="text-align:center; color:#fff; background:#009;" |'''2–1''' |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[John Toshack|Toshack]] |[[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Mick Lyons (English footballer)|Lyons]], [[ფაილი:Soccerball_shade.svg|13x13პქ]] [[Jimmy Husband|Husband]] | style="text-align:center;" |25,779 |} == სქოლიო == <br /> gxww4atn5w1bj004xf562k9pvfljzj0 ზურაბ დგებუაძე 0 474097 4402810 3910593 2022-08-02T19:34:36Z 178.134.41.179 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი | სახელი= ზურაბ დგებუაძე | მშობლიურ ენაზე= | სურათი= | სურათის ზომა= | წარწერა= | დაბადების სახელი= | ფსევდონიმი= | დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1956|8|6}} | დაბადების ადგილი= [[ახალციხე]], {{დროშა|საქართველოს სსრ}}, {{დროშა|სსრკ}} | გარდაცვალების თარიღი= | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა= {{დროშა|გერმანია}} | განათლება= [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] | სამეცნიერო ხარისხი= | ეროვნება= [[ქართველები|ქართველი]] | რელიგია= | პარტია= | ძირითადი იდეები= | საქმიანობა= | მამა= | დედა= | მეუღლე= | შვილები= | ჯილდოები= | ხელმოწერა= | საიტი= }} '''ზურაბ დგებუაძე''' (დ. [[6 აგვისტო]], [[1956]], [[ახალციხე]]) — [[ქართველები|ქართველი]] იურისტი, პოლიტიკოსი. [[1983]] წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს იურიდიული ფაკულტეტი. 1977-1995, 2005-2006 წლებში მუშაობდა [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შინაგან საქმეთა სამინისტრო]]ს სისტემაში სხვადასხვა თანამდებობებზე. 1988-1989 წლებში იყო საქართველოს ადვოკატთა კოლეგიის წევრი-ადვოკატი. [[1992]]-[[1995]] წლებში იყო [[საქართველოს პარლამენტის მესამე მოწვევის დეპუტატები|საქართველოს მე-3 მოწვევის პარლამენტის წევრი]] პარტიული სიით, საარჩევნო ბლოკი „მერაბ კოსტავას საზოგადოება“. ==რესურსები ინტერნეტში== {{nplg ბიოგრაფია|00014919}} *[http://www.parliament.ge/ge/parlamentarebi/wina-mowvevis-parlamentebi/saqartvelos-parlamenti-1992-1995-ww/dgebuadze-zurab.page ზურაბ დგებუაძე — საქართველოს პარლამენტის ოფიციალური საიტი] *[http://geworld.ge/ge/8698/ ზურაბ დგებუაძე: კარლო კალაძე ტელეფონიდან მიყვიროდა, _ თუ საქმეს არ ჩამოშორდები, იმ საფლავში დაგმარხავ, რომელსაც ასე თავგამოდებით ეძებო] {{საქართველოს მე-3 მოწვევის პარლამენტის წევრები}} {{DEFAULTSORT:დგებუაძე, ზურაბ}} [[კატეგორია:დაბადებული 6 აგვისტო]] [[კატეგორია:დაბადებული 1956]] [[კატეგორია:საქართველოს III მოწვევის პარლამენტის წევრები]] 48tv61jp0lpkqn5rk8p1pghfwnwt3fk 4402815 4402810 2022-08-02T19:49:59Z გიო ოქრო 84301 // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი | სახელი= ზურაბ დგებუაძე | მშობლიურ ენაზე= | სურათი= | სურათის ზომა= | წარწერა= | დაბადების სახელი= | ფსევდონიმი= | დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1956|8|6}} | დაბადების ადგილი= [[ახალციხე]], [[საქართველოს სსრ]], [[სსრკ]] | გარდაცვალების თარიღი= | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა= {{დროშა|გერმანია}} | განათლება= [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] | სამეცნიერო ხარისხი= | ეროვნება= [[ქართველები|ქართველი]] | რელიგია= | პარტია= | ძირითადი იდეები= | საქმიანობა= | მამა= | დედა= | მეუღლე= | შვილები= | ჯილდოები= | ხელმოწერა= | საიტი= }} '''ზურაბ დგებუაძე''' (დ. [[6 აგვისტო]], [[1956]], [[ახალციხე]]) — [[ქართველები|ქართველი]] იურისტი, პოლიტიკოსი. [[1983]] წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს იურიდიული ფაკულტეტი. 1977-1995, 2005-2006 წლებში მუშაობდა [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შინაგან საქმეთა სამინისტრო]]ს სისტემაში სხვადასხვა თანამდებობებზე. 1988-1989 წლებში იყო საქართველოს ადვოკატთა კოლეგიის წევრი-ადვოკატი. [[1992]]-[[1995]] წლებში იყო [[საქართველოს პარლამენტის მესამე მოწვევის დეპუტატები|საქართველოს მე-3 მოწვევის პარლამენტის წევრი]] პარტიული სიით, საარჩევნო ბლოკი „მერაბ კოსტავას საზოგადოება“. ==რესურსები ინტერნეტში== {{nplg ბიოგრაფია|00014919}} *[http://www.parliament.ge/ge/parlamentarebi/wina-mowvevis-parlamentebi/saqartvelos-parlamenti-1992-1995-ww/dgebuadze-zurab.page ზურაბ დგებუაძე — საქართველოს პარლამენტის ოფიციალური საიტი] *[http://geworld.ge/ge/8698/ ზურაბ დგებუაძე: კარლო კალაძე ტელეფონიდან მიყვიროდა, _ თუ საქმეს არ ჩამოშორდები, იმ საფლავში დაგმარხავ, რომელსაც ასე თავგამოდებით ეძებო] {{საქართველოს მე-3 მოწვევის პარლამენტის წევრები}} {{DEFAULTSORT:დგებუაძე, ზურაბ}} [[კატეგორია:დაბადებული 6 აგვისტო]] [[კატეგორია:დაბადებული 1956]] [[კატეგორია:საქართველოს III მოწვევის პარლამენტის წევრები]] 71yka28w8z2reda77cylm9i708gwo9a ნინა სუმბატოვა 0 484084 4402877 4274583 2022-08-02T21:45:18Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 2 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი}} '''ნინა სუმბატოვა''' ({{lang-ru|Ни́на Рома́новна Сумба́това}}, დ. [[12 იანვარი]], [[1963]]) — [[რუსი]] [[ლინგვისტი]], [[ფილოლოგია|ფილოლოგიის]] [[მეცნიერება|მეცნიერებათა]] დოქტორი, ლინგვისტური ტიპოლოგიის სპეციალისტი, [[კავკასიური ენები|კავკასიურ ენათა]] ([[დარგუული ენა|დარგუული]], [[ადიღეური ენა|ადიღეური]], [[სვანური ენა|სვანური]]) და აფრიკის ერთ-ერთი ენის, ლანდუმის მკვლევარი. ნინა სუმბატოვა 2013 წლიდან 2016 წლის მაისამდე იყო რუსეთის სახელმწიფო ჰუმანიტარული უნივერსიტეტის დირექტორი. == პუბლიკაციები == * Sumbatova, Nina and Rasul Mutalov. 2003. A Grammar of Icari Dargwa. München – Newcastle: LINCOM Europa. (Книга на Academia.edu) * Сумбатова Н. Р. 2013. Проблема частей речи в даргинском языке. М.: Тезаурус. — 186 с. (Книга на Academia.edu) * Сумбатова Н. Р., Ландер Ю. А.; при участии М. Х. Мамаева. Даргинский говор селения Танты: грамматический очерк. Вопросы синтаксиса. М.: Языки славянской культуры, 2014. — 750 с. (Studia philologica). ISBN 978-5-9906039-6-7 (Книга на сайте издательства) == პოპულარული გამოსვლები, საზოგადოებრივი ცნობადობა == ; ''ნინა სუმბატოვას გამოსვლების სატელევიზიო ჩანაწერები თემების მიხედვით. * [https://www.youtube.com/watch?v=RofnzrJ2Ts4 კავკასიური ენები] * [https://www.youtube.com/watch?v=-wiCU-893fs დაღესტნის ენების შესწავლა] * [https://www.youtube.com/watch?v=Frj_0zhArCY დარგუული ენა] * [https://www.youtube.com/watch?v=Gur3azAXtZs საველე ლინგვისტიკის მეთოდები] * [https://www.youtube.com/watch?v=9ffHp33tnr8 ლანდუმის ენა] == რესურსები ინტერნეტში == * [https://www.rsuh.ru/education/il/ ნინა სუმბატოვას პროფილი რუსეთის სახელმწიფო ჰუმანიტარული უნივერსიტეტის გვერდზე] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201020025416/https://www.rsuh.ru/education/il/ |date=2020-10-20 }} * [https://rggu.academia.edu/NinaSumbatova ნინა სუმბატოვას პროფილი აკადემია.რუ-ს გვერდზე] * [https://polit.ru/author/sumbatova/ ნინა სუმბატოვას სტატიები და ლექციები პოლიტ.რუ-ს გვერდზე] * [http://radiovesti.ru/brand/60941/episode/1360453/ საველე ლინგვისტიკის შესახებ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201024034225/http://radiovesti.ru/brand/60941/episode/1360453/ |date=2020-10-24 }} == იხილეთ აგრეთვე == * [[იაკოვ ტესტელეცი]] {{DEFAULTSORT:სუმბატოვა, ნინა}} [[კატეგორია:რუსი ენათმეცნიერები]] [[კატეგორია:რუსი ფილოლოგები]] [[კატეგორია:რუსი აღმოსავლეთმცოდნეები]] [[კატეგორია:რუსი ქართველოლოგები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1963]] [[კატეგორია:დაბადებული 12 იანვარი]] 7wseqbth6thzuluaevpv1npplvzloto ბურირამის პროვინცია 0 485912 4402704 4255479 2022-08-02T14:51:28Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული|180px|ადმინისტრაციული ერთეულის რუკა=|სიმჭიდროვე=155|აღმსარებლობა=|ფართობი=10 322|ადგილი ფართობით=17|ფართობის პროცენტი=|მაქსიმალური სიმაღლე=|საშუალო სიმაღლე=|მინიმალური სიმაღლე=|განედი=|გრძედი=|ადგილი მოსახლეობით=6|რუკა=Thailand Buriram locator map.svg|დროის სარტყელი=+7|აბრევიატურა=|ISO=TH-31|FIPS=|სატელეფონო კოდი=044|საფოსტო ინდექსები=31xx|ინტერნეტ-დომენი=|საავტომობილო სანომრე ნიშნები=|საიტი=http://www.buriram.go.th/|კატეგორია ვიკისაწყობში=|პარამეტრი1=|შენიშვნა=|ეროვნული შემადგენლობა=||მშობლიური სახელი={{lang-th|บุรีรัมย์}}|მსხვილი ქალაქი=|ქართული სახელი=ბურირამის პროვინცია|პანორამა=|დროშა=Flag Buriram Province.png|გერბი=Seal Buriram.png|ქვეყანა=ტაილანდი|ჰიმნი=|სტატუსი=პროვინცია|შედის=[[ისანი]]|მოიცავს=23 რაიონს|დედაქალაქი=ბურირამი|თარიღი=|მსხვილი ქალაქები=|აღწერის წელი=2018|მეთაური=ანუსონ კაოკანგვანი ([[2016]] წლის იანვრიდან)|მეთაურის სახელი=<span style="color:#fff;">გუბერნატორი</span>|მეთაური2=|მეთაური2ის სახელი=|მშპ=|მშპ წელი=|მშპ ადგილი=|მშპ ესმ=|ენა=|ენები=|სურათი=Prasat Phanomrung in thailand.JPG|მოსახლეობა=1 594 850|შიდა დაყოფა=}}'''ბურირამის პროვინცია''' ([[ტაი]]: จังหวัดบุรีรัมย์, ''ჩანგვუატ ბური რამ'', ჩრდილოეთ ქხმერული: มืฺงแปะ) — [[ტაილანდი|ტაილანდის]] [[ტაილანდის ადმინისტრაციული დაყოფა|76 პროვინციიდან]] (ჩანგვატი) ერთ-ერთი. მდებარეობს ტაილანდის [[ისანის რეგიონი|ქვედა ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში]] (ისანში). მეზობელი პროვინციებია (სამხრეთიდან საათის ისრის მიმართულებით) [[საკეოს პროვინცია|საკეო]], [[ნაქონრატჩასიმის პროვინცია|ნაქონრატჩასიმა]], [[ქონკენის პროვინცია|ქონკენი]], [[მაჰასარაქამის პროვინცია|მაჰასარაქამი]] და [[სურინის პროვინცია|სურინი]]. სამხრეთ-აღმოსავლეთით ესაზღვრება [[კამბოჯა|კამბოჯის]] ოდარის მეანჩეს პროვინციას. სახელი „ბურირამი“ ითარგმნება როგორც „ბედნიერების ქალაქი“. == გეოგრაფია == ბურირამი ხორატის პლატოს სამხრეთ, უკიდურეს ნაწილში მდებარეობს. პროვინციის გარშემო მდებარეობს რამდენიმე [[ვულკანი]]. პროვინციის სამხრეთი საზღვარი მთიანი მხარეა და მოიცავს სანკამფაენგის ქედსა და დენგრეკის მთებს შორის მდებარე ნაწილს. == ისტორია == დაახლოებით ათასი წლის წინ, ტერიტორია, რომელიც დღევანდელ ბურირამის პროვინციას შეადგენს, [[ქხმერების იმპერია|ქხმერების იმპერიის]] შემადგენელი ნაწილი იყო და ამ პერიოდის მრავალი ნაშთი დღესაც შემორჩენილია ბურირამის ტერიტორიაზე. ამის ერთ-ერთი დამადასტურებელი ჩამქრალ ვულკანზე მდებარეობს და ფანომის რუნგის ისტორიული პარკის შემადგენელი ნაწილია. იქ ნაპოვნი წარწერის თანახმად, ამ ტერიტორიის მმართველმა ქხმერების მეფე მათ მმართველად სცნო. ტერიტორია შორეული და მჭიდროდ დასახლებული იყო, რასაც რატთანაკოსინის სამეფოს შესახებ დაწერილ ფაქტში ვხვდებით. XIX საუკუნის დასაწყისში, ყველაზე დიდმა ქალაქმა მუანგ პაემ აღიარა ტაილანდის სუვერენიტეტი და ბურირამი ეწოდა. XIX საუკუნის ბოლოს ადმინისტრაციული რეფორმების შემდეგ, ბურირამი ოფიციალურად გახდა ტაილანდის პროვინცია, რომელსაც გუბერნატორი მართავს. == კულტურა == === ფესტივალები === მნიშვნელოვანი რელიგიური დღეების გარდა, ბურირამის პროვინციაში აღინიშნება სონგკრანის დღე და ახალი წელი. სხვა ადგილობრივი ფესტივალებიდან აღსანიშნავია: მე-5 მთვარის თვის ფესტივალი,<ref>[http://www.hko.gov.hk/en/gts/time/conversion.htm "Gregorian-Lunar Calendar Conversion Table".] ''Hong Kong Observatory''. Retrieved 1 October 2016.</ref> რა დროსაც მოსახლეობა ლოცულობს, [[ბუდა|ბუდას]] ფოტოებს გამოფენს. ამ დროს იმართება სპორტული ღონისძიებებიც. ზოგიერთ რაიონში, როგორიცაა ფუტჰაისონგის ოლქი, ეწყობა ტრადიციული ბანგ ფაის ცეკვების საღამო და ხაო ფჰანსა. == დემოგრაფია == ბურირამის პროვინცია ჩრდილო- აღმოსავლეთ პროვინციებს შორის ერთ-ერთია, სადაც ჩრდილოეთ ქხმერები მოსახლეობის საკმაო ნაწილს შეადგენენ. მოსახლეობის უმეტესობა საურობს [[ისანის რეგიონი|ისანურ ენებზე]], მაგრამ ბოლო აღწერის თანახმად, მოსახლეობის 27,6% ყოველდღიურ ცხოვრებაში ჩრდილოეთ ქხმერულად მეტყველებს.<ref>[http://www.stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ "ร่ยงานสถิติจำนวนประชากรและบ้านประจำปี พ.ศ.2561"] [Statistics, population and house statistics for the year 2018]. Registration Office Department of the Interior, Ministry of the Interior. ''stat.bora.dopa.go.th'' (in Thai). 31 December 2018. [https://web.archive.org/web/20190402073045/http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ Archived] from the original on 2 April 2019. Retrieved 20 June 2019.</ref> == სიმბოლოები == პროვინციის გერბზე გამოსახულია ფანომის რუნგის ტაძარი, ქხმერული სტილის [[ინდუიზმი|ინდუისტური]] ტაძარი, რომელიც [[შივა|შივას]] სახელზეა აგებული. ტაძარი ფუნქციონირებდა IX–XII საუკუნეებში, როდესაც ქხმერების რეგიონზე კონტროლი აიუთჰაიას სამეფოს ტაილანდელების მიერ დასრულდა. ტაძრის ნანგრევები ამჟამად ისტორიულ პარკშია დაცული. პროვინციული ყვავილი არის ყვითელი ბამბის ხე. პროვინციული ხე კი - ვარდისფერი შხაპუნა. პროვინციის [[დევიზი|დევიზია]]: „ქვიშაქვების სიწმინდეების ქალაქი, ვულკანების ქვეყანა, ლამაზი აბრეშუმი, მდიდარი კულტურა და სპორტის საუკეთესო ქალაქი“. == სპორტი == [[ფაილი:180819_블랙핑크_팬싸인회_코엑스_라이브프라자_리사.jpg|მარცხნივ|მინი|ლალისა მანობანი]] ბურირამი სპორტის ქალაქს წარმოადგენს.<ref>{{Cite web |url=https://www.thairath.co.th/content/435963 |title="บุรีรัมย์โมเดล ต้นแบบการสร้างเมืองใหม่" |accessdate=2020-11-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200928195557/https://www.thairath.co.th/content/435963 |archivedate=2020-09-28 }}</ref> ბურირამ იუნაიტედი ტაილანდის ყველაზე წარმატებული საფეხბურთო გუნდია, მას შემდეგ რაც მან მოიგო სახელმწოფო ლიგა, FA თასი, ლიგის თასი და AFC ჩემპიონთა ლიგის მეოთხედ ფინალი. ბურირამ იუნაიტედის საშინაო მატჩებს მასპინძლობს ჩანგ არენა, რომელიც ტაილანდური კლუბების საკუთრებაში არსებული უდიდესი საფეხბურთო კლუბია. <ref>[https://www.khaosod.co.th/view_newsonline.php?newsid=1455288339 "'บุรีรัมย์'กร้าวป้อง5แชมป์-ยึดท็อป5เอเชีย"].[https://web.archive.org/web/20170803171057/https://www.khaosod.co.th/view_newsonline.php?newsid=1455288339# Archived] from the original on 2017-08-03. Retrieved 2017-08-03.</ref> == ცნობილი ადამიანები == === ბურირამში დაბადებულები === ლალისა მანობანი ([[ტაი]]: ลลิษา มโนบาล), დაბადების სახელი: პრანპრია მანობანი (ტაი: ปราณปรียา มโนบาล) დაიბადა 1997 წლის 27 მარტს ბურირამას პროვინციაში. ის მეტად ცნობილია თავისი სასცენო სახელით, როგორც ლისა. ლალისა არის ტაილანდელი რეპერი, მომღერალი და მოცეკვავე, რომელიც მოღვაწეობს კორეულ [[K-pop]] ჯგუფში, სახელწოდებით [[Black Pink]]. ჩატჩუ-ონ მოქსრი (ტაი: ชัชชุอร โมกศรี) დაიბადა 1999 წელს და ის არის ტაილანდელი პროფესიონალი ფრენბურთელი. ნევინ ჩიდჩობი (ტაი: เนวิน ชิดชอบ) დაიბადა 1958 წელსმ ბურირამას პროვინციაში. ის არის პოლიტიკოსი და ბურირამ იუნაითედის თავმჯდომარე. == სქოლიო == [[კატეგორია:ტაილანდის პროვინციები]] h5ty06py4smphwxqdsmlej0qq33k7yy ბენგკანის პროვინცია 0 488157 4402693 4260264 2022-08-02T14:43:44Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული|150px|ადმინისტრაციული ერთეულის რუკა=|სიმჭიდროვე=99|აღმსარებლობა=|ფართობი=4306|ადგილი ფართობით=52|ფართობის პროცენტი=|მაქსიმალური სიმაღლე=|საშუალო სიმაღლე=|მინიმალური სიმაღლე=|განედი=|გრძედი=|რუკა=Thailand Bueng Kan locator map.svg|დროის სარტყელი=+7|ადგილი მოსახლეობით=62|აბრევიატურა=|ISO=TH-38|FIPS=|სატელეფონო კოდი=042|საფოსტო ინდექსები=38xxx|ინტერნეტ-დომენი=|საავტომობილო სანომრე ნიშნები=|საიტი=|კატეგორია ვიკისაწყობში=|პარამეტრი1=|შენიშვნა=|ეროვნული შემადგენლობა=|აღწერის წელი=2019||თარიღი=|პანორამა=|დროშა=Flag of Bueng Kan Province.png|გერბი=Seal Bueng Kan.png|ქვეყანა=ტაილანდი|ჰიმნი=|სტატუსი=პროვინცია|შედის=[[ისანი]]|მოიცავს=8 რაიონს|დედაქალაქი=ბუენგკანი|მსხვილი ქალაქები=|მსხვილი ქალაქი=|მეთაურის სახელი=|მოსახლეობა=424 091|მეთაური=|მეთაური2=|მეთაური2ის სახელი=|მშპ=|მშპ წელი=|მშპ ადგილი=|მშპ ესმ=|ენა=|ენები=|სურათი=What phu tok.JPG|მშობლიური სახელი={{lang-th|บึงกาฬ}}|ქართული სახელი=ბენგკანის პროვინცია|შიდა დაყოფა=}}'''ბენგკანი''' ({{Lang-th|บึงกาฬ}}), ასევე მოიხსენიება როგორც '''ბუენგკანი''' — [[ტაილანდი|ტაილანდის]] 76 პროვინციიდან (ჩანგვატი) ერთ-ერთი. პროვინციის დაარსების თაობაზე აქტი ტაილანდში 2011 წლის 23 მარტს მიიღეს. <ref name="Gazette">{{Cite journal|title=Act Establishing Changwat Bueng Kan, BE 2554 (2011)|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2554/A/018/1.PDF|date=2011-03-22}}</ref> პროვინცია მდებარეობს [[ისანის რეგიონი|ტაილანდის ზედა ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში,]] რომელსაც ასევე უწოდებენ ''[[ისანის რეგიონი|ისანს]]'' ({{Lang-th|อีสาน}}). პროვინციას სახელი მისი ცენტრალური რაიონის, მუეანგ ბუენგ კანის პატივსაცემად ეწოდა. == გეოგრაფია == პროვინცია ტაილანდის ჩრდილო-აღმოსავლეთ კუთხეში მდებარეობს. ესაზღვრება სამხრეთიდან საათის ისრის მიმართულებით, ნახონ ფანომის, საქონ ნახონის და ნონგ ხაის პროვინციას. ჩრდილოეთით და აღმოსავლეთით ესაზღვრება [[ლაოსი|ლაოსის]] ბოლიხამსაის პროვინციას. პროვინციის საზღვართან, ტაილანდსა და ლაოს შორის საზღვარს მდინარე [[მეკონგი]] ქმნის. ბუნგ ხლას რაიონში მდებარეობს ფუ ვუას ველური ბუნების ნაკრძალი, რომელიც იცავს ტყით დაფარულ მთებს მდინარე მეკონგთან ახლოს. == ისტორია == 1994 წელს, სუმეტ ფრომფანჰაომ, წარმომადგენლობითი პალატის წევრმა ნონგ კაის პროვინციიდან, წამოაყენა მოსაზრება ბუენგკანის პროვინციის დაარსების შესახებ. ახალი პროვინცია, შექმნის შემთხვევაში, 4,305 [[კვადრატული კილომეტრი|კვადრატული კილომეტრის]] ფართობს დაიკავებდა <ref>ไทยรัฐ, [http://www.thairath.co.th/content/pol/101013 ครม.ตั้ง 'บึงกาฬ' จังหวัดที่77 แยกจากหนองคาย], 3 สิงหาคม 2553.</ref> და მოსახლეობა დაახლოებით 390,000 მცხოვრები იქნებოდა. <ref name="กรุงเทพธุรกิจ-รายละเอียด">กรุงเทพธุรกิจ, [http://www.bangkokbiznews.com/home/detail/politics/local/20100506/113810/news.html ชาวอ.บึงกาฬดีใจ มท.ชงเข้าครม.ตั้งจังหวัดใหม่] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150102170141/http://www.bangkokbiznews.com/home/detail/politics/local/20100506/113810/news.html |date=2015-01-02 }}, 6 พฤษภาคม 2553.</ref> იმ დროს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ უპასუხა, რომ ახალი პროვინციის შექმნა მძიმე ტვირთად დააწვებოდა სახელმწიფო ბიუჯეტს და ეს ეწინააღმდეგება მინისტრთა საბჭოს დადგენილებას. <ref>{{Cite journal|journal=Government Gazette|volume=111|issue=24 A|pages=58|title=Question No. 176 R.|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2537/A/024/58.PDF|date=2011-03-22|language=Thai}}</ref> 2011 წლის 7 თებერვალს, ეროვნულმა ასამბლეამ დაამტკიცა კანონპროექტი. <ref>[http://www.thairath.co.th/content/pol/147233 วุฒิฯจัดให้ผ่านฉลุยกฎหมายจัดตั้ง 'จังหวัดบึงกาฬ']</ref> პრემიერ მინისტრმა აბჰიზიტ ვეჟაჯივამ მეფეს [[პუმიპონ ადულიადეტი|ბუმბიოლ ადულიადეჯს]] კანონპროექტი სამეფო თანხმობისთვის გადასცა. ბუმბიოლ ადულიადემა ხელი მოაწერა კანონპროექტს 2011 წლის 11 მარტს, რომელსაც ეწოდებოდა „ჩანგვატ ბუენგ კანის შექმნის აქტი“ ({{Lang-th|พระราชบัญญัติตั้งจังหวัดบึงกาฬ พ.ศ. 2554}}) აქტი გამოქვეყნდა ''მთავრობის გაზეთში'' 2011 წლის 22 მარტს და ძალაში შევიდა მეორე დღეს. <ref name="Gazette">{{Cite journal|title=Act Establishing Changwat Bueng Kan, BE 2554 (2011)|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2554/A/018/1.PDF|date=2011-03-22}}</ref> == ეკონომიკა == ტაილანსა და ლაოსს შორის მეგობრობის აღსანიშნავად ბენგკანის პროვინციასა და ლაოს შორის მეგობრობის მეხუთე [[ხიდი|ხიდის]] მშენებლობა 2020 წლის ივლისში დაიწყო და 2023 წლისთვის უნდა დასრულდეს. პროექტი დააკავშირებს ბუენგ კანის პროვინციას და ლაოსის ბოლიხამსაის პროვინციას მდინარე მეკონგის გადაღმა. მისი ღირებულება იქნება 1,26 მილიარდი ბატი (40,88 მილიონი [[ამერიკული დოლარი|აშშ დოლარი]]). ტაილანდი თანახმაა გადაიხადოს 787 მილიონი ბატი (25,47 მილიონი აშშ დოლარი) და ლაოსმა 476 მილიონი ბატი (15,41 მილიონი აშშ დოლარი). უკვე არსებული ტაი-ლაოსის მეგობრული ხიდები აკავშირებს ნონგ კაი პროვინციას ვიენტიანის პრეფექტურასთან (ტაი-ლაოსის მეგობრობის პირველი ხიდი); მუკდაჰანი [[სავანაქეტი|სავანაქეთთან]] (ტაი-ლაოსის მეგობრობის მეორე ხიდი); ნახონ ფანომი [[თაკეკი|თაკეკთან]] (ტაი-ლაოსის მეგობრობის მესამე ხიდი); და [[ჩიანგრაის პროვინცია|ჩიანგ რაიის პროვინცია]] [[ჰუაისაი|ჰუაისაისთან]] (ტაი-ლაოსის მეგობრობის მეოთხე ხიდი). <ref>[https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2020/06/28/bidding-for-fifth-thai-lao-friendship-bridge-project-scheduled-for-july "Bidding for Fifth Thai-Lao Friendship Bridge project scheduled for July".] ''The Star''. Xinhua. 28 June 2020. Retrieved 29 June 2020.</ref>[[ფაილი:Districts_Bueng_Kan.png|მინი|280x280პქ| ბუენგ კან პროვინცია ოლქებით|მარცხნივ]] == პროვინციის გერბი == ბუენგკანის პროვინცია, ტაილანდის 76-ე და უახლესი პროვინციაა, რომლის გერბიც ასახავს ფუ ტოკს, მთის სი ვილაის რაიონში, რომლის სახელიც ისანურ ენაზე ნიშნავს „მარტოხელა მთას“. <ref>{{Cite web|title=Beung Kahn Provincial Escutcheon|url=http://thailex.asia/THAILEX/THAILEXENG/LEXICON/Beung%20Kahn.htm|accessdate=2020-11-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304105208/http://thailex.asia/THAILEX/THAILEXENG/LEXICON/Beung%20Kahn.htm|archivedate=2016-03-04}}</ref> == კლიმატი == ბუენგკანის კლიმატი შედგება სველი სეზონისა და მშრალი სეზონისგან (დეკემბრიდან იანვრამდე). ნოემბრის განმავლობაში ტემპერატურა იკლებს და ყველაზე დაბალია დეკემბერსა და იანვარში. ტემპერატურა მარტში სწრაფად იზრდება, ხოლო პიკი აპრილშია. <ref name="summary">[http://103.28.101.10/briefprovince/filedoc/38000000.pdf บรรยายสรุปจังหวัดบึงกาฬ](in Thai)</ref> == ადმინისტრაციული დაყოფა == === პროვინციის მთავრობა === პროვინცია დაყოფილია რვა ოლქად (''ამფო''). ოლქები შემდგომ იყოფა 53 ქვეოლქად (''ტამბონი'') და 615 სოფლად (''მუბანი'').{{სვეტი-დასაწყისი|width=30%}} {{სვეტი-გაყოფა}} #მუეანგ ბუენგ კან #ფონ ხარონი #ასე რომ ფისაი #სექა #პაკ ხატი #ბუენგ ხონგ ლონგი #სი ვილაი #ბუნგ ხლა {{სვეტი-დასასრული}} === ადგილობრივი მთავრობა === {| class="wikitable" style="width:60%;" | scope="col" style="width:6%;" | | scope="col" style="width:32%;" |'''მცირე ქალაქის მუნიციპალიტეტი''' | scope="col" style="width:12%;" | '''მოსახლეობა''' | scope="col" style="width:50%;" | |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;1 | ბუენგ კან <ref>{{Cite journal|date=5 August 2020|title=ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ยุบเลิเทศบาลตำบลวิศิษฐ์ รวมองค์การบริหารส่วนตำบลบึงกาฬกับเทศบาลตำบลบึงกาฬ อำเภอเมืองบึงกาฬ จังหวัดบึงกาฬ และเปลี่ยนแปลงเขตและฐานะเป็นเทศบาลเมืองบึงกาฬ|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2563/E/179/T_0003.PDF|accessdate=7 September 2020}}</ref> | 19,612 | |} {| class="wikitable" style="width:60%;" | scope="col" style="width:6%;" | | scope="col" style="width:32%;" |'''ქვეოლქის''' '''მუნ.''' | scope="col" style="width:12%;" | '''მოსახლეობა''' | scope="col" style="width:6%;" |&nbsp;&nbsp;9 | scope="col" style="width:32%;" | არა სავანგი | scope="col" style="width:12%;" | 6,920 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;1 | სი ვილაი | 11 120 | 10 | თა სა-ატ | 6 886 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;2 | პონგ ჰაი | 10,502 | 11 | პაკ ხატი | 6,854 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;3 | ფონ ხარონი | 10 357 | 12 | ასე რომ, ფისაი <ref>{{Cite web|url=http://www.sophisai.go.th|title=ประวัติความเป็นมา|language=th|year=2020|access-date=6 November 2020|quote=So Phisai subdistrict municipality has been changed from sanitation district on 25 May 1999.}}</ref> | 6,728 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;4 | ბუენგ ხონგ ლონგი |&nbsp;&nbsp;9 811 | 13 | სი ფანა | 6,678 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;5 | იმღერა <ref>{{Cite web|url=http://www.dla.go.th/work/abt/index.jsp|title=Number of local government organizations: Summary elevating local authorities.|access-date=6 November 2020|quote=No.4.31 Established Sang Subdistrict Administrative Organization (SAO), Seka district, Bueng Kan province is Sang subdistrict municipality.}}</ref> |&nbsp;&nbsp;8,875 | 14 | ბუენგ ნგამი <ref>{{Cite web|url=http://www.dla.go.th/work/abt/index.jsp|title=Number of local government organizations: Summary elevating local authorities.|access-date=6 November 2020|quote=No.4.35 Established Bueng Khong Long Subdistrict Administrative Organization (SAO), Bueng Khong Long district, Bueng Kan province is Bueng Ngam subdistrict municipality, outside Bueng Khong Long subdistrict municipality, effectively 7 April 2012.}}</ref> | 5,670 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;6 | ნონგ ლოენგი <ref>{{Cite web|url=http://www.dla.go.th/work/abt/index.jsp|title=Number of local government organizations: Summary elevating local authorities.|access-date=6 November 2020|quote=No.4.122 Established Nong Loeng Subdistrict Administrative Organization (SAO), Mueang district, Bueng Kan province is Nong Loeng subdistrict municipality, effectively 29 August 2012.}}</ref> |&nbsp;&nbsp;8 725 | 15 | ხაი სი <ref>{{Cite web|url=http://www.dla.go.th/work/abt/index.jsp|title=Number of local government organizations: Summary elevating local authorities.|access-date=6 November 2020|quote=No.3.272 Established Khai Si Subdistrict Administrative Organization (SAO), Mueang district, Bueng Kan province is Khai Si subdistrict municipality.}}</ref> | 5,478 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;7 | ჰო ხამი |&nbsp;&nbsp;7,260 | 16 | დონ იანანგი | 5,156 |- | scope="row" |&nbsp;&nbsp;8 | ხოკ კონგი <ref>{{Cite web|url=http://www.dla.go.th/work/abt/index.jsp|title=Number of local government organizations: Summary elevating local authorities.|access-date=6 November 2020|quote=No.3.271 Established Khok Kong Subdistrict Administrative Organization (SAO), Mueang district, Bueng Kan province is Khok Kong subdistrict municipality.}}</ref> |&nbsp;&nbsp;7 063 | 17 | სი სამრანი | 4 970 |} == 2017 წლის ადამიანის განვითარების ინდექსი == {| class="wikitable floatright" style="width:400px;" | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" |ჯანმრთელობა | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | Განათლება | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | დასაქმება | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | შემოსავალი |- |[[File:Health_icon_Thai.png|95x95პქ]] |[[File:Round_Landmark_School_Icon_-_Transparent.svg|100x100პქ]] |[[File:Employment_icon.png|100x100პქ]] |[[File:Numismatics_and_Notaphily_icon.png|100x100პქ]] |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" |2 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 71 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 61 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 61 |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" | საცხოვრებელი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | ოჯახი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | ტრანსპორტი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | Მონაწილეობა |- | style="height:100px;" |[[File:586-house-with-garden.svg|100x100პქ]] |[[ფაილი:Parents,_enfants,_famille.png|ცენტრი|85x85პქ]] |[[File:Groundtransport_inv.svg|100x100პქ]] |[[File:Icon_Sociopolítica_y_relaciones_internacionales_(wikiproyect,_es.wp).png|96x96პქ]] |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" |5 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 6 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 57 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 38 |} 2003 წლიდან, [[გაეროს განვითარების პროგრამა|გაეროს განვითარების პროგრამამ]] (UNDP) ტაილანდში პროგრესი განიცადა. აქ ადამიანის გავითარება ქვეეროვნულ დონეზე ხდება, რომელიც მოიცავს ადამიანის განვითარების რვავე ძირითად სფეროს. ეკონომიკური და სოციალური განვითარების ეროვნულმა საბჭომ ცალკეულ პროვინციების განვითარებაზე (NESDB) პასუხისმგებლობა 2017 წლიდან აიღო.<ref>Human achievement index 2017 by National Economic and Social Development Board (NESDB), pages 1-40, maps 1-9, retrieved 14 September 2019, ISBN 978-974-9769-33-1</ref> {| class="wikitable" |რანგი |კლასიფიკაცია |- |1 - 15 |„მაღალი“ |- |16 - 30 |„გარკვეულწილად მაღალი“ |- |31 - 45 |„საშუალო“ |- |45 - 60 |„გარკვეულწილად დაბალი“ |- |61 - 77 |„დაბალი“ |} == სქოლიო == [[კატეგორია:ტაილანდის პროვინციები]] <references responsive="" />{{ტაილანდის ადმინისტრაციული დაყოფა}} i7e3et7ov2ttcniwxdih792skfocs91 კალასინის პროვინცია 0 488399 4402712 4035937 2022-08-02T14:59:40Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული|150px|ეროვნული შემადგენლობა=|სიმჭიდროვე=142|აღმსარებლობა=|ფართობი=6 947|ადგილი ფართობით=28|ფართობის პროცენტი=|მაქსიმალური სიმაღლე=|საშუალო სიმაღლე=|მინიმალური სიმაღლე=|განედი=|გრძედი=|დროის სარტყელი=+7|ადგილი მოსახლეობით=23|რუკა=Thailand Kalasin locator map.svg|აბრევიატურა=|ISO=TH-46|FIPS=|სატელეფონო კოდი=043|საფოსტო ინდექსები=46xxx|ინტერნეტ-დომენი=|საავტომობილო სანომრე ნიშნები=|საიტი=http://www.kalasin.go.th/|კატეგორია ვიკისაწყობში=|პარამეტრი1=|შენიშვნა=|ადმინისტრაციული ერთეულის რუკა=|აღწერის წელი=2018||მეთაურის სახელი=|მოსახლეობა=985 346|დროშა=Flag Karasin Province.png|გერბი=Seal Kalasin.png|ქვეყანა=ტაილანდი|ჰიმნი=|სტატუსი=პროვინცია|შედის=[[ისანი]]|მოიცავს=18 რაიონს|დედაქალაქი=კალასინ თაუნი|მსხვილი ქალაქები=|მსხვილი ქალაქი=|მეთაური=|პანორამა=|თარიღი=|მეთაური2=|მეთაური2ის სახელი=|მშპ=|მშპ წელი=|მშპ ადგილი=|მშპ ესმ=|ენა=|ენები=|სურათი=Kalasin Province Stadion.jpg|მშობლიური სახელი={{lang-th|กาฬสินธุ์}}|ქართული სახელი=კალასინის პროვინცია|შიდა დაყოფა=}} '''კალასინი''' ({{Lang-th|กาฬสินธุ์}}) — [[ტაილანდი|ტაილანდის]] 76 პროვინციიდან (''ჩანვატი)'' ერთ-ერთი. მდებარეობს [[ისანის რეგიონი|ტაილანდის ზედა ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში,]] რომელსაც ასევე უწოდებენ [[ისანის რეგიონი|ისანს]]. პროვინცია შეიქმნა ჩაგვატ კალასინის აქტის საფუძველზე, რომლის ნომერია 2490. იგი ძალაში შევიდა 1947 წლის 1 ოქტომბერს. მეზობელი პროვინციებია (ჩრდილოეთიდან საათის ისრის მიმართულებით) [[საკონ-ნაქონის პროვინცია|საკონ-ნაქონი]], [[მუკდაჰანის პროვინცია|მუკდაჰანი]], [[როიეტის პროვინცია|როიეტი]], [[მაჰასარაქამის პროვინცია|მაჰასარაქამი]], [[ქონკენის პროვინცია|ქონკენი]] და [[უდონთანის პროვინცია|უდონთანი]]. == გეოგრაფია == [[ფაილი:Food_Vendor_Motorbike_with_Sidecar_-_Temple_on_the_Mountain_Kalasin_Thailand.jpg|მინი|250x250პქ| მოტოციკლეტზე დამაგრებულ დახმზე მოვაჭრე კალასინში|მარცხნივ]] პროვინციის უმეტესი ნაწილი ბორცვებით არის დაფარული. ქალაქი კალასინი 152 მ სიმაღლეზე მდებარეობს.<ref>[https://www.floodmap.net/elevation/ElevationMap/?gi=1610469 "Elevation of Kalasin,Thailand Elevation Map, Topo, Contour".] ''FloodMap''. Retrieved 26 December 2017.</ref> კალასინის ჩრდილოეთით ლამ პაოს კაშხალია აშენებული 1963-1968 წლებში. კაშხალი 1430 მილიონი [[კუბური მეტრი|კუბური მეტრის]] მოცულობის წყალს მოიცავს, რომელიც მეტწილად სოფლის მეურნეობისთვის გამოიყენება. ლამ პაოს წყალსაცავი ეფექტურად ჰყოფს პროვინციის ჩრდილოეთ ნაწილს შუაზე, მაგრამ არსებობს გაყვანილობები, რომლებიც აღმოსავლეთით საჰაცახანის რაიონს აკავშირებს და დასავლეთით მდებარე ნონგ კუნგ სის რაიონთან, რაც საავტომობილო მოგზაურობის დროს 1 საათით ამცირებს. წყალსაცავზე ხიდი მდებარეობს, რომელიც სოფელ ბან დონგ ბანგს აღმოსავლეთით მდებარე რაიონის მცირე ქალაქ ვანგ სამ მოსთან აკავშირებს. მიუხედავად იმისა, რომ ხიდი აშენდა რამდენიმე წლის წინ (2000 წლამდე), იგი არ არის ნაჩვენები (2006 წ.) არც ერთ კომერციულ საგზაო რუკაზე. ფუ ფანის მთიანეთი წარმოადგენს საზღვარს სახონ ნახონის პროვინციასთან, რომლის ნაწილი დაცულია როგორც ეროვნული პარკი. კალასინი ცნობილია [[დინოზავრები|დინოზავრის]] ნამარხებით, რომლებიც ნაპოვნია ფუ კუმ ხაოში (საჰაცახანის რაიონი), დინოზავრების ნაშთების უდიდეს ობიექტზე ტაილანდში. ნაშთების უმეტესი ნაწილი 120 მილიონი წლის წინანდელ [[ზავროპოდები|ზაუროპოდებს]] წარმოადგენს. == ეკონომიკა == კალასანის პროვინციის მთავარი შემოსავალი სოფლის მეურნეობაზეა დამოკიდებული. აქ აწარმოებენ წებოვან [[ბრინჯი|ბრინჯს]], ასევე [[მანიოკი|მანიოკს]] (კასავა) და [[შაქრის ლერწამი|შაქრის ლერწამს]]. პროვინციაში მცხოვრები ოჯახები, ძირითადად, ღარიბები არიან და თავს კალათების დაწვნითა და [[აბრეშუმი|აბრეშუმის]] წარმოებით ირჩენენ თავს. ამ ფაქტმა პროვინციას აღნიშნულ ინდუსტრიებში პოპულარობა მოუტანა. == ისტორია == არქეოლოგიური გათხრების შედეგად დადგინდა, რომ ლაუას ტომი ამ მიდამოებში დაახლოებით 1600 წლის წინ ცხოვრობდა. პირველი ოფიციალური ქალაქი დაარსდა 1793 წელს. XX საუკუნის დასაწყისში მეფე რამა V-ის მეფობის დროს ''თესაფიბანის'' რეფორმების დროს ქალაქი (''მუეანგი'') პროვინციად გადაკეთდა. 1932 წელს, როდესაც ქვეყანამ დიდი ეკონომიკური დეპრესია განიცადა, მაჰა სარაჰამის პროვინციამ პროვინცია დაასუსტა და დაიპყრო. <ref><bdi>[http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2474/A/576.PDF พระบรมราชโองการ ประกาศ ยุบรวมท้องที่บางมณฑลและบางจังหวัด]</bdi> (PDF). ''Royal Gazette'' (in Thai). '''48''' (0 ก): 576–578. 1932-02-21.</ref> კალასინი მაჰა სარახამიზე იყო დამოკიდებული 16 წლის განმავლობაში. დიდი რეცესიისა და მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, იგი კვლავ გახდა პროვინცია 1947 წელს. <ref><bdi>[http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2490/A/036/516.PDF พระราชบัญญัติจัดตั้งจังหวัดกาฬสินธุ์ พ.ศ. ๒๔๙๐]</bdi> (PDF). ''Royal Gazette'' (in Thai). '''64''' (36 ก): 516–517. 1947-08-12.</ref> == სიმბოლოები == პროვინციის გერბზე გამოსახულია წყლით სავსე ღრმული ფუ ფანის მთების პირდაპირ. ფუ ფანის მთები პროვინციის საზღვარს წარმოადგენს. ღრმულში წყალი შავია, რადგან სახელი კალასინი ნიშნავს „შავ წყალს“. დიდი ღრუბლები და წყალი პროვინციის [[ნაყოფიერება|ნაყოფიერების]] სიმბოლოა. პროვინციული ლოგო და ღირშესანიშნაობაა ფრა თატ იახუ, რვაკუთხა ფორმის ჩედი, რომელიც აგურითაა ნაგები. პროვინციული ყვავილი არის ''პაიორმი'' ან ''ტკბილი შორეა'' (''Shorea roxburghii''), ხოლო პროვინციული ხე ''სა-მაე-სანი''ა (''Cassia garrettiana''). პროვინციული ლოზუნგია: ფა დაეტ სონგ იანგის უძველესი ქალაქი, პონგ ლანგის ხალხური მუსიკა, ფუ თაის კულტურა, ფრაე ვას აბრეშუმი, ფა სავეოი ფუ ფანი, მდინარე ლამ პაო და მილიონწლიანი დინოზავრები. == ადმინისტრაციული დაყოფა == === პროვინციის მთავრობა === [[ფაილი:Amphoe_Kalasin.svg|მინი|300x300პქ| 18 ოლქის რუკა]] პროვინცია დაყოფილია 18 ოლქად (''ამფოები''). ოლქები შემდგომში იყოფა 134 ქვეოლქად (''ტამბონები'') და 1,509 სოფლად (''მუბანებად''). {| | # მუეანგ კალასინი # ნა მონი # კამალასაი # რონგ ხამი # კუჭინარაი # ხაო ვონგი # იანგ ტალატი # ჰუაი მექ # საჰაცახანი | # ყამ მუანგი # თა ხანტო # ნონგ კუნგ სი # სომდეტი # ჰუაი ფუენგი # სემ ჩაი # ნა ხუ # დონ ჩანი # ხონგი ჩაი |} === ადგილობრივი მთავრობა === 2019 წლის 26 ნოემბრისთვის არსებობს: <ref>[http://www.dla.go.th/work/abt/province.jsp "Number of local government organizations by province"]. ''dla.go.th''. Department of Local Administration (DLA). 26 November 2019. Retrieved 10 December 2019. <q>3 Kalasin: 1 PAO, 2 Town mun., 77 Subdistrict mun., 71 SAO</q></ref> ერთი ''კალასინის'' პროვინციული ადმინისტრაციული ორგანიზაცია და 79 მუნიციპალური სახის ოლქი პროვინციაში. კალასინსა და ბუა ხაოს აქვთ მცირე ქალაქის სტატუსი. არსებობს 77 ქვეგანყოფილების მუნიციპალიტეტი. არა მუნიციპალური რაიონების ადმინისტრაციას მართავს 71 ქვეგანყოფილების ადმინისტრაციული ორგანიზაცია - SAO == ადამიანის მიღწევების ინდექსი 2017 წ == {| class="wikitable floatright" style="width:400px;" | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" |ჯანმრთელობა | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | Განათლება | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | დასაქმება | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | შემოსავალი |- |[[File:Health_icon_Thai.png|95x95პქ]] |[[File:Round_Landmark_School_Icon_-_Transparent.svg|100x100პქ]] |[[File:Employment_icon.png|100x100პქ]] |[[File:Numismatics_and_Notaphily_icon.png|100x100პქ]] |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 31 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 59 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 19 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 72 |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" | საცხოვრებელი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | ოჯახი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | ტრანსპორტი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | Მონაწილეობა |- | style="height:100px;" |[[File:586-house-with-garden.svg|100x100პქ]] |[[ფაილი:Parents,_enfants,_famille.png|ცენტრი|85x85პქ]] |[[File:Groundtransport_inv.svg|100x100პქ]] |[[File:Icon_Sociopolítica_y_relaciones_internacionales_(wikiproyect,_es.wp).png|96x96პქ]] |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 10 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 20 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 69 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 23 |} 2003 წლიდან, [[გაეროს განვითარების პროგრამა|გაეროს განვითარების პროგრამამ]] (UNDP) ტაილანდში პროგრესი განიცადა. აქ ადამიანის გავითარება ქვე-ეროვნულ დონეზე ხდება, რომელიც მოიცავს ადამიანის განვითარების რვავე ძირითად სფეროს. ეკონომიკური და სოციალური განვითარების ეროვნულმა საბჭომ ცალკეულ პროვინციების განვითარებაზე (NESDB) პასუხისმგებლობა 2017 წლიდან აიღო.<ref>Human achievement index 2017 by National Economic and Social Development Board (NESDB), pages 1-40, maps 1-9, retrieved 14 September 2019, ISBN 978-974-9769-33-1</ref> {| class="wikitable" |რანგი |კლასიფიკაცია |- |1 - 15 |„მაღალი“ |- |16 - 30 |„გარკვეულწილად მაღალი“ |- |31 - 45 |„საშუალო“ |- |45 - 60 |„გარკვეულწილად დაბალი“ |- |61 - 77 |„დაბალი“ |} == რესურსები ინტერნეტში == {{Wikivoyage-inline|Kalasin}} * [http://www.kalasin.go.th პროვინციული ვებ-გვერდი (ტაილანდური)] * [https://archive.today/20131112164400/http://www.tourismthailand.org/Where-to-Go/Kalasin კალასინი, ტაილანდის ტურისტული ორგანო] == სქოლიო == [[კატეგორია:ტაილანდის პროვინციები]] <references />{{ტაილანდის ადმინისტრაციული დაყოფა}} hfpr30kmtphnng92y5cbzur43l37vpl ლეის პროვინცია 0 488419 4402719 4116346 2022-08-02T15:08:33Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული|150px|პანორამა=|დროშა=Loei Flag.png|გერბი=Seal Loei.png|ქვეყანა=ტაილანდი|ჰიმნი=|სტატუსი=პროვინცია|შედის=[[ისანი]]|მოიცავს=14 რაიონს|დედაქალაქი=ლეი თაუნი|მსხვილი ქალაქები=|მსხვილი ქალაქი=|მეთაური=|თარიღი=|მეთაურის სახელი=|მეთაური2=|მეთაური2ის სახელი=|მშპ=|მშპ წელი=|მშპ ადგილი=|მშპ ესმ=|ენა=|ენები=|სურათი=Loeip.jpg|მშობლიური სახელი={{lang-th|เลย}}|ქართული სახელი=ლეის პროვინცია|მოსახლეობა=642 773|აღწერის წელი=2018||დროის სარტყელი=+7|ეროვნული შემადგენლობა=|სიმჭიდროვე=56|აღმსარებლობა=|ფართობი=11 425|ადგილი ფართობით=14|ფართობის პროცენტი=|მაქსიმალური სიმაღლე=|საშუალო სიმაღლე=|მინიმალური სიმაღლე=|განედი=|გრძედი=|ადგილი მოსახლეობით=42|ადმინისტრაციული ერთეულის რუკა=|რუკა=Thailand Loei locator map.svg|აბრევიატურა=|ISO=TH-42|FIPS=|სატელეფონო კოდი=042|საფოსტო ინდექსები=42xxx|ინტერნეტ-დომენი=|საავტომობილო სანომრე ნიშნები=|საიტი=http://www.loei.go.th/|კატეგორია ვიკისაწყობში=|პარამეტრი1=|შენიშვნა=|შიდა დაყოფა=}}'''ლეი''' ([[ტაი ენა|ტაი.]] เลย) — [[ტაილანდი|ტაილანდის]] 76 პროვინციიდან ერთ-ერთი ყველაზე ნაკლებად დასახლებული პროვინცია (''ჩანვატი''). ის მდებარეობს [[ისანის რეგიონი|ტაილანდის ზემო ჩრდილო-აღმოსავლეთი]] ნაწილში, [[ისანის რეგიონი|ისანის]] რეგიონში. მეზობელი პროვინციებია (აღმოსავლეთ საათის ისრის მიმართულებით) [[ნონგქაის პროვინცია|ნონგქაი]], [[უდონთანის პროვინცია|უდონთანი]], [[ნონგბუალამფუს პროვინცია|ნონგბუალამფუ]], [[ქონკენის პროვინცია|ქონკენი]], [[ფეტჩაბუნის პროვინცია|ფეტჩაბუნი]], [[ფიტსანულოკის პროვინცია|ფიტსანულოკი]]. ჩრდილოეთით ესაზღვრება [[ლაოსი|ლაოსის]] ქსაიგნაბოულისა და ვიენტიანეს პროვინციები. 2020 წლის მონაცემებით პროვინციის გუბერნატორია ჩაივატ ჩუენკოსუმი.<ref>[https://www.thaipbsworld.com/loei-governor-rises-as-savior-in-covid-19-struggle/ "Loei governor rises as 'savior' in Covid-19 struggle".] ''Thai PBS World''. 2 May 2020. Retrieved 2 May 2020.</ref> პროვინციამ შეიტანა 225.6 მილიონი [[ბატი (ვალუტა)|ბატი]] ტაილანდის 2019 წლის ბიუჯეტში.<ref>{{Cite book|title=Thailand's Budget in Brief Fiscal Year 2019|url=http://www.bb.go.th/en/topic-detail.php?id=8562&mid=456&catID=0|publisher=Bureau of the Budget|page=95|date=20 December 2018|accessdate=2 May 2020}}</ref> == გეოგრაფია == [[ფაილი:Phra_That_Si_Song_Rak.jpg|მარცხნივ|მინი|240x240პქ| ფრა თატ სი სონგ რაკი, დან საის რაიონი]] პროვინცია მთა-გორიანია. პროვინციის მთავრობის ადგილსამყოფელი, ლოეი, ნაყოფიერ ადგილს წარმოადგენს სოფლის მეურნეობის თვალსაზრისით და გარშემორტყმული მთებით, რომელთა ფერდები მრავალფეროვანი მცენარეებით და ხშირი ნისლითაა დაფარული. პროვინციაში ყველაზე ცნობილი მთების: ფუ კრადუენგი, ფუ ლუანგი და ფუ რუეა. მდინარე ლოეი, რომელიც პროვინციაში გადის, [[მეკონგი|მეკონგის]] შენაკადია. მეკონგი პროვინციის ჩრდილეთ საზღვარს წარმოადგენს მეზობელ [[ლაოსი|ლაოსთან.]] ფუ თაპ ბუეკი ფეტჩაბუნის ქედის ყველაზე მაღალი მთა, პროვინციაში მდებარეობს. <ref>[https://www.tourismthailand.org/Attraction/Ban-Thap-Boek--4879 "Ban Thap Boek".] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180724154051/https://www.tourismthailand.org/Attraction/Ban-Thap-Boek--4879 |date=2018-07-24 }} ''Tourism Authority of Thailand (TAT)''. Retrieved 6 May 2016.</ref> მთა ფუ კრადუეგი ფუ კრადუეგის ეროვნულ პარკში მდებარეობს (อุทยานแห่งชาติภูกระดึง). <ref>[http://www.dnp.go.th/parkreserve/asp/style1/default.asp?npid=11&lg=2 "Phu Kradueng National Park"]. ''Department of National Parks (DNP)''. [https://web.archive.org/web/20160121185737/http://www.dnp.go.th/parkreserve/asp/style1/default.asp?npid=11&lg=2 Archived] from the original on 21 January 2016. Retrieved 5 June 2016.</ref> სხვა ეროვნული პარკებია: [[ფუ-ჰინ-რონგ-კლის ეროვნული პარკი|ფუ ჰინ-რონგ კლა]], ფუ რუეა (อุทยานแห่งชาติ ภูเรือ),<ref>[http://www.dnp.go.th/parkreserve/asp/style2/default.asp?npid=33&lg=2 "Phu Ruea National Park".]. ''Department of National Parks (DNP)''. [https://web.archive.org/web/20160326192955/http://dnp.go.th/parkreserve/asp/style2/default.asp?npid=33&lg=2 Archived] from the original on 26 March 2016. Retrieved 5 June 2016.</ref> ფუ ფა მანი და ფუ სუან საი (อุทยานแห่งชาติ ภู สวน ทราย) (ასევე ცნობილი როგორც ნა ჰაეო). <ref>[http://www.dnp.go.th/parkreserve/asp/style1/default.asp?npid=23&lg=2 "Phu Suan Sai National Park"]. ''Department of National Parks (DNP)''. [https://web.archive.org/web/20160326155118/http://dnp.go.th/parkreserve/asp/style1/default.asp?npid=23&lg=2 Archived] from the original on 26 March 2016. Retrieved 5 June 2016.</ref> ფუ ლუანგის ველური ბუნების ნაკრძალი ასევე ლეის პროვინციაში მდებარეობს. პროვინციის დასავლეთ ნაწილში იწყება და სამხრეთ ნაწილში მთავრდება ლუანგ პრაბანგის ქედი, რომელიც ტაის მაღლობების ნაწილს წარმოადგენს. <ref>ดร.กระมล ทองธรรมชาติ และคณะ, สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ม.1, สำนักพิมพ์ อักษรเจริญทัศน์ อจท. จำกัด, 2548, หน้า 24-25</ref> == ისტორია == ტრადიციის თანახმად, ლეი დაარსებულია ლან ნაის დედაქალაქ ჩიანგ საენიდან წამოსული ხალხისგან. ხუნ ფა მუეანგმა დააარსა სოფელი დან-კვა, ხოლო ბანგ კლანგ ჰაომ დააარსა დან საი. გვალვამ და დაავადებებმა მოგვიანებით გამოიწვია, რომ სოფლელები დღევანდელი ლოეის ადგილზე გადავიდნენ. 1907 წელს მეფემ ჩულალონგკორნმა (რამა V) შექმნა ლოეის პროვინცია. ლოეის კულტურის ცენტრი (ศูนย์ วัฒนธรรม จังหวัด เลย) წარმოადგენს ლოეის ისტორიას, რელიგიებსა და ტრადიციებს. <ref>{{Cite web|title=Loei Cultural Center|url=http://www.tourismthailand.org/Attraction/Loei-Cultural-Center--3526|accessdate=5 June 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181002215107/https://www.tourismthailand.org/Attraction/Loei-Cultural-Center--3526|archivedate=2 ოქტომბერი 2018}}</ref> == სიმბოლოები == პროვინციის გერბზე გამოსახულია [[სტუპა]], რომელიც მდებარეობს ფრა თატ სი სონგ რაკში. ის 1560 წელს აიუთჰაიას მეფემ მაჰა ჩაკრაპატმა და [[ლანსანგი|ლანსანგის]] მეფემ ჩაი ჩეტამ ერთობლივად ააშენეს, როგორც ორი სამეფოს მეგობრობის სიმბოლო. <ref>{{Cite web|title=Loei|url=http://www.thailex.info/THAILEX/THAILEXENG/lexicon/Copy%20of%20Loei.htm|accessdate=5 June 2016}}</ref> პროვინციული ხე არის ხასის ფიჭვი (''Pinus kesiya''). პროვინციული ლოზუნგია: „მთების ზღვის ქალაქი, სიამის ყველაზე ცივი ადგილი, სამი სეზონი ლამაზი ყვავილებით“. <ref>{{Cite web|title=About Loei|url=http://www.tourismthailand.org/About-Thailand/Destination/Loei|accessdate=5 June 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160416080645/http://www.tourismthailand.org/About-Thailand/Destination/Loei|archivedate=16 აპრილი 2016}}</ref> == ეკონომიკა == სოფლის მეურნეობა განაპირობებს ლოეის ეკონომიკის უდიდეს ნაწილს. მაღალმთიანეთში მოჰყავთ მაკადამიის კაკალი და არაბიკას ყავა; ბანანები, სეზამი და რეზინი კი - დაბლობზე. ლეი ეკოტურიზმის დანიშნულების ადგილია ბუნებრივი გარემოსა და ჩრდილოეთ და ჩრდილო-აღმოსავლეთის კულტურების შერწყმის გამო. <ref>{{Cite web|title=Loei: General Info|url=http://www.tourismthailand.org/Loei|accessdate=5 June 2016}}</ref> ვანგ საფუნგის რაიონი დიდი ღია საბადოა, სადაც ბევრი ადგილობრივია დასაქმებული. ეს რაიონი იყო დიდი ხნის დავის, აგრეთვე ფიზიკური კონფლიქტის ადგილი ბან ნა ნოგ ბონგსა და მის შემოგარენში მცხოვრებლებსა და Tungkum Limited-ს, Tongkah Harbour PCL-ის შვილობილ კომპანიებს შორის. ტუნგკუმის ოქროს მოპოვების სამუშაოებს სასამართლოებში ბრალი ედება გარემოს განადგურებაში.<ref>Wannasiri, Sutharee; Abbott, Kingsley (5 June 2016). [https://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/1002137/struggle-against-mining-violations-leaves-activists-exposed "Struggle against mining violations leaves activists exposed"]. ''Bangkok Post''. Retrieved 5 June 2016.</ref> == ადმინისტრაციული დაყოფა == === პროვინციულის მთავრობა ===   პროვინცია დაყოფილია 14 ოლქად (''ამფო''). ოლქები შემდგომში იყოფა 89 ქვედანაყოფად (''ტამბონებად'') და 839 სოფლად (''მუბანებად''). [[ფაილი:Amphoe Loei.svg|მინი|ლეის პროვინციის რუკა]] {| | # მუეანგ ლოეი # ნა დუანგი # ჩიანგ ხან # პაკ ჩომი # დენ საი # ნა ჰაეო # ფუ რუეა | # თა ლი # ვანგ საფუნგი # ფუ კრადუენგი # ფუ ლუანგი # ფაა ხაო # ეროვანი # ნონგ ჰინი |} === ადგილობრივი მთავრობა === 2019 წლის 26 ნოემბრისთვის არსებობს: <ref>{{Cite web|url=http://www.dla.go.th/work/abt/province.jsp|title=Number of local government organizations by province|date=26 November 2019|publisher=Department of Local Administration (DLA)|accessdate=10 December 2019}}</ref> ერთი ლოეის პროვინციის ადმინისტრაციული ორგანიზაცია და 29 მუნიციპალური რაიონი პროვინციაში. == ტრანსპორტი == მარშრუტი 201 მიემართება ჩიანგ ხანიდან ჩრდილოეთით, [[ლაოსი|ლაოსის]] საზღვრამდე, ლოეს გავლით, ნონ სა-ატამდე ჩუმ ფაესთან. 203 მარშრუტი მიემართება დასავლეთით ფა რუეას მიდამოებში და შემდეგ უხვევს სამხრეთით ლომ საკამდე. ლოეის ემსახურება ლოეის აეროპორტი. <ref>{{Cite web|title=Loei Airport|url=http://www.ourairports.com/airports/VTUL/|publisher=OurAirports|accessdate=3 February 2013}}</ref> == 2017 წლის ადამიანის განვითარების ინდექსი == {| class="wikitable floatright" style="width:400px;" | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" |ჯანმრთელობა | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | Განათლება | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | დასაქმება | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | შემოსავალი |- |[[File:Health_icon_Thai.png|95x95პქ]] |[[File:Round_Landmark_School_Icon_-_Transparent.svg|100x100პქ]] |[[File:Employment_icon.png|100x100პქ]] |[[File:Numismatics_and_Notaphily_icon.png|100x100პქ]] |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 75 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 46 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 15 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 49 |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" | საცხოვრებელი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | ოჯახი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | ტრანსპორტი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | Მონაწილეობა |- | style="height:100px;" |[[File:586-house-with-garden.svg|100x100პქ]] |[[ფაილი:Parents,_enfants,_famille.png|ცენტრი|85x85პქ]] |[[File:Groundtransport_inv.svg|100x100პქ]] |[[File:Icon_Sociopolítica_y_relaciones_internacionales_(wikiproyect,_es.wp).png|96x96პქ]] |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 24 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 16 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 56 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 16 |} 2003 წლიდან, [[გაეროს განვითარების პროგრამა|გაეროს განვითარების პროგრამამ]] (UNDP) ტაილანდში პროგრესი განიცადა. აქ ადამიანის გავითარება ქვეეროვნულ დონეზე ხდება, რომელიც მოიცავს ადამიანის განვითარების რვავე ძირითად სფეროს. ეკონომიკური და სოციალური განვითარების ეროვნულმა საბჭომ ცალკეულ პროვინციების განვითარებაზე (NESDB) პასუხისმგებლობა 2017 წლიდან აიღო.<ref>Human achievement index 2017 by National Economic and Social Development Board (NESDB), pages 1-40, maps 1-9, retrieved 14 September 2019, ISBN 978-974-9769-33-1</ref> {| class="wikitable" |რანგი |კლასიფიკაცია |- |1 - 15 |„მაღალი“ |- |16 - 30 |„გარკვეულწილად მაღალი“ |- |31 - 45 |„საშუალო“ |- |45 - 60 |„გარკვეულწილად დაბალი“ |- |61 - 77 |„დაბალი“ |} == გალერეა == .<gallery widths="170" heights="170"> ფაილი:Sun rise at Nok Aen Cliff-2 ,Phu Kradueng National Park.jpg|მზის ამოსვლა ფა ნოკ აენზე, ფაილი:อุทยานแห่งชาติภูกระดึง001.jpg|ფუ კრადუენგის ეროვნული პარკი ფაილი:อุทยานแห่งชาติภูกระดึง2.jpg|ფუ კრადუენგის ეროვნული პარკი ფაილი:Phukradung.JPG|ფუ კრადუენგი ფაილი:อุทยานแห่งชาติภูกระดึง 7.jpg|ფუ კრადუენგი ფაილი:พืชเล็กๆ อุทยานแห่งชาติภูกระดึง.jpg|ფუ კრადუენგი ფაილი:เส้นทางอันสวยงานแห่งภูเรือ.jpg|ფუ რუეას ეროვნული პარკის მიმდებარე სცენური სტილის ბილიკი ფაილი:Man Daeng Waterfall.jpg|მან დაენგის ჩანჩქერი, ფუ ჰინ რონგ კლას ეროვნული პარკი ფაილი:Nahaew district.JPG|ნა ჰაეოს რაიონი ფაილი:ChiangKhan.jpg|ჩიანგ ხან </gallery> == სქოლიო == [[კატეგორია:ტაილანდის პროვინციები]] <references responsive="" />{{ტაილანდის ადმინისტრაციული დაყოფა}} 425qc0j7hvtpd908fnrub01584i5iuq მუკდაჰანის პროვინცია 0 488428 4402723 4386699 2022-08-02T15:16:26Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული|150px|ადმინისტრაციული ერთეულის რუკა=|სიმჭიდროვე=81|აღმსარებლობა=|ფართობი=4 340|ადგილი ფართობით=51|ფართობის პროცენტი=|მაქსიმალური სიმაღლე=|საშუალო სიმაღლე=|მინიმალური სიმაღლე=|განედი=|გრძედი=|ადგილი მოსახლეობით=66|რუკა=Thailand Mukdahan locator map.svg|დროის სარტყელი=+7|აბრევიატურა=|ISO=TH-49|FIPS=|სატელეფონო კოდი=042|საფოსტო ინდექსები=49xxx|ინტერნეტ-დომენი=|საავტომობილო სანომრე ნიშნები=|საიტი=http://www.mukdahan.go.th/|კატეგორია ვიკისაწყობში=|პარამეტრი1=|შენიშვნა=|ეროვნული შემადგენლობა=|აღწერის წელი=2018||მეთაური=|პანორამა=|დროშა=Mukdahan Flag.png|გერბი=|ქვეყანა=ტაილანდი|ჰიმნი=|სტატუსი=პროვინცია|შედის=[[ისანი]]|მოიცავს=7 რაიონს|დედაქალაქი=მუკდაჰან თაუნი|მსხვილი ქალაქები=|მსხვილი ქალაქი=|თარიღი=|მოსახლეობა=352 282|მეთაურის სახელი=|მეთაური2=|მეთაური2ის სახელი=|მშპ=|მშპ წელი=|მშპ ადგილი=|მშპ ესმ=|ენა=|ენები=|სურათი=Second Thai–Lao Friendship Bridge.JPG|მშობლიური სახელი={{lang-th|เลย}}|ქართული სახელი=მუკდაჰანის პროვინცია|შიდა დაყოფა=}}'''მუკდაჰანი''' ({{Lang-th|มุกดาหาร}}) — [[ტაილანდი|ტაილანდის]] 76 პროვინციიდან (''ჩანგვატი'') ერთ-ერთი. ის მდებარეობს [[ისანის რეგიონი|ტაილანდის ზედა ჩრდილო-აღმოსავლეთით,]] [[ისანის რეგიონი|ისანის რეგიონში]]. მისი მეზობელი პროვინციებია (სამხრეთიდან საათის ისრის მიმართულებით) [[ამნატჩარენის პროვინცია|ამნატჩარენი]], [[იასოთონის პროვინცია|იასოთონი]], [[როიეტის პროვინცია|როიეტი]], [[კალასინის პროვინცია|კალასინი]], [[საკონ-ნაქონის პროვინცია|საკონ-ნაქონი]] და [[ნაქონფანომის პროვინცია|ნაქონფანომი]]. აღმოსავლეთით ესაზღვრება მდინარე [[მეკონგი]], რომლის გადაღმა მდებარეობს [[ლაოსი|ლაოსის]] პროვინცია სავანნახეტი. სწირედ აქ მდებარეობს ტაილანდსა და ლაოს შორის მეგობრობის N2 ხიდი. == გეოგრაფია == პროვინცია [[მეკონგი|მეკონგის]] ხეობაში მდებარეობს. პროვინციის დასავლეთით მდებარეობს ფუ-ფანის მთები, რომლებიც დაფარულია სქელი ტყეებით. == ისტორია == ლორდ ჩანდრასურიიაონგსემ (เจ้าจันทรสุริยวงษ์) და მისმა მიმდევრებმა დასახლება შექმნეს ბაან ლუანგ ფონსიმში (บ้านหลวงโพนสิม) თად ინგ ჰანგ სტუპას (พระธาตุอิงฮัง) მიმდებარედ, მდინარე მეკონგის მარცხენა ნაპირზე. მდინარე მეკონგის მარცხენა სანაპიროზე. რამდენიმე წლის შემდეგ ლორდი გარდაიცვალა. მმართველი გახდა მისი ვაჟი, ლორდი ჩანთაკინარი (จ้าจันทกินรี). ძვ. წ. 2310 წელს მონადირემ გადაკვეთა მეკონგი და მივიდა მარჯვენა სანაპიროზე, ბანგ მუკის (บังมุก) ნაკადის პირას, სადაც მან აღმოაჩინა განადგურებული სამეფო, მონასტრით და შვიდი შაქრის პალმით, რომელიც მდინარესთან ახლოს მდებარეობდა. მან შეისწავლა ეს ტერიტორია და მიხვდა, რომ ის ბევრად უკეთესი იყო ვიდრე მეკონგის მარცხენა მხარეზე მდებარე ტერიტორიები. აქ ხშირი იყო თევზიც. ამის შესახებ მან შეატყობინა თავის მმართველს, ლორდ ჩანთკინარელს. ჩანთჰინკინარელი თავის მიმდევრებს მეკონგის გადაღმა გაუძღვა, რათა დაეთვალიერებინათ ეს ტერიტორია და დაადგინეს, რომ ეს ტერიტორია ნამდვილად უძველესი სამეფოს ნაშთები იყო და გაცილებით უკეთეს მდგომარეობაში იყო, ვიდრე მეკონგის მარცხენა სანაპიროს ნებისმიერი წერტილი. მათ ბანგ მუკის პირას, მარჯვენა სანაპიროზე დასახლებული პუნქტის გაშენება გადაწყვიტეს. როდესაც მან ტყეების გაკაფვა დაიწყო, რათა გზა გაეყვანა სამეფოსთვის, ამ დროს მან წმინდა ლეღვის ხის ქვეშ იპოვა [[სიდჰართა გაუტამა]]. მან ერთდროულად ააშენა ახალი მონასტერი ძველი, მიტოვებული ტაძრის მიდამოებში და უწოდა ვატ სრი მოუნგხოუნი (วัดศรีมุงคุณ), რაც ნიშნავს „მშვიდი ეზოს ტაძარს“. მან ააშენა პალატიალური სასახლე ტაძრის მიმდებარე ტერიტორიაზე, სადაც მან განათავსა ბუდას ორივე გამოსახულება. ძვ. წ. 2321 წელს, თონბურის პერიოდში, როდესაც დიდმა მეფემ ტაქსინმა ძალები მოიკრიბა მდინარე მეკონგის მიდამოებში, მან უბრძანა ფრა მაჰაკასუტ სუეკს და ჩაო ფია ჩაკრის მათი ჯარების გაგზავნა მეკონგის ნაპირებზე, რათა აღეკვეთათ და გაერთიანებულიყვნენ და მეკონგის ორივე მხარე თონბურის სამეფოში გაეერთიანებინათ. ამ სამეფოს ოფიციალურად დაერქვა სამეფო „მუეანგ მუკდაჰანი“. ქალაქი მუკდაჰანი დააარსა 1770 წელს, ლორდ შანთაკინარელმა, ფონიმსელმა. თავდაპირველად იგი მონთონ უდონ თანის შემადგენლობაში შედიოდა <ref>{{Cite journal|title=พระบรมราชโองการ ประกาศ เปลี่ยนนามมณฑล|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2442/011/140.PDF|language=Thai}}</ref> მაგრამ 1907 წელს იგი გახდა ნახონ ფანომის პროვინციის ოლქი (ამფო). <ref>{{Cite web|url=http://amphoe.com/menu.php?mid=1&am=464&pv=42|title=Amphoe.com on Mueang Mukdahan district|language=Thai|accessdate=2020-11-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090712134707/http://www.amphoe.com/menu.php?am=464&pv=42&mid=1|archivedate=2009-07-12}}</ref> 1982 წლის 27 სექტემბერს მუკდაჰანის სტატუსი განახლდა და ის ოფიციალურად პროვინცია გახდა. 2006 წელს გაიხსნა ტაი-ლაოსის მეგობრობის მეორე ხიდი, მუკდაჰანიდან სავანნახეთამდე, ლაოსი. == ეკონომიკა == 2018 წელს ტაილანდის ტრანსპორტის სამინისტროს აეროპორტების დეპარტამენტმა გამოაცხადა, რომ ის დახარჯავდა 6 მილიონ [[ბატი (ვალუტა)|ბატს]] მუხდაჰანის საერთაშორისო აეროპორტის განვითარებისთვის. მისი აშენების შემთხვევაში, ის ტაილანდის 30-ე საერთაშორისო აეროპორტი გახდება.<ref>[http://www.nationmultimedia.com/detail/breakingnews/30350220 "Mukdahan airport study to cost Bt6 million".] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180718174355/http://www.nationmultimedia.com/detail/breakingnews/30350220 |date=2018-07-18 }} ''The Nation''. 18 July 2018. Retrieved 18 July 2018.</ref> == სიმბოლოები == პროვინციის გერბზე გამოსახულია პრასარტ სონგ ნანგ სათიტის სასახლე. პროვინციული ხე და ყვავილი არის ''Ochna integerrima''. პროვინციული ლოზუნგია: „ცათამბჯენ ჰო კაეოს კოშკი, ფუ ფა ტოეპი და კაენგ კაბაო, რვა ეთნიკური უმცირესობა, ცნობილი ტამარინდი, დიდი ძველი ქვაბი, ლამ ფაიას წარმოშობა, მდინარე მეკონგის განსაცვიფრებელი ხედი ინდოჩინისკენ“. == ადმინისტრაციული დანაყოფები == === პროვინციის მთავრობა === პროვინცია დაყოფილია 7 ოლქად (''ამფო''). ოლქები შემდგომში იყოფა 53 ქვეოლქად (''ტამბიონი'') და 493 სოფლად (''მუბანი''). [[ფაილი:Amphoe_Mukdahan.svg|მინი| შვიდი რაიონის რუქკა]] {| | # მუეანგ მუკდაჰანი # ნიხომ ხამ სოი # დონ თან # დონგ ლუანგი | # ხამჩა-ი # ვან იაი # ნონგ სუნგი |} === ადგილობრივი მთავრობა === 2019 წლის 26 ნოემბრისთვის არსებობს: <ref>{{Cite web|url=http://www.dla.go.th/work/abt/province.jsp|title=Number of local government organizations by province|date=26 November 2019|work=dla.go.th|accessdate=10 December 2019}}</ref> ერთი მუკდაჰანის პროვინციის ადმინისტრაციული ორგანიზაცია და 25 მუნიციპალური რაიონი პროვინციაში. <ref>[https://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ "รายงานสถิติจำนวนประชากรและบ้านประจำปี พ.ศ.2561"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200621020942/https://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |date=2020-06-21 }} [Statistics, population and house statistics for the year 2018]. Registration Office Department of the Interior, Ministry of the Interior (in Thai). 31 December 2018. Retrieved 20 June 2019.</ref> == 2017 წლის ადამიანის განვითარების ინდექსი == {| class="wikitable floatright" style="width:400px;" | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" |ჯანმრთელობა | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | Განათლება | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | დასაქმება | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | შემოსავალი |- |[[File:Health_icon_Thai.png|95x95პქ]] |[[File:Round_Landmark_School_Icon_-_Transparent.svg|100x100პქ]] |[[File:Employment_icon.png|100x100პქ]] |[[File:Numismatics_and_Notaphily_icon.png|100x100პქ]] |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 22 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 66 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 18 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 75 |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" | საცხოვრებელი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | ოჯახი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | ტრანსპორტი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | Მონაწილეობა |- | style="height:100px;" |[[File:586-house-with-garden.svg|100x100პქ]] |[[ფაილი:Parents,_enfants,_famille.png|ცენტრი|85x85პქ]] |[[File:Groundtransport_inv.svg|100x100პქ]] |[[File:Icon_Sociopolítica_y_relaciones_internacionales_(wikiproyect,_es.wp).png|96x96პქ]] |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 14 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 43 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 74 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 12 |} 2003 წლიდან, [[გაეროს განვითარების პროგრამამ]] (UNDP) ტაილანდში პროგრესი განიცადა. აქ ადამიანის გავითარება ქვე-ეროვნულ დონეზე ხდება, რომელიც მოიცავს ადამიანის განვითარების რვავე ძირითად სფეროს. ეკონომიკური და სოციალური განვითარების ეროვნულმა საბჭომ ცალკეულ პროვინციების განვითარებაზე (NESDB) პასუხისმგებლობა 2017 წლიდან აიღო.<ref>Human achievement index 2017 by National Economic and Social Development Board (NESDB), pages 1-40, maps 1-9, retrieved 14 September 2019, ISBN 978-974-9769-33-1</ref> {| class="wikitable" |რანგი |კლასიფიკაცია |- |1 - 15 |„მაღალი“ |- |16 - 30 |„გარკვეულწილად მაღალი“ |- |31 - 45 |„საშუალო“ |- |45 - 60 |„გარკვეულწილად დაბალი“ |- |61 - 77 |„დაბალი“ |} == რესურსები ინტერნეტში == * [https://archive.today/20070518174225/http://www.tourismthailand.org/destination-guide/mukdahan-49-1-1.html TAT პროვინციული გვერდი] * [http://www.mukdahan.go.th/ პროვინციის ვებ – გვერდი] (მხოლოდ ტაილანდურ ენაზე) * {{Wikivoyage-inline|Mukdahan}} == სქოლიო == [[კატეგორია:ტაილანდის პროვინციები]] <references /> [[კატეგორია:ისანი]] 4e0824492x4zeidfj0cbs7b5e1wtxev მთვარის კურდღელი 0 488553 4402783 4239276 2022-08-02T18:28:14Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Rabbit in the moon standing by pot.png|მინი]] '''მთვარის კურდღელი''' - მითიური ფიგურა. კირდღელი, რომელიც მთვარეზე ცხოვრობს აღმოსავლეთი აზიის ფოლკლორში. მითი ეფუძვნება მთვარეზე არსებული მუქი ლაქების კურდღელთან მიმსგავსებას. მითი წარმოიშვა [[ჩინეთი|ჩინეთში]], შემდეგ გავრცელდა აზიის სხვა კულტურებში [http://www.endicott-studio.com/rdrm/rrRabbits.html]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120503161949/http://www.endicott-studio.com/rdrm/rrRabbits.html |date=2012-05-03 }}. მთვარის კურდღელს ასევე "ნეფრიტის კურდღელს" ან "ოქროს კურდღელს" უწოდებენ, ჩინელი პოეტები ამ სიტყვებით მთვარეს აღწერენ. ჩინურ ფოლკლორში კურდღელი ხშირად გამოსახულია, როგორც მთვარის ქალღმერთის შენგენის თანმხლები, რომელიც მუდმივად ამზადებს მისთვის სიცოცხლის ელექსირს ან წამალს მოკვდავებისთვის; იაპონურ და კორეულ ვერსიებში კურდღელი მოჩის ან სხვა სახის ბრინჯის ნამცხვარს ამზადებს. მსგავსი მითები ჩრდილოეთ და სამხრეთ ამერიკაშიც არსებობდა, თუმცა მათ შორის კავშირი არ არსებობს. ==ფოლკლორში== ===აზია=== ბუდისტურ ჯატაკას კრებულში ამბავი 316 მოგვითხრობს, რომ მაიმუნმა, წავმა, ტურამ და კურდღელმა სავსე მთვარის დღეს გადაწყვიტეს ქველმოქმედების გაწევა დიდი ჯილდოს მოლოდინში. მათთან მოხუცი მივიდა საჭმლის სათხოვნელად. მაიმუნმა მისთვის ხეებიდან ხილი, წავმა თევზი შეაგროვა, ხოლო ტურამ იპოვა ხვლიკი და ქვაბი ხაჭოთი. კურდღელმა, რომელმაც მხოლოდ ბალახის შეგროვება იცოდა მოხუცს საკუთარი ხორცი შესთავაზა და ცეცხლში ჩახტა, მაგრამ კურდღელი არ დაიწვა. მოხუცი სამოთხის მეფე საქრა აღმოჩნდა, მან გააოცა კურდღლის კეთილშობილებამ და მან მისი გამოსახულება მთვარეზე დახატა ყველას სანახავად. ლეგენდის თანახმად, კურდღლის გამოსახულებას დღესაც კვამლი ასდის. კურდღელი ბუდისტურ წმინდანად ითვლება. მსგავსი მითი იაპონიაში, კორეაში და აზიის სხვა ქვეყნებშიც. ვიეტნამში ლეგენდა ნეფრიტის კურდღელზე შემოდგომის ფესტივალებთან ასოცირდება. მთვარის კურდღელი, მთვარის ქალბატონი და მთვარის კაცი კუოი დღესასწაულის სიმბოლოები არიან, ფესტივალის დღეს ისინი დედამიწაზე ჩამოდიან და ბავშვებს საჩუქრებს და მთვარის ნამცხვრებს ურიგებენ. ===ჩრდილოეთი და სამხრეთი ამერიკა=== ღმერთი კეცალკოატლი ჯერ კიდევ ადამიანის ფორმაში დედამიწაზე მოგზაურობდა, ძალიან მოშივდა, მაგრამ საჭმელს ვერ პოულობდა და ეგონა, რომ მოკვდებოდა. მის გადასარჩენად კურდღელმა ღმერთს თავისი ხორცი შესთავაზა. ამისთვის მადლიერმა კეცალკოატლმა კურდღელის გამოსახულება მთვარეზე დახატა. სხვა ლეგენდის თანახმად მზის შესაქმნელად თავმდაბალი ღმერთი ნახახუაცინი შეუყოვნელად დაიწვა ცეცხლში, მდიდარი ღმერთი ტეკიცტეკატი კი შეუშინდა ასეთ ბედს და ოთხჯერ შეყოვნდა სანამ თავისი თავი დაწვა. ღმერთებმა გადაწყვიტეს, რომ მშიშარა ტეკიცტეკატა არ უნდა კაშკაშებდეს ნახახუაცინივით და მთვარის შუქი კურდღლის გამოსახულებით დაფარეს. სხვა ვერსიით ტეკიცტეკატამ მთვარის ფორმის მისაღებად თავი კურდღლის ფორმაში გაწირა და მთვარეზე მისი ჩრდილი ჩანს. ჩრდილოეთი ამერიკის ჩრდილოეთით, კანადის და აშშ-ს ჩრდილოეთით მცხოვრებ ტომებში გავრცელებულია სხვა ისტორია. პატარა კურდღელს მთვარეზე დაჯდომა მოუნდა, მის დახმარებაზე მხოლოდ წერო დათანხმდა. წერო მთვარემდე მისაღწევად გაიწელა და გრძელი ფეხები მის შემდეგ გაუჩნდა. ასადგომად და მთვარეზე დასაჯდომად კურდღელმა სისხლიანი თათი წეროს თავზე დადო, რის შემდეგაც წეროს თავზე წითელი წერტილი აქვს. უღრუბლო ღამეს დღესაც ჩანს მთვარეზე აყვანილი კურდღელი. ==წყაროები== # Wickremeratne, Swarna (February 2012). Buddha in Sri Lanka: Remembered Yesterdays. ISBN 978079148114 # https://edition.cnn.com/2019/01/02/health/china-lunar-rover-far-moon-landing-intl/index.html # https://web.archive.org/web/20070706235057/http://ignca.nic.in/jatak003.htm # https://web.archive.org/web/20070927223254/http://www.otani.ac.jp/yomu_page/b_yougo/221.html # https://www.guokr.com/article/437661/ # Abbott, Gerry (2000). The Folk-Tales of Burma: An Introduction. ISBN 9004118128. [[კატეგორია:აზია]] [[კატეგორია:ფოლკლორი]] rm5jhw50ibz0679jmppx0ay2mpdmw2d ვიკიპედია:რჩეული სტატიები/კანდიდატები/დვალეთი 4 492220 4402942 4175894 2022-08-03T11:38:50Z ზურა6446 102258 wikitext text/x-wiki :{{ნომი}} ჩემი აზრით სრულყოფილი სტატია საქართველოს ისტორიულ-ეთნგრაფიულ მხარეზე. [[მომხმარებელი:გიო ოქრო|<font color="gold">'''''გიო'''''</font>]] [[მომხმარებლის განხილვა:გიო ოქრო|<font color="#66FF00">'''''ოქრო'''''</font>]] 20:12, 13 დეკემბერი 2020 (UTC) * {{კომენტარი}} გიორგი, წავიკითხე სტატია. ინფორმაცია, რომელიც დამატებული გაქვს ძველ მასალაზე შემოტანილი გაქვს მხოლოდ ბატონ [[როლანდ თოფჩიშვილი|როლანდ თოფჩიშვილის]] ავტორობით გამოცემული მონოგრაფიიდან, რომელიც ასევე [http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/167033 ონლაინ რესურსია], რაც თავისთავად ვერ გახდის სტატიას სრულყოფილს, როგორც აღნიშნე. აუცილებელია სტატიაში დაამატო ინფორმაცია სხვა ავტორების, ისტორიკოსებისა და ეთნოგრაფების მასალებიდან, სხვანაირად სტატია ვერ იქნება სრულყოფილი და მითუმეტეს ვიკიპედიის რჩეული. აგრეთვე მინდა შევნიშნო, რომ სტატიაში არის ფაქტები, რომლებიც საჭიროებენ წყაროს მითითებას. როდესაც წერია ,,ქართულ წყაროებში (,,ქართლის ცხოვრებაში”) წერია...” ქართლის ცხოვრება არ არის ცალკეული წყარო, ქართლის ცხოვრება არის თხზულებათა კრებული და თუ წყაროდ მითითება გვინდა უნდა მივუთითოთ რომელ თხზულებაში წერია ესა თუ ის ფაქტი, ზოგადად წყაროდ მხოლოდ ამ თხზულებების მითითებაც კი არაა მიზანშეწონილი, გააჩნია რა საკითხს ეხება და როგორ. შესაძლებელია ეს თავად ბატონ თოფჩიშვილსაც აქვს გამორჩენილი, საიდანაც გაქვს ამოწერილი, თუმცა მაშინ ეს მისი შეცდომაა და ჩვენც ნუ გავიმეორებთ. შენამდე არსებულ ტექსტში ერთ-ერთ ქვეთავში - ეტიმოლოგიაში არის საკმაოდ ვრცელი ტექსტი ყოველგვარი ლიტერატურის მითითების გარეშე. წერია ,,ბ. გამყრელიძემ 1998 წელს გამოქვეყნებულ სტატიებში...”, ვინ არის ბ. გამყრელიძე, რომელ კრებულსა, თუ მონოგრაფიაში უწერია დვალეთზე? ეს არც მაგ ქვეთავში წერია და არც ლიტერატურის სექციაშია ნახსენები ,,ბ. გამყრელიძე”. ზოგადად ეს არის სპეციფიკური სამეცნიერო თემატიკა, ფართო კამათისა და დისკუსიის საგანი, სხვადასხვა მეცნიერის სხვადასხვაგვარი შეფასებით, ამიტომ მსგავს სტატიებში უაღრესად მნიშვნელოვანია ლიტერატურის ჯეროვანი მითითება, რომ სტატია არ გახდეს დავის, კრიტიკის და შეცდომაში შეყვანის მიზეზი. აგრეთვე, სტატიაში ზოგიერთ ადგილას დამოწმებული გაქვს ,,ჯავახიშვილი 1919”, მაინტერებეს თავად გადაამოწმე და წაიკითხე ჯავახიშვის, 1919 წლის გამოცემაში, მე-8 გვერდზე ნამდვილად უწერია ყოველივე ეგ ინფორმაცია? თუ პირდაპირ გადმოიტანე ტექსტი ისე, როგორც ეს არის [https://visualanthropology.iliauni.edu.ge/index.php/%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%AE%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%95%E1%83%90:%E1%83%93%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98#cite_ref-3 https://visualanthropology.iliauni.edu.ge/index.php] ამ უავტორო გვერდზე? თუ ლიტერატურად ვენდობით ილიაუნის ამ ინფორმაციას მაშინ რაც ილიაუნს აქვს მითითებული ის ავტორები არ უნდა მივუთითოთ, უნდა მივუთითოთ მხოლოდ ილიაუნის ვებ-გვერდი და ვიკიპედიის მკითხველი არა ჯავახიშვილი 1919-თან გადავამისამართოთ, არამედ ილიაუნის ვებ-გვერზე. ასეა აკადემიური კეთილსინდისიერების შემთხვევაში, რადგან არ ვიცით ნამდვილად სად რა უწერია ჯავახიშვილს. მოკლედ, დავიწყე რედაქტირება, მაგრამ ჩემი კომპეტენცია რომ არ იყო შევჩერდი. სტატიაზე პიადად მე ვერ ავიღებდი პასუხისმგებლობას ან მხარი დავუჭირო, ან ვუარყო. სტატიის რედაქტირება მე არ შემიძლია, მიუხედავად იმისა რომ ისტორიკოსი ვარ პროფესიით, მეტად რთული საკითხია. შენ და ვიკიპედიის საზოგადოებას გირჩევთ შესაბამისად, საფუძვლიანად დაამუშაოთ აღნიშნული სტატია და შემდეგ წარადგინოთ, როგორც სრულყოფილი ან უბრალოდ საინტერესო. სტატიას კიდევ ბევრი მნიშვნელოვნი ნაკლი აქვს, თუმცა რაც ზემოთ აღვნიშნე ის ყველაზე მნიშვნელოვანია და თუ გაითვალისწინებთ დანარჩენზე შემდეგ დავწერ.--[[მომხმარებელი:გიორგი ჩუბინიძე|გიორგი ჩუბინიძე]] <sup>[[მომხმარებლის განხილვა:გიორგი ჩუბინიძე|განხილვა]]</sup><sub style="margin-left:-4.5em">[[სპეციალური:Contributions/გიორგი ჩუბინიძე|წვლილი]]</sub> 00:13, 14 დეკემბერი 2020 (UTC) *:„ქართულ წყაროებში („ქართლის ცხოვრებაში“)“ — ეს არის ავტორის სიტყვები, ჩემი არაა. „ჯავახიშვილი 1919“ — თავად გადავამოწმე და ნამდვილად უწერია ეგ, მისგან მაქვს ამოღებული. ეტიმოლოგიას რაც შეეხება, შეძლებისდაგვარად გავასწორებ. [[მომხმარებელი:გიო ოქრო|<font color="gold">'''''გიო'''''</font>]] [[მომხმარებლის განხილვა:გიო ოქრო|<font color="#66FF00">'''''ოქრო'''''</font>]] 05:43, 14 დეკემბერი 2020 (UTC) *::P.S. თოფჩიშვილის ავტორობით გამოსული 3 წიგნიდანაა შემოტანილი, ამ თემაზე ნაშრობემი უმეტესად მას ეკუთვნის. [[მომხმარებელი:გიო ოქრო|<font color="gold">'''''გიო'''''</font>]] [[მომხმარებლის განხილვა:გიო ოქრო|<font color="#66FF00">'''''ოქრო'''''</font>]] 05:45, 14 დეკემბერი 2020 (UTC) *:::ეგ რომ ავტორის სიტყვებია და შენი სიტყვები არაა და copy-paste-თი გადმოტანილია ტექსტი, ერთ-ერთი პრობლემაც მაგაში მდგომარეობს. ჩვენ მხოლოდ გადმომწერები არ ვართ. ჯავახიშვილის 1919 წელს გამოშვებული, ბიბლიოგრაფიულ იშვიათობად ქცეული წიგნი ნამდვილად გაქვს? თუ pdf არსებობს სტატიაშიც რატომ არ უთითებ ინტერნეტ-რესურსებში? (ეს როცა სტატიას სრულყოფილს ვუწოდებთ, თორემ აქ ასეთი სტატიებია ალბათ 80%). რაც შეეხება თემას ,,თოფჩიშვილის ავტორობით გამოსული 3 წიგნიდანაა შემოტანილი, ამ თემაზე ნაშრობემი უმეტესად მას ეკუთვნის” - სამი წიგნის სახელწოდება შემდეგია: საქართველოს ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მხარეები (2017), დვალეთი და დვალები (2016), ენციკლოპედია „საქართველო“ (2012). აქედან გამომდინარე ავტორს აქს გამოცემული ორი მონოგრაფია, სადაც ერთი წიგნი იმ მეორე წიგნის ნაწილია, როგორც ერთ-ერთი მხარე სხვა მხარეებს შორის. აქ საკუთრივ დვალეთზე ორი იდენტური ინფორმაციაა და მესამეა ენციკლოპედია, სადაც ამ ავტორის ასევე იგივე ინფორმაციაა შესული, ცხადია, კიდევ უფრო შემცირებული ენციკლოპდიური ვარიანტი. ამიტომ ეგ სამი წიგნი არაფერს ნიშნავს, საჭიროა სხვა ავტორები სტატიის სრულყოფისა და რჩეულობისთვის. როლანდ თოფჩიშვილი არ არის ერთადერთი და ავტორი ამ საკუთხებზე და თუ არის, მითუმეტეს უნდა მოვერიდოთ მხოლოდ მისგან კოპირებას.--[[მომხმარებელი:გიორგი ჩუბინიძე|გიორგი ჩუბინიძე]] <sup>[[მომხმარებლის განხილვა:გიორგი ჩუბინიძე|განხილვა]]</sup><sub style="margin-left:-4.5em">[[სპეციალური:Contributions/გიორგი ჩუბინიძე|წვლილი]]</sub> 09:02, 14 დეკემბერი 2020 (UTC) ლიტერატურაში მითითებული ავტორები ადგილების გამოტოვებით რატომ არის აღნიშნული ? ახალი ველოსიპედის გამოგონება არ არის საჭირო. დაიწეროს ჩვეულებრივად. - [[User:Otogi|<span style="color:#0018A8; font-family:Neuropol"><b>OTOGI</b></span>]] <small><sup>[[User talk:Otogi|<span style="color:#0018A8">Messages</span>]]</sup></small> 09:20, 14 დეკემბერი 2020 (UTC) ::::რაშიც არ ვიყავი დარწმუნებული, დავტოვე ისე, როგორც ავტორს უწერია. მადლობა გასწორებისათვის. ჯავახიშვილის წიგნი მე არ მაქვს, სხვის ბიბლიოთეკაში მოვიძიე. თოფჩიშვილის წიგნებს რაც შეეხება, ტექსტები ამოღებული მაქვს სხვადასხვადან, ერთი და იგივე, შესაძლოა, ეწეროს, თუმცა ერთგან რომ ვერ მივაგენი გარკვეულ ფაქტებს, მეორეგან ვნახე და ამიტომაა მითითებული მისი წიგნები. „შემცირებულ ენციკლოპდიურ ვარიანტში“ კი ისეთი ცნობებია (რაც გადმოტანილი მაქვს), რომლებიც ასევე ვერ ვნახე ავტორის სხვა წიგნებში. ერთადერთი ავტორი არ არის, კი ბატონო, თუმცა ძირითადი ნამუშევრები მას ეკუთვნის, მის გარდა სხვა ნამუშევრებიცაა მითითებული. არის კიდევ ერთი წიგნი (სხვა ავტორის), რომელიც ვერ მოვიძიე ვერსად, სამწუხაროდ. იქაც უნდა იყოს მნიშვნელოვანი და საინტერესო ინფორმაციები. [[მომხმარებელი:გიო ოქრო|<font color="gold">'''''გიო'''''</font>]] [[მომხმარებლის განხილვა:გიო ოქრო|<font color="#66FF00">'''''ოქრო'''''</font>]] 10:45, 14 დეკემბერი 2020 (UTC) ::::: ამდენი გიწვალია, ბიბლიოგრაფიული იშვიათობა სხვის ბიბლიოთეკაში მოგიძიებია, დაგიმუშავებია და მაინც სიტყვასიტყვით გადმოიტანე ლინკზე არსებული ინფორმაცია? თუ ეს ასეა არასწორია, რადგან ასეთ შემთხვევაში გადმოწერა კი არა ორიგინალი სტატიის დაწერაც კი შეგიძლია. და თუ მაინც კოპირება გადაწყვიტე, პირადად მე ეს არ მიმაჩნია სანდოდ, ამიტომ კარგი იქნება, თუ მაგ მითითებას საერთოდ ამოიღებ და უბრალოდ ლინკს დატოვებ, საიდანაც გაქვს გადმოტანილი. თოფჩიშვილის წიგნებს რაც შეეხება, ჩემი შენიშვნის მიზანი ის კი არაა, რომ მაინცდამაინც ბევრი ავტორის სახელი და გვარი ფიგურირებდეს, არამედ ინფორმაციის სანდოობა მიზანი და რამდენიმე ავტორის მითითება ავსებს და აჯერებს არსებულ ინფორმაციას, მეტ სანდოობას სძენს, რაც ასე აკლია ქართულ ვიკიპედიას. თავის მხრივ თოფჩიშვილს თავის სტატიაში უნდა ჰქონდეს წყაროები და მასალები მითითებული, რის საფუძველზეც ამბობს ფაქტებს, თუ ეს არ აქვს ეს მისი ნაკლია და არაა კეთილსინდისიერება და თუ აქვს, მაშინ ეს შენც შეგიძლია გადმოაყოლო გადმოტანილ ინფორმაციას. ,,მის გარდა სხვა ნამუშევრებიცაა მითითებული” - მითითებული არის ლიტერატურის სექციაში, სტატიაში არსადაა დამოწმებული, ანუ მხოლოდ მითითება კი არა, მაგ ლიტერატურის დამოწმებაა საჭირო. პირადად მე ახლა მოვძებნე ეროვნული ბიბლიოთეკის კატალოგში (https://catalog.nplg.gov.ge/) და თოფჩიშვილის გარდა სხვა უამრავი ავტორი იძებნება, ვისაც ამ საკითხზე უმუშავია. მოდი ვაღიაროთ, რომ შემოთავაზებული სტატია გაქვს მხოლოდ [[როლანდ თოფჩიშვილი|როლანდ თოფჩიშვილის]] მონოგრაფიიდან და ილიაუნის ვებ-გვერდიდან გადმოტანილი და შენ გვთავაზობ რომ ესაა სრულყოფილი სტატია და ამაზე რაიმე კენჭისყრაც კი შესაძლებელი გგონია? სტატიები, მითუმეტეს რჩეული, და მითუმეტეს ასეთ რთულ სამეცნიერო საკითხებზე, ასე არ იწერება. გთავაზობ საფუძვლიანად დაამუშაო. ამ სახით არსებული სტატიისთვის ამ სტატუსის მოთხოვნა სრულიად გაუმართლებელია. --[[მომხმარებელი:გიორგი ჩუბინიძე|გიორგი ჩუბინიძე]] <sup>[[მომხმარებლის განხილვა:გიორგი ჩუბინიძე|განხილვა]]</sup><sub style="margin-left:-4.5em">[[სპეციალური:Contributions/გიორგი ჩუბინიძე|წვლილი]]</sub> 11:56, 14 დეკემბერი 2020 (UTC) ::::::რომელ „ლინკზე არსებულ ინფორმაციაზეა“ ლაპარაკი? თოფჩიშვილის ნაშრომებში რა ლიტერატურაცაა გამოყენებული, ნაწილობრივ მითითებულიც იყო, ზოგი დავამატე. მითითებული მასალა არის დაწერილი ჯავახიშვილის, თოფჩიშვილის რამდენიმე, ჯონდო გვასალიას, ქართლის ცხოვრების თანამედროვე გამოცემისა და ილიაუნის ნაშრომის (რომელიც სხვა მომხმარებლის დამატებულია) მიხედვით. „ისტორია“ ძირითადად შემოტანილია თოფჩიშვილის რამდენიმე წიგნიდან (სხვაგან ვერ ვნახე, ერთ წიგნს ვეძებ კიდევ). [[მომხმარებელი:გიო ოქრო|<font color="gold">'''''გიო'''''</font>]] [[მომხმარებლის განხილვა:გიო ოქრო|<font color="#66FF00">'''''ოქრო'''''</font>]] 14:58, 14 დეკემბერი 2020 (UTC) ::::::: ვფიქრობ ყველა შენიშვნა და ხარვეზი, რაც სტატიის გაუმართავობას უკავშირდება გასაგებად გადმოვეცი. პირდაპირ ვიტყვი ტექსტი თავიდან ბოლომდე არის copy-paste და ეს ძალიან მარტივი შესამჩნევია. ისევ თვლი რომ ეს სტატია სრულყოფილია და დამუშავებას აღარ აპირებ?--[[მომხმარებელი:გიორგი ჩუბინიძე|გიორგი ჩუბინიძე]] <sup>[[მომხმარებლის განხილვა:გიორგი ჩუბინიძე|განხილვა]]</sup><sub style="margin-left:-4.5em">[[სპეციალური:Contributions/გიორგი ჩუბინიძე|წვლილი]]</sub> 15:49, 14 დეკემბერი 2020 (UTC) ::::::::დაკოპირებული და ერთი წყაროთი დაწერილი იყო აქამდე, ახლა აღარ არის. ოთინაშვილის წიგნი თუ ჩავიგდე ხელთ, კიდევ უფრო გამდიდრდება. [[მომხმარებელი:გიო ოქრო|<font color="gold">'''''გიო'''''</font>]] [[მომხმარებლის განხილვა:გიო ოქრო|<font color="#66FF00">'''''ოქრო'''''</font>]] 16:09, 14 დეკემბერი 2020 (UTC) *{{ჰო}}.--[[მომხმარებელი:Melberg|<font color="red">M</font><font color="black">elberg</font>]] <small><sup>[[მომხმარებელი განხილვა:Melberg|<span style="color:grey">მიწერა</span>]]</sup></small> 07:39, 3 აპრილი 2021 (UTC) *{{ჰო}} --[[მომხმარებელი:Jaba1977|<font color="#006400">'''''Wiki -'''''</font>]] [[მომხმარებელი განხილვა:Jaba1977|<span style="color:#006400">'''''ჯაბა'''''</span>]] 14:03, 3 აპრილი 2021 (UTC) *{{ჰო}}--[[მომხმარებელი:ზურა6446|<span style="color:#000080;">'''''ზურა'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:ზურა6446|<span style="color:#008000">'''''6446'''''</span>]] 11:38, 3 აგვისტო 2022 (UTC) e4we4ztduopn91a7r1bepx5a5g9hrev მოსკოვის ისტორია 0 497081 4402823 4308005 2022-08-02T20:04:30Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 3 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Red Square in Moscow (1801) by Fedor Alekseev.jpg|thumb|340px| [[წითელი მოედანი]] (1801). ნახატი. თედორე იაკობის ძე ალექსეევი]] '''მოსკოვის ისტორია''' - რუსეთის უდიდესი ქალაქის და დედაქალაქის - რუსეთის ისტორიას აქვს მინიმუმ 874 წლის ისტორია. პირველი წერილობითი წყაროები მოსკოვის შესახებ თარიღდება 1147 წლით. მოსკოვმა მდინარე მოსკოვთან სიახლოვის გამო მნიშვნელოვანი ისტორიული როლი შეასრულა როგორც ეკონომიკურმა და პოლიტიკურმა ცენტრმა. ==არქეოლოგიური მონაცემები== სხოდნენსკის თავის ქალა, რომელიც 1939 წელს იქნა ნაპოვნი ქალაქ ტუშინოს მახლობლად მდინარე სხოდნიას მდინარე მოსკოვთან შესართავის ადგილას, [[მოსკოვი]]ს ტერიტორიაზე ადამიანის ცხოვრების ყველაზე ადრეული მტკიცებულებაა. მისი ასაკი დაახლოებით 16-10 ათასი წლისაა.<ref>[https://web.archive.org/web/20150519143608/http://i-podmoskovie.ru/php/podmoskovnii-letopisets/articles/2793-zagadka-skhodnenskoj-cherepnoj-kryshki.html Загадкасходненской черепной крышки.] <small>Дата обращения: 18 августа 2019.</small> <small>Архивировано 19 мая 2015 года.</small></ref><ref>''Дробышевский С. В.'' Черепные крышки из Сходни, Подкумка и Хвалынска — постнеандерталоидные формы Восточной Европы. Москва-Чита, 2001</ref> მოსკოვში, პოკროვსკის ბულვარზე, ნაპოვნია [[მეზოლითი|მეზოლითური]] ხანის საფხეკი,ხოლო სრეტენკაზე [[ნეოლითი]]ს პერიოდის კაშკაშა ჭიქა.<ref> [http://www.aif.ru/society/history/v_moskve_arheologi_obnaruzhili_artefakty_epohi_mezolita В Москве археологи обнаружили артефакты эпохи мезолита]</ref> ყოფილ ბავშვთა სახლის ტერიტორიაზე, კიტაიგოროდის გასასვლელში ნაპოვნია ჩამოსხმული კერამიკული ჭურჭლის ფრაგმენტები ლიალოვოს კულტურის გვიანი ეტაპისთვის დამახასიათებელი ნაპრალის ორნამენტებით.<ref>[https://realty.ria.ru/20200109/1563228659.html Археологи нашли в центре Москвы древнюю стоянку рыбаков] </ref> ცარიცინის პარკში აღმოჩენილია ფატიანოვოს კულტურის შუა [[ბრინჯაო]]ს ხანის ნამოსახლარი. ეს არის პირველი აღმოჩენილი ფატიანოვოს დასახლება [[ვოლგა]]-[[ოკა]]ს შესართავის ტერიტორიაზე. ფატიანოვოს კულტურის მატარებლები არიან ინდოევროპული მოსახლეობა, რომელმაც პირველად დაიწყო ამ ტერიტორიაზე მიწათმოქმედება და მეცხოველეობა.<ref>Кремль — не самое древнее поселение в Москве. [http://www.mpress.ru/actual/?t=38&s=2&aid=105554 Газета] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161127152255/http://www.mpress.ru/actual/?t=38&s=2&aid=105554 |date=2016-11-27 }}, 12.05.2009</ref> ფატიანოვოს კულტურის სამარხები, აგრეთვე, ნაპოვნია ყოფილი სოფლების სპას-ტუშინოსა და დავიდკოვოს მახლობლად, ხოლო ცალკეული ქვის იარაღები და იარაღი ნაპოვნია სოფლებში — კრილატსკოე, ზიუზინო, ჩერტანოვო.<ref>''Крайнов Д. А.'' Памятники фатьяновской культуры. Московская группа, М., 1963. </ref> მოსკოვის ტერიტორიაზე დაახლოებით ძვ.წ. VII საუკუნის დიაკოვის კულტურის რამდენიმე დასახლება აღმოაჩინეს: დიაკოვსკოეს დასახლება, სადაც პირველად იქნა ნაპოვნი ასეთი დასახლება ნესკუჩნი სადის რაიონში, ნიჟნიე კოტლოვის მიდამოებში, ქრისტეს მაცხოვრის ტაძრის ტერიტორიაზე, სამოტიოკის მიდამოში, პოტილიხაში, დიდი კრემლის პარკში <ref>[https://nauka.tass.ru/nauka/6870044 В Кремле нашли следы поселения раннего железного века,] 10.09.2019 </ref>. მრავალი დასახლებული პუნქტი მდებარეობდა მდინარეთა შორის მდებარე მაღლობებზე<ref>{{Cite web |url=http://www.ourmos.ru/wincont.htm |title=Основание Москвы. |accessdate=2021-03-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171006124938/http://ourmos.ru/wincont.htm |archivedate=2017-10-06 }}</ref> . ახ. წელთაღრიცხვის I ათასწლეულში ქალაქის ტერიტორიაზე ცხოვრობდნენ ფინო-უგრული ტომები, ძირითადად დიაკოვცები.<ref>''Греханкина Л. Ф.'' «Родное Подмосковье» учебное пособие для учащихся 7-8-9 классов общеобразовательных учреждений Московской области М., МГОУ 2008. (не работает) [https://web.archive.org/web/20150402152415/http://old.cpk.odinedu.ru/img/2011/09/Rodnoe_Podmoskov-e-_UChEBNIK_GREKhANKINOJj.pdf Архивная копия] от 2 апреля 2015 на Wayback Machine.</ref> საკუთრივ სლავური სოფლები მოსკოვის ტერიტორიაზე გამოჩნდა არა უგვიანეს IX საუკუნისა. ეს იყო ვიატიჩის დასახლების ჩრდილოეთი კიდე, კრივიჩების<ref>''Арциховский А. В.'' [http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000204/st016.shtml Основы археологии // 2-е издание] — Москва: Государственное издательство политической литературы, 1955 — с. 275</ref> მიწების საზღვართან. ==ეტიმოლოგია== მსოფლიოს მრავალი ქალაქის სახელის მსგავსად, მოსკოვის სახელიც ასოცირდება მდინარე მოსკოვთან, რომელიც ამ სახელს აქ დასახლების გაჩენამდე დიდი ხნით ადრე ატარებდა. მაგრამ ვინ დაარქვა მას სახელი ან რას ნიშნავს ეს, ზუსტად არ არის ცნობილი. დღეისათვის არსებობს სამი ძირითადი ვერსია: [[ბალტიკური ენები|ბალტიური]], [[სლავური ენები|სლავური]] და [[ფინურ-უნგრული ენები|ფინო-უგრული]]. ბალტიისპირული და სლავური ვერსიების თანახმად, ფესვი „მოსკი“ - შესაძლოა ნიშნავდეს "ბლანტს, ტალახიანს" ან "ჭაობს, ნესტს, ტენიანს, სითხეს". მდინარის ბალტიური სახელწოდება შეიძლება დაეტოვებინა ბალტიურენოვან გოლიადის ტომს, ხოლო სლავური სახელწოდება — აქ მცხოვრებ სლავურენოვან ტომებს, ვიატიჩებს. ფინო-უგრული ვერსიით, სიტყვა მოსკოვი მოდის რომელიმე ვოლგა-ფინური ენადან და ნიშნავს "მდინარე-დათვს", ან "ძროხის მდინარეს"<ref>[http://moscow.gramota.ru/znan01.shtml Какие существуют гипотезы о происхождении слова «Москва»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110814084807/http://moscow.gramota.ru/znan01.shtml |date=2011-08-14 }} moscow.gramota.ru. <small>Дата обращения: 12 января 2009.</small></ref>. ქალაქის სახელის წარმოშობის სხვა ვერსიებიც არსებობს, მაგრამ ისინი ნაკლებად თანმიმდევრული და დამაჯერებელია. კერძოდ, მოსკოვის სახელის პოპულარული შედარება მდინარე [[კამა]]ს ჰიდრონიმებთან (ბოლოსართი „–ვა“ — კოლვა, იაივა, სილვა და ა.შ.) დაუმტკიცებელია, რადგან სიტყვა ვა მნიშვნელობით "წყალი" მხოლოდ კომის ხალხთა ენაშია, რომელიც მოსკოვთან ახლოს არც არასდროს ცხოვრობდა. თუმცა, ამავე დროს, არ არის გამორიცხული, რომ კომი ენა მიეკუთვნება ფინურ-უგრულ ენათა ჯგუფს, რომელშიც "მოსკი" ნიშნავს "ძროხას", ხოლო "ვა" ნიშნავს წყალს, მდინარეს. ==მოსკოვის წარმოქმნა და განვითარება== [[File:Moscow.gif|thumb|მოსკოვის ზონების რუკა. კრემლი, კიტაი-გოროდი (ჩინური ქალაქი), ბელი გოროდი (თეთრი ქალაქი), ზემლიანი გოროდი (მიწის ქალაქი)]] მდინარე მოსკოვი წარმოადგენდა მნიშვნელოვანი სავაჭრო გზების შემაერთებელ რგოლს. მისი ზემო დინება უახლოვდებოდა ვოლგის სავაჭრო მარშრუტის ჩრდილოეთ ნაწილს, რომელიც სელიგერის ტბისა და [[დიდი ნოვგოროდი]]ს (ან [[დასავლეთის დვინა]]სა და [[პოლოცკი]]ს) გავლით [[ბალტიის ზღვა|ბალტიისპირეთში]] გადადიოდა. ზემო [[ვოლგა|ვოლგიდან]] [[დნეპრი]]ს ქვემოთ [[სმოლენსკი]]სა და [[კიევი]]ს გავლით იყო შესაძლებელი [[შავი ზღვა|შავ ზღვაზე]] გადასვლა (გზა "[[ვარიაგები]]დან [[ძველი საბერძნეთი|ბერძნებამდე]]"). აღმოსავლეთის მიმართულებით მდინარე [[კლიაზმა]]ს შენაკადებით ან თვითონ მდინარე მოსკოვის საშუალებით, შესაძლებელი იყო მდინარე [[ოკა]]ზე გადასვლა და ამ გზით ქვემოთ მდინარე ვოლგის, ვოლგის [[ბულგარეთი (ვოლგა-კამა)|ბულგარეთი]]სა და კასპიის ზღვის დაბლობის მიმართულებით [[კასპიის ზღვა]]ში გასვლა. მდინარე მოსკოვის განტოტებით სამხრეთისკენ გადაადგილებისას შესაძლებელი იყო მდინარე [[დონი]]ს ზემო წელში მოხვედრა და ამ გზით [[აზოვის ზღვა|აზოვი]]სა და შავი ზღვების მიმართულებით ან ვოლგის ქვემო დინების მიმართულებით [[კასპიისპირეთი]]ს დაბლობზე გასვლა. მოსკოვის ასაკი დაზუსტებული არ არის. ქალაქის მთავარი [[არქეოლოგი]]ს ალექსანდრე ვექსლერის აზრით, მისი ასაკი შეიძლება 1000 წელს აღემატებოდეს, რასაც მოწმობს [[მონეტა|მონეტები]] და ნივთები, რომლებიც არქეოლოგიური გათხრების დროს აღმოაჩინეს <ref>За Калужской заставой № 30 (653), сентябрь 2010 — «Сколько лет Москве?», стр. 5.</ref>. არქეოლოგ ანდრეი კუზას სჯეროდა, რომ გამაგრებული ძველი რუსული დასახლება აქ XI-XII საუკუნეების მიჯნაზე გაჩნდა, ხოლო აღმოჩენილი ნივთიერი მასალა ([[კიევი]]ს [[მიტროპოლიტი]]ს [[ტყვია|ტყვიის]] ბეჭდის ჩათვლით) კიდევ უფრო ადრინდელ დასახლებაზე მიანიშნებს.<ref>Куза А. В. Малые города Древней Руси. — Москва: Наука, 1989. — Стр. 111</ref> მოსკოვი პირველად მოიხსენება იპატიევის ქრონიკაში. აქ დაცული ცნობის მიხედვით, [[1147]] წლის შაბათს, 4 აპრილს როსტოვ-სუზდალის მთავარი იური დოლგორუკი ყოფილა მოსკოვში შეხვედრაზე მეგობრებთან და მოკავშირეებთან<ref>[http://izbornyk.org.ua/ipatlet/ipat15.htm ПСРЛ. Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. — Стлб. 339] </ref>, კონკრეტულად, ნოვგოროდ-სევერსკის მთავარ სვიატოსლავ ოლგოვიჩთან, რომელსაც გაუმართავს ზეიმი "ღვთისმშობლის სადიდებლად " <ref>''Хавский П. В.'' [https://dlib.rsl.ru/viewer/01003543120#?page=23 «Семисотлетие Москвы, или Указатель источников к её топографии и истории за семь веков»] </ref>. ვ. ნ. ტატიშჩევის თანახმად, თანამედროვე მოსკოვის ტერიტორიაზე მდებარე სოფლები (ვორობიოვო, სიმონოვო, ვისოცკოე, კულიშკი, კუდრინო, სუშჩევო) თავდაპირველად ეკუთვნოდა სუზდალელ [[ბოიარი|ბოიარ]] კუჩკოს. შესაძლოა ამის გამო, მოსკოვი მოიხსენებოდა მეორე სახელით "კუჩკოვო", ხოლო ლუბიანკასა და სრეტენსკის კარიბჭეებს შორის არსებული ტერიტორია XV საუკუნემდე ცნობილი იყო, როგორც "კუჩკოვოს მინდორი"<ref>''Векслер А. Г.'' «Так начиналась Москва» Журнал «Наука и жизнь»№ 2,1965</ref>. კიევის ქრონიკაში აღნიშნულია, რომ 6655 წელს (ახ. წ. 1147 წ.) სუზდალის მთავარმა იური დოლგორუკიმ მოსკოვში მოლაპარაკებისათვის მოიწვია თავისი მოკავშირე, ნოვგოროდ–სევერსკის მთავარი სვიატოსლავ ოლგოვიჩი:„Приди ко мнѣ брате въ Московъ. Ст҃ославъ же ѣха къ нему съ дѣтѧтемъ своимъ Ѡлгомъ.<ref>Полное собрание русских летописей — Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908, с. 339.</ref>“ შეხვედრას, რომელიც გაიმართა 4 აპრილს, თან ახლდა დიდებული წვეულება და საჩუქრების გაცვლა. ამ ისტორიული მოვლენიდან, ისევე, როგორც პირველი წერილობითი მოხსენიებიდან, იწყება მოსკოვის ისტორია. იპატიევის ქრონიკაშივე<ref>{{Cite web |url=http://moscow.gramota.ru/map307.shtml |title=Внутри Садового кольца: Сретенка |accessdate=2021-03-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210422071624/http://moscow.gramota.ru/map307.shtml |archivedate=2021-04-22 }}</ref> 1176 წლამდე და ნოვგოროდის არყის ხის ქერქის წერილში No 723<ref>[http://gramoty.ru/birchbark/document/show/novgorod/723/ Грамота № 723] (о поездке в Кучков, то есть Москву, и о взыскании долгов)</ref> (არა უადრეს XII ს. 60-ანი წლები) ფიგურირებს სახელწოდება არა მოსკოვი, არამედ კუჩკოვო. გვიანდელი ლეგენდის თანახმად, ქალაქი თავდაპირველად მდებარეობდა წითელ გორაზე (სხვა სახელით: „Швивая горка“), ახლანდელი გონჩარნაიას ქუჩის დასაწყისში - იაუზის მდინარე მოსკოვთან შეერთების ადგილას. ჯერ კიდევ XVII საუკუნეში ამ ადგილას ჩანდა ნაქალაქარის კვალი (დიაკოვის?), რომელიც არსებობდა არა უგვიანეს XI ს. ადგილის შესწავლა არქეოლოგიური მეთოდებით პრობლემურია ძველი კულტურული ფენის ძლიერი დაზიანების გამო<ref>средневековыми гончарами, добывавшими на холме глину — это был район Гончарной слободы</ref>. დიაკოვის დასახლება ძვ.წ. I ათასწლეულის ბოლოს - I ათასწლეულის დასაწყისში არსებობდა. მისი კულტურული ფენა ნაპოვნია 1969 წელს ბოროვიცკის კარიბჭის რაიონში გათხრების დროს - საკათედრო ტაძრის მოედანზე. ძვ. წ. I ათასწლეულის ბოლოს დასახლება მთლიანად გაპარტახდა. არა უგვიანეს XI საუკუნისა, ამ ადგილას კვლავ დასახლდა ძველი სლავური ტომი -ვიატიჩები. 1959-1960 წლებში გათხრების შედეგად, თანამედროვე კრემლის ტერიტორიაზე აღმოჩენილია XI საუკუნის ნაქალაქარი. [[კრემლი]]ს დიდი სასახლის კუთხეში აღმოჩენილია უძველესი თავდაცვითი თხრილის ნაშთები<ref>[http://kremlin-architectural-ensemble.kreml.ru/history/view/drevnosti-kremlevskogo-kholma/%7C%D0%94%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8 Кремлёвского холма] </ref>. კრემლის კედლების აღდგენის დროს [[კრემლის იარაღის პალატა|იარაღის პალატის]] თანამედროვე შენობის ეზოში, ექვსი მეტრის სიღრმეზე ორმოში აღმოჩნდა ტროტუარის ნაშთები - უძველესი ქუჩის სუსტი კვალი, რომელიც მდინარე ნეგლინაიამდე მიდიოდა. აქვე იპოვეს ტყვიის ბეჭედი, რომელიც დაბეჭდილია კიევის მიტროპოლიაში 1091–1096 წლებში (ვ. ლ. იანინის მიხედვით). მიძინების თანამედროვე საკათედრო ტაძრის ჩრდილოეთით კიდევ ერთი ქუჩა მდებარეობდა, XI საუკუნის ბოლოს შექმნილი ხის ტროტუარი (დენდროქრონოლოგიის თანახმად, დაახლოებით 1080-1090-იანი წლები). სხვადასხვა ადგილას რკინის დამზადების, მჭედლობისა და ტყავის რეწვის კვალი ჩანს ადრეული ქალაქის გამაგრებულ ნაწილში, რომელიც XI საუკუნის ბოლოს არსებობდა.<ref>''Латышева Г. П.'' [http://testan.narod.ru/moscow/book/moskow_proshl/402.htm Москва и Московский край в прошлом. гл. Первый кремль.] </ref> მიტროპოლიტის ბეჭდის აღმოჩენა გვიჩვენებს, რომ XI საუკუნეში მოსკოვში უკვე ეკლესია არსებობდა - როგორც ჩანს, ეს იყო იოანე ნათლისმცემლის თავის კვეთის ეკლესია ბოროვიცკის კარიბჭესთან. კარიბჭე ამ ადგილას XIX საუკუნემდე არსებობდა. 1156 წლისთვის მატიანე დმიტროვის, სუზდალის და სხვა ქალაქებთან ერთად, დოლგორუკის მიაწერს მოსკოვის ხის ციხესიმაგრის დაარსებას - მომავალი კრემლის მშენებლობის თვალსაზრისით. მშენებლობას ხელმძღვანელობდა დოლგორუკის უფროსი ვაჟი ანდრეი იურის ძე (მომავალი ანდრეი ბოგოლიუბსკი). მცირე ზომის ციხესიმაგრე ბოროვიცკის გორაზე მდებარეობდა. მისი კედლების პერიმეტრი დაახლოებით 510 მეტრი იყო<ref>[https://web.archive.org/web/20131028004950/http://rusarch.ru/voronin5.htm Воронин Н. Н. Московский Кремль (1156—1367). // Материалы и исследования по археологии СССР. № 77 (Метательная артиллерия и оборонительные сооружения). — М., 1958. — С. 57—66] </ref>. აქ განთავსებული იქნა სუზდალის სამთავროს სამხედრო დრუჟინა დასავლელი მეზობლებისგან თავდასაცავად. 1177 წელს, ბოგოლიუბსკის მკვლელობის შემდეგ მომხდარი დაპირისპირების დროს, ციხესიმაგრე გადაწვა [[რიაზანი]]ს მთავარმა გლებ როტისლავიჩმა, მაგრამ იგი სწრაფად აღადგინეს. სავარაუდოდ, სახმელეთო და სამდინარო მარშრუტების გადაკვეთაზე მდებარე მოსკოვმა, სწორედ ამ დროს შეიძინა სავაჭრო ცენტრის ფუნქცია და დაიწყო ნელ-ნელა გამდიდრება. XII საუკუნის ბოლოს - XIII საუკუნის პირველი მესამედის კულტურულ ფენაში, კრემლის მე -14 კორპუსის ქვეშ, ნაპოვნია ლითონის ჩამოსასხმელი ქვის ფორმა-ყალიბი, რომელიც შეიცავს მოსკოვის ტერიტორიაზე არსებულ უძველეს [[კირილიცა]]ს წარწერებს. ყალიბზე ათამდე ასოა, რომელთაგან ზოგი სარკისებრი დიზაინისაა. ოთხი ასო იკითხება, როგორც "РИЯН". სავარაუდოდ, ოსტატი ცდილობდა ყალიბზე საკუთარი სახელის ამოკვეთას<ref>''Коваль В. Ю., Зайцева И. Е., Модин Р. Н.'' «Древнейшие горизонты: материальная культура» // Археология Московского Кремля: Раскопки 2016—2017 гг. / Под ред. Н. А. Макаров и В. Ю. Коваля. М., 2018</ref>. 1208 წელს, მოსკოვის მიდამოებში, ვლადიმერ იური ვსევოლოდოვიჩის ვაჟმა დაამარცხა თავადების - მიხეილ ვსევოლოდოვიჩ პრონსკის და იზიასლავ ვლადიმიროვიჩ პრონსკის ჯარები. ==მოსკოვი — განაპირა სამთავროს ცენტრი== მთელი XII ს.და XIII ს. პირველი ათწლეულის განმავლობაში მოსკოვი შედიოდა [[ვლადიმირ-სუზდალის სამთავრო|ვლადიმირის დიდი სამთავრო]]ს შემადგენლობაში.<ref>''Кучкин В. А.'' [http://www.rusarch.ru/kuchkin2.htm Формирование государственной территории северо-восточной Руси в X–XIV вв]. — <abbr>М.</abbr>: Наука, 1984. — 352 с.</ref> ვლადიმირის დიდი მთავრის [[ვსევოლოდ დიდი ბუდე|ვსევოლოდ დიდბუდის]] ([[იური დოლგორუკი]]ს უმცროსი ვაჟი და [[ანდრია ბოგოლიუბსკი]]ს უმცროსი ძმა) გარდაცვალების შემდეგ მოსკოვი წილად ხვდა მის მეორე ვაჟს იური ვსევოლოდის ძეს; მაგრამ ერთი წლის შემდეგ ქალაქი მცირე ხნით ხელთ იგდო იურის უმცროსმა ძმამ ვლადიმირ ვსევოლოდის ძემ. ვლადიმირი მალე იძულებული გახდა მოსკოვი უკან დაებრუნებინა. [[ვასილი ტატიშჩევი|ბ.ნ. ტატიშჩევი]]ს მტკიცებით, მოგვიანებით ვლადიმირი ისევ დაბრუნდა მოსკოვში და აქ სიკვდილამდე 1228 წლამდე ცხოვრობდა. იური ვსევოლოდის ძემ, როგორც დიდმა მთავარმა მოსკოვი თავის უმცროს ვაჟიშვილს ვლადიმირ იურის ძეს გადასცა, რომელიც რუსეთში მონღოლ-თათართა შემოსევებამდე მთავრობდა. 1238 წლის იანვარში მონღოლებმა მოსკოვი ხუთდღიანი ალყის შემდეგ გაძარცვეს და გადაწვეს. ბრძოლაში დაიღუპა [[ვოევოდა]] ფილიპე ნიანკა<ref>Д. Горский. К вопросу об обороне Москвы в 1238 г</ref>, მოსკოვის მთავრი ვლადიმირ იურის ძე კი ტყვედ ჩავარდა და მოგვიანებით ვლადიმირის კედლებთან თავი მოჰკვეთეს. სხვადასვხა ისტორიული ცნობებით, მოსკოვის მიმდებარე "ეკლესიები, მონასტრები, სოფლები", ამ პერიოდის ქალაქის მნიშვნელობასა და სიდიდეზე მიანიშნებს. დიდი მთავრის იაროსლავ ვსევოლოდის ძის გარდაცვალების შემდეგ (1246), მის ვაჟებს შორის ატყდა ბრძოლა [[ვლადიმირ-სუზდალის სამთავრო]]ს ტახტის ხელში ჩასაგდებად. ამ ბრძოლაში მოსკოვი მიხეილ ხორობრიტს ("მამაცს") დარჩა. იგი იაროსლავ ვსევოლოდის ძის მეოთხე ვაჟი გახლდათ. 1248 წელს მიხეილი გახდა ვლადიმირის დიდი მთავარი, ხოლო 1249 წლის დასაწყისში მიხეილი მოკლეს მოსკოვის სამთავროს საზღვარზე, მდინარე პროტვაზე ლიტვებთან ბრძოლაში. ვინ იყვნენ მოსკოვის მმართველები შემდეგ წლებში დანამდვილებით ცნობილი არ არის. მეცნიერთა უმეტესობას მიაჩნია, რომ მოსკოვის მიწები უშუალოდ ვლადიმისრ-სუზდალის დიდ სამთავროში შედიოდა, მაგრამ არსებობს მოსაზრებებიც, რომ მოსკოვში მთავრობდა მიხეილ ხორობრიტის ("მამაცის") ვაჟი ბორის მიხაილოვიჩი. მოსკოვის სამთავროს დინასტიურ ისტორიაში გარდამტეხი მომენტი იყო 1263 წელი, როდესაც [[ალექსანდრე ნეველი]]ს გარდაცვალების შემდეგ მოსკოვი გადავიდა მისი უმცროსი ვაჟის, 2 წლის [[დანიელი (რუსეთი)|დანიელ ალექსანდროვიჩის]] მემკვიდრეობაში. დანიელი თავდაპირველად იმყოფებოდა ბიძის [[ტვერი]]ს დიდი მთავრის იაროსლავ იაროსლავის ძის მეურვეობაში, ხოლო 1271 წლიდან სიკვდილამდე 1303 წლამდე დამოუკიდებლად მართავდა ქალაქს. დანიელის დროს გაფართოვდა მოსკოვი. მას შეუერთდა მეზობელი კოლომნასა და მოჟაისკის სამთავროები, დაარსდა დღემდე მოქმედი მოსკოვის უძველესი ტაძრები: [[მოსკოვის ნათლისღების მონასტერი|ნათლისღების]] და [[დანილოვის მონასტერი|დანილოვსკის]]. 1293 წელს მოსკოვი კიდევ ერთხელ გაძარცვეს მონღოლ-თათრებმა. გარდაცვალების შემდეგ დანიელს დარჩა ხუთი ვაჟი, რომელთაგან უფროსებმა [[იური (რუსეთი)|იურიმ]] და [[ივანე I (რუსეთი)|ივან კალიტამ]] უდიდესი წვლილი შეიტანეს ქალაქის ისტორიაში. ==მოსკოვის დაწინაურება== [[File:Vasnetsov Oborona Moskvy ot Tohtamysha 1918.jpg|thumb|თოხთამიშ-ხანის თავდასხმა მოსკოვზე. 1382 წ. ა.მ. ვასნეცოვის ნახატი]] [[File:Расцвет Кремля. Всехсвятский мост и Кремль в конце XVII века. 1922, бумага на картоне, уголь, акварель, карандаш.jpg|thumb|კრემლის აყვავება. ყველაწმიდას ხიდი და კრემლი XVII სს. ბოლოს. ა.მ. ვასნეცოვის ნახატი]] [[File:Moscow 1661.jpg|thumb|მოსკოვის გეგმა. 1661წ.]] [[File:Russia 10 stamps 850 years of Moscow 1997.jpg|thumb|საფოსტო მარკის მცირე ფურცელი, გამოცემულია „რუსეთის ფოსტის“ მიერ მოსკოვის 850 წლისთავის იუბილესთან დაკავშირებით. 1997წ.]] მოსკოვის აღზევება XIV საუკუნის პირველ ნახევარში პირდაპირ არის დაკავშირებული რუსეთში [[მონღოლები|მონღოლ]]-[[თათრები]]ს მმართველობასთან. [[ოქროს ურდო]]მ დახარკა რუსული სამთავროები. დროდადრო მათ თავს ესხმოდნენ და არბევდნენ ურდოს ჯარები. მთავრები ოქროს ურდოს [[ყაენი]]ს თანხმობით ინიშნებოდნენ. დიდი მთავრის ტიტულს დიდი ხნის განმავლობაში ფლობდნენ [[ტვერი]]ს მთავრები მანამდე, სანამ ინტრიგების შედეგად მოსკოვის მთავარმა [[იური (რუსეთი)|იური დანილოვიჩმა]] (1303-1325) არ მიიღო ტიტული ურდო ხანის ხელიდან. იური დანილოვიჩი გახდა მოსკოვის პირველი მთავარი, რომელმაც მიიღო უფლება ემართა ვლადიმირის დიდი სამთავრო. ამასთან, იური დანილოვიჩს გამარჯვება დიდხანს არ უზეიმია, რადგან იგი მალევე მოკლეს ურდოში. მიუხედავად ამისა, მოსკოვის მთავრის მემკვიდრეებმა შეინარჩუნეს დიდი მთავრის ტიტული, ხოლო [[ივანე I (რუსეთი)|ივანე კალიტა]]მ რუსულ სამთავროებში ოქროს ურდოსათვის გადასაცემად ხარკის აკრეფის უფლების მოპოვებით განიმტკიცა ძალაუფლება ტახტზე. ეს გარემოება გახდა ერთ-ერთი სერიოზული ფაქტორი [[მოსკოვის სამთავრო]]ს დაწინაურებისა და აღმავლობისათვის. კიდევ ერთი ფაქტორი იყო მოსკოვის მიწების განცალკევება და დაცულობა სხვა სამთავროებთან შედარებით. უღრან ტყეებში ჩაკარგულ მოსკოვში უამრავი ხალხი მოედინებოდა თავშესაფრის საძიებლად, მონღოლური ჯარებისგან თავდასაცავად. 1325 წელს [[კიევი]]სა და სრულიად რუსეთის მიტროპოლიტმა პეტრემ თავისი რეზიდენცია გადაიტანა [[ვლადიმირი (ქალაქი)|ვლადიმირი-კლიაზმიდან]] მოსკოვში, რის შედეგადაც მოსკოვი ასევე, დაწინაურდა სასულიერო თვალსაზრისით და იგი მართლმადიდებლობის ერთ-ერთი მთავარი ცენტრი გახდა. [[ოქროს ურდო]]სათვის ხარკის შეგროვებით, [[ივანე I (რუსეთი)|ივანე კალიტა]]მ (1325-1340) მოახერხა მნიშვნელოვანი სიმდიდრის დაგროვება, რომელიც მოსკოვის სამთავროს გავლენის გაფართოების მიზნით გამოიყენა. ივანე კალიტამ შეიძინა მთელი რიგი მიწები: [[უგლიჩი]], გალიჩ-მერსკი, ბელოოზერო; აკონტროლებდა სხვა მრავალ ტერიტორიას. იმ დროისათვის მოსკოვის მთავარი მეტოქე [[ტვერის სამთავრო]] იყო. ივანე კალიტამ გამოიყენა ოოქროს ურდოს სამხედრო ძალა ტვერის მთავრებზე საკუთარი ბატონობისა დასამყარებლად, თუმცა ეს დაპირისპირება მრავალი ათწლეულის განმავლობაში გრძელდებოდა. კალიტას დროსდაიწყო მოსკოვში მასშტაბური მშენებლობა ― გაჩნდა პირველი ქვის შენობები (მანამდე ქალაქი მთლიანად ხისგან იყო ნაგები). 1329 წელს დაიდგა აიგო [[იოანე კლემაქი]]ს ეკლესიის სამრეკლო, 1330 წელს დასრულდა მაცხოვრის ფერისცვალების ეკლესიის მშენებლობა ბორზე - უძველესი მოსკოვის ეკლესია, რომელიც გადარჩა მე -20 საუკუნემდე და განადგურდა 1933 წელს; 1326 და 1333 წლებში ხის ეკლესიების ნაცვლად აღმართეს თეთრი ქვის [[მიძინების ტაძარი (მოსკოვი)|მიძინებისა]] და [[მოსკოვის მიქაელ მთავარანგელოზის ტაძარი|მთავარანგელოზის]] ტაძრები, რომელთაგან უკანასკნელი მოსკოვის მთავართა დასაკრძალავი ადგილი გახდა. 1339 წელს [[მოსკოვის კრემლი]]ს გალავანი განახლდა მუხის ახალი კედლებით და კოშკებით. მოსკოვის პოზიცია უმჯობესდებოდა ივანე კალიტას მემკვიდრეების - [[სიმეონ ამაყი]]ს (1340-1353), [[ივანე II (რუსეთი)|ივან წითურის]] (1353-1359) და, განსაკუთრებით, [[ დიმიტრი I (დონელი)|დიმიტრი დონელის]] (1359-1389) დროს. მათ დროს საბოლოოდ განმტკიცდა მოსკოვის დიდი მთავრის ტიტული და ასევე, მოსკოვის დიდ მთავარს ხელთ ეპყრა ვლადიმირის დიდი მთავრის ტიტულიც. 1353 წელს მოსკოვმა საშინელი კატასტროფა განიცადა - ჭირის [[ეპიდემია]]მ უამრავი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა, მათ შორის დიდი მთავარი სიმეონი და მისი ვაჟები. 1365 წელს მოსკოვი დაიწვა ყველა წმინდანის საშინელი ხანძრის დროს (ხანძარმა ეს სახელი მიიღო ყველა წმინდანის სახელობის ეკლესიის მიხედვით, საიდანაც ცეცხლი გავრცელდა). მოსკოვში ხანძრები სხვა დროსაც ყოფილა, რადგან ხისგან შენდებოდა და ცეცხლი ადვილას ედებოდა. იგი რამდენჯერმე დაიწვა, მაგალითად, - 1331, 1337, 1343 და 1354 წლებში. 1365 წლის ხანძრის შემდეგ უფლისწულმა დიმიტრიმ ბოიარებთან ერთად გადაწყვიტა ქვის ციხესიმაგრის მშენებლობა. ციხესიმაგრე მთელი სისწრაფით აღმართეს 1367-1368 წლებში. ამასთან, კედლებით შემოღობილი ტერიტორიის ფართობი მნიშვნელოვნად გაიზარდა. საბჭოთა მეცნიერის, ისტრორიკოსისა და არქეოლოგის ნ.ნ. ვორონინის გამოთვლებით კედლების პერიმეტრი გაიზარდა 1979 მეტრამდე. ამავე დროს, აშენდა მდინარე ნეგლინნაიას გადაღმა ქვის ხიდი. ამ დროიდან მოსკოვს თეთრქვიანი ანუ „ბელოკამენნოი“ დაერქვა. კრემლი გახდა მაშინდელ ჩრდილო – აღმოსავლეთ რუსეთში ყველაზე ძლიერი ციხესიმაგრე და საფორტიფიკაციო ნაგებობა. ეს იყო მოსკოვის თავდაცვითი სისტემა დიმიტრი დონელისა და მისი მემკვიდრე ვასილი დიმიტრის ძის დროს (1389-1425). ამავე დროს, მას დაემატა მონასტრების ციკლი ქალაქის განაპირას: ანდრონიკოვის (დაარსდა დაახლოებით 1357 წ.), ზაჩატიევსკის (დაახლოებით 1360 წ.), სიმონოვის (დაახლოებით 1370 წ.), პეტროვსკის (დაახლოებით 1377 წ.), შობის (დაახლოებით 1386 წ.) და სრეტენსკის (1397 წ.) მონასტრები. დიმიტრი დონელის დროს მოსკოვმა თავის მეტოქეებთან მრავალ შეტაკებას გაუძლო. მას თავს ესხმოდნენ ტვერის მთავრები, [[ლიტვის დიდი სამთავრო]], მონღოლ-თათრები. მოსკოვის სამთავრო გახდა მონღოლ-თათრების წინააღმდეგ ბრძოლაში [[რუსეთი]]ს მიწების გამაერთიანებელი. 1368 და 1370 წლებში მოსკოვს ალყა შემოარტყა ლიტვის ჰერცოგმა [[ალგირდასი|ალგირდასმა]]. ამის გარდა, დიმიტრიმ ორჯერ მოახერხა [[ოქროს ურდო]]ს სერიოზული დამარცხება: ერთხელ მდინარე ვოჟასთან (1378წ.) და ერთხელ [[კულიკოვოს ბრძოლა|კულიკოვოს ველზე]] (1380 წ.). თუმცა, ვერ გადაარჩინა მოსკოვი 1382 წელს თოხთამიშ ხანის შემოსევისაგან. თოხთამიშმა მოატყუებით აიღო ქალაქი, გაძარცვა და გადაწვა მთლიანად, რის შემდეგაც დიმიტრი დონელმა ურდოსათვის ხარკის გადახდა განაახლა, თოხთამიშმა კი უზრუნველყო დიმიტრისა და მისი შთამომავლების დიდი მთავრობა მოსკოვის ტახტზე (1383). შემდეგ წლებში თავდასხმები შეწყდა, ხოლო ქალაქი თანდატან განახლდა და გამაგრდა. ვასილი დიმიტრის ძის 36-წლიანი მმართველობა მოსკოვისათვის მშვიდი პერიოდი იყო. ერთაედრთხელ დაემუქრა მას ნამდვილი საფრთხე 1408 წელს, როცა ოქროს ურდოს თემნიკი (მხედართმთავარი) ედიღეი თავს დაესხა ქალაქს, მაგრამ მისი აღება ვერ შეძლო. შედეგად მოსკოვის სამთავროს ტერიტორია გაიზარდა. ვასილი დიმიტრის ძემ გაიჩინა ახალი ქვეშევრდომები. მან შემოიერთა ნიჟეგოროდის, მურომის და სხვა სამთავროების მიწები. XIV — XV სს. მიჯნაზე მოსკოვში მოღვაწეობდა წარმოშობით ბერძენი თეოფანე, რომელმაც საფუძველი ჩაუყარა მოსკოვში [[ხატწერა]]ს, [[მინიატურა]]ს და მონუმენტურ ფრეკულ მხატვრობას. თეოფანემ დააარსა სახელოსნო, სადაც საეკლესიო და თავადთა შეკვეთებს - ხატავდა თავადთა სასახლეებსა და კრემლის ტაძრებს. XV ს მეორე ნახევარი მოსკოვში ატყდა შინაფეოდალური ომები, საიდანაც გამარჯვებული გამოვიდა [[ვასილი II]] (1425—1462). თავისი ხელისუფლების განმტკიცების პერიოდში ვასილიმ მოსკოვის შიგნით აღმოცენებული პატარ-პატარა სამთავროები. 1451 წელს მოსკოვის კედლებთან კვლავ გამოჩნდნენ თათრები. 1448 წელს კიევისა და სრულიად რუსთა მიტროპოლიტი (რეზიდენციით მოსკოვში) იონა მოსკოველი კონსტანტინეპოლის პატრიარქის მიერ იქნა დანიშნული მოსკოვის რუსული ტაძრების არქიეპისკოპოსად. ამ მოვლენამ სატავე დაუდო რუსული ეკლესიის დამოუკიდებლობას. კონსტანტინეპლის დაცემის შემდეგ (1453წ.) გაიზარდა მოსკოვის, როგორც რელიგიური ცენტრის მნიშვნელობა. 1488 წელს მოსკოვში კვლავ გაჩნდა ხანძარი. 1480-ან წლების ბოლოს დაიწყო ახალი ქვის კრემლის კოშკებისა და კედლების მშენებლობა, რომელსაც სათავეში ედგნენ იტალიელი ოსტატები და რომელმაც ძირითადად მოაღწია ჩვენს დრომდე. ==ერთიანი რუსული სახელმწიფოს დედაქალაქი== [[ფაილი:Moscow 1556.jpg|thumb|210px|left|გრავირებული გეგმა სიგიზმუნდ ჰერბერშტეინის წიგნიდან „Записки о московитских делах“. ჰერბერშტეინს მოსკოვში უმოგზაურია 1517წ. და 1526წ., გეგმა შედგენილია 1556 წელს]] XIV საუკუნეში ქალაქი მოიცავდა [[კრემლი|კრემლს]], „[[კიტაი-გოროდი|კიტაი-გოროდსა]]“ (ჩინური ქალაქი) და „[[ბელი გოროდი|ბელი გოროდს]]“ (თეთრი ქალაქი). იმ პერიოდში მოსკოვში ხშირად ჩნდებოდა ხანძრები. 1521 წელს მოსკოვის გარეუბანი გადაწვეს ყირიმელმა თათრებმა [[მეჰმედ I გირეი]] მეთაურობით, რომლებიც მოქმედებდნენ ევსტაფი დაშკევიჩის [[კაზაკები|კაზაკებთან]] ერთად. მე-17 საუკუნის დასაწყისისთვის მოსკოვის ნაწილი გახდა „[[ზემლიანოი გოროდი]]“ (მიწის ქალაქი). გამოჩნდა იამშჩიკთა, მეშჩანთა, გერმანელთა დასახლებები ე.წ. სლობოდები. 1547 წელს მოსკოვში გაჩნდა დიდი ხანძარი. 1565 წელს, მეფე [[ივანე მრისხანე|ივანე მრისხანის]] მიერ [[რუსეთი]]ს [[სახელმწიფო]]ს [[ოპრიჩნინა]]დ და [[ზემშჩინა]]დ დაყოფის შემდეგ, ქალაქი ამ უკანასკნელის ანუ ზემშჩინის ნაწილი (ცენტრი) გახდა<ref>[[:ru:Энциклопедический_словарь_Брокгауза_и_Ефрона|''Сторожев В. Н.'' Земщина // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — <abbr>СПб.</abbr>, 1890—1907.]]</ref><ref>[[:ru:Большая_российская_энциклопедия|Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — <abbr>М.</abbr> : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.]] </ref>. 1571 წელს მოსკოვი გადაწვა [[ყირიმის სახანო|ყირიმი]]ს ხანმა დევლეთ-გირეიმ, მაგრამ თათრებმა ვერ შეძლეს კრემლის აღება. 1591 წელს მოსკოვის კედლებთან მოიგერიეს ყაზი-გირეის ყირიმელი [[თათრები]]. 1606 წელს მოსკოვის კედლებთან განადგურდა მეფის ხელისუფლების წინააღმდეგ აჯანყებულ გლეხ [[ივანე ბოლოტნიკოვი]]ს ჯარები. 1608-1610 წლებში მოსკოვის აღებას ცდილობდა [[ცრუ დიმიტრი]] II, რომელსაც იქვე ახლოს ჰქონდა მოწყობილი [[ტუშინოს ბანაკი]]. 1610 წელს, პოლონელი უფლისწულის ვლადისლავის რუსეთის მეფედ არჩევის შემდეგ, მოსკოვი დაიპყრეს პოლონელებმა მთავარსარდალ სტანისლავ ჟოლკევსკის მეთაურობით. 1611 წელს პროკოფი ლიაპუნოვის მეთაურობით შექმნილი პირველი სახალხო რაზმი ცდილობდა პოლონელთა განდევნას. 1612 წელს მოსკოვიდან საბოლოოდ განდევნეს [[პოლონელები]] კუზმა მინინისა და დიმიტრი პოჟარსკის სახალხო რაზმებმა. ქალაქის მისადგომებთან დამარცხდა პოლონელი [[ჰეტმანი]]ს ადამ ჟოლკევსკის ჯარი. 1618 წელს განდევნეს მოსკოვიდან [[პოლონეთი]]ს მთავრის ვლადისლავის ჯარები. 1648 წელს მოსკოვში მოხდა [[მარილი]]ს ჯანყი, ხოლო 1662 წელს - [[სპილენძი]]ს ჯანყი. 1687 წელს მოსკოვში გაიხსნა პირველი უმაღლესი სასწავლებელი - [[სლავურ-ბერძნულ-ლათინური აკადემია]]. ==რუსეთის იმპერია== [[ფაილი:Coat of Arms of Moscow (Russian Empire)-2.png|100px|მარცხნივ|მოსკოვის გერბი., 1883 წ]] 1712 წელს რუსეთის დედაქალაქი გადაიტანეს [[პეტერბურგი|პეტერბურგში]]. 1728 წელს, პეტრე ||-ის შემდეგ, საიმპერატორო კარი ისევ მოსკოვში დაბრუნდა, რომელიც 1732 წლამდე დარჩა აქ<ref>[https://web.archive.org/web/20140331033230/http://encyc.mir-x.ru/309650.html Исторический очерк (Москва)] </ref>. მოგვიანებით, [[ანა (რუსეთი)|ანა ივანეს ასულმა]] სამეფო კარი ისევ პეტერბურგში დააბრუნა, ხოლო მოსკოვმა შეინარჩუნა "პირველი დედაქალაქის" სტატუსი და იგი გახდა იმპერატორთა კორონაციის ადგილი. მოცემული სტატუსი გამოიყენებოდა მოსკოვის ისტორიული უპირატესობის ხაზგასასმელად, სადაც პირველად დაიდგა [[რუსეთის სამეფო]] ტახტი. [[ბროკჰაუზისა და ეფრონის ენციკლოპედიური ლექსიკონი|ფ. ბროკჰაუსის და ი. ეფრონის ლექსიკონში]] მოსკოვს "რუსეთის პირველ დედაქალაქს" უწოდებენ<ref>[[:ru:Энциклопедический_словарь_Брокгауза_и_Ефрона|Москва // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — <abbr>СПб.</abbr>, 1890—1907.]]</ref>. 1730 წელს მოსკოვში პირველად გამოჩნდა ქუჩის განათება. 1737 წელს მოსკოვში გაჩნდა დიდი ხანძარი. 1755 წელს იმპერატორ [[ელისაბედ I (რუსეთი)|ელისაბედის]] ბრძანებით, [[მიხეილ ლომონოსოვი|მიხეილ ლომონოსოვმა]] და ივანე შუვალოვმა დააარსეს [[მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|მოსკოვის უნივერსიტეტი]]. 1771 წელს მოსკოვში [[შავი ჭირი]]ს [[ეპიდემია]]მ იფეთქა, რომელმაც 50 ათასზე მეტი ადამიანის სიცოცხლე იმსხვერპლა (ქალაქის მაშინდელი მოსახლეობის მეოთხედი). ეპიდემიის მწვერვალზე დღეში ათასზე მეტი ადამიანი იღუპებოდა, გვამების გატანას ვერ ასწრებდნენ ქუჩაში. შიშმა ისე გაამძაფრა ქალაქში ვნებები, რომ მოსახლეობა ჭირის ბუნტამდე მიიყვანა. ეპიდემიის შესაჩერებლად მიღებულ ღონისძიებათა შორის ერთ-ერთი იყო ქალაქის მმართველი სენატის მიერ გამოცემული განკარგულება "ეპიდემიის შეწყვეტისა და სასაფლაოების მოწყობის ღონისძიებების შესახებ". განკარგულება გამოვიდა 1771 წლის 17 ნოემბრს. მან აკრძალა გარდაცვლილთა დაკრძალვა ეკლესიების სიახლოვეს და მოითხოვა ახალი სასაფლაოსთვის მიწების გამოყოფა ქალაქის საზღვრებს გარეთ (ერთ-ერთი ასეთი პირველი სასაფლაო იყო მიუსკოეს სასაფლაო მოსკოვში). ეპიდემიამ მწვავედ დააყენა ქალაქის წყალმომარაგების საკითხიც. [[ეკატერინე II]]- მ, მოსკოველთა მოთხოვნის თანახმად, 1779 წლის 28 ივნისს ხელი მოაწერა განკარგულებას მოსკოვის წყალმომარაგების სისტემის მშენებლობის შესახებ. {{პანორამა|0052 Кремль (вид с Замоскворечья в сер 18века) (с)Найдёнов,(p)Шерер1886г e1t3.jpg|900px|<center>კრემლის ხედი ზამოსკვორეჩიეს უკანა მხრიდან მე -18 საუკუნის შუა ხანებში.</center>}} [[ფაილი:Алексеев Федор Яковлевич. Красная площадь в Москве.jpg|thumb|260px|left|ალექსეევი ფ. ია. წითელი მოედანი 1801 წელს]] [[ფაილი:Fire of Moscow 1812.jpg|thumb|260px|მოსკოვის ხანძარი (1812). ა. ს. სმირნოვის ტილოზე (1813)]] 1812 წლის სამამულო ომის დროს მოსკოვი დაიპყრეს და გადაწვეს [[ნაპოლეონი]]ს ჯარებმა. ხანძარმა ძლიერ დააზიანა ქალაქი. სხვადასხვა მონაცემებით, ხანძრის შედეგად დაიწვა მოსკოვის შენობათა 80%.<ref>''Васькин А. А.'' Москва 1812 года глазами русских и французов. М., 2012.</ref> 1812 წლის ხანძრის შემდეგ მოსკოვის აღდგენაზე მუშაობის დაწყების მიზნით შეიქმნა მოსკოვის მშენებლობის კომისია, რომელშიც შევიდნენ ის დროისათვის ყველაზე ცნობილი არქიტექტორები. 1840 წელს რეკონსტრუქცია ჩაუტარდა [[წითელი მოედანი|წითელ მოედანს]], მილში ჩასმული მდინარე ნეგლინაიას ადგილას მოეწყო [[ალექსანდრეს ბაღი (მოსკოვი)|ალექსანდრეს ბაღი]], შეიქმნა ვოსკრესენსკაიას და თეატრალნაიას მოედნები, [[მოსკოვის დიდი თეატრი|დიდი]] და პატარა (მალი) თეატრის შენობები, მანეჟი, გრადსკის პირველი საავადმყოფოს შენობა, პროვიანტის საწყობები. *1840-იან წლებში გამოჩნდა პირველი საზოგადოებრივი ტრანსპორტი<ref>[https://mos80.com/moscow/moskva_v_19_nachale_20_vekah.html Москва в 19 — начале 20 веках] </ref>. *1851 წელს გაიხსნა სარკინიგზო კავშირი მოსკოვსა და პეტერბურგს შორის. *1852 წელს დაიწყო სატელეგრაფო ხაზის ფუნქციონირება, რომელიც მოსკოვს პეტერბურგთან აკავშირებდა. 1861 წელს რუსეთში ბატონყმობის გაუქმების შემდეგ, მკვეთრად გაიზარდა მოსკოვის მოსახლეობა. 1864 წელს მოსკოვში 364 ათასი ადამიანი ცხოვრობდა, ხოლო 1882 წელს - უკვე 752 ათასი ადამიანი<ref>Родина. Иллюстрированная книга для чтения / Редактор-составитель И. В. Сергеев. — <abbr>М.</abbr>: Молодая гвардия, 1939. — 568 с. — С. 34.</ref>. 1897 წელს [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის იმპერიის]] მოსახლეობის აღწერის მიხედვით, ქალაქის მოსახლეობამ შეადგინა 1,038,591 ადამიანი<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=67 Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897] </ref>. გაჩნდა ახალი ინდუსტრიული საწარმოები, გაბატონდა [[მსუბუქი მრეწველობა]], განსაკუთრებით [[ტექსტილი]]ს მრეწველობა. მე-19 საუკუნის ბოლოს მოსკოვი გახდა რუსეთის მეორე ინდუსტრიული ცენტრი [[პეტერბურგი]]ს შემდეგ. მოსკოვის უდიდესი საწარმოები იყვნენ პროხოროვსკაია მანუფაქტურა, ბამბის სახვევი ქარხანა, ძმები ბრომლების მექანიკური ქარხანა, მოსკოვის მეტალურგიული ქარხანა, ხელსაწყოთმშენებელი ქარხანა, დანგაუერისა და კაიზერის ქარხანა. მოსკოვი გახდა მთავარი სარკინიგზო კვანძი რუსეთში. [[ნიკოლაევი]]ს შემდეგ აშენდა სარკინიგზო ხაზები [[ნიჟნი ნოვგოროდი]] (1862), სევერნაია (1862), [[რიაზანი]] (1864), [[კურსკი]] (1868), ბელორუსკაია (1870), რიაზან-[[ურალი]] (1862-1899), [[კიევი]] (1899), სავიოლოვსკაია (1900) და ბალტიის (1901) რკინიგზა. {{პანორამა|1867 Moscow panorama megapanorama.jpg|3000px|<center>მოსკოვის პანორამა 1867 წელს.</small>}} 1867 წელს მოსკოვის მრავალ ქუჩაზე ხელოვნური განათება გამოჩნდა. 1872 წელს მოსკოვში გამოჩნდა ცხენის რკინიგზა (ე.წ.[[კონკა]]). 1882 წელს გაჩნდა პირველი ტელეფონი მოსკოვში. 1883 წელს დამონტაჟდა პირველი ელექტრო-განათება პრეჩისტენის კარიბჭის მიდამოში. 1896 წელს, იმპერატორ [[ნიკოლოზ II]]– ის გამეფების პერიოდს დაემთხვა დიდი ჭყლეტვა ხოდინსკის ველზე მნიშვნელოვანი რაოდენობის მსხვერპლით რომელსაც "ხოდინსკის ტრაგედია" უწოდეს. [[ფაილი:Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary b38 940-0.jpg|thumb|190px|right|1895 წლის მოსკოვის რუკა]] 1898 წლის 30 ივლისს მუშაობა დაიწყო მოსკოვის პირველმა საკანალიზაციო სისტემამ. 1898 წლის 31 დეკემბერს გაიხსნა საქალაქთაშორისო სატელეფონო ხაზი მოსკოვი - პეტერბურგი. 1899 წელს მოსკოვში გამოჩნდა ტრამვაი. 1905 წლის მოსკოვში მოხდა დეკემბრის შეიარაღებული აჯანყება, რომელიც მეფის ჯარების მიერ იქნა ჩახშობილი. 1903-1908 წლებში აშენდა წრიული რკინიგზა ე.წ. "ოკრუჟნაია დაროგა". იგი აკავშირებდა მოსკოვის სარკინიგზო კვანძის ყველა რკინიგზას. 1914 წელს პირველი მსოფლიო ომის დაწყების შემდეგ მოსკოვში ფრონტიდან იწყეს დენა დაჭრილებმა, რომლებიც განათავსეს ყველგან, სადაც ეს შესაძლებელი იყო. ამ პროცესმა გამოიწვია ანტიგერმანული განწყობა, რომელიც მიმართული იყო ქალაქის გერმანული წარმოშობის მკვიდრთა წინააღმდეგ<ref>[http://futureruss.ru/worldculture/great_victory/moskva-na-sluzhbe-rossii-v-gody-pervoj-mirovoj-vojny.html Москва на службе России в годы Первой Мировой войны] </ref>. [[ფაილი:Панорама Москвы Храм Христа Кремль 1912 IMG 9294.JPG|thumb|left|190px|მოსკოვის პანორამა 1912 წელს]] 1917 წლის თებერვლის რევოლუციის შემდეგ მოსკოვში, პოლიციის ყოფილი უბნების ნაცვლად, შეიქმნა კომისარიატების განყოფილებები, რომლის სათავეში მოექცა რაიონული დუმები იმყოფებოდა. აირჩიეს მშრომელთა დეპუტატების საბჭო, შემდეგ შეიქმნა ჯარისკაცთა დეპუტატთა საბჭო. 1917 წლის მარტში ასევე შეიქმნა მშრომელთა დეპუტატების 8 რაიონული საბჭო. 1917 წლის 27 ოქტომბრიდან (9 ნოემბრამდე) 2 (15) ნოემბრამდე მოსკოვში მიმდინარეობდა სასტიკი ქუჩური ბრძოლები [[ბოლშევიკები]]ს მომხრეებსა და დროებითი მთავრობის ძალაუფლების დამცველებს შორის, რის შედეგადაც გაიმარჯვრს ბოლშევიკების მომხრეებმა. მოსკოვში დამყარდა საბჭოთა ხელისუფლება. ასე დაიწყო ახალი, საბჭოთა ეპოქა ქალაქის განვითარებაში. ==საჭოთა მოსკოვი== [[ფაილი:Moscow territory 1922 1995.gif|thumb|190px|ტერიტორიული ცვლილებები მოსკოვში 1922 წლიდან 1995 წლამდე]] [[ფაილი:Moscow metro construction.jpg|thumb|left|190px|მოსკოვის მეტროს პირველი ხაზის მშენებლობა]] 1918 წელს მოსკოვი გახდა [[რსფსრ|რუსეთის საბჭოთა ფედერაციული სოციალისტური რესპუბლიკის]] დედაქალაქი, 1922 წელს - [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი]]ს დედაქალაქი. ქალაქში დაიწყო სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის სწრაფი განვითარება. *1924 წელს მოსკოვში გაიხსნა [[ავტობუსი]]ს მოძრაობა, *1933 წელს დაიწყო [[ტროლეიბუსი]]ს პირველი მარშრუტი, *1935 წელს გაიხსნა [[მეტროპოლიტენი]]ს პირველი ხაზი მგზავრებისთვის. 1935 წელს მიიღეს ქალაქის რეკონსტრუქციის გენერალური გეგმა. ამავე დროს, შერჩევით განადგურდა ქალაქის ცენტრის ისტორიული შენობები; განადგურდა მრავალი ეკლესია და მონასტერი, მათ შორის მე -17 საუკუნის არქიტექტურული შედევრები, პოკროვსკის ღვთისმშობლის მიძინების ეკლესია და წმინდა ნიკოლოზის დიდი ჯვრის ეკლესია, [[მოსკოვის მაცხოვრის ტაძარი]] და ვნების მონასტერი. 1932 წლიდან მოსკოვში განადგურებულია მსოფლიო მნიშვნელობის მინიმუმ 426 ძეგლი.<ref>[https://rop.ru/ Издательство Московской Патриархии] </ref> მოსკოვის მეტროს პირველი ხაზის მშენებლობა [[ინდუსტრიალიზაცია|ინდუსტრიალიზაციის]] წლებში ქვეყანასა და ქალაქს ჭირდებოდა მაღალკვალიფიციური პერსონალი, ამიტომ მოსკოვში სწრაფად ვითარდება უმაღლესი და საშუალო ტექნიკური საგანმანათლებლო დაწესებულებების ქსელი. დედაქალაქში დაარსდა *მოსკოვის საფინანსო-ეკონომიკური ინსტიტუტი *მოსკოვის ენერგეტიკის ინსტიტუტი *მოსკოვის საავიაციო ინსტიტუტები *სოფლის მეურნეობის მექანიზაციისა და ელექტროფიკაციის ინსტიტუტი *სამთომოპოვებითი, ნავთობის, გეოლოგიურ-საძიებო, ჩარხსამშენებლო და პოლიგრაფიული ინსტიტუტები *ფოლადისა და შენადნობთა ინსტიტუტი *ფერადი ლითონებისა და ოქროს და სხვა ინსტიტუტები<ref>[https://www.km.ru/ Москва и индустриализация]. Гвоздецкий В. Л. (недоступная ссылка).<nowiki>http://www.portal-slovo.ru.+</nowiki><small>Дата обращения: 26 января 2009.</small> <small>[https://web.archive.org/web/20110929010132/http://student.km.ru/ref_show_frame.asp?id=6C8ACD3B9EBB490483633A19857B27FF Архивировано]29 сентября 2011 года.</small> </ref> ინდუსტრიალიზაციის მხარდაჭერის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მიმართულება იყო წარმოებაში მეცნიერების მიღწევების დანერგვა. ქალაქმა მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა ამ [[ინდუსტრია]]შიც. ოცდაათიან წლებში მოსკოვში შეიქმნა ტექნიკური პროფილის სამეცნიერო-კვლევითი და საპროექტო ინსტიტუტების მთელი ქსელი, რომელთაგან ყველაზე დიდი იყო: თვითმფრინავების კვლევის ინსტიტუტი, მანქანათმშენებლობის ინსტიტუტი, მეტალის საჭრელი ხელსაწყოების ექსპერიმენტული სამეცნიერო ინსტიტუტი, საავტომობილო და ტრაქტორების სამეცნიერო ინსტიტუტი, საავიაციო მოტორსის ცენტრალური ინსტიტუტი, ენერგეტიკული ინსტიტუტი, მსუბუქი შენადნობების საკავშირო ინსტიტუტი, ელექტრომექანიკისა და ელექტრო მანქანათმშენებლობის საკავშირო ინსტიტუტი და მრავალი სხვა<ref>Москва и индустриализация. Гвоздецкий В. Л. (недоступная ссылка).<nowiki>http://www.portal-slovo.ru.+</nowiki><small>Дата обращения: 11 января 2009.</small> <small>[https://web.archive.org/web/20110929010132/http://student.km.ru/ref_show_frame.asp?id=6C8ACD3B9EBB490483633A19857B27FF Архивировано] 29 сентября 2011 года.</small></ref>. მათი აბსოლუტური უმრავლესობა [[სსრკ მეცნიერებათა აკადემია|სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის]] ნაწილი იყო. ამ დროს ვითარდება ქალაქში მასობრივი საინფორმაციო საშუალებები, გამოიცა მრავალი გაზეთი. 1939 წლიდან რეგულარულად ამოქმედდა პირველი ტელევიზია. ===მოსკოვი სამამულო ომის წლებში=== [[ფაილი:RIAN archive 14 Anti-aircraft gunners defending Moscow.jpg|thumb|190px|საზენიტო ეკიპაჟის ხელმძღვანელობის ჯგუფი მოსკოვის თავდაცვის დროს, 1941 წლის 1 ნოემბერი]] [[ფაილი:Moscou (timbre soviétique).jpg|thumb|190px|სსრკ საფოსტო მარკა "გმირი ქალაქი მოსკოვი" (1965)]] [[ფაილი:Парад Победы на Красной площади 24 июня 1945 г. (32).jpg|thumb|გამარჯვების აღლუმი მოსკოვში, წითელ მოედანზე, 1945 წ. 24 ივნისი]] [[დიდი სამამულო ომი]]ს დროს ქალაქში განთავსებული იყო [[თავდაცვის სახელმწიფო კომიტეტი]] და მშრომელთა და გლეხთა [[წითელი არმია|წითელი არმიის]] [[გენერალური შტაბი]] და შეიქმნა სახალხო მილიცია (160 ათასზე მეტი ადამიანი). 1941-1942 წლების ზამთარში მოხდა ცნობილი [[მოსკოვის ბრძოლა]], რომელშიც საბჭოთა ჯარებმა მოიპოვეს მსოფლიოში პირველი გამარჯვება [[ვერმახტი]]ს ჯარებზე მეორე მსოფლიო ომის დაწყების შემდეგ. 1941 წლის ოქტომბერში გერმანიის ჯარები მიუახლოვდნენ მოსკოვს; ევაკუირებული იქნა მრავალი სამრეწველო საწარმო, დაიწყო სამთავრობო დაწესებულებების ევაკუაცია [[კუიბიშევი|კუიბიშევში]]. 1941 წლის 20 ოქტომბერს მოსკოვში შემოიღეს საალყო მდგომარეობა. მიუხედავად ამისა, 7 ნოემბერს [[წითელი მოედანი|წითელ მოედანზე]] სამხედრო [[აღლუმი]] გაიმართა, საიდანაც საბჭოთა ჯარები პირდაპირ საბრძოლო ფრონტზე მიდიოდნენ. 1941 წლის დეკემბერში წარმატებით იქნა მოგერიებული გერმანიის არმიის „ცენტრის“ ჯგუფის შეტევა მოსკოვზე, დედაქალაქიდან 25 კმ-ში; ხოლო საბჭოთა ჯარების წარმატებული კონტრშეტევის შედეგად ფაშისტებმა უკან დაიხიეს. ამგვარი ბრწყინვალე და სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი გამარჯვების ნიშნად, *1944 წლის 1 მაისს დაწესდა საბრძოლო მედალი "[[მოსკოვის დაცვისათვის]]". *1965 წელს მოსკოვს მიენიჭა საპატიო წოდება "[[გმირი ქალაქები|გმირი ქალაქი]]". *1945 წლის 24 ივნისს წითელ მოედანზე გაიმართა გამარჯვების აღლუმი. 1945 წლის აღლუმს მეთაურობდა სარდალი [[კონსტანტინე როკოსოვსკი]]. აღლუმი ჩაიბარა სარდალმა [[გიორგი ჟუკოვი|გიორგი ჟუკოვმა]]. ამის შემდეგ, 20 წლის განმავლობაში, გამარჯვების აღლუმი არ ჩატარებულა. მოგვიანებით, გამარჯვების დღის აღნიშვნა აღდგა მოსკოვის წითელ მოედანზე სამხედრო აღლუმის თანხლებით და ყოველწლიურ ტრადიციად იქცა. ===მოსკოვი ომის შემდგომ პერიოდში=== [[ფაილი:Novoarbatszki híd. Fortepan 7608.jpg|thumb|190px|справа|ნოვოარბატის ხიდის მშენებლობა, 1957 წელი]] 1947 წელს, სექტემბერში დიდი მასშტაბით აღინიშნა მოსკოვის 800 წლისთავის იუბილე. 1952-1957 წლებში დაიწყო მოსკოვის მაღლივი კორპუსების მშენებლობა<ref>[http://www.archi.ru/events/news/news_current_press.html?nid=5276&fl=1&sl=1 Семь высоток — символ Москвы.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110926220434/http://www.archi.ru/events/news/news_current_press.html?nid=5276&fl=1&sl=1 |date=2011-09-26 }} Российская архитектура. <small>Дата обращения: 26 января 2009.</small></ref>. მოგვიანებით მათ "[[სტალინი]]ს სიმაღლეები" უწოდეს. იგი [[საბჭოთა კავშირი]]ს ეპოქის ერთ-ერთი სიმბოლო გახდა. 1959-1960 წლის ზამთარში მოსკოვში იფეთქა ჩუტყვავილას ინფექციამ. [[ინფექცია]] [[ინდოეთი]]დან ჩამოიტანა ცნობილმა მხატვარმა, სტალინის პრემიის ორგზის ლაურეატმა ალექსეი კოკორეკინმა, რომელიც ინდოეთში ყოფნისას შეესწრო გარდაცვლილი [[ბრაჰმანი]]ს [[კრემაცია]]ს.<ref>''Серенко А. Ф.'' Заносные вспышки натуральной оспы. М., Медгиз, 1962, с. 55 и след.</ref><ref>[https://russian7.ru/post/vspyshka-chernoy-ospy-1960-goda-kak-laureat/ Вспышка черной оспы 1960 года: как лауреат Сталинской премии привез в Москву страшную болезнь]</ref> მოსკოვი სწრაფი ტემპით შენდებოდა, ყოფილი გარეუბნები ქალაქს შეუერთდნენ. 1960 წელს მოსკოვის წრიული საავტომობილო გზის მშენებლობის შედეგად ჩამოყალიბდა მოსკოვის თანამედროვე საზღვრები. 1960-იანი წლების ბოლოს და 1970-იანი წლების დასაწყისში ქალაქის ცენტრში მოხდა მნიშვნელოვანი სამშენებლო გარდაქმნები. არსებული ქუჩების გაფართოების, ახალი მაგისტრალების მშენებლობისა და ტიპური მრავალსართულიანი პანელური შენობების ასაგებად დანგრეულ იქნა არქიტექტურული ძეგლები<ref>[https://www.kommersant.ru/doc/1209430 Ъ-Власть — «Ураган варварских разрушений проносится по улицам»] </ref>. 1957 და 1985 წლებში, შესაბამისად, მოსკოვში ჩატარდა ახალგაზრდობის და სტუდენტთა VI და XII მსოფლიო ფესტივალები. 1980 წელს მოსკოვში ჩატარდა XXII ზაფხულის [[ოლიმპიური თამაშები]]. 1975 წლის 10 მარტს, სოკოლნიკების [[სპორტის სასახლე]]ში, [[სსრკ]] ახალგაზრდულ გუნდსა და კანადის ახალგაზრდულ გუნდს "ბარი ქაპ-ს" შორის ამხანაგური მატჩის დასრულების შემდეგ მოხდა კონფლიქტი საღეჭი რეზინის ― „Wrigley-ს“ გამო, რომელშიც 21 ადამიანი გარდაიცვალა.<ref>[https://svpressa.ru/all/article/36703/ Удавили за жвачку. Почему случилась массовая гибель подростков на хоккейном матче в «Скольниках» в 1975 году], 6 января 2011 // СвободнаяПресса</ref> 1977 წლის 8 იანვარს მოსკოვში ტერაქტების სერია განხორციელდა. ===სახელის გადარქმევის მცდელობები=== საბჭოთა პერიოდში, კერძოდ, 1920–50-იან წლებში, პერიოდულად დღის წესრიგში დგებოდა მოსკოვისათვის სახელის შეცვლის საკითხი, რათა [[სსრკ]]-ს დედაქალაქს უფრო "რევოლუციური" სახელი ჰქონოდა. 1927 წლის 23 თებერვალს, საბჭოთა ადმინისტრაციულ მუშაკთა ჯგუფმა, 216 კაცის შემადგენლობით, [[პეტიცია]] გაუგზავნა სრულიად რუსეთის ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტის თავმჯდომარეს მიხეილ კალინინს, რომელშიც ისინი ითხოვდნენ სახელწოდება „მოსკოვის“ შეცვლას სახელწოდებით „ილიჩი“. მოსაზრებას ისინი ასაბუთებდნენ იმით, რომ ვ.ი.[[ლენინი]] იყო „თავისუფალი რუსეთის დამაარსებელი“<ref>[http://zadkoff.ucoz.ru/publ/3-1-0-3 Становление советской топонимики в 1918—1930 годах]</ref>. თუმცა, პეტიციას ოფიციალური მსვლელობა არ მისცემია. 1938 წელს სსრკ შინაგან საქმეთა [[სახალხო კომისარიატი]]ს სახალხო კომისარმა ნ. ი. ეჟოვმა "მშრომელთა მოსაზრებაზე დაყრდნობით" წამოაყენა წინადადება დედაქალაქის სახელის შეცვლის და ახალი სახელწოდების „სტალინოდარის“ დარქმევის შესახებ. მაგრამ ეს იდეა უარყო თავად სტალინმა<ref>Безвительнов В. Сталин был против культа личности [https://web.archive.org/web/20150221181659/http://www.amurpravda.ru/articles/2004/12/22/2.html?print Архивная копия] от 21 февраля 2015 на Wayback Machine//Амурская правда, 22 декабря 2004 г.</ref>. 1953 წელს, [[სტალინი]]ს გარდაცვალების შემდეგ, კვლავ დაისვა მოსკოვის სახელის შეცვლის საკითხი, თუმცა ამჯერად, შეცვლილმა პოლიტიკურმა კონიუნქტურამ არ მისცა საკითხს შემდგომი რეალიზების უფლება.<ref>[http://moscow.clow.ru/information/1/14/mosslov4_13.html Московские слова и словечки]</ref> ==მოსკოვი პოსტსაბჭოთა პერიოდში== [[ფაილი:Coat of Arms of Moscow.svg|thumb|100px|left|მოსკოვის თანამედროვე გერბი]] [[ფაილი:Московский Кремль (Красная площадь, Кремлевская наб.).jpg|thumb|250px|მოსკოვის კრემლის ხედი]] მე-20 საუკუნის ისტორიაში მოსკოვმა ყველაზე ტრაგიკული მოვლენები განიცადა 90-იანი წლების დასაწყისში. 1991 წლის 19-22 აგვისტოს ქალაქში მოხდა აგვისტოს პუტჩი საგანგებო მდგომარეობის სახელმწიფო კომიტეტის (ე.წ. „გკჩპ“-ს) ორგანიზებით. 1993 წლისთვის პრეზიდენტსა და პარლამენტს შორის დაპირისპირების შედეგად წარმოშობილმა კონსტიტუციურმა და [[სახელმწიფო]] კრიზისმა კულმინაციას მიაღწია. 1993 წლის 3-4 ოქტომბერს მოხდა „[[ოსტანკინო]]ს“ სატელევიზიო ცენტრის დაუფლების მცდელობა და უმაღლესი საბჭოს ― მოსკოვის თეთრი სახლის შენობის დახვრეტა. შემდეგში ქალაქში მოხდა მნიშვნელოვანი ცვლილებები. 1995 წელს დამტკიცდა დედაქალაქის ახალი ოფიციალური სიმბოლოები - გერბი<ref>[https://yamoscow.ru/baza-znanij/gerb-moskvy/ Герб Москвы] (рус.)  (неопр.) ?. ''МОЯ МОСКВА'' (12 мая 2020). <small>Дата обращения: 14 января 2021.</small></ref>, დროშა და ჰიმნი. დაიწყო ეკლესიათა რესტავრაცია, დაიწყო ბოლშევიკების მიერ ააფეთქებული მაცხოვრის ტაძრის ასლის სრულმასშტაბიანი მშენებლობა. 1997 წელს ფართო მასშტაბით აღინიშნა ქალაქის 850 წლის იუბილე; ხოლო 2005 წელს, ასევე, ფართოდ აღინიშნა [[დიდი სამამულო ომი]]ს გამარჯვების 60 წლისთავი. ამ დროს გაიხსნა პოკლონნაიას გორაზე გამარჯვების მემორიალური კომპლექსი და ამავე სახელწოდების მეტროს სადგური, რომელიც მოსკოვის [[მეტროპოლიტენი]]ს სადგურთა შორის ყველაზე ღრმა სადგურია. 90-იან წლებში მოსკოვში დაჩქარებული ტემპით შენდებოდა ბაზრები. ტანსაცმლის ბაზრებს გადაეცათ ყველაზე დიდი სტადიონები: „ლუჟნიკი“, „ოლიმპიკი“, „დინამო“. ყველაზე მსხვილი საბითუმო ბაზარი გახდა მოსკოვში ჩერქიზოვსკი. ქვეყნის კაპიტალისტურ განვითარების გზაზე გადასვლას 90-იან წლებში თან ახლდა მოსკოვის საზოგადოებრივი საკუთრების დაყოფა. კერძო პირთა ხელში გადავიდა მოსკოვის უმსხვილესი საწარმოები, ბანკები, მაღაზიები, საცხოვრებელი სახლები. ქალაქის ქუჩები დაფარული იყო ბილბორდებით, გზები ― სარეკლამო ბანერებით. XX ― XXI საუკუნის მიჯნაზე ქალაქს პირველად დაემუქრა საერთაშორისო [[ტერორიზმი]]ს საფრთხე. მოსკოვში მოხდა რამდენიმე ტერაქტი: *1999 წელი - აფეთქდა საცხოვრებელი შენობები გურიანოვის ქუჩაზე (8 სექტემბერი) და კაშირსკიეს გზატკეცილზე (13 სექტემბერი). *2000 წელი - მოხდა ტერაქტი [[პუშკინი]]ს მოედანზე (8 აგვისტო). *2002 წ. - მოხდა ტერაქტი დუბროვკის [[თეატრი]]ს ცენტრში (23-26 ოქტომბერი). *2003 წელი - მოხდა ტერაქტი „Wings rock festival“- ის დროს. *2003 წელი - მოხდა აფეთქება ეროვნულ სასტუმროში. *2004 - აფეთქდა TU-134 და TU-154 თვითმფრინავები, რომელიც აფრინდა [[დომოდედოვო]]ს [[აეროპორტი]]დან (24 აგვისტო). *2004 წ. - მოხდა ტერორისტული აქტი მეტროსადგურებს — ავტოზავოდსკაიასა და პაველეცკაიას შორის (6 თებერვალი); ტერაქტი მეტროსადგურ "რიჟსკაიასთან" ახლოს (31 აგვისტო). 2009 წელი - მოხდა ლენინგრადსკის რკინიგზის სადგურიდან გამოსული მატარებლის — „ნევის ექსპრესის“ აფეთქება. 2010 წელი - მოხდა აფეთქებები მეტროში. 2011 წელი - მმოხდა აფეთქება დომოდედოვოს აეროპორტში. უკანასკნელ წლებში მოსკოვში მრავალი საერთაშორისო კულტურული და სპორტული ღონისძიება ჩატარდა. კერძოდ, *1998 წელს ქალაქში გაიმართა პირველი საერთაშორისო ახალგაზრდული თამაშები. *1999 წელს ლუჟნიკის სტადიონზე გაიმართა [[უეფას თასი]]ს ფინალური მატჩი. *2005 წლის 14-20 მარტს მოსკოვში ჩატარდა მსოფლიო ჩემპიონატი ფიგურული სრიალში. *2007 წელს მოსკოვში ჩატარდა [[ყინული]]ს [[ჰოკეი]]ს მსოფლიო ჩემპიონატი. *2008 წლის 21 მაისს ლუჟნიკის სტადიონზე ჩატარდა უეფას ჩემპიონთა ლიგის ფინალი („[[მანჩესტერ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|მანჩესტერ იუნაიტედი]]“ - „[[ჩელსი]]“) და ქალაქში შეიკრიბა [[ინგლისი]]ს საფეხბურთო კლუბების რამდენიმე ათასი გულშემატკივარი. *2009 წლის მაისში მოსკოვის ოლიმპიურ სტადიონზე ჩატარდა ევროვიზიის სიმღერის კონკურსი.<ref>[[:ru:Евровидение-2009|«Евровидение-2009»]] пройдёт в Москве. Лента.Ру. <small>Дата обращения: 12 января 2009.</small></ref> {{პანორამა|Moscow pano.jpg|1200px|<center><small> ხედი მდინარე მოსკოვიდან: მარცხნივ — ბოგდან ხმელნიცკის ხიდი; ცენტრში — ევროპის მოედანი და კიევის სადგური, უკანა პლანზე — მშენებარე მოსკოვის საერთაშორისო საქმიანი ცენტრი „მოსკვა-სიტი“; მარჯვნივ — ბოროდინის ხიდი და სმოლენსკს მეტროხიდი, ხოლო უკანა პლანზე — რუსეთის ფედერაციის სამთავრობო სახლი — ე.წ. „თეთრი სახლი“</small></center>}} ===სამშენებლო ბუმი=== [[ფაილი:Moscow-City 28-03-2010 2.jpg|thumb|left|250px|„მოსკოვი-სიტი“, 2010 წელი]] დღეისათვის ქალაქი განიცდის მნიშვნელოვან არქიტექტურულ ტრანსფორმაციას<ref>Москомархитектура. Исторический экскурс (недоступная ссылка). Москомархитектура. <small>Дата обращения: 26 января 2009.</small> <small>[https://web.archive.org/web/20060926002038/http://www.mka.mos.ru/forms.asp?muid=9B955D7F-4610-4856-ACE5-AF065E4973FF&mpuid=7F35D3E8-14DE-44DF-85B6-A2ECBCC99539 Архивировано] 26 сентября 2006 года.</small></ref>. მიმდინარეობს მისი კაპიტალური რემონტი - შენდება მრავალსართულიანი საოფისე შენობები, თანამედროვე სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა, ელიტური საცხოვრებელი სახლები<ref>Новый облик Москвы (недоступная ссылка). CREDCARD 2000-2009. <small>Дата обращения: 6 февраля 2009.</small> <small>[https://web.archive.org/web/20111016221956/http://credcard.ru/stats.html?act=122 Архивировано] 16 октября 2011 года.</small> </ref>. გამოჩნდა მოსახლეობის ფართო სპექტრისათვის ხელმისაწვდომი საცხოვრებელი სახლების მშენებლობის პროგრამები. 90-იანი წლების ბოლოს - XXI საუკუნის დასაწყისში ქალაქში მიმდინარე პროცესების აღსაწერად მედია ხშირად იყენებს ფრაზას ”სამშენებლო ბუმი”. ამავე დროს, ისინი ამჩნევენ, რომ ქალაქის ცენტრალურ ნაწილში მიწის ძალიან მაღალი ღირებულების გამო, „სამშენებლო ბუმი“ უარყოფითად მოქმედებს ქალაქის ისტორიული იერსახის შენარჩუნებაზე. ფულის დაზოგვის მიზნით, ინვესტორები ხშირად მიმართავენ ძველი შენობების დანგრევას და მათ ჩანაცვლებას თანამედროვე მაღლივი კორპუსებით.<ref>[http://www.newsru.com/russia/25mar2004/boom.html Строительный бум в Москве все чаще приводит к катастрофам]. [[:ru:NEWSru|NEWSru]] (25 марта 2004). <small>Дата обращения: 13 августа 2010.</small></ref><ref>Огонек: «В МОСКВЕ СЕЙЧАС НЕ СТРОИТЕЛЬНЫЙ БУМ, А ТОЛЬКО ЕГО НАЧАЛО» (недоступная ссылка). <small>Дата обращения: 27 февраля 2010.</small> <small>.</small> <small>[https://web.archive.org/web/20130515065452/http://www.ogoniok.com/archive/2002/4759/31-18-20/ Архивировано.] 15 мая 2013 года.</small></ref> 90-იან წლებშივე ჩამოყალიბდა ფენომენი, სახელწოდებით "წერტილოვანი განვითარება", როდესაც ახალი მრავალსართულიანი საცხოვრებელი სახლები ამოიზარდა არსებული უბნების შუაგულში, მაგალითად, სათამაშო მოედნის ადგილზე. ამ პრაქტიკამ მოსკოველების პროტესტი გამოიწვია. 2008 წლიდან "წერტილოვანი განვითარება" აიკრძალა, თუმცა დეველოპერები მაინც წარმატებით პოულობენ გზებს აკრძალვების გადასალახად.<ref>[http://www.gazeta.ru/realty/2008/04/07_a_2688782.shtml Точечная застройка: строим в любом дворе — Газета. Ru]</ref> მშენებლობის ბუმის სხვა უარყოფითი ნხარეა დიდი რაოდენობით მამაკაცი მუსახელის შემოდინებას დედაქალაქში რუსეთის სხვადასხვა რეგიონებიდან და [[დსთ]]-ის სამხრეთ ქვეყნებიდან.ანალიტიკოსების პროგნოზით, უმუშევრებმა, რომლებმაც დაკარგეს სამუშაო სამშენებლო ობიექტებზე ეკონომიკური კრიზისის გამო, გააუარესეს ქუჩის დანაშაულის სტატისტიკა, რაც იწვევს სოციალური დაძაბულობის ზრდას<ref>[https://archive.is/20120910065121/www.rbcdaily.ru/2009/03/10/focus/405233 Рознь нанесут на карту: мэрия Москвы пометит районы межнациональной напряжённости:: РБК daily от 10.03.2009]</ref><ref>''Георгий Беленев.'' [http://www.ng.ru/moscow/2009-01-28/8_gastarbaiter.html Жизнь гастарбайтера в Первопрестольной.] [[:ru:Независимая_газета|Независимая газета]] (28 января 2009). <small>Дата обращения: 13 августа 2010.</small> </ref>. ===სატრანსპორტო პრობლემები=== [[ფაილი:MKAD-bitsa.jpg|thumb|left|250px|მოსკოვის წრიული საავტომობილო გზა ბიტცის რაიონში]] ზრდასთან ერთად ქალაქი განიცდის სერიოზულ სატრანსპორტო პრობლემებს, რაც, პირველ რიგში, დაკავშირებულია მანქანების რაოდენობის ზრდის აფეთქებასთან (2009 წლისთვის ქალაქში მანქანების რაოდენობამ 3,5 მილიონი ერთეული მიაღწია) და მნიშვნელოვნად ჩამორჩა გზების მშენებლობის ტემპს. მოსკოვის გენერალური გეგმის კვლევისა და განვითარების ინსტიტუტის დირექტორი სერგეი ტკაჩენკო აღნიშნავს, რომ ამ პრობლემის მიზეზია ქალაქის ქუჩების ტრადიციული წრიული და რადიალური სტრუქტურა და მრავალსართულიანი მაგისტრალები<ref>[http://www.rian.ru/moscow/20090402/166836074.html Проблема пробок в Москве будет всегда — эксперт]. [[:ru:РИА_Новости|РИА Новости]] (2 апреля 2009). <small>Дата обращения: 13 августа 2010.</small> <small>[https://web.archive.org/web/20150221215912/http://ria.ru/moscow/20090402/166836074.html Архивировано] 11 апреля 2012 года.</small></ref>. მის პოზიციას იზიარებს ტრანსპორტისა და გზების კვლევითი ინსტიტუტის სამეცნიერო დირექტორი მიხეილ ბლინკინი. იგი პრობლემის კიდევ ერთ მიზეზად მიუთითებს მსხვილი სავაჭრო ცენტრების მშენებლობა ისეთ ადგილებში, სადაც ისედაც გადატვირთულია ქუჩები. მაგალითად, მეტრო „იუგო-ზაპადნაიასა“ და „რეჩნოი ვოკზალის“ მახლობლად. ამავე დროს, XXI საუკუნის დასაწყისში ქალაქის ხელისუფლებამ მიიღო გადაწყვეტილება რიგი მარშრუტების ტრამვაის ხაზების დემონტაჟის შესახებ<ref>[http://www.mperspektiva.ru/article/a-144.html Московская перспектива — Маршруты трамвайной истории — Статьи] [http://web.archive.org/web/20150221184618/http://www.mperspektiva.ru/article/a-144.html Архивная копия] от 21 февраля 2015 на Wayback Machine</ref>. ლენინგრადის პროსპექტზე ტრამვაის მოძრაობის ლიკვიდაციამ მაგისტრალის მასშტაბური რეკონსტრუქციის მიზნით, 2006 წელს მოქალაქეთა ჯგუფის პროტესტიც კი გამოიწვია<ref>[http://tram.ruz.net/committee/struggle/200603len/ Московский Трамвай || Комитет || Действия || Ленинградский проспект, 2006 год]</ref>. მეტროს ახალი ხაზების მშენებლობა არ ჩატარებულა 1990-იანი წლების დასაწყისიდან, ამ მხრივ გარკვეული აღორძინება მოხდა XXI საუკუნის დასაწყისში, თუმცა 2009 წლისთვის ახალი სადგურების მშენებლობა და ექსპლუატაციაში შესვლა მნიშვნელოვნად გადაიდო დაფინანსების პრობლემების გამო.<ref>[http://www.rian.ru/moscow/20090805/179788641.html Финансирование строительства метро в Москве сокращено из-за кризиса.] [[:ru:РИА_Новости|РИА Новости]] (5 августа 2009). <small>Дата обращения: 13 августа 2010.</small> <small>[https://web.archive.org/web/20150221210132/http://ria.ru/moscow/20090805/179788641.html Архивировано] 11 апреля 2012 года.</small></ref> ==იხილეთ აგრეთვე== *[[მოსკოვი]] *[[მოსკოვის კრემლი]] *[[მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]] *[[ფედერაციის კოშკი]] *[[ბელი-გოროდი]] *[[მოსკოვი-სიტი]] *[[წითელი მოედანი]] *[[კირილიცა]] *[[კირილიცა უნიკოდში]] {{commonscat|Historical_images_of_Moscow|მოსკოვის ისტორიული ფოტოები}} {{მსოფლიო მემკვიდრეობა|545}} {| cellpadding="10" |- valign="top" | |} ==ლიტერატურა== * მოსკოვი. ალექსანდრე თედორეს ძე სელივანოვი, ივანე იგორის ძე ზაბელინი. * [http://www.kuluar.ru/Moscow/moscow.htm 1147-1913 წლების მოსკოვის ისტორიიდან. ვ.ვ. ნაზარევსკის ილუსტრირებული ესეები]. * [https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.185585/2015.185585.The-Slavonic-Reviewvol64#page/n337/mode/2up მოსკოვი, 1147—1947 (სლავური ქალაქი IV)]. // ''The Slavonic and East European Review''. — April 1947. — Vol. 25 — No. 65. * [https://mos80.com/ მოსკოვი : ენციკლოპედია] / მთ. რედ. ალექსანდრე ლეონტის ძე ნაროჩნიცკი,  — მ. : [[დიდი საბჭოთა ენციკლოპედია]], 1980. 688 გვ. :ილ * [[iarchive:Moscow Encyclopaedia 1997|მოსკოვი : ენციკლოპედია]] / მთ. რედ. ს. ო. შმიდტი. შემ. : მ.ი.ანდრეევი, ვ. მ. კარევი. — მ. : [[დიდი საბჭოთა ენციკლოპედია]], 1997—976 გვ. : ილ. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.marshrut-turista.ru მოსკოვის ისტორიის ყველაზე მნიშვნელოვანი ეტაპები ვებსაიტზე www.marshrut-turista.ru] * [http://img.vz.ru/upimg/532/532951.jpg მოსკოვის ზრდა მე -15 საუკუნიდან დღემდე], [[ინფოგრაფია]] * [https://web.archive.org/web/20170603040505/https://dp.la/search?language&#91;&#93;=Russian მოსკოვის ისტორიის რუსული მასალები ამერიკის ციფრული საჯარო ბიბლიოთეკის გვერდზე] * [https://moscowchronology.ru/history.html მოსკოვის ისტორია] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:მოსკოვის ისტორია]] [[კატეგორია:მსოფლიო მემკვიდრეობა ანბანის მიხედვით]] [[კატეგორია: მოსკოვი]] [[კატეგორია:რუსეთის ისტორია]] [[კატეგორია:დედაქალაქების ისტორია]] [[კატეგორია: ევროპის დედაქალაქები]] [[კატეგორია: რუსეთის ქალაქები]] ri1cguimc0ipw5gld3jcovxve2agr13 მომხმარებელი:Georgiano/სავარჯიშო3 2 497448 4402888 4384268 2022-08-02T23:13:55Z Georgiano 44269 wikitext text/x-wiki '''ისკანდერ ციტაში''' (''წიტაში'', ''ციტაშვილი,'' {{lang-ru|Искандер Теймуразович Циташи}}; დ. [[1904]], [[ვიწე]], [[ოსმალეთის იმპერია]] — გ. [[1938]], [[22 ივნისი]], [[თბილისი]]) — [[ბოლშევიკი]] ლაზი მწერალი, პედაგოგი, ლინგვისტი, მთარგმნელი და საზოგადო მოღვაწე. პირველი ლაზურენოვანი გაზეთის [[მჭითა მურუცხი|მჭითა მურუცხის]] მთავარი რედაქტორი. ლაზური ანბანისა და სახელმძღვანელოების შემქმნელი. == ბიოგრაფია == === ადრეული ცხოვრება === ისკანდერ თეიმურაზის ძე ციტაში დაიბადა თურქეთის ქალაქ [[ვიწე|ვიწეში]], სხვა, არაოფიციალური ვერსიით [[გელენჯიკი|გელენჯიკში]]. ერთ-ერთი მოსაზრებით რუსი-[[კაზაკები|კაზაკი]] დედის და წარმოშობით [[პაზარი|ათინელი]] [[ლაზები|ლაზი]] მამის ოჯახში. გამოთქმული მოსაზრებით მას დაბადებიდანვე მამა არ უნდა ენახა და მოგვიანებით დედის გვარზე გადავიდა. აღსანიშნავია, რომ არც სახელი ისკენდერი, არც მამის სახელი თეიმურაზი და არც გვარი ციტაში არ იყო გავრცელებული ლაზთა შორის. ესა და სხვა გარემოება, არაერთხელ გამხდარა მიზეზი მის ლაზურ წარმომავლობაში ეჭვის შეტანის. თავად ლაზებიც მას [[რუსი|რუსად]], [[ებრაელი|ებრაელად]] ან [[გერმანელი|გერმანელად]] აღიქვამდნენ, [[მუჰამედ ვანილიში|მუჰამედ ვანილიშის]] თანახმახმად კი მისი ნამდვილი სახელი და გვარი ''ალექსანდრ ცვეტკოვი'' იყო. === განათლება და საქმიანობა === ისკანდერ ციტაშიმ ადრეული განათლება რუსეთში მიიღო. ბიძის გავლენით იგი გამსჭვალული იყო 1917 წლის [[ოქტომბრის რევოლუცია|ოქტომბრის რევოლუციის]] იდეებით, გახდა [[ბოლშევიკები|ბოლშევიკი]] [[კომუნისტი]] და იბრძოდა [[წითელი არმია|წითელ არმიაში]]. დაამთავრა მოსკოვის აღმოსავლური ენების ინსტიტუტის ასპირანტურა, შემდეგ კი თანამშრომლობდა აკადემიკოს [[ნიკო მარი|ნიკო მარრთან]]. [[ალკკ|კომკავშირის]] წევრი [[1923]]-[[1934]] წლებში. მოგვიანებით [[საბჭოთა კავშირის მეცნიერებათა აკადემია|საბჭოთა კავშირის მეცნიერთა აკადემიის]] აზერბაიჯანის ფილიალის სექტორის ხელმძღვანელი. [[1927]] წელს ციტაშის მონაწილეობით სსრკ-ში ლათინურ საფუძველზე შეადგინეს [[ლაზური ანბანი]]. [[1929]] წელს სოხუმში დაარსა პირველი ლაზურენოვანი გაზეთი [[მჭითა მურუცხი]] (წითელი ვარსკვლავი), რომელიც ძირითადად თურქეთის ლაზეთში გავრცელებისთვის იყო გამიზნული. [[ნესტორ ლაკობა|ნესტორ ლაკობას]] გარდაცვალების შემდეგ ლაზები გადაასახლეს, ხოლო გაზეთის რედაქტორი ციტაში დააპატიმრეს და დახვრიტეს. ციტაში ავტორია ლაზური ენის სასკოლო სახელმძღვანელოების, რომელიც გამოიცემოდა სოხუმში 1930-იან წლებში: * „''ჩქუნი ჭარა''“. სოხუმი, 1932 (ლაზ.); * „''ალბონი''“. სოხუმი, 1935 (ლაზ.); * „''ოკითხუშენი სუფარა''“. სოხუმი, 1937 (ლაზ.). == ლიტერატურა == * {{Cite book |last=Junge |first=Marc |title=Stalin's Mass Repression and the Cold War Paradigm |year=2016|ref=Junge}} * {{Cite book|url=|title=Большевистский порядок в Грузии|date=2015|isbn=978-5-91022-304-6|location=Москва|author=Marc Junge, Bernd Bonwetsch}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} ==რესურსები ინტერნეტში== * {{Cite web|title=ციტაში ისკანდერ თეიმურაზის ძე - სტალინური სიები საქართველოდან|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=26&t=1498|access-date=2022-08-02|website=www.nplg.gov.ge}} [[კატეგორია:ლაზები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1904]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1938]] pdptbrrrngp4wreeuc197upvgtalu8l 4402889 4402888 2022-08-02T23:16:10Z Georgiano 44269 wikitext text/x-wiki '''ისკანდერ ციტაში''' (''წიტაში'', ''ციტაშვილი,'' {{lang-ru|Искандер Теймуразович Циташи}}; დ. [[1904]], [[ვიწე]], [[ოსმალეთის იმპერია]] — გ. [[1938]], [[22 ივნისი]], [[თბილისი]]) — [[ბოლშევიკი]] ლაზი მწერალი, პედაგოგი, ლინგვისტი, მთარგმნელი და საზოგადო მოღვაწე. პირველი ლაზურენოვანი გაზეთის [[მჭითა მურუცხი|მჭითა მურუცხის]] მთავარი რედაქტორი. ლაზური ანბანისა და სახელმძღვანელოების შემქმნელი. == ბიოგრაფია == === ადრეული ცხოვრება === ისკანდერ თეიმურაზის ძე ციტაში დაიბადა თურქეთის ქალაქ [[ვიწე|ვიწეში]], სხვა, არაოფიციალური ვერსიით [[გელენჯიკი|გელენჯიკში]]. ერთ-ერთი მოსაზრებით რუსი-[[კაზაკები|კაზაკი]] დედის და წარმოშობით [[პაზარი|ათინელი]] [[ლაზები|ლაზი]] მამის ოჯახში. გამოთქმული მოსაზრებით მას დაბადებიდანვე მამა არ უნდა ენახა და მოგვიანებით დედის გვარზე გადავიდა. აღსანიშნავია, რომ არც სახელი ისკენდერი, არც მამის სახელი თეიმურაზი და არც გვარი ციტაში არ იყო გავრცელებული ლაზთა შორის. ესა და სხვა გარემოება, არაერთხელ გამხდარა მიზეზი მის ლაზურ წარმომავლობაში ეჭვის შეტანის. თავად ლაზებიც მას [[რუსი|რუსად]], [[ებრაელი|ებრაელად]] ან [[გერმანელი|გერმანელად]] აღიქვამდნენ, [[მუჰამედ ვანილიში|მუჰამედ ვანილიშის]] თანახმახმად კი მისი ნამდვილი სახელი და გვარი ''ალექსანდრ ცვეტკოვი'' იყო. === განათლება და საქმიანობა === ისკანდერ ციტაშიმ ადრეული განათლება რუსეთში მიიღო. ბიძის გავლენით იგი გამსჭვალული იყო 1917 წლის [[ოქტომბრის რევოლუცია|ოქტომბრის რევოლუციის]] იდეებით, გახდა [[ბოლშევიკები|ბოლშევიკი]] [[კომუნისტი]] და იბრძოდა [[წითელი არმია|წითელ არმიაში]]. დაამთავრა მოსკოვის აღმოსავლური ენების ინსტიტუტის ასპირანტურა, შემდეგ კი თანამშრომლობდა აკადემიკოს [[ნიკო მარი|ნიკო მარრთან]]. [[ალკკ|კომკავშირის]] წევრი [[1923]]-[[1934]] წლებში. მოგვიანებით [[საბჭოთა კავშირის მეცნიერებათა აკადემია|საბჭოთა კავშირის მეცნიერთა აკადემიის]] აზერბაიჯანის ფილიალის სექტორის ხელმძღვანელი. [[1927]] წელს ციტაშის მონაწილეობით სსრკ-ში ლათინურ საფუძველზე შეადგინეს [[ლაზური ანბანი]]. [[1929]] წელს სოხუმში დაარსა პირველი ლაზურენოვანი გაზეთი [[მჭითა მურუცხი]] (წითელი ვარსკვლავი), რომელიც ძირითადად თურქეთის ლაზეთში გავრცელებისთვის იყო გამიზნული.<ref>{{Cite book|url=http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/181433|title=სარფი|date=2015|publisher=ბათუმი : აჭარა|isbn=978-9941-460-17-3|page=268|author=ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი - ქართველოლოგიის ცენტრი}}</ref> [[ნესტორ ლაკობა|ნესტორ ლაკობას]] გარდაცვალების შემდეგ ლაზები გადაასახლეს, ხოლო გაზეთის რედაქტორი ციტაში დააპატიმრეს და დახვრიტეს. ციტაში ავტორია ლაზური ენის სასკოლო სახელმძღვანელოების, რომელიც გამოიცემოდა სოხუმში 1930-იან წლებში: * „''ჩქუნი ჭარა''“. სოხუმი, 1932 (ლაზ.); * „''ალბონი''“. სოხუმი, 1935 (ლაზ.); * „''ოკითხუშენი სუფარა''“. სოხუმი, 1937 (ლაზ.). == ლიტერატურა == * {{Cite book |last=Junge |first=Marc |title=Stalin's Mass Repression and the Cold War Paradigm |year=2016|ref=Junge}} * {{Cite book|url=|title=Большевистский порядок в Грузии|date=2015|isbn=978-5-91022-304-6|location=Москва|author=Marc Junge, Bernd Bonwetsch}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} ==რესურსები ინტერნეტში== * {{Cite web|title=ციტაში ისკანდერ თეიმურაზის ძე - სტალინური სიები საქართველოდან|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=26&t=1498|access-date=2022-08-02|website=www.nplg.gov.ge}} [[კატეგორია:ლაზები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1904]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1938]] qma3i63zmbk7ejgcro6d7luu6w3j3b7 4402890 4402889 2022-08-02T23:17:33Z Georgiano 44269 wikitext text/x-wiki '''ისკანდერ ციტაში''' (''წიტაში'', ''ციტაშვილი,'' {{lang-ru|Искандер Теймуразович Циташи}}; დ. [[1904]], [[ვიწე]], [[ოსმალეთის იმპერია]] — გ. [[1938]], [[22 ივნისი]], [[თბილისი]]) — [[ბოლშევიკი]] ლაზი მწერალი, პედაგოგი, ლინგვისტი, მთარგმნელი და საზოგადო მოღვაწე. პირველი ლაზურენოვანი გაზეთის [[მჭითა მურუცხი|მჭითა მურუცხის]] მთავარი რედაქტორი. ლაზური ანბანისა და სახელმძღვანელოების შემქმნელი. == ბიოგრაფია == === წარმომავლობა === ისკანდერ თეიმურაზის ძე ციტაში დაიბადა თურქეთის ქალაქ [[ვიწე|ვიწეში]], სხვა, არაოფიციალური ვერსიით [[გელენჯიკი|გელენჯიკში]]. ერთ-ერთი მოსაზრებით რუსი-[[კაზაკები|კაზაკი]] დედის და წარმოშობით [[პაზარი|ათინელი]] [[ლაზები|ლაზი]] მამის ოჯახში. გამოთქმული მოსაზრებით მას დაბადებიდანვე მამა არ უნდა ენახა და მოგვიანებით დედის გვარზე გადავიდა. აღსანიშნავია, რომ არც სახელი ისკენდერი, არც მამის სახელი თეიმურაზი და არც გვარი ციტაში არ იყო გავრცელებული ლაზთა შორის. ესა და სხვა გარემოება, არაერთხელ გამხდარა მიზეზი მის ლაზურ წარმომავლობაში ეჭვის შეტანის. თავად ლაზებიც მას [[რუსი|რუსად]], [[ებრაელი|ებრაელად]] ან [[გერმანელი|გერმანელად]] აღიქვამდნენ, [[მუჰამედ ვანილიში|მუჰამედ ვანილიშის]] თანახმახმად კი მისი ნამდვილი სახელი და გვარი ''ალექსანდრ ცვეტკოვი'' იყო. === განათლება და საქმიანობა === ისკანდერ ციტაშიმ ადრეული განათლება რუსეთში მიიღო. ბიძის გავლენით იგი გამსჭვალული იყო 1917 წლის [[ოქტომბრის რევოლუცია|ოქტომბრის რევოლუციის]] იდეებით, გახდა [[ბოლშევიკები|ბოლშევიკი]] [[კომუნისტი]] და იბრძოდა [[წითელი არმია|წითელ არმიაში]]. დაამთავრა მოსკოვის აღმოსავლური ენების ინსტიტუტის ასპირანტურა, შემდეგ კი თანამშრომლობდა აკადემიკოს [[ნიკო მარი|ნიკო მარრთან]]. [[ალკკ|კომკავშირის]] წევრი [[1923]]-[[1934]] წლებში. მოგვიანებით [[საბჭოთა კავშირის მეცნიერებათა აკადემია|საბჭოთა კავშირის მეცნიერთა აკადემიის]] აზერბაიჯანის ფილიალის სექტორის ხელმძღვანელი. [[1927]] წელს ციტაშის მონაწილეობით სსრკ-ში ლათინურ საფუძველზე შეადგინეს [[ლაზური ანბანი]]. [[1929]] წელს სოხუმში დაარსა პირველი ლაზურენოვანი გაზეთი [[მჭითა მურუცხი]] (წითელი ვარსკვლავი), რომელიც ძირითადად თურქეთის ლაზეთში გავრცელებისთვის იყო გამიზნული.<ref>{{Cite book|url=http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/181433|title=სარფი|date=2015|publisher=ბათუმი : აჭარა|isbn=978-9941-460-17-3|page=268|author=ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი - ქართველოლოგიის ცენტრი}}</ref> [[ნესტორ ლაკობა|ნესტორ ლაკობას]] გარდაცვალების შემდეგ ლაზები გადაასახლეს, ხოლო გაზეთის რედაქტორი ციტაში დააპატიმრეს და დახვრიტეს. ციტაში ავტორია ლაზური ენის სასკოლო სახელმძღვანელოების, რომელიც გამოიცემოდა სოხუმში 1930-იან წლებში: * „''ჩქუნი ჭარა''“. სოხუმი, 1932 (ლაზ.); * „''ალბონი''“. სოხუმი, 1935 (ლაზ.); * „''ოკითხუშენი სუფარა''“. სოხუმი, 1937 (ლაზ.). == ლიტერატურა == * {{Cite book |last=Junge |first=Marc |title=Stalin's Mass Repression and the Cold War Paradigm |year=2016|ref=Junge}} * {{Cite book|url=|title=Большевистский порядок в Грузии|date=2015|isbn=978-5-91022-304-6|location=Москва|author=Marc Junge, Bernd Bonwetsch}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} ==რესურსები ინტერნეტში== * {{Cite web|title=ციტაში ისკანდერ თეიმურაზის ძე - სტალინური სიები საქართველოდან|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=26&t=1498|access-date=2022-08-02|website=www.nplg.gov.ge}} [[კატეგორია:ლაზები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1904]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1938]] q9xa9048eeds8cu0onuxaj3nhwbq12j 4402937 4402890 2022-08-03T10:25:54Z Georgiano 44269 wikitext text/x-wiki '''ისკანდერ ციტაში''' (''წიტაში'' {{lang-ru|Искандер Теймуразович Циташи}}; {{lang-tr|İskander Demiroviç Tsitayşvili}}; დ. [[1904]], [[ვიწე]], [[ოსმალეთის იმპერია]] — გ. [[1938]], [[22 ივნისი]], [[თბილისი]]) — [[ბოლშევიკი]] ლაზი მწერალი, პედაგოგი, ლინგვისტი, მთარგმნელი და საზოგადო მოღვაწე. პირველი ლაზურენოვანი გაზეთის [[მჭითა მურუცხი|მჭითა მურუცხის]] მთავარი რედაქტორი. ლაზური ანბანისა და სახელმძღვანელოების შემქმნელი. მოგვიანებით [[საბჭოთა კავშირის მეცნიერებათა აკადემია|საბჭოთა კავშირის მეცნიერთა აკადემიის]] აზერბაიჯანის ფილიალის სექტორის ხელმძღვანელი. წერილი კომინტერნის აღმასრულებელი კომიტეტის გენერალური მდივანს გ. მ. დიმიტროვს.<ref>{{Cite web|last=ИнфоРост|first=Н. П.|title=И.Т. Циташи - генеральному секретарю Исполкома Коминтерна Г.М. Димитрову о положении лазов в Грузии. Не позднее 25 июля 1937 г.|url=http://docs.historyrussia.org/ru/nodes/171946-i-t-tsitashi-generalnomu-sekretaryu-ispolkoma-kominterna-g-m-dimitrovu-o-polozhenii-lazov-v-gruzii-ne-pozdnee-25-iyulya-1937-g|access-date=2022-08-03|website=docs.historyrussia.org}}</ref> წერილი „ლაზების მდგომარეობაზე საქართველოში“ [[სკკპ ცკ]]-ს მდინვანს [[იოსებ სტალინი|ი. სტალინს]].<ref>{{Cite web|last=ИнфоРост|first=Н. П.|title=И.Т. Циташи секретарю ЦК ВКП(б) И.В. Сталину о положении лазов в Грузии. Ранее 11 февраля 1935 г.|url=http://docs.historyrussia.org/ru/nodes/171937-i-t-tsitashi-sekretaryu-tsk-vkp-b-i-v-stalinu-o-polozhenii-lazov-v-gruzii-ranee-11-fevralya-1935-g|access-date=2022-08-03|website=docs.historyrussia.org}}</ref> ბოლშევიკთა საკავშირო კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის დადგენილების პროექტი „ლაზთა შორის მუშაობის ღონისძიებების შესახებ“.<ref>{{Cite web|last=ИнфоРост|first=Н. П.|title=Проект постановления для ЦК ВКП(б) «О мероприятиях по работе среди лазов» от И.Т. Циташи. Ранее 11 февраля 1935 г.|url=http://docs.historyrussia.org/ru/nodes/171938-proekt-postanovleniya-dlya-tsk-vkp-b-locale-nil-o-meropriyatiyah-po-rabote-sredi-lazov-locale-nil-ot-i-t-tsitashi-ranee-11-fevralya-1935-g|access-date=2022-08-03|website=docs.historyrussia.org}}</ref> == ბიოგრაფია == === წარმომავლობა === ისკანდერ თეიმურაზის ძე ციტაში დაიბადა თურქეთის ქალაქ [[ვიწე|ვიწეში]] ფიცხელების საგვარეულოს გლეხის ოჯახში,{{sfn|2017|p=14-15}} სხვა, არაოფიციალური ვერსიით [[გელენჯიკი|გელენჯიკში]]. ერთ-ერთი მოსაზრებით რუსი-[[კაზაკები|კაზაკი]] დედის და წარმოშობით [[პაზარი|ათინელი]] [[ლაზები|ლაზი]] მამის ოჯახში. გამოთქმული მოსაზრებით მას დაბადებიდანვე მამა არ უნდა ენახა და მოგვიანებით დედის გვარზე გადავიდა. თავად ციტაშის თანახმად მამა და ბიძა რუსეთში, სადაც ისინი ჰემშილების (მუსლიმი სომხების) საკონდიტრო ქარხანაში მუშაობდნენ.{{sfn|2017|p=14-15}} აღსანიშნავია, რომ არც სახელი ისკენდერი, არც მამის სახელი თეიმურაზი და არც გვარი ციტაში არ იყო გავრცელებული ლაზთა შორის. ესა და სხვა გარემოება, არაერთხელ გამხდარა მიზეზი მის ლაზურ წარმომავლობაში ეჭვის შეტანის. თავად ლაზებიც მას [[რუსი|რუსად]], [[ებრაელი|ებრაელად]] ან [[გერმანელი|გერმანელად]] აღიქვამდნენ, [[მუჰამედ ვანილიში|მუჰამედ ვანილიშის]] თანახმახმად კი მისი ნამდვილი სახელი და გვარი ''ალექსანდრ ცვეტკოვი'' იყო. === განათლება და საქმიანობა === ისკანდერ ციტაშიმ ადრეული განათლება თურქეთში ნახევრად საერო და სასულიერო სკოლაში მიიღო, 1913 წლიდან კი რუსეთის სხვადასხვა ქალაქებში, მათ შორის [[ბათუმი|ბათუმში]], [[ქუთაისი|ქუთაისსა]] და ნაწილობრივ [[ვორონეჟი|ვორონეჟში]]. პირველ მსოფლიო ომმა შეაფერხა ციტაშის განათლების მიღების პროცესი. ბიძის გავლენით იგი გამსჭვალული იყო 1917 წლის [[ოქტომბრის რევოლუცია|ოქტომბრის რევოლუციის]] იდეებით. გახდა [[ბოლშევიკები|ბოლშევიკი]] [[კომუნისტი]] და იბრძოდა [[წითელი არმია|წითელ არმიაში]]. 1922 წლიდან ჯარიდან გაათავისუფლეს და სასწავლებლად მოსკოვში გაუშვეს. [[ალკკ|კომკავშირის]] წევრი [[1923]]-[[1934]] წლებში. 1924 წელს ჩამოვიდა საქართველოში, სადაც დაევალა ოსეთის პიონერული ორგანიზაციის დაარსება, 1927 წელს ჩავიდა აჭარაში ლაზებს შორის საქმიანობის წარმართვისთვის.{{sfn|2017|p=15}} 1928 წელს ჩაირიცხა მოსკოვის აღმოსავლური ენების ინსტიტუტში, სადაც დაამთავრა ასპირანტურა. ინსტიტუტში ესწრებოდა [[ნიკო მარი|ნიკო მარის]] ლექციებს და მისი ხელმძღვანელობით მონაწილეობდა [[ლაზური ენა|ლაზური ენის]] შესწავლაში. იგი მუშაობდა ლინგვისტურ თეორიაზე, რომელსაც მარმა „იაფეტოლოგია“ უწოდა. 1929 წლის ზაფხულში საქართველოს კომპარტიის საგუბერნიო კომიტეტის ეროვნულ უმცირესობათა სექტორმა ჩიტაშის დაავალა ლაზებს შორის მუშაობა, რათა შეეჩერებინა აფხაზეთის ლაზების თურქეთში მასობრივად მიგრაცია. ნიკო მარის დახმარებით, მონაწილეობას იღებდა ლაზური ანბანის შედგენაში. [[1929]] წელს სოხუმში, [[მუჰამედ ვანილიში|მუჰამედ ვანილიშისთან]], რიზა ბიბინოღლუსთან, ჰელიმ ჰაზირიშთან და ნაზიმ კურტოღლუსთან ერთად, დაარსა პირველი ლაზურენოვანი გაზეთი [[მჭითა მურუცხი]] (წითელი ვარსკვლავი), რომელიც ძირითადად თურქეთის ლაზეთში გავრცელებისთვის იყო გამიზნული.<ref>{{Cite book|url=http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/181433|title=სარფი|date=2015|publisher=ბათუმი : აჭარა|isbn=978-9941-460-17-3|page=268|author=ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი - ქართველოლოგიის ცენტრი}}</ref> გაზეთი, რომლის შეტანა თურქეთში თავად მუსტაფა ქემალის ბრძანებით აიკრძალა, თურქეთის რეაქციის შემდეგ მეორე ნომრის შემდეგ დაიხურა. 1930 წლის მაისში სწავლა კვლავ დაიწყო საბჭოთა აღმოსავლეთის ხალხთა ინსტიტუტში. ამ პერიოდში ის შეხვდა ლაზ ახალგაზრდებს, როგორებიც იყვნენ [[ჰასან ჰელიმიში]] და მეჰმედ აშიკი. 1931 წლის იანვარში, მეცნიერებათა აკადემიის საპრეზიდენტო კომიტეტის გადაწყვეტილებით, გაგზავნეს ქალაქ თბილისში , კავკასიის ისტორია-არქეოლოგიურ ინსტიტუტში. აქ მან მონაწილეობა მიიღო კავკასიის ისტორია-არქეოლოგიის ინსტიტუტის გადაქცევაში ამიერკავკასიის ისტორია-არქეოლოგიის ინსტიტუტად, შემდეგ კავკასიის ინსტიტუტად, შემდეგ კი სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის ამიერკავკასიის ფილიალად. აქ მან მიიღო 1-ლი ხარისხის მკვლევარის წოდება. ამიერკავკასიის ფილიალის გადაწყვეტილებით, აზერბაიჯანის მოთხოვნით, აზერბაიჯანის ენის, ლიტერატურისა და ხელოვნების ინსტიტუტში მკვლევარად და ასპირანტ ენათმეცნიერების ინსტრუქტორად გაგზავნეს ბაქოში. 1933 წლის 4 იანვრამდე აქ მუშაობის შემდეგ 15 ოქტომბრამდე იყო მეცნიერებათა აკადემიის ამიერკავკასიის ფილიალის აზერბაიჯანის განყოფილებაში ენის განყოფილების, შემდეგ კი ენის განყოფილების გამგე. საკავშირო კომუნისტური პარტიის/ბოლშევიკური ამიერკავკასიის კომიტეტის სასკოლო ნაწილის გადაწყვეტილებით 1933 წლის დეკემბერში გაემგზავრა სოხუმში ლაზური სახელმძღვანელოების მოსამზადებლად . აქ სამი თვე იმუშავა და ლაზური ენის პირველი სახელმძღვანელოები მოამზადა. იმავე წელს დაბრუნდა ბაქოში და დაიწყო მუშაობა კავკასიის ინსტიტუტში. 1935 წლის მაისიდან 1936 წლის მაისამდე მუშაობდა ამავე ინსტიტუტის ლასოლოგიის განყოფილების გამგედ და ენის დარგის მეცნიერ-თანამშრომელად. ამასობაში მან ინსტიტუტის ფარგლებში მოამზადა დამწერლობა დაღესტნური ენებისთვის. 1936 წელს ჩიტაშის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი მხარდამჭერის [[ნესტორ ლაკობა|ნესტორ ლაკობას]] გარდაცვალების შემდეგ, იგი დაუპირისპირდა საქართველოს წამყვან მეცნიერებს ლაზური ენისა და ლაზური პრობლემების შესახებ, რის გამოც საქართველოში ის იქცა პერსონა ნონ გრატად. ჩიტაშის იდეები წინააღმდეგობაში მოდიოდა მისი კოლეგის [[არნოლდ ჩიქობავა|არნოლდ ჩიქობავას]] თეორიებთან. ჩიქობავას, ჩიტაშის მსგავსად, განსაკუთრებული ინტერესი გააჩნდა ლაზების მიმართ და მკვეთრად ეწინააღმდეგებოდა ლაზური ენის სალიტერატურო ენად გადაქცევის პროცესს და ლათინურზე დაფუძნებული ლაზური ანბანის შენარჩუნებას. ჩიქობავას მოსაზრებით ლაზებისთვის სალიტერატურო ენა ქართული უნდა ყოფილიყო და ლაზური ენისთვის დამწერლობა [[ქართული ანბანი]] უნდა ყოფილიყო. 1936 წლიდან ლათინურ დამწერლობაზე დაფუძნებული ანბანები, რომლებიც არსებობდა საბჭოთა კავშირში გადაყვანილ იქნა კირილურ დამწერლობაზე. რაც შეეხება ლაზურ ანბანს ის გადაყვანილ იქნა ქართულ დამწერლობაზე. ლაზები გადაასახლეს, ხოლო ციტაში დააპატიმრეს და დახვრიტეს. ციტაში ავტორია ლაზური ენის სასკოლო სახელმძღვანელოების, რომელიც გამოიცემოდა სოხუმში 1930-იან წლებში: * „''ჩქუნი ჭარა''“. სოხუმი, 1932 (ლაზ.); * „''ალბონი''“. სოხუმი, 1935 (ლაზ.); * „''ოკითხუშენი სუფარა''“. სოხუმი, 1937 (ლაზ.). == ლიტერატურა == * {{Cite book |last=Junge |first=Marc |title=Stalin's Mass Repression and the Cold War Paradigm |year=2016|ref=Junge}} * {{Cite journal |last=Çağatay |first=Irfan Aleksiva |date=2017 |title=Chitaşi’nin Kendi Kaleminden Biyografisi |url=https://www.academia.edu/38345730/Chita%C5%9Fi_nin_Kendi_Kaleminden_Biyografisi |journal=Ongi Skani Nena|ref=Çağatay}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} ==რესურსები ინტერნეტში== * {{Cite web|title=ციტაში ისკანდერ თეიმურაზის ძე - სტალინური სიები საქართველოდან|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=26&t=1498|access-date=2022-08-02|website=www.nplg.gov.ge}} [[კატეგორია:ლაზები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1904]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1938]] tbqks3c0luqppiy58qzpxsvr1cgy2p7 მამერტინელები 0 499432 4402746 4297068 2022-08-02T15:58:22Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''მამერტინელები''' ({{lang-la|Mamertini}}, „[[მარსი (ღმერთი)|მარსის]] შვილები“; {{lang-el|Μαμερτῖνοι}}) — დაქირავებული რაზმი [[იტალია|იტალიიდან]], რომლებიც [[სირაკუზა|სირაკუზის]] ტირანმა და [[სიცილია|სიცილიის]] თვითგამოცხადებულმა მეფე [[აგათოკლე|აგათოკლემ]] (ძვ. წ. 361–289) დაიქირავა მათი სამშობლო [[კამპანია|კამპანიიდან]]. == ისტორია == მას შემდეგ რაც სირაკუზა დამარცხდა [[მეშვიდე სიცილიური ომი|მეშვიდე სიცილიურ ომში]], ძვ. წ. 307 წელს ქალაქი მესინა [[კართაგენი|კართაგენელებს]] გადაეცა. აგათოკლეს გარდაცვალების შემდეგ მამერტიანელებმა [[მესინა]] დაიკავეს. იგივე ბედი ეწია [[მესინის სრუტე|მესინის სრუტის]] აღმოსავლეთით მდებარე იტალიურ ქალაქ [[რეგიუმი|რეგიუმს]]. რეგიუმის შეშინებულმა მოსახლეობამ დახმარება [[რომის რესპუბლიკა|რომს]] სთხოვა. რომაელებმა გამოგზავნეს 4000 კაციანი გარნიზონი [[დეციუს იუბელიუს კამპანუსი|დეციუს იუბელიუს კამპანუსის]] მეთაურობით. ძვ. წ. 271 წელს აჯანყება რომაელებმა ჩაახშეს, ხოლო ქალაქი მის მკვიდრ მოსახლეობას დაუბრუნეს. მესინაში დარჩენილ კამპანიელების წინააღმდეგ სირაკუზელების ახალი ტირანი [[ჰიერონ II]] იბრძოდა. საბოლოოდ მან მდინარე ლონგანუსთან გამართულ ბრძოლაში კამპანიელები დაამარცხა. მაშინ მამერტინელების ერთმა ნაწილმა, როგორც ისტორიკოსი [[პოლიბიოსი]] გადმოგვცემს, კართაგენლებს დაუკავშირდა, ხოლო მეორე ნაწილი სისხლით მონათესავე რომაელებს. თავდაპირველად [[რომის სენატი]] ყოყმანობდა ამ საკითხის გადაწყვეტაში, მაგრამ [[კომიცია|სახალხო კრებამ]] დაადგინა მამერტინელების დასახმარებლად კონსულის მეთაურობით მესანაში ჯარი გაეგზავნა, ასე წარმოიქმნა რომაელებსა და კართაგენლებს შორის ხანგრძლივი ბრძოლის საბაბი. მამერტიანელები რომის მოკავშირეები გახდნენ ({{lang-la|civitas Mamertina foederata}}). რომაელებმა მეფე ჰიერონ II-ს თხოვნით მიმართეს, რათა შეეწყვიტა მესინაზე თავდასხმები. კართაგენელები აღშფოთდნენ რომის მოულოდნელი პოლიტიკით. ამავდროულად კართაგენელმა ადმირალმა [[ჰანონი|ჰანონმა]], რომელმაც ფლოტი მესინის ნავსადგურებში შეიყვანა, მოახერხა არა მხოლოდ ჰიერონის დაზავება მამერტიანელებთან, არამედ ქალაქის ციტადელის დაკავებაც. ამ მოვლენებმა განაპირობა რომის მიერ კართაგენის წინააღმდეგ ომის გამოცხადება და ორი [[რომის ლეგიონი|ლეგიონი]] კონსულ [[აპიუს კლავდიუს კაუდექსი|აპიუს კლავდიუს კაუდექსის]] მეთაურობით ჩავიდა სიცილიაში. მიუხედავად იმისა, რომ კართაგენელები [[მესინის სრუტე|მესინის სრუტეს]] აკონტროლებდნენ, კონსულმა მაინც შეძლო ღამის საფარქვეშ სიცილიაზე გადასვლა მოკავშირეთა ფლოტის გამოყენებით. მამერტინელებს ამასობაში უკვე განედევნათ კართაგენელები და ქალაქი რომაელებს გადასცეს. კართაგენელებმა გარნიზონის მეთაური ჰანონი ქალაქის დაკარგვისთვის ჯვარს აცვეს (ἀνεσταύρωσαν). ამ მოვლენების შედეგად ძვ. წ. 264 წელს დაიწყო [[პირველი პუნიკური ომი]]. == ლიტერატურა == * [[პოლიბიუსი]], „[[ისტორია (პოლიბიუსი)|ისტორია]]“. I:8, 10-11. * {{წიგნი|ავტორი=წერეთელი ა.|სათაური=ძველი რომი|გამომცემლობა=თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა|ტომი=1-2|ადგილი=თბილისი|წელი=1961}} == რესურსები ინტერნეტში == * {{Cite web|title=ВЭ/ВТ/Мамертинцы — Викитека|url=https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%92%D0%AD/%D0%92%D0%A2/%D0%9C%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B8%D0%BD%D1%86%D1%8B|access-date=2021-02-07|website=ru.wikisource.org}} * {{Cite web|date=2005-03-30|title=მამერტიანელთა მონეტები (288-35 BC)|url=http://www.bio.vu.nl/home/vwielink/WWW_MGC/Area_I_map/Mamertines_map/Mamertines.html|access-date=2021-02-07|website=web.archive.org|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050330125753/http://www.bio.vu.nl/home/vwielink/WWW_MGC/Area_I_map/Mamertines_map/Mamertines.html|archivedate=2005-03-30}} [[კატეგორია:დაქირავებული პირები (მეომრები)]] [[კატეგორია:დიდი საბერძნეთი]] 3nkd19es5cd7u6f3c41ege3lp2ri1hj მედლინ ლ'ენგლი 0 500741 4402769 4327646 2022-08-02T17:41:56Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 3 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი | სახელი = მედლინ ლ'ენგლი | სურათი= | ტიტრი = | ჩარჩო =200პქ | ფსევდონიმი = | სრული სახელი = | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი|1918|11|29}} | დაბადების ადგილი = [[ნიუ-იორკი]], [[აშშ]] | გარდაცვალების თარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|2007|09|6|1918|11|29}} | გარდაცვალების ადგილი = ლიჩფილდი, [[კონექტიკუტი]], [[აშშ]] | საქმიანობა = მწერალი | ეროვნება = | პერიოდი = 1945–2007 | ჟანრი = {{hlist | [[ესე]] | [[პოეზია]] | ქრისტიანული პროზა | [[სამეცნიერო ფანტასტიკა]]}} | ენა = | მოქალაქეობა = | alma_mater = სმიტის კოლეჯი | თემატიკა = | მიმდინარეობა = | დებიუტი = | magnum_opus = | მეუღლე = | პარტნიორი = | შვილები = | ნათესავები = | გავლენა მოახდინეს = | გავლენა მოახდინა = | საიტი = | ხელმოწერა = | სქოლიო = }} '''მედლინ ლ’ენგლი''' ({{lang-en|Madeleine L'Engle}}; დ. [[29 ნოემბერი]], [[1918]] გ. — [[6 სექტემბერი]], [[2007]]) — ამერიკელი მწერალი. მისი შემოქმედება მხატვრულ და არამხატვრულ ტექსტებს, პოეზიასა და საყმაწვილო ლიტერატურას მოიცავს. მისი ყველაზე გახმაურებული ნაშრომია რომანი ''„გარღვევა დროში“'', რომელმაც არაერთი ლიტერატურული ჯილდო მოიპოვა. მწერლის შემოქმედება როგორც მის [[ქრისტიანობა|ქრისტიანულ]] რწმენას, ასევე თანამედროვე [[მეცნიერება|მეცნიერების]] მიმართ ძლიერ ინტერესს ასახავს. ==ადრეული ცხოვრება== მედლინ ლ’ენგლი 1918 წლის 29 ნოემბერს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] დაიბადა. მისი დედა პიანისტი, ხოლო მამა მწერალი, კრიტიკოსი და ჟურნალისტი იყო. ლ’ენგლმა პირველი მოთხრობა ხუთი წლისამ დაწერა, ხოლო რვა წლიდან უკვე ჩანაწერების რვეულს აწარმოებდა.<ref name= "Suncatcher">{{cite book |last=Chase |first=Carole F. |title=Suncatcher: A Study of Madeleine L'Engle And Her Writing |publisher=Farrar, Straus & Giroux |year=1972 |pages=30–31 |isbn=1-880913-31-3}}</ref> იგი ნიუ-იორკის კერძო სკოლაში ჩაირიცხა, თუმცა მისი ადრეული ლიტერატურული მცდელობები მის აკადემიურ მოსწრებაზე არ ასახულა. მორცხვ და მოუხერხებელ მედლინს მასწავლებლების ნაწილი გონებასუსტად მიიჩნევდა. ამის გამო გოგონა საკუთარ სამყაროში ჩაიკეტა. იგი ბევრს კითხულობდა და წერდა. ლ’ენგლის მშობლები ხშირად ვერ თამხმდებოდნენ მისი აღზრდის შესახებ, რის გამოც გოგონამ არაერთი სკოლა-ინტერნატი და გუვერნანტი გამოიცვალა.<ref name="Circle">{{cite book |last=L'Engle |first=Madeleine |title=A Circle of Quiet |url=https://archive.org/details/circleofquiet0000leng |publisher=Farrar, Straus & Giroux |year=1972 |isbn=0-374-12374-8}}</ref> ერთი პერიოდი ოჯახი საცხოვრებლად [[შამონი|შამონში]] გადავიდა, თუმცა 1933 წელს ლ’ენგლის ბებიას ჯანმრთელობის პრობლემები შეექმნა, რის შემდეგაც ოჯახი მის სიახლოვეს [[ფლორიდა|ფლორიდაში]], [[ჯექსონვილი|ჯექსონვილში]], დასახლდა. 1936 წელს მედლინის მამა გარდაიცვალა.<ref>{{cite book |last=L'Engle |first=Madeleine |title=The Summer of the Great-Grandmother |url=https://archive.org/details/summerofgreatgra0000unse |publisher=Farrar, Straus, & Giroux |year=1974 |isbn=0-374-27174-7 |pages=[https://archive.org/details/summerofgreatgra0000unse/page/119 119]}}</ref> ==განათლება, ქორწინება და ოჯახი== 1937 წელს ლ’ენგლი სმიტის კოლეჯში ჩაირიცხა. 1941 წელს სწავლის დასრულების შემდეგ იგი ნიუ-იორკში გადავიდა, სადაც პირველი ორი რომანი გამოაქვეყნა. 1942 წელს, როცა [[ანტონ ჩეხოვი]]ს პიესაში ''„ალუბლების ბაღი“'' მონაწილეობდა, მან მსახიობი ჰიუ ფრანკლინი გაიცნო. ლ’ენგლი ფრანკლინზე 1946 წელს დაქორწინდა. წყვილს პირველი ქალიშვილი, ჟოზეფინა, 1947 წელს შეეძინა. 1952 წელს ოჯახი საცხოვრებლად [[კონექტიკუტი|კონექტიკუტის]] შტატის ქალაქ გოშენში, ფერმაში არსებულ სახლში გადავიდა. თავის სარჩენად მათ მაღაზია შეიძინეს და მის მართვას შეუდნენ. პარალელურად ლ’ენგლი წერას აგრძელებდა. 1952 წელს მასა და ფრანკლინს ვაჟი, ბიონი, შეეძინათ.<ref>{{cite book |last=Chase |first=Carole F. |title=Suncatcher: A Study of Madeleine L'Engle And Her Writing |publisher=Farrar, Straus & Giroux |year=1972 |isbn=1-880913-31-3 |pages=72}}</ref> ოთხი წლის შემდეგ წყვილმა გარდაცვლილი მეგობრების დაობლებული შვიდი წლის ქალიშვილი, მარია, იშვილა. ამ პერიოდში ლ’ენგლი ადგილობრივ ტაძარში გუნდის ხელმძღვანელი იყო.<ref name="Chronology">{{cite book |last=Chase |first=Carole F. |title=Suncatcher: A Study of Madeleine L'Engle And Her Writing |publisher=Farrar, Straus & Giroux |year=1972 |pages=169–73 |chapter=A Chronology of Madeleine L'Engle's Life and Books |isbn=1-880913-31-3}}</ref> ==სამწერლო კარიერა== 1960-იან, 1970-იან და 1980-იან წლებში ლ’ენგლმა მრავალი წიგნი დაწერა, მათ შორის ავტობიოგრაფიული მემუარების სერია, რომელიც ოთხი წიგნისგან შედგება. ერთ-ერთი მათგანი, ''„დიდი ბებიის ზაფხული“'' (1974) მწერლის მიერ ხანშიშესული დედის მოვლის გამოცდილებაზე მოგვითხრობს, ხოლო ''„ორნაწილიანი გამოგონება“'' (1988) მემუარია ლ’ენგლის ქორწინების შესახებ, რომელიც მან მეუღლის გარდაცვალების შემდეგ დაწერა. ლ’ენგლმა 1962 წელს საბავშვო რომანისთვის ''„გარღვევა დროში“'' ნიუბერის მედალი მოიპოვა, რის შემდეგაც მწერალი ჟურნალში ''The New York Times Book Review'' საბავშვო წიგნებს განიხილავდა.<ref name="NYTBR">{{cite news|title=How's One to Tell?|last=L'Engle|first=Madeleine|date=May 12, 1963|newspaper=The New York Times|page=BR21}}</ref> ==რელიგიური შეხედულებები== ლ’ენგლი ეპისკოპალისტი იყო და საყოველთაო ხსნის სწამდა. ქრისტიანული უნივერსალიზმის მხარდაჭერის გამო მისი წიგნები ხშირად იკრძალებოდა ქრისტიანულ სკოლებსა და ბიბლიოთეკებში, ასევე მათ გაყიდვაზე უარს ამბობდნენ ქრისტიანული წიგნების მაღაზიები. ამავდროულად, [[სეკულარიზმი|სეკულარული]] კრიტიკოსები ლ’ენგლის წიგნებს ზედმეტი რელიგიურობის გამო აკრიტიკებდნენ.<ref>{{cite web|url=http://books.guardian.co.uk/obituaries/story/0,,2181704,00.html|title=Madeleine L'Engle: Bestselling children's author, renowned for A Wrinkle in Time|last=Eccleshare|first=Julia|date= 2007|newspaper=The Guardian}}</ref> ღვთაებრივი სასჯელის მიმართ ლ’ენგლს ჯორჯ მაკდონალდის მსგავსი შეხედულებები ჰქონდა, რომელმაც მის მხატვრულ შემოქმედებაზე დიდი გავლენა მოახდინა. ამ თემაზე მწერალმა აღნიშნა: „ვფიქრობ, ღმერთს თავისი შვილების მარადიული დასჯა იმაზე მეტად არ სურს, ვიდრე მოსიყვარულე მშობელს. დასჯის მთვარი მიზანი სწავლაა და შესაბამისად, დასჯა სწორედ იმდენ ხანს გრძელდება, რამდენიც გაკვეთილის სასწავლებლადაა საჭირო. გაკვეთილის მიცემა კი ყოველთვის სიყვარულია.“<ref>{{cite book|title=Hell Under Fire: Modern Scholarship Reinvents Eternal Punishment|last1=Morgan|first1=Christopher W|last2=Peterson|first2=Robert A|page=171}}</ref> ==ჯილდოები== 1886 წელს ლ'ენგლმა საყმაწვილო ლიტერატურაში შეტანილი წვლილისთვის მწერალთა ეროვნული საბჭოსგან ჯილდო მიიღო.<ref>{{cite web |title=One Great Read Programs and Events A Wrinkle in Time by Madeline L'Engle |url=http://www.tcpl.lib.in.us/onegreatread |website=www.tcpl.lib.in.us |publisher=Tippecanoe County Public Library}}</ref> 1985 წელს იგი მოწვეული სპიკერი იყო კონგრესის ბიბლიოთეკაში, სადაც ჩაატარა ლექცია სათაურით „გაბედე, იყო შემოქმედებითი“. იმავე წელს ლ’ენგლი მწერალთა გილდიის პრეზიდენტი გახდა, რა თანამდებობაზეც ორი წლის მანძილზე იმყოფებოდა. ცხოვრების მანძილზე ლ’ენგლმა არაერთი უნივერსიტეტის საპატიო ხარისხი მიიღო,<ref>{{cite web |title=A Commencement for the Millennium |url=http://www.haverford.edu/publicrelations/archives/commencement2000.html |accessdate=2021-02-19 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071017003544/http://www.haverford.edu/publicrelations/archives/commencement2000.html |archivedate=2007-10-17 }}</ref> მათ შორის როგორც ლიტერატურის, ასევე თეოლოგიის დოქტორის. 1997 წელს მას [[ფენტეზი|ფენტეზის]] ჟანრში ცხოვრებისეული მიღწევისთვის ფენტეზის მსოფლიო პრემია გადაეცა.<ref>{{Cite web|url=http://worldfantasy.org/awards/awardslist.html|title=Award Winners & Nominees|accessdate=2021-02-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101201074405/http://worldfantasy.org/awards/awardslist.html|archivedate=2010-12-01}}</ref> 1998 წელს „საყმაწვილო ლიტერატურაში შეტანილი მნიშვნელოვანი წვლილისთვის“ ლ’ენგლმა მარგარეტ ედვარდსის სახელობის ჯილდო მიიღო.<ref>{{Cite web|url=http://www.ala.org/yalsa/booklistsawards/bookawards/margaretaedwards/maeprevious/1998awardwinner|title=1998 Margaret A. Edwards Award Winner|accessdate=2021-02-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170324220824/http://www.ala.org/yalsa/booklistsawards/bookawards/margaretaedwards/maeprevious/1998awardwinner|archivedate=2017-03-24}}</ref> 2004 წელს მწერალს ეროვნული ჰუმანიტარული ჯილდო მიენიჭა.<ref name = NEH>[http://www.neh.gov/about/awards/national-humanities-medals/madeleine-lengle "Madeleine L'Engle"]. Awards & Honors: 2004 National Humanities Medalist. National Endowment for the Humanities.</ref> 2011 წელს ლ’ენგლი ნიუ-იორკის მწერალთა დიდების დარბაზში შეიყვანეს.<ref>{{Cite web|url=http://www.empirestatebook.com/hall-of-fame/|title=Hall of Fame|date=2017-05-01|website=Empire State Center for the Book}}</ref> 2012 წლის ჟურნალის School Library Journal გამოკითხვაში ''„გარღვევა დროში“'' საუკეთესო საბავშვო რომანებს შორის მეორე ადგილზე დასახელდა.<ref name = bird>Bird, Elizabeth (2012). [http://blogs.slj.com/afuse8production/2012/06/28/top-100-childrens-novels-2-a-wrinkle-in-time-by-madeleine-lengle/ "Top 100 Children's Novels #2: ''A Wrinkle in Time'' by Madeleine L'Engle"]. A Fuse 8 Production.</ref> 2013 წელს [[მერკური|მერკურის]] ერთ-ერთ [[კრატერი (გეოლოგია)|კრატერს]] ლ’ენგლის სახელი ეწოდა.<ref>{{cite web |title=Newly Named Mercury Craters Honor Hawaiian Guitarist, Beloved Young Adult Author |url=http://solarsystem.nasa.gov/news/display.cfm?News_ID=43085|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150427055713/http://solarsystem.nasa.gov/news/display.cfm?News_ID=43085 |archivedate=2015-04-27 }}</ref> სმიტის კოლეჯში ლ’ენგლის სახელობის სტიპენდია არსებობს.<ref>{{Cite web| last = Smith College Libraries| title = Madeleine L'Engle Travel Research Fellowships|url = https://libraries.smith.edu/special-collections/about/research-fellowships/madeleine-l%E2%80%99engle-travel-research-fellowships}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * {{Official website}} <!-- domain: John Voiklis, see granddaughter Charlotte --> * {{worldcat id|id =lccn-no-93-005384|name=Charles Wadsworth Camp}} * {{worldcat id|id =lccn-n79-076118}} * {{IMDb name|0478291}} * {{isfdb name |2923}} * {{cite web |publisher=Macmillan US|title=Madeleine L'Engle {{!}} Authors {{!}} Macmillan |url=http://us.macmillan.com/author/madeleinelengle}} * {{cite news |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/comment/obituaries/article2523988.ece |title=Obituary |newspaper=The Times |date= 2007}} * {{cite web |title=I Dare You |date=2004 |url=http://www.newsweek.com/2004/05/06/i-dare-you.html |type=interview |newspaper=[[Newsweek]]}} * {{cite web |title=Madeleine L'Engle – WaterBrook & Multnomah |url=http://waterbrookmultnomah.com/authors/16446/madeleine-lengle/ |publisher=Random House }} * {{cite web |title=Madeleine L'Engle {{!}} February 10, 2012 {{!}} Religion & Ethics NewsWeekly {{!}} PBS |url=https://www.pbs.org/wnet/religionandethics/?p=3639 |publisher=PBS |type=interview}} * {{cite web |title=Fantasy and Faith |date= 2007 |url=https://www.firstthings.com/article/2007/11/fantasy-and-faith |newspaper=First Things}} * {{cite web |url=http://archon.wheaton.edu/?p=collections/controlcard&id=4 |title=Madeleine L'Engle Papers, 1918–2006 |publisher=Wheaton College Archives & Special Collections}} * [https://findingaids.smith.edu/repositories/2/resources/1618 Madeleine L'Engle papers]. Smith College. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:დაბადებული 1918]] [[კატეგორია:დაბადებული 29 ნოემბერი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2007]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 6 სექტემბერი]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი ესეისტები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი რომანისტები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი პოეტები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი ქალი მწერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი საბავშვო მწერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ფენტეზი მწერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი მემუარისტები]] [[კატეგორია:ფენტეზისა და სამეცნიერო ფანტასტიკის ჟანრის ქალი მწერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი ესეისტები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი რომანისტები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი პოეტები]] [[კატეგორია:სმიტის კოლეჯის კურსდამთავრებულები]] [[კატეგორია:ამერიკის ეროვნული ჰუმანიტარული მედლის მფლობელები]] [[კატეგორია:ფლორიდელი რომანისტები]] [[კატეგორია:ნიუ-იორკელი მწერლები]] [[კატეგორია:ანგლიკანი პოეტები]] [[კატეგორია:ფენტეზის მსოფლიო პრემიის ლაურეატები]] el5ipqu981erl1nf1fc3mfveora6mlz ლორენ ვაისბერგერი 0 500902 4402706 4250367 2022-08-02T14:54:26Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი | სახელი = ლორენ ვაისბერგერი | სურათი= Lauren Weisberger.jpg | ტიტრი = ვაისბერგერი 2013 წელს | ჩარჩო = | ფსევდონიმი = | სრული სახელი = | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1977|03|28}} | დაბადების ადგილი = სკრანტონი, [[პენსილვანია]], [[აშშ]] | გარდაცვალების თარიღი = | გარდაცვალების ადგილი = | საქმიანობა = | ეროვნება = | პერიოდი = 2003-დღემდე | ჟანრი = პროზა | ენა = | მოქალაქეობა = | alma_mater = [[კორნელის უნივერსიტეტი]] | თემატიკა = | მიმდინარეობა = | დებიუტი = | magnum_opus = | მეუღლე = | პარტნიორი = | შვილები = | ნათესავები = | გავლენა მოახდინეს = | გავლენა მოახდინა = | საიტი = | ხელმოწერა = | სქოლიო = }} '''ლორენ ვაისბერგერი''' (დ. [[28 მარტი]], [[1977]]) — ამერიკელი რომანისტი, ავტორი 2003 წლის ბესტსელერისა ''„ეშმაკს აცვია პრადა“'', რომელშიც ჟურნალში [[ვოგი (ჟურნალი)|ვოგი]] [[ანა ვინტური]]ს პირად თანაშემწედ მუშაობის გამოცდილება ასახა. ქართულ ენაზე ნათარგმნია მისი რომანები: ''„ეშმაკს აცვია პრადა“'' და ''„შურისძიებას აცვია პრადა“''. ==ადრეული ცხოვრება და განათლება== ვაისბერგერი [[პენსილვანია|პენსილვანიის]] შტატის ქალაქ სკრანტონში ებრაულ ოჯახში დაიბადა. 1988 წელს მისი მშობლები განქორწინდნენ, რის შემდეგაც 11 წლის ვაისბერგერი დედასთან და უმცროს დასთან ერთად ქალაქ ალენტაუნში გადავიდა. ვაისბერგერი [[ნიუ იორკი (შტატი)|ნიუ-იორკის]] შტატის ქალაქ ითაკაში [[კორნელის უნივერსიტეტი|კორნელის უნივერსიტეტში]] სწავლობდა, რომელიც 1999 წელს ინგლისურ ლიტერატურაში ბაკალავრის ხარისხით დაამთავრა.<ref name="AEP">{{cite web|title=Alpha Epsilon Phi – Famous Phis|publisher=Alpha Epsilon Phi|url=http://www.aephi.org/story/default.asp?page=famous_phis|accessdate=2021-02-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070929164201/http://www.aephi.org/story/default.asp?page=famous_phis|archivedate=2007-09-29}}</ref> სწავლის დასრულების შემდეგ იმოგზაურა [[ევროპა]]ში, ისრაელში, ეგვიპტეში, [[იორდანია]]ში, [[ტაილანდი|ტაილანდში]], [[ინდოეთი|ინდოეთში]], [[ნეპალი|ნეპალსა]] და [[ჰონგ-კონგი|ჰონგ-კონგში]]. [[აშშ]]-ში დაბრუნებული მანჰეტენზე დასახლდა და ჟურნალში [[ვოგი (ჟურნალი)|ვოგი]] [[ანა ვინტური]]ს პირად თანაშემწედ დაიწყო მუშაობა. ვაისბერგერმა ვინტურთან მუშაობა ათი თვის შემდეგ შეწყვიტა, რის მიზეზადაც დაასახელა, რომ თავს ჟურნალისთვის შეუფერებლად გრძნობდა. ვოგის დატოვების შემდეგ ვაისბერგერი ჟურნალში Departures Magazine დასაქმდა. მალევე მან ვინტურთან მუშაობის გამოცდილების შესახებ რომანის წერა დაიწყო. დასრულებული ნაშრომი ლიტერატურული აგენტებისთვის წარდგენიდან ორ კვირაში გაიყიდა. ==სამწერლო კარიერა== ===ეშმაკს აცვია პრადა=== ვაისბერგერის პირველი რომანი, ''„ეშმაკს აცვია პრადა“'' 2003 წელს გამოქვეყნდა და ექვსი თვის მანძილზე [[The New York Times |The New York Times]]-ის ბესტსელერი იყო. მხატვრული რომანი ვოგში მუშაობის გამოცდილებაზეა დაფუძნებული და მძაფრად აკრიტიკებს მანჰეტენის ელიტას. მასში ავტორმა მკაცრი რეჟიმის სამსახურისა და სოციალური ცხოვრების დაბალანსების სირთულეები ასახა. მიიჩნევა, რომ ანა ვინტური მირანდა პრისტლის პერსონაჟის პროტოტიპია, ხოლო კომპანია ელიას კლარკი კონდე ნასტზე დაფუძნებითაა შექმნილი. ვაისბერგერი და მისი რომანი The New York Times-ის ჟურნალისტმა, ქეით ბეიტსმა, გააკრიტიკა, რომელიც ასევე ვინტურთან მუშაობდა. მან აღნიშნა, რომ ვაისბერგერი და ვინტური მათი პერსონაჟების ზუსტი ასლები არიან და „ანდრეა ისეთივე სნობია, როგორ სნობებს შორისაც თავად მოხვდა.“<ref>[https://www.nytimes.com/2003/04/13/books/anna-dearest.html?pagewanted=print "Anna Dearest"] (Betts's review) Retrieved April 21, 2011.</ref><ref>[http://www.salon.com/life/feature/2003/04/24/weisberger "When personal assistants attack!"]{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} (Interview with Weisberg discussing Betts's piece) აღდგენილია 21 აპრილი, 2001.</ref> 2006 წელს რომანის [[ეშმაკი ატარებს პრადას (ფილმი)|კინოადაპტაცია]] გამოვიდა, რომელშიც მთავარ როლებს [[მერილ სტრიპი]] და [[ენ ჰეთეუეი]] ასრულებენ.<ref>{{IMDb title|0458352|ეშმაკს აცვია პრადა}}</ref> ფილმში ვაისბერგერი კამეოს სახით, როგორც მირანდას შვილების ძიძა, გამოჩნდა. 2013 წელს რომანის მომდევნო ნაწილი ''„შურისძიებას აცვია პრადა: ეშმაკი ბრუნდება“'' გამოქვეყნდა. ===''ჰარი უინსტონის დევნა''=== 2008 წელს ვაისბერგერის რომანი ''„ჰარი უინსტონის დევნა“'' გამოქვეყნდა, რომელმაც კრიტიკოსთა მკაცრი კრიტიკა დაიმსახურა. ჟურნალმა [[Entertainment Weekly]]-მა რომანი 2008 წლის ყველაზე ცუდ წიგნებს შორის პირველ ადგილზე დაასახელა.<ref>{{cite web |url=http://www.ew.com/ew/article/0,,20247613_5,00.html |title=Books: 5 worst of 2008 |work=ew.com |accessdate=2021-02-20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121013004407/http://www.ew.com/ew/article/0,,20247613_5,00.html |archivedate=2012-10-13 }}</ref> ===''უკანასკნელი ღამე შატო მარმონში''=== 2010 წელს ვაისბერგერის მომდევნო რომანი ''„უკანასკნელი ღამე შატო მარმონში“'' გამოქვეყნდა, რომელიც The New York Times-ის ბესტსელერების სიაში მეცხრე ადგილზე მოხვდა.<ref name="charts">(2010). [https://www.nytimes.com/best-sellers-books/2010-09-05/hardcover-fiction/list.html?date=2010-09-05&category=hardcover-fiction&pagewanted=print Best Sellers:Hardcover Fiction], ''The New York Times''</ref> ===მოთხრობები=== ვაისბერგერის მოთხრობა ''„ბამბუკის აღიარებები“'' შეტანილია ანთოლოგიაში ''ამერიკელი გოგონები ქალაქის შესახებ''.<ref>{{Cite web|url=https://www.curledup.com/agaboutt.htm|title=American Girls About Town}}</ref> მოთხრობა ნიუ-იორკელ [[ბექპეკინგი|ბექპეკერზე]] მოგვითხრობს, რომელიც მსოფლიოს გარშემო მოგზაურობს და სახლში დაბრუნებული საკუთარ სასიყვარულო ცხოვრებას სრულიად ახლებურად აღიქვამს.<ref>{{Cite web|url=https://www.fictiondb.com/title/the-bamboo-confessions~lauren-weisberger~146200.htm|title=The Bamboo Confessions — Lauren Weisberger}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.laurenweisberger.com/ ლორენ ვაისბერგერის ოფიციალური საიტი] * [https://web.archive.org/web/20070929103328/http://www.barnesandnoble.com/writers/writerdetails.asp?z=y&cid=1419739#top Lauren Weisberger interview at BarnesandNoble.com] * [http://www.somethingjewish.co.uk/articles/680_devil_woman_intervie.htm Interview with Lauren Weisberger in ''SomethingJewish''] * [https://web.archive.org/web/20051215231325/http://www.universitychic.com/node/266 Interview with Lauren Weisberger in ''UChic''] * [https://web.archive.org/web/20070311020112/http://www.canada.com/topics/entertainment/books/story.html?id=84d73bab-5548-4b42-b63d-6d445f0a14a2&k=68398 Interview with Lauren Weisberger at Canada.com] * [https://web.archive.org/web/20070823052150/http://www.womenspost.ca/Lauren_Weisberger_Deal_with_the_devil.asp Profile of Lauren Weisberger in Canada's ''Women's Post''] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ვაისბერგერი, ლორენ}} [[კატეგორია:დაბადებული 1977]] [[კატეგორია:დაბადებული 28 მარტი]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის ამერიკელი რომანისტები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი რომანისტები]] [[კატეგორია:კორნელის უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები]] [[კატეგორია:პენსილვანიელი რომანისტები]] 9bbq15gbaxn3b2c1becls6o4ikcvhpm ლუიზა ბურჟუა 0 501440 4402718 4298373 2022-08-02T15:07:34Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მხატვარი | ფონი = | სახელი = ლუიზა ბურჟუა | სურათი = | სურათის ზომა = 250პქ | სათაური = | სრული სახელი = ლუიზა ჟოზეფინ ბურჟუა | მშობსახელი = | დაბ. თარიღი = {{დაბადების თარიღი|1911|12|25|df=yes}} | დაბ. ადგილი = [[პარიზი]], [[საფრანგეთი]] | გარდაცვალების თარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|2010|5|31|1911|12|25|df=yes}} | გარდაცვალების ადგილი = [[მანჰეტენი]], [[ნიუ-იორკი]], [[აშშ]] | ეროვნება = | სფერო = ქანდაკება, არტ-ინსტალაცია, ფერწერა, გრავიურა | მომზადება = | მიმდინარეობა = [[მოდერნიზმი]], [[სიურრეალიზმი]], ფემინისტური ხელოვნება | ცნობილი ნამუშევრები = | პარტნიორები = | მასზე გავლენა მოახდინა = | მან გავლენა მოახდინა = | ჯილდოები = | საიტი = | ხელმოწერა = }} '''ლუიზა ბურჟუა''' ({{lang-fr|Louise Bourgeois}}; დ. [[25 დეკემბერი]], [[1911]] — გ. [[31 მაისი]], [[2010]]) — ფრანგი-ამერიკელი ხელოვანი. ცნობილია ქანდაკებებითა და არტ-ინსტალაციებით, თუმცა ასევე ფერმწერი და გრავიურისტი იყო. ხელოვნების სფეროში ხანგრძლივი მოღვაწეობის მანძილზე ბურჟუამ მრავალი თემა შეისწავლა, ოჯახიდან, სექსუალობიდან და სხეულიდან დაწყებული, სიკვდილითა და ქვეცნობიერით დამთავრებული.<ref>{{Cite book|title=50 women artists you should know|last=Christiane.|first=Weidemann|date=2008|publisher=Prestel|others=Larass, Petra., Klier, Melanie, 1970-|isbn=978-3-7913-3956-6|location=Munich|oclc=195744889|url-access=registration|url=https://archive.org/details/50womenartistsyo0000weid}}</ref> ბურჟუა ფორმალურად არც ერთ [[ხელოვნების მიმდინარეობა]]სთან არაა აპელირებული. მისი ნამუშევრები, რომლებიც [[აბსტრაქტული ექსპრესიონიზმი|აბსტრაქტული ექსპრესიონისტების]] ნამუშევრებთან ერთად გამოიფინება, ასევე ახლოსაა [[სიურრეალიზმი|სიურრეალიზმთან]] და ფემინისტურ ხელოვნებასთან. ==ბიოგრაფია== ===ადრეული ცხოვრება და განათლება=== [[File:Domestic Incidents by Louise Bourgeois Tate Modern Turbine Hall 2006.jpg|thumb|ბურჟუას სკულპტურა სერიიდან ''შინაური შემთხვევები'' ლონდონის [[ტეიტ მოდერნი (ლონდონი)|ტეიტ მოდერნის]] მუზეუმის ტურბინის ჰოლში, 2006 წელი]] ლუიზა ბურჟუა 1911 წლის 25 დეკემბერს [[პარიზი|პარიზში]], ჟოზეფინ ფორიოსა და ლუი ბურჟუას ოჯახში დაიბადა. იგი მშობლებისთვის მეორე შვილი იყო. მას უმცროსი ძმა და უფროსი და ჰყავდა.<ref name="answers biography">{{cite journal | url = https://www.newyorker.com/archive/2002/02/04/020204craw_artworld | title = The Spider's Web | journal = The New Yorker }}</ref> ბურჟუას მშობლები გალერეას ფლობდნენ, რომელშიც ძირითადად [[ანტიკური ხანა|ანტიკური ხანის]] [[გობელენი|გობელენები]] გამოიფინებოდა. ლუიზას დაბადებიდან რამდენიმე წლის შემდეგ მისი ოჯახი პარიზიდან შუაზი-ლე-რუაში გადავიდა, სადაც გობელენების სარესტავრაციო სახელოსნო მოაწყვეს. 1930 წელს ბურჟუა [[სორბონის უნივერსიტეტი|სორბონის უნივერსიტეტში]] ჩაირიცხა, სადაც მათემატიკასა და გეომეტრიას სწავლობდა.<ref name="Louise Bourgeois obituary">{{cite news | url = https://www.theguardian.com/artanddesign/2010/may/31/louise-bourgeois-obituary-art | title = Louise Bourgeois obituary | author = McNay, Michael | work = [[The Guardian]] | date = 2010 | location=London}}</ref><ref name="nytimes louise bourgeois, influential sculptor, dies at 98 p. 2">{{Cite news | title = Louise Bourgeois, Influential Sculptor, Dies at 98 | author = Cotter, Holland | url = https://www.nytimes.com/2010/06/01/arts/design/01bourgeois.html?pagewanted=2&ref=obituaries | work = The New York Times | page = 2 | date = 2010}}</ref> 1932 წელს დედამისი გარდაიცვალა, რამაც უბიძგა, რომ მათემატიკისთვის თავი მიენებებინა და ხელოვნების სწავლა დაეწყო. ხელოვნების ერთ-ერთ გაკვეთილზე ბურჟუას ნამუშევრები ფერნარდ ლეჟერმა იხილა, რომელმაც მას უთხრა, რომ არა მხატვარი, არამედ მოქანდაკე იყო.<ref name="Louise Bourgeois obituary"/> ამ პერიოდში ბურჟუამ [[ლუვრის მუზეუმი|ლუვრის მუზეუმში]] ექსკურსიამძღოლად დაიწყო მუშაობა.<ref>Greenberg, J (2003) ''Runaway Girl: The Artist Louise Bourgeois''. Harry N. Abrams, Inc p. 30. {{ISBN|978-0-8109-4237-0}}</ref> ბურჟუამ სორბონის უნივერსიტეტში სწავლა 1935 წელს დაასრულა. იგი პარიზში ხელოვნებას ჯერ [[ნატიფი ხელოვნების სკოლა (პარიზი)|ნატიფი ხელოვნების სკოლაში]], შემდეგ კი ლუვრის სკოლაში სწავლობდა, ხოლო 1932 წლის შემდეგ მონპარნასისა და მონტმარტრის დამოუკიდებელ აკადემიებში იღებდა განათლებას. ბურჟუა, რომელიც პირველადი გამოცდილების მიღებისკენ ისწრაფვოდა, ხშირად სტუმრობდა პარიზის სახელოსნოებს და ხელოვანებისგან სხვადასხვა ტექნიკურ ხერხებს სწავლობდა, ასევე ეხმარებოდა მათ გამოფენების ჩატარებაში.<ref name="Cybermuse"/> 1937 წელს ბურჟუა ამერიკელ რობერტ გოლდუოთერზე დაქორწინდა, რომელიც ხელოვნების ისტორიის მასწავლებელი იყო. მათ ორი შვილი შეეძინათ, ხოლო ერთი იშვილეს. გოლდუოთერი 1973 წელს გარდაიცვალა.<ref name="Louise Bourgeois obituary"/> ბურჟუა [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] მეუღლესთან ერთად 1938 წელს დასახლდა. მან განათლების მიღება ნიუ-იორკის ხელოვნების სტუდენტთა ლიგაში განაგრძო, სადაც ფერწერას, ქანდაკებასა და გრავიურას სწავლობდა.<ref name="nytimes louise bourgeois, influential sculptor, dies at 98 p. 2"/> ===შემოქმედებითი მოღვაწეობა=== ბურჟუასთვის 1940-იანი წლები უცხო ქვეყანაში გადასვლის თანხმლებ სირთულეებსა და ნიუ-იორკის საგამოფენო სამყაროში მოხვედრისთვის ბრძოლას უკავშირდებოდა. ამ პერიოდში იგი ნამუშევრებს ხის მასალის უსარგებლო ნარჩენებისგან კვეთდა. ხის ნაკლოვანებებს საღებავით ფარავდა, შემდეგ კი ლურსმნების საშუალებით სკულპტურაზე ჩაღრმავებებსა და ნაკაწრებს ქმნიდა, რაც ემოციური ფონის შექმნას ემსახურებოდა. ერთ-ერთი ასეთი ნამუშევარია ''მძინარე ფიგურა'', რომლის შესახებაც თავად ბურჟუამ აღნიშნა, რომ სკულპტურა „საომარი ფიგურაა, რომელიც დაუცველობის გრძნობის გამო ვერ ბედავს რეალობისთვის თვალის გასწორებას.“<ref>{{Cite web|url=https://www.moma.org/collection/works/80752|title=Louise Bourgeois — Sleeping Figure}}</ref> ზოგადად, ბურჟუას შემოქმედება მისი წარსულის პრობლემებს უკავშირდება, რის გამოც იგი ხელოვნებას თერაპიულ პროცესად მიიჩნევდა. ბავშვობის წლების დროებითი კათარზისი და მამის მხრიდან განცდილი ძალადობა ხელოვანისთვის შთაგონების წყარო იყო. 1945 წელს ბურჟუამ პირველი სოლო გამოფენა ჩაატარა.<ref name="fiches.lexpress.fr">{{cite web|url=http://fiches.lexpress.fr/personnalite/louise-bourgeois_268971/biographie|title=Actualité Culture - Musique, Cinéma, Télé, Art, Livre|website=LExpress.fr}}</ref> 1951 წელს, როცა მისი მამა გარდაიცვალა, იგი აშშ-ის მოქალაქე გახდა.<ref>{{Cite book|title=Louise Bourgeois|last=Bernadac|first=Marie-Laure|publisher=Flammarion|year=1996|isbn=2-08-013600-3|location=Paris-New York|pages=174}}</ref> 1954 წელს ბურჟუა ამერიკელ აბსტრაქტულ ხელოვანთა დაჯგუფებას შეუერთდა. ამ პერიოდში იგი [[ვილემ დე კუნინგი|ვილემ დე კუნინგს]], [[ჯექსონ პოლოკი|ჯექსონ პოლოკსა]] და მარკ როთკოს დაუმეგობრდა.<ref name="Cybermuse">{{cite web |title = Biography – Louise Bourgeois |work = Cybermuse |url = http://cybermuse.gallery.ca/cybermuse/docs/bio_artistid640_e.jsp |accessdate = 2021-02-23 |archiveurl = https://archive.is/20070816054731/http://cybermuse.gallery.ca/cybermuse/docs/bio_artistid640_e.jsp |archivedate = 2007-08-16 }}</ref> როგორც აბსტრაქტულ ხელოვანთა დაჯგუფების წევრმა, ბურჟუამ სამუშაო მასალა შეიცვალა და [[მარმარილო]]ს, [[თაბაშირი|თაბაშირისა]] და [[ბრინჯაო|ბრინჯაოს]] სკულპტურების გამოკვეთა დაიწყო. თავისი ნამუშევრების საშუალებით იგი სხვადასხვა გრძნობებს, მათ შორის შიშს, დაუცველობასა და კონტროლის დაკარგვას იკვლევდა. ცხოვრებაში არსებული პრობლემები მოქანდაკეს საკუთარი გამოცდილების უნიკალურ ხელოვნების ფორმად გარდაქმნაში ეხმარებოდა. 1958 წელს ბურჟუა მეუღლესთან ერთად [[მანჰეტენი|მანჰეტენში]], [[ჩელსი (მანჰეტენი)|ჩელსის]] უბანში გადავიდა, სადაც მთელი დარჩენილი ცხოვრება გაატარა.<ref name="Louise Bourgeois obituary" /> მიუხედავად იმისა, რომ ბურჟუა საკუთარი შემოქმედების [[ფემინიზმი|ფემინისტურობის]] იდეას უარყოფდა, მისი ნამუშევრები ფემინურ თემატიკაზე იყო. მისი ფერწერული თუ სკულპტურული სერიები, როგორებიცაა ''Femme Maison'' (ქართ. ''დიასახლისი'') (1946-1947), ''Torso self-portrait'' (ქართ. ''ტორსის ავტოპორტრეტი'') (1963-1964), ''Arch of Hysteria'' (ქართ. ''ისტერიის რკალი'') (1993), ქალის სხეულს ასახავენ. 1960-იანი წლების დასასრულს ბურჟუა [[სექსუალობა|სექსუალობით]] დაინტერესდა და თავის ნამუშევრებში ქალსა და მამაკაცს შორის ურთიერთობას, აგრეთვე რთული ბავშვობის ემოციურ ზეგავლენას იკვლევდა. მისი სექსუალური თემატიკის სკულპტურებს შორისაა ''Janus Fleuri'' (1968), რომელიც გამოხატავს, რომ მოქანდაკე არ უშინდება ქალური ფორმების ახლებური გზით წარმოჩენას.<ref>{{cite journal|last1=Larratt-Smith|first1=Phillip|title=Louise Bourgeois: The Return of the Repressed|journal=Art Tattler|date={{ndash}} 2011|url=http://arttattler.com/archivebourgeois.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20150314021422/http://arttattler.com/archivebourgeois.html|archive-date=14 March 2015|accessdate=11 მარტი 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150314021422/http://arttattler.com/archivebourgeois.html|archivedate=14 მარტი 2015}}</ref> ბურჟუამ თავისი შემოქმედების გენდერულობის თემატიკაზე დაწერა: „ჩემი ნამუშევრები პრეგენდერული პრობლემების ასახვას ემსახურება, მაგალითად, ასეთია ეჭვიანობა, რომელიც არც მამაკაცური თვისებაა და არც ქალური.“<ref>{{cite journal|title=Louise Bourgeois Passes Away {{ndash}} RIP|journal=Pop Cultured|date=31 May 2010|url=http://popcultured.livejournal.com/60251.html?thread=1786971}}</ref> ფემინისტური მოძრაობის ზრდასთან ერთად, ბურჟუას შემოქმედებამ ფართო გამოხმაურება ჰპოვა. მიუხედავად მისი განცხადებისა, 1976 წელს ''Femme Maison'' ლიუსი ლიპარდის წიგნის ''ცენტრიდან: ფემინისტური ესეები ქალთა ხელოვნებაზე'' გარეკანზე დაიბეჭდა და ფემინისტური ხელოვნების მოძრაობის საკულტო ნამუშევარი გახდა.<ref name="auto">{{Cite book|title=Louise Bourgeois : an unfolding portrait : prints, books, and the creative process|last=Deborah|first=Wye|others=Lowry, Glenn D.,, Gorovoy, Jerry,, Harlan, Felix,, Shiff, Ben,, Kang, Sewon,, Bourgeois, Louise, 1911-2010|isbn=978-1-63345-041-7|location=New York, New York|oclc=973157279|year = 2017}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://hammockmagazine.ge/post/kalis-roli-tanamedrove-khelovnebashi/133?fbclid=IwAR3VtdPJmNXKVdSo9ddnmyjMenRb-V_WTFkQHSTMwo3kDKJoZHTwHhZ1jRM ქალის როლი თანამედროვე ხელოვნებაში] *[http://www.moma.org/collection/artist.php?artist_id=710 Louise Bourgeois] თანამედროვე ხელოვნების მუზუმის ონლაინ კოლექცია *''[http://www.moma.org/bourgeoisprints Louise Bourgeois: The Complete Prints & Books]'' თანამედროვე ხელოვნების მუზუმი *[https://web.archive.org/web/20160304211233/http://www.hauserwirth.com/artists/1/louise-bourgeois/biography/ Louise Bourgeois] Hauser & Wirth *[https://www.theguardian.com/artanddesign/2007/oct/14/art4 'My art is a form of restoration'], ინტერვიუ ''The Observer''-თან, 2007 *[https://web.archive.org/web/20160107070006/http://www.qma.org.qa/index.php/en/news/news-archive/346-qatar-museums-authority-unveils-new-spider-sculpture-at-qatar-national-convention-center Louise Bourgeois] კატარის ეროვნული კონგრესის ცენტრი *[http://vernissage.tv/blog/2011/09/06/louise-bourgeois-a-linfini-exhibition-at-fondation-beyeler/ Louise Bourgeois: À L’Infini. Exhibition at Fondation Beyeler] * [https://web.archive.org/web/20160208202136/http://www.gallery.ca/en/see/webcam.php Webcam of the sculpture "Maman" outside of the National Gallery of Canada, Ottawa] * [http://www.fundaciotapies.org/site/spip.php?rubrique129 Louise Bourgeois] Fundació Antoni Tàpies *[https://www.schinkelpavillon.de/exhibition/the-empty-house/ Louise Bourgeois] ბერლინის შინკელის პავილიონი ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:დაბადებული 1911]] [[კატეგორია:დაბადებული 25 დეკემბერი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2010]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 31 მაისი]] [[კატეგორია:ფრანგი მოქანდაკეები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის მოქანდაკეები]] [[კატეგორია:ამერიკელი მოქანდაკეები]] [[კატეგორია:საპატიო ლეგიონის ორდენის კავალერები]] [[კატეგორია:ამერიკის ხელოვნებისა და ლიტერატურის აკადემიის წევრები]] [[კატეგორია:ხელოვნებისა და მეცნიერების ამერიკული აკადემიის წევრები]] pns1djqcvz4d5r7qfh6kmjyvfgpiewa ლუსი ჰეილი 0 502722 4402725 4303017 2022-08-02T15:16:56Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 2 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სიგანე = | სახელი = ლუსი ჰეილი | ფოტო = Lucy Hale 2012.jpg | ფოტოს სიგანე = |წარწერა = ჰეილი [[2012]] წელს | ალტ = | მშობლსახელი = | ენის კოდი = | დაბსახელი = კარენ ლიუსილ ჰეილი | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1989|6|14}} | დაბადგილი = [[მემფისი (ტენესი)]], აშშ | მოინათლა = | გაუჩინარების თარიღი = | გაუჩინარების ადგილი = | გაუჩინარების სტატუსი = | გარდთარიღი = | გარდადგილი = | გარდაცვალების მიზეზი = | სხეულის პოვნის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილის კოორდინატები = | ძეგლები = | რეზიდენცია = | სხვა სახელები = | ეროვნება = [[ამერიკელი]] | მოქალაქეობა = {{დროშა|აშშ}} | ეთნიკური წარმომავლობა = | ქვეშევრდომობა = | განათლება = | ალმა-მატერი = | მოღვაწეობა = | საქმიანობა = მსახიობი, მომღერალი | აქტიურობის წლები = [[2003]]-დღემდე | დამსაქმებელი = | ორგანიზაცია = | ხელფასი = | ქონება = | ცნობილია როგორც = | ცნობილი ნაშრომები = | სიმაღლე = | წონა = | წოდება = | წლები = | წინამორბედი = | მემკვიდრე = | პარტია = | მოძრაობა = | ოპონენტები = | რელიგია = | წაყენებული ბრალდება = | განაჩენი = | დანაშაულებრივი სტატუსი = | მეუღლეები = | პარტნიორები = | შვილები = | მამა = | დედა = | ნათესავები = | ჯილდოები = | მოსახმობი სიგნალი = | სუფთა მოგება = | სახელი1 = | მოდული1 = | სახელი2 = | მოდული2 = | სახელი3 = | მოდული3 = | სახელი4 = | მოდული4 = | სახელი5 = | მოდული5 = | სახელი6 = | მოდული6 = | სახელი7 = | მოდული7 = | საიტი = {{URL|http://www.lucyhale.com/}} | ხელმოწერა = | ხელმოწერის ზომა = | ხელმოწერა ალტ = | შენიშვნები = }} '''კარენ ლუსილ ჰეილი'''({{lang-en|Karen lucille Hale}}; დ. [[14 ივნისი]], [[1989]]) — [[ამერიკელი]] მსახიობი, მომღერალი და სატელევიზიო პიროვნება,<ref>{{Cite news|last=Richmond|first=Ray|date=September 23, 2007|title=Bionic Woman|work=[[The Hollywood Reporter]]|agency=[[Associated Press]]|url=https://www.hollywoodreporter.com/review/bionic-woman-158986|access-date=June 30, 2015}}</ref> რომელიც პირველად გახდა ცნობილი ბექა სომერსის როლით სერიალში ''Bionic Woman'' ([[2007]]) და როუზ ბეიკერის როლით, სერიალში ''პრივილიგებული'' ([[2008]]–[[2009]]). შემდეგ მან წარმატება მიაღწია არია მონტგომერის როლით, [[Freeform]]-ის სერიალში [[პატარა საყვარელი მატყუარები]] ([[2010]]–[[2017]]). მან ასევე ითამაშა სტელა ებოტის როლი ტელესერიალში, ''ცხოვრების განაჩენი''([[2018]]) და ტიტულოვანი პერსონაჟი ტელესერიალში, ''ქეტი კინი'' ([[2020]]). ჰეილი გადაღებულია ისეთ ფილმებში, როგორიცაა: ''ჯინსის შარვალი-თილისმა'' ([[2008]]), ''ქალთა ომი''([[2009]]), ''კონკიას ისტორია: ერთხელ სიმღერაში'' და ''კივილი 4'' (ორივე [[2011]]), ''სიმართლე ან გაბედე'' და ''ძმაკაცი'' (ორივე [[2018]]), და ''ფანტასტიკის კუნძული''([[2020]]). მსახიობობის გარდა ჰეილის მუსიკაშიც უმოღვაწია. [[2003]] წელს იგი პირველად გახდა ცნობილი, როგორც რეალითი შოუს ''American Juniors-ის ერთ-ერთი გამარჯვებული.'' [[2012]] წელს [[Hollywood Records |Hollywood Records]]-თან თანამშრომლობით დაიწყო სოლო სამომღერლო კარიერა. [[2014]] წელს პირველად გამოსცა სტუდიო ალბომი, სახელწოდებით: ''Road Between'' (2014). ==ადრეული ცხოვრება== ცნობილი ამერიკელი მსახიობი ლუსი ჰეილი დაიბადა 1989 წლის 14 ივნისს, [[მემფისი (ტენესი)|მემფისში, ტენესის შტატში]], ჯული ნაითისა და პრესტონ ჰეილის ოჯახში. <ref name="NBC">[http://www.nbc.com/Bionic_Woman/bios/lucy.shtml Lucy Hale]. NBC. Retrieved November 11, 2008.</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.commercialappeal.com/lifestyle/memphis-connection-pretty-little-liars-star-will|title=Memphis Connection: "Pretty Little Liars" star will release CD Tuesday - The Commercial Appeal|date=August 5, 2014|accessdate=თებერვალი 28, 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140805123104/http://www.commercialappeal.com/lifestyle/memphis-connection-pretty-little-liars-star-will|archivedate=აგვისტო 5, 2014}}</ref> მას ერთ-ერთი დიდი ბებიის სახელი დაარქვეს. დედა რეგისტრირებული მედდაა. <ref name="USATODAY">{{Cite news|last=Mansfield|first=Brian|date=January 5, 2014|title=On the Verge: Actress Lucy Hale goes country|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/music/2014/01/05/lucy-hale-pretty-little-liars-country-music-on-the-verge/4252567/|url-status=live|archive-url=https://www.webcitation.org/6MPeocLIW?url=http://www.usatoday.com/story/life/music/2014/01/05/lucy-hale-pretty-little-liars-country-music-on-the-verge/4252567/|archive-date=January 6, 2014|quote=...whose full name is Karen Lucille Hale}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFMansfield2014">Mansfield, Brian (January 5, 2014). [https://www.usatoday.com/story/life/music/2014/01/05/lucy-hale-pretty-little-liars-country-music-on-the-verge/4252567/ "On the Verge: Actress Lucy Hale goes country"]. ''USA Today''. from the original on January 6, 2014. <q>...whose full name is Karen Lucille Hale</q></cite></ref> მას ჰყავს უფროსი და, მეგი, <ref>{{Cite web|title=Savvy — Issue 11 : Cover Story|url=http://mydigimag.rrd.com/display_article.php?id=463783|accessdate=2021-02-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140108122540/http://mydigimag.rrd.com/display_article.php?id=463783|archivedate=2014-01-08}}</ref> ნახევარდა, კირბი, <ref>{{Cite web|title=Lucy Hale Shows Off Short Hair, Makes Late Night Debut|url=http://prettylittleliars.alloyentertainment.com/lucy-hale-hair-short-seth-meyers-107151/#4}}</ref> და ნახევარძმა ვესი.<ref>{{Cite web|title=Lucy Hale|url=http://thecelebritybio.com/lucy-hale/}}</ref> . ბავშვობაში ის მსახიობისა და სიმღერის გაკვეთილებს გადიოდა. [[2012]] წლის აგვისტოში ჰეილს კვებითი დარღვევა აღმოაჩნდა. <ref>{{Cite web|title='Pretty Little Liars' Lucy Hale: 'I used to go days without eating'|url=http://www.digitalspy.co.uk/showbiz/news/a398013/pretty-little-liars-lucy-hale-i-used-to-go-days-without-eating.html|date=August 7, 2012}}</ref> ==სამსახიობო კარიერა== [[2003]] წელს ჰეილი პირველად გამოჩნდა ტელევიზიაში, როგორც [[Fox Broadcasting Company|Fox- ის]] რეალითი შოუს ''American Juniors-'' ის კონკურსანტი. [[2003]] წლის [[30 ივლისი|30 ივლისს]], ჰეილი მეოთხე ადგილზე გავიდა და ამავე სახელწოდების ჯგუფის შემადგენლობაში შედიოდა ტოპ 5 ფინალისტთან ერთად, ჯგუფი დაიშალა [[2005]] წელს, მას შემდეგ რაც, მათმა ალბომმა წარმატება ვერ მოიპოვა.<ref>[{{Allmusic|class=album|id=r667573|pure_url=yes}} American Juniors]. Allmusic. Retrieved November 11, 2008.</ref> ჰეილი 15 წლის ასაკში გადავიდა [[ლოს-ანჯელესი|ლოს-ანჯელესში]], იმ იმედით, რომ მიიღებდა სამსახიობო გარიგებას. <ref>{{Cite web|title=Pretty Little Liars Secrets: A Q&A with Lucy Hale|url=http://www.collegemagazine.com/editorial/2683/Pretty-Little-Liars-Preview-A-QA-with-Lucy-Hale|date=May 30, 2012|accessdate=თებერვალი 28, 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140516042536/http://www.collegemagazine.com/editorial/2683/Pretty-Little-Liars-Preview-A-QA-with-Lucy-Hale|archivedate=მაისი 16, 2014}}</ref> <ref>{{Cite web|title=‘Pretty Little Liars’ Star Lucy Hale Shares Details About Upcoming Country Album [VIDEO]|url=http://popcrush.com/pretty-little-liars-star-lucy-hale-country-album-video/|date=October 28, 2013}}</ref> ცოტა ხნის შემდეგ მან მიიღო უმნიშვნელო როლი, ფილმში ''დრეიკი & ჯოში'' <ref>{{Cite web|title=Girl Talk: Lucy Hale|url=http://www.teenvogue.com/entertainment/cover-stars/2010-12/lucy-hale-teen-vogue-february-2011|date=December 2012}}</ref> . სტუმრების როლები ჰქონდა ისეთ შოუებში, როგორიცაა ''Ned's Declassified School Survival Guide'', ''OC'' და ''[[როგორ შევხვდი დედათქვენს]]'' . ამ პერიოდში გამოჩნდა [[Disney Channel|დისნეის არხის]] შოუს, ''[[ჯადოქრები უეივერლი პლეისიდან|Wizards of Waverly Place-]]'' ის ორ ეპიზოდში. [[2007]] წელს ჰეილი გამოჩნდა [[National Broadcasting Company|NBC]]-ს ხანმოკლე სერიალში ''Bionic Woman''. ჰეილი ამ მინისერიალში ასრულებს ბეკა სომერსის, ტიტულოვანი პერსონაჟის ხაიმე სომერსის უმცროსი დის როლს. პერსონაჟს თავდაპირველად [[მეი უიტმანი]] ანსახიერებდა დაუმუშავებელ საპილოტე ეპიზოდში, რის შემდეგაც უიტმენმა სერიალი დატოვა. <ref>{{Cite web|url=https://www.tvguide.com/news/bionic-sis-gets-11566/|title=Bionic Sis Gets New Face/Ears, More Casting News|date=July 17, 2007}}</ref> [[ფაილი:Lucy_Hale_in_2018.jpg|მინი|341x341პქ| ჰეილი [[2018]] წელს]] [[2008]] წლის აგვისტოში ჰეილის დებიუტი შედგა დიდ ეკრანზე, ფილმში ''ჯინსის შარვალი-თილისმა,'' რომელშიც მსახიობმა განასახიერა ეფე კალიგარისი, პერსონაჟი ლენა კალიგარისის უმცროს და (ასრულებს ალექსის ბლედელი).<ref name="BuddyTV">{{Cite web|title=Exclusive Interview: Lucy Hale of 'Bionic Woman'|url=http://www.buddytv.com/articles/bionic-woman/exclusive-interview-lucy-hale-11523.aspx|work=[[BuddyTV]]|access-date=January 8, 2014|date=September 26, 2007}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFScarpa2007">Scarpa, Gina (September 26, 2007). [http://www.buddytv.com/articles/bionic-woman/exclusive-interview-lucy-hale-11523.aspx "Exclusive Interview: Lucy Hale of 'Bionic Woman<span class="cs1-kern-right">'</span>"]. ''[[BuddyTV]]''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">January 8,</span> 2014</span>.</cite></ref> შემდეგ ჰეილი გამოჩნდა [[The CW]]-ს სერიალში ''პრივილეგირებული,'' ამ სერიალში მან ითამაშა როუზ ბეიკერის როლი, მასთან ერთად სერიალში მონაწილეობას იღებდნენ: [[ეშლი ნიუბროუ]] და [[ჯოანა გარსია]].<ref>{{Cite web|title='Privileged': The kids are all white, and kind of shallow, too|url=http://usatoday30.usatoday.com/life/television/reviews/2008-09-08-privileged_N.htm|work=[[USA Today]]|access-date=November 11, 2008|date=September 9, 2008}}</ref> მოგვიანებით, მან მონაწილეობა მიიღო ცხოვრებისეულ სატელევიზიო ფილმში ''ქალთა ომები''. <ref>{{Cite web|title=TV: Sorority Wars, the Definitive Lucy Hale Interview|url=http://www.goshtv.net/?p=192|work=Gosh!TV|access-date=January 8, 2014|date=October 17, 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303234553/http://www.goshtv.net/?p=192|archivedate=მარტი 3, 2016}}</ref> [[2009]] წლის ოქტომბერში ჰეილიმ მიიღო არია მონტგომერის როლი ამერიკულ სერიალში, ''[[პატარა საყვარელი მატყუარები (სერიალი)|პატარა საყვარელი მატყუარები]]'', სერიალი გადაღებულია სარა შეპარდის ამავე სახელწოდების წიგნის სერიის მიხედვით. <ref>{{Cite web|url=https://www.webcitation.org/5n6DlpTyM?url=http://www.hollywoodreporter.com/hr/content_display/news/e3i7d72e67f57c98169ba0d1ff67dbb4492|title=ABC Family nears 'Little Liars' pickup|work=[[The Hollywood Reporter]]|access-date=July 25, 2018|date=October 19, 2009}}{{Dead link|date=დეკემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> სატელევიზიო სერიალმა შვიდი სეზონი გასტანა. გადაღებები მიმდინარეობდა [[2010]] წლიდან [[2017]] წლამდე, ჰეილის თამაშმა კრიტიკოსების მოწონება დაიმსახურა, და გარდა ამისა, აღნიშნული როლისთვის, მიიღო მრავალი ჯილდო და ნომინაცია. [[2010]] წლის იანვარში, მომღერალი ფიბი ნიკოლსის როლი მოირგო, სერიალში ''დანაშაულის ადგილი:მაიამი''-ს ეპიზოდში "Show Stopper". [[2011]] წელს, ჰეილის ეპიზოდური, შერის როლი ჰქონდა ფილმში, ''კივილი 4''. მოგვიანებით, იგი მსახიობ კეიტი გიბსის როლს ასრულებს ''კონკიას ამბავი: ერთხელ სიმღერაში''. ჰეილმა უმასპინძლა [[MTV]]-ს ''პანკის, ერთ-ერთ ეპიზოდს,'' რომელიც [[2012]] წლის [[26 აპრილი|26 აპრილს]] გავიდა ეთერში. <ref>{{Cite web|title=Ian Harding Gets Pranked by Lucy Hale on Punk'd: "I'm So Glad I Didn't Cry!" (VIDEO)|url=http://www.wetpaint.com/pretty-little-liars/articles/ian-harding-gets-pranked-by-lucy-hale-on-punkd-im-so-glad-i-didnt-cry-video|work=[[Wetpaint]]|access-date=April 29, 2012|date=April 27, 2012}}</ref> იმავე წელს ჰეილიმ გაახმოვანა პერსონაჟი, ტინკერ ბელის დის, პერინკალი [[The Walt Disney Company|დისნეის]] ანიმაციურ ფილმში ''"ფრთების საიდუმლო"'' . <ref>{{Cite web|url=http://www.shineon-media.com/2012/10/15/debby-ryan-and-lucy-hale-discover-the-secret-of-the-wings-video/|title=Debby Ryan and Lucy Hale Discover the "Secret of the Wings" (Video)|work=Shine on Media|date=October 15, 2012|access-date=August 3, 2018}}</ref> 2013 წლის 11 ივნისს ჰეილია გამოაცხადა, რომ ის არის სილამაზის ბრენდის Mark Girl- ის ახალი ელჩი. <ref>{{Cite tweet|date=June 11, 2013|title=Excited to share with you all that I'm @markgirl's official new #Beauty Brand Ambassador}}</ref> ჰეილი მასპინძლობდა სატელევიზიო ღონისძიებების შოუებს, მათ შორის არის: Teen Choice Awards ([[დარენ კრისი|დარენ კრისთან]] ერთად [[2013]] წელს და [[დევიდ დობრიკი |დევიდ დობრიკთან]] ერთად [[2019]] წელს <ref>{{Cite web|url=https://deadline.com/2019/07/lucy-hale-to-host-teen-choice-2019-youtuber-to-co-host-performers-set-1202656529/|title=Lucy Hale To Host Teen Choice 2019; YouTuber David Dobrik To Co-Host & Performers Set|work=[[Deadline Hollywood]]|date=July 29, 2019|access-date=July 29, 2019}}</ref> ) და [[2014]] წლის MTV Video Music Awards პრე-შოუ სვეი კელოუსთან ერთად.. <ref>{{Cite web|title=Pretty Little Liars’ Star Lucy Hale to Host VMA Red Carpet Pre-Show|url=https://www.thewrap.com/pretty-little-liars-star-lucy-hale-to-host-vma-red-carpet-pre-show/|work=[[TheWrap]]|access-date=October 9, 2018}}</ref> ჰეილი კორესპონდენტად მუშაობდა [[ახალი ორლეანი|ახალ ორლეანში]]. [[2018]] წელს ჰეილიამმიიღო მონაწილეობა The CW-ს კომედიურ-დრამატულ სერიალში ''ცხოვრებისეული განაჩენი,'' სერიალში მონაწილეობას იღებდა სტელა ებოტის როლით, რომელიც აღმოაჩენს, რომ მისი კიბო განიკურნება. სერიალი გაგრძელდა მხოლოდ ერთ სეზონს. იმავე წელს ლუსიმ ითამაშა სამ ფილმში: ''სიმართლე ან გაბედე'', ''ძმაკაცი'' და ''ერთფეროვანი''. [[2019]] წლის [[11 მარტი|11 მარტს]] ჰეილი მთავარ როლს თამაშობდ ''კეტი კინ'' ში, როლს ასრულებს [[Archie Comics |Archie Comics]]-ის ამავე სახელწოდების პერსონაჟის მიხედვით . [[2020]] წელს მსახიობმა ითამაშა მელანი კოულის როლი ზებუნებრივ საშინელებათა ფილმში ''ფანტასტიკის კუნძული''. ჰეილი გამოჩნდება მომავალ ფილმებში: ''Borrego'' და ''სიძულვილის თამაში'', სადაც მასთან ერთად ითამაშებს ოსტინ სტოუელი. ==მუსიკა== ჰეილიმ მუსიკა აღწერა, როგორც მისი „პირველი სიყვარული“. მისი ადრეული მუსიკალური გავლენა იყო [[შანია ტვენი]] და [[ფეიტ ჰილი]], მაგრამ რამაც გამოიწვია მისი ინტერესი მუსიკალური კარიერის დაწყებაში, იყო [[ბრიტნი სპირსი]]. მან ჩაწერა საუნდტრეკი ფილმისთვის, ''კონკიას ისტორია:ერთხელ სიმღერაში''. რამდენჯერმე გამოჩნდა არტისტების, [[ფოი ვანსი|ფოი ვანსის]], [[ჯექსონ ჰარისი|ჯექსონ ჰარისის]] მუსიკალურ ვიდეო-რგოლებში. [[2012]] წლის ივნისში, ჰეილიმ გამოაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა სარეკორდო გარიგებას Hollywood Records– თან. <ref>{{Cite web|title='Pretty Little Liars' star Lucy Hale lands record deal with Hollywood Records|url=http://blog.zap2it.com/pop2it/2012/06/pretty-little-liars-star-lucy-hale-lands-record-deal-with-hollywood-records.html|date=June 12, 2012|accessdate=თებერვალი 28, 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120615203307/http://blog.zap2it.com/pop2it/2012/06/pretty-little-liars-star-lucy-hale-lands-record-deal-with-hollywood-records.html|archivedate=ივნისი 15, 2012}}</ref> 2014 წლის 18 თებერვალს გამოცხადდა პირველი სტუდიო ალბომის ''Road Between-ის შესახებ. ალბომი'' გამოვიდა 2014 წლის 3 ივნისს. <ref>{{Cite web|url=http://news.radio.com/2014/02/18/lucy-hales-debut-album-road-between-will-drop-june-3/|title=Lucy Hale’s Debut Album, ‘Road Between,’ Will Drop June 3 « Radio.com|accessdate=2021-02-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140224051554/http://news.radio.com/2014/02/18/lucy-hales-debut-album-road-between-will-drop-june-3/|archivedate=2014-02-24}}</ref> 2015 წელს ჰეილიმ ითანამშრომლა Rascal Flatts- თან, შეასრულა ''Let It Go''-ს ქავერი [[დისნეი|დისნეის]] ანიმაციური ფილმისთვის, ''[[გაყინული (2013 წლის ფილმი)|გაყინული]]''.<ref>{{Cite web|url=https://www.prnewswire.com/news-releases/verve-records--walt-disney-records-announce-tracklisting-for-compilation-album-we-love-disney-due-october-30th-300128875.html|title=Verve Records & Walt Disney Records Announce Tracklisting For Compilation Album We Love Disney, Due October 30th|date=August 14, 2015}}</ref> მოგვიანებით, ლუსიმ ჩაწერა ორი სიმღერა "Mistletoe" და "You're Here" საშობაო ალბომში ''A Hollywood Christmas'', რომელიც გამოვიდა [[2017]] წლის [[8 დეკემბერი|8 დეკემბერს]]. <ref>{{Cite web|url=https://itunes.apple.com/ca/album/a-hollywood-christmas/1319610769|title=A Hollywood Christmas}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} ==გარე ბმულები== * {{Imdb სახელი|1423955}} {{DEFAULTSORT:ჰეილი, ლუსი}} [[კატეგორია:Jive Records-ის შემსრულებლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ტელემსახიობი ქალები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი კინომსახიობები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი პოპ-მომღერლები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის ამერიკელი მომღერლები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის ამერიკელი ქალი მსახიობები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1989]] 38ceeyso7cbf4mpfx5zxsto4c3apk2v მელისა მაკ-კართი 0 504118 4402770 4393445 2022-08-02T17:48:52Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 2 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სიგანე = | სახელი = მელისა მაკარტი | ფოტო = Melissa McCarthy in 2018 (cropped).jpg | ფოტოს სიგანე = |წარწერა = მაკარტი [[2018]] წელს | ალტ = | მშობლსახელი = | ენის კოდი = | დაბსახელი = მელისა ენ მაკარტი | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1970|8|26}} | დაბადგილი = [[ილინოისი]], აშშ | მოინათლა = | გაუჩინარების თარიღი = | გაუჩინარების ადგილი = | გაუჩინარების სტატუსი = | გარდთარიღი = | გარდადგილი = | გარდაცვალების მიზეზი = | სხეულის პოვნის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილის კოორდინატები = | ძეგლები = | რეზიდენცია = | სხვა სახელები = | ეროვნება = [[ამერიკელი]] | მოქალაქეობა = {{დროშა|აშშ}} | ეთნიკური წარმომავლობა = | ქვეშევრდომობა = | განათლება = | ალმა-მატერი = | მოღვაწეობა = | საქმიანობა = მსახიობი, კომიკოსი, მწერალი, პროდიუსერი, დიზაინერი | აქტიურობის წლები = [[1997]]-დღემდე | დამსაქმებელი = | ორგანიზაცია = | ხელფასი = | ქონება = | ცნობილია როგორც = | ცნობილი ნაშრომები = | სიმაღლე = | წონა = | წოდება = | წლები = | წინამორბედი = | მემკვიდრე = | პარტია = | მოძრაობა = | ოპონენტები = | რელიგია = | წაყენებული ბრალდება = | განაჩენი = | დანაშაულებრივი სტატუსი = | მეუღლეები = {{ქორწინება|[[ბენ ფალკონი]]|October 8, 2005}} | პარტნიორები = | შვილები = 2 | მამა = | დედა = | ნათესავები = | ჯილდოები = | მოსახმობი სიგნალი = | სუფთა მოგება = | სახელი1 = | მოდული1 = | სახელი2 = | მოდული2 = | სახელი3 = | მოდული3 = | სახელი4 = | მოდული4 = | სახელი5 = | მოდული5 = | სახელი6 = | მოდული6 = | სახელი7 = | მოდული7 = | საიტი = | ხელმოწერა = | ხელმოწერის ზომა = | ხელმოწერა ალტ = | შენიშვნები = }} '''მელისა ენ მაკარტი''' ({{lang-en|Melissa McCarthy}}; დ. [[26 აგვისტო]], [[1970]]) <ref>{{Cite news|last=Rahman|first=Ray|date=August 23, 2013|title=Monitor|work=Entertainment Weekly|url=https://www.ew.com/article/2013/08/23/monitor-august-30-2013|access-date=April 5, 2016}}</ref> — [[ამერიკელი]] მსახიობი, კომიკოსი, მწერალი, პროდიუსერი და მოდის დიზაინერი. იგი მრავალი ჯილდოს მფლობელია, მათ შორის არის ორი პრაიმტაიმ ემი ჯილდო და როგორც ოსკარის ორი ნომინაცია, ასევე ორი ორი ოქროს გლობუს. მაკარტი ჟურნალ ''[[ტაიმი (ჟურნალი)|Time]]''- მა დაასახელა, როგორც [[2016]] წლის 100 ყველაზე გავლენიანი ადამიანიდან ერთ–ერთი, გარდა ამისა, იგი მრავალჯერ გამოირჩეოდა ყველაზე მაღალანაზღაურებადი მსახიობების წლიური რეიტინგში. <ref name="forbes2015">{{Cite web|url=http://www.etonline.com/news/170344_jennifer_lawrence_scarlett_johansson_melissa_mccarthy_top_world_highest_paid_actresses_list/|title=Jennifer Lawrence, Scarlett Johansson, Melissa McCarthy Top World's Highest Paid Actresses List|work=Entertainment Tonight|access-date=August 20, 2015}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/natalierobehmed/2016/08/23/the-worlds-highest-paid-actresses-2016-jennifer-lawrence-banks-46-million-payday-ahead-of-melissa-mccarthy/|title=The World's Highest-Paid Actresses 2016: Jennifer Lawrence Banks $46 Million Payday Ahead Of Melissa McCarthy|work=Forbes|access-date=September 6, 2016}}</ref> <ref>{{Cite news|date=April 19, 2016|title=Melissa McCarthy|work=Time|url=http://time.com/4299845/melissa-mccarthy-2016-time-100/|access-date=April 5, 2019}}</ref> 2020 წელს გაზეთ ''[[ნიუ-იორკ ტაიმზი (გაზეთი)|New York Times–]]<nowiki/>ში'' 21-ე საუკუნის დიდებულ 25 მსახიობს შორის, მელისა #22 ადგილზე გავიდა. <ref>{{Cite news|last=Dargis|first=Manohla|last2=Scott|first2=A.O.|date=25 November 2020|title=The 25 greatest actors of the 21st century (so far)|publisher=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/interactive/2020/movies/greatest-actors-actresses.html|access-date=7 December 2020}}</ref> მაკარტიმ ტელევიზიასა და კინოში გამოჩენა [[1990-იანები|1990-იანი]] წლების ბოლოს დაიწყო და პირველად მოიპოვა აღიარება სუკი სენტ ჯეიმსის როლით სატელევიზიო სერიალში ''გილმორის გოგოები'' ([[2000]]–[[2007]]). მან დენას როლი მოირგო [[The American Broadcasting Company|ABC]]-ს სიტკომის ''სამანტა ვინ?''-ში. ([[2007]]–[[2009]]) მანამდე ითამაშა, მოლი ფლინის როლი, [[CBS|CBS]]-ს სიტკომში ''მაიკი და მოლი'' ([[2010]]–[[2016]]), რისთვისაც მან მიიღო [[პრაიმტაიმ ემის ჯილდო]] კომედიურ სერიალში გამოჩენილი მთავარი როლის შესრულებლისთვის. მაკარტიმ მრავალჯერ მიიღო მონაწილეობა შოუში, ''[[შაბათ ღამეს პირდაპირ ეთერში]]'', რომლისთვისაც იგი დაჯილდოვდა პრაიმტაიმ ემი ჯილდოთი, კომედიურ სერიალში გამოჩენილი სტუმრის მსახიობი ქალის კატეგორიაში. მან კრიტიკოსების დიდი მოწონება მოიპოვა [[2011]] წლის ამერიკულ ფილმში, <nowiki>''მეჯვარეებში''</nowiki> შესრულებული როლისთვის, აღნიშნული როლით მან მიიღო ნომინაცია [[ოსკარი საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის მეორეხარისხოვან როლში|ოსკარზე საუკეთესო მეორეხარისხოვანი ქალისთვის]]. გარდა ამისა, გადაღებულია რამდენიმე კომერციულად წარმატებულ კომედიურ ფილმებში, მათ შორის არის: ''ქურდის იდენტიფიკაცია'' ([[2013]]), ''პოლიციელები ქვედაბოლოებში'' (2013), ''ტემი'' ([[2014]]), ''წმინდა ვინსენტი'' ([[2014]]), ''სამმაგი აგენტი'' ([[2015]]) და ''ბოსი'' ([[2016]]). წარუმატებელი კომედიების მოკლე სერიების შემდეგ, მაკარტიმ განასახიერა ლი ისრაელი ბიოგრაფიულ ფილმში, ''შეგიძლიათ ოდესმე მაპატიოთ?'' ([[2018]]), აღნიშნული როლისთვის მან მოიპოვა [[ოსკარი საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის]]. მაკარტი და მისი მეუღლე [[ბენ ფალკონი |ბენ ფალკონი]] არიან დამფუძნებლები საპროდიუსერო კომპანიის, <nowiki>''On the Day Productions'', რომლის ფარგლებშიც თანამშრომლობდნენ რამდენიმე კომედიურ ფილმზე. 2015 წელს მან შექმნა საკუთარი ტანსაცმლის ხაზი პლუს ზომის ქალბატონებისთვის, სახელად ''Melissa McCarthy Seven7''</nowiki> და მიიღო კინემატოგრაფიული ვარსკვლავი [[ჰოლივუდის დიდების ხეივანი|ჰოლივუდის დიდების ხეივანში]]. <ref>{{Cite news|title=Pharrell, Pitbull Getting Stars on Walk of Fame|work=Rolling Stone|url=https://www.rollingstone.com/culture/news/will-ferrell-pharrell-pitbull-among-2015-walk-of-fame-honorees-20140620|access-date=July 28, 2017}}</ref> <ref>{{Cite news|date=December 21, 2016|title=Real Girls React to Melissa McCarthy's Denim Line|language=en-US|work=PEOPLE.com|url=http://people.com/style/melissa-mccarthy-denim-line-reviews/|access-date=July 28, 2017}}</ref> == ადრეული ცხოვრება == ცნობილი ამერიკელი მსახიობი, კომიკოსი, მწერალი და პროდიუსერი მელისა მაკარტი დაიბადა 1970 წლის 26 აგვისტროს, [[პლეინფილდი|პლეინფილდში]], [[ილინოისის შტატი|ილინოისის შტატში]], სანდრასა და მაიკლ მაკარტის ოჯახში. <ref>[http://www.people.com/people/archive/article/0,,20472991,00.html "Melissa Mccarthy: Her Moment to Shine"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111230141227/http://www.people.com/people/archive/article/0,,20472991,00.html |date=2011-12-30 }} March 21, 2011, ''People''</ref> <ref>[http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=HN&p_theme=hn&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0F6EE8FE466990AB&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM "Bob Newhart just can't stand still"] September 19, 2002, ''Herald News''</ref> ის მსახიობისა და მოდელის ჯენი მაკარტისა და პროფესიონალი კალათბურთელის ჯოან მაკარტის ბიძაშვილია. <ref name="auto">[https://www.hollywoodreporter.com/news/melissa-mccarthy-mike-molly-bridesmaids-240899 "Melissa McCarthy Is Having Her Moment"] September 28, 2011, ''The Hollywood Reporter''</ref> მაკარტი დიდ [[რომის კათოლიკური ეკლესია|კათოლიკურ]] ოჯახში დაიბადა და ოჯახთან ერთად ფერმაში გაიზარდა. მისი მამა [[ირლანდიელები|ირლანდიელი]] წარმოშობისაა, დედა კი [[ინგლისელები|ინგლისელი]], [[გერმანელები|გერმანელი]] და ირლანდიელი წარმოშობისა. <ref>{{Cite web|url=http://www.megansmolenyak.com/5-things-didnt-know-melissa-mccarthys-family-tree/|title=5 Things You Didn't Know about Melissa McCarthy's Family Tree » Megan Smolenyak|date=July 14, 2016}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.biography.com/people/melissa-mccarthy-20871661#early-life|title=Bio.}}</ref> <ref>[http://www.lifescript.com/Life/Timeout/Entertainment/Mike_and_Mollys_Melissa_McCarthy_Finds_Super-Sized_Success.aspx "'Mike and Molly's' Melissa McCarthy Finds Super-Sized Success"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120122141511/http://www.lifescript.com/diet-fitness/articles/m/mike_and_mollys_melissa_mccarthy_finds_super-sized_success.aspx |date=2012-01-22 }} March 22, 2011, LifeScript.com</ref> ზოგიერთი მისი წინაპარი იყო [[კორკის საგრაფო|კორკის საგრაფოდან]]. <ref>{{Cite web|url=http://irishamerica.com/2013/05/melissa-mccarthy-the-scene-stealer-goes-center-stage/|title=Melissa McCarthy: The Scene Stealer Goes Center Stage|date=May 24, 2013}}</ref> მან დაამთავრა ილინოისში, ჯოლიეტში მდებარე „წმინდა ფრენსის აკადემია“ (ახლანდელი ჯოლიეტის კათოლიკური აკადემია). მისი კარიერა დაიწყო [[ლოს-ანჯელესი|ლოს-ანჯელესში]], მოგვიანებით კი გაგრძელდა [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]]. <ref>{{Cite web|url=http://www.biography.com/people/melissa-mccarthy-20871661#!|title=Melissa McCarthy Biography}}</ref> მაკარტი არის „The Groundlings“-ის კურსდამთავრებული, <nowiki>''</nowiki>The Groundlings<nowiki>''</nowiki> არის იმპროვიზაციული და ესკიზური კომედიური დასი, [[ლოს-ანჯელესი|ლოს-ანჯელესში, კალიფორნია]]<nowiki/>ში. <ref>{{Cite web|url=http://groundlings.com/performers/performer-details.aspx?performerID=214|title=Melissa McCarthy}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.huffpost.com/entry/melissa-mccarthy-drag-queen_n_589b3f96e4b0c1284f29a87b|title=Melissa McCarthy: I Used to Perform as a Drag queen|date=February 8, 2017}}</ref> == პირადი ცხოვრება == [[2005]] წლის [[8 ოქტომბერი|8 ოქტომბერს]] მელისა მაკარტი დაქორწინდა მსახიობზე და <nowiki>''</nowiki>The Grounlings<nowiki>''</nowiki>-ის კურსდამთავრებულზე, ბენ ფალკონზე. <ref>{{Cite web|url=http://www.gilmorenews.com/2005/10/22/melissa-mccarthy-gets-married/|author=Arieanna|title=Melissa McCarthy gets married!!|publisher=Gilmore News|date=October 22, 2005|access-date=July 30, 2011}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.groundlings.com/performers/performer-details.aspx?performerID=122|title=Ben Falcone|access-date=July 30, 2011}}</ref> წყვილს ორი ქალიშვილი ჰყავს, ვივიანი და ჯორჯეტი. <ref>{{Cite web|url=https://www.usmagazine.com/celebrity-moms/news/melissa-mccarthys-daughters-have-more-confidence-than-she-did/|author=Cardoza|date=February 4, 2019|access-date=July 31, 2019|publisher=[[US Weekly]]|title=Melissa McCarthy Admits Her Preteen Daughters Have More Confidence Than She Did Pushing 30}}</ref> მაკარტის ორსულობა ვივიანზე დაიწერა ''Gilmore Girls''-ის ბოლო სეზონში. ვივიანმა და ჯორჯეტმა მონაწილეობა მიიღეს [[2016]] წლის ფილმში ''ბოსი.'' მისი მეუღლე, ფალკონი ხშირად ჩნდება მაკარტის ფილმებსა და სერიალებში, მათ შორისაა ფილმები: <nowiki>''</nowiki>გილმორის გოგოების<nowiki>''</nowiki> მესამე სეზონის ეპიზოდი, <nowiki>''</nowiki>ცხრანი<nowiki>''</nowiki>, <nowiki>''</nowiki>მეჯვარეები<nowiki>''</nowiki>, <nowiki>''</nowiki>პოლიციელები ქვედაბოლოებში<nowiki>''</nowiki>, <nowiki>''</nowiki>ტემი<nowiki>''</nowiki>, <nowiki>''</nowiki>ქურდის იდენტიფიკაცია<nowiki>''</nowiki>, <nowiki>''</nowiki>სამმაგი აგენტი<nowiki>''</nowiki>, <nowiki>''</nowiki>ბოსი<nowiki>''</nowiki>, <nowiki>''</nowiki>წვეულების სული<nowiki>''</nowiki>, <nowiki>''</nowiki>ბედნიერი პერიოდის მკვლელობები<nowiki>''</nowiki>, და <nowiki>''</nowiki>''შეგიძლიათ ოდესმე მაპატიოთ?<nowiki>''</nowiki>. სერიალის <nowiki>''</nowiki>მაიკი და მოლის<nowiki>''</nowiki> დაარსების შემდეგ, მაკარტიმ სულ 75 ფუნტი (35 კილოგრამი) დაიკლო. იგი წონის დაკლების მიზეზებად ასახელებს: მაღალ [[პროტეინები|პროტეინებს]], რეგულარულ ვარჯიშს და <nowiki>''</nowiki>ძალიან მოსაწყენ ცხოვრებას<nowiki>''</nowiki>, რომელიც საღამოს 8-ის ნახევარზე დაძინებას გულისხმობს.<ref>{{Cite web|url=http://hollywoodlife.com/2016/04/06/melissa-mccarthy-secrets-weight-loss-diet-75-pounds/|title=Melissa McCarthy: The Secret Behind Her Incredible 75lb Weight Loss Revealed|last=Wilson|first=Samantha|publisher=Hollywood Life|date=April 6, 2016|access-date=May 23, 2016}}</ref> [[2013]] წელს მაკარტიმ მეუღლესთან ბენ ფალკონთან ერთად დააარსა საპროდიუსერო კომპანია <nowiki>''On the Day Productions''</nowiki>. <ref name="fnp">{{Cite web|url=https://variety.com/2014/film/news/melissa-mccarthy-ben-falcone-5-new-projects-1201245084/|title=Melissa McCarthy and Ben Falcone Preview 5 New Film Projects|work=Variety|access-date=November 20, 2014}}</ref> ფილმი <nowiki>''ტემი''</nowiki> კომპანიის პირველი პროექტი იყო, და მისმა ღირებულებამ 20 მილიონი აშშ დოლარი შეადგინა. <ref>{{Cite web|url=https://online.wsj.com/articles/melissa-mccarthy-is-hollywoods-unlikely-leading-lady-1403820340|title=Melissa McCarthy Is Hollywood's Unlikely Leading Lady|work=The Wall Street Journal|access-date=November 20, 2014}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category|Melissa McCarthy}} * {{IMDb name|0565250}} * {{amg name|id=302725|name=Melissa McCarthy}} * [http://www.emmys.com/celebrities/melissa-mccarthy Melissa McCarthy at Emmys.com] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:მაკარტი, მელისა}} [[კატეგორია:დაბადებული 26 აგვისტო]] [[კატეგორია:დაბადებული 1970]] [[კატეგორია:ილინოისელი მწერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი სცენარისტები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი კომიკოსები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი გამხმოვანებლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ტელემსახიობი ქალები]] [[კატეგორია:ამერიკელი კინოპროდიუსერები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალი კინომსახიობები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის ამერიკელი კომიკოსები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი კომიკოსები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის ამერიკელი ქალი მსახიობები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი ქალი მსახიობები]] pzixkcd5r29r953d7n9kky5kl87ldgu მედიცინა აზერბაიჯანში 0 506244 4402768 4198805 2022-08-02T17:41:52Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 2 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''მედიცინა აზერბაიჯანში'''—ემსახურება [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანის რესპუბლიკის]] მოქალაქეების ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის დაცვას.  მოსახლეობისათვის სამედიცინო დახმარების გაწევის რეფორმები და ჯანმრთელობის სისტემის მიმართულება წარმოადგენს ეკონომიკური და სოციალური ინფრასტრუქტურის განვითარების გლობალური სტრატეგიული პროგრამის ნაწილს. ეს პროგრამა ემყარება პრინციპებს საერო დემოკრატიული საზოგადოების მშენებლობისა  საბაზრო ეკონომიკასთან. სტატიაში დეტალურადაა აღწერილი [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანის]] ტერიტორიაზე მედიცინის განვითარების ისტორია უძველესი დროიდან დღემდე.<ref>Ахмедова Вафа Шамиль гызы, диссертант Азербайджанского государственного университета строительства и архитектуры. (16 February 2009). "Археологические материалы в азербайджанской народной медицине". jurnal.org. Archived from [http://www.jurnal.org/articles/2009/hist3.html the original] on 16 April 2012.</ref> == ადრეული ისტორია == [[ფაილი:Dzika róża owoce.jpg|მინი|[[ასკილი|ასკილის ნაყოფი]]-რომლის ჩაის აზერბაიჯანში გაციების დროს მიირთმევდნენ]] [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანში]] მედიცინის ისტორიას ღრმა ფესვები აქვს. მრავალი დაავადების წინააღმდეგ საბრძოლველად ძველ მცხოვრებლებს ჯადოქრობის სჯეროდათ. ამას მოწმობს  აზიხის გამოქვაბულში მოხატული ნიშნები, რომლებიც [[ქვის ხანა|ქვის ხანას]] განეკუთვნება.<ref>Dr. Nigar Efendiyeva, medical historian at the Academy of Sciences. (Winter 1995). [https://www.webcitation.org/66xwoppEe?url=http://azer.com/aiweb/categories/magaz "Medicine in Azerbaijan. A Brief Historical Overview"]. azer.com. Archived from [[the original]] on 2012-04-16.</ref> ადრეული მოსახლეობა იყენებდა სამკურნალო მცენარეებსა და ბალახებს დაავადებების განკურნების მიზნით. მათ მიერ მიღებული გამოცდილება თაობიდან თაობას გადაეცემოდა, რამაც სათავე დაუდო ხალხურ მედიცინის განვითარებას. დამწერლობის გამოჩენასთან ერთად დაიწყო ხალხური მედიცინის  ზეპირი და წერილობითი განშტოებების გაყოფა. [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანის]] მდიდარმა [[ფლორა|ფლორამ]] უძველესი დროიდან მიიპყრო ექიმებისა და მეცნიერების ყურადღება. მრავალ სამკურნალო მცენარეს იყენებდნენ პროფილაქტიკისა და მკურნალობისთვის. გამოიყენბოდა  თესლი, ფესვები, ყვავილები, ფოთლები. ქალები  აკვირდებოდნენ ხილის, [[ბოსტნეული კულტურები|ბოსტნეულისა]] და სამკურნალო [[ჩაისებრნი|ჩაის]] გავლენას ორგანიზმზე  ხველაზე, სისხლდენებზე, ტკივილზე, დიარეასა და სხვა დაავადებებზე. ამასთან, ადრეული ხელნაწერიდან ირკვევა, რომ სამკურნალოდ არა მხოლოდ მცენარეები გამოიყენებოდა. იმ დროის მკურნალები ასევე იცნობდნენ ქირურგიას, ჰქონდათ გარკვეული გამოცდილება ადამიანის სხეულის სხვადასხვა ადგილას სიმსივნის, მოტეხილობების მკურნალობის პრიმიტიული მეთოდების შესახებ. მაგალითად, აგდამის რაიონის სოფელ აფეტლის მახლობლად მდებარე ქალაქ ჩალაგანთეპში არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ი. ნარიმანოვმა იპოვა ადამიანის თავის ქალა,  (მიეკუთვნება ძვ. წელთაღრიცხვით  IV ათასწლეულს ([[ენეოლითის ხანა|ენეოლითი]])) რომელსაც, ტრეპანაციის კვალი ჰქონდა. 1971 წელს [[დაშქესანის რაიონი|დაშქესანის რაიონის]] სოფელ ხაჩბულაგში არქეოლოგმა ჰ. კესემენელმა აღმოაჩინა თავის ქალა (მიეკუთვნება ბრინჯაოს ხანის ბოლოს და რკინის ხანის დასაწყისს), რომელზეც ასევე ჩატარდა [[ტრეპანაცია|ტრეპანაციის]] ოპერაცია. რ. გასიმოვმა, რომელმაც შეისწავლა თავის ქალა, აღნიშნა, რომ ”ხელოვნური [[ტრეპანაცია]] ჩატარდა პარიეტალური ძვლის შეერთებაზე შუბლის ძვალთან”. 1958 წელს [[მუღანის ვაკე|მუღანის ველზე]], სოფელ კარატეპში, არქეოლოგიური გათხრების დროს, აღმოაჩინეს ძვ. წ.აღ-ით     V-I სს. დოქები  დამწვარი ტაგანისებრთა მცენარეებით რომლებსაც, როგორც სპეციალისტები ამბობენ, მაშინდელი მაცხოვრებლები იყენებდნენ მედიკამენტად [[რევმატიზმი|რევმატიზმის,]] სიცხის სამკურნალოდ და გარკვეული დაავადებების პროფილაქტიკისთვის.<ref>Фарид Алекперли, доктор исторических наук. (2006). {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220623080753/http://www.alakbarli.aamh.az/index.files |date=2022-06-23 }}. alakbarli.aamh.az (Веб-страница Фарида Алекперли). Archived from [http://www.alakbarli.aamh.az/index.files/6.htm the original] on 2012-04-16.</ref> ასევე ცნობილი იყო არომათერაპიის მეთოდები. ითვლებოდა, რომ [[კომში|კომშის]] სუნი აძლიერებს სხეულის ენერგიას. [[ლიმონი|ლიმონს]] იყენებდნენ ნერვული სისტემის დასარეგულირებლად, [[ვაშლი|ვაშლს]] კი [[ტვინი|ტვინის]] სტიმულირებისთვის. ძველად აქტიური კულტურული გაცვლა ხდებოდა [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანისა]] და [[შუამდინარეთი|მესოპოტამიის]] მცხოვრებლებს შორის. მაგალითად, შუმერიდან შემოჰქონდათ სეზამის ზეთი და [[ზაფრანა]]. [[მიდია|მიდიური]]  სახელმწიფოს ფორმირების პერიოდის მედიცინა, რომელიც მოიცავს აზერბაიჯანის ტერიტორიას, შეიძლება შეფასდეს ისეთი ისტორიული ძეგლით, როგორიცაა [[ავესტური დამწერლობა|ავესტა]], სადაც ნათქვამია რომ "ექიმს აქვს სამი იარაღი: სიტყვა, ბალახები და დანა". ექიმი, რომელიც კურნავდა  სიტყვით და შთაგონებით, იმ დროისთვის საუკეთესოდ ითვლებოდა.<ref>Фарид Алекперли, доктор исторических наук. (2006). [https://www.webcitation.org/66xwqovhA?url=http://www.alakbarli.aamh.az/index.file "История медицины в Азербайджане"]. Веб-страница Фарида Алекперли. Archived from [http://www.alakbarli.aamh.az/index.files/13.htm the original]on 2012-04-16.</ref><ref>''Авеста. Священная книга зороастрийского учения''. Tehran. 1967. p. 47.</ref> == მედიცინის განვითარება შუა საუკუნეებში == [[ფაილი:Page from Tİbbi Nebivi by Muhammad Bargushadi.jpg|მინი|მუჰამედ ბერგუშადი-"ტიბი ნაბივის" სათაურის გვერდი - პირველი ცნობილი წიგნი მედიცინის შესახებ, რომელიც წარმოდგენილია აზერბაიჯანულ ენაზე.]] ამ პერიოდში მოხდა [[მედიცინა|მედიცინის]] სწრაფი განვითარება, რასაც არქეოლოგიური აღმოჩენებიც ადასტურებს. შემახაში გათხრების დროს აღმოაჩინეს სხვადასხვა მინის ჭურჭელი, რომელიც განკუთვნილი იყო მედიკამენტების წარმოებისა და შენახვისათვის, რასაც ალქიმიკოსები იყენებდნენ როგორც ხალხურ მედიცინაში, ასევე ფარმაკოლოგიაში. ეს დასკვნები ადასტურებს, რომ შუა საუკუნეებში აზერბაიჯანის მოსახლეობა დაკავებული იყო ფარმაცევტული საქმიანობით.<ref>Communication and Information Sector's news service. (13 June 2006). [https://www.webcitation.org/66xwt5jYs?url=http://portal.unesco.org/ci/en/ev.php-URL "Conference on traditional medicine and pharmacy in medieval manuscripts in Baku opened"]. UNESCO. Archived from [http://portal.unesco.org/ci/en/ev.php-URL_ID=22322&URL_DO=DO_TOPIC& the original] on 2012-04-16.</ref> VIII საუკუნეში [[არაბები|არაბებმა]] დაიპყრეს [[შირვანი]], რომლის მოსახლეობის ძირითად ნაწილს [[ალბანელები (მრავალმნიშვნელოვანი)|ალბანელები]] და [[ირანელი ხალხები|ირანელები]] შეადგენდნენ. კულტურათა ერთიანი სახალიფოს გავლენის წყალობით, განვითარდა მეცნიერებაც და კულტურაც. გაჩნდა უნივერსიტეტები, ობსერვატორიები, ბიბლიოთეკები, [[მეჩეთი|მეჩეთები]] და საავადმყოფოები. [[ისლამი|ისლამური]] პერიოდის განმავლობაში დაიწყო სამედიცინო მეცნიერების აღმასვლა. ამ დროს [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანის]] [[მეჩეთი|მეჩეთებში]] მოქმედებდნენ მედრესეები, სადაც ასწავლიდნენ [[არაბული ენა|არაბულ]] და [[სპარსული ენა|სპარსულ ენებს]], რელიგიას, მათემატიკას, კალიგრაფიას, ისტორიასა და ლიტერატურას. ასევე ისწავლებოდა მედიცინა და ალქიმია. წერილობითი ცნობებიდან ცნობილია, რომ მე -12 საუკუნეში თანამედროვე [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანის]] ტერიტორიაზე, ისტორიულ შირვანში, ქალაქ [[შემახა|შემახაში]], ცნობილმა ექიმმა და ფარმაცევტმა კაფიდინ ომარ იბნ ოსმანმა (ცნობილი [[სპარსელები|სპარსელი]] პოეტის [[ხაკანი შირვანი|ხაკანი შირვანის]] ბიძა) მოაწყო სამედიცინო სკოლა, სადაც ისწავლებოდა მკურნალობის მეთოდები. სწავლებასთან ერთად ტარდებოდა კვლევები სამკურნალო მცენარეების სამკურნალო თვისებებზე. ნაწარმოები "ტიბი ნაბივი" დაწერილია [[მუჰამედ ბერგუშადი|მუჰამედ ბერგუშადის]] მიერ,<ref>Глава о Мухаммеде Бергюшади приводится в разделе «Медицина в Азербайджане в период позднего средневековья до вхождения в состав России» книги И. К. Эфендиева «История медицины в Азербайджане с древнейших времён до наших дней»</ref> რომელიც გვიანდელ შუა საუკუნეებში ცხოვრობდა. თავისი ნამუშევრების პირველი ნახევარი ბერგუშადმა დაწერა [[არაბული ენა|არაბულ ენაზე]], ხოლო მეორე მშობლიურ ა<nowiki/>[[აზერბაიჯანული ენა|ზერბაიჯანულ ენაზე.]] სამედიცინო ლიტერატურაში მითითებულია დიდი ექიმისა და პოეტის საჰაბ სეიდ მოჰამედ ორდუბადის  სახელი. მირზა მოჰამედ ჰასან შირვანმა მოაწყო სკოლა-საავადმყოფო, რომლის კედლებიდან გამოვიდა სეიდ ალი თავრიზი. მირზა მოჰამედი იყო აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე ბოლო სამედიცინო სკოლის ორგანიზატორი, რომელმაც იარსება [[თურქმენჩაის ზავი|თურქმანჩაის]] შეთანხმებამდე. იგი სასულიერო პირების თხოვნით განადგურდა.მე -16 საუკუნის აზერბაიჯანელმა ექიმმა, იუსიფ ყარაბაგიმ, რომელიც წარმოშობით ყარაბახიდან იყო, დაწერა  სამედიცინო ტრაქტატები, აგრეთვე "იბნ სინას" სამედიცინო მეცნიერების კანონის განმარტება "და განმარტებები". იგი დიდი ხნის განმავლობაში ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა [[ცენტრალური აზია|შუა აზიაში]]:  <nowiki/>[[სამარყანდი|სამარყანდსა]] და [[ბუხარა|ბუხარაში]]. 1712 წელს [[აზერბაიჯანული ენა|აზერბაიჯანულ ენაზე]] დაიწერა მუჰამედ იუსიფ შირვანის "ტიბნამი" ([[აზერბაიჯანული ენა|აზერბ]]. Tibbnamə - "სამედიცინო წიგნი"). სასახლის ექიმის, შირვანი რჩევით,  ბუნებრივი მინერალების გამოეყენებას დადებით შედეგი აქვს სხვადასხვა დაავადების სამკურნალოდ.   ასევე ნათქვამია, რომ ავადმყოფების დასასვენებელი ადგილები სასურველია მორთული იყოს ღია ცისფერი, მწვანე ან თეთრი ყვავილებით. ეს ნიშნავს, რომ შუა საუკუნეების მკურნალთა საქმიანობაში  ფერებს დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა. == მედიცინის განვითარება XIX -საუკუნესა და  XX საუკუნის დასაწყისში == 1828 წლამდე აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე არ არსებობდა ევროპული ტიპის აფთიაქები. მე -19 საუკუნის აზერბაიჯანელი ექიმი მირზა მამედგულუ გაიბოვი მუშაობდა ექიმად [[ყარაბაღის სახანო|ყარაბაღის]] ხანის სასახლეში, იყო ცნობილი აზერბაიჯანელი პოეტის ხურშიდბანუ ნათავანის  ექიმი. გაიბოვმა საფუძველი ჩაუყარა ქირურგიულ მეცნიერებას აზერბაიჯანში. [[ფაილი:Abdulkhalig Akhundov.jpg|მინი|აბდულჰალიგ ახუნდოვი]] [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანში]] მედიცინის ისტორიის მეცნიერულ კვლევას 1892 წელს საფუძველი ჩაუყარა აზერბაიჯანელმა მეცნიერმა აბდულჰალიგ ახუნდოვმა. აბდულ ხალიგმა ტარტუს უნივერსიტეტის პროფესორის  გ. დრაგენფორდის ხელმძღვანელობით  სადისერტაციო ნაშრომში ფარმაციის მაგისტრის ხარისხისთვის, გამოიკვლია და აზერბაიჯანულ ენაზე თარგმნა მე -10 საუკუნის სპარსელი ავტორის -აბუ მანსურ ხიროვის  ცნობილი სამედიცინო ენციკლოპედია. მან  სამკურნალო ნედლეულის დასახელებების ბოტანიკური განსაზღვრება მოახდინა და შეადგინა კომენტარები წიგნში. მცენარეთა უძველესი სახელების ამ დეკოდირებით შესაძლებელი გახდა მათი შემდგომი სამეცნიერო შესწავლა. [[ფაილი:Hasan bey Zardabi.jpg|მარცხნივ|მინი|[[ჰასან ბეკ ზარდაბის სახელობის საბუნებისმეტყველო ისტორიის მუზეუმი|ჰასაბ ბეკ ზარდაბი]]]] [[მირზა ფათალი ახუნდოვი]] ერთ-ერთი პირველი იყო, ვინც სახალხო მკურნალობის მეთოდების წინააღმდეგ გამოვიდა . იგი არის მრავალი ნაშრომის ავტორი ჰიგიენისა და სანიტარიის საკითხებზე<nowiki/>[[ჰასან ბეკ ზარდაბის სახელობის საბუნებისმეტყველო ისტორიის მუზეუმი|. ჰასანბეკ ზარდაბიმ]] ასევე მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა მედიცინის განვითარებაში. ის იყო პირველი აზერბაიჯანელი ნატურალისტი და დარვინისტი. ზარდაბი რუსეთის იმპერიაში პირველი აზერბაიჯანული გაზეთის „ეკინჩის“ ავტორი გახლდათ. იგი ახუნდოვთან ერთად მუშაობდა  ნაშრომზე [[მალარია|მალარიის]] შესახებ , რომელიც იმ დროს ქვეყანაში მძვინვარებდა. მისი წიგნი "ჰიგიენა" არის აზერბაიჯანის პირველი სამეცნიერო-კვლევითი ნასრომი მედიცინაში ჰიგიენის სფეროში. იგი აზერბაიჯანულ ენაზე გამოიცა 1914 წელს. ამასთან ერთად ფუნქციონირებდა აფთიაქები, სადაც [[ირანი (სანტა-კატარინა)|ირანიდან]] და [[ინდოეთი|ინდოეთიდან]] შემოტანილი სამკურნალო მცენარეები იყიდებოდა. ასეთი აფთიაქები არსებობდა აზერბაიჯანის ყველა ქალაქში - [[ბაქო|ბაქოში]], [[შემახა|შემახაში]], [[შუშა (ქალაქი)|შუშაში]], აგდამში, [[ნახიჩევანი|ნახიჩევანში]], [[ლაჰიჯი (ისმაილი)|ლაჰიჯში]], [[ორდუბადი|ორდუბადში]], [[სალიანის რაიონი|სალიანში]], [[ლენქორანი|ლანქორანში]] და ა.შ. ცნობილი აზერბაიჯანელი მწერლის [[იუსიფ ვეზირ ჩემენზემინლი|იუსიფ ვეზირ ჩემენზემინლის]] მამა, მირ-ბაბა მირ-აბდულა ოღლუ   ქალაქ აგდამში აფთიაქის მფლობელი იყო. მის აფთიაქში იყიდებოდა 142 სახის მედიკამენტი, რომელთაგან 100-ზე მეტი მცენარეული წარმოშობის იყო. თავად ჩემენზემინლიმ, როგორც ფარმაცევტის ვაჟმა, თავის მოთხრობაში "ექიმი" აღწერა XIX საუკუნის აზერბაიჯანელი ექიმების ცხოვრება და პრაქტიკული საქმიანობა. == მედიცინა აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში == მას შემდეგ, რაც აზერბაიჯანმა სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობა მოიპოვა, დაიწყო მედიცინის განვითარების ახალი ეტაპი. მიღებულია 10-ზე მეტი კანონი ჯანდაცვის სისტემის მოსაწესრიგებლად. რის შემდეგაც, 1998 წლის მარტში, პრეზიდენტმა ჰეიდარ ალიევმა ხელი მოაწერა განკარგულებას ”ჯანმრთელობის დაცვის სფეროში რეფორმების სახელმწიფო კომისიის შექმნის შესახებ”. ქვეყანაში ჩამოყალიბდა ერთიანი სახელმწიფო პოლიტიკა და გაუმჯობესდა მოსახლეობის სამედიცინო მომსახურების ხარისხი. დღეს სამედიცინო ცენტრები და თანამედროვე ფარმაცევტული ინდუსტრია მსოფლიო სტანდარტების დონეზე იქმნება.  ქვეყანაში შემუშავებულია ეროვნული გეგმა ისეთი დაავადებების წინააღმდეგ, როგორიცაა [[შიდსი]] და [[ტუბერკულოზი]]. 2001 წელს ხელი მოეწერა ბრძანებას, რომლის მიხედვითაც 17 ივნისი მედიცინის მუშაკთა დღედ გამოცხადდა.<ref>Искендер Гулиев, директор центра мониторинга "Право выбора". (2 February 2010). [https://www.webcitation.org/66xwiwZGW?url=http://azeri.ru/papers/echo-az_in "Система здравоохранения Азербайджана подводится под уровень мировых стандартов"]. azeri.ru. Archived from the original on 16 April 2012.</ref> 2004 წელს დაარსდა აზერბაიჯანის მედიცინის ისტორიკოსთა ასოციაცია, რომელიც  2005 წელს მედიცინის ისტორიის საერთაშორისო საზოგადოებაში(შტაბ- ბინა მდებარეობს [[პარიზი|პარიზში]]) მიიღეს. იმავე წელს, 1 – დან 2 თებერვლამდე, [[ბაქო|ბაქოში]] ჩატარდა ასოციაციის პირველი ეროვნული კონფერენცია. ჯანდაცვის მინისტრის [[ოქთაი შირალიევი|ოქთაი შირალიევის]] ბრძანებით, 2008 წლის 1 თებერვლიდან, სახელმწიფოს მიერ დაფინანსებული სამედიცინო დაწესებულებები მოსახლეობას  სამედიცინო დახმარებას უწევენ უფასოდ. 2009 წლის ნოემბერში ადგილობრივმა ექიმებმა ჩაატარეს  პირველი ოპერაცია [[აზერბაიჯანის ეკონომიკა|აზერბაიჯანში]]  გულის არითმიაზე. ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში ექსპლუატაციაში შევიდა 43 ახალი საავადმყოფო და სამკურნალო და დიაგნოსტიკური ცენტრი, 46 ამბულატორია, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა 4 სარეაბილიტაციო ცენტრი და 12 დიაგნოსტიკური და სამედიცინო ცენტრი  მოწინავე სამედიცინო აპარატურით. ასევე, 2013 წლისთვის დაგეგმილიიყო კიდევ 30 სამედიცინო დაწესებულებისა და 5 პოლიკლინიკის აშენება.  ქვეყანაში მედიცინის განვითარებასთან ერთად გაუმჯობესდა სიცოცხლის ხანგრძლივობისა და შობადობის მაჩვენებლები.<ref>[http://sehiyye.gov.az/umumi_melumat.html "Səhiyyə tarixi".] ''sehiyye.gov.az''.([[აზერბაიჯანული ენა|აზებრ.]])</ref><ref>Kamale Mameddova (2009) [https://web.archive.org/web/20210309153500/http://www.anspress.com/index.php?a=2 "Azərbaycanda ilk dəfə ürək aritmiyası əməliyyatı aparılıb".] ANS TV. Archived from [http://www.anspress.comindex.php/?a=2&lng=az&nid=12872 the original]{{Dead link|date=აპრილი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} on 2012-04-16 ([[აზერბაიჯანული ენა|აზერბ]].)</ref><ref>[https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0004/118156/E94132.pdf "Health system review"] (PDF). 2010. Retrieved 2020-09-29.</ref> == COVID-19 == 2020 წლის 27 თებერვალს შეიქმნა ოპერატიული შტაბი [[აზერბაიჯანის მინისტრთა კაბინეტი|აზერბაიჯანის მინისტრთა კაბინეტთან]], ვირუსის გავრცელების საფრთხის თავიდან ასაცილებლად. იმავე დღეს განლაგდა სპეციალური ლაბორატორიები, ხოლო მობილური საავადმყოფოები განლაგდა [[ირანი|ირანის]] საზღვართან. აზერბაიჯანში ინფექციის პირველი შემთხვევა 28 თებერვალს დაფიქსირდა.<ref>[https://ru.president.az/articles/36267 Ильхам Алиев принял участие в открытии медицинского учреждения «Ени клиника» в Баку]</ref> 19 მარტიდან ფუნქციონირებს ოფიციალური ვებ – გვერდი COVID-19, რომელიც იძლევა ინფორმაციას აზერბაიჯანში ვირუსის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ. 28 მარტს [[ბაქო|ბაქოში]] იენის კლინიკის სამედიცინო დაწესებულება გაიხსნა, სადაც 29 მარტიდან დროებით მკურნალობენ პაციენტებს, რომლებსაც კორონავირუსი აქვთ მძიმე სიმპტომებით. ეს სამედიცინო დაწესებულება, სადაც 1500-ზე მეტი ექიმი და სამედიცინო პერსონალი იქნება დასაქმებული, 575 საწოლზეა გათვლილი. 7 მაისს [[ბაქო|ბაქოში]] გაიხსნა პირველი მოდულის ტიპის ჰოსპიტალური კომპლექსი 100 პალატისა და 200 საწოლის ტევადობით. მოდულის საავადმყოფოს მშენებლობასა და მონტაჟს სამი კვირა დასჭირდა.  <ref>[https://mir24.tv/news/16409100/pervyi-bolnichnyi-kompleks-modulnogo-tipa-otkryl Первый больничный комплекс модульного типа открылся в Баку]. Mir24. მიმართვის თარიღი<small>: 8 მაისი 2020.</small></ref> <ref>[https://www.commonspace.eu/ Commonspace.eu. commonspace.eu.] მიმართვის თარიღი<small>: 8 მაისი 2020.</small></ref>                                                == სამკურნალო კურორტები == === ნაფთალანი === [[ფაილი:Naftalan şəhər mərkəzi xəstəxanası.jpg|მინი|[[ნაფთალანი|ნაფთალანის]] საავადმყოფი]] [[ფაილი:Naftalan oil deposit.png|მარცხნივ|მინი|კურორტი [[ნაფთალანი]]- სამკურნალო აბაზანები]] [[ნაფთალანი]] —სამკურნალო [[ნაფთალანი|ნაფტალანის]] ნავთობის წარმოშობის ადგილია, რომლის სამკურნალო ძალა ცნობილია უხსოვარი დროიდან. კურორტი მდებარეობს აზერბაიჯანის სიდიდით მეორე ქალაქ [[განჯა|განჯიდან]] 50 კმ-ში. ის ფუნქციონირებს 1926 წლიდან. კურორტი [[ნაფთალანი]] უზრუნველყოფს 70-ზე მეტი დაავადების მკურნალობას თერაპიული [[ნაფთალანი|ნაფთალანის]] აბაზანების დახმარებით გაუმჯობესებული მეთოდების შესაბამისად.<ref>[http://www.naftalan.biz/ НАФТАЛАН. Курорт НАФТАЛАН Азербайджан]</ref> == სქოლიო == [[კატეგორია:მედიცინა აზერბაიჯანში]] sv5em3sn4a34kzg4lcw7fsjyqadgnw8 მალტის ლეიბორისტული პარტია 0 508154 4402745 4350707 2022-08-02T15:54:34Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია | პარტიის სახელი = მალტის ლეიბორისტული პარტია | პარტიის სახელი მშობლიური= {{lang-mt|Partit Laburista}} | სტატუსი= მოქმედი | პარტიის ლოგო = Malta - Valletta - Triq ir-Repubblika+election celebration 01 ies.jpg | პარტიის ვიკიფერი = red | ქვეყანა = | ლიდერი = [[რობერტ აბელა]] | თავმჯდომარე= | გენერალური მდივანი = | დამფუძნებელი = | დაფუძნდა ={{Start date and age|1920}} | წინამორბედი = | დაიშალა = | შერწყმა= | შერწყმის თარიღი= | იდეოლოგია = | პოლიტიკური პოზიცია = | ევროპული = [[ევროპელი სოციალისტების პარტია]] | საერთაშორისო = | გასამხედროებული ფრთა = | ახალგაზრდული ფრთა = | სლოგანი = | ჰიმნი = | ფერები = [[წითელი]] | წევრი = | შტაბ-ბინა = | შტაბ-ბინის ფოტო = | საიტი = http://partitlaburista.org/ |ადგილები1_სათაური = [[მალტის პარლამენტი]] |ადგილები1 = {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|36|67|red|hex=#F59D07}} |ადგილები2_სათაური = [[ევროპარლამენტი]] |ადგილები2 = {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|4|6|red|hex=#F59D07}} |ადგილები3_სათაური = ადგილობრივი საბჭოს ადგილები |ადგილები3 = {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|268|462|red|hex=#F59D07}} |საიდენტიფიკაციო_ნომერი= }} '''მალტის ლეიბორისტული პარტია''' ({{lang-mt|Partit Laburista}}) — სოციალ-დემოკრატიული პოლიტიკური პარტია [[მალტა|მალტაში]]<ref name="Slomp20112">{{cite book|author=Hans Slomp|title=Europe, A Political Profile: An American Companion to European Politics|url=https://books.google.com/books?id=LmfAPmwE6YYC&pg=PA683|access-date=22 August 2012|date=30 September 2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-39182-8|page=683|archive-date=3 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140703120749/http://books.google.com/books?id=LmfAPmwE6YYC&pg=PA683|url-status=live}}</ref>. ნაციონალისტურ პარტიასთან (PN) ერთად, ლეიბორისტული პარტია მალტის ორი მთავარი პოლიტიკური პარტიიდან ერთ-ერთია. [[2013]] წლის მარტის საყოველთაო არჩევნების შემდეგ, მალტის წარმომადგენლობით პალატას ლეიბორისტული პარტია ჩაუდგა სათავეში<ref>[http://www.independent.com.mt/news.asp?newsitemid=67864 INDEPENDENT online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090602043745/http://www.independent.com.mt/news.asp?newsitemid=67864|date=2 June 2009}}</ref>. ლეიბორისტული პარტია არის ევროპელი სოციალისტების პარტიის წევრი<ref>{{cite web|url=http://www.pes.eu/your_party|title=Your party|work=Party of European Socialists|access-date=3 July 2015|archive-date=6 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140506132710/http://www.pes.eu/your_party|url-status=live}}</ref> და იყო სოციალისტური ინტერნაციონალის წევრი [[2014]] წლის დეკემბრამდე.<ref name="maltatoday.com.mt">{{cite web|url=http://www.maltatoday.com.mt/news/national/53045/labour_officially_delisted_from_socialist_international|title=Labour officially delisted from Socialist International|work=MaltaToday.com.mt|access-date=3 July 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20191030141800/https://www.maltatoday.com.mt/news/national/53045/labour_officially_delisted_from_socialist_international|archive-date=30 October 2019|url-status=dead}}</ref> == პარტიის სტრუქტურა == [[ფაილი:Malta_-_Valletta_-_Pjazza_Kastilja+election_celebration_08_ies.jpg|მინი|248x248პქ|ლეიბორისტები 2013 წლის არჩევნების შემდეგ ზეიმობენ.]] პარტიის სტრუქტურებია: გენერალური კონფერენცია, აღმასრულებელი, ლიდერი, ლიდერების მოადგილეები, პარტიის კონგრესი, პარტიის ადმინისტრაცია, პარლამენტის ჯგუფი, მრჩეველთა განყოფილება, რაიონული და რეგიონალური ადმინისტრაციები, ადგილობრივი კომიტეტები და ფილიალები<ref>{{Cite web|title=Wayback Machine|url=http://www.mlp.org.mt/rizorsi/dokumenti/downloads/statut_pl.pdf|website=web.archive.org|date=2011-06-07|access-date=2021-04-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110607120914/http://www.mlp.org.mt/rizorsi/dokumenti/downloads/statut_pl.pdf|archivedate=2011-06-07}}</ref>. გენერალური კონფერენცია ძირითადად შედგება პარტიის სხვა დამფუძნებელი სტრუქტურების დელეგატებისაგან და წარმოადგენს პარტიის უმაღლეს ორგანოს. ეროვნული აღმასრულებელი ხელისუფლება აერთიანებს პარტიის ადმინისტრაციას, აგრეთვე სხვა დამფუძნებელი სტრუქტურების არჩეულ წარმომადგენლებს და კოორდინატორებს. პარტიის კონგრესი შედგება პარტიის ყველა წევრისგან, რომელიც ირჩევს ლიდერს და ლიდერის ორ მოადგილეს (ერთი პარტიის, მეორე საპარლამენტო საქმეებისათვის) და განსაზღვრავს პარტიის პოლიტიკის ზოგად ხაზს. პარტიის ადმინისტრაცია შედგება პარტიის ლიდერის, ხელმძღვანელის მოადგილეებისა და პარტიის ოფიციალური პირებისგან. საპარლამენტო ჯგუფი და მრჩეველთა განყოფილება აერთიანებს პარტიის არჩეულ წარმომადგენლებს პარლამენტსა და ადგილობრივ საბჭოში. === მედია ჰოლდინგი === მართალია, ოფიციალურად ეს არ არის პარტიის სტრუქტურის ნაწილი, მაგრამ ლეიბორისტული პარტია ფლობს არაერთ მედიასა და კომუნიკაციის საშუალებას. პარტია უშუალოდ ფლობს ყოველკვირეულ გაზეთ Kullħadd- ს და ჰოლდინგ კომპანიის One One Productions-ს საშუალებით პარტიას ეკუთვნის ტელეკომპანია One და რადიო მომსახურება One Radio.<ref>{{cite book|last1=Sammut|first1=Carmen|title=Media and Maltese Society|date=2007|publisher=Lexington Books|isbn=9780739115268|page=56|url=https://books.google.com/books?id=QjzxFF8ZjfwC&q=one+productions+limited+malta+owned+by+labour&pg=PA56|access-date=8 April 2016|language=en}}</ref> == ისტორია == ლეიბორისტული პარტია დაარსდა ({{lang-it|Camera del Lavoro}}) [[1921]] წელს საიმპერატორო მთავრობის მუშათა კავშირთან დაკავშირებული ერთ – ერთი ფილიალის მიერ. ჯგუფების კლუბებსა და სხვა ორგანიზაციებს განსაზღვრული ჰქონდათ დელეგატების გაგზავნა პარტიის დამფუძნებელ შეხვედრაზე [[1921]] წლის [[15 მარტი|15 მარტს]].<ref>{{cite web|url=http://www.michaelbriguglio.com/MA%20THESES%20-%20Chapter%203.pdf|title=Archived copy|access-date=2013-08-25|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120227154738/http://www.michaelbriguglio.com/MA%20THESES%20-%20Chapter%203.pdf|archive-date=27 February 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120227154738/http://www.michaelbriguglio.com/MA%20THESES%20-%20Chapter%203.pdf|archivedate=2012-02-27}}</ref> პოლკოვნიკ [[უილიამ სავონა|უილიამ სავონას]] მეთაურობით, პარტიამ მონაწილეობა მიიღო [[1921]] და [[1924]] წლებში ჩატარებულ ზოგად არჩევნებში ახალი კონსტიტუციის შესაბამისად, რომლითაც ქვეყანას თვითმმართველობა მიენიჭა. ლეიბორისტულ-კონსტიტუციურმა ალიანსმა გაიმარჯვა [[1927]] წლის საყოველთაო არჩევნებში. სტრიკლენდი გახდა პრემიერ მინისტრი. ლეიბორისტების ლიდერად სავონა არ აირჩიეს და ლეიბორისტული საპარლამენტო ჯგუფის ხელმძღვანელობა დროებით მიანდეს პოლკოვნიკ [[მაიკლ დანდონი|მაიკლ დანდონს]]. პარტიის პრეზიდენტობა და საპარლამენტო ჯგუფის ხელმძღვანელობა [[პოლ ბოფფა|პოლ ბოფფამ]] აიღო თავის თავზე იმავე წელს. ლეიბორისტებმა ათიდან ცხრა ადგილი მოიპოვეს [[1945]] წლის ნოემბრის არჩევნებში, სადაც წინა არჩევნების საწინააღმდეგოდ, ოცდაერთ წელზე მეტი ასაკის მამაკაცს ხმის მიცემის უფლება ჰქონდა. პარტიის საარჩევნო პროგრამაში, პირველად ლეიბორისტების ისტორიაში, არანაირი მითითება არ ყოფილა რელიგიის შესახებ. ბოფფას მთავრობას მხარს უჭერდა მშრომელთა გენერალური კავშირი და მან განახორციელა მრავალი რეფორმა, როგორიცაა სენატის გაუქმება, მრავლობითი ხმების გაუქმება, აგრეთვე ქალთა ხმის მიცემის უფლების შემოღება. ამასთან, ლეიბორისტმა დეპუტატებმა თანამდებობები დატოვეს [[1946]] წლის ივლისში, [[დოკის ეზო|დოკის ეზოში]] მასობრივი გათავისუფლების გამო. ამასობაში, შემოღებულ იქნა "[[მაკ მაიკელის კონსტიტუცია]]", რომელიც [[მალტა|მალტელებს]] თვითმმართველობას ანიჭებს. მშრომელთა მონაწილეობას მომდევნო [[1947]] წლის ოქტომბრის არჩევნებში მხარი დაუჭირა გენერალურმა მუშაკთა კავშირმა. პარტიამ მოიპოვა ხმების 59,9% და ოცდაოთხი ადგილი საკანონმდებლო ასამბლეის შესაძლო ორმოცი ადგილიდან. [[პოლ ბოფფა]] გახდა პრემიერ მინისტრი, ხოლო [[დომ მინტოფი]] გახდა ვიცე პრემიერ მინისტრი და რეკონსტრუქციის მინისტრი. შრომის მთავრობამ პირველად შემოიტანა საშემოსავლო გადასახადი და სოციალური მომსახურება [[მალტა|მალტაში]]. == საარჩევნო ისტორია == === წარმომადგენელთა პალატის არჩევნები === {| class="wikitable" style="text-align:center" !არჩევნები !პარტიის ლიდერი !ხმა !% !+/– !პოზიცია |- |1921 | rowspan="3" |უილიამ სავონა |4,742 |23.2% |{{increase}} 7 |{{increase}} 3rd |- |1924 |4,632 |19.2% |{{steady}} |{{steady}} 3rd |- |1927 |5,011 |14.5% |{{decrease}} 4 |{{steady}} 3rd |- |1932 | rowspan="4" |პოლ ბოფა |4,138 |8.6% |{{decrease}} 2 |{{steady}} 3rd |- |1939 |3,100 |8.8% |{{steady}} |{{steady}} 3rd |- |1945 |19,071 |76.2% |{{increase}} 8 |{{increase}} 1st |- |1947 |63,145 |59.9% |{{increase}} 15 |{{steady}} 1st |- |1950 | rowspan="9" |დომ მინტოფი |30,332 |28.6% |{{decrease}} 13 |{{decrease}} 2nd |- |1951 |40,208 |35.7% |{{increase}} 3 |{{steady}} 2nd |- |1953 |52,771 |44.6% |{{increase}} 5 |{{increase}} 1st |- |1955 |68,447 |56.7% |{{increase}} 4 |{{steady}} 1st |- |1962 |50,974 |33.8% |{{decrease}} 7 |{{decrease}} 2nd |- |1966 |61,774 |43.1% |{{increase}} 6 |{{steady}} 2nd |- |1971 |85,448 |50.8% |{{increase}} 6 |{{increase}} 1st |- |1976 |105,854 |51.5% |{{increase}} 6 |{{steady}} 1st |- |1981 |109,990 |49.1% |{{steady}} |{{steady}} 1st |- |1987 | rowspan="2" |კარმენ მიფსუდ ბონიჩი |114,936 |48.9% |{{steady}} |{{decrease}} 2nd |- |1992 |114,911 |46.5% |{{decrease}} 3 |{{steady}} 2nd |- |1996 | rowspan="4" |ალფრედ სანტი |132,497 |50.7% |{{increase}} 4 |{{increase}} 1st |- |1998 |124,220 |47.0% |{{decrease}} 5 |{{decrease}} 2nd |- |2003 |134,092 |47.5% |{{steady}} |{{steady}} 2nd |- |2008 |141,888 |48.8% |{{increase}} 4 |{{steady}} 2nd |- |2013 | rowspan="2" |ჯოზეფ მუსკატი |167,533 |54.8% |{{increase}} 5 |{{increase}} 1st |- |2017 |170,976 |55.0% |{{decrease}} 2 |{{steady}} 1st |} == ლიტერატურა == * [http://aei.pitt.edu/2066/1/001595_1.pdf ევროპული ინტეგრაციის არქივი] - <nowiki>http://aei.pitt.edu</nowiki> == რესურსები ინტერნეტში == *{{official website|http://www.partitlaburista.org}} == სქოლიო == <references /> [[კატეგორია:პარტიები]] [[კატეგორია:ლეიბორისტული პარტიები]] [[კატეგორია:პოლიტიკა]] [[კატეგორია:პოლიტიკური პარტიები]] [[კატეგორია:პოლიტიკური პარტიები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:პოლიტიკური პარტიები კონტინენტის მიხედვით]] [[კატეგორია:პოლიტიკური პარტიები ანბანის მიხედვით]] [[კატეგორია:პოლიტიკური პარტიები იდეოლოგიის მიხედვით]] {{DEFAULTSORT:ლეიბორისტული,პარტია,(მალტა)}} idba4l67k7joodyght4yqbwcdjp0wyj მაკრეთის ხიდი 0 510840 4402741 4203339 2022-08-02T15:46:36Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''მაკრეთის ხიდი''' ({{lang-tr|Demirciler Köprüsü}}) — [[ქვისთაღოვანი ხიდი]] სოფელ მაკრეთში (დღევანდელი კალე), [[ბორჩხა|ბორჩხის რაიონი]], [[ართვინის პროვინცია]]. გადებულია მდინარე ჩხალაზე ([[ჭოროხი|ჭოროხის]] შენაკადი). ხიდის სიგრძეა 32 მ. სიმაღლე 9.5 მ., სიგანე 2.8 მ. ერთ-ერთი ვერსიით აიგო XIII საუკუნეში,<ref>{{Cite book|last=ფაღავა|first=მ.|url=http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/181510|title=კლარჯეთი|date=2016|publisher=თბილისი : სამშობლო|isbn=978-9941-0-8969-5}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-10-09|title=Iverieli: კლარჯეთი|url=http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/181510|access-date=2021-05-27|website=web.archive.org|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201009010118/http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/181510|archivedate=2020-10-09}}</ref> მეორე ვერსიით ის XVIII საუკუნეში ოსმან ფაშას უნდა აეგო. == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ქვისთაღოვანი ხიდები]] [[კატეგორია:ართვინი]] 3tk65pe1cqa6ctk32vbe918ktshepng ლგბტ უფლებები სომხეთში 0 518285 4402652 4260817 2022-08-02T13:35:56Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:LGBT flag map of Armenia.svg|მინი|243x243პქ|სომხეთის რუკა ლგბტ დროშის ფონზე]] '''ლგბტ უფლებები სომხეთში''' ― 2003 წლიდან სომხეთში [[ჰომოსექსუალობა]] ლეგალურია, თუმცა ქვეყანაში არ არსებობს კანონი, რომელიც დაიცავს [[ლგბტ]] პირებს სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობის საფუძველზე დისკრიმინაციისაგან. აღსანიშნავია, რომ სომხურ საზოგადოებაში გაბატონებულია ლგბტ პირების მიმართ უარყოფითი დამოკიდებულება. დეკრიმინალიზების მიუხედავად, 2003 წლის შემდეგ სომხეთში ლგბტ პირების მდგომარეობა დიდად არ შეცვლილა<ref>[https://web.archive.org/web/20130717085454/http://old.ilga.org/Statehomophobia/ILGA_State_Sponsored_Homophobia_2013.pdf "State-sponsored Homophobia A world survey of laws prohibiting same sex activity between consenting adults"] (PDF). ILGA. May 2013. Archived from the original (PDF) on 19 July 2013. Retrieved 8 April 2021.</ref>. უამრავი [[სომხები|სომეხი]] ლგბტ შიშობს, რომ ისინი უარყოფილნი იქნებიან ოჯახისა და მეგობრების მხრიდან მათი იდენტობის გამჟღავნების შემთხვევაში, რის გამოც მათი უმეტესობა ამის საიდუმლოდ შენახვას ამჯობინებს<ref>Carroll, Quinn, Aengus, Sheila. [https://ilga-europe.org/sites/default/files/Attachments/forcedoutarmenia.pdf "Forced Out: LGBT People in Armenia"] (PDF).</ref>. სომხური საზოგადოების უმეტეს ნაწილში ჰომოსექსუალობა ტაბუდადებულ თემად რჩება. 2012 წლის კვლევით, კორესპონდენტთა 55%-მა განაცხადა, რომ ისინი შეწყვეტდნენ მეგობართან ან ნათესავთან ურთიერთობას იმ შემთხვევაში, თუ ის ლგბტ აღმოჩნდება. კვლევამ ასევე აჩვენა, რომ სომეხთან 70% ლგბტ-დ ყოფნას „უცნაურად“ მიიჩნევს<ref name=":0">PINK Armenia. "[http://issuu.com/pinkarmenia/docs/lgbtsurveyen/9?e=3748946/2746746 ISSUU - Public opinion toward LGBT people in Yerevan, Gyumri and Vanadzor cities by PINK Armenia]". Issuu. Retrieved 23 August 2015.</ref>. უფრო მეტიც, არ არსებობს იურიდიული უზრუნველყოფა ამ პირების უფლებების დაცვისა, რომელიც რეგულარულად ირღვევა<ref>United Nations High Commissioner for Refugees. [https://web.archive.org/web/20121010075558/http://www.unhcr.org/refworld/country%2C%2C%2C%2CARM%2C%2C49c0ae641e%2C0.html "Refworld - Armenian Gays Face Long Walk to Freedom"]. ''Refworld''. Archived from the original on 10 October 2012. Retrieved 23 August 2015.</ref><ref>"Hetq - News, Articles, Investigations". 20 August 2015. Archived from the original on 10 July 2012. Retrieved 23 August 2015.</ref>. სომხეთი ევროპის 49 ქვეყნიდან 47-ე ადგილზეა ლგბტ უფლებების კუთხით, 48-ე და 49-ე ადგილებს კი მისი მეზობელი [[აზერბაიჯანი]] და [[რუსეთი]] იკავებენ<ref>[http://www.pinkarmenia.org/en/2015/05/rainbowmap2015/ "Armenia is number 3 among unfavorable countries for LGBTI people in Europe"]. Retrieved 23 August 2015.</ref>. ბევრი ლგბტ პირი აცხადებს, რომ ეშინია ძალადობის სამსახურსა და ოჯახშიც კი, შესაბამისად, არ შეიტანენ საჩივრებს ადამიანის უფლებების დარღვევის, ან სისხლის სამართლის დანაშაულის შესახებ<ref>United Nations High Commissioner for Refugees. [http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/refworld/rwmain?page=search&docid=45f147e128&skip=0&query=gays%20in%20armenia "Refworld - The Leader in Refugee Decision Support"]. ''Refworld''. Retrieved 23 August 2015.</ref>. 2011 წელს სომხეთმა [[გაერო|გაეროსთან]] ხელი მოაწერა „ერთობლივ განცხადებას ძალადობის აქტების დასრულებისა სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობის საფუძველზე ადამიანის უფლებათა დარღვევის შესახებ“, რომელიც გმობს ლგბტ პირთა მიმართ ძალადობასა და დისკრიმინაციას<ref>[http://geneva.usmission.gov/2011/03/22/lgbtrights/ "Over 80 Nations Support Statement at Human Rights Council on LGBT Rights » US Mission Geneva"]. Geneva.usmission.gov.</ref>. 2017 წლის 3 ივლისს სომხურმა კონსტიტუციამ ლეგალურად სცნო საზღვარგარეთ ჩატარებული [[ერთი სქესის მქონე ადამიანების ქორწინება|ერთსქესიანი ქორწინება]]<ref name=":0" />. == ჰომოსექსუალობის ლეგალიზება == [[ფაილი:AGLA France at Paris Gay Pride 2002.jpg|მარცხნივ|მინი|269x269პქ|ფრანგი სომეხი დემოსტრანტი აპროტესტებს სომხეთში არსებულ ანტიგეი კანონს, 2002 წელი]] 1920-1991 წლებში, როდესაც სომხეთი [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა კავშირის]] ნაწილი იყო, ჰომოსექსუალობა არალეგალური იყო და კანონით ისჯებოდა. მიუხედავად სომხეთის დამოუკიდებლობისა, 2003 წლამდე იგი ემორჩილებოდა ყოფილი საბჭოთა კავშირის სისხლის სამართლის კოდექსს, რომლის 121-ე მუხლის მიხედვითაც, ორ მამაკაცს შორის სექსუალური კავშირი ჯარიმდებოდა. აღსანიშნავია, რომ კანონი სჯიდა მხოლოდ მამაკაცთა შორის პენეტრაციულ კავშირს, ხოლო [[ლესბოსელი|ლესბოსელთა]] და არაინფერაციული [[გეი]] ურთიერთობა კანონში ნახსენები არ იყო. ყურადსაღებია სისხლის სამართლის კოდექსის 116-ე მუხლიც, რომელიც 1936 წელს ჩაემატა და რომლის მიხედვითაც ჰომოსექსუალური კავშირისათვის მინიმალური სასჯელი ხუთწლიანი პატიმრობა ან გამოსასწორებელ ბანაკში გაშვება იყო. სიკვდილით დასჯა და ანტიგეი კანონი 2001 წელს გაუქმდა სომხეთში, რაც აუცილებელი პირობა იყო სომხეთის [[ევროპის საბჭო|ევროსაბჭოში]] მისაღებად<ref>[http://www.hahr.am/ Homepage"]". ''Helsinki Associatin for Human Rights'' (in Armenian). Retrieved 9 April 2021.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20110927214511/http://www.asylumlaw.org/docs/sexualminorities/051122%20the%20homosexuals%20money%20source%20for%20the%20police.pdf "Homosexuals - Money source for the police"] (PDF). 22 November 2005. Archived from the original (PDF) on 27 September 2011. Retrieved 8 April 2021.</ref>. 2002 წლის დეკემბერში [[სომხეთის ეროვნული კრება|სომხეთის ეროვნულმა კრებამ]] დაამტკიცა ანტიგეი კანონის სისხლის სამართლის კოდექსიდან ამოღება. 2003 წლის 1 აგვისტოს სომხეთის პრეზიდენტმა [[რობერტ ქოჩარიანი|რობერტ ქოჩარიანმა]] მოახდინა მისი რატიფიცირება, რითაც სომხეთში დასრულდა გეი მამაკაცების მიმართ წლების განმავლობაში მიმდინარე რეპრესიები. სომხეთში ანტიგეი კანონის უკანასკნელი მსხვერპლი იყო ახალგაზრდა მამაკაცი, რომელიც 1999 წელს სამი თვით დააპატიმრეს სხვა მამაკაცთან სექსუალური კავშირისათვის. ხსენებულმა მამაკაცმა მოგვიანებით ინტერვიუში დაგმო ციხის მცველებისაგან მისადმი განხორციელებული შეურაცხყოფა და არასათანადო მოპყრობა, ასევე გაიხსენა კორუმპირებული მოსამართლე, რომელმაც სასჯელის ვადა საგრძნობლად შეუმცირა 1,000 აშშ დოლარის სანაცვლოდ. სომხური კონსტიტუციის მიხედვით, სექსუალური კავშირისათვის ნებადართული ასაკი 16 წელი გახდა, განურჩევლად სქესისა და სექსუალური ორიენტაციისა. [[ფაილი:Gay Pride in Marseille - June 2004 - AGLA France.jpg|მინი|2004 წლის გეი პრაიდი მარსელში სომხური ბანერით, რომელზეც წერია: „სიყვარულს არ აქვს გენდერი“|238x238პქ]] == ერთსქესიანი ქორწინების ცნობა == ერთსქესიანი ქორწინება და სამოქალაქო გაერთიანება სომხეთში არალეგალურია და ერთი სქესის მქონე ადამიანთა ქორწინებას ზღუდავს სომხეთის კონსტიტუცია<ref>[https://www.azatutyun.am/a/27227289.html "Armenian Constitution To Ban Same-Sex Marriage"]. azatutyun.com. 5 September 2015.</ref>. 2017 წლის 3 ივლისს იუსტიციის სამინისტრომ გამოაცხადა, რომ საზღვარგარეთ გაფორმებული ყველა ქორწინება სომხეთშიც მოქმედებს, მათ შორის ერთი სქესის მქონე პირთა ქორწინებაც<ref name=":1">Dawn Ennis (5 December 2017). [http://www.losangelesblade.com/2017/12/05/orthodox-christian-cleric-supports-sex-marriage-armenia/ "Orthodox Christian Cleric Supports Same-Sex Marriage in Armenia"]. ''Los Angeles Blade''.</ref><ref name=":2">[http://asbarez.com/168945/father-vazken-movsesian-joins-equality-armenia-board/ "Father Vazken Movsesian Joins Equality Armenia Board"]. Asbarez. 28 November 2017.</ref>. თუმცა, 2021 წლის მდგომარეობით, ეს აღიარება ჯერ კიდევ არაა დოკუმენტირებული<ref>Vic Gerami (2019-02-19). [https://armenianweekly.com/2019/02/19/you-have-no-right-to-call-yourself-armenian-say-gay-mans-attackers/ "'You have no right to call yourself Armenian' Say Gay Man's Attackers"]. The Armenian Weekly. Retrieved 2019-03-06.</ref>. 2017 წლის ბოლოს, სომხური სამოციქულო ეკლესიის მოძღვარმა ვასქენ მოვსესიანმა, რომელიც ერთ-ერთი მაღალჩინოსანი სასულიერო პირია, გამოხატა თავისი პირადი მხარდაჭერა ერთსქესიანი ქორწინების მიმართ და გახდა ერთსქესიანი ქორწინების ერთ-ერთი უდიდესი მხარდამჭერი სომხეთში. მოვსესიანმა Equality Armenia-სთან მიცემულ ინტერვიუში ლგბტ პირების დევნა და შევიწროვება თურქების მიერ განხორციელებულ სომეხთა გენოციდს შეადარა და განაცხადა:<ref name=":1" /> <ref name=":2" /> {{ციტატა|ჩვენ გვდევნიდნენ, იმიტომ, რომ ჩვენ არ მიგვიღეს, რადგან ჩვენ განსხვავებულები ვიყავით. როგორც სომეხმა ქრისტიანმა, როგორ შემიძლია თვალი დავხუჭო იმაზე, რაც ხდება მსოფლიოში? და ეს არ არის მხოლოდ სომხეთში, ეს ყველგანაა, ეს შეუწყნარებლობა.}} აღსანიშნავია, რომ Equality Armenia-სა და მისი მხარდამჭერების მთავარ მიზანს სომხეთში ერთსქესიანი ქორწინების დაკანონება წარმოადგენს<ref>"Equality Armenia". Archived from the original on 1 September 2018. Retrieved 25 August 2018.</ref>. 2018 წელს სომხეთის მთავრობამ უარყო დეპუტატ ტიგრან ურიხანიანის შეთავაზება, რომ ერთსქესიანი ქორწინებისათვის დამატებითი აკრძალვები წაეყენებინათ<ref>LLC, Helix Consulting. [https://www.aysor.am/en/news/2018/11/15/same-sex-marriage/1491521 "Armenia's legislation already bans same-sex marriages, no additional changes necessary: acting deputy minister - aysor.am - Hot news from Armenia"]. ''www.aysor.am''.</ref>. 2019 წლის 26 აგვისტოს კი სომხეთის იუსტიციის მინისტრმა განაცხადა, რომ სომხეთი არ სცნობს ერთსქესიან ქორწინებას<ref>[https://www.panorama.am/ru/news/2019/08/26/%D0%91%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%81%D1%8F%D0%BD-%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8B%D0%B5-%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B8/2158112 "Глава Минюста Армении исключил, что государство признает однополые браки после ратификации Стамбульской конвенции"]. panorama (in Russian). 26 August 2019. Retrieved 8 April 2021.</ref>. == დისკრიმინაცია == მიუხედავად იმისა, რომ სომხეთი იყო ერთ-ერთი პირველი კავკასიური ქვეყანა, რომელმაც დაამტკიცა 2008 წლის გაეროს დეკლარაცია სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობის შესახებ, 2021 წლის მდგომარეობით, ქვეყანაში არ არსებობს კანონი, რომელიც ლგბტ პირებს დისკრიმინაციისგან დაიცავს. 2011 წლის გამოკითხვამ აჩვენა, რომ სომხეთში მცხოვრებ ადამიანთა 50% „გულგრილად აივლის“ თუ ლგბტ პირზე ძალადობის მომსწრენი გახდებიან<ref name=":0" />. ILGA Europe ატარებს სომხეთში ლგბტ უფლებების წინსვლასთან დაკავშირებულ საქმიანობას, რომელშიც ჩართულია შვიდი არასამთავრობო ორგანიზაცია და სამოქალაქო საზოგადოება. == სამხედრო სამსახური == სომხეთში ლგბტ პირებს სამხედრო სამსახურში მსახურება არ შეუძლიათ. როგორც წესი, იქ გეი მამაკაცები „მენტალურად ავადმყოფად“ აღიქმებიან და იგზავნებიან ფსიქიატრთან<ref>[https://web.archive.org/web/20130902020004/http://eurasianet.org/departments/civilsociety/articles/eav033110b.shtml "Armenia: Gays Live with Threats of Violence, Abuse"]. EurasiaNet.org. Archived from the original on 2 September 2013. Retrieved 23 August 2015.</ref>. == სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლება == 2013 წელს სომხეთის პოლიციამ პარლამენტს წარუდგინა კანონპროექტი, რომელიც კრძალავდა „არატრადიციულ სექსუალურ ურთიერთობას“ და ახალგაზრდებში ლგბტ „პროპაგანდის“ ხელშეწყობას, რომელიც წააგავდა რუსეთის ანტიგეი კანონს<ref>[http://www.azatutyun.am/content/article/25070391.html "Armenian Bill on Gay 'Propaganda' Ban Withdrawn"]. ''«Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան''. Retrieved 23 August 2015.</ref>. პოლიციის სპიკერმა აშოტ აჰარონიანმა განაცხადა, რომ კანონპროექტი წარდგენილი იყო საზოგადოებაში ჰომოსექსუალობის გავრცელების შიშის გამო. თუმცა არასამთავრობო ორგანიზაციებმა, მათ შორის ვარისფერმა სომეხთმა, განაცხადეს, რომ ეს იყო მცდელობა საზოგადოების ყურადღების გადატანისა ქვეყანაში არსებული სხვა სოციალური საკითხებისაგან. საბოლოოდ კანონპროექტი უარყოფილ იქნა<ref>Hovhannisyan, Irina (8 August 2013). [https://www.azatutyun.am/a/25070391.html "Armenian Bill on Gay 'Propaganda' Ban Withdrawn"]. Azatutyun. Retrieved 8 April 2021.</ref>. 2018 წელს ქრისტიან ლგბტ ჯგუფს მოუწია გაეუქმებინა დაგეგმილი მარშები და ღონისძიებები პოლიტიკური და რელიგიური ლიდერების მხრიდან „მუდმივი მუქარისა“ და „ორგანიზებული დაშინების“ გამო, ასევე „პოლიციის მხრიდან არასრული მზადყოფნის გამო“<ref>[https://eurasianet.org/amid-threats-lgbt-forum-is-cancelled-in-armenia "Amid threats, LGBT forum is cancelled in Armenia | Eurasianet"]. ''eurasianet.org''.</ref>. == შემაჯამებელი ცხრილი == {| class="wikitable" |ერთნაირსქესიანთა სექსუალური აქტივობა ლეგალურია |[[ფაილი:Yes_check.svg|15x15პქ|დიახ]] (2003 წლიდან) |- |სექსუალური ცხოვრების დასაწყისი ასაკი (16) |[[ფაილი:Yes_check.svg|15x15პქ|დიახ]] (2003 წლიდან) |- |ანტიდისკრიმინაციული კანონები დასაქმების დროს |[[ფაილი:X_mark.svg|არა|17x17პქ]] |- |ანტიდისკრიმინაციული კანონები საქონლისა და მომსახურების მიწოდებაში |[[ფაილი:X_mark.svg|არა|17x17პქ]] |- |ანტიდისკრიმინაციული კანონები ყველა სხვა სფეროში (მათ შორის, არაპირდაპირი დისკრიმინაცია, სიძულვილის ენა) |[[ფაილი:X_mark.svg|არა|17x17პქ]] |- |ერთნაირსქესიანთა ქორწინება |[[ფაილი:X_mark.svg|არა|17x17პქ]](კონსტიტუციური ბანი 2015 წლიდან) [[ფაილი:Yes_check.svg|15x15პქ|დიახ]] (საზღვარგარეთ ჩატარებული ქორწინება ლეგალურია,2017 წლიდან) |- |ერთნაირსქესიანი წყვილების აღიარება |[[ფაილი:X_mark.svg|არა|17x17პქ]](შემოთავაზებული) |- |შვილად აყვანა ერთნაირსქესიანი წყვილების მიერ |[[ფაილი:X_mark.svg|არა|17x17პქ]] |- |ერთნაირსქესიანი წყვილების მიერ ერთობლივად შვილის აყვანა |[[ფაილი:X_mark.svg|არა|17x17პქ]] |- |ლგბტ ადამიანებს სამხედრო სამსახურში ღიად მსახურობის უფლება აქვთ |[[ფაილი:X_mark.svg|არა|17x17პქ]] |- |სქესის შეცვლის იურიდიული უფლება |[[ფაილი:X_mark.svg|არა|17x17პქ]] |- |მესამე გენდერი |[[ფაილი:X_mark.svg|არა|17x17პქ]] |- |IVB-ზე დაშვება ლესბოსელი წყვილებისთვის |[[ფაილი:X_mark.svg|არა|17x17პქ]] |- |კომერციული სუროგატი გეი მამაკაცი წყვილებისთვის |[[ფაილი:X_mark.svg|არა|17x17პქ]] |- |[[MSM|მსმ-]] ებს სისხლის დონაციის უფლება აქვთ |[[ფაილი:X_mark.svg|არა|17x17პქ]] |} == იხილეთ აგრეთვე == * [[ადამიანის უფლებები სომხეთში]] * [[ლგბტ უფლებები ქვეყნებისა და ტერიტორიების მიხედვით]] * [[ლგბტ უფლებები ევროპაში]] * [[ლგბტ უფლებები აზიაში]] == რესურსები ინტერნეტში == * [https://web.archive.org/web/20170131101530/http://www.ccprcentre.org/doc/2015/01/INT_CCPR_NGO_ARM_105_7997_E.pdf "Human Rights Violations of LGBT People in Armenia: A Shadow Report] (PDF). ''Centre for Civil and Political Rights''. Geneva. July 2012. Archived from the original (PDF) on 31 January 2017. Retrieved 6 February 2015. * [http://www.pinkarmenia.org/ ვარდისფერი სომხეთის ოფიციალური ვებსაიტი] (სომხურად). == სქოლიო == {{სქოლიო|2}} [[კატეგორია:ლგბტ უფლებები]] [[კატეგორია:სომხეთი]] [[კატეგორია:ადამიანის უფლებები სომხეთში]] 3r3t1v3f3x11ak26cxrw5qx282qha38 ლეონ გურეკიანი 0 518337 4402658 4263568 2022-08-02T14:00:00Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება* | სახელი = ლეონ გურეკიანი | სურათი = Leon gurekian.jpg | ქვეტექსტი = | დაბ_თარიღი = {{დაბადების თარიღი|1871|4|26|df=y}} | დაბ_ადგილი = კონსტანტინოპოლი, ოსმალეთის იმპერია | გარდ_თარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1950|9|2|1871|4|26|df=y}} | გარდ_ადგილი = [[ასოლო]], [[იტალია]] | სხვა_სახელები = | ცნობილია = | საქმიანობა = არქიტექტორი | ეროვნება = სომეხი }} '''ლეონ გურეკიანი''' ({{Lang-hy|Լեւոն Կիւրեղեան}}, {{Lang-it|Leonardo Giorgiano}}; დ. [[26 აპრილი]], [[1871]] — გ. [[2 სექტემბერი]], [[1950]]) — [[სომხეთი ოსმალეთის იმპერიაში|ოსმალელი სომეხი]] არქიტექტორი, მწერალი და პოლიტიკური აქტივისტი. ის მოღვაწეობდა [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიაში]], [[ბულგარეთი|ბულგარეთსა]] და [[იტალია|იტალიაში]]. == ბიოგრაფია == ლეონ გურეკიანი, იოჰანეს გურეკიანისა და პრაპიონ იერემიანის ვაჟი, დაიბადა [[კონსტანტინოპოლი|კონსტანტინოპოლში]] [[1871]] წლის [[26 აპრილი|26 აპრილს]]. მისი სომეხი ოჯახი წარმოიშვა და ცხოვრობდა [[ტრაპიზონი|ტრაპიზონში]] და მუშაობდა ახლო აღმოსავლეთისა და ევროპის შორის გამართულ ბიზნეს საქმიანობებში, განსაკუთრებით [[მარსელი|მარსელში]] . იგი პირველად სწავლობდა ტრაპიზონდში, შემდეგ სწავლა დაასრულა [[მხითარისტები|ვენეციის მხითარისტების]] სომხურ კოლეჯში, [[1888]] წელს. ვენეციაში სწავლის დასრულების შემდეგ, ის გაემგზავრა რომში, სადაც [[1895]] წელს დაამთავრა [https://web.archive.org/web/20140407065839/http://www.accademiabelleartiroma.it/media/176096/la_storia.pdf "Regio Istituto di Belle Arti di Roma"] არქიტექტურის დიპლომით. იგი დაქორწინდა მარიამიკ აზარიანზე [[1901]] წელს, კონსტანტინოპოლში. მათი ერთადერთი ვაჟი ოჰანეს გურეკიანი დაიბადა [[1902]] წელს, რომელიც ასევე იყო არქიტექტორი. == კარიერა == === ბულგარეთი === [[1896]] წელს კონსტანტინოპოლში დაბრუნებიდან მალევე, მან მოახერხა სულთან [[აბდულჰამიდ II|აბდულ ჰამიდ II-]] [[ჰამიდური ხოცვა-ჟლეტა|ის სომეხთა პოგრომებიდან]] <ref>[[Hamidian massacres]]</ref>თავის დაღწევა, ბულგარეთში გამგზავრებით. მას შემდეგ რაც ბულგარეთის მთავრობისგან მიიღო არქიტექტორის ხარისხი, მან დააპროექტა სხვადასხვა შენობები. გურეკიანმა გაიმარჯვა კონკურსში, [[ვარნა|ვარნის]] მუნიციპალური პროფესიული თეატრის დიზაინის შექმნით, რომელიც შემდგომში ბულგარელმა არქიტექტორმა ნიკოლა ლაზაროვმა მხოლოდ მცირედი ცვლილებებით ააგო. === კონსტანტინოპოლი === გულკანიანი [[კონსტანტინოპოლი|კონსტანტინოპოლში]] [[1899]] წელს დაბრუნდა, მან აქ შექმნა ქალაქის რამდენიმე შენობის დიზაიანი. მას საქმიანი ურთიერთობა ჰქონდა ბალიანის ოჯახთან. ამ პერიოდში, გულკიანი პოლიტიკაში აქტიურად ერთვებოდა და ფსევდონიმით აქვეყნებდა სტატიებს სომხურ გაზეთებში. === იტალია === [[1907]] წლის [[7 სექტემბერი|7 სექტემბერს]] ის მოულოდნელად საცხოვრებლად გადავიდა [[რომი|რომში]]. [[1895]] წელს მან დაიწყო არქიტექტურის შესწავლა, ხოლო [[1908]] წელს აიღო არქიტექტურის დიზაინის პროფესორის დიპლომი. [[1911]] წელს, ტურინის საერთაშორისო გამოფენისთვის, მან დააპროექტა და ააგო ოსმალეთის პავილიონი. ეს ერთადერთი ნამუშევარია, რომელიც არქიტექტორმა იტალიაში ააგო, მან ასევე ააგო მისი მეგობრის დაკრძალვის სამლოცველო, [[ტრიესტი|ტრიესტში]], და მისი სახლი - ''ვილა არარატი'' - [[ასოლო|ასოლოში]], [[ტრევიზოს პროვინცია|ტრევიზოში]]. [[1911]] წლის სექტემბერში, [[რომი|რომში]], საერთაშორისო არქიტექტორთა კონგრესში, დაინიშნა ოსმალეთის მთავრობის წარმომადგენლად. [[1911]] წლიდან მან დროის უმეტესი ნაწილი გაატარა ასოლოში, რომელიც ასევე არის [[ვენეცია|ვენეციის]] სომხური კოლეჯის საზაფხულო რეზიდენცია. რამდენიმე წლის განმავლობაში, [[1921]] წლიდან მოყოლებული, ის ცხოვრობდა ბელუნოს პროვინციაში, ფრასენიში. [[1912]] წელს [[რავენა|რავენაში]], [[აკვილია|აკვილეაში]], [[ისტრია|ისტრიაში]], [[დალმაცია|დალმაციაში]] და განსაკუთრებით [[ბრაიანზა|ბრაიანზაში]], მან დაიწყო ხანგრძლივი პროექტი ბიზანტიური და რომანული არქიტექტურის მნიშვნელოვანი ძეგლების შესასწავლად, მისი მთავარი მიზანი იყო, რომ შეესწავლა სომხური არქიტექტურის გავლენა [[რომანული არქიტექტურა|რომანულ არქიტექტურაზე]]. [[1914]]-[[1918]] წლებში [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველმა მსოფლიო ომის]] გამო, იძულებული გახდა, რომ ასოლოში დარჩენილიყო, სადაც იგი ფოტოგრაფად მუშაობდა. [[1919]] წელს გაემგზავრა პარიზში, სადაც გამოაქვეყნა პირველი მსოფლიო ომის პოლიტიკური ანალიზი. <ref>Léon Gurekian, ''Le Résponsable, Allégorie historique dans le Régne Animal'', Paris 1919, Jouve & Cie Editeurs</ref> [[1922]] წელს, მან გააცნობიერა, რომ ვერსალის ხელშეკრულების ჩავარდნის გამო დამოუკიდებელ სომხურ რესპუბლიკაში დაბრუნება შეუძლებელი იქნებოდა. მან გადაწყვიტა, რომ დასახლებულიყო ასოლოში და დააპროექტებინა და აეშენებინა იქ თავისი სახლი. ამის შემდეგ მან შეწყვიტა არქიტექტურული მოღვაწეობა, გამოაქვეყნა მთელი რიგი პოლიტიკური და ფილოლოგიური კვლევები, ძირითადად სომხურ ენაზე. " ''[[ყარსი|ყარსსა]] და [[არტაანი|არდაჰანში]]'' " <ref>Léon Gurekian, ''Կարս եւ Արտահան'' (Kars e Ardahan), Venezia 1949, Tipografia di S. Lazzaro degli Armeni</ref> მან საკითხები წამოაყენა იმ პროვინციების დაბრუნებაზე, რომლებიც გადაეცა თურქეთს [[ალექსანდროპოლის ხელშეკრულება|ალექსანდროპოლის ზავით]]. [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომის]] დასასრულს [[სომხეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საბჭოთა სომხეთის რესპუბლიკის]] დელეგაცია მივიდა ასოლოში გურეკიანთან, რათა ეკითხათ მისთვის, ჰქონდა თუ არა სურვილი სომხეთში დაბრუნებულიყო. უკვე ავადმყოფმა გურეკიანმა, უარი თქვა. იგი გარდაიცვალა ასოლოში [[1950]] წლის [[2 სექტემბერი|2 სექტემბერს]] და დაკრძალეს ოჯახის საფლავში. == ლიტერატურა == * Unione degli Studenti Armeni d'Italia, ''Indipendenza Armena, celebrata in Asolo, 20 agosto 1920'', Tipografia del Seminario, Padova 1921 * Armen Gurekian, ''Léon Gurekian architetto'', Asolo 2010 * Agop Manoukian, ''Presenza Armena in Italia, 1915-2000'', Guerrini e Associati, Milano 2014 * Prando Prandi, ''La mia Asolo'', Duck Edizioni, Castelfranco Veneto 2014, {{ISBN|9788889562260}} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.gurekian.com/index.html გურეკიანის ოჯახი] * [http://www.gurekian.com/leon/leon_gurekian.pdf ''Léon Gurekian architetto'' (Armen Gurekian, Asolo 2010)] * [http://www.asolo.it ასოლო] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:გურეკიანი, ლეონ}} [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1950]] [[კატეგორია:დაბადებული 1871]] [[კატეგორია:სომეხი არქიტექტორები]] [[კატეგორია:სომხები საქმიანობის მიხედვით]] o90xbhb66xu9f50p8fqsja252oj52qt მილანა ტერლოევა 0 519313 4402792 4269178 2022-08-02T18:42:08Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''მილანა ზაიდინოვნა ბახაევა''' ({{Lang-ru|Милана Зайдиновна Бахаева}}; დ. [[30 დეკემბერი]], [[1979]]; [[ჩეჩნეთი]], უკეთ ცნობილია ფსევდონიმით '''მილანა ტერლოევა''') — [[ჩეჩნები|ჩეჩენი]] ჟურნალისტი და [[2006]] წლის ფრანგული ბესტსელერის ''Danser sur les Ruines - Une jeunesse tchétchène-ის'' ავტორი''.'' [[ჩეჩნეთის მეორე ომი|ჩეჩნეთის მეორე ომის]] დროს ლტოლვილი მილანა იყო გროზნოს უნივერსიტეტის რვა ჩეჩენი სტუდენტიდან ერთ-ერთი რომელმაც [[2003]] წელს საზღვარგარეთ სწავლა არჩია. მაგისტრის ხარისხი აიღო ჟურნალისტიკის განხრით უნივერსიტეტში, Institut d'Études Politiques de Paris, [[2006]] წელს. == ბიოგრაფია == ჩეჩენი ჟურნალისტი და ავტორი მილანა ბახაევა დაიბადა პატარა სოფელ ორეხოვოში, ჩეჩნეთის დედაქალაქ [[გროზნო|გროზნოს]] დასავლეთით 60 კილომეტრში, [[ინგუშეთი|ინგუშეთის]] საზღვართან და ცხოვრობდა მშობლებთან და ბებიასთან ერთად, რომლებიც გადაურჩნენ ჩეჩნების იძულებით დეპორტაციას ცენტრალურ აზიაში [[1944]] წლის [[23 თებერვალი|23 თებერვალს]]. <ref name="r1">[https://web.archive.org/web/20070216113805/http://reseaudesbahuts.lautre.net/article.php3?id_article=455 Milana Terloeva : Danser sur les ruines]. reseaudesbahuts.lautre.net (11 September 2006)</ref> როგორც ბავშვი [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა კავშირში]] იზრდებოდა, ოჯახი შედარებით შეძლებული იყო, მაგრამ [[სსრკ-ის დაშლა|საბჭოთა კავშირის დაშლის]] შემდგომ მზარდმა კრიმინალმა მილანას ოჯახიც დააზიანა. [[1993]] წლის იანვრის ერთ ღამეს ვიღაცამ დატოვა დიდი რკინის ყუთი ოჯახის ზღურბლთან. შიგნით იყო მოკლული მილანას მამის ცხედარი. <ref name="r1" /> [[1994]] წლის [[11 დეკემბერი|11 დეკემბერს]] [[ჩეჩნეთის პირველი ომი|ჩეჩნეთის პირველი ომის]] დაწყების შემდეგ, მილანამ და მისმა ოჯახმა პირველად შეაფარეს თავი სარდაფს და ცხოვრობდნენ წყლისა და ელექტროენერგიის გარეშე. მის სოფელში მდგომარეობა კიდევ უფრო გაუარესდა, ამიტომ ოჯახმა თავის შეფარება გროზნოში გადაწყვიტა, რომელიც უკვე დანგრეული იყო ქალაქის ალყის შემდეგ. ოჯახი ორეხოვოში დაბრუნდა [[1996]] წლის ომის დასასრულს და აღმოაჩინეს, რომ მათი სახლები სასტიკად იყო გაძარცული, ხოლო მის სახლში მცხოვრებ რუს ჯარისკაცებს დაცინვის მიზნით დაბინძურებული ჰქონდათ ყველაფერი. [[ჩეჩნეთის მეორე ომი|მეორე ჩეჩნეთის ომის]] დაწყებისთანავე მილანამ და მისმა ოჯახმა ასობით ათას სხვა ლტოლვილთან ერთად ინგუშეთს შეაფარეს თავი. ექვსი თვის შემდეგ იგი დაბრუნდა გროზნოში და ჩაირიცხა [[ჩეჩნეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|გროზნოს]] მძიმედ დაზიანებულ უნივერსიტეტში, სწავლობდა [[ფრანგული ენა|ფრანგულ ენას]] ევროპაში სწავლის გაგრძელების ოცნებიტ. ის ცდილობდა გამხდარიყო ჟურნალისტი, რათა შეძლებოდა სამართლიანობის აღსრულება, განსაკუთრებით კონფლიქტის მსხვერპლთათვის. ფრანგი სტუდენტების ჯგუფმა, რომლებიც ეწინააღმდეგებოდნენ ჩეჩნეთის ახალ ომს, [[2003]] წლის მარტში ჩამოაყალიბეს ორგანიზაცია Etudes Sans Frontières. [[1997]] წელს [[იჩქერიის პრეზიდენტები|ჩეჩნეთის პრეზიდენტმა]] [[ასლან მასხადოვი|ასლან მასხადოვმა]] მიმართა დასავლურ ქვეყნებს, დაეშვათ ჩეჩენი სტუდენტები თავიანთ უნივერსიტეტებში, რადგან ის ოცნებობდა ლიბერალურად ორიენტირებულ ლიდერებზე, რომლებიც შეძლებდნენ აღედგინათ ომით განადგურებული საზოგადოება. იმ დროს მხოლოდ [[მედრესე|მედრესმა]] და [[პაკისტანი|პაკისტანმა]] გახსნა კარი ჩეჩნებისთვის. იმ სექტემბრისთვის ორგანიზაციამ დააფინანსა რვა ჩეჩენი სტუდენტი, მათ შორის იყო მილანა, რომელმაც სწავლა საფრანგეთში გააგრძელა. <ref name="bridge">André and Raphaël Glucksmann, [http://www.signandsight.com/features/1122.html “A bridge to Chechnya”], ''www.signandsight.com'' (5 January 2007).</ref> პარიზის პოლიტიკის ინსტიტუტის ჟურნალისტიკის ფაკულტეტის სტუდენტი, მილანა გამოირჩეოდა კარგი აკადემიური მოსწრებით, მან ინსტიტუტში სწავლა [[2006]] წელს დაამთავრა. [[2004]] წლის აგვისტოში, იგი ასევე მუშაობდა საერთაშორისო ტირაჟირებულ ფრანგულ გაზეთებში [[მონდი]] და ''Courrier International''. <ref>[https://web.archive.org/web/20070928043431/http://www.sciences-po.org/journalisme/index.php?option=com_content&task=view&id=30&Itemid=60 Miliana BAKHAEVA]. sciences-po.org</ref> მოგვიანებით დაუმეგობრდა ჟურნალისტ [[ანა პოლიტკოვსკაია|ანა პოლიტკოვსკაიას]]. <ref>[https://web.archive.org/web/20110426111336/http://schlomoh.blog.lemonde.fr/category/tcheychenie/ Archives de la catégorie: 'Tchétchénie']. schlomoh.blog.lemonde.fr.</ref>ერთხელ Hachette Livre, უდიდესი გამომცემლობა საფრანგეთში, დაუკავშირდა მილანას, რათა მას ომებში მიღებული გამოცდილების შესახებ დაეწერა და მან დაწერა თავისი ავტობიოგრაფია ''Danser sur les ruines - Une jeunesse tchétchène'' (''ცეკვავენ ნანგრევებზე - ჩეჩენი ახალგაზრდობა''), რომელიც აღწერს იმ დარბევას, სადაც მისი ოჯახის მრავალი წევრი ტყვედ ჩავარდა. ავტობიოგრაფიაში ასევე ისაუბრა პარიზში მოგზაურობის და Sciences Po-ში სტუდენტობის შესახებ. მიუხედავად მრავალი სამუშაო შეთავაზებისა პარიზში, მილანამ გადაწყვიტა, რომ გროზნოში დაბრუნებულიყო. [[2007]] წლის მონაცემებით, მუშაობს ჩეჩნეთში ევროპული კულტურული ცენტრის შექმნაზე, და ასევე მეორე წიგნზე ჩეჩენ ქალებზე. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.csmonitor.com/2005/0426/p11s02-legn.html ''Christian Science Monitor-ის'' სტატია მილანა ბახაევას შესახებ] * (in French) [http://livres.lexpress.fr/entretien.asp/idC=11880/idR=5/idG=8 ინტერვიუ ''L'Express Livres-თან''] * (in French) [https://web.archive.org/web/20071007142018/http://www.plurielles.fr/femmes/ma-vie/0,,3343948-VU5WX0lEIDQwMg==,00-milana-pas-oublier-tchetchenie-.html ''პლურიელის'' სტატია] * (in French) [https://web.archive.org/web/20070927020128/http://www.rtl.fr/info/chroniques/chroniquesint.asp?rubid=17320&dicid=475407 ინტერვიუ RTL-თან] * (in French) [https://web.archive.org/web/20120722165242/http://www.madmoizelle.com/danser-sur-les-ruines-milana-terloeva-5301 ''მადმოიზელის'' წიგნის მიმოხილვა] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ტერლოევა, მილანა}} [[კატეგორია:ჩეჩნები]] [[კატეგორია:რუსი ჟურნალისტები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1979]] [[კატეგორია:ჩეჩენი მწერლები]] [[კატეგორია:ჩეჩენი ჟურნალისტები]] 3eg9my228z9wqjchz1bg9evfz2hh9tz მირზა ასადულაევი 0 520880 4402797 4334483 2022-08-02T18:56:20Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი}} '''მირზა ასადულაევი''' ({{lang-az|Mirzə Əsədullayev Şəmsi oğlu}}; 1875―1936) ― რუსი და აზერბაიჯანელი მეწარმე, მეცენატი და სახელმწიფო მოღვაწე. აზერბაიჯანის დემოკრატიული რესპუბლიკის მინისტრთა მესამე კაბინეტის მრეწველობისა და ვაჭრობის მინისტრი.<ref>Адрес-календарь Азербайджанской Республики. — Баку, 1920. — С. 270</ref> == ადრეული წლები და სამეწარმეო საქმიანობა == მირზა ასადულაევი 1875 წელს [[ბაქო]]ში<ref>{{Cite web|url=http://adam.az/az.php?subaction=showfull&id=1286078342&archive=&start_from=&ucat=4,53&go=headlines&number=10&category=2,3,4,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,29,30,31,32,33,34,35|title=Adam.az|date=2012-04-21|accessdate=2018-08-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120421155843/http://adam.az/az.php?subaction=showfull&id=1286078342&archive=&start_from=&ucat=4,53&go=headlines&number=10&category=2,3,4,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,29,30,31,32,33,34,35|archivedate=2012-04-21}}</ref> დაიბადა (სხვა მონაცემებით ― [[ბაქოს გუბერნია|ბაქოს გუბერნიის]] ბაქოს მაზრის სოფელ ამირაჯანში<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.baku.ru/blg-list.php?id=95189|title=Асадуллаев Мирза {{!}} Амираджаны|publisher=www.baku.ru|accessdate=2018-08-14}}</ref>). ცნობილი ნავთობის მწარმოებლის შამსი ასადულაევის შვილი იყო. ბაქოს გიმნაზიის დამთავრების შემდეგ თავისი მამის სანავთობო კომპანიაში „შამსი ასადულაევის ბაქოს კანტორა“<ref>{{Cite news|title=The Ali and Nino Walking Tour|last=Betty Blair, Fuad Akhundov|url=http://azer.com/aiweb/categories/magazine/ai122_folder/122_articles/122_tour_academy_sciences.html|publisher=Azerbaijan International|date=Summer 2004 (12.2)|pages=44–45|accessdate=2011-11-15}}</ref> დაიწყო მუშაობა. ხანგრძლივი დროის განმავლობაში ცხოვრობდა მოსკოვში და სანქტ-პეტერბურგში, სადაც კომპანიის საქმეებით იყო დაკავებული<ref name=":0" />. == პოლიტიკური და საზოგადოებრივი საქმიანობა == ასადულაევი ბაქოს მუსულმანური საქველმოქმედო საზოგადოების თავმჯდომარე და გაზეთ „ქარდაშ ქიომეგის“ („ძმური დახმარება“) გამომცემელი იყო. [[თებერვლის რევოლუცია|თებერვლის რევოლუციის]] შემდეგ ამიერკავკასიის მუსლიმთა დროებითი ეროვნული კავშირის აღმასრულებელი კომიტეტის წევრად იყო არჩეული. 1918 წელს ასევე აირჩიეს სანავთობო მრეწველობის ბაქოს კავშირის თავმჯდომარედ. [[აზერბაიჯანის დემოკრატიული რესპუბლიკა|აზერბაიჯანის დემოკრატიული რესპუბლიკის]] დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ ქვეყნის ფინანსურ სისტემაში ასადულაევი მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა. 1918 წლის 26 დეკემბერს, იმ დღეს, როდესაც [[ფათალი ხან ხოისკი|ფატალი ხანა ხოისკის]] თავმჯდომარეობით რესპუბლიკის მესამე მინისტრთა კაბინეტის ჩამოყალიბება შესდგა, ასადულაევი მეწარმეობისა და ვაჭრობის მინისტრად იქნა არჩეული. დიდი წვლილი შეიტანა აზერბაიჯანის მეწარმეობის განვითარებაში. ბოლშევიკების მიერ აზერბაიჯანის ტერიტორიის დაკავების შემდეგ, 1920 წელს ასადულაევი დააპატიმრეს და ციხეში ჩასვეს. თუმცა იმავე წელს გაათავისუფლეს და ძალაუფლების წარმომადგენელთა ნებართვით ქვეყანა დატოვა<ref name=":0" />. ემიგრაციაში წასვლის შემდეგ პარიზში დასახლდა, სადაც სიცოცხლის ბოლომდე ცხოვრობდა. გარდაიცვალა 1936 წლის 14 აპრილს. დაკრძალულია [[პარიზი]]ს სიახლოვეში მდებარე ქალაქ ბობინის მუსულმანურ სასაფლაოზე<ref name=":0" />. == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ასადულაევი, მირზა}} [[კატეგორია:ბაქოში დაბადებულები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1875]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 14 აპრილი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1936]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანელი მეწარმეები]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანელი პოლიტიკოსები]] fkauou62oaoxpp32d7zyr8s9swxxn2h ნადარი 0 525453 4402765 4335613 2022-08-02T17:28:20Z CommonsDelinker 635 - "Félix_Nadar_1820-1910_portraits_Jules_Verne_(restoration).jpg". ფაილი წაიშალა Commons-იდან მომხმარებელ [[commons:User:DarwIn|DarwIn]]-ს მიერ. მიზეზი: Content uploaded by vandal account, often with fake identifications and IDs. wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სიგანე = | სახელი = ნადარი | ფოტო =Felix nadar c1860.jpg | ფოტოს სიგანე =250პქ |წარწერა = ნადარის ავტოპორტრეტი, {{circa|1860}} | ალტ = | მშობლსახელი = Gaspard-Félix Tournachon | დაბსახელი = გასპარ-ფელიქს ტურნაშონი | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი|1820|4|5}} | დაბადგილი = [[პარიზი]] | გარდთარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1910|3|20|1820|4|5}} | გარდადგილი = პარიზი | დაკრძალვის ადგილი = [[პერ-ლაშეზის სასაფლაო]] | დაკრძალვის ადგილის კოორდინატები = {{coord|48.860|2.396|type:landmark|display=inline}} | ეროვნება = ფრანგი | მოქალაქეობა = {{დროშა|საფრანგეთი}} | ქვეშევრდომობა = | განათლება = | ალმა-მატერი = | მოღვაწეობა = | საქმიანობა = [[ფოტოგრაფია|ფოტოგრაფი]]<br>[[კარიკატურა|კარიკატურისტი]]<br>[[ჟურნალისტი]]<br>[[ნოველა|ნოველისტი]]<br>[[აეროსტატი|ბალუნისტი]] | რელიგია = | შვილები = [[პოლ ნადარი]] | მამა = [[ვიქტორ ტურნაშონი]] | ხელმოწერა = SigNadar.svg | ხელმოწერის ზომა = }} '''გასპარ-ფელიქს ტურნაშონი''' (დ. 6 აპრილი, 1820 – გ. 20 მარტი, 1910), ცნობილი ფსევდონიმით '''ნადარი''' — ფრანგი ფოტოგრაფი, კარიკატურისტი, ჟურნალისტი, ნოველისტი, [[აეროსტატი|ბალუნისტი]]. [[1858]] წელს ის გახდა პირველი ადამიანი, ვინც გადაიღო აეროფოტოსურათი. ნადარის ფოტოპორტრეტები დაცულია მრავალ დიდ ეროვნულ ფოტოკოლექციაში. მისმა ვაჟმა, [[პოლ ნადარი|პოლ ნადარმა]], მამის სიკვდილის შემდეგ განაგრძო საქმიანობა. == ცხოვრება == გასპარ-ფელიქს ტურნაშონი დაიბადა [[1820]] წლის აპრილში [[პარიზი|პარიზში]],<ref name="Lambiek">{{Cite web|title=Félix Nadar Gaspard-Félix Tournachon (6 April 1820 – 23 March 1910, France)|url=https://www.lambiek.net/artists/n/nadar.htm|access-date=12 November 2019}}</ref> თუმცა ზოგიერთი წყარო ამბობს, რომ ის დაიბადა [[ლიონი|ლიონში]]. მისი მამა, ვიქტორ ტურნაშონი, [[მესტამბე]] და წიგნების გამყიდველი იყო. ნადარმა მედიცინის შესწავლა დაიწყო, მაგრამ მამის გარდაცვალების შემდეგ ფინასური პრობლემების გამო სწავლა მიატოვა.<ref name="Lambiek" /><ref name="archivesdefrance">{{Cite web|title=Archives de France {{!}}|url=http://www.archivesdefrance.culture.gouv.fr/action-culturelle/celebrations-nationales/brochure-2010/beaux-arts/nadar|access-date=15 October 2015}}</ref> ნადარმა სხვადასხვა გაზეთში დაიწყო მუშაობა კარიკატურისტად და რომანისტად. იგი შეუერთდა პარიზულ ბოჰემიურ ჯგუფს ([[ჟერარ დე ნერვალი]], [[შარლ ბოდლერი]], თეოდორ დე ბანვილი). მეგობრებმა მას მეტსახელი შეურჩიეს: ''ტურნადარი'', რომელიც მოგვიანებით გახდა '''''ნადარი'''''.<ref name="archivesdefrance"/> მისი ნაშრომი პირველად [[1848]] წელს გამოქვეყნდა ''Le Charivari''-ში. [[1849]] წელს ნადარმა დააარსა ''La Revue Comique à l’Usage des Gens Sérieux''. კარიკატურისტის სამსახურიდან გადავიდა ფოტოგრაფიაზე. პირველი ფოტოები [[1853]] წელს გადაიღო, ხოლო [[1854]] წელს სენტ-ლაზარეს ქუჩის 113 ნომერში გახსნა ფოტოსტუდია. ის [[1860]] წელს გადავიდა კაპუცინის ბულვარის 35 ნომერში. ნადარმა გადაიღო პიროვნებების ფართო სპექტრი: პოლიტიკოსები ([[ფრანსუა გიიო|გიზო]], [[პიერ-ჟოზეფ პრუდონი|პრუდონი]]), მსახიობები ([[სარა ბერნარი|სარა ბერნჰარდტი]], პაულუსი), მწერლები ([[ვიქტორ ჰიუგო|ჰიუგო]], [[შარლ ბოდლერი|ბოდლერი]], [[ჟორჟ სანდი|სენდი]], [[ჟერარ დე ნერვალი|ნერვალი]], [[თეოფილ გოტიე|გოტიე]], [[ალექსანდრ დიუმა (მამა)|დიუმა]]), მხატვრები (კორო, [[ეჟენ დელაკრუა|დელაკრუა]], [[ჟან-ფრანსუა მილე|მილე]]) და მუსიკოსები. ([[ფერენც ლისტი|ლისტი]], [[ჯოაკინო როსინი|როსინი]], [[ჟაკ ოფენბახი|ოფენბახი]], [[ჯუზეპე ვერდი|ვერდი]], [[ჰექტორ ბერლიოზი|ბერლიოზი]]).<ref name="archivesdefrance" /> პორტრეტული ფოტოგრაფია გადიოდა ადგილობრივი ინდუსტრიალიზაციის პერიოდს და ნადარმა უარი თქვა ტრადიციული მდიდრული დეკორების გამოყენებაზე, ის ამჯობინებდა ბუნებრივ, დღის სინათლეს და ეზიზღებოდა ის, რაც მას არასაჭირო აქსესუარად მიაჩნდა. [[1886]] წელს შვილთან ერთად მან გააკეთა ის, რაც შეიძლება იყოს პირველი ფოტორეპორტაჟი: ინტერვიუ დიდ მეცნიერთან მიშელ ეჟენ შევრულთან, რომელიც იმ დროს 100 წლის იყო.<ref name="Chevreul">{{Cite news|title="Le Journal Illustré" Publishes the First Photo-Interview 9/5/1886|work=History of Information|url=http://www.historyofinformation.com/detail.php?id=3310|access-date=12 November 2019}}</ref> გამოქვეყნდა ''Le Journal Illustré-ში''.<ref name="archivesdefrance" /><gallery mode="packed" heights="200"> [[1895]] წლის 1 აპრილისათვის ნადარმა საკუთარი სტუდია შვილს, პოლს, გადასცა. ის გადავიდა [[მარსელი|მარსელში]] და აქ ფოტოგრაფიის სტუდია გახსნა [[1897]] წელს. [[1909]] წლის 3 იანვარს იგი დაბრუნდა [[პარიზი|პარიზში]].<ref name="Nadar">{{cite book |last1=Nadar |first1=Félix |title=When I Was a Photographer |date=6 November 2015 |publisher=MIT Press |pages=234–235 |isbn=9780262330725 |edition=1st English translation |translator-first1=Eduardo |translator-last1=Cadava |translator-first2=Liana |translator-last2=Theodoratou |url=https://books.google.com/books?id=oHn6CgAAQBAJ&pg=PA234 |access-date=12 November 2019}}</ref> ნადარი გარდაიცვალა [[1910]] წელს, 89 წლის ასაკში. იგი დაასაფლავეს [[პერ-ლაშეზის სასაფლაო|პერ-ლაშეზის სასაფლაოზე]]. მისი საქმიანობა გააგრძელა [[პოლ ნადარი|პოლ ნადარმა]] გარდაცვალებამდე, [[1939]] წელს.<ref>{{Cite web |url=http://www.milhist.net/docs/intellrev.html |title="Paul Nadar", Getty Museum |accessdate=2022-02-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160309184546/http://www.milhist.net/docs/intellrev.html |archivedate=2016-03-09 }}</ref> ფაილი:Nadar, Félix - Self-portrait.jpg|ნადარის სტუდიური პორტრეტი ბუშტის კალათაში ფაილი:Brooklyn Museum - Nadar Élevant la Photographie à la Hauteur de l'Art - Honoré Daumier.jpg|''Nadar élevant la Photographie à la hauteur de l'Art'' („ნადარი ელეგანტური ფოტოგრაფიიდან ხელოვნებამდე“). [[Honoré Daumier|ონორე დომიერის]] ლითოგრაფია, რომელიც გამოჩნდა ''ლე ბულვარში'', 1863 წლის 25 მაისი. ფაილი:Henry de Montaut, Petit, Catastrophe du ballons Le Géant. - La nacelle rasant le sol à Nieubourg (Hanovre). - D`après les renseignements fournis par M. Nadar. Gravure 1863.jpg|1863 წელი: კატასტროფა ''Le Géant-''თან ერთად, [[Hanover|ჰანოვერი]]. ილუსტრაცია გაზეთში ფაილი:Felix Nadar in a balloon, late 1860s photographer Felix Nadar (4559203377).jpg|ნადარი (გასპარდ-ფელიქს ტურნაჩონი), 1863 წელი, სტუდიური პორტრეტი, კარტ-დე-ვიზიტი </gallery> [[ფაილი:Balloon_flown_by_3197xn272_0_6d56zx84t.tiff|მარჯვნივ|მინი| Balloon ''Le Geant-''ის ფრენა გასპარ-ფელიქს ტურნაშონის მიერ (ნადარი), 1863 წ.]] [[ფაილი:Nadar_autoportrait_tournant.gif|მინი| დაახლოებით 1865 წელი: ნადარის „''მბრუნავი“ ავტოპორტრეტი'']] === გალერეა === <gallery mode="packed" heights="200"> ფაილი:JapaneseMissionAndNadarSon.JPG|ნადარის ვაჟი, რომელიც ნადარმა გადაიღო [[Second Japanese Embassy to Europe (1863)|ევროპაში იაპონიის მეორე საელჩოს]] წევრებთან ერთად 1863 წელს. ფაილი:Dessin de Nadar 1850.jpg|[[ბაზილიკი|ბალზაკის]] კარიკატურა, 1850 წ ფაილი:Charles Baudelaire.jpg|[[შარლ ბოდლერი]] ფაილი:Sarah Bernhardt, par Nadar, 1864, sepia.jpg|[[სარა ბერნარი]] ფაილი:Georges Ernest Boulanger by Atelier Nadar.jpg|[[ჟორჟ ბულანჟე]] ფაილი:BRÉSIL, Marguerite Neurdein. Photo Nadar.jpg|[[მარგარიტ ბრესილი]] ფაილი:LeBris1868.jpg|[[ჟან-მარი ლე ბრისი]] და მისი საფრენი მანქანა, ალბატროსი II (შეიძლება არასწორად იყოს მიკუთვნებული, ზოგიერთი წყარო ამბობს, რომ ფოტოგრაფი ''პეპინ ფილსი'' იყო) ფაილი:Maréchal Canrobert by Nadar.jpg|[[ფრანსუა სერტიან დე კანრობერი]] ფაილი:Georges Clemenceau Nadar.jpg|[[ჟორჟ კლემენსო]] ფაილი:Kropotkin Nadar.jpg|[[პიტერ კროპოტკინი]] ფაილი:Prince Czartoryski by Nadar.jpg|პრინცი [[ადამ იერჟი ჩარტორისკი]] ფაილი:Claude Debussy ca 1908, foto av Félix Nadar.jpg|[[კლოდ დებუსი]] ფაილი:Félix Nadar 1820-1910 portraits Eugène Delacroix.jpg|[[ეჟენ დელაკრუა]] ფაილი:Paul Gustave Dore by Felix Nadar 1855-1859.jpg|[[გუსტავ დორე]] (1859) ფაილი:Alexandre Dumas Nadar.jpg|[[ალექსანდრე დიუმა]] ფაილი:N Gabrielli par Nadar.jpg|[[ნიკოლო გაბრიელი დი კვერციტა]] ფაილი:Galliffet, Gaston de.jpg|[[მარკიზ დე გალიფეტი]], ''[[პარიზის კომუნა|კომუნის]] ფუჟილერი'' ფაილი:Charles Gounod (1890) by Nadar.jpg|[[ჩარლზ გუნო]] 1890 წელს ფაილი:Elisabeth de Gramont - Nadar - 1889.jpg|[[ელისაბედ დე გრამონი]], 1889 წ ფაილი:Franz Liszt by Nadar, March 1886.png|[[ფრანც ლისტი]] ფაილი:Ilja Iljitsch Metschnikow Nadar.jpg|[[ილია მეჩნიკოვი]] ფაილი:Jean-François Millet by Nadar, Metropolitan Museum copy.jpg|[[ჟან-ფრანსუა მილე]] ფაილი:Naser al-Din Shah Qajar, close up, with slight smile by Nadar.jpg|[[ნასერ ალ-დინ შაჰი]], [[სპარსეთი|სპარსეთის]] შაჰი 1848-1896 წწ ფაილი:George Sand by Nadar, 1864.jpg|[[ჟორჟ სანდი]] (1864) ფაილი:Séverine, debout, un poing sur la hanche - Nadar.jpg|[[სევერინი]] (დაახლოებით 1895) ფაილი:Émile Zola Nadar.jpg|[[ემილ ზოლა]] (1895) ფაილი:Pedro II do Brasil por Nadar 1891.png|[[პედრო II ბრაზილიელი]] </gallery> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ფრანგი ფოტოგრაფები]] [[კატეგორია:ფრანგი კარიკატურისტები]] [[კატეგორია:ფრანგი ჟურნალისტები]] [[კატეგორია:ფრანგი ნოველისტები]] [[კატეგორია:ფრანგი ბალუნისტები]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1910]] [[კატეგორია:დაბადებული 1820]] [[კატეგორია:დაბადებული 5 აპრილი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 20 მარტი]] [[კატეგორია:პერ-ლაშეზის სასაფლაოზე დაკრძალულები]] l4qoasuau3hd27o64g5ixkd0uqrg0in ნიმი (მსახიობი) 0 526460 4402874 4334274 2022-08-02T21:41:17Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 0 წყაროების და მონიშვნა 1 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება|name_color=black|back_color=violet|სახელი=ნიმი<br /> [[ინგლისური ენა|ინგლ.]] Nimmi <br /> [[ურდუ ენა|ურდუ]] نواب بابو|პორტრეტი=Nimmi Actress.jpg‎|დაბ თარიღი=[[18 თებერვალი]] [[1933]]|დაბ ადგილი=[[აგრა]], გაერთიანებული პროვინცია, [[ბრიტანეთის ინდოეთი]]|გარდ თარიღი=[[25 მარტი]] [[2020]] (87 წლის)|დაბ სახელი=ნავაბ ბანო|მოქალაქეობა={{დროშა|ინდოეთი}}|პროფესია=[[მსახიობი]]|აქტიურობის წლები=[[1949]]-[[1965]]}} '''ნიმი''' ([[ინგლისური ენა|ინგლ.]] Nimmi), ნამდვილი სახელი '''ნავაბ ბანუ'''  ([[ურდუ ენა|ურდუ]] '''نواب بابو‎;''' 18 თებერვალი, 1933, [[აგრა]], გაერთიანებული პროვინციები— 25 მარტი, 2020, [[მუმბაი]]) — ინდოელი მსახიობი, რომელიც თამაშობდა [[ჰინდი ენა|ჰინდიზე]]  გადაღებულ  ფილმებში 1950-იან წლებში და 1960-იანი წლების დასაწყისში. იგი გახლდათ [[ბოლივუდი|ბოლივუდის]] ოქროს ხანის ერთ-ერთი წამყვანი მსახიობი. პოპულარობა მოიპოვა ენერგიული სოფლის ლამაზმანების როლების შესრულებით. ასევე მონაწილეობდა  <nowiki/>[[ფანტასტიკა|ფანტასტიკური]] ჟანრის ფილმებში და სოციალურ დრამებში.<ref>''Bose M.'' [https://www.deccanherald.com/entertainment/entertainment-news/bollywood-actor-n Bollywood actor Nimmi no more] — 2020.</ref><ref>Dinesh Raheja. [https://in.rediff.com/movies/2003/feb/13dinesh.htm "Petite powerhouse Nimmi".] ''Rediff.com website''. Retrieved 10 January 2021.</ref> == ბიოგრაფია == ნიმი დაიბადა [[აგრა|აგრაში]] 1933 ან 1932 წლის 18 თებერვალს, დაბადებისთანავე მიიღო სახელი ნავაბ ბანუ. მისი დედა— [[მუსლიმი|მაჰმადიანი]] კურტიზანი ვაჰიდან ბალი, 1930-იან წლებში რამდენიმე [[პენჯაბური ენა|პენჯაბურ]] ფილმში მონაწილეობდა, ხოლო მამა გახლდათ სამხედრო კონტრაქტორი აბდულ ჰაკიმი. როდესაც გოგონა 11 წლის იყო, დედა გარდაიცვალა და ნიმი საცხოვრებლად [[აბოტაბადი|აბოტაბადში]] გადავიდა ბებიასთან. 1947 წელს [[ინდოეთი|ინდოეთის]] დაყოფის შემდეგ,  <nowiki/>[[აბოტაბადი]] [[პაკისტანი|პაკისტანს]] გადაეცა, ნიმი და ბებია [[მუმბაი|ბომბეიში]] გადავიდნენ. აქ ცხოვრობდა მისი დეიდა ჯიოტი, რომელიც ყოფილი მსახიობი იყო და მისი ქმარი— იმ დროს ცნობილი მომღერალი და კომპოზიტორი ჯ.მ. დურანი. [[მუმბაი|ბომბეიში]], ფილმ Andaz-ის (1949) (რეჟისორი [[მეჰბუბ ხანი]], რომელიც  მანამდე მუშაობდა დედასთან)   გადასაღებ მოედანზე , გოგონა შეხვდა [[რაჯ კაპური|რაჯ კაპურს]], რომელმაც იგი მიიწვია როლზე ფილმში „წვიმიანი სეზონი“. დამწყებ მსახიობს მანვე შეურჩია ფსევდონიმი ნიმი.  ქედმაღალ  ქალაქელზე შეყვარებული გულუბრყვილო მწყემსი ქალის სადებიუტო როლმა განსაზღვრა მისი მომავალი იმიჯი კინოში. ის ხშირად ჩნდებოდა ეკრანზე იმ დროის პოპულარულ მსახიობებთან ერთად  უბედური საყვარლის ან სოფლის თავხედი ლამაზმანის  მეორეხარისხოვან როლებში. „წვიმიანი სეზონის“ შემდეგ იყო ფილმი Sazaa (1951) დევ ანანდის მონაწილეობით. იმავე წელს მან ითამაშა დილიპ კუმართან და აშოკ კუმართან ერთად [[ნიტინ ბოსი|ნიტინ ბოსის]] ფილმში Deedar. მომდევნო წელს მან კვლავ იმუშავა დილიპ კუმართან ერთად ისეთ ფილმებში, როგორებიცაა ამია ჩაკვარტის Daag და მეჰბუბ ხანის ამბიციური სურათი „ღირსება“ [[ინგლისური ენა|(ინგლ.]] Aan), რომელშიც მან განასახიერა სოფლის გოგონა მანგლა. იმ დროისთვის მისი პოპულარობა იმდენად დიდი იყო, რომ ფილმ „ღირსებას“დაემატა გაფართოებული სიუჟეტი, რადგან დისტრიბუტორები თვლიდნენ, რომ მისი პერსონაჟი ძალიან მალე იღუპებოდა. [[ინდოეთი|ინდოეთის]] გარდა, ფილმი გამოვიდა [[ინგლისი|ინგლისში]] სახელწოდებით  „ველური მეფის ასული“  და [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]]—„ მანგლა ინდოეთის ქალიშვილი“.  2013 წელს Rajya Sabha TV-ზე მიცემულ ინტერვიუში მსახიობმა განაცხადა, რომ ფილმის [[ლონდონი|ლონდონურ]] პრემიერაზე მან მიიღო შეთავაზება ოთხ [[ჰოლივუდი|ჰოლივუდურ]] ფილმში მონაწილეობის მისაღებად, მათ შორის ერთი [[სესილ დემილი|სესილ ბ. დემილისგან.]]<ref>[https://www.hindustantimes.com/bollywood/guftagoo-t "Guftagoo, the only uninterrupted Bollywood celebrity show on Indian television".]{{Dead link|date=აგვისტო 2022 |bot=InternetArchiveBot }} ''Hindustan Times (newspaper)''. 20 August 2017. Retrieved 10 January 2021.</ref> [[ფაილი:Legendary Bollywood Female Actor Nimmi by Creativo Camaal of Lens Naayak Photography Mumbai India.jpg|მარცხნივ|მინი|2015 წელი]] ნიმის  შესრულებით  ცნობილი ფილმებია Uran Khatola (1955), Bhai-Bhai (1956), Kundan (1955), Akashdeep (1965) ის იყო პირველი მსახიობი, ვისაც შესთავაზეს მთავარი როლის შესრულება  <nowiki/>[[ბ. რ. ჩოპრა|ბ. რ. ჩოპრას]] ფილმში Sadhna (1958), მაგრამ უარი განაცხადა მეძავის როლზე, რის შემდეგაც როლზე მიიწვიეს  <nowiki/>[[ვიჯაიანთიმალა]] და მან მიიღო Filmfare Award. თავად ნიმი მხოლოდ ერთხელ იყო ნომინირებული Filmfare-ზე - მეორეხარისხოვანი როლისთვის ფილმში "ჩემო ძვირფასო" (1963) [9]. კიდევ ერთი კარგი შეთავაზება, რომელიც მსახიობმა უარყო, იყო თრილერი Woh Kaun Thi? (1963). <ref>M., Irfan (28 May 2013). [https://www.youtube.com/watch?v=O5qe8NMuZA8 "Guftagoo with Nimmi : Complete interview".] Rajya Sabha TV via YouTube[https://ghostarchive.org/varchive/O5qe8NMuZA8 . Archived] from the original on 21 December 2021. Retrieved 9 January 2021.</ref> 1960-იან წლებში ახალი კინოგმირების გამოჩენასთან ერთად, ნიმის კარიერამ დაღმასვლა დაიწყო. მისი ბოლო კინო ნამუშევარი იყო [[კ. ასიფი|კ. ასიფის]] „სიყვარული და ღმერთი“ —<nowiki/>[[ლეილა და მეჯნუნი|ლეილა და მეჯნუნის]] ისტორიის მიხედვით. ასიფმა პროექტი 1963 წელს დაიწყო, მაგრამ გურუ დუტი, რომელიც მთავარ როლს ასრულებდა, ერთი წლის შემდეგ გარდაიცვალა. ის შეცვალა სანჯიევ კუმარმა. გადაღებები ფინანსური პრობლემების გამო შეწყდა. შედეგად, ფილმი გამოვიდა მხოლოდ 1986 წელს, ასიფის და კუმარის გარდაცვალების შემდეგ. 1965 წელს ნიმიმ დატოვა კონო და დაქორწინდა Mehboob Studios-ის სცენარისტ ს.ალი რაზაზე. ისინი ერთად ცხოვრობდნენ რაზას გარდაცვალებამდე 2007 წლამდე. წყვილს შვილი არ ჰყოლია. იშვილეს ნიმის ძმის შვილიშვილი. მსახიობი გარდაიცვალა თავის რეზიდენციაში, [[მუმბაი|მუმბაიში]], 2020 წლის 25 მარტს, 88 წლის ასაკში.<ref>https://www.deccanherald.com/entertainment/entertainment-news/bollywood-actor-n</ref><ref>Namrata Joshi (26 March 2020). [https://www.thehindu.com/entertainment/movies/nimmi-doe-eyed-star-of-th "Nimmi, doe-eyed star of the 1950s, passes away at 88"]. ''The Hindu (newspaper)''. Retrieved 9 January 2021.</ref> == ლიტერატურა == * Interview, ''Nimmi: "I have a dream to be Queen"'', [[:en:The_Indian_Express|The Indian Express Newspaper,]] Issue date: Friday, 30 May 1997. Copyright © 1997 Indian Express Newspapers (Bombay) Ltd. * Reuben, Bunny. ''Mehboob: India's DeMille'', South Asia Books * Raheja, Dinesh. ''The Hundred Luminaries of Hindi Cinema'', India Book House Publishers. * Reuben, Bunny. ''Follywood Flashback'', Indus publishers * Rajadhyaksha, Ashish and Willemen, Paul. ''The Encyclopedia of Indian Cinema'', Fitzroy Dearborn Publishers. * Akbar, Khatija. ''Madhubala: Her Life, Her Films'', New Delhi: UBS Publishers' Distributors * Lanba, Urmila. ''The Life and Films of Dilip Kumar'', Orient Paperbacks, India; New e. edition * Ritu, Nanda. ''Raj Kapoor: His Life, His Films'', Iskusstvo == სქოლიო == [[კატეგორია:დაბადებული 18 თებერვალი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1933]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 25 მარტი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2020]] [[კატეგორია:ინდოელი მსახიობები]] [[კატეგორია:ინდოელი ქალი მსახიობები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის მსახიობები ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:XX საუკუნის მსახიობები]] cavjpa5kybcu2r9sck3q9ku1k3xi8ot ნიტა შტრაუსი 0 526657 4402884 4343961 2022-08-02T22:05:59Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{მანქანური თარგმანი}} {{გრამატიკა}} {{ინფოდაფა პიროვნება |სახელი = ნიტა შტრაუსი |მშობსახელი = |პორტრეტი = Nita Strauss - Wacken Open Air 2017 11.jpg |ზომა = |წარწერა = ნიტა შტრაუსი |დაბსახელი = |მოღვაწეობა = [[მუსიკოსი]] |დაბ თარიღი = [[7 დეკემბერი]], [[1986 ]] |დაბ ადგილი = |მოქალაქეობა = |ქვეშევრდომობა = | გარდ თარიღი = | გარდ ადგილი = | დაკრ ადგილი= |ეროვნება= |მამა = |დედა = |მეუღლე = |ჯილდოები = |საიტი = {{URL|nitastrauss.com}} |სხვადასხვა = }} '''ნიტა შტრაუსი'''({{lang-en|Nita Strauss}}; დ. [[1986]], [[7 დეკემბერი]]) — ამერიკელი როკ-მუსიკოსი. ის არის ალის კუპერის ამჟამინდელი ტურისტული გიტარისტი და აქვს წარმატებული კარიერა, როგორც სოლო არტისტი. შტრაუსი იყო პირველი ქალი ხელმოწერის მქონე მხატვარი Ibanez-ის გიტარით და რეგულარულად გამოსახულია მსოფლიო ბეჭდური ჟურნალების გარეკანებზე, მათ შორის Guitar World და Guitar Player. ის იყო ნომერ პირველი ადგილი გიტარის სამყაროს სიაში "10 ქალი გიტარისტი, რომელიც უნდა იცოდეთ". ==კარიერა== სტრაუსმა თინეიჯერობისას დაიწყო გასტროლები საკუთარ ჯგუფთან Lia-Fail-თან ერთად, უმცროსი კურსზე დატოვა საშუალო სკოლა მუსიკის სრულ განაკვეთზე გასაგრძელებლად, ჯგუფში შედიოდა მომავალი მსოფლიო ჩემპიონი მოკრივე მიქაელა მაიერი. მიუხედავად იმისა, რომ თავდაპირველად ცნობილი იყო Iron Maiden-ის ყველა ქალთა ტრიბუტ ჯგუფთან The Iron Maidens-თან მუშაობით, შტრაუსის კარიერა მოიცავდა შესრულებას რამდენიმე როკ ანსამბლთან, მათ შორის Consume the Fire, Femme Fatale და ვიდეო თამაშების სუპერჯგუფი Critical Hit. [[2014]] წელს შტრაუსი იყო ოფიციალური შიდა გიტარისტი Los Angeles Kiss- ისთვის (LA KISS), არენის საფეხბურთო გუნდის მფლობელობაში მყოფი პოლ სტენლის და ჯინ სიმონსი KISS-ისთვის. ჰაუს ბენდი უკრავდა ეროვნულ ჰიმნს და დამატებით მუსიკას აწვდიდა თამაშების დროს. 2014 წლის ივნისში სტრაუსი დაიქირავეს ორიანთის ნაცვლად, როგორც ელის კუპერის ტურისტული გიტარისტი 2014 წლის ტურის დარჩენილი თარიღებისთვის. მას შემდეგ გასტროლებზე გადიოდა ელის კუპერთან ერთად. შტრაუსი წარმოდგენილია როგორც მთავარი გიტარისტი შვიდი სიმღერისთვის დოკერის გილდიის ალბომში, სახელწოდებით The Heisenberg Diaries – Book A: Sounds of Future Past, გამოშვებული [[2016]] წლის [[21 იანვარი|21 იანვარს]]. შტრაუსი გამოჩნდა [[2017]] წლის Netflix-ის დოკუმენტურ ფილმში Hired Gun. ==აღიარება== [[2018]] წლის იანვარში, შტრაუსი გახდა პირველი ქალი Ibanez ხელმოწერის შემსრულებელი თავისი მოდელის გიტარით, Ibanez JIVA10. მოგვიანებით DiMarzio-მ გამოუშვა მათი Pandemonium humbuckers, რომლებიც შეიქმნა სპეციალურად მისი JIVA Ibanez გიტარისთვის. [[2019]] წლის [[26 იანვარი|26 იანვარს]] შტრაუსის მე-7 წლიურ She Rocks Awards-ზე დააჯილდოვეს "Inspire Award", რომელიც მას გადასცეს ნიკ ბოვკოტმა და მისმა პირადმა გმირმა, სტივ ვაიმ. https://loudwire.com/nita-strauss-first-active-rock-solo-female-chart-topper/ [[2022]] წლის [[9 იანვარი|9 იანვარს]] სტრაუსი გახდა პირველი ქალი როკ-სოლო შემსრულებელი 32 წლის განმავლობაში, რომელიც მოხვდა Billboard-ის მეინსტრიმ როკ ჩარტში პირველი ადგილი სიმღერით Dead Inside. ==პირადი ცხოვრება== შტრაუსი ამბობს, რომ იგი მამის მეშვეობით ავსტრიელი კომპოზიტორის იოჰან შტრაუსის შთამომავალია. მისი და, ვარშა შტრაუსი, დაქორწინებულია პანჯი ადჰიკუმოროზე, სუჰარტოს შვილიშვილზე, ინდონეზიის მე-2 პრეზიდენტის შვილისგან, ბამბანგ ტრიჰატმოჯოსგან. ==რესურსები ინტერნეტში== *{{IMDb name|7105864 | Nita Strauss}} *{{Facebook | ConsumeTheFireOfficial | Consume the Fire }} *[http://criticalhitband.com/musicians/nita-strauss/ Critical Hit website] *[https://dockersguild.com/special-guests Docker's Guild website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210413164329/https://dockersguild.com/special-guests |date=2021-04-13 }} *{{Facebook | TheGuitarCollective | The Guitar Collective }} *{{Facebook | Kill-Slowly-30186642001 | Kill Slowly}} *{{Facebook | thestarbreakers | The Star Breakers }} *{{Facebook | WeStartWars | We Start Wars }} {{DEFAULTSORT:შტრაუსი, ნინა}} [[კატეგორია:დაბადებული 1986]] [[კატეგორია:ამერიკელი მუსიკოსები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქალები]] [[კატეგორია:დაბადებული 7 დეკემბერი]] 6mourod3cxa20lt7mnfas63tk33yirs ნირმალა სითჰარამანი 0 526859 4402883 4336278 2022-08-02T22:04:42Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 0 წყაროების და მონიშვნა 4 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ლიდერი|სახელი=ნირმალა სითჰარამანი<br />[[ინგლისური ენა|ინგლ.]] Nirmala Sitharaman< br />  [[თამილური ენა |თამ]]  நிர்மலா சீதாராமன்|თანამდებობა დატოვა3=[[ 3 სექტემბერი]] [[ 2017]]|შვილები=1|პარტია=[[ინდოეთის სახალხო პარტია]]|მეუღლე=პარაკალა პრაბჰაკარი|დაბადების ადგილი=[[მადურაი]], [[მადრასი]], [[ინდოეთი]]|დაბადების თარიღი=[[18 აგვისტო]] [[1959]] (62 წლის)|მემკვიდრე3=სურეშ პრაბხუ|წინამორბედი3=ანანდ შარმა|თანამდებობა დაიკავა3=[[26 მაისი]] [[2014]]|რიგი3={{დროშა|ინდოეთი}}ს ვაჭრობის და მრეწველობის მინისტრი|სურათი=Nirmala Sitharaman - 2018 (46166396231) (cropped).jpg|მემკვიდრე2=[[რაჯნატხ სინგჰი]]|წინამორბედი2=[[არუნ ჯეტლი]]|თანამდებობა დაიკავა2=[[3 სექტემბერი]] [[2017]]|თანამდებობა დატოვა2=[[30 მაისი]] [[2019]]|რიგი2={{დროშა|ინდოეთი}}ს თავდაცვის მინისტრი|წინამორბედი=[[არუნ ჯეტლი]]|თანამდებობა დაიკავა=[[30 მაისი]] [[2019]]|რიგი={{დროშა|ინდოეთი}}ს ფინანსთა მინისტრი|განათლება=[[ჯავაჰარლალ ნერუ]]ს უნივერსიტეტი}} '''ნირმალა სითჰარამანი''' ([[ინგლისური ენა|ინგლ]]. Nirmala Sitharaman; დ. 18 აგვისტო, 1959) —<nowiki/>[[ინდოეთი|ინდოელი]] პოლიტიკოსი, 2019 წლის მაისიდან იკავებს [[ინდოეთი|ინდოეთის]] ფინანსთა მინისტრის პოსტს. იგი გახლავთ  <nowiki/>[[ინდოეთის პარლამენტი|ინდოეთის პარლამენტის]] ზედა პალატის წევრი. მანამდე იგი [[ინდოეთი|ინდოეთის]] თავდაცვის მინისტრის თანამდებობაზე მუშაობდა. იგი მეორე ქალი პოლიტიკოსია, ვინც ამ პოსტს იკავებდა ქვეყანაში. <ref>[https://www.ndtv.com/india-news/cabinet-portfolios-pm-narendra-modis-new-cabinet-mini Who Gets What: Cabinet Portfolios Announced. Full List Here]{{Dead link|date=აგვისტო 2022 |bot=InternetArchiveBot }}. ndtv.com.</ref><ref>[https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/A-power-couple-whom-AP-looks- A power couple whom AP looks up to]. timesofindia.indiatimes.com.</ref> == განათლება == ნირმალა სითჰარამანი დაიბადა [[ინდოეთი|ინდოეთის]] ქალაქ [[მადურაი|მადურაიში]]. მისი მშობლები საშუალო ფენის წარმომადგენლები იყვნენ. 1980 წელს დაამთავრა კოლეჯი ''Seethalakshmi Ramaswami'' და მიიღო  ეკონომიკის   ბაკალავრის ხარისხი, ხოლო 1984 წელს— [[დელი|დელის]] [[ჯავაჰარლალ ნერუ|ჯავაჰარლალ ნერუს]] სახელობის უნივერსიტეტში გახდა  ხელოვნების მაგისტრი ეკონომიკის დარგში.   == პოლიტიკური კარიერა == [[ფაილი:Smt. Nirmala Sitharaman taking charge as the Union Minister for Defence, in New Delhi on September 07, 2017.jpg|მარცხნივ|მინი|თავდაცვის მინისტრის პოსტზე. 2017 წლის 7 სექტემბერი]] [[ფაილი:Defence Minister Nirmala Sitharaman presides over India’s display of Naval might (6).jpg|მარცხნივ|მინი|სითჰარამანი ხელმძღვანელობს [[ინდოეთი|ინდოეთის]] სამხედრო-საზღვაო ძალების ჩვენებას, 2018 წლის იანვარი]] ნირმალა სითჰარამანი  2006 წელს გახდა [[ინდოეთის სახალხო პარტია|ინდოეთის სახალხო პარტიის]] (ბჰარატია ჯანატა)  წევრი, 2010 წელს დაინიშნა პარტიის პრესმდივნად. 2014 წელს იგი შეიყვანეს პრემიერ მინისტრ [[ნარენდრა მოდი|ნარენდრა მოდის]] კაბინეტში, როგორც უმცროსი მინისტრი. ხოლო 2014 წლის ივნისში აირჩიეს [[ინდოეთის პარლამენტი|ინდოეთის პარლამენტის]] ზედა პალატის წევრად. 2016 წლის მაისში იგი გახლდათ [[ინდოეთის სახალხო პარტია|ინდოეთის სახალხო პარტიის]]  12 კანდიდატიდან  ერთ-ერთი, რომელიც მონაწილეობდა პარლამენტის ზედა პალატის არჩევნებში და წარმატებით შეინარჩუნა ადგილი. 2017 წლის 3 სექტემბერს იგი დაინიშნა [[ინდოეთი|ინდოეთის]] თავდაცვის მინისტრად, რითაც გახდა მეორე ქალი ქვეყანაში [[ინდირა განდი|ინდირა განდის]] შემდეგ, რომელმაც აღნიშნული პოსტი დაიკავა.<ref>[https://timesofindia.indiatimes.com/india/BJP-gets-a-JNU-product-as-its-woman-s BJP gets a JNU product as its woman spokesparson]. timesofindia.indiatimes.com.</ref><ref>[https://www.thehindu.com/news/national/nirmala-elected-to-rajya-sabha/article615263 Nirmala elected to Rajya Sabha] (27.06.2014). thehindu.com.</ref> 2019 წლის 31 მაისს დაინიშნა ფინანსთა და კორპორატიულ საქმეთა მინისტრად. იგი გახდა პირველი ქალი, რომელმაც დაიკავა ფინანსთა მინისტრის პოსტი ქვეყანაში. 2019 წლის 5 ივლისს მან [[ინდოეთის პარლამენტი|ინდოეთის პარლამენტს]] წარუდგინა თავისი პირველი ბიუჯეტის გეგმა. [[ინდოეთი|ინდოეთში]] [[კორონავირუსი|კორონავირუსის]] პანდემიის დროს იგი დაინიშნა ეკონომიკური რეაგირების ჯგუფის ხელმძღვანელად.<ref>[https://www.financialexpress.com/economy/nirmala-sitharaman-appointed-finance-m Nirmala Sitharaman appointed Finance Minister in Modi govt 2.0 as Arun Jaitley retreats.] financialexpress.com.</ref><ref>[https://www.livemint.com/politics/news/pm-modi-allocates-portfolios-full-list-of-n PM Modi allocates portfolios. Full list of new ministers (31.05.2019)]{{Dead link|date=აგვისტო 2022 |bot=InternetArchiveBot }}. livemint.com.</ref><ref>[https://www.businesstoday.in/latest/economy-politics/story/coronavirus-impact-fm- Coronavirus in India: Economic task force yet to be formed; no decision on relief package (21.03.2020)]{{Dead link|date=აგვისტო 2022 |bot=InternetArchiveBot }}. businesstoday.in.</ref><ref>[https://www.huffpost.com/archive/in/entry/in-nirmala-sitharaman-india-gets-its-second In Nirmala Sitharaman, India Gets Its Second Woman Defence Minister After Indira Gandhi]{{Dead link|date=აგვისტო 2022 |bot=InternetArchiveBot }}. huffingtonpost.in.</ref> == სხვა საქმიანობა == [[ფაილი:The MP, Secretary of State for Business, Innovation and Skill, U.K., Mr. Sajid Javid meeting the Minister of State for Commerce & Industry (Independent Charge), Smt. Nirmala Sitharaman, in New Delhi on July 08, 2016 (1).jpg|მინი|შეხვედრა [[გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებული სამეფოს]] პარლამენტის წევრთან, ბიზნესის, ინოვაციებისა და უნარების საკითხებში სახელმწიფო მდივან ბატონ საჯიდ ჯავადთან [[ნიუ-დელი|ნიუ დელი]], 8 ივლისი, 2016 წ]] ნირმალა სითჰარამანი [[ლონდონი|ლონდონში,]] საოჯახო დეკორის მაღაზია  Habitat-ში გამყიდვლად მუშაობდა. [[დიდი ბრიტანეთის სამეფო|დიდ ბრიტანეთში]] ყოფნისას ის ასევე მუშაობდა უფროს მენეჯერად PricewaterhouseCoopers-ში და შემდეგ, გარკვეული დროის განმავლობაში— BBC World Service-ში.<ref>[https://www.business-standard.com/article/politics/rise-of-nirmala-sitharaman-fro The rise and rise of Nirmala Sitharaman: From spokesperson to defence minister.] business-standard.com.</ref><ref>[https://www.thehansindia.com/business/12-unknown-facts-about-nirmala-sithara "12 Unknown Facts About Nirmala Sitharaman: The Sales Girl Bit Will Surprise You"]. The Hans India.</ref> 2017 წელს გახდა ქალთა ეროვნული კომისიის წევრი.<ref>[https://www.financialexpress.com/india-news/who-is-nirmala-sitharaman-indias-first-fu Who is Nirmala Sitharaman, India’s first full-time woman Defence Minister.] financialexpress.com.</ref> == ჯილდოები == 2019 წელს [[ჯავაჰარლალ ნერუ|ჯავაჰარლალ ნერუს]] სახელობის უნივერსიტეტმა ნირმალა სითჰარამანს გადასცა გამორჩეული კურსდამთავრებულების ჯილდო. 2019 წელს ჟურნალმა [[Forbes]]-მა მას 34-ე ადგილი მიაკუთვნა მსოფლიოს 100 ყველაზე გავლენიან ქალთა შორის.<ref name=":0">[https://www.thehindu.com/news/national/sitharaman-and-jaishankar-to-get-jnus-distin Nirmala Sitharaman, Jaishankar to get JNU’s Distinguished Alumni Award]. thehindu.com.</ref><ref>[https://www.forbes.com/profile/nirmala-sitharaman/?sh=510454de7bcd #34 Nirmala Sitharaman.] forbes.com.</ref> Fortune-მა ნირმალა სითჰარამანი [[ინდოეთი|ინდოეთის]] ყველაზე გავლენიან ქალად დაასახელა.<ref>[https://www.fortuneindia.com/mpw?year=2021 "India's Most Powerful Business Women in 2021 - Fortune India]". ''www.fortuneindia.com''. Retrieved 18 February 2022.</ref> == ოჯახი == ნირმალა სითჰარამანმა გაიცნო მისი მეუღლე პარაკალა პრაბჰაკარი [[დელი|დელიში]]  [[ჯავაჰარლალ ნერუ|ჯავაჰარლალ ნერუს]] სახელობის უნივერსიტეტში სწავლის დროს. მომავალი მეუღლე, [[ანდჰრა-პრადეში|ანდჰრა-პრადეშიდან]], კონგრესმენის ოჯახიდან გახლდათ.  ისინი 1986 წელს დაქორწინდნენ და შეეძინათ ქალიშვილი. პრაბჰაკარი მუშაობდა [[ანდჰრა-პრადეში|ანდჰრა-პრადეშის]] ყოფილი მთავარი მინისტრის მრჩევლად კომუნიკაციების საკითხებში.<ref name=":0" /> == სქოლიო == [[კატეგორია:დაბადებული 1959]] [[კატეგორია:დაბადებული 18 აგვისტო]] [[კატეგორია:ინდოელი პოლიტიკოსი ქალები]] [[კატეგორია:ქალი ეკონომისტები]] [[კატეგორია:ინდოელი ქალი მინისტრები]] [[კატეგორია:ინდოეთის სახალხო პარტიის წევრები]] sxxxd2xrtrnvwkdp7z2kv464f1142k1 მარიუპოლის ალყა 0 527450 4402753 4382729 2022-08-02T16:49:24Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{ინფოდაფა სამხედრო კონფლიქტი | კონფლიქტი = მარიუპოლის ალყა | ნაწილი = [[აღმოსავლეთ უკრაინის კამპანია|აღმოსავლეთ უკრაინის კამპანიის]] | სურათი = [[ფაილი:Situation_in_Mariupol.svg|350პქ]] | თარიღი = 25 თებერვალი – 21 მაისი, 2022 ({{ასაკი წლებში, თვეებში, კვირებსა და დღეებში|month1=2|day1=25|year1=2022|month2=5|day2=21|year2=2022}}) | მდებარეობა = [[მარიუპოლი]], [[დონეცკის ოლქი]], [[უკრაინა]] | სტატუსი = რუსეთის გამარჯვება * 2 მარტისთვის რუსულმა ძალებმა ალყაში მოაქციეს მარიუპოლი<ref name="trapped" /> * 18 მარტისთვის მათ მიაღწიეს ქალაქის ცენტრს<ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/world/europe/russia-says-separatists-tightening-noose-around-mariupol-ria-2022-03-18/|title=Russia says separatists 'tightening the noose' around Mariupol -RIA|author=|work=[[Reuters]]|date=18 მარტი, 2022|accessdate=29 მარტი, 2022|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2022/mar/18/russia-missile-lviv-mariupol-ukraine-war|title=Fighting reaches central Mariupol as shelling hinders rescue attempts|author1=Daniel Buffey|author2=Lorenzo Tondo|date=18 მარტი, 2022|work=The Guardian|access-date=20 მარტი, 2022|archive-date=23 მარტი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220323095031/https://www.theguardian.com/world/2022/mar/18/russia-missile-lviv-mariupol-ukraine-war|url-status=live|language=en}}</ref> * 29 მარტისთვის დამცველთა პოზიციების ერთმანეთისგან იზოლაცია დაიწყეს,<ref name="March29"/> 10 აპრილისთვის ისინი 3 ნაწილად გახლიჩეს<ref name="10April"/> * მარიუპოლის 95% დაზიანდა ან განადგურდა<ref name="hasn't surrendered">{{cite news|url=https://www.cnbc.com/2022/04/17/russia-ukraine-live-updates.html|title=Mariupol hasn't surrendered to Russia, PM says; at least 5 dead, 20 injured in Kharkiv attack|author=Holly Ellyatt|work=CNBC|date=18 აპრილი, 2022|accessdate=18 აპრილი, 2022|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220418203018/https://www.cnbc.com/2022/04/17/russia-ukraine-live-updates.html|archivedate=2022-04-18}}</ref> * უკრაინელ დამცველთა ბოლო ძალები [[აზოვსტალის მეტალურგიული კომბინატი|„აზოვსტალის“ მეტალურგიულ კომბინატში]] გამაგრდნენ<ref name="resumed offensive">{{cite news|url=https://www.reuters.com/world/europe/russia-has-resumed-offensive-against-ukrainian-forces-mariupols-azovstal-2022-04-23/|title=Russia has resumed offensive against Ukrainian forces in Mariupol's Azovstal, Ukrainian official says|author1=Pavel Polityuk|author2=Alessandra Prentice|author3=March Heinrich|work=Reuters|date=23 აპრილი, 2022|accessdate=25 აპრილი, 2022}}</ref> * 21 მაისს რუსეთმა მთლიანად დაიკავა ქალაქი | მხარე1 = {{დროშა|რუსეთი}}<br />{{დროშა|დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა}} | ძალა1 = 14&nbsp;000 ჯარისკაცი<ref name="auto10">{{cite news |date=21 მარტი, 2022 |title=Hundreds of thousands face catastrophe in Mariupol |newspaper=[[The Economist]] |url=https://www.economist.com/europe/2022/03/21/hundreds-of-thousands-face-catastrophe-in-mariupol |url-status=live |url-access=subscription |access-date=21 მარტი, 2022 |quote=Ukrainian forces in Mariupol are vastly outnumbered, with 3,500 soldiers facing 14,000 invaders, around a tenth of the total estimated Russian force in the country. |archive-date=24 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220324031525/https://www.economist.com/europe/2022/03/21/hundreds-of-thousands-face-catastrophe-in-mariupol |language=en}}</ref> | ნაწილები1 = {{დროშანიშანი|რუსეთი|military}} [[რუსეთის შეიარაღებული ძალები]] * {{Army|რუსეთი}} ** {{flagicon image|Great emblem of the 41st Combined Arms Army.svg}} 41-ე საერთო-საჯარისო არმია ** {{flagicon image|Great emblem of the 8th Guards Combined Arms Army.svg}} მე-8 საგვარდიო საერთო-საჯარისო არმია *** {{flagicon image|Great emblem of the 150th Motor Rifle Division.svg}} 150-ე მოტომსროლელი დივიზია<ref name=":5"/> * {{Navy|რუსეთი}} ** {{flagicon image|Great emblem of the Black Sea fleet.svg}} [[შავი ზღვის ფლოტი]]<ref name="auto5">{{cite news |title=Russia confirms senior naval officer killed in Mariupol |url=https://www.bbc.com/news/live/world-europe-60802572?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=623754da980bea49f4b7d7aa%26Russia%20confirms%20senior%20naval%20officer%20killed%20in%20Mariupol%262022-03-20T17%3A12%3A34.995Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:cf3aecdb-2f00-44c4-ad14-9126d4fe86e2&pinned_post_asset_id=623754da980bea49f4b7d7aa&pinned_post_type=share |access-date=20 მარტი, 2022 |work=BBC News |date=20 მარტი, 2022 |language=en-gb |archive-date=20 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220320231449/https://www.bbc.com/news/live/world-europe-60802572?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=623754da980bea49f4b7d7aa%26Russia%20confirms%20senior%20naval%20officer%20killed%20in%20Mariupol%262022-03-20T17%3A12%3A34.995Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:cf3aecdb-2f00-44c4-ad14-9126d4fe86e2&pinned_post_asset_id=623754da980bea49f4b7d7aa&pinned_post_type=share |url-status=live }}</ref> ** {{flagicon image|Флаг_Морской_пехоты_ВМФ_России_(2021).jpg}} [[რუსეთის საზღვაო ქვეითი ჯარი]] *** {{flagicon image|810th marine brigade patch.png}} 810-ე საზღვაო ქვეითი ბრიგადა<ref>{{cite web |last1=Clark |first1=Mason |last2=Barros |first2=George |last3=Stepanenko |first3=Kateryna |title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, MARCH 16 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-16 |website=ISW: Institute for the Study of War |publisher=ISW: Institute for the Study of War |access-date=19 მარტი, 2022 |language=en |date=16 მარტი, 2022 |archive-date=23 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323195647/https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-16 |url-status=live }}</ref> * {{flagicon image|Flag_of_National_Guard_of_Russia.png}} [[რუსეთის ეროვნული გვარდია]] ** {{დროშანიშანი|ჩეჩნეთი}} [[კადიროველები]]<ref>{{cite web |last1=Clark |first1=Mason |last2=Barros |first2=George |last3=Stepanenko |first3=Kateryna |title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, MARCH 18 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-18 |website=ISW: Institute For The Study of War |publisher=ISW: Institute For The Study of War |access-date=19 მარტი, 2022 |language=en |date=18 მარტი, 2022 |archive-date=23 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323220412/https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-18 |url-status=live }}</ref> * {{Air force|რუსეთი}} * {{flagicon image|Spetsnaz_emblem.svg}} [[გრუ]]ს სპეცნაზი<ref name="spetsnaz">{{cite news|url=https://www.thetimes.co.uk/article/a-dozen-elite-russian-soldiers-have-been-killed-by-ukrainians-in-fight-for-mariupol-2mw3rnnxj|title=A dozen elite Russian soldiers have been killed by Ukrainians in fight for Mariupol|author=George Grylls|work=The Times|date=22 მარტი, 2022|accessdate=25 აპრილი, 2022}}</ref> {{დროშანიშანი|დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა}} დსრ-ის სახალხო მილიცია * {{flagicon image|Mariupol-Khingan Naval Infantry SSI.png}} მარიუპოლ-ხინგანის საზღვაო ქვეითი ჯარი * {{flagicon image|Somalia Battalion flag.png}} [[სომალის ბატალიონი]]<ref name="yahoo symbol" /><ref name="yahoo brink" /> * {{flagicon image|Flag of the Vostok Battalion (Donetsk People's Republic).svg}} აღმოსავლეთის ბატალიონი<ref name="vostokbattalion" /> | მხარე2 = {{დროშა|უკრაინა}} | ძალა2 = '''უკრაინის თანახმად:''' 3500 ჯარისკაცი<ref name="auto10"/> * 800–1000 „აზოვის“ პოლკის წევრი<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/live/world-europe-60774819?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=62338568980bea49f4b7cfd7%26Who%20are%20the%20Azov%20battalion%20defending%20Mariupol%3F%262022-03-17T22%3A09%3A42.576Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:8f6d2c5f-03f1-481e-b4d8-2cb0e3b2b8c9&pinned_post_asset_id=62338568980bea49f4b7cfd7&pinned_post_type=share|title=As it happened: Ukraine war latest: Gun battles as Russian troops reach Mariupol city centre, says mayor|website=BBC News|access-date=5 აპრილი, 2022|language=en}}</ref> '''რუსეთის თანახმად:''' 8000 ჯარისკაცი<ref name="allurban"/><ref>{{cite news|url=https://www.cbsnews.com/news/mariupol-ukraine-war-russia-dmytro-kuleba-face-the-nation/|title=Ukrainian foreign minister says Mariupol "doesn't exist anymore" after Russian siege|author=Melissa Quinn|work=CBS News|date=17 აპრილი, 2022|accessdate=18 აპრილი, 2022}}</ref> | ნაწილები2 = {{დროშანიშანი|უკრაინა|military}} [[უკრაინის შეიარაღებული ძალები]] * {{Army|უკრაინა}} ** {{flagicon image|10th Mountain Assault Brigade Insignia (UA).svg}} მე-10 ცალკეული სამთო-საიერიშო ბრიგა და<ref>{{cite news |title=Russian invasion update: Ukraine repels tank attack, captures six Russians in Mariupol |url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3414859-russian-invasion-update-ukraine-repels-tank-attack-captures-six-russians-in-mariupol.html |access-date=5 აპრილი, 2022 |work=www.ukrinform.net |language=en}}</ref> ** {{flagicon image|56th Separate Motorized Infantry Brigade SSI.svg}} 56-ე ცალკეული მოტოქვეითი ბრიგადა<ref>{{cite news|url=https://observers.france24.com/en/europe/20220330-mariupol-war-images-propaganda-azov-chechen-soldiers|title=In Mariupol, a war of images to prove who controls the city|date=30 მარტი, 2022|website=The Observers - France 24|access-date=17 აპრილი, 2022 |language=en}}</ref> *{{flagicon image|Flag_of_the_Ukrainian_Naval_Infantry.png}} [[უკრაინის საზღვაო ქვეითი ჯარი]]<ref name=zelenskyy-20220319>{{cite web |url=https://www.president.gov.ua/en/news/zmistovni-peregovori-pro-mir-i-bezpeku-dlya-ukrayini-yedinij-73661 |title=Meaningful talks on peace and security for Ukraine are the only chance for Russia to reduce the damage from its own mistakes |last=Zelenskyy |first=Volodymyr |website=President of Ukraine |date=19 მარტი, 2022 |access-date=2 აპრილი, 2022|language=en}}</ref> **{{flagicon image|Емблема 36 ОБрМП.png}} 36-ე საზღვაო ქვეითი ჯარის ცალკეული ბრიგადა<ref name=zelenskyy-20220319/> ***1-ლი საზღვაო ქვეითი ბატალიონი ***501-ე საზღვაო ქვეითი ბატალიონი ***503-ე საზღვაო ქვეითი ბატალიონი<ref>{{cite news |title=A Ukrainian officer reveals that armed groups are trying to leave Mariupol |url=https://www.fourals.com/2022/03/26/a-ukrainian-officer-reveals-that-armed-groups-are-trying-to-leave-mariupol/ |access-date=5 აპრილი, 2022 |work=Fourals |date=26 მარტი, 2022 |language=en}}</ref> *{{flagicon image|Flag_of_the_National_Guard_of_Ukraine.svg}} [[უკრაინის ეროვნული გვარდია]] **{{flagicon image|18 ПОП.png}} მე-12 ოპერატიული ბრიგადა<ref name=zelenskyy-20220319/> **{{flagicon image|AZOV logo.svg}} [[აზოვის პოლკი]]<ref>{{cite tweet |author=НГУ |user=ng_ukraine |number=1497687708612841479 |date=26 თებერვალი, 2022 |title=Пропагандисти РФ ширять чергові фейки. Насправді Маріуполь боронять Збройні сили України, Національна гвардія, зокрема загін спецпризначення "Азов" та інші силові структури. https://t.co/FzG4k7Spd5 |language=uk |access-date=28 თებერვალი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220227074241/https://twitter.com/ng_ukraine/status/1497687708612841479 |archive-date=27 თებერვალი, 2022 |url-status=live}}</ref><ref name=downed>{{cite news|title=Russian invasion update: Enemy aircraft attacking Mariupol and Sartana downed|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3415806-russian-invasion-update-enemy-aircraft-attacking-mariupol-and-sartana-downed.html|date=28 თებერვალი, 2022|access-date=1 მარტი, 2022|quote=According to Mariupol Mayor Vadym Boichenko, the Armed Forces of Ukraine and the Azov Detachment worked in a coordinated manner.|archive-date=28 თებერვალი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220228113058/https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3415806-russian-invasion-update-enemy-aircraft-attacking-mariupol-and-sartana-downed.html|url-status=live|language=en}}</ref> * {{flagicon image|Flag of the State Border Guard Service of Ukraine.svg}} [[უკრაინის სახელმწიფო სასაზღვრო სამსახური]]<ref name="rescue500"/> * {{flagicon image|Прапор Добровольчого українського корпусу Правого сектору.jpg}} [[უკრაინის მოხალისეობრივი კორპუსი]]<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-61089043|title=Ukraine: The critical fight for 'heart of this war' Mariupol|author=Tom Bateman|work=BBC News|date=13 აპრილი, 2022|accessdate=27 აპრილი, 2022}}</ref> * {{flagicon image|Logo_of_the_Territorial_Defense_Forces_of_Ukraine.svg}} [[უკრაინის ტერიტორიული თავდაცვის ძალები]]<ref name=latimes-20220128>{{cite news |last1=Adler |first1=Nils |last2=King |first2=Laura |title='Everything that needs to be done': Ukraine citizen soldiers prepare for Russia threat |url=https://www.latimes.com/world-nation/story/2022-01-28/ukraine-civilian-defense-force-russia |newspaper=Los Angeles Times |access-date=21 მარტი, 2022 |language=en |date=28 January 2022 |quote=Its defenders — both the regular Ukraine army and the irregular forces mustering for battle |archive-date=23 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323192706/https://www.latimes.com/world-nation/story/2022-01-28/ukraine-civilian-defense-force-russia |url-status=live }}</ref> | მეთაური1 = {{ubl |{{დროშანიშანი|რუსეთი}} [[ალექსანდრე დვორნიკოვი]] {{small|(რუსეთის ძალების სარდალი უკრაინაში)}}<ref name="11 April assessment" /> |{{დროშანიშანი|რუსეთი}} [[მიხეილ მიზინცევი]]<ref>{{cite news|url=https://nypost.com/2022/03/24/butcher-of-mariupol-blamed-for-worst-russia-ukraine-atrocities/|title=Russian 'Butcher of Mariupol' blamed for worst Ukraine war atrocities|work=The New York Post|date=24 მარტი, 2022|access-date=25 მარტი, 2022|archive-date=25 მარტი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220325072628/https://nypost.com/2022/03/24/butcher-of-mariupol-blamed-for-worst-russia-ukraine-atrocities/|url-status=live|language=en}}</ref> |{{დროშანიშანი|რუსეთი}} [[ანდრია სუხოვეცკი]]{{KIA}}<ref name="sukhov">{{Cite news |url=https://www.svoboda.org/a/zvonite-v-fsb-v-rossiyu-poshli-pervye-pohoronki/31733576.html |title="Звоните в ФСБ". В Россию пошли первые "похоронки" |author1=Anna Mukhina |author2=Mark Krutov |work=Radio Free Europe/Radio Liberty |date= 3 მარტი, 2022 |access-date= 4 მარტი, 2022 |language=ru}}</ref> {{small|(დაღუპვის ადგილი საკამათოა)}} |{{დროშანიშანი|რუსეთი}} [[ადამ დელიმხანოვი]]<ref name="delimkhanov">{{cite news |last=Rasheed |first=Jillian Kestler-D'Amours,Zaheena |title=US warns China not to help Russia; Moscow-Kyiv talks to resume |url=https://www.aljazeera.com/news/2022/3/14/russia-ukraine-talks-to-resume-amid-moscow-advance-liveblog |access-date=15 მარტი, 2022 |website=www.aljazeera.com |archive-date=15 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220315062507/https://www.aljazeera.com/news/2022/3/14/russia-ukraine-talks-to-resume-amid-moscow-advance-liveblog |url-status=live |language=en}}</ref> |{{დროშანიშანი|რუსეთი}} [[ოლეგ მიტიაევი]] {{KIA}}<ref name=":5"/> |{{დროშანიშანი|რუსეთი}} ანდრია პალი {{KIA}}<ref name="auto5"/> |{{დროშანიშანი|რუსეთი}} ალექსი შაროვი {{KIA}}<ref name="auto7">{{cite news |last1=Cole |first1=Brendan |title=Who is Alexei Sharov? 15th Top Russian Commander Killed in Ukraine War |url=https://www.newsweek.com/alexei-sharov-russia-ukraine-kyiv-mariupol-general-putin-death-1690834 |website=Newsweek |publisher=Newsweek |access-date=23 მარტი, 2022 |language=en |date=23 მარტი, 2022 |archive-date=24 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220324031046/https://www.newsweek.com/alexei-sharov-russia-ukraine-kyiv-mariupol-general-putin-death-1690834 |url-status=live }}</ref> |{{დროშანიშანი|რუსეთი}} რუსლან გერემეევი<ref name="yahoo brink">{{cite news|title=Devastated Mariupol teeters on the brink, but Ukrainian troops refuse to abandon the fallen|url=https://uk.news.yahoo.com/devastated-mariupol-teeters-brink-ukrainian-193740652.html |work=Yahoo News|date=28 მარტი, 2022|first=Robert|last=Mendick|access-date=17 აპრილი, 2022}}</ref> |{{დროშანიშანი|რუსეთი}} ზამიდ ჩალაევი<ref>{{cite web|url=https://warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=31114|title=Чалаев Замид Алиевич|first=Evgeny|last=Malashenkov|work=warheroes.ru|access-date=19 აპრილი, 2022|language=ru}}</ref> |{{დროშანიშანი|დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა}} [[დენის პუშილინი]]<ref name="yahoo symbol">{{cite news |title=A soldier wearing Nazi imagery was given a medal by a Russia-backed separatist republic for killing Ukrainian 'nationalists' |url=https://sports.yahoo.com/soldier-neo-nazi-symbols-arm-061652919.html |author=Matthew Loh |work=Yahoo |date=6 აპრილი, 2022 |access-date=11 აპრილი, 2022}}</ref><ref name="oddr">{{cite news |title=Денис Пушилин вручил Золотую Звезду Героя ДНР командиру батальона «Сомали» Тимуру Курилкину |url=http://oddr.info/denis-pushilin-vruchil-zolotuju-zvezdu-geroja-dnr-komandiru-batalona-somali-timuru-kurilkinu/ |work=oddr |date=3 აპრილი, 2022 |access-date=11 აპრილი, 2022}}</ref> |{{დროშანიშანი|დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა}} ტიმურ კურილკინი<ref name="oddr"/> |{{დროშანიშანი|დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა}} ტარას გორდიენკო {{KIA}}<ref>{{cite news|url=https://tsn.ua/ato/pid-mariupolem-likvidovano-odnogo-z-eksvatazhkiv-boyovikiv-na-prizvisko-kluni-2009500.html|title=Під Маріуполем ліквідовано одного з ексватажків бойовиків на прізвисько "Клуні"|first=Тетяна|last=Курпіта|work=ТСН|date=14 მარტი, 2022|language=uk}}</ref> |{{დროშანიშანი|დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა}} ალექსანდრე ხოდაკოვსკი<ref name="vostokbattalion">{{cite news|url=https://www.kp.ru/daily/27377/4558736/|title=Александр Ходаковский: Мы в Мариуполь две недели вгрызаемся. А тут приехали чеченцы - красивые, бородатые — чуть колонной на город не пошли|first=Dmitry|last=Steshin|newspaper=[[Komsomolskaya Pravda]]|date=15 მარტი, 2022|language=ru}}</ref> }} | მეთაური2 = {{ubl |{{დროშანიშანი|უკრაინა}} დენის პროკოპენკო<ref name=Major>{{cite AV media |date=7 მარტი, 2022 |url=https://www.youtube.com/watch?v=ajKa2X_-Q74 |title=Official appeal of Azov commander, the major Denis Prokopenko, to the world community |publisher=Національний Корпус |via=[[YouTube]] |access-date=19 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220318073121/https://www.youtube.com/watch?v=ajKa2X_-Q74 |archive-date=18 მარტი, 2022 |url-status=live}}</ref> |{{დროშანიშანი|უკრაინა}} მიკოლა კრავჩენკო<ref>{{Cite news |title=Один із творців батальйону Азов: від рук окупантів загинув Микола Крук Кравченко |url=https://nv.ua/ukr/kharkiv/zaginuv-nacionalist-shcho-stoyav-bilya-vitokiv-pravogo-sektora-novini-harkova-50225521.html |access-date=2022-03-18 |website=NV |language=uk}}</ref> |{{დროშანიშანი|უკრაინა}} ვოლოდიმირ ბარანიუკი<ref>{{cite news |title=Two defenders of Mariupol became Heroes of Ukraine |url=https://minifeednews.com/latest-news/two-defenders-of-mariupol-became-heroes-of-ukraine/4136/ |access-date=19 მარტი, 2022 |work=Mini Feed News |date=19 მარტი, 2022 |language=en}}</ref> |{{დროშანიშანი|უკრაინა}} სერჰი ვოლინა<ref>{{cite news |last1=Drozd |first1=Yulia |title=Ukrainian commander issues urgent plea in Mariupol |url=https://abcnews.go.com/International/live-updates/russia-ukraine/?id=83931446 |website=ABC News |publisher=ABC News Network |access-date=15 აპრილი, 2022 |language=en |date=15 აპრილი, 2022}}</ref> |{{დროშანიშანი|უკრაინა}} სვიატოსლავ პალამარი<ref name="auto9">{{cite news |last1=Bondarenko |first1=Khrystyna |last2=Watson |first2=Ivan |last3=Stapleton |first3=AnneClair |title="Bombs falling every 10 minutes," says Ukrainian officer in Mariupol |url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-putin-news-03-21-22/h_aa76393e1b16e6be6d04b0acb9fb96d4 |website=CNN World |publisher=CNN |access-date=24 მარტი, 2022 |location=Dnipro |language=en |date=21 მარტი, 2022 |archive-date=23 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323123424/https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-putin-news-03-21-22/h_aa76393e1b16e6be6d04b0acb9fb96d4 |url-status=live }}</ref> }} | დანაკარგები1 = {{ubl |'''უკრაინის თანახმად (მხოლოდ აზოვის პოლკის მიერ):'''<ref>{{cite news|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3470722-azov-regiment-destroyed-at-least-1157-russian-troops-in-mariupol.html |title=Azov Regiment destroyed at least 1,157 Russian troops in Mariupol |work=Ukrinform|date=29 აპრილი, 2022|accessdate=3 მაისი, 2022}}</ref> |1157–1997 მოკლული, 520–3670 დაჭრილი |'''უკრაინის თანახმად (მხოლოდ 810-ე საზღვაო ქვეითი ბრიგადა):'''<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/live/2022/apr/19/russia-ukraine-war-zelenskiy-says-battle-for-donbas-has-begun-dialogue-between-macron-and-putin-stalls-live?page=with:block-625e39558f08790595e28ef7#block-625e39558f08790595e28ef7|title=Russia suffers losses of 75% on Black Sea fleet coastal defence brigade, Ukraine claims|author=|work=The Guardian|date=19 აპრილი, 2022|accessdate=25 აპრილი, 2022}}</ref> |158 მოკლული, 500 დაჭრილი, 70 დაკარგული |'''უკრაინის თანახმად (მხოლოდ [[გრუ]]ს სპეცნაზი):'''<ref name="spetsnaz"/> |14 მოკლული |'''[[Meduza]]-ს თანახმად (მხოლოდ საზღვაო ქვეითი ჯარი):'''<ref>{{cite news|url=https://zona.media/article/2022/04/25/bodycount|title=Кто гибнет на войне с Украиной. Исследование "Медиазоны"|trans-title=Who dies in the war with Ukraine. Research "Mediazona"|language=ru|author=|work=[[Meduza]]|date=25 აპრილი, 2022|accessdate=27 აპრილი, 2022}}</ref> |91 მოკლული }} | დანაკარგები2 = '''რუსეთის თანახმად:'''<ref name="allurban">{{cite news|url=https://www.voanews.com/a/russia-says-all-urban-areas-of-mariupol-cleared-of-ukrainian-forces/6532471.html|title=Russia Says All Urban Areas of Mariupol Cleared of Ukrainian Forces|website=voanews.com|date=16 აპრილი, 2022|access-date=17 აპრილი, 2022 |language=en}}</ref><br /> 4000+ მოკლული<br /> 1464 დატყვევებული<br /> 1–4 ჩამოგდებული [[მი-8]]<ref name="UkrCas1"/><ref>{{cite news |last1=Trevithick |first1=Joseph |title=Ukraine Situation Report: NATO Says Russia Is Repositioning, Not Withdrawing |url=https://www.thedrive.com/the-war-zone/45007/ukraine-situation-report-nato-says-russia-is-repositioning-not-withdrawing |access-date=5 აპრილი, 2022 |work=The Drive |language=en}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.barrons.com/news/russia-says-prevented-ukraine-officers-fleeing-mariupol-by-air-01649187007|title=Russia Says Prevented Ukraine Officers Fleeing Mariupol By Air|first=AFP-Agence France|last=Presse|website=www.barrons.com|access-date=17 აპრილი, 2022 |language=en}}</ref> '''უკრაინის თანახმად:'''<br /> დაღუპულთა უცნობი რაოდენობა, 600+ დაჭრილი<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/live/world-europe-61224804?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=626968706b7942142fe95bd8%26Ukraine%27s%20Mariupol%20defenders%20ask%20for%20Dunkirk-like%20extraction%262022-04-27T16%3A47%3A05.432Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:b6f66028-baf6-4085-958a-601a1461b081&pinned_post_asset_id=626968706b7942142fe95bd8&pinned_post_type=share|title=Ukraine's Mariupol defenders ask for Dunkirk-like extraction|author=Heather Sharp|work=BBC News|date=27 აპრილი, 2022|accessdate=27 აპრილი, 2022}}</ref> | დანაკარგები3 = '''უკრაინის თანახმად:''' 21 000+ მოკლული მშვიდობიანი<ref name="21,000 civilians killed">{{cite news|url=https://www.jpost.com/international/article-703925|title=Russia-Ukraine war: 21,000 civilians killed, Mayor of Mariupol estimates|work=The Jerusalem Post|date=12 აპრილი, 2022|accessdate=12 აპრილი, 2022|language=en}}</ref><br /> '''უკრაინის თანახმად:''' რუსეთის ტერიტორიაზე 20–30 ათასი იძულებით გადაყვანილი მცხოვრები<ref name="Radio Liberty">{{cite news |title=Mariupol Mayor Cites 'Thousands' Dead, Says 'Complete Evacuation' Needed |url=https://www.rferl.org/a/lviv-attack-humanitarian-corridors/31772646.html |website=Radio Free Europe |publisher=Radio Liberty |access-date=28 მარტი, 2022 |date=27 მარტი, 2022 |language=en}}</ref><ref name="Mariupol residents are being forced">{{cite news |last1=Bondarenko |first1=Khrystyna |last2=Watson |first2=Ivan |last3=Stapleton |first3=AnneClaire |last4=Booth |first4=Tom |last5=Alasaar |first5=Alaa |title=Mariupol residents are being forced to go to Russia, city council says |url=https://www.cnn.com/2022/03/19/europe/mariupol-shelter-commander-ukraine-intl/index.html |website=CNN, World |publisher=CNN |access-date=28 მარტი, 2022 |language=en |date=19 მარტი, 2022}}</ref> | კამპანიის დაფა = {{რუსეთის უკრაინაში შეჭრის ბრძოლები}} }} '''მარიუპოლის ალყა''' — მიმდინარე სამხედრო დაპირისპირება [[რუსეთი|რუსეთის ფედერაციასა]] და [[უკრაინა|უკრაინას]] შორის, რომელიც 2022 წლის 24 თებერვალს დაიწყო. წარმოადგენს [[რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)|რუსეთის უკრაინაში შეჭრის]] [[აღმოსავლეთ უკრაინის კამპანია|აღმოსავლეთ უკრაინის კამპანიის]] ნაწილს. ქალაქი [[მარიუპოლი]] მდებარეობს უკრაინის [[დონეცკის ოლქი|დონეცკის ოლქში]] და მასზე პრეტენზია აქვს [[დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა|დონეცკის სახალხო რესპუბლიკას]]. == ალყა == === ქალაქზე შეტევის დაწყება === 24 თებერვალს რუსულმა [[არტილერია|არტილერიამ]] ქალაქი დაბომბა, დაშავდა 26 ადამიანი.<ref>{{Cite news|last=Vasovic|first=Aleksandar|date=24 თებერვალი, 2022|title=Port city of Mariupol comes under fire after Russia invades Ukraine|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/europe/strategic-city-mariupol-wakes-blasts-russia-invades-ukraine-2022-02-24/|url-status=live|access-date=25 თებერვალი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226011024/https://www.reuters.com/world/europe/strategic-city-mariupol-wakes-blasts-russia-invades-ukraine-2022-02-24/|archive-date=26 თებერვალი, 2022}}</ref> მოგვიანებით, იმავე დღეს, გაეროს ადამიანის უფლებათა უმაღლესმა კომისარმა გაავრცელა განცხადება: „სამოქალაქო პირების დაცვა პრიორიტეტი უნდა იყოს. დასახლებულ პუნქტებში ფეთქებადი იარაღის გამოყენება, ნებისმიერ ფასად, თავიდან უნდა იქნას აცილებული…“.<ref>UN News (24 თებერვალი, 2022) [https://news.un.org/en/story/2022/02/1112662 Ukraine Crisis: Protecting civilians 'Priority Number One'; Guterres releases $20M for humanitarian support]</ref> 25 თებერვლის დილით, [[რუსეთის შეიარაღებული ძალები]] დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის ტერიტორიიდან აღმოსავლეთით, მარიუპოლისკენ დაიძრნენ. ისინი სოფელ [[პავლოპილი|პავლოპილთან]] უკრაინულ ძალებს შეხვდნენ.<ref>{{Cite news|title=Battle ongoing near Mariupol – mayor|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3412585-battle-ongoing-near-mariupol-mayor.html|access-date=25 თებერვალი, 2022|work=www.ukrinform.net|language=en}}</ref> [[უკრაინის შეიარაღებული ძალები|უკრაინის შეიარაღებულმა ძალებმა]] თავდამსხმელები დაამარცხეს; მარიუპოლის მერის, ვადიმ ბოიჩენკოს განცხადებით, საბრძოლო მოქმედებების დროს 22 რუსული ტანკი განადგურდა.<ref>{{Cite news|title=Fierce battles raging in all directions near Mariupol – mayor|url=https://ua.interfax.com.ua/news/general/801883.html|access-date=25 თებერვალი, 2022|work=Interfax-Ukraine|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|last=Richárd|first=Jabronka|date=25 თებერვალი, 2022|title=Így áll most a háború Ukrajnában: több nagyvárosban harcok dúlnak, megtámadtak egy orosz repülőteret|url=https://ellenszel.hu/2022/02/25/igy-all-most-a-haboru-ukrajnaban-tobb-nagyvarosban-harcok-dulnak-megtamadtak-egy-orosz-repuloteret/|access-date=25 თებერვალი, 2022|work=Ellenszél|language=hu}}</ref> 25 თებერვლის საღამოს [[რუსეთის სამხედრო-საზღვაო ფლოტი|რუსეთის სამხედრო-საზღვაო ფლოტმა]], [[შავი ზღვის ფლოტი|შავი ზღვის ფლოტის]] შესაძლებლობებზე დაყრდნობით, საზღვაო დესანტის გადასმა დაიწყო [[აზოვის ზღვა|აზოვის]] ზღვის სანაპიროზე, მარიუპოლიდან დასავლეთით 70 კილომეტრში. ამერიკის თავდაცვის წარმომადგენლის განცხადებით, რუსებმა დესანტირების ამ პლაცდარმზე, სავარაუდოდ, ათასობით საზღვაო ქვეითი გადაისროლეს.<ref>{{Cite news|last=CNN|date=25 თებერვალი, 2022|title="Amphibious assault" underway west of Mariupol on the Sea of Azov, senior US defense official says|url=https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-25-22/h_622a8b21dd1cf52845090a96c9c6513b|access-date=25 თებერვალი, 2022|website=CNN|language=en|archive-date=25 თებერვალი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225220827/https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-25-22/h_622a8b21dd1cf52845090a96c9c6513b|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|title=Russian Navy Carries Out Amphibious Assault Near Mariupol|url=https://www.maritime-executive.com/article/russian-navy-carries-out-amphibious-assault-near-mariupol|access-date=25 თებერვალი, 2022|website=The Maritime Executive|language=en|archive-date=25 თებერვალი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225220846/https://www.maritime-executive.com/article/russian-navy-carries-out-amphibious-assault-near-mariupol|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|date=27 თებერვალი, 2022|title=Russian forces are about 31 miles outside southeastern Ukrainian city of Mariupol, US defense official says|url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-27-22/h_32a28d1a9ec40e68486a3526f035dc6f|access-date=27 თებერვალი, 2022|website=CNN|language=en|archive-date=27 თებერვალი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227223234/https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-27-22/h_32a28d1a9ec40e68486a3526f035dc6f|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|title=Russian advance slowed by Ukrainian resistance and logistical setbacks, U.S. defense official says|url=https://www.cbsnews.com/news/ukraine-invasion-russian-advance-resistance/|access-date=27 თებერვალი, 2022|website=CBS News|language=en-US|archive-date=27 თებერვალი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227230927/https://www.cbsnews.com/news/ukraine-invasion-russian-advance-resistance/|url-status=live}}</ref> 26 თებერვალს რუსეთის ჯარებმა განაგრძეს მარიუპოლის არტილერიით დაბომბვა.<ref>{{Cite news|date=26 თებერვალი, 2022|title=Russia orders troops to hasten their advance as Mariupol remains under heavy shelling|language=en-AU|work=ABC News|url=https://www.abc.net.au/news/2022-02-27/russia-commands-troops-advance-faster-kyiv-long-curfew/100865104|url-status=live|access-date=26 თებერვალი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227102555/https://www.abc.net.au/news/2022-02-27/russia-commands-troops-advance-faster-kyiv-long-curfew/100865104|archive-date=27 თებერვალი, 2022}}</ref> [[საბერძნეთი|საბერძნეთის]] მთავრობის ინფორმაციით, 10 ბერძენი მშვიდობიანი მოქალაქე დაიღუპა მარიუპოლთან რუსული დარტყმების შედეგად, 6 დაიღუპა დაბა [[სარტანა|სარტანაში]] და 4 — სოფელ [[ბუჰასი|ბუჰასში]] .<ref>{{Cite news|date=26 თებერვალი, 2022|title=At Least Six Greeks Killed in Russian Attacks at Mariupol, Ukraine|url=https://greekreporter.com/2022/02/26/six-greeks-killed-mariupol-ukraine/|access-date=26 თებერვალი, 2022|website=GreekReporter.com|language=en-US|archive-date=26 თებერვალი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226200750/https://greekreporter.com/2022/02/26/six-greeks-killed-mariupol-ukraine/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|last=Georgiopoulos|first=George|date=26 თებერვალი, 2022|title=Greece says 10 expats killed in Ukraine, summons Russian ambassador|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/europe/greece-says-six-expats-killed-ukraine-summons-russian-ambassador-2022-02-26/|url-status=live|access-date=26 თებერვალი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220227040008/https://www.reuters.com/world/europe/greece-says-six-expats-killed-ukraine-summons-russian-ambassador-2022-02-26/|archive-date=27 თებერვალი, 2022}}</ref> 27 თებერვლის დილით, ბოიჩენკომ გააკეთა განცხადება, რომ მარიუპოლისკენ დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის მხრიდან სწრაფად დაწინაურდა რუსული სატანკო კოლონა, მაგრამ ეს შეტევა უკრაინულმა ძალებმა მოიგერიეს, ტყვედ ჩავარდა 6 რუსი ჯარისკაცი.<ref>{{Cite news|title=Russian invasion update: Ukraine repels tank attack, captures six Russians in Mariupol|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3414859-russian-invasion-update-ukraine-repels-tank-attack-captures-six-russians-in-mariupol.html|access-date=27 თებერვალი, 2022|work=www.ukrinform.net|language=en}}</ref> იმავე დღეს, მარიუპოლში რუსული დაბომბვის შედეგად დაიღუპა 6 წლის გოგონა.<ref>{{Cite news|date=27 თებერვალი, 2022|title=A shelling, a young girl, and hopeless moments in a hospital|url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-europe-a8bb96288aaf70f9a7f70e9a4fac8160|access-date=28 თებერვალი, 2022|work=Associated Press|language=en}}</ref> დონეცკის ოლქის გუბერნატორმა პავლო კირილენკომ განაცხადა, რომ ბრძოლა მარიუპოლში 27 თებერვლის ღამესაც გაგრძელდა.<ref>{{Cite news|last=Reuters|date=28 თებერვალი, 2022|title=Fighting around Ukraine's Mariupol throughout the night – regional governor|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/europe/fighting-around-ukraines-mariupol-throughout-night-regional-governor-2022-02-28/|access-date=28 თებერვალი, 2022}}</ref> მიუხედავად იმისა, რომ 28 თებერვალს ქალაქი გარშემორტყმული იყო რუსული ჯარების მიერ და გამუდმებით იბომბებოდა, ოკუპანტებმა ვერ შეძლეს მისი აღება.<ref>{{Cite news|title=Russian invasion update: Mariupol remains Ukrainian controlled|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3415622-russian-invasion-update-mariupol-remains-ukrainian-controlled-russian-invaders-shell-urban-quarters-and-villages.html|work=ukrinform.net|access-date=28 თებერვალი, 2022}}</ref><ref>{{Cite news|last=Trevithick|title=Strategic Ukrainian Port Of Mariupol Now Surrounded By Russian Forces|url=https://www.thedrive.com/the-war-zone/44475/putin-orders-russias-strategic-deterrence-forces-on-alert|work=thedrive.com|access-date=28 თებერვალი, 2022}}</ref> საღამოს მარიუპოლის უმეტეს ნაწილს ელექტროენერგია, გაზი და ინტერნეტი შეუწყდა.<ref>{{Cite news|title=Маріуполь частково залишився без електрики, газу та інтернету|url=https://www.radiosvoboda.org/a/news-novyny-pryazovya-mariupol-vidklyuchennya-svitlo/31728836.html|work=[[Radio Free Europe/Radio Liberty]]|access-date=1 მარტი, 2022|language=Ukrainian}}</ref> === მარიუპოლის ალყაში მოქცევა === [[ფაილი:Blood_and_destruction_to_Ukrainian_civilians_during_the_battle_of_Mariupol.jpg|მარცხნივ|მინი| რუსული ავიაიერიშის შედეგი, 2022 წლის 1 მარტი.]] 1 მარტს, დენის პუშლინმა, დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის ხელმძღვანელმა, განაცხადა, რომ „რესპუბლიკის“ ძალებმა თითქმის მთლიანად შემოარტყეს ალყა ახლომდებარე ქალაქ [[ვოლნოვახა|ვოლნოვახას]] და მალე იგივეს გაიმეორებდნენ მარიუპოლშიც.<ref>{{Cite news|last=CNN|date=1 მარტი, 2022|title=Russian-backed separatist leader expects his forces to surround Mariupol on Tuesday|url=https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-putin-news-03-01-22/h_0e3d20b474aa007bb1e4acc0d0fba984|access-date=1 მარტი, 2022|language=en}}</ref> იმავე დღეს გავრცელდა ინფორმაცია, რომ რუსულმა ძალებმა კონტროლი დაამყარეს მეზობელ დაბა [[სარტანა|სარტანაზე]] .<ref>{{Cite news|date=2 მარტი, 2022|title=Russian Forces Capture Ethnic Greek Village Of Sartana (Mariupol) From Ukrainian Army And Azov Battalions — Greek City Times|url=https://greekcitytimes.com/2022/03/02/russian-forces-sartana-mariupol/|access-date=1 მარტი, 2022|language=en-US}}</ref> მოგვიანებით რუსეთის არტილერიამ დაბომბა მარიუპოლი, რის შედეგადაც 21-ზე მეტი ადამიანი დაშავდა.<ref>{{Cite news|url=https://novynarnia.com/2022/03/01/mariupol-pid-shkvalom/|title=Archived copy|access-date=2 მარტი, 2022}}</ref> მარიუპოლის მახლობლად უკრაინელმა სნაიპერმა მოკლა გენერალ-მაიორი ანდრეი სუხოვეცკი, რუსეთის 41-ე საერთო-საჯარისო არმიის მეთაურის მოადგილე.<ref name="sukhov" /> 2 მარტს რუსები ქალაქს მთლიანად გარშემოერტყნენ.<ref name="trapped">{{Cite news|url=https://reliefweb.int/report/ukraine/ukraine-mariupol-residents-trapped-russian-assault|title=Ukraine: Mariupol Residents Trapped by Russian Assault - Ukraine|website=ReliefWeb|access-date=9 მარტი, 2022|archive-date=9 მარტი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220309060327/https://reliefweb.int/report/ukraine/ukraine-mariupol-residents-trapped-russian-assault|url-status=live|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/world/europe/russias-siege-ukrainian-city-mariupol-2022-03-30/|title=Timeline: Russia's siege of the Ukrainian city of Mariupol|first=Max|last=Hunder|date=30 მარტი, 2022|work=Reuters|access-date=6 აპრილი, 2022|language=en}}</ref> ალყა უფრო ინტენსიური გახდა.<ref>{{Cite news|date=2 მარტი, 2022|title=Ukrainian city of Mariupol 'near to humanitarian catastrophe' after bombardment|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-60585603|url-status=live|access-date=2 მარტი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220302202213/https://www.bbc.com/news/world-europe-60585603|archive-date=2 მარტი, 2022}}</ref> რუსული დაბომბვის შედეგად დაიჭრა სამი მოზარდი, რომლებიც გარეთ ფეხბურთს თამაშობდნენ, მიყენებული დაზიანებების შედეგად ერთ-ერთი მოგვიანებით გარდაიცვალა.<ref>{{Cite news|title=Ukraine leader Volodymyr Zelensky vows to hold fast as 2,000 civilian deaths blamed on Russia's invasion|url=https://www.cbsnews.com/live-updates/ukraine-russia-news-war-zelensky-putin-airstrikes-kyiv-kharkiv-mariupol/|access-date=2 მარტი, 2022|website=CBS News|language=en-US|archive-date=2 მარტი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220302181510/https://www.cbsnews.com/live-updates/ukraine-russia-news-war-zelensky-putin-airstrikes-kyiv-kharkiv-mariupol/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|date=2 მარტი, 2022|title=Most of the world lines up against Moscow, attacks intensify|url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-vladimir-putin-volodymyr-zelenskyy-joe-biden-kyiv-1b396834ff3e753f8953d86c8db85383|access-date=2 მარტი, 2022|work=Associated Press|language=en|archive-date=3 მარტი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303010152/https://apnews.com/article/russia-ukraine-vladimir-putin-volodymyr-zelenskyy-joe-biden-kyiv-1b396834ff3e753f8953d86c8db85383|url-status=live}}</ref> ბოიჩენკოს განცხადებით, ქალაქი წყლის მიწოდების შეწყვეტის გამო დიდ მსხვერპლს განიცდიდა. მან ასევე აღნიშნა, რომ რუსული ჯარები ხელს უშლიდნენ მშვიდობიანი მოსახლეობის გასვლას.<ref>{{Cite news|last=Reuters|date=2 მარტი, 2022|title=Mariupol mayor reports mass casualties from nonstop Russian attack|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/mariupol-mayor-reports-mass-casualties-nonstop-russian-attack-2022-03-02/|access-date=2 მარტი, 2022}}</ref><ref>{{Cite news|date=2 მარტი, 2022|title=WATCH: Hundreds of casualties reported after fighting in Mariupol, Ukraine|language=en-US|work=Euro Weekly News|url=https://euroweeklynews.com/2022/03/02/casualties-mariupol-ukraine/|access-date=2 მარტი, 2022}}</ref> რუსული არტილერიის სამიზნე აღმოჩნდა მარიუპოლის მჭიდროდ დასახლებული უბანი, მისი დაბომბვა თითქმის 15 საათის განმავლობაში მიმდინარეობდა. შედეგად უბნის დიდი ნაწილი განადგურდა, მერის მოადგილე სერგეი ორლოვმა განაცხადა, რომ „სულ მცირე ასობით ადამიანი დაიღუპა“.<ref name="gunter">{{Cite news|last=Gunter|first=Joel|date=2 მარტი, 2022|title=Ukrainian city of Mariupol 'near to humanitarian catastrophe' after bombardment|agency=bbc.com|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-60585603|url-status=live|access-date=2 მარტი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220302202213/https://www.bbc.com/news/world-europe-60585603|archive-date=2 მარტი, 2022}}</ref><ref>{{Cite news|last=|first=|date=2 მარტი, 2022|title=Hundreds feared dead from 15-hour Russian attack on Mariupol, Ukraine|url=https://nypost.com/2022/03/02/hundreds-feared-dead-in-mariupol-ukraine-from-russian-shelling/|access-date=2 მარტი, 2022|language=en-US}}</ref> 3 მარტის დილით ქალაქი კვლავ დაბომბეს რუსეთის ჯარებმა.<ref>{{Cite news|date=3 მარტი, 2022|title=Mariupol under siege: 'We are being completely cut off'|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-60601235|url-status=live|access-date=3 მარტი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303144618/https://www.bbc.com/news/world-europe-60601235|archive-date=3 მარტი, 2022}}</ref> ედუარდ ბასურინმა, დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის მილიციის სპიკერმა, მარიუპოლში ალყაში მოქცეულ უკრაინულ ძალებს ოფიციალურად მოუწოდა ჩაბარებულიყვნენ, წინააღმდეგ შემთხვევაში „დამიზნებული დარტყმების“ წინაშე აღმოჩნდებოდნენ.<ref>{{Cite news|date=3 მარტი, 2022|title=Pro-Russian separatists threaten Ukraine's Mariupol with strikes|agency=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/europe/pro-russian-separatists-threaten-ukraines-mariupol-with-strikes-2022-03-03/|url-status=live|access-date=3 მარტი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303231907/https://www.reuters.com/world/europe/pro-russian-separatists-threaten-ukraines-mariupol-with-strikes-2022-03-03/|archive-date=3 მარტი, 2022}}</ref> რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს სპიკერის იგორ კონაშენკოვის განცხადებით, დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის ძალებმა ალყა შეამჭიდროვეს და სამი ახლომდებარე დასახლება აიღეს.<ref>{{Cite news|title=Russia squeezes southern Ukraine amid warning 'worst is yet to come'|url=https://www.cnn.com/2022/03/03/europe/ukraine-mariupol-besieged-russia-intl/index.html|access-date=2022-03-04|work=CNN}}</ref> {{CSS image crop | Image = 2022 Russian invasion of Ukraine.svg{{!}}lang=ka | bSize = 2500 | cWidth = 300 | cHeight = 300 | oTop = 920 | oLeft = 1900 | Location = left | Description = | Link = | Alt = | Description = აღმოსავლეთ უკრაინის საბრძოლო მოქმედებების რუკა }} [[ფაილი:Victim_of_a_Russian_attack_in_Mariupol.jpg|მარჯვნივ|მინი| რუსული თავდასხმის მსხვერპლი მარიუპოლში, 2022 წლის 3 მარტი.]] 4 მარტს ბოიჩენკომ განაცხადა, რომ რუსეთს სურდა „მარიუპოლის მაცხოვრებლების აღგვა პირისაგან მიწისა“ და ალყაში მოქცეულთა მარაგები იწურებოდა. მერმა ჰუმანიტარული ევაკუაციის დერეფნის შექმნისა და დამატებითი ძალების გაგზავნისკენ მოუწოდა.<ref>{{Cite news|last=Reuters|date=2022-03-04|title=Besieged Ukrainian city of Mariupol appeals for help|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/besieged-ukrainian-city-mariupol-is-running-out-food-mayor-2022-03-04/|access-date=2022-03-04}}</ref><ref>{{Cite news|date=2022-03-04|title=UN Security Council in emergency meeting after Russia seizes second Ukrainian nuclear plant|language=en-AU|work=ABC News|url=https://www.abc.net.au/news/2022-03-05/russian-forces-seize-ukrainian-power-plant-as-advancement-stalls/100884702|access-date=2022-03-04}}</ref> მან ასევე აღნიშნა, რომ რუსული არტილერია ქალაქის საავადმყოფოებს [[БМ-21|გრადის რაკეტებით]] ბომბავდა, მოსახლეობას აღარ ჰქონდა გათბობა, წყალი და ელექტროენერგია.<ref>{{Cite news|title=Results in talks on humanitarian corridors for Mariupol not yet achieved – adviser to interior minister|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3420367-results-in-talks-on-humanitarian-corridors-for-mariupol-not-yet-achieved-adviser-to-interior-minister.html|access-date=2022-03-04|website=www.ukrinform.net|language=en}}</ref><ref name="Ukraine Updates 2022">Deutsche Well news app, Ukraine Updates (March 4, 2022) „Russia to allow humanitarian corridors out of Mariupol, Volvovakha.“</ref> მოგვიანებით, იმავე დღესვე, მშვიდობიანი მოსახლეობის ევაკუაციისათვის შემოთავაზებულ იქნა ცეცხლის დროებითი შეწყვეტა მარიუპოლის რაიონის ტერიტორიაზე.<ref>{{Cite news|url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-europe-3d9e50b2fa8b08ce1f74c1b09403186e|title=Reports: Russia to observe ceasefire in 2 areas of Ukraine|last1=Drake|first1=Andrew|last2=Ebel|first2=Francesca|last3=Karmanau|first3=Yuras|last4=Chernov|first4=Mstyslav|date=March 4, 2022|work=[[Associated Press]]|access-date=March 4, 2022}}</ref><ref name="Ukraine Updates 2022" /> 5 მარტს უკრაინის მთავრობამ გამოაცხადა მარიუპოლიდან 200 000 მშვიდობიანი მოსახლის ევაკუაციის სურვილის შესახებ. [[წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტი|წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტმა]] გაავრცელა განცხადება, რომ იქნებოდა ცეცხლის შეწყვეტის გარანტი, რათა ეს ევაკუაცია განხორციელებულიუო.<ref>The Times of Israel, LiveBlog (5 მარტი, 2022, 11:39 am) [https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/red-cross-acting-as-ceasefire-guarantor-to-allow-evacuation-of-mariupol-volnovakha-report/ Red Cross acting as ceasefire guarantor to allow evacuation of Mariupol, Volnovakha]</ref> მარიუპოლში არსებული მდგომარეობა კომიტეტმა „უკიდურესად მძიმე“ მოიხსენია.<ref>Hamza Mohamed and Nadim Asrar, Al Jazeera (5 Mar 2022) [https://www.aljazeera.com/news/2022/3/5/russia-ukraine-nato-support-liveblog Russia-Ukraine live news: Mariupol evacuation halted]</ref> სამდღიანი დაბომბვის შემდეგ ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმი 11:00 საათიდან 16:00 საათამდე ამოქმედდა.<ref>Joel Gunter, Lviv Ukraine, BBC News (March 5, 2022) [https://www.bbc.com/news/world-europe-60629851 Siege of Mariupol: Fresh Russian attacks throw evacuation into chaos]</ref> მშვიდობიანი მოსახლეობის ევაკუაცია ჰუმანიტარული დერეფნის გავლით მარიუპოლიდან [[ზაპორიჟია|ზაპორიჟიაში]] დაიწყო. თუმცა, როდესაც მშვიდობიანი მოქალაქეები ევაკუაციის დერეფანში შევიდნენ, რუსულმა ძალებმა ქალაქის დაბომბვა განაგრძეს, რის შემდეგაც ევაკუაცია შეწყდა და მოსახლეობა იძულებული გახდა უკან დაბრუნებულიყო.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-60629851|title=Siege of Mariupol: Fresh Russian attacks throw evacuation into chaos|work=BBC News|author=Joel Gunter|date=March 5, 2022|accessdate=March 5, 2022}}</ref> მოგვიანებით უკრაინის ხელისუფლებამ განაცხადა, რომ რუსული ძალები არ იცავდნენ ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებას და საევაკუაციო ოპერაციის გადადება გადაწყდა, რამდენადაც რუსული ჯარები აგრძელებდნენ ქალაქის დაბომბვას.<ref>{{Cite news|date=2022-03-05|title=Siege of Mariupol: Fresh Russian attacks throw evacuation into chaos|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-60629851|access-date=2022-03-05}}</ref> რუსი ოფიციალური პირები უკრაინულ ძალებს ადანაშაულებდნენ, რომ ისინი მშვიდობიან მოსახლეობას რუსეთის მიმართულებით ევაკუაციის საშუალებას არ აძლევდა.<ref>{{Cite news|last=Reuters|date=2022-03-05|title=UK accuses Russia of using Mariupol ceasefire plan to reset forces|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/europe/uk-accuses-russia-using-mariupol-ceasefire-plan-reset-forces-2022-03-05/|access-date=2022-03-06}}</ref> დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის მიერ გავრცელებული ინფორმაციით, მარიუპოლიდან მხოლოდ 17 მშვიდობიანი მოქალაქის ევაკუაცია მოხერხდა.<ref>{{Cite news|last1=Polityuk|first1=Pavel|last2=Vasovic|first2=Aleksandar|title=Kyiv, Moscow trade blame over failed evacuation as Russian assault grinds on|url=https://thestarphoenix.com/pmn/business-pmn/kyiv-moscow-trade-blame-over-failed-evacuation-as-russian-assault-grinds-on|date=2022-03-05|access-date=2022-03-05|website=Saskatoon StarPhoenix|agency=Reuters|language=en-CA}}</ref> [[ფაილი:Russian_bombing_of_Mariupol_(05).jpg|250პქ|მინი|მარცხნივ|საცხოვრებელი კორპუსი ჭურვების მოხვედრის შემდეგ, 2 მარტი.]] 6 მარტს წითელმა ჯვარმა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ მარიუპოლიდან მშვიდობიანი მოსახლეობის ევაკუაციის დაწყების მეორე მცდელობა ჩაიშალა.<ref name="DW0603Evacuation">{{Cite news|date=6 მარტი, 2022|title=Ukraine: Second attempt to evacuate civilians from Mariupol fails — live updates {{!}} DW {{!}} 06.03.2022|work=Deutche Welle|url=https://www.dw.com/en/ukraine-second-attempt-to-evacuate-civilians-from-mariupol-fails-live-updates/a-61030032|url-status=live|access-date=6 მარტი, 2022|archive-url=https://archive.today/20220306161124/https://www.dw.com/en/ukraine-second-attempt-to-evacuate-civilians-from-mariupol-fails-live-updates/a-61030032|archive-date=06.03.2022}}</ref> უკრაინის ოფიციალურმა პირმა [[ანტონ ჰერაშჩენკო]]მ აღნიშნა, რომ მარიუპოლში მშვიდობიანი მოსახლეობისთვის ჰუმანიტარული დერეფნის გახსნის მეორე მცდელობა რუსების მხრიდან დაბომბვით დასრულდა.<ref name="DW0603Evacuation" /> წითელი ჯვარი ასევე იტყობინებოდა, რომ მარიუპოლში ადგილი ჰქონდა „ადამიანთა ტანჯვის შოკისმომგვრელ სცენებს“.<ref name="DW0603Evacuation" /><ref>{{Cite news|last=Gunter|first=Joel|date=6 მარტი, 2022|title=Mariupol: Fires, no water, and bodies in the street|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-60637338|access-date=6 მარტი, 2022}}</ref> გვიან დილით, უკრაინის პარლამენტის წევრმა ინა სოვსუნმა Twitter-ზე გამოაქვეყნა შეტყობინება, რომ საწვავის მილსადენი, რომელიც მარიუპოლს ამარაგებდა, რუსებმა დააზიანეს, რის გამოც 700&nbsp;000-ზე მეტი ადამიანი გათბობის გარეშე დარჩებოდა და დაბალი ტემპერატურის გამო (ხშირად 0°C-ზე დაბალი) შესაძლოა მოსახლეობა სიცივისგან დაღუპულიყო.<ref>{{Cite news|last=Braithwaite|first=Sharon|date=6 მარტი, 2022|title=Ukrainian MP: Russia has damaged Donetsk-Mariupol pipeline, leaving over 700,000 people without heat|language=en|work=CNN|url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-putin-news-03-06-22/h_0270b55168bce7fce3c9226a2874d715|access-date=6 მარტი, 2022}}</ref> 7 მარტს წითელი ჯვრის ოპერაციების დირექტორმა დომინიკ სტილჰარტმა განაცხადა, რომ ჯერჯერობით ჰუმანიტარული დერეფნის გახსნის შეთანხმებები მხოლოდ პრინციპში იყო მიღწეული და არა „საკმარისად ზუსტად, რომ შემდგომ მათი განხორციელება მომხდარიყო“. მაგალითად, წითელი ჯვრის ჯგუფმა აღმოაჩინა, რომ დერეფნის ერთ-ერთი შემოთავაზებული გზა დანაღმული იყო. ორგანიზაცია ხელს უწყობდა სამხედრო მოლაპარაკებებსაც.<ref name="bbcr4today-20220307">{{Cite video|url=https://www.bbc.co.uk/sounds/play/m001546h|title=Today 7 Mar 2022|date=7 მარტი, 2022|access-date=7 მარტი, 2022}}</ref><ref name="nw-20220307">{{Cite news|last=Rahman|first=Khaleda|date=7 მარტი, 2022|title=Evacuation Route Offered to Fleeing Ukrainians Was Mined—Red Cross|work=Newsweek|url=https://www.newsweek.com/evacuation-route-offered-fleeing-ukrainians-mined-1685418|access-date=7 მარტი, 2022}}</ref> მარიუპოლში სამხედრო ცეცხლში მოჰყვა მთავარი გაზსადენი, რასაც გაზის მიწოდების მნიშვნელოვნად შეწყვეტა მოჰყვა.<ref name=":Evacuationpoint">{{Cite news |title=War in Ukraine live updates: Russia fires on civilian evacuation points in Mariupol, deputy mayor says |url=https://www.npr.org/live-updates/ukraine-chernobyl-russia-evacuation-mariupol#mariupol-official-says-russian-forces-fired-on-evacuation-points-breaching-the-cease-fire |access-date=2022-03-09 |website=NPR |language=en}}</ref> მოსახლეობის ევაკუაციის კიდევ ერთ მცდელობას ადგილი ჰქონდა 8 მარტს, მაგრამ უკრაინის მთავრობამ კვლავ დაადანაშაულა რუსეთი ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმის დარღვევაში. თავდაცვის სამინისტროს ინფორმაციით, რუსული მხარე ქალაქიდან ეგასასვლელ საევაკუაციო დერეფანს ბომბავდა.<ref>{{cite news |url=https://www.timesofisrael.com/ukraine-accuses-russia-of-attacking-humanitarian-corridors-as-civilians-flee-cities/ |title=Ukraine accuses Russia of attacking humanitarian corridors as civilians flee cities |last1=Zaks |first1=Dmitry |last2=Clark |first2=Dave |work=Agence France-Presse |publisher=The Times of Israel |date=8 მარტი, 2022 |access-date=8 მარტი, 2022}}</ref> [[ფაილი:Russian_bombing_of_Mariupol_(03).jpg|200პქ|მინი|მარჯვნივ|საცხოვრებელი კორპუსი ჭურვების მოხვედრის შემდეგ, 3 მარტი.]] ჰუმანიტარული დერეფნის გახსნის მიზნით ცეცხლის შეწყვეტის 9 მარტის მცდელობა ჩაიშალა; სერგეი ორლოვმა განაცხადა, რომ რუსმა ჯარისკაცება ცეცხლი გაუხსნეს მშენებლებსა და საევაკუაციო პუნქტებს. მანვე მარაგების უკმარისობის მდგომარეობა ძლიერ კრიტიკულად მოიხსენია — მაცხოვრებლები წყლის მისაღებად უკვე თოვლს ალღობდნენ.<ref name=":Evacuationpoint" /> ადგილობრივი ხელისუფლების ცნობით, მათ დაღუპული სამოქალაქო და სამხედრო პირებისათვის საძმო სასაფლაოს გათხრა მოუწიათ, რადგან ნორმალური დასაფლავება ფაქტიურად შეუძლებელი გახდა.<ref>{{cite news |title=Mass grave set up in Mariupol as morgues overflow |url=https://www.bbc.com/news/live/world-europe-60657155 |access-date=9 მარტი, 2022 |work=BBC News |date=9 მარტი, 2022 |language=en-gb}}</ref> მოგვიანებით, ამავე დღესვე, საქალაქო რადამ (საკრებულომ) გაავრცელა ინფორმაცია, რომ რუსული ავიადარტყმის შედეგად დაზიანდა სამშობიარო სახლი და ბავშვთა საავადმყოფო.<ref>{{Cite news |date=2022-03-09 |title=Mariupol says children's hospital destroyed by Russian bombing |language=en |work=National Post |url=https://nationalpost.com/pmn/news-pmn/mariupol-says-childrens-hospital-destroyed-by-russian-bombing |access-date=2022-03-09}}</ref><ref>{{Cite news |date=2022-03-09 |title=Attacks hits Ukraine children's hospital, officials say |url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-kyiv-europe-2bed71c00916d44ea951c5809b446db3 |access-date=2022-03-09 |website=AP NEWS |language=en}}</ref><ref>{{cite news |last1=Harding |first1=Luke |title=‘Pure genocide’: civilian targets in Mariupol ‘annihilated’ by Russian attacks |url=https://www.theguardian.com/world/2022/mar/09/pure-genocide-civilian-targets-in-mariupol-annihilated-by-russian-attacks |work=The Guardian |date=9 მარტი, 2022 |language=en}}</ref> უკრაინის ოფიციალური პირების განცხადებით, სულ მცირე 17 მშვიდობიანი მოსახლე დაიჭრა.<ref>{{cite news |last1=Harding |first1=Luke |title=‘Pure genocide’: civilian targets in Mariupol ‘annihilated’ by Russian attacks |url=https://www.cbc.ca/news/world/ukraine-russia-war-march9-1.6378100 |work=Associated Press|publisher=Canadian Broadcasting Corporation |date=9 მარტი, 2022 |accessdate=9 მარტი, 2022 |language=en}}</ref> ქალაქის ხელისუფლების მონაცემებით, ამ დროისთვის ალყაში მოქცეულ ქალაქში 1207 მშვიდობიანი მცხოვრები იყო დაღუპული.<ref name="Newsweek">{{Cite news|url=https://www.newsweek.com/ukrainian-deputy-mayor-not-able-even-count-civilian-death-toll-1686362|website=[[Newsweek]]|title=Ukrainian Deputy Mayor 'Not Able Even to Count' Civilian Death Toll|author=Katherine Fung|access-date= 9 მარტი, 2022|date= 9 მარტი, 2022|language=en}}</ref> 11 მარტს საქალაქო რადამ (საკრებულომ) გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ამ დღემდე ალყის დროს დაიღუპა 1582 სამოქალაქო პირი.<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.reuters.com/world/ukraines-mariupol-says-1582-civilians-killed-by-russian-shelling-blockade-2022-03-11/|website=[[Reuters]]|title=Ukraine's Mariupol says 1,582 civilians killed by Russian shelling and blockade|access-date= 11 მარტი, 2022|date= 11 მარტი, 2022|archive-date=11 მარტი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220311182007/https://www.reuters.com/world/ukraines-mariupol-says-1582-civilians-killed-by-russian-shelling-blockade-2022-03-11/|url-status=live |language=en}}</ref> === რუსების შესვლა ქალაქში === [[უკრაინის შეიარაღებული ძალები]]ს გენშტაბის 12 მარტის განცხადებით, მოწინააღმდეგემ დaიკავა ქალაქის აღმოსავლეთი გარეუბნები.<ref>{{cite news |last1=Пристанская |first1=Наталия |title=Россияне захватили восточные окраины Мариуполя, – Генштаб ВСУ |url=https://24tv.ua/ru/rossijane-zahvatili-vostochnye-okrainy-mariupolja-genshtab-vsu_n1902819 |access-date=19 მარტი, 2022 |work=24 Канал |date=12 მარტი, 2022 |language=ru}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Chernov |first1=Mstyslav |last2=Karmanu |first2=Yuras |title=Russian troops push towards Kyiv, key cities blockaded |url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-kyiv-europe-chechnya-b1ce8f7db6408fc78e9204385b6dc754 |access-date=2022-03-12 |work=Associated Press|date=12 მარტი, 2022 |language=en}}</ref> მერი ვადიმ ბოიჩენკო 13 მარტს იტყობინებოდა, რომ უკანასკნელი 24 საათის განმავლობაში რუსულმა ძალბმა ქალაქი სულ მცირე 22-ჯერ დაბომბეს, რისთვისაც 100-ზე მეტი ბომბი გამოიყენეს. მან ასევე აღნიშნა, რომ საკვებისა და წყლის უკანასკნელი მარაგები იწურებოდა.<ref>{{Cite news |title=Ukraine's Mariupol city says 2,187 residents killed since start of war |url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/1960811-ukraines-mariupol-city-says-2187-residents-killed-since-start-of-war |access-date=2022-03-13 |agency=Reuters |publisher=Devdiscourse |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |title=Ukraine's Mariupol says city's last reserves of food and water are running out |url=https://www.reuters.com/world/europe/ukraines-mariupol-says-citys-last-reserves-food-water-are-running-out-2022-03-13/ |access-date=2022-03-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტროს ცნობით, უკრაინის ეროვნულმა გვარდიამ საარტილერიო დარტყმებით მოწინააღმდეგის მრავალი ჯავშანტექნიკა გაანადგურა და ზიანი მიაყენა პირად შემადგენლობასაც.<ref>{{Cite news |title=Оборона Мариуполя: уничтожена бронетехника и живая сила врага |url=https://www.pravda.com.ua/rus/news/2022/03/14/7331129/ |date=13 მარტი, 2022 |access-date=14 მარტი, 2022 |first= Ольга |last=Глущенко |work=Украинская правда |language=ru }}</ref> ადგილობრივი მეჩეთის წინამძღოლის ინფორმაციით, თურქეთის 86 მოქალაქე მათი მთავრობისგან ელოდებოდა მარიუპოლიდან ევაკუაციას.<ref name="hurriyet">{{cite news |date=13 მარტი, 2022 |title=Turkey to evacuate citizens in Mariupol mosque: FM |url=https://www.hurriyetdailynews.com/turkey-to-evacuate-citizens-in-mariupol-mosque-fm-172184 |publisher=Hurriyet daily news |access-date=14 მარტი, 2022 |archive-date=14 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220314104410/https://www.hurriyetdailynews.com/turkey-to-evacuate-citizens-in-mariupol-mosque-fm-172184 |url-status=live |language=en}}</ref> 14 მარტს უკრაინის პრეზიდენტის მრჩეველი [[ოლექსი არესტოვიჩი|ოლექსი არესტოვიჩმა]] საქალაქო რადის მონაცემებზე დაყრდნობით განაცხადა, რომ მარიუპოლის ალყას 2500-ზე მეტი მშვიდობიანი მოსახლის სიცოხლე ემსხვერპლა.<ref name=":4">{{Cite news |title=Over 2,500 Mariupol residents killed so far in war - Ukrainian presidential advisor |url=https://www.reuters.com/world/europe/over-2500-mariupol-residents-killed-so-far-war-ukrainian-presidential-advisor-2022-03-14/ |access-date=14 მარტი, 2022 |work=Reuters |language=en}}</ref> საქალაქო რადის (საკრებულოს) მიერ კი 2357 ადამიანის სიკვდილი დადასტურდა.<ref>{{Cite news |title=Russian forces shoot at civilians in Hostomel |url=https://www.indiatoday.in/world/russia-ukraine-war/story/russian-forces-shoot-at-civilians-in-hostomel-1925524-2022-03-15 |date=15 მარტი, 2022 |access-date=15 მარტი, 2022 |work=India Today |archive-date=15 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220315074954/https://www.indiatoday.in/world/russia-ukraine-war/story/russian-forces-shoot-at-civilians-in-hostomel-1925524-2022-03-15 |url-status=live |language=en}}</ref> 13:00 საათზე განხორციელდა პირველი ევაკუაცია — ქალაქიდან გავიდა 150-ზე მეტი ავტომობილი. რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს ინფორმაციით, ქალაქის გარეუბნების დაპყრობის შემდეგ იქ შეიტანეს 450 ტონამდე ჰუმანიტარული დახმარება.<ref>{{Cite news |title=First convoy of civilians escapes besieged Mariupol |url=https://www.aljazeera.com/news/2022/3/14/ukraine-russia-war-mariupol-evacuation-convoy |date=14 მარტი, 2022 |access-date=14 მარტი, 2022 |work=Al Jazeera |archive-date=14 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220314183056/https://www.aljazeera.com/news/2022/3/14/ukraine-russia-war-mariupol-evacuation-convoy |url-status=live |language=en}}</ref> უკრაინული ძალების თანახმად, მოკლეს მტრის 150 ჯარისკაცი და გაანადგურეს 10 რუსული სატრანსპორტო საშუალება.<ref>{{Cite news |title=ЗСУ відбили атаки на Маріуполь, знищили ворожу техніку і 150 загарбників – штаб |url=https://www.pravda.com.ua/news/2022/03/15/7331402/ |date=15 მარტი, 2022 |access-date=15 მარტი, 2022 |author=ОЛЬГА ГЛУЩЕНКО |work=Українська правда |language=uk |archive-date=14 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220314232512/https://www.pravda.com.ua/news/2022/03/15/7331402/ |url-status=live}}</ref> ამავე დღეს ჩეჩნეთის მეთაურმა რამზან კადიროვმა განაცხადა, რომ ალყაში ასევე მონაწილეობდნენ ჩეჩენი მებრძოლები და მცირე ხნით ქალაქშიც შევიდნენ, თუმცა შემდეგ უკან დაიხიეს. მისივე ცნობით, მარიუპოლში ჩეჩნურ ნაწილებს მეთაურობდა ახლო თანამებრძოლი და სახელმწიფო დუმის დეპუტატი [[ადამ დელიმხანოვი]].<ref>{{Cite news |last=Rasheed |first=Jillian Kestler-D'Amours,Zaheena |title=US warns China not to help Russia; Moscow-Kyiv talks to resume |url=https://www.aljazeera.com/news/2022/3/14/russia-ukraine-talks-to-resume-amid-moscow-advance-liveblog |access-date=15 მარტი, 2022 |website=aljazeera.com |archive-date=15 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220315062507/https://www.aljazeera.com/news/2022/3/14/russia-ukraine-talks-to-resume-amid-moscow-advance-liveblog |url-status=live |language=en}}</ref> [[ტიუმენი|ტიუმენში]] რუსეთის გენერალური შტაბის მთავარი სამმართველოს კაპიტანის, ალექსი გლუშჩაკის დაკრძალვაზე გაირკვა, რომ იგი მარიუპოლთან დაიღუპა, სავარაუდოდ, ბლოკადის ადრეულ ეტაპზე.<ref>{{cite news |last=Stewart |first=Will |date=14 მარტი, 2022 |title=Ukraine war: Russia admits first loss of GRU intelligence officer |url=https://www.standard.co.uk/news/world/russia-gru-general-killed-ukraine-war-vladimir-putin-b987888.html |access-date=15 მარტი, 2022 |website=Evening Standard |archive-date=14 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220314174724/https://www.standard.co.uk/news/world/russia-gru-general-killed-ukraine-war-vladimir-putin-b987888.html |url-status=live |language=en}}</ref> 15 მარტს ქალაქიდან გასვლა შეძლო დაახლოებით 4000-მა ავტომობილმა, ანუ 20&nbsp;000-მდე მცხოვრებმა.<ref>{{cite news|url=https://news.sky.com/story/ukraine-war-20-000-evacuated-from-mariupol-in-biggest-evacuation-yet-from-besieged-port-city-12566507|title=Ukraine war: 20,000 flee Mariupol in biggest evacuation yet from besieged port city|author=Andy Hayes|work=[[Sky News]]|date=15 მარტი, 2022|accessdate=16 მარტი, 2022|archive-date=15 მარტი, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220315213712/https://news.sky.com/story/ukraine-war-20-000-evacuated-from-mariupol-in-biggest-evacuation-yet-from-besieged-port-city-12566507|url-status=live|language=en}}</ref> უკრაინის თანამდებობის პირის, [[ანტონ ჰერაშჩენკო]]ს თანახმად, რუსეთის 150-ე მოტომსროლელი დივიზიის მეთაური, გენერალ-მაიორი [[ოლეგ მიტიაევი]] ქალაქის შტურმის დროს მოკლეს.<ref name=":5">{{Cite news |date=15 მარტი, 2022 |title=Fourth Russian general killed in fighting, Ukraine says |work=Associated Press |via=The Washington Times |url=https://www.washingtontimes.com/news/2022/mar/15/oleg-mityaev-russian-general-killed-ukrainian-troo/ |access-date=16 მარტი, 2022 |archive-date=16 მარტი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220316030526/https://www.washingtontimes.com/news/2022/mar/15/oleg-mityaev-russian-general-killed-ukrainian-troo/ |url-status=live |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |title=Fourth Russian general killed in Ukraine, claims president Zelensky |url=https://www.msn.com/en-gb/news/world/fourth-russian-general-killed-in-ukraine-claims-president-zelensky/ar-AAVch7M |access-date=2022-03-18 |website=MSN |language=en-GB}}</ref> მარიუპოლში მდებარე [[დონეცკის საოლქო დრამატული თეატრი]]ს შენობაზე, რომელშიც ასობით მშვიდობიანი მოქალაქე იმყოფებოდა, რუსულმა ავიაციამ იერიში მიიტანა და გაანადგურა.<ref>{{Cite news |title=Ukraine rescuers search Mariupol theater rubble as Russian attacks continue |url=https://www.pbs.org/newshour/world/ukraine-rescuers-search-mariupol-theater-rubble-as-russian-attacks-continue |date=18 მარტი, 2022 |access-date=18 მარტი, 2022 |author=Andrea Rosa |work=Associated Press |publisher=PBS |language=en}}</ref> დონეცკის ოლქის გუბერნატორის, პავლო კირილენკოს მიხედვით, მოგვიანებით რუსულმა ძალებმა ცეცხლი გაუხსნეს აუზ „ნეპტუნს“.<ref>{{cite news|url=https://www.kiro7.com/news/trending/russia-attacks-ukraine-mariupol-theater-used-shelter-bombed/FCCS554IAVBJDJK6NWAU6ALSXI/|title=Russia attacks Ukraine: Mariupol theater used as shelter bombed|author=Natalie Drier|work=KIRO-TV|date=16 მარტი, 2022|accessdate=16 მარტი, 2022|language=en}}</ref> დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის ცნობით, მათ დაიკავეს მარიუპოლის აეროპორტი.<ref>{{cite news |title=Мариупольский аэропорт полностью перешел под контроль ДНР |url=https://ria.ru/20220318/mariupol-1778871851.html |work=РИА Новости |language=ru}}</ref> ქალაქის მერის თანახმად, შეტაკებებმა ცენტრამდე მიაღწია.<ref>{{cite news|url=https://www.rferl.org/a/ukraine-missile-lviv-russian-invasion/31759094.html|title=Fighting Reaches Center Of Mariupol As Putin Puts Up Defiant Appearance|work=[[Radio Free Europe/Radio Liberty]]|date=18 მარტი, 2022|accessdate=18 მარტი, 2022|language=en}}</ref> [[ფაილი:Ukrainian soldiers attack a Russian tank in Mariupol (1).jpg|მინი|უკრაინელი ჯარისკაცები უტევენ რუსულ ტანკს.]] 19 მარტს უკრაინულ და რუსულ ძალებს შორის ბრძოლები დაიწყო „[[აზოვსტალი]]ს“ კომბინატთან.<ref>{{Cite news |date=2022-03-19 |title=Russians push deeper into Mariupol as locals plead for help |language=en-CA |work=The Toronto Star |url=https://www.thestar.com/news/world/europe/2022/03/19/ukraines-leader-warns-war-will-cost-russia-for-generations.html |access-date=2022-03-19 |issn=0319-0781}}</ref> მომდევნო დღეს საქალაქო რადამ გაავრცელა ინფორმაცია, რომ უკანასკნელი კვირის განმავლობაში რუსულმა მხარემ „რამდენიმე ათასი“ მაცხოვრებელი ძალით გაიყვანა ბანაკებისა და რუსეთის ქალაქების მიმართულებით.<ref>{{Cite news |first=Khrystyna Bondarenko, Ivan Watson, AnneClaire Stapleton, Tom Booth, and Alaa Elassar |title=Mariupol residents are being forced to go to Russia, city council says |url=https://www.cnn.com/2022/03/19/europe/mariupol-shelter-commander-ukraine-intl/index.html |access-date=2022-03-20 |website=CNN |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2022-03-20 |title=Mariupol says Russia forcefully deported thousands of people |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/world/europe/ukraines-mariupol-says-russia-forcefully-deported-thousands-its-people-2022-03-20/ |access-date=2022-03-20 |language=en}}</ref><ref name="auto9"/> აღნიშნული მოწინააღმდეგემ უარყო.<ref name="auto9"/> რუსული დაბომბვის შედეგად დაინგრა სამხატვრო სკოლის შენობა, რომელშიც 400-მდე ადამიანი იყო შეფარებული. მსხვერპლის შესახებ ინფორმაცია მაშინვე არ გავრცელებულა.<ref>{{cite news |title=Russian forces bomb school sheltering 400 people in Mariupol, city council says |url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-putin-news-03-20-22/h_b1c1cd7201927da836d75f3e95f324f9 |access-date=20 მარტი, 2022 |agency=CNN |date=20 მარტი, 2022 |language=en}}</ref> 20 მარტსვე რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ ქალაქის დამცველებს გაუგზავნა წერილობითი მოთხოვნა კაპიტულაციის, იარაღის დაყრისა და ევაკუაციის შესახებ და წერილობითი პასუხი მოითხოვა გრინვიჩის დროით 02:00 საათისთვის.<ref>{{cite news |title=Ukraine has rejected Vladimir Putin's demand to surrender the stricken city of Mariupol. |url=https://www.lbc.co.uk/news/putin-ukraine-hours-surrender-besieged-mariupol/ |access-date=21 მარტი, 2022 |work=lbc |date=20 მარტი, 2022 |language=en}}</ref> ულტიმატუმზე უკრაინის მთავრობამ და მარიუპოლის მერმა უარი განაცხადეს.<ref>{{cite news |title=Ukraine rejects Russian demand to surrender Mariupol and lay down arms |url=https://metro.co.uk/2022/03/21/ukraine-rejects-russias-ultimatum-to-surrender-mariupol-16311563/ |access-date=21 მარტი, 2022 |work=lbc |date=21 მარტი, 2022 |language=en}}</ref> 21 მარტს „''[[CNN]]''“ იტყობინებოდა, რომ უკრაინული ბატალიონის ერთ-ერთი მეთაურის სიტყვებით ქალაქში „ბომბები ყოველ 10 წუთში ცვიოდა“.<ref name="auto9"/> 23 მარტს, სიტუაციის გაუარესების გამო, ადგილობრივმა ხელისუფლებამ, მათ შორის ქალაქის მერმა, მარიუპოლი დატოვა.<ref name="ISW" /> 24 მარტს რუსული ნაწილები მარიუპოლის ცენტრში გამოჩნდნენ.<ref>{{cite news |title=Ukraine war in maps: Tracking the Russian invasion |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-60506682 |access-date=27 მარტი, 2022 |work=BBC News |date=27 მარტი, 2022}}</ref> დაიკავეს ღვთისმშობლის ტაძარი. ქალაქის ადმინისტრაციის განცხადებით, ისინი მოსახლეობის დემორალიზებას ცდილობდნენ — სახალხოდ ყვიროდნენ რუსების გამარჯვებების შესახებ, მათ შორის ოდესის „დაპყრობის“ თაობაზეც.<ref name="ISW">{{cite web |title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, MARCH 24 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-24 |access-date=27 მარტი, 2022 |work=Institute for the Study of War |language=en}}</ref> 27 მარტს ვადიმ ბოიჩენკო აცხადებდა, რომ მარიუპოლი ჯერ ისევ უკრაინის კონტროლის ქვეშ იყო, თუმცა მოწინააღმდეგის ჯარები ქალაქში ღრმად იყვნენ შეჭრილები და მოსახლეობა „სრულ ევაკუაციას“ საჭიროებდა. ამ მომენტისათვის უკრაინელ ჯარისკაცებს ამოეწურათ საჭმელი და სუფთა სასმელი წყალი; ერთ-ერთი ანალიტიკოსის აზრით, ისინი რამდენიმე დღის შემდეგ ვეღარ გააგრძელებდნენ ბრძოლას.<ref>{{Cite news |title=Mariupol Mayor Cites 'Thousands' Dead, Says 'Complete Evacuation' Needed |url=https://www.rferl.org/a/lviv-attack-humanitarian-corridors/31772646.html |access-date=2022-03-28 |website=Radio Free Europe/Radio Liberty |language=en}}</ref> ამის მიუხედავად, ალყაში მოქცეულმა სამხედროებმა უარი განაცხადეს ევაკუაციაზე, რადგან არ უნდოდათ თავისი დაჭრილი და დაღუპული თანამებრძოლებისა და მოქალაქეების დატოვება.<ref name="second month">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/03/27/world/europe/russia-ukraine-war-combat.html |title=As the war in Ukraine moves into its second month, fears grow of Mariupol’s fall to Russia.|author=Carlotta Gall|work=The New York Times|date=27 მარტი, 2022|accessdate=29 მარტი, 2022 |language=en}}</ref> ამ დღეს დაინგრა კომპიუტერული მუზეუმი „კლუბ 8ბიტი“.<ref>{{cite news |title=Russia's invasion of Ukraine has destroyed a historic computer museum |url=https://www.engadget.com/club-8-bit-ukraine-destruction-154109115.html |website=Engadget |archiveurl= https://web.archive.org/web/20220328230223/https://www.engadget.com/club-8-bit-ukraine-destruction-154109115.html |archivedate=28 მარტი, 2022 |date=27 მარტი, 2022 |url-status=live|language=en}}</ref> 28 მარტს მერმა ვადიმ ბოიჩენკომ ტელეინტერვიუში გადაცხადა: „დღეს ჩვენ ოკუპანტთა ხელში ვიმყოფებით“.<ref>{{cite news|url=https://theweek.com/russo-ukrainian-war/1011874/mariupol-is-in-the-hands-of-russia-mayor-says|title=Mariupol is 'in the hands' of Russia, mayor says|date=29 მარტი, 2022|accessdate=29 მარტი, 2022|website=theweek.com|language=en}}</ref> მერიის წარმომადგენლის ცნობით, ალყის დაწყების დღიდან „თითქმის 5000 ადამიანი“ დაიღუპა.<ref>{{Cite news |url=https://www.reuters.com/world/europe/nearly-5000-people-killed-siege-ukraines-mariupol-mayors-office-2022-03-28/ |title=Nearly 5,000 people killed in siege of Ukraine's Mariupol - mayor's office |website=Reuters |access-date=28 მარტი, 2022|date=28 მარტი, 2022|language=en}}</ref> უკრაინის ხელისუფლების შეფასებით, „მარიუპოლის 20&nbsp;000-დან 30&nbsp;000-მდე მცხოვრები“ იძულებით გადაიყვანეს რუსეთში მდებარე ბანაკში.<ref name="Mariupol residents are being forced"/><ref name="Radio Liberty"/> დღის განმავლობაში კალმიუსის რაიონის ჩრდილოეთ ნაწილში რუსებმა დაიკავეს ადმინისტრაციული შენობა<ref>{{cite news|title=Devastated Mariupol teeters on the brink, but Ukrainian troops refuse to abandon the fallen|url=https://uk.news.yahoo.com/devastated-mariupol-teeters-brink-ukrainian-193740652.html |work=Yahoo News|date=28 მარტი, 2022|first=Robert|last=Mendick|access-date=5 აპრილი, 2022 |language=en}}</ref> და „აზოვის“ პოლკის სამხედრო შტაბი.<ref>{{cite news|url=https://www.portfolio.hu/global/20220328/elfoglaltak-az-oroszok-a-rettegett-azov-zaszloalj-egyik-bazisat-535959 |title=Elfoglalták az oroszok a rettegett Azov-zászlóalj egyik bázisát|language=hu|website=Portfolio|date=28 მარტი, 2022|access-date=5 აპრილი, 2022}}</ref> ამას გარდა, რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს წარმომადგენელმა იგორ კონაშენკომ გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ჩამოაგდეს უკრაინული მი-8, რომელიც მარიუპოლისკენ „აზოვის“ პოლკის ევაკუაციისათვის მიფრინავდა.<ref name="UkrCas1">{{cite news|url=https://tass.com/politics/1428507|title=Russia says helicopter downed near Mariupol was headed to evacuate Azov unit leaders|language=en|work=Tass Russian News Agency|date=28 მარტი, 2022 |access-date=5 აპრილი, 2022}}</ref> მომდევნო დღეს გავრცელდა ინფორმაცია, რომ რუსულმა ნაწილებმა უკრაინული ძალები სავარაუდოდ ორ და, შესაძლოა, სამ კერად გაყვეს.<ref name="March29">{{Cite news|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-29|title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, MARCH 29|publisher=Institute for the Study of War |access-date=5 აპრილი, 2022 |language=en}}</ref> 2 აპრილს რუსებმა ქალაქის ცენტრში უკრაინის უშიშროების სამსახურის შენობა დაიკავეს,<ref>{{cite web |title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 2 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-2 |publisher=Institute for the Study of War |access-date=5 აპრილი, 2022 |language=en}}</ref> რის შემდეგაც ამ რაიონში ბრძოლების შესახებ ინფორმაცია არ გავრცელებულა. 6 აპრილს რუსეთის ოფიციალური პირები იტყობინებოდნენ უკრაინის სამხედრო-საზღვაო ძალების 503-ე საზღვაო ქვეითი ბატალიონის 267 მებრძოლის ტყვედ ჩაგდების შესახებ.<ref>{{cite news |title=Russia Says Ukrainian Marines Surrendered En-Masse In Mariupol; Western Experts Call It Putin's Propaganda |url=https://eurasiantimes.com/russia-says-marine-surrendered-en-masse-in-mariupol-ukrain/ |access-date=17 აპრილი, 2022 |work=Eurasian Times |date=6 აპრილი, 2022|quote= 267 Ukrainian marines from the 503rd Battalion of the Ukrainian Naval Forces opted to surrender in the encircled Mariupol}}</ref> დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის 7 აპრილს განცხადებით, მათ ქალაქის ცენტრი მთლიანად გაწმინდეს მოწინააღმდეგის მებრძოლებისგან. 1 აპრილს რუსების მიერ სამხრეთ-დასავლეთიდან დაწყებული შეტევის შემდეგ, 7 აპრილისთვის უკრაინელმა სამხედროებმა პორტის გარშემო ტერიტორიაზე ნაწილობრივი კონტროლი შეინარჩუნეს.<ref>{{cite web|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-7|title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 7|author1=Mason Clark|author2=Kateryna Stepanenko|author3=Karolina Hird|publisher=Institute for the Study of War|date=7 აპრილი, 2022|accessdate=12 აპრილი, 2022}}</ref> ამას გარდა, 7 აპრილს რუსულმა ძალებმა დაიკავეს ხიდი, რომელიც [[აზოვსტალი|„აზოვსტალის“ მეტალურგიულ კომბინატს]] უკავშირდებოდა.<ref>{{cite web|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-8|title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 8|author1=Mason Clark|author2=Kateryna Stepanenko|publisher=Institute for the Study of War|date=8 აპრილი, 2022|accessdate=12 აპრილი, 2022}}</ref> მომდევნო დღეს ოკუპანტებმა დაიკავეს პორტის სამხრეთი ნაწილი.<ref>{{cite web|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-9|title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 9|author1=Frederick W. Kagan|author2=George Barros|author3=Kateryna Stepanenko|author4=Karolina Hird|publisher=Institute for the Study of War|date=9 აპრილი, 2022|accessdate=12 აპრილი, 2022}}</ref> 10 აპრილს რუსების ხელში გადავიდა თევზის პორტი, რითაც „აზოვსტალსა“ და ქალაქის პორტში გამაგრებულ უკრაინულ ძალებს ერთმანეთთან სახმელეთო კომუნიკაცია გაუწყვიტეს.<ref name="10April">{{cite web|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-10|title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 10|author1=Mason Clark|author2=Kateryna Stepanenko|author3=Karolina Hird|publisher=Institute for the Study of War|date=10 აპრილი, 2022|accessdate=12 აპრილი, 2022}}</ref> მეორე დღეს დსრ-ის ძალები იტყობინებოდნენ, რომ მარიუპოლის 80% დაპყრობილი ჰქონდათ. ადგილობრივი უკრაინული ძალები ქალაქის დაცემას მალე ვარაუდობდნენ, რადგან თავდებოდა საბრძოლო მასალა. [[ომის შემსწავლელი ინსტიტუტი]]ს ანალიტიკოსების აზრით, ქალაქი ამ კვირაში დაეცემოდა.<ref name="11 April assessment">{{cite web|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-11|title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 11|author1=Mason Clark|author2=Karolina Hird|author3=George Barros|publisher=Institute for the Study of War|date=10 აპრილი, 2022|accessdate=12 აპრილი, 2022}}</ref> 11 აპრილს რუსულმა მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებმა გაავრცელეს ინფორმაცია, რომ უკრაინის 36-ე ცალკეული საზღვაო ქვეითი ბრიგადის 160 სამხედრო მოსამსახურე ტყვედ ჩავარდა თავის ტექნიკასთან ერთად.<ref>{{cite news|url=https://24happenings.com/top-world/174750.html|title=It became known about the Marines handed over to the Ukrainian Armed Forces in Mariupol|date=11 აპრილი, 2022|work=24 Happenings|quote=About 160 Marines surrendered to the Ukrainian Armed Forces (APU) in Mariupol.|access-date=17 აპრილი, 2022}}</ref> 11–12 აპრილის ღამეს<ref name="baranyuk">{{cite news|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/14398327|title=Басурин сообщил об убийстве в Мариуполе командира 36-й бригады морской пехоты ВС Украины|language=ru|author=|work=Тасс|date=17 აპრილი, 2022|accessdate=18 აპრილი, 2022}}</ref> 36-ე საზღვაო ქვეითის ბრიგადის ჯარისკაცებმა ვოლოდიმირ ბარანიუკის მეთაურობით [[ილიჩის სახელობის მარიუპოლის მეტალურგიული კომბინატი|ილიჩის სახელობის მარიუპოლის მეტალურგიულ კომბინატთან]] სცადეს რუსული ნაწილების ალყის გარღვევა, თუმცა მას შემდეგ, რაც ისინი შეამჩნიეს, უფრო პატარა ჯგუფებად დაიყვნენ;<ref name="1000members">{{cite web|url=https://sofrep.com/news/russia-claims-1000-members-of-the-36th-marine-brigade-surrendered-in-mariupol/|title=Russia Claims 1,000 Members of the 36th Marine Brigade Surrendered in Mariupol|author=|publisher=SOFREP|date=14 April 2022|accessdate=18 April 2022}}</ref> მათმა ნაწილმა „აზოვსტალის“ კომბინატში „აზოვის“ პოლკთან შეერთება შეძლო.<ref name="13 April assessment">{{Cite web|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-13|title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 13|author1=Mason Clark|author2=Kateryna Stepanenko|author3=Karolina Hird|publisher=Institute for the Study of War|date=13 აპრილი, 2022|accessdate=18 აპრილი, 2022|language=en}}</ref><ref>{{cite news |title=Marines from 36th brigade break through to Azov fighters, defenders of Mariupol strengthen defense area |url=https://en.interfax.com.ua/news/general/823753.html |access-date=17 აპრილი, 2022 |work=Interfax-Ukraine |language=en}}</ref> გარღვევის მცდელობის დროს ტყვედ ჩავარდა 30-მდე საზღვაო ქვეითი.<ref name="13 April assessment"/> ბარანიუკის ბედი თავდაპირველად უცნობი იყო.<ref name="1000members"/> მოგვიანებით დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის წარმომადგენლებმა განაცხადეს, რომ გარღვევის ბლოკირების დროს მათმა სპეცნაზმა ბარანიუკის ცხედარი ამოიცნო.<ref name="baranyuk"/> 12 აპრილს უკრაინელ საზღვაო ქვეითებთან ერთად მებრძოლი ბრიტანელი ჯარისკაცი იტყობინებოდა, რომ მისი ქვედანაყოფი საბრძოლო მასალისა, საკვებისა და სხვა მომარაგების ამოწურვის გამო დანებდა.<ref>{{cite news|url=https://www.thetimes.co.uk/article/british-fighter-captured-by-russians-in-mariupol-mrgbph35h|title=Briton Aiden Aslin 'surrenders' in Mariupol as he runs out of food|first=George Grylls, Charlie|last=Parker|via=www.thetimes.co.uk|access-date=17 აპრილი, 2022|language=en}}</ref> შემდგომში, საღამოს,<ref name="Sadkov">{{cite news|url=https://english.pravda.ru/news/hotspots/151114-ukrainian_marines_voluntarily_surrendered/|title=More than 1,000 Ukrainian Marines voluntarily surrendered in Mariupol|author=Petr Ermilin|work=Pravda|date=12 აპრილი, 2022|accessdate=18 აპრილი, 2022|language=en}}</ref> რუსეთის წარმომადგენლებმა განაცხადეს, რომ ილიჩის სახელობის მარიუპოლის მეტალურგიულ კომბინატში დანებდა 36-ე ბრიგადის 1026 საზღვაო ქვეითი, მათ შორის 162 ოფიცერი.<ref name="1026POW">{{cite news |title=Russia says over 1,000 Ukrainian marines surrender in Mariupol |url=https://www.reuters.com/world/europe/russia-says-1026-ukrainian-marines-surrendered-mariupol-2022-04-13/ |access-date=17 აპრილი, 2022 |work=Reuters |date=13 აპრილი, 2022 |language=en}}</ref><ref>{{cite news |title=Chechen chief Kadyrov says over 1,000 Ukrainian marines surrender in Mariupol |url=https://www.reuters.com/world/europe/chechen-chief-kadyrov-says-over-1000-ukrainian-marines-surrender-mariupol-2022-04-13/ |access-date=17 აპრილი, 2022 |work=Reuters |date=13 აპრილი, 2022 |language=en}}</ref><ref name="13 April assessment"/> მათივე ინფორმაციით, ტყვეებს შორის 400 დაჭრილი მებრძოლი იყო.<ref name="1026POW"/> მოგვიანებით, რუსულმა მხარემ კიდევ 134 ტყვედ აყვანილის შესახებ გაავრცელა ინფორმაცია.<ref>{{cite news|url=https://www.aa.com.tr/en/russia-ukraine-war/134-more-ukrainian-servicemen-surrendered-in-mariupol-russia/2563495|title=134 more Ukrainian servicemen surrendered in Mariupol: Russia|website=aa.com.tr|date=14 აპრილი, 2022|quote=This means a total of 1,160 Ukrainian soldiers and officers laid down their weapons in Mariupol on Wednesday|access-date=17 აპრილი, 202 |language=en}}</ref> ომის შემსწავლელმა ინსტიტუტმა მასობრივი ჩაბარების შესახებ განცხადებები „სავარაუდო ტყუილად“ მიიჩნია. 13 აპრილს რუსულმა ნაწილებმა დაიკავეს ილიჩის კომბინატი.<ref name="13 April assessment"/> პოლკის მეთაურმა [[დენის პროკოპენკო]]მ დაადასტურა საზღვაო ქვეითების შემოერთება და მათი ნაწილის ჩაბარებაც და გააკრიტიკა ისინი.<ref>{{Cite news|url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-putin-news-04-13-22/h_e4502c33d6704e73feb5fb5b43937d08|title=Ukrainian commanders defending Mariupol say their units were able to link up despite relentless attacks|author=Aditi Sangal, Adrienne Vogt, Helen Regan, Matias Grez, Jeevan Ravindran, Laura Smith-Spark, Maureen Chowdhury, Mike Hayes|date=13 აპრილი, 2022|website=CNN|language=en}}</ref> ამავე დღეს რუსეთმა გამოაცხადა, რომ მთლიანად დაიკავა მარიუპოლის სავაჭრო პორტი,<ref>{{cite news|url=https://tass.com/economy/1437337|title=Mariupol commercial sea port fully liberated from Azov regiment's Nazi fighters|author=|work=Тасс|date=13 აპრილი, 2022|accessdate=18 აპრილი, 2022|language=en}}</ref> რაც სამი დღის შემდეგ დადასტურდა.<ref name="17 April assessment">{{Cite web|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-17|title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 17|author1=Mason Clarke|author2=George Barros|publisher=Institute for the Study of War|date=17 აპრილი, 2022|accessdate=18 აპრილი, 2022|language=en}}</ref> === წინააღმდეგობა „აზოვსტალის“ მეტალურგიულ კომბინატში === ==== „აზოვსტალის“ კომბინატისკენ უკან დახევა ==== 15 აპრილს 36-ე ბრიგადის მეთაურმა სერჰი ვოლინამ სამხედრო დახმარების მიწოდებისა და ბლოკადის გარღვევისკენ მოუწოდა. მან ასევე აღნიშნა, რომ სიტუაცია კრიტიკული იყო და გააფთრებული ბრძოლები მიმდინარეობდა და დახმარების მიღება და ბლოკადის გარღვევა რაც შეიძლება მალე უნდა მოხერხებულიყო.<ref>{{cite news |last1=Drozd |first1=Yulia |title=Ukrainian commander issues urgent plea in Mariupol |url=https://abcnews.go.com/International/live-updates/russia-ukraine/?id=83931446#84099173 |website=ABC News |publisher=ABC News Network |access-date=15 აპრილი, 2022 |language=en |date=15 აპრილი, 2022}}</ref> ამავე დღეს უკრაინის თავდაცვის სამინისტროს ოფიციალურმა წარმომადგენელმა ოლექსანდრ მოტუზიანიკმა განაცხადა, რომ რუსულმა მხარემ მარიუპოლში შორსმოქმედი ბომბდამშენი [[ტუ-22მ|ტუ-22მ3]]-ის გამოყენება დაიწყო.<ref>{{cite news |title=Russian Tu-22M3 bombers strike Mariupol |url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3458521-russian-tu22m3-bombers-strike-mariupol.html |access-date=17 აპრილი, 2022 |work=Ukrinform |language=en}}</ref> „აზოვსტალის“ მეტალურგიული კომბინატი, რომელიც წინააღმდეგობის რამდენიმე კერის გულს წარმოადგენს, კარგად არის დაცული და ითვლება „ციხესიმაგრედ ქალაქში“, რამდენადაც ამ ძალიან დიდ კომპლექსის აღმოჩენა რთულია, აქვს სახელოსნოები, რომელთა განადგურება ჰაერიდან ძალიან ძნელია, და მრავალი მიწისქვეშა გვირაბი.<ref>{{cite news |title=‘Fortress in a city’: steel plant becomes Ukrainian hold-out in Mariupol |url=https://www.theguardian.com/world/2022/apr/15/fortress-in-a-city-steel-plant-becomes-ukrainian-redoubt-in-mariupol |access-date=20 აპრილი, 2022 |work=the Guardian |date=15 აპრილი, 2022 |language=en}}</ref> დღის განმავლობაში დაიკავეს უკრაინის ეროვნული გვარდიის მე-12 ოპერატიული დანიშნულების ბრიგადის ბაზა ქალაქის დასავლეთ ნაწილში.<ref name="16April">{{cite web |last1=Kagan |first1=Frederick W. |last2=Kateryna |first2=Stepanenko |last3=Hird |first3=Karolina |title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 16 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-16 |publisher=Institute for the Study of War |access-date=20 აპრილი, 2022 |language=en |date=16 აპრილი, 2022}}</ref> 16 აპრილს დსრ-ის ჯარები შევიდნენ მარიუპოლის პლაჟთან ახლოს მდებარე პოლიციის განყოფილებაში,<ref name="16April"/> რუსები კი — პორტში გემების მოძრაობის სამმართველო ცენტრში.<ref name="17 April assessment" /> ამის შემდეგ, რუსეთის მხრიდან გავრცელდა განცხადება, რომ ქალაქის ყველა რაიონი გაიწმინდა და მოწინააღმდეგე მხოლოდ „აზოვსტალის“ კომბინატში იყო გამაგრებული.<ref name="allurban"/> აღნიშნული არ დადასტურდა — ბრძოლებს ადგილი ჰქონდა პრიმორსკის რაიონის დასავლეთ ნაწილშიც.<ref>{{cite web|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-17|title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 17|publisher=Institute for the Study of War|date=17 აპრილი, 2022|accessdate=18 აპრილი, 2022|language=en}}</ref> პორტის დაპყრობიდან რამდენიმე დღეში საზღვაო ქვეითების ოფიცერმა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ქვეითებისა და „აზოვის“ პოლკის მიერ განხორციელებული ოპერაციის შედეგად პორტიდან დაახლოებით 500 უკრაინელი მესაზღვრისა და ეროვნული გვარდიის წევრის ევაკუავია მოხერხდა, რადგან მათ საბრძოლო მასალა ამოეწურათ. ოფიცრის თქმით, უკრაინულმა ძალებმა ჯავშანტექნიკის საშუალებით გაარღვიეს მოწინააღმდეგის პოზიციები და ცეცხლით გადაფარეს 500 სამხედროს ევაკუაცია „აზოვსტალისკენ“.<ref name="rescue500">{{cite news |title=Marines and “Azov” rescue 500 fighters from the port of Mariupol - media |url=https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/04/20/7340941/ |access-date=20 აპრილი, 2022 |work=Ukrayinska Pravda |language=en}}</ref> 18 აპრილის მონაცემებით, საბრძოლო მოქმედებების დროს ქალაქის 95% განადგურდა. დამცველებმა რუსეთის მიერ მიცემული ულტიმატუმი კაპიტულაციის შესახებ დააიგნორეს და ბოლომდე ბრძოლა გადაწყვიტეს. საპასუხოდ რუსულმა მხარემ ყველას განადგურებით დაემუქრა, ვინც წინააღმდეგობას გააგრძელებდა.<ref name="defy demand">{{cite news|url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-zelenskyy-kyiv-business-europe-893384be23cf0fc1c0b9e566de372046|title=Ukrainian defenders in Mariupol defy surrender-or-die demand|author1=Adam Schreck|author2=Mystyslav Chernov|work=The Associated Press|date=18 აპრილი, 2022|accessdate=18 აპრილი, 2022|language=en}}</ref> სამხედრო ექსპერტის შეფასებით, ქალაქში ჯერ კიდევ შეიძლებოდა 500-დან 800-მდე უკრაინელი სამხედრო ყოფილიყო.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-61135901|title=Ukraine war: Mariupol defenders will fight to the end says PM|author=|work=BBC|date=18 აპრილი, 2022|accessdate=18 აპრილი, 2022|language=en}}</ref> რუსეთის ოფიციალური პირების განცხადებით კი, მარიუპოლში 2500 უკრაინელი და 400 უცხოელი მოხალისე ჯარისკაცი რჩებოდა.<ref name="defy demand" /> ==== „აზოვსტალის“ კომბინატის ალყა ==== 20 აპრილს რუსეთისა და დსრ-ის ჯარებმა მცირედ წაიწიეს „აზოვსტალის მიმართულებით“.<ref>{{Cite web|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-20|title=RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, APRIL 20|author1=Mason Clarke|author2=George Barros|author3=Karolina Hird|publisher=Institute for the Study of War|date=20 აპრილი, 2022|accessdate=20 აპრილი, 2022|language=en}}</ref> 21 აპრილს რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა ჯარებს უბრძანა, რომ არ მიეტანათ შტურმი მეტალურგიულ კომბინატზე და ამის ნაცვლად ბლოკადაში მოექციათ ის. ასევე აღნიშნა, რომ „მარიუპოლის გათავისუფლების“ ოპერაცია წარმატებით დასრულდა. უკრაინულმა მხარემ ასეთი კომენტარები და შტურმის მაგივრად ბლოკადის დაწყება რუსეთის მიერ მარიუპოლის აღების უუნარობაზე მიუთითებდა.<ref>{{Cite news |last=Schreck |first=Adam |date=2022-04-21 |title=Putin claims Mariupol win but won't storm Ukrainian holdout |url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-putin-kyiv-business-europe-f0e1cd893715eda1e6bef696d9c47db3 |access-date=2022-04-21 |website=AP NEWS |language=en}}</ref><ref>{{cite news |title=Putin calls off plan to storm Mariupol plant, opts for blockade instead |url=https://www.reuters.com/world/europe/putin-cancels-russian-plans-storm-mariupol-steel-plant-opts-blockade-instead-2022-04-21/ |website=Reuters |publisher=Thomson Reuters |access-date=21 აპრილი, 2022 |language=en |date=21 აპრილი, 2022}}</ref> [[გაერთიანებული სამეფო]]ს გაერთიანებული ძალების სარდლობის ყოფილი მეთაურის, გენერალ სერ რიჩარდ ბერნსის შეფასებით, კომბინატის დასაკავებლად ბრძოლას ქალაქზე და მის გზებზე კონტროლისათვის უკვე აღარ ჰქონდა გადამწყვეტი მნიშვნელობა, რადგან რუსეთი და ყირიმი ხმელეთით უკვე იყვნენ ერთმანეთთან დაკავშირებული. მისი აზრით, კომბინატში უკრაინელთა დასამარცხებლად რუსეთს ძალიან გაუჭირდებოდა და ორივ ემხრიდან დიდ დანაკარგებს გამოიწვევდა.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/live/world-europe-61157670?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=6261252db1e16c43aefe6d26%26Steelworks%20battle%20was%20militarily%20irrelevant%20to%20Russia%20-%20former%20armed%20forces%20chief%262022-04-21T10%3A28%3A37%2B00%3A00&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:4cf0b468-fc6a-4070-bdde-a630db279617&pinned_post_asset_id=6261252db1e16c43aefe6d26&pinned_post_type=share|title=Steelworks battle was militarily irrelevant to Russia - former armed forces chief|author=Yvette Tan|work=BBC News|date=21 აპრილი, 2022|accessdate=25 აპრილი, 2022}}</ref> მიუნედავად ბლოკირების ბრძანებისა, რუსული ჯარები მოწინააღმდეგის პოზიციებს რიგ ადგილებში 20 მეტრამდე მიუახლოვდნენ.<ref>{{cite news|url=https://www.yahoo.com/news/inside-azovstal-plant-ukrainian-sergeant-115750505.html|title=Inside Azovstal Plant, Ukrainian Sergeant Prays for Rescue|author=Michael Schwirtz|work=Yahoo! News|date=22 აპრილი, 2022|accessdate=22 აპრილი, 2022}}</ref> ითვლება, რომ 22 აპრილს რუსულმა ძალებმა დასავლეთ პრიმორსკის რაიონი მთლიანად გაწმინდეს, ბრძოლების შესახებ ცნობები აღარ გავრცელებული, დარჩენილი უკრაინული ნაწილები კი „აზოვსტალის“ მეტალურგიულ კომბინატში იყვნენ გამაგრებული.<ref name="22 April analysis">{{Cite web|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-22|title=Russian Offensive Campaign Assessment, April 22|first1=Mason|last1=Clarke|first2=George|last2=Barros|first3=Kateryna|last3=Stepanenko|first4=Karolina|last4=Hird|website=[[Institute for the Study of War]]|date=22 აპრილი, 2022|accessdate=22 აპრილი, 2022}}</ref> 23 აპრილს, უკრაინის მონაცემებით, განახლდა კომბინატის ავიადარტყმები და სახმელეთო შტურმი. პრეზიდენტის მრჩევლის თანახმად, მოწინააღმდეგე უკრაინელ დამცველთა უკანასკნელი წინააღმდეგობის განადგურებას ცდილობდა „აზოვსტალის“ რაიონში.<ref>{{cite news |date=23 აპრილი, 2022 |title= Ukraine battered again; Zelenskyy says US officials to visit|url= https://apnews.com/article/russia-ukraine-kyiv-business-europe-moscow-07659d866eb9496caf00842c3a90f36c|author1=David Keyton|author2=Yesica Fisch|work=Associated Press|accessdate=25 აპრილი, 2022}}</ref> დამოუკიდებელი წყაროების მიერ ეს არ დადასტურებულა.<ref>{{cite web|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-23|title=Russian Offensive Campaign Assessment, April 23|author1=Frederick W. Kagan|author2=Kateryna Stepanenko|author3=Karolina Hird|work=[[Institute for the Study of War]]|date=23 აპრილი, 2022|accessdate=25 აპრილი, 2022}}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსანურის უფროსის ოლექსი დანილოვის თანახმად, ღამით შვეულმფრენის დახმარებით ალყაშემორტყმულებს მომარაგება მიაწოდეს.<ref>{{Cite news |title=Ukraine war: A dozen crack Russian military units redeployed from Mariupol as Kyiv claims to have rearmed blockaded district with daring night-time helicopter drop |url=https://news.sky.com/story/ukraine-war-a-dozen-crack-russian-military-units-redeployed-from-mariupol-as-kyiv-claims-to-have-rearmed-blockaded-district-with-daring-night-time-helicopter-drop-12596545 |author=Connor Sephton|date=23 აპრილი, 2022|access-date=23 აპრილი, 2022|website=Sky News |language=en}}</ref> ამავე დღეს გავრცელდა ცნობა, რომ რუსეთმა მარიუპოლიდან აღმოსავლეთ უკრაინის ფრონტზე 12 ქვედანაყოფი გადაისროლა.<ref>{{cite news|url=https://news.sky.com/story/ukraine-war-a-dozen-crack-russian-military-units-redeployed-from-mariupol-as-kyiv-claims-to-have-rearmed-blockaded-district-with-daring-night-time-helicopter-drop-12596545|title=Ukraine war: A dozen crack Russian military units redeployed from Mariupol as Kyiv claims to have rearmed blockaded district with daring night-time helicopter drop|author=Connor Sephton|work=Sky News|date=23 აპრილი, 2022|accessdate=3 მაისი, 2022}}</ref> მომდევნო დღეს უკრაინული პოზიციების დაბომბვა გაგრძელდა. გავრცელდა ინფორმაციაც, რომ რუსული ძალები შესაძლოა ანალ შტურმს გეგმავდნენ.<ref>{{cite web|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-april-24|title=Russian Offensive Campaign Assessment, April 23|author1=Mason Clarke|author2=Kateryna Stepanenko|work=[[Institute for the Study of War]]|date=24 აპრილი, 2022|accessdate=25 აპრილი, 2022}}</ref> უკრაინული მხარის ინფორმაციით, 27-28 აპრილის ღამეს კომბინატზე ყველაზე ძლიერი ავიადარტყმები მიიტაწეს: განხორციელდა 50 მეტი დარტყმა [[ტუ-22მ#ტუ-22მ3|ტუ-22მ3]], [[სუ-25]] და [[სუ-24]] თვითმფრინავებიდან. დაზიანდა სამხედრო საველე ჰოსპიტალი, დაჭრილთა რაოდენობა 170-დან 600-ზე მეტამდე გაიზარდა.<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/russia-ukraine-war-news-04-28-22/h_dd62bedc8e546d2ac1e63fe1f9c5c89e|title=Mariupol steel plant suffers "heaviest airstrikes so far," Ukrainian official says|author1=Tim Lister|author2=Olga Voitoivych|work=Cable News Network|date=28 აპრილი, 2022|accessdate=3 მაისი, 2022}}</ref><ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/russia-ukraine-war-news-04-29-22/h_033255be05675f2de9686e1c2e430dff|title=600 injured in recent bombing of Azovstal steel plant, Mariupol mayor says|author=Tim Lister|work=Cable News Network|date=29 აპრილი, 2022|accessdate=3 მაისი, 2022}}</ref> ==== წინააღმეგობა და მშვიდობიანი მოსახლეობის ევაკუაცია ==== 30 აპრილს [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]]მ და [[წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტი|წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტმა]] [[ჰუმანიტარული დერეფანი|ჰუმანიტარული დერეფნების]] საშუალებით დაიწყეს მოსახლეობის ევაკუაცია.<ref>{{Cite news |date=1 მაისი, 2022|title=Ukraine: UN-Red Cross operation underway to evacuate civilians from stricken Mariupol plant |url=https://news.un.org/en/story/2022/05/1117342 |access-date=2 მაისი, 2022|website=UN News |language=en}}</ref><ref name=":1">{{Cite news |date=1 მაისი, 2022|title=Go inside the civilian evacuation of Mariupol's besieged Azovstal steel plant |language=en-AU |work=ABC News |url=https://www.abc.net.au/news/2022-05-02/inside-the-mariupol-azovstal-steel-plan-evacuation/101029722 |access-date=2 მაისი, 2022}}</ref> ეს დერეფანი გაეროს გენერალური მდივნის [[ანტონიუ გუტერეში|ანტონიუ გუტერეშის]] მოსკოვში ვიზიტის შემდეგ შეიქმნა, იგი პირადად გამოვიდა ჰუმანიტარული დერეფნების შესახებ შეთანხმებაში შუამავლად.<ref name=":1" /> ამ დღეს 20-მა მშიდობიანმა დატოვა კომბინატის ტერიტორია, რუსული მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების თქმით კი, მათი რიცხვი 25 იყო. მოლაპარაკებები მიდოდა დარჩენილი 1000 ან მასთან მიახლოებული რაოდენობის მოქალაქის გასათავისუფლებლად.<ref>{{Cite news |title=Ukraine latest news: Safe passage for civilians to leave Mariupol under way - UN |url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-61252785 |author=Tiffany Wertheimer|date=1 მაისი, 2022|access-date=2 მაისი, 2022|website=BBC News |language=en-gb}}</ref><ref>{{Cite news |date=30 აპრილი, 2022|title=Mariupol civilians leave besieged Azovstal steelworks |language=en-GB |work=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-61285178 |access-date=2 მაისი, 2022}}</ref> „აზოვის“ პოლკის მებრძოლების სულ მცირე ორმა მეუღლემ მოუწოდა იმ 2000-მდე სამხედროს ფაკუაციისკენ, რომლებიც სამოქალაქო მოსახლეობის ევაკუაციის შემდეგ დარჩებოდნენ კომბინატში, რადგან შიშობდნენ რუსების მიერ სამხედრო ტყვეების მიმართ ცუდ მოპყრობაზე და საკვებისა და მედიკამენტების მცირე მარაგზე.<ref>{{Cite news |last=Thomas |first=Trisha |date=30 აპრილი, 2022|title=Wives of Mariupol defenders appeal for soldiers' evacuation |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/wives-mariupol-defenders-appeal-soldiers-evacuation-84414406 |access-date=2 მაისი, 2022|website=ABC News |language=en}}</ref> 2 მაისს 100 მშვიდობიანის ევაკუაცია მოხერხდა.<ref>{{Cite news |date=1 მაისი, 2022|title=At least 100 civilians evacuated from Azovstal plant in Mariupol, Zelenskyy says |language=en-AU |work=ABC News |url=https://www.abc.net.au/news/2022-05-02/100-civilians-evacuated-from-azovstal-plant/101029634 |access-date=2 მაისი, 2022}}</ref> რუსული ავიაცია, აშშ-ის თავდაცვის დეპარტამენტის მონაცემებით, მარიუპოლში [[უმართავი ბომბი|უმართავ ბომბებს]] იყენებდა.<ref>{{Cite news |date=2 მაისი, 2022|title=Russians Make Minimal Progress in the Donbas, DOD Official Says |url=https://www.defense.gov/News/News-Stories/Article/Article/3016826/russians-make-minimal-progress-in-the-donbas-dod-official-says/ |author=David Vergun|work=U.S. Department of Defense|access-date=3 მაისი, 2022}}</ref> გავრცელდა ცნობაც, რომ რუსეთის სახმელეთო ჯარები დონბასში პოზიციებს გასაძლიერებლად აქედან გადიოდნენ. აშშ-ის თავდაცვის უწყების ცნობით, მარიუპოლის გარშემო რუსების ძალისხმევა ძირითადად ავიადარტყმების მიტანისკენ იყო მიმართული.<ref>{{Cite news |date=2 მაისი, 2022|title=Russians leaving Mariupol, progress in Donbas 'minimal at best': US|url=https://abcnews.go.com/International/live-updates/russia-ukraine/?id=83931446#84447492 |author=Matt Seyler|work=ABC News|access-date=3 მაისი, 2022}}</ref> 3 მაისს „აზოვსტალზე“ განახლდა ჯარების შეტევა.<ref>{{Cite news |title=Russian troops begin to storm Azovstal plant |url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3473864-russian-troops-begin-to-storm-azovstal-plant.html |access-date=2022-05-05 |website=www.ukrinform.net |language=en}}</ref> მეორე დღეს გავრცელდა ინფორმაცია, რომ რუსები კომბინატში შეიჭრნენ.<ref>{{Cite news |title=Russians break into the Azovstal plant in Mariupol - sources |url=https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/05/4/7343969/ |access-date=2022-05-05 |website=Ukrayinska Pravda |language=en}}</ref> დაიწყო, როგორც იტყობინებოდნენ, მძიმე სისხლისმღვრელი ბრძოლები.<ref>{{cite news|url= https://www.bbc.com/news/world-europe-61327638 | title= Ukraine war: Zelensky plea as Russians seek Mariupol endgame | work=BBC |date=4 მაისი, 2022 |language=en}}</ref> 4 მაისს [[დავით არახამია]]მ განაცხადა, რომ უკვე მეორე დღეა, რაც კომბინატის შტურმის მცდელობა მიმდინარეობს, რუსი ჯარისკაცები კი უკვე „აზოვსტალის“ ტერიტორიაზე იმყოფებოდნენ.<ref>{{cite news|url= https://www.reuters.com/world/europe/russian-troops-enter-azovstal-plant-top-ukrainian-lawmaker-says-2022-05-04/ | title= Russian troops enter Azovstal plant, top Ukrainian lawmaker says | work=Reuters| date=5 მაისი, 2022 |language=en}}</ref> 5 მაისს უკრაინის პრეზიდენტის ადმინისტრაციის უფროსის მრჩეველმა [[ოლექსი არესტოვიჩი|ოლექსეი არესტოვიჩმა]] განაცხადა, რომ უკრაინელმა სამხედროებმა აზოვსტალში მტერი მოიგერიეს — „შეგვიძლია ვთქვათ, რომ გუშინ რუსული ჯარები შევიდნენ აზოვსტალის ტერიტორიაზე და ჩვენმა დამცველებმა ისინი მოიგერიეს“. მისივე თქმით, ბევრი ურთიერთგამომრიცხავი ინფორმაცია ვრცელდებოდა, ბრძოლა კვლავ მიმდინარეობდა, სხვა ინფორმაციები კი ზუსტდებოდა.<ref>{{cite news |title=ჩვენმა დამცველებმა აზოვსტალში მტრის შეტევა მოიგერიეს — არესტოვიჩი |url=https://on.ge/story/103525-ჩვენმა-დამცველებმა-აზოვსტალში-მტრის-შეტევა-მოიგერიეს-არესტოვიჩი |access-date=5 მაისი, 2022 |work=On.ge |date=5 მაისი, 2022 |language=ka}}</ref> ამავე დღეს რუსეთის მხრიდან 300-მდე მშვიდობიანმა მიიღო ნებართვა კომბინატიდან ევაკუაციაზე.<ref>{{cite news|url= https://news.sky.com/story/ukraine-war-300-civilians-evacuated-from-mariupol-after-russia-opens-humanitarian-corridors-12605659 | title= Ukraine war: 300 civilians evacuated from Mariupol after Russia opens humanitarian corridors | work=Sky News|date=5 მაისი, 2022 }}</ref> უკრაინული მხარის განცხადებით, რუსებმა შეჭრა ელექტრიკოსის დახმარებით შეძლეს, რომელმაც მათ მიწისქვეშა გვირაბების ქსელის შესახებ ინფორმაცია გადასცა და ამ „გამყიდველისგან მიღებული ინფორმაციის გამოყენებით დაიწყეს წინა დღეს შტურმი“.<ref>{{cite news |title='Seemed like goodbye': Mariupol defenders make their stand |url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-war-aab9f48d6c4941d2f4d4b5d3fa8ed751 |access-date=14 მაისი, 2022 |work=AP NEWS |date=5 მაისი, 2022 |language=en}}</ref> 5 მაისს „''[[The Telegraph]]''“ იტყობინებოდა, რომ რუსეთმა კომბინატის დაბომბვა გააძლიერა, იყენებდნენ [[თერმობარიული ბომბი|თერმობარიულ ბომბებს]], რათა დარჩენილი უკრაინელი ჯარისკაცების წინააღმდეგ, რომლებმაც მთვრობასთან კავშირი დაკარგეს, საცეცხე საშუალებების გამანადგურებელი ძალა გაეზარდათ. თავის ბოლო განცხადებაში ზელენსკიმ ალყაშემორტყმული კომბინატის დაცვის მეთაურს უფლება მისცა გაძლიერებული შეტაკებების დროს აუცილებლობის შემთხვევაში დანებებოდა მტერს.<ref>{{cite news |last1=Vasilyeva |first1=Nataliya |title=Ukraine loses contact with Azovstal defenders as Russian troops storm steelworks |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2022/05/04/besieged-azovstal-steelwork-bunker-survivors-stave-hunger-frying/ |access-date=14 მაისი, 2022 |work=The Telegraph |date=4 მაისი, 2022 |language=en}}</ref> გაეროს მონაცემებით, 6 მაისს სულ 500 მშვიდობიანი მოქალაქის ევაკუაცია განხორციელდა. „აზოვის“ პოლკის განცხადებით, დაიღუპა ერთი და დაიჭრა ექვსი ჯარისკაცი, რომლებიც მათ ევაკუაციაში ეხმარებოდნენ.<ref>{{cite news |last1=Kantchev |first1=Georgi |last2=Marson |first2=James |title=Fresh Rescue Efforts Under Way at Ukraine’s Azovstal Steel Plant |url=https://www.wsj.com/amp/articles/fresh-rescue-efforts-under-way-at-ukraines-azovstal-steel-plant-11651832346 |access-date=14 მაისი, 2022 |work=Wall Street Journal |date=6 მაისი, 2022 |language=en}}</ref> 7 მაისს უკრაინის ხელისუფლებამ გამოაცხადა, რომ „აზოვსტალის“ კომბინატიდან ევაკუირებული იყო ყველა ქალი, ბავშვი და მოხუცი.<ref>{{cite news |title=Ukraine says all women, children and elderly out of besieged Azovstal plant |url=https://www.dw.com/en/ukraine-says-all-women-children-and-elderly-out-of-besieged-azovstal-plant-live-updates/a-61716143 |work=Deutsche Welle |access-date=7 მაისი, 2022 |language=en |date=7 მაისი, 2022}}</ref><ref>{{cite news |last1=Toman |first1=Siobhan |title=Women, children, elderly out of besieged plant - Ukraine |url=https://www.bbc.com/news/live/world-europe-61343815 |work=BBC News |access-date=7 მაისი, 2022 |language=en |date=7 მაისი, 2022}}</ref><ref>{{cite news |last1=Lister |first1=Tim |last2=Presniakova |first2=Julia |last3=Voitovych |first3=Olga |title="All women, children and elderly" have been evacuated from Azovstal, Ukrainian government says |url=https://www.cnn.com/europe/live-news/russia-ukraine-war-news-05-07-22/h_456dfc3da83069be92f71477358b870a |work=CNN |access-date=7 მაისი, 2022 |date=7 მაისი, 2022 |language=en}}</ref> ==== ალყაშემორტყმული ჯარისკაცები ==== 8 მაისს 36-ე საზღვაო ქვეითი ბრიგადის მეთაურმა სერჰი ვოლინსკიმ გაავრცელა თხოვნა, რომ „უმაღლეს ძალებს ეპოვათ გზები მათი გადარჩენისათვის“. მისი განცხადებით, ჯოჯოხეთურ გარემოში იმყოფებოდნენ, სადაც გარშემო ტკივილი, შიმშილი, ცრემლები, შიში, სიკვდილი იყო და მთელი მსოფლიო ამ საინტერესო ეპიზოდს შესცქეროდა. პრეზიდენტი ზელენსკი გამოეხმაურა და აღნიშნა, რომ მუშაობდნენ თავისი სამხედროების ევაკუაციაზე.<ref>{{cite news |last1=Rasheed |first1=Zaheena |last2=Siddiqui |first2=Usaid |last3=Pietromarchi |first3=Virginia |title=Ukraine latest updates: UN chief ‘appalled’ by school attack |url=https://www.aljazeera.com/news/2022/5/8/russia-ukraine-live-news-kyiv-vows-to-rescue-mariupol-fighters-liveblog |access-date=14 მაისი, 2022 |work=www.aljazeera.com |language=en}}</ref> 9 მაისს დონეცკის სახალხო რესპუბლიკამ მარიუპოლში [[გამარჯვების დღე|გამარჯვების დღის]] აღლუმი ჩაატარა. ღონისძიებებში მონაწილეობას იღებდა „რესპუბლიკის“ პრეზიდენტი დენის პუშილინი.<ref>{{cite news |title=Donetsk People's Republic Leader Holds Victory Day Parade in Mariupol |url=https://www.ntnews.com.au/news/national/dontesk-peoples-republic-leader-holds-victory-day-parade-in-mariupol/video/c327fd155c3de76b3a85f3606d86061b |access-date=14 მაისი, 2022 |work=NT News |language=en}}</ref> 10 მაისს უკრაინის ხელისუფლებამ გაავრცელა ინფორმაცია, რომ მეტალურგიული კომბინატის შიგნის ალყაში მოქცეული იყო 1000 ჯარისკაცი.<ref>{{cite news |title="Live: Nearly two-thirds of Kyiv's 3.5 million residents have now returned to the city" |url=https://www.euronews.com/2022/05/10/live-ukraine-calls-for-help-to-unblock-its-ports-to-prevent-global-food-crisis |access-date=14 მაისი, 2022 |work=euronews |date=10 მაისი, 2022 |language=en}}</ref><ref>{{cite news |title=Kyiv says over 1,000 Ukraine fighters still in Azovstal plant |url=https://english.alarabiya.net/News/world/2022/05/10/Kyiv-says-over-1-000-Ukraine-fighters-still-in-Azovstal-plant |access-date=22 მაისი, 2022 |work=Al Arabiya English |date=10 მაისი, 2022 |language=en}}</ref> ომის შემსწავლელმა ინსტიტუტმა თავის მოხსენებაში აღნიშნა, რომ 12 მაისს რუსულ მხარეს მიწისზედა შეტევები არ განუხორციელებია,<ref>{{cite web |last3=Kagan |first3=Frederick W. |last1=Stepanenko |first1=Kateryna |last2=Hird |first2=Karolina |date=12 მაისი, 2022 |title=Russian Offensive Campaign Assessment, May 12 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-may-12 |publisher=Institute for the Study of War |access-date=16 მაისი, 2022}}</ref> თუმცა მომდევნო დღეს გზატკეცილი М14 დაიკავა.<ref>{{cite web |last2=Kagan |first2=Frederick W. |last1=Stepanenko |first1=Kateryna |date=13 მაისი, 2022 |title=Russian Offensive Campaign Assessment, May 13 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-may-13 |publisher=Institute for the Study of War |access-date=16 მაისი, 2022}}</ref> ==== საბოლოო ევაკუაცია ==== 16 მაისს უკრაინის გენშტაბმა განაცხადა, რომ მარიუპოლის გარნიზონი „საბრძოლო დავალებას ასრულებდა“ და კომბინატიდან ევაკუაცია დაიწყო. სამხედრო პირების თანახმად, 264 სამხედრო მოსამსახურე, მ.შ. 53 მძიმედ დაჭრილი, ავტობუსებით რუსეთის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე გადაიყვანეს.<ref name="nytimes16">{{Cite news |last1=Hopkins |first1=Valerie |last2=Nechepurenko |first2=Ivan |last3=Santora |first3=Marc |date=16 მაისი, 2022 |title=Ukrainian authorities declare an end to the combat mission in Mariupol after weeks of Russian siege. |language=en-US |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/2022/05/16/world/europe/azovstal-mariupol.html |access-date=16 მაისი, 2022 |archive-url=https://archive.today/20220516233043/https://www.nytimes.com/2022/05/16/world/europe/azovstal-mariupol.html |archive-date=2022-05-16 |issn=0362-4331 }}</ref> „აზოვის“ პოლკის მეთაურმა დენის პროკოპენკომ სოციალურ ქსელებში გაავრცელა განცხადება, რომ მარიუპოლის მთელი გარნიზონის სიცოცხლის გადასარჩენად ასრულებდა უმაღლესი მთავარსარდლობის მიერ დამტკიცებულ გადაწყვეტილებას და უკრაინელი ხალხის მხარდაჭერის იმედი ჰქონდა. ეს განცხადება რუსეთის გადაწყვეტილებას მოჰყვა დაჭრილი უკრაინელი ჯარისკაცების დსრ-ის კონტროლირებად ქალაქ [[ნოვოაზოვსკი|ნოვოაზოვსკში]] სამკურნალოდ გადაყვანის შესახებ.<ref>{{cite news |date=16 მაისი, 2022 |title=Azovstal defenders appear to signal end of siege|url=https://www.jpost.com/breaking-news/article-706815|access-date=15 მაისი, 2022 |website=The Jerusalem Post |language=en}}</ref> უკრაინის თავდაცვის მინისტრის მოადგილის თანახმად, მარიუპოლის დამცველების წყალობით უკრაინამ რეზერვების ფორმირების, ძალთა გადაჯგუფებისა და პარტნიორებისგან დახმარების მიღებისთვის კრიტიკულად მნიშვნელოვანი დრო მიიღო; ისინი მათთვის დასმულ ყველა დავალებას ასრულებდნენ; „აზოვსტალის“ განბლოკვა კი სამხედრო გზით შეუძლებელი იყო.<ref>{{cite news |date=17 მაისი, 2022 |title=Longest battle of war ends as Ukrainian troops evacuated from Azovstal steel mill in Mariupol|url=https://www.smh.com.au/world/europe/last-fighters-evacuated-from-besieged-azovstal-mill-in-mariupol-20220517-p5aly5.html| website=Sydney Morning Hearld |language=en}}</ref> რუსეთის პრეზიდენტის პრეს-სპიკერმა დიმიტრი პესკოვმა განაცხადა, რომ ვლადიმერ პუტინი ჩაბარებული სამხედროებისადმი საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაფერისი მოპყრობის გარანტიას იძლეოდა. ვოლოდიმირ ზელენსკიმ აღნიშნა, რომ ბიჭების სახლში დაბრუნების სამუშაოები გრძელდებოდა, ეს კი დელიკატურობასა და დროს მოითხოვდა. ზოგიერთმა რუსმა კანონმდებელმა მთავრობას მოუწოდა — არ გაეცვალათ „აზოვის“ პოლკის მებრძოლები თავის სამხედრო მოსამსახურეებში.<ref name="reutersmay17">{{Cite news |last=Reuters |date=2022-05-17 |title=Azovstal siege ends as hundreds of Ukrainian fighters surrender |language=en |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/europe/russia-backed-separatists-say-256-ukrainian-fighters-surrendered-azovstal-2022-05-17/ |access-date=2022-05-17 |archive-url=https://archive.today/20220517160354/https://www.reuters.com/world/europe/russia-backed-separatists-say-256-ukrainian-fighters-surrendered-azovstal-2022-05-17/ |archive-date=2022-05-17 }}</ref> ორივე მხარის მოთხოვნით, [[წითელი ჯვრისა და წითელი ნახევარმთვარის საერთაშორისო მოძრაობა|წითელმა ჯვარმა]] ჩაბარებული მებრძოლები სამხედრო ტყვეებად დაარეგისტრირა, შეაგროვა ინფორმაცია მათ ოჯახებთან დასაკავშირებლად.<ref name=icrc-20220519>{{cite news |url=https://www.icrc.org/en/document/ukraine-icrc-registers-hundreds-prisoners-war-azovstal-plant |title=Ukraine: ICRC registers hundreds of prisoners of war from Azovstal plant |website=International Committee of the Red Cross |date=19 მაისი, 2022 |access-date=21 მაისი, 2022}}</ref> 18 მაისს რუსულმა არტილერიამ და ავიაციამ გააგრძელა დარჩენილი დამცველების დაბომბვა. დსრ-ის ხელმძღვანელობა ამტკიცებდა, რომ ადგილობრივი უმაღლესი მეთაურები ჯერ კიდევ არ იყვნენ ჩაბარებულები.<ref>{{cite web |title= Russian Offensive Campaign Assessment, May 18 |date=18 მაისი, 2022 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-may-18 |publisher=Institute for the Study of Warfare |access-date=19 მაისი, 2022}}</ref> == ჰუმანიტარული მდგომარეობა და სამხედრო დანაშაულების ბრალდებები == 6 მარტს მარიუპოლის მერმა პეტრო ანდრიუშენკომ განაცხადა, რომ რუსეთის მხრიდან მრავალდღიანი დაბომბვებისა და სროლების შედეგად ქალაქს არ მიეწოდებოდა წყალი და მოსახლეობა „ქუჩაში გუბეებიდან სვამდა წყალს“. მისივე ცნობით, ქალაქში არ იყო არც გათბობა, არც ელექტროენერგია და არც სატელეფონო კავშირი.<ref>{{Cite news |last=Vega |first=María R. Sahuquillo, Luis de |date=2022-03-06 |title=Russian forces exert stranglehold on Mariupol after failure of ceasefire |url=https://english.elpais.com/international/2022-03-06/russian-forces-exert-stranglehold-on-mariupol-after-failure-of-ceasefire.html |access-date=2022-03-10 |website=EL PAÍS English Edition |language=en-US}}</ref> ამასთან, სამოქალაქო პირები ვერ ახერხებდნენ ქალაქიდან ევაკუაციას რუსების მხრიდან ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმის არაერთხელ დარღვევის, შეთანხმებულ საევაკუაციო დერეფნებზე თავდასხმებისა და იმ მოქალაქეებზე თავდასხმების გამო, რომლებიც ცდილობდნენ გაღწევას.<ref>{{cite news |url=https://www.cnbc.com/2022/03/07/russia-ukraine-war-us-collecting-evidence-of-possible-war-crimes-nbc-reports.html |title=U.S. is collecting evidence of possible Russian war crimes in Ukraine |last=Mangan |first=Dan |date=7 მარტი, 2022 |website=cnbc.com |publisher=CNBC |access-date=2022-03-07 |quote=}}</ref> 7 მარტს, აშშ-ს ელჩმა [[ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაცია|ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციაში]], მაიკლ კარპენტერმა, მარიუპოლში 5 და 6 მარტს მომხდარი ორი ინციდენტი ომის დანაშაულებად მიიჩნია. მან განაცხადა, რომ ორივე შემთხვევაში რუსულმა ძალებმა შეთანხმებული ევაკუაციის დერეფნები დაბომბეს მაშინ, როდესაც მშვიდობიანი მოქალაქეები ცდილობდნენ მათ გამოყენებას.<ref>{{Cite news|url=https://www.cnbc.com/2022/03/07/russia-ukraine-war-us-collecting-evidence-of-possible-war-crimes-nbc-reports.html|title=U.S. is collecting evidence of possible Russian war crimes in Ukraine|last=Mangan|first=Dan|date=March 7 2022|publisher=CNBC|access-date=2022/03/07|quote=}}</ref> 8 მარტს [[Human Rights Watch]]-მა ალყისა და მისი ჰუმანიტარული შედეგების შესახებ განცხადება გაავრცელა.<ref>{{Cite news |title=Ukraine: Mariupol Residents Trapped by Russian Assault - Ukraine |url=https://reliefweb.int/report/ukraine/ukraine-mariupol-residents-trapped-russian-assault |access-date=2022-03-09 |website=ReliefWeb |language=en}}</ref> 9 მარტს, სამშობიარო სახლსა და ბავშვთა საავადმყოფოზე მიტანილი ავიადარტყმების შემდეგ, უკრაინის პრეზიდენტმა [[ვოლოდიმირ ზელენსკი]]მ [[Twitter]]-ზე გამოაქვეყნა განცხადება, სადაც ამ თავდასხმას „მხეცობა“ უწოდა, და შენობების ნანგრევებთან გადაღებული ვიდეო.<ref>{{Cite news |last=Balevic |first=Katie |title=Zelenskyy accuses Russian troops of 'direct strike' that wrecked a Mariupol maternity hospital, pleads to 'close the sky right now' |url=https://www.businessinsider.com/zelenskyy-condemns-russia-direct-strike-at-mariupol-maternity-hospital-2022-3 |access-date=2022-03-09 |website=Business Insider |language=en-US}}</ref> დიდი ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრი [[ბორის ჯონსონი]] გამოეხმაურა ამ ფაქტს და პირობა დადო, რომ [[ვლადიმერ პუტინი|პუტინი]] „მისი საშინელი დანაშაულების გამო“ პასუხისგებაში მიეცემოდა.<ref>{{cite news |title=Ukraine latest news: Children under rubble, says Zelensky, as Russia bombs hospital |url=https://www.bbc.com/news/live/world-europe-60657155 |access-date=9 მარტი, 2022 |work=BBC News |date=9 მარტი, 2022 |language=en-gb}}</ref> თავდაპირველად რუსულმა მხარემ საავადმყოფოს დაბომბვა უარყო,<ref>{{cite news |last1=Osborne |first1=Samuel |title=Ukraine war: Russia says claim it bombed children's hospital is 'fake news' |url=https://news.sky.com/story/ukraine-war-russia-says-claim-it-bombed-childrens-hospital-is-fake-news-12562107 |work=Sky News |date=10 მარტი, 2022 |language=en}}</ref> თუმცა შემდეგ საგარეო საქმეთა მინისტრამა [[სერგეი ლავროვი|სერგეი ლავროვმა]] დაადასტურა ფაქტი და ამის მიზეზად ის დაასახელა, რომ სამშობიარო სახლი [[აზოვის პოლკი]]ს მიერ იყო დაკავებული.<ref>{{cite news |title=Что заявили главы МИД России и Украины после переговоров. Главное |url=https://meduza.io/live/2022/03/10/voyna |work=Медуза |date=10 მარტი, 2022 |language=ru}}</ref> 10 მარტს, დღისით, რუსეთის საელჩომ დიდ ბრიტანეთში [[Twitter]]-ზე გამოაქვეყნა განცხადება, რომ თავდასხმის შედეგად დაშავებული ორი ფეხმძიმე ქალის როლი ერთმა და იგივე ქალმა ითამაშა და იგი სინამდვილეში უკრაინელი ბლოგერი „რეალისტური მაკიაჟით“; სამშობიარო სახლი დაკავებული ჰქონდა აზოვის პოლკს და იქ არც ქალები და არც ბავშვები არ იყვნენ, რამდენადაც დაწესებულება „უმოქმედო“ იყო.<ref>{{Cite news |title='Ukrainian propaganda': Russia says pic of pregnant woman in hospital attack is 'fake' |url=https://www.lbc.co.uk/news/russian-embassy-claim-injured-pregnant-woman-fake/ |access-date=2022-03-10 |website=LBC |language=en}}</ref> მოგვიანებით ეს ტვიტი წესების დარღვევის ბრალდებით თავად Twitter-მა წაშალა.<ref>{{Cite news |title='Ukrainian propaganda': Russia says pic of pregnant woman in hospital attack is 'fake' |url=https://www.lbc.co.uk/news/russian-embassy-claim-injured-pregnant-woman-fake/ |access-date=2022-03-10 |website=LBC |language=en}}</ref> ამავე დღეს გამართულ ბრიფინგზე რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ რუსეთის მხრიდან სამშობიარო სახლის დაბომბვას ადგილი არ ჰქონია.<ref>{{cite news |title=Live updates: Russia denies hospital strike responsibility |url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-war-live-updates-381a42b2a97f933ff1e336983c7a8101 |access-date=10 მარტი, 2022 |work=AP NEWS |date=10 მარტი, 2022 |language=en}}</ref> == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:უკრაინის ალყები]] [[კატეგორია:რუსეთის ალყები]] [[კატეგორია:რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)]] 0fyqjyjni045tsw5hqveu8ts87hee6n სოლომონ რაზმაძე 0 528165 4402679 4376032 2022-08-02T14:37:30Z S4nyy11 143476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი |სახელი = სოლომონ რაზმაძე |ორიგინალური სახელი = |სურათი = |ლანდშაფტი = |სათაური = |სურათისზომა = |ფონი = |ნამდვილისახელი = |მეტსახელი = |დაიბადა = [[10 ნოემბერი]], [[1797]] |დაბადების ადგილი = |გარდ = [[18 მარტი]], [[1860]] |გარდ ადგილი = |წარმოშობა = |ინსტრუმენტი = |მიმართულება = |ჟანრი = |საქმიანობა = [[პოეტი]] |აქტიურობის წლები = |ლეიბლი = |ასოციაციები = |საიტი = |წევრები = |ყოფილი წევრები = |აღსანიშნავი ინსტრუმენტები = |ჯილდოები = }} '''სოლომონ რაზმაძე''' (დ. [[10 ნოემბერი]], [[1797]] — გ. [[18 მარტი]], [[1860]]) — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი. ==ბიოგრაფია== მამამისი ივანე [[ერეკლე II|ერეკლე II-ს]] ჯერ კიდევ მცირეწლოვანი მოუყვანია ყაბარდოდან, პირადი მზრუნველობით აღუზრდია და ბრძოლებში გამოჩენილი ვაჟკაცობისთვის [[აზნაური|აზნაურობა]] უბოძებია. სოლომონის ბედი არსებითად განსაზღვრა იმ ახლო ოჯახურმა ურთიერთობამ, რომელიც მის მშობლებს ერეკლე II-ის შთამომავლობასთან ჰქონდა, კერძოდ, [[გიორგი XII|გიორგი XII-სთან]] და მის მემკვიდრეებთან – [[დავით ბატონიშვილი|დავით]] და [[თეიმურაზ ბატონიშვილი|თეიმურაზ]] [[ბატონიშვილი|ბატონიშვილებთან]]. ივანეს გარდაცვალების შემდეგ მისი ცოლ-შვილი მფარველობის ქვეშ აიყვანეს თეიმურაზ ბატონიშვილმა და მისმა მეუღლემ ელენემ. [[1810]] წლის ბოლოს თეიმურაზი ოჯახთან ერთად [[პეტერბურგი|პეტერბურგში]] გადავიდა საცხოვრებლად. მას თან გაჰყვნენ სოლომონი და დედამისი თამარი. [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] თეიმურაზი და მისი თანმხლები პირები [[1811]] წლის 12 იანვარს ჩავიდნენ. ამ დღიდან მოკიდებული მთელი 21 წლის მანძილზე, [[1832]] წლის თებერვლამდე, სოლომონ რაზმაძე [[თეიმურაზ ბატონიშვილი|თეიმურაზ ბატონიშვილის]] მზრუნველობითა და მეთვალყურეობით იღებდა განათლებას. პოეტს საფუძვლიანად შეუსწავლია [[რუსული ენა|რუსული]] და [[ფრანგული ენა|ფრანგული]] ენები. იგი ლიტერატურულ საქმიანობაში ეხმარებოდა თეიმურაზ ბატონიშვილს და ასრულებდა მისი მდივნის მოვალეობას. სოლომონს ახლო ურთიერთობა ჰქონდა რუსეთში მყოფ ქართველ ბატონიშვილებთან და ინტელიგენციის წარმომადგენლებთან. იცნობდა [[გრიგოლ ორბელიანი|გრიგოლ ორბელიანს]], [[სოლომონ დოდაშვილი|სოლომონ დოდაშვილს]], მწიგნობარ [[იონა ხელაშვილი|იონა ხელაშვილს]] და სხვებს. მათთან ურთიერთობამ დიდი გავლენა მოახდინა მისი მსოფლმხედველობის ჩამოყალიბებაზე. [[1826]] წლისათვის პეტერბურგში უკვე არსებობდა [[1832 წლის შეთქმულება|1832 წლის შეთქმულების]] უჯრედი. სოლომონ რაზმაძე ამ უჯრედის წევრი გახდა და მუდმივად ესწრებოდა დიმიტრი იულონის ძის მიერ მოწყობილ შეთქმულთა შეკრებებს. იგი შედიოდა უმცირესობის ჯგუფში (ს. დოდაშვილი, ფ. კიკნაძე). მთარგმნელობითი მოღვაწეობა სოლომონ რაზმაძეს ადრიდანვე დაუწყია. პირველ ხანებში თარგმნიდა სასულიერო და ფილოსოფიური ხასიათის ნაშრომებს. ასე, მაგალითად, 1820-იან წლებში უთარგმნია: „ვითარ საშიშო არს მეცნიერყოფად“, „ტიმოთე. გინა დამტკიცება, რომელ ჰსწავლათა განარყვნეს ზნენი“, „ტრიპოლური მართლმსაჯულება“ და სხვა. ისე როგორც მთელი იმდროინდელი მოწინავე ქართველი ინტელიგენცია, სოლომონ რაზმაძეც გატაცებული ყოფილა რუსული [[პოეზია|პოეზიითა]] და განსაკუთრებით [[ალექსანდრე პუშკინი|პუშკინის]] შემოქმედებით. თეიმურაზის ხელნაწერებში შემონახულია ლამაზად გადაწერილი პუშკინის რამდენიმე ლექსი, რომელთა თარგმანი სოლომონს ეკუთვნის. საინტერესოა ის ფაქტი, რომ მის მიერ თარგმნილი ორი ლექსი „განღვიძება“ და „ღიშპანური სიმღერა“ ან „მელოდია“ პუშკინის სიცოცხლეშივე გამოქვეყნდა [[სოლომონ დოდაშვილი|სოლომონ დოდაშვილის]] ხელმძღვანელობით არსებულ გაზეთებში – პირველი [[1830]], ხოლო მეორე [[1832]] წელს. რუსულიდან სოლომონ რაზმაძის მიერ შესრულებულ თარგმანებს შორის აღსანიშნავია აგრეთვე დ. ფონვიზინის ლექსი „პეტერბურხი“ ანუ, როგორც მას ორიგინალში ეწოდება: „Послание к слугам моим Шумилову, Ванъке и Петрушке“. ფონვიზინის ამ მკაცრ სატირაში მხილებულია იმდროინდელი უსამართლობა და ჩაგვრა. მისი თარგმანით სოლომონ რაზმაძემ გამოამჟღავნა თავისი უარყოფითი დამოკიდებულება საზოგადოებრივ ინდიფერენტიზმთან და პროტესტანტული განწყობილება ბიუროკრატიული ჩინოვნიკური სისტემისადმი. თარგმანში შენარჩუნებულია ორიგინალის მწვავე, გესლიანი ტონი. ოცდაათიან წლებში, კერძოდ [[1831]] წლის [[იანვარი|იანვარში]], რაზმაძემ თარგმნა 1830 წლის საფრანგეთის რევოლუციური მოძრაობის ერთ-ერთი თვალსაჩინო მონაწილის ოდილიონ ბაროს (1791–1873) პოლიტიკური ხასიათის მოწოდება: „წიგნი ფენელონისა [[ლუი XIV|ლუდოვიკ XIV-სთან]] მიწერილი და ერთი სიტყვა, რომელი ჰრქვა ოდილიონ ბარრო პარიჟისა ერსა ოქტომბრის 19 1830 წ.“ აღნიშნული მოწოდება ოცდაათიანსავე წლებში ფრანგულიდან ითარგმნა რუსულად და იგი მაშინვე აიკრძალა. [[1831]] წლის დამლევს [[ირანის ისტორია|სპარსეთში]] [[რუსეთი|რუსეთის]] ელჩად დაინიშნა გენერალ-მაიორი [[ივანე სიმონიჩი]] – თეიმურაზ ბატონიშვილის ქვისლი. თეიმურაზის შუამდგომლობით მან რაზმაძე წაიყვანა მთარგმნელად. [[1832]] წლის [[თებერვალი|თებერვალში]] [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგიდან]] გამოსული რაზმაძე [[მოსკოვი|მოსკოვისა]] და [[თბილისი|თბილისის]] გავლით სპარსეთს გაემგზავრა. [[თბილისი|თბილისში]] ჩამოსვლისთანავე რაზმაძე შეხვდა [[სოლომონ დოდაშვილი|სოლომონ დოდაშვილს]], [[ელიზბარ ერისთავი|ელიზბარ ერისთავს]] და სხვებს. იგი დაუახლოვდა შეთქმულებს, გაეცნო [[ფილადელფოს კიკნაძე|ფილადელფოს კიკნაძის]] მიერ შედგენილ „აქტი გონიურს“ და თბილისში ყოფნის სულ რაღაც ოთხიოდე თვეში თავადაზნაურთა [[1832 წლის შეთქმულება|1832 წლის შეთქმულების]] აქტიური წევრი გახდა. შეთქმულთაგან მას დაევალა კავშირი დაემყარებინა სპარსეთში გადახვეწილ [[ალექსანდრე ბატონიშვილი|ალექსანდრე ბატონიშვილთან]] და, საერთოდ, ხელი მოემართა განზრახულებისათვის. [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] ყოფნის პერიოდშივე დაუწერია სოლომონ რაზმაძეს პოლიტიკური ხასიათის არაკი „დათვი და ცხვარი“, რომელიც მეტად გავრცელებული და პოპულარული იყო შეთქმულთა შორის. ამ არაკმა საგამომძიებლო კომისიის ყურადღებაც მიიქცია, რამდენადაც იგი ალეგორიულად გამოხატავდა შეთქმულთა წრის პოლიტიკურ შეხედულებებს, პოლიტიკურ მრწამსს, ანტიცარისტულ სულისკვეთებას. სპარსეთში გამგზავრების წინ, [[1832]] წლის მაისის ბოლო რიცხვებში, [[ელიზბარ ერისთავი|ელიზბარ ერისთავმა]] სოლომონ რაზმაძის პატივსაცემად გამართა გამოსათხოვარი სადილი, რომელზედაც მოპატიჟებულნი იყვნენ [[სოლომონ დოდაშვილი]], [[ალექსანდრე ორბელიანი|ალექსანდრე]] და [[ვახტანგ ორბელიანი (მწერალი)|ვახტანგ]] ორბელიანები, [[გიორგი ერისთავი]], [[დიმიტრი ყიფიანი]] და სხვა. [[თავრიზი|თავრიზში]] სოლომონი მხოლოდ წლის ბოლომდე იმყოფებოდა. [[1832]] წლის 9 დეკემბერს შეთქმულება გაცემულ იქნა და დაიწყო ფარული ორგანიზაციის წევრთა დაპატიმრება. შეთქმულების ჩაშლა რაზმაძემ დაპატიმრებამდე ორი კვირით ადრე გაიგო და სავარაუდოა, რომ მან წინასწარ ზომები მიიღო საეჭვო წერილებისა თუ სხვა რამ მამხილებელი მასალების მოსასპობად. ამის შემდეგი იყო, რომ მას განჩხრეკისას ეჭვმისატანი ბევრი ვერაფერი უპოვეს. იგი მაინც დააპატიმრეს და თავრიზიდან [[თბილისი|თბილისში]] გამოგზავნეს. სასამართლოს განაჩენით სოლომონ ივანეს (გივის) ძე რაზმაძეს მიესაჯა რუსეთის იმპერიის რომელსამე შიდა გუბერნიაში სამუდამოდ გადასახლება და იქ სამოქალაქო სამსახურის დაბალ მოხელედ განწესება. სასამართლოს განაჩენი იმპერატორმა [[1834]] წლის [[20 აპრილი|20 აპრილს]] დაამტკიცა, ხოლო საქართველოს მთავარმართებელმა ბარონმა როზენმა გადასახლების ადგილად ქალაქი [[პენზა (ოლქი)|პენზა]] დაუნიშნა. [[1834]] წლის [[24 ივნისი|24 ივნისს]] თბილისიდან გადასახლების შორსა და მძიმე გზას გაუდგა ქართველი ინტელიგენციის ორი საუკეთესო წარმომადგენელი [[სოლომონ დოდაშვილი]] (ცოლ-შვილით) და სოლომონ რაზმაძე, რომელთაც მწარე ბედმა არგუნა სამშობლოდან შორს, ნათესავებსა და ნაცნობ-მეგობრებს მოშორებულთ დაელიათ მრავალტანჯული სული. იმავე წლის [[17 ივლისი|17 ივლისს]] ისინი ჩავიდნენ პენზაში. სადაც სამუდამოდ გამოეთხოვნენ ერთმანეთს, სოლოლომონ რაზმაძე პენზაში დარჩა, ხოლო სოლომონ დოდაშვილი [[21 ივლისი|21 ივლისს]] ვიატკისაკენ გაამგზავრეს. განაჩენის თანახმად, სოლომონს შესაძლებლობა ეძლეობა სამსახური დაეწყო გუბერნიის სამოქალაქო უწყებაში დაბალ მოხელედ საერთო უფლებებით, ამასთან, პოლიციას დაევალა მასზე ფხიზელი მეთვალყურეობა. დაახლოებით ჩასვლიდან ერთი თვის შემდეგ რაზმაძე განაწესეს პენზის გუბერნიის მმართველობაში სამოქალაქო გუბერნატორის კანცელარიის საქმეთა გადამწერად. გონიერებითა და სიბეჯითით მან მალე მოიპოვა უფროსის (გუბერნატორი [[ალექსანდრე ფანჩულიძე]]) ყურადღება, რის გამოც [[1835]] წლის 30 ივნისს „პოდკანცელარისტობა“, ხოლო მომდევნო [[1836]] წლის 3 იანვარს „კანცელარისტობა“ ებოძა. [[1837]] წლის მაისში სოლომონ რაზმაძე უკვე „გუბერნსკი რეგისტრატორია“, მაგრამ მძიმე ავადმყოფობის გამო იძულებული ხდება [[1839]] წლის 22 ივნისს თავი გაანებოს სამსახურს. დაახლოებით ამავე პერიოდში სოლომონი დაქორწინდა [[ელისაბედ მეშკოვა|ელისაბედ მეშკოვაზე]], პენზის მაზრის სოფლების პურის სამარქაფო მაღაზიათა მზრუნველის, „კოლეჟსკი ასესორის“ ივანე მეშკოვის ქალიშვილზე. [[1845]] წელს წყვილს შეეძინა ვაჟი – ალექსანდრე, შემდეგში ცნობილი მუსიკოსი, [[მოსკოვის კონსერვატორია|მოსკოვის კონსერვატორიის]] პროფესორი, [[კომპოზიტორი]], ლიტერატორი და მთარგმნელი. 1842 წლის ბოლოს სოლომონმა საგუბერნიო მმართველობისაგან მიიღო პასპორტი, რაც მას საშუალებას აძლევდა [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის იმპერიის]] მასშტაბით, სადაც სურდა იქ ეცხოვრა (გარდა საქართველოსა და რუსეთის ორივე დედაქალაქისა), მაგრამ რადგან წასასვლელი არსად ჰქონდა, იგი პენზაშივე დარჩა. გადასახლების შემდეგ სოლომონ რაზმაძის პოეზიას რომანტიკული მოტივები მიეძალა - სევდა, უიმედობა, წუხილი სამშობლოს ბედის გამო, სოფლის სამდურავი. მან მწარედ განიცადა ბედის უკუღმართობა. თუმცა ამავე პერიოდში მის შემოქმედებაში სიყვარულის თემაზე დაწერილი ლირიკული ლექსებიც გვხვდება. [[1842]] წლის ივნისში სოლომონ რაზმაძემ დაიკავა არქივარიუსის ადგილი პენზის სათავადაზნაურო საკრებულოში, სადაც სხვადასხვა დროს ეგზეკუტორის მოვალეობასაც ასრულებდა. ამავდროულად, [[1845]]–[[1853]] წლებში იგი გუბერნიის საჯარო ბიბლიოთეკა – სამკითხველოს ბიბლიოთეკარად მსახურობდა; [[1853]]–[[1854]] წლებში, სანამ ავადმყოფობამ კვლავ არ შეახსენა თავი, პოეტი მუშაობდა სახაზინო პალატაში კანცელარიის ჩინოვნიკად. [[1849]] წლის აგვისტოში სოლომონ რაზმაძეს ნამსახურობისთვის ებოძა „კოლეჟსკი რეგისტრატორობა“, [[1853]] წლის სექტემბერში – „გუბერნსკი სეკრეტარობა“, ხოლო [[1857]] წლის მაისში – „კოლეჟსკი სეკრეტარობა“. სამწუხაროდ, სოლომონ რაზმაძის ლიტერატურული მემკვიდრეობის უმეტესი ნაწილი დაკარგულია. პირველი პერიოდის ლექსები, საფიქრებელია, რომ სიფრთხილის გამო თვითონვე მოსპო, გადასახლებაში დაწერილი ლექსები და პოეტის სხვა ლიტერატურული მასალა კი დაიკარგა მისი შვილის, [[ალექსანდრე რაზმაძე|ალექსანდრე რაზმაძის]] არქივთან ერთად. სოლომონ რაზმაძე გარდაიცვალა [[1860]] წლის [[18 მარტი|18 მარტს]] პენზაში, დაკრძალულია იქვე. ==ლიტერატურა== * ნიკოლეიშვილი, ავთანდილ. ქართული ემიგრანტული მწერლობა. ქთ., 2006 გვ 272-295 * ალანია, ნოდარ.სოლომონ რაზმაძე: [ცხოვრება და მოღვაწეობა]. თბ., 1968 გვ 80 * ვახანია, ნანა. სოლომონ რაზმაძე // ჩვენი XIX საუკუნე: ლექციები ქართული ლიტერატურის ისტორიიდან / ნ. ვახვნია; ალ. ორბელიანის საზ-ბა, სოხუმის უნ-ტი. თბ., 2012 გვ 550-562 ==რესურსები ინტერნეტში== * {{Nplg ემიგრანტი|00000580}} * https://burusi.wordpress.com/2009/08/08/სოლომონ-რაზმაძე/ {{DEFAULTSORT:რაზმაძე, სოლომონ}} [[კატეგორია:დაბადებული 10 ნოემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1797]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 18 მარტი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1860]] [[კატეგორია:ქართველი პოეტები]] [[კატეგორია:საქართველოში დაბადებულები]] [[კატეგორია:ქართველი ემიგრანტები]] czcpj83g7h6eu90uujjiw44w4wi0iz3 მომწვანო-წითური აბლაბუდიანი სოკო 0 528574 4402814 4350882 2022-08-02T19:40:37Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = მომწვანო-წითური აბლაბუდიანი სოკო | სურათის ფაილი = Cortinarius_rufo-olivaceus.jpg | სამეფო = სოკოები | განყოფილება = [[ბაზიდიუმიანი სოკოები]] | კლასი = [[აგარიკომიცეტები]] | რიგი = [[ფირფიტოვანნი]] | ოჯახი = [[კორტინარიუსისებრნი]] | გვარი = [[აბლაბუდიანი სოკოები]] | სახეობა = '''მომწვანო-წითური აბლაბუდიანი სოკო''' | ლათ = ''Cortinarius rufo-olivaceus'' ([[Fr.]]) Fr., 1838 | wikispecies = | commons = Category:Cortinarius rufoolivaceus }} '''მომწვანო-წითური აბლაბუდიანი სოკო''' ({{lang-la|''Cortinarius rufo-olivaceus''}}) — სოკოს სახეობა [[აბლაბუდიანი სოკოები]]ს გვარისა,<ref>Bisby F.A., Roskov Y.R., Orrell T.M., Nicolson D., Paglinawan L.E., Bailly N., Kirk P.M., Bourgoin T., Baillargeon G., Ouvrard D. (red.) (16 mars 2011). ”Species 2000 & ITIS Catalogue of Life: 2011 Annual Checklist.”. Species 2000: Reading, UK. Läst 24 september 2012.</ref> რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]სა და [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს ([[კანადა]]). ერთი წყარო მას საჭმელ სოკოდ თვლის,<ref name="Pavol Škubla"/> მეორე წყარო კი — არასაჭმელად.<ref>Нездойминого Э. Л. Семейство паутинниковые / отв. ред. М. А. Бондарцева. — СПб.: Наука, 1996. — С. 76. — 408 с. — (Определитель грибов России: Порядок агариковые. Вып. 1).</ref> იზრდება კირიან და თიხიან ნიადაგზე ფოთლოვან და შერეულ ტყეებში, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. სოკო პირველად აღწერა გერმანელმა მიკოლოგმა [[კრისტიან ჰენდრიკ პერსონი|კრისტიან ჰენდრიკ პერსონმა]] [[1801]] წელს როგორც ''Agaricus rufo-olivaceus''. მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა შვედმა მიკოლოგმა [[ელიას მაგნუს ფრისი|ელიას მაგნუს ფრისმა]] [[1838]] წელს.<ref>E.M. Fries (1838) , In: Epicr. syst. mycol. (Upsaliae):268</ref> '''სამეცნიერო სინონიმები''': * {{bt|Agaricus rufoolivaceus|[[Fr.]], 1821}}{{ბაზიონიმი}} * {{bt|Agaricus rufoolivascens|[[Pers.]], 1801}} * {{bt|Myxacium rufoolivaceum|(Fr.) [[P.Kumm.]], 1871}} * {{bt|Phlegmacium rufoolivaceum|(Fr.) [[Wünsche]], 1877}} == აღწერა== [[სოკოს ქუდი|ქუდის]] დიამეტრი — 7-10 სმ, ნორჩობაში ნახევარსფეროსებრია, შემდგომში — ამობურცული ან ბრტყელი, ლორწოვანია, აბლაბუდისებრი საბურველით. ნორჩობაში იასამნისფერია, შემდეგ — წითელ-ყავისფერი. ახასიათებს იასამნისფერი შეფერილობის კიდეები, რომელიც თანდათან ვარდისფერდება. [[ჰიმენოფორი]] — ფირფიტებიანი, კბილით დაღმავალი. ნორჩობაში ზეთისხილისფერია ან იასამნისფერი, ხშირად ორივე ფერის, ასაკთან ერთად ყავისფერდება, თუმცა კიდეებთან ხშირად იტოვებს იასამნისფერ შეფერილობას. [[სოკოს რბილობი|რბილობი]] — იასამნისფერი, შუაში — მოყვითალო, მჟავე-მომწარო გემოთი, განსაკუთრებული სუნის გარეშე. [[სოკოს ფეხი|ფეხის]] სიგრძე — 5-11 სმ, სიგანე — 1,2-1,8 სმ, ძირში ბოლქვივით გამსხვილებული, ფეხის უმეტესი ნაწილი იასამნისფრად არის შეფერილი, ქვედა ნაწილი ღვინისფერ-წითელია. [[სპორების ფხვნილი]] — ჟანგისფერ-ყავისფერი. [[სპორა|სპორები]] — 10,5-14×6-8 [[მკმ]], ნუშისებრი, მეჭეჭებიანი ზედაპირით. == ეკოლოგია და გავრცელება == გავრცელების არეალი მოიცავს [[ევროპა]]სა და [[ჩრდილოეთ ამერიკა]]ს, კერძოდ, [[ბრიტანეთის კოლუმბია|ბრიტანეთის კოლუმბიას]] ([[კანადა]]).<ref>{{cite web|url=https://www.discoverlife.org/20/q|title=''Cortinarius rufoolivaceus''|publisher=Discover Life|accessdate=21 მარტი, 2022}}</ref> იშვიათი სოკოა, შესულია ევროპის ზოგიერთი ქვეყნის წითელ წიგნში.<ref>Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.</ref> როგორც წესი იზრდება საკმაოდ დიდ ჯგუფებად შედარებით თბილ რეგიონებში, უპირატესად კირიან და თიხიან ნიადაგზე,<ref>{{cite web|url= http://www.pilze-ammersee.de/organismen/cortinarius-rufoolivaceus-fr-1|title= Cortinarius rufoolivaceus Fr.|author= E. Garnweidner|publisher= Pilze am Ammersee|lang= de|accessdate= 2014-07-18|archiveurl= https://web.archive.org/web/20150924073325/http://www.pilze-ammersee.de/organismen/cortinarius-rufoolivaceus-fr-1|archivedate= 2015-09-24}}</ref> ფოთლოვან და შერეულ ტყეებში [[მუხა|მუხის]]ა და [[წიფელი|წიფლის]] ქვეშ,<ref name="Pavol Škubla">Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.</ref> ზაფხულიდან შემოდგომამდე.<ref>{{საქართველოს სოკოები|191}}</ref> ==გალერეა== <gallery class="center"> ფაილი:Cortinarius rufoolivaceus.JPG ფაილი:Cortinarius_rufoolivaceus_a_la_festa_del_bolet_de_Cal_Rosal_2018.jpg ფაილი:Adalbert_Ricken-Blaetterpilze-Tab-37.jpg|ილუსტრაცია </gallery> == რესურსები ინტერნეტში == *{{IndexFungorum|161943}} *{{Mycobank|161943}} ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} [[კატეგორია:არასაჭმელი სოკოები]] [[კატეგორია:აბლაბუდიანი სოკოები]] ef21wwawr653xp5dgcq59hq0pm1vmkr ნიკოლაი გნატიუკი 0 529825 4402847 4369660 2022-08-02T21:01:41Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუსიკოსი |სახელი = ნიკოლაი გნატიუკი |სურათი = Гнатюк,_Николай_Васильевич_Чуприна_Вадим._А.jpg |ლანდშაფტი = non_vocal_instrumentalist |სათაური = ნიკოლაი გნატიუკი |სურათისზომა = |color = |ფონი = solo_singer |ნამდვილისახელი = {{lang-uk|}}''Микола Васильович Гнатюк'' |მეტსახელი = |დაიბადა = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1952|09|14}} |დაბადების ადგილი = [[ნემიროვკა]], [[უკრაინის სსრ]] |გარდ = |გარდ ადგილი = |წარმოშობა = |მოქალაქეობა = {{დროშა|სსრკ}} →<br />{{დროშა|უკრაინა}} |ინსტრუმენტი = |ჟანრი = ტრადიციული ესტრადა |საქმიანობა = მომღერალი |აქტიურობის წლები = 1970-დან დღემდე |ჯილდოები = [[ფრანცისკ სკორინას ორდენი]] <br /> [[უკრაინის სახალხო არტისტი]] |ლეიბლი = |ასოციაციები = |მეუღლე= |საიტი = [http://www.nikolaygnatyuk.com/ ოფიციალური საიტი] |ხელმოწერა = |აღსანიშნავი ინსტრუმენტები = }} '''ნიკოლაი გნატიუკი''' ({{lang-uk|}}''Микола Васильович Гнатюк'' დ. [[14 სექტემბერი]], [[1952]], ნემიროვკა, [[ხმელნიცკის ოლქი]]) — [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა]] და [[უკრაინელები|უკრაინელი]] საესტრადო მომღერალი, [[უკრაინის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|უკრაინის სსრ]] სახალხო არტისტი ([[1988]]) ==ბიოგრაფია== დაიბადა კოლმეურნეობის თავმჯდომარისა და სოფლის მასწავლებლის ოჯახში. დედა დაწყებითი კლასების პედაგოგი იყო და მისთვის პირველი მასწავლებელი გახდა. დაამთავრა როვენის პედაგოგიური ინსტიტუტი (მუსიკალურ-პედაგოგიური ფაკულტეტი). შემოქმედებითი კარიერა დაიწყო ანსამბლიდან „Мы — одесситы“ (ჩვენ ოდესიდან ვართ). სწავლობდა [[ლენინგრადი|ლენინგრადის]] მუსიკ-ჰოლის სტუდიაში და პარალელურად დადიოდა გასტროლებზე ვოკალურ-ინსტრუმენტულ ანსამბლ „Дружба“-სთან (ვია „მეგობრობა“) ერთად. [[როსტისლავ ბაბიჩი]]ს ორკესტრთან შემთხვევით გაკეთებულმა ჩანაწერმა და უჩვეულო ტელეგენურობამ იგი სტუდიების სასურველ სტუმრად აქცია. ცისფერი ეკრანიდან ხშირად ისმოდა მისი სიმღერები. 1978 წელს გნატიუკმა [[ზაპორიჟია|ზაპორიჟიეში]] გაიმარჯვა უკრაინის საესტრადო მომღერლების მეორე კონკურსში. 1979 წელს მან მესამე ადგილი დაიკავა საესტრადო არტისტების მეექვსე საკავშირო კონკურსზე, რამაც გზა გაუხსნა საზღვარგარეთ წასასვლელად. [[დავიდ ტუხმანოვი|დ. ტუხმანოვის]] სიმღერამ „მე შენთან ვცეკვავ“ მას გრან-პრი მოუტანა დრეზდენის საესტრადო სიმღერების კონკურსზე, ხოლო [[რაიმონდ პაულსი]]ს სიმღერამ ([[ანდრეი ვოზნესენსკი]]ს ტექსტზე) „ცეკვა ბარაბანზე“ — 1980 წლის [[სოპოტი]]ს საერთაშორისო ფესტივალის ({{lang-pl|''Konkurs Piosenki Interwizji''}}) პირველი ადგილი. 1980 წელს მღეროდა რამდენიმე ვია-სთან ერთად. 1981 წელს მის რეპერტუარში გაჩნდა სუპერ-ჰიტი „Птица счастья“ („ბედნიერების ფრინველი“). იმ დროს [[სსრკ]]-ში პოპულარობით მას მხოლოდ [[ალა პუგაჩოვა]] და ბელორუსიის ანსამბლი „[[ვია „Песняры"|Песняры]]“ უსწრებდნენ. 1998 წელს გამოვიდა გნატიუკის მეორე [[გრამფირფიტა]] ევგენი შირიაევის სიმღერებით, რომელიც ვია „ლაბირინთთან“ ([[ტაშკენტი]]) ერთად ჩაწერა. ამ დროს პოპულარობის პიკიდან უკვე ჩამოსული იყო და იშვიათად ჩნდებოდა ტელეეკრანებზე. 1986-1994 წლებში [[ხმელნიცკი]]ს ფილარმონიის სოლისტი იყო. 1987 წელს გნატიუკის პოპულარობის მეორე ტალღა დაიწყო: ალ. მაროზოვმა მისთვის დაწერა სიმღერა „Малиновый звон“, 1988 წელს კი — „Белые ставни“. ამ პერიოდში მას უკრაინის სახალხო არტისტის წოდება მიანიჭეს, რომლის დამსახურებითაც თითო წლის გამოტოვებით, დაიწყო გრამფირფიტების გამოშვება. მალე, ყველასთვის მოულოდნელად, დატოვა უკრაინული ესტრადა და ოჯახური მდგომარეობის გამო [[გფრ]]-ში გადავიდა, სადაც ყოფილი ცოლი ცხოვრობდა შვილთან ერთად. 1993 წელს დაბრუნდა სამშობლოში. უკრაინულმა [[ლეიბლი|ლეიბლმა]] ''„National Audio Company“'' ('''NAC''') ჩაწერა გნატიუკის რამდენიმე ალბომი. [[ფაილი:Nikolay_Hnatiuk.jpg|მინი|მარცხნივ|ნიკოლაი გნატიუკი 2010 წ.]] 47 წლის ასაკში გნატიუკი შედის [[ბელგოროდი|ბელგოროდის]] სასულიერო სემინარიაში მისიონერის განყოფილებაზე. ამ პერიოდში მის რეპერტუარში ჩნდება სასულიერო თემატიკის შემცველი სიმღერები. ჩაწერა ალბომიც, რომელში შეტანილი სიმღერების ნაწილის მუსიკა და ტექსტიც თავად დაწერა. 2009 წელს [[ნატალია ვარლეი]]სთან ერთად მონაწილეობა მიიღო [[რსფსრ]] პირველი არხის ტელეპროექტში „ორი ვარსკვლავი“. 2020 წლის ზაფხულში [[ვიტებსკი|ვიტებსკის]] ფესტივალზე გამოვიდა უკრაინული დელეგაციის შემადგენლობაში, სადაც მის გარდა იყვნენ [[ტინა კაროლი]], [[ირინა ბილიკი]], [[ტაისია პოვალი]], ჯგუფი „KAZKA“. ==დისკოგრაფია== {| class="wikitable" |- ! # !! წელი !! ქვეყანა !! სახელწოდება !! ფორმატი !! ლეიბლი !! სქოლიო |- | 1 ||[[1980]] || {{დროშა|სსრკ}} ||ნიკოლაი გნატიუკი და ჯგუფი „კროსვორდი“ |მინი-ალბომი || მელოდია ||<ref>[https://www.discogs.com/ru/release/8690964-%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9-%D0%93%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%8E%D0%BA-%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%BF%D0%B0-%D0%9A%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B4-%D0%94%D0%BE%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%B5-%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%86%D0%B0 Николай Гнатюк, Группа «Кроссворд»* – Дождевые Кольца]</ref> |- | 2 |[[1980]] || {{დროშა|სსრკ}} |ნიკოლაი გნატიუკი და ჯგუფი „ლაბირინთი“ |მინი-ალბომი || მელოდია || |- | 3 |[[1981]] || {{დროშა|სსრკ}} |Танец на барабане |გრამფირფიტა || მელოდია ||<ref>[https://www.discogs.com/release/3099111-%D0%9D-%D0%93%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%8E%D0%BA-%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D1%86-%D0%9D%D0%B0-%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%B5 Н. Гнатюк — Танец На Барабане]</ref> |- | 4 |[[1988]] || {{დროშა|სსრკ}} |Малиновый звон |გრამფირფიტა || მელოდია ||<ref>[https://www.discogs.com/ru/master/299065-%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9-%D0%93%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%8E%D0%BA-%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9-%D0%97%D0%B2%D0%BE%D0%BD Николай Гнатюк – Малиновый Звон]</ref> |- | 5 |[[1990]] || {{დროშა|სსრკ}} |Не покинь меня |გრამფირფიტა || მელოდია ||<ref>[https://www.discogs.com/ru/release/3261588-%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9-%D0%93%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%8E%D0%BA-%D0%9D%D0%B5-%D0%9F%D0%BE%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D1%8C-%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%8F Николай Гнатюк – Не Покинь Меня]</ref> |- | 6 |[[1996]] || {{დროშა|უკრაინა}} |Час рікою пливе |СD, კასეტა || NAC ||<ref>[https://www.discogs.com/ru/master/1341471-%D0%9C%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0-%D0%93%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%8E%D0%BA-%D0%A7%D0%B0%D1%81-%D0%A0%D1%96%D0%BA%D0%BE%D1%8E-%D0%9F%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B5 Микола Гнатюк – Час Рікою Пливе]</ref> |- | 7 |[[2005]] || {{დროშა|უკრაინა}} |Господи, спаси, сохрани |СD, გრამფირფიტა || NAC ||<ref>[https://www.discogs.com/ru/release/21051877-%D0%9C%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0-%D0%93%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%8E%D0%BA-%D0%93%D0%BE%D1%81%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B8-%D1%81%D0%BF%D0%B0%D1%81%D0%B8-%D1%81%D0%BE%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8 Микола Гнатюк – Господи, спаси, сохрани]</ref> |- | 7 |[[2006]] || {{დროშა|რუსეთი}} |Знов |СD, გრამფირფიტა || Artur Music ||<ref>[https://www.discogs.com/ru/release/13933039-%D0%9C%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0-%D0%93%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%8E%D0%BA-%D0%97%D0%BD%D0%BE%D0%B2 Микола Гнатюк – Знов]</ref> |- | 8 |[[2011]] || {{დროშა|რუსეთი}} |Золотой альбом. The Best |СD, გრამფირფიტა || Artur Music ||<ref>[https://www.discogs.com/ru/release/5937227-%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9-%D0%93%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%8E%D0%BA-%D0%97%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B9-%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D0%BE%D0%BC-The-Best Николай Гнатюк – Золотой Альбом. The Best]</ref> |} ==ჯილდოები და აღიარება== * [[1980]] — [[უკრაინის სსრ]] დამსახურებული არტისტი * [[1988]] — უკრაინის სსრ სახალხო არტისტი * [[2002]] — [[მოგილიოვი]]ს საპატიო მოქალაქე — ''„[[ბელორუსი]]ს და [[უკრაინა|უკრაინის]] ნაციონალურ კულტურის განვითარებაში შეტანილი მნიშვნელოვანი წვლილისათვის“''.<ref>{{Cite web |url=http://mogilev.gov.by/pochjotnye-grazhdane.html |title=Могилевский городской исполнительный комитет |accessdate=2022-04-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210226065505/http://mogilev.gov.by/pochjotnye-grazhdane.html |archivedate=2021-02-26 }}</ref> * [[2006]] — [[ფრანცისკ სკორინას ორდენი]] — ''„ბელორუსი-უკრაინის კულტურული კავშირების განვითარებაში შეტანილი მნიშვნელოვანი პირადი წვლილისა და სლავი ხალხის კულტურული მემკვიდრეობის შენარჩუნებისთვის“''<ref>[https://web.archive.org/web/20140729001703/http://old.bankzakonov.com/obsch/razdel192/time1/lavz0527.htm Указ Президента Республики Беларусь]</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://web.archive.org/web/20140910223532/http://ukrfoto.net/people_163.html ბიოგრაფია] * [http://www.uaestrada.org/spivaki/gnatjuk_mikola/ gnatjuk_mikola] * [http://kultura.km.ua/gnatyuk gnatyuk] * [https://www.gordon.com.ua/tv/gnatyuk/view_print/ ГНАТЮК: „Птица счастья завтрашнего дня“] * [https://www.discogs.com/ru/artist/1463793-%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9-%D0%93%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%8E%D0%BA ნიკოლაი გნატიუკის დისკოგრაფია] ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია}} [[კატეგორია:უკრაინელი მომღერლები]] [[კატეგორია:უკრაინის სსრ-ის სახალხო არტისტები]] [[კატეგორია:საბჭოთა მომღერლები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის მომღერლები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის მომღერლები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1952]] [[კატეგორია:დაბადებული 14 სექტემბერი]] 3zhg2wmrc3k6dxubi1riw9r5xuxg2zi ნიკოლაი სლიჩენკო 0 531012 4402851 4363904 2022-08-02T21:07:06Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 0 წყაროების და მონიშვნა 1 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება|name_color=black|სახელი=ნიკოლაი სლიჩენკო|პორტრეტი=Nikolay Slichenko 2 (cropped).jpg|დაბ თარიღი=[[27 დეკემბერი]] [[1934]]|დაბ ადგილი=ბელგოროდი, [[რსფსრ]], [[სსრკ]]|გარდ თარიღი=[[2 ივლისი]], [[2021]] (86 წლის)|გარდ ადგილი=[[მოსკოვი]], [[რუსეთი]]|ეროვნება=[[ბოშა]]|მოქალაქეობა={{დროშა|სსრკ}}<br /> {{დროშა|რუსეთი}}|მოღვაწეობა=[[მსახიობი]], [[რეჟისორი]], [[მომღერალი]], თეატრის პედაგოგი|აქტიურობის წლები=[[1951]]—[[2021]]|ჯილდოები={{ხალხთა მეგობრობის ორდენი}} {{სსრკ სახელმწიფო პრემია}}|საიტი=http://www.slichenko.ru/}} '''ნიკოლაი  სლიჩენკო''' (დ. [[27 დეკემბერი|27 დეკემბერი,]] [[1934]], ბელგოროდი, [[კურსკის ოლქი]], [[რუსეთის საბჭოთა ფედერაციული სოციალისტური რესპუბლიკა|რსფსრ]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] — გ. [[2 ივლისი]], [[2021]], [[მოსკოვი]], [[რუსეთი]]) —  [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა]] და [[რუსეთი|რუსეთის]] მსახიობი, თეატრის რეჟისორი, მომღერალი, პედაგოგი, საზოგადო მოღვაწე, [[სსრკ]] სახალხო არტისტი (1981 წ. ). [[სსრკ-ის სახელმწიფო პრემია|სსრკ სახელმწიფო პრემიის]] (1987) და [[რუსეთის ფედერაცია|რუსეთის ფედერაციის]] მთავრობის პრემიის ლაურეატი (2013). [[მოსკოვი|მოსკოვის]] მუსიკისა და დრამის ბოშათა თეატრის —<nowiki/>[[რომენი|"რომენის]]" სამხატვრო ხელმძღვანელი (1977-2021). იგი გახლდათ   ერთადერთი [[ბოშები|ბოშა]], რომელსაც მიენიჭა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ]] სახალხო არტისტის წოდება (1981).<ref>[https://comments.ua/life/239176-desyatka-znamenitih-tsigan.html "Article"]. ''comments.ua''.([[რუსული ენა|რუს.]])</ref><ref>[https://comments.ua/life/239176-desyatka-znamenitih-tsigan.html Десятка знаменитых цыган | Комментарии Украина]</ref> == ბიოგრაფია == ნიკოლაი სლიჩენკო დაიბადა 1934 წლის 27 დეკემბერს [[ბელგოროდის ოლქი|ბელგოროდში]] დასახლებული [[ბოშები|ბოშების]] ოჯახში. მისი ბავშვობის პერიოდი [[დიდი სამამულო ომი|დიდ სამამულო ომს]] დაემთხვა, რა დროსაც მან ბევრი ახლობელი დაკარგა, კერძოდ, მამა —1942 წელს დახვრიტეს პატარა ნიკოლაის თვალწინ. ომის შემდეგ ოჯახი დასახლდა [[ბოშები|ბოშების]] კოლმეურნეობაში [[ვორონეჟის ოლქი|ვორონეჟის ოლქში]], სწორედ მაში შეიტყო ნიკოლაიმ [[მოსკოვი|მოსკოვში]] [[ბოშები|ბოშათა]] თეატრის არსებობის შესახებ. 1951 წელს ჩაირიცხა მოსკოვის მუსიკისა და დრამის ბოშათა თეატრ "რომენში" დამხმარე არტისტად, სადაც მუშაობდა თეატრის წამყვან მსახიობებთან, მათ შორის: [[ლიალია ჩორნაია]], მ .სკვორცოვა, ს. ანდრეევა, ს. შიშკოვი, ი.  რომ-ლებედევი, ვ. ბიზევი, ნ. ნაროჟნი, ს. ზოლოტარიოვი, ი. ხრუსტალიოვი. 1952 წელს თეატრს გასვლითი სპექტაკლი ჰქონდა [[ზაგორსკი (ბაშკირეთი)|ზაგორსკში]] (ამჟამად სერგიევ პოსადი).  მთავარი როლის შემსულებელი  ცნობილი მსახიობი ს. შიშკოვი ავად გახდა და იგი ნიკოლაი სლიჩენკომ შეცვალა  ი. ხრუსტალიოვის პიესის მიხედვით დადგმულ სპექტაკლში  "ოთხი საქმრო", სადაც მან შეასრულა ''ლექსას'' როლი. მოგვიანებით ამავე სპექტაკლში შეასრულა ''ბადის'' როლიც. თანდათანობით თეატრის რეპერტუარის მიმდინარე სპექტაკლებში სლიჩენკოს აქტიურად იწვევდნენ. <ref>[https://www.krugosvet.ru/enc/kultura_i_obrazovanie/teatr_i_kino/SLIC Николай Сличенко]{{Dead link|date=აგვისტო 2022 |bot=InternetArchiveBot }} // [[:ru:Кругосвет|Энциклопедия «Кругосвет».]] ([[რუსული ენა|რუს]].)</ref><ref>представителя цыганской династии Шишковых ([[რუსული ენა|რუს.]])</ref> [[ფაილი:Оригинал фильма "Свадьба в Малиновке" был на укр яз.-1967.jpg|მინი|აფიშა ფილმისა "ქორწილი მალინოვკაში", 1967]] ჯამში მან 60-ზე მეტი როლი ითამაშა თეატრში, ითამაშა უამრავ ფილმში, მათ შორის ფილმში "ქორწილი მალინოვკაში". 1960-იანი წლების შუა პერიოდიდან მან აქტიურად მოსინჯა ძალები რეჟისურაში. 1966 წელს მუშაობდა რეჟისორის ასისტენტად (სპექტაკლი „პრაღის ასტრონომიული საათი“), 1970 წლიდან კი დამოუკიდებლად დგამდა სპექტაკლებს. 1972 წელს დაამთავრა [[რუსეთი|რუსეთის]] თეატრალური ხელოვნების ინსტიტუტის (ГИТИС) უმაღლესი სარეჟისორო კურსები, სადაც სწავლობდა ანდრეი გონჩაროვთან. 1977 წლიდან გახლდათ მსოფლიოში ერთადერთი პროფესიული ბოშათა თეატრის — „რომენის“ მთავარი რეჟისორი და სამხატვრო ხელმძღვანელი.   თეატრში, კინოში, სცენაზე ასრულებდა [[ბოშური ენა|ბოშურ]], საესტრადო სიმღერებსა და ძველ [[რომანსი|რომანსებს]]. 1978 წელს გნესინის  მუსიკალური კოლეჯის ბაზაზე ჩამოაყალიბა „რომენის“თეატრისთვის პროფესიული კადრების მოსამაზადებელი სასწავლო სტუდია. 2005 წელს ბ. შჩუკინის თეატრალურ ნსტიტუტში გახსნა [[ბოშები|ბოშათა]] ეროვნული კურსი, თავად გახლდათ კურსის სამხატვრო ხელმძღვანელი.<ref>Большая Советская Энциклопедия. Гл. ред. А. М. Прохоров, 3-е изд. Т. 4. Брасос — Веш. 1971. 600 стр., илл.; 47 л. илл. и карт. ([[რუსული ენა|რუს]].)</ref> == ცხოვრების ბოლო წლები == [[ფაილი:Nikolay Slichenko1.jpg|მარცხნივ|მინი|ნიკოლაი სლიჩენკო]] 2021 წლის მაისში ნიკოლაი სლიჩენკო საავადმყოფოში გადაიყვანეს [[ფილტვები|ფილტვების]] პრობლემების გამო, მაგრამ მკურნალობამ დადებითი შედეგი ვერ გამოიღო. იგი გარდაიცვალა 2021 წლის 2 ივლისს [[მოსკოვი|მოსკოვში]], 87 წლის ასაკში. ნიკოლაი სლიჩენკოს გამოსამშვიდობებელი ცერემონია გაიმართა [[მოსკოვი|მოსკოვში]] 2021 წლის 4 ივლისს „რომენის“ თეატრში, დაკრძალვის ცერემონია გაიმართა პრესნიას [[იოანე ნათლისმცემელი|იოანე ნათლისმცემლის]] შობის ეკლესიაში, მსახიობი იმავე დღეს დაკრძალეს ტროეკუროვსკის სასაფლაოზე.<ref>[https://www.mk.ru/culture/2021/07/02/umer-glavnyy-cygan-strany-niko Умер главный цыган страны: Николая Сличенко сгубили лёгкие] // [[:ru:Московский_Комсомолец|Московский Комсомолец]] / www.mk.ru ([[რუსული ენა|რუს]].)</ref><ref>[https://tass.ru/kultura/11815723?utm_source=ru.wikipedia.org&utm_medium=refe Николая Сличенко похоронят на Троекуровском кладбище 4 июля] // [[:ru:ТАСС|ТАСС]] / tass.ru ([[რუსული ენა|რუს]].)</ref> == ოჯახი == * პირველი ცოლი (1952-1960) — სეტარა კაზიმოვა (დაიბადა 1931), „რომენის“ თეატრის მსახიობი, მოგვიანებით ცეკვავდა ბოშათა ანსამბლ "ბურევესტნიკში". * ვაჟი — ალექსეი სლიჩენკო. * მეორე ცოლი — თამილა აგამიროვა (1928-2021), "რომენის" თეატრისა და კინოს მსახიობი, [[რუსეთის საბჭოთა ფედერაციული სოციალისტური რესპუბლიკა|რსფსრ]] სახალხო არტისტი (1988).<ref>Николай Сличенко и Тамилла Агамирова: Наш дом построен на одной любви ციტირების თარიღი<small>: 27 დეკემბერი 2009.</small> დაარქივებულია <small>6 ივნისი 2021 ([[რუსული ენა|რუს]].)</small></ref> * ქალიშვილი — თამილა სლიჩენკო (დაიბადა 1963 წლის 27 ოქტომბერი), „რომენის“ თეატრის მსახიობი. * ვაჟი — პიოტრ სლიჩენკო (დაიბადა 1953 წლის 2 ნოემბერს), ნაშვილები. * ვაჟი — ალექსეი სლიჩენკო. * შვილიშვილი — ნიკოლაი  სლიჩენკო; მომღერალი, პროექტ "ვარსკვლავების ქარხანა-3" მონაწილე. * დისშვილი — ოლგა  იანკოვსკაია, „რომენის“ თეატრის მსახიობი, რუსეთის დამსახურებული არტისტი (2002) == რესურსები ინტერნერში == * [[imdbname:0805797|ნიკოლაი სლიჩებკო]] [[კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზა|კინოფილმების ინტერნეტ მონაცემთა ბაზაში]] ([[ინგლისური ენა|ინგლ.]]) * [https://www.discogs.com/artist/1262322-%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9-%D0%A1%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE ნიკოლაი სლიჩენკო - დისკოგრაფია] [[Discogs]] ([[ინგლისური ენა|ინგლ.]]) == სქოლიო == [[კატეგორია:დაბადებული 27 დეკემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1934]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2021]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2 ივლისი]] [[კატეგორია:ბოშები]] [[კატეგორია:ბოშა მსახიობები]] [[კატეგორია:ბოშა მომღერლები]] [[კატეგორია:ბოშა მუსიკოსები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის მსახიობები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის მომღერლები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის რეჟისორები]] [[კატეგორია:ბოშა რეჟისორები]] 5oj0bwk9mxm8vmig5rr86z2l9fkqax6 ნიკოლოზ რთველიაშვილი 0 531457 4402865 4368017 2022-08-02T21:22:20Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 0 წყაროების და მონიშვნა 1 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი}} '''ნიკოლოზ რთველიაშვილი''' (დ. [[23 მარტი]], [[1956]], [[თბილისი]]) — [[ქართველი]] [[გეოგრაფი]], [[დიპლომატიკა|დიპლომატი]], [[მეცნიერი]] და [[პედაგოგი]]. ==ბიოგრაფია== [[1978]] წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის]] [[გეოგრაფია]]-[[გეოლოგია|გეოლოგიის]] ფაკულტეტი [[ეკონომიკა|ეკონომიკური]] და [[სოციალური გეოგრაფია|სოციალური გეოგრაფიის]] სპეციალობით. [[1979]]-[[1983]] წლებში იყო [[მოსკოვი|მოსკოვის]] [[ლომონოსოვი (ქალაქი)|ლომონოსოვის]] სახელობის [[სახელმწიფო უნივერსიტეტი (თბილისის მეტრო)|სახელმწიფო უნივერსიტეტის]] გეოგრაფიის ფაკულტეტის [[ასპირატი|ასპირანტი]]. [[1996]]-[[1997]] წლებში ფულბრაიტის [[სტიპენდია|სტიპენდიანტი]] [[ჯორჯ ვაშინგტონის უნივერსიტეტი|ჯორჯ ვაშინგტონის უნივერსიტეტში]] ([[აშშ]]). [[2001]] წელს გაიარა [[რომი|რომის]] ნატოს თავდაცვის [[კოლეჯი|კოლეჯის]] პარტნიორობა მშვიდობისათვის და ეუთოს ინტეგრირებული კურსი. 1983-[[1992]] წლებში მუშაობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეკონომიკური და სოციალური გეოგრაფიის კათედრის უფროს მეცნიერ-თანამშრომლად. 1992 წლიდან იყო საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს ნატოსა და განიარაღების სამმართველოს უფროსი. 1993 წლიდან ვენის საერთაშორისო ორგანიზაციებსა და ეუთოში საქართველოს მუდმივი წარმომადგენლობის პირველი მდივანი. [[1993]]-[[1995]] წლებში ერთობლივი საწარმო „[[მეტეხი (თბილისი)|მეტეხის]]“ გენერალური დირექტორი და ავიაკომპანია „ორბი საქართველოს ავიახაზების“ კომერციული დირექტორი. 1995-1996 წლებში საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს ამერიკის სამმართველოს უფროსი. 1997-2001 წლებში [[ავსტრია|ავსტრიის]] რესპუბლიკაში საქართველოს საელჩოს უფროსი მრჩეველი. 2001 წლიდან საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს სამხედრო-პოლიტიკური დეპარტამენტის დირექტორის მოადგილე. პარალელურად, 1983-1992 წლებში გეოგრაფიულ საგნებში ლექციებს კითხულობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, თბილისის უცხო ენათა ინსტიტუტში და [[გორის მუნიციპალიტეტი|გორის]] ეკონომიკის ინსტიტუტში. [[2011]]-[[2017]] წლებში დანიის სამეფოში საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩი საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს ლევან მიქელაძის სახელობის დიპლომატიურ-სასწავლო და კვლევითი ინსტიტუტის მკვლევარი. [[საკანდიდატო დისერტაცია|საკანდიდატო დისერტაციის]] თემა — „მსხვილი ქალაქის ვაჭრობის გეოგრაფია (თბილისის მაგალითზე)“, დაიცვა [[1985]] წელს (ქალაქი მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტი). ==ლიტერატურა== * ქართველი მოგზაურები, გეოგრაფები, ბუნების მკვლევარნი: ენციკლოპედიური ცნობარი, თბ., 2003, გვ. 223-224 ==რესურსები ინტერნეტში== {{nplg ბიოგრაფია|00015724}} *[https://mfa.gov.ge/%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98-2015/%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A9%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98/Europe.aspx/*ნიკოლოზ რთველიაშვილი]{{Dead link|date=აგვისტო 2022 |bot=InternetArchiveBot }} {{DEFAULTSORT:რთველიაშვილი, ნიკოლოზ}} [[კატეგორია:ქართველი გეოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი დიპლომატები]] [[კატეგორია:ქართველი პედაგოგები]] [[კატეგორია:თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები]] [[კატეგორია:თბილისში დაბადებულები]] nw1f564oesetfdnqv2un2qs4njxjltx მიქაელ ლაიტმანი 0 532432 4402799 4401641 2022-08-02T19:06:12Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 2 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სიგანე = | სახელი = | ფოტო = Rav_Laitman_puts_a_lecture_at_the_Kabbalah.jpg | ფოტოს სიგანე = | წარწერა = მიქაელ ლაიტმანი | ალტ = | მშობლსახელი ={{lang-ru|''Михаи́л Семёнович Ле́йтман''}} | ენის კოდი = | დაბსახელი = მიხეილ სემიონის ძე ლეიტმანი | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1936|8|31|}} | დაბადგილი = [[ვიტებსკი]], [[ბსსრ]] | მოინათლა = | გარდთარიღი = | გარდადგილი = | გარდაცვალების მიზეზი = | სხეულის პოვნის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილის კოორდინატები = | ძეგლები = | რეზიდენცია = | სხვა სახელები = | ეროვნება = | მოქალაქეობა = {{დროშა|სსრკ}}<br />{{დროშა|ისრაელი}} | ეთნიკური წარმომავლობა = | ქვეშევრდომობა = | განათლება = | ალმა-მატერი = | მოღვაწეობა = | საქმიანობა = | აქტიურობის წლები = | დამსაქმებელი = | ორგანიზაცია = | მოძრაობა = | ოპონენტები = | რელიგია = | შვილები = | მამა = | დედა = | ნათესავები = | ჯილდოები = | საიტი = https://www.laitman.ru/ | ხელმოწერა = | ხელმოწერის ზომა = | ხელმოწერა ალტ = | შენიშვნები = }} '''მიქაელ ლაიტმანი''' (დაბადების სახელი მიხეილ სემიონის ძე ლეიტმანი {{lang-ru|''Михаи́л Семёнович Ле́йтман''}}<ref name="diplom">{{Cite web|url=http://www.laitman.ru/wp-content/gallery/dokumenty/laitman_diplom-institute_01.jpg|title=Фотокопия диплома С-ЗзПИ|access-date=2010-10-13}}</ref> დ. [[1946]] წლის [[31 აგვისტო]], [[ვიტებსკი]]) — [[კაბალა (იუდაიზმი)|კაბალისტი]] ისრაელიდან, კაბალის საერთაშორისო აკადემიის „ბნეი ბარუხის“ და აშლაგის სახელობის კაბალას კვლევის ინსტიტუტის (ARI — Ashlag Research Institute) დამფუძნებელი და ხელმძღვანელი.<ref name="ashlag">[http://www.ashlag.info/ Институт исследования каббалы им. Й. Ашлага] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220331075522/http://www.ashlag.info/ |date=2022-03-31 }}{{He}}</ref> „ბრძენთა მსოფლიო საბჭოს" წევრი<ref>http://www.clubofbudapest.org/wwc-members.php</ref>. კაბალისტ ბარუხ აშლაგის მოსწავლე. ფილოსოფიურ მეცნიერებათა კანდიდატი. [[ონტოლოგია|ონტოლოგიისა]] და ცოდნის თეორიის პროფესორის ატესტატი<ref name="prof">{{Cite web|url=http://www.laitman.ru/wp-content/gallery/dokumenty/laitman_professor_diplom-3.jpg|title=Аттестат профессора|access-date=2010-10-13}}</ref> (გაცემული უმაღლესი ინტერაკადემიური საატესტაციო კომისიის [[არასამთავრობო ორგანიზაცია|საჯარო ორგანიზაციის]]<ref>[ https://web.archive.org/web/20220121083350/https://rg.ru/Anons/arc_2002/0322/1.shtm Александр Емельяненков. Куплю докторскую. Не колбасу, а диссертацию // „Российская газета“ 22 марта 2002]</ref> „საერთაშორისო აკადემიური კავშირის“ მიერ). ==ბიოგრაფია== დაიბადა [[1946]] [[31 აგვისტო|წლის 31 აგვისტოს]] [[ვიტებსკი|ვიტებსკში]].{{Sfn|Мухин, Здоровец|2005}} [[1964|1964 წელს]] ჩაირიცხა [[ლენინი|ვ.ი. ულიანოვის (ლენინი)]] სახელობის [[ლენინგრადი]]ს ელექტროტექნიკურ ინსტიტუტში, ხოლო [[1971|1971 წელს]] დაამთავრა ჩრდილო-დასავლეთის სახელმწიფო დაუსწრებელი ტექნიკური უნივერსიტეტი (ყოფილი [[სანქტ-პეტერბურგი]]ს უმაღლესი ტექნიკური სასწავლებელი) სპეციალობით „ელექტრონული გამომთვლელი მანქანები“, ელექტროინჟინრის კვალიფიკაციით.<ref name="diplom"/> {{Sfn|Мухин, Здоровец|2005}} 1969 წელს მიქაელ ლაიტმანი მუშაობდა ჯგუფ „Кочевники“-ს ხმის ოპერატორად.<ref>{{Cite web|url=https://www.laitman.ru/questions-answers/41232.html|title=Это вы, Лайтман?|date=2011-04-22|publisher=Каббала, наука и смысл жизни|accessdate=2019-04-17}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.laitman.ru/meetings/1582.html|title=Телемост с Арменом Григоряном|date=2008-07-31|publisher=Каббала, наука и смысл жизни|accessdate=2019-04-17}}</ref> [[1974]] წელს გადავიდა [[ისრაელი|ისრაელში]]. 1979 წელს გახდა [[კაბალა (იუდაიზმი)|კაბალისტ]] ბარუხ აშლაგის მოსწავლე და მოგვიანებით მისი უახლოესი მეგობარი და მიმდევარი. [[1991]] წელს, ბარუხ აშლაგის გარდაცვალების შემდეგ, მან შექმნა [[კაბალა (იუდაიზმი)|კაბალისტური]] ჯგუფი Bnei Baruch („ბარუხის შვილები"), რომელიც იმ დროს იკრიბებოდა მის ბინაში [[ბნეი-ბრაკი|ბნეი-ბრაკში]]. 1997 წელს შექმნა არაკომერციული ფონდი „Bnei Baruch“. [[2004|2004 წელს,]] [[რუსეთის მეცნიერებათა აკადემია|რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის]] ფილოსოფიის ინსტიტუტში, რუსეთის განათლების აკადემიის ნამდვილი წევრის, აკადემიკოს [[ლუდმილა ბუევა|ლ. პ. ბუევას]] ხელმძღვანელობით დაიცვა საკანდიდატო დისერტაცია „კაბალა, როგორც ირაციონალური აზროვნების ფორმა“. ოფიციალური ოპონენტები იყვნენ ფილოსოფიურ მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი ვ. მ. როზინი და ფილოსოფიის მეცნიერებათა კანდიდატი ლ. ს. მაკაროვი, წამყვანი ორგანიზაცია — [[მოსკოვის სახელმწიფო პედაგოგიური უნივერსიტეტი]] (МПГУ). 2004 წლის სექტემბერში საეჭვო რეპუტაციის მქონე არასამთავრობო ორგანიზაციამ<ref name="VMAK">Александр Емельяненков [https://web.archive.org/web/20220121083350/https://rg.ru/Anons/arc_2002/0322/1.shtm Куплю докторскую. Не колбасу, а диссертацию] // „Российская газета“ 22 марта 2002</ref> „საერთაშორისო აკადემიური კავშირის“ უმაღლესმა აკადემიურმა საატესტაციო კომისიამ ლაიტმანს გადასცა პროფესორის ატესტატი. გაზეთ [[იედიოთ ახრონოთი|„იედიოთ ახრონოთთან“]] მიცემულ ინტერვიუში ლაიტმანმა თქვა, რომ მან მიიღო პირობითი პროფესორის წოდება და მის დასადასტურებლად „აკადემიაში" (რუსეთში) უნდა ემუშავა, რაც არ შესრულდა. „ახლა მხოლოდ ფურცელი დარჩა“ — განაცხადა მან. ამის მიუხედავად, ის აგრძელებს მტკიცებას საკუთარ ვებ-გვერდზე, რომ აქვს „დოქტორის ხარისხი ფილოსოფიასა და კაბალაში“ [[რუსეთის მეცნიერებათა აკადემია|რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის]] „მოსკოვის ფილოსოფიის ინსტიტუტიდან“ და თავის სახელს ამატებს „რაბ“-ს (რომელიც არ არის ისრაელის რაბინატის თვალსაზრისით) და [[ფილოსოფიის დოქტორი|ფილოსოფიის დოქტორს]]. [[2005]] წელს ლაიტმანი გახდა „ბრძენთა მსოფლიო საბჭოს“ წევრი.<ref name="wwc">{{Cite web|url=http://www.clubofbudapest.org/wwc-members.php|title=World Wisdom Council Members|accessdate=2010-09-26}}</ref> [[2006]] წლის ([[9 სექტემბერი|9 სექტემბერს]]) მან მონაწილეობა მიიღო აქციაში „თავისუფალი ხმების მრგვალი მაგიდა" „Dropping Knowledge" ეგიდით ბაბელის მოედანზე ([[ბერლინი]]). დაახლოებით 40 წელია ის სწავლობს კაბალას და პოპულარიზაციას უწევს მისადმი მიდგომას. ცხოვრობს ისრაელში, დაოჯახებულია და ჰყავს სამი შვილი. ==საქმიანობა== ეწევა ადამიანების მკურნალობას [[ჰომეოპათია|ჰომეოპათიური]] მეთოდებით.<ref>{{Cite web|url=http://www.kabbalah.info/rus/content/view/frame/124966?%2Frus%2Fcontent%2Fview%2Ffull%2F124966&main|title=Гомеопатия: исследование души {{!}} МЕЖДУНАРОДНАЯ АКАДЕМИЯ КАББАЛЫ {{!}} М. ЛАЙТМАН<!-- Заголовок добавлен ботом -->|access-date=2022-04-24}}</ref> ==კრიტიკა== ===კრიტიკა მართლმადიდებელი ებრაელებისგან=== ლაიტმანის საქმიანობა მიუღებლობას და კრიტიკას იწვევს კაბალასადმი კლასიკური მიდგომის რელიგიური და საერო მიმდევრებისგან. ლაიტმანის კრიტიკოსები მას სექტანტობასა და [[კაბალა (იუდაიზმი)|კაბალას]] პროფანაციაში ადანაშაულებენ. [[ორთოდოქსული იუდაიზმი|მართლმადიდებელი ქრისტიანები]] კატეგორიულად უარყოფენ ლაიტმანის მტკიცებულებებს კაბალასა და [[იუდაიზმი|იუდაიზმს]] შორის კავშირის არარსებობის შესახებ, მიმართავენ იმ ფაქტს, რომ წარსულისა და აწმყოს ყველა კაბალისტი იყო და არის ორთოდოქსი ებრაელი, რომლებიც ზედმიწევნით იცავენ ჰალახისტების კანონებს. იმისდა მიუხედავად, რომ მისი ყველა თანამშრომელი და სტუდენტი მას „რაბს" ეძახიან, ატარებს წვერს და {{ან3|კიპა|კიპას|en|Kippah}}, იცვამს ორთოდოქსების მსგავსად, ის არ არის [[რაბინი]]. თუმცა მან 2000 წელს ინტერვიუ მისცა როგორც რაბინმა. თანამედროვე ისრაელში „რაბი“ არის აკადემიური წოდება, რომელსაც ანიჭებს ისრაელის მთავარი რაბინატი ებრაული რელიგიური განათლების დამამთავრებელი საკვალიფიკაციო გამოცდების ჩაბარების შემდეგ, რაც ლაიტმანს არ აქვს. „ებრაულად მასწავლებლებს რაბს ეძახიან“ — აცხადებს ლაიტმანი. ===სხვა კრიტიკა=== [[სარატოვი|სარატოვში]] პროკურატურის შემოწმების დროს, რომელიც ჩატარდა [[2007|2007 წლის აგვისტოში,]] ლაიტმანის წიგნი „ღვთის რჩეული" ამოიღეს წიგნის მაღაზიებიდან, რადგან, პროკურატურის თანამშრომლის თქმით, არსებობდა ეჭვი, რომ „გამოცემა შეიცავს [[ექსტრემიზმი|ექსტრემიზმის]] ნიშნებს". ლაიტმანის ოფიციალურ ვებგვერდზე გამოქვეყნებული პროკურატურის ცნობის მიხედვით, ენისა და კულტურის ცენტრის „სლოვოს“ მიერ ჩატარებული წიგნის შინაარსის ლინგვისტური შესწავლის დროს ექსტრემიზმის ნიშნები არ აღმოჩენილა.<ref>https://www.laitman.ru/wp-content/gallery/dokumenty/2012-10-10_spravka-bogoizbrannost_w.jpg</ref> ლაიტმანის წიგნი „საიდუმლო ებრაული სწავლება. ნაწილი X. სიბრძნის ნაყოფი”, ექსტრემისტულ მასალად იქნა აღიარებული ეკატერინბურგის კიროვის რაიონული სასამართლოს 01.10.2015 წლის გადაწყვეტილებით.<ref>[http://politikym.net/habad/reshenie_syda_po_tukmany.jpg Решение] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161022161816/http://politikym.net/habad/reshenie_syda_po_tukmany.jpg |date=2016-10-22 }} Кировского районного суда Екатеринбурга от 01.10.2015 года</ref>. 2016 წლის 23 დეკემბერს სვერდლოვსკის რაიონულმა სასამართლომ გადაწყვეტილება ძალაში დატოვა.<ref>[https://oblsud--svd.sudrf.ru/modules.php?name=sud_delo&name_op=case&case_id=12306824&result=1&new=5&delo_id=5&srv_num=1%27 Карточка дела № 33-22867/2016] // Сайт Свердловского областного суда, 28.04.2017</ref> 2017 წლის 20 აპრილს რუსეთის ფედერაციის იუსტიციის სამინისტრომ შეიტანა წიგნი ექსტრემისტული მასალების ფედერალურ სიაში.(გვ. [https://ru.wikisource.org/wiki/Федеральный%20список%20экстремистских%20материалов#p4084 4084]). 2017 წლის ნოემბერში ისრაელის ტელეარხ Kan-მა გაუშვა ჟურნალისტური გამოძიება ბნეი ბარუხისა და ლაიტმანის საქმიანობის შესახებ.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=JePcT0KIMlo Бней Барух и Михаэль Лайтман — расследование израильского телевидения — YouTube]</ref> ლაიტმანი [[პოლიგამია|პოლიგამიისა]] და ტელეგონიის მომხრეა. 1991 წელს მან განაცხადა, რომ შეეძლო გონებრივი ჩამორჩენილობის და სხვა დაავადებების მკურნალობა ბავშვებში. ევოლუციონისტთან, ბიოლოგიურ მეცნიერებათა დოქტორ ალექსანდრე მარკოვთან დისკუსიის დროს ლაიტმანმა წარადგინა თავი, როგორც ფილოსოფიურ მეცნიერებათა დოქტორი, როცა მხოლოდ ფილოსოფიის მეცნიერებათა კანდიდატია და საუბარში ყაზახ კინოკრიტიკოსთან, ფილოსოფიურ მეცნიერებათა კანდიდატთან ოლეგ ბორეცკისთან, ლაიტმანმა თავი წარადგინა ბიოლოგიურ მეცნიერებათა დოქტორად. მიქაელ ლაიტმანი [[ჰომეოპათია|ჰომეოპათიის]] <ref>{{Cite web|url=http://www.kabbalah.info/rus/content/view/frame/124966?/rus/content/view/full/124966&main|title=Гомеопатия: исследование души {{!}} МЕЖДУНАРОДНАЯ АКАДЕМИЯ КАББАЛЫ {{!}} М. ЛАЙТМАН|publisher=www.kabbalah.info|accessdate=2019-04-10}}</ref> და სხვა ალტერნატიული თერაპიის მომხრეა.<ref>{{Cite web|url=https://www.flighelp.com/metod-eduarda-fligilya-rabotaet|title=Каббалист Михаэль Лайтман о методе Э. Флигиля l Израиль l Flighelp|publisher=Биокорректирующие медальоны {{!}} Израиль {{!}} Flighelp - клиника|accessdate=2019-04-10}}</ref> ===ზოგიერთი გამონათქვამი=== კითხვაზე, იყო თუ არა [[ადოლფ ჰიტლერი|ჰიტლერი]], რომელმაც ექვსი მილიონი ებრაელი მოკლა, „ღვთის იარაღი“, ლაითმენმა უპასუხა, რომ რომაელები, ჰიტლერი და [[ოსამა ბინ ლადენი]] იყვნენ „ღვთის თოჯინები“. ა. პროხანოვის შეკითხვის: „თქვენ საბჭოთა რაბინი ხართ, მიხაილ?”, საპასუხოდ ლაიტმანმა განაცხადა: „მე აბსოლუტურად არ ვარ რაბინი, მე ვარ აბსოლუტური ათეისტი“.<ref>Беседа М.Лайтмана с А.Прохановым http://www.echo.msk.ru/blog/echomsk/780919-echo/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200927191943/https://echo.msk.ru/blog/echomsk/780919-echo/ |date=2020-09-27 }}</ref> ტელეხიდზე რუს ჟურნალისტ ა. ნიკონოვთან ლაიტმანმა თქვა: „რუსები არიან „დამონებულნი“ არაყითა და სიცარიელეებით, ადამიანები ცხოვრებაში მიზნის გარეშე. და მათ არ სჭირდებათ „ცხოვრების უკეთესი დონე", რადგან რაც არ უნდა ხელფასი მისცეთ, მაინც დალევენ და დაიტანჯებიან. ამიტომ მათ კაბალა სჭირდებათ“.<ref>{{Cite web|url=http://vesti.lv/news/kabbalist-russkie-segodnya-bescelyny-i-pusty|title=Архивированная копия|access-date=2018-04-03}}</ref> უკრაინის ომის მიზეზებზე კომენტირებისას მიქაელ ლაიტმანმა განაცხადა: „მხოლოდ ჩვენი მეთოდიკა (კაბალის) დაგვეხმარება, წინააღმდეგ შემთხვევაში სამყარო განვითარდება გამწვავებამდე“. 2011 წელს „კომსომოლსკაია პრავდა“-სთან ინტერვიუში ლაიტმანმა განაცხადა, რომ მას ჰყავდა ორი მილიონი მოწაფე მთელს მსოფლიოში<ref>{{Cite web|url=https://www.kp.ru/daily/25708.3/907839/|title=Архивированная копия|accessdate=2020-12-10}}</ref>, მოგვიანებით კი აღიარა, რომ მათი რიცხვი სულ რამდენიმე ათასი იყო.<ref>{{Cite web|url=https://www.laitman.ru/teacher-student/275155.html|title=Плюсы виртуального общения<!-- Заголовок добавлен ботом -->|accessdate=2020-12-10}}</ref> ==ლაიტმანის წიგნები და პუბლიკაციები== * Лайтман М. Постижение высших миров. М., 1995. * Лайтман М. Плоды Мудрости. М., 1997. * Лайтман М. Ступени возвышения. М., 1999. * Лайтман М. Основы каббалы. М., 2000. * Лайтман М. Лестница в небо. М., 2000. * Лайтман М. Система мироздания. М., 2000. * Лайтман М. Схема мироздания. М., 2000. * Лайтман М. Учение Десяти Сфирот. М., 2001. * Лайтман М. Наука каббала. М., 2002. * Лайтман М. Каббалистический словарь. М., 2002. * Лайтман М. Книга «Зоар». М., 2003. * Лайтман М. Богоизбранность. М., 2003. * Лайтман М. Духовный поиск. М., 2003. * Лайтман М. Последнее поколение. М., 2004. * Лайтман М. Развитие души. М., 2004. * Лайтман М. Мир. Научное исследование пользы и необходимости исправления природы человека, до подобия Высшей управляющей силе, на опытной основе // www.kabbalah.info. 2004. * Лайтман М. Терминология науки каббала // www.kabbalah.info. 2004. * Лайтман М. Четыре мира // www.kabbalah.info. 2004. * Лайтман М. Язык каббалы // www.kabbalah.info. 2004. * Лайтман М. Сравнительный анализ каббалы и философии // www.kabbalah.info. 2004. * Лайтман М. Каббала и религия // www.kabbalah.info. 2004. * Лайтман М. Каббала — корень всех наук // www.kabbalah.info. 2004. * Лайтман М. Каббала как современное учение // www.kabbalah.info. 2004. * Лайтман М. Каббала как форма иррационального сознания // www.kabbalah.info. 2004. * Лайтман М. Зарождение общества будущего. М., 2004. * Лайтман М. Исторический аспект науки каббала // www.kabbalah.info. 2004. * Лайтман М., Розин В. М. Каббала в контексте истории и современности. М.: Едиториал УРСС, 2005. — 188 с. ISBN 978-5-354-00783-6 * Лайтман М. Суть науки каббала. М., 2005. * Аршинов В. И., Лайтман М., Свирский Я. И. Сфирот познания. isbn 978-5-382-00076-3<ref>http://files.kabbalahmedia.info/mekorot/rus_o_ml-sefer-sfirot-poznaniya.pdf</ref> * Лайтман М. Каббала для начинающих. Учебное пособие в 2-х томах. М. 2007 * М. Лайтман, Э. Ласло, Вавилонская башня. Последний ярус, М. 2011, ISBN 978-5-91072-039-2 * Лайтман М., Хачатурян В. Перспективы XXI века: Рождение интегрального мира. М. 2014. ISBN 1978-5-9710-0930-6 * Лайтман М. Тайны вечной книги. Каббалистический комментарий к Торе в 7 томах. Kabbalah Publishers, 2018. * Под редакцией М. Лайтмана. Книга Зоар в 10 томах. Kabbalah Publishers, 2018. ==ლიტერატურა== * Мухин А. А., Здоровец Я. И. Еврейское сообщество. — М.: Алгоритм, 2005. — 237 с. — (Элита России). — 5000 экз. — ISBN 5-9265-0179-2. * Сахарова М. В. Православная каббала научных рефератов // Скепсис. — 07.06.2011. * Смирнов И. В. Что такое Знание и вера в философском дискурсе // Радио Свобода. — 05.05.2011. ([http://scepsis.net/library/id_3017.html копия]) * Смирнов И. В. Значимая секта в рекламно-философском дискурсе // Скепсис. — 01-03.06.2011. * Хлебников Г. В. Ответ Г. В. Хлебникова Илье Смирнову // Скепсис. — 07.06.2011. ==რესურსები ინტერნეტში== * {{commonscat-inline|Michael Laitman}} * [http://www.michaellaitman.com/ru/ მიქაელ ლაიტმანის ოფიციალური ვებ-გვერდი] * [https://www.laitman.ru მიქაელ ლაიტმანის ოფიციალური ბლოგი] * [http://www.kabacademy.com/ კაბალას საერთაშორისო აკადემია მიქაელ ლაიტმანის ხელმძღვანელობით] * [http://www.laitman.ru/meetings/170934.html მიქაელ ლაიტმანი „ეხო მოსკვი“-ზე: როგორ ვიცხოვროთ ტერორიზმის პირობებში] (25.11.2015) * მასიმო ინტროვინიე [http://www.cesnur.org/2016/bnei_baruch.htm Bnei Baruch და ბრძოლა კაბალასთვის] // CESNUR ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:XXI საუკუნის ფილოსოფოსები]] [[კატეგორია:მეტაფიზიკოსები]] [[კატეგორია:ცნობილი ადამიანები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1946]] [[კატეგორია:დაბადებული 31 აგვისტო]] [[კატეგორია:კაბალა]] lsjdnbbf0wyr5kya00e7zqch54h15qz ნინა კარპაჩოვა 0 532939 4402875 4375521 2022-08-02T21:42:07Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 0 წყაროების და მონიშვნა 1 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება|name_color=white|back_color=blue|სახელი=ნინა კარპაჩოვა|მშობლიური სახელი={{lang-uk|Ніна Карпачова}}|დაბ თარიღი=[[12 აგვისტო]] [[1957]] (64 წლის)|დაბ ადგილი=ჩადირ-ლუნგა, [[მოლდავეთის სსრ]], [[სსრკ]]|მოქალაქეობა={{დროშა|უკრაინა}}|განათლება=[[კიევი]]ს [[ტარას შევჩენკო]]ს სახელობის ეროვნული უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტი|მოღვაწეობა=[[ადვოკატი]], [[პოლიტიკოსი]]|პარტია=უპარტიო|ჯილდოები=II ხარისხის ღირსების ორდენი დამსახურებისთვის<br /> III ხარისხის ღირსების ორდენი დამსახურებისთვის}} '''ნინა კარპაჩოვა''' ([[უკრაინული ენა|უკრ]]. Ні́на Іва́нівна Карпачо́ва; დ. [[12 აგვისტო]], [[1957|1957,]] [[მოლდავეთის სსრ]]) — [[უკრაინის უმაღლესი რადა|უკრაინის უმაღლესი რადას]] ადამიანის უფლებათა დაცვის პირველი კომისარი (ომბუდსმენი), ხსენებული  თანამდებობა ეკავა 1998 წლიდან 2012 წლამდე. იურიდიულ მეცნიერებათა კანდიდატი, ასოცირებული პროფესორი, [[კიევი|კიევის]] [[ტარას შევჩენკო|ტარას შევჩენკოს]] სახელობის ეროვნული უნივერსიტეტის კონსტიტუციური სამართლის კათედრის პროფესორი. უკრაინის დამსახურებული იურისტი. საერთაშორისო ომბუდსმენის ინსტიტუტის წევრი და [[ევროპა|ევროპის]] ომბუდსმენის ინსტიტუტის საბჭოს წევრი.<ref>[https://www.rada.gov.ua/?kod=2702 Учётная карточка народного депутата Украины Нины Карпачёвой] <small>[[უკრაინული ენა|(უკრ]].)</small></ref> როგორც ომბუდსმენმა, კარპაჩოვამ მოახერხა [[ბანგკოკი|ბანგკოკის]] ციხის პატიმრის, [[უკრაინელები|უკრაინელი]] ვიქტორია მამონტოვასთვის გამოტანილი სასიკვდილო განაჩენის შეცვლა და მისი სამშობლოში დაბრუნება. მოკლული ჟურნალისტის [[გიორგი ღონღაძე|გიორგი ღონღაძის]] დედის სასამართლოს მიერ დაზარალებულად ცნობა [[უკრაინა|უკრაინის]] გენერალური პროკურატურის უარყოფითი პოზიციის საწინააღმდეგოდ. მიაღწია ყოფილი [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრკ-]]<nowiki/>ს მოქალაქეების შრომითი დანაზოგის, როგორც მათი საკუთრების აღიარებას უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოში, რამაც მოგვიანებით [[იულია ტიმოშენკო|იულია ტიმოშენკოსა]] და [[ნიკოლოზ აზაროვი|მიკოლა აზაროვის]] მთავრობებს უფლება მისცა მოქალაქეებისთვის გადაეხადათ ეს თანხა. [[უკრაინა|უკრაინის]] ადამიანის უფლებათა ჰელსინკის კავშირის გამგეობის თავმჯდომარემ ევგენი ზახაროვმა ნინა კარპაჩოვას, როგორც ომბუდსმენის საქმიანობა არაეფექტურად შეაფასა. კარპაჩოვას მემკვიდრის, ვალერია ლუტკოვსკაიას თქმით, რომელიც მანამდე იკავებდა [[ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო|ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს]] სამთავრობო კომისრის თანამდებობას, კარპაჩოვას  რეაგირება არ ჰქონია მის წერილებზე [[ევროსასამართლო|ევროსასამართლოს]] გადაწყვეტილებების შესახებ და არ აქცევდა ყურადღებას ამ გადაწყვეტილებების შესრულებას. == ბიოგრაფია == ნინა კარპაჩოვა დაიბადა 1957 წლის 12 აგვისტოს [[მოლდავეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|მოლდოვის სსრ]] ქალაქ კეადირ-ლუნგაში. 26 წლის ასაკში გახდა უკრაინის კომუნისტური პარტიის [[ალუშტა|ალუშტას]] საქალაქო კომიტეტის მდივანი. 1994 წელს იგი აირჩიეს [[უკრაინა|უკრაინის]] სახალხო დეპუტატად, როგორც უპარტიო. 1998 წელს  აირჩიეს [[უკრაინის უმაღლესი რადა|უკრაინის უმაღლესი რადას]] ადამიანის უფლებათა კომისრის (ომბუდსმენის) თანამდებობაზე. 2003 წელს იგი ხელახლა აირჩიეს ამ თანამდებობაზე და ასევე გახდა უკრაინის მოსამართლეთა უმაღლესი საკვალიფიკაციო კომისიის წევრი. 2006-2007 წლებში იყო უკრაინის მე-5 მოწვევის [[უკრაინის უმაღლესი რადა|უმაღლესი რადას]] დეპუტატი რეგიონების პარტიიდან. 2007 წელს იგი კვლავ აირჩიეს ომბუდსმენის პოსტზე. 2007 წელს უკრაინის პრეზიდენტმა [[ვიქტორ იუშჩენკო|ვიქტორ იუშჩენკომ]] თავისი ბრძანებულებით "მოქალაქეების კონსტიტუციური უფლებებისა და თავისუფლების დაცვაში შეტანილი მნიშვნელოვანი წვლილისთვის, მრავალწლიანი ნაყოფიერი საკანონმდებლო და სოციალურ-პოლიტიკური საქმიანობისთვის" ნინა კარპაჩოვა დააჯილდოვა III ხარისხის ღირსების ორდენით. <ref>[https://www.unian.net/politics/58562-yuschenko-nagradil-karpachyovu Ющенко наградил Карпачёву «За заслуги»]{{Dead link|date=აგვისტო 2022 |bot=InternetArchiveBot }}, ''УНИАН'' (12 августа 2007). ციტირების თარიღი <small>5 მაისი 2012 ([[რუსული ენა|რუს]].)</small></ref> 2008 წელს ნინა კარპაჩოვამ უზრუნველყო უკრაინული მხრიდან  რთული საერთაშორისო სიტუაციის მოგვარება, რომელიც უკავშირდებოდა [[სომალელები|სომალელი]] მეკობრეების მიერ გემის Lehmann Timber-ის ეკიპაჟის დატყვევებას, რომელთა უმეტესობას  <nowiki/>[[უკრაინელები]] შეადგენდნენ. გათავისუფლების შემდეგ გემს ტექნიკური სირთულეები შეექმნა და სალალას უახლოეს პორტში გადაიყვანეს. უკრაინის ხელისუფლებამ, ნინა  კარპაჩოვას ინიციატივით, გადაჭრა ყველა საკითხი, რომელიც ეხებოდა გემის ეკიპაჟის [[უკრაინელები|უკრაინელი]], [[რუსები|რუსი]] და [[ესტონელები|ესტონელი]] წევრების სამშობლოში დაბრუნებას. 2010 წელს, უკრაინის მოსამართლეთა უმაღლესი საკვალიფიკაციო კომისიის მუშაობის მუდმივ რეჟიმზე გადასვლის გამო, ნინა კარპაჩოვა არ შეიყვანეს მის ახალ შემადგენლობაში. 2011 წლის ნოემბერში დიდი რეზონანსი მოჰყვა სააგენტო UNIAN-ის მიერ გამოქვეყნებულ ფოტოს, სადაც ნინა კარპაჩოვა, პროტესტანტ აქტივისტებთან საუბრის შემდეგ, აჩვენებს მარჯვენა ხელის შუა თითს. თავად ფოტოგრაფის თქმით, ეს ჟესტი შემთხვევით მოხვდა კადრში, როდესაც კარპაჩოვამ სიცივეზე დაიჩივლა დეპუტატ [[ოლეგ ლიაშკო|ოლეგ ლიაშკოსთან]].<ref>''Оксана Шамонова''. [https://news.tochka.net/80734-karpacheva-neproizvolno-pokazala-sredniy-palet Карпачева непроизвольно показала средний палец чернобыльцам] (фото), ''tochka.net'' (16 ноября 2011). [https://web.archive.org/web/20111219125351/http://news.tochka.net/80734-kar დაარქივებულია] <small>19 დეკემბერი 2011 .</small> ციტირების თარიღი <small>5 მაისი 2012. ([[რუსული ენა|რუს.]])</small></ref> <ref>''Андрій Скакодуб.'' [https://photo.unian.ua/photo/381023-nina-karpacheva Ніна Карпачова - Фото УНІАН] <small>([[უკრაინული ენა|უკრ]].)</small>. ''УНІАН'' (16 ноября 2011). ციტირების თარიღი<small>: 5 მაისი 2012.</small> დაარქივებულია <small>27 ივნისი 2012 .</small></ref><ref>[https://www.kyivpost.com/article/content/ukraine-politics/ombudsperson- Ombudsperson Karpachova asks to release Lutsenko from detention center,] Kyiv Post (May 10, 2011)</ref> 2019 წლის თებერვალში, როგორც „დამოუკიდებელი საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა თანამეგობრობის წარმომადგენელი“, [[რუსეთი|რუსეთის]] ხელისუფლებამ [[ქერჩი|ქერჩის]] ინციდენტის დროს დაკავებულ დაჭრილ [[უკრაინელები|უკრაინელ]] ჯარისკაცებთან დაუშვა. ამასთან, მათი ნახვის უფლება ვერ მოიპოვა მოქმედმა ომბუდსმენმა [[ლუდმილა დენისოვა|ლუდმილა დენისოვამ.]]<ref>[https://www.pravda.com.ua/rus/news/2019/02/21/7207300/ Денисова возмутилась, что РФ за ее спиной сотрудничает с экс-омбудсменом], ''Украинская Правда'' (21 февраля 2019). [https://web.archive.org/web/20190306111400/https://www.pravda.com.ua/rus/ne დაარქივებულია] <small>6 მარტი 2019 .</small> ციტირების თარიღი <small>4 მარტი 2019.</small></ref> == სქოლიო == [[კატეგორია:დაბადებული 12 აგვისტო]] [[კატეგორია:დაბადებული 1957]] [[კატეგორია:უკრაინელი ქალი პოლიტიკოსები]] [[კატეგორია:უკრაინელი ქალი იურისტები]] [[კატეგორია:უკრაინელი ომბუდსმენები]] [[კატეგორია:ადამიანის უფლებები უკრაინაში]] [[კატეგორია:ადამიანის უფლებათა დამცველები]] <references /> [[კატეგორია:უკრაინის უმაღლესი რადის დეპუტატები]] b8nhn4mdk3sxiwsqk350958srod4nqe ღირსების რევოლუცია 0 533357 4402902 4395809 2022-08-03T07:30:59Z Anry.kiknavelidze 107458 /* top */ wikitext text/x-wiki {{subst:მუშავდება}] {{ინფოდაფა სამოქალაქო კონფლიქტი | სათაური = ღირსების რევოლუცია <br>({{lang-uk|Революція гідності}}) | ქვესათაური = | ნაწილი = | სურათი = SState flag of Ukraine carried by a protester to the heart of developing clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg | სურათი2 = | წარწერა = მომიტინგეები ებრძვიან მთავრობის ძალებს კიევში დამოუკიდებლობის მოედანზე 2014 წლის 18 თებერვალს. | თარიღი = 18–23 თებერვალი 2014<ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/>({{Age in years, months, weeks and days|month1=2|day1=18|year1=2014|month2=2|day2=23|year2=2014}}) | ადგილი = [[მარინსკის პარკი]] და ინსტიტუტსკის ქუჩა, [[დამოუკიდებლობის მოედანი]], [[კიევი]], უკრაინა | კოორდინატები = {{coord|50|27|0|N|30|31|27|E|type:landmark_region:UA}} | მიზეზი = | მიზნები = * [[უკრაინის პრეზიდენტი]]ს [[ვიქტორ იანუკოვიჩი]]ს თანამდეგობიდან გადაყენება * 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | მეთოდები = * გაპროტესტება, ამბოხი, [[სამოქალაქო დაუმორჩილებლობა]] | სტატუსი = | შედეგი = ევრომაიდანი / ოპოზიციის გამარჯვება {{Collapsible list|title=სრული შედეგები|bullets=yes | პრეზიდენტი იანუკოვიჩის ჩამოგდება და გაქცევა რუსეთში | 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | [[იულია ტიმოშენკო]]ს გათვისუფლება ციხიდან | აზაროვის მეორე მთავრობის მოხსნა<ref name=BBCRLLout>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=[[BBC News]] |date=23 February 2014}}</ref> | 50 პიროვნებას, უმაღლესი თანამდებობის პირების ჩათვლით, ბრალი ედებათ დემონსტრანტების მკვლელობის ორგანიზებაში<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |title=Makhnitsky: Some 50 people to be charged with organizing killings of Ukrainians |work=Kyiv Post |date=24 February 2014 |access-date=24 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301190722/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> | ბერკუტის სპეციალური ძალების დაშლა | მასიური პროტესტები აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში კიევის მთავრობის წინააღმდეგ | ქვეყნის მასშტაბით კომუნისტური ძეგლების განადგურება<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |title=Ukraine crisis: Lenin statues toppled in protest |work=BBC News |date=22 February 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140602085437/http://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |archive-date=2 June 2014 |url-status=live }}</ref> |პრორუსული არეულობის დასაწყისი, რუსული სამხედრო ძალების ჩარევა, ყირიმის ანექსია რუსეთის მიერ და ომი დონბასში}} | მხარე1 = {{flagicon image|Flag of Ukraine 3.svg}} '''მაიდანის სახალხო გაერთიანება''' *ანტისამთავრობო მომიტინგე მოქალაქეები *მომიტინგეების მხარეს გადასული პოლიციის ოფიცრები<ref>{{cite web|last=Novogrod |first=James |url=http://www.nbcnews.com/storyline/ukraine-crisis/dozens-ukrainian-police-defect-vow-protect-protesters-n35241 |title=Dozens of Ukrainian Police Defect, Vow to Protect Protesters |work=NBC News |date=21 February 2014 |access-date=3 March 2014}}</ref> *[[ავღანეთის ომი (1979–1989)|ავღანეთის ომის]] ვეტერნები<ref>{{cite news|last=Nemtsova |first=Anna|title=Kiev's Military Guardian Angels|url= http://www.thedailybeast.com/articles/2013/12/13/ukraine-s-military-veterans-protect-kiev-protesters.html|work=[[The Daily Beast]]|date=13 December 2013|access-date=16 December 2013}}</ref> საპარლამენტო ოპოზიციური პარტიები: *[[File:Small logo of Batkivshchyna.png|20px|border|ბატკივშჩინას ემბლემა]] [[ბატკივშჩინა]] *[[File:Svoboda logo-2.svg|20px|border|სვაბოდას ემბლემა]] [[სვაბოდა]] *[[File:LogoUDAR.png|20px|border]] [[უდარი]] | მხარე2 = {{flagicon|Ukraine}} უკრაინის მთავრობა *[[File:Геральдичний знак - емблема МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო **[[File:Berkut emblem.png|14px]] ბერკუტი ***ბერკუტის სპეცდანიშნულების ასეული **სპეცდანიშნულების ქვედანაყოფი Tiger **[[File:Емблема внутрішніх військ МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგანი ჯარი *[[File:Emblem of the Security Service of Ukraine.png|18px]] უკრაინის უშიშროების სამსახური **[[FIle:Alpha SBU emblem.png|14px]] ჯგუფი „ალფა“<ref>{{cite news|url=http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |script-title=ru:К сегодняшнему расстрелу митингующих может иметь отношение подразделение 'Альфа' СБУ |trans-title=By now in massacre of protesters may have relation unit "Alpha" SBU |work=[[Zerkalo Nedeli]] |language=ru |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220223433/http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> * „ტიტუშკები“<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/euromaidan-ralles-in-ukraine-jan-20-updates-335302.html|title=EuroMaidan ralles in Ukraine (20 Jan updates)|newspaper=Kyiv Post|date=21 January 2014}}</ref> * უკრაინული ფრონტი '''მხარს უჭერდა:'''<br />{{flag|რუსეთი}} (სავარაუდოდ) | მხარე3 = | მთავარი ფიგურები1 = {{plainlist| *[[არსენი იაცენიუკი]] *[[ვიტალი კლიჩკო]] *[[ოლეჰ ტიაჰნიბოკი]] *[[პეტრო პოროშენკო]] *[[იური ლუცენკო]] *[[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] *[[იულია ტიმოშენკო]] *[[ანდრიი პარუბიი]] *[[ანდრიი სადოვიი]] *[[არსენ ავაკოვი]] *[[დმიტრო იაროში]] *[[რუსლანა]]}} | მთავარი ფიგურები2 = მთავარი ფიგურები2 | მთავარი ფიგურები3 = მთავარი ფიგურები3 | რაოდენობა1 = რაოდენობა1 | რაოდენობა2 = რაოდენობა1 | რაოდენობა3 = რაოდენობა4 | დანაყოფი1 = დანაყოფი1 | დანაყოფი2 = დანაყოფი2 | დანაყოფი3 = დანაყოფი3 <!--მხარე1--> | გარდაცვლილი1= | დაშავებული1= | დაკავებული1= | ბრალწაყენებული1= | დაჯარიმებული1 | ზიანი1= | შენობები1= <!--მხარე2--> | გარდაცვლილი2= | დაშავებული2= | დაკავებული2= | ბრალწაყენებული2= | დაჯარიმებული2= | ზიანი2= | შენობები2= <!--მხარე3--> | გარდაცვლილი3= | დაშავებული3= | დაკავებული3= | ბრალწაყენებული3= | დაჯარიმებული3= | ზიანი3= | შენობები3= }} '''ღირსების რევოლუცია''' ({{lang-uk|Революція гідності}}), ასევე ცნობილი როგორც '''მაიდანის რევოლუცია''',<ref name="18010123Ukraineprofile">[https://www.bbc.com/news/world-europe-18010123 Ukraine profile - Timeline], [[BBC News]]</ref> — მოხდა უკრაინაში, 2014 წლის თებერვალში,<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine">[https://www.vox.com/2014/9/3/18088560/ukraine-everything-you-need-to-know Everything you need to know about the Ukraine crisis], [[Vox (website)|Vox]] (3 September 2014)<br />[https://abcnews.go.com/Politics/ukraines-2014-revolution-trumps-push-ukrainian-probe-biden/story?id=65811633 Ukraine's 2014 revolution to Trump's push for a Ukrainian probe of Biden: A timeline], [[ABC News]] (1 October 2019)<br />[https://www.economist.com/briefing/2014/02/27/the-february-revolution The February revolution], [[The Economist]] (27 February 2014)<br />[https://edition.cnn.com/2015/02/10/europe/ukraine-war-how-we-got-here/index.html Ukraine: Everything you need to know about how we got here], [[CNN]] (3 February 2017)</ref> ევრომაიდანის პროტესტის დასასრულს,<ref name="18088560voxUkraine"/> როდესაც უკრაინის დედაქალაქ [[კიევი|კიევში]] მომიტინგეებსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის სასიკვდილო შეტაკებები არჩეული პრეზიდენტის, [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] გადადგომით და უკრაინის მთავრობის დამხობით დასრულდა. <ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/> 2013 წლის ნოემბერში, ფართომასშტაბიანმა საპროტესტო ტალღამ (ცნობილი, როგორც ევრომაიდანი) იფეთქა პრეზიდენტ იანუკოვიჩის მოულოდნელი გადაწყვეტილების საპასუხოდ, როდესაც ხელი არ მოეწერა ევროკავშირთან პოლიტიკურ ასოცირებასა და თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას, ნაცვლად იმისა, არჩეულ იქნა უფრო მჭიდრო კავშირები [[რუსეთი|რუსეთთან]] და [[ევრაზიული კავშირი|ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირთან]]. იმავე წლის თებერვალში უმაღლესმა რადამ (უკრაინის პარლამენტმა) დაამტკიცა ევროკავშირთან შეთანხმების დასრულება.<ref>{{cite news |title=Parliament passes statement on Ukraine's aspirations for European integration |url=https://www.kyivpost.com/article/content/ukraine-politics/parliament-passes-statement-on-ukraines-aspirations-for-european-integration-320792.html |work=[[Kyiv Post]] |date=22 February 2013|quote=A total of 315 of the 349 MPs registered in the sitting hall supported the document on Friday. The draft document reads that the Verkhovna Rada "within its powers, will ensure that the recommendations concerning the signing of the Association Agreement between Ukraine and the EU, which are stipulated in the resolutions of the European Parliament and the conclusions of the Council of the EU approved on December 10, 2012, at a meeting of the EU foreign ministers, will be fulfilled."}}</ref> რუსეთი ახორციელებდა ზეწოლას უკრაინაზე.<ref>{{cite book |editor1-last=Dinan |editor1-first=Desmond |editor2-last=Nugent |editor2-first=Neil |title=The European Union in Crisis |publisher=Palgrave Macmillan |pages=3, 274}}</ref> ეს პროტესტი თვეების განმავლობაში გაგრძელდა და მასშტაბები გაფართოვდა, იანუკოვიჩისა და აზაროვის მთავრობის გადადგომის მოწოდებით.<ref name=Reuters121213>[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-idUSBRE9BA04420131212 Kiev protesters gather, EU and Putin joust], [[Reuters]] (12 December 2013)</ref> მომიტინგეები ეწინააღმდეგებოდნენ სამთავრობო კორუფციას და ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებას, [[ოლიგარქია|ოლიგარქების]] გავლენას, პოლიციის სისასტიკეს და ადამიანის უფლებების დარღვევას უკრაინაში.<ref name="Euromaidan Analyses">{{cite book |editor1-last=Marples |editor1-first=David |editor2-last=Mills |editor2-first=Frederick |title=Ukraine's Euromaidan: Analyses of a Civil Revolution |date=2015 |publisher=[[Ibidem Press]] |pages=9–14}}</ref><ref name="RFEKT25114">[http://www.rferl.org/content/protesters-police-tense-standoff-ukraine/25241945.html Yanukovych Offers Opposition Leaders Key Posts], [[Radio Free Europe/Radio Liberty]] (25 January 2014)</ref> რეპრესიულმა ანტისაპროტესტო კანონებმა გამოიწვია შემდგომი აღშფოთება.<ref name="Euromaidan Analyses"/> დიდმა, ბარიკადებიღ გამაგრებულმა საპროტესტო ბანაკმა დაიკავა დამოუკიდებლობის მოედანი ცენტრალურ კიევში მთელი „მაიდანის აჯანყების“ განმავლობაში. 2014 წლის იანვარსა და თებერვალში მომიტინგეებისა და [[ბერკუტი|ბერკუტის]] სპეცრაზმის შეტაკებების შედეგად 108 მომიტინგე და 13 პოლიციელი დაიღუპა,<ref name="OHCHR">{{cite web |title=Accountability for killings in Ukraine from January 2014 to May 2016 |url=https://www.ohchr.org/Documents/Countries/UA/OHCHRThematicReportUkraineJan2014-May2016_EN.pdf |publisher=[[Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights]] |pages=9, 21–25}}</ref> დაიჭრა მრავალი სხვა. პირველი მომიტინგეები 19-22 იანვარს ხრუშევსკის ქუჩაზე პოლიციასთან სასტიკი შეტაკებისას დახოცეს. ამის შემდეგ აქციის მონაწილეებმა მთელი ქვეყნის მასშტაბით სამთავრობო შენობები დაიკავეს. სასიკვდილო შეტაკებები 18-20 თებერვალს მიმდინარეობდა, რა დროსაც უკრაინაში დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ ყველაზე მძიმე ძალადობა მოხდა.<ref>{{cite news |title=Europe's new battlefield |url=https://www.economist.com/briefing/2014/02/20/europes-new-battlefield |newspaper=[[The Economist]] |date=22 February 2014 |quote=It is the worst violence Ukraine has known in its 22 years as an independent country}}</ref> ათასობით მომიტინგეს, რომლებიც პარლამენტისკენ, ფარებითა და ჩაფხუტიანი აქტივისტების მეთაურობით მიიწევდნენ პოლიციის სნაიპერებმა ცეცხლი გაუხსნეს.<ref name="OHCHR"/> 21 თებერვალს, პრეზიდენტ იანუკოვიჩსა და საპარლამენტო ოპოზიციის ლიდერებს შორის ხელი მოეწერა შეთანხმებას, რომელიც მოითხოვდა დროებითი მთავრობის ჩამოყალიბებას, საკონსტიტუციო რეფორმებს და ვადამდელ არჩევნებს.<ref name=sds24>{{Cite news |title=Yanukovich impeached |language=en |work=Al Jazeera |url=https://www.aljazeera.com/news/2014/2/22/ukraine-president-yanukovich-impeached |access-date=2022-03-01}}</ref> მეორე დღეს, პოლიცია გავიდა ცენტრალური კიევიდან, რომელიც მოექცა მომიტინგეების კონტროლის ქვეშ. იანუკოვიჩი გაიქცა ქალაქიდან და შემდეგ ქვეყნიდან.<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იმ დღეს უკრაინის პარლამენტმა მხარი დაუჭირა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან გადაყენებას 328 ადამიანი 0-ის წინააღმდეგ (პარლამენტის 450 წევრის 72,8%).<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იანუკოვიჩმა თქვა, რომ ეს კენჭისყრა უკანონო და შესაძლოა, იძულებითიც ყოფილიყო, ამიტომ დახმარებისთვის რუსეთს მიმართა.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/01/24/world/europe/viktor-yanukovych-russia-ukraine-treason.html|title=Ukraine's Ex-President Is Convicted of Treason|last=Kramer|first=Andrew E.|date=24 January 2019|work=The New York Times|access-date=24 March 2019|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია და დროებითი მთავრობა არ ცნო. ფართო საპროტესტო აქციები, როგორც რევოლუციის მომხრე და ასევე მოწინააღმდეგე, ხდებოდა აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში, სადაც 2010 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე იანუკოვიჩს დიდი მხარდაჭერა ჰქონდა. პროტესტი გამწვავდა, რაც მიზეზი გახდა რუსეთის სამხედრო ინტერვენციის,<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|title=Russian troops take over Ukraine's Crimea region|last=Sullivan|first=Tim|date=1 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140301234859/http://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|archive-date=1 March 2014|url-status=live|agency=Associated Press}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/03/16/world/europe/russia-vetoes-un-resolution-on-crimea.html|title=Russia Vetoes U.N. Resolution on Crimea|author=Somini Sengupta|date=15 March 2014|access-date=12 March 2015|work=The New York Times}}</ref> რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიის და თვითგამოცხადებული სახელმწიფოების [[დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა|დონეცკის]] და [[ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკა|ლუგანსკის]] შექმნის. ამან გამოიწვია [[დონბასის ომი]] და კულმინაციას მიაღწია 2022 წელს, ქვეყანაში რუსეთის მიერ სრულმაშტაბიანი [[რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)|შეჭრის]] დაწყებით. დროებითმა მთავრობამ, არსენი იაცენიუკის ხელმძღვანელობით, ხელი მოაწერა ევროკავშირის ასოცირების შეთანხმებას და დაშალა ბერკუტი. [[პეტრო პოროშენკო]] 2014 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ გახდა პრეზიდენტი (პირველ ტურში ხმების 54,7%). ახალმა მთავრობამ აღადგინა 2004 წლის შესწორებები უკრაინის კონსტიტუციაში, რომელიც 2010 წელს საკამათო გზით გაუქმდა,<ref name="telegraph10656312">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html |archive-date=11 January 2022 |url-access=subscription |url-status=live|title=Ukraine revolution: live – Ukraine's president has disappeared as world awakes to the aftermath of a revolution|author=Damien McElroy|date=23 February 2014|work=The Daily Telegraph}}{{cbignore}}</ref> როგორც არაკონსტიტუციური და წამოიწყო დამხობილ რეჟიმთან დაკავშირებული საჯარო მოხელეების ფართომასშტაბიანი წმენდა.<ref>{{Cite journal|last=Zabyelina|first=Yuliya|date=2017|title=Lustration Beyond Decommunization: Responding to the Crimes of the Powerful in Post-Euromaidan Ukraine|journal=State Crime Journal|volume=6|issue=1|pages=55–78|doi=10.13169/statecrime.6.1.0055|issn=2046-6056|jstor=10.13169/statecrime.6.1.0055}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-purge-idUSKCN0HZ1NU20141010|title=Ukraine to launch 'full clean-out' of corrupt officials|date=10 October 2014|work=Reuters|access-date=21 May 2019|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://imrussia.org/en/law/2228-risks-of-delayed-lustrations|title=Risks of Delayed Lustrations|last=Mishina|first=Ekaterina|date=14 April 2015|website=Institute of Modern Russia|language=en-us|access-date=21 May 2019}}</ref> ასევე, დაიწყო ქვეყნის ფართომასშტაბიანი დეკომუნიზაცია. ==პრელუდია== 2000-იან წლებში უკრაინის მთავრობები ცდილობდნენ [[უკრაინა-ევროკავშირის ურთიერთობები|უფრო მჭიდრო ურთიერთობა]] დაემყარებინათ [[ევროკავშირი|ევროკავშირთან]].<ref name="EUEA2015">{{Cite web|url=http://www.eeas.europa.eu/statements/docs/2014/140612_01_en.pdf|title=Frequently asked questions about Ukraine, the EU's Eastern Partnership and the EU-Ukraine Association Agreement|date=24 April 2015|publisher=European Union External Action|access-date=6 May 2015}}</ref><ref>{{cite news|url=https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|title=Soros: Ukraine needs EU Marshall Plan|last=Thompson|first=Mark|date=12 March 2014|access-date=24 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140316224454/https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|archive-date=16 March 2014|url-status=live|department=[[CNN Money]]}}</ref> [[უკრაინის პრეზიდენტი|პრეზიდენტ]] [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] მთავრობა ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს 2012 წლიდან აწარმოებდა.<ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/bw/articles/2014-02-27/the-new-great-game-why-ukraine-matters-to-so-many-other-nations|title=The New Great Game: Why Ukraine Matters to So Many Other Nations|last1=Coy|first1=Peter|date=27 February 2014|work=[[Bloomberg BusinessWeek]]|access-date=23 March 2014|last2=Matlack|first2=Carol|last3=Meyer|first3=Henry}}</ref> ევროკავშირთან ასეთი ყოვლისმომცველი სავაჭრო შეთანხმება გავლენას მოახდენდა უკრაინის სავაჭრო შეთანხმებებზე რუსეთთან, რომელიც იმ დროს უკრაინის ყველაზე დიდი სავაჭრო პარტნიორი იყო.<ref>{{Cite web|url=http://www.worldstopexports.com/ukraines-top-15-import-partners/|title=Ukraine's Top Trading Partners|last=Workman|first=Daniel|date=24 April 2019|website=World's Top Exports|language=en-US|access-date=3 July 2019}}</ref> იანუკოვიჩს სჯეროდა, რომ გართულებების მოგვარება შეიძლებოდა და თქვა, რომ აპირებდა შეთანხმებას,<ref>{{Cite web|url=https://www.kyivpost.com/article/content/eu-ukraine-relations/eu-to-ukraine-reforms-necessary-for-trade-pact-320910.html|title=EU to Ukraine: Reforms necessary for trade pact - Feb. 25, 2013|date=25 February 2013|website=KyivPost|access-date=17 November 2019}}</ref> მაგრამ აგრძელებდა მის გადადებას.<ref>{{cite news|url=https://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|title=EU suspends trade deal talks with Ukraine|last=Kramer|first=Andrew|date=15 December 2013|newspaper=[[The Boston Globe]]|access-date=27 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140328062255/http://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|archive-date=28 March 2014|url-status=live}}</ref> შემდეგ მოხდა ამის ინტერპრეტაცია, როგორც ამ შეთანხმების ხელმოწერისგან უკან დახევის მცდელობისა და გამოიწვია საპროტესტო ტალღა, რომელიც ცნობილი გახდა, როგორც მოძრაობა [[ევრომაიდანი]].<ref name="Ukraine crisis timeline BBC">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine crisis: Timeline|date=13 November 2014|work=BBC News}}</ref> [[File:Euromaidan Kyiv 01-12-2013 35.JPG|thumb|280px|პრო-ევროკავშირის (ევრომაიდანის) საპროტესტო აქციის მონაწილეები კიევში, 2013 წლის დეკემბერი]] საპროტესტო აქციები თავდაპირველად 2013 წლის ნოემბერში დაიწყო, მას შემდეგ, რაც იანუკოვიჩმა უარი თქვა ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერაზე [[აღმოსავლეთ პარტნიორობა|აღმოსავლეთ პარტნიორობის]] შეხვედრაზე [[ვილნიუსი|ვილნიუსში]], [[ლიტვა|ლიტვაში]] და ამის ნაცვლად რუსეთთან უფრო მჭიდრო კავშირები აირჩია. [[უკრაინის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ მინისტრი]] [[მიკოლა აზაროვი]] ითხოვდა €20 მილიარდის (US$27 მილიარდი) ოდენობის სესხს და დახმარებას.<ref name="cnbc.com">{{cite web |url=https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-date=15 December 2013 |title=EU talking to IMF, World Bank, others about Ukraine assistance |publisher=Cnbc.com |date=11 December 2013 |access-date=12 March 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archivedate=15 დეკემბერი 2013 }}</ref> ევროკავშირი მზად იყო გაეცა €610 მილიონი ($838 მილიონი) სესხის სახით,<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705">{{cite web|url=https://www.cnbc.com/id/101277705 |title=Ukraine leader seeks cash at Kremlin to fend off crisis |publisher=Cnbc.com |date=17 December 2013 |access-date=12 March 2014}}</ref> მაგრამ რუსეთი მზად იყო გაეცა $15 მილიარდი<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> და ასევე, გაეიაფებინა საწვავის ფასი.<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> გარდა ამისა, ევროკავშირმა მოითხოვა უკრაინის რეგულაციებისა და კანონების ძირეული ცვლილებები, მაგრამ რუსეთს არ დაუწესებია ასეთი ხასიათისა და მასშტაბის მარეგულირებელი ან სამართლებრივი კორექტირების მოთხოვნა.<ref name="cnbc.com" /> რუსეთმა, ასევე, მოახდინა ეკონომიკური ზეწოლა უკრაინაზე და წამოიწყო პროპაგანდისტული კამპანია ევროკავშირის შეთანხმების წინააღმდეგ.<ref>[http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2014/03/russia-shifting-role-ukraine-cris-2014325125230982.html Russia's shifting role in Ukraine crisis], aljazeera, 2 March 2014</ref> იანუკოვიჩი დიდად არ მოსწონდათ უკრაინის დასავლეთში, მაგრამ გარკვეული მხარდაჭერა ჰქონდა აღმოსავლეთში და სამხრეთში, სადაც მის მშობლიურ ენას, [[რუსული ენა|რუსულს]] უფრო ხშირად იყენებდნენ. აქციები თავდაპირველად მშვიდობიანი იყო, მაგრამ ძალადობრივი გახდა 2014 წლის იანვარში მას შემდეგ, რაც პარლამენტმა, სადაც დომინირებდნენ იანუკოვიჩის მხარდამჭერები, მიიღო კანონები, რომლებიც მიზნად ისახავდა პროტესტის ჩახშობას. ევროკავშირმა და შეერთებულმა შტატებმა მოუწოდეს იანუკოვიჩს მოლაპარაკება მოეწყო კონფლიქტის მშვიდობიანი დასრულების შესახებ და განაცხადეს, რომ ისინი სანქციებს დაუწესებდნენ მთავრობის წარმომადგენლებს, თუ მათ დამნაშავედ ცნობდნენ ძალადობაში.<ref>{{cite news|url=http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000303/http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |title=Roots and Consequence's of Ukraine's Violence |author=Vladmir Isachenkov and Maria Danilova |agency=Associated Press |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> თებერვლის რევოლუციის წინ მომიტინგეებთან დაიდო ამნისტიის შეთანხმება, რომლის მიხედვითაც მათ არ დაემუქრებოდათ სისხლის სამართლის ბრალდებები დაკავებული შენობების დატოვების სანაცვლოდ.<ref name="17214AEMtot">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |title=Law on amnesty of Ukrainian protesters to take effect on Feb 17 |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=17 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071618/http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live}}</ref> დემონსტრანტებმა გაათავისუფლეს ყველა ოკუპირებული რეგიონალური სახელმწიფო ადმინისტრაციის შენობა, ხოლო კიევში აქტივისტებმა შეწყვიტეს ხრუშევსკოჰოს ქუჩის დაპირისპირება; კიევის მერია ასევე 16 თებერვალს დაუბრუნდა მთავრობის კონტროლს.<ref name="17214AEMtot" /> საპროტესტო აქციებში მონაწილეობისთვის ყველა დაპატიმრებული ადამიანის გათავისუფლება 17 თებერვლის შემდეგ იყო დაგეგმილი.<ref name="17214AEMtot" /> 14 თებერვალს იანუკოვიჩმა თქვა: „მინდა ვთქვა, რომ მაქეზებენ და მაიძულებენ გამოვიყენო სხვადასხვა მეთოდები და გზები სიტუაციის მოსაგვარებლად, მაგრამ არ მინდა ომი. არ მინდა რაიმე გადაწყვეტილების მიღება ასეთი რადიკალური გზით“.<ref name="YnwIU15214" /> მან ყველა პოლიტიკოსს მოუწოდა, თავი შეიკავონ რადიკალიზმისგან და გაიგონ, რომ „არის ზღვარი, რომელიც არ უნდა გადაიკვეთოს და ეს ზღვარი კანონია“.<ref name="YnwIU15214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |title=Yanukovych: I don't want to be at war, my goal is to restore stable development of country |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=15 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==მიმოხილვა== საპროტესტო აქციები, რომელიც დაიწყო 2013 წლის 21 ნოემბრის ღამეს სახალხო საპროტესტო აქციებით კიევში, [[მაიდან ნეზალეჟნოსტი|მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე]] (დამოუკიდებლობის მოედანი) ჯერ კიდევ გრძელდებოდა 2014 წლის თებერვლის შუა რიცხვებისთვის.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> პროტესტი გამოიწვია უკრაინის მთავრობის გადაწყვეტილებამ შეეჩერებინა ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერა.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> კიევში ანტისამთავრობო დემონსტრაციებში შედარებითი სიმშვიდის პერიოდი მოულოდნელად დასრულდა 2014 წლის 18 თებერვალს, როდესაც აქციის მონაწილეები და პოლიცია ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ. სულ მცირე 82 ადამიანი დაიღუპა მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში, მათ შორის 13 პოლიციელი; დაშავდა 1100-ზე მეტი ადამიანი.<ref>{{cite web |url=https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |title=Ukraine Violence Leaves at Least 25 Dead |first=Kirit |last=Radia |date=18 February 2014 |website=[[ABC News]] |access-date=1 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180715181350/https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |archive-date=15 July 2018 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.thedailybeast.com/articles/2014/03/30/exclusive-photographs-expose-russian-trained-killers-in-kiev.html |title=Exclusive: Photographs Expose Russian-Trained Killers in Kiev |first=Jamie |last=Dettmer |date=30 March 2014 |newspaper=[[The Daily Beast]] |access-date=1 March 2019}}</ref> [[File:Євромайдан 02 лютого 2014 Київ.JPG|thumbnail|Crowds of protesters at a mass rally on Independence Square in Kyiv.]] 18 თებერვალს, ევრომაიდანის დაახლოებით 20,000 მომიტინგე 2000 წლის უკრაინის კონსტიტუციის 2004 წლის ვერსიის აღდგენის მხარდასაჭერად შეიკრიბა, რომელიც უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლომ გააუქმა 2010 წელს, იანუკოვიჩის პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ. პოლიციამ დაბლოკა მათი გზა. დაპირისპირება ძალადობრივი გახდა; BBC-მ კორესპონდენტებზე დაყრდნობით, განაცხადა, რომ თითოეულმა მხარემ მეორე დაადანაშაულა.<ref name="BBCPoliceStormCamp" /> ათასობით დემონსტრანტის მოგერიების მიზნით პოლიციამ ცეცხლი გახსნა რეზინის ტყვიებით და მოგვიანებით, საბრძოლო ტყვიებით (მათ შორის ავტომატური იარაღით და სნაიპერული შაშხანით), ასევე [[ცრემლსადენი გაზი|ცრემლსადენი გაზით]] და მანათობელი ყუმბარებით . მომიტინგეები იბრძოდნენ პრიმიტიული იარაღით (ქვებით და ხელკეტებით), ცეცხლსასროლი იარაღით და იმპროვიზირებული ასაფეთქებელი ნივთიერებებით ([[მოლოტოვის კოქტეილი|მოლოტოვის კოქტეილით]]) და შეიჭრნენ რეგიონების პარტიის შტაბში. პოლიციელები მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე მთავარ საპროტესტო ბანაკში შეიჭრნენ და მოედნის ნაწილები დაიკავეს.<ref name="BBCPoliceStormCamp">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |title=Ukraine police storm main Kiev protest camp |work=BBC News |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> დაიწვა პროფკავშირების შენობა, რომელიც ევრომაიდანის შტაბის ფუნქციას ასრულებდა. პოლიტიკური კომენტატორები ვარაუდობდნენ, რომ უკრაინა სამოქალაქო ომის ზღვარზე იყო.<ref>{{cite news|last=Matthews |first=Owen |title=Ukraine: Heading for Civil War |url=http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |access-date=20 February 2014 |newspaper=[[Newsweek]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220055425/http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ზოგიერთმა ტერიტორიამ, მათ შორის [[ლვივის ოლქი|ლვივის ობლასტმა]], თავი ცენტრალური ხელისუფლებისგან პოლიტიკურად დამოუკიდებელად გამოაცხადა.<ref name="Gianluca Mezzofiore">{{cite web |author=Gianluca Mezzofiore |url=http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |title=Ukraine Facing Civil War: Lviv Declares Independence from Yanukovich Rule |work=International Business Times |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live |date=19 February 2014 }}</ref> 18 თებერვლიდან ევრომაიდანის აქტივისტებმა დაიკავეს რეგიონული სახელმწიფო ადმინისტრაციის (RSA) შენობები რამდენიმე ოლქში.<ref name="BBCoRSA26114">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |title=Ukraine protests 'spread' into Russia-influenced east |archive-url=https://web.archive.org/web/20140127021816/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |archive-date=27 January 2014 |url-status=live |work=BBC News |date=26 January 2014 }}</ref> 19 თებერვალს ხელისუფლებამ დააწესა პოლიციის საგუშაგოები, შეზღუდვები საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე და დახურა სკოლები კიევში, რომელსაც მედია დე ფაქტო საგანგებო მდგომარეობად მოიხსენიებდა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |title=The authorities de facto introduce a state of emergency |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220235927/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |url-status=live }}</ref> 20 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრმა ვიტალი ზახარჩენკომ განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა განკარგულებას, რომელიც დემონსტრანტების წინააღმდეგ საბრძოლო ტყვიების გამოყენების ნებართვას იძლეოდა.<ref name="zaharchenko-oficiyno-dozvoliv">{{in lang|uk}} [https://tsn.ua/video/video-novini/zaharchenko-oficiyno-dozvoliv-silovikam-vognepalnu-zbroyu.html Zakharchenko officially allowed firearms to the security forces], [[Televiziyna Sluzhba Novyn|TSN]](20 February 2014)</ref> ცენტრალურ კიევში მოხდა ყველაზე დიდი ძალადობა და 48 საათის განმავლობაში შეტაკებებში დაღუპულთა რიცხვი სულ მცირე 77-მდე გაიზარდა.<ref name="BBCtimeline">[https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 Ukraine protests timeline], BBC, 23 February 2014</ref> ამის საპასუხოდ, უკრაინის პარლამენტის თავმჯდომარემ, ვოლოდიმირ რიბაკმა მეორე დღეს განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა საპარლამენტო განკარგულებას, რომელიც გმობდა ძალის გამოყენებას და მოუწოდებდა ყველა ინსტიტუტს (შინაგან საქმეთა სამინისტრო, მინისტრთა კაბინეტი და ა.შ.), შეეწყვიტა მომიტინგეების წინააღმდეგ ყველა სამხედრო ქმედება.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/887613-ryibak-zayavil-chto-podpisal-postanovlenie-vr-o-prekraschenii-ognya.html |script-title=ru:Рыбак заявил, что подписал постановление ВР о прекращении огня |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |language=ru |date=21 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პარლამენტმა ზახარჩენკოსაც შეუჩერა უფლებამოსილება. 21 თებერვალს პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა ხელი მოაწერა კომპრომისულ შეთანხმებას ოპოზიციის ლიდერებთან. იგი დაჰპირდა საკონსტიტუციო ცვლილებებს, რომ პარლამენტს აღუდგენდა გარკვეულ უფლებამოსილებებს და დეკემბრისთვის ვადამდელი არჩევნების ჩატარებისკენ მოუწოდებდა. შეთანხმების მიუხედავად, ათასობით ადამიანი აგრძელებდა პროტესტს ცენტრალურ კიევში და დემონსტრანტებმა სრულად აიღეს კონტროლი ქალაქის სამთავრობო რაიონზე: პარლამენტის შენობაზე, პრეზიდენტის ადმინისტრაციის კვარტლებზე, კაბინეტზე და შინაგან საქმეთა სამინისტროზე.<ref>[tyzhden.ua]</ref><ref name="BBCTimeline">{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine protests timeline|work=BBC News|date=23 February 2014}}</ref> 21 თებერვალს პარლამენტში კანონპროექტი შევიდა იანუკოვიჩის გადაყენების შესახებ.<ref>{{cite web|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_1?pf3511=49827|title=Офіційний портал Верховної Ради України |publisher=W1.c1.rada.gov.ua|access-date=12 March 2014}}</ref> იმავე დღეს იანუკოვიჩი [[ხარკივი|ხარკივში]] გაემგზავრა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes">[https://www.nytimes.com/2015/01/04/world/europe/ukraine-leader-was-defeated-even-before-he-was-ousted.html?referrer&_r=3 Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted], ''[[The New York Times]]'' (3 January 2015)</ref> 22 თებერვალს, გავრცელებული ინფორმაციით, მომიტინგეები აკონტროლებდნენ კიევს და ამბობდნენ, რომ იანუკოვიჩი დედაქალაქიდან აღმოსავლეთ უკრაინაში გადაფრინდა.<ref name="Telegraph222">{{cite news|title=Ukraine protests: Vitali Klitschko is seeking immediate resignation of President Yanukocych – watch live|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20140220101557/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|url-status=dead|archive-date=20 February 2014|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=22 February 2014|access-date=22 February 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Ukrainian protesters claim control over capital |url=http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |access-date=22 February 2014 |publisher=Boston |agency=Associated Press |date=22 February 2014 |author=Yuras Karmanau |author2=Angela Charlton |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228013838/http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=dead }}</ref> პარლამენტმა 328 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან მოხსნის სასარგებლოდ და 25 მაისს ახალი საპრეზიდენტო არჩევნები დაგეგმა.<ref name="wsj222">{{cite news|title=Parliament Ousts Ukraine President |url=https://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |access-date=22 February 2014 |newspaper=[[The Wall Street Journal]] |date=22 February 2014 |author=James Marson |author2=Alan Cullison |author3=Alexander Kolyandr |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171204/http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> 23 თებერვალს პარლამენტმა პარლამენტის თავმჯდომარე [[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] დროებით პრეზიდენტად დაასახელა.<ref name="speaker">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref> 24 თებერვალს ახალმა მთავრობამ იანუკოვიჩის დაკავების ორდერი გასცა.<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/ukraine-issues-arrest-warrant-missing-leader-123251908--finance.html|title=Ukraine issues arrest warrant for missing leader|agency=Associated Press|newspaper=Washington Post|date=24 February 2014}}</ref> მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში რუსმა ნაციონალისტმა პოლიტიკოსებმა და აქტივისტებმა მოაწყვეს მიტინგები [[ყირიმი|ყირიმში]] და მოუწოდეს რუსეთს, დაეცვა ისინი უკრაინის დანარჩენ ნაწილში მყოფი „ფაშისტების“ საფრთხისგან.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26321329 Crimea: Next flashpoint in Ukraine's crisis?], [[BBC News]] (24 February 2014)</ref> == დეტალური ქრონოლოგია == === 18 თებერვალი === 18 თებერვლის 16:00 საათზე კიევის მეტრომ ტერორისტული საფრთხის გამო მუშაობა შეწყვიტა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014398/|script-title=uk:Київське метро зупинило рух|trans-title=Kyiv subway stopped functioning|work=Ukrayinska Pravda|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227001737/http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-date=27 February 2014 |title=Макеєнко: Метро не працюватиме, доки у Києві не буде безпечно |work=Zik |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web|url=http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|title=У Києві припинило роботу метро|website=Ua.racurs.ua|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140223093318/http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|archive-date=23 February 2014|url-status=dead}}</ref> ==== საწყისი შეტაკებები (მარიინსკი და ლიპკი) ==== [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-52.jpg|thumb|left|პროტესტანტები აგებენ ბარიკადებს]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-58a.JPG|thumb| 18 თებერვალს კიევის ქალაქის ცენტრში დაწვეს სატვირთო მანქანები, რომლებსაც ჯარები გადაჰყავდათ.]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 15-08.JPG|thumbnail| მომიტინგეები აგურებს და მოლოტოვის კოქტეილებს ესვრიან პოლიციის თანამშრომლებს დამწვარ ბარიკადებს მიღმა]] შეტაკებების წინა ღამეს, მარჯვენა სექტორმა მოუწოდა თავის ყველა წევრს, მომზადებულიყვნენ 18 თებერვლის „სამშვიდობო შეტევისთვის“. მაიდანის სახალხო კავშირმა ასევე მოუწოდა ყველა დაინტერესებულ მოქალაქეს, მონაწილეობა მიეღოთ „სამშვიდობო შეტევაში“, რომელშიც სტუდენტური გაერთიანებები გაწევრიანდნენ. მაიდანის კავშირი 18 თებერვალს, დილით იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეთა კოლონები პარლამენტისკენ მსვლელობას 08:30 საათზე დაიწყებდნენ. <ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |title=Правый сектор объявил мобилизацию для мирного наступления' |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171526/http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმ დილით, დაახლოებით 20 000 დემონსტრანტი გაემართა პარლამენტის შენობისკენ,<ref name="wp1" /> რადგან ეს ორგანო განიხილავდა ოპოზიციის მოთხოვნებს ახალი კონსტიტუციისა და მთავრობის შესახებ. დაახლოებით 09:45 საათზე, აქციის მონაწილეებმა უკრაინის ცენტრალური ოფიცერთა კლუბის შენობასთან <ref name="war_kyiv">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |title=Війна на вулицях Києва. ОНЛАЙН |trans-title=War on the streets of Kyiv. Online |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000846/http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რამდენიმე პერსონალის–სატრანსპორტო სატვირთო მანქანით გაკეთებული პოლიციის ბარიკადი გაარღვიეს.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |title=Мітингувальники прорвали оточення ВВ і намагаються розблокувати Грушевського |trans-title=Protesters broke through the cordon of Internal Troops and attempted to unblock Hrushevskoho |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221001144/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეტაკებები მას შემდეგ დაიწყო, რაც ორმა ათეულმა დემონსტრანტმა გზიდან გადააყენა პოლიციის მანქანა, რომელიც პროტესტანტებს გზას უხერგავდა. 10:00 საათზე, პარლამენტის წევრმა, ბატკივშჩინას წარმომადგენელმა ლესია ორობეცმა განაცხადა, რომ Fort-500T თოფებით შეიარაღებულმა პოლიციამ შოვკოვიჩნას ქუჩიდან და ლიპსკას ქუჩიდან დაიწყო მანათობელი ყუმბარებით შეტევა. <ref name="war_kyiv" /> 10:08 საათზე, როდესაც ხალხი პარლამენტის შენობას მიუახლოვდა, მათ წინააღმდეგობა შეხვდათ პოლიციის თანამშრომლების სხვა კორდონებისგან. <ref name="war_kyiv" /> გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მომიტინგეთა რიცხვი 50000-მდე გაიზარდა. <ref name="war_kyiv" /> 10:18 საათზე, სხვა ინფორმაციით, აფეთქებები და კვამლი დაფიქსირდა ინსტიტუცკას ქუჩაზე, როდესაც ხალხმა დაიწყო გზის საფარის განადგურება.<ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა პოლიციელებისკენ დაიწყეს ტროტუარის ფილაქნის ნატეხების სროლა, ხოლო ფარებით აღჭურვილი ოფიცრები ხალხის დამორჩილებას ყუმბარებით ცდილობდნენ. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა, რომლებმაც ადგილი დაიკავეს დინამოს სტადიონის კოლონადასთან, დაიწყეს საბურავებზე ცეცხლის წაკიდება.<ref name="war_kyiv" /> დაახლოებით 10:30 სთ-ზე პარლამენტში კენჭისყრა იყო დაგეგმილი 2004 წლის კონსტიტუციის აღდგენაზე, <ref name="war_kyiv" /> თუმცა, ეს არ მოხდა, რადგან თავმჯდომარე რიბაკმა არ დაარეგისტრირა კანონპროექტი.<ref name="kplive">{{cite news|title=Four reported dead, more than 100 injured as violent clashes break out near Ukraine's parliament (live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |newspaper=[[Kyiv Post]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140218165210/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |archive-date=18 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Berkut attacks Maidan. War in Kiev.ogv|thumb| კონფლიქტი დამოუკიდებლობის მოედანზე ღამით.]] 10:33 საათზე მომიტინგეებსა და პოლიციას შორის ქუჩის კონფლიქტი შოვკოვიჩნას ქუჩაზე გადავიდა. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა დაიწყეს 200-გრივნიანი ბანკნოტების ფრიალი იანუკოვიჩის პოლიციის ზოგიერთი ძალების წინაშე – ამბობდნენ რა, რომ ისინი დაქირავებული მეომრები იყვნენ – მარიინსკის პარკში. <ref name="war_kyiv" /> აქტივისტი, ოლექსანდრ არონეცი, იტყობინებოდა, რომ სნაიპერებს მიზანში ჰყავდათ ამოღებული მშვიდობიანი მოსახლეობა.<ref name="war_kyiv" /> 11:00 საათისთვის მომიტინგეებს სერიოზული ჭრილობები ჰქონდათ მიყენებული.<ref name="war_kyiv" /> აქციის მონაწილეებმა მოლოტოვის კოქტეილები<ref name="war_kyiv" /> ისროლეს, შოვკოვნიჩას ქუჩაზე კი ნაგავსაყრელი მანქანების ბარიკადი გადაწვეს.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Горить КПП військової частини на вул. Стрийській у Львові (01).JPG|thumbnail| ბარიკადი იწვის ლვოვში შინაგანი ძალების შტაბ-ბინის წინ, რაც გამოწვეულია მასობრივი საპროტესტო აქციებით.]] ==== რეიდი რეგიონების პარტიის ოფისზე და პოლიციის პასუხი ==== 11:23 საათზე ბერკუტის პოლიციის სპეცრაზმმა სცადა თავდასხმა ხალხის მასაზე, მაგრამ აქციის მონაწილეებმა კონტრშეტევა განახორციელეს.<ref name="war_kyiv" /> ორი წუთის შემდეგ, ცნობა მოვიდა, რომ მომიტინგეები ლიპსკას ქუჩაზე რეგიონების პარტიის შტაბ-ბინის კარებს ამტვრევდნენ.<ref name="war_kyiv" /> 11:30 საათზე მომიტინგეებმა, მათ შორის ჟურნალისტმა ტეტიანა ჩორნოვოლმა,<ref name="kplive" /> დაიკავეს და ცეცხლი წაუკიდეს შენობას.<ref name="tsn">{{cite web|url=http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |title=При захвате офиса Партии регионов убили двух сотрудников – Царев – Политика |date=18 February 2014 |publisher=[[1+1 (channel)|The Sports Network]] |access-date=18 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022259/http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |archive-date=21 February 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |title=Ukraine: protests at President Viktor Yanukovich's party HQ – video |work=The Guardian |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222172013/http://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> შედეგად დაიღუპა ორი ადამიანი, მათ შორის პროგრამისტი, რომელიც შტაბში მუშაობდა. 12:12 საათზე ჯანდაცვის მინისტრს რაისა ბოჰატირიოვას მარიინსკის პარკიდან გასვლისას მომიტინგეები თავს დაესხნენ, მაგრამ ის უვნებელი გადარჩა.<ref name="war_kyiv" /> 12:30 საათისთვის პოლიციამ კონტროლი აღადგინა რეგიონების პარტიის ოფისზე.<ref name="kplive" /> 13:00 საათისთვის ათასობით პოლიციელმა ალყა შემოარტყა სამთავრობო ოლქს და დაიწყო დემონსტრანტების დევნა.<ref name="kplive" /> ერთმა მომიტინგემ, რომელსაც თავში ჭრილობა ჰქონდა, განუცხადა Kyiv Post-ს, რომ პოლიციის თანამშრომლებმა „დალეწეს ყველა“ მათ გზაზე. [[File:Barricade line separating interior troops and protesters. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014-2.jpg|thumb|ბარიკადის ხაზი შინაგან ჯარებსა და მომიტიგეებს შორის.]] დაახლოებით 13:30 საათზე, ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობის თავზე ოთხი ოფიცერი განლაგდა. ისინი მანათობელი ყუმბარებით არბევდნენ ხალხს და ისროდნენ, როდესაც მომიტინგეები შენობაში შეიჭრნენ და მის ნაწილს ცეცხლი წაუკიდეს. აქციის მონაწილეები საზურავისკენ გაემართნენ, რამაც ოფიცრები აიძულა, უკან დაეხიათ.<ref name="kplive" /> ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობა დღის ყველაზე ძალადობრივი შეტაკებების სცენად იყო აღწერილი. ბერკუტისა და შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეებმა სრულმასშტაბიანი თავდასხმა განახორციელეს და იარაღს პირდაპირ ხალხს ესროდნენ.<ref name="war_kyiv" /> იყო ცნობები, რომ პოლიცია წყლის ჭავლს იყენებდა ხალხის მასების გასარღვევად.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Maked protester seen during clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|ნიღბიანი მომიტინგე შეტაკებების დროს კიევში.]] შუადღისთვის პოლიციის თანამშრომლებმა ცრემლსადენი გაზი გამოიყენეს, რამაც 10000-მდე მომიტინგე მარიინსკის პარკიდან გააქცია, სადაც დღის პირველ ნახევარში ბარიკადები აღმართეს. აქციის მონაწილეებმა მანათობელი ყუმბარები ისროლეს და პარკი კვამლით დაფარეს. სხვა ანტისამთავრობო აქტივისტები ცდილობდნენ ერთმანეთისგან დაეშორებინათ პროსამთავრობო და ანტისამთავრობო ძალები.<ref name="kplive" /> ბევრმა საინფორმაციო გამოშვებამ გამოაქვეყნა ფოტოები, სადაც ნაჩვენებია AK-74 ავტომატებით შეიარაღებული პოლიცია.<ref>{{cite web|url= https://twitter.com/SpilnoTVEnglish/status/435796770011246592|title=Twitter / SpilnoTVEnglish: #Ukraine-#Berkut troops attack|publisher=Twitter|access-date=18 February 2014}}</ref><ref>{{cite web|author=Max Seddon |url=https://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent |title=At Least 13 Dead, Dozens Injured As Ukraine Protests Turn Violent Again |publisher=Buzz Feed |access-date=20 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220001301/http://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის ყოფილმა მოადგილემ ჰენადი მოსკალმა ივარაუდა, რომ ისინი იყვნენ ალფა ჯგუფის დანაყოფები.<ref>{{cite news |script-title=uk:Москаль: Росіяни кажуть Януковичу, що його керівники СБУ та МВС профнепридатні |url=http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-url=https://archive.today/20140221162335/http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead |publisher=Espreso TV |language=uk |date=19 February 2014 }}</ref> ბერკუტის ლიდერმა ვლადიმერ კრაშევსკიმ თქვა, რომ შეიარაღებული პოლიციელები შავებში, ყვითელი სამკლაურით იყვნენ ბერკუტის ქვედანაყოფის ნაწილი, რომელებიც ეხმარებოდნენ შინაგან ჯარებს ევაკუაციაში.<ref>{{Cite web |date=2014-03-15 |title=Ветеран "Беркута": мы не стреляли по людям в Киеве |url=https://www.bbc.com/russian/international/2014/03/140315_crimea_berkut_interview |access-date=2022-05-05 |website=BBC News Русская служба |language=ru}}</ref> აქციის მონაწილეებმა მერია ხელახლა დაიკავეს.<ref>{{cite news |url=http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |title=Protesters re-occupy Kiev city hall |agency=[[Agence France-Presse]] |work=[[New Straits Times]] |date=31 January 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022938/http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> რუსული სახელმწიფო გაზეთის „იზვესტიას“ ცნობით, რეგიონების პარტიის ოფისში დარბევისას ოპოზიციის აქტივისტებმა, ხელკეტებით და რკინის ჯოხებით შეიარაღებულებმა, სიკვდილამდე სცემეს კომპიუტერული ინჟინერი, ვალერი კონსტანტინოვიჩ ზახაროვი.<ref>{{cite web|url=http://izvestia.ru/news/566112 |title=Толпа в Киеве забила насмерть компьютерщика из Партии регионов |trans-title=The crowd in Kiev beat up the Party of Regions programmer to death |newspaper=[[Izvestia]] |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221080507/http://izvestia.ru/news/566112 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |date=18 February 2014 }}</ref> ====წინსვლა მაიდანისკენ==== [[File:Clashes between radically oriented protesters and internal troops. Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|შეტაკებები მომიტინგეებსა და შინაგან ჯარებს შორის.]] 15:45 საათზე ასობით სპეცრაზმელი დაიძრა პარლამენტისკენ და თავს დაესხა აქციის მონაწილეებს.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |script-title=uk:Тітушки знущаються на Антимайдані над полоненими активістами |publisher=Espreso TV |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221162447/http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> ოფიცერმა ინსტიტუცკის ქუჩაზე „კიევ პოსტის“ ჟურნალისტის გაზის ნიღაბი აიღო და პოლიციის მსვლელობაზე თქვა: „მე ეს მიყვარს! ჩვენ ეს გვიყვარს!“<ref name="kplive" />[[File:A police officer attacked by protesters during clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014-1.jpg|thumbnail|კიევში შეტაკების დროს სპეცრაზმის თანამშრომელს მიწაზე აგდებენ.]] 16:00 საათზე უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსის მოვალეობის შემსრულებელმა ალექსანდრე იაკიმენკომ და შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოსცეს საჯარო გაფრთხილება მომიტინგეების მიმართ, გაეთავისუფლებინათ ქუჩები ორ საათში და განაცხადეს: „თუ 18:00 საათამდე უკანონობა არ შეწყდება, ჩვენ იძულებული ვიქნებით გამოვიყენოთ ყველა კანონიერი საშუალება წესრიგის დასამყარებლად“.<ref name="kplive" /> ოქტომბრის სასახლეში, რომელიც დამოუკიდებლობის მოედნიდან ჩანს, სპეცრაზმმა მომიტინგეებს გორაკიდან, ინსტიტუცკას ქუჩის გასწვრივ მდებარე ხიდიდან აგურები ესროლა.<ref name="kplive" /> ==== ჰრუშევსკოჰოს ქუჩის ბარიკადის გარღვევა ==== 2014 წლის 18 თებერვლის მთელი დღის განმავლობაში, მომიტინგეები წვავდნენ საბურავებს, ისროდნენ მოლოტოვის კოქტეილებს, ფოლადის ნაჭრებს და ა.შ. ბერკუტის პოლიციის ხაზების მიმართულებით. 17:04 საათზე შეიარაღებულმა ბერკუტმა მიხაილა ჰრუშევსკოგოს ქუჩის ბარიკადის ჭიშკართან, დინამოს სტადიონთან ახლოს მავთული გახსნა და მოულოდნელად შეაღწია. ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ზურგშექცევით უყურებდნენ დრონს, რომელიც დაფრინავდა საპირისპირო მხარეს. ასობით ბერკუტელმა დაიწყო ყუმბარების სროლა, რომელთაგან ორმა დაჭრა ამერიკელი ფოტოგრაფი მარკ ესტაბრუკი, უამრავი სხვა პისტოლეტისა და თოფის სროლისას დაიჭრა. ევრომაიდანის მომიტინგეებმა და სამოქალაქო პირებმა დაიწყეს მასობრივი უკანდახევა [[ხრეშჩატიკი|ხრეშჩატიკის ქუჩაზე]] მდებარე ბარიკადის შემდეგი კარიბჭისკენ. ბევრი დაშავდა და რამდენიმე დაიღუპა.<ref>{{Cite web | url=http://EuromaidanRevolution.com |title = Hot soup 7-136|date = 7 February 2014}}</ref> 20:00 საათზე პრორუსულმა წყაროებმა განაცხადეს, რომ 50 უცნობი ან სავარაუდოდ პრორუსი თავდამსხმელი კანადის საელჩოში შეჭრას ცდილობდა.<ref>{{cite news|author=T20:28+02:00 20:28 18 February 2014 |url=http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |title=Неизвестные пытаются прорваться в консульство Канады в Киеве – милиция |agency=Interfax-Ukraine |date=20 October 2012 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221024155/http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმავე დღეს, Global Affairs Canada-ს სპიკერმა დაადასტურა, რომ მომიტინგეებმა „თავშესაფარი“ მიიღეს, ისინი „მშვიდობიანები იყვნენ და არ მიუყენებიათ ზიანი პერსონალისთვის“. 2015 წელს გაირკვა, რომ საელჩომ შეგნებულად გააღო კარი მას შემდეგ, რაც დაინახა კანადის პასპორტის მქონე ევრომაიდანის მომიტინგე, რომელსაც ბერკუტი მისდევდა. პასპორტის მქონე უცნობი მომიტინგის შესვლისას, ევრომაიდანის მომიტინგეების ტალღა შეიჭრა საელჩოში და დაიკავა მთავარი დერეფანი, მათ გამოიყენეს საელჩო, როგორც უსაფრთხო თავშესაფარი ბერკუტისგან. საელჩო 18 თებერვლის საღამოს დაჭრილების სამკურნალოდ გამოიყენეს. მოგვიანებით ევრომაიდანის მომიტინგეებმა საელჩო ნებაყოფლობით დატოვეს და მათ ყვავილები დაუტოვეს. მოგვიანებით, უცნობმა ევროპელმა მოკავშირეებმა განაცხადეს, რომ გახანგრძლივებული ოკუპაციისა და კანადის საგარეო სამსახურის ოფიცრების ნაკლები წინააღმდეგობის გათვალისწინებით, კანადამ შეასრულა მიზანმიმართული როლი ევრომაიდანის მომიტინგეების მხარდაჭერაში. თანამედროვე მედია წყაროები ამტკიცებენ, რომ პრემიერ მინისტრმა, სტივენ ჰარპერმა არასოდეს აღიარა უსაფრთხოების დარღვევის ჭეშმარიტი მასშტაბი.<ref>{{cite news |last1=Brewster |first1=Murray |title=Canadian embassy played role as safe haven in Ukraine uprising, investigation finds {{!}} CBC News |url=https://www.cbc.ca/news/politics/canadian-embassy-used-as-safe-haven-during-ukraine-uprising-investigation-finds-1.3148719 |access-date=13 April 2021 |work=CBC |agency=The Canadian Press |date=July 12, 2015}}</ref> ==== მაიდანზე თავდასხმა ==== გაფრთხილების შემდეგ, პოლიციამ იარაღით, წყლის ჭავლით და ჯავშანტრანსპორტიორით მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე (დამოუკიდებლობის მოედანი) ათასობით დემონსტრანტს შეუტია. მთავარ მოედანზე აქციის მონაწილეების კარვები იწვოდა.<ref name="kplive" /> პოლიციამ თავისი ქმედებები გაამართლა, როგორც ანტიტერორისტული კამპანიის ნაწილი „პიროვნებების წინააღმდეგ, რომლებიც აშკარად შეიარაღებულნი იყვნენ“.<ref name="PsEN19214">[http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ Ukraine: ‘Protesters to be punished’ as police come under attack] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140219160634/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ |date=19 February 2014 }}, [[Euronews]] (19 February 2014)</ref> ოპოზიციის ლიდერმა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკმა]] პოლიციას 200 მეტრით, ინსტიტუტსკას ქუჩაზე უკან დახევისკენ და ორივე მხარეს დილამდე ზავის დადებისკენ მოუწოდა.<ref name="kplivenight">{{cite news|title=Police advance on EuroMaidan at night after government ultimatum |url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |newspaper=Kyiv Post |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219054438/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოედანზე მომიტინგეებმა საბურავები და სხვა ცეცხლმოკიდებული ნამსხვრევები დაალაგეს, რათა ცეცხლის კედელი შეექმნათ მათსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის.<ref name="kplivenight" /> ტელევიზიის მე-5 არხის მაუწყებლობა დაიხურა ქვეყნის მასშტაბით,<ref name="kplivenight" /><ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ |script-title=uk:5 канал відключили по всій Україні |trans-title=5 Kanal is disconnected throughout Ukraine |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031434/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ }}</ref> მაგრამ ხელმისაწვდომი დარჩა სატელიტის საშუალებით (მოკლე შეფერხებით) და YouTube-ის პირდაპირ ეთერში.<ref name="kplivenight" /> რამდენიმე საათის შემდეგ მან მუშაობა განაახლა. დაახლოებით 22:00 საათზე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ პოლიციამ მოედნის აღმოსავლეთ მხარეს აქციის მონაწილეთა ბარიკადები გაარღვია.<ref>{{cite news|url=http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |script-title=ru:На Майдане горит Дом профсоюзов |trans-title=On Maidan Trade Unions building is burning |website=Vestiua.com |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031541/http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შემდეგ ოფიცრებმა სცადეს, მაგრამ ვერ მოახერხეს ოკუპირებული პროფკავშირების შენობის დაბრუნება.<ref name="kplivenight" /> პრეზიდენტის მრჩეველმა ჰანა ჰერმანმა თქვა, რომ მთავრობასა და ოპოზიციას შორის მოლაპარაკებები მხოლოდ მშვიდობის აღდგენისა და ბრბოების უკან დახევის შემდეგ მოხდებოდა და რომ „შეიარაღებული კონფლიქტის გაგრძელების მოწოდება არის დიდი დანაშაული უკრაინელი ხალხისა და უკრაინის სახელმწიფოს წინააღმდეგ“.<ref name="kplivenight" /> უკრაინის გენერალურმა პროკურორმა ვიქტორ პშონკამ განაცხადა: „მასობრივი საპროტესტო აქციების ორგანიზატორები პასუხს აგებენ. ჩვენ მოვითხოვთ უმძიმესი სასჯელის დაწესებას როგორც მათთვის, ვინც აღძრა ხალხი დღევანდელ აქციაში მონაწილეობის მისაღებად, ასევე მათთვისაც, ვინც მათ ორგანიზებას უწევდა და აკონტროლებდა“.<ref name="PsEN19214" /> გამთენიისას, 01:35 საათზე მოედნის ირგვლივ ქუჩების განათება გამოირთო. აქტივისტები თვლიდნენ, რომ ეს იყო გადამწყვეტი თავდასხმის დასაწყისი.<ref name="lenta1">{{cite news|access-date=19 February 2014 |url=http://lenta.ru/chronicles/battle/ |script-title=ru:"Беркут" против Майдана |trans-title="Berkut" against Maidans |website=[[Lenta.ru]] |date=18 February 2014 |language=ru |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219124547/http://lenta.ru/chronicles/battle/ }}</ref> ==== ოპოზიციის ლიდერების პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრა ==== პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრიდან გამოსულმა ოპოზიციის ლიდერმა [[ვიტალი კლიჩკო|ვიტალი კლიჩკომ]] განუცხადა Hromadske TV-ს, რომ მოლაპარაკებები წარმატებული არ ყოფილა. კლიჩკომ თქვა, რომ ოპოზიციის ლიდერები ერთ საათზე მეტი ხნის განმავლობაში უსმენდნენ იანუკოვიჩის განცხადებებს, რომ ისინი იყვნენ დამნაშავეები 18 თებერვალს 20 ადამიანის გარდაცვალების გამო. პრეზიდენტმა, ასევე, მოითხოვა, რომ ოპოზიციას ძალა დაეტანათ აქციის მონაწილეებისთის, რომ მათ დაეტოვებინათ მაიდან ნეზალეჟნოსტი.<ref name="kplivenight" /> გავრცელებული ინფორმაციით, ის ოპოზიციის ლიდერებს სისხლისსამართლებრივი დევნით დაემუქრა.<ref>{{cite web|author=Допис by Svyatoslav Tsegolko. |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |script-title=uk:Янукович погрожує справами проти керівників опозиції – Яценюк |publisher=Ukreayinska Pravda |language=uk |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221051003/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინული ტელევიზიით გადმოცემულ შეტყობინებაში იანუკოვიჩმა ოპოზიციის ლიდერებს უთხრა: „განშორდით რადიკალურ ელემენტებს, რომლებიც სისხლისღვრას და კონფლიქტს ესწრაფვიან სამართალდამცავ ორგანოებთან“ და თქვა, რომ თუ ისინი ამას არ გააკეთებდნენ, ის მათთან „სხვაგვარად ისაუბრებდა“.<ref name="ENYUtv19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |title=Ukraine protesters resist police charge on Independence Square as death toll rises |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219175641/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |url-status=live }}</ref> მან დასძინა: „ოპოზიციის ლიდერებმა იგნორირება გაუკეთეს დემოკრატიის ძირითად საფუძველს. ზღვარი გადალახეს, როცა ხალხს შეიარაღებისკენ მოუწოდეს“.<ref name="ENYUtv19214" /> 20 თებერვალს, სამმა ოპოზიციურმა პარტიამ („ბატკივშჩინა“, UDAR და „სვობოდა“) განაცხადა: „ჩვენ არასოდეს მოვუწოდებთ ხალხს შეიარაღებისკენ. ეს არის ჩვენი პრინციპული პოზიცია.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |title=Batkivschyna, UDAR, Svoboda never have and never will call people to armed protest |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221061853/http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> თითოეული ადამიანის სიკვდილი არის ტრაგედია თითოეულისთვის.“ იმავე დღეს, მოგვიანებით, მხარეებმა განაცხადეს: „მოლაპარაკებების გამართვა რეჟიმთან, რომლის პოლიტიკამ მრავალი ადამიანის სიკვდილი გამოიწვია, უკიდურესად უსიამოვნო რამ არის, მაგრამ ჩვენ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ და შეუძლებელიც კი, რომ თავიდან ავიცილოთ შემდგომი სისხლისღვრა“.<ref name="3opIU19214" /> მათ განაცხადეს, რომ საპროტესტო აქციების დაშლა იქნებოდა „კონტრპროდუქტიული და არარეალური“ და განაცხადეს: „ჩვენ არ შევკრიბეთ მაიდანი და ჩვენ ვერ დავშლით მას! ხალხი თავად გადაწყვეტს რა გააკეთოს იმის მიხედვით, თუ როდის და როგორ დამკაყოფილდება მათი მოთხოვნები.“<ref name="3opIU19214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |title=Three Ukrainian opposition forces calling to do everything possible to prevent further bloodshed |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221062107/http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> ===19 თებერვალი=== [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-20.jpg|thumb|left|შინაგანი ჯარები ქმნიან ფალანგას მომიტინგეების წინააღმდეგ. უკან ბერკუტის პოლიციელები დგანან.]] [[კიევის მეტროპოლიტენი|კიევის მეტრო]] დაიკეტა და მთავარი გზები პოლიციამ დაბლოკა.<ref name="ENCK19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |title=Kyiv on shutdown as Ukraine protesters fear new police crackdown |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200229/http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> ხრეშჩატიკზე უფრო დიდი მაღაზიები და სავაჭრო ცენტრებიც დაიხურა, მაგრამ Euronews-ის კორესპონდენტის ცნობით, „ცხოვრება ბარიკადებისგან მოშორებით ჩვეულებრივად გრძელდება“.<ref name="KbanEN19214">{{cite news|url= http://www.euronews.com/2014/02/19/ukrainian-capital-mostly-normal-beyond-immediate-protest-zone/|title=Ukrainian capital mostly normal beyond immediate protest zone|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> გამთენიისას, „ტიტუშკებმა“ პროტესტის ორი მონაწილე დაჭრეს, აქედან ერთი გარდაიცვალა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |script-title=uk:Тітушки Розстріляли Двох Протестувальників – Очевидці |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221063742/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამ დროისთვის დაღუპულთა რიცხვი ორივე მხრიდან 26-მდე გაიზარდა, მათ შორის 10 პოლიციელი იყო.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |title=Ukraine crisis: Renewed Kiev assault on protesters |work=BBC News |date=19 February 2014 |access-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219063442/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |archive-date=19 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა (СБУ) დაიწყო „ანტიტერორისტული“ ოპერაცია, ხოლო სადაზვერვო სამსახურებმა დაიწყეს გამოძიება უცნობი პოლიტიკოსების მიმართ ხელისუფლების ხელში ჩაგდების უკანონო მცდელობის გამო.<ref name="ENCK19214" /> СБУ-ს ვებსაიტზე გამოქვეყნებული განცხადების თანახმად ანტიტერორისტული ოპერაციის დაწყების გადაწყვეტილებაში მონაწილეობდნენ СБУ, შინაგან საქმეთა სამინისტრო, თავდაცვის სამინისტრო, უკრაინის სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სამსახური და ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლება.<ref name="kp19live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine (Feb. 19 live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html |newspaper=Kyiv Post |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219090703/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html }}</ref> პოლიტიკური ანალიტიკოსის ტარას ბერეზოვეცის აზრით, განკარგულება გულისხმობდა, რომ СБУ-ს შეეძლო მომიტინგეების ჩხრეკა, მათი ქონების ჩამორთმევა და მათი სურვილისამებრ დაკავება, „სასამართლო ბრძანების ან სხვა სამართლებრივი გარანტიების გარეშე“.<ref name="kp19live" /> [[File:Euromaidan 19 February 9.jpg|thumb|ევრომაიდანი 19 თებერვალს.]] გამთენიისას ოლენა ლუკაშმა განაცხადა, რომ ოპოზიციამ უარი თქვა რადიკალურ ზომების საწინააღმდეგო დეკლარაციის ხელმოწერაზე. პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა მოითხოვა, რომ ოპოზიციას შეეწყვიტა შენობების ოკუპაცია და იარაღის წართმევა; თუმცა ოპოზიცია არ აპირებდა დათმობას.<ref>{{cite news|url=http://novosti.ua/politics/95250 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064350/http://novosti.ua/politics/95250 |script-title=ru:Оппозиция отказалась подписывать заявление об осуждении радикальных действий, – Лукаш |publisher=Novosti.ua |language=ru |access-date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა პავლო ლებედევმა თქვა, რომ მან გაგზავნა საჰაერო-სადესანტო ჯარები [[დნიპრო|დნეპროპეტროვსკიდან]] [[კიევი|კიევში]].<ref name="lebedyev_army">[http://tyzhden.ua/News/102370 Lebedev confirmed sending airborne troops from Dnepropetrovsk to Kyiv]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> აღმოაჩინეს დაშიფრული დეპეშები, რომლებშიც იური ილინი, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ახლად დანიშნული უფროსი, პირდაპირ ბრძანებას იძლეოდა სამხედრო ნაწილების გამოყენებაზე.<ref>[http://tyzhden.ua/News/103066 Last Chief of Staff of Yanukovych ordered separate army units to suppress Maidan]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> ასევე 19 თებერვალს, სამხედრო An-26-მა ფარული ფრენა განახორციელა კიევიდან რუსეთში, რათა აეღო აჯანყების საწინააღმდეგო იარაღისა და საბრძოლო მასალის დიდი პარტია; ეს მხოლოდ 2015 წელს გახდა ცნობილი.<ref>{{Cite web|url = http://www.gazeta.ru/social/2015/07/06/6867873.shtml|title = Украина задолжала за "секретный" полет|date = 6 July 2015|access-date = 8 July 2015}}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეები „უკრაინის ყველა კუთხიდან“ ჩამოდიოდნენ.<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|title=Euronews Kyiv correspondent: 'They say they are not going to provoke the police... but they know how to protect themselves'|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014|access-date=19 February 2014|archive-date=19 February 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140219215154/http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|url-status=dead}}</ref> 14:50 საათისთვის მოედანზე დაახლოებით 5000 ადამიანი დარჩა.<ref name="kp19live" /> „მარჯვენა სექტორმა“ დაიკავა კიევის ცენტრალური საფოსტო განყოფილება და ტელევიზიისა და რადიოს სახელმწიფო კომიტეტი, სადაც ფოსტა ახალი შტაბ-ბინის ფუნქციას ასრულებდა.<ref name="kp19live" /><ref>{{cite news|publisher=Nikvesti |access-date=20 February 2014 |url=http://nikvesti.com/news/politics/49921 |script-title=ru:Майдан нашел себе новый штаб – активисты заняли Главпочтамт |trans-title=Maidan found new headquarters - activists occupied Post Office |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064830/http://nikvesti.com/news/politics/49921 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-06.jpg|thumb|left|პროფკავშირების შენობაში ევრომაიდანის შტაბის დაწვა.]] [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-39.jpg|thumb|მომიტინგეები წვავენ საბურავებს კიევის კონსერვატორიასთან სნაიპერების ხილვადობის დასაფარად.]] პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსი, ვოლოდიმირ ზამანა და მის ნაცვლად დანიშნა ილინი, რომელიც მანამდე უკრაინის საზღვაო ძალების მეთაური იყო.<ref name="BBC19214VZYA">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |title=Ukraine President Yanukovych sacks army chief amid crisis |work=BBC News |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200534/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ გადაანაწილებდა დანაყოფებს ქვეყნის მასშტაბით სამხედრო ობიექტების დასაცავად.<ref name="BBC19214VZYA" /> СБУ-ს დირექტორმა, ალექსანდრე იაკიმენკომ განაცხადა, რომ სამხედრო ბაზებსა და შეიარაღების საცავებზე თავდასხმა განხორციელდა რამდენიმე რეგიონში.<ref name="EN19214YA">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-launches-anti-terrorist-operation-after-government-buildings-attacked/|title=Yanukovych accuses Ukraine opposition leaders of trying to seize power by force|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> ევროპის საინვესტიციო ბანკმა გააჩერა საქმიანობა უკრაინაში<ref>{{cite news|url=http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ |script-title=uk:Європейський інвестиційний банк заморожує діяльність в Україні - ЗМІ |trans-title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine - Media |website=Epravda.com.ua |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065516/http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ }}</ref> და განაცხადა: „ამჟამად, სიტუაცია იმდენად სასტიკია, რომ ეს იქნება პოლიტიკურად არასწორი ნაბიჯი, მაგრამ ასევე უპასუხისმგებლო იქნება იმ ადამიანების მიმართ, რომლებსაც ვთხოვდით სამუშაოს შესრულებას და ბიზნესში აქტიურობას უკრაინაში“.<ref name="eib">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 |title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine over violence |work=Reuters |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065627/http://uk.reuters.com/article/2014/02/19/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 }}</ref> მთავრობისა და ოპოზიციის ლიდერებს შორის გვიან ღამით შეხვედრის შემდეგ ორივე მხარემ ზავი გამოაცხადა და მოლაპარაკებების დაწყებაზე შეთანხმდნენ.<ref name="kp19live" /><ref name="ENtK19214" /> პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა განაცხადა, რომ ის დათანხმდა „მოლაპარაკებების დაწყებას სისხლისღვრის შეწყვეტისა და სახელმწიფოში სიტუაციის სტაბილიზაციის მიზნით, სოციალური მშვიდობის ინტერესებიდან გამომდინარე“.<ref name="ENtK19214" /> ოპოზიციონერი პოლიტიკოსის იაცენიუკის თქმით, ზავი მოიცავდა იანუკოვიჩის დაპირებას, რომ არ წამოიწყებდა პოლიციის თავდასხმა იმ ღამით.<ref name="ENtK19214">{{cite news|date=19 February 2014 |work=Daily Me |url=http://dailyme.com/story/2014021900003797 |title=Ukraine president Viktor Yanukovych says truce reached with opposition figures |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070059/http://dailyme.com/story/2014021900003797 |url-status=dead }}</ref> „მარჯვენა სექტორი“ არ ეთანხმებოდა ზავს.<ref>{{cite news|work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |url=http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |script-title=uk:"Правий сектор" не погоджується на перемир'я |trans-title="Right Sector" does not agree to a truce |language=uk |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070249/http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეების რიცხვი გაიზარდა და თქვა: „როგორც ხალხი ამბობს, რაც უფრო ხშირად ესხმიან თავს და რაც უფრო უარესად სცემენ, მით უფრო მტკიცედ დგანან ისინი.“<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/fires-burn-bright-in-kiev-as-spirits-undaunted-by-terror-maria-korenyuk-reports/|title=Protesters' defiance in Maidan: our correspondent's view|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> === 20 თებერვალი === [[File:Snipers seen on the roof. Clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|left|პოლიციის სნაიპერები.]] 00:35 საათზე ინტერფაქსმა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ იანუკოვიჩმა 20 თებერვალი შეტაკების დროს დაღუპულთა გამო გლოვის დღედ გამოაცხადა.<ref>{{cite news |script-title = ru:На Украине – день траура |trans-title = In Ukraine - Day of Mourning |url = http://www.interfax.ru/world/news/359685 |agency = [[Interfax]] |access-date = 20 February 2014 |archive-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20140220060103/http://www.interfax.ru/world/news/359685 }}</ref> დაახლოებით 03:50 საათზე, აქტივისტებმა განაცხადეს, რომ შეტაკების დროს რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროს (MVD) ჯარისკაცის ფორმას სამხრე მოგლიჯეს, რასაც რუსეთის ჩარევის სავარაუდო მტკიცებულებად აცხადებდნენ. მიუხედავად ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებისა დამოუკიდებლობის მოედანზე მომიტინგეებს კვლავ ესმოდათ სროლის ხმა.<ref>{{cite news|url=http://tyzhden.ua/News/102493 |title=На Майдані з офіцера під час штурму зірвали шеврон із двоголовим орлом – Новини – Український тиждень |publisher=Tyzhden |access-date=20 February 2014 |archive-date=26 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140226180336/http://tyzhden.ua/News/102493 }}</ref> <ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |title=На Майдані знову стріляють |publisher=Espreso TV |date=20 November 2013 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221184616/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> დაახლოებით 04:20 საათზე ჩამოვიდა ხუთი ავტობუსი, რომლშიც იმყოფებოდნენ მომიტინგეები [[ივანო-ფრანკივსკი|ივანო-ფრანკივსკიდან]].<ref>{{cite web |url = http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |script-title = uk:На Майдан приїхали активісти із Івано-Франківська |trans-title = Activists came from Ivano-Frankivsk to Maidan |language = uk |publisher = Espreso TV |access-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://archive.today/20140221070826/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |archive-date = 21 February 2014 }}</ref> მხარეები ერთმანეთს ადანაშაულებდნენ სასიკვდილო კონფლიქტის გაჩაღებაში.<ref name="20deadly">{{cite news|title=Protesters take police hostages in conflict|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/protesters-take-police-hostages-in-conflict-337266.html|newspaper=Kyiv Post|date=21 February 2014}}</ref> იაკიმენკომ ბრალი დასდო უკრაინის ამჟამინდელ, ევრომაიდანის მთავრობას და განაცხადა, რომ ისინი პასუხისმგებელნი იყვნენ 20 თებერვალს სნაიპერების დაქირავებაზე.<ref>{{cite news|first=Katya|last=Gorchinskaya|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/yakimenko-blames-maidan-organizers-for-hiring-snipers-us-for-financing-revoultion-in-ukraine-339179.html|title=Yakimenko accuses EuroMaidan leaders of hiring snipers; allegations denounced|date=13 March 2014|newspaper=[[Kyiv Post]]|access-date=13 March 2014}}</ref> განცხადებაში უკრაინის პრეზიდენტის ადმინისტრაცია აღნიშნავდა, რომ მომიტინგეები შეტევაზე გადავიდნენ: „ისინი მუშაობენ ორგანიზებულ ჯგუფებად. იყენებენ ცეცხლსასროლ იარაღს, მათ შორის სნაიპერულ შაშხანებს. ისინი ისვრიან მოსაკლავად“.<ref name="VMrEN20214" /> მომიტინგეებმა პოლიცია დაადანაშაულეს მოლოტოვის კოქტეილების და თვითნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების სროლით კონფლიქტის დაწყებაში.<ref name="20deadly" /> ოპოზიციონერმა პოლიტიკოსმა კლიჩკომ გაავრცელა განცხადება, რომელშიც ნათქვამია: „შეიარაღებული ავაზაკები გაუშვეს ქუჩებში, რათა თავს დაესხან ხალხს და შექმნან ილუზია, რომ არსებობს დაპირისპირება მოქალაქეებს შორის“.<ref name="VMrEN20214" /> 09:25 საათზე, მომიტინგეებმა უკან დაახევინეს ბერკუტს ოქტომბრის სასახლეში<ref name="mourning_day">[http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/20/7015036/ Day of Mourning. Online]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> მას შემდეგ, რაც უსაფრთხოების ძალებმა სცადეს ცეცხლი წაეკიდებინათ კიევის კონსერვატორიისთვის, რომელიც გამოიყენებოდა როგორც საველე ჰოსპიტალი დაჭრილი მომიტინგეებისთვის.<ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015040/ Protesters pushed away Berkut to the October Palace]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> 09:32 საათზე გამოცხადდა, რომ პარლამენტი არ შეიკრიბებოდა.<ref name="mourning_day" /> ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ფარებითა და მოლოტოვის კოქტეილებით გაემართნენ და აიძულეს ისინი უკან დაეხიათ, რითაც დაიბრუნეს კონტროლი დამოუკიდებლობის მოედანზე და დაატყვევეს 67-მდე პოლიციელი.<ref name="kplive20" /><ref>{{cite news|url=http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |title=Ukraine protesters take back Kiev square |publisher=[[RTÉ News and Current Affairs|RTÉ News]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220163953/http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> დაახლოებით 10:49 საათზე, სამართალდამცავი პერსონალი უკრაინულ სახლში ძილისას და ოქტომბრის სასახლის მახლობლად ბარიკადებზე შეტაკების დროს დააკავეს.<ref name="kplive20" /> მამაკაცების უმრავლესობა 18 ან 19 წლის იყო, ისინი არ იყვნენ გაწვრთნილნი და შეიარაღებულნი იყვნენ მხოლოდ რეზინის ხელკეტებით. მსუბუქი დაზიანებების მქონეებს მედიკოსები მკურნალობდნენ.<ref name="kplive20" /> დატყვევებული პოლიცია იყო ყირიმიდან, ცენტრალური აღმოსავლეთის ქალაქებიდან: [[დნიპრო|დნიპროდან]], [[კრივი-რიჰი|კრივი-რიჰიდან]] და აღმოსავლეთ ლუგანსკიდან.<ref name="20deadly" /> ჯარისკაცები, რომელთაგან თითქმის 100 ჩაბარდა შეტაკების დროს (ძირითადად წვევამდელები, 19-20 წლის),<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |script-title=uk:ЗМІ: ВВшники масово здаються в полон активістам Євромайдану &#124; Українська правда |language=uk |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221151608/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პატიმრობაში იმყოფებოდნენ უკრაინის ენერგოკომპანიის შტაბ-ბინაში და ოქტომბრის სასახლეში. <ref name="kplive20" /> 10:00 საათზე, 10,000-დან 20,000-მდე დემონსტრანტი დარჩა და მინიმუმ 42 ადამიანი დაიღუპა, ძირითადად, პოლიციის სროლის შედეგად, იტყობინებოდა Kyiv Post-ი.<ref name="kplive20">{{cite news|title=Ukraine death toll rising on Feb. 20 with at least 42 people killed, most by gunshots from police |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |newspaper=Kyiv Post |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071310/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, დამოუკიდებლობის მოედანზე 30,000-ზე მეტი ადამიანი იმყოფებოდა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |title=There are more than 30 thousand people at Maidan |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152355/http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 10:55 საათზე პრეზიდენტის ადმინისტრაციის უფროსმა ანდრი კლიუევმა გამოაცხადა, რომ პრეზიდენტი მზად იყო ხელი მოეწერა ხელშეკრულებისათვის ოპოზიციასთან უკრაინის კონსტიტუციის მოთხოვნილ ცვლილებებთან დაკავშირებით და აღნიშნა, რომ მიმდინარე შეტაკებებმა უნდა აიძულონ პოლიტიკოსები, რომ იპოვონ სწრაფი კონსენსუსი. <ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015084/ At the Yanukovych headquarters propose to sign a constitutional treaty]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> [[File:An unindentified protester armed with a rifle. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|right|ნიღბიანი მომიტინგე საჰაერო იარაღით.]] 10:00 საათზე ევრომაიდანის აქტივისტებმა მოახდინეს კიევის მეტროს სადგურ პოლიტექნიკური ინსტიტუტის მთავარი ოფისის პიკეტირება, სისტემის ხელახალი გახსნის მოთხოვნით.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015032/|title=Макеєнко відмовився відновлювати роботу метрополітену|website=Pravda.com.ua|date=20 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ყოფილმა ხელმძღვანელმა ივან სალიიმ ასევე მოითხოვა მეტროს გახსნა.<ref>[http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ Роботу метро в Києві треба відновити негайно&nbsp;— колишній голова КМДА] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140225222044/http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ |date=25 February 2014 }}</ref> იმ დღის 16:00 საათზე ტიტუშკები მეტროთი გადაიყვანეს პოზნიაკის სადგურიდან პეჩერსკის სადგურამდე, იტყობინება Lvivska Gazeta.<ref>{{cite news|url=http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |title=Метрополітен перевозить "тітушок" з Позняків на Печерськ |website=Gazeta.lviv.ua |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140225124049/http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |archive-date=25 February 2014 }}</ref> მთავრობამ ასევე დახურა საავტომობილო გზები და რკინიგზა. მატარებლები კიევსა და ლვოვს შორის დროებით შეჩერდა; რკინიგზის წარმომადგენლის თქმით, ეს ხაზების დაზიანების გამო მოხდა.<ref name="UkraineBBC20214">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |title=Ukraine death toll rises to 22 as EU talks under way |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220071545/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამას დაემთხვა ცნობები იმის შესახებ, რომ იარაღი ამოიღეს ლვოვში შინაგან საქმეთა სამინისტროს შეიარაღებიდან და გადაიტანეს კიევის გარეუბანში. <ref>{{cite news|author=Andrew Higgins|author2=Andrew E. Kramer|author3=Steven Erlanger|url=https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html?_r=1|title=As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions|work=The New York Times|date=23 February 2014|access-date=12 March 2015}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა, ვოლოდიმირ მაკეენკომ დატოვა რეგიონების პარტია, მაგრამ განაცხადა, რომ გააგრძელებდა თავისი მოვალეობების შესრულებას ქალაქის გამართულად ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად.<ref name="VMrEN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |title='Dozens dead' in Kyiv as Ukraine 'truce' breaks down |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185431/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ბრძანა კიევის მეტროს ხელახალი გახსნა.<ref>{{cite news|date=20 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |title=Kyiv residents leave city center |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152806/http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 15:00 საათისთვის მეტრო ჯერ კიდევ არ მუშაობდა და ქალაქში სახმელეთო ტრანსპორტი მწირი იყო. მეტრო ნაწილობრივ გაიხსნა საღამოს, მაგრამ გადასასვლელი სადგურები დაკეტილი დარჩა. <ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |title=Kyiv subway partially resumes operation, says press service |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152930/http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> კიევში გაერთიანებული სამეფოს საელჩო დროებით დაიხურა.<ref name="UKAKUP20214">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |title=Велика Британія тимчасово закрила своє посольство в Києві |trans-title=UK temporarily closed its embassy in Kyiv |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153050/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რადიო თავისუფლებამ გამოაქვეყნა ვიდეომასალა, სადაც პოლიციის სპეცრაზმი კალაშნიკოვებიდან და სნაიპერული თოფებიდან ესვრის მომიტინგეებს.<ref>{{cite news|publisher=Radio Svoboda |language=uk |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html |script-title=uk:ВІДЕОФАКТ: силовики, втікаючи, стріляли з автоматів Калашникова |year=2014 |url-status=live |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153216/http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოაცხადა, რომ პოლიციას საბრძოლო იარაღი გადაეცა და ერს მიმართა: „ჩვენ ხელი მოვაწერეთ შესაბამის ბრძანებებს, როგორც ანტიტერორისტული ცენტრის მუშაობის ნაწილი: სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლებს გადაეცათ საბრძოლო იარაღი და ისინი გამოყენებული იქნება კანონის შესაბამისად“.<ref>{{cite web|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |title=Ukrainian police have been provided with combat weapons – interior minister |work=Kyiv Post |date=20 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070442/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> სამინისტროს ვებსაიტზე ნათქვამია, რომ სპეცრაზმს უფლება ჰქონდა გამოიყენებინათ თავიანთი იარაღი მომიტინგეების მიერ დაკავებული მძევლების გასათავისუფლებლად.<ref name="ENsnip20214" /> სამინისტრომ ასევე განაცხადა, რომ სნაიპერმა დაჭრა 20 პოლიციელი.<ref name="ENsnip20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/sniper-fire-brings-disturbing-new-dimension-to-ukraine-violence/|title=Sniper fire brings disturbing new dimension to Ukraine violence|publisher=[[Euronews]]|date=20 February 2014}}</ref> Interfax-Ukraine-ის ცნობით, 15:00 საათზე "უცნობი პირების ჯგუფი" პრეზიდენტის ადმინისტრაციის შენობისკენ გაემართა და სროლისა და აფეთქებების ხმა ისმოდა. ევრომაიდანის თავდაცვის ძალებმა არაერთხელ მოუწოდეს მომიტინგეებს არ გასულიყვნენ მოედნის პერიმეტრს გარეთ. <ref name="IU15shoots20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html |title=Unknown people heading towards Ukrainian presidential administration building; shots audible |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153920/http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html }}</ref> ====დიპლომატიური ძალისხმევა==== ზემოაღნიშნული შეტაკებები დაიწყო ეროკავშრის საგარეო საქმეთა სამი მინისტრის ვიზიტამდე ცოტა ხნით ადრე. ვიზიტორები იყვნენ [[რადოსლავ სიკორსკი]] პოლონეთიდან, [[ლორან ფაბიუსი]] საფრანგეთიდან და [[ფრანკ-ვალტერ შტაინმაიერი]] გერმანიიდან. ისინი შეხვდნენ პრეზიდენტ იანუკოვიჩს, რათა ხელი შეეწყოთ უკრაინის ოპოზიციასთან კომპრომისისთვის.<ref name="deRHREN20214" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html |title=German, French, Polish foreign ministers end six-hour meeting with Yanukovych |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html }}</ref> უსაფრთხოების მიზნით შეხვედრა გადაიდო და ერთი საათით გვიან დაიწყო.<ref name="deRHREN20214" /> შეხვედრის დაწყებამდე ფაბიუსმა BFM TV-სთან ინტერვიუში განაცხადა: „ჩვენი მიზანია უკრაინის ადმინისტრაციას არჩევნები ჩავატარებინოთ. არჩევნები ერთადერთი გამოსავალია“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |title=EU demands elections in Ukraine – French foreign minister |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოლაპარაკებები ექვსი საათის განმავლობაში მიმდინარეობდა.<ref>Ukrainian News Agency, [http://un.ua/eng/article/493179.html Foreign Affairs Ministers Steinmeier Of Germany, Sikorski Of Poland, Fabius Of France To Meet With Yanukovych Again On Thursday-Friday Night.] 23:08, Thursday, 20 February 2014. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140221084335/http://un.ua/eng/article/493179.html |date=21 February 2014 }}</ref> პოლონეთის პრემიერ-მინისტრმა [[დონალდ ტუსკი|დონალდ ტუსკმა]] ჟურნალისტებს ამის შემდეგ მალევე განუცხადა: „იანუკოვიჩი შეგვითანხმდა, რომ მზად იყო წელს ვადამდელი არჩევნები ჩაეტარებინა, როგორც საპრეზიდენტო, ასევე საპარლამენტო“. ტუსკმა ასევე თქვა, რომ იანუკოვიჩს „მომდევნო 10 დღეში ეროვნული ერთიანობის მთავრობის ჩამოყალიბების და ზაფხულამდე კონსტიტუციის შეცვლის სურვილი ჰქონდა“. დაიგეგმა შემდგომი მოლაპარაკებები შესაბამისი დოკუმენტის ხელმოწერის შესახებ.<ref>{{cite news|agency=Agence France-Presse |publisher=Singapore Press |url=http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |title=Ukraine leader Yanukovych willing to hold early elections: Polish PM |date=21 February 2014 |place=[[Warsaw]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> იანუკოვიჩისა და რუსეთის პრეზიდენტის, [[ვლადიმერ პუტინი|ვლადიმერ პუტინის]] სატელეფონო საუბრის შემდეგ, რუსეთის ადამიანის უფლებათა ომბუდსმენი [[ვლადიმერ ლუკინი]] იანუკოვიჩის თხოვნით უკრაინაში წარმომადგენლად გაგზავნეს, რათა შუამავალი ყოფილიყო მოლაპარაკებებში მთავრობასა და ოპოზიციას შორის.<ref name="deRHREN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |title=Ukraine as it happened, Kyiv's bloodiest day |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185042/http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეერთებულმა შტატებმა სავიზო აკრძალვა დაუწესა 20 უკრაინელ თანამდებობის პირს, რომლებსაც ისინი „პოლიტიკურ ჩაგვრასთან დაკავშირებული ადამიანის უფლებების დარღვევის შეკვეთაზე პასუხისმგებლად თვლიდნენ“.<ref name="deRHREN20214" /> [[ევროკავშირი|ევროკავშირმა]] შემოიღო სავიზო აკრძალვა და ფინანსური აქტივების გაყინვა უკრაინაში ძალადობაზე პასუხისმგებელი პირების მიმართ და აკრძალა უკრაინაში იმ აღჭურვილობის ექსპორტი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას რეპრესიებისთვის.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |title=Європа Погодила Санкції Проти Українських Чиновників |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref name="councilconclusions">{{cite web|url=http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |title=Council conclusions on Ukraine |publisher=[[Council of the European Union]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |title=Ukraine unrest: EU sanctions imposed |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „მოქმედების მასშტაბები წინ წაიწევს უკრაინაში განვითარებული მოვლენების ფონზე“ – დაასკვნა [[ევროპული საბჭო|ევროპულმა საბჭომ]].<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |title=Scale of sanctions to depend on further developments in Ukraine- EU Council conclusions |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====უკრაინის პოლიტიკური მოვლენები==== მმართველი რეგიონების პარტიის ლიდერი [[ალექსანდრე ეფრემოვი]] ლუგანსკში ადგილობრივ ლიდერებთან და სამართალდამცავ ორგანოებთან შესახვედრად გაემგზავრა, რათა განეხილათ სამხრეთ-აღმოსავლეთ უკრაინის დამოუკიდებლობის გამოცხადების და სახელმწიფოსგან გამოყოფის შესაძლებლობა.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |script-title=uk:Єфремов поїхав до Луганська, щоб обдумати варіанти від'єднання Південного Сходу України, – ЗМІ |publisher=[[Espreso TV]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |language=uk |archive-url=https://archive.today/20140220162159/http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |archive-date=20 February 2014 |url-status=dead }}</ref> <ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |title=Ukrainian 'love' split between 'motherland' and EU |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> <ref name=newgovukmrch182010>{{cite web|url=http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467 |title=President appoints 14 regional governors |access-date=2 February 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120523175943/http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467/ |archive-date=23 May 2012 }}, [[Interfax-Ukraine]] (18 March 2010)</ref> ყირიმის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე ვლადიმირ კონსტანტინოვი მოსკოვში გაემგზავრა, სადაც გამოაცხადა, რომ ყირიმის ავტონომიური რესპუბლიკა უკრაინას გამოეყოფოდა, თუკი ხელისუფლება შეიცვლებოდა.<ref>[http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ Crimean speaker in Moscow threatens annexation of the Crimea to Russia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130058/http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ |date=13 April 2014 }}. Crimean Tatar question. 21 February 2014</ref><ref>[http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ Speaker of the Verkhovna Rada of Crimea ready for separation of peninsula in the case of the collapse of Ukraine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130652/http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ |date=13 April 2014 }}. NB News. 20 February 2014</ref> რეგიონების პარტიის დეპუტატმა სერგი ტიგიპკომ მოითხოვა პარლამენტის თავმჯდომარის ვოლოდიმირ რიბაკის გადადგომა, მისი ოპოზიციური პარლამენტარით შეცვლა და ისეთი პრემიერ-მინისტრის სასწრაფო არჩევა, რომელსაც მხარს უჭერდა ყველა ფრაქცია. „პრეზიდენტმა, პარლამენტის თავმჯდომარემ, პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა და ოპოზიციის ლიდერებმა მთლიანად დაკარგეს კონტროლი ქვეყანაში არსებულ სიტუაციაზე და არ გვთავაზობენ გამოსავალს ქვეყნის დამშვიდებისთვის“ – განაცხადა მან. „მათი უმოქმედობა იწვევს დაპირისპირების და დაღუპულების ზრდას.<ref name="TigipkoIU20214" /> ქვეყანაში კრიზისის მოსაგვარებლად საჭიროა დაუყოვნებელი კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმა და არა მოლაპარაკებები.“<ref name="TigipkoIU20214">[http://en.interfax.com.ua/news/general/191308.html Tigipko calls for Rybak's immediate resignation, urgent election of prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (20 February 2014)</ref> საღამოს ტიგიპკომ მოლაპარაკება გამართა ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებთან – იაცენიუკთან და კლიჩკოსთან.<ref>{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |script-title=uk:Тігіпко знайшовся. Був на переговорах з Кличком та Яценюком |trans-title=Tigipko found. He was in negotiations with Klitschko and Yatsenyuk |language=uk |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიევის საქალაქო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი ვოლოდიმირ მაკეენკო და 17 დეპუტატი რეგიონების პარტიიდან გადადგნენ.<ref>{{cite web|author=Anastasia Forina |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |title=Serhiy Klyuyev condemns violence, but remains loyal to Yanukovych |newspaper=Kyiv Post |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რივნეში და ჟიტომირში რეგიონების პარტია ოფიციალურად დაიშალა და ამ რეგიონის ყველა დეპუტატმაც დატოვა პარტია.<ref>{{cite news|url=http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |title=У Рівному саморозпустилася обласна фракція Партії регіонів |work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221165557/http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიის ათმა და ორმა დამოუკიდებელმა დეპუტატმა მოითხოვა საპარლამენტო-საპრეზიდენტო მმართველობის ფორმაზე დაბრუნება.<ref name="RUo4214">[http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA0U0RM20140204 Ukrainian opposition seeks to cut president's powers], [[Reuters]] (4 February 2014)</ref> მათ ასევე მოუწოდეს უშიშროების ძალებს „შეასრულონ ფიცი, რომელიც დადეს უკრაინელი ხალხის წინაშე, არ შეასრულონ დანაშაულებრივი ბრძანებები ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენების შესახებ, არ დაუშვან სამართალდამცავების მონაწილეობა პროვოკაციებში, რომელშიც მთელ უკრაინაში ბანდები მშვიდობიანი საზოგადოებისა და მომიტინგეების წინააღმდეგ მონაწილეობენ“.<ref name="10PRIU20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |title=Ten Regions Party MPs, two independent MPs express support for Ukrainian people |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 16:42 საათზე პარლამენტი რიგგარეშე სხდომაზე შეიკრიბა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიამ მონაწილეობა არ მიიღო.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, 450-დან 227 დეპუტატი - ძირითადად ოპოზიციიდან, მაგრამ ზოგიერთი რეგიონების პარტიიდან სხდომას ესწრებოდა.<ref>{{cite news |url=http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |title=227 lawmakers registered in VR, sitting resumed |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 238 დამსწრე დეპუტატიდან 236-მა ხმა მისცა ბოლო ძალადობის დაზრახვას, აკრძალა მომიტინგეების წინააღმდეგ იარაღის გამოყენება და მათ წინააღმდეგ განლაგებული ჯარები და პოლიცია უკან დააბრუნა.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |title=LIVE Ukraine unrest: Clashes in central Kiev |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |title=Members voted for ceasefire |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221014334/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინის კომუნისტური პარტიის საპარლამენტო ფრაქციამ და რეგიონების პარტიის დაახლოებით 80%-მა სხდომის გამოტოვება არჩია.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> კანონმდებლებმა აუკრძალეს შინაგან ჯარებს, უკრაინის შეიარაღებული ძალებს, SBU-ს და სხვა სამთავრობო უწყებების უფროსებს და მეთაურებს ნებისმიერი კონტრტერორისტული ოპერაციების განხორციელება, რადგან ისინი არღვევდნენ უკრაინის კონსტიტუციას.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> მათ ასევე დაევალათ შეეწყვეტათ გზების და ხიდების, სკვერების და ქუჩების კიევსა და სხვა ქალაქებში გადაკეტვა.<ref name="VR20214IU" /> რეგიონების პარტიის დეპუტატები სხდომაზე "ანტიკრიზისული ჯგუფის" შექმნაზე შეთანხმდნენ.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |title=Ukraine parliament holds debate despite Kyiv violence |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან საღამოს ცნობილი გახდა, რომ რეგიონების პარტიის საპარლამენტო ფრაქცია კიდევ ხუთმა დეპუტატმა დატოვა.<ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339 |title=Five more MPs left faction PR |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221171433/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ყირიმის პარლამენტმა 21 თებერვალს რიგგარეშე სხდომა მოიწვია. ყირიმელი თათრების მეჯლისის ლიდერმა თქვა, რომ ეჭვობს, რომ დეპუტატები რუსეთის სამხედრო ინტერვენციას მოითხოვენ და თქვა: „ხვალ შეიძლება იყოს გადაწყვეტილება, რომელიც ყირიმს ქაოსს და კატასტროფას მოუტანს“.<ref>{{cite news |author=Uainfo Blogosphere |url=http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |title=Бои в регионах: во Львове в казарме Беркута нашли два трупа |publisher=Big Mir |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140126020300/http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |archive-date=26 January 2014 |url-status=dead }}</ref> რამდენიმე მეცნიერმა განიხილა ყირიმში რუსეთის ჩარევის ალბათობა, განსაკუთრებით ყირიმის უნიკალური გეოპოლიტიკური ბუნებისა და დემოგრაფიის გამო.<ref>{{cite web |last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |title=Is Russia Opening a 'Crimean Front'? |publisher=Ukrainian Policy |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ===21 თებერვალი=== [[File:2014-02-21 11-04 Euromaidan in Kiev.jpg|thumb|ევრომაიდანი 21 თებერვალს]] შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსის მოადგილემ, გენერალ-ლეიტენანტმა იური დუმანსკიმ თანამდებობა დატოვა, რადგან არ ეთანხმებოდა არმიის მონაწილეობას კონფლიქტში. <ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |title=Написав рапорт про звільнення Заступник начальника Генштабу |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „დღეს არმია ჩართულია სამოქალაქო კონფლიქტში, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მშვიდობიანი მოსახლეობის და ჯარისკაცების მასობრივი დაღუპვა“ – განაცხადა მან.<ref name="kp21live" /> დაახლოებით შუაღამისას ჟურნალისტმა არტემ შევჩენკომ, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალურ შტაბში თავის წყაროებზე დაყრდნობით, გამოაცხადა, რომ 10 BTR, DAI (გზის ავტოინსპექტირების) მანქანების თანხლებით გაემგზავრა კოზაჩიას (კაზაკთა) ყურედან, სადაც მდებარეობს რუსეთის [[შავი ზღვის ფლოტი]].<ref name="army_deployed">{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |script-title=uk:У Київ їдуть батальйон морських піхотинців і дві бригади десантників |trans-title=To Kyiv are traveling a battalion of marines and two brigades of paratroopers |publisher=LB |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221172206/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შევჩენკოს თქმით, 1500 საჰაერო სადესანტო ჯარისკაცი და 400 საზღვაო ქვეითი – მათ შორის 25-ე საჰაერო-სადესანტო ბრიგადა, 1-ლი საზღვაო ქვეითი ბრიგადა, 831-ე ანტი-დივერსიული განყოფილება და მე-2 საზღვაო ქვეითი სპეცრაზმი – გადაიყვანეს 20 თებერვალს СБУ-ს დაქვემდებარებაში ანტი-ტერორისტული ოპერაციისთვის.<ref>{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |title=До Києва стягують 1,5 тис. десантників і 400 морпіхів, – журналіст |trans-title=To Kyiv are being pulled 1.5 thousand paratroopers and 400 Marines – journalist |publisher=LB |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> პარლამენტის სესიის წინ გავრცელდა ინფორმაცია, რომ რეგიონების პარტიის ბევრმა წევრმა და მათმა ოჯახებმა დატოვეს დედაქალაქი,<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |title=Замість голосування в парламенті "регіонали" втікали зі столиці |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მათ შორის იყო შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელი ზახარჩენკო და გენერალური პროკურორი ვიქტორ პშონკა.<ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221180925/http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |title=Пшонка і Захарченко тікають чартерами з України |publisher=Zik |date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოგვიანებით, მაიდანის აქტივისტებმა გაათავისუფლეს შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც წინა დღეს დაატყვევეს.<ref name="SMIU21214">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |title=Captured Interior Troops soldiers released, their condition satisfactory – Interior Ministry |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ამასობაში კიევში აქციის მონაწილეებს რადეხივის მთელი პოლიცია შეუერთდა.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |title=Police defectors welcomed to Independence Square in Kyiv |publisher=[[Euronews]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა ოფიციალურად შეწყვიტა 19 თებერვალს შემოღებული „მზადება ანტიტერორისტული ოპერაციისთვის“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |title=Ukraine's Security Service stops preparations for anti-terrorist operation |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====შეთანხმება პოლიტიკური კრიზისის შესახებ==== კომპრომისული შეთანხმება მიღწეული იქნა 21 თებერვალს რამდენიმე საათიანი მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელსაც უძღვებოდნენ ევროკავშირის შუამავლები და პოლონეთის, საფრანგეთის და გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრები.<ref>{{cite news |url=http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks |title=Opposition leaders sign deal with president to end crisis in Ukraine |publisher=[[Fox News Channel]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |title=EU foreign ministers praise "risk -taking" Ukrainian protagonists |publisher=Euronews |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მას ოფიციალურად უწოდეს შეთანხმება უკრაინაში პოლიტიკური კრიზისის მოგვარების შესახებ, მაგრამ არაოფიციალურად უწოდებენ 21 თებერვლის შეთანხმებას და ხელი მოაწერეს როგორც ოპოზიციის ლიდერებმა, ასევე პრეზიდენტმა იმ მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელიც მთელი ღამე გრძელდებოდა.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2014/feb/21/agreement-on-the-settlement-of-crisis-in-ukraine-full-text |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine - full text |work=The Guardian|date=22 February 2014 |access-date=12 March 2015}}</ref> შეთანხმების დებულებები მოიცავდა უკრაინის კონსტიტუციის აღდგენას, როგორც ის იყო 2004 და 2010 წლებში; საკონსტიტუციო რეფორმა სექტემბრისთვის დასრულდა; ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნების ჩატარებას არაუგვიანეს 2014 წლის დეკემბრისა; ადმინისტრაციის, ოპოზიციისა და ევროპის საბჭოს ერთობლივი მონიტორინგის მიერ განხორციელებული ძალადობის ფაქტის გამოძიებას; ვეტოს საგანგებო მდგომარეობის დაწესებაზე; 17 თებერვლიდან დაკავებული აქციის მონაწილეების ამნისტიას; აქციის მონაწილეების მიერ დაკავებული საზოგადოებრივი შენობების დათმობას; უკანონო იარაღის ჩამორთმევას; „ახალი საარჩევნო კანონების“ მიღებას და უკრაინის ახალი ცენტრალური საარჩევნო კომისიის შექმნას.<ref>{{cite web |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine |url=http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |access-date=21 February 2014 |archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20140505194705/http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |archive-date=5 May 2014 |url-status=live }}</ref><ref name="DTU21214">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |title=Ukraine: peace hopes in the air as president loses his powers |newspaper=[[The Daily Telegraph]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ევროკავშირის სამმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა დოკუმენტს მოწმის სახელით მოაწერა ხელი,<ref name="R3s1n21214">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |title=Ukraine peace deal signed, opens way for early election |work=Reuters |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://uk.reuters.com/article/2014/02/21/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მაგრამ არა რუსმა შუამავალმა ვლადიმერ ლუკინმა, რადგან მას არ ჰქონდა მანდატი, მოეწერა ხელი შეთანხმებაზე კრიზისის შესახებ. <ref>{{cite web |url=http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |title=Представник РФ не мав мандату на підписання угоди про кризу – Клюєв &#124; УКРІНФОРМ |publisher=Ukrinform.ua |date=21 February 2014 |access-date=12 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312233704/http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |archive-date=12 March 2014 }}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |title=Tensions high at Kyiv protest camp despite ground-breaking deal |publisher=[[CTV News]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 450-კაციანმა პარლამენტმა ერთხმად, 386 ხმით 0-ის წინააღმდეგ მხარი დაუჭირა 2004 წლის კონსტიტუციას და შემდეგ მისმა 450 წევრმა 332 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა შინაგან საქმეთა მინისტრის ზახარჩენკოს უფლებამოსილების შეჩერებას.<ref name="kp21live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |newspaper=Kyiv Post |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიდევ ერთმა კანონპროექტმა შეიტანა ცვლილებები სისხლის სამართლის კოდექსში, რომელიც იძლეოდა [[იულია ტიმოშენკო|იულია ტიმოშენკოს]] გათავისუფლების საშუალებას.<ref name="ReferenceA">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |title=Rada passes bill allowing Tymoshenko's release |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ღონისძიებას მხარი 310-მა დეპუტატმა დაუჭირა, მათ შორის იყო 54 რეგიონების პარტიიდან და 32 კომუნისტი.<ref>{{cite web |url=http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |title=Парламент звільнив Тимошенко |publisher=Espreso TV |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221175019/http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref><ref name="ReferenceA" /> მიკოლა რუდკოვსკიმ პრეზიდენტ იანუკოვიჩის იმპიჩმენტის კანონპროექტი წარადგინა.<ref>{{cite news |url = http://www.interfax.ru/world/news/360314 |title = В Раду внесен законопроект об импичменте президенту |date = 21 February 2014 |archive-url = https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.interfax.ru/world/news/360314 |archive-date = 1 December 2008 |url-status = dead }}</ref> პარლამენტმა იმ საღამოს ასევე მიიღო რეზოლუცია, რომელიც შინაგან საქმეთა სამინისტროს ყველა დანაყოფს და პოლიციელს უბრძანებდა დაბრუნებულიყვნენ თავიანთ ყაზარმებში..<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ====შეთანხმების შემდეგ==== [[File:Pravyi Sektor (Right Sector) activists. Euromaidan, Kyiv, Ukraine. Events of February 22, 2014.jpg|thumb|მემარჯვენე სექტორის აქტივისტები დგანან ბელორუსის ოპოზიციური მოძრაობის დროშის წინ.]] მემარჯვენე სექტორის ლიდერმა დმიტრო იაროშმა უარყო შეთანხმება და თქვა: „ჩვენ უნდა განვაცხადოთ აშკარა ფაქტი, რომ კრიმინალურ რეჟიმს ჯერ არ ჰქონდა გაცნობიერებული მისი ბოროტების სიმძიმე“. მან აღნიშნა, რომ შეთანხმება არ ითვალისწინებს შინაგან საქმეთა მინისტრ ზახარჩენკოს დაკავებას; ბერკუტის მეთაურების დასჯას, რომლებიც სავარაუდოდ მონაწილეობდნენ მშვიდობიანი მოსახლეობის მკვლელობაში; გენერალური პროკურორისა და თავდაცვის მინისტრის გადაყენებას; რეგიონების პარტიისა და კომუნისტური პარტიის აკრძალვას და უსაფრთხოების გარანტიებს ოპოზიციაში ჩართულთათვის. მან მოუწოდა რომ, „სახალხო რევოლუცია“ გაგრძელებულიყო მანამ, სანამ ძალაუფლება მთლიანად არ ჩამოშორდებოდა მმართველ ხელისუფლებას.<ref name="kp21live" /> ევრომაიდანის ლიდერი ანდრიი პარუბი დაჟინებით მოითხოვდა არჩევნების ჩატარებას რაც შეიძლება მალე და იმეორებდა, რომ აქციის მონაწილეთა ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნა იყო პრეზიდენტ იანუკოვიჩის გადადგომა.<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |script-title=uk:Парубій: дострокові вибори президента мають відбутися якнайшвидше |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> AutoMaidan-მა ასევე გამოაცხადა, რომ იანუკოვიჩის გადადგომის გარდა არაფერს მიიღებდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |title=Автомайдан: Не сприймаємо нічого, крім відставки Януковича |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ვიტალი კლიჩკომ იანუკოვიჩთან ხელის ჩამორთმევის შემდეგ ბოდიში მოუხადა დამოუკიდებლობის მოედანზე შეკრებილებს.<ref>{{cite web|url=http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |title=Кличко вибачився перед Майданом за те, що потис руку Януковичу |publisher=The Sports Network |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref>აქციის მონაწილეებმა შეთანხმება ცუდად მიიღეს. აქტივისტმა ვოლოდიმირ პარასიუკმა სცენიდან გააფრთხილა, რომ თუ იანუკოვიჩი მეორე დღის 10:00 საათამდე არ გადადგება, შეიარაღებული გადატრიალება მოეწყობოდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |script-title=uk:Люди Поставили Ультиматум: Відставка Януковича До Ранку |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ოლეჰ ლიაშკო გამოეხმაურა მოთხოვნას და თქვა: „ან გადადგება, ან ჩვენ წავიყვანთ“. მოგვიანებით გაირკვა, რომ კიევის გარეთ პრორუსი პოლიტიკოსის ვიქტორ მედვედჩუკის საზაფხულო სახლს ცეცხლი წაუკიდეს.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |script-title=uk:У Київській області горить дача Медведчука |work=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან შუადღისთვის ასობით სპეცრაზმელი, რომლებიც იცავდნენ საპრეზიდენტო შენობას და მიმდებარე სამთავრობო შენობებს, გაუჩინარდა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> პოლონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა რადოსლავ სიკორსკიმ ძალების გაყვანას „გამაოცებელი“ უწოდა და აღნიშნა, რომ ეს არ იყო შეთანხმების ნაწილი.<ref>[https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html "As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions"], ''[[The New York Times]]'' (23 February 2014)</ref> სპეცრაზმმა დილიდან დაიწყო უკან დახევა, რადგან ეშინოდა, რომ იანუკოვიჩის მთავრობა ძალადობაზე პასუხისმგებლობას მათ დააკისრებდა და იმის შიშით, რომ თავს დაესხმებოდნენ მას შემდეგ, რაც მომიტინგეებმა 2014 წლის 18 თებერვალს პოლიციას 1200 პისტოლეტი და კალაშნიკოვის თოფი მოპარეს სამთავრობო შენობების ოკუპაციისას ლვოვში.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო ხელმძღვანელობის გარეშე დარჩა. შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილემ ვიქტორ დუბოვიკმა სპეცრაზმს ქალაქის დატოვება უბრძანა, მაგრამ უცნობია საიდან გაჩნდა ეს ბრძანება.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ოპოზიციის წევრმა სერხი პაშინსკიმ ქალაქგარეთ გაცილა 5000-ზე მეტი ოფიცერი, შინაგან საქმეთა სამინისტროს ძალების და უკრაინის სპეცრაზმის სხვა სპეცრაზმის წარმომადგენლები.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> მას შემდეგ რაც სპეცრაზმი გაუჩინარდა, ანდრეი პარუბიმ განაცხადა, რომ ევრომაიდანის თავდაცვამ მშვიდობიანად მოიპოვა კონტროლი კიევზე და მის სამთავრობო შენობებზე<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |script-title=ru:Верховная Рада, Администрация президента, Кабмин и МВД перешли под контроль Майдана |agency=Ukrainian Independent Information Agency |language=ru |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> და რომ სამხედროები ოპოზიციასთან ერთად იდგნენ.<ref>{{cite web|last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |title=Coup on the Horizon |work=Ukrainian Policy |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ახალი საპარლამენტო კოალიცია მას შემდეგ შეიქმნა, რაც რეგიონების პარტიის ფრაქცია 28 დეპუტატმა დატოვა.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/191768.html 28 MPs quit Party of Regions faction in Rada], [[Interfax-Ukraine]] (21 February 2014)</ref> დარჩენილ ფრაქციაში სერგი ტიგიპკომ ჩამოაყალიბა „განსაკუთრებული თანამდებობის მქონე დეპუტატების 31 ჯგუფი“, რათა დაეყოლიებინა რეგიონების პარტიის სხვა დეპუტატები, რომ კენჭისყრაში პროგრესულად მიეღოთ მონაწილეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |title=Group of 31 deputies who 'have their own opinion' formed in Regions Party faction – Tigipko |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==შედეგები და ახალი მთავრობა== 22 თებერვალს იულია ტიმოშენკო ციხიდან გაათავისუფლეს და მან დამოუკიდებლობის მოედანზე სიტყვით მიმართა 100 000-ზე მეტ ადამიანს.<ref>{{cite web|author=Anastasia Vlasova |author-link=Anastasia Vlasova (journalist) |work=Kyiv Post |access-date=23 February 2014 |url=http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html |title=Ukrainians celebrate EuroMaidan's triumph |url-status=live |archive-date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223213056/http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html }}</ref> იმავე დღეს პარლამენტმა შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებლად [[არსენ ავაკოვი]] დანიშნა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html |title=Parliament appoints Avakov acting interior minister |agency=Interfax-Ukraine |date=22 February 2014 |url-status=live |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228054428/http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html }}</ref> დეპუტატებმა ასევე უნდობლობის გამოცხადებით გაათავისუფლეს ვიქტორ ფშონკა უკრაინის გენერალური პროკურორის პოსტიდან.<ref name="PsoutI">{{cite news|url=http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |title=Ukrainian parliament expresses no-confidence to Viktor Pshonka |agency=[[Trend News Agency]] |date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141227195059/http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |url-status=live |archive-date=27 December 2014 }}</ref> 23 თებერვალს, ეროვნული გლოვის მეორე დღეს, პარლამენტმა მხარი დაუჭირა კანონის გაუქმებას ენობრივი პოლიტიკის შესახებ, რომელმაც რუსულ, რუმინულ და უნგრულ ენებს ზოგიერთ რეგიონში რეგიონალური ენების ოფიციალური სტატუსი მიანიჭა.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |title=На Украине отменили закон о региональном статусе русского языка |website=Lenta.ru |access-date=23 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223224335/http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |archive-date=23 February 2014 }}</ref> თუმცა, ამ ზომას მოგვიანებით ვეტო დაადო მოქმედმა პრეზიდენტმა, რომელმაც თქვა, რომ არ მოაწერს ხელს კანონპროექტს, სანამ არ შემუშავდება ახალი კანონმდებლობა უმცირესობათა ენების დასაცავად.<ref name="lenta2">{{cite news|script-title=ru:На отмену закона о региональных языках на Украине наложат вето |trans-title=The abolition of the law on regional languages in Ukraine veto |url=http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |newspaper=[[Lenta.ru|Lenta]] |place=Russia |date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301183333/http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |language=ru }}</ref> იმავე დღეს, პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა საგარეო საქმეთა მინისტრი ლეონიდ კოჟარა, ჯანდაცვის მინისტრი რაისა ბოგატიროვა და განათლების მინისტრი დმიტრო ტაბაჩნიკი და [[ნაციონალიზაცია]] მოახდინა იანუკოვიჩის კერძო საკუთრებისა მეჟიჰირიაზე.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |title=Ukrainian parliament dismisses foreign, health and education ministers, authorizes speaker to act as president |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228052617/http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> ორდერები გაიცა შემოსავლების ყოფილ მინისტრ [[ოლექსანდრ ვიქტოროვიჩ კლიმენკო|ოლექსანდრ კლიმენკოსა]] და ყოფილ გენერალურ პროკურორ ფშონკაზე.<ref name="BBCRLLout" /> პარლამენტმა ასევე მიიღო ცვლილებები, რომლებიც აღადგენდა მის უფლებამოსილებას მოსამართლეთა დანიშვნისა და გათავისუფლების შესახებ, რომელიც მანამდე ეკუთვნოდა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |title=Ukrainian parliament to appoint and dismiss judges |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228070322/http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> კიევის მეტრო კვლავ სრულად ამოქმედდა, მათ შორის, 24 თებერვალს ხელახალი გაიხსნა მაიდან ნეზალეჟნოსტის სადგური.<ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016014 Kyiv subway fully resumed, and in the street too], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014).</ref> 24 თებერვალს პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა სოციალური პოლიტიკის მინისტრი ნატალია კოროლევსკა და კულტურის მინისტრი ლეონიდ ნოვოხატკო;<ref>{{cite news|url=https://newdaynews.ru/kiev/486225.html |title=Верховная Рада продолжает увольнять людей Януковича |website=newdaynews.ru |date=30 May 2005 |access-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228033704/http://www.nr2.ru/kiev/486225.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ასევე გაათავისუფლა იჰორ სორკინი უკრაინის ეროვნული ბანკის მმართველის თანამდებობიდან და იგი სტეპან კუბივმა შეცვალა.<ref name="Kubiv">{{cite news|work=[[Reuters]] |url=http://uk.reuters.com/article/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |title=Ukraine's parliament appoints new central bank chief |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228164704/http://uk.reuters.com/article/2014/02/24/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |url-status=live }}</ref><ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016113/ MPs changed the head of the National Bank], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014)</ref> იმავე დღეს, უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსად ალექსანდრე იაკიმენკოს თანამდებობიდან გათავისუფლების შემდეგ ვალენტინ ნალივაიჩენკო დაინიშნა.<ref name="nmNaly">{{cite news|date=24 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |title=Ukrainian parliament appoints Nalyvaichenko as security service chief |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228044634/http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |url-status=live }}</ref> === იურიდიული მოვლენები === 24 თებერვალს პარლამენტმა გადაწყვიტა გაეთავისუფლებინა ყველა პოლიტპატიმარი, მათ შორის მამა-შვილი პავლიჩენკოს სისხლის სამართლის საქმეზე<ref>{{cite news|agency=Interfax-Ukraine |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html |title=Rada decides to release political prisoners, including Pavlychenko family |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228071901/http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html }}</ref> და შეუწყვიტა პარლამენტის კვოტიდან დანიშნულ [[უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს]] ხუთ მოსამართლეს უფლებამოსილება ფიცის დარღვევის გამო.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html |title=Rada dismisses Constitutional Court judges appointed from its quota, proposes acting president and congress of judges dismiss the rest |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228035452/http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html }}</ref> კანონმდებლებმა ასევე შესთავაზეს იმავე მიზეზით გაეთავისუფლებინათ უკრაინის პრეზიდენტის მიერ დანიშნული ორი მოსამართლე და მოუწოდეს უკრაინის მოსამართლეთა საბჭოს სამი დღის ვადაში მოეწვია რიგგარეშე ყრილობა, რათა განეხილათ საბჭოს მიერ დანიშნული ხუთი საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის გადაყენება. იმავე რეზოლუციით, პარლამენტმა დაავალა უკრაინის გენერალურ პროკურორს სისხლის სამართლის პროცესის დაწყება ყველა მოსამართლის წინააღმდეგ, რომლებიც, უკრაინის სახალხო დეპუტატების აზრით, იყვნენ დამნაშავენი 2010 წლის 30 სექტემბერს (No. 20-რპ/2010) უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღებაში კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანის შესახებ. 27 თებერვალს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეებმა წერილი გაუგზავნეს ევროპულ ორგანიზაციებს, საერთაშორისო ორგანიზაციებს და უფლებადამცველ ინსტიტუტებს პარლამენტის რეზოლუციის კონსტიტუციურობის საკითხზე.<ref>{{cite web |url=http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |title=Address of judges of the Constitutional Court of Ukraine to European and international organisations and human rights institutions |date=27 February 2014 |publisher=Constitutional Court of Ukraine official web site |access-date=20 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141019051816/http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |url-status=dead |archive-date=19 October 2014 }}</ref> 27 თებერვალს იანუკოვიჩი სახელმწიფო ბიუჯეტიდან 70 მილიარდ დოლარის მოპარვაში დაადანაშაულეს.<ref>{{cite news|title=Yatseniuk, confirmed as prime minister, accuses Yanukovych administration robbing Ukraine of $70&nbsp;billion; 'treasury is empty' |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |newspaper=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150740/http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა დააკავა მისი კონტრდაზვერვის სამსახურის ყოფილი უფროსი, ვოლოდიმირ ბიკი.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |title=SBU arrests deputy of ex-chief |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=10 November 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141111003928/http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |archive-date=11 November 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 3 ივლისს ყოფილ პრემიერ მინისტრზე, მიკოლა აზაროვზე ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების ბრალდებით საერთაშორისო ძებნა გამოცხადდა.<ref>[http://euromaidanpress.com/2018/04/27/yanukovych-azarov-zakharchenko-promises-to-return-to-ukraine-to-change-its-political-course/ Fugitive Yanukovych clan promises to return to Ukraine to “change its political course”], [[Euromaidan Press]] (27 April 2018)</ref> == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ცივი ომის შემდგომი კონფლიქტები ევროპაში}} hfafx66xftuwdeqcm3kbxd284lflpd8 4402903 4402902 2022-08-03T07:31:29Z Anry.kiknavelidze 107458 /* top */ wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Anry.kiknavelidze|Anry.kiknavelidze]].|3|08|2022}} {{ინფოდაფა სამოქალაქო კონფლიქტი | სათაური = ღირსების რევოლუცია <br>({{lang-uk|Революція гідності}}) | ქვესათაური = | ნაწილი = | სურათი = SState flag of Ukraine carried by a protester to the heart of developing clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg | სურათი2 = | წარწერა = მომიტინგეები ებრძვიან მთავრობის ძალებს კიევში დამოუკიდებლობის მოედანზე 2014 წლის 18 თებერვალს. | თარიღი = 18–23 თებერვალი 2014<ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/>({{Age in years, months, weeks and days|month1=2|day1=18|year1=2014|month2=2|day2=23|year2=2014}}) | ადგილი = [[მარინსკის პარკი]] და ინსტიტუტსკის ქუჩა, [[დამოუკიდებლობის მოედანი]], [[კიევი]], უკრაინა | კოორდინატები = {{coord|50|27|0|N|30|31|27|E|type:landmark_region:UA}} | მიზეზი = | მიზნები = * [[უკრაინის პრეზიდენტი]]ს [[ვიქტორ იანუკოვიჩი]]ს თანამდეგობიდან გადაყენება * 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | მეთოდები = * გაპროტესტება, ამბოხი, [[სამოქალაქო დაუმორჩილებლობა]] | სტატუსი = | შედეგი = ევრომაიდანი / ოპოზიციის გამარჯვება {{Collapsible list|title=სრული შედეგები|bullets=yes | პრეზიდენტი იანუკოვიჩის ჩამოგდება და გაქცევა რუსეთში | 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | [[იულია ტიმოშენკო]]ს გათვისუფლება ციხიდან | აზაროვის მეორე მთავრობის მოხსნა<ref name=BBCRLLout>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=[[BBC News]] |date=23 February 2014}}</ref> | 50 პიროვნებას, უმაღლესი თანამდებობის პირების ჩათვლით, ბრალი ედებათ დემონსტრანტების მკვლელობის ორგანიზებაში<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |title=Makhnitsky: Some 50 people to be charged with organizing killings of Ukrainians |work=Kyiv Post |date=24 February 2014 |access-date=24 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301190722/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> | ბერკუტის სპეციალური ძალების დაშლა | მასიური პროტესტები აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში კიევის მთავრობის წინააღმდეგ | ქვეყნის მასშტაბით კომუნისტური ძეგლების განადგურება<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |title=Ukraine crisis: Lenin statues toppled in protest |work=BBC News |date=22 February 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140602085437/http://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |archive-date=2 June 2014 |url-status=live }}</ref> |პრორუსული არეულობის დასაწყისი, რუსული სამხედრო ძალების ჩარევა, ყირიმის ანექსია რუსეთის მიერ და ომი დონბასში}} | მხარე1 = {{flagicon image|Flag of Ukraine 3.svg}} '''მაიდანის სახალხო გაერთიანება''' *ანტისამთავრობო მომიტინგე მოქალაქეები *მომიტინგეების მხარეს გადასული პოლიციის ოფიცრები<ref>{{cite web|last=Novogrod |first=James |url=http://www.nbcnews.com/storyline/ukraine-crisis/dozens-ukrainian-police-defect-vow-protect-protesters-n35241 |title=Dozens of Ukrainian Police Defect, Vow to Protect Protesters |work=NBC News |date=21 February 2014 |access-date=3 March 2014}}</ref> *[[ავღანეთის ომი (1979–1989)|ავღანეთის ომის]] ვეტერნები<ref>{{cite news|last=Nemtsova |first=Anna|title=Kiev's Military Guardian Angels|url= http://www.thedailybeast.com/articles/2013/12/13/ukraine-s-military-veterans-protect-kiev-protesters.html|work=[[The Daily Beast]]|date=13 December 2013|access-date=16 December 2013}}</ref> საპარლამენტო ოპოზიციური პარტიები: *[[File:Small logo of Batkivshchyna.png|20px|border|ბატკივშჩინას ემბლემა]] [[ბატკივშჩინა]] *[[File:Svoboda logo-2.svg|20px|border|სვაბოდას ემბლემა]] [[სვაბოდა]] *[[File:LogoUDAR.png|20px|border]] [[უდარი]] | მხარე2 = {{flagicon|Ukraine}} უკრაინის მთავრობა *[[File:Геральдичний знак - емблема МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო **[[File:Berkut emblem.png|14px]] ბერკუტი ***ბერკუტის სპეცდანიშნულების ასეული **სპეცდანიშნულების ქვედანაყოფი Tiger **[[File:Емблема внутрішніх військ МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგანი ჯარი *[[File:Emblem of the Security Service of Ukraine.png|18px]] უკრაინის უშიშროების სამსახური **[[FIle:Alpha SBU emblem.png|14px]] ჯგუფი „ალფა“<ref>{{cite news|url=http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |script-title=ru:К сегодняшнему расстрелу митингующих может иметь отношение подразделение 'Альфа' СБУ |trans-title=By now in massacre of protesters may have relation unit "Alpha" SBU |work=[[Zerkalo Nedeli]] |language=ru |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220223433/http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> * „ტიტუშკები“<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/euromaidan-ralles-in-ukraine-jan-20-updates-335302.html|title=EuroMaidan ralles in Ukraine (20 Jan updates)|newspaper=Kyiv Post|date=21 January 2014}}</ref> * უკრაინული ფრონტი '''მხარს უჭერდა:'''<br />{{flag|რუსეთი}} (სავარაუდოდ) | მხარე3 = | მთავარი ფიგურები1 = {{plainlist| *[[არსენი იაცენიუკი]] *[[ვიტალი კლიჩკო]] *[[ოლეჰ ტიაჰნიბოკი]] *[[პეტრო პოროშენკო]] *[[იური ლუცენკო]] *[[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] *[[იულია ტიმოშენკო]] *[[ანდრიი პარუბიი]] *[[ანდრიი სადოვიი]] *[[არსენ ავაკოვი]] *[[დმიტრო იაროში]] *[[რუსლანა]]}} | მთავარი ფიგურები2 = მთავარი ფიგურები2 | მთავარი ფიგურები3 = მთავარი ფიგურები3 | რაოდენობა1 = რაოდენობა1 | რაოდენობა2 = რაოდენობა1 | რაოდენობა3 = რაოდენობა4 | დანაყოფი1 = დანაყოფი1 | დანაყოფი2 = დანაყოფი2 | დანაყოფი3 = დანაყოფი3 <!--მხარე1--> | გარდაცვლილი1= | დაშავებული1= | დაკავებული1= | ბრალწაყენებული1= | დაჯარიმებული1 | ზიანი1= | შენობები1= <!--მხარე2--> | გარდაცვლილი2= | დაშავებული2= | დაკავებული2= | ბრალწაყენებული2= | დაჯარიმებული2= | ზიანი2= | შენობები2= <!--მხარე3--> | გარდაცვლილი3= | დაშავებული3= | დაკავებული3= | ბრალწაყენებული3= | დაჯარიმებული3= | ზიანი3= | შენობები3= }} '''ღირსების რევოლუცია''' ({{lang-uk|Революція гідності}}), ასევე ცნობილი როგორც '''მაიდანის რევოლუცია''',<ref name="18010123Ukraineprofile">[https://www.bbc.com/news/world-europe-18010123 Ukraine profile - Timeline], [[BBC News]]</ref> — მოხდა უკრაინაში, 2014 წლის თებერვალში,<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine">[https://www.vox.com/2014/9/3/18088560/ukraine-everything-you-need-to-know Everything you need to know about the Ukraine crisis], [[Vox (website)|Vox]] (3 September 2014)<br />[https://abcnews.go.com/Politics/ukraines-2014-revolution-trumps-push-ukrainian-probe-biden/story?id=65811633 Ukraine's 2014 revolution to Trump's push for a Ukrainian probe of Biden: A timeline], [[ABC News]] (1 October 2019)<br />[https://www.economist.com/briefing/2014/02/27/the-february-revolution The February revolution], [[The Economist]] (27 February 2014)<br />[https://edition.cnn.com/2015/02/10/europe/ukraine-war-how-we-got-here/index.html Ukraine: Everything you need to know about how we got here], [[CNN]] (3 February 2017)</ref> ევრომაიდანის პროტესტის დასასრულს,<ref name="18088560voxUkraine"/> როდესაც უკრაინის დედაქალაქ [[კიევი|კიევში]] მომიტინგეებსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის სასიკვდილო შეტაკებები არჩეული პრეზიდენტის, [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] გადადგომით და უკრაინის მთავრობის დამხობით დასრულდა. <ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/> 2013 წლის ნოემბერში, ფართომასშტაბიანმა საპროტესტო ტალღამ (ცნობილი, როგორც ევრომაიდანი) იფეთქა პრეზიდენტ იანუკოვიჩის მოულოდნელი გადაწყვეტილების საპასუხოდ, როდესაც ხელი არ მოეწერა ევროკავშირთან პოლიტიკურ ასოცირებასა და თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას, ნაცვლად იმისა, არჩეულ იქნა უფრო მჭიდრო კავშირები [[რუსეთი|რუსეთთან]] და [[ევრაზიული კავშირი|ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირთან]]. იმავე წლის თებერვალში უმაღლესმა რადამ (უკრაინის პარლამენტმა) დაამტკიცა ევროკავშირთან შეთანხმების დასრულება.<ref>{{cite news |title=Parliament passes statement on Ukraine's aspirations for European integration |url=https://www.kyivpost.com/article/content/ukraine-politics/parliament-passes-statement-on-ukraines-aspirations-for-european-integration-320792.html |work=[[Kyiv Post]] |date=22 February 2013|quote=A total of 315 of the 349 MPs registered in the sitting hall supported the document on Friday. The draft document reads that the Verkhovna Rada "within its powers, will ensure that the recommendations concerning the signing of the Association Agreement between Ukraine and the EU, which are stipulated in the resolutions of the European Parliament and the conclusions of the Council of the EU approved on December 10, 2012, at a meeting of the EU foreign ministers, will be fulfilled."}}</ref> რუსეთი ახორციელებდა ზეწოლას უკრაინაზე.<ref>{{cite book |editor1-last=Dinan |editor1-first=Desmond |editor2-last=Nugent |editor2-first=Neil |title=The European Union in Crisis |publisher=Palgrave Macmillan |pages=3, 274}}</ref> ეს პროტესტი თვეების განმავლობაში გაგრძელდა და მასშტაბები გაფართოვდა, იანუკოვიჩისა და აზაროვის მთავრობის გადადგომის მოწოდებით.<ref name=Reuters121213>[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-idUSBRE9BA04420131212 Kiev protesters gather, EU and Putin joust], [[Reuters]] (12 December 2013)</ref> მომიტინგეები ეწინააღმდეგებოდნენ სამთავრობო კორუფციას და ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებას, [[ოლიგარქია|ოლიგარქების]] გავლენას, პოლიციის სისასტიკეს და ადამიანის უფლებების დარღვევას უკრაინაში.<ref name="Euromaidan Analyses">{{cite book |editor1-last=Marples |editor1-first=David |editor2-last=Mills |editor2-first=Frederick |title=Ukraine's Euromaidan: Analyses of a Civil Revolution |date=2015 |publisher=[[Ibidem Press]] |pages=9–14}}</ref><ref name="RFEKT25114">[http://www.rferl.org/content/protesters-police-tense-standoff-ukraine/25241945.html Yanukovych Offers Opposition Leaders Key Posts], [[Radio Free Europe/Radio Liberty]] (25 January 2014)</ref> რეპრესიულმა ანტისაპროტესტო კანონებმა გამოიწვია შემდგომი აღშფოთება.<ref name="Euromaidan Analyses"/> დიდმა, ბარიკადებიღ გამაგრებულმა საპროტესტო ბანაკმა დაიკავა დამოუკიდებლობის მოედანი ცენტრალურ კიევში მთელი „მაიდანის აჯანყების“ განმავლობაში. 2014 წლის იანვარსა და თებერვალში მომიტინგეებისა და [[ბერკუტი|ბერკუტის]] სპეცრაზმის შეტაკებების შედეგად 108 მომიტინგე და 13 პოლიციელი დაიღუპა,<ref name="OHCHR">{{cite web |title=Accountability for killings in Ukraine from January 2014 to May 2016 |url=https://www.ohchr.org/Documents/Countries/UA/OHCHRThematicReportUkraineJan2014-May2016_EN.pdf |publisher=[[Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights]] |pages=9, 21–25}}</ref> დაიჭრა მრავალი სხვა. პირველი მომიტინგეები 19-22 იანვარს ხრუშევსკის ქუჩაზე პოლიციასთან სასტიკი შეტაკებისას დახოცეს. ამის შემდეგ აქციის მონაწილეებმა მთელი ქვეყნის მასშტაბით სამთავრობო შენობები დაიკავეს. სასიკვდილო შეტაკებები 18-20 თებერვალს მიმდინარეობდა, რა დროსაც უკრაინაში დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ ყველაზე მძიმე ძალადობა მოხდა.<ref>{{cite news |title=Europe's new battlefield |url=https://www.economist.com/briefing/2014/02/20/europes-new-battlefield |newspaper=[[The Economist]] |date=22 February 2014 |quote=It is the worst violence Ukraine has known in its 22 years as an independent country}}</ref> ათასობით მომიტინგეს, რომლებიც პარლამენტისკენ, ფარებითა და ჩაფხუტიანი აქტივისტების მეთაურობით მიიწევდნენ პოლიციის სნაიპერებმა ცეცხლი გაუხსნეს.<ref name="OHCHR"/> 21 თებერვალს, პრეზიდენტ იანუკოვიჩსა და საპარლამენტო ოპოზიციის ლიდერებს შორის ხელი მოეწერა შეთანხმებას, რომელიც მოითხოვდა დროებითი მთავრობის ჩამოყალიბებას, საკონსტიტუციო რეფორმებს და ვადამდელ არჩევნებს.<ref name=sds24>{{Cite news |title=Yanukovich impeached |language=en |work=Al Jazeera |url=https://www.aljazeera.com/news/2014/2/22/ukraine-president-yanukovich-impeached |access-date=2022-03-01}}</ref> მეორე დღეს, პოლიცია გავიდა ცენტრალური კიევიდან, რომელიც მოექცა მომიტინგეების კონტროლის ქვეშ. იანუკოვიჩი გაიქცა ქალაქიდან და შემდეგ ქვეყნიდან.<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იმ დღეს უკრაინის პარლამენტმა მხარი დაუჭირა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან გადაყენებას 328 ადამიანი 0-ის წინააღმდეგ (პარლამენტის 450 წევრის 72,8%).<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იანუკოვიჩმა თქვა, რომ ეს კენჭისყრა უკანონო და შესაძლოა, იძულებითიც ყოფილიყო, ამიტომ დახმარებისთვის რუსეთს მიმართა.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/01/24/world/europe/viktor-yanukovych-russia-ukraine-treason.html|title=Ukraine's Ex-President Is Convicted of Treason|last=Kramer|first=Andrew E.|date=24 January 2019|work=The New York Times|access-date=24 March 2019|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია და დროებითი მთავრობა არ ცნო. ფართო საპროტესტო აქციები, როგორც რევოლუციის მომხრე და ასევე მოწინააღმდეგე, ხდებოდა აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში, სადაც 2010 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე იანუკოვიჩს დიდი მხარდაჭერა ჰქონდა. პროტესტი გამწვავდა, რაც მიზეზი გახდა რუსეთის სამხედრო ინტერვენციის,<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|title=Russian troops take over Ukraine's Crimea region|last=Sullivan|first=Tim|date=1 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140301234859/http://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|archive-date=1 March 2014|url-status=live|agency=Associated Press}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/03/16/world/europe/russia-vetoes-un-resolution-on-crimea.html|title=Russia Vetoes U.N. Resolution on Crimea|author=Somini Sengupta|date=15 March 2014|access-date=12 March 2015|work=The New York Times}}</ref> რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიის და თვითგამოცხადებული სახელმწიფოების [[დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა|დონეცკის]] და [[ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკა|ლუგანსკის]] შექმნის. ამან გამოიწვია [[დონბასის ომი]] და კულმინაციას მიაღწია 2022 წელს, ქვეყანაში რუსეთის მიერ სრულმაშტაბიანი [[რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)|შეჭრის]] დაწყებით. დროებითმა მთავრობამ, არსენი იაცენიუკის ხელმძღვანელობით, ხელი მოაწერა ევროკავშირის ასოცირების შეთანხმებას და დაშალა ბერკუტი. [[პეტრო პოროშენკო]] 2014 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ გახდა პრეზიდენტი (პირველ ტურში ხმების 54,7%). ახალმა მთავრობამ აღადგინა 2004 წლის შესწორებები უკრაინის კონსტიტუციაში, რომელიც 2010 წელს საკამათო გზით გაუქმდა,<ref name="telegraph10656312">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html |archive-date=11 January 2022 |url-access=subscription |url-status=live|title=Ukraine revolution: live – Ukraine's president has disappeared as world awakes to the aftermath of a revolution|author=Damien McElroy|date=23 February 2014|work=The Daily Telegraph}}{{cbignore}}</ref> როგორც არაკონსტიტუციური და წამოიწყო დამხობილ რეჟიმთან დაკავშირებული საჯარო მოხელეების ფართომასშტაბიანი წმენდა.<ref>{{Cite journal|last=Zabyelina|first=Yuliya|date=2017|title=Lustration Beyond Decommunization: Responding to the Crimes of the Powerful in Post-Euromaidan Ukraine|journal=State Crime Journal|volume=6|issue=1|pages=55–78|doi=10.13169/statecrime.6.1.0055|issn=2046-6056|jstor=10.13169/statecrime.6.1.0055}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-purge-idUSKCN0HZ1NU20141010|title=Ukraine to launch 'full clean-out' of corrupt officials|date=10 October 2014|work=Reuters|access-date=21 May 2019|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://imrussia.org/en/law/2228-risks-of-delayed-lustrations|title=Risks of Delayed Lustrations|last=Mishina|first=Ekaterina|date=14 April 2015|website=Institute of Modern Russia|language=en-us|access-date=21 May 2019}}</ref> ასევე, დაიწყო ქვეყნის ფართომასშტაბიანი დეკომუნიზაცია. ==პრელუდია== 2000-იან წლებში უკრაინის მთავრობები ცდილობდნენ [[უკრაინა-ევროკავშირის ურთიერთობები|უფრო მჭიდრო ურთიერთობა]] დაემყარებინათ [[ევროკავშირი|ევროკავშირთან]].<ref name="EUEA2015">{{Cite web|url=http://www.eeas.europa.eu/statements/docs/2014/140612_01_en.pdf|title=Frequently asked questions about Ukraine, the EU's Eastern Partnership and the EU-Ukraine Association Agreement|date=24 April 2015|publisher=European Union External Action|access-date=6 May 2015}}</ref><ref>{{cite news|url=https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|title=Soros: Ukraine needs EU Marshall Plan|last=Thompson|first=Mark|date=12 March 2014|access-date=24 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140316224454/https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|archive-date=16 March 2014|url-status=live|department=[[CNN Money]]}}</ref> [[უკრაინის პრეზიდენტი|პრეზიდენტ]] [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] მთავრობა ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს 2012 წლიდან აწარმოებდა.<ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/bw/articles/2014-02-27/the-new-great-game-why-ukraine-matters-to-so-many-other-nations|title=The New Great Game: Why Ukraine Matters to So Many Other Nations|last1=Coy|first1=Peter|date=27 February 2014|work=[[Bloomberg BusinessWeek]]|access-date=23 March 2014|last2=Matlack|first2=Carol|last3=Meyer|first3=Henry}}</ref> ევროკავშირთან ასეთი ყოვლისმომცველი სავაჭრო შეთანხმება გავლენას მოახდენდა უკრაინის სავაჭრო შეთანხმებებზე რუსეთთან, რომელიც იმ დროს უკრაინის ყველაზე დიდი სავაჭრო პარტნიორი იყო.<ref>{{Cite web|url=http://www.worldstopexports.com/ukraines-top-15-import-partners/|title=Ukraine's Top Trading Partners|last=Workman|first=Daniel|date=24 April 2019|website=World's Top Exports|language=en-US|access-date=3 July 2019}}</ref> იანუკოვიჩს სჯეროდა, რომ გართულებების მოგვარება შეიძლებოდა და თქვა, რომ აპირებდა შეთანხმებას,<ref>{{Cite web|url=https://www.kyivpost.com/article/content/eu-ukraine-relations/eu-to-ukraine-reforms-necessary-for-trade-pact-320910.html|title=EU to Ukraine: Reforms necessary for trade pact - Feb. 25, 2013|date=25 February 2013|website=KyivPost|access-date=17 November 2019}}</ref> მაგრამ აგრძელებდა მის გადადებას.<ref>{{cite news|url=https://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|title=EU suspends trade deal talks with Ukraine|last=Kramer|first=Andrew|date=15 December 2013|newspaper=[[The Boston Globe]]|access-date=27 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140328062255/http://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|archive-date=28 March 2014|url-status=live}}</ref> შემდეგ მოხდა ამის ინტერპრეტაცია, როგორც ამ შეთანხმების ხელმოწერისგან უკან დახევის მცდელობისა და გამოიწვია საპროტესტო ტალღა, რომელიც ცნობილი გახდა, როგორც მოძრაობა [[ევრომაიდანი]].<ref name="Ukraine crisis timeline BBC">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine crisis: Timeline|date=13 November 2014|work=BBC News}}</ref> [[File:Euromaidan Kyiv 01-12-2013 35.JPG|thumb|280px|პრო-ევროკავშირის (ევრომაიდანის) საპროტესტო აქციის მონაწილეები კიევში, 2013 წლის დეკემბერი]] საპროტესტო აქციები თავდაპირველად 2013 წლის ნოემბერში დაიწყო, მას შემდეგ, რაც იანუკოვიჩმა უარი თქვა ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერაზე [[აღმოსავლეთ პარტნიორობა|აღმოსავლეთ პარტნიორობის]] შეხვედრაზე [[ვილნიუსი|ვილნიუსში]], [[ლიტვა|ლიტვაში]] და ამის ნაცვლად რუსეთთან უფრო მჭიდრო კავშირები აირჩია. [[უკრაინის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ მინისტრი]] [[მიკოლა აზაროვი]] ითხოვდა €20 მილიარდის (US$27 მილიარდი) ოდენობის სესხს და დახმარებას.<ref name="cnbc.com">{{cite web |url=https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-date=15 December 2013 |title=EU talking to IMF, World Bank, others about Ukraine assistance |publisher=Cnbc.com |date=11 December 2013 |access-date=12 March 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archivedate=15 დეკემბერი 2013 }}</ref> ევროკავშირი მზად იყო გაეცა €610 მილიონი ($838 მილიონი) სესხის სახით,<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705">{{cite web|url=https://www.cnbc.com/id/101277705 |title=Ukraine leader seeks cash at Kremlin to fend off crisis |publisher=Cnbc.com |date=17 December 2013 |access-date=12 March 2014}}</ref> მაგრამ რუსეთი მზად იყო გაეცა $15 მილიარდი<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> და ასევე, გაეიაფებინა საწვავის ფასი.<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> გარდა ამისა, ევროკავშირმა მოითხოვა უკრაინის რეგულაციებისა და კანონების ძირეული ცვლილებები, მაგრამ რუსეთს არ დაუწესებია ასეთი ხასიათისა და მასშტაბის მარეგულირებელი ან სამართლებრივი კორექტირების მოთხოვნა.<ref name="cnbc.com" /> რუსეთმა, ასევე, მოახდინა ეკონომიკური ზეწოლა უკრაინაზე და წამოიწყო პროპაგანდისტული კამპანია ევროკავშირის შეთანხმების წინააღმდეგ.<ref>[http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2014/03/russia-shifting-role-ukraine-cris-2014325125230982.html Russia's shifting role in Ukraine crisis], aljazeera, 2 March 2014</ref> იანუკოვიჩი დიდად არ მოსწონდათ უკრაინის დასავლეთში, მაგრამ გარკვეული მხარდაჭერა ჰქონდა აღმოსავლეთში და სამხრეთში, სადაც მის მშობლიურ ენას, [[რუსული ენა|რუსულს]] უფრო ხშირად იყენებდნენ. აქციები თავდაპირველად მშვიდობიანი იყო, მაგრამ ძალადობრივი გახდა 2014 წლის იანვარში მას შემდეგ, რაც პარლამენტმა, სადაც დომინირებდნენ იანუკოვიჩის მხარდამჭერები, მიიღო კანონები, რომლებიც მიზნად ისახავდა პროტესტის ჩახშობას. ევროკავშირმა და შეერთებულმა შტატებმა მოუწოდეს იანუკოვიჩს მოლაპარაკება მოეწყო კონფლიქტის მშვიდობიანი დასრულების შესახებ და განაცხადეს, რომ ისინი სანქციებს დაუწესებდნენ მთავრობის წარმომადგენლებს, თუ მათ დამნაშავედ ცნობდნენ ძალადობაში.<ref>{{cite news|url=http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000303/http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |title=Roots and Consequence's of Ukraine's Violence |author=Vladmir Isachenkov and Maria Danilova |agency=Associated Press |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> თებერვლის რევოლუციის წინ მომიტინგეებთან დაიდო ამნისტიის შეთანხმება, რომლის მიხედვითაც მათ არ დაემუქრებოდათ სისხლის სამართლის ბრალდებები დაკავებული შენობების დატოვების სანაცვლოდ.<ref name="17214AEMtot">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |title=Law on amnesty of Ukrainian protesters to take effect on Feb 17 |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=17 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071618/http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live}}</ref> დემონსტრანტებმა გაათავისუფლეს ყველა ოკუპირებული რეგიონალური სახელმწიფო ადმინისტრაციის შენობა, ხოლო კიევში აქტივისტებმა შეწყვიტეს ხრუშევსკოჰოს ქუჩის დაპირისპირება; კიევის მერია ასევე 16 თებერვალს დაუბრუნდა მთავრობის კონტროლს.<ref name="17214AEMtot" /> საპროტესტო აქციებში მონაწილეობისთვის ყველა დაპატიმრებული ადამიანის გათავისუფლება 17 თებერვლის შემდეგ იყო დაგეგმილი.<ref name="17214AEMtot" /> 14 თებერვალს იანუკოვიჩმა თქვა: „მინდა ვთქვა, რომ მაქეზებენ და მაიძულებენ გამოვიყენო სხვადასხვა მეთოდები და გზები სიტუაციის მოსაგვარებლად, მაგრამ არ მინდა ომი. არ მინდა რაიმე გადაწყვეტილების მიღება ასეთი რადიკალური გზით“.<ref name="YnwIU15214" /> მან ყველა პოლიტიკოსს მოუწოდა, თავი შეიკავონ რადიკალიზმისგან და გაიგონ, რომ „არის ზღვარი, რომელიც არ უნდა გადაიკვეთოს და ეს ზღვარი კანონია“.<ref name="YnwIU15214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |title=Yanukovych: I don't want to be at war, my goal is to restore stable development of country |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=15 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==მიმოხილვა== საპროტესტო აქციები, რომელიც დაიწყო 2013 წლის 21 ნოემბრის ღამეს სახალხო საპროტესტო აქციებით კიევში, [[მაიდან ნეზალეჟნოსტი|მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე]] (დამოუკიდებლობის მოედანი) ჯერ კიდევ გრძელდებოდა 2014 წლის თებერვლის შუა რიცხვებისთვის.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> პროტესტი გამოიწვია უკრაინის მთავრობის გადაწყვეტილებამ შეეჩერებინა ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერა.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> კიევში ანტისამთავრობო დემონსტრაციებში შედარებითი სიმშვიდის პერიოდი მოულოდნელად დასრულდა 2014 წლის 18 თებერვალს, როდესაც აქციის მონაწილეები და პოლიცია ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ. სულ მცირე 82 ადამიანი დაიღუპა მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში, მათ შორის 13 პოლიციელი; დაშავდა 1100-ზე მეტი ადამიანი.<ref>{{cite web |url=https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |title=Ukraine Violence Leaves at Least 25 Dead |first=Kirit |last=Radia |date=18 February 2014 |website=[[ABC News]] |access-date=1 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180715181350/https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |archive-date=15 July 2018 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.thedailybeast.com/articles/2014/03/30/exclusive-photographs-expose-russian-trained-killers-in-kiev.html |title=Exclusive: Photographs Expose Russian-Trained Killers in Kiev |first=Jamie |last=Dettmer |date=30 March 2014 |newspaper=[[The Daily Beast]] |access-date=1 March 2019}}</ref> [[File:Євромайдан 02 лютого 2014 Київ.JPG|thumbnail|Crowds of protesters at a mass rally on Independence Square in Kyiv.]] 18 თებერვალს, ევრომაიდანის დაახლოებით 20,000 მომიტინგე 2000 წლის უკრაინის კონსტიტუციის 2004 წლის ვერსიის აღდგენის მხარდასაჭერად შეიკრიბა, რომელიც უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლომ გააუქმა 2010 წელს, იანუკოვიჩის პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ. პოლიციამ დაბლოკა მათი გზა. დაპირისპირება ძალადობრივი გახდა; BBC-მ კორესპონდენტებზე დაყრდნობით, განაცხადა, რომ თითოეულმა მხარემ მეორე დაადანაშაულა.<ref name="BBCPoliceStormCamp" /> ათასობით დემონსტრანტის მოგერიების მიზნით პოლიციამ ცეცხლი გახსნა რეზინის ტყვიებით და მოგვიანებით, საბრძოლო ტყვიებით (მათ შორის ავტომატური იარაღით და სნაიპერული შაშხანით), ასევე [[ცრემლსადენი გაზი|ცრემლსადენი გაზით]] და მანათობელი ყუმბარებით . მომიტინგეები იბრძოდნენ პრიმიტიული იარაღით (ქვებით და ხელკეტებით), ცეცხლსასროლი იარაღით და იმპროვიზირებული ასაფეთქებელი ნივთიერებებით ([[მოლოტოვის კოქტეილი|მოლოტოვის კოქტეილით]]) და შეიჭრნენ რეგიონების პარტიის შტაბში. პოლიციელები მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე მთავარ საპროტესტო ბანაკში შეიჭრნენ და მოედნის ნაწილები დაიკავეს.<ref name="BBCPoliceStormCamp">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |title=Ukraine police storm main Kiev protest camp |work=BBC News |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> დაიწვა პროფკავშირების შენობა, რომელიც ევრომაიდანის შტაბის ფუნქციას ასრულებდა. პოლიტიკური კომენტატორები ვარაუდობდნენ, რომ უკრაინა სამოქალაქო ომის ზღვარზე იყო.<ref>{{cite news|last=Matthews |first=Owen |title=Ukraine: Heading for Civil War |url=http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |access-date=20 February 2014 |newspaper=[[Newsweek]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220055425/http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ზოგიერთმა ტერიტორიამ, მათ შორის [[ლვივის ოლქი|ლვივის ობლასტმა]], თავი ცენტრალური ხელისუფლებისგან პოლიტიკურად დამოუკიდებელად გამოაცხადა.<ref name="Gianluca Mezzofiore">{{cite web |author=Gianluca Mezzofiore |url=http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |title=Ukraine Facing Civil War: Lviv Declares Independence from Yanukovich Rule |work=International Business Times |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live |date=19 February 2014 }}</ref> 18 თებერვლიდან ევრომაიდანის აქტივისტებმა დაიკავეს რეგიონული სახელმწიფო ადმინისტრაციის (RSA) შენობები რამდენიმე ოლქში.<ref name="BBCoRSA26114">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |title=Ukraine protests 'spread' into Russia-influenced east |archive-url=https://web.archive.org/web/20140127021816/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |archive-date=27 January 2014 |url-status=live |work=BBC News |date=26 January 2014 }}</ref> 19 თებერვალს ხელისუფლებამ დააწესა პოლიციის საგუშაგოები, შეზღუდვები საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე და დახურა სკოლები კიევში, რომელსაც მედია დე ფაქტო საგანგებო მდგომარეობად მოიხსენიებდა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |title=The authorities de facto introduce a state of emergency |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220235927/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |url-status=live }}</ref> 20 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრმა ვიტალი ზახარჩენკომ განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა განკარგულებას, რომელიც დემონსტრანტების წინააღმდეგ საბრძოლო ტყვიების გამოყენების ნებართვას იძლეოდა.<ref name="zaharchenko-oficiyno-dozvoliv">{{in lang|uk}} [https://tsn.ua/video/video-novini/zaharchenko-oficiyno-dozvoliv-silovikam-vognepalnu-zbroyu.html Zakharchenko officially allowed firearms to the security forces], [[Televiziyna Sluzhba Novyn|TSN]](20 February 2014)</ref> ცენტრალურ კიევში მოხდა ყველაზე დიდი ძალადობა და 48 საათის განმავლობაში შეტაკებებში დაღუპულთა რიცხვი სულ მცირე 77-მდე გაიზარდა.<ref name="BBCtimeline">[https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 Ukraine protests timeline], BBC, 23 February 2014</ref> ამის საპასუხოდ, უკრაინის პარლამენტის თავმჯდომარემ, ვოლოდიმირ რიბაკმა მეორე დღეს განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა საპარლამენტო განკარგულებას, რომელიც გმობდა ძალის გამოყენებას და მოუწოდებდა ყველა ინსტიტუტს (შინაგან საქმეთა სამინისტრო, მინისტრთა კაბინეტი და ა.შ.), შეეწყვიტა მომიტინგეების წინააღმდეგ ყველა სამხედრო ქმედება.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/887613-ryibak-zayavil-chto-podpisal-postanovlenie-vr-o-prekraschenii-ognya.html |script-title=ru:Рыбак заявил, что подписал постановление ВР о прекращении огня |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |language=ru |date=21 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პარლამენტმა ზახარჩენკოსაც შეუჩერა უფლებამოსილება. 21 თებერვალს პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა ხელი მოაწერა კომპრომისულ შეთანხმებას ოპოზიციის ლიდერებთან. იგი დაჰპირდა საკონსტიტუციო ცვლილებებს, რომ პარლამენტს აღუდგენდა გარკვეულ უფლებამოსილებებს და დეკემბრისთვის ვადამდელი არჩევნების ჩატარებისკენ მოუწოდებდა. შეთანხმების მიუხედავად, ათასობით ადამიანი აგრძელებდა პროტესტს ცენტრალურ კიევში და დემონსტრანტებმა სრულად აიღეს კონტროლი ქალაქის სამთავრობო რაიონზე: პარლამენტის შენობაზე, პრეზიდენტის ადმინისტრაციის კვარტლებზე, კაბინეტზე და შინაგან საქმეთა სამინისტროზე.<ref>[tyzhden.ua]</ref><ref name="BBCTimeline">{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine protests timeline|work=BBC News|date=23 February 2014}}</ref> 21 თებერვალს პარლამენტში კანონპროექტი შევიდა იანუკოვიჩის გადაყენების შესახებ.<ref>{{cite web|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_1?pf3511=49827|title=Офіційний портал Верховної Ради України |publisher=W1.c1.rada.gov.ua|access-date=12 March 2014}}</ref> იმავე დღეს იანუკოვიჩი [[ხარკივი|ხარკივში]] გაემგზავრა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes">[https://www.nytimes.com/2015/01/04/world/europe/ukraine-leader-was-defeated-even-before-he-was-ousted.html?referrer&_r=3 Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted], ''[[The New York Times]]'' (3 January 2015)</ref> 22 თებერვალს, გავრცელებული ინფორმაციით, მომიტინგეები აკონტროლებდნენ კიევს და ამბობდნენ, რომ იანუკოვიჩი დედაქალაქიდან აღმოსავლეთ უკრაინაში გადაფრინდა.<ref name="Telegraph222">{{cite news|title=Ukraine protests: Vitali Klitschko is seeking immediate resignation of President Yanukocych – watch live|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20140220101557/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|url-status=dead|archive-date=20 February 2014|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=22 February 2014|access-date=22 February 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Ukrainian protesters claim control over capital |url=http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |access-date=22 February 2014 |publisher=Boston |agency=Associated Press |date=22 February 2014 |author=Yuras Karmanau |author2=Angela Charlton |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228013838/http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=dead }}</ref> პარლამენტმა 328 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან მოხსნის სასარგებლოდ და 25 მაისს ახალი საპრეზიდენტო არჩევნები დაგეგმა.<ref name="wsj222">{{cite news|title=Parliament Ousts Ukraine President |url=https://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |access-date=22 February 2014 |newspaper=[[The Wall Street Journal]] |date=22 February 2014 |author=James Marson |author2=Alan Cullison |author3=Alexander Kolyandr |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171204/http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> 23 თებერვალს პარლამენტმა პარლამენტის თავმჯდომარე [[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] დროებით პრეზიდენტად დაასახელა.<ref name="speaker">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref> 24 თებერვალს ახალმა მთავრობამ იანუკოვიჩის დაკავების ორდერი გასცა.<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/ukraine-issues-arrest-warrant-missing-leader-123251908--finance.html|title=Ukraine issues arrest warrant for missing leader|agency=Associated Press|newspaper=Washington Post|date=24 February 2014}}</ref> მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში რუსმა ნაციონალისტმა პოლიტიკოსებმა და აქტივისტებმა მოაწყვეს მიტინგები [[ყირიმი|ყირიმში]] და მოუწოდეს რუსეთს, დაეცვა ისინი უკრაინის დანარჩენ ნაწილში მყოფი „ფაშისტების“ საფრთხისგან.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26321329 Crimea: Next flashpoint in Ukraine's crisis?], [[BBC News]] (24 February 2014)</ref> == დეტალური ქრონოლოგია == === 18 თებერვალი === 18 თებერვლის 16:00 საათზე კიევის მეტრომ ტერორისტული საფრთხის გამო მუშაობა შეწყვიტა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014398/|script-title=uk:Київське метро зупинило рух|trans-title=Kyiv subway stopped functioning|work=Ukrayinska Pravda|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227001737/http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-date=27 February 2014 |title=Макеєнко: Метро не працюватиме, доки у Києві не буде безпечно |work=Zik |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web|url=http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|title=У Києві припинило роботу метро|website=Ua.racurs.ua|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140223093318/http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|archive-date=23 February 2014|url-status=dead}}</ref> ==== საწყისი შეტაკებები (მარიინსკი და ლიპკი) ==== [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-52.jpg|thumb|left|პროტესტანტები აგებენ ბარიკადებს]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-58a.JPG|thumb| 18 თებერვალს კიევის ქალაქის ცენტრში დაწვეს სატვირთო მანქანები, რომლებსაც ჯარები გადაჰყავდათ.]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 15-08.JPG|thumbnail| მომიტინგეები აგურებს და მოლოტოვის კოქტეილებს ესვრიან პოლიციის თანამშრომლებს დამწვარ ბარიკადებს მიღმა]] შეტაკებების წინა ღამეს, მარჯვენა სექტორმა მოუწოდა თავის ყველა წევრს, მომზადებულიყვნენ 18 თებერვლის „სამშვიდობო შეტევისთვის“. მაიდანის სახალხო კავშირმა ასევე მოუწოდა ყველა დაინტერესებულ მოქალაქეს, მონაწილეობა მიეღოთ „სამშვიდობო შეტევაში“, რომელშიც სტუდენტური გაერთიანებები გაწევრიანდნენ. მაიდანის კავშირი 18 თებერვალს, დილით იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეთა კოლონები პარლამენტისკენ მსვლელობას 08:30 საათზე დაიწყებდნენ. <ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |title=Правый сектор объявил мобилизацию для мирного наступления' |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171526/http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმ დილით, დაახლოებით 20 000 დემონსტრანტი გაემართა პარლამენტის შენობისკენ,<ref name="wp1" /> რადგან ეს ორგანო განიხილავდა ოპოზიციის მოთხოვნებს ახალი კონსტიტუციისა და მთავრობის შესახებ. დაახლოებით 09:45 საათზე, აქციის მონაწილეებმა უკრაინის ცენტრალური ოფიცერთა კლუბის შენობასთან <ref name="war_kyiv">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |title=Війна на вулицях Києва. ОНЛАЙН |trans-title=War on the streets of Kyiv. Online |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000846/http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რამდენიმე პერსონალის–სატრანსპორტო სატვირთო მანქანით გაკეთებული პოლიციის ბარიკადი გაარღვიეს.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |title=Мітингувальники прорвали оточення ВВ і намагаються розблокувати Грушевського |trans-title=Protesters broke through the cordon of Internal Troops and attempted to unblock Hrushevskoho |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221001144/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეტაკებები მას შემდეგ დაიწყო, რაც ორმა ათეულმა დემონსტრანტმა გზიდან გადააყენა პოლიციის მანქანა, რომელიც პროტესტანტებს გზას უხერგავდა. 10:00 საათზე, პარლამენტის წევრმა, ბატკივშჩინას წარმომადგენელმა ლესია ორობეცმა განაცხადა, რომ Fort-500T თოფებით შეიარაღებულმა პოლიციამ შოვკოვიჩნას ქუჩიდან და ლიპსკას ქუჩიდან დაიწყო მანათობელი ყუმბარებით შეტევა. <ref name="war_kyiv" /> 10:08 საათზე, როდესაც ხალხი პარლამენტის შენობას მიუახლოვდა, მათ წინააღმდეგობა შეხვდათ პოლიციის თანამშრომლების სხვა კორდონებისგან. <ref name="war_kyiv" /> გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მომიტინგეთა რიცხვი 50000-მდე გაიზარდა. <ref name="war_kyiv" /> 10:18 საათზე, სხვა ინფორმაციით, აფეთქებები და კვამლი დაფიქსირდა ინსტიტუცკას ქუჩაზე, როდესაც ხალხმა დაიწყო გზის საფარის განადგურება.<ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა პოლიციელებისკენ დაიწყეს ტროტუარის ფილაქნის ნატეხების სროლა, ხოლო ფარებით აღჭურვილი ოფიცრები ხალხის დამორჩილებას ყუმბარებით ცდილობდნენ. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა, რომლებმაც ადგილი დაიკავეს დინამოს სტადიონის კოლონადასთან, დაიწყეს საბურავებზე ცეცხლის წაკიდება.<ref name="war_kyiv" /> დაახლოებით 10:30 სთ-ზე პარლამენტში კენჭისყრა იყო დაგეგმილი 2004 წლის კონსტიტუციის აღდგენაზე, <ref name="war_kyiv" /> თუმცა, ეს არ მოხდა, რადგან თავმჯდომარე რიბაკმა არ დაარეგისტრირა კანონპროექტი.<ref name="kplive">{{cite news|title=Four reported dead, more than 100 injured as violent clashes break out near Ukraine's parliament (live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |newspaper=[[Kyiv Post]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140218165210/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |archive-date=18 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Berkut attacks Maidan. War in Kiev.ogv|thumb| კონფლიქტი დამოუკიდებლობის მოედანზე ღამით.]] 10:33 საათზე მომიტინგეებსა და პოლიციას შორის ქუჩის კონფლიქტი შოვკოვიჩნას ქუჩაზე გადავიდა. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა დაიწყეს 200-გრივნიანი ბანკნოტების ფრიალი იანუკოვიჩის პოლიციის ზოგიერთი ძალების წინაშე – ამბობდნენ რა, რომ ისინი დაქირავებული მეომრები იყვნენ – მარიინსკის პარკში. <ref name="war_kyiv" /> აქტივისტი, ოლექსანდრ არონეცი, იტყობინებოდა, რომ სნაიპერებს მიზანში ჰყავდათ ამოღებული მშვიდობიანი მოსახლეობა.<ref name="war_kyiv" /> 11:00 საათისთვის მომიტინგეებს სერიოზული ჭრილობები ჰქონდათ მიყენებული.<ref name="war_kyiv" /> აქციის მონაწილეებმა მოლოტოვის კოქტეილები<ref name="war_kyiv" /> ისროლეს, შოვკოვნიჩას ქუჩაზე კი ნაგავსაყრელი მანქანების ბარიკადი გადაწვეს.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Горить КПП військової частини на вул. Стрийській у Львові (01).JPG|thumbnail| ბარიკადი იწვის ლვოვში შინაგანი ძალების შტაბ-ბინის წინ, რაც გამოწვეულია მასობრივი საპროტესტო აქციებით.]] ==== რეიდი რეგიონების პარტიის ოფისზე და პოლიციის პასუხი ==== 11:23 საათზე ბერკუტის პოლიციის სპეცრაზმმა სცადა თავდასხმა ხალხის მასაზე, მაგრამ აქციის მონაწილეებმა კონტრშეტევა განახორციელეს.<ref name="war_kyiv" /> ორი წუთის შემდეგ, ცნობა მოვიდა, რომ მომიტინგეები ლიპსკას ქუჩაზე რეგიონების პარტიის შტაბ-ბინის კარებს ამტვრევდნენ.<ref name="war_kyiv" /> 11:30 საათზე მომიტინგეებმა, მათ შორის ჟურნალისტმა ტეტიანა ჩორნოვოლმა,<ref name="kplive" /> დაიკავეს და ცეცხლი წაუკიდეს შენობას.<ref name="tsn">{{cite web|url=http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |title=При захвате офиса Партии регионов убили двух сотрудников – Царев – Политика |date=18 February 2014 |publisher=[[1+1 (channel)|The Sports Network]] |access-date=18 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022259/http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |archive-date=21 February 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |title=Ukraine: protests at President Viktor Yanukovich's party HQ – video |work=The Guardian |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222172013/http://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> შედეგად დაიღუპა ორი ადამიანი, მათ შორის პროგრამისტი, რომელიც შტაბში მუშაობდა. 12:12 საათზე ჯანდაცვის მინისტრს რაისა ბოჰატირიოვას მარიინსკის პარკიდან გასვლისას მომიტინგეები თავს დაესხნენ, მაგრამ ის უვნებელი გადარჩა.<ref name="war_kyiv" /> 12:30 საათისთვის პოლიციამ კონტროლი აღადგინა რეგიონების პარტიის ოფისზე.<ref name="kplive" /> 13:00 საათისთვის ათასობით პოლიციელმა ალყა შემოარტყა სამთავრობო ოლქს და დაიწყო დემონსტრანტების დევნა.<ref name="kplive" /> ერთმა მომიტინგემ, რომელსაც თავში ჭრილობა ჰქონდა, განუცხადა Kyiv Post-ს, რომ პოლიციის თანამშრომლებმა „დალეწეს ყველა“ მათ გზაზე. [[File:Barricade line separating interior troops and protesters. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014-2.jpg|thumb|ბარიკადის ხაზი შინაგან ჯარებსა და მომიტიგეებს შორის.]] დაახლოებით 13:30 საათზე, ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობის თავზე ოთხი ოფიცერი განლაგდა. ისინი მანათობელი ყუმბარებით არბევდნენ ხალხს და ისროდნენ, როდესაც მომიტინგეები შენობაში შეიჭრნენ და მის ნაწილს ცეცხლი წაუკიდეს. აქციის მონაწილეები საზურავისკენ გაემართნენ, რამაც ოფიცრები აიძულა, უკან დაეხიათ.<ref name="kplive" /> ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობა დღის ყველაზე ძალადობრივი შეტაკებების სცენად იყო აღწერილი. ბერკუტისა და შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეებმა სრულმასშტაბიანი თავდასხმა განახორციელეს და იარაღს პირდაპირ ხალხს ესროდნენ.<ref name="war_kyiv" /> იყო ცნობები, რომ პოლიცია წყლის ჭავლს იყენებდა ხალხის მასების გასარღვევად.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Maked protester seen during clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|ნიღბიანი მომიტინგე შეტაკებების დროს კიევში.]] შუადღისთვის პოლიციის თანამშრომლებმა ცრემლსადენი გაზი გამოიყენეს, რამაც 10000-მდე მომიტინგე მარიინსკის პარკიდან გააქცია, სადაც დღის პირველ ნახევარში ბარიკადები აღმართეს. აქციის მონაწილეებმა მანათობელი ყუმბარები ისროლეს და პარკი კვამლით დაფარეს. სხვა ანტისამთავრობო აქტივისტები ცდილობდნენ ერთმანეთისგან დაეშორებინათ პროსამთავრობო და ანტისამთავრობო ძალები.<ref name="kplive" /> ბევრმა საინფორმაციო გამოშვებამ გამოაქვეყნა ფოტოები, სადაც ნაჩვენებია AK-74 ავტომატებით შეიარაღებული პოლიცია.<ref>{{cite web|url= https://twitter.com/SpilnoTVEnglish/status/435796770011246592|title=Twitter / SpilnoTVEnglish: #Ukraine-#Berkut troops attack|publisher=Twitter|access-date=18 February 2014}}</ref><ref>{{cite web|author=Max Seddon |url=https://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent |title=At Least 13 Dead, Dozens Injured As Ukraine Protests Turn Violent Again |publisher=Buzz Feed |access-date=20 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220001301/http://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის ყოფილმა მოადგილემ ჰენადი მოსკალმა ივარაუდა, რომ ისინი იყვნენ ალფა ჯგუფის დანაყოფები.<ref>{{cite news |script-title=uk:Москаль: Росіяни кажуть Януковичу, що його керівники СБУ та МВС профнепридатні |url=http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-url=https://archive.today/20140221162335/http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead |publisher=Espreso TV |language=uk |date=19 February 2014 }}</ref> ბერკუტის ლიდერმა ვლადიმერ კრაშევსკიმ თქვა, რომ შეიარაღებული პოლიციელები შავებში, ყვითელი სამკლაურით იყვნენ ბერკუტის ქვედანაყოფის ნაწილი, რომელებიც ეხმარებოდნენ შინაგან ჯარებს ევაკუაციაში.<ref>{{Cite web |date=2014-03-15 |title=Ветеран "Беркута": мы не стреляли по людям в Киеве |url=https://www.bbc.com/russian/international/2014/03/140315_crimea_berkut_interview |access-date=2022-05-05 |website=BBC News Русская служба |language=ru}}</ref> აქციის მონაწილეებმა მერია ხელახლა დაიკავეს.<ref>{{cite news |url=http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |title=Protesters re-occupy Kiev city hall |agency=[[Agence France-Presse]] |work=[[New Straits Times]] |date=31 January 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022938/http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> რუსული სახელმწიფო გაზეთის „იზვესტიას“ ცნობით, რეგიონების პარტიის ოფისში დარბევისას ოპოზიციის აქტივისტებმა, ხელკეტებით და რკინის ჯოხებით შეიარაღებულებმა, სიკვდილამდე სცემეს კომპიუტერული ინჟინერი, ვალერი კონსტანტინოვიჩ ზახაროვი.<ref>{{cite web|url=http://izvestia.ru/news/566112 |title=Толпа в Киеве забила насмерть компьютерщика из Партии регионов |trans-title=The crowd in Kiev beat up the Party of Regions programmer to death |newspaper=[[Izvestia]] |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221080507/http://izvestia.ru/news/566112 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |date=18 February 2014 }}</ref> ====წინსვლა მაიდანისკენ==== [[File:Clashes between radically oriented protesters and internal troops. Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|შეტაკებები მომიტინგეებსა და შინაგან ჯარებს შორის.]] 15:45 საათზე ასობით სპეცრაზმელი დაიძრა პარლამენტისკენ და თავს დაესხა აქციის მონაწილეებს.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |script-title=uk:Тітушки знущаються на Антимайдані над полоненими активістами |publisher=Espreso TV |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221162447/http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> ოფიცერმა ინსტიტუცკის ქუჩაზე „კიევ პოსტის“ ჟურნალისტის გაზის ნიღაბი აიღო და პოლიციის მსვლელობაზე თქვა: „მე ეს მიყვარს! ჩვენ ეს გვიყვარს!“<ref name="kplive" />[[File:A police officer attacked by protesters during clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014-1.jpg|thumbnail|კიევში შეტაკების დროს სპეცრაზმის თანამშრომელს მიწაზე აგდებენ.]] 16:00 საათზე უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსის მოვალეობის შემსრულებელმა ალექსანდრე იაკიმენკომ და შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოსცეს საჯარო გაფრთხილება მომიტინგეების მიმართ, გაეთავისუფლებინათ ქუჩები ორ საათში და განაცხადეს: „თუ 18:00 საათამდე უკანონობა არ შეწყდება, ჩვენ იძულებული ვიქნებით გამოვიყენოთ ყველა კანონიერი საშუალება წესრიგის დასამყარებლად“.<ref name="kplive" /> ოქტომბრის სასახლეში, რომელიც დამოუკიდებლობის მოედნიდან ჩანს, სპეცრაზმმა მომიტინგეებს გორაკიდან, ინსტიტუცკას ქუჩის გასწვრივ მდებარე ხიდიდან აგურები ესროლა.<ref name="kplive" /> ==== ჰრუშევსკოჰოს ქუჩის ბარიკადის გარღვევა ==== 2014 წლის 18 თებერვლის მთელი დღის განმავლობაში, მომიტინგეები წვავდნენ საბურავებს, ისროდნენ მოლოტოვის კოქტეილებს, ფოლადის ნაჭრებს და ა.შ. ბერკუტის პოლიციის ხაზების მიმართულებით. 17:04 საათზე შეიარაღებულმა ბერკუტმა მიხაილა ჰრუშევსკოგოს ქუჩის ბარიკადის ჭიშკართან, დინამოს სტადიონთან ახლოს მავთული გახსნა და მოულოდნელად შეაღწია. ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ზურგშექცევით უყურებდნენ დრონს, რომელიც დაფრინავდა საპირისპირო მხარეს. ასობით ბერკუტელმა დაიწყო ყუმბარების სროლა, რომელთაგან ორმა დაჭრა ამერიკელი ფოტოგრაფი მარკ ესტაბრუკი, უამრავი სხვა პისტოლეტისა და თოფის სროლისას დაიჭრა. ევრომაიდანის მომიტინგეებმა და სამოქალაქო პირებმა დაიწყეს მასობრივი უკანდახევა [[ხრეშჩატიკი|ხრეშჩატიკის ქუჩაზე]] მდებარე ბარიკადის შემდეგი კარიბჭისკენ. ბევრი დაშავდა და რამდენიმე დაიღუპა.<ref>{{Cite web | url=http://EuromaidanRevolution.com |title = Hot soup 7-136|date = 7 February 2014}}</ref> 20:00 საათზე პრორუსულმა წყაროებმა განაცხადეს, რომ 50 უცნობი ან სავარაუდოდ პრორუსი თავდამსხმელი კანადის საელჩოში შეჭრას ცდილობდა.<ref>{{cite news|author=T20:28+02:00 20:28 18 February 2014 |url=http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |title=Неизвестные пытаются прорваться в консульство Канады в Киеве – милиция |agency=Interfax-Ukraine |date=20 October 2012 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221024155/http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმავე დღეს, Global Affairs Canada-ს სპიკერმა დაადასტურა, რომ მომიტინგეებმა „თავშესაფარი“ მიიღეს, ისინი „მშვიდობიანები იყვნენ და არ მიუყენებიათ ზიანი პერსონალისთვის“. 2015 წელს გაირკვა, რომ საელჩომ შეგნებულად გააღო კარი მას შემდეგ, რაც დაინახა კანადის პასპორტის მქონე ევრომაიდანის მომიტინგე, რომელსაც ბერკუტი მისდევდა. პასპორტის მქონე უცნობი მომიტინგის შესვლისას, ევრომაიდანის მომიტინგეების ტალღა შეიჭრა საელჩოში და დაიკავა მთავარი დერეფანი, მათ გამოიყენეს საელჩო, როგორც უსაფრთხო თავშესაფარი ბერკუტისგან. საელჩო 18 თებერვლის საღამოს დაჭრილების სამკურნალოდ გამოიყენეს. მოგვიანებით ევრომაიდანის მომიტინგეებმა საელჩო ნებაყოფლობით დატოვეს და მათ ყვავილები დაუტოვეს. მოგვიანებით, უცნობმა ევროპელმა მოკავშირეებმა განაცხადეს, რომ გახანგრძლივებული ოკუპაციისა და კანადის საგარეო სამსახურის ოფიცრების ნაკლები წინააღმდეგობის გათვალისწინებით, კანადამ შეასრულა მიზანმიმართული როლი ევრომაიდანის მომიტინგეების მხარდაჭერაში. თანამედროვე მედია წყაროები ამტკიცებენ, რომ პრემიერ მინისტრმა, სტივენ ჰარპერმა არასოდეს აღიარა უსაფრთხოების დარღვევის ჭეშმარიტი მასშტაბი.<ref>{{cite news |last1=Brewster |first1=Murray |title=Canadian embassy played role as safe haven in Ukraine uprising, investigation finds {{!}} CBC News |url=https://www.cbc.ca/news/politics/canadian-embassy-used-as-safe-haven-during-ukraine-uprising-investigation-finds-1.3148719 |access-date=13 April 2021 |work=CBC |agency=The Canadian Press |date=July 12, 2015}}</ref> ==== მაიდანზე თავდასხმა ==== გაფრთხილების შემდეგ, პოლიციამ იარაღით, წყლის ჭავლით და ჯავშანტრანსპორტიორით მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე (დამოუკიდებლობის მოედანი) ათასობით დემონსტრანტს შეუტია. მთავარ მოედანზე აქციის მონაწილეების კარვები იწვოდა.<ref name="kplive" /> პოლიციამ თავისი ქმედებები გაამართლა, როგორც ანტიტერორისტული კამპანიის ნაწილი „პიროვნებების წინააღმდეგ, რომლებიც აშკარად შეიარაღებულნი იყვნენ“.<ref name="PsEN19214">[http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ Ukraine: ‘Protesters to be punished’ as police come under attack] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140219160634/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ |date=19 February 2014 }}, [[Euronews]] (19 February 2014)</ref> ოპოზიციის ლიდერმა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკმა]] პოლიციას 200 მეტრით, ინსტიტუტსკას ქუჩაზე უკან დახევისკენ და ორივე მხარეს დილამდე ზავის დადებისკენ მოუწოდა.<ref name="kplivenight">{{cite news|title=Police advance on EuroMaidan at night after government ultimatum |url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |newspaper=Kyiv Post |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219054438/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოედანზე მომიტინგეებმა საბურავები და სხვა ცეცხლმოკიდებული ნამსხვრევები დაალაგეს, რათა ცეცხლის კედელი შეექმნათ მათსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის.<ref name="kplivenight" /> ტელევიზიის მე-5 არხის მაუწყებლობა დაიხურა ქვეყნის მასშტაბით,<ref name="kplivenight" /><ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ |script-title=uk:5 канал відключили по всій Україні |trans-title=5 Kanal is disconnected throughout Ukraine |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031434/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ }}</ref> მაგრამ ხელმისაწვდომი დარჩა სატელიტის საშუალებით (მოკლე შეფერხებით) და YouTube-ის პირდაპირ ეთერში.<ref name="kplivenight" /> რამდენიმე საათის შემდეგ მან მუშაობა განაახლა. დაახლოებით 22:00 საათზე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ პოლიციამ მოედნის აღმოსავლეთ მხარეს აქციის მონაწილეთა ბარიკადები გაარღვია.<ref>{{cite news|url=http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |script-title=ru:На Майдане горит Дом профсоюзов |trans-title=On Maidan Trade Unions building is burning |website=Vestiua.com |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031541/http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შემდეგ ოფიცრებმა სცადეს, მაგრამ ვერ მოახერხეს ოკუპირებული პროფკავშირების შენობის დაბრუნება.<ref name="kplivenight" /> პრეზიდენტის მრჩეველმა ჰანა ჰერმანმა თქვა, რომ მთავრობასა და ოპოზიციას შორის მოლაპარაკებები მხოლოდ მშვიდობის აღდგენისა და ბრბოების უკან დახევის შემდეგ მოხდებოდა და რომ „შეიარაღებული კონფლიქტის გაგრძელების მოწოდება არის დიდი დანაშაული უკრაინელი ხალხისა და უკრაინის სახელმწიფოს წინააღმდეგ“.<ref name="kplivenight" /> უკრაინის გენერალურმა პროკურორმა ვიქტორ პშონკამ განაცხადა: „მასობრივი საპროტესტო აქციების ორგანიზატორები პასუხს აგებენ. ჩვენ მოვითხოვთ უმძიმესი სასჯელის დაწესებას როგორც მათთვის, ვინც აღძრა ხალხი დღევანდელ აქციაში მონაწილეობის მისაღებად, ასევე მათთვისაც, ვინც მათ ორგანიზებას უწევდა და აკონტროლებდა“.<ref name="PsEN19214" /> გამთენიისას, 01:35 საათზე მოედნის ირგვლივ ქუჩების განათება გამოირთო. აქტივისტები თვლიდნენ, რომ ეს იყო გადამწყვეტი თავდასხმის დასაწყისი.<ref name="lenta1">{{cite news|access-date=19 February 2014 |url=http://lenta.ru/chronicles/battle/ |script-title=ru:"Беркут" против Майдана |trans-title="Berkut" against Maidans |website=[[Lenta.ru]] |date=18 February 2014 |language=ru |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219124547/http://lenta.ru/chronicles/battle/ }}</ref> ==== ოპოზიციის ლიდერების პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრა ==== პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრიდან გამოსულმა ოპოზიციის ლიდერმა [[ვიტალი კლიჩკო|ვიტალი კლიჩკომ]] განუცხადა Hromadske TV-ს, რომ მოლაპარაკებები წარმატებული არ ყოფილა. კლიჩკომ თქვა, რომ ოპოზიციის ლიდერები ერთ საათზე მეტი ხნის განმავლობაში უსმენდნენ იანუკოვიჩის განცხადებებს, რომ ისინი იყვნენ დამნაშავეები 18 თებერვალს 20 ადამიანის გარდაცვალების გამო. პრეზიდენტმა, ასევე, მოითხოვა, რომ ოპოზიციას ძალა დაეტანათ აქციის მონაწილეებისთის, რომ მათ დაეტოვებინათ მაიდან ნეზალეჟნოსტი.<ref name="kplivenight" /> გავრცელებული ინფორმაციით, ის ოპოზიციის ლიდერებს სისხლისსამართლებრივი დევნით დაემუქრა.<ref>{{cite web|author=Допис by Svyatoslav Tsegolko. |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |script-title=uk:Янукович погрожує справами проти керівників опозиції – Яценюк |publisher=Ukreayinska Pravda |language=uk |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221051003/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინული ტელევიზიით გადმოცემულ შეტყობინებაში იანუკოვიჩმა ოპოზიციის ლიდერებს უთხრა: „განშორდით რადიკალურ ელემენტებს, რომლებიც სისხლისღვრას და კონფლიქტს ესწრაფვიან სამართალდამცავ ორგანოებთან“ და თქვა, რომ თუ ისინი ამას არ გააკეთებდნენ, ის მათთან „სხვაგვარად ისაუბრებდა“.<ref name="ENYUtv19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |title=Ukraine protesters resist police charge on Independence Square as death toll rises |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219175641/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |url-status=live }}</ref> მან დასძინა: „ოპოზიციის ლიდერებმა იგნორირება გაუკეთეს დემოკრატიის ძირითად საფუძველს. ზღვარი გადალახეს, როცა ხალხს შეიარაღებისკენ მოუწოდეს“.<ref name="ENYUtv19214" /> 20 თებერვალს, სამმა ოპოზიციურმა პარტიამ („ბატკივშჩინა“, UDAR და „სვობოდა“) განაცხადა: „ჩვენ არასოდეს მოვუწოდებთ ხალხს შეიარაღებისკენ. ეს არის ჩვენი პრინციპული პოზიცია.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |title=Batkivschyna, UDAR, Svoboda never have and never will call people to armed protest |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221061853/http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> თითოეული ადამიანის სიკვდილი არის ტრაგედია თითოეულისთვის.“ იმავე დღეს, მოგვიანებით, მხარეებმა განაცხადეს: „მოლაპარაკებების გამართვა რეჟიმთან, რომლის პოლიტიკამ მრავალი ადამიანის სიკვდილი გამოიწვია, უკიდურესად უსიამოვნო რამ არის, მაგრამ ჩვენ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ და შეუძლებელიც კი, რომ თავიდან ავიცილოთ შემდგომი სისხლისღვრა“.<ref name="3opIU19214" /> მათ განაცხადეს, რომ საპროტესტო აქციების დაშლა იქნებოდა „კონტრპროდუქტიული და არარეალური“ და განაცხადეს: „ჩვენ არ შევკრიბეთ მაიდანი და ჩვენ ვერ დავშლით მას! ხალხი თავად გადაწყვეტს რა გააკეთოს იმის მიხედვით, თუ როდის და როგორ დამკაყოფილდება მათი მოთხოვნები.“<ref name="3opIU19214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |title=Three Ukrainian opposition forces calling to do everything possible to prevent further bloodshed |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221062107/http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> ===19 თებერვალი=== [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-20.jpg|thumb|left|შინაგანი ჯარები ქმნიან ფალანგას მომიტინგეების წინააღმდეგ. უკან ბერკუტის პოლიციელები დგანან.]] [[კიევის მეტროპოლიტენი|კიევის მეტრო]] დაიკეტა და მთავარი გზები პოლიციამ დაბლოკა.<ref name="ENCK19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |title=Kyiv on shutdown as Ukraine protesters fear new police crackdown |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200229/http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> ხრეშჩატიკზე უფრო დიდი მაღაზიები და სავაჭრო ცენტრებიც დაიხურა, მაგრამ Euronews-ის კორესპონდენტის ცნობით, „ცხოვრება ბარიკადებისგან მოშორებით ჩვეულებრივად გრძელდება“.<ref name="KbanEN19214">{{cite news|url= http://www.euronews.com/2014/02/19/ukrainian-capital-mostly-normal-beyond-immediate-protest-zone/|title=Ukrainian capital mostly normal beyond immediate protest zone|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> გამთენიისას, „ტიტუშკებმა“ პროტესტის ორი მონაწილე დაჭრეს, აქედან ერთი გარდაიცვალა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |script-title=uk:Тітушки Розстріляли Двох Протестувальників – Очевидці |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221063742/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამ დროისთვის დაღუპულთა რიცხვი ორივე მხრიდან 26-მდე გაიზარდა, მათ შორის 10 პოლიციელი იყო.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |title=Ukraine crisis: Renewed Kiev assault on protesters |work=BBC News |date=19 February 2014 |access-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219063442/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |archive-date=19 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა (СБУ) დაიწყო „ანტიტერორისტული“ ოპერაცია, ხოლო სადაზვერვო სამსახურებმა დაიწყეს გამოძიება უცნობი პოლიტიკოსების მიმართ ხელისუფლების ხელში ჩაგდების უკანონო მცდელობის გამო.<ref name="ENCK19214" /> СБУ-ს ვებსაიტზე გამოქვეყნებული განცხადების თანახმად ანტიტერორისტული ოპერაციის დაწყების გადაწყვეტილებაში მონაწილეობდნენ СБУ, შინაგან საქმეთა სამინისტრო, თავდაცვის სამინისტრო, უკრაინის სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სამსახური და ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლება.<ref name="kp19live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine (Feb. 19 live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html |newspaper=Kyiv Post |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219090703/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html }}</ref> პოლიტიკური ანალიტიკოსის ტარას ბერეზოვეცის აზრით, განკარგულება გულისხმობდა, რომ СБУ-ს შეეძლო მომიტინგეების ჩხრეკა, მათი ქონების ჩამორთმევა და მათი სურვილისამებრ დაკავება, „სასამართლო ბრძანების ან სხვა სამართლებრივი გარანტიების გარეშე“.<ref name="kp19live" /> [[File:Euromaidan 19 February 9.jpg|thumb|ევრომაიდანი 19 თებერვალს.]] გამთენიისას ოლენა ლუკაშმა განაცხადა, რომ ოპოზიციამ უარი თქვა რადიკალურ ზომების საწინააღმდეგო დეკლარაციის ხელმოწერაზე. პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა მოითხოვა, რომ ოპოზიციას შეეწყვიტა შენობების ოკუპაცია და იარაღის წართმევა; თუმცა ოპოზიცია არ აპირებდა დათმობას.<ref>{{cite news|url=http://novosti.ua/politics/95250 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064350/http://novosti.ua/politics/95250 |script-title=ru:Оппозиция отказалась подписывать заявление об осуждении радикальных действий, – Лукаш |publisher=Novosti.ua |language=ru |access-date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა პავლო ლებედევმა თქვა, რომ მან გაგზავნა საჰაერო-სადესანტო ჯარები [[დნიპრო|დნეპროპეტროვსკიდან]] [[კიევი|კიევში]].<ref name="lebedyev_army">[http://tyzhden.ua/News/102370 Lebedev confirmed sending airborne troops from Dnepropetrovsk to Kyiv]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> აღმოაჩინეს დაშიფრული დეპეშები, რომლებშიც იური ილინი, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ახლად დანიშნული უფროსი, პირდაპირ ბრძანებას იძლეოდა სამხედრო ნაწილების გამოყენებაზე.<ref>[http://tyzhden.ua/News/103066 Last Chief of Staff of Yanukovych ordered separate army units to suppress Maidan]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> ასევე 19 თებერვალს, სამხედრო An-26-მა ფარული ფრენა განახორციელა კიევიდან რუსეთში, რათა აეღო აჯანყების საწინააღმდეგო იარაღისა და საბრძოლო მასალის დიდი პარტია; ეს მხოლოდ 2015 წელს გახდა ცნობილი.<ref>{{Cite web|url = http://www.gazeta.ru/social/2015/07/06/6867873.shtml|title = Украина задолжала за "секретный" полет|date = 6 July 2015|access-date = 8 July 2015}}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეები „უკრაინის ყველა კუთხიდან“ ჩამოდიოდნენ.<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|title=Euronews Kyiv correspondent: 'They say they are not going to provoke the police... but they know how to protect themselves'|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014|access-date=19 February 2014|archive-date=19 February 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140219215154/http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|url-status=dead}}</ref> 14:50 საათისთვის მოედანზე დაახლოებით 5000 ადამიანი დარჩა.<ref name="kp19live" /> „მარჯვენა სექტორმა“ დაიკავა კიევის ცენტრალური საფოსტო განყოფილება და ტელევიზიისა და რადიოს სახელმწიფო კომიტეტი, სადაც ფოსტა ახალი შტაბ-ბინის ფუნქციას ასრულებდა.<ref name="kp19live" /><ref>{{cite news|publisher=Nikvesti |access-date=20 February 2014 |url=http://nikvesti.com/news/politics/49921 |script-title=ru:Майдан нашел себе новый штаб – активисты заняли Главпочтамт |trans-title=Maidan found new headquarters - activists occupied Post Office |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064830/http://nikvesti.com/news/politics/49921 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-06.jpg|thumb|left|პროფკავშირების შენობაში ევრომაიდანის შტაბის დაწვა.]] [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-39.jpg|thumb|მომიტინგეები წვავენ საბურავებს კიევის კონსერვატორიასთან სნაიპერების ხილვადობის დასაფარად.]] პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსი, ვოლოდიმირ ზამანა და მის ნაცვლად დანიშნა ილინი, რომელიც მანამდე უკრაინის საზღვაო ძალების მეთაური იყო.<ref name="BBC19214VZYA">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |title=Ukraine President Yanukovych sacks army chief amid crisis |work=BBC News |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200534/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ გადაანაწილებდა დანაყოფებს ქვეყნის მასშტაბით სამხედრო ობიექტების დასაცავად.<ref name="BBC19214VZYA" /> СБУ-ს დირექტორმა, ალექსანდრე იაკიმენკომ განაცხადა, რომ სამხედრო ბაზებსა და შეიარაღების საცავებზე თავდასხმა განხორციელდა რამდენიმე რეგიონში.<ref name="EN19214YA">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-launches-anti-terrorist-operation-after-government-buildings-attacked/|title=Yanukovych accuses Ukraine opposition leaders of trying to seize power by force|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> ევროპის საინვესტიციო ბანკმა გააჩერა საქმიანობა უკრაინაში<ref>{{cite news|url=http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ |script-title=uk:Європейський інвестиційний банк заморожує діяльність в Україні - ЗМІ |trans-title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine - Media |website=Epravda.com.ua |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065516/http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ }}</ref> და განაცხადა: „ამჟამად, სიტუაცია იმდენად სასტიკია, რომ ეს იქნება პოლიტიკურად არასწორი ნაბიჯი, მაგრამ ასევე უპასუხისმგებლო იქნება იმ ადამიანების მიმართ, რომლებსაც ვთხოვდით სამუშაოს შესრულებას და ბიზნესში აქტიურობას უკრაინაში“.<ref name="eib">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 |title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine over violence |work=Reuters |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065627/http://uk.reuters.com/article/2014/02/19/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 }}</ref> მთავრობისა და ოპოზიციის ლიდერებს შორის გვიან ღამით შეხვედრის შემდეგ ორივე მხარემ ზავი გამოაცხადა და მოლაპარაკებების დაწყებაზე შეთანხმდნენ.<ref name="kp19live" /><ref name="ENtK19214" /> პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა განაცხადა, რომ ის დათანხმდა „მოლაპარაკებების დაწყებას სისხლისღვრის შეწყვეტისა და სახელმწიფოში სიტუაციის სტაბილიზაციის მიზნით, სოციალური მშვიდობის ინტერესებიდან გამომდინარე“.<ref name="ENtK19214" /> ოპოზიციონერი პოლიტიკოსის იაცენიუკის თქმით, ზავი მოიცავდა იანუკოვიჩის დაპირებას, რომ არ წამოიწყებდა პოლიციის თავდასხმა იმ ღამით.<ref name="ENtK19214">{{cite news|date=19 February 2014 |work=Daily Me |url=http://dailyme.com/story/2014021900003797 |title=Ukraine president Viktor Yanukovych says truce reached with opposition figures |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070059/http://dailyme.com/story/2014021900003797 |url-status=dead }}</ref> „მარჯვენა სექტორი“ არ ეთანხმებოდა ზავს.<ref>{{cite news|work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |url=http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |script-title=uk:"Правий сектор" не погоджується на перемир'я |trans-title="Right Sector" does not agree to a truce |language=uk |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070249/http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეების რიცხვი გაიზარდა და თქვა: „როგორც ხალხი ამბობს, რაც უფრო ხშირად ესხმიან თავს და რაც უფრო უარესად სცემენ, მით უფრო მტკიცედ დგანან ისინი.“<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/fires-burn-bright-in-kiev-as-spirits-undaunted-by-terror-maria-korenyuk-reports/|title=Protesters' defiance in Maidan: our correspondent's view|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> === 20 თებერვალი === [[File:Snipers seen on the roof. Clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|left|პოლიციის სნაიპერები.]] 00:35 საათზე ინტერფაქსმა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ იანუკოვიჩმა 20 თებერვალი შეტაკების დროს დაღუპულთა გამო გლოვის დღედ გამოაცხადა.<ref>{{cite news |script-title = ru:На Украине – день траура |trans-title = In Ukraine - Day of Mourning |url = http://www.interfax.ru/world/news/359685 |agency = [[Interfax]] |access-date = 20 February 2014 |archive-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20140220060103/http://www.interfax.ru/world/news/359685 }}</ref> დაახლოებით 03:50 საათზე, აქტივისტებმა განაცხადეს, რომ შეტაკების დროს რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროს (MVD) ჯარისკაცის ფორმას სამხრე მოგლიჯეს, რასაც რუსეთის ჩარევის სავარაუდო მტკიცებულებად აცხადებდნენ. მიუხედავად ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებისა დამოუკიდებლობის მოედანზე მომიტინგეებს კვლავ ესმოდათ სროლის ხმა.<ref>{{cite news|url=http://tyzhden.ua/News/102493 |title=На Майдані з офіцера під час штурму зірвали шеврон із двоголовим орлом – Новини – Український тиждень |publisher=Tyzhden |access-date=20 February 2014 |archive-date=26 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140226180336/http://tyzhden.ua/News/102493 }}</ref> <ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |title=На Майдані знову стріляють |publisher=Espreso TV |date=20 November 2013 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221184616/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> დაახლოებით 04:20 საათზე ჩამოვიდა ხუთი ავტობუსი, რომლშიც იმყოფებოდნენ მომიტინგეები [[ივანო-ფრანკივსკი|ივანო-ფრანკივსკიდან]].<ref>{{cite web |url = http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |script-title = uk:На Майдан приїхали активісти із Івано-Франківська |trans-title = Activists came from Ivano-Frankivsk to Maidan |language = uk |publisher = Espreso TV |access-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://archive.today/20140221070826/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |archive-date = 21 February 2014 }}</ref> მხარეები ერთმანეთს ადანაშაულებდნენ სასიკვდილო კონფლიქტის გაჩაღებაში.<ref name="20deadly">{{cite news|title=Protesters take police hostages in conflict|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/protesters-take-police-hostages-in-conflict-337266.html|newspaper=Kyiv Post|date=21 February 2014}}</ref> იაკიმენკომ ბრალი დასდო უკრაინის ამჟამინდელ, ევრომაიდანის მთავრობას და განაცხადა, რომ ისინი პასუხისმგებელნი იყვნენ 20 თებერვალს სნაიპერების დაქირავებაზე.<ref>{{cite news|first=Katya|last=Gorchinskaya|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/yakimenko-blames-maidan-organizers-for-hiring-snipers-us-for-financing-revoultion-in-ukraine-339179.html|title=Yakimenko accuses EuroMaidan leaders of hiring snipers; allegations denounced|date=13 March 2014|newspaper=[[Kyiv Post]]|access-date=13 March 2014}}</ref> განცხადებაში უკრაინის პრეზიდენტის ადმინისტრაცია აღნიშნავდა, რომ მომიტინგეები შეტევაზე გადავიდნენ: „ისინი მუშაობენ ორგანიზებულ ჯგუფებად. იყენებენ ცეცხლსასროლ იარაღს, მათ შორის სნაიპერულ შაშხანებს. ისინი ისვრიან მოსაკლავად“.<ref name="VMrEN20214" /> მომიტინგეებმა პოლიცია დაადანაშაულეს მოლოტოვის კოქტეილების და თვითნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების სროლით კონფლიქტის დაწყებაში.<ref name="20deadly" /> ოპოზიციონერმა პოლიტიკოსმა კლიჩკომ გაავრცელა განცხადება, რომელშიც ნათქვამია: „შეიარაღებული ავაზაკები გაუშვეს ქუჩებში, რათა თავს დაესხან ხალხს და შექმნან ილუზია, რომ არსებობს დაპირისპირება მოქალაქეებს შორის“.<ref name="VMrEN20214" /> 09:25 საათზე, მომიტინგეებმა უკან დაახევინეს ბერკუტს ოქტომბრის სასახლეში<ref name="mourning_day">[http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/20/7015036/ Day of Mourning. Online]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> მას შემდეგ, რაც უსაფრთხოების ძალებმა სცადეს ცეცხლი წაეკიდებინათ კიევის კონსერვატორიისთვის, რომელიც გამოიყენებოდა როგორც საველე ჰოსპიტალი დაჭრილი მომიტინგეებისთვის.<ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015040/ Protesters pushed away Berkut to the October Palace]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> 09:32 საათზე გამოცხადდა, რომ პარლამენტი არ შეიკრიბებოდა.<ref name="mourning_day" /> ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ფარებითა და მოლოტოვის კოქტეილებით გაემართნენ და აიძულეს ისინი უკან დაეხიათ, რითაც დაიბრუნეს კონტროლი დამოუკიდებლობის მოედანზე და დაატყვევეს 67-მდე პოლიციელი.<ref name="kplive20" /><ref>{{cite news|url=http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |title=Ukraine protesters take back Kiev square |publisher=[[RTÉ News and Current Affairs|RTÉ News]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220163953/http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> დაახლოებით 10:49 საათზე, სამართალდამცავი პერსონალი უკრაინულ სახლში ძილისას და ოქტომბრის სასახლის მახლობლად ბარიკადებზე შეტაკების დროს დააკავეს.<ref name="kplive20" /> მამაკაცების უმრავლესობა 18 ან 19 წლის იყო, ისინი არ იყვნენ გაწვრთნილნი და შეიარაღებულნი იყვნენ მხოლოდ რეზინის ხელკეტებით. მსუბუქი დაზიანებების მქონეებს მედიკოსები მკურნალობდნენ.<ref name="kplive20" /> დატყვევებული პოლიცია იყო ყირიმიდან, ცენტრალური აღმოსავლეთის ქალაქებიდან: [[დნიპრო|დნიპროდან]], [[კრივი-რიჰი|კრივი-რიჰიდან]] და აღმოსავლეთ ლუგანსკიდან.<ref name="20deadly" /> ჯარისკაცები, რომელთაგან თითქმის 100 ჩაბარდა შეტაკების დროს (ძირითადად წვევამდელები, 19-20 წლის),<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |script-title=uk:ЗМІ: ВВшники масово здаються в полон активістам Євромайдану &#124; Українська правда |language=uk |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221151608/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პატიმრობაში იმყოფებოდნენ უკრაინის ენერგოკომპანიის შტაბ-ბინაში და ოქტომბრის სასახლეში. <ref name="kplive20" /> 10:00 საათზე, 10,000-დან 20,000-მდე დემონსტრანტი დარჩა და მინიმუმ 42 ადამიანი დაიღუპა, ძირითადად, პოლიციის სროლის შედეგად, იტყობინებოდა Kyiv Post-ი.<ref name="kplive20">{{cite news|title=Ukraine death toll rising on Feb. 20 with at least 42 people killed, most by gunshots from police |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |newspaper=Kyiv Post |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071310/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, დამოუკიდებლობის მოედანზე 30,000-ზე მეტი ადამიანი იმყოფებოდა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |title=There are more than 30 thousand people at Maidan |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152355/http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 10:55 საათზე პრეზიდენტის ადმინისტრაციის უფროსმა ანდრი კლიუევმა გამოაცხადა, რომ პრეზიდენტი მზად იყო ხელი მოეწერა ხელშეკრულებისათვის ოპოზიციასთან უკრაინის კონსტიტუციის მოთხოვნილ ცვლილებებთან დაკავშირებით და აღნიშნა, რომ მიმდინარე შეტაკებებმა უნდა აიძულონ პოლიტიკოსები, რომ იპოვონ სწრაფი კონსენსუსი. <ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015084/ At the Yanukovych headquarters propose to sign a constitutional treaty]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> [[File:An unindentified protester armed with a rifle. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|right|ნიღბიანი მომიტინგე საჰაერო იარაღით.]] 10:00 საათზე ევრომაიდანის აქტივისტებმა მოახდინეს კიევის მეტროს სადგურ პოლიტექნიკური ინსტიტუტის მთავარი ოფისის პიკეტირება, სისტემის ხელახალი გახსნის მოთხოვნით.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015032/|title=Макеєнко відмовився відновлювати роботу метрополітену|website=Pravda.com.ua|date=20 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ყოფილმა ხელმძღვანელმა ივან სალიიმ ასევე მოითხოვა მეტროს გახსნა.<ref>[http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ Роботу метро в Києві треба відновити негайно&nbsp;— колишній голова КМДА] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140225222044/http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ |date=25 February 2014 }}</ref> იმ დღის 16:00 საათზე ტიტუშკები მეტროთი გადაიყვანეს პოზნიაკის სადგურიდან პეჩერსკის სადგურამდე, იტყობინება Lvivska Gazeta.<ref>{{cite news|url=http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |title=Метрополітен перевозить "тітушок" з Позняків на Печерськ |website=Gazeta.lviv.ua |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140225124049/http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |archive-date=25 February 2014 }}</ref> მთავრობამ ასევე დახურა საავტომობილო გზები და რკინიგზა. მატარებლები კიევსა და ლვოვს შორის დროებით შეჩერდა; რკინიგზის წარმომადგენლის თქმით, ეს ხაზების დაზიანების გამო მოხდა.<ref name="UkraineBBC20214">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |title=Ukraine death toll rises to 22 as EU talks under way |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220071545/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამას დაემთხვა ცნობები იმის შესახებ, რომ იარაღი ამოიღეს ლვოვში შინაგან საქმეთა სამინისტროს შეიარაღებიდან და გადაიტანეს კიევის გარეუბანში. <ref>{{cite news|author=Andrew Higgins|author2=Andrew E. Kramer|author3=Steven Erlanger|url=https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html?_r=1|title=As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions|work=The New York Times|date=23 February 2014|access-date=12 March 2015}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა, ვოლოდიმირ მაკეენკომ დატოვა რეგიონების პარტია, მაგრამ განაცხადა, რომ გააგრძელებდა თავისი მოვალეობების შესრულებას ქალაქის გამართულად ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად.<ref name="VMrEN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |title='Dozens dead' in Kyiv as Ukraine 'truce' breaks down |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185431/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ბრძანა კიევის მეტროს ხელახალი გახსნა.<ref>{{cite news|date=20 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |title=Kyiv residents leave city center |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152806/http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 15:00 საათისთვის მეტრო ჯერ კიდევ არ მუშაობდა და ქალაქში სახმელეთო ტრანსპორტი მწირი იყო. მეტრო ნაწილობრივ გაიხსნა საღამოს, მაგრამ გადასასვლელი სადგურები დაკეტილი დარჩა. <ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |title=Kyiv subway partially resumes operation, says press service |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152930/http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> კიევში გაერთიანებული სამეფოს საელჩო დროებით დაიხურა.<ref name="UKAKUP20214">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |title=Велика Британія тимчасово закрила своє посольство в Києві |trans-title=UK temporarily closed its embassy in Kyiv |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153050/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რადიო თავისუფლებამ გამოაქვეყნა ვიდეომასალა, სადაც პოლიციის სპეცრაზმი კალაშნიკოვებიდან და სნაიპერული თოფებიდან ესვრის მომიტინგეებს.<ref>{{cite news|publisher=Radio Svoboda |language=uk |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html |script-title=uk:ВІДЕОФАКТ: силовики, втікаючи, стріляли з автоматів Калашникова |year=2014 |url-status=live |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153216/http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოაცხადა, რომ პოლიციას საბრძოლო იარაღი გადაეცა და ერს მიმართა: „ჩვენ ხელი მოვაწერეთ შესაბამის ბრძანებებს, როგორც ანტიტერორისტული ცენტრის მუშაობის ნაწილი: სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლებს გადაეცათ საბრძოლო იარაღი და ისინი გამოყენებული იქნება კანონის შესაბამისად“.<ref>{{cite web|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |title=Ukrainian police have been provided with combat weapons – interior minister |work=Kyiv Post |date=20 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070442/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> სამინისტროს ვებსაიტზე ნათქვამია, რომ სპეცრაზმს უფლება ჰქონდა გამოიყენებინათ თავიანთი იარაღი მომიტინგეების მიერ დაკავებული მძევლების გასათავისუფლებლად.<ref name="ENsnip20214" /> სამინისტრომ ასევე განაცხადა, რომ სნაიპერმა დაჭრა 20 პოლიციელი.<ref name="ENsnip20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/sniper-fire-brings-disturbing-new-dimension-to-ukraine-violence/|title=Sniper fire brings disturbing new dimension to Ukraine violence|publisher=[[Euronews]]|date=20 February 2014}}</ref> Interfax-Ukraine-ის ცნობით, 15:00 საათზე "უცნობი პირების ჯგუფი" პრეზიდენტის ადმინისტრაციის შენობისკენ გაემართა და სროლისა და აფეთქებების ხმა ისმოდა. ევრომაიდანის თავდაცვის ძალებმა არაერთხელ მოუწოდეს მომიტინგეებს არ გასულიყვნენ მოედნის პერიმეტრს გარეთ. <ref name="IU15shoots20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html |title=Unknown people heading towards Ukrainian presidential administration building; shots audible |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153920/http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html }}</ref> ====დიპლომატიური ძალისხმევა==== ზემოაღნიშნული შეტაკებები დაიწყო ეროკავშრის საგარეო საქმეთა სამი მინისტრის ვიზიტამდე ცოტა ხნით ადრე. ვიზიტორები იყვნენ [[რადოსლავ სიკორსკი]] პოლონეთიდან, [[ლორან ფაბიუსი]] საფრანგეთიდან და [[ფრანკ-ვალტერ შტაინმაიერი]] გერმანიიდან. ისინი შეხვდნენ პრეზიდენტ იანუკოვიჩს, რათა ხელი შეეწყოთ უკრაინის ოპოზიციასთან კომპრომისისთვის.<ref name="deRHREN20214" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html |title=German, French, Polish foreign ministers end six-hour meeting with Yanukovych |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html }}</ref> უსაფრთხოების მიზნით შეხვედრა გადაიდო და ერთი საათით გვიან დაიწყო.<ref name="deRHREN20214" /> შეხვედრის დაწყებამდე ფაბიუსმა BFM TV-სთან ინტერვიუში განაცხადა: „ჩვენი მიზანია უკრაინის ადმინისტრაციას არჩევნები ჩავატარებინოთ. არჩევნები ერთადერთი გამოსავალია“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |title=EU demands elections in Ukraine – French foreign minister |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოლაპარაკებები ექვსი საათის განმავლობაში მიმდინარეობდა.<ref>Ukrainian News Agency, [http://un.ua/eng/article/493179.html Foreign Affairs Ministers Steinmeier Of Germany, Sikorski Of Poland, Fabius Of France To Meet With Yanukovych Again On Thursday-Friday Night.] 23:08, Thursday, 20 February 2014. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140221084335/http://un.ua/eng/article/493179.html |date=21 February 2014 }}</ref> პოლონეთის პრემიერ-მინისტრმა [[დონალდ ტუსკი|დონალდ ტუსკმა]] ჟურნალისტებს ამის შემდეგ მალევე განუცხადა: „იანუკოვიჩი შეგვითანხმდა, რომ მზად იყო წელს ვადამდელი არჩევნები ჩაეტარებინა, როგორც საპრეზიდენტო, ასევე საპარლამენტო“. ტუსკმა ასევე თქვა, რომ იანუკოვიჩს „მომდევნო 10 დღეში ეროვნული ერთიანობის მთავრობის ჩამოყალიბების და ზაფხულამდე კონსტიტუციის შეცვლის სურვილი ჰქონდა“. დაიგეგმა შემდგომი მოლაპარაკებები შესაბამისი დოკუმენტის ხელმოწერის შესახებ.<ref>{{cite news|agency=Agence France-Presse |publisher=Singapore Press |url=http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |title=Ukraine leader Yanukovych willing to hold early elections: Polish PM |date=21 February 2014 |place=[[Warsaw]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> იანუკოვიჩისა და რუსეთის პრეზიდენტის, [[ვლადიმერ პუტინი|ვლადიმერ პუტინის]] სატელეფონო საუბრის შემდეგ, რუსეთის ადამიანის უფლებათა ომბუდსმენი [[ვლადიმერ ლუკინი]] იანუკოვიჩის თხოვნით უკრაინაში წარმომადგენლად გაგზავნეს, რათა შუამავალი ყოფილიყო მოლაპარაკებებში მთავრობასა და ოპოზიციას შორის.<ref name="deRHREN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |title=Ukraine as it happened, Kyiv's bloodiest day |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185042/http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეერთებულმა შტატებმა სავიზო აკრძალვა დაუწესა 20 უკრაინელ თანამდებობის პირს, რომლებსაც ისინი „პოლიტიკურ ჩაგვრასთან დაკავშირებული ადამიანის უფლებების დარღვევის შეკვეთაზე პასუხისმგებლად თვლიდნენ“.<ref name="deRHREN20214" /> [[ევროკავშირი|ევროკავშირმა]] შემოიღო სავიზო აკრძალვა და ფინანსური აქტივების გაყინვა უკრაინაში ძალადობაზე პასუხისმგებელი პირების მიმართ და აკრძალა უკრაინაში იმ აღჭურვილობის ექსპორტი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას რეპრესიებისთვის.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |title=Європа Погодила Санкції Проти Українських Чиновників |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref name="councilconclusions">{{cite web|url=http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |title=Council conclusions on Ukraine |publisher=[[Council of the European Union]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |title=Ukraine unrest: EU sanctions imposed |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „მოქმედების მასშტაბები წინ წაიწევს უკრაინაში განვითარებული მოვლენების ფონზე“ – დაასკვნა [[ევროპული საბჭო|ევროპულმა საბჭომ]].<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |title=Scale of sanctions to depend on further developments in Ukraine- EU Council conclusions |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====უკრაინის პოლიტიკური მოვლენები==== მმართველი რეგიონების პარტიის ლიდერი [[ალექსანდრე ეფრემოვი]] ლუგანსკში ადგილობრივ ლიდერებთან და სამართალდამცავ ორგანოებთან შესახვედრად გაემგზავრა, რათა განეხილათ სამხრეთ-აღმოსავლეთ უკრაინის დამოუკიდებლობის გამოცხადების და სახელმწიფოსგან გამოყოფის შესაძლებლობა.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |script-title=uk:Єфремов поїхав до Луганська, щоб обдумати варіанти від'єднання Південного Сходу України, – ЗМІ |publisher=[[Espreso TV]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |language=uk |archive-url=https://archive.today/20140220162159/http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |archive-date=20 February 2014 |url-status=dead }}</ref> <ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |title=Ukrainian 'love' split between 'motherland' and EU |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> <ref name=newgovukmrch182010>{{cite web|url=http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467 |title=President appoints 14 regional governors |access-date=2 February 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120523175943/http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467/ |archive-date=23 May 2012 }}, [[Interfax-Ukraine]] (18 March 2010)</ref> ყირიმის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე ვლადიმირ კონსტანტინოვი მოსკოვში გაემგზავრა, სადაც გამოაცხადა, რომ ყირიმის ავტონომიური რესპუბლიკა უკრაინას გამოეყოფოდა, თუკი ხელისუფლება შეიცვლებოდა.<ref>[http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ Crimean speaker in Moscow threatens annexation of the Crimea to Russia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130058/http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ |date=13 April 2014 }}. Crimean Tatar question. 21 February 2014</ref><ref>[http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ Speaker of the Verkhovna Rada of Crimea ready for separation of peninsula in the case of the collapse of Ukraine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130652/http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ |date=13 April 2014 }}. NB News. 20 February 2014</ref> რეგიონების პარტიის დეპუტატმა სერგი ტიგიპკომ მოითხოვა პარლამენტის თავმჯდომარის ვოლოდიმირ რიბაკის გადადგომა, მისი ოპოზიციური პარლამენტარით შეცვლა და ისეთი პრემიერ-მინისტრის სასწრაფო არჩევა, რომელსაც მხარს უჭერდა ყველა ფრაქცია. „პრეზიდენტმა, პარლამენტის თავმჯდომარემ, პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა და ოპოზიციის ლიდერებმა მთლიანად დაკარგეს კონტროლი ქვეყანაში არსებულ სიტუაციაზე და არ გვთავაზობენ გამოსავალს ქვეყნის დამშვიდებისთვის“ – განაცხადა მან. „მათი უმოქმედობა იწვევს დაპირისპირების და დაღუპულების ზრდას.<ref name="TigipkoIU20214" /> ქვეყანაში კრიზისის მოსაგვარებლად საჭიროა დაუყოვნებელი კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმა და არა მოლაპარაკებები.“<ref name="TigipkoIU20214">[http://en.interfax.com.ua/news/general/191308.html Tigipko calls for Rybak's immediate resignation, urgent election of prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (20 February 2014)</ref> საღამოს ტიგიპკომ მოლაპარაკება გამართა ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებთან – იაცენიუკთან და კლიჩკოსთან.<ref>{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |script-title=uk:Тігіпко знайшовся. Був на переговорах з Кличком та Яценюком |trans-title=Tigipko found. He was in negotiations with Klitschko and Yatsenyuk |language=uk |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიევის საქალაქო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი ვოლოდიმირ მაკეენკო და 17 დეპუტატი რეგიონების პარტიიდან გადადგნენ.<ref>{{cite web|author=Anastasia Forina |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |title=Serhiy Klyuyev condemns violence, but remains loyal to Yanukovych |newspaper=Kyiv Post |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რივნეში და ჟიტომირში რეგიონების პარტია ოფიციალურად დაიშალა და ამ რეგიონის ყველა დეპუტატმაც დატოვა პარტია.<ref>{{cite news|url=http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |title=У Рівному саморозпустилася обласна фракція Партії регіонів |work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221165557/http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიის ათმა და ორმა დამოუკიდებელმა დეპუტატმა მოითხოვა საპარლამენტო-საპრეზიდენტო მმართველობის ფორმაზე დაბრუნება.<ref name="RUo4214">[http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA0U0RM20140204 Ukrainian opposition seeks to cut president's powers], [[Reuters]] (4 February 2014)</ref> მათ ასევე მოუწოდეს უშიშროების ძალებს „შეასრულონ ფიცი, რომელიც დადეს უკრაინელი ხალხის წინაშე, არ შეასრულონ დანაშაულებრივი ბრძანებები ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენების შესახებ, არ დაუშვან სამართალდამცავების მონაწილეობა პროვოკაციებში, რომელშიც მთელ უკრაინაში ბანდები მშვიდობიანი საზოგადოებისა და მომიტინგეების წინააღმდეგ მონაწილეობენ“.<ref name="10PRIU20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |title=Ten Regions Party MPs, two independent MPs express support for Ukrainian people |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 16:42 საათზე პარლამენტი რიგგარეშე სხდომაზე შეიკრიბა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიამ მონაწილეობა არ მიიღო.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, 450-დან 227 დეპუტატი - ძირითადად ოპოზიციიდან, მაგრამ ზოგიერთი რეგიონების პარტიიდან სხდომას ესწრებოდა.<ref>{{cite news |url=http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |title=227 lawmakers registered in VR, sitting resumed |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 238 დამსწრე დეპუტატიდან 236-მა ხმა მისცა ბოლო ძალადობის დაზრახვას, აკრძალა მომიტინგეების წინააღმდეგ იარაღის გამოყენება და მათ წინააღმდეგ განლაგებული ჯარები და პოლიცია უკან დააბრუნა.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |title=LIVE Ukraine unrest: Clashes in central Kiev |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |title=Members voted for ceasefire |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221014334/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინის კომუნისტური პარტიის საპარლამენტო ფრაქციამ და რეგიონების პარტიის დაახლოებით 80%-მა სხდომის გამოტოვება არჩია.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> კანონმდებლებმა აუკრძალეს შინაგან ჯარებს, უკრაინის შეიარაღებული ძალებს, SBU-ს და სხვა სამთავრობო უწყებების უფროსებს და მეთაურებს ნებისმიერი კონტრტერორისტული ოპერაციების განხორციელება, რადგან ისინი არღვევდნენ უკრაინის კონსტიტუციას.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> მათ ასევე დაევალათ შეეწყვეტათ გზების და ხიდების, სკვერების და ქუჩების კიევსა და სხვა ქალაქებში გადაკეტვა.<ref name="VR20214IU" /> რეგიონების პარტიის დეპუტატები სხდომაზე "ანტიკრიზისული ჯგუფის" შექმნაზე შეთანხმდნენ.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |title=Ukraine parliament holds debate despite Kyiv violence |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან საღამოს ცნობილი გახდა, რომ რეგიონების პარტიის საპარლამენტო ფრაქცია კიდევ ხუთმა დეპუტატმა დატოვა.<ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339 |title=Five more MPs left faction PR |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221171433/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ყირიმის პარლამენტმა 21 თებერვალს რიგგარეშე სხდომა მოიწვია. ყირიმელი თათრების მეჯლისის ლიდერმა თქვა, რომ ეჭვობს, რომ დეპუტატები რუსეთის სამხედრო ინტერვენციას მოითხოვენ და თქვა: „ხვალ შეიძლება იყოს გადაწყვეტილება, რომელიც ყირიმს ქაოსს და კატასტროფას მოუტანს“.<ref>{{cite news |author=Uainfo Blogosphere |url=http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |title=Бои в регионах: во Львове в казарме Беркута нашли два трупа |publisher=Big Mir |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140126020300/http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |archive-date=26 January 2014 |url-status=dead }}</ref> რამდენიმე მეცნიერმა განიხილა ყირიმში რუსეთის ჩარევის ალბათობა, განსაკუთრებით ყირიმის უნიკალური გეოპოლიტიკური ბუნებისა და დემოგრაფიის გამო.<ref>{{cite web |last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |title=Is Russia Opening a 'Crimean Front'? |publisher=Ukrainian Policy |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ===21 თებერვალი=== [[File:2014-02-21 11-04 Euromaidan in Kiev.jpg|thumb|ევრომაიდანი 21 თებერვალს]] შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსის მოადგილემ, გენერალ-ლეიტენანტმა იური დუმანსკიმ თანამდებობა დატოვა, რადგან არ ეთანხმებოდა არმიის მონაწილეობას კონფლიქტში. <ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |title=Написав рапорт про звільнення Заступник начальника Генштабу |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „დღეს არმია ჩართულია სამოქალაქო კონფლიქტში, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მშვიდობიანი მოსახლეობის და ჯარისკაცების მასობრივი დაღუპვა“ – განაცხადა მან.<ref name="kp21live" /> დაახლოებით შუაღამისას ჟურნალისტმა არტემ შევჩენკომ, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალურ შტაბში თავის წყაროებზე დაყრდნობით, გამოაცხადა, რომ 10 BTR, DAI (გზის ავტოინსპექტირების) მანქანების თანხლებით გაემგზავრა კოზაჩიას (კაზაკთა) ყურედან, სადაც მდებარეობს რუსეთის [[შავი ზღვის ფლოტი]].<ref name="army_deployed">{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |script-title=uk:У Київ їдуть батальйон морських піхотинців і дві бригади десантників |trans-title=To Kyiv are traveling a battalion of marines and two brigades of paratroopers |publisher=LB |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221172206/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შევჩენკოს თქმით, 1500 საჰაერო სადესანტო ჯარისკაცი და 400 საზღვაო ქვეითი – მათ შორის 25-ე საჰაერო-სადესანტო ბრიგადა, 1-ლი საზღვაო ქვეითი ბრიგადა, 831-ე ანტი-დივერსიული განყოფილება და მე-2 საზღვაო ქვეითი სპეცრაზმი – გადაიყვანეს 20 თებერვალს СБУ-ს დაქვემდებარებაში ანტი-ტერორისტული ოპერაციისთვის.<ref>{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |title=До Києва стягують 1,5 тис. десантників і 400 морпіхів, – журналіст |trans-title=To Kyiv are being pulled 1.5 thousand paratroopers and 400 Marines – journalist |publisher=LB |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> პარლამენტის სესიის წინ გავრცელდა ინფორმაცია, რომ რეგიონების პარტიის ბევრმა წევრმა და მათმა ოჯახებმა დატოვეს დედაქალაქი,<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |title=Замість голосування в парламенті "регіонали" втікали зі столиці |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მათ შორის იყო შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელი ზახარჩენკო და გენერალური პროკურორი ვიქტორ პშონკა.<ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221180925/http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |title=Пшонка і Захарченко тікають чартерами з України |publisher=Zik |date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოგვიანებით, მაიდანის აქტივისტებმა გაათავისუფლეს შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც წინა დღეს დაატყვევეს.<ref name="SMIU21214">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |title=Captured Interior Troops soldiers released, their condition satisfactory – Interior Ministry |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ამასობაში კიევში აქციის მონაწილეებს რადეხივის მთელი პოლიცია შეუერთდა.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |title=Police defectors welcomed to Independence Square in Kyiv |publisher=[[Euronews]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა ოფიციალურად შეწყვიტა 19 თებერვალს შემოღებული „მზადება ანტიტერორისტული ოპერაციისთვის“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |title=Ukraine's Security Service stops preparations for anti-terrorist operation |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====შეთანხმება პოლიტიკური კრიზისის შესახებ==== კომპრომისული შეთანხმება მიღწეული იქნა 21 თებერვალს რამდენიმე საათიანი მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელსაც უძღვებოდნენ ევროკავშირის შუამავლები და პოლონეთის, საფრანგეთის და გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრები.<ref>{{cite news |url=http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks |title=Opposition leaders sign deal with president to end crisis in Ukraine |publisher=[[Fox News Channel]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |title=EU foreign ministers praise "risk -taking" Ukrainian protagonists |publisher=Euronews |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მას ოფიციალურად უწოდეს შეთანხმება უკრაინაში პოლიტიკური კრიზისის მოგვარების შესახებ, მაგრამ არაოფიციალურად უწოდებენ 21 თებერვლის შეთანხმებას და ხელი მოაწერეს როგორც ოპოზიციის ლიდერებმა, ასევე პრეზიდენტმა იმ მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელიც მთელი ღამე გრძელდებოდა.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2014/feb/21/agreement-on-the-settlement-of-crisis-in-ukraine-full-text |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine - full text |work=The Guardian|date=22 February 2014 |access-date=12 March 2015}}</ref> შეთანხმების დებულებები მოიცავდა უკრაინის კონსტიტუციის აღდგენას, როგორც ის იყო 2004 და 2010 წლებში; საკონსტიტუციო რეფორმა სექტემბრისთვის დასრულდა; ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნების ჩატარებას არაუგვიანეს 2014 წლის დეკემბრისა; ადმინისტრაციის, ოპოზიციისა და ევროპის საბჭოს ერთობლივი მონიტორინგის მიერ განხორციელებული ძალადობის ფაქტის გამოძიებას; ვეტოს საგანგებო მდგომარეობის დაწესებაზე; 17 თებერვლიდან დაკავებული აქციის მონაწილეების ამნისტიას; აქციის მონაწილეების მიერ დაკავებული საზოგადოებრივი შენობების დათმობას; უკანონო იარაღის ჩამორთმევას; „ახალი საარჩევნო კანონების“ მიღებას და უკრაინის ახალი ცენტრალური საარჩევნო კომისიის შექმნას.<ref>{{cite web |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine |url=http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |access-date=21 February 2014 |archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20140505194705/http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |archive-date=5 May 2014 |url-status=live }}</ref><ref name="DTU21214">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |title=Ukraine: peace hopes in the air as president loses his powers |newspaper=[[The Daily Telegraph]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ევროკავშირის სამმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა დოკუმენტს მოწმის სახელით მოაწერა ხელი,<ref name="R3s1n21214">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |title=Ukraine peace deal signed, opens way for early election |work=Reuters |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://uk.reuters.com/article/2014/02/21/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მაგრამ არა რუსმა შუამავალმა ვლადიმერ ლუკინმა, რადგან მას არ ჰქონდა მანდატი, მოეწერა ხელი შეთანხმებაზე კრიზისის შესახებ. <ref>{{cite web |url=http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |title=Представник РФ не мав мандату на підписання угоди про кризу – Клюєв &#124; УКРІНФОРМ |publisher=Ukrinform.ua |date=21 February 2014 |access-date=12 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312233704/http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |archive-date=12 March 2014 }}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |title=Tensions high at Kyiv protest camp despite ground-breaking deal |publisher=[[CTV News]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 450-კაციანმა პარლამენტმა ერთხმად, 386 ხმით 0-ის წინააღმდეგ მხარი დაუჭირა 2004 წლის კონსტიტუციას და შემდეგ მისმა 450 წევრმა 332 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა შინაგან საქმეთა მინისტრის ზახარჩენკოს უფლებამოსილების შეჩერებას.<ref name="kp21live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |newspaper=Kyiv Post |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიდევ ერთმა კანონპროექტმა შეიტანა ცვლილებები სისხლის სამართლის კოდექსში, რომელიც იძლეოდა [[იულია ტიმოშენკო|იულია ტიმოშენკოს]] გათავისუფლების საშუალებას.<ref name="ReferenceA">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |title=Rada passes bill allowing Tymoshenko's release |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ღონისძიებას მხარი 310-მა დეპუტატმა დაუჭირა, მათ შორის იყო 54 რეგიონების პარტიიდან და 32 კომუნისტი.<ref>{{cite web |url=http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |title=Парламент звільнив Тимошенко |publisher=Espreso TV |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221175019/http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref><ref name="ReferenceA" /> მიკოლა რუდკოვსკიმ პრეზიდენტ იანუკოვიჩის იმპიჩმენტის კანონპროექტი წარადგინა.<ref>{{cite news |url = http://www.interfax.ru/world/news/360314 |title = В Раду внесен законопроект об импичменте президенту |date = 21 February 2014 |archive-url = https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.interfax.ru/world/news/360314 |archive-date = 1 December 2008 |url-status = dead }}</ref> პარლამენტმა იმ საღამოს ასევე მიიღო რეზოლუცია, რომელიც შინაგან საქმეთა სამინისტროს ყველა დანაყოფს და პოლიციელს უბრძანებდა დაბრუნებულიყვნენ თავიანთ ყაზარმებში..<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ====შეთანხმების შემდეგ==== [[File:Pravyi Sektor (Right Sector) activists. Euromaidan, Kyiv, Ukraine. Events of February 22, 2014.jpg|thumb|მემარჯვენე სექტორის აქტივისტები დგანან ბელორუსის ოპოზიციური მოძრაობის დროშის წინ.]] მემარჯვენე სექტორის ლიდერმა დმიტრო იაროშმა უარყო შეთანხმება და თქვა: „ჩვენ უნდა განვაცხადოთ აშკარა ფაქტი, რომ კრიმინალურ რეჟიმს ჯერ არ ჰქონდა გაცნობიერებული მისი ბოროტების სიმძიმე“. მან აღნიშნა, რომ შეთანხმება არ ითვალისწინებს შინაგან საქმეთა მინისტრ ზახარჩენკოს დაკავებას; ბერკუტის მეთაურების დასჯას, რომლებიც სავარაუდოდ მონაწილეობდნენ მშვიდობიანი მოსახლეობის მკვლელობაში; გენერალური პროკურორისა და თავდაცვის მინისტრის გადაყენებას; რეგიონების პარტიისა და კომუნისტური პარტიის აკრძალვას და უსაფრთხოების გარანტიებს ოპოზიციაში ჩართულთათვის. მან მოუწოდა რომ, „სახალხო რევოლუცია“ გაგრძელებულიყო მანამ, სანამ ძალაუფლება მთლიანად არ ჩამოშორდებოდა მმართველ ხელისუფლებას.<ref name="kp21live" /> ევრომაიდანის ლიდერი ანდრიი პარუბი დაჟინებით მოითხოვდა არჩევნების ჩატარებას რაც შეიძლება მალე და იმეორებდა, რომ აქციის მონაწილეთა ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნა იყო პრეზიდენტ იანუკოვიჩის გადადგომა.<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |script-title=uk:Парубій: дострокові вибори президента мають відбутися якнайшвидше |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> AutoMaidan-მა ასევე გამოაცხადა, რომ იანუკოვიჩის გადადგომის გარდა არაფერს მიიღებდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |title=Автомайдан: Не сприймаємо нічого, крім відставки Януковича |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ვიტალი კლიჩკომ იანუკოვიჩთან ხელის ჩამორთმევის შემდეგ ბოდიში მოუხადა დამოუკიდებლობის მოედანზე შეკრებილებს.<ref>{{cite web|url=http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |title=Кличко вибачився перед Майданом за те, що потис руку Януковичу |publisher=The Sports Network |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref>აქციის მონაწილეებმა შეთანხმება ცუდად მიიღეს. აქტივისტმა ვოლოდიმირ პარასიუკმა სცენიდან გააფრთხილა, რომ თუ იანუკოვიჩი მეორე დღის 10:00 საათამდე არ გადადგება, შეიარაღებული გადატრიალება მოეწყობოდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |script-title=uk:Люди Поставили Ультиматум: Відставка Януковича До Ранку |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ოლეჰ ლიაშკო გამოეხმაურა მოთხოვნას და თქვა: „ან გადადგება, ან ჩვენ წავიყვანთ“. მოგვიანებით გაირკვა, რომ კიევის გარეთ პრორუსი პოლიტიკოსის ვიქტორ მედვედჩუკის საზაფხულო სახლს ცეცხლი წაუკიდეს.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |script-title=uk:У Київській області горить дача Медведчука |work=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან შუადღისთვის ასობით სპეცრაზმელი, რომლებიც იცავდნენ საპრეზიდენტო შენობას და მიმდებარე სამთავრობო შენობებს, გაუჩინარდა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> პოლონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა რადოსლავ სიკორსკიმ ძალების გაყვანას „გამაოცებელი“ უწოდა და აღნიშნა, რომ ეს არ იყო შეთანხმების ნაწილი.<ref>[https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html "As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions"], ''[[The New York Times]]'' (23 February 2014)</ref> სპეცრაზმმა დილიდან დაიწყო უკან დახევა, რადგან ეშინოდა, რომ იანუკოვიჩის მთავრობა ძალადობაზე პასუხისმგებლობას მათ დააკისრებდა და იმის შიშით, რომ თავს დაესხმებოდნენ მას შემდეგ, რაც მომიტინგეებმა 2014 წლის 18 თებერვალს პოლიციას 1200 პისტოლეტი და კალაშნიკოვის თოფი მოპარეს სამთავრობო შენობების ოკუპაციისას ლვოვში.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო ხელმძღვანელობის გარეშე დარჩა. შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილემ ვიქტორ დუბოვიკმა სპეცრაზმს ქალაქის დატოვება უბრძანა, მაგრამ უცნობია საიდან გაჩნდა ეს ბრძანება.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ოპოზიციის წევრმა სერხი პაშინსკიმ ქალაქგარეთ გაცილა 5000-ზე მეტი ოფიცერი, შინაგან საქმეთა სამინისტროს ძალების და უკრაინის სპეცრაზმის სხვა სპეცრაზმის წარმომადგენლები.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> მას შემდეგ რაც სპეცრაზმი გაუჩინარდა, ანდრეი პარუბიმ განაცხადა, რომ ევრომაიდანის თავდაცვამ მშვიდობიანად მოიპოვა კონტროლი კიევზე და მის სამთავრობო შენობებზე<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |script-title=ru:Верховная Рада, Администрация президента, Кабмин и МВД перешли под контроль Майдана |agency=Ukrainian Independent Information Agency |language=ru |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> და რომ სამხედროები ოპოზიციასთან ერთად იდგნენ.<ref>{{cite web|last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |title=Coup on the Horizon |work=Ukrainian Policy |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ახალი საპარლამენტო კოალიცია მას შემდეგ შეიქმნა, რაც რეგიონების პარტიის ფრაქცია 28 დეპუტატმა დატოვა.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/191768.html 28 MPs quit Party of Regions faction in Rada], [[Interfax-Ukraine]] (21 February 2014)</ref> დარჩენილ ფრაქციაში სერგი ტიგიპკომ ჩამოაყალიბა „განსაკუთრებული თანამდებობის მქონე დეპუტატების 31 ჯგუფი“, რათა დაეყოლიებინა რეგიონების პარტიის სხვა დეპუტატები, რომ კენჭისყრაში პროგრესულად მიეღოთ მონაწილეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |title=Group of 31 deputies who 'have their own opinion' formed in Regions Party faction – Tigipko |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==შედეგები და ახალი მთავრობა== 22 თებერვალს იულია ტიმოშენკო ციხიდან გაათავისუფლეს და მან დამოუკიდებლობის მოედანზე სიტყვით მიმართა 100 000-ზე მეტ ადამიანს.<ref>{{cite web|author=Anastasia Vlasova |author-link=Anastasia Vlasova (journalist) |work=Kyiv Post |access-date=23 February 2014 |url=http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html |title=Ukrainians celebrate EuroMaidan's triumph |url-status=live |archive-date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223213056/http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html }}</ref> იმავე დღეს პარლამენტმა შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებლად [[არსენ ავაკოვი]] დანიშნა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html |title=Parliament appoints Avakov acting interior minister |agency=Interfax-Ukraine |date=22 February 2014 |url-status=live |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228054428/http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html }}</ref> დეპუტატებმა ასევე უნდობლობის გამოცხადებით გაათავისუფლეს ვიქტორ ფშონკა უკრაინის გენერალური პროკურორის პოსტიდან.<ref name="PsoutI">{{cite news|url=http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |title=Ukrainian parliament expresses no-confidence to Viktor Pshonka |agency=[[Trend News Agency]] |date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141227195059/http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |url-status=live |archive-date=27 December 2014 }}</ref> 23 თებერვალს, ეროვნული გლოვის მეორე დღეს, პარლამენტმა მხარი დაუჭირა კანონის გაუქმებას ენობრივი პოლიტიკის შესახებ, რომელმაც რუსულ, რუმინულ და უნგრულ ენებს ზოგიერთ რეგიონში რეგიონალური ენების ოფიციალური სტატუსი მიანიჭა.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |title=На Украине отменили закон о региональном статусе русского языка |website=Lenta.ru |access-date=23 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223224335/http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |archive-date=23 February 2014 }}</ref> თუმცა, ამ ზომას მოგვიანებით ვეტო დაადო მოქმედმა პრეზიდენტმა, რომელმაც თქვა, რომ არ მოაწერს ხელს კანონპროექტს, სანამ არ შემუშავდება ახალი კანონმდებლობა უმცირესობათა ენების დასაცავად.<ref name="lenta2">{{cite news|script-title=ru:На отмену закона о региональных языках на Украине наложат вето |trans-title=The abolition of the law on regional languages in Ukraine veto |url=http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |newspaper=[[Lenta.ru|Lenta]] |place=Russia |date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301183333/http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |language=ru }}</ref> იმავე დღეს, პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა საგარეო საქმეთა მინისტრი ლეონიდ კოჟარა, ჯანდაცვის მინისტრი რაისა ბოგატიროვა და განათლების მინისტრი დმიტრო ტაბაჩნიკი და [[ნაციონალიზაცია]] მოახდინა იანუკოვიჩის კერძო საკუთრებისა მეჟიჰირიაზე.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |title=Ukrainian parliament dismisses foreign, health and education ministers, authorizes speaker to act as president |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228052617/http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> ორდერები გაიცა შემოსავლების ყოფილ მინისტრ [[ოლექსანდრ ვიქტოროვიჩ კლიმენკო|ოლექსანდრ კლიმენკოსა]] და ყოფილ გენერალურ პროკურორ ფშონკაზე.<ref name="BBCRLLout" /> პარლამენტმა ასევე მიიღო ცვლილებები, რომლებიც აღადგენდა მის უფლებამოსილებას მოსამართლეთა დანიშვნისა და გათავისუფლების შესახებ, რომელიც მანამდე ეკუთვნოდა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |title=Ukrainian parliament to appoint and dismiss judges |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228070322/http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> კიევის მეტრო კვლავ სრულად ამოქმედდა, მათ შორის, 24 თებერვალს ხელახალი გაიხსნა მაიდან ნეზალეჟნოსტის სადგური.<ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016014 Kyiv subway fully resumed, and in the street too], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014).</ref> 24 თებერვალს პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა სოციალური პოლიტიკის მინისტრი ნატალია კოროლევსკა და კულტურის მინისტრი ლეონიდ ნოვოხატკო;<ref>{{cite news|url=https://newdaynews.ru/kiev/486225.html |title=Верховная Рада продолжает увольнять людей Януковича |website=newdaynews.ru |date=30 May 2005 |access-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228033704/http://www.nr2.ru/kiev/486225.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ასევე გაათავისუფლა იჰორ სორკინი უკრაინის ეროვნული ბანკის მმართველის თანამდებობიდან და იგი სტეპან კუბივმა შეცვალა.<ref name="Kubiv">{{cite news|work=[[Reuters]] |url=http://uk.reuters.com/article/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |title=Ukraine's parliament appoints new central bank chief |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228164704/http://uk.reuters.com/article/2014/02/24/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |url-status=live }}</ref><ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016113/ MPs changed the head of the National Bank], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014)</ref> იმავე დღეს, უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსად ალექსანდრე იაკიმენკოს თანამდებობიდან გათავისუფლების შემდეგ ვალენტინ ნალივაიჩენკო დაინიშნა.<ref name="nmNaly">{{cite news|date=24 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |title=Ukrainian parliament appoints Nalyvaichenko as security service chief |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228044634/http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |url-status=live }}</ref> === იურიდიული მოვლენები === 24 თებერვალს პარლამენტმა გადაწყვიტა გაეთავისუფლებინა ყველა პოლიტპატიმარი, მათ შორის მამა-შვილი პავლიჩენკოს სისხლის სამართლის საქმეზე<ref>{{cite news|agency=Interfax-Ukraine |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html |title=Rada decides to release political prisoners, including Pavlychenko family |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228071901/http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html }}</ref> და შეუწყვიტა პარლამენტის კვოტიდან დანიშნულ [[უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს]] ხუთ მოსამართლეს უფლებამოსილება ფიცის დარღვევის გამო.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html |title=Rada dismisses Constitutional Court judges appointed from its quota, proposes acting president and congress of judges dismiss the rest |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228035452/http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html }}</ref> კანონმდებლებმა ასევე შესთავაზეს იმავე მიზეზით გაეთავისუფლებინათ უკრაინის პრეზიდენტის მიერ დანიშნული ორი მოსამართლე და მოუწოდეს უკრაინის მოსამართლეთა საბჭოს სამი დღის ვადაში მოეწვია რიგგარეშე ყრილობა, რათა განეხილათ საბჭოს მიერ დანიშნული ხუთი საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის გადაყენება. იმავე რეზოლუციით, პარლამენტმა დაავალა უკრაინის გენერალურ პროკურორს სისხლის სამართლის პროცესის დაწყება ყველა მოსამართლის წინააღმდეგ, რომლებიც, უკრაინის სახალხო დეპუტატების აზრით, იყვნენ დამნაშავენი 2010 წლის 30 სექტემბერს (No. 20-რპ/2010) უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღებაში კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანის შესახებ. 27 თებერვალს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეებმა წერილი გაუგზავნეს ევროპულ ორგანიზაციებს, საერთაშორისო ორგანიზაციებს და უფლებადამცველ ინსტიტუტებს პარლამენტის რეზოლუციის კონსტიტუციურობის საკითხზე.<ref>{{cite web |url=http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |title=Address of judges of the Constitutional Court of Ukraine to European and international organisations and human rights institutions |date=27 February 2014 |publisher=Constitutional Court of Ukraine official web site |access-date=20 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141019051816/http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |url-status=dead |archive-date=19 October 2014 }}</ref> 27 თებერვალს იანუკოვიჩი სახელმწიფო ბიუჯეტიდან 70 მილიარდ დოლარის მოპარვაში დაადანაშაულეს.<ref>{{cite news|title=Yatseniuk, confirmed as prime minister, accuses Yanukovych administration robbing Ukraine of $70&nbsp;billion; 'treasury is empty' |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |newspaper=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150740/http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა დააკავა მისი კონტრდაზვერვის სამსახურის ყოფილი უფროსი, ვოლოდიმირ ბიკი.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |title=SBU arrests deputy of ex-chief |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=10 November 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141111003928/http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |archive-date=11 November 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 3 ივლისს ყოფილ პრემიერ მინისტრზე, მიკოლა აზაროვზე ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების ბრალდებით საერთაშორისო ძებნა გამოცხადდა.<ref>[http://euromaidanpress.com/2018/04/27/yanukovych-azarov-zakharchenko-promises-to-return-to-ukraine-to-change-its-political-course/ Fugitive Yanukovych clan promises to return to Ukraine to “change its political course”], [[Euromaidan Press]] (27 April 2018)</ref> == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ცივი ომის შემდგომი კონფლიქტები ევროპაში}} cwrqkw1fj3594fyaut2zc4d1j1hanig 4402905 4402903 2022-08-03T07:52:11Z Denosashvili456 135254 /* იურიდიული მოვლენები */ wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Anry.kiknavelidze|Anry.kiknavelidze]].|3|08|2022}} {{ინფოდაფა სამოქალაქო კონფლიქტი | სათაური = ღირსების რევოლუცია <br>({{lang-uk|Революція гідності}}) | ქვესათაური = | ნაწილი = | სურათი = SState flag of Ukraine carried by a protester to the heart of developing clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg | სურათი2 = | წარწერა = მომიტინგეები ებრძვიან მთავრობის ძალებს კიევში დამოუკიდებლობის მოედანზე 2014 წლის 18 თებერვალს. | თარიღი = 18–23 თებერვალი 2014<ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/>({{Age in years, months, weeks and days|month1=2|day1=18|year1=2014|month2=2|day2=23|year2=2014}}) | ადგილი = [[მარინსკის პარკი]] და ინსტიტუტსკის ქუჩა, [[დამოუკიდებლობის მოედანი]], [[კიევი]], უკრაინა | კოორდინატები = {{coord|50|27|0|N|30|31|27|E|type:landmark_region:UA}} | მიზეზი = | მიზნები = * [[უკრაინის პრეზიდენტი]]ს [[ვიქტორ იანუკოვიჩი]]ს თანამდეგობიდან გადაყენება * 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | მეთოდები = * გაპროტესტება, ამბოხი, [[სამოქალაქო დაუმორჩილებლობა]] | სტატუსი = | შედეგი = ევრომაიდანი / ოპოზიციის გამარჯვება {{Collapsible list|title=სრული შედეგები|bullets=yes | პრეზიდენტი იანუკოვიჩის ჩამოგდება და გაქცევა რუსეთში | 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | [[იულია ტიმოშენკო]]ს გათვისუფლება ციხიდან | აზაროვის მეორე მთავრობის მოხსნა<ref name=BBCRLLout>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=[[BBC News]] |date=23 February 2014}}</ref> | 50 პიროვნებას, უმაღლესი თანამდებობის პირების ჩათვლით, ბრალი ედებათ დემონსტრანტების მკვლელობის ორგანიზებაში<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |title=Makhnitsky: Some 50 people to be charged with organizing killings of Ukrainians |work=Kyiv Post |date=24 February 2014 |access-date=24 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301190722/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> | ბერკუტის სპეციალური ძალების დაშლა | მასიური პროტესტები აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში კიევის მთავრობის წინააღმდეგ | ქვეყნის მასშტაბით კომუნისტური ძეგლების განადგურება<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |title=Ukraine crisis: Lenin statues toppled in protest |work=BBC News |date=22 February 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140602085437/http://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |archive-date=2 June 2014 |url-status=live }}</ref> |პრორუსული არეულობის დასაწყისი, რუსული სამხედრო ძალების ჩარევა, ყირიმის ანექსია რუსეთის მიერ და ომი დონბასში}} | მხარე1 = {{flagicon image|Flag of Ukraine 3.svg}} '''მაიდანის სახალხო გაერთიანება''' *ანტისამთავრობო მომიტინგე მოქალაქეები *მომიტინგეების მხარეს გადასული პოლიციის ოფიცრები<ref>{{cite web|last=Novogrod |first=James |url=http://www.nbcnews.com/storyline/ukraine-crisis/dozens-ukrainian-police-defect-vow-protect-protesters-n35241 |title=Dozens of Ukrainian Police Defect, Vow to Protect Protesters |work=NBC News |date=21 February 2014 |access-date=3 March 2014}}</ref> *[[ავღანეთის ომი (1979–1989)|ავღანეთის ომის]] ვეტერნები<ref>{{cite news|last=Nemtsova |first=Anna|title=Kiev's Military Guardian Angels|url= http://www.thedailybeast.com/articles/2013/12/13/ukraine-s-military-veterans-protect-kiev-protesters.html|work=[[The Daily Beast]]|date=13 December 2013|access-date=16 December 2013}}</ref> საპარლამენტო ოპოზიციური პარტიები: *[[File:Small logo of Batkivshchyna.png|20px|border|ბატკივშჩინას ემბლემა]] [[ბატკივშჩინა]] *[[File:Svoboda logo-2.svg|20px|border|სვაბოდას ემბლემა]] [[სვაბოდა]] *[[File:LogoUDAR.png|20px|border]] [[უდარი]] | მხარე2 = {{flagicon|Ukraine}} უკრაინის მთავრობა *[[File:Геральдичний знак - емблема МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო **[[File:Berkut emblem.png|14px]] ბერკუტი ***ბერკუტის სპეცდანიშნულების ასეული **სპეცდანიშნულების ქვედანაყოფი Tiger **[[File:Емблема внутрішніх військ МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგანი ჯარი *[[File:Emblem of the Security Service of Ukraine.png|18px]] უკრაინის უშიშროების სამსახური **[[FIle:Alpha SBU emblem.png|14px]] ჯგუფი „ალფა“<ref>{{cite news|url=http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |script-title=ru:К сегодняшнему расстрелу митингующих может иметь отношение подразделение 'Альфа' СБУ |trans-title=By now in massacre of protesters may have relation unit "Alpha" SBU |work=[[Zerkalo Nedeli]] |language=ru |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220223433/http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> * „ტიტუშკები“<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/euromaidan-ralles-in-ukraine-jan-20-updates-335302.html|title=EuroMaidan ralles in Ukraine (20 Jan updates)|newspaper=Kyiv Post|date=21 January 2014}}</ref> * უკრაინული ფრონტი '''მხარს უჭერდა:'''<br />{{flag|რუსეთი}} (სავარაუდოდ) | მხარე3 = | მთავარი ფიგურები1 = {{plainlist| *[[არსენი იაცენიუკი]] *[[ვიტალი კლიჩკო]] *[[ოლეჰ ტიაჰნიბოკი]] *[[პეტრო პოროშენკო]] *[[იური ლუცენკო]] *[[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] *[[იულია ტიმოშენკო]] *[[ანდრიი პარუბიი]] *[[ანდრიი სადოვიი]] *[[არსენ ავაკოვი]] *[[დმიტრო იაროში]] *[[რუსლანა]]}} | მთავარი ფიგურები2 = მთავარი ფიგურები2 | მთავარი ფიგურები3 = მთავარი ფიგურები3 | რაოდენობა1 = რაოდენობა1 | რაოდენობა2 = რაოდენობა1 | რაოდენობა3 = რაოდენობა4 | დანაყოფი1 = დანაყოფი1 | დანაყოფი2 = დანაყოფი2 | დანაყოფი3 = დანაყოფი3 <!--მხარე1--> | გარდაცვლილი1= | დაშავებული1= | დაკავებული1= | ბრალწაყენებული1= | დაჯარიმებული1 | ზიანი1= | შენობები1= <!--მხარე2--> | გარდაცვლილი2= | დაშავებული2= | დაკავებული2= | ბრალწაყენებული2= | დაჯარიმებული2= | ზიანი2= | შენობები2= <!--მხარე3--> | გარდაცვლილი3= | დაშავებული3= | დაკავებული3= | ბრალწაყენებული3= | დაჯარიმებული3= | ზიანი3= | შენობები3= }} '''ღირსების რევოლუცია''' ({{lang-uk|Революція гідності}}), ასევე ცნობილი როგორც '''მაიდანის რევოლუცია''',<ref name="18010123Ukraineprofile">[https://www.bbc.com/news/world-europe-18010123 Ukraine profile - Timeline], [[BBC News]]</ref> — მოხდა უკრაინაში, 2014 წლის თებერვალში,<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine">[https://www.vox.com/2014/9/3/18088560/ukraine-everything-you-need-to-know Everything you need to know about the Ukraine crisis], [[Vox (website)|Vox]] (3 September 2014)<br />[https://abcnews.go.com/Politics/ukraines-2014-revolution-trumps-push-ukrainian-probe-biden/story?id=65811633 Ukraine's 2014 revolution to Trump's push for a Ukrainian probe of Biden: A timeline], [[ABC News]] (1 October 2019)<br />[https://www.economist.com/briefing/2014/02/27/the-february-revolution The February revolution], [[The Economist]] (27 February 2014)<br />[https://edition.cnn.com/2015/02/10/europe/ukraine-war-how-we-got-here/index.html Ukraine: Everything you need to know about how we got here], [[CNN]] (3 February 2017)</ref> ევრომაიდანის პროტესტის დასასრულს,<ref name="18088560voxUkraine"/> როდესაც უკრაინის დედაქალაქ [[კიევი|კიევში]] მომიტინგეებსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის სასიკვდილო შეტაკებები არჩეული პრეზიდენტის, [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] გადადგომით და უკრაინის მთავრობის დამხობით დასრულდა. <ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/> 2013 წლის ნოემბერში, ფართომასშტაბიანმა საპროტესტო ტალღამ (ცნობილი, როგორც ევრომაიდანი) იფეთქა პრეზიდენტ იანუკოვიჩის მოულოდნელი გადაწყვეტილების საპასუხოდ, როდესაც ხელი არ მოეწერა ევროკავშირთან პოლიტიკურ ასოცირებასა და თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას, ნაცვლად იმისა, არჩეულ იქნა უფრო მჭიდრო კავშირები [[რუსეთი|რუსეთთან]] და [[ევრაზიული კავშირი|ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირთან]]. იმავე წლის თებერვალში უმაღლესმა რადამ (უკრაინის პარლამენტმა) დაამტკიცა ევროკავშირთან შეთანხმების დასრულება.<ref>{{cite news |title=Parliament passes statement on Ukraine's aspirations for European integration |url=https://www.kyivpost.com/article/content/ukraine-politics/parliament-passes-statement-on-ukraines-aspirations-for-european-integration-320792.html |work=[[Kyiv Post]] |date=22 February 2013|quote=A total of 315 of the 349 MPs registered in the sitting hall supported the document on Friday. The draft document reads that the Verkhovna Rada "within its powers, will ensure that the recommendations concerning the signing of the Association Agreement between Ukraine and the EU, which are stipulated in the resolutions of the European Parliament and the conclusions of the Council of the EU approved on December 10, 2012, at a meeting of the EU foreign ministers, will be fulfilled."}}</ref> რუსეთი ახორციელებდა ზეწოლას უკრაინაზე.<ref>{{cite book |editor1-last=Dinan |editor1-first=Desmond |editor2-last=Nugent |editor2-first=Neil |title=The European Union in Crisis |publisher=Palgrave Macmillan |pages=3, 274}}</ref> ეს პროტესტი თვეების განმავლობაში გაგრძელდა და მასშტაბები გაფართოვდა, იანუკოვიჩისა და აზაროვის მთავრობის გადადგომის მოწოდებით.<ref name=Reuters121213>[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-idUSBRE9BA04420131212 Kiev protesters gather, EU and Putin joust], [[Reuters]] (12 December 2013)</ref> მომიტინგეები ეწინააღმდეგებოდნენ სამთავრობო კორუფციას და ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებას, [[ოლიგარქია|ოლიგარქების]] გავლენას, პოლიციის სისასტიკეს და ადამიანის უფლებების დარღვევას უკრაინაში.<ref name="Euromaidan Analyses">{{cite book |editor1-last=Marples |editor1-first=David |editor2-last=Mills |editor2-first=Frederick |title=Ukraine's Euromaidan: Analyses of a Civil Revolution |date=2015 |publisher=[[Ibidem Press]] |pages=9–14}}</ref><ref name="RFEKT25114">[http://www.rferl.org/content/protesters-police-tense-standoff-ukraine/25241945.html Yanukovych Offers Opposition Leaders Key Posts], [[Radio Free Europe/Radio Liberty]] (25 January 2014)</ref> რეპრესიულმა ანტისაპროტესტო კანონებმა გამოიწვია შემდგომი აღშფოთება.<ref name="Euromaidan Analyses"/> დიდმა, ბარიკადებიღ გამაგრებულმა საპროტესტო ბანაკმა დაიკავა დამოუკიდებლობის მოედანი ცენტრალურ კიევში მთელი „მაიდანის აჯანყების“ განმავლობაში. 2014 წლის იანვარსა და თებერვალში მომიტინგეებისა და [[ბერკუტი|ბერკუტის]] სპეცრაზმის შეტაკებების შედეგად 108 მომიტინგე და 13 პოლიციელი დაიღუპა,<ref name="OHCHR">{{cite web |title=Accountability for killings in Ukraine from January 2014 to May 2016 |url=https://www.ohchr.org/Documents/Countries/UA/OHCHRThematicReportUkraineJan2014-May2016_EN.pdf |publisher=[[Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights]] |pages=9, 21–25}}</ref> დაიჭრა მრავალი სხვა. პირველი მომიტინგეები 19-22 იანვარს ხრუშევსკის ქუჩაზე პოლიციასთან სასტიკი შეტაკებისას დახოცეს. ამის შემდეგ აქციის მონაწილეებმა მთელი ქვეყნის მასშტაბით სამთავრობო შენობები დაიკავეს. სასიკვდილო შეტაკებები 18-20 თებერვალს მიმდინარეობდა, რა დროსაც უკრაინაში დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ ყველაზე მძიმე ძალადობა მოხდა.<ref>{{cite news |title=Europe's new battlefield |url=https://www.economist.com/briefing/2014/02/20/europes-new-battlefield |newspaper=[[The Economist]] |date=22 February 2014 |quote=It is the worst violence Ukraine has known in its 22 years as an independent country}}</ref> ათასობით მომიტინგეს, რომლებიც პარლამენტისკენ, ფარებითა და ჩაფხუტიანი აქტივისტების მეთაურობით მიიწევდნენ პოლიციის სნაიპერებმა ცეცხლი გაუხსნეს.<ref name="OHCHR"/> 21 თებერვალს, პრეზიდენტ იანუკოვიჩსა და საპარლამენტო ოპოზიციის ლიდერებს შორის ხელი მოეწერა შეთანხმებას, რომელიც მოითხოვდა დროებითი მთავრობის ჩამოყალიბებას, საკონსტიტუციო რეფორმებს და ვადამდელ არჩევნებს.<ref name=sds24>{{Cite news |title=Yanukovich impeached |language=en |work=Al Jazeera |url=https://www.aljazeera.com/news/2014/2/22/ukraine-president-yanukovich-impeached |access-date=2022-03-01}}</ref> მეორე დღეს, პოლიცია გავიდა ცენტრალური კიევიდან, რომელიც მოექცა მომიტინგეების კონტროლის ქვეშ. იანუკოვიჩი გაიქცა ქალაქიდან და შემდეგ ქვეყნიდან.<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იმ დღეს უკრაინის პარლამენტმა მხარი დაუჭირა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან გადაყენებას 328 ადამიანი 0-ის წინააღმდეგ (პარლამენტის 450 წევრის 72,8%).<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იანუკოვიჩმა თქვა, რომ ეს კენჭისყრა უკანონო და შესაძლოა, იძულებითიც ყოფილიყო, ამიტომ დახმარებისთვის რუსეთს მიმართა.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/01/24/world/europe/viktor-yanukovych-russia-ukraine-treason.html|title=Ukraine's Ex-President Is Convicted of Treason|last=Kramer|first=Andrew E.|date=24 January 2019|work=The New York Times|access-date=24 March 2019|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია და დროებითი მთავრობა არ ცნო. ფართო საპროტესტო აქციები, როგორც რევოლუციის მომხრე და ასევე მოწინააღმდეგე, ხდებოდა აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში, სადაც 2010 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე იანუკოვიჩს დიდი მხარდაჭერა ჰქონდა. პროტესტი გამწვავდა, რაც მიზეზი გახდა რუსეთის სამხედრო ინტერვენციის,<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|title=Russian troops take over Ukraine's Crimea region|last=Sullivan|first=Tim|date=1 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140301234859/http://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|archive-date=1 March 2014|url-status=live|agency=Associated Press}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/03/16/world/europe/russia-vetoes-un-resolution-on-crimea.html|title=Russia Vetoes U.N. Resolution on Crimea|author=Somini Sengupta|date=15 March 2014|access-date=12 March 2015|work=The New York Times}}</ref> რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიის და თვითგამოცხადებული სახელმწიფოების [[დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა|დონეცკის]] და [[ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკა|ლუგანსკის]] შექმნის. ამან გამოიწვია [[დონბასის ომი]] და კულმინაციას მიაღწია 2022 წელს, ქვეყანაში რუსეთის მიერ სრულმაშტაბიანი [[რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)|შეჭრის]] დაწყებით. დროებითმა მთავრობამ, არსენი იაცენიუკის ხელმძღვანელობით, ხელი მოაწერა ევროკავშირის ასოცირების შეთანხმებას და დაშალა ბერკუტი. [[პეტრო პოროშენკო]] 2014 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ გახდა პრეზიდენტი (პირველ ტურში ხმების 54,7%). ახალმა მთავრობამ აღადგინა 2004 წლის შესწორებები უკრაინის კონსტიტუციაში, რომელიც 2010 წელს საკამათო გზით გაუქმდა,<ref name="telegraph10656312">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html |archive-date=11 January 2022 |url-access=subscription |url-status=live|title=Ukraine revolution: live – Ukraine's president has disappeared as world awakes to the aftermath of a revolution|author=Damien McElroy|date=23 February 2014|work=The Daily Telegraph}}{{cbignore}}</ref> როგორც არაკონსტიტუციური და წამოიწყო დამხობილ რეჟიმთან დაკავშირებული საჯარო მოხელეების ფართომასშტაბიანი წმენდა.<ref>{{Cite journal|last=Zabyelina|first=Yuliya|date=2017|title=Lustration Beyond Decommunization: Responding to the Crimes of the Powerful in Post-Euromaidan Ukraine|journal=State Crime Journal|volume=6|issue=1|pages=55–78|doi=10.13169/statecrime.6.1.0055|issn=2046-6056|jstor=10.13169/statecrime.6.1.0055}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-purge-idUSKCN0HZ1NU20141010|title=Ukraine to launch 'full clean-out' of corrupt officials|date=10 October 2014|work=Reuters|access-date=21 May 2019|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://imrussia.org/en/law/2228-risks-of-delayed-lustrations|title=Risks of Delayed Lustrations|last=Mishina|first=Ekaterina|date=14 April 2015|website=Institute of Modern Russia|language=en-us|access-date=21 May 2019}}</ref> ასევე, დაიწყო ქვეყნის ფართომასშტაბიანი დეკომუნიზაცია. ==პრელუდია== 2000-იან წლებში უკრაინის მთავრობები ცდილობდნენ [[უკრაინა-ევროკავშირის ურთიერთობები|უფრო მჭიდრო ურთიერთობა]] დაემყარებინათ [[ევროკავშირი|ევროკავშირთან]].<ref name="EUEA2015">{{Cite web|url=http://www.eeas.europa.eu/statements/docs/2014/140612_01_en.pdf|title=Frequently asked questions about Ukraine, the EU's Eastern Partnership and the EU-Ukraine Association Agreement|date=24 April 2015|publisher=European Union External Action|access-date=6 May 2015}}</ref><ref>{{cite news|url=https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|title=Soros: Ukraine needs EU Marshall Plan|last=Thompson|first=Mark|date=12 March 2014|access-date=24 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140316224454/https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|archive-date=16 March 2014|url-status=live|department=[[CNN Money]]}}</ref> [[უკრაინის პრეზიდენტი|პრეზიდენტ]] [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] მთავრობა ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს 2012 წლიდან აწარმოებდა.<ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/bw/articles/2014-02-27/the-new-great-game-why-ukraine-matters-to-so-many-other-nations|title=The New Great Game: Why Ukraine Matters to So Many Other Nations|last1=Coy|first1=Peter|date=27 February 2014|work=[[Bloomberg BusinessWeek]]|access-date=23 March 2014|last2=Matlack|first2=Carol|last3=Meyer|first3=Henry}}</ref> ევროკავშირთან ასეთი ყოვლისმომცველი სავაჭრო შეთანხმება გავლენას მოახდენდა უკრაინის სავაჭრო შეთანხმებებზე რუსეთთან, რომელიც იმ დროს უკრაინის ყველაზე დიდი სავაჭრო პარტნიორი იყო.<ref>{{Cite web|url=http://www.worldstopexports.com/ukraines-top-15-import-partners/|title=Ukraine's Top Trading Partners|last=Workman|first=Daniel|date=24 April 2019|website=World's Top Exports|language=en-US|access-date=3 July 2019}}</ref> იანუკოვიჩს სჯეროდა, რომ გართულებების მოგვარება შეიძლებოდა და თქვა, რომ აპირებდა შეთანხმებას,<ref>{{Cite web|url=https://www.kyivpost.com/article/content/eu-ukraine-relations/eu-to-ukraine-reforms-necessary-for-trade-pact-320910.html|title=EU to Ukraine: Reforms necessary for trade pact - Feb. 25, 2013|date=25 February 2013|website=KyivPost|access-date=17 November 2019}}</ref> მაგრამ აგრძელებდა მის გადადებას.<ref>{{cite news|url=https://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|title=EU suspends trade deal talks with Ukraine|last=Kramer|first=Andrew|date=15 December 2013|newspaper=[[The Boston Globe]]|access-date=27 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140328062255/http://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|archive-date=28 March 2014|url-status=live}}</ref> შემდეგ მოხდა ამის ინტერპრეტაცია, როგორც ამ შეთანხმების ხელმოწერისგან უკან დახევის მცდელობისა და გამოიწვია საპროტესტო ტალღა, რომელიც ცნობილი გახდა, როგორც მოძრაობა [[ევრომაიდანი]].<ref name="Ukraine crisis timeline BBC">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine crisis: Timeline|date=13 November 2014|work=BBC News}}</ref> [[File:Euromaidan Kyiv 01-12-2013 35.JPG|thumb|280px|პრო-ევროკავშირის (ევრომაიდანის) საპროტესტო აქციის მონაწილეები კიევში, 2013 წლის დეკემბერი]] საპროტესტო აქციები თავდაპირველად 2013 წლის ნოემბერში დაიწყო, მას შემდეგ, რაც იანუკოვიჩმა უარი თქვა ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერაზე [[აღმოსავლეთ პარტნიორობა|აღმოსავლეთ პარტნიორობის]] შეხვედრაზე [[ვილნიუსი|ვილნიუსში]], [[ლიტვა|ლიტვაში]] და ამის ნაცვლად რუსეთთან უფრო მჭიდრო კავშირები აირჩია. [[უკრაინის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ მინისტრი]] [[მიკოლა აზაროვი]] ითხოვდა €20 მილიარდის (US$27 მილიარდი) ოდენობის სესხს და დახმარებას.<ref name="cnbc.com">{{cite web |url=https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-date=15 December 2013 |title=EU talking to IMF, World Bank, others about Ukraine assistance |publisher=Cnbc.com |date=11 December 2013 |access-date=12 March 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archivedate=15 დეკემბერი 2013 }}</ref> ევროკავშირი მზად იყო გაეცა €610 მილიონი ($838 მილიონი) სესხის სახით,<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705">{{cite web|url=https://www.cnbc.com/id/101277705 |title=Ukraine leader seeks cash at Kremlin to fend off crisis |publisher=Cnbc.com |date=17 December 2013 |access-date=12 March 2014}}</ref> მაგრამ რუსეთი მზად იყო გაეცა $15 მილიარდი<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> და ასევე, გაეიაფებინა საწვავის ფასი.<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> გარდა ამისა, ევროკავშირმა მოითხოვა უკრაინის რეგულაციებისა და კანონების ძირეული ცვლილებები, მაგრამ რუსეთს არ დაუწესებია ასეთი ხასიათისა და მასშტაბის მარეგულირებელი ან სამართლებრივი კორექტირების მოთხოვნა.<ref name="cnbc.com" /> რუსეთმა, ასევე, მოახდინა ეკონომიკური ზეწოლა უკრაინაზე და წამოიწყო პროპაგანდისტული კამპანია ევროკავშირის შეთანხმების წინააღმდეგ.<ref>[http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2014/03/russia-shifting-role-ukraine-cris-2014325125230982.html Russia's shifting role in Ukraine crisis], aljazeera, 2 March 2014</ref> იანუკოვიჩი დიდად არ მოსწონდათ უკრაინის დასავლეთში, მაგრამ გარკვეული მხარდაჭერა ჰქონდა აღმოსავლეთში და სამხრეთში, სადაც მის მშობლიურ ენას, [[რუსული ენა|რუსულს]] უფრო ხშირად იყენებდნენ. აქციები თავდაპირველად მშვიდობიანი იყო, მაგრამ ძალადობრივი გახდა 2014 წლის იანვარში მას შემდეგ, რაც პარლამენტმა, სადაც დომინირებდნენ იანუკოვიჩის მხარდამჭერები, მიიღო კანონები, რომლებიც მიზნად ისახავდა პროტესტის ჩახშობას. ევროკავშირმა და შეერთებულმა შტატებმა მოუწოდეს იანუკოვიჩს მოლაპარაკება მოეწყო კონფლიქტის მშვიდობიანი დასრულების შესახებ და განაცხადეს, რომ ისინი სანქციებს დაუწესებდნენ მთავრობის წარმომადგენლებს, თუ მათ დამნაშავედ ცნობდნენ ძალადობაში.<ref>{{cite news|url=http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000303/http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |title=Roots and Consequence's of Ukraine's Violence |author=Vladmir Isachenkov and Maria Danilova |agency=Associated Press |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> თებერვლის რევოლუციის წინ მომიტინგეებთან დაიდო ამნისტიის შეთანხმება, რომლის მიხედვითაც მათ არ დაემუქრებოდათ სისხლის სამართლის ბრალდებები დაკავებული შენობების დატოვების სანაცვლოდ.<ref name="17214AEMtot">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |title=Law on amnesty of Ukrainian protesters to take effect on Feb 17 |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=17 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071618/http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live}}</ref> დემონსტრანტებმა გაათავისუფლეს ყველა ოკუპირებული რეგიონალური სახელმწიფო ადმინისტრაციის შენობა, ხოლო კიევში აქტივისტებმა შეწყვიტეს ხრუშევსკოჰოს ქუჩის დაპირისპირება; კიევის მერია ასევე 16 თებერვალს დაუბრუნდა მთავრობის კონტროლს.<ref name="17214AEMtot" /> საპროტესტო აქციებში მონაწილეობისთვის ყველა დაპატიმრებული ადამიანის გათავისუფლება 17 თებერვლის შემდეგ იყო დაგეგმილი.<ref name="17214AEMtot" /> 14 თებერვალს იანუკოვიჩმა თქვა: „მინდა ვთქვა, რომ მაქეზებენ და მაიძულებენ გამოვიყენო სხვადასხვა მეთოდები და გზები სიტუაციის მოსაგვარებლად, მაგრამ არ მინდა ომი. არ მინდა რაიმე გადაწყვეტილების მიღება ასეთი რადიკალური გზით“.<ref name="YnwIU15214" /> მან ყველა პოლიტიკოსს მოუწოდა, თავი შეიკავონ რადიკალიზმისგან და გაიგონ, რომ „არის ზღვარი, რომელიც არ უნდა გადაიკვეთოს და ეს ზღვარი კანონია“.<ref name="YnwIU15214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |title=Yanukovych: I don't want to be at war, my goal is to restore stable development of country |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=15 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==მიმოხილვა== საპროტესტო აქციები, რომელიც დაიწყო 2013 წლის 21 ნოემბრის ღამეს სახალხო საპროტესტო აქციებით კიევში, [[მაიდან ნეზალეჟნოსტი|მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე]] (დამოუკიდებლობის მოედანი) ჯერ კიდევ გრძელდებოდა 2014 წლის თებერვლის შუა რიცხვებისთვის.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> პროტესტი გამოიწვია უკრაინის მთავრობის გადაწყვეტილებამ შეეჩერებინა ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერა.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> კიევში ანტისამთავრობო დემონსტრაციებში შედარებითი სიმშვიდის პერიოდი მოულოდნელად დასრულდა 2014 წლის 18 თებერვალს, როდესაც აქციის მონაწილეები და პოლიცია ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ. სულ მცირე 82 ადამიანი დაიღუპა მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში, მათ შორის 13 პოლიციელი; დაშავდა 1100-ზე მეტი ადამიანი.<ref>{{cite web |url=https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |title=Ukraine Violence Leaves at Least 25 Dead |first=Kirit |last=Radia |date=18 February 2014 |website=[[ABC News]] |access-date=1 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180715181350/https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |archive-date=15 July 2018 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.thedailybeast.com/articles/2014/03/30/exclusive-photographs-expose-russian-trained-killers-in-kiev.html |title=Exclusive: Photographs Expose Russian-Trained Killers in Kiev |first=Jamie |last=Dettmer |date=30 March 2014 |newspaper=[[The Daily Beast]] |access-date=1 March 2019}}</ref> [[File:Євромайдан 02 лютого 2014 Київ.JPG|thumbnail|Crowds of protesters at a mass rally on Independence Square in Kyiv.]] 18 თებერვალს, ევრომაიდანის დაახლოებით 20,000 მომიტინგე 2000 წლის უკრაინის კონსტიტუციის 2004 წლის ვერსიის აღდგენის მხარდასაჭერად შეიკრიბა, რომელიც უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლომ გააუქმა 2010 წელს, იანუკოვიჩის პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ. პოლიციამ დაბლოკა მათი გზა. დაპირისპირება ძალადობრივი გახდა; BBC-მ კორესპონდენტებზე დაყრდნობით, განაცხადა, რომ თითოეულმა მხარემ მეორე დაადანაშაულა.<ref name="BBCPoliceStormCamp" /> ათასობით დემონსტრანტის მოგერიების მიზნით პოლიციამ ცეცხლი გახსნა რეზინის ტყვიებით და მოგვიანებით, საბრძოლო ტყვიებით (მათ შორის ავტომატური იარაღით და სნაიპერული შაშხანით), ასევე [[ცრემლსადენი გაზი|ცრემლსადენი გაზით]] და მანათობელი ყუმბარებით . მომიტინგეები იბრძოდნენ პრიმიტიული იარაღით (ქვებით და ხელკეტებით), ცეცხლსასროლი იარაღით და იმპროვიზირებული ასაფეთქებელი ნივთიერებებით ([[მოლოტოვის კოქტეილი|მოლოტოვის კოქტეილით]]) და შეიჭრნენ რეგიონების პარტიის შტაბში. პოლიციელები მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე მთავარ საპროტესტო ბანაკში შეიჭრნენ და მოედნის ნაწილები დაიკავეს.<ref name="BBCPoliceStormCamp">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |title=Ukraine police storm main Kiev protest camp |work=BBC News |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> დაიწვა პროფკავშირების შენობა, რომელიც ევრომაიდანის შტაბის ფუნქციას ასრულებდა. პოლიტიკური კომენტატორები ვარაუდობდნენ, რომ უკრაინა სამოქალაქო ომის ზღვარზე იყო.<ref>{{cite news|last=Matthews |first=Owen |title=Ukraine: Heading for Civil War |url=http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |access-date=20 February 2014 |newspaper=[[Newsweek]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220055425/http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ზოგიერთმა ტერიტორიამ, მათ შორის [[ლვივის ოლქი|ლვივის ობლასტმა]], თავი ცენტრალური ხელისუფლებისგან პოლიტიკურად დამოუკიდებელად გამოაცხადა.<ref name="Gianluca Mezzofiore">{{cite web |author=Gianluca Mezzofiore |url=http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |title=Ukraine Facing Civil War: Lviv Declares Independence from Yanukovich Rule |work=International Business Times |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live |date=19 February 2014 }}</ref> 18 თებერვლიდან ევრომაიდანის აქტივისტებმა დაიკავეს რეგიონული სახელმწიფო ადმინისტრაციის (RSA) შენობები რამდენიმე ოლქში.<ref name="BBCoRSA26114">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |title=Ukraine protests 'spread' into Russia-influenced east |archive-url=https://web.archive.org/web/20140127021816/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |archive-date=27 January 2014 |url-status=live |work=BBC News |date=26 January 2014 }}</ref> 19 თებერვალს ხელისუფლებამ დააწესა პოლიციის საგუშაგოები, შეზღუდვები საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე და დახურა სკოლები კიევში, რომელსაც მედია დე ფაქტო საგანგებო მდგომარეობად მოიხსენიებდა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |title=The authorities de facto introduce a state of emergency |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220235927/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |url-status=live }}</ref> 20 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრმა ვიტალი ზახარჩენკომ განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა განკარგულებას, რომელიც დემონსტრანტების წინააღმდეგ საბრძოლო ტყვიების გამოყენების ნებართვას იძლეოდა.<ref name="zaharchenko-oficiyno-dozvoliv">{{in lang|uk}} [https://tsn.ua/video/video-novini/zaharchenko-oficiyno-dozvoliv-silovikam-vognepalnu-zbroyu.html Zakharchenko officially allowed firearms to the security forces], [[Televiziyna Sluzhba Novyn|TSN]](20 February 2014)</ref> ცენტრალურ კიევში მოხდა ყველაზე დიდი ძალადობა და 48 საათის განმავლობაში შეტაკებებში დაღუპულთა რიცხვი სულ მცირე 77-მდე გაიზარდა.<ref name="BBCtimeline">[https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 Ukraine protests timeline], BBC, 23 February 2014</ref> ამის საპასუხოდ, უკრაინის პარლამენტის თავმჯდომარემ, ვოლოდიმირ რიბაკმა მეორე დღეს განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა საპარლამენტო განკარგულებას, რომელიც გმობდა ძალის გამოყენებას და მოუწოდებდა ყველა ინსტიტუტს (შინაგან საქმეთა სამინისტრო, მინისტრთა კაბინეტი და ა.შ.), შეეწყვიტა მომიტინგეების წინააღმდეგ ყველა სამხედრო ქმედება.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/887613-ryibak-zayavil-chto-podpisal-postanovlenie-vr-o-prekraschenii-ognya.html |script-title=ru:Рыбак заявил, что подписал постановление ВР о прекращении огня |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |language=ru |date=21 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პარლამენტმა ზახარჩენკოსაც შეუჩერა უფლებამოსილება. 21 თებერვალს პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა ხელი მოაწერა კომპრომისულ შეთანხმებას ოპოზიციის ლიდერებთან. იგი დაჰპირდა საკონსტიტუციო ცვლილებებს, რომ პარლამენტს აღუდგენდა გარკვეულ უფლებამოსილებებს და დეკემბრისთვის ვადამდელი არჩევნების ჩატარებისკენ მოუწოდებდა. შეთანხმების მიუხედავად, ათასობით ადამიანი აგრძელებდა პროტესტს ცენტრალურ კიევში და დემონსტრანტებმა სრულად აიღეს კონტროლი ქალაქის სამთავრობო რაიონზე: პარლამენტის შენობაზე, პრეზიდენტის ადმინისტრაციის კვარტლებზე, კაბინეტზე და შინაგან საქმეთა სამინისტროზე.<ref>[tyzhden.ua]</ref><ref name="BBCTimeline">{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine protests timeline|work=BBC News|date=23 February 2014}}</ref> 21 თებერვალს პარლამენტში კანონპროექტი შევიდა იანუკოვიჩის გადაყენების შესახებ.<ref>{{cite web|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_1?pf3511=49827|title=Офіційний портал Верховної Ради України |publisher=W1.c1.rada.gov.ua|access-date=12 March 2014}}</ref> იმავე დღეს იანუკოვიჩი [[ხარკივი|ხარკივში]] გაემგზავრა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes">[https://www.nytimes.com/2015/01/04/world/europe/ukraine-leader-was-defeated-even-before-he-was-ousted.html?referrer&_r=3 Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted], ''[[The New York Times]]'' (3 January 2015)</ref> 22 თებერვალს, გავრცელებული ინფორმაციით, მომიტინგეები აკონტროლებდნენ კიევს და ამბობდნენ, რომ იანუკოვიჩი დედაქალაქიდან აღმოსავლეთ უკრაინაში გადაფრინდა.<ref name="Telegraph222">{{cite news|title=Ukraine protests: Vitali Klitschko is seeking immediate resignation of President Yanukocych – watch live|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20140220101557/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|url-status=dead|archive-date=20 February 2014|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=22 February 2014|access-date=22 February 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Ukrainian protesters claim control over capital |url=http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |access-date=22 February 2014 |publisher=Boston |agency=Associated Press |date=22 February 2014 |author=Yuras Karmanau |author2=Angela Charlton |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228013838/http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=dead }}</ref> პარლამენტმა 328 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან მოხსნის სასარგებლოდ და 25 მაისს ახალი საპრეზიდენტო არჩევნები დაგეგმა.<ref name="wsj222">{{cite news|title=Parliament Ousts Ukraine President |url=https://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |access-date=22 February 2014 |newspaper=[[The Wall Street Journal]] |date=22 February 2014 |author=James Marson |author2=Alan Cullison |author3=Alexander Kolyandr |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171204/http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> 23 თებერვალს პარლამენტმა პარლამენტის თავმჯდომარე [[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] დროებით პრეზიდენტად დაასახელა.<ref name="speaker">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref> 24 თებერვალს ახალმა მთავრობამ იანუკოვიჩის დაკავების ორდერი გასცა.<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/ukraine-issues-arrest-warrant-missing-leader-123251908--finance.html|title=Ukraine issues arrest warrant for missing leader|agency=Associated Press|newspaper=Washington Post|date=24 February 2014}}</ref> მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში რუსმა ნაციონალისტმა პოლიტიკოსებმა და აქტივისტებმა მოაწყვეს მიტინგები [[ყირიმი|ყირიმში]] და მოუწოდეს რუსეთს, დაეცვა ისინი უკრაინის დანარჩენ ნაწილში მყოფი „ფაშისტების“ საფრთხისგან.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26321329 Crimea: Next flashpoint in Ukraine's crisis?], [[BBC News]] (24 February 2014)</ref> == დეტალური ქრონოლოგია == === 18 თებერვალი === 18 თებერვლის 16:00 საათზე კიევის მეტრომ ტერორისტული საფრთხის გამო მუშაობა შეწყვიტა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014398/|script-title=uk:Київське метро зупинило рух|trans-title=Kyiv subway stopped functioning|work=Ukrayinska Pravda|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227001737/http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-date=27 February 2014 |title=Макеєнко: Метро не працюватиме, доки у Києві не буде безпечно |work=Zik |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web|url=http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|title=У Києві припинило роботу метро|website=Ua.racurs.ua|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140223093318/http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|archive-date=23 February 2014|url-status=dead}}</ref> ==== საწყისი შეტაკებები (მარიინსკი და ლიპკი) ==== [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-52.jpg|thumb|left|პროტესტანტები აგებენ ბარიკადებს]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-58a.JPG|thumb| 18 თებერვალს კიევის ქალაქის ცენტრში დაწვეს სატვირთო მანქანები, რომლებსაც ჯარები გადაჰყავდათ.]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 15-08.JPG|thumbnail| მომიტინგეები აგურებს და მოლოტოვის კოქტეილებს ესვრიან პოლიციის თანამშრომლებს დამწვარ ბარიკადებს მიღმა]] შეტაკებების წინა ღამეს, მარჯვენა სექტორმა მოუწოდა თავის ყველა წევრს, მომზადებულიყვნენ 18 თებერვლის „სამშვიდობო შეტევისთვის“. მაიდანის სახალხო კავშირმა ასევე მოუწოდა ყველა დაინტერესებულ მოქალაქეს, მონაწილეობა მიეღოთ „სამშვიდობო შეტევაში“, რომელშიც სტუდენტური გაერთიანებები გაწევრიანდნენ. მაიდანის კავშირი 18 თებერვალს, დილით იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეთა კოლონები პარლამენტისკენ მსვლელობას 08:30 საათზე დაიწყებდნენ. <ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |title=Правый сектор объявил мобилизацию для мирного наступления' |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171526/http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმ დილით, დაახლოებით 20 000 დემონსტრანტი გაემართა პარლამენტის შენობისკენ,<ref name="wp1" /> რადგან ეს ორგანო განიხილავდა ოპოზიციის მოთხოვნებს ახალი კონსტიტუციისა და მთავრობის შესახებ. დაახლოებით 09:45 საათზე, აქციის მონაწილეებმა უკრაინის ცენტრალური ოფიცერთა კლუბის შენობასთან <ref name="war_kyiv">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |title=Війна на вулицях Києва. ОНЛАЙН |trans-title=War on the streets of Kyiv. Online |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000846/http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რამდენიმე პერსონალის–სატრანსპორტო სატვირთო მანქანით გაკეთებული პოლიციის ბარიკადი გაარღვიეს.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |title=Мітингувальники прорвали оточення ВВ і намагаються розблокувати Грушевського |trans-title=Protesters broke through the cordon of Internal Troops and attempted to unblock Hrushevskoho |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221001144/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეტაკებები მას შემდეგ დაიწყო, რაც ორმა ათეულმა დემონსტრანტმა გზიდან გადააყენა პოლიციის მანქანა, რომელიც პროტესტანტებს გზას უხერგავდა. 10:00 საათზე, პარლამენტის წევრმა, ბატკივშჩინას წარმომადგენელმა ლესია ორობეცმა განაცხადა, რომ Fort-500T თოფებით შეიარაღებულმა პოლიციამ შოვკოვიჩნას ქუჩიდან და ლიპსკას ქუჩიდან დაიწყო მანათობელი ყუმბარებით შეტევა. <ref name="war_kyiv" /> 10:08 საათზე, როდესაც ხალხი პარლამენტის შენობას მიუახლოვდა, მათ წინააღმდეგობა შეხვდათ პოლიციის თანამშრომლების სხვა კორდონებისგან. <ref name="war_kyiv" /> გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მომიტინგეთა რიცხვი 50000-მდე გაიზარდა. <ref name="war_kyiv" /> 10:18 საათზე, სხვა ინფორმაციით, აფეთქებები და კვამლი დაფიქსირდა ინსტიტუცკას ქუჩაზე, როდესაც ხალხმა დაიწყო გზის საფარის განადგურება.<ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა პოლიციელებისკენ დაიწყეს ტროტუარის ფილაქნის ნატეხების სროლა, ხოლო ფარებით აღჭურვილი ოფიცრები ხალხის დამორჩილებას ყუმბარებით ცდილობდნენ. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა, რომლებმაც ადგილი დაიკავეს დინამოს სტადიონის კოლონადასთან, დაიწყეს საბურავებზე ცეცხლის წაკიდება.<ref name="war_kyiv" /> დაახლოებით 10:30 სთ-ზე პარლამენტში კენჭისყრა იყო დაგეგმილი 2004 წლის კონსტიტუციის აღდგენაზე, <ref name="war_kyiv" /> თუმცა, ეს არ მოხდა, რადგან თავმჯდომარე რიბაკმა არ დაარეგისტრირა კანონპროექტი.<ref name="kplive">{{cite news|title=Four reported dead, more than 100 injured as violent clashes break out near Ukraine's parliament (live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |newspaper=[[Kyiv Post]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140218165210/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |archive-date=18 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Berkut attacks Maidan. War in Kiev.ogv|thumb| კონფლიქტი დამოუკიდებლობის მოედანზე ღამით.]] 10:33 საათზე მომიტინგეებსა და პოლიციას შორის ქუჩის კონფლიქტი შოვკოვიჩნას ქუჩაზე გადავიდა. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა დაიწყეს 200-გრივნიანი ბანკნოტების ფრიალი იანუკოვიჩის პოლიციის ზოგიერთი ძალების წინაშე – ამბობდნენ რა, რომ ისინი დაქირავებული მეომრები იყვნენ – მარიინსკის პარკში. <ref name="war_kyiv" /> აქტივისტი, ოლექსანდრ არონეცი, იტყობინებოდა, რომ სნაიპერებს მიზანში ჰყავდათ ამოღებული მშვიდობიანი მოსახლეობა.<ref name="war_kyiv" /> 11:00 საათისთვის მომიტინგეებს სერიოზული ჭრილობები ჰქონდათ მიყენებული.<ref name="war_kyiv" /> აქციის მონაწილეებმა მოლოტოვის კოქტეილები<ref name="war_kyiv" /> ისროლეს, შოვკოვნიჩას ქუჩაზე კი ნაგავსაყრელი მანქანების ბარიკადი გადაწვეს.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Горить КПП військової частини на вул. Стрийській у Львові (01).JPG|thumbnail| ბარიკადი იწვის ლვოვში შინაგანი ძალების შტაბ-ბინის წინ, რაც გამოწვეულია მასობრივი საპროტესტო აქციებით.]] ==== რეიდი რეგიონების პარტიის ოფისზე და პოლიციის პასუხი ==== 11:23 საათზე ბერკუტის პოლიციის სპეცრაზმმა სცადა თავდასხმა ხალხის მასაზე, მაგრამ აქციის მონაწილეებმა კონტრშეტევა განახორციელეს.<ref name="war_kyiv" /> ორი წუთის შემდეგ, ცნობა მოვიდა, რომ მომიტინგეები ლიპსკას ქუჩაზე რეგიონების პარტიის შტაბ-ბინის კარებს ამტვრევდნენ.<ref name="war_kyiv" /> 11:30 საათზე მომიტინგეებმა, მათ შორის ჟურნალისტმა ტეტიანა ჩორნოვოლმა,<ref name="kplive" /> დაიკავეს და ცეცხლი წაუკიდეს შენობას.<ref name="tsn">{{cite web|url=http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |title=При захвате офиса Партии регионов убили двух сотрудников – Царев – Политика |date=18 February 2014 |publisher=[[1+1 (channel)|The Sports Network]] |access-date=18 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022259/http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |archive-date=21 February 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |title=Ukraine: protests at President Viktor Yanukovich's party HQ – video |work=The Guardian |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222172013/http://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> შედეგად დაიღუპა ორი ადამიანი, მათ შორის პროგრამისტი, რომელიც შტაბში მუშაობდა. 12:12 საათზე ჯანდაცვის მინისტრს რაისა ბოჰატირიოვას მარიინსკის პარკიდან გასვლისას მომიტინგეები თავს დაესხნენ, მაგრამ ის უვნებელი გადარჩა.<ref name="war_kyiv" /> 12:30 საათისთვის პოლიციამ კონტროლი აღადგინა რეგიონების პარტიის ოფისზე.<ref name="kplive" /> 13:00 საათისთვის ათასობით პოლიციელმა ალყა შემოარტყა სამთავრობო ოლქს და დაიწყო დემონსტრანტების დევნა.<ref name="kplive" /> ერთმა მომიტინგემ, რომელსაც თავში ჭრილობა ჰქონდა, განუცხადა Kyiv Post-ს, რომ პოლიციის თანამშრომლებმა „დალეწეს ყველა“ მათ გზაზე. [[File:Barricade line separating interior troops and protesters. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014-2.jpg|thumb|ბარიკადის ხაზი შინაგან ჯარებსა და მომიტიგეებს შორის.]] დაახლოებით 13:30 საათზე, ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობის თავზე ოთხი ოფიცერი განლაგდა. ისინი მანათობელი ყუმბარებით არბევდნენ ხალხს და ისროდნენ, როდესაც მომიტინგეები შენობაში შეიჭრნენ და მის ნაწილს ცეცხლი წაუკიდეს. აქციის მონაწილეები საზურავისკენ გაემართნენ, რამაც ოფიცრები აიძულა, უკან დაეხიათ.<ref name="kplive" /> ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობა დღის ყველაზე ძალადობრივი შეტაკებების სცენად იყო აღწერილი. ბერკუტისა და შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეებმა სრულმასშტაბიანი თავდასხმა განახორციელეს და იარაღს პირდაპირ ხალხს ესროდნენ.<ref name="war_kyiv" /> იყო ცნობები, რომ პოლიცია წყლის ჭავლს იყენებდა ხალხის მასების გასარღვევად.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Maked protester seen during clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|ნიღბიანი მომიტინგე შეტაკებების დროს კიევში.]] შუადღისთვის პოლიციის თანამშრომლებმა ცრემლსადენი გაზი გამოიყენეს, რამაც 10000-მდე მომიტინგე მარიინსკის პარკიდან გააქცია, სადაც დღის პირველ ნახევარში ბარიკადები აღმართეს. აქციის მონაწილეებმა მანათობელი ყუმბარები ისროლეს და პარკი კვამლით დაფარეს. სხვა ანტისამთავრობო აქტივისტები ცდილობდნენ ერთმანეთისგან დაეშორებინათ პროსამთავრობო და ანტისამთავრობო ძალები.<ref name="kplive" /> ბევრმა საინფორმაციო გამოშვებამ გამოაქვეყნა ფოტოები, სადაც ნაჩვენებია AK-74 ავტომატებით შეიარაღებული პოლიცია.<ref>{{cite web|url= https://twitter.com/SpilnoTVEnglish/status/435796770011246592|title=Twitter / SpilnoTVEnglish: #Ukraine-#Berkut troops attack|publisher=Twitter|access-date=18 February 2014}}</ref><ref>{{cite web|author=Max Seddon |url=https://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent |title=At Least 13 Dead, Dozens Injured As Ukraine Protests Turn Violent Again |publisher=Buzz Feed |access-date=20 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220001301/http://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის ყოფილმა მოადგილემ ჰენადი მოსკალმა ივარაუდა, რომ ისინი იყვნენ ალფა ჯგუფის დანაყოფები.<ref>{{cite news |script-title=uk:Москаль: Росіяни кажуть Януковичу, що його керівники СБУ та МВС профнепридатні |url=http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-url=https://archive.today/20140221162335/http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead |publisher=Espreso TV |language=uk |date=19 February 2014 }}</ref> ბერკუტის ლიდერმა ვლადიმერ კრაშევსკიმ თქვა, რომ შეიარაღებული პოლიციელები შავებში, ყვითელი სამკლაურით იყვნენ ბერკუტის ქვედანაყოფის ნაწილი, რომელებიც ეხმარებოდნენ შინაგან ჯარებს ევაკუაციაში.<ref>{{Cite web |date=2014-03-15 |title=Ветеран "Беркута": мы не стреляли по людям в Киеве |url=https://www.bbc.com/russian/international/2014/03/140315_crimea_berkut_interview |access-date=2022-05-05 |website=BBC News Русская служба |language=ru}}</ref> აქციის მონაწილეებმა მერია ხელახლა დაიკავეს.<ref>{{cite news |url=http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |title=Protesters re-occupy Kiev city hall |agency=[[Agence France-Presse]] |work=[[New Straits Times]] |date=31 January 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022938/http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> რუსული სახელმწიფო გაზეთის „იზვესტიას“ ცნობით, რეგიონების პარტიის ოფისში დარბევისას ოპოზიციის აქტივისტებმა, ხელკეტებით და რკინის ჯოხებით შეიარაღებულებმა, სიკვდილამდე სცემეს კომპიუტერული ინჟინერი, ვალერი კონსტანტინოვიჩ ზახაროვი.<ref>{{cite web|url=http://izvestia.ru/news/566112 |title=Толпа в Киеве забила насмерть компьютерщика из Партии регионов |trans-title=The crowd in Kiev beat up the Party of Regions programmer to death |newspaper=[[Izvestia]] |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221080507/http://izvestia.ru/news/566112 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |date=18 February 2014 }}</ref> ====წინსვლა მაიდანისკენ==== [[File:Clashes between radically oriented protesters and internal troops. Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|შეტაკებები მომიტინგეებსა და შინაგან ჯარებს შორის.]] 15:45 საათზე ასობით სპეცრაზმელი დაიძრა პარლამენტისკენ და თავს დაესხა აქციის მონაწილეებს.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |script-title=uk:Тітушки знущаються на Антимайдані над полоненими активістами |publisher=Espreso TV |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221162447/http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> ოფიცერმა ინსტიტუცკის ქუჩაზე „კიევ პოსტის“ ჟურნალისტის გაზის ნიღაბი აიღო და პოლიციის მსვლელობაზე თქვა: „მე ეს მიყვარს! ჩვენ ეს გვიყვარს!“<ref name="kplive" />[[File:A police officer attacked by protesters during clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014-1.jpg|thumbnail|კიევში შეტაკების დროს სპეცრაზმის თანამშრომელს მიწაზე აგდებენ.]] 16:00 საათზე უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსის მოვალეობის შემსრულებელმა ალექსანდრე იაკიმენკომ და შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოსცეს საჯარო გაფრთხილება მომიტინგეების მიმართ, გაეთავისუფლებინათ ქუჩები ორ საათში და განაცხადეს: „თუ 18:00 საათამდე უკანონობა არ შეწყდება, ჩვენ იძულებული ვიქნებით გამოვიყენოთ ყველა კანონიერი საშუალება წესრიგის დასამყარებლად“.<ref name="kplive" /> ოქტომბრის სასახლეში, რომელიც დამოუკიდებლობის მოედნიდან ჩანს, სპეცრაზმმა მომიტინგეებს გორაკიდან, ინსტიტუცკას ქუჩის გასწვრივ მდებარე ხიდიდან აგურები ესროლა.<ref name="kplive" /> ==== ჰრუშევსკოჰოს ქუჩის ბარიკადის გარღვევა ==== 2014 წლის 18 თებერვლის მთელი დღის განმავლობაში, მომიტინგეები წვავდნენ საბურავებს, ისროდნენ მოლოტოვის კოქტეილებს, ფოლადის ნაჭრებს და ა.შ. ბერკუტის პოლიციის ხაზების მიმართულებით. 17:04 საათზე შეიარაღებულმა ბერკუტმა მიხაილა ჰრუშევსკოგოს ქუჩის ბარიკადის ჭიშკართან, დინამოს სტადიონთან ახლოს მავთული გახსნა და მოულოდნელად შეაღწია. ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ზურგშექცევით უყურებდნენ დრონს, რომელიც დაფრინავდა საპირისპირო მხარეს. ასობით ბერკუტელმა დაიწყო ყუმბარების სროლა, რომელთაგან ორმა დაჭრა ამერიკელი ფოტოგრაფი მარკ ესტაბრუკი, უამრავი სხვა პისტოლეტისა და თოფის სროლისას დაიჭრა. ევრომაიდანის მომიტინგეებმა და სამოქალაქო პირებმა დაიწყეს მასობრივი უკანდახევა [[ხრეშჩატიკი|ხრეშჩატიკის ქუჩაზე]] მდებარე ბარიკადის შემდეგი კარიბჭისკენ. ბევრი დაშავდა და რამდენიმე დაიღუპა.<ref>{{Cite web | url=http://EuromaidanRevolution.com |title = Hot soup 7-136|date = 7 February 2014}}</ref> 20:00 საათზე პრორუსულმა წყაროებმა განაცხადეს, რომ 50 უცნობი ან სავარაუდოდ პრორუსი თავდამსხმელი კანადის საელჩოში შეჭრას ცდილობდა.<ref>{{cite news|author=T20:28+02:00 20:28 18 February 2014 |url=http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |title=Неизвестные пытаются прорваться в консульство Канады в Киеве – милиция |agency=Interfax-Ukraine |date=20 October 2012 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221024155/http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმავე დღეს, Global Affairs Canada-ს სპიკერმა დაადასტურა, რომ მომიტინგეებმა „თავშესაფარი“ მიიღეს, ისინი „მშვიდობიანები იყვნენ და არ მიუყენებიათ ზიანი პერსონალისთვის“. 2015 წელს გაირკვა, რომ საელჩომ შეგნებულად გააღო კარი მას შემდეგ, რაც დაინახა კანადის პასპორტის მქონე ევრომაიდანის მომიტინგე, რომელსაც ბერკუტი მისდევდა. პასპორტის მქონე უცნობი მომიტინგის შესვლისას, ევრომაიდანის მომიტინგეების ტალღა შეიჭრა საელჩოში და დაიკავა მთავარი დერეფანი, მათ გამოიყენეს საელჩო, როგორც უსაფრთხო თავშესაფარი ბერკუტისგან. საელჩო 18 თებერვლის საღამოს დაჭრილების სამკურნალოდ გამოიყენეს. მოგვიანებით ევრომაიდანის მომიტინგეებმა საელჩო ნებაყოფლობით დატოვეს და მათ ყვავილები დაუტოვეს. მოგვიანებით, უცნობმა ევროპელმა მოკავშირეებმა განაცხადეს, რომ გახანგრძლივებული ოკუპაციისა და კანადის საგარეო სამსახურის ოფიცრების ნაკლები წინააღმდეგობის გათვალისწინებით, კანადამ შეასრულა მიზანმიმართული როლი ევრომაიდანის მომიტინგეების მხარდაჭერაში. თანამედროვე მედია წყაროები ამტკიცებენ, რომ პრემიერ მინისტრმა, სტივენ ჰარპერმა არასოდეს აღიარა უსაფრთხოების დარღვევის ჭეშმარიტი მასშტაბი.<ref>{{cite news |last1=Brewster |first1=Murray |title=Canadian embassy played role as safe haven in Ukraine uprising, investigation finds {{!}} CBC News |url=https://www.cbc.ca/news/politics/canadian-embassy-used-as-safe-haven-during-ukraine-uprising-investigation-finds-1.3148719 |access-date=13 April 2021 |work=CBC |agency=The Canadian Press |date=July 12, 2015}}</ref> ==== მაიდანზე თავდასხმა ==== გაფრთხილების შემდეგ, პოლიციამ იარაღით, წყლის ჭავლით და ჯავშანტრანსპორტიორით მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე (დამოუკიდებლობის მოედანი) ათასობით დემონსტრანტს შეუტია. მთავარ მოედანზე აქციის მონაწილეების კარვები იწვოდა.<ref name="kplive" /> პოლიციამ თავისი ქმედებები გაამართლა, როგორც ანტიტერორისტული კამპანიის ნაწილი „პიროვნებების წინააღმდეგ, რომლებიც აშკარად შეიარაღებულნი იყვნენ“.<ref name="PsEN19214">[http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ Ukraine: ‘Protesters to be punished’ as police come under attack] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140219160634/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ |date=19 February 2014 }}, [[Euronews]] (19 February 2014)</ref> ოპოზიციის ლიდერმა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკმა]] პოლიციას 200 მეტრით, ინსტიტუტსკას ქუჩაზე უკან დახევისკენ და ორივე მხარეს დილამდე ზავის დადებისკენ მოუწოდა.<ref name="kplivenight">{{cite news|title=Police advance on EuroMaidan at night after government ultimatum |url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |newspaper=Kyiv Post |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219054438/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოედანზე მომიტინგეებმა საბურავები და სხვა ცეცხლმოკიდებული ნამსხვრევები დაალაგეს, რათა ცეცხლის კედელი შეექმნათ მათსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის.<ref name="kplivenight" /> ტელევიზიის მე-5 არხის მაუწყებლობა დაიხურა ქვეყნის მასშტაბით,<ref name="kplivenight" /><ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ |script-title=uk:5 канал відключили по всій Україні |trans-title=5 Kanal is disconnected throughout Ukraine |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031434/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ }}</ref> მაგრამ ხელმისაწვდომი დარჩა სატელიტის საშუალებით (მოკლე შეფერხებით) და YouTube-ის პირდაპირ ეთერში.<ref name="kplivenight" /> რამდენიმე საათის შემდეგ მან მუშაობა განაახლა. დაახლოებით 22:00 საათზე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ პოლიციამ მოედნის აღმოსავლეთ მხარეს აქციის მონაწილეთა ბარიკადები გაარღვია.<ref>{{cite news|url=http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |script-title=ru:На Майдане горит Дом профсоюзов |trans-title=On Maidan Trade Unions building is burning |website=Vestiua.com |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031541/http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შემდეგ ოფიცრებმა სცადეს, მაგრამ ვერ მოახერხეს ოკუპირებული პროფკავშირების შენობის დაბრუნება.<ref name="kplivenight" /> პრეზიდენტის მრჩეველმა ჰანა ჰერმანმა თქვა, რომ მთავრობასა და ოპოზიციას შორის მოლაპარაკებები მხოლოდ მშვიდობის აღდგენისა და ბრბოების უკან დახევის შემდეგ მოხდებოდა და რომ „შეიარაღებული კონფლიქტის გაგრძელების მოწოდება არის დიდი დანაშაული უკრაინელი ხალხისა და უკრაინის სახელმწიფოს წინააღმდეგ“.<ref name="kplivenight" /> უკრაინის გენერალურმა პროკურორმა ვიქტორ პშონკამ განაცხადა: „მასობრივი საპროტესტო აქციების ორგანიზატორები პასუხს აგებენ. ჩვენ მოვითხოვთ უმძიმესი სასჯელის დაწესებას როგორც მათთვის, ვინც აღძრა ხალხი დღევანდელ აქციაში მონაწილეობის მისაღებად, ასევე მათთვისაც, ვინც მათ ორგანიზებას უწევდა და აკონტროლებდა“.<ref name="PsEN19214" /> გამთენიისას, 01:35 საათზე მოედნის ირგვლივ ქუჩების განათება გამოირთო. აქტივისტები თვლიდნენ, რომ ეს იყო გადამწყვეტი თავდასხმის დასაწყისი.<ref name="lenta1">{{cite news|access-date=19 February 2014 |url=http://lenta.ru/chronicles/battle/ |script-title=ru:"Беркут" против Майдана |trans-title="Berkut" against Maidans |website=[[Lenta.ru]] |date=18 February 2014 |language=ru |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219124547/http://lenta.ru/chronicles/battle/ }}</ref> ==== ოპოზიციის ლიდერების პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრა ==== პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრიდან გამოსულმა ოპოზიციის ლიდერმა [[ვიტალი კლიჩკო|ვიტალი კლიჩკომ]] განუცხადა Hromadske TV-ს, რომ მოლაპარაკებები წარმატებული არ ყოფილა. კლიჩკომ თქვა, რომ ოპოზიციის ლიდერები ერთ საათზე მეტი ხნის განმავლობაში უსმენდნენ იანუკოვიჩის განცხადებებს, რომ ისინი იყვნენ დამნაშავეები 18 თებერვალს 20 ადამიანის გარდაცვალების გამო. პრეზიდენტმა, ასევე, მოითხოვა, რომ ოპოზიციას ძალა დაეტანათ აქციის მონაწილეებისთის, რომ მათ დაეტოვებინათ მაიდან ნეზალეჟნოსტი.<ref name="kplivenight" /> გავრცელებული ინფორმაციით, ის ოპოზიციის ლიდერებს სისხლისსამართლებრივი დევნით დაემუქრა.<ref>{{cite web|author=Допис by Svyatoslav Tsegolko. |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |script-title=uk:Янукович погрожує справами проти керівників опозиції – Яценюк |publisher=Ukreayinska Pravda |language=uk |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221051003/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინული ტელევიზიით გადმოცემულ შეტყობინებაში იანუკოვიჩმა ოპოზიციის ლიდერებს უთხრა: „განშორდით რადიკალურ ელემენტებს, რომლებიც სისხლისღვრას და კონფლიქტს ესწრაფვიან სამართალდამცავ ორგანოებთან“ და თქვა, რომ თუ ისინი ამას არ გააკეთებდნენ, ის მათთან „სხვაგვარად ისაუბრებდა“.<ref name="ENYUtv19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |title=Ukraine protesters resist police charge on Independence Square as death toll rises |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219175641/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |url-status=live }}</ref> მან დასძინა: „ოპოზიციის ლიდერებმა იგნორირება გაუკეთეს დემოკრატიის ძირითად საფუძველს. ზღვარი გადალახეს, როცა ხალხს შეიარაღებისკენ მოუწოდეს“.<ref name="ENYUtv19214" /> 20 თებერვალს, სამმა ოპოზიციურმა პარტიამ („ბატკივშჩინა“, UDAR და „სვობოდა“) განაცხადა: „ჩვენ არასოდეს მოვუწოდებთ ხალხს შეიარაღებისკენ. ეს არის ჩვენი პრინციპული პოზიცია.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |title=Batkivschyna, UDAR, Svoboda never have and never will call people to armed protest |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221061853/http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> თითოეული ადამიანის სიკვდილი არის ტრაგედია თითოეულისთვის.“ იმავე დღეს, მოგვიანებით, მხარეებმა განაცხადეს: „მოლაპარაკებების გამართვა რეჟიმთან, რომლის პოლიტიკამ მრავალი ადამიანის სიკვდილი გამოიწვია, უკიდურესად უსიამოვნო რამ არის, მაგრამ ჩვენ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ და შეუძლებელიც კი, რომ თავიდან ავიცილოთ შემდგომი სისხლისღვრა“.<ref name="3opIU19214" /> მათ განაცხადეს, რომ საპროტესტო აქციების დაშლა იქნებოდა „კონტრპროდუქტიული და არარეალური“ და განაცხადეს: „ჩვენ არ შევკრიბეთ მაიდანი და ჩვენ ვერ დავშლით მას! ხალხი თავად გადაწყვეტს რა გააკეთოს იმის მიხედვით, თუ როდის და როგორ დამკაყოფილდება მათი მოთხოვნები.“<ref name="3opIU19214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |title=Three Ukrainian opposition forces calling to do everything possible to prevent further bloodshed |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221062107/http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> ===19 თებერვალი=== [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-20.jpg|thumb|left|შინაგანი ჯარები ქმნიან ფალანგას მომიტინგეების წინააღმდეგ. უკან ბერკუტის პოლიციელები დგანან.]] [[კიევის მეტროპოლიტენი|კიევის მეტრო]] დაიკეტა და მთავარი გზები პოლიციამ დაბლოკა.<ref name="ENCK19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |title=Kyiv on shutdown as Ukraine protesters fear new police crackdown |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200229/http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> ხრეშჩატიკზე უფრო დიდი მაღაზიები და სავაჭრო ცენტრებიც დაიხურა, მაგრამ Euronews-ის კორესპონდენტის ცნობით, „ცხოვრება ბარიკადებისგან მოშორებით ჩვეულებრივად გრძელდება“.<ref name="KbanEN19214">{{cite news|url= http://www.euronews.com/2014/02/19/ukrainian-capital-mostly-normal-beyond-immediate-protest-zone/|title=Ukrainian capital mostly normal beyond immediate protest zone|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> გამთენიისას, „ტიტუშკებმა“ პროტესტის ორი მონაწილე დაჭრეს, აქედან ერთი გარდაიცვალა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |script-title=uk:Тітушки Розстріляли Двох Протестувальників – Очевидці |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221063742/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამ დროისთვის დაღუპულთა რიცხვი ორივე მხრიდან 26-მდე გაიზარდა, მათ შორის 10 პოლიციელი იყო.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |title=Ukraine crisis: Renewed Kiev assault on protesters |work=BBC News |date=19 February 2014 |access-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219063442/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |archive-date=19 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა (СБУ) დაიწყო „ანტიტერორისტული“ ოპერაცია, ხოლო სადაზვერვო სამსახურებმა დაიწყეს გამოძიება უცნობი პოლიტიკოსების მიმართ ხელისუფლების ხელში ჩაგდების უკანონო მცდელობის გამო.<ref name="ENCK19214" /> СБУ-ს ვებსაიტზე გამოქვეყნებული განცხადების თანახმად ანტიტერორისტული ოპერაციის დაწყების გადაწყვეტილებაში მონაწილეობდნენ СБУ, შინაგან საქმეთა სამინისტრო, თავდაცვის სამინისტრო, უკრაინის სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სამსახური და ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლება.<ref name="kp19live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine (Feb. 19 live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html |newspaper=Kyiv Post |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219090703/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html }}</ref> პოლიტიკური ანალიტიკოსის ტარას ბერეზოვეცის აზრით, განკარგულება გულისხმობდა, რომ СБУ-ს შეეძლო მომიტინგეების ჩხრეკა, მათი ქონების ჩამორთმევა და მათი სურვილისამებრ დაკავება, „სასამართლო ბრძანების ან სხვა სამართლებრივი გარანტიების გარეშე“.<ref name="kp19live" /> [[File:Euromaidan 19 February 9.jpg|thumb|ევრომაიდანი 19 თებერვალს.]] გამთენიისას ოლენა ლუკაშმა განაცხადა, რომ ოპოზიციამ უარი თქვა რადიკალურ ზომების საწინააღმდეგო დეკლარაციის ხელმოწერაზე. პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა მოითხოვა, რომ ოპოზიციას შეეწყვიტა შენობების ოკუპაცია და იარაღის წართმევა; თუმცა ოპოზიცია არ აპირებდა დათმობას.<ref>{{cite news|url=http://novosti.ua/politics/95250 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064350/http://novosti.ua/politics/95250 |script-title=ru:Оппозиция отказалась подписывать заявление об осуждении радикальных действий, – Лукаш |publisher=Novosti.ua |language=ru |access-date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა პავლო ლებედევმა თქვა, რომ მან გაგზავნა საჰაერო-სადესანტო ჯარები [[დნიპრო|დნეპროპეტროვსკიდან]] [[კიევი|კიევში]].<ref name="lebedyev_army">[http://tyzhden.ua/News/102370 Lebedev confirmed sending airborne troops from Dnepropetrovsk to Kyiv]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> აღმოაჩინეს დაშიფრული დეპეშები, რომლებშიც იური ილინი, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ახლად დანიშნული უფროსი, პირდაპირ ბრძანებას იძლეოდა სამხედრო ნაწილების გამოყენებაზე.<ref>[http://tyzhden.ua/News/103066 Last Chief of Staff of Yanukovych ordered separate army units to suppress Maidan]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> ასევე 19 თებერვალს, სამხედრო An-26-მა ფარული ფრენა განახორციელა კიევიდან რუსეთში, რათა აეღო აჯანყების საწინააღმდეგო იარაღისა და საბრძოლო მასალის დიდი პარტია; ეს მხოლოდ 2015 წელს გახდა ცნობილი.<ref>{{Cite web|url = http://www.gazeta.ru/social/2015/07/06/6867873.shtml|title = Украина задолжала за "секретный" полет|date = 6 July 2015|access-date = 8 July 2015}}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეები „უკრაინის ყველა კუთხიდან“ ჩამოდიოდნენ.<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|title=Euronews Kyiv correspondent: 'They say they are not going to provoke the police... but they know how to protect themselves'|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014|access-date=19 February 2014|archive-date=19 February 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140219215154/http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|url-status=dead}}</ref> 14:50 საათისთვის მოედანზე დაახლოებით 5000 ადამიანი დარჩა.<ref name="kp19live" /> „მარჯვენა სექტორმა“ დაიკავა კიევის ცენტრალური საფოსტო განყოფილება და ტელევიზიისა და რადიოს სახელმწიფო კომიტეტი, სადაც ფოსტა ახალი შტაბ-ბინის ფუნქციას ასრულებდა.<ref name="kp19live" /><ref>{{cite news|publisher=Nikvesti |access-date=20 February 2014 |url=http://nikvesti.com/news/politics/49921 |script-title=ru:Майдан нашел себе новый штаб – активисты заняли Главпочтамт |trans-title=Maidan found new headquarters - activists occupied Post Office |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064830/http://nikvesti.com/news/politics/49921 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-06.jpg|thumb|left|პროფკავშირების შენობაში ევრომაიდანის შტაბის დაწვა.]] [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-39.jpg|thumb|მომიტინგეები წვავენ საბურავებს კიევის კონსერვატორიასთან სნაიპერების ხილვადობის დასაფარად.]] პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსი, ვოლოდიმირ ზამანა და მის ნაცვლად დანიშნა ილინი, რომელიც მანამდე უკრაინის საზღვაო ძალების მეთაური იყო.<ref name="BBC19214VZYA">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |title=Ukraine President Yanukovych sacks army chief amid crisis |work=BBC News |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200534/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ გადაანაწილებდა დანაყოფებს ქვეყნის მასშტაბით სამხედრო ობიექტების დასაცავად.<ref name="BBC19214VZYA" /> СБУ-ს დირექტორმა, ალექსანდრე იაკიმენკომ განაცხადა, რომ სამხედრო ბაზებსა და შეიარაღების საცავებზე თავდასხმა განხორციელდა რამდენიმე რეგიონში.<ref name="EN19214YA">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-launches-anti-terrorist-operation-after-government-buildings-attacked/|title=Yanukovych accuses Ukraine opposition leaders of trying to seize power by force|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> ევროპის საინვესტიციო ბანკმა გააჩერა საქმიანობა უკრაინაში<ref>{{cite news|url=http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ |script-title=uk:Європейський інвестиційний банк заморожує діяльність в Україні - ЗМІ |trans-title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine - Media |website=Epravda.com.ua |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065516/http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ }}</ref> და განაცხადა: „ამჟამად, სიტუაცია იმდენად სასტიკია, რომ ეს იქნება პოლიტიკურად არასწორი ნაბიჯი, მაგრამ ასევე უპასუხისმგებლო იქნება იმ ადამიანების მიმართ, რომლებსაც ვთხოვდით სამუშაოს შესრულებას და ბიზნესში აქტიურობას უკრაინაში“.<ref name="eib">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 |title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine over violence |work=Reuters |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065627/http://uk.reuters.com/article/2014/02/19/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 }}</ref> მთავრობისა და ოპოზიციის ლიდერებს შორის გვიან ღამით შეხვედრის შემდეგ ორივე მხარემ ზავი გამოაცხადა და მოლაპარაკებების დაწყებაზე შეთანხმდნენ.<ref name="kp19live" /><ref name="ENtK19214" /> პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა განაცხადა, რომ ის დათანხმდა „მოლაპარაკებების დაწყებას სისხლისღვრის შეწყვეტისა და სახელმწიფოში სიტუაციის სტაბილიზაციის მიზნით, სოციალური მშვიდობის ინტერესებიდან გამომდინარე“.<ref name="ENtK19214" /> ოპოზიციონერი პოლიტიკოსის იაცენიუკის თქმით, ზავი მოიცავდა იანუკოვიჩის დაპირებას, რომ არ წამოიწყებდა პოლიციის თავდასხმა იმ ღამით.<ref name="ENtK19214">{{cite news|date=19 February 2014 |work=Daily Me |url=http://dailyme.com/story/2014021900003797 |title=Ukraine president Viktor Yanukovych says truce reached with opposition figures |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070059/http://dailyme.com/story/2014021900003797 |url-status=dead }}</ref> „მარჯვენა სექტორი“ არ ეთანხმებოდა ზავს.<ref>{{cite news|work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |url=http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |script-title=uk:"Правий сектор" не погоджується на перемир'я |trans-title="Right Sector" does not agree to a truce |language=uk |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070249/http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეების რიცხვი გაიზარდა და თქვა: „როგორც ხალხი ამბობს, რაც უფრო ხშირად ესხმიან თავს და რაც უფრო უარესად სცემენ, მით უფრო მტკიცედ დგანან ისინი.“<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/fires-burn-bright-in-kiev-as-spirits-undaunted-by-terror-maria-korenyuk-reports/|title=Protesters' defiance in Maidan: our correspondent's view|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> === 20 თებერვალი === [[File:Snipers seen on the roof. Clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|left|პოლიციის სნაიპერები.]] 00:35 საათზე ინტერფაქსმა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ იანუკოვიჩმა 20 თებერვალი შეტაკების დროს დაღუპულთა გამო გლოვის დღედ გამოაცხადა.<ref>{{cite news |script-title = ru:На Украине – день траура |trans-title = In Ukraine - Day of Mourning |url = http://www.interfax.ru/world/news/359685 |agency = [[Interfax]] |access-date = 20 February 2014 |archive-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20140220060103/http://www.interfax.ru/world/news/359685 }}</ref> დაახლოებით 03:50 საათზე, აქტივისტებმა განაცხადეს, რომ შეტაკების დროს რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროს (MVD) ჯარისკაცის ფორმას სამხრე მოგლიჯეს, რასაც რუსეთის ჩარევის სავარაუდო მტკიცებულებად აცხადებდნენ. მიუხედავად ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებისა დამოუკიდებლობის მოედანზე მომიტინგეებს კვლავ ესმოდათ სროლის ხმა.<ref>{{cite news|url=http://tyzhden.ua/News/102493 |title=На Майдані з офіцера під час штурму зірвали шеврон із двоголовим орлом – Новини – Український тиждень |publisher=Tyzhden |access-date=20 February 2014 |archive-date=26 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140226180336/http://tyzhden.ua/News/102493 }}</ref> <ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |title=На Майдані знову стріляють |publisher=Espreso TV |date=20 November 2013 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221184616/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> დაახლოებით 04:20 საათზე ჩამოვიდა ხუთი ავტობუსი, რომლშიც იმყოფებოდნენ მომიტინგეები [[ივანო-ფრანკივსკი|ივანო-ფრანკივსკიდან]].<ref>{{cite web |url = http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |script-title = uk:На Майдан приїхали активісти із Івано-Франківська |trans-title = Activists came from Ivano-Frankivsk to Maidan |language = uk |publisher = Espreso TV |access-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://archive.today/20140221070826/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |archive-date = 21 February 2014 }}</ref> მხარეები ერთმანეთს ადანაშაულებდნენ სასიკვდილო კონფლიქტის გაჩაღებაში.<ref name="20deadly">{{cite news|title=Protesters take police hostages in conflict|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/protesters-take-police-hostages-in-conflict-337266.html|newspaper=Kyiv Post|date=21 February 2014}}</ref> იაკიმენკომ ბრალი დასდო უკრაინის ამჟამინდელ, ევრომაიდანის მთავრობას და განაცხადა, რომ ისინი პასუხისმგებელნი იყვნენ 20 თებერვალს სნაიპერების დაქირავებაზე.<ref>{{cite news|first=Katya|last=Gorchinskaya|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/yakimenko-blames-maidan-organizers-for-hiring-snipers-us-for-financing-revoultion-in-ukraine-339179.html|title=Yakimenko accuses EuroMaidan leaders of hiring snipers; allegations denounced|date=13 March 2014|newspaper=[[Kyiv Post]]|access-date=13 March 2014}}</ref> განცხადებაში უკრაინის პრეზიდენტის ადმინისტრაცია აღნიშნავდა, რომ მომიტინგეები შეტევაზე გადავიდნენ: „ისინი მუშაობენ ორგანიზებულ ჯგუფებად. იყენებენ ცეცხლსასროლ იარაღს, მათ შორის სნაიპერულ შაშხანებს. ისინი ისვრიან მოსაკლავად“.<ref name="VMrEN20214" /> მომიტინგეებმა პოლიცია დაადანაშაულეს მოლოტოვის კოქტეილების და თვითნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების სროლით კონფლიქტის დაწყებაში.<ref name="20deadly" /> ოპოზიციონერმა პოლიტიკოსმა კლიჩკომ გაავრცელა განცხადება, რომელშიც ნათქვამია: „შეიარაღებული ავაზაკები გაუშვეს ქუჩებში, რათა თავს დაესხან ხალხს და შექმნან ილუზია, რომ არსებობს დაპირისპირება მოქალაქეებს შორის“.<ref name="VMrEN20214" /> 09:25 საათზე, მომიტინგეებმა უკან დაახევინეს ბერკუტს ოქტომბრის სასახლეში<ref name="mourning_day">[http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/20/7015036/ Day of Mourning. Online]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> მას შემდეგ, რაც უსაფრთხოების ძალებმა სცადეს ცეცხლი წაეკიდებინათ კიევის კონსერვატორიისთვის, რომელიც გამოიყენებოდა როგორც საველე ჰოსპიტალი დაჭრილი მომიტინგეებისთვის.<ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015040/ Protesters pushed away Berkut to the October Palace]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> 09:32 საათზე გამოცხადდა, რომ პარლამენტი არ შეიკრიბებოდა.<ref name="mourning_day" /> ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ფარებითა და მოლოტოვის კოქტეილებით გაემართნენ და აიძულეს ისინი უკან დაეხიათ, რითაც დაიბრუნეს კონტროლი დამოუკიდებლობის მოედანზე და დაატყვევეს 67-მდე პოლიციელი.<ref name="kplive20" /><ref>{{cite news|url=http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |title=Ukraine protesters take back Kiev square |publisher=[[RTÉ News and Current Affairs|RTÉ News]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220163953/http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> დაახლოებით 10:49 საათზე, სამართალდამცავი პერსონალი უკრაინულ სახლში ძილისას და ოქტომბრის სასახლის მახლობლად ბარიკადებზე შეტაკების დროს დააკავეს.<ref name="kplive20" /> მამაკაცების უმრავლესობა 18 ან 19 წლის იყო, ისინი არ იყვნენ გაწვრთნილნი და შეიარაღებულნი იყვნენ მხოლოდ რეზინის ხელკეტებით. მსუბუქი დაზიანებების მქონეებს მედიკოსები მკურნალობდნენ.<ref name="kplive20" /> დატყვევებული პოლიცია იყო ყირიმიდან, ცენტრალური აღმოსავლეთის ქალაქებიდან: [[დნიპრო|დნიპროდან]], [[კრივი-რიჰი|კრივი-რიჰიდან]] და აღმოსავლეთ ლუგანსკიდან.<ref name="20deadly" /> ჯარისკაცები, რომელთაგან თითქმის 100 ჩაბარდა შეტაკების დროს (ძირითადად წვევამდელები, 19-20 წლის),<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |script-title=uk:ЗМІ: ВВшники масово здаються в полон активістам Євромайдану &#124; Українська правда |language=uk |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221151608/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პატიმრობაში იმყოფებოდნენ უკრაინის ენერგოკომპანიის შტაბ-ბინაში და ოქტომბრის სასახლეში. <ref name="kplive20" /> 10:00 საათზე, 10,000-დან 20,000-მდე დემონსტრანტი დარჩა და მინიმუმ 42 ადამიანი დაიღუპა, ძირითადად, პოლიციის სროლის შედეგად, იტყობინებოდა Kyiv Post-ი.<ref name="kplive20">{{cite news|title=Ukraine death toll rising on Feb. 20 with at least 42 people killed, most by gunshots from police |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |newspaper=Kyiv Post |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071310/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, დამოუკიდებლობის მოედანზე 30,000-ზე მეტი ადამიანი იმყოფებოდა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |title=There are more than 30 thousand people at Maidan |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152355/http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 10:55 საათზე პრეზიდენტის ადმინისტრაციის უფროსმა ანდრი კლიუევმა გამოაცხადა, რომ პრეზიდენტი მზად იყო ხელი მოეწერა ხელშეკრულებისათვის ოპოზიციასთან უკრაინის კონსტიტუციის მოთხოვნილ ცვლილებებთან დაკავშირებით და აღნიშნა, რომ მიმდინარე შეტაკებებმა უნდა აიძულონ პოლიტიკოსები, რომ იპოვონ სწრაფი კონსენსუსი. <ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015084/ At the Yanukovych headquarters propose to sign a constitutional treaty]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> [[File:An unindentified protester armed with a rifle. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|right|ნიღბიანი მომიტინგე საჰაერო იარაღით.]] 10:00 საათზე ევრომაიდანის აქტივისტებმა მოახდინეს კიევის მეტროს სადგურ პოლიტექნიკური ინსტიტუტის მთავარი ოფისის პიკეტირება, სისტემის ხელახალი გახსნის მოთხოვნით.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015032/|title=Макеєнко відмовився відновлювати роботу метрополітену|website=Pravda.com.ua|date=20 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ყოფილმა ხელმძღვანელმა ივან სალიიმ ასევე მოითხოვა მეტროს გახსნა.<ref>[http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ Роботу метро в Києві треба відновити негайно&nbsp;— колишній голова КМДА] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140225222044/http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ |date=25 February 2014 }}</ref> იმ დღის 16:00 საათზე ტიტუშკები მეტროთი გადაიყვანეს პოზნიაკის სადგურიდან პეჩერსკის სადგურამდე, იტყობინება Lvivska Gazeta.<ref>{{cite news|url=http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |title=Метрополітен перевозить "тітушок" з Позняків на Печерськ |website=Gazeta.lviv.ua |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140225124049/http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |archive-date=25 February 2014 }}</ref> მთავრობამ ასევე დახურა საავტომობილო გზები და რკინიგზა. მატარებლები კიევსა და ლვოვს შორის დროებით შეჩერდა; რკინიგზის წარმომადგენლის თქმით, ეს ხაზების დაზიანების გამო მოხდა.<ref name="UkraineBBC20214">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |title=Ukraine death toll rises to 22 as EU talks under way |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220071545/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამას დაემთხვა ცნობები იმის შესახებ, რომ იარაღი ამოიღეს ლვოვში შინაგან საქმეთა სამინისტროს შეიარაღებიდან და გადაიტანეს კიევის გარეუბანში. <ref>{{cite news|author=Andrew Higgins|author2=Andrew E. Kramer|author3=Steven Erlanger|url=https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html?_r=1|title=As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions|work=The New York Times|date=23 February 2014|access-date=12 March 2015}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა, ვოლოდიმირ მაკეენკომ დატოვა რეგიონების პარტია, მაგრამ განაცხადა, რომ გააგრძელებდა თავისი მოვალეობების შესრულებას ქალაქის გამართულად ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად.<ref name="VMrEN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |title='Dozens dead' in Kyiv as Ukraine 'truce' breaks down |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185431/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ბრძანა კიევის მეტროს ხელახალი გახსნა.<ref>{{cite news|date=20 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |title=Kyiv residents leave city center |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152806/http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 15:00 საათისთვის მეტრო ჯერ კიდევ არ მუშაობდა და ქალაქში სახმელეთო ტრანსპორტი მწირი იყო. მეტრო ნაწილობრივ გაიხსნა საღამოს, მაგრამ გადასასვლელი სადგურები დაკეტილი დარჩა. <ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |title=Kyiv subway partially resumes operation, says press service |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152930/http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> კიევში გაერთიანებული სამეფოს საელჩო დროებით დაიხურა.<ref name="UKAKUP20214">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |title=Велика Британія тимчасово закрила своє посольство в Києві |trans-title=UK temporarily closed its embassy in Kyiv |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153050/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რადიო თავისუფლებამ გამოაქვეყნა ვიდეომასალა, სადაც პოლიციის სპეცრაზმი კალაშნიკოვებიდან და სნაიპერული თოფებიდან ესვრის მომიტინგეებს.<ref>{{cite news|publisher=Radio Svoboda |language=uk |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html |script-title=uk:ВІДЕОФАКТ: силовики, втікаючи, стріляли з автоматів Калашникова |year=2014 |url-status=live |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153216/http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოაცხადა, რომ პოლიციას საბრძოლო იარაღი გადაეცა და ერს მიმართა: „ჩვენ ხელი მოვაწერეთ შესაბამის ბრძანებებს, როგორც ანტიტერორისტული ცენტრის მუშაობის ნაწილი: სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლებს გადაეცათ საბრძოლო იარაღი და ისინი გამოყენებული იქნება კანონის შესაბამისად“.<ref>{{cite web|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |title=Ukrainian police have been provided with combat weapons – interior minister |work=Kyiv Post |date=20 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070442/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> სამინისტროს ვებსაიტზე ნათქვამია, რომ სპეცრაზმს უფლება ჰქონდა გამოიყენებინათ თავიანთი იარაღი მომიტინგეების მიერ დაკავებული მძევლების გასათავისუფლებლად.<ref name="ENsnip20214" /> სამინისტრომ ასევე განაცხადა, რომ სნაიპერმა დაჭრა 20 პოლიციელი.<ref name="ENsnip20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/sniper-fire-brings-disturbing-new-dimension-to-ukraine-violence/|title=Sniper fire brings disturbing new dimension to Ukraine violence|publisher=[[Euronews]]|date=20 February 2014}}</ref> Interfax-Ukraine-ის ცნობით, 15:00 საათზე "უცნობი პირების ჯგუფი" პრეზიდენტის ადმინისტრაციის შენობისკენ გაემართა და სროლისა და აფეთქებების ხმა ისმოდა. ევრომაიდანის თავდაცვის ძალებმა არაერთხელ მოუწოდეს მომიტინგეებს არ გასულიყვნენ მოედნის პერიმეტრს გარეთ. <ref name="IU15shoots20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html |title=Unknown people heading towards Ukrainian presidential administration building; shots audible |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153920/http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html }}</ref> ====დიპლომატიური ძალისხმევა==== ზემოაღნიშნული შეტაკებები დაიწყო ეროკავშრის საგარეო საქმეთა სამი მინისტრის ვიზიტამდე ცოტა ხნით ადრე. ვიზიტორები იყვნენ [[რადოსლავ სიკორსკი]] პოლონეთიდან, [[ლორან ფაბიუსი]] საფრანგეთიდან და [[ფრანკ-ვალტერ შტაინმაიერი]] გერმანიიდან. ისინი შეხვდნენ პრეზიდენტ იანუკოვიჩს, რათა ხელი შეეწყოთ უკრაინის ოპოზიციასთან კომპრომისისთვის.<ref name="deRHREN20214" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html |title=German, French, Polish foreign ministers end six-hour meeting with Yanukovych |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html }}</ref> უსაფრთხოების მიზნით შეხვედრა გადაიდო და ერთი საათით გვიან დაიწყო.<ref name="deRHREN20214" /> შეხვედრის დაწყებამდე ფაბიუსმა BFM TV-სთან ინტერვიუში განაცხადა: „ჩვენი მიზანია უკრაინის ადმინისტრაციას არჩევნები ჩავატარებინოთ. არჩევნები ერთადერთი გამოსავალია“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |title=EU demands elections in Ukraine – French foreign minister |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოლაპარაკებები ექვსი საათის განმავლობაში მიმდინარეობდა.<ref>Ukrainian News Agency, [http://un.ua/eng/article/493179.html Foreign Affairs Ministers Steinmeier Of Germany, Sikorski Of Poland, Fabius Of France To Meet With Yanukovych Again On Thursday-Friday Night.] 23:08, Thursday, 20 February 2014. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140221084335/http://un.ua/eng/article/493179.html |date=21 February 2014 }}</ref> პოლონეთის პრემიერ-მინისტრმა [[დონალდ ტუსკი|დონალდ ტუსკმა]] ჟურნალისტებს ამის შემდეგ მალევე განუცხადა: „იანუკოვიჩი შეგვითანხმდა, რომ მზად იყო წელს ვადამდელი არჩევნები ჩაეტარებინა, როგორც საპრეზიდენტო, ასევე საპარლამენტო“. ტუსკმა ასევე თქვა, რომ იანუკოვიჩს „მომდევნო 10 დღეში ეროვნული ერთიანობის მთავრობის ჩამოყალიბების და ზაფხულამდე კონსტიტუციის შეცვლის სურვილი ჰქონდა“. დაიგეგმა შემდგომი მოლაპარაკებები შესაბამისი დოკუმენტის ხელმოწერის შესახებ.<ref>{{cite news|agency=Agence France-Presse |publisher=Singapore Press |url=http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |title=Ukraine leader Yanukovych willing to hold early elections: Polish PM |date=21 February 2014 |place=[[Warsaw]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> იანუკოვიჩისა და რუსეთის პრეზიდენტის, [[ვლადიმერ პუტინი|ვლადიმერ პუტინის]] სატელეფონო საუბრის შემდეგ, რუსეთის ადამიანის უფლებათა ომბუდსმენი [[ვლადიმერ ლუკინი]] იანუკოვიჩის თხოვნით უკრაინაში წარმომადგენლად გაგზავნეს, რათა შუამავალი ყოფილიყო მოლაპარაკებებში მთავრობასა და ოპოზიციას შორის.<ref name="deRHREN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |title=Ukraine as it happened, Kyiv's bloodiest day |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185042/http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეერთებულმა შტატებმა სავიზო აკრძალვა დაუწესა 20 უკრაინელ თანამდებობის პირს, რომლებსაც ისინი „პოლიტიკურ ჩაგვრასთან დაკავშირებული ადამიანის უფლებების დარღვევის შეკვეთაზე პასუხისმგებლად თვლიდნენ“.<ref name="deRHREN20214" /> [[ევროკავშირი|ევროკავშირმა]] შემოიღო სავიზო აკრძალვა და ფინანსური აქტივების გაყინვა უკრაინაში ძალადობაზე პასუხისმგებელი პირების მიმართ და აკრძალა უკრაინაში იმ აღჭურვილობის ექსპორტი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას რეპრესიებისთვის.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |title=Європа Погодила Санкції Проти Українських Чиновників |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref name="councilconclusions">{{cite web|url=http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |title=Council conclusions on Ukraine |publisher=[[Council of the European Union]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |title=Ukraine unrest: EU sanctions imposed |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „მოქმედების მასშტაბები წინ წაიწევს უკრაინაში განვითარებული მოვლენების ფონზე“ – დაასკვნა [[ევროპული საბჭო|ევროპულმა საბჭომ]].<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |title=Scale of sanctions to depend on further developments in Ukraine- EU Council conclusions |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====უკრაინის პოლიტიკური მოვლენები==== მმართველი რეგიონების პარტიის ლიდერი [[ალექსანდრე ეფრემოვი]] ლუგანსკში ადგილობრივ ლიდერებთან და სამართალდამცავ ორგანოებთან შესახვედრად გაემგზავრა, რათა განეხილათ სამხრეთ-აღმოსავლეთ უკრაინის დამოუკიდებლობის გამოცხადების და სახელმწიფოსგან გამოყოფის შესაძლებლობა.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |script-title=uk:Єфремов поїхав до Луганська, щоб обдумати варіанти від'єднання Південного Сходу України, – ЗМІ |publisher=[[Espreso TV]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |language=uk |archive-url=https://archive.today/20140220162159/http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |archive-date=20 February 2014 |url-status=dead }}</ref> <ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |title=Ukrainian 'love' split between 'motherland' and EU |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> <ref name=newgovukmrch182010>{{cite web|url=http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467 |title=President appoints 14 regional governors |access-date=2 February 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120523175943/http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467/ |archive-date=23 May 2012 }}, [[Interfax-Ukraine]] (18 March 2010)</ref> ყირიმის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე ვლადიმირ კონსტანტინოვი მოსკოვში გაემგზავრა, სადაც გამოაცხადა, რომ ყირიმის ავტონომიური რესპუბლიკა უკრაინას გამოეყოფოდა, თუკი ხელისუფლება შეიცვლებოდა.<ref>[http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ Crimean speaker in Moscow threatens annexation of the Crimea to Russia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130058/http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ |date=13 April 2014 }}. Crimean Tatar question. 21 February 2014</ref><ref>[http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ Speaker of the Verkhovna Rada of Crimea ready for separation of peninsula in the case of the collapse of Ukraine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130652/http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ |date=13 April 2014 }}. NB News. 20 February 2014</ref> რეგიონების პარტიის დეპუტატმა სერგი ტიგიპკომ მოითხოვა პარლამენტის თავმჯდომარის ვოლოდიმირ რიბაკის გადადგომა, მისი ოპოზიციური პარლამენტარით შეცვლა და ისეთი პრემიერ-მინისტრის სასწრაფო არჩევა, რომელსაც მხარს უჭერდა ყველა ფრაქცია. „პრეზიდენტმა, პარლამენტის თავმჯდომარემ, პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა და ოპოზიციის ლიდერებმა მთლიანად დაკარგეს კონტროლი ქვეყანაში არსებულ სიტუაციაზე და არ გვთავაზობენ გამოსავალს ქვეყნის დამშვიდებისთვის“ – განაცხადა მან. „მათი უმოქმედობა იწვევს დაპირისპირების და დაღუპულების ზრდას.<ref name="TigipkoIU20214" /> ქვეყანაში კრიზისის მოსაგვარებლად საჭიროა დაუყოვნებელი კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმა და არა მოლაპარაკებები.“<ref name="TigipkoIU20214">[http://en.interfax.com.ua/news/general/191308.html Tigipko calls for Rybak's immediate resignation, urgent election of prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (20 February 2014)</ref> საღამოს ტიგიპკომ მოლაპარაკება გამართა ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებთან – იაცენიუკთან და კლიჩკოსთან.<ref>{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |script-title=uk:Тігіпко знайшовся. Був на переговорах з Кличком та Яценюком |trans-title=Tigipko found. He was in negotiations with Klitschko and Yatsenyuk |language=uk |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიევის საქალაქო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი ვოლოდიმირ მაკეენკო და 17 დეპუტატი რეგიონების პარტიიდან გადადგნენ.<ref>{{cite web|author=Anastasia Forina |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |title=Serhiy Klyuyev condemns violence, but remains loyal to Yanukovych |newspaper=Kyiv Post |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რივნეში და ჟიტომირში რეგიონების პარტია ოფიციალურად დაიშალა და ამ რეგიონის ყველა დეპუტატმაც დატოვა პარტია.<ref>{{cite news|url=http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |title=У Рівному саморозпустилася обласна фракція Партії регіонів |work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221165557/http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიის ათმა და ორმა დამოუკიდებელმა დეპუტატმა მოითხოვა საპარლამენტო-საპრეზიდენტო მმართველობის ფორმაზე დაბრუნება.<ref name="RUo4214">[http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA0U0RM20140204 Ukrainian opposition seeks to cut president's powers], [[Reuters]] (4 February 2014)</ref> მათ ასევე მოუწოდეს უშიშროების ძალებს „შეასრულონ ფიცი, რომელიც დადეს უკრაინელი ხალხის წინაშე, არ შეასრულონ დანაშაულებრივი ბრძანებები ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენების შესახებ, არ დაუშვან სამართალდამცავების მონაწილეობა პროვოკაციებში, რომელშიც მთელ უკრაინაში ბანდები მშვიდობიანი საზოგადოებისა და მომიტინგეების წინააღმდეგ მონაწილეობენ“.<ref name="10PRIU20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |title=Ten Regions Party MPs, two independent MPs express support for Ukrainian people |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 16:42 საათზე პარლამენტი რიგგარეშე სხდომაზე შეიკრიბა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიამ მონაწილეობა არ მიიღო.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, 450-დან 227 დეპუტატი - ძირითადად ოპოზიციიდან, მაგრამ ზოგიერთი რეგიონების პარტიიდან სხდომას ესწრებოდა.<ref>{{cite news |url=http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |title=227 lawmakers registered in VR, sitting resumed |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 238 დამსწრე დეპუტატიდან 236-მა ხმა მისცა ბოლო ძალადობის დაზრახვას, აკრძალა მომიტინგეების წინააღმდეგ იარაღის გამოყენება და მათ წინააღმდეგ განლაგებული ჯარები და პოლიცია უკან დააბრუნა.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |title=LIVE Ukraine unrest: Clashes in central Kiev |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |title=Members voted for ceasefire |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221014334/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინის კომუნისტური პარტიის საპარლამენტო ფრაქციამ და რეგიონების პარტიის დაახლოებით 80%-მა სხდომის გამოტოვება არჩია.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> კანონმდებლებმა აუკრძალეს შინაგან ჯარებს, უკრაინის შეიარაღებული ძალებს, SBU-ს და სხვა სამთავრობო უწყებების უფროსებს და მეთაურებს ნებისმიერი კონტრტერორისტული ოპერაციების განხორციელება, რადგან ისინი არღვევდნენ უკრაინის კონსტიტუციას.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> მათ ასევე დაევალათ შეეწყვეტათ გზების და ხიდების, სკვერების და ქუჩების კიევსა და სხვა ქალაქებში გადაკეტვა.<ref name="VR20214IU" /> რეგიონების პარტიის დეპუტატები სხდომაზე "ანტიკრიზისული ჯგუფის" შექმნაზე შეთანხმდნენ.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |title=Ukraine parliament holds debate despite Kyiv violence |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან საღამოს ცნობილი გახდა, რომ რეგიონების პარტიის საპარლამენტო ფრაქცია კიდევ ხუთმა დეპუტატმა დატოვა.<ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339 |title=Five more MPs left faction PR |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221171433/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ყირიმის პარლამენტმა 21 თებერვალს რიგგარეშე სხდომა მოიწვია. ყირიმელი თათრების მეჯლისის ლიდერმა თქვა, რომ ეჭვობს, რომ დეპუტატები რუსეთის სამხედრო ინტერვენციას მოითხოვენ და თქვა: „ხვალ შეიძლება იყოს გადაწყვეტილება, რომელიც ყირიმს ქაოსს და კატასტროფას მოუტანს“.<ref>{{cite news |author=Uainfo Blogosphere |url=http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |title=Бои в регионах: во Львове в казарме Беркута нашли два трупа |publisher=Big Mir |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140126020300/http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |archive-date=26 January 2014 |url-status=dead }}</ref> რამდენიმე მეცნიერმა განიხილა ყირიმში რუსეთის ჩარევის ალბათობა, განსაკუთრებით ყირიმის უნიკალური გეოპოლიტიკური ბუნებისა და დემოგრაფიის გამო.<ref>{{cite web |last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |title=Is Russia Opening a 'Crimean Front'? |publisher=Ukrainian Policy |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ===21 თებერვალი=== [[File:2014-02-21 11-04 Euromaidan in Kiev.jpg|thumb|ევრომაიდანი 21 თებერვალს]] შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსის მოადგილემ, გენერალ-ლეიტენანტმა იური დუმანსკიმ თანამდებობა დატოვა, რადგან არ ეთანხმებოდა არმიის მონაწილეობას კონფლიქტში. <ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |title=Написав рапорт про звільнення Заступник начальника Генштабу |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „დღეს არმია ჩართულია სამოქალაქო კონფლიქტში, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მშვიდობიანი მოსახლეობის და ჯარისკაცების მასობრივი დაღუპვა“ – განაცხადა მან.<ref name="kp21live" /> დაახლოებით შუაღამისას ჟურნალისტმა არტემ შევჩენკომ, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალურ შტაბში თავის წყაროებზე დაყრდნობით, გამოაცხადა, რომ 10 BTR, DAI (გზის ავტოინსპექტირების) მანქანების თანხლებით გაემგზავრა კოზაჩიას (კაზაკთა) ყურედან, სადაც მდებარეობს რუსეთის [[შავი ზღვის ფლოტი]].<ref name="army_deployed">{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |script-title=uk:У Київ їдуть батальйон морських піхотинців і дві бригади десантників |trans-title=To Kyiv are traveling a battalion of marines and two brigades of paratroopers |publisher=LB |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221172206/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შევჩენკოს თქმით, 1500 საჰაერო სადესანტო ჯარისკაცი და 400 საზღვაო ქვეითი – მათ შორის 25-ე საჰაერო-სადესანტო ბრიგადა, 1-ლი საზღვაო ქვეითი ბრიგადა, 831-ე ანტი-დივერსიული განყოფილება და მე-2 საზღვაო ქვეითი სპეცრაზმი – გადაიყვანეს 20 თებერვალს СБУ-ს დაქვემდებარებაში ანტი-ტერორისტული ოპერაციისთვის.<ref>{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |title=До Києва стягують 1,5 тис. десантників і 400 морпіхів, – журналіст |trans-title=To Kyiv are being pulled 1.5 thousand paratroopers and 400 Marines – journalist |publisher=LB |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> პარლამენტის სესიის წინ გავრცელდა ინფორმაცია, რომ რეგიონების პარტიის ბევრმა წევრმა და მათმა ოჯახებმა დატოვეს დედაქალაქი,<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |title=Замість голосування в парламенті "регіонали" втікали зі столиці |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მათ შორის იყო შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელი ზახარჩენკო და გენერალური პროკურორი ვიქტორ პშონკა.<ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221180925/http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |title=Пшонка і Захарченко тікають чартерами з України |publisher=Zik |date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოგვიანებით, მაიდანის აქტივისტებმა გაათავისუფლეს შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც წინა დღეს დაატყვევეს.<ref name="SMIU21214">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |title=Captured Interior Troops soldiers released, their condition satisfactory – Interior Ministry |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ამასობაში კიევში აქციის მონაწილეებს რადეხივის მთელი პოლიცია შეუერთდა.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |title=Police defectors welcomed to Independence Square in Kyiv |publisher=[[Euronews]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა ოფიციალურად შეწყვიტა 19 თებერვალს შემოღებული „მზადება ანტიტერორისტული ოპერაციისთვის“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |title=Ukraine's Security Service stops preparations for anti-terrorist operation |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====შეთანხმება პოლიტიკური კრიზისის შესახებ==== კომპრომისული შეთანხმება მიღწეული იქნა 21 თებერვალს რამდენიმე საათიანი მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელსაც უძღვებოდნენ ევროკავშირის შუამავლები და პოლონეთის, საფრანგეთის და გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრები.<ref>{{cite news |url=http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks |title=Opposition leaders sign deal with president to end crisis in Ukraine |publisher=[[Fox News Channel]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |title=EU foreign ministers praise "risk -taking" Ukrainian protagonists |publisher=Euronews |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მას ოფიციალურად უწოდეს შეთანხმება უკრაინაში პოლიტიკური კრიზისის მოგვარების შესახებ, მაგრამ არაოფიციალურად უწოდებენ 21 თებერვლის შეთანხმებას და ხელი მოაწერეს როგორც ოპოზიციის ლიდერებმა, ასევე პრეზიდენტმა იმ მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელიც მთელი ღამე გრძელდებოდა.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2014/feb/21/agreement-on-the-settlement-of-crisis-in-ukraine-full-text |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine - full text |work=The Guardian|date=22 February 2014 |access-date=12 March 2015}}</ref> შეთანხმების დებულებები მოიცავდა უკრაინის კონსტიტუციის აღდგენას, როგორც ის იყო 2004 და 2010 წლებში; საკონსტიტუციო რეფორმა სექტემბრისთვის დასრულდა; ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნების ჩატარებას არაუგვიანეს 2014 წლის დეკემბრისა; ადმინისტრაციის, ოპოზიციისა და ევროპის საბჭოს ერთობლივი მონიტორინგის მიერ განხორციელებული ძალადობის ფაქტის გამოძიებას; ვეტოს საგანგებო მდგომარეობის დაწესებაზე; 17 თებერვლიდან დაკავებული აქციის მონაწილეების ამნისტიას; აქციის მონაწილეების მიერ დაკავებული საზოგადოებრივი შენობების დათმობას; უკანონო იარაღის ჩამორთმევას; „ახალი საარჩევნო კანონების“ მიღებას და უკრაინის ახალი ცენტრალური საარჩევნო კომისიის შექმნას.<ref>{{cite web |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine |url=http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |access-date=21 February 2014 |archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20140505194705/http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |archive-date=5 May 2014 |url-status=live }}</ref><ref name="DTU21214">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |title=Ukraine: peace hopes in the air as president loses his powers |newspaper=[[The Daily Telegraph]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ევროკავშირის სამმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა დოკუმენტს მოწმის სახელით მოაწერა ხელი,<ref name="R3s1n21214">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |title=Ukraine peace deal signed, opens way for early election |work=Reuters |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://uk.reuters.com/article/2014/02/21/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მაგრამ არა რუსმა შუამავალმა ვლადიმერ ლუკინმა, რადგან მას არ ჰქონდა მანდატი, მოეწერა ხელი შეთანხმებაზე კრიზისის შესახებ. <ref>{{cite web |url=http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |title=Представник РФ не мав мандату на підписання угоди про кризу – Клюєв &#124; УКРІНФОРМ |publisher=Ukrinform.ua |date=21 February 2014 |access-date=12 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312233704/http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |archive-date=12 March 2014 }}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |title=Tensions high at Kyiv protest camp despite ground-breaking deal |publisher=[[CTV News]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 450-კაციანმა პარლამენტმა ერთხმად, 386 ხმით 0-ის წინააღმდეგ მხარი დაუჭირა 2004 წლის კონსტიტუციას და შემდეგ მისმა 450 წევრმა 332 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა შინაგან საქმეთა მინისტრის ზახარჩენკოს უფლებამოსილების შეჩერებას.<ref name="kp21live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |newspaper=Kyiv Post |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიდევ ერთმა კანონპროექტმა შეიტანა ცვლილებები სისხლის სამართლის კოდექსში, რომელიც იძლეოდა [[იულია ტიმოშენკო|იულია ტიმოშენკოს]] გათავისუფლების საშუალებას.<ref name="ReferenceA">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |title=Rada passes bill allowing Tymoshenko's release |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ღონისძიებას მხარი 310-მა დეპუტატმა დაუჭირა, მათ შორის იყო 54 რეგიონების პარტიიდან და 32 კომუნისტი.<ref>{{cite web |url=http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |title=Парламент звільнив Тимошенко |publisher=Espreso TV |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221175019/http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref><ref name="ReferenceA" /> მიკოლა რუდკოვსკიმ პრეზიდენტ იანუკოვიჩის იმპიჩმენტის კანონპროექტი წარადგინა.<ref>{{cite news |url = http://www.interfax.ru/world/news/360314 |title = В Раду внесен законопроект об импичменте президенту |date = 21 February 2014 |archive-url = https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.interfax.ru/world/news/360314 |archive-date = 1 December 2008 |url-status = dead }}</ref> პარლამენტმა იმ საღამოს ასევე მიიღო რეზოლუცია, რომელიც შინაგან საქმეთა სამინისტროს ყველა დანაყოფს და პოლიციელს უბრძანებდა დაბრუნებულიყვნენ თავიანთ ყაზარმებში..<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ====შეთანხმების შემდეგ==== [[File:Pravyi Sektor (Right Sector) activists. Euromaidan, Kyiv, Ukraine. Events of February 22, 2014.jpg|thumb|მემარჯვენე სექტორის აქტივისტები დგანან ბელორუსის ოპოზიციური მოძრაობის დროშის წინ.]] მემარჯვენე სექტორის ლიდერმა დმიტრო იაროშმა უარყო შეთანხმება და თქვა: „ჩვენ უნდა განვაცხადოთ აშკარა ფაქტი, რომ კრიმინალურ რეჟიმს ჯერ არ ჰქონდა გაცნობიერებული მისი ბოროტების სიმძიმე“. მან აღნიშნა, რომ შეთანხმება არ ითვალისწინებს შინაგან საქმეთა მინისტრ ზახარჩენკოს დაკავებას; ბერკუტის მეთაურების დასჯას, რომლებიც სავარაუდოდ მონაწილეობდნენ მშვიდობიანი მოსახლეობის მკვლელობაში; გენერალური პროკურორისა და თავდაცვის მინისტრის გადაყენებას; რეგიონების პარტიისა და კომუნისტური პარტიის აკრძალვას და უსაფრთხოების გარანტიებს ოპოზიციაში ჩართულთათვის. მან მოუწოდა რომ, „სახალხო რევოლუცია“ გაგრძელებულიყო მანამ, სანამ ძალაუფლება მთლიანად არ ჩამოშორდებოდა მმართველ ხელისუფლებას.<ref name="kp21live" /> ევრომაიდანის ლიდერი ანდრიი პარუბი დაჟინებით მოითხოვდა არჩევნების ჩატარებას რაც შეიძლება მალე და იმეორებდა, რომ აქციის მონაწილეთა ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნა იყო პრეზიდენტ იანუკოვიჩის გადადგომა.<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |script-title=uk:Парубій: дострокові вибори президента мають відбутися якнайшвидше |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> AutoMaidan-მა ასევე გამოაცხადა, რომ იანუკოვიჩის გადადგომის გარდა არაფერს მიიღებდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |title=Автомайдан: Не сприймаємо нічого, крім відставки Януковича |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ვიტალი კლიჩკომ იანუკოვიჩთან ხელის ჩამორთმევის შემდეგ ბოდიში მოუხადა დამოუკიდებლობის მოედანზე შეკრებილებს.<ref>{{cite web|url=http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |title=Кличко вибачився перед Майданом за те, що потис руку Януковичу |publisher=The Sports Network |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref>აქციის მონაწილეებმა შეთანხმება ცუდად მიიღეს. აქტივისტმა ვოლოდიმირ პარასიუკმა სცენიდან გააფრთხილა, რომ თუ იანუკოვიჩი მეორე დღის 10:00 საათამდე არ გადადგება, შეიარაღებული გადატრიალება მოეწყობოდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |script-title=uk:Люди Поставили Ультиматум: Відставка Януковича До Ранку |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ოლეჰ ლიაშკო გამოეხმაურა მოთხოვნას და თქვა: „ან გადადგება, ან ჩვენ წავიყვანთ“. მოგვიანებით გაირკვა, რომ კიევის გარეთ პრორუსი პოლიტიკოსის ვიქტორ მედვედჩუკის საზაფხულო სახლს ცეცხლი წაუკიდეს.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |script-title=uk:У Київській області горить дача Медведчука |work=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან შუადღისთვის ასობით სპეცრაზმელი, რომლებიც იცავდნენ საპრეზიდენტო შენობას და მიმდებარე სამთავრობო შენობებს, გაუჩინარდა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> პოლონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა რადოსლავ სიკორსკიმ ძალების გაყვანას „გამაოცებელი“ უწოდა და აღნიშნა, რომ ეს არ იყო შეთანხმების ნაწილი.<ref>[https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html "As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions"], ''[[The New York Times]]'' (23 February 2014)</ref> სპეცრაზმმა დილიდან დაიწყო უკან დახევა, რადგან ეშინოდა, რომ იანუკოვიჩის მთავრობა ძალადობაზე პასუხისმგებლობას მათ დააკისრებდა და იმის შიშით, რომ თავს დაესხმებოდნენ მას შემდეგ, რაც მომიტინგეებმა 2014 წლის 18 თებერვალს პოლიციას 1200 პისტოლეტი და კალაშნიკოვის თოფი მოპარეს სამთავრობო შენობების ოკუპაციისას ლვოვში.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო ხელმძღვანელობის გარეშე დარჩა. შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილემ ვიქტორ დუბოვიკმა სპეცრაზმს ქალაქის დატოვება უბრძანა, მაგრამ უცნობია საიდან გაჩნდა ეს ბრძანება.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ოპოზიციის წევრმა სერხი პაშინსკიმ ქალაქგარეთ გაცილა 5000-ზე მეტი ოფიცერი, შინაგან საქმეთა სამინისტროს ძალების და უკრაინის სპეცრაზმის სხვა სპეცრაზმის წარმომადგენლები.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> მას შემდეგ რაც სპეცრაზმი გაუჩინარდა, ანდრეი პარუბიმ განაცხადა, რომ ევრომაიდანის თავდაცვამ მშვიდობიანად მოიპოვა კონტროლი კიევზე და მის სამთავრობო შენობებზე<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |script-title=ru:Верховная Рада, Администрация президента, Кабмин и МВД перешли под контроль Майдана |agency=Ukrainian Independent Information Agency |language=ru |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> და რომ სამხედროები ოპოზიციასთან ერთად იდგნენ.<ref>{{cite web|last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |title=Coup on the Horizon |work=Ukrainian Policy |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ახალი საპარლამენტო კოალიცია მას შემდეგ შეიქმნა, რაც რეგიონების პარტიის ფრაქცია 28 დეპუტატმა დატოვა.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/191768.html 28 MPs quit Party of Regions faction in Rada], [[Interfax-Ukraine]] (21 February 2014)</ref> დარჩენილ ფრაქციაში სერგი ტიგიპკომ ჩამოაყალიბა „განსაკუთრებული თანამდებობის მქონე დეპუტატების 31 ჯგუფი“, რათა დაეყოლიებინა რეგიონების პარტიის სხვა დეპუტატები, რომ კენჭისყრაში პროგრესულად მიეღოთ მონაწილეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |title=Group of 31 deputies who 'have their own opinion' formed in Regions Party faction – Tigipko |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==შედეგები და ახალი მთავრობა== 22 თებერვალს იულია ტიმოშენკო ციხიდან გაათავისუფლეს და მან დამოუკიდებლობის მოედანზე სიტყვით მიმართა 100 000-ზე მეტ ადამიანს.<ref>{{cite web|author=Anastasia Vlasova |author-link=Anastasia Vlasova (journalist) |work=Kyiv Post |access-date=23 February 2014 |url=http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html |title=Ukrainians celebrate EuroMaidan's triumph |url-status=live |archive-date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223213056/http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html }}</ref> იმავე დღეს პარლამენტმა შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებლად [[არსენ ავაკოვი]] დანიშნა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html |title=Parliament appoints Avakov acting interior minister |agency=Interfax-Ukraine |date=22 February 2014 |url-status=live |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228054428/http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html }}</ref> დეპუტატებმა ასევე უნდობლობის გამოცხადებით გაათავისუფლეს ვიქტორ ფშონკა უკრაინის გენერალური პროკურორის პოსტიდან.<ref name="PsoutI">{{cite news|url=http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |title=Ukrainian parliament expresses no-confidence to Viktor Pshonka |agency=[[Trend News Agency]] |date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141227195059/http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |url-status=live |archive-date=27 December 2014 }}</ref> 23 თებერვალს, ეროვნული გლოვის მეორე დღეს, პარლამენტმა მხარი დაუჭირა კანონის გაუქმებას ენობრივი პოლიტიკის შესახებ, რომელმაც რუსულ, რუმინულ და უნგრულ ენებს ზოგიერთ რეგიონში რეგიონალური ენების ოფიციალური სტატუსი მიანიჭა.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |title=На Украине отменили закон о региональном статусе русского языка |website=Lenta.ru |access-date=23 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223224335/http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |archive-date=23 February 2014 }}</ref> თუმცა, ამ ზომას მოგვიანებით ვეტო დაადო მოქმედმა პრეზიდენტმა, რომელმაც თქვა, რომ არ მოაწერს ხელს კანონპროექტს, სანამ არ შემუშავდება ახალი კანონმდებლობა უმცირესობათა ენების დასაცავად.<ref name="lenta2">{{cite news|script-title=ru:На отмену закона о региональных языках на Украине наложат вето |trans-title=The abolition of the law on regional languages in Ukraine veto |url=http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |newspaper=[[Lenta.ru|Lenta]] |place=Russia |date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301183333/http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |language=ru }}</ref> იმავე დღეს, პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა საგარეო საქმეთა მინისტრი ლეონიდ კოჟარა, ჯანდაცვის მინისტრი რაისა ბოგატიროვა და განათლების მინისტრი დმიტრო ტაბაჩნიკი და [[ნაციონალიზაცია]] მოახდინა იანუკოვიჩის კერძო საკუთრებისა მეჟიჰირიაზე.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |title=Ukrainian parliament dismisses foreign, health and education ministers, authorizes speaker to act as president |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228052617/http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> ორდერები გაიცა შემოსავლების ყოფილ მინისტრ [[ოლექსანდრ ვიქტოროვიჩ კლიმენკო|ოლექსანდრ კლიმენკოსა]] და ყოფილ გენერალურ პროკურორ ფშონკაზე.<ref name="BBCRLLout" /> პარლამენტმა ასევე მიიღო ცვლილებები, რომლებიც აღადგენდა მის უფლებამოსილებას მოსამართლეთა დანიშვნისა და გათავისუფლების შესახებ, რომელიც მანამდე ეკუთვნოდა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |title=Ukrainian parliament to appoint and dismiss judges |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228070322/http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> კიევის მეტრო კვლავ სრულად ამოქმედდა, მათ შორის, 24 თებერვალს ხელახალი გაიხსნა მაიდან ნეზალეჟნოსტის სადგური.<ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016014 Kyiv subway fully resumed, and in the street too], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014).</ref> 24 თებერვალს პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა სოციალური პოლიტიკის მინისტრი ნატალია კოროლევსკა და კულტურის მინისტრი ლეონიდ ნოვოხატკო;<ref>{{cite news|url=https://newdaynews.ru/kiev/486225.html |title=Верховная Рада продолжает увольнять людей Януковича |website=newdaynews.ru |date=30 May 2005 |access-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228033704/http://www.nr2.ru/kiev/486225.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ასევე გაათავისუფლა იჰორ სორკინი უკრაინის ეროვნული ბანკის მმართველის თანამდებობიდან და იგი სტეპან კუბივმა შეცვალა.<ref name="Kubiv">{{cite news|work=[[Reuters]] |url=http://uk.reuters.com/article/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |title=Ukraine's parliament appoints new central bank chief |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228164704/http://uk.reuters.com/article/2014/02/24/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |url-status=live }}</ref><ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016113/ MPs changed the head of the National Bank], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014)</ref> იმავე დღეს, უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსად ალექსანდრე იაკიმენკოს თანამდებობიდან გათავისუფლების შემდეგ ვალენტინ ნალივაიჩენკო დაინიშნა.<ref name="nmNaly">{{cite news|date=24 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |title=Ukrainian parliament appoints Nalyvaichenko as security service chief |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228044634/http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |url-status=live }}</ref> === იურიდიული მოვლენები === 24 თებერვალს პარლამენტმა გადაწყვიტა გაეთავისუფლებინა ყველა პოლიტპატიმარი, მათ შორის მამა-შვილი პავლიჩენკოს სისხლის სამართლის საქმეზე<ref>{{cite news|agency=Interfax-Ukraine |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html |title=Rada decides to release political prisoners, including Pavlychenko family |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228071901/http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html }}</ref> და შეუწყვიტა პარლამენტის კვოტიდან დანიშნულ [[უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს]] ხუთ მოსამართლეს უფლებამოსილება ფიცის დარღვევის გამო.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html |title=Rada dismisses Constitutional Court judges appointed from its quota, proposes acting president and congress of judges dismiss the rest |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228035452/http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html }}</ref> კანონმდებლებმა ასევე შესთავაზეს იმავე მიზეზით გაეთავისუფლებინათ უკრაინის პრეზიდენტის მიერ დანიშნული ორი მოსამართლე და მოუწოდეს უკრაინის მოსამართლეთა საბჭოს სამი დღის ვადაში მოეწვია რიგგარეშე ყრილობა, რათა განეხილათ საბჭოს მიერ დანიშნული ხუთი საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის გადაყენება. იმავე რეზოლუციით, პარლამენტმა დაავალა უკრაინის გენერალურ პროკურორს სისხლის სამართლის პროცესის დაწყება ყველა მოსამართლის წინააღმდეგ, რომლებიც, უკრაინის სახალხო დეპუტატების აზრით, იყვნენ დამნაშავენი 2010 წლის 30 სექტემბერს (No. 20-რპ/2010) უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღებაში კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანის შესახებ. 27 თებერვალს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეებმა წერილი გაუგზავნეს ევროპულ ორგანიზაციებს, საერთაშორისო ორგანიზაციებს და უფლებადამცველ ინსტიტუტებს პარლამენტის რეზოლუციის კონსტიტუციურობის საკითხზე.<ref>{{cite web |url=http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |title=Address of judges of the Constitutional Court of Ukraine to European and international organisations and human rights institutions |date=27 February 2014 |publisher=Constitutional Court of Ukraine official web site |access-date=20 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141019051816/http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |url-status=dead |archive-date=19 October 2014 }}</ref> 27 თებერვალს იანუკოვიჩი სახელმწიფო ბიუჯეტიდან 70 მილიარდ დოლარის მოპარვაში დაადანაშაულეს.<ref>{{cite news|title=Yatseniuk, confirmed as prime minister, accuses Yanukovych administration robbing Ukraine of $70&nbsp;billion; 'treasury is empty' |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |newspaper=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150740/http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა დააკავა მისი კონტრდაზვერვის სამსახურის ყოფილი უფროსი, ვოლოდიმირ ბიკი.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |title=SBU arrests deputy of ex-chief |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=10 November 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141111003928/http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |archive-date=11 November 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 3 ივლისს ყოფილ პრემიერ მინისტრზე, მიკოლა აზაროვზე ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების ბრალდებით საერთაშორისო ძებნა გამოცხადდა.<ref>[http://euromaidanpress.com/2018/04/27/yanukovych-azarov-zakharchenko-promises-to-return-to-ukraine-to-change-its-political-course/ Fugitive Yanukovych clan promises to return to Ukraine to “change its political course”], [[Euromaidan Press]] (27 April 2018)</ref> ===ცენზურა=== 2014 წლის 11 მარტს უკრაინის სატელევიზიო და რადიო მაუწყებლობის ეროვნულმა საბჭომ გასცა დავალება, რომ ყველა საკაბელო ოპერატორს შეეწყვიტა რუსული არხების ტელევიზიაშ გაშვება, მათ შორის მთავარი სახელმწიფო კონტროლირებადი სადგურების საერთაშორისო არხები - [[Rossiya 1]], პირველი არხი, [[NTV]] და [[Rossiya 24]].<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> ===ლუსტრაცია=== 26 თებერვალს ეჰორ სობოლევი წარადგინეს ლუსტრაციის კომიტეტის ხელმძღვანელად იაცენიუკის ახალ მთავრობაში.<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> რამდენიმე თვის შემდეგ, [[2014]] წლის 14 აგვისტოს, პარლამენტმა მიიღო კანონპროექტი, რომელიც მოიცავდა „სახელმწიფო მოხელეებისა და სამთავრობო თანამდებობაზე წარდგენილი პირების შემოწმების პროცედურებს, რათა გადაეწყვიტათ, აკმაყოფილებდნენ თუ არა ისინი შესაბამის თანამდებობის დასაკავებლად გარკვეულ კრიტერიუმებს“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |title=Rada passes bill on government lustration in first reading |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814193801/http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |url-status=live |archive-date=14 August 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |author=Bsai Yang |title=Ukraine OKs Malaysian experts' access to MH17 crash site |publisher=[[China Central Television]] |agency=[[Xinhua News Agency]] |date=12 August 2014 |archive-date=13 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140813114904/http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |url-status=dead |access-date=10 November 2014 }}</ref> კანონი ლუსტრაციის შესახებ, რომელიც ხელისუფლებისგან გამორიცხავდა იანუკოვიჩის ადმინისტრაციაში მომუშავე მაღალჩინოსნებს, მილიონამდე ადამიანს შეეხო.<ref>"[https://news.yahoo.com/ukraine-could-sack-million-officials-ties-russian-past-231947924.html Ukraine could sack up to million officials with ties to Russian past]". Yahoo News. 9 October 2014.</ref> ხარკოვის ადამიანის უფლებათა დაცვის ჯგუფიდან ვოლოდიმირ იავორსკიმ მას უწოდა „არაგონივრული“ და „ადამიანის უფლებების სერიოზული, სისტემატური დარღვევა“ - სხვა მიზეზებთან ერთად, რადგან ეს ნიშნავს, რომ ძალიან ბევრი ადამიანი დაკარგადა სამუშაოს, მათ შორის თანამდებობის პირები, რომელთა შეცვლაც ადვილი არ იქნებოდა.<ref>{{cite news|url=https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |title=Volodymyr Yavorsky: Proposed lustration law has serious defects |work=[[Kyiv Post]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814151603/https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |archive-date=14 August 2014 |url-status=live }}</ref> ===ბერკუტი დაიშალა=== 25 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ავაკოვმა ხელი მოაწერა განკარგულებას ბერკუტის დაშლის შესახებ.<ref>{{cite news|url=http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |title=Head of Ukrainian Interior Ministry signs order to dissolve "Berkut" |agency=[[Voice of Russia]] |date=25 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301091220/http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> მარტში რუსეთმა გამოაცხადა, რომ ყირიმის ბერკუტის დანაყოფი შეინარჩუნებდა თავის სახელს, რადგან ის რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროში იყო ჩართული.<ref name="BCIT25314">[http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 Russian interior bodies created in Crimea and Sevastopol] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140407081859/http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 |date=7 April 2014 }}, [[ITAR-TASS]] (25 March 2014)</ref>{{#tag:ref|The status of [[Crimea]] and [[Sevastopol]] is currently [[2014 Crimean crisis|under dispute by Ukraine and Russia]]; Ukraine and the majority of the international community consider Crimea an [[autonomous republic]] of Ukraine and Sevastopol [[cities with special status|one of Ukraine's cities with special status]], while Russia, on the other hand, considers Crimea a [[federal subjects of Russia]] and Sevastopol [[federal cities of Russia|one of its federal cities]].<ref name="Reuters">{{cite news|last=Gutterman |first=Steve |url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |title=Putin signs Crimea treaty, will not seize other Ukraine regions |work=Reuters |date=18 March 2014 |access-date=26 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140329012404/https://www.reuters.com/article/2014/03/18/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |archive-date=29 March 2014 |url-status=live }}</ref> Both are completely under Russian control.<ref name="Yanuousted">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}<br />{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |title=Ukraine protests timeline |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223034428/http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref>|group=nb}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ცივი ომის შემდგომი კონფლიქტები ევროპაში}} 0arrb5nyrmv2nkn7p9gdyg4n8ijfp1x 4402906 4402905 2022-08-03T07:54:12Z 13LuiJangulashvili 135801 /* შედეგები და ახალი მთავრობა */ wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Anry.kiknavelidze|Anry.kiknavelidze]].|3|08|2022}} {{ინფოდაფა სამოქალაქო კონფლიქტი | სათაური = ღირსების რევოლუცია <br>({{lang-uk|Революція гідності}}) | ქვესათაური = | ნაწილი = | სურათი = SState flag of Ukraine carried by a protester to the heart of developing clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg | სურათი2 = | წარწერა = მომიტინგეები ებრძვიან მთავრობის ძალებს კიევში დამოუკიდებლობის მოედანზე 2014 წლის 18 თებერვალს. | თარიღი = 18–23 თებერვალი 2014<ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/>({{Age in years, months, weeks and days|month1=2|day1=18|year1=2014|month2=2|day2=23|year2=2014}}) | ადგილი = [[მარინსკის პარკი]] და ინსტიტუტსკის ქუჩა, [[დამოუკიდებლობის მოედანი]], [[კიევი]], უკრაინა | კოორდინატები = {{coord|50|27|0|N|30|31|27|E|type:landmark_region:UA}} | მიზეზი = | მიზნები = * [[უკრაინის პრეზიდენტი]]ს [[ვიქტორ იანუკოვიჩი]]ს თანამდეგობიდან გადაყენება * 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | მეთოდები = * გაპროტესტება, ამბოხი, [[სამოქალაქო დაუმორჩილებლობა]] | სტატუსი = | შედეგი = ევრომაიდანი / ოპოზიციის გამარჯვება {{Collapsible list|title=სრული შედეგები|bullets=yes | პრეზიდენტი იანუკოვიჩის ჩამოგდება და გაქცევა რუსეთში | 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | [[იულია ტიმოშენკო]]ს გათვისუფლება ციხიდან | აზაროვის მეორე მთავრობის მოხსნა<ref name=BBCRLLout>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=[[BBC News]] |date=23 February 2014}}</ref> | 50 პიროვნებას, უმაღლესი თანამდებობის პირების ჩათვლით, ბრალი ედებათ დემონსტრანტების მკვლელობის ორგანიზებაში<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |title=Makhnitsky: Some 50 people to be charged with organizing killings of Ukrainians |work=Kyiv Post |date=24 February 2014 |access-date=24 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301190722/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> | ბერკუტის სპეციალური ძალების დაშლა | მასიური პროტესტები აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში კიევის მთავრობის წინააღმდეგ | ქვეყნის მასშტაბით კომუნისტური ძეგლების განადგურება<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |title=Ukraine crisis: Lenin statues toppled in protest |work=BBC News |date=22 February 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140602085437/http://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |archive-date=2 June 2014 |url-status=live }}</ref> |პრორუსული არეულობის დასაწყისი, რუსული სამხედრო ძალების ჩარევა, ყირიმის ანექსია რუსეთის მიერ და ომი დონბასში}} | მხარე1 = {{flagicon image|Flag of Ukraine 3.svg}} '''მაიდანის სახალხო გაერთიანება''' *ანტისამთავრობო მომიტინგე მოქალაქეები *მომიტინგეების მხარეს გადასული პოლიციის ოფიცრები<ref>{{cite web|last=Novogrod |first=James |url=http://www.nbcnews.com/storyline/ukraine-crisis/dozens-ukrainian-police-defect-vow-protect-protesters-n35241 |title=Dozens of Ukrainian Police Defect, Vow to Protect Protesters |work=NBC News |date=21 February 2014 |access-date=3 March 2014}}</ref> *[[ავღანეთის ომი (1979–1989)|ავღანეთის ომის]] ვეტერნები<ref>{{cite news|last=Nemtsova |first=Anna|title=Kiev's Military Guardian Angels|url= http://www.thedailybeast.com/articles/2013/12/13/ukraine-s-military-veterans-protect-kiev-protesters.html|work=[[The Daily Beast]]|date=13 December 2013|access-date=16 December 2013}}</ref> საპარლამენტო ოპოზიციური პარტიები: *[[File:Small logo of Batkivshchyna.png|20px|border|ბატკივშჩინას ემბლემა]] [[ბატკივშჩინა]] *[[File:Svoboda logo-2.svg|20px|border|სვაბოდას ემბლემა]] [[სვაბოდა]] *[[File:LogoUDAR.png|20px|border]] [[უდარი]] | მხარე2 = {{flagicon|Ukraine}} უკრაინის მთავრობა *[[File:Геральдичний знак - емблема МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო **[[File:Berkut emblem.png|14px]] ბერკუტი ***ბერკუტის სპეცდანიშნულების ასეული **სპეცდანიშნულების ქვედანაყოფი Tiger **[[File:Емблема внутрішніх військ МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგანი ჯარი *[[File:Emblem of the Security Service of Ukraine.png|18px]] უკრაინის უშიშროების სამსახური **[[FIle:Alpha SBU emblem.png|14px]] ჯგუფი „ალფა“<ref>{{cite news|url=http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |script-title=ru:К сегодняшнему расстрелу митингующих может иметь отношение подразделение 'Альфа' СБУ |trans-title=By now in massacre of protesters may have relation unit "Alpha" SBU |work=[[Zerkalo Nedeli]] |language=ru |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220223433/http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> * „ტიტუშკები“<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/euromaidan-ralles-in-ukraine-jan-20-updates-335302.html|title=EuroMaidan ralles in Ukraine (20 Jan updates)|newspaper=Kyiv Post|date=21 January 2014}}</ref> * უკრაინული ფრონტი '''მხარს უჭერდა:'''<br />{{flag|რუსეთი}} (სავარაუდოდ) | მხარე3 = | მთავარი ფიგურები1 = {{plainlist| *[[არსენი იაცენიუკი]] *[[ვიტალი კლიჩკო]] *[[ოლეჰ ტიაჰნიბოკი]] *[[პეტრო პოროშენკო]] *[[იური ლუცენკო]] *[[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] *[[იულია ტიმოშენკო]] *[[ანდრიი პარუბიი]] *[[ანდრიი სადოვიი]] *[[არსენ ავაკოვი]] *[[დმიტრო იაროში]] *[[რუსლანა]]}} | მთავარი ფიგურები2 = მთავარი ფიგურები2 | მთავარი ფიგურები3 = მთავარი ფიგურები3 | რაოდენობა1 = რაოდენობა1 | რაოდენობა2 = რაოდენობა1 | რაოდენობა3 = რაოდენობა4 | დანაყოფი1 = დანაყოფი1 | დანაყოფი2 = დანაყოფი2 | დანაყოფი3 = დანაყოფი3 <!--მხარე1--> | გარდაცვლილი1= | დაშავებული1= | დაკავებული1= | ბრალწაყენებული1= | დაჯარიმებული1 | ზიანი1= | შენობები1= <!--მხარე2--> | გარდაცვლილი2= | დაშავებული2= | დაკავებული2= | ბრალწაყენებული2= | დაჯარიმებული2= | ზიანი2= | შენობები2= <!--მხარე3--> | გარდაცვლილი3= | დაშავებული3= | დაკავებული3= | ბრალწაყენებული3= | დაჯარიმებული3= | ზიანი3= | შენობები3= }} '''ღირსების რევოლუცია''' ({{lang-uk|Революція гідності}}), ასევე ცნობილი როგორც '''მაიდანის რევოლუცია''',<ref name="18010123Ukraineprofile">[https://www.bbc.com/news/world-europe-18010123 Ukraine profile - Timeline], [[BBC News]]</ref> — მოხდა უკრაინაში, 2014 წლის თებერვალში,<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine">[https://www.vox.com/2014/9/3/18088560/ukraine-everything-you-need-to-know Everything you need to know about the Ukraine crisis], [[Vox (website)|Vox]] (3 September 2014)<br />[https://abcnews.go.com/Politics/ukraines-2014-revolution-trumps-push-ukrainian-probe-biden/story?id=65811633 Ukraine's 2014 revolution to Trump's push for a Ukrainian probe of Biden: A timeline], [[ABC News]] (1 October 2019)<br />[https://www.economist.com/briefing/2014/02/27/the-february-revolution The February revolution], [[The Economist]] (27 February 2014)<br />[https://edition.cnn.com/2015/02/10/europe/ukraine-war-how-we-got-here/index.html Ukraine: Everything you need to know about how we got here], [[CNN]] (3 February 2017)</ref> ევრომაიდანის პროტესტის დასასრულს,<ref name="18088560voxUkraine"/> როდესაც უკრაინის დედაქალაქ [[კიევი|კიევში]] მომიტინგეებსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის სასიკვდილო შეტაკებები არჩეული პრეზიდენტის, [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] გადადგომით და უკრაინის მთავრობის დამხობით დასრულდა. <ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/> 2013 წლის ნოემბერში, ფართომასშტაბიანმა საპროტესტო ტალღამ (ცნობილი, როგორც ევრომაიდანი) იფეთქა პრეზიდენტ იანუკოვიჩის მოულოდნელი გადაწყვეტილების საპასუხოდ, როდესაც ხელი არ მოეწერა ევროკავშირთან პოლიტიკურ ასოცირებასა და თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას, ნაცვლად იმისა, არჩეულ იქნა უფრო მჭიდრო კავშირები [[რუსეთი|რუსეთთან]] და [[ევრაზიული კავშირი|ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირთან]]. იმავე წლის თებერვალში უმაღლესმა რადამ (უკრაინის პარლამენტმა) დაამტკიცა ევროკავშირთან შეთანხმების დასრულება.<ref>{{cite news |title=Parliament passes statement on Ukraine's aspirations for European integration |url=https://www.kyivpost.com/article/content/ukraine-politics/parliament-passes-statement-on-ukraines-aspirations-for-european-integration-320792.html |work=[[Kyiv Post]] |date=22 February 2013|quote=A total of 315 of the 349 MPs registered in the sitting hall supported the document on Friday. The draft document reads that the Verkhovna Rada "within its powers, will ensure that the recommendations concerning the signing of the Association Agreement between Ukraine and the EU, which are stipulated in the resolutions of the European Parliament and the conclusions of the Council of the EU approved on December 10, 2012, at a meeting of the EU foreign ministers, will be fulfilled."}}</ref> რუსეთი ახორციელებდა ზეწოლას უკრაინაზე.<ref>{{cite book |editor1-last=Dinan |editor1-first=Desmond |editor2-last=Nugent |editor2-first=Neil |title=The European Union in Crisis |publisher=Palgrave Macmillan |pages=3, 274}}</ref> ეს პროტესტი თვეების განმავლობაში გაგრძელდა და მასშტაბები გაფართოვდა, იანუკოვიჩისა და აზაროვის მთავრობის გადადგომის მოწოდებით.<ref name=Reuters121213>[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-idUSBRE9BA04420131212 Kiev protesters gather, EU and Putin joust], [[Reuters]] (12 December 2013)</ref> მომიტინგეები ეწინააღმდეგებოდნენ სამთავრობო კორუფციას და ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებას, [[ოლიგარქია|ოლიგარქების]] გავლენას, პოლიციის სისასტიკეს და ადამიანის უფლებების დარღვევას უკრაინაში.<ref name="Euromaidan Analyses">{{cite book |editor1-last=Marples |editor1-first=David |editor2-last=Mills |editor2-first=Frederick |title=Ukraine's Euromaidan: Analyses of a Civil Revolution |date=2015 |publisher=[[Ibidem Press]] |pages=9–14}}</ref><ref name="RFEKT25114">[http://www.rferl.org/content/protesters-police-tense-standoff-ukraine/25241945.html Yanukovych Offers Opposition Leaders Key Posts], [[Radio Free Europe/Radio Liberty]] (25 January 2014)</ref> რეპრესიულმა ანტისაპროტესტო კანონებმა გამოიწვია შემდგომი აღშფოთება.<ref name="Euromaidan Analyses"/> დიდმა, ბარიკადებიღ გამაგრებულმა საპროტესტო ბანაკმა დაიკავა დამოუკიდებლობის მოედანი ცენტრალურ კიევში მთელი „მაიდანის აჯანყების“ განმავლობაში. 2014 წლის იანვარსა და თებერვალში მომიტინგეებისა და [[ბერკუტი|ბერკუტის]] სპეცრაზმის შეტაკებების შედეგად 108 მომიტინგე და 13 პოლიციელი დაიღუპა,<ref name="OHCHR">{{cite web |title=Accountability for killings in Ukraine from January 2014 to May 2016 |url=https://www.ohchr.org/Documents/Countries/UA/OHCHRThematicReportUkraineJan2014-May2016_EN.pdf |publisher=[[Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights]] |pages=9, 21–25}}</ref> დაიჭრა მრავალი სხვა. პირველი მომიტინგეები 19-22 იანვარს ხრუშევსკის ქუჩაზე პოლიციასთან სასტიკი შეტაკებისას დახოცეს. ამის შემდეგ აქციის მონაწილეებმა მთელი ქვეყნის მასშტაბით სამთავრობო შენობები დაიკავეს. სასიკვდილო შეტაკებები 18-20 თებერვალს მიმდინარეობდა, რა დროსაც უკრაინაში დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ ყველაზე მძიმე ძალადობა მოხდა.<ref>{{cite news |title=Europe's new battlefield |url=https://www.economist.com/briefing/2014/02/20/europes-new-battlefield |newspaper=[[The Economist]] |date=22 February 2014 |quote=It is the worst violence Ukraine has known in its 22 years as an independent country}}</ref> ათასობით მომიტინგეს, რომლებიც პარლამენტისკენ, ფარებითა და ჩაფხუტიანი აქტივისტების მეთაურობით მიიწევდნენ პოლიციის სნაიპერებმა ცეცხლი გაუხსნეს.<ref name="OHCHR"/> 21 თებერვალს, პრეზიდენტ იანუკოვიჩსა და საპარლამენტო ოპოზიციის ლიდერებს შორის ხელი მოეწერა შეთანხმებას, რომელიც მოითხოვდა დროებითი მთავრობის ჩამოყალიბებას, საკონსტიტუციო რეფორმებს და ვადამდელ არჩევნებს.<ref name=sds24>{{Cite news |title=Yanukovich impeached |language=en |work=Al Jazeera |url=https://www.aljazeera.com/news/2014/2/22/ukraine-president-yanukovich-impeached |access-date=2022-03-01}}</ref> მეორე დღეს, პოლიცია გავიდა ცენტრალური კიევიდან, რომელიც მოექცა მომიტინგეების კონტროლის ქვეშ. იანუკოვიჩი გაიქცა ქალაქიდან და შემდეგ ქვეყნიდან.<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იმ დღეს უკრაინის პარლამენტმა მხარი დაუჭირა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან გადაყენებას 328 ადამიანი 0-ის წინააღმდეგ (პარლამენტის 450 წევრის 72,8%).<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იანუკოვიჩმა თქვა, რომ ეს კენჭისყრა უკანონო და შესაძლოა, იძულებითიც ყოფილიყო, ამიტომ დახმარებისთვის რუსეთს მიმართა.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/01/24/world/europe/viktor-yanukovych-russia-ukraine-treason.html|title=Ukraine's Ex-President Is Convicted of Treason|last=Kramer|first=Andrew E.|date=24 January 2019|work=The New York Times|access-date=24 March 2019|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია და დროებითი მთავრობა არ ცნო. ფართო საპროტესტო აქციები, როგორც რევოლუციის მომხრე და ასევე მოწინააღმდეგე, ხდებოდა აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში, სადაც 2010 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე იანუკოვიჩს დიდი მხარდაჭერა ჰქონდა. პროტესტი გამწვავდა, რაც მიზეზი გახდა რუსეთის სამხედრო ინტერვენციის,<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|title=Russian troops take over Ukraine's Crimea region|last=Sullivan|first=Tim|date=1 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140301234859/http://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|archive-date=1 March 2014|url-status=live|agency=Associated Press}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/03/16/world/europe/russia-vetoes-un-resolution-on-crimea.html|title=Russia Vetoes U.N. Resolution on Crimea|author=Somini Sengupta|date=15 March 2014|access-date=12 March 2015|work=The New York Times}}</ref> რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიის და თვითგამოცხადებული სახელმწიფოების [[დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა|დონეცკის]] და [[ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკა|ლუგანსკის]] შექმნის. ამან გამოიწვია [[დონბასის ომი]] და კულმინაციას მიაღწია 2022 წელს, ქვეყანაში რუსეთის მიერ სრულმაშტაბიანი [[რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)|შეჭრის]] დაწყებით. დროებითმა მთავრობამ, არსენი იაცენიუკის ხელმძღვანელობით, ხელი მოაწერა ევროკავშირის ასოცირების შეთანხმებას და დაშალა ბერკუტი. [[პეტრო პოროშენკო]] 2014 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ გახდა პრეზიდენტი (პირველ ტურში ხმების 54,7%). ახალმა მთავრობამ აღადგინა 2004 წლის შესწორებები უკრაინის კონსტიტუციაში, რომელიც 2010 წელს საკამათო გზით გაუქმდა,<ref name="telegraph10656312">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html |archive-date=11 January 2022 |url-access=subscription |url-status=live|title=Ukraine revolution: live – Ukraine's president has disappeared as world awakes to the aftermath of a revolution|author=Damien McElroy|date=23 February 2014|work=The Daily Telegraph}}{{cbignore}}</ref> როგორც არაკონსტიტუციური და წამოიწყო დამხობილ რეჟიმთან დაკავშირებული საჯარო მოხელეების ფართომასშტაბიანი წმენდა.<ref>{{Cite journal|last=Zabyelina|first=Yuliya|date=2017|title=Lustration Beyond Decommunization: Responding to the Crimes of the Powerful in Post-Euromaidan Ukraine|journal=State Crime Journal|volume=6|issue=1|pages=55–78|doi=10.13169/statecrime.6.1.0055|issn=2046-6056|jstor=10.13169/statecrime.6.1.0055}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-purge-idUSKCN0HZ1NU20141010|title=Ukraine to launch 'full clean-out' of corrupt officials|date=10 October 2014|work=Reuters|access-date=21 May 2019|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://imrussia.org/en/law/2228-risks-of-delayed-lustrations|title=Risks of Delayed Lustrations|last=Mishina|first=Ekaterina|date=14 April 2015|website=Institute of Modern Russia|language=en-us|access-date=21 May 2019}}</ref> ასევე, დაიწყო ქვეყნის ფართომასშტაბიანი დეკომუნიზაცია. ==პრელუდია== 2000-იან წლებში უკრაინის მთავრობები ცდილობდნენ [[უკრაინა-ევროკავშირის ურთიერთობები|უფრო მჭიდრო ურთიერთობა]] დაემყარებინათ [[ევროკავშირი|ევროკავშირთან]].<ref name="EUEA2015">{{Cite web|url=http://www.eeas.europa.eu/statements/docs/2014/140612_01_en.pdf|title=Frequently asked questions about Ukraine, the EU's Eastern Partnership and the EU-Ukraine Association Agreement|date=24 April 2015|publisher=European Union External Action|access-date=6 May 2015}}</ref><ref>{{cite news|url=https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|title=Soros: Ukraine needs EU Marshall Plan|last=Thompson|first=Mark|date=12 March 2014|access-date=24 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140316224454/https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|archive-date=16 March 2014|url-status=live|department=[[CNN Money]]}}</ref> [[უკრაინის პრეზიდენტი|პრეზიდენტ]] [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] მთავრობა ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს 2012 წლიდან აწარმოებდა.<ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/bw/articles/2014-02-27/the-new-great-game-why-ukraine-matters-to-so-many-other-nations|title=The New Great Game: Why Ukraine Matters to So Many Other Nations|last1=Coy|first1=Peter|date=27 February 2014|work=[[Bloomberg BusinessWeek]]|access-date=23 March 2014|last2=Matlack|first2=Carol|last3=Meyer|first3=Henry}}</ref> ევროკავშირთან ასეთი ყოვლისმომცველი სავაჭრო შეთანხმება გავლენას მოახდენდა უკრაინის სავაჭრო შეთანხმებებზე რუსეთთან, რომელიც იმ დროს უკრაინის ყველაზე დიდი სავაჭრო პარტნიორი იყო.<ref>{{Cite web|url=http://www.worldstopexports.com/ukraines-top-15-import-partners/|title=Ukraine's Top Trading Partners|last=Workman|first=Daniel|date=24 April 2019|website=World's Top Exports|language=en-US|access-date=3 July 2019}}</ref> იანუკოვიჩს სჯეროდა, რომ გართულებების მოგვარება შეიძლებოდა და თქვა, რომ აპირებდა შეთანხმებას,<ref>{{Cite web|url=https://www.kyivpost.com/article/content/eu-ukraine-relations/eu-to-ukraine-reforms-necessary-for-trade-pact-320910.html|title=EU to Ukraine: Reforms necessary for trade pact - Feb. 25, 2013|date=25 February 2013|website=KyivPost|access-date=17 November 2019}}</ref> მაგრამ აგრძელებდა მის გადადებას.<ref>{{cite news|url=https://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|title=EU suspends trade deal talks with Ukraine|last=Kramer|first=Andrew|date=15 December 2013|newspaper=[[The Boston Globe]]|access-date=27 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140328062255/http://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|archive-date=28 March 2014|url-status=live}}</ref> შემდეგ მოხდა ამის ინტერპრეტაცია, როგორც ამ შეთანხმების ხელმოწერისგან უკან დახევის მცდელობისა და გამოიწვია საპროტესტო ტალღა, რომელიც ცნობილი გახდა, როგორც მოძრაობა [[ევრომაიდანი]].<ref name="Ukraine crisis timeline BBC">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine crisis: Timeline|date=13 November 2014|work=BBC News}}</ref> [[File:Euromaidan Kyiv 01-12-2013 35.JPG|thumb|280px|პრო-ევროკავშირის (ევრომაიდანის) საპროტესტო აქციის მონაწილეები კიევში, 2013 წლის დეკემბერი]] საპროტესტო აქციები თავდაპირველად 2013 წლის ნოემბერში დაიწყო, მას შემდეგ, რაც იანუკოვიჩმა უარი თქვა ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერაზე [[აღმოსავლეთ პარტნიორობა|აღმოსავლეთ პარტნიორობის]] შეხვედრაზე [[ვილნიუსი|ვილნიუსში]], [[ლიტვა|ლიტვაში]] და ამის ნაცვლად რუსეთთან უფრო მჭიდრო კავშირები აირჩია. [[უკრაინის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ მინისტრი]] [[მიკოლა აზაროვი]] ითხოვდა €20 მილიარდის (US$27 მილიარდი) ოდენობის სესხს და დახმარებას.<ref name="cnbc.com">{{cite web |url=https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-date=15 December 2013 |title=EU talking to IMF, World Bank, others about Ukraine assistance |publisher=Cnbc.com |date=11 December 2013 |access-date=12 March 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archivedate=15 დეკემბერი 2013 }}</ref> ევროკავშირი მზად იყო გაეცა €610 მილიონი ($838 მილიონი) სესხის სახით,<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705">{{cite web|url=https://www.cnbc.com/id/101277705 |title=Ukraine leader seeks cash at Kremlin to fend off crisis |publisher=Cnbc.com |date=17 December 2013 |access-date=12 March 2014}}</ref> მაგრამ რუსეთი მზად იყო გაეცა $15 მილიარდი<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> და ასევე, გაეიაფებინა საწვავის ფასი.<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> გარდა ამისა, ევროკავშირმა მოითხოვა უკრაინის რეგულაციებისა და კანონების ძირეული ცვლილებები, მაგრამ რუსეთს არ დაუწესებია ასეთი ხასიათისა და მასშტაბის მარეგულირებელი ან სამართლებრივი კორექტირების მოთხოვნა.<ref name="cnbc.com" /> რუსეთმა, ასევე, მოახდინა ეკონომიკური ზეწოლა უკრაინაზე და წამოიწყო პროპაგანდისტული კამპანია ევროკავშირის შეთანხმების წინააღმდეგ.<ref>[http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2014/03/russia-shifting-role-ukraine-cris-2014325125230982.html Russia's shifting role in Ukraine crisis], aljazeera, 2 March 2014</ref> იანუკოვიჩი დიდად არ მოსწონდათ უკრაინის დასავლეთში, მაგრამ გარკვეული მხარდაჭერა ჰქონდა აღმოსავლეთში და სამხრეთში, სადაც მის მშობლიურ ენას, [[რუსული ენა|რუსულს]] უფრო ხშირად იყენებდნენ. აქციები თავდაპირველად მშვიდობიანი იყო, მაგრამ ძალადობრივი გახდა 2014 წლის იანვარში მას შემდეგ, რაც პარლამენტმა, სადაც დომინირებდნენ იანუკოვიჩის მხარდამჭერები, მიიღო კანონები, რომლებიც მიზნად ისახავდა პროტესტის ჩახშობას. ევროკავშირმა და შეერთებულმა შტატებმა მოუწოდეს იანუკოვიჩს მოლაპარაკება მოეწყო კონფლიქტის მშვიდობიანი დასრულების შესახებ და განაცხადეს, რომ ისინი სანქციებს დაუწესებდნენ მთავრობის წარმომადგენლებს, თუ მათ დამნაშავედ ცნობდნენ ძალადობაში.<ref>{{cite news|url=http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000303/http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |title=Roots and Consequence's of Ukraine's Violence |author=Vladmir Isachenkov and Maria Danilova |agency=Associated Press |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> თებერვლის რევოლუციის წინ მომიტინგეებთან დაიდო ამნისტიის შეთანხმება, რომლის მიხედვითაც მათ არ დაემუქრებოდათ სისხლის სამართლის ბრალდებები დაკავებული შენობების დატოვების სანაცვლოდ.<ref name="17214AEMtot">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |title=Law on amnesty of Ukrainian protesters to take effect on Feb 17 |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=17 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071618/http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live}}</ref> დემონსტრანტებმა გაათავისუფლეს ყველა ოკუპირებული რეგიონალური სახელმწიფო ადმინისტრაციის შენობა, ხოლო კიევში აქტივისტებმა შეწყვიტეს ხრუშევსკოჰოს ქუჩის დაპირისპირება; კიევის მერია ასევე 16 თებერვალს დაუბრუნდა მთავრობის კონტროლს.<ref name="17214AEMtot" /> საპროტესტო აქციებში მონაწილეობისთვის ყველა დაპატიმრებული ადამიანის გათავისუფლება 17 თებერვლის შემდეგ იყო დაგეგმილი.<ref name="17214AEMtot" /> 14 თებერვალს იანუკოვიჩმა თქვა: „მინდა ვთქვა, რომ მაქეზებენ და მაიძულებენ გამოვიყენო სხვადასხვა მეთოდები და გზები სიტუაციის მოსაგვარებლად, მაგრამ არ მინდა ომი. არ მინდა რაიმე გადაწყვეტილების მიღება ასეთი რადიკალური გზით“.<ref name="YnwIU15214" /> მან ყველა პოლიტიკოსს მოუწოდა, თავი შეიკავონ რადიკალიზმისგან და გაიგონ, რომ „არის ზღვარი, რომელიც არ უნდა გადაიკვეთოს და ეს ზღვარი კანონია“.<ref name="YnwIU15214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |title=Yanukovych: I don't want to be at war, my goal is to restore stable development of country |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=15 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==მიმოხილვა== საპროტესტო აქციები, რომელიც დაიწყო 2013 წლის 21 ნოემბრის ღამეს სახალხო საპროტესტო აქციებით კიევში, [[მაიდან ნეზალეჟნოსტი|მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე]] (დამოუკიდებლობის მოედანი) ჯერ კიდევ გრძელდებოდა 2014 წლის თებერვლის შუა რიცხვებისთვის.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> პროტესტი გამოიწვია უკრაინის მთავრობის გადაწყვეტილებამ შეეჩერებინა ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერა.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> კიევში ანტისამთავრობო დემონსტრაციებში შედარებითი სიმშვიდის პერიოდი მოულოდნელად დასრულდა 2014 წლის 18 თებერვალს, როდესაც აქციის მონაწილეები და პოლიცია ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ. სულ მცირე 82 ადამიანი დაიღუპა მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში, მათ შორის 13 პოლიციელი; დაშავდა 1100-ზე მეტი ადამიანი.<ref>{{cite web |url=https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |title=Ukraine Violence Leaves at Least 25 Dead |first=Kirit |last=Radia |date=18 February 2014 |website=[[ABC News]] |access-date=1 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180715181350/https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |archive-date=15 July 2018 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.thedailybeast.com/articles/2014/03/30/exclusive-photographs-expose-russian-trained-killers-in-kiev.html |title=Exclusive: Photographs Expose Russian-Trained Killers in Kiev |first=Jamie |last=Dettmer |date=30 March 2014 |newspaper=[[The Daily Beast]] |access-date=1 March 2019}}</ref> [[File:Євромайдан 02 лютого 2014 Київ.JPG|thumbnail|Crowds of protesters at a mass rally on Independence Square in Kyiv.]] 18 თებერვალს, ევრომაიდანის დაახლოებით 20,000 მომიტინგე 2000 წლის უკრაინის კონსტიტუციის 2004 წლის ვერსიის აღდგენის მხარდასაჭერად შეიკრიბა, რომელიც უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლომ გააუქმა 2010 წელს, იანუკოვიჩის პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ. პოლიციამ დაბლოკა მათი გზა. დაპირისპირება ძალადობრივი გახდა; BBC-მ კორესპონდენტებზე დაყრდნობით, განაცხადა, რომ თითოეულმა მხარემ მეორე დაადანაშაულა.<ref name="BBCPoliceStormCamp" /> ათასობით დემონსტრანტის მოგერიების მიზნით პოლიციამ ცეცხლი გახსნა რეზინის ტყვიებით და მოგვიანებით, საბრძოლო ტყვიებით (მათ შორის ავტომატური იარაღით და სნაიპერული შაშხანით), ასევე [[ცრემლსადენი გაზი|ცრემლსადენი გაზით]] და მანათობელი ყუმბარებით . მომიტინგეები იბრძოდნენ პრიმიტიული იარაღით (ქვებით და ხელკეტებით), ცეცხლსასროლი იარაღით და იმპროვიზირებული ასაფეთქებელი ნივთიერებებით ([[მოლოტოვის კოქტეილი|მოლოტოვის კოქტეილით]]) და შეიჭრნენ რეგიონების პარტიის შტაბში. პოლიციელები მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე მთავარ საპროტესტო ბანაკში შეიჭრნენ და მოედნის ნაწილები დაიკავეს.<ref name="BBCPoliceStormCamp">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |title=Ukraine police storm main Kiev protest camp |work=BBC News |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> დაიწვა პროფკავშირების შენობა, რომელიც ევრომაიდანის შტაბის ფუნქციას ასრულებდა. პოლიტიკური კომენტატორები ვარაუდობდნენ, რომ უკრაინა სამოქალაქო ომის ზღვარზე იყო.<ref>{{cite news|last=Matthews |first=Owen |title=Ukraine: Heading for Civil War |url=http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |access-date=20 February 2014 |newspaper=[[Newsweek]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220055425/http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ზოგიერთმა ტერიტორიამ, მათ შორის [[ლვივის ოლქი|ლვივის ობლასტმა]], თავი ცენტრალური ხელისუფლებისგან პოლიტიკურად დამოუკიდებელად გამოაცხადა.<ref name="Gianluca Mezzofiore">{{cite web |author=Gianluca Mezzofiore |url=http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |title=Ukraine Facing Civil War: Lviv Declares Independence from Yanukovich Rule |work=International Business Times |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live |date=19 February 2014 }}</ref> 18 თებერვლიდან ევრომაიდანის აქტივისტებმა დაიკავეს რეგიონული სახელმწიფო ადმინისტრაციის (RSA) შენობები რამდენიმე ოლქში.<ref name="BBCoRSA26114">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |title=Ukraine protests 'spread' into Russia-influenced east |archive-url=https://web.archive.org/web/20140127021816/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |archive-date=27 January 2014 |url-status=live |work=BBC News |date=26 January 2014 }}</ref> 19 თებერვალს ხელისუფლებამ დააწესა პოლიციის საგუშაგოები, შეზღუდვები საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე და დახურა სკოლები კიევში, რომელსაც მედია დე ფაქტო საგანგებო მდგომარეობად მოიხსენიებდა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |title=The authorities de facto introduce a state of emergency |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220235927/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |url-status=live }}</ref> 20 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრმა ვიტალი ზახარჩენკომ განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა განკარგულებას, რომელიც დემონსტრანტების წინააღმდეგ საბრძოლო ტყვიების გამოყენების ნებართვას იძლეოდა.<ref name="zaharchenko-oficiyno-dozvoliv">{{in lang|uk}} [https://tsn.ua/video/video-novini/zaharchenko-oficiyno-dozvoliv-silovikam-vognepalnu-zbroyu.html Zakharchenko officially allowed firearms to the security forces], [[Televiziyna Sluzhba Novyn|TSN]](20 February 2014)</ref> ცენტრალურ კიევში მოხდა ყველაზე დიდი ძალადობა და 48 საათის განმავლობაში შეტაკებებში დაღუპულთა რიცხვი სულ მცირე 77-მდე გაიზარდა.<ref name="BBCtimeline">[https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 Ukraine protests timeline], BBC, 23 February 2014</ref> ამის საპასუხოდ, უკრაინის პარლამენტის თავმჯდომარემ, ვოლოდიმირ რიბაკმა მეორე დღეს განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა საპარლამენტო განკარგულებას, რომელიც გმობდა ძალის გამოყენებას და მოუწოდებდა ყველა ინსტიტუტს (შინაგან საქმეთა სამინისტრო, მინისტრთა კაბინეტი და ა.შ.), შეეწყვიტა მომიტინგეების წინააღმდეგ ყველა სამხედრო ქმედება.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/887613-ryibak-zayavil-chto-podpisal-postanovlenie-vr-o-prekraschenii-ognya.html |script-title=ru:Рыбак заявил, что подписал постановление ВР о прекращении огня |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |language=ru |date=21 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პარლამენტმა ზახარჩენკოსაც შეუჩერა უფლებამოსილება. 21 თებერვალს პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა ხელი მოაწერა კომპრომისულ შეთანხმებას ოპოზიციის ლიდერებთან. იგი დაჰპირდა საკონსტიტუციო ცვლილებებს, რომ პარლამენტს აღუდგენდა გარკვეულ უფლებამოსილებებს და დეკემბრისთვის ვადამდელი არჩევნების ჩატარებისკენ მოუწოდებდა. შეთანხმების მიუხედავად, ათასობით ადამიანი აგრძელებდა პროტესტს ცენტრალურ კიევში და დემონსტრანტებმა სრულად აიღეს კონტროლი ქალაქის სამთავრობო რაიონზე: პარლამენტის შენობაზე, პრეზიდენტის ადმინისტრაციის კვარტლებზე, კაბინეტზე და შინაგან საქმეთა სამინისტროზე.<ref>[tyzhden.ua]</ref><ref name="BBCTimeline">{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine protests timeline|work=BBC News|date=23 February 2014}}</ref> 21 თებერვალს პარლამენტში კანონპროექტი შევიდა იანუკოვიჩის გადაყენების შესახებ.<ref>{{cite web|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_1?pf3511=49827|title=Офіційний портал Верховної Ради України |publisher=W1.c1.rada.gov.ua|access-date=12 March 2014}}</ref> იმავე დღეს იანუკოვიჩი [[ხარკივი|ხარკივში]] გაემგზავრა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes">[https://www.nytimes.com/2015/01/04/world/europe/ukraine-leader-was-defeated-even-before-he-was-ousted.html?referrer&_r=3 Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted], ''[[The New York Times]]'' (3 January 2015)</ref> 22 თებერვალს, გავრცელებული ინფორმაციით, მომიტინგეები აკონტროლებდნენ კიევს და ამბობდნენ, რომ იანუკოვიჩი დედაქალაქიდან აღმოსავლეთ უკრაინაში გადაფრინდა.<ref name="Telegraph222">{{cite news|title=Ukraine protests: Vitali Klitschko is seeking immediate resignation of President Yanukocych – watch live|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20140220101557/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|url-status=dead|archive-date=20 February 2014|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=22 February 2014|access-date=22 February 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Ukrainian protesters claim control over capital |url=http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |access-date=22 February 2014 |publisher=Boston |agency=Associated Press |date=22 February 2014 |author=Yuras Karmanau |author2=Angela Charlton |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228013838/http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=dead }}</ref> პარლამენტმა 328 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან მოხსნის სასარგებლოდ და 25 მაისს ახალი საპრეზიდენტო არჩევნები დაგეგმა.<ref name="wsj222">{{cite news|title=Parliament Ousts Ukraine President |url=https://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |access-date=22 February 2014 |newspaper=[[The Wall Street Journal]] |date=22 February 2014 |author=James Marson |author2=Alan Cullison |author3=Alexander Kolyandr |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171204/http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> 23 თებერვალს პარლამენტმა პარლამენტის თავმჯდომარე [[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] დროებით პრეზიდენტად დაასახელა.<ref name="speaker">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref> 24 თებერვალს ახალმა მთავრობამ იანუკოვიჩის დაკავების ორდერი გასცა.<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/ukraine-issues-arrest-warrant-missing-leader-123251908--finance.html|title=Ukraine issues arrest warrant for missing leader|agency=Associated Press|newspaper=Washington Post|date=24 February 2014}}</ref> მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში რუსმა ნაციონალისტმა პოლიტიკოსებმა და აქტივისტებმა მოაწყვეს მიტინგები [[ყირიმი|ყირიმში]] და მოუწოდეს რუსეთს, დაეცვა ისინი უკრაინის დანარჩენ ნაწილში მყოფი „ფაშისტების“ საფრთხისგან.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26321329 Crimea: Next flashpoint in Ukraine's crisis?], [[BBC News]] (24 February 2014)</ref> == დეტალური ქრონოლოგია == === 18 თებერვალი === 18 თებერვლის 16:00 საათზე კიევის მეტრომ ტერორისტული საფრთხის გამო მუშაობა შეწყვიტა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014398/|script-title=uk:Київське метро зупинило рух|trans-title=Kyiv subway stopped functioning|work=Ukrayinska Pravda|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227001737/http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-date=27 February 2014 |title=Макеєнко: Метро не працюватиме, доки у Києві не буде безпечно |work=Zik |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web|url=http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|title=У Києві припинило роботу метро|website=Ua.racurs.ua|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140223093318/http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|archive-date=23 February 2014|url-status=dead}}</ref> ==== საწყისი შეტაკებები (მარიინსკი და ლიპკი) ==== [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-52.jpg|thumb|left|პროტესტანტები აგებენ ბარიკადებს]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-58a.JPG|thumb| 18 თებერვალს კიევის ქალაქის ცენტრში დაწვეს სატვირთო მანქანები, რომლებსაც ჯარები გადაჰყავდათ.]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 15-08.JPG|thumbnail| მომიტინგეები აგურებს და მოლოტოვის კოქტეილებს ესვრიან პოლიციის თანამშრომლებს დამწვარ ბარიკადებს მიღმა]] შეტაკებების წინა ღამეს, მარჯვენა სექტორმა მოუწოდა თავის ყველა წევრს, მომზადებულიყვნენ 18 თებერვლის „სამშვიდობო შეტევისთვის“. მაიდანის სახალხო კავშირმა ასევე მოუწოდა ყველა დაინტერესებულ მოქალაქეს, მონაწილეობა მიეღოთ „სამშვიდობო შეტევაში“, რომელშიც სტუდენტური გაერთიანებები გაწევრიანდნენ. მაიდანის კავშირი 18 თებერვალს, დილით იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეთა კოლონები პარლამენტისკენ მსვლელობას 08:30 საათზე დაიწყებდნენ. <ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |title=Правый сектор объявил мобилизацию для мирного наступления' |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171526/http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმ დილით, დაახლოებით 20 000 დემონსტრანტი გაემართა პარლამენტის შენობისკენ,<ref name="wp1" /> რადგან ეს ორგანო განიხილავდა ოპოზიციის მოთხოვნებს ახალი კონსტიტუციისა და მთავრობის შესახებ. დაახლოებით 09:45 საათზე, აქციის მონაწილეებმა უკრაინის ცენტრალური ოფიცერთა კლუბის შენობასთან <ref name="war_kyiv">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |title=Війна на вулицях Києва. ОНЛАЙН |trans-title=War on the streets of Kyiv. Online |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000846/http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რამდენიმე პერსონალის–სატრანსპორტო სატვირთო მანქანით გაკეთებული პოლიციის ბარიკადი გაარღვიეს.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |title=Мітингувальники прорвали оточення ВВ і намагаються розблокувати Грушевського |trans-title=Protesters broke through the cordon of Internal Troops and attempted to unblock Hrushevskoho |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221001144/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეტაკებები მას შემდეგ დაიწყო, რაც ორმა ათეულმა დემონსტრანტმა გზიდან გადააყენა პოლიციის მანქანა, რომელიც პროტესტანტებს გზას უხერგავდა. 10:00 საათზე, პარლამენტის წევრმა, ბატკივშჩინას წარმომადგენელმა ლესია ორობეცმა განაცხადა, რომ Fort-500T თოფებით შეიარაღებულმა პოლიციამ შოვკოვიჩნას ქუჩიდან და ლიპსკას ქუჩიდან დაიწყო მანათობელი ყუმბარებით შეტევა. <ref name="war_kyiv" /> 10:08 საათზე, როდესაც ხალხი პარლამენტის შენობას მიუახლოვდა, მათ წინააღმდეგობა შეხვდათ პოლიციის თანამშრომლების სხვა კორდონებისგან. <ref name="war_kyiv" /> გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მომიტინგეთა რიცხვი 50000-მდე გაიზარდა. <ref name="war_kyiv" /> 10:18 საათზე, სხვა ინფორმაციით, აფეთქებები და კვამლი დაფიქსირდა ინსტიტუცკას ქუჩაზე, როდესაც ხალხმა დაიწყო გზის საფარის განადგურება.<ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა პოლიციელებისკენ დაიწყეს ტროტუარის ფილაქნის ნატეხების სროლა, ხოლო ფარებით აღჭურვილი ოფიცრები ხალხის დამორჩილებას ყუმბარებით ცდილობდნენ. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა, რომლებმაც ადგილი დაიკავეს დინამოს სტადიონის კოლონადასთან, დაიწყეს საბურავებზე ცეცხლის წაკიდება.<ref name="war_kyiv" /> დაახლოებით 10:30 სთ-ზე პარლამენტში კენჭისყრა იყო დაგეგმილი 2004 წლის კონსტიტუციის აღდგენაზე, <ref name="war_kyiv" /> თუმცა, ეს არ მოხდა, რადგან თავმჯდომარე რიბაკმა არ დაარეგისტრირა კანონპროექტი.<ref name="kplive">{{cite news|title=Four reported dead, more than 100 injured as violent clashes break out near Ukraine's parliament (live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |newspaper=[[Kyiv Post]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140218165210/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |archive-date=18 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Berkut attacks Maidan. War in Kiev.ogv|thumb| კონფლიქტი დამოუკიდებლობის მოედანზე ღამით.]] 10:33 საათზე მომიტინგეებსა და პოლიციას შორის ქუჩის კონფლიქტი შოვკოვიჩნას ქუჩაზე გადავიდა. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა დაიწყეს 200-გრივნიანი ბანკნოტების ფრიალი იანუკოვიჩის პოლიციის ზოგიერთი ძალების წინაშე – ამბობდნენ რა, რომ ისინი დაქირავებული მეომრები იყვნენ – მარიინსკის პარკში. <ref name="war_kyiv" /> აქტივისტი, ოლექსანდრ არონეცი, იტყობინებოდა, რომ სნაიპერებს მიზანში ჰყავდათ ამოღებული მშვიდობიანი მოსახლეობა.<ref name="war_kyiv" /> 11:00 საათისთვის მომიტინგეებს სერიოზული ჭრილობები ჰქონდათ მიყენებული.<ref name="war_kyiv" /> აქციის მონაწილეებმა მოლოტოვის კოქტეილები<ref name="war_kyiv" /> ისროლეს, შოვკოვნიჩას ქუჩაზე კი ნაგავსაყრელი მანქანების ბარიკადი გადაწვეს.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Горить КПП військової частини на вул. Стрийській у Львові (01).JPG|thumbnail| ბარიკადი იწვის ლვოვში შინაგანი ძალების შტაბ-ბინის წინ, რაც გამოწვეულია მასობრივი საპროტესტო აქციებით.]] ==== რეიდი რეგიონების პარტიის ოფისზე და პოლიციის პასუხი ==== 11:23 საათზე ბერკუტის პოლიციის სპეცრაზმმა სცადა თავდასხმა ხალხის მასაზე, მაგრამ აქციის მონაწილეებმა კონტრშეტევა განახორციელეს.<ref name="war_kyiv" /> ორი წუთის შემდეგ, ცნობა მოვიდა, რომ მომიტინგეები ლიპსკას ქუჩაზე რეგიონების პარტიის შტაბ-ბინის კარებს ამტვრევდნენ.<ref name="war_kyiv" /> 11:30 საათზე მომიტინგეებმა, მათ შორის ჟურნალისტმა ტეტიანა ჩორნოვოლმა,<ref name="kplive" /> დაიკავეს და ცეცხლი წაუკიდეს შენობას.<ref name="tsn">{{cite web|url=http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |title=При захвате офиса Партии регионов убили двух сотрудников – Царев – Политика |date=18 February 2014 |publisher=[[1+1 (channel)|The Sports Network]] |access-date=18 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022259/http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |archive-date=21 February 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |title=Ukraine: protests at President Viktor Yanukovich's party HQ – video |work=The Guardian |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222172013/http://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> შედეგად დაიღუპა ორი ადამიანი, მათ შორის პროგრამისტი, რომელიც შტაბში მუშაობდა. 12:12 საათზე ჯანდაცვის მინისტრს რაისა ბოჰატირიოვას მარიინსკის პარკიდან გასვლისას მომიტინგეები თავს დაესხნენ, მაგრამ ის უვნებელი გადარჩა.<ref name="war_kyiv" /> 12:30 საათისთვის პოლიციამ კონტროლი აღადგინა რეგიონების პარტიის ოფისზე.<ref name="kplive" /> 13:00 საათისთვის ათასობით პოლიციელმა ალყა შემოარტყა სამთავრობო ოლქს და დაიწყო დემონსტრანტების დევნა.<ref name="kplive" /> ერთმა მომიტინგემ, რომელსაც თავში ჭრილობა ჰქონდა, განუცხადა Kyiv Post-ს, რომ პოლიციის თანამშრომლებმა „დალეწეს ყველა“ მათ გზაზე. [[File:Barricade line separating interior troops and protesters. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014-2.jpg|thumb|ბარიკადის ხაზი შინაგან ჯარებსა და მომიტიგეებს შორის.]] დაახლოებით 13:30 საათზე, ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობის თავზე ოთხი ოფიცერი განლაგდა. ისინი მანათობელი ყუმბარებით არბევდნენ ხალხს და ისროდნენ, როდესაც მომიტინგეები შენობაში შეიჭრნენ და მის ნაწილს ცეცხლი წაუკიდეს. აქციის მონაწილეები საზურავისკენ გაემართნენ, რამაც ოფიცრები აიძულა, უკან დაეხიათ.<ref name="kplive" /> ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობა დღის ყველაზე ძალადობრივი შეტაკებების სცენად იყო აღწერილი. ბერკუტისა და შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეებმა სრულმასშტაბიანი თავდასხმა განახორციელეს და იარაღს პირდაპირ ხალხს ესროდნენ.<ref name="war_kyiv" /> იყო ცნობები, რომ პოლიცია წყლის ჭავლს იყენებდა ხალხის მასების გასარღვევად.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Maked protester seen during clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|ნიღბიანი მომიტინგე შეტაკებების დროს კიევში.]] შუადღისთვის პოლიციის თანამშრომლებმა ცრემლსადენი გაზი გამოიყენეს, რამაც 10000-მდე მომიტინგე მარიინსკის პარკიდან გააქცია, სადაც დღის პირველ ნახევარში ბარიკადები აღმართეს. აქციის მონაწილეებმა მანათობელი ყუმბარები ისროლეს და პარკი კვამლით დაფარეს. სხვა ანტისამთავრობო აქტივისტები ცდილობდნენ ერთმანეთისგან დაეშორებინათ პროსამთავრობო და ანტისამთავრობო ძალები.<ref name="kplive" /> ბევრმა საინფორმაციო გამოშვებამ გამოაქვეყნა ფოტოები, სადაც ნაჩვენებია AK-74 ავტომატებით შეიარაღებული პოლიცია.<ref>{{cite web|url= https://twitter.com/SpilnoTVEnglish/status/435796770011246592|title=Twitter / SpilnoTVEnglish: #Ukraine-#Berkut troops attack|publisher=Twitter|access-date=18 February 2014}}</ref><ref>{{cite web|author=Max Seddon |url=https://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent |title=At Least 13 Dead, Dozens Injured As Ukraine Protests Turn Violent Again |publisher=Buzz Feed |access-date=20 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220001301/http://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის ყოფილმა მოადგილემ ჰენადი მოსკალმა ივარაუდა, რომ ისინი იყვნენ ალფა ჯგუფის დანაყოფები.<ref>{{cite news |script-title=uk:Москаль: Росіяни кажуть Януковичу, що його керівники СБУ та МВС профнепридатні |url=http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-url=https://archive.today/20140221162335/http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead |publisher=Espreso TV |language=uk |date=19 February 2014 }}</ref> ბერკუტის ლიდერმა ვლადიმერ კრაშევსკიმ თქვა, რომ შეიარაღებული პოლიციელები შავებში, ყვითელი სამკლაურით იყვნენ ბერკუტის ქვედანაყოფის ნაწილი, რომელებიც ეხმარებოდნენ შინაგან ჯარებს ევაკუაციაში.<ref>{{Cite web |date=2014-03-15 |title=Ветеран "Беркута": мы не стреляли по людям в Киеве |url=https://www.bbc.com/russian/international/2014/03/140315_crimea_berkut_interview |access-date=2022-05-05 |website=BBC News Русская служба |language=ru}}</ref> აქციის მონაწილეებმა მერია ხელახლა დაიკავეს.<ref>{{cite news |url=http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |title=Protesters re-occupy Kiev city hall |agency=[[Agence France-Presse]] |work=[[New Straits Times]] |date=31 January 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022938/http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> რუსული სახელმწიფო გაზეთის „იზვესტიას“ ცნობით, რეგიონების პარტიის ოფისში დარბევისას ოპოზიციის აქტივისტებმა, ხელკეტებით და რკინის ჯოხებით შეიარაღებულებმა, სიკვდილამდე სცემეს კომპიუტერული ინჟინერი, ვალერი კონსტანტინოვიჩ ზახაროვი.<ref>{{cite web|url=http://izvestia.ru/news/566112 |title=Толпа в Киеве забила насмерть компьютерщика из Партии регионов |trans-title=The crowd in Kiev beat up the Party of Regions programmer to death |newspaper=[[Izvestia]] |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221080507/http://izvestia.ru/news/566112 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |date=18 February 2014 }}</ref> ====წინსვლა მაიდანისკენ==== [[File:Clashes between radically oriented protesters and internal troops. Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|შეტაკებები მომიტინგეებსა და შინაგან ჯარებს შორის.]] 15:45 საათზე ასობით სპეცრაზმელი დაიძრა პარლამენტისკენ და თავს დაესხა აქციის მონაწილეებს.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |script-title=uk:Тітушки знущаються на Антимайдані над полоненими активістами |publisher=Espreso TV |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221162447/http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> ოფიცერმა ინსტიტუცკის ქუჩაზე „კიევ პოსტის“ ჟურნალისტის გაზის ნიღაბი აიღო და პოლიციის მსვლელობაზე თქვა: „მე ეს მიყვარს! ჩვენ ეს გვიყვარს!“<ref name="kplive" />[[File:A police officer attacked by protesters during clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014-1.jpg|thumbnail|კიევში შეტაკების დროს სპეცრაზმის თანამშრომელს მიწაზე აგდებენ.]] 16:00 საათზე უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსის მოვალეობის შემსრულებელმა ალექსანდრე იაკიმენკომ და შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოსცეს საჯარო გაფრთხილება მომიტინგეების მიმართ, გაეთავისუფლებინათ ქუჩები ორ საათში და განაცხადეს: „თუ 18:00 საათამდე უკანონობა არ შეწყდება, ჩვენ იძულებული ვიქნებით გამოვიყენოთ ყველა კანონიერი საშუალება წესრიგის დასამყარებლად“.<ref name="kplive" /> ოქტომბრის სასახლეში, რომელიც დამოუკიდებლობის მოედნიდან ჩანს, სპეცრაზმმა მომიტინგეებს გორაკიდან, ინსტიტუცკას ქუჩის გასწვრივ მდებარე ხიდიდან აგურები ესროლა.<ref name="kplive" /> ==== ჰრუშევსკოჰოს ქუჩის ბარიკადის გარღვევა ==== 2014 წლის 18 თებერვლის მთელი დღის განმავლობაში, მომიტინგეები წვავდნენ საბურავებს, ისროდნენ მოლოტოვის კოქტეილებს, ფოლადის ნაჭრებს და ა.შ. ბერკუტის პოლიციის ხაზების მიმართულებით. 17:04 საათზე შეიარაღებულმა ბერკუტმა მიხაილა ჰრუშევსკოგოს ქუჩის ბარიკადის ჭიშკართან, დინამოს სტადიონთან ახლოს მავთული გახსნა და მოულოდნელად შეაღწია. ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ზურგშექცევით უყურებდნენ დრონს, რომელიც დაფრინავდა საპირისპირო მხარეს. ასობით ბერკუტელმა დაიწყო ყუმბარების სროლა, რომელთაგან ორმა დაჭრა ამერიკელი ფოტოგრაფი მარკ ესტაბრუკი, უამრავი სხვა პისტოლეტისა და თოფის სროლისას დაიჭრა. ევრომაიდანის მომიტინგეებმა და სამოქალაქო პირებმა დაიწყეს მასობრივი უკანდახევა [[ხრეშჩატიკი|ხრეშჩატიკის ქუჩაზე]] მდებარე ბარიკადის შემდეგი კარიბჭისკენ. ბევრი დაშავდა და რამდენიმე დაიღუპა.<ref>{{Cite web | url=http://EuromaidanRevolution.com |title = Hot soup 7-136|date = 7 February 2014}}</ref> 20:00 საათზე პრორუსულმა წყაროებმა განაცხადეს, რომ 50 უცნობი ან სავარაუდოდ პრორუსი თავდამსხმელი კანადის საელჩოში შეჭრას ცდილობდა.<ref>{{cite news|author=T20:28+02:00 20:28 18 February 2014 |url=http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |title=Неизвестные пытаются прорваться в консульство Канады в Киеве – милиция |agency=Interfax-Ukraine |date=20 October 2012 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221024155/http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმავე დღეს, Global Affairs Canada-ს სპიკერმა დაადასტურა, რომ მომიტინგეებმა „თავშესაფარი“ მიიღეს, ისინი „მშვიდობიანები იყვნენ და არ მიუყენებიათ ზიანი პერსონალისთვის“. 2015 წელს გაირკვა, რომ საელჩომ შეგნებულად გააღო კარი მას შემდეგ, რაც დაინახა კანადის პასპორტის მქონე ევრომაიდანის მომიტინგე, რომელსაც ბერკუტი მისდევდა. პასპორტის მქონე უცნობი მომიტინგის შესვლისას, ევრომაიდანის მომიტინგეების ტალღა შეიჭრა საელჩოში და დაიკავა მთავარი დერეფანი, მათ გამოიყენეს საელჩო, როგორც უსაფრთხო თავშესაფარი ბერკუტისგან. საელჩო 18 თებერვლის საღამოს დაჭრილების სამკურნალოდ გამოიყენეს. მოგვიანებით ევრომაიდანის მომიტინგეებმა საელჩო ნებაყოფლობით დატოვეს და მათ ყვავილები დაუტოვეს. მოგვიანებით, უცნობმა ევროპელმა მოკავშირეებმა განაცხადეს, რომ გახანგრძლივებული ოკუპაციისა და კანადის საგარეო სამსახურის ოფიცრების ნაკლები წინააღმდეგობის გათვალისწინებით, კანადამ შეასრულა მიზანმიმართული როლი ევრომაიდანის მომიტინგეების მხარდაჭერაში. თანამედროვე მედია წყაროები ამტკიცებენ, რომ პრემიერ მინისტრმა, სტივენ ჰარპერმა არასოდეს აღიარა უსაფრთხოების დარღვევის ჭეშმარიტი მასშტაბი.<ref>{{cite news |last1=Brewster |first1=Murray |title=Canadian embassy played role as safe haven in Ukraine uprising, investigation finds {{!}} CBC News |url=https://www.cbc.ca/news/politics/canadian-embassy-used-as-safe-haven-during-ukraine-uprising-investigation-finds-1.3148719 |access-date=13 April 2021 |work=CBC |agency=The Canadian Press |date=July 12, 2015}}</ref> ==== მაიდანზე თავდასხმა ==== გაფრთხილების შემდეგ, პოლიციამ იარაღით, წყლის ჭავლით და ჯავშანტრანსპორტიორით მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე (დამოუკიდებლობის მოედანი) ათასობით დემონსტრანტს შეუტია. მთავარ მოედანზე აქციის მონაწილეების კარვები იწვოდა.<ref name="kplive" /> პოლიციამ თავისი ქმედებები გაამართლა, როგორც ანტიტერორისტული კამპანიის ნაწილი „პიროვნებების წინააღმდეგ, რომლებიც აშკარად შეიარაღებულნი იყვნენ“.<ref name="PsEN19214">[http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ Ukraine: ‘Protesters to be punished’ as police come under attack] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140219160634/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ |date=19 February 2014 }}, [[Euronews]] (19 February 2014)</ref> ოპოზიციის ლიდერმა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკმა]] პოლიციას 200 მეტრით, ინსტიტუტსკას ქუჩაზე უკან დახევისკენ და ორივე მხარეს დილამდე ზავის დადებისკენ მოუწოდა.<ref name="kplivenight">{{cite news|title=Police advance on EuroMaidan at night after government ultimatum |url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |newspaper=Kyiv Post |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219054438/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოედანზე მომიტინგეებმა საბურავები და სხვა ცეცხლმოკიდებული ნამსხვრევები დაალაგეს, რათა ცეცხლის კედელი შეექმნათ მათსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის.<ref name="kplivenight" /> ტელევიზიის მე-5 არხის მაუწყებლობა დაიხურა ქვეყნის მასშტაბით,<ref name="kplivenight" /><ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ |script-title=uk:5 канал відключили по всій Україні |trans-title=5 Kanal is disconnected throughout Ukraine |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031434/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ }}</ref> მაგრამ ხელმისაწვდომი დარჩა სატელიტის საშუალებით (მოკლე შეფერხებით) და YouTube-ის პირდაპირ ეთერში.<ref name="kplivenight" /> რამდენიმე საათის შემდეგ მან მუშაობა განაახლა. დაახლოებით 22:00 საათზე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ პოლიციამ მოედნის აღმოსავლეთ მხარეს აქციის მონაწილეთა ბარიკადები გაარღვია.<ref>{{cite news|url=http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |script-title=ru:На Майдане горит Дом профсоюзов |trans-title=On Maidan Trade Unions building is burning |website=Vestiua.com |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031541/http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შემდეგ ოფიცრებმა სცადეს, მაგრამ ვერ მოახერხეს ოკუპირებული პროფკავშირების შენობის დაბრუნება.<ref name="kplivenight" /> პრეზიდენტის მრჩეველმა ჰანა ჰერმანმა თქვა, რომ მთავრობასა და ოპოზიციას შორის მოლაპარაკებები მხოლოდ მშვიდობის აღდგენისა და ბრბოების უკან დახევის შემდეგ მოხდებოდა და რომ „შეიარაღებული კონფლიქტის გაგრძელების მოწოდება არის დიდი დანაშაული უკრაინელი ხალხისა და უკრაინის სახელმწიფოს წინააღმდეგ“.<ref name="kplivenight" /> უკრაინის გენერალურმა პროკურორმა ვიქტორ პშონკამ განაცხადა: „მასობრივი საპროტესტო აქციების ორგანიზატორები პასუხს აგებენ. ჩვენ მოვითხოვთ უმძიმესი სასჯელის დაწესებას როგორც მათთვის, ვინც აღძრა ხალხი დღევანდელ აქციაში მონაწილეობის მისაღებად, ასევე მათთვისაც, ვინც მათ ორგანიზებას უწევდა და აკონტროლებდა“.<ref name="PsEN19214" /> გამთენიისას, 01:35 საათზე მოედნის ირგვლივ ქუჩების განათება გამოირთო. აქტივისტები თვლიდნენ, რომ ეს იყო გადამწყვეტი თავდასხმის დასაწყისი.<ref name="lenta1">{{cite news|access-date=19 February 2014 |url=http://lenta.ru/chronicles/battle/ |script-title=ru:"Беркут" против Майдана |trans-title="Berkut" against Maidans |website=[[Lenta.ru]] |date=18 February 2014 |language=ru |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219124547/http://lenta.ru/chronicles/battle/ }}</ref> ==== ოპოზიციის ლიდერების პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრა ==== პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრიდან გამოსულმა ოპოზიციის ლიდერმა [[ვიტალი კლიჩკო|ვიტალი კლიჩკომ]] განუცხადა Hromadske TV-ს, რომ მოლაპარაკებები წარმატებული არ ყოფილა. კლიჩკომ თქვა, რომ ოპოზიციის ლიდერები ერთ საათზე მეტი ხნის განმავლობაში უსმენდნენ იანუკოვიჩის განცხადებებს, რომ ისინი იყვნენ დამნაშავეები 18 თებერვალს 20 ადამიანის გარდაცვალების გამო. პრეზიდენტმა, ასევე, მოითხოვა, რომ ოპოზიციას ძალა დაეტანათ აქციის მონაწილეებისთის, რომ მათ დაეტოვებინათ მაიდან ნეზალეჟნოსტი.<ref name="kplivenight" /> გავრცელებული ინფორმაციით, ის ოპოზიციის ლიდერებს სისხლისსამართლებრივი დევნით დაემუქრა.<ref>{{cite web|author=Допис by Svyatoslav Tsegolko. |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |script-title=uk:Янукович погрожує справами проти керівників опозиції – Яценюк |publisher=Ukreayinska Pravda |language=uk |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221051003/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინული ტელევიზიით გადმოცემულ შეტყობინებაში იანუკოვიჩმა ოპოზიციის ლიდერებს უთხრა: „განშორდით რადიკალურ ელემენტებს, რომლებიც სისხლისღვრას და კონფლიქტს ესწრაფვიან სამართალდამცავ ორგანოებთან“ და თქვა, რომ თუ ისინი ამას არ გააკეთებდნენ, ის მათთან „სხვაგვარად ისაუბრებდა“.<ref name="ENYUtv19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |title=Ukraine protesters resist police charge on Independence Square as death toll rises |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219175641/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |url-status=live }}</ref> მან დასძინა: „ოპოზიციის ლიდერებმა იგნორირება გაუკეთეს დემოკრატიის ძირითად საფუძველს. ზღვარი გადალახეს, როცა ხალხს შეიარაღებისკენ მოუწოდეს“.<ref name="ENYUtv19214" /> 20 თებერვალს, სამმა ოპოზიციურმა პარტიამ („ბატკივშჩინა“, UDAR და „სვობოდა“) განაცხადა: „ჩვენ არასოდეს მოვუწოდებთ ხალხს შეიარაღებისკენ. ეს არის ჩვენი პრინციპული პოზიცია.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |title=Batkivschyna, UDAR, Svoboda never have and never will call people to armed protest |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221061853/http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> თითოეული ადამიანის სიკვდილი არის ტრაგედია თითოეულისთვის.“ იმავე დღეს, მოგვიანებით, მხარეებმა განაცხადეს: „მოლაპარაკებების გამართვა რეჟიმთან, რომლის პოლიტიკამ მრავალი ადამიანის სიკვდილი გამოიწვია, უკიდურესად უსიამოვნო რამ არის, მაგრამ ჩვენ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ და შეუძლებელიც კი, რომ თავიდან ავიცილოთ შემდგომი სისხლისღვრა“.<ref name="3opIU19214" /> მათ განაცხადეს, რომ საპროტესტო აქციების დაშლა იქნებოდა „კონტრპროდუქტიული და არარეალური“ და განაცხადეს: „ჩვენ არ შევკრიბეთ მაიდანი და ჩვენ ვერ დავშლით მას! ხალხი თავად გადაწყვეტს რა გააკეთოს იმის მიხედვით, თუ როდის და როგორ დამკაყოფილდება მათი მოთხოვნები.“<ref name="3opIU19214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |title=Three Ukrainian opposition forces calling to do everything possible to prevent further bloodshed |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221062107/http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> ===19 თებერვალი=== [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-20.jpg|thumb|left|შინაგანი ჯარები ქმნიან ფალანგას მომიტინგეების წინააღმდეგ. უკან ბერკუტის პოლიციელები დგანან.]] [[კიევის მეტროპოლიტენი|კიევის მეტრო]] დაიკეტა და მთავარი გზები პოლიციამ დაბლოკა.<ref name="ENCK19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |title=Kyiv on shutdown as Ukraine protesters fear new police crackdown |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200229/http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> ხრეშჩატიკზე უფრო დიდი მაღაზიები და სავაჭრო ცენტრებიც დაიხურა, მაგრამ Euronews-ის კორესპონდენტის ცნობით, „ცხოვრება ბარიკადებისგან მოშორებით ჩვეულებრივად გრძელდება“.<ref name="KbanEN19214">{{cite news|url= http://www.euronews.com/2014/02/19/ukrainian-capital-mostly-normal-beyond-immediate-protest-zone/|title=Ukrainian capital mostly normal beyond immediate protest zone|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> გამთენიისას, „ტიტუშკებმა“ პროტესტის ორი მონაწილე დაჭრეს, აქედან ერთი გარდაიცვალა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |script-title=uk:Тітушки Розстріляли Двох Протестувальників – Очевидці |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221063742/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამ დროისთვის დაღუპულთა რიცხვი ორივე მხრიდან 26-მდე გაიზარდა, მათ შორის 10 პოლიციელი იყო.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |title=Ukraine crisis: Renewed Kiev assault on protesters |work=BBC News |date=19 February 2014 |access-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219063442/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |archive-date=19 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა (СБУ) დაიწყო „ანტიტერორისტული“ ოპერაცია, ხოლო სადაზვერვო სამსახურებმა დაიწყეს გამოძიება უცნობი პოლიტიკოსების მიმართ ხელისუფლების ხელში ჩაგდების უკანონო მცდელობის გამო.<ref name="ENCK19214" /> СБУ-ს ვებსაიტზე გამოქვეყნებული განცხადების თანახმად ანტიტერორისტული ოპერაციის დაწყების გადაწყვეტილებაში მონაწილეობდნენ СБУ, შინაგან საქმეთა სამინისტრო, თავდაცვის სამინისტრო, უკრაინის სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სამსახური და ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლება.<ref name="kp19live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine (Feb. 19 live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html |newspaper=Kyiv Post |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219090703/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html }}</ref> პოლიტიკური ანალიტიკოსის ტარას ბერეზოვეცის აზრით, განკარგულება გულისხმობდა, რომ СБУ-ს შეეძლო მომიტინგეების ჩხრეკა, მათი ქონების ჩამორთმევა და მათი სურვილისამებრ დაკავება, „სასამართლო ბრძანების ან სხვა სამართლებრივი გარანტიების გარეშე“.<ref name="kp19live" /> [[File:Euromaidan 19 February 9.jpg|thumb|ევრომაიდანი 19 თებერვალს.]] გამთენიისას ოლენა ლუკაშმა განაცხადა, რომ ოპოზიციამ უარი თქვა რადიკალურ ზომების საწინააღმდეგო დეკლარაციის ხელმოწერაზე. პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა მოითხოვა, რომ ოპოზიციას შეეწყვიტა შენობების ოკუპაცია და იარაღის წართმევა; თუმცა ოპოზიცია არ აპირებდა დათმობას.<ref>{{cite news|url=http://novosti.ua/politics/95250 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064350/http://novosti.ua/politics/95250 |script-title=ru:Оппозиция отказалась подписывать заявление об осуждении радикальных действий, – Лукаш |publisher=Novosti.ua |language=ru |access-date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა პავლო ლებედევმა თქვა, რომ მან გაგზავნა საჰაერო-სადესანტო ჯარები [[დნიპრო|დნეპროპეტროვსკიდან]] [[კიევი|კიევში]].<ref name="lebedyev_army">[http://tyzhden.ua/News/102370 Lebedev confirmed sending airborne troops from Dnepropetrovsk to Kyiv]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> აღმოაჩინეს დაშიფრული დეპეშები, რომლებშიც იური ილინი, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ახლად დანიშნული უფროსი, პირდაპირ ბრძანებას იძლეოდა სამხედრო ნაწილების გამოყენებაზე.<ref>[http://tyzhden.ua/News/103066 Last Chief of Staff of Yanukovych ordered separate army units to suppress Maidan]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> ასევე 19 თებერვალს, სამხედრო An-26-მა ფარული ფრენა განახორციელა კიევიდან რუსეთში, რათა აეღო აჯანყების საწინააღმდეგო იარაღისა და საბრძოლო მასალის დიდი პარტია; ეს მხოლოდ 2015 წელს გახდა ცნობილი.<ref>{{Cite web|url = http://www.gazeta.ru/social/2015/07/06/6867873.shtml|title = Украина задолжала за "секретный" полет|date = 6 July 2015|access-date = 8 July 2015}}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეები „უკრაინის ყველა კუთხიდან“ ჩამოდიოდნენ.<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|title=Euronews Kyiv correspondent: 'They say they are not going to provoke the police... but they know how to protect themselves'|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014|access-date=19 February 2014|archive-date=19 February 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140219215154/http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|url-status=dead}}</ref> 14:50 საათისთვის მოედანზე დაახლოებით 5000 ადამიანი დარჩა.<ref name="kp19live" /> „მარჯვენა სექტორმა“ დაიკავა კიევის ცენტრალური საფოსტო განყოფილება და ტელევიზიისა და რადიოს სახელმწიფო კომიტეტი, სადაც ფოსტა ახალი შტაბ-ბინის ფუნქციას ასრულებდა.<ref name="kp19live" /><ref>{{cite news|publisher=Nikvesti |access-date=20 February 2014 |url=http://nikvesti.com/news/politics/49921 |script-title=ru:Майдан нашел себе новый штаб – активисты заняли Главпочтамт |trans-title=Maidan found new headquarters - activists occupied Post Office |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064830/http://nikvesti.com/news/politics/49921 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-06.jpg|thumb|left|პროფკავშირების შენობაში ევრომაიდანის შტაბის დაწვა.]] [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-39.jpg|thumb|მომიტინგეები წვავენ საბურავებს კიევის კონსერვატორიასთან სნაიპერების ხილვადობის დასაფარად.]] პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსი, ვოლოდიმირ ზამანა და მის ნაცვლად დანიშნა ილინი, რომელიც მანამდე უკრაინის საზღვაო ძალების მეთაური იყო.<ref name="BBC19214VZYA">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |title=Ukraine President Yanukovych sacks army chief amid crisis |work=BBC News |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200534/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ გადაანაწილებდა დანაყოფებს ქვეყნის მასშტაბით სამხედრო ობიექტების დასაცავად.<ref name="BBC19214VZYA" /> СБУ-ს დირექტორმა, ალექსანდრე იაკიმენკომ განაცხადა, რომ სამხედრო ბაზებსა და შეიარაღების საცავებზე თავდასხმა განხორციელდა რამდენიმე რეგიონში.<ref name="EN19214YA">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-launches-anti-terrorist-operation-after-government-buildings-attacked/|title=Yanukovych accuses Ukraine opposition leaders of trying to seize power by force|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> ევროპის საინვესტიციო ბანკმა გააჩერა საქმიანობა უკრაინაში<ref>{{cite news|url=http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ |script-title=uk:Європейський інвестиційний банк заморожує діяльність в Україні - ЗМІ |trans-title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine - Media |website=Epravda.com.ua |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065516/http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ }}</ref> და განაცხადა: „ამჟამად, სიტუაცია იმდენად სასტიკია, რომ ეს იქნება პოლიტიკურად არასწორი ნაბიჯი, მაგრამ ასევე უპასუხისმგებლო იქნება იმ ადამიანების მიმართ, რომლებსაც ვთხოვდით სამუშაოს შესრულებას და ბიზნესში აქტიურობას უკრაინაში“.<ref name="eib">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 |title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine over violence |work=Reuters |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065627/http://uk.reuters.com/article/2014/02/19/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 }}</ref> მთავრობისა და ოპოზიციის ლიდერებს შორის გვიან ღამით შეხვედრის შემდეგ ორივე მხარემ ზავი გამოაცხადა და მოლაპარაკებების დაწყებაზე შეთანხმდნენ.<ref name="kp19live" /><ref name="ENtK19214" /> პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა განაცხადა, რომ ის დათანხმდა „მოლაპარაკებების დაწყებას სისხლისღვრის შეწყვეტისა და სახელმწიფოში სიტუაციის სტაბილიზაციის მიზნით, სოციალური მშვიდობის ინტერესებიდან გამომდინარე“.<ref name="ENtK19214" /> ოპოზიციონერი პოლიტიკოსის იაცენიუკის თქმით, ზავი მოიცავდა იანუკოვიჩის დაპირებას, რომ არ წამოიწყებდა პოლიციის თავდასხმა იმ ღამით.<ref name="ENtK19214">{{cite news|date=19 February 2014 |work=Daily Me |url=http://dailyme.com/story/2014021900003797 |title=Ukraine president Viktor Yanukovych says truce reached with opposition figures |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070059/http://dailyme.com/story/2014021900003797 |url-status=dead }}</ref> „მარჯვენა სექტორი“ არ ეთანხმებოდა ზავს.<ref>{{cite news|work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |url=http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |script-title=uk:"Правий сектор" не погоджується на перемир'я |trans-title="Right Sector" does not agree to a truce |language=uk |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070249/http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეების რიცხვი გაიზარდა და თქვა: „როგორც ხალხი ამბობს, რაც უფრო ხშირად ესხმიან თავს და რაც უფრო უარესად სცემენ, მით უფრო მტკიცედ დგანან ისინი.“<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/fires-burn-bright-in-kiev-as-spirits-undaunted-by-terror-maria-korenyuk-reports/|title=Protesters' defiance in Maidan: our correspondent's view|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> === 20 თებერვალი === [[File:Snipers seen on the roof. Clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|left|პოლიციის სნაიპერები.]] 00:35 საათზე ინტერფაქსმა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ იანუკოვიჩმა 20 თებერვალი შეტაკების დროს დაღუპულთა გამო გლოვის დღედ გამოაცხადა.<ref>{{cite news |script-title = ru:На Украине – день траура |trans-title = In Ukraine - Day of Mourning |url = http://www.interfax.ru/world/news/359685 |agency = [[Interfax]] |access-date = 20 February 2014 |archive-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20140220060103/http://www.interfax.ru/world/news/359685 }}</ref> დაახლოებით 03:50 საათზე, აქტივისტებმა განაცხადეს, რომ შეტაკების დროს რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროს (MVD) ჯარისკაცის ფორმას სამხრე მოგლიჯეს, რასაც რუსეთის ჩარევის სავარაუდო მტკიცებულებად აცხადებდნენ. მიუხედავად ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებისა დამოუკიდებლობის მოედანზე მომიტინგეებს კვლავ ესმოდათ სროლის ხმა.<ref>{{cite news|url=http://tyzhden.ua/News/102493 |title=На Майдані з офіцера під час штурму зірвали шеврон із двоголовим орлом – Новини – Український тиждень |publisher=Tyzhden |access-date=20 February 2014 |archive-date=26 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140226180336/http://tyzhden.ua/News/102493 }}</ref> <ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |title=На Майдані знову стріляють |publisher=Espreso TV |date=20 November 2013 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221184616/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> დაახლოებით 04:20 საათზე ჩამოვიდა ხუთი ავტობუსი, რომლშიც იმყოფებოდნენ მომიტინგეები [[ივანო-ფრანკივსკი|ივანო-ფრანკივსკიდან]].<ref>{{cite web |url = http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |script-title = uk:На Майдан приїхали активісти із Івано-Франківська |trans-title = Activists came from Ivano-Frankivsk to Maidan |language = uk |publisher = Espreso TV |access-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://archive.today/20140221070826/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |archive-date = 21 February 2014 }}</ref> მხარეები ერთმანეთს ადანაშაულებდნენ სასიკვდილო კონფლიქტის გაჩაღებაში.<ref name="20deadly">{{cite news|title=Protesters take police hostages in conflict|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/protesters-take-police-hostages-in-conflict-337266.html|newspaper=Kyiv Post|date=21 February 2014}}</ref> იაკიმენკომ ბრალი დასდო უკრაინის ამჟამინდელ, ევრომაიდანის მთავრობას და განაცხადა, რომ ისინი პასუხისმგებელნი იყვნენ 20 თებერვალს სნაიპერების დაქირავებაზე.<ref>{{cite news|first=Katya|last=Gorchinskaya|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/yakimenko-blames-maidan-organizers-for-hiring-snipers-us-for-financing-revoultion-in-ukraine-339179.html|title=Yakimenko accuses EuroMaidan leaders of hiring snipers; allegations denounced|date=13 March 2014|newspaper=[[Kyiv Post]]|access-date=13 March 2014}}</ref> განცხადებაში უკრაინის პრეზიდენტის ადმინისტრაცია აღნიშნავდა, რომ მომიტინგეები შეტევაზე გადავიდნენ: „ისინი მუშაობენ ორგანიზებულ ჯგუფებად. იყენებენ ცეცხლსასროლ იარაღს, მათ შორის სნაიპერულ შაშხანებს. ისინი ისვრიან მოსაკლავად“.<ref name="VMrEN20214" /> მომიტინგეებმა პოლიცია დაადანაშაულეს მოლოტოვის კოქტეილების და თვითნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების სროლით კონფლიქტის დაწყებაში.<ref name="20deadly" /> ოპოზიციონერმა პოლიტიკოსმა კლიჩკომ გაავრცელა განცხადება, რომელშიც ნათქვამია: „შეიარაღებული ავაზაკები გაუშვეს ქუჩებში, რათა თავს დაესხან ხალხს და შექმნან ილუზია, რომ არსებობს დაპირისპირება მოქალაქეებს შორის“.<ref name="VMrEN20214" /> 09:25 საათზე, მომიტინგეებმა უკან დაახევინეს ბერკუტს ოქტომბრის სასახლეში<ref name="mourning_day">[http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/20/7015036/ Day of Mourning. Online]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> მას შემდეგ, რაც უსაფრთხოების ძალებმა სცადეს ცეცხლი წაეკიდებინათ კიევის კონსერვატორიისთვის, რომელიც გამოიყენებოდა როგორც საველე ჰოსპიტალი დაჭრილი მომიტინგეებისთვის.<ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015040/ Protesters pushed away Berkut to the October Palace]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> 09:32 საათზე გამოცხადდა, რომ პარლამენტი არ შეიკრიბებოდა.<ref name="mourning_day" /> ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ფარებითა და მოლოტოვის კოქტეილებით გაემართნენ და აიძულეს ისინი უკან დაეხიათ, რითაც დაიბრუნეს კონტროლი დამოუკიდებლობის მოედანზე და დაატყვევეს 67-მდე პოლიციელი.<ref name="kplive20" /><ref>{{cite news|url=http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |title=Ukraine protesters take back Kiev square |publisher=[[RTÉ News and Current Affairs|RTÉ News]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220163953/http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> დაახლოებით 10:49 საათზე, სამართალდამცავი პერსონალი უკრაინულ სახლში ძილისას და ოქტომბრის სასახლის მახლობლად ბარიკადებზე შეტაკების დროს დააკავეს.<ref name="kplive20" /> მამაკაცების უმრავლესობა 18 ან 19 წლის იყო, ისინი არ იყვნენ გაწვრთნილნი და შეიარაღებულნი იყვნენ მხოლოდ რეზინის ხელკეტებით. მსუბუქი დაზიანებების მქონეებს მედიკოსები მკურნალობდნენ.<ref name="kplive20" /> დატყვევებული პოლიცია იყო ყირიმიდან, ცენტრალური აღმოსავლეთის ქალაქებიდან: [[დნიპრო|დნიპროდან]], [[კრივი-რიჰი|კრივი-რიჰიდან]] და აღმოსავლეთ ლუგანსკიდან.<ref name="20deadly" /> ჯარისკაცები, რომელთაგან თითქმის 100 ჩაბარდა შეტაკების დროს (ძირითადად წვევამდელები, 19-20 წლის),<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |script-title=uk:ЗМІ: ВВшники масово здаються в полон активістам Євромайдану &#124; Українська правда |language=uk |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221151608/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პატიმრობაში იმყოფებოდნენ უკრაინის ენერგოკომპანიის შტაბ-ბინაში და ოქტომბრის სასახლეში. <ref name="kplive20" /> 10:00 საათზე, 10,000-დან 20,000-მდე დემონსტრანტი დარჩა და მინიმუმ 42 ადამიანი დაიღუპა, ძირითადად, პოლიციის სროლის შედეგად, იტყობინებოდა Kyiv Post-ი.<ref name="kplive20">{{cite news|title=Ukraine death toll rising on Feb. 20 with at least 42 people killed, most by gunshots from police |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |newspaper=Kyiv Post |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071310/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, დამოუკიდებლობის მოედანზე 30,000-ზე მეტი ადამიანი იმყოფებოდა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |title=There are more than 30 thousand people at Maidan |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152355/http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 10:55 საათზე პრეზიდენტის ადმინისტრაციის უფროსმა ანდრი კლიუევმა გამოაცხადა, რომ პრეზიდენტი მზად იყო ხელი მოეწერა ხელშეკრულებისათვის ოპოზიციასთან უკრაინის კონსტიტუციის მოთხოვნილ ცვლილებებთან დაკავშირებით და აღნიშნა, რომ მიმდინარე შეტაკებებმა უნდა აიძულონ პოლიტიკოსები, რომ იპოვონ სწრაფი კონსენსუსი. <ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015084/ At the Yanukovych headquarters propose to sign a constitutional treaty]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> [[File:An unindentified protester armed with a rifle. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|right|ნიღბიანი მომიტინგე საჰაერო იარაღით.]] 10:00 საათზე ევრომაიდანის აქტივისტებმა მოახდინეს კიევის მეტროს სადგურ პოლიტექნიკური ინსტიტუტის მთავარი ოფისის პიკეტირება, სისტემის ხელახალი გახსნის მოთხოვნით.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015032/|title=Макеєнко відмовився відновлювати роботу метрополітену|website=Pravda.com.ua|date=20 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ყოფილმა ხელმძღვანელმა ივან სალიიმ ასევე მოითხოვა მეტროს გახსნა.<ref>[http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ Роботу метро в Києві треба відновити негайно&nbsp;— колишній голова КМДА] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140225222044/http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ |date=25 February 2014 }}</ref> იმ დღის 16:00 საათზე ტიტუშკები მეტროთი გადაიყვანეს პოზნიაკის სადგურიდან პეჩერსკის სადგურამდე, იტყობინება Lvivska Gazeta.<ref>{{cite news|url=http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |title=Метрополітен перевозить "тітушок" з Позняків на Печерськ |website=Gazeta.lviv.ua |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140225124049/http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |archive-date=25 February 2014 }}</ref> მთავრობამ ასევე დახურა საავტომობილო გზები და რკინიგზა. მატარებლები კიევსა და ლვოვს შორის დროებით შეჩერდა; რკინიგზის წარმომადგენლის თქმით, ეს ხაზების დაზიანების გამო მოხდა.<ref name="UkraineBBC20214">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |title=Ukraine death toll rises to 22 as EU talks under way |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220071545/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამას დაემთხვა ცნობები იმის შესახებ, რომ იარაღი ამოიღეს ლვოვში შინაგან საქმეთა სამინისტროს შეიარაღებიდან და გადაიტანეს კიევის გარეუბანში. <ref>{{cite news|author=Andrew Higgins|author2=Andrew E. Kramer|author3=Steven Erlanger|url=https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html?_r=1|title=As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions|work=The New York Times|date=23 February 2014|access-date=12 March 2015}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა, ვოლოდიმირ მაკეენკომ დატოვა რეგიონების პარტია, მაგრამ განაცხადა, რომ გააგრძელებდა თავისი მოვალეობების შესრულებას ქალაქის გამართულად ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად.<ref name="VMrEN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |title='Dozens dead' in Kyiv as Ukraine 'truce' breaks down |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185431/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ბრძანა კიევის მეტროს ხელახალი გახსნა.<ref>{{cite news|date=20 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |title=Kyiv residents leave city center |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152806/http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 15:00 საათისთვის მეტრო ჯერ კიდევ არ მუშაობდა და ქალაქში სახმელეთო ტრანსპორტი მწირი იყო. მეტრო ნაწილობრივ გაიხსნა საღამოს, მაგრამ გადასასვლელი სადგურები დაკეტილი დარჩა. <ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |title=Kyiv subway partially resumes operation, says press service |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152930/http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> კიევში გაერთიანებული სამეფოს საელჩო დროებით დაიხურა.<ref name="UKAKUP20214">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |title=Велика Британія тимчасово закрила своє посольство в Києві |trans-title=UK temporarily closed its embassy in Kyiv |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153050/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რადიო თავისუფლებამ გამოაქვეყნა ვიდეომასალა, სადაც პოლიციის სპეცრაზმი კალაშნიკოვებიდან და სნაიპერული თოფებიდან ესვრის მომიტინგეებს.<ref>{{cite news|publisher=Radio Svoboda |language=uk |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html |script-title=uk:ВІДЕОФАКТ: силовики, втікаючи, стріляли з автоматів Калашникова |year=2014 |url-status=live |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153216/http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოაცხადა, რომ პოლიციას საბრძოლო იარაღი გადაეცა და ერს მიმართა: „ჩვენ ხელი მოვაწერეთ შესაბამის ბრძანებებს, როგორც ანტიტერორისტული ცენტრის მუშაობის ნაწილი: სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლებს გადაეცათ საბრძოლო იარაღი და ისინი გამოყენებული იქნება კანონის შესაბამისად“.<ref>{{cite web|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |title=Ukrainian police have been provided with combat weapons – interior minister |work=Kyiv Post |date=20 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070442/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> სამინისტროს ვებსაიტზე ნათქვამია, რომ სპეცრაზმს უფლება ჰქონდა გამოიყენებინათ თავიანთი იარაღი მომიტინგეების მიერ დაკავებული მძევლების გასათავისუფლებლად.<ref name="ENsnip20214" /> სამინისტრომ ასევე განაცხადა, რომ სნაიპერმა დაჭრა 20 პოლიციელი.<ref name="ENsnip20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/sniper-fire-brings-disturbing-new-dimension-to-ukraine-violence/|title=Sniper fire brings disturbing new dimension to Ukraine violence|publisher=[[Euronews]]|date=20 February 2014}}</ref> Interfax-Ukraine-ის ცნობით, 15:00 საათზე "უცნობი პირების ჯგუფი" პრეზიდენტის ადმინისტრაციის შენობისკენ გაემართა და სროლისა და აფეთქებების ხმა ისმოდა. ევრომაიდანის თავდაცვის ძალებმა არაერთხელ მოუწოდეს მომიტინგეებს არ გასულიყვნენ მოედნის პერიმეტრს გარეთ. <ref name="IU15shoots20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html |title=Unknown people heading towards Ukrainian presidential administration building; shots audible |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153920/http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html }}</ref> ====დიპლომატიური ძალისხმევა==== ზემოაღნიშნული შეტაკებები დაიწყო ეროკავშრის საგარეო საქმეთა სამი მინისტრის ვიზიტამდე ცოტა ხნით ადრე. ვიზიტორები იყვნენ [[რადოსლავ სიკორსკი]] პოლონეთიდან, [[ლორან ფაბიუსი]] საფრანგეთიდან და [[ფრანკ-ვალტერ შტაინმაიერი]] გერმანიიდან. ისინი შეხვდნენ პრეზიდენტ იანუკოვიჩს, რათა ხელი შეეწყოთ უკრაინის ოპოზიციასთან კომპრომისისთვის.<ref name="deRHREN20214" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html |title=German, French, Polish foreign ministers end six-hour meeting with Yanukovych |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html }}</ref> უსაფრთხოების მიზნით შეხვედრა გადაიდო და ერთი საათით გვიან დაიწყო.<ref name="deRHREN20214" /> შეხვედრის დაწყებამდე ფაბიუსმა BFM TV-სთან ინტერვიუში განაცხადა: „ჩვენი მიზანია უკრაინის ადმინისტრაციას არჩევნები ჩავატარებინოთ. არჩევნები ერთადერთი გამოსავალია“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |title=EU demands elections in Ukraine – French foreign minister |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოლაპარაკებები ექვსი საათის განმავლობაში მიმდინარეობდა.<ref>Ukrainian News Agency, [http://un.ua/eng/article/493179.html Foreign Affairs Ministers Steinmeier Of Germany, Sikorski Of Poland, Fabius Of France To Meet With Yanukovych Again On Thursday-Friday Night.] 23:08, Thursday, 20 February 2014. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140221084335/http://un.ua/eng/article/493179.html |date=21 February 2014 }}</ref> პოლონეთის პრემიერ-მინისტრმა [[დონალდ ტუსკი|დონალდ ტუსკმა]] ჟურნალისტებს ამის შემდეგ მალევე განუცხადა: „იანუკოვიჩი შეგვითანხმდა, რომ მზად იყო წელს ვადამდელი არჩევნები ჩაეტარებინა, როგორც საპრეზიდენტო, ასევე საპარლამენტო“. ტუსკმა ასევე თქვა, რომ იანუკოვიჩს „მომდევნო 10 დღეში ეროვნული ერთიანობის მთავრობის ჩამოყალიბების და ზაფხულამდე კონსტიტუციის შეცვლის სურვილი ჰქონდა“. დაიგეგმა შემდგომი მოლაპარაკებები შესაბამისი დოკუმენტის ხელმოწერის შესახებ.<ref>{{cite news|agency=Agence France-Presse |publisher=Singapore Press |url=http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |title=Ukraine leader Yanukovych willing to hold early elections: Polish PM |date=21 February 2014 |place=[[Warsaw]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> იანუკოვიჩისა და რუსეთის პრეზიდენტის, [[ვლადიმერ პუტინი|ვლადიმერ პუტინის]] სატელეფონო საუბრის შემდეგ, რუსეთის ადამიანის უფლებათა ომბუდსმენი [[ვლადიმერ ლუკინი]] იანუკოვიჩის თხოვნით უკრაინაში წარმომადგენლად გაგზავნეს, რათა შუამავალი ყოფილიყო მოლაპარაკებებში მთავრობასა და ოპოზიციას შორის.<ref name="deRHREN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |title=Ukraine as it happened, Kyiv's bloodiest day |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185042/http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეერთებულმა შტატებმა სავიზო აკრძალვა დაუწესა 20 უკრაინელ თანამდებობის პირს, რომლებსაც ისინი „პოლიტიკურ ჩაგვრასთან დაკავშირებული ადამიანის უფლებების დარღვევის შეკვეთაზე პასუხისმგებლად თვლიდნენ“.<ref name="deRHREN20214" /> [[ევროკავშირი|ევროკავშირმა]] შემოიღო სავიზო აკრძალვა და ფინანსური აქტივების გაყინვა უკრაინაში ძალადობაზე პასუხისმგებელი პირების მიმართ და აკრძალა უკრაინაში იმ აღჭურვილობის ექსპორტი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას რეპრესიებისთვის.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |title=Європа Погодила Санкції Проти Українських Чиновників |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref name="councilconclusions">{{cite web|url=http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |title=Council conclusions on Ukraine |publisher=[[Council of the European Union]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |title=Ukraine unrest: EU sanctions imposed |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „მოქმედების მასშტაბები წინ წაიწევს უკრაინაში განვითარებული მოვლენების ფონზე“ – დაასკვნა [[ევროპული საბჭო|ევროპულმა საბჭომ]].<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |title=Scale of sanctions to depend on further developments in Ukraine- EU Council conclusions |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====უკრაინის პოლიტიკური მოვლენები==== მმართველი რეგიონების პარტიის ლიდერი [[ალექსანდრე ეფრემოვი]] ლუგანსკში ადგილობრივ ლიდერებთან და სამართალდამცავ ორგანოებთან შესახვედრად გაემგზავრა, რათა განეხილათ სამხრეთ-აღმოსავლეთ უკრაინის დამოუკიდებლობის გამოცხადების და სახელმწიფოსგან გამოყოფის შესაძლებლობა.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |script-title=uk:Єфремов поїхав до Луганська, щоб обдумати варіанти від'єднання Південного Сходу України, – ЗМІ |publisher=[[Espreso TV]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |language=uk |archive-url=https://archive.today/20140220162159/http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |archive-date=20 February 2014 |url-status=dead }}</ref> <ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |title=Ukrainian 'love' split between 'motherland' and EU |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> <ref name=newgovukmrch182010>{{cite web|url=http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467 |title=President appoints 14 regional governors |access-date=2 February 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120523175943/http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467/ |archive-date=23 May 2012 }}, [[Interfax-Ukraine]] (18 March 2010)</ref> ყირიმის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე ვლადიმირ კონსტანტინოვი მოსკოვში გაემგზავრა, სადაც გამოაცხადა, რომ ყირიმის ავტონომიური რესპუბლიკა უკრაინას გამოეყოფოდა, თუკი ხელისუფლება შეიცვლებოდა.<ref>[http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ Crimean speaker in Moscow threatens annexation of the Crimea to Russia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130058/http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ |date=13 April 2014 }}. Crimean Tatar question. 21 February 2014</ref><ref>[http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ Speaker of the Verkhovna Rada of Crimea ready for separation of peninsula in the case of the collapse of Ukraine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130652/http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ |date=13 April 2014 }}. NB News. 20 February 2014</ref> რეგიონების პარტიის დეპუტატმა სერგი ტიგიპკომ მოითხოვა პარლამენტის თავმჯდომარის ვოლოდიმირ რიბაკის გადადგომა, მისი ოპოზიციური პარლამენტარით შეცვლა და ისეთი პრემიერ-მინისტრის სასწრაფო არჩევა, რომელსაც მხარს უჭერდა ყველა ფრაქცია. „პრეზიდენტმა, პარლამენტის თავმჯდომარემ, პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა და ოპოზიციის ლიდერებმა მთლიანად დაკარგეს კონტროლი ქვეყანაში არსებულ სიტუაციაზე და არ გვთავაზობენ გამოსავალს ქვეყნის დამშვიდებისთვის“ – განაცხადა მან. „მათი უმოქმედობა იწვევს დაპირისპირების და დაღუპულების ზრდას.<ref name="TigipkoIU20214" /> ქვეყანაში კრიზისის მოსაგვარებლად საჭიროა დაუყოვნებელი კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმა და არა მოლაპარაკებები.“<ref name="TigipkoIU20214">[http://en.interfax.com.ua/news/general/191308.html Tigipko calls for Rybak's immediate resignation, urgent election of prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (20 February 2014)</ref> საღამოს ტიგიპკომ მოლაპარაკება გამართა ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებთან – იაცენიუკთან და კლიჩკოსთან.<ref>{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |script-title=uk:Тігіпко знайшовся. Був на переговорах з Кличком та Яценюком |trans-title=Tigipko found. He was in negotiations with Klitschko and Yatsenyuk |language=uk |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიევის საქალაქო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი ვოლოდიმირ მაკეენკო და 17 დეპუტატი რეგიონების პარტიიდან გადადგნენ.<ref>{{cite web|author=Anastasia Forina |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |title=Serhiy Klyuyev condemns violence, but remains loyal to Yanukovych |newspaper=Kyiv Post |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რივნეში და ჟიტომირში რეგიონების პარტია ოფიციალურად დაიშალა და ამ რეგიონის ყველა დეპუტატმაც დატოვა პარტია.<ref>{{cite news|url=http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |title=У Рівному саморозпустилася обласна фракція Партії регіонів |work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221165557/http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიის ათმა და ორმა დამოუკიდებელმა დეპუტატმა მოითხოვა საპარლამენტო-საპრეზიდენტო მმართველობის ფორმაზე დაბრუნება.<ref name="RUo4214">[http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA0U0RM20140204 Ukrainian opposition seeks to cut president's powers], [[Reuters]] (4 February 2014)</ref> მათ ასევე მოუწოდეს უშიშროების ძალებს „შეასრულონ ფიცი, რომელიც დადეს უკრაინელი ხალხის წინაშე, არ შეასრულონ დანაშაულებრივი ბრძანებები ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენების შესახებ, არ დაუშვან სამართალდამცავების მონაწილეობა პროვოკაციებში, რომელშიც მთელ უკრაინაში ბანდები მშვიდობიანი საზოგადოებისა და მომიტინგეების წინააღმდეგ მონაწილეობენ“.<ref name="10PRIU20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |title=Ten Regions Party MPs, two independent MPs express support for Ukrainian people |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 16:42 საათზე პარლამენტი რიგგარეშე სხდომაზე შეიკრიბა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიამ მონაწილეობა არ მიიღო.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, 450-დან 227 დეპუტატი - ძირითადად ოპოზიციიდან, მაგრამ ზოგიერთი რეგიონების პარტიიდან სხდომას ესწრებოდა.<ref>{{cite news |url=http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |title=227 lawmakers registered in VR, sitting resumed |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 238 დამსწრე დეპუტატიდან 236-მა ხმა მისცა ბოლო ძალადობის დაზრახვას, აკრძალა მომიტინგეების წინააღმდეგ იარაღის გამოყენება და მათ წინააღმდეგ განლაგებული ჯარები და პოლიცია უკან დააბრუნა.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |title=LIVE Ukraine unrest: Clashes in central Kiev |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |title=Members voted for ceasefire |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221014334/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინის კომუნისტური პარტიის საპარლამენტო ფრაქციამ და რეგიონების პარტიის დაახლოებით 80%-მა სხდომის გამოტოვება არჩია.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> კანონმდებლებმა აუკრძალეს შინაგან ჯარებს, უკრაინის შეიარაღებული ძალებს, SBU-ს და სხვა სამთავრობო უწყებების უფროსებს და მეთაურებს ნებისმიერი კონტრტერორისტული ოპერაციების განხორციელება, რადგან ისინი არღვევდნენ უკრაინის კონსტიტუციას.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> მათ ასევე დაევალათ შეეწყვეტათ გზების და ხიდების, სკვერების და ქუჩების კიევსა და სხვა ქალაქებში გადაკეტვა.<ref name="VR20214IU" /> რეგიონების პარტიის დეპუტატები სხდომაზე "ანტიკრიზისული ჯგუფის" შექმნაზე შეთანხმდნენ.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |title=Ukraine parliament holds debate despite Kyiv violence |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან საღამოს ცნობილი გახდა, რომ რეგიონების პარტიის საპარლამენტო ფრაქცია კიდევ ხუთმა დეპუტატმა დატოვა.<ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339 |title=Five more MPs left faction PR |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221171433/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ყირიმის პარლამენტმა 21 თებერვალს რიგგარეშე სხდომა მოიწვია. ყირიმელი თათრების მეჯლისის ლიდერმა თქვა, რომ ეჭვობს, რომ დეპუტატები რუსეთის სამხედრო ინტერვენციას მოითხოვენ და თქვა: „ხვალ შეიძლება იყოს გადაწყვეტილება, რომელიც ყირიმს ქაოსს და კატასტროფას მოუტანს“.<ref>{{cite news |author=Uainfo Blogosphere |url=http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |title=Бои в регионах: во Львове в казарме Беркута нашли два трупа |publisher=Big Mir |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140126020300/http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |archive-date=26 January 2014 |url-status=dead }}</ref> რამდენიმე მეცნიერმა განიხილა ყირიმში რუსეთის ჩარევის ალბათობა, განსაკუთრებით ყირიმის უნიკალური გეოპოლიტიკური ბუნებისა და დემოგრაფიის გამო.<ref>{{cite web |last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |title=Is Russia Opening a 'Crimean Front'? |publisher=Ukrainian Policy |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ===21 თებერვალი=== [[File:2014-02-21 11-04 Euromaidan in Kiev.jpg|thumb|ევრომაიდანი 21 თებერვალს]] შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსის მოადგილემ, გენერალ-ლეიტენანტმა იური დუმანსკიმ თანამდებობა დატოვა, რადგან არ ეთანხმებოდა არმიის მონაწილეობას კონფლიქტში. <ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |title=Написав рапорт про звільнення Заступник начальника Генштабу |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „დღეს არმია ჩართულია სამოქალაქო კონფლიქტში, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მშვიდობიანი მოსახლეობის და ჯარისკაცების მასობრივი დაღუპვა“ – განაცხადა მან.<ref name="kp21live" /> დაახლოებით შუაღამისას ჟურნალისტმა არტემ შევჩენკომ, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალურ შტაბში თავის წყაროებზე დაყრდნობით, გამოაცხადა, რომ 10 BTR, DAI (გზის ავტოინსპექტირების) მანქანების თანხლებით გაემგზავრა კოზაჩიას (კაზაკთა) ყურედან, სადაც მდებარეობს რუსეთის [[შავი ზღვის ფლოტი]].<ref name="army_deployed">{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |script-title=uk:У Київ їдуть батальйон морських піхотинців і дві бригади десантників |trans-title=To Kyiv are traveling a battalion of marines and two brigades of paratroopers |publisher=LB |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221172206/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შევჩენკოს თქმით, 1500 საჰაერო სადესანტო ჯარისკაცი და 400 საზღვაო ქვეითი – მათ შორის 25-ე საჰაერო-სადესანტო ბრიგადა, 1-ლი საზღვაო ქვეითი ბრიგადა, 831-ე ანტი-დივერსიული განყოფილება და მე-2 საზღვაო ქვეითი სპეცრაზმი – გადაიყვანეს 20 თებერვალს СБУ-ს დაქვემდებარებაში ანტი-ტერორისტული ოპერაციისთვის.<ref>{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |title=До Києва стягують 1,5 тис. десантників і 400 морпіхів, – журналіст |trans-title=To Kyiv are being pulled 1.5 thousand paratroopers and 400 Marines – journalist |publisher=LB |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> პარლამენტის სესიის წინ გავრცელდა ინფორმაცია, რომ რეგიონების პარტიის ბევრმა წევრმა და მათმა ოჯახებმა დატოვეს დედაქალაქი,<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |title=Замість голосування в парламенті "регіонали" втікали зі столиці |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მათ შორის იყო შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელი ზახარჩენკო და გენერალური პროკურორი ვიქტორ პშონკა.<ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221180925/http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |title=Пшонка і Захарченко тікають чартерами з України |publisher=Zik |date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოგვიანებით, მაიდანის აქტივისტებმა გაათავისუფლეს შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც წინა დღეს დაატყვევეს.<ref name="SMIU21214">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |title=Captured Interior Troops soldiers released, their condition satisfactory – Interior Ministry |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ამასობაში კიევში აქციის მონაწილეებს რადეხივის მთელი პოლიცია შეუერთდა.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |title=Police defectors welcomed to Independence Square in Kyiv |publisher=[[Euronews]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა ოფიციალურად შეწყვიტა 19 თებერვალს შემოღებული „მზადება ანტიტერორისტული ოპერაციისთვის“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |title=Ukraine's Security Service stops preparations for anti-terrorist operation |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====შეთანხმება პოლიტიკური კრიზისის შესახებ==== კომპრომისული შეთანხმება მიღწეული იქნა 21 თებერვალს რამდენიმე საათიანი მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელსაც უძღვებოდნენ ევროკავშირის შუამავლები და პოლონეთის, საფრანგეთის და გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრები.<ref>{{cite news |url=http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks |title=Opposition leaders sign deal with president to end crisis in Ukraine |publisher=[[Fox News Channel]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |title=EU foreign ministers praise "risk -taking" Ukrainian protagonists |publisher=Euronews |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მას ოფიციალურად უწოდეს შეთანხმება უკრაინაში პოლიტიკური კრიზისის მოგვარების შესახებ, მაგრამ არაოფიციალურად უწოდებენ 21 თებერვლის შეთანხმებას და ხელი მოაწერეს როგორც ოპოზიციის ლიდერებმა, ასევე პრეზიდენტმა იმ მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელიც მთელი ღამე გრძელდებოდა.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2014/feb/21/agreement-on-the-settlement-of-crisis-in-ukraine-full-text |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine - full text |work=The Guardian|date=22 February 2014 |access-date=12 March 2015}}</ref> შეთანხმების დებულებები მოიცავდა უკრაინის კონსტიტუციის აღდგენას, როგორც ის იყო 2004 და 2010 წლებში; საკონსტიტუციო რეფორმა სექტემბრისთვის დასრულდა; ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნების ჩატარებას არაუგვიანეს 2014 წლის დეკემბრისა; ადმინისტრაციის, ოპოზიციისა და ევროპის საბჭოს ერთობლივი მონიტორინგის მიერ განხორციელებული ძალადობის ფაქტის გამოძიებას; ვეტოს საგანგებო მდგომარეობის დაწესებაზე; 17 თებერვლიდან დაკავებული აქციის მონაწილეების ამნისტიას; აქციის მონაწილეების მიერ დაკავებული საზოგადოებრივი შენობების დათმობას; უკანონო იარაღის ჩამორთმევას; „ახალი საარჩევნო კანონების“ მიღებას და უკრაინის ახალი ცენტრალური საარჩევნო კომისიის შექმნას.<ref>{{cite web |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine |url=http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |access-date=21 February 2014 |archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20140505194705/http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |archive-date=5 May 2014 |url-status=live }}</ref><ref name="DTU21214">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |title=Ukraine: peace hopes in the air as president loses his powers |newspaper=[[The Daily Telegraph]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ევროკავშირის სამმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა დოკუმენტს მოწმის სახელით მოაწერა ხელი,<ref name="R3s1n21214">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |title=Ukraine peace deal signed, opens way for early election |work=Reuters |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://uk.reuters.com/article/2014/02/21/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მაგრამ არა რუსმა შუამავალმა ვლადიმერ ლუკინმა, რადგან მას არ ჰქონდა მანდატი, მოეწერა ხელი შეთანხმებაზე კრიზისის შესახებ. <ref>{{cite web |url=http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |title=Представник РФ не мав мандату на підписання угоди про кризу – Клюєв &#124; УКРІНФОРМ |publisher=Ukrinform.ua |date=21 February 2014 |access-date=12 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312233704/http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |archive-date=12 March 2014 }}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |title=Tensions high at Kyiv protest camp despite ground-breaking deal |publisher=[[CTV News]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 450-კაციანმა პარლამენტმა ერთხმად, 386 ხმით 0-ის წინააღმდეგ მხარი დაუჭირა 2004 წლის კონსტიტუციას და შემდეგ მისმა 450 წევრმა 332 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა შინაგან საქმეთა მინისტრის ზახარჩენკოს უფლებამოსილების შეჩერებას.<ref name="kp21live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |newspaper=Kyiv Post |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიდევ ერთმა კანონპროექტმა შეიტანა ცვლილებები სისხლის სამართლის კოდექსში, რომელიც იძლეოდა [[იულია ტიმოშენკო|იულია ტიმოშენკოს]] გათავისუფლების საშუალებას.<ref name="ReferenceA">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |title=Rada passes bill allowing Tymoshenko's release |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ღონისძიებას მხარი 310-მა დეპუტატმა დაუჭირა, მათ შორის იყო 54 რეგიონების პარტიიდან და 32 კომუნისტი.<ref>{{cite web |url=http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |title=Парламент звільнив Тимошенко |publisher=Espreso TV |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221175019/http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref><ref name="ReferenceA" /> მიკოლა რუდკოვსკიმ პრეზიდენტ იანუკოვიჩის იმპიჩმენტის კანონპროექტი წარადგინა.<ref>{{cite news |url = http://www.interfax.ru/world/news/360314 |title = В Раду внесен законопроект об импичменте президенту |date = 21 February 2014 |archive-url = https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.interfax.ru/world/news/360314 |archive-date = 1 December 2008 |url-status = dead }}</ref> პარლამენტმა იმ საღამოს ასევე მიიღო რეზოლუცია, რომელიც შინაგან საქმეთა სამინისტროს ყველა დანაყოფს და პოლიციელს უბრძანებდა დაბრუნებულიყვნენ თავიანთ ყაზარმებში..<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ====შეთანხმების შემდეგ==== [[File:Pravyi Sektor (Right Sector) activists. Euromaidan, Kyiv, Ukraine. Events of February 22, 2014.jpg|thumb|მემარჯვენე სექტორის აქტივისტები დგანან ბელორუსის ოპოზიციური მოძრაობის დროშის წინ.]] მემარჯვენე სექტორის ლიდერმა დმიტრო იაროშმა უარყო შეთანხმება და თქვა: „ჩვენ უნდა განვაცხადოთ აშკარა ფაქტი, რომ კრიმინალურ რეჟიმს ჯერ არ ჰქონდა გაცნობიერებული მისი ბოროტების სიმძიმე“. მან აღნიშნა, რომ შეთანხმება არ ითვალისწინებს შინაგან საქმეთა მინისტრ ზახარჩენკოს დაკავებას; ბერკუტის მეთაურების დასჯას, რომლებიც სავარაუდოდ მონაწილეობდნენ მშვიდობიანი მოსახლეობის მკვლელობაში; გენერალური პროკურორისა და თავდაცვის მინისტრის გადაყენებას; რეგიონების პარტიისა და კომუნისტური პარტიის აკრძალვას და უსაფრთხოების გარანტიებს ოპოზიციაში ჩართულთათვის. მან მოუწოდა რომ, „სახალხო რევოლუცია“ გაგრძელებულიყო მანამ, სანამ ძალაუფლება მთლიანად არ ჩამოშორდებოდა მმართველ ხელისუფლებას.<ref name="kp21live" /> ევრომაიდანის ლიდერი ანდრიი პარუბი დაჟინებით მოითხოვდა არჩევნების ჩატარებას რაც შეიძლება მალე და იმეორებდა, რომ აქციის მონაწილეთა ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნა იყო პრეზიდენტ იანუკოვიჩის გადადგომა.<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |script-title=uk:Парубій: дострокові вибори президента мають відбутися якнайшвидше |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> AutoMaidan-მა ასევე გამოაცხადა, რომ იანუკოვიჩის გადადგომის გარდა არაფერს მიიღებდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |title=Автомайдан: Не сприймаємо нічого, крім відставки Януковича |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ვიტალი კლიჩკომ იანუკოვიჩთან ხელის ჩამორთმევის შემდეგ ბოდიში მოუხადა დამოუკიდებლობის მოედანზე შეკრებილებს.<ref>{{cite web|url=http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |title=Кличко вибачився перед Майданом за те, що потис руку Януковичу |publisher=The Sports Network |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref>აქციის მონაწილეებმა შეთანხმება ცუდად მიიღეს. აქტივისტმა ვოლოდიმირ პარასიუკმა სცენიდან გააფრთხილა, რომ თუ იანუკოვიჩი მეორე დღის 10:00 საათამდე არ გადადგება, შეიარაღებული გადატრიალება მოეწყობოდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |script-title=uk:Люди Поставили Ультиматум: Відставка Януковича До Ранку |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ოლეჰ ლიაშკო გამოეხმაურა მოთხოვნას და თქვა: „ან გადადგება, ან ჩვენ წავიყვანთ“. მოგვიანებით გაირკვა, რომ კიევის გარეთ პრორუსი პოლიტიკოსის ვიქტორ მედვედჩუკის საზაფხულო სახლს ცეცხლი წაუკიდეს.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |script-title=uk:У Київській області горить дача Медведчука |work=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან შუადღისთვის ასობით სპეცრაზმელი, რომლებიც იცავდნენ საპრეზიდენტო შენობას და მიმდებარე სამთავრობო შენობებს, გაუჩინარდა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> პოლონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა რადოსლავ სიკორსკიმ ძალების გაყვანას „გამაოცებელი“ უწოდა და აღნიშნა, რომ ეს არ იყო შეთანხმების ნაწილი.<ref>[https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html "As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions"], ''[[The New York Times]]'' (23 February 2014)</ref> სპეცრაზმმა დილიდან დაიწყო უკან დახევა, რადგან ეშინოდა, რომ იანუკოვიჩის მთავრობა ძალადობაზე პასუხისმგებლობას მათ დააკისრებდა და იმის შიშით, რომ თავს დაესხმებოდნენ მას შემდეგ, რაც მომიტინგეებმა 2014 წლის 18 თებერვალს პოლიციას 1200 პისტოლეტი და კალაშნიკოვის თოფი მოპარეს სამთავრობო შენობების ოკუპაციისას ლვოვში.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო ხელმძღვანელობის გარეშე დარჩა. შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილემ ვიქტორ დუბოვიკმა სპეცრაზმს ქალაქის დატოვება უბრძანა, მაგრამ უცნობია საიდან გაჩნდა ეს ბრძანება.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ოპოზიციის წევრმა სერხი პაშინსკიმ ქალაქგარეთ გაცილა 5000-ზე მეტი ოფიცერი, შინაგან საქმეთა სამინისტროს ძალების და უკრაინის სპეცრაზმის სხვა სპეცრაზმის წარმომადგენლები.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> მას შემდეგ რაც სპეცრაზმი გაუჩინარდა, ანდრეი პარუბიმ განაცხადა, რომ ევრომაიდანის თავდაცვამ მშვიდობიანად მოიპოვა კონტროლი კიევზე და მის სამთავრობო შენობებზე<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |script-title=ru:Верховная Рада, Администрация президента, Кабмин и МВД перешли под контроль Майдана |agency=Ukrainian Independent Information Agency |language=ru |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> და რომ სამხედროები ოპოზიციასთან ერთად იდგნენ.<ref>{{cite web|last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |title=Coup on the Horizon |work=Ukrainian Policy |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ახალი საპარლამენტო კოალიცია მას შემდეგ შეიქმნა, რაც რეგიონების პარტიის ფრაქცია 28 დეპუტატმა დატოვა.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/191768.html 28 MPs quit Party of Regions faction in Rada], [[Interfax-Ukraine]] (21 February 2014)</ref> დარჩენილ ფრაქციაში სერგი ტიგიპკომ ჩამოაყალიბა „განსაკუთრებული თანამდებობის მქონე დეპუტატების 31 ჯგუფი“, რათა დაეყოლიებინა რეგიონების პარტიის სხვა დეპუტატები, რომ კენჭისყრაში პროგრესულად მიეღოთ მონაწილეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |title=Group of 31 deputies who 'have their own opinion' formed in Regions Party faction – Tigipko |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==შედეგები და ახალი მთავრობა== 22 თებერვალს იულია ტიმოშენკო ციხიდან გაათავისუფლეს და მან დამოუკიდებლობის მოედანზე სიტყვით მიმართა 100 000-ზე მეტ ადამიანს.<ref>{{cite web|author=Anastasia Vlasova |author-link=Anastasia Vlasova (journalist) |work=Kyiv Post |access-date=23 February 2014 |url=http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html |title=Ukrainians celebrate EuroMaidan's triumph |url-status=live |archive-date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223213056/http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html }}</ref> იმავე დღეს პარლამენტმა შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებლად [[არსენ ავაკოვი]] დანიშნა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html |title=Parliament appoints Avakov acting interior minister |agency=Interfax-Ukraine |date=22 February 2014 |url-status=live |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228054428/http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html }}</ref> დეპუტატებმა ასევე უნდობლობის გამოცხადებით გაათავისუფლეს ვიქტორ ფშონკა უკრაინის გენერალური პროკურორის პოსტიდან.<ref name="PsoutI">{{cite news|url=http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |title=Ukrainian parliament expresses no-confidence to Viktor Pshonka |agency=[[Trend News Agency]] |date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141227195059/http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |url-status=live |archive-date=27 December 2014 }}</ref> 23 თებერვალს, ეროვნული გლოვის მეორე დღეს, პარლამენტმა მხარი დაუჭირა კანონის გაუქმებას ენობრივი პოლიტიკის შესახებ, რომელმაც რუსულ, რუმინულ და უნგრულ ენებს ზოგიერთ რეგიონში რეგიონალური ენების ოფიციალური სტატუსი მიანიჭა.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |title=На Украине отменили закон о региональном статусе русского языка |website=Lenta.ru |access-date=23 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223224335/http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |archive-date=23 February 2014 }}</ref> თუმცა, ამ ზომას მოგვიანებით ვეტო დაადო მოქმედმა პრეზიდენტმა, რომელმაც თქვა, რომ არ მოაწერს ხელს კანონპროექტს, სანამ არ შემუშავდება ახალი კანონმდებლობა უმცირესობათა ენების დასაცავად.<ref name="lenta2">{{cite news|script-title=ru:На отмену закона о региональных языках на Украине наложат вето |trans-title=The abolition of the law on regional languages in Ukraine veto |url=http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |newspaper=[[Lenta.ru|Lenta]] |place=Russia |date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301183333/http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |language=ru }}</ref> იმავე დღეს, პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა საგარეო საქმეთა მინისტრი ლეონიდ კოჟარა, ჯანდაცვის მინისტრი რაისა ბოგატიროვა და განათლების მინისტრი დმიტრო ტაბაჩნიკი და [[ნაციონალიზაცია]] მოახდინა იანუკოვიჩის კერძო საკუთრებისა მეჟიჰირიაზე.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |title=Ukrainian parliament dismisses foreign, health and education ministers, authorizes speaker to act as president |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228052617/http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> ორდერები გაიცა შემოსავლების ყოფილ მინისტრ [[ოლექსანდრ ვიქტოროვიჩ კლიმენკო|ოლექსანდრ კლიმენკოსა]] და ყოფილ გენერალურ პროკურორ ფშონკაზე.<ref name="BBCRLLout" /> პარლამენტმა ასევე მიიღო ცვლილებები, რომლებიც აღადგენდა მის უფლებამოსილებას მოსამართლეთა დანიშვნისა და გათავისუფლების შესახებ, რომელიც მანამდე ეკუთვნოდა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |title=Ukrainian parliament to appoint and dismiss judges |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228070322/http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> კიევის მეტრო კვლავ სრულად ამოქმედდა, მათ შორის, 24 თებერვალს ხელახალი გაიხსნა მაიდან ნეზალეჟნოსტის სადგური.<ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016014 Kyiv subway fully resumed, and in the street too], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014).</ref> 24 თებერვალს პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა სოციალური პოლიტიკის მინისტრი ნატალია კოროლევსკა და კულტურის მინისტრი ლეონიდ ნოვოხატკო;<ref>{{cite news|url=https://newdaynews.ru/kiev/486225.html |title=Верховная Рада продолжает увольнять людей Януковича |website=newdaynews.ru |date=30 May 2005 |access-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228033704/http://www.nr2.ru/kiev/486225.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ასევე გაათავისუფლა იჰორ სორკინი უკრაინის ეროვნული ბანკის მმართველის თანამდებობიდან და იგი სტეპან კუბივმა შეცვალა.<ref name="Kubiv">{{cite news|work=[[Reuters]] |url=http://uk.reuters.com/article/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |title=Ukraine's parliament appoints new central bank chief |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228164704/http://uk.reuters.com/article/2014/02/24/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |url-status=live }}</ref><ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016113/ MPs changed the head of the National Bank], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014)</ref> იმავე დღეს, უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსად ალექსანდრე იაკიმენკოს თანამდებობიდან გათავისუფლების შემდეგ ვალენტინ ნალივაიჩენკო დაინიშნა.<ref name="nmNaly">{{cite news|date=24 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |title=Ukrainian parliament appoints Nalyvaichenko as security service chief |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228044634/http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |url-status=live }}</ref> იმავდროულად, რეგიონების პარტიის ფრაქციის ლიდერმა, ალექსანდრე ეფრემოვმა განაცხადა, რომ პარტია ოპოზიციაში გადადიოდა.<ref name="PoRdKP" /> მისმა სამოცდაშვიდმა დეპუტატმა ბოლო რამდენიმე დღის განმავლობაში ფრაქცია დატოვა.<ref name="PoRdKP">{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/party-of-regions-faction-becomes-opposition-337488.html |title=Party of Regions faction becomes opposition |work=[[Kyiv Post]] |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301071710/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/party-of-regions-faction-becomes-opposition-337488.html }}</ref> სამშაბათს, 25 თებერვალს, პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელმა ტურჩინოვმა ხუთშაბათამდე ეროვნული ერთიანობის მთავრობის შექმნა მოითხოვა.<ref>{{cite news|agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=25 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192624.html |title=Government should be approved on Thursday – Turchynov |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301170410/http://en.interfax.com.ua/news/general/192624.html }}</ref> (ორი დღით ადრე მან სამშაბათისთვის მოითხოვა ასეთი მთავრობის შექმნა.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-urkaine-crisis-idUSBREA1M0AX20140223 |title=Ukraine seeks agreement on national unity government by Tuesday |work=[[Reuters]] |date=23 February 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301094459/https://www.reuters.com/article/2014/02/23/us-urkaine-crisis-idUSBREA1M0AX20140223 }}</ref>) ასევე 25-ში, ანატოლი კინახმა და 32 სხვა დეპუტატმა, ძირითადად რეგიონების პარტიის ყოფილმა წევრებმა, შექმნეს ეკონომიკური განვითარების ფრაქცია.<ref name="EDRU25214">{{cite news|url=http://www.nrcu.gov.ua/en/148/557077/ |title=Rada creates Group for Economic Development |agency=[[Radio Ukraine]] |date=25 February 2014 |archive-date=30 May 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140530045305/http://www.nrcu.gov.ua/en/148/557077/ }}</ref><ref name="ithaschanged">{{cite news|language=uk |url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/site2/p_fractions |script-title=uk:Депутатські фракції і групи VII скликання |trans-title=Deputy fractions and Groups VII convocation |publisher=[[Verkhovna Rada]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120920051907/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/site2/p_fractions |archive-date=20 September 2012 }}</ref> 26 თებერვალს ტურჩინოვმა აიღო უკრაინის შეიარაღებული ძალების უმაღლესი მთავარსარდლის მოვალეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192848.html |title=Turchynov assumes duties of supreme commander-in-chief of Ukrainian Armed Forces |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=26 February 2014 |archive-date=15 April 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140415022832/http://en.interfax.com.ua/news/general/192848.html }}</ref><ref>{{Cite Ukrainian law|type=[[President of Ukraine]] decree|number=140/2014|law=140/2014|name=On the assumption of responsibilities of Supreme Commander of the Armed Forces of Ukraine (Про прийняття обов'язків Верховного Головнокомандувача Збройних Сил України)|date=26 February 2014}}</ref> 2014 წლის 27 თებერვალს ჩამოყალიბდა იაცენიუკის პირველი მთავრობა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკის]] მეთაურობით.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/193035.html Maidan nominates Yatseniuk for prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (26 February 2014)<br />[http://en.interfax.com.ua/news/general/193222.html Ukrainian parliament endorses new cabinet], [[Interfax-Ukraine]] (27 February 2014)</ref> მინისტრთა კაბინეტი ჩამოყალიბდა, როგორც პარტიების „[[ბატკივშინა]]“, „[[უდარი]]“ და „[[Svoboda (პარტია)|სვაბოდა]]“ კოალიცია, რომელშიც ასევე ჩართულები იყვნენ საპარლამენტო ფრაქციები „ეკონომიკური განვითარება“, „სუვერენული ევროპული უკრაინა“ და სხვა დამოუკიდებელი დეპუტატები.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/193195.html 250 MPs sign up to join coalition - Turchynov], [[Interfax-Ukraine]] (27 February 2014)</ref> === იურიდიული მოვლენები === 24 თებერვალს პარლამენტმა გადაწყვიტა გაეთავისუფლებინა ყველა პოლიტპატიმარი, მათ შორის მამა-შვილი პავლიჩენკოს სისხლის სამართლის საქმეზე<ref>{{cite news|agency=Interfax-Ukraine |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html |title=Rada decides to release political prisoners, including Pavlychenko family |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228071901/http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html }}</ref> და შეუწყვიტა პარლამენტის კვოტიდან დანიშნულ [[უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს]] ხუთ მოსამართლეს უფლებამოსილება ფიცის დარღვევის გამო.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html |title=Rada dismisses Constitutional Court judges appointed from its quota, proposes acting president and congress of judges dismiss the rest |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228035452/http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html }}</ref> კანონმდებლებმა ასევე შესთავაზეს იმავე მიზეზით გაეთავისუფლებინათ უკრაინის პრეზიდენტის მიერ დანიშნული ორი მოსამართლე და მოუწოდეს უკრაინის მოსამართლეთა საბჭოს სამი დღის ვადაში მოეწვია რიგგარეშე ყრილობა, რათა განეხილათ საბჭოს მიერ დანიშნული ხუთი საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის გადაყენება. იმავე რეზოლუციით, პარლამენტმა დაავალა უკრაინის გენერალურ პროკურორს სისხლის სამართლის პროცესის დაწყება ყველა მოსამართლის წინააღმდეგ, რომლებიც, უკრაინის სახალხო დეპუტატების აზრით, იყვნენ დამნაშავენი 2010 წლის 30 სექტემბერს (No. 20-რპ/2010) უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღებაში კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანის შესახებ. 27 თებერვალს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეებმა წერილი გაუგზავნეს ევროპულ ორგანიზაციებს, საერთაშორისო ორგანიზაციებს და უფლებადამცველ ინსტიტუტებს პარლამენტის რეზოლუციის კონსტიტუციურობის საკითხზე.<ref>{{cite web |url=http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |title=Address of judges of the Constitutional Court of Ukraine to European and international organisations and human rights institutions |date=27 February 2014 |publisher=Constitutional Court of Ukraine official web site |access-date=20 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141019051816/http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |url-status=dead |archive-date=19 October 2014 }}</ref> 27 თებერვალს იანუკოვიჩი სახელმწიფო ბიუჯეტიდან 70 მილიარდ დოლარის მოპარვაში დაადანაშაულეს.<ref>{{cite news|title=Yatseniuk, confirmed as prime minister, accuses Yanukovych administration robbing Ukraine of $70&nbsp;billion; 'treasury is empty' |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |newspaper=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150740/http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა დააკავა მისი კონტრდაზვერვის სამსახურის ყოფილი უფროსი, ვოლოდიმირ ბიკი.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |title=SBU arrests deputy of ex-chief |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=10 November 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141111003928/http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |archive-date=11 November 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 3 ივლისს ყოფილ პრემიერ მინისტრზე, მიკოლა აზაროვზე ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების ბრალდებით საერთაშორისო ძებნა გამოცხადდა.<ref>[http://euromaidanpress.com/2018/04/27/yanukovych-azarov-zakharchenko-promises-to-return-to-ukraine-to-change-its-political-course/ Fugitive Yanukovych clan promises to return to Ukraine to “change its political course”], [[Euromaidan Press]] (27 April 2018)</ref> ===ცენზურა=== 2014 წლის 11 მარტს უკრაინის სატელევიზიო და რადიო მაუწყებლობის ეროვნულმა საბჭომ გასცა დავალება, რომ ყველა საკაბელო ოპერატორს შეეწყვიტა რუსული არხების ტელევიზიაშ გაშვება, მათ შორის მთავარი სახელმწიფო კონტროლირებადი სადგურების საერთაშორისო არხები - [[Rossiya 1]], პირველი არხი, [[NTV]] და [[Rossiya 24]].<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> ===ლუსტრაცია=== 26 თებერვალს ეჰორ სობოლევი წარადგინეს ლუსტრაციის კომიტეტის ხელმძღვანელად იაცენიუკის ახალ მთავრობაში.<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> რამდენიმე თვის შემდეგ, [[2014]] წლის 14 აგვისტოს, პარლამენტმა მიიღო კანონპროექტი, რომელიც მოიცავდა „სახელმწიფო მოხელეებისა და სამთავრობო თანამდებობაზე წარდგენილი პირების შემოწმების პროცედურებს, რათა გადაეწყვიტათ, აკმაყოფილებდნენ თუ არა ისინი შესაბამის თანამდებობის დასაკავებლად გარკვეულ კრიტერიუმებს“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |title=Rada passes bill on government lustration in first reading |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814193801/http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |url-status=live |archive-date=14 August 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |author=Bsai Yang |title=Ukraine OKs Malaysian experts' access to MH17 crash site |publisher=[[China Central Television]] |agency=[[Xinhua News Agency]] |date=12 August 2014 |archive-date=13 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140813114904/http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |url-status=dead |access-date=10 November 2014 }}</ref> კანონი ლუსტრაციის შესახებ, რომელიც ხელისუფლებისგან გამორიცხავდა იანუკოვიჩის ადმინისტრაციაში მომუშავე მაღალჩინოსნებს, მილიონამდე ადამიანს შეეხო.<ref>"[https://news.yahoo.com/ukraine-could-sack-million-officials-ties-russian-past-231947924.html Ukraine could sack up to million officials with ties to Russian past]". Yahoo News. 9 October 2014.</ref> ხარკოვის ადამიანის უფლებათა დაცვის ჯგუფიდან ვოლოდიმირ იავორსკიმ მას უწოდა „არაგონივრული“ და „ადამიანის უფლებების სერიოზული, სისტემატური დარღვევა“ - სხვა მიზეზებთან ერთად, რადგან ეს ნიშნავს, რომ ძალიან ბევრი ადამიანი დაკარგადა სამუშაოს, მათ შორის თანამდებობის პირები, რომელთა შეცვლაც ადვილი არ იქნებოდა.<ref>{{cite news|url=https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |title=Volodymyr Yavorsky: Proposed lustration law has serious defects |work=[[Kyiv Post]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814151603/https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |archive-date=14 August 2014 |url-status=live }}</ref> ===ბერკუტი დაიშალა=== 25 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ავაკოვმა ხელი მოაწერა განკარგულებას ბერკუტის დაშლის შესახებ.<ref>{{cite news|url=http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |title=Head of Ukrainian Interior Ministry signs order to dissolve "Berkut" |agency=[[Voice of Russia]] |date=25 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301091220/http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> მარტში რუსეთმა გამოაცხადა, რომ ყირიმის ბერკუტის დანაყოფი შეინარჩუნებდა თავის სახელს, რადგან ის რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროში იყო ჩართული.<ref name="BCIT25314">[http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 Russian interior bodies created in Crimea and Sevastopol] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140407081859/http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 |date=7 April 2014 }}, [[ITAR-TASS]] (25 March 2014)</ref>{{#tag:ref|The status of [[Crimea]] and [[Sevastopol]] is currently [[2014 Crimean crisis|under dispute by Ukraine and Russia]]; Ukraine and the majority of the international community consider Crimea an [[autonomous republic]] of Ukraine and Sevastopol [[cities with special status|one of Ukraine's cities with special status]], while Russia, on the other hand, considers Crimea a [[federal subjects of Russia]] and Sevastopol [[federal cities of Russia|one of its federal cities]].<ref name="Reuters">{{cite news|last=Gutterman |first=Steve |url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |title=Putin signs Crimea treaty, will not seize other Ukraine regions |work=Reuters |date=18 March 2014 |access-date=26 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140329012404/https://www.reuters.com/article/2014/03/18/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |archive-date=29 March 2014 |url-status=live }}</ref> Both are completely under Russian control.<ref name="Yanuousted">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}<br />{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |title=Ukraine protests timeline |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223034428/http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref>|group=nb}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ცივი ომის შემდგომი კონფლიქტები ევროპაში}} 7xq5k4hapfcfxrgcau1m01b94l1fkoz 4402907 4402906 2022-08-03T08:07:12Z Denosashvili456 135254 /* იურიდიული მოვლენები */ wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Anry.kiknavelidze|Anry.kiknavelidze]].|3|08|2022}} {{ინფოდაფა სამოქალაქო კონფლიქტი | სათაური = ღირსების რევოლუცია <br>({{lang-uk|Революція гідності}}) | ქვესათაური = | ნაწილი = | სურათი = SState flag of Ukraine carried by a protester to the heart of developing clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg | სურათი2 = | წარწერა = მომიტინგეები ებრძვიან მთავრობის ძალებს კიევში დამოუკიდებლობის მოედანზე 2014 წლის 18 თებერვალს. | თარიღი = 18–23 თებერვალი 2014<ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/>({{Age in years, months, weeks and days|month1=2|day1=18|year1=2014|month2=2|day2=23|year2=2014}}) | ადგილი = [[მარინსკის პარკი]] და ინსტიტუტსკის ქუჩა, [[დამოუკიდებლობის მოედანი]], [[კიევი]], უკრაინა | კოორდინატები = {{coord|50|27|0|N|30|31|27|E|type:landmark_region:UA}} | მიზეზი = | მიზნები = * [[უკრაინის პრეზიდენტი]]ს [[ვიქტორ იანუკოვიჩი]]ს თანამდეგობიდან გადაყენება * 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | მეთოდები = * გაპროტესტება, ამბოხი, [[სამოქალაქო დაუმორჩილებლობა]] | სტატუსი = | შედეგი = ევრომაიდანი / ოპოზიციის გამარჯვება {{Collapsible list|title=სრული შედეგები|bullets=yes | პრეზიდენტი იანუკოვიჩის ჩამოგდება და გაქცევა რუსეთში | 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | [[იულია ტიმოშენკო]]ს გათვისუფლება ციხიდან | აზაროვის მეორე მთავრობის მოხსნა<ref name=BBCRLLout>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=[[BBC News]] |date=23 February 2014}}</ref> | 50 პიროვნებას, უმაღლესი თანამდებობის პირების ჩათვლით, ბრალი ედებათ დემონსტრანტების მკვლელობის ორგანიზებაში<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |title=Makhnitsky: Some 50 people to be charged with organizing killings of Ukrainians |work=Kyiv Post |date=24 February 2014 |access-date=24 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301190722/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> | ბერკუტის სპეციალური ძალების დაშლა | მასიური პროტესტები აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში კიევის მთავრობის წინააღმდეგ | ქვეყნის მასშტაბით კომუნისტური ძეგლების განადგურება<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |title=Ukraine crisis: Lenin statues toppled in protest |work=BBC News |date=22 February 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140602085437/http://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |archive-date=2 June 2014 |url-status=live }}</ref> |პრორუსული არეულობის დასაწყისი, რუსული სამხედრო ძალების ჩარევა, ყირიმის ანექსია რუსეთის მიერ და ომი დონბასში}} | მხარე1 = {{flagicon image|Flag of Ukraine 3.svg}} '''მაიდანის სახალხო გაერთიანება''' *ანტისამთავრობო მომიტინგე მოქალაქეები *მომიტინგეების მხარეს გადასული პოლიციის ოფიცრები<ref>{{cite web|last=Novogrod |first=James |url=http://www.nbcnews.com/storyline/ukraine-crisis/dozens-ukrainian-police-defect-vow-protect-protesters-n35241 |title=Dozens of Ukrainian Police Defect, Vow to Protect Protesters |work=NBC News |date=21 February 2014 |access-date=3 March 2014}}</ref> *[[ავღანეთის ომი (1979–1989)|ავღანეთის ომის]] ვეტერნები<ref>{{cite news|last=Nemtsova |first=Anna|title=Kiev's Military Guardian Angels|url= http://www.thedailybeast.com/articles/2013/12/13/ukraine-s-military-veterans-protect-kiev-protesters.html|work=[[The Daily Beast]]|date=13 December 2013|access-date=16 December 2013}}</ref> საპარლამენტო ოპოზიციური პარტიები: *[[File:Small logo of Batkivshchyna.png|20px|border|ბატკივშჩინას ემბლემა]] [[ბატკივშჩინა]] *[[File:Svoboda logo-2.svg|20px|border|სვაბოდას ემბლემა]] [[სვაბოდა]] *[[File:LogoUDAR.png|20px|border]] [[უდარი]] | მხარე2 = {{flagicon|Ukraine}} უკრაინის მთავრობა *[[File:Геральдичний знак - емблема МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო **[[File:Berkut emblem.png|14px]] ბერკუტი ***ბერკუტის სპეცდანიშნულების ასეული **სპეცდანიშნულების ქვედანაყოფი Tiger **[[File:Емблема внутрішніх військ МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგანი ჯარი *[[File:Emblem of the Security Service of Ukraine.png|18px]] უკრაინის უშიშროების სამსახური **[[FIle:Alpha SBU emblem.png|14px]] ჯგუფი „ალფა“<ref>{{cite news|url=http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |script-title=ru:К сегодняшнему расстрелу митингующих может иметь отношение подразделение 'Альфа' СБУ |trans-title=By now in massacre of protesters may have relation unit "Alpha" SBU |work=[[Zerkalo Nedeli]] |language=ru |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220223433/http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> * „ტიტუშკები“<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/euromaidan-ralles-in-ukraine-jan-20-updates-335302.html|title=EuroMaidan ralles in Ukraine (20 Jan updates)|newspaper=Kyiv Post|date=21 January 2014}}</ref> * უკრაინული ფრონტი '''მხარს უჭერდა:'''<br />{{flag|რუსეთი}} (სავარაუდოდ) | მხარე3 = | მთავარი ფიგურები1 = {{plainlist| *[[არსენი იაცენიუკი]] *[[ვიტალი კლიჩკო]] *[[ოლეჰ ტიაჰნიბოკი]] *[[პეტრო პოროშენკო]] *[[იური ლუცენკო]] *[[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] *[[იულია ტიმოშენკო]] *[[ანდრიი პარუბიი]] *[[ანდრიი სადოვიი]] *[[არსენ ავაკოვი]] *[[დმიტრო იაროში]] *[[რუსლანა]]}} | მთავარი ფიგურები2 = მთავარი ფიგურები2 | მთავარი ფიგურები3 = მთავარი ფიგურები3 | რაოდენობა1 = რაოდენობა1 | რაოდენობა2 = რაოდენობა1 | რაოდენობა3 = რაოდენობა4 | დანაყოფი1 = დანაყოფი1 | დანაყოფი2 = დანაყოფი2 | დანაყოფი3 = დანაყოფი3 <!--მხარე1--> | გარდაცვლილი1= | დაშავებული1= | დაკავებული1= | ბრალწაყენებული1= | დაჯარიმებული1 | ზიანი1= | შენობები1= <!--მხარე2--> | გარდაცვლილი2= | დაშავებული2= | დაკავებული2= | ბრალწაყენებული2= | დაჯარიმებული2= | ზიანი2= | შენობები2= <!--მხარე3--> | გარდაცვლილი3= | დაშავებული3= | დაკავებული3= | ბრალწაყენებული3= | დაჯარიმებული3= | ზიანი3= | შენობები3= }} '''ღირსების რევოლუცია''' ({{lang-uk|Революція гідності}}), ასევე ცნობილი როგორც '''მაიდანის რევოლუცია''',<ref name="18010123Ukraineprofile">[https://www.bbc.com/news/world-europe-18010123 Ukraine profile - Timeline], [[BBC News]]</ref> — მოხდა უკრაინაში, 2014 წლის თებერვალში,<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine">[https://www.vox.com/2014/9/3/18088560/ukraine-everything-you-need-to-know Everything you need to know about the Ukraine crisis], [[Vox (website)|Vox]] (3 September 2014)<br />[https://abcnews.go.com/Politics/ukraines-2014-revolution-trumps-push-ukrainian-probe-biden/story?id=65811633 Ukraine's 2014 revolution to Trump's push for a Ukrainian probe of Biden: A timeline], [[ABC News]] (1 October 2019)<br />[https://www.economist.com/briefing/2014/02/27/the-february-revolution The February revolution], [[The Economist]] (27 February 2014)<br />[https://edition.cnn.com/2015/02/10/europe/ukraine-war-how-we-got-here/index.html Ukraine: Everything you need to know about how we got here], [[CNN]] (3 February 2017)</ref> ევრომაიდანის პროტესტის დასასრულს,<ref name="18088560voxUkraine"/> როდესაც უკრაინის დედაქალაქ [[კიევი|კიევში]] მომიტინგეებსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის სასიკვდილო შეტაკებები არჩეული პრეზიდენტის, [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] გადადგომით და უკრაინის მთავრობის დამხობით დასრულდა. <ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/> 2013 წლის ნოემბერში, ფართომასშტაბიანმა საპროტესტო ტალღამ (ცნობილი, როგორც ევრომაიდანი) იფეთქა პრეზიდენტ იანუკოვიჩის მოულოდნელი გადაწყვეტილების საპასუხოდ, როდესაც ხელი არ მოეწერა ევროკავშირთან პოლიტიკურ ასოცირებასა და თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას, ნაცვლად იმისა, არჩეულ იქნა უფრო მჭიდრო კავშირები [[რუსეთი|რუსეთთან]] და [[ევრაზიული კავშირი|ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირთან]]. იმავე წლის თებერვალში უმაღლესმა რადამ (უკრაინის პარლამენტმა) დაამტკიცა ევროკავშირთან შეთანხმების დასრულება.<ref>{{cite news |title=Parliament passes statement on Ukraine's aspirations for European integration |url=https://www.kyivpost.com/article/content/ukraine-politics/parliament-passes-statement-on-ukraines-aspirations-for-european-integration-320792.html |work=[[Kyiv Post]] |date=22 February 2013|quote=A total of 315 of the 349 MPs registered in the sitting hall supported the document on Friday. The draft document reads that the Verkhovna Rada "within its powers, will ensure that the recommendations concerning the signing of the Association Agreement between Ukraine and the EU, which are stipulated in the resolutions of the European Parliament and the conclusions of the Council of the EU approved on December 10, 2012, at a meeting of the EU foreign ministers, will be fulfilled."}}</ref> რუსეთი ახორციელებდა ზეწოლას უკრაინაზე.<ref>{{cite book |editor1-last=Dinan |editor1-first=Desmond |editor2-last=Nugent |editor2-first=Neil |title=The European Union in Crisis |publisher=Palgrave Macmillan |pages=3, 274}}</ref> ეს პროტესტი თვეების განმავლობაში გაგრძელდა და მასშტაბები გაფართოვდა, იანუკოვიჩისა და აზაროვის მთავრობის გადადგომის მოწოდებით.<ref name=Reuters121213>[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-idUSBRE9BA04420131212 Kiev protesters gather, EU and Putin joust], [[Reuters]] (12 December 2013)</ref> მომიტინგეები ეწინააღმდეგებოდნენ სამთავრობო კორუფციას და ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებას, [[ოლიგარქია|ოლიგარქების]] გავლენას, პოლიციის სისასტიკეს და ადამიანის უფლებების დარღვევას უკრაინაში.<ref name="Euromaidan Analyses">{{cite book |editor1-last=Marples |editor1-first=David |editor2-last=Mills |editor2-first=Frederick |title=Ukraine's Euromaidan: Analyses of a Civil Revolution |date=2015 |publisher=[[Ibidem Press]] |pages=9–14}}</ref><ref name="RFEKT25114">[http://www.rferl.org/content/protesters-police-tense-standoff-ukraine/25241945.html Yanukovych Offers Opposition Leaders Key Posts], [[Radio Free Europe/Radio Liberty]] (25 January 2014)</ref> რეპრესიულმა ანტისაპროტესტო კანონებმა გამოიწვია შემდგომი აღშფოთება.<ref name="Euromaidan Analyses"/> დიდმა, ბარიკადებიღ გამაგრებულმა საპროტესტო ბანაკმა დაიკავა დამოუკიდებლობის მოედანი ცენტრალურ კიევში მთელი „მაიდანის აჯანყების“ განმავლობაში. 2014 წლის იანვარსა და თებერვალში მომიტინგეებისა და [[ბერკუტი|ბერკუტის]] სპეცრაზმის შეტაკებების შედეგად 108 მომიტინგე და 13 პოლიციელი დაიღუპა,<ref name="OHCHR">{{cite web |title=Accountability for killings in Ukraine from January 2014 to May 2016 |url=https://www.ohchr.org/Documents/Countries/UA/OHCHRThematicReportUkraineJan2014-May2016_EN.pdf |publisher=[[Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights]] |pages=9, 21–25}}</ref> დაიჭრა მრავალი სხვა. პირველი მომიტინგეები 19-22 იანვარს ხრუშევსკის ქუჩაზე პოლიციასთან სასტიკი შეტაკებისას დახოცეს. ამის შემდეგ აქციის მონაწილეებმა მთელი ქვეყნის მასშტაბით სამთავრობო შენობები დაიკავეს. სასიკვდილო შეტაკებები 18-20 თებერვალს მიმდინარეობდა, რა დროსაც უკრაინაში დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ ყველაზე მძიმე ძალადობა მოხდა.<ref>{{cite news |title=Europe's new battlefield |url=https://www.economist.com/briefing/2014/02/20/europes-new-battlefield |newspaper=[[The Economist]] |date=22 February 2014 |quote=It is the worst violence Ukraine has known in its 22 years as an independent country}}</ref> ათასობით მომიტინგეს, რომლებიც პარლამენტისკენ, ფარებითა და ჩაფხუტიანი აქტივისტების მეთაურობით მიიწევდნენ პოლიციის სნაიპერებმა ცეცხლი გაუხსნეს.<ref name="OHCHR"/> 21 თებერვალს, პრეზიდენტ იანუკოვიჩსა და საპარლამენტო ოპოზიციის ლიდერებს შორის ხელი მოეწერა შეთანხმებას, რომელიც მოითხოვდა დროებითი მთავრობის ჩამოყალიბებას, საკონსტიტუციო რეფორმებს და ვადამდელ არჩევნებს.<ref name=sds24>{{Cite news |title=Yanukovich impeached |language=en |work=Al Jazeera |url=https://www.aljazeera.com/news/2014/2/22/ukraine-president-yanukovich-impeached |access-date=2022-03-01}}</ref> მეორე დღეს, პოლიცია გავიდა ცენტრალური კიევიდან, რომელიც მოექცა მომიტინგეების კონტროლის ქვეშ. იანუკოვიჩი გაიქცა ქალაქიდან და შემდეგ ქვეყნიდან.<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იმ დღეს უკრაინის პარლამენტმა მხარი დაუჭირა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან გადაყენებას 328 ადამიანი 0-ის წინააღმდეგ (პარლამენტის 450 წევრის 72,8%).<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იანუკოვიჩმა თქვა, რომ ეს კენჭისყრა უკანონო და შესაძლოა, იძულებითიც ყოფილიყო, ამიტომ დახმარებისთვის რუსეთს მიმართა.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/01/24/world/europe/viktor-yanukovych-russia-ukraine-treason.html|title=Ukraine's Ex-President Is Convicted of Treason|last=Kramer|first=Andrew E.|date=24 January 2019|work=The New York Times|access-date=24 March 2019|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია და დროებითი მთავრობა არ ცნო. ფართო საპროტესტო აქციები, როგორც რევოლუციის მომხრე და ასევე მოწინააღმდეგე, ხდებოდა აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში, სადაც 2010 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე იანუკოვიჩს დიდი მხარდაჭერა ჰქონდა. პროტესტი გამწვავდა, რაც მიზეზი გახდა რუსეთის სამხედრო ინტერვენციის,<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|title=Russian troops take over Ukraine's Crimea region|last=Sullivan|first=Tim|date=1 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140301234859/http://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|archive-date=1 March 2014|url-status=live|agency=Associated Press}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/03/16/world/europe/russia-vetoes-un-resolution-on-crimea.html|title=Russia Vetoes U.N. Resolution on Crimea|author=Somini Sengupta|date=15 March 2014|access-date=12 March 2015|work=The New York Times}}</ref> რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიის და თვითგამოცხადებული სახელმწიფოების [[დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა|დონეცკის]] და [[ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკა|ლუგანსკის]] შექმნის. ამან გამოიწვია [[დონბასის ომი]] და კულმინაციას მიაღწია 2022 წელს, ქვეყანაში რუსეთის მიერ სრულმაშტაბიანი [[რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)|შეჭრის]] დაწყებით. დროებითმა მთავრობამ, არსენი იაცენიუკის ხელმძღვანელობით, ხელი მოაწერა ევროკავშირის ასოცირების შეთანხმებას და დაშალა ბერკუტი. [[პეტრო პოროშენკო]] 2014 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ გახდა პრეზიდენტი (პირველ ტურში ხმების 54,7%). ახალმა მთავრობამ აღადგინა 2004 წლის შესწორებები უკრაინის კონსტიტუციაში, რომელიც 2010 წელს საკამათო გზით გაუქმდა,<ref name="telegraph10656312">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html |archive-date=11 January 2022 |url-access=subscription |url-status=live|title=Ukraine revolution: live – Ukraine's president has disappeared as world awakes to the aftermath of a revolution|author=Damien McElroy|date=23 February 2014|work=The Daily Telegraph}}{{cbignore}}</ref> როგორც არაკონსტიტუციური და წამოიწყო დამხობილ რეჟიმთან დაკავშირებული საჯარო მოხელეების ფართომასშტაბიანი წმენდა.<ref>{{Cite journal|last=Zabyelina|first=Yuliya|date=2017|title=Lustration Beyond Decommunization: Responding to the Crimes of the Powerful in Post-Euromaidan Ukraine|journal=State Crime Journal|volume=6|issue=1|pages=55–78|doi=10.13169/statecrime.6.1.0055|issn=2046-6056|jstor=10.13169/statecrime.6.1.0055}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-purge-idUSKCN0HZ1NU20141010|title=Ukraine to launch 'full clean-out' of corrupt officials|date=10 October 2014|work=Reuters|access-date=21 May 2019|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://imrussia.org/en/law/2228-risks-of-delayed-lustrations|title=Risks of Delayed Lustrations|last=Mishina|first=Ekaterina|date=14 April 2015|website=Institute of Modern Russia|language=en-us|access-date=21 May 2019}}</ref> ასევე, დაიწყო ქვეყნის ფართომასშტაბიანი დეკომუნიზაცია. ==პრელუდია== 2000-იან წლებში უკრაინის მთავრობები ცდილობდნენ [[უკრაინა-ევროკავშირის ურთიერთობები|უფრო მჭიდრო ურთიერთობა]] დაემყარებინათ [[ევროკავშირი|ევროკავშირთან]].<ref name="EUEA2015">{{Cite web|url=http://www.eeas.europa.eu/statements/docs/2014/140612_01_en.pdf|title=Frequently asked questions about Ukraine, the EU's Eastern Partnership and the EU-Ukraine Association Agreement|date=24 April 2015|publisher=European Union External Action|access-date=6 May 2015}}</ref><ref>{{cite news|url=https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|title=Soros: Ukraine needs EU Marshall Plan|last=Thompson|first=Mark|date=12 March 2014|access-date=24 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140316224454/https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|archive-date=16 March 2014|url-status=live|department=[[CNN Money]]}}</ref> [[უკრაინის პრეზიდენტი|პრეზიდენტ]] [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] მთავრობა ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს 2012 წლიდან აწარმოებდა.<ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/bw/articles/2014-02-27/the-new-great-game-why-ukraine-matters-to-so-many-other-nations|title=The New Great Game: Why Ukraine Matters to So Many Other Nations|last1=Coy|first1=Peter|date=27 February 2014|work=[[Bloomberg BusinessWeek]]|access-date=23 March 2014|last2=Matlack|first2=Carol|last3=Meyer|first3=Henry}}</ref> ევროკავშირთან ასეთი ყოვლისმომცველი სავაჭრო შეთანხმება გავლენას მოახდენდა უკრაინის სავაჭრო შეთანხმებებზე რუსეთთან, რომელიც იმ დროს უკრაინის ყველაზე დიდი სავაჭრო პარტნიორი იყო.<ref>{{Cite web|url=http://www.worldstopexports.com/ukraines-top-15-import-partners/|title=Ukraine's Top Trading Partners|last=Workman|first=Daniel|date=24 April 2019|website=World's Top Exports|language=en-US|access-date=3 July 2019}}</ref> იანუკოვიჩს სჯეროდა, რომ გართულებების მოგვარება შეიძლებოდა და თქვა, რომ აპირებდა შეთანხმებას,<ref>{{Cite web|url=https://www.kyivpost.com/article/content/eu-ukraine-relations/eu-to-ukraine-reforms-necessary-for-trade-pact-320910.html|title=EU to Ukraine: Reforms necessary for trade pact - Feb. 25, 2013|date=25 February 2013|website=KyivPost|access-date=17 November 2019}}</ref> მაგრამ აგრძელებდა მის გადადებას.<ref>{{cite news|url=https://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|title=EU suspends trade deal talks with Ukraine|last=Kramer|first=Andrew|date=15 December 2013|newspaper=[[The Boston Globe]]|access-date=27 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140328062255/http://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|archive-date=28 March 2014|url-status=live}}</ref> შემდეგ მოხდა ამის ინტერპრეტაცია, როგორც ამ შეთანხმების ხელმოწერისგან უკან დახევის მცდელობისა და გამოიწვია საპროტესტო ტალღა, რომელიც ცნობილი გახდა, როგორც მოძრაობა [[ევრომაიდანი]].<ref name="Ukraine crisis timeline BBC">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine crisis: Timeline|date=13 November 2014|work=BBC News}}</ref> [[File:Euromaidan Kyiv 01-12-2013 35.JPG|thumb|280px|პრო-ევროკავშირის (ევრომაიდანის) საპროტესტო აქციის მონაწილეები კიევში, 2013 წლის დეკემბერი]] საპროტესტო აქციები თავდაპირველად 2013 წლის ნოემბერში დაიწყო, მას შემდეგ, რაც იანუკოვიჩმა უარი თქვა ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერაზე [[აღმოსავლეთ პარტნიორობა|აღმოსავლეთ პარტნიორობის]] შეხვედრაზე [[ვილნიუსი|ვილნიუსში]], [[ლიტვა|ლიტვაში]] და ამის ნაცვლად რუსეთთან უფრო მჭიდრო კავშირები აირჩია. [[უკრაინის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ მინისტრი]] [[მიკოლა აზაროვი]] ითხოვდა €20 მილიარდის (US$27 მილიარდი) ოდენობის სესხს და დახმარებას.<ref name="cnbc.com">{{cite web |url=https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-date=15 December 2013 |title=EU talking to IMF, World Bank, others about Ukraine assistance |publisher=Cnbc.com |date=11 December 2013 |access-date=12 March 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archivedate=15 დეკემბერი 2013 }}</ref> ევროკავშირი მზად იყო გაეცა €610 მილიონი ($838 მილიონი) სესხის სახით,<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705">{{cite web|url=https://www.cnbc.com/id/101277705 |title=Ukraine leader seeks cash at Kremlin to fend off crisis |publisher=Cnbc.com |date=17 December 2013 |access-date=12 March 2014}}</ref> მაგრამ რუსეთი მზად იყო გაეცა $15 მილიარდი<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> და ასევე, გაეიაფებინა საწვავის ფასი.<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> გარდა ამისა, ევროკავშირმა მოითხოვა უკრაინის რეგულაციებისა და კანონების ძირეული ცვლილებები, მაგრამ რუსეთს არ დაუწესებია ასეთი ხასიათისა და მასშტაბის მარეგულირებელი ან სამართლებრივი კორექტირების მოთხოვნა.<ref name="cnbc.com" /> რუსეთმა, ასევე, მოახდინა ეკონომიკური ზეწოლა უკრაინაზე და წამოიწყო პროპაგანდისტული კამპანია ევროკავშირის შეთანხმების წინააღმდეგ.<ref>[http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2014/03/russia-shifting-role-ukraine-cris-2014325125230982.html Russia's shifting role in Ukraine crisis], aljazeera, 2 March 2014</ref> იანუკოვიჩი დიდად არ მოსწონდათ უკრაინის დასავლეთში, მაგრამ გარკვეული მხარდაჭერა ჰქონდა აღმოსავლეთში და სამხრეთში, სადაც მის მშობლიურ ენას, [[რუსული ენა|რუსულს]] უფრო ხშირად იყენებდნენ. აქციები თავდაპირველად მშვიდობიანი იყო, მაგრამ ძალადობრივი გახდა 2014 წლის იანვარში მას შემდეგ, რაც პარლამენტმა, სადაც დომინირებდნენ იანუკოვიჩის მხარდამჭერები, მიიღო კანონები, რომლებიც მიზნად ისახავდა პროტესტის ჩახშობას. ევროკავშირმა და შეერთებულმა შტატებმა მოუწოდეს იანუკოვიჩს მოლაპარაკება მოეწყო კონფლიქტის მშვიდობიანი დასრულების შესახებ და განაცხადეს, რომ ისინი სანქციებს დაუწესებდნენ მთავრობის წარმომადგენლებს, თუ მათ დამნაშავედ ცნობდნენ ძალადობაში.<ref>{{cite news|url=http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000303/http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |title=Roots and Consequence's of Ukraine's Violence |author=Vladmir Isachenkov and Maria Danilova |agency=Associated Press |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> თებერვლის რევოლუციის წინ მომიტინგეებთან დაიდო ამნისტიის შეთანხმება, რომლის მიხედვითაც მათ არ დაემუქრებოდათ სისხლის სამართლის ბრალდებები დაკავებული შენობების დატოვების სანაცვლოდ.<ref name="17214AEMtot">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |title=Law on amnesty of Ukrainian protesters to take effect on Feb 17 |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=17 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071618/http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live}}</ref> დემონსტრანტებმა გაათავისუფლეს ყველა ოკუპირებული რეგიონალური სახელმწიფო ადმინისტრაციის შენობა, ხოლო კიევში აქტივისტებმა შეწყვიტეს ხრუშევსკოჰოს ქუჩის დაპირისპირება; კიევის მერია ასევე 16 თებერვალს დაუბრუნდა მთავრობის კონტროლს.<ref name="17214AEMtot" /> საპროტესტო აქციებში მონაწილეობისთვის ყველა დაპატიმრებული ადამიანის გათავისუფლება 17 თებერვლის შემდეგ იყო დაგეგმილი.<ref name="17214AEMtot" /> 14 თებერვალს იანუკოვიჩმა თქვა: „მინდა ვთქვა, რომ მაქეზებენ და მაიძულებენ გამოვიყენო სხვადასხვა მეთოდები და გზები სიტუაციის მოსაგვარებლად, მაგრამ არ მინდა ომი. არ მინდა რაიმე გადაწყვეტილების მიღება ასეთი რადიკალური გზით“.<ref name="YnwIU15214" /> მან ყველა პოლიტიკოსს მოუწოდა, თავი შეიკავონ რადიკალიზმისგან და გაიგონ, რომ „არის ზღვარი, რომელიც არ უნდა გადაიკვეთოს და ეს ზღვარი კანონია“.<ref name="YnwIU15214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |title=Yanukovych: I don't want to be at war, my goal is to restore stable development of country |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=15 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==მიმოხილვა== საპროტესტო აქციები, რომელიც დაიწყო 2013 წლის 21 ნოემბრის ღამეს სახალხო საპროტესტო აქციებით კიევში, [[მაიდან ნეზალეჟნოსტი|მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე]] (დამოუკიდებლობის მოედანი) ჯერ კიდევ გრძელდებოდა 2014 წლის თებერვლის შუა რიცხვებისთვის.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> პროტესტი გამოიწვია უკრაინის მთავრობის გადაწყვეტილებამ შეეჩერებინა ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერა.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> კიევში ანტისამთავრობო დემონსტრაციებში შედარებითი სიმშვიდის პერიოდი მოულოდნელად დასრულდა 2014 წლის 18 თებერვალს, როდესაც აქციის მონაწილეები და პოლიცია ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ. სულ მცირე 82 ადამიანი დაიღუპა მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში, მათ შორის 13 პოლიციელი; დაშავდა 1100-ზე მეტი ადამიანი.<ref>{{cite web |url=https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |title=Ukraine Violence Leaves at Least 25 Dead |first=Kirit |last=Radia |date=18 February 2014 |website=[[ABC News]] |access-date=1 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180715181350/https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |archive-date=15 July 2018 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.thedailybeast.com/articles/2014/03/30/exclusive-photographs-expose-russian-trained-killers-in-kiev.html |title=Exclusive: Photographs Expose Russian-Trained Killers in Kiev |first=Jamie |last=Dettmer |date=30 March 2014 |newspaper=[[The Daily Beast]] |access-date=1 March 2019}}</ref> [[File:Євромайдан 02 лютого 2014 Київ.JPG|thumbnail|Crowds of protesters at a mass rally on Independence Square in Kyiv.]] 18 თებერვალს, ევრომაიდანის დაახლოებით 20,000 მომიტინგე 2000 წლის უკრაინის კონსტიტუციის 2004 წლის ვერსიის აღდგენის მხარდასაჭერად შეიკრიბა, რომელიც უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლომ გააუქმა 2010 წელს, იანუკოვიჩის პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ. პოლიციამ დაბლოკა მათი გზა. დაპირისპირება ძალადობრივი გახდა; BBC-მ კორესპონდენტებზე დაყრდნობით, განაცხადა, რომ თითოეულმა მხარემ მეორე დაადანაშაულა.<ref name="BBCPoliceStormCamp" /> ათასობით დემონსტრანტის მოგერიების მიზნით პოლიციამ ცეცხლი გახსნა რეზინის ტყვიებით და მოგვიანებით, საბრძოლო ტყვიებით (მათ შორის ავტომატური იარაღით და სნაიპერული შაშხანით), ასევე [[ცრემლსადენი გაზი|ცრემლსადენი გაზით]] და მანათობელი ყუმბარებით . მომიტინგეები იბრძოდნენ პრიმიტიული იარაღით (ქვებით და ხელკეტებით), ცეცხლსასროლი იარაღით და იმპროვიზირებული ასაფეთქებელი ნივთიერებებით ([[მოლოტოვის კოქტეილი|მოლოტოვის კოქტეილით]]) და შეიჭრნენ რეგიონების პარტიის შტაბში. პოლიციელები მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე მთავარ საპროტესტო ბანაკში შეიჭრნენ და მოედნის ნაწილები დაიკავეს.<ref name="BBCPoliceStormCamp">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |title=Ukraine police storm main Kiev protest camp |work=BBC News |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> დაიწვა პროფკავშირების შენობა, რომელიც ევრომაიდანის შტაბის ფუნქციას ასრულებდა. პოლიტიკური კომენტატორები ვარაუდობდნენ, რომ უკრაინა სამოქალაქო ომის ზღვარზე იყო.<ref>{{cite news|last=Matthews |first=Owen |title=Ukraine: Heading for Civil War |url=http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |access-date=20 February 2014 |newspaper=[[Newsweek]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220055425/http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ზოგიერთმა ტერიტორიამ, მათ შორის [[ლვივის ოლქი|ლვივის ობლასტმა]], თავი ცენტრალური ხელისუფლებისგან პოლიტიკურად დამოუკიდებელად გამოაცხადა.<ref name="Gianluca Mezzofiore">{{cite web |author=Gianluca Mezzofiore |url=http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |title=Ukraine Facing Civil War: Lviv Declares Independence from Yanukovich Rule |work=International Business Times |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live |date=19 February 2014 }}</ref> 18 თებერვლიდან ევრომაიდანის აქტივისტებმა დაიკავეს რეგიონული სახელმწიფო ადმინისტრაციის (RSA) შენობები რამდენიმე ოლქში.<ref name="BBCoRSA26114">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |title=Ukraine protests 'spread' into Russia-influenced east |archive-url=https://web.archive.org/web/20140127021816/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |archive-date=27 January 2014 |url-status=live |work=BBC News |date=26 January 2014 }}</ref> 19 თებერვალს ხელისუფლებამ დააწესა პოლიციის საგუშაგოები, შეზღუდვები საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე და დახურა სკოლები კიევში, რომელსაც მედია დე ფაქტო საგანგებო მდგომარეობად მოიხსენიებდა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |title=The authorities de facto introduce a state of emergency |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220235927/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |url-status=live }}</ref> 20 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრმა ვიტალი ზახარჩენკომ განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა განკარგულებას, რომელიც დემონსტრანტების წინააღმდეგ საბრძოლო ტყვიების გამოყენების ნებართვას იძლეოდა.<ref name="zaharchenko-oficiyno-dozvoliv">{{in lang|uk}} [https://tsn.ua/video/video-novini/zaharchenko-oficiyno-dozvoliv-silovikam-vognepalnu-zbroyu.html Zakharchenko officially allowed firearms to the security forces], [[Televiziyna Sluzhba Novyn|TSN]](20 February 2014)</ref> ცენტრალურ კიევში მოხდა ყველაზე დიდი ძალადობა და 48 საათის განმავლობაში შეტაკებებში დაღუპულთა რიცხვი სულ მცირე 77-მდე გაიზარდა.<ref name="BBCtimeline">[https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 Ukraine protests timeline], BBC, 23 February 2014</ref> ამის საპასუხოდ, უკრაინის პარლამენტის თავმჯდომარემ, ვოლოდიმირ რიბაკმა მეორე დღეს განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა საპარლამენტო განკარგულებას, რომელიც გმობდა ძალის გამოყენებას და მოუწოდებდა ყველა ინსტიტუტს (შინაგან საქმეთა სამინისტრო, მინისტრთა კაბინეტი და ა.შ.), შეეწყვიტა მომიტინგეების წინააღმდეგ ყველა სამხედრო ქმედება.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/887613-ryibak-zayavil-chto-podpisal-postanovlenie-vr-o-prekraschenii-ognya.html |script-title=ru:Рыбак заявил, что подписал постановление ВР о прекращении огня |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |language=ru |date=21 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პარლამენტმა ზახარჩენკოსაც შეუჩერა უფლებამოსილება. 21 თებერვალს პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა ხელი მოაწერა კომპრომისულ შეთანხმებას ოპოზიციის ლიდერებთან. იგი დაჰპირდა საკონსტიტუციო ცვლილებებს, რომ პარლამენტს აღუდგენდა გარკვეულ უფლებამოსილებებს და დეკემბრისთვის ვადამდელი არჩევნების ჩატარებისკენ მოუწოდებდა. შეთანხმების მიუხედავად, ათასობით ადამიანი აგრძელებდა პროტესტს ცენტრალურ კიევში და დემონსტრანტებმა სრულად აიღეს კონტროლი ქალაქის სამთავრობო რაიონზე: პარლამენტის შენობაზე, პრეზიდენტის ადმინისტრაციის კვარტლებზე, კაბინეტზე და შინაგან საქმეთა სამინისტროზე.<ref>[tyzhden.ua]</ref><ref name="BBCTimeline">{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine protests timeline|work=BBC News|date=23 February 2014}}</ref> 21 თებერვალს პარლამენტში კანონპროექტი შევიდა იანუკოვიჩის გადაყენების შესახებ.<ref>{{cite web|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_1?pf3511=49827|title=Офіційний портал Верховної Ради України |publisher=W1.c1.rada.gov.ua|access-date=12 March 2014}}</ref> იმავე დღეს იანუკოვიჩი [[ხარკივი|ხარკივში]] გაემგზავრა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes">[https://www.nytimes.com/2015/01/04/world/europe/ukraine-leader-was-defeated-even-before-he-was-ousted.html?referrer&_r=3 Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted], ''[[The New York Times]]'' (3 January 2015)</ref> 22 თებერვალს, გავრცელებული ინფორმაციით, მომიტინგეები აკონტროლებდნენ კიევს და ამბობდნენ, რომ იანუკოვიჩი დედაქალაქიდან აღმოსავლეთ უკრაინაში გადაფრინდა.<ref name="Telegraph222">{{cite news|title=Ukraine protests: Vitali Klitschko is seeking immediate resignation of President Yanukocych – watch live|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20140220101557/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|url-status=dead|archive-date=20 February 2014|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=22 February 2014|access-date=22 February 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Ukrainian protesters claim control over capital |url=http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |access-date=22 February 2014 |publisher=Boston |agency=Associated Press |date=22 February 2014 |author=Yuras Karmanau |author2=Angela Charlton |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228013838/http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=dead }}</ref> პარლამენტმა 328 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან მოხსნის სასარგებლოდ და 25 მაისს ახალი საპრეზიდენტო არჩევნები დაგეგმა.<ref name="wsj222">{{cite news|title=Parliament Ousts Ukraine President |url=https://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |access-date=22 February 2014 |newspaper=[[The Wall Street Journal]] |date=22 February 2014 |author=James Marson |author2=Alan Cullison |author3=Alexander Kolyandr |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171204/http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> 23 თებერვალს პარლამენტმა პარლამენტის თავმჯდომარე [[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] დროებით პრეზიდენტად დაასახელა.<ref name="speaker">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref> 24 თებერვალს ახალმა მთავრობამ იანუკოვიჩის დაკავების ორდერი გასცა.<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/ukraine-issues-arrest-warrant-missing-leader-123251908--finance.html|title=Ukraine issues arrest warrant for missing leader|agency=Associated Press|newspaper=Washington Post|date=24 February 2014}}</ref> მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში რუსმა ნაციონალისტმა პოლიტიკოსებმა და აქტივისტებმა მოაწყვეს მიტინგები [[ყირიმი|ყირიმში]] და მოუწოდეს რუსეთს, დაეცვა ისინი უკრაინის დანარჩენ ნაწილში მყოფი „ფაშისტების“ საფრთხისგან.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26321329 Crimea: Next flashpoint in Ukraine's crisis?], [[BBC News]] (24 February 2014)</ref> == დეტალური ქრონოლოგია == === 18 თებერვალი === 18 თებერვლის 16:00 საათზე კიევის მეტრომ ტერორისტული საფრთხის გამო მუშაობა შეწყვიტა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014398/|script-title=uk:Київське метро зупинило рух|trans-title=Kyiv subway stopped functioning|work=Ukrayinska Pravda|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227001737/http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-date=27 February 2014 |title=Макеєнко: Метро не працюватиме, доки у Києві не буде безпечно |work=Zik |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web|url=http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|title=У Києві припинило роботу метро|website=Ua.racurs.ua|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140223093318/http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|archive-date=23 February 2014|url-status=dead}}</ref> ==== საწყისი შეტაკებები (მარიინსკი და ლიპკი) ==== [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-52.jpg|thumb|left|პროტესტანტები აგებენ ბარიკადებს]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-58a.JPG|thumb| 18 თებერვალს კიევის ქალაქის ცენტრში დაწვეს სატვირთო მანქანები, რომლებსაც ჯარები გადაჰყავდათ.]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 15-08.JPG|thumbnail| მომიტინგეები აგურებს და მოლოტოვის კოქტეილებს ესვრიან პოლიციის თანამშრომლებს დამწვარ ბარიკადებს მიღმა]] შეტაკებების წინა ღამეს, მარჯვენა სექტორმა მოუწოდა თავის ყველა წევრს, მომზადებულიყვნენ 18 თებერვლის „სამშვიდობო შეტევისთვის“. მაიდანის სახალხო კავშირმა ასევე მოუწოდა ყველა დაინტერესებულ მოქალაქეს, მონაწილეობა მიეღოთ „სამშვიდობო შეტევაში“, რომელშიც სტუდენტური გაერთიანებები გაწევრიანდნენ. მაიდანის კავშირი 18 თებერვალს, დილით იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეთა კოლონები პარლამენტისკენ მსვლელობას 08:30 საათზე დაიწყებდნენ. <ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |title=Правый сектор объявил мобилизацию для мирного наступления' |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171526/http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმ დილით, დაახლოებით 20 000 დემონსტრანტი გაემართა პარლამენტის შენობისკენ,<ref name="wp1" /> რადგან ეს ორგანო განიხილავდა ოპოზიციის მოთხოვნებს ახალი კონსტიტუციისა და მთავრობის შესახებ. დაახლოებით 09:45 საათზე, აქციის მონაწილეებმა უკრაინის ცენტრალური ოფიცერთა კლუბის შენობასთან <ref name="war_kyiv">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |title=Війна на вулицях Києва. ОНЛАЙН |trans-title=War on the streets of Kyiv. Online |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000846/http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რამდენიმე პერსონალის–სატრანსპორტო სატვირთო მანქანით გაკეთებული პოლიციის ბარიკადი გაარღვიეს.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |title=Мітингувальники прорвали оточення ВВ і намагаються розблокувати Грушевського |trans-title=Protesters broke through the cordon of Internal Troops and attempted to unblock Hrushevskoho |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221001144/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეტაკებები მას შემდეგ დაიწყო, რაც ორმა ათეულმა დემონსტრანტმა გზიდან გადააყენა პოლიციის მანქანა, რომელიც პროტესტანტებს გზას უხერგავდა. 10:00 საათზე, პარლამენტის წევრმა, ბატკივშჩინას წარმომადგენელმა ლესია ორობეცმა განაცხადა, რომ Fort-500T თოფებით შეიარაღებულმა პოლიციამ შოვკოვიჩნას ქუჩიდან და ლიპსკას ქუჩიდან დაიწყო მანათობელი ყუმბარებით შეტევა. <ref name="war_kyiv" /> 10:08 საათზე, როდესაც ხალხი პარლამენტის შენობას მიუახლოვდა, მათ წინააღმდეგობა შეხვდათ პოლიციის თანამშრომლების სხვა კორდონებისგან. <ref name="war_kyiv" /> გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მომიტინგეთა რიცხვი 50000-მდე გაიზარდა. <ref name="war_kyiv" /> 10:18 საათზე, სხვა ინფორმაციით, აფეთქებები და კვამლი დაფიქსირდა ინსტიტუცკას ქუჩაზე, როდესაც ხალხმა დაიწყო გზის საფარის განადგურება.<ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა პოლიციელებისკენ დაიწყეს ტროტუარის ფილაქნის ნატეხების სროლა, ხოლო ფარებით აღჭურვილი ოფიცრები ხალხის დამორჩილებას ყუმბარებით ცდილობდნენ. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა, რომლებმაც ადგილი დაიკავეს დინამოს სტადიონის კოლონადასთან, დაიწყეს საბურავებზე ცეცხლის წაკიდება.<ref name="war_kyiv" /> დაახლოებით 10:30 სთ-ზე პარლამენტში კენჭისყრა იყო დაგეგმილი 2004 წლის კონსტიტუციის აღდგენაზე, <ref name="war_kyiv" /> თუმცა, ეს არ მოხდა, რადგან თავმჯდომარე რიბაკმა არ დაარეგისტრირა კანონპროექტი.<ref name="kplive">{{cite news|title=Four reported dead, more than 100 injured as violent clashes break out near Ukraine's parliament (live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |newspaper=[[Kyiv Post]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140218165210/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |archive-date=18 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Berkut attacks Maidan. War in Kiev.ogv|thumb| კონფლიქტი დამოუკიდებლობის მოედანზე ღამით.]] 10:33 საათზე მომიტინგეებსა და პოლიციას შორის ქუჩის კონფლიქტი შოვკოვიჩნას ქუჩაზე გადავიდა. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა დაიწყეს 200-გრივნიანი ბანკნოტების ფრიალი იანუკოვიჩის პოლიციის ზოგიერთი ძალების წინაშე – ამბობდნენ რა, რომ ისინი დაქირავებული მეომრები იყვნენ – მარიინსკის პარკში. <ref name="war_kyiv" /> აქტივისტი, ოლექსანდრ არონეცი, იტყობინებოდა, რომ სნაიპერებს მიზანში ჰყავდათ ამოღებული მშვიდობიანი მოსახლეობა.<ref name="war_kyiv" /> 11:00 საათისთვის მომიტინგეებს სერიოზული ჭრილობები ჰქონდათ მიყენებული.<ref name="war_kyiv" /> აქციის მონაწილეებმა მოლოტოვის კოქტეილები<ref name="war_kyiv" /> ისროლეს, შოვკოვნიჩას ქუჩაზე კი ნაგავსაყრელი მანქანების ბარიკადი გადაწვეს.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Горить КПП військової частини на вул. Стрийській у Львові (01).JPG|thumbnail| ბარიკადი იწვის ლვოვში შინაგანი ძალების შტაბ-ბინის წინ, რაც გამოწვეულია მასობრივი საპროტესტო აქციებით.]] ==== რეიდი რეგიონების პარტიის ოფისზე და პოლიციის პასუხი ==== 11:23 საათზე ბერკუტის პოლიციის სპეცრაზმმა სცადა თავდასხმა ხალხის მასაზე, მაგრამ აქციის მონაწილეებმა კონტრშეტევა განახორციელეს.<ref name="war_kyiv" /> ორი წუთის შემდეგ, ცნობა მოვიდა, რომ მომიტინგეები ლიპსკას ქუჩაზე რეგიონების პარტიის შტაბ-ბინის კარებს ამტვრევდნენ.<ref name="war_kyiv" /> 11:30 საათზე მომიტინგეებმა, მათ შორის ჟურნალისტმა ტეტიანა ჩორნოვოლმა,<ref name="kplive" /> დაიკავეს და ცეცხლი წაუკიდეს შენობას.<ref name="tsn">{{cite web|url=http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |title=При захвате офиса Партии регионов убили двух сотрудников – Царев – Политика |date=18 February 2014 |publisher=[[1+1 (channel)|The Sports Network]] |access-date=18 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022259/http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |archive-date=21 February 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |title=Ukraine: protests at President Viktor Yanukovich's party HQ – video |work=The Guardian |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222172013/http://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> შედეგად დაიღუპა ორი ადამიანი, მათ შორის პროგრამისტი, რომელიც შტაბში მუშაობდა. 12:12 საათზე ჯანდაცვის მინისტრს რაისა ბოჰატირიოვას მარიინსკის პარკიდან გასვლისას მომიტინგეები თავს დაესხნენ, მაგრამ ის უვნებელი გადარჩა.<ref name="war_kyiv" /> 12:30 საათისთვის პოლიციამ კონტროლი აღადგინა რეგიონების პარტიის ოფისზე.<ref name="kplive" /> 13:00 საათისთვის ათასობით პოლიციელმა ალყა შემოარტყა სამთავრობო ოლქს და დაიწყო დემონსტრანტების დევნა.<ref name="kplive" /> ერთმა მომიტინგემ, რომელსაც თავში ჭრილობა ჰქონდა, განუცხადა Kyiv Post-ს, რომ პოლიციის თანამშრომლებმა „დალეწეს ყველა“ მათ გზაზე. [[File:Barricade line separating interior troops and protesters. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014-2.jpg|thumb|ბარიკადის ხაზი შინაგან ჯარებსა და მომიტიგეებს შორის.]] დაახლოებით 13:30 საათზე, ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობის თავზე ოთხი ოფიცერი განლაგდა. ისინი მანათობელი ყუმბარებით არბევდნენ ხალხს და ისროდნენ, როდესაც მომიტინგეები შენობაში შეიჭრნენ და მის ნაწილს ცეცხლი წაუკიდეს. აქციის მონაწილეები საზურავისკენ გაემართნენ, რამაც ოფიცრები აიძულა, უკან დაეხიათ.<ref name="kplive" /> ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობა დღის ყველაზე ძალადობრივი შეტაკებების სცენად იყო აღწერილი. ბერკუტისა და შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეებმა სრულმასშტაბიანი თავდასხმა განახორციელეს და იარაღს პირდაპირ ხალხს ესროდნენ.<ref name="war_kyiv" /> იყო ცნობები, რომ პოლიცია წყლის ჭავლს იყენებდა ხალხის მასების გასარღვევად.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Maked protester seen during clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|ნიღბიანი მომიტინგე შეტაკებების დროს კიევში.]] შუადღისთვის პოლიციის თანამშრომლებმა ცრემლსადენი გაზი გამოიყენეს, რამაც 10000-მდე მომიტინგე მარიინსკის პარკიდან გააქცია, სადაც დღის პირველ ნახევარში ბარიკადები აღმართეს. აქციის მონაწილეებმა მანათობელი ყუმბარები ისროლეს და პარკი კვამლით დაფარეს. სხვა ანტისამთავრობო აქტივისტები ცდილობდნენ ერთმანეთისგან დაეშორებინათ პროსამთავრობო და ანტისამთავრობო ძალები.<ref name="kplive" /> ბევრმა საინფორმაციო გამოშვებამ გამოაქვეყნა ფოტოები, სადაც ნაჩვენებია AK-74 ავტომატებით შეიარაღებული პოლიცია.<ref>{{cite web|url= https://twitter.com/SpilnoTVEnglish/status/435796770011246592|title=Twitter / SpilnoTVEnglish: #Ukraine-#Berkut troops attack|publisher=Twitter|access-date=18 February 2014}}</ref><ref>{{cite web|author=Max Seddon |url=https://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent |title=At Least 13 Dead, Dozens Injured As Ukraine Protests Turn Violent Again |publisher=Buzz Feed |access-date=20 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220001301/http://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის ყოფილმა მოადგილემ ჰენადი მოსკალმა ივარაუდა, რომ ისინი იყვნენ ალფა ჯგუფის დანაყოფები.<ref>{{cite news |script-title=uk:Москаль: Росіяни кажуть Януковичу, що його керівники СБУ та МВС профнепридатні |url=http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-url=https://archive.today/20140221162335/http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead |publisher=Espreso TV |language=uk |date=19 February 2014 }}</ref> ბერკუტის ლიდერმა ვლადიმერ კრაშევსკიმ თქვა, რომ შეიარაღებული პოლიციელები შავებში, ყვითელი სამკლაურით იყვნენ ბერკუტის ქვედანაყოფის ნაწილი, რომელებიც ეხმარებოდნენ შინაგან ჯარებს ევაკუაციაში.<ref>{{Cite web |date=2014-03-15 |title=Ветеран "Беркута": мы не стреляли по людям в Киеве |url=https://www.bbc.com/russian/international/2014/03/140315_crimea_berkut_interview |access-date=2022-05-05 |website=BBC News Русская служба |language=ru}}</ref> აქციის მონაწილეებმა მერია ხელახლა დაიკავეს.<ref>{{cite news |url=http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |title=Protesters re-occupy Kiev city hall |agency=[[Agence France-Presse]] |work=[[New Straits Times]] |date=31 January 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022938/http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> რუსული სახელმწიფო გაზეთის „იზვესტიას“ ცნობით, რეგიონების პარტიის ოფისში დარბევისას ოპოზიციის აქტივისტებმა, ხელკეტებით და რკინის ჯოხებით შეიარაღებულებმა, სიკვდილამდე სცემეს კომპიუტერული ინჟინერი, ვალერი კონსტანტინოვიჩ ზახაროვი.<ref>{{cite web|url=http://izvestia.ru/news/566112 |title=Толпа в Киеве забила насмерть компьютерщика из Партии регионов |trans-title=The crowd in Kiev beat up the Party of Regions programmer to death |newspaper=[[Izvestia]] |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221080507/http://izvestia.ru/news/566112 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |date=18 February 2014 }}</ref> ====წინსვლა მაიდანისკენ==== [[File:Clashes between radically oriented protesters and internal troops. Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|შეტაკებები მომიტინგეებსა და შინაგან ჯარებს შორის.]] 15:45 საათზე ასობით სპეცრაზმელი დაიძრა პარლამენტისკენ და თავს დაესხა აქციის მონაწილეებს.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |script-title=uk:Тітушки знущаються на Антимайдані над полоненими активістами |publisher=Espreso TV |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221162447/http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> ოფიცერმა ინსტიტუცკის ქუჩაზე „კიევ პოსტის“ ჟურნალისტის გაზის ნიღაბი აიღო და პოლიციის მსვლელობაზე თქვა: „მე ეს მიყვარს! ჩვენ ეს გვიყვარს!“<ref name="kplive" />[[File:A police officer attacked by protesters during clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014-1.jpg|thumbnail|კიევში შეტაკების დროს სპეცრაზმის თანამშრომელს მიწაზე აგდებენ.]] 16:00 საათზე უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსის მოვალეობის შემსრულებელმა ალექსანდრე იაკიმენკომ და შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოსცეს საჯარო გაფრთხილება მომიტინგეების მიმართ, გაეთავისუფლებინათ ქუჩები ორ საათში და განაცხადეს: „თუ 18:00 საათამდე უკანონობა არ შეწყდება, ჩვენ იძულებული ვიქნებით გამოვიყენოთ ყველა კანონიერი საშუალება წესრიგის დასამყარებლად“.<ref name="kplive" /> ოქტომბრის სასახლეში, რომელიც დამოუკიდებლობის მოედნიდან ჩანს, სპეცრაზმმა მომიტინგეებს გორაკიდან, ინსტიტუცკას ქუჩის გასწვრივ მდებარე ხიდიდან აგურები ესროლა.<ref name="kplive" /> ==== ჰრუშევსკოჰოს ქუჩის ბარიკადის გარღვევა ==== 2014 წლის 18 თებერვლის მთელი დღის განმავლობაში, მომიტინგეები წვავდნენ საბურავებს, ისროდნენ მოლოტოვის კოქტეილებს, ფოლადის ნაჭრებს და ა.შ. ბერკუტის პოლიციის ხაზების მიმართულებით. 17:04 საათზე შეიარაღებულმა ბერკუტმა მიხაილა ჰრუშევსკოგოს ქუჩის ბარიკადის ჭიშკართან, დინამოს სტადიონთან ახლოს მავთული გახსნა და მოულოდნელად შეაღწია. ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ზურგშექცევით უყურებდნენ დრონს, რომელიც დაფრინავდა საპირისპირო მხარეს. ასობით ბერკუტელმა დაიწყო ყუმბარების სროლა, რომელთაგან ორმა დაჭრა ამერიკელი ფოტოგრაფი მარკ ესტაბრუკი, უამრავი სხვა პისტოლეტისა და თოფის სროლისას დაიჭრა. ევრომაიდანის მომიტინგეებმა და სამოქალაქო პირებმა დაიწყეს მასობრივი უკანდახევა [[ხრეშჩატიკი|ხრეშჩატიკის ქუჩაზე]] მდებარე ბარიკადის შემდეგი კარიბჭისკენ. ბევრი დაშავდა და რამდენიმე დაიღუპა.<ref>{{Cite web | url=http://EuromaidanRevolution.com |title = Hot soup 7-136|date = 7 February 2014}}</ref> 20:00 საათზე პრორუსულმა წყაროებმა განაცხადეს, რომ 50 უცნობი ან სავარაუდოდ პრორუსი თავდამსხმელი კანადის საელჩოში შეჭრას ცდილობდა.<ref>{{cite news|author=T20:28+02:00 20:28 18 February 2014 |url=http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |title=Неизвестные пытаются прорваться в консульство Канады в Киеве – милиция |agency=Interfax-Ukraine |date=20 October 2012 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221024155/http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმავე დღეს, Global Affairs Canada-ს სპიკერმა დაადასტურა, რომ მომიტინგეებმა „თავშესაფარი“ მიიღეს, ისინი „მშვიდობიანები იყვნენ და არ მიუყენებიათ ზიანი პერსონალისთვის“. 2015 წელს გაირკვა, რომ საელჩომ შეგნებულად გააღო კარი მას შემდეგ, რაც დაინახა კანადის პასპორტის მქონე ევრომაიდანის მომიტინგე, რომელსაც ბერკუტი მისდევდა. პასპორტის მქონე უცნობი მომიტინგის შესვლისას, ევრომაიდანის მომიტინგეების ტალღა შეიჭრა საელჩოში და დაიკავა მთავარი დერეფანი, მათ გამოიყენეს საელჩო, როგორც უსაფრთხო თავშესაფარი ბერკუტისგან. საელჩო 18 თებერვლის საღამოს დაჭრილების სამკურნალოდ გამოიყენეს. მოგვიანებით ევრომაიდანის მომიტინგეებმა საელჩო ნებაყოფლობით დატოვეს და მათ ყვავილები დაუტოვეს. მოგვიანებით, უცნობმა ევროპელმა მოკავშირეებმა განაცხადეს, რომ გახანგრძლივებული ოკუპაციისა და კანადის საგარეო სამსახურის ოფიცრების ნაკლები წინააღმდეგობის გათვალისწინებით, კანადამ შეასრულა მიზანმიმართული როლი ევრომაიდანის მომიტინგეების მხარდაჭერაში. თანამედროვე მედია წყაროები ამტკიცებენ, რომ პრემიერ მინისტრმა, სტივენ ჰარპერმა არასოდეს აღიარა უსაფრთხოების დარღვევის ჭეშმარიტი მასშტაბი.<ref>{{cite news |last1=Brewster |first1=Murray |title=Canadian embassy played role as safe haven in Ukraine uprising, investigation finds {{!}} CBC News |url=https://www.cbc.ca/news/politics/canadian-embassy-used-as-safe-haven-during-ukraine-uprising-investigation-finds-1.3148719 |access-date=13 April 2021 |work=CBC |agency=The Canadian Press |date=July 12, 2015}}</ref> ==== მაიდანზე თავდასხმა ==== გაფრთხილების შემდეგ, პოლიციამ იარაღით, წყლის ჭავლით და ჯავშანტრანსპორტიორით მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე (დამოუკიდებლობის მოედანი) ათასობით დემონსტრანტს შეუტია. მთავარ მოედანზე აქციის მონაწილეების კარვები იწვოდა.<ref name="kplive" /> პოლიციამ თავისი ქმედებები გაამართლა, როგორც ანტიტერორისტული კამპანიის ნაწილი „პიროვნებების წინააღმდეგ, რომლებიც აშკარად შეიარაღებულნი იყვნენ“.<ref name="PsEN19214">[http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ Ukraine: ‘Protesters to be punished’ as police come under attack] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140219160634/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ |date=19 February 2014 }}, [[Euronews]] (19 February 2014)</ref> ოპოზიციის ლიდერმა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკმა]] პოლიციას 200 მეტრით, ინსტიტუტსკას ქუჩაზე უკან დახევისკენ და ორივე მხარეს დილამდე ზავის დადებისკენ მოუწოდა.<ref name="kplivenight">{{cite news|title=Police advance on EuroMaidan at night after government ultimatum |url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |newspaper=Kyiv Post |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219054438/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოედანზე მომიტინგეებმა საბურავები და სხვა ცეცხლმოკიდებული ნამსხვრევები დაალაგეს, რათა ცეცხლის კედელი შეექმნათ მათსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის.<ref name="kplivenight" /> ტელევიზიის მე-5 არხის მაუწყებლობა დაიხურა ქვეყნის მასშტაბით,<ref name="kplivenight" /><ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ |script-title=uk:5 канал відключили по всій Україні |trans-title=5 Kanal is disconnected throughout Ukraine |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031434/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ }}</ref> მაგრამ ხელმისაწვდომი დარჩა სატელიტის საშუალებით (მოკლე შეფერხებით) და YouTube-ის პირდაპირ ეთერში.<ref name="kplivenight" /> რამდენიმე საათის შემდეგ მან მუშაობა განაახლა. დაახლოებით 22:00 საათზე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ პოლიციამ მოედნის აღმოსავლეთ მხარეს აქციის მონაწილეთა ბარიკადები გაარღვია.<ref>{{cite news|url=http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |script-title=ru:На Майдане горит Дом профсоюзов |trans-title=On Maidan Trade Unions building is burning |website=Vestiua.com |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031541/http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შემდეგ ოფიცრებმა სცადეს, მაგრამ ვერ მოახერხეს ოკუპირებული პროფკავშირების შენობის დაბრუნება.<ref name="kplivenight" /> პრეზიდენტის მრჩეველმა ჰანა ჰერმანმა თქვა, რომ მთავრობასა და ოპოზიციას შორის მოლაპარაკებები მხოლოდ მშვიდობის აღდგენისა და ბრბოების უკან დახევის შემდეგ მოხდებოდა და რომ „შეიარაღებული კონფლიქტის გაგრძელების მოწოდება არის დიდი დანაშაული უკრაინელი ხალხისა და უკრაინის სახელმწიფოს წინააღმდეგ“.<ref name="kplivenight" /> უკრაინის გენერალურმა პროკურორმა ვიქტორ პშონკამ განაცხადა: „მასობრივი საპროტესტო აქციების ორგანიზატორები პასუხს აგებენ. ჩვენ მოვითხოვთ უმძიმესი სასჯელის დაწესებას როგორც მათთვის, ვინც აღძრა ხალხი დღევანდელ აქციაში მონაწილეობის მისაღებად, ასევე მათთვისაც, ვინც მათ ორგანიზებას უწევდა და აკონტროლებდა“.<ref name="PsEN19214" /> გამთენიისას, 01:35 საათზე მოედნის ირგვლივ ქუჩების განათება გამოირთო. აქტივისტები თვლიდნენ, რომ ეს იყო გადამწყვეტი თავდასხმის დასაწყისი.<ref name="lenta1">{{cite news|access-date=19 February 2014 |url=http://lenta.ru/chronicles/battle/ |script-title=ru:"Беркут" против Майдана |trans-title="Berkut" against Maidans |website=[[Lenta.ru]] |date=18 February 2014 |language=ru |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219124547/http://lenta.ru/chronicles/battle/ }}</ref> ==== ოპოზიციის ლიდერების პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრა ==== პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრიდან გამოსულმა ოპოზიციის ლიდერმა [[ვიტალი კლიჩკო|ვიტალი კლიჩკომ]] განუცხადა Hromadske TV-ს, რომ მოლაპარაკებები წარმატებული არ ყოფილა. კლიჩკომ თქვა, რომ ოპოზიციის ლიდერები ერთ საათზე მეტი ხნის განმავლობაში უსმენდნენ იანუკოვიჩის განცხადებებს, რომ ისინი იყვნენ დამნაშავეები 18 თებერვალს 20 ადამიანის გარდაცვალების გამო. პრეზიდენტმა, ასევე, მოითხოვა, რომ ოპოზიციას ძალა დაეტანათ აქციის მონაწილეებისთის, რომ მათ დაეტოვებინათ მაიდან ნეზალეჟნოსტი.<ref name="kplivenight" /> გავრცელებული ინფორმაციით, ის ოპოზიციის ლიდერებს სისხლისსამართლებრივი დევნით დაემუქრა.<ref>{{cite web|author=Допис by Svyatoslav Tsegolko. |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |script-title=uk:Янукович погрожує справами проти керівників опозиції – Яценюк |publisher=Ukreayinska Pravda |language=uk |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221051003/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინული ტელევიზიით გადმოცემულ შეტყობინებაში იანუკოვიჩმა ოპოზიციის ლიდერებს უთხრა: „განშორდით რადიკალურ ელემენტებს, რომლებიც სისხლისღვრას და კონფლიქტს ესწრაფვიან სამართალდამცავ ორგანოებთან“ და თქვა, რომ თუ ისინი ამას არ გააკეთებდნენ, ის მათთან „სხვაგვარად ისაუბრებდა“.<ref name="ENYUtv19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |title=Ukraine protesters resist police charge on Independence Square as death toll rises |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219175641/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |url-status=live }}</ref> მან დასძინა: „ოპოზიციის ლიდერებმა იგნორირება გაუკეთეს დემოკრატიის ძირითად საფუძველს. ზღვარი გადალახეს, როცა ხალხს შეიარაღებისკენ მოუწოდეს“.<ref name="ENYUtv19214" /> 20 თებერვალს, სამმა ოპოზიციურმა პარტიამ („ბატკივშჩინა“, UDAR და „სვობოდა“) განაცხადა: „ჩვენ არასოდეს მოვუწოდებთ ხალხს შეიარაღებისკენ. ეს არის ჩვენი პრინციპული პოზიცია.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |title=Batkivschyna, UDAR, Svoboda never have and never will call people to armed protest |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221061853/http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> თითოეული ადამიანის სიკვდილი არის ტრაგედია თითოეულისთვის.“ იმავე დღეს, მოგვიანებით, მხარეებმა განაცხადეს: „მოლაპარაკებების გამართვა რეჟიმთან, რომლის პოლიტიკამ მრავალი ადამიანის სიკვდილი გამოიწვია, უკიდურესად უსიამოვნო რამ არის, მაგრამ ჩვენ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ და შეუძლებელიც კი, რომ თავიდან ავიცილოთ შემდგომი სისხლისღვრა“.<ref name="3opIU19214" /> მათ განაცხადეს, რომ საპროტესტო აქციების დაშლა იქნებოდა „კონტრპროდუქტიული და არარეალური“ და განაცხადეს: „ჩვენ არ შევკრიბეთ მაიდანი და ჩვენ ვერ დავშლით მას! ხალხი თავად გადაწყვეტს რა გააკეთოს იმის მიხედვით, თუ როდის და როგორ დამკაყოფილდება მათი მოთხოვნები.“<ref name="3opIU19214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |title=Three Ukrainian opposition forces calling to do everything possible to prevent further bloodshed |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221062107/http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> ===19 თებერვალი=== [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-20.jpg|thumb|left|შინაგანი ჯარები ქმნიან ფალანგას მომიტინგეების წინააღმდეგ. უკან ბერკუტის პოლიციელები დგანან.]] [[კიევის მეტროპოლიტენი|კიევის მეტრო]] დაიკეტა და მთავარი გზები პოლიციამ დაბლოკა.<ref name="ENCK19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |title=Kyiv on shutdown as Ukraine protesters fear new police crackdown |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200229/http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> ხრეშჩატიკზე უფრო დიდი მაღაზიები და სავაჭრო ცენტრებიც დაიხურა, მაგრამ Euronews-ის კორესპონდენტის ცნობით, „ცხოვრება ბარიკადებისგან მოშორებით ჩვეულებრივად გრძელდება“.<ref name="KbanEN19214">{{cite news|url= http://www.euronews.com/2014/02/19/ukrainian-capital-mostly-normal-beyond-immediate-protest-zone/|title=Ukrainian capital mostly normal beyond immediate protest zone|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> გამთენიისას, „ტიტუშკებმა“ პროტესტის ორი მონაწილე დაჭრეს, აქედან ერთი გარდაიცვალა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |script-title=uk:Тітушки Розстріляли Двох Протестувальників – Очевидці |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221063742/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამ დროისთვის დაღუპულთა რიცხვი ორივე მხრიდან 26-მდე გაიზარდა, მათ შორის 10 პოლიციელი იყო.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |title=Ukraine crisis: Renewed Kiev assault on protesters |work=BBC News |date=19 February 2014 |access-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219063442/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |archive-date=19 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა (СБУ) დაიწყო „ანტიტერორისტული“ ოპერაცია, ხოლო სადაზვერვო სამსახურებმა დაიწყეს გამოძიება უცნობი პოლიტიკოსების მიმართ ხელისუფლების ხელში ჩაგდების უკანონო მცდელობის გამო.<ref name="ENCK19214" /> СБУ-ს ვებსაიტზე გამოქვეყნებული განცხადების თანახმად ანტიტერორისტული ოპერაციის დაწყების გადაწყვეტილებაში მონაწილეობდნენ СБУ, შინაგან საქმეთა სამინისტრო, თავდაცვის სამინისტრო, უკრაინის სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სამსახური და ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლება.<ref name="kp19live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine (Feb. 19 live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html |newspaper=Kyiv Post |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219090703/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html }}</ref> პოლიტიკური ანალიტიკოსის ტარას ბერეზოვეცის აზრით, განკარგულება გულისხმობდა, რომ СБУ-ს შეეძლო მომიტინგეების ჩხრეკა, მათი ქონების ჩამორთმევა და მათი სურვილისამებრ დაკავება, „სასამართლო ბრძანების ან სხვა სამართლებრივი გარანტიების გარეშე“.<ref name="kp19live" /> [[File:Euromaidan 19 February 9.jpg|thumb|ევრომაიდანი 19 თებერვალს.]] გამთენიისას ოლენა ლუკაშმა განაცხადა, რომ ოპოზიციამ უარი თქვა რადიკალურ ზომების საწინააღმდეგო დეკლარაციის ხელმოწერაზე. პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა მოითხოვა, რომ ოპოზიციას შეეწყვიტა შენობების ოკუპაცია და იარაღის წართმევა; თუმცა ოპოზიცია არ აპირებდა დათმობას.<ref>{{cite news|url=http://novosti.ua/politics/95250 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064350/http://novosti.ua/politics/95250 |script-title=ru:Оппозиция отказалась подписывать заявление об осуждении радикальных действий, – Лукаш |publisher=Novosti.ua |language=ru |access-date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა პავლო ლებედევმა თქვა, რომ მან გაგზავნა საჰაერო-სადესანტო ჯარები [[დნიპრო|დნეპროპეტროვსკიდან]] [[კიევი|კიევში]].<ref name="lebedyev_army">[http://tyzhden.ua/News/102370 Lebedev confirmed sending airborne troops from Dnepropetrovsk to Kyiv]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> აღმოაჩინეს დაშიფრული დეპეშები, რომლებშიც იური ილინი, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ახლად დანიშნული უფროსი, პირდაპირ ბრძანებას იძლეოდა სამხედრო ნაწილების გამოყენებაზე.<ref>[http://tyzhden.ua/News/103066 Last Chief of Staff of Yanukovych ordered separate army units to suppress Maidan]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> ასევე 19 თებერვალს, სამხედრო An-26-მა ფარული ფრენა განახორციელა კიევიდან რუსეთში, რათა აეღო აჯანყების საწინააღმდეგო იარაღისა და საბრძოლო მასალის დიდი პარტია; ეს მხოლოდ 2015 წელს გახდა ცნობილი.<ref>{{Cite web|url = http://www.gazeta.ru/social/2015/07/06/6867873.shtml|title = Украина задолжала за "секретный" полет|date = 6 July 2015|access-date = 8 July 2015}}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეები „უკრაინის ყველა კუთხიდან“ ჩამოდიოდნენ.<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|title=Euronews Kyiv correspondent: 'They say they are not going to provoke the police... but they know how to protect themselves'|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014|access-date=19 February 2014|archive-date=19 February 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140219215154/http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|url-status=dead}}</ref> 14:50 საათისთვის მოედანზე დაახლოებით 5000 ადამიანი დარჩა.<ref name="kp19live" /> „მარჯვენა სექტორმა“ დაიკავა კიევის ცენტრალური საფოსტო განყოფილება და ტელევიზიისა და რადიოს სახელმწიფო კომიტეტი, სადაც ფოსტა ახალი შტაბ-ბინის ფუნქციას ასრულებდა.<ref name="kp19live" /><ref>{{cite news|publisher=Nikvesti |access-date=20 February 2014 |url=http://nikvesti.com/news/politics/49921 |script-title=ru:Майдан нашел себе новый штаб – активисты заняли Главпочтамт |trans-title=Maidan found new headquarters - activists occupied Post Office |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064830/http://nikvesti.com/news/politics/49921 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-06.jpg|thumb|left|პროფკავშირების შენობაში ევრომაიდანის შტაბის დაწვა.]] [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-39.jpg|thumb|მომიტინგეები წვავენ საბურავებს კიევის კონსერვატორიასთან სნაიპერების ხილვადობის დასაფარად.]] პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსი, ვოლოდიმირ ზამანა და მის ნაცვლად დანიშნა ილინი, რომელიც მანამდე უკრაინის საზღვაო ძალების მეთაური იყო.<ref name="BBC19214VZYA">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |title=Ukraine President Yanukovych sacks army chief amid crisis |work=BBC News |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200534/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ გადაანაწილებდა დანაყოფებს ქვეყნის მასშტაბით სამხედრო ობიექტების დასაცავად.<ref name="BBC19214VZYA" /> СБУ-ს დირექტორმა, ალექსანდრე იაკიმენკომ განაცხადა, რომ სამხედრო ბაზებსა და შეიარაღების საცავებზე თავდასხმა განხორციელდა რამდენიმე რეგიონში.<ref name="EN19214YA">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-launches-anti-terrorist-operation-after-government-buildings-attacked/|title=Yanukovych accuses Ukraine opposition leaders of trying to seize power by force|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> ევროპის საინვესტიციო ბანკმა გააჩერა საქმიანობა უკრაინაში<ref>{{cite news|url=http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ |script-title=uk:Європейський інвестиційний банк заморожує діяльність в Україні - ЗМІ |trans-title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine - Media |website=Epravda.com.ua |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065516/http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ }}</ref> და განაცხადა: „ამჟამად, სიტუაცია იმდენად სასტიკია, რომ ეს იქნება პოლიტიკურად არასწორი ნაბიჯი, მაგრამ ასევე უპასუხისმგებლო იქნება იმ ადამიანების მიმართ, რომლებსაც ვთხოვდით სამუშაოს შესრულებას და ბიზნესში აქტიურობას უკრაინაში“.<ref name="eib">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 |title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine over violence |work=Reuters |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065627/http://uk.reuters.com/article/2014/02/19/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 }}</ref> მთავრობისა და ოპოზიციის ლიდერებს შორის გვიან ღამით შეხვედრის შემდეგ ორივე მხარემ ზავი გამოაცხადა და მოლაპარაკებების დაწყებაზე შეთანხმდნენ.<ref name="kp19live" /><ref name="ENtK19214" /> პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა განაცხადა, რომ ის დათანხმდა „მოლაპარაკებების დაწყებას სისხლისღვრის შეწყვეტისა და სახელმწიფოში სიტუაციის სტაბილიზაციის მიზნით, სოციალური მშვიდობის ინტერესებიდან გამომდინარე“.<ref name="ENtK19214" /> ოპოზიციონერი პოლიტიკოსის იაცენიუკის თქმით, ზავი მოიცავდა იანუკოვიჩის დაპირებას, რომ არ წამოიწყებდა პოლიციის თავდასხმა იმ ღამით.<ref name="ENtK19214">{{cite news|date=19 February 2014 |work=Daily Me |url=http://dailyme.com/story/2014021900003797 |title=Ukraine president Viktor Yanukovych says truce reached with opposition figures |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070059/http://dailyme.com/story/2014021900003797 |url-status=dead }}</ref> „მარჯვენა სექტორი“ არ ეთანხმებოდა ზავს.<ref>{{cite news|work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |url=http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |script-title=uk:"Правий сектор" не погоджується на перемир'я |trans-title="Right Sector" does not agree to a truce |language=uk |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070249/http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეების რიცხვი გაიზარდა და თქვა: „როგორც ხალხი ამბობს, რაც უფრო ხშირად ესხმიან თავს და რაც უფრო უარესად სცემენ, მით უფრო მტკიცედ დგანან ისინი.“<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/fires-burn-bright-in-kiev-as-spirits-undaunted-by-terror-maria-korenyuk-reports/|title=Protesters' defiance in Maidan: our correspondent's view|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> === 20 თებერვალი === [[File:Snipers seen on the roof. Clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|left|პოლიციის სნაიპერები.]] 00:35 საათზე ინტერფაქსმა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ იანუკოვიჩმა 20 თებერვალი შეტაკების დროს დაღუპულთა გამო გლოვის დღედ გამოაცხადა.<ref>{{cite news |script-title = ru:На Украине – день траура |trans-title = In Ukraine - Day of Mourning |url = http://www.interfax.ru/world/news/359685 |agency = [[Interfax]] |access-date = 20 February 2014 |archive-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20140220060103/http://www.interfax.ru/world/news/359685 }}</ref> დაახლოებით 03:50 საათზე, აქტივისტებმა განაცხადეს, რომ შეტაკების დროს რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროს (MVD) ჯარისკაცის ფორმას სამხრე მოგლიჯეს, რასაც რუსეთის ჩარევის სავარაუდო მტკიცებულებად აცხადებდნენ. მიუხედავად ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებისა დამოუკიდებლობის მოედანზე მომიტინგეებს კვლავ ესმოდათ სროლის ხმა.<ref>{{cite news|url=http://tyzhden.ua/News/102493 |title=На Майдані з офіцера під час штурму зірвали шеврон із двоголовим орлом – Новини – Український тиждень |publisher=Tyzhden |access-date=20 February 2014 |archive-date=26 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140226180336/http://tyzhden.ua/News/102493 }}</ref> <ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |title=На Майдані знову стріляють |publisher=Espreso TV |date=20 November 2013 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221184616/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> დაახლოებით 04:20 საათზე ჩამოვიდა ხუთი ავტობუსი, რომლშიც იმყოფებოდნენ მომიტინგეები [[ივანო-ფრანკივსკი|ივანო-ფრანკივსკიდან]].<ref>{{cite web |url = http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |script-title = uk:На Майдан приїхали активісти із Івано-Франківська |trans-title = Activists came from Ivano-Frankivsk to Maidan |language = uk |publisher = Espreso TV |access-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://archive.today/20140221070826/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |archive-date = 21 February 2014 }}</ref> მხარეები ერთმანეთს ადანაშაულებდნენ სასიკვდილო კონფლიქტის გაჩაღებაში.<ref name="20deadly">{{cite news|title=Protesters take police hostages in conflict|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/protesters-take-police-hostages-in-conflict-337266.html|newspaper=Kyiv Post|date=21 February 2014}}</ref> იაკიმენკომ ბრალი დასდო უკრაინის ამჟამინდელ, ევრომაიდანის მთავრობას და განაცხადა, რომ ისინი პასუხისმგებელნი იყვნენ 20 თებერვალს სნაიპერების დაქირავებაზე.<ref>{{cite news|first=Katya|last=Gorchinskaya|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/yakimenko-blames-maidan-organizers-for-hiring-snipers-us-for-financing-revoultion-in-ukraine-339179.html|title=Yakimenko accuses EuroMaidan leaders of hiring snipers; allegations denounced|date=13 March 2014|newspaper=[[Kyiv Post]]|access-date=13 March 2014}}</ref> განცხადებაში უკრაინის პრეზიდენტის ადმინისტრაცია აღნიშნავდა, რომ მომიტინგეები შეტევაზე გადავიდნენ: „ისინი მუშაობენ ორგანიზებულ ჯგუფებად. იყენებენ ცეცხლსასროლ იარაღს, მათ შორის სნაიპერულ შაშხანებს. ისინი ისვრიან მოსაკლავად“.<ref name="VMrEN20214" /> მომიტინგეებმა პოლიცია დაადანაშაულეს მოლოტოვის კოქტეილების და თვითნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების სროლით კონფლიქტის დაწყებაში.<ref name="20deadly" /> ოპოზიციონერმა პოლიტიკოსმა კლიჩკომ გაავრცელა განცხადება, რომელშიც ნათქვამია: „შეიარაღებული ავაზაკები გაუშვეს ქუჩებში, რათა თავს დაესხან ხალხს და შექმნან ილუზია, რომ არსებობს დაპირისპირება მოქალაქეებს შორის“.<ref name="VMrEN20214" /> 09:25 საათზე, მომიტინგეებმა უკან დაახევინეს ბერკუტს ოქტომბრის სასახლეში<ref name="mourning_day">[http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/20/7015036/ Day of Mourning. Online]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> მას შემდეგ, რაც უსაფრთხოების ძალებმა სცადეს ცეცხლი წაეკიდებინათ კიევის კონსერვატორიისთვის, რომელიც გამოიყენებოდა როგორც საველე ჰოსპიტალი დაჭრილი მომიტინგეებისთვის.<ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015040/ Protesters pushed away Berkut to the October Palace]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> 09:32 საათზე გამოცხადდა, რომ პარლამენტი არ შეიკრიბებოდა.<ref name="mourning_day" /> ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ფარებითა და მოლოტოვის კოქტეილებით გაემართნენ და აიძულეს ისინი უკან დაეხიათ, რითაც დაიბრუნეს კონტროლი დამოუკიდებლობის მოედანზე და დაატყვევეს 67-მდე პოლიციელი.<ref name="kplive20" /><ref>{{cite news|url=http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |title=Ukraine protesters take back Kiev square |publisher=[[RTÉ News and Current Affairs|RTÉ News]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220163953/http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> დაახლოებით 10:49 საათზე, სამართალდამცავი პერსონალი უკრაინულ სახლში ძილისას და ოქტომბრის სასახლის მახლობლად ბარიკადებზე შეტაკების დროს დააკავეს.<ref name="kplive20" /> მამაკაცების უმრავლესობა 18 ან 19 წლის იყო, ისინი არ იყვნენ გაწვრთნილნი და შეიარაღებულნი იყვნენ მხოლოდ რეზინის ხელკეტებით. მსუბუქი დაზიანებების მქონეებს მედიკოსები მკურნალობდნენ.<ref name="kplive20" /> დატყვევებული პოლიცია იყო ყირიმიდან, ცენტრალური აღმოსავლეთის ქალაქებიდან: [[დნიპრო|დნიპროდან]], [[კრივი-რიჰი|კრივი-რიჰიდან]] და აღმოსავლეთ ლუგანსკიდან.<ref name="20deadly" /> ჯარისკაცები, რომელთაგან თითქმის 100 ჩაბარდა შეტაკების დროს (ძირითადად წვევამდელები, 19-20 წლის),<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |script-title=uk:ЗМІ: ВВшники масово здаються в полон активістам Євромайдану &#124; Українська правда |language=uk |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221151608/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პატიმრობაში იმყოფებოდნენ უკრაინის ენერგოკომპანიის შტაბ-ბინაში და ოქტომბრის სასახლეში. <ref name="kplive20" /> 10:00 საათზე, 10,000-დან 20,000-მდე დემონსტრანტი დარჩა და მინიმუმ 42 ადამიანი დაიღუპა, ძირითადად, პოლიციის სროლის შედეგად, იტყობინებოდა Kyiv Post-ი.<ref name="kplive20">{{cite news|title=Ukraine death toll rising on Feb. 20 with at least 42 people killed, most by gunshots from police |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |newspaper=Kyiv Post |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071310/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, დამოუკიდებლობის მოედანზე 30,000-ზე მეტი ადამიანი იმყოფებოდა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |title=There are more than 30 thousand people at Maidan |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152355/http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 10:55 საათზე პრეზიდენტის ადმინისტრაციის უფროსმა ანდრი კლიუევმა გამოაცხადა, რომ პრეზიდენტი მზად იყო ხელი მოეწერა ხელშეკრულებისათვის ოპოზიციასთან უკრაინის კონსტიტუციის მოთხოვნილ ცვლილებებთან დაკავშირებით და აღნიშნა, რომ მიმდინარე შეტაკებებმა უნდა აიძულონ პოლიტიკოსები, რომ იპოვონ სწრაფი კონსენსუსი. <ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015084/ At the Yanukovych headquarters propose to sign a constitutional treaty]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> [[File:An unindentified protester armed with a rifle. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|right|ნიღბიანი მომიტინგე საჰაერო იარაღით.]] 10:00 საათზე ევრომაიდანის აქტივისტებმა მოახდინეს კიევის მეტროს სადგურ პოლიტექნიკური ინსტიტუტის მთავარი ოფისის პიკეტირება, სისტემის ხელახალი გახსნის მოთხოვნით.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015032/|title=Макеєнко відмовився відновлювати роботу метрополітену|website=Pravda.com.ua|date=20 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ყოფილმა ხელმძღვანელმა ივან სალიიმ ასევე მოითხოვა მეტროს გახსნა.<ref>[http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ Роботу метро в Києві треба відновити негайно&nbsp;— колишній голова КМДА] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140225222044/http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ |date=25 February 2014 }}</ref> იმ დღის 16:00 საათზე ტიტუშკები მეტროთი გადაიყვანეს პოზნიაკის სადგურიდან პეჩერსკის სადგურამდე, იტყობინება Lvivska Gazeta.<ref>{{cite news|url=http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |title=Метрополітен перевозить "тітушок" з Позняків на Печерськ |website=Gazeta.lviv.ua |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140225124049/http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |archive-date=25 February 2014 }}</ref> მთავრობამ ასევე დახურა საავტომობილო გზები და რკინიგზა. მატარებლები კიევსა და ლვოვს შორის დროებით შეჩერდა; რკინიგზის წარმომადგენლის თქმით, ეს ხაზების დაზიანების გამო მოხდა.<ref name="UkraineBBC20214">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |title=Ukraine death toll rises to 22 as EU talks under way |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220071545/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამას დაემთხვა ცნობები იმის შესახებ, რომ იარაღი ამოიღეს ლვოვში შინაგან საქმეთა სამინისტროს შეიარაღებიდან და გადაიტანეს კიევის გარეუბანში. <ref>{{cite news|author=Andrew Higgins|author2=Andrew E. Kramer|author3=Steven Erlanger|url=https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html?_r=1|title=As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions|work=The New York Times|date=23 February 2014|access-date=12 March 2015}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა, ვოლოდიმირ მაკეენკომ დატოვა რეგიონების პარტია, მაგრამ განაცხადა, რომ გააგრძელებდა თავისი მოვალეობების შესრულებას ქალაქის გამართულად ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად.<ref name="VMrEN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |title='Dozens dead' in Kyiv as Ukraine 'truce' breaks down |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185431/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ბრძანა კიევის მეტროს ხელახალი გახსნა.<ref>{{cite news|date=20 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |title=Kyiv residents leave city center |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152806/http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 15:00 საათისთვის მეტრო ჯერ კიდევ არ მუშაობდა და ქალაქში სახმელეთო ტრანსპორტი მწირი იყო. მეტრო ნაწილობრივ გაიხსნა საღამოს, მაგრამ გადასასვლელი სადგურები დაკეტილი დარჩა. <ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |title=Kyiv subway partially resumes operation, says press service |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152930/http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> კიევში გაერთიანებული სამეფოს საელჩო დროებით დაიხურა.<ref name="UKAKUP20214">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |title=Велика Британія тимчасово закрила своє посольство в Києві |trans-title=UK temporarily closed its embassy in Kyiv |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153050/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რადიო თავისუფლებამ გამოაქვეყნა ვიდეომასალა, სადაც პოლიციის სპეცრაზმი კალაშნიკოვებიდან და სნაიპერული თოფებიდან ესვრის მომიტინგეებს.<ref>{{cite news|publisher=Radio Svoboda |language=uk |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html |script-title=uk:ВІДЕОФАКТ: силовики, втікаючи, стріляли з автоматів Калашникова |year=2014 |url-status=live |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153216/http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოაცხადა, რომ პოლიციას საბრძოლო იარაღი გადაეცა და ერს მიმართა: „ჩვენ ხელი მოვაწერეთ შესაბამის ბრძანებებს, როგორც ანტიტერორისტული ცენტრის მუშაობის ნაწილი: სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლებს გადაეცათ საბრძოლო იარაღი და ისინი გამოყენებული იქნება კანონის შესაბამისად“.<ref>{{cite web|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |title=Ukrainian police have been provided with combat weapons – interior minister |work=Kyiv Post |date=20 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070442/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> სამინისტროს ვებსაიტზე ნათქვამია, რომ სპეცრაზმს უფლება ჰქონდა გამოიყენებინათ თავიანთი იარაღი მომიტინგეების მიერ დაკავებული მძევლების გასათავისუფლებლად.<ref name="ENsnip20214" /> სამინისტრომ ასევე განაცხადა, რომ სნაიპერმა დაჭრა 20 პოლიციელი.<ref name="ENsnip20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/sniper-fire-brings-disturbing-new-dimension-to-ukraine-violence/|title=Sniper fire brings disturbing new dimension to Ukraine violence|publisher=[[Euronews]]|date=20 February 2014}}</ref> Interfax-Ukraine-ის ცნობით, 15:00 საათზე "უცნობი პირების ჯგუფი" პრეზიდენტის ადმინისტრაციის შენობისკენ გაემართა და სროლისა და აფეთქებების ხმა ისმოდა. ევრომაიდანის თავდაცვის ძალებმა არაერთხელ მოუწოდეს მომიტინგეებს არ გასულიყვნენ მოედნის პერიმეტრს გარეთ. <ref name="IU15shoots20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html |title=Unknown people heading towards Ukrainian presidential administration building; shots audible |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153920/http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html }}</ref> ====დიპლომატიური ძალისხმევა==== ზემოაღნიშნული შეტაკებები დაიწყო ეროკავშრის საგარეო საქმეთა სამი მინისტრის ვიზიტამდე ცოტა ხნით ადრე. ვიზიტორები იყვნენ [[რადოსლავ სიკორსკი]] პოლონეთიდან, [[ლორან ფაბიუსი]] საფრანგეთიდან და [[ფრანკ-ვალტერ შტაინმაიერი]] გერმანიიდან. ისინი შეხვდნენ პრეზიდენტ იანუკოვიჩს, რათა ხელი შეეწყოთ უკრაინის ოპოზიციასთან კომპრომისისთვის.<ref name="deRHREN20214" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html |title=German, French, Polish foreign ministers end six-hour meeting with Yanukovych |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html }}</ref> უსაფრთხოების მიზნით შეხვედრა გადაიდო და ერთი საათით გვიან დაიწყო.<ref name="deRHREN20214" /> შეხვედრის დაწყებამდე ფაბიუსმა BFM TV-სთან ინტერვიუში განაცხადა: „ჩვენი მიზანია უკრაინის ადმინისტრაციას არჩევნები ჩავატარებინოთ. არჩევნები ერთადერთი გამოსავალია“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |title=EU demands elections in Ukraine – French foreign minister |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოლაპარაკებები ექვსი საათის განმავლობაში მიმდინარეობდა.<ref>Ukrainian News Agency, [http://un.ua/eng/article/493179.html Foreign Affairs Ministers Steinmeier Of Germany, Sikorski Of Poland, Fabius Of France To Meet With Yanukovych Again On Thursday-Friday Night.] 23:08, Thursday, 20 February 2014. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140221084335/http://un.ua/eng/article/493179.html |date=21 February 2014 }}</ref> პოლონეთის პრემიერ-მინისტრმა [[დონალდ ტუსკი|დონალდ ტუსკმა]] ჟურნალისტებს ამის შემდეგ მალევე განუცხადა: „იანუკოვიჩი შეგვითანხმდა, რომ მზად იყო წელს ვადამდელი არჩევნები ჩაეტარებინა, როგორც საპრეზიდენტო, ასევე საპარლამენტო“. ტუსკმა ასევე თქვა, რომ იანუკოვიჩს „მომდევნო 10 დღეში ეროვნული ერთიანობის მთავრობის ჩამოყალიბების და ზაფხულამდე კონსტიტუციის შეცვლის სურვილი ჰქონდა“. დაიგეგმა შემდგომი მოლაპარაკებები შესაბამისი დოკუმენტის ხელმოწერის შესახებ.<ref>{{cite news|agency=Agence France-Presse |publisher=Singapore Press |url=http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |title=Ukraine leader Yanukovych willing to hold early elections: Polish PM |date=21 February 2014 |place=[[Warsaw]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> იანუკოვიჩისა და რუსეთის პრეზიდენტის, [[ვლადიმერ პუტინი|ვლადიმერ პუტინის]] სატელეფონო საუბრის შემდეგ, რუსეთის ადამიანის უფლებათა ომბუდსმენი [[ვლადიმერ ლუკინი]] იანუკოვიჩის თხოვნით უკრაინაში წარმომადგენლად გაგზავნეს, რათა შუამავალი ყოფილიყო მოლაპარაკებებში მთავრობასა და ოპოზიციას შორის.<ref name="deRHREN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |title=Ukraine as it happened, Kyiv's bloodiest day |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185042/http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეერთებულმა შტატებმა სავიზო აკრძალვა დაუწესა 20 უკრაინელ თანამდებობის პირს, რომლებსაც ისინი „პოლიტიკურ ჩაგვრასთან დაკავშირებული ადამიანის უფლებების დარღვევის შეკვეთაზე პასუხისმგებლად თვლიდნენ“.<ref name="deRHREN20214" /> [[ევროკავშირი|ევროკავშირმა]] შემოიღო სავიზო აკრძალვა და ფინანსური აქტივების გაყინვა უკრაინაში ძალადობაზე პასუხისმგებელი პირების მიმართ და აკრძალა უკრაინაში იმ აღჭურვილობის ექსპორტი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას რეპრესიებისთვის.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |title=Європа Погодила Санкції Проти Українських Чиновників |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref name="councilconclusions">{{cite web|url=http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |title=Council conclusions on Ukraine |publisher=[[Council of the European Union]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |title=Ukraine unrest: EU sanctions imposed |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „მოქმედების მასშტაბები წინ წაიწევს უკრაინაში განვითარებული მოვლენების ფონზე“ – დაასკვნა [[ევროპული საბჭო|ევროპულმა საბჭომ]].<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |title=Scale of sanctions to depend on further developments in Ukraine- EU Council conclusions |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====უკრაინის პოლიტიკური მოვლენები==== მმართველი რეგიონების პარტიის ლიდერი [[ალექსანდრე ეფრემოვი]] ლუგანსკში ადგილობრივ ლიდერებთან და სამართალდამცავ ორგანოებთან შესახვედრად გაემგზავრა, რათა განეხილათ სამხრეთ-აღმოსავლეთ უკრაინის დამოუკიდებლობის გამოცხადების და სახელმწიფოსგან გამოყოფის შესაძლებლობა.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |script-title=uk:Єфремов поїхав до Луганська, щоб обдумати варіанти від'єднання Південного Сходу України, – ЗМІ |publisher=[[Espreso TV]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |language=uk |archive-url=https://archive.today/20140220162159/http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |archive-date=20 February 2014 |url-status=dead }}</ref> <ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |title=Ukrainian 'love' split between 'motherland' and EU |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> <ref name=newgovukmrch182010>{{cite web|url=http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467 |title=President appoints 14 regional governors |access-date=2 February 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120523175943/http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467/ |archive-date=23 May 2012 }}, [[Interfax-Ukraine]] (18 March 2010)</ref> ყირიმის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე ვლადიმირ კონსტანტინოვი მოსკოვში გაემგზავრა, სადაც გამოაცხადა, რომ ყირიმის ავტონომიური რესპუბლიკა უკრაინას გამოეყოფოდა, თუკი ხელისუფლება შეიცვლებოდა.<ref>[http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ Crimean speaker in Moscow threatens annexation of the Crimea to Russia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130058/http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ |date=13 April 2014 }}. Crimean Tatar question. 21 February 2014</ref><ref>[http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ Speaker of the Verkhovna Rada of Crimea ready for separation of peninsula in the case of the collapse of Ukraine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130652/http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ |date=13 April 2014 }}. NB News. 20 February 2014</ref> რეგიონების პარტიის დეპუტატმა სერგი ტიგიპკომ მოითხოვა პარლამენტის თავმჯდომარის ვოლოდიმირ რიბაკის გადადგომა, მისი ოპოზიციური პარლამენტარით შეცვლა და ისეთი პრემიერ-მინისტრის სასწრაფო არჩევა, რომელსაც მხარს უჭერდა ყველა ფრაქცია. „პრეზიდენტმა, პარლამენტის თავმჯდომარემ, პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა და ოპოზიციის ლიდერებმა მთლიანად დაკარგეს კონტროლი ქვეყანაში არსებულ სიტუაციაზე და არ გვთავაზობენ გამოსავალს ქვეყნის დამშვიდებისთვის“ – განაცხადა მან. „მათი უმოქმედობა იწვევს დაპირისპირების და დაღუპულების ზრდას.<ref name="TigipkoIU20214" /> ქვეყანაში კრიზისის მოსაგვარებლად საჭიროა დაუყოვნებელი კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმა და არა მოლაპარაკებები.“<ref name="TigipkoIU20214">[http://en.interfax.com.ua/news/general/191308.html Tigipko calls for Rybak's immediate resignation, urgent election of prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (20 February 2014)</ref> საღამოს ტიგიპკომ მოლაპარაკება გამართა ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებთან – იაცენიუკთან და კლიჩკოსთან.<ref>{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |script-title=uk:Тігіпко знайшовся. Був на переговорах з Кличком та Яценюком |trans-title=Tigipko found. He was in negotiations with Klitschko and Yatsenyuk |language=uk |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიევის საქალაქო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი ვოლოდიმირ მაკეენკო და 17 დეპუტატი რეგიონების პარტიიდან გადადგნენ.<ref>{{cite web|author=Anastasia Forina |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |title=Serhiy Klyuyev condemns violence, but remains loyal to Yanukovych |newspaper=Kyiv Post |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რივნეში და ჟიტომირში რეგიონების პარტია ოფიციალურად დაიშალა და ამ რეგიონის ყველა დეპუტატმაც დატოვა პარტია.<ref>{{cite news|url=http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |title=У Рівному саморозпустилася обласна фракція Партії регіонів |work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221165557/http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიის ათმა და ორმა დამოუკიდებელმა დეპუტატმა მოითხოვა საპარლამენტო-საპრეზიდენტო მმართველობის ფორმაზე დაბრუნება.<ref name="RUo4214">[http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA0U0RM20140204 Ukrainian opposition seeks to cut president's powers], [[Reuters]] (4 February 2014)</ref> მათ ასევე მოუწოდეს უშიშროების ძალებს „შეასრულონ ფიცი, რომელიც დადეს უკრაინელი ხალხის წინაშე, არ შეასრულონ დანაშაულებრივი ბრძანებები ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენების შესახებ, არ დაუშვან სამართალდამცავების მონაწილეობა პროვოკაციებში, რომელშიც მთელ უკრაინაში ბანდები მშვიდობიანი საზოგადოებისა და მომიტინგეების წინააღმდეგ მონაწილეობენ“.<ref name="10PRIU20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |title=Ten Regions Party MPs, two independent MPs express support for Ukrainian people |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 16:42 საათზე პარლამენტი რიგგარეშე სხდომაზე შეიკრიბა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიამ მონაწილეობა არ მიიღო.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, 450-დან 227 დეპუტატი - ძირითადად ოპოზიციიდან, მაგრამ ზოგიერთი რეგიონების პარტიიდან სხდომას ესწრებოდა.<ref>{{cite news |url=http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |title=227 lawmakers registered in VR, sitting resumed |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 238 დამსწრე დეპუტატიდან 236-მა ხმა მისცა ბოლო ძალადობის დაზრახვას, აკრძალა მომიტინგეების წინააღმდეგ იარაღის გამოყენება და მათ წინააღმდეგ განლაგებული ჯარები და პოლიცია უკან დააბრუნა.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |title=LIVE Ukraine unrest: Clashes in central Kiev |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |title=Members voted for ceasefire |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221014334/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინის კომუნისტური პარტიის საპარლამენტო ფრაქციამ და რეგიონების პარტიის დაახლოებით 80%-მა სხდომის გამოტოვება არჩია.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> კანონმდებლებმა აუკრძალეს შინაგან ჯარებს, უკრაინის შეიარაღებული ძალებს, SBU-ს და სხვა სამთავრობო უწყებების უფროსებს და მეთაურებს ნებისმიერი კონტრტერორისტული ოპერაციების განხორციელება, რადგან ისინი არღვევდნენ უკრაინის კონსტიტუციას.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> მათ ასევე დაევალათ შეეწყვეტათ გზების და ხიდების, სკვერების და ქუჩების კიევსა და სხვა ქალაქებში გადაკეტვა.<ref name="VR20214IU" /> რეგიონების პარტიის დეპუტატები სხდომაზე "ანტიკრიზისული ჯგუფის" შექმნაზე შეთანხმდნენ.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |title=Ukraine parliament holds debate despite Kyiv violence |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან საღამოს ცნობილი გახდა, რომ რეგიონების პარტიის საპარლამენტო ფრაქცია კიდევ ხუთმა დეპუტატმა დატოვა.<ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339 |title=Five more MPs left faction PR |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221171433/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ყირიმის პარლამენტმა 21 თებერვალს რიგგარეშე სხდომა მოიწვია. ყირიმელი თათრების მეჯლისის ლიდერმა თქვა, რომ ეჭვობს, რომ დეპუტატები რუსეთის სამხედრო ინტერვენციას მოითხოვენ და თქვა: „ხვალ შეიძლება იყოს გადაწყვეტილება, რომელიც ყირიმს ქაოსს და კატასტროფას მოუტანს“.<ref>{{cite news |author=Uainfo Blogosphere |url=http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |title=Бои в регионах: во Львове в казарме Беркута нашли два трупа |publisher=Big Mir |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140126020300/http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |archive-date=26 January 2014 |url-status=dead }}</ref> რამდენიმე მეცნიერმა განიხილა ყირიმში რუსეთის ჩარევის ალბათობა, განსაკუთრებით ყირიმის უნიკალური გეოპოლიტიკური ბუნებისა და დემოგრაფიის გამო.<ref>{{cite web |last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |title=Is Russia Opening a 'Crimean Front'? |publisher=Ukrainian Policy |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ===21 თებერვალი=== [[File:2014-02-21 11-04 Euromaidan in Kiev.jpg|thumb|ევრომაიდანი 21 თებერვალს]] შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსის მოადგილემ, გენერალ-ლეიტენანტმა იური დუმანსკიმ თანამდებობა დატოვა, რადგან არ ეთანხმებოდა არმიის მონაწილეობას კონფლიქტში. <ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |title=Написав рапорт про звільнення Заступник начальника Генштабу |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „დღეს არმია ჩართულია სამოქალაქო კონფლიქტში, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მშვიდობიანი მოსახლეობის და ჯარისკაცების მასობრივი დაღუპვა“ – განაცხადა მან.<ref name="kp21live" /> დაახლოებით შუაღამისას ჟურნალისტმა არტემ შევჩენკომ, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალურ შტაბში თავის წყაროებზე დაყრდნობით, გამოაცხადა, რომ 10 BTR, DAI (გზის ავტოინსპექტირების) მანქანების თანხლებით გაემგზავრა კოზაჩიას (კაზაკთა) ყურედან, სადაც მდებარეობს რუსეთის [[შავი ზღვის ფლოტი]].<ref name="army_deployed">{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |script-title=uk:У Київ їдуть батальйон морських піхотинців і дві бригади десантників |trans-title=To Kyiv are traveling a battalion of marines and two brigades of paratroopers |publisher=LB |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221172206/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შევჩენკოს თქმით, 1500 საჰაერო სადესანტო ჯარისკაცი და 400 საზღვაო ქვეითი – მათ შორის 25-ე საჰაერო-სადესანტო ბრიგადა, 1-ლი საზღვაო ქვეითი ბრიგადა, 831-ე ანტი-დივერსიული განყოფილება და მე-2 საზღვაო ქვეითი სპეცრაზმი – გადაიყვანეს 20 თებერვალს СБУ-ს დაქვემდებარებაში ანტი-ტერორისტული ოპერაციისთვის.<ref>{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |title=До Києва стягують 1,5 тис. десантників і 400 морпіхів, – журналіст |trans-title=To Kyiv are being pulled 1.5 thousand paratroopers and 400 Marines – journalist |publisher=LB |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> პარლამენტის სესიის წინ გავრცელდა ინფორმაცია, რომ რეგიონების პარტიის ბევრმა წევრმა და მათმა ოჯახებმა დატოვეს დედაქალაქი,<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |title=Замість голосування в парламенті "регіонали" втікали зі столиці |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მათ შორის იყო შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელი ზახარჩენკო და გენერალური პროკურორი ვიქტორ პშონკა.<ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221180925/http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |title=Пшонка і Захарченко тікають чартерами з України |publisher=Zik |date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოგვიანებით, მაიდანის აქტივისტებმა გაათავისუფლეს შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც წინა დღეს დაატყვევეს.<ref name="SMIU21214">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |title=Captured Interior Troops soldiers released, their condition satisfactory – Interior Ministry |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ამასობაში კიევში აქციის მონაწილეებს რადეხივის მთელი პოლიცია შეუერთდა.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |title=Police defectors welcomed to Independence Square in Kyiv |publisher=[[Euronews]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა ოფიციალურად შეწყვიტა 19 თებერვალს შემოღებული „მზადება ანტიტერორისტული ოპერაციისთვის“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |title=Ukraine's Security Service stops preparations for anti-terrorist operation |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====შეთანხმება პოლიტიკური კრიზისის შესახებ==== კომპრომისული შეთანხმება მიღწეული იქნა 21 თებერვალს რამდენიმე საათიანი მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელსაც უძღვებოდნენ ევროკავშირის შუამავლები და პოლონეთის, საფრანგეთის და გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრები.<ref>{{cite news |url=http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks |title=Opposition leaders sign deal with president to end crisis in Ukraine |publisher=[[Fox News Channel]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |title=EU foreign ministers praise "risk -taking" Ukrainian protagonists |publisher=Euronews |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მას ოფიციალურად უწოდეს შეთანხმება უკრაინაში პოლიტიკური კრიზისის მოგვარების შესახებ, მაგრამ არაოფიციალურად უწოდებენ 21 თებერვლის შეთანხმებას და ხელი მოაწერეს როგორც ოპოზიციის ლიდერებმა, ასევე პრეზიდენტმა იმ მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელიც მთელი ღამე გრძელდებოდა.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2014/feb/21/agreement-on-the-settlement-of-crisis-in-ukraine-full-text |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine - full text |work=The Guardian|date=22 February 2014 |access-date=12 March 2015}}</ref> შეთანხმების დებულებები მოიცავდა უკრაინის კონსტიტუციის აღდგენას, როგორც ის იყო 2004 და 2010 წლებში; საკონსტიტუციო რეფორმა სექტემბრისთვის დასრულდა; ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნების ჩატარებას არაუგვიანეს 2014 წლის დეკემბრისა; ადმინისტრაციის, ოპოზიციისა და ევროპის საბჭოს ერთობლივი მონიტორინგის მიერ განხორციელებული ძალადობის ფაქტის გამოძიებას; ვეტოს საგანგებო მდგომარეობის დაწესებაზე; 17 თებერვლიდან დაკავებული აქციის მონაწილეების ამნისტიას; აქციის მონაწილეების მიერ დაკავებული საზოგადოებრივი შენობების დათმობას; უკანონო იარაღის ჩამორთმევას; „ახალი საარჩევნო კანონების“ მიღებას და უკრაინის ახალი ცენტრალური საარჩევნო კომისიის შექმნას.<ref>{{cite web |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine |url=http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |access-date=21 February 2014 |archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20140505194705/http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |archive-date=5 May 2014 |url-status=live }}</ref><ref name="DTU21214">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |title=Ukraine: peace hopes in the air as president loses his powers |newspaper=[[The Daily Telegraph]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ევროკავშირის სამმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა დოკუმენტს მოწმის სახელით მოაწერა ხელი,<ref name="R3s1n21214">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |title=Ukraine peace deal signed, opens way for early election |work=Reuters |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://uk.reuters.com/article/2014/02/21/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მაგრამ არა რუსმა შუამავალმა ვლადიმერ ლუკინმა, რადგან მას არ ჰქონდა მანდატი, მოეწერა ხელი შეთანხმებაზე კრიზისის შესახებ. <ref>{{cite web |url=http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |title=Представник РФ не мав мандату на підписання угоди про кризу – Клюєв &#124; УКРІНФОРМ |publisher=Ukrinform.ua |date=21 February 2014 |access-date=12 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312233704/http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |archive-date=12 March 2014 }}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |title=Tensions high at Kyiv protest camp despite ground-breaking deal |publisher=[[CTV News]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 450-კაციანმა პარლამენტმა ერთხმად, 386 ხმით 0-ის წინააღმდეგ მხარი დაუჭირა 2004 წლის კონსტიტუციას და შემდეგ მისმა 450 წევრმა 332 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა შინაგან საქმეთა მინისტრის ზახარჩენკოს უფლებამოსილების შეჩერებას.<ref name="kp21live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |newspaper=Kyiv Post |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიდევ ერთმა კანონპროექტმა შეიტანა ცვლილებები სისხლის სამართლის კოდექსში, რომელიც იძლეოდა [[იულია ტიმოშენკო|იულია ტიმოშენკოს]] გათავისუფლების საშუალებას.<ref name="ReferenceA">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |title=Rada passes bill allowing Tymoshenko's release |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ღონისძიებას მხარი 310-მა დეპუტატმა დაუჭირა, მათ შორის იყო 54 რეგიონების პარტიიდან და 32 კომუნისტი.<ref>{{cite web |url=http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |title=Парламент звільнив Тимошенко |publisher=Espreso TV |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221175019/http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref><ref name="ReferenceA" /> მიკოლა რუდკოვსკიმ პრეზიდენტ იანუკოვიჩის იმპიჩმენტის კანონპროექტი წარადგინა.<ref>{{cite news |url = http://www.interfax.ru/world/news/360314 |title = В Раду внесен законопроект об импичменте президенту |date = 21 February 2014 |archive-url = https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.interfax.ru/world/news/360314 |archive-date = 1 December 2008 |url-status = dead }}</ref> პარლამენტმა იმ საღამოს ასევე მიიღო რეზოლუცია, რომელიც შინაგან საქმეთა სამინისტროს ყველა დანაყოფს და პოლიციელს უბრძანებდა დაბრუნებულიყვნენ თავიანთ ყაზარმებში..<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ====შეთანხმების შემდეგ==== [[File:Pravyi Sektor (Right Sector) activists. Euromaidan, Kyiv, Ukraine. Events of February 22, 2014.jpg|thumb|მემარჯვენე სექტორის აქტივისტები დგანან ბელორუსის ოპოზიციური მოძრაობის დროშის წინ.]] მემარჯვენე სექტორის ლიდერმა დმიტრო იაროშმა უარყო შეთანხმება და თქვა: „ჩვენ უნდა განვაცხადოთ აშკარა ფაქტი, რომ კრიმინალურ რეჟიმს ჯერ არ ჰქონდა გაცნობიერებული მისი ბოროტების სიმძიმე“. მან აღნიშნა, რომ შეთანხმება არ ითვალისწინებს შინაგან საქმეთა მინისტრ ზახარჩენკოს დაკავებას; ბერკუტის მეთაურების დასჯას, რომლებიც სავარაუდოდ მონაწილეობდნენ მშვიდობიანი მოსახლეობის მკვლელობაში; გენერალური პროკურორისა და თავდაცვის მინისტრის გადაყენებას; რეგიონების პარტიისა და კომუნისტური პარტიის აკრძალვას და უსაფრთხოების გარანტიებს ოპოზიციაში ჩართულთათვის. მან მოუწოდა რომ, „სახალხო რევოლუცია“ გაგრძელებულიყო მანამ, სანამ ძალაუფლება მთლიანად არ ჩამოშორდებოდა მმართველ ხელისუფლებას.<ref name="kp21live" /> ევრომაიდანის ლიდერი ანდრიი პარუბი დაჟინებით მოითხოვდა არჩევნების ჩატარებას რაც შეიძლება მალე და იმეორებდა, რომ აქციის მონაწილეთა ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნა იყო პრეზიდენტ იანუკოვიჩის გადადგომა.<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |script-title=uk:Парубій: дострокові вибори президента мають відбутися якнайшвидше |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> AutoMaidan-მა ასევე გამოაცხადა, რომ იანუკოვიჩის გადადგომის გარდა არაფერს მიიღებდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |title=Автомайдан: Не сприймаємо нічого, крім відставки Януковича |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ვიტალი კლიჩკომ იანუკოვიჩთან ხელის ჩამორთმევის შემდეგ ბოდიში მოუხადა დამოუკიდებლობის მოედანზე შეკრებილებს.<ref>{{cite web|url=http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |title=Кличко вибачився перед Майданом за те, що потис руку Януковичу |publisher=The Sports Network |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref>აქციის მონაწილეებმა შეთანხმება ცუდად მიიღეს. აქტივისტმა ვოლოდიმირ პარასიუკმა სცენიდან გააფრთხილა, რომ თუ იანუკოვიჩი მეორე დღის 10:00 საათამდე არ გადადგება, შეიარაღებული გადატრიალება მოეწყობოდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |script-title=uk:Люди Поставили Ультиматум: Відставка Януковича До Ранку |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ოლეჰ ლიაშკო გამოეხმაურა მოთხოვნას და თქვა: „ან გადადგება, ან ჩვენ წავიყვანთ“. მოგვიანებით გაირკვა, რომ კიევის გარეთ პრორუსი პოლიტიკოსის ვიქტორ მედვედჩუკის საზაფხულო სახლს ცეცხლი წაუკიდეს.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |script-title=uk:У Київській області горить дача Медведчука |work=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან შუადღისთვის ასობით სპეცრაზმელი, რომლებიც იცავდნენ საპრეზიდენტო შენობას და მიმდებარე სამთავრობო შენობებს, გაუჩინარდა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> პოლონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა რადოსლავ სიკორსკიმ ძალების გაყვანას „გამაოცებელი“ უწოდა და აღნიშნა, რომ ეს არ იყო შეთანხმების ნაწილი.<ref>[https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html "As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions"], ''[[The New York Times]]'' (23 February 2014)</ref> სპეცრაზმმა დილიდან დაიწყო უკან დახევა, რადგან ეშინოდა, რომ იანუკოვიჩის მთავრობა ძალადობაზე პასუხისმგებლობას მათ დააკისრებდა და იმის შიშით, რომ თავს დაესხმებოდნენ მას შემდეგ, რაც მომიტინგეებმა 2014 წლის 18 თებერვალს პოლიციას 1200 პისტოლეტი და კალაშნიკოვის თოფი მოპარეს სამთავრობო შენობების ოკუპაციისას ლვოვში.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო ხელმძღვანელობის გარეშე დარჩა. შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილემ ვიქტორ დუბოვიკმა სპეცრაზმს ქალაქის დატოვება უბრძანა, მაგრამ უცნობია საიდან გაჩნდა ეს ბრძანება.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ოპოზიციის წევრმა სერხი პაშინსკიმ ქალაქგარეთ გაცილა 5000-ზე მეტი ოფიცერი, შინაგან საქმეთა სამინისტროს ძალების და უკრაინის სპეცრაზმის სხვა სპეცრაზმის წარმომადგენლები.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> მას შემდეგ რაც სპეცრაზმი გაუჩინარდა, ანდრეი პარუბიმ განაცხადა, რომ ევრომაიდანის თავდაცვამ მშვიდობიანად მოიპოვა კონტროლი კიევზე და მის სამთავრობო შენობებზე<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |script-title=ru:Верховная Рада, Администрация президента, Кабмин и МВД перешли под контроль Майдана |agency=Ukrainian Independent Information Agency |language=ru |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> და რომ სამხედროები ოპოზიციასთან ერთად იდგნენ.<ref>{{cite web|last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |title=Coup on the Horizon |work=Ukrainian Policy |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ახალი საპარლამენტო კოალიცია მას შემდეგ შეიქმნა, რაც რეგიონების პარტიის ფრაქცია 28 დეპუტატმა დატოვა.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/191768.html 28 MPs quit Party of Regions faction in Rada], [[Interfax-Ukraine]] (21 February 2014)</ref> დარჩენილ ფრაქციაში სერგი ტიგიპკომ ჩამოაყალიბა „განსაკუთრებული თანამდებობის მქონე დეპუტატების 31 ჯგუფი“, რათა დაეყოლიებინა რეგიონების პარტიის სხვა დეპუტატები, რომ კენჭისყრაში პროგრესულად მიეღოთ მონაწილეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |title=Group of 31 deputies who 'have their own opinion' formed in Regions Party faction – Tigipko |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==შედეგები და ახალი მთავრობა== 22 თებერვალს იულია ტიმოშენკო ციხიდან გაათავისუფლეს და მან დამოუკიდებლობის მოედანზე სიტყვით მიმართა 100 000-ზე მეტ ადამიანს.<ref>{{cite web|author=Anastasia Vlasova |author-link=Anastasia Vlasova (journalist) |work=Kyiv Post |access-date=23 February 2014 |url=http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html |title=Ukrainians celebrate EuroMaidan's triumph |url-status=live |archive-date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223213056/http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html }}</ref> იმავე დღეს პარლამენტმა შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებლად [[არსენ ავაკოვი]] დანიშნა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html |title=Parliament appoints Avakov acting interior minister |agency=Interfax-Ukraine |date=22 February 2014 |url-status=live |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228054428/http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html }}</ref> დეპუტატებმა ასევე უნდობლობის გამოცხადებით გაათავისუფლეს ვიქტორ ფშონკა უკრაინის გენერალური პროკურორის პოსტიდან.<ref name="PsoutI">{{cite news|url=http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |title=Ukrainian parliament expresses no-confidence to Viktor Pshonka |agency=[[Trend News Agency]] |date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141227195059/http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |url-status=live |archive-date=27 December 2014 }}</ref> 23 თებერვალს, ეროვნული გლოვის მეორე დღეს, პარლამენტმა მხარი დაუჭირა კანონის გაუქმებას ენობრივი პოლიტიკის შესახებ, რომელმაც რუსულ, რუმინულ და უნგრულ ენებს ზოგიერთ რეგიონში რეგიონალური ენების ოფიციალური სტატუსი მიანიჭა.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |title=На Украине отменили закон о региональном статусе русского языка |website=Lenta.ru |access-date=23 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223224335/http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |archive-date=23 February 2014 }}</ref> თუმცა, ამ ზომას მოგვიანებით ვეტო დაადო მოქმედმა პრეზიდენტმა, რომელმაც თქვა, რომ არ მოაწერს ხელს კანონპროექტს, სანამ არ შემუშავდება ახალი კანონმდებლობა უმცირესობათა ენების დასაცავად.<ref name="lenta2">{{cite news|script-title=ru:На отмену закона о региональных языках на Украине наложат вето |trans-title=The abolition of the law on regional languages in Ukraine veto |url=http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |newspaper=[[Lenta.ru|Lenta]] |place=Russia |date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301183333/http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |language=ru }}</ref> იმავე დღეს, პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა საგარეო საქმეთა მინისტრი ლეონიდ კოჟარა, ჯანდაცვის მინისტრი რაისა ბოგატიროვა და განათლების მინისტრი დმიტრო ტაბაჩნიკი და [[ნაციონალიზაცია]] მოახდინა იანუკოვიჩის კერძო საკუთრებისა მეჟიჰირიაზე.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |title=Ukrainian parliament dismisses foreign, health and education ministers, authorizes speaker to act as president |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228052617/http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> ორდერები გაიცა შემოსავლების ყოფილ მინისტრ [[ოლექსანდრ ვიქტოროვიჩ კლიმენკო|ოლექსანდრ კლიმენკოსა]] და ყოფილ გენერალურ პროკურორ ფშონკაზე.<ref name="BBCRLLout" /> პარლამენტმა ასევე მიიღო ცვლილებები, რომლებიც აღადგენდა მის უფლებამოსილებას მოსამართლეთა დანიშვნისა და გათავისუფლების შესახებ, რომელიც მანამდე ეკუთვნოდა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |title=Ukrainian parliament to appoint and dismiss judges |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228070322/http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> კიევის მეტრო კვლავ სრულად ამოქმედდა, მათ შორის, 24 თებერვალს ხელახალი გაიხსნა მაიდან ნეზალეჟნოსტის სადგური.<ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016014 Kyiv subway fully resumed, and in the street too], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014).</ref> 24 თებერვალს პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა სოციალური პოლიტიკის მინისტრი ნატალია კოროლევსკა და კულტურის მინისტრი ლეონიდ ნოვოხატკო;<ref>{{cite news|url=https://newdaynews.ru/kiev/486225.html |title=Верховная Рада продолжает увольнять людей Януковича |website=newdaynews.ru |date=30 May 2005 |access-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228033704/http://www.nr2.ru/kiev/486225.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ასევე გაათავისუფლა იჰორ სორკინი უკრაინის ეროვნული ბანკის მმართველის თანამდებობიდან და იგი სტეპან კუბივმა შეცვალა.<ref name="Kubiv">{{cite news|work=[[Reuters]] |url=http://uk.reuters.com/article/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |title=Ukraine's parliament appoints new central bank chief |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228164704/http://uk.reuters.com/article/2014/02/24/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |url-status=live }}</ref><ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016113/ MPs changed the head of the National Bank], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014)</ref> იმავე დღეს, უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსად ალექსანდრე იაკიმენკოს თანამდებობიდან გათავისუფლების შემდეგ ვალენტინ ნალივაიჩენკო დაინიშნა.<ref name="nmNaly">{{cite news|date=24 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |title=Ukrainian parliament appoints Nalyvaichenko as security service chief |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228044634/http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |url-status=live }}</ref> იმავდროულად, რეგიონების პარტიის ფრაქციის ლიდერმა, ალექსანდრე ეფრემოვმა განაცხადა, რომ პარტია ოპოზიციაში გადადიოდა.<ref name="PoRdKP" /> მისმა სამოცდაშვიდმა დეპუტატმა ბოლო რამდენიმე დღის განმავლობაში ფრაქცია დატოვა.<ref name="PoRdKP">{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/party-of-regions-faction-becomes-opposition-337488.html |title=Party of Regions faction becomes opposition |work=[[Kyiv Post]] |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301071710/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/party-of-regions-faction-becomes-opposition-337488.html }}</ref> სამშაბათს, 25 თებერვალს, პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელმა ტურჩინოვმა ხუთშაბათამდე ეროვნული ერთიანობის მთავრობის შექმნა მოითხოვა.<ref>{{cite news|agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=25 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192624.html |title=Government should be approved on Thursday – Turchynov |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301170410/http://en.interfax.com.ua/news/general/192624.html }}</ref> (ორი დღით ადრე მან სამშაბათისთვის მოითხოვა ასეთი მთავრობის შექმნა.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-urkaine-crisis-idUSBREA1M0AX20140223 |title=Ukraine seeks agreement on national unity government by Tuesday |work=[[Reuters]] |date=23 February 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301094459/https://www.reuters.com/article/2014/02/23/us-urkaine-crisis-idUSBREA1M0AX20140223 }}</ref>) ასევე 25-ში, ანატოლი კინახმა და 32 სხვა დეპუტატმა, ძირითადად რეგიონების პარტიის ყოფილმა წევრებმა, შექმნეს ეკონომიკური განვითარების ფრაქცია.<ref name="EDRU25214">{{cite news|url=http://www.nrcu.gov.ua/en/148/557077/ |title=Rada creates Group for Economic Development |agency=[[Radio Ukraine]] |date=25 February 2014 |archive-date=30 May 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140530045305/http://www.nrcu.gov.ua/en/148/557077/ }}</ref><ref name="ithaschanged">{{cite news|language=uk |url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/site2/p_fractions |script-title=uk:Депутатські фракції і групи VII скликання |trans-title=Deputy fractions and Groups VII convocation |publisher=[[Verkhovna Rada]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120920051907/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/site2/p_fractions |archive-date=20 September 2012 }}</ref> 26 თებერვალს ტურჩინოვმა აიღო უკრაინის შეიარაღებული ძალების უმაღლესი მთავარსარდლის მოვალეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192848.html |title=Turchynov assumes duties of supreme commander-in-chief of Ukrainian Armed Forces |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=26 February 2014 |archive-date=15 April 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140415022832/http://en.interfax.com.ua/news/general/192848.html }}</ref><ref>{{Cite Ukrainian law|type=[[President of Ukraine]] decree|number=140/2014|law=140/2014|name=On the assumption of responsibilities of Supreme Commander of the Armed Forces of Ukraine (Про прийняття обов'язків Верховного Головнокомандувача Збройних Сил України)|date=26 February 2014}}</ref> 2014 წლის 27 თებერვალს ჩამოყალიბდა იაცენიუკის პირველი მთავრობა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკის]] მეთაურობით.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/193035.html Maidan nominates Yatseniuk for prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (26 February 2014)<br />[http://en.interfax.com.ua/news/general/193222.html Ukrainian parliament endorses new cabinet], [[Interfax-Ukraine]] (27 February 2014)</ref> მინისტრთა კაბინეტი ჩამოყალიბდა, როგორც პარტიების „[[ბატკივშინა]]“, „[[უდარი]]“ და „[[Svoboda (პარტია)|სვაბოდა]]“ კოალიცია, რომელშიც ასევე ჩართულები იყვნენ საპარლამენტო ფრაქციები „ეკონომიკური განვითარება“, „სუვერენული ევროპული უკრაინა“ და სხვა დამოუკიდებელი დეპუტატები.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/193195.html 250 MPs sign up to join coalition - Turchynov], [[Interfax-Ukraine]] (27 February 2014)</ref> === იურიდიული მოვლენები === 24 თებერვალს პარლამენტმა გადაწყვიტა გაეთავისუფლებინა ყველა პოლიტპატიმარი, მათ შორის მამა-შვილი პავლიჩენკოს სისხლის სამართლის საქმეზე<ref>{{cite news|agency=Interfax-Ukraine |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html |title=Rada decides to release political prisoners, including Pavlychenko family |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228071901/http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html }}</ref> და შეუწყვიტა პარლამენტის კვოტიდან დანიშნულ [[უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს]] ხუთ მოსამართლეს უფლებამოსილება ფიცის დარღვევის გამო.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html |title=Rada dismisses Constitutional Court judges appointed from its quota, proposes acting president and congress of judges dismiss the rest |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228035452/http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html }}</ref> კანონმდებლებმა ასევე შესთავაზეს იმავე მიზეზით გაეთავისუფლებინათ უკრაინის პრეზიდენტის მიერ დანიშნული ორი მოსამართლე და მოუწოდეს უკრაინის მოსამართლეთა საბჭოს სამი დღის ვადაში მოეწვია რიგგარეშე ყრილობა, რათა განეხილათ საბჭოს მიერ დანიშნული ხუთი საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის გადაყენება. იმავე რეზოლუციით, პარლამენტმა დაავალა უკრაინის გენერალურ პროკურორს სისხლის სამართლის პროცესის დაწყება ყველა მოსამართლის წინააღმდეგ, რომლებიც, უკრაინის სახალხო დეპუტატების აზრით, იყვნენ დამნაშავენი 2010 წლის 30 სექტემბერს (No. 20-რპ/2010) უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღებაში კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანის შესახებ. 27 თებერვალს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეებმა წერილი გაუგზავნეს ევროპულ ორგანიზაციებს, საერთაშორისო ორგანიზაციებს და უფლებადამცველ ინსტიტუტებს პარლამენტის რეზოლუციის კონსტიტუციურობის საკითხზე.<ref>{{cite web |url=http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |title=Address of judges of the Constitutional Court of Ukraine to European and international organisations and human rights institutions |date=27 February 2014 |publisher=Constitutional Court of Ukraine official web site |access-date=20 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141019051816/http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |url-status=dead |archive-date=19 October 2014 }}</ref> 27 თებერვალს იანუკოვიჩი სახელმწიფო ბიუჯეტიდან 70 მილიარდ დოლარის მოპარვაში დაადანაშაულეს.<ref>{{cite news|title=Yatseniuk, confirmed as prime minister, accuses Yanukovych administration robbing Ukraine of $70&nbsp;billion; 'treasury is empty' |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |newspaper=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150740/http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა დააკავა მისი კონტრდაზვერვის სამსახურის ყოფილი უფროსი, ვოლოდიმირ ბიკი.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |title=SBU arrests deputy of ex-chief |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=10 November 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141111003928/http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |archive-date=11 November 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 3 ივლისს ყოფილ პრემიერ მინისტრზე, მიკოლა აზაროვზე ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების ბრალდებით საერთაშორისო ძებნა გამოცხადდა.<ref>[http://euromaidanpress.com/2018/04/27/yanukovych-azarov-zakharchenko-promises-to-return-to-ukraine-to-change-its-political-course/ Fugitive Yanukovych clan promises to return to Ukraine to “change its political course”], [[Euromaidan Press]] (27 April 2018)</ref> ===იანუკოვიჩის პრესკონფერენცია და რუსული პასუხი=== 28 თებერვალს იანუკოვიჩი დაესწრო პრესკონფერენციას სამხრეთ რუსეთში და უპასუხა რუსი ჟურნალისტების კითხვებს. მან თქვა, რომ მაისის ბოლოს დაგეგმილი ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნები უკანონოა და ის მათში არ მიიღებს მონაწილეობას. მან ასევე განაცხადა, რომ მაშინ, როცა 21 თებერვლის შეთანხმებას შეეძლო სიტუაციის დამშვიდება, ოპოზიცია ამას არ დათანხმდა.<ref>{{cite news|url=http://tass.ru/politika/1011472 |script-title=ru:Основные высказывания Виктора Януковича на пресс-конференции в Ростове-на-Дону |trans-title=Basic statements of Viktor Yanukovych at a press conference in Rostov-on-Don |agency=[[Russian News Agency "TASS"|ITAR-TASS]] |access-date=12 March 2014 |language=ru |archive-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312184832/http://itar-tass.com/politika/1011472 |url-status=live }}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია (და „ხელისუფლების სამხედრო ხელში ჩაგდება“) და არ ცნო დროებითი მთავრობა.<ref name="26436575Putin">[https://www.bbc.com/news/av/world-europe-26436575 Putin on Ukraine crisis: 'It is an unconstitutional coup'], [[BBC News]] (4 March 2014)</ref><ref name="idUSBREA4M05420140524"/> 1-ელ მარტს რუსეთის პარლამენტმა დაამტკიცა პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინის მოთხოვნა უკრაინაში რუსული ჯარების განლაგების შესახებ.<ref name="BBCPutinDeploys">{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26400597 |title=Putin to deploy Russian troops in Ukraine |work=BBC News |date=1 March 2014 |access-date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301173059/http://www.bbc.com/news/world-europe-26400597 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 24 მარტს პუტინმა განაცხადა, 2014 წლის უკრაინის საპრეზიდენტო არჩევნებზე მითითებით - „ჩვენ პატივს ვცემთ უკრაინელი ხალხის არჩევანს და ვიმუშავებთ ამ არჩევნების საფუძველზე შექმნილ ხელისუფლებასთან“.<ref name="idUSBREA4M05420140524">[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-idUSBREA4M05420140524 Ukraine defends vote despite unrest, Putin pledges 'respect'], [[Reuters]] (24 March 2014)</ref> ===ცენზურა=== 2014 წლის 11 მარტს უკრაინის სატელევიზიო და რადიო მაუწყებლობის ეროვნულმა საბჭომ გასცა დავალება, რომ ყველა საკაბელო ოპერატორს შეეწყვიტა რუსული არხების ტელევიზიაშ გაშვება, მათ შორის მთავარი სახელმწიფო კონტროლირებადი სადგურების საერთაშორისო არხები - [[Rossiya 1]], პირველი არხი, [[NTV]] და [[Rossiya 24]].<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> ===ლუსტრაცია=== 26 თებერვალს ეჰორ სობოლევი წარადგინეს ლუსტრაციის კომიტეტის ხელმძღვანელად იაცენიუკის ახალ მთავრობაში.<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> რამდენიმე თვის შემდეგ, [[2014]] წლის 14 აგვისტოს, პარლამენტმა მიიღო კანონპროექტი, რომელიც მოიცავდა „სახელმწიფო მოხელეებისა და სამთავრობო თანამდებობაზე წარდგენილი პირების შემოწმების პროცედურებს, რათა გადაეწყვიტათ, აკმაყოფილებდნენ თუ არა ისინი შესაბამის თანამდებობის დასაკავებლად გარკვეულ კრიტერიუმებს“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |title=Rada passes bill on government lustration in first reading |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814193801/http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |url-status=live |archive-date=14 August 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |author=Bsai Yang |title=Ukraine OKs Malaysian experts' access to MH17 crash site |publisher=[[China Central Television]] |agency=[[Xinhua News Agency]] |date=12 August 2014 |archive-date=13 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140813114904/http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |url-status=dead |access-date=10 November 2014 }}</ref> კანონი ლუსტრაციის შესახებ, რომელიც ხელისუფლებისგან გამორიცხავდა იანუკოვიჩის ადმინისტრაციაში მომუშავე მაღალჩინოსნებს, მილიონამდე ადამიანს შეეხო.<ref>"[https://news.yahoo.com/ukraine-could-sack-million-officials-ties-russian-past-231947924.html Ukraine could sack up to million officials with ties to Russian past]". Yahoo News. 9 October 2014.</ref> ხარკოვის ადამიანის უფლებათა დაცვის ჯგუფიდან ვოლოდიმირ იავორსკიმ მას უწოდა „არაგონივრული“ და „ადამიანის უფლებების სერიოზული, სისტემატური დარღვევა“ - სხვა მიზეზებთან ერთად, რადგან ეს ნიშნავს, რომ ძალიან ბევრი ადამიანი დაკარგადა სამუშაოს, მათ შორის თანამდებობის პირები, რომელთა შეცვლაც ადვილი არ იქნებოდა.<ref>{{cite news|url=https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |title=Volodymyr Yavorsky: Proposed lustration law has serious defects |work=[[Kyiv Post]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814151603/https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |archive-date=14 August 2014 |url-status=live }}</ref> ===ბერკუტი დაიშალა=== 25 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ავაკოვმა ხელი მოაწერა განკარგულებას ბერკუტის დაშლის შესახებ.<ref>{{cite news|url=http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |title=Head of Ukrainian Interior Ministry signs order to dissolve "Berkut" |agency=[[Voice of Russia]] |date=25 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301091220/http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> მარტში რუსეთმა გამოაცხადა, რომ ყირიმის ბერკუტის დანაყოფი შეინარჩუნებდა თავის სახელს, რადგან ის რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროში იყო ჩართული.<ref name="BCIT25314">[http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 Russian interior bodies created in Crimea and Sevastopol] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140407081859/http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 |date=7 April 2014 }}, [[ITAR-TASS]] (25 March 2014)</ref>{{#tag:ref|The status of [[Crimea]] and [[Sevastopol]] is currently [[2014 Crimean crisis|under dispute by Ukraine and Russia]]; Ukraine and the majority of the international community consider Crimea an [[autonomous republic]] of Ukraine and Sevastopol [[cities with special status|one of Ukraine's cities with special status]], while Russia, on the other hand, considers Crimea a [[federal subjects of Russia]] and Sevastopol [[federal cities of Russia|one of its federal cities]].<ref name="Reuters">{{cite news|last=Gutterman |first=Steve |url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |title=Putin signs Crimea treaty, will not seize other Ukraine regions |work=Reuters |date=18 March 2014 |access-date=26 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140329012404/https://www.reuters.com/article/2014/03/18/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |archive-date=29 March 2014 |url-status=live }}</ref> Both are completely under Russian control.<ref name="Yanuousted">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}<br />{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |title=Ukraine protests timeline |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223034428/http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref>|group=nb}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ცივი ომის შემდგომი კონფლიქტები ევროპაში}} h7qm3k880up31e2ysc2e21iigj4nq6r 4402908 4402907 2022-08-03T08:09:46Z Denosashvili456 135254 /* ბერკუტი დაიშალა */ wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Anry.kiknavelidze|Anry.kiknavelidze]].|3|08|2022}} {{ინფოდაფა სამოქალაქო კონფლიქტი | სათაური = ღირსების რევოლუცია <br>({{lang-uk|Революція гідності}}) | ქვესათაური = | ნაწილი = | სურათი = SState flag of Ukraine carried by a protester to the heart of developing clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg | სურათი2 = | წარწერა = მომიტინგეები ებრძვიან მთავრობის ძალებს კიევში დამოუკიდებლობის მოედანზე 2014 წლის 18 თებერვალს. | თარიღი = 18–23 თებერვალი 2014<ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/>({{Age in years, months, weeks and days|month1=2|day1=18|year1=2014|month2=2|day2=23|year2=2014}}) | ადგილი = [[მარინსკის პარკი]] და ინსტიტუტსკის ქუჩა, [[დამოუკიდებლობის მოედანი]], [[კიევი]], უკრაინა | კოორდინატები = {{coord|50|27|0|N|30|31|27|E|type:landmark_region:UA}} | მიზეზი = | მიზნები = * [[უკრაინის პრეზიდენტი]]ს [[ვიქტორ იანუკოვიჩი]]ს თანამდეგობიდან გადაყენება * 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | მეთოდები = * გაპროტესტება, ამბოხი, [[სამოქალაქო დაუმორჩილებლობა]] | სტატუსი = | შედეგი = ევრომაიდანი / ოპოზიციის გამარჯვება {{Collapsible list|title=სრული შედეგები|bullets=yes | პრეზიდენტი იანუკოვიჩის ჩამოგდება და გაქცევა რუსეთში | 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | [[იულია ტიმოშენკო]]ს გათვისუფლება ციხიდან | აზაროვის მეორე მთავრობის მოხსნა<ref name=BBCRLLout>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=[[BBC News]] |date=23 February 2014}}</ref> | 50 პიროვნებას, უმაღლესი თანამდებობის პირების ჩათვლით, ბრალი ედებათ დემონსტრანტების მკვლელობის ორგანიზებაში<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |title=Makhnitsky: Some 50 people to be charged with organizing killings of Ukrainians |work=Kyiv Post |date=24 February 2014 |access-date=24 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301190722/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> | ბერკუტის სპეციალური ძალების დაშლა | მასიური პროტესტები აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში კიევის მთავრობის წინააღმდეგ | ქვეყნის მასშტაბით კომუნისტური ძეგლების განადგურება<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |title=Ukraine crisis: Lenin statues toppled in protest |work=BBC News |date=22 February 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140602085437/http://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |archive-date=2 June 2014 |url-status=live }}</ref> |პრორუსული არეულობის დასაწყისი, რუსული სამხედრო ძალების ჩარევა, ყირიმის ანექსია რუსეთის მიერ და ომი დონბასში}} | მხარე1 = {{flagicon image|Flag of Ukraine 3.svg}} '''მაიდანის სახალხო გაერთიანება''' *ანტისამთავრობო მომიტინგე მოქალაქეები *მომიტინგეების მხარეს გადასული პოლიციის ოფიცრები<ref>{{cite web|last=Novogrod |first=James |url=http://www.nbcnews.com/storyline/ukraine-crisis/dozens-ukrainian-police-defect-vow-protect-protesters-n35241 |title=Dozens of Ukrainian Police Defect, Vow to Protect Protesters |work=NBC News |date=21 February 2014 |access-date=3 March 2014}}</ref> *[[ავღანეთის ომი (1979–1989)|ავღანეთის ომის]] ვეტერნები<ref>{{cite news|last=Nemtsova |first=Anna|title=Kiev's Military Guardian Angels|url= http://www.thedailybeast.com/articles/2013/12/13/ukraine-s-military-veterans-protect-kiev-protesters.html|work=[[The Daily Beast]]|date=13 December 2013|access-date=16 December 2013}}</ref> საპარლამენტო ოპოზიციური პარტიები: *[[File:Small logo of Batkivshchyna.png|20px|border|ბატკივშჩინას ემბლემა]] [[ბატკივშჩინა]] *[[File:Svoboda logo-2.svg|20px|border|სვაბოდას ემბლემა]] [[სვაბოდა]] *[[File:LogoUDAR.png|20px|border]] [[უდარი]] | მხარე2 = {{flagicon|Ukraine}} უკრაინის მთავრობა *[[File:Геральдичний знак - емблема МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო **[[File:Berkut emblem.png|14px]] ბერკუტი ***ბერკუტის სპეცდანიშნულების ასეული **სპეცდანიშნულების ქვედანაყოფი Tiger **[[File:Емблема внутрішніх військ МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგანი ჯარი *[[File:Emblem of the Security Service of Ukraine.png|18px]] უკრაინის უშიშროების სამსახური **[[FIle:Alpha SBU emblem.png|14px]] ჯგუფი „ალფა“<ref>{{cite news|url=http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |script-title=ru:К сегодняшнему расстрелу митингующих может иметь отношение подразделение 'Альфа' СБУ |trans-title=By now in massacre of protesters may have relation unit "Alpha" SBU |work=[[Zerkalo Nedeli]] |language=ru |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220223433/http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> * „ტიტუშკები“<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/euromaidan-ralles-in-ukraine-jan-20-updates-335302.html|title=EuroMaidan ralles in Ukraine (20 Jan updates)|newspaper=Kyiv Post|date=21 January 2014}}</ref> * უკრაინული ფრონტი '''მხარს უჭერდა:'''<br />{{flag|რუსეთი}} (სავარაუდოდ) | მხარე3 = | მთავარი ფიგურები1 = {{plainlist| *[[არსენი იაცენიუკი]] *[[ვიტალი კლიჩკო]] *[[ოლეჰ ტიაჰნიბოკი]] *[[პეტრო პოროშენკო]] *[[იური ლუცენკო]] *[[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] *[[იულია ტიმოშენკო]] *[[ანდრიი პარუბიი]] *[[ანდრიი სადოვიი]] *[[არსენ ავაკოვი]] *[[დმიტრო იაროში]] *[[რუსლანა]]}} | მთავარი ფიგურები2 = მთავარი ფიგურები2 | მთავარი ფიგურები3 = მთავარი ფიგურები3 | რაოდენობა1 = რაოდენობა1 | რაოდენობა2 = რაოდენობა1 | რაოდენობა3 = რაოდენობა4 | დანაყოფი1 = დანაყოფი1 | დანაყოფი2 = დანაყოფი2 | დანაყოფი3 = დანაყოფი3 <!--მხარე1--> | გარდაცვლილი1= | დაშავებული1= | დაკავებული1= | ბრალწაყენებული1= | დაჯარიმებული1 | ზიანი1= | შენობები1= <!--მხარე2--> | გარდაცვლილი2= | დაშავებული2= | დაკავებული2= | ბრალწაყენებული2= | დაჯარიმებული2= | ზიანი2= | შენობები2= <!--მხარე3--> | გარდაცვლილი3= | დაშავებული3= | დაკავებული3= | ბრალწაყენებული3= | დაჯარიმებული3= | ზიანი3= | შენობები3= }} '''ღირსების რევოლუცია''' ({{lang-uk|Революція гідності}}), ასევე ცნობილი როგორც '''მაიდანის რევოლუცია''',<ref name="18010123Ukraineprofile">[https://www.bbc.com/news/world-europe-18010123 Ukraine profile - Timeline], [[BBC News]]</ref> — მოხდა უკრაინაში, 2014 წლის თებერვალში,<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine">[https://www.vox.com/2014/9/3/18088560/ukraine-everything-you-need-to-know Everything you need to know about the Ukraine crisis], [[Vox (website)|Vox]] (3 September 2014)<br />[https://abcnews.go.com/Politics/ukraines-2014-revolution-trumps-push-ukrainian-probe-biden/story?id=65811633 Ukraine's 2014 revolution to Trump's push for a Ukrainian probe of Biden: A timeline], [[ABC News]] (1 October 2019)<br />[https://www.economist.com/briefing/2014/02/27/the-february-revolution The February revolution], [[The Economist]] (27 February 2014)<br />[https://edition.cnn.com/2015/02/10/europe/ukraine-war-how-we-got-here/index.html Ukraine: Everything you need to know about how we got here], [[CNN]] (3 February 2017)</ref> ევრომაიდანის პროტესტის დასასრულს,<ref name="18088560voxUkraine"/> როდესაც უკრაინის დედაქალაქ [[კიევი|კიევში]] მომიტინგეებსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის სასიკვდილო შეტაკებები არჩეული პრეზიდენტის, [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] გადადგომით და უკრაინის მთავრობის დამხობით დასრულდა. <ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/> 2013 წლის ნოემბერში, ფართომასშტაბიანმა საპროტესტო ტალღამ (ცნობილი, როგორც ევრომაიდანი) იფეთქა პრეზიდენტ იანუკოვიჩის მოულოდნელი გადაწყვეტილების საპასუხოდ, როდესაც ხელი არ მოეწერა ევროკავშირთან პოლიტიკურ ასოცირებასა და თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას, ნაცვლად იმისა, არჩეულ იქნა უფრო მჭიდრო კავშირები [[რუსეთი|რუსეთთან]] და [[ევრაზიული კავშირი|ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირთან]]. იმავე წლის თებერვალში უმაღლესმა რადამ (უკრაინის პარლამენტმა) დაამტკიცა ევროკავშირთან შეთანხმების დასრულება.<ref>{{cite news |title=Parliament passes statement on Ukraine's aspirations for European integration |url=https://www.kyivpost.com/article/content/ukraine-politics/parliament-passes-statement-on-ukraines-aspirations-for-european-integration-320792.html |work=[[Kyiv Post]] |date=22 February 2013|quote=A total of 315 of the 349 MPs registered in the sitting hall supported the document on Friday. The draft document reads that the Verkhovna Rada "within its powers, will ensure that the recommendations concerning the signing of the Association Agreement between Ukraine and the EU, which are stipulated in the resolutions of the European Parliament and the conclusions of the Council of the EU approved on December 10, 2012, at a meeting of the EU foreign ministers, will be fulfilled."}}</ref> რუსეთი ახორციელებდა ზეწოლას უკრაინაზე.<ref>{{cite book |editor1-last=Dinan |editor1-first=Desmond |editor2-last=Nugent |editor2-first=Neil |title=The European Union in Crisis |publisher=Palgrave Macmillan |pages=3, 274}}</ref> ეს პროტესტი თვეების განმავლობაში გაგრძელდა და მასშტაბები გაფართოვდა, იანუკოვიჩისა და აზაროვის მთავრობის გადადგომის მოწოდებით.<ref name=Reuters121213>[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-idUSBRE9BA04420131212 Kiev protesters gather, EU and Putin joust], [[Reuters]] (12 December 2013)</ref> მომიტინგეები ეწინააღმდეგებოდნენ სამთავრობო კორუფციას და ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებას, [[ოლიგარქია|ოლიგარქების]] გავლენას, პოლიციის სისასტიკეს და ადამიანის უფლებების დარღვევას უკრაინაში.<ref name="Euromaidan Analyses">{{cite book |editor1-last=Marples |editor1-first=David |editor2-last=Mills |editor2-first=Frederick |title=Ukraine's Euromaidan: Analyses of a Civil Revolution |date=2015 |publisher=[[Ibidem Press]] |pages=9–14}}</ref><ref name="RFEKT25114">[http://www.rferl.org/content/protesters-police-tense-standoff-ukraine/25241945.html Yanukovych Offers Opposition Leaders Key Posts], [[Radio Free Europe/Radio Liberty]] (25 January 2014)</ref> რეპრესიულმა ანტისაპროტესტო კანონებმა გამოიწვია შემდგომი აღშფოთება.<ref name="Euromaidan Analyses"/> დიდმა, ბარიკადებიღ გამაგრებულმა საპროტესტო ბანაკმა დაიკავა დამოუკიდებლობის მოედანი ცენტრალურ კიევში მთელი „მაიდანის აჯანყების“ განმავლობაში. 2014 წლის იანვარსა და თებერვალში მომიტინგეებისა და [[ბერკუტი|ბერკუტის]] სპეცრაზმის შეტაკებების შედეგად 108 მომიტინგე და 13 პოლიციელი დაიღუპა,<ref name="OHCHR">{{cite web |title=Accountability for killings in Ukraine from January 2014 to May 2016 |url=https://www.ohchr.org/Documents/Countries/UA/OHCHRThematicReportUkraineJan2014-May2016_EN.pdf |publisher=[[Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights]] |pages=9, 21–25}}</ref> დაიჭრა მრავალი სხვა. პირველი მომიტინგეები 19-22 იანვარს ხრუშევსკის ქუჩაზე პოლიციასთან სასტიკი შეტაკებისას დახოცეს. ამის შემდეგ აქციის მონაწილეებმა მთელი ქვეყნის მასშტაბით სამთავრობო შენობები დაიკავეს. სასიკვდილო შეტაკებები 18-20 თებერვალს მიმდინარეობდა, რა დროსაც უკრაინაში დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ ყველაზე მძიმე ძალადობა მოხდა.<ref>{{cite news |title=Europe's new battlefield |url=https://www.economist.com/briefing/2014/02/20/europes-new-battlefield |newspaper=[[The Economist]] |date=22 February 2014 |quote=It is the worst violence Ukraine has known in its 22 years as an independent country}}</ref> ათასობით მომიტინგეს, რომლებიც პარლამენტისკენ, ფარებითა და ჩაფხუტიანი აქტივისტების მეთაურობით მიიწევდნენ პოლიციის სნაიპერებმა ცეცხლი გაუხსნეს.<ref name="OHCHR"/> 21 თებერვალს, პრეზიდენტ იანუკოვიჩსა და საპარლამენტო ოპოზიციის ლიდერებს შორის ხელი მოეწერა შეთანხმებას, რომელიც მოითხოვდა დროებითი მთავრობის ჩამოყალიბებას, საკონსტიტუციო რეფორმებს და ვადამდელ არჩევნებს.<ref name=sds24>{{Cite news |title=Yanukovich impeached |language=en |work=Al Jazeera |url=https://www.aljazeera.com/news/2014/2/22/ukraine-president-yanukovich-impeached |access-date=2022-03-01}}</ref> მეორე დღეს, პოლიცია გავიდა ცენტრალური კიევიდან, რომელიც მოექცა მომიტინგეების კონტროლის ქვეშ. იანუკოვიჩი გაიქცა ქალაქიდან და შემდეგ ქვეყნიდან.<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იმ დღეს უკრაინის პარლამენტმა მხარი დაუჭირა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან გადაყენებას 328 ადამიანი 0-ის წინააღმდეგ (პარლამენტის 450 წევრის 72,8%).<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იანუკოვიჩმა თქვა, რომ ეს კენჭისყრა უკანონო და შესაძლოა, იძულებითიც ყოფილიყო, ამიტომ დახმარებისთვის რუსეთს მიმართა.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/01/24/world/europe/viktor-yanukovych-russia-ukraine-treason.html|title=Ukraine's Ex-President Is Convicted of Treason|last=Kramer|first=Andrew E.|date=24 January 2019|work=The New York Times|access-date=24 March 2019|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია და დროებითი მთავრობა არ ცნო. ფართო საპროტესტო აქციები, როგორც რევოლუციის მომხრე და ასევე მოწინააღმდეგე, ხდებოდა აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში, სადაც 2010 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე იანუკოვიჩს დიდი მხარდაჭერა ჰქონდა. პროტესტი გამწვავდა, რაც მიზეზი გახდა რუსეთის სამხედრო ინტერვენციის,<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|title=Russian troops take over Ukraine's Crimea region|last=Sullivan|first=Tim|date=1 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140301234859/http://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|archive-date=1 March 2014|url-status=live|agency=Associated Press}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/03/16/world/europe/russia-vetoes-un-resolution-on-crimea.html|title=Russia Vetoes U.N. Resolution on Crimea|author=Somini Sengupta|date=15 March 2014|access-date=12 March 2015|work=The New York Times}}</ref> რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიის და თვითგამოცხადებული სახელმწიფოების [[დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა|დონეცკის]] და [[ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკა|ლუგანსკის]] შექმნის. ამან გამოიწვია [[დონბასის ომი]] და კულმინაციას მიაღწია 2022 წელს, ქვეყანაში რუსეთის მიერ სრულმაშტაბიანი [[რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)|შეჭრის]] დაწყებით. დროებითმა მთავრობამ, არსენი იაცენიუკის ხელმძღვანელობით, ხელი მოაწერა ევროკავშირის ასოცირების შეთანხმებას და დაშალა ბერკუტი. [[პეტრო პოროშენკო]] 2014 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ გახდა პრეზიდენტი (პირველ ტურში ხმების 54,7%). ახალმა მთავრობამ აღადგინა 2004 წლის შესწორებები უკრაინის კონსტიტუციაში, რომელიც 2010 წელს საკამათო გზით გაუქმდა,<ref name="telegraph10656312">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html |archive-date=11 January 2022 |url-access=subscription |url-status=live|title=Ukraine revolution: live – Ukraine's president has disappeared as world awakes to the aftermath of a revolution|author=Damien McElroy|date=23 February 2014|work=The Daily Telegraph}}{{cbignore}}</ref> როგორც არაკონსტიტუციური და წამოიწყო დამხობილ რეჟიმთან დაკავშირებული საჯარო მოხელეების ფართომასშტაბიანი წმენდა.<ref>{{Cite journal|last=Zabyelina|first=Yuliya|date=2017|title=Lustration Beyond Decommunization: Responding to the Crimes of the Powerful in Post-Euromaidan Ukraine|journal=State Crime Journal|volume=6|issue=1|pages=55–78|doi=10.13169/statecrime.6.1.0055|issn=2046-6056|jstor=10.13169/statecrime.6.1.0055}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-purge-idUSKCN0HZ1NU20141010|title=Ukraine to launch 'full clean-out' of corrupt officials|date=10 October 2014|work=Reuters|access-date=21 May 2019|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://imrussia.org/en/law/2228-risks-of-delayed-lustrations|title=Risks of Delayed Lustrations|last=Mishina|first=Ekaterina|date=14 April 2015|website=Institute of Modern Russia|language=en-us|access-date=21 May 2019}}</ref> ასევე, დაიწყო ქვეყნის ფართომასშტაბიანი დეკომუნიზაცია. ==პრელუდია== 2000-იან წლებში უკრაინის მთავრობები ცდილობდნენ [[უკრაინა-ევროკავშირის ურთიერთობები|უფრო მჭიდრო ურთიერთობა]] დაემყარებინათ [[ევროკავშირი|ევროკავშირთან]].<ref name="EUEA2015">{{Cite web|url=http://www.eeas.europa.eu/statements/docs/2014/140612_01_en.pdf|title=Frequently asked questions about Ukraine, the EU's Eastern Partnership and the EU-Ukraine Association Agreement|date=24 April 2015|publisher=European Union External Action|access-date=6 May 2015}}</ref><ref>{{cite news|url=https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|title=Soros: Ukraine needs EU Marshall Plan|last=Thompson|first=Mark|date=12 March 2014|access-date=24 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140316224454/https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|archive-date=16 March 2014|url-status=live|department=[[CNN Money]]}}</ref> [[უკრაინის პრეზიდენტი|პრეზიდენტ]] [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] მთავრობა ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს 2012 წლიდან აწარმოებდა.<ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/bw/articles/2014-02-27/the-new-great-game-why-ukraine-matters-to-so-many-other-nations|title=The New Great Game: Why Ukraine Matters to So Many Other Nations|last1=Coy|first1=Peter|date=27 February 2014|work=[[Bloomberg BusinessWeek]]|access-date=23 March 2014|last2=Matlack|first2=Carol|last3=Meyer|first3=Henry}}</ref> ევროკავშირთან ასეთი ყოვლისმომცველი სავაჭრო შეთანხმება გავლენას მოახდენდა უკრაინის სავაჭრო შეთანხმებებზე რუსეთთან, რომელიც იმ დროს უკრაინის ყველაზე დიდი სავაჭრო პარტნიორი იყო.<ref>{{Cite web|url=http://www.worldstopexports.com/ukraines-top-15-import-partners/|title=Ukraine's Top Trading Partners|last=Workman|first=Daniel|date=24 April 2019|website=World's Top Exports|language=en-US|access-date=3 July 2019}}</ref> იანუკოვიჩს სჯეროდა, რომ გართულებების მოგვარება შეიძლებოდა და თქვა, რომ აპირებდა შეთანხმებას,<ref>{{Cite web|url=https://www.kyivpost.com/article/content/eu-ukraine-relations/eu-to-ukraine-reforms-necessary-for-trade-pact-320910.html|title=EU to Ukraine: Reforms necessary for trade pact - Feb. 25, 2013|date=25 February 2013|website=KyivPost|access-date=17 November 2019}}</ref> მაგრამ აგრძელებდა მის გადადებას.<ref>{{cite news|url=https://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|title=EU suspends trade deal talks with Ukraine|last=Kramer|first=Andrew|date=15 December 2013|newspaper=[[The Boston Globe]]|access-date=27 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140328062255/http://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|archive-date=28 March 2014|url-status=live}}</ref> შემდეგ მოხდა ამის ინტერპრეტაცია, როგორც ამ შეთანხმების ხელმოწერისგან უკან დახევის მცდელობისა და გამოიწვია საპროტესტო ტალღა, რომელიც ცნობილი გახდა, როგორც მოძრაობა [[ევრომაიდანი]].<ref name="Ukraine crisis timeline BBC">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine crisis: Timeline|date=13 November 2014|work=BBC News}}</ref> [[File:Euromaidan Kyiv 01-12-2013 35.JPG|thumb|280px|პრო-ევროკავშირის (ევრომაიდანის) საპროტესტო აქციის მონაწილეები კიევში, 2013 წლის დეკემბერი]] საპროტესტო აქციები თავდაპირველად 2013 წლის ნოემბერში დაიწყო, მას შემდეგ, რაც იანუკოვიჩმა უარი თქვა ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერაზე [[აღმოსავლეთ პარტნიორობა|აღმოსავლეთ პარტნიორობის]] შეხვედრაზე [[ვილნიუსი|ვილნიუსში]], [[ლიტვა|ლიტვაში]] და ამის ნაცვლად რუსეთთან უფრო მჭიდრო კავშირები აირჩია. [[უკრაინის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ მინისტრი]] [[მიკოლა აზაროვი]] ითხოვდა €20 მილიარდის (US$27 მილიარდი) ოდენობის სესხს და დახმარებას.<ref name="cnbc.com">{{cite web |url=https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-date=15 December 2013 |title=EU talking to IMF, World Bank, others about Ukraine assistance |publisher=Cnbc.com |date=11 December 2013 |access-date=12 March 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archivedate=15 დეკემბერი 2013 }}</ref> ევროკავშირი მზად იყო გაეცა €610 მილიონი ($838 მილიონი) სესხის სახით,<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705">{{cite web|url=https://www.cnbc.com/id/101277705 |title=Ukraine leader seeks cash at Kremlin to fend off crisis |publisher=Cnbc.com |date=17 December 2013 |access-date=12 March 2014}}</ref> მაგრამ რუსეთი მზად იყო გაეცა $15 მილიარდი<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> და ასევე, გაეიაფებინა საწვავის ფასი.<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> გარდა ამისა, ევროკავშირმა მოითხოვა უკრაინის რეგულაციებისა და კანონების ძირეული ცვლილებები, მაგრამ რუსეთს არ დაუწესებია ასეთი ხასიათისა და მასშტაბის მარეგულირებელი ან სამართლებრივი კორექტირების მოთხოვნა.<ref name="cnbc.com" /> რუსეთმა, ასევე, მოახდინა ეკონომიკური ზეწოლა უკრაინაზე და წამოიწყო პროპაგანდისტული კამპანია ევროკავშირის შეთანხმების წინააღმდეგ.<ref>[http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2014/03/russia-shifting-role-ukraine-cris-2014325125230982.html Russia's shifting role in Ukraine crisis], aljazeera, 2 March 2014</ref> იანუკოვიჩი დიდად არ მოსწონდათ უკრაინის დასავლეთში, მაგრამ გარკვეული მხარდაჭერა ჰქონდა აღმოსავლეთში და სამხრეთში, სადაც მის მშობლიურ ენას, [[რუსული ენა|რუსულს]] უფრო ხშირად იყენებდნენ. აქციები თავდაპირველად მშვიდობიანი იყო, მაგრამ ძალადობრივი გახდა 2014 წლის იანვარში მას შემდეგ, რაც პარლამენტმა, სადაც დომინირებდნენ იანუკოვიჩის მხარდამჭერები, მიიღო კანონები, რომლებიც მიზნად ისახავდა პროტესტის ჩახშობას. ევროკავშირმა და შეერთებულმა შტატებმა მოუწოდეს იანუკოვიჩს მოლაპარაკება მოეწყო კონფლიქტის მშვიდობიანი დასრულების შესახებ და განაცხადეს, რომ ისინი სანქციებს დაუწესებდნენ მთავრობის წარმომადგენლებს, თუ მათ დამნაშავედ ცნობდნენ ძალადობაში.<ref>{{cite news|url=http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000303/http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |title=Roots and Consequence's of Ukraine's Violence |author=Vladmir Isachenkov and Maria Danilova |agency=Associated Press |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> თებერვლის რევოლუციის წინ მომიტინგეებთან დაიდო ამნისტიის შეთანხმება, რომლის მიხედვითაც მათ არ დაემუქრებოდათ სისხლის სამართლის ბრალდებები დაკავებული შენობების დატოვების სანაცვლოდ.<ref name="17214AEMtot">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |title=Law on amnesty of Ukrainian protesters to take effect on Feb 17 |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=17 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071618/http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live}}</ref> დემონსტრანტებმა გაათავისუფლეს ყველა ოკუპირებული რეგიონალური სახელმწიფო ადმინისტრაციის შენობა, ხოლო კიევში აქტივისტებმა შეწყვიტეს ხრუშევსკოჰოს ქუჩის დაპირისპირება; კიევის მერია ასევე 16 თებერვალს დაუბრუნდა მთავრობის კონტროლს.<ref name="17214AEMtot" /> საპროტესტო აქციებში მონაწილეობისთვის ყველა დაპატიმრებული ადამიანის გათავისუფლება 17 თებერვლის შემდეგ იყო დაგეგმილი.<ref name="17214AEMtot" /> 14 თებერვალს იანუკოვიჩმა თქვა: „მინდა ვთქვა, რომ მაქეზებენ და მაიძულებენ გამოვიყენო სხვადასხვა მეთოდები და გზები სიტუაციის მოსაგვარებლად, მაგრამ არ მინდა ომი. არ მინდა რაიმე გადაწყვეტილების მიღება ასეთი რადიკალური გზით“.<ref name="YnwIU15214" /> მან ყველა პოლიტიკოსს მოუწოდა, თავი შეიკავონ რადიკალიზმისგან და გაიგონ, რომ „არის ზღვარი, რომელიც არ უნდა გადაიკვეთოს და ეს ზღვარი კანონია“.<ref name="YnwIU15214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |title=Yanukovych: I don't want to be at war, my goal is to restore stable development of country |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=15 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==მიმოხილვა== საპროტესტო აქციები, რომელიც დაიწყო 2013 წლის 21 ნოემბრის ღამეს სახალხო საპროტესტო აქციებით კიევში, [[მაიდან ნეზალეჟნოსტი|მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე]] (დამოუკიდებლობის მოედანი) ჯერ კიდევ გრძელდებოდა 2014 წლის თებერვლის შუა რიცხვებისთვის.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> პროტესტი გამოიწვია უკრაინის მთავრობის გადაწყვეტილებამ შეეჩერებინა ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერა.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> კიევში ანტისამთავრობო დემონსტრაციებში შედარებითი სიმშვიდის პერიოდი მოულოდნელად დასრულდა 2014 წლის 18 თებერვალს, როდესაც აქციის მონაწილეები და პოლიცია ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ. სულ მცირე 82 ადამიანი დაიღუპა მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში, მათ შორის 13 პოლიციელი; დაშავდა 1100-ზე მეტი ადამიანი.<ref>{{cite web |url=https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |title=Ukraine Violence Leaves at Least 25 Dead |first=Kirit |last=Radia |date=18 February 2014 |website=[[ABC News]] |access-date=1 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180715181350/https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |archive-date=15 July 2018 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.thedailybeast.com/articles/2014/03/30/exclusive-photographs-expose-russian-trained-killers-in-kiev.html |title=Exclusive: Photographs Expose Russian-Trained Killers in Kiev |first=Jamie |last=Dettmer |date=30 March 2014 |newspaper=[[The Daily Beast]] |access-date=1 March 2019}}</ref> [[File:Євромайдан 02 лютого 2014 Київ.JPG|thumbnail|Crowds of protesters at a mass rally on Independence Square in Kyiv.]] 18 თებერვალს, ევრომაიდანის დაახლოებით 20,000 მომიტინგე 2000 წლის უკრაინის კონსტიტუციის 2004 წლის ვერსიის აღდგენის მხარდასაჭერად შეიკრიბა, რომელიც უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლომ გააუქმა 2010 წელს, იანუკოვიჩის პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ. პოლიციამ დაბლოკა მათი გზა. დაპირისპირება ძალადობრივი გახდა; BBC-მ კორესპონდენტებზე დაყრდნობით, განაცხადა, რომ თითოეულმა მხარემ მეორე დაადანაშაულა.<ref name="BBCPoliceStormCamp" /> ათასობით დემონსტრანტის მოგერიების მიზნით პოლიციამ ცეცხლი გახსნა რეზინის ტყვიებით და მოგვიანებით, საბრძოლო ტყვიებით (მათ შორის ავტომატური იარაღით და სნაიპერული შაშხანით), ასევე [[ცრემლსადენი გაზი|ცრემლსადენი გაზით]] და მანათობელი ყუმბარებით . მომიტინგეები იბრძოდნენ პრიმიტიული იარაღით (ქვებით და ხელკეტებით), ცეცხლსასროლი იარაღით და იმპროვიზირებული ასაფეთქებელი ნივთიერებებით ([[მოლოტოვის კოქტეილი|მოლოტოვის კოქტეილით]]) და შეიჭრნენ რეგიონების პარტიის შტაბში. პოლიციელები მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე მთავარ საპროტესტო ბანაკში შეიჭრნენ და მოედნის ნაწილები დაიკავეს.<ref name="BBCPoliceStormCamp">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |title=Ukraine police storm main Kiev protest camp |work=BBC News |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> დაიწვა პროფკავშირების შენობა, რომელიც ევრომაიდანის შტაბის ფუნქციას ასრულებდა. პოლიტიკური კომენტატორები ვარაუდობდნენ, რომ უკრაინა სამოქალაქო ომის ზღვარზე იყო.<ref>{{cite news|last=Matthews |first=Owen |title=Ukraine: Heading for Civil War |url=http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |access-date=20 February 2014 |newspaper=[[Newsweek]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220055425/http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ზოგიერთმა ტერიტორიამ, მათ შორის [[ლვივის ოლქი|ლვივის ობლასტმა]], თავი ცენტრალური ხელისუფლებისგან პოლიტიკურად დამოუკიდებელად გამოაცხადა.<ref name="Gianluca Mezzofiore">{{cite web |author=Gianluca Mezzofiore |url=http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |title=Ukraine Facing Civil War: Lviv Declares Independence from Yanukovich Rule |work=International Business Times |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live |date=19 February 2014 }}</ref> 18 თებერვლიდან ევრომაიდანის აქტივისტებმა დაიკავეს რეგიონული სახელმწიფო ადმინისტრაციის (RSA) შენობები რამდენიმე ოლქში.<ref name="BBCoRSA26114">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |title=Ukraine protests 'spread' into Russia-influenced east |archive-url=https://web.archive.org/web/20140127021816/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |archive-date=27 January 2014 |url-status=live |work=BBC News |date=26 January 2014 }}</ref> 19 თებერვალს ხელისუფლებამ დააწესა პოლიციის საგუშაგოები, შეზღუდვები საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე და დახურა სკოლები კიევში, რომელსაც მედია დე ფაქტო საგანგებო მდგომარეობად მოიხსენიებდა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |title=The authorities de facto introduce a state of emergency |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220235927/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |url-status=live }}</ref> 20 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრმა ვიტალი ზახარჩენკომ განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა განკარგულებას, რომელიც დემონსტრანტების წინააღმდეგ საბრძოლო ტყვიების გამოყენების ნებართვას იძლეოდა.<ref name="zaharchenko-oficiyno-dozvoliv">{{in lang|uk}} [https://tsn.ua/video/video-novini/zaharchenko-oficiyno-dozvoliv-silovikam-vognepalnu-zbroyu.html Zakharchenko officially allowed firearms to the security forces], [[Televiziyna Sluzhba Novyn|TSN]](20 February 2014)</ref> ცენტრალურ კიევში მოხდა ყველაზე დიდი ძალადობა და 48 საათის განმავლობაში შეტაკებებში დაღუპულთა რიცხვი სულ მცირე 77-მდე გაიზარდა.<ref name="BBCtimeline">[https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 Ukraine protests timeline], BBC, 23 February 2014</ref> ამის საპასუხოდ, უკრაინის პარლამენტის თავმჯდომარემ, ვოლოდიმირ რიბაკმა მეორე დღეს განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა საპარლამენტო განკარგულებას, რომელიც გმობდა ძალის გამოყენებას და მოუწოდებდა ყველა ინსტიტუტს (შინაგან საქმეთა სამინისტრო, მინისტრთა კაბინეტი და ა.შ.), შეეწყვიტა მომიტინგეების წინააღმდეგ ყველა სამხედრო ქმედება.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/887613-ryibak-zayavil-chto-podpisal-postanovlenie-vr-o-prekraschenii-ognya.html |script-title=ru:Рыбак заявил, что подписал постановление ВР о прекращении огня |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |language=ru |date=21 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პარლამენტმა ზახარჩენკოსაც შეუჩერა უფლებამოსილება. 21 თებერვალს პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა ხელი მოაწერა კომპრომისულ შეთანხმებას ოპოზიციის ლიდერებთან. იგი დაჰპირდა საკონსტიტუციო ცვლილებებს, რომ პარლამენტს აღუდგენდა გარკვეულ უფლებამოსილებებს და დეკემბრისთვის ვადამდელი არჩევნების ჩატარებისკენ მოუწოდებდა. შეთანხმების მიუხედავად, ათასობით ადამიანი აგრძელებდა პროტესტს ცენტრალურ კიევში და დემონსტრანტებმა სრულად აიღეს კონტროლი ქალაქის სამთავრობო რაიონზე: პარლამენტის შენობაზე, პრეზიდენტის ადმინისტრაციის კვარტლებზე, კაბინეტზე და შინაგან საქმეთა სამინისტროზე.<ref>[tyzhden.ua]</ref><ref name="BBCTimeline">{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine protests timeline|work=BBC News|date=23 February 2014}}</ref> 21 თებერვალს პარლამენტში კანონპროექტი შევიდა იანუკოვიჩის გადაყენების შესახებ.<ref>{{cite web|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_1?pf3511=49827|title=Офіційний портал Верховної Ради України |publisher=W1.c1.rada.gov.ua|access-date=12 March 2014}}</ref> იმავე დღეს იანუკოვიჩი [[ხარკივი|ხარკივში]] გაემგზავრა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes">[https://www.nytimes.com/2015/01/04/world/europe/ukraine-leader-was-defeated-even-before-he-was-ousted.html?referrer&_r=3 Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted], ''[[The New York Times]]'' (3 January 2015)</ref> 22 თებერვალს, გავრცელებული ინფორმაციით, მომიტინგეები აკონტროლებდნენ კიევს და ამბობდნენ, რომ იანუკოვიჩი დედაქალაქიდან აღმოსავლეთ უკრაინაში გადაფრინდა.<ref name="Telegraph222">{{cite news|title=Ukraine protests: Vitali Klitschko is seeking immediate resignation of President Yanukocych – watch live|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20140220101557/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|url-status=dead|archive-date=20 February 2014|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=22 February 2014|access-date=22 February 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Ukrainian protesters claim control over capital |url=http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |access-date=22 February 2014 |publisher=Boston |agency=Associated Press |date=22 February 2014 |author=Yuras Karmanau |author2=Angela Charlton |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228013838/http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=dead }}</ref> პარლამენტმა 328 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან მოხსნის სასარგებლოდ და 25 მაისს ახალი საპრეზიდენტო არჩევნები დაგეგმა.<ref name="wsj222">{{cite news|title=Parliament Ousts Ukraine President |url=https://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |access-date=22 February 2014 |newspaper=[[The Wall Street Journal]] |date=22 February 2014 |author=James Marson |author2=Alan Cullison |author3=Alexander Kolyandr |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171204/http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> 23 თებერვალს პარლამენტმა პარლამენტის თავმჯდომარე [[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] დროებით პრეზიდენტად დაასახელა.<ref name="speaker">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref> 24 თებერვალს ახალმა მთავრობამ იანუკოვიჩის დაკავების ორდერი გასცა.<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/ukraine-issues-arrest-warrant-missing-leader-123251908--finance.html|title=Ukraine issues arrest warrant for missing leader|agency=Associated Press|newspaper=Washington Post|date=24 February 2014}}</ref> მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში რუსმა ნაციონალისტმა პოლიტიკოსებმა და აქტივისტებმა მოაწყვეს მიტინგები [[ყირიმი|ყირიმში]] და მოუწოდეს რუსეთს, დაეცვა ისინი უკრაინის დანარჩენ ნაწილში მყოფი „ფაშისტების“ საფრთხისგან.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26321329 Crimea: Next flashpoint in Ukraine's crisis?], [[BBC News]] (24 February 2014)</ref> == დეტალური ქრონოლოგია == === 18 თებერვალი === 18 თებერვლის 16:00 საათზე კიევის მეტრომ ტერორისტული საფრთხის გამო მუშაობა შეწყვიტა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014398/|script-title=uk:Київське метро зупинило рух|trans-title=Kyiv subway stopped functioning|work=Ukrayinska Pravda|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227001737/http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-date=27 February 2014 |title=Макеєнко: Метро не працюватиме, доки у Києві не буде безпечно |work=Zik |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web|url=http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|title=У Києві припинило роботу метро|website=Ua.racurs.ua|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140223093318/http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|archive-date=23 February 2014|url-status=dead}}</ref> ==== საწყისი შეტაკებები (მარიინსკი და ლიპკი) ==== [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-52.jpg|thumb|left|პროტესტანტები აგებენ ბარიკადებს]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-58a.JPG|thumb| 18 თებერვალს კიევის ქალაქის ცენტრში დაწვეს სატვირთო მანქანები, რომლებსაც ჯარები გადაჰყავდათ.]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 15-08.JPG|thumbnail| მომიტინგეები აგურებს და მოლოტოვის კოქტეილებს ესვრიან პოლიციის თანამშრომლებს დამწვარ ბარიკადებს მიღმა]] შეტაკებების წინა ღამეს, მარჯვენა სექტორმა მოუწოდა თავის ყველა წევრს, მომზადებულიყვნენ 18 თებერვლის „სამშვიდობო შეტევისთვის“. მაიდანის სახალხო კავშირმა ასევე მოუწოდა ყველა დაინტერესებულ მოქალაქეს, მონაწილეობა მიეღოთ „სამშვიდობო შეტევაში“, რომელშიც სტუდენტური გაერთიანებები გაწევრიანდნენ. მაიდანის კავშირი 18 თებერვალს, დილით იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეთა კოლონები პარლამენტისკენ მსვლელობას 08:30 საათზე დაიწყებდნენ. <ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |title=Правый сектор объявил мобилизацию для мирного наступления' |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171526/http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმ დილით, დაახლოებით 20 000 დემონსტრანტი გაემართა პარლამენტის შენობისკენ,<ref name="wp1" /> რადგან ეს ორგანო განიხილავდა ოპოზიციის მოთხოვნებს ახალი კონსტიტუციისა და მთავრობის შესახებ. დაახლოებით 09:45 საათზე, აქციის მონაწილეებმა უკრაინის ცენტრალური ოფიცერთა კლუბის შენობასთან <ref name="war_kyiv">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |title=Війна на вулицях Києва. ОНЛАЙН |trans-title=War on the streets of Kyiv. Online |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000846/http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რამდენიმე პერსონალის–სატრანსპორტო სატვირთო მანქანით გაკეთებული პოლიციის ბარიკადი გაარღვიეს.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |title=Мітингувальники прорвали оточення ВВ і намагаються розблокувати Грушевського |trans-title=Protesters broke through the cordon of Internal Troops and attempted to unblock Hrushevskoho |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221001144/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეტაკებები მას შემდეგ დაიწყო, რაც ორმა ათეულმა დემონსტრანტმა გზიდან გადააყენა პოლიციის მანქანა, რომელიც პროტესტანტებს გზას უხერგავდა. 10:00 საათზე, პარლამენტის წევრმა, ბატკივშჩინას წარმომადგენელმა ლესია ორობეცმა განაცხადა, რომ Fort-500T თოფებით შეიარაღებულმა პოლიციამ შოვკოვიჩნას ქუჩიდან და ლიპსკას ქუჩიდან დაიწყო მანათობელი ყუმბარებით შეტევა. <ref name="war_kyiv" /> 10:08 საათზე, როდესაც ხალხი პარლამენტის შენობას მიუახლოვდა, მათ წინააღმდეგობა შეხვდათ პოლიციის თანამშრომლების სხვა კორდონებისგან. <ref name="war_kyiv" /> გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მომიტინგეთა რიცხვი 50000-მდე გაიზარდა. <ref name="war_kyiv" /> 10:18 საათზე, სხვა ინფორმაციით, აფეთქებები და კვამლი დაფიქსირდა ინსტიტუცკას ქუჩაზე, როდესაც ხალხმა დაიწყო გზის საფარის განადგურება.<ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა პოლიციელებისკენ დაიწყეს ტროტუარის ფილაქნის ნატეხების სროლა, ხოლო ფარებით აღჭურვილი ოფიცრები ხალხის დამორჩილებას ყუმბარებით ცდილობდნენ. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა, რომლებმაც ადგილი დაიკავეს დინამოს სტადიონის კოლონადასთან, დაიწყეს საბურავებზე ცეცხლის წაკიდება.<ref name="war_kyiv" /> დაახლოებით 10:30 სთ-ზე პარლამენტში კენჭისყრა იყო დაგეგმილი 2004 წლის კონსტიტუციის აღდგენაზე, <ref name="war_kyiv" /> თუმცა, ეს არ მოხდა, რადგან თავმჯდომარე რიბაკმა არ დაარეგისტრირა კანონპროექტი.<ref name="kplive">{{cite news|title=Four reported dead, more than 100 injured as violent clashes break out near Ukraine's parliament (live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |newspaper=[[Kyiv Post]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140218165210/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |archive-date=18 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Berkut attacks Maidan. War in Kiev.ogv|thumb| კონფლიქტი დამოუკიდებლობის მოედანზე ღამით.]] 10:33 საათზე მომიტინგეებსა და პოლიციას შორის ქუჩის კონფლიქტი შოვკოვიჩნას ქუჩაზე გადავიდა. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა დაიწყეს 200-გრივნიანი ბანკნოტების ფრიალი იანუკოვიჩის პოლიციის ზოგიერთი ძალების წინაშე – ამბობდნენ რა, რომ ისინი დაქირავებული მეომრები იყვნენ – მარიინსკის პარკში. <ref name="war_kyiv" /> აქტივისტი, ოლექსანდრ არონეცი, იტყობინებოდა, რომ სნაიპერებს მიზანში ჰყავდათ ამოღებული მშვიდობიანი მოსახლეობა.<ref name="war_kyiv" /> 11:00 საათისთვის მომიტინგეებს სერიოზული ჭრილობები ჰქონდათ მიყენებული.<ref name="war_kyiv" /> აქციის მონაწილეებმა მოლოტოვის კოქტეილები<ref name="war_kyiv" /> ისროლეს, შოვკოვნიჩას ქუჩაზე კი ნაგავსაყრელი მანქანების ბარიკადი გადაწვეს.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Горить КПП військової частини на вул. Стрийській у Львові (01).JPG|thumbnail| ბარიკადი იწვის ლვოვში შინაგანი ძალების შტაბ-ბინის წინ, რაც გამოწვეულია მასობრივი საპროტესტო აქციებით.]] ==== რეიდი რეგიონების პარტიის ოფისზე და პოლიციის პასუხი ==== 11:23 საათზე ბერკუტის პოლიციის სპეცრაზმმა სცადა თავდასხმა ხალხის მასაზე, მაგრამ აქციის მონაწილეებმა კონტრშეტევა განახორციელეს.<ref name="war_kyiv" /> ორი წუთის შემდეგ, ცნობა მოვიდა, რომ მომიტინგეები ლიპსკას ქუჩაზე რეგიონების პარტიის შტაბ-ბინის კარებს ამტვრევდნენ.<ref name="war_kyiv" /> 11:30 საათზე მომიტინგეებმა, მათ შორის ჟურნალისტმა ტეტიანა ჩორნოვოლმა,<ref name="kplive" /> დაიკავეს და ცეცხლი წაუკიდეს შენობას.<ref name="tsn">{{cite web|url=http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |title=При захвате офиса Партии регионов убили двух сотрудников – Царев – Политика |date=18 February 2014 |publisher=[[1+1 (channel)|The Sports Network]] |access-date=18 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022259/http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |archive-date=21 February 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |title=Ukraine: protests at President Viktor Yanukovich's party HQ – video |work=The Guardian |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222172013/http://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> შედეგად დაიღუპა ორი ადამიანი, მათ შორის პროგრამისტი, რომელიც შტაბში მუშაობდა. 12:12 საათზე ჯანდაცვის მინისტრს რაისა ბოჰატირიოვას მარიინსკის პარკიდან გასვლისას მომიტინგეები თავს დაესხნენ, მაგრამ ის უვნებელი გადარჩა.<ref name="war_kyiv" /> 12:30 საათისთვის პოლიციამ კონტროლი აღადგინა რეგიონების პარტიის ოფისზე.<ref name="kplive" /> 13:00 საათისთვის ათასობით პოლიციელმა ალყა შემოარტყა სამთავრობო ოლქს და დაიწყო დემონსტრანტების დევნა.<ref name="kplive" /> ერთმა მომიტინგემ, რომელსაც თავში ჭრილობა ჰქონდა, განუცხადა Kyiv Post-ს, რომ პოლიციის თანამშრომლებმა „დალეწეს ყველა“ მათ გზაზე. [[File:Barricade line separating interior troops and protesters. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014-2.jpg|thumb|ბარიკადის ხაზი შინაგან ჯარებსა და მომიტიგეებს შორის.]] დაახლოებით 13:30 საათზე, ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობის თავზე ოთხი ოფიცერი განლაგდა. ისინი მანათობელი ყუმბარებით არბევდნენ ხალხს და ისროდნენ, როდესაც მომიტინგეები შენობაში შეიჭრნენ და მის ნაწილს ცეცხლი წაუკიდეს. აქციის მონაწილეები საზურავისკენ გაემართნენ, რამაც ოფიცრები აიძულა, უკან დაეხიათ.<ref name="kplive" /> ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობა დღის ყველაზე ძალადობრივი შეტაკებების სცენად იყო აღწერილი. ბერკუტისა და შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეებმა სრულმასშტაბიანი თავდასხმა განახორციელეს და იარაღს პირდაპირ ხალხს ესროდნენ.<ref name="war_kyiv" /> იყო ცნობები, რომ პოლიცია წყლის ჭავლს იყენებდა ხალხის მასების გასარღვევად.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Maked protester seen during clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|ნიღბიანი მომიტინგე შეტაკებების დროს კიევში.]] შუადღისთვის პოლიციის თანამშრომლებმა ცრემლსადენი გაზი გამოიყენეს, რამაც 10000-მდე მომიტინგე მარიინსკის პარკიდან გააქცია, სადაც დღის პირველ ნახევარში ბარიკადები აღმართეს. აქციის მონაწილეებმა მანათობელი ყუმბარები ისროლეს და პარკი კვამლით დაფარეს. სხვა ანტისამთავრობო აქტივისტები ცდილობდნენ ერთმანეთისგან დაეშორებინათ პროსამთავრობო და ანტისამთავრობო ძალები.<ref name="kplive" /> ბევრმა საინფორმაციო გამოშვებამ გამოაქვეყნა ფოტოები, სადაც ნაჩვენებია AK-74 ავტომატებით შეიარაღებული პოლიცია.<ref>{{cite web|url= https://twitter.com/SpilnoTVEnglish/status/435796770011246592|title=Twitter / SpilnoTVEnglish: #Ukraine-#Berkut troops attack|publisher=Twitter|access-date=18 February 2014}}</ref><ref>{{cite web|author=Max Seddon |url=https://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent |title=At Least 13 Dead, Dozens Injured As Ukraine Protests Turn Violent Again |publisher=Buzz Feed |access-date=20 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220001301/http://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის ყოფილმა მოადგილემ ჰენადი მოსკალმა ივარაუდა, რომ ისინი იყვნენ ალფა ჯგუფის დანაყოფები.<ref>{{cite news |script-title=uk:Москаль: Росіяни кажуть Януковичу, що його керівники СБУ та МВС профнепридатні |url=http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-url=https://archive.today/20140221162335/http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead |publisher=Espreso TV |language=uk |date=19 February 2014 }}</ref> ბერკუტის ლიდერმა ვლადიმერ კრაშევსკიმ თქვა, რომ შეიარაღებული პოლიციელები შავებში, ყვითელი სამკლაურით იყვნენ ბერკუტის ქვედანაყოფის ნაწილი, რომელებიც ეხმარებოდნენ შინაგან ჯარებს ევაკუაციაში.<ref>{{Cite web |date=2014-03-15 |title=Ветеран "Беркута": мы не стреляли по людям в Киеве |url=https://www.bbc.com/russian/international/2014/03/140315_crimea_berkut_interview |access-date=2022-05-05 |website=BBC News Русская служба |language=ru}}</ref> აქციის მონაწილეებმა მერია ხელახლა დაიკავეს.<ref>{{cite news |url=http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |title=Protesters re-occupy Kiev city hall |agency=[[Agence France-Presse]] |work=[[New Straits Times]] |date=31 January 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022938/http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> რუსული სახელმწიფო გაზეთის „იზვესტიას“ ცნობით, რეგიონების პარტიის ოფისში დარბევისას ოპოზიციის აქტივისტებმა, ხელკეტებით და რკინის ჯოხებით შეიარაღებულებმა, სიკვდილამდე სცემეს კომპიუტერული ინჟინერი, ვალერი კონსტანტინოვიჩ ზახაროვი.<ref>{{cite web|url=http://izvestia.ru/news/566112 |title=Толпа в Киеве забила насмерть компьютерщика из Партии регионов |trans-title=The crowd in Kiev beat up the Party of Regions programmer to death |newspaper=[[Izvestia]] |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221080507/http://izvestia.ru/news/566112 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |date=18 February 2014 }}</ref> ====წინსვლა მაიდანისკენ==== [[File:Clashes between radically oriented protesters and internal troops. Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|შეტაკებები მომიტინგეებსა და შინაგან ჯარებს შორის.]] 15:45 საათზე ასობით სპეცრაზმელი დაიძრა პარლამენტისკენ და თავს დაესხა აქციის მონაწილეებს.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |script-title=uk:Тітушки знущаються на Антимайдані над полоненими активістами |publisher=Espreso TV |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221162447/http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> ოფიცერმა ინსტიტუცკის ქუჩაზე „კიევ პოსტის“ ჟურნალისტის გაზის ნიღაბი აიღო და პოლიციის მსვლელობაზე თქვა: „მე ეს მიყვარს! ჩვენ ეს გვიყვარს!“<ref name="kplive" />[[File:A police officer attacked by protesters during clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014-1.jpg|thumbnail|კიევში შეტაკების დროს სპეცრაზმის თანამშრომელს მიწაზე აგდებენ.]] 16:00 საათზე უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსის მოვალეობის შემსრულებელმა ალექსანდრე იაკიმენკომ და შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოსცეს საჯარო გაფრთხილება მომიტინგეების მიმართ, გაეთავისუფლებინათ ქუჩები ორ საათში და განაცხადეს: „თუ 18:00 საათამდე უკანონობა არ შეწყდება, ჩვენ იძულებული ვიქნებით გამოვიყენოთ ყველა კანონიერი საშუალება წესრიგის დასამყარებლად“.<ref name="kplive" /> ოქტომბრის სასახლეში, რომელიც დამოუკიდებლობის მოედნიდან ჩანს, სპეცრაზმმა მომიტინგეებს გორაკიდან, ინსტიტუცკას ქუჩის გასწვრივ მდებარე ხიდიდან აგურები ესროლა.<ref name="kplive" /> ==== ჰრუშევსკოჰოს ქუჩის ბარიკადის გარღვევა ==== 2014 წლის 18 თებერვლის მთელი დღის განმავლობაში, მომიტინგეები წვავდნენ საბურავებს, ისროდნენ მოლოტოვის კოქტეილებს, ფოლადის ნაჭრებს და ა.შ. ბერკუტის პოლიციის ხაზების მიმართულებით. 17:04 საათზე შეიარაღებულმა ბერკუტმა მიხაილა ჰრუშევსკოგოს ქუჩის ბარიკადის ჭიშკართან, დინამოს სტადიონთან ახლოს მავთული გახსნა და მოულოდნელად შეაღწია. ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ზურგშექცევით უყურებდნენ დრონს, რომელიც დაფრინავდა საპირისპირო მხარეს. ასობით ბერკუტელმა დაიწყო ყუმბარების სროლა, რომელთაგან ორმა დაჭრა ამერიკელი ფოტოგრაფი მარკ ესტაბრუკი, უამრავი სხვა პისტოლეტისა და თოფის სროლისას დაიჭრა. ევრომაიდანის მომიტინგეებმა და სამოქალაქო პირებმა დაიწყეს მასობრივი უკანდახევა [[ხრეშჩატიკი|ხრეშჩატიკის ქუჩაზე]] მდებარე ბარიკადის შემდეგი კარიბჭისკენ. ბევრი დაშავდა და რამდენიმე დაიღუპა.<ref>{{Cite web | url=http://EuromaidanRevolution.com |title = Hot soup 7-136|date = 7 February 2014}}</ref> 20:00 საათზე პრორუსულმა წყაროებმა განაცხადეს, რომ 50 უცნობი ან სავარაუდოდ პრორუსი თავდამსხმელი კანადის საელჩოში შეჭრას ცდილობდა.<ref>{{cite news|author=T20:28+02:00 20:28 18 February 2014 |url=http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |title=Неизвестные пытаются прорваться в консульство Канады в Киеве – милиция |agency=Interfax-Ukraine |date=20 October 2012 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221024155/http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმავე დღეს, Global Affairs Canada-ს სპიკერმა დაადასტურა, რომ მომიტინგეებმა „თავშესაფარი“ მიიღეს, ისინი „მშვიდობიანები იყვნენ და არ მიუყენებიათ ზიანი პერსონალისთვის“. 2015 წელს გაირკვა, რომ საელჩომ შეგნებულად გააღო კარი მას შემდეგ, რაც დაინახა კანადის პასპორტის მქონე ევრომაიდანის მომიტინგე, რომელსაც ბერკუტი მისდევდა. პასპორტის მქონე უცნობი მომიტინგის შესვლისას, ევრომაიდანის მომიტინგეების ტალღა შეიჭრა საელჩოში და დაიკავა მთავარი დერეფანი, მათ გამოიყენეს საელჩო, როგორც უსაფრთხო თავშესაფარი ბერკუტისგან. საელჩო 18 თებერვლის საღამოს დაჭრილების სამკურნალოდ გამოიყენეს. მოგვიანებით ევრომაიდანის მომიტინგეებმა საელჩო ნებაყოფლობით დატოვეს და მათ ყვავილები დაუტოვეს. მოგვიანებით, უცნობმა ევროპელმა მოკავშირეებმა განაცხადეს, რომ გახანგრძლივებული ოკუპაციისა და კანადის საგარეო სამსახურის ოფიცრების ნაკლები წინააღმდეგობის გათვალისწინებით, კანადამ შეასრულა მიზანმიმართული როლი ევრომაიდანის მომიტინგეების მხარდაჭერაში. თანამედროვე მედია წყაროები ამტკიცებენ, რომ პრემიერ მინისტრმა, სტივენ ჰარპერმა არასოდეს აღიარა უსაფრთხოების დარღვევის ჭეშმარიტი მასშტაბი.<ref>{{cite news |last1=Brewster |first1=Murray |title=Canadian embassy played role as safe haven in Ukraine uprising, investigation finds {{!}} CBC News |url=https://www.cbc.ca/news/politics/canadian-embassy-used-as-safe-haven-during-ukraine-uprising-investigation-finds-1.3148719 |access-date=13 April 2021 |work=CBC |agency=The Canadian Press |date=July 12, 2015}}</ref> ==== მაიდანზე თავდასხმა ==== გაფრთხილების შემდეგ, პოლიციამ იარაღით, წყლის ჭავლით და ჯავშანტრანსპორტიორით მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე (დამოუკიდებლობის მოედანი) ათასობით დემონსტრანტს შეუტია. მთავარ მოედანზე აქციის მონაწილეების კარვები იწვოდა.<ref name="kplive" /> პოლიციამ თავისი ქმედებები გაამართლა, როგორც ანტიტერორისტული კამპანიის ნაწილი „პიროვნებების წინააღმდეგ, რომლებიც აშკარად შეიარაღებულნი იყვნენ“.<ref name="PsEN19214">[http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ Ukraine: ‘Protesters to be punished’ as police come under attack] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140219160634/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ |date=19 February 2014 }}, [[Euronews]] (19 February 2014)</ref> ოპოზიციის ლიდერმა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკმა]] პოლიციას 200 მეტრით, ინსტიტუტსკას ქუჩაზე უკან დახევისკენ და ორივე მხარეს დილამდე ზავის დადებისკენ მოუწოდა.<ref name="kplivenight">{{cite news|title=Police advance on EuroMaidan at night after government ultimatum |url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |newspaper=Kyiv Post |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219054438/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოედანზე მომიტინგეებმა საბურავები და სხვა ცეცხლმოკიდებული ნამსხვრევები დაალაგეს, რათა ცეცხლის კედელი შეექმნათ მათსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის.<ref name="kplivenight" /> ტელევიზიის მე-5 არხის მაუწყებლობა დაიხურა ქვეყნის მასშტაბით,<ref name="kplivenight" /><ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ |script-title=uk:5 канал відключили по всій Україні |trans-title=5 Kanal is disconnected throughout Ukraine |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031434/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ }}</ref> მაგრამ ხელმისაწვდომი დარჩა სატელიტის საშუალებით (მოკლე შეფერხებით) და YouTube-ის პირდაპირ ეთერში.<ref name="kplivenight" /> რამდენიმე საათის შემდეგ მან მუშაობა განაახლა. დაახლოებით 22:00 საათზე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ პოლიციამ მოედნის აღმოსავლეთ მხარეს აქციის მონაწილეთა ბარიკადები გაარღვია.<ref>{{cite news|url=http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |script-title=ru:На Майдане горит Дом профсоюзов |trans-title=On Maidan Trade Unions building is burning |website=Vestiua.com |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031541/http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შემდეგ ოფიცრებმა სცადეს, მაგრამ ვერ მოახერხეს ოკუპირებული პროფკავშირების შენობის დაბრუნება.<ref name="kplivenight" /> პრეზიდენტის მრჩეველმა ჰანა ჰერმანმა თქვა, რომ მთავრობასა და ოპოზიციას შორის მოლაპარაკებები მხოლოდ მშვიდობის აღდგენისა და ბრბოების უკან დახევის შემდეგ მოხდებოდა და რომ „შეიარაღებული კონფლიქტის გაგრძელების მოწოდება არის დიდი დანაშაული უკრაინელი ხალხისა და უკრაინის სახელმწიფოს წინააღმდეგ“.<ref name="kplivenight" /> უკრაინის გენერალურმა პროკურორმა ვიქტორ პშონკამ განაცხადა: „მასობრივი საპროტესტო აქციების ორგანიზატორები პასუხს აგებენ. ჩვენ მოვითხოვთ უმძიმესი სასჯელის დაწესებას როგორც მათთვის, ვინც აღძრა ხალხი დღევანდელ აქციაში მონაწილეობის მისაღებად, ასევე მათთვისაც, ვინც მათ ორგანიზებას უწევდა და აკონტროლებდა“.<ref name="PsEN19214" /> გამთენიისას, 01:35 საათზე მოედნის ირგვლივ ქუჩების განათება გამოირთო. აქტივისტები თვლიდნენ, რომ ეს იყო გადამწყვეტი თავდასხმის დასაწყისი.<ref name="lenta1">{{cite news|access-date=19 February 2014 |url=http://lenta.ru/chronicles/battle/ |script-title=ru:"Беркут" против Майдана |trans-title="Berkut" against Maidans |website=[[Lenta.ru]] |date=18 February 2014 |language=ru |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219124547/http://lenta.ru/chronicles/battle/ }}</ref> ==== ოპოზიციის ლიდერების პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრა ==== პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრიდან გამოსულმა ოპოზიციის ლიდერმა [[ვიტალი კლიჩკო|ვიტალი კლიჩკომ]] განუცხადა Hromadske TV-ს, რომ მოლაპარაკებები წარმატებული არ ყოფილა. კლიჩკომ თქვა, რომ ოპოზიციის ლიდერები ერთ საათზე მეტი ხნის განმავლობაში უსმენდნენ იანუკოვიჩის განცხადებებს, რომ ისინი იყვნენ დამნაშავეები 18 თებერვალს 20 ადამიანის გარდაცვალების გამო. პრეზიდენტმა, ასევე, მოითხოვა, რომ ოპოზიციას ძალა დაეტანათ აქციის მონაწილეებისთის, რომ მათ დაეტოვებინათ მაიდან ნეზალეჟნოსტი.<ref name="kplivenight" /> გავრცელებული ინფორმაციით, ის ოპოზიციის ლიდერებს სისხლისსამართლებრივი დევნით დაემუქრა.<ref>{{cite web|author=Допис by Svyatoslav Tsegolko. |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |script-title=uk:Янукович погрожує справами проти керівників опозиції – Яценюк |publisher=Ukreayinska Pravda |language=uk |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221051003/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინული ტელევიზიით გადმოცემულ შეტყობინებაში იანუკოვიჩმა ოპოზიციის ლიდერებს უთხრა: „განშორდით რადიკალურ ელემენტებს, რომლებიც სისხლისღვრას და კონფლიქტს ესწრაფვიან სამართალდამცავ ორგანოებთან“ და თქვა, რომ თუ ისინი ამას არ გააკეთებდნენ, ის მათთან „სხვაგვარად ისაუბრებდა“.<ref name="ENYUtv19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |title=Ukraine protesters resist police charge on Independence Square as death toll rises |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219175641/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |url-status=live }}</ref> მან დასძინა: „ოპოზიციის ლიდერებმა იგნორირება გაუკეთეს დემოკრატიის ძირითად საფუძველს. ზღვარი გადალახეს, როცა ხალხს შეიარაღებისკენ მოუწოდეს“.<ref name="ENYUtv19214" /> 20 თებერვალს, სამმა ოპოზიციურმა პარტიამ („ბატკივშჩინა“, UDAR და „სვობოდა“) განაცხადა: „ჩვენ არასოდეს მოვუწოდებთ ხალხს შეიარაღებისკენ. ეს არის ჩვენი პრინციპული პოზიცია.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |title=Batkivschyna, UDAR, Svoboda never have and never will call people to armed protest |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221061853/http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> თითოეული ადამიანის სიკვდილი არის ტრაგედია თითოეულისთვის.“ იმავე დღეს, მოგვიანებით, მხარეებმა განაცხადეს: „მოლაპარაკებების გამართვა რეჟიმთან, რომლის პოლიტიკამ მრავალი ადამიანის სიკვდილი გამოიწვია, უკიდურესად უსიამოვნო რამ არის, მაგრამ ჩვენ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ და შეუძლებელიც კი, რომ თავიდან ავიცილოთ შემდგომი სისხლისღვრა“.<ref name="3opIU19214" /> მათ განაცხადეს, რომ საპროტესტო აქციების დაშლა იქნებოდა „კონტრპროდუქტიული და არარეალური“ და განაცხადეს: „ჩვენ არ შევკრიბეთ მაიდანი და ჩვენ ვერ დავშლით მას! ხალხი თავად გადაწყვეტს რა გააკეთოს იმის მიხედვით, თუ როდის და როგორ დამკაყოფილდება მათი მოთხოვნები.“<ref name="3opIU19214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |title=Three Ukrainian opposition forces calling to do everything possible to prevent further bloodshed |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221062107/http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> ===19 თებერვალი=== [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-20.jpg|thumb|left|შინაგანი ჯარები ქმნიან ფალანგას მომიტინგეების წინააღმდეგ. უკან ბერკუტის პოლიციელები დგანან.]] [[კიევის მეტროპოლიტენი|კიევის მეტრო]] დაიკეტა და მთავარი გზები პოლიციამ დაბლოკა.<ref name="ENCK19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |title=Kyiv on shutdown as Ukraine protesters fear new police crackdown |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200229/http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> ხრეშჩატიკზე უფრო დიდი მაღაზიები და სავაჭრო ცენტრებიც დაიხურა, მაგრამ Euronews-ის კორესპონდენტის ცნობით, „ცხოვრება ბარიკადებისგან მოშორებით ჩვეულებრივად გრძელდება“.<ref name="KbanEN19214">{{cite news|url= http://www.euronews.com/2014/02/19/ukrainian-capital-mostly-normal-beyond-immediate-protest-zone/|title=Ukrainian capital mostly normal beyond immediate protest zone|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> გამთენიისას, „ტიტუშკებმა“ პროტესტის ორი მონაწილე დაჭრეს, აქედან ერთი გარდაიცვალა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |script-title=uk:Тітушки Розстріляли Двох Протестувальників – Очевидці |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221063742/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამ დროისთვის დაღუპულთა რიცხვი ორივე მხრიდან 26-მდე გაიზარდა, მათ შორის 10 პოლიციელი იყო.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |title=Ukraine crisis: Renewed Kiev assault on protesters |work=BBC News |date=19 February 2014 |access-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219063442/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |archive-date=19 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა (СБУ) დაიწყო „ანტიტერორისტული“ ოპერაცია, ხოლო სადაზვერვო სამსახურებმა დაიწყეს გამოძიება უცნობი პოლიტიკოსების მიმართ ხელისუფლების ხელში ჩაგდების უკანონო მცდელობის გამო.<ref name="ENCK19214" /> СБУ-ს ვებსაიტზე გამოქვეყნებული განცხადების თანახმად ანტიტერორისტული ოპერაციის დაწყების გადაწყვეტილებაში მონაწილეობდნენ СБУ, შინაგან საქმეთა სამინისტრო, თავდაცვის სამინისტრო, უკრაინის სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სამსახური და ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლება.<ref name="kp19live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine (Feb. 19 live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html |newspaper=Kyiv Post |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219090703/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html }}</ref> პოლიტიკური ანალიტიკოსის ტარას ბერეზოვეცის აზრით, განკარგულება გულისხმობდა, რომ СБУ-ს შეეძლო მომიტინგეების ჩხრეკა, მათი ქონების ჩამორთმევა და მათი სურვილისამებრ დაკავება, „სასამართლო ბრძანების ან სხვა სამართლებრივი გარანტიების გარეშე“.<ref name="kp19live" /> [[File:Euromaidan 19 February 9.jpg|thumb|ევრომაიდანი 19 თებერვალს.]] გამთენიისას ოლენა ლუკაშმა განაცხადა, რომ ოპოზიციამ უარი თქვა რადიკალურ ზომების საწინააღმდეგო დეკლარაციის ხელმოწერაზე. პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა მოითხოვა, რომ ოპოზიციას შეეწყვიტა შენობების ოკუპაცია და იარაღის წართმევა; თუმცა ოპოზიცია არ აპირებდა დათმობას.<ref>{{cite news|url=http://novosti.ua/politics/95250 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064350/http://novosti.ua/politics/95250 |script-title=ru:Оппозиция отказалась подписывать заявление об осуждении радикальных действий, – Лукаш |publisher=Novosti.ua |language=ru |access-date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა პავლო ლებედევმა თქვა, რომ მან გაგზავნა საჰაერო-სადესანტო ჯარები [[დნიპრო|დნეპროპეტროვსკიდან]] [[კიევი|კიევში]].<ref name="lebedyev_army">[http://tyzhden.ua/News/102370 Lebedev confirmed sending airborne troops from Dnepropetrovsk to Kyiv]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> აღმოაჩინეს დაშიფრული დეპეშები, რომლებშიც იური ილინი, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ახლად დანიშნული უფროსი, პირდაპირ ბრძანებას იძლეოდა სამხედრო ნაწილების გამოყენებაზე.<ref>[http://tyzhden.ua/News/103066 Last Chief of Staff of Yanukovych ordered separate army units to suppress Maidan]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> ასევე 19 თებერვალს, სამხედრო An-26-მა ფარული ფრენა განახორციელა კიევიდან რუსეთში, რათა აეღო აჯანყების საწინააღმდეგო იარაღისა და საბრძოლო მასალის დიდი პარტია; ეს მხოლოდ 2015 წელს გახდა ცნობილი.<ref>{{Cite web|url = http://www.gazeta.ru/social/2015/07/06/6867873.shtml|title = Украина задолжала за "секретный" полет|date = 6 July 2015|access-date = 8 July 2015}}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეები „უკრაინის ყველა კუთხიდან“ ჩამოდიოდნენ.<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|title=Euronews Kyiv correspondent: 'They say they are not going to provoke the police... but they know how to protect themselves'|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014|access-date=19 February 2014|archive-date=19 February 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140219215154/http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|url-status=dead}}</ref> 14:50 საათისთვის მოედანზე დაახლოებით 5000 ადამიანი დარჩა.<ref name="kp19live" /> „მარჯვენა სექტორმა“ დაიკავა კიევის ცენტრალური საფოსტო განყოფილება და ტელევიზიისა და რადიოს სახელმწიფო კომიტეტი, სადაც ფოსტა ახალი შტაბ-ბინის ფუნქციას ასრულებდა.<ref name="kp19live" /><ref>{{cite news|publisher=Nikvesti |access-date=20 February 2014 |url=http://nikvesti.com/news/politics/49921 |script-title=ru:Майдан нашел себе новый штаб – активисты заняли Главпочтамт |trans-title=Maidan found new headquarters - activists occupied Post Office |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064830/http://nikvesti.com/news/politics/49921 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-06.jpg|thumb|left|პროფკავშირების შენობაში ევრომაიდანის შტაბის დაწვა.]] [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-39.jpg|thumb|მომიტინგეები წვავენ საბურავებს კიევის კონსერვატორიასთან სნაიპერების ხილვადობის დასაფარად.]] პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსი, ვოლოდიმირ ზამანა და მის ნაცვლად დანიშნა ილინი, რომელიც მანამდე უკრაინის საზღვაო ძალების მეთაური იყო.<ref name="BBC19214VZYA">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |title=Ukraine President Yanukovych sacks army chief amid crisis |work=BBC News |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200534/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ გადაანაწილებდა დანაყოფებს ქვეყნის მასშტაბით სამხედრო ობიექტების დასაცავად.<ref name="BBC19214VZYA" /> СБУ-ს დირექტორმა, ალექსანდრე იაკიმენკომ განაცხადა, რომ სამხედრო ბაზებსა და შეიარაღების საცავებზე თავდასხმა განხორციელდა რამდენიმე რეგიონში.<ref name="EN19214YA">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-launches-anti-terrorist-operation-after-government-buildings-attacked/|title=Yanukovych accuses Ukraine opposition leaders of trying to seize power by force|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> ევროპის საინვესტიციო ბანკმა გააჩერა საქმიანობა უკრაინაში<ref>{{cite news|url=http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ |script-title=uk:Європейський інвестиційний банк заморожує діяльність в Україні - ЗМІ |trans-title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine - Media |website=Epravda.com.ua |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065516/http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ }}</ref> და განაცხადა: „ამჟამად, სიტუაცია იმდენად სასტიკია, რომ ეს იქნება პოლიტიკურად არასწორი ნაბიჯი, მაგრამ ასევე უპასუხისმგებლო იქნება იმ ადამიანების მიმართ, რომლებსაც ვთხოვდით სამუშაოს შესრულებას და ბიზნესში აქტიურობას უკრაინაში“.<ref name="eib">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 |title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine over violence |work=Reuters |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065627/http://uk.reuters.com/article/2014/02/19/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 }}</ref> მთავრობისა და ოპოზიციის ლიდერებს შორის გვიან ღამით შეხვედრის შემდეგ ორივე მხარემ ზავი გამოაცხადა და მოლაპარაკებების დაწყებაზე შეთანხმდნენ.<ref name="kp19live" /><ref name="ENtK19214" /> პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა განაცხადა, რომ ის დათანხმდა „მოლაპარაკებების დაწყებას სისხლისღვრის შეწყვეტისა და სახელმწიფოში სიტუაციის სტაბილიზაციის მიზნით, სოციალური მშვიდობის ინტერესებიდან გამომდინარე“.<ref name="ENtK19214" /> ოპოზიციონერი პოლიტიკოსის იაცენიუკის თქმით, ზავი მოიცავდა იანუკოვიჩის დაპირებას, რომ არ წამოიწყებდა პოლიციის თავდასხმა იმ ღამით.<ref name="ENtK19214">{{cite news|date=19 February 2014 |work=Daily Me |url=http://dailyme.com/story/2014021900003797 |title=Ukraine president Viktor Yanukovych says truce reached with opposition figures |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070059/http://dailyme.com/story/2014021900003797 |url-status=dead }}</ref> „მარჯვენა სექტორი“ არ ეთანხმებოდა ზავს.<ref>{{cite news|work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |url=http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |script-title=uk:"Правий сектор" не погоджується на перемир'я |trans-title="Right Sector" does not agree to a truce |language=uk |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070249/http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეების რიცხვი გაიზარდა და თქვა: „როგორც ხალხი ამბობს, რაც უფრო ხშირად ესხმიან თავს და რაც უფრო უარესად სცემენ, მით უფრო მტკიცედ დგანან ისინი.“<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/fires-burn-bright-in-kiev-as-spirits-undaunted-by-terror-maria-korenyuk-reports/|title=Protesters' defiance in Maidan: our correspondent's view|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> === 20 თებერვალი === [[File:Snipers seen on the roof. Clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|left|პოლიციის სნაიპერები.]] 00:35 საათზე ინტერფაქსმა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ იანუკოვიჩმა 20 თებერვალი შეტაკების დროს დაღუპულთა გამო გლოვის დღედ გამოაცხადა.<ref>{{cite news |script-title = ru:На Украине – день траура |trans-title = In Ukraine - Day of Mourning |url = http://www.interfax.ru/world/news/359685 |agency = [[Interfax]] |access-date = 20 February 2014 |archive-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20140220060103/http://www.interfax.ru/world/news/359685 }}</ref> დაახლოებით 03:50 საათზე, აქტივისტებმა განაცხადეს, რომ შეტაკების დროს რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროს (MVD) ჯარისკაცის ფორმას სამხრე მოგლიჯეს, რასაც რუსეთის ჩარევის სავარაუდო მტკიცებულებად აცხადებდნენ. მიუხედავად ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებისა დამოუკიდებლობის მოედანზე მომიტინგეებს კვლავ ესმოდათ სროლის ხმა.<ref>{{cite news|url=http://tyzhden.ua/News/102493 |title=На Майдані з офіцера під час штурму зірвали шеврон із двоголовим орлом – Новини – Український тиждень |publisher=Tyzhden |access-date=20 February 2014 |archive-date=26 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140226180336/http://tyzhden.ua/News/102493 }}</ref> <ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |title=На Майдані знову стріляють |publisher=Espreso TV |date=20 November 2013 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221184616/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> დაახლოებით 04:20 საათზე ჩამოვიდა ხუთი ავტობუსი, რომლშიც იმყოფებოდნენ მომიტინგეები [[ივანო-ფრანკივსკი|ივანო-ფრანკივსკიდან]].<ref>{{cite web |url = http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |script-title = uk:На Майдан приїхали активісти із Івано-Франківська |trans-title = Activists came from Ivano-Frankivsk to Maidan |language = uk |publisher = Espreso TV |access-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://archive.today/20140221070826/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |archive-date = 21 February 2014 }}</ref> მხარეები ერთმანეთს ადანაშაულებდნენ სასიკვდილო კონფლიქტის გაჩაღებაში.<ref name="20deadly">{{cite news|title=Protesters take police hostages in conflict|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/protesters-take-police-hostages-in-conflict-337266.html|newspaper=Kyiv Post|date=21 February 2014}}</ref> იაკიმენკომ ბრალი დასდო უკრაინის ამჟამინდელ, ევრომაიდანის მთავრობას და განაცხადა, რომ ისინი პასუხისმგებელნი იყვნენ 20 თებერვალს სნაიპერების დაქირავებაზე.<ref>{{cite news|first=Katya|last=Gorchinskaya|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/yakimenko-blames-maidan-organizers-for-hiring-snipers-us-for-financing-revoultion-in-ukraine-339179.html|title=Yakimenko accuses EuroMaidan leaders of hiring snipers; allegations denounced|date=13 March 2014|newspaper=[[Kyiv Post]]|access-date=13 March 2014}}</ref> განცხადებაში უკრაინის პრეზიდენტის ადმინისტრაცია აღნიშნავდა, რომ მომიტინგეები შეტევაზე გადავიდნენ: „ისინი მუშაობენ ორგანიზებულ ჯგუფებად. იყენებენ ცეცხლსასროლ იარაღს, მათ შორის სნაიპერულ შაშხანებს. ისინი ისვრიან მოსაკლავად“.<ref name="VMrEN20214" /> მომიტინგეებმა პოლიცია დაადანაშაულეს მოლოტოვის კოქტეილების და თვითნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების სროლით კონფლიქტის დაწყებაში.<ref name="20deadly" /> ოპოზიციონერმა პოლიტიკოსმა კლიჩკომ გაავრცელა განცხადება, რომელშიც ნათქვამია: „შეიარაღებული ავაზაკები გაუშვეს ქუჩებში, რათა თავს დაესხან ხალხს და შექმნან ილუზია, რომ არსებობს დაპირისპირება მოქალაქეებს შორის“.<ref name="VMrEN20214" /> 09:25 საათზე, მომიტინგეებმა უკან დაახევინეს ბერკუტს ოქტომბრის სასახლეში<ref name="mourning_day">[http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/20/7015036/ Day of Mourning. Online]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> მას შემდეგ, რაც უსაფრთხოების ძალებმა სცადეს ცეცხლი წაეკიდებინათ კიევის კონსერვატორიისთვის, რომელიც გამოიყენებოდა როგორც საველე ჰოსპიტალი დაჭრილი მომიტინგეებისთვის.<ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015040/ Protesters pushed away Berkut to the October Palace]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> 09:32 საათზე გამოცხადდა, რომ პარლამენტი არ შეიკრიბებოდა.<ref name="mourning_day" /> ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ფარებითა და მოლოტოვის კოქტეილებით გაემართნენ და აიძულეს ისინი უკან დაეხიათ, რითაც დაიბრუნეს კონტროლი დამოუკიდებლობის მოედანზე და დაატყვევეს 67-მდე პოლიციელი.<ref name="kplive20" /><ref>{{cite news|url=http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |title=Ukraine protesters take back Kiev square |publisher=[[RTÉ News and Current Affairs|RTÉ News]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220163953/http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> დაახლოებით 10:49 საათზე, სამართალდამცავი პერსონალი უკრაინულ სახლში ძილისას და ოქტომბრის სასახლის მახლობლად ბარიკადებზე შეტაკების დროს დააკავეს.<ref name="kplive20" /> მამაკაცების უმრავლესობა 18 ან 19 წლის იყო, ისინი არ იყვნენ გაწვრთნილნი და შეიარაღებულნი იყვნენ მხოლოდ რეზინის ხელკეტებით. მსუბუქი დაზიანებების მქონეებს მედიკოსები მკურნალობდნენ.<ref name="kplive20" /> დატყვევებული პოლიცია იყო ყირიმიდან, ცენტრალური აღმოსავლეთის ქალაქებიდან: [[დნიპრო|დნიპროდან]], [[კრივი-რიჰი|კრივი-რიჰიდან]] და აღმოსავლეთ ლუგანსკიდან.<ref name="20deadly" /> ჯარისკაცები, რომელთაგან თითქმის 100 ჩაბარდა შეტაკების დროს (ძირითადად წვევამდელები, 19-20 წლის),<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |script-title=uk:ЗМІ: ВВшники масово здаються в полон активістам Євромайдану &#124; Українська правда |language=uk |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221151608/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პატიმრობაში იმყოფებოდნენ უკრაინის ენერგოკომპანიის შტაბ-ბინაში და ოქტომბრის სასახლეში. <ref name="kplive20" /> 10:00 საათზე, 10,000-დან 20,000-მდე დემონსტრანტი დარჩა და მინიმუმ 42 ადამიანი დაიღუპა, ძირითადად, პოლიციის სროლის შედეგად, იტყობინებოდა Kyiv Post-ი.<ref name="kplive20">{{cite news|title=Ukraine death toll rising on Feb. 20 with at least 42 people killed, most by gunshots from police |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |newspaper=Kyiv Post |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071310/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, დამოუკიდებლობის მოედანზე 30,000-ზე მეტი ადამიანი იმყოფებოდა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |title=There are more than 30 thousand people at Maidan |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152355/http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 10:55 საათზე პრეზიდენტის ადმინისტრაციის უფროსმა ანდრი კლიუევმა გამოაცხადა, რომ პრეზიდენტი მზად იყო ხელი მოეწერა ხელშეკრულებისათვის ოპოზიციასთან უკრაინის კონსტიტუციის მოთხოვნილ ცვლილებებთან დაკავშირებით და აღნიშნა, რომ მიმდინარე შეტაკებებმა უნდა აიძულონ პოლიტიკოსები, რომ იპოვონ სწრაფი კონსენსუსი. <ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015084/ At the Yanukovych headquarters propose to sign a constitutional treaty]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> [[File:An unindentified protester armed with a rifle. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|right|ნიღბიანი მომიტინგე საჰაერო იარაღით.]] 10:00 საათზე ევრომაიდანის აქტივისტებმა მოახდინეს კიევის მეტროს სადგურ პოლიტექნიკური ინსტიტუტის მთავარი ოფისის პიკეტირება, სისტემის ხელახალი გახსნის მოთხოვნით.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015032/|title=Макеєнко відмовився відновлювати роботу метрополітену|website=Pravda.com.ua|date=20 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ყოფილმა ხელმძღვანელმა ივან სალიიმ ასევე მოითხოვა მეტროს გახსნა.<ref>[http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ Роботу метро в Києві треба відновити негайно&nbsp;— колишній голова КМДА] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140225222044/http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ |date=25 February 2014 }}</ref> იმ დღის 16:00 საათზე ტიტუშკები მეტროთი გადაიყვანეს პოზნიაკის სადგურიდან პეჩერსკის სადგურამდე, იტყობინება Lvivska Gazeta.<ref>{{cite news|url=http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |title=Метрополітен перевозить "тітушок" з Позняків на Печерськ |website=Gazeta.lviv.ua |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140225124049/http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |archive-date=25 February 2014 }}</ref> მთავრობამ ასევე დახურა საავტომობილო გზები და რკინიგზა. მატარებლები კიევსა და ლვოვს შორის დროებით შეჩერდა; რკინიგზის წარმომადგენლის თქმით, ეს ხაზების დაზიანების გამო მოხდა.<ref name="UkraineBBC20214">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |title=Ukraine death toll rises to 22 as EU talks under way |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220071545/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამას დაემთხვა ცნობები იმის შესახებ, რომ იარაღი ამოიღეს ლვოვში შინაგან საქმეთა სამინისტროს შეიარაღებიდან და გადაიტანეს კიევის გარეუბანში. <ref>{{cite news|author=Andrew Higgins|author2=Andrew E. Kramer|author3=Steven Erlanger|url=https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html?_r=1|title=As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions|work=The New York Times|date=23 February 2014|access-date=12 March 2015}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა, ვოლოდიმირ მაკეენკომ დატოვა რეგიონების პარტია, მაგრამ განაცხადა, რომ გააგრძელებდა თავისი მოვალეობების შესრულებას ქალაქის გამართულად ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად.<ref name="VMrEN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |title='Dozens dead' in Kyiv as Ukraine 'truce' breaks down |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185431/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ბრძანა კიევის მეტროს ხელახალი გახსნა.<ref>{{cite news|date=20 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |title=Kyiv residents leave city center |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152806/http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 15:00 საათისთვის მეტრო ჯერ კიდევ არ მუშაობდა და ქალაქში სახმელეთო ტრანსპორტი მწირი იყო. მეტრო ნაწილობრივ გაიხსნა საღამოს, მაგრამ გადასასვლელი სადგურები დაკეტილი დარჩა. <ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |title=Kyiv subway partially resumes operation, says press service |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152930/http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> კიევში გაერთიანებული სამეფოს საელჩო დროებით დაიხურა.<ref name="UKAKUP20214">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |title=Велика Британія тимчасово закрила своє посольство в Києві |trans-title=UK temporarily closed its embassy in Kyiv |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153050/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რადიო თავისუფლებამ გამოაქვეყნა ვიდეომასალა, სადაც პოლიციის სპეცრაზმი კალაშნიკოვებიდან და სნაიპერული თოფებიდან ესვრის მომიტინგეებს.<ref>{{cite news|publisher=Radio Svoboda |language=uk |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html |script-title=uk:ВІДЕОФАКТ: силовики, втікаючи, стріляли з автоматів Калашникова |year=2014 |url-status=live |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153216/http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოაცხადა, რომ პოლიციას საბრძოლო იარაღი გადაეცა და ერს მიმართა: „ჩვენ ხელი მოვაწერეთ შესაბამის ბრძანებებს, როგორც ანტიტერორისტული ცენტრის მუშაობის ნაწილი: სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლებს გადაეცათ საბრძოლო იარაღი და ისინი გამოყენებული იქნება კანონის შესაბამისად“.<ref>{{cite web|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |title=Ukrainian police have been provided with combat weapons – interior minister |work=Kyiv Post |date=20 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070442/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> სამინისტროს ვებსაიტზე ნათქვამია, რომ სპეცრაზმს უფლება ჰქონდა გამოიყენებინათ თავიანთი იარაღი მომიტინგეების მიერ დაკავებული მძევლების გასათავისუფლებლად.<ref name="ENsnip20214" /> სამინისტრომ ასევე განაცხადა, რომ სნაიპერმა დაჭრა 20 პოლიციელი.<ref name="ENsnip20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/sniper-fire-brings-disturbing-new-dimension-to-ukraine-violence/|title=Sniper fire brings disturbing new dimension to Ukraine violence|publisher=[[Euronews]]|date=20 February 2014}}</ref> Interfax-Ukraine-ის ცნობით, 15:00 საათზე "უცნობი პირების ჯგუფი" პრეზიდენტის ადმინისტრაციის შენობისკენ გაემართა და სროლისა და აფეთქებების ხმა ისმოდა. ევრომაიდანის თავდაცვის ძალებმა არაერთხელ მოუწოდეს მომიტინგეებს არ გასულიყვნენ მოედნის პერიმეტრს გარეთ. <ref name="IU15shoots20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html |title=Unknown people heading towards Ukrainian presidential administration building; shots audible |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153920/http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html }}</ref> ====დიპლომატიური ძალისხმევა==== ზემოაღნიშნული შეტაკებები დაიწყო ეროკავშრის საგარეო საქმეთა სამი მინისტრის ვიზიტამდე ცოტა ხნით ადრე. ვიზიტორები იყვნენ [[რადოსლავ სიკორსკი]] პოლონეთიდან, [[ლორან ფაბიუსი]] საფრანგეთიდან და [[ფრანკ-ვალტერ შტაინმაიერი]] გერმანიიდან. ისინი შეხვდნენ პრეზიდენტ იანუკოვიჩს, რათა ხელი შეეწყოთ უკრაინის ოპოზიციასთან კომპრომისისთვის.<ref name="deRHREN20214" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html |title=German, French, Polish foreign ministers end six-hour meeting with Yanukovych |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html }}</ref> უსაფრთხოების მიზნით შეხვედრა გადაიდო და ერთი საათით გვიან დაიწყო.<ref name="deRHREN20214" /> შეხვედრის დაწყებამდე ფაბიუსმა BFM TV-სთან ინტერვიუში განაცხადა: „ჩვენი მიზანია უკრაინის ადმინისტრაციას არჩევნები ჩავატარებინოთ. არჩევნები ერთადერთი გამოსავალია“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |title=EU demands elections in Ukraine – French foreign minister |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოლაპარაკებები ექვსი საათის განმავლობაში მიმდინარეობდა.<ref>Ukrainian News Agency, [http://un.ua/eng/article/493179.html Foreign Affairs Ministers Steinmeier Of Germany, Sikorski Of Poland, Fabius Of France To Meet With Yanukovych Again On Thursday-Friday Night.] 23:08, Thursday, 20 February 2014. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140221084335/http://un.ua/eng/article/493179.html |date=21 February 2014 }}</ref> პოლონეთის პრემიერ-მინისტრმა [[დონალდ ტუსკი|დონალდ ტუსკმა]] ჟურნალისტებს ამის შემდეგ მალევე განუცხადა: „იანუკოვიჩი შეგვითანხმდა, რომ მზად იყო წელს ვადამდელი არჩევნები ჩაეტარებინა, როგორც საპრეზიდენტო, ასევე საპარლამენტო“. ტუსკმა ასევე თქვა, რომ იანუკოვიჩს „მომდევნო 10 დღეში ეროვნული ერთიანობის მთავრობის ჩამოყალიბების და ზაფხულამდე კონსტიტუციის შეცვლის სურვილი ჰქონდა“. დაიგეგმა შემდგომი მოლაპარაკებები შესაბამისი დოკუმენტის ხელმოწერის შესახებ.<ref>{{cite news|agency=Agence France-Presse |publisher=Singapore Press |url=http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |title=Ukraine leader Yanukovych willing to hold early elections: Polish PM |date=21 February 2014 |place=[[Warsaw]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> იანუკოვიჩისა და რუსეთის პრეზიდენტის, [[ვლადიმერ პუტინი|ვლადიმერ პუტინის]] სატელეფონო საუბრის შემდეგ, რუსეთის ადამიანის უფლებათა ომბუდსმენი [[ვლადიმერ ლუკინი]] იანუკოვიჩის თხოვნით უკრაინაში წარმომადგენლად გაგზავნეს, რათა შუამავალი ყოფილიყო მოლაპარაკებებში მთავრობასა და ოპოზიციას შორის.<ref name="deRHREN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |title=Ukraine as it happened, Kyiv's bloodiest day |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185042/http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეერთებულმა შტატებმა სავიზო აკრძალვა დაუწესა 20 უკრაინელ თანამდებობის პირს, რომლებსაც ისინი „პოლიტიკურ ჩაგვრასთან დაკავშირებული ადამიანის უფლებების დარღვევის შეკვეთაზე პასუხისმგებლად თვლიდნენ“.<ref name="deRHREN20214" /> [[ევროკავშირი|ევროკავშირმა]] შემოიღო სავიზო აკრძალვა და ფინანსური აქტივების გაყინვა უკრაინაში ძალადობაზე პასუხისმგებელი პირების მიმართ და აკრძალა უკრაინაში იმ აღჭურვილობის ექსპორტი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას რეპრესიებისთვის.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |title=Європа Погодила Санкції Проти Українських Чиновників |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref name="councilconclusions">{{cite web|url=http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |title=Council conclusions on Ukraine |publisher=[[Council of the European Union]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |title=Ukraine unrest: EU sanctions imposed |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „მოქმედების მასშტაბები წინ წაიწევს უკრაინაში განვითარებული მოვლენების ფონზე“ – დაასკვნა [[ევროპული საბჭო|ევროპულმა საბჭომ]].<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |title=Scale of sanctions to depend on further developments in Ukraine- EU Council conclusions |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====უკრაინის პოლიტიკური მოვლენები==== მმართველი რეგიონების პარტიის ლიდერი [[ალექსანდრე ეფრემოვი]] ლუგანსკში ადგილობრივ ლიდერებთან და სამართალდამცავ ორგანოებთან შესახვედრად გაემგზავრა, რათა განეხილათ სამხრეთ-აღმოსავლეთ უკრაინის დამოუკიდებლობის გამოცხადების და სახელმწიფოსგან გამოყოფის შესაძლებლობა.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |script-title=uk:Єфремов поїхав до Луганська, щоб обдумати варіанти від'єднання Південного Сходу України, – ЗМІ |publisher=[[Espreso TV]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |language=uk |archive-url=https://archive.today/20140220162159/http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |archive-date=20 February 2014 |url-status=dead }}</ref> <ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |title=Ukrainian 'love' split between 'motherland' and EU |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> <ref name=newgovukmrch182010>{{cite web|url=http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467 |title=President appoints 14 regional governors |access-date=2 February 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120523175943/http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467/ |archive-date=23 May 2012 }}, [[Interfax-Ukraine]] (18 March 2010)</ref> ყირიმის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე ვლადიმირ კონსტანტინოვი მოსკოვში გაემგზავრა, სადაც გამოაცხადა, რომ ყირიმის ავტონომიური რესპუბლიკა უკრაინას გამოეყოფოდა, თუკი ხელისუფლება შეიცვლებოდა.<ref>[http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ Crimean speaker in Moscow threatens annexation of the Crimea to Russia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130058/http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ |date=13 April 2014 }}. Crimean Tatar question. 21 February 2014</ref><ref>[http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ Speaker of the Verkhovna Rada of Crimea ready for separation of peninsula in the case of the collapse of Ukraine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130652/http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ |date=13 April 2014 }}. NB News. 20 February 2014</ref> რეგიონების პარტიის დეპუტატმა სერგი ტიგიპკომ მოითხოვა პარლამენტის თავმჯდომარის ვოლოდიმირ რიბაკის გადადგომა, მისი ოპოზიციური პარლამენტარით შეცვლა და ისეთი პრემიერ-მინისტრის სასწრაფო არჩევა, რომელსაც მხარს უჭერდა ყველა ფრაქცია. „პრეზიდენტმა, პარლამენტის თავმჯდომარემ, პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა და ოპოზიციის ლიდერებმა მთლიანად დაკარგეს კონტროლი ქვეყანაში არსებულ სიტუაციაზე და არ გვთავაზობენ გამოსავალს ქვეყნის დამშვიდებისთვის“ – განაცხადა მან. „მათი უმოქმედობა იწვევს დაპირისპირების და დაღუპულების ზრდას.<ref name="TigipkoIU20214" /> ქვეყანაში კრიზისის მოსაგვარებლად საჭიროა დაუყოვნებელი კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმა და არა მოლაპარაკებები.“<ref name="TigipkoIU20214">[http://en.interfax.com.ua/news/general/191308.html Tigipko calls for Rybak's immediate resignation, urgent election of prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (20 February 2014)</ref> საღამოს ტიგიპკომ მოლაპარაკება გამართა ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებთან – იაცენიუკთან და კლიჩკოსთან.<ref>{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |script-title=uk:Тігіпко знайшовся. Був на переговорах з Кличком та Яценюком |trans-title=Tigipko found. He was in negotiations with Klitschko and Yatsenyuk |language=uk |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიევის საქალაქო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი ვოლოდიმირ მაკეენკო და 17 დეპუტატი რეგიონების პარტიიდან გადადგნენ.<ref>{{cite web|author=Anastasia Forina |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |title=Serhiy Klyuyev condemns violence, but remains loyal to Yanukovych |newspaper=Kyiv Post |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რივნეში და ჟიტომირში რეგიონების პარტია ოფიციალურად დაიშალა და ამ რეგიონის ყველა დეპუტატმაც დატოვა პარტია.<ref>{{cite news|url=http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |title=У Рівному саморозпустилася обласна фракція Партії регіонів |work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221165557/http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიის ათმა და ორმა დამოუკიდებელმა დეპუტატმა მოითხოვა საპარლამენტო-საპრეზიდენტო მმართველობის ფორმაზე დაბრუნება.<ref name="RUo4214">[http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA0U0RM20140204 Ukrainian opposition seeks to cut president's powers], [[Reuters]] (4 February 2014)</ref> მათ ასევე მოუწოდეს უშიშროების ძალებს „შეასრულონ ფიცი, რომელიც დადეს უკრაინელი ხალხის წინაშე, არ შეასრულონ დანაშაულებრივი ბრძანებები ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენების შესახებ, არ დაუშვან სამართალდამცავების მონაწილეობა პროვოკაციებში, რომელშიც მთელ უკრაინაში ბანდები მშვიდობიანი საზოგადოებისა და მომიტინგეების წინააღმდეგ მონაწილეობენ“.<ref name="10PRIU20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |title=Ten Regions Party MPs, two independent MPs express support for Ukrainian people |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 16:42 საათზე პარლამენტი რიგგარეშე სხდომაზე შეიკრიბა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიამ მონაწილეობა არ მიიღო.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, 450-დან 227 დეპუტატი - ძირითადად ოპოზიციიდან, მაგრამ ზოგიერთი რეგიონების პარტიიდან სხდომას ესწრებოდა.<ref>{{cite news |url=http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |title=227 lawmakers registered in VR, sitting resumed |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 238 დამსწრე დეპუტატიდან 236-მა ხმა მისცა ბოლო ძალადობის დაზრახვას, აკრძალა მომიტინგეების წინააღმდეგ იარაღის გამოყენება და მათ წინააღმდეგ განლაგებული ჯარები და პოლიცია უკან დააბრუნა.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |title=LIVE Ukraine unrest: Clashes in central Kiev |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |title=Members voted for ceasefire |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221014334/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინის კომუნისტური პარტიის საპარლამენტო ფრაქციამ და რეგიონების პარტიის დაახლოებით 80%-მა სხდომის გამოტოვება არჩია.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> კანონმდებლებმა აუკრძალეს შინაგან ჯარებს, უკრაინის შეიარაღებული ძალებს, SBU-ს და სხვა სამთავრობო უწყებების უფროსებს და მეთაურებს ნებისმიერი კონტრტერორისტული ოპერაციების განხორციელება, რადგან ისინი არღვევდნენ უკრაინის კონსტიტუციას.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> მათ ასევე დაევალათ შეეწყვეტათ გზების და ხიდების, სკვერების და ქუჩების კიევსა და სხვა ქალაქებში გადაკეტვა.<ref name="VR20214IU" /> რეგიონების პარტიის დეპუტატები სხდომაზე "ანტიკრიზისული ჯგუფის" შექმნაზე შეთანხმდნენ.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |title=Ukraine parliament holds debate despite Kyiv violence |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან საღამოს ცნობილი გახდა, რომ რეგიონების პარტიის საპარლამენტო ფრაქცია კიდევ ხუთმა დეპუტატმა დატოვა.<ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339 |title=Five more MPs left faction PR |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221171433/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ყირიმის პარლამენტმა 21 თებერვალს რიგგარეშე სხდომა მოიწვია. ყირიმელი თათრების მეჯლისის ლიდერმა თქვა, რომ ეჭვობს, რომ დეპუტატები რუსეთის სამხედრო ინტერვენციას მოითხოვენ და თქვა: „ხვალ შეიძლება იყოს გადაწყვეტილება, რომელიც ყირიმს ქაოსს და კატასტროფას მოუტანს“.<ref>{{cite news |author=Uainfo Blogosphere |url=http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |title=Бои в регионах: во Львове в казарме Беркута нашли два трупа |publisher=Big Mir |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140126020300/http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |archive-date=26 January 2014 |url-status=dead }}</ref> რამდენიმე მეცნიერმა განიხილა ყირიმში რუსეთის ჩარევის ალბათობა, განსაკუთრებით ყირიმის უნიკალური გეოპოლიტიკური ბუნებისა და დემოგრაფიის გამო.<ref>{{cite web |last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |title=Is Russia Opening a 'Crimean Front'? |publisher=Ukrainian Policy |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ===21 თებერვალი=== [[File:2014-02-21 11-04 Euromaidan in Kiev.jpg|thumb|ევრომაიდანი 21 თებერვალს]] შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსის მოადგილემ, გენერალ-ლეიტენანტმა იური დუმანსკიმ თანამდებობა დატოვა, რადგან არ ეთანხმებოდა არმიის მონაწილეობას კონფლიქტში. <ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |title=Написав рапорт про звільнення Заступник начальника Генштабу |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „დღეს არმია ჩართულია სამოქალაქო კონფლიქტში, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მშვიდობიანი მოსახლეობის და ჯარისკაცების მასობრივი დაღუპვა“ – განაცხადა მან.<ref name="kp21live" /> დაახლოებით შუაღამისას ჟურნალისტმა არტემ შევჩენკომ, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალურ შტაბში თავის წყაროებზე დაყრდნობით, გამოაცხადა, რომ 10 BTR, DAI (გზის ავტოინსპექტირების) მანქანების თანხლებით გაემგზავრა კოზაჩიას (კაზაკთა) ყურედან, სადაც მდებარეობს რუსეთის [[შავი ზღვის ფლოტი]].<ref name="army_deployed">{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |script-title=uk:У Київ їдуть батальйон морських піхотинців і дві бригади десантників |trans-title=To Kyiv are traveling a battalion of marines and two brigades of paratroopers |publisher=LB |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221172206/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შევჩენკოს თქმით, 1500 საჰაერო სადესანტო ჯარისკაცი და 400 საზღვაო ქვეითი – მათ შორის 25-ე საჰაერო-სადესანტო ბრიგადა, 1-ლი საზღვაო ქვეითი ბრიგადა, 831-ე ანტი-დივერსიული განყოფილება და მე-2 საზღვაო ქვეითი სპეცრაზმი – გადაიყვანეს 20 თებერვალს СБУ-ს დაქვემდებარებაში ანტი-ტერორისტული ოპერაციისთვის.<ref>{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |title=До Києва стягують 1,5 тис. десантників і 400 морпіхів, – журналіст |trans-title=To Kyiv are being pulled 1.5 thousand paratroopers and 400 Marines – journalist |publisher=LB |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> პარლამენტის სესიის წინ გავრცელდა ინფორმაცია, რომ რეგიონების პარტიის ბევრმა წევრმა და მათმა ოჯახებმა დატოვეს დედაქალაქი,<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |title=Замість голосування в парламенті "регіонали" втікали зі столиці |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მათ შორის იყო შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელი ზახარჩენკო და გენერალური პროკურორი ვიქტორ პშონკა.<ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221180925/http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |title=Пшонка і Захарченко тікають чартерами з України |publisher=Zik |date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოგვიანებით, მაიდანის აქტივისტებმა გაათავისუფლეს შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც წინა დღეს დაატყვევეს.<ref name="SMIU21214">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |title=Captured Interior Troops soldiers released, their condition satisfactory – Interior Ministry |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ამასობაში კიევში აქციის მონაწილეებს რადეხივის მთელი პოლიცია შეუერთდა.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |title=Police defectors welcomed to Independence Square in Kyiv |publisher=[[Euronews]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა ოფიციალურად შეწყვიტა 19 თებერვალს შემოღებული „მზადება ანტიტერორისტული ოპერაციისთვის“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |title=Ukraine's Security Service stops preparations for anti-terrorist operation |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====შეთანხმება პოლიტიკური კრიზისის შესახებ==== კომპრომისული შეთანხმება მიღწეული იქნა 21 თებერვალს რამდენიმე საათიანი მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელსაც უძღვებოდნენ ევროკავშირის შუამავლები და პოლონეთის, საფრანგეთის და გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრები.<ref>{{cite news |url=http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks |title=Opposition leaders sign deal with president to end crisis in Ukraine |publisher=[[Fox News Channel]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |title=EU foreign ministers praise "risk -taking" Ukrainian protagonists |publisher=Euronews |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მას ოფიციალურად უწოდეს შეთანხმება უკრაინაში პოლიტიკური კრიზისის მოგვარების შესახებ, მაგრამ არაოფიციალურად უწოდებენ 21 თებერვლის შეთანხმებას და ხელი მოაწერეს როგორც ოპოზიციის ლიდერებმა, ასევე პრეზიდენტმა იმ მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელიც მთელი ღამე გრძელდებოდა.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2014/feb/21/agreement-on-the-settlement-of-crisis-in-ukraine-full-text |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine - full text |work=The Guardian|date=22 February 2014 |access-date=12 March 2015}}</ref> შეთანხმების დებულებები მოიცავდა უკრაინის კონსტიტუციის აღდგენას, როგორც ის იყო 2004 და 2010 წლებში; საკონსტიტუციო რეფორმა სექტემბრისთვის დასრულდა; ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნების ჩატარებას არაუგვიანეს 2014 წლის დეკემბრისა; ადმინისტრაციის, ოპოზიციისა და ევროპის საბჭოს ერთობლივი მონიტორინგის მიერ განხორციელებული ძალადობის ფაქტის გამოძიებას; ვეტოს საგანგებო მდგომარეობის დაწესებაზე; 17 თებერვლიდან დაკავებული აქციის მონაწილეების ამნისტიას; აქციის მონაწილეების მიერ დაკავებული საზოგადოებრივი შენობების დათმობას; უკანონო იარაღის ჩამორთმევას; „ახალი საარჩევნო კანონების“ მიღებას და უკრაინის ახალი ცენტრალური საარჩევნო კომისიის შექმნას.<ref>{{cite web |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine |url=http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |access-date=21 February 2014 |archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20140505194705/http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |archive-date=5 May 2014 |url-status=live }}</ref><ref name="DTU21214">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |title=Ukraine: peace hopes in the air as president loses his powers |newspaper=[[The Daily Telegraph]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ევროკავშირის სამმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა დოკუმენტს მოწმის სახელით მოაწერა ხელი,<ref name="R3s1n21214">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |title=Ukraine peace deal signed, opens way for early election |work=Reuters |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://uk.reuters.com/article/2014/02/21/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მაგრამ არა რუსმა შუამავალმა ვლადიმერ ლუკინმა, რადგან მას არ ჰქონდა მანდატი, მოეწერა ხელი შეთანხმებაზე კრიზისის შესახებ. <ref>{{cite web |url=http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |title=Представник РФ не мав мандату на підписання угоди про кризу – Клюєв &#124; УКРІНФОРМ |publisher=Ukrinform.ua |date=21 February 2014 |access-date=12 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312233704/http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |archive-date=12 March 2014 }}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |title=Tensions high at Kyiv protest camp despite ground-breaking deal |publisher=[[CTV News]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 450-კაციანმა პარლამენტმა ერთხმად, 386 ხმით 0-ის წინააღმდეგ მხარი დაუჭირა 2004 წლის კონსტიტუციას და შემდეგ მისმა 450 წევრმა 332 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა შინაგან საქმეთა მინისტრის ზახარჩენკოს უფლებამოსილების შეჩერებას.<ref name="kp21live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |newspaper=Kyiv Post |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიდევ ერთმა კანონპროექტმა შეიტანა ცვლილებები სისხლის სამართლის კოდექსში, რომელიც იძლეოდა [[იულია ტიმოშენკო|იულია ტიმოშენკოს]] გათავისუფლების საშუალებას.<ref name="ReferenceA">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |title=Rada passes bill allowing Tymoshenko's release |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ღონისძიებას მხარი 310-მა დეპუტატმა დაუჭირა, მათ შორის იყო 54 რეგიონების პარტიიდან და 32 კომუნისტი.<ref>{{cite web |url=http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |title=Парламент звільнив Тимошенко |publisher=Espreso TV |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221175019/http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref><ref name="ReferenceA" /> მიკოლა რუდკოვსკიმ პრეზიდენტ იანუკოვიჩის იმპიჩმენტის კანონპროექტი წარადგინა.<ref>{{cite news |url = http://www.interfax.ru/world/news/360314 |title = В Раду внесен законопроект об импичменте президенту |date = 21 February 2014 |archive-url = https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.interfax.ru/world/news/360314 |archive-date = 1 December 2008 |url-status = dead }}</ref> პარლამენტმა იმ საღამოს ასევე მიიღო რეზოლუცია, რომელიც შინაგან საქმეთა სამინისტროს ყველა დანაყოფს და პოლიციელს უბრძანებდა დაბრუნებულიყვნენ თავიანთ ყაზარმებში..<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ====შეთანხმების შემდეგ==== [[File:Pravyi Sektor (Right Sector) activists. Euromaidan, Kyiv, Ukraine. Events of February 22, 2014.jpg|thumb|მემარჯვენე სექტორის აქტივისტები დგანან ბელორუსის ოპოზიციური მოძრაობის დროშის წინ.]] მემარჯვენე სექტორის ლიდერმა დმიტრო იაროშმა უარყო შეთანხმება და თქვა: „ჩვენ უნდა განვაცხადოთ აშკარა ფაქტი, რომ კრიმინალურ რეჟიმს ჯერ არ ჰქონდა გაცნობიერებული მისი ბოროტების სიმძიმე“. მან აღნიშნა, რომ შეთანხმება არ ითვალისწინებს შინაგან საქმეთა მინისტრ ზახარჩენკოს დაკავებას; ბერკუტის მეთაურების დასჯას, რომლებიც სავარაუდოდ მონაწილეობდნენ მშვიდობიანი მოსახლეობის მკვლელობაში; გენერალური პროკურორისა და თავდაცვის მინისტრის გადაყენებას; რეგიონების პარტიისა და კომუნისტური პარტიის აკრძალვას და უსაფრთხოების გარანტიებს ოპოზიციაში ჩართულთათვის. მან მოუწოდა რომ, „სახალხო რევოლუცია“ გაგრძელებულიყო მანამ, სანამ ძალაუფლება მთლიანად არ ჩამოშორდებოდა მმართველ ხელისუფლებას.<ref name="kp21live" /> ევრომაიდანის ლიდერი ანდრიი პარუბი დაჟინებით მოითხოვდა არჩევნების ჩატარებას რაც შეიძლება მალე და იმეორებდა, რომ აქციის მონაწილეთა ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნა იყო პრეზიდენტ იანუკოვიჩის გადადგომა.<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |script-title=uk:Парубій: дострокові вибори президента мають відбутися якнайшвидше |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> AutoMaidan-მა ასევე გამოაცხადა, რომ იანუკოვიჩის გადადგომის გარდა არაფერს მიიღებდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |title=Автомайдан: Не сприймаємо нічого, крім відставки Януковича |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ვიტალი კლიჩკომ იანუკოვიჩთან ხელის ჩამორთმევის შემდეგ ბოდიში მოუხადა დამოუკიდებლობის მოედანზე შეკრებილებს.<ref>{{cite web|url=http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |title=Кличко вибачився перед Майданом за те, що потис руку Януковичу |publisher=The Sports Network |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref>აქციის მონაწილეებმა შეთანხმება ცუდად მიიღეს. აქტივისტმა ვოლოდიმირ პარასიუკმა სცენიდან გააფრთხილა, რომ თუ იანუკოვიჩი მეორე დღის 10:00 საათამდე არ გადადგება, შეიარაღებული გადატრიალება მოეწყობოდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |script-title=uk:Люди Поставили Ультиматум: Відставка Януковича До Ранку |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ოლეჰ ლიაშკო გამოეხმაურა მოთხოვნას და თქვა: „ან გადადგება, ან ჩვენ წავიყვანთ“. მოგვიანებით გაირკვა, რომ კიევის გარეთ პრორუსი პოლიტიკოსის ვიქტორ მედვედჩუკის საზაფხულო სახლს ცეცხლი წაუკიდეს.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |script-title=uk:У Київській області горить дача Медведчука |work=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან შუადღისთვის ასობით სპეცრაზმელი, რომლებიც იცავდნენ საპრეზიდენტო შენობას და მიმდებარე სამთავრობო შენობებს, გაუჩინარდა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> პოლონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა რადოსლავ სიკორსკიმ ძალების გაყვანას „გამაოცებელი“ უწოდა და აღნიშნა, რომ ეს არ იყო შეთანხმების ნაწილი.<ref>[https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html "As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions"], ''[[The New York Times]]'' (23 February 2014)</ref> სპეცრაზმმა დილიდან დაიწყო უკან დახევა, რადგან ეშინოდა, რომ იანუკოვიჩის მთავრობა ძალადობაზე პასუხისმგებლობას მათ დააკისრებდა და იმის შიშით, რომ თავს დაესხმებოდნენ მას შემდეგ, რაც მომიტინგეებმა 2014 წლის 18 თებერვალს პოლიციას 1200 პისტოლეტი და კალაშნიკოვის თოფი მოპარეს სამთავრობო შენობების ოკუპაციისას ლვოვში.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო ხელმძღვანელობის გარეშე დარჩა. შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილემ ვიქტორ დუბოვიკმა სპეცრაზმს ქალაქის დატოვება უბრძანა, მაგრამ უცნობია საიდან გაჩნდა ეს ბრძანება.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ოპოზიციის წევრმა სერხი პაშინსკიმ ქალაქგარეთ გაცილა 5000-ზე მეტი ოფიცერი, შინაგან საქმეთა სამინისტროს ძალების და უკრაინის სპეცრაზმის სხვა სპეცრაზმის წარმომადგენლები.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> მას შემდეგ რაც სპეცრაზმი გაუჩინარდა, ანდრეი პარუბიმ განაცხადა, რომ ევრომაიდანის თავდაცვამ მშვიდობიანად მოიპოვა კონტროლი კიევზე და მის სამთავრობო შენობებზე<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |script-title=ru:Верховная Рада, Администрация президента, Кабмин и МВД перешли под контроль Майдана |agency=Ukrainian Independent Information Agency |language=ru |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> და რომ სამხედროები ოპოზიციასთან ერთად იდგნენ.<ref>{{cite web|last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |title=Coup on the Horizon |work=Ukrainian Policy |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ახალი საპარლამენტო კოალიცია მას შემდეგ შეიქმნა, რაც რეგიონების პარტიის ფრაქცია 28 დეპუტატმა დატოვა.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/191768.html 28 MPs quit Party of Regions faction in Rada], [[Interfax-Ukraine]] (21 February 2014)</ref> დარჩენილ ფრაქციაში სერგი ტიგიპკომ ჩამოაყალიბა „განსაკუთრებული თანამდებობის მქონე დეპუტატების 31 ჯგუფი“, რათა დაეყოლიებინა რეგიონების პარტიის სხვა დეპუტატები, რომ კენჭისყრაში პროგრესულად მიეღოთ მონაწილეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |title=Group of 31 deputies who 'have their own opinion' formed in Regions Party faction – Tigipko |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==შედეგები და ახალი მთავრობა== 22 თებერვალს იულია ტიმოშენკო ციხიდან გაათავისუფლეს და მან დამოუკიდებლობის მოედანზე სიტყვით მიმართა 100 000-ზე მეტ ადამიანს.<ref>{{cite web|author=Anastasia Vlasova |author-link=Anastasia Vlasova (journalist) |work=Kyiv Post |access-date=23 February 2014 |url=http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html |title=Ukrainians celebrate EuroMaidan's triumph |url-status=live |archive-date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223213056/http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html }}</ref> იმავე დღეს პარლამენტმა შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებლად [[არსენ ავაკოვი]] დანიშნა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html |title=Parliament appoints Avakov acting interior minister |agency=Interfax-Ukraine |date=22 February 2014 |url-status=live |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228054428/http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html }}</ref> დეპუტატებმა ასევე უნდობლობის გამოცხადებით გაათავისუფლეს ვიქტორ ფშონკა უკრაინის გენერალური პროკურორის პოსტიდან.<ref name="PsoutI">{{cite news|url=http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |title=Ukrainian parliament expresses no-confidence to Viktor Pshonka |agency=[[Trend News Agency]] |date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141227195059/http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |url-status=live |archive-date=27 December 2014 }}</ref> 23 თებერვალს, ეროვნული გლოვის მეორე დღეს, პარლამენტმა მხარი დაუჭირა კანონის გაუქმებას ენობრივი პოლიტიკის შესახებ, რომელმაც რუსულ, რუმინულ და უნგრულ ენებს ზოგიერთ რეგიონში რეგიონალური ენების ოფიციალური სტატუსი მიანიჭა.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |title=На Украине отменили закон о региональном статусе русского языка |website=Lenta.ru |access-date=23 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223224335/http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |archive-date=23 February 2014 }}</ref> თუმცა, ამ ზომას მოგვიანებით ვეტო დაადო მოქმედმა პრეზიდენტმა, რომელმაც თქვა, რომ არ მოაწერს ხელს კანონპროექტს, სანამ არ შემუშავდება ახალი კანონმდებლობა უმცირესობათა ენების დასაცავად.<ref name="lenta2">{{cite news|script-title=ru:На отмену закона о региональных языках на Украине наложат вето |trans-title=The abolition of the law on regional languages in Ukraine veto |url=http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |newspaper=[[Lenta.ru|Lenta]] |place=Russia |date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301183333/http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |language=ru }}</ref> იმავე დღეს, პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა საგარეო საქმეთა მინისტრი ლეონიდ კოჟარა, ჯანდაცვის მინისტრი რაისა ბოგატიროვა და განათლების მინისტრი დმიტრო ტაბაჩნიკი და [[ნაციონალიზაცია]] მოახდინა იანუკოვიჩის კერძო საკუთრებისა მეჟიჰირიაზე.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |title=Ukrainian parliament dismisses foreign, health and education ministers, authorizes speaker to act as president |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228052617/http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> ორდერები გაიცა შემოსავლების ყოფილ მინისტრ [[ოლექსანდრ ვიქტოროვიჩ კლიმენკო|ოლექსანდრ კლიმენკოსა]] და ყოფილ გენერალურ პროკურორ ფშონკაზე.<ref name="BBCRLLout" /> პარლამენტმა ასევე მიიღო ცვლილებები, რომლებიც აღადგენდა მის უფლებამოსილებას მოსამართლეთა დანიშვნისა და გათავისუფლების შესახებ, რომელიც მანამდე ეკუთვნოდა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |title=Ukrainian parliament to appoint and dismiss judges |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228070322/http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> კიევის მეტრო კვლავ სრულად ამოქმედდა, მათ შორის, 24 თებერვალს ხელახალი გაიხსნა მაიდან ნეზალეჟნოსტის სადგური.<ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016014 Kyiv subway fully resumed, and in the street too], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014).</ref> 24 თებერვალს პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა სოციალური პოლიტიკის მინისტრი ნატალია კოროლევსკა და კულტურის მინისტრი ლეონიდ ნოვოხატკო;<ref>{{cite news|url=https://newdaynews.ru/kiev/486225.html |title=Верховная Рада продолжает увольнять людей Януковича |website=newdaynews.ru |date=30 May 2005 |access-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228033704/http://www.nr2.ru/kiev/486225.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ასევე გაათავისუფლა იჰორ სორკინი უკრაინის ეროვნული ბანკის მმართველის თანამდებობიდან და იგი სტეპან კუბივმა შეცვალა.<ref name="Kubiv">{{cite news|work=[[Reuters]] |url=http://uk.reuters.com/article/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |title=Ukraine's parliament appoints new central bank chief |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228164704/http://uk.reuters.com/article/2014/02/24/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |url-status=live }}</ref><ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016113/ MPs changed the head of the National Bank], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014)</ref> იმავე დღეს, უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსად ალექსანდრე იაკიმენკოს თანამდებობიდან გათავისუფლების შემდეგ ვალენტინ ნალივაიჩენკო დაინიშნა.<ref name="nmNaly">{{cite news|date=24 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |title=Ukrainian parliament appoints Nalyvaichenko as security service chief |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228044634/http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |url-status=live }}</ref> იმავდროულად, რეგიონების პარტიის ფრაქციის ლიდერმა, ალექსანდრე ეფრემოვმა განაცხადა, რომ პარტია ოპოზიციაში გადადიოდა.<ref name="PoRdKP" /> მისმა სამოცდაშვიდმა დეპუტატმა ბოლო რამდენიმე დღის განმავლობაში ფრაქცია დატოვა.<ref name="PoRdKP">{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/party-of-regions-faction-becomes-opposition-337488.html |title=Party of Regions faction becomes opposition |work=[[Kyiv Post]] |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301071710/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/party-of-regions-faction-becomes-opposition-337488.html }}</ref> სამშაბათს, 25 თებერვალს, პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელმა ტურჩინოვმა ხუთშაბათამდე ეროვნული ერთიანობის მთავრობის შექმნა მოითხოვა.<ref>{{cite news|agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=25 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192624.html |title=Government should be approved on Thursday – Turchynov |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301170410/http://en.interfax.com.ua/news/general/192624.html }}</ref> (ორი დღით ადრე მან სამშაბათისთვის მოითხოვა ასეთი მთავრობის შექმნა.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-urkaine-crisis-idUSBREA1M0AX20140223 |title=Ukraine seeks agreement on national unity government by Tuesday |work=[[Reuters]] |date=23 February 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301094459/https://www.reuters.com/article/2014/02/23/us-urkaine-crisis-idUSBREA1M0AX20140223 }}</ref>) ასევე 25-ში, ანატოლი კინახმა და 32 სხვა დეპუტატმა, ძირითადად რეგიონების პარტიის ყოფილმა წევრებმა, შექმნეს ეკონომიკური განვითარების ფრაქცია.<ref name="EDRU25214">{{cite news|url=http://www.nrcu.gov.ua/en/148/557077/ |title=Rada creates Group for Economic Development |agency=[[Radio Ukraine]] |date=25 February 2014 |archive-date=30 May 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140530045305/http://www.nrcu.gov.ua/en/148/557077/ }}</ref><ref name="ithaschanged">{{cite news|language=uk |url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/site2/p_fractions |script-title=uk:Депутатські фракції і групи VII скликання |trans-title=Deputy fractions and Groups VII convocation |publisher=[[Verkhovna Rada]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120920051907/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/site2/p_fractions |archive-date=20 September 2012 }}</ref> 26 თებერვალს ტურჩინოვმა აიღო უკრაინის შეიარაღებული ძალების უმაღლესი მთავარსარდლის მოვალეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192848.html |title=Turchynov assumes duties of supreme commander-in-chief of Ukrainian Armed Forces |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=26 February 2014 |archive-date=15 April 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140415022832/http://en.interfax.com.ua/news/general/192848.html }}</ref><ref>{{Cite Ukrainian law|type=[[President of Ukraine]] decree|number=140/2014|law=140/2014|name=On the assumption of responsibilities of Supreme Commander of the Armed Forces of Ukraine (Про прийняття обов'язків Верховного Головнокомандувача Збройних Сил України)|date=26 February 2014}}</ref> 2014 წლის 27 თებერვალს ჩამოყალიბდა იაცენიუკის პირველი მთავრობა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკის]] მეთაურობით.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/193035.html Maidan nominates Yatseniuk for prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (26 February 2014)<br />[http://en.interfax.com.ua/news/general/193222.html Ukrainian parliament endorses new cabinet], [[Interfax-Ukraine]] (27 February 2014)</ref> მინისტრთა კაბინეტი ჩამოყალიბდა, როგორც პარტიების „[[ბატკივშინა]]“, „[[უდარი]]“ და „[[Svoboda (პარტია)|სვაბოდა]]“ კოალიცია, რომელშიც ასევე ჩართულები იყვნენ საპარლამენტო ფრაქციები „ეკონომიკური განვითარება“, „სუვერენული ევროპული უკრაინა“ და სხვა დამოუკიდებელი დეპუტატები.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/193195.html 250 MPs sign up to join coalition - Turchynov], [[Interfax-Ukraine]] (27 February 2014)</ref> === იურიდიული მოვლენები === 24 თებერვალს პარლამენტმა გადაწყვიტა გაეთავისუფლებინა ყველა პოლიტპატიმარი, მათ შორის მამა-შვილი პავლიჩენკოს სისხლის სამართლის საქმეზე<ref>{{cite news|agency=Interfax-Ukraine |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html |title=Rada decides to release political prisoners, including Pavlychenko family |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228071901/http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html }}</ref> და შეუწყვიტა პარლამენტის კვოტიდან დანიშნულ [[უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს]] ხუთ მოსამართლეს უფლებამოსილება ფიცის დარღვევის გამო.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html |title=Rada dismisses Constitutional Court judges appointed from its quota, proposes acting president and congress of judges dismiss the rest |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228035452/http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html }}</ref> კანონმდებლებმა ასევე შესთავაზეს იმავე მიზეზით გაეთავისუფლებინათ უკრაინის პრეზიდენტის მიერ დანიშნული ორი მოსამართლე და მოუწოდეს უკრაინის მოსამართლეთა საბჭოს სამი დღის ვადაში მოეწვია რიგგარეშე ყრილობა, რათა განეხილათ საბჭოს მიერ დანიშნული ხუთი საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის გადაყენება. იმავე რეზოლუციით, პარლამენტმა დაავალა უკრაინის გენერალურ პროკურორს სისხლის სამართლის პროცესის დაწყება ყველა მოსამართლის წინააღმდეგ, რომლებიც, უკრაინის სახალხო დეპუტატების აზრით, იყვნენ დამნაშავენი 2010 წლის 30 სექტემბერს (No. 20-რპ/2010) უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღებაში კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანის შესახებ. 27 თებერვალს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეებმა წერილი გაუგზავნეს ევროპულ ორგანიზაციებს, საერთაშორისო ორგანიზაციებს და უფლებადამცველ ინსტიტუტებს პარლამენტის რეზოლუციის კონსტიტუციურობის საკითხზე.<ref>{{cite web |url=http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |title=Address of judges of the Constitutional Court of Ukraine to European and international organisations and human rights institutions |date=27 February 2014 |publisher=Constitutional Court of Ukraine official web site |access-date=20 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141019051816/http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |url-status=dead |archive-date=19 October 2014 }}</ref> 27 თებერვალს იანუკოვიჩი სახელმწიფო ბიუჯეტიდან 70 მილიარდ დოლარის მოპარვაში დაადანაშაულეს.<ref>{{cite news|title=Yatseniuk, confirmed as prime minister, accuses Yanukovych administration robbing Ukraine of $70&nbsp;billion; 'treasury is empty' |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |newspaper=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150740/http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა დააკავა მისი კონტრდაზვერვის სამსახურის ყოფილი უფროსი, ვოლოდიმირ ბიკი.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |title=SBU arrests deputy of ex-chief |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=10 November 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141111003928/http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |archive-date=11 November 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 3 ივლისს ყოფილ პრემიერ მინისტრზე, მიკოლა აზაროვზე ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების ბრალდებით საერთაშორისო ძებნა გამოცხადდა.<ref>[http://euromaidanpress.com/2018/04/27/yanukovych-azarov-zakharchenko-promises-to-return-to-ukraine-to-change-its-political-course/ Fugitive Yanukovych clan promises to return to Ukraine to “change its political course”], [[Euromaidan Press]] (27 April 2018)</ref> ===იანუკოვიჩის პრესკონფერენცია და რუსული პასუხი=== 28 თებერვალს იანუკოვიჩი დაესწრო პრესკონფერენციას სამხრეთ რუსეთში და უპასუხა რუსი ჟურნალისტების კითხვებს. მან თქვა, რომ მაისის ბოლოს დაგეგმილი ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნები უკანონოა და ის მათში არ მიიღებს მონაწილეობას. მან ასევე განაცხადა, რომ მაშინ, როცა 21 თებერვლის შეთანხმებას შეეძლო სიტუაციის დამშვიდება, ოპოზიცია ამას არ დათანხმდა.<ref>{{cite news|url=http://tass.ru/politika/1011472 |script-title=ru:Основные высказывания Виктора Януковича на пресс-конференции в Ростове-на-Дону |trans-title=Basic statements of Viktor Yanukovych at a press conference in Rostov-on-Don |agency=[[Russian News Agency "TASS"|ITAR-TASS]] |access-date=12 March 2014 |language=ru |archive-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312184832/http://itar-tass.com/politika/1011472 |url-status=live }}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია (და „ხელისუფლების სამხედრო ხელში ჩაგდება“) და არ ცნო დროებითი მთავრობა.<ref name="26436575Putin">[https://www.bbc.com/news/av/world-europe-26436575 Putin on Ukraine crisis: 'It is an unconstitutional coup'], [[BBC News]] (4 March 2014)</ref><ref name="idUSBREA4M05420140524"/> 1-ელ მარტს რუსეთის პარლამენტმა დაამტკიცა პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინის მოთხოვნა უკრაინაში რუსული ჯარების განლაგების შესახებ.<ref name="BBCPutinDeploys">{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26400597 |title=Putin to deploy Russian troops in Ukraine |work=BBC News |date=1 March 2014 |access-date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301173059/http://www.bbc.com/news/world-europe-26400597 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 24 მარტს პუტინმა განაცხადა, 2014 წლის უკრაინის საპრეზიდენტო არჩევნებზე მითითებით - „ჩვენ პატივს ვცემთ უკრაინელი ხალხის არჩევანს და ვიმუშავებთ ამ არჩევნების საფუძველზე შექმნილ ხელისუფლებასთან“.<ref name="idUSBREA4M05420140524">[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-idUSBREA4M05420140524 Ukraine defends vote despite unrest, Putin pledges 'respect'], [[Reuters]] (24 March 2014)</ref> ===ცენზურა=== 2014 წლის 11 მარტს უკრაინის სატელევიზიო და რადიო მაუწყებლობის ეროვნულმა საბჭომ გასცა დავალება, რომ ყველა საკაბელო ოპერატორს შეეწყვიტა რუსული არხების ტელევიზიაშ გაშვება, მათ შორის მთავარი სახელმწიფო კონტროლირებადი სადგურების საერთაშორისო არხები - [[Rossiya 1]], პირველი არხი, [[NTV]] და [[Rossiya 24]].<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> ===ლუსტრაცია=== 26 თებერვალს ეჰორ სობოლევი წარადგინეს ლუსტრაციის კომიტეტის ხელმძღვანელად იაცენიუკის ახალ მთავრობაში.<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> რამდენიმე თვის შემდეგ, [[2014]] წლის 14 აგვისტოს, პარლამენტმა მიიღო კანონპროექტი, რომელიც მოიცავდა „სახელმწიფო მოხელეებისა და სამთავრობო თანამდებობაზე წარდგენილი პირების შემოწმების პროცედურებს, რათა გადაეწყვიტათ, აკმაყოფილებდნენ თუ არა ისინი შესაბამის თანამდებობის დასაკავებლად გარკვეულ კრიტერიუმებს“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |title=Rada passes bill on government lustration in first reading |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814193801/http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |url-status=live |archive-date=14 August 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |author=Bsai Yang |title=Ukraine OKs Malaysian experts' access to MH17 crash site |publisher=[[China Central Television]] |agency=[[Xinhua News Agency]] |date=12 August 2014 |archive-date=13 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140813114904/http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |url-status=dead |access-date=10 November 2014 }}</ref> კანონი ლუსტრაციის შესახებ, რომელიც ხელისუფლებისგან გამორიცხავდა იანუკოვიჩის ადმინისტრაციაში მომუშავე მაღალჩინოსნებს, მილიონამდე ადამიანს შეეხო.<ref>"[https://news.yahoo.com/ukraine-could-sack-million-officials-ties-russian-past-231947924.html Ukraine could sack up to million officials with ties to Russian past]". Yahoo News. 9 October 2014.</ref> ხარკოვის ადამიანის უფლებათა დაცვის ჯგუფიდან ვოლოდიმირ იავორსკიმ მას უწოდა „არაგონივრული“ და „ადამიანის უფლებების სერიოზული, სისტემატური დარღვევა“ - სხვა მიზეზებთან ერთად, რადგან ეს ნიშნავს, რომ ძალიან ბევრი ადამიანი დაკარგადა სამუშაოს, მათ შორის თანამდებობის პირები, რომელთა შეცვლაც ადვილი არ იქნებოდა.<ref>{{cite news|url=https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |title=Volodymyr Yavorsky: Proposed lustration law has serious defects |work=[[Kyiv Post]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814151603/https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |archive-date=14 August 2014 |url-status=live }}</ref> ===ბერკუტის დაშლა=== 25 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ავაკოვმა ხელი მოაწერა განკარგულებას ბერკუტის დაშლის შესახებ.<ref>{{cite news|url=http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |title=Head of Ukrainian Interior Ministry signs order to dissolve "Berkut" |agency=[[Voice of Russia]] |date=25 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301091220/http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> მარტში რუსეთმა გამოაცხადა, რომ ყირიმის ბერკუტის დანაყოფი შეინარჩუნებდა თავის სახელს, რადგან ის რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროში იყო ჩართული.<ref name="BCIT25314">[http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 Russian interior bodies created in Crimea and Sevastopol] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140407081859/http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 |date=7 April 2014 }}, [[ITAR-TASS]] (25 March 2014)</ref>{{#tag:ref|The status of [[Crimea]] and [[Sevastopol]] is currently [[2014 Crimean crisis|under dispute by Ukraine and Russia]]; Ukraine and the majority of the international community consider Crimea an [[autonomous republic]] of Ukraine and Sevastopol [[cities with special status|one of Ukraine's cities with special status]], while Russia, on the other hand, considers Crimea a [[federal subjects of Russia]] and Sevastopol [[federal cities of Russia|one of its federal cities]].<ref name="Reuters">{{cite news|last=Gutterman |first=Steve |url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |title=Putin signs Crimea treaty, will not seize other Ukraine regions |work=Reuters |date=18 March 2014 |access-date=26 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140329012404/https://www.reuters.com/article/2014/03/18/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |archive-date=29 March 2014 |url-status=live }}</ref> Both are completely under Russian control.<ref name="Yanuousted">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}<br />{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |title=Ukraine protests timeline |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223034428/http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref>|group=nb}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ცივი ომის შემდგომი კონფლიქტები ევროპაში}} d2hym76rh463d9dc0nrn3nmzvroairh 4402909 4402908 2022-08-03T08:10:24Z Denosashvili456 135254 /* იანუკოვიჩის პრესკონფერენცია და რუსული პასუხი */ wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Anry.kiknavelidze|Anry.kiknavelidze]].|3|08|2022}} {{ინფოდაფა სამოქალაქო კონფლიქტი | სათაური = ღირსების რევოლუცია <br>({{lang-uk|Революція гідності}}) | ქვესათაური = | ნაწილი = | სურათი = SState flag of Ukraine carried by a protester to the heart of developing clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg | სურათი2 = | წარწერა = მომიტინგეები ებრძვიან მთავრობის ძალებს კიევში დამოუკიდებლობის მოედანზე 2014 წლის 18 თებერვალს. | თარიღი = 18–23 თებერვალი 2014<ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/>({{Age in years, months, weeks and days|month1=2|day1=18|year1=2014|month2=2|day2=23|year2=2014}}) | ადგილი = [[მარინსკის პარკი]] და ინსტიტუტსკის ქუჩა, [[დამოუკიდებლობის მოედანი]], [[კიევი]], უკრაინა | კოორდინატები = {{coord|50|27|0|N|30|31|27|E|type:landmark_region:UA}} | მიზეზი = | მიზნები = * [[უკრაინის პრეზიდენტი]]ს [[ვიქტორ იანუკოვიჩი]]ს თანამდეგობიდან გადაყენება * 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | მეთოდები = * გაპროტესტება, ამბოხი, [[სამოქალაქო დაუმორჩილებლობა]] | სტატუსი = | შედეგი = ევრომაიდანი / ოპოზიციის გამარჯვება {{Collapsible list|title=სრული შედეგები|bullets=yes | პრეზიდენტი იანუკოვიჩის ჩამოგდება და გაქცევა რუსეთში | 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | [[იულია ტიმოშენკო]]ს გათვისუფლება ციხიდან | აზაროვის მეორე მთავრობის მოხსნა<ref name=BBCRLLout>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=[[BBC News]] |date=23 February 2014}}</ref> | 50 პიროვნებას, უმაღლესი თანამდებობის პირების ჩათვლით, ბრალი ედებათ დემონსტრანტების მკვლელობის ორგანიზებაში<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |title=Makhnitsky: Some 50 people to be charged with organizing killings of Ukrainians |work=Kyiv Post |date=24 February 2014 |access-date=24 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301190722/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> | ბერკუტის სპეციალური ძალების დაშლა | მასიური პროტესტები აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში კიევის მთავრობის წინააღმდეგ | ქვეყნის მასშტაბით კომუნისტური ძეგლების განადგურება<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |title=Ukraine crisis: Lenin statues toppled in protest |work=BBC News |date=22 February 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140602085437/http://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |archive-date=2 June 2014 |url-status=live }}</ref> |პრორუსული არეულობის დასაწყისი, რუსული სამხედრო ძალების ჩარევა, ყირიმის ანექსია რუსეთის მიერ და ომი დონბასში}} | მხარე1 = {{flagicon image|Flag of Ukraine 3.svg}} '''მაიდანის სახალხო გაერთიანება''' *ანტისამთავრობო მომიტინგე მოქალაქეები *მომიტინგეების მხარეს გადასული პოლიციის ოფიცრები<ref>{{cite web|last=Novogrod |first=James |url=http://www.nbcnews.com/storyline/ukraine-crisis/dozens-ukrainian-police-defect-vow-protect-protesters-n35241 |title=Dozens of Ukrainian Police Defect, Vow to Protect Protesters |work=NBC News |date=21 February 2014 |access-date=3 March 2014}}</ref> *[[ავღანეთის ომი (1979–1989)|ავღანეთის ომის]] ვეტერნები<ref>{{cite news|last=Nemtsova |first=Anna|title=Kiev's Military Guardian Angels|url= http://www.thedailybeast.com/articles/2013/12/13/ukraine-s-military-veterans-protect-kiev-protesters.html|work=[[The Daily Beast]]|date=13 December 2013|access-date=16 December 2013}}</ref> საპარლამენტო ოპოზიციური პარტიები: *[[File:Small logo of Batkivshchyna.png|20px|border|ბატკივშჩინას ემბლემა]] [[ბატკივშჩინა]] *[[File:Svoboda logo-2.svg|20px|border|სვაბოდას ემბლემა]] [[სვაბოდა]] *[[File:LogoUDAR.png|20px|border]] [[უდარი]] | მხარე2 = {{flagicon|Ukraine}} უკრაინის მთავრობა *[[File:Геральдичний знак - емблема МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო **[[File:Berkut emblem.png|14px]] ბერკუტი ***ბერკუტის სპეცდანიშნულების ასეული **სპეცდანიშნულების ქვედანაყოფი Tiger **[[File:Емблема внутрішніх військ МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგანი ჯარი *[[File:Emblem of the Security Service of Ukraine.png|18px]] უკრაინის უშიშროების სამსახური **[[FIle:Alpha SBU emblem.png|14px]] ჯგუფი „ალფა“<ref>{{cite news|url=http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |script-title=ru:К сегодняшнему расстрелу митингующих может иметь отношение подразделение 'Альфа' СБУ |trans-title=By now in massacre of protesters may have relation unit "Alpha" SBU |work=[[Zerkalo Nedeli]] |language=ru |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220223433/http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> * „ტიტუშკები“<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/euromaidan-ralles-in-ukraine-jan-20-updates-335302.html|title=EuroMaidan ralles in Ukraine (20 Jan updates)|newspaper=Kyiv Post|date=21 January 2014}}</ref> * უკრაინული ფრონტი '''მხარს უჭერდა:'''<br />{{flag|რუსეთი}} (სავარაუდოდ) | მხარე3 = | მთავარი ფიგურები1 = {{plainlist| *[[არსენი იაცენიუკი]] *[[ვიტალი კლიჩკო]] *[[ოლეჰ ტიაჰნიბოკი]] *[[პეტრო პოროშენკო]] *[[იური ლუცენკო]] *[[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] *[[იულია ტიმოშენკო]] *[[ანდრიი პარუბიი]] *[[ანდრიი სადოვიი]] *[[არსენ ავაკოვი]] *[[დმიტრო იაროში]] *[[რუსლანა]]}} | მთავარი ფიგურები2 = მთავარი ფიგურები2 | მთავარი ფიგურები3 = მთავარი ფიგურები3 | რაოდენობა1 = რაოდენობა1 | რაოდენობა2 = რაოდენობა1 | რაოდენობა3 = რაოდენობა4 | დანაყოფი1 = დანაყოფი1 | დანაყოფი2 = დანაყოფი2 | დანაყოფი3 = დანაყოფი3 <!--მხარე1--> | გარდაცვლილი1= | დაშავებული1= | დაკავებული1= | ბრალწაყენებული1= | დაჯარიმებული1 | ზიანი1= | შენობები1= <!--მხარე2--> | გარდაცვლილი2= | დაშავებული2= | დაკავებული2= | ბრალწაყენებული2= | დაჯარიმებული2= | ზიანი2= | შენობები2= <!--მხარე3--> | გარდაცვლილი3= | დაშავებული3= | დაკავებული3= | ბრალწაყენებული3= | დაჯარიმებული3= | ზიანი3= | შენობები3= }} '''ღირსების რევოლუცია''' ({{lang-uk|Революція гідності}}), ასევე ცნობილი როგორც '''მაიდანის რევოლუცია''',<ref name="18010123Ukraineprofile">[https://www.bbc.com/news/world-europe-18010123 Ukraine profile - Timeline], [[BBC News]]</ref> — მოხდა უკრაინაში, 2014 წლის თებერვალში,<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine">[https://www.vox.com/2014/9/3/18088560/ukraine-everything-you-need-to-know Everything you need to know about the Ukraine crisis], [[Vox (website)|Vox]] (3 September 2014)<br />[https://abcnews.go.com/Politics/ukraines-2014-revolution-trumps-push-ukrainian-probe-biden/story?id=65811633 Ukraine's 2014 revolution to Trump's push for a Ukrainian probe of Biden: A timeline], [[ABC News]] (1 October 2019)<br />[https://www.economist.com/briefing/2014/02/27/the-february-revolution The February revolution], [[The Economist]] (27 February 2014)<br />[https://edition.cnn.com/2015/02/10/europe/ukraine-war-how-we-got-here/index.html Ukraine: Everything you need to know about how we got here], [[CNN]] (3 February 2017)</ref> ევრომაიდანის პროტესტის დასასრულს,<ref name="18088560voxUkraine"/> როდესაც უკრაინის დედაქალაქ [[კიევი|კიევში]] მომიტინგეებსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის სასიკვდილო შეტაკებები არჩეული პრეზიდენტის, [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] გადადგომით და უკრაინის მთავრობის დამხობით დასრულდა. <ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/> 2013 წლის ნოემბერში, ფართომასშტაბიანმა საპროტესტო ტალღამ (ცნობილი, როგორც ევრომაიდანი) იფეთქა პრეზიდენტ იანუკოვიჩის მოულოდნელი გადაწყვეტილების საპასუხოდ, როდესაც ხელი არ მოეწერა ევროკავშირთან პოლიტიკურ ასოცირებასა და თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას, ნაცვლად იმისა, არჩეულ იქნა უფრო მჭიდრო კავშირები [[რუსეთი|რუსეთთან]] და [[ევრაზიული კავშირი|ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირთან]]. იმავე წლის თებერვალში უმაღლესმა რადამ (უკრაინის პარლამენტმა) დაამტკიცა ევროკავშირთან შეთანხმების დასრულება.<ref>{{cite news |title=Parliament passes statement on Ukraine's aspirations for European integration |url=https://www.kyivpost.com/article/content/ukraine-politics/parliament-passes-statement-on-ukraines-aspirations-for-european-integration-320792.html |work=[[Kyiv Post]] |date=22 February 2013|quote=A total of 315 of the 349 MPs registered in the sitting hall supported the document on Friday. The draft document reads that the Verkhovna Rada "within its powers, will ensure that the recommendations concerning the signing of the Association Agreement between Ukraine and the EU, which are stipulated in the resolutions of the European Parliament and the conclusions of the Council of the EU approved on December 10, 2012, at a meeting of the EU foreign ministers, will be fulfilled."}}</ref> რუსეთი ახორციელებდა ზეწოლას უკრაინაზე.<ref>{{cite book |editor1-last=Dinan |editor1-first=Desmond |editor2-last=Nugent |editor2-first=Neil |title=The European Union in Crisis |publisher=Palgrave Macmillan |pages=3, 274}}</ref> ეს პროტესტი თვეების განმავლობაში გაგრძელდა და მასშტაბები გაფართოვდა, იანუკოვიჩისა და აზაროვის მთავრობის გადადგომის მოწოდებით.<ref name=Reuters121213>[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-idUSBRE9BA04420131212 Kiev protesters gather, EU and Putin joust], [[Reuters]] (12 December 2013)</ref> მომიტინგეები ეწინააღმდეგებოდნენ სამთავრობო კორუფციას და ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებას, [[ოლიგარქია|ოლიგარქების]] გავლენას, პოლიციის სისასტიკეს და ადამიანის უფლებების დარღვევას უკრაინაში.<ref name="Euromaidan Analyses">{{cite book |editor1-last=Marples |editor1-first=David |editor2-last=Mills |editor2-first=Frederick |title=Ukraine's Euromaidan: Analyses of a Civil Revolution |date=2015 |publisher=[[Ibidem Press]] |pages=9–14}}</ref><ref name="RFEKT25114">[http://www.rferl.org/content/protesters-police-tense-standoff-ukraine/25241945.html Yanukovych Offers Opposition Leaders Key Posts], [[Radio Free Europe/Radio Liberty]] (25 January 2014)</ref> რეპრესიულმა ანტისაპროტესტო კანონებმა გამოიწვია შემდგომი აღშფოთება.<ref name="Euromaidan Analyses"/> დიდმა, ბარიკადებიღ გამაგრებულმა საპროტესტო ბანაკმა დაიკავა დამოუკიდებლობის მოედანი ცენტრალურ კიევში მთელი „მაიდანის აჯანყების“ განმავლობაში. 2014 წლის იანვარსა და თებერვალში მომიტინგეებისა და [[ბერკუტი|ბერკუტის]] სპეცრაზმის შეტაკებების შედეგად 108 მომიტინგე და 13 პოლიციელი დაიღუპა,<ref name="OHCHR">{{cite web |title=Accountability for killings in Ukraine from January 2014 to May 2016 |url=https://www.ohchr.org/Documents/Countries/UA/OHCHRThematicReportUkraineJan2014-May2016_EN.pdf |publisher=[[Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights]] |pages=9, 21–25}}</ref> დაიჭრა მრავალი სხვა. პირველი მომიტინგეები 19-22 იანვარს ხრუშევსკის ქუჩაზე პოლიციასთან სასტიკი შეტაკებისას დახოცეს. ამის შემდეგ აქციის მონაწილეებმა მთელი ქვეყნის მასშტაბით სამთავრობო შენობები დაიკავეს. სასიკვდილო შეტაკებები 18-20 თებერვალს მიმდინარეობდა, რა დროსაც უკრაინაში დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ ყველაზე მძიმე ძალადობა მოხდა.<ref>{{cite news |title=Europe's new battlefield |url=https://www.economist.com/briefing/2014/02/20/europes-new-battlefield |newspaper=[[The Economist]] |date=22 February 2014 |quote=It is the worst violence Ukraine has known in its 22 years as an independent country}}</ref> ათასობით მომიტინგეს, რომლებიც პარლამენტისკენ, ფარებითა და ჩაფხუტიანი აქტივისტების მეთაურობით მიიწევდნენ პოლიციის სნაიპერებმა ცეცხლი გაუხსნეს.<ref name="OHCHR"/> 21 თებერვალს, პრეზიდენტ იანუკოვიჩსა და საპარლამენტო ოპოზიციის ლიდერებს შორის ხელი მოეწერა შეთანხმებას, რომელიც მოითხოვდა დროებითი მთავრობის ჩამოყალიბებას, საკონსტიტუციო რეფორმებს და ვადამდელ არჩევნებს.<ref name=sds24>{{Cite news |title=Yanukovich impeached |language=en |work=Al Jazeera |url=https://www.aljazeera.com/news/2014/2/22/ukraine-president-yanukovich-impeached |access-date=2022-03-01}}</ref> მეორე დღეს, პოლიცია გავიდა ცენტრალური კიევიდან, რომელიც მოექცა მომიტინგეების კონტროლის ქვეშ. იანუკოვიჩი გაიქცა ქალაქიდან და შემდეგ ქვეყნიდან.<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იმ დღეს უკრაინის პარლამენტმა მხარი დაუჭირა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან გადაყენებას 328 ადამიანი 0-ის წინააღმდეგ (პარლამენტის 450 წევრის 72,8%).<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იანუკოვიჩმა თქვა, რომ ეს კენჭისყრა უკანონო და შესაძლოა, იძულებითიც ყოფილიყო, ამიტომ დახმარებისთვის რუსეთს მიმართა.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/01/24/world/europe/viktor-yanukovych-russia-ukraine-treason.html|title=Ukraine's Ex-President Is Convicted of Treason|last=Kramer|first=Andrew E.|date=24 January 2019|work=The New York Times|access-date=24 March 2019|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია და დროებითი მთავრობა არ ცნო. ფართო საპროტესტო აქციები, როგორც რევოლუციის მომხრე და ასევე მოწინააღმდეგე, ხდებოდა აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში, სადაც 2010 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე იანუკოვიჩს დიდი მხარდაჭერა ჰქონდა. პროტესტი გამწვავდა, რაც მიზეზი გახდა რუსეთის სამხედრო ინტერვენციის,<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|title=Russian troops take over Ukraine's Crimea region|last=Sullivan|first=Tim|date=1 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140301234859/http://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|archive-date=1 March 2014|url-status=live|agency=Associated Press}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/03/16/world/europe/russia-vetoes-un-resolution-on-crimea.html|title=Russia Vetoes U.N. Resolution on Crimea|author=Somini Sengupta|date=15 March 2014|access-date=12 March 2015|work=The New York Times}}</ref> რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიის და თვითგამოცხადებული სახელმწიფოების [[დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა|დონეცკის]] და [[ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკა|ლუგანსკის]] შექმნის. ამან გამოიწვია [[დონბასის ომი]] და კულმინაციას მიაღწია 2022 წელს, ქვეყანაში რუსეთის მიერ სრულმაშტაბიანი [[რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)|შეჭრის]] დაწყებით. დროებითმა მთავრობამ, არსენი იაცენიუკის ხელმძღვანელობით, ხელი მოაწერა ევროკავშირის ასოცირების შეთანხმებას და დაშალა ბერკუტი. [[პეტრო პოროშენკო]] 2014 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ გახდა პრეზიდენტი (პირველ ტურში ხმების 54,7%). ახალმა მთავრობამ აღადგინა 2004 წლის შესწორებები უკრაინის კონსტიტუციაში, რომელიც 2010 წელს საკამათო გზით გაუქმდა,<ref name="telegraph10656312">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html |archive-date=11 January 2022 |url-access=subscription |url-status=live|title=Ukraine revolution: live – Ukraine's president has disappeared as world awakes to the aftermath of a revolution|author=Damien McElroy|date=23 February 2014|work=The Daily Telegraph}}{{cbignore}}</ref> როგორც არაკონსტიტუციური და წამოიწყო დამხობილ რეჟიმთან დაკავშირებული საჯარო მოხელეების ფართომასშტაბიანი წმენდა.<ref>{{Cite journal|last=Zabyelina|first=Yuliya|date=2017|title=Lustration Beyond Decommunization: Responding to the Crimes of the Powerful in Post-Euromaidan Ukraine|journal=State Crime Journal|volume=6|issue=1|pages=55–78|doi=10.13169/statecrime.6.1.0055|issn=2046-6056|jstor=10.13169/statecrime.6.1.0055}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-purge-idUSKCN0HZ1NU20141010|title=Ukraine to launch 'full clean-out' of corrupt officials|date=10 October 2014|work=Reuters|access-date=21 May 2019|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://imrussia.org/en/law/2228-risks-of-delayed-lustrations|title=Risks of Delayed Lustrations|last=Mishina|first=Ekaterina|date=14 April 2015|website=Institute of Modern Russia|language=en-us|access-date=21 May 2019}}</ref> ასევე, დაიწყო ქვეყნის ფართომასშტაბიანი დეკომუნიზაცია. ==პრელუდია== 2000-იან წლებში უკრაინის მთავრობები ცდილობდნენ [[უკრაინა-ევროკავშირის ურთიერთობები|უფრო მჭიდრო ურთიერთობა]] დაემყარებინათ [[ევროკავშირი|ევროკავშირთან]].<ref name="EUEA2015">{{Cite web|url=http://www.eeas.europa.eu/statements/docs/2014/140612_01_en.pdf|title=Frequently asked questions about Ukraine, the EU's Eastern Partnership and the EU-Ukraine Association Agreement|date=24 April 2015|publisher=European Union External Action|access-date=6 May 2015}}</ref><ref>{{cite news|url=https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|title=Soros: Ukraine needs EU Marshall Plan|last=Thompson|first=Mark|date=12 March 2014|access-date=24 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140316224454/https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|archive-date=16 March 2014|url-status=live|department=[[CNN Money]]}}</ref> [[უკრაინის პრეზიდენტი|პრეზიდენტ]] [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] მთავრობა ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს 2012 წლიდან აწარმოებდა.<ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/bw/articles/2014-02-27/the-new-great-game-why-ukraine-matters-to-so-many-other-nations|title=The New Great Game: Why Ukraine Matters to So Many Other Nations|last1=Coy|first1=Peter|date=27 February 2014|work=[[Bloomberg BusinessWeek]]|access-date=23 March 2014|last2=Matlack|first2=Carol|last3=Meyer|first3=Henry}}</ref> ევროკავშირთან ასეთი ყოვლისმომცველი სავაჭრო შეთანხმება გავლენას მოახდენდა უკრაინის სავაჭრო შეთანხმებებზე რუსეთთან, რომელიც იმ დროს უკრაინის ყველაზე დიდი სავაჭრო პარტნიორი იყო.<ref>{{Cite web|url=http://www.worldstopexports.com/ukraines-top-15-import-partners/|title=Ukraine's Top Trading Partners|last=Workman|first=Daniel|date=24 April 2019|website=World's Top Exports|language=en-US|access-date=3 July 2019}}</ref> იანუკოვიჩს სჯეროდა, რომ გართულებების მოგვარება შეიძლებოდა და თქვა, რომ აპირებდა შეთანხმებას,<ref>{{Cite web|url=https://www.kyivpost.com/article/content/eu-ukraine-relations/eu-to-ukraine-reforms-necessary-for-trade-pact-320910.html|title=EU to Ukraine: Reforms necessary for trade pact - Feb. 25, 2013|date=25 February 2013|website=KyivPost|access-date=17 November 2019}}</ref> მაგრამ აგრძელებდა მის გადადებას.<ref>{{cite news|url=https://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|title=EU suspends trade deal talks with Ukraine|last=Kramer|first=Andrew|date=15 December 2013|newspaper=[[The Boston Globe]]|access-date=27 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140328062255/http://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|archive-date=28 March 2014|url-status=live}}</ref> შემდეგ მოხდა ამის ინტერპრეტაცია, როგორც ამ შეთანხმების ხელმოწერისგან უკან დახევის მცდელობისა და გამოიწვია საპროტესტო ტალღა, რომელიც ცნობილი გახდა, როგორც მოძრაობა [[ევრომაიდანი]].<ref name="Ukraine crisis timeline BBC">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine crisis: Timeline|date=13 November 2014|work=BBC News}}</ref> [[File:Euromaidan Kyiv 01-12-2013 35.JPG|thumb|280px|პრო-ევროკავშირის (ევრომაიდანის) საპროტესტო აქციის მონაწილეები კიევში, 2013 წლის დეკემბერი]] საპროტესტო აქციები თავდაპირველად 2013 წლის ნოემბერში დაიწყო, მას შემდეგ, რაც იანუკოვიჩმა უარი თქვა ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერაზე [[აღმოსავლეთ პარტნიორობა|აღმოსავლეთ პარტნიორობის]] შეხვედრაზე [[ვილნიუსი|ვილნიუსში]], [[ლიტვა|ლიტვაში]] და ამის ნაცვლად რუსეთთან უფრო მჭიდრო კავშირები აირჩია. [[უკრაინის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ მინისტრი]] [[მიკოლა აზაროვი]] ითხოვდა €20 მილიარდის (US$27 მილიარდი) ოდენობის სესხს და დახმარებას.<ref name="cnbc.com">{{cite web |url=https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-date=15 December 2013 |title=EU talking to IMF, World Bank, others about Ukraine assistance |publisher=Cnbc.com |date=11 December 2013 |access-date=12 March 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archivedate=15 დეკემბერი 2013 }}</ref> ევროკავშირი მზად იყო გაეცა €610 მილიონი ($838 მილიონი) სესხის სახით,<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705">{{cite web|url=https://www.cnbc.com/id/101277705 |title=Ukraine leader seeks cash at Kremlin to fend off crisis |publisher=Cnbc.com |date=17 December 2013 |access-date=12 March 2014}}</ref> მაგრამ რუსეთი მზად იყო გაეცა $15 მილიარდი<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> და ასევე, გაეიაფებინა საწვავის ფასი.<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> გარდა ამისა, ევროკავშირმა მოითხოვა უკრაინის რეგულაციებისა და კანონების ძირეული ცვლილებები, მაგრამ რუსეთს არ დაუწესებია ასეთი ხასიათისა და მასშტაბის მარეგულირებელი ან სამართლებრივი კორექტირების მოთხოვნა.<ref name="cnbc.com" /> რუსეთმა, ასევე, მოახდინა ეკონომიკური ზეწოლა უკრაინაზე და წამოიწყო პროპაგანდისტული კამპანია ევროკავშირის შეთანხმების წინააღმდეგ.<ref>[http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2014/03/russia-shifting-role-ukraine-cris-2014325125230982.html Russia's shifting role in Ukraine crisis], aljazeera, 2 March 2014</ref> იანუკოვიჩი დიდად არ მოსწონდათ უკრაინის დასავლეთში, მაგრამ გარკვეული მხარდაჭერა ჰქონდა აღმოსავლეთში და სამხრეთში, სადაც მის მშობლიურ ენას, [[რუსული ენა|რუსულს]] უფრო ხშირად იყენებდნენ. აქციები თავდაპირველად მშვიდობიანი იყო, მაგრამ ძალადობრივი გახდა 2014 წლის იანვარში მას შემდეგ, რაც პარლამენტმა, სადაც დომინირებდნენ იანუკოვიჩის მხარდამჭერები, მიიღო კანონები, რომლებიც მიზნად ისახავდა პროტესტის ჩახშობას. ევროკავშირმა და შეერთებულმა შტატებმა მოუწოდეს იანუკოვიჩს მოლაპარაკება მოეწყო კონფლიქტის მშვიდობიანი დასრულების შესახებ და განაცხადეს, რომ ისინი სანქციებს დაუწესებდნენ მთავრობის წარმომადგენლებს, თუ მათ დამნაშავედ ცნობდნენ ძალადობაში.<ref>{{cite news|url=http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000303/http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |title=Roots and Consequence's of Ukraine's Violence |author=Vladmir Isachenkov and Maria Danilova |agency=Associated Press |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> თებერვლის რევოლუციის წინ მომიტინგეებთან დაიდო ამნისტიის შეთანხმება, რომლის მიხედვითაც მათ არ დაემუქრებოდათ სისხლის სამართლის ბრალდებები დაკავებული შენობების დატოვების სანაცვლოდ.<ref name="17214AEMtot">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |title=Law on amnesty of Ukrainian protesters to take effect on Feb 17 |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=17 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071618/http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live}}</ref> დემონსტრანტებმა გაათავისუფლეს ყველა ოკუპირებული რეგიონალური სახელმწიფო ადმინისტრაციის შენობა, ხოლო კიევში აქტივისტებმა შეწყვიტეს ხრუშევსკოჰოს ქუჩის დაპირისპირება; კიევის მერია ასევე 16 თებერვალს დაუბრუნდა მთავრობის კონტროლს.<ref name="17214AEMtot" /> საპროტესტო აქციებში მონაწილეობისთვის ყველა დაპატიმრებული ადამიანის გათავისუფლება 17 თებერვლის შემდეგ იყო დაგეგმილი.<ref name="17214AEMtot" /> 14 თებერვალს იანუკოვიჩმა თქვა: „მინდა ვთქვა, რომ მაქეზებენ და მაიძულებენ გამოვიყენო სხვადასხვა მეთოდები და გზები სიტუაციის მოსაგვარებლად, მაგრამ არ მინდა ომი. არ მინდა რაიმე გადაწყვეტილების მიღება ასეთი რადიკალური გზით“.<ref name="YnwIU15214" /> მან ყველა პოლიტიკოსს მოუწოდა, თავი შეიკავონ რადიკალიზმისგან და გაიგონ, რომ „არის ზღვარი, რომელიც არ უნდა გადაიკვეთოს და ეს ზღვარი კანონია“.<ref name="YnwIU15214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |title=Yanukovych: I don't want to be at war, my goal is to restore stable development of country |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=15 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==მიმოხილვა== საპროტესტო აქციები, რომელიც დაიწყო 2013 წლის 21 ნოემბრის ღამეს სახალხო საპროტესტო აქციებით კიევში, [[მაიდან ნეზალეჟნოსტი|მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე]] (დამოუკიდებლობის მოედანი) ჯერ კიდევ გრძელდებოდა 2014 წლის თებერვლის შუა რიცხვებისთვის.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> პროტესტი გამოიწვია უკრაინის მთავრობის გადაწყვეტილებამ შეეჩერებინა ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერა.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> კიევში ანტისამთავრობო დემონსტრაციებში შედარებითი სიმშვიდის პერიოდი მოულოდნელად დასრულდა 2014 წლის 18 თებერვალს, როდესაც აქციის მონაწილეები და პოლიცია ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ. სულ მცირე 82 ადამიანი დაიღუპა მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში, მათ შორის 13 პოლიციელი; დაშავდა 1100-ზე მეტი ადამიანი.<ref>{{cite web |url=https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |title=Ukraine Violence Leaves at Least 25 Dead |first=Kirit |last=Radia |date=18 February 2014 |website=[[ABC News]] |access-date=1 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180715181350/https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |archive-date=15 July 2018 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.thedailybeast.com/articles/2014/03/30/exclusive-photographs-expose-russian-trained-killers-in-kiev.html |title=Exclusive: Photographs Expose Russian-Trained Killers in Kiev |first=Jamie |last=Dettmer |date=30 March 2014 |newspaper=[[The Daily Beast]] |access-date=1 March 2019}}</ref> [[File:Євромайдан 02 лютого 2014 Київ.JPG|thumbnail|Crowds of protesters at a mass rally on Independence Square in Kyiv.]] 18 თებერვალს, ევრომაიდანის დაახლოებით 20,000 მომიტინგე 2000 წლის უკრაინის კონსტიტუციის 2004 წლის ვერსიის აღდგენის მხარდასაჭერად შეიკრიბა, რომელიც უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლომ გააუქმა 2010 წელს, იანუკოვიჩის პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ. პოლიციამ დაბლოკა მათი გზა. დაპირისპირება ძალადობრივი გახდა; BBC-მ კორესპონდენტებზე დაყრდნობით, განაცხადა, რომ თითოეულმა მხარემ მეორე დაადანაშაულა.<ref name="BBCPoliceStormCamp" /> ათასობით დემონსტრანტის მოგერიების მიზნით პოლიციამ ცეცხლი გახსნა რეზინის ტყვიებით და მოგვიანებით, საბრძოლო ტყვიებით (მათ შორის ავტომატური იარაღით და სნაიპერული შაშხანით), ასევე [[ცრემლსადენი გაზი|ცრემლსადენი გაზით]] და მანათობელი ყუმბარებით . მომიტინგეები იბრძოდნენ პრიმიტიული იარაღით (ქვებით და ხელკეტებით), ცეცხლსასროლი იარაღით და იმპროვიზირებული ასაფეთქებელი ნივთიერებებით ([[მოლოტოვის კოქტეილი|მოლოტოვის კოქტეილით]]) და შეიჭრნენ რეგიონების პარტიის შტაბში. პოლიციელები მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე მთავარ საპროტესტო ბანაკში შეიჭრნენ და მოედნის ნაწილები დაიკავეს.<ref name="BBCPoliceStormCamp">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |title=Ukraine police storm main Kiev protest camp |work=BBC News |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> დაიწვა პროფკავშირების შენობა, რომელიც ევრომაიდანის შტაბის ფუნქციას ასრულებდა. პოლიტიკური კომენტატორები ვარაუდობდნენ, რომ უკრაინა სამოქალაქო ომის ზღვარზე იყო.<ref>{{cite news|last=Matthews |first=Owen |title=Ukraine: Heading for Civil War |url=http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |access-date=20 February 2014 |newspaper=[[Newsweek]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220055425/http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ზოგიერთმა ტერიტორიამ, მათ შორის [[ლვივის ოლქი|ლვივის ობლასტმა]], თავი ცენტრალური ხელისუფლებისგან პოლიტიკურად დამოუკიდებელად გამოაცხადა.<ref name="Gianluca Mezzofiore">{{cite web |author=Gianluca Mezzofiore |url=http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |title=Ukraine Facing Civil War: Lviv Declares Independence from Yanukovich Rule |work=International Business Times |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live |date=19 February 2014 }}</ref> 18 თებერვლიდან ევრომაიდანის აქტივისტებმა დაიკავეს რეგიონული სახელმწიფო ადმინისტრაციის (RSA) შენობები რამდენიმე ოლქში.<ref name="BBCoRSA26114">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |title=Ukraine protests 'spread' into Russia-influenced east |archive-url=https://web.archive.org/web/20140127021816/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |archive-date=27 January 2014 |url-status=live |work=BBC News |date=26 January 2014 }}</ref> 19 თებერვალს ხელისუფლებამ დააწესა პოლიციის საგუშაგოები, შეზღუდვები საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე და დახურა სკოლები კიევში, რომელსაც მედია დე ფაქტო საგანგებო მდგომარეობად მოიხსენიებდა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |title=The authorities de facto introduce a state of emergency |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220235927/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |url-status=live }}</ref> 20 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრმა ვიტალი ზახარჩენკომ განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა განკარგულებას, რომელიც დემონსტრანტების წინააღმდეგ საბრძოლო ტყვიების გამოყენების ნებართვას იძლეოდა.<ref name="zaharchenko-oficiyno-dozvoliv">{{in lang|uk}} [https://tsn.ua/video/video-novini/zaharchenko-oficiyno-dozvoliv-silovikam-vognepalnu-zbroyu.html Zakharchenko officially allowed firearms to the security forces], [[Televiziyna Sluzhba Novyn|TSN]](20 February 2014)</ref> ცენტრალურ კიევში მოხდა ყველაზე დიდი ძალადობა და 48 საათის განმავლობაში შეტაკებებში დაღუპულთა რიცხვი სულ მცირე 77-მდე გაიზარდა.<ref name="BBCtimeline">[https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 Ukraine protests timeline], BBC, 23 February 2014</ref> ამის საპასუხოდ, უკრაინის პარლამენტის თავმჯდომარემ, ვოლოდიმირ რიბაკმა მეორე დღეს განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა საპარლამენტო განკარგულებას, რომელიც გმობდა ძალის გამოყენებას და მოუწოდებდა ყველა ინსტიტუტს (შინაგან საქმეთა სამინისტრო, მინისტრთა კაბინეტი და ა.შ.), შეეწყვიტა მომიტინგეების წინააღმდეგ ყველა სამხედრო ქმედება.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/887613-ryibak-zayavil-chto-podpisal-postanovlenie-vr-o-prekraschenii-ognya.html |script-title=ru:Рыбак заявил, что подписал постановление ВР о прекращении огня |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |language=ru |date=21 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პარლამენტმა ზახარჩენკოსაც შეუჩერა უფლებამოსილება. 21 თებერვალს პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა ხელი მოაწერა კომპრომისულ შეთანხმებას ოპოზიციის ლიდერებთან. იგი დაჰპირდა საკონსტიტუციო ცვლილებებს, რომ პარლამენტს აღუდგენდა გარკვეულ უფლებამოსილებებს და დეკემბრისთვის ვადამდელი არჩევნების ჩატარებისკენ მოუწოდებდა. შეთანხმების მიუხედავად, ათასობით ადამიანი აგრძელებდა პროტესტს ცენტრალურ კიევში და დემონსტრანტებმა სრულად აიღეს კონტროლი ქალაქის სამთავრობო რაიონზე: პარლამენტის შენობაზე, პრეზიდენტის ადმინისტრაციის კვარტლებზე, კაბინეტზე და შინაგან საქმეთა სამინისტროზე.<ref>[tyzhden.ua]</ref><ref name="BBCTimeline">{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine protests timeline|work=BBC News|date=23 February 2014}}</ref> 21 თებერვალს პარლამენტში კანონპროექტი შევიდა იანუკოვიჩის გადაყენების შესახებ.<ref>{{cite web|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_1?pf3511=49827|title=Офіційний портал Верховної Ради України |publisher=W1.c1.rada.gov.ua|access-date=12 March 2014}}</ref> იმავე დღეს იანუკოვიჩი [[ხარკივი|ხარკივში]] გაემგზავრა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes">[https://www.nytimes.com/2015/01/04/world/europe/ukraine-leader-was-defeated-even-before-he-was-ousted.html?referrer&_r=3 Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted], ''[[The New York Times]]'' (3 January 2015)</ref> 22 თებერვალს, გავრცელებული ინფორმაციით, მომიტინგეები აკონტროლებდნენ კიევს და ამბობდნენ, რომ იანუკოვიჩი დედაქალაქიდან აღმოსავლეთ უკრაინაში გადაფრინდა.<ref name="Telegraph222">{{cite news|title=Ukraine protests: Vitali Klitschko is seeking immediate resignation of President Yanukocych – watch live|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20140220101557/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|url-status=dead|archive-date=20 February 2014|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=22 February 2014|access-date=22 February 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Ukrainian protesters claim control over capital |url=http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |access-date=22 February 2014 |publisher=Boston |agency=Associated Press |date=22 February 2014 |author=Yuras Karmanau |author2=Angela Charlton |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228013838/http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=dead }}</ref> პარლამენტმა 328 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან მოხსნის სასარგებლოდ და 25 მაისს ახალი საპრეზიდენტო არჩევნები დაგეგმა.<ref name="wsj222">{{cite news|title=Parliament Ousts Ukraine President |url=https://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |access-date=22 February 2014 |newspaper=[[The Wall Street Journal]] |date=22 February 2014 |author=James Marson |author2=Alan Cullison |author3=Alexander Kolyandr |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171204/http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> 23 თებერვალს პარლამენტმა პარლამენტის თავმჯდომარე [[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] დროებით პრეზიდენტად დაასახელა.<ref name="speaker">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref> 24 თებერვალს ახალმა მთავრობამ იანუკოვიჩის დაკავების ორდერი გასცა.<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/ukraine-issues-arrest-warrant-missing-leader-123251908--finance.html|title=Ukraine issues arrest warrant for missing leader|agency=Associated Press|newspaper=Washington Post|date=24 February 2014}}</ref> მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში რუსმა ნაციონალისტმა პოლიტიკოსებმა და აქტივისტებმა მოაწყვეს მიტინგები [[ყირიმი|ყირიმში]] და მოუწოდეს რუსეთს, დაეცვა ისინი უკრაინის დანარჩენ ნაწილში მყოფი „ფაშისტების“ საფრთხისგან.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26321329 Crimea: Next flashpoint in Ukraine's crisis?], [[BBC News]] (24 February 2014)</ref> == დეტალური ქრონოლოგია == === 18 თებერვალი === 18 თებერვლის 16:00 საათზე კიევის მეტრომ ტერორისტული საფრთხის გამო მუშაობა შეწყვიტა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014398/|script-title=uk:Київське метро зупинило рух|trans-title=Kyiv subway stopped functioning|work=Ukrayinska Pravda|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227001737/http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-date=27 February 2014 |title=Макеєнко: Метро не працюватиме, доки у Києві не буде безпечно |work=Zik |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web|url=http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|title=У Києві припинило роботу метро|website=Ua.racurs.ua|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140223093318/http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|archive-date=23 February 2014|url-status=dead}}</ref> ==== საწყისი შეტაკებები (მარიინსკი და ლიპკი) ==== [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-52.jpg|thumb|left|პროტესტანტები აგებენ ბარიკადებს]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-58a.JPG|thumb| 18 თებერვალს კიევის ქალაქის ცენტრში დაწვეს სატვირთო მანქანები, რომლებსაც ჯარები გადაჰყავდათ.]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 15-08.JPG|thumbnail| მომიტინგეები აგურებს და მოლოტოვის კოქტეილებს ესვრიან პოლიციის თანამშრომლებს დამწვარ ბარიკადებს მიღმა]] შეტაკებების წინა ღამეს, მარჯვენა სექტორმა მოუწოდა თავის ყველა წევრს, მომზადებულიყვნენ 18 თებერვლის „სამშვიდობო შეტევისთვის“. მაიდანის სახალხო კავშირმა ასევე მოუწოდა ყველა დაინტერესებულ მოქალაქეს, მონაწილეობა მიეღოთ „სამშვიდობო შეტევაში“, რომელშიც სტუდენტური გაერთიანებები გაწევრიანდნენ. მაიდანის კავშირი 18 თებერვალს, დილით იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეთა კოლონები პარლამენტისკენ მსვლელობას 08:30 საათზე დაიწყებდნენ. <ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |title=Правый сектор объявил мобилизацию для мирного наступления' |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171526/http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმ დილით, დაახლოებით 20 000 დემონსტრანტი გაემართა პარლამენტის შენობისკენ,<ref name="wp1" /> რადგან ეს ორგანო განიხილავდა ოპოზიციის მოთხოვნებს ახალი კონსტიტუციისა და მთავრობის შესახებ. დაახლოებით 09:45 საათზე, აქციის მონაწილეებმა უკრაინის ცენტრალური ოფიცერთა კლუბის შენობასთან <ref name="war_kyiv">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |title=Війна на вулицях Києва. ОНЛАЙН |trans-title=War on the streets of Kyiv. Online |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000846/http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რამდენიმე პერსონალის–სატრანსპორტო სატვირთო მანქანით გაკეთებული პოლიციის ბარიკადი გაარღვიეს.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |title=Мітингувальники прорвали оточення ВВ і намагаються розблокувати Грушевського |trans-title=Protesters broke through the cordon of Internal Troops and attempted to unblock Hrushevskoho |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221001144/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეტაკებები მას შემდეგ დაიწყო, რაც ორმა ათეულმა დემონსტრანტმა გზიდან გადააყენა პოლიციის მანქანა, რომელიც პროტესტანტებს გზას უხერგავდა. 10:00 საათზე, პარლამენტის წევრმა, ბატკივშჩინას წარმომადგენელმა ლესია ორობეცმა განაცხადა, რომ Fort-500T თოფებით შეიარაღებულმა პოლიციამ შოვკოვიჩნას ქუჩიდან და ლიპსკას ქუჩიდან დაიწყო მანათობელი ყუმბარებით შეტევა. <ref name="war_kyiv" /> 10:08 საათზე, როდესაც ხალხი პარლამენტის შენობას მიუახლოვდა, მათ წინააღმდეგობა შეხვდათ პოლიციის თანამშრომლების სხვა კორდონებისგან. <ref name="war_kyiv" /> გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მომიტინგეთა რიცხვი 50000-მდე გაიზარდა. <ref name="war_kyiv" /> 10:18 საათზე, სხვა ინფორმაციით, აფეთქებები და კვამლი დაფიქსირდა ინსტიტუცკას ქუჩაზე, როდესაც ხალხმა დაიწყო გზის საფარის განადგურება.<ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა პოლიციელებისკენ დაიწყეს ტროტუარის ფილაქნის ნატეხების სროლა, ხოლო ფარებით აღჭურვილი ოფიცრები ხალხის დამორჩილებას ყუმბარებით ცდილობდნენ. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა, რომლებმაც ადგილი დაიკავეს დინამოს სტადიონის კოლონადასთან, დაიწყეს საბურავებზე ცეცხლის წაკიდება.<ref name="war_kyiv" /> დაახლოებით 10:30 სთ-ზე პარლამენტში კენჭისყრა იყო დაგეგმილი 2004 წლის კონსტიტუციის აღდგენაზე, <ref name="war_kyiv" /> თუმცა, ეს არ მოხდა, რადგან თავმჯდომარე რიბაკმა არ დაარეგისტრირა კანონპროექტი.<ref name="kplive">{{cite news|title=Four reported dead, more than 100 injured as violent clashes break out near Ukraine's parliament (live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |newspaper=[[Kyiv Post]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140218165210/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |archive-date=18 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Berkut attacks Maidan. War in Kiev.ogv|thumb| კონფლიქტი დამოუკიდებლობის მოედანზე ღამით.]] 10:33 საათზე მომიტინგეებსა და პოლიციას შორის ქუჩის კონფლიქტი შოვკოვიჩნას ქუჩაზე გადავიდა. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა დაიწყეს 200-გრივნიანი ბანკნოტების ფრიალი იანუკოვიჩის პოლიციის ზოგიერთი ძალების წინაშე – ამბობდნენ რა, რომ ისინი დაქირავებული მეომრები იყვნენ – მარიინსკის პარკში. <ref name="war_kyiv" /> აქტივისტი, ოლექსანდრ არონეცი, იტყობინებოდა, რომ სნაიპერებს მიზანში ჰყავდათ ამოღებული მშვიდობიანი მოსახლეობა.<ref name="war_kyiv" /> 11:00 საათისთვის მომიტინგეებს სერიოზული ჭრილობები ჰქონდათ მიყენებული.<ref name="war_kyiv" /> აქციის მონაწილეებმა მოლოტოვის კოქტეილები<ref name="war_kyiv" /> ისროლეს, შოვკოვნიჩას ქუჩაზე კი ნაგავსაყრელი მანქანების ბარიკადი გადაწვეს.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Горить КПП військової частини на вул. Стрийській у Львові (01).JPG|thumbnail| ბარიკადი იწვის ლვოვში შინაგანი ძალების შტაბ-ბინის წინ, რაც გამოწვეულია მასობრივი საპროტესტო აქციებით.]] ==== რეიდი რეგიონების პარტიის ოფისზე და პოლიციის პასუხი ==== 11:23 საათზე ბერკუტის პოლიციის სპეცრაზმმა სცადა თავდასხმა ხალხის მასაზე, მაგრამ აქციის მონაწილეებმა კონტრშეტევა განახორციელეს.<ref name="war_kyiv" /> ორი წუთის შემდეგ, ცნობა მოვიდა, რომ მომიტინგეები ლიპსკას ქუჩაზე რეგიონების პარტიის შტაბ-ბინის კარებს ამტვრევდნენ.<ref name="war_kyiv" /> 11:30 საათზე მომიტინგეებმა, მათ შორის ჟურნალისტმა ტეტიანა ჩორნოვოლმა,<ref name="kplive" /> დაიკავეს და ცეცხლი წაუკიდეს შენობას.<ref name="tsn">{{cite web|url=http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |title=При захвате офиса Партии регионов убили двух сотрудников – Царев – Политика |date=18 February 2014 |publisher=[[1+1 (channel)|The Sports Network]] |access-date=18 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022259/http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |archive-date=21 February 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |title=Ukraine: protests at President Viktor Yanukovich's party HQ – video |work=The Guardian |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222172013/http://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> შედეგად დაიღუპა ორი ადამიანი, მათ შორის პროგრამისტი, რომელიც შტაბში მუშაობდა. 12:12 საათზე ჯანდაცვის მინისტრს რაისა ბოჰატირიოვას მარიინსკის პარკიდან გასვლისას მომიტინგეები თავს დაესხნენ, მაგრამ ის უვნებელი გადარჩა.<ref name="war_kyiv" /> 12:30 საათისთვის პოლიციამ კონტროლი აღადგინა რეგიონების პარტიის ოფისზე.<ref name="kplive" /> 13:00 საათისთვის ათასობით პოლიციელმა ალყა შემოარტყა სამთავრობო ოლქს და დაიწყო დემონსტრანტების დევნა.<ref name="kplive" /> ერთმა მომიტინგემ, რომელსაც თავში ჭრილობა ჰქონდა, განუცხადა Kyiv Post-ს, რომ პოლიციის თანამშრომლებმა „დალეწეს ყველა“ მათ გზაზე. [[File:Barricade line separating interior troops and protesters. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014-2.jpg|thumb|ბარიკადის ხაზი შინაგან ჯარებსა და მომიტიგეებს შორის.]] დაახლოებით 13:30 საათზე, ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობის თავზე ოთხი ოფიცერი განლაგდა. ისინი მანათობელი ყუმბარებით არბევდნენ ხალხს და ისროდნენ, როდესაც მომიტინგეები შენობაში შეიჭრნენ და მის ნაწილს ცეცხლი წაუკიდეს. აქციის მონაწილეები საზურავისკენ გაემართნენ, რამაც ოფიცრები აიძულა, უკან დაეხიათ.<ref name="kplive" /> ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობა დღის ყველაზე ძალადობრივი შეტაკებების სცენად იყო აღწერილი. ბერკუტისა და შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეებმა სრულმასშტაბიანი თავდასხმა განახორციელეს და იარაღს პირდაპირ ხალხს ესროდნენ.<ref name="war_kyiv" /> იყო ცნობები, რომ პოლიცია წყლის ჭავლს იყენებდა ხალხის მასების გასარღვევად.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Maked protester seen during clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|ნიღბიანი მომიტინგე შეტაკებების დროს კიევში.]] შუადღისთვის პოლიციის თანამშრომლებმა ცრემლსადენი გაზი გამოიყენეს, რამაც 10000-მდე მომიტინგე მარიინსკის პარკიდან გააქცია, სადაც დღის პირველ ნახევარში ბარიკადები აღმართეს. აქციის მონაწილეებმა მანათობელი ყუმბარები ისროლეს და პარკი კვამლით დაფარეს. სხვა ანტისამთავრობო აქტივისტები ცდილობდნენ ერთმანეთისგან დაეშორებინათ პროსამთავრობო და ანტისამთავრობო ძალები.<ref name="kplive" /> ბევრმა საინფორმაციო გამოშვებამ გამოაქვეყნა ფოტოები, სადაც ნაჩვენებია AK-74 ავტომატებით შეიარაღებული პოლიცია.<ref>{{cite web|url= https://twitter.com/SpilnoTVEnglish/status/435796770011246592|title=Twitter / SpilnoTVEnglish: #Ukraine-#Berkut troops attack|publisher=Twitter|access-date=18 February 2014}}</ref><ref>{{cite web|author=Max Seddon |url=https://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent |title=At Least 13 Dead, Dozens Injured As Ukraine Protests Turn Violent Again |publisher=Buzz Feed |access-date=20 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220001301/http://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის ყოფილმა მოადგილემ ჰენადი მოსკალმა ივარაუდა, რომ ისინი იყვნენ ალფა ჯგუფის დანაყოფები.<ref>{{cite news |script-title=uk:Москаль: Росіяни кажуть Януковичу, що його керівники СБУ та МВС профнепридатні |url=http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-url=https://archive.today/20140221162335/http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead |publisher=Espreso TV |language=uk |date=19 February 2014 }}</ref> ბერკუტის ლიდერმა ვლადიმერ კრაშევსკიმ თქვა, რომ შეიარაღებული პოლიციელები შავებში, ყვითელი სამკლაურით იყვნენ ბერკუტის ქვედანაყოფის ნაწილი, რომელებიც ეხმარებოდნენ შინაგან ჯარებს ევაკუაციაში.<ref>{{Cite web |date=2014-03-15 |title=Ветеран "Беркута": мы не стреляли по людям в Киеве |url=https://www.bbc.com/russian/international/2014/03/140315_crimea_berkut_interview |access-date=2022-05-05 |website=BBC News Русская служба |language=ru}}</ref> აქციის მონაწილეებმა მერია ხელახლა დაიკავეს.<ref>{{cite news |url=http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |title=Protesters re-occupy Kiev city hall |agency=[[Agence France-Presse]] |work=[[New Straits Times]] |date=31 January 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022938/http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> რუსული სახელმწიფო გაზეთის „იზვესტიას“ ცნობით, რეგიონების პარტიის ოფისში დარბევისას ოპოზიციის აქტივისტებმა, ხელკეტებით და რკინის ჯოხებით შეიარაღებულებმა, სიკვდილამდე სცემეს კომპიუტერული ინჟინერი, ვალერი კონსტანტინოვიჩ ზახაროვი.<ref>{{cite web|url=http://izvestia.ru/news/566112 |title=Толпа в Киеве забила насмерть компьютерщика из Партии регионов |trans-title=The crowd in Kiev beat up the Party of Regions programmer to death |newspaper=[[Izvestia]] |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221080507/http://izvestia.ru/news/566112 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |date=18 February 2014 }}</ref> ====წინსვლა მაიდანისკენ==== [[File:Clashes between radically oriented protesters and internal troops. Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|შეტაკებები მომიტინგეებსა და შინაგან ჯარებს შორის.]] 15:45 საათზე ასობით სპეცრაზმელი დაიძრა პარლამენტისკენ და თავს დაესხა აქციის მონაწილეებს.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |script-title=uk:Тітушки знущаються на Антимайдані над полоненими активістами |publisher=Espreso TV |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221162447/http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> ოფიცერმა ინსტიტუცკის ქუჩაზე „კიევ პოსტის“ ჟურნალისტის გაზის ნიღაბი აიღო და პოლიციის მსვლელობაზე თქვა: „მე ეს მიყვარს! ჩვენ ეს გვიყვარს!“<ref name="kplive" />[[File:A police officer attacked by protesters during clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014-1.jpg|thumbnail|კიევში შეტაკების დროს სპეცრაზმის თანამშრომელს მიწაზე აგდებენ.]] 16:00 საათზე უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსის მოვალეობის შემსრულებელმა ალექსანდრე იაკიმენკომ და შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოსცეს საჯარო გაფრთხილება მომიტინგეების მიმართ, გაეთავისუფლებინათ ქუჩები ორ საათში და განაცხადეს: „თუ 18:00 საათამდე უკანონობა არ შეწყდება, ჩვენ იძულებული ვიქნებით გამოვიყენოთ ყველა კანონიერი საშუალება წესრიგის დასამყარებლად“.<ref name="kplive" /> ოქტომბრის სასახლეში, რომელიც დამოუკიდებლობის მოედნიდან ჩანს, სპეცრაზმმა მომიტინგეებს გორაკიდან, ინსტიტუცკას ქუჩის გასწვრივ მდებარე ხიდიდან აგურები ესროლა.<ref name="kplive" /> ==== ჰრუშევსკოჰოს ქუჩის ბარიკადის გარღვევა ==== 2014 წლის 18 თებერვლის მთელი დღის განმავლობაში, მომიტინგეები წვავდნენ საბურავებს, ისროდნენ მოლოტოვის კოქტეილებს, ფოლადის ნაჭრებს და ა.შ. ბერკუტის პოლიციის ხაზების მიმართულებით. 17:04 საათზე შეიარაღებულმა ბერკუტმა მიხაილა ჰრუშევსკოგოს ქუჩის ბარიკადის ჭიშკართან, დინამოს სტადიონთან ახლოს მავთული გახსნა და მოულოდნელად შეაღწია. ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ზურგშექცევით უყურებდნენ დრონს, რომელიც დაფრინავდა საპირისპირო მხარეს. ასობით ბერკუტელმა დაიწყო ყუმბარების სროლა, რომელთაგან ორმა დაჭრა ამერიკელი ფოტოგრაფი მარკ ესტაბრუკი, უამრავი სხვა პისტოლეტისა და თოფის სროლისას დაიჭრა. ევრომაიდანის მომიტინგეებმა და სამოქალაქო პირებმა დაიწყეს მასობრივი უკანდახევა [[ხრეშჩატიკი|ხრეშჩატიკის ქუჩაზე]] მდებარე ბარიკადის შემდეგი კარიბჭისკენ. ბევრი დაშავდა და რამდენიმე დაიღუპა.<ref>{{Cite web | url=http://EuromaidanRevolution.com |title = Hot soup 7-136|date = 7 February 2014}}</ref> 20:00 საათზე პრორუსულმა წყაროებმა განაცხადეს, რომ 50 უცნობი ან სავარაუდოდ პრორუსი თავდამსხმელი კანადის საელჩოში შეჭრას ცდილობდა.<ref>{{cite news|author=T20:28+02:00 20:28 18 February 2014 |url=http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |title=Неизвестные пытаются прорваться в консульство Канады в Киеве – милиция |agency=Interfax-Ukraine |date=20 October 2012 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221024155/http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმავე დღეს, Global Affairs Canada-ს სპიკერმა დაადასტურა, რომ მომიტინგეებმა „თავშესაფარი“ მიიღეს, ისინი „მშვიდობიანები იყვნენ და არ მიუყენებიათ ზიანი პერსონალისთვის“. 2015 წელს გაირკვა, რომ საელჩომ შეგნებულად გააღო კარი მას შემდეგ, რაც დაინახა კანადის პასპორტის მქონე ევრომაიდანის მომიტინგე, რომელსაც ბერკუტი მისდევდა. პასპორტის მქონე უცნობი მომიტინგის შესვლისას, ევრომაიდანის მომიტინგეების ტალღა შეიჭრა საელჩოში და დაიკავა მთავარი დერეფანი, მათ გამოიყენეს საელჩო, როგორც უსაფრთხო თავშესაფარი ბერკუტისგან. საელჩო 18 თებერვლის საღამოს დაჭრილების სამკურნალოდ გამოიყენეს. მოგვიანებით ევრომაიდანის მომიტინგეებმა საელჩო ნებაყოფლობით დატოვეს და მათ ყვავილები დაუტოვეს. მოგვიანებით, უცნობმა ევროპელმა მოკავშირეებმა განაცხადეს, რომ გახანგრძლივებული ოკუპაციისა და კანადის საგარეო სამსახურის ოფიცრების ნაკლები წინააღმდეგობის გათვალისწინებით, კანადამ შეასრულა მიზანმიმართული როლი ევრომაიდანის მომიტინგეების მხარდაჭერაში. თანამედროვე მედია წყაროები ამტკიცებენ, რომ პრემიერ მინისტრმა, სტივენ ჰარპერმა არასოდეს აღიარა უსაფრთხოების დარღვევის ჭეშმარიტი მასშტაბი.<ref>{{cite news |last1=Brewster |first1=Murray |title=Canadian embassy played role as safe haven in Ukraine uprising, investigation finds {{!}} CBC News |url=https://www.cbc.ca/news/politics/canadian-embassy-used-as-safe-haven-during-ukraine-uprising-investigation-finds-1.3148719 |access-date=13 April 2021 |work=CBC |agency=The Canadian Press |date=July 12, 2015}}</ref> ==== მაიდანზე თავდასხმა ==== გაფრთხილების შემდეგ, პოლიციამ იარაღით, წყლის ჭავლით და ჯავშანტრანსპორტიორით მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე (დამოუკიდებლობის მოედანი) ათასობით დემონსტრანტს შეუტია. მთავარ მოედანზე აქციის მონაწილეების კარვები იწვოდა.<ref name="kplive" /> პოლიციამ თავისი ქმედებები გაამართლა, როგორც ანტიტერორისტული კამპანიის ნაწილი „პიროვნებების წინააღმდეგ, რომლებიც აშკარად შეიარაღებულნი იყვნენ“.<ref name="PsEN19214">[http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ Ukraine: ‘Protesters to be punished’ as police come under attack] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140219160634/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ |date=19 February 2014 }}, [[Euronews]] (19 February 2014)</ref> ოპოზიციის ლიდერმა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკმა]] პოლიციას 200 მეტრით, ინსტიტუტსკას ქუჩაზე უკან დახევისკენ და ორივე მხარეს დილამდე ზავის დადებისკენ მოუწოდა.<ref name="kplivenight">{{cite news|title=Police advance on EuroMaidan at night after government ultimatum |url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |newspaper=Kyiv Post |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219054438/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოედანზე მომიტინგეებმა საბურავები და სხვა ცეცხლმოკიდებული ნამსხვრევები დაალაგეს, რათა ცეცხლის კედელი შეექმნათ მათსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის.<ref name="kplivenight" /> ტელევიზიის მე-5 არხის მაუწყებლობა დაიხურა ქვეყნის მასშტაბით,<ref name="kplivenight" /><ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ |script-title=uk:5 канал відключили по всій Україні |trans-title=5 Kanal is disconnected throughout Ukraine |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031434/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ }}</ref> მაგრამ ხელმისაწვდომი დარჩა სატელიტის საშუალებით (მოკლე შეფერხებით) და YouTube-ის პირდაპირ ეთერში.<ref name="kplivenight" /> რამდენიმე საათის შემდეგ მან მუშაობა განაახლა. დაახლოებით 22:00 საათზე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ პოლიციამ მოედნის აღმოსავლეთ მხარეს აქციის მონაწილეთა ბარიკადები გაარღვია.<ref>{{cite news|url=http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |script-title=ru:На Майдане горит Дом профсоюзов |trans-title=On Maidan Trade Unions building is burning |website=Vestiua.com |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031541/http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შემდეგ ოფიცრებმა სცადეს, მაგრამ ვერ მოახერხეს ოკუპირებული პროფკავშირების შენობის დაბრუნება.<ref name="kplivenight" /> პრეზიდენტის მრჩეველმა ჰანა ჰერმანმა თქვა, რომ მთავრობასა და ოპოზიციას შორის მოლაპარაკებები მხოლოდ მშვიდობის აღდგენისა და ბრბოების უკან დახევის შემდეგ მოხდებოდა და რომ „შეიარაღებული კონფლიქტის გაგრძელების მოწოდება არის დიდი დანაშაული უკრაინელი ხალხისა და უკრაინის სახელმწიფოს წინააღმდეგ“.<ref name="kplivenight" /> უკრაინის გენერალურმა პროკურორმა ვიქტორ პშონკამ განაცხადა: „მასობრივი საპროტესტო აქციების ორგანიზატორები პასუხს აგებენ. ჩვენ მოვითხოვთ უმძიმესი სასჯელის დაწესებას როგორც მათთვის, ვინც აღძრა ხალხი დღევანდელ აქციაში მონაწილეობის მისაღებად, ასევე მათთვისაც, ვინც მათ ორგანიზებას უწევდა და აკონტროლებდა“.<ref name="PsEN19214" /> გამთენიისას, 01:35 საათზე მოედნის ირგვლივ ქუჩების განათება გამოირთო. აქტივისტები თვლიდნენ, რომ ეს იყო გადამწყვეტი თავდასხმის დასაწყისი.<ref name="lenta1">{{cite news|access-date=19 February 2014 |url=http://lenta.ru/chronicles/battle/ |script-title=ru:"Беркут" против Майдана |trans-title="Berkut" against Maidans |website=[[Lenta.ru]] |date=18 February 2014 |language=ru |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219124547/http://lenta.ru/chronicles/battle/ }}</ref> ==== ოპოზიციის ლიდერების პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრა ==== პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრიდან გამოსულმა ოპოზიციის ლიდერმა [[ვიტალი კლიჩკო|ვიტალი კლიჩკომ]] განუცხადა Hromadske TV-ს, რომ მოლაპარაკებები წარმატებული არ ყოფილა. კლიჩკომ თქვა, რომ ოპოზიციის ლიდერები ერთ საათზე მეტი ხნის განმავლობაში უსმენდნენ იანუკოვიჩის განცხადებებს, რომ ისინი იყვნენ დამნაშავეები 18 თებერვალს 20 ადამიანის გარდაცვალების გამო. პრეზიდენტმა, ასევე, მოითხოვა, რომ ოპოზიციას ძალა დაეტანათ აქციის მონაწილეებისთის, რომ მათ დაეტოვებინათ მაიდან ნეზალეჟნოსტი.<ref name="kplivenight" /> გავრცელებული ინფორმაციით, ის ოპოზიციის ლიდერებს სისხლისსამართლებრივი დევნით დაემუქრა.<ref>{{cite web|author=Допис by Svyatoslav Tsegolko. |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |script-title=uk:Янукович погрожує справами проти керівників опозиції – Яценюк |publisher=Ukreayinska Pravda |language=uk |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221051003/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინული ტელევიზიით გადმოცემულ შეტყობინებაში იანუკოვიჩმა ოპოზიციის ლიდერებს უთხრა: „განშორდით რადიკალურ ელემენტებს, რომლებიც სისხლისღვრას და კონფლიქტს ესწრაფვიან სამართალდამცავ ორგანოებთან“ და თქვა, რომ თუ ისინი ამას არ გააკეთებდნენ, ის მათთან „სხვაგვარად ისაუბრებდა“.<ref name="ENYUtv19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |title=Ukraine protesters resist police charge on Independence Square as death toll rises |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219175641/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |url-status=live }}</ref> მან დასძინა: „ოპოზიციის ლიდერებმა იგნორირება გაუკეთეს დემოკრატიის ძირითად საფუძველს. ზღვარი გადალახეს, როცა ხალხს შეიარაღებისკენ მოუწოდეს“.<ref name="ENYUtv19214" /> 20 თებერვალს, სამმა ოპოზიციურმა პარტიამ („ბატკივშჩინა“, UDAR და „სვობოდა“) განაცხადა: „ჩვენ არასოდეს მოვუწოდებთ ხალხს შეიარაღებისკენ. ეს არის ჩვენი პრინციპული პოზიცია.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |title=Batkivschyna, UDAR, Svoboda never have and never will call people to armed protest |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221061853/http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> თითოეული ადამიანის სიკვდილი არის ტრაგედია თითოეულისთვის.“ იმავე დღეს, მოგვიანებით, მხარეებმა განაცხადეს: „მოლაპარაკებების გამართვა რეჟიმთან, რომლის პოლიტიკამ მრავალი ადამიანის სიკვდილი გამოიწვია, უკიდურესად უსიამოვნო რამ არის, მაგრამ ჩვენ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ და შეუძლებელიც კი, რომ თავიდან ავიცილოთ შემდგომი სისხლისღვრა“.<ref name="3opIU19214" /> მათ განაცხადეს, რომ საპროტესტო აქციების დაშლა იქნებოდა „კონტრპროდუქტიული და არარეალური“ და განაცხადეს: „ჩვენ არ შევკრიბეთ მაიდანი და ჩვენ ვერ დავშლით მას! ხალხი თავად გადაწყვეტს რა გააკეთოს იმის მიხედვით, თუ როდის და როგორ დამკაყოფილდება მათი მოთხოვნები.“<ref name="3opIU19214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |title=Three Ukrainian opposition forces calling to do everything possible to prevent further bloodshed |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221062107/http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> ===19 თებერვალი=== [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-20.jpg|thumb|left|შინაგანი ჯარები ქმნიან ფალანგას მომიტინგეების წინააღმდეგ. უკან ბერკუტის პოლიციელები დგანან.]] [[კიევის მეტროპოლიტენი|კიევის მეტრო]] დაიკეტა და მთავარი გზები პოლიციამ დაბლოკა.<ref name="ENCK19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |title=Kyiv on shutdown as Ukraine protesters fear new police crackdown |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200229/http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> ხრეშჩატიკზე უფრო დიდი მაღაზიები და სავაჭრო ცენტრებიც დაიხურა, მაგრამ Euronews-ის კორესპონდენტის ცნობით, „ცხოვრება ბარიკადებისგან მოშორებით ჩვეულებრივად გრძელდება“.<ref name="KbanEN19214">{{cite news|url= http://www.euronews.com/2014/02/19/ukrainian-capital-mostly-normal-beyond-immediate-protest-zone/|title=Ukrainian capital mostly normal beyond immediate protest zone|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> გამთენიისას, „ტიტუშკებმა“ პროტესტის ორი მონაწილე დაჭრეს, აქედან ერთი გარდაიცვალა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |script-title=uk:Тітушки Розстріляли Двох Протестувальників – Очевидці |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221063742/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამ დროისთვის დაღუპულთა რიცხვი ორივე მხრიდან 26-მდე გაიზარდა, მათ შორის 10 პოლიციელი იყო.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |title=Ukraine crisis: Renewed Kiev assault on protesters |work=BBC News |date=19 February 2014 |access-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219063442/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |archive-date=19 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა (СБУ) დაიწყო „ანტიტერორისტული“ ოპერაცია, ხოლო სადაზვერვო სამსახურებმა დაიწყეს გამოძიება უცნობი პოლიტიკოსების მიმართ ხელისუფლების ხელში ჩაგდების უკანონო მცდელობის გამო.<ref name="ENCK19214" /> СБУ-ს ვებსაიტზე გამოქვეყნებული განცხადების თანახმად ანტიტერორისტული ოპერაციის დაწყების გადაწყვეტილებაში მონაწილეობდნენ СБУ, შინაგან საქმეთა სამინისტრო, თავდაცვის სამინისტრო, უკრაინის სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სამსახური და ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლება.<ref name="kp19live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine (Feb. 19 live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html |newspaper=Kyiv Post |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219090703/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html }}</ref> პოლიტიკური ანალიტიკოსის ტარას ბერეზოვეცის აზრით, განკარგულება გულისხმობდა, რომ СБУ-ს შეეძლო მომიტინგეების ჩხრეკა, მათი ქონების ჩამორთმევა და მათი სურვილისამებრ დაკავება, „სასამართლო ბრძანების ან სხვა სამართლებრივი გარანტიების გარეშე“.<ref name="kp19live" /> [[File:Euromaidan 19 February 9.jpg|thumb|ევრომაიდანი 19 თებერვალს.]] გამთენიისას ოლენა ლუკაშმა განაცხადა, რომ ოპოზიციამ უარი თქვა რადიკალურ ზომების საწინააღმდეგო დეკლარაციის ხელმოწერაზე. პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა მოითხოვა, რომ ოპოზიციას შეეწყვიტა შენობების ოკუპაცია და იარაღის წართმევა; თუმცა ოპოზიცია არ აპირებდა დათმობას.<ref>{{cite news|url=http://novosti.ua/politics/95250 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064350/http://novosti.ua/politics/95250 |script-title=ru:Оппозиция отказалась подписывать заявление об осуждении радикальных действий, – Лукаш |publisher=Novosti.ua |language=ru |access-date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა პავლო ლებედევმა თქვა, რომ მან გაგზავნა საჰაერო-სადესანტო ჯარები [[დნიპრო|დნეპროპეტროვსკიდან]] [[კიევი|კიევში]].<ref name="lebedyev_army">[http://tyzhden.ua/News/102370 Lebedev confirmed sending airborne troops from Dnepropetrovsk to Kyiv]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> აღმოაჩინეს დაშიფრული დეპეშები, რომლებშიც იური ილინი, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ახლად დანიშნული უფროსი, პირდაპირ ბრძანებას იძლეოდა სამხედრო ნაწილების გამოყენებაზე.<ref>[http://tyzhden.ua/News/103066 Last Chief of Staff of Yanukovych ordered separate army units to suppress Maidan]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> ასევე 19 თებერვალს, სამხედრო An-26-მა ფარული ფრენა განახორციელა კიევიდან რუსეთში, რათა აეღო აჯანყების საწინააღმდეგო იარაღისა და საბრძოლო მასალის დიდი პარტია; ეს მხოლოდ 2015 წელს გახდა ცნობილი.<ref>{{Cite web|url = http://www.gazeta.ru/social/2015/07/06/6867873.shtml|title = Украина задолжала за "секретный" полет|date = 6 July 2015|access-date = 8 July 2015}}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეები „უკრაინის ყველა კუთხიდან“ ჩამოდიოდნენ.<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|title=Euronews Kyiv correspondent: 'They say they are not going to provoke the police... but they know how to protect themselves'|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014|access-date=19 February 2014|archive-date=19 February 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140219215154/http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|url-status=dead}}</ref> 14:50 საათისთვის მოედანზე დაახლოებით 5000 ადამიანი დარჩა.<ref name="kp19live" /> „მარჯვენა სექტორმა“ დაიკავა კიევის ცენტრალური საფოსტო განყოფილება და ტელევიზიისა და რადიოს სახელმწიფო კომიტეტი, სადაც ფოსტა ახალი შტაბ-ბინის ფუნქციას ასრულებდა.<ref name="kp19live" /><ref>{{cite news|publisher=Nikvesti |access-date=20 February 2014 |url=http://nikvesti.com/news/politics/49921 |script-title=ru:Майдан нашел себе новый штаб – активисты заняли Главпочтамт |trans-title=Maidan found new headquarters - activists occupied Post Office |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064830/http://nikvesti.com/news/politics/49921 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-06.jpg|thumb|left|პროფკავშირების შენობაში ევრომაიდანის შტაბის დაწვა.]] [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-39.jpg|thumb|მომიტინგეები წვავენ საბურავებს კიევის კონსერვატორიასთან სნაიპერების ხილვადობის დასაფარად.]] პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსი, ვოლოდიმირ ზამანა და მის ნაცვლად დანიშნა ილინი, რომელიც მანამდე უკრაინის საზღვაო ძალების მეთაური იყო.<ref name="BBC19214VZYA">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |title=Ukraine President Yanukovych sacks army chief amid crisis |work=BBC News |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200534/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ გადაანაწილებდა დანაყოფებს ქვეყნის მასშტაბით სამხედრო ობიექტების დასაცავად.<ref name="BBC19214VZYA" /> СБУ-ს დირექტორმა, ალექსანდრე იაკიმენკომ განაცხადა, რომ სამხედრო ბაზებსა და შეიარაღების საცავებზე თავდასხმა განხორციელდა რამდენიმე რეგიონში.<ref name="EN19214YA">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-launches-anti-terrorist-operation-after-government-buildings-attacked/|title=Yanukovych accuses Ukraine opposition leaders of trying to seize power by force|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> ევროპის საინვესტიციო ბანკმა გააჩერა საქმიანობა უკრაინაში<ref>{{cite news|url=http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ |script-title=uk:Європейський інвестиційний банк заморожує діяльність в Україні - ЗМІ |trans-title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine - Media |website=Epravda.com.ua |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065516/http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ }}</ref> და განაცხადა: „ამჟამად, სიტუაცია იმდენად სასტიკია, რომ ეს იქნება პოლიტიკურად არასწორი ნაბიჯი, მაგრამ ასევე უპასუხისმგებლო იქნება იმ ადამიანების მიმართ, რომლებსაც ვთხოვდით სამუშაოს შესრულებას და ბიზნესში აქტიურობას უკრაინაში“.<ref name="eib">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 |title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine over violence |work=Reuters |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065627/http://uk.reuters.com/article/2014/02/19/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 }}</ref> მთავრობისა და ოპოზიციის ლიდერებს შორის გვიან ღამით შეხვედრის შემდეგ ორივე მხარემ ზავი გამოაცხადა და მოლაპარაკებების დაწყებაზე შეთანხმდნენ.<ref name="kp19live" /><ref name="ENtK19214" /> პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა განაცხადა, რომ ის დათანხმდა „მოლაპარაკებების დაწყებას სისხლისღვრის შეწყვეტისა და სახელმწიფოში სიტუაციის სტაბილიზაციის მიზნით, სოციალური მშვიდობის ინტერესებიდან გამომდინარე“.<ref name="ENtK19214" /> ოპოზიციონერი პოლიტიკოსის იაცენიუკის თქმით, ზავი მოიცავდა იანუკოვიჩის დაპირებას, რომ არ წამოიწყებდა პოლიციის თავდასხმა იმ ღამით.<ref name="ENtK19214">{{cite news|date=19 February 2014 |work=Daily Me |url=http://dailyme.com/story/2014021900003797 |title=Ukraine president Viktor Yanukovych says truce reached with opposition figures |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070059/http://dailyme.com/story/2014021900003797 |url-status=dead }}</ref> „მარჯვენა სექტორი“ არ ეთანხმებოდა ზავს.<ref>{{cite news|work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |url=http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |script-title=uk:"Правий сектор" не погоджується на перемир'я |trans-title="Right Sector" does not agree to a truce |language=uk |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070249/http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეების რიცხვი გაიზარდა და თქვა: „როგორც ხალხი ამბობს, რაც უფრო ხშირად ესხმიან თავს და რაც უფრო უარესად სცემენ, მით უფრო მტკიცედ დგანან ისინი.“<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/fires-burn-bright-in-kiev-as-spirits-undaunted-by-terror-maria-korenyuk-reports/|title=Protesters' defiance in Maidan: our correspondent's view|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> === 20 თებერვალი === [[File:Snipers seen on the roof. Clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|left|პოლიციის სნაიპერები.]] 00:35 საათზე ინტერფაქსმა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ იანუკოვიჩმა 20 თებერვალი შეტაკების დროს დაღუპულთა გამო გლოვის დღედ გამოაცხადა.<ref>{{cite news |script-title = ru:На Украине – день траура |trans-title = In Ukraine - Day of Mourning |url = http://www.interfax.ru/world/news/359685 |agency = [[Interfax]] |access-date = 20 February 2014 |archive-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20140220060103/http://www.interfax.ru/world/news/359685 }}</ref> დაახლოებით 03:50 საათზე, აქტივისტებმა განაცხადეს, რომ შეტაკების დროს რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროს (MVD) ჯარისკაცის ფორმას სამხრე მოგლიჯეს, რასაც რუსეთის ჩარევის სავარაუდო მტკიცებულებად აცხადებდნენ. მიუხედავად ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებისა დამოუკიდებლობის მოედანზე მომიტინგეებს კვლავ ესმოდათ სროლის ხმა.<ref>{{cite news|url=http://tyzhden.ua/News/102493 |title=На Майдані з офіцера під час штурму зірвали шеврон із двоголовим орлом – Новини – Український тиждень |publisher=Tyzhden |access-date=20 February 2014 |archive-date=26 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140226180336/http://tyzhden.ua/News/102493 }}</ref> <ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |title=На Майдані знову стріляють |publisher=Espreso TV |date=20 November 2013 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221184616/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> დაახლოებით 04:20 საათზე ჩამოვიდა ხუთი ავტობუსი, რომლშიც იმყოფებოდნენ მომიტინგეები [[ივანო-ფრანკივსკი|ივანო-ფრანკივსკიდან]].<ref>{{cite web |url = http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |script-title = uk:На Майдан приїхали активісти із Івано-Франківська |trans-title = Activists came from Ivano-Frankivsk to Maidan |language = uk |publisher = Espreso TV |access-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://archive.today/20140221070826/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |archive-date = 21 February 2014 }}</ref> მხარეები ერთმანეთს ადანაშაულებდნენ სასიკვდილო კონფლიქტის გაჩაღებაში.<ref name="20deadly">{{cite news|title=Protesters take police hostages in conflict|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/protesters-take-police-hostages-in-conflict-337266.html|newspaper=Kyiv Post|date=21 February 2014}}</ref> იაკიმენკომ ბრალი დასდო უკრაინის ამჟამინდელ, ევრომაიდანის მთავრობას და განაცხადა, რომ ისინი პასუხისმგებელნი იყვნენ 20 თებერვალს სნაიპერების დაქირავებაზე.<ref>{{cite news|first=Katya|last=Gorchinskaya|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/yakimenko-blames-maidan-organizers-for-hiring-snipers-us-for-financing-revoultion-in-ukraine-339179.html|title=Yakimenko accuses EuroMaidan leaders of hiring snipers; allegations denounced|date=13 March 2014|newspaper=[[Kyiv Post]]|access-date=13 March 2014}}</ref> განცხადებაში უკრაინის პრეზიდენტის ადმინისტრაცია აღნიშნავდა, რომ მომიტინგეები შეტევაზე გადავიდნენ: „ისინი მუშაობენ ორგანიზებულ ჯგუფებად. იყენებენ ცეცხლსასროლ იარაღს, მათ შორის სნაიპერულ შაშხანებს. ისინი ისვრიან მოსაკლავად“.<ref name="VMrEN20214" /> მომიტინგეებმა პოლიცია დაადანაშაულეს მოლოტოვის კოქტეილების და თვითნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების სროლით კონფლიქტის დაწყებაში.<ref name="20deadly" /> ოპოზიციონერმა პოლიტიკოსმა კლიჩკომ გაავრცელა განცხადება, რომელშიც ნათქვამია: „შეიარაღებული ავაზაკები გაუშვეს ქუჩებში, რათა თავს დაესხან ხალხს და შექმნან ილუზია, რომ არსებობს დაპირისპირება მოქალაქეებს შორის“.<ref name="VMrEN20214" /> 09:25 საათზე, მომიტინგეებმა უკან დაახევინეს ბერკუტს ოქტომბრის სასახლეში<ref name="mourning_day">[http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/20/7015036/ Day of Mourning. Online]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> მას შემდეგ, რაც უსაფრთხოების ძალებმა სცადეს ცეცხლი წაეკიდებინათ კიევის კონსერვატორიისთვის, რომელიც გამოიყენებოდა როგორც საველე ჰოსპიტალი დაჭრილი მომიტინგეებისთვის.<ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015040/ Protesters pushed away Berkut to the October Palace]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> 09:32 საათზე გამოცხადდა, რომ პარლამენტი არ შეიკრიბებოდა.<ref name="mourning_day" /> ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ფარებითა და მოლოტოვის კოქტეილებით გაემართნენ და აიძულეს ისინი უკან დაეხიათ, რითაც დაიბრუნეს კონტროლი დამოუკიდებლობის მოედანზე და დაატყვევეს 67-მდე პოლიციელი.<ref name="kplive20" /><ref>{{cite news|url=http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |title=Ukraine protesters take back Kiev square |publisher=[[RTÉ News and Current Affairs|RTÉ News]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220163953/http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> დაახლოებით 10:49 საათზე, სამართალდამცავი პერსონალი უკრაინულ სახლში ძილისას და ოქტომბრის სასახლის მახლობლად ბარიკადებზე შეტაკების დროს დააკავეს.<ref name="kplive20" /> მამაკაცების უმრავლესობა 18 ან 19 წლის იყო, ისინი არ იყვნენ გაწვრთნილნი და შეიარაღებულნი იყვნენ მხოლოდ რეზინის ხელკეტებით. მსუბუქი დაზიანებების მქონეებს მედიკოსები მკურნალობდნენ.<ref name="kplive20" /> დატყვევებული პოლიცია იყო ყირიმიდან, ცენტრალური აღმოსავლეთის ქალაქებიდან: [[დნიპრო|დნიპროდან]], [[კრივი-რიჰი|კრივი-რიჰიდან]] და აღმოსავლეთ ლუგანსკიდან.<ref name="20deadly" /> ჯარისკაცები, რომელთაგან თითქმის 100 ჩაბარდა შეტაკების დროს (ძირითადად წვევამდელები, 19-20 წლის),<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |script-title=uk:ЗМІ: ВВшники масово здаються в полон активістам Євромайдану &#124; Українська правда |language=uk |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221151608/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პატიმრობაში იმყოფებოდნენ უკრაინის ენერგოკომპანიის შტაბ-ბინაში და ოქტომბრის სასახლეში. <ref name="kplive20" /> 10:00 საათზე, 10,000-დან 20,000-მდე დემონსტრანტი დარჩა და მინიმუმ 42 ადამიანი დაიღუპა, ძირითადად, პოლიციის სროლის შედეგად, იტყობინებოდა Kyiv Post-ი.<ref name="kplive20">{{cite news|title=Ukraine death toll rising on Feb. 20 with at least 42 people killed, most by gunshots from police |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |newspaper=Kyiv Post |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071310/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, დამოუკიდებლობის მოედანზე 30,000-ზე მეტი ადამიანი იმყოფებოდა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |title=There are more than 30 thousand people at Maidan |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152355/http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 10:55 საათზე პრეზიდენტის ადმინისტრაციის უფროსმა ანდრი კლიუევმა გამოაცხადა, რომ პრეზიდენტი მზად იყო ხელი მოეწერა ხელშეკრულებისათვის ოპოზიციასთან უკრაინის კონსტიტუციის მოთხოვნილ ცვლილებებთან დაკავშირებით და აღნიშნა, რომ მიმდინარე შეტაკებებმა უნდა აიძულონ პოლიტიკოსები, რომ იპოვონ სწრაფი კონსენსუსი. <ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015084/ At the Yanukovych headquarters propose to sign a constitutional treaty]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> [[File:An unindentified protester armed with a rifle. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|right|ნიღბიანი მომიტინგე საჰაერო იარაღით.]] 10:00 საათზე ევრომაიდანის აქტივისტებმა მოახდინეს კიევის მეტროს სადგურ პოლიტექნიკური ინსტიტუტის მთავარი ოფისის პიკეტირება, სისტემის ხელახალი გახსნის მოთხოვნით.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015032/|title=Макеєнко відмовився відновлювати роботу метрополітену|website=Pravda.com.ua|date=20 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ყოფილმა ხელმძღვანელმა ივან სალიიმ ასევე მოითხოვა მეტროს გახსნა.<ref>[http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ Роботу метро в Києві треба відновити негайно&nbsp;— колишній голова КМДА] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140225222044/http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ |date=25 February 2014 }}</ref> იმ დღის 16:00 საათზე ტიტუშკები მეტროთი გადაიყვანეს პოზნიაკის სადგურიდან პეჩერსკის სადგურამდე, იტყობინება Lvivska Gazeta.<ref>{{cite news|url=http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |title=Метрополітен перевозить "тітушок" з Позняків на Печерськ |website=Gazeta.lviv.ua |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140225124049/http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |archive-date=25 February 2014 }}</ref> მთავრობამ ასევე დახურა საავტომობილო გზები და რკინიგზა. მატარებლები კიევსა და ლვოვს შორის დროებით შეჩერდა; რკინიგზის წარმომადგენლის თქმით, ეს ხაზების დაზიანების გამო მოხდა.<ref name="UkraineBBC20214">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |title=Ukraine death toll rises to 22 as EU talks under way |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220071545/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამას დაემთხვა ცნობები იმის შესახებ, რომ იარაღი ამოიღეს ლვოვში შინაგან საქმეთა სამინისტროს შეიარაღებიდან და გადაიტანეს კიევის გარეუბანში. <ref>{{cite news|author=Andrew Higgins|author2=Andrew E. Kramer|author3=Steven Erlanger|url=https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html?_r=1|title=As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions|work=The New York Times|date=23 February 2014|access-date=12 March 2015}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა, ვოლოდიმირ მაკეენკომ დატოვა რეგიონების პარტია, მაგრამ განაცხადა, რომ გააგრძელებდა თავისი მოვალეობების შესრულებას ქალაქის გამართულად ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად.<ref name="VMrEN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |title='Dozens dead' in Kyiv as Ukraine 'truce' breaks down |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185431/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ბრძანა კიევის მეტროს ხელახალი გახსნა.<ref>{{cite news|date=20 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |title=Kyiv residents leave city center |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152806/http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 15:00 საათისთვის მეტრო ჯერ კიდევ არ მუშაობდა და ქალაქში სახმელეთო ტრანსპორტი მწირი იყო. მეტრო ნაწილობრივ გაიხსნა საღამოს, მაგრამ გადასასვლელი სადგურები დაკეტილი დარჩა. <ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |title=Kyiv subway partially resumes operation, says press service |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152930/http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> კიევში გაერთიანებული სამეფოს საელჩო დროებით დაიხურა.<ref name="UKAKUP20214">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |title=Велика Британія тимчасово закрила своє посольство в Києві |trans-title=UK temporarily closed its embassy in Kyiv |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153050/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რადიო თავისუფლებამ გამოაქვეყნა ვიდეომასალა, სადაც პოლიციის სპეცრაზმი კალაშნიკოვებიდან და სნაიპერული თოფებიდან ესვრის მომიტინგეებს.<ref>{{cite news|publisher=Radio Svoboda |language=uk |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html |script-title=uk:ВІДЕОФАКТ: силовики, втікаючи, стріляли з автоматів Калашникова |year=2014 |url-status=live |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153216/http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოაცხადა, რომ პოლიციას საბრძოლო იარაღი გადაეცა და ერს მიმართა: „ჩვენ ხელი მოვაწერეთ შესაბამის ბრძანებებს, როგორც ანტიტერორისტული ცენტრის მუშაობის ნაწილი: სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლებს გადაეცათ საბრძოლო იარაღი და ისინი გამოყენებული იქნება კანონის შესაბამისად“.<ref>{{cite web|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |title=Ukrainian police have been provided with combat weapons – interior minister |work=Kyiv Post |date=20 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070442/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> სამინისტროს ვებსაიტზე ნათქვამია, რომ სპეცრაზმს უფლება ჰქონდა გამოიყენებინათ თავიანთი იარაღი მომიტინგეების მიერ დაკავებული მძევლების გასათავისუფლებლად.<ref name="ENsnip20214" /> სამინისტრომ ასევე განაცხადა, რომ სნაიპერმა დაჭრა 20 პოლიციელი.<ref name="ENsnip20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/sniper-fire-brings-disturbing-new-dimension-to-ukraine-violence/|title=Sniper fire brings disturbing new dimension to Ukraine violence|publisher=[[Euronews]]|date=20 February 2014}}</ref> Interfax-Ukraine-ის ცნობით, 15:00 საათზე "უცნობი პირების ჯგუფი" პრეზიდენტის ადმინისტრაციის შენობისკენ გაემართა და სროლისა და აფეთქებების ხმა ისმოდა. ევრომაიდანის თავდაცვის ძალებმა არაერთხელ მოუწოდეს მომიტინგეებს არ გასულიყვნენ მოედნის პერიმეტრს გარეთ. <ref name="IU15shoots20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html |title=Unknown people heading towards Ukrainian presidential administration building; shots audible |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153920/http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html }}</ref> ====დიპლომატიური ძალისხმევა==== ზემოაღნიშნული შეტაკებები დაიწყო ეროკავშრის საგარეო საქმეთა სამი მინისტრის ვიზიტამდე ცოტა ხნით ადრე. ვიზიტორები იყვნენ [[რადოსლავ სიკორსკი]] პოლონეთიდან, [[ლორან ფაბიუსი]] საფრანგეთიდან და [[ფრანკ-ვალტერ შტაინმაიერი]] გერმანიიდან. ისინი შეხვდნენ პრეზიდენტ იანუკოვიჩს, რათა ხელი შეეწყოთ უკრაინის ოპოზიციასთან კომპრომისისთვის.<ref name="deRHREN20214" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html |title=German, French, Polish foreign ministers end six-hour meeting with Yanukovych |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html }}</ref> უსაფრთხოების მიზნით შეხვედრა გადაიდო და ერთი საათით გვიან დაიწყო.<ref name="deRHREN20214" /> შეხვედრის დაწყებამდე ფაბიუსმა BFM TV-სთან ინტერვიუში განაცხადა: „ჩვენი მიზანია უკრაინის ადმინისტრაციას არჩევნები ჩავატარებინოთ. არჩევნები ერთადერთი გამოსავალია“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |title=EU demands elections in Ukraine – French foreign minister |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოლაპარაკებები ექვსი საათის განმავლობაში მიმდინარეობდა.<ref>Ukrainian News Agency, [http://un.ua/eng/article/493179.html Foreign Affairs Ministers Steinmeier Of Germany, Sikorski Of Poland, Fabius Of France To Meet With Yanukovych Again On Thursday-Friday Night.] 23:08, Thursday, 20 February 2014. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140221084335/http://un.ua/eng/article/493179.html |date=21 February 2014 }}</ref> პოლონეთის პრემიერ-მინისტრმა [[დონალდ ტუსკი|დონალდ ტუსკმა]] ჟურნალისტებს ამის შემდეგ მალევე განუცხადა: „იანუკოვიჩი შეგვითანხმდა, რომ მზად იყო წელს ვადამდელი არჩევნები ჩაეტარებინა, როგორც საპრეზიდენტო, ასევე საპარლამენტო“. ტუსკმა ასევე თქვა, რომ იანუკოვიჩს „მომდევნო 10 დღეში ეროვნული ერთიანობის მთავრობის ჩამოყალიბების და ზაფხულამდე კონსტიტუციის შეცვლის სურვილი ჰქონდა“. დაიგეგმა შემდგომი მოლაპარაკებები შესაბამისი დოკუმენტის ხელმოწერის შესახებ.<ref>{{cite news|agency=Agence France-Presse |publisher=Singapore Press |url=http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |title=Ukraine leader Yanukovych willing to hold early elections: Polish PM |date=21 February 2014 |place=[[Warsaw]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> იანუკოვიჩისა და რუსეთის პრეზიდენტის, [[ვლადიმერ პუტინი|ვლადიმერ პუტინის]] სატელეფონო საუბრის შემდეგ, რუსეთის ადამიანის უფლებათა ომბუდსმენი [[ვლადიმერ ლუკინი]] იანუკოვიჩის თხოვნით უკრაინაში წარმომადგენლად გაგზავნეს, რათა შუამავალი ყოფილიყო მოლაპარაკებებში მთავრობასა და ოპოზიციას შორის.<ref name="deRHREN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |title=Ukraine as it happened, Kyiv's bloodiest day |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185042/http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეერთებულმა შტატებმა სავიზო აკრძალვა დაუწესა 20 უკრაინელ თანამდებობის პირს, რომლებსაც ისინი „პოლიტიკურ ჩაგვრასთან დაკავშირებული ადამიანის უფლებების დარღვევის შეკვეთაზე პასუხისმგებლად თვლიდნენ“.<ref name="deRHREN20214" /> [[ევროკავშირი|ევროკავშირმა]] შემოიღო სავიზო აკრძალვა და ფინანსური აქტივების გაყინვა უკრაინაში ძალადობაზე პასუხისმგებელი პირების მიმართ და აკრძალა უკრაინაში იმ აღჭურვილობის ექსპორტი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას რეპრესიებისთვის.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |title=Європа Погодила Санкції Проти Українських Чиновників |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref name="councilconclusions">{{cite web|url=http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |title=Council conclusions on Ukraine |publisher=[[Council of the European Union]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |title=Ukraine unrest: EU sanctions imposed |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „მოქმედების მასშტაბები წინ წაიწევს უკრაინაში განვითარებული მოვლენების ფონზე“ – დაასკვნა [[ევროპული საბჭო|ევროპულმა საბჭომ]].<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |title=Scale of sanctions to depend on further developments in Ukraine- EU Council conclusions |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====უკრაინის პოლიტიკური მოვლენები==== მმართველი რეგიონების პარტიის ლიდერი [[ალექსანდრე ეფრემოვი]] ლუგანსკში ადგილობრივ ლიდერებთან და სამართალდამცავ ორგანოებთან შესახვედრად გაემგზავრა, რათა განეხილათ სამხრეთ-აღმოსავლეთ უკრაინის დამოუკიდებლობის გამოცხადების და სახელმწიფოსგან გამოყოფის შესაძლებლობა.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |script-title=uk:Єфремов поїхав до Луганська, щоб обдумати варіанти від'єднання Південного Сходу України, – ЗМІ |publisher=[[Espreso TV]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |language=uk |archive-url=https://archive.today/20140220162159/http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |archive-date=20 February 2014 |url-status=dead }}</ref> <ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |title=Ukrainian 'love' split between 'motherland' and EU |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> <ref name=newgovukmrch182010>{{cite web|url=http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467 |title=President appoints 14 regional governors |access-date=2 February 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120523175943/http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467/ |archive-date=23 May 2012 }}, [[Interfax-Ukraine]] (18 March 2010)</ref> ყირიმის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე ვლადიმირ კონსტანტინოვი მოსკოვში გაემგზავრა, სადაც გამოაცხადა, რომ ყირიმის ავტონომიური რესპუბლიკა უკრაინას გამოეყოფოდა, თუკი ხელისუფლება შეიცვლებოდა.<ref>[http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ Crimean speaker in Moscow threatens annexation of the Crimea to Russia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130058/http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ |date=13 April 2014 }}. Crimean Tatar question. 21 February 2014</ref><ref>[http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ Speaker of the Verkhovna Rada of Crimea ready for separation of peninsula in the case of the collapse of Ukraine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130652/http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ |date=13 April 2014 }}. NB News. 20 February 2014</ref> რეგიონების პარტიის დეპუტატმა სერგი ტიგიპკომ მოითხოვა პარლამენტის თავმჯდომარის ვოლოდიმირ რიბაკის გადადგომა, მისი ოპოზიციური პარლამენტარით შეცვლა და ისეთი პრემიერ-მინისტრის სასწრაფო არჩევა, რომელსაც მხარს უჭერდა ყველა ფრაქცია. „პრეზიდენტმა, პარლამენტის თავმჯდომარემ, პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა და ოპოზიციის ლიდერებმა მთლიანად დაკარგეს კონტროლი ქვეყანაში არსებულ სიტუაციაზე და არ გვთავაზობენ გამოსავალს ქვეყნის დამშვიდებისთვის“ – განაცხადა მან. „მათი უმოქმედობა იწვევს დაპირისპირების და დაღუპულების ზრდას.<ref name="TigipkoIU20214" /> ქვეყანაში კრიზისის მოსაგვარებლად საჭიროა დაუყოვნებელი კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმა და არა მოლაპარაკებები.“<ref name="TigipkoIU20214">[http://en.interfax.com.ua/news/general/191308.html Tigipko calls for Rybak's immediate resignation, urgent election of prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (20 February 2014)</ref> საღამოს ტიგიპკომ მოლაპარაკება გამართა ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებთან – იაცენიუკთან და კლიჩკოსთან.<ref>{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |script-title=uk:Тігіпко знайшовся. Був на переговорах з Кличком та Яценюком |trans-title=Tigipko found. He was in negotiations with Klitschko and Yatsenyuk |language=uk |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიევის საქალაქო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი ვოლოდიმირ მაკეენკო და 17 დეპუტატი რეგიონების პარტიიდან გადადგნენ.<ref>{{cite web|author=Anastasia Forina |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |title=Serhiy Klyuyev condemns violence, but remains loyal to Yanukovych |newspaper=Kyiv Post |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რივნეში და ჟიტომირში რეგიონების პარტია ოფიციალურად დაიშალა და ამ რეგიონის ყველა დეპუტატმაც დატოვა პარტია.<ref>{{cite news|url=http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |title=У Рівному саморозпустилася обласна фракція Партії регіонів |work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221165557/http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიის ათმა და ორმა დამოუკიდებელმა დეპუტატმა მოითხოვა საპარლამენტო-საპრეზიდენტო მმართველობის ფორმაზე დაბრუნება.<ref name="RUo4214">[http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA0U0RM20140204 Ukrainian opposition seeks to cut president's powers], [[Reuters]] (4 February 2014)</ref> მათ ასევე მოუწოდეს უშიშროების ძალებს „შეასრულონ ფიცი, რომელიც დადეს უკრაინელი ხალხის წინაშე, არ შეასრულონ დანაშაულებრივი ბრძანებები ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენების შესახებ, არ დაუშვან სამართალდამცავების მონაწილეობა პროვოკაციებში, რომელშიც მთელ უკრაინაში ბანდები მშვიდობიანი საზოგადოებისა და მომიტინგეების წინააღმდეგ მონაწილეობენ“.<ref name="10PRIU20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |title=Ten Regions Party MPs, two independent MPs express support for Ukrainian people |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 16:42 საათზე პარლამენტი რიგგარეშე სხდომაზე შეიკრიბა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიამ მონაწილეობა არ მიიღო.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, 450-დან 227 დეპუტატი - ძირითადად ოპოზიციიდან, მაგრამ ზოგიერთი რეგიონების პარტიიდან სხდომას ესწრებოდა.<ref>{{cite news |url=http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |title=227 lawmakers registered in VR, sitting resumed |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 238 დამსწრე დეპუტატიდან 236-მა ხმა მისცა ბოლო ძალადობის დაზრახვას, აკრძალა მომიტინგეების წინააღმდეგ იარაღის გამოყენება და მათ წინააღმდეგ განლაგებული ჯარები და პოლიცია უკან დააბრუნა.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |title=LIVE Ukraine unrest: Clashes in central Kiev |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |title=Members voted for ceasefire |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221014334/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინის კომუნისტური პარტიის საპარლამენტო ფრაქციამ და რეგიონების პარტიის დაახლოებით 80%-მა სხდომის გამოტოვება არჩია.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> კანონმდებლებმა აუკრძალეს შინაგან ჯარებს, უკრაინის შეიარაღებული ძალებს, SBU-ს და სხვა სამთავრობო უწყებების უფროსებს და მეთაურებს ნებისმიერი კონტრტერორისტული ოპერაციების განხორციელება, რადგან ისინი არღვევდნენ უკრაინის კონსტიტუციას.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> მათ ასევე დაევალათ შეეწყვეტათ გზების და ხიდების, სკვერების და ქუჩების კიევსა და სხვა ქალაქებში გადაკეტვა.<ref name="VR20214IU" /> რეგიონების პარტიის დეპუტატები სხდომაზე "ანტიკრიზისული ჯგუფის" შექმნაზე შეთანხმდნენ.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |title=Ukraine parliament holds debate despite Kyiv violence |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან საღამოს ცნობილი გახდა, რომ რეგიონების პარტიის საპარლამენტო ფრაქცია კიდევ ხუთმა დეპუტატმა დატოვა.<ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339 |title=Five more MPs left faction PR |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221171433/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ყირიმის პარლამენტმა 21 თებერვალს რიგგარეშე სხდომა მოიწვია. ყირიმელი თათრების მეჯლისის ლიდერმა თქვა, რომ ეჭვობს, რომ დეპუტატები რუსეთის სამხედრო ინტერვენციას მოითხოვენ და თქვა: „ხვალ შეიძლება იყოს გადაწყვეტილება, რომელიც ყირიმს ქაოსს და კატასტროფას მოუტანს“.<ref>{{cite news |author=Uainfo Blogosphere |url=http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |title=Бои в регионах: во Львове в казарме Беркута нашли два трупа |publisher=Big Mir |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140126020300/http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |archive-date=26 January 2014 |url-status=dead }}</ref> რამდენიმე მეცნიერმა განიხილა ყირიმში რუსეთის ჩარევის ალბათობა, განსაკუთრებით ყირიმის უნიკალური გეოპოლიტიკური ბუნებისა და დემოგრაფიის გამო.<ref>{{cite web |last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |title=Is Russia Opening a 'Crimean Front'? |publisher=Ukrainian Policy |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ===21 თებერვალი=== [[File:2014-02-21 11-04 Euromaidan in Kiev.jpg|thumb|ევრომაიდანი 21 თებერვალს]] შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსის მოადგილემ, გენერალ-ლეიტენანტმა იური დუმანსკიმ თანამდებობა დატოვა, რადგან არ ეთანხმებოდა არმიის მონაწილეობას კონფლიქტში. <ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |title=Написав рапорт про звільнення Заступник начальника Генштабу |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „დღეს არმია ჩართულია სამოქალაქო კონფლიქტში, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მშვიდობიანი მოსახლეობის და ჯარისკაცების მასობრივი დაღუპვა“ – განაცხადა მან.<ref name="kp21live" /> დაახლოებით შუაღამისას ჟურნალისტმა არტემ შევჩენკომ, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალურ შტაბში თავის წყაროებზე დაყრდნობით, გამოაცხადა, რომ 10 BTR, DAI (გზის ავტოინსპექტირების) მანქანების თანხლებით გაემგზავრა კოზაჩიას (კაზაკთა) ყურედან, სადაც მდებარეობს რუსეთის [[შავი ზღვის ფლოტი]].<ref name="army_deployed">{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |script-title=uk:У Київ їдуть батальйон морських піхотинців і дві бригади десантників |trans-title=To Kyiv are traveling a battalion of marines and two brigades of paratroopers |publisher=LB |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221172206/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შევჩენკოს თქმით, 1500 საჰაერო სადესანტო ჯარისკაცი და 400 საზღვაო ქვეითი – მათ შორის 25-ე საჰაერო-სადესანტო ბრიგადა, 1-ლი საზღვაო ქვეითი ბრიგადა, 831-ე ანტი-დივერსიული განყოფილება და მე-2 საზღვაო ქვეითი სპეცრაზმი – გადაიყვანეს 20 თებერვალს СБУ-ს დაქვემდებარებაში ანტი-ტერორისტული ოპერაციისთვის.<ref>{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |title=До Києва стягують 1,5 тис. десантників і 400 морпіхів, – журналіст |trans-title=To Kyiv are being pulled 1.5 thousand paratroopers and 400 Marines – journalist |publisher=LB |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> პარლამენტის სესიის წინ გავრცელდა ინფორმაცია, რომ რეგიონების პარტიის ბევრმა წევრმა და მათმა ოჯახებმა დატოვეს დედაქალაქი,<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |title=Замість голосування в парламенті "регіонали" втікали зі столиці |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მათ შორის იყო შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელი ზახარჩენკო და გენერალური პროკურორი ვიქტორ პშონკა.<ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221180925/http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |title=Пшонка і Захарченко тікають чартерами з України |publisher=Zik |date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოგვიანებით, მაიდანის აქტივისტებმა გაათავისუფლეს შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც წინა დღეს დაატყვევეს.<ref name="SMIU21214">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |title=Captured Interior Troops soldiers released, their condition satisfactory – Interior Ministry |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ამასობაში კიევში აქციის მონაწილეებს რადეხივის მთელი პოლიცია შეუერთდა.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |title=Police defectors welcomed to Independence Square in Kyiv |publisher=[[Euronews]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა ოფიციალურად შეწყვიტა 19 თებერვალს შემოღებული „მზადება ანტიტერორისტული ოპერაციისთვის“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |title=Ukraine's Security Service stops preparations for anti-terrorist operation |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====შეთანხმება პოლიტიკური კრიზისის შესახებ==== კომპრომისული შეთანხმება მიღწეული იქნა 21 თებერვალს რამდენიმე საათიანი მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელსაც უძღვებოდნენ ევროკავშირის შუამავლები და პოლონეთის, საფრანგეთის და გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრები.<ref>{{cite news |url=http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks |title=Opposition leaders sign deal with president to end crisis in Ukraine |publisher=[[Fox News Channel]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |title=EU foreign ministers praise "risk -taking" Ukrainian protagonists |publisher=Euronews |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მას ოფიციალურად უწოდეს შეთანხმება უკრაინაში პოლიტიკური კრიზისის მოგვარების შესახებ, მაგრამ არაოფიციალურად უწოდებენ 21 თებერვლის შეთანხმებას და ხელი მოაწერეს როგორც ოპოზიციის ლიდერებმა, ასევე პრეზიდენტმა იმ მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელიც მთელი ღამე გრძელდებოდა.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2014/feb/21/agreement-on-the-settlement-of-crisis-in-ukraine-full-text |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine - full text |work=The Guardian|date=22 February 2014 |access-date=12 March 2015}}</ref> შეთანხმების დებულებები მოიცავდა უკრაინის კონსტიტუციის აღდგენას, როგორც ის იყო 2004 და 2010 წლებში; საკონსტიტუციო რეფორმა სექტემბრისთვის დასრულდა; ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნების ჩატარებას არაუგვიანეს 2014 წლის დეკემბრისა; ადმინისტრაციის, ოპოზიციისა და ევროპის საბჭოს ერთობლივი მონიტორინგის მიერ განხორციელებული ძალადობის ფაქტის გამოძიებას; ვეტოს საგანგებო მდგომარეობის დაწესებაზე; 17 თებერვლიდან დაკავებული აქციის მონაწილეების ამნისტიას; აქციის მონაწილეების მიერ დაკავებული საზოგადოებრივი შენობების დათმობას; უკანონო იარაღის ჩამორთმევას; „ახალი საარჩევნო კანონების“ მიღებას და უკრაინის ახალი ცენტრალური საარჩევნო კომისიის შექმნას.<ref>{{cite web |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine |url=http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |access-date=21 February 2014 |archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20140505194705/http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |archive-date=5 May 2014 |url-status=live }}</ref><ref name="DTU21214">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |title=Ukraine: peace hopes in the air as president loses his powers |newspaper=[[The Daily Telegraph]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ევროკავშირის სამმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა დოკუმენტს მოწმის სახელით მოაწერა ხელი,<ref name="R3s1n21214">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |title=Ukraine peace deal signed, opens way for early election |work=Reuters |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://uk.reuters.com/article/2014/02/21/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მაგრამ არა რუსმა შუამავალმა ვლადიმერ ლუკინმა, რადგან მას არ ჰქონდა მანდატი, მოეწერა ხელი შეთანხმებაზე კრიზისის შესახებ. <ref>{{cite web |url=http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |title=Представник РФ не мав мандату на підписання угоди про кризу – Клюєв &#124; УКРІНФОРМ |publisher=Ukrinform.ua |date=21 February 2014 |access-date=12 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312233704/http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |archive-date=12 March 2014 }}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |title=Tensions high at Kyiv protest camp despite ground-breaking deal |publisher=[[CTV News]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 450-კაციანმა პარლამენტმა ერთხმად, 386 ხმით 0-ის წინააღმდეგ მხარი დაუჭირა 2004 წლის კონსტიტუციას და შემდეგ მისმა 450 წევრმა 332 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა შინაგან საქმეთა მინისტრის ზახარჩენკოს უფლებამოსილების შეჩერებას.<ref name="kp21live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |newspaper=Kyiv Post |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიდევ ერთმა კანონპროექტმა შეიტანა ცვლილებები სისხლის სამართლის კოდექსში, რომელიც იძლეოდა [[იულია ტიმოშენკო|იულია ტიმოშენკოს]] გათავისუფლების საშუალებას.<ref name="ReferenceA">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |title=Rada passes bill allowing Tymoshenko's release |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ღონისძიებას მხარი 310-მა დეპუტატმა დაუჭირა, მათ შორის იყო 54 რეგიონების პარტიიდან და 32 კომუნისტი.<ref>{{cite web |url=http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |title=Парламент звільнив Тимошенко |publisher=Espreso TV |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221175019/http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref><ref name="ReferenceA" /> მიკოლა რუდკოვსკიმ პრეზიდენტ იანუკოვიჩის იმპიჩმენტის კანონპროექტი წარადგინა.<ref>{{cite news |url = http://www.interfax.ru/world/news/360314 |title = В Раду внесен законопроект об импичменте президенту |date = 21 February 2014 |archive-url = https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.interfax.ru/world/news/360314 |archive-date = 1 December 2008 |url-status = dead }}</ref> პარლამენტმა იმ საღამოს ასევე მიიღო რეზოლუცია, რომელიც შინაგან საქმეთა სამინისტროს ყველა დანაყოფს და პოლიციელს უბრძანებდა დაბრუნებულიყვნენ თავიანთ ყაზარმებში..<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ====შეთანხმების შემდეგ==== [[File:Pravyi Sektor (Right Sector) activists. Euromaidan, Kyiv, Ukraine. Events of February 22, 2014.jpg|thumb|მემარჯვენე სექტორის აქტივისტები დგანან ბელორუსის ოპოზიციური მოძრაობის დროშის წინ.]] მემარჯვენე სექტორის ლიდერმა დმიტრო იაროშმა უარყო შეთანხმება და თქვა: „ჩვენ უნდა განვაცხადოთ აშკარა ფაქტი, რომ კრიმინალურ რეჟიმს ჯერ არ ჰქონდა გაცნობიერებული მისი ბოროტების სიმძიმე“. მან აღნიშნა, რომ შეთანხმება არ ითვალისწინებს შინაგან საქმეთა მინისტრ ზახარჩენკოს დაკავებას; ბერკუტის მეთაურების დასჯას, რომლებიც სავარაუდოდ მონაწილეობდნენ მშვიდობიანი მოსახლეობის მკვლელობაში; გენერალური პროკურორისა და თავდაცვის მინისტრის გადაყენებას; რეგიონების პარტიისა და კომუნისტური პარტიის აკრძალვას და უსაფრთხოების გარანტიებს ოპოზიციაში ჩართულთათვის. მან მოუწოდა რომ, „სახალხო რევოლუცია“ გაგრძელებულიყო მანამ, სანამ ძალაუფლება მთლიანად არ ჩამოშორდებოდა მმართველ ხელისუფლებას.<ref name="kp21live" /> ევრომაიდანის ლიდერი ანდრიი პარუბი დაჟინებით მოითხოვდა არჩევნების ჩატარებას რაც შეიძლება მალე და იმეორებდა, რომ აქციის მონაწილეთა ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნა იყო პრეზიდენტ იანუკოვიჩის გადადგომა.<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |script-title=uk:Парубій: дострокові вибори президента мають відбутися якнайшвидше |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> AutoMaidan-მა ასევე გამოაცხადა, რომ იანუკოვიჩის გადადგომის გარდა არაფერს მიიღებდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |title=Автомайдан: Не сприймаємо нічого, крім відставки Януковича |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ვიტალი კლიჩკომ იანუკოვიჩთან ხელის ჩამორთმევის შემდეგ ბოდიში მოუხადა დამოუკიდებლობის მოედანზე შეკრებილებს.<ref>{{cite web|url=http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |title=Кличко вибачився перед Майданом за те, що потис руку Януковичу |publisher=The Sports Network |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref>აქციის მონაწილეებმა შეთანხმება ცუდად მიიღეს. აქტივისტმა ვოლოდიმირ პარასიუკმა სცენიდან გააფრთხილა, რომ თუ იანუკოვიჩი მეორე დღის 10:00 საათამდე არ გადადგება, შეიარაღებული გადატრიალება მოეწყობოდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |script-title=uk:Люди Поставили Ультиматум: Відставка Януковича До Ранку |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ოლეჰ ლიაშკო გამოეხმაურა მოთხოვნას და თქვა: „ან გადადგება, ან ჩვენ წავიყვანთ“. მოგვიანებით გაირკვა, რომ კიევის გარეთ პრორუსი პოლიტიკოსის ვიქტორ მედვედჩუკის საზაფხულო სახლს ცეცხლი წაუკიდეს.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |script-title=uk:У Київській області горить дача Медведчука |work=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან შუადღისთვის ასობით სპეცრაზმელი, რომლებიც იცავდნენ საპრეზიდენტო შენობას და მიმდებარე სამთავრობო შენობებს, გაუჩინარდა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> პოლონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა რადოსლავ სიკორსკიმ ძალების გაყვანას „გამაოცებელი“ უწოდა და აღნიშნა, რომ ეს არ იყო შეთანხმების ნაწილი.<ref>[https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html "As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions"], ''[[The New York Times]]'' (23 February 2014)</ref> სპეცრაზმმა დილიდან დაიწყო უკან დახევა, რადგან ეშინოდა, რომ იანუკოვიჩის მთავრობა ძალადობაზე პასუხისმგებლობას მათ დააკისრებდა და იმის შიშით, რომ თავს დაესხმებოდნენ მას შემდეგ, რაც მომიტინგეებმა 2014 წლის 18 თებერვალს პოლიციას 1200 პისტოლეტი და კალაშნიკოვის თოფი მოპარეს სამთავრობო შენობების ოკუპაციისას ლვოვში.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო ხელმძღვანელობის გარეშე დარჩა. შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილემ ვიქტორ დუბოვიკმა სპეცრაზმს ქალაქის დატოვება უბრძანა, მაგრამ უცნობია საიდან გაჩნდა ეს ბრძანება.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ოპოზიციის წევრმა სერხი პაშინსკიმ ქალაქგარეთ გაცილა 5000-ზე მეტი ოფიცერი, შინაგან საქმეთა სამინისტროს ძალების და უკრაინის სპეცრაზმის სხვა სპეცრაზმის წარმომადგენლები.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> მას შემდეგ რაც სპეცრაზმი გაუჩინარდა, ანდრეი პარუბიმ განაცხადა, რომ ევრომაიდანის თავდაცვამ მშვიდობიანად მოიპოვა კონტროლი კიევზე და მის სამთავრობო შენობებზე<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |script-title=ru:Верховная Рада, Администрация президента, Кабмин и МВД перешли под контроль Майдана |agency=Ukrainian Independent Information Agency |language=ru |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> და რომ სამხედროები ოპოზიციასთან ერთად იდგნენ.<ref>{{cite web|last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |title=Coup on the Horizon |work=Ukrainian Policy |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ახალი საპარლამენტო კოალიცია მას შემდეგ შეიქმნა, რაც რეგიონების პარტიის ფრაქცია 28 დეპუტატმა დატოვა.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/191768.html 28 MPs quit Party of Regions faction in Rada], [[Interfax-Ukraine]] (21 February 2014)</ref> დარჩენილ ფრაქციაში სერგი ტიგიპკომ ჩამოაყალიბა „განსაკუთრებული თანამდებობის მქონე დეპუტატების 31 ჯგუფი“, რათა დაეყოლიებინა რეგიონების პარტიის სხვა დეპუტატები, რომ კენჭისყრაში პროგრესულად მიეღოთ მონაწილეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |title=Group of 31 deputies who 'have their own opinion' formed in Regions Party faction – Tigipko |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==შედეგები და ახალი მთავრობა== 22 თებერვალს იულია ტიმოშენკო ციხიდან გაათავისუფლეს და მან დამოუკიდებლობის მოედანზე სიტყვით მიმართა 100 000-ზე მეტ ადამიანს.<ref>{{cite web|author=Anastasia Vlasova |author-link=Anastasia Vlasova (journalist) |work=Kyiv Post |access-date=23 February 2014 |url=http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html |title=Ukrainians celebrate EuroMaidan's triumph |url-status=live |archive-date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223213056/http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html }}</ref> იმავე დღეს პარლამენტმა შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებლად [[არსენ ავაკოვი]] დანიშნა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html |title=Parliament appoints Avakov acting interior minister |agency=Interfax-Ukraine |date=22 February 2014 |url-status=live |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228054428/http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html }}</ref> დეპუტატებმა ასევე უნდობლობის გამოცხადებით გაათავისუფლეს ვიქტორ ფშონკა უკრაინის გენერალური პროკურორის პოსტიდან.<ref name="PsoutI">{{cite news|url=http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |title=Ukrainian parliament expresses no-confidence to Viktor Pshonka |agency=[[Trend News Agency]] |date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141227195059/http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |url-status=live |archive-date=27 December 2014 }}</ref> 23 თებერვალს, ეროვნული გლოვის მეორე დღეს, პარლამენტმა მხარი დაუჭირა კანონის გაუქმებას ენობრივი პოლიტიკის შესახებ, რომელმაც რუსულ, რუმინულ და უნგრულ ენებს ზოგიერთ რეგიონში რეგიონალური ენების ოფიციალური სტატუსი მიანიჭა.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |title=На Украине отменили закон о региональном статусе русского языка |website=Lenta.ru |access-date=23 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223224335/http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |archive-date=23 February 2014 }}</ref> თუმცა, ამ ზომას მოგვიანებით ვეტო დაადო მოქმედმა პრეზიდენტმა, რომელმაც თქვა, რომ არ მოაწერს ხელს კანონპროექტს, სანამ არ შემუშავდება ახალი კანონმდებლობა უმცირესობათა ენების დასაცავად.<ref name="lenta2">{{cite news|script-title=ru:На отмену закона о региональных языках на Украине наложат вето |trans-title=The abolition of the law on regional languages in Ukraine veto |url=http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |newspaper=[[Lenta.ru|Lenta]] |place=Russia |date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301183333/http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |language=ru }}</ref> იმავე დღეს, პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა საგარეო საქმეთა მინისტრი ლეონიდ კოჟარა, ჯანდაცვის მინისტრი რაისა ბოგატიროვა და განათლების მინისტრი დმიტრო ტაბაჩნიკი და [[ნაციონალიზაცია]] მოახდინა იანუკოვიჩის კერძო საკუთრებისა მეჟიჰირიაზე.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |title=Ukrainian parliament dismisses foreign, health and education ministers, authorizes speaker to act as president |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228052617/http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> ორდერები გაიცა შემოსავლების ყოფილ მინისტრ [[ოლექსანდრ ვიქტოროვიჩ კლიმენკო|ოლექსანდრ კლიმენკოსა]] და ყოფილ გენერალურ პროკურორ ფშონკაზე.<ref name="BBCRLLout" /> პარლამენტმა ასევე მიიღო ცვლილებები, რომლებიც აღადგენდა მის უფლებამოსილებას მოსამართლეთა დანიშვნისა და გათავისუფლების შესახებ, რომელიც მანამდე ეკუთვნოდა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |title=Ukrainian parliament to appoint and dismiss judges |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228070322/http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> კიევის მეტრო კვლავ სრულად ამოქმედდა, მათ შორის, 24 თებერვალს ხელახალი გაიხსნა მაიდან ნეზალეჟნოსტის სადგური.<ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016014 Kyiv subway fully resumed, and in the street too], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014).</ref> 24 თებერვალს პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა სოციალური პოლიტიკის მინისტრი ნატალია კოროლევსკა და კულტურის მინისტრი ლეონიდ ნოვოხატკო;<ref>{{cite news|url=https://newdaynews.ru/kiev/486225.html |title=Верховная Рада продолжает увольнять людей Януковича |website=newdaynews.ru |date=30 May 2005 |access-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228033704/http://www.nr2.ru/kiev/486225.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ასევე გაათავისუფლა იჰორ სორკინი უკრაინის ეროვნული ბანკის მმართველის თანამდებობიდან და იგი სტეპან კუბივმა შეცვალა.<ref name="Kubiv">{{cite news|work=[[Reuters]] |url=http://uk.reuters.com/article/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |title=Ukraine's parliament appoints new central bank chief |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228164704/http://uk.reuters.com/article/2014/02/24/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |url-status=live }}</ref><ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016113/ MPs changed the head of the National Bank], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014)</ref> იმავე დღეს, უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსად ალექსანდრე იაკიმენკოს თანამდებობიდან გათავისუფლების შემდეგ ვალენტინ ნალივაიჩენკო დაინიშნა.<ref name="nmNaly">{{cite news|date=24 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |title=Ukrainian parliament appoints Nalyvaichenko as security service chief |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228044634/http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |url-status=live }}</ref> იმავდროულად, რეგიონების პარტიის ფრაქციის ლიდერმა, ალექსანდრე ეფრემოვმა განაცხადა, რომ პარტია ოპოზიციაში გადადიოდა.<ref name="PoRdKP" /> მისმა სამოცდაშვიდმა დეპუტატმა ბოლო რამდენიმე დღის განმავლობაში ფრაქცია დატოვა.<ref name="PoRdKP">{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/party-of-regions-faction-becomes-opposition-337488.html |title=Party of Regions faction becomes opposition |work=[[Kyiv Post]] |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301071710/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/party-of-regions-faction-becomes-opposition-337488.html }}</ref> სამშაბათს, 25 თებერვალს, პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელმა ტურჩინოვმა ხუთშაბათამდე ეროვნული ერთიანობის მთავრობის შექმნა მოითხოვა.<ref>{{cite news|agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=25 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192624.html |title=Government should be approved on Thursday – Turchynov |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301170410/http://en.interfax.com.ua/news/general/192624.html }}</ref> (ორი დღით ადრე მან სამშაბათისთვის მოითხოვა ასეთი მთავრობის შექმნა.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-urkaine-crisis-idUSBREA1M0AX20140223 |title=Ukraine seeks agreement on national unity government by Tuesday |work=[[Reuters]] |date=23 February 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301094459/https://www.reuters.com/article/2014/02/23/us-urkaine-crisis-idUSBREA1M0AX20140223 }}</ref>) ასევე 25-ში, ანატოლი კინახმა და 32 სხვა დეპუტატმა, ძირითადად რეგიონების პარტიის ყოფილმა წევრებმა, შექმნეს ეკონომიკური განვითარების ფრაქცია.<ref name="EDRU25214">{{cite news|url=http://www.nrcu.gov.ua/en/148/557077/ |title=Rada creates Group for Economic Development |agency=[[Radio Ukraine]] |date=25 February 2014 |archive-date=30 May 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140530045305/http://www.nrcu.gov.ua/en/148/557077/ }}</ref><ref name="ithaschanged">{{cite news|language=uk |url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/site2/p_fractions |script-title=uk:Депутатські фракції і групи VII скликання |trans-title=Deputy fractions and Groups VII convocation |publisher=[[Verkhovna Rada]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120920051907/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/site2/p_fractions |archive-date=20 September 2012 }}</ref> 26 თებერვალს ტურჩინოვმა აიღო უკრაინის შეიარაღებული ძალების უმაღლესი მთავარსარდლის მოვალეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192848.html |title=Turchynov assumes duties of supreme commander-in-chief of Ukrainian Armed Forces |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=26 February 2014 |archive-date=15 April 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140415022832/http://en.interfax.com.ua/news/general/192848.html }}</ref><ref>{{Cite Ukrainian law|type=[[President of Ukraine]] decree|number=140/2014|law=140/2014|name=On the assumption of responsibilities of Supreme Commander of the Armed Forces of Ukraine (Про прийняття обов'язків Верховного Головнокомандувача Збройних Сил України)|date=26 February 2014}}</ref> 2014 წლის 27 თებერვალს ჩამოყალიბდა იაცენიუკის პირველი მთავრობა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკის]] მეთაურობით.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/193035.html Maidan nominates Yatseniuk for prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (26 February 2014)<br />[http://en.interfax.com.ua/news/general/193222.html Ukrainian parliament endorses new cabinet], [[Interfax-Ukraine]] (27 February 2014)</ref> მინისტრთა კაბინეტი ჩამოყალიბდა, როგორც პარტიების „[[ბატკივშინა]]“, „[[უდარი]]“ და „[[Svoboda (პარტია)|სვაბოდა]]“ კოალიცია, რომელშიც ასევე ჩართულები იყვნენ საპარლამენტო ფრაქციები „ეკონომიკური განვითარება“, „სუვერენული ევროპული უკრაინა“ და სხვა დამოუკიდებელი დეპუტატები.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/193195.html 250 MPs sign up to join coalition - Turchynov], [[Interfax-Ukraine]] (27 February 2014)</ref> === იურიდიული მოვლენები === 24 თებერვალს პარლამენტმა გადაწყვიტა გაეთავისუფლებინა ყველა პოლიტპატიმარი, მათ შორის მამა-შვილი პავლიჩენკოს სისხლის სამართლის საქმეზე<ref>{{cite news|agency=Interfax-Ukraine |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html |title=Rada decides to release political prisoners, including Pavlychenko family |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228071901/http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html }}</ref> და შეუწყვიტა პარლამენტის კვოტიდან დანიშნულ [[უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს]] ხუთ მოსამართლეს უფლებამოსილება ფიცის დარღვევის გამო.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html |title=Rada dismisses Constitutional Court judges appointed from its quota, proposes acting president and congress of judges dismiss the rest |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228035452/http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html }}</ref> კანონმდებლებმა ასევე შესთავაზეს იმავე მიზეზით გაეთავისუფლებინათ უკრაინის პრეზიდენტის მიერ დანიშნული ორი მოსამართლე და მოუწოდეს უკრაინის მოსამართლეთა საბჭოს სამი დღის ვადაში მოეწვია რიგგარეშე ყრილობა, რათა განეხილათ საბჭოს მიერ დანიშნული ხუთი საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის გადაყენება. იმავე რეზოლუციით, პარლამენტმა დაავალა უკრაინის გენერალურ პროკურორს სისხლის სამართლის პროცესის დაწყება ყველა მოსამართლის წინააღმდეგ, რომლებიც, უკრაინის სახალხო დეპუტატების აზრით, იყვნენ დამნაშავენი 2010 წლის 30 სექტემბერს (No. 20-რპ/2010) უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღებაში კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანის შესახებ. 27 თებერვალს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეებმა წერილი გაუგზავნეს ევროპულ ორგანიზაციებს, საერთაშორისო ორგანიზაციებს და უფლებადამცველ ინსტიტუტებს პარლამენტის რეზოლუციის კონსტიტუციურობის საკითხზე.<ref>{{cite web |url=http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |title=Address of judges of the Constitutional Court of Ukraine to European and international organisations and human rights institutions |date=27 February 2014 |publisher=Constitutional Court of Ukraine official web site |access-date=20 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141019051816/http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |url-status=dead |archive-date=19 October 2014 }}</ref> 27 თებერვალს იანუკოვიჩი სახელმწიფო ბიუჯეტიდან 70 მილიარდ დოლარის მოპარვაში დაადანაშაულეს.<ref>{{cite news|title=Yatseniuk, confirmed as prime minister, accuses Yanukovych administration robbing Ukraine of $70&nbsp;billion; 'treasury is empty' |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |newspaper=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150740/http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა დააკავა მისი კონტრდაზვერვის სამსახურის ყოფილი უფროსი, ვოლოდიმირ ბიკი.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |title=SBU arrests deputy of ex-chief |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=10 November 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141111003928/http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |archive-date=11 November 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 3 ივლისს ყოფილ პრემიერ მინისტრზე, მიკოლა აზაროვზე ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების ბრალდებით საერთაშორისო ძებნა გამოცხადდა.<ref>[http://euromaidanpress.com/2018/04/27/yanukovych-azarov-zakharchenko-promises-to-return-to-ukraine-to-change-its-political-course/ Fugitive Yanukovych clan promises to return to Ukraine to “change its political course”], [[Euromaidan Press]] (27 April 2018)</ref> ===იანუკოვიჩის პრესკონფერენცია და რუსული პასუხი=== 28 თებერვალს იანუკოვიჩი დაესწრო პრესკონფერენციას სამხრეთ რუსეთში და უპასუხა რუსი ჟურნალისტების კითხვებს. მან თქვა, რომ მაისის ბოლოს დაგეგმილი ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნები უკანონოა და ის მათში არ მიიღებს მონაწილეობას. მან ასევე განაცხადა, რომ მაშინ, როცა 21 თებერვლის შეთანხმებას შეეძლო სიტუაციის დამშვიდება, ოპოზიცია ამას არ დათანხმდა.<ref>{{cite news|url=http://tass.ru/politika/1011472 |script-title=ru:Основные высказывания Виктора Януковича на пресс-конференции в Ростове-на-Дону |trans-title=Basic statements of Viktor Yanukovych at a press conference in Rostov-on-Don |agency=[[Russian News Agency "TASS"|ITAR-TASS]] |access-date=12 March 2014 |language=ru |archive-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312184832/http://itar-tass.com/politika/1011472 |url-status=live }}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია (და „ხელისუფლების სამხედრო ხელში ჩაგდება“) და არ ცნო დროებითი მთავრობა.<ref name="26436575Putin">[https://www.bbc.com/news/av/world-europe-26436575 Putin on Ukraine crisis: 'It is an unconstitutional coup'], [[BBC News]] (4 March 2014)</ref><ref name="idUSBREA4M05420140524"/> 1-ელ მარტს რუსეთის პარლამენტმა დაამტკიცა პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინის მოთხოვნა უკრაინაში რუსული ჯარების განლაგების შესახებ.<ref name="BBCPutinDeploys">{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26400597 |title=Putin to deploy Russian troops in Ukraine |work=BBC News |date=1 March 2014 |access-date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301173059/http://www.bbc.com/news/world-europe-26400597 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 24 მარტს პუტინმა განაცხადა, 2014 წლის უკრაინის საპრეზიდენტო არჩევნებზე მითითებით - „ჩვენ პატივს ვცემთ უკრაინელი ხალხის არჩევანს და ვიმუშავებთ ამ არჩევნების საფუძველზე შექმნილ ხელისუფლებასთან“.<ref name="idUSBREA4M05420140524">[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-idUSBREA4M05420140524 Ukraine defends vote despite unrest, Putin pledges 'respect'], [[Reuters]] (24 March 2014)</ref> ===ცენზურა=== 2014 წლის 11 მარტს უკრაინის სატელევიზიო და რადიო მაუწყებლობის ეროვნულმა საბჭომ გასცა დავალება, რომ ყველა საკაბელო ოპერატორს შეეწყვიტა რუსული არხების ტელევიზიაშ გაშვება, მათ შორის მთავარი სახელმწიფო კონტროლირებადი სადგურების საერთაშორისო არხები - [[Rossiya 1]], პირველი არხი, [[NTV]] და [[Rossiya 24]].<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> ===ლუსტრაცია=== 26 თებერვალს ეჰორ სობოლევი წარადგინეს ლუსტრაციის კომიტეტის ხელმძღვანელად იაცენიუკის ახალ მთავრობაში.<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> რამდენიმე თვის შემდეგ, [[2014]] წლის 14 აგვისტოს, პარლამენტმა მიიღო კანონპროექტი, რომელიც მოიცავდა „სახელმწიფო მოხელეებისა და სამთავრობო თანამდებობაზე წარდგენილი პირების შემოწმების პროცედურებს, რათა გადაეწყვიტათ, აკმაყოფილებდნენ თუ არა ისინი შესაბამის თანამდებობის დასაკავებლად გარკვეულ კრიტერიუმებს“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |title=Rada passes bill on government lustration in first reading |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814193801/http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |url-status=live |archive-date=14 August 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |author=Bsai Yang |title=Ukraine OKs Malaysian experts' access to MH17 crash site |publisher=[[China Central Television]] |agency=[[Xinhua News Agency]] |date=12 August 2014 |archive-date=13 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140813114904/http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |url-status=dead |access-date=10 November 2014 }}</ref> კანონი ლუსტრაციის შესახებ, რომელიც ხელისუფლებისგან გამორიცხავდა იანუკოვიჩის ადმინისტრაციაში მომუშავე მაღალჩინოსნებს, მილიონამდე ადამიანს შეეხო.<ref>"[https://news.yahoo.com/ukraine-could-sack-million-officials-ties-russian-past-231947924.html Ukraine could sack up to million officials with ties to Russian past]". Yahoo News. 9 October 2014.</ref> ხარკოვის ადამიანის უფლებათა დაცვის ჯგუფიდან ვოლოდიმირ იავორსკიმ მას უწოდა „არაგონივრული“ და „ადამიანის უფლებების სერიოზული, სისტემატური დარღვევა“ - სხვა მიზეზებთან ერთად, რადგან ეს ნიშნავს, რომ ძალიან ბევრი ადამიანი დაკარგადა სამუშაოს, მათ შორის თანამდებობის პირები, რომელთა შეცვლაც ადვილი არ იქნებოდა.<ref>{{cite news|url=https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |title=Volodymyr Yavorsky: Proposed lustration law has serious defects |work=[[Kyiv Post]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814151603/https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |archive-date=14 August 2014 |url-status=live }}</ref> ===ბერკუტის დაშლა=== 25 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ავაკოვმა ხელი მოაწერა განკარგულებას ბერკუტის დაშლის შესახებ.<ref>{{cite news|url=http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |title=Head of Ukrainian Interior Ministry signs order to dissolve "Berkut" |agency=[[Voice of Russia]] |date=25 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301091220/http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> მარტში რუსეთმა გამოაცხადა, რომ ყირიმის ბერკუტის დანაყოფი შეინარჩუნებდა თავის სახელს, რადგან ის რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროში იყო ჩართული.<ref name="BCIT25314">[http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 Russian interior bodies created in Crimea and Sevastopol] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140407081859/http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 |date=7 April 2014 }}, [[ITAR-TASS]] (25 March 2014)</ref>{{#tag:ref|The status of [[Crimea]] and [[Sevastopol]] is currently [[2014 Crimean crisis|under dispute by Ukraine and Russia]]; Ukraine and the majority of the international community consider Crimea an [[autonomous republic]] of Ukraine and Sevastopol [[cities with special status|one of Ukraine's cities with special status]], while Russia, on the other hand, considers Crimea a [[federal subjects of Russia]] and Sevastopol [[federal cities of Russia|one of its federal cities]].<ref name="Reuters">{{cite news|last=Gutterman |first=Steve |url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |title=Putin signs Crimea treaty, will not seize other Ukraine regions |work=Reuters |date=18 March 2014 |access-date=26 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140329012404/https://www.reuters.com/article/2014/03/18/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |archive-date=29 March 2014 |url-status=live }}</ref> Both are completely under Russian control.<ref name="Yanuousted">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}<br />{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |title=Ukraine protests timeline |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223034428/http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref>|group=nb}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ცივი ომის შემდგომი კონფლიქტები ევროპაში}} amo6apdi5ip61dort8tc7ipgybsd717 4402916 4402909 2022-08-03T08:48:47Z Anry.kiknavelidze 107458 /* ბერკუტის დაშლა */ wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Anry.kiknavelidze|Anry.kiknavelidze]].|3|08|2022}} {{ინფოდაფა სამოქალაქო კონფლიქტი | სათაური = ღირსების რევოლუცია <br>({{lang-uk|Революція гідності}}) | ქვესათაური = | ნაწილი = | სურათი = SState flag of Ukraine carried by a protester to the heart of developing clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg | სურათი2 = | წარწერა = მომიტინგეები ებრძვიან მთავრობის ძალებს კიევში დამოუკიდებლობის მოედანზე 2014 წლის 18 თებერვალს. | თარიღი = 18–23 თებერვალი 2014<ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/>({{Age in years, months, weeks and days|month1=2|day1=18|year1=2014|month2=2|day2=23|year2=2014}}) | ადგილი = [[მარინსკის პარკი]] და ინსტიტუტსკის ქუჩა, [[დამოუკიდებლობის მოედანი]], [[კიევი]], უკრაინა | კოორდინატები = {{coord|50|27|0|N|30|31|27|E|type:landmark_region:UA}} | მიზეზი = | მიზნები = * [[უკრაინის პრეზიდენტი]]ს [[ვიქტორ იანუკოვიჩი]]ს თანამდეგობიდან გადაყენება * 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | მეთოდები = * გაპროტესტება, ამბოხი, [[სამოქალაქო დაუმორჩილებლობა]] | სტატუსი = | შედეგი = ევრომაიდანი / ოპოზიციის გამარჯვება {{Collapsible list|title=სრული შედეგები|bullets=yes | პრეზიდენტი იანუკოვიჩის ჩამოგდება და გაქცევა რუსეთში | 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | [[იულია ტიმოშენკო]]ს გათვისუფლება ციხიდან | აზაროვის მეორე მთავრობის მოხსნა<ref name=BBCRLLout>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=[[BBC News]] |date=23 February 2014}}</ref> | 50 პიროვნებას, უმაღლესი თანამდებობის პირების ჩათვლით, ბრალი ედებათ დემონსტრანტების მკვლელობის ორგანიზებაში<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |title=Makhnitsky: Some 50 people to be charged with organizing killings of Ukrainians |work=Kyiv Post |date=24 February 2014 |access-date=24 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301190722/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> | ბერკუტის სპეციალური ძალების დაშლა | მასიური პროტესტები აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში კიევის მთავრობის წინააღმდეგ | ქვეყნის მასშტაბით კომუნისტური ძეგლების განადგურება<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |title=Ukraine crisis: Lenin statues toppled in protest |work=BBC News |date=22 February 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140602085437/http://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |archive-date=2 June 2014 |url-status=live }}</ref> |პრორუსული არეულობის დასაწყისი, რუსული სამხედრო ძალების ჩარევა, ყირიმის ანექსია რუსეთის მიერ და ომი დონბასში}} | მხარე1 = {{flagicon image|Flag of Ukraine 3.svg}} '''მაიდანის სახალხო გაერთიანება''' *ანტისამთავრობო მომიტინგე მოქალაქეები *მომიტინგეების მხარეს გადასული პოლიციის ოფიცრები<ref>{{cite web|last=Novogrod |first=James |url=http://www.nbcnews.com/storyline/ukraine-crisis/dozens-ukrainian-police-defect-vow-protect-protesters-n35241 |title=Dozens of Ukrainian Police Defect, Vow to Protect Protesters |work=NBC News |date=21 February 2014 |access-date=3 March 2014}}</ref> *[[ავღანეთის ომი (1979–1989)|ავღანეთის ომის]] ვეტერნები<ref>{{cite news|last=Nemtsova |first=Anna|title=Kiev's Military Guardian Angels|url= http://www.thedailybeast.com/articles/2013/12/13/ukraine-s-military-veterans-protect-kiev-protesters.html|work=[[The Daily Beast]]|date=13 December 2013|access-date=16 December 2013}}</ref> საპარლამენტო ოპოზიციური პარტიები: *[[File:Small logo of Batkivshchyna.png|20px|border|ბატკივშჩინას ემბლემა]] [[ბატკივშჩინა]] *[[File:Svoboda logo-2.svg|20px|border|სვაბოდას ემბლემა]] [[სვაბოდა]] *[[File:LogoUDAR.png|20px|border]] [[უდარი]] | მხარე2 = {{flagicon|Ukraine}} უკრაინის მთავრობა *[[File:Геральдичний знак - емблема МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო **[[File:Berkut emblem.png|14px]] ბერკუტი ***ბერკუტის სპეცდანიშნულების ასეული **სპეცდანიშნულების ქვედანაყოფი Tiger **[[File:Емблема внутрішніх військ МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგანი ჯარი *[[File:Emblem of the Security Service of Ukraine.png|18px]] უკრაინის უშიშროების სამსახური **[[FIle:Alpha SBU emblem.png|14px]] ჯგუფი „ალფა“<ref>{{cite news|url=http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |script-title=ru:К сегодняшнему расстрелу митингующих может иметь отношение подразделение 'Альфа' СБУ |trans-title=By now in massacre of protesters may have relation unit "Alpha" SBU |work=[[Zerkalo Nedeli]] |language=ru |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220223433/http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> * „ტიტუშკები“<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/euromaidan-ralles-in-ukraine-jan-20-updates-335302.html|title=EuroMaidan ralles in Ukraine (20 Jan updates)|newspaper=Kyiv Post|date=21 January 2014}}</ref> * უკრაინული ფრონტი '''მხარს უჭერდა:'''<br />{{flag|რუსეთი}} (სავარაუდოდ) | მხარე3 = | მთავარი ფიგურები1 = {{plainlist| *[[არსენი იაცენიუკი]] *[[ვიტალი კლიჩკო]] *[[ოლეჰ ტიაჰნიბოკი]] *[[პეტრო პოროშენკო]] *[[იური ლუცენკო]] *[[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] *[[იულია ტიმოშენკო]] *[[ანდრიი პარუბიი]] *[[ანდრიი სადოვიი]] *[[არსენ ავაკოვი]] *[[დმიტრო იაროში]] *[[რუსლანა]]}} | მთავარი ფიგურები2 = მთავარი ფიგურები2 | მთავარი ფიგურები3 = მთავარი ფიგურები3 | რაოდენობა1 = რაოდენობა1 | რაოდენობა2 = რაოდენობა1 | რაოდენობა3 = რაოდენობა4 | დანაყოფი1 = დანაყოფი1 | დანაყოფი2 = დანაყოფი2 | დანაყოფი3 = დანაყოფი3 <!--მხარე1--> | გარდაცვლილი1= | დაშავებული1= | დაკავებული1= | ბრალწაყენებული1= | დაჯარიმებული1 | ზიანი1= | შენობები1= <!--მხარე2--> | გარდაცვლილი2= | დაშავებული2= | დაკავებული2= | ბრალწაყენებული2= | დაჯარიმებული2= | ზიანი2= | შენობები2= <!--მხარე3--> | გარდაცვლილი3= | დაშავებული3= | დაკავებული3= | ბრალწაყენებული3= | დაჯარიმებული3= | ზიანი3= | შენობები3= }} '''ღირსების რევოლუცია''' ({{lang-uk|Революція гідності}}), ასევე ცნობილი როგორც '''მაიდანის რევოლუცია''',<ref name="18010123Ukraineprofile">[https://www.bbc.com/news/world-europe-18010123 Ukraine profile - Timeline], [[BBC News]]</ref> — მოხდა უკრაინაში, 2014 წლის თებერვალში,<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine">[https://www.vox.com/2014/9/3/18088560/ukraine-everything-you-need-to-know Everything you need to know about the Ukraine crisis], [[Vox (website)|Vox]] (3 September 2014)<br />[https://abcnews.go.com/Politics/ukraines-2014-revolution-trumps-push-ukrainian-probe-biden/story?id=65811633 Ukraine's 2014 revolution to Trump's push for a Ukrainian probe of Biden: A timeline], [[ABC News]] (1 October 2019)<br />[https://www.economist.com/briefing/2014/02/27/the-february-revolution The February revolution], [[The Economist]] (27 February 2014)<br />[https://edition.cnn.com/2015/02/10/europe/ukraine-war-how-we-got-here/index.html Ukraine: Everything you need to know about how we got here], [[CNN]] (3 February 2017)</ref> ევრომაიდანის პროტესტის დასასრულს,<ref name="18088560voxUkraine"/> როდესაც უკრაინის დედაქალაქ [[კიევი|კიევში]] მომიტინგეებსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის სასიკვდილო შეტაკებები არჩეული პრეზიდენტის, [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] გადადგომით და უკრაინის მთავრობის დამხობით დასრულდა. <ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/> 2013 წლის ნოემბერში, ფართომასშტაბიანმა საპროტესტო ტალღამ (ცნობილი, როგორც ევრომაიდანი) იფეთქა პრეზიდენტ იანუკოვიჩის მოულოდნელი გადაწყვეტილების საპასუხოდ, როდესაც ხელი არ მოეწერა ევროკავშირთან პოლიტიკურ ასოცირებასა და თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას, ნაცვლად იმისა, არჩეულ იქნა უფრო მჭიდრო კავშირები [[რუსეთი|რუსეთთან]] და [[ევრაზიული კავშირი|ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირთან]]. იმავე წლის თებერვალში უმაღლესმა რადამ (უკრაინის პარლამენტმა) დაამტკიცა ევროკავშირთან შეთანხმების დასრულება.<ref>{{cite news |title=Parliament passes statement on Ukraine's aspirations for European integration |url=https://www.kyivpost.com/article/content/ukraine-politics/parliament-passes-statement-on-ukraines-aspirations-for-european-integration-320792.html |work=[[Kyiv Post]] |date=22 February 2013|quote=A total of 315 of the 349 MPs registered in the sitting hall supported the document on Friday. The draft document reads that the Verkhovna Rada "within its powers, will ensure that the recommendations concerning the signing of the Association Agreement between Ukraine and the EU, which are stipulated in the resolutions of the European Parliament and the conclusions of the Council of the EU approved on December 10, 2012, at a meeting of the EU foreign ministers, will be fulfilled."}}</ref> რუსეთი ახორციელებდა ზეწოლას უკრაინაზე.<ref>{{cite book |editor1-last=Dinan |editor1-first=Desmond |editor2-last=Nugent |editor2-first=Neil |title=The European Union in Crisis |publisher=Palgrave Macmillan |pages=3, 274}}</ref> ეს პროტესტი თვეების განმავლობაში გაგრძელდა და მასშტაბები გაფართოვდა, იანუკოვიჩისა და აზაროვის მთავრობის გადადგომის მოწოდებით.<ref name=Reuters121213>[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-idUSBRE9BA04420131212 Kiev protesters gather, EU and Putin joust], [[Reuters]] (12 December 2013)</ref> მომიტინგეები ეწინააღმდეგებოდნენ სამთავრობო კორუფციას და ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებას, [[ოლიგარქია|ოლიგარქების]] გავლენას, პოლიციის სისასტიკეს და ადამიანის უფლებების დარღვევას უკრაინაში.<ref name="Euromaidan Analyses">{{cite book |editor1-last=Marples |editor1-first=David |editor2-last=Mills |editor2-first=Frederick |title=Ukraine's Euromaidan: Analyses of a Civil Revolution |date=2015 |publisher=[[Ibidem Press]] |pages=9–14}}</ref><ref name="RFEKT25114">[http://www.rferl.org/content/protesters-police-tense-standoff-ukraine/25241945.html Yanukovych Offers Opposition Leaders Key Posts], [[Radio Free Europe/Radio Liberty]] (25 January 2014)</ref> რეპრესიულმა ანტისაპროტესტო კანონებმა გამოიწვია შემდგომი აღშფოთება.<ref name="Euromaidan Analyses"/> დიდმა, ბარიკადებიღ გამაგრებულმა საპროტესტო ბანაკმა დაიკავა დამოუკიდებლობის მოედანი ცენტრალურ კიევში მთელი „მაიდანის აჯანყების“ განმავლობაში. 2014 წლის იანვარსა და თებერვალში მომიტინგეებისა და [[ბერკუტი|ბერკუტის]] სპეცრაზმის შეტაკებების შედეგად 108 მომიტინგე და 13 პოლიციელი დაიღუპა,<ref name="OHCHR">{{cite web |title=Accountability for killings in Ukraine from January 2014 to May 2016 |url=https://www.ohchr.org/Documents/Countries/UA/OHCHRThematicReportUkraineJan2014-May2016_EN.pdf |publisher=[[Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights]] |pages=9, 21–25}}</ref> დაიჭრა მრავალი სხვა. პირველი მომიტინგეები 19-22 იანვარს ხრუშევსკის ქუჩაზე პოლიციასთან სასტიკი შეტაკებისას დახოცეს. ამის შემდეგ აქციის მონაწილეებმა მთელი ქვეყნის მასშტაბით სამთავრობო შენობები დაიკავეს. სასიკვდილო შეტაკებები 18-20 თებერვალს მიმდინარეობდა, რა დროსაც უკრაინაში დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ ყველაზე მძიმე ძალადობა მოხდა.<ref>{{cite news |title=Europe's new battlefield |url=https://www.economist.com/briefing/2014/02/20/europes-new-battlefield |newspaper=[[The Economist]] |date=22 February 2014 |quote=It is the worst violence Ukraine has known in its 22 years as an independent country}}</ref> ათასობით მომიტინგეს, რომლებიც პარლამენტისკენ, ფარებითა და ჩაფხუტიანი აქტივისტების მეთაურობით მიიწევდნენ პოლიციის სნაიპერებმა ცეცხლი გაუხსნეს.<ref name="OHCHR"/> 21 თებერვალს, პრეზიდენტ იანუკოვიჩსა და საპარლამენტო ოპოზიციის ლიდერებს შორის ხელი მოეწერა შეთანხმებას, რომელიც მოითხოვდა დროებითი მთავრობის ჩამოყალიბებას, საკონსტიტუციო რეფორმებს და ვადამდელ არჩევნებს.<ref name=sds24>{{Cite news |title=Yanukovich impeached |language=en |work=Al Jazeera |url=https://www.aljazeera.com/news/2014/2/22/ukraine-president-yanukovich-impeached |access-date=2022-03-01}}</ref> მეორე დღეს, პოლიცია გავიდა ცენტრალური კიევიდან, რომელიც მოექცა მომიტინგეების კონტროლის ქვეშ. იანუკოვიჩი გაიქცა ქალაქიდან და შემდეგ ქვეყნიდან.<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იმ დღეს უკრაინის პარლამენტმა მხარი დაუჭირა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან გადაყენებას 328 ადამიანი 0-ის წინააღმდეგ (პარლამენტის 450 წევრის 72,8%).<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იანუკოვიჩმა თქვა, რომ ეს კენჭისყრა უკანონო და შესაძლოა, იძულებითიც ყოფილიყო, ამიტომ დახმარებისთვის რუსეთს მიმართა.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/01/24/world/europe/viktor-yanukovych-russia-ukraine-treason.html|title=Ukraine's Ex-President Is Convicted of Treason|last=Kramer|first=Andrew E.|date=24 January 2019|work=The New York Times|access-date=24 March 2019|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია და დროებითი მთავრობა არ ცნო. ფართო საპროტესტო აქციები, როგორც რევოლუციის მომხრე და ასევე მოწინააღმდეგე, ხდებოდა აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში, სადაც 2010 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე იანუკოვიჩს დიდი მხარდაჭერა ჰქონდა. პროტესტი გამწვავდა, რაც მიზეზი გახდა რუსეთის სამხედრო ინტერვენციის,<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|title=Russian troops take over Ukraine's Crimea region|last=Sullivan|first=Tim|date=1 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140301234859/http://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|archive-date=1 March 2014|url-status=live|agency=Associated Press}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/03/16/world/europe/russia-vetoes-un-resolution-on-crimea.html|title=Russia Vetoes U.N. Resolution on Crimea|author=Somini Sengupta|date=15 March 2014|access-date=12 March 2015|work=The New York Times}}</ref> რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიის და თვითგამოცხადებული სახელმწიფოების [[დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა|დონეცკის]] და [[ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკა|ლუგანსკის]] შექმნის. ამან გამოიწვია [[დონბასის ომი]] და კულმინაციას მიაღწია 2022 წელს, ქვეყანაში რუსეთის მიერ სრულმაშტაბიანი [[რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)|შეჭრის]] დაწყებით. დროებითმა მთავრობამ, არსენი იაცენიუკის ხელმძღვანელობით, ხელი მოაწერა ევროკავშირის ასოცირების შეთანხმებას და დაშალა ბერკუტი. [[პეტრო პოროშენკო]] 2014 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ გახდა პრეზიდენტი (პირველ ტურში ხმების 54,7%). ახალმა მთავრობამ აღადგინა 2004 წლის შესწორებები უკრაინის კონსტიტუციაში, რომელიც 2010 წელს საკამათო გზით გაუქმდა,<ref name="telegraph10656312">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html |archive-date=11 January 2022 |url-access=subscription |url-status=live|title=Ukraine revolution: live – Ukraine's president has disappeared as world awakes to the aftermath of a revolution|author=Damien McElroy|date=23 February 2014|work=The Daily Telegraph}}{{cbignore}}</ref> როგორც არაკონსტიტუციური და წამოიწყო დამხობილ რეჟიმთან დაკავშირებული საჯარო მოხელეების ფართომასშტაბიანი წმენდა.<ref>{{Cite journal|last=Zabyelina|first=Yuliya|date=2017|title=Lustration Beyond Decommunization: Responding to the Crimes of the Powerful in Post-Euromaidan Ukraine|journal=State Crime Journal|volume=6|issue=1|pages=55–78|doi=10.13169/statecrime.6.1.0055|issn=2046-6056|jstor=10.13169/statecrime.6.1.0055}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-purge-idUSKCN0HZ1NU20141010|title=Ukraine to launch 'full clean-out' of corrupt officials|date=10 October 2014|work=Reuters|access-date=21 May 2019|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://imrussia.org/en/law/2228-risks-of-delayed-lustrations|title=Risks of Delayed Lustrations|last=Mishina|first=Ekaterina|date=14 April 2015|website=Institute of Modern Russia|language=en-us|access-date=21 May 2019}}</ref> ასევე, დაიწყო ქვეყნის ფართომასშტაბიანი დეკომუნიზაცია. ==პრელუდია== 2000-იან წლებში უკრაინის მთავრობები ცდილობდნენ [[უკრაინა-ევროკავშირის ურთიერთობები|უფრო მჭიდრო ურთიერთობა]] დაემყარებინათ [[ევროკავშირი|ევროკავშირთან]].<ref name="EUEA2015">{{Cite web|url=http://www.eeas.europa.eu/statements/docs/2014/140612_01_en.pdf|title=Frequently asked questions about Ukraine, the EU's Eastern Partnership and the EU-Ukraine Association Agreement|date=24 April 2015|publisher=European Union External Action|access-date=6 May 2015}}</ref><ref>{{cite news|url=https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|title=Soros: Ukraine needs EU Marshall Plan|last=Thompson|first=Mark|date=12 March 2014|access-date=24 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140316224454/https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|archive-date=16 March 2014|url-status=live|department=[[CNN Money]]}}</ref> [[უკრაინის პრეზიდენტი|პრეზიდენტ]] [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] მთავრობა ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს 2012 წლიდან აწარმოებდა.<ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/bw/articles/2014-02-27/the-new-great-game-why-ukraine-matters-to-so-many-other-nations|title=The New Great Game: Why Ukraine Matters to So Many Other Nations|last1=Coy|first1=Peter|date=27 February 2014|work=[[Bloomberg BusinessWeek]]|access-date=23 March 2014|last2=Matlack|first2=Carol|last3=Meyer|first3=Henry}}</ref> ევროკავშირთან ასეთი ყოვლისმომცველი სავაჭრო შეთანხმება გავლენას მოახდენდა უკრაინის სავაჭრო შეთანხმებებზე რუსეთთან, რომელიც იმ დროს უკრაინის ყველაზე დიდი სავაჭრო პარტნიორი იყო.<ref>{{Cite web|url=http://www.worldstopexports.com/ukraines-top-15-import-partners/|title=Ukraine's Top Trading Partners|last=Workman|first=Daniel|date=24 April 2019|website=World's Top Exports|language=en-US|access-date=3 July 2019}}</ref> იანუკოვიჩს სჯეროდა, რომ გართულებების მოგვარება შეიძლებოდა და თქვა, რომ აპირებდა შეთანხმებას,<ref>{{Cite web|url=https://www.kyivpost.com/article/content/eu-ukraine-relations/eu-to-ukraine-reforms-necessary-for-trade-pact-320910.html|title=EU to Ukraine: Reforms necessary for trade pact - Feb. 25, 2013|date=25 February 2013|website=KyivPost|access-date=17 November 2019}}</ref> მაგრამ აგრძელებდა მის გადადებას.<ref>{{cite news|url=https://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|title=EU suspends trade deal talks with Ukraine|last=Kramer|first=Andrew|date=15 December 2013|newspaper=[[The Boston Globe]]|access-date=27 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140328062255/http://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|archive-date=28 March 2014|url-status=live}}</ref> შემდეგ მოხდა ამის ინტერპრეტაცია, როგორც ამ შეთანხმების ხელმოწერისგან უკან დახევის მცდელობისა და გამოიწვია საპროტესტო ტალღა, რომელიც ცნობილი გახდა, როგორც მოძრაობა [[ევრომაიდანი]].<ref name="Ukraine crisis timeline BBC">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine crisis: Timeline|date=13 November 2014|work=BBC News}}</ref> [[File:Euromaidan Kyiv 01-12-2013 35.JPG|thumb|280px|პრო-ევროკავშირის (ევრომაიდანის) საპროტესტო აქციის მონაწილეები კიევში, 2013 წლის დეკემბერი]] საპროტესტო აქციები თავდაპირველად 2013 წლის ნოემბერში დაიწყო, მას შემდეგ, რაც იანუკოვიჩმა უარი თქვა ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერაზე [[აღმოსავლეთ პარტნიორობა|აღმოსავლეთ პარტნიორობის]] შეხვედრაზე [[ვილნიუსი|ვილნიუსში]], [[ლიტვა|ლიტვაში]] და ამის ნაცვლად რუსეთთან უფრო მჭიდრო კავშირები აირჩია. [[უკრაინის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ მინისტრი]] [[მიკოლა აზაროვი]] ითხოვდა €20 მილიარდის (US$27 მილიარდი) ოდენობის სესხს და დახმარებას.<ref name="cnbc.com">{{cite web |url=https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-date=15 December 2013 |title=EU talking to IMF, World Bank, others about Ukraine assistance |publisher=Cnbc.com |date=11 December 2013 |access-date=12 March 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archivedate=15 დეკემბერი 2013 }}</ref> ევროკავშირი მზად იყო გაეცა €610 მილიონი ($838 მილიონი) სესხის სახით,<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705">{{cite web|url=https://www.cnbc.com/id/101277705 |title=Ukraine leader seeks cash at Kremlin to fend off crisis |publisher=Cnbc.com |date=17 December 2013 |access-date=12 March 2014}}</ref> მაგრამ რუსეთი მზად იყო გაეცა $15 მილიარდი<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> და ასევე, გაეიაფებინა საწვავის ფასი.<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> გარდა ამისა, ევროკავშირმა მოითხოვა უკრაინის რეგულაციებისა და კანონების ძირეული ცვლილებები, მაგრამ რუსეთს არ დაუწესებია ასეთი ხასიათისა და მასშტაბის მარეგულირებელი ან სამართლებრივი კორექტირების მოთხოვნა.<ref name="cnbc.com" /> რუსეთმა, ასევე, მოახდინა ეკონომიკური ზეწოლა უკრაინაზე და წამოიწყო პროპაგანდისტული კამპანია ევროკავშირის შეთანხმების წინააღმდეგ.<ref>[http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2014/03/russia-shifting-role-ukraine-cris-2014325125230982.html Russia's shifting role in Ukraine crisis], aljazeera, 2 March 2014</ref> იანუკოვიჩი დიდად არ მოსწონდათ უკრაინის დასავლეთში, მაგრამ გარკვეული მხარდაჭერა ჰქონდა აღმოსავლეთში და სამხრეთში, სადაც მის მშობლიურ ენას, [[რუსული ენა|რუსულს]] უფრო ხშირად იყენებდნენ. აქციები თავდაპირველად მშვიდობიანი იყო, მაგრამ ძალადობრივი გახდა 2014 წლის იანვარში მას შემდეგ, რაც პარლამენტმა, სადაც დომინირებდნენ იანუკოვიჩის მხარდამჭერები, მიიღო კანონები, რომლებიც მიზნად ისახავდა პროტესტის ჩახშობას. ევროკავშირმა და შეერთებულმა შტატებმა მოუწოდეს იანუკოვიჩს მოლაპარაკება მოეწყო კონფლიქტის მშვიდობიანი დასრულების შესახებ და განაცხადეს, რომ ისინი სანქციებს დაუწესებდნენ მთავრობის წარმომადგენლებს, თუ მათ დამნაშავედ ცნობდნენ ძალადობაში.<ref>{{cite news|url=http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000303/http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |title=Roots and Consequence's of Ukraine's Violence |author=Vladmir Isachenkov and Maria Danilova |agency=Associated Press |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> თებერვლის რევოლუციის წინ მომიტინგეებთან დაიდო ამნისტიის შეთანხმება, რომლის მიხედვითაც მათ არ დაემუქრებოდათ სისხლის სამართლის ბრალდებები დაკავებული შენობების დატოვების სანაცვლოდ.<ref name="17214AEMtot">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |title=Law on amnesty of Ukrainian protesters to take effect on Feb 17 |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=17 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071618/http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live}}</ref> დემონსტრანტებმა გაათავისუფლეს ყველა ოკუპირებული რეგიონალური სახელმწიფო ადმინისტრაციის შენობა, ხოლო კიევში აქტივისტებმა შეწყვიტეს ხრუშევსკოჰოს ქუჩის დაპირისპირება; კიევის მერია ასევე 16 თებერვალს დაუბრუნდა მთავრობის კონტროლს.<ref name="17214AEMtot" /> საპროტესტო აქციებში მონაწილეობისთვის ყველა დაპატიმრებული ადამიანის გათავისუფლება 17 თებერვლის შემდეგ იყო დაგეგმილი.<ref name="17214AEMtot" /> 14 თებერვალს იანუკოვიჩმა თქვა: „მინდა ვთქვა, რომ მაქეზებენ და მაიძულებენ გამოვიყენო სხვადასხვა მეთოდები და გზები სიტუაციის მოსაგვარებლად, მაგრამ არ მინდა ომი. არ მინდა რაიმე გადაწყვეტილების მიღება ასეთი რადიკალური გზით“.<ref name="YnwIU15214" /> მან ყველა პოლიტიკოსს მოუწოდა, თავი შეიკავონ რადიკალიზმისგან და გაიგონ, რომ „არის ზღვარი, რომელიც არ უნდა გადაიკვეთოს და ეს ზღვარი კანონია“.<ref name="YnwIU15214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |title=Yanukovych: I don't want to be at war, my goal is to restore stable development of country |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=15 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==მიმოხილვა== საპროტესტო აქციები, რომელიც დაიწყო 2013 წლის 21 ნოემბრის ღამეს სახალხო საპროტესტო აქციებით კიევში, [[მაიდან ნეზალეჟნოსტი|მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე]] (დამოუკიდებლობის მოედანი) ჯერ კიდევ გრძელდებოდა 2014 წლის თებერვლის შუა რიცხვებისთვის.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> პროტესტი გამოიწვია უკრაინის მთავრობის გადაწყვეტილებამ შეეჩერებინა ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერა.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> კიევში ანტისამთავრობო დემონსტრაციებში შედარებითი სიმშვიდის პერიოდი მოულოდნელად დასრულდა 2014 წლის 18 თებერვალს, როდესაც აქციის მონაწილეები და პოლიცია ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ. სულ მცირე 82 ადამიანი დაიღუპა მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში, მათ შორის 13 პოლიციელი; დაშავდა 1100-ზე მეტი ადამიანი.<ref>{{cite web |url=https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |title=Ukraine Violence Leaves at Least 25 Dead |first=Kirit |last=Radia |date=18 February 2014 |website=[[ABC News]] |access-date=1 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180715181350/https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |archive-date=15 July 2018 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.thedailybeast.com/articles/2014/03/30/exclusive-photographs-expose-russian-trained-killers-in-kiev.html |title=Exclusive: Photographs Expose Russian-Trained Killers in Kiev |first=Jamie |last=Dettmer |date=30 March 2014 |newspaper=[[The Daily Beast]] |access-date=1 March 2019}}</ref> [[File:Євромайдан 02 лютого 2014 Київ.JPG|thumbnail|Crowds of protesters at a mass rally on Independence Square in Kyiv.]] 18 თებერვალს, ევრომაიდანის დაახლოებით 20,000 მომიტინგე 2000 წლის უკრაინის კონსტიტუციის 2004 წლის ვერსიის აღდგენის მხარდასაჭერად შეიკრიბა, რომელიც უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლომ გააუქმა 2010 წელს, იანუკოვიჩის პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ. პოლიციამ დაბლოკა მათი გზა. დაპირისპირება ძალადობრივი გახდა; BBC-მ კორესპონდენტებზე დაყრდნობით, განაცხადა, რომ თითოეულმა მხარემ მეორე დაადანაშაულა.<ref name="BBCPoliceStormCamp" /> ათასობით დემონსტრანტის მოგერიების მიზნით პოლიციამ ცეცხლი გახსნა რეზინის ტყვიებით და მოგვიანებით, საბრძოლო ტყვიებით (მათ შორის ავტომატური იარაღით და სნაიპერული შაშხანით), ასევე [[ცრემლსადენი გაზი|ცრემლსადენი გაზით]] და მანათობელი ყუმბარებით . მომიტინგეები იბრძოდნენ პრიმიტიული იარაღით (ქვებით და ხელკეტებით), ცეცხლსასროლი იარაღით და იმპროვიზირებული ასაფეთქებელი ნივთიერებებით ([[მოლოტოვის კოქტეილი|მოლოტოვის კოქტეილით]]) და შეიჭრნენ რეგიონების პარტიის შტაბში. პოლიციელები მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე მთავარ საპროტესტო ბანაკში შეიჭრნენ და მოედნის ნაწილები დაიკავეს.<ref name="BBCPoliceStormCamp">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |title=Ukraine police storm main Kiev protest camp |work=BBC News |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> დაიწვა პროფკავშირების შენობა, რომელიც ევრომაიდანის შტაბის ფუნქციას ასრულებდა. პოლიტიკური კომენტატორები ვარაუდობდნენ, რომ უკრაინა სამოქალაქო ომის ზღვარზე იყო.<ref>{{cite news|last=Matthews |first=Owen |title=Ukraine: Heading for Civil War |url=http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |access-date=20 February 2014 |newspaper=[[Newsweek]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220055425/http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ზოგიერთმა ტერიტორიამ, მათ შორის [[ლვივის ოლქი|ლვივის ობლასტმა]], თავი ცენტრალური ხელისუფლებისგან პოლიტიკურად დამოუკიდებელად გამოაცხადა.<ref name="Gianluca Mezzofiore">{{cite web |author=Gianluca Mezzofiore |url=http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |title=Ukraine Facing Civil War: Lviv Declares Independence from Yanukovich Rule |work=International Business Times |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live |date=19 February 2014 }}</ref> 18 თებერვლიდან ევრომაიდანის აქტივისტებმა დაიკავეს რეგიონული სახელმწიფო ადმინისტრაციის (RSA) შენობები რამდენიმე ოლქში.<ref name="BBCoRSA26114">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |title=Ukraine protests 'spread' into Russia-influenced east |archive-url=https://web.archive.org/web/20140127021816/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |archive-date=27 January 2014 |url-status=live |work=BBC News |date=26 January 2014 }}</ref> 19 თებერვალს ხელისუფლებამ დააწესა პოლიციის საგუშაგოები, შეზღუდვები საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე და დახურა სკოლები კიევში, რომელსაც მედია დე ფაქტო საგანგებო მდგომარეობად მოიხსენიებდა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |title=The authorities de facto introduce a state of emergency |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220235927/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |url-status=live }}</ref> 20 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრმა ვიტალი ზახარჩენკომ განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა განკარგულებას, რომელიც დემონსტრანტების წინააღმდეგ საბრძოლო ტყვიების გამოყენების ნებართვას იძლეოდა.<ref name="zaharchenko-oficiyno-dozvoliv">{{in lang|uk}} [https://tsn.ua/video/video-novini/zaharchenko-oficiyno-dozvoliv-silovikam-vognepalnu-zbroyu.html Zakharchenko officially allowed firearms to the security forces], [[Televiziyna Sluzhba Novyn|TSN]](20 February 2014)</ref> ცენტრალურ კიევში მოხდა ყველაზე დიდი ძალადობა და 48 საათის განმავლობაში შეტაკებებში დაღუპულთა რიცხვი სულ მცირე 77-მდე გაიზარდა.<ref name="BBCtimeline">[https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 Ukraine protests timeline], BBC, 23 February 2014</ref> ამის საპასუხოდ, უკრაინის პარლამენტის თავმჯდომარემ, ვოლოდიმირ რიბაკმა მეორე დღეს განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა საპარლამენტო განკარგულებას, რომელიც გმობდა ძალის გამოყენებას და მოუწოდებდა ყველა ინსტიტუტს (შინაგან საქმეთა სამინისტრო, მინისტრთა კაბინეტი და ა.შ.), შეეწყვიტა მომიტინგეების წინააღმდეგ ყველა სამხედრო ქმედება.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/887613-ryibak-zayavil-chto-podpisal-postanovlenie-vr-o-prekraschenii-ognya.html |script-title=ru:Рыбак заявил, что подписал постановление ВР о прекращении огня |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |language=ru |date=21 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პარლამენტმა ზახარჩენკოსაც შეუჩერა უფლებამოსილება. 21 თებერვალს პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა ხელი მოაწერა კომპრომისულ შეთანხმებას ოპოზიციის ლიდერებთან. იგი დაჰპირდა საკონსტიტუციო ცვლილებებს, რომ პარლამენტს აღუდგენდა გარკვეულ უფლებამოსილებებს და დეკემბრისთვის ვადამდელი არჩევნების ჩატარებისკენ მოუწოდებდა. შეთანხმების მიუხედავად, ათასობით ადამიანი აგრძელებდა პროტესტს ცენტრალურ კიევში და დემონსტრანტებმა სრულად აიღეს კონტროლი ქალაქის სამთავრობო რაიონზე: პარლამენტის შენობაზე, პრეზიდენტის ადმინისტრაციის კვარტლებზე, კაბინეტზე და შინაგან საქმეთა სამინისტროზე.<ref>[tyzhden.ua]</ref><ref name="BBCTimeline">{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine protests timeline|work=BBC News|date=23 February 2014}}</ref> 21 თებერვალს პარლამენტში კანონპროექტი შევიდა იანუკოვიჩის გადაყენების შესახებ.<ref>{{cite web|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_1?pf3511=49827|title=Офіційний портал Верховної Ради України |publisher=W1.c1.rada.gov.ua|access-date=12 March 2014}}</ref> იმავე დღეს იანუკოვიჩი [[ხარკივი|ხარკივში]] გაემგზავრა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes">[https://www.nytimes.com/2015/01/04/world/europe/ukraine-leader-was-defeated-even-before-he-was-ousted.html?referrer&_r=3 Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted], ''[[The New York Times]]'' (3 January 2015)</ref> 22 თებერვალს, გავრცელებული ინფორმაციით, მომიტინგეები აკონტროლებდნენ კიევს და ამბობდნენ, რომ იანუკოვიჩი დედაქალაქიდან აღმოსავლეთ უკრაინაში გადაფრინდა.<ref name="Telegraph222">{{cite news|title=Ukraine protests: Vitali Klitschko is seeking immediate resignation of President Yanukocych – watch live|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20140220101557/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|url-status=dead|archive-date=20 February 2014|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=22 February 2014|access-date=22 February 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Ukrainian protesters claim control over capital |url=http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |access-date=22 February 2014 |publisher=Boston |agency=Associated Press |date=22 February 2014 |author=Yuras Karmanau |author2=Angela Charlton |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228013838/http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=dead }}</ref> პარლამენტმა 328 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან მოხსნის სასარგებლოდ და 25 მაისს ახალი საპრეზიდენტო არჩევნები დაგეგმა.<ref name="wsj222">{{cite news|title=Parliament Ousts Ukraine President |url=https://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |access-date=22 February 2014 |newspaper=[[The Wall Street Journal]] |date=22 February 2014 |author=James Marson |author2=Alan Cullison |author3=Alexander Kolyandr |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171204/http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> 23 თებერვალს პარლამენტმა პარლამენტის თავმჯდომარე [[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] დროებით პრეზიდენტად დაასახელა.<ref name="speaker">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref> 24 თებერვალს ახალმა მთავრობამ იანუკოვიჩის დაკავების ორდერი გასცა.<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/ukraine-issues-arrest-warrant-missing-leader-123251908--finance.html|title=Ukraine issues arrest warrant for missing leader|agency=Associated Press|newspaper=Washington Post|date=24 February 2014}}</ref> მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში რუსმა ნაციონალისტმა პოლიტიკოსებმა და აქტივისტებმა მოაწყვეს მიტინგები [[ყირიმი|ყირიმში]] და მოუწოდეს რუსეთს, დაეცვა ისინი უკრაინის დანარჩენ ნაწილში მყოფი „ფაშისტების“ საფრთხისგან.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26321329 Crimea: Next flashpoint in Ukraine's crisis?], [[BBC News]] (24 February 2014)</ref> == დეტალური ქრონოლოგია == === 18 თებერვალი === 18 თებერვლის 16:00 საათზე კიევის მეტრომ ტერორისტული საფრთხის გამო მუშაობა შეწყვიტა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014398/|script-title=uk:Київське метро зупинило рух|trans-title=Kyiv subway stopped functioning|work=Ukrayinska Pravda|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227001737/http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-date=27 February 2014 |title=Макеєнко: Метро не працюватиме, доки у Києві не буде безпечно |work=Zik |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web|url=http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|title=У Києві припинило роботу метро|website=Ua.racurs.ua|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140223093318/http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|archive-date=23 February 2014|url-status=dead}}</ref> ==== საწყისი შეტაკებები (მარიინსკი და ლიპკი) ==== [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-52.jpg|thumb|left|პროტესტანტები აგებენ ბარიკადებს]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-58a.JPG|thumb| 18 თებერვალს კიევის ქალაქის ცენტრში დაწვეს სატვირთო მანქანები, რომლებსაც ჯარები გადაჰყავდათ.]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 15-08.JPG|thumbnail| მომიტინგეები აგურებს და მოლოტოვის კოქტეილებს ესვრიან პოლიციის თანამშრომლებს დამწვარ ბარიკადებს მიღმა]] შეტაკებების წინა ღამეს, მარჯვენა სექტორმა მოუწოდა თავის ყველა წევრს, მომზადებულიყვნენ 18 თებერვლის „სამშვიდობო შეტევისთვის“. მაიდანის სახალხო კავშირმა ასევე მოუწოდა ყველა დაინტერესებულ მოქალაქეს, მონაწილეობა მიეღოთ „სამშვიდობო შეტევაში“, რომელშიც სტუდენტური გაერთიანებები გაწევრიანდნენ. მაიდანის კავშირი 18 თებერვალს, დილით იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეთა კოლონები პარლამენტისკენ მსვლელობას 08:30 საათზე დაიწყებდნენ. <ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |title=Правый сектор объявил мобилизацию для мирного наступления' |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171526/http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმ დილით, დაახლოებით 20 000 დემონსტრანტი გაემართა პარლამენტის შენობისკენ,<ref name="wp1" /> რადგან ეს ორგანო განიხილავდა ოპოზიციის მოთხოვნებს ახალი კონსტიტუციისა და მთავრობის შესახებ. დაახლოებით 09:45 საათზე, აქციის მონაწილეებმა უკრაინის ცენტრალური ოფიცერთა კლუბის შენობასთან <ref name="war_kyiv">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |title=Війна на вулицях Києва. ОНЛАЙН |trans-title=War on the streets of Kyiv. Online |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000846/http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რამდენიმე პერსონალის–სატრანსპორტო სატვირთო მანქანით გაკეთებული პოლიციის ბარიკადი გაარღვიეს.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |title=Мітингувальники прорвали оточення ВВ і намагаються розблокувати Грушевського |trans-title=Protesters broke through the cordon of Internal Troops and attempted to unblock Hrushevskoho |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221001144/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეტაკებები მას შემდეგ დაიწყო, რაც ორმა ათეულმა დემონსტრანტმა გზიდან გადააყენა პოლიციის მანქანა, რომელიც პროტესტანტებს გზას უხერგავდა. 10:00 საათზე, პარლამენტის წევრმა, ბატკივშჩინას წარმომადგენელმა ლესია ორობეცმა განაცხადა, რომ Fort-500T თოფებით შეიარაღებულმა პოლიციამ შოვკოვიჩნას ქუჩიდან და ლიპსკას ქუჩიდან დაიწყო მანათობელი ყუმბარებით შეტევა. <ref name="war_kyiv" /> 10:08 საათზე, როდესაც ხალხი პარლამენტის შენობას მიუახლოვდა, მათ წინააღმდეგობა შეხვდათ პოლიციის თანამშრომლების სხვა კორდონებისგან. <ref name="war_kyiv" /> გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მომიტინგეთა რიცხვი 50000-მდე გაიზარდა. <ref name="war_kyiv" /> 10:18 საათზე, სხვა ინფორმაციით, აფეთქებები და კვამლი დაფიქსირდა ინსტიტუცკას ქუჩაზე, როდესაც ხალხმა დაიწყო გზის საფარის განადგურება.<ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა პოლიციელებისკენ დაიწყეს ტროტუარის ფილაქნის ნატეხების სროლა, ხოლო ფარებით აღჭურვილი ოფიცრები ხალხის დამორჩილებას ყუმბარებით ცდილობდნენ. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა, რომლებმაც ადგილი დაიკავეს დინამოს სტადიონის კოლონადასთან, დაიწყეს საბურავებზე ცეცხლის წაკიდება.<ref name="war_kyiv" /> დაახლოებით 10:30 სთ-ზე პარლამენტში კენჭისყრა იყო დაგეგმილი 2004 წლის კონსტიტუციის აღდგენაზე, <ref name="war_kyiv" /> თუმცა, ეს არ მოხდა, რადგან თავმჯდომარე რიბაკმა არ დაარეგისტრირა კანონპროექტი.<ref name="kplive">{{cite news|title=Four reported dead, more than 100 injured as violent clashes break out near Ukraine's parliament (live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |newspaper=[[Kyiv Post]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140218165210/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |archive-date=18 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Berkut attacks Maidan. War in Kiev.ogv|thumb| კონფლიქტი დამოუკიდებლობის მოედანზე ღამით.]] 10:33 საათზე მომიტინგეებსა და პოლიციას შორის ქუჩის კონფლიქტი შოვკოვიჩნას ქუჩაზე გადავიდა. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა დაიწყეს 200-გრივნიანი ბანკნოტების ფრიალი იანუკოვიჩის პოლიციის ზოგიერთი ძალების წინაშე – ამბობდნენ რა, რომ ისინი დაქირავებული მეომრები იყვნენ – მარიინსკის პარკში. <ref name="war_kyiv" /> აქტივისტი, ოლექსანდრ არონეცი, იტყობინებოდა, რომ სნაიპერებს მიზანში ჰყავდათ ამოღებული მშვიდობიანი მოსახლეობა.<ref name="war_kyiv" /> 11:00 საათისთვის მომიტინგეებს სერიოზული ჭრილობები ჰქონდათ მიყენებული.<ref name="war_kyiv" /> აქციის მონაწილეებმა მოლოტოვის კოქტეილები<ref name="war_kyiv" /> ისროლეს, შოვკოვნიჩას ქუჩაზე კი ნაგავსაყრელი მანქანების ბარიკადი გადაწვეს.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Горить КПП військової частини на вул. Стрийській у Львові (01).JPG|thumbnail| ბარიკადი იწვის ლვოვში შინაგანი ძალების შტაბ-ბინის წინ, რაც გამოწვეულია მასობრივი საპროტესტო აქციებით.]] ==== რეიდი რეგიონების პარტიის ოფისზე და პოლიციის პასუხი ==== 11:23 საათზე ბერკუტის პოლიციის სპეცრაზმმა სცადა თავდასხმა ხალხის მასაზე, მაგრამ აქციის მონაწილეებმა კონტრშეტევა განახორციელეს.<ref name="war_kyiv" /> ორი წუთის შემდეგ, ცნობა მოვიდა, რომ მომიტინგეები ლიპსკას ქუჩაზე რეგიონების პარტიის შტაბ-ბინის კარებს ამტვრევდნენ.<ref name="war_kyiv" /> 11:30 საათზე მომიტინგეებმა, მათ შორის ჟურნალისტმა ტეტიანა ჩორნოვოლმა,<ref name="kplive" /> დაიკავეს და ცეცხლი წაუკიდეს შენობას.<ref name="tsn">{{cite web|url=http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |title=При захвате офиса Партии регионов убили двух сотрудников – Царев – Политика |date=18 February 2014 |publisher=[[1+1 (channel)|The Sports Network]] |access-date=18 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022259/http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |archive-date=21 February 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |title=Ukraine: protests at President Viktor Yanukovich's party HQ – video |work=The Guardian |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222172013/http://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> შედეგად დაიღუპა ორი ადამიანი, მათ შორის პროგრამისტი, რომელიც შტაბში მუშაობდა. 12:12 საათზე ჯანდაცვის მინისტრს რაისა ბოჰატირიოვას მარიინსკის პარკიდან გასვლისას მომიტინგეები თავს დაესხნენ, მაგრამ ის უვნებელი გადარჩა.<ref name="war_kyiv" /> 12:30 საათისთვის პოლიციამ კონტროლი აღადგინა რეგიონების პარტიის ოფისზე.<ref name="kplive" /> 13:00 საათისთვის ათასობით პოლიციელმა ალყა შემოარტყა სამთავრობო ოლქს და დაიწყო დემონსტრანტების დევნა.<ref name="kplive" /> ერთმა მომიტინგემ, რომელსაც თავში ჭრილობა ჰქონდა, განუცხადა Kyiv Post-ს, რომ პოლიციის თანამშრომლებმა „დალეწეს ყველა“ მათ გზაზე. [[File:Barricade line separating interior troops and protesters. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014-2.jpg|thumb|ბარიკადის ხაზი შინაგან ჯარებსა და მომიტიგეებს შორის.]] დაახლოებით 13:30 საათზე, ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობის თავზე ოთხი ოფიცერი განლაგდა. ისინი მანათობელი ყუმბარებით არბევდნენ ხალხს და ისროდნენ, როდესაც მომიტინგეები შენობაში შეიჭრნენ და მის ნაწილს ცეცხლი წაუკიდეს. აქციის მონაწილეები საზურავისკენ გაემართნენ, რამაც ოფიცრები აიძულა, უკან დაეხიათ.<ref name="kplive" /> ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობა დღის ყველაზე ძალადობრივი შეტაკებების სცენად იყო აღწერილი. ბერკუტისა და შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეებმა სრულმასშტაბიანი თავდასხმა განახორციელეს და იარაღს პირდაპირ ხალხს ესროდნენ.<ref name="war_kyiv" /> იყო ცნობები, რომ პოლიცია წყლის ჭავლს იყენებდა ხალხის მასების გასარღვევად.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Maked protester seen during clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|ნიღბიანი მომიტინგე შეტაკებების დროს კიევში.]] შუადღისთვის პოლიციის თანამშრომლებმა ცრემლსადენი გაზი გამოიყენეს, რამაც 10000-მდე მომიტინგე მარიინსკის პარკიდან გააქცია, სადაც დღის პირველ ნახევარში ბარიკადები აღმართეს. აქციის მონაწილეებმა მანათობელი ყუმბარები ისროლეს და პარკი კვამლით დაფარეს. სხვა ანტისამთავრობო აქტივისტები ცდილობდნენ ერთმანეთისგან დაეშორებინათ პროსამთავრობო და ანტისამთავრობო ძალები.<ref name="kplive" /> ბევრმა საინფორმაციო გამოშვებამ გამოაქვეყნა ფოტოები, სადაც ნაჩვენებია AK-74 ავტომატებით შეიარაღებული პოლიცია.<ref>{{cite web|url= https://twitter.com/SpilnoTVEnglish/status/435796770011246592|title=Twitter / SpilnoTVEnglish: #Ukraine-#Berkut troops attack|publisher=Twitter|access-date=18 February 2014}}</ref><ref>{{cite web|author=Max Seddon |url=https://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent |title=At Least 13 Dead, Dozens Injured As Ukraine Protests Turn Violent Again |publisher=Buzz Feed |access-date=20 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220001301/http://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის ყოფილმა მოადგილემ ჰენადი მოსკალმა ივარაუდა, რომ ისინი იყვნენ ალფა ჯგუფის დანაყოფები.<ref>{{cite news |script-title=uk:Москаль: Росіяни кажуть Януковичу, що його керівники СБУ та МВС профнепридатні |url=http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-url=https://archive.today/20140221162335/http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead |publisher=Espreso TV |language=uk |date=19 February 2014 }}</ref> ბერკუტის ლიდერმა ვლადიმერ კრაშევსკიმ თქვა, რომ შეიარაღებული პოლიციელები შავებში, ყვითელი სამკლაურით იყვნენ ბერკუტის ქვედანაყოფის ნაწილი, რომელებიც ეხმარებოდნენ შინაგან ჯარებს ევაკუაციაში.<ref>{{Cite web |date=2014-03-15 |title=Ветеран "Беркута": мы не стреляли по людям в Киеве |url=https://www.bbc.com/russian/international/2014/03/140315_crimea_berkut_interview |access-date=2022-05-05 |website=BBC News Русская служба |language=ru}}</ref> აქციის მონაწილეებმა მერია ხელახლა დაიკავეს.<ref>{{cite news |url=http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |title=Protesters re-occupy Kiev city hall |agency=[[Agence France-Presse]] |work=[[New Straits Times]] |date=31 January 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022938/http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> რუსული სახელმწიფო გაზეთის „იზვესტიას“ ცნობით, რეგიონების პარტიის ოფისში დარბევისას ოპოზიციის აქტივისტებმა, ხელკეტებით და რკინის ჯოხებით შეიარაღებულებმა, სიკვდილამდე სცემეს კომპიუტერული ინჟინერი, ვალერი კონსტანტინოვიჩ ზახაროვი.<ref>{{cite web|url=http://izvestia.ru/news/566112 |title=Толпа в Киеве забила насмерть компьютерщика из Партии регионов |trans-title=The crowd in Kiev beat up the Party of Regions programmer to death |newspaper=[[Izvestia]] |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221080507/http://izvestia.ru/news/566112 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |date=18 February 2014 }}</ref> ====წინსვლა მაიდანისკენ==== [[File:Clashes between radically oriented protesters and internal troops. Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|შეტაკებები მომიტინგეებსა და შინაგან ჯარებს შორის.]] 15:45 საათზე ასობით სპეცრაზმელი დაიძრა პარლამენტისკენ და თავს დაესხა აქციის მონაწილეებს.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |script-title=uk:Тітушки знущаються на Антимайдані над полоненими активістами |publisher=Espreso TV |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221162447/http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> ოფიცერმა ინსტიტუცკის ქუჩაზე „კიევ პოსტის“ ჟურნალისტის გაზის ნიღაბი აიღო და პოლიციის მსვლელობაზე თქვა: „მე ეს მიყვარს! ჩვენ ეს გვიყვარს!“<ref name="kplive" />[[File:A police officer attacked by protesters during clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014-1.jpg|thumbnail|კიევში შეტაკების დროს სპეცრაზმის თანამშრომელს მიწაზე აგდებენ.]] 16:00 საათზე უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსის მოვალეობის შემსრულებელმა ალექსანდრე იაკიმენკომ და შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოსცეს საჯარო გაფრთხილება მომიტინგეების მიმართ, გაეთავისუფლებინათ ქუჩები ორ საათში და განაცხადეს: „თუ 18:00 საათამდე უკანონობა არ შეწყდება, ჩვენ იძულებული ვიქნებით გამოვიყენოთ ყველა კანონიერი საშუალება წესრიგის დასამყარებლად“.<ref name="kplive" /> ოქტომბრის სასახლეში, რომელიც დამოუკიდებლობის მოედნიდან ჩანს, სპეცრაზმმა მომიტინგეებს გორაკიდან, ინსტიტუცკას ქუჩის გასწვრივ მდებარე ხიდიდან აგურები ესროლა.<ref name="kplive" /> ==== ჰრუშევსკოჰოს ქუჩის ბარიკადის გარღვევა ==== 2014 წლის 18 თებერვლის მთელი დღის განმავლობაში, მომიტინგეები წვავდნენ საბურავებს, ისროდნენ მოლოტოვის კოქტეილებს, ფოლადის ნაჭრებს და ა.შ. ბერკუტის პოლიციის ხაზების მიმართულებით. 17:04 საათზე შეიარაღებულმა ბერკუტმა მიხაილა ჰრუშევსკოგოს ქუჩის ბარიკადის ჭიშკართან, დინამოს სტადიონთან ახლოს მავთული გახსნა და მოულოდნელად შეაღწია. ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ზურგშექცევით უყურებდნენ დრონს, რომელიც დაფრინავდა საპირისპირო მხარეს. ასობით ბერკუტელმა დაიწყო ყუმბარების სროლა, რომელთაგან ორმა დაჭრა ამერიკელი ფოტოგრაფი მარკ ესტაბრუკი, უამრავი სხვა პისტოლეტისა და თოფის სროლისას დაიჭრა. ევრომაიდანის მომიტინგეებმა და სამოქალაქო პირებმა დაიწყეს მასობრივი უკანდახევა [[ხრეშჩატიკი|ხრეშჩატიკის ქუჩაზე]] მდებარე ბარიკადის შემდეგი კარიბჭისკენ. ბევრი დაშავდა და რამდენიმე დაიღუპა.<ref>{{Cite web | url=http://EuromaidanRevolution.com |title = Hot soup 7-136|date = 7 February 2014}}</ref> 20:00 საათზე პრორუსულმა წყაროებმა განაცხადეს, რომ 50 უცნობი ან სავარაუდოდ პრორუსი თავდამსხმელი კანადის საელჩოში შეჭრას ცდილობდა.<ref>{{cite news|author=T20:28+02:00 20:28 18 February 2014 |url=http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |title=Неизвестные пытаются прорваться в консульство Канады в Киеве – милиция |agency=Interfax-Ukraine |date=20 October 2012 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221024155/http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმავე დღეს, Global Affairs Canada-ს სპიკერმა დაადასტურა, რომ მომიტინგეებმა „თავშესაფარი“ მიიღეს, ისინი „მშვიდობიანები იყვნენ და არ მიუყენებიათ ზიანი პერსონალისთვის“. 2015 წელს გაირკვა, რომ საელჩომ შეგნებულად გააღო კარი მას შემდეგ, რაც დაინახა კანადის პასპორტის მქონე ევრომაიდანის მომიტინგე, რომელსაც ბერკუტი მისდევდა. პასპორტის მქონე უცნობი მომიტინგის შესვლისას, ევრომაიდანის მომიტინგეების ტალღა შეიჭრა საელჩოში და დაიკავა მთავარი დერეფანი, მათ გამოიყენეს საელჩო, როგორც უსაფრთხო თავშესაფარი ბერკუტისგან. საელჩო 18 თებერვლის საღამოს დაჭრილების სამკურნალოდ გამოიყენეს. მოგვიანებით ევრომაიდანის მომიტინგეებმა საელჩო ნებაყოფლობით დატოვეს და მათ ყვავილები დაუტოვეს. მოგვიანებით, უცნობმა ევროპელმა მოკავშირეებმა განაცხადეს, რომ გახანგრძლივებული ოკუპაციისა და კანადის საგარეო სამსახურის ოფიცრების ნაკლები წინააღმდეგობის გათვალისწინებით, კანადამ შეასრულა მიზანმიმართული როლი ევრომაიდანის მომიტინგეების მხარდაჭერაში. თანამედროვე მედია წყაროები ამტკიცებენ, რომ პრემიერ მინისტრმა, სტივენ ჰარპერმა არასოდეს აღიარა უსაფრთხოების დარღვევის ჭეშმარიტი მასშტაბი.<ref>{{cite news |last1=Brewster |first1=Murray |title=Canadian embassy played role as safe haven in Ukraine uprising, investigation finds {{!}} CBC News |url=https://www.cbc.ca/news/politics/canadian-embassy-used-as-safe-haven-during-ukraine-uprising-investigation-finds-1.3148719 |access-date=13 April 2021 |work=CBC |agency=The Canadian Press |date=July 12, 2015}}</ref> ==== მაიდანზე თავდასხმა ==== გაფრთხილების შემდეგ, პოლიციამ იარაღით, წყლის ჭავლით და ჯავშანტრანსპორტიორით მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე (დამოუკიდებლობის მოედანი) ათასობით დემონსტრანტს შეუტია. მთავარ მოედანზე აქციის მონაწილეების კარვები იწვოდა.<ref name="kplive" /> პოლიციამ თავისი ქმედებები გაამართლა, როგორც ანტიტერორისტული კამპანიის ნაწილი „პიროვნებების წინააღმდეგ, რომლებიც აშკარად შეიარაღებულნი იყვნენ“.<ref name="PsEN19214">[http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ Ukraine: ‘Protesters to be punished’ as police come under attack] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140219160634/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ |date=19 February 2014 }}, [[Euronews]] (19 February 2014)</ref> ოპოზიციის ლიდერმა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკმა]] პოლიციას 200 მეტრით, ინსტიტუტსკას ქუჩაზე უკან დახევისკენ და ორივე მხარეს დილამდე ზავის დადებისკენ მოუწოდა.<ref name="kplivenight">{{cite news|title=Police advance on EuroMaidan at night after government ultimatum |url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |newspaper=Kyiv Post |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219054438/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოედანზე მომიტინგეებმა საბურავები და სხვა ცეცხლმოკიდებული ნამსხვრევები დაალაგეს, რათა ცეცხლის კედელი შეექმნათ მათსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის.<ref name="kplivenight" /> ტელევიზიის მე-5 არხის მაუწყებლობა დაიხურა ქვეყნის მასშტაბით,<ref name="kplivenight" /><ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ |script-title=uk:5 канал відключили по всій Україні |trans-title=5 Kanal is disconnected throughout Ukraine |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031434/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ }}</ref> მაგრამ ხელმისაწვდომი დარჩა სატელიტის საშუალებით (მოკლე შეფერხებით) და YouTube-ის პირდაპირ ეთერში.<ref name="kplivenight" /> რამდენიმე საათის შემდეგ მან მუშაობა განაახლა. დაახლოებით 22:00 საათზე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ პოლიციამ მოედნის აღმოსავლეთ მხარეს აქციის მონაწილეთა ბარიკადები გაარღვია.<ref>{{cite news|url=http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |script-title=ru:На Майдане горит Дом профсоюзов |trans-title=On Maidan Trade Unions building is burning |website=Vestiua.com |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031541/http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შემდეგ ოფიცრებმა სცადეს, მაგრამ ვერ მოახერხეს ოკუპირებული პროფკავშირების შენობის დაბრუნება.<ref name="kplivenight" /> პრეზიდენტის მრჩეველმა ჰანა ჰერმანმა თქვა, რომ მთავრობასა და ოპოზიციას შორის მოლაპარაკებები მხოლოდ მშვიდობის აღდგენისა და ბრბოების უკან დახევის შემდეგ მოხდებოდა და რომ „შეიარაღებული კონფლიქტის გაგრძელების მოწოდება არის დიდი დანაშაული უკრაინელი ხალხისა და უკრაინის სახელმწიფოს წინააღმდეგ“.<ref name="kplivenight" /> უკრაინის გენერალურმა პროკურორმა ვიქტორ პშონკამ განაცხადა: „მასობრივი საპროტესტო აქციების ორგანიზატორები პასუხს აგებენ. ჩვენ მოვითხოვთ უმძიმესი სასჯელის დაწესებას როგორც მათთვის, ვინც აღძრა ხალხი დღევანდელ აქციაში მონაწილეობის მისაღებად, ასევე მათთვისაც, ვინც მათ ორგანიზებას უწევდა და აკონტროლებდა“.<ref name="PsEN19214" /> გამთენიისას, 01:35 საათზე მოედნის ირგვლივ ქუჩების განათება გამოირთო. აქტივისტები თვლიდნენ, რომ ეს იყო გადამწყვეტი თავდასხმის დასაწყისი.<ref name="lenta1">{{cite news|access-date=19 February 2014 |url=http://lenta.ru/chronicles/battle/ |script-title=ru:"Беркут" против Майдана |trans-title="Berkut" against Maidans |website=[[Lenta.ru]] |date=18 February 2014 |language=ru |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219124547/http://lenta.ru/chronicles/battle/ }}</ref> ==== ოპოზიციის ლიდერების პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრა ==== პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრიდან გამოსულმა ოპოზიციის ლიდერმა [[ვიტალი კლიჩკო|ვიტალი კლიჩკომ]] განუცხადა Hromadske TV-ს, რომ მოლაპარაკებები წარმატებული არ ყოფილა. კლიჩკომ თქვა, რომ ოპოზიციის ლიდერები ერთ საათზე მეტი ხნის განმავლობაში უსმენდნენ იანუკოვიჩის განცხადებებს, რომ ისინი იყვნენ დამნაშავეები 18 თებერვალს 20 ადამიანის გარდაცვალების გამო. პრეზიდენტმა, ასევე, მოითხოვა, რომ ოპოზიციას ძალა დაეტანათ აქციის მონაწილეებისთის, რომ მათ დაეტოვებინათ მაიდან ნეზალეჟნოსტი.<ref name="kplivenight" /> გავრცელებული ინფორმაციით, ის ოპოზიციის ლიდერებს სისხლისსამართლებრივი დევნით დაემუქრა.<ref>{{cite web|author=Допис by Svyatoslav Tsegolko. |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |script-title=uk:Янукович погрожує справами проти керівників опозиції – Яценюк |publisher=Ukreayinska Pravda |language=uk |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221051003/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინული ტელევიზიით გადმოცემულ შეტყობინებაში იანუკოვიჩმა ოპოზიციის ლიდერებს უთხრა: „განშორდით რადიკალურ ელემენტებს, რომლებიც სისხლისღვრას და კონფლიქტს ესწრაფვიან სამართალდამცავ ორგანოებთან“ და თქვა, რომ თუ ისინი ამას არ გააკეთებდნენ, ის მათთან „სხვაგვარად ისაუბრებდა“.<ref name="ENYUtv19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |title=Ukraine protesters resist police charge on Independence Square as death toll rises |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219175641/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |url-status=live }}</ref> მან დასძინა: „ოპოზიციის ლიდერებმა იგნორირება გაუკეთეს დემოკრატიის ძირითად საფუძველს. ზღვარი გადალახეს, როცა ხალხს შეიარაღებისკენ მოუწოდეს“.<ref name="ENYUtv19214" /> 20 თებერვალს, სამმა ოპოზიციურმა პარტიამ („ბატკივშჩინა“, UDAR და „სვობოდა“) განაცხადა: „ჩვენ არასოდეს მოვუწოდებთ ხალხს შეიარაღებისკენ. ეს არის ჩვენი პრინციპული პოზიცია.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |title=Batkivschyna, UDAR, Svoboda never have and never will call people to armed protest |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221061853/http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> თითოეული ადამიანის სიკვდილი არის ტრაგედია თითოეულისთვის.“ იმავე დღეს, მოგვიანებით, მხარეებმა განაცხადეს: „მოლაპარაკებების გამართვა რეჟიმთან, რომლის პოლიტიკამ მრავალი ადამიანის სიკვდილი გამოიწვია, უკიდურესად უსიამოვნო რამ არის, მაგრამ ჩვენ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ და შეუძლებელიც კი, რომ თავიდან ავიცილოთ შემდგომი სისხლისღვრა“.<ref name="3opIU19214" /> მათ განაცხადეს, რომ საპროტესტო აქციების დაშლა იქნებოდა „კონტრპროდუქტიული და არარეალური“ და განაცხადეს: „ჩვენ არ შევკრიბეთ მაიდანი და ჩვენ ვერ დავშლით მას! ხალხი თავად გადაწყვეტს რა გააკეთოს იმის მიხედვით, თუ როდის და როგორ დამკაყოფილდება მათი მოთხოვნები.“<ref name="3opIU19214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |title=Three Ukrainian opposition forces calling to do everything possible to prevent further bloodshed |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221062107/http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> ===19 თებერვალი=== [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-20.jpg|thumb|left|შინაგანი ჯარები ქმნიან ფალანგას მომიტინგეების წინააღმდეგ. უკან ბერკუტის პოლიციელები დგანან.]] [[კიევის მეტროპოლიტენი|კიევის მეტრო]] დაიკეტა და მთავარი გზები პოლიციამ დაბლოკა.<ref name="ENCK19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |title=Kyiv on shutdown as Ukraine protesters fear new police crackdown |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200229/http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> ხრეშჩატიკზე უფრო დიდი მაღაზიები და სავაჭრო ცენტრებიც დაიხურა, მაგრამ Euronews-ის კორესპონდენტის ცნობით, „ცხოვრება ბარიკადებისგან მოშორებით ჩვეულებრივად გრძელდება“.<ref name="KbanEN19214">{{cite news|url= http://www.euronews.com/2014/02/19/ukrainian-capital-mostly-normal-beyond-immediate-protest-zone/|title=Ukrainian capital mostly normal beyond immediate protest zone|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> გამთენიისას, „ტიტუშკებმა“ პროტესტის ორი მონაწილე დაჭრეს, აქედან ერთი გარდაიცვალა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |script-title=uk:Тітушки Розстріляли Двох Протестувальників – Очевидці |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221063742/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამ დროისთვის დაღუპულთა რიცხვი ორივე მხრიდან 26-მდე გაიზარდა, მათ შორის 10 პოლიციელი იყო.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |title=Ukraine crisis: Renewed Kiev assault on protesters |work=BBC News |date=19 February 2014 |access-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219063442/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |archive-date=19 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა (СБУ) დაიწყო „ანტიტერორისტული“ ოპერაცია, ხოლო სადაზვერვო სამსახურებმა დაიწყეს გამოძიება უცნობი პოლიტიკოსების მიმართ ხელისუფლების ხელში ჩაგდების უკანონო მცდელობის გამო.<ref name="ENCK19214" /> СБУ-ს ვებსაიტზე გამოქვეყნებული განცხადების თანახმად ანტიტერორისტული ოპერაციის დაწყების გადაწყვეტილებაში მონაწილეობდნენ СБУ, შინაგან საქმეთა სამინისტრო, თავდაცვის სამინისტრო, უკრაინის სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სამსახური და ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლება.<ref name="kp19live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine (Feb. 19 live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html |newspaper=Kyiv Post |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219090703/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html }}</ref> პოლიტიკური ანალიტიკოსის ტარას ბერეზოვეცის აზრით, განკარგულება გულისხმობდა, რომ СБУ-ს შეეძლო მომიტინგეების ჩხრეკა, მათი ქონების ჩამორთმევა და მათი სურვილისამებრ დაკავება, „სასამართლო ბრძანების ან სხვა სამართლებრივი გარანტიების გარეშე“.<ref name="kp19live" /> [[File:Euromaidan 19 February 9.jpg|thumb|ევრომაიდანი 19 თებერვალს.]] გამთენიისას ოლენა ლუკაშმა განაცხადა, რომ ოპოზიციამ უარი თქვა რადიკალურ ზომების საწინააღმდეგო დეკლარაციის ხელმოწერაზე. პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა მოითხოვა, რომ ოპოზიციას შეეწყვიტა შენობების ოკუპაცია და იარაღის წართმევა; თუმცა ოპოზიცია არ აპირებდა დათმობას.<ref>{{cite news|url=http://novosti.ua/politics/95250 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064350/http://novosti.ua/politics/95250 |script-title=ru:Оппозиция отказалась подписывать заявление об осуждении радикальных действий, – Лукаш |publisher=Novosti.ua |language=ru |access-date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა პავლო ლებედევმა თქვა, რომ მან გაგზავნა საჰაერო-სადესანტო ჯარები [[დნიპრო|დნეპროპეტროვსკიდან]] [[კიევი|კიევში]].<ref name="lebedyev_army">[http://tyzhden.ua/News/102370 Lebedev confirmed sending airborne troops from Dnepropetrovsk to Kyiv]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> აღმოაჩინეს დაშიფრული დეპეშები, რომლებშიც იური ილინი, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ახლად დანიშნული უფროსი, პირდაპირ ბრძანებას იძლეოდა სამხედრო ნაწილების გამოყენებაზე.<ref>[http://tyzhden.ua/News/103066 Last Chief of Staff of Yanukovych ordered separate army units to suppress Maidan]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> ასევე 19 თებერვალს, სამხედრო An-26-მა ფარული ფრენა განახორციელა კიევიდან რუსეთში, რათა აეღო აჯანყების საწინააღმდეგო იარაღისა და საბრძოლო მასალის დიდი პარტია; ეს მხოლოდ 2015 წელს გახდა ცნობილი.<ref>{{Cite web|url = http://www.gazeta.ru/social/2015/07/06/6867873.shtml|title = Украина задолжала за "секретный" полет|date = 6 July 2015|access-date = 8 July 2015}}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეები „უკრაინის ყველა კუთხიდან“ ჩამოდიოდნენ.<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|title=Euronews Kyiv correspondent: 'They say they are not going to provoke the police... but they know how to protect themselves'|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014|access-date=19 February 2014|archive-date=19 February 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140219215154/http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|url-status=dead}}</ref> 14:50 საათისთვის მოედანზე დაახლოებით 5000 ადამიანი დარჩა.<ref name="kp19live" /> „მარჯვენა სექტორმა“ დაიკავა კიევის ცენტრალური საფოსტო განყოფილება და ტელევიზიისა და რადიოს სახელმწიფო კომიტეტი, სადაც ფოსტა ახალი შტაბ-ბინის ფუნქციას ასრულებდა.<ref name="kp19live" /><ref>{{cite news|publisher=Nikvesti |access-date=20 February 2014 |url=http://nikvesti.com/news/politics/49921 |script-title=ru:Майдан нашел себе новый штаб – активисты заняли Главпочтамт |trans-title=Maidan found new headquarters - activists occupied Post Office |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064830/http://nikvesti.com/news/politics/49921 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-06.jpg|thumb|left|პროფკავშირების შენობაში ევრომაიდანის შტაბის დაწვა.]] [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-39.jpg|thumb|მომიტინგეები წვავენ საბურავებს კიევის კონსერვატორიასთან სნაიპერების ხილვადობის დასაფარად.]] პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსი, ვოლოდიმირ ზამანა და მის ნაცვლად დანიშნა ილინი, რომელიც მანამდე უკრაინის საზღვაო ძალების მეთაური იყო.<ref name="BBC19214VZYA">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |title=Ukraine President Yanukovych sacks army chief amid crisis |work=BBC News |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200534/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ გადაანაწილებდა დანაყოფებს ქვეყნის მასშტაბით სამხედრო ობიექტების დასაცავად.<ref name="BBC19214VZYA" /> СБУ-ს დირექტორმა, ალექსანდრე იაკიმენკომ განაცხადა, რომ სამხედრო ბაზებსა და შეიარაღების საცავებზე თავდასხმა განხორციელდა რამდენიმე რეგიონში.<ref name="EN19214YA">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-launches-anti-terrorist-operation-after-government-buildings-attacked/|title=Yanukovych accuses Ukraine opposition leaders of trying to seize power by force|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> ევროპის საინვესტიციო ბანკმა გააჩერა საქმიანობა უკრაინაში<ref>{{cite news|url=http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ |script-title=uk:Європейський інвестиційний банк заморожує діяльність в Україні - ЗМІ |trans-title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine - Media |website=Epravda.com.ua |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065516/http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ }}</ref> და განაცხადა: „ამჟამად, სიტუაცია იმდენად სასტიკია, რომ ეს იქნება პოლიტიკურად არასწორი ნაბიჯი, მაგრამ ასევე უპასუხისმგებლო იქნება იმ ადამიანების მიმართ, რომლებსაც ვთხოვდით სამუშაოს შესრულებას და ბიზნესში აქტიურობას უკრაინაში“.<ref name="eib">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 |title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine over violence |work=Reuters |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065627/http://uk.reuters.com/article/2014/02/19/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 }}</ref> მთავრობისა და ოპოზიციის ლიდერებს შორის გვიან ღამით შეხვედრის შემდეგ ორივე მხარემ ზავი გამოაცხადა და მოლაპარაკებების დაწყებაზე შეთანხმდნენ.<ref name="kp19live" /><ref name="ENtK19214" /> პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა განაცხადა, რომ ის დათანხმდა „მოლაპარაკებების დაწყებას სისხლისღვრის შეწყვეტისა და სახელმწიფოში სიტუაციის სტაბილიზაციის მიზნით, სოციალური მშვიდობის ინტერესებიდან გამომდინარე“.<ref name="ENtK19214" /> ოპოზიციონერი პოლიტიკოსის იაცენიუკის თქმით, ზავი მოიცავდა იანუკოვიჩის დაპირებას, რომ არ წამოიწყებდა პოლიციის თავდასხმა იმ ღამით.<ref name="ENtK19214">{{cite news|date=19 February 2014 |work=Daily Me |url=http://dailyme.com/story/2014021900003797 |title=Ukraine president Viktor Yanukovych says truce reached with opposition figures |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070059/http://dailyme.com/story/2014021900003797 |url-status=dead }}</ref> „მარჯვენა სექტორი“ არ ეთანხმებოდა ზავს.<ref>{{cite news|work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |url=http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |script-title=uk:"Правий сектор" не погоджується на перемир'я |trans-title="Right Sector" does not agree to a truce |language=uk |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070249/http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეების რიცხვი გაიზარდა და თქვა: „როგორც ხალხი ამბობს, რაც უფრო ხშირად ესხმიან თავს და რაც უფრო უარესად სცემენ, მით უფრო მტკიცედ დგანან ისინი.“<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/fires-burn-bright-in-kiev-as-spirits-undaunted-by-terror-maria-korenyuk-reports/|title=Protesters' defiance in Maidan: our correspondent's view|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> === 20 თებერვალი === [[File:Snipers seen on the roof. Clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|left|პოლიციის სნაიპერები.]] 00:35 საათზე ინტერფაქსმა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ იანუკოვიჩმა 20 თებერვალი შეტაკების დროს დაღუპულთა გამო გლოვის დღედ გამოაცხადა.<ref>{{cite news |script-title = ru:На Украине – день траура |trans-title = In Ukraine - Day of Mourning |url = http://www.interfax.ru/world/news/359685 |agency = [[Interfax]] |access-date = 20 February 2014 |archive-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20140220060103/http://www.interfax.ru/world/news/359685 }}</ref> დაახლოებით 03:50 საათზე, აქტივისტებმა განაცხადეს, რომ შეტაკების დროს რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროს (MVD) ჯარისკაცის ფორმას სამხრე მოგლიჯეს, რასაც რუსეთის ჩარევის სავარაუდო მტკიცებულებად აცხადებდნენ. მიუხედავად ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებისა დამოუკიდებლობის მოედანზე მომიტინგეებს კვლავ ესმოდათ სროლის ხმა.<ref>{{cite news|url=http://tyzhden.ua/News/102493 |title=На Майдані з офіцера під час штурму зірвали шеврон із двоголовим орлом – Новини – Український тиждень |publisher=Tyzhden |access-date=20 February 2014 |archive-date=26 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140226180336/http://tyzhden.ua/News/102493 }}</ref> <ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |title=На Майдані знову стріляють |publisher=Espreso TV |date=20 November 2013 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221184616/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> დაახლოებით 04:20 საათზე ჩამოვიდა ხუთი ავტობუსი, რომლშიც იმყოფებოდნენ მომიტინგეები [[ივანო-ფრანკივსკი|ივანო-ფრანკივსკიდან]].<ref>{{cite web |url = http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |script-title = uk:На Майдан приїхали активісти із Івано-Франківська |trans-title = Activists came from Ivano-Frankivsk to Maidan |language = uk |publisher = Espreso TV |access-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://archive.today/20140221070826/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |archive-date = 21 February 2014 }}</ref> მხარეები ერთმანეთს ადანაშაულებდნენ სასიკვდილო კონფლიქტის გაჩაღებაში.<ref name="20deadly">{{cite news|title=Protesters take police hostages in conflict|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/protesters-take-police-hostages-in-conflict-337266.html|newspaper=Kyiv Post|date=21 February 2014}}</ref> იაკიმენკომ ბრალი დასდო უკრაინის ამჟამინდელ, ევრომაიდანის მთავრობას და განაცხადა, რომ ისინი პასუხისმგებელნი იყვნენ 20 თებერვალს სნაიპერების დაქირავებაზე.<ref>{{cite news|first=Katya|last=Gorchinskaya|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/yakimenko-blames-maidan-organizers-for-hiring-snipers-us-for-financing-revoultion-in-ukraine-339179.html|title=Yakimenko accuses EuroMaidan leaders of hiring snipers; allegations denounced|date=13 March 2014|newspaper=[[Kyiv Post]]|access-date=13 March 2014}}</ref> განცხადებაში უკრაინის პრეზიდენტის ადმინისტრაცია აღნიშნავდა, რომ მომიტინგეები შეტევაზე გადავიდნენ: „ისინი მუშაობენ ორგანიზებულ ჯგუფებად. იყენებენ ცეცხლსასროლ იარაღს, მათ შორის სნაიპერულ შაშხანებს. ისინი ისვრიან მოსაკლავად“.<ref name="VMrEN20214" /> მომიტინგეებმა პოლიცია დაადანაშაულეს მოლოტოვის კოქტეილების და თვითნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების სროლით კონფლიქტის დაწყებაში.<ref name="20deadly" /> ოპოზიციონერმა პოლიტიკოსმა კლიჩკომ გაავრცელა განცხადება, რომელშიც ნათქვამია: „შეიარაღებული ავაზაკები გაუშვეს ქუჩებში, რათა თავს დაესხან ხალხს და შექმნან ილუზია, რომ არსებობს დაპირისპირება მოქალაქეებს შორის“.<ref name="VMrEN20214" /> 09:25 საათზე, მომიტინგეებმა უკან დაახევინეს ბერკუტს ოქტომბრის სასახლეში<ref name="mourning_day">[http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/20/7015036/ Day of Mourning. Online]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> მას შემდეგ, რაც უსაფრთხოების ძალებმა სცადეს ცეცხლი წაეკიდებინათ კიევის კონსერვატორიისთვის, რომელიც გამოიყენებოდა როგორც საველე ჰოსპიტალი დაჭრილი მომიტინგეებისთვის.<ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015040/ Protesters pushed away Berkut to the October Palace]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> 09:32 საათზე გამოცხადდა, რომ პარლამენტი არ შეიკრიბებოდა.<ref name="mourning_day" /> ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ფარებითა და მოლოტოვის კოქტეილებით გაემართნენ და აიძულეს ისინი უკან დაეხიათ, რითაც დაიბრუნეს კონტროლი დამოუკიდებლობის მოედანზე და დაატყვევეს 67-მდე პოლიციელი.<ref name="kplive20" /><ref>{{cite news|url=http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |title=Ukraine protesters take back Kiev square |publisher=[[RTÉ News and Current Affairs|RTÉ News]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220163953/http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> დაახლოებით 10:49 საათზე, სამართალდამცავი პერსონალი უკრაინულ სახლში ძილისას და ოქტომბრის სასახლის მახლობლად ბარიკადებზე შეტაკების დროს დააკავეს.<ref name="kplive20" /> მამაკაცების უმრავლესობა 18 ან 19 წლის იყო, ისინი არ იყვნენ გაწვრთნილნი და შეიარაღებულნი იყვნენ მხოლოდ რეზინის ხელკეტებით. მსუბუქი დაზიანებების მქონეებს მედიკოსები მკურნალობდნენ.<ref name="kplive20" /> დატყვევებული პოლიცია იყო ყირიმიდან, ცენტრალური აღმოსავლეთის ქალაქებიდან: [[დნიპრო|დნიპროდან]], [[კრივი-რიჰი|კრივი-რიჰიდან]] და აღმოსავლეთ ლუგანსკიდან.<ref name="20deadly" /> ჯარისკაცები, რომელთაგან თითქმის 100 ჩაბარდა შეტაკების დროს (ძირითადად წვევამდელები, 19-20 წლის),<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |script-title=uk:ЗМІ: ВВшники масово здаються в полон активістам Євромайдану &#124; Українська правда |language=uk |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221151608/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პატიმრობაში იმყოფებოდნენ უკრაინის ენერგოკომპანიის შტაბ-ბინაში და ოქტომბრის სასახლეში. <ref name="kplive20" /> 10:00 საათზე, 10,000-დან 20,000-მდე დემონსტრანტი დარჩა და მინიმუმ 42 ადამიანი დაიღუპა, ძირითადად, პოლიციის სროლის შედეგად, იტყობინებოდა Kyiv Post-ი.<ref name="kplive20">{{cite news|title=Ukraine death toll rising on Feb. 20 with at least 42 people killed, most by gunshots from police |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |newspaper=Kyiv Post |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071310/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, დამოუკიდებლობის მოედანზე 30,000-ზე მეტი ადამიანი იმყოფებოდა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |title=There are more than 30 thousand people at Maidan |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152355/http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 10:55 საათზე პრეზიდენტის ადმინისტრაციის უფროსმა ანდრი კლიუევმა გამოაცხადა, რომ პრეზიდენტი მზად იყო ხელი მოეწერა ხელშეკრულებისათვის ოპოზიციასთან უკრაინის კონსტიტუციის მოთხოვნილ ცვლილებებთან დაკავშირებით და აღნიშნა, რომ მიმდინარე შეტაკებებმა უნდა აიძულონ პოლიტიკოსები, რომ იპოვონ სწრაფი კონსენსუსი. <ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015084/ At the Yanukovych headquarters propose to sign a constitutional treaty]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> [[File:An unindentified protester armed with a rifle. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|right|ნიღბიანი მომიტინგე საჰაერო იარაღით.]] 10:00 საათზე ევრომაიდანის აქტივისტებმა მოახდინეს კიევის მეტროს სადგურ პოლიტექნიკური ინსტიტუტის მთავარი ოფისის პიკეტირება, სისტემის ხელახალი გახსნის მოთხოვნით.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015032/|title=Макеєнко відмовився відновлювати роботу метрополітену|website=Pravda.com.ua|date=20 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ყოფილმა ხელმძღვანელმა ივან სალიიმ ასევე მოითხოვა მეტროს გახსნა.<ref>[http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ Роботу метро в Києві треба відновити негайно&nbsp;— колишній голова КМДА] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140225222044/http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ |date=25 February 2014 }}</ref> იმ დღის 16:00 საათზე ტიტუშკები მეტროთი გადაიყვანეს პოზნიაკის სადგურიდან პეჩერსკის სადგურამდე, იტყობინება Lvivska Gazeta.<ref>{{cite news|url=http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |title=Метрополітен перевозить "тітушок" з Позняків на Печерськ |website=Gazeta.lviv.ua |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140225124049/http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |archive-date=25 February 2014 }}</ref> მთავრობამ ასევე დახურა საავტომობილო გზები და რკინიგზა. მატარებლები კიევსა და ლვოვს შორის დროებით შეჩერდა; რკინიგზის წარმომადგენლის თქმით, ეს ხაზების დაზიანების გამო მოხდა.<ref name="UkraineBBC20214">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |title=Ukraine death toll rises to 22 as EU talks under way |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220071545/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამას დაემთხვა ცნობები იმის შესახებ, რომ იარაღი ამოიღეს ლვოვში შინაგან საქმეთა სამინისტროს შეიარაღებიდან და გადაიტანეს კიევის გარეუბანში. <ref>{{cite news|author=Andrew Higgins|author2=Andrew E. Kramer|author3=Steven Erlanger|url=https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html?_r=1|title=As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions|work=The New York Times|date=23 February 2014|access-date=12 March 2015}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა, ვოლოდიმირ მაკეენკომ დატოვა რეგიონების პარტია, მაგრამ განაცხადა, რომ გააგრძელებდა თავისი მოვალეობების შესრულებას ქალაქის გამართულად ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად.<ref name="VMrEN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |title='Dozens dead' in Kyiv as Ukraine 'truce' breaks down |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185431/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ბრძანა კიევის მეტროს ხელახალი გახსნა.<ref>{{cite news|date=20 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |title=Kyiv residents leave city center |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152806/http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 15:00 საათისთვის მეტრო ჯერ კიდევ არ მუშაობდა და ქალაქში სახმელეთო ტრანსპორტი მწირი იყო. მეტრო ნაწილობრივ გაიხსნა საღამოს, მაგრამ გადასასვლელი სადგურები დაკეტილი დარჩა. <ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |title=Kyiv subway partially resumes operation, says press service |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152930/http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> კიევში გაერთიანებული სამეფოს საელჩო დროებით დაიხურა.<ref name="UKAKUP20214">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |title=Велика Британія тимчасово закрила своє посольство в Києві |trans-title=UK temporarily closed its embassy in Kyiv |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153050/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რადიო თავისუფლებამ გამოაქვეყნა ვიდეომასალა, სადაც პოლიციის სპეცრაზმი კალაშნიკოვებიდან და სნაიპერული თოფებიდან ესვრის მომიტინგეებს.<ref>{{cite news|publisher=Radio Svoboda |language=uk |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html |script-title=uk:ВІДЕОФАКТ: силовики, втікаючи, стріляли з автоматів Калашникова |year=2014 |url-status=live |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153216/http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოაცხადა, რომ პოლიციას საბრძოლო იარაღი გადაეცა და ერს მიმართა: „ჩვენ ხელი მოვაწერეთ შესაბამის ბრძანებებს, როგორც ანტიტერორისტული ცენტრის მუშაობის ნაწილი: სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლებს გადაეცათ საბრძოლო იარაღი და ისინი გამოყენებული იქნება კანონის შესაბამისად“.<ref>{{cite web|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |title=Ukrainian police have been provided with combat weapons – interior minister |work=Kyiv Post |date=20 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070442/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> სამინისტროს ვებსაიტზე ნათქვამია, რომ სპეცრაზმს უფლება ჰქონდა გამოიყენებინათ თავიანთი იარაღი მომიტინგეების მიერ დაკავებული მძევლების გასათავისუფლებლად.<ref name="ENsnip20214" /> სამინისტრომ ასევე განაცხადა, რომ სნაიპერმა დაჭრა 20 პოლიციელი.<ref name="ENsnip20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/sniper-fire-brings-disturbing-new-dimension-to-ukraine-violence/|title=Sniper fire brings disturbing new dimension to Ukraine violence|publisher=[[Euronews]]|date=20 February 2014}}</ref> Interfax-Ukraine-ის ცნობით, 15:00 საათზე "უცნობი პირების ჯგუფი" პრეზიდენტის ადმინისტრაციის შენობისკენ გაემართა და სროლისა და აფეთქებების ხმა ისმოდა. ევრომაიდანის თავდაცვის ძალებმა არაერთხელ მოუწოდეს მომიტინგეებს არ გასულიყვნენ მოედნის პერიმეტრს გარეთ. <ref name="IU15shoots20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html |title=Unknown people heading towards Ukrainian presidential administration building; shots audible |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153920/http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html }}</ref> ====დიპლომატიური ძალისხმევა==== ზემოაღნიშნული შეტაკებები დაიწყო ეროკავშრის საგარეო საქმეთა სამი მინისტრის ვიზიტამდე ცოტა ხნით ადრე. ვიზიტორები იყვნენ [[რადოსლავ სიკორსკი]] პოლონეთიდან, [[ლორან ფაბიუსი]] საფრანგეთიდან და [[ფრანკ-ვალტერ შტაინმაიერი]] გერმანიიდან. ისინი შეხვდნენ პრეზიდენტ იანუკოვიჩს, რათა ხელი შეეწყოთ უკრაინის ოპოზიციასთან კომპრომისისთვის.<ref name="deRHREN20214" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html |title=German, French, Polish foreign ministers end six-hour meeting with Yanukovych |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html }}</ref> უსაფრთხოების მიზნით შეხვედრა გადაიდო და ერთი საათით გვიან დაიწყო.<ref name="deRHREN20214" /> შეხვედრის დაწყებამდე ფაბიუსმა BFM TV-სთან ინტერვიუში განაცხადა: „ჩვენი მიზანია უკრაინის ადმინისტრაციას არჩევნები ჩავატარებინოთ. არჩევნები ერთადერთი გამოსავალია“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |title=EU demands elections in Ukraine – French foreign minister |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოლაპარაკებები ექვსი საათის განმავლობაში მიმდინარეობდა.<ref>Ukrainian News Agency, [http://un.ua/eng/article/493179.html Foreign Affairs Ministers Steinmeier Of Germany, Sikorski Of Poland, Fabius Of France To Meet With Yanukovych Again On Thursday-Friday Night.] 23:08, Thursday, 20 February 2014. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140221084335/http://un.ua/eng/article/493179.html |date=21 February 2014 }}</ref> პოლონეთის პრემიერ-მინისტრმა [[დონალდ ტუსკი|დონალდ ტუსკმა]] ჟურნალისტებს ამის შემდეგ მალევე განუცხადა: „იანუკოვიჩი შეგვითანხმდა, რომ მზად იყო წელს ვადამდელი არჩევნები ჩაეტარებინა, როგორც საპრეზიდენტო, ასევე საპარლამენტო“. ტუსკმა ასევე თქვა, რომ იანუკოვიჩს „მომდევნო 10 დღეში ეროვნული ერთიანობის მთავრობის ჩამოყალიბების და ზაფხულამდე კონსტიტუციის შეცვლის სურვილი ჰქონდა“. დაიგეგმა შემდგომი მოლაპარაკებები შესაბამისი დოკუმენტის ხელმოწერის შესახებ.<ref>{{cite news|agency=Agence France-Presse |publisher=Singapore Press |url=http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |title=Ukraine leader Yanukovych willing to hold early elections: Polish PM |date=21 February 2014 |place=[[Warsaw]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> იანუკოვიჩისა და რუსეთის პრეზიდენტის, [[ვლადიმერ პუტინი|ვლადიმერ პუტინის]] სატელეფონო საუბრის შემდეგ, რუსეთის ადამიანის უფლებათა ომბუდსმენი [[ვლადიმერ ლუკინი]] იანუკოვიჩის თხოვნით უკრაინაში წარმომადგენლად გაგზავნეს, რათა შუამავალი ყოფილიყო მოლაპარაკებებში მთავრობასა და ოპოზიციას შორის.<ref name="deRHREN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |title=Ukraine as it happened, Kyiv's bloodiest day |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185042/http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეერთებულმა შტატებმა სავიზო აკრძალვა დაუწესა 20 უკრაინელ თანამდებობის პირს, რომლებსაც ისინი „პოლიტიკურ ჩაგვრასთან დაკავშირებული ადამიანის უფლებების დარღვევის შეკვეთაზე პასუხისმგებლად თვლიდნენ“.<ref name="deRHREN20214" /> [[ევროკავშირი|ევროკავშირმა]] შემოიღო სავიზო აკრძალვა და ფინანსური აქტივების გაყინვა უკრაინაში ძალადობაზე პასუხისმგებელი პირების მიმართ და აკრძალა უკრაინაში იმ აღჭურვილობის ექსპორტი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას რეპრესიებისთვის.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |title=Європа Погодила Санкції Проти Українських Чиновників |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref name="councilconclusions">{{cite web|url=http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |title=Council conclusions on Ukraine |publisher=[[Council of the European Union]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |title=Ukraine unrest: EU sanctions imposed |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „მოქმედების მასშტაბები წინ წაიწევს უკრაინაში განვითარებული მოვლენების ფონზე“ – დაასკვნა [[ევროპული საბჭო|ევროპულმა საბჭომ]].<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |title=Scale of sanctions to depend on further developments in Ukraine- EU Council conclusions |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====უკრაინის პოლიტიკური მოვლენები==== მმართველი რეგიონების პარტიის ლიდერი [[ალექსანდრე ეფრემოვი]] ლუგანსკში ადგილობრივ ლიდერებთან და სამართალდამცავ ორგანოებთან შესახვედრად გაემგზავრა, რათა განეხილათ სამხრეთ-აღმოსავლეთ უკრაინის დამოუკიდებლობის გამოცხადების და სახელმწიფოსგან გამოყოფის შესაძლებლობა.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |script-title=uk:Єфремов поїхав до Луганська, щоб обдумати варіанти від'єднання Південного Сходу України, – ЗМІ |publisher=[[Espreso TV]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |language=uk |archive-url=https://archive.today/20140220162159/http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |archive-date=20 February 2014 |url-status=dead }}</ref> <ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |title=Ukrainian 'love' split between 'motherland' and EU |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> <ref name=newgovukmrch182010>{{cite web|url=http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467 |title=President appoints 14 regional governors |access-date=2 February 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120523175943/http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467/ |archive-date=23 May 2012 }}, [[Interfax-Ukraine]] (18 March 2010)</ref> ყირიმის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე ვლადიმირ კონსტანტინოვი მოსკოვში გაემგზავრა, სადაც გამოაცხადა, რომ ყირიმის ავტონომიური რესპუბლიკა უკრაინას გამოეყოფოდა, თუკი ხელისუფლება შეიცვლებოდა.<ref>[http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ Crimean speaker in Moscow threatens annexation of the Crimea to Russia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130058/http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ |date=13 April 2014 }}. Crimean Tatar question. 21 February 2014</ref><ref>[http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ Speaker of the Verkhovna Rada of Crimea ready for separation of peninsula in the case of the collapse of Ukraine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130652/http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ |date=13 April 2014 }}. NB News. 20 February 2014</ref> რეგიონების პარტიის დეპუტატმა სერგი ტიგიპკომ მოითხოვა პარლამენტის თავმჯდომარის ვოლოდიმირ რიბაკის გადადგომა, მისი ოპოზიციური პარლამენტარით შეცვლა და ისეთი პრემიერ-მინისტრის სასწრაფო არჩევა, რომელსაც მხარს უჭერდა ყველა ფრაქცია. „პრეზიდენტმა, პარლამენტის თავმჯდომარემ, პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა და ოპოზიციის ლიდერებმა მთლიანად დაკარგეს კონტროლი ქვეყანაში არსებულ სიტუაციაზე და არ გვთავაზობენ გამოსავალს ქვეყნის დამშვიდებისთვის“ – განაცხადა მან. „მათი უმოქმედობა იწვევს დაპირისპირების და დაღუპულების ზრდას.<ref name="TigipkoIU20214" /> ქვეყანაში კრიზისის მოსაგვარებლად საჭიროა დაუყოვნებელი კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმა და არა მოლაპარაკებები.“<ref name="TigipkoIU20214">[http://en.interfax.com.ua/news/general/191308.html Tigipko calls for Rybak's immediate resignation, urgent election of prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (20 February 2014)</ref> საღამოს ტიგიპკომ მოლაპარაკება გამართა ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებთან – იაცენიუკთან და კლიჩკოსთან.<ref>{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |script-title=uk:Тігіпко знайшовся. Був на переговорах з Кличком та Яценюком |trans-title=Tigipko found. He was in negotiations with Klitschko and Yatsenyuk |language=uk |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიევის საქალაქო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი ვოლოდიმირ მაკეენკო და 17 დეპუტატი რეგიონების პარტიიდან გადადგნენ.<ref>{{cite web|author=Anastasia Forina |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |title=Serhiy Klyuyev condemns violence, but remains loyal to Yanukovych |newspaper=Kyiv Post |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რივნეში და ჟიტომირში რეგიონების პარტია ოფიციალურად დაიშალა და ამ რეგიონის ყველა დეპუტატმაც დატოვა პარტია.<ref>{{cite news|url=http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |title=У Рівному саморозпустилася обласна фракція Партії регіонів |work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221165557/http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიის ათმა და ორმა დამოუკიდებელმა დეპუტატმა მოითხოვა საპარლამენტო-საპრეზიდენტო მმართველობის ფორმაზე დაბრუნება.<ref name="RUo4214">[http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA0U0RM20140204 Ukrainian opposition seeks to cut president's powers], [[Reuters]] (4 February 2014)</ref> მათ ასევე მოუწოდეს უშიშროების ძალებს „შეასრულონ ფიცი, რომელიც დადეს უკრაინელი ხალხის წინაშე, არ შეასრულონ დანაშაულებრივი ბრძანებები ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენების შესახებ, არ დაუშვან სამართალდამცავების მონაწილეობა პროვოკაციებში, რომელშიც მთელ უკრაინაში ბანდები მშვიდობიანი საზოგადოებისა და მომიტინგეების წინააღმდეგ მონაწილეობენ“.<ref name="10PRIU20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |title=Ten Regions Party MPs, two independent MPs express support for Ukrainian people |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 16:42 საათზე პარლამენტი რიგგარეშე სხდომაზე შეიკრიბა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიამ მონაწილეობა არ მიიღო.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, 450-დან 227 დეპუტატი - ძირითადად ოპოზიციიდან, მაგრამ ზოგიერთი რეგიონების პარტიიდან სხდომას ესწრებოდა.<ref>{{cite news |url=http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |title=227 lawmakers registered in VR, sitting resumed |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 238 დამსწრე დეპუტატიდან 236-მა ხმა მისცა ბოლო ძალადობის დაზრახვას, აკრძალა მომიტინგეების წინააღმდეგ იარაღის გამოყენება და მათ წინააღმდეგ განლაგებული ჯარები და პოლიცია უკან დააბრუნა.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |title=LIVE Ukraine unrest: Clashes in central Kiev |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |title=Members voted for ceasefire |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221014334/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინის კომუნისტური პარტიის საპარლამენტო ფრაქციამ და რეგიონების პარტიის დაახლოებით 80%-მა სხდომის გამოტოვება არჩია.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> კანონმდებლებმა აუკრძალეს შინაგან ჯარებს, უკრაინის შეიარაღებული ძალებს, SBU-ს და სხვა სამთავრობო უწყებების უფროსებს და მეთაურებს ნებისმიერი კონტრტერორისტული ოპერაციების განხორციელება, რადგან ისინი არღვევდნენ უკრაინის კონსტიტუციას.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> მათ ასევე დაევალათ შეეწყვეტათ გზების და ხიდების, სკვერების და ქუჩების კიევსა და სხვა ქალაქებში გადაკეტვა.<ref name="VR20214IU" /> რეგიონების პარტიის დეპუტატები სხდომაზე "ანტიკრიზისული ჯგუფის" შექმნაზე შეთანხმდნენ.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |title=Ukraine parliament holds debate despite Kyiv violence |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან საღამოს ცნობილი გახდა, რომ რეგიონების პარტიის საპარლამენტო ფრაქცია კიდევ ხუთმა დეპუტატმა დატოვა.<ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339 |title=Five more MPs left faction PR |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221171433/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ყირიმის პარლამენტმა 21 თებერვალს რიგგარეშე სხდომა მოიწვია. ყირიმელი თათრების მეჯლისის ლიდერმა თქვა, რომ ეჭვობს, რომ დეპუტატები რუსეთის სამხედრო ინტერვენციას მოითხოვენ და თქვა: „ხვალ შეიძლება იყოს გადაწყვეტილება, რომელიც ყირიმს ქაოსს და კატასტროფას მოუტანს“.<ref>{{cite news |author=Uainfo Blogosphere |url=http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |title=Бои в регионах: во Львове в казарме Беркута нашли два трупа |publisher=Big Mir |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140126020300/http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |archive-date=26 January 2014 |url-status=dead }}</ref> რამდენიმე მეცნიერმა განიხილა ყირიმში რუსეთის ჩარევის ალბათობა, განსაკუთრებით ყირიმის უნიკალური გეოპოლიტიკური ბუნებისა და დემოგრაფიის გამო.<ref>{{cite web |last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |title=Is Russia Opening a 'Crimean Front'? |publisher=Ukrainian Policy |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ===21 თებერვალი=== [[File:2014-02-21 11-04 Euromaidan in Kiev.jpg|thumb|ევრომაიდანი 21 თებერვალს]] შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსის მოადგილემ, გენერალ-ლეიტენანტმა იური დუმანსკიმ თანამდებობა დატოვა, რადგან არ ეთანხმებოდა არმიის მონაწილეობას კონფლიქტში. <ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |title=Написав рапорт про звільнення Заступник начальника Генштабу |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „დღეს არმია ჩართულია სამოქალაქო კონფლიქტში, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მშვიდობიანი მოსახლეობის და ჯარისკაცების მასობრივი დაღუპვა“ – განაცხადა მან.<ref name="kp21live" /> დაახლოებით შუაღამისას ჟურნალისტმა არტემ შევჩენკომ, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალურ შტაბში თავის წყაროებზე დაყრდნობით, გამოაცხადა, რომ 10 BTR, DAI (გზის ავტოინსპექტირების) მანქანების თანხლებით გაემგზავრა კოზაჩიას (კაზაკთა) ყურედან, სადაც მდებარეობს რუსეთის [[შავი ზღვის ფლოტი]].<ref name="army_deployed">{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |script-title=uk:У Київ їдуть батальйон морських піхотинців і дві бригади десантників |trans-title=To Kyiv are traveling a battalion of marines and two brigades of paratroopers |publisher=LB |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221172206/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შევჩენკოს თქმით, 1500 საჰაერო სადესანტო ჯარისკაცი და 400 საზღვაო ქვეითი – მათ შორის 25-ე საჰაერო-სადესანტო ბრიგადა, 1-ლი საზღვაო ქვეითი ბრიგადა, 831-ე ანტი-დივერსიული განყოფილება და მე-2 საზღვაო ქვეითი სპეცრაზმი – გადაიყვანეს 20 თებერვალს СБУ-ს დაქვემდებარებაში ანტი-ტერორისტული ოპერაციისთვის.<ref>{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |title=До Києва стягують 1,5 тис. десантників і 400 морпіхів, – журналіст |trans-title=To Kyiv are being pulled 1.5 thousand paratroopers and 400 Marines – journalist |publisher=LB |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> პარლამენტის სესიის წინ გავრცელდა ინფორმაცია, რომ რეგიონების პარტიის ბევრმა წევრმა და მათმა ოჯახებმა დატოვეს დედაქალაქი,<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |title=Замість голосування в парламенті "регіонали" втікали зі столиці |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მათ შორის იყო შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელი ზახარჩენკო და გენერალური პროკურორი ვიქტორ პშონკა.<ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221180925/http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |title=Пшонка і Захарченко тікають чартерами з України |publisher=Zik |date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოგვიანებით, მაიდანის აქტივისტებმა გაათავისუფლეს შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც წინა დღეს დაატყვევეს.<ref name="SMIU21214">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |title=Captured Interior Troops soldiers released, their condition satisfactory – Interior Ministry |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ამასობაში კიევში აქციის მონაწილეებს რადეხივის მთელი პოლიცია შეუერთდა.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |title=Police defectors welcomed to Independence Square in Kyiv |publisher=[[Euronews]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა ოფიციალურად შეწყვიტა 19 თებერვალს შემოღებული „მზადება ანტიტერორისტული ოპერაციისთვის“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |title=Ukraine's Security Service stops preparations for anti-terrorist operation |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====შეთანხმება პოლიტიკური კრიზისის შესახებ==== კომპრომისული შეთანხმება მიღწეული იქნა 21 თებერვალს რამდენიმე საათიანი მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელსაც უძღვებოდნენ ევროკავშირის შუამავლები და პოლონეთის, საფრანგეთის და გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრები.<ref>{{cite news |url=http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks |title=Opposition leaders sign deal with president to end crisis in Ukraine |publisher=[[Fox News Channel]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |title=EU foreign ministers praise "risk -taking" Ukrainian protagonists |publisher=Euronews |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მას ოფიციალურად უწოდეს შეთანხმება უკრაინაში პოლიტიკური კრიზისის მოგვარების შესახებ, მაგრამ არაოფიციალურად უწოდებენ 21 თებერვლის შეთანხმებას და ხელი მოაწერეს როგორც ოპოზიციის ლიდერებმა, ასევე პრეზიდენტმა იმ მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელიც მთელი ღამე გრძელდებოდა.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2014/feb/21/agreement-on-the-settlement-of-crisis-in-ukraine-full-text |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine - full text |work=The Guardian|date=22 February 2014 |access-date=12 March 2015}}</ref> შეთანხმების დებულებები მოიცავდა უკრაინის კონსტიტუციის აღდგენას, როგორც ის იყო 2004 და 2010 წლებში; საკონსტიტუციო რეფორმა სექტემბრისთვის დასრულდა; ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნების ჩატარებას არაუგვიანეს 2014 წლის დეკემბრისა; ადმინისტრაციის, ოპოზიციისა და ევროპის საბჭოს ერთობლივი მონიტორინგის მიერ განხორციელებული ძალადობის ფაქტის გამოძიებას; ვეტოს საგანგებო მდგომარეობის დაწესებაზე; 17 თებერვლიდან დაკავებული აქციის მონაწილეების ამნისტიას; აქციის მონაწილეების მიერ დაკავებული საზოგადოებრივი შენობების დათმობას; უკანონო იარაღის ჩამორთმევას; „ახალი საარჩევნო კანონების“ მიღებას და უკრაინის ახალი ცენტრალური საარჩევნო კომისიის შექმნას.<ref>{{cite web |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine |url=http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |access-date=21 February 2014 |archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20140505194705/http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |archive-date=5 May 2014 |url-status=live }}</ref><ref name="DTU21214">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |title=Ukraine: peace hopes in the air as president loses his powers |newspaper=[[The Daily Telegraph]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ევროკავშირის სამმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა დოკუმენტს მოწმის სახელით მოაწერა ხელი,<ref name="R3s1n21214">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |title=Ukraine peace deal signed, opens way for early election |work=Reuters |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://uk.reuters.com/article/2014/02/21/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მაგრამ არა რუსმა შუამავალმა ვლადიმერ ლუკინმა, რადგან მას არ ჰქონდა მანდატი, მოეწერა ხელი შეთანხმებაზე კრიზისის შესახებ. <ref>{{cite web |url=http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |title=Представник РФ не мав мандату на підписання угоди про кризу – Клюєв &#124; УКРІНФОРМ |publisher=Ukrinform.ua |date=21 February 2014 |access-date=12 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312233704/http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |archive-date=12 March 2014 }}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |title=Tensions high at Kyiv protest camp despite ground-breaking deal |publisher=[[CTV News]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 450-კაციანმა პარლამენტმა ერთხმად, 386 ხმით 0-ის წინააღმდეგ მხარი დაუჭირა 2004 წლის კონსტიტუციას და შემდეგ მისმა 450 წევრმა 332 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა შინაგან საქმეთა მინისტრის ზახარჩენკოს უფლებამოსილების შეჩერებას.<ref name="kp21live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |newspaper=Kyiv Post |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიდევ ერთმა კანონპროექტმა შეიტანა ცვლილებები სისხლის სამართლის კოდექსში, რომელიც იძლეოდა [[იულია ტიმოშენკო|იულია ტიმოშენკოს]] გათავისუფლების საშუალებას.<ref name="ReferenceA">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |title=Rada passes bill allowing Tymoshenko's release |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ღონისძიებას მხარი 310-მა დეპუტატმა დაუჭირა, მათ შორის იყო 54 რეგიონების პარტიიდან და 32 კომუნისტი.<ref>{{cite web |url=http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |title=Парламент звільнив Тимошенко |publisher=Espreso TV |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221175019/http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref><ref name="ReferenceA" /> მიკოლა რუდკოვსკიმ პრეზიდენტ იანუკოვიჩის იმპიჩმენტის კანონპროექტი წარადგინა.<ref>{{cite news |url = http://www.interfax.ru/world/news/360314 |title = В Раду внесен законопроект об импичменте президенту |date = 21 February 2014 |archive-url = https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.interfax.ru/world/news/360314 |archive-date = 1 December 2008 |url-status = dead }}</ref> პარლამენტმა იმ საღამოს ასევე მიიღო რეზოლუცია, რომელიც შინაგან საქმეთა სამინისტროს ყველა დანაყოფს და პოლიციელს უბრძანებდა დაბრუნებულიყვნენ თავიანთ ყაზარმებში..<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ====შეთანხმების შემდეგ==== [[File:Pravyi Sektor (Right Sector) activists. Euromaidan, Kyiv, Ukraine. Events of February 22, 2014.jpg|thumb|მემარჯვენე სექტორის აქტივისტები დგანან ბელორუსის ოპოზიციური მოძრაობის დროშის წინ.]] მემარჯვენე სექტორის ლიდერმა დმიტრო იაროშმა უარყო შეთანხმება და თქვა: „ჩვენ უნდა განვაცხადოთ აშკარა ფაქტი, რომ კრიმინალურ რეჟიმს ჯერ არ ჰქონდა გაცნობიერებული მისი ბოროტების სიმძიმე“. მან აღნიშნა, რომ შეთანხმება არ ითვალისწინებს შინაგან საქმეთა მინისტრ ზახარჩენკოს დაკავებას; ბერკუტის მეთაურების დასჯას, რომლებიც სავარაუდოდ მონაწილეობდნენ მშვიდობიანი მოსახლეობის მკვლელობაში; გენერალური პროკურორისა და თავდაცვის მინისტრის გადაყენებას; რეგიონების პარტიისა და კომუნისტური პარტიის აკრძალვას და უსაფრთხოების გარანტიებს ოპოზიციაში ჩართულთათვის. მან მოუწოდა რომ, „სახალხო რევოლუცია“ გაგრძელებულიყო მანამ, სანამ ძალაუფლება მთლიანად არ ჩამოშორდებოდა მმართველ ხელისუფლებას.<ref name="kp21live" /> ევრომაიდანის ლიდერი ანდრიი პარუბი დაჟინებით მოითხოვდა არჩევნების ჩატარებას რაც შეიძლება მალე და იმეორებდა, რომ აქციის მონაწილეთა ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნა იყო პრეზიდენტ იანუკოვიჩის გადადგომა.<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |script-title=uk:Парубій: дострокові вибори президента мають відбутися якнайшвидше |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> AutoMaidan-მა ასევე გამოაცხადა, რომ იანუკოვიჩის გადადგომის გარდა არაფერს მიიღებდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |title=Автомайдан: Не сприймаємо нічого, крім відставки Януковича |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ვიტალი კლიჩკომ იანუკოვიჩთან ხელის ჩამორთმევის შემდეგ ბოდიში მოუხადა დამოუკიდებლობის მოედანზე შეკრებილებს.<ref>{{cite web|url=http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |title=Кличко вибачився перед Майданом за те, що потис руку Януковичу |publisher=The Sports Network |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref>აქციის მონაწილეებმა შეთანხმება ცუდად მიიღეს. აქტივისტმა ვოლოდიმირ პარასიუკმა სცენიდან გააფრთხილა, რომ თუ იანუკოვიჩი მეორე დღის 10:00 საათამდე არ გადადგება, შეიარაღებული გადატრიალება მოეწყობოდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |script-title=uk:Люди Поставили Ультиматум: Відставка Януковича До Ранку |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ოლეჰ ლიაშკო გამოეხმაურა მოთხოვნას და თქვა: „ან გადადგება, ან ჩვენ წავიყვანთ“. მოგვიანებით გაირკვა, რომ კიევის გარეთ პრორუსი პოლიტიკოსის ვიქტორ მედვედჩუკის საზაფხულო სახლს ცეცხლი წაუკიდეს.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |script-title=uk:У Київській області горить дача Медведчука |work=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან შუადღისთვის ასობით სპეცრაზმელი, რომლებიც იცავდნენ საპრეზიდენტო შენობას და მიმდებარე სამთავრობო შენობებს, გაუჩინარდა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> პოლონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა რადოსლავ სიკორსკიმ ძალების გაყვანას „გამაოცებელი“ უწოდა და აღნიშნა, რომ ეს არ იყო შეთანხმების ნაწილი.<ref>[https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html "As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions"], ''[[The New York Times]]'' (23 February 2014)</ref> სპეცრაზმმა დილიდან დაიწყო უკან დახევა, რადგან ეშინოდა, რომ იანუკოვიჩის მთავრობა ძალადობაზე პასუხისმგებლობას მათ დააკისრებდა და იმის შიშით, რომ თავს დაესხმებოდნენ მას შემდეგ, რაც მომიტინგეებმა 2014 წლის 18 თებერვალს პოლიციას 1200 პისტოლეტი და კალაშნიკოვის თოფი მოპარეს სამთავრობო შენობების ოკუპაციისას ლვოვში.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო ხელმძღვანელობის გარეშე დარჩა. შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილემ ვიქტორ დუბოვიკმა სპეცრაზმს ქალაქის დატოვება უბრძანა, მაგრამ უცნობია საიდან გაჩნდა ეს ბრძანება.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ოპოზიციის წევრმა სერხი პაშინსკიმ ქალაქგარეთ გაცილა 5000-ზე მეტი ოფიცერი, შინაგან საქმეთა სამინისტროს ძალების და უკრაინის სპეცრაზმის სხვა სპეცრაზმის წარმომადგენლები.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> მას შემდეგ რაც სპეცრაზმი გაუჩინარდა, ანდრეი პარუბიმ განაცხადა, რომ ევრომაიდანის თავდაცვამ მშვიდობიანად მოიპოვა კონტროლი კიევზე და მის სამთავრობო შენობებზე<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |script-title=ru:Верховная Рада, Администрация президента, Кабмин и МВД перешли под контроль Майдана |agency=Ukrainian Independent Information Agency |language=ru |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> და რომ სამხედროები ოპოზიციასთან ერთად იდგნენ.<ref>{{cite web|last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |title=Coup on the Horizon |work=Ukrainian Policy |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ახალი საპარლამენტო კოალიცია მას შემდეგ შეიქმნა, რაც რეგიონების პარტიის ფრაქცია 28 დეპუტატმა დატოვა.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/191768.html 28 MPs quit Party of Regions faction in Rada], [[Interfax-Ukraine]] (21 February 2014)</ref> დარჩენილ ფრაქციაში სერგი ტიგიპკომ ჩამოაყალიბა „განსაკუთრებული თანამდებობის მქონე დეპუტატების 31 ჯგუფი“, რათა დაეყოლიებინა რეგიონების პარტიის სხვა დეპუტატები, რომ კენჭისყრაში პროგრესულად მიეღოთ მონაწილეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |title=Group of 31 deputies who 'have their own opinion' formed in Regions Party faction – Tigipko |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==შედეგები და ახალი მთავრობა== 22 თებერვალს იულია ტიმოშენკო ციხიდან გაათავისუფლეს და მან დამოუკიდებლობის მოედანზე სიტყვით მიმართა 100 000-ზე მეტ ადამიანს.<ref>{{cite web|author=Anastasia Vlasova |author-link=Anastasia Vlasova (journalist) |work=Kyiv Post |access-date=23 February 2014 |url=http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html |title=Ukrainians celebrate EuroMaidan's triumph |url-status=live |archive-date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223213056/http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html }}</ref> იმავე დღეს პარლამენტმა შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებლად [[არსენ ავაკოვი]] დანიშნა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html |title=Parliament appoints Avakov acting interior minister |agency=Interfax-Ukraine |date=22 February 2014 |url-status=live |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228054428/http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html }}</ref> დეპუტატებმა ასევე უნდობლობის გამოცხადებით გაათავისუფლეს ვიქტორ ფშონკა უკრაინის გენერალური პროკურორის პოსტიდან.<ref name="PsoutI">{{cite news|url=http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |title=Ukrainian parliament expresses no-confidence to Viktor Pshonka |agency=[[Trend News Agency]] |date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141227195059/http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |url-status=live |archive-date=27 December 2014 }}</ref> 23 თებერვალს, ეროვნული გლოვის მეორე დღეს, პარლამენტმა მხარი დაუჭირა კანონის გაუქმებას ენობრივი პოლიტიკის შესახებ, რომელმაც რუსულ, რუმინულ და უნგრულ ენებს ზოგიერთ რეგიონში რეგიონალური ენების ოფიციალური სტატუსი მიანიჭა.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |title=На Украине отменили закон о региональном статусе русского языка |website=Lenta.ru |access-date=23 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223224335/http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |archive-date=23 February 2014 }}</ref> თუმცა, ამ ზომას მოგვიანებით ვეტო დაადო მოქმედმა პრეზიდენტმა, რომელმაც თქვა, რომ არ მოაწერს ხელს კანონპროექტს, სანამ არ შემუშავდება ახალი კანონმდებლობა უმცირესობათა ენების დასაცავად.<ref name="lenta2">{{cite news|script-title=ru:На отмену закона о региональных языках на Украине наложат вето |trans-title=The abolition of the law on regional languages in Ukraine veto |url=http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |newspaper=[[Lenta.ru|Lenta]] |place=Russia |date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301183333/http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |language=ru }}</ref> იმავე დღეს, პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა საგარეო საქმეთა მინისტრი ლეონიდ კოჟარა, ჯანდაცვის მინისტრი რაისა ბოგატიროვა და განათლების მინისტრი დმიტრო ტაბაჩნიკი და [[ნაციონალიზაცია]] მოახდინა იანუკოვიჩის კერძო საკუთრებისა მეჟიჰირიაზე.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |title=Ukrainian parliament dismisses foreign, health and education ministers, authorizes speaker to act as president |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228052617/http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> ორდერები გაიცა შემოსავლების ყოფილ მინისტრ [[ოლექსანდრ ვიქტოროვიჩ კლიმენკო|ოლექსანდრ კლიმენკოსა]] და ყოფილ გენერალურ პროკურორ ფშონკაზე.<ref name="BBCRLLout" /> პარლამენტმა ასევე მიიღო ცვლილებები, რომლებიც აღადგენდა მის უფლებამოსილებას მოსამართლეთა დანიშვნისა და გათავისუფლების შესახებ, რომელიც მანამდე ეკუთვნოდა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |title=Ukrainian parliament to appoint and dismiss judges |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228070322/http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> კიევის მეტრო კვლავ სრულად ამოქმედდა, მათ შორის, 24 თებერვალს ხელახალი გაიხსნა მაიდან ნეზალეჟნოსტის სადგური.<ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016014 Kyiv subway fully resumed, and in the street too], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014).</ref> 24 თებერვალს პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა სოციალური პოლიტიკის მინისტრი ნატალია კოროლევსკა და კულტურის მინისტრი ლეონიდ ნოვოხატკო;<ref>{{cite news|url=https://newdaynews.ru/kiev/486225.html |title=Верховная Рада продолжает увольнять людей Януковича |website=newdaynews.ru |date=30 May 2005 |access-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228033704/http://www.nr2.ru/kiev/486225.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ასევე გაათავისუფლა იჰორ სორკინი უკრაინის ეროვნული ბანკის მმართველის თანამდებობიდან და იგი სტეპან კუბივმა შეცვალა.<ref name="Kubiv">{{cite news|work=[[Reuters]] |url=http://uk.reuters.com/article/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |title=Ukraine's parliament appoints new central bank chief |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228164704/http://uk.reuters.com/article/2014/02/24/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |url-status=live }}</ref><ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016113/ MPs changed the head of the National Bank], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014)</ref> იმავე დღეს, უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსად ალექსანდრე იაკიმენკოს თანამდებობიდან გათავისუფლების შემდეგ ვალენტინ ნალივაიჩენკო დაინიშნა.<ref name="nmNaly">{{cite news|date=24 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |title=Ukrainian parliament appoints Nalyvaichenko as security service chief |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228044634/http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |url-status=live }}</ref> იმავდროულად, რეგიონების პარტიის ფრაქციის ლიდერმა, ალექსანდრე ეფრემოვმა განაცხადა, რომ პარტია ოპოზიციაში გადადიოდა.<ref name="PoRdKP" /> მისმა სამოცდაშვიდმა დეპუტატმა ბოლო რამდენიმე დღის განმავლობაში ფრაქცია დატოვა.<ref name="PoRdKP">{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/party-of-regions-faction-becomes-opposition-337488.html |title=Party of Regions faction becomes opposition |work=[[Kyiv Post]] |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301071710/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/party-of-regions-faction-becomes-opposition-337488.html }}</ref> სამშაბათს, 25 თებერვალს, პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელმა ტურჩინოვმა ხუთშაბათამდე ეროვნული ერთიანობის მთავრობის შექმნა მოითხოვა.<ref>{{cite news|agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=25 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192624.html |title=Government should be approved on Thursday – Turchynov |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301170410/http://en.interfax.com.ua/news/general/192624.html }}</ref> (ორი დღით ადრე მან სამშაბათისთვის მოითხოვა ასეთი მთავრობის შექმნა.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-urkaine-crisis-idUSBREA1M0AX20140223 |title=Ukraine seeks agreement on national unity government by Tuesday |work=[[Reuters]] |date=23 February 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301094459/https://www.reuters.com/article/2014/02/23/us-urkaine-crisis-idUSBREA1M0AX20140223 }}</ref>) ასევე 25-ში, ანატოლი კინახმა და 32 სხვა დეპუტატმა, ძირითადად რეგიონების პარტიის ყოფილმა წევრებმა, შექმნეს ეკონომიკური განვითარების ფრაქცია.<ref name="EDRU25214">{{cite news|url=http://www.nrcu.gov.ua/en/148/557077/ |title=Rada creates Group for Economic Development |agency=[[Radio Ukraine]] |date=25 February 2014 |archive-date=30 May 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140530045305/http://www.nrcu.gov.ua/en/148/557077/ }}</ref><ref name="ithaschanged">{{cite news|language=uk |url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/site2/p_fractions |script-title=uk:Депутатські фракції і групи VII скликання |trans-title=Deputy fractions and Groups VII convocation |publisher=[[Verkhovna Rada]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120920051907/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/site2/p_fractions |archive-date=20 September 2012 }}</ref> 26 თებერვალს ტურჩინოვმა აიღო უკრაინის შეიარაღებული ძალების უმაღლესი მთავარსარდლის მოვალეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192848.html |title=Turchynov assumes duties of supreme commander-in-chief of Ukrainian Armed Forces |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=26 February 2014 |archive-date=15 April 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140415022832/http://en.interfax.com.ua/news/general/192848.html }}</ref><ref>{{Cite Ukrainian law|type=[[President of Ukraine]] decree|number=140/2014|law=140/2014|name=On the assumption of responsibilities of Supreme Commander of the Armed Forces of Ukraine (Про прийняття обов'язків Верховного Головнокомандувача Збройних Сил України)|date=26 February 2014}}</ref> 2014 წლის 27 თებერვალს ჩამოყალიბდა იაცენიუკის პირველი მთავრობა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკის]] მეთაურობით.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/193035.html Maidan nominates Yatseniuk for prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (26 February 2014)<br />[http://en.interfax.com.ua/news/general/193222.html Ukrainian parliament endorses new cabinet], [[Interfax-Ukraine]] (27 February 2014)</ref> მინისტრთა კაბინეტი ჩამოყალიბდა, როგორც პარტიების „[[ბატკივშინა]]“, „[[უდარი]]“ და „[[Svoboda (პარტია)|სვაბოდა]]“ კოალიცია, რომელშიც ასევე ჩართულები იყვნენ საპარლამენტო ფრაქციები „ეკონომიკური განვითარება“, „სუვერენული ევროპული უკრაინა“ და სხვა დამოუკიდებელი დეპუტატები.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/193195.html 250 MPs sign up to join coalition - Turchynov], [[Interfax-Ukraine]] (27 February 2014)</ref> === იურიდიული მოვლენები === 24 თებერვალს პარლამენტმა გადაწყვიტა გაეთავისუფლებინა ყველა პოლიტპატიმარი, მათ შორის მამა-შვილი პავლიჩენკოს სისხლის სამართლის საქმეზე<ref>{{cite news|agency=Interfax-Ukraine |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html |title=Rada decides to release political prisoners, including Pavlychenko family |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228071901/http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html }}</ref> და შეუწყვიტა პარლამენტის კვოტიდან დანიშნულ [[უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს]] ხუთ მოსამართლეს უფლებამოსილება ფიცის დარღვევის გამო.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html |title=Rada dismisses Constitutional Court judges appointed from its quota, proposes acting president and congress of judges dismiss the rest |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228035452/http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html }}</ref> კანონმდებლებმა ასევე შესთავაზეს იმავე მიზეზით გაეთავისუფლებინათ უკრაინის პრეზიდენტის მიერ დანიშნული ორი მოსამართლე და მოუწოდეს უკრაინის მოსამართლეთა საბჭოს სამი დღის ვადაში მოეწვია რიგგარეშე ყრილობა, რათა განეხილათ საბჭოს მიერ დანიშნული ხუთი საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის გადაყენება. იმავე რეზოლუციით, პარლამენტმა დაავალა უკრაინის გენერალურ პროკურორს სისხლის სამართლის პროცესის დაწყება ყველა მოსამართლის წინააღმდეგ, რომლებიც, უკრაინის სახალხო დეპუტატების აზრით, იყვნენ დამნაშავენი 2010 წლის 30 სექტემბერს (No. 20-რპ/2010) უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღებაში კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანის შესახებ. 27 თებერვალს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეებმა წერილი გაუგზავნეს ევროპულ ორგანიზაციებს, საერთაშორისო ორგანიზაციებს და უფლებადამცველ ინსტიტუტებს პარლამენტის რეზოლუციის კონსტიტუციურობის საკითხზე.<ref>{{cite web |url=http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |title=Address of judges of the Constitutional Court of Ukraine to European and international organisations and human rights institutions |date=27 February 2014 |publisher=Constitutional Court of Ukraine official web site |access-date=20 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141019051816/http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |url-status=dead |archive-date=19 October 2014 }}</ref> 27 თებერვალს იანუკოვიჩი სახელმწიფო ბიუჯეტიდან 70 მილიარდ დოლარის მოპარვაში დაადანაშაულეს.<ref>{{cite news|title=Yatseniuk, confirmed as prime minister, accuses Yanukovych administration robbing Ukraine of $70&nbsp;billion; 'treasury is empty' |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |newspaper=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150740/http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა დააკავა მისი კონტრდაზვერვის სამსახურის ყოფილი უფროსი, ვოლოდიმირ ბიკი.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |title=SBU arrests deputy of ex-chief |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=10 November 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141111003928/http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |archive-date=11 November 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 3 ივლისს ყოფილ პრემიერ მინისტრზე, მიკოლა აზაროვზე ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების ბრალდებით საერთაშორისო ძებნა გამოცხადდა.<ref>[http://euromaidanpress.com/2018/04/27/yanukovych-azarov-zakharchenko-promises-to-return-to-ukraine-to-change-its-political-course/ Fugitive Yanukovych clan promises to return to Ukraine to “change its political course”], [[Euromaidan Press]] (27 April 2018)</ref> ===იანუკოვიჩის პრესკონფერენცია და რუსული პასუხი=== 28 თებერვალს იანუკოვიჩი დაესწრო პრესკონფერენციას სამხრეთ რუსეთში და უპასუხა რუსი ჟურნალისტების კითხვებს. მან თქვა, რომ მაისის ბოლოს დაგეგმილი ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნები უკანონოა და ის მათში არ მიიღებს მონაწილეობას. მან ასევე განაცხადა, რომ მაშინ, როცა 21 თებერვლის შეთანხმებას შეეძლო სიტუაციის დამშვიდება, ოპოზიცია ამას არ დათანხმდა.<ref>{{cite news|url=http://tass.ru/politika/1011472 |script-title=ru:Основные высказывания Виктора Януковича на пресс-конференции в Ростове-на-Дону |trans-title=Basic statements of Viktor Yanukovych at a press conference in Rostov-on-Don |agency=[[Russian News Agency "TASS"|ITAR-TASS]] |access-date=12 March 2014 |language=ru |archive-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312184832/http://itar-tass.com/politika/1011472 |url-status=live }}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია (და „ხელისუფლების სამხედრო ხელში ჩაგდება“) და არ ცნო დროებითი მთავრობა.<ref name="26436575Putin">[https://www.bbc.com/news/av/world-europe-26436575 Putin on Ukraine crisis: 'It is an unconstitutional coup'], [[BBC News]] (4 March 2014)</ref><ref name="idUSBREA4M05420140524"/> 1-ელ მარტს რუსეთის პარლამენტმა დაამტკიცა პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინის მოთხოვნა უკრაინაში რუსული ჯარების განლაგების შესახებ.<ref name="BBCPutinDeploys">{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26400597 |title=Putin to deploy Russian troops in Ukraine |work=BBC News |date=1 March 2014 |access-date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301173059/http://www.bbc.com/news/world-europe-26400597 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 24 მარტს პუტინმა განაცხადა, 2014 წლის უკრაინის საპრეზიდენტო არჩევნებზე მითითებით - „ჩვენ პატივს ვცემთ უკრაინელი ხალხის არჩევანს და ვიმუშავებთ ამ არჩევნების საფუძველზე შექმნილ ხელისუფლებასთან“.<ref name="idUSBREA4M05420140524">[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-idUSBREA4M05420140524 Ukraine defends vote despite unrest, Putin pledges 'respect'], [[Reuters]] (24 March 2014)</ref> ===ცენზურა=== 2014 წლის 11 მარტს უკრაინის სატელევიზიო და რადიო მაუწყებლობის ეროვნულმა საბჭომ გასცა დავალება, რომ ყველა საკაბელო ოპერატორს შეეწყვიტა რუსული არხების ტელევიზიაშ გაშვება, მათ შორის მთავარი სახელმწიფო კონტროლირებადი სადგურების საერთაშორისო არხები - [[Rossiya 1]], პირველი არხი, [[NTV]] და [[Rossiya 24]].<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> ===ლუსტრაცია=== 26 თებერვალს ეჰორ სობოლევი წარადგინეს ლუსტრაციის კომიტეტის ხელმძღვანელად იაცენიუკის ახალ მთავრობაში.<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> რამდენიმე თვის შემდეგ, [[2014]] წლის 14 აგვისტოს, პარლამენტმა მიიღო კანონპროექტი, რომელიც მოიცავდა „სახელმწიფო მოხელეებისა და სამთავრობო თანამდებობაზე წარდგენილი პირების შემოწმების პროცედურებს, რათა გადაეწყვიტათ, აკმაყოფილებდნენ თუ არა ისინი შესაბამის თანამდებობის დასაკავებლად გარკვეულ კრიტერიუმებს“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |title=Rada passes bill on government lustration in first reading |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814193801/http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |url-status=live |archive-date=14 August 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |author=Bsai Yang |title=Ukraine OKs Malaysian experts' access to MH17 crash site |publisher=[[China Central Television]] |agency=[[Xinhua News Agency]] |date=12 August 2014 |archive-date=13 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140813114904/http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |url-status=dead |access-date=10 November 2014 }}</ref> კანონი ლუსტრაციის შესახებ, რომელიც ხელისუფლებისგან გამორიცხავდა იანუკოვიჩის ადმინისტრაციაში მომუშავე მაღალჩინოსნებს, მილიონამდე ადამიანს შეეხო.<ref>"[https://news.yahoo.com/ukraine-could-sack-million-officials-ties-russian-past-231947924.html Ukraine could sack up to million officials with ties to Russian past]". Yahoo News. 9 October 2014.</ref> ხარკოვის ადამიანის უფლებათა დაცვის ჯგუფიდან ვოლოდიმირ იავორსკიმ მას უწოდა „არაგონივრული“ და „ადამიანის უფლებების სერიოზული, სისტემატური დარღვევა“ - სხვა მიზეზებთან ერთად, რადგან ეს ნიშნავს, რომ ძალიან ბევრი ადამიანი დაკარგადა სამუშაოს, მათ შორის თანამდებობის პირები, რომელთა შეცვლაც ადვილი არ იქნებოდა.<ref>{{cite news|url=https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |title=Volodymyr Yavorsky: Proposed lustration law has serious defects |work=[[Kyiv Post]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814151603/https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |archive-date=14 August 2014 |url-status=live }}</ref> ===ბერკუტის დაშლა=== 25 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ავაკოვმა ხელი მოაწერა განკარგულებას ბერკუტის დაშლის შესახებ.<ref>{{cite news|url=http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |title=Head of Ukrainian Interior Ministry signs order to dissolve "Berkut" |agency=[[Voice of Russia]] |date=25 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301091220/http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> მარტში რუსეთმა გამოაცხადა, რომ ყირიმის ბერკუტის დანაყოფი შეინარჩუნებდა თავის სახელს, რადგან ის რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროში იყო ჩართული.<ref name="BCIT25314">[http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 Russian interior bodies created in Crimea and Sevastopol] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140407081859/http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 |date=7 April 2014 }}, [[ITAR-TASS]] (25 March 2014)</ref>{{#tag:ref|The status of [[Crimea]] and [[Sevastopol]] is currently [[2014 Crimean crisis|under dispute by Ukraine and Russia]]; Ukraine and the majority of the international community consider Crimea an [[autonomous republic]] of Ukraine and Sevastopol [[cities with special status|one of Ukraine's cities with special status]], while Russia, on the other hand, considers Crimea a [[federal subjects of Russia]] and Sevastopol [[federal cities of Russia|one of its federal cities]].<ref name="Reuters">{{cite news|last=Gutterman |first=Steve |url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |title=Putin signs Crimea treaty, will not seize other Ukraine regions |work=Reuters |date=18 March 2014 |access-date=26 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140329012404/https://www.reuters.com/article/2014/03/18/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |archive-date=29 March 2014 |url-status=live }}</ref> Both are completely under Russian control.<ref name="Yanuousted">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}<br />{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |title=Ukraine protests timeline |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223034428/http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref>|group=nb}} ===საბჭოთა ძეგლების განადგურება=== დასავლეთ უკრაინის ქალაქ ბროდიში განადგურდა რუსი ფელდმარშალის, მიხეილ კუტუზოვის ძეგლი.<ref>"[http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-russia-angry-another-soviet-hero-statue-toppled-1437914 Ukraine: Russia Angry as Another Soviet Hero Statue Toppled]". ''[[International Business Times]]''. 25 February 2014.</ref> მის დანგრევაში მილიტარისტული დაჯგუფება მარჯვენა სექტორი დაადანაშაულეს.<ref>{{cite news|url=http://en.itar-tass.com/world/720243 |title=Right-wing opposition pulls down monument to Lenin in Ukraine's Zhitomir |agency=ITAR-TASS |date=21 February 2014 |access-date=25 February 2014 }}{{dubious-inline|date=April 2014}}</ref> გარდა ამისა, ქალაქ სტრიიში აიღეს საბჭოთა ჯარისკაცების საპატივცემულო ქანდაკება.<ref name="rtmonuments">{{cite news|url=http://www.segodnya.ua/regions/lvov/vo-lvovskoy-oblasti-demontirovali-pamyatnik-sovetskomu-soldatu-498015.html |script-title=ru:Во Львовской области демонтировали памятник советскому солдату (фото) |trans-title=In the Lviv region the monument to Soviet soldier got dismantled (Photo) |website=segodnya.ua |date=23 February 2014 |access-date=22 April 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301062149/http://www.segodnya.ua/regions/lvov/vo-lvovskoy-oblasti-demontirovali-pamyatnik-sovetskomu-soldatu-498015.html |language=ru }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.stryi.com.ua/news/2649-demontuvaly-pamiatnyk |script-title=uk:Демонтували пам'ятник "Солдату" (фото, відео) |trans-title=Soviet soldier monument got dismantled (Photo, video) |website=Stryi.com.ua |date=15 May 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327030722/http://www.stryi.com.ua/news/2649-demontuvaly-pamiatnyk |language=uk }}</ref> 2013 წლის დეკემბრის დასაწყისში უცნობმა აქტივისტებმა წითელ და შავ (ნაციონალისტური დაჯგუფების, „უკრაინის მეამბოხეთა არმიის“ დროშის) ფერებში ნაწილობრივ გადაღებეს ქანდაკება, რომელიც კიევის არსენალის ქარხნის 1918 წელს დაღუპულ მუშებს ეძღვნებოდა.<ref>{{cite news|url=http://dumskaya.net/news/v-kieve-evromajdanschiki-oskvernili-bratskuyu-mo-031281/|title=В Киеве "евромайданщики" осквернили братскую могилу рабочих "Арсенала" (фото) &#124; Новости Одессы|website=Dumskaya.net|date=9 December 2013|access-date=19 May 2014}}</ref> 28 თებერვალს ქალაქ დნიპროში ვანდალურად დააზიანეს და ნაციონალისტური სლოგანებით შეღებეს ორი მონუმენტი. ერთი მათგანი ეძღვნებოდა II მსოფლიო ომის აღმოსავლეთ ფრონტზე მებრძოლ საბჭოთა ძალებს, ხოლო მეორე ავღანეთში მებრძოლ საბჭოთა ჯარისკაცებს.<ref>{{cite web|url=http://kp.ua/politics/441297-v-dnepropetrovske-oskvernyly-pamiatnyky-slavy-afhantsam-y-heneralu-pushkynu |script-title=ru:В Днепропетровске осквернили памятники Славы, афганцам и генералу Пушкину |trans-title=In Dnipropetrovsk desecrated monuments of Glory, Afghans and General Pushkin |work=[[Komsomolskaya Pravda]] |date=28 February 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-date=6 May 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140506080340/http://kp.ua/politics/441297-v-dnepropetrovske-oskvernyly-pamiatnyky-slavy-afhantsam-y-heneralu-pushkynu }}</ref> ინგლისურენოვან ტვიტერის ანგარიშზე რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა რუსულ და საბჭოთა მონუმენტებზე თავდასხმები „რუსოფობიურ ვანდალიზმად“ შეაფასა, ფაქტებს „აღმაშფოთებელი“ უწოდა და მათი დაუყოვნებლივ აღკვეთა მოითხოვა.<ref>{{cite news|url=https://twitter.com/mfa_russia/status/438282715105083392|title=Another Russophobic vandalism act took place in Lvov Region: monument to Russian army commander Kutuzov was pulled down. Stop this outrage|publisher=Twitter|date=25 February 2014|access-date=25 February 2014}}</ref> ===ეკონომიკა=== 2014 წლის მაისში საერთაშორისო მონეტარულმა ფონდმა გამოყო $3.2 მილიარდი უკრაინის სტაბილიზაციისთვის. ეს საჭირო გახდა ცოტა ხნით ადრე ხელმოწერილი ასოცირების შეთანხმებით გათვალისწინებული 1.6 მილიატდ ევროს დახმარების მისაღებად ევროკავშირისგან.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/business-26758788 |title=Ukraine agrees to 50% gas price hike amid IMF talks |date=26 March 2014 |access-date=26 March 2014 |work=BBC News |archive-date=27 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327035248/http://www.bbc.com/news/business-26758788 }}</ref> ===Sports=== 2014 წლის 19 თებერვალს [[UEFA]]-მ განაცხადა, რომ კიევში არსებული არეულობის გამო 2013–14 წლების UEFA-ს ევროპის ლიგის 32-ე რაუნდის მატჩი კიევის დინამოსა და ვალენსიას შორის არა კიევის ოლიმპიურ სტადიონზე, არამედ კვიპროსში, ნიქოზიის GSP სტადიონზე გაიმართებოდა.<ref>{{cite news |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=2058174.html |title=Dynamo to play Valencia in Cyprus |publisher=UEFA |date=19 February 2014 |archive-date=27 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227063544/http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid%3D2058174.html }}</ref><ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/soccer-dynamo-kiev-game-against-valencia-moved-cyprus-133002556--sow.html|title=Soccer-Dynamo Kiev game against Valencia moved to Cyprus|date=19 February 2014|access-date=19 February 2014|agency=[[Reuters]]|publisher=[[Yahoo!]]}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.champion.com.ua/football/2014/02/19/564612/|title=Officially. Match "Dynamo" – "Valencia" will be held in Cyprus|work=[[Ukrayinska Pravda]]|publisher=Champion|date=19 February 2014}}</ref> 32-ე რაუნდში მონაწილე კიევისა და სხვა კლუბებმა მატჩების წინ დაღუპულებს პატივი წუთიერი დუმილით მიაგეს და თამაშის დროს სამგლოვიარო სამკლაურებს ატარებდნენ.<ref>{{cite news|url=http://bostonherald.com/sports/revolution_soccer/soccer/2014/02/dnipro_spurs_honor_ukraine_protests_victims |title=Dnipro, Spurs honor Ukraine protests victims |newspaper=[[Boston Herald]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220224626/http://bostonherald.com/sports/revolution_soccer/soccer/2014/02/dnipro_spurs_honor_ukraine_protests_victims |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=http://shakhtar.com/en/news/?id=30602 |title=Viktoria vs Shakhtar: full house, player kit, respect |publisher=[[FC Shakhtar Donetsk]] |date=20 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220224845/http://shakhtar.com/en/news/?id=30602 |archive-date=20 February 2014 }}</ref><ref>{{cite news|publisher=[[Sky Sports]] |date=20 February 2014 |url=http://www1.skysports.com/football/live/match/306087/report |title=Europa League: Valencia claim 2–0 win over Dynamo Kyiv in Cyprus |archive-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220225132/http://www1.skysports.com/football/live/match/306087/report |url-status=live }}</ref> 25 თებერვალს გადაიდო უკრაინის საკალათბურთო სუპერლიგის 2013–14 წლის სეზონის შემდგომი თამაშები.<ref>{{cite news |url=http://www.superleague.ua/news/49080.htm |title=Частину матчів Чемпіонату України "Суперліга" перенесено |publisher=Superleague.ua |date=25 February 2014 |access-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141018122919/http://www.superleague.ua/news/49080.htm |archive-date=18 October 2014 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web|url=http://rupaper.com/post/20920 |title=The basketball championship of Ukraine suspended |website=Rupaper.com |access-date=12 March 2014 |date=25 February 2014 |archive-date=3 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140303082716/http://rupaper.com/post/20920 }}</ref> On 26 February, the second part of the [[2013–14 Ukrainian Premier League]] was suspended because of the situation in the country.<ref>{{cite web |url=http://fpl.ua/ukr/news/news_fpl/5400/ |title=Початок весняної частини змагань перенесено |website=Fpl.ua |access-date=12 March 2014 |archive-date=10 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140310200921/http://fpl.ua/ukr/news/news_fpl/5400/ }}</ref> 3 მარტს ამხანაგური მატჩი აშშ-ისა და უკრაინის საფეხბურთო ნაკრებებს შორის კიევის ნაცვლად ნიქოზიაში ჩატარდა.<ref>{{cite web|url=https://www.usatoday.com/story/sports/soccer/world/2014/03/03/usmnt-us-soccer-roster-ukraine-cypress/5994039/ |title=USA-Ukraine soccer friendly moved to Cyprus|author=Nate Scott, USA TODAY Sports|date=3 March 2014|work=[[USA Today]]|access-date=23 October 2014}}</ref> დონბასის ჰოკეის კლუბის პლეიოფის თამაშები დონეცკის Druzhba Arena-ს ნაცვლად სლოვაკეთში, ბრატისლავას Slovnaft Arena-ზე ჩატარდა.<ref>{{cite news |script-title=ru:Донбасс прибыл в Братиславу |trans-title="Donbass" arrived to Bratislava |url=https://hcdonbass.com/news/klub/donbass_pribyl_v_bratislavu/ |website=HCDonbass.com |date=16 March 2014 |access-date=29 March 2014 |language=ru |archive-url=https://web.archive.org/web/20140330023132/https://hcdonbass.com/news/klub/donbass_pribyl_v_bratislavu/ |archive-date=30 March 2014 |url-status=dead }}</ref> == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ცივი ომის შემდგომი კონფლიქტები ევროპაში}} kda65omavkfhbaqyqe8n1ir8lsfjhos 4402922 4402916 2022-08-03T09:13:45Z Mariam Nakashidze 127921 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Anry.kiknavelidze|Anry.kiknavelidze]].|3|08|2022}} {{ინფოდაფა სამოქალაქო კონფლიქტი | სათაური = ღირსების რევოლუცია <br>({{lang-uk|Революція гідності}}) | ქვესათაური = | ნაწილი = | სურათი = SState flag of Ukraine carried by a protester to the heart of developing clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg | სურათი2 = | წარწერა = მომიტინგეები ებრძვიან მთავრობის ძალებს კიევში დამოუკიდებლობის მოედანზე 2014 წლის 18 თებერვალს. | თარიღი = 18–23 თებერვალი 2014<ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/>({{Age in years, months, weeks and days|month1=2|day1=18|year1=2014|month2=2|day2=23|year2=2014}}) | ადგილი = [[მარინსკის პარკი]] და ინსტიტუტსკის ქუჩა, [[დამოუკიდებლობის მოედანი]], [[კიევი]], უკრაინა | კოორდინატები = {{coord|50|27|0|N|30|31|27|E|type:landmark_region:UA}} | მიზეზი = | მიზნები = * [[უკრაინის პრეზიდენტი]]ს [[ვიქტორ იანუკოვიჩი]]ს თანამდეგობიდან გადაყენება * 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | მეთოდები = * გაპროტესტება, ამბოხი, [[სამოქალაქო დაუმორჩილებლობა]] | სტატუსი = | შედეგი = ევრომაიდანი / ოპოზიციის გამარჯვება {{Collapsible list|title=სრული შედეგები|bullets=yes | პრეზიდენტი იანუკოვიჩის ჩამოგდება და გაქცევა რუსეთში | 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | [[იულია ტიმოშენკო]]ს გათვისუფლება ციხიდან | აზაროვის მეორე მთავრობის მოხსნა<ref name=BBCRLLout>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=[[BBC News]] |date=23 February 2014}}</ref> | 50 პიროვნებას, უმაღლესი თანამდებობის პირების ჩათვლით, ბრალი ედებათ დემონსტრანტების მკვლელობის ორგანიზებაში<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |title=Makhnitsky: Some 50 people to be charged with organizing killings of Ukrainians |work=Kyiv Post |date=24 February 2014 |access-date=24 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301190722/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> | ბერკუტის სპეციალური ძალების დაშლა | მასიური პროტესტები აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში კიევის მთავრობის წინააღმდეგ | ქვეყნის მასშტაბით კომუნისტური ძეგლების განადგურება<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |title=Ukraine crisis: Lenin statues toppled in protest |work=BBC News |date=22 February 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140602085437/http://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |archive-date=2 June 2014 |url-status=live }}</ref> |პრორუსული არეულობის დასაწყისი, რუსული სამხედრო ძალების ჩარევა, ყირიმის ანექსია რუსეთის მიერ და ომი დონბასში}} | მხარე1 = {{flagicon image|Flag of Ukraine 3.svg}} '''მაიდანის სახალხო გაერთიანება''' *ანტისამთავრობო მომიტინგე მოქალაქეები *მომიტინგეების მხარეს გადასული პოლიციის ოფიცრები<ref>{{cite web|last=Novogrod |first=James |url=http://www.nbcnews.com/storyline/ukraine-crisis/dozens-ukrainian-police-defect-vow-protect-protesters-n35241 |title=Dozens of Ukrainian Police Defect, Vow to Protect Protesters |work=NBC News |date=21 February 2014 |access-date=3 March 2014}}</ref> *[[ავღანეთის ომი (1979–1989)|ავღანეთის ომის]] ვეტერნები<ref>{{cite news|last=Nemtsova |first=Anna|title=Kiev's Military Guardian Angels|url= http://www.thedailybeast.com/articles/2013/12/13/ukraine-s-military-veterans-protect-kiev-protesters.html|work=[[The Daily Beast]]|date=13 December 2013|access-date=16 December 2013}}</ref> საპარლამენტო ოპოზიციური პარტიები: *[[File:Small logo of Batkivshchyna.png|20px|border|ბატკივშჩინას ემბლემა]] [[ბატკივშჩინა]] *[[File:Svoboda logo-2.svg|20px|border|სვაბოდას ემბლემა]] [[სვაბოდა]] *[[File:LogoUDAR.png|20px|border]] [[უდარი]] | მხარე2 = {{flagicon|Ukraine}} უკრაინის მთავრობა *[[File:Геральдичний знак - емблема МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო **[[File:Berkut emblem.png|14px]] ბერკუტი ***ბერკუტის სპეცდანიშნულების ასეული **სპეცდანიშნულების ქვედანაყოფი Tiger **[[File:Емблема внутрішніх військ МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგანი ჯარი *[[File:Emblem of the Security Service of Ukraine.png|18px]] უკრაინის უშიშროების სამსახური **[[FIle:Alpha SBU emblem.png|14px]] ჯგუფი „ალფა“<ref>{{cite news|url=http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |script-title=ru:К сегодняшнему расстрелу митингующих может иметь отношение подразделение 'Альфа' СБУ |trans-title=By now in massacre of protesters may have relation unit "Alpha" SBU |work=[[Zerkalo Nedeli]] |language=ru |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220223433/http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> * „ტიტუშკები“<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/euromaidan-ralles-in-ukraine-jan-20-updates-335302.html|title=EuroMaidan ralles in Ukraine (20 Jan updates)|newspaper=Kyiv Post|date=21 January 2014}}</ref> * უკრაინული ფრონტი '''მხარს უჭერდა:'''<br />{{flag|რუსეთი}} (სავარაუდოდ) | მხარე3 = | მთავარი ფიგურები1 = {{plainlist| *[[არსენი იაცენიუკი]] *[[ვიტალი კლიჩკო]] *[[ოლეჰ ტიაჰნიბოკი]] *[[პეტრო პოროშენკო]] *[[იური ლუცენკო]] *[[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] *[[იულია ტიმოშენკო]] *[[ანდრიი პარუბიი]] *[[ანდრიი სადოვიი]] *[[არსენ ავაკოვი]] *[[დმიტრო იაროში]] *[[რუსლანა]]}} | მთავარი ფიგურები2 = მთავარი ფიგურები2 | მთავარი ფიგურები3 = მთავარი ფიგურები3 | რაოდენობა1 = რაოდენობა1 | რაოდენობა2 = რაოდენობა1 | რაოდენობა3 = რაოდენობა4 | დანაყოფი1 = დანაყოფი1 | დანაყოფი2 = დანაყოფი2 | დანაყოფი3 = დანაყოფი3 <!--მხარე1--> | გარდაცვლილი1= | დაშავებული1= | დაკავებული1= | ბრალწაყენებული1= | დაჯარიმებული1 | ზიანი1= | შენობები1= <!--მხარე2--> | გარდაცვლილი2= | დაშავებული2= | დაკავებული2= | ბრალწაყენებული2= | დაჯარიმებული2= | ზიანი2= | შენობები2= <!--მხარე3--> | გარდაცვლილი3= | დაშავებული3= | დაკავებული3= | ბრალწაყენებული3= | დაჯარიმებული3= | ზიანი3= | შენობები3= }} '''ღირსების რევოლუცია''' ({{lang-uk|Революція гідності}}), ასევე ცნობილი როგორც '''მაიდანის რევოლუცია''',<ref name="18010123Ukraineprofile">[https://www.bbc.com/news/world-europe-18010123 Ukraine profile - Timeline], [[BBC News]]</ref> — მოხდა უკრაინაში, 2014 წლის თებერვალში,<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine">[https://www.vox.com/2014/9/3/18088560/ukraine-everything-you-need-to-know Everything you need to know about the Ukraine crisis], [[Vox (website)|Vox]] (3 September 2014)<br />[https://abcnews.go.com/Politics/ukraines-2014-revolution-trumps-push-ukrainian-probe-biden/story?id=65811633 Ukraine's 2014 revolution to Trump's push for a Ukrainian probe of Biden: A timeline], [[ABC News]] (1 October 2019)<br />[https://www.economist.com/briefing/2014/02/27/the-february-revolution The February revolution], [[The Economist]] (27 February 2014)<br />[https://edition.cnn.com/2015/02/10/europe/ukraine-war-how-we-got-here/index.html Ukraine: Everything you need to know about how we got here], [[CNN]] (3 February 2017)</ref> ევრომაიდანის პროტესტის დასასრულს,<ref name="18088560voxUkraine"/> როდესაც უკრაინის დედაქალაქ [[კიევი|კიევში]] მომიტინგეებსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის სასიკვდილო შეტაკებები არჩეული პრეზიდენტის, [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] გადადგომით და უკრაინის მთავრობის დამხობით დასრულდა. <ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/> 2013 წლის ნოემბერში, ფართომასშტაბიანმა საპროტესტო ტალღამ (ცნობილი, როგორც ევრომაიდანი) იფეთქა პრეზიდენტ იანუკოვიჩის მოულოდნელი გადაწყვეტილების საპასუხოდ, როდესაც ხელი არ მოეწერა ევროკავშირთან პოლიტიკურ ასოცირებასა და თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას, ნაცვლად იმისა, არჩეულ იქნა უფრო მჭიდრო კავშირები [[რუსეთი|რუსეთთან]] და [[ევრაზიული კავშირი|ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირთან]]. იმავე წლის თებერვალში უმაღლესმა რადამ (უკრაინის პარლამენტმა) დაამტკიცა ევროკავშირთან შეთანხმების დასრულება.<ref>{{cite news |title=Parliament passes statement on Ukraine's aspirations for European integration |url=https://www.kyivpost.com/article/content/ukraine-politics/parliament-passes-statement-on-ukraines-aspirations-for-european-integration-320792.html |work=[[Kyiv Post]] |date=22 February 2013|quote=A total of 315 of the 349 MPs registered in the sitting hall supported the document on Friday. The draft document reads that the Verkhovna Rada "within its powers, will ensure that the recommendations concerning the signing of the Association Agreement between Ukraine and the EU, which are stipulated in the resolutions of the European Parliament and the conclusions of the Council of the EU approved on December 10, 2012, at a meeting of the EU foreign ministers, will be fulfilled."}}</ref> რუსეთი ახორციელებდა ზეწოლას უკრაინაზე.<ref>{{cite book |editor1-last=Dinan |editor1-first=Desmond |editor2-last=Nugent |editor2-first=Neil |title=The European Union in Crisis |publisher=Palgrave Macmillan |pages=3, 274}}</ref> ეს პროტესტი თვეების განმავლობაში გაგრძელდა და მასშტაბები გაფართოვდა, იანუკოვიჩისა და აზაროვის მთავრობის გადადგომის მოწოდებით.<ref name=Reuters121213>[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-idUSBRE9BA04420131212 Kiev protesters gather, EU and Putin joust], [[Reuters]] (12 December 2013)</ref> მომიტინგეები ეწინააღმდეგებოდნენ სამთავრობო კორუფციას და ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებას, [[ოლიგარქია|ოლიგარქების]] გავლენას, პოლიციის სისასტიკეს და ადამიანის უფლებების დარღვევას უკრაინაში.<ref name="Euromaidan Analyses">{{cite book |editor1-last=Marples |editor1-first=David |editor2-last=Mills |editor2-first=Frederick |title=Ukraine's Euromaidan: Analyses of a Civil Revolution |date=2015 |publisher=[[Ibidem Press]] |pages=9–14}}</ref><ref name="RFEKT25114">[http://www.rferl.org/content/protesters-police-tense-standoff-ukraine/25241945.html Yanukovych Offers Opposition Leaders Key Posts], [[Radio Free Europe/Radio Liberty]] (25 January 2014)</ref> რეპრესიულმა ანტისაპროტესტო კანონებმა გამოიწვია შემდგომი აღშფოთება.<ref name="Euromaidan Analyses"/> დიდმა, ბარიკადებიღ გამაგრებულმა საპროტესტო ბანაკმა დაიკავა დამოუკიდებლობის მოედანი ცენტრალურ კიევში მთელი „მაიდანის აჯანყების“ განმავლობაში. 2014 წლის იანვარსა და თებერვალში მომიტინგეებისა და [[ბერკუტი|ბერკუტის]] სპეცრაზმის შეტაკებების შედეგად 108 მომიტინგე და 13 პოლიციელი დაიღუპა,<ref name="OHCHR">{{cite web |title=Accountability for killings in Ukraine from January 2014 to May 2016 |url=https://www.ohchr.org/Documents/Countries/UA/OHCHRThematicReportUkraineJan2014-May2016_EN.pdf |publisher=[[Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights]] |pages=9, 21–25}}</ref> დაიჭრა მრავალი სხვა. პირველი მომიტინგეები 19-22 იანვარს ხრუშევსკის ქუჩაზე პოლიციასთან სასტიკი შეტაკებისას დახოცეს. ამის შემდეგ აქციის მონაწილეებმა მთელი ქვეყნის მასშტაბით სამთავრობო შენობები დაიკავეს. სასიკვდილო შეტაკებები 18-20 თებერვალს მიმდინარეობდა, რა დროსაც უკრაინაში დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ ყველაზე მძიმე ძალადობა მოხდა.<ref>{{cite news |title=Europe's new battlefield |url=https://www.economist.com/briefing/2014/02/20/europes-new-battlefield |newspaper=[[The Economist]] |date=22 February 2014 |quote=It is the worst violence Ukraine has known in its 22 years as an independent country}}</ref> ათასობით მომიტინგეს, რომლებიც პარლამენტისკენ, ფარებითა და ჩაფხუტიანი აქტივისტების მეთაურობით მიიწევდნენ პოლიციის სნაიპერებმა ცეცხლი გაუხსნეს.<ref name="OHCHR"/> 21 თებერვალს, პრეზიდენტ იანუკოვიჩსა და საპარლამენტო ოპოზიციის ლიდერებს შორის ხელი მოეწერა შეთანხმებას, რომელიც მოითხოვდა დროებითი მთავრობის ჩამოყალიბებას, საკონსტიტუციო რეფორმებს და ვადამდელ არჩევნებს.<ref name=sds24>{{Cite news |title=Yanukovich impeached |language=en |work=Al Jazeera |url=https://www.aljazeera.com/news/2014/2/22/ukraine-president-yanukovich-impeached |access-date=2022-03-01}}</ref> მეორე დღეს, პოლიცია გავიდა ცენტრალური კიევიდან, რომელიც მოექცა მომიტინგეების კონტროლის ქვეშ. იანუკოვიჩი გაიქცა ქალაქიდან და შემდეგ ქვეყნიდან.<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იმ დღეს უკრაინის პარლამენტმა მხარი დაუჭირა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან გადაყენებას 328 ადამიანი 0-ის წინააღმდეგ (პარლამენტის 450 წევრის 72,8%).<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იანუკოვიჩმა თქვა, რომ ეს კენჭისყრა უკანონო და შესაძლოა, იძულებითიც ყოფილიყო, ამიტომ დახმარებისთვის რუსეთს მიმართა.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/01/24/world/europe/viktor-yanukovych-russia-ukraine-treason.html|title=Ukraine's Ex-President Is Convicted of Treason|last=Kramer|first=Andrew E.|date=24 January 2019|work=The New York Times|access-date=24 March 2019|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია და დროებითი მთავრობა არ ცნო. ფართო საპროტესტო აქციები, როგორც რევოლუციის მომხრე და ასევე მოწინააღმდეგე, ხდებოდა აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში, სადაც 2010 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე იანუკოვიჩს დიდი მხარდაჭერა ჰქონდა. პროტესტი გამწვავდა, რაც მიზეზი გახდა რუსეთის სამხედრო ინტერვენციის,<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|title=Russian troops take over Ukraine's Crimea region|last=Sullivan|first=Tim|date=1 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140301234859/http://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|archive-date=1 March 2014|url-status=live|agency=Associated Press}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/03/16/world/europe/russia-vetoes-un-resolution-on-crimea.html|title=Russia Vetoes U.N. Resolution on Crimea|author=Somini Sengupta|date=15 March 2014|access-date=12 March 2015|work=The New York Times}}</ref> რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიის და თვითგამოცხადებული სახელმწიფოების [[დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა|დონეცკის]] და [[ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკა|ლუგანსკის]] შექმნის. ამან გამოიწვია [[დონბასის ომი]] და კულმინაციას მიაღწია 2022 წელს, ქვეყანაში რუსეთის მიერ სრულმაშტაბიანი [[რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)|შეჭრის]] დაწყებით. დროებითმა მთავრობამ, არსენი იაცენიუკის ხელმძღვანელობით, ხელი მოაწერა ევროკავშირის ასოცირების შეთანხმებას და დაშალა ბერკუტი. [[პეტრო პოროშენკო]] 2014 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ გახდა პრეზიდენტი (პირველ ტურში ხმების 54,7%). ახალმა მთავრობამ აღადგინა 2004 წლის შესწორებები უკრაინის კონსტიტუციაში, რომელიც 2010 წელს საკამათო გზით გაუქმდა,<ref name="telegraph10656312">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html |archive-date=11 January 2022 |url-access=subscription |url-status=live|title=Ukraine revolution: live – Ukraine's president has disappeared as world awakes to the aftermath of a revolution|author=Damien McElroy|date=23 February 2014|work=The Daily Telegraph}}{{cbignore}}</ref> როგორც არაკონსტიტუციური და წამოიწყო დამხობილ რეჟიმთან დაკავშირებული საჯარო მოხელეების ფართომასშტაბიანი წმენდა.<ref>{{Cite journal|last=Zabyelina|first=Yuliya|date=2017|title=Lustration Beyond Decommunization: Responding to the Crimes of the Powerful in Post-Euromaidan Ukraine|journal=State Crime Journal|volume=6|issue=1|pages=55–78|doi=10.13169/statecrime.6.1.0055|issn=2046-6056|jstor=10.13169/statecrime.6.1.0055}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-purge-idUSKCN0HZ1NU20141010|title=Ukraine to launch 'full clean-out' of corrupt officials|date=10 October 2014|work=Reuters|access-date=21 May 2019|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://imrussia.org/en/law/2228-risks-of-delayed-lustrations|title=Risks of Delayed Lustrations|last=Mishina|first=Ekaterina|date=14 April 2015|website=Institute of Modern Russia|language=en-us|access-date=21 May 2019}}</ref> ასევე, დაიწყო ქვეყნის ფართომასშტაბიანი დეკომუნიზაცია. ==პრელუდია== 2000-იან წლებში უკრაინის მთავრობები ცდილობდნენ [[უკრაინა-ევროკავშირის ურთიერთობები|უფრო მჭიდრო ურთიერთობა]] დაემყარებინათ [[ევროკავშირი|ევროკავშირთან]].<ref name="EUEA2015">{{Cite web|url=http://www.eeas.europa.eu/statements/docs/2014/140612_01_en.pdf|title=Frequently asked questions about Ukraine, the EU's Eastern Partnership and the EU-Ukraine Association Agreement|date=24 April 2015|publisher=European Union External Action|access-date=6 May 2015}}</ref><ref>{{cite news|url=https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|title=Soros: Ukraine needs EU Marshall Plan|last=Thompson|first=Mark|date=12 March 2014|access-date=24 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140316224454/https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|archive-date=16 March 2014|url-status=live|department=[[CNN Money]]}}</ref> [[უკრაინის პრეზიდენტი|პრეზიდენტ]] [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] მთავრობა ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს 2012 წლიდან აწარმოებდა.<ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/bw/articles/2014-02-27/the-new-great-game-why-ukraine-matters-to-so-many-other-nations|title=The New Great Game: Why Ukraine Matters to So Many Other Nations|last1=Coy|first1=Peter|date=27 February 2014|work=[[Bloomberg BusinessWeek]]|access-date=23 March 2014|last2=Matlack|first2=Carol|last3=Meyer|first3=Henry}}</ref> ევროკავშირთან ასეთი ყოვლისმომცველი სავაჭრო შეთანხმება გავლენას მოახდენდა უკრაინის სავაჭრო შეთანხმებებზე რუსეთთან, რომელიც იმ დროს უკრაინის ყველაზე დიდი სავაჭრო პარტნიორი იყო.<ref>{{Cite web|url=http://www.worldstopexports.com/ukraines-top-15-import-partners/|title=Ukraine's Top Trading Partners|last=Workman|first=Daniel|date=24 April 2019|website=World's Top Exports|language=en-US|access-date=3 July 2019}}</ref> იანუკოვიჩს სჯეროდა, რომ გართულებების მოგვარება შეიძლებოდა და თქვა, რომ აპირებდა შეთანხმებას,<ref>{{Cite web|url=https://www.kyivpost.com/article/content/eu-ukraine-relations/eu-to-ukraine-reforms-necessary-for-trade-pact-320910.html|title=EU to Ukraine: Reforms necessary for trade pact - Feb. 25, 2013|date=25 February 2013|website=KyivPost|access-date=17 November 2019}}</ref> მაგრამ აგრძელებდა მის გადადებას.<ref>{{cite news|url=https://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|title=EU suspends trade deal talks with Ukraine|last=Kramer|first=Andrew|date=15 December 2013|newspaper=[[The Boston Globe]]|access-date=27 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140328062255/http://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|archive-date=28 March 2014|url-status=live}}</ref> შემდეგ მოხდა ამის ინტერპრეტაცია, როგორც ამ შეთანხმების ხელმოწერისგან უკან დახევის მცდელობისა და გამოიწვია საპროტესტო ტალღა, რომელიც ცნობილი გახდა, როგორც მოძრაობა [[ევრომაიდანი]].<ref name="Ukraine crisis timeline BBC">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine crisis: Timeline|date=13 November 2014|work=BBC News}}</ref> [[File:Euromaidan Kyiv 01-12-2013 35.JPG|thumb|280px|პრო-ევროკავშირის (ევრომაიდანის) საპროტესტო აქციის მონაწილეები კიევში, 2013 წლის დეკემბერი]] საპროტესტო აქციები თავდაპირველად 2013 წლის ნოემბერში დაიწყო, მას შემდეგ, რაც იანუკოვიჩმა უარი თქვა ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერაზე [[აღმოსავლეთ პარტნიორობა|აღმოსავლეთ პარტნიორობის]] შეხვედრაზე [[ვილნიუსი|ვილნიუსში]], [[ლიტვა|ლიტვაში]] და ამის ნაცვლად რუსეთთან უფრო მჭიდრო კავშირები აირჩია. [[უკრაინის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ მინისტრი]] [[მიკოლა აზაროვი]] ითხოვდა €20 მილიარდის (US$27 მილიარდი) ოდენობის სესხს და დახმარებას.<ref name="cnbc.com">{{cite web |url=https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-date=15 December 2013 |title=EU talking to IMF, World Bank, others about Ukraine assistance |publisher=Cnbc.com |date=11 December 2013 |access-date=12 March 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archivedate=15 დეკემბერი 2013 }}</ref> ევროკავშირი მზად იყო გაეცა €610 მილიონი ($838 მილიონი) სესხის სახით,<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705">{{cite web|url=https://www.cnbc.com/id/101277705 |title=Ukraine leader seeks cash at Kremlin to fend off crisis |publisher=Cnbc.com |date=17 December 2013 |access-date=12 March 2014}}</ref> მაგრამ რუსეთი მზად იყო გაეცა $15 მილიარდი<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> და ასევე, გაეიაფებინა საწვავის ფასი.<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> გარდა ამისა, ევროკავშირმა მოითხოვა უკრაინის რეგულაციებისა და კანონების ძირეული ცვლილებები, მაგრამ რუსეთს არ დაუწესებია ასეთი ხასიათისა და მასშტაბის მარეგულირებელი ან სამართლებრივი კორექტირების მოთხოვნა.<ref name="cnbc.com" /> რუსეთმა, ასევე, მოახდინა ეკონომიკური ზეწოლა უკრაინაზე და წამოიწყო პროპაგანდისტული კამპანია ევროკავშირის შეთანხმების წინააღმდეგ.<ref>[http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2014/03/russia-shifting-role-ukraine-cris-2014325125230982.html Russia's shifting role in Ukraine crisis], aljazeera, 2 March 2014</ref> იანუკოვიჩი დიდად არ მოსწონდათ უკრაინის დასავლეთში, მაგრამ გარკვეული მხარდაჭერა ჰქონდა აღმოსავლეთში და სამხრეთში, სადაც მის მშობლიურ ენას, [[რუსული ენა|რუსულს]] უფრო ხშირად იყენებდნენ. აქციები თავდაპირველად მშვიდობიანი იყო, მაგრამ ძალადობრივი გახდა 2014 წლის იანვარში მას შემდეგ, რაც პარლამენტმა, სადაც დომინირებდნენ იანუკოვიჩის მხარდამჭერები, მიიღო კანონები, რომლებიც მიზნად ისახავდა პროტესტის ჩახშობას. ევროკავშირმა და შეერთებულმა შტატებმა მოუწოდეს იანუკოვიჩს მოლაპარაკება მოეწყო კონფლიქტის მშვიდობიანი დასრულების შესახებ და განაცხადეს, რომ ისინი სანქციებს დაუწესებდნენ მთავრობის წარმომადგენლებს, თუ მათ დამნაშავედ ცნობდნენ ძალადობაში.<ref>{{cite news|url=http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000303/http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |title=Roots and Consequence's of Ukraine's Violence |author=Vladmir Isachenkov and Maria Danilova |agency=Associated Press |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> თებერვლის რევოლუციის წინ მომიტინგეებთან დაიდო ამნისტიის შეთანხმება, რომლის მიხედვითაც მათ არ დაემუქრებოდათ სისხლის სამართლის ბრალდებები დაკავებული შენობების დატოვების სანაცვლოდ.<ref name="17214AEMtot">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |title=Law on amnesty of Ukrainian protesters to take effect on Feb 17 |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=17 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071618/http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live}}</ref> დემონსტრანტებმა გაათავისუფლეს ყველა ოკუპირებული რეგიონალური სახელმწიფო ადმინისტრაციის შენობა, ხოლო კიევში აქტივისტებმა შეწყვიტეს ხრუშევსკოჰოს ქუჩის დაპირისპირება; კიევის მერია ასევე 16 თებერვალს დაუბრუნდა მთავრობის კონტროლს.<ref name="17214AEMtot" /> საპროტესტო აქციებში მონაწილეობისთვის ყველა დაპატიმრებული ადამიანის გათავისუფლება 17 თებერვლის შემდეგ იყო დაგეგმილი.<ref name="17214AEMtot" /> 14 თებერვალს იანუკოვიჩმა თქვა: „მინდა ვთქვა, რომ მაქეზებენ და მაიძულებენ გამოვიყენო სხვადასხვა მეთოდები და გზები სიტუაციის მოსაგვარებლად, მაგრამ არ მინდა ომი. არ მინდა რაიმე გადაწყვეტილების მიღება ასეთი რადიკალური გზით“.<ref name="YnwIU15214" /> მან ყველა პოლიტიკოსს მოუწოდა, თავი შეიკავონ რადიკალიზმისგან და გაიგონ, რომ „არის ზღვარი, რომელიც არ უნდა გადაიკვეთოს და ეს ზღვარი კანონია“.<ref name="YnwIU15214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |title=Yanukovych: I don't want to be at war, my goal is to restore stable development of country |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=15 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==მიმოხილვა== საპროტესტო აქციები, რომელიც დაიწყო 2013 წლის 21 ნოემბრის ღამეს სახალხო საპროტესტო აქციებით კიევში, [[მაიდან ნეზალეჟნოსტი|მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე]] (დამოუკიდებლობის მოედანი) ჯერ კიდევ გრძელდებოდა 2014 წლის თებერვლის შუა რიცხვებისთვის.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> პროტესტი გამოიწვია უკრაინის მთავრობის გადაწყვეტილებამ შეეჩერებინა ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერა.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> კიევში ანტისამთავრობო დემონსტრაციებში შედარებითი სიმშვიდის პერიოდი მოულოდნელად დასრულდა 2014 წლის 18 თებერვალს, როდესაც აქციის მონაწილეები და პოლიცია ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ. სულ მცირე 82 ადამიანი დაიღუპა მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში, მათ შორის 13 პოლიციელი; დაშავდა 1100-ზე მეტი ადამიანი.<ref>{{cite web |url=https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |title=Ukraine Violence Leaves at Least 25 Dead |first=Kirit |last=Radia |date=18 February 2014 |website=[[ABC News]] |access-date=1 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180715181350/https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |archive-date=15 July 2018 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.thedailybeast.com/articles/2014/03/30/exclusive-photographs-expose-russian-trained-killers-in-kiev.html |title=Exclusive: Photographs Expose Russian-Trained Killers in Kiev |first=Jamie |last=Dettmer |date=30 March 2014 |newspaper=[[The Daily Beast]] |access-date=1 March 2019}}</ref> [[File:Євромайдан 02 лютого 2014 Київ.JPG|thumbnail|Crowds of protesters at a mass rally on Independence Square in Kyiv.]] 18 თებერვალს, ევრომაიდანის დაახლოებით 20,000 მომიტინგე 2000 წლის უკრაინის კონსტიტუციის 2004 წლის ვერსიის აღდგენის მხარდასაჭერად შეიკრიბა, რომელიც უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლომ გააუქმა 2010 წელს, იანუკოვიჩის პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ. პოლიციამ დაბლოკა მათი გზა. დაპირისპირება ძალადობრივი გახდა; BBC-მ კორესპონდენტებზე დაყრდნობით, განაცხადა, რომ თითოეულმა მხარემ მეორე დაადანაშაულა.<ref name="BBCPoliceStormCamp" /> ათასობით დემონსტრანტის მოგერიების მიზნით პოლიციამ ცეცხლი გახსნა რეზინის ტყვიებით და მოგვიანებით, საბრძოლო ტყვიებით (მათ შორის ავტომატური იარაღით და სნაიპერული შაშხანით), ასევე [[ცრემლსადენი გაზი|ცრემლსადენი გაზით]] და მანათობელი ყუმბარებით . მომიტინგეები იბრძოდნენ პრიმიტიული იარაღით (ქვებით და ხელკეტებით), ცეცხლსასროლი იარაღით და იმპროვიზირებული ასაფეთქებელი ნივთიერებებით ([[მოლოტოვის კოქტეილი|მოლოტოვის კოქტეილით]]) და შეიჭრნენ რეგიონების პარტიის შტაბში. პოლიციელები მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე მთავარ საპროტესტო ბანაკში შეიჭრნენ და მოედნის ნაწილები დაიკავეს.<ref name="BBCPoliceStormCamp">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |title=Ukraine police storm main Kiev protest camp |work=BBC News |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> დაიწვა პროფკავშირების შენობა, რომელიც ევრომაიდანის შტაბის ფუნქციას ასრულებდა. პოლიტიკური კომენტატორები ვარაუდობდნენ, რომ უკრაინა სამოქალაქო ომის ზღვარზე იყო.<ref>{{cite news|last=Matthews |first=Owen |title=Ukraine: Heading for Civil War |url=http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |access-date=20 February 2014 |newspaper=[[Newsweek]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220055425/http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ზოგიერთმა ტერიტორიამ, მათ შორის [[ლვივის ოლქი|ლვივის ობლასტმა]], თავი ცენტრალური ხელისუფლებისგან პოლიტიკურად დამოუკიდებელად გამოაცხადა.<ref name="Gianluca Mezzofiore">{{cite web |author=Gianluca Mezzofiore |url=http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |title=Ukraine Facing Civil War: Lviv Declares Independence from Yanukovich Rule |work=International Business Times |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live |date=19 February 2014 }}</ref> 18 თებერვლიდან ევრომაიდანის აქტივისტებმა დაიკავეს რეგიონული სახელმწიფო ადმინისტრაციის (RSA) შენობები რამდენიმე ოლქში.<ref name="BBCoRSA26114">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |title=Ukraine protests 'spread' into Russia-influenced east |archive-url=https://web.archive.org/web/20140127021816/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |archive-date=27 January 2014 |url-status=live |work=BBC News |date=26 January 2014 }}</ref> 19 თებერვალს ხელისუფლებამ დააწესა პოლიციის საგუშაგოები, შეზღუდვები საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე და დახურა სკოლები კიევში, რომელსაც მედია დე ფაქტო საგანგებო მდგომარეობად მოიხსენიებდა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |title=The authorities de facto introduce a state of emergency |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220235927/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |url-status=live }}</ref> 20 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრმა ვიტალი ზახარჩენკომ განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა განკარგულებას, რომელიც დემონსტრანტების წინააღმდეგ საბრძოლო ტყვიების გამოყენების ნებართვას იძლეოდა.<ref name="zaharchenko-oficiyno-dozvoliv">{{in lang|uk}} [https://tsn.ua/video/video-novini/zaharchenko-oficiyno-dozvoliv-silovikam-vognepalnu-zbroyu.html Zakharchenko officially allowed firearms to the security forces], [[Televiziyna Sluzhba Novyn|TSN]](20 February 2014)</ref> ცენტრალურ კიევში მოხდა ყველაზე დიდი ძალადობა და 48 საათის განმავლობაში შეტაკებებში დაღუპულთა რიცხვი სულ მცირე 77-მდე გაიზარდა.<ref name="BBCtimeline">[https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 Ukraine protests timeline], BBC, 23 February 2014</ref> ამის საპასუხოდ, უკრაინის პარლამენტის თავმჯდომარემ, ვოლოდიმირ რიბაკმა მეორე დღეს განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა საპარლამენტო განკარგულებას, რომელიც გმობდა ძალის გამოყენებას და მოუწოდებდა ყველა ინსტიტუტს (შინაგან საქმეთა სამინისტრო, მინისტრთა კაბინეტი და ა.შ.), შეეწყვიტა მომიტინგეების წინააღმდეგ ყველა სამხედრო ქმედება.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/887613-ryibak-zayavil-chto-podpisal-postanovlenie-vr-o-prekraschenii-ognya.html |script-title=ru:Рыбак заявил, что подписал постановление ВР о прекращении огня |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |language=ru |date=21 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პარლამენტმა ზახარჩენკოსაც შეუჩერა უფლებამოსილება. 21 თებერვალს პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა ხელი მოაწერა კომპრომისულ შეთანხმებას ოპოზიციის ლიდერებთან. იგი დაჰპირდა საკონსტიტუციო ცვლილებებს, რომ პარლამენტს აღუდგენდა გარკვეულ უფლებამოსილებებს და დეკემბრისთვის ვადამდელი არჩევნების ჩატარებისკენ მოუწოდებდა. შეთანხმების მიუხედავად, ათასობით ადამიანი აგრძელებდა პროტესტს ცენტრალურ კიევში და დემონსტრანტებმა სრულად აიღეს კონტროლი ქალაქის სამთავრობო რაიონზე: პარლამენტის შენობაზე, პრეზიდენტის ადმინისტრაციის კვარტლებზე, კაბინეტზე და შინაგან საქმეთა სამინისტროზე.<ref>[tyzhden.ua]</ref><ref name="BBCTimeline">{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine protests timeline|work=BBC News|date=23 February 2014}}</ref> 21 თებერვალს პარლამენტში კანონპროექტი შევიდა იანუკოვიჩის გადაყენების შესახებ.<ref>{{cite web|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_1?pf3511=49827|title=Офіційний портал Верховної Ради України |publisher=W1.c1.rada.gov.ua|access-date=12 March 2014}}</ref> იმავე დღეს იანუკოვიჩი [[ხარკივი|ხარკივში]] გაემგზავრა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes">[https://www.nytimes.com/2015/01/04/world/europe/ukraine-leader-was-defeated-even-before-he-was-ousted.html?referrer&_r=3 Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted], ''[[The New York Times]]'' (3 January 2015)</ref> 22 თებერვალს, გავრცელებული ინფორმაციით, მომიტინგეები აკონტროლებდნენ კიევს და ამბობდნენ, რომ იანუკოვიჩი დედაქალაქიდან აღმოსავლეთ უკრაინაში გადაფრინდა.<ref name="Telegraph222">{{cite news|title=Ukraine protests: Vitali Klitschko is seeking immediate resignation of President Yanukocych – watch live|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20140220101557/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|url-status=dead|archive-date=20 February 2014|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=22 February 2014|access-date=22 February 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Ukrainian protesters claim control over capital |url=http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |access-date=22 February 2014 |publisher=Boston |agency=Associated Press |date=22 February 2014 |author=Yuras Karmanau |author2=Angela Charlton |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228013838/http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=dead }}</ref> პარლამენტმა 328 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან მოხსნის სასარგებლოდ და 25 მაისს ახალი საპრეზიდენტო არჩევნები დაგეგმა.<ref name="wsj222">{{cite news|title=Parliament Ousts Ukraine President |url=https://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |access-date=22 February 2014 |newspaper=[[The Wall Street Journal]] |date=22 February 2014 |author=James Marson |author2=Alan Cullison |author3=Alexander Kolyandr |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171204/http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> 23 თებერვალს პარლამენტმა პარლამენტის თავმჯდომარე [[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] დროებით პრეზიდენტად დაასახელა.<ref name="speaker">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref> 24 თებერვალს ახალმა მთავრობამ იანუკოვიჩის დაკავების ორდერი გასცა.<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/ukraine-issues-arrest-warrant-missing-leader-123251908--finance.html|title=Ukraine issues arrest warrant for missing leader|agency=Associated Press|newspaper=Washington Post|date=24 February 2014}}</ref> მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში რუსმა ნაციონალისტმა პოლიტიკოსებმა და აქტივისტებმა მოაწყვეს მიტინგები [[ყირიმი|ყირიმში]] და მოუწოდეს რუსეთს, დაეცვა ისინი უკრაინის დანარჩენ ნაწილში მყოფი „ფაშისტების“ საფრთხისგან.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26321329 Crimea: Next flashpoint in Ukraine's crisis?], [[BBC News]] (24 February 2014)</ref> == დეტალური ქრონოლოგია == === 18 თებერვალი === 18 თებერვლის 16:00 საათზე კიევის მეტრომ ტერორისტული საფრთხის გამო მუშაობა შეწყვიტა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014398/|script-title=uk:Київське метро зупинило рух|trans-title=Kyiv subway stopped functioning|work=Ukrayinska Pravda|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227001737/http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-date=27 February 2014 |title=Макеєнко: Метро не працюватиме, доки у Києві не буде безпечно |work=Zik |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web|url=http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|title=У Києві припинило роботу метро|website=Ua.racurs.ua|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140223093318/http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|archive-date=23 February 2014|url-status=dead}}</ref> ==== საწყისი შეტაკებები (მარიინსკი და ლიპკი) ==== [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-52.jpg|thumb|left|პროტესტანტები აგებენ ბარიკადებს]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-58a.JPG|thumb| 18 თებერვალს კიევის ქალაქის ცენტრში დაწვეს სატვირთო მანქანები, რომლებსაც ჯარები გადაჰყავდათ.]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 15-08.JPG|thumbnail| მომიტინგეები აგურებს და მოლოტოვის კოქტეილებს ესვრიან პოლიციის თანამშრომლებს დამწვარ ბარიკადებს მიღმა]] შეტაკებების წინა ღამეს, მარჯვენა სექტორმა მოუწოდა თავის ყველა წევრს, მომზადებულიყვნენ 18 თებერვლის „სამშვიდობო შეტევისთვის“. მაიდანის სახალხო კავშირმა ასევე მოუწოდა ყველა დაინტერესებულ მოქალაქეს, მონაწილეობა მიეღოთ „სამშვიდობო შეტევაში“, რომელშიც სტუდენტური გაერთიანებები გაწევრიანდნენ. მაიდანის კავშირი 18 თებერვალს, დილით იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეთა კოლონები პარლამენტისკენ მსვლელობას 08:30 საათზე დაიწყებდნენ. <ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |title=Правый сектор объявил мобилизацию для мирного наступления' |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171526/http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმ დილით, დაახლოებით 20 000 დემონსტრანტი გაემართა პარლამენტის შენობისკენ,<ref name="wp1" /> რადგან ეს ორგანო განიხილავდა ოპოზიციის მოთხოვნებს ახალი კონსტიტუციისა და მთავრობის შესახებ. დაახლოებით 09:45 საათზე, აქციის მონაწილეებმა უკრაინის ცენტრალური ოფიცერთა კლუბის შენობასთან <ref name="war_kyiv">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |title=Війна на вулицях Києва. ОНЛАЙН |trans-title=War on the streets of Kyiv. Online |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000846/http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რამდენიმე პერსონალის–სატრანსპორტო სატვირთო მანქანით გაკეთებული პოლიციის ბარიკადი გაარღვიეს.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |title=Мітингувальники прорвали оточення ВВ і намагаються розблокувати Грушевського |trans-title=Protesters broke through the cordon of Internal Troops and attempted to unblock Hrushevskoho |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221001144/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეტაკებები მას შემდეგ დაიწყო, რაც ორმა ათეულმა დემონსტრანტმა გზიდან გადააყენა პოლიციის მანქანა, რომელიც პროტესტანტებს გზას უხერგავდა. 10:00 საათზე, პარლამენტის წევრმა, ბატკივშჩინას წარმომადგენელმა ლესია ორობეცმა განაცხადა, რომ Fort-500T თოფებით შეიარაღებულმა პოლიციამ შოვკოვიჩნას ქუჩიდან და ლიპსკას ქუჩიდან დაიწყო მანათობელი ყუმბარებით შეტევა. <ref name="war_kyiv" /> 10:08 საათზე, როდესაც ხალხი პარლამენტის შენობას მიუახლოვდა, მათ წინააღმდეგობა შეხვდათ პოლიციის თანამშრომლების სხვა კორდონებისგან. <ref name="war_kyiv" /> გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მომიტინგეთა რიცხვი 50000-მდე გაიზარდა. <ref name="war_kyiv" /> 10:18 საათზე, სხვა ინფორმაციით, აფეთქებები და კვამლი დაფიქსირდა ინსტიტუცკას ქუჩაზე, როდესაც ხალხმა დაიწყო გზის საფარის განადგურება.<ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა პოლიციელებისკენ დაიწყეს ტროტუარის ფილაქნის ნატეხების სროლა, ხოლო ფარებით აღჭურვილი ოფიცრები ხალხის დამორჩილებას ყუმბარებით ცდილობდნენ. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა, რომლებმაც ადგილი დაიკავეს დინამოს სტადიონის კოლონადასთან, დაიწყეს საბურავებზე ცეცხლის წაკიდება.<ref name="war_kyiv" /> დაახლოებით 10:30 სთ-ზე პარლამენტში კენჭისყრა იყო დაგეგმილი 2004 წლის კონსტიტუციის აღდგენაზე, <ref name="war_kyiv" /> თუმცა, ეს არ მოხდა, რადგან თავმჯდომარე რიბაკმა არ დაარეგისტრირა კანონპროექტი.<ref name="kplive">{{cite news|title=Four reported dead, more than 100 injured as violent clashes break out near Ukraine's parliament (live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |newspaper=[[Kyiv Post]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140218165210/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |archive-date=18 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Berkut attacks Maidan. War in Kiev.ogv|thumb| კონფლიქტი დამოუკიდებლობის მოედანზე ღამით.]] 10:33 საათზე მომიტინგეებსა და პოლიციას შორის ქუჩის კონფლიქტი შოვკოვიჩნას ქუჩაზე გადავიდა. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა დაიწყეს 200-გრივნიანი ბანკნოტების ფრიალი იანუკოვიჩის პოლიციის ზოგიერთი ძალების წინაშე – ამბობდნენ რა, რომ ისინი დაქირავებული მეომრები იყვნენ – მარიინსკის პარკში. <ref name="war_kyiv" /> აქტივისტი, ოლექსანდრ არონეცი, იტყობინებოდა, რომ სნაიპერებს მიზანში ჰყავდათ ამოღებული მშვიდობიანი მოსახლეობა.<ref name="war_kyiv" /> 11:00 საათისთვის მომიტინგეებს სერიოზული ჭრილობები ჰქონდათ მიყენებული.<ref name="war_kyiv" /> აქციის მონაწილეებმა მოლოტოვის კოქტეილები<ref name="war_kyiv" /> ისროლეს, შოვკოვნიჩას ქუჩაზე კი ნაგავსაყრელი მანქანების ბარიკადი გადაწვეს.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Горить КПП військової частини на вул. Стрийській у Львові (01).JPG|thumbnail| ბარიკადი იწვის ლვოვში შინაგანი ძალების შტაბ-ბინის წინ, რაც გამოწვეულია მასობრივი საპროტესტო აქციებით.]] ==== რეიდი რეგიონების პარტიის ოფისზე და პოლიციის პასუხი ==== 11:23 საათზე ბერკუტის პოლიციის სპეცრაზმმა სცადა თავდასხმა ხალხის მასაზე, მაგრამ აქციის მონაწილეებმა კონტრშეტევა განახორციელეს.<ref name="war_kyiv" /> ორი წუთის შემდეგ, ცნობა მოვიდა, რომ მომიტინგეები ლიპსკას ქუჩაზე რეგიონების პარტიის შტაბ-ბინის კარებს ამტვრევდნენ.<ref name="war_kyiv" /> 11:30 საათზე მომიტინგეებმა, მათ შორის ჟურნალისტმა ტეტიანა ჩორნოვოლმა,<ref name="kplive" /> დაიკავეს და ცეცხლი წაუკიდეს შენობას.<ref name="tsn">{{cite web|url=http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |title=При захвате офиса Партии регионов убили двух сотрудников – Царев – Политика |date=18 February 2014 |publisher=[[1+1 (channel)|The Sports Network]] |access-date=18 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022259/http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |archive-date=21 February 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |title=Ukraine: protests at President Viktor Yanukovich's party HQ – video |work=The Guardian |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222172013/http://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> შედეგად დაიღუპა ორი ადამიანი, მათ შორის პროგრამისტი, რომელიც შტაბში მუშაობდა. 12:12 საათზე ჯანდაცვის მინისტრს რაისა ბოჰატირიოვას მარიინსკის პარკიდან გასვლისას მომიტინგეები თავს დაესხნენ, მაგრამ ის უვნებელი გადარჩა.<ref name="war_kyiv" /> 12:30 საათისთვის პოლიციამ კონტროლი აღადგინა რეგიონების პარტიის ოფისზე.<ref name="kplive" /> 13:00 საათისთვის ათასობით პოლიციელმა ალყა შემოარტყა სამთავრობო ოლქს და დაიწყო დემონსტრანტების დევნა.<ref name="kplive" /> ერთმა მომიტინგემ, რომელსაც თავში ჭრილობა ჰქონდა, განუცხადა Kyiv Post-ს, რომ პოლიციის თანამშრომლებმა „დალეწეს ყველა“ მათ გზაზე. [[File:Barricade line separating interior troops and protesters. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014-2.jpg|thumb|ბარიკადის ხაზი შინაგან ჯარებსა და მომიტიგეებს შორის.]] დაახლოებით 13:30 საათზე, ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობის თავზე ოთხი ოფიცერი განლაგდა. ისინი მანათობელი ყუმბარებით არბევდნენ ხალხს და ისროდნენ, როდესაც მომიტინგეები შენობაში შეიჭრნენ და მის ნაწილს ცეცხლი წაუკიდეს. აქციის მონაწილეები საზურავისკენ გაემართნენ, რამაც ოფიცრები აიძულა, უკან დაეხიათ.<ref name="kplive" /> ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობა დღის ყველაზე ძალადობრივი შეტაკებების სცენად იყო აღწერილი. ბერკუტისა და შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეებმა სრულმასშტაბიანი თავდასხმა განახორციელეს და იარაღს პირდაპირ ხალხს ესროდნენ.<ref name="war_kyiv" /> იყო ცნობები, რომ პოლიცია წყლის ჭავლს იყენებდა ხალხის მასების გასარღვევად.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Maked protester seen during clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|ნიღბიანი მომიტინგე შეტაკებების დროს კიევში.]] შუადღისთვის პოლიციის თანამშრომლებმა ცრემლსადენი გაზი გამოიყენეს, რამაც 10000-მდე მომიტინგე მარიინსკის პარკიდან გააქცია, სადაც დღის პირველ ნახევარში ბარიკადები აღმართეს. აქციის მონაწილეებმა მანათობელი ყუმბარები ისროლეს და პარკი კვამლით დაფარეს. სხვა ანტისამთავრობო აქტივისტები ცდილობდნენ ერთმანეთისგან დაეშორებინათ პროსამთავრობო და ანტისამთავრობო ძალები.<ref name="kplive" /> ბევრმა საინფორმაციო გამოშვებამ გამოაქვეყნა ფოტოები, სადაც ნაჩვენებია AK-74 ავტომატებით შეიარაღებული პოლიცია.<ref>{{cite web|url= https://twitter.com/SpilnoTVEnglish/status/435796770011246592|title=Twitter / SpilnoTVEnglish: #Ukraine-#Berkut troops attack|publisher=Twitter|access-date=18 February 2014}}</ref><ref>{{cite web|author=Max Seddon |url=https://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent |title=At Least 13 Dead, Dozens Injured As Ukraine Protests Turn Violent Again |publisher=Buzz Feed |access-date=20 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220001301/http://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის ყოფილმა მოადგილემ ჰენადი მოსკალმა ივარაუდა, რომ ისინი იყვნენ ალფა ჯგუფის დანაყოფები.<ref>{{cite news |script-title=uk:Москаль: Росіяни кажуть Януковичу, що його керівники СБУ та МВС профнепридатні |url=http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-url=https://archive.today/20140221162335/http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead |publisher=Espreso TV |language=uk |date=19 February 2014 }}</ref> ბერკუტის ლიდერმა ვლადიმერ კრაშევსკიმ თქვა, რომ შეიარაღებული პოლიციელები შავებში, ყვითელი სამკლაურით იყვნენ ბერკუტის ქვედანაყოფის ნაწილი, რომელებიც ეხმარებოდნენ შინაგან ჯარებს ევაკუაციაში.<ref>{{Cite web |date=2014-03-15 |title=Ветеран "Беркута": мы не стреляли по людям в Киеве |url=https://www.bbc.com/russian/international/2014/03/140315_crimea_berkut_interview |access-date=2022-05-05 |website=BBC News Русская служба |language=ru}}</ref> აქციის მონაწილეებმა მერია ხელახლა დაიკავეს.<ref>{{cite news |url=http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |title=Protesters re-occupy Kiev city hall |agency=[[Agence France-Presse]] |work=[[New Straits Times]] |date=31 January 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022938/http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> რუსული სახელმწიფო გაზეთის „იზვესტიას“ ცნობით, რეგიონების პარტიის ოფისში დარბევისას ოპოზიციის აქტივისტებმა, ხელკეტებით და რკინის ჯოხებით შეიარაღებულებმა, სიკვდილამდე სცემეს კომპიუტერული ინჟინერი, ვალერი კონსტანტინოვიჩ ზახაროვი.<ref>{{cite web|url=http://izvestia.ru/news/566112 |title=Толпа в Киеве забила насмерть компьютерщика из Партии регионов |trans-title=The crowd in Kiev beat up the Party of Regions programmer to death |newspaper=[[Izvestia]] |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221080507/http://izvestia.ru/news/566112 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |date=18 February 2014 }}</ref> ====წინსვლა მაიდანისკენ==== [[File:Clashes between radically oriented protesters and internal troops. Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|შეტაკებები მომიტინგეებსა და შინაგან ჯარებს შორის.]] 15:45 საათზე ასობით სპეცრაზმელი დაიძრა პარლამენტისკენ და თავს დაესხა აქციის მონაწილეებს.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |script-title=uk:Тітушки знущаються на Антимайдані над полоненими активістами |publisher=Espreso TV |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221162447/http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> ოფიცერმა ინსტიტუცკის ქუჩაზე „კიევ პოსტის“ ჟურნალისტის გაზის ნიღაბი აიღო და პოლიციის მსვლელობაზე თქვა: „მე ეს მიყვარს! ჩვენ ეს გვიყვარს!“<ref name="kplive" />[[File:A police officer attacked by protesters during clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014-1.jpg|thumbnail|კიევში შეტაკების დროს სპეცრაზმის თანამშრომელს მიწაზე აგდებენ.]] 16:00 საათზე უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსის მოვალეობის შემსრულებელმა ალექსანდრე იაკიმენკომ და შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოსცეს საჯარო გაფრთხილება მომიტინგეების მიმართ, გაეთავისუფლებინათ ქუჩები ორ საათში და განაცხადეს: „თუ 18:00 საათამდე უკანონობა არ შეწყდება, ჩვენ იძულებული ვიქნებით გამოვიყენოთ ყველა კანონიერი საშუალება წესრიგის დასამყარებლად“.<ref name="kplive" /> ოქტომბრის სასახლეში, რომელიც დამოუკიდებლობის მოედნიდან ჩანს, სპეცრაზმმა მომიტინგეებს გორაკიდან, ინსტიტუცკას ქუჩის გასწვრივ მდებარე ხიდიდან აგურები ესროლა.<ref name="kplive" /> ==== ჰრუშევსკოჰოს ქუჩის ბარიკადის გარღვევა ==== 2014 წლის 18 თებერვლის მთელი დღის განმავლობაში, მომიტინგეები წვავდნენ საბურავებს, ისროდნენ მოლოტოვის კოქტეილებს, ფოლადის ნაჭრებს და ა.შ. ბერკუტის პოლიციის ხაზების მიმართულებით. 17:04 საათზე შეიარაღებულმა ბერკუტმა მიხაილა ჰრუშევსკოგოს ქუჩის ბარიკადის ჭიშკართან, დინამოს სტადიონთან ახლოს მავთული გახსნა და მოულოდნელად შეაღწია. ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ზურგშექცევით უყურებდნენ დრონს, რომელიც დაფრინავდა საპირისპირო მხარეს. ასობით ბერკუტელმა დაიწყო ყუმბარების სროლა, რომელთაგან ორმა დაჭრა ამერიკელი ფოტოგრაფი მარკ ესტაბრუკი, უამრავი სხვა პისტოლეტისა და თოფის სროლისას დაიჭრა. ევრომაიდანის მომიტინგეებმა და სამოქალაქო პირებმა დაიწყეს მასობრივი უკანდახევა [[ხრეშჩატიკი|ხრეშჩატიკის ქუჩაზე]] მდებარე ბარიკადის შემდეგი კარიბჭისკენ. ბევრი დაშავდა და რამდენიმე დაიღუპა.<ref>{{Cite web | url=http://EuromaidanRevolution.com |title = Hot soup 7-136|date = 7 February 2014}}</ref> 20:00 საათზე პრორუსულმა წყაროებმა განაცხადეს, რომ 50 უცნობი ან სავარაუდოდ პრორუსი თავდამსხმელი კანადის საელჩოში შეჭრას ცდილობდა.<ref>{{cite news|author=T20:28+02:00 20:28 18 February 2014 |url=http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |title=Неизвестные пытаются прорваться в консульство Канады в Киеве – милиция |agency=Interfax-Ukraine |date=20 October 2012 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221024155/http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმავე დღეს, Global Affairs Canada-ს სპიკერმა დაადასტურა, რომ მომიტინგეებმა „თავშესაფარი“ მიიღეს, ისინი „მშვიდობიანები იყვნენ და არ მიუყენებიათ ზიანი პერსონალისთვის“. 2015 წელს გაირკვა, რომ საელჩომ შეგნებულად გააღო კარი მას შემდეგ, რაც დაინახა კანადის პასპორტის მქონე ევრომაიდანის მომიტინგე, რომელსაც ბერკუტი მისდევდა. პასპორტის მქონე უცნობი მომიტინგის შესვლისას, ევრომაიდანის მომიტინგეების ტალღა შეიჭრა საელჩოში და დაიკავა მთავარი დერეფანი, მათ გამოიყენეს საელჩო, როგორც უსაფრთხო თავშესაფარი ბერკუტისგან. საელჩო 18 თებერვლის საღამოს დაჭრილების სამკურნალოდ გამოიყენეს. მოგვიანებით ევრომაიდანის მომიტინგეებმა საელჩო ნებაყოფლობით დატოვეს და მათ ყვავილები დაუტოვეს. მოგვიანებით, უცნობმა ევროპელმა მოკავშირეებმა განაცხადეს, რომ გახანგრძლივებული ოკუპაციისა და კანადის საგარეო სამსახურის ოფიცრების ნაკლები წინააღმდეგობის გათვალისწინებით, კანადამ შეასრულა მიზანმიმართული როლი ევრომაიდანის მომიტინგეების მხარდაჭერაში. თანამედროვე მედია წყაროები ამტკიცებენ, რომ პრემიერ მინისტრმა, სტივენ ჰარპერმა არასოდეს აღიარა უსაფრთხოების დარღვევის ჭეშმარიტი მასშტაბი.<ref>{{cite news |last1=Brewster |first1=Murray |title=Canadian embassy played role as safe haven in Ukraine uprising, investigation finds {{!}} CBC News |url=https://www.cbc.ca/news/politics/canadian-embassy-used-as-safe-haven-during-ukraine-uprising-investigation-finds-1.3148719 |access-date=13 April 2021 |work=CBC |agency=The Canadian Press |date=July 12, 2015}}</ref> ==== მაიდანზე თავდასხმა ==== გაფრთხილების შემდეგ, პოლიციამ იარაღით, წყლის ჭავლით და ჯავშანტრანსპორტიორით მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე (დამოუკიდებლობის მოედანი) ათასობით დემონსტრანტს შეუტია. მთავარ მოედანზე აქციის მონაწილეების კარვები იწვოდა.<ref name="kplive" /> პოლიციამ თავისი ქმედებები გაამართლა, როგორც ანტიტერორისტული კამპანიის ნაწილი „პიროვნებების წინააღმდეგ, რომლებიც აშკარად შეიარაღებულნი იყვნენ“.<ref name="PsEN19214">[http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ Ukraine: ‘Protesters to be punished’ as police come under attack] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140219160634/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ |date=19 February 2014 }}, [[Euronews]] (19 February 2014)</ref> ოპოზიციის ლიდერმა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკმა]] პოლიციას 200 მეტრით, ინსტიტუტსკას ქუჩაზე უკან დახევისკენ და ორივე მხარეს დილამდე ზავის დადებისკენ მოუწოდა.<ref name="kplivenight">{{cite news|title=Police advance on EuroMaidan at night after government ultimatum |url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |newspaper=Kyiv Post |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219054438/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოედანზე მომიტინგეებმა საბურავები და სხვა ცეცხლმოკიდებული ნამსხვრევები დაალაგეს, რათა ცეცხლის კედელი შეექმნათ მათსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის.<ref name="kplivenight" /> ტელევიზიის მე-5 არხის მაუწყებლობა დაიხურა ქვეყნის მასშტაბით,<ref name="kplivenight" /><ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ |script-title=uk:5 канал відключили по всій Україні |trans-title=5 Kanal is disconnected throughout Ukraine |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031434/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ }}</ref> მაგრამ ხელმისაწვდომი დარჩა სატელიტის საშუალებით (მოკლე შეფერხებით) და YouTube-ის პირდაპირ ეთერში.<ref name="kplivenight" /> რამდენიმე საათის შემდეგ მან მუშაობა განაახლა. დაახლოებით 22:00 საათზე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ პოლიციამ მოედნის აღმოსავლეთ მხარეს აქციის მონაწილეთა ბარიკადები გაარღვია.<ref>{{cite news|url=http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |script-title=ru:На Майдане горит Дом профсоюзов |trans-title=On Maidan Trade Unions building is burning |website=Vestiua.com |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031541/http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შემდეგ ოფიცრებმა სცადეს, მაგრამ ვერ მოახერხეს ოკუპირებული პროფკავშირების შენობის დაბრუნება.<ref name="kplivenight" /> პრეზიდენტის მრჩეველმა ჰანა ჰერმანმა თქვა, რომ მთავრობასა და ოპოზიციას შორის მოლაპარაკებები მხოლოდ მშვიდობის აღდგენისა და ბრბოების უკან დახევის შემდეგ მოხდებოდა და რომ „შეიარაღებული კონფლიქტის გაგრძელების მოწოდება არის დიდი დანაშაული უკრაინელი ხალხისა და უკრაინის სახელმწიფოს წინააღმდეგ“.<ref name="kplivenight" /> უკრაინის გენერალურმა პროკურორმა ვიქტორ პშონკამ განაცხადა: „მასობრივი საპროტესტო აქციების ორგანიზატორები პასუხს აგებენ. ჩვენ მოვითხოვთ უმძიმესი სასჯელის დაწესებას როგორც მათთვის, ვინც აღძრა ხალხი დღევანდელ აქციაში მონაწილეობის მისაღებად, ასევე მათთვისაც, ვინც მათ ორგანიზებას უწევდა და აკონტროლებდა“.<ref name="PsEN19214" /> გამთენიისას, 01:35 საათზე მოედნის ირგვლივ ქუჩების განათება გამოირთო. აქტივისტები თვლიდნენ, რომ ეს იყო გადამწყვეტი თავდასხმის დასაწყისი.<ref name="lenta1">{{cite news|access-date=19 February 2014 |url=http://lenta.ru/chronicles/battle/ |script-title=ru:"Беркут" против Майдана |trans-title="Berkut" against Maidans |website=[[Lenta.ru]] |date=18 February 2014 |language=ru |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219124547/http://lenta.ru/chronicles/battle/ }}</ref> ==== ოპოზიციის ლიდერების პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრა ==== პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრიდან გამოსულმა ოპოზიციის ლიდერმა [[ვიტალი კლიჩკო|ვიტალი კლიჩკომ]] განუცხადა Hromadske TV-ს, რომ მოლაპარაკებები წარმატებული არ ყოფილა. კლიჩკომ თქვა, რომ ოპოზიციის ლიდერები ერთ საათზე მეტი ხნის განმავლობაში უსმენდნენ იანუკოვიჩის განცხადებებს, რომ ისინი იყვნენ დამნაშავეები 18 თებერვალს 20 ადამიანის გარდაცვალების გამო. პრეზიდენტმა, ასევე, მოითხოვა, რომ ოპოზიციას ძალა დაეტანათ აქციის მონაწილეებისთის, რომ მათ დაეტოვებინათ მაიდან ნეზალეჟნოსტი.<ref name="kplivenight" /> გავრცელებული ინფორმაციით, ის ოპოზიციის ლიდერებს სისხლისსამართლებრივი დევნით დაემუქრა.<ref>{{cite web|author=Допис by Svyatoslav Tsegolko. |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |script-title=uk:Янукович погрожує справами проти керівників опозиції – Яценюк |publisher=Ukreayinska Pravda |language=uk |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221051003/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინული ტელევიზიით გადმოცემულ შეტყობინებაში იანუკოვიჩმა ოპოზიციის ლიდერებს უთხრა: „განშორდით რადიკალურ ელემენტებს, რომლებიც სისხლისღვრას და კონფლიქტს ესწრაფვიან სამართალდამცავ ორგანოებთან“ და თქვა, რომ თუ ისინი ამას არ გააკეთებდნენ, ის მათთან „სხვაგვარად ისაუბრებდა“.<ref name="ENYUtv19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |title=Ukraine protesters resist police charge on Independence Square as death toll rises |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219175641/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |url-status=live }}</ref> მან დასძინა: „ოპოზიციის ლიდერებმა იგნორირება გაუკეთეს დემოკრატიის ძირითად საფუძველს. ზღვარი გადალახეს, როცა ხალხს შეიარაღებისკენ მოუწოდეს“.<ref name="ENYUtv19214" /> 20 თებერვალს, სამმა ოპოზიციურმა პარტიამ („ბატკივშჩინა“, UDAR და „სვობოდა“) განაცხადა: „ჩვენ არასოდეს მოვუწოდებთ ხალხს შეიარაღებისკენ. ეს არის ჩვენი პრინციპული პოზიცია.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |title=Batkivschyna, UDAR, Svoboda never have and never will call people to armed protest |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221061853/http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> თითოეული ადამიანის სიკვდილი არის ტრაგედია თითოეულისთვის.“ იმავე დღეს, მოგვიანებით, მხარეებმა განაცხადეს: „მოლაპარაკებების გამართვა რეჟიმთან, რომლის პოლიტიკამ მრავალი ადამიანის სიკვდილი გამოიწვია, უკიდურესად უსიამოვნო რამ არის, მაგრამ ჩვენ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ და შეუძლებელიც კი, რომ თავიდან ავიცილოთ შემდგომი სისხლისღვრა“.<ref name="3opIU19214" /> მათ განაცხადეს, რომ საპროტესტო აქციების დაშლა იქნებოდა „კონტრპროდუქტიული და არარეალური“ და განაცხადეს: „ჩვენ არ შევკრიბეთ მაიდანი და ჩვენ ვერ დავშლით მას! ხალხი თავად გადაწყვეტს რა გააკეთოს იმის მიხედვით, თუ როდის და როგორ დამკაყოფილდება მათი მოთხოვნები.“<ref name="3opIU19214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |title=Three Ukrainian opposition forces calling to do everything possible to prevent further bloodshed |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221062107/http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> ===19 თებერვალი=== [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-20.jpg|thumb|left|შინაგანი ჯარები ქმნიან ფალანგას მომიტინგეების წინააღმდეგ. უკან ბერკუტის პოლიციელები დგანან.]] [[კიევის მეტროპოლიტენი|კიევის მეტრო]] დაიკეტა და მთავარი გზები პოლიციამ დაბლოკა.<ref name="ENCK19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |title=Kyiv on shutdown as Ukraine protesters fear new police crackdown |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200229/http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> ხრეშჩატიკზე უფრო დიდი მაღაზიები და სავაჭრო ცენტრებიც დაიხურა, მაგრამ Euronews-ის კორესპონდენტის ცნობით, „ცხოვრება ბარიკადებისგან მოშორებით ჩვეულებრივად გრძელდება“.<ref name="KbanEN19214">{{cite news|url= http://www.euronews.com/2014/02/19/ukrainian-capital-mostly-normal-beyond-immediate-protest-zone/|title=Ukrainian capital mostly normal beyond immediate protest zone|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> გამთენიისას, „ტიტუშკებმა“ პროტესტის ორი მონაწილე დაჭრეს, აქედან ერთი გარდაიცვალა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |script-title=uk:Тітушки Розстріляли Двох Протестувальників – Очевидці |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221063742/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამ დროისთვის დაღუპულთა რიცხვი ორივე მხრიდან 26-მდე გაიზარდა, მათ შორის 10 პოლიციელი იყო.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |title=Ukraine crisis: Renewed Kiev assault on protesters |work=BBC News |date=19 February 2014 |access-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219063442/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |archive-date=19 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა (СБУ) დაიწყო „ანტიტერორისტული“ ოპერაცია, ხოლო სადაზვერვო სამსახურებმა დაიწყეს გამოძიება უცნობი პოლიტიკოსების მიმართ ხელისუფლების ხელში ჩაგდების უკანონო მცდელობის გამო.<ref name="ENCK19214" /> СБУ-ს ვებსაიტზე გამოქვეყნებული განცხადების თანახმად ანტიტერორისტული ოპერაციის დაწყების გადაწყვეტილებაში მონაწილეობდნენ СБУ, შინაგან საქმეთა სამინისტრო, თავდაცვის სამინისტრო, უკრაინის სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სამსახური და ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლება.<ref name="kp19live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine (Feb. 19 live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html |newspaper=Kyiv Post |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219090703/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html }}</ref> პოლიტიკური ანალიტიკოსის ტარას ბერეზოვეცის აზრით, განკარგულება გულისხმობდა, რომ СБУ-ს შეეძლო მომიტინგეების ჩხრეკა, მათი ქონების ჩამორთმევა და მათი სურვილისამებრ დაკავება, „სასამართლო ბრძანების ან სხვა სამართლებრივი გარანტიების გარეშე“.<ref name="kp19live" /> [[File:Euromaidan 19 February 9.jpg|thumb|ევრომაიდანი 19 თებერვალს.]] გამთენიისას ოლენა ლუკაშმა განაცხადა, რომ ოპოზიციამ უარი თქვა რადიკალურ ზომების საწინააღმდეგო დეკლარაციის ხელმოწერაზე. პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა მოითხოვა, რომ ოპოზიციას შეეწყვიტა შენობების ოკუპაცია და იარაღის წართმევა; თუმცა ოპოზიცია არ აპირებდა დათმობას.<ref>{{cite news|url=http://novosti.ua/politics/95250 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064350/http://novosti.ua/politics/95250 |script-title=ru:Оппозиция отказалась подписывать заявление об осуждении радикальных действий, – Лукаш |publisher=Novosti.ua |language=ru |access-date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა პავლო ლებედევმა თქვა, რომ მან გაგზავნა საჰაერო-სადესანტო ჯარები [[დნიპრო|დნეპროპეტროვსკიდან]] [[კიევი|კიევში]].<ref name="lebedyev_army">[http://tyzhden.ua/News/102370 Lebedev confirmed sending airborne troops from Dnepropetrovsk to Kyiv]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> აღმოაჩინეს დაშიფრული დეპეშები, რომლებშიც იური ილინი, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ახლად დანიშნული უფროსი, პირდაპირ ბრძანებას იძლეოდა სამხედრო ნაწილების გამოყენებაზე.<ref>[http://tyzhden.ua/News/103066 Last Chief of Staff of Yanukovych ordered separate army units to suppress Maidan]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> ასევე 19 თებერვალს, სამხედრო An-26-მა ფარული ფრენა განახორციელა კიევიდან რუსეთში, რათა აეღო აჯანყების საწინააღმდეგო იარაღისა და საბრძოლო მასალის დიდი პარტია; ეს მხოლოდ 2015 წელს გახდა ცნობილი.<ref>{{Cite web|url = http://www.gazeta.ru/social/2015/07/06/6867873.shtml|title = Украина задолжала за "секретный" полет|date = 6 July 2015|access-date = 8 July 2015}}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეები „უკრაინის ყველა კუთხიდან“ ჩამოდიოდნენ.<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|title=Euronews Kyiv correspondent: 'They say they are not going to provoke the police... but they know how to protect themselves'|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014|access-date=19 February 2014|archive-date=19 February 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140219215154/http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|url-status=dead}}</ref> 14:50 საათისთვის მოედანზე დაახლოებით 5000 ადამიანი დარჩა.<ref name="kp19live" /> „მარჯვენა სექტორმა“ დაიკავა კიევის ცენტრალური საფოსტო განყოფილება და ტელევიზიისა და რადიოს სახელმწიფო კომიტეტი, სადაც ფოსტა ახალი შტაბ-ბინის ფუნქციას ასრულებდა.<ref name="kp19live" /><ref>{{cite news|publisher=Nikvesti |access-date=20 February 2014 |url=http://nikvesti.com/news/politics/49921 |script-title=ru:Майдан нашел себе новый штаб – активисты заняли Главпочтамт |trans-title=Maidan found new headquarters - activists occupied Post Office |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064830/http://nikvesti.com/news/politics/49921 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-06.jpg|thumb|left|პროფკავშირების შენობაში ევრომაიდანის შტაბის დაწვა.]] [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-39.jpg|thumb|მომიტინგეები წვავენ საბურავებს კიევის კონსერვატორიასთან სნაიპერების ხილვადობის დასაფარად.]] პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსი, ვოლოდიმირ ზამანა და მის ნაცვლად დანიშნა ილინი, რომელიც მანამდე უკრაინის საზღვაო ძალების მეთაური იყო.<ref name="BBC19214VZYA">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |title=Ukraine President Yanukovych sacks army chief amid crisis |work=BBC News |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200534/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ გადაანაწილებდა დანაყოფებს ქვეყნის მასშტაბით სამხედრო ობიექტების დასაცავად.<ref name="BBC19214VZYA" /> СБУ-ს დირექტორმა, ალექსანდრე იაკიმენკომ განაცხადა, რომ სამხედრო ბაზებსა და შეიარაღების საცავებზე თავდასხმა განხორციელდა რამდენიმე რეგიონში.<ref name="EN19214YA">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-launches-anti-terrorist-operation-after-government-buildings-attacked/|title=Yanukovych accuses Ukraine opposition leaders of trying to seize power by force|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> ევროპის საინვესტიციო ბანკმა გააჩერა საქმიანობა უკრაინაში<ref>{{cite news|url=http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ |script-title=uk:Європейський інвестиційний банк заморожує діяльність в Україні - ЗМІ |trans-title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine - Media |website=Epravda.com.ua |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065516/http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ }}</ref> და განაცხადა: „ამჟამად, სიტუაცია იმდენად სასტიკია, რომ ეს იქნება პოლიტიკურად არასწორი ნაბიჯი, მაგრამ ასევე უპასუხისმგებლო იქნება იმ ადამიანების მიმართ, რომლებსაც ვთხოვდით სამუშაოს შესრულებას და ბიზნესში აქტიურობას უკრაინაში“.<ref name="eib">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 |title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine over violence |work=Reuters |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065627/http://uk.reuters.com/article/2014/02/19/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 }}</ref> მთავრობისა და ოპოზიციის ლიდერებს შორის გვიან ღამით შეხვედრის შემდეგ ორივე მხარემ ზავი გამოაცხადა და მოლაპარაკებების დაწყებაზე შეთანხმდნენ.<ref name="kp19live" /><ref name="ENtK19214" /> პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა განაცხადა, რომ ის დათანხმდა „მოლაპარაკებების დაწყებას სისხლისღვრის შეწყვეტისა და სახელმწიფოში სიტუაციის სტაბილიზაციის მიზნით, სოციალური მშვიდობის ინტერესებიდან გამომდინარე“.<ref name="ENtK19214" /> ოპოზიციონერი პოლიტიკოსის იაცენიუკის თქმით, ზავი მოიცავდა იანუკოვიჩის დაპირებას, რომ არ წამოიწყებდა პოლიციის თავდასხმა იმ ღამით.<ref name="ENtK19214">{{cite news|date=19 February 2014 |work=Daily Me |url=http://dailyme.com/story/2014021900003797 |title=Ukraine president Viktor Yanukovych says truce reached with opposition figures |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070059/http://dailyme.com/story/2014021900003797 |url-status=dead }}</ref> „მარჯვენა სექტორი“ არ ეთანხმებოდა ზავს.<ref>{{cite news|work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |url=http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |script-title=uk:"Правий сектор" не погоджується на перемир'я |trans-title="Right Sector" does not agree to a truce |language=uk |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070249/http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეების რიცხვი გაიზარდა და თქვა: „როგორც ხალხი ამბობს, რაც უფრო ხშირად ესხმიან თავს და რაც უფრო უარესად სცემენ, მით უფრო მტკიცედ დგანან ისინი.“<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/fires-burn-bright-in-kiev-as-spirits-undaunted-by-terror-maria-korenyuk-reports/|title=Protesters' defiance in Maidan: our correspondent's view|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> === 20 თებერვალი === [[File:Snipers seen on the roof. Clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|left|პოლიციის სნაიპერები.]] 00:35 საათზე ინტერფაქსმა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ იანუკოვიჩმა 20 თებერვალი შეტაკების დროს დაღუპულთა გამო გლოვის დღედ გამოაცხადა.<ref>{{cite news |script-title = ru:На Украине – день траура |trans-title = In Ukraine - Day of Mourning |url = http://www.interfax.ru/world/news/359685 |agency = [[Interfax]] |access-date = 20 February 2014 |archive-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20140220060103/http://www.interfax.ru/world/news/359685 }}</ref> დაახლოებით 03:50 საათზე, აქტივისტებმა განაცხადეს, რომ შეტაკების დროს რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროს (MVD) ჯარისკაცის ფორმას სამხრე მოგლიჯეს, რასაც რუსეთის ჩარევის სავარაუდო მტკიცებულებად აცხადებდნენ. მიუხედავად ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებისა დამოუკიდებლობის მოედანზე მომიტინგეებს კვლავ ესმოდათ სროლის ხმა.<ref>{{cite news|url=http://tyzhden.ua/News/102493 |title=На Майдані з офіцера під час штурму зірвали шеврон із двоголовим орлом – Новини – Український тиждень |publisher=Tyzhden |access-date=20 February 2014 |archive-date=26 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140226180336/http://tyzhden.ua/News/102493 }}</ref> <ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |title=На Майдані знову стріляють |publisher=Espreso TV |date=20 November 2013 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221184616/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> დაახლოებით 04:20 საათზე ჩამოვიდა ხუთი ავტობუსი, რომლშიც იმყოფებოდნენ მომიტინგეები [[ივანო-ფრანკივსკი|ივანო-ფრანკივსკიდან]].<ref>{{cite web |url = http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |script-title = uk:На Майдан приїхали активісти із Івано-Франківська |trans-title = Activists came from Ivano-Frankivsk to Maidan |language = uk |publisher = Espreso TV |access-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://archive.today/20140221070826/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |archive-date = 21 February 2014 }}</ref> მხარეები ერთმანეთს ადანაშაულებდნენ სასიკვდილო კონფლიქტის გაჩაღებაში.<ref name="20deadly">{{cite news|title=Protesters take police hostages in conflict|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/protesters-take-police-hostages-in-conflict-337266.html|newspaper=Kyiv Post|date=21 February 2014}}</ref> იაკიმენკომ ბრალი დასდო უკრაინის ამჟამინდელ, ევრომაიდანის მთავრობას და განაცხადა, რომ ისინი პასუხისმგებელნი იყვნენ 20 თებერვალს სნაიპერების დაქირავებაზე.<ref>{{cite news|first=Katya|last=Gorchinskaya|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/yakimenko-blames-maidan-organizers-for-hiring-snipers-us-for-financing-revoultion-in-ukraine-339179.html|title=Yakimenko accuses EuroMaidan leaders of hiring snipers; allegations denounced|date=13 March 2014|newspaper=[[Kyiv Post]]|access-date=13 March 2014}}</ref> განცხადებაში უკრაინის პრეზიდენტის ადმინისტრაცია აღნიშნავდა, რომ მომიტინგეები შეტევაზე გადავიდნენ: „ისინი მუშაობენ ორგანიზებულ ჯგუფებად. იყენებენ ცეცხლსასროლ იარაღს, მათ შორის სნაიპერულ შაშხანებს. ისინი ისვრიან მოსაკლავად“.<ref name="VMrEN20214" /> მომიტინგეებმა პოლიცია დაადანაშაულეს მოლოტოვის კოქტეილების და თვითნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების სროლით კონფლიქტის დაწყებაში.<ref name="20deadly" /> ოპოზიციონერმა პოლიტიკოსმა კლიჩკომ გაავრცელა განცხადება, რომელშიც ნათქვამია: „შეიარაღებული ავაზაკები გაუშვეს ქუჩებში, რათა თავს დაესხან ხალხს და შექმნან ილუზია, რომ არსებობს დაპირისპირება მოქალაქეებს შორის“.<ref name="VMrEN20214" /> 09:25 საათზე, მომიტინგეებმა უკან დაახევინეს ბერკუტს ოქტომბრის სასახლეში<ref name="mourning_day">[http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/20/7015036/ Day of Mourning. Online]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> მას შემდეგ, რაც უსაფრთხოების ძალებმა სცადეს ცეცხლი წაეკიდებინათ კიევის კონსერვატორიისთვის, რომელიც გამოიყენებოდა როგორც საველე ჰოსპიტალი დაჭრილი მომიტინგეებისთვის.<ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015040/ Protesters pushed away Berkut to the October Palace]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> 09:32 საათზე გამოცხადდა, რომ პარლამენტი არ შეიკრიბებოდა.<ref name="mourning_day" /> ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ფარებითა და მოლოტოვის კოქტეილებით გაემართნენ და აიძულეს ისინი უკან დაეხიათ, რითაც დაიბრუნეს კონტროლი დამოუკიდებლობის მოედანზე და დაატყვევეს 67-მდე პოლიციელი.<ref name="kplive20" /><ref>{{cite news|url=http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |title=Ukraine protesters take back Kiev square |publisher=[[RTÉ News and Current Affairs|RTÉ News]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220163953/http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> დაახლოებით 10:49 საათზე, სამართალდამცავი პერსონალი უკრაინულ სახლში ძილისას და ოქტომბრის სასახლის მახლობლად ბარიკადებზე შეტაკების დროს დააკავეს.<ref name="kplive20" /> მამაკაცების უმრავლესობა 18 ან 19 წლის იყო, ისინი არ იყვნენ გაწვრთნილნი და შეიარაღებულნი იყვნენ მხოლოდ რეზინის ხელკეტებით. მსუბუქი დაზიანებების მქონეებს მედიკოსები მკურნალობდნენ.<ref name="kplive20" /> დატყვევებული პოლიცია იყო ყირიმიდან, ცენტრალური აღმოსავლეთის ქალაქებიდან: [[დნიპრო|დნიპროდან]], [[კრივი-რიჰი|კრივი-რიჰიდან]] და აღმოსავლეთ ლუგანსკიდან.<ref name="20deadly" /> ჯარისკაცები, რომელთაგან თითქმის 100 ჩაბარდა შეტაკების დროს (ძირითადად წვევამდელები, 19-20 წლის),<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |script-title=uk:ЗМІ: ВВшники масово здаються в полон активістам Євромайдану &#124; Українська правда |language=uk |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221151608/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პატიმრობაში იმყოფებოდნენ უკრაინის ენერგოკომპანიის შტაბ-ბინაში და ოქტომბრის სასახლეში. <ref name="kplive20" /> 10:00 საათზე, 10,000-დან 20,000-მდე დემონსტრანტი დარჩა და მინიმუმ 42 ადამიანი დაიღუპა, ძირითადად, პოლიციის სროლის შედეგად, იტყობინებოდა Kyiv Post-ი.<ref name="kplive20">{{cite news|title=Ukraine death toll rising on Feb. 20 with at least 42 people killed, most by gunshots from police |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |newspaper=Kyiv Post |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071310/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, დამოუკიდებლობის მოედანზე 30,000-ზე მეტი ადამიანი იმყოფებოდა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |title=There are more than 30 thousand people at Maidan |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152355/http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 10:55 საათზე პრეზიდენტის ადმინისტრაციის უფროსმა ანდრი კლიუევმა გამოაცხადა, რომ პრეზიდენტი მზად იყო ხელი მოეწერა ხელშეკრულებისათვის ოპოზიციასთან უკრაინის კონსტიტუციის მოთხოვნილ ცვლილებებთან დაკავშირებით და აღნიშნა, რომ მიმდინარე შეტაკებებმა უნდა აიძულონ პოლიტიკოსები, რომ იპოვონ სწრაფი კონსენსუსი. <ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015084/ At the Yanukovych headquarters propose to sign a constitutional treaty]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> [[File:An unindentified protester armed with a rifle. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|right|ნიღბიანი მომიტინგე საჰაერო იარაღით.]] 10:00 საათზე ევრომაიდანის აქტივისტებმა მოახდინეს კიევის მეტროს სადგურ პოლიტექნიკური ინსტიტუტის მთავარი ოფისის პიკეტირება, სისტემის ხელახალი გახსნის მოთხოვნით.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015032/|title=Макеєнко відмовився відновлювати роботу метрополітену|website=Pravda.com.ua|date=20 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ყოფილმა ხელმძღვანელმა ივან სალიიმ ასევე მოითხოვა მეტროს გახსნა.<ref>[http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ Роботу метро в Києві треба відновити негайно&nbsp;— колишній голова КМДА] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140225222044/http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ |date=25 February 2014 }}</ref> იმ დღის 16:00 საათზე ტიტუშკები მეტროთი გადაიყვანეს პოზნიაკის სადგურიდან პეჩერსკის სადგურამდე, იტყობინება Lvivska Gazeta.<ref>{{cite news|url=http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |title=Метрополітен перевозить "тітушок" з Позняків на Печерськ |website=Gazeta.lviv.ua |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140225124049/http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |archive-date=25 February 2014 }}</ref> მთავრობამ ასევე დახურა საავტომობილო გზები და რკინიგზა. მატარებლები კიევსა და ლვოვს შორის დროებით შეჩერდა; რკინიგზის წარმომადგენლის თქმით, ეს ხაზების დაზიანების გამო მოხდა.<ref name="UkraineBBC20214">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |title=Ukraine death toll rises to 22 as EU talks under way |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220071545/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამას დაემთხვა ცნობები იმის შესახებ, რომ იარაღი ამოიღეს ლვოვში შინაგან საქმეთა სამინისტროს შეიარაღებიდან და გადაიტანეს კიევის გარეუბანში. <ref>{{cite news|author=Andrew Higgins|author2=Andrew E. Kramer|author3=Steven Erlanger|url=https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html?_r=1|title=As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions|work=The New York Times|date=23 February 2014|access-date=12 March 2015}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა, ვოლოდიმირ მაკეენკომ დატოვა რეგიონების პარტია, მაგრამ განაცხადა, რომ გააგრძელებდა თავისი მოვალეობების შესრულებას ქალაქის გამართულად ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად.<ref name="VMrEN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |title='Dozens dead' in Kyiv as Ukraine 'truce' breaks down |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185431/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ბრძანა კიევის მეტროს ხელახალი გახსნა.<ref>{{cite news|date=20 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |title=Kyiv residents leave city center |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152806/http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 15:00 საათისთვის მეტრო ჯერ კიდევ არ მუშაობდა და ქალაქში სახმელეთო ტრანსპორტი მწირი იყო. მეტრო ნაწილობრივ გაიხსნა საღამოს, მაგრამ გადასასვლელი სადგურები დაკეტილი დარჩა. <ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |title=Kyiv subway partially resumes operation, says press service |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152930/http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> კიევში გაერთიანებული სამეფოს საელჩო დროებით დაიხურა.<ref name="UKAKUP20214">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |title=Велика Британія тимчасово закрила своє посольство в Києві |trans-title=UK temporarily closed its embassy in Kyiv |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153050/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რადიო თავისუფლებამ გამოაქვეყნა ვიდეომასალა, სადაც პოლიციის სპეცრაზმი კალაშნიკოვებიდან და სნაიპერული თოფებიდან ესვრის მომიტინგეებს.<ref>{{cite news|publisher=Radio Svoboda |language=uk |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html |script-title=uk:ВІДЕОФАКТ: силовики, втікаючи, стріляли з автоматів Калашникова |year=2014 |url-status=live |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153216/http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოაცხადა, რომ პოლიციას საბრძოლო იარაღი გადაეცა და ერს მიმართა: „ჩვენ ხელი მოვაწერეთ შესაბამის ბრძანებებს, როგორც ანტიტერორისტული ცენტრის მუშაობის ნაწილი: სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლებს გადაეცათ საბრძოლო იარაღი და ისინი გამოყენებული იქნება კანონის შესაბამისად“.<ref>{{cite web|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |title=Ukrainian police have been provided with combat weapons – interior minister |work=Kyiv Post |date=20 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070442/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> სამინისტროს ვებსაიტზე ნათქვამია, რომ სპეცრაზმს უფლება ჰქონდა გამოიყენებინათ თავიანთი იარაღი მომიტინგეების მიერ დაკავებული მძევლების გასათავისუფლებლად.<ref name="ENsnip20214" /> სამინისტრომ ასევე განაცხადა, რომ სნაიპერმა დაჭრა 20 პოლიციელი.<ref name="ENsnip20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/sniper-fire-brings-disturbing-new-dimension-to-ukraine-violence/|title=Sniper fire brings disturbing new dimension to Ukraine violence|publisher=[[Euronews]]|date=20 February 2014}}</ref> Interfax-Ukraine-ის ცნობით, 15:00 საათზე "უცნობი პირების ჯგუფი" პრეზიდენტის ადმინისტრაციის შენობისკენ გაემართა და სროლისა და აფეთქებების ხმა ისმოდა. ევრომაიდანის თავდაცვის ძალებმა არაერთხელ მოუწოდეს მომიტინგეებს არ გასულიყვნენ მოედნის პერიმეტრს გარეთ. <ref name="IU15shoots20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html |title=Unknown people heading towards Ukrainian presidential administration building; shots audible |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153920/http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html }}</ref> ====დიპლომატიური ძალისხმევა==== ზემოაღნიშნული შეტაკებები დაიწყო ეროკავშრის საგარეო საქმეთა სამი მინისტრის ვიზიტამდე ცოტა ხნით ადრე. ვიზიტორები იყვნენ [[რადოსლავ სიკორსკი]] პოლონეთიდან, [[ლორან ფაბიუსი]] საფრანგეთიდან და [[ფრანკ-ვალტერ შტაინმაიერი]] გერმანიიდან. ისინი შეხვდნენ პრეზიდენტ იანუკოვიჩს, რათა ხელი შეეწყოთ უკრაინის ოპოზიციასთან კომპრომისისთვის.<ref name="deRHREN20214" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html |title=German, French, Polish foreign ministers end six-hour meeting with Yanukovych |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html }}</ref> უსაფრთხოების მიზნით შეხვედრა გადაიდო და ერთი საათით გვიან დაიწყო.<ref name="deRHREN20214" /> შეხვედრის დაწყებამდე ფაბიუსმა BFM TV-სთან ინტერვიუში განაცხადა: „ჩვენი მიზანია უკრაინის ადმინისტრაციას არჩევნები ჩავატარებინოთ. არჩევნები ერთადერთი გამოსავალია“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |title=EU demands elections in Ukraine – French foreign minister |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოლაპარაკებები ექვსი საათის განმავლობაში მიმდინარეობდა.<ref>Ukrainian News Agency, [http://un.ua/eng/article/493179.html Foreign Affairs Ministers Steinmeier Of Germany, Sikorski Of Poland, Fabius Of France To Meet With Yanukovych Again On Thursday-Friday Night.] 23:08, Thursday, 20 February 2014. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140221084335/http://un.ua/eng/article/493179.html |date=21 February 2014 }}</ref> პოლონეთის პრემიერ-მინისტრმა [[დონალდ ტუსკი|დონალდ ტუსკმა]] ჟურნალისტებს ამის შემდეგ მალევე განუცხადა: „იანუკოვიჩი შეგვითანხმდა, რომ მზად იყო წელს ვადამდელი არჩევნები ჩაეტარებინა, როგორც საპრეზიდენტო, ასევე საპარლამენტო“. ტუსკმა ასევე თქვა, რომ იანუკოვიჩს „მომდევნო 10 დღეში ეროვნული ერთიანობის მთავრობის ჩამოყალიბების და ზაფხულამდე კონსტიტუციის შეცვლის სურვილი ჰქონდა“. დაიგეგმა შემდგომი მოლაპარაკებები შესაბამისი დოკუმენტის ხელმოწერის შესახებ.<ref>{{cite news|agency=Agence France-Presse |publisher=Singapore Press |url=http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |title=Ukraine leader Yanukovych willing to hold early elections: Polish PM |date=21 February 2014 |place=[[Warsaw]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> იანუკოვიჩისა და რუსეთის პრეზიდენტის, [[ვლადიმერ პუტინი|ვლადიმერ პუტინის]] სატელეფონო საუბრის შემდეგ, რუსეთის ადამიანის უფლებათა ომბუდსმენი [[ვლადიმერ ლუკინი]] იანუკოვიჩის თხოვნით უკრაინაში წარმომადგენლად გაგზავნეს, რათა შუამავალი ყოფილიყო მოლაპარაკებებში მთავრობასა და ოპოზიციას შორის.<ref name="deRHREN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |title=Ukraine as it happened, Kyiv's bloodiest day |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185042/http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეერთებულმა შტატებმა სავიზო აკრძალვა დაუწესა 20 უკრაინელ თანამდებობის პირს, რომლებსაც ისინი „პოლიტიკურ ჩაგვრასთან დაკავშირებული ადამიანის უფლებების დარღვევის შეკვეთაზე პასუხისმგებლად თვლიდნენ“.<ref name="deRHREN20214" /> [[ევროკავშირი|ევროკავშირმა]] შემოიღო სავიზო აკრძალვა და ფინანსური აქტივების გაყინვა უკრაინაში ძალადობაზე პასუხისმგებელი პირების მიმართ და აკრძალა უკრაინაში იმ აღჭურვილობის ექსპორტი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას რეპრესიებისთვის.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |title=Європа Погодила Санкції Проти Українських Чиновників |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref name="councilconclusions">{{cite web|url=http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |title=Council conclusions on Ukraine |publisher=[[Council of the European Union]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |title=Ukraine unrest: EU sanctions imposed |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „მოქმედების მასშტაბები წინ წაიწევს უკრაინაში განვითარებული მოვლენების ფონზე“ – დაასკვნა [[ევროპული საბჭო|ევროპულმა საბჭომ]].<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |title=Scale of sanctions to depend on further developments in Ukraine- EU Council conclusions |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====უკრაინის პოლიტიკური მოვლენები==== მმართველი რეგიონების პარტიის ლიდერი [[ალექსანდრე ეფრემოვი]] ლუგანსკში ადგილობრივ ლიდერებთან და სამართალდამცავ ორგანოებთან შესახვედრად გაემგზავრა, რათა განეხილათ სამხრეთ-აღმოსავლეთ უკრაინის დამოუკიდებლობის გამოცხადების და სახელმწიფოსგან გამოყოფის შესაძლებლობა.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |script-title=uk:Єфремов поїхав до Луганська, щоб обдумати варіанти від'єднання Південного Сходу України, – ЗМІ |publisher=[[Espreso TV]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |language=uk |archive-url=https://archive.today/20140220162159/http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |archive-date=20 February 2014 |url-status=dead }}</ref> <ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |title=Ukrainian 'love' split between 'motherland' and EU |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> <ref name=newgovukmrch182010>{{cite web|url=http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467 |title=President appoints 14 regional governors |access-date=2 February 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120523175943/http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467/ |archive-date=23 May 2012 }}, [[Interfax-Ukraine]] (18 March 2010)</ref> ყირიმის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე ვლადიმირ კონსტანტინოვი მოსკოვში გაემგზავრა, სადაც გამოაცხადა, რომ ყირიმის ავტონომიური რესპუბლიკა უკრაინას გამოეყოფოდა, თუკი ხელისუფლება შეიცვლებოდა.<ref>[http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ Crimean speaker in Moscow threatens annexation of the Crimea to Russia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130058/http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ |date=13 April 2014 }}. Crimean Tatar question. 21 February 2014</ref><ref>[http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ Speaker of the Verkhovna Rada of Crimea ready for separation of peninsula in the case of the collapse of Ukraine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130652/http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ |date=13 April 2014 }}. NB News. 20 February 2014</ref> რეგიონების პარტიის დეპუტატმა სერგი ტიგიპკომ მოითხოვა პარლამენტის თავმჯდომარის ვოლოდიმირ რიბაკის გადადგომა, მისი ოპოზიციური პარლამენტარით შეცვლა და ისეთი პრემიერ-მინისტრის სასწრაფო არჩევა, რომელსაც მხარს უჭერდა ყველა ფრაქცია. „პრეზიდენტმა, პარლამენტის თავმჯდომარემ, პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა და ოპოზიციის ლიდერებმა მთლიანად დაკარგეს კონტროლი ქვეყანაში არსებულ სიტუაციაზე და არ გვთავაზობენ გამოსავალს ქვეყნის დამშვიდებისთვის“ – განაცხადა მან. „მათი უმოქმედობა იწვევს დაპირისპირების და დაღუპულების ზრდას.<ref name="TigipkoIU20214" /> ქვეყანაში კრიზისის მოსაგვარებლად საჭიროა დაუყოვნებელი კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმა და არა მოლაპარაკებები.“<ref name="TigipkoIU20214">[http://en.interfax.com.ua/news/general/191308.html Tigipko calls for Rybak's immediate resignation, urgent election of prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (20 February 2014)</ref> საღამოს ტიგიპკომ მოლაპარაკება გამართა ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებთან – იაცენიუკთან და კლიჩკოსთან.<ref>{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |script-title=uk:Тігіпко знайшовся. Був на переговорах з Кличком та Яценюком |trans-title=Tigipko found. He was in negotiations with Klitschko and Yatsenyuk |language=uk |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიევის საქალაქო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი ვოლოდიმირ მაკეენკო და 17 დეპუტატი რეგიონების პარტიიდან გადადგნენ.<ref>{{cite web|author=Anastasia Forina |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |title=Serhiy Klyuyev condemns violence, but remains loyal to Yanukovych |newspaper=Kyiv Post |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რივნეში და ჟიტომირში რეგიონების პარტია ოფიციალურად დაიშალა და ამ რეგიონის ყველა დეპუტატმაც დატოვა პარტია.<ref>{{cite news|url=http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |title=У Рівному саморозпустилася обласна фракція Партії регіонів |work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221165557/http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიის ათმა და ორმა დამოუკიდებელმა დეპუტატმა მოითხოვა საპარლამენტო-საპრეზიდენტო მმართველობის ფორმაზე დაბრუნება.<ref name="RUo4214">[http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA0U0RM20140204 Ukrainian opposition seeks to cut president's powers], [[Reuters]] (4 February 2014)</ref> მათ ასევე მოუწოდეს უშიშროების ძალებს „შეასრულონ ფიცი, რომელიც დადეს უკრაინელი ხალხის წინაშე, არ შეასრულონ დანაშაულებრივი ბრძანებები ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენების შესახებ, არ დაუშვან სამართალდამცავების მონაწილეობა პროვოკაციებში, რომელშიც მთელ უკრაინაში ბანდები მშვიდობიანი საზოგადოებისა და მომიტინგეების წინააღმდეგ მონაწილეობენ“.<ref name="10PRIU20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |title=Ten Regions Party MPs, two independent MPs express support for Ukrainian people |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 16:42 საათზე პარლამენტი რიგგარეშე სხდომაზე შეიკრიბა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიამ მონაწილეობა არ მიიღო.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, 450-დან 227 დეპუტატი - ძირითადად ოპოზიციიდან, მაგრამ ზოგიერთი რეგიონების პარტიიდან სხდომას ესწრებოდა.<ref>{{cite news |url=http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |title=227 lawmakers registered in VR, sitting resumed |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 238 დამსწრე დეპუტატიდან 236-მა ხმა მისცა ბოლო ძალადობის დაზრახვას, აკრძალა მომიტინგეების წინააღმდეგ იარაღის გამოყენება და მათ წინააღმდეგ განლაგებული ჯარები და პოლიცია უკან დააბრუნა.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |title=LIVE Ukraine unrest: Clashes in central Kiev |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |title=Members voted for ceasefire |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221014334/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინის კომუნისტური პარტიის საპარლამენტო ფრაქციამ და რეგიონების პარტიის დაახლოებით 80%-მა სხდომის გამოტოვება არჩია.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> კანონმდებლებმა აუკრძალეს შინაგან ჯარებს, უკრაინის შეიარაღებული ძალებს, SBU-ს და სხვა სამთავრობო უწყებების უფროსებს და მეთაურებს ნებისმიერი კონტრტერორისტული ოპერაციების განხორციელება, რადგან ისინი არღვევდნენ უკრაინის კონსტიტუციას.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> მათ ასევე დაევალათ შეეწყვეტათ გზების და ხიდების, სკვერების და ქუჩების კიევსა და სხვა ქალაქებში გადაკეტვა.<ref name="VR20214IU" /> რეგიონების პარტიის დეპუტატები სხდომაზე "ანტიკრიზისული ჯგუფის" შექმნაზე შეთანხმდნენ.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |title=Ukraine parliament holds debate despite Kyiv violence |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან საღამოს ცნობილი გახდა, რომ რეგიონების პარტიის საპარლამენტო ფრაქცია კიდევ ხუთმა დეპუტატმა დატოვა.<ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339 |title=Five more MPs left faction PR |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221171433/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ყირიმის პარლამენტმა 21 თებერვალს რიგგარეშე სხდომა მოიწვია. ყირიმელი თათრების მეჯლისის ლიდერმა თქვა, რომ ეჭვობს, რომ დეპუტატები რუსეთის სამხედრო ინტერვენციას მოითხოვენ და თქვა: „ხვალ შეიძლება იყოს გადაწყვეტილება, რომელიც ყირიმს ქაოსს და კატასტროფას მოუტანს“.<ref>{{cite news |author=Uainfo Blogosphere |url=http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |title=Бои в регионах: во Львове в казарме Беркута нашли два трупа |publisher=Big Mir |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140126020300/http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |archive-date=26 January 2014 |url-status=dead }}</ref> რამდენიმე მეცნიერმა განიხილა ყირიმში რუსეთის ჩარევის ალბათობა, განსაკუთრებით ყირიმის უნიკალური გეოპოლიტიკური ბუნებისა და დემოგრაფიის გამო.<ref>{{cite web |last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |title=Is Russia Opening a 'Crimean Front'? |publisher=Ukrainian Policy |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ===21 თებერვალი=== [[File:2014-02-21 11-04 Euromaidan in Kiev.jpg|thumb|ევრომაიდანი 21 თებერვალს]] შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსის მოადგილემ, გენერალ-ლეიტენანტმა იური დუმანსკიმ თანამდებობა დატოვა, რადგან არ ეთანხმებოდა არმიის მონაწილეობას კონფლიქტში. <ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |title=Написав рапорт про звільнення Заступник начальника Генштабу |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „დღეს არმია ჩართულია სამოქალაქო კონფლიქტში, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მშვიდობიანი მოსახლეობის და ჯარისკაცების მასობრივი დაღუპვა“ – განაცხადა მან.<ref name="kp21live" /> დაახლოებით შუაღამისას ჟურნალისტმა არტემ შევჩენკომ, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალურ შტაბში თავის წყაროებზე დაყრდნობით, გამოაცხადა, რომ 10 BTR, DAI (გზის ავტოინსპექტირების) მანქანების თანხლებით გაემგზავრა კოზაჩიას (კაზაკთა) ყურედან, სადაც მდებარეობს რუსეთის [[შავი ზღვის ფლოტი]].<ref name="army_deployed">{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |script-title=uk:У Київ їдуть батальйон морських піхотинців і дві бригади десантників |trans-title=To Kyiv are traveling a battalion of marines and two brigades of paratroopers |publisher=LB |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221172206/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შევჩენკოს თქმით, 1500 საჰაერო სადესანტო ჯარისკაცი და 400 საზღვაო ქვეითი – მათ შორის 25-ე საჰაერო-სადესანტო ბრიგადა, 1-ლი საზღვაო ქვეითი ბრიგადა, 831-ე ანტი-დივერსიული განყოფილება და მე-2 საზღვაო ქვეითი სპეცრაზმი – გადაიყვანეს 20 თებერვალს СБУ-ს დაქვემდებარებაში ანტი-ტერორისტული ოპერაციისთვის.<ref>{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |title=До Києва стягують 1,5 тис. десантників і 400 морпіхів, – журналіст |trans-title=To Kyiv are being pulled 1.5 thousand paratroopers and 400 Marines – journalist |publisher=LB |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> პარლამენტის სესიის წინ გავრცელდა ინფორმაცია, რომ რეგიონების პარტიის ბევრმა წევრმა და მათმა ოჯახებმა დატოვეს დედაქალაქი,<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |title=Замість голосування в парламенті "регіонали" втікали зі столиці |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მათ შორის იყო შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელი ზახარჩენკო და გენერალური პროკურორი ვიქტორ პშონკა.<ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221180925/http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |title=Пшонка і Захарченко тікають чартерами з України |publisher=Zik |date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოგვიანებით, მაიდანის აქტივისტებმა გაათავისუფლეს შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც წინა დღეს დაატყვევეს.<ref name="SMIU21214">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |title=Captured Interior Troops soldiers released, their condition satisfactory – Interior Ministry |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ამასობაში კიევში აქციის მონაწილეებს რადეხივის მთელი პოლიცია შეუერთდა.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |title=Police defectors welcomed to Independence Square in Kyiv |publisher=[[Euronews]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა ოფიციალურად შეწყვიტა 19 თებერვალს შემოღებული „მზადება ანტიტერორისტული ოპერაციისთვის“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |title=Ukraine's Security Service stops preparations for anti-terrorist operation |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====შეთანხმება პოლიტიკური კრიზისის შესახებ==== კომპრომისული შეთანხმება მიღწეული იქნა 21 თებერვალს რამდენიმე საათიანი მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელსაც უძღვებოდნენ ევროკავშირის შუამავლები და პოლონეთის, საფრანგეთის და გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრები.<ref>{{cite news |url=http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks |title=Opposition leaders sign deal with president to end crisis in Ukraine |publisher=[[Fox News Channel]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |title=EU foreign ministers praise "risk -taking" Ukrainian protagonists |publisher=Euronews |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მას ოფიციალურად უწოდეს შეთანხმება უკრაინაში პოლიტიკური კრიზისის მოგვარების შესახებ, მაგრამ არაოფიციალურად უწოდებენ 21 თებერვლის შეთანხმებას და ხელი მოაწერეს როგორც ოპოზიციის ლიდერებმა, ასევე პრეზიდენტმა იმ მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელიც მთელი ღამე გრძელდებოდა.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2014/feb/21/agreement-on-the-settlement-of-crisis-in-ukraine-full-text |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine - full text |work=The Guardian|date=22 February 2014 |access-date=12 March 2015}}</ref> შეთანხმების დებულებები მოიცავდა უკრაინის კონსტიტუციის აღდგენას, როგორც ის იყო 2004 და 2010 წლებში; საკონსტიტუციო რეფორმა სექტემბრისთვის დასრულდა; ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნების ჩატარებას არაუგვიანეს 2014 წლის დეკემბრისა; ადმინისტრაციის, ოპოზიციისა და ევროპის საბჭოს ერთობლივი მონიტორინგის მიერ განხორციელებული ძალადობის ფაქტის გამოძიებას; ვეტოს საგანგებო მდგომარეობის დაწესებაზე; 17 თებერვლიდან დაკავებული აქციის მონაწილეების ამნისტიას; აქციის მონაწილეების მიერ დაკავებული საზოგადოებრივი შენობების დათმობას; უკანონო იარაღის ჩამორთმევას; „ახალი საარჩევნო კანონების“ მიღებას და უკრაინის ახალი ცენტრალური საარჩევნო კომისიის შექმნას.<ref>{{cite web |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine |url=http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |access-date=21 February 2014 |archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20140505194705/http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |archive-date=5 May 2014 |url-status=live }}</ref><ref name="DTU21214">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |title=Ukraine: peace hopes in the air as president loses his powers |newspaper=[[The Daily Telegraph]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ევროკავშირის სამმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა დოკუმენტს მოწმის სახელით მოაწერა ხელი,<ref name="R3s1n21214">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |title=Ukraine peace deal signed, opens way for early election |work=Reuters |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://uk.reuters.com/article/2014/02/21/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მაგრამ არა რუსმა შუამავალმა ვლადიმერ ლუკინმა, რადგან მას არ ჰქონდა მანდატი, მოეწერა ხელი შეთანხმებაზე კრიზისის შესახებ. <ref>{{cite web |url=http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |title=Представник РФ не мав мандату на підписання угоди про кризу – Клюєв &#124; УКРІНФОРМ |publisher=Ukrinform.ua |date=21 February 2014 |access-date=12 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312233704/http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |archive-date=12 March 2014 }}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |title=Tensions high at Kyiv protest camp despite ground-breaking deal |publisher=[[CTV News]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 450-კაციანმა პარლამენტმა ერთხმად, 386 ხმით 0-ის წინააღმდეგ მხარი დაუჭირა 2004 წლის კონსტიტუციას და შემდეგ მისმა 450 წევრმა 332 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა შინაგან საქმეთა მინისტრის ზახარჩენკოს უფლებამოსილების შეჩერებას.<ref name="kp21live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |newspaper=Kyiv Post |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიდევ ერთმა კანონპროექტმა შეიტანა ცვლილებები სისხლის სამართლის კოდექსში, რომელიც იძლეოდა [[იულია ტიმოშენკო|იულია ტიმოშენკოს]] გათავისუფლების საშუალებას.<ref name="ReferenceA">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |title=Rada passes bill allowing Tymoshenko's release |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ღონისძიებას მხარი 310-მა დეპუტატმა დაუჭირა, მათ შორის იყო 54 რეგიონების პარტიიდან და 32 კომუნისტი.<ref>{{cite web |url=http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |title=Парламент звільнив Тимошенко |publisher=Espreso TV |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221175019/http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref><ref name="ReferenceA" /> მიკოლა რუდკოვსკიმ პრეზიდენტ იანუკოვიჩის იმპიჩმენტის კანონპროექტი წარადგინა.<ref>{{cite news |url = http://www.interfax.ru/world/news/360314 |title = В Раду внесен законопроект об импичменте президенту |date = 21 February 2014 |archive-url = https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.interfax.ru/world/news/360314 |archive-date = 1 December 2008 |url-status = dead }}</ref> პარლამენტმა იმ საღამოს ასევე მიიღო რეზოლუცია, რომელიც შინაგან საქმეთა სამინისტროს ყველა დანაყოფს და პოლიციელს უბრძანებდა დაბრუნებულიყვნენ თავიანთ ყაზარმებში..<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ====შეთანხმების შემდეგ==== [[File:Pravyi Sektor (Right Sector) activists. Euromaidan, Kyiv, Ukraine. Events of February 22, 2014.jpg|thumb|მემარჯვენე სექტორის აქტივისტები დგანან ბელორუსის ოპოზიციური მოძრაობის დროშის წინ.]] მემარჯვენე სექტორის ლიდერმა დმიტრო იაროშმა უარყო შეთანხმება და თქვა: „ჩვენ უნდა განვაცხადოთ აშკარა ფაქტი, რომ კრიმინალურ რეჟიმს ჯერ არ ჰქონდა გაცნობიერებული მისი ბოროტების სიმძიმე“. მან აღნიშნა, რომ შეთანხმება არ ითვალისწინებს შინაგან საქმეთა მინისტრ ზახარჩენკოს დაკავებას; ბერკუტის მეთაურების დასჯას, რომლებიც სავარაუდოდ მონაწილეობდნენ მშვიდობიანი მოსახლეობის მკვლელობაში; გენერალური პროკურორისა და თავდაცვის მინისტრის გადაყენებას; რეგიონების პარტიისა და კომუნისტური პარტიის აკრძალვას და უსაფრთხოების გარანტიებს ოპოზიციაში ჩართულთათვის. მან მოუწოდა რომ, „სახალხო რევოლუცია“ გაგრძელებულიყო მანამ, სანამ ძალაუფლება მთლიანად არ ჩამოშორდებოდა მმართველ ხელისუფლებას.<ref name="kp21live" /> ევრომაიდანის ლიდერი ანდრიი პარუბი დაჟინებით მოითხოვდა არჩევნების ჩატარებას რაც შეიძლება მალე და იმეორებდა, რომ აქციის მონაწილეთა ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნა იყო პრეზიდენტ იანუკოვიჩის გადადგომა.<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |script-title=uk:Парубій: дострокові вибори президента мають відбутися якнайшвидше |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> AutoMaidan-მა ასევე გამოაცხადა, რომ იანუკოვიჩის გადადგომის გარდა არაფერს მიიღებდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |title=Автомайдан: Не сприймаємо нічого, крім відставки Януковича |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ვიტალი კლიჩკომ იანუკოვიჩთან ხელის ჩამორთმევის შემდეგ ბოდიში მოუხადა დამოუკიდებლობის მოედანზე შეკრებილებს.<ref>{{cite web|url=http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |title=Кличко вибачився перед Майданом за те, що потис руку Януковичу |publisher=The Sports Network |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref>აქციის მონაწილეებმა შეთანხმება ცუდად მიიღეს. აქტივისტმა ვოლოდიმირ პარასიუკმა სცენიდან გააფრთხილა, რომ თუ იანუკოვიჩი მეორე დღის 10:00 საათამდე არ გადადგება, შეიარაღებული გადატრიალება მოეწყობოდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |script-title=uk:Люди Поставили Ультиматум: Відставка Януковича До Ранку |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ოლეჰ ლიაშკო გამოეხმაურა მოთხოვნას და თქვა: „ან გადადგება, ან ჩვენ წავიყვანთ“. მოგვიანებით გაირკვა, რომ კიევის გარეთ პრორუსი პოლიტიკოსის ვიქტორ მედვედჩუკის საზაფხულო სახლს ცეცხლი წაუკიდეს.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |script-title=uk:У Київській області горить дача Медведчука |work=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან შუადღისთვის ასობით სპეცრაზმელი, რომლებიც იცავდნენ საპრეზიდენტო შენობას და მიმდებარე სამთავრობო შენობებს, გაუჩინარდა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> პოლონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა რადოსლავ სიკორსკიმ ძალების გაყვანას „გამაოცებელი“ უწოდა და აღნიშნა, რომ ეს არ იყო შეთანხმების ნაწილი.<ref>[https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html "As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions"], ''[[The New York Times]]'' (23 February 2014)</ref> სპეცრაზმმა დილიდან დაიწყო უკან დახევა, რადგან ეშინოდა, რომ იანუკოვიჩის მთავრობა ძალადობაზე პასუხისმგებლობას მათ დააკისრებდა და იმის შიშით, რომ თავს დაესხმებოდნენ მას შემდეგ, რაც მომიტინგეებმა 2014 წლის 18 თებერვალს პოლიციას 1200 პისტოლეტი და კალაშნიკოვის თოფი მოპარეს სამთავრობო შენობების ოკუპაციისას ლვოვში.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო ხელმძღვანელობის გარეშე დარჩა. შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილემ ვიქტორ დუბოვიკმა სპეცრაზმს ქალაქის დატოვება უბრძანა, მაგრამ უცნობია საიდან გაჩნდა ეს ბრძანება.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ოპოზიციის წევრმა სერხი პაშინსკიმ ქალაქგარეთ გაცილა 5000-ზე მეტი ოფიცერი, შინაგან საქმეთა სამინისტროს ძალების და უკრაინის სპეცრაზმის სხვა სპეცრაზმის წარმომადგენლები.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> მას შემდეგ რაც სპეცრაზმი გაუჩინარდა, ანდრეი პარუბიმ განაცხადა, რომ ევრომაიდანის თავდაცვამ მშვიდობიანად მოიპოვა კონტროლი კიევზე და მის სამთავრობო შენობებზე<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |script-title=ru:Верховная Рада, Администрация президента, Кабмин и МВД перешли под контроль Майдана |agency=Ukrainian Independent Information Agency |language=ru |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> და რომ სამხედროები ოპოზიციასთან ერთად იდგნენ.<ref>{{cite web|last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |title=Coup on the Horizon |work=Ukrainian Policy |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ახალი საპარლამენტო კოალიცია მას შემდეგ შეიქმნა, რაც რეგიონების პარტიის ფრაქცია 28 დეპუტატმა დატოვა.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/191768.html 28 MPs quit Party of Regions faction in Rada], [[Interfax-Ukraine]] (21 February 2014)</ref> დარჩენილ ფრაქციაში სერგი ტიგიპკომ ჩამოაყალიბა „განსაკუთრებული თანამდებობის მქონე დეპუტატების 31 ჯგუფი“, რათა დაეყოლიებინა რეგიონების პარტიის სხვა დეპუტატები, რომ კენჭისყრაში პროგრესულად მიეღოთ მონაწილეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |title=Group of 31 deputies who 'have their own opinion' formed in Regions Party faction – Tigipko |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==შედეგები და ახალი მთავრობა== 22 თებერვალს იულია ტიმოშენკო ციხიდან გაათავისუფლეს და მან დამოუკიდებლობის მოედანზე სიტყვით მიმართა 100 000-ზე მეტ ადამიანს.<ref>{{cite web|author=Anastasia Vlasova |author-link=Anastasia Vlasova (journalist) |work=Kyiv Post |access-date=23 February 2014 |url=http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html |title=Ukrainians celebrate EuroMaidan's triumph |url-status=live |archive-date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223213056/http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html }}</ref> იმავე დღეს პარლამენტმა შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებლად [[არსენ ავაკოვი]] დანიშნა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html |title=Parliament appoints Avakov acting interior minister |agency=Interfax-Ukraine |date=22 February 2014 |url-status=live |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228054428/http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html }}</ref> დეპუტატებმა ასევე უნდობლობის გამოცხადებით გაათავისუფლეს ვიქტორ ფშონკა უკრაინის გენერალური პროკურორის პოსტიდან.<ref name="PsoutI">{{cite news|url=http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |title=Ukrainian parliament expresses no-confidence to Viktor Pshonka |agency=[[Trend News Agency]] |date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141227195059/http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |url-status=live |archive-date=27 December 2014 }}</ref> 23 თებერვალს, ეროვნული გლოვის მეორე დღეს, პარლამენტმა მხარი დაუჭირა კანონის გაუქმებას ენობრივი პოლიტიკის შესახებ, რომელმაც რუსულ, რუმინულ და უნგრულ ენებს ზოგიერთ რეგიონში რეგიონალური ენების ოფიციალური სტატუსი მიანიჭა.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |title=На Украине отменили закон о региональном статусе русского языка |website=Lenta.ru |access-date=23 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223224335/http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |archive-date=23 February 2014 }}</ref> თუმცა, ამ ზომას მოგვიანებით ვეტო დაადო მოქმედმა პრეზიდენტმა, რომელმაც თქვა, რომ არ მოაწერს ხელს კანონპროექტს, სანამ არ შემუშავდება ახალი კანონმდებლობა უმცირესობათა ენების დასაცავად.<ref name="lenta2">{{cite news|script-title=ru:На отмену закона о региональных языках на Украине наложат вето |trans-title=The abolition of the law on regional languages in Ukraine veto |url=http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |newspaper=[[Lenta.ru|Lenta]] |place=Russia |date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301183333/http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |language=ru }}</ref> იმავე დღეს, პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა საგარეო საქმეთა მინისტრი ლეონიდ კოჟარა, ჯანდაცვის მინისტრი რაისა ბოგატიროვა და განათლების მინისტრი დმიტრო ტაბაჩნიკი და [[ნაციონალიზაცია]] მოახდინა იანუკოვიჩის კერძო საკუთრებისა მეჟიჰირიაზე.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |title=Ukrainian parliament dismisses foreign, health and education ministers, authorizes speaker to act as president |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228052617/http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> ორდერები გაიცა შემოსავლების ყოფილ მინისტრ [[ოლექსანდრ ვიქტოროვიჩ კლიმენკო|ოლექსანდრ კლიმენკოსა]] და ყოფილ გენერალურ პროკურორ ფშონკაზე.<ref name="BBCRLLout" /> პარლამენტმა ასევე მიიღო ცვლილებები, რომლებიც აღადგენდა მის უფლებამოსილებას მოსამართლეთა დანიშვნისა და გათავისუფლების შესახებ, რომელიც მანამდე ეკუთვნოდა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |title=Ukrainian parliament to appoint and dismiss judges |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228070322/http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> კიევის მეტრო კვლავ სრულად ამოქმედდა, მათ შორის, 24 თებერვალს ხელახალი გაიხსნა მაიდან ნეზალეჟნოსტის სადგური.<ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016014 Kyiv subway fully resumed, and in the street too], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014).</ref> 24 თებერვალს პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა სოციალური პოლიტიკის მინისტრი ნატალია კოროლევსკა და კულტურის მინისტრი ლეონიდ ნოვოხატკო;<ref>{{cite news|url=https://newdaynews.ru/kiev/486225.html |title=Верховная Рада продолжает увольнять людей Януковича |website=newdaynews.ru |date=30 May 2005 |access-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228033704/http://www.nr2.ru/kiev/486225.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ასევე გაათავისუფლა იჰორ სორკინი უკრაინის ეროვნული ბანკის მმართველის თანამდებობიდან და იგი სტეპან კუბივმა შეცვალა.<ref name="Kubiv">{{cite news|work=[[Reuters]] |url=http://uk.reuters.com/article/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |title=Ukraine's parliament appoints new central bank chief |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228164704/http://uk.reuters.com/article/2014/02/24/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |url-status=live }}</ref><ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016113/ MPs changed the head of the National Bank], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014)</ref> იმავე დღეს, უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსად ალექსანდრე იაკიმენკოს თანამდებობიდან გათავისუფლების შემდეგ ვალენტინ ნალივაიჩენკო დაინიშნა.<ref name="nmNaly">{{cite news|date=24 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |title=Ukrainian parliament appoints Nalyvaichenko as security service chief |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228044634/http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |url-status=live }}</ref> იმავდროულად, რეგიონების პარტიის ფრაქციის ლიდერმა, ალექსანდრე ეფრემოვმა განაცხადა, რომ პარტია ოპოზიციაში გადადიოდა.<ref name="PoRdKP" /> მისმა სამოცდაშვიდმა დეპუტატმა ბოლო რამდენიმე დღის განმავლობაში ფრაქცია დატოვა.<ref name="PoRdKP">{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/party-of-regions-faction-becomes-opposition-337488.html |title=Party of Regions faction becomes opposition |work=[[Kyiv Post]] |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301071710/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/party-of-regions-faction-becomes-opposition-337488.html }}</ref> სამშაბათს, 25 თებერვალს, პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელმა ტურჩინოვმა ხუთშაბათამდე ეროვნული ერთიანობის მთავრობის შექმნა მოითხოვა.<ref>{{cite news|agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=25 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192624.html |title=Government should be approved on Thursday – Turchynov |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301170410/http://en.interfax.com.ua/news/general/192624.html }}</ref> (ორი დღით ადრე მან სამშაბათისთვის მოითხოვა ასეთი მთავრობის შექმნა.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-urkaine-crisis-idUSBREA1M0AX20140223 |title=Ukraine seeks agreement on national unity government by Tuesday |work=[[Reuters]] |date=23 February 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301094459/https://www.reuters.com/article/2014/02/23/us-urkaine-crisis-idUSBREA1M0AX20140223 }}</ref>) ასევე 25-ში, ანატოლი კინახმა და 32 სხვა დეპუტატმა, ძირითადად რეგიონების პარტიის ყოფილმა წევრებმა, შექმნეს ეკონომიკური განვითარების ფრაქცია.<ref name="EDRU25214">{{cite news|url=http://www.nrcu.gov.ua/en/148/557077/ |title=Rada creates Group for Economic Development |agency=[[Radio Ukraine]] |date=25 February 2014 |archive-date=30 May 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140530045305/http://www.nrcu.gov.ua/en/148/557077/ }}</ref><ref name="ithaschanged">{{cite news|language=uk |url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/site2/p_fractions |script-title=uk:Депутатські фракції і групи VII скликання |trans-title=Deputy fractions and Groups VII convocation |publisher=[[Verkhovna Rada]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120920051907/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/site2/p_fractions |archive-date=20 September 2012 }}</ref> 26 თებერვალს ტურჩინოვმა აიღო უკრაინის შეიარაღებული ძალების უმაღლესი მთავარსარდლის მოვალეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192848.html |title=Turchynov assumes duties of supreme commander-in-chief of Ukrainian Armed Forces |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=26 February 2014 |archive-date=15 April 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140415022832/http://en.interfax.com.ua/news/general/192848.html }}</ref><ref>{{Cite Ukrainian law|type=[[President of Ukraine]] decree|number=140/2014|law=140/2014|name=On the assumption of responsibilities of Supreme Commander of the Armed Forces of Ukraine (Про прийняття обов'язків Верховного Головнокомандувача Збройних Сил України)|date=26 February 2014}}</ref> 2014 წლის 27 თებერვალს ჩამოყალიბდა იაცენიუკის პირველი მთავრობა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკის]] მეთაურობით.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/193035.html Maidan nominates Yatseniuk for prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (26 February 2014)<br />[http://en.interfax.com.ua/news/general/193222.html Ukrainian parliament endorses new cabinet], [[Interfax-Ukraine]] (27 February 2014)</ref> მინისტრთა კაბინეტი ჩამოყალიბდა, როგორც პარტიების „[[ბატკივშინა]]“, „[[უდარი]]“ და „[[Svoboda (პარტია)|სვაბოდა]]“ კოალიცია, რომელშიც ასევე ჩართულები იყვნენ საპარლამენტო ფრაქციები „ეკონომიკური განვითარება“, „სუვერენული ევროპული უკრაინა“ და სხვა დამოუკიდებელი დეპუტატები.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/193195.html 250 MPs sign up to join coalition - Turchynov], [[Interfax-Ukraine]] (27 February 2014)</ref> === იურიდიული მოვლენები === 24 თებერვალს პარლამენტმა გადაწყვიტა გაეთავისუფლებინა ყველა პოლიტპატიმარი, მათ შორის მამა-შვილი პავლიჩენკოს სისხლის სამართლის საქმეზე<ref>{{cite news|agency=Interfax-Ukraine |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html |title=Rada decides to release political prisoners, including Pavlychenko family |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228071901/http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html }}</ref> და შეუწყვიტა პარლამენტის კვოტიდან დანიშნულ [[უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს]] ხუთ მოსამართლეს უფლებამოსილება ფიცის დარღვევის გამო.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html |title=Rada dismisses Constitutional Court judges appointed from its quota, proposes acting president and congress of judges dismiss the rest |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228035452/http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html }}</ref> კანონმდებლებმა ასევე შესთავაზეს იმავე მიზეზით გაეთავისუფლებინათ უკრაინის პრეზიდენტის მიერ დანიშნული ორი მოსამართლე და მოუწოდეს უკრაინის მოსამართლეთა საბჭოს სამი დღის ვადაში მოეწვია რიგგარეშე ყრილობა, რათა განეხილათ საბჭოს მიერ დანიშნული ხუთი საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის გადაყენება. იმავე რეზოლუციით, პარლამენტმა დაავალა უკრაინის გენერალურ პროკურორს სისხლის სამართლის პროცესის დაწყება ყველა მოსამართლის წინააღმდეგ, რომლებიც, უკრაინის სახალხო დეპუტატების აზრით, იყვნენ დამნაშავენი 2010 წლის 30 სექტემბერს (No. 20-რპ/2010) უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღებაში კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანის შესახებ. 27 თებერვალს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეებმა წერილი გაუგზავნეს ევროპულ ორგანიზაციებს, საერთაშორისო ორგანიზაციებს და უფლებადამცველ ინსტიტუტებს პარლამენტის რეზოლუციის კონსტიტუციურობის საკითხზე.<ref>{{cite web |url=http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |title=Address of judges of the Constitutional Court of Ukraine to European and international organisations and human rights institutions |date=27 February 2014 |publisher=Constitutional Court of Ukraine official web site |access-date=20 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141019051816/http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |url-status=dead |archive-date=19 October 2014 }}</ref> 27 თებერვალს იანუკოვიჩი სახელმწიფო ბიუჯეტიდან 70 მილიარდ დოლარის მოპარვაში დაადანაშაულეს.<ref>{{cite news|title=Yatseniuk, confirmed as prime minister, accuses Yanukovych administration robbing Ukraine of $70&nbsp;billion; 'treasury is empty' |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |newspaper=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150740/http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა დააკავა მისი კონტრდაზვერვის სამსახურის ყოფილი უფროსი, ვოლოდიმირ ბიკი.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |title=SBU arrests deputy of ex-chief |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=10 November 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141111003928/http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |archive-date=11 November 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 3 ივლისს ყოფილ პრემიერ მინისტრზე, მიკოლა აზაროვზე ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების ბრალდებით საერთაშორისო ძებნა გამოცხადდა.<ref>[http://euromaidanpress.com/2018/04/27/yanukovych-azarov-zakharchenko-promises-to-return-to-ukraine-to-change-its-political-course/ Fugitive Yanukovych clan promises to return to Ukraine to “change its political course”], [[Euromaidan Press]] (27 April 2018)</ref> ===იანუკოვიჩის პრესკონფერენცია და რუსული პასუხი=== 28 თებერვალს იანუკოვიჩი დაესწრო პრესკონფერენციას სამხრეთ რუსეთში და უპასუხა რუსი ჟურნალისტების კითხვებს. მან თქვა, რომ მაისის ბოლოს დაგეგმილი ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნები უკანონოა და ის მათში არ მიიღებს მონაწილეობას. მან ასევე განაცხადა, რომ მაშინ, როცა 21 თებერვლის შეთანხმებას შეეძლო სიტუაციის დამშვიდება, ოპოზიცია ამას არ დათანხმდა.<ref>{{cite news|url=http://tass.ru/politika/1011472 |script-title=ru:Основные высказывания Виктора Януковича на пресс-конференции в Ростове-на-Дону |trans-title=Basic statements of Viktor Yanukovych at a press conference in Rostov-on-Don |agency=[[Russian News Agency "TASS"|ITAR-TASS]] |access-date=12 March 2014 |language=ru |archive-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312184832/http://itar-tass.com/politika/1011472 |url-status=live }}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია (და „ხელისუფლების სამხედრო ხელში ჩაგდება“) და არ ცნო დროებითი მთავრობა.<ref name="26436575Putin">[https://www.bbc.com/news/av/world-europe-26436575 Putin on Ukraine crisis: 'It is an unconstitutional coup'], [[BBC News]] (4 March 2014)</ref><ref name="idUSBREA4M05420140524"/> 1-ელ მარტს რუსეთის პარლამენტმა დაამტკიცა პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინის მოთხოვნა უკრაინაში რუსული ჯარების განლაგების შესახებ.<ref name="BBCPutinDeploys">{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26400597 |title=Putin to deploy Russian troops in Ukraine |work=BBC News |date=1 March 2014 |access-date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301173059/http://www.bbc.com/news/world-europe-26400597 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 24 მარტს პუტინმა განაცხადა, 2014 წლის უკრაინის საპრეზიდენტო არჩევნებზე მითითებით - „ჩვენ პატივს ვცემთ უკრაინელი ხალხის არჩევანს და ვიმუშავებთ ამ არჩევნების საფუძველზე შექმნილ ხელისუფლებასთან“.<ref name="idUSBREA4M05420140524">[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-idUSBREA4M05420140524 Ukraine defends vote despite unrest, Putin pledges 'respect'], [[Reuters]] (24 March 2014)</ref> ===ცენზურა=== 2014 წლის 11 მარტს უკრაინის სატელევიზიო და რადიო მაუწყებლობის ეროვნულმა საბჭომ გასცა დავალება, რომ ყველა საკაბელო ოპერატორს შეეწყვიტა რუსული არხების ტელევიზიაშ გაშვება, მათ შორის მთავარი სახელმწიფო კონტროლირებადი სადგურების საერთაშორისო არხები - [[Rossiya 1]], პირველი არხი, [[NTV]] და [[Rossiya 24]].<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> ===ლუსტრაცია=== 26 თებერვალს ეჰორ სობოლევი წარადგინეს ლუსტრაციის კომიტეტის ხელმძღვანელად იაცენიუკის ახალ მთავრობაში.<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> რამდენიმე თვის შემდეგ, [[2014]] წლის 14 აგვისტოს, პარლამენტმა მიიღო კანონპროექტი, რომელიც მოიცავდა „სახელმწიფო მოხელეებისა და სამთავრობო თანამდებობაზე წარდგენილი პირების შემოწმების პროცედურებს, რათა გადაეწყვიტათ, აკმაყოფილებდნენ თუ არა ისინი შესაბამის თანამდებობის დასაკავებლად გარკვეულ კრიტერიუმებს“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |title=Rada passes bill on government lustration in first reading |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814193801/http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |url-status=live |archive-date=14 August 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |author=Bsai Yang |title=Ukraine OKs Malaysian experts' access to MH17 crash site |publisher=[[China Central Television]] |agency=[[Xinhua News Agency]] |date=12 August 2014 |archive-date=13 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140813114904/http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |url-status=dead |access-date=10 November 2014 }}</ref> კანონი ლუსტრაციის შესახებ, რომელიც ხელისუფლებისგან გამორიცხავდა იანუკოვიჩის ადმინისტრაციაში მომუშავე მაღალჩინოსნებს, მილიონამდე ადამიანს შეეხო.<ref>"[https://news.yahoo.com/ukraine-could-sack-million-officials-ties-russian-past-231947924.html Ukraine could sack up to million officials with ties to Russian past]". Yahoo News. 9 October 2014.</ref> ხარკოვის ადამიანის უფლებათა დაცვის ჯგუფიდან ვოლოდიმირ იავორსკიმ მას უწოდა „არაგონივრული“ და „ადამიანის უფლებების სერიოზული, სისტემატური დარღვევა“ - სხვა მიზეზებთან ერთად, რადგან ეს ნიშნავს, რომ ძალიან ბევრი ადამიანი დაკარგადა სამუშაოს, მათ შორის თანამდებობის პირები, რომელთა შეცვლაც ადვილი არ იქნებოდა.<ref>{{cite news|url=https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |title=Volodymyr Yavorsky: Proposed lustration law has serious defects |work=[[Kyiv Post]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814151603/https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |archive-date=14 August 2014 |url-status=live }}</ref> ===ბერკუტის დაშლა=== 25 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ავაკოვმა ხელი მოაწერა განკარგულებას ბერკუტის დაშლის შესახებ.<ref>{{cite news|url=http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |title=Head of Ukrainian Interior Ministry signs order to dissolve "Berkut" |agency=[[Voice of Russia]] |date=25 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301091220/http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> მარტში რუსეთმა გამოაცხადა, რომ ყირიმის ბერკუტის დანაყოფი შეინარჩუნებდა თავის სახელს, რადგან ის რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროში იყო ჩართული.<ref name="BCIT25314">[http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 Russian interior bodies created in Crimea and Sevastopol] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140407081859/http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 |date=7 April 2014 }}, [[ITAR-TASS]] (25 March 2014)</ref>{{#tag:ref|The status of [[Crimea]] and [[Sevastopol]] is currently [[2014 Crimean crisis|under dispute by Ukraine and Russia]]; Ukraine and the majority of the international community consider Crimea an [[autonomous republic]] of Ukraine and Sevastopol [[cities with special status|one of Ukraine's cities with special status]], while Russia, on the other hand, considers Crimea a [[federal subjects of Russia]] and Sevastopol [[federal cities of Russia|one of its federal cities]].<ref name="Reuters">{{cite news|last=Gutterman |first=Steve |url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |title=Putin signs Crimea treaty, will not seize other Ukraine regions |work=Reuters |date=18 March 2014 |access-date=26 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140329012404/https://www.reuters.com/article/2014/03/18/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |archive-date=29 March 2014 |url-status=live }}</ref> Both are completely under Russian control.<ref name="Yanuousted">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}<br />{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |title=Ukraine protests timeline |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223034428/http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref>|group=nb}} ===პროტესტები ახალი მთავრობის წინააღმდეგ=== კეტი იანგის თქმით, რევოლუციის წინააღმდეგ ანტიმაიდანის საპროტესტო აქციებზე პლაკატებით, ინტერნეტ პოსტებით და მიტინგებზე გამოსვლებით თავს დაესხნენ ახალ მთავრობას, როგორც "ებრაულ კლიკას", რომელიც მდიდარ ებრაელების ინტერესების დასაცავად უკრაინელების გამოყენებას ცხდილობდა და ასახავდა რევოლუციას. როგორც „სიონისტური გადატრიალებას“.<ref name="boro2">{{cite news|last=Young |first=Cathy |title=Fascism Comes to Ukraine -- From Russia |url=http://www.realclearpolitics.com/articles/2014/05/21/fascism_comes_to_ukraine_--_from_russia_122700.html |date=21 May 2014 |archive-date=21 May 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140521232153/http://www.realclearpolitics.com/articles/2014/05/21/fascism_comes_to_ukraine_--_from_russia_122700.html }}</ref> ====სამხრეთ და აღმოსავლეთ უკრაინა==== 22 თებერვალს პრორუსულმა უკრაინულმა ფრონტ ორგანიზაციამ შეხვედრა სამხრეთ და აღმოსავლეთ უკრაინის წარმომადგენლებთან გამართა.<ref>{{cite web|url=http://www.kommersant.ru/doc/2414025 |title=Общественный союз "Украинский фронт" 22 февраля проведет съезд депутатов юго-восточных областей страны |publisher=Kommersant.ru |date=21 February 2014 |access-date=22 February 2014 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222174422/http://www.kommersant.ru/doc/2414025 }}</ref> ღონისძიების ორგანიზატორმა, ანდრეი კულევმა თქვა, რომ ჯგუფი აპირებდა განეხილა ქვეყნის ფედერალიზაცია ნახევრად ავტონომიურ რეგიონებად.<ref>{{cite news|url=http://glavcom.ua/news/186806.html |title=Клюев заставляет губернаторов ехать в Харьков на сьезд за федерализацию —Главком |publisher=Glavcom |access-date=22 February 2014 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222174422/http://glavcom.ua/news/186806.html }}</ref> ოპოზიციასთან შეთანხმების და პარლამენტის მიერ მიღებული ზომების შემდეგ, იანუკოვიჩი კიევიდან ხარკოვში უკრაინის ფრონტის კონგრესზე დასასწრებად გაფრინდა; წყაროები მიუთითებდნენ, რომ ბერკუტის ძალები მოვლენის მოლოდინში ხარკოვში შეიკრიბნენ.<ref>{{cite web|last=Zaks |first=Dmitry |url=https://news.yahoo.com/ukraine-leader-announces-39-truce-39-start-talks-212036733.html;_ylt=AwrBEiRz3wdTiAQA4r_QtDMD |title=Militants threaten to shatter fragile Ukraine truce – Yahoo News |publisher=[[Yahoo! News]] |date=20 April 2011 |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222174013/http://news.yahoo.com/ukraine-leader-announces-39-truce-39-start-talks-212036733.html%3B_ylt%3DAwrBEiRz3wdTiAQA4r_QtDMD |archive-date=22 February 2014 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web|author=? Как к Вам обращаться? |url=http://gazeta.ua/ru/articles/politics/_anukovich-s-klyuevym-i-rybakom-vyleteli-v-harkov/543538 |script-title=ru:Янукович с Клюевым и Рыбаком вылетели в Харьков |trans-title=Yanukovych, along with Klyuev and Rybak flew to Kharkiv |publisher=Gazeta.ua |date=5 February 2014 |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222173911/http://gazeta.ua/ru/articles/politics/_anukovich-s-klyuevym-i-rybakom-vyleteli-v-harkov/543538 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=http://interfax.com.ua/news/political/191813.html |title=Янукович прибыл в Харьков и может принять участие в съезде депутатов юго-восточных областей – источник |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 October 2012 |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222173758/http://interfax.com.ua/news/political/191813.html |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> როგორც იური ლუცენკო იტყობინება, 22 თებერვალს შუაღამისას, SBU-მ ხარკოვის გუბერნატორის მიხაილ დობკინისა და მერის ჰენადი კერნესის წინააღმდეგ სეპარატიზმის ადვოკატირებისთვის სისხლის სამართლის საქმე დაიწყო.<ref>{{cite web|script-title=uk:СБУ порушила кримінальні справи проти Добкіна і Кернеса – Луценко |url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/22/sbu_porushyla_kryminalni_spravy_proty_dobkina_i_kernesa__lutsenko_463571 |publisher=Zik |access-date=22 February 2014 |language=uk |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222031942/http://zik.ua/ua/news/2014/02/22/sbu_porushyla_kryminalni_spravy_proty_dobkina_i_kernesa__lutsenko_463571 |url-status=live |archive-date=22 February 2014 }}</ref> 22 თებერვალს ხარკოვში სამხრეთ და აღმოსავლეთის რეგიონების კონგრესზე დეპუტატებმა მიიღეს რეზოლუცია, რომელშიც გამოცხადდა, რომ მზად იყვნენ კონსტიტუციური წესრიგი დაეცვათ თავიანთ ტერიტორიაზე. მათ განაცხადეს, რომ კიევში განვითარებულმა მოვლენებმა ცენტრალური ხელისუფლების პარალიზება და ქვეყნის დესტაბილიზაცია მოახდინა.<ref>{{cite news|url=http://gazeta.ua/ru/articles/politics/_deputaty-na-s-ezde-v-harkove-berut-na-sebya-polnotu-vlasti-na-ugovostoke-i-v-krymu-rezolyuciya/543622 |script-title=ru:Депутаты на съезде в Харькове берут на себя полноту власти на Юго-востоке и в Крыму – резолюция |publisher=Gazeta.ua |date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222183239/http://gazeta.ua/ru/articles/politics/_deputaty-na-s-ezde-v-harkove-berut-na-sebya-polnotu-vlasti-na-ugovostoke-i-v-krymu-rezolyuciya/543622 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live |language=ru }}</ref> მათ ასევე ხელი მოაწერეს განცხადებას პარლამენტის უფლებამოსილების უარყოფის შესახებ.<ref>{{cite news|title=Clashes in Ukraine |url=http://www.rferl.org/contentlive/clashes-in-ukraine-live-blog-kyiv/25267783.html |agency=[[Radio Free Europe/Radio Liberty]] |date=22 February 2014 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222183504/http://www.rferl.org/contentlive/clashes-in-ukraine-live-blog-kyiv/25267783.html }}</ref>{{Unreliable source?|certain=y|reason=RFE/RL is a US government-funded media/propaganda outlet|date=May 2018}} შინაგან საქმეთა სამინისტრომ განაცხადა, რომ გუბერნატორი დობკინი და მერი კერნესი რუსეთში გაიქცნენ.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192039.html |title=Kharkiv mayor, governor flee Ukraine across border with Russia – acting interior ministry's spokesperson |agency=Interfax-Ukraine |date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222174744/http://en.interfax.com.ua/news/general/192039.html |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> 23 თებერვალს პარლამენტმა მიიღო კანონპროექტი უმცირესობათა ენების კანონის გაუქმების შესახებ. პრეზიდენტის მიერ ხელმოწერის შემთხვევაში, კანონპროექტი რუსულს, როგორც უკრაინაში უმცირესობის ენას, გააუქმებდა, თუმცა რეგიონები, როგორიცაა ყირიმი, დასახლებულია რუსულენოვანი უმრავლესობით.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2014/feb/23/ukraine-crisis-western-nations-eu-russia |title=Western nations scramble to contain fallout from Ukraine crisis |date=24 February 2014 |work=The Guardian |first=Ian |last=Traynor |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223185940/http://www.theguardian.com/world/2014/feb/23/ukraine-crisis-western-nations-eu-russia |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref> Christian Science Monitor იტყობინებოდა, რომ კანონპროექტი "მხოლოდ რუსულენოვანი რეგიონების აღშფოთებას ემსახურებოდა, რომლებიც ამ ნაბიჯს თვლიდნენ უფრო მეტ მტკიცებულებად იმისა, რომ ანტისამთავრობო პროტესტი კიევში, რომელმაც იანუკოვიჩის მთავრობა დაამხო, ნაციონალისტური დღის წესრიგისთვის ზეწოლას აპირებდა."<ref>{{cite news|url=http://www.csmonitor.com/World/Europe/2014/0228/Is-it-too-late-for-Kiev-to-woo-Russian-speaking-Ukraine |title=Is it too late for Kiev to woo Russian-speaking Ukraine? |date=28 February 2014 |work=[[The Christian Science Monitor|CSM]] |first=Sabra |last=Ayres |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228232412/http://www.csmonitor.com/World/Europe/2014/0228/Is-it-too-late-for-Kiev-to-woo-Russian-speaking-Ukraine |url-status=live }}</ref> 28 თებერვალს პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელმა ტურჩინოვმა კანონპროექტს ვეტო დაადო.<ref>{{cite web|url=http://en.itar-tass.com/world/721537 |title=Ukraine's parliament-appointed acting president says language law to stay effective |date=1 March 2014 |publisher=[[Russian News Agency "TASS"|ITAR-TASS]] |archive-date=12 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140812233816/http://en.itar-tass.com/world/721537 |url-status=live }}</ref> ===საბჭოთა ძეგლების განადგურება=== დასავლეთ უკრაინის ქალაქ ბროდიში განადგურდა რუსი ფელდმარშალის, მიხეილ კუტუზოვის ძეგლი.<ref>"[http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-russia-angry-another-soviet-hero-statue-toppled-1437914 Ukraine: Russia Angry as Another Soviet Hero Statue Toppled]". ''[[International Business Times]]''. 25 February 2014.</ref> მის დანგრევაში მილიტარისტული დაჯგუფება მარჯვენა სექტორი დაადანაშაულეს.<ref>{{cite news|url=http://en.itar-tass.com/world/720243 |title=Right-wing opposition pulls down monument to Lenin in Ukraine's Zhitomir |agency=ITAR-TASS |date=21 February 2014 |access-date=25 February 2014 }}{{dubious-inline|date=April 2014}}</ref> გარდა ამისა, ქალაქ სტრიიში აიღეს საბჭოთა ჯარისკაცების საპატივცემულო ქანდაკება.<ref name="rtmonuments">{{cite news|url=http://www.segodnya.ua/regions/lvov/vo-lvovskoy-oblasti-demontirovali-pamyatnik-sovetskomu-soldatu-498015.html |script-title=ru:Во Львовской области демонтировали памятник советскому солдату (фото) |trans-title=In the Lviv region the monument to Soviet soldier got dismantled (Photo) |website=segodnya.ua |date=23 February 2014 |access-date=22 April 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301062149/http://www.segodnya.ua/regions/lvov/vo-lvovskoy-oblasti-demontirovali-pamyatnik-sovetskomu-soldatu-498015.html |language=ru }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.stryi.com.ua/news/2649-demontuvaly-pamiatnyk |script-title=uk:Демонтували пам'ятник "Солдату" (фото, відео) |trans-title=Soviet soldier monument got dismantled (Photo, video) |website=Stryi.com.ua |date=15 May 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327030722/http://www.stryi.com.ua/news/2649-demontuvaly-pamiatnyk |language=uk }}</ref> 2013 წლის დეკემბრის დასაწყისში უცნობმა აქტივისტებმა წითელ და შავ (ნაციონალისტური დაჯგუფების, „უკრაინის მეამბოხეთა არმიის“ დროშის) ფერებში ნაწილობრივ გადაღებეს ქანდაკება, რომელიც კიევის არსენალის ქარხნის 1918 წელს დაღუპულ მუშებს ეძღვნებოდა.<ref>{{cite news|url=http://dumskaya.net/news/v-kieve-evromajdanschiki-oskvernili-bratskuyu-mo-031281/|title=В Киеве "евромайданщики" осквернили братскую могилу рабочих "Арсенала" (фото) &#124; Новости Одессы|website=Dumskaya.net|date=9 December 2013|access-date=19 May 2014}}</ref> 28 თებერვალს ქალაქ დნიპროში ვანდალურად დააზიანეს და ნაციონალისტური სლოგანებით შეღებეს ორი მონუმენტი. ერთი მათგანი ეძღვნებოდა II მსოფლიო ომის აღმოსავლეთ ფრონტზე მებრძოლ საბჭოთა ძალებს, ხოლო მეორე ავღანეთში მებრძოლ საბჭოთა ჯარისკაცებს.<ref>{{cite web|url=http://kp.ua/politics/441297-v-dnepropetrovske-oskvernyly-pamiatnyky-slavy-afhantsam-y-heneralu-pushkynu |script-title=ru:В Днепропетровске осквернили памятники Славы, афганцам и генералу Пушкину |trans-title=In Dnipropetrovsk desecrated monuments of Glory, Afghans and General Pushkin |work=[[Komsomolskaya Pravda]] |date=28 February 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-date=6 May 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140506080340/http://kp.ua/politics/441297-v-dnepropetrovske-oskvernyly-pamiatnyky-slavy-afhantsam-y-heneralu-pushkynu }}</ref> ინგლისურენოვან ტვიტერის ანგარიშზე რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა რუსულ და საბჭოთა მონუმენტებზე თავდასხმები „რუსოფობიურ ვანდალიზმად“ შეაფასა, ფაქტებს „აღმაშფოთებელი“ უწოდა და მათი დაუყოვნებლივ აღკვეთა მოითხოვა.<ref>{{cite news|url=https://twitter.com/mfa_russia/status/438282715105083392|title=Another Russophobic vandalism act took place in Lvov Region: monument to Russian army commander Kutuzov was pulled down. Stop this outrage|publisher=Twitter|date=25 February 2014|access-date=25 February 2014}}</ref> ===ეკონომიკა=== 2014 წლის მაისში საერთაშორისო მონეტარულმა ფონდმა გამოყო $3.2 მილიარდი უკრაინის სტაბილიზაციისთვის. ეს საჭირო გახდა ცოტა ხნით ადრე ხელმოწერილი ასოცირების შეთანხმებით გათვალისწინებული 1.6 მილიატდ ევროს დახმარების მისაღებად ევროკავშირისგან.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/business-26758788 |title=Ukraine agrees to 50% gas price hike amid IMF talks |date=26 March 2014 |access-date=26 March 2014 |work=BBC News |archive-date=27 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327035248/http://www.bbc.com/news/business-26758788 }}</ref> ===Sports=== 2014 წლის 19 თებერვალს [[UEFA]]-მ განაცხადა, რომ კიევში არსებული არეულობის გამო 2013–14 წლების UEFA-ს ევროპის ლიგის 32-ე რაუნდის მატჩი კიევის დინამოსა და ვალენსიას შორის არა კიევის ოლიმპიურ სტადიონზე, არამედ კვიპროსში, ნიქოზიის GSP სტადიონზე გაიმართებოდა.<ref>{{cite news |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=2058174.html |title=Dynamo to play Valencia in Cyprus |publisher=UEFA |date=19 February 2014 |archive-date=27 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227063544/http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid%3D2058174.html }}</ref><ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/soccer-dynamo-kiev-game-against-valencia-moved-cyprus-133002556--sow.html|title=Soccer-Dynamo Kiev game against Valencia moved to Cyprus|date=19 February 2014|access-date=19 February 2014|agency=[[Reuters]]|publisher=[[Yahoo!]]}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.champion.com.ua/football/2014/02/19/564612/|title=Officially. Match "Dynamo" – "Valencia" will be held in Cyprus|work=[[Ukrayinska Pravda]]|publisher=Champion|date=19 February 2014}}</ref> 32-ე რაუნდში მონაწილე კიევისა და სხვა კლუბებმა მატჩების წინ დაღუპულებს პატივი წუთიერი დუმილით მიაგეს და თამაშის დროს სამგლოვიარო სამკლაურებს ატარებდნენ.<ref>{{cite news|url=http://bostonherald.com/sports/revolution_soccer/soccer/2014/02/dnipro_spurs_honor_ukraine_protests_victims |title=Dnipro, Spurs honor Ukraine protests victims |newspaper=[[Boston Herald]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220224626/http://bostonherald.com/sports/revolution_soccer/soccer/2014/02/dnipro_spurs_honor_ukraine_protests_victims |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=http://shakhtar.com/en/news/?id=30602 |title=Viktoria vs Shakhtar: full house, player kit, respect |publisher=[[FC Shakhtar Donetsk]] |date=20 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220224845/http://shakhtar.com/en/news/?id=30602 |archive-date=20 February 2014 }}</ref><ref>{{cite news|publisher=[[Sky Sports]] |date=20 February 2014 |url=http://www1.skysports.com/football/live/match/306087/report |title=Europa League: Valencia claim 2–0 win over Dynamo Kyiv in Cyprus |archive-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220225132/http://www1.skysports.com/football/live/match/306087/report |url-status=live }}</ref> 25 თებერვალს გადაიდო უკრაინის საკალათბურთო სუპერლიგის 2013–14 წლის სეზონის შემდგომი თამაშები.<ref>{{cite news |url=http://www.superleague.ua/news/49080.htm |title=Частину матчів Чемпіонату України "Суперліга" перенесено |publisher=Superleague.ua |date=25 February 2014 |access-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141018122919/http://www.superleague.ua/news/49080.htm |archive-date=18 October 2014 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web|url=http://rupaper.com/post/20920 |title=The basketball championship of Ukraine suspended |website=Rupaper.com |access-date=12 March 2014 |date=25 February 2014 |archive-date=3 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140303082716/http://rupaper.com/post/20920 }}</ref> On 26 February, the second part of the [[2013–14 Ukrainian Premier League]] was suspended because of the situation in the country.<ref>{{cite web |url=http://fpl.ua/ukr/news/news_fpl/5400/ |title=Початок весняної частини змагань перенесено |website=Fpl.ua |access-date=12 March 2014 |archive-date=10 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140310200921/http://fpl.ua/ukr/news/news_fpl/5400/ }}</ref> 3 მარტს ამხანაგური მატჩი აშშ-ისა და უკრაინის საფეხბურთო ნაკრებებს შორის კიევის ნაცვლად ნიქოზიაში ჩატარდა.<ref>{{cite web|url=https://www.usatoday.com/story/sports/soccer/world/2014/03/03/usmnt-us-soccer-roster-ukraine-cypress/5994039/ |title=USA-Ukraine soccer friendly moved to Cyprus|author=Nate Scott, USA TODAY Sports|date=3 March 2014|work=[[USA Today]]|access-date=23 October 2014}}</ref> დონბასის ჰოკეის კლუბის პლეიოფის თამაშები დონეცკის Druzhba Arena-ს ნაცვლად სლოვაკეთში, ბრატისლავას Slovnaft Arena-ზე ჩატარდა.<ref>{{cite news |script-title=ru:Донбасс прибыл в Братиславу |trans-title="Donbass" arrived to Bratislava |url=https://hcdonbass.com/news/klub/donbass_pribyl_v_bratislavu/ |website=HCDonbass.com |date=16 March 2014 |access-date=29 March 2014 |language=ru |archive-url=https://web.archive.org/web/20140330023132/https://hcdonbass.com/news/klub/donbass_pribyl_v_bratislavu/ |archive-date=30 March 2014 |url-status=dead }}</ref> == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ცივი ომის შემდგომი კონფლიქტები ევროპაში}} 4fv7j0p29ygittkiyggm9300q5kned5 4402923 4402922 2022-08-03T09:17:00Z 13LuiJangulashvili 135801 /* შეთანხმების შემდეგ */ wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Anry.kiknavelidze|Anry.kiknavelidze]].|3|08|2022}} {{ინფოდაფა სამოქალაქო კონფლიქტი | სათაური = ღირსების რევოლუცია <br>({{lang-uk|Революція гідності}}) | ქვესათაური = | ნაწილი = | სურათი = SState flag of Ukraine carried by a protester to the heart of developing clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg | სურათი2 = | წარწერა = მომიტინგეები ებრძვიან მთავრობის ძალებს კიევში დამოუკიდებლობის მოედანზე 2014 წლის 18 თებერვალს. | თარიღი = 18–23 თებერვალი 2014<ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/>({{Age in years, months, weeks and days|month1=2|day1=18|year1=2014|month2=2|day2=23|year2=2014}}) | ადგილი = [[მარინსკის პარკი]] და ინსტიტუტსკის ქუჩა, [[დამოუკიდებლობის მოედანი]], [[კიევი]], უკრაინა | კოორდინატები = {{coord|50|27|0|N|30|31|27|E|type:landmark_region:UA}} | მიზეზი = | მიზნები = * [[უკრაინის პრეზიდენტი]]ს [[ვიქტორ იანუკოვიჩი]]ს თანამდეგობიდან გადაყენება * 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | მეთოდები = * გაპროტესტება, ამბოხი, [[სამოქალაქო დაუმორჩილებლობა]] | სტატუსი = | შედეგი = ევრომაიდანი / ოპოზიციის გამარჯვება {{Collapsible list|title=სრული შედეგები|bullets=yes | პრეზიდენტი იანუკოვიჩის ჩამოგდება და გაქცევა რუსეთში | 2004 წლის ცვლილებების აღდგენა უკრაინის კონსტიტუციაში | [[იულია ტიმოშენკო]]ს გათვისუფლება ციხიდან | აზაროვის მეორე მთავრობის მოხსნა<ref name=BBCRLLout>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=[[BBC News]] |date=23 February 2014}}</ref> | 50 პიროვნებას, უმაღლესი თანამდებობის პირების ჩათვლით, ბრალი ედებათ დემონსტრანტების მკვლელობის ორგანიზებაში<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |title=Makhnitsky: Some 50 people to be charged with organizing killings of Ukrainians |work=Kyiv Post |date=24 February 2014 |access-date=24 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301190722/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/makhnitsky-some-50-people-to-be-charged-with-organizing-killings-of-ukrainians-337522.html |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> | ბერკუტის სპეციალური ძალების დაშლა | მასიური პროტესტები აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში კიევის მთავრობის წინააღმდეგ | ქვეყნის მასშტაბით კომუნისტური ძეგლების განადგურება<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |title=Ukraine crisis: Lenin statues toppled in protest |work=BBC News |date=22 February 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140602085437/http://www.bbc.com/news/world-europe-26306737 |archive-date=2 June 2014 |url-status=live }}</ref> |პრორუსული არეულობის დასაწყისი, რუსული სამხედრო ძალების ჩარევა, ყირიმის ანექსია რუსეთის მიერ და ომი დონბასში}} | მხარე1 = {{flagicon image|Flag of Ukraine 3.svg}} '''მაიდანის სახალხო გაერთიანება''' *ანტისამთავრობო მომიტინგე მოქალაქეები *მომიტინგეების მხარეს გადასული პოლიციის ოფიცრები<ref>{{cite web|last=Novogrod |first=James |url=http://www.nbcnews.com/storyline/ukraine-crisis/dozens-ukrainian-police-defect-vow-protect-protesters-n35241 |title=Dozens of Ukrainian Police Defect, Vow to Protect Protesters |work=NBC News |date=21 February 2014 |access-date=3 March 2014}}</ref> *[[ავღანეთის ომი (1979–1989)|ავღანეთის ომის]] ვეტერნები<ref>{{cite news|last=Nemtsova |first=Anna|title=Kiev's Military Guardian Angels|url= http://www.thedailybeast.com/articles/2013/12/13/ukraine-s-military-veterans-protect-kiev-protesters.html|work=[[The Daily Beast]]|date=13 December 2013|access-date=16 December 2013}}</ref> საპარლამენტო ოპოზიციური პარტიები: *[[File:Small logo of Batkivshchyna.png|20px|border|ბატკივშჩინას ემბლემა]] [[ბატკივშჩინა]] *[[File:Svoboda logo-2.svg|20px|border|სვაბოდას ემბლემა]] [[სვაბოდა]] *[[File:LogoUDAR.png|20px|border]] [[უდარი]] | მხარე2 = {{flagicon|Ukraine}} უკრაინის მთავრობა *[[File:Геральдичний знак - емблема МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო **[[File:Berkut emblem.png|14px]] ბერკუტი ***ბერკუტის სპეცდანიშნულების ასეული **სპეცდანიშნულების ქვედანაყოფი Tiger **[[File:Емблема внутрішніх військ МВС України.svg|18px]] უკრაინის შინაგანი ჯარი *[[File:Emblem of the Security Service of Ukraine.png|18px]] უკრაინის უშიშროების სამსახური **[[FIle:Alpha SBU emblem.png|14px]] ჯგუფი „ალფა“<ref>{{cite news|url=http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |script-title=ru:К сегодняшнему расстрелу митингующих может иметь отношение подразделение 'Альфа' СБУ |trans-title=By now in massacre of protesters may have relation unit "Alpha" SBU |work=[[Zerkalo Nedeli]] |language=ru |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220223433/http://zn.ua/UKRAINE/k-segodnyashnemu-rasstrelu-mitinguyuschih-mozhet-imet-otnoshenie-podrazdelenie-alfa-sbu-139280_.html |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> * „ტიტუშკები“<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/euromaidan-ralles-in-ukraine-jan-20-updates-335302.html|title=EuroMaidan ralles in Ukraine (20 Jan updates)|newspaper=Kyiv Post|date=21 January 2014}}</ref> * უკრაინული ფრონტი '''მხარს უჭერდა:'''<br />{{flag|რუსეთი}} (სავარაუდოდ) | მხარე3 = | მთავარი ფიგურები1 = {{plainlist| *[[არსენი იაცენიუკი]] *[[ვიტალი კლიჩკო]] *[[ოლეჰ ტიაჰნიბოკი]] *[[პეტრო პოროშენკო]] *[[იური ლუცენკო]] *[[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] *[[იულია ტიმოშენკო]] *[[ანდრიი პარუბიი]] *[[ანდრიი სადოვიი]] *[[არსენ ავაკოვი]] *[[დმიტრო იაროში]] *[[რუსლანა]]}} | მთავარი ფიგურები2 = მთავარი ფიგურები2 | მთავარი ფიგურები3 = მთავარი ფიგურები3 | რაოდენობა1 = რაოდენობა1 | რაოდენობა2 = რაოდენობა1 | რაოდენობა3 = რაოდენობა4 | დანაყოფი1 = დანაყოფი1 | დანაყოფი2 = დანაყოფი2 | დანაყოფი3 = დანაყოფი3 <!--მხარე1--> | გარდაცვლილი1= | დაშავებული1= | დაკავებული1= | ბრალწაყენებული1= | დაჯარიმებული1 | ზიანი1= | შენობები1= <!--მხარე2--> | გარდაცვლილი2= | დაშავებული2= | დაკავებული2= | ბრალწაყენებული2= | დაჯარიმებული2= | ზიანი2= | შენობები2= <!--მხარე3--> | გარდაცვლილი3= | დაშავებული3= | დაკავებული3= | ბრალწაყენებული3= | დაჯარიმებული3= | ზიანი3= | შენობები3= }} '''ღირსების რევოლუცია''' ({{lang-uk|Революція гідності}}), ასევე ცნობილი როგორც '''მაიდანის რევოლუცია''',<ref name="18010123Ukraineprofile">[https://www.bbc.com/news/world-europe-18010123 Ukraine profile - Timeline], [[BBC News]]</ref> — მოხდა უკრაინაში, 2014 წლის თებერვალში,<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine">[https://www.vox.com/2014/9/3/18088560/ukraine-everything-you-need-to-know Everything you need to know about the Ukraine crisis], [[Vox (website)|Vox]] (3 September 2014)<br />[https://abcnews.go.com/Politics/ukraines-2014-revolution-trumps-push-ukrainian-probe-biden/story?id=65811633 Ukraine's 2014 revolution to Trump's push for a Ukrainian probe of Biden: A timeline], [[ABC News]] (1 October 2019)<br />[https://www.economist.com/briefing/2014/02/27/the-february-revolution The February revolution], [[The Economist]] (27 February 2014)<br />[https://edition.cnn.com/2015/02/10/europe/ukraine-war-how-we-got-here/index.html Ukraine: Everything you need to know about how we got here], [[CNN]] (3 February 2017)</ref> ევრომაიდანის პროტესტის დასასრულს,<ref name="18088560voxUkraine"/> როდესაც უკრაინის დედაქალაქ [[კიევი|კიევში]] მომიტინგეებსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის სასიკვდილო შეტაკებები არჩეული პრეზიდენტის, [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] გადადგომით და უკრაინის მთავრობის დამხობით დასრულდა. <ref name="18088560voxUkraine"/><ref name="18010123Ukraineprofile"/> 2013 წლის ნოემბერში, ფართომასშტაბიანმა საპროტესტო ტალღამ (ცნობილი, როგორც ევრომაიდანი) იფეთქა პრეზიდენტ იანუკოვიჩის მოულოდნელი გადაწყვეტილების საპასუხოდ, როდესაც ხელი არ მოეწერა ევროკავშირთან პოლიტიკურ ასოცირებასა და თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას, ნაცვლად იმისა, არჩეულ იქნა უფრო მჭიდრო კავშირები [[რუსეთი|რუსეთთან]] და [[ევრაზიული კავშირი|ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირთან]]. იმავე წლის თებერვალში უმაღლესმა რადამ (უკრაინის პარლამენტმა) დაამტკიცა ევროკავშირთან შეთანხმების დასრულება.<ref>{{cite news |title=Parliament passes statement on Ukraine's aspirations for European integration |url=https://www.kyivpost.com/article/content/ukraine-politics/parliament-passes-statement-on-ukraines-aspirations-for-european-integration-320792.html |work=[[Kyiv Post]] |date=22 February 2013|quote=A total of 315 of the 349 MPs registered in the sitting hall supported the document on Friday. The draft document reads that the Verkhovna Rada "within its powers, will ensure that the recommendations concerning the signing of the Association Agreement between Ukraine and the EU, which are stipulated in the resolutions of the European Parliament and the conclusions of the Council of the EU approved on December 10, 2012, at a meeting of the EU foreign ministers, will be fulfilled."}}</ref> რუსეთი ახორციელებდა ზეწოლას უკრაინაზე.<ref>{{cite book |editor1-last=Dinan |editor1-first=Desmond |editor2-last=Nugent |editor2-first=Neil |title=The European Union in Crisis |publisher=Palgrave Macmillan |pages=3, 274}}</ref> ეს პროტესტი თვეების განმავლობაში გაგრძელდა და მასშტაბები გაფართოვდა, იანუკოვიჩისა და აზაროვის მთავრობის გადადგომის მოწოდებით.<ref name=Reuters121213>[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-idUSBRE9BA04420131212 Kiev protesters gather, EU and Putin joust], [[Reuters]] (12 December 2013)</ref> მომიტინგეები ეწინააღმდეგებოდნენ სამთავრობო კორუფციას და ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებას, [[ოლიგარქია|ოლიგარქების]] გავლენას, პოლიციის სისასტიკეს და ადამიანის უფლებების დარღვევას უკრაინაში.<ref name="Euromaidan Analyses">{{cite book |editor1-last=Marples |editor1-first=David |editor2-last=Mills |editor2-first=Frederick |title=Ukraine's Euromaidan: Analyses of a Civil Revolution |date=2015 |publisher=[[Ibidem Press]] |pages=9–14}}</ref><ref name="RFEKT25114">[http://www.rferl.org/content/protesters-police-tense-standoff-ukraine/25241945.html Yanukovych Offers Opposition Leaders Key Posts], [[Radio Free Europe/Radio Liberty]] (25 January 2014)</ref> რეპრესიულმა ანტისაპროტესტო კანონებმა გამოიწვია შემდგომი აღშფოთება.<ref name="Euromaidan Analyses"/> დიდმა, ბარიკადებიღ გამაგრებულმა საპროტესტო ბანაკმა დაიკავა დამოუკიდებლობის მოედანი ცენტრალურ კიევში მთელი „მაიდანის აჯანყების“ განმავლობაში. 2014 წლის იანვარსა და თებერვალში მომიტინგეებისა და [[ბერკუტი|ბერკუტის]] სპეცრაზმის შეტაკებების შედეგად 108 მომიტინგე და 13 პოლიციელი დაიღუპა,<ref name="OHCHR">{{cite web |title=Accountability for killings in Ukraine from January 2014 to May 2016 |url=https://www.ohchr.org/Documents/Countries/UA/OHCHRThematicReportUkraineJan2014-May2016_EN.pdf |publisher=[[Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights]] |pages=9, 21–25}}</ref> დაიჭრა მრავალი სხვა. პირველი მომიტინგეები 19-22 იანვარს ხრუშევსკის ქუჩაზე პოლიციასთან სასტიკი შეტაკებისას დახოცეს. ამის შემდეგ აქციის მონაწილეებმა მთელი ქვეყნის მასშტაბით სამთავრობო შენობები დაიკავეს. სასიკვდილო შეტაკებები 18-20 თებერვალს მიმდინარეობდა, რა დროსაც უკრაინაში დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ ყველაზე მძიმე ძალადობა მოხდა.<ref>{{cite news |title=Europe's new battlefield |url=https://www.economist.com/briefing/2014/02/20/europes-new-battlefield |newspaper=[[The Economist]] |date=22 February 2014 |quote=It is the worst violence Ukraine has known in its 22 years as an independent country}}</ref> ათასობით მომიტინგეს, რომლებიც პარლამენტისკენ, ფარებითა და ჩაფხუტიანი აქტივისტების მეთაურობით მიიწევდნენ პოლიციის სნაიპერებმა ცეცხლი გაუხსნეს.<ref name="OHCHR"/> 21 თებერვალს, პრეზიდენტ იანუკოვიჩსა და საპარლამენტო ოპოზიციის ლიდერებს შორის ხელი მოეწერა შეთანხმებას, რომელიც მოითხოვდა დროებითი მთავრობის ჩამოყალიბებას, საკონსტიტუციო რეფორმებს და ვადამდელ არჩევნებს.<ref name=sds24>{{Cite news |title=Yanukovich impeached |language=en |work=Al Jazeera |url=https://www.aljazeera.com/news/2014/2/22/ukraine-president-yanukovich-impeached |access-date=2022-03-01}}</ref> მეორე დღეს, პოლიცია გავიდა ცენტრალური კიევიდან, რომელიც მოექცა მომიტინგეების კონტროლის ქვეშ. იანუკოვიჩი გაიქცა ქალაქიდან და შემდეგ ქვეყნიდან.<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იმ დღეს უკრაინის პარლამენტმა მხარი დაუჭირა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან გადაყენებას 328 ადამიანი 0-ის წინააღმდეგ (პარლამენტის 450 წევრის 72,8%).<ref>{{Cite magazine |last=Frizell |first=Sam |date=2014-02-22 |title=Ukraine Protestors Seize Kiev As President Flees |language=en-US |magazine=Time |url=https://world.time.com/2014/02/22/ukraines-president-flees-protestors-capture-kiev/ |access-date=2022-03-01 |issn=0040-781X}}</ref> იანუკოვიჩმა თქვა, რომ ეს კენჭისყრა უკანონო და შესაძლოა, იძულებითიც ყოფილიყო, ამიტომ დახმარებისთვის რუსეთს მიმართა.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/01/24/world/europe/viktor-yanukovych-russia-ukraine-treason.html|title=Ukraine's Ex-President Is Convicted of Treason|last=Kramer|first=Andrew E.|date=24 January 2019|work=The New York Times|access-date=24 March 2019|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია და დროებითი მთავრობა არ ცნო. ფართო საპროტესტო აქციები, როგორც რევოლუციის მომხრე და ასევე მოწინააღმდეგე, ხდებოდა აღმოსავლეთ და სამხრეთ უკრაინაში, სადაც 2010 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე იანუკოვიჩს დიდი მხარდაჭერა ჰქონდა. პროტესტი გამწვავდა, რაც მიზეზი გახდა რუსეთის სამხედრო ინტერვენციის,<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|title=Russian troops take over Ukraine's Crimea region|last=Sullivan|first=Tim|date=1 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140301234859/http://news.yahoo.com/russian-troops-over-ukraines-crimea-region-200052097.html|archive-date=1 March 2014|url-status=live|agency=Associated Press}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/03/16/world/europe/russia-vetoes-un-resolution-on-crimea.html|title=Russia Vetoes U.N. Resolution on Crimea|author=Somini Sengupta|date=15 March 2014|access-date=12 March 2015|work=The New York Times}}</ref> რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიის და თვითგამოცხადებული სახელმწიფოების [[დონეცკის სახალხო რესპუბლიკა|დონეცკის]] და [[ლუჰანსკის სახალხო რესპუბლიკა|ლუგანსკის]] შექმნის. ამან გამოიწვია [[დონბასის ომი]] და კულმინაციას მიაღწია 2022 წელს, ქვეყანაში რუსეთის მიერ სრულმაშტაბიანი [[რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)|შეჭრის]] დაწყებით. დროებითმა მთავრობამ, არსენი იაცენიუკის ხელმძღვანელობით, ხელი მოაწერა ევროკავშირის ასოცირების შეთანხმებას და დაშალა ბერკუტი. [[პეტრო პოროშენკო]] 2014 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ გახდა პრეზიდენტი (პირველ ტურში ხმების 54,7%). ახალმა მთავრობამ აღადგინა 2004 წლის შესწორებები უკრაინის კონსტიტუციაში, რომელიც 2010 წელს საკამათო გზით გაუქმდა,<ref name="telegraph10656312">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10656312/Ukraine-revolution-live.html |archive-date=11 January 2022 |url-access=subscription |url-status=live|title=Ukraine revolution: live – Ukraine's president has disappeared as world awakes to the aftermath of a revolution|author=Damien McElroy|date=23 February 2014|work=The Daily Telegraph}}{{cbignore}}</ref> როგორც არაკონსტიტუციური და წამოიწყო დამხობილ რეჟიმთან დაკავშირებული საჯარო მოხელეების ფართომასშტაბიანი წმენდა.<ref>{{Cite journal|last=Zabyelina|first=Yuliya|date=2017|title=Lustration Beyond Decommunization: Responding to the Crimes of the Powerful in Post-Euromaidan Ukraine|journal=State Crime Journal|volume=6|issue=1|pages=55–78|doi=10.13169/statecrime.6.1.0055|issn=2046-6056|jstor=10.13169/statecrime.6.1.0055}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-purge-idUSKCN0HZ1NU20141010|title=Ukraine to launch 'full clean-out' of corrupt officials|date=10 October 2014|work=Reuters|access-date=21 May 2019|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://imrussia.org/en/law/2228-risks-of-delayed-lustrations|title=Risks of Delayed Lustrations|last=Mishina|first=Ekaterina|date=14 April 2015|website=Institute of Modern Russia|language=en-us|access-date=21 May 2019}}</ref> ასევე, დაიწყო ქვეყნის ფართომასშტაბიანი დეკომუნიზაცია. ==პრელუდია== 2000-იან წლებში უკრაინის მთავრობები ცდილობდნენ [[უკრაინა-ევროკავშირის ურთიერთობები|უფრო მჭიდრო ურთიერთობა]] დაემყარებინათ [[ევროკავშირი|ევროკავშირთან]].<ref name="EUEA2015">{{Cite web|url=http://www.eeas.europa.eu/statements/docs/2014/140612_01_en.pdf|title=Frequently asked questions about Ukraine, the EU's Eastern Partnership and the EU-Ukraine Association Agreement|date=24 April 2015|publisher=European Union External Action|access-date=6 May 2015}}</ref><ref>{{cite news|url=https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|title=Soros: Ukraine needs EU Marshall Plan|last=Thompson|first=Mark|date=12 March 2014|access-date=24 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140316224454/https://money.cnn.com/2014/03/12/news/economy/ukraine-europe-soros/|archive-date=16 March 2014|url-status=live|department=[[CNN Money]]}}</ref> [[უკრაინის პრეზიდენტი|პრეზიდენტ]] [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩის]] მთავრობა ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს 2012 წლიდან აწარმოებდა.<ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/bw/articles/2014-02-27/the-new-great-game-why-ukraine-matters-to-so-many-other-nations|title=The New Great Game: Why Ukraine Matters to So Many Other Nations|last1=Coy|first1=Peter|date=27 February 2014|work=[[Bloomberg BusinessWeek]]|access-date=23 March 2014|last2=Matlack|first2=Carol|last3=Meyer|first3=Henry}}</ref> ევროკავშირთან ასეთი ყოვლისმომცველი სავაჭრო შეთანხმება გავლენას მოახდენდა უკრაინის სავაჭრო შეთანხმებებზე რუსეთთან, რომელიც იმ დროს უკრაინის ყველაზე დიდი სავაჭრო პარტნიორი იყო.<ref>{{Cite web|url=http://www.worldstopexports.com/ukraines-top-15-import-partners/|title=Ukraine's Top Trading Partners|last=Workman|first=Daniel|date=24 April 2019|website=World's Top Exports|language=en-US|access-date=3 July 2019}}</ref> იანუკოვიჩს სჯეროდა, რომ გართულებების მოგვარება შეიძლებოდა და თქვა, რომ აპირებდა შეთანხმებას,<ref>{{Cite web|url=https://www.kyivpost.com/article/content/eu-ukraine-relations/eu-to-ukraine-reforms-necessary-for-trade-pact-320910.html|title=EU to Ukraine: Reforms necessary for trade pact - Feb. 25, 2013|date=25 February 2013|website=KyivPost|access-date=17 November 2019}}</ref> მაგრამ აგრძელებდა მის გადადებას.<ref>{{cite news|url=https://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|title=EU suspends trade deal talks with Ukraine|last=Kramer|first=Andrew|date=15 December 2013|newspaper=[[The Boston Globe]]|access-date=27 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140328062255/http://www.bostonglobe.com/news/world/2013/12/15/suspends-trade-deal-talks-with-ukraine/gzOIK9J1kFp2wMKw0IblVI/story.html|archive-date=28 March 2014|url-status=live}}</ref> შემდეგ მოხდა ამის ინტერპრეტაცია, როგორც ამ შეთანხმების ხელმოწერისგან უკან დახევის მცდელობისა და გამოიწვია საპროტესტო ტალღა, რომელიც ცნობილი გახდა, როგორც მოძრაობა [[ევრომაიდანი]].<ref name="Ukraine crisis timeline BBC">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine crisis: Timeline|date=13 November 2014|work=BBC News}}</ref> [[File:Euromaidan Kyiv 01-12-2013 35.JPG|thumb|280px|პრო-ევროკავშირის (ევრომაიდანის) საპროტესტო აქციის მონაწილეები კიევში, 2013 წლის დეკემბერი]] საპროტესტო აქციები თავდაპირველად 2013 წლის ნოემბერში დაიწყო, მას შემდეგ, რაც იანუკოვიჩმა უარი თქვა ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერაზე [[აღმოსავლეთ პარტნიორობა|აღმოსავლეთ პარტნიორობის]] შეხვედრაზე [[ვილნიუსი|ვილნიუსში]], [[ლიტვა|ლიტვაში]] და ამის ნაცვლად რუსეთთან უფრო მჭიდრო კავშირები აირჩია. [[უკრაინის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ მინისტრი]] [[მიკოლა აზაროვი]] ითხოვდა €20 მილიარდის (US$27 მილიარდი) ოდენობის სესხს და დახმარებას.<ref name="cnbc.com">{{cite web |url=https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archive-date=15 December 2013 |title=EU talking to IMF, World Bank, others about Ukraine assistance |publisher=Cnbc.com |date=11 December 2013 |access-date=12 March 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131215212348/https://www.cnbc.com/id/101265041 |archivedate=15 დეკემბერი 2013 }}</ref> ევროკავშირი მზად იყო გაეცა €610 მილიონი ($838 მილიონი) სესხის სახით,<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705">{{cite web|url=https://www.cnbc.com/id/101277705 |title=Ukraine leader seeks cash at Kremlin to fend off crisis |publisher=Cnbc.com |date=17 December 2013 |access-date=12 March 2014}}</ref> მაგრამ რუსეთი მზად იყო გაეცა $15 მილიარდი<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> და ასევე, გაეიაფებინა საწვავის ფასი.<ref name="https://www.cnbc.com/id/101277705" /> გარდა ამისა, ევროკავშირმა მოითხოვა უკრაინის რეგულაციებისა და კანონების ძირეული ცვლილებები, მაგრამ რუსეთს არ დაუწესებია ასეთი ხასიათისა და მასშტაბის მარეგულირებელი ან სამართლებრივი კორექტირების მოთხოვნა.<ref name="cnbc.com" /> რუსეთმა, ასევე, მოახდინა ეკონომიკური ზეწოლა უკრაინაზე და წამოიწყო პროპაგანდისტული კამპანია ევროკავშირის შეთანხმების წინააღმდეგ.<ref>[http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2014/03/russia-shifting-role-ukraine-cris-2014325125230982.html Russia's shifting role in Ukraine crisis], aljazeera, 2 March 2014</ref> იანუკოვიჩი დიდად არ მოსწონდათ უკრაინის დასავლეთში, მაგრამ გარკვეული მხარდაჭერა ჰქონდა აღმოსავლეთში და სამხრეთში, სადაც მის მშობლიურ ენას, [[რუსული ენა|რუსულს]] უფრო ხშირად იყენებდნენ. აქციები თავდაპირველად მშვიდობიანი იყო, მაგრამ ძალადობრივი გახდა 2014 წლის იანვარში მას შემდეგ, რაც პარლამენტმა, სადაც დომინირებდნენ იანუკოვიჩის მხარდამჭერები, მიიღო კანონები, რომლებიც მიზნად ისახავდა პროტესტის ჩახშობას. ევროკავშირმა და შეერთებულმა შტატებმა მოუწოდეს იანუკოვიჩს მოლაპარაკება მოეწყო კონფლიქტის მშვიდობიანი დასრულების შესახებ და განაცხადეს, რომ ისინი სანქციებს დაუწესებდნენ მთავრობის წარმომადგენლებს, თუ მათ დამნაშავედ ცნობდნენ ძალადობაში.<ref>{{cite news|url=http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000303/http://hosted.ap.org/dynamic/stories/E/EU_UKRAINE_NEWS_GUIDE?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |title=Roots and Consequence's of Ukraine's Violence |author=Vladmir Isachenkov and Maria Danilova |agency=Associated Press |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> თებერვლის რევოლუციის წინ მომიტინგეებთან დაიდო ამნისტიის შეთანხმება, რომლის მიხედვითაც მათ არ დაემუქრებოდათ სისხლის სამართლის ბრალდებები დაკავებული შენობების დატოვების სანაცვლოდ.<ref name="17214AEMtot">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |title=Law on amnesty of Ukrainian protesters to take effect on Feb 17 |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=17 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071618/http://en.interfax.com.ua/news/general/190357.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live}}</ref> დემონსტრანტებმა გაათავისუფლეს ყველა ოკუპირებული რეგიონალური სახელმწიფო ადმინისტრაციის შენობა, ხოლო კიევში აქტივისტებმა შეწყვიტეს ხრუშევსკოჰოს ქუჩის დაპირისპირება; კიევის მერია ასევე 16 თებერვალს დაუბრუნდა მთავრობის კონტროლს.<ref name="17214AEMtot" /> საპროტესტო აქციებში მონაწილეობისთვის ყველა დაპატიმრებული ადამიანის გათავისუფლება 17 თებერვლის შემდეგ იყო დაგეგმილი.<ref name="17214AEMtot" /> 14 თებერვალს იანუკოვიჩმა თქვა: „მინდა ვთქვა, რომ მაქეზებენ და მაიძულებენ გამოვიყენო სხვადასხვა მეთოდები და გზები სიტუაციის მოსაგვარებლად, მაგრამ არ მინდა ომი. არ მინდა რაიმე გადაწყვეტილების მიღება ასეთი რადიკალური გზით“.<ref name="YnwIU15214" /> მან ყველა პოლიტიკოსს მოუწოდა, თავი შეიკავონ რადიკალიზმისგან და გაიგონ, რომ „არის ზღვარი, რომელიც არ უნდა გადაიკვეთოს და ეს ზღვარი კანონია“.<ref name="YnwIU15214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |title=Yanukovych: I don't want to be at war, my goal is to restore stable development of country |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=15 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/190290.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ==მიმოხილვა== საპროტესტო აქციები, რომელიც დაიწყო 2013 წლის 21 ნოემბრის ღამეს სახალხო საპროტესტო აქციებით კიევში, [[მაიდან ნეზალეჟნოსტი|მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე]] (დამოუკიდებლობის მოედანი) ჯერ კიდევ გრძელდებოდა 2014 წლის თებერვლის შუა რიცხვებისთვის.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> პროტესტი გამოიწვია უკრაინის მთავრობის გადაწყვეტილებამ შეეჩერებინა ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერა.<ref name="18010123Ukraineprofile"/><ref name="18088560voxUkraine"/> კიევში ანტისამთავრობო დემონსტრაციებში შედარებითი სიმშვიდის პერიოდი მოულოდნელად დასრულდა 2014 წლის 18 თებერვალს, როდესაც აქციის მონაწილეები და პოლიცია ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ. სულ მცირე 82 ადამიანი დაიღუპა მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში, მათ შორის 13 პოლიციელი; დაშავდა 1100-ზე მეტი ადამიანი.<ref>{{cite web |url=https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |title=Ukraine Violence Leaves at Least 25 Dead |first=Kirit |last=Radia |date=18 February 2014 |website=[[ABC News]] |access-date=1 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180715181350/https://abcnews.go.com/International/ukraine-violence-leaves-dead/story?id=22566049 |archive-date=15 July 2018 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.thedailybeast.com/articles/2014/03/30/exclusive-photographs-expose-russian-trained-killers-in-kiev.html |title=Exclusive: Photographs Expose Russian-Trained Killers in Kiev |first=Jamie |last=Dettmer |date=30 March 2014 |newspaper=[[The Daily Beast]] |access-date=1 March 2019}}</ref> [[File:Євромайдан 02 лютого 2014 Київ.JPG|thumbnail|Crowds of protesters at a mass rally on Independence Square in Kyiv.]] 18 თებერვალს, ევრომაიდანის დაახლოებით 20,000 მომიტინგე 2000 წლის უკრაინის კონსტიტუციის 2004 წლის ვერსიის აღდგენის მხარდასაჭერად შეიკრიბა, რომელიც უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლომ გააუქმა 2010 წელს, იანუკოვიჩის პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ. პოლიციამ დაბლოკა მათი გზა. დაპირისპირება ძალადობრივი გახდა; BBC-მ კორესპონდენტებზე დაყრდნობით, განაცხადა, რომ თითოეულმა მხარემ მეორე დაადანაშაულა.<ref name="BBCPoliceStormCamp" /> ათასობით დემონსტრანტის მოგერიების მიზნით პოლიციამ ცეცხლი გახსნა რეზინის ტყვიებით და მოგვიანებით, საბრძოლო ტყვიებით (მათ შორის ავტომატური იარაღით და სნაიპერული შაშხანით), ასევე [[ცრემლსადენი გაზი|ცრემლსადენი გაზით]] და მანათობელი ყუმბარებით . მომიტინგეები იბრძოდნენ პრიმიტიული იარაღით (ქვებით და ხელკეტებით), ცეცხლსასროლი იარაღით და იმპროვიზირებული ასაფეთქებელი ნივთიერებებით ([[მოლოტოვის კოქტეილი|მოლოტოვის კოქტეილით]]) და შეიჭრნენ რეგიონების პარტიის შტაბში. პოლიციელები მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე მთავარ საპროტესტო ბანაკში შეიჭრნენ და მოედნის ნაწილები დაიკავეს.<ref name="BBCPoliceStormCamp">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |title=Ukraine police storm main Kiev protest camp |work=BBC News |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26249330 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> დაიწვა პროფკავშირების შენობა, რომელიც ევრომაიდანის შტაბის ფუნქციას ასრულებდა. პოლიტიკური კომენტატორები ვარაუდობდნენ, რომ უკრაინა სამოქალაქო ომის ზღვარზე იყო.<ref>{{cite news|last=Matthews |first=Owen |title=Ukraine: Heading for Civil War |url=http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |access-date=20 February 2014 |newspaper=[[Newsweek]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220055425/http://www.newsweek.com/ukraine-heading-civil-war-229494 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ზოგიერთმა ტერიტორიამ, მათ შორის [[ლვივის ოლქი|ლვივის ობლასტმა]], თავი ცენტრალური ხელისუფლებისგან პოლიტიკურად დამოუკიდებელად გამოაცხადა.<ref name="Gianluca Mezzofiore">{{cite web |author=Gianluca Mezzofiore |url=http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |title=Ukraine Facing Civil War: Lviv Declares Independence from Yanukovich Rule |work=International Business Times |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-facing-civil-war-lviv-declares-independence-yanukovich-rule-1437092 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live |date=19 February 2014 }}</ref> 18 თებერვლიდან ევრომაიდანის აქტივისტებმა დაიკავეს რეგიონული სახელმწიფო ადმინისტრაციის (RSA) შენობები რამდენიმე ოლქში.<ref name="BBCoRSA26114">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |title=Ukraine protests 'spread' into Russia-influenced east |archive-url=https://web.archive.org/web/20140127021816/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25905031 |archive-date=27 January 2014 |url-status=live |work=BBC News |date=26 January 2014 }}</ref> 19 თებერვალს ხელისუფლებამ დააწესა პოლიციის საგუშაგოები, შეზღუდვები საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე და დახურა სკოლები კიევში, რომელსაც მედია დე ფაქტო საგანგებო მდგომარეობად მოიხსენიებდა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |title=The authorities de facto introduce a state of emergency |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220235927/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014488/ |url-status=live }}</ref> 20 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრმა ვიტალი ზახარჩენკომ განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა განკარგულებას, რომელიც დემონსტრანტების წინააღმდეგ საბრძოლო ტყვიების გამოყენების ნებართვას იძლეოდა.<ref name="zaharchenko-oficiyno-dozvoliv">{{in lang|uk}} [https://tsn.ua/video/video-novini/zaharchenko-oficiyno-dozvoliv-silovikam-vognepalnu-zbroyu.html Zakharchenko officially allowed firearms to the security forces], [[Televiziyna Sluzhba Novyn|TSN]](20 February 2014)</ref> ცენტრალურ კიევში მოხდა ყველაზე დიდი ძალადობა და 48 საათის განმავლობაში შეტაკებებში დაღუპულთა რიცხვი სულ მცირე 77-მდე გაიზარდა.<ref name="BBCtimeline">[https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 Ukraine protests timeline], BBC, 23 February 2014</ref> ამის საპასუხოდ, უკრაინის პარლამენტის თავმჯდომარემ, ვოლოდიმირ რიბაკმა მეორე დღეს განაცხადა, რომ მან ხელი მოაწერა საპარლამენტო განკარგულებას, რომელიც გმობდა ძალის გამოყენებას და მოუწოდებდა ყველა ინსტიტუტს (შინაგან საქმეთა სამინისტრო, მინისტრთა კაბინეტი და ა.შ.), შეეწყვიტა მომიტინგეების წინააღმდეგ ყველა სამხედრო ქმედება.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/887613-ryibak-zayavil-chto-podpisal-postanovlenie-vr-o-prekraschenii-ognya.html |script-title=ru:Рыбак заявил, что подписал постановление ВР о прекращении огня |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |language=ru |date=21 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პარლამენტმა ზახარჩენკოსაც შეუჩერა უფლებამოსილება. 21 თებერვალს პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა ხელი მოაწერა კომპრომისულ შეთანხმებას ოპოზიციის ლიდერებთან. იგი დაჰპირდა საკონსტიტუციო ცვლილებებს, რომ პარლამენტს აღუდგენდა გარკვეულ უფლებამოსილებებს და დეკემბრისთვის ვადამდელი არჩევნების ჩატარებისკენ მოუწოდებდა. შეთანხმების მიუხედავად, ათასობით ადამიანი აგრძელებდა პროტესტს ცენტრალურ კიევში და დემონსტრანტებმა სრულად აიღეს კონტროლი ქალაქის სამთავრობო რაიონზე: პარლამენტის შენობაზე, პრეზიდენტის ადმინისტრაციის კვარტლებზე, კაბინეტზე და შინაგან საქმეთა სამინისტროზე.<ref>[tyzhden.ua]</ref><ref name="BBCTimeline">{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275|title=Ukraine protests timeline|work=BBC News|date=23 February 2014}}</ref> 21 თებერვალს პარლამენტში კანონპროექტი შევიდა იანუკოვიჩის გადაყენების შესახებ.<ref>{{cite web|url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/zweb2/webproc4_1?pf3511=49827|title=Офіційний портал Верховної Ради України |publisher=W1.c1.rada.gov.ua|access-date=12 March 2014}}</ref> იმავე დღეს იანუკოვიჩი [[ხარკივი|ხარკივში]] გაემგზავრა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes">[https://www.nytimes.com/2015/01/04/world/europe/ukraine-leader-was-defeated-even-before-he-was-ousted.html?referrer&_r=3 Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted], ''[[The New York Times]]'' (3 January 2015)</ref> 22 თებერვალს, გავრცელებული ინფორმაციით, მომიტინგეები აკონტროლებდნენ კიევს და ამბობდნენ, რომ იანუკოვიჩი დედაქალაქიდან აღმოსავლეთ უკრაინაში გადაფრინდა.<ref name="Telegraph222">{{cite news|title=Ukraine protests: Vitali Klitschko is seeking immediate resignation of President Yanukocych – watch live|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20140220101557/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10646265/Ukraine-protests-truce-broken-by-gunshots-in-Kiev-square-watch-live.html|url-status=dead|archive-date=20 February 2014|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=22 February 2014|access-date=22 February 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Ukrainian protesters claim control over capital |url=http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |access-date=22 February 2014 |publisher=Boston |agency=Associated Press |date=22 February 2014 |author=Yuras Karmanau |author2=Angela Charlton |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228013838/http://www.boston.com/news/world/europe/2014/02/22/ukrainian-protesters-claim-control-over-capital/N4XhHbcoctzjiYaOM2EfhI/story.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=dead }}</ref> პარლამენტმა 328 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა იანუკოვიჩის თანამდებობიდან მოხსნის სასარგებლოდ და 25 მაისს ახალი საპრეზიდენტო არჩევნები დაგეგმა.<ref name="wsj222">{{cite news|title=Parliament Ousts Ukraine President |url=https://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |access-date=22 February 2014 |newspaper=[[The Wall Street Journal]] |date=22 February 2014 |author=James Marson |author2=Alan Cullison |author3=Alexander Kolyandr |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171204/http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304914204579398561953855036 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> 23 თებერვალს პარლამენტმა პარლამენტის თავმჯდომარე [[ოლექსანდრ ტურჩინოვი]] დროებით პრეზიდენტად დაასახელა.<ref name="speaker">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref> 24 თებერვალს ახალმა მთავრობამ იანუკოვიჩის დაკავების ორდერი გასცა.<ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/ukraine-issues-arrest-warrant-missing-leader-123251908--finance.html|title=Ukraine issues arrest warrant for missing leader|agency=Associated Press|newspaper=Washington Post|date=24 February 2014}}</ref> მომდევნო რამდენიმე დღის განმავლობაში რუსმა ნაციონალისტმა პოლიტიკოსებმა და აქტივისტებმა მოაწყვეს მიტინგები [[ყირიმი|ყირიმში]] და მოუწოდეს რუსეთს, დაეცვა ისინი უკრაინის დანარჩენ ნაწილში მყოფი „ფაშისტების“ საფრთხისგან.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26321329 Crimea: Next flashpoint in Ukraine's crisis?], [[BBC News]] (24 February 2014)</ref> == დეტალური ქრონოლოგია == === 18 თებერვალი === 18 თებერვლის 16:00 საათზე კიევის მეტრომ ტერორისტული საფრთხის გამო მუშაობა შეწყვიტა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014398/|script-title=uk:Київське метро зупинило рух|trans-title=Kyiv subway stopped functioning|work=Ukrayinska Pravda|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227001737/http://zik.ua/ua/news/2014/02/20/maydan_vymagaie_vidnovyty_robotu_kyivskogo_metro_462561 |archive-date=27 February 2014 |title=Макеєнко: Метро не працюватиме, доки у Києві не буде безпечно |work=Zik |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web|url=http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|title=У Києві припинило роботу метро|website=Ua.racurs.ua|date=18 February 2014|access-date=13 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140223093318/http://ua.racurs.ua/news/22693-u-kyievi-prypynylo-robotu-metro|archive-date=23 February 2014|url-status=dead}}</ref> ==== საწყისი შეტაკებები (მარიინსკი და ლიპკი) ==== [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-52.jpg|thumb|left|პროტესტანტები აგებენ ბარიკადებს]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 14-58a.JPG|thumb| 18 თებერვალს კიევის ქალაქის ცენტრში დაწვეს სატვირთო მანქანები, რომლებსაც ჯარები გადაჰყავდათ.]] [[File:Euromaidan Kiev 2014-02-18 15-08.JPG|thumbnail| მომიტინგეები აგურებს და მოლოტოვის კოქტეილებს ესვრიან პოლიციის თანამშრომლებს დამწვარ ბარიკადებს მიღმა]] შეტაკებების წინა ღამეს, მარჯვენა სექტორმა მოუწოდა თავის ყველა წევრს, მომზადებულიყვნენ 18 თებერვლის „სამშვიდობო შეტევისთვის“. მაიდანის სახალხო კავშირმა ასევე მოუწოდა ყველა დაინტერესებულ მოქალაქეს, მონაწილეობა მიეღოთ „სამშვიდობო შეტევაში“, რომელშიც სტუდენტური გაერთიანებები გაწევრიანდნენ. მაიდანის კავშირი 18 თებერვალს, დილით იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეთა კოლონები პარლამენტისკენ მსვლელობას 08:30 საათზე დაიწყებდნენ. <ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |title=Правый сектор объявил мобилизацию для мирного наступления' |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222171526/http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/02/17/7014143/ |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმ დილით, დაახლოებით 20 000 დემონსტრანტი გაემართა პარლამენტის შენობისკენ,<ref name="wp1" /> რადგან ეს ორგანო განიხილავდა ოპოზიციის მოთხოვნებს ახალი კონსტიტუციისა და მთავრობის შესახებ. დაახლოებით 09:45 საათზე, აქციის მონაწილეებმა უკრაინის ცენტრალური ოფიცერთა კლუბის შენობასთან <ref name="war_kyiv">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |title=Війна на вулицях Києва. ОНЛАЙН |trans-title=War on the streets of Kyiv. Online |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221000846/http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/18/7014151/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რამდენიმე პერსონალის–სატრანსპორტო სატვირთო მანქანით გაკეთებული პოლიციის ბარიკადი გაარღვიეს.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |title=Мітингувальники прорвали оточення ВВ і намагаються розблокувати Грушевського |trans-title=Protesters broke through the cordon of Internal Troops and attempted to unblock Hrushevskoho |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221001144/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014175/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეტაკებები მას შემდეგ დაიწყო, რაც ორმა ათეულმა დემონსტრანტმა გზიდან გადააყენა პოლიციის მანქანა, რომელიც პროტესტანტებს გზას უხერგავდა. 10:00 საათზე, პარლამენტის წევრმა, ბატკივშჩინას წარმომადგენელმა ლესია ორობეცმა განაცხადა, რომ Fort-500T თოფებით შეიარაღებულმა პოლიციამ შოვკოვიჩნას ქუჩიდან და ლიპსკას ქუჩიდან დაიწყო მანათობელი ყუმბარებით შეტევა. <ref name="war_kyiv" /> 10:08 საათზე, როდესაც ხალხი პარლამენტის შენობას მიუახლოვდა, მათ წინააღმდეგობა შეხვდათ პოლიციის თანამშრომლების სხვა კორდონებისგან. <ref name="war_kyiv" /> გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მომიტინგეთა რიცხვი 50000-მდე გაიზარდა. <ref name="war_kyiv" /> 10:18 საათზე, სხვა ინფორმაციით, აფეთქებები და კვამლი დაფიქსირდა ინსტიტუცკას ქუჩაზე, როდესაც ხალხმა დაიწყო გზის საფარის განადგურება.<ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა პოლიციელებისკენ დაიწყეს ტროტუარის ფილაქნის ნატეხების სროლა, ხოლო ფარებით აღჭურვილი ოფიცრები ხალხის დამორჩილებას ყუმბარებით ცდილობდნენ. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა, რომლებმაც ადგილი დაიკავეს დინამოს სტადიონის კოლონადასთან, დაიწყეს საბურავებზე ცეცხლის წაკიდება.<ref name="war_kyiv" /> დაახლოებით 10:30 სთ-ზე პარლამენტში კენჭისყრა იყო დაგეგმილი 2004 წლის კონსტიტუციის აღდგენაზე, <ref name="war_kyiv" /> თუმცა, ეს არ მოხდა, რადგან თავმჯდომარე რიბაკმა არ დაარეგისტრირა კანონპროექტი.<ref name="kplive">{{cite news|title=Four reported dead, more than 100 injured as violent clashes break out near Ukraine's parliament (live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |newspaper=[[Kyiv Post]] |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140218165210/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/renewed-violence-breaks-out-today-near-ukraines-parliament-at-least-one-injured-336993.html |archive-date=18 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Berkut attacks Maidan. War in Kiev.ogv|thumb| კონფლიქტი დამოუკიდებლობის მოედანზე ღამით.]] 10:33 საათზე მომიტინგეებსა და პოლიციას შორის ქუჩის კონფლიქტი შოვკოვიჩნას ქუჩაზე გადავიდა. <ref name="war_kyiv" /> მომიტინგეებმა დაიწყეს 200-გრივნიანი ბანკნოტების ფრიალი იანუკოვიჩის პოლიციის ზოგიერთი ძალების წინაშე – ამბობდნენ რა, რომ ისინი დაქირავებული მეომრები იყვნენ – მარიინსკის პარკში. <ref name="war_kyiv" /> აქტივისტი, ოლექსანდრ არონეცი, იტყობინებოდა, რომ სნაიპერებს მიზანში ჰყავდათ ამოღებული მშვიდობიანი მოსახლეობა.<ref name="war_kyiv" /> 11:00 საათისთვის მომიტინგეებს სერიოზული ჭრილობები ჰქონდათ მიყენებული.<ref name="war_kyiv" /> აქციის მონაწილეებმა მოლოტოვის კოქტეილები<ref name="war_kyiv" /> ისროლეს, შოვკოვნიჩას ქუჩაზე კი ნაგავსაყრელი მანქანების ბარიკადი გადაწვეს.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Горить КПП військової частини на вул. Стрийській у Львові (01).JPG|thumbnail| ბარიკადი იწვის ლვოვში შინაგანი ძალების შტაბ-ბინის წინ, რაც გამოწვეულია მასობრივი საპროტესტო აქციებით.]] ==== რეიდი რეგიონების პარტიის ოფისზე და პოლიციის პასუხი ==== 11:23 საათზე ბერკუტის პოლიციის სპეცრაზმმა სცადა თავდასხმა ხალხის მასაზე, მაგრამ აქციის მონაწილეებმა კონტრშეტევა განახორციელეს.<ref name="war_kyiv" /> ორი წუთის შემდეგ, ცნობა მოვიდა, რომ მომიტინგეები ლიპსკას ქუჩაზე რეგიონების პარტიის შტაბ-ბინის კარებს ამტვრევდნენ.<ref name="war_kyiv" /> 11:30 საათზე მომიტინგეებმა, მათ შორის ჟურნალისტმა ტეტიანა ჩორნოვოლმა,<ref name="kplive" /> დაიკავეს და ცეცხლი წაუკიდეს შენობას.<ref name="tsn">{{cite web|url=http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |title=При захвате офиса Партии регионов убили двух сотрудников – Царев – Политика |date=18 February 2014 |publisher=[[1+1 (channel)|The Sports Network]] |access-date=18 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022259/http://ru.tsn.ua/politika/pri-zahvate-ofisa-partii-regionov-ubili-dvuh-sotrudnikov-carev-349697.html |archive-date=21 February 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |title=Ukraine: protests at President Viktor Yanukovich's party HQ – video |work=The Guardian |date=18 February 2014 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222172013/http://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/ukraine-protests-president-viktor-yanukovich-party-video?CMP=twt_gu |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> შედეგად დაიღუპა ორი ადამიანი, მათ შორის პროგრამისტი, რომელიც შტაბში მუშაობდა. 12:12 საათზე ჯანდაცვის მინისტრს რაისა ბოჰატირიოვას მარიინსკის პარკიდან გასვლისას მომიტინგეები თავს დაესხნენ, მაგრამ ის უვნებელი გადარჩა.<ref name="war_kyiv" /> 12:30 საათისთვის პოლიციამ კონტროლი აღადგინა რეგიონების პარტიის ოფისზე.<ref name="kplive" /> 13:00 საათისთვის ათასობით პოლიციელმა ალყა შემოარტყა სამთავრობო ოლქს და დაიწყო დემონსტრანტების დევნა.<ref name="kplive" /> ერთმა მომიტინგემ, რომელსაც თავში ჭრილობა ჰქონდა, განუცხადა Kyiv Post-ს, რომ პოლიციის თანამშრომლებმა „დალეწეს ყველა“ მათ გზაზე. [[File:Barricade line separating interior troops and protesters. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014-2.jpg|thumb|ბარიკადის ხაზი შინაგან ჯარებსა და მომიტიგეებს შორის.]] დაახლოებით 13:30 საათზე, ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობის თავზე ოთხი ოფიცერი განლაგდა. ისინი მანათობელი ყუმბარებით არბევდნენ ხალხს და ისროდნენ, როდესაც მომიტინგეები შენობაში შეიჭრნენ და მის ნაწილს ცეცხლი წაუკიდეს. აქციის მონაწილეები საზურავისკენ გაემართნენ, რამაც ოფიცრები აიძულა, უკან დაეხიათ.<ref name="kplive" /> ინსტიტუცკას ქუჩაზე მდებარე შენობა დღის ყველაზე ძალადობრივი შეტაკებების სცენად იყო აღწერილი. ბერკუტისა და შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეებმა სრულმასშტაბიანი თავდასხმა განახორციელეს და იარაღს პირდაპირ ხალხს ესროდნენ.<ref name="war_kyiv" /> იყო ცნობები, რომ პოლიცია წყლის ჭავლს იყენებდა ხალხის მასების გასარღვევად.<ref name="war_kyiv" /> [[File:Maked protester seen during clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|ნიღბიანი მომიტინგე შეტაკებების დროს კიევში.]] შუადღისთვის პოლიციის თანამშრომლებმა ცრემლსადენი გაზი გამოიყენეს, რამაც 10000-მდე მომიტინგე მარიინსკის პარკიდან გააქცია, სადაც დღის პირველ ნახევარში ბარიკადები აღმართეს. აქციის მონაწილეებმა მანათობელი ყუმბარები ისროლეს და პარკი კვამლით დაფარეს. სხვა ანტისამთავრობო აქტივისტები ცდილობდნენ ერთმანეთისგან დაეშორებინათ პროსამთავრობო და ანტისამთავრობო ძალები.<ref name="kplive" /> ბევრმა საინფორმაციო გამოშვებამ გამოაქვეყნა ფოტოები, სადაც ნაჩვენებია AK-74 ავტომატებით შეიარაღებული პოლიცია.<ref>{{cite web|url= https://twitter.com/SpilnoTVEnglish/status/435796770011246592|title=Twitter / SpilnoTVEnglish: #Ukraine-#Berkut troops attack|publisher=Twitter|access-date=18 February 2014}}</ref><ref>{{cite web|author=Max Seddon |url=https://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent |title=At Least 13 Dead, Dozens Injured As Ukraine Protests Turn Violent Again |publisher=Buzz Feed |access-date=20 February 2014 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220001301/http://www.buzzfeed.com/maxseddon/several-dead-dozens-injured-as-ukraine-protests-turn-violent }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის ყოფილმა მოადგილემ ჰენადი მოსკალმა ივარაუდა, რომ ისინი იყვნენ ალფა ჯგუფის დანაყოფები.<ref>{{cite news |script-title=uk:Москаль: Росіяни кажуть Януковичу, що його керівники СБУ та МВС профнепридатні |url=http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-url=https://archive.today/20140221162335/http://espreso.tv/new/2014/02/19/moskal_rosiyany_kazhut_yanukovychu_scho_profneprydatni_kerivnyky_sbu_ta_mvs_proponuyut_yomu_operaciyi_z_velycheznymy_zhertvamy_ta_nezrozumilymy_naslidkamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead |publisher=Espreso TV |language=uk |date=19 February 2014 }}</ref> ბერკუტის ლიდერმა ვლადიმერ კრაშევსკიმ თქვა, რომ შეიარაღებული პოლიციელები შავებში, ყვითელი სამკლაურით იყვნენ ბერკუტის ქვედანაყოფის ნაწილი, რომელებიც ეხმარებოდნენ შინაგან ჯარებს ევაკუაციაში.<ref>{{Cite web |date=2014-03-15 |title=Ветеран "Беркута": мы не стреляли по людям в Киеве |url=https://www.bbc.com/russian/international/2014/03/140315_crimea_berkut_interview |access-date=2022-05-05 |website=BBC News Русская служба |language=ru}}</ref> აქციის მონაწილეებმა მერია ხელახლა დაიკავეს.<ref>{{cite news |url=http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |title=Protesters re-occupy Kiev city hall |agency=[[Agence France-Presse]] |work=[[New Straits Times]] |date=31 January 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221022938/http://www.nst.com.my/world/protesters-re-occupy-kiev-city-hall-afp-1.487751 |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> რუსული სახელმწიფო გაზეთის „იზვესტიას“ ცნობით, რეგიონების პარტიის ოფისში დარბევისას ოპოზიციის აქტივისტებმა, ხელკეტებით და რკინის ჯოხებით შეიარაღებულებმა, სიკვდილამდე სცემეს კომპიუტერული ინჟინერი, ვალერი კონსტანტინოვიჩ ზახაროვი.<ref>{{cite web|url=http://izvestia.ru/news/566112 |title=Толпа в Киеве забила насмерть компьютерщика из Партии регионов |trans-title=The crowd in Kiev beat up the Party of Regions programmer to death |newspaper=[[Izvestia]] |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221080507/http://izvestia.ru/news/566112 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |date=18 February 2014 }}</ref> ====წინსვლა მაიდანისკენ==== [[File:Clashes between radically oriented protesters and internal troops. Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|შეტაკებები მომიტინგეებსა და შინაგან ჯარებს შორის.]] 15:45 საათზე ასობით სპეცრაზმელი დაიძრა პარლამენტისკენ და თავს დაესხა აქციის მონაწილეებს.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |script-title=uk:Тітушки знущаються на Антимайдані над полоненими активістами |publisher=Espreso TV |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221162447/http://espreso.tv/new/2014/02/18/titushky_znuschayutsya_na_antymaydani_nad_polonenymy_aktyvistamy |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> ოფიცერმა ინსტიტუცკის ქუჩაზე „კიევ პოსტის“ ჟურნალისტის გაზის ნიღაბი აიღო და პოლიციის მსვლელობაზე თქვა: „მე ეს მიყვარს! ჩვენ ეს გვიყვარს!“<ref name="kplive" />[[File:A police officer attacked by protesters during clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014-1.jpg|thumbnail|კიევში შეტაკების დროს სპეცრაზმის თანამშრომელს მიწაზე აგდებენ.]] 16:00 საათზე უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსის მოვალეობის შემსრულებელმა ალექსანდრე იაკიმენკომ და შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოსცეს საჯარო გაფრთხილება მომიტინგეების მიმართ, გაეთავისუფლებინათ ქუჩები ორ საათში და განაცხადეს: „თუ 18:00 საათამდე უკანონობა არ შეწყდება, ჩვენ იძულებული ვიქნებით გამოვიყენოთ ყველა კანონიერი საშუალება წესრიგის დასამყარებლად“.<ref name="kplive" /> ოქტომბრის სასახლეში, რომელიც დამოუკიდებლობის მოედნიდან ჩანს, სპეცრაზმმა მომიტინგეებს გორაკიდან, ინსტიტუცკას ქუჩის გასწვრივ მდებარე ხიდიდან აგურები ესროლა.<ref name="kplive" /> ==== ჰრუშევსკოჰოს ქუჩის ბარიკადის გარღვევა ==== 2014 წლის 18 თებერვლის მთელი დღის განმავლობაში, მომიტინგეები წვავდნენ საბურავებს, ისროდნენ მოლოტოვის კოქტეილებს, ფოლადის ნაჭრებს და ა.შ. ბერკუტის პოლიციის ხაზების მიმართულებით. 17:04 საათზე შეიარაღებულმა ბერკუტმა მიხაილა ჰრუშევსკოგოს ქუჩის ბარიკადის ჭიშკართან, დინამოს სტადიონთან ახლოს მავთული გახსნა და მოულოდნელად შეაღწია. ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ზურგშექცევით უყურებდნენ დრონს, რომელიც დაფრინავდა საპირისპირო მხარეს. ასობით ბერკუტელმა დაიწყო ყუმბარების სროლა, რომელთაგან ორმა დაჭრა ამერიკელი ფოტოგრაფი მარკ ესტაბრუკი, უამრავი სხვა პისტოლეტისა და თოფის სროლისას დაიჭრა. ევრომაიდანის მომიტინგეებმა და სამოქალაქო პირებმა დაიწყეს მასობრივი უკანდახევა [[ხრეშჩატიკი|ხრეშჩატიკის ქუჩაზე]] მდებარე ბარიკადის შემდეგი კარიბჭისკენ. ბევრი დაშავდა და რამდენიმე დაიღუპა.<ref>{{Cite web | url=http://EuromaidanRevolution.com |title = Hot soup 7-136|date = 7 February 2014}}</ref> 20:00 საათზე პრორუსულმა წყაროებმა განაცხადეს, რომ 50 უცნობი ან სავარაუდოდ პრორუსი თავდამსხმელი კანადის საელჩოში შეჭრას ცდილობდა.<ref>{{cite news|author=T20:28+02:00 20:28 18 February 2014 |url=http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |title=Неизвестные пытаются прорваться в консульство Канады в Киеве – милиция |agency=Interfax-Ukraine |date=20 October 2012 |access-date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221024155/http://interfax.com.ua/news/general/190782.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> იმავე დღეს, Global Affairs Canada-ს სპიკერმა დაადასტურა, რომ მომიტინგეებმა „თავშესაფარი“ მიიღეს, ისინი „მშვიდობიანები იყვნენ და არ მიუყენებიათ ზიანი პერსონალისთვის“. 2015 წელს გაირკვა, რომ საელჩომ შეგნებულად გააღო კარი მას შემდეგ, რაც დაინახა კანადის პასპორტის მქონე ევრომაიდანის მომიტინგე, რომელსაც ბერკუტი მისდევდა. პასპორტის მქონე უცნობი მომიტინგის შესვლისას, ევრომაიდანის მომიტინგეების ტალღა შეიჭრა საელჩოში და დაიკავა მთავარი დერეფანი, მათ გამოიყენეს საელჩო, როგორც უსაფრთხო თავშესაფარი ბერკუტისგან. საელჩო 18 თებერვლის საღამოს დაჭრილების სამკურნალოდ გამოიყენეს. მოგვიანებით ევრომაიდანის მომიტინგეებმა საელჩო ნებაყოფლობით დატოვეს და მათ ყვავილები დაუტოვეს. მოგვიანებით, უცნობმა ევროპელმა მოკავშირეებმა განაცხადეს, რომ გახანგრძლივებული ოკუპაციისა და კანადის საგარეო სამსახურის ოფიცრების ნაკლები წინააღმდეგობის გათვალისწინებით, კანადამ შეასრულა მიზანმიმართული როლი ევრომაიდანის მომიტინგეების მხარდაჭერაში. თანამედროვე მედია წყაროები ამტკიცებენ, რომ პრემიერ მინისტრმა, სტივენ ჰარპერმა არასოდეს აღიარა უსაფრთხოების დარღვევის ჭეშმარიტი მასშტაბი.<ref>{{cite news |last1=Brewster |first1=Murray |title=Canadian embassy played role as safe haven in Ukraine uprising, investigation finds {{!}} CBC News |url=https://www.cbc.ca/news/politics/canadian-embassy-used-as-safe-haven-during-ukraine-uprising-investigation-finds-1.3148719 |access-date=13 April 2021 |work=CBC |agency=The Canadian Press |date=July 12, 2015}}</ref> ==== მაიდანზე თავდასხმა ==== გაფრთხილების შემდეგ, პოლიციამ იარაღით, წყლის ჭავლით და ჯავშანტრანსპორტიორით მაიდან ნეზალეჟნოსტიზე (დამოუკიდებლობის მოედანი) ათასობით დემონსტრანტს შეუტია. მთავარ მოედანზე აქციის მონაწილეების კარვები იწვოდა.<ref name="kplive" /> პოლიციამ თავისი ქმედებები გაამართლა, როგორც ანტიტერორისტული კამპანიის ნაწილი „პიროვნებების წინააღმდეგ, რომლებიც აშკარად შეიარაღებულნი იყვნენ“.<ref name="PsEN19214">[http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ Ukraine: ‘Protesters to be punished’ as police come under attack] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140219160634/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-to-be-punished-as-police-come-under-attack/ |date=19 February 2014 }}, [[Euronews]] (19 February 2014)</ref> ოპოზიციის ლიდერმა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკმა]] პოლიციას 200 მეტრით, ინსტიტუტსკას ქუჩაზე უკან დახევისკენ და ორივე მხარეს დილამდე ზავის დადებისკენ მოუწოდა.<ref name="kplivenight">{{cite news|title=Police advance on EuroMaidan at night after government ultimatum |url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |newspaper=Kyiv Post |date=18 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219054438/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/police-advance-on-euromaidan-following-a-government-ultimatum-live-updates-337067.html |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოედანზე მომიტინგეებმა საბურავები და სხვა ცეცხლმოკიდებული ნამსხვრევები დაალაგეს, რათა ცეცხლის კედელი შეექმნათ მათსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის.<ref name="kplivenight" /> ტელევიზიის მე-5 არხის მაუწყებლობა დაიხურა ქვეყნის მასშტაბით,<ref name="kplivenight" /><ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ |script-title=uk:5 канал відключили по всій Україні |trans-title=5 Kanal is disconnected throughout Ukraine |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031434/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/18/7014479/ }}</ref> მაგრამ ხელმისაწვდომი დარჩა სატელიტის საშუალებით (მოკლე შეფერხებით) და YouTube-ის პირდაპირ ეთერში.<ref name="kplivenight" /> რამდენიმე საათის შემდეგ მან მუშაობა განაახლა. დაახლოებით 22:00 საათზე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ პოლიციამ მოედნის აღმოსავლეთ მხარეს აქციის მონაწილეთა ბარიკადები გაარღვია.<ref>{{cite news|url=http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |script-title=ru:На Майдане горит Дом профсоюзов |trans-title=On Maidan Trade Unions building is burning |website=Vestiua.com |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221031541/http://vestiua.com/ru/news/20140218/43533.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შემდეგ ოფიცრებმა სცადეს, მაგრამ ვერ მოახერხეს ოკუპირებული პროფკავშირების შენობის დაბრუნება.<ref name="kplivenight" /> პრეზიდენტის მრჩეველმა ჰანა ჰერმანმა თქვა, რომ მთავრობასა და ოპოზიციას შორის მოლაპარაკებები მხოლოდ მშვიდობის აღდგენისა და ბრბოების უკან დახევის შემდეგ მოხდებოდა და რომ „შეიარაღებული კონფლიქტის გაგრძელების მოწოდება არის დიდი დანაშაული უკრაინელი ხალხისა და უკრაინის სახელმწიფოს წინააღმდეგ“.<ref name="kplivenight" /> უკრაინის გენერალურმა პროკურორმა ვიქტორ პშონკამ განაცხადა: „მასობრივი საპროტესტო აქციების ორგანიზატორები პასუხს აგებენ. ჩვენ მოვითხოვთ უმძიმესი სასჯელის დაწესებას როგორც მათთვის, ვინც აღძრა ხალხი დღევანდელ აქციაში მონაწილეობის მისაღებად, ასევე მათთვისაც, ვინც მათ ორგანიზებას უწევდა და აკონტროლებდა“.<ref name="PsEN19214" /> გამთენიისას, 01:35 საათზე მოედნის ირგვლივ ქუჩების განათება გამოირთო. აქტივისტები თვლიდნენ, რომ ეს იყო გადამწყვეტი თავდასხმის დასაწყისი.<ref name="lenta1">{{cite news|access-date=19 February 2014 |url=http://lenta.ru/chronicles/battle/ |script-title=ru:"Беркут" против Майдана |trans-title="Berkut" against Maidans |website=[[Lenta.ru]] |date=18 February 2014 |language=ru |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219124547/http://lenta.ru/chronicles/battle/ }}</ref> ==== ოპოზიციის ლიდერების პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრა ==== პრეზიდენტ იანუკოვიჩთან შეხვედრიდან გამოსულმა ოპოზიციის ლიდერმა [[ვიტალი კლიჩკო|ვიტალი კლიჩკომ]] განუცხადა Hromadske TV-ს, რომ მოლაპარაკებები წარმატებული არ ყოფილა. კლიჩკომ თქვა, რომ ოპოზიციის ლიდერები ერთ საათზე მეტი ხნის განმავლობაში უსმენდნენ იანუკოვიჩის განცხადებებს, რომ ისინი იყვნენ დამნაშავეები 18 თებერვალს 20 ადამიანის გარდაცვალების გამო. პრეზიდენტმა, ასევე, მოითხოვა, რომ ოპოზიციას ძალა დაეტანათ აქციის მონაწილეებისთის, რომ მათ დაეტოვებინათ მაიდან ნეზალეჟნოსტი.<ref name="kplivenight" /> გავრცელებული ინფორმაციით, ის ოპოზიციის ლიდერებს სისხლისსამართლებრივი დევნით დაემუქრა.<ref>{{cite web|author=Допис by Svyatoslav Tsegolko. |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |script-title=uk:Янукович погрожує справами проти керівників опозиції – Яценюк |publisher=Ukreayinska Pravda |language=uk |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221051003/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014647/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინული ტელევიზიით გადმოცემულ შეტყობინებაში იანუკოვიჩმა ოპოზიციის ლიდერებს უთხრა: „განშორდით რადიკალურ ელემენტებს, რომლებიც სისხლისღვრას და კონფლიქტს ესწრაფვიან სამართალდამცავ ორგანოებთან“ და თქვა, რომ თუ ისინი ამას არ გააკეთებდნენ, ის მათთან „სხვაგვარად ისაუბრებდა“.<ref name="ENYUtv19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |title=Ukraine protesters resist police charge on Independence Square as death toll rises |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219175641/http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-protesters-resist-police-charge-on-independence-square-as-death-toll-/ |url-status=live }}</ref> მან დასძინა: „ოპოზიციის ლიდერებმა იგნორირება გაუკეთეს დემოკრატიის ძირითად საფუძველს. ზღვარი გადალახეს, როცა ხალხს შეიარაღებისკენ მოუწოდეს“.<ref name="ENYUtv19214" /> 20 თებერვალს, სამმა ოპოზიციურმა პარტიამ („ბატკივშჩინა“, UDAR და „სვობოდა“) განაცხადა: „ჩვენ არასოდეს მოვუწოდებთ ხალხს შეიარაღებისკენ. ეს არის ჩვენი პრინციპული პოზიცია.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |title=Batkivschyna, UDAR, Svoboda never have and never will call people to armed protest |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221061853/http://en.interfax.com.ua/news/general/191096.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> თითოეული ადამიანის სიკვდილი არის ტრაგედია თითოეულისთვის.“ იმავე დღეს, მოგვიანებით, მხარეებმა განაცხადეს: „მოლაპარაკებების გამართვა რეჟიმთან, რომლის პოლიტიკამ მრავალი ადამიანის სიკვდილი გამოიწვია, უკიდურესად უსიამოვნო რამ არის, მაგრამ ჩვენ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ და შეუძლებელიც კი, რომ თავიდან ავიცილოთ შემდგომი სისხლისღვრა“.<ref name="3opIU19214" /> მათ განაცხადეს, რომ საპროტესტო აქციების დაშლა იქნებოდა „კონტრპროდუქტიული და არარეალური“ და განაცხადეს: „ჩვენ არ შევკრიბეთ მაიდანი და ჩვენ ვერ დავშლით მას! ხალხი თავად გადაწყვეტს რა გააკეთოს იმის მიხედვით, თუ როდის და როგორ დამკაყოფილდება მათი მოთხოვნები.“<ref name="3opIU19214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |title=Three Ukrainian opposition forces calling to do everything possible to prevent further bloodshed |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221062107/http://en.interfax.com.ua/news/general/191112.html |url-status=live |archive-date=21 February 2014 }}</ref> ===19 თებერვალი=== [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-20.jpg|thumb|left|შინაგანი ჯარები ქმნიან ფალანგას მომიტინგეების წინააღმდეგ. უკან ბერკუტის პოლიციელები დგანან.]] [[კიევის მეტროპოლიტენი|კიევის მეტრო]] დაიკეტა და მთავარი გზები პოლიციამ დაბლოკა.<ref name="ENCK19214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |title=Kyiv on shutdown as Ukraine protesters fear new police crackdown |publisher=[[Euronews]] |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200229/http://www.euronews.com/2014/02/19/tension-in-ukraine-as-protesters-anticipate-more-battles/ |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> ხრეშჩატიკზე უფრო დიდი მაღაზიები და სავაჭრო ცენტრებიც დაიხურა, მაგრამ Euronews-ის კორესპონდენტის ცნობით, „ცხოვრება ბარიკადებისგან მოშორებით ჩვეულებრივად გრძელდება“.<ref name="KbanEN19214">{{cite news|url= http://www.euronews.com/2014/02/19/ukrainian-capital-mostly-normal-beyond-immediate-protest-zone/|title=Ukrainian capital mostly normal beyond immediate protest zone|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> გამთენიისას, „ტიტუშკებმა“ პროტესტის ორი მონაწილე დაჭრეს, აქედან ერთი გარდაიცვალა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |script-title=uk:Тітушки Розстріляли Двох Протестувальників – Очевидці |work=Ukrayinska Pravda |access-date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221063742/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/19/7014579/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამ დროისთვის დაღუპულთა რიცხვი ორივე მხრიდან 26-მდე გაიზარდა, მათ შორის 10 პოლიციელი იყო.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |title=Ukraine crisis: Renewed Kiev assault on protesters |work=BBC News |date=19 February 2014 |access-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219063442/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26252679 |archive-date=19 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა (СБУ) დაიწყო „ანტიტერორისტული“ ოპერაცია, ხოლო სადაზვერვო სამსახურებმა დაიწყეს გამოძიება უცნობი პოლიტიკოსების მიმართ ხელისუფლების ხელში ჩაგდების უკანონო მცდელობის გამო.<ref name="ENCK19214" /> СБУ-ს ვებსაიტზე გამოქვეყნებული განცხადების თანახმად ანტიტერორისტული ოპერაციის დაწყების გადაწყვეტილებაში მონაწილეობდნენ СБУ, შინაგან საქმეთა სამინისტრო, თავდაცვის სამინისტრო, უკრაინის სახელმწიფო საზღვრის დაცვის სამსახური და ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლება.<ref name="kp19live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine (Feb. 19 live updates) |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html |newspaper=Kyiv Post |date=19 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219090703/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-19-live-updates-337098.html }}</ref> პოლიტიკური ანალიტიკოსის ტარას ბერეზოვეცის აზრით, განკარგულება გულისხმობდა, რომ СБУ-ს შეეძლო მომიტინგეების ჩხრეკა, მათი ქონების ჩამორთმევა და მათი სურვილისამებრ დაკავება, „სასამართლო ბრძანების ან სხვა სამართლებრივი გარანტიების გარეშე“.<ref name="kp19live" /> [[File:Euromaidan 19 February 9.jpg|thumb|ევრომაიდანი 19 თებერვალს.]] გამთენიისას ოლენა ლუკაშმა განაცხადა, რომ ოპოზიციამ უარი თქვა რადიკალურ ზომების საწინააღმდეგო დეკლარაციის ხელმოწერაზე. პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა მოითხოვა, რომ ოპოზიციას შეეწყვიტა შენობების ოკუპაცია და იარაღის წართმევა; თუმცა ოპოზიცია არ აპირებდა დათმობას.<ref>{{cite news|url=http://novosti.ua/politics/95250 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064350/http://novosti.ua/politics/95250 |script-title=ru:Оппозиция отказалась подписывать заявление об осуждении радикальных действий, – Лукаш |publisher=Novosti.ua |language=ru |access-date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა პავლო ლებედევმა თქვა, რომ მან გაგზავნა საჰაერო-სადესანტო ჯარები [[დნიპრო|დნეპროპეტროვსკიდან]] [[კიევი|კიევში]].<ref name="lebedyev_army">[http://tyzhden.ua/News/102370 Lebedev confirmed sending airborne troops from Dnepropetrovsk to Kyiv]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> აღმოაჩინეს დაშიფრული დეპეშები, რომლებშიც იური ილინი, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ახლად დანიშნული უფროსი, პირდაპირ ბრძანებას იძლეოდა სამხედრო ნაწილების გამოყენებაზე.<ref>[http://tyzhden.ua/News/103066 Last Chief of Staff of Yanukovych ordered separate army units to suppress Maidan]. [[The Ukrainian Week]]. 19 February 2014</ref> ასევე 19 თებერვალს, სამხედრო An-26-მა ფარული ფრენა განახორციელა კიევიდან რუსეთში, რათა აეღო აჯანყების საწინააღმდეგო იარაღისა და საბრძოლო მასალის დიდი პარტია; ეს მხოლოდ 2015 წელს გახდა ცნობილი.<ref>{{Cite web|url = http://www.gazeta.ru/social/2015/07/06/6867873.shtml|title = Украина задолжала за "секретный" полет|date = 6 July 2015|access-date = 8 July 2015}}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეები „უკრაინის ყველა კუთხიდან“ ჩამოდიოდნენ.<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|title=Euronews Kyiv correspondent: 'They say they are not going to provoke the police... but they know how to protect themselves'|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014|access-date=19 February 2014|archive-date=19 February 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140219215154/http://www.euronews.com/2014/02/19/euronews-kyiv-correspondent-they-say-they-are-not-going-to-provoke-the-police-/|url-status=dead}}</ref> 14:50 საათისთვის მოედანზე დაახლოებით 5000 ადამიანი დარჩა.<ref name="kp19live" /> „მარჯვენა სექტორმა“ დაიკავა კიევის ცენტრალური საფოსტო განყოფილება და ტელევიზიისა და რადიოს სახელმწიფო კომიტეტი, სადაც ფოსტა ახალი შტაბ-ბინის ფუნქციას ასრულებდა.<ref name="kp19live" /><ref>{{cite news|publisher=Nikvesti |access-date=20 February 2014 |url=http://nikvesti.com/news/politics/49921 |script-title=ru:Майдан нашел себе новый штаб – активисты заняли Главпочтамт |trans-title=Maidan found new headquarters - activists occupied Post Office |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221064830/http://nikvesti.com/news/politics/49921 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-06.jpg|thumb|left|პროფკავშირების შენობაში ევრომაიდანის შტაბის დაწვა.]] [[File:Euromaidan in Kiev 2014-02-19 12-39.jpg|thumb|მომიტინგეები წვავენ საბურავებს კიევის კონსერვატორიასთან სნაიპერების ხილვადობის დასაფარად.]] პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსი, ვოლოდიმირ ზამანა და მის ნაცვლად დანიშნა ილინი, რომელიც მანამდე უკრაინის საზღვაო ძალების მეთაური იყო.<ref name="BBC19214VZYA">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |title=Ukraine President Yanukovych sacks army chief amid crisis |work=BBC News |date=19 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200534/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26265808 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live }}</ref> თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ გადაანაწილებდა დანაყოფებს ქვეყნის მასშტაბით სამხედრო ობიექტების დასაცავად.<ref name="BBC19214VZYA" /> СБУ-ს დირექტორმა, ალექსანდრე იაკიმენკომ განაცხადა, რომ სამხედრო ბაზებსა და შეიარაღების საცავებზე თავდასხმა განხორციელდა რამდენიმე რეგიონში.<ref name="EN19214YA">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/ukraine-launches-anti-terrorist-operation-after-government-buildings-attacked/|title=Yanukovych accuses Ukraine opposition leaders of trying to seize power by force|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> ევროპის საინვესტიციო ბანკმა გააჩერა საქმიანობა უკრაინაში<ref>{{cite news|url=http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ |script-title=uk:Європейський інвестиційний банк заморожує діяльність в Україні - ЗМІ |trans-title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine - Media |website=Epravda.com.ua |access-date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065516/http://www.epravda.com.ua/news/2014/02/19/420801/ }}</ref> და განაცხადა: „ამჟამად, სიტუაცია იმდენად სასტიკია, რომ ეს იქნება პოლიტიკურად არასწორი ნაბიჯი, მაგრამ ასევე უპასუხისმგებლო იქნება იმ ადამიანების მიმართ, რომლებსაც ვთხოვდით სამუშაოს შესრულებას და ბიზნესში აქტიურობას უკრაინაში“.<ref name="eib">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 |title=European Investment Bank freezes activities in Ukraine over violence |work=Reuters |access-date=19 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221065627/http://uk.reuters.com/article/2014/02/19/uk-ukraine-eib-idUKBREA1I10H20140219 }}</ref> მთავრობისა და ოპოზიციის ლიდერებს შორის გვიან ღამით შეხვედრის შემდეგ ორივე მხარემ ზავი გამოაცხადა და მოლაპარაკებების დაწყებაზე შეთანხმდნენ.<ref name="kp19live" /><ref name="ENtK19214" /> პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა განაცხადა, რომ ის დათანხმდა „მოლაპარაკებების დაწყებას სისხლისღვრის შეწყვეტისა და სახელმწიფოში სიტუაციის სტაბილიზაციის მიზნით, სოციალური მშვიდობის ინტერესებიდან გამომდინარე“.<ref name="ENtK19214" /> ოპოზიციონერი პოლიტიკოსის იაცენიუკის თქმით, ზავი მოიცავდა იანუკოვიჩის დაპირებას, რომ არ წამოიწყებდა პოლიციის თავდასხმა იმ ღამით.<ref name="ENtK19214">{{cite news|date=19 February 2014 |work=Daily Me |url=http://dailyme.com/story/2014021900003797 |title=Ukraine president Viktor Yanukovych says truce reached with opposition figures |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070059/http://dailyme.com/story/2014021900003797 |url-status=dead }}</ref> „მარჯვენა სექტორი“ არ ეთანხმებოდა ზავს.<ref>{{cite news|work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |url=http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |script-title=uk:"Правий сектор" не погоджується на перемир'я |trans-title="Right Sector" does not agree to a truce |language=uk |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070249/http://www.theinsider.ua/politics/530544dc3bd1e/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> Euronews-ის კორესპონდენტი დამოუკიდებლობის მოედანზე იტყობინებოდა, რომ მომიტინგეების რიცხვი გაიზარდა და თქვა: „როგორც ხალხი ამბობს, რაც უფრო ხშირად ესხმიან თავს და რაც უფრო უარესად სცემენ, მით უფრო მტკიცედ დგანან ისინი.“<ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/19/fires-burn-bright-in-kiev-as-spirits-undaunted-by-terror-maria-korenyuk-reports/|title=Protesters' defiance in Maidan: our correspondent's view|publisher=[[Euronews]]|date=19 February 2014}}</ref> === 20 თებერვალი === [[File:Snipers seen on the roof. Clashes in Ukraine, Kyiv. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|left|პოლიციის სნაიპერები.]] 00:35 საათზე ინტერფაქსმა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ იანუკოვიჩმა 20 თებერვალი შეტაკების დროს დაღუპულთა გამო გლოვის დღედ გამოაცხადა.<ref>{{cite news |script-title = ru:На Украине – день траура |trans-title = In Ukraine - Day of Mourning |url = http://www.interfax.ru/world/news/359685 |agency = [[Interfax]] |access-date = 20 February 2014 |archive-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20140220060103/http://www.interfax.ru/world/news/359685 }}</ref> დაახლოებით 03:50 საათზე, აქტივისტებმა განაცხადეს, რომ შეტაკების დროს რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროს (MVD) ჯარისკაცის ფორმას სამხრე მოგლიჯეს, რასაც რუსეთის ჩარევის სავარაუდო მტკიცებულებად აცხადებდნენ. მიუხედავად ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებისა დამოუკიდებლობის მოედანზე მომიტინგეებს კვლავ ესმოდათ სროლის ხმა.<ref>{{cite news|url=http://tyzhden.ua/News/102493 |title=На Майдані з офіцера під час штурму зірвали шеврон із двоголовим орлом – Новини – Український тиждень |publisher=Tyzhden |access-date=20 February 2014 |archive-date=26 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140226180336/http://tyzhden.ua/News/102493 }}</ref> <ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |title=На Майдані знову стріляють |publisher=Espreso TV |date=20 November 2013 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221184616/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydani_znovu_strilyayut |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref> დაახლოებით 04:20 საათზე ჩამოვიდა ხუთი ავტობუსი, რომლშიც იმყოფებოდნენ მომიტინგეები [[ივანო-ფრანკივსკი|ივანო-ფრანკივსკიდან]].<ref>{{cite web |url = http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |script-title = uk:На Майдан приїхали активісти із Івано-Франківська |trans-title = Activists came from Ivano-Frankivsk to Maidan |language = uk |publisher = Espreso TV |access-date = 20 February 2014 |url-status = dead |archive-url = https://archive.today/20140221070826/http://espreso.tv/new/2014/02/20/na_maydan_pryyikhaly_aktyvisty_iz_ivano_frankivska |archive-date = 21 February 2014 }}</ref> მხარეები ერთმანეთს ადანაშაულებდნენ სასიკვდილო კონფლიქტის გაჩაღებაში.<ref name="20deadly">{{cite news|title=Protesters take police hostages in conflict|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/protesters-take-police-hostages-in-conflict-337266.html|newspaper=Kyiv Post|date=21 February 2014}}</ref> იაკიმენკომ ბრალი დასდო უკრაინის ამჟამინდელ, ევრომაიდანის მთავრობას და განაცხადა, რომ ისინი პასუხისმგებელნი იყვნენ 20 თებერვალს სნაიპერების დაქირავებაზე.<ref>{{cite news|first=Katya|last=Gorchinskaya|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/yakimenko-blames-maidan-organizers-for-hiring-snipers-us-for-financing-revoultion-in-ukraine-339179.html|title=Yakimenko accuses EuroMaidan leaders of hiring snipers; allegations denounced|date=13 March 2014|newspaper=[[Kyiv Post]]|access-date=13 March 2014}}</ref> განცხადებაში უკრაინის პრეზიდენტის ადმინისტრაცია აღნიშნავდა, რომ მომიტინგეები შეტევაზე გადავიდნენ: „ისინი მუშაობენ ორგანიზებულ ჯგუფებად. იყენებენ ცეცხლსასროლ იარაღს, მათ შორის სნაიპერულ შაშხანებს. ისინი ისვრიან მოსაკლავად“.<ref name="VMrEN20214" /> მომიტინგეებმა პოლიცია დაადანაშაულეს მოლოტოვის კოქტეილების და თვითნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების სროლით კონფლიქტის დაწყებაში.<ref name="20deadly" /> ოპოზიციონერმა პოლიტიკოსმა კლიჩკომ გაავრცელა განცხადება, რომელშიც ნათქვამია: „შეიარაღებული ავაზაკები გაუშვეს ქუჩებში, რათა თავს დაესხან ხალხს და შექმნან ილუზია, რომ არსებობს დაპირისპირება მოქალაქეებს შორის“.<ref name="VMrEN20214" /> 09:25 საათზე, მომიტინგეებმა უკან დაახევინეს ბერკუტს ოქტომბრის სასახლეში<ref name="mourning_day">[http://www.pravda.com.ua/articles/2014/02/20/7015036/ Day of Mourning. Online]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> მას შემდეგ, რაც უსაფრთხოების ძალებმა სცადეს ცეცხლი წაეკიდებინათ კიევის კონსერვატორიისთვის, რომელიც გამოიყენებოდა როგორც საველე ჰოსპიტალი დაჭრილი მომიტინგეებისთვის.<ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015040/ Protesters pushed away Berkut to the October Palace]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> 09:32 საათზე გამოცხადდა, რომ პარლამენტი არ შეიკრიბებოდა.<ref name="mourning_day" /> ევრომაიდანის მომიტინგეები პოლიციისკენ ფარებითა და მოლოტოვის კოქტეილებით გაემართნენ და აიძულეს ისინი უკან დაეხიათ, რითაც დაიბრუნეს კონტროლი დამოუკიდებლობის მოედანზე და დაატყვევეს 67-მდე პოლიციელი.<ref name="kplive20" /><ref>{{cite news|url=http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |title=Ukraine protesters take back Kiev square |publisher=[[RTÉ News and Current Affairs|RTÉ News]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220163953/http://www.rte.ie/news/2014/0220/505470-foreign-ministers-meet-to-consider-ukraine-crisis/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> დაახლოებით 10:49 საათზე, სამართალდამცავი პერსონალი უკრაინულ სახლში ძილისას და ოქტომბრის სასახლის მახლობლად ბარიკადებზე შეტაკების დროს დააკავეს.<ref name="kplive20" /> მამაკაცების უმრავლესობა 18 ან 19 წლის იყო, ისინი არ იყვნენ გაწვრთნილნი და შეიარაღებულნი იყვნენ მხოლოდ რეზინის ხელკეტებით. მსუბუქი დაზიანებების მქონეებს მედიკოსები მკურნალობდნენ.<ref name="kplive20" /> დატყვევებული პოლიცია იყო ყირიმიდან, ცენტრალური აღმოსავლეთის ქალაქებიდან: [[დნიპრო|დნიპროდან]], [[კრივი-რიჰი|კრივი-რიჰიდან]] და აღმოსავლეთ ლუგანსკიდან.<ref name="20deadly" /> ჯარისკაცები, რომელთაგან თითქმის 100 ჩაბარდა შეტაკების დროს (ძირითადად წვევამდელები, 19-20 წლის),<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |script-title=uk:ЗМІ: ВВшники масово здаються в полон активістам Євромайдану &#124; Українська правда |language=uk |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221151608/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015081/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> პატიმრობაში იმყოფებოდნენ უკრაინის ენერგოკომპანიის შტაბ-ბინაში და ოქტომბრის სასახლეში. <ref name="kplive20" /> 10:00 საათზე, 10,000-დან 20,000-მდე დემონსტრანტი დარჩა და მინიმუმ 42 ადამიანი დაიღუპა, ძირითადად, პოლიციის სროლის შედეგად, იტყობინებოდა Kyiv Post-ი.<ref name="kplive20">{{cite news|title=Ukraine death toll rising on Feb. 20 with at least 42 people killed, most by gunshots from police |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |newspaper=Kyiv Post |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221071310/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/ukraine-death-toll-rising-on-feb-20-with-at-least-42-people-killed-most-by-gunshots-from-police-live-updates-video-337236.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, დამოუკიდებლობის მოედანზე 30,000-ზე მეტი ადამიანი იმყოფებოდა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |title=There are more than 30 thousand people at Maidan |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152355/http://www.unian.info/politics/886961-there-are-more-than-30-thousand-people-at-maidan.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 10:55 საათზე პრეზიდენტის ადმინისტრაციის უფროსმა ანდრი კლიუევმა გამოაცხადა, რომ პრეზიდენტი მზად იყო ხელი მოეწერა ხელშეკრულებისათვის ოპოზიციასთან უკრაინის კონსტიტუციის მოთხოვნილ ცვლილებებთან დაკავშირებით და აღნიშნა, რომ მიმდინარე შეტაკებებმა უნდა აიძულონ პოლიტიკოსები, რომ იპოვონ სწრაფი კონსენსუსი. <ref>[http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015084/ At the Yanukovych headquarters propose to sign a constitutional treaty]. [[Ukrayinska Pravda]]. 20 February 2014</ref> [[File:An unindentified protester armed with a rifle. Clashes in Kyiv, Ukraine. Events of February 18, 2014.jpg|thumb|right|ნიღბიანი მომიტინგე საჰაერო იარაღით.]] 10:00 საათზე ევრომაიდანის აქტივისტებმა მოახდინეს კიევის მეტროს სადგურ პოლიტექნიკური ინსტიტუტის მთავარი ოფისის პიკეტირება, სისტემის ხელახალი გახსნის მოთხოვნით.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015032/|title=Макеєнко відмовився відновлювати роботу метрополітену|website=Pravda.com.ua|date=20 February 2014|access-date=13 March 2014}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ყოფილმა ხელმძღვანელმა ივან სალიიმ ასევე მოითხოვა მეტროს გახსნა.<ref>[http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ Роботу метро в Києві треба відновити негайно&nbsp;— колишній голова КМДА] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140225222044/http://newsradio.com.ua/2014_02_20/Robotu-metro-v-Ki-v-treba-v-dnoviti-negajno-kolishn-j-golova-KMDA/ |date=25 February 2014 }}</ref> იმ დღის 16:00 საათზე ტიტუშკები მეტროთი გადაიყვანეს პოზნიაკის სადგურიდან პეჩერსკის სადგურამდე, იტყობინება Lvivska Gazeta.<ref>{{cite news|url=http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |title=Метрополітен перевозить "тітушок" з Позняків на Печерськ |website=Gazeta.lviv.ua |date=20 February 2014 |access-date=13 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140225124049/http://www.gazeta.lviv.ua/news/2014/02/20/23631 |archive-date=25 February 2014 }}</ref> მთავრობამ ასევე დახურა საავტომობილო გზები და რკინიგზა. მატარებლები კიევსა და ლვოვს შორის დროებით შეჩერდა; რკინიგზის წარმომადგენლის თქმით, ეს ხაზების დაზიანების გამო მოხდა.<ref name="UkraineBBC20214">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |title=Ukraine death toll rises to 22 as EU talks under way |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220071545/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26268620 |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> ამას დაემთხვა ცნობები იმის შესახებ, რომ იარაღი ამოიღეს ლვოვში შინაგან საქმეთა სამინისტროს შეიარაღებიდან და გადაიტანეს კიევის გარეუბანში. <ref>{{cite news|author=Andrew Higgins|author2=Andrew E. Kramer|author3=Steven Erlanger|url=https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html?_r=1|title=As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions|work=The New York Times|date=23 February 2014|access-date=12 March 2015}}</ref> კიევის საქალაქო სახელმწიფო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა, ვოლოდიმირ მაკეენკომ დატოვა რეგიონების პარტია, მაგრამ განაცხადა, რომ გააგრძელებდა თავისი მოვალეობების შესრულებას ქალაქის გამართულად ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად.<ref name="VMrEN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |title='Dozens dead' in Kyiv as Ukraine 'truce' breaks down |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185431/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-death-toll-rises-as-protesters-retake-maida/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ბრძანა კიევის მეტროს ხელახალი გახსნა.<ref>{{cite news|date=20 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |title=Kyiv residents leave city center |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152806/http://en.interfax.com.ua/news/general/191366.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> 15:00 საათისთვის მეტრო ჯერ კიდევ არ მუშაობდა და ქალაქში სახმელეთო ტრანსპორტი მწირი იყო. მეტრო ნაწილობრივ გაიხსნა საღამოს, მაგრამ გადასასვლელი სადგურები დაკეტილი დარჩა. <ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |title=Kyiv subway partially resumes operation, says press service |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221152930/http://en.interfax.com.ua/news/general/191446.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> კიევში გაერთიანებული სამეფოს საელჩო დროებით დაიხურა.<ref name="UKAKUP20214">{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |title=Велика Британія тимчасово закрила своє посольство в Києві |trans-title=UK temporarily closed its embassy in Kyiv |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153050/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015013/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რადიო თავისუფლებამ გამოაქვეყნა ვიდეომასალა, სადაც პოლიციის სპეცრაზმი კალაშნიკოვებიდან და სნაიპერული თოფებიდან ესვრის მომიტინგეებს.<ref>{{cite news|publisher=Radio Svoboda |language=uk |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html |script-title=uk:ВІДЕОФАКТ: силовики, втікаючи, стріляли з автоматів Калашникова |year=2014 |url-status=live |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153216/http://www.radiosvoboda.org/content/article/25270798.html }}</ref> შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ზახარჩენკომ გამოაცხადა, რომ პოლიციას საბრძოლო იარაღი გადაეცა და ერს მიმართა: „ჩვენ ხელი მოვაწერეთ შესაბამის ბრძანებებს, როგორც ანტიტერორისტული ცენტრის მუშაობის ნაწილი: სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლებს გადაეცათ საბრძოლო იარაღი და ისინი გამოყენებული იქნება კანონის შესაბამისად“.<ref>{{cite web|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |title=Ukrainian police have been provided with combat weapons – interior minister |work=Kyiv Post |date=20 February 2014 |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221070442/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-police-have-been-provided-with-combat-weapons-interior-minister-337238.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> სამინისტროს ვებსაიტზე ნათქვამია, რომ სპეცრაზმს უფლება ჰქონდა გამოიყენებინათ თავიანთი იარაღი მომიტინგეების მიერ დაკავებული მძევლების გასათავისუფლებლად.<ref name="ENsnip20214" /> სამინისტრომ ასევე განაცხადა, რომ სნაიპერმა დაჭრა 20 პოლიციელი.<ref name="ENsnip20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/sniper-fire-brings-disturbing-new-dimension-to-ukraine-violence/|title=Sniper fire brings disturbing new dimension to Ukraine violence|publisher=[[Euronews]]|date=20 February 2014}}</ref> Interfax-Ukraine-ის ცნობით, 15:00 საათზე "უცნობი პირების ჯგუფი" პრეზიდენტის ადმინისტრაციის შენობისკენ გაემართა და სროლისა და აფეთქებების ხმა ისმოდა. ევრომაიდანის თავდაცვის ძალებმა არაერთხელ მოუწოდეს მომიტინგეებს არ გასულიყვნენ მოედნის პერიმეტრს გარეთ. <ref name="IU15shoots20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html |title=Unknown people heading towards Ukrainian presidential administration building; shots audible |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221153920/http://en.interfax.com.ua/news/general/191397.html }}</ref> ====დიპლომატიური ძალისხმევა==== ზემოაღნიშნული შეტაკებები დაიწყო ეროკავშრის საგარეო საქმეთა სამი მინისტრის ვიზიტამდე ცოტა ხნით ადრე. ვიზიტორები იყვნენ [[რადოსლავ სიკორსკი]] პოლონეთიდან, [[ლორან ფაბიუსი]] საფრანგეთიდან და [[ფრანკ-ვალტერ შტაინმაიერი]] გერმანიიდან. ისინი შეხვდნენ პრეზიდენტ იანუკოვიჩს, რათა ხელი შეეწყოთ უკრაინის ოპოზიციასთან კომპრომისისთვის.<ref name="deRHREN20214" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html |title=German, French, Polish foreign ministers end six-hour meeting with Yanukovych |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191430.html }}</ref> უსაფრთხოების მიზნით შეხვედრა გადაიდო და ერთი საათით გვიან დაიწყო.<ref name="deRHREN20214" /> შეხვედრის დაწყებამდე ფაბიუსმა BFM TV-სთან ინტერვიუში განაცხადა: „ჩვენი მიზანია უკრაინის ადმინისტრაციას არჩევნები ჩავატარებინოთ. არჩევნები ერთადერთი გამოსავალია“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |title=EU demands elections in Ukraine – French foreign minister |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221154254/http://en.interfax.com.ua/news/general/191277.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოლაპარაკებები ექვსი საათის განმავლობაში მიმდინარეობდა.<ref>Ukrainian News Agency, [http://un.ua/eng/article/493179.html Foreign Affairs Ministers Steinmeier Of Germany, Sikorski Of Poland, Fabius Of France To Meet With Yanukovych Again On Thursday-Friday Night.] 23:08, Thursday, 20 February 2014. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140221084335/http://un.ua/eng/article/493179.html |date=21 February 2014 }}</ref> პოლონეთის პრემიერ-მინისტრმა [[დონალდ ტუსკი|დონალდ ტუსკმა]] ჟურნალისტებს ამის შემდეგ მალევე განუცხადა: „იანუკოვიჩი შეგვითანხმდა, რომ მზად იყო წელს ვადამდელი არჩევნები ჩაეტარებინა, როგორც საპრეზიდენტო, ასევე საპარლამენტო“. ტუსკმა ასევე თქვა, რომ იანუკოვიჩს „მომდევნო 10 დღეში ეროვნული ერთიანობის მთავრობის ჩამოყალიბების და ზაფხულამდე კონსტიტუციის შეცვლის სურვილი ჰქონდა“. დაიგეგმა შემდგომი მოლაპარაკებები შესაბამისი დოკუმენტის ხელმოწერის შესახებ.<ref>{{cite news|agency=Agence France-Presse |publisher=Singapore Press |url=http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |title=Ukraine leader Yanukovych willing to hold early elections: Polish PM |date=21 February 2014 |place=[[Warsaw]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.straitstimes.com/breaking-news/world/story/ukraine-leader-yanukovych-willing-hold-early-elections-polish-pm-20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> იანუკოვიჩისა და რუსეთის პრეზიდენტის, [[ვლადიმერ პუტინი|ვლადიმერ პუტინის]] სატელეფონო საუბრის შემდეგ, რუსეთის ადამიანის უფლებათა ომბუდსმენი [[ვლადიმერ ლუკინი]] იანუკოვიჩის თხოვნით უკრაინაში წარმომადგენლად გაგზავნეს, რათა შუამავალი ყოფილიყო მოლაპარაკებებში მთავრობასა და ოპოზიციას შორის.<ref name="deRHREN20214">{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |title=Ukraine as it happened, Kyiv's bloodiest day |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220185042/http://www.euronews.com/2014/02/20/live-updates-at-least-17-dead-after-renewed-clashes-in-kiev/ |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref> შეერთებულმა შტატებმა სავიზო აკრძალვა დაუწესა 20 უკრაინელ თანამდებობის პირს, რომლებსაც ისინი „პოლიტიკურ ჩაგვრასთან დაკავშირებული ადამიანის უფლებების დარღვევის შეკვეთაზე პასუხისმგებლად თვლიდნენ“.<ref name="deRHREN20214" /> [[ევროკავშირი|ევროკავშირმა]] შემოიღო სავიზო აკრძალვა და ფინანსური აქტივების გაყინვა უკრაინაში ძალადობაზე პასუხისმგებელი პირების მიმართ და აკრძალა უკრაინაში იმ აღჭურვილობის ექსპორტი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას რეპრესიებისთვის.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |title=Європа Погодила Санкції Проти Українських Чиновників |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015244/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref name="councilconclusions">{{cite web|url=http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |title=Council conclusions on Ukraine |publisher=[[Council of the European Union]] |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/foraff/141110.pdf |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |title=Ukraine unrest: EU sanctions imposed |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26280710 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „მოქმედების მასშტაბები წინ წაიწევს უკრაინაში განვითარებული მოვლენების ფონზე“ – დაასკვნა [[ევროპული საბჭო|ევროპულმა საბჭომ]].<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |title=Scale of sanctions to depend on further developments in Ukraine- EU Council conclusions |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191525.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====უკრაინის პოლიტიკური მოვლენები==== მმართველი რეგიონების პარტიის ლიდერი [[ალექსანდრე ეფრემოვი]] ლუგანსკში ადგილობრივ ლიდერებთან და სამართალდამცავ ორგანოებთან შესახვედრად გაემგზავრა, რათა განეხილათ სამხრეთ-აღმოსავლეთ უკრაინის დამოუკიდებლობის გამოცხადების და სახელმწიფოსგან გამოყოფის შესაძლებლობა.<ref>{{cite news |url=http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |script-title=uk:Єфремов поїхав до Луганська, щоб обдумати варіанти від'єднання Південного Сходу України, – ЗМІ |publisher=[[Espreso TV]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |language=uk |archive-url=https://archive.today/20140220162159/http://espreso.tv/new/2014/02/20/yefremov_poyikhav_do_luhanska_schob_obdumaty_varianty_vidyednannya_pivdennoho_skhodu_ukrayiny___zmi |archive-date=20 February 2014 |url-status=dead }}</ref> <ref>{{cite news|url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |title=Ukrainian 'love' split between 'motherland' and EU |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukrainian-love-split-between-motherland-and-eu/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> <ref name=newgovukmrch182010>{{cite web|url=http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467 |title=President appoints 14 regional governors |access-date=2 February 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120523175943/http://www.interfax.com.ua/eng/main/34467/ |archive-date=23 May 2012 }}, [[Interfax-Ukraine]] (18 March 2010)</ref> ყირიმის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე ვლადიმირ კონსტანტინოვი მოსკოვში გაემგზავრა, სადაც გამოაცხადა, რომ ყირიმის ავტონომიური რესპუბლიკა უკრაინას გამოეყოფოდა, თუკი ხელისუფლება შეიცვლებოდა.<ref>[http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ Crimean speaker in Moscow threatens annexation of the Crimea to Russia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130058/http://krymtatar.in.ua/krimskij-spiker-u-moskvi-pogrozhuye-priyednannyam-krimu-do-rosiyi/ |date=13 April 2014 }}. Crimean Tatar question. 21 February 2014</ref><ref>[http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ Speaker of the Verkhovna Rada of Crimea ready for separation of peninsula in the case of the collapse of Ukraine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413130652/http://nbnews.com.ua/ua/news/113617/ |date=13 April 2014 }}. NB News. 20 February 2014</ref> რეგიონების პარტიის დეპუტატმა სერგი ტიგიპკომ მოითხოვა პარლამენტის თავმჯდომარის ვოლოდიმირ რიბაკის გადადგომა, მისი ოპოზიციური პარლამენტარით შეცვლა და ისეთი პრემიერ-მინისტრის სასწრაფო არჩევა, რომელსაც მხარს უჭერდა ყველა ფრაქცია. „პრეზიდენტმა, პარლამენტის თავმჯდომარემ, პრემიერ-მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა და ოპოზიციის ლიდერებმა მთლიანად დაკარგეს კონტროლი ქვეყანაში არსებულ სიტუაციაზე და არ გვთავაზობენ გამოსავალს ქვეყნის დამშვიდებისთვის“ – განაცხადა მან. „მათი უმოქმედობა იწვევს დაპირისპირების და დაღუპულების ზრდას.<ref name="TigipkoIU20214" /> ქვეყანაში კრიზისის მოსაგვარებლად საჭიროა დაუყოვნებელი კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმა და არა მოლაპარაკებები.“<ref name="TigipkoIU20214">[http://en.interfax.com.ua/news/general/191308.html Tigipko calls for Rybak's immediate resignation, urgent election of prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (20 February 2014)</ref> საღამოს ტიგიპკომ მოლაპარაკება გამართა ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებთან – იაცენიუკთან და კლიჩკოსთან.<ref>{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |script-title=uk:Тігіпко знайшовся. Був на переговорах з Кличком та Яценюком |trans-title=Tigipko found. He was in negotiations with Klitschko and Yatsenyuk |language=uk |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015307/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიევის საქალაქო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი ვოლოდიმირ მაკეენკო და 17 დეპუტატი რეგიონების პარტიიდან გადადგნენ.<ref>{{cite web|author=Anastasia Forina |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |title=Serhiy Klyuyev condemns violence, but remains loyal to Yanukovych |newspaper=Kyiv Post |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/politics/serhiy-klyuyev-condemns-violence-but-remains-loyal-to-yanukovych-337257.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რივნეში და ჟიტომირში რეგიონების პარტია ოფიციალურად დაიშალა და ამ რეგიონის ყველა დეპუტატმაც დატოვა პარტია.<ref>{{cite news|url=http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |title=У Рівному саморозпустилася обласна фракція Партії регіонів |work=[[The Insider (Ukraine)|The Insider]] |date=20 February 2014 |access-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221165557/http://www.theinsider.ua/politics/530629c0e500c/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიის ათმა და ორმა დამოუკიდებელმა დეპუტატმა მოითხოვა საპარლამენტო-საპრეზიდენტო მმართველობის ფორმაზე დაბრუნება.<ref name="RUo4214">[http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA0U0RM20140204 Ukrainian opposition seeks to cut president's powers], [[Reuters]] (4 February 2014)</ref> მათ ასევე მოუწოდეს უშიშროების ძალებს „შეასრულონ ფიცი, რომელიც დადეს უკრაინელი ხალხის წინაშე, არ შეასრულონ დანაშაულებრივი ბრძანებები ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენების შესახებ, არ დაუშვან სამართალდამცავების მონაწილეობა პროვოკაციებში, რომელშიც მთელ უკრაინაში ბანდები მშვიდობიანი საზოგადოებისა და მომიტინგეების წინააღმდეგ მონაწილეობენ“.<ref name="10PRIU20214">{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |title=Ten Regions Party MPs, two independent MPs express support for Ukrainian people |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191365.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 16:42 საათზე პარლამენტი რიგგარეშე სხდომაზე შეიკრიბა.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> რეგიონების პარტიამ მონაწილეობა არ მიიღო.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |title=Emergency sitting of Verkhovna Rada opens |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887239-emergency-sitting-of-verkhovna-rada-opens.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> UNIAN-ის კორესპონდენტის ცნობით, 450-დან 227 დეპუტატი - ძირითადად ოპოზიციიდან, მაგრამ ზოგიერთი რეგიონების პარტიიდან სხდომას ესწრებოდა.<ref>{{cite news |url=http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |title=227 lawmakers registered in VR, sitting resumed |agency=Ukrainian Independent Information Agency |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.info/politics/887298-227-lawmakers-registered-in-vr-sitting-resumed.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 238 დამსწრე დეპუტატიდან 236-მა ხმა მისცა ბოლო ძალადობის დაზრახვას, აკრძალა მომიტინგეების წინააღმდეგ იარაღის გამოყენება და მათ წინააღმდეგ განლაგებული ჯარები და პოლიცია უკან დააბრუნა.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |title=LIVE Ukraine unrest: Clashes in central Kiev |work=BBC News |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26269221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |title=Members voted for ceasefire |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221014334/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015330/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> უკრაინის კომუნისტური პარტიის საპარლამენტო ფრაქციამ და რეგიონების პარტიის დაახლოებით 80%-მა სხდომის გამოტოვება არჩია.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> კანონმდებლებმა აუკრძალეს შინაგან ჯარებს, უკრაინის შეიარაღებული ძალებს, SBU-ს და სხვა სამთავრობო უწყებების უფროსებს და მეთაურებს ნებისმიერი კონტრტერორისტული ოპერაციების განხორციელება, რადგან ისინი არღვევდნენ უკრაინის კონსტიტუციას.<ref>[http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 Individual voting]. Verkhovna Rada. 20 February 2014 {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140302182748/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/radan_gs09/ns_golos?g_id=3816 |date=2 March 2014 }}</ref> მათ ასევე დაევალათ შეეწყვეტათ გზების და ხიდების, სკვერების და ქუჩების კიევსა და სხვა ქალაქებში გადაკეტვა.<ref name="VR20214IU" /> რეგიონების პარტიის დეპუტატები სხდომაზე "ანტიკრიზისული ჯგუფის" შექმნაზე შეთანხმდნენ.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |title=Ukraine parliament holds debate despite Kyiv violence |publisher=[[Euronews]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/20/ukraine-parliament-holds-debate-despite-kyiv-violence/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან საღამოს ცნობილი გახდა, რომ რეგიონების პარტიის საპარლამენტო ფრაქცია კიდევ ხუთმა დეპუტატმა დატოვა.<ref>{{cite news |language=uk |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339 |title=Five more MPs left faction PR |newspaper=[[Ukrayinska Pravda]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221171433/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015339/ |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> ყირიმის პარლამენტმა 21 თებერვალს რიგგარეშე სხდომა მოიწვია. ყირიმელი თათრების მეჯლისის ლიდერმა თქვა, რომ ეჭვობს, რომ დეპუტატები რუსეთის სამხედრო ინტერვენციას მოითხოვენ და თქვა: „ხვალ შეიძლება იყოს გადაწყვეტილება, რომელიც ყირიმს ქაოსს და კატასტროფას მოუტანს“.<ref>{{cite news |author=Uainfo Blogosphere |url=http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |title=Бои в регионах: во Львове в казарме Беркута нашли два трупа |publisher=Big Mir |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140126020300/http://news.bigmir.net/ukraine/788004-V-Ukraine-zahvatyvajut-oblastnye-gosadministracii--OBNOVLJaETSJa- |archive-date=26 January 2014 |url-status=dead }}</ref> რამდენიმე მეცნიერმა განიხილა ყირიმში რუსეთის ჩარევის ალბათობა, განსაკუთრებით ყირიმის უნიკალური გეოპოლიტიკური ბუნებისა და დემოგრაფიის გამო.<ref>{{cite web |last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |title=Is Russia Opening a 'Crimean Front'? |publisher=Ukrainian Policy |access-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/is-russia-opening-a-crimean-front/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ===21 თებერვალი=== [[File:2014-02-21 11-04 Euromaidan in Kiev.jpg|thumb|ევრომაიდანი 21 თებერვალს]] შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსის მოადგილემ, გენერალ-ლეიტენანტმა იური დუმანსკიმ თანამდებობა დატოვა, რადგან არ ეთანხმებოდა არმიის მონაწილეობას კონფლიქტში. <ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |title=Написав рапорт про звільнення Заступник начальника Генштабу |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015381/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> „დღეს არმია ჩართულია სამოქალაქო კონფლიქტში, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მშვიდობიანი მოსახლეობის და ჯარისკაცების მასობრივი დაღუპვა“ – განაცხადა მან.<ref name="kp21live" /> დაახლოებით შუაღამისას ჟურნალისტმა არტემ შევჩენკომ, უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალურ შტაბში თავის წყაროებზე დაყრდნობით, გამოაცხადა, რომ 10 BTR, DAI (გზის ავტოინსპექტირების) მანქანების თანხლებით გაემგზავრა კოზაჩიას (კაზაკთა) ყურედან, სადაც მდებარეობს რუსეთის [[შავი ზღვის ფლოტი]].<ref name="army_deployed">{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |script-title=uk:У Київ їдуть батальйон морських піхотинців і дві бригади десантників |trans-title=To Kyiv are traveling a battalion of marines and two brigades of paratroopers |publisher=LB |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221172206/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/21/256370_kiev_edet_batalon_morpehov_dve.html |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> შევჩენკოს თქმით, 1500 საჰაერო სადესანტო ჯარისკაცი და 400 საზღვაო ქვეითი – მათ შორის 25-ე საჰაერო-სადესანტო ბრიგადა, 1-ლი საზღვაო ქვეითი ბრიგადა, 831-ე ანტი-დივერსიული განყოფილება და მე-2 საზღვაო ქვეითი სპეცრაზმი – გადაიყვანეს 20 თებერვალს СБУ-ს დაქვემდებარებაში ანტი-ტერორისტული ოპერაციისთვის.<ref>{{cite news |url=http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |title=До Києва стягують 1,5 тис. десантників і 400 морпіхів, – журналіст |trans-title=To Kyiv are being pulled 1.5 thousand paratroopers and 400 Marines – journalist |publisher=LB |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukr.lb.ua/news/2014/02/20/256354_kiev_styagivayut_15_tis_desantnikov.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> პარლამენტის სესიის წინ გავრცელდა ინფორმაცია, რომ რეგიონების პარტიის ბევრმა წევრმა და მათმა ოჯახებმა დატოვეს დედაქალაქი,<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |title=Замість голосування в парламенті "регіонали" втікали зі столиці |newspaper=Ukrayinska Pravda |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015369/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მათ შორის იყო შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელი ზახარჩენკო და გენერალური პროკურორი ვიქტორ პშონკა.<ref>{{cite news|url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221180925/http://zik.ua/ua/news/2014/02/21/pshonka_i_zaharchenko_tikayut_z_ukrainy_463082 |title=Пшонка і Захарченко тікають чартерами з України |publisher=Zik |date=21 February 2014 |archive-date=21 February 2014 |url-status=live }}</ref> მოგვიანებით, მაიდანის აქტივისტებმა გაათავისუფლეს შინაგანი ჯარების სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც წინა დღეს დაატყვევეს.<ref name="SMIU21214">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |title=Captured Interior Troops soldiers released, their condition satisfactory – Interior Ministry |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191665.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ამასობაში კიევში აქციის მონაწილეებს რადეხივის მთელი პოლიცია შეუერთდა.<ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |title=Police defectors welcomed to Independence Square in Kyiv |publisher=[[Euronews]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/police-defectors-welcomed-to-independence-square-in-kyiv/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა ოფიციალურად შეწყვიტა 19 თებერვალს შემოღებული „მზადება ანტიტერორისტული ოპერაციისთვის“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |title=Ukraine's Security Service stops preparations for anti-terrorist operation |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191796.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ====შეთანხმება პოლიტიკური კრიზისის შესახებ==== კომპრომისული შეთანხმება მიღწეული იქნა 21 თებერვალს რამდენიმე საათიანი მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელსაც უძღვებოდნენ ევროკავშირის შუამავლები და პოლონეთის, საფრანგეთის და გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრები.<ref>{{cite news |url=http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks |title=Opposition leaders sign deal with president to end crisis in Ukraine |publisher=[[Fox News Channel]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.foxnews.com/world/2014/02/21/ukrainian-presidency-says-deal-reached-at-crisis-talks/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |title=EU foreign ministers praise "risk -taking" Ukrainian protagonists |publisher=Euronews |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.euronews.com/2014/02/21/eu-foreign-ministers-praise-risk-taking-ukrainian-protagonists/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მას ოფიციალურად უწოდეს შეთანხმება უკრაინაში პოლიტიკური კრიზისის მოგვარების შესახებ, მაგრამ არაოფიციალურად უწოდებენ 21 თებერვლის შეთანხმებას და ხელი მოაწერეს როგორც ოპოზიციის ლიდერებმა, ასევე პრეზიდენტმა იმ მოლაპარაკებების შემდეგ, რომელიც მთელი ღამე გრძელდებოდა.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2014/feb/21/agreement-on-the-settlement-of-crisis-in-ukraine-full-text |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine - full text |work=The Guardian|date=22 February 2014 |access-date=12 March 2015}}</ref> შეთანხმების დებულებები მოიცავდა უკრაინის კონსტიტუციის აღდგენას, როგორც ის იყო 2004 და 2010 წლებში; საკონსტიტუციო რეფორმა სექტემბრისთვის დასრულდა; ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნების ჩატარებას არაუგვიანეს 2014 წლის დეკემბრისა; ადმინისტრაციის, ოპოზიციისა და ევროპის საბჭოს ერთობლივი მონიტორინგის მიერ განხორციელებული ძალადობის ფაქტის გამოძიებას; ვეტოს საგანგებო მდგომარეობის დაწესებაზე; 17 თებერვლიდან დაკავებული აქციის მონაწილეების ამნისტიას; აქციის მონაწილეების მიერ დაკავებული საზოგადოებრივი შენობების დათმობას; უკანონო იარაღის ჩამორთმევას; „ახალი საარჩევნო კანონების“ მიღებას და უკრაინის ახალი ცენტრალური საარჩევნო კომისიის შექმნას.<ref>{{cite web |title=Agreement on the Settlement of Crisis in Ukraine |url=http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |access-date=21 February 2014 |archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20140505194705/http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671348/publicationFile/190025/140221-UKR_Erklaerung.pdf |archive-date=5 May 2014 |url-status=live }}</ref><ref name="DTU21214">{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |title=Ukraine: peace hopes in the air as president loses his powers |newspaper=[[The Daily Telegraph]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10655129/Ukraine-peace-hopes-in-the-air-as-president-loses-his-powers.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ევროკავშირის სამმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა დოკუმენტს მოწმის სახელით მოაწერა ხელი,<ref name="R3s1n21214">{{cite news |url=http://uk.reuters.com/article/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |title=Ukraine peace deal signed, opens way for early election |work=Reuters |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://uk.reuters.com/article/2014/02/21/uk-ukraine-idUKBREA1H0EM20140221 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> მაგრამ არა რუსმა შუამავალმა ვლადიმერ ლუკინმა, რადგან მას არ ჰქონდა მანდატი, მოეწერა ხელი შეთანხმებაზე კრიზისის შესახებ. <ref>{{cite web |url=http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |title=Представник РФ не мав мандату на підписання угоди про кризу – Клюєв &#124; УКРІНФОРМ |publisher=Ukrinform.ua |date=21 February 2014 |access-date=12 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312233704/http://www.ukrinform.ua/ukr/news/predstavnik_rf_ne_mav_mandatu_na_pidpisannya_ugodi_pro_krizu___klyue_v_1910494 |archive-date=12 March 2014 }}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |title=Tensions high at Kyiv protest camp despite ground-breaking deal |publisher=[[CTV News]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.ctvnews.ca/world/tensions-high-at-kyiv-protest-camp-despite-ground-breaking-deal-1.1697154 |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> 450-კაციანმა პარლამენტმა ერთხმად, 386 ხმით 0-ის წინააღმდეგ მხარი დაუჭირა 2004 წლის კონსტიტუციას და შემდეგ მისმა 450 წევრმა 332 ხმით 0-ის წინააღმდეგ ხმა მისცა შინაგან საქმეთა მინისტრის ზახარჩენკოს უფლებამოსილების შეჩერებას.<ref name="kp21live">{{cite news |title=EuroMaidan rallies in Ukraine |url=http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |newspaper=Kyiv Post |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.kyivpost.com/content/kyiv/euromaidan-rallies-in-ukraine-feb-21-live-updates-337287.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> კიდევ ერთმა კანონპროექტმა შეიტანა ცვლილებები სისხლის სამართლის კოდექსში, რომელიც იძლეოდა [[იულია ტიმოშენკო|იულია ტიმოშენკოს]] გათავისუფლების საშუალებას.<ref name="ReferenceA">{{cite news |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |title=Rada passes bill allowing Tymoshenko's release |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191767.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ღონისძიებას მხარი 310-მა დეპუტატმა დაუჭირა, მათ შორის იყო 54 რეგიონების პარტიიდან და 32 კომუნისტი.<ref>{{cite web |url=http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |title=Парламент звільнив Тимошенко |publisher=Espreso TV |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://archive.today/20140221175019/http://espreso.tv/new/2014/02/21/parlament_zvilnyv_tymoshenko |archive-date=21 February 2014 |url-status=dead }}</ref><ref name="ReferenceA" /> მიკოლა რუდკოვსკიმ პრეზიდენტ იანუკოვიჩის იმპიჩმენტის კანონპროექტი წარადგინა.<ref>{{cite news |url = http://www.interfax.ru/world/news/360314 |title = В Раду внесен законопроект об импичменте президенту |date = 21 February 2014 |archive-url = https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.interfax.ru/world/news/360314 |archive-date = 1 December 2008 |url-status = dead }}</ref> პარლამენტმა იმ საღამოს ასევე მიიღო რეზოლუცია, რომელიც შინაგან საქმეთა სამინისტროს ყველა დანაყოფს და პოლიციელს უბრძანებდა დაბრუნებულიყვნენ თავიანთ ყაზარმებში..<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ====შეთანხმების შემდეგ==== [[File:Pravyi Sektor (Right Sector) activists. Euromaidan, Kyiv, Ukraine. Events of February 22, 2014.jpg|thumb|მემარჯვენე სექტორის აქტივისტები დგანან ბელორუსის ოპოზიციური მოძრაობის დროშის წინ.]] მემარჯვენე სექტორის ლიდერმა დმიტრო იაროშმა უარყო შეთანხმება და თქვა: „ჩვენ უნდა განვაცხადოთ აშკარა ფაქტი, რომ კრიმინალურ რეჟიმს ჯერ არ ჰქონდა გაცნობიერებული მისი ბოროტების სიმძიმე“. მან აღნიშნა, რომ შეთანხმება არ ითვალისწინებს შინაგან საქმეთა მინისტრ ზახარჩენკოს დაკავებას; ბერკუტის მეთაურების დასჯას, რომლებიც სავარაუდოდ მონაწილეობდნენ მშვიდობიანი მოსახლეობის მკვლელობაში; გენერალური პროკურორისა და თავდაცვის მინისტრის გადაყენებას; რეგიონების პარტიისა და კომუნისტური პარტიის აკრძალვას და უსაფრთხოების გარანტიებს ოპოზიციაში ჩართულთათვის. მან მოუწოდა რომ, „სახალხო რევოლუცია“ გაგრძელებულიყო მანამ, სანამ ძალაუფლება მთლიანად არ ჩამოშორდებოდა მმართველ ხელისუფლებას.<ref name="kp21live" /> ევრომაიდანის ლიდერი ანდრიი პარუბი დაჟინებით მოითხოვდა არჩევნების ჩატარებას რაც შეიძლება მალე და იმეორებდა, რომ აქციის მონაწილეთა ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნა იყო პრეზიდენტ იანუკოვიჩის გადადგომა.<ref>{{cite news |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |script-title=uk:Парубій: дострокові вибори президента мають відбутися якнайшвидше |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015573/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> AutoMaidan-მა ასევე გამოაცხადა, რომ იანუკოვიჩის გადადგომის გარდა არაფერს მიიღებდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |title=Автомайдан: Не сприймаємо нічого, крім відставки Януковича |newspaper=Ukrayinska Pravda |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015575/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ვიტალი კლიჩკომ იანუკოვიჩთან ხელის ჩამორთმევის შემდეგ ბოდიში მოუხადა დამოუკიდებლობის მოედანზე შეკრებილებს.<ref>{{cite web|url=http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |title=Кличко вибачився перед Майданом за те, що потис руку Януковичу |publisher=The Sports Network |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://tsn.ua/politika/klichko-vibachivsya-pered-maydanom-za-te-scho-potis-ruku-yanukovichu-335938.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref>აქციის მონაწილეებმა შეთანხმება ცუდად მიიღეს. აქტივისტმა ვოლოდიმირ პარასიუკმა სცენიდან გააფრთხილა, რომ თუ იანუკოვიჩი მეორე დღის 10:00 საათამდე არ გადადგება, შეიარაღებული გადატრიალება მოეწყობოდა.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |script-title=uk:Люди Поставили Ультиматум: Відставка Януковича До Ранку |newspaper=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015590/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ოლეჰ ლიაშკო გამოეხმაურა მოთხოვნას და თქვა: „ან გადადგება, ან ჩვენ წავიყვანთ“. მოგვიანებით გაირკვა, რომ კიევის გარეთ პრორუსი პოლიტიკოსის ვიქტორ მედვედჩუკის საზაფხულო სახლს ცეცხლი წაუკიდეს.<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |script-title=uk:У Київській області горить дача Медведчука |work=Ukrayinska Pravda |language=uk |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015598/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> გვიან შუადღისთვის ასობით სპეცრაზმელი, რომლებიც იცავდნენ საპრეზიდენტო შენობას და მიმდებარე სამთავრობო შენობებს, გაუჩინარდა.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> პოლონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა რადოსლავ სიკორსკიმ ძალების გაყვანას „გამაოცებელი“ უწოდა და აღნიშნა, რომ ეს არ იყო შეთანხმების ნაწილი.<ref>[https://www.nytimes.com/2014/02/24/world/europe/as-his-fortunes-fell-in-ukraine-a-president-clung-to-illusions.html "As His Fortunes Fell in Ukraine, a President Clung to Illusions"], ''[[The New York Times]]'' (23 February 2014)</ref> სპეცრაზმმა დილიდან დაიწყო უკან დახევა, რადგან ეშინოდა, რომ იანუკოვიჩის მთავრობა ძალადობაზე პასუხისმგებლობას მათ დააკისრებდა და იმის შიშით, რომ თავს დაესხმებოდნენ მას შემდეგ, რაც მომიტინგეებმა 2014 წლის 18 თებერვალს პოლიციას 1200 პისტოლეტი და კალაშნიკოვის თოფი მოპარეს სამთავრობო შენობების ოკუპაციისას ლვოვში.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> უკრაინის შინაგან საქმეთა სამინისტრო ხელმძღვანელობის გარეშე დარჩა. შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილემ ვიქტორ დუბოვიკმა სპეცრაზმს ქალაქის დატოვება უბრძანა, მაგრამ უცნობია საიდან გაჩნდა ეს ბრძანება.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> ოპოზიციის წევრმა სერხი პაშინსკიმ ქალაქგარეთ გაცილა 5000-ზე მეტი ოფიცერი, შინაგან საქმეთა სამინისტროს ძალების და უკრაინის სპეცრაზმის სხვა სპეცრაზმის წარმომადგენლები.<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/> მას შემდეგ რაც სპეცრაზმი გაუჩინარდა, ანდრეი პარუბიმ განაცხადა, რომ ევრომაიდანის თავდაცვამ მშვიდობიანად მოიპოვა კონტროლი კიევზე და მის სამთავრობო შენობებზე<ref>{{cite news|url=http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |script-title=ru:Верховная Рада, Администрация президента, Кабмин и МВД перешли под контроль Майдана |agency=Ukrainian Independent Information Agency |language=ru |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://www.unian.net/politics/888104-verhovnaya-rada-administratsiya-prezidenta-kabmin-i-mvd-pereshli-pod-kontrol-maydana.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> და რომ სამხედროები ოპოზიციასთან ერთად იდგნენ.<ref>{{cite web|last=Babiak |first=Mat |url=http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |title=Coup on the Horizon |work=Ukrainian Policy |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://ukrainianpolicy.com/coup-on-the-horizon/ |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ახალი საპარლამენტო კოალიცია მას შემდეგ შეიქმნა, რაც რეგიონების პარტიის ფრაქცია 28 დეპუტატმა დატოვა.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/191768.html 28 MPs quit Party of Regions faction in Rada], [[Interfax-Ukraine]] (21 February 2014)</ref> დარჩენილ ფრაქციაში სერგი ტიგიპკომ ჩამოაყალიბა „განსაკუთრებული თანამდებობის მქონე დეპუტატების 31 ჯგუფი“, რათა დაეყოლიებინა რეგიონების პარტიის სხვა დეპუტატები, რომ კენჭისყრაში პროგრესულად მიეღოთ მონაწილეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |title=Group of 31 deputies who 'have their own opinion' formed in Regions Party faction – Tigipko |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201194141/http://en.interfax.com.ua/news/general/191677.html |archive-date=1 December 2008 |url-status=live }}</ref> ===იანუკოვიჩის გადაყენება=== 21 თებერვალს პრეზიდენტმა იანუკოვიჩმა და პარლამენტმა 22 და 23 თებერვალი გლოვის დღეებად გამოაცხადეს „მასობრივი არეულობის შედეგად ადამიანების დაღუპვის გამო“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191756.html |title=Yanukovych declares Feb 22–23 days of mourning victims |agency=Interfax-Ukraine |date=21 February 2014 |url-status=live |archive-date=21 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221185710/http://en.interfax.com.ua/news/general/191756.html }}</ref> პარლამენტის თავმჯდომარემ ვოლოდიმირ რიბაკმა 22 თებერვალს ავადმყოფობის გამო პარლამენტში გადადგომის შესახებ განცხადება შეიტანა.<ref>{{cite news|url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/22/7015635/|title=РИБАК ПОДАВ ЗАЯВУ ПРО ВІДСТАВКУ|work=Ukrayinska Pravda|access-date=22 February 2014}}</ref> იანუკოვიჩის ადგილსამყოფელი უცნობი რჩებოდა, მიუხედავად იმისა, რომ მედიის ცნობით, ის [[ხარკივი|ხარკივში]] გაფრინდა ([[ხარკივის ოლქი|ხარკივის ოლქის]] მაშინდელი გუბერნატორის, მიხაილო დობკინის თქმით, იანუკოვიჩი იმ დღეს ხარკივში იმყოფებოდა<ref name="Ukraine Leader Was Defeated Even Before He Was Ousted nytimes"/>). [[ოლექსანდრ ტურჩინოვი|ოლექსანდრ ტურჩინოვმა]] თქვა, რომ მინისტრების უმეტესობა გაუჩინარდა, მათ შორის შინაგან საქმეთა მინისტრი ზახარჩენკო, რომელიც ბელორუსიაში გაიქცა..<ref>{{cite news|url=http://glavcom.ua/news/186978.html |script-title=ru:Захарченко пересек украино-белорусскую границу |language=ru |publisher=Glavcom |date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222225312/http://glavcom.ua/news/186978.html |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> დღის მეორე ნახევარში რადამ 328-0 მხარი დაუჭირა<ref>[http://www.aljazeera.com/news/europe/2014/02/ukraine-parliament-ousts-president-yanukovich-2014222152035601620.html Ukraine President Yanukovich impeached], [[Aljazeera.com]] (22 February 2014)</ref> იანუკოვიჩის თანამდებობიდან გადაყენებას და 25 მაისს საპრეზიდენტო არჩევნების დანიშვნას..<ref name="wsj222" /><ref>{{cite web|url=http://zakon.rada.gov.ua/go/788-VII|title=On withdrawal of the President of Ukraine from the implementation of constitutional powers and calling early presidential elections in Ukraine|language=uk}}</ref> ეს კენჭისყრა არ მიჰყოლია უკრაინის კონსტიტუციის მიერ დადგენილ იმპიჩმენტის პროცესს, რომელიც მოიცავდა იანუკოვიჩის ფორმალურ დასჯას და საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ საქმის განხილვას და ხმების სამი მეოთხედი, მინიმუმ 388 ხმა პარლამენტის მხარეს იყო. ამის ნაცვლად, პარლამენტმა განაცხადა, რომ იანუკოვიჩმა „არაკონსტიტუციურად აარიდა თავი საკუთარ საკუთარ მოვალეობებს“ და ვადამდელი არჩევნების მიზეზად „უკიდურესი გადაუდებელი გარემოებები“ დაასახელა.<ref name="RadioFreeEurope">{{cite web|last=Sindelar|first=Daisy|url=http://www.rferl.org/content/was-yanukovychs-ouster-constitutional/25274346.html|title=Was Yanukovych's Ouster Constitutional? |publisher=[[Radio Free Europe/Radio Liberty]]|date=23 February 2014|access-date=25 February 2014|quote=[I]t is not clear that the hasty February 22 vote upholds constitutional guidelines, which call for a review of the case by Ukraine's Constitutional Court and a three-fourths majority vote by the Verkhovna Rada – i.e., 338 lawmakers.}}</ref> ამის შემდეგ კანონმდებლებმა ოპოზიციის ლიდერი ალექსანდრე ტურჩინოვი უკრაინის პარლამენტის თავმჯდომარედ, პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებლად და პრემიერ მინისტრად აირჩიეს; ამ გადაწყვეტილებამ ასევე დაარღვია კონსტიტუცია, რომლის მიხედვითაც იმპიჩმენტირებული პრეზიდენტი პრემიერ-მინისტრ სერხი არბუზოვს უნდა შეეცვალა.<ref name="speaker" /><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |title=Ukraine protests timeline |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-date=19 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140219200447/http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 }}</ref><ref>{{cite news|url=http://voiceofrussia.com/news/2014_02_22/Alexander-Turchinov-elected-as-spiker-of-Ukrainian-Parliament-5922/ |title=Turchinov elected as speaker of Ukrainian Parliament |publisher=[[Voice of Russia]] |date=22 February 2014 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223052109/http://voiceofrussia.com/news/2014_02_22/Alexander-Turchinov-elected-as-spiker-of-Ukrainian-Parliament-5922/ }}</ref> ტურჩინოვი ამტკიცებდა, რომ იანუკოვიჩი დათანხმდა გადადგომას პრეზიდენტის პოსტზე, მაგრამ მრჩევლებთან კონსულტაციის შემდეგ მან უარყო ეს და წინასწარ ჩაწერა განცხადება გადადგომის შესახებ.<ref name="kp21live" /> იანუკოვიჩმა განაცხადა, რომ ის არ გადადგება და არ დატოვებს ქვეყანას, მან პარლამენტის გადაწყვეტილებებს "უკანონო" უწოდა. მან დასძინა, „ჩვენი ქვეყნის და მთელი მსოფლიოს მიერ ნანახი მოვლენები სახელმწიფო გადატრიალების მაგალითია“ და შეადარა ისინი [[ნაცისტური პარტია|ნაცისტური პარტიის]] აღზევებას გერმანიაში 1930-იან წლებში.<ref>{{cite news|url=http://www.eleconomista.es/internacional/noticias/5564328/02/14/Ukraine-parliament-removes-Yanukovich-who-flees-Kiev-in-coup.html#.Kku8bannDf8VBH7 |title=Ukraine parliament removes Yanukovich, who flees Kiev in "coup" |date=14 February 2014 |url-status=live |archive-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222174921/http://www.eleconomista.es/internacional/noticias/5564328/02/14/Ukraine-parliament-removes-Yanukovich-who-flees-Kiev-in-coup.html#.Kku8bannDf8VBH7 }}</ref> ==შედეგები და ახალი მთავრობა== 22 თებერვალს იულია ტიმოშენკო ციხიდან გაათავისუფლეს და მან დამოუკიდებლობის მოედანზე სიტყვით მიმართა 100 000-ზე მეტ ადამიანს.<ref>{{cite web|author=Anastasia Vlasova |author-link=Anastasia Vlasova (journalist) |work=Kyiv Post |access-date=23 February 2014 |url=http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html |title=Ukrainians celebrate EuroMaidan's triumph |url-status=live |archive-date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223213056/http://www.kyivpost.com/multimedia/photo/ukrainians-celebrate-euromaidans-triumph-337404.html }}</ref> იმავე დღეს პარლამენტმა შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებლად [[არსენ ავაკოვი]] დანიშნა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html |title=Parliament appoints Avakov acting interior minister |agency=Interfax-Ukraine |date=22 February 2014 |url-status=live |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228054428/http://en.interfax.com.ua/news/general/191921.html }}</ref> დეპუტატებმა ასევე უნდობლობის გამოცხადებით გაათავისუფლეს ვიქტორ ფშონკა უკრაინის გენერალური პროკურორის პოსტიდან.<ref name="PsoutI">{{cite news|url=http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |title=Ukrainian parliament expresses no-confidence to Viktor Pshonka |agency=[[Trend News Agency]] |date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141227195059/http://en.trend.az/azerbaijan/politics/2245153.html |url-status=live |archive-date=27 December 2014 }}</ref> 23 თებერვალს, ეროვნული გლოვის მეორე დღეს, პარლამენტმა მხარი დაუჭირა კანონის გაუქმებას ენობრივი პოლიტიკის შესახებ, რომელმაც რუსულ, რუმინულ და უნგრულ ენებს ზოგიერთ რეგიონში რეგიონალური ენების ოფიციალური სტატუსი მიანიჭა.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |title=На Украине отменили закон о региональном статусе русского языка |website=Lenta.ru |access-date=23 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223224335/http://lenta.ru/news/2014/02/23/language/ |archive-date=23 February 2014 }}</ref> თუმცა, ამ ზომას მოგვიანებით ვეტო დაადო მოქმედმა პრეზიდენტმა, რომელმაც თქვა, რომ არ მოაწერს ხელს კანონპროექტს, სანამ არ შემუშავდება ახალი კანონმდებლობა უმცირესობათა ენების დასაცავად.<ref name="lenta2">{{cite news|script-title=ru:На отмену закона о региональных языках на Украине наложат вето |trans-title=The abolition of the law on regional languages in Ukraine veto |url=http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |newspaper=[[Lenta.ru|Lenta]] |place=Russia |date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301183333/http://lenta.ru/news/2014/03/01/language/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |language=ru }}</ref> იმავე დღეს, პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა საგარეო საქმეთა მინისტრი ლეონიდ კოჟარა, ჯანდაცვის მინისტრი რაისა ბოგატიროვა და განათლების მინისტრი დმიტრო ტაბაჩნიკი და [[ნაციონალიზაცია]] მოახდინა იანუკოვიჩის კერძო საკუთრებისა მეჟიჰირიაზე.<ref name="BBCRLLout" /><ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |title=Ukrainian parliament dismisses foreign, health and education ministers, authorizes speaker to act as president |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228052617/http://en.interfax.com.ua/news/general/192286.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> ორდერები გაიცა შემოსავლების ყოფილ მინისტრ [[ოლექსანდრ ვიქტოროვიჩ კლიმენკო|ოლექსანდრ კლიმენკოსა]] და ყოფილ გენერალურ პროკურორ ფშონკაზე.<ref name="BBCRLLout" /> პარლამენტმა ასევე მიიღო ცვლილებები, რომლებიც აღადგენდა მის უფლებამოსილებას მოსამართლეთა დანიშვნისა და გათავისუფლების შესახებ, რომელიც მანამდე ეკუთვნოდა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |title=Ukrainian parliament to appoint and dismiss judges |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228070322/http://en.interfax.com.ua/news/general/192321.html |archive-date=28 February 2014 }}</ref> კიევის მეტრო კვლავ სრულად ამოქმედდა, მათ შორის, 24 თებერვალს ხელახალი გაიხსნა მაიდან ნეზალეჟნოსტის სადგური.<ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016014 Kyiv subway fully resumed, and in the street too], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014).</ref> 24 თებერვალს პარლამენტმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა სოციალური პოლიტიკის მინისტრი ნატალია კოროლევსკა და კულტურის მინისტრი ლეონიდ ნოვოხატკო;<ref>{{cite news|url=https://newdaynews.ru/kiev/486225.html |title=Верховная Рада продолжает увольнять людей Януковича |website=newdaynews.ru |date=30 May 2005 |access-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228033704/http://www.nr2.ru/kiev/486225.html |archive-date=28 February 2014 |url-status=live }}</ref> მან ასევე გაათავისუფლა იჰორ სორკინი უკრაინის ეროვნული ბანკის მმართველის თანამდებობიდან და იგი სტეპან კუბივმა შეცვალა.<ref name="Kubiv">{{cite news|work=[[Reuters]] |url=http://uk.reuters.com/article/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |title=Ukraine's parliament appoints new central bank chief |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228164704/http://uk.reuters.com/article/2014/02/24/ukraine-crisis-cbank-idUKL6N0LT3JV20140224 |url-status=live }}</ref><ref>{{in lang|uk}} [http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/24/7016113/ MPs changed the head of the National Bank], [[Ukrayinska Pravda]] (24 February 2014)</ref> იმავე დღეს, უკრაინის უშიშროების სამსახურის უფროსად ალექსანდრე იაკიმენკოს თანამდებობიდან გათავისუფლების შემდეგ ვალენტინ ნალივაიჩენკო დაინიშნა.<ref name="nmNaly">{{cite news|date=24 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |title=Ukrainian parliament appoints Nalyvaichenko as security service chief |agency=[[Interfax-Ukraine]] |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228044634/http://en.interfax.com.ua/news/general/192522.html |url-status=live }}</ref> იმავდროულად, რეგიონების პარტიის ფრაქციის ლიდერმა, ალექსანდრე ეფრემოვმა განაცხადა, რომ პარტია ოპოზიციაში გადადიოდა.<ref name="PoRdKP" /> მისმა სამოცდაშვიდმა დეპუტატმა ბოლო რამდენიმე დღის განმავლობაში ფრაქცია დატოვა.<ref name="PoRdKP">{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/party-of-regions-faction-becomes-opposition-337488.html |title=Party of Regions faction becomes opposition |work=[[Kyiv Post]] |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301071710/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/party-of-regions-faction-becomes-opposition-337488.html }}</ref> სამშაბათს, 25 თებერვალს, პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელმა ტურჩინოვმა ხუთშაბათამდე ეროვნული ერთიანობის მთავრობის შექმნა მოითხოვა.<ref>{{cite news|agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=25 February 2014 |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192624.html |title=Government should be approved on Thursday – Turchynov |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301170410/http://en.interfax.com.ua/news/general/192624.html }}</ref> (ორი დღით ადრე მან სამშაბათისთვის მოითხოვა ასეთი მთავრობის შექმნა.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-urkaine-crisis-idUSBREA1M0AX20140223 |title=Ukraine seeks agreement on national unity government by Tuesday |work=[[Reuters]] |date=23 February 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301094459/https://www.reuters.com/article/2014/02/23/us-urkaine-crisis-idUSBREA1M0AX20140223 }}</ref>) ასევე 25-ში, ანატოლი კინახმა და 32 სხვა დეპუტატმა, ძირითადად რეგიონების პარტიის ყოფილმა წევრებმა, შექმნეს ეკონომიკური განვითარების ფრაქცია.<ref name="EDRU25214">{{cite news|url=http://www.nrcu.gov.ua/en/148/557077/ |title=Rada creates Group for Economic Development |agency=[[Radio Ukraine]] |date=25 February 2014 |archive-date=30 May 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140530045305/http://www.nrcu.gov.ua/en/148/557077/ }}</ref><ref name="ithaschanged">{{cite news|language=uk |url=http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/site2/p_fractions |script-title=uk:Депутатські фракції і групи VII скликання |trans-title=Deputy fractions and Groups VII convocation |publisher=[[Verkhovna Rada]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120920051907/http://w1.c1.rada.gov.ua/pls/site2/p_fractions |archive-date=20 September 2012 }}</ref> 26 თებერვალს ტურჩინოვმა აიღო უკრაინის შეიარაღებული ძალების უმაღლესი მთავარსარდლის მოვალეობა.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192848.html |title=Turchynov assumes duties of supreme commander-in-chief of Ukrainian Armed Forces |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=26 February 2014 |archive-date=15 April 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140415022832/http://en.interfax.com.ua/news/general/192848.html }}</ref><ref>{{Cite Ukrainian law|type=[[President of Ukraine]] decree|number=140/2014|law=140/2014|name=On the assumption of responsibilities of Supreme Commander of the Armed Forces of Ukraine (Про прийняття обов'язків Верховного Головнокомандувача Збройних Сил України)|date=26 February 2014}}</ref> 2014 წლის 27 თებერვალს ჩამოყალიბდა იაცენიუკის პირველი მთავრობა [[არსენი იაცენიუკი|არსენი იაცენიუკის]] მეთაურობით.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/193035.html Maidan nominates Yatseniuk for prime minister], [[Interfax-Ukraine]] (26 February 2014)<br />[http://en.interfax.com.ua/news/general/193222.html Ukrainian parliament endorses new cabinet], [[Interfax-Ukraine]] (27 February 2014)</ref> მინისტრთა კაბინეტი ჩამოყალიბდა, როგორც პარტიების „[[ბატკივშინა]]“, „[[უდარი]]“ და „[[Svoboda (პარტია)|სვაბოდა]]“ კოალიცია, რომელშიც ასევე ჩართულები იყვნენ საპარლამენტო ფრაქციები „ეკონომიკური განვითარება“, „სუვერენული ევროპული უკრაინა“ და სხვა დამოუკიდებელი დეპუტატები.<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/general/193195.html 250 MPs sign up to join coalition - Turchynov], [[Interfax-Ukraine]] (27 February 2014)</ref> === იურიდიული მოვლენები === 24 თებერვალს პარლამენტმა გადაწყვიტა გაეთავისუფლებინა ყველა პოლიტპატიმარი, მათ შორის მამა-შვილი პავლიჩენკოს სისხლის სამართლის საქმეზე<ref>{{cite news|agency=Interfax-Ukraine |url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html |title=Rada decides to release political prisoners, including Pavlychenko family |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228071901/http://en.interfax.com.ua/news/general/192543.html }}</ref> და შეუწყვიტა პარლამენტის კვოტიდან დანიშნულ [[უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს]] ხუთ მოსამართლეს უფლებამოსილება ფიცის დარღვევის გამო.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html |title=Rada dismisses Constitutional Court judges appointed from its quota, proposes acting president and congress of judges dismiss the rest |agency=Interfax-Ukraine |date=24 February 2014 |archive-date=28 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228035452/http://en.interfax.com.ua/news/general/192520.html }}</ref> კანონმდებლებმა ასევე შესთავაზეს იმავე მიზეზით გაეთავისუფლებინათ უკრაინის პრეზიდენტის მიერ დანიშნული ორი მოსამართლე და მოუწოდეს უკრაინის მოსამართლეთა საბჭოს სამი დღის ვადაში მოეწვია რიგგარეშე ყრილობა, რათა განეხილათ საბჭოს მიერ დანიშნული ხუთი საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის გადაყენება. იმავე რეზოლუციით, პარლამენტმა დაავალა უკრაინის გენერალურ პროკურორს სისხლის სამართლის პროცესის დაწყება ყველა მოსამართლის წინააღმდეგ, რომლებიც, უკრაინის სახალხო დეპუტატების აზრით, იყვნენ დამნაშავენი 2010 წლის 30 სექტემბერს (No. 20-რპ/2010) უკრაინის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღებაში კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანის შესახებ. 27 თებერვალს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეებმა წერილი გაუგზავნეს ევროპულ ორგანიზაციებს, საერთაშორისო ორგანიზაციებს და უფლებადამცველ ინსტიტუტებს პარლამენტის რეზოლუციის კონსტიტუციურობის საკითხზე.<ref>{{cite web |url=http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |title=Address of judges of the Constitutional Court of Ukraine to European and international organisations and human rights institutions |date=27 February 2014 |publisher=Constitutional Court of Ukraine official web site |access-date=20 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141019051816/http://www.ccu.gov.ua/en/publish/article/239275 |url-status=dead |archive-date=19 October 2014 }}</ref> 27 თებერვალს იანუკოვიჩი სახელმწიფო ბიუჯეტიდან 70 მილიარდ დოლარის მოპარვაში დაადანაშაულეს.<ref>{{cite news|title=Yatseniuk, confirmed as prime minister, accuses Yanukovych administration robbing Ukraine of $70&nbsp;billion; 'treasury is empty' |url=http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |newspaper=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150740/http://www.kyivpost.com/content/politics/yatseniuk-yanukovych-administration-robbed-ukraine-of-70-billion-337772.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> უკრაინის უშიშროების სამსახურმა დააკავა მისი კონტრდაზვერვის სამსახურის ყოფილი უფროსი, ვოლოდიმირ ბიკი.<ref>{{cite news|url=http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |title=SBU arrests deputy of ex-chief |agency=[[Ukrainian Independent Information Agency|UNIAN]] |date=10 November 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141111003928/http://www.unian.info/society/1007171-sbu-arrests-deputy-of-ex-chief.html |archive-date=11 November 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 3 ივლისს ყოფილ პრემიერ მინისტრზე, მიკოლა აზაროვზე ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების ბრალდებით საერთაშორისო ძებნა გამოცხადდა.<ref>[http://euromaidanpress.com/2018/04/27/yanukovych-azarov-zakharchenko-promises-to-return-to-ukraine-to-change-its-political-course/ Fugitive Yanukovych clan promises to return to Ukraine to “change its political course”], [[Euromaidan Press]] (27 April 2018)</ref> ===იანუკოვიჩის პრესკონფერენცია და რუსული პასუხი=== 28 თებერვალს იანუკოვიჩი დაესწრო პრესკონფერენციას სამხრეთ რუსეთში და უპასუხა რუსი ჟურნალისტების კითხვებს. მან თქვა, რომ მაისის ბოლოს დაგეგმილი ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნები უკანონოა და ის მათში არ მიიღებს მონაწილეობას. მან ასევე განაცხადა, რომ მაშინ, როცა 21 თებერვლის შეთანხმებას შეეძლო სიტუაციის დამშვიდება, ოპოზიცია ამას არ დათანხმდა.<ref>{{cite news|url=http://tass.ru/politika/1011472 |script-title=ru:Основные высказывания Виктора Януковича на пресс-конференции в Ростове-на-Дону |trans-title=Basic statements of Viktor Yanukovych at a press conference in Rostov-on-Don |agency=[[Russian News Agency "TASS"|ITAR-TASS]] |access-date=12 March 2014 |language=ru |archive-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140312184832/http://itar-tass.com/politika/1011472 |url-status=live }}</ref> რუსეთმა იანუკოვიჩის დამხობა უკანონო გადატრიალებად მიიჩნია (და „ხელისუფლების სამხედრო ხელში ჩაგდება“) და არ ცნო დროებითი მთავრობა.<ref name="26436575Putin">[https://www.bbc.com/news/av/world-europe-26436575 Putin on Ukraine crisis: 'It is an unconstitutional coup'], [[BBC News]] (4 March 2014)</ref><ref name="idUSBREA4M05420140524"/> 1-ელ მარტს რუსეთის პარლამენტმა დაამტკიცა პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინის მოთხოვნა უკრაინაში რუსული ჯარების განლაგების შესახებ.<ref name="BBCPutinDeploys">{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-26400597 |title=Putin to deploy Russian troops in Ukraine |work=BBC News |date=1 March 2014 |access-date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301173059/http://www.bbc.com/news/world-europe-26400597 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> 2014 წლის 24 მარტს პუტინმა განაცხადა, 2014 წლის უკრაინის საპრეზიდენტო არჩევნებზე მითითებით - „ჩვენ პატივს ვცემთ უკრაინელი ხალხის არჩევანს და ვიმუშავებთ ამ არჩევნების საფუძველზე შექმნილ ხელისუფლებასთან“.<ref name="idUSBREA4M05420140524">[https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-idUSBREA4M05420140524 Ukraine defends vote despite unrest, Putin pledges 'respect'], [[Reuters]] (24 March 2014)</ref> ===ცენზურა=== 2014 წლის 11 მარტს უკრაინის სატელევიზიო და რადიო მაუწყებლობის ეროვნულმა საბჭომ გასცა დავალება, რომ ყველა საკაბელო ოპერატორს შეეწყვიტა რუსული არხების ტელევიზიაშ გაშვება, მათ შორის მთავარი სახელმწიფო კონტროლირებადი სადგურების საერთაშორისო არხები - [[Rossiya 1]], პირველი არხი, [[NTV]] და [[Rossiya 24]].<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> ===ლუსტრაცია=== 26 თებერვალს ეჰორ სობოლევი წარადგინეს ლუსტრაციის კომიტეტის ხელმძღვანელად იაცენიუკის ახალ მთავრობაში.<ref>{{cite news|url=http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |title=Arseniy Yatseniuk nominated to lead new government as Ukraine prime minister |author=Oksana Grytsenko |work=Kyiv Post |date=27 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227150957/http://www.kyivpost.com/content/politics/on-kyivs-independence-square-tonight-arseniy-yatseniuk-nominated-as-prime-minister-to-lead-new-government-337700.html |url-status=live |archive-date=27 February 2014 }}</ref> რამდენიმე თვის შემდეგ, [[2014]] წლის 14 აგვისტოს, პარლამენტმა მიიღო კანონპროექტი, რომელიც მოიცავდა „სახელმწიფო მოხელეებისა და სამთავრობო თანამდებობაზე წარდგენილი პირების შემოწმების პროცედურებს, რათა გადაეწყვიტათ, აკმაყოფილებდნენ თუ არა ისინი შესაბამის თანამდებობის დასაკავებლად გარკვეულ კრიტერიუმებს“.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |title=Rada passes bill on government lustration in first reading |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814193801/http://en.interfax.com.ua/news/general/218428.html |url-status=live |archive-date=14 August 2014 }}</ref><ref>{{cite news |url=http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |author=Bsai Yang |title=Ukraine OKs Malaysian experts' access to MH17 crash site |publisher=[[China Central Television]] |agency=[[Xinhua News Agency]] |date=12 August 2014 |archive-date=13 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140813114904/http://english.cntv.cn/2014/08/12/ARTI1407846668923332.shtml |url-status=dead |access-date=10 November 2014 }}</ref> კანონი ლუსტრაციის შესახებ, რომელიც ხელისუფლებისგან გამორიცხავდა იანუკოვიჩის ადმინისტრაციაში მომუშავე მაღალჩინოსნებს, მილიონამდე ადამიანს შეეხო.<ref>"[https://news.yahoo.com/ukraine-could-sack-million-officials-ties-russian-past-231947924.html Ukraine could sack up to million officials with ties to Russian past]". Yahoo News. 9 October 2014.</ref> ხარკოვის ადამიანის უფლებათა დაცვის ჯგუფიდან ვოლოდიმირ იავორსკიმ მას უწოდა „არაგონივრული“ და „ადამიანის უფლებების სერიოზული, სისტემატური დარღვევა“ - სხვა მიზეზებთან ერთად, რადგან ეს ნიშნავს, რომ ძალიან ბევრი ადამიანი დაკარგადა სამუშაოს, მათ შორის თანამდებობის პირები, რომელთა შეცვლაც ადვილი არ იქნებოდა.<ref>{{cite news|url=https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |title=Volodymyr Yavorsky: Proposed lustration law has serious defects |work=[[Kyiv Post]] |date=14 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814151603/https://www.kyivpost.com/opinion/op-ed/volodymyr-yavorsky-proposed-lustration-law-has-serious-defects-360593.html |archive-date=14 August 2014 |url-status=live }}</ref> ===ბერკუტის დაშლა=== 25 თებერვალს შინაგან საქმეთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა ავაკოვმა ხელი მოაწერა განკარგულებას ბერკუტის დაშლის შესახებ.<ref>{{cite news|url=http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |title=Head of Ukrainian Interior Ministry signs order to dissolve "Berkut" |agency=[[Voice of Russia]] |date=25 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301091220/http://voiceofrussia.com/news/2014_02_26/Head-of-Ukrainian-Interior-Ministry-signs-order-to-dissolve-Berkut-3065/ |archive-date=1 March 2014 |url-status=live }}</ref> მარტში რუსეთმა გამოაცხადა, რომ ყირიმის ბერკუტის დანაყოფი შეინარჩუნებდა თავის სახელს, რადგან ის რუსეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროში იყო ჩართული.<ref name="BCIT25314">[http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 Russian interior bodies created in Crimea and Sevastopol] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140407081859/http://en.itar-tass.com/accession-of-crimea-and-sevastopol-to-russia/725269 |date=7 April 2014 }}, [[ITAR-TASS]] (25 March 2014)</ref>{{#tag:ref|The status of [[Crimea]] and [[Sevastopol]] is currently [[2014 Crimean crisis|under dispute by Ukraine and Russia]]; Ukraine and the majority of the international community consider Crimea an [[autonomous republic]] of Ukraine and Sevastopol [[cities with special status|one of Ukraine's cities with special status]], while Russia, on the other hand, considers Crimea a [[federal subjects of Russia]] and Sevastopol [[federal cities of Russia|one of its federal cities]].<ref name="Reuters">{{cite news|last=Gutterman |first=Steve |url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |title=Putin signs Crimea treaty, will not seize other Ukraine regions |work=Reuters |date=18 March 2014 |access-date=26 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140329012404/https://www.reuters.com/article/2014/03/18/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140318 |archive-date=29 March 2014 |url-status=live }}</ref> Both are completely under Russian control.<ref name="Yanuousted">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |title=Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223115150/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-26312008 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}<br />{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |title=Ukraine protests timeline |work=BBC News |date=23 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223034428/http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-26248275 |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref>|group=nb}} ===პროტესტები ახალი მთავრობის წინააღმდეგ=== კეტი იანგის თქმით, რევოლუციის წინააღმდეგ ანტიმაიდანის საპროტესტო აქციებზე პლაკატებით, ინტერნეტ პოსტებით და მიტინგებზე გამოსვლებით თავს დაესხნენ ახალ მთავრობას, როგორც "ებრაულ კლიკას", რომელიც მდიდარ ებრაელების ინტერესების დასაცავად უკრაინელების გამოყენებას ცხდილობდა და ასახავდა რევოლუციას. როგორც „სიონისტური გადატრიალებას“.<ref name="boro2">{{cite news|last=Young |first=Cathy |title=Fascism Comes to Ukraine -- From Russia |url=http://www.realclearpolitics.com/articles/2014/05/21/fascism_comes_to_ukraine_--_from_russia_122700.html |date=21 May 2014 |archive-date=21 May 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140521232153/http://www.realclearpolitics.com/articles/2014/05/21/fascism_comes_to_ukraine_--_from_russia_122700.html }}</ref> ====სამხრეთ და აღმოსავლეთ უკრაინა==== 22 თებერვალს პრორუსულმა უკრაინულმა ფრონტ ორგანიზაციამ შეხვედრა სამხრეთ და აღმოსავლეთ უკრაინის წარმომადგენლებთან გამართა.<ref>{{cite web|url=http://www.kommersant.ru/doc/2414025 |title=Общественный союз "Украинский фронт" 22 февраля проведет съезд депутатов юго-восточных областей страны |publisher=Kommersant.ru |date=21 February 2014 |access-date=22 February 2014 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222174422/http://www.kommersant.ru/doc/2414025 }}</ref> ღონისძიების ორგანიზატორმა, ანდრეი კულევმა თქვა, რომ ჯგუფი აპირებდა განეხილა ქვეყნის ფედერალიზაცია ნახევრად ავტონომიურ რეგიონებად.<ref>{{cite news|url=http://glavcom.ua/news/186806.html |title=Клюев заставляет губернаторов ехать в Харьков на сьезд за федерализацию —Главком |publisher=Glavcom |access-date=22 February 2014 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222174422/http://glavcom.ua/news/186806.html }}</ref> ოპოზიციასთან შეთანხმების და პარლამენტის მიერ მიღებული ზომების შემდეგ, იანუკოვიჩი კიევიდან ხარკოვში უკრაინის ფრონტის კონგრესზე დასასწრებად გაფრინდა; წყაროები მიუთითებდნენ, რომ ბერკუტის ძალები მოვლენის მოლოდინში ხარკოვში შეიკრიბნენ.<ref>{{cite web|last=Zaks |first=Dmitry |url=https://news.yahoo.com/ukraine-leader-announces-39-truce-39-start-talks-212036733.html;_ylt=AwrBEiRz3wdTiAQA4r_QtDMD |title=Militants threaten to shatter fragile Ukraine truce – Yahoo News |publisher=[[Yahoo! News]] |date=20 April 2011 |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222174013/http://news.yahoo.com/ukraine-leader-announces-39-truce-39-start-talks-212036733.html%3B_ylt%3DAwrBEiRz3wdTiAQA4r_QtDMD |archive-date=22 February 2014 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web|author=? Как к Вам обращаться? |url=http://gazeta.ua/ru/articles/politics/_anukovich-s-klyuevym-i-rybakom-vyleteli-v-harkov/543538 |script-title=ru:Янукович с Клюевым и Рыбаком вылетели в Харьков |trans-title=Yanukovych, along with Klyuev and Rybak flew to Kharkiv |publisher=Gazeta.ua |date=5 February 2014 |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222173911/http://gazeta.ua/ru/articles/politics/_anukovich-s-klyuevym-i-rybakom-vyleteli-v-harkov/543538 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=http://interfax.com.ua/news/political/191813.html |title=Янукович прибыл в Харьков и может принять участие в съезде депутатов юго-восточных областей – источник |agency=[[Interfax-Ukraine]] |date=20 October 2012 |access-date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222173758/http://interfax.com.ua/news/political/191813.html |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> როგორც იური ლუცენკო იტყობინება, 22 თებერვალს შუაღამისას, SBU-მ ხარკოვის გუბერნატორის მიხაილ დობკინისა და მერის ჰენადი კერნესის წინააღმდეგ სეპარატიზმის ადვოკატირებისთვის სისხლის სამართლის საქმე დაიწყო.<ref>{{cite web|script-title=uk:СБУ порушила кримінальні справи проти Добкіна і Кернеса – Луценко |url=http://zik.ua/ua/news/2014/02/22/sbu_porushyla_kryminalni_spravy_proty_dobkina_i_kernesa__lutsenko_463571 |publisher=Zik |access-date=22 February 2014 |language=uk |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222031942/http://zik.ua/ua/news/2014/02/22/sbu_porushyla_kryminalni_spravy_proty_dobkina_i_kernesa__lutsenko_463571 |url-status=live |archive-date=22 February 2014 }}</ref> 22 თებერვალს ხარკოვში სამხრეთ და აღმოსავლეთის რეგიონების კონგრესზე დეპუტატებმა მიიღეს რეზოლუცია, რომელშიც გამოცხადდა, რომ მზად იყვნენ კონსტიტუციური წესრიგი დაეცვათ თავიანთ ტერიტორიაზე. მათ განაცხადეს, რომ კიევში განვითარებულმა მოვლენებმა ცენტრალური ხელისუფლების პარალიზება და ქვეყნის დესტაბილიზაცია მოახდინა.<ref>{{cite news|url=http://gazeta.ua/ru/articles/politics/_deputaty-na-s-ezde-v-harkove-berut-na-sebya-polnotu-vlasti-na-ugovostoke-i-v-krymu-rezolyuciya/543622 |script-title=ru:Депутаты на съезде в Харькове берут на себя полноту власти на Юго-востоке и в Крыму – резолюция |publisher=Gazeta.ua |date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222183239/http://gazeta.ua/ru/articles/politics/_deputaty-na-s-ezde-v-harkove-berut-na-sebya-polnotu-vlasti-na-ugovostoke-i-v-krymu-rezolyuciya/543622 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live |language=ru }}</ref> მათ ასევე ხელი მოაწერეს განცხადებას პარლამენტის უფლებამოსილების უარყოფის შესახებ.<ref>{{cite news|title=Clashes in Ukraine |url=http://www.rferl.org/contentlive/clashes-in-ukraine-live-blog-kyiv/25267783.html |agency=[[Radio Free Europe/Radio Liberty]] |date=22 February 2014 |archive-date=22 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222183504/http://www.rferl.org/contentlive/clashes-in-ukraine-live-blog-kyiv/25267783.html }}</ref>{{Unreliable source?|certain=y|reason=RFE/RL is a US government-funded media/propaganda outlet|date=May 2018}} შინაგან საქმეთა სამინისტრომ განაცხადა, რომ გუბერნატორი დობკინი და მერი კერნესი რუსეთში გაიქცნენ.<ref>{{cite news|url=http://en.interfax.com.ua/news/general/192039.html |title=Kharkiv mayor, governor flee Ukraine across border with Russia – acting interior ministry's spokesperson |agency=Interfax-Ukraine |date=22 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140222174744/http://en.interfax.com.ua/news/general/192039.html |archive-date=22 February 2014 |url-status=live }}</ref> 23 თებერვალს პარლამენტმა მიიღო კანონპროექტი უმცირესობათა ენების კანონის გაუქმების შესახებ. პრეზიდენტის მიერ ხელმოწერის შემთხვევაში, კანონპროექტი რუსულს, როგორც უკრაინაში უმცირესობის ენას, გააუქმებდა, თუმცა რეგიონები, როგორიცაა ყირიმი, დასახლებულია რუსულენოვანი უმრავლესობით.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2014/feb/23/ukraine-crisis-western-nations-eu-russia |title=Western nations scramble to contain fallout from Ukraine crisis |date=24 February 2014 |work=The Guardian |first=Ian |last=Traynor |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223185940/http://www.theguardian.com/world/2014/feb/23/ukraine-crisis-western-nations-eu-russia |archive-date=23 February 2014 |url-status=live }}</ref> Christian Science Monitor იტყობინებოდა, რომ კანონპროექტი "მხოლოდ რუსულენოვანი რეგიონების აღშფოთებას ემსახურებოდა, რომლებიც ამ ნაბიჯს თვლიდნენ უფრო მეტ მტკიცებულებად იმისა, რომ ანტისამთავრობო პროტესტი კიევში, რომელმაც იანუკოვიჩის მთავრობა დაამხო, ნაციონალისტური დღის წესრიგისთვის ზეწოლას აპირებდა."<ref>{{cite news|url=http://www.csmonitor.com/World/Europe/2014/0228/Is-it-too-late-for-Kiev-to-woo-Russian-speaking-Ukraine |title=Is it too late for Kiev to woo Russian-speaking Ukraine? |date=28 February 2014 |work=[[The Christian Science Monitor|CSM]] |first=Sabra |last=Ayres |archive-date=28 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140228232412/http://www.csmonitor.com/World/Europe/2014/0228/Is-it-too-late-for-Kiev-to-woo-Russian-speaking-Ukraine |url-status=live }}</ref> 28 თებერვალს პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელმა ტურჩინოვმა კანონპროექტს ვეტო დაადო.<ref>{{cite web|url=http://en.itar-tass.com/world/721537 |title=Ukraine's parliament-appointed acting president says language law to stay effective |date=1 March 2014 |publisher=[[Russian News Agency "TASS"|ITAR-TASS]] |archive-date=12 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140812233816/http://en.itar-tass.com/world/721537 |url-status=live }}</ref> ===საბჭოთა ძეგლების განადგურება=== დასავლეთ უკრაინის ქალაქ ბროდიში განადგურდა რუსი ფელდმარშალის, მიხეილ კუტუზოვის ძეგლი.<ref>"[http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-russia-angry-another-soviet-hero-statue-toppled-1437914 Ukraine: Russia Angry as Another Soviet Hero Statue Toppled]". ''[[International Business Times]]''. 25 February 2014.</ref> მის დანგრევაში მილიტარისტული დაჯგუფება მარჯვენა სექტორი დაადანაშაულეს.<ref>{{cite news|url=http://en.itar-tass.com/world/720243 |title=Right-wing opposition pulls down monument to Lenin in Ukraine's Zhitomir |agency=ITAR-TASS |date=21 February 2014 |access-date=25 February 2014 }}{{dubious-inline|date=April 2014}}</ref> გარდა ამისა, ქალაქ სტრიიში აიღეს საბჭოთა ჯარისკაცების საპატივცემულო ქანდაკება.<ref name="rtmonuments">{{cite news|url=http://www.segodnya.ua/regions/lvov/vo-lvovskoy-oblasti-demontirovali-pamyatnik-sovetskomu-soldatu-498015.html |script-title=ru:Во Львовской области демонтировали памятник советскому солдату (фото) |trans-title=In the Lviv region the monument to Soviet soldier got dismantled (Photo) |website=segodnya.ua |date=23 February 2014 |access-date=22 April 2014 |archive-date=1 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301062149/http://www.segodnya.ua/regions/lvov/vo-lvovskoy-oblasti-demontirovali-pamyatnik-sovetskomu-soldatu-498015.html |language=ru }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.stryi.com.ua/news/2649-demontuvaly-pamiatnyk |script-title=uk:Демонтували пам'ятник "Солдату" (фото, відео) |trans-title=Soviet soldier monument got dismantled (Photo, video) |website=Stryi.com.ua |date=15 May 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327030722/http://www.stryi.com.ua/news/2649-demontuvaly-pamiatnyk |language=uk }}</ref> 2013 წლის დეკემბრის დასაწყისში უცნობმა აქტივისტებმა წითელ და შავ (ნაციონალისტური დაჯგუფების, „უკრაინის მეამბოხეთა არმიის“ დროშის) ფერებში ნაწილობრივ გადაღებეს ქანდაკება, რომელიც კიევის არსენალის ქარხნის 1918 წელს დაღუპულ მუშებს ეძღვნებოდა.<ref>{{cite news|url=http://dumskaya.net/news/v-kieve-evromajdanschiki-oskvernili-bratskuyu-mo-031281/|title=В Киеве "евромайданщики" осквернили братскую могилу рабочих "Арсенала" (фото) &#124; Новости Одессы|website=Dumskaya.net|date=9 December 2013|access-date=19 May 2014}}</ref> 28 თებერვალს ქალაქ დნიპროში ვანდალურად დააზიანეს და ნაციონალისტური სლოგანებით შეღებეს ორი მონუმენტი. ერთი მათგანი ეძღვნებოდა II მსოფლიო ომის აღმოსავლეთ ფრონტზე მებრძოლ საბჭოთა ძალებს, ხოლო მეორე ავღანეთში მებრძოლ საბჭოთა ჯარისკაცებს.<ref>{{cite web|url=http://kp.ua/politics/441297-v-dnepropetrovske-oskvernyly-pamiatnyky-slavy-afhantsam-y-heneralu-pushkynu |script-title=ru:В Днепропетровске осквернили памятники Славы, афганцам и генералу Пушкину |trans-title=In Dnipropetrovsk desecrated monuments of Glory, Afghans and General Pushkin |work=[[Komsomolskaya Pravda]] |date=28 February 2014 |access-date=19 May 2014 |archive-date=6 May 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140506080340/http://kp.ua/politics/441297-v-dnepropetrovske-oskvernyly-pamiatnyky-slavy-afhantsam-y-heneralu-pushkynu }}</ref> ინგლისურენოვან ტვიტერის ანგარიშზე რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა რუსულ და საბჭოთა მონუმენტებზე თავდასხმები „რუსოფობიურ ვანდალიზმად“ შეაფასა, ფაქტებს „აღმაშფოთებელი“ უწოდა და მათი დაუყოვნებლივ აღკვეთა მოითხოვა.<ref>{{cite news|url=https://twitter.com/mfa_russia/status/438282715105083392|title=Another Russophobic vandalism act took place in Lvov Region: monument to Russian army commander Kutuzov was pulled down. Stop this outrage|publisher=Twitter|date=25 February 2014|access-date=25 February 2014}}</ref> ===ეკონომიკა=== 2014 წლის მაისში საერთაშორისო მონეტარულმა ფონდმა გამოყო $3.2 მილიარდი უკრაინის სტაბილიზაციისთვის. ეს საჭირო გახდა ცოტა ხნით ადრე ხელმოწერილი ასოცირების შეთანხმებით გათვალისწინებული 1.6 მილიატდ ევროს დახმარების მისაღებად ევროკავშირისგან.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/business-26758788 |title=Ukraine agrees to 50% gas price hike amid IMF talks |date=26 March 2014 |access-date=26 March 2014 |work=BBC News |archive-date=27 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327035248/http://www.bbc.com/news/business-26758788 }}</ref> ===Sports=== 2014 წლის 19 თებერვალს [[UEFA]]-მ განაცხადა, რომ კიევში არსებული არეულობის გამო 2013–14 წლების UEFA-ს ევროპის ლიგის 32-ე რაუნდის მატჩი კიევის დინამოსა და ვალენსიას შორის არა კიევის ოლიმპიურ სტადიონზე, არამედ კვიპროსში, ნიქოზიის GSP სტადიონზე გაიმართებოდა.<ref>{{cite news |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=2058174.html |title=Dynamo to play Valencia in Cyprus |publisher=UEFA |date=19 February 2014 |archive-date=27 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227063544/http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid%3D2058174.html }}</ref><ref>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/soccer-dynamo-kiev-game-against-valencia-moved-cyprus-133002556--sow.html|title=Soccer-Dynamo Kiev game against Valencia moved to Cyprus|date=19 February 2014|access-date=19 February 2014|agency=[[Reuters]]|publisher=[[Yahoo!]]}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.champion.com.ua/football/2014/02/19/564612/|title=Officially. Match "Dynamo" – "Valencia" will be held in Cyprus|work=[[Ukrayinska Pravda]]|publisher=Champion|date=19 February 2014}}</ref> 32-ე რაუნდში მონაწილე კიევისა და სხვა კლუბებმა მატჩების წინ დაღუპულებს პატივი წუთიერი დუმილით მიაგეს და თამაშის დროს სამგლოვიარო სამკლაურებს ატარებდნენ.<ref>{{cite news|url=http://bostonherald.com/sports/revolution_soccer/soccer/2014/02/dnipro_spurs_honor_ukraine_protests_victims |title=Dnipro, Spurs honor Ukraine protests victims |newspaper=[[Boston Herald]] |date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220224626/http://bostonherald.com/sports/revolution_soccer/soccer/2014/02/dnipro_spurs_honor_ukraine_protests_victims |archive-date=20 February 2014 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=http://shakhtar.com/en/news/?id=30602 |title=Viktoria vs Shakhtar: full house, player kit, respect |publisher=[[FC Shakhtar Donetsk]] |date=20 February 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220224845/http://shakhtar.com/en/news/?id=30602 |archive-date=20 February 2014 }}</ref><ref>{{cite news|publisher=[[Sky Sports]] |date=20 February 2014 |url=http://www1.skysports.com/football/live/match/306087/report |title=Europa League: Valencia claim 2–0 win over Dynamo Kyiv in Cyprus |archive-date=20 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220225132/http://www1.skysports.com/football/live/match/306087/report |url-status=live }}</ref> 25 თებერვალს გადაიდო უკრაინის საკალათბურთო სუპერლიგის 2013–14 წლის სეზონის შემდგომი თამაშები.<ref>{{cite news |url=http://www.superleague.ua/news/49080.htm |title=Частину матчів Чемпіонату України "Суперліга" перенесено |publisher=Superleague.ua |date=25 February 2014 |access-date=12 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141018122919/http://www.superleague.ua/news/49080.htm |archive-date=18 October 2014 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web|url=http://rupaper.com/post/20920 |title=The basketball championship of Ukraine suspended |website=Rupaper.com |access-date=12 March 2014 |date=25 February 2014 |archive-date=3 March 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140303082716/http://rupaper.com/post/20920 }}</ref> On 26 February, the second part of the [[2013–14 Ukrainian Premier League]] was suspended because of the situation in the country.<ref>{{cite web |url=http://fpl.ua/ukr/news/news_fpl/5400/ |title=Початок весняної частини змагань перенесено |website=Fpl.ua |access-date=12 March 2014 |archive-date=10 March 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140310200921/http://fpl.ua/ukr/news/news_fpl/5400/ }}</ref> 3 მარტს ამხანაგური მატჩი აშშ-ისა და უკრაინის საფეხბურთო ნაკრებებს შორის კიევის ნაცვლად ნიქოზიაში ჩატარდა.<ref>{{cite web|url=https://www.usatoday.com/story/sports/soccer/world/2014/03/03/usmnt-us-soccer-roster-ukraine-cypress/5994039/ |title=USA-Ukraine soccer friendly moved to Cyprus|author=Nate Scott, USA TODAY Sports|date=3 March 2014|work=[[USA Today]]|access-date=23 October 2014}}</ref> დონბასის ჰოკეის კლუბის პლეიოფის თამაშები დონეცკის Druzhba Arena-ს ნაცვლად სლოვაკეთში, ბრატისლავას Slovnaft Arena-ზე ჩატარდა.<ref>{{cite news |script-title=ru:Донбасс прибыл в Братиславу |trans-title="Donbass" arrived to Bratislava |url=https://hcdonbass.com/news/klub/donbass_pribyl_v_bratislavu/ |website=HCDonbass.com |date=16 March 2014 |access-date=29 March 2014 |language=ru |archive-url=https://web.archive.org/web/20140330023132/https://hcdonbass.com/news/klub/donbass_pribyl_v_bratislavu/ |archive-date=30 March 2014 |url-status=dead }}</ref> == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ცივი ომის შემდგომი კონფლიქტები ევროპაში}} edsil3c6jjrmelli2vgypgnflaex4ac წმინდა ალექსი შუშანიას სახელობის მართლმადიდებლური სკოლა–გიმნაზია 0 536385 4402931 4401128 2022-08-03T09:36:51Z SabaG23 141616 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სკოლა | სახელწოდება = წმინდა ალექსი შუშანიას სახელობის მართლმადიდებლური სკოლა–გიმნაზია | სურათი = [[File:Saint Alexi Shushania School Logo.jpg]] | დევიზი = „მომავალი განათლებაშია“ | დაარსდა = [[2010]] | დაიხურა = | დირექტორი = ნინო ჯანჯღავა | ტიპი = კერძო | მოსწავლე = 340 (დაახ.) | მასწავლებელი = | მისამართი = რუსთაველის ქ. №116, [[სენაკი]], [[საქართველო]] | კოორდინატები = {{coord|42|16|17.48|N|42|4|19.02|E|type:landmark|scale=10000}} | ტელეფონი = 0413277282 | ფაქსი = | E-mail = skolagimnazia.senaki@gmail.com | ვებ–გვერდი = [https://santalexischool.ge ოფიციალური ვებ-გვერდი] | ველი = | ტექსტის ველი = }} '''წმინდა ალექსი შუშანიას სახელობის მართლმადიდებლური სკოლა–გიმნაზია''' — საქართველოს საპატრიარქოს მიერ დაარსებული სასწავლებელი ქალაქ [[სენაკი|სენაკში]], [[სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარე|სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარეში]]. დაარსდა [[2010|2010 წელს]] [[სენაკი|სენაკისა]] და [[ჩხოროწყუ|ჩხოროწყუს]] [[შიო (მუჯირი)|მიტროპოლიტ შიოს]] კურთხევით. სასწავლებლის დაარსების იდეა თავიდანვე დაუკავშირდა [[ალექსი (შუშანია)|ღირსი ალექსი ბერის (შუშანია)]] სახელს, რომელიც დაიბადა და მოღვაწეობდა ქალაქ [[სენაკი|სენაკში]]. ამჟამად სკოლა–გიმნაზიის I-XII კლასებში სწავლობს 480 მოსწავლე. კლასში მოსწავლეთა რაოდენობა არ აღემატება 20-ს. სკოლას გააჩნია საკუთარი უნიფორმა და ლოგო, რომელზეც გამოსახულია [[ხოხობი]]. სკოლა–გიმნაზიას ჰყავს მოძღვარი, რომელიც მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მოსწავლეების აღზრდის საქმეში. სკოლა–გიმნაზიის ეზოში სენაკელი ბიზნესმენის, [[დემურ გადელია|დემურ გადელიას]] დახმარებითა და შემოწირულობით აშენდა [[ალექსი (შუშანია)|ღირსი ალექსი სენაკელის (შუშანია)]] სახელობის ტაძარი, სადაც სასწავლებლის მოსწავლეებს, პედაგოგიურ კოლექტივს და მრევლს შესაძლებლობა აქვს დაესწროს წირვა–ლოცვებს. დაწესებულებას გააჩნია თანამედროვე სტანდარტების შესაბამისი სამსართულიანი შენობა. აღჭურვილია საკლასო ოთახებით, საბუნებისმეტყველო და კომპიუტერული ლაბორატორიით, ბიბლიოთეკით, საკონცერტო დარბაზით, სპორტული დარბაზით, სატრაპეზოთი და სამედიცინო კაბინეტით. აგრეთვე, მოქმედებს შემდეგი კლუბები: STEM, ეკოკლუბი, ვიკიპედია, სპორტი. სკოლა აქტიურად იღებს მონაწილეობას სხვადასხვა სახის კონკურსში. აქვს მოსწავლეთა თვითმმართველობაც. ==სკოლის მიზანი== * სკოლა-გიმნაზია ვალდებულია შეუქმნას მოსწავლეებს საუკეთესო პირობები სწავლისა და შემოქმედებითი განვითარებისათვის, უზრუნველყოს თანამედროვე სტანდარტების შესაბამისი, მომავალზე ორიენტირებული განათლების მიღების შესაძლებლობით და მუდმივად იზრუნოს სასწავლო პროგრამების, სწავლის მეთოდებისა და ხარისხის გაუმჯობესებაზე; * ზოგადსაგანმანათლებლო საგნების სწავლებასთან ერთად, სკოლა-გიმნაზიაში უპირატესობა ენიჭება ქრისტიანული ღირებულებებისა და ქვეყნის კულტურული მემკვიდრეობის შესწავლას. ამასთან, სკოლა-გიმნაზია ხელს უწყობს მოსწავლეებში კრიტიკული და ანალიტიკური აზროვნების ჩამოყალიბებას, შემოქმედებითი და პრაქტიკული მუშაობის უნარ-ჩვევების განვითარებას; * ღია სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბება; * სკოლა-გიმნაზიის დანიშნულებაა მოზარდების ინტეგრირება საერთაშორისო საგანმანათლებლო სივრცეში. == გალერეა == <gallery mode="packed" heights="130px"> სურათი:Saint Alexi Shushania School Building.jpg|სკოლის შენობა სურათი:Saint Alexi Shushania School Church.jpg|[[ალექსი (შუშანია)|ღირსი ალექსი სენაკელის (შუშანია)]] სახელობის ტაძარი სურათი:Saint Alexi Shushania School Entrance.jpg|სკოლის შესასვლელი სურათი:Saint Alexi Shushania School Sports Hall.jpg|სპორტული დარბაზი სურათი:Saint Alexi Shushania School Medical Room.jpg|სამედიცინო კაბინეტი სურათი:Saint Alexi Shushania School STEM Room.jpg|კომპიუტერული ლაბორატორია სურათი:Saint Alexi Shushania School Laboratory.jpg|საბუნებისმეტყველო ლაბორატორია </gallery> == რესურსები ინტერნეტში == * [https://santalexischool.ge/ სკოლის ოფიციალური ვებ-გვერდი]. * [https://www.facebook.com/profile.php?id=100027949106801 სკოლა-გიმნაზია] [[Facebook]]-ზე. [[კატეგორია:სკოლები]] [[კატეგორია:საქართველოს სკოლები]] [[კატეგორია:საგანმანათლებლო დაწესებულებები]] agv02mp06gaq1pdsmu1c33liiu6spy5 ალი თანდილავა 0 536412 4402766 4400538 2022-08-02T17:32:56Z Georgiano 44269 wikitext text/x-wiki '''ალი თანდილავა''' (დ. [[28 ნოემბერი]], [[1913]], [[სარფი]] — გ. [[1985]], სარფი) — ლაზი ისტორიკოსი და ფილოლოგი. ცნობილია [[ლაზები|ლაზებისა]] და [[ლაზური ენა|ლაზური ენის]] შესახებ შრომებით. ის არის ყველაზე სრულყოფილი ლაზურ-ქართული ლექსიკონის ავტორი. == ბიოგრაფია == თანდილავა [[1913]] წელს სოფელ [[სარფი|სარფში]] დაიბადა.<ref name="bsu">{{cite magazine|last=ცეცხლაძე|first=ნანა|date=2014|title=გამოხმაურება|url=https://www.bsu.edu.ge/text_files/ge_file_1269_1.pdf|magazine=|location=|publisher=|access-date=|journal=ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გაზეთი|issue=6}}</ref> რადგან იმჟამად სოფელში [[ქართული ენა|ქართულ ენაზე]] სკოლა არ არსებობდა, 1925 წლამდე სწავლობდა თურქულ სკოლაში. შემდეგ გადავიდა ქართულ სკოლაში. 1928 წლიდან სწავლა განაგრძო კოჯორის სკოლა-ინტერნატში.<ref name="bsu" /> 1941 წელს დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]. მშობლიურ სოფელში 1942-1949 წლებში ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელია, ხოლო 1952 წლიდან 1973 წლამდე, პენსიაზე გასვლამდე, სკოლის დირექტორი. 1950-იან წლებში [[მუჰამედ ვანილიში|მუჰამედ ვანილიშთან]] ერთად დაიწყო ისტორიულ-ეთნოგრაფიული ნარკვევის „ლაზეთის“ შედგენა. წიგნი, რომელიც 1964 წელს გამოიცა, თურქულ ენაზე თარგმნა [[ჰაირი ჰაირიოღლუ|ჰაირი ჰაირიოღლუმ]] სახელწოდებით „ლაზების ისტორია“ 1992 წელს. ალი თანდილავა 1949 წლიდან გარდაცვალებამდე მუშაობდა „ლაზური ლექსიკონის“ შედგენაზე. ლექსიკონი, რომელიც შედგება 22590 სიტყვისგან ელექტრონული ფორმით გამოსცა [[მერაბ ჩუხუა|მერაბ ჩუხუამ]] 2009 წელს. ალი თანდილავას დაბადებიდან 100 წლისთავზე ლექსიკონი გამოსაცემად მოამზადეს მერაბ ჩუხუამ, [[ნათელა ქუთელია|ნათელა ქუთელიამ]], [[ლალი ეზუგბაია|ლალი ეზუგბაიამ]] და ლილე თანდილავამ.<ref name="bsu" /> == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ლაზები]] [[კატეგორია:თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები]] [[კატეგორია:ქართველი ფილოლოგები]] [[კატეგორია:ქართველი ისტორიკოსები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1913]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1985]] inzawryp4q5r943xhd63h72nj1mdqzn მუჰამედ ვანილიში 0 536424 4402891 4402607 2022-08-02T23:18:45Z Georgiano 44269 wikitext text/x-wiki '''მუჰამედ ვანილიში''' (დ. [[1908]], [[სარფი]] — გ. [[1997]]) — ლაზი საზოგადო მოღვაწე, პუბლიცისტი, მწერალი და მთარგმნელი. ისტორიულ-ეთნოგრაფიული წიგნის „ლაზეთი“-ს ავტორი. == ბიოგრაფია == ვანილიში დაიბადა [[1908]] წელს სოფელ [[სარფი|სარფში]].{{sfn-2|ვანილიში|2008|გვ=39}} მამა იყო სოფელ [[მარადიდი|მარადიდის]] მულა. რადგან იმჟამად სოფელში [[ქართული ენა|ქართულ ენაზე]] სკოლა არ არსებობდა, დაწყებითი განათლება მიიღო სარფის თურქულენოვან სკოლაში, მოგვიანებით სწავლობდა [[ხოფა|ხოფის]] საშუალო სკოლაში, რომელიც დაასრულა [[1927]] წელს. 1928–1932 წლებში მუშაობდა ბათუმის [[მუშათა ფაკულტეტები|მუშფაკში]].{{sfn-2|ვანილიში|2008|გვ=39}} ვანილიშმა სამწერლო კარიერა დაიწყო მოთხრობით „ზექიე“, ასევე გამოქვეყნებული აქვს პიესები „ცუდ სიზმრებს ხედავენ“ და „მურადის ლოთობა“.{{sfn-2|ვანილიში|2008|გვ=40}} ფლობდა [[თურქული ენა|თურქულ]], [[არაბული ენა|არაბულ]] და [[რუსული ენა|რუსულ ენებს]].{{sfn-2|ვანილიში|2008|გვ=40}} [[1929]] წელს იგი გახდა პირველი ლაზურენოვანი გაზეთის „[[მჭითა მურუცხი|მჭითა მურუცხის]]“ (წითელი ვარსკვლავის) ერთ-ერთი რედაქტორი. მას ევალებოდა გაზეთის [[თურქეთი|თურქეთში]] გავრცელება. [[1937]] წელს ვანილიშს თურქეთის მთავრობამ პროპაგანდის გავრცელებისათვის სიკვდილის დასჯა მიუსაჯა. ვანილიში არ იზიარებდა იმავე გაზეთის მთავარი რედაქტორის [[ისკანდერ ციტაში|ისკანდერ ციტაშის]] ანტი-ქართულ იდეებს. [[1944]] წელს [[ლავრენტი ბერია|ლავრენტი ბერიას]] წერილით მიმართა, რათა [[შუა აზია|შუა აზიაში]] გადასახლებული ლაზების [[რეპატრიაცია]] განეხორციელებინა. მისი მოთხოვნა დაკმაყოფილდა და ლაზებს საშუალება მიეცათ სამშობლოში დაბრუნებულიყვნენ. ვანილიშის ბერიასთან ურთიერთობა ჯერ კიდევ მაშინ დაიწყო, როცა ის ბერიას პირად თარჯიმნად მუშაობდა. პატივისცემის ნიშნად ბერიამ ვანილიშს [[1930-იანები|1930-იან]] წლებში იარაღიც აჩუქა. მოგვიანებით ის ბერიამ უკანონო საქმიანობისთვის გააფრთხილა და მოუწოდა, რომ აფხაზეთში კონტრაბანდულ საქმიანობაში არ ჩართულიყო. 1936 წლიდან მუშაობდა [[აჭარის ასსრ|აჭარის ასსრ-ის]] განათლების სახალხო კომისრის მოადგილედ, ხოლო შემდეგ ხელოვნების საქმეთა სამმართველოს უფროსად და სამხედრო საშეფო კომისიის თავმჯდომარედ, რელიგიის საქმეთა საბჭოს რწმუნებულად, აჭარის ადვოკატთა კოლეგიის პრეზიდიუმის თავჯდომარედ, [[აჭარის სახელმწიფო მუზეუმი|მხარეთმცოდნეობის მუზეუმის]] დირექტორად, აჭარის კულტურის სამინისტროს სალექციო ბიუროს დირექტორად, [[ბათუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|ბათუმის პედაგოგიური ინსტიტუტის]] ბიბლიოთეკის გამგედ. 1944–1953 წლამდე, თურქეთისადმი [[საბჭოთა კავშირის ტერიტორიული პრეტენზიები თურქეთისადმი|საბჭოთა კავშირის ტერიტორიული პრეტენზიების]] ფარგლებში, ის მოიაზრებოდა შესაძლო [[ლაზისტანი|ლაზისტანის]] ა.ს.ს.რ-ის ხელმძღვანელად. [[1950-იანები|1950-იან]] წლებში, [[ალი თანდილავა|ალი თანდილავასთან]] ერთად, დაიწყო ისტორიულ-ეთნოგრაფიული ნარკვევის „ლაზეთის“ შედგენა.{{sfn-2|ვანილიში|2008|გვ=40}} წიგნი, რომელიც [[1964]] წელს გამოიცა, [[1992]] წელს [[ჰაირი ჰაირიოღლუ|ჰაირი ჰაირიოღლუმ]] თურქულად თარგმნა სახელწოდებით „ლაზების ისტორია“. სიცოცხლის უკანასკნელი წლები აჭარაში გაატარა. [[1990]]-იან წლებში დაიწყო მემუარების წერა. გარდაიცვალა [[1997]] წელს. დაკრძალულია სოფელ სარფში, [[ჰასან ჰელიმიში|ჰასან ჰელიმიშის]] საფლავთან. == ლიტერატურა == * {{Cite book|first=გუბაზ|last=ვანილიში|title=არნოლდ ჩიქობავას საკითხავები XIX|chapter=100 წლის ლაზი შემოქმედი|year=2008|location=თბილისი|isbn=978-9941-12-140-1|pages=39-42|url=http://www.ice.ge/new/pages/inst/confer/Chiqobavas%20sakitkhavebi/XIX.pdf}} * {{Cite book|url=|title=Большевистский порядок в Грузии|date=2015|isbn=978-5-91022-304-6|location=Москва|author=Marc Junge, Bernd Bonwetsch}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ლაზები]] [[კატეგორია:ქართველი მწერლები]] [[კატეგორია:ქართველი ისტორიკოსები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1908]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1997]] jtegenzm5fdl8qelcin5xqoc7v40otl 4402901 4402891 2022-08-03T07:27:29Z SabaG23 141616 wikitext text/x-wiki '''მუჰამედ ვანილიში''' (დ. [[1908]], [[სარფი]] — გ. [[1997]]) — [[ლაზები|ლაზი]] საზოგადო მოღვაწე, პუბლიცისტი, მწერალი და მთარგმნელი. ისტორიულ-ეთნოგრაფიული წიგნის „ლაზეთი“-ს ავტორი. == ბიოგრაფია == ვანილიში დაიბადა [[1908]] წელს სოფელ [[სარფი|სარფში]].{{sfn-2|ვანილიში|2008|გვ=39}} მამა იყო სოფელ [[მარადიდი|მარადიდის]] მულა. რადგან იმჟამად სოფელში [[ქართული ენა|ქართულ ენაზე]] სკოლა არ არსებობდა, დაწყებითი განათლება მიიღო სარფის თურქულენოვან სკოლაში, მოგვიანებით სწავლობდა [[ხოფა|ხოფის]] საშუალო სკოლაში, რომელიც დაასრულა [[1927]] წელს. [[1928]]–[[1932]] წლებში მუშაობდა ბათუმის [[მუშათა ფაკულტეტები|მუშფაკში]].{{sfn-2|ვანილიში|2008|გვ=39}} ვანილიშმა სამწერლო კარიერა დაიწყო მოთხრობით „ზექიე“, ასევე გამოქვეყნებული აქვს პიესები „ცუდ სიზმრებს ხედავენ“ და „მურადის ლოთობა“.{{sfn-2|ვანილიში|2008|გვ=40}} ფლობდა [[თურქული ენა|თურქულ]], [[არაბული ენა|არაბულ]] და [[რუსული ენა|რუსულ ენებს]].{{sfn-2|ვანილიში|2008|გვ=40}} [[1929]] წელს იგი გახდა პირველი ლაზურენოვანი გაზეთის „[[მჭითა მურუცხი|მჭითა მურუცხის]]“ (წითელი ვარსკვლავის) ერთ-ერთი რედაქტორი. მას ევალებოდა გაზეთის [[თურქეთი|თურქეთში]] გავრცელება. [[1937]] წელს ვანილიშს თურქეთის მთავრობამ პროპაგანდის გავრცელებისათვის სიკვდილით დასჯა მიუსაჯა. ვანილიში არ იზიარებდა იმავე გაზეთის მთავარი რედაქტორის [[ისკანდერ ციტაში|ისკანდერ ციტაშის]] ანტი-ქართულ იდეებს. [[1944]] წელს [[ლავრენტი ბერია|ლავრენტი ბერიას]] წერილით მიმართა, რათა [[შუა აზია|შუა აზიაში]] გადასახლებული ლაზების [[რეპატრიაცია]] განეხორციელებინა. მისი მოთხოვნა დაკმაყოფილდა და ლაზებს საშუალება მიეცათ სამშობლოში დაბრუნებულიყვნენ. ვანილიშის ბერიასთან ურთიერთობა ჯერ კიდევ მაშინ დაიწყო, როცა ის ბერიას პირად თარჯიმნად მუშაობდა. პატივისცემის ნიშნად ბერიამ ვანილიშს [[1930-იანები|1930-იან]] წლებში იარაღიც აჩუქა. მოგვიანებით ის ბერიამ უკანონო საქმიანობისთვის გააფრთხილა და მოუწოდა, რომ აფხაზეთში კონტრაბანდულ საქმიანობაში არ ჩართულიყო. 1936 წლიდან მუშაობდა [[აჭარის ასსრ|აჭარის ასსრ-ის]] განათლების სახალხო კომისრის მოადგილედ, ხოლო შემდეგ ხელოვნების საქმეთა სამმართველოს უფროსად და სამხედრო საშეფო კომისიის თავმჯდომარედ, რელიგიის საქმეთა საბჭოს რწმუნებულად, აჭარის ადვოკატთა კოლეგიის პრეზიდიუმის თავჯდომარედ, [[აჭარის სახელმწიფო მუზეუმი|მხარეთმცოდნეობის მუზეუმის]] დირექტორად, აჭარის კულტურის სამინისტროს სალექციო ბიუროს დირექტორად, [[ბათუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|ბათუმის პედაგოგიური ინსტიტუტის]] ბიბლიოთეკის გამგედ. [[1944]]–[[1953]] წლამდე, თურქეთისადმი [[საბჭოთა კავშირის ტერიტორიული პრეტენზიები თურქეთისადმი|საბჭოთა კავშირის ტერიტორიული პრეტენზიების]] ფარგლებში, ის მოიაზრებოდა შესაძლო [[ლაზისტანი|ლაზისტანის]] ა.ს.ს.რ-ის ხელმძღვანელად. [[1950-იანები|1950-იან]] წლებში, [[ალი თანდილავა|ალი თანდილავასთან]] ერთად, დაიწყო ისტორიულ-ეთნოგრაფიული ნარკვევის „ლაზეთის“ შედგენა.{{sfn-2|ვანილიში|2008|გვ=40}} წიგნი, რომელიც [[1964]] წელს გამოიცა, [[1992]] წელს [[ჰაირი ჰაირიოღლუ|ჰაირი ჰაირიოღლუმ]] თურქულად თარგმნა სახელწოდებით „ლაზების ისტორია“. სიცოცხლის უკანასკნელი წლები აჭარაში გაატარა. [[1990]]-იან წლებში დაიწყო მემუარების წერა. გარდაიცვალა [[1997]] წელს. დაკრძალულია სოფელ სარფში, [[ჰასან ჰელიმიში|ჰასან ჰელიმიშის]] საფლავთან. == ლიტერატურა == * {{Cite book|first=გუბაზ|last=ვანილიში|title=არნოლდ ჩიქობავას საკითხავები XIX|chapter=100 წლის ლაზი შემოქმედი|year=2008|location=თბილისი|isbn=978-9941-12-140-1|pages=39-42|url=http://www.ice.ge/new/pages/inst/confer/Chiqobavas%20sakitkhavebi/XIX.pdf}} * {{Cite book|url=|title=Большевистский порядок в Грузии|date=2015|isbn=978-5-91022-304-6|location=Москва|author=Marc Junge, Bernd Bonwetsch}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ლაზები]] [[კატეგორია:ქართველი მწერლები]] [[კატეგორია:ქართველი ისტორიკოსები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1908]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1997]] fk3xv46xzp2ox8bjhaethjpctvcswbu მომხმარებელი:ზურა6446/სავარჯიშო მეორე მსოფლიო ომი 2 536469 4402820 4402582 2022-08-02T20:02:18Z ზურა6446 102258 /* ევროპა */ wikitext text/x-wiki ==პრელუდია== ===ევროპა=== [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომის]] შემდეგ ევროპის პოლიტიკური რუკა რადიკალურად შეიცვალა, დამარცხებული [[ცენტრალური ძალები|ცენტრალური ძალების]] ნანგრევებზე წარმოიქმნა ახალი სახელმწიფოები, როგორებიცაა [[იუგოსლავია]], [[პოლონეთის მეორე რესპუბლიკა|პოლონეთის მეორე რეჩპოსპოლიტა]], [[ჩეხოსლოვაკია]] და სხვები, დაიშალა ევროპის ოთხი კონტინენტური იმპერია ([[გერმანიის იმპერია]], [[ოსმალეთის იმპერია]], [[ავსტრია-უნგრეთის იმპერია]] და [[რუსეთის იმპერია]]), რუსეთში ძალაუფლება ხელში ჩაიგდეს [[ბოლშევიკები|ბოლშევიკებმა]] [[ვლადიმერ ლენინი]]ს, [[ლევ ტროცკი]]სა და [[იოსებ სტალინი]]ს მეთაურობით, რომლებმაც 1922 წელს [[სსრკ]] შექმნეს. გამარჯვებულმა [[ანტანტა|ანტანტის]] ქვეყნებმა მიიღეს ახალი ტერიტორიები. [[File:Bundesarchiv Bild 102-09042, Genf, Völkerbund, Sitzungssaal.jpg|thumb|left|[[ერთა ლიგა|ერთა ლიგის]] ასამბლეა [[ჟენევა|ჟენევაში]], [[შვეიცარია|შვეიცარიაში]] 1930 წელს]] მომავალში მსოფლიო ომის თავიდან ასარიდებლად 1919 წლის [[პარიზის სამშვიდობო კონფერენცია|პარიზის სამშვიდობო კონფერენციაზე]] შექმნეს [[ერთა ლიგა]]. ორგანიზაციის უმთავრესი მიზნები იყო შეიარაღებული კონფლიქტის თავიდან არიდება კოლექტიური უსაფრთხოების მეშვეობის, სამხედრო და საზღვაო განიარაღებისა და საერთაშორისო უთანხმოებების მშვიდობიანი მოლაპარაკებებისა და არბიტრაჟის მეშვეობით მოგვარება.<ref>{{cite web |last1=Gerwarth |first1=Robert |title=Paris Peace Treaties failed to create a secure, peaceful and lasting world order |url=https://www.irishtimes.com/culture/heritage/paris-peace-treaties-failed-to-create-a-secure-peaceful-and-lasting-world-order-1.3745849 |website=The Irish Times |access-date=29 October 2021 |language=en |archive-date=14 August 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210814213229/https://www.irishtimes.com/culture/heritage/paris-peace-treaties-failed-to-create-a-secure-peaceful-and-lasting-world-order-1.3745849 |url-status=live }}</ref> 1922 წლის თებერვალში ხელი მოეწერა [[ვაშინგტონის საზღვაო ხელშეკრულება|ხუთი ძალის ხელშეკრულებას]] ვაშინგტონის საზღვაო კონფერენციაზე, ხელშეკრულებამ ქვეყნების მიხედვით შეზღუდა საბრძოლო ხომალდების დაშვებული ზომა. 1930 წელს დაიდო [[ლონდონის საზღვაო ხელშეკრულება]], რომელმაც შეზღუდა საზღვაო შეიარაღების წარმოება. ორივე ხელშეკრულება დაირღვა მეორე მსოფლიო ომის დაწყებამდე. ძლიერი [[პაციფიზმი|პაციფისტური]] სენტიმენტის მიუხედავად,{{sfn|Ingram|2006|pp=[https://books.google.com/books?id=bREQibN9i-sC&pg=PA76 76–78]}} [[ირედენტიზმი|ირიდენტული]] და [[რევანშიზმი|რევანშისტული]] [[ნაციონალიზმი]] აღზევდა ევროპულ სახელმწიფოებში. ეს შეხედულებები გერმანიაში განსაკუთრებით გამყარდა გერმანიის მკაცრად დასჯის გამო [[ვერსალის საზავო ხელშეკრულება (1919)|ვერსალის ხელშეკრულებაში]]. ხელშეკრულებით გერმანიამ დაკარგა კონტინენტური ტერიტორიების 13% და ყველა ტერიტორია ზღვის გადაღმა, გერმანიას მიეცა რეპარაციების გადახდის ვალდებულება, გაუქმდა გერმანული სამხედრო-საჰაერო ძალები და მნიშვნელოვნად შეიზღუდა სახმელეთო ჯარები.{{sfn|Kantowicz|1999|p=149}} [[გერმანიის იმპერია]] დაიშალა [[გერმანიის რევოლუცია (1918–1919)|1918–1919 წლების გერმანიის რევოლუციით]] და ჩანაცვლდა დემოკრატიული მთვარობით, შემდეგ ცნობილი, როგორც [[ვაიმარის რესპუბლიკა]]. [[ომთაშუა პერიოდი|ომთაშუა პერიოდში]] დიდი დაპირისპირება იყო რესპუბლიკის მომხრეებს, [[მემარცხენეობა|მემარცხენეებსა]] და [[მემარჯვენეობა|მემარჯვენეებს]] შორის. [[იტალია|იტალიამ]], როგორც [[ანტანტა|ანტანტის]] წევრმა, მიიღო ახალი ტერიტორიები, თუმცა იტალიელი ნაციონალისტები განრისხდნენ, რადგან მათ [[საფრანგეთი]] და [[გაერთიანებული სამეფო|დიდი ბრიტანეთი]] გაცილებით მეტს დაჰპირდნენ ომში ჩართვის სანაცვლოდ და ეს დაპირებები არ შეასრულეს ომის დასრულების შემდეგ. 1922 წლიდან 1925 წლამდე [[ფაშიზმი|ფაშისტური]] მოძრაობა [[ბენიტო მუსოლინი]]ს ხელმძღვანელობით იკრებდა ძალაუფლებას ნაციონალისტური, [[ტოტალიტარიზმი|ტოტალიტარული]] და კლასების კოლაბორაციული იდეებით, რომელმაც ჩაანაცვლა წარმომადგენლობითი დემოკრატია და დაიწყო აგრესიული [[ექსპანსიონიზმი|ექსპანსიური]] საგარეო პოლიტიკა. მუსოლინი იტალიის ახალ მსოფლიო ძალად ქცევას აპირებდა და ხალხს „[[ახალი რომის იმპერია|ახალი რომის იმპერიის]]“ შექმნას დაჰპირდა.{{sfn|Shaw|2000|p=35}} [[File:Nürnberg Reichsparteitag Hitler retouched.jpg|thumb|upright|right|[[ადოლფ ჰიტლერი]] გერმანელი [[ნაციონალ-სოციალიზმი|ნაცისტების]] პოლიტიკურ ყრილობაზე 1933 წლის აგვისტოში [[ნიურნბერგი|ნიურნბერგში]]]] [[ადოლფ ჰიტლერი]], 1923 წელს [[ლუდის პუტჩი|გადატრიალებისა და მთავრობის დამხობის წარუმატებელი მცდელობის]] შემდეგ, გახდა [[გერმანიის ფედერალური კანცლერი|გერმანიის კანცლერი]] 1933 წელს, როდესაც [[გერმანიის პრეზიდენტი|პრეზიდენტმა]] [[პაულ ფონ ჰინდენბურგი|პაულ ფონ ჰინდენბურგმა]] და [[რაიხსტაგი (ვაიმარის რესპუბლიკა)|რაიხსტაგმა]] დანიშნეს ის. მან საკუთარი რადიკალური, რასობრივად მოტივირებული რევიზიონიზმის იდეისა და ახალი მსოფლიო წესრიგის დამყარების მიზნით გააუქმა რესპუბლიკისა და დემოკრატიის ინსტიტუტები და დაიწყო ქვეყნის რემილიტარიზაციის კამპანია.{{sfn|Brody|1999|p=4}} ამ დროს [[საფრანგეთი|საფრანგეთმა]], მოკავშირის შესანარჩუნებლად, იტალიას გზა უხსნა [[აბისინია|აბისინიის]] დასაპყრობად, რომლის დამორჩილებაც იტალიას დიდი ხანი სურდა. სიტუაცია გამწვავდა 1935 წლის დასაწყისში როდესაც საარის ერთა ლიგის ტერიტორია დაუბუნდა გერმანიას სამართლებრივად და ჰიტლერმა დაარღვია ვერსალის ხელშეკრულება შეიარაღების პროგრამის დაჩქარებით, შემოიღო ჯარში გაწვევები.{{sfn|Zalampas|1989|p=62}} [[გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებულმა სამეფომ]], [[საფრანგეთი|საფრანგეთმა]] და [[იტალია|იტალიამ]] შექმნეს [[სტრესას ფრონტი]] 1935 წლის აპრილში გერმანიის შესაკავებლად, რაც აუცილებელი იყო [[სამხედრო გლობალიზაცია|სამხედრო გლობალიზაციისთვის]], თუმცა იმავე ივნისს გაერთიანებულმა სამეფომ გერმანიასთან დამოუკიდებლად დადო [[ანგლო-გერმანული საზღვაო შეთანხმება]], რამაც შეამსუბუქა არსებული შეზღუდვები გერმანიის [[კრიგსმარინე|კრიგსმარინეზე]]. სსრკ-მ, გერმანიის გეგმების საპასუხოდ აღმოსავლეთ ევროპაში, ურთიერთმხარდაჭერის ხელშეკრულება გაამზადა საფრანგეთთან, თუმცა [[ფრანკო-საბჭოთა პაქტი|ფრანკო-საბჭოთა პაქტს]] [[ერთა ლიგა|ერთა ლიგის]] ბიუროკრატია უნდა გევლო, რამაც გამოუსადეგარი გახადა ის.<ref>{{Harvnb|Mandelbaum|1988|p=96}}; {{Harvnb|Record|2005|p=50}}.</ref> [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ]]-მ [[აშშ-ის კონგრესი|კონგრესში]] [[ნეიტრალიტეტის აქტი (აშშ)|ნეიტრალიტეტის აქტი]] გაატარა იმავე წლის აგვისტოში.{{sfn|Schmitz|2000|p=124}} [[მესამე რაიხი|ნაცისტურმა გერმანიამ]] დაარღვია [[ვერსალის საზავო ხელშეკრულება (1919)|ვერსალისა]] და [[ლოკარნოს ხელშეკრულება|ლოკარნოს ხელშეკრულებები]] [[რაინლანდი|რაინლანდის]] რემილიტარიზაციით 1936 წლის მარტში, მას მცირე წინააღმდეგობა შეხვდა [[დაშოშმინების პოლიტიკა|დაშოშმინების პოლიტიკის]] დამსახურებით.{{sfn|Adamthwaite|1992|p=52}} 1936 წლის ოქტომბერში გერმანიამ და იტალიამ ჩამოაყალიბეს [[რომი-ბერლინის ღერძი]]. ერთი თვის შემდეგ გერმანიამ და [[იაპონიის იმპერია|იაპონიამ]] ხელი მოაწერეს [[კომინტერნის საწინააღმდეგო პაქტი|კომინტერნის საწინააღმდეგო პაქტს]], იტალია პაქტს შეუერთდა მომავალ წელს.{{sfn|Shirer|1990|pp=298–99}} === Asia === The [[Kuomintang]] (KMT) party in China launched a [[Northern Expedition|unification campaign]] against [[Warlord Era|regional warlords]] and nominally unified China in the mid-1920s, but was soon embroiled in [[Chinese Civil War|a civil war]] against its former [[Chinese Communist Party]] allies{{sfn|Preston|1998|p=104}} and [[Central Plains War|new regional warlords]]. In 1931, an [[Statism in Shōwa Japan|increasingly militaristic]] [[Empire of Japan]], which had long sought influence in China{{sfn|Myers|Peattie|1987|p=458}} as the first step of what its government saw as the country's [[Hakko ichiu|right to rule Asia]], staged the [[Mukden Incident]] as a pretext to [[Japanese invasion of Manchuria|invade Manchuria]] and establish the [[puppet state]] of [[Manchukuo]].{{sfn|Smith|Steadman|2004|p=28}} China appealed to the [[League of Nations]] to stop the Japanese invasion of Manchuria. Japan withdrew from the League of Nations after being [[Lytton Report|condemned]] for its incursion into Manchuria. The two nations then fought several battles, in [[28 January Incident|Shanghai]], [[Battle of Rehe|Rehe]] and [[Defense of the Great Wall|Hebei]], until the [[Tanggu Truce]] was signed in 1933. Thereafter, Chinese volunteer forces continued the resistance to Japanese aggression in [[Pacification of Manchukuo|Manchuria]], and [[Actions in Inner Mongolia (1933–1936)|Chahar and Suiyuan]].<ref>{{Harvnb|Coogan|1993}}: "Although some Chinese troops in the Northeast managed to retreat south, others were trapped by the advancing Japanese Army and were faced with the choice of resistance in defiance of orders, or surrender. A few commanders submitted, receiving high office in the puppet government, but others took up arms against the invader. The forces they commanded were the first of the volunteer armies."</ref> After the 1936 [[Xi'an Incident]], the Kuomintang and communist forces agreed on a ceasefire to present [[Second United Front|a united front]] to oppose Japan.{{sfn|Busky|2002|p=10}} == Pre-war events == ===Japanese invasion of Manchuria=== [[file:Japanese troops entering Tsitsihar.jpg|thumb|იაპონელი სამხედროები [[მუკდენი|მუკდენში]]]] The Japanese invasion of Manchuria began on 18 September 1931, when the [[Kwantung Army]] of the [[Empire of Japan]] invaded [[Manchuria]] immediately following the [[Mukden Incident]]. At the war's end in February 1932, the Japanese established the [[puppet state]] of [[Manchukuo]]. Their occupation lasted until the success of the [[Soviet Union]] and [[Mongolian People's Republic|Mongolia]] with the [[Soviet invasion of Manchuria|Manchurian Strategic Offensive Operation]] in mid-August 1945, towards the end of the [[World War II|Second World War]]. The [[South Manchuria Railway Zone]] and the [[Korean Peninsula]] had been under the control of the Japanese Empire since the [[Russo-Japanese War]] of 1904–1905. Japan's ongoing industrialization and militarization ensured their growing dependence on oil and metal imports from the US.<ref>{{cite book |last1=Walker |first1=Michael |title=The 1929 Sino-Soviet War: The War Nobody Knew |series=Modern War Studies |year=2017 |isbn=978-0700623754}}</ref> The US sanctions which prevented trade with the United States (which had occupied the [[First Philippine Republic|Philippines]] around the same time) resulted in Japan furthering its expansion in the territory of China and Southeast Asia.<ref>{{cite book |last1=Meyer |first1=Michael |title=In Manchuria: A Village Called Wasteland and the Transformation of Rural China |date=9 February 2016 |isbn=978-1620402887}}</ref> The invasion of Manchuria, or the [[Marco Polo Bridge Incident]] of 7 July 1937, are sometimes cited as an alternative starting dates for [[World War II]], in contrast with the more commonly accepted date of 1 September 1939.<ref name=sterling>{{cite news |url=http://educationforum.ipbhost.com/index.php?showtopic=9196|archive-url=https://web.archive.org/web/20080613202437/http://educationforum.ipbhost.com/index.php?showtopic=9196 |url-status=dead|archive-date=June 13, 2008|access-date=June 13, 2008|first=John |last=Simkin |title=Sterling and Peggy Seagrave: Gold Warriors |date=February 5, 2007 |publisher=The Education Forum|quote=Americans think of WW2 in Asia as having begun with Pearl Harbor, the British with the fall of Singapore, and so forth. The Chinese would correct this by identifying the Marco Polo Bridge incident as the start, or the Japanese seizure of Manchuria earlier.}}</ref> With the invasion having attracted great international attention, the [[League of Nations]] produced the [[Lytton Commission]] (headed by [[United Kingdom|British]] politician [[Victor Bulwer-Lytton, 2nd Earl of Lytton|Victor Bulwer-Lytton]]) to evaluate the situation, with the organization delivering its findings in October 1932. Its findings and recommendations that the Japanese puppet state of [[Manchukuo]] not be recognized and the return of Manchuria to Chinese sovereignty prompted the Japanese government to withdraw from the League entirely. === Italian invasion of Ethiopia (1935) === {{Main|იტალია-ეთიოპიის მეორე ომი}} [[File:Mussolini truppe Etiopia.jpg|thumb|[[Benito Mussolini]] inspecting troops during the [[Second Italo-Ethiopian War|Italo-Ethiopian War]], 1935]] The [[Second Italo-Ethiopian War]] was a brief [[colonial war]] that began in October 1935 and ended in May 1936. The war began with the invasion of the [[Ethiopian Empire]] (also known as [[Etymology of Ethiopia|Abyssinia]]) by the armed forces of the [[Kingdom of Italy]] (''Regno d'Italia''), which was launched from [[Italian Somaliland]] and [[Italian Eritrea|Eritrea]].<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=GtCL2OYsH6wC |title=Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia |author1=Andrea L. Stanton |author2=Edward Ramsamy |author3=Peter J. Seybolt |page=308 |access-date=6 April 2014 |isbn=978-1-4129-8176-7 |year=2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180818210900/https://books.google.com/books?id=GtCL2OYsH6wC |archive-date=18 August 2018 |url-status=live}}</ref> The war resulted in the [[military occupation]] of Ethiopia and its [[annexation]] into the newly created colony of [[Italian East Africa]] (''Africa Orientale Italiana'', or AOI); in addition it exposed the weakness of the [[League of Nations]] as a force to preserve peace. Both Italy and Ethiopia were member nations, [[Appeasement|but the League did little]] when the former clearly violated Article X of the League's [[Covenant of the League of Nations|Covenant]].{{sfn|Barker|1971|pp=131–32}} The United Kingdom and France supported imposing sanctions on Italy for the invasion, but the sanctions were not fully enforced and failed to end the Italian invasion.{{sfn|Shirer|1990|p=289}} Italy subsequently dropped its objections to Germany's goal of absorbing [[Federal State of Austria|Austria]].{{sfn|Kitson|2001|p=231}} === Spanish Civil War (1936–1939) === {{Main|Spanish Civil War}} [[File:Bundesarchiv Bild 183-H25224, Guernica, Ruinen.jpg|thumb|The [[bombing of Guernica]] in 1937, during the [[Spanish Civil War]], sparked fears abroad in Europe that the next war would be based on bombing of cities with very high civilian casualties.]] When civil war broke out in Spain, Hitler and Mussolini lent military support to the [[Nationalist faction (Spanish Civil War)|Nationalist rebels]], led by General [[Francisco Franco]]. Italy supported the Nationalists to a greater extent than the Nazis did: altogether Mussolini sent to Spain more than 70,000 ground troops and 6,000 aviation personnel, as well as about 720 aircraft.{{sfn|Neulen|2000|page=25}} The Soviet Union supported the existing government of the [[Second Spanish Republic|Spanish Republic]]. More than 30,000 foreign volunteers, known as the [[International Brigades]], also fought against the Nationalists. Both Germany and the Soviet Union used this [[proxy war]] as an opportunity to test in combat their most advanced weapons and tactics. The Nationalists won the civil war in April 1939; Franco, now dictator, remained officially neutral during World War II but [[Spain during World War II|generally favoured the Axis]].{{sfn|Payne|2008|page=271}} His greatest collaboration with Germany was the sending of [[Blue Division|volunteers]] to fight on the [[Eastern Front (World War II)|Eastern Front]].{{sfn|Payne|2008|page=146}} === Japanese invasion of China (1937) === {{Main|Second Sino-Japanese War}} [[File:Shanghai1937IJA ruins.jpg|thumb|left|[[Japanese Imperial Army]] soldiers during the [[Battle of Shanghai]], 1937]] In July 1937, Japan captured the former Chinese imperial capital of [[Beijing|Peking]] after instigating the [[Marco Polo Bridge Incident]], which culminated in the Japanese campaign to invade all of China.{{sfn|Eastman|1986|pp=547–51}} The Soviets quickly signed a [[Sino-Soviet Non-Aggression Pact|non-aggression pact with China]] to lend [[materiel]] support, effectively ending China's prior [[Sino-German cooperation (1926–1941)|co-operation with Germany]]. From September to November, the Japanese attacked [[Battle of Taiyuan|Taiyuan]], engaged the [[National Revolutionary Army|Kuomintang Army]] [[Battle of Xinkou|around Xinkou]],<ref name="Hsu & Chang 1971 221">{{Harvnb|Hsu|Chang|1971|pp=195–200}}.</ref> and fought [[Chinese Communist Party|Communist forces]] [[Battle of Pingxingguan|in Pingxingguan]].<ref name=Tucker2009>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=h5_tSnygvbIC&pg=PA1873|title=A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East [6 volumes]: From the Ancient World to the Modern Middle East|first=Spencer C.|last=Tucker|year=2009|publisher=ABC-CLIO|access-date=27 August 2017|via=Google Books|isbn=978-1-85109-672-5|archive-url=https://web.archive.org/web/20180818210935/https://books.google.com/books?id=h5_tSnygvbIC&pg=PA1873|archive-date=18 August 2018|url-status=live}}</ref><ref name=yang>Yang Kuisong, "On the reconstruction of the facts of the Battle of Pingxingguan"</ref> [[Generalissimo]] [[Chiang Kai-shek]] deployed his [[List of German-trained divisions of the National Revolutionary Army|best army]] to [[Battle of Shanghai|defend Shanghai]], but after three months of fighting, Shanghai fell. The Japanese continued to push the Chinese forces back, [[Battle of Nanking|capturing the capital Nanking]] in December 1937. After the fall of Nanking, tens or hundreds of thousands of Chinese civilians and disarmed combatants were [[Nanjing Massacre|murdered by the Japanese]].<ref>Levene, Mark and Roberts, Penny. ''The Massacre in History''. 1999, pp. 223–24</ref><ref name=tot>Totten, Samuel. ''Dictionary of Genocide''. 2008, 298–99.</ref> In March 1938, Nationalist Chinese forces won their [[Battle of Taierzhuang|first major victory at Taierzhuang]], but then the city of [[Xuzhou]] [[Battle of Xuzhou|was taken by the Japanese]] in May.{{sfn|Hsu|Chang|1971|pp=221–30}} In June 1938, Chinese forces stalled the Japanese advance by [[1938 Yellow River flood|flooding the Yellow River]]; this manoeuvre bought time for the Chinese to prepare their defences at [[Wuhan]], but the [[Battle of Wuhan|city was taken]] by October.{{sfn|Eastman|1986|p=566}} Japanese military victories did not bring about the collapse of Chinese resistance that Japan had hoped to achieve; instead, the Chinese government relocated inland to [[Chongqing]] and continued the war.{{sfn|Taylor|2009|pp=150–52}}{{sfn|Sella|1983|pp=651–87}} === Soviet–Japanese border conflicts === {{Main|Soviet–Japanese border conflicts}} [[File:Battle of Lake Khasan-Red Army gunners in the interval.jpg|thumb|[[Red Army]] artillery unit during the [[Battle of Lake Khasan]], 1938]] In the mid-to-late 1930s, Japanese forces in [[Manchukuo]] had sporadic border clashes with the Soviet Union and [[Mongolian People's Republic|Mongolia]]. The Japanese doctrine of [[Hokushin-ron]], which emphasised Japan's expansion northward, was favoured by the Imperial Army during this time. With the Japanese defeat at [[Battles of Khalkhin Gol|Khalkin Gol]] in 1939, the ongoing Second Sino-Japanese War{{sfn|Beevor|2012|p=342}} and ally Nazi Germany pursuing neutrality with the Soviets, this policy would prove difficult to maintain. Japan and the Soviet Union eventually signed a [[Soviet–Japanese Neutrality Pact|Neutrality Pact]] in April 1941, and Japan adopted the doctrine of [[Nanshin-ron]], promoted by the Navy, which took its focus southward, eventually leading to its war with the United States and the Western Allies.<ref>{{cite magazine |author=Goldman, Stuart D. |date=28 August 2012 |title=The Forgotten Soviet-Japanese War of 1939 |access-date=26 June 2015 |magazine=The Diplomat |url=https://thediplomat.com/2012/08/the-forgotten-soviet-japanese-war-of-1939/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150629092821/https://thediplomat.com/2012/08/the-forgotten-soviet-japanese-war-of-1939/ |archive-date=29 June 2015 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |author=Timothy Neeno |access-date=26 June 2015 |title=Nomonhan: The Second Russo-Japanese War |publisher=MilitaryHistoryOnline.com |url=https://www.militaryhistoryonline.com/20thcentury/articles/nomonhan.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20051124070956/https://www.militaryhistoryonline.com/20thcentury/articles/nomonhan.aspx |archive-date=24 November 2005 |url-status=live}}</ref> === European occupations and agreements === [[File:Bundesarchiv Bild 183-R69173, Münchener Abkommen, Staatschefs.jpg|thumb|left|[[Neville Chamberlain|Chamberlain]], [[Édouard Daladier|Daladier]], [[Hitler]], [[Benito Mussolini|Mussolini]], and [[Galeazzo Ciano|Ciano]] pictured just before signing the [[Munich Agreement]], 29 September 1938]] In Europe, Germany and Italy were becoming more aggressive. In March 1938, Germany [[Anschluss|annexed Austria]], again provoking [[appeasement|little response]] from other European powers.{{sfn|Collier|Pedley|2000|p=144}} Encouraged, Hitler began pressing German claims on the [[Sudetenland]], an area of [[Czechoslovakia]] with a predominantly [[Germans|ethnic German]] population. Soon the United Kingdom and France followed the appeasement policy of British Prime Minister [[Neville Chamberlain]] and conceded this territory to Germany in the [[Munich Agreement]], which was made against the wishes of the Czechoslovak government, in exchange for a promise of no further territorial demands.{{sfn|Kershaw|2001|pp=121–22}} Soon afterwards, Germany and Italy forced Czechoslovakia to [[First Vienna Award|cede additional territory]] to Hungary, and Poland annexed Czechoslovakia's [[Zaolzie]] region.{{sfn|Kershaw|2001|p=157}} Although all of Germany's stated demands had been satisfied by the agreement, privately Hitler was furious that British interference had prevented him from seizing all of Czechoslovakia in one operation. In subsequent speeches Hitler attacked British and Jewish "war-mongers" and in January 1939 [[Plan Z|secretly ordered a major build-up of the German navy]] to challenge British naval supremacy. In March 1939, [[German occupation of Czechoslovakia|Germany invaded the remainder of Czechoslovakia]] and subsequently split it into the German [[Protectorate of Bohemia and Moravia]] and a pro-German [[client state]], the [[Slovak Republic (1939–1945)|Slovak Republic]].{{sfn|Davies|2006|loc=pp. 143–44 (2008 ed.)}} Hitler also delivered an [[1939 German ultimatum to Lithuania|ultimatum to Lithuania]] on 20 March 1939, forcing the concession of the [[Klaipėda Region]], formerly the German ''Memelland''.{{sfn|Shirer|1990|pp=461–62}} [[File:Bundesarchiv Bild 183-H27337, Moskau, Stalin und Ribbentrop im Kreml.jpg|right|thumb|upright|German Foreign Minister [[Joachim von Ribbentrop]] (right) and the Soviet leader [[Joseph Stalin]], after signing the [[Molotov–Ribbentrop Pact]], 23 August 1939]] Greatly alarmed and with Hitler making further demands on the [[Free City of Danzig]], the United Kingdom and France [[Anglo-Polish military alliance#British Guarantee to Poland|guaranteed their support for Polish independence]]; when [[Italian invasion of Albania|Italy conquered Albania]] in April 1939, the same guarantee was extended to the [[Kingdom of Romania|Kingdoms of Romania]] and [[Kingdom of Greece|Greece]].{{sfn|Lowe|Marzari|2002|p=330}} Shortly after the [[Franco-Polish alliance (1921)|Franco]]-[[Anglo-Polish military alliance|British]] pledge to Poland, Germany and Italy formalised their own alliance with the [[Pact of Steel]].{{sfn|Dear|Foot|2001|p=234}} Hitler accused the United Kingdom and Poland of trying to "encircle" Germany and renounced the [[Anglo-German Naval Agreement]] and the [[German–Polish Non-Aggression Pact]].{{sfn|Shirer|1990|p=471}} The situation reached a general crisis in late August as German troops continued to mobilise against the Polish border. On 23 August, when tripartite negotiations about a military alliance between France, the United Kingdom and Soviet Union stalled,<ref>{{Cite journal |jstor = 153322|title = Molotov's Apprenticeship in Foreign Policy: The Triple Alliance Negotiations in 1939|journal = Europe-Asia Studies|volume = 52|issue = 4|pages = 695–722|last1 = Watson|first1 = Derek|year = 2000|doi = 10.1080/713663077|s2cid = 144385167}}</ref> the Soviet Union signed [[Molotov–Ribbentrop Pact|a non-aggression pact]] with Germany.{{sfn|Shore|2003|p=108}} This pact had a secret protocol that defined German and Soviet "spheres of influence" (western [[Second Polish Republic|Poland]] and Lithuania for Germany; [[Territories of Poland annexed by the Soviet Union|eastern Poland]], Finland, [[Estonia]], [[Latvia]] and [[Bessarabia]] for the Soviet Union), and raised the question of continuing Polish independence.{{sfn|Dear|Foot|2001|p=608}} The pact neutralised the possibility of Soviet opposition to a campaign against Poland and assured that Germany would not have to face the prospect of a two-front war, as it had in World War I. Immediately after that, Hitler ordered the attack to proceed on 26 August, but upon hearing that the United Kingdom had concluded a formal mutual assistance pact with Poland and that Italy would maintain neutrality, he decided to delay it.<ref>{{cite web|url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/DAP-Poland/Campaign-II.html#chapter5|title=The German Campaign In Poland (1939)|access-date=29 October 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140524013551/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/DAP-Poland/Campaign-II.html#chapter5|archive-date=24 May 2014|url-status=live}}</ref> In response to British requests for direct negotiations to avoid war, Germany made demands on Poland, which only served as a pretext to worsen relations.<ref name=ww2db_com>{{cite web |url=https://ww2db.com/battle_spec.php?battle_id=162 |title=The Danzig Crisis |website=ww2db.com |access-date=29 April 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160505010109/https://ww2db.com/battle_spec.php?battle_id=162 |archive-date=5 May 2016 |url-status=live}}</ref> On 29 August, Hitler demanded that a Polish [[plenipotentiary]] immediately travel to Berlin to negotiate the handover of [[Gdańsk|Danzig]], and to allow a [[referendum|plebiscite]] in the [[Polish Corridor]] in which the German minority would vote on secession.<ref name=ww2db_com /> The Poles refused to comply with the German demands, and on the night of 30–31 August in a confrontational meeting with the British ambassador [[Nevile Henderson]], Ribbentrop declared that Germany considered its claims rejected.<ref name=ibiblio1939>{{cite web |title=Major international events of 1939, with explanation |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/1939.html |publisher=Ibiblio.org |access-date=9 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130310103815/https://www.ibiblio.org/pha/events/1939.html |archive-date=10 March 2013 |url-status=live}}</ref> == Course of the war == === War breaks out in Europe (1939–40) === {{Main|European theatre of World War II}} [[File:Germans at Polish Border (1939-09-01).jpg|left|thumb|Soldiers of the German [[Wehrmacht]] tearing down the border crossing into [[Second Polish Republic|Poland]], 1 September 1939]] On 1 September 1939, Germany [[Invasion of Poland|invaded Poland]] after [[Operation Himmler|having staged]] several [[Gleiwitz incident|false flag border incidents]] as a pretext to initiate the invasion.{{sfn|Evans|2008|pp=1–2}} The first German attack of the war came against the [[Battle of Westerplatte|Polish defenses at Westerplatte]].<ref name="Zabecki2015">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Mq_lCAAAQBAJ&pg=PT1663|title=World War II in Europe: An Encyclopedia|author=David T. Zabecki|date=1 May 2015|publisher=Routledge|isbn=978-1-135-81242-3|page=1663|quote=The earliest fighting started at 0445 hours when marines from the battleship Schleswig-Holstein attempted to storm a small Polish fort in Danzig, the Westerplate|access-date=17 June 2019|archive-date=20 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210120024011/https://books.google.com/books?id=Mq_lCAAAQBAJ&pg=PT1663|url-status=live}}</ref> The United Kingdom responded with an ultimatum to Germany to cease military operations, and on 3 September, after the ultimatum was ignored, Britain and France declared war on Germany,<ref>[[United Kingdom declaration of war on Germany (1939)|The UK declared war on Germany]] at 11 AM. [[French declaration of war on Germany (1939)|France followed 6 hours later]] at 5 PM.</ref> followed by [[Australia]], [[Dominion of New Zealand|New Zealand]], [[Union of South Africa|South Africa]] and [[Canada]]. During the [[Phoney War]] period, the alliance provided no direct military support to Poland, outside of a [[Saar Offensive|cautious French probe into the Saarland]].<ref name="Keegan 1997 35">{{Harvnb|Keegan|1997|p=35}}.<br />{{Harvnb|Cienciala|2010|p=128}}, observes that, while it is true that Poland was far away, making it difficult for the French and British to provide support, "[f]ew Western historians of World War&nbsp;II&nbsp;... know that the British had committed to bomb Germany if it attacked Poland, but did not do so except for one raid on the base of Wilhelmshaven. The French, who committed to attacking Germany in the west, had no intention of doing so."</ref> The Western Allies also began a [[Blockade of Germany (1939–1945)|naval blockade of Germany]], which aimed to damage the country's economy and the war effort.<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|p=32}}; {{Harvnb|Dear|Foot|2001|pp=248–49}}; {{Harvnb|Roskill|1954|p=64}}.</ref> Germany responded by ordering [[Submarine warfare#World War II|U-boat warfare]] against Allied merchant and warships, which would later escalate into the [[Battle of the Atlantic]].<ref>{{Cite web |title=Battle of the Atlantic |url=https://www.history.co.uk/history-of-ww2/battle-of-the-atlantic |access-date=2022-07-11 |website=Sky HISTORY TV channel |language=en}}</ref> [[File:Polish infantry marching -2 1939.jpg|thumb|upright|Soldiers of the [[Polish army order of battle in 1939|Polish Army]] during the [[Invasion of Poland|defence of Poland]], September 1939]] On 8 September, German troops reached the suburbs of [[Warsaw]]. The Polish [[Battle of the Bzura|counter offensive]] to the west halted the German advance for several days, but it was outflanked and encircled by the ''[[Wehrmacht]]''. Remnants of the Polish army broke through to [[Siege of Warsaw (1939)|besieged Warsaw]]. On 17 September 1939, two days after signing a [[Battles of Khalkhin Gol|cease-fire with Japan]], the [[Soviet invasion of Poland|Soviet Union invaded Poland]]{{sfn|Zaloga|2002|pp=80, 83}} under the pretext that the Polish state had ostensibly ceased to exist.<ref>{{Cite journal |jstor = 2195670|title = A Case Study in the Soviet Use of International Law: Eastern Poland in 1939|journal = The American Journal of International Law|volume = 52|issue = 1|pages = 69–84|last1 = Ginsburgs|first1 = George|year = 1958|doi = 10.2307/2195670|s2cid = 146904066}}</ref> On 27 September, the Warsaw garrison surrendered to the Germans, and [[Independent Operational Group Polesie|the last large operational unit of the Polish Army]] [[Battle of Kock (1939)|surrendered on 6 October]]. Despite the military defeat, Poland never surrendered; instead, it formed the [[Polish government-in-exile]] and a [[Polish Underground State|clandestine state apparatus remained]] in occupied Poland.{{sfn|Hempel|2005|p=24}} A significant part of Polish military personnel [[Romanian Bridgehead|evacuated to Romania]] and Latvia; many of them later [[Polish contribution to World War II|fought against the Axis]] in other theatres of the war.{{sfn|Zaloga|2002|pp=88–89}} [[Polish areas annexed by Nazi Germany|Germany annexed]] the western and [[General Government|occupied the central part of Poland]], and the Soviet Union [[Polish areas annexed by Nazi Germany|annexed its eastern part]]; small shares of Polish territory were transferred to [[Territorial evolution of Poland#World War II|Lithuania]] and [[Slovak invasion of Poland|Slovakia]]. On 6 October, Hitler made a public peace overture to the United Kingdom and France but said that the future of Poland was to be determined exclusively by Germany and the Soviet Union. The proposal was rejected,<ref name=ibiblio1939 /> and Hitler ordered an immediate offensive against France,<ref>Nuremberg Documents C-62/GB86, a directive from Hitler in October 1939 which concludes: "The attack [on France] is to be launched this Autumn if conditions are at all possible."</ref> which was postponed until the spring of 1940 due to bad weather.{{sfn|Liddell Hart|1977|pp=39–40}}{{sfn|Bullock|1990|loc=pp. 563–64, 566, 568–69, 574–75 (1983 ed.)}}<ref>Blitzkrieg: From the Rise of Hitler to the Fall of Dunkirk, L Deighton, Jonathan Cape, 1993, pp. 186–87. Deighton states that "the offensive was postponed twenty-nine times before it finally took place."</ref> [[File:A Finnish Maxim M-32 machine gun nest during the Winter War.jpg|thumb|left|Finnish machine gun nest aimed at Soviet [[Red Army]] positions during the [[Winter War]], February 1940]] After the outbreak of war in Poland, Stalin threatened [[Estonia]], [[Latvia]] and [[Lithuania]] with military invasion, forcing the three [[Baltic states|Baltic countries]] to sign [[Background of the occupation of the Baltic states#Soviet ultimatums and occupation|pacts]] that stipulated the creation of Soviet military bases in these countries. In October 1939, significant Soviet military contingents were moved there.{{sfn|Smith|Pabriks|Purs|Lane|2002|p=24}}{{sfn|Bilinsky|1999|p=9}}{{sfn|Murray|Millett|2001|pp=55–56}} [[Finland]] refused to sign a similar pact and rejected ceding part of its territory to the Soviet Union. [[Winter War|The Soviet Union invaded Finland]] in November 1939,{{sfn|Spring|1986|pp=207–26}} and the Soviet Union was expelled from the [[League of Nations]].<ref>Carl van Dyke. The Soviet Invasion of Finland. Frank Cass Publishers, Portland, OR. {{ISBN|0-7146-4753-5}}, p. 71.</ref> Despite overwhelming numerical superiority, Soviet military success during the [[Winter War]] was modest,<ref>{{cite web|url=https://www.warhistoryonline.com/war-articles/winter-war-finland.html|title=The Winter War – When the Finns Humiliated the Russians|first=Ivano|last=Massari|publisher=War History Online|date=18 August 2015|access-date=19 December 2021|archive-date=19 December 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211219185618/https://www.warhistoryonline.com/war-articles/winter-war-finland.html|url-status=live}}</ref> and the Finno-Soviet war ended in March 1940 with [[Moscow Peace Treaty|some Finnish concessions of territory]].{{sfn|Hanhimäki|1997|p=12}} In June 1940, the Soviet Union [[Soviet occupation of the Baltic states (1940)|occupied]] the entire territories of Estonia, Latvia and Lithuania,{{sfn|Bilinsky|1999|p=9}} and the Romanian regions of [[Soviet occupation of Bessarabia and Northern Bukovina|Bessarabia, Northern Bukovina and the Hertsa region]]. In August 1940, with German and Italian support, Hungary demanded [[Transylvania]] from Romania, through German arbitration Hungary would only receive [[Northern Transylvania]] leading to the [[Second Vienna Award]], also known as the Vienna Diktat, a region with ethnic Romanian majority.<ref>{{citation|last=Hitchins|first=Keith|author-link=Keith Hitchins|year=1994|title=Romania: 1866–1947|series=Oxford History of Modern Europe|publisher=[[Oxford University Press|Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-158615-6|location=Oxford|oclc=44961723}}</ref> In September 1940, Bulgaria demanded [[Southern Dobruja]] from Romania with German and Italian support, leading to the [[Treaty of Craiova]].<ref name=":0">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=b_I-AQAAIAAJ|title=Romanian policy towards Germany, 1936–40|first=Rebecca|last=Haynes|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|page=205|year=2000|isbn=978-0-312-23260-3|access-date=3 February 2022|archive-date=3 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220203145144/https://books.google.com/books?id=b_I-AQAAIAAJ|url-status=live}}</ref> The loss of one-third of Romania's 1939 territory caused a coup against King Carol II, turning Romania into a fascist dictatorship under Marshal Ion Antonescu with a course set firmly towards the Axis in the hopes of a German guarantee.<ref>Deletant, pp. 48–51, 66; Griffin (1993), p. 126; Ornea, pp. 325–327</ref> Meanwhile, Nazi-Soviet political rapprochement and economic co-operation{{sfn|Ferguson|2006|pp=367, 376, 379, 417}}{{sfn|Snyder|2010|p=118ff}} gradually stalled,{{sfn|Koch|1983|pp=912–14, 917–20}}{{sfn|Roberts|2006|p=56}} and both states began preparations for war.{{sfn|Roberts|2006|p=59}} === Western Europe (1940–41) === {{Main|Western Front (World War II)}} [[File:WWIIEuropeMay40.gif|thumb|upright=1.4|German advance into Belgium and Northern France, 10 May-4 June 1940, swept past the [[Maginot Line]] (shown in dark red)]] In April 1940, [[Operation Weserübung|Germany invaded Denmark and Norway]] to protect shipments of [[Swedish iron-ore industry during World War II|iron ore from Sweden]], which the Allies were [[Operation Wilfred|attempting to cut off]].<ref>{{Harvnb|Murray|Millett|2001|pp=57–63}}.</ref> Denmark capitulated after a few hours, and Norway was conquered within two months{{sfn|Commager|2004|p=9}} [[Norwegian campaign|despite Allied support]]. [[Norway Debate|British discontent over the Norwegian campaign]] led to the resignation of Prime Minister [[Neville Chamberlain]], who was replaced by [[Winston Churchill]] on 10 May 1940.{{sfn|Reynolds|2006|p=76}} On the same day, Germany [[Battle of France|launched an offensive against France]]. To circumvent the strong [[Maginot Line]] fortifications on the Franco-German border, Germany directed its attack at the neutral nations of [[Battle of Belgium|Belgium]], [[Battle of the Netherlands|the Netherlands]], and [[German invasion of Luxembourg|Luxembourg]].{{sfn|Evans|2008|pp=122–23}} The Germans carried out a flanking manoeuvre through the [[Ardennes]] region,{{sfn|Keegan|1997|pp=59–60}} which was mistakenly perceived by Allies as an impenetrable natural barrier against armoured vehicles.{{sfn|Regan|2004|p=152}}{{sfn|Liddell Hart|1977|p=48}} By successfully implementing new ''[[Blitzkrieg]]'' tactics, the ''Wehrmacht'' rapidly advanced to the Channel and cut off the Allied forces in Belgium, trapping the bulk of the Allied armies in a cauldron on the Franco-Belgian border near Lille. The United Kingdom was able [[Dunkirk evacuation|to evacuate a significant number of Allied troops]] from the continent by early June, although abandoning almost all their equipment.{{sfn|Keegan|1997|pp=66–67}} On 10 June, [[Italian invasion of France|Italy invaded France]], declaring war on both France and the United Kingdom.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|p=207}} The Germans turned south against the weakened French army, and [[Paris in World War II|Paris]] fell to them on 14 June. Eight days later [[Armistice of 22 June 1940|France signed an armistice with Germany]]; it was divided into [[German military administration in occupied France during World War II|German]] and [[Italian occupation of France|Italian occupation zones]],{{sfn|Umbreit|1991|p=311}} and an unoccupied [[rump state]] under the [[Vichy France|Vichy Regime]], which, though officially neutral, was generally aligned with Germany. France kept its fleet, which [[Attack on Mers-el-Kébir|the United Kingdom attacked]] on 3 July in an attempt to prevent its seizure by Germany.{{sfn|Brown|2004|p=198}} [[File:View from St Paul's Cathedral after the Blitz.jpg|left|thumb|[[London]] seen from [[St. Paul's Cathedral]] after the German [[The Blitz|''Blitz'']], 29 December 1940]] The air [[Battle of Britain]]{{sfn|Keegan|1997|p=[https://books.google.com/books?id=TF8kcx9hTssC&pg=PA72 72]}} began in early July with [[Kanalkampf|Luftwaffe attacks on shipping and harbours]].<ref name=Murray_BoB>{{harvnb|Murray|1983|loc=[https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/AAF-Luftwaffe-2.html#cn70 The Battle of Britain].}}</ref> The United Kingdom rejected Hitler's peace offer,<ref name=ibiblio_1940>{{cite web |title=Major international events of 1940, with explanation |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/1940.html |publisher=Ibiblio.org |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525060313/https://www.ibiblio.org/pha/events/1940.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> and the [[Adlertag|German air superiority campaign]] started in August but failed to defeat [[RAF Fighter Command]], forcing the indefinite postponement of the [[Operation Sea Lion|proposed German invasion of Britain]]. The German [[strategic bombing]] offensive intensified with night attacks on London and other cities in [[the Blitz]], but failed to significantly disrupt the British war effort and largely ended in May 1941.{{sfn|Dear|Foot|2001|pp=108–09}} Using newly captured French ports, the German Navy [[Battle of the Atlantic#'The Happy Time' (June 1940 – February 1941)|enjoyed success]] against an over-extended [[Royal Navy]], using [[U-boat]]s against British shipping [[Battle of the Atlantic|in the Atlantic]].<ref>{{Harvnb|Goldstein|2004|p=35}}</ref> The British [[Home Fleet]] scored a significant victory on 27 May 1941 by [[Last battle of the battleship Bismarck|sinking the German battleship ''Bismarck'']].<ref>{{Harvnb|Steury|1987|p=209}}; {{Harvnb|Zetterling|Tamelander|2009|p=282}}.</ref> In November 1939, the United States was taking measures to assist China and the Western Allies and amended the [[Neutrality Acts of the 1930s|Neutrality Act]] to allow [[Cash and carry (World War II)|"cash and carry"]] purchases by the Allies.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|pp=328–30}} In 1940, following the German capture of Paris, the size of the [[United States Navy]] was [[Two-Ocean Navy Act|significantly increased]]. In September the United States further agreed to a [[Destroyers-for-bases deal|trade of American destroyers for British bases]].{{sfn|Maingot|1994|p=52}} Still, a large majority of the American public continued to oppose any direct military intervention in the conflict well into 1941.{{sfn|Cantril|1940|p=390}} In December 1940 Roosevelt accused Hitler of planning world conquest and ruled out any negotiations as useless, calling for the United States to become an "[[Arsenal of Democracy|arsenal of democracy]]" and promoting [[Lend-Lease]] programmes of aid to support the British war effort. The United States started strategic planning to prepare for a full-scale offensive against Germany.<ref>{{cite web |author=Skinner Watson, Mark |title=Coordination With Britain |website=US Army in WWII – Chief of Staff: Prewar Plans and Operations |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Plans/USA-WD-Plans-12.html |access-date=13 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130430001549/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Plans/USA-WD-Plans-12.html |archive-date=30 April 2013 |url-status=live}}</ref> At the end of September 1940, the [[Tripartite Pact]] formally united Japan, Italy, and Germany as the [[Axis powers]]. The Tripartite Pact stipulated that any country, with the exception of the Soviet Union, which attacked any Axis Power would be forced to go to war against all three.{{Sfn|Bilhartz|Elliott|2007|p=179}} The Axis expanded in November 1940 when [[Kingdom of Hungary (1920–1946)|Hungary]], [[Slovak Republic (1939–1945)|Slovakia]] and [[Kingdom of Romania|Romania]] joined.{{Sfn|Dear|Foot|2001|p=877}} [[Romania in World War II|Romania]] and [[Hungary in World War II|Hungary]] later made major contributions to the Axis war against the Soviet Union, in Romania's case partially to recapture [[Soviet occupation of Bessarabia and northern Bukovina|territory ceded to the Soviet Union]].{{Sfn|Dear|Foot|2001|pp=745–46}} === Mediterranean (1940–41) === {{Main|Mediterranean and Middle East theatre of World War II}} [[File:9 Div Tobruk(AWM 020779).jpg|thumb|left|Soldiers of the [[British Empire in World War II|British Commonwealth forces]] from the Australian Army's [[9th Division (Australia)|9th Division]] during the [[Siege of Tobruk]]; [[North African Campaign]], September 1941]] In early June 1940, the Italian ''Regia Aeronautica'' [[Siege of Malta (World War II)|attacked and besieged Malta]], a British possession. From late summer to early autumn, Italy [[Italian invasion of British Somaliland|conquered British Somaliland]] and made an [[Italian invasion of Egypt|incursion into British-held Egypt]]. In October, [[Greco-Italian War|Italy attacked Greece]], but the attack was repulsed with heavy Italian casualties; the campaign ended within months with minor territorial changes.{{sfn|Clogg|2002|p=118}} Germany started preparation for an invasion of the Balkans to assist Italy, to prevent the British from gaining a foothold there, which would be a potential threat for Romanian oil fields, and to strike against the British dominance of the Mediterranean.<ref>{{Harvnb|Evans|2008|pp=146, 152}}; {{Harvnb|US Army|1986|pp=[https://www.history.army.mil/books/wwii/balkan/20_260_1.htm 4–6]}}</ref> In December 1940, British Empire forces began [[Operation Compass|counter-offensives]] against Italian forces in Egypt and [[East African campaign (World War II)|Italian East Africa]].{{sfn|Jowett|2001|pp=9–10}} The offensives were highly successful; by early February 1941, Italy had lost control of eastern Libya, and large numbers of Italian troops had been taken prisoner. The [[Regia Marina|Italian Navy]] also suffered significant defeats, with the Royal Navy putting three Italian battleships out of commission by means of a [[Battle of Taranto|carrier attack at Taranto]], and neutralising several more warships at the [[Battle of Cape Matapan]].{{sfn|Jackson|2006|p=106}} [[File:Bundesarchiv Bild 101I-783-0109-11, Nordafrika, Panzer III in Fahrt.jpg|thumb|German [[Panzer III]] of the [[Afrika Korps]] advancing across the North African desert, April-May 1941]] Italian defeats prompted Germany to [[Operation Sonnenblume|deploy an expeditionary force]] to North Africa and at the end of March 1941, [[Erwin Rommel|Rommel]]'s [[Afrika Korps]] [[Western Desert campaign|launched an offensive]] which drove back the Commonwealth forces.{{sfn|Laurier|2001|pp=7–8}} In under a month, Axis forces advanced to western Egypt and [[Siege of Tobruk|besieged the port of Tobruk]].{{sfn|Murray|Millett|2001|pp=263–76}} By late March 1941, [[Bulgaria]] and [[Yugoslavia]] signed the [[Tripartite Pact]]; however, the Yugoslav government was [[Yugoslav coup d'état|overthrown two days later]] by pro-British nationalists. Germany responded with simultaneous invasions of both [[Invasion of Yugoslavia|Yugoslavia]] and [[Battle of Greece|Greece]], commencing on 6 April 1941; both nations were forced to surrender within the month.{{sfn|Gilbert|1989|pages=174–75}} The airborne [[Battle of Crete|invasion of the Greek island of Crete]] at the end of May completed the German conquest of the Balkans.{{sfn|Gilbert|1989|pages=184–87}} Although the Axis victory was swift, bitter and large-scale partisan warfare subsequently broke out against the [[World War II in Yugoslavia|Axis occupation of Yugoslavia]], which continued until the end of the war.{{sfn|Gilbert|1989|pages=208, 575, 604}} In the Middle East in May, Commonwealth forces [[Anglo-Iraqi War|quashed an uprising in Iraq]] which had been supported by German aircraft from bases within Vichy-controlled [[Mandate for Syria and the Lebanon|Syria]].{{sfn|Watson|2003|p=80}} Between June and July, they [[Syria–Lebanon campaign|invaded and occupied the French possessions Syria and Lebanon]], with the assistance of the [[Free France|Free French]].<ref>{{Citation|last=Morrisey|first=Will|chapter=What Churchill and De Gaulle learned from the Great War|date=24 January 2019|pages=119–126|publisher=Routledge|isbn=978-0-429-02764-2|doi=10.4324/9780429027642-6|title=Winston Churchill|s2cid=189257503}}</ref> === Axis attack on the Soviet Union (1941) === {{Main|Eastern Front (World War II)}} [[File:Second world war europe animation large de.gif|thumb|upright=1.2|[[European theatre of World War&nbsp;II]] animation map, 1939–1945 – Red: [[Allies of World War II|Western Allies]] and the Soviet Union after 1941; Green: [[Soviet Union]] before 1941; Blue: [[Axis powers]]]] With the situation in Europe and Asia relatively stable, Germany, Japan, and the Soviet Union made preparations for war. With the Soviets wary of mounting tensions with Germany and the Japanese planning to take advantage of the European War by seizing resource-rich European possessions in [[Southeast Asia]], the two powers signed the [[Soviet–Japanese Neutrality Pact]] in April 1941.{{sfn|Garver|1988|p=114}} By contrast, the Germans were steadily making preparations for an attack on the Soviet Union, massing forces on the Soviet border.{{sfn|Weinberg|2005|p=195}} Hitler believed that the United Kingdom's refusal to end the war was based on the hope that the United States and the Soviet Union would enter the war against Germany sooner or later.{{sfn|Murray|1983|p=[https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/AAF-Luftwaffe-3.html 69]}} On 31 July 1940 Hitler decided that the Soviet Union should be eliminated and aimed for the conquest of [[Ukrainian Soviet Socialist Republic|Ukraine]], the [[Baltic states]] and [[Byelorussian Soviet Socialist Republic|Byelorussia]].<ref name="GSWW4_26">{{Harvnb|Förster|1998|p=26}}.</ref> However, other senior German officials like Ribbentrop saw an opportunity to create a Euro-Asian bloc against the British Empire by inviting the Soviet Union into the Tripartite Pact.<ref name="GSWW4_38">{{Harvnb|Förster|1998|pp=38–42}}.</ref> In November 1940, [[German–Soviet Axis talks|negotiations took place]] to determine if the Soviet Union would join the pact. The Soviets showed some interest but asked for concessions from Finland, Bulgaria, Turkey, and Japan that Germany considered unacceptable. On 18 December 1940, Hitler issued the directive to prepare for an invasion of the Soviet Union.{{sfn|Shirer|1990|pp=810–12}} [[File:German troops in Russia, 1941 - NARA - 540155.jpg|thumb|left|German soldiers during the invasion of the Soviet Union by the [[Axis powers]], 1941]] On 22 June 1941, Germany, supported by Italy and Romania, invaded the Soviet Union in [[Operation Barbarossa]], with Germany accusing the Soviets of [[Soviet offensive plans controversy|plotting against them]]. They were joined shortly by Finland and Hungary.<ref name=Events1941>{{citation |last1=Klooz |first1=Marle |last2=Wiley |first2=Evelyn |others=Director: Humphrey, Richard A. |year=1944 |title=Events leading up to World War II – Chronological History |series=78th Congress, 2d Session – House Document N. 541 |location=Washington |publisher=US Government Printing Office |at=pp. 267–312 ([https://www.ibiblio.org/pha/events/1941.html 1941]) |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/ |access-date=9 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131214113907/https://www.ibiblio.org/pha/events/ |archive-date=14 December 2013 |url-status=live}}</ref> The primary targets of this surprise offensive{{sfn|Sella|1978}} were the [[Baltic region]], Moscow and Ukraine, with the [[Strategic goal (military)|ultimate goal]] of ending the 1941 campaign near the [[A-A line|Arkhangelsk-Astrakhan line]], from the [[Caspian Sea|Caspian]] to the [[White Sea]]s. Hitler's objectives were to eliminate the Soviet Union as a military power, exterminate Communism, generate ''[[Lebensraum]]'' ("living space"){{sfn|Kershaw|2007|pp=66–69}} by [[Generalplan Ost|dispossessing the native population]]{{sfn|Steinberg|1995}} and guarantee access to the strategic resources needed to defeat Germany's remaining rivals.{{sfn|Hauner|1978}} Although the [[Red Army]] was preparing for strategic [[counter-offensive]]s before the war,{{sfn|Roberts|1995}} ''Operation'' ''Barbarossa'' forced the [[Stavka|Soviet supreme command]] to adopt a [[strategic defence]]. During the summer, the Axis made significant gains into Soviet territory, inflicting immense losses in both personnel and materiel<!-- not a typo -->. By mid-August, however, the German [[Oberkommando des Heeres|Army High Command]] decided to [[Battle of Smolensk (1941)|suspend the offensive]] of a considerably depleted [[Army Group Centre]], and to divert the [[2nd Panzer Army|2nd Panzer Group]] to reinforce troops advancing towards central Ukraine and Leningrad.{{sfn|Wilt|1981}} The [[Battle of Kiev (1941)|Kiev offensive]] was overwhelmingly successful, resulting in encirclement and elimination of four Soviet armies, and made possible further [[Crimean campaign|advance into Crimea]] and industrially developed Eastern Ukraine (the [[First Battle of Kharkov]]).{{sfn|Erickson|2003|pp=114–37}} [[File:RIAN archive 2153 After bombing.jpg|thumb|Soviet civilians leaving destroyed houses after a German bombardment during the [[Battle of Leningrad]], 10 December 1942]] The diversion of three quarters of the Axis troops and the majority of their air forces from France and the central Mediterranean to the [[Eastern Front (World War II)|Eastern Front]]{{sfn|Glantz|2001|p=9}} prompted the United Kingdom to reconsider its [[grand strategy]].{{sfn|Farrell|1993}} In July, the UK and the Soviet Union formed a [[Anglo-Soviet Agreement|military alliance against Germany]]{{sfn|Keeble|1990|p=29}} and in August, the United Kingdom and the United States jointly issued the [[Atlantic Charter]], which outlined British and American goals for the post-war world.{{sfn|Beevor|2012|p=220}} In late August the British and Soviets [[Anglo-Soviet invasion of Iran|invaded neutral Iran]] to secure the [[Persian Corridor]], Iran's [[oil fields]], and preempt any Axis advances through Iran toward the Baku oil fields or British India.{{sfn|Bueno de Mesquita|Smith|Siverson|Morrow|2003|p=425}} By October, Axis [[operational objective]]s in Ukraine and the Baltic region were achieved, with only the sieges of [[siege of Leningrad|Leningrad]]{{sfn|Kleinfeld|1983}} and [[Siege of Sevastopol (1941–1942)|Sevastopol]] continuing.{{sfn|Jukes|2001|p=113}} A major [[Battle of Moscow|offensive against Moscow]] was renewed; after two months of fierce battles in increasingly harsh weather, the German army almost reached the outer suburbs of Moscow, where the exhausted troops<ref>{{Harvnb|Glantz|2001|p=26}}: "By 1 November [the Wehrmacht] had lost fully 20% of its committed strength (686,000 men), up to 2/3 of its ½-million motor vehicles, and 65 percent of its tanks. The German Army High Command (OKH) rated its 136 divisions as equivalent to 83 full-strength divisions."</ref> were forced to suspend their offensive.{{sfn|Reinhardt|1992|p=227}} Large territorial gains were made by Axis forces, but their campaign had failed to achieve its main objectives: two key cities remained in Soviet hands, the Soviet [[Military capability|capability to resist]] was not broken, and the Soviet Union retained a considerable part of its military potential. The ''blitzkrieg'' [[Phase (combat)|phase]] of the war in Europe had ended.{{sfn|Milward|1964}} By early December, freshly mobilised [[Military reserve force|reserves]]{{sfn|Rotundo|1986}} allowed the Soviets to achieve numerical parity with Axis troops.{{sfn|Glantz|2001|p=26}} This, as well as [[Richard Sorge#Wartime intelligence|intelligence data]] which established that a minimal number of Soviet troops in the East would be sufficient to deter any attack by the Japanese [[Kwantung Army]],<ref>{{Cite book|title=Blood, Tears and Folly|last=Deighton|first=Len|publisher=Pimlico|year=1993|isbn=978-0-7126-6226-0|location=London|page=[https://archive.org/details/bloodtearsfollyo0000deig_v3m3/page/479 479]|url=https://archive.org/details/bloodtearsfollyo0000deig_v3m3}}</ref> allowed the Soviets to begin a [[winter campaign of 1941–42|massive counter-offensive]] that started on 5 December all along the front and pushed German troops {{convert|100|-|250|km|mi}} west.<ref>{{Harvnb|Beevor|1998|pp=41–42}}; {{Harvnb|Evans|2008|pp=213–14}}, notes that "Zhukov had pushed the Germans back where they had launched Operation Typhoon two months before.&nbsp;... Only Stalin's decision to attack all along the front instead of concentrating his forces in an all-out assault against the retreating German Army Group Centre prevented the disaster from being even worse."</ref> === War breaks out in the Pacific (1941) === {{Main|Pacific War}} Following the Japanese [[false flag]] [[Mukden Incident]] in 1931, the Japanese shelling of the American [[USS Panay incident|gunboat ''USS Panay'']] in 1937, and the 1937–38 [[Nanjing Massacre]], [[Japan–United States relations#1937–1941|Japanese-American relations deteriorated]]. In 1939, the United States notified Japan that it would not be extending its trade treaty and American public opinion opposing Japanese expansionism led to a series of economic sanctions, the [[Export Control Act]]s, which banned U.S. exports of chemicals, minerals and military parts to Japan and increased economic pressure on the Japanese regime.<ref>{{cite journal |year=1983 |title=Peace and War: United States Foreign Policy, 1931–1941 |journal=U.S. Department of State Publication |issue=1983 |pages=87–97 |url=https://www.ibiblio.org/pha/paw/ |access-date=17 February 2022 |archive-date=14 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220114073007/http://www.ibiblio.org/pha/paw/ |url-status=live }}</ref><ref name="ReferenceC">Maechling, Charles. ''Pearl Harbor: The First Energy War''. History Today. December 2000</ref> During 1939 Japan launched its [[Battle of Changsha (1939)|first attack against Changsha]], a strategically important Chinese city, but was repulsed by late September.{{sfn|Jowett|Andrew|2002|p=14}} Despite [[1939–40 Winter Offensive|several offensives]] by both sides, the war between China and Japan was stalemated by 1940. To increase pressure on China by blocking supply routes, and to better position Japanese forces in the event of a war with the Western powers, Japan invaded and [[Japanese invasion of French Indochina|occupied northern Indochina]] in September 1940.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|p=289}} [[File:228 regiment in HK.jpg|thumb|left|Japanese soldiers [[Battle of Hong Kong|entering Hong Kong]], 8 December 1941]] Chinese nationalist forces launched a large-scale [[1939–40 Winter Offensive|counter-offensive]] in early 1940. In August, [[Chinese Communist Party|Chinese communists]] launched an [[Hundred Regiments Offensive|offensive in Central China]]; in retaliation, Japan instituted [[Three Alls Policy|harsh measures]] in occupied areas to reduce human and material resources for the communists.{{sfn|Joes|2004|p=224}} The continued antipathy between Chinese communist and nationalist forces [[New Fourth Army incident|culminated in armed clashes in January 1941]], effectively ending their co-operation.{{sfn|Fairbank|Goldman|2006|p=320}} In March, the Japanese 11th army attacked the headquarters of the Chinese 19th army but was repulsed during [[Battle of Shanggao]].{{sfn|Hsu|Chang|1971|p=30}} In September, Japan attempted to [[Battle of Changsha (1941)|take the city of Changsha]] again and clashed with Chinese nationalist forces.{{sfn|Hsu|Chang|1971|p=33}} German successes in Europe encouraged Japan to increase pressure on European governments in [[Southeast Asia]]. The Dutch government agreed to provide Japan with some oil supplies from the [[Dutch East Indies]], but negotiations for additional access to their resources ended in failure in June 1941.<ref>{{cite web |title=Japanese Policy and Strategy 1931 – July 1941 |website=US Army in WWII – Strategy and Command: The First Two Years |pages=45–66 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-2.html |access-date=15 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130106021700/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-2.html |archive-date=6 January 2013 |url-status=live}}</ref> In July 1941 Japan sent troops to southern Indochina, thus threatening British and Dutch possessions in the Far East. The United States, the United Kingdom, and other Western governments reacted to this move with a freeze on Japanese assets and a total oil embargo.{{sfn|Anderson|1975|p=201}}{{sfn|Evans|Peattie|2012|p=456}} At the same time, Japan was [[Kantokuen|planning an invasion of the Soviet Far East]], intending to capitalise off the German invasion in the west, but abandoned the operation after the sanctions.<ref>{{cite book|last1=Coox|first1=Alvin|title=Nomonhan: Japan against Russia, 1939|date=1985|publisher=Stanford University Press|location=Stanford, CA|pages=1046–49|isbn=978-0-8047-1835-6}}</ref> Since early 1941 the United States and Japan had been engaged in negotiations in an attempt to improve their strained relations and end the war in China. During these negotiations, Japan advanced a number of proposals which were dismissed by the Americans as inadequate.<ref name=USAWWIIcp5>{{cite web |title=The decision for War |website=US Army in WWII – Strategy, and Command: The First Two Years |pages=113–27 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-5.html |access-date=15 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525064812/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-5.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> At the same time the United States, the United Kingdom, and the Netherlands engaged in secret discussions for the joint defence of their territories, in the event of a Japanese attack against any of them.<ref name=USAWWIIcp4>{{cite web |title=The Showdown With Japan Aug–Dec 1941 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=63–96 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-4.html |access-date=15 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109144920/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-4.html |archive-date=9 November 2012 |url-status=live}}</ref> Roosevelt reinforced [[Commonwealth of the Philippines|the Philippines (an American protectorate scheduled for independence in 1946)]] and warned Japan that the United States would react to Japanese attacks against any "neighboring countries".{{r|USAWWIIcp4}} [[File:The USS Arizona (BB-39) burning after the Japanese attack on Pearl Harbor - NARA 195617 - Edit.jpg|thumb|right|The USS Arizona BB-39 6 was a total loss in the [[Japanese attack on Pearl Harbor|Japanese surprise air attack]] on the [[United States Pacific Fleet|American Pacific Fleet]] at [[Pearl Harbor]], Sunday 7 December 1941.]] Frustrated at the lack of progress and feeling the pinch of the American–British–Dutch sanctions, Japan prepared for war. Emperor [[Hirohito]], after initial hesitation about Japan's chances of victory,<ref>{{cite book | last = Bix | first = Herbert P. | author-link = Herbert P. Bix | date = 3 November 2016 | title = Hirohito and the making of modern Japan | publisher = HarperPerennial | isbn = 978-0-06-256051-3 | pages = 399–414}}</ref> began to favour Japan's entry into the war.<ref>{{cite journal |url = https://www.asahi.com/ajw/articles/14496398|journal=The Asahi Shimbun|first=Ryuichi |last=Kitano |title=Diary: Hirohito prepared for U.S. war before Pearl Harbor attack |date=6 December 2021 |access-date=8 June 2022}}</ref> As a result, Prime Minister [[Fumimaro Konoe]] resigned.<ref>{{cite book | last = Fujiwara | first = Akira | date = 1991 | title = Shōwa tennō no jūgo-nen sensō | page = 126, citing Kenji Tomita's diary}}</ref><ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', pp. 417-420</ref> Hirohito refused the recommendation to appoint Prince [[Naruhiko Higashikuni]] in his place, choosing War Minister [[Hideki Tojo]] instead.<ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', p. 418</ref> On 3 November, Nagano explained in detail the plan of the [[attack on Pearl Harbor]] to the Emperor.<ref>{{cite book | last = Wetzler | first = Peter | date = 1 February 1998 | title = Hirohito and War: Imperial Tradition and Military Decision Making in Prewar Japan | publisher = University of Hawai'i Press | isbn = 978-0824819255 | pages = 29, 35}}</ref> On 5 November, Hirohito approved in imperial conference the operations plan for the war.<ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', p.424</ref> On 20 November, the new government presented an interim proposal as its final offer. It called for the end of American aid to China and for lifting the embargo on the supply of oil and other resources to Japan. In exchange, Japan promised not to launch any attacks in Southeast Asia and to withdraw its forces from southern Indochina.{{r|USAWWIIcp5}} The American counter-proposal of 26 November required that Japan evacuate all of China without conditions and conclude non-aggression pacts with all Pacific powers.<ref>[https://www.ibiblio.org/pha/pha/congress/app-d.html#363 The United States Replies] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130429222741/https://www.ibiblio.org/pha/pha/congress/app-d.html#363 |date=29 April 2013 }}. Investigation of the Pearl Harbor attack.</ref> That meant Japan was essentially forced to choose between abandoning its ambitions in China, or seizing the natural resources it needed in the Dutch East Indies by force;<ref>{{Harvnb|Painter|2012|p=26}}: "The United States cut off oil exports to Japan in the summer of 1941, forcing Japanese leaders to choose between going to war to seize the oil fields of the Netherlands East Indies or giving in to U.S. pressure."</ref><ref>{{Harvnb|Wood|2007|p=9}}, listing various military and diplomatic developments, observes that "the threat to Japan was not purely economic."</ref> the Japanese military did not consider the former an option, and many officers considered the oil embargo an unspoken declaration of war.{{sfn|Lightbody|2004|p=125}} Japan planned to seize European colonies in Asia to create a large defensive perimeter stretching into the Central Pacific. The Japanese would then be free to exploit the resources of Southeast Asia while exhausting the over-stretched Allies by fighting a defensive war.<ref>{{Harvnb|Weinberg|2005|p=310}}</ref><ref>{{Harvnb|Dower|1986|p=5}}, calls attention to the fact that "the Allied struggle against Japan exposed the racist underpinnings of the European and American colonial structure. Japan did not invade independent countries in southern Asia. It invaded colonial outposts which the Westerners had dominated for generations, taking absolutely for granted their racial and cultural superiority over their Asian subjects." Dower goes on to note that, before the horrors of Japanese occupation made themselves felt, many Asians responded favourably to the victories of the Imperial Japanese forces.</ref> To prevent American intervention while securing the perimeter, it was further planned to neutralise the [[United States Pacific Fleet]] and the American military presence in the Philippines from the outset.{{sfn|Wood|2007|pp=11–12}} On 7 December 1941 (8 December in Asian time zones), Japan attacked British and American holdings with near-simultaneous [[Japanese expansion (1941–42)|offensives against Southeast Asia and the Central Pacific]].{{sfn|Wohlstetter|1962|pp=341–43}} These included an [[Attack on Pearl Harbor|attack on the American fleets at Pearl Harbor]] and [[Philippines campaign (1941–1942)|the Philippines]], [[Battle of Guam (1941)|Guam]], [[Battle of Wake Island|Wake Island]], [[Malayan campaign|landings in Malaya]],{{sfn|Wohlstetter|1962|pp=341–43}} [[Japanese invasion of Thailand|Thailand]] and the [[Battle of Hong Kong]].<ref>[[John Keegan|Keegan, John]] (1989) ''The Second World War''. New York: Viking. pp. 256-57. {{isbn|978-0399504341}}</ref> The Japanese invasion of Thailand led to Thailand's decision to ally itself with Japan and the other Japanese attacks led the [[United States declaration of war on Japan|United States]], [[United Kingdom declaration of war on Japan|United Kingdom]], China, Australia, and several other states to formally declare war on Japan, whereas the Soviet Union, being heavily involved in large-scale hostilities with European Axis countries, maintained its neutrality agreement with Japan.<ref>{{Harvnb|Dunn|1998|p=157}}. According to {{Harvnb|May|1955|p=155}}, Churchill stated: "Russian declaration of war on Japan would be greatly to our advantage, provided, but only provided, that Russians are confident that will not impair their Western Front."</ref> Germany, followed by the other Axis states, declared war on the United States<ref>[[s:Adolf Hitler's Declaration of War against the United States|Adolf Hitler's Declaration of War against the United States]] in Wikisource.</ref> in solidarity with Japan, citing as justification the American attacks on German war vessels that had been ordered by Roosevelt.{{r|Events1941}}<ref>{{citation |last1=Klooz |first1=Marle |last2=Wiley |first2=Evelyn |others=Director: Humphrey, Richard A. |year=1944 |title=Events leading up to World War II – Chronological History |series=78th Congress, 2d Session – House Document N. 541 |location=Washington |publisher=US Government Printing Office |at=p. 310 ([https://www.ibiblio.org/pha/events/1941.html 1941]) |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/ |access-date=9 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131214113907/https://www.ibiblio.org/pha/events/ |archive-date=14 December 2013 |url-status=live}}</ref> === Axis advance stalls (1942–43) === [[File:Casablanca-Conference.jpg|thumb|upright=0.9|left|US President [[Franklin D. Roosevelt]] and British PM [[Winston Churchill]] seated at the [[Casablanca Conference]], January 1943]] On 1 January 1942, the [[Four Policemen|Allied Big Four]]{{sfn|Bosworth|Maiolo|2015|pp=313–14}}—the Soviet Union, China, the United Kingdom and the United States—and 22 smaller or exiled governments issued the [[Declaration by United Nations]], thereby affirming the [[Atlantic Charter]],{{sfn|Mingst|Karns|2007|p=22}} and agreeing not to sign a [[separate peace]] with the Axis powers.{{sfn|Shirer|1990|p=904}} During 1942, Allied officials debated on the appropriate [[grand strategy]] to pursue. All agreed that [[Europe first|defeating Germany]] was the primary objective. The Americans favoured a straightforward, [[Operation Sledgehammer|large-scale attack]] on Germany through France. The Soviets were also demanding a second front. The British, on the other hand, argued that military operations should target peripheral areas to wear out German strength, leading to increasing demoralisation, and bolster resistance forces. Germany itself would be subject to a heavy bombing campaign. An offensive against Germany would then be launched primarily by Allied armour without using large-scale armies.<ref>{{cite web |title=The First Full Dress Debate over Strategic Deployment. Dec 1941 – Jan 1942 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=97–119 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-5.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109145033/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-5.html |archive-date=9 November 2012 |url-status=live}}</ref> Eventually, the British persuaded the Americans that a landing in France was infeasible in 1942 and they should instead focus on driving the Axis out of North Africa.<ref>{{cite web |title=The Elimination of the Alternatives. Jul–Aug 1942 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=266–92 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-12.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130430013447/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-12.html |archive-date=30 April 2013 |url-status=live}}</ref> At the [[Casablanca Conference]] in early 1943, the Allies reiterated the statements issued in the 1942 Declaration and demanded the [[unconditional surrender]] of their enemies. The British and Americans agreed to continue to press the initiative in the Mediterranean by invading Sicily to fully secure the Mediterranean supply routes.<ref>{{cite web |title=Casablanca – Beginning of an Era: January 1943 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=18–42 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-1.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525075310/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-1.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> Although the British argued for further operations in the Balkans to bring Turkey into the war, in May 1943, the Americans extracted a British commitment to limit Allied operations in the Mediterranean to an invasion of the Italian mainland and to invade France in 1944.<ref>{{cite web |title=The Trident Conference – New Patterns: May 1943 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=126–45 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-6.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525100621/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-6.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> ==== Pacific (1942–43) ==== [[File:Second world war asia 1937-1942 map en6.png|thumb|upright=1.4|Map of Japanese military advances through mid-1942]] By the end of April 1942, Japan and its ally [[Thailand in World War II|Thailand]] had almost fully conquered [[Japanese invasion of Burma|Burma]], [[Malayan campaign|Malaya]], [[Dutch East Indies campaign|the Dutch East Indies]], [[Battle of Singapore|Singapore]], and [[Battle of Rabaul (1942)|Rabaul]], inflicting severe losses on Allied troops and taking a large number of prisoners.{{sfn|Beevor|2012|pp=247–67, 345}} Despite stubborn [[Philippines campaign (1941–1942)|resistance by Filipino and US forces]], the [[Commonwealth of the Philippines|Philippine Commonwealth]] was eventually captured in May 1942, forcing its government into exile.{{sfn|Lewis|1953|loc=p. 529 (Table 11)}} On 16 April, in Burma, 7,000 British soldiers were encircled by the Japanese 33rd Division during the [[Battle of Yenangyaung]] and rescued by the Chinese 38th Division.{{sfn|Slim|1956|pp=71–74}} Japanese forces also achieved naval victories in the [[Sinking of Prince of Wales and Repulse|South China Sea]], [[Battle of the Java Sea|Java Sea]] and [[Indian Ocean raid|Indian Ocean]],{{sfn|Grove|1995|p=362}} and [[Bombing of Darwin|bombed the Allied naval base]] at [[Darwin, Northern Territory|Darwin]], Australia. In January 1942, the only Allied success against Japan was a Chinese [[Battle of Changsha (1941–42)|victory at Changsha]].{{sfn|Ch'i|1992|p=158}} These easy victories over the unprepared US and European opponents left Japan overconfident, as well as overextended.{{sfn|Perez|1998|p=145}} In early May 1942, Japan initiated operations to [[Operation Mo|capture Port Moresby]] by [[amphibious warfare|amphibious assault]] and thus sever communications and supply lines between the United States and Australia. The planned invasion was thwarted when an Allied task force, centred on two American fleet carriers, fought Japanese naval forces to a draw in the [[Battle of the Coral Sea]].{{sfn|Maddox|1992|pp=111–12}} Japan's next plan, motivated by the earlier [[Doolittle Raid]], was to seize [[Midway Atoll]] and lure American carriers into battle to be eliminated; as a diversion, Japan would also send forces to [[Aleutian Islands campaign|occupy the Aleutian Islands]] in Alaska.{{sfn|Salecker|2001|p=186}} In mid-May, Japan started the [[Zhejiang-Jiangxi campaign]] in China, with the goal of inflicting retribution on the Chinese who aided the surviving American airmen in the Doolittle Raid by destroying Chinese air bases and fighting against the Chinese 23rd and 32nd Army Groups.<ref>{{Harvnb|Schoppa|2011|p=28}}.</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=lILltXBTo8oC&pg=PA19 Chevrier & Chomiczewski & Garrigue 2004] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180818213357/https://books.google.com/books?id=lILltXBTo8oC&pg=PA19 |date=18 August 2018 }}, p. 19.</ref> In early June, Japan put its operations into action, but the Americans, having broken [[Japanese naval codes]] in late May, were fully aware of the plans and order of battle, and used this knowledge to achieve a decisive [[Battle of Midway|victory at Midway]] over the [[Imperial Japanese Navy]].<ref>{{Harvnb|Ropp|2000|p=368}}.</ref> [[File:Marines rest in the field on Guadalcanal.jpg|left|thumb|[[United States Marine Corps|US Marines]] during the [[Guadalcanal Campaign]], in the [[Pacific Ocean theater of World War II|Pacific theatre]], 1942]] With its capacity for aggressive action greatly diminished as a result of the Midway battle, Japan chose to focus on a belated attempt to capture [[Port Moresby]] by an [[Kokoda Track campaign|overland campaign]] in the [[Territory of Papua]].{{sfn|Weinberg|2005|p=339}} The Americans planned a counter-attack against Japanese positions in the southern [[Solomon Islands]], primarily [[Guadalcanal]], as a first step towards capturing [[Rabaul]], the main Japanese base in Southeast Asia.<ref>{{Cite book |last=Gilbert |first=Adrian |year=2003 |title=The Encyclopedia of Warfare: From Earliest Times to the Present Day |publisher=Globe Pequot |isbn=978-1-59228-027-8 |page=[https://archive.org/details/encyclopediaofwa0000gilb/page/259 259] |url=https://archive.org/details/encyclopediaofwa0000gilb/page/259 |access-date=26 June 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190719123035/https://archive.org/details/encyclopediaofwa0000gilb/page/259 |archive-date=19 July 2019 |url-status=live }}</ref> Both plans started in July, but by mid-September, [[Guadalcanal campaign|the Battle for Guadalcanal]] took priority for the Japanese, and troops in New Guinea were ordered to withdraw from the Port Moresby area to the [[Oro Province|northern part of the island]], where they faced Australian and United States troops in the [[Battle of Buna–Gona]].{{sfn|Swain|2001|p=197}} Guadalcanal soon became a focal point for both sides with heavy commitments of troops and ships in the battle for Guadalcanal. By the start of 1943, the Japanese were defeated on the island and [[Operation Ke|withdrew their troops]].{{sfn|Hane|2001|p=340}} In Burma, Commonwealth forces mounted two operations. The first, [[Arakan Campaign 1942–43|an offensive into the Arakan region]] in late 1942, went disastrously, forcing a retreat back to India by May 1943.{{sfn|Marston|2005|p=111}} The second was the [[Operation Longcloth|insertion of irregular forces]] behind Japanese front-lines in February which, by the end of April, had achieved mixed results.{{sfn|Brayley|2002|p=9}} ==== Eastern Front (1942–43) ==== [[File:RIAN archive 44732 Soviet soldiers attack house.jpg|thumb|upright=1.5|[[Red Army]] soldiers on the counterattack during the [[Battle of Stalingrad]], February 1943]] Despite considerable losses, in early 1942 Germany and its allies stopped a major Soviet offensive in central and southern Russia, keeping most territorial gains they had achieved during the previous year.{{sfn|Glantz|2001|p=31}} In May, the Germans defeated Soviet offensives in the [[Battle of the Kerch Peninsula|Kerch Peninsula]] and at [[Second Battle of Kharkov|Kharkov]],{{sfn|Read|2004|p=764}} and then launched their main [[Case Blue|summer offensive]] against southern Russia in June 1942, to seize the [[Petroleum industry in Azerbaijan|oil fields of the Caucasus]] and occupy the [[Kuban]] [[steppe]], while maintaining positions on the northern and central areas of the front. The Germans split [[Army Group South]] into two groups: [[Army Group A]] advanced to the lower [[Don (river)|Don River]] and struck south-east to the Caucasus, while [[Army Group B]] headed towards the [[Volga|Volga River]]. The Soviets decided to make their stand at Stalingrad on the Volga.{{sfn|Davies|2006|loc=p. 100 (2008 ed.)}} By mid-November, the Germans had [[Battle of Stalingrad|nearly taken Stalingrad]] in bitter [[urban warfare|street fighting]]. The Soviets began their second winter counter-offensive, starting with an [[Operation Uranus|encirclement of German forces at Stalingrad]],{{sfn|Beevor|1998|pp=239–65}} and an assault on the [[Operation Mars|Rzhev salient near Moscow]], though the latter failed disastrously.{{sfn|Black|2003|p=119}} By early February 1943, the German Army had taken tremendous losses; German troops at Stalingrad had been defeated,{{sfn|Beevor|1998|pp=383–91}} and the front-line had been pushed back beyond its position before the summer offensive. In mid-February, after the Soviet push had tapered off, the Germans launched another [[Third Battle of Kharkov|attack on Kharkov]], creating a [[Salient (military)|salient]] in their front line around the Soviet city of [[Kursk]].{{sfn|Erickson|2001|p=142}} ==== Western Europe/Atlantic and Mediterranean (1942–43) ==== [[File:8th AF Bombing Marienburg.JPEG|right|thumb|American [[8th Air Force]] [[Boeing B-17 Flying Fortress]] bombing raid on the Focke-Wulf factory in Germany, 9 October 1943]] Exploiting poor American naval command decisions, [[Second Happy Time|the German navy ravaged Allied shipping off the American Atlantic coast]].{{sfn|Milner|1990|p=52}} By November 1941, Commonwealth forces had launched a counter-offensive, [[Operation Crusader]], in North Africa, and reclaimed all the gains the Germans and Italians had made.{{sfn|Beevor|2012|pp=224–28}} In North Africa, the Germans launched an offensive in January, pushing the British back to positions at the [[Battle of Gazala#Gazala line|Gazala line]] by early February,{{sfn|Molinari|2007|p=91}} followed by a temporary lull in combat which Germany used to prepare for their upcoming offensives.{{sfn|Mitcham|2007|p=31}} Concerns the Japanese might use bases in [[French Madagascar|Vichy-held Madagascar]] caused the British to [[Battle of Madagascar|invade the island]] in early May 1942.{{sfn|Beevor|2012|pp=380–81}} An Axis [[Battle of Gazala|offensive in Libya]] forced an Allied retreat deep inside Egypt until Axis forces were [[First Battle of El Alamein|stopped at El Alamein]].{{sfn|Rich|1992|p=178}} On the Continent, raids of Allied [[commando]]s on strategic targets, culminating in the disastrous [[Dieppe Raid]],{{sfn|Gordon|2004|p=129}} demonstrated the Western Allies' inability to launch an invasion of continental Europe without much better preparation, equipment, and operational security.{{sfn|Neillands|2005}} In August 1942, the Allies succeeded in repelling a [[Battle of Alam el Halfa|second attack against El Alamein]]{{sfn|Keegan|1997|p=277}} and, at a high cost, managed to [[Operation Pedestal|deliver desperately needed supplies to the besieged Malta]].{{sfn|Smith|2002}} A few months later, the Allies [[Second Battle of El Alamein|commenced an attack of their own]] in Egypt, dislodging the Axis forces and beginning a drive west across Libya.{{sfn|Thomas|Andrew|1998|p=8}} This attack was followed up shortly after by [[Operation Torch|Anglo-American landings in French North Africa]], which resulted in the region joining the Allies.{{sfn|Ross|1997|p=38}} Hitler responded to the French colony's defection by ordering the [[Case Anton|occupation of Vichy France]];{{sfn|Ross|1997|p=38}} although Vichy forces did not resist this violation of the armistice, they managed to [[Scuttling of the French fleet at Toulon|scuttle their fleet]] to prevent its capture by German forces.{{sfn|Ross|1997|p=38}}{{sfn|Bonner|Bonner|2001|p=24}} The Axis forces in Africa withdrew into [[Tunisia]], which was [[Tunisian campaign|conquered by the Allies]] in May 1943.{{sfn|Ross|1997|p=38}}{{sfn|Collier|2003|p=11}} In June 1943, the British and Americans began [[Combined Bomber Offensive|a strategic bombing campaign]] against Germany with a goal to disrupt the war economy, reduce morale, and "[[dehousing|de-house]]" the civilian population.<ref>[https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/USSBS/ETO-Summary.html#tc "The Civilians"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131105044932/https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/USSBS/ETO-Summary.html#tc |date=5 November 2013 }} the United States Strategic Bombing Survey Summary Report (European War)</ref> The [[Bombing of Hamburg in World War II|firebombing of Hamburg]] was among the first attacks in this campaign, inflicting significant casualties and considerable losses on infrastructure of this important industrial centre.{{sfn|Overy|1995|pp=119–20}} === Allies gain momentum (1943–44) === [[File:SBD VB-16 over USS Washington 1943.jpg|thumb|left|[[United States Navy|U.S. Navy]] [[Douglas SBD Dauntless|SBD-5]] [[scout plane]] flying patrol over USS Washington BB-56 6 and USS Lexington CV-16 6 during the [[Gilbert and Marshall Islands campaign]], 1943]] After the Guadalcanal Campaign, the Allies initiated several operations against Japan in the Pacific. In May 1943, Canadian and US forces were sent to [[Aleutian Islands campaign#Allied response|eliminate Japanese forces from the Aleutians]].{{sfn|Thompson|Randall|2008|p=164}} Soon after, the United States, with support from Australia, New Zealand and Pacific Islander forces, began major ground, sea and air operations to [[Operation Cartwheel|isolate Rabaul by capturing surrounding islands]], and [[Gilbert and Marshall Islands campaign|breach the Japanese Central Pacific perimeter at the Gilbert and Marshall Islands]].{{sfn|Kennedy|2001|p=610}} By the end of March 1944, the Allies had completed both of these objectives and had also [[Operation Hailstone|neutralised the major Japanese base at Truk]] in the [[Caroline Islands]]. In April, the Allies launched an operation to [[Western New Guinea campaign|retake Western New Guinea]].{{sfn|Rottman|2002|p=228}} In the Soviet Union, both the Germans and the Soviets spent the spring and early summer of 1943 preparing for large offensives in central Russia. On 5 July 1943, Germany [[Battle of Kursk|attacked Soviet forces around the Kursk Bulge]]. Within a week, German forces had exhausted themselves against the Soviets' deeply echeloned and well-constructed defences,<ref>{{Harvnb|Glantz|1986}}; {{Harvnb|Glantz|1989|pp=149–59}}.</ref> and for the first time in the war, Hitler cancelled an operation before it had achieved tactical or operational success.{{sfn|Kershaw|2001|p=592}} This decision was partially affected by the Western Allies' [[Allied invasion of Sicily|invasion of Sicily]] launched on 9 July, which, combined with previous Italian failures, resulted in the [[Fall of the Fascist regime in Italy|ousting and arrest of Mussolini]] later that month.{{sfn|O'Reilly|2001|p=32}} [[File:Soviet troops and T-34 tanks counterattacking Kursk Voronezh Front July 1943.jpg|thumb|[[Red Army]] troops in a counter-offensive on German positions at the [[Battle of Kursk]], July 1943]] On 12 July 1943, the Soviets launched their own [[Operation Kutuzov|counter-offensives]], thereby dispelling any chance of German victory or even stalemate in the east. The Soviet victory at Kursk marked the end of German superiority,{{sfn|Bellamy|2007|p=595}} giving the Soviet Union the initiative on the Eastern Front.{{sfn|O'Reilly|2001|p=35}}{{sfn|Healy|1992|p=90}} The Germans tried to stabilise their eastern front along the hastily fortified [[Panther–Wotan line]], but the Soviets broke through it at [[Battle of Smolensk (1943)|Smolensk]] and by the [[Battle of the Dnieper|Lower Dnieper Offensive]].{{sfn|Glantz|2001|pp=50–55}} On 3 September 1943, the Western Allies [[Allied invasion of Italy|invaded the Italian mainland]], following [[Armistice of Cassibile|Italy's armistice with the Allies]].<ref>{{Harvnb|Kolko|1990|p=45}}</ref> Germany, with the help of fascists, responded by [[Operation Achse|disarming Italian forces]] that were in many places without superior orders, seizing military control of Italian areas,{{sfn|Mazower|2008|p=362}} and creating a series of defensive lines.{{sfn|Hart|Hart|Hughes|2000|p=151}} German special forces then [[Gran Sasso raid|rescued Mussolini]], who then soon established a new client state in German-occupied Italy named the [[Italian Social Republic]],{{sfn|Blinkhorn|2006|p=52}} causing an [[Italian Civil War|Italian civil war]]. The Western Allies fought through several lines until reaching the [[Winter Line|main German defensive line]] in mid-November.{{sfn|Read|Fisher|2002|p=129}} German operations in the Atlantic also suffered. By [[Black May (1943)|May 1943, as Allied counter-measures became increasingly effective]], the resulting sizeable German submarine losses forced a temporary halt of the German Atlantic naval campaign.<ref>{{Harvnb|Padfield|1998|pp=335–36}}.</ref> In November 1943, [[Franklin D. Roosevelt]] and Winston Churchill met with [[Chiang Kai-shek]] [[Cairo Conference|in Cairo]] and then with Joseph Stalin [[Tehran Conference|in Tehran]].<ref name="Kolko 1990 211,235,267_268">{{Harvnb|Kolko|1990|pp=211, 235, 267–68}}.</ref> The former conference determined the post-war return of Japanese territory<ref name="Iriye 1981 154">{{Harvnb|Iriye|1981|p=154}}.</ref> and the military planning for the [[Burma campaign]],{{sfn|Mitter|2014|p=286}} while the latter included agreement that the Western Allies would invade Europe in 1944 and that the Soviet Union would declare war on Japan within three months of Germany's defeat.<ref name="polley148">{{Harvnb|Polley|2000|p=148}}.</ref> [[File:The Battle of Cassino, January-may 1944 C4363.jpg|thumb|left|Ruins of the [[Monte Cassino|Benedictine]] monastery, during the [[Battle of Monte Cassino]], [[Italian Campaign (World War II)|Italian Campaign]], May 1944]] From November 1943, during the seven-week [[Battle of Changde]], the Chinese forced Japan to fight a costly war of attrition, while awaiting Allied relief.<ref name="Beevor 2012 268_274">{{Harvnb|Beevor|2012|pp=268–74}}.</ref><ref name=H161>{{Harvnb|Ch'i|1992|p=161}}.</ref><ref name="Hsu Chang 412-416">{{Harvnb|Hsu|Chang|1971|pp=412–16, Map 38}}</ref> In January 1944, the Allies launched a [[Battle of Monte Cassino|series of attacks in Italy against the line at Monte Cassino]] and tried to outflank it with [[Battle of Anzio|landings at Anzio]].<ref>{{Harvnb|Weinberg|2005|pp=660–61}}.</ref> On 27 January 1944, [[Leningrad Front|Soviet]] troops launched [[Siege of Leningrad#Soviet relief of the siege|a major offensive]] that expelled German forces from the [[Leningrad Oblast|Leningrad region]], thereby ending the [[List of battles by casualties#Sieges and urban combat|most lethal siege in history]].<ref name="Glantz 2002 327_366">{{Harvnb|Glantz|2002|pp=327–66}}.</ref> The [[Leningrad–Novgorod Offensive|following Soviet offensive]] was [[Battle of Narva (1944)|halted on the pre-war Estonian border]] by the German [[Army Group North]] aided by [[German occupation of Estonia during World War II#Estonians in Nazi German military units|Estonians]] hoping to [[Estonian government-in-exile#Failure to reestablish independence|re-establish national independence]]. This delay slowed subsequent Soviet operations in the [[Baltic Sea]] region.<ref name="Glantz 2002 367_414">{{Harvnb|Glantz|2002|pp=367–414}}.</ref> By late May 1944, the Soviets had [[Crimean Offensive|liberated Crimea]], [[Dnieper–Carpathian Offensive|largely expelled Axis forces from Ukraine]], and made [[First Jassy–Kishinev Offensive|incursions into Romania]], which were repulsed by the Axis troops.<ref name="Chubarov 2001 122">{{Harvnb|Chubarov|2001|p=122}}.</ref> The Allied offensives in Italy had succeeded and, at the expense of allowing several German divisions to retreat, on 4 June Rome was captured.<ref>{{Harvnb|Holland|2008|pp=169–84}}; {{Harvnb|Beevor|2012|pp=568–73}}.<br />The weeks after the fall of Rome saw a dramatic upswing in German atrocities in Italy ({{Harvnb|Mazower|2008|pp=500–02}}). The period featured massacres with victims in the hundreds at [[Civitella in Val di Chiana|Civitella]] ({{Harvnb|de Grazia|Paggi|1991}}; {{Harvnb|Belco|2010}}), [[Ardeatine massacre|Fosse Ardeatine]] ({{Harvnb|Portelli|2003}}), and [[Sant'Anna di Stazzema massacre|Sant'Anna di Stazzema]] ({{Harvnb|Gordon|2012|pp=10–11}}), and is capped with the [[Marzabotto massacre]].</ref> The Allies had mixed success in mainland Asia. In March 1944, the Japanese launched the first of two invasions, [[Operation U-Go|an operation against British positions in Assam, India]],<ref name="Lightbody 2004 224">{{Harvnb|Lightbody|2004|p=224}}.</ref> and soon besieged Commonwealth positions at [[Battle of Imphal|Imphal]] and [[Battle of Kohima|Kohima]].<ref name="Zeiler">{{Harvnb|Zeiler|2004|p=60}}.</ref> In May 1944, British forces mounted a counter-offensive that drove Japanese troops back to Burma by July,<ref name="Zeiler" /> and Chinese forces that had [[Battle of Northern Burma and Western Yunnan|invaded northern Burma]] in late 1943 [[Siege of Myitkyina|besieged Japanese troops]] in [[Myitkyina]].<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|pp=555–60}}.</ref> The [[Operation Ichi-Go|second Japanese invasion]] of China aimed to destroy China's main fighting forces, secure railways between Japanese-held territory and capture Allied airfields.<ref>{{Harvnb|Ch'i|1992|p=163}}.</ref> By June, the Japanese had conquered the province of [[Henan]] and begun a [[Battle of Changsha (1944)|new attack on Changsha]].<ref>{{Harvnb|Coble|2003|p=85}}.</ref> === Allies close in (1944) === [[File:Approaching Omaha.jpg|thumb|American troops approaching [[Omaha Beach]] during the [[Operation Overlord|invasion of Normandy]] on [[Normandy landings|D-Day]], 6 June 1944]] On 6 June 1944 (known as [[Normandy landings|D-Day]]), after three years of Soviet pressure,<ref name=rees406>{{Harvnb|Rees|2008|pp=406–07}}: "Stalin always believed that Britain and America were delaying the second front so that the Soviet Union would bear the brunt of the war."</ref> the Western Allies [[Operation Overlord|invaded northern France]]. After reassigning several Allied divisions from Italy, they also [[Operation Dragoon|attacked southern France]].<ref name="Weinberg 2005 695">{{Harvnb|Weinberg|2005|p=695}}.</ref> These landings were successful and led to the defeat of the [[Falaise Pocket|German Army units in France]]. [[Paris]] was [[Liberation of Paris|liberated]] on 25 August by the [[French Resistance|local resistance]] assisted by the [[Free French Forces]], both led by General [[Charles de Gaulle]],<ref>{{Harvnb|Badsey|1990|p=91}}.</ref> and the Western Allies continued to [[Allied advance from Paris to the Rhine|push back German forces]] in western Europe during the latter part of the year. An attempt to advance into northern Germany spearheaded by [[Operation Market Garden|a major airborne operation]] in the Netherlands failed.<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=562}}.</ref> After that, the Western Allies slowly pushed into Germany, but [[Operation Queen|failed to cross the Rur river]] in a large offensive. In Italy, Allied advance also slowed due to the [[Gothic Line|last major German defensive line]].<ref>{{Harvnb|Forrest|Evans|Gibbons|2012|p=191}}</ref> [[File:Bundesarchiv Bild 183-R97906 Warschauer Aufstand, Straßenkampf, SS.jpg|thumb|left|German [[Schutzstaffel|SS]] soldiers from the [[Dirlewanger Brigade]], tasked with suppressing the [[Warsaw Uprising]] against Nazi occupation, August 1944]] On 22 June, the Soviets launched a strategic offensive in Belarus ("[[Operation Bagration]]") that almost completely destroyed the German [[Army Group Centre]].<ref name="Zaloga 1996 7">{{Harvnb|Zaloga|1996|p=7}}: "It was the most calamitous defeat of all the German armed forces in World War&nbsp;II."</ref> Soon after that, [[Lvov–Sandomierz Offensive|another Soviet strategic offensive]] forced German troops from Western Ukraine and Eastern Poland. The Soviets formed the [[Polish Committee of National Liberation]] to control territory in Poland and combat the Polish [[Home Army|Armia Krajowa]]; The Soviet Red Army remained in the [[Praga]] district on the other side of the [[Vistula]] and watched passively as the Germans quelled the [[Warsaw Uprising]] initiated by the Armia Krajowa.<ref>{{Harvnb|Berend|1996|p=8}}.</ref> The [[Slovak National Uprising|national uprising]] in [[Slovak Republic (1939–1945)|Slovakia]] was also quelled by the Germans.<ref>{{cite web|url=https://www.mzv.sk/documents/10182/2369491/BROZURA_70_VYROCIE_SNP_indd.pdf/007d0f33-4aa1-4e3a-95ae-5ef5096360d3|title=Slovak National Uprising 1944|publisher=Ministry of Foreign and European Affairs of the Slovak Republic|work=Museum of the Slovak National Uprising|access-date=27 April 2020|archive-date=19 May 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200519024459/https://www.mzv.sk/documents/10182/2369491/BROZURA_70_VYROCIE_SNP_indd.pdf/007d0f33-4aa1-4e3a-95ae-5ef5096360d3|url-status=live}}</ref> The Soviet [[Red Army]]'s [[Second Jassy–Kishinev Offensive|strategic offensive in eastern Romania]] cut off and destroyed the [[Army Group South Ukraine|considerable German troops there]] and triggered [[King Michael's Coup|a successful coup d'état in Romania]] and [[1944 Bulgarian coup d'état|in Bulgaria]], followed by those countries' shift to the Allied side.<ref name="countrystudies.us">{{cite web|url=https://countrystudies.us/romania/23.htm|title=Armistice Negotiations and Soviet Occupation|publisher=US Library of Congress|access-date=14 November 2009|quote=The coup speeded the Red Army's advance, and the Soviet Union later awarded Michael the Order of Victory for his personal courage in overthrowing Antonescu and putting an end to Romania's war against the Allies. Western historians uniformly point out that the Communists played only a supporting role in the coup; postwar Romanian historians, however, ascribe to the Communists the decisive role in Antonescu's overthrow|archive-url=https://web.archive.org/web/20110430001849/https://countrystudies.us/romania/23.htm|archive-date=30 April 2011|url-status=live}}</ref> In September 1944, Soviet troops advanced into [[Democratic Federal Yugoslavia|Yugoslavia]] and forced the rapid withdrawal of German Army Groups [[Army Group E|E]] and [[Army Group F|F]] in [[Axis occupation of Greece|Greece]], [[German occupation of Albania|Albania]] and Yugoslavia to rescue them from being cut off.<ref name="Evans 2008 653">{{Harvnb|Evans|2008|p=653}}.</ref> By this point, the Communist-led [[Yugoslav Partisans|Partisans]] under Marshal [[Josip Broz Tito]], who had led an [[World War II in Yugoslavia|increasingly successful guerrilla campaign]] against the occupation since 1941, controlled much of the territory of Yugoslavia and engaged in delaying efforts against German forces further south. In northern [[Territory of the Military Commander in Serbia|Serbia]], the Soviet [[Red Army]], with limited support from Bulgarian forces, assisted the Partisans in a joint [[Belgrade Offensive|liberation of the capital city of Belgrade]] on 20 October. A few days later, the Soviets launched a [[Budapest Offensive|massive assault]] against [[Operation Panzerfaust|German-occupied]] Hungary that lasted until [[Siege of Budapest|the fall of Budapest]] in February 1945.<ref>{{Harvnb|Wiest|Barbier|2002|pp=65–66}}.</ref> Unlike impressive Soviet victories in the Balkans, [[Continuation War|bitter Finnish resistance]] to the [[Vyborg–Petrozavodsk Offensive|Soviet offensive]] in the [[Karelian Isthmus]] denied the Soviets occupation of Finland and led to a [[Moscow Armistice|Soviet-Finnish armistice]] on relatively mild conditions,<ref>{{Cite book|last=Wiktor|first=Christian L|title=Multilateral Treaty Calendar – 1648–1995|publisher=Kluwer Law International|year=1998|isbn=978-90-411-0584-4|page=426}}</ref> although Finland was forced to [[Lapland War|fight their former ally Germany]].{{sfn|Shirer|1990|p=1085}} [[File:Douglas MacArthur lands Leyte1.jpg|thumb|[[General (United States)|General]] [[Douglas MacArthur]] returns to the [[Commonwealth of the Philippines|Philippines]] during the [[Battle of Leyte]], 20 October 1944]] By the start of July 1944, Commonwealth forces in Southeast Asia had repelled the Japanese sieges in [[Assam]], pushing the Japanese back to the [[Chindwin River]]<ref name="Marston 2005 120">{{Harvnb|Marston|2005|p=120}}.</ref> while the Chinese captured Myitkyina. In September 1944, Chinese forces [[Battle of Mount Song|captured Mount Song]] and reopened the [[Burma Road]].<ref>{{cite web|url=https://www.china1931.cn/China/ShowArticle.asp?ArticleID%3D7648 |script-title=zh:全面抗战，战犯前仆后继见阎王 |trans-title=The war criminals tries to be the first to see their ancestors<!-- in source --> |access-date=16 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303224203/https://www.china1931.cn/China/ShowArticle.asp?ArticleID=7648 |archive-date=3 March 2016 }}</ref> In China, the Japanese had more successes, having finally [[Battle of Changsha (1944)#Battle of Changsha|captured Changsha]] in mid-June and the city of [[Defense of Hengyang|Hengyang]] by early August.<ref>{{Harvnb|Jowett|Andrew|2002|p=8}}.</ref> Soon after, they invaded the province of [[Guangxi]], winning major engagements against Chinese forces at [[Battle of Guilin–Liuzhou|Guilin and Liuzhou]] by the end of November<ref>{{Harvnb|Howard|2004|p=140}}.</ref> and successfully linking up their forces in China and Indochina by mid-December.<ref name="Drea 2003 54">{{Harvnb|Drea|2003|p=54}}.</ref> In the Pacific, US forces continued to press back the Japanese perimeter. In mid-June 1944, they began their [[Mariana and Palau Islands campaign|offensive against the Mariana and Palau islands]] and decisively defeated Japanese forces in the [[Battle of the Philippine Sea]]. These defeats led to the resignation of the Japanese Prime Minister, [[Hideki Tojo]], and provided the United States with air bases to launch intensive heavy bomber attacks on the Japanese home islands. In late October, American forces [[Battle of Leyte|invaded the Filipino island of Leyte]]; soon after, Allied naval forces scored another large victory in the [[Battle of Leyte Gulf]], one of the largest naval battles in history.<ref>{{Harvnb|Cook|Bewes|1997|p=305}}.</ref> === Axis collapse and Allied victory (1944–45) === [[File:Yalta Conference (Churchill, Roosevelt, Stalin) (B&W).jpg|thumb|[[Yalta Conference]] held in February 1945, with [[Winston Churchill]], [[Franklin D. Roosevelt]] and [[Joseph Stalin]]]] On 16 December 1944, Germany made a last attempt on the Western Front by using most of its remaining reserves to launch [[Battle of the Bulge|a massive counter-offensive in the Ardennes]] and [[Operation Nordwind|along the French-German border]] to split the Western Allies, encircle large portions of Western Allied troops and capture their primary supply port at [[Antwerp]] to prompt a political settlement.<ref name="parkerxiii">{{Harvnb|Parker|2004|pp=xiii–xiv, 6–8, 68–70, 329–30}}</ref> By 16 January 1945, the offensive had been repulsed with no strategic objectives fulfilled.<ref name="parkerxiii" /> In Italy, the Western Allies remained stalemated at the German defensive line. In mid-January 1945, the Red Army attacked in Poland, [[Vistula–Oder Offensive|pushing from the Vistula to the Oder]] river in Germany, and [[East Prussian Offensive|overran East Prussia]].<ref>{{Harvnb|Glantz|2001|p=85}}.</ref> On 4 February Soviet, British, and US leaders met for the [[Yalta Conference]]. They agreed on the occupation of post-war Germany, and on when the Soviet Union would join the war against Japan.<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|pp=709–22}}.</ref> In February, the Soviets [[Silesian Offensives|entered Silesia]] and [[East Pomeranian Offensive|Pomerania]], while [[Western Allied invasion of Germany|Western Allies entered western Germany]] and closed to the [[Rhine]] river. By March, the Western Allies crossed the Rhine [[Operation Plunder|north]] and [[Remagen|south]] of the [[Rhine-Ruhr|Ruhr]], [[Ruhr Pocket|encircling the German Army Group B]].<ref>{{Harvnb|Buchanan|2006|p=21}}.</ref> In early March, in an attempt to protect its last oil reserves in Hungary and to retake Budapest, Germany launched [[Operation Spring Awakening|its last major offensive]] against Soviet troops near [[Lake Balaton]]. In two weeks, the offensive had been repulsed, the Soviets advanced to [[Vienna offensive|Vienna]], and captured the city. In early April, Soviet troops [[Battle of Königsberg|captured Königsberg]], while the Western Allies finally [[Spring 1945 offensive in Italy|pushed forward in Italy]] and swept across western Germany capturing [[Battle of Hamburg (1945)|Hamburg]] and [[Battle of Nuremberg (1945)|Nuremberg]]. [[Elbe Day|American and Soviet forces met at the Elbe river]] on 25 April, leaving several unoccupied pockets in southern Germany and around Berlin. [[File:Ruins of the Reichstag in Berlin, 3 June 1945. BU8573.jpg|thumb|left|Ruins of the [[Reichstag building|Reichstag]] in Berlin, 3 June 1945.]] Soviet troops [[Battle of Berlin|stormed and captured Berlin]] in late April.{{sfn|Kershaw|2001|pp=793-829}} In Italy, [[Surrender of Caserta|German forces surrendered]] on 29 April. On 30 April, the [[Reichstag building|Reichstag]] was captured, signalling the military defeat of Nazi Germany,<ref name="Shepardson 1998">{{Harvnb|Shepardson|1998}}</ref> and the Berlin garrison surrendered on 2 May. Major changes in leadership occurred on both sides during this period. On 12 April, President Roosevelt died and was succeeded by his vice president, [[Harry S. Truman]]. Benito Mussolini [[Death of Benito Mussolini|was killed]] by [[Italian resistance movement|Italian partisans]] on 28 April.<ref name="O'Reilly 2001 244">{{Harvnb|O'Reilly|2001|p=244}}.</ref> On 30 April, [[Death of Adolf Hitler|Hitler committed suicide]] in his [[Führerbunker|headquarters]], and he was succeeded by [[Grand Admiral]] [[Karl Dönitz]] and [[Joseph Goebbels]]. [[German Instrument of Surrender|Total and unconditional surrender]] in Europe was signed [[Victory in Europe Day|on 7 and 8 May]], to be effective by the end of [[Victory Day (Eastern Front)|8 May]].<ref name="Evans 2008 737">{{Harvnb|Evans|2008|p=737}}.</ref> German Army Group Centre [[Prague Offensive|resisted in Prague]] until 11 May.<ref name="Glantz 1998 34">{{Harvnb|Glantz|1998|p=24}}.</ref> In the Pacific theatre, American forces accompanied by the forces of the [[Philippine Commonwealth]] advanced [[Philippines campaign (1944–1945)|in the Philippines]], [[Battle of Leyte|clearing Leyte]] by the end of April 1945. They [[Battle of Luzon|landed on Luzon]] in January 1945 and [[Battle of Manila (1945)|recaptured Manila]] in March. Fighting continued on Luzon, [[Battle of Mindanao|Mindanao]], and other islands of the Philippines until the [[End of World War II in Asia|end of the war]].<ref>{{Cite book|last=Chant|first=Christopher|year=1986|title=The Encyclopedia of Codenames of World War II|publisher=Routledge & Kegan Paul|page=118|isbn=978-0-7102-0718-0}}</ref> Meanwhile, the [[United States Army Air Forces]] launched [[Air raids on Japan|a massive firebombing campaign]] of strategic cities in Japan in an effort to destroy Japanese war industry and civilian morale. A devastating [[Bombing of Tokyo|bombing raid on Tokyo of 9–10 March]] was the deadliest conventional bombing raid in history.<ref>{{cite magazine|url=https://www.wired.com/2011/03/0309incendiary-bombs-kill-100000-tokyo/|title=March 9, 1945: Burning the Heart Out of the Enemy|last=Long|first=Tony|date=9 March 2011|magazine=Wired|publisher=Wired Magazine|access-date=22 June 2018|quote=1945: In the single deadliest air raid of World War II, 330 American B-29s rain incendiary bombs on Tokyo, touching off a firestorm that kills upwards of 100,000 people, burns a quarter of the city to the ground, and leaves a million homeless.|archive-url=https://web.archive.org/web/20170323180239/https://www.wired.com/2011/03/0309incendiary-bombs-kill-100000-tokyo/|archive-date=23 March 2017|url-status=live}}</ref> [[File:Nagasakibomb.jpg|thumb|upright|[[Atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki|Atomic bombing]] of [[Nagasaki]] on 9 August 1945.]] In May 1945, Australian troops [[Borneo campaign|landed in Borneo]], overrunning the oilfields there. British, American, and Chinese forces defeated the Japanese in northern [[Burma campaign|Burma]] in March, and the British pushed on to reach [[Yangon|Rangoon]] by 3 May.<ref name="Drea 2003 57">{{Harvnb|Drea|2003|p=57}}.</ref> Chinese forces started a counterattack in the [[Battle of West Hunan]] that occurred between 6 April and 7 June 1945. American naval and amphibious forces also moved towards Japan, taking [[Battle of Iwo Jima|Iwo Jima]] by March, and [[Battle of Okinawa|Okinawa]] by the end of June.<ref>{{Harvnb|Jowett|Andrew|2002|p=6}}.</ref> At the same time, a naval blockade by [[Allied submarines in the Pacific War|submarines]] was strangling Japan's economy and drastically reducing its ability to supply overseas forces.<ref name="results of german and american submarines">{{cite web|last=Poirier |first=Michel Thomas |title=Results of the German and American Submarine Campaigns of World War II |url=https://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwii-campaigns.html |publisher=U.S. Navy |date=20 October 1999 |access-date=13 April 2008 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080409052122/https://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwii-campaigns.html |archive-date=9 April 2008 }}</ref><ref>{{cite journal |last1=Zuberi |first1=Matin |title=Atomic bombing of Hiroshima and Nagasaki |journal=Strategic Analysis |date=August 2001 |volume=25 |issue=5 |pages=623–662 |doi=10.1080/09700160108458986|s2cid=154800868 }}</ref> On 11 July, Allied leaders [[Potsdam Conference|met in Potsdam, Germany]]. They [[Potsdam Agreement|confirmed earlier agreements]] about Germany,<ref name="Williams 2006 90">{{Harvnb|Williams|2006|p=90}}.</ref> and the American, British and Chinese governments reiterated the demand for unconditional surrender of Japan, specifically stating that [[Potsdam Declaration|"the alternative for Japan is prompt and utter destruction"]].<ref name="Miscamble 2007 201">{{Harvnb|Miscamble|2007|p=201}}.</ref> During this conference, the United Kingdom [[1945 United Kingdom general election|held its general election]], and [[Clement Attlee]] replaced Churchill as Prime Minister.<ref name="Miscamble 2007 203_204">{{Harvnb|Miscamble|2007|pp=203–04}}.</ref> The call for unconditional surrender was rejected by the Japanese government, which believed it would be capable of negotiating for more favourable surrender terms.<ref>Ward Wilson. "The Winning Weapon? Rethinking Nuclear Weapons in Light of Hiroshima". ''International Security'', Vol. 31, No. 4 (Spring 2007), pp. 162–79.</ref> In early August, the United States [[Atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki|dropped atomic bombs]] on the Japanese cities of [[Hiroshima]] and [[Nagasaki]]. Between the two bombings, the Soviets, pursuant to the Yalta agreement, [[Soviet invasion of Manchuria|invaded Japanese-held Manchuria]] and quickly defeated the [[Kwantung Army]], which was the largest Japanese fighting force.<ref>{{Harvnb|Glantz|2005}}.</ref> These two events persuaded previously adamant Imperial Army leaders to accept surrender terms.<ref name="Pape 1993">{{Harvnb|Pape|1993}} " The principal cause of Japan's surrender was the ability of the United States to increase the military vulnerability of Japan's home islands, persuading Japanese leaders that defense of the homeland was highly unlikely to succeed. The key military factor causing this effect was the sea blockade, which crippled Japan's ability to produce and equip the forces necessary to execute its strategy. The most important factor accounting for the timing of surrender was the Soviet attack against Manchuria, largely because it persuaded previously adamant Army leaders that the homeland could not be defended.".</ref> The Red Army also captured the [[Soviet Invasion of South Sakhalin|southern part of Sakhalin Island]] and the [[Invasion of the Kuril Islands|Kuril Islands]]. On the night of 9-10 August 1945, Emperor [[Hirohito]] announced his decision to accept the terms demanded by the Allies in the [[Potsdam Declaration]].<ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'' pp. 525-526</ref> On 15 August, the Emperor communicated this decision to the Japanese people through a speech broadcast on the radio ([[Jewel Voice Broadcast|''"Gyokuon-hōsō"'', literally ''"Jewel Voice Broadcast"'']]).<ref>Bix ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', pp. 526-528</ref> On 15 August 1945, [[Surrender of Japan|Japan surrendered]], with the [[Japanese Instrument of Surrender|surrender documents]] finally signed at [[Tokyo Bay]] on the deck of the American battleship [[USS Missouri (BB-63)|USS ''Missouri'']] on 2 September 1945, ending the war.<ref name="Beevor 2012 776">{{Harvnb|Beevor|2012|p=776}}.</ref> == Aftermath == {{Main|Aftermath of World War II|Consequences of Nazism}} [[File:Warsaw Old Town 1945.jpg|thumb|upright=1.2|Ruins of [[Warsaw]] in 1945, after the [[Planned destruction of Warsaw|deliberate destruction of the city]] by the occupying German forces]] The Allies established occupation administrations in [[Allied-occupied Austria|Austria]] and [[Allied-occupied Germany|Germany]], both initially divided between western and eastern occupation zones controlled by the Western Allies and the Soviet Union, respectively. However, their paths soon diverged. In Germany, the western and eastern occupation zones controlled by the Western Allies and the Soviet Union officially ended in 1949, with the respective zones becoming separate countries, [[West Germany]] and [[East Germany]]. However, in Austria occupation continued until 1955, when a joint settlement between the Western Allies and the Soviet Union permitted the reunification of Austria as a neutral democratic state, officially non-aligned with any political bloc (although in practice having better relations with the Western Allies). A [[denazification]] programme in Germany led to the prosecution of Nazi war criminals in the [[Nuremberg trials]] and the removal of ex-Nazis from power, although this policy moved towards amnesty and re-integration of ex-Nazis into West German society.<ref name="Frei 2002 41_66">{{Harvnb|Frei|2002|pp=41–66}}.</ref> Germany lost a quarter of its pre-war (1937) territory. Among the eastern territories, [[Silesia]], [[Neumark]] and most of [[Pomerania]] were taken over by Poland,<ref name=":1">{{Cite journal|last=Eberhardt|first=Piotr|year=2015|title=The Oder-Neisse Line as Poland's western border: As postulated and made a reality|url=https://www.geographiapolonica.pl/article/item/9928.html|journal=Geographia Polonica|volume=88|issue=1|pages=77–105|access-date=3 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180503111248/https://www.geographiapolonica.pl/article/item/9928.html|archive-date=3 May 2018|url-status=live|doi=10.7163/GPol.0007|doi-access=free}}</ref> and [[East Prussia]] was divided between Poland and the Soviet Union, followed by the [[Flight and expulsion of Germans (1944–50)|expulsion to Germany]] of the nine million Germans from these provinces,<ref name=":3">{{Cite book|url=https://www.igipz.pan.pl/en/zpz/Political_migrations.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20150626151411/https://www.igipz.pan.pl/en/zpz/Political_migrations.pdf|url-status=dead|archive-date=26 June 2015|title=Political Migrations in Poland 1939–1948|last=Eberhardt|first=Piotr|publisher=Didactica|year=2006|isbn=978-1-5361-1035-7|location=Warsaw}}</ref><ref name=":2">{{Cite book|url=https://rcin.org.pl/Content/15652/WA51_13607_r2011-nr12_Monografie.pdf|title=Political Migrations On Polish Territories (1939–1950)|last=Eberhardt|first=Piotr|publisher=Polish Academy of Sciences|year=2011|isbn=978-83-61590-46-0|location=Warsaw|access-date=3 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20140520220409/https://rcin.org.pl/Content/15652/WA51_13607_r2011-nr12_Monografie.pdf|archive-date=20 May 2014|url-status=live}}</ref> as well as three million Germans from the [[Sudetenland]] in Czechoslovakia. By the 1950s, one-fifth of West Germans were refugees from the east. The Soviet Union also took over the Polish provinces east of the [[Curzon line]],<ref name=":02">{{Cite journal|last=Eberhardt|first=Piotr|year=2012|title=The Curzon line as the eastern boundary of Poland. The origins and the political background|url=https://www.geographiapolonica.pl/article/item/7563.html|journal=Geographia Polonica|volume=85|issue=1|pages=5–21|access-date=3 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180503111001/https://www.geographiapolonica.pl/article/item/7563.html|archive-date=3 May 2018|url-status=live|doi=10.7163/GPol.2012.1.1}}</ref> from which [[Polish population transfers (1944–1946)|2 million Poles were expelled]];<ref name=":2" /><ref name="stalinswars43">{{Harvnb|Roberts|2006|p=43}}.</ref> north-east Romania,<ref name="stalinswars55">{{Harvnb|Roberts|2006|p=55}}.</ref><ref name="shirer794">{{Harvnb|Shirer|1990|p=794}}.</ref> parts of eastern Finland,<ref name="ckpipe">{{Harvnb|Kennedy-Pipe|1995}}.</ref> and the three [[Baltic states]] were [[Soviet occupation of the Baltic states (1944)|incorporated into the Soviet Union]].<ref name="Wettig 2008 20_21">{{Harvnb|Wettig|2008|pp=20–21}}.</ref><ref name="Senn 2007 ?">{{Harvnb|Senn|2007|p=?}}.</ref> [[File:Ww2 170.jpg|thumb|left|Defendants at the [[Nuremberg trials]], where the Allied forces prosecuted prominent members of the political, military, judicial and economic leadership of [[Nazi Germany]] for [[crimes against humanity]]]] In an effort to maintain [[world peace]],<ref name="Yoder 1997 39">{{Harvnb|Yoder|1997|p=39}}.</ref> the Allies formed the [[United Nations]], which officially came into existence on 24 October 1945,<ref>{{cite web|url=https://www.un.org/aboutun/history.htm |title=History of the UN |publisher=United Nations |access-date=25 January 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100218221016/https://www.un.org/aboutun/history.htm |archive-date=18 February 2010 }}</ref> and adopted the [[Universal Declaration of Human Rights]] in 1948 as a common standard for all [[Member states of the United Nations|member nations]].<ref name="Waltz 2002">{{Harvnb|Waltz|2002}}.<br /> The UDHR is viewable here [https://www.un.org/en/documents/udhr/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170703093353/https://www.un.org/en/documents/udhr/ |date=3 July 2017 }}</ref> The great powers that were the victors of the war—France, China, the United Kingdom, the Soviet Union and the United States—became the [[Permanent members of the United Nations Security Council|permanent members]] of the UN's [[United Nations Security Council|Security Council]].<ref name="The UN Security Council">{{Citation|title=The UN Security Council|url=https://www.unfoundation.org/what-we-do/issues/united-nations/the-un-security-council.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20120620101548/https://www.unfoundation.org/what-we-do/issues/united-nations/the-un-security-council.html|access-date=15 May 2012|archive-date=20 June 2012|url-status=dead}}</ref> The five permanent members remain so to the present, although there have been two seat changes, [[United Nations General Assembly Resolution 2758|between]] the [[Taiwan|Republic of China]] and the [[China|People's Republic of China]] in 1971, and between the Soviet Union and its [[successor state]], the [[Russia|Russian Federation]], following the [[dissolution of the Soviet Union]] in 1991. The alliance between the Western Allies and the Soviet Union had begun to deteriorate even before the war was over.<ref name="Kantowicz 2000 6">{{Harvnb|Kantowicz|2000|p=6}}.</ref> [[File:EasternBloc BorderChange38-48.svg|thumb|upright=0.8|Post-war border changes in [[Central Europe]] and creation of the [[Communism|Communist]] [[Eastern Bloc]]]] Germany had been ''de facto'' divided, and two independent states, the [[West Germany|Federal Republic of Germany]] (West Germany) and the [[East Germany|German Democratic Republic]] (East Germany),<ref name="Wettig 2008 96_100">{{Harvnb|Wettig|2008|pp=96–100}}.</ref> were created within the borders of [[Bizone|Allied]] and [[Soviet occupation zone]]s. The rest of Europe was also divided into Western and Soviet [[spheres of influence]].<ref name="Trachtenberg 1999 33">{{Harvnb|Trachtenberg|1999|p=33}}.</ref> Most eastern and central European countries fell into [[Eastern Bloc|the Soviet sphere]], which led to establishment of Communist-led regimes, with full or partial support of the Soviet occupation authorities. As a result, [[East Germany]],<ref name="Applebaum 2012">{{Harvnb|Applebaum|2012}}.</ref> [[Polish People's Republic|Poland]], [[Hungarian People's Republic|Hungary]], [[Socialist Republic of Romania|Romania]], [[Czechoslovak Socialist Republic|Czechoslovakia]], and [[People's Socialist Republic of Albania|Albania]]<ref name="Naimark 2010">{{Harvnb|Naimark|2010}}.</ref> became Soviet [[satellite state]]s. Communist [[Socialist Federal Republic of Yugoslavia|Yugoslavia]] conducted a fully [[Non-Aligned Movement|independent policy]], causing [[Tito–Stalin Split|tension with the Soviet Union]].<ref name="Swain 1992">{{Harvnb|Swain|1992}}.</ref> Post-war division of the world was formalised by two international military alliances, the United States-led [[NATO]] and the Soviet-led [[Warsaw Pact]].<ref name="Borstelmann 2005 318">{{Harvnb|Borstelmann|2005|p=318}}.</ref> The long period of political tensions and military competition between them, the [[Cold War]], would be accompanied by an unprecedented [[arms race]] and number of [[proxy war]]s throughout the world.<ref>{{Harvnb|Leffler|Westad|2010}}.</ref> In Asia, the United States led the [[occupation of Japan]] and [[Trust Territory of the Pacific Islands|administered Japan's former islands]] in the Western Pacific, while the Soviets annexed [[South Sakhalin]] and the [[Kuril Islands]].<ref name="Weinberg 2005 911">{{Harvnb|Weinberg|2005|p=911}}.</ref> [[Korea]], formerly [[Korea under Japanese rule|under Japanese rule]], was [[Division of Korea|divided and occupied]] by the Soviet Union in the [[North Korea|North]] and the United States in the [[South Korea|South]] between 1945 and 1948. Separate republics emerged on both sides of the 38th parallel in 1948, each claiming to be the legitimate government for all of Korea, which led ultimately to the [[Korean War]].<ref>{{Harvnb|Stueck|2010|p=71}}.</ref> [[File:Declaration of State of Israel 1948.jpg|thumb|left|[[David Ben-Gurion]] proclaiming the [[Israeli Declaration of Independence]] at the [[Independence Hall (Israel)|Independence Hall]], 14 May 1948]] In China, nationalist and communist forces resumed [[Chinese Civil War|the civil war]] in June 1946. Communist forces were victorious and established the People's Republic of China on the mainland, while nationalist forces retreated to [[Taiwan]] in 1949.<ref name="Lynch 2010 12_13">{{Harvnb|Lynch|2010|pp=12–13}}.</ref> In the Middle East, the Arab rejection of the [[United Nations Partition Plan for Palestine]] and the [[creation of Israel]] marked the escalation of the [[Arab–Israeli conflict]]. While European powers attempted to retain some or all of their [[colonial empire]]s, their losses of prestige and resources during the war rendered this unsuccessful, leading to [[Decolonization|decolonisation]].<ref name="JMRoberts 1996 589">{{Harvnb|Roberts|1997|p=589}}.</ref><ref>{{Harvnb|Darwin|2007|pp=441–43, 464–68}}.</ref> The global economy suffered heavily from the war, although participating nations were affected differently. The United States emerged much richer than any other nation, leading to a [[Post–World War II baby boom|baby boom]], and by 1950 its gross domestic product per person was much higher than that of any of the other powers, and it dominated the world economy.<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=1006}}; {{Harvnb|Harrison|1998|pp=34–55}}.</ref> The UK and US pursued a policy of [[Allied plans for German industry after World War II|industrial disarmament in Western Germany]] in the years 1945–1948.<ref name="Balabkins 1964 207">{{Harvnb|Balabkins|1964|p=207}}.</ref> Because of international trade interdependencies this led to European economic stagnation and delayed European recovery for several years.<ref>{{Harvnb|Petrov|1967|p=263}}.</ref><ref name="Balabkins 1964 208,209">{{Harvnb|Balabkins|1964|pp=208, 209}}.</ref> At the [[Bretton Woods Conference]] in July 1944, the Allied nations drew up an economic framework for the post-war world. The agreement created the [[International Monetary Fund]] (IMF) and the [[International Bank for Reconstruction and Development]] (IBRD). The [[Bretton Woods system]] lasted until 1973.<ref>{{cite web |title=The Bretton Woods Conference, 1944 |date=7 January 2008 |publisher=United States Department of State |url=https://2001-2009.state.gov/r/pa/ho/time/wwii/98681.htm |access-date=18 April 2022}}</ref> Recovery began with the mid-1948 [[Deutsche Mark|currency reform in Western Germany]], and was sped up by the liberalisation of European economic policy that the [[Marshall Plan]] (1948–1951) both directly and indirectly caused.<ref>{{Harvnb|DeLong|Eichengreen|1993|pp=190, 191}}</ref><ref name="Balabkins 1964 212">{{Harvnb|Balabkins|1964|p=212}}.</ref> The post-1948 West German recovery has been called the [[Wirtschaftswunder#West Germany|German economic miracle]].<ref>{{Harvnb|Wolf|1993|pp=29, 30, 32}}</ref> Italy also experienced an [[Italian economic miracle|economic boom]]<ref>{{Harvnb|Bull|Newell|2005|pp=20, 21}}</ref> and the [[Trente Glorieuses|French economy rebounded]].<ref>{{Harvnb|Ritchie|1992|p=23}}.</ref> By contrast, the United Kingdom was in a state of economic ruin,<ref>{{Harvnb|Minford|1993|p=117}}.</ref> and although receiving a quarter of the total Marshall Plan assistance, more than any other European country,<!--twice as much as Germany for example--><ref>{{Harvnb|Schain|2001}}.</ref> it continued in relative economic decline for decades.<ref>{{Harvnb|Emadi-Coffin|2002|p=64}}.</ref> The Soviet Union, despite enormous human and material losses, also experienced rapid increase in production in the immediate post-war era.<ref name="Smith 1993 32">{{Harvnb|Smith|1993|p=32}}.</ref> Japan recovered much later.<ref>{{Harvnb|Neary|1992|p=49}}.</ref> China returned to its pre-war industrial production by 1952.<ref>{{cite book|last=Genzberger|first=Christine|title=China Business: The Portable Encyclopedia for Doing Business with China|year=1994|publisher=World Trade Press|isbn=978-0-9631864-3-0|url=https://archive.org/details/chinabusinesspor0000genz/page/4|location=Petaluma, CA|page=[https://archive.org/details/chinabusinesspor0000genz/page/4 4]}}</ref> == Impact == {{Main|Historiography of World War II}} === Casualties and war crimes === {{Main|World War II casualties}} {{Further|List of war crimes committed during World War II}} [[File:World War II Casualties.svg|thumb|upright=1.8|World War&nbsp;II deaths]] Estimates for the total number of casualties in the war vary, because many deaths went unrecorded.<ref>Quick Reference Handbook Set, Basic Knowledge and Modern Technology (revised) by [[Edward H. Litchfield]], Ph.D 1984 page 195</ref> Most suggest that some 60&nbsp;million people died in the war, including about [[Battle casualties of World War II|20 million military personnel]] and 40&nbsp;million civilians.<ref name="WWII: C&C">{{cite web|last=O'Brien |first=Prof. Joseph V |title=World War II: Combatants and Casualties (1937–1945) |url=https://web.jjay.cuny.edu/~jobrien/reference/ob62.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20101225004221/https://web.jjay.cuny.edu/~jobrien/reference/ob62.html |archive-date=25 December 2010 |work=Obee's History Page |publisher=John Jay College of Criminal Justice |access-date=28 December 2013 |url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|first=Matthew|last=White|title=Source List and Detailed Death Tolls for the Twentieth Century Hemoclysm|url=https://necrometrics.com/20c5m.htm#Second|work=Historical Atlas of the Twentieth Century|publisher=Matthew White's Homepage|access-date=20 April 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20110307141223/https://necrometrics.com/20c5m.htm#Second|archive-date=7 March 2011|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|title=World War II Fatalities|url=https://secondworldwar.co.uk/index.php/fatalities|publisher=secondworldwar.co.uk|access-date=20 April 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20080922185149/https://secondworldwar.co.uk/index.php/fatalities|archive-date=22 September 2008|url-status=live}}</ref> Many of the civilians died because of deliberate [[genocide]], [[List of massacres|massacres]], [[Strategic bombing during World War II|mass bombings]], [[Infectious disease|disease]], and [[starvation]]. The Soviet Union alone lost around 27&nbsp;million people during the war,<ref>{{Harvnb|Hosking|2006|p=[https://books.google.com/books?id=CDMVMqDvp4QC&pg=PA242 242]}}</ref> including 8.7&nbsp;million military and 19&nbsp;million civilian deaths.<ref name="Ell&Mak 1994">{{Harvnb|Ellman|Maksudov|1994}}.</ref> A quarter of the total people in the Soviet Union were wounded or killed.<ref>{{Harvnb|Smith|1994|p=204}}.</ref> Germany sustained 5.3&nbsp;million military losses, mostly on the Eastern Front and during the final battles in Germany.<ref name="Herf 2003">{{Harvnb|Herf|2003}}.</ref> An estimated 11<ref>{{cite web|author=Florida Center for Instructional Technology|url=https://fcit.usf.edu/Holocaust/people/victims.htm|title=Victims|work=A Teacher's Guide to the Holocaust|publisher=[[University of South Florida]]|year=2005|access-date=2 February 2008|archive-url=http://arquivo.pt/wayback/20160516094229/https://fcit.usf.edu/Holocaust/people/victims.htm|archive-date=16 May 2016|url-status=live}}</ref> to 17&nbsp;million<ref name=Niewyk45>{{Harvnb|Niewyk|Nicosia|2000|pp=45–52}}.</ref> civilians died as a direct or as an indirect result of Hitler's [[Racial policy of Nazi Germany|racist policies]], including [[mass killing]] of [[the Holocaust|around 6 million Jews]], along with [[Romani genocide|Roma]], [[Persecution of homosexuals in Nazi Germany and the Holocaust|homosexuals]], at least 1.9&nbsp;million ethnic [[World War II casualties of Poland|Poles]]<ref>{{Cite journal|url=https://www.nybooks.com/articles/2009/07/16/holocaust-the-ignored-reality/|title=Holocaust: The Ignored Reality|first=Timothy|last=Snyder|journal=The New York Review of Books|access-date=27 August 2017|date=16 July 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20171010063645/https://www.nybooks.com/articles/2009/07/16/holocaust-the-ignored-reality/|archive-date=10 October 2017|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005473|title=Polish Victims|website=www.ushmm.org|access-date=27 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20160507145904/https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005473|archive-date=7 May 2016|url-status=live}}</ref> and [[World War II casualties of the Soviet Union|millions of other Slavs]] (including Russians, Ukrainians and Belarusians), and [[Holocaust victims|other ethnic and minority groups]].<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|title=Non-Jewish Holocaust Victims : The 5,000,000 others|work=[[BBC]]|date=April 2006|access-date=4 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130303054845/https://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|archive-date=3 March 2013|url-status=live}}</ref><ref name=Niewyk45 /> Between 1941 and 1945, more than 200,000 ethnic [[Serbs]], along with gypsies and Jews, were [[Persecution of Serbs in the Independent State of Croatia|persecuted and murdered]] by the Axis-aligned Croatian [[Ustaše]] in [[Yugoslavia]].<ref>{{Harvnb|Evans|2008|pp=158–60, 234–36}}.</ref> Concurrently, [[Bosniaks|Muslims]] and [[Croats]] were [[Chetnik war crimes in World War II|persecuted and killed]] by Serb nationalist [[Chetniks]],<ref>{{cite book|last=Redžić|first=Enver|title=Bosnia and Herzegovina in the Second World War|year=2005|publisher=Tylor and Francis|location=New York|isbn=978-0-7146-5625-0|page=155|url=https://books.google.com/books?id=pVCx3jerQmYC&pg=PA155|access-date=18 August 2021|archive-date=18 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210818050246/https://books.google.com/books?id=pVCx3jerQmYC&pg=PA155|url-status=live}}</ref> with an estimated 50,000-68,000 victims (of which 41,000 were civilians).<ref name="Geiger">{{cite journal|first=Vladimir|last=Geiger|publisher=Croatian Institute of History|title=Human Losses of the Croats in World War II and the Immediate Post-War Period Caused by the Chetniks (Yugoslav Army in the Fatherand) and the Partisans (People's Liberation Army and the Partisan Detachments of Yugoslavia/Yugoslav Army) and the Communist Authorities: Numerical Indicators |journal=Review of Croatian History |volume=VIII |issue=1 |date=2012 |url=https://hrcak.srce.hr/103223?lang=en|page=117|access-date=25 October 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151117064114/https://hrcak.srce.hr/103223?lang=en|archive-date=17 November 2015|url-status=live}}</ref> Also, more than 100,000 Poles were massacred by the [[Ukrainian Insurgent Army]] in the [[Massacres of Poles in Volhynia and Eastern Galicia|Volhynia massacres]], between 1943 and 1945.<ref>{{Cite news|url=https://volhyniamassacre.eu/zw2/history/179,The-Effects-of-the-Volhynian-Massacres.html|title=The Effects of the Volhynian Massacres|last=Massacre|first=Volhynia|work=Volhynia Massacre|access-date=9 July 2018|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20180621015851/https://volhyniamassacre.eu/zw2/history/179,The-Effects-of-the-Volhynian-Massacres.html|archive-date=21 June 2018|url-status=live}}</ref> At the same time, about 10,000–15,000 Ukrainians were killed by the Polish [[Home Army]] and other Polish units, in reprisal attacks.<ref>{{Cite news|url=https://dzieje.pl/aktualnosci/od-rzezi-wolynskiej-do-akcji-wisla-konflikt-polsko-ukrainski-1943-1947|title=Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła. Konflikt polsko-ukraiński 1943–1947|work=dzieje.pl|access-date=10 March 2018|language=pl|archive-url=https://web.archive.org/web/20180624040412/https://dzieje.pl/aktualnosci/od-rzezi-wolynskiej-do-akcji-wisla-konflikt-polsko-ukrainski-1943-1947|archive-date=24 June 2018|url-status=live}}</ref> [[File:Nanking bodies 1937.jpg|thumb|left|Bodies of Chinese civilians killed by the [[Imperial Japanese Army]] during the [[Nanking Massacre]] in December 1937]] In Asia and the Pacific, the number of people killed by Japanese troops ranges. According to R.J. Rummel, the Japanese killed between 3 million and more than 10&nbsp;million people, with the most probable case of almost 6,000,000 people.<ref>{{cite web|url=https://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP3.HTM|title=Statistics|last=Rummell|first=R.J.|work=Freedom, Democide, War|publisher=The University of Hawaii System|access-date=25 January 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100323044733/https://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP3.HTM|archive-date=23 March 2010|url-status=live}}</ref> According to the British historian [[M. R. D. Foot]], civilian deaths are between 10 million and 20 million, whereas Chinese military casualties (killed and wounded) are estimated to be over five million.<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=182}}.</ref> Other estimates say that up to 30 million people, most of them civilians, were killed.<ref>{{Cite book|last1=Carmichael|first1=Cathie|last2=Maguire|first2=Richard| title=The Routledge History of Genocide|publisher=Routledge|year=2015|page=105|isbn=9780367867065}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.historynet.com/a-culture-of-cruelty/ |title=A Culture of Cruelty |publisher=HistoryNet |date=2017-11-06 |access-date=2022-05-07}}</ref> The most infamous Japanese atrocity was the [[Nanking Massacre]], in which fifty to three hundred thousand Chinese civilians were raped and murdered.<ref>{{Harvnb|Chang|1997|p=102}}.</ref> Mitsuyoshi Himeta reported that 2.7&nbsp;million casualties occurred during the ''[[Three Alls Policy|Sankō Sakusen]]''. General [[Yasuji Okamura]] implemented the policy in Heipei and [[Shantung]].<ref>{{Harvnb|Bix|2000|p=?}}.</ref> Axis forces employed [[Biological warfare|biological]] and [[Chemical warfare|chemical weapons]]. The [[Imperial Japanese Army]] used a variety of such weapons during its [[Second Sino-Japanese War|invasion and occupation of China]] (''see [[Unit 731]]'')<ref>{{Cite book|last=Gold|first=Hal|title=Unit 731 testimony|publisher=Tuttle|year=1996|pages=75–77|isbn=978-0-8048-3565-7}}</ref><ref>{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=320}}.</ref> and in [[Battles of Khalkhin Gol|early conflicts against the Soviets]].<ref>{{Harvnb|Harris|2002|p=74}}.</ref> Both the Germans and the [[Japanese human experimentation on the Chinese|Japanese tested]] such weapons against civilians,<ref>{{Harvnb|Lee|2002|p=69}}.</ref> and sometimes on [[prisoner of war|prisoners of war]].<ref>{{cite news|title=Japan tested chemical weapons on Aussie POW: new evidence|newspaper=[[The Japan Times Online]]|date=27 July 2004|url=https://search.japantimes.co.jp/member/nn20040727a9.html|archive-url=https://archive.today/20120529003741/https://search.japantimes.co.jp/member/nn20040727a9.html|url-status=dead|archive-date=29 May 2012|access-date=25 January 2010}}</ref> The Soviet Union was responsible for the [[Katyn massacre]] of 22,000 Polish officers,<ref>Kużniar-Plota, Małgorzata (30 November 2004). "Decision to commence investigation into Katyn Massacre". Departmental Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation. Retrieved 4 August 2011.</ref> and the imprisonment or execution of [[NKVD prisoner massacres|thousands of political prisoners]] by the [[NKVD]], along with [[Population transfer in the Soviet Union|mass civilian deportations to Siberia]], in the [[Occupation of the Baltic states|Baltic states]] and [[Territories of Poland annexed by the Soviet Union|eastern Poland]] annexed by the Red Army.<ref>Robert Gellately (2007).'' Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe''. Knopf, {{ISBN|1-4000-4005-1}} p. 391</ref> The mass bombing of cities in Europe and Asia has often been called a war crime, although no [[Positive international law|positive]] or specific [[Customary international law|customary]] [[international humanitarian law]] with respect to [[aerial warfare]] existed before or during World War&nbsp;II.<ref>{{cite book |title=Terror from the Sky: The Bombing of German Cities in World War II |year=2010 |page=167 |publisher=[[Berghahn Books]] |isbn=978-1-84545-844-7}}</ref> The USAAF [[Air raids on Japan|bombed a total of 67 Japanese cities]], killing 393,000 civilians, including from the [[atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki]], and destroying 65% of built-up areas.<ref>{{cite journal|author=John Dower|title=Lessons from Iwo Jima|journal=Perspectives|year=2007|volume=45|issue=6|pages=54–56|url=https://www.historians.org/publications-and-directories/perspectives-on-history/september-2007/lessons-from-iwo-jima|access-date=17 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110117075824/https://www.historians.org/Perspectives/issues/2007/0709/index.cfm|archive-date=17 January 2011|url-status=live}}</ref> === Genocide, concentration camps, and slave labour === {{Main|The Holocaust|Nazi concentration camps|Extermination camp|Forced labour under German rule during World War II|Kidnapping of children by Nazi Germany|Nazi human experimentation|Gulag}} [[File:The Liberation of Bergen-belsen Concentration Camp, April 1945 BU4031.jpg|thumb|[[Schutzstaffel]] (SS) female camp guards removing prisoners' bodies from lorries and carrying them to a mass grave, inside the German [[Bergen-Belsen concentration camp]], 1945]] [[Nazi Germany]], under the [[dictatorship]] of Adolf Hitler, was responsible for [[the Holocaust]] (which killed approximately 6 million Jews) as well as for [[Nazi crimes against the Polish nation|killing 2.7&nbsp;million ethnic Poles]]<ref>Institute of National Remembrance, Polska 1939–1945 Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami. Materski and Szarota. page 9 ''"Total Polish population losses under German occupation are currently calculated at about 2 770 000"''.</ref> and 4 million others who were deemed "[[life unworthy of life|unworthy of life]]" (including the [[Disability|disabled]] and [[Mental disorder|mentally ill]], [[German mistreatment of Soviet prisoners of war|Soviet prisoners of war]], [[Romani people|Romani]], [[homosexuals]], [[Freemasons]], and [[Jehovah's Witnesses]]) as part of a programme of deliberate extermination, in effect becoming a "[[Genocide|genocidal]] state".<ref>(2006). The World Must Know: The History of the Holocaust as Told in the United States Holocaust Memorial Museum (2nd ed.). Washington, DC: United States Holocaust Memorial Museum. {{ISBN|978-0-8018-8358-3}}.</ref> [[German mistreatment of Soviet prisoners of war|Soviet POWs]] were kept in especially unbearable conditions, and 3.6&nbsp;million Soviet POWs out of 5.7&nbsp;million died in Nazi camps during the war.<ref>{{Harvnb|Herbert|1994|p=[https://books.google.com/books?id=M7Y9AAAAIAAJ&pg=PA222 222]}}</ref><ref name="Overy 2004 568_569">{{Harvnb|Overy|2004|pp=568–69}}.</ref> In addition to [[Nazi concentration camps|concentration camps]], [[Extermination camp|death camps]] were created in Nazi Germany to exterminate people on an industrial scale. Nazi Germany extensively used [[Forced labour under German rule during World War II|forced labourers]]; about 12&nbsp;million [[Ostarbeiter|Europeans]] from German-occupied countries were abducted and used as a slave work force in German industry, agriculture and war economy.<ref name="compensation">{{cite web|url=https://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1757323,00.html|title=Final Compensation Pending for Former Nazi Forced Laborers|date=27 October 2005|access-date=19 January 2010|first=Michael|last=Marek|archive-url=https://web.archive.org/web/20060502123049/https://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1757323,00.html|archive-date=2 May 2006|work=dw-world.de|publisher=Deutsche Welle|url-status=dead}}</ref> The Soviet [[Gulag]] became a ''de facto'' system of deadly camps during 1942–43, when wartime privation and hunger caused numerous deaths of inmates,<ref>J. Arch Getty, Gábor T. Rittersporn and Viktor N. Zemskov. Victims of the Soviet Penal System in the Pre-War Years: A First Approach on the Basisof Archival Evidence. ''The American Historical Review'', Vol. 98, No. 4 (Oct. 1993), pp. 1017–49</ref> including foreign citizens of Poland and [[Occupation of Baltic States|other countries]] occupied in 1939–40 by the Soviet Union, as well as Axis [[German prisoners of war in the Soviet Union|POWs]].<ref>{{Harvnb|Applebaum|2003|pp=389–96}}.</ref> By the end of the war, most Soviet POWs liberated from Nazi camps and many repatriated civilians were detained in special filtration camps where they were subjected to [[NKVD]] evaluation, and 226,127 were sent to the Gulag as real or perceived Nazi collaborators.<ref>Zemskov V.N. On repatriation of Soviet citizens. Istoriya SSSR., 1990, No. 4, (in Russian). See also [https://scepsis.ru/library/id_1234.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111014134645/https://scepsis.ru/library/id_1234.html |date=14 October 2011 }} (online version), and {{Harvnb|Bacon|1992}}; {{Harvnb|Ellman|2002}}.</ref> [[File:Czeslawa Kwoka - Brasse.jpg|thumb|left|Prisoner identity photograph taken by the German [[SS]] of a [[Czesława Kwoka|Polish Catholic girl]] who died in [[Auschwitz]]. Approximately 230,000 children were held prisoner and used in forced labour and [[Nazi human experimentation|Nazi medical experiments]].]] Japanese [[prisoner-of-war camp]]s, many of which were used as labour camps, also had high death rates. The [[International Military Tribunal for the Far East]] found the death rate of Western prisoners was 27 per cent (for American POWs, 37 per cent),<ref>{{cite web|url=https://www.pbs.org/wgbh/amex/bataan/peopleevents/e_atrocities.html|title=Japanese Atrocities in the Philippines|access-date=18 January 2010|archive-date=27 July 2003|archive-url=https://web.archive.org/web/20030727223501/https://www.pbs.org/wgbh/amex/bataan/peopleevents/e_atrocities.html|work=American Experience: the Bataan Rescue|publisher=PBS Online|url-status=dead}}</ref> seven times that of POWs under the Germans and Italians.<ref>{{Harvnb|Tanaka|1996|pp=2–3}}.</ref> While 37,583 prisoners from the UK, 28,500 from the Netherlands, and 14,473 from the United States were released after the [[surrender of Japan]], the number of Chinese released was only 56.<ref>{{Harvnb|Bix|2000|p=360}}.</ref> At least five million Chinese civilians from northern China and Manchukuo were enslaved between 1935 and 1941 by the [[East Asia Development Board]], or ''Kōain'', for work in mines and war industries. After 1942, the number reached 10&nbsp;million.<ref name="zhifen2002">{{cite web|last=Ju|url=https://www.fas.harvard.edu/~asiactr/sino-japanese/session6.htm|first=Zhifen|title=Japan's atrocities of conscripting and abusing north China draughtees after the outbreak of the Pacific war|work=Joint Study of the Sino-Japanese War: Minutes of the June 2002 Conference|publisher=Harvard University Faculty of Arts and Sciences|date=June 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20120521093637/https://www.fas.harvard.edu/~asiactr/sino-japanese/session6.htm|archive-date=21 May 2012|access-date=28 December 2013}}</ref> In [[Java]], between 4 and 10&nbsp;million ''[[rōmusha]]'' (Japanese: "manual labourers"), were forced to work by the Japanese military. About 270,000 of these Javanese labourers were sent to other Japanese-held areas in Southeast Asia, and only 52,000 were repatriated to Java.<ref name="indonesiaww2">{{cite web|url=https://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+id0029)|title=Indonesia: World War II and the Struggle For Independence, 1942–50; The Japanese Occupation, 1942–45|access-date=9 February 2007|publisher=Library of Congress|year=1992|archive-url=https://web.archive.org/web/20041030225658/https://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd%2Fcstdy%3A%40field%28DOCID+id0029%29|archive-date=30 October 2004|url-status=live}}</ref> === Occupation === {{Main|German-occupied Europe|Resistance during World War II|Collaboration with the Axis Powers|Nazi plunder}} [[File:Palmiry before execution.jpg|thumb|right|Polish civilians wearing blindfolds photographed just before [[Palmiry massacre|their execution by German soldiers in Palmiry forest]], 1940]] In Europe, occupation came under two forms. In Western, Northern, and Central Europe (France, Norway, Denmark, the Low Countries, and the [[Protectorate of Bohemia and Moravia|annexed portions of Czechoslovakia]]) Germany established economic policies through which it collected roughly 69.5&nbsp;billion reichsmarks (27.8&nbsp;billion US dollars) by the end of the war; this figure does not include the [[Nazi plunder|sizeable plunder]] of industrial products, military equipment, raw materials and other goods.<ref>{{Harvnb|Liberman|1996|p=42}}.</ref> Thus, the income from occupied nations was over 40 percent of the income Germany collected from taxation, a figure which increased to nearly 40 percent of total German income as the war went on.<ref name="Milward 1979 138">{{Harvnb|Milward|1992|p=138}}.</ref> [[File:Bundesarchiv Bild 101I-031-2436-03A, Russland, Hinrichtung von Partisanen retouched.jpg|thumb|left|[[Soviet partisans]] hanged by the German army. The [[Russian Academy of Sciences]] reported in 1995 [[World War II casualties of the Soviet Union|civilian victims in the Soviet Union]] at German hands totalled 13.7 million dead, twenty percent of the 68 million persons in the occupied Soviet Union.]] In the East, the intended gains of ''[[Lebensraum]]'' were never attained as fluctuating front-lines and Soviet [[scorched earth]] policies denied resources to the German invaders.<ref name="Milward 1992 148">{{Harvnb|Milward|1992|p=148}}.</ref> Unlike in the West, the [[Racial policy of Nazi Germany|Nazi racial policy]] encouraged extreme brutality against what it considered to be the "[[Untermensch|inferior people]]" of Slavic descent; most German advances were thus followed by [[Generalplan Ost|mass executions]].<ref>{{Harvnb|Barber|Harrison|2006|p=232}}.</ref> Although [[Resistance during World War II|resistance groups]] formed in most occupied territories, they did not significantly hamper German operations in either the East<ref>{{Harvnb|Hill|2005|p=5}}.</ref> or the West<ref>{{Harvnb|Christofferson|Christofferson|2006|p=156}}</ref> until late 1943. In Asia, Japan termed nations under its occupation as being part of the [[Greater East Asia Co-Prosperity Sphere]], essentially a Japanese [[hegemony]] which it claimed was for purposes of liberating colonised peoples.<ref>{{Harvnb|Radtke|1997|p=107}}.</ref> Although Japanese forces were sometimes welcomed as liberators from European domination, [[Japanese war crimes]] frequently turned local public opinion against them.<ref name="GSWW6_266">{{Harvnb|Rahn|2001|p=266}}.</ref> During Japan's initial conquest, it captured {{convert|4000000|oilbbl}} of oil (~550,000 tonnes) left behind by retreating Allied forces; and by 1943, was able to get production in the Dutch East Indies up to {{convert|50|e6oilbbl}} of oil (~6.8 million tonnes), 76 per cent of its 1940 output rate.<ref name="GSWW6_266" /> === Home fronts and production === In Europe, before the outbreak of the war, the Allies had significant advantages in both population and economics. In 1938, the Western Allies (United Kingdom, France, Poland and the British Dominions) had a 30 percent larger population and a 30 percent higher gross domestic product than the European Axis powers (Germany and Italy); if colonies are included, the Allies had more than a 5:1 advantage in population and a nearly 2:1 advantage in GDP.<ref name="6Econ3">{{Harvnb|Harrison|1998|p= 3}}.</ref> In Asia at the same time, China had roughly six times the population of Japan but only an 89 percent higher GDP; this is reduced to three times the population and only a 38 percent higher GDP if Japanese colonies are included.<ref name="6Econ3" /> The United States produced about two-thirds of all the munitions used by the Allies in World War II, including warships, transports, warplanes, artillery, tanks, trucks, and ammunition.<ref>Compare: {{cite book|last1 = Wilson|first1 = Mark R.|title = Destructive Creation: American Business and the Winning of World War II|url = https://books.google.com/books?id=AcqADAAAQBAJ|series = American Business, Politics, and Society|edition = reprint|location = Philadelphia|publisher = University of Pennsylvania Press|date = 2016|page = 2|isbn = 978-0-8122-9354-8|access-date = 19 December 2019|quote = By producing nearly two thirds of the munitions used by Allied forces – including huge numbers of aircraft, ships, tanks, trucks, rifles, artillery shells, and bombs – American industry became what President Franklin D. Roosevelt once called 'the arsenal of democracy' [...].|archive-date = 22 November 2020|archive-url = https://web.archive.org/web/20201122033940/https://books.google.com/books?id=AcqADAAAQBAJ|url-status = live}}</ref> Though the Allies' economic and population advantages were largely mitigated during the initial rapid blitzkrieg attacks of Germany and Japan, they became the decisive factor by 1942, after the United States and Soviet Union joined the Allies, as the war largely settled into one of [[Attrition warfare|attrition]].<ref name="6Econ2">{{Harvnb|Harrison|1998|p=2}}.</ref> While the Allies' ability to out-produce the Axis is often attributed to the Allies having more access to natural resources, other factors, such as Germany and Japan's reluctance to employ women in the [[labour force]],<ref>{{Harvnb|Bernstein|1991|p= 267}}.</ref> Allied [[Strategic bombing during World War II|strategic bombing]],<ref>{{Cite book|last= Griffith|first= Charles|title= The Quest: Haywood Hansell and American Strategic Bombing in World War II|isbn= 978-1-58566-069-8|publisher= Diane Publishing|year= 1999|page= 203}}</ref> and Germany's late shift to a [[war economy]]<ref>{{Harvnb|Overy|1994|p= 26}}.</ref> contributed significantly. Additionally, neither Germany nor Japan planned to fight a protracted war, and had not equipped themselves to do so.<ref>{{Harvnb|BBSU|1998|p= 84}}; {{Harvnb|Lindberg|Todd|2001|p= 126}}..</ref> To improve their production, Germany and Japan used millions of [[slave labour]]ers;<ref>{{Cite book|last= Unidas|first= Naciones|title= World Economic And Social Survey 2004: International Migration|page= 23|publisher= United Nations Pubns|year= 2005|isbn= 978-92-1-109147-2}}</ref> [[Forced labour under German rule during World War II|Germany used]] about 12&nbsp;million people, mostly from Eastern Europe,<ref name="compensation" /> while [[Slavery in Japan|Japan used]] more than 18&nbsp;million people in Far East Asia.<ref name="zhifen2002" /><ref name="indonesiaww2" /> === Advances in technology and warfare === {{Main|Technology during World War II}} [[File:Boeing-Whichata B-29 Assembly Line - 1944.jpg|thumb|[[Boeing B-29 Superfortress|B-29 Superfortress]] [[strategic bombers]] on the [[Boeing]] assembly line in [[Wichita, Kansas]], 1944]] Aircraft were used for [[Reconnaissance aircraft|reconnaissance]], as [[fighter aircraft|fighters]], [[bomber]]s, and [[close air support|ground-support]], and each role was advanced considerably. Innovation included [[airlift]] (the capability to quickly move limited high-priority supplies, equipment, and personnel);<ref name="EncWWII_76">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=76}}.</ref> and of [[strategic bombing]] (the bombing of enemy industrial and population centres to destroy the enemy's ability to wage war).<ref>{{Harvnb|Levine|1992|p=227}}.</ref> [[Anti-aircraft warfare|Anti-aircraft weaponry]] also advanced, including defences such as [[radar]] and surface-to-air artillery. The use of the [[jet aircraft]] was pioneered and, though late introduction meant it had little impact, it led to jets becoming standard in air forces worldwide.<ref>{{Harvnb|Klavans|Di Benedetto|Prudom|1997}}; {{Harvnb|Ward|2010|pp=247–51}}.</ref> Although [[Missile|guided missiles]] were being developed, they were not advanced enough to reliably [[Surface-to-air missile|target aircraft]] until some years after the war. Advances were made in nearly every aspect of [[naval warfare]], most notably with [[aircraft carrier]]s and [[submarine]]s. Although [[Aeronautics|aeronautical]] warfare had relatively little success at the start of the war, [[Battle of Taranto|actions at Taranto]], [[Attack on Pearl Harbor|Pearl Harbor]], and the [[Battle of the Coral Sea|Coral Sea]] established the carrier as the dominant capital ship in place of the battleship.<ref name="EncWWII_163">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=163}}.</ref><ref>{{Cite book|last1=Bishop|first1=Chris|last2=Chant|first2=Chris|title=Aircraft Carriers: The World's Greatest Naval Vessels and Their Aircraft|page=7|publisher=Silverdale Books|year=2004|isbn=978-1-84509-079-1|location=Wigston, Leics}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Chenoweth|first1=H. Avery|last2=Nihart|first2=Brooke|title=Semper Fi: The Definitive Illustrated History of the U.S. Marines|publisher=Main Street|year=2005|isbn=978-1-4027-3099-3|page=180|location=New York}}</ref> In the Atlantic, [[escort carrier]]s proved to be a vital part of Allied convoys, increasing the effective protection radius and helping to close the [[Mid-Atlantic gap]].<ref>{{Harvnb|Sumner|Baker|2001|p=25}}.</ref> Carriers were also more economical than [[battleship]]s because of the relatively low cost of aircraft<ref>{{Harvnb|Hearn|2007|p=14}}.</ref> and their not requiring to be as heavily armoured.<ref>{{Harvnb|Gardiner|Brown|2004|p=52}}.</ref> Submarines, which had proved to be an effective weapon during the [[World War I|First World War]],<ref name="Bur&Ryd 1995 15">{{Harvnb|Burcher|Rydill|1995|p=15}}.</ref> were anticipated by all sides to be important in the second. The British focused development on [[Anti-submarine warfare|anti-submarine]] [[anti-submarine weapon|weaponry]] and tactics, such as [[sonar]] and convoys, while Germany focused on improving its offensive capability, with designs such as the [[German Type VII submarine|Type VII submarine]] and [[Wolfpack (naval tactic)|wolfpack]] tactics.<ref name="Bur&Ryd 1995 16">{{Harvnb|Burcher|Rydill|1995|p=16}}.</ref> Gradually, improving Allied technologies such as the [[Leigh light]], [[Hedgehog (weapon)|hedgehog]], [[Squid (weapon)|squid]], and [[Mark 24 mine|homing torpedoes]] proved victorious over the German submarines.<ref>Burns, R.W.: 'Impact of technology on the defeat of the U-boat September 1939 – May 1943', IEE Proceedings – Science, Measurement and Technology, 1994, 141, (5), p. 343-355, DOI: 10.1049/ip-smt:19949918 IET Digital Library, https://digital-library.theiet.org/content/journals/10.1049/ip-smt_19949918 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210310231234/https://digital-library.theiet.org/content/journals/10.1049/ip-smt_19949918 |date=10 March 2021 }}</ref> [[File:Bundesarchiv Bild 141-1880, Peenemünde, Start einer V2.jpg|thumb|upright=0.9|left|A [[V-2 rocket]] launched from a fixed site in [[Peenemünde]], 21 June 1943]] [[Land warfare]] changed from the static front lines of [[trench warfare]] of World War&nbsp;I, which had relied on improved [[artillery]] that outmatched the speed of both [[infantry]] and [[cavalry]], to increased mobility and [[combined arms]]. The [[tank]], which had been used predominantly for infantry support in the First World War, had evolved into the primary weapon.<ref name="EncWWII_125">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=125}}.</ref> In the late 1930s, tank design was considerably more advanced than it had been during World War I,<ref>{{Cite book|last=Dupuy|first=Trevor Nevitt|title=The Evolution of Weapons and Warfare|publisher=[[Jane's Information Group]]|isbn=978-0-7106-0123-0|year=1982|page=231}}</ref> and [[Tanks in World War II|advances continued throughout the war]] with increases in speed, armour and firepower.<ref>{{cite web |title=The Vital Role Of Tanks In The Second World War |url=https://www.iwm.org.uk/history/the-vital-role-of-tanks-in-the-second-world-war |access-date=2022-04-05 |website=Imperial War Museums |language=en |archive-date=25 March 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220325104344/https://www.iwm.org.uk/history/the-vital-role-of-tanks-in-the-second-world-war |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Castaldi |first1=Carolina |last2=Fontana |first2=Roberto |last3=Nuvolari |first3=Alessandro |date=2009-08-01 |title='Chariots of fire': the evolution of tank technology, 1915–1945 |url=https://doi.org/10.1007/s00191-009-0141-0 |journal=Journal of Evolutionary Economics |language=en |volume=19 |issue=4 |pages=545–566 |doi=10.1007/s00191-009-0141-0 |s2cid=36789517 |issn=1432-1386 |access-date=5 April 2022 |archive-date=12 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220412031722/https://link.springer.com/article/10.1007/s00191-009-0141-0 |url-status=live }}</ref> At the start of the war, most commanders thought enemy tanks should be met by tanks with superior specifications.<ref name="EncWWII_108">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=108}}.</ref> This idea was challenged by the poor performance of the relatively light early tank guns against armour, and German doctrine of avoiding tank-versus-tank combat. This, along with Germany's use of combined arms, were among the key elements of their highly successful blitzkrieg tactics across Poland and France.<ref name="EncWWII_125" /> Many means of [[anti-tank warfare|destroying tanks]], including [[Indirect fire|indirect artillery]], [[anti-tank gun]]s (both towed and [[self-propelled gun|self-propelled]]), [[anti-tank mine|mines]], short-ranged infantry antitank weapons, and other tanks were used.<ref name="EncWWII_108" /> Even with large-scale mechanisation, infantry remained the backbone of all forces,<ref name="EncWWII_734">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=734}}.</ref> and throughout the war, most infantry were equipped similarly to World War&nbsp;I.<ref name="Comp_221">{{Harvnb|Cowley|Parker|2001|p=221}}.</ref> The portable machine gun spread, a notable example being the German [[MG34]], and various [[submachine gun]]s which were suited to [[close combat]] in urban and jungle settings.<ref name="Comp_221" /> The [[assault rifle]], a late war development incorporating many features of the rifle and submachine gun, became the standard post-war infantry weapon for most armed forces.<ref>{{cite web |title=The AK-47: the worlds favourite killing machine |publisher=controlarms.org |first1=Oliver |last1=Sprague |first2=Hugh |last2=Griffiths |url=https://www.amnesty.org/en/documents/act30/011/2006/en/ |access-date=14 November 2009 |year=2006 |format=PDF |page=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181228130914/https://www.amnesty.org/en/documents/act30/011/2006/en/ |archive-date=28 December 2018 |url-status=live}}</ref> [[File:Trinity device readied.jpg|thumb|Nuclear ''Gadget'' being raised to the top of the detonation "shot tower", at [[Alamogordo Bombing and Gunnery Range|Alamogordo Bombing Range]]; [[Trinity (nuclear test)|Trinity nuclear test]], [[New Mexico]], July 1945]] Most major belligerents attempted to solve the problems of complexity and security involved in using large [[codebook]]s for [[cryptography]] by designing [[cipher]]ing machines, the most well known being the German [[Enigma machine]].<ref>{{Harvnb|Ratcliff|2006|p=11}}.</ref> Development of [[SIGINT]] (''sig''nals ''int''elligence) and [[cryptanalysis]] enabled the countering process of decryption. Notable examples were the Allied decryption of [[Japanese naval codes]]<ref name=Schoenherr>{{cite web|access-date=15 November 2009|archive-date=9 May 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080509054959/https://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/espionage.htm|first=Steven|last=Schoenherr|publisher=History Department at the University of San Diego|title=Code Breaking in World War I|url=https://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/espionage.htm|url-status=dead|year=2007}}</ref> and British [[Ultra]], a [[Bombe#The British Bombe|pioneering method]] for decoding Enigma benefiting from information given to the United Kingdom by the [[Polish Cipher Bureau#Gift to allies|Polish Cipher Bureau]], which had been decoding early versions of Enigma before the war.<ref>{{cite news|author=Macintyre, Ben|title=Bravery of thousands of Poles was vital in securing victory|work=The Times|location=London|date=10 December 2010|page=27}}</ref> Another aspect of [[military intelligence]] was the use of [[deception]], which the Allies used to great effect, such as in operations [[Operation Mincemeat|Mincemeat]] and [[Operation Bodyguard|Bodyguard]].<ref name=Schoenherr /><ref>{{cite web|title=Deception for Defense of Information Systems: Analogies from Conventional Warfare|url=https://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/nps/mildec.htm|first1=Neil C.|last1=Rowe|first2=Hy|last2=Rothstein|work=Departments of Computer Science and Defense Analysis U.S. Naval Postgraduate School|publisher=Air University|access-date=15 November 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20101123031630/https://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/nps/mildec.htm|archive-date=23 November 2010|url-status=live}}</ref> Other technological and engineering feats achieved during, or as a result of, the war include the world's first programmable computers ([[Z3 (computer)|Z3]], [[Colossus computer|Colossus]], and [[ENIAC]]), [[V-1 flying bomb|guided missiles]] and [[V-2 rocket|modern rockets]], the [[Manhattan Project]]'s development of [[nuclear weapon]]s, [[operations research]] and the development of [[Mulberry harbour|artificial harbours]] and [[Operation Pluto|oil pipelines under the English Channel]].<ref>{{Cite web |last=Editor |first=Insights |title=WORLD WAR – II |url=https://www.insightsonindia.com/world-history/world-war-i/world-war-ii/ |access-date=2022-07-11 |website=INSIGHTSIAS |language=en-US}}</ref> [[Penicillin]] was first mass-produced and used during the war (see [[History of penicillin#Stabilization and mass production|Stabilization and mass production of penicillin]]).<ref>{{cite web|archive-url=https://web.archive.org/web/20190628035235/https://www.acs.org/content/acs/en/education/whatischemistry/landmarks/flemingpenicillin.html|archive-date=28 June 2019|url=https://www.acs.org/content/acs/en/education/whatischemistry/landmarks/flemingpenicillin.html|title=Discovery and Development of Penicillin: International Historic Chemical Landmark|location=Washington, D.C.|publisher=[[American Chemical Society]]|access-date=15 July 2019}}</ref> == See also == {{portal|World War II|War|World}} * [[Index of World War II articles]] * [[Lists of World War II topics]] * [[Outline of World War II]] *[[Lists of World War II military equipment]] == Notes == {{Notelist}} == Citations == {{reflist|21em}} == ლიტერატურა == *{{Cite book|last=Adamthwaite|first=Anthony P.|year=1992|title=The Making of the Second World War|isbn=978-0-415-90716-3|publisher=Routledge|location=New York|url=https://archive.org/details/makingofsecondwo00adam_0}} *{{Cite journal|last=Anderson|first=Irvine H., Jr.|year=1975|title=The 1941 De Facto Embargo on Oil to Japan: A Bureaucratic Reflex|journal=The Pacific Historical Review|volume=44|issue=2|pages=201–31|doi=10.2307/3638003|jstor=3638003}} *{{Cite book|last=Applebaum|first=Anne|author-link=Anne Applebaum|year=2003|title=Gulag: A History of the Soviet Camps|location=London|publisher=[[Penguin Books|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9322-6|title-link=Gulag: A History}} *{{Cite book|last=Applebaum|first=Anne|author-mask=3|year=2012|title=Iron Curtain: The Crushing of Eastern Europe 1944–56|location=London|publisher=[[Penguin Books|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9868-9}} *{{Cite journal|last=Bacon|first=Edwin|year=1992|title=Glasnost' and the Gulag: New Information on Soviet Forced Labour around World War II|journal=[[Soviet Studies]]|volume=44|issue=6|pages=1069–86|jstor=152330|doi=10.1080/09668139208412066}} *{{Cite book|last=Badsey|first=Stephen|year=1990|title=Normandy 1944: Allied Landings and Breakout|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-0-85045-921-0}} *{{Cite book|last=Balabkins|first=Nicholas|year=1964|title=Germany Under Direct Controls: Economic Aspects of Industrial Disarmament 1945–1948|url=https://archive.org/details/germanyunderdire0000bala|url-access=registration|location=New Brunswick, NJ|publisher=[[Rutgers University Press]]|isbn=978-0-8135-0449-0}} *{{Cite book|last1=Barber|first1=John|last2=Harrison|first2=Mark|year=2006|chapter=Patriotic War, 1941–1945|editor=Ronald Grigor Suny |title=The Cambridge History of Russia |volume=III: The Twentieth Century |pages=217–42|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-81144-6}} *{{Cite book|last=Barker|first=A.J.|year=1971|title=The Rape of Ethiopia 1936|location=New York|publisher=[[Ballantine Books]]|isbn=978-0-345-02462-6}} *{{Cite book|last=Beevor|first=Antony|author-link=Antony Beevor|year=1998|title=Stalingrad|location=New York|publisher=[[Viking Press|Viking]]|isbn=978-0-670-87095-0|title-link=Stalingrad (Beevor book)}} *{{Cite book|last=Beevor|first=Antony|author-mask=3|year=2012|title=The Second World War|location=London|publisher=[[Weidenfeld & Nicolson]]|isbn=978-0-297-84497-6|title-link=The Second World War (book)}} *{{Cite book|last=Belco|first=Victoria|year=2010|title=War, Massacre, and Recovery in Central Italy: 1943–1948|location=Toronto|publisher=[[University of Toronto Press]]|isbn=978-0-8020-9314-1}} *{{Cite book|last=Bellamy|first=Chris T.|year=2007|title=Absolute War: Soviet Russia in the Second World War|location=New York|publisher=[[Alfred A. Knopf]]|isbn=978-0-375-41086-4}} *{{Cite book|last=Ben-Horin|first=Eliahu|year=1943|title=The Middle East: Crossroads of History|location=New York|publisher=W.W. Norton}} *{{Cite book|last=Berend|first=Ivan T.|author-link=Iván T. Berend|year=1996|title=Central and Eastern Europe, 1944–1993: Detour from the Periphery to the Periphery|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-55066-6}} *{{Cite book|last=Bernstein|first=Gail Lee|author-link=Gail Lee Bernstein|year=1991|title=Recreating Japanese Women, 1600–1945|location=Berkeley & Los Angeles|publisher=[[University of California Press]]|isbn=978-0-520-07017-2|url=https://archive.org/details/recreatingjapane0000unse}} *{{Cite book|last1=Bilhartz|first1=Terry D.|last2=Elliott|first2=Alan C.|year=2007|title=Currents in American History: A Brief History of the United States|location=Armonk, NY|publisher=[[M.E. Sharpe]]|isbn=978-0-7656-1821-4|url=https://archive.org/details/currentsinameric0000bilh}} *{{Cite book|last=Bilinsky|first=Yaroslav|year=1999|title=Endgame in NATO's Enlargement: The Baltic States and Ukraine|location=Westport, CT|publisher=[[Greenwood Publishing Group]]|isbn=978-0-275-96363-7}} *{{Cite book|last=Bix|first=Herbert P.|author-link=Herbert P. Bix|year=2000|title=Hirohito and the Making of Modern Japan|location=New York|publisher=[[HarperCollins]]|isbn=978-0-06-019314-0|title-link=Hirohito and the Making of Modern Japan}} *{{Cite book|last=Black|first=Jeremy|author-link=Jeremy Black (historian)|year=2003|title=World War Two: A Military History|location= Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-30534-1}} *{{Cite book|last=Blinkhorn|first=Martin|year=2006|orig-year=1984|title=Mussolini and Fascist Italy|edition=3rd|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-26206-4}} *{{Cite book|last1=Bonner|first1=Kit|last2=Bonner|first2=Carolyn|year=2001|title=Warship Boneyards|location=Osceola, WI|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-0-7603-0870-7}} *{{Cite book|last=Borstelmann|first=Thomas|year=2005|chapter=The United States, the Cold War, and the colour line|editor1=Melvyn P. Leffler |editor2=David S. Painter |title=Origins of the Cold War: An International History |pages=317–32 |edition=2nd|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-34109-7}} *{{Cite book|title=The Cambridge History of the Second World War Volume 2: Politics and Ideology|series=The Cambridge History of the Second World War (3 vol)|first1=Richard|last1=Bosworth|first2=Joseph|last2=Maiolo|location=[[Cambridge]]|language=en|publisher=[[Cambridge University Press]]|pages=313–14|year=2015|url=https://universitypublishingonline.org/cambridge/histories/subject_title_list.jsf?subjectCode=15&heading=Warfare&tSort=title+closed&aSort=author+default_list&ySort=year+default_list|access-date=17 February 2022|archive-date=20 August 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160820160141/http://universitypublishingonline.org/cambridge/histories/subject_title_list.jsf?subjectCode=15&heading=Warfare&tSort=title+closed&aSort=author+default_list&ySort=year+default_list|url-status=dead}} *{{Cite book|last=Brayley|first=Martin J.|year=2002|title=The British Army 1939–45, Volume 3: The Far East|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-238-8}} *{{Cite book|last=British Bombing Survey Unit|year=1998|title=The Strategic Air War Against Germany, 1939–1945|location=London & Portland, OR|publisher=[[Frank Cass Publishers]]|isbn=978-0-7146-4722-7|ref=CITEREFBBSU1998}} *{{Cite book|last=Brody|first=J. Kenneth|year=1999|title=The Avoidable War: Pierre Laval and the Politics of Reality, 1935–1936|location=New Brunswick, NJ|publisher=[[Transaction Publishers]]|isbn=978-0-7658-0622-2|url=https://archive.org/details/avoidablewar0000brod}} *{{Cite book|last=Brown|first=David|year=2004|title=The Road to Oran: Anglo-French Naval Relations, September 1939 – July 1940|location=London & New York|publisher=[[Frank Cass]]|isbn=978-0-7146-5461-4}} *{{Cite book|last=Buchanan|first=Tom|year=2006|title=Europe's Troubled Peace, 1945–2000|location=Oxford & Malden, MA|publisher=[[Blackwell Publishing]]|isbn=978-0-631-22162-3}} *{{Cite book|last1=Bueno de Mesquita|first1=Bruce|author1-link=Bruce Bueno de Mesquita|last2=Smith|first2=Alastair|last3=Siverson|first3=Randolph M.|last4=Morrow|first4=James D.|author4-link=James D. Morrow|year=2003|title=The Logic of Political Survival|location=Cambridge, MA|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-02546-1|title-link=The Logic of Political Survival}} *{{Cite book|last1=Bull|first1=Martin J.|last2=Newell|first2=James L.|year=2005|title=Italian Politics: Adjustment Under Duress|publisher=[[Polity]]|isbn=978-0-7456-1298-0}} *{{Cite book |last=Bullock |first=Alan |author-link=Alan Bullock |year=1990 |title=Hitler: A Study in Tyranny |location=London |publisher=[[Penguin Books]] |isbn=978-0-14-013564-0}} *{{Cite book|last1=Burcher|first1=Roy|last2=Rydill|first2=Louis|year=1995|title=Concepts in Submarine Design|journal=Journal of Applied Mechanics|volume=62|issue=1|page=268|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-55926-3|bibcode=1995JAM....62R.268B|doi=10.1115/1.2895927}} *{{Cite book|last=Busky|first=Donald F.|year=2002|title=Communism in History and Theory: Asia, Africa, and the Americas|location=Westport, CT|publisher=Praeger Publishers|isbn=978-0-275-97733-7}} *{{Cite book|last=Canfora|first=Luciano|author-link=Luciano Canfora|year=2006|orig-year=2004|title=Democracy in Europe: A History|location=Oxford & Malden MA|publisher=[[Blackwell Publishing]]|isbn=978-1-4051-1131-7}} *{{Cite journal|last=Cantril|first=Hadley|year=1940|title=America Faces the War: A Study in Public Opinion|journal=[[Public Opinion Quarterly]]|volume=4|issue=3|pages=387–407|jstor=2745078|doi=10.1086/265420}} *{{Cite book|last=Chang|first=Iris|author-link=Iris Chang|year=1997|title=The Rape of Nanking: The Forgotten Holocaust of World War II|location=New York|publisher=[[Basic Books]]|isbn=978-0-465-06835-7|url=https://archive.org/details/rapeofnankingfor00chan}} *{{Cite book|last1=Christofferson|first1=Thomas R.|last2=Christofferson|first2=Michael S.|year=2006|title=France During World War II: From Defeat to Liberation|location=New York|publisher=[[Fordham University Press]]|isbn=978-0-8232-2562-0}} *{{Cite book|last=Chubarov|first=Alexander|year=2001|title=Russia's Bitter Path to Modernity: A History of the Soviet and Post-Soviet Eras|location=London & New York|publisher=[[Continuum International Publishing Group|Continuum]]|isbn=978-0-8264-1350-5|url=https://archive.org/details/russiasbitterpat0000chub}} *{{Cite book|last=Ch'i|first=Hsi-Sheng|year=1992|chapter=The Military Dimension, 1942–1945|editor1=James C. Hsiung |editor2=Steven I. Levine |title=China's Bitter Victory: War with Japan, 1937–45 |pages=157–84|location=Armonk, NY|publisher=[[M.E. Sharpe]]|isbn=978-1-56324-246-5}} *{{Cite journal|last=Cienciala|first=Anna M.|year=2010|title=Another look at the Poles and Poland during World War II|journal=[[The Polish Review]]|volume=55|issue=1|pages=123–43|jstor=25779864}} *{{Cite book|last=Clogg|first=Richard|author-link=Richard Clogg|year=2002|title=A Concise History of Greece|edition=2nd|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-80872-9|url=https://archive.org/details/concisehistoryof00clog_0}} *{{Cite book|last=Coble|first=Parks M.|year=2003|title=Chinese Capitalists in Japan's New Order: The Occupied Lower Yangzi, 1937–1945|location=Berkeley & Los Angeles|publisher=[[University of California Press]]|isbn=978-0-520-23268-6}} *{{Cite book|last=Collier|first=Paul|year=2003|title=The Second World War (4): The Mediterranean 1940–1945|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-539-6}} *{{Cite book|last1=Collier|first1=Martin|last2=Pedley|first2=Philip|year=2000|title=Germany 1919–45|url=https://archive.org/details/germany1919450000coll|url-access=registration|location=Oxford|publisher=[[Heinemann (publisher)|Heinemann]]|isbn=978-0-435-32721-7}} *{{Cite book|last=Commager|first=Henry Steele|year=2004|title=The Story of the Second World War|publisher=Brassey's|isbn=978-1-57488-741-9}} *{{Cite journal|last=Coogan|first=Anthony|year=1993|title=The Volunteer Armies of Northeast China|url=https://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5000186948|journal=[[History Today]]|volume=43|access-date=6 May 2012|archive-date=11 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120511015311/http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5000186948|url-status=live}} *{{Cite book|last1=Cook|first1=Chris|last2=Bewes|first2=Diccon|year=1997|title=What Happened Where: A Guide to Places and Events in Twentieth-Century History|location=London|publisher=[[UCL Press]]|isbn=978-1-85728-532-1}} *{{Cite book|editor1-last=Cowley|editor1-first=Robert|editor1-link=Robert Cowley|editor2-last=Parker|editor2-first=Geoffrey|editor2-link=Geoffrey Parker (historian)|year=2001|title=The Reader's Companion to Military History|location=Boston|publisher=[[Houghton Mifflin Company]]|isbn=978-0-618-12742-9}} *{{Cite book|last=Darwin|first=John|year=2007|title=After Tamerlane: The Rise & Fall of Global Empires 1400–2000|location=London|publisher=[[Penguin Books]]|isbn=978-0-14-101022-9}} *{{Cite book|last=Davies|first=Norman|author-link=Norman Davies|year=2006|title=Europe at War 1939–1945: No Simple Victory|location=London|publisher=[[Macmillan Publishers|Macmillan]]|isbn=978-0-333-69285-1|oclc=70401618|no-pp=yes|pages=[https://archive.org/details/europeatwar193910000davi/page/ ix+544 pages]|title-link=Europe at War 1939–1945: No Simple Victory}} *{{Cite book|editor1-last=Dear|editor1-first=I.C.B.|editor1-link=I. C. B. Dear|editor2-last=Foot|editor2-first=M.R.D.|editor2-link=M. R. D. Foot|year=2001|orig-year=1995|title=The Oxford Companion to World War II|location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-860446-4}} *{{Cite book|last1=DeLong|first1=J. Bradford|author1-link=J. Bradford DeLong|last2=Eichengreen|first2=Barry|author2-link=Barry Eichengreen|year=1993|chapter=The Marshall Plan: History's Most Successful Structural Adjustment Program|editor=Rudiger Dornbusch |editor2=Wilhelm Nölling |editor3=Richard Layard |title=Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today |pages=189–230 |location=Cambridge, MA|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-04136-2}} *{{Cite book|last=Dower|first=John W.|author-link=John W. Dower|year=1986|title=War Without Mercy: Race and Power in the Pacific War|url=https://archive.org/details/warwithoutmercyr0000dowe|url-access=registration|location=New York|publisher=[[Pantheon Books]]|isbn=978-0-394-50030-0}} *{{Cite book|last=Drea|first=Edward J.|year=2003|title=In the Service of the Emperor: Essays on the Imperial Japanese Army|location=Lincoln, NE|publisher=[[University of Nebraska Press]]|isbn=978-0-8032-6638-4}} *{{Cite journal|last1=de Grazia|first1=Victoria|last2=Paggi|first2=Leonardo|title=Story of an Ordinary Massacre: Civitella della Chiana, 29 June, 1944|journal=Cardozo Studies in Law and Literature|date=Autumn 1991 |pages=153–69|jstor=743479|volume=3|issue=2|doi=10.1525/lal.1991.3.2.02a00030}} *{{Cite book|last=Dunn|first=Dennis J.|year=1998|title=Caught Between Roosevelt & Stalin: America's Ambassadors to Moscow|location=Lexington, KY|publisher=[[University Press of Kentucky]]|isbn=978-0-8131-2023-2}} *{{Cite book|last=Eastman|first=Lloyd E.|year=1986|chapter=Nationalist China during the Sino-Japanese War 1937–1945|editor=John K. Fairbank|editor2=Denis Twitchett |title=The Cambridge History of China |volume=13: Republican China 1912–1949, Part 2|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-24338-4}} *{{Cite journal|last=Ellman|first=Michael|author-link=Michael Ellman|year=2002|title=Soviet Repression Statistics: Some Comments|url=https://artukraine.com/old/famineart/SovietCrimes.pdf|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=54|issue=7|pages=1151–1172|jstor=826310|doi=10.1080/0966813022000017177|s2cid=43510161|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121122071204/https://artukraine.com/old/famineart/SovietCrimes.pdf|archive-date=22 November 2012}} [https://web.archive.org/web/20130115023408/https://www.docstoc.com/docs/81203576/Soviet-Repression-Statistics-Some-Comments Copy] *{{Cite journal|last1=Ellman|first1=Michael|author-mask=3|last2=Maksudov|first2=S.|year=1994|title=Soviet Deaths in the Great Patriotic War: A Note|url=https://sovietinfo.tripod.com/ELM-War_Deaths.pdf|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=46|issue=4|pages=671–80|jstor=152934|doi=10.1080/09668139408412190|pmid=12288331|access-date=17 February 2022|archive-date=13 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220213194518/https://sovietinfo.tripod.com/ELM-War_Deaths.pdf|url-status=live}} *{{Cite book|last=Emadi-Coffin|first=Barbara|year=2002|title=Rethinking International Organization: Deregulation and Global Governance|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-19540-9}} *{{Cite book |last=Erickson |first=John |author-link=John Erickson (historian) |editor1-last=Shukman |editor1-first=Harold |editor1-link=:ru:Шукман, Гарольд |year=2001 |chapter=Moskalenko |title=Stalin's Generals |pages=137–54 |location=London |publisher=[[Weidenfeld & Nicolson|Phoenix Press]] |isbn=978-1-84212-513-7}} *{{Cite book |last=Erickson |first=John|author-mask=3|year=2003|title=The Road to Stalingrad|location=London|publisher=[[Cassell Military Paperbacks|Cassell Military]]|isbn=978-0-304-36541-8}} *{{Cite book|last1=Evans|first1=David C.|last2=Peattie|first2=Mark R.|year=2012|orig-year=1997|title=Kaigun: Strategy, Tactics, and Technology in the Imperial Japanese Navy|location=Annapolis, MD|publisher=[[Naval Institute Press]]|isbn=978-1-59114-244-7}} *{{Cite book|last=Evans|first=Richard J.|author-link=Richard J. Evans|year=2008|title=The Third Reich at War|location=London|publisher=[[Penguin Group|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9742-2|title-link=The Third Reich at War}} *{{Cite book|last1=Fairbank|first1=John King|author1-link=John K. Fairbank|last2=Goldman|first2=Merle|author2-link=Merle Goldman|year=2006|orig-year=1994|title=China: A New History|edition=2nd|location=Cambridge|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-01828-0}} *{{Cite journal|last=Farrell|first=Brian P.|year=1993|title=Yes, Prime Minister: Barbarossa, Whipcord, and the Basis of British Grand Strategy, Autumn 1941|journal=[[Journal of Military History]]|volume=57|issue=4|pages=599–625|jstor=2944096|doi=10.2307/2944096}} *{{Cite book|last=Ferguson|first=Niall|author-link=Niall Ferguson|year=2006|title=The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West|url=https://archive.org/details/warofworldtwenti00nial|url-access=registration|publisher=Penguin|isbn=978-0-14-311239-6}} *{{Cite book|last1=Forrest|first1=Glen|last2=Evans|first2=Anthony|last3=Gibbons|first3=David|year=2012|title=The Illustrated Timeline of Military History|location=New York|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-1-4488-4794-5}} *{{Cite book|last=Förster|first=Jürgen|author-link=Jürgen Förster|year=1998|chapter=Hitler's Decision in Favour of War|editor=Horst Boog|editor2=Jürgen Förster|editor3=Joachim Hoffmann|editor4=Ernst Klink|editor5=Rolf-Dieter Muller|editor6=Gerd R. Ueberschar|title=Germany and the Second World War |volume=IV: The Attack on the Soviet Union|pages=13–52|location=Oxford|publisher=[[Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-822886-8}} *{{Cite book|last1=Förster|first1=Stig|last2=Gessler|first2=Myriam|year=2005|chapter=The Ultimate Horror: Reflections on Total War and Genocide|editor=Roger Chickering|editor2=Stig Förster|editor3=Bernd Greiner |title=A World at Total War: Global Conflict and the Politics of Destruction, 1937–1945 |pages=53–68 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-83432-2}} *{{Cite book|last=Frei|first=Norbert|year=2002|title=Adenauer's Germany and the Nazi Past: The Politics of Amnesty and Integration|location=New York|publisher=[[Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-11882-8|url=https://archive.org/details/adenauersgermany00frei}} *{{Cite book|editor1-last=Gardiner|editor1-first=Robert|editor2-last=Brown|editor2-first=David K.|year=2004|title=The Eclipse of the Big Gun: The Warship 1906–1945|location=London|publisher=[[Conway Maritime Press]]|isbn=978-0-85177-953-9}} *{{Cite book|last=Garver|first=John W.|year=1988|title=Chinese-Soviet Relations, 1937–1945: The Diplomacy of Chinese Nationalism|location=New York|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-505432-3}} *{{cite book |last=Gilbert |first=Martin |author-link=Martin Gilbert |title=Second World War |year=1989 |location=London |publisher=Weidenfeld and Nicolson |isbn=978-0-297-79616-9 |url=https://archive.org/details/secondworldwar00gilb_0 }} *{{cite web |last=Glantz |first=David M. |author-link=David Glantz |year=1986 |title=Soviet Defensive Tactics at Kursk, July 1943 |url=https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz2/glantz2.asp |series=CSI Report No. 11 |website=Combined Arms Research Library |publisher=Command and General Staff College |oclc=278029256 |access-date=15 July 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080306082607/https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz2/glantz2.asp |archive-date=6 March 2008 }} *{{Cite book|last=Glantz |first=David M. |author-mask=3|year=1989|title=Soviet Military Deception in the Second World War|location=Abingdon & New York|publisher=[[Frank Cass]]|isbn=978-0-7146-3347-3}} *{{Cite book|last=Glantz|first=David M.|author-mask=3|year=1998|title=When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler|location=Lawrence, KS|publisher=[[University Press of Kansas]]|isbn=978-0-7006-0899-7|url=https://archive.org/details/whentitansclashe00glan_0}} *{{cite web|last=Glantz|first=David M.|author-mask=3|year=2001|title=The Soviet-German War 1941–45 Myths and Realities: A Survey Essay|url=https://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20110709141048/https://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf|archive-date=9 July 2011}} *{{Cite book|last=Glantz|first=David M.|author-mask=3|year=2002|title=The Battle for Leningrad: 1941–1944|location=Lawrence, KS|publisher=[[University Press of Kansas]]|isbn=978-0-7006-1208-6|url=https://archive.org/details/battleforleningr00glan}} *{{cite web |last=Glantz |first=David M. |author-mask=3 |year=2005 |title=August Storm: The Soviet Strategic Offensive in Manchuria |url=https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz3/glantz3.asp |series=Leavenworth Papers |website=Combined Arms Research Library |publisher=Command and General Staff College |oclc=78918907 |access-date=15 July 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080302130751/https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz3/glantz3.asp |archive-date=2 March 2008 }} *{{Cite book|last=Goldstein|first=Margaret J.|year=2004|title=World War II: Europe|location=Minneapolis|publisher=[[Lerner Publishing Group|Lerner Publications]]|isbn=978-0-8225-0139-8|url=https://archive.org/details/worldwariieurope0000gold}} *{{Cite book|last=Gordon|first=Andrew|author-link=Andrew Gordon (naval historian)|year=2004|chapter=The greatest military armada ever launched|editor=Jane Penrose|title=The D-Day Companion|pages=[https://archive.org/details/ddaycompanion00jane/page/127 127–144]|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-779-6|chapter-url=https://archive.org/details/ddaycompanion00jane/page/127}} *{{Cite book|last=Gordon|first=Robert S.C.|year=2012|title=The Holocaust in Italian Culture, 1944–2010|location=Stanford, CA|publisher=[[Stanford University Press]]|isbn=978-0-8047-6346-2}} *{{Cite book|last=Grove|first=Eric J.|year=1995|chapter=A Service Vindicated, 1939–1946|editor=J.R. Hill |title=The Oxford Illustrated History of the Royal Navy |pages=348–80|location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-211675-8}} *{{Cite book|last=Hane|first=Mikiso|year=2001|title=Modern Japan: A Historical Survey|edition=3rd|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-3756-2|url=https://archive.org/details/modernjapanhisto00hane_0}} *{{Cite book|last=Hanhimäki|first=Jussi M.|year=1997|title=Containing Coexistence: America, Russia, and the "Finnish Solution"|location=Kent, OH|publisher=[[Kent State University Press]]|isbn=978-0-87338-558-9}} *{{Cite book|last=Harris|first=Sheldon H.|author-link=Sheldon H. Harris|year=2002|title=Factories of Death: Japanese Biological Warfare, 1932–1945, and the American Cover-up|edition=2nd|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-93214-1}} *{{Cite book|last=Harrison|first=Mark|year=1998|chapter=The economics of World War II: an overview|editor=Mark Harrison |title=The Economics of World War II: Six Great Powers in International Comparison |pages=1–42|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-62046-8}} *{{Cite book|last1=Hart|first1=Stephen|last2=Hart|first2=Russell|last3=Hughes|first3=Matthew|year=2000|title=The German Soldier in World War II|location=Osceola, WI|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-1-86227-073-2}} *{{Cite journal|last=Hauner|first=Milan|year=1978|title=Did Hitler Want a World Dominion?|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=13|issue=1|pages=15–32|jstor=260090|doi=10.1177/002200947801300102|s2cid=154865385}} *{{Cite book|last=Healy|first=Mark|year=1992|title=Kursk 1943: The Tide Turns in the East|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-211-0}} *{{Cite book|last=Hearn|first=Chester G.|year=2007|title=Carriers in Combat: The Air War at Sea|location=Mechanicsburg, PA|publisher=[[Stackpole Books]]|isbn=978-0-8117-3398-4|url=https://archive.org/details/carriersincombat0000hear}} *{{Cite book|last=Hempel|first=Andrew|year=2005|title=Poland in World War II: An Illustrated Military History|location=New York|publisher=[[Hippocrene Books]]|isbn=978-0-7818-1004-3}} *{{Cite book|last=Herbert|first=Ulrich|author-link=Ulrich Herbert|year=1994|chapter=Labor as spoils of conquest, 1933–1945|editor=David F. Crew|title=Nazism and German Society, 1933–1945|pages=[https://archive.org/details/nazismgermansoci0000unse/page/219 219–73]|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-08239-6|url=https://archive.org/details/nazismgermansoci0000unse}} *{{Cite journal|last=Herf|first=Jeffrey|author-link=Jeffrey Herf|year=2003|title=The Nazi Extermination Camps and the Ally to the East. Could the Red Army and Air Force Have Stopped or Slowed the Final Solution?|journal=[[Kritika (journal)|Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History]]|volume=4|issue=4|pages=913–30|doi=10.1353/kri.2003.0059|s2cid=159958616}} *{{Cite book|last=Hill|first=Alexander|title=The War Behind The Eastern Front: The Soviet Partisan Movement In North-West Russia 1941–1944|location=London & New York|publisher=[[Frank Cass]]|year=2005|isbn=978-0-7146-5711-0}} *{{Cite book|last=Holland|first=James|year=2008|title=Italy's Sorrow: A Year of War 1944–45|location=London|publisher=[[HarperPress]]|isbn=978-0-00-717645-8}} *{{Cite book|last=Hosking|first=Geoffrey A.|year=2006|title=Rulers and Victims: The Russians in the Soviet Union|location=Cambridge|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-02178-5|url=https://archive.org/details/rulersvictimsrus00hosk}} *{{Cite book|last=Howard|first=Joshua H.|year=2004|title=Workers at War: Labor in China's Arsenals, 1937–1953|location=Stanford, CA|publisher=[[Stanford University Press]]|isbn=978-0-8047-4896-4}} *{{Cite book|last1=Hsu|first1=Long-hsuen|last2=Chang|first2=Ming-kai|year=1971|title=History of The Sino-Japanese War (1937–1945) |edition=2nd |asin=B00005W210|publisher=Chung Wu Publishers}} *{{Cite book|last=Ingram|first=Norman|year=2006|chapter=Pacifism|editor=Lawrence D. Kritzman|editor2=Brian J. Reilly|title=The Columbia History Of Twentieth-Century French Thought|pages=[https://archive.org/details/columbiahistoryo2006unse/page/76 76–78]|location=New York|publisher=[[Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-10791-4|editor-link=Lawrence Kritzman|url=https://archive.org/details/columbiahistoryo2006unse}} *{{Cite book|last=Iriye|first=Akira|author-link=Akira Iriye|year=1981|title=Power and Culture: The Japanese-American War, 1941–1945|location=Cambridge, MA|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-69580-1|url=https://archive.org/details/powerculture00akir}} *{{Cite book|last=Jackson|first=Ashley|year=2006|author-link=Ashley Jackson (historian)|title=The British Empire and the Second World War|location=London & New York|publisher=[[Hambledon Continuum]]|isbn=978-1-85285-417-1}} *{{Cite book|last=Joes|first=Anthony James|year=2004|title=Resisting Rebellion: The History And Politics of Counterinsurgency|location=Lexington|publisher=[[University Press of Kentucky]]|isbn=978-0-8131-2339-4}} *{{Cite book|last=Jowett|first=Philip S.|year=2001|title=The Italian Army 1940–45, Volume 2: Africa 1940–43|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-865-5}} *{{Cite book|last1=Jowett|first1=Philip S.|author-mask=3|last2=Andrew|first2=Stephen|year=2002|title=The Japanese Army, 1931–45|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-353-8}} *{{Cite book|last=Jukes|first=Geoffrey|year=2001|chapter=Kuznetzov|editor=Harold Shukman |title=Stalin's Generals |pages=109–16 |location=London|publisher=[[Weidenfeld & Nicolson|Phoenix Press]]|isbn=978-1-84212-513-7|editor-link=:ru:Шукман, Гарольд}} *{{Cite book|last=Kantowicz|first=Edward R.|year=1999|title=The Rage of Nations|location=Grand Rapids, MI|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]]|isbn=978-0-8028-4455-2|url=https://archive.org/details/rageofnations0000kant}} *{{Cite book|last=Kantowicz|first=Edward R.|author-mask=3|year=2000|title=Coming Apart, Coming Together|location=Grand Rapids, MI|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]]|isbn=978-0-8028-4456-9|url=https://archive.org/details/comingapartcomin0000kant}} *{{Cite book|last=Keeble|first=Curtis|author-link=Curtis Keeble|year=1990|chapter=The historical perspective|editor=Alex Pravda |editor2=Peter J. Duncan |title=Soviet-British Relations Since the 1970s|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-37494-1}} *{{Cite book|last=Keegan|first=John|author-link=John Keegan|year=1997|title=The Second World War|location=London|publisher=[[Random House|Pimlico]]|isbn=978-0-7126-7348-8}} *{{Cite book|last=Kennedy|first=David M.|author-link=David M. Kennedy (historian)|year=2001|title=Freedom from Fear: The American People in Depression and War, 1929–1945|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-514403-1|title-link=Freedom from Fear: The American People in Depression and War, 1929–1945}} *{{Cite book|last=Kennedy-Pipe|first=Caroline|year=1995|title=Stalin's Cold War: Soviet Strategies in Europe, 1943–56|location=Manchester|publisher=[[Manchester University Press]]|isbn=978-0-7190-4201-0}} *{{Cite book|last=Kershaw|first=Ian|author-link=Ian Kershaw|year=2001|title=Hitler, 1936–1945: Nemesis|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-04994-7|url=https://archive.org/details/hitler193645neme00kers}} *{{Cite book|last=Kershaw|first=Ian|author-mask=3|year=2007|title=Fateful Choices: Ten Decisions That Changed the World, 1940–1941|location=London|publisher=[[Penguin Books|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9712-5|url=https://archive.org/details/fatefulchoiceste0000kers}} *{{Cite book|last=Kitson|first=Alison|year=2001|title=Germany 1858–1990: Hope, Terror, and Revival|location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-913417-5|url=https://archive.org/details/germany18581990h0000kits}} *{{Cite journal|last1=Klavans|first1=Richard A.|last2=Di Benedetto|first2=C. Anthony|last3=Prudom|first3=Melanie J.|year=1997|title=Understanding Competitive Interactions: The U.S. Commercial Aircraft Market|journal=Journal of Managerial Issues|volume=9|issue=1|pages=13–361|jstor=40604127}} *{{Cite journal|last=Kleinfeld|first=Gerald R.|year=1983|title=Hitler's Strike for Tikhvin|journal=Military Affairs|volume=47|issue=3|pages=122–128|jstor=1988082|doi=10.2307/1988082}} *{{Cite journal|last=Koch|first=H.W.|year=1983|title=Hitler's 'Programme' and the Genesis of Operation 'Barbarossa'|journal=[[The Historical Journal]]|volume=26|issue=4|pages=891–920|jstor=2639289|doi=10.1017/S0018246X00012747|s2cid=159671713 }} *{{Cite book|last=Kolko|first=Gabriel|author-link=Gabriel Kolko|year=1990|orig-year=1968|title=The Politics of War: The World and United States Foreign Policy, 1943–1945|location=New York|publisher=[[Random House]]|isbn=978-0-679-72757-6|url=https://archive.org/details/politicsofwarwor00kolkrich}} *{{Cite book|last=Laurier|first=Jim|year=2001|title=Tobruk 1941: Rommel's Opening Move|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-092-6}} *{{Cite book|last=Lee|first=En-han|year=2002|chapter=The Nanking Massacre Reassessed: A Study of the Sino-Japanese Controversy over the Factual Number of Massacred Victims|editor=Robert Sabella|editor2=Fei Fei Li|editor3=David Liu |title=Nanking 1937: Memory and Healing |pages=47–74 |location=Armonk, NY|publisher=[[M.E. Sharpe]]|isbn=978-0-7656-0816-1}} *{{Cite book|editor1-last=Leffler|editor1-first=Melvyn P.|editor1-link=Melvyn P. Leffler|editor2-last=Westad|editor2-first=Odd Arne|editor2-link=Odd Arne Westad|year=2010|title=The Cambridge History of the Cold War |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-83938-9|postscript=,}} in 3 volumes. *{{Cite book|last=Levine|first=Alan J.|year=1992|title=The Strategic Bombing of Germany, 1940–1945|location=Westport, CT|publisher=[[Praeger Publishers|Praeger]]|isbn=978-0-275-94319-6}} *{{Cite book|editor1-last=Greenfield|editor1-first=Kent Roberts|last=Lewis|first=Morton|year=1953|chapter=Japanese Plans and American Defenses|chapter-url=https://www.history.army.mil/books/wwii/5-2/5-2_29.htm|title=The Fall of the Philippines|url=https://www.history.army.mil/books/wwii/5-2/5-2_Contents.htm|location=Washington, DC|publisher=[[US Government Printing Office]]|lccn=53-63678|access-date=1 October 2009|archive-date=8 January 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120108061554/https://www.history.army.mil/books/wwii/5-2/5-2_Contents.htm|url-status=dead}} *{{Cite book|last=Liberman|first=Peter|year=1996|title=Does Conquest Pay?: The Exploitation of Occupied Industrial Societies|location=Princeton, NJ|publisher=[[Princeton University Press]]|isbn=978-0-691-02986-3}} *{{cite book|last=Liddell Hart|first=Basil|title=History of the Second World War|edition=4th|date=1977|publisher=Pan|location=London|isbn=978-0-330-23770-3|url=https://archive.org/details/historyofsecondw0000lidd_i0g4}} *{{Cite book|last=Lightbody|first=Bradley|year=2004|title=The Second World War: Ambitions to Nemesis|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-22404-8}} *{{Cite book|last1=Lindberg|first1=Michael|last2=Todd|first2=Daniel|year=2001|title=Brown-, Green- and Blue-Water Fleets: the Influence of Geography on Naval Warfare, 1861 to the Present|location=Westport, CT|publisher=[[Praeger Publishers|Praeger]]|isbn=978-0-275-96486-3}} *{{Cite book|last1=Lowe|first1=C.J.|last2=Marzari|first2=F.|year=2002|title=Italian Foreign Policy 1870–1940|location=London|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-26681-9}} *{{Cite book|last=Lynch|first=Michael|year=2010|title=The Chinese Civil War 1945–49|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-671-3}} *{{Cite book|last=Maddox|first=Robert James|year=1992|title=The United States and World War II|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-0437-3|url=https://archive.org/details/unitedstateswor00madd}} *{{Cite book|last=Maingot|first=Anthony P.|year=1994|title=The United States and the Caribbean: Challenges of an Asymmetrical Relationship|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-2241-4}} *{{Cite book|last=Mandelbaum|first=Michael|year=1988|title=The Fate of Nations: The Search for National Security in the Nineteenth and Twentieth Centuries|publisher=[[Cambridge University Press]]|page=[https://archive.org/details/isbn_9780521357906/page/96 96]|isbn=978-0-521-35790-6|url=https://archive.org/details/isbn_9780521357906/page/96}} *{{Cite book|last=Marston|first=Daniel|year=2005|title=The Pacific War Companion: From Pearl Harbor to Hiroshima|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-882-3}} *{{Cite book|last=Masaya|first=Shiraishi|year=1990|title=Japanese Relations with Vietnam, 1951–1987|location=Ithaca, NY|publisher=[[Cornell Southeast Asia Program|SEAP Publications]]|isbn=978-0-87727-122-2}} *{{Cite journal|last=May|first=Ernest R.|author-link=Ernest R. May |year=1955|title=The United States, the Soviet Union, and the Far Eastern War, 1941–1945|journal=[[Pacific Historical Review]]|volume=24|issue=2|pages=153–74|jstor=3634575|doi=10.2307/3634575}} *{{Cite book|last=Mazower|first=Mark|author-link=Mark Mazower|year=2008|title=Hitler's Empire: Nazi Rule in Occupied Europe|location=London|publisher=[[Penguin Group|Allen Lane]]|isbn=978-1-59420-188-2|url=https://archive.org/details/hitlersempirehow0000mazo}} *{{Cite book|last=Milner|first=Marc|author-link=Marc Milner|year=1990|chapter=The Battle of the Atlantic|editor-first=John |editor-last=Gooch |title=Decisive Campaigns of the Second World War |pages=45–66|location=Abingdon|publisher=[[Frank Cass]]|isbn=978-0-7146-3369-5}} *{{Cite journal|last=Milward|first=A.S.|year=1964|title=The End of the Blitzkrieg|journal=[[The Economic History Review]]|volume=16|issue=3|pages=499–518|jstor=2592851}} *{{Cite book|last=Milward|first=A.S.|author-mask=3|year=1992|orig-year=1977|title=War, Economy, and Society, 1939–1945|location=Berkeley, CA|publisher=[[University of California]] Press|isbn=978-0-520-03942-1}} *{{Cite book|last=Minford|first=Patrick|author-link=Patrick Minford|year=1993|chapter=Reconstruction and the UK Postwar Welfare State: False Start and New Beginning|editor=Rudiger Dornbusch|editor2=Wilhelm Nölling|editor3=Richard Layard |title=Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today |pages=115–38 |location=Cambridge, MA|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-04136-2}} *{{Cite book|last1=Mingst|first1=Karen A.|last2=Karns|first2=Margaret P.|year=2007|title=United Nations in the Twenty-First Century|edition=3rd|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-4346-4|url=https://archive.org/details/unitednationsin20000ming}} *{{Cite book|last=Miscamble|first=Wilson D.|year=2007|title=From Roosevelt to Truman: Potsdam, Hiroshima, and the Cold War|location=New York|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-86244-8}} *{{Cite book|last=Mitcham|first=Samuel W.|year=2007|orig-year=1982|title=Rommel's Desert War: The Life and Death of the Afrika Korps|location=Mechanicsburg, PA|publisher=[[Stackpole Books]]|isbn=978-0-8117-3413-4}} *{{cite book | last = Mitter | first = Rana|author-link=Rana Mitter| title =Forgotten Ally: China's World War II, 1937–1945 | publisher = Mariner Books| year = 2014 | isbn = 978-0-544-33450-2}} *{{Cite book|last=Molinari|first=Andrea|year=2007|title=Desert Raiders: Axis and Allied Special Forces 1940–43|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84603-006-2}} *{{Cite book|last=Murray|first=Williamson|author-link=Williamson Murray|year=1983|title=Strategy for Defeat: The Luftwaffe, 1933–1945|url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/|location=[[Maxwell Air Force Base]], AL|publisher=[[Air University Press]]|isbn=978-1-4294-9235-5|access-date=17 February 2022|archive-date=24 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124100749/https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/|url-status=live}} *{{Cite book|last1=Murray|first1=Williamson|author-mask=3|last2=Millett|first2=Allan Reed|year=2001|title=A War to Be Won: Fighting the Second World War|location=Cambridge, MA|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-00680-5}} *{{Cite book|last1=Myers|first1=Ramon|last2=Peattie|first2=Mark|year=1987|title=The Japanese Colonial Empire, 1895–1945|location=Princeton, NJ|publisher=[[Princeton University Press]]|isbn=978-0-691-10222-1}} *{{Cite book|last1=Naimark|first1=Norman|author-link=Norman Naimark|year=2010|chapter=The Sovietization of Eastern Europe, 1944–1953|editor=Melvyn P. Leffler|editor2=Odd Arne Westad |title=The Cambridge History of the Cold War |volume=I: Origins |pages=175–97 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn= 978-0-521-83719-4}} *{{Cite book|last=Neary|first=Ian|year=1992|chapter=Japan|editor=Martin Harrop |title=Power and Policy in Liberal Democracies |pages=49–70 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-34579-8}} *{{Cite book|last=Neillands|first=Robin|author-link=Robin Neillands|year=2005|title=The Dieppe Raid: The Story of the Disastrous 1942 Expedition|location=Bloomington, IN|publisher=[[Indiana University Press]]|isbn=978-0-253-34781-7|url=https://archive.org/details/diepperaidstoryo00robi}} **{{Cite book|last=Neulen |first=Hans Werner|title=In the skies of Europe – Air Forces allied to the Luftwaffe 1939–1945|year=2000 |publisher= The Crowood Press|location= Ramsbury, Marlborough, UK|isbn=1-86126-799-1}} *{{Cite book|last1=Niewyk|first1=Donald L.|last2=Nicosia|first2=Francis|year=2000|title=The Columbia Guide to the Holocaust|location=New York|publisher=[[Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-11200-0|url=https://archive.org/details/columbiaguidetot00niew}} *{{Cite book|last=Overy|first=Richard|author-link=Richard Overy|year=1994|title=War and Economy in the Third Reich|location=New York|publisher=[[Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-820290-5|url=https://archive.org/details/wareconomyinthir00over}} *{{Cite book|last=Overy|first=Richard|author-mask=3|year=1995|title=Why the Allies Won|location=London|publisher=Pimlico|isbn=978-0-7126-7453-9|url=https://archive.org/details/isbn_9780712674539}} *{{Cite book|last=Overy|first=Richard|author-mask=3|year=2004|title=The Dictators: Hitler's Germany, Stalin's Russia|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-02030-4|url=https://archive.org/details/dictators00rich}} *{{Cite book|last1=Overy|first1=Richard|author-mask=3|last2=Wheatcroft|first2=Andrew|year=1999|title=The Road to War|edition=2nd|location=London|publisher=[[Penguin Books]]|isbn=978-0-14-028530-7|url=https://archive.org/details/roadtowar00over}} *{{Cite book|last=O'Reilly|first=Charles T.|year=2001|title=Forgotten Battles: Italy's War of Liberation, 1943–1945|location=Lanham, MD|publisher=[[Lexington Books]]|isbn=978-0-7391-0195-7}} *{{Cite journal|last=Painter|first=David S.|author-link=David S. Painter|year=2012|title=Oil and the American Century|journal=[[The Journal of American History]]|volume=99|issue=1|pages=24–39|doi= 10.1093/jahist/jas073}} *{{Cite book|last=Padfield|first=Peter|year=1998|title=War Beneath the Sea: Submarine Conflict During World War II|location=New York|publisher=[[John Wiley & Sons|John Wiley]]|isbn=978-0-471-24945-0|url=https://archive.org/details/warbeneathseasub0000padf}} *{{Cite journal|last=Pape|first=Robert A.|author-link=Robert Pape|year=1993|title=Why Japan Surrendered|journal=[[International Security]]|volume=18|issue=2|pages=154–201|jstor=2539100|doi=10.2307/2539100|s2cid=153741180}} *{{Cite book|last=Parker|first=Danny S.|year=2004|title=Battle of the Bulge: Hitler's Ardennes Offensive, 1944–1945|edition=New|location=Cambridge, MA|publisher=[[Da Capo Press]]|isbn=978-0-306-81391-7}} *{{Cite book|last=Payne|first=Stanley G.|author-link=Stanley G. Payne|year=2008|title=Franco and Hitler: Spain, Germany, and World War II|location=New Haven, CT|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-12282-4}} *{{Cite book|last=Perez|first=Louis G.|year=1998|title=The History of Japan|location=Westport, CT|publisher=[[Greenwood Publishing Group]]|isbn=978-0-313-30296-1|url=https://archive.org/details/historyofjapan00pere}} *{{Cite book|last=Petrov|first=Vladimir|year=1967|title=Money and Conquest: Allied Occupation Currencies in World War II|location=Baltimore, MD|publisher=[[Johns Hopkins University Press]]|isbn=978-0-8018-0530-1}} *{{Cite book|last=Polley|first=Martin|year=2000|title=An A–Z of Modern Europe Since 1789|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-18597-4}} *{{Cite book|last=Portelli|first=Alessandro|author-link=Alessandro Portelli|year=2003|title=The Order Has Been Carried Out: History, Memory, and Meaning of a Nazi Massacre in Rome|location=Basingstoke & New York|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|isbn=978-1-4039-8008-3}} *{{Cite book|last=Preston|first=P. W.|year=1998|title=Pacific Asia in the Global System: An Introduction|location=Oxford & Malden, MA|publisher=[[Wiley-Blackwell|Blackwell Publishers]]|isbn=978-0-631-20238-7}} *{{Cite book|last=Prins|first=Gwyn|year=2002|title=The Heart of War: On Power, Conflict and Obligation in the Twenty-First Century|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-36960-2}} *{{Cite book|last=Radtke|first=K.W.|year=1997|chapter='Strategic' concepts underlying the so-called Hirota foreign policy, 1933–7|editor=Aiko Ikeo |title=Economic Development in Twentieth Century East Asia: The International Context |pages=100–20 |location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-14900-6}} *{{Cite book|last=Rahn|first=Werner|author-link=Werner Rahn|year=2001|chapter=The War in the Pacific|editor=Horst Boog|editor2=Werner Rahn|editor3=Reinhard Stumpf|editor4=Bernd Wegner |title=Germany and the Second World War |volume=VI: The Global War |pages=191–298 |location=Oxford|publisher=[[Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-822888-2}} *{{Cite book|last=Ratcliff|first=R.A.|year=2006|title=Delusions of Intelligence: Enigma, Ultra, and the End of Secure Ciphers|location=New York|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-85522-8|url=https://archive.org/details/delusionsofintel0000ratc}} *{{Cite book|last=Read|first=Anthony|year=2004|title=The Devil's Disciples: Hitler's Inner Circle|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-04800-1|url=https://archive.org/details/devilsdisciplesh00read}} *{{Cite book|last1=Read|first1=Anthony|last2=Fisher|first2=David|year=2002|orig-year=1992|title=The Fall Of Berlin|location=London|publisher=[[Pimlico (publishing imprint)|Pimlico]]|isbn=978-0-7126-0695-0}} *{{Cite book|last=Record|first=Jeffery|year=2005|title=Appeasement Reconsidered: Investigating the Mythology of the 1930s|publisher=Diane Publishing|page=50|isbn=978-1-58487-216-0|url=https://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffiles/PUB622.pdf|access-date=15 November 2009|archive-date=11 April 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100411104102/https://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffiles/PUB622.pdf|url-status=dead}} *{{Cite book|last=Rees|first=Laurence|author-link=Laurence Rees|year=2008|title=World War II Behind Closed Doors: Stalin, the Nazis and the West|location=London|publisher=[[BBC Books]]|isbn=978-0-563-49335-8}} *{{Cite book|last=Regan|first=Geoffrey|year=2004|title=The Brassey's Book of Military Blunders|publisher=Brassey's|isbn=978-1-57488-252-0|url=https://archive.org/details/brasseysbookofmi00geof}} *{{Cite book|last=Reinhardt|first=Klaus|author-link=Klaus Reinhardt|year=1992|title=Moscow – The Turning Point: The Failure of Hitler's Strategy in the Winter of 1941–42|location=Oxford|publisher=[[Berg Publishers|Berg]]|isbn=978-0-85496-695-0}} *{{Cite book|last=Reynolds|first=David|year=2006|author-link=David Reynolds (English historian)|title=From World War to Cold War: Churchill, Roosevelt, and the International History of the 1940s|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-928411-5}} *{{Cite book|last=Rich|first=Norman|year=1992|orig-year=1973|title=Hitler's War Aims, Volume I: Ideology, the Nazi State, and the Course of Expansion|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-00802-9|url=https://archive.org/details/hitlerswaraimsid00rich}} *{{Cite book|last=Ritchie|first=Ella|year=1992|chapter=France|editor=Martin Harrop |title=Power and Policy in Liberal Democracies |pages=23–48 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-34579-8}} *{{Cite journal|last=Roberts|first=Cynthia A.|year=1995|title=Planning for War: The Red Army and the Catastrophe of 1941|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=47|issue=8|pages=1293–1326|jstor=153299|doi=10.1080/09668139508412322}} *{{Cite book|last=Roberts|first=Geoffrey|author-link=Geoffrey Roberts|year=2006|title=Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939–1953|location=New Haven, CT|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-11204-7}} *{{Cite book|last=Roberts|first=J.M.|author-link=John Roberts (historian)|year=1997|title=The Penguin History of Europe|location=London|publisher=[[Penguin Books]]|isbn=978-0-14-026561-3|url=https://archive.org/details/penguinhistoryof00robe_1}} *{{Cite book|last=Ropp|first=Theodore|author-link=Theodore Ropp|year=2000|title=War in the Modern World|edition=Revised|location=Baltimore, MD|publisher=[[Johns Hopkins University Press]]|isbn=978-0-8018-6445-2}} *{{Cite book|last=Roskill|first=S.W.|year=1954|title=The War at Sea 1939–1945, Volume 1: The Defensive|url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/UN/UK/UK-RN-I/index.html|series=History of the Second World War. United Kingdom Military Series|location=London|publisher=[[HMSO]]|access-date=17 February 2022|archive-date=4 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220104023709/http://www.ibiblio.org/hyperwar/UN/UK/UK-RN-I/index.html|url-status=live}} *{{Cite book|last=Ross|first=Steven T.|year=1997|title=American War Plans, 1941–1945: The Test of Battle|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-7146-4634-3}} *{{Cite book|last=Rottman|first=Gordon L.|year=2002|title=World War II Pacific Island Guide: A Geo-Military Study|location=Westport, CT|publisher=[[Greenwood Press]]|isbn=978-0-313-31395-0}} *{{Cite journal|last=Rotundo|first=Louis|year=1986|title=The Creation of Soviet Reserves and the 1941 Campaign|journal=Military Affairs|volume=50|issue=1|pages=21–28|jstor=1988530|doi=10.2307/1988530}} *{{Cite book|last=Salecker|first=Gene Eric|year=2001|title=Fortress Against the Sun: The B-17 Flying Fortress in the Pacific|location=Conshohocken, PA|publisher=Combined Publishing|isbn=978-1-58097-049-5}} *{{Cite book|editor-last=Schain|editor-first=Martin A.|year=2001|title=The Marshall Plan Fifty Years Later|location=London|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|isbn=978-0-333-92983-4}} *{{Cite book|last=Schmitz|first=David F.|year=2000|title=Henry L. Stimson: The First Wise Man|location=Lanham, MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-8420-2632-1|url=https://archive.org/details/henrylstimsonfir0000schm}} *{{Cite book|last=Schoppa|first=R. Keith|year=2011|title=In a Sea of Bitterness, Refugees during the Sino-Japanese War|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-05988-7|url=https://archive.org/details/inseaofbitternes0000scho}} *{{Cite journal|last=Sella|first=Amnon|author-link=Amnon Sella|year=1978|title="Barbarossa": Surprise Attack and Communication|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=13|issue=3|pages=555–83|jstor=260209|doi=10.1177/002200947801300308|s2cid=220880174}} *{{Cite journal|last=Sella|first=Amnon|author-mask=3|year=1983|title=Khalkhin-Gol: The Forgotten War|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=18|issue=4|pages=651–87|jstor=260307}} *{{Cite book|last=Senn|first=Alfred Erich|author-link=Alfred E. Senn|year=2007|title=Lithuania 1940: Revolution from Above|location=Amsterdam & New York|publisher=[[Rodopi (publisher)|Rodopi]]|isbn=978-90-420-2225-6}} *{{Cite book|last=Shaw|first=Anthony|year=2000|title=World War II: Day by Day|location=Osceola, WI|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-0-7603-0939-1}} *{{Cite journal|last=Shepardson|first=Donald E.|year=1998|title=The Fall of Berlin and the Rise of a Myth|journal=[[Journal of Military History]]|volume=62|issue=1|pages=135–54|jstor=120398|doi=10.2307/120398}} *{{Cite book|last=Shirer|first=William L.|author-link=William L. Shirer|year=1990|orig-year=1960|title=The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany|location=New York|publisher=[[Simon & Schuster]]|isbn=978-0-671-72868-7|title-link=The Rise and Fall of the Third Reich}} *{{Cite book|last=Shore|first=Zachary|year=2003|title=What Hitler Knew: The Battle for Information in Nazi Foreign Policy|url=https://archive.org/details/whathitlerknewba00shor_0|url-access=registration|location=New York|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-518261-3}} *{{Cite book|last=Slim|first=William|year=1956|title=Defeat into Victory|location=London|publisher=Cassell|isbn=978-0-304-29114-4}} *{{Cite book|last=Smith|first=Alan|year=1993|title=Russia and the World Economy: Problems of Integration|url=https://archive.org/details/russiaworldecono00smit|url-access=registration|location=London|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-08924-1}} *{{Cite book|last=Smith|first=J.W.|year=1994|title=The World's Wasted Wealth 2: Save Our Wealth, Save Our Environment|publisher=Institute for Economic Democracy|isbn=978-0-9624423-2-2}} *{{Cite book|last=Smith|first=Peter C.|year=2002|orig-year=1970|title=Pedestal: The Convoy That Saved Malta|edition=5th|location=Manchester|publisher=Goodall|isbn=978-0-907579-19-9}} *{{Cite book|last1=Smith|first1=David J.|last2=Pabriks|first2=Artis|last3=Purs|first3=Aldis|last4=Lane|first4=Thomas|year=2002|title=The Baltic States: Estonia, Latvia and Lithuania|location=London|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-28580-3}} *{{Cite book|last1=Smith|first1=Winston|last2=Steadman|first2=Ralph|year=2004|title=All Riot on the Western Front, Volume 3|publisher=Last Gasp|isbn=978-0-86719-616-0}} *{{Cite book|last=Snyder|first=Timothy|author-link=Timothy D. Snyder|year=2010|title=Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin|location=London|publisher=[[The Bodley Head]]|isbn=978-0-224-08141-2}} *{{Cite journal|last=Spring|first=D. W.|s2cid=154270850|year=1986|title=The Soviet Decision for War against Finland, 30 November 1939|journal=[[Soviet Studies]]|volume=38|issue=2|pages=207–26|jstor=151203|doi=10.1080/09668138608411636}} *{{Cite journal|last=Steinberg|first=Jonathan|author-link=Jonathan Steinberg|year=1995|title=The Third Reich Reflected: German Civil Administration in the Occupied Soviet Union, 1941–4|journal=[[The English Historical Review]]|volume=110|issue=437 |pages=620–51|jstor=578338|doi=10.1093/ehr/cx.437.620}} *{{Cite journal|last=Steury|first=Donald P.|year=1987|title=Naval Intelligence, the Atlantic Campaign and the Sinking of the Bismarck: A Study in the Integration of Intelligence into the Conduct of Naval Warfare|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=22|issue=2|pages=209–33|jstor=260931|doi=10.1177/002200948702200202|s2cid=159943895}} *{{Cite book|last=Stueck|first=William|year=2010|chapter=The Korean War|editor=Melvyn P. Leffler|editor2=Odd Arne Westad |title=The Cambridge History of the Cold War |volume=I: Origins |pages=266–87 |location= Cambridge |publisher= [[Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-83719-4}} *{{Cite book|last1=Sumner|first1=Ian|last2=Baker|first2=Alix|year=2001|title=The Royal Navy 1939–45|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-195-4}} *{{Cite book|last=Swain|first=Bruce|year=2001|title=A Chronology of Australian Armed Forces at War 1939–45|location=Crows Nest|publisher=[[Allen & Unwin]]|isbn=978-1-86508-352-0}} *{{Cite journal|last=Swain|first=Geoffrey|year=1992|title=The Cominform: Tito's International?|journal=[[The Historical Journal]]|volume=35|issue=3|pages=641–63|doi=10.1017/S0018246X00026017|s2cid=163152235 }} *{{Cite book|last=Tanaka|first=Yuki|year=1996|title=Hidden Horrors: Japanese War Crimes in World War II|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-2717-4}} *{{Cite book|last=Taylor|first=A.J.P.|author-link=A. J. P. Taylor|year=1961|title=The Origins of the Second World War|location=London|publisher=[[Hamish Hamilton]]}} *{{Cite book|last=Taylor|first=A.J.P.|author-mask=3|year=1979|title=How Wars Begin|location=London|publisher=[[Hamish Hamilton]]|isbn=978-0-241-10017-2}} *{{Cite book|last=Taylor|first=Jay|year=2009|title=The Generalissimo: Chiang Kai-shek and the Struggle for Modern China|location=Cambridge, MA|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-03338-2|url=https://archive.org/details/generalissimochi00tayl}} *{{Cite book|last1=Thomas|first1=Nigel|last2=Andrew|first2=Stephen|year=1998|title=German Army 1939–1945 (2): North Africa & Balkans|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-640-8}} *{{Cite book|last1=Thompson|first1=John Herd|last2=Randall|first2=Stephen J.|author2-link=Stephen Randall (political scientist)|year=2008|title=Canada and the United States: Ambivalent Allies|edition=4th|location=Athens, GA|publisher=[[University of Georgia Press]]|isbn=978-0-8203-3113-3|url=https://archive.org/details/canadaunitedsta00thom}} *{{Cite book|last=Trachtenberg|first=Marc|author-link=Marc Trachtenberg|year=1999|title=A Constructed Peace: The Making of the European Settlement, 1945–1963|location=Princeton, NJ|publisher=[[Princeton University Press]]|isbn=978-0-691-00273-6}} *{{Cite book|last1=Tucker|first1=Spencer C.|author-link1=Spencer C. Tucker|last2=Roberts|first2=Priscilla Mary|title=Encyclopedia of World War II: A Political, Social, and Military History|year=2004|publisher=ABC-CIO|isbn=978-1-57607-999-7|url=https://archive.org/details/encyclopediaofwo0000unse_p0k0}} *{{Cite book|last=Umbreit|first=Hans|year=1991|chapter=The Battle for Hegemony in Western Europe|editor=P. S. Falla |title=Germany and the Second World War |volume=2: Germany's Initial Conquests in Europe |pages=227–326 |location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-822885-1}} *{{Cite book|author=United States Army|author-link=United States Army|year=1986|orig-year=1953|title=The German Campaigns in the Balkans (Spring 1941)|url=https://www.history.army.mil/books/wwii/balkan/intro.htm|location=Washington, DC|publisher=[[Department of the Army]]|ref=CITEREFUS_Army1986|access-date=17 February 2022|archive-date=17 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220117141003/https://history.army.mil/books/wwii/balkan/intro.htm|url-status=dead}} *{{Cite journal|last=Waltz|first=Susan|author-link=Susan Waltz|year=2002|title=Reclaiming and Rebuilding the History of the Universal Declaration of Human Rights|journal=[[Third World Quarterly]]|volume=23|issue=3|pages=437–48|jstor=3993535|doi=10.1080/01436590220138378|s2cid=145398136}} *{{Cite book|last=Ward|first=Thomas A.|year=2010|title=Aerospace Propulsion Systems|location=Singapore|publisher=[[John Wiley & Sons]]|isbn=978-0-470-82497-9}} *{{Cite book|last=Watson|first=William E.|author-link=William E. Watson|year=2003|title=Tricolor and Crescent: France and the Islamic World|location=Westport, CT|publisher=[[Praeger Publishers|Praeger]]|isbn=978-0-275-97470-1}} *{{Cite book|last=Weinberg|first=Gerhard L.| author-link=Gerhard Weinberg|year=2005|title=A World at Arms: A Global History of World War II|edition=2nd|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-85316-3}}; comprehensive overview with emphasis on diplomacy *{{Cite book|last=Wettig|first=Gerhard|year=2008|title=Stalin and the Cold War in Europe: The Emergence and Development of East-West Conflict, 1939–1953|location=Lanham, MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-7425-5542-6}} *{{Cite book|last1=Wiest|first1=Andrew|last2=Barbier|first2=M.K.|year=2002|title=Strategy and Tactics: Infantry Warfare|location=St Paul, MN|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-0-7603-1401-2}} *{{Cite book|last=Williams|first=Andrew|year=2006|title=Liberalism and War: The Victors and the Vanquished|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-35980-1}} *{{Cite journal|last=Wilt|first=Alan F.|author-link=Alan F. Wilt|year=1981|title=Hitler's Late Summer Pause in 1941|journal=Military Affairs|volume=45|issue=4|pages=187–91|jstor=1987464|doi=10.2307/1987464}} *{{Cite book|last=Wohlstetter|first=Roberta|author-link=Roberta Wohlstetter|year=1962|title=Pearl Harbor: Warning and Decision|url=https://archive.org/details/pearlharborwarni0000wohl|url-access=registration|location=Palo Alto, CA|publisher=[[Stanford University Press]]|isbn=978-0-8047-0597-4}} *{{Cite book|last=Wolf|first=Holger C.|year=1993|chapter=The Lucky Miracle: Germany 1945–1951|editor=Rudiger Dornbusch |editor2=Wilhelm Nölling |editor3=Richard Layard |title=Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today |pages=29–56 |location=Cambridge|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-04136-2}} *{{Cite book|last=Wood|first=James B.|year=2007|title=Japanese Military Strategy in the Pacific War: Was Defeat Inevitable?|location=Lanham, MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-7425-5339-2}} *{{Cite book|last=Yoder|first=Amos|year=1997|title=The Evolution of the United Nations System|edition=3rd|location=London & Washington, DC|publisher=[[Taylor & Francis]]|isbn=978-1-56032-546-8}} *{{Cite book|last=Zalampas|first=Michael|year=1989|title=Adolf Hitler and the Third Reich in American magazines, 1923–1939|publisher=Bowling Green University Popular Press|isbn=978-0-87972-462-7}} *{{Cite book|last=Zaloga|first=Steven J.|author-link=Steven Zaloga|year=1996|title=Bagration 1944: The Destruction of Army Group Centre|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-478-7}} *{{Cite book|last=Zaloga|first=Steven J.|author-mask=3|year=2002|title=Poland 1939: The Birth of Blitzkrieg|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-408-5}} *{{Cite book|last=Zeiler|first=Thomas W.|year=2004|title=Unconditional Defeat: Japan, America, and the End of World War II|location=Wilmington, DE|publisher=Scholarly Resources|isbn=978-0-8420-2991-9}} *{{Cite book|last1=Zetterling|first1=Niklas|last2=Tamelander|first2=Michael|year=2009|title=''Bismarck'': The Final Days of Germany's Greatest Battleship|location=Drexel Hill, PA|publisher=[[Casemate Publishers|Casemate]]|isbn=978-1-935149-04-0}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://westpoint.edu/academics/academic-departments/history/world-war-two-europe West Point Maps of the European War] * [https://westpoint.edu/academics/academic-departments/history/world-war-two-asia West Point Maps of the Asian-Pacific War] * [[s:Atlas of the World Battle Fronts in Semimonthly Phases to August 15 1945|Atlas of the World Battle Fronts (July 1943 to August 1945)]] * [https://atom.archives.sfu.ca/index.php/world-war-ii-propaganda-posters-collection Records of World War II propaganda posters are held by Simon Fraser University's Special Collections and Rare Books] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170202042019/https://atom.archives.sfu.ca/index.php/world-war-ii-propaganda-posters-collection |date=2 February 2017 }} * [https://omniatlas.com/maps/europe/19390916/ Maps of World War II in Europe at Omniatlas] tnz4ntzuip00747qkj6c9kaj2gqgpjq 4402821 4402820 2022-08-02T20:03:23Z ზურა6446 102258 /* პრელუდია */ wikitext text/x-wiki === Asia === The [[Kuomintang]] (KMT) party in China launched a [[Northern Expedition|unification campaign]] against [[Warlord Era|regional warlords]] and nominally unified China in the mid-1920s, but was soon embroiled in [[Chinese Civil War|a civil war]] against its former [[Chinese Communist Party]] allies{{sfn|Preston|1998|p=104}} and [[Central Plains War|new regional warlords]]. In 1931, an [[Statism in Shōwa Japan|increasingly militaristic]] [[Empire of Japan]], which had long sought influence in China{{sfn|Myers|Peattie|1987|p=458}} as the first step of what its government saw as the country's [[Hakko ichiu|right to rule Asia]], staged the [[Mukden Incident]] as a pretext to [[Japanese invasion of Manchuria|invade Manchuria]] and establish the [[puppet state]] of [[Manchukuo]].{{sfn|Smith|Steadman|2004|p=28}} China appealed to the [[League of Nations]] to stop the Japanese invasion of Manchuria. Japan withdrew from the League of Nations after being [[Lytton Report|condemned]] for its incursion into Manchuria. The two nations then fought several battles, in [[28 January Incident|Shanghai]], [[Battle of Rehe|Rehe]] and [[Defense of the Great Wall|Hebei]], until the [[Tanggu Truce]] was signed in 1933. Thereafter, Chinese volunteer forces continued the resistance to Japanese aggression in [[Pacification of Manchukuo|Manchuria]], and [[Actions in Inner Mongolia (1933–1936)|Chahar and Suiyuan]].<ref>{{Harvnb|Coogan|1993}}: "Although some Chinese troops in the Northeast managed to retreat south, others were trapped by the advancing Japanese Army and were faced with the choice of resistance in defiance of orders, or surrender. A few commanders submitted, receiving high office in the puppet government, but others took up arms against the invader. The forces they commanded were the first of the volunteer armies."</ref> After the 1936 [[Xi'an Incident]], the Kuomintang and communist forces agreed on a ceasefire to present [[Second United Front|a united front]] to oppose Japan.{{sfn|Busky|2002|p=10}} == Pre-war events == ===Japanese invasion of Manchuria=== [[file:Japanese troops entering Tsitsihar.jpg|thumb|იაპონელი სამხედროები [[მუკდენი|მუკდენში]]]] The Japanese invasion of Manchuria began on 18 September 1931, when the [[Kwantung Army]] of the [[Empire of Japan]] invaded [[Manchuria]] immediately following the [[Mukden Incident]]. At the war's end in February 1932, the Japanese established the [[puppet state]] of [[Manchukuo]]. Their occupation lasted until the success of the [[Soviet Union]] and [[Mongolian People's Republic|Mongolia]] with the [[Soviet invasion of Manchuria|Manchurian Strategic Offensive Operation]] in mid-August 1945, towards the end of the [[World War II|Second World War]]. The [[South Manchuria Railway Zone]] and the [[Korean Peninsula]] had been under the control of the Japanese Empire since the [[Russo-Japanese War]] of 1904–1905. Japan's ongoing industrialization and militarization ensured their growing dependence on oil and metal imports from the US.<ref>{{cite book |last1=Walker |first1=Michael |title=The 1929 Sino-Soviet War: The War Nobody Knew |series=Modern War Studies |year=2017 |isbn=978-0700623754}}</ref> The US sanctions which prevented trade with the United States (which had occupied the [[First Philippine Republic|Philippines]] around the same time) resulted in Japan furthering its expansion in the territory of China and Southeast Asia.<ref>{{cite book |last1=Meyer |first1=Michael |title=In Manchuria: A Village Called Wasteland and the Transformation of Rural China |date=9 February 2016 |isbn=978-1620402887}}</ref> The invasion of Manchuria, or the [[Marco Polo Bridge Incident]] of 7 July 1937, are sometimes cited as an alternative starting dates for [[World War II]], in contrast with the more commonly accepted date of 1 September 1939.<ref name=sterling>{{cite news |url=http://educationforum.ipbhost.com/index.php?showtopic=9196|archive-url=https://web.archive.org/web/20080613202437/http://educationforum.ipbhost.com/index.php?showtopic=9196 |url-status=dead|archive-date=June 13, 2008|access-date=June 13, 2008|first=John |last=Simkin |title=Sterling and Peggy Seagrave: Gold Warriors |date=February 5, 2007 |publisher=The Education Forum|quote=Americans think of WW2 in Asia as having begun with Pearl Harbor, the British with the fall of Singapore, and so forth. The Chinese would correct this by identifying the Marco Polo Bridge incident as the start, or the Japanese seizure of Manchuria earlier.}}</ref> With the invasion having attracted great international attention, the [[League of Nations]] produced the [[Lytton Commission]] (headed by [[United Kingdom|British]] politician [[Victor Bulwer-Lytton, 2nd Earl of Lytton|Victor Bulwer-Lytton]]) to evaluate the situation, with the organization delivering its findings in October 1932. Its findings and recommendations that the Japanese puppet state of [[Manchukuo]] not be recognized and the return of Manchuria to Chinese sovereignty prompted the Japanese government to withdraw from the League entirely. === Italian invasion of Ethiopia (1935) === {{Main|იტალია-ეთიოპიის მეორე ომი}} [[File:Mussolini truppe Etiopia.jpg|thumb|[[Benito Mussolini]] inspecting troops during the [[Second Italo-Ethiopian War|Italo-Ethiopian War]], 1935]] The [[Second Italo-Ethiopian War]] was a brief [[colonial war]] that began in October 1935 and ended in May 1936. The war began with the invasion of the [[Ethiopian Empire]] (also known as [[Etymology of Ethiopia|Abyssinia]]) by the armed forces of the [[Kingdom of Italy]] (''Regno d'Italia''), which was launched from [[Italian Somaliland]] and [[Italian Eritrea|Eritrea]].<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=GtCL2OYsH6wC |title=Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia |author1=Andrea L. Stanton |author2=Edward Ramsamy |author3=Peter J. Seybolt |page=308 |access-date=6 April 2014 |isbn=978-1-4129-8176-7 |year=2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180818210900/https://books.google.com/books?id=GtCL2OYsH6wC |archive-date=18 August 2018 |url-status=live}}</ref> The war resulted in the [[military occupation]] of Ethiopia and its [[annexation]] into the newly created colony of [[Italian East Africa]] (''Africa Orientale Italiana'', or AOI); in addition it exposed the weakness of the [[League of Nations]] as a force to preserve peace. Both Italy and Ethiopia were member nations, [[Appeasement|but the League did little]] when the former clearly violated Article X of the League's [[Covenant of the League of Nations|Covenant]].{{sfn|Barker|1971|pp=131–32}} The United Kingdom and France supported imposing sanctions on Italy for the invasion, but the sanctions were not fully enforced and failed to end the Italian invasion.{{sfn|Shirer|1990|p=289}} Italy subsequently dropped its objections to Germany's goal of absorbing [[Federal State of Austria|Austria]].{{sfn|Kitson|2001|p=231}} === Spanish Civil War (1936–1939) === {{Main|Spanish Civil War}} [[File:Bundesarchiv Bild 183-H25224, Guernica, Ruinen.jpg|thumb|The [[bombing of Guernica]] in 1937, during the [[Spanish Civil War]], sparked fears abroad in Europe that the next war would be based on bombing of cities with very high civilian casualties.]] When civil war broke out in Spain, Hitler and Mussolini lent military support to the [[Nationalist faction (Spanish Civil War)|Nationalist rebels]], led by General [[Francisco Franco]]. Italy supported the Nationalists to a greater extent than the Nazis did: altogether Mussolini sent to Spain more than 70,000 ground troops and 6,000 aviation personnel, as well as about 720 aircraft.{{sfn|Neulen|2000|page=25}} The Soviet Union supported the existing government of the [[Second Spanish Republic|Spanish Republic]]. More than 30,000 foreign volunteers, known as the [[International Brigades]], also fought against the Nationalists. Both Germany and the Soviet Union used this [[proxy war]] as an opportunity to test in combat their most advanced weapons and tactics. The Nationalists won the civil war in April 1939; Franco, now dictator, remained officially neutral during World War II but [[Spain during World War II|generally favoured the Axis]].{{sfn|Payne|2008|page=271}} His greatest collaboration with Germany was the sending of [[Blue Division|volunteers]] to fight on the [[Eastern Front (World War II)|Eastern Front]].{{sfn|Payne|2008|page=146}} === Japanese invasion of China (1937) === {{Main|Second Sino-Japanese War}} [[File:Shanghai1937IJA ruins.jpg|thumb|left|[[Japanese Imperial Army]] soldiers during the [[Battle of Shanghai]], 1937]] In July 1937, Japan captured the former Chinese imperial capital of [[Beijing|Peking]] after instigating the [[Marco Polo Bridge Incident]], which culminated in the Japanese campaign to invade all of China.{{sfn|Eastman|1986|pp=547–51}} The Soviets quickly signed a [[Sino-Soviet Non-Aggression Pact|non-aggression pact with China]] to lend [[materiel]] support, effectively ending China's prior [[Sino-German cooperation (1926–1941)|co-operation with Germany]]. From September to November, the Japanese attacked [[Battle of Taiyuan|Taiyuan]], engaged the [[National Revolutionary Army|Kuomintang Army]] [[Battle of Xinkou|around Xinkou]],<ref name="Hsu & Chang 1971 221">{{Harvnb|Hsu|Chang|1971|pp=195–200}}.</ref> and fought [[Chinese Communist Party|Communist forces]] [[Battle of Pingxingguan|in Pingxingguan]].<ref name=Tucker2009>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=h5_tSnygvbIC&pg=PA1873|title=A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East [6 volumes]: From the Ancient World to the Modern Middle East|first=Spencer C.|last=Tucker|year=2009|publisher=ABC-CLIO|access-date=27 August 2017|via=Google Books|isbn=978-1-85109-672-5|archive-url=https://web.archive.org/web/20180818210935/https://books.google.com/books?id=h5_tSnygvbIC&pg=PA1873|archive-date=18 August 2018|url-status=live}}</ref><ref name=yang>Yang Kuisong, "On the reconstruction of the facts of the Battle of Pingxingguan"</ref> [[Generalissimo]] [[Chiang Kai-shek]] deployed his [[List of German-trained divisions of the National Revolutionary Army|best army]] to [[Battle of Shanghai|defend Shanghai]], but after three months of fighting, Shanghai fell. The Japanese continued to push the Chinese forces back, [[Battle of Nanking|capturing the capital Nanking]] in December 1937. After the fall of Nanking, tens or hundreds of thousands of Chinese civilians and disarmed combatants were [[Nanjing Massacre|murdered by the Japanese]].<ref>Levene, Mark and Roberts, Penny. ''The Massacre in History''. 1999, pp. 223–24</ref><ref name=tot>Totten, Samuel. ''Dictionary of Genocide''. 2008, 298–99.</ref> In March 1938, Nationalist Chinese forces won their [[Battle of Taierzhuang|first major victory at Taierzhuang]], but then the city of [[Xuzhou]] [[Battle of Xuzhou|was taken by the Japanese]] in May.{{sfn|Hsu|Chang|1971|pp=221–30}} In June 1938, Chinese forces stalled the Japanese advance by [[1938 Yellow River flood|flooding the Yellow River]]; this manoeuvre bought time for the Chinese to prepare their defences at [[Wuhan]], but the [[Battle of Wuhan|city was taken]] by October.{{sfn|Eastman|1986|p=566}} Japanese military victories did not bring about the collapse of Chinese resistance that Japan had hoped to achieve; instead, the Chinese government relocated inland to [[Chongqing]] and continued the war.{{sfn|Taylor|2009|pp=150–52}}{{sfn|Sella|1983|pp=651–87}} === Soviet–Japanese border conflicts === {{Main|Soviet–Japanese border conflicts}} [[File:Battle of Lake Khasan-Red Army gunners in the interval.jpg|thumb|[[Red Army]] artillery unit during the [[Battle of Lake Khasan]], 1938]] In the mid-to-late 1930s, Japanese forces in [[Manchukuo]] had sporadic border clashes with the Soviet Union and [[Mongolian People's Republic|Mongolia]]. The Japanese doctrine of [[Hokushin-ron]], which emphasised Japan's expansion northward, was favoured by the Imperial Army during this time. With the Japanese defeat at [[Battles of Khalkhin Gol|Khalkin Gol]] in 1939, the ongoing Second Sino-Japanese War{{sfn|Beevor|2012|p=342}} and ally Nazi Germany pursuing neutrality with the Soviets, this policy would prove difficult to maintain. Japan and the Soviet Union eventually signed a [[Soviet–Japanese Neutrality Pact|Neutrality Pact]] in April 1941, and Japan adopted the doctrine of [[Nanshin-ron]], promoted by the Navy, which took its focus southward, eventually leading to its war with the United States and the Western Allies.<ref>{{cite magazine |author=Goldman, Stuart D. |date=28 August 2012 |title=The Forgotten Soviet-Japanese War of 1939 |access-date=26 June 2015 |magazine=The Diplomat |url=https://thediplomat.com/2012/08/the-forgotten-soviet-japanese-war-of-1939/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150629092821/https://thediplomat.com/2012/08/the-forgotten-soviet-japanese-war-of-1939/ |archive-date=29 June 2015 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |author=Timothy Neeno |access-date=26 June 2015 |title=Nomonhan: The Second Russo-Japanese War |publisher=MilitaryHistoryOnline.com |url=https://www.militaryhistoryonline.com/20thcentury/articles/nomonhan.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20051124070956/https://www.militaryhistoryonline.com/20thcentury/articles/nomonhan.aspx |archive-date=24 November 2005 |url-status=live}}</ref> === European occupations and agreements === [[File:Bundesarchiv Bild 183-R69173, Münchener Abkommen, Staatschefs.jpg|thumb|left|[[Neville Chamberlain|Chamberlain]], [[Édouard Daladier|Daladier]], [[Hitler]], [[Benito Mussolini|Mussolini]], and [[Galeazzo Ciano|Ciano]] pictured just before signing the [[Munich Agreement]], 29 September 1938]] In Europe, Germany and Italy were becoming more aggressive. In March 1938, Germany [[Anschluss|annexed Austria]], again provoking [[appeasement|little response]] from other European powers.{{sfn|Collier|Pedley|2000|p=144}} Encouraged, Hitler began pressing German claims on the [[Sudetenland]], an area of [[Czechoslovakia]] with a predominantly [[Germans|ethnic German]] population. Soon the United Kingdom and France followed the appeasement policy of British Prime Minister [[Neville Chamberlain]] and conceded this territory to Germany in the [[Munich Agreement]], which was made against the wishes of the Czechoslovak government, in exchange for a promise of no further territorial demands.{{sfn|Kershaw|2001|pp=121–22}} Soon afterwards, Germany and Italy forced Czechoslovakia to [[First Vienna Award|cede additional territory]] to Hungary, and Poland annexed Czechoslovakia's [[Zaolzie]] region.{{sfn|Kershaw|2001|p=157}} Although all of Germany's stated demands had been satisfied by the agreement, privately Hitler was furious that British interference had prevented him from seizing all of Czechoslovakia in one operation. In subsequent speeches Hitler attacked British and Jewish "war-mongers" and in January 1939 [[Plan Z|secretly ordered a major build-up of the German navy]] to challenge British naval supremacy. In March 1939, [[German occupation of Czechoslovakia|Germany invaded the remainder of Czechoslovakia]] and subsequently split it into the German [[Protectorate of Bohemia and Moravia]] and a pro-German [[client state]], the [[Slovak Republic (1939–1945)|Slovak Republic]].{{sfn|Davies|2006|loc=pp. 143–44 (2008 ed.)}} Hitler also delivered an [[1939 German ultimatum to Lithuania|ultimatum to Lithuania]] on 20 March 1939, forcing the concession of the [[Klaipėda Region]], formerly the German ''Memelland''.{{sfn|Shirer|1990|pp=461–62}} [[File:Bundesarchiv Bild 183-H27337, Moskau, Stalin und Ribbentrop im Kreml.jpg|right|thumb|upright|German Foreign Minister [[Joachim von Ribbentrop]] (right) and the Soviet leader [[Joseph Stalin]], after signing the [[Molotov–Ribbentrop Pact]], 23 August 1939]] Greatly alarmed and with Hitler making further demands on the [[Free City of Danzig]], the United Kingdom and France [[Anglo-Polish military alliance#British Guarantee to Poland|guaranteed their support for Polish independence]]; when [[Italian invasion of Albania|Italy conquered Albania]] in April 1939, the same guarantee was extended to the [[Kingdom of Romania|Kingdoms of Romania]] and [[Kingdom of Greece|Greece]].{{sfn|Lowe|Marzari|2002|p=330}} Shortly after the [[Franco-Polish alliance (1921)|Franco]]-[[Anglo-Polish military alliance|British]] pledge to Poland, Germany and Italy formalised their own alliance with the [[Pact of Steel]].{{sfn|Dear|Foot|2001|p=234}} Hitler accused the United Kingdom and Poland of trying to "encircle" Germany and renounced the [[Anglo-German Naval Agreement]] and the [[German–Polish Non-Aggression Pact]].{{sfn|Shirer|1990|p=471}} The situation reached a general crisis in late August as German troops continued to mobilise against the Polish border. On 23 August, when tripartite negotiations about a military alliance between France, the United Kingdom and Soviet Union stalled,<ref>{{Cite journal |jstor = 153322|title = Molotov's Apprenticeship in Foreign Policy: The Triple Alliance Negotiations in 1939|journal = Europe-Asia Studies|volume = 52|issue = 4|pages = 695–722|last1 = Watson|first1 = Derek|year = 2000|doi = 10.1080/713663077|s2cid = 144385167}}</ref> the Soviet Union signed [[Molotov–Ribbentrop Pact|a non-aggression pact]] with Germany.{{sfn|Shore|2003|p=108}} This pact had a secret protocol that defined German and Soviet "spheres of influence" (western [[Second Polish Republic|Poland]] and Lithuania for Germany; [[Territories of Poland annexed by the Soviet Union|eastern Poland]], Finland, [[Estonia]], [[Latvia]] and [[Bessarabia]] for the Soviet Union), and raised the question of continuing Polish independence.{{sfn|Dear|Foot|2001|p=608}} The pact neutralised the possibility of Soviet opposition to a campaign against Poland and assured that Germany would not have to face the prospect of a two-front war, as it had in World War I. Immediately after that, Hitler ordered the attack to proceed on 26 August, but upon hearing that the United Kingdom had concluded a formal mutual assistance pact with Poland and that Italy would maintain neutrality, he decided to delay it.<ref>{{cite web|url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/DAP-Poland/Campaign-II.html#chapter5|title=The German Campaign In Poland (1939)|access-date=29 October 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140524013551/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/DAP-Poland/Campaign-II.html#chapter5|archive-date=24 May 2014|url-status=live}}</ref> In response to British requests for direct negotiations to avoid war, Germany made demands on Poland, which only served as a pretext to worsen relations.<ref name=ww2db_com>{{cite web |url=https://ww2db.com/battle_spec.php?battle_id=162 |title=The Danzig Crisis |website=ww2db.com |access-date=29 April 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160505010109/https://ww2db.com/battle_spec.php?battle_id=162 |archive-date=5 May 2016 |url-status=live}}</ref> On 29 August, Hitler demanded that a Polish [[plenipotentiary]] immediately travel to Berlin to negotiate the handover of [[Gdańsk|Danzig]], and to allow a [[referendum|plebiscite]] in the [[Polish Corridor]] in which the German minority would vote on secession.<ref name=ww2db_com /> The Poles refused to comply with the German demands, and on the night of 30–31 August in a confrontational meeting with the British ambassador [[Nevile Henderson]], Ribbentrop declared that Germany considered its claims rejected.<ref name=ibiblio1939>{{cite web |title=Major international events of 1939, with explanation |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/1939.html |publisher=Ibiblio.org |access-date=9 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130310103815/https://www.ibiblio.org/pha/events/1939.html |archive-date=10 March 2013 |url-status=live}}</ref> == Course of the war == === War breaks out in Europe (1939–40) === {{Main|European theatre of World War II}} [[File:Germans at Polish Border (1939-09-01).jpg|left|thumb|Soldiers of the German [[Wehrmacht]] tearing down the border crossing into [[Second Polish Republic|Poland]], 1 September 1939]] On 1 September 1939, Germany [[Invasion of Poland|invaded Poland]] after [[Operation Himmler|having staged]] several [[Gleiwitz incident|false flag border incidents]] as a pretext to initiate the invasion.{{sfn|Evans|2008|pp=1–2}} The first German attack of the war came against the [[Battle of Westerplatte|Polish defenses at Westerplatte]].<ref name="Zabecki2015">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Mq_lCAAAQBAJ&pg=PT1663|title=World War II in Europe: An Encyclopedia|author=David T. Zabecki|date=1 May 2015|publisher=Routledge|isbn=978-1-135-81242-3|page=1663|quote=The earliest fighting started at 0445 hours when marines from the battleship Schleswig-Holstein attempted to storm a small Polish fort in Danzig, the Westerplate|access-date=17 June 2019|archive-date=20 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210120024011/https://books.google.com/books?id=Mq_lCAAAQBAJ&pg=PT1663|url-status=live}}</ref> The United Kingdom responded with an ultimatum to Germany to cease military operations, and on 3 September, after the ultimatum was ignored, Britain and France declared war on Germany,<ref>[[United Kingdom declaration of war on Germany (1939)|The UK declared war on Germany]] at 11 AM. [[French declaration of war on Germany (1939)|France followed 6 hours later]] at 5 PM.</ref> followed by [[Australia]], [[Dominion of New Zealand|New Zealand]], [[Union of South Africa|South Africa]] and [[Canada]]. During the [[Phoney War]] period, the alliance provided no direct military support to Poland, outside of a [[Saar Offensive|cautious French probe into the Saarland]].<ref name="Keegan 1997 35">{{Harvnb|Keegan|1997|p=35}}.<br />{{Harvnb|Cienciala|2010|p=128}}, observes that, while it is true that Poland was far away, making it difficult for the French and British to provide support, "[f]ew Western historians of World War&nbsp;II&nbsp;... know that the British had committed to bomb Germany if it attacked Poland, but did not do so except for one raid on the base of Wilhelmshaven. The French, who committed to attacking Germany in the west, had no intention of doing so."</ref> The Western Allies also began a [[Blockade of Germany (1939–1945)|naval blockade of Germany]], which aimed to damage the country's economy and the war effort.<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|p=32}}; {{Harvnb|Dear|Foot|2001|pp=248–49}}; {{Harvnb|Roskill|1954|p=64}}.</ref> Germany responded by ordering [[Submarine warfare#World War II|U-boat warfare]] against Allied merchant and warships, which would later escalate into the [[Battle of the Atlantic]].<ref>{{Cite web |title=Battle of the Atlantic |url=https://www.history.co.uk/history-of-ww2/battle-of-the-atlantic |access-date=2022-07-11 |website=Sky HISTORY TV channel |language=en}}</ref> [[File:Polish infantry marching -2 1939.jpg|thumb|upright|Soldiers of the [[Polish army order of battle in 1939|Polish Army]] during the [[Invasion of Poland|defence of Poland]], September 1939]] On 8 September, German troops reached the suburbs of [[Warsaw]]. The Polish [[Battle of the Bzura|counter offensive]] to the west halted the German advance for several days, but it was outflanked and encircled by the ''[[Wehrmacht]]''. Remnants of the Polish army broke through to [[Siege of Warsaw (1939)|besieged Warsaw]]. On 17 September 1939, two days after signing a [[Battles of Khalkhin Gol|cease-fire with Japan]], the [[Soviet invasion of Poland|Soviet Union invaded Poland]]{{sfn|Zaloga|2002|pp=80, 83}} under the pretext that the Polish state had ostensibly ceased to exist.<ref>{{Cite journal |jstor = 2195670|title = A Case Study in the Soviet Use of International Law: Eastern Poland in 1939|journal = The American Journal of International Law|volume = 52|issue = 1|pages = 69–84|last1 = Ginsburgs|first1 = George|year = 1958|doi = 10.2307/2195670|s2cid = 146904066}}</ref> On 27 September, the Warsaw garrison surrendered to the Germans, and [[Independent Operational Group Polesie|the last large operational unit of the Polish Army]] [[Battle of Kock (1939)|surrendered on 6 October]]. Despite the military defeat, Poland never surrendered; instead, it formed the [[Polish government-in-exile]] and a [[Polish Underground State|clandestine state apparatus remained]] in occupied Poland.{{sfn|Hempel|2005|p=24}} A significant part of Polish military personnel [[Romanian Bridgehead|evacuated to Romania]] and Latvia; many of them later [[Polish contribution to World War II|fought against the Axis]] in other theatres of the war.{{sfn|Zaloga|2002|pp=88–89}} [[Polish areas annexed by Nazi Germany|Germany annexed]] the western and [[General Government|occupied the central part of Poland]], and the Soviet Union [[Polish areas annexed by Nazi Germany|annexed its eastern part]]; small shares of Polish territory were transferred to [[Territorial evolution of Poland#World War II|Lithuania]] and [[Slovak invasion of Poland|Slovakia]]. On 6 October, Hitler made a public peace overture to the United Kingdom and France but said that the future of Poland was to be determined exclusively by Germany and the Soviet Union. The proposal was rejected,<ref name=ibiblio1939 /> and Hitler ordered an immediate offensive against France,<ref>Nuremberg Documents C-62/GB86, a directive from Hitler in October 1939 which concludes: "The attack [on France] is to be launched this Autumn if conditions are at all possible."</ref> which was postponed until the spring of 1940 due to bad weather.{{sfn|Liddell Hart|1977|pp=39–40}}{{sfn|Bullock|1990|loc=pp. 563–64, 566, 568–69, 574–75 (1983 ed.)}}<ref>Blitzkrieg: From the Rise of Hitler to the Fall of Dunkirk, L Deighton, Jonathan Cape, 1993, pp. 186–87. Deighton states that "the offensive was postponed twenty-nine times before it finally took place."</ref> [[File:A Finnish Maxim M-32 machine gun nest during the Winter War.jpg|thumb|left|Finnish machine gun nest aimed at Soviet [[Red Army]] positions during the [[Winter War]], February 1940]] After the outbreak of war in Poland, Stalin threatened [[Estonia]], [[Latvia]] and [[Lithuania]] with military invasion, forcing the three [[Baltic states|Baltic countries]] to sign [[Background of the occupation of the Baltic states#Soviet ultimatums and occupation|pacts]] that stipulated the creation of Soviet military bases in these countries. In October 1939, significant Soviet military contingents were moved there.{{sfn|Smith|Pabriks|Purs|Lane|2002|p=24}}{{sfn|Bilinsky|1999|p=9}}{{sfn|Murray|Millett|2001|pp=55–56}} [[Finland]] refused to sign a similar pact and rejected ceding part of its territory to the Soviet Union. [[Winter War|The Soviet Union invaded Finland]] in November 1939,{{sfn|Spring|1986|pp=207–26}} and the Soviet Union was expelled from the [[League of Nations]].<ref>Carl van Dyke. The Soviet Invasion of Finland. Frank Cass Publishers, Portland, OR. {{ISBN|0-7146-4753-5}}, p. 71.</ref> Despite overwhelming numerical superiority, Soviet military success during the [[Winter War]] was modest,<ref>{{cite web|url=https://www.warhistoryonline.com/war-articles/winter-war-finland.html|title=The Winter War – When the Finns Humiliated the Russians|first=Ivano|last=Massari|publisher=War History Online|date=18 August 2015|access-date=19 December 2021|archive-date=19 December 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211219185618/https://www.warhistoryonline.com/war-articles/winter-war-finland.html|url-status=live}}</ref> and the Finno-Soviet war ended in March 1940 with [[Moscow Peace Treaty|some Finnish concessions of territory]].{{sfn|Hanhimäki|1997|p=12}} In June 1940, the Soviet Union [[Soviet occupation of the Baltic states (1940)|occupied]] the entire territories of Estonia, Latvia and Lithuania,{{sfn|Bilinsky|1999|p=9}} and the Romanian regions of [[Soviet occupation of Bessarabia and Northern Bukovina|Bessarabia, Northern Bukovina and the Hertsa region]]. In August 1940, with German and Italian support, Hungary demanded [[Transylvania]] from Romania, through German arbitration Hungary would only receive [[Northern Transylvania]] leading to the [[Second Vienna Award]], also known as the Vienna Diktat, a region with ethnic Romanian majority.<ref>{{citation|last=Hitchins|first=Keith|author-link=Keith Hitchins|year=1994|title=Romania: 1866–1947|series=Oxford History of Modern Europe|publisher=[[Oxford University Press|Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-158615-6|location=Oxford|oclc=44961723}}</ref> In September 1940, Bulgaria demanded [[Southern Dobruja]] from Romania with German and Italian support, leading to the [[Treaty of Craiova]].<ref name=":0">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=b_I-AQAAIAAJ|title=Romanian policy towards Germany, 1936–40|first=Rebecca|last=Haynes|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|page=205|year=2000|isbn=978-0-312-23260-3|access-date=3 February 2022|archive-date=3 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220203145144/https://books.google.com/books?id=b_I-AQAAIAAJ|url-status=live}}</ref> The loss of one-third of Romania's 1939 territory caused a coup against King Carol II, turning Romania into a fascist dictatorship under Marshal Ion Antonescu with a course set firmly towards the Axis in the hopes of a German guarantee.<ref>Deletant, pp. 48–51, 66; Griffin (1993), p. 126; Ornea, pp. 325–327</ref> Meanwhile, Nazi-Soviet political rapprochement and economic co-operation{{sfn|Ferguson|2006|pp=367, 376, 379, 417}}{{sfn|Snyder|2010|p=118ff}} gradually stalled,{{sfn|Koch|1983|pp=912–14, 917–20}}{{sfn|Roberts|2006|p=56}} and both states began preparations for war.{{sfn|Roberts|2006|p=59}} === Western Europe (1940–41) === {{Main|Western Front (World War II)}} [[File:WWIIEuropeMay40.gif|thumb|upright=1.4|German advance into Belgium and Northern France, 10 May-4 June 1940, swept past the [[Maginot Line]] (shown in dark red)]] In April 1940, [[Operation Weserübung|Germany invaded Denmark and Norway]] to protect shipments of [[Swedish iron-ore industry during World War II|iron ore from Sweden]], which the Allies were [[Operation Wilfred|attempting to cut off]].<ref>{{Harvnb|Murray|Millett|2001|pp=57–63}}.</ref> Denmark capitulated after a few hours, and Norway was conquered within two months{{sfn|Commager|2004|p=9}} [[Norwegian campaign|despite Allied support]]. [[Norway Debate|British discontent over the Norwegian campaign]] led to the resignation of Prime Minister [[Neville Chamberlain]], who was replaced by [[Winston Churchill]] on 10 May 1940.{{sfn|Reynolds|2006|p=76}} On the same day, Germany [[Battle of France|launched an offensive against France]]. To circumvent the strong [[Maginot Line]] fortifications on the Franco-German border, Germany directed its attack at the neutral nations of [[Battle of Belgium|Belgium]], [[Battle of the Netherlands|the Netherlands]], and [[German invasion of Luxembourg|Luxembourg]].{{sfn|Evans|2008|pp=122–23}} The Germans carried out a flanking manoeuvre through the [[Ardennes]] region,{{sfn|Keegan|1997|pp=59–60}} which was mistakenly perceived by Allies as an impenetrable natural barrier against armoured vehicles.{{sfn|Regan|2004|p=152}}{{sfn|Liddell Hart|1977|p=48}} By successfully implementing new ''[[Blitzkrieg]]'' tactics, the ''Wehrmacht'' rapidly advanced to the Channel and cut off the Allied forces in Belgium, trapping the bulk of the Allied armies in a cauldron on the Franco-Belgian border near Lille. The United Kingdom was able [[Dunkirk evacuation|to evacuate a significant number of Allied troops]] from the continent by early June, although abandoning almost all their equipment.{{sfn|Keegan|1997|pp=66–67}} On 10 June, [[Italian invasion of France|Italy invaded France]], declaring war on both France and the United Kingdom.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|p=207}} The Germans turned south against the weakened French army, and [[Paris in World War II|Paris]] fell to them on 14 June. Eight days later [[Armistice of 22 June 1940|France signed an armistice with Germany]]; it was divided into [[German military administration in occupied France during World War II|German]] and [[Italian occupation of France|Italian occupation zones]],{{sfn|Umbreit|1991|p=311}} and an unoccupied [[rump state]] under the [[Vichy France|Vichy Regime]], which, though officially neutral, was generally aligned with Germany. France kept its fleet, which [[Attack on Mers-el-Kébir|the United Kingdom attacked]] on 3 July in an attempt to prevent its seizure by Germany.{{sfn|Brown|2004|p=198}} [[File:View from St Paul's Cathedral after the Blitz.jpg|left|thumb|[[London]] seen from [[St. Paul's Cathedral]] after the German [[The Blitz|''Blitz'']], 29 December 1940]] The air [[Battle of Britain]]{{sfn|Keegan|1997|p=[https://books.google.com/books?id=TF8kcx9hTssC&pg=PA72 72]}} began in early July with [[Kanalkampf|Luftwaffe attacks on shipping and harbours]].<ref name=Murray_BoB>{{harvnb|Murray|1983|loc=[https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/AAF-Luftwaffe-2.html#cn70 The Battle of Britain].}}</ref> The United Kingdom rejected Hitler's peace offer,<ref name=ibiblio_1940>{{cite web |title=Major international events of 1940, with explanation |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/1940.html |publisher=Ibiblio.org |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525060313/https://www.ibiblio.org/pha/events/1940.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> and the [[Adlertag|German air superiority campaign]] started in August but failed to defeat [[RAF Fighter Command]], forcing the indefinite postponement of the [[Operation Sea Lion|proposed German invasion of Britain]]. The German [[strategic bombing]] offensive intensified with night attacks on London and other cities in [[the Blitz]], but failed to significantly disrupt the British war effort and largely ended in May 1941.{{sfn|Dear|Foot|2001|pp=108–09}} Using newly captured French ports, the German Navy [[Battle of the Atlantic#'The Happy Time' (June 1940 – February 1941)|enjoyed success]] against an over-extended [[Royal Navy]], using [[U-boat]]s against British shipping [[Battle of the Atlantic|in the Atlantic]].<ref>{{Harvnb|Goldstein|2004|p=35}}</ref> The British [[Home Fleet]] scored a significant victory on 27 May 1941 by [[Last battle of the battleship Bismarck|sinking the German battleship ''Bismarck'']].<ref>{{Harvnb|Steury|1987|p=209}}; {{Harvnb|Zetterling|Tamelander|2009|p=282}}.</ref> In November 1939, the United States was taking measures to assist China and the Western Allies and amended the [[Neutrality Acts of the 1930s|Neutrality Act]] to allow [[Cash and carry (World War II)|"cash and carry"]] purchases by the Allies.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|pp=328–30}} In 1940, following the German capture of Paris, the size of the [[United States Navy]] was [[Two-Ocean Navy Act|significantly increased]]. In September the United States further agreed to a [[Destroyers-for-bases deal|trade of American destroyers for British bases]].{{sfn|Maingot|1994|p=52}} Still, a large majority of the American public continued to oppose any direct military intervention in the conflict well into 1941.{{sfn|Cantril|1940|p=390}} In December 1940 Roosevelt accused Hitler of planning world conquest and ruled out any negotiations as useless, calling for the United States to become an "[[Arsenal of Democracy|arsenal of democracy]]" and promoting [[Lend-Lease]] programmes of aid to support the British war effort. The United States started strategic planning to prepare for a full-scale offensive against Germany.<ref>{{cite web |author=Skinner Watson, Mark |title=Coordination With Britain |website=US Army in WWII – Chief of Staff: Prewar Plans and Operations |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Plans/USA-WD-Plans-12.html |access-date=13 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130430001549/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Plans/USA-WD-Plans-12.html |archive-date=30 April 2013 |url-status=live}}</ref> At the end of September 1940, the [[Tripartite Pact]] formally united Japan, Italy, and Germany as the [[Axis powers]]. The Tripartite Pact stipulated that any country, with the exception of the Soviet Union, which attacked any Axis Power would be forced to go to war against all three.{{Sfn|Bilhartz|Elliott|2007|p=179}} The Axis expanded in November 1940 when [[Kingdom of Hungary (1920–1946)|Hungary]], [[Slovak Republic (1939–1945)|Slovakia]] and [[Kingdom of Romania|Romania]] joined.{{Sfn|Dear|Foot|2001|p=877}} [[Romania in World War II|Romania]] and [[Hungary in World War II|Hungary]] later made major contributions to the Axis war against the Soviet Union, in Romania's case partially to recapture [[Soviet occupation of Bessarabia and northern Bukovina|territory ceded to the Soviet Union]].{{Sfn|Dear|Foot|2001|pp=745–46}} === Mediterranean (1940–41) === {{Main|Mediterranean and Middle East theatre of World War II}} [[File:9 Div Tobruk(AWM 020779).jpg|thumb|left|Soldiers of the [[British Empire in World War II|British Commonwealth forces]] from the Australian Army's [[9th Division (Australia)|9th Division]] during the [[Siege of Tobruk]]; [[North African Campaign]], September 1941]] In early June 1940, the Italian ''Regia Aeronautica'' [[Siege of Malta (World War II)|attacked and besieged Malta]], a British possession. From late summer to early autumn, Italy [[Italian invasion of British Somaliland|conquered British Somaliland]] and made an [[Italian invasion of Egypt|incursion into British-held Egypt]]. In October, [[Greco-Italian War|Italy attacked Greece]], but the attack was repulsed with heavy Italian casualties; the campaign ended within months with minor territorial changes.{{sfn|Clogg|2002|p=118}} Germany started preparation for an invasion of the Balkans to assist Italy, to prevent the British from gaining a foothold there, which would be a potential threat for Romanian oil fields, and to strike against the British dominance of the Mediterranean.<ref>{{Harvnb|Evans|2008|pp=146, 152}}; {{Harvnb|US Army|1986|pp=[https://www.history.army.mil/books/wwii/balkan/20_260_1.htm 4–6]}}</ref> In December 1940, British Empire forces began [[Operation Compass|counter-offensives]] against Italian forces in Egypt and [[East African campaign (World War II)|Italian East Africa]].{{sfn|Jowett|2001|pp=9–10}} The offensives were highly successful; by early February 1941, Italy had lost control of eastern Libya, and large numbers of Italian troops had been taken prisoner. The [[Regia Marina|Italian Navy]] also suffered significant defeats, with the Royal Navy putting three Italian battleships out of commission by means of a [[Battle of Taranto|carrier attack at Taranto]], and neutralising several more warships at the [[Battle of Cape Matapan]].{{sfn|Jackson|2006|p=106}} [[File:Bundesarchiv Bild 101I-783-0109-11, Nordafrika, Panzer III in Fahrt.jpg|thumb|German [[Panzer III]] of the [[Afrika Korps]] advancing across the North African desert, April-May 1941]] Italian defeats prompted Germany to [[Operation Sonnenblume|deploy an expeditionary force]] to North Africa and at the end of March 1941, [[Erwin Rommel|Rommel]]'s [[Afrika Korps]] [[Western Desert campaign|launched an offensive]] which drove back the Commonwealth forces.{{sfn|Laurier|2001|pp=7–8}} In under a month, Axis forces advanced to western Egypt and [[Siege of Tobruk|besieged the port of Tobruk]].{{sfn|Murray|Millett|2001|pp=263–76}} By late March 1941, [[Bulgaria]] and [[Yugoslavia]] signed the [[Tripartite Pact]]; however, the Yugoslav government was [[Yugoslav coup d'état|overthrown two days later]] by pro-British nationalists. Germany responded with simultaneous invasions of both [[Invasion of Yugoslavia|Yugoslavia]] and [[Battle of Greece|Greece]], commencing on 6 April 1941; both nations were forced to surrender within the month.{{sfn|Gilbert|1989|pages=174–75}} The airborne [[Battle of Crete|invasion of the Greek island of Crete]] at the end of May completed the German conquest of the Balkans.{{sfn|Gilbert|1989|pages=184–87}} Although the Axis victory was swift, bitter and large-scale partisan warfare subsequently broke out against the [[World War II in Yugoslavia|Axis occupation of Yugoslavia]], which continued until the end of the war.{{sfn|Gilbert|1989|pages=208, 575, 604}} In the Middle East in May, Commonwealth forces [[Anglo-Iraqi War|quashed an uprising in Iraq]] which had been supported by German aircraft from bases within Vichy-controlled [[Mandate for Syria and the Lebanon|Syria]].{{sfn|Watson|2003|p=80}} Between June and July, they [[Syria–Lebanon campaign|invaded and occupied the French possessions Syria and Lebanon]], with the assistance of the [[Free France|Free French]].<ref>{{Citation|last=Morrisey|first=Will|chapter=What Churchill and De Gaulle learned from the Great War|date=24 January 2019|pages=119–126|publisher=Routledge|isbn=978-0-429-02764-2|doi=10.4324/9780429027642-6|title=Winston Churchill|s2cid=189257503}}</ref> === Axis attack on the Soviet Union (1941) === {{Main|Eastern Front (World War II)}} [[File:Second world war europe animation large de.gif|thumb|upright=1.2|[[European theatre of World War&nbsp;II]] animation map, 1939–1945 – Red: [[Allies of World War II|Western Allies]] and the Soviet Union after 1941; Green: [[Soviet Union]] before 1941; Blue: [[Axis powers]]]] With the situation in Europe and Asia relatively stable, Germany, Japan, and the Soviet Union made preparations for war. With the Soviets wary of mounting tensions with Germany and the Japanese planning to take advantage of the European War by seizing resource-rich European possessions in [[Southeast Asia]], the two powers signed the [[Soviet–Japanese Neutrality Pact]] in April 1941.{{sfn|Garver|1988|p=114}} By contrast, the Germans were steadily making preparations for an attack on the Soviet Union, massing forces on the Soviet border.{{sfn|Weinberg|2005|p=195}} Hitler believed that the United Kingdom's refusal to end the war was based on the hope that the United States and the Soviet Union would enter the war against Germany sooner or later.{{sfn|Murray|1983|p=[https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/AAF-Luftwaffe-3.html 69]}} On 31 July 1940 Hitler decided that the Soviet Union should be eliminated and aimed for the conquest of [[Ukrainian Soviet Socialist Republic|Ukraine]], the [[Baltic states]] and [[Byelorussian Soviet Socialist Republic|Byelorussia]].<ref name="GSWW4_26">{{Harvnb|Förster|1998|p=26}}.</ref> However, other senior German officials like Ribbentrop saw an opportunity to create a Euro-Asian bloc against the British Empire by inviting the Soviet Union into the Tripartite Pact.<ref name="GSWW4_38">{{Harvnb|Förster|1998|pp=38–42}}.</ref> In November 1940, [[German–Soviet Axis talks|negotiations took place]] to determine if the Soviet Union would join the pact. The Soviets showed some interest but asked for concessions from Finland, Bulgaria, Turkey, and Japan that Germany considered unacceptable. On 18 December 1940, Hitler issued the directive to prepare for an invasion of the Soviet Union.{{sfn|Shirer|1990|pp=810–12}} [[File:German troops in Russia, 1941 - NARA - 540155.jpg|thumb|left|German soldiers during the invasion of the Soviet Union by the [[Axis powers]], 1941]] On 22 June 1941, Germany, supported by Italy and Romania, invaded the Soviet Union in [[Operation Barbarossa]], with Germany accusing the Soviets of [[Soviet offensive plans controversy|plotting against them]]. They were joined shortly by Finland and Hungary.<ref name=Events1941>{{citation |last1=Klooz |first1=Marle |last2=Wiley |first2=Evelyn |others=Director: Humphrey, Richard A. |year=1944 |title=Events leading up to World War II – Chronological History |series=78th Congress, 2d Session – House Document N. 541 |location=Washington |publisher=US Government Printing Office |at=pp. 267–312 ([https://www.ibiblio.org/pha/events/1941.html 1941]) |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/ |access-date=9 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131214113907/https://www.ibiblio.org/pha/events/ |archive-date=14 December 2013 |url-status=live}}</ref> The primary targets of this surprise offensive{{sfn|Sella|1978}} were the [[Baltic region]], Moscow and Ukraine, with the [[Strategic goal (military)|ultimate goal]] of ending the 1941 campaign near the [[A-A line|Arkhangelsk-Astrakhan line]], from the [[Caspian Sea|Caspian]] to the [[White Sea]]s. Hitler's objectives were to eliminate the Soviet Union as a military power, exterminate Communism, generate ''[[Lebensraum]]'' ("living space"){{sfn|Kershaw|2007|pp=66–69}} by [[Generalplan Ost|dispossessing the native population]]{{sfn|Steinberg|1995}} and guarantee access to the strategic resources needed to defeat Germany's remaining rivals.{{sfn|Hauner|1978}} Although the [[Red Army]] was preparing for strategic [[counter-offensive]]s before the war,{{sfn|Roberts|1995}} ''Operation'' ''Barbarossa'' forced the [[Stavka|Soviet supreme command]] to adopt a [[strategic defence]]. During the summer, the Axis made significant gains into Soviet territory, inflicting immense losses in both personnel and materiel<!-- not a typo -->. By mid-August, however, the German [[Oberkommando des Heeres|Army High Command]] decided to [[Battle of Smolensk (1941)|suspend the offensive]] of a considerably depleted [[Army Group Centre]], and to divert the [[2nd Panzer Army|2nd Panzer Group]] to reinforce troops advancing towards central Ukraine and Leningrad.{{sfn|Wilt|1981}} The [[Battle of Kiev (1941)|Kiev offensive]] was overwhelmingly successful, resulting in encirclement and elimination of four Soviet armies, and made possible further [[Crimean campaign|advance into Crimea]] and industrially developed Eastern Ukraine (the [[First Battle of Kharkov]]).{{sfn|Erickson|2003|pp=114–37}} [[File:RIAN archive 2153 After bombing.jpg|thumb|Soviet civilians leaving destroyed houses after a German bombardment during the [[Battle of Leningrad]], 10 December 1942]] The diversion of three quarters of the Axis troops and the majority of their air forces from France and the central Mediterranean to the [[Eastern Front (World War II)|Eastern Front]]{{sfn|Glantz|2001|p=9}} prompted the United Kingdom to reconsider its [[grand strategy]].{{sfn|Farrell|1993}} In July, the UK and the Soviet Union formed a [[Anglo-Soviet Agreement|military alliance against Germany]]{{sfn|Keeble|1990|p=29}} and in August, the United Kingdom and the United States jointly issued the [[Atlantic Charter]], which outlined British and American goals for the post-war world.{{sfn|Beevor|2012|p=220}} In late August the British and Soviets [[Anglo-Soviet invasion of Iran|invaded neutral Iran]] to secure the [[Persian Corridor]], Iran's [[oil fields]], and preempt any Axis advances through Iran toward the Baku oil fields or British India.{{sfn|Bueno de Mesquita|Smith|Siverson|Morrow|2003|p=425}} By October, Axis [[operational objective]]s in Ukraine and the Baltic region were achieved, with only the sieges of [[siege of Leningrad|Leningrad]]{{sfn|Kleinfeld|1983}} and [[Siege of Sevastopol (1941–1942)|Sevastopol]] continuing.{{sfn|Jukes|2001|p=113}} A major [[Battle of Moscow|offensive against Moscow]] was renewed; after two months of fierce battles in increasingly harsh weather, the German army almost reached the outer suburbs of Moscow, where the exhausted troops<ref>{{Harvnb|Glantz|2001|p=26}}: "By 1 November [the Wehrmacht] had lost fully 20% of its committed strength (686,000 men), up to 2/3 of its ½-million motor vehicles, and 65 percent of its tanks. The German Army High Command (OKH) rated its 136 divisions as equivalent to 83 full-strength divisions."</ref> were forced to suspend their offensive.{{sfn|Reinhardt|1992|p=227}} Large territorial gains were made by Axis forces, but their campaign had failed to achieve its main objectives: two key cities remained in Soviet hands, the Soviet [[Military capability|capability to resist]] was not broken, and the Soviet Union retained a considerable part of its military potential. The ''blitzkrieg'' [[Phase (combat)|phase]] of the war in Europe had ended.{{sfn|Milward|1964}} By early December, freshly mobilised [[Military reserve force|reserves]]{{sfn|Rotundo|1986}} allowed the Soviets to achieve numerical parity with Axis troops.{{sfn|Glantz|2001|p=26}} This, as well as [[Richard Sorge#Wartime intelligence|intelligence data]] which established that a minimal number of Soviet troops in the East would be sufficient to deter any attack by the Japanese [[Kwantung Army]],<ref>{{Cite book|title=Blood, Tears and Folly|last=Deighton|first=Len|publisher=Pimlico|year=1993|isbn=978-0-7126-6226-0|location=London|page=[https://archive.org/details/bloodtearsfollyo0000deig_v3m3/page/479 479]|url=https://archive.org/details/bloodtearsfollyo0000deig_v3m3}}</ref> allowed the Soviets to begin a [[winter campaign of 1941–42|massive counter-offensive]] that started on 5 December all along the front and pushed German troops {{convert|100|-|250|km|mi}} west.<ref>{{Harvnb|Beevor|1998|pp=41–42}}; {{Harvnb|Evans|2008|pp=213–14}}, notes that "Zhukov had pushed the Germans back where they had launched Operation Typhoon two months before.&nbsp;... Only Stalin's decision to attack all along the front instead of concentrating his forces in an all-out assault against the retreating German Army Group Centre prevented the disaster from being even worse."</ref> === War breaks out in the Pacific (1941) === {{Main|Pacific War}} Following the Japanese [[false flag]] [[Mukden Incident]] in 1931, the Japanese shelling of the American [[USS Panay incident|gunboat ''USS Panay'']] in 1937, and the 1937–38 [[Nanjing Massacre]], [[Japan–United States relations#1937–1941|Japanese-American relations deteriorated]]. In 1939, the United States notified Japan that it would not be extending its trade treaty and American public opinion opposing Japanese expansionism led to a series of economic sanctions, the [[Export Control Act]]s, which banned U.S. exports of chemicals, minerals and military parts to Japan and increased economic pressure on the Japanese regime.<ref>{{cite journal |year=1983 |title=Peace and War: United States Foreign Policy, 1931–1941 |journal=U.S. Department of State Publication |issue=1983 |pages=87–97 |url=https://www.ibiblio.org/pha/paw/ |access-date=17 February 2022 |archive-date=14 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220114073007/http://www.ibiblio.org/pha/paw/ |url-status=live }}</ref><ref name="ReferenceC">Maechling, Charles. ''Pearl Harbor: The First Energy War''. History Today. December 2000</ref> During 1939 Japan launched its [[Battle of Changsha (1939)|first attack against Changsha]], a strategically important Chinese city, but was repulsed by late September.{{sfn|Jowett|Andrew|2002|p=14}} Despite [[1939–40 Winter Offensive|several offensives]] by both sides, the war between China and Japan was stalemated by 1940. To increase pressure on China by blocking supply routes, and to better position Japanese forces in the event of a war with the Western powers, Japan invaded and [[Japanese invasion of French Indochina|occupied northern Indochina]] in September 1940.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|p=289}} [[File:228 regiment in HK.jpg|thumb|left|Japanese soldiers [[Battle of Hong Kong|entering Hong Kong]], 8 December 1941]] Chinese nationalist forces launched a large-scale [[1939–40 Winter Offensive|counter-offensive]] in early 1940. In August, [[Chinese Communist Party|Chinese communists]] launched an [[Hundred Regiments Offensive|offensive in Central China]]; in retaliation, Japan instituted [[Three Alls Policy|harsh measures]] in occupied areas to reduce human and material resources for the communists.{{sfn|Joes|2004|p=224}} The continued antipathy between Chinese communist and nationalist forces [[New Fourth Army incident|culminated in armed clashes in January 1941]], effectively ending their co-operation.{{sfn|Fairbank|Goldman|2006|p=320}} In March, the Japanese 11th army attacked the headquarters of the Chinese 19th army but was repulsed during [[Battle of Shanggao]].{{sfn|Hsu|Chang|1971|p=30}} In September, Japan attempted to [[Battle of Changsha (1941)|take the city of Changsha]] again and clashed with Chinese nationalist forces.{{sfn|Hsu|Chang|1971|p=33}} German successes in Europe encouraged Japan to increase pressure on European governments in [[Southeast Asia]]. The Dutch government agreed to provide Japan with some oil supplies from the [[Dutch East Indies]], but negotiations for additional access to their resources ended in failure in June 1941.<ref>{{cite web |title=Japanese Policy and Strategy 1931 – July 1941 |website=US Army in WWII – Strategy and Command: The First Two Years |pages=45–66 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-2.html |access-date=15 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130106021700/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-2.html |archive-date=6 January 2013 |url-status=live}}</ref> In July 1941 Japan sent troops to southern Indochina, thus threatening British and Dutch possessions in the Far East. The United States, the United Kingdom, and other Western governments reacted to this move with a freeze on Japanese assets and a total oil embargo.{{sfn|Anderson|1975|p=201}}{{sfn|Evans|Peattie|2012|p=456}} At the same time, Japan was [[Kantokuen|planning an invasion of the Soviet Far East]], intending to capitalise off the German invasion in the west, but abandoned the operation after the sanctions.<ref>{{cite book|last1=Coox|first1=Alvin|title=Nomonhan: Japan against Russia, 1939|date=1985|publisher=Stanford University Press|location=Stanford, CA|pages=1046–49|isbn=978-0-8047-1835-6}}</ref> Since early 1941 the United States and Japan had been engaged in negotiations in an attempt to improve their strained relations and end the war in China. During these negotiations, Japan advanced a number of proposals which were dismissed by the Americans as inadequate.<ref name=USAWWIIcp5>{{cite web |title=The decision for War |website=US Army in WWII – Strategy, and Command: The First Two Years |pages=113–27 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-5.html |access-date=15 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525064812/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-5.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> At the same time the United States, the United Kingdom, and the Netherlands engaged in secret discussions for the joint defence of their territories, in the event of a Japanese attack against any of them.<ref name=USAWWIIcp4>{{cite web |title=The Showdown With Japan Aug–Dec 1941 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=63–96 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-4.html |access-date=15 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109144920/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-4.html |archive-date=9 November 2012 |url-status=live}}</ref> Roosevelt reinforced [[Commonwealth of the Philippines|the Philippines (an American protectorate scheduled for independence in 1946)]] and warned Japan that the United States would react to Japanese attacks against any "neighboring countries".{{r|USAWWIIcp4}} [[File:The USS Arizona (BB-39) burning after the Japanese attack on Pearl Harbor - NARA 195617 - Edit.jpg|thumb|right|The USS Arizona BB-39 6 was a total loss in the [[Japanese attack on Pearl Harbor|Japanese surprise air attack]] on the [[United States Pacific Fleet|American Pacific Fleet]] at [[Pearl Harbor]], Sunday 7 December 1941.]] Frustrated at the lack of progress and feeling the pinch of the American–British–Dutch sanctions, Japan prepared for war. Emperor [[Hirohito]], after initial hesitation about Japan's chances of victory,<ref>{{cite book | last = Bix | first = Herbert P. | author-link = Herbert P. Bix | date = 3 November 2016 | title = Hirohito and the making of modern Japan | publisher = HarperPerennial | isbn = 978-0-06-256051-3 | pages = 399–414}}</ref> began to favour Japan's entry into the war.<ref>{{cite journal |url = https://www.asahi.com/ajw/articles/14496398|journal=The Asahi Shimbun|first=Ryuichi |last=Kitano |title=Diary: Hirohito prepared for U.S. war before Pearl Harbor attack |date=6 December 2021 |access-date=8 June 2022}}</ref> As a result, Prime Minister [[Fumimaro Konoe]] resigned.<ref>{{cite book | last = Fujiwara | first = Akira | date = 1991 | title = Shōwa tennō no jūgo-nen sensō | page = 126, citing Kenji Tomita's diary}}</ref><ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', pp. 417-420</ref> Hirohito refused the recommendation to appoint Prince [[Naruhiko Higashikuni]] in his place, choosing War Minister [[Hideki Tojo]] instead.<ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', p. 418</ref> On 3 November, Nagano explained in detail the plan of the [[attack on Pearl Harbor]] to the Emperor.<ref>{{cite book | last = Wetzler | first = Peter | date = 1 February 1998 | title = Hirohito and War: Imperial Tradition and Military Decision Making in Prewar Japan | publisher = University of Hawai'i Press | isbn = 978-0824819255 | pages = 29, 35}}</ref> On 5 November, Hirohito approved in imperial conference the operations plan for the war.<ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', p.424</ref> On 20 November, the new government presented an interim proposal as its final offer. It called for the end of American aid to China and for lifting the embargo on the supply of oil and other resources to Japan. In exchange, Japan promised not to launch any attacks in Southeast Asia and to withdraw its forces from southern Indochina.{{r|USAWWIIcp5}} The American counter-proposal of 26 November required that Japan evacuate all of China without conditions and conclude non-aggression pacts with all Pacific powers.<ref>[https://www.ibiblio.org/pha/pha/congress/app-d.html#363 The United States Replies] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130429222741/https://www.ibiblio.org/pha/pha/congress/app-d.html#363 |date=29 April 2013 }}. Investigation of the Pearl Harbor attack.</ref> That meant Japan was essentially forced to choose between abandoning its ambitions in China, or seizing the natural resources it needed in the Dutch East Indies by force;<ref>{{Harvnb|Painter|2012|p=26}}: "The United States cut off oil exports to Japan in the summer of 1941, forcing Japanese leaders to choose between going to war to seize the oil fields of the Netherlands East Indies or giving in to U.S. pressure."</ref><ref>{{Harvnb|Wood|2007|p=9}}, listing various military and diplomatic developments, observes that "the threat to Japan was not purely economic."</ref> the Japanese military did not consider the former an option, and many officers considered the oil embargo an unspoken declaration of war.{{sfn|Lightbody|2004|p=125}} Japan planned to seize European colonies in Asia to create a large defensive perimeter stretching into the Central Pacific. The Japanese would then be free to exploit the resources of Southeast Asia while exhausting the over-stretched Allies by fighting a defensive war.<ref>{{Harvnb|Weinberg|2005|p=310}}</ref><ref>{{Harvnb|Dower|1986|p=5}}, calls attention to the fact that "the Allied struggle against Japan exposed the racist underpinnings of the European and American colonial structure. Japan did not invade independent countries in southern Asia. It invaded colonial outposts which the Westerners had dominated for generations, taking absolutely for granted their racial and cultural superiority over their Asian subjects." Dower goes on to note that, before the horrors of Japanese occupation made themselves felt, many Asians responded favourably to the victories of the Imperial Japanese forces.</ref> To prevent American intervention while securing the perimeter, it was further planned to neutralise the [[United States Pacific Fleet]] and the American military presence in the Philippines from the outset.{{sfn|Wood|2007|pp=11–12}} On 7 December 1941 (8 December in Asian time zones), Japan attacked British and American holdings with near-simultaneous [[Japanese expansion (1941–42)|offensives against Southeast Asia and the Central Pacific]].{{sfn|Wohlstetter|1962|pp=341–43}} These included an [[Attack on Pearl Harbor|attack on the American fleets at Pearl Harbor]] and [[Philippines campaign (1941–1942)|the Philippines]], [[Battle of Guam (1941)|Guam]], [[Battle of Wake Island|Wake Island]], [[Malayan campaign|landings in Malaya]],{{sfn|Wohlstetter|1962|pp=341–43}} [[Japanese invasion of Thailand|Thailand]] and the [[Battle of Hong Kong]].<ref>[[John Keegan|Keegan, John]] (1989) ''The Second World War''. New York: Viking. pp. 256-57. {{isbn|978-0399504341}}</ref> The Japanese invasion of Thailand led to Thailand's decision to ally itself with Japan and the other Japanese attacks led the [[United States declaration of war on Japan|United States]], [[United Kingdom declaration of war on Japan|United Kingdom]], China, Australia, and several other states to formally declare war on Japan, whereas the Soviet Union, being heavily involved in large-scale hostilities with European Axis countries, maintained its neutrality agreement with Japan.<ref>{{Harvnb|Dunn|1998|p=157}}. According to {{Harvnb|May|1955|p=155}}, Churchill stated: "Russian declaration of war on Japan would be greatly to our advantage, provided, but only provided, that Russians are confident that will not impair their Western Front."</ref> Germany, followed by the other Axis states, declared war on the United States<ref>[[s:Adolf Hitler's Declaration of War against the United States|Adolf Hitler's Declaration of War against the United States]] in Wikisource.</ref> in solidarity with Japan, citing as justification the American attacks on German war vessels that had been ordered by Roosevelt.{{r|Events1941}}<ref>{{citation |last1=Klooz |first1=Marle |last2=Wiley |first2=Evelyn |others=Director: Humphrey, Richard A. |year=1944 |title=Events leading up to World War II – Chronological History |series=78th Congress, 2d Session – House Document N. 541 |location=Washington |publisher=US Government Printing Office |at=p. 310 ([https://www.ibiblio.org/pha/events/1941.html 1941]) |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/ |access-date=9 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131214113907/https://www.ibiblio.org/pha/events/ |archive-date=14 December 2013 |url-status=live}}</ref> === Axis advance stalls (1942–43) === [[File:Casablanca-Conference.jpg|thumb|upright=0.9|left|US President [[Franklin D. Roosevelt]] and British PM [[Winston Churchill]] seated at the [[Casablanca Conference]], January 1943]] On 1 January 1942, the [[Four Policemen|Allied Big Four]]{{sfn|Bosworth|Maiolo|2015|pp=313–14}}—the Soviet Union, China, the United Kingdom and the United States—and 22 smaller or exiled governments issued the [[Declaration by United Nations]], thereby affirming the [[Atlantic Charter]],{{sfn|Mingst|Karns|2007|p=22}} and agreeing not to sign a [[separate peace]] with the Axis powers.{{sfn|Shirer|1990|p=904}} During 1942, Allied officials debated on the appropriate [[grand strategy]] to pursue. All agreed that [[Europe first|defeating Germany]] was the primary objective. The Americans favoured a straightforward, [[Operation Sledgehammer|large-scale attack]] on Germany through France. The Soviets were also demanding a second front. The British, on the other hand, argued that military operations should target peripheral areas to wear out German strength, leading to increasing demoralisation, and bolster resistance forces. Germany itself would be subject to a heavy bombing campaign. An offensive against Germany would then be launched primarily by Allied armour without using large-scale armies.<ref>{{cite web |title=The First Full Dress Debate over Strategic Deployment. Dec 1941 – Jan 1942 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=97–119 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-5.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109145033/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-5.html |archive-date=9 November 2012 |url-status=live}}</ref> Eventually, the British persuaded the Americans that a landing in France was infeasible in 1942 and they should instead focus on driving the Axis out of North Africa.<ref>{{cite web |title=The Elimination of the Alternatives. Jul–Aug 1942 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=266–92 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-12.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130430013447/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-12.html |archive-date=30 April 2013 |url-status=live}}</ref> At the [[Casablanca Conference]] in early 1943, the Allies reiterated the statements issued in the 1942 Declaration and demanded the [[unconditional surrender]] of their enemies. The British and Americans agreed to continue to press the initiative in the Mediterranean by invading Sicily to fully secure the Mediterranean supply routes.<ref>{{cite web |title=Casablanca – Beginning of an Era: January 1943 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=18–42 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-1.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525075310/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-1.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> Although the British argued for further operations in the Balkans to bring Turkey into the war, in May 1943, the Americans extracted a British commitment to limit Allied operations in the Mediterranean to an invasion of the Italian mainland and to invade France in 1944.<ref>{{cite web |title=The Trident Conference – New Patterns: May 1943 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=126–45 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-6.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525100621/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-6.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> ==== Pacific (1942–43) ==== [[File:Second world war asia 1937-1942 map en6.png|thumb|upright=1.4|Map of Japanese military advances through mid-1942]] By the end of April 1942, Japan and its ally [[Thailand in World War II|Thailand]] had almost fully conquered [[Japanese invasion of Burma|Burma]], [[Malayan campaign|Malaya]], [[Dutch East Indies campaign|the Dutch East Indies]], [[Battle of Singapore|Singapore]], and [[Battle of Rabaul (1942)|Rabaul]], inflicting severe losses on Allied troops and taking a large number of prisoners.{{sfn|Beevor|2012|pp=247–67, 345}} Despite stubborn [[Philippines campaign (1941–1942)|resistance by Filipino and US forces]], the [[Commonwealth of the Philippines|Philippine Commonwealth]] was eventually captured in May 1942, forcing its government into exile.{{sfn|Lewis|1953|loc=p. 529 (Table 11)}} On 16 April, in Burma, 7,000 British soldiers were encircled by the Japanese 33rd Division during the [[Battle of Yenangyaung]] and rescued by the Chinese 38th Division.{{sfn|Slim|1956|pp=71–74}} Japanese forces also achieved naval victories in the [[Sinking of Prince of Wales and Repulse|South China Sea]], [[Battle of the Java Sea|Java Sea]] and [[Indian Ocean raid|Indian Ocean]],{{sfn|Grove|1995|p=362}} and [[Bombing of Darwin|bombed the Allied naval base]] at [[Darwin, Northern Territory|Darwin]], Australia. In January 1942, the only Allied success against Japan was a Chinese [[Battle of Changsha (1941–42)|victory at Changsha]].{{sfn|Ch'i|1992|p=158}} These easy victories over the unprepared US and European opponents left Japan overconfident, as well as overextended.{{sfn|Perez|1998|p=145}} In early May 1942, Japan initiated operations to [[Operation Mo|capture Port Moresby]] by [[amphibious warfare|amphibious assault]] and thus sever communications and supply lines between the United States and Australia. The planned invasion was thwarted when an Allied task force, centred on two American fleet carriers, fought Japanese naval forces to a draw in the [[Battle of the Coral Sea]].{{sfn|Maddox|1992|pp=111–12}} Japan's next plan, motivated by the earlier [[Doolittle Raid]], was to seize [[Midway Atoll]] and lure American carriers into battle to be eliminated; as a diversion, Japan would also send forces to [[Aleutian Islands campaign|occupy the Aleutian Islands]] in Alaska.{{sfn|Salecker|2001|p=186}} In mid-May, Japan started the [[Zhejiang-Jiangxi campaign]] in China, with the goal of inflicting retribution on the Chinese who aided the surviving American airmen in the Doolittle Raid by destroying Chinese air bases and fighting against the Chinese 23rd and 32nd Army Groups.<ref>{{Harvnb|Schoppa|2011|p=28}}.</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=lILltXBTo8oC&pg=PA19 Chevrier & Chomiczewski & Garrigue 2004] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180818213357/https://books.google.com/books?id=lILltXBTo8oC&pg=PA19 |date=18 August 2018 }}, p. 19.</ref> In early June, Japan put its operations into action, but the Americans, having broken [[Japanese naval codes]] in late May, were fully aware of the plans and order of battle, and used this knowledge to achieve a decisive [[Battle of Midway|victory at Midway]] over the [[Imperial Japanese Navy]].<ref>{{Harvnb|Ropp|2000|p=368}}.</ref> [[File:Marines rest in the field on Guadalcanal.jpg|left|thumb|[[United States Marine Corps|US Marines]] during the [[Guadalcanal Campaign]], in the [[Pacific Ocean theater of World War II|Pacific theatre]], 1942]] With its capacity for aggressive action greatly diminished as a result of the Midway battle, Japan chose to focus on a belated attempt to capture [[Port Moresby]] by an [[Kokoda Track campaign|overland campaign]] in the [[Territory of Papua]].{{sfn|Weinberg|2005|p=339}} The Americans planned a counter-attack against Japanese positions in the southern [[Solomon Islands]], primarily [[Guadalcanal]], as a first step towards capturing [[Rabaul]], the main Japanese base in Southeast Asia.<ref>{{Cite book |last=Gilbert |first=Adrian |year=2003 |title=The Encyclopedia of Warfare: From Earliest Times to the Present Day |publisher=Globe Pequot |isbn=978-1-59228-027-8 |page=[https://archive.org/details/encyclopediaofwa0000gilb/page/259 259] |url=https://archive.org/details/encyclopediaofwa0000gilb/page/259 |access-date=26 June 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190719123035/https://archive.org/details/encyclopediaofwa0000gilb/page/259 |archive-date=19 July 2019 |url-status=live }}</ref> Both plans started in July, but by mid-September, [[Guadalcanal campaign|the Battle for Guadalcanal]] took priority for the Japanese, and troops in New Guinea were ordered to withdraw from the Port Moresby area to the [[Oro Province|northern part of the island]], where they faced Australian and United States troops in the [[Battle of Buna–Gona]].{{sfn|Swain|2001|p=197}} Guadalcanal soon became a focal point for both sides with heavy commitments of troops and ships in the battle for Guadalcanal. By the start of 1943, the Japanese were defeated on the island and [[Operation Ke|withdrew their troops]].{{sfn|Hane|2001|p=340}} In Burma, Commonwealth forces mounted two operations. The first, [[Arakan Campaign 1942–43|an offensive into the Arakan region]] in late 1942, went disastrously, forcing a retreat back to India by May 1943.{{sfn|Marston|2005|p=111}} The second was the [[Operation Longcloth|insertion of irregular forces]] behind Japanese front-lines in February which, by the end of April, had achieved mixed results.{{sfn|Brayley|2002|p=9}} ==== Eastern Front (1942–43) ==== [[File:RIAN archive 44732 Soviet soldiers attack house.jpg|thumb|upright=1.5|[[Red Army]] soldiers on the counterattack during the [[Battle of Stalingrad]], February 1943]] Despite considerable losses, in early 1942 Germany and its allies stopped a major Soviet offensive in central and southern Russia, keeping most territorial gains they had achieved during the previous year.{{sfn|Glantz|2001|p=31}} In May, the Germans defeated Soviet offensives in the [[Battle of the Kerch Peninsula|Kerch Peninsula]] and at [[Second Battle of Kharkov|Kharkov]],{{sfn|Read|2004|p=764}} and then launched their main [[Case Blue|summer offensive]] against southern Russia in June 1942, to seize the [[Petroleum industry in Azerbaijan|oil fields of the Caucasus]] and occupy the [[Kuban]] [[steppe]], while maintaining positions on the northern and central areas of the front. The Germans split [[Army Group South]] into two groups: [[Army Group A]] advanced to the lower [[Don (river)|Don River]] and struck south-east to the Caucasus, while [[Army Group B]] headed towards the [[Volga|Volga River]]. The Soviets decided to make their stand at Stalingrad on the Volga.{{sfn|Davies|2006|loc=p. 100 (2008 ed.)}} By mid-November, the Germans had [[Battle of Stalingrad|nearly taken Stalingrad]] in bitter [[urban warfare|street fighting]]. The Soviets began their second winter counter-offensive, starting with an [[Operation Uranus|encirclement of German forces at Stalingrad]],{{sfn|Beevor|1998|pp=239–65}} and an assault on the [[Operation Mars|Rzhev salient near Moscow]], though the latter failed disastrously.{{sfn|Black|2003|p=119}} By early February 1943, the German Army had taken tremendous losses; German troops at Stalingrad had been defeated,{{sfn|Beevor|1998|pp=383–91}} and the front-line had been pushed back beyond its position before the summer offensive. In mid-February, after the Soviet push had tapered off, the Germans launched another [[Third Battle of Kharkov|attack on Kharkov]], creating a [[Salient (military)|salient]] in their front line around the Soviet city of [[Kursk]].{{sfn|Erickson|2001|p=142}} ==== Western Europe/Atlantic and Mediterranean (1942–43) ==== [[File:8th AF Bombing Marienburg.JPEG|right|thumb|American [[8th Air Force]] [[Boeing B-17 Flying Fortress]] bombing raid on the Focke-Wulf factory in Germany, 9 October 1943]] Exploiting poor American naval command decisions, [[Second Happy Time|the German navy ravaged Allied shipping off the American Atlantic coast]].{{sfn|Milner|1990|p=52}} By November 1941, Commonwealth forces had launched a counter-offensive, [[Operation Crusader]], in North Africa, and reclaimed all the gains the Germans and Italians had made.{{sfn|Beevor|2012|pp=224–28}} In North Africa, the Germans launched an offensive in January, pushing the British back to positions at the [[Battle of Gazala#Gazala line|Gazala line]] by early February,{{sfn|Molinari|2007|p=91}} followed by a temporary lull in combat which Germany used to prepare for their upcoming offensives.{{sfn|Mitcham|2007|p=31}} Concerns the Japanese might use bases in [[French Madagascar|Vichy-held Madagascar]] caused the British to [[Battle of Madagascar|invade the island]] in early May 1942.{{sfn|Beevor|2012|pp=380–81}} An Axis [[Battle of Gazala|offensive in Libya]] forced an Allied retreat deep inside Egypt until Axis forces were [[First Battle of El Alamein|stopped at El Alamein]].{{sfn|Rich|1992|p=178}} On the Continent, raids of Allied [[commando]]s on strategic targets, culminating in the disastrous [[Dieppe Raid]],{{sfn|Gordon|2004|p=129}} demonstrated the Western Allies' inability to launch an invasion of continental Europe without much better preparation, equipment, and operational security.{{sfn|Neillands|2005}} In August 1942, the Allies succeeded in repelling a [[Battle of Alam el Halfa|second attack against El Alamein]]{{sfn|Keegan|1997|p=277}} and, at a high cost, managed to [[Operation Pedestal|deliver desperately needed supplies to the besieged Malta]].{{sfn|Smith|2002}} A few months later, the Allies [[Second Battle of El Alamein|commenced an attack of their own]] in Egypt, dislodging the Axis forces and beginning a drive west across Libya.{{sfn|Thomas|Andrew|1998|p=8}} This attack was followed up shortly after by [[Operation Torch|Anglo-American landings in French North Africa]], which resulted in the region joining the Allies.{{sfn|Ross|1997|p=38}} Hitler responded to the French colony's defection by ordering the [[Case Anton|occupation of Vichy France]];{{sfn|Ross|1997|p=38}} although Vichy forces did not resist this violation of the armistice, they managed to [[Scuttling of the French fleet at Toulon|scuttle their fleet]] to prevent its capture by German forces.{{sfn|Ross|1997|p=38}}{{sfn|Bonner|Bonner|2001|p=24}} The Axis forces in Africa withdrew into [[Tunisia]], which was [[Tunisian campaign|conquered by the Allies]] in May 1943.{{sfn|Ross|1997|p=38}}{{sfn|Collier|2003|p=11}} In June 1943, the British and Americans began [[Combined Bomber Offensive|a strategic bombing campaign]] against Germany with a goal to disrupt the war economy, reduce morale, and "[[dehousing|de-house]]" the civilian population.<ref>[https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/USSBS/ETO-Summary.html#tc "The Civilians"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131105044932/https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/USSBS/ETO-Summary.html#tc |date=5 November 2013 }} the United States Strategic Bombing Survey Summary Report (European War)</ref> The [[Bombing of Hamburg in World War II|firebombing of Hamburg]] was among the first attacks in this campaign, inflicting significant casualties and considerable losses on infrastructure of this important industrial centre.{{sfn|Overy|1995|pp=119–20}} === Allies gain momentum (1943–44) === [[File:SBD VB-16 over USS Washington 1943.jpg|thumb|left|[[United States Navy|U.S. Navy]] [[Douglas SBD Dauntless|SBD-5]] [[scout plane]] flying patrol over USS Washington BB-56 6 and USS Lexington CV-16 6 during the [[Gilbert and Marshall Islands campaign]], 1943]] After the Guadalcanal Campaign, the Allies initiated several operations against Japan in the Pacific. In May 1943, Canadian and US forces were sent to [[Aleutian Islands campaign#Allied response|eliminate Japanese forces from the Aleutians]].{{sfn|Thompson|Randall|2008|p=164}} Soon after, the United States, with support from Australia, New Zealand and Pacific Islander forces, began major ground, sea and air operations to [[Operation Cartwheel|isolate Rabaul by capturing surrounding islands]], and [[Gilbert and Marshall Islands campaign|breach the Japanese Central Pacific perimeter at the Gilbert and Marshall Islands]].{{sfn|Kennedy|2001|p=610}} By the end of March 1944, the Allies had completed both of these objectives and had also [[Operation Hailstone|neutralised the major Japanese base at Truk]] in the [[Caroline Islands]]. In April, the Allies launched an operation to [[Western New Guinea campaign|retake Western New Guinea]].{{sfn|Rottman|2002|p=228}} In the Soviet Union, both the Germans and the Soviets spent the spring and early summer of 1943 preparing for large offensives in central Russia. On 5 July 1943, Germany [[Battle of Kursk|attacked Soviet forces around the Kursk Bulge]]. Within a week, German forces had exhausted themselves against the Soviets' deeply echeloned and well-constructed defences,<ref>{{Harvnb|Glantz|1986}}; {{Harvnb|Glantz|1989|pp=149–59}}.</ref> and for the first time in the war, Hitler cancelled an operation before it had achieved tactical or operational success.{{sfn|Kershaw|2001|p=592}} This decision was partially affected by the Western Allies' [[Allied invasion of Sicily|invasion of Sicily]] launched on 9 July, which, combined with previous Italian failures, resulted in the [[Fall of the Fascist regime in Italy|ousting and arrest of Mussolini]] later that month.{{sfn|O'Reilly|2001|p=32}} [[File:Soviet troops and T-34 tanks counterattacking Kursk Voronezh Front July 1943.jpg|thumb|[[Red Army]] troops in a counter-offensive on German positions at the [[Battle of Kursk]], July 1943]] On 12 July 1943, the Soviets launched their own [[Operation Kutuzov|counter-offensives]], thereby dispelling any chance of German victory or even stalemate in the east. The Soviet victory at Kursk marked the end of German superiority,{{sfn|Bellamy|2007|p=595}} giving the Soviet Union the initiative on the Eastern Front.{{sfn|O'Reilly|2001|p=35}}{{sfn|Healy|1992|p=90}} The Germans tried to stabilise their eastern front along the hastily fortified [[Panther–Wotan line]], but the Soviets broke through it at [[Battle of Smolensk (1943)|Smolensk]] and by the [[Battle of the Dnieper|Lower Dnieper Offensive]].{{sfn|Glantz|2001|pp=50–55}} On 3 September 1943, the Western Allies [[Allied invasion of Italy|invaded the Italian mainland]], following [[Armistice of Cassibile|Italy's armistice with the Allies]].<ref>{{Harvnb|Kolko|1990|p=45}}</ref> Germany, with the help of fascists, responded by [[Operation Achse|disarming Italian forces]] that were in many places without superior orders, seizing military control of Italian areas,{{sfn|Mazower|2008|p=362}} and creating a series of defensive lines.{{sfn|Hart|Hart|Hughes|2000|p=151}} German special forces then [[Gran Sasso raid|rescued Mussolini]], who then soon established a new client state in German-occupied Italy named the [[Italian Social Republic]],{{sfn|Blinkhorn|2006|p=52}} causing an [[Italian Civil War|Italian civil war]]. The Western Allies fought through several lines until reaching the [[Winter Line|main German defensive line]] in mid-November.{{sfn|Read|Fisher|2002|p=129}} German operations in the Atlantic also suffered. By [[Black May (1943)|May 1943, as Allied counter-measures became increasingly effective]], the resulting sizeable German submarine losses forced a temporary halt of the German Atlantic naval campaign.<ref>{{Harvnb|Padfield|1998|pp=335–36}}.</ref> In November 1943, [[Franklin D. Roosevelt]] and Winston Churchill met with [[Chiang Kai-shek]] [[Cairo Conference|in Cairo]] and then with Joseph Stalin [[Tehran Conference|in Tehran]].<ref name="Kolko 1990 211,235,267_268">{{Harvnb|Kolko|1990|pp=211, 235, 267–68}}.</ref> The former conference determined the post-war return of Japanese territory<ref name="Iriye 1981 154">{{Harvnb|Iriye|1981|p=154}}.</ref> and the military planning for the [[Burma campaign]],{{sfn|Mitter|2014|p=286}} while the latter included agreement that the Western Allies would invade Europe in 1944 and that the Soviet Union would declare war on Japan within three months of Germany's defeat.<ref name="polley148">{{Harvnb|Polley|2000|p=148}}.</ref> [[File:The Battle of Cassino, January-may 1944 C4363.jpg|thumb|left|Ruins of the [[Monte Cassino|Benedictine]] monastery, during the [[Battle of Monte Cassino]], [[Italian Campaign (World War II)|Italian Campaign]], May 1944]] From November 1943, during the seven-week [[Battle of Changde]], the Chinese forced Japan to fight a costly war of attrition, while awaiting Allied relief.<ref name="Beevor 2012 268_274">{{Harvnb|Beevor|2012|pp=268–74}}.</ref><ref name=H161>{{Harvnb|Ch'i|1992|p=161}}.</ref><ref name="Hsu Chang 412-416">{{Harvnb|Hsu|Chang|1971|pp=412–16, Map 38}}</ref> In January 1944, the Allies launched a [[Battle of Monte Cassino|series of attacks in Italy against the line at Monte Cassino]] and tried to outflank it with [[Battle of Anzio|landings at Anzio]].<ref>{{Harvnb|Weinberg|2005|pp=660–61}}.</ref> On 27 January 1944, [[Leningrad Front|Soviet]] troops launched [[Siege of Leningrad#Soviet relief of the siege|a major offensive]] that expelled German forces from the [[Leningrad Oblast|Leningrad region]], thereby ending the [[List of battles by casualties#Sieges and urban combat|most lethal siege in history]].<ref name="Glantz 2002 327_366">{{Harvnb|Glantz|2002|pp=327–66}}.</ref> The [[Leningrad–Novgorod Offensive|following Soviet offensive]] was [[Battle of Narva (1944)|halted on the pre-war Estonian border]] by the German [[Army Group North]] aided by [[German occupation of Estonia during World War II#Estonians in Nazi German military units|Estonians]] hoping to [[Estonian government-in-exile#Failure to reestablish independence|re-establish national independence]]. This delay slowed subsequent Soviet operations in the [[Baltic Sea]] region.<ref name="Glantz 2002 367_414">{{Harvnb|Glantz|2002|pp=367–414}}.</ref> By late May 1944, the Soviets had [[Crimean Offensive|liberated Crimea]], [[Dnieper–Carpathian Offensive|largely expelled Axis forces from Ukraine]], and made [[First Jassy–Kishinev Offensive|incursions into Romania]], which were repulsed by the Axis troops.<ref name="Chubarov 2001 122">{{Harvnb|Chubarov|2001|p=122}}.</ref> The Allied offensives in Italy had succeeded and, at the expense of allowing several German divisions to retreat, on 4 June Rome was captured.<ref>{{Harvnb|Holland|2008|pp=169–84}}; {{Harvnb|Beevor|2012|pp=568–73}}.<br />The weeks after the fall of Rome saw a dramatic upswing in German atrocities in Italy ({{Harvnb|Mazower|2008|pp=500–02}}). The period featured massacres with victims in the hundreds at [[Civitella in Val di Chiana|Civitella]] ({{Harvnb|de Grazia|Paggi|1991}}; {{Harvnb|Belco|2010}}), [[Ardeatine massacre|Fosse Ardeatine]] ({{Harvnb|Portelli|2003}}), and [[Sant'Anna di Stazzema massacre|Sant'Anna di Stazzema]] ({{Harvnb|Gordon|2012|pp=10–11}}), and is capped with the [[Marzabotto massacre]].</ref> The Allies had mixed success in mainland Asia. In March 1944, the Japanese launched the first of two invasions, [[Operation U-Go|an operation against British positions in Assam, India]],<ref name="Lightbody 2004 224">{{Harvnb|Lightbody|2004|p=224}}.</ref> and soon besieged Commonwealth positions at [[Battle of Imphal|Imphal]] and [[Battle of Kohima|Kohima]].<ref name="Zeiler">{{Harvnb|Zeiler|2004|p=60}}.</ref> In May 1944, British forces mounted a counter-offensive that drove Japanese troops back to Burma by July,<ref name="Zeiler" /> and Chinese forces that had [[Battle of Northern Burma and Western Yunnan|invaded northern Burma]] in late 1943 [[Siege of Myitkyina|besieged Japanese troops]] in [[Myitkyina]].<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|pp=555–60}}.</ref> The [[Operation Ichi-Go|second Japanese invasion]] of China aimed to destroy China's main fighting forces, secure railways between Japanese-held territory and capture Allied airfields.<ref>{{Harvnb|Ch'i|1992|p=163}}.</ref> By June, the Japanese had conquered the province of [[Henan]] and begun a [[Battle of Changsha (1944)|new attack on Changsha]].<ref>{{Harvnb|Coble|2003|p=85}}.</ref> === Allies close in (1944) === [[File:Approaching Omaha.jpg|thumb|American troops approaching [[Omaha Beach]] during the [[Operation Overlord|invasion of Normandy]] on [[Normandy landings|D-Day]], 6 June 1944]] On 6 June 1944 (known as [[Normandy landings|D-Day]]), after three years of Soviet pressure,<ref name=rees406>{{Harvnb|Rees|2008|pp=406–07}}: "Stalin always believed that Britain and America were delaying the second front so that the Soviet Union would bear the brunt of the war."</ref> the Western Allies [[Operation Overlord|invaded northern France]]. After reassigning several Allied divisions from Italy, they also [[Operation Dragoon|attacked southern France]].<ref name="Weinberg 2005 695">{{Harvnb|Weinberg|2005|p=695}}.</ref> These landings were successful and led to the defeat of the [[Falaise Pocket|German Army units in France]]. [[Paris]] was [[Liberation of Paris|liberated]] on 25 August by the [[French Resistance|local resistance]] assisted by the [[Free French Forces]], both led by General [[Charles de Gaulle]],<ref>{{Harvnb|Badsey|1990|p=91}}.</ref> and the Western Allies continued to [[Allied advance from Paris to the Rhine|push back German forces]] in western Europe during the latter part of the year. An attempt to advance into northern Germany spearheaded by [[Operation Market Garden|a major airborne operation]] in the Netherlands failed.<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=562}}.</ref> After that, the Western Allies slowly pushed into Germany, but [[Operation Queen|failed to cross the Rur river]] in a large offensive. In Italy, Allied advance also slowed due to the [[Gothic Line|last major German defensive line]].<ref>{{Harvnb|Forrest|Evans|Gibbons|2012|p=191}}</ref> [[File:Bundesarchiv Bild 183-R97906 Warschauer Aufstand, Straßenkampf, SS.jpg|thumb|left|German [[Schutzstaffel|SS]] soldiers from the [[Dirlewanger Brigade]], tasked with suppressing the [[Warsaw Uprising]] against Nazi occupation, August 1944]] On 22 June, the Soviets launched a strategic offensive in Belarus ("[[Operation Bagration]]") that almost completely destroyed the German [[Army Group Centre]].<ref name="Zaloga 1996 7">{{Harvnb|Zaloga|1996|p=7}}: "It was the most calamitous defeat of all the German armed forces in World War&nbsp;II."</ref> Soon after that, [[Lvov–Sandomierz Offensive|another Soviet strategic offensive]] forced German troops from Western Ukraine and Eastern Poland. The Soviets formed the [[Polish Committee of National Liberation]] to control territory in Poland and combat the Polish [[Home Army|Armia Krajowa]]; The Soviet Red Army remained in the [[Praga]] district on the other side of the [[Vistula]] and watched passively as the Germans quelled the [[Warsaw Uprising]] initiated by the Armia Krajowa.<ref>{{Harvnb|Berend|1996|p=8}}.</ref> The [[Slovak National Uprising|national uprising]] in [[Slovak Republic (1939–1945)|Slovakia]] was also quelled by the Germans.<ref>{{cite web|url=https://www.mzv.sk/documents/10182/2369491/BROZURA_70_VYROCIE_SNP_indd.pdf/007d0f33-4aa1-4e3a-95ae-5ef5096360d3|title=Slovak National Uprising 1944|publisher=Ministry of Foreign and European Affairs of the Slovak Republic|work=Museum of the Slovak National Uprising|access-date=27 April 2020|archive-date=19 May 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200519024459/https://www.mzv.sk/documents/10182/2369491/BROZURA_70_VYROCIE_SNP_indd.pdf/007d0f33-4aa1-4e3a-95ae-5ef5096360d3|url-status=live}}</ref> The Soviet [[Red Army]]'s [[Second Jassy–Kishinev Offensive|strategic offensive in eastern Romania]] cut off and destroyed the [[Army Group South Ukraine|considerable German troops there]] and triggered [[King Michael's Coup|a successful coup d'état in Romania]] and [[1944 Bulgarian coup d'état|in Bulgaria]], followed by those countries' shift to the Allied side.<ref name="countrystudies.us">{{cite web|url=https://countrystudies.us/romania/23.htm|title=Armistice Negotiations and Soviet Occupation|publisher=US Library of Congress|access-date=14 November 2009|quote=The coup speeded the Red Army's advance, and the Soviet Union later awarded Michael the Order of Victory for his personal courage in overthrowing Antonescu and putting an end to Romania's war against the Allies. Western historians uniformly point out that the Communists played only a supporting role in the coup; postwar Romanian historians, however, ascribe to the Communists the decisive role in Antonescu's overthrow|archive-url=https://web.archive.org/web/20110430001849/https://countrystudies.us/romania/23.htm|archive-date=30 April 2011|url-status=live}}</ref> In September 1944, Soviet troops advanced into [[Democratic Federal Yugoslavia|Yugoslavia]] and forced the rapid withdrawal of German Army Groups [[Army Group E|E]] and [[Army Group F|F]] in [[Axis occupation of Greece|Greece]], [[German occupation of Albania|Albania]] and Yugoslavia to rescue them from being cut off.<ref name="Evans 2008 653">{{Harvnb|Evans|2008|p=653}}.</ref> By this point, the Communist-led [[Yugoslav Partisans|Partisans]] under Marshal [[Josip Broz Tito]], who had led an [[World War II in Yugoslavia|increasingly successful guerrilla campaign]] against the occupation since 1941, controlled much of the territory of Yugoslavia and engaged in delaying efforts against German forces further south. In northern [[Territory of the Military Commander in Serbia|Serbia]], the Soviet [[Red Army]], with limited support from Bulgarian forces, assisted the Partisans in a joint [[Belgrade Offensive|liberation of the capital city of Belgrade]] on 20 October. A few days later, the Soviets launched a [[Budapest Offensive|massive assault]] against [[Operation Panzerfaust|German-occupied]] Hungary that lasted until [[Siege of Budapest|the fall of Budapest]] in February 1945.<ref>{{Harvnb|Wiest|Barbier|2002|pp=65–66}}.</ref> Unlike impressive Soviet victories in the Balkans, [[Continuation War|bitter Finnish resistance]] to the [[Vyborg–Petrozavodsk Offensive|Soviet offensive]] in the [[Karelian Isthmus]] denied the Soviets occupation of Finland and led to a [[Moscow Armistice|Soviet-Finnish armistice]] on relatively mild conditions,<ref>{{Cite book|last=Wiktor|first=Christian L|title=Multilateral Treaty Calendar – 1648–1995|publisher=Kluwer Law International|year=1998|isbn=978-90-411-0584-4|page=426}}</ref> although Finland was forced to [[Lapland War|fight their former ally Germany]].{{sfn|Shirer|1990|p=1085}} [[File:Douglas MacArthur lands Leyte1.jpg|thumb|[[General (United States)|General]] [[Douglas MacArthur]] returns to the [[Commonwealth of the Philippines|Philippines]] during the [[Battle of Leyte]], 20 October 1944]] By the start of July 1944, Commonwealth forces in Southeast Asia had repelled the Japanese sieges in [[Assam]], pushing the Japanese back to the [[Chindwin River]]<ref name="Marston 2005 120">{{Harvnb|Marston|2005|p=120}}.</ref> while the Chinese captured Myitkyina. In September 1944, Chinese forces [[Battle of Mount Song|captured Mount Song]] and reopened the [[Burma Road]].<ref>{{cite web|url=https://www.china1931.cn/China/ShowArticle.asp?ArticleID%3D7648 |script-title=zh:全面抗战，战犯前仆后继见阎王 |trans-title=The war criminals tries to be the first to see their ancestors<!-- in source --> |access-date=16 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303224203/https://www.china1931.cn/China/ShowArticle.asp?ArticleID=7648 |archive-date=3 March 2016 }}</ref> In China, the Japanese had more successes, having finally [[Battle of Changsha (1944)#Battle of Changsha|captured Changsha]] in mid-June and the city of [[Defense of Hengyang|Hengyang]] by early August.<ref>{{Harvnb|Jowett|Andrew|2002|p=8}}.</ref> Soon after, they invaded the province of [[Guangxi]], winning major engagements against Chinese forces at [[Battle of Guilin–Liuzhou|Guilin and Liuzhou]] by the end of November<ref>{{Harvnb|Howard|2004|p=140}}.</ref> and successfully linking up their forces in China and Indochina by mid-December.<ref name="Drea 2003 54">{{Harvnb|Drea|2003|p=54}}.</ref> In the Pacific, US forces continued to press back the Japanese perimeter. In mid-June 1944, they began their [[Mariana and Palau Islands campaign|offensive against the Mariana and Palau islands]] and decisively defeated Japanese forces in the [[Battle of the Philippine Sea]]. These defeats led to the resignation of the Japanese Prime Minister, [[Hideki Tojo]], and provided the United States with air bases to launch intensive heavy bomber attacks on the Japanese home islands. In late October, American forces [[Battle of Leyte|invaded the Filipino island of Leyte]]; soon after, Allied naval forces scored another large victory in the [[Battle of Leyte Gulf]], one of the largest naval battles in history.<ref>{{Harvnb|Cook|Bewes|1997|p=305}}.</ref> === Axis collapse and Allied victory (1944–45) === [[File:Yalta Conference (Churchill, Roosevelt, Stalin) (B&W).jpg|thumb|[[Yalta Conference]] held in February 1945, with [[Winston Churchill]], [[Franklin D. Roosevelt]] and [[Joseph Stalin]]]] On 16 December 1944, Germany made a last attempt on the Western Front by using most of its remaining reserves to launch [[Battle of the Bulge|a massive counter-offensive in the Ardennes]] and [[Operation Nordwind|along the French-German border]] to split the Western Allies, encircle large portions of Western Allied troops and capture their primary supply port at [[Antwerp]] to prompt a political settlement.<ref name="parkerxiii">{{Harvnb|Parker|2004|pp=xiii–xiv, 6–8, 68–70, 329–30}}</ref> By 16 January 1945, the offensive had been repulsed with no strategic objectives fulfilled.<ref name="parkerxiii" /> In Italy, the Western Allies remained stalemated at the German defensive line. In mid-January 1945, the Red Army attacked in Poland, [[Vistula–Oder Offensive|pushing from the Vistula to the Oder]] river in Germany, and [[East Prussian Offensive|overran East Prussia]].<ref>{{Harvnb|Glantz|2001|p=85}}.</ref> On 4 February Soviet, British, and US leaders met for the [[Yalta Conference]]. They agreed on the occupation of post-war Germany, and on when the Soviet Union would join the war against Japan.<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|pp=709–22}}.</ref> In February, the Soviets [[Silesian Offensives|entered Silesia]] and [[East Pomeranian Offensive|Pomerania]], while [[Western Allied invasion of Germany|Western Allies entered western Germany]] and closed to the [[Rhine]] river. By March, the Western Allies crossed the Rhine [[Operation Plunder|north]] and [[Remagen|south]] of the [[Rhine-Ruhr|Ruhr]], [[Ruhr Pocket|encircling the German Army Group B]].<ref>{{Harvnb|Buchanan|2006|p=21}}.</ref> In early March, in an attempt to protect its last oil reserves in Hungary and to retake Budapest, Germany launched [[Operation Spring Awakening|its last major offensive]] against Soviet troops near [[Lake Balaton]]. In two weeks, the offensive had been repulsed, the Soviets advanced to [[Vienna offensive|Vienna]], and captured the city. In early April, Soviet troops [[Battle of Königsberg|captured Königsberg]], while the Western Allies finally [[Spring 1945 offensive in Italy|pushed forward in Italy]] and swept across western Germany capturing [[Battle of Hamburg (1945)|Hamburg]] and [[Battle of Nuremberg (1945)|Nuremberg]]. [[Elbe Day|American and Soviet forces met at the Elbe river]] on 25 April, leaving several unoccupied pockets in southern Germany and around Berlin. [[File:Ruins of the Reichstag in Berlin, 3 June 1945. BU8573.jpg|thumb|left|Ruins of the [[Reichstag building|Reichstag]] in Berlin, 3 June 1945.]] Soviet troops [[Battle of Berlin|stormed and captured Berlin]] in late April.{{sfn|Kershaw|2001|pp=793-829}} In Italy, [[Surrender of Caserta|German forces surrendered]] on 29 April. On 30 April, the [[Reichstag building|Reichstag]] was captured, signalling the military defeat of Nazi Germany,<ref name="Shepardson 1998">{{Harvnb|Shepardson|1998}}</ref> and the Berlin garrison surrendered on 2 May. Major changes in leadership occurred on both sides during this period. On 12 April, President Roosevelt died and was succeeded by his vice president, [[Harry S. Truman]]. Benito Mussolini [[Death of Benito Mussolini|was killed]] by [[Italian resistance movement|Italian partisans]] on 28 April.<ref name="O'Reilly 2001 244">{{Harvnb|O'Reilly|2001|p=244}}.</ref> On 30 April, [[Death of Adolf Hitler|Hitler committed suicide]] in his [[Führerbunker|headquarters]], and he was succeeded by [[Grand Admiral]] [[Karl Dönitz]] and [[Joseph Goebbels]]. [[German Instrument of Surrender|Total and unconditional surrender]] in Europe was signed [[Victory in Europe Day|on 7 and 8 May]], to be effective by the end of [[Victory Day (Eastern Front)|8 May]].<ref name="Evans 2008 737">{{Harvnb|Evans|2008|p=737}}.</ref> German Army Group Centre [[Prague Offensive|resisted in Prague]] until 11 May.<ref name="Glantz 1998 34">{{Harvnb|Glantz|1998|p=24}}.</ref> In the Pacific theatre, American forces accompanied by the forces of the [[Philippine Commonwealth]] advanced [[Philippines campaign (1944–1945)|in the Philippines]], [[Battle of Leyte|clearing Leyte]] by the end of April 1945. They [[Battle of Luzon|landed on Luzon]] in January 1945 and [[Battle of Manila (1945)|recaptured Manila]] in March. Fighting continued on Luzon, [[Battle of Mindanao|Mindanao]], and other islands of the Philippines until the [[End of World War II in Asia|end of the war]].<ref>{{Cite book|last=Chant|first=Christopher|year=1986|title=The Encyclopedia of Codenames of World War II|publisher=Routledge & Kegan Paul|page=118|isbn=978-0-7102-0718-0}}</ref> Meanwhile, the [[United States Army Air Forces]] launched [[Air raids on Japan|a massive firebombing campaign]] of strategic cities in Japan in an effort to destroy Japanese war industry and civilian morale. A devastating [[Bombing of Tokyo|bombing raid on Tokyo of 9–10 March]] was the deadliest conventional bombing raid in history.<ref>{{cite magazine|url=https://www.wired.com/2011/03/0309incendiary-bombs-kill-100000-tokyo/|title=March 9, 1945: Burning the Heart Out of the Enemy|last=Long|first=Tony|date=9 March 2011|magazine=Wired|publisher=Wired Magazine|access-date=22 June 2018|quote=1945: In the single deadliest air raid of World War II, 330 American B-29s rain incendiary bombs on Tokyo, touching off a firestorm that kills upwards of 100,000 people, burns a quarter of the city to the ground, and leaves a million homeless.|archive-url=https://web.archive.org/web/20170323180239/https://www.wired.com/2011/03/0309incendiary-bombs-kill-100000-tokyo/|archive-date=23 March 2017|url-status=live}}</ref> [[File:Nagasakibomb.jpg|thumb|upright|[[Atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki|Atomic bombing]] of [[Nagasaki]] on 9 August 1945.]] In May 1945, Australian troops [[Borneo campaign|landed in Borneo]], overrunning the oilfields there. British, American, and Chinese forces defeated the Japanese in northern [[Burma campaign|Burma]] in March, and the British pushed on to reach [[Yangon|Rangoon]] by 3 May.<ref name="Drea 2003 57">{{Harvnb|Drea|2003|p=57}}.</ref> Chinese forces started a counterattack in the [[Battle of West Hunan]] that occurred between 6 April and 7 June 1945. American naval and amphibious forces also moved towards Japan, taking [[Battle of Iwo Jima|Iwo Jima]] by March, and [[Battle of Okinawa|Okinawa]] by the end of June.<ref>{{Harvnb|Jowett|Andrew|2002|p=6}}.</ref> At the same time, a naval blockade by [[Allied submarines in the Pacific War|submarines]] was strangling Japan's economy and drastically reducing its ability to supply overseas forces.<ref name="results of german and american submarines">{{cite web|last=Poirier |first=Michel Thomas |title=Results of the German and American Submarine Campaigns of World War II |url=https://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwii-campaigns.html |publisher=U.S. Navy |date=20 October 1999 |access-date=13 April 2008 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080409052122/https://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwii-campaigns.html |archive-date=9 April 2008 }}</ref><ref>{{cite journal |last1=Zuberi |first1=Matin |title=Atomic bombing of Hiroshima and Nagasaki |journal=Strategic Analysis |date=August 2001 |volume=25 |issue=5 |pages=623–662 |doi=10.1080/09700160108458986|s2cid=154800868 }}</ref> On 11 July, Allied leaders [[Potsdam Conference|met in Potsdam, Germany]]. They [[Potsdam Agreement|confirmed earlier agreements]] about Germany,<ref name="Williams 2006 90">{{Harvnb|Williams|2006|p=90}}.</ref> and the American, British and Chinese governments reiterated the demand for unconditional surrender of Japan, specifically stating that [[Potsdam Declaration|"the alternative for Japan is prompt and utter destruction"]].<ref name="Miscamble 2007 201">{{Harvnb|Miscamble|2007|p=201}}.</ref> During this conference, the United Kingdom [[1945 United Kingdom general election|held its general election]], and [[Clement Attlee]] replaced Churchill as Prime Minister.<ref name="Miscamble 2007 203_204">{{Harvnb|Miscamble|2007|pp=203–04}}.</ref> The call for unconditional surrender was rejected by the Japanese government, which believed it would be capable of negotiating for more favourable surrender terms.<ref>Ward Wilson. "The Winning Weapon? Rethinking Nuclear Weapons in Light of Hiroshima". ''International Security'', Vol. 31, No. 4 (Spring 2007), pp. 162–79.</ref> In early August, the United States [[Atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki|dropped atomic bombs]] on the Japanese cities of [[Hiroshima]] and [[Nagasaki]]. Between the two bombings, the Soviets, pursuant to the Yalta agreement, [[Soviet invasion of Manchuria|invaded Japanese-held Manchuria]] and quickly defeated the [[Kwantung Army]], which was the largest Japanese fighting force.<ref>{{Harvnb|Glantz|2005}}.</ref> These two events persuaded previously adamant Imperial Army leaders to accept surrender terms.<ref name="Pape 1993">{{Harvnb|Pape|1993}} " The principal cause of Japan's surrender was the ability of the United States to increase the military vulnerability of Japan's home islands, persuading Japanese leaders that defense of the homeland was highly unlikely to succeed. The key military factor causing this effect was the sea blockade, which crippled Japan's ability to produce and equip the forces necessary to execute its strategy. The most important factor accounting for the timing of surrender was the Soviet attack against Manchuria, largely because it persuaded previously adamant Army leaders that the homeland could not be defended.".</ref> The Red Army also captured the [[Soviet Invasion of South Sakhalin|southern part of Sakhalin Island]] and the [[Invasion of the Kuril Islands|Kuril Islands]]. On the night of 9-10 August 1945, Emperor [[Hirohito]] announced his decision to accept the terms demanded by the Allies in the [[Potsdam Declaration]].<ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'' pp. 525-526</ref> On 15 August, the Emperor communicated this decision to the Japanese people through a speech broadcast on the radio ([[Jewel Voice Broadcast|''"Gyokuon-hōsō"'', literally ''"Jewel Voice Broadcast"'']]).<ref>Bix ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', pp. 526-528</ref> On 15 August 1945, [[Surrender of Japan|Japan surrendered]], with the [[Japanese Instrument of Surrender|surrender documents]] finally signed at [[Tokyo Bay]] on the deck of the American battleship [[USS Missouri (BB-63)|USS ''Missouri'']] on 2 September 1945, ending the war.<ref name="Beevor 2012 776">{{Harvnb|Beevor|2012|p=776}}.</ref> == Aftermath == {{Main|Aftermath of World War II|Consequences of Nazism}} [[File:Warsaw Old Town 1945.jpg|thumb|upright=1.2|Ruins of [[Warsaw]] in 1945, after the [[Planned destruction of Warsaw|deliberate destruction of the city]] by the occupying German forces]] The Allies established occupation administrations in [[Allied-occupied Austria|Austria]] and [[Allied-occupied Germany|Germany]], both initially divided between western and eastern occupation zones controlled by the Western Allies and the Soviet Union, respectively. However, their paths soon diverged. In Germany, the western and eastern occupation zones controlled by the Western Allies and the Soviet Union officially ended in 1949, with the respective zones becoming separate countries, [[West Germany]] and [[East Germany]]. However, in Austria occupation continued until 1955, when a joint settlement between the Western Allies and the Soviet Union permitted the reunification of Austria as a neutral democratic state, officially non-aligned with any political bloc (although in practice having better relations with the Western Allies). A [[denazification]] programme in Germany led to the prosecution of Nazi war criminals in the [[Nuremberg trials]] and the removal of ex-Nazis from power, although this policy moved towards amnesty and re-integration of ex-Nazis into West German society.<ref name="Frei 2002 41_66">{{Harvnb|Frei|2002|pp=41–66}}.</ref> Germany lost a quarter of its pre-war (1937) territory. Among the eastern territories, [[Silesia]], [[Neumark]] and most of [[Pomerania]] were taken over by Poland,<ref name=":1">{{Cite journal|last=Eberhardt|first=Piotr|year=2015|title=The Oder-Neisse Line as Poland's western border: As postulated and made a reality|url=https://www.geographiapolonica.pl/article/item/9928.html|journal=Geographia Polonica|volume=88|issue=1|pages=77–105|access-date=3 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180503111248/https://www.geographiapolonica.pl/article/item/9928.html|archive-date=3 May 2018|url-status=live|doi=10.7163/GPol.0007|doi-access=free}}</ref> and [[East Prussia]] was divided between Poland and the Soviet Union, followed by the [[Flight and expulsion of Germans (1944–50)|expulsion to Germany]] of the nine million Germans from these provinces,<ref name=":3">{{Cite book|url=https://www.igipz.pan.pl/en/zpz/Political_migrations.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20150626151411/https://www.igipz.pan.pl/en/zpz/Political_migrations.pdf|url-status=dead|archive-date=26 June 2015|title=Political Migrations in Poland 1939–1948|last=Eberhardt|first=Piotr|publisher=Didactica|year=2006|isbn=978-1-5361-1035-7|location=Warsaw}}</ref><ref name=":2">{{Cite book|url=https://rcin.org.pl/Content/15652/WA51_13607_r2011-nr12_Monografie.pdf|title=Political Migrations On Polish Territories (1939–1950)|last=Eberhardt|first=Piotr|publisher=Polish Academy of Sciences|year=2011|isbn=978-83-61590-46-0|location=Warsaw|access-date=3 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20140520220409/https://rcin.org.pl/Content/15652/WA51_13607_r2011-nr12_Monografie.pdf|archive-date=20 May 2014|url-status=live}}</ref> as well as three million Germans from the [[Sudetenland]] in Czechoslovakia. By the 1950s, one-fifth of West Germans were refugees from the east. The Soviet Union also took over the Polish provinces east of the [[Curzon line]],<ref name=":02">{{Cite journal|last=Eberhardt|first=Piotr|year=2012|title=The Curzon line as the eastern boundary of Poland. The origins and the political background|url=https://www.geographiapolonica.pl/article/item/7563.html|journal=Geographia Polonica|volume=85|issue=1|pages=5–21|access-date=3 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180503111001/https://www.geographiapolonica.pl/article/item/7563.html|archive-date=3 May 2018|url-status=live|doi=10.7163/GPol.2012.1.1}}</ref> from which [[Polish population transfers (1944–1946)|2 million Poles were expelled]];<ref name=":2" /><ref name="stalinswars43">{{Harvnb|Roberts|2006|p=43}}.</ref> north-east Romania,<ref name="stalinswars55">{{Harvnb|Roberts|2006|p=55}}.</ref><ref name="shirer794">{{Harvnb|Shirer|1990|p=794}}.</ref> parts of eastern Finland,<ref name="ckpipe">{{Harvnb|Kennedy-Pipe|1995}}.</ref> and the three [[Baltic states]] were [[Soviet occupation of the Baltic states (1944)|incorporated into the Soviet Union]].<ref name="Wettig 2008 20_21">{{Harvnb|Wettig|2008|pp=20–21}}.</ref><ref name="Senn 2007 ?">{{Harvnb|Senn|2007|p=?}}.</ref> [[File:Ww2 170.jpg|thumb|left|Defendants at the [[Nuremberg trials]], where the Allied forces prosecuted prominent members of the political, military, judicial and economic leadership of [[Nazi Germany]] for [[crimes against humanity]]]] In an effort to maintain [[world peace]],<ref name="Yoder 1997 39">{{Harvnb|Yoder|1997|p=39}}.</ref> the Allies formed the [[United Nations]], which officially came into existence on 24 October 1945,<ref>{{cite web|url=https://www.un.org/aboutun/history.htm |title=History of the UN |publisher=United Nations |access-date=25 January 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100218221016/https://www.un.org/aboutun/history.htm |archive-date=18 February 2010 }}</ref> and adopted the [[Universal Declaration of Human Rights]] in 1948 as a common standard for all [[Member states of the United Nations|member nations]].<ref name="Waltz 2002">{{Harvnb|Waltz|2002}}.<br /> The UDHR is viewable here [https://www.un.org/en/documents/udhr/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170703093353/https://www.un.org/en/documents/udhr/ |date=3 July 2017 }}</ref> The great powers that were the victors of the war—France, China, the United Kingdom, the Soviet Union and the United States—became the [[Permanent members of the United Nations Security Council|permanent members]] of the UN's [[United Nations Security Council|Security Council]].<ref name="The UN Security Council">{{Citation|title=The UN Security Council|url=https://www.unfoundation.org/what-we-do/issues/united-nations/the-un-security-council.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20120620101548/https://www.unfoundation.org/what-we-do/issues/united-nations/the-un-security-council.html|access-date=15 May 2012|archive-date=20 June 2012|url-status=dead}}</ref> The five permanent members remain so to the present, although there have been two seat changes, [[United Nations General Assembly Resolution 2758|between]] the [[Taiwan|Republic of China]] and the [[China|People's Republic of China]] in 1971, and between the Soviet Union and its [[successor state]], the [[Russia|Russian Federation]], following the [[dissolution of the Soviet Union]] in 1991. The alliance between the Western Allies and the Soviet Union had begun to deteriorate even before the war was over.<ref name="Kantowicz 2000 6">{{Harvnb|Kantowicz|2000|p=6}}.</ref> [[File:EasternBloc BorderChange38-48.svg|thumb|upright=0.8|Post-war border changes in [[Central Europe]] and creation of the [[Communism|Communist]] [[Eastern Bloc]]]] Germany had been ''de facto'' divided, and two independent states, the [[West Germany|Federal Republic of Germany]] (West Germany) and the [[East Germany|German Democratic Republic]] (East Germany),<ref name="Wettig 2008 96_100">{{Harvnb|Wettig|2008|pp=96–100}}.</ref> were created within the borders of [[Bizone|Allied]] and [[Soviet occupation zone]]s. The rest of Europe was also divided into Western and Soviet [[spheres of influence]].<ref name="Trachtenberg 1999 33">{{Harvnb|Trachtenberg|1999|p=33}}.</ref> Most eastern and central European countries fell into [[Eastern Bloc|the Soviet sphere]], which led to establishment of Communist-led regimes, with full or partial support of the Soviet occupation authorities. As a result, [[East Germany]],<ref name="Applebaum 2012">{{Harvnb|Applebaum|2012}}.</ref> [[Polish People's Republic|Poland]], [[Hungarian People's Republic|Hungary]], [[Socialist Republic of Romania|Romania]], [[Czechoslovak Socialist Republic|Czechoslovakia]], and [[People's Socialist Republic of Albania|Albania]]<ref name="Naimark 2010">{{Harvnb|Naimark|2010}}.</ref> became Soviet [[satellite state]]s. Communist [[Socialist Federal Republic of Yugoslavia|Yugoslavia]] conducted a fully [[Non-Aligned Movement|independent policy]], causing [[Tito–Stalin Split|tension with the Soviet Union]].<ref name="Swain 1992">{{Harvnb|Swain|1992}}.</ref> Post-war division of the world was formalised by two international military alliances, the United States-led [[NATO]] and the Soviet-led [[Warsaw Pact]].<ref name="Borstelmann 2005 318">{{Harvnb|Borstelmann|2005|p=318}}.</ref> The long period of political tensions and military competition between them, the [[Cold War]], would be accompanied by an unprecedented [[arms race]] and number of [[proxy war]]s throughout the world.<ref>{{Harvnb|Leffler|Westad|2010}}.</ref> In Asia, the United States led the [[occupation of Japan]] and [[Trust Territory of the Pacific Islands|administered Japan's former islands]] in the Western Pacific, while the Soviets annexed [[South Sakhalin]] and the [[Kuril Islands]].<ref name="Weinberg 2005 911">{{Harvnb|Weinberg|2005|p=911}}.</ref> [[Korea]], formerly [[Korea under Japanese rule|under Japanese rule]], was [[Division of Korea|divided and occupied]] by the Soviet Union in the [[North Korea|North]] and the United States in the [[South Korea|South]] between 1945 and 1948. Separate republics emerged on both sides of the 38th parallel in 1948, each claiming to be the legitimate government for all of Korea, which led ultimately to the [[Korean War]].<ref>{{Harvnb|Stueck|2010|p=71}}.</ref> [[File:Declaration of State of Israel 1948.jpg|thumb|left|[[David Ben-Gurion]] proclaiming the [[Israeli Declaration of Independence]] at the [[Independence Hall (Israel)|Independence Hall]], 14 May 1948]] In China, nationalist and communist forces resumed [[Chinese Civil War|the civil war]] in June 1946. Communist forces were victorious and established the People's Republic of China on the mainland, while nationalist forces retreated to [[Taiwan]] in 1949.<ref name="Lynch 2010 12_13">{{Harvnb|Lynch|2010|pp=12–13}}.</ref> In the Middle East, the Arab rejection of the [[United Nations Partition Plan for Palestine]] and the [[creation of Israel]] marked the escalation of the [[Arab–Israeli conflict]]. While European powers attempted to retain some or all of their [[colonial empire]]s, their losses of prestige and resources during the war rendered this unsuccessful, leading to [[Decolonization|decolonisation]].<ref name="JMRoberts 1996 589">{{Harvnb|Roberts|1997|p=589}}.</ref><ref>{{Harvnb|Darwin|2007|pp=441–43, 464–68}}.</ref> The global economy suffered heavily from the war, although participating nations were affected differently. The United States emerged much richer than any other nation, leading to a [[Post–World War II baby boom|baby boom]], and by 1950 its gross domestic product per person was much higher than that of any of the other powers, and it dominated the world economy.<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=1006}}; {{Harvnb|Harrison|1998|pp=34–55}}.</ref> The UK and US pursued a policy of [[Allied plans for German industry after World War II|industrial disarmament in Western Germany]] in the years 1945–1948.<ref name="Balabkins 1964 207">{{Harvnb|Balabkins|1964|p=207}}.</ref> Because of international trade interdependencies this led to European economic stagnation and delayed European recovery for several years.<ref>{{Harvnb|Petrov|1967|p=263}}.</ref><ref name="Balabkins 1964 208,209">{{Harvnb|Balabkins|1964|pp=208, 209}}.</ref> At the [[Bretton Woods Conference]] in July 1944, the Allied nations drew up an economic framework for the post-war world. The agreement created the [[International Monetary Fund]] (IMF) and the [[International Bank for Reconstruction and Development]] (IBRD). The [[Bretton Woods system]] lasted until 1973.<ref>{{cite web |title=The Bretton Woods Conference, 1944 |date=7 January 2008 |publisher=United States Department of State |url=https://2001-2009.state.gov/r/pa/ho/time/wwii/98681.htm |access-date=18 April 2022}}</ref> Recovery began with the mid-1948 [[Deutsche Mark|currency reform in Western Germany]], and was sped up by the liberalisation of European economic policy that the [[Marshall Plan]] (1948–1951) both directly and indirectly caused.<ref>{{Harvnb|DeLong|Eichengreen|1993|pp=190, 191}}</ref><ref name="Balabkins 1964 212">{{Harvnb|Balabkins|1964|p=212}}.</ref> The post-1948 West German recovery has been called the [[Wirtschaftswunder#West Germany|German economic miracle]].<ref>{{Harvnb|Wolf|1993|pp=29, 30, 32}}</ref> Italy also experienced an [[Italian economic miracle|economic boom]]<ref>{{Harvnb|Bull|Newell|2005|pp=20, 21}}</ref> and the [[Trente Glorieuses|French economy rebounded]].<ref>{{Harvnb|Ritchie|1992|p=23}}.</ref> By contrast, the United Kingdom was in a state of economic ruin,<ref>{{Harvnb|Minford|1993|p=117}}.</ref> and although receiving a quarter of the total Marshall Plan assistance, more than any other European country,<!--twice as much as Germany for example--><ref>{{Harvnb|Schain|2001}}.</ref> it continued in relative economic decline for decades.<ref>{{Harvnb|Emadi-Coffin|2002|p=64}}.</ref> The Soviet Union, despite enormous human and material losses, also experienced rapid increase in production in the immediate post-war era.<ref name="Smith 1993 32">{{Harvnb|Smith|1993|p=32}}.</ref> Japan recovered much later.<ref>{{Harvnb|Neary|1992|p=49}}.</ref> China returned to its pre-war industrial production by 1952.<ref>{{cite book|last=Genzberger|first=Christine|title=China Business: The Portable Encyclopedia for Doing Business with China|year=1994|publisher=World Trade Press|isbn=978-0-9631864-3-0|url=https://archive.org/details/chinabusinesspor0000genz/page/4|location=Petaluma, CA|page=[https://archive.org/details/chinabusinesspor0000genz/page/4 4]}}</ref> == Impact == {{Main|Historiography of World War II}} === Casualties and war crimes === {{Main|World War II casualties}} {{Further|List of war crimes committed during World War II}} [[File:World War II Casualties.svg|thumb|upright=1.8|World War&nbsp;II deaths]] Estimates for the total number of casualties in the war vary, because many deaths went unrecorded.<ref>Quick Reference Handbook Set, Basic Knowledge and Modern Technology (revised) by [[Edward H. Litchfield]], Ph.D 1984 page 195</ref> Most suggest that some 60&nbsp;million people died in the war, including about [[Battle casualties of World War II|20 million military personnel]] and 40&nbsp;million civilians.<ref name="WWII: C&C">{{cite web|last=O'Brien |first=Prof. Joseph V |title=World War II: Combatants and Casualties (1937–1945) |url=https://web.jjay.cuny.edu/~jobrien/reference/ob62.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20101225004221/https://web.jjay.cuny.edu/~jobrien/reference/ob62.html |archive-date=25 December 2010 |work=Obee's History Page |publisher=John Jay College of Criminal Justice |access-date=28 December 2013 |url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|first=Matthew|last=White|title=Source List and Detailed Death Tolls for the Twentieth Century Hemoclysm|url=https://necrometrics.com/20c5m.htm#Second|work=Historical Atlas of the Twentieth Century|publisher=Matthew White's Homepage|access-date=20 April 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20110307141223/https://necrometrics.com/20c5m.htm#Second|archive-date=7 March 2011|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|title=World War II Fatalities|url=https://secondworldwar.co.uk/index.php/fatalities|publisher=secondworldwar.co.uk|access-date=20 April 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20080922185149/https://secondworldwar.co.uk/index.php/fatalities|archive-date=22 September 2008|url-status=live}}</ref> Many of the civilians died because of deliberate [[genocide]], [[List of massacres|massacres]], [[Strategic bombing during World War II|mass bombings]], [[Infectious disease|disease]], and [[starvation]]. The Soviet Union alone lost around 27&nbsp;million people during the war,<ref>{{Harvnb|Hosking|2006|p=[https://books.google.com/books?id=CDMVMqDvp4QC&pg=PA242 242]}}</ref> including 8.7&nbsp;million military and 19&nbsp;million civilian deaths.<ref name="Ell&Mak 1994">{{Harvnb|Ellman|Maksudov|1994}}.</ref> A quarter of the total people in the Soviet Union were wounded or killed.<ref>{{Harvnb|Smith|1994|p=204}}.</ref> Germany sustained 5.3&nbsp;million military losses, mostly on the Eastern Front and during the final battles in Germany.<ref name="Herf 2003">{{Harvnb|Herf|2003}}.</ref> An estimated 11<ref>{{cite web|author=Florida Center for Instructional Technology|url=https://fcit.usf.edu/Holocaust/people/victims.htm|title=Victims|work=A Teacher's Guide to the Holocaust|publisher=[[University of South Florida]]|year=2005|access-date=2 February 2008|archive-url=http://arquivo.pt/wayback/20160516094229/https://fcit.usf.edu/Holocaust/people/victims.htm|archive-date=16 May 2016|url-status=live}}</ref> to 17&nbsp;million<ref name=Niewyk45>{{Harvnb|Niewyk|Nicosia|2000|pp=45–52}}.</ref> civilians died as a direct or as an indirect result of Hitler's [[Racial policy of Nazi Germany|racist policies]], including [[mass killing]] of [[the Holocaust|around 6 million Jews]], along with [[Romani genocide|Roma]], [[Persecution of homosexuals in Nazi Germany and the Holocaust|homosexuals]], at least 1.9&nbsp;million ethnic [[World War II casualties of Poland|Poles]]<ref>{{Cite journal|url=https://www.nybooks.com/articles/2009/07/16/holocaust-the-ignored-reality/|title=Holocaust: The Ignored Reality|first=Timothy|last=Snyder|journal=The New York Review of Books|access-date=27 August 2017|date=16 July 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20171010063645/https://www.nybooks.com/articles/2009/07/16/holocaust-the-ignored-reality/|archive-date=10 October 2017|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005473|title=Polish Victims|website=www.ushmm.org|access-date=27 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20160507145904/https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005473|archive-date=7 May 2016|url-status=live}}</ref> and [[World War II casualties of the Soviet Union|millions of other Slavs]] (including Russians, Ukrainians and Belarusians), and [[Holocaust victims|other ethnic and minority groups]].<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|title=Non-Jewish Holocaust Victims : The 5,000,000 others|work=[[BBC]]|date=April 2006|access-date=4 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130303054845/https://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|archive-date=3 March 2013|url-status=live}}</ref><ref name=Niewyk45 /> Between 1941 and 1945, more than 200,000 ethnic [[Serbs]], along with gypsies and Jews, were [[Persecution of Serbs in the Independent State of Croatia|persecuted and murdered]] by the Axis-aligned Croatian [[Ustaše]] in [[Yugoslavia]].<ref>{{Harvnb|Evans|2008|pp=158–60, 234–36}}.</ref> Concurrently, [[Bosniaks|Muslims]] and [[Croats]] were [[Chetnik war crimes in World War II|persecuted and killed]] by Serb nationalist [[Chetniks]],<ref>{{cite book|last=Redžić|first=Enver|title=Bosnia and Herzegovina in the Second World War|year=2005|publisher=Tylor and Francis|location=New York|isbn=978-0-7146-5625-0|page=155|url=https://books.google.com/books?id=pVCx3jerQmYC&pg=PA155|access-date=18 August 2021|archive-date=18 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210818050246/https://books.google.com/books?id=pVCx3jerQmYC&pg=PA155|url-status=live}}</ref> with an estimated 50,000-68,000 victims (of which 41,000 were civilians).<ref name="Geiger">{{cite journal|first=Vladimir|last=Geiger|publisher=Croatian Institute of History|title=Human Losses of the Croats in World War II and the Immediate Post-War Period Caused by the Chetniks (Yugoslav Army in the Fatherand) and the Partisans (People's Liberation Army and the Partisan Detachments of Yugoslavia/Yugoslav Army) and the Communist Authorities: Numerical Indicators |journal=Review of Croatian History |volume=VIII |issue=1 |date=2012 |url=https://hrcak.srce.hr/103223?lang=en|page=117|access-date=25 October 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151117064114/https://hrcak.srce.hr/103223?lang=en|archive-date=17 November 2015|url-status=live}}</ref> Also, more than 100,000 Poles were massacred by the [[Ukrainian Insurgent Army]] in the [[Massacres of Poles in Volhynia and Eastern Galicia|Volhynia massacres]], between 1943 and 1945.<ref>{{Cite news|url=https://volhyniamassacre.eu/zw2/history/179,The-Effects-of-the-Volhynian-Massacres.html|title=The Effects of the Volhynian Massacres|last=Massacre|first=Volhynia|work=Volhynia Massacre|access-date=9 July 2018|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20180621015851/https://volhyniamassacre.eu/zw2/history/179,The-Effects-of-the-Volhynian-Massacres.html|archive-date=21 June 2018|url-status=live}}</ref> At the same time, about 10,000–15,000 Ukrainians were killed by the Polish [[Home Army]] and other Polish units, in reprisal attacks.<ref>{{Cite news|url=https://dzieje.pl/aktualnosci/od-rzezi-wolynskiej-do-akcji-wisla-konflikt-polsko-ukrainski-1943-1947|title=Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła. Konflikt polsko-ukraiński 1943–1947|work=dzieje.pl|access-date=10 March 2018|language=pl|archive-url=https://web.archive.org/web/20180624040412/https://dzieje.pl/aktualnosci/od-rzezi-wolynskiej-do-akcji-wisla-konflikt-polsko-ukrainski-1943-1947|archive-date=24 June 2018|url-status=live}}</ref> [[File:Nanking bodies 1937.jpg|thumb|left|Bodies of Chinese civilians killed by the [[Imperial Japanese Army]] during the [[Nanking Massacre]] in December 1937]] In Asia and the Pacific, the number of people killed by Japanese troops ranges. According to R.J. Rummel, the Japanese killed between 3 million and more than 10&nbsp;million people, with the most probable case of almost 6,000,000 people.<ref>{{cite web|url=https://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP3.HTM|title=Statistics|last=Rummell|first=R.J.|work=Freedom, Democide, War|publisher=The University of Hawaii System|access-date=25 January 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100323044733/https://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP3.HTM|archive-date=23 March 2010|url-status=live}}</ref> According to the British historian [[M. R. D. Foot]], civilian deaths are between 10 million and 20 million, whereas Chinese military casualties (killed and wounded) are estimated to be over five million.<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=182}}.</ref> Other estimates say that up to 30 million people, most of them civilians, were killed.<ref>{{Cite book|last1=Carmichael|first1=Cathie|last2=Maguire|first2=Richard| title=The Routledge History of Genocide|publisher=Routledge|year=2015|page=105|isbn=9780367867065}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.historynet.com/a-culture-of-cruelty/ |title=A Culture of Cruelty |publisher=HistoryNet |date=2017-11-06 |access-date=2022-05-07}}</ref> The most infamous Japanese atrocity was the [[Nanking Massacre]], in which fifty to three hundred thousand Chinese civilians were raped and murdered.<ref>{{Harvnb|Chang|1997|p=102}}.</ref> Mitsuyoshi Himeta reported that 2.7&nbsp;million casualties occurred during the ''[[Three Alls Policy|Sankō Sakusen]]''. General [[Yasuji Okamura]] implemented the policy in Heipei and [[Shantung]].<ref>{{Harvnb|Bix|2000|p=?}}.</ref> Axis forces employed [[Biological warfare|biological]] and [[Chemical warfare|chemical weapons]]. The [[Imperial Japanese Army]] used a variety of such weapons during its [[Second Sino-Japanese War|invasion and occupation of China]] (''see [[Unit 731]]'')<ref>{{Cite book|last=Gold|first=Hal|title=Unit 731 testimony|publisher=Tuttle|year=1996|pages=75–77|isbn=978-0-8048-3565-7}}</ref><ref>{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=320}}.</ref> and in [[Battles of Khalkhin Gol|early conflicts against the Soviets]].<ref>{{Harvnb|Harris|2002|p=74}}.</ref> Both the Germans and the [[Japanese human experimentation on the Chinese|Japanese tested]] such weapons against civilians,<ref>{{Harvnb|Lee|2002|p=69}}.</ref> and sometimes on [[prisoner of war|prisoners of war]].<ref>{{cite news|title=Japan tested chemical weapons on Aussie POW: new evidence|newspaper=[[The Japan Times Online]]|date=27 July 2004|url=https://search.japantimes.co.jp/member/nn20040727a9.html|archive-url=https://archive.today/20120529003741/https://search.japantimes.co.jp/member/nn20040727a9.html|url-status=dead|archive-date=29 May 2012|access-date=25 January 2010}}</ref> The Soviet Union was responsible for the [[Katyn massacre]] of 22,000 Polish officers,<ref>Kużniar-Plota, Małgorzata (30 November 2004). "Decision to commence investigation into Katyn Massacre". Departmental Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation. Retrieved 4 August 2011.</ref> and the imprisonment or execution of [[NKVD prisoner massacres|thousands of political prisoners]] by the [[NKVD]], along with [[Population transfer in the Soviet Union|mass civilian deportations to Siberia]], in the [[Occupation of the Baltic states|Baltic states]] and [[Territories of Poland annexed by the Soviet Union|eastern Poland]] annexed by the Red Army.<ref>Robert Gellately (2007).'' Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe''. Knopf, {{ISBN|1-4000-4005-1}} p. 391</ref> The mass bombing of cities in Europe and Asia has often been called a war crime, although no [[Positive international law|positive]] or specific [[Customary international law|customary]] [[international humanitarian law]] with respect to [[aerial warfare]] existed before or during World War&nbsp;II.<ref>{{cite book |title=Terror from the Sky: The Bombing of German Cities in World War II |year=2010 |page=167 |publisher=[[Berghahn Books]] |isbn=978-1-84545-844-7}}</ref> The USAAF [[Air raids on Japan|bombed a total of 67 Japanese cities]], killing 393,000 civilians, including from the [[atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki]], and destroying 65% of built-up areas.<ref>{{cite journal|author=John Dower|title=Lessons from Iwo Jima|journal=Perspectives|year=2007|volume=45|issue=6|pages=54–56|url=https://www.historians.org/publications-and-directories/perspectives-on-history/september-2007/lessons-from-iwo-jima|access-date=17 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110117075824/https://www.historians.org/Perspectives/issues/2007/0709/index.cfm|archive-date=17 January 2011|url-status=live}}</ref> === Genocide, concentration camps, and slave labour === {{Main|The Holocaust|Nazi concentration camps|Extermination camp|Forced labour under German rule during World War II|Kidnapping of children by Nazi Germany|Nazi human experimentation|Gulag}} [[File:The Liberation of Bergen-belsen Concentration Camp, April 1945 BU4031.jpg|thumb|[[Schutzstaffel]] (SS) female camp guards removing prisoners' bodies from lorries and carrying them to a mass grave, inside the German [[Bergen-Belsen concentration camp]], 1945]] [[Nazi Germany]], under the [[dictatorship]] of Adolf Hitler, was responsible for [[the Holocaust]] (which killed approximately 6 million Jews) as well as for [[Nazi crimes against the Polish nation|killing 2.7&nbsp;million ethnic Poles]]<ref>Institute of National Remembrance, Polska 1939–1945 Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami. Materski and Szarota. page 9 ''"Total Polish population losses under German occupation are currently calculated at about 2 770 000"''.</ref> and 4 million others who were deemed "[[life unworthy of life|unworthy of life]]" (including the [[Disability|disabled]] and [[Mental disorder|mentally ill]], [[German mistreatment of Soviet prisoners of war|Soviet prisoners of war]], [[Romani people|Romani]], [[homosexuals]], [[Freemasons]], and [[Jehovah's Witnesses]]) as part of a programme of deliberate extermination, in effect becoming a "[[Genocide|genocidal]] state".<ref>(2006). The World Must Know: The History of the Holocaust as Told in the United States Holocaust Memorial Museum (2nd ed.). Washington, DC: United States Holocaust Memorial Museum. {{ISBN|978-0-8018-8358-3}}.</ref> [[German mistreatment of Soviet prisoners of war|Soviet POWs]] were kept in especially unbearable conditions, and 3.6&nbsp;million Soviet POWs out of 5.7&nbsp;million died in Nazi camps during the war.<ref>{{Harvnb|Herbert|1994|p=[https://books.google.com/books?id=M7Y9AAAAIAAJ&pg=PA222 222]}}</ref><ref name="Overy 2004 568_569">{{Harvnb|Overy|2004|pp=568–69}}.</ref> In addition to [[Nazi concentration camps|concentration camps]], [[Extermination camp|death camps]] were created in Nazi Germany to exterminate people on an industrial scale. Nazi Germany extensively used [[Forced labour under German rule during World War II|forced labourers]]; about 12&nbsp;million [[Ostarbeiter|Europeans]] from German-occupied countries were abducted and used as a slave work force in German industry, agriculture and war economy.<ref name="compensation">{{cite web|url=https://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1757323,00.html|title=Final Compensation Pending for Former Nazi Forced Laborers|date=27 October 2005|access-date=19 January 2010|first=Michael|last=Marek|archive-url=https://web.archive.org/web/20060502123049/https://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1757323,00.html|archive-date=2 May 2006|work=dw-world.de|publisher=Deutsche Welle|url-status=dead}}</ref> The Soviet [[Gulag]] became a ''de facto'' system of deadly camps during 1942–43, when wartime privation and hunger caused numerous deaths of inmates,<ref>J. Arch Getty, Gábor T. Rittersporn and Viktor N. Zemskov. Victims of the Soviet Penal System in the Pre-War Years: A First Approach on the Basisof Archival Evidence. ''The American Historical Review'', Vol. 98, No. 4 (Oct. 1993), pp. 1017–49</ref> including foreign citizens of Poland and [[Occupation of Baltic States|other countries]] occupied in 1939–40 by the Soviet Union, as well as Axis [[German prisoners of war in the Soviet Union|POWs]].<ref>{{Harvnb|Applebaum|2003|pp=389–96}}.</ref> By the end of the war, most Soviet POWs liberated from Nazi camps and many repatriated civilians were detained in special filtration camps where they were subjected to [[NKVD]] evaluation, and 226,127 were sent to the Gulag as real or perceived Nazi collaborators.<ref>Zemskov V.N. On repatriation of Soviet citizens. Istoriya SSSR., 1990, No. 4, (in Russian). See also [https://scepsis.ru/library/id_1234.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111014134645/https://scepsis.ru/library/id_1234.html |date=14 October 2011 }} (online version), and {{Harvnb|Bacon|1992}}; {{Harvnb|Ellman|2002}}.</ref> [[File:Czeslawa Kwoka - Brasse.jpg|thumb|left|Prisoner identity photograph taken by the German [[SS]] of a [[Czesława Kwoka|Polish Catholic girl]] who died in [[Auschwitz]]. Approximately 230,000 children were held prisoner and used in forced labour and [[Nazi human experimentation|Nazi medical experiments]].]] Japanese [[prisoner-of-war camp]]s, many of which were used as labour camps, also had high death rates. The [[International Military Tribunal for the Far East]] found the death rate of Western prisoners was 27 per cent (for American POWs, 37 per cent),<ref>{{cite web|url=https://www.pbs.org/wgbh/amex/bataan/peopleevents/e_atrocities.html|title=Japanese Atrocities in the Philippines|access-date=18 January 2010|archive-date=27 July 2003|archive-url=https://web.archive.org/web/20030727223501/https://www.pbs.org/wgbh/amex/bataan/peopleevents/e_atrocities.html|work=American Experience: the Bataan Rescue|publisher=PBS Online|url-status=dead}}</ref> seven times that of POWs under the Germans and Italians.<ref>{{Harvnb|Tanaka|1996|pp=2–3}}.</ref> While 37,583 prisoners from the UK, 28,500 from the Netherlands, and 14,473 from the United States were released after the [[surrender of Japan]], the number of Chinese released was only 56.<ref>{{Harvnb|Bix|2000|p=360}}.</ref> At least five million Chinese civilians from northern China and Manchukuo were enslaved between 1935 and 1941 by the [[East Asia Development Board]], or ''Kōain'', for work in mines and war industries. After 1942, the number reached 10&nbsp;million.<ref name="zhifen2002">{{cite web|last=Ju|url=https://www.fas.harvard.edu/~asiactr/sino-japanese/session6.htm|first=Zhifen|title=Japan's atrocities of conscripting and abusing north China draughtees after the outbreak of the Pacific war|work=Joint Study of the Sino-Japanese War: Minutes of the June 2002 Conference|publisher=Harvard University Faculty of Arts and Sciences|date=June 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20120521093637/https://www.fas.harvard.edu/~asiactr/sino-japanese/session6.htm|archive-date=21 May 2012|access-date=28 December 2013}}</ref> In [[Java]], between 4 and 10&nbsp;million ''[[rōmusha]]'' (Japanese: "manual labourers"), were forced to work by the Japanese military. About 270,000 of these Javanese labourers were sent to other Japanese-held areas in Southeast Asia, and only 52,000 were repatriated to Java.<ref name="indonesiaww2">{{cite web|url=https://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+id0029)|title=Indonesia: World War II and the Struggle For Independence, 1942–50; The Japanese Occupation, 1942–45|access-date=9 February 2007|publisher=Library of Congress|year=1992|archive-url=https://web.archive.org/web/20041030225658/https://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd%2Fcstdy%3A%40field%28DOCID+id0029%29|archive-date=30 October 2004|url-status=live}}</ref> === Occupation === {{Main|German-occupied Europe|Resistance during World War II|Collaboration with the Axis Powers|Nazi plunder}} [[File:Palmiry before execution.jpg|thumb|right|Polish civilians wearing blindfolds photographed just before [[Palmiry massacre|their execution by German soldiers in Palmiry forest]], 1940]] In Europe, occupation came under two forms. In Western, Northern, and Central Europe (France, Norway, Denmark, the Low Countries, and the [[Protectorate of Bohemia and Moravia|annexed portions of Czechoslovakia]]) Germany established economic policies through which it collected roughly 69.5&nbsp;billion reichsmarks (27.8&nbsp;billion US dollars) by the end of the war; this figure does not include the [[Nazi plunder|sizeable plunder]] of industrial products, military equipment, raw materials and other goods.<ref>{{Harvnb|Liberman|1996|p=42}}.</ref> Thus, the income from occupied nations was over 40 percent of the income Germany collected from taxation, a figure which increased to nearly 40 percent of total German income as the war went on.<ref name="Milward 1979 138">{{Harvnb|Milward|1992|p=138}}.</ref> [[File:Bundesarchiv Bild 101I-031-2436-03A, Russland, Hinrichtung von Partisanen retouched.jpg|thumb|left|[[Soviet partisans]] hanged by the German army. The [[Russian Academy of Sciences]] reported in 1995 [[World War II casualties of the Soviet Union|civilian victims in the Soviet Union]] at German hands totalled 13.7 million dead, twenty percent of the 68 million persons in the occupied Soviet Union.]] In the East, the intended gains of ''[[Lebensraum]]'' were never attained as fluctuating front-lines and Soviet [[scorched earth]] policies denied resources to the German invaders.<ref name="Milward 1992 148">{{Harvnb|Milward|1992|p=148}}.</ref> Unlike in the West, the [[Racial policy of Nazi Germany|Nazi racial policy]] encouraged extreme brutality against what it considered to be the "[[Untermensch|inferior people]]" of Slavic descent; most German advances were thus followed by [[Generalplan Ost|mass executions]].<ref>{{Harvnb|Barber|Harrison|2006|p=232}}.</ref> Although [[Resistance during World War II|resistance groups]] formed in most occupied territories, they did not significantly hamper German operations in either the East<ref>{{Harvnb|Hill|2005|p=5}}.</ref> or the West<ref>{{Harvnb|Christofferson|Christofferson|2006|p=156}}</ref> until late 1943. In Asia, Japan termed nations under its occupation as being part of the [[Greater East Asia Co-Prosperity Sphere]], essentially a Japanese [[hegemony]] which it claimed was for purposes of liberating colonised peoples.<ref>{{Harvnb|Radtke|1997|p=107}}.</ref> Although Japanese forces were sometimes welcomed as liberators from European domination, [[Japanese war crimes]] frequently turned local public opinion against them.<ref name="GSWW6_266">{{Harvnb|Rahn|2001|p=266}}.</ref> During Japan's initial conquest, it captured {{convert|4000000|oilbbl}} of oil (~550,000 tonnes) left behind by retreating Allied forces; and by 1943, was able to get production in the Dutch East Indies up to {{convert|50|e6oilbbl}} of oil (~6.8 million tonnes), 76 per cent of its 1940 output rate.<ref name="GSWW6_266" /> === Home fronts and production === In Europe, before the outbreak of the war, the Allies had significant advantages in both population and economics. In 1938, the Western Allies (United Kingdom, France, Poland and the British Dominions) had a 30 percent larger population and a 30 percent higher gross domestic product than the European Axis powers (Germany and Italy); if colonies are included, the Allies had more than a 5:1 advantage in population and a nearly 2:1 advantage in GDP.<ref name="6Econ3">{{Harvnb|Harrison|1998|p= 3}}.</ref> In Asia at the same time, China had roughly six times the population of Japan but only an 89 percent higher GDP; this is reduced to three times the population and only a 38 percent higher GDP if Japanese colonies are included.<ref name="6Econ3" /> The United States produced about two-thirds of all the munitions used by the Allies in World War II, including warships, transports, warplanes, artillery, tanks, trucks, and ammunition.<ref>Compare: {{cite book|last1 = Wilson|first1 = Mark R.|title = Destructive Creation: American Business and the Winning of World War II|url = https://books.google.com/books?id=AcqADAAAQBAJ|series = American Business, Politics, and Society|edition = reprint|location = Philadelphia|publisher = University of Pennsylvania Press|date = 2016|page = 2|isbn = 978-0-8122-9354-8|access-date = 19 December 2019|quote = By producing nearly two thirds of the munitions used by Allied forces – including huge numbers of aircraft, ships, tanks, trucks, rifles, artillery shells, and bombs – American industry became what President Franklin D. Roosevelt once called 'the arsenal of democracy' [...].|archive-date = 22 November 2020|archive-url = https://web.archive.org/web/20201122033940/https://books.google.com/books?id=AcqADAAAQBAJ|url-status = live}}</ref> Though the Allies' economic and population advantages were largely mitigated during the initial rapid blitzkrieg attacks of Germany and Japan, they became the decisive factor by 1942, after the United States and Soviet Union joined the Allies, as the war largely settled into one of [[Attrition warfare|attrition]].<ref name="6Econ2">{{Harvnb|Harrison|1998|p=2}}.</ref> While the Allies' ability to out-produce the Axis is often attributed to the Allies having more access to natural resources, other factors, such as Germany and Japan's reluctance to employ women in the [[labour force]],<ref>{{Harvnb|Bernstein|1991|p= 267}}.</ref> Allied [[Strategic bombing during World War II|strategic bombing]],<ref>{{Cite book|last= Griffith|first= Charles|title= The Quest: Haywood Hansell and American Strategic Bombing in World War II|isbn= 978-1-58566-069-8|publisher= Diane Publishing|year= 1999|page= 203}}</ref> and Germany's late shift to a [[war economy]]<ref>{{Harvnb|Overy|1994|p= 26}}.</ref> contributed significantly. Additionally, neither Germany nor Japan planned to fight a protracted war, and had not equipped themselves to do so.<ref>{{Harvnb|BBSU|1998|p= 84}}; {{Harvnb|Lindberg|Todd|2001|p= 126}}..</ref> To improve their production, Germany and Japan used millions of [[slave labour]]ers;<ref>{{Cite book|last= Unidas|first= Naciones|title= World Economic And Social Survey 2004: International Migration|page= 23|publisher= United Nations Pubns|year= 2005|isbn= 978-92-1-109147-2}}</ref> [[Forced labour under German rule during World War II|Germany used]] about 12&nbsp;million people, mostly from Eastern Europe,<ref name="compensation" /> while [[Slavery in Japan|Japan used]] more than 18&nbsp;million people in Far East Asia.<ref name="zhifen2002" /><ref name="indonesiaww2" /> === Advances in technology and warfare === {{Main|Technology during World War II}} [[File:Boeing-Whichata B-29 Assembly Line - 1944.jpg|thumb|[[Boeing B-29 Superfortress|B-29 Superfortress]] [[strategic bombers]] on the [[Boeing]] assembly line in [[Wichita, Kansas]], 1944]] Aircraft were used for [[Reconnaissance aircraft|reconnaissance]], as [[fighter aircraft|fighters]], [[bomber]]s, and [[close air support|ground-support]], and each role was advanced considerably. Innovation included [[airlift]] (the capability to quickly move limited high-priority supplies, equipment, and personnel);<ref name="EncWWII_76">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=76}}.</ref> and of [[strategic bombing]] (the bombing of enemy industrial and population centres to destroy the enemy's ability to wage war).<ref>{{Harvnb|Levine|1992|p=227}}.</ref> [[Anti-aircraft warfare|Anti-aircraft weaponry]] also advanced, including defences such as [[radar]] and surface-to-air artillery. The use of the [[jet aircraft]] was pioneered and, though late introduction meant it had little impact, it led to jets becoming standard in air forces worldwide.<ref>{{Harvnb|Klavans|Di Benedetto|Prudom|1997}}; {{Harvnb|Ward|2010|pp=247–51}}.</ref> Although [[Missile|guided missiles]] were being developed, they were not advanced enough to reliably [[Surface-to-air missile|target aircraft]] until some years after the war. Advances were made in nearly every aspect of [[naval warfare]], most notably with [[aircraft carrier]]s and [[submarine]]s. Although [[Aeronautics|aeronautical]] warfare had relatively little success at the start of the war, [[Battle of Taranto|actions at Taranto]], [[Attack on Pearl Harbor|Pearl Harbor]], and the [[Battle of the Coral Sea|Coral Sea]] established the carrier as the dominant capital ship in place of the battleship.<ref name="EncWWII_163">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=163}}.</ref><ref>{{Cite book|last1=Bishop|first1=Chris|last2=Chant|first2=Chris|title=Aircraft Carriers: The World's Greatest Naval Vessels and Their Aircraft|page=7|publisher=Silverdale Books|year=2004|isbn=978-1-84509-079-1|location=Wigston, Leics}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Chenoweth|first1=H. Avery|last2=Nihart|first2=Brooke|title=Semper Fi: The Definitive Illustrated History of the U.S. Marines|publisher=Main Street|year=2005|isbn=978-1-4027-3099-3|page=180|location=New York}}</ref> In the Atlantic, [[escort carrier]]s proved to be a vital part of Allied convoys, increasing the effective protection radius and helping to close the [[Mid-Atlantic gap]].<ref>{{Harvnb|Sumner|Baker|2001|p=25}}.</ref> Carriers were also more economical than [[battleship]]s because of the relatively low cost of aircraft<ref>{{Harvnb|Hearn|2007|p=14}}.</ref> and their not requiring to be as heavily armoured.<ref>{{Harvnb|Gardiner|Brown|2004|p=52}}.</ref> Submarines, which had proved to be an effective weapon during the [[World War I|First World War]],<ref name="Bur&Ryd 1995 15">{{Harvnb|Burcher|Rydill|1995|p=15}}.</ref> were anticipated by all sides to be important in the second. The British focused development on [[Anti-submarine warfare|anti-submarine]] [[anti-submarine weapon|weaponry]] and tactics, such as [[sonar]] and convoys, while Germany focused on improving its offensive capability, with designs such as the [[German Type VII submarine|Type VII submarine]] and [[Wolfpack (naval tactic)|wolfpack]] tactics.<ref name="Bur&Ryd 1995 16">{{Harvnb|Burcher|Rydill|1995|p=16}}.</ref> Gradually, improving Allied technologies such as the [[Leigh light]], [[Hedgehog (weapon)|hedgehog]], [[Squid (weapon)|squid]], and [[Mark 24 mine|homing torpedoes]] proved victorious over the German submarines.<ref>Burns, R.W.: 'Impact of technology on the defeat of the U-boat September 1939 – May 1943', IEE Proceedings – Science, Measurement and Technology, 1994, 141, (5), p. 343-355, DOI: 10.1049/ip-smt:19949918 IET Digital Library, https://digital-library.theiet.org/content/journals/10.1049/ip-smt_19949918 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210310231234/https://digital-library.theiet.org/content/journals/10.1049/ip-smt_19949918 |date=10 March 2021 }}</ref> [[File:Bundesarchiv Bild 141-1880, Peenemünde, Start einer V2.jpg|thumb|upright=0.9|left|A [[V-2 rocket]] launched from a fixed site in [[Peenemünde]], 21 June 1943]] [[Land warfare]] changed from the static front lines of [[trench warfare]] of World War&nbsp;I, which had relied on improved [[artillery]] that outmatched the speed of both [[infantry]] and [[cavalry]], to increased mobility and [[combined arms]]. The [[tank]], which had been used predominantly for infantry support in the First World War, had evolved into the primary weapon.<ref name="EncWWII_125">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=125}}.</ref> In the late 1930s, tank design was considerably more advanced than it had been during World War I,<ref>{{Cite book|last=Dupuy|first=Trevor Nevitt|title=The Evolution of Weapons and Warfare|publisher=[[Jane's Information Group]]|isbn=978-0-7106-0123-0|year=1982|page=231}}</ref> and [[Tanks in World War II|advances continued throughout the war]] with increases in speed, armour and firepower.<ref>{{cite web |title=The Vital Role Of Tanks In The Second World War |url=https://www.iwm.org.uk/history/the-vital-role-of-tanks-in-the-second-world-war |access-date=2022-04-05 |website=Imperial War Museums |language=en |archive-date=25 March 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220325104344/https://www.iwm.org.uk/history/the-vital-role-of-tanks-in-the-second-world-war |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Castaldi |first1=Carolina |last2=Fontana |first2=Roberto |last3=Nuvolari |first3=Alessandro |date=2009-08-01 |title='Chariots of fire': the evolution of tank technology, 1915–1945 |url=https://doi.org/10.1007/s00191-009-0141-0 |journal=Journal of Evolutionary Economics |language=en |volume=19 |issue=4 |pages=545–566 |doi=10.1007/s00191-009-0141-0 |s2cid=36789517 |issn=1432-1386 |access-date=5 April 2022 |archive-date=12 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220412031722/https://link.springer.com/article/10.1007/s00191-009-0141-0 |url-status=live }}</ref> At the start of the war, most commanders thought enemy tanks should be met by tanks with superior specifications.<ref name="EncWWII_108">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=108}}.</ref> This idea was challenged by the poor performance of the relatively light early tank guns against armour, and German doctrine of avoiding tank-versus-tank combat. This, along with Germany's use of combined arms, were among the key elements of their highly successful blitzkrieg tactics across Poland and France.<ref name="EncWWII_125" /> Many means of [[anti-tank warfare|destroying tanks]], including [[Indirect fire|indirect artillery]], [[anti-tank gun]]s (both towed and [[self-propelled gun|self-propelled]]), [[anti-tank mine|mines]], short-ranged infantry antitank weapons, and other tanks were used.<ref name="EncWWII_108" /> Even with large-scale mechanisation, infantry remained the backbone of all forces,<ref name="EncWWII_734">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=734}}.</ref> and throughout the war, most infantry were equipped similarly to World War&nbsp;I.<ref name="Comp_221">{{Harvnb|Cowley|Parker|2001|p=221}}.</ref> The portable machine gun spread, a notable example being the German [[MG34]], and various [[submachine gun]]s which were suited to [[close combat]] in urban and jungle settings.<ref name="Comp_221" /> The [[assault rifle]], a late war development incorporating many features of the rifle and submachine gun, became the standard post-war infantry weapon for most armed forces.<ref>{{cite web |title=The AK-47: the worlds favourite killing machine |publisher=controlarms.org |first1=Oliver |last1=Sprague |first2=Hugh |last2=Griffiths |url=https://www.amnesty.org/en/documents/act30/011/2006/en/ |access-date=14 November 2009 |year=2006 |format=PDF |page=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181228130914/https://www.amnesty.org/en/documents/act30/011/2006/en/ |archive-date=28 December 2018 |url-status=live}}</ref> [[File:Trinity device readied.jpg|thumb|Nuclear ''Gadget'' being raised to the top of the detonation "shot tower", at [[Alamogordo Bombing and Gunnery Range|Alamogordo Bombing Range]]; [[Trinity (nuclear test)|Trinity nuclear test]], [[New Mexico]], July 1945]] Most major belligerents attempted to solve the problems of complexity and security involved in using large [[codebook]]s for [[cryptography]] by designing [[cipher]]ing machines, the most well known being the German [[Enigma machine]].<ref>{{Harvnb|Ratcliff|2006|p=11}}.</ref> Development of [[SIGINT]] (''sig''nals ''int''elligence) and [[cryptanalysis]] enabled the countering process of decryption. Notable examples were the Allied decryption of [[Japanese naval codes]]<ref name=Schoenherr>{{cite web|access-date=15 November 2009|archive-date=9 May 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080509054959/https://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/espionage.htm|first=Steven|last=Schoenherr|publisher=History Department at the University of San Diego|title=Code Breaking in World War I|url=https://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/espionage.htm|url-status=dead|year=2007}}</ref> and British [[Ultra]], a [[Bombe#The British Bombe|pioneering method]] for decoding Enigma benefiting from information given to the United Kingdom by the [[Polish Cipher Bureau#Gift to allies|Polish Cipher Bureau]], which had been decoding early versions of Enigma before the war.<ref>{{cite news|author=Macintyre, Ben|title=Bravery of thousands of Poles was vital in securing victory|work=The Times|location=London|date=10 December 2010|page=27}}</ref> Another aspect of [[military intelligence]] was the use of [[deception]], which the Allies used to great effect, such as in operations [[Operation Mincemeat|Mincemeat]] and [[Operation Bodyguard|Bodyguard]].<ref name=Schoenherr /><ref>{{cite web|title=Deception for Defense of Information Systems: Analogies from Conventional Warfare|url=https://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/nps/mildec.htm|first1=Neil C.|last1=Rowe|first2=Hy|last2=Rothstein|work=Departments of Computer Science and Defense Analysis U.S. Naval Postgraduate School|publisher=Air University|access-date=15 November 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20101123031630/https://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/nps/mildec.htm|archive-date=23 November 2010|url-status=live}}</ref> Other technological and engineering feats achieved during, or as a result of, the war include the world's first programmable computers ([[Z3 (computer)|Z3]], [[Colossus computer|Colossus]], and [[ENIAC]]), [[V-1 flying bomb|guided missiles]] and [[V-2 rocket|modern rockets]], the [[Manhattan Project]]'s development of [[nuclear weapon]]s, [[operations research]] and the development of [[Mulberry harbour|artificial harbours]] and [[Operation Pluto|oil pipelines under the English Channel]].<ref>{{Cite web |last=Editor |first=Insights |title=WORLD WAR – II |url=https://www.insightsonindia.com/world-history/world-war-i/world-war-ii/ |access-date=2022-07-11 |website=INSIGHTSIAS |language=en-US}}</ref> [[Penicillin]] was first mass-produced and used during the war (see [[History of penicillin#Stabilization and mass production|Stabilization and mass production of penicillin]]).<ref>{{cite web|archive-url=https://web.archive.org/web/20190628035235/https://www.acs.org/content/acs/en/education/whatischemistry/landmarks/flemingpenicillin.html|archive-date=28 June 2019|url=https://www.acs.org/content/acs/en/education/whatischemistry/landmarks/flemingpenicillin.html|title=Discovery and Development of Penicillin: International Historic Chemical Landmark|location=Washington, D.C.|publisher=[[American Chemical Society]]|access-date=15 July 2019}}</ref> == See also == {{portal|World War II|War|World}} * [[Index of World War II articles]] * [[Lists of World War II topics]] * [[Outline of World War II]] *[[Lists of World War II military equipment]] == Notes == {{Notelist}} == Citations == {{reflist|21em}} == ლიტერატურა == *{{Cite book|last=Adamthwaite|first=Anthony P.|year=1992|title=The Making of the Second World War|isbn=978-0-415-90716-3|publisher=Routledge|location=New York|url=https://archive.org/details/makingofsecondwo00adam_0}} *{{Cite journal|last=Anderson|first=Irvine H., Jr.|year=1975|title=The 1941 De Facto Embargo on Oil to Japan: A Bureaucratic Reflex|journal=The Pacific Historical Review|volume=44|issue=2|pages=201–31|doi=10.2307/3638003|jstor=3638003}} *{{Cite book|last=Applebaum|first=Anne|author-link=Anne Applebaum|year=2003|title=Gulag: A History of the Soviet Camps|location=London|publisher=[[Penguin Books|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9322-6|title-link=Gulag: A History}} *{{Cite book|last=Applebaum|first=Anne|author-mask=3|year=2012|title=Iron Curtain: The Crushing of Eastern Europe 1944–56|location=London|publisher=[[Penguin Books|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9868-9}} *{{Cite journal|last=Bacon|first=Edwin|year=1992|title=Glasnost' and the Gulag: New Information on Soviet Forced Labour around World War II|journal=[[Soviet Studies]]|volume=44|issue=6|pages=1069–86|jstor=152330|doi=10.1080/09668139208412066}} *{{Cite book|last=Badsey|first=Stephen|year=1990|title=Normandy 1944: Allied Landings and Breakout|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-0-85045-921-0}} *{{Cite book|last=Balabkins|first=Nicholas|year=1964|title=Germany Under Direct Controls: Economic Aspects of Industrial Disarmament 1945–1948|url=https://archive.org/details/germanyunderdire0000bala|url-access=registration|location=New Brunswick, NJ|publisher=[[Rutgers University Press]]|isbn=978-0-8135-0449-0}} *{{Cite book|last1=Barber|first1=John|last2=Harrison|first2=Mark|year=2006|chapter=Patriotic War, 1941–1945|editor=Ronald Grigor Suny |title=The Cambridge History of Russia |volume=III: The Twentieth Century |pages=217–42|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-81144-6}} *{{Cite book|last=Barker|first=A.J.|year=1971|title=The Rape of Ethiopia 1936|location=New York|publisher=[[Ballantine Books]]|isbn=978-0-345-02462-6}} *{{Cite book|last=Beevor|first=Antony|author-link=Antony Beevor|year=1998|title=Stalingrad|location=New York|publisher=[[Viking Press|Viking]]|isbn=978-0-670-87095-0|title-link=Stalingrad (Beevor book)}} *{{Cite book|last=Beevor|first=Antony|author-mask=3|year=2012|title=The Second World War|location=London|publisher=[[Weidenfeld & Nicolson]]|isbn=978-0-297-84497-6|title-link=The Second World War (book)}} *{{Cite book|last=Belco|first=Victoria|year=2010|title=War, Massacre, and Recovery in Central Italy: 1943–1948|location=Toronto|publisher=[[University of Toronto Press]]|isbn=978-0-8020-9314-1}} *{{Cite book|last=Bellamy|first=Chris T.|year=2007|title=Absolute War: Soviet Russia in the Second World War|location=New York|publisher=[[Alfred A. Knopf]]|isbn=978-0-375-41086-4}} *{{Cite book|last=Ben-Horin|first=Eliahu|year=1943|title=The Middle East: Crossroads of History|location=New York|publisher=W.W. Norton}} *{{Cite book|last=Berend|first=Ivan T.|author-link=Iván T. Berend|year=1996|title=Central and Eastern Europe, 1944–1993: Detour from the Periphery to the Periphery|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-55066-6}} *{{Cite book|last=Bernstein|first=Gail Lee|author-link=Gail Lee Bernstein|year=1991|title=Recreating Japanese Women, 1600–1945|location=Berkeley & Los Angeles|publisher=[[University of California Press]]|isbn=978-0-520-07017-2|url=https://archive.org/details/recreatingjapane0000unse}} *{{Cite book|last1=Bilhartz|first1=Terry D.|last2=Elliott|first2=Alan C.|year=2007|title=Currents in American History: A Brief History of the United States|location=Armonk, NY|publisher=[[M.E. Sharpe]]|isbn=978-0-7656-1821-4|url=https://archive.org/details/currentsinameric0000bilh}} *{{Cite book|last=Bilinsky|first=Yaroslav|year=1999|title=Endgame in NATO's Enlargement: The Baltic States and Ukraine|location=Westport, CT|publisher=[[Greenwood Publishing Group]]|isbn=978-0-275-96363-7}} *{{Cite book|last=Bix|first=Herbert P.|author-link=Herbert P. Bix|year=2000|title=Hirohito and the Making of Modern Japan|location=New York|publisher=[[HarperCollins]]|isbn=978-0-06-019314-0|title-link=Hirohito and the Making of Modern Japan}} *{{Cite book|last=Black|first=Jeremy|author-link=Jeremy Black (historian)|year=2003|title=World War Two: A Military History|location= Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-30534-1}} *{{Cite book|last=Blinkhorn|first=Martin|year=2006|orig-year=1984|title=Mussolini and Fascist Italy|edition=3rd|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-26206-4}} *{{Cite book|last1=Bonner|first1=Kit|last2=Bonner|first2=Carolyn|year=2001|title=Warship Boneyards|location=Osceola, WI|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-0-7603-0870-7}} *{{Cite book|last=Borstelmann|first=Thomas|year=2005|chapter=The United States, the Cold War, and the colour line|editor1=Melvyn P. Leffler |editor2=David S. Painter |title=Origins of the Cold War: An International History |pages=317–32 |edition=2nd|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-34109-7}} *{{Cite book|title=The Cambridge History of the Second World War Volume 2: Politics and Ideology|series=The Cambridge History of the Second World War (3 vol)|first1=Richard|last1=Bosworth|first2=Joseph|last2=Maiolo|location=[[Cambridge]]|language=en|publisher=[[Cambridge University Press]]|pages=313–14|year=2015|url=https://universitypublishingonline.org/cambridge/histories/subject_title_list.jsf?subjectCode=15&heading=Warfare&tSort=title+closed&aSort=author+default_list&ySort=year+default_list|access-date=17 February 2022|archive-date=20 August 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160820160141/http://universitypublishingonline.org/cambridge/histories/subject_title_list.jsf?subjectCode=15&heading=Warfare&tSort=title+closed&aSort=author+default_list&ySort=year+default_list|url-status=dead}} *{{Cite book|last=Brayley|first=Martin J.|year=2002|title=The British Army 1939–45, Volume 3: The Far East|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-238-8}} *{{Cite book|last=British Bombing Survey Unit|year=1998|title=The Strategic Air War Against Germany, 1939–1945|location=London & Portland, OR|publisher=[[Frank Cass Publishers]]|isbn=978-0-7146-4722-7|ref=CITEREFBBSU1998}} *{{Cite book|last=Brody|first=J. Kenneth|year=1999|title=The Avoidable War: Pierre Laval and the Politics of Reality, 1935–1936|location=New Brunswick, NJ|publisher=[[Transaction Publishers]]|isbn=978-0-7658-0622-2|url=https://archive.org/details/avoidablewar0000brod}} *{{Cite book|last=Brown|first=David|year=2004|title=The Road to Oran: Anglo-French Naval Relations, September 1939 – July 1940|location=London & New York|publisher=[[Frank Cass]]|isbn=978-0-7146-5461-4}} *{{Cite book|last=Buchanan|first=Tom|year=2006|title=Europe's Troubled Peace, 1945–2000|location=Oxford & Malden, MA|publisher=[[Blackwell Publishing]]|isbn=978-0-631-22162-3}} *{{Cite book|last1=Bueno de Mesquita|first1=Bruce|author1-link=Bruce Bueno de Mesquita|last2=Smith|first2=Alastair|last3=Siverson|first3=Randolph M.|last4=Morrow|first4=James D.|author4-link=James D. Morrow|year=2003|title=The Logic of Political Survival|location=Cambridge, MA|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-02546-1|title-link=The Logic of Political Survival}} *{{Cite book|last1=Bull|first1=Martin J.|last2=Newell|first2=James L.|year=2005|title=Italian Politics: Adjustment Under Duress|publisher=[[Polity]]|isbn=978-0-7456-1298-0}} *{{Cite book |last=Bullock |first=Alan |author-link=Alan Bullock |year=1990 |title=Hitler: A Study in Tyranny |location=London |publisher=[[Penguin Books]] |isbn=978-0-14-013564-0}} *{{Cite book|last1=Burcher|first1=Roy|last2=Rydill|first2=Louis|year=1995|title=Concepts in Submarine Design|journal=Journal of Applied Mechanics|volume=62|issue=1|page=268|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-55926-3|bibcode=1995JAM....62R.268B|doi=10.1115/1.2895927}} *{{Cite book|last=Busky|first=Donald F.|year=2002|title=Communism in History and Theory: Asia, Africa, and the Americas|location=Westport, CT|publisher=Praeger Publishers|isbn=978-0-275-97733-7}} *{{Cite book|last=Canfora|first=Luciano|author-link=Luciano Canfora|year=2006|orig-year=2004|title=Democracy in Europe: A History|location=Oxford & Malden MA|publisher=[[Blackwell Publishing]]|isbn=978-1-4051-1131-7}} *{{Cite journal|last=Cantril|first=Hadley|year=1940|title=America Faces the War: A Study in Public Opinion|journal=[[Public Opinion Quarterly]]|volume=4|issue=3|pages=387–407|jstor=2745078|doi=10.1086/265420}} *{{Cite book|last=Chang|first=Iris|author-link=Iris Chang|year=1997|title=The Rape of Nanking: The Forgotten Holocaust of World War II|location=New York|publisher=[[Basic Books]]|isbn=978-0-465-06835-7|url=https://archive.org/details/rapeofnankingfor00chan}} *{{Cite book|last1=Christofferson|first1=Thomas R.|last2=Christofferson|first2=Michael S.|year=2006|title=France During World War II: From Defeat to Liberation|location=New York|publisher=[[Fordham University Press]]|isbn=978-0-8232-2562-0}} *{{Cite book|last=Chubarov|first=Alexander|year=2001|title=Russia's Bitter Path to Modernity: A History of the Soviet and Post-Soviet Eras|location=London & New York|publisher=[[Continuum International Publishing Group|Continuum]]|isbn=978-0-8264-1350-5|url=https://archive.org/details/russiasbitterpat0000chub}} *{{Cite book|last=Ch'i|first=Hsi-Sheng|year=1992|chapter=The Military Dimension, 1942–1945|editor1=James C. Hsiung |editor2=Steven I. Levine |title=China's Bitter Victory: War with Japan, 1937–45 |pages=157–84|location=Armonk, NY|publisher=[[M.E. Sharpe]]|isbn=978-1-56324-246-5}} *{{Cite journal|last=Cienciala|first=Anna M.|year=2010|title=Another look at the Poles and Poland during World War II|journal=[[The Polish Review]]|volume=55|issue=1|pages=123–43|jstor=25779864}} *{{Cite book|last=Clogg|first=Richard|author-link=Richard Clogg|year=2002|title=A Concise History of Greece|edition=2nd|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-80872-9|url=https://archive.org/details/concisehistoryof00clog_0}} *{{Cite book|last=Coble|first=Parks M.|year=2003|title=Chinese Capitalists in Japan's New Order: The Occupied Lower Yangzi, 1937–1945|location=Berkeley & Los Angeles|publisher=[[University of California Press]]|isbn=978-0-520-23268-6}} *{{Cite book|last=Collier|first=Paul|year=2003|title=The Second World War (4): The Mediterranean 1940–1945|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-539-6}} *{{Cite book|last1=Collier|first1=Martin|last2=Pedley|first2=Philip|year=2000|title=Germany 1919–45|url=https://archive.org/details/germany1919450000coll|url-access=registration|location=Oxford|publisher=[[Heinemann (publisher)|Heinemann]]|isbn=978-0-435-32721-7}} *{{Cite book|last=Commager|first=Henry Steele|year=2004|title=The Story of the Second World War|publisher=Brassey's|isbn=978-1-57488-741-9}} *{{Cite journal|last=Coogan|first=Anthony|year=1993|title=The Volunteer Armies of Northeast China|url=https://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5000186948|journal=[[History Today]]|volume=43|access-date=6 May 2012|archive-date=11 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120511015311/http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5000186948|url-status=live}} *{{Cite book|last1=Cook|first1=Chris|last2=Bewes|first2=Diccon|year=1997|title=What Happened Where: A Guide to Places and Events in Twentieth-Century History|location=London|publisher=[[UCL Press]]|isbn=978-1-85728-532-1}} *{{Cite book|editor1-last=Cowley|editor1-first=Robert|editor1-link=Robert Cowley|editor2-last=Parker|editor2-first=Geoffrey|editor2-link=Geoffrey Parker (historian)|year=2001|title=The Reader's Companion to Military History|location=Boston|publisher=[[Houghton Mifflin Company]]|isbn=978-0-618-12742-9}} *{{Cite book|last=Darwin|first=John|year=2007|title=After Tamerlane: The Rise & Fall of Global Empires 1400–2000|location=London|publisher=[[Penguin Books]]|isbn=978-0-14-101022-9}} *{{Cite book|last=Davies|first=Norman|author-link=Norman Davies|year=2006|title=Europe at War 1939–1945: No Simple Victory|location=London|publisher=[[Macmillan Publishers|Macmillan]]|isbn=978-0-333-69285-1|oclc=70401618|no-pp=yes|pages=[https://archive.org/details/europeatwar193910000davi/page/ ix+544 pages]|title-link=Europe at War 1939–1945: No Simple Victory}} *{{Cite book|editor1-last=Dear|editor1-first=I.C.B.|editor1-link=I. C. B. Dear|editor2-last=Foot|editor2-first=M.R.D.|editor2-link=M. R. D. Foot|year=2001|orig-year=1995|title=The Oxford Companion to World War II|location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-860446-4}} *{{Cite book|last1=DeLong|first1=J. Bradford|author1-link=J. Bradford DeLong|last2=Eichengreen|first2=Barry|author2-link=Barry Eichengreen|year=1993|chapter=The Marshall Plan: History's Most Successful Structural Adjustment Program|editor=Rudiger Dornbusch |editor2=Wilhelm Nölling |editor3=Richard Layard |title=Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today |pages=189–230 |location=Cambridge, MA|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-04136-2}} *{{Cite book|last=Dower|first=John W.|author-link=John W. Dower|year=1986|title=War Without Mercy: Race and Power in the Pacific War|url=https://archive.org/details/warwithoutmercyr0000dowe|url-access=registration|location=New York|publisher=[[Pantheon Books]]|isbn=978-0-394-50030-0}} *{{Cite book|last=Drea|first=Edward J.|year=2003|title=In the Service of the Emperor: Essays on the Imperial Japanese Army|location=Lincoln, NE|publisher=[[University of Nebraska Press]]|isbn=978-0-8032-6638-4}} *{{Cite journal|last1=de Grazia|first1=Victoria|last2=Paggi|first2=Leonardo|title=Story of an Ordinary Massacre: Civitella della Chiana, 29 June, 1944|journal=Cardozo Studies in Law and Literature|date=Autumn 1991 |pages=153–69|jstor=743479|volume=3|issue=2|doi=10.1525/lal.1991.3.2.02a00030}} *{{Cite book|last=Dunn|first=Dennis J.|year=1998|title=Caught Between Roosevelt & Stalin: America's Ambassadors to Moscow|location=Lexington, KY|publisher=[[University Press of Kentucky]]|isbn=978-0-8131-2023-2}} *{{Cite book|last=Eastman|first=Lloyd E.|year=1986|chapter=Nationalist China during the Sino-Japanese War 1937–1945|editor=John K. Fairbank|editor2=Denis Twitchett |title=The Cambridge History of China |volume=13: Republican China 1912–1949, Part 2|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-24338-4}} *{{Cite journal|last=Ellman|first=Michael|author-link=Michael Ellman|year=2002|title=Soviet Repression Statistics: Some Comments|url=https://artukraine.com/old/famineart/SovietCrimes.pdf|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=54|issue=7|pages=1151–1172|jstor=826310|doi=10.1080/0966813022000017177|s2cid=43510161|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121122071204/https://artukraine.com/old/famineart/SovietCrimes.pdf|archive-date=22 November 2012}} [https://web.archive.org/web/20130115023408/https://www.docstoc.com/docs/81203576/Soviet-Repression-Statistics-Some-Comments Copy] *{{Cite journal|last1=Ellman|first1=Michael|author-mask=3|last2=Maksudov|first2=S.|year=1994|title=Soviet Deaths in the Great Patriotic War: A Note|url=https://sovietinfo.tripod.com/ELM-War_Deaths.pdf|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=46|issue=4|pages=671–80|jstor=152934|doi=10.1080/09668139408412190|pmid=12288331|access-date=17 February 2022|archive-date=13 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220213194518/https://sovietinfo.tripod.com/ELM-War_Deaths.pdf|url-status=live}} *{{Cite book|last=Emadi-Coffin|first=Barbara|year=2002|title=Rethinking International Organization: Deregulation and Global Governance|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-19540-9}} *{{Cite book |last=Erickson |first=John |author-link=John Erickson (historian) |editor1-last=Shukman |editor1-first=Harold |editor1-link=:ru:Шукман, Гарольд |year=2001 |chapter=Moskalenko |title=Stalin's Generals |pages=137–54 |location=London |publisher=[[Weidenfeld & Nicolson|Phoenix Press]] |isbn=978-1-84212-513-7}} *{{Cite book |last=Erickson |first=John|author-mask=3|year=2003|title=The Road to Stalingrad|location=London|publisher=[[Cassell Military Paperbacks|Cassell Military]]|isbn=978-0-304-36541-8}} *{{Cite book|last1=Evans|first1=David C.|last2=Peattie|first2=Mark R.|year=2012|orig-year=1997|title=Kaigun: Strategy, Tactics, and Technology in the Imperial Japanese Navy|location=Annapolis, MD|publisher=[[Naval Institute Press]]|isbn=978-1-59114-244-7}} *{{Cite book|last=Evans|first=Richard J.|author-link=Richard J. Evans|year=2008|title=The Third Reich at War|location=London|publisher=[[Penguin Group|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9742-2|title-link=The Third Reich at War}} *{{Cite book|last1=Fairbank|first1=John King|author1-link=John K. Fairbank|last2=Goldman|first2=Merle|author2-link=Merle Goldman|year=2006|orig-year=1994|title=China: A New History|edition=2nd|location=Cambridge|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-01828-0}} *{{Cite journal|last=Farrell|first=Brian P.|year=1993|title=Yes, Prime Minister: Barbarossa, Whipcord, and the Basis of British Grand Strategy, Autumn 1941|journal=[[Journal of Military History]]|volume=57|issue=4|pages=599–625|jstor=2944096|doi=10.2307/2944096}} *{{Cite book|last=Ferguson|first=Niall|author-link=Niall Ferguson|year=2006|title=The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West|url=https://archive.org/details/warofworldtwenti00nial|url-access=registration|publisher=Penguin|isbn=978-0-14-311239-6}} *{{Cite book|last1=Forrest|first1=Glen|last2=Evans|first2=Anthony|last3=Gibbons|first3=David|year=2012|title=The Illustrated Timeline of Military History|location=New York|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-1-4488-4794-5}} *{{Cite book|last=Förster|first=Jürgen|author-link=Jürgen Förster|year=1998|chapter=Hitler's Decision in Favour of War|editor=Horst Boog|editor2=Jürgen Förster|editor3=Joachim Hoffmann|editor4=Ernst Klink|editor5=Rolf-Dieter Muller|editor6=Gerd R. Ueberschar|title=Germany and the Second World War |volume=IV: The Attack on the Soviet Union|pages=13–52|location=Oxford|publisher=[[Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-822886-8}} *{{Cite book|last1=Förster|first1=Stig|last2=Gessler|first2=Myriam|year=2005|chapter=The Ultimate Horror: Reflections on Total War and Genocide|editor=Roger Chickering|editor2=Stig Förster|editor3=Bernd Greiner |title=A World at Total War: Global Conflict and the Politics of Destruction, 1937–1945 |pages=53–68 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-83432-2}} *{{Cite book|last=Frei|first=Norbert|year=2002|title=Adenauer's Germany and the Nazi Past: The Politics of Amnesty and Integration|location=New York|publisher=[[Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-11882-8|url=https://archive.org/details/adenauersgermany00frei}} *{{Cite book|editor1-last=Gardiner|editor1-first=Robert|editor2-last=Brown|editor2-first=David K.|year=2004|title=The Eclipse of the Big Gun: The Warship 1906–1945|location=London|publisher=[[Conway Maritime Press]]|isbn=978-0-85177-953-9}} *{{Cite book|last=Garver|first=John W.|year=1988|title=Chinese-Soviet Relations, 1937–1945: The Diplomacy of Chinese Nationalism|location=New York|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-505432-3}} *{{cite book |last=Gilbert |first=Martin |author-link=Martin Gilbert |title=Second World War |year=1989 |location=London |publisher=Weidenfeld and Nicolson |isbn=978-0-297-79616-9 |url=https://archive.org/details/secondworldwar00gilb_0 }} *{{cite web |last=Glantz |first=David M. |author-link=David Glantz |year=1986 |title=Soviet Defensive Tactics at Kursk, July 1943 |url=https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz2/glantz2.asp |series=CSI Report No. 11 |website=Combined Arms Research Library |publisher=Command and General Staff College |oclc=278029256 |access-date=15 July 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080306082607/https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz2/glantz2.asp |archive-date=6 March 2008 }} *{{Cite book|last=Glantz |first=David M. |author-mask=3|year=1989|title=Soviet Military Deception in the Second World War|location=Abingdon & New York|publisher=[[Frank Cass]]|isbn=978-0-7146-3347-3}} *{{Cite book|last=Glantz|first=David M.|author-mask=3|year=1998|title=When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler|location=Lawrence, KS|publisher=[[University Press of Kansas]]|isbn=978-0-7006-0899-7|url=https://archive.org/details/whentitansclashe00glan_0}} *{{cite web|last=Glantz|first=David M.|author-mask=3|year=2001|title=The Soviet-German War 1941–45 Myths and Realities: A Survey Essay|url=https://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20110709141048/https://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf|archive-date=9 July 2011}} *{{Cite book|last=Glantz|first=David M.|author-mask=3|year=2002|title=The Battle for Leningrad: 1941–1944|location=Lawrence, KS|publisher=[[University Press of Kansas]]|isbn=978-0-7006-1208-6|url=https://archive.org/details/battleforleningr00glan}} *{{cite web |last=Glantz |first=David M. |author-mask=3 |year=2005 |title=August Storm: The Soviet Strategic Offensive in Manchuria |url=https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz3/glantz3.asp |series=Leavenworth Papers |website=Combined Arms Research Library |publisher=Command and General Staff College |oclc=78918907 |access-date=15 July 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080302130751/https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz3/glantz3.asp |archive-date=2 March 2008 }} *{{Cite book|last=Goldstein|first=Margaret J.|year=2004|title=World War II: Europe|location=Minneapolis|publisher=[[Lerner Publishing Group|Lerner Publications]]|isbn=978-0-8225-0139-8|url=https://archive.org/details/worldwariieurope0000gold}} *{{Cite book|last=Gordon|first=Andrew|author-link=Andrew Gordon (naval historian)|year=2004|chapter=The greatest military armada ever launched|editor=Jane Penrose|title=The D-Day Companion|pages=[https://archive.org/details/ddaycompanion00jane/page/127 127–144]|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-779-6|chapter-url=https://archive.org/details/ddaycompanion00jane/page/127}} *{{Cite book|last=Gordon|first=Robert S.C.|year=2012|title=The Holocaust in Italian Culture, 1944–2010|location=Stanford, CA|publisher=[[Stanford University Press]]|isbn=978-0-8047-6346-2}} *{{Cite book|last=Grove|first=Eric J.|year=1995|chapter=A Service Vindicated, 1939–1946|editor=J.R. Hill |title=The Oxford Illustrated History of the Royal Navy |pages=348–80|location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-211675-8}} *{{Cite book|last=Hane|first=Mikiso|year=2001|title=Modern Japan: A Historical Survey|edition=3rd|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-3756-2|url=https://archive.org/details/modernjapanhisto00hane_0}} *{{Cite book|last=Hanhimäki|first=Jussi M.|year=1997|title=Containing Coexistence: America, Russia, and the "Finnish Solution"|location=Kent, OH|publisher=[[Kent State University Press]]|isbn=978-0-87338-558-9}} *{{Cite book|last=Harris|first=Sheldon H.|author-link=Sheldon H. Harris|year=2002|title=Factories of Death: Japanese Biological Warfare, 1932–1945, and the American Cover-up|edition=2nd|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-93214-1}} *{{Cite book|last=Harrison|first=Mark|year=1998|chapter=The economics of World War II: an overview|editor=Mark Harrison |title=The Economics of World War II: Six Great Powers in International Comparison |pages=1–42|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-62046-8}} *{{Cite book|last1=Hart|first1=Stephen|last2=Hart|first2=Russell|last3=Hughes|first3=Matthew|year=2000|title=The German Soldier in World War II|location=Osceola, WI|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-1-86227-073-2}} *{{Cite journal|last=Hauner|first=Milan|year=1978|title=Did Hitler Want a World Dominion?|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=13|issue=1|pages=15–32|jstor=260090|doi=10.1177/002200947801300102|s2cid=154865385}} *{{Cite book|last=Healy|first=Mark|year=1992|title=Kursk 1943: The Tide Turns in the East|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-211-0}} *{{Cite book|last=Hearn|first=Chester G.|year=2007|title=Carriers in Combat: The Air War at Sea|location=Mechanicsburg, PA|publisher=[[Stackpole Books]]|isbn=978-0-8117-3398-4|url=https://archive.org/details/carriersincombat0000hear}} *{{Cite book|last=Hempel|first=Andrew|year=2005|title=Poland in World War II: An Illustrated Military History|location=New York|publisher=[[Hippocrene Books]]|isbn=978-0-7818-1004-3}} *{{Cite book|last=Herbert|first=Ulrich|author-link=Ulrich Herbert|year=1994|chapter=Labor as spoils of conquest, 1933–1945|editor=David F. Crew|title=Nazism and German Society, 1933–1945|pages=[https://archive.org/details/nazismgermansoci0000unse/page/219 219–73]|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-08239-6|url=https://archive.org/details/nazismgermansoci0000unse}} *{{Cite journal|last=Herf|first=Jeffrey|author-link=Jeffrey Herf|year=2003|title=The Nazi Extermination Camps and the Ally to the East. Could the Red Army and Air Force Have Stopped or Slowed the Final Solution?|journal=[[Kritika (journal)|Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History]]|volume=4|issue=4|pages=913–30|doi=10.1353/kri.2003.0059|s2cid=159958616}} *{{Cite book|last=Hill|first=Alexander|title=The War Behind The Eastern Front: The Soviet Partisan Movement In North-West Russia 1941–1944|location=London & New York|publisher=[[Frank Cass]]|year=2005|isbn=978-0-7146-5711-0}} *{{Cite book|last=Holland|first=James|year=2008|title=Italy's Sorrow: A Year of War 1944–45|location=London|publisher=[[HarperPress]]|isbn=978-0-00-717645-8}} *{{Cite book|last=Hosking|first=Geoffrey A.|year=2006|title=Rulers and Victims: The Russians in the Soviet Union|location=Cambridge|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-02178-5|url=https://archive.org/details/rulersvictimsrus00hosk}} *{{Cite book|last=Howard|first=Joshua H.|year=2004|title=Workers at War: Labor in China's Arsenals, 1937–1953|location=Stanford, CA|publisher=[[Stanford University Press]]|isbn=978-0-8047-4896-4}} *{{Cite book|last1=Hsu|first1=Long-hsuen|last2=Chang|first2=Ming-kai|year=1971|title=History of The Sino-Japanese War (1937–1945) |edition=2nd |asin=B00005W210|publisher=Chung Wu Publishers}} *{{Cite book|last=Ingram|first=Norman|year=2006|chapter=Pacifism|editor=Lawrence D. Kritzman|editor2=Brian J. Reilly|title=The Columbia History Of Twentieth-Century French Thought|pages=[https://archive.org/details/columbiahistoryo2006unse/page/76 76–78]|location=New York|publisher=[[Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-10791-4|editor-link=Lawrence Kritzman|url=https://archive.org/details/columbiahistoryo2006unse}} *{{Cite book|last=Iriye|first=Akira|author-link=Akira Iriye|year=1981|title=Power and Culture: The Japanese-American War, 1941–1945|location=Cambridge, MA|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-69580-1|url=https://archive.org/details/powerculture00akir}} *{{Cite book|last=Jackson|first=Ashley|year=2006|author-link=Ashley Jackson (historian)|title=The British Empire and the Second World War|location=London & New York|publisher=[[Hambledon Continuum]]|isbn=978-1-85285-417-1}} *{{Cite book|last=Joes|first=Anthony James|year=2004|title=Resisting Rebellion: The History And Politics of Counterinsurgency|location=Lexington|publisher=[[University Press of Kentucky]]|isbn=978-0-8131-2339-4}} *{{Cite book|last=Jowett|first=Philip S.|year=2001|title=The Italian Army 1940–45, Volume 2: Africa 1940–43|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-865-5}} *{{Cite book|last1=Jowett|first1=Philip S.|author-mask=3|last2=Andrew|first2=Stephen|year=2002|title=The Japanese Army, 1931–45|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-353-8}} *{{Cite book|last=Jukes|first=Geoffrey|year=2001|chapter=Kuznetzov|editor=Harold Shukman |title=Stalin's Generals |pages=109–16 |location=London|publisher=[[Weidenfeld & Nicolson|Phoenix Press]]|isbn=978-1-84212-513-7|editor-link=:ru:Шукман, Гарольд}} *{{Cite book|last=Kantowicz|first=Edward R.|year=1999|title=The Rage of Nations|location=Grand Rapids, MI|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]]|isbn=978-0-8028-4455-2|url=https://archive.org/details/rageofnations0000kant}} *{{Cite book|last=Kantowicz|first=Edward R.|author-mask=3|year=2000|title=Coming Apart, Coming Together|location=Grand Rapids, MI|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]]|isbn=978-0-8028-4456-9|url=https://archive.org/details/comingapartcomin0000kant}} *{{Cite book|last=Keeble|first=Curtis|author-link=Curtis Keeble|year=1990|chapter=The historical perspective|editor=Alex Pravda |editor2=Peter J. Duncan |title=Soviet-British Relations Since the 1970s|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-37494-1}} *{{Cite book|last=Keegan|first=John|author-link=John Keegan|year=1997|title=The Second World War|location=London|publisher=[[Random House|Pimlico]]|isbn=978-0-7126-7348-8}} *{{Cite book|last=Kennedy|first=David M.|author-link=David M. Kennedy (historian)|year=2001|title=Freedom from Fear: The American People in Depression and War, 1929–1945|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-514403-1|title-link=Freedom from Fear: The American People in Depression and War, 1929–1945}} *{{Cite book|last=Kennedy-Pipe|first=Caroline|year=1995|title=Stalin's Cold War: Soviet Strategies in Europe, 1943–56|location=Manchester|publisher=[[Manchester University Press]]|isbn=978-0-7190-4201-0}} *{{Cite book|last=Kershaw|first=Ian|author-link=Ian Kershaw|year=2001|title=Hitler, 1936–1945: Nemesis|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-04994-7|url=https://archive.org/details/hitler193645neme00kers}} *{{Cite book|last=Kershaw|first=Ian|author-mask=3|year=2007|title=Fateful Choices: Ten Decisions That Changed the World, 1940–1941|location=London|publisher=[[Penguin Books|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9712-5|url=https://archive.org/details/fatefulchoiceste0000kers}} *{{Cite book|last=Kitson|first=Alison|year=2001|title=Germany 1858–1990: Hope, Terror, and Revival|location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-913417-5|url=https://archive.org/details/germany18581990h0000kits}} *{{Cite journal|last1=Klavans|first1=Richard A.|last2=Di Benedetto|first2=C. Anthony|last3=Prudom|first3=Melanie J.|year=1997|title=Understanding Competitive Interactions: The U.S. Commercial Aircraft Market|journal=Journal of Managerial Issues|volume=9|issue=1|pages=13–361|jstor=40604127}} *{{Cite journal|last=Kleinfeld|first=Gerald R.|year=1983|title=Hitler's Strike for Tikhvin|journal=Military Affairs|volume=47|issue=3|pages=122–128|jstor=1988082|doi=10.2307/1988082}} *{{Cite journal|last=Koch|first=H.W.|year=1983|title=Hitler's 'Programme' and the Genesis of Operation 'Barbarossa'|journal=[[The Historical Journal]]|volume=26|issue=4|pages=891–920|jstor=2639289|doi=10.1017/S0018246X00012747|s2cid=159671713 }} *{{Cite book|last=Kolko|first=Gabriel|author-link=Gabriel Kolko|year=1990|orig-year=1968|title=The Politics of War: The World and United States Foreign Policy, 1943–1945|location=New York|publisher=[[Random House]]|isbn=978-0-679-72757-6|url=https://archive.org/details/politicsofwarwor00kolkrich}} *{{Cite book|last=Laurier|first=Jim|year=2001|title=Tobruk 1941: Rommel's Opening Move|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-092-6}} *{{Cite book|last=Lee|first=En-han|year=2002|chapter=The Nanking Massacre Reassessed: A Study of the Sino-Japanese Controversy over the Factual Number of Massacred Victims|editor=Robert Sabella|editor2=Fei Fei Li|editor3=David Liu |title=Nanking 1937: Memory and Healing |pages=47–74 |location=Armonk, NY|publisher=[[M.E. Sharpe]]|isbn=978-0-7656-0816-1}} *{{Cite book|editor1-last=Leffler|editor1-first=Melvyn P.|editor1-link=Melvyn P. Leffler|editor2-last=Westad|editor2-first=Odd Arne|editor2-link=Odd Arne Westad|year=2010|title=The Cambridge History of the Cold War |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-83938-9|postscript=,}} in 3 volumes. *{{Cite book|last=Levine|first=Alan J.|year=1992|title=The Strategic Bombing of Germany, 1940–1945|location=Westport, CT|publisher=[[Praeger Publishers|Praeger]]|isbn=978-0-275-94319-6}} *{{Cite book|editor1-last=Greenfield|editor1-first=Kent Roberts|last=Lewis|first=Morton|year=1953|chapter=Japanese Plans and American Defenses|chapter-url=https://www.history.army.mil/books/wwii/5-2/5-2_29.htm|title=The Fall of the Philippines|url=https://www.history.army.mil/books/wwii/5-2/5-2_Contents.htm|location=Washington, DC|publisher=[[US Government Printing Office]]|lccn=53-63678|access-date=1 October 2009|archive-date=8 January 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120108061554/https://www.history.army.mil/books/wwii/5-2/5-2_Contents.htm|url-status=dead}} *{{Cite book|last=Liberman|first=Peter|year=1996|title=Does Conquest Pay?: The Exploitation of Occupied Industrial Societies|location=Princeton, NJ|publisher=[[Princeton University Press]]|isbn=978-0-691-02986-3}} *{{cite book|last=Liddell Hart|first=Basil|title=History of the Second World War|edition=4th|date=1977|publisher=Pan|location=London|isbn=978-0-330-23770-3|url=https://archive.org/details/historyofsecondw0000lidd_i0g4}} *{{Cite book|last=Lightbody|first=Bradley|year=2004|title=The Second World War: Ambitions to Nemesis|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-22404-8}} *{{Cite book|last1=Lindberg|first1=Michael|last2=Todd|first2=Daniel|year=2001|title=Brown-, Green- and Blue-Water Fleets: the Influence of Geography on Naval Warfare, 1861 to the Present|location=Westport, CT|publisher=[[Praeger Publishers|Praeger]]|isbn=978-0-275-96486-3}} *{{Cite book|last1=Lowe|first1=C.J.|last2=Marzari|first2=F.|year=2002|title=Italian Foreign Policy 1870–1940|location=London|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-26681-9}} *{{Cite book|last=Lynch|first=Michael|year=2010|title=The Chinese Civil War 1945–49|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-671-3}} *{{Cite book|last=Maddox|first=Robert James|year=1992|title=The United States and World War II|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-0437-3|url=https://archive.org/details/unitedstateswor00madd}} *{{Cite book|last=Maingot|first=Anthony P.|year=1994|title=The United States and the Caribbean: Challenges of an Asymmetrical Relationship|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-2241-4}} *{{Cite book|last=Mandelbaum|first=Michael|year=1988|title=The Fate of Nations: The Search for National Security in the Nineteenth and Twentieth Centuries|publisher=[[Cambridge University Press]]|page=[https://archive.org/details/isbn_9780521357906/page/96 96]|isbn=978-0-521-35790-6|url=https://archive.org/details/isbn_9780521357906/page/96}} *{{Cite book|last=Marston|first=Daniel|year=2005|title=The Pacific War Companion: From Pearl Harbor to Hiroshima|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-882-3}} *{{Cite book|last=Masaya|first=Shiraishi|year=1990|title=Japanese Relations with Vietnam, 1951–1987|location=Ithaca, NY|publisher=[[Cornell Southeast Asia Program|SEAP Publications]]|isbn=978-0-87727-122-2}} *{{Cite journal|last=May|first=Ernest R.|author-link=Ernest R. May |year=1955|title=The United States, the Soviet Union, and the Far Eastern War, 1941–1945|journal=[[Pacific Historical Review]]|volume=24|issue=2|pages=153–74|jstor=3634575|doi=10.2307/3634575}} *{{Cite book|last=Mazower|first=Mark|author-link=Mark Mazower|year=2008|title=Hitler's Empire: Nazi Rule in Occupied Europe|location=London|publisher=[[Penguin Group|Allen Lane]]|isbn=978-1-59420-188-2|url=https://archive.org/details/hitlersempirehow0000mazo}} *{{Cite book|last=Milner|first=Marc|author-link=Marc Milner|year=1990|chapter=The Battle of the Atlantic|editor-first=John |editor-last=Gooch |title=Decisive Campaigns of the Second World War |pages=45–66|location=Abingdon|publisher=[[Frank Cass]]|isbn=978-0-7146-3369-5}} *{{Cite journal|last=Milward|first=A.S.|year=1964|title=The End of the Blitzkrieg|journal=[[The Economic History Review]]|volume=16|issue=3|pages=499–518|jstor=2592851}} *{{Cite book|last=Milward|first=A.S.|author-mask=3|year=1992|orig-year=1977|title=War, Economy, and Society, 1939–1945|location=Berkeley, CA|publisher=[[University of California]] Press|isbn=978-0-520-03942-1}} *{{Cite book|last=Minford|first=Patrick|author-link=Patrick Minford|year=1993|chapter=Reconstruction and the UK Postwar Welfare State: False Start and New Beginning|editor=Rudiger Dornbusch|editor2=Wilhelm Nölling|editor3=Richard Layard |title=Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today |pages=115–38 |location=Cambridge, MA|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-04136-2}} *{{Cite book|last1=Mingst|first1=Karen A.|last2=Karns|first2=Margaret P.|year=2007|title=United Nations in the Twenty-First Century|edition=3rd|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-4346-4|url=https://archive.org/details/unitednationsin20000ming}} *{{Cite book|last=Miscamble|first=Wilson D.|year=2007|title=From Roosevelt to Truman: Potsdam, Hiroshima, and the Cold War|location=New York|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-86244-8}} *{{Cite book|last=Mitcham|first=Samuel W.|year=2007|orig-year=1982|title=Rommel's Desert War: The Life and Death of the Afrika Korps|location=Mechanicsburg, PA|publisher=[[Stackpole Books]]|isbn=978-0-8117-3413-4}} *{{cite book | last = Mitter | first = Rana|author-link=Rana Mitter| title =Forgotten Ally: China's World War II, 1937–1945 | publisher = Mariner Books| year = 2014 | isbn = 978-0-544-33450-2}} *{{Cite book|last=Molinari|first=Andrea|year=2007|title=Desert Raiders: Axis and Allied Special Forces 1940–43|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84603-006-2}} *{{Cite book|last=Murray|first=Williamson|author-link=Williamson Murray|year=1983|title=Strategy for Defeat: The Luftwaffe, 1933–1945|url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/|location=[[Maxwell Air Force Base]], AL|publisher=[[Air University Press]]|isbn=978-1-4294-9235-5|access-date=17 February 2022|archive-date=24 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124100749/https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/|url-status=live}} *{{Cite book|last1=Murray|first1=Williamson|author-mask=3|last2=Millett|first2=Allan Reed|year=2001|title=A War to Be Won: Fighting the Second World War|location=Cambridge, MA|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-00680-5}} *{{Cite book|last1=Myers|first1=Ramon|last2=Peattie|first2=Mark|year=1987|title=The Japanese Colonial Empire, 1895–1945|location=Princeton, NJ|publisher=[[Princeton University Press]]|isbn=978-0-691-10222-1}} *{{Cite book|last1=Naimark|first1=Norman|author-link=Norman Naimark|year=2010|chapter=The Sovietization of Eastern Europe, 1944–1953|editor=Melvyn P. Leffler|editor2=Odd Arne Westad |title=The Cambridge History of the Cold War |volume=I: Origins |pages=175–97 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn= 978-0-521-83719-4}} *{{Cite book|last=Neary|first=Ian|year=1992|chapter=Japan|editor=Martin Harrop |title=Power and Policy in Liberal Democracies |pages=49–70 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-34579-8}} *{{Cite book|last=Neillands|first=Robin|author-link=Robin Neillands|year=2005|title=The Dieppe Raid: The Story of the Disastrous 1942 Expedition|location=Bloomington, IN|publisher=[[Indiana University Press]]|isbn=978-0-253-34781-7|url=https://archive.org/details/diepperaidstoryo00robi}} **{{Cite book|last=Neulen |first=Hans Werner|title=In the skies of Europe – Air Forces allied to the Luftwaffe 1939–1945|year=2000 |publisher= The Crowood Press|location= Ramsbury, Marlborough, UK|isbn=1-86126-799-1}} *{{Cite book|last1=Niewyk|first1=Donald L.|last2=Nicosia|first2=Francis|year=2000|title=The Columbia Guide to the Holocaust|location=New York|publisher=[[Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-11200-0|url=https://archive.org/details/columbiaguidetot00niew}} *{{Cite book|last=Overy|first=Richard|author-link=Richard Overy|year=1994|title=War and Economy in the Third Reich|location=New York|publisher=[[Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-820290-5|url=https://archive.org/details/wareconomyinthir00over}} *{{Cite book|last=Overy|first=Richard|author-mask=3|year=1995|title=Why the Allies Won|location=London|publisher=Pimlico|isbn=978-0-7126-7453-9|url=https://archive.org/details/isbn_9780712674539}} *{{Cite book|last=Overy|first=Richard|author-mask=3|year=2004|title=The Dictators: Hitler's Germany, Stalin's Russia|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-02030-4|url=https://archive.org/details/dictators00rich}} *{{Cite book|last1=Overy|first1=Richard|author-mask=3|last2=Wheatcroft|first2=Andrew|year=1999|title=The Road to War|edition=2nd|location=London|publisher=[[Penguin Books]]|isbn=978-0-14-028530-7|url=https://archive.org/details/roadtowar00over}} *{{Cite book|last=O'Reilly|first=Charles T.|year=2001|title=Forgotten Battles: Italy's War of Liberation, 1943–1945|location=Lanham, MD|publisher=[[Lexington Books]]|isbn=978-0-7391-0195-7}} *{{Cite journal|last=Painter|first=David S.|author-link=David S. Painter|year=2012|title=Oil and the American Century|journal=[[The Journal of American History]]|volume=99|issue=1|pages=24–39|doi= 10.1093/jahist/jas073}} *{{Cite book|last=Padfield|first=Peter|year=1998|title=War Beneath the Sea: Submarine Conflict During World War II|location=New York|publisher=[[John Wiley & Sons|John Wiley]]|isbn=978-0-471-24945-0|url=https://archive.org/details/warbeneathseasub0000padf}} *{{Cite journal|last=Pape|first=Robert A.|author-link=Robert Pape|year=1993|title=Why Japan Surrendered|journal=[[International Security]]|volume=18|issue=2|pages=154–201|jstor=2539100|doi=10.2307/2539100|s2cid=153741180}} *{{Cite book|last=Parker|first=Danny S.|year=2004|title=Battle of the Bulge: Hitler's Ardennes Offensive, 1944–1945|edition=New|location=Cambridge, MA|publisher=[[Da Capo Press]]|isbn=978-0-306-81391-7}} *{{Cite book|last=Payne|first=Stanley G.|author-link=Stanley G. Payne|year=2008|title=Franco and Hitler: Spain, Germany, and World War II|location=New Haven, CT|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-12282-4}} *{{Cite book|last=Perez|first=Louis G.|year=1998|title=The History of Japan|location=Westport, CT|publisher=[[Greenwood Publishing Group]]|isbn=978-0-313-30296-1|url=https://archive.org/details/historyofjapan00pere}} *{{Cite book|last=Petrov|first=Vladimir|year=1967|title=Money and Conquest: Allied Occupation Currencies in World War II|location=Baltimore, MD|publisher=[[Johns Hopkins University Press]]|isbn=978-0-8018-0530-1}} *{{Cite book|last=Polley|first=Martin|year=2000|title=An A–Z of Modern Europe Since 1789|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-18597-4}} *{{Cite book|last=Portelli|first=Alessandro|author-link=Alessandro Portelli|year=2003|title=The Order Has Been Carried Out: History, Memory, and Meaning of a Nazi Massacre in Rome|location=Basingstoke & New York|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|isbn=978-1-4039-8008-3}} *{{Cite book|last=Preston|first=P. W.|year=1998|title=Pacific Asia in the Global System: An Introduction|location=Oxford & Malden, MA|publisher=[[Wiley-Blackwell|Blackwell Publishers]]|isbn=978-0-631-20238-7}} *{{Cite book|last=Prins|first=Gwyn|year=2002|title=The Heart of War: On Power, Conflict and Obligation in the Twenty-First Century|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-36960-2}} *{{Cite book|last=Radtke|first=K.W.|year=1997|chapter='Strategic' concepts underlying the so-called Hirota foreign policy, 1933–7|editor=Aiko Ikeo |title=Economic Development in Twentieth Century East Asia: The International Context |pages=100–20 |location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-14900-6}} *{{Cite book|last=Rahn|first=Werner|author-link=Werner Rahn|year=2001|chapter=The War in the Pacific|editor=Horst Boog|editor2=Werner Rahn|editor3=Reinhard Stumpf|editor4=Bernd Wegner |title=Germany and the Second World War |volume=VI: The Global War |pages=191–298 |location=Oxford|publisher=[[Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-822888-2}} *{{Cite book|last=Ratcliff|first=R.A.|year=2006|title=Delusions of Intelligence: Enigma, Ultra, and the End of Secure Ciphers|location=New York|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-85522-8|url=https://archive.org/details/delusionsofintel0000ratc}} *{{Cite book|last=Read|first=Anthony|year=2004|title=The Devil's Disciples: Hitler's Inner Circle|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-04800-1|url=https://archive.org/details/devilsdisciplesh00read}} *{{Cite book|last1=Read|first1=Anthony|last2=Fisher|first2=David|year=2002|orig-year=1992|title=The Fall Of Berlin|location=London|publisher=[[Pimlico (publishing imprint)|Pimlico]]|isbn=978-0-7126-0695-0}} *{{Cite book|last=Record|first=Jeffery|year=2005|title=Appeasement Reconsidered: Investigating the Mythology of the 1930s|publisher=Diane Publishing|page=50|isbn=978-1-58487-216-0|url=https://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffiles/PUB622.pdf|access-date=15 November 2009|archive-date=11 April 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100411104102/https://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffiles/PUB622.pdf|url-status=dead}} *{{Cite book|last=Rees|first=Laurence|author-link=Laurence Rees|year=2008|title=World War II Behind Closed Doors: Stalin, the Nazis and the West|location=London|publisher=[[BBC Books]]|isbn=978-0-563-49335-8}} *{{Cite book|last=Regan|first=Geoffrey|year=2004|title=The Brassey's Book of Military Blunders|publisher=Brassey's|isbn=978-1-57488-252-0|url=https://archive.org/details/brasseysbookofmi00geof}} *{{Cite book|last=Reinhardt|first=Klaus|author-link=Klaus Reinhardt|year=1992|title=Moscow – The Turning Point: The Failure of Hitler's Strategy in the Winter of 1941–42|location=Oxford|publisher=[[Berg Publishers|Berg]]|isbn=978-0-85496-695-0}} *{{Cite book|last=Reynolds|first=David|year=2006|author-link=David Reynolds (English historian)|title=From World War to Cold War: Churchill, Roosevelt, and the International History of the 1940s|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-928411-5}} *{{Cite book|last=Rich|first=Norman|year=1992|orig-year=1973|title=Hitler's War Aims, Volume I: Ideology, the Nazi State, and the Course of Expansion|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-00802-9|url=https://archive.org/details/hitlerswaraimsid00rich}} *{{Cite book|last=Ritchie|first=Ella|year=1992|chapter=France|editor=Martin Harrop |title=Power and Policy in Liberal Democracies |pages=23–48 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-34579-8}} *{{Cite journal|last=Roberts|first=Cynthia A.|year=1995|title=Planning for War: The Red Army and the Catastrophe of 1941|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=47|issue=8|pages=1293–1326|jstor=153299|doi=10.1080/09668139508412322}} *{{Cite book|last=Roberts|first=Geoffrey|author-link=Geoffrey Roberts|year=2006|title=Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939–1953|location=New Haven, CT|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-11204-7}} *{{Cite book|last=Roberts|first=J.M.|author-link=John Roberts (historian)|year=1997|title=The Penguin History of Europe|location=London|publisher=[[Penguin Books]]|isbn=978-0-14-026561-3|url=https://archive.org/details/penguinhistoryof00robe_1}} *{{Cite book|last=Ropp|first=Theodore|author-link=Theodore Ropp|year=2000|title=War in the Modern World|edition=Revised|location=Baltimore, MD|publisher=[[Johns Hopkins University Press]]|isbn=978-0-8018-6445-2}} *{{Cite book|last=Roskill|first=S.W.|year=1954|title=The War at Sea 1939–1945, Volume 1: The Defensive|url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/UN/UK/UK-RN-I/index.html|series=History of the Second World War. United Kingdom Military Series|location=London|publisher=[[HMSO]]|access-date=17 February 2022|archive-date=4 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220104023709/http://www.ibiblio.org/hyperwar/UN/UK/UK-RN-I/index.html|url-status=live}} *{{Cite book|last=Ross|first=Steven T.|year=1997|title=American War Plans, 1941–1945: The Test of Battle|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-7146-4634-3}} *{{Cite book|last=Rottman|first=Gordon L.|year=2002|title=World War II Pacific Island Guide: A Geo-Military Study|location=Westport, CT|publisher=[[Greenwood Press]]|isbn=978-0-313-31395-0}} *{{Cite journal|last=Rotundo|first=Louis|year=1986|title=The Creation of Soviet Reserves and the 1941 Campaign|journal=Military Affairs|volume=50|issue=1|pages=21–28|jstor=1988530|doi=10.2307/1988530}} *{{Cite book|last=Salecker|first=Gene Eric|year=2001|title=Fortress Against the Sun: The B-17 Flying Fortress in the Pacific|location=Conshohocken, PA|publisher=Combined Publishing|isbn=978-1-58097-049-5}} *{{Cite book|editor-last=Schain|editor-first=Martin A.|year=2001|title=The Marshall Plan Fifty Years Later|location=London|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|isbn=978-0-333-92983-4}} *{{Cite book|last=Schmitz|first=David F.|year=2000|title=Henry L. Stimson: The First Wise Man|location=Lanham, MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-8420-2632-1|url=https://archive.org/details/henrylstimsonfir0000schm}} *{{Cite book|last=Schoppa|first=R. Keith|year=2011|title=In a Sea of Bitterness, Refugees during the Sino-Japanese War|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-05988-7|url=https://archive.org/details/inseaofbitternes0000scho}} *{{Cite journal|last=Sella|first=Amnon|author-link=Amnon Sella|year=1978|title="Barbarossa": Surprise Attack and Communication|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=13|issue=3|pages=555–83|jstor=260209|doi=10.1177/002200947801300308|s2cid=220880174}} *{{Cite journal|last=Sella|first=Amnon|author-mask=3|year=1983|title=Khalkhin-Gol: The Forgotten War|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=18|issue=4|pages=651–87|jstor=260307}} *{{Cite book|last=Senn|first=Alfred Erich|author-link=Alfred E. Senn|year=2007|title=Lithuania 1940: Revolution from Above|location=Amsterdam & New York|publisher=[[Rodopi (publisher)|Rodopi]]|isbn=978-90-420-2225-6}} *{{Cite book|last=Shaw|first=Anthony|year=2000|title=World War II: Day by Day|location=Osceola, WI|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-0-7603-0939-1}} *{{Cite journal|last=Shepardson|first=Donald E.|year=1998|title=The Fall of Berlin and the Rise of a Myth|journal=[[Journal of Military History]]|volume=62|issue=1|pages=135–54|jstor=120398|doi=10.2307/120398}} *{{Cite book|last=Shirer|first=William L.|author-link=William L. Shirer|year=1990|orig-year=1960|title=The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany|location=New York|publisher=[[Simon & Schuster]]|isbn=978-0-671-72868-7|title-link=The Rise and Fall of the Third Reich}} *{{Cite book|last=Shore|first=Zachary|year=2003|title=What Hitler Knew: The Battle for Information in Nazi Foreign Policy|url=https://archive.org/details/whathitlerknewba00shor_0|url-access=registration|location=New York|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-518261-3}} *{{Cite book|last=Slim|first=William|year=1956|title=Defeat into Victory|location=London|publisher=Cassell|isbn=978-0-304-29114-4}} *{{Cite book|last=Smith|first=Alan|year=1993|title=Russia and the World Economy: Problems of Integration|url=https://archive.org/details/russiaworldecono00smit|url-access=registration|location=London|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-08924-1}} *{{Cite book|last=Smith|first=J.W.|year=1994|title=The World's Wasted Wealth 2: Save Our Wealth, Save Our Environment|publisher=Institute for Economic Democracy|isbn=978-0-9624423-2-2}} *{{Cite book|last=Smith|first=Peter C.|year=2002|orig-year=1970|title=Pedestal: The Convoy That Saved Malta|edition=5th|location=Manchester|publisher=Goodall|isbn=978-0-907579-19-9}} *{{Cite book|last1=Smith|first1=David J.|last2=Pabriks|first2=Artis|last3=Purs|first3=Aldis|last4=Lane|first4=Thomas|year=2002|title=The Baltic States: Estonia, Latvia and Lithuania|location=London|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-28580-3}} *{{Cite book|last1=Smith|first1=Winston|last2=Steadman|first2=Ralph|year=2004|title=All Riot on the Western Front, Volume 3|publisher=Last Gasp|isbn=978-0-86719-616-0}} *{{Cite book|last=Snyder|first=Timothy|author-link=Timothy D. Snyder|year=2010|title=Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin|location=London|publisher=[[The Bodley Head]]|isbn=978-0-224-08141-2}} *{{Cite journal|last=Spring|first=D. W.|s2cid=154270850|year=1986|title=The Soviet Decision for War against Finland, 30 November 1939|journal=[[Soviet Studies]]|volume=38|issue=2|pages=207–26|jstor=151203|doi=10.1080/09668138608411636}} *{{Cite journal|last=Steinberg|first=Jonathan|author-link=Jonathan Steinberg|year=1995|title=The Third Reich Reflected: German Civil Administration in the Occupied Soviet Union, 1941–4|journal=[[The English Historical Review]]|volume=110|issue=437 |pages=620–51|jstor=578338|doi=10.1093/ehr/cx.437.620}} *{{Cite journal|last=Steury|first=Donald P.|year=1987|title=Naval Intelligence, the Atlantic Campaign and the Sinking of the Bismarck: A Study in the Integration of Intelligence into the Conduct of Naval Warfare|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=22|issue=2|pages=209–33|jstor=260931|doi=10.1177/002200948702200202|s2cid=159943895}} *{{Cite book|last=Stueck|first=William|year=2010|chapter=The Korean War|editor=Melvyn P. Leffler|editor2=Odd Arne Westad |title=The Cambridge History of the Cold War |volume=I: Origins |pages=266–87 |location= Cambridge |publisher= [[Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-83719-4}} *{{Cite book|last1=Sumner|first1=Ian|last2=Baker|first2=Alix|year=2001|title=The Royal Navy 1939–45|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-195-4}} *{{Cite book|last=Swain|first=Bruce|year=2001|title=A Chronology of Australian Armed Forces at War 1939–45|location=Crows Nest|publisher=[[Allen & Unwin]]|isbn=978-1-86508-352-0}} *{{Cite journal|last=Swain|first=Geoffrey|year=1992|title=The Cominform: Tito's International?|journal=[[The Historical Journal]]|volume=35|issue=3|pages=641–63|doi=10.1017/S0018246X00026017|s2cid=163152235 }} *{{Cite book|last=Tanaka|first=Yuki|year=1996|title=Hidden Horrors: Japanese War Crimes in World War II|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-2717-4}} *{{Cite book|last=Taylor|first=A.J.P.|author-link=A. J. P. Taylor|year=1961|title=The Origins of the Second World War|location=London|publisher=[[Hamish Hamilton]]}} *{{Cite book|last=Taylor|first=A.J.P.|author-mask=3|year=1979|title=How Wars Begin|location=London|publisher=[[Hamish Hamilton]]|isbn=978-0-241-10017-2}} *{{Cite book|last=Taylor|first=Jay|year=2009|title=The Generalissimo: Chiang Kai-shek and the Struggle for Modern China|location=Cambridge, MA|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-03338-2|url=https://archive.org/details/generalissimochi00tayl}} *{{Cite book|last1=Thomas|first1=Nigel|last2=Andrew|first2=Stephen|year=1998|title=German Army 1939–1945 (2): North Africa & Balkans|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-640-8}} *{{Cite book|last1=Thompson|first1=John Herd|last2=Randall|first2=Stephen J.|author2-link=Stephen Randall (political scientist)|year=2008|title=Canada and the United States: Ambivalent Allies|edition=4th|location=Athens, GA|publisher=[[University of Georgia Press]]|isbn=978-0-8203-3113-3|url=https://archive.org/details/canadaunitedsta00thom}} *{{Cite book|last=Trachtenberg|first=Marc|author-link=Marc Trachtenberg|year=1999|title=A Constructed Peace: The Making of the European Settlement, 1945–1963|location=Princeton, NJ|publisher=[[Princeton University Press]]|isbn=978-0-691-00273-6}} *{{Cite book|last1=Tucker|first1=Spencer C.|author-link1=Spencer C. Tucker|last2=Roberts|first2=Priscilla Mary|title=Encyclopedia of World War II: A Political, Social, and Military History|year=2004|publisher=ABC-CIO|isbn=978-1-57607-999-7|url=https://archive.org/details/encyclopediaofwo0000unse_p0k0}} *{{Cite book|last=Umbreit|first=Hans|year=1991|chapter=The Battle for Hegemony in Western Europe|editor=P. S. Falla |title=Germany and the Second World War |volume=2: Germany's Initial Conquests in Europe |pages=227–326 |location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-822885-1}} *{{Cite book|author=United States Army|author-link=United States Army|year=1986|orig-year=1953|title=The German Campaigns in the Balkans (Spring 1941)|url=https://www.history.army.mil/books/wwii/balkan/intro.htm|location=Washington, DC|publisher=[[Department of the Army]]|ref=CITEREFUS_Army1986|access-date=17 February 2022|archive-date=17 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220117141003/https://history.army.mil/books/wwii/balkan/intro.htm|url-status=dead}} *{{Cite journal|last=Waltz|first=Susan|author-link=Susan Waltz|year=2002|title=Reclaiming and Rebuilding the History of the Universal Declaration of Human Rights|journal=[[Third World Quarterly]]|volume=23|issue=3|pages=437–48|jstor=3993535|doi=10.1080/01436590220138378|s2cid=145398136}} *{{Cite book|last=Ward|first=Thomas A.|year=2010|title=Aerospace Propulsion Systems|location=Singapore|publisher=[[John Wiley & Sons]]|isbn=978-0-470-82497-9}} *{{Cite book|last=Watson|first=William E.|author-link=William E. Watson|year=2003|title=Tricolor and Crescent: France and the Islamic World|location=Westport, CT|publisher=[[Praeger Publishers|Praeger]]|isbn=978-0-275-97470-1}} *{{Cite book|last=Weinberg|first=Gerhard L.| author-link=Gerhard Weinberg|year=2005|title=A World at Arms: A Global History of World War II|edition=2nd|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-85316-3}}; comprehensive overview with emphasis on diplomacy *{{Cite book|last=Wettig|first=Gerhard|year=2008|title=Stalin and the Cold War in Europe: The Emergence and Development of East-West Conflict, 1939–1953|location=Lanham, MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-7425-5542-6}} *{{Cite book|last1=Wiest|first1=Andrew|last2=Barbier|first2=M.K.|year=2002|title=Strategy and Tactics: Infantry Warfare|location=St Paul, MN|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-0-7603-1401-2}} *{{Cite book|last=Williams|first=Andrew|year=2006|title=Liberalism and War: The Victors and the Vanquished|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-35980-1}} *{{Cite journal|last=Wilt|first=Alan F.|author-link=Alan F. Wilt|year=1981|title=Hitler's Late Summer Pause in 1941|journal=Military Affairs|volume=45|issue=4|pages=187–91|jstor=1987464|doi=10.2307/1987464}} *{{Cite book|last=Wohlstetter|first=Roberta|author-link=Roberta Wohlstetter|year=1962|title=Pearl Harbor: Warning and Decision|url=https://archive.org/details/pearlharborwarni0000wohl|url-access=registration|location=Palo Alto, CA|publisher=[[Stanford University Press]]|isbn=978-0-8047-0597-4}} *{{Cite book|last=Wolf|first=Holger C.|year=1993|chapter=The Lucky Miracle: Germany 1945–1951|editor=Rudiger Dornbusch |editor2=Wilhelm Nölling |editor3=Richard Layard |title=Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today |pages=29–56 |location=Cambridge|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-04136-2}} *{{Cite book|last=Wood|first=James B.|year=2007|title=Japanese Military Strategy in the Pacific War: Was Defeat Inevitable?|location=Lanham, MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-7425-5339-2}} *{{Cite book|last=Yoder|first=Amos|year=1997|title=The Evolution of the United Nations System|edition=3rd|location=London & Washington, DC|publisher=[[Taylor & Francis]]|isbn=978-1-56032-546-8}} *{{Cite book|last=Zalampas|first=Michael|year=1989|title=Adolf Hitler and the Third Reich in American magazines, 1923–1939|publisher=Bowling Green University Popular Press|isbn=978-0-87972-462-7}} *{{Cite book|last=Zaloga|first=Steven J.|author-link=Steven Zaloga|year=1996|title=Bagration 1944: The Destruction of Army Group Centre|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-478-7}} *{{Cite book|last=Zaloga|first=Steven J.|author-mask=3|year=2002|title=Poland 1939: The Birth of Blitzkrieg|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-408-5}} *{{Cite book|last=Zeiler|first=Thomas W.|year=2004|title=Unconditional Defeat: Japan, America, and the End of World War II|location=Wilmington, DE|publisher=Scholarly Resources|isbn=978-0-8420-2991-9}} *{{Cite book|last1=Zetterling|first1=Niklas|last2=Tamelander|first2=Michael|year=2009|title=''Bismarck'': The Final Days of Germany's Greatest Battleship|location=Drexel Hill, PA|publisher=[[Casemate Publishers|Casemate]]|isbn=978-1-935149-04-0}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://westpoint.edu/academics/academic-departments/history/world-war-two-europe West Point Maps of the European War] * [https://westpoint.edu/academics/academic-departments/history/world-war-two-asia West Point Maps of the Asian-Pacific War] * [[s:Atlas of the World Battle Fronts in Semimonthly Phases to August 15 1945|Atlas of the World Battle Fronts (July 1943 to August 1945)]] * [https://atom.archives.sfu.ca/index.php/world-war-ii-propaganda-posters-collection Records of World War II propaganda posters are held by Simon Fraser University's Special Collections and Rare Books] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170202042019/https://atom.archives.sfu.ca/index.php/world-war-ii-propaganda-posters-collection |date=2 February 2017 }} * [https://omniatlas.com/maps/europe/19390916/ Maps of World War II in Europe at Omniatlas] linjjbkm5lom4qw4j8br773kunqknhr 4402825 4402821 2022-08-02T20:07:18Z ზურა6446 102258 /* Pre-war events */ wikitext text/x-wiki === Asia === The [[Kuomintang]] (KMT) party in China launched a [[Northern Expedition|unification campaign]] against [[Warlord Era|regional warlords]] and nominally unified China in the mid-1920s, but was soon embroiled in [[Chinese Civil War|a civil war]] against its former [[Chinese Communist Party]] allies{{sfn|Preston|1998|p=104}} and [[Central Plains War|new regional warlords]]. In 1931, an [[Statism in Shōwa Japan|increasingly militaristic]] [[Empire of Japan]], which had long sought influence in China{{sfn|Myers|Peattie|1987|p=458}} as the first step of what its government saw as the country's [[Hakko ichiu|right to rule Asia]], staged the [[Mukden Incident]] as a pretext to [[Japanese invasion of Manchuria|invade Manchuria]] and establish the [[puppet state]] of [[Manchukuo]].{{sfn|Smith|Steadman|2004|p=28}} China appealed to the [[League of Nations]] to stop the Japanese invasion of Manchuria. Japan withdrew from the League of Nations after being [[Lytton Report|condemned]] for its incursion into Manchuria. The two nations then fought several battles, in [[28 January Incident|Shanghai]], [[Battle of Rehe|Rehe]] and [[Defense of the Great Wall|Hebei]], until the [[Tanggu Truce]] was signed in 1933. Thereafter, Chinese volunteer forces continued the resistance to Japanese aggression in [[Pacification of Manchukuo|Manchuria]], and [[Actions in Inner Mongolia (1933–1936)|Chahar and Suiyuan]].<ref>{{Harvnb|Coogan|1993}}: "Although some Chinese troops in the Northeast managed to retreat south, others were trapped by the advancing Japanese Army and were faced with the choice of resistance in defiance of orders, or surrender. A few commanders submitted, receiving high office in the puppet government, but others took up arms against the invader. The forces they commanded were the first of the volunteer armies."</ref> After the 1936 [[Xi'an Incident]], the Kuomintang and communist forces agreed on a ceasefire to present [[Second United Front|a united front]] to oppose Japan.{{sfn|Busky|2002|p=10}} == ომისწინა მოვლენები == ===იაპონიის შეჭრა მანჩურიაში=== [[file:Japanese troops entering Tsitsihar.jpg|thumb|იაპონელი სამხედროები [[მუკდენი|მუკდენში]]]] The Japanese invasion of Manchuria began on 18 September 1931, when the [[Kwantung Army]] of the [[Empire of Japan]] invaded [[Manchuria]] immediately following the [[Mukden Incident]]. At the war's end in February 1932, the Japanese established the [[puppet state]] of [[Manchukuo]]. Their occupation lasted until the success of the [[Soviet Union]] and [[Mongolian People's Republic|Mongolia]] with the [[Soviet invasion of Manchuria|Manchurian Strategic Offensive Operation]] in mid-August 1945, towards the end of the [[World War II|Second World War]]. The [[South Manchuria Railway Zone]] and the [[Korean Peninsula]] had been under the control of the Japanese Empire since the [[Russo-Japanese War]] of 1904–1905. Japan's ongoing industrialization and militarization ensured their growing dependence on oil and metal imports from the US.<ref>{{cite book |last1=Walker |first1=Michael |title=The 1929 Sino-Soviet War: The War Nobody Knew |series=Modern War Studies |year=2017 |isbn=978-0700623754}}</ref> The US sanctions which prevented trade with the United States (which had occupied the [[First Philippine Republic|Philippines]] around the same time) resulted in Japan furthering its expansion in the territory of China and Southeast Asia.<ref>{{cite book |last1=Meyer |first1=Michael |title=In Manchuria: A Village Called Wasteland and the Transformation of Rural China |date=9 February 2016 |isbn=978-1620402887}}</ref> The invasion of Manchuria, or the [[Marco Polo Bridge Incident]] of 7 July 1937, are sometimes cited as an alternative starting dates for [[World War II]], in contrast with the more commonly accepted date of 1 September 1939.<ref name=sterling>{{cite news |url=http://educationforum.ipbhost.com/index.php?showtopic=9196|archive-url=https://web.archive.org/web/20080613202437/http://educationforum.ipbhost.com/index.php?showtopic=9196 |url-status=dead|archive-date=June 13, 2008|access-date=June 13, 2008|first=John |last=Simkin |title=Sterling and Peggy Seagrave: Gold Warriors |date=February 5, 2007 |publisher=The Education Forum|quote=Americans think of WW2 in Asia as having begun with Pearl Harbor, the British with the fall of Singapore, and so forth. The Chinese would correct this by identifying the Marco Polo Bridge incident as the start, or the Japanese seizure of Manchuria earlier.}}</ref> With the invasion having attracted great international attention, the [[League of Nations]] produced the [[Lytton Commission]] (headed by [[United Kingdom|British]] politician [[Victor Bulwer-Lytton, 2nd Earl of Lytton|Victor Bulwer-Lytton]]) to evaluate the situation, with the organization delivering its findings in October 1932. Its findings and recommendations that the Japanese puppet state of [[Manchukuo]] not be recognized and the return of Manchuria to Chinese sovereignty prompted the Japanese government to withdraw from the League entirely. === იტალიის შეჭრა ეთიოპიაში (1935) === {{Main|იტალია-ეთიოპიის მეორე ომი}} [[File:Mussolini truppe Etiopia.jpg|thumb|[[Benito Mussolini]] inspecting troops during the [[Second Italo-Ethiopian War|Italo-Ethiopian War]], 1935]] The [[Second Italo-Ethiopian War]] was a brief [[colonial war]] that began in October 1935 and ended in May 1936. The war began with the invasion of the [[Ethiopian Empire]] (also known as [[Etymology of Ethiopia|Abyssinia]]) by the armed forces of the [[Kingdom of Italy]] (''Regno d'Italia''), which was launched from [[Italian Somaliland]] and [[Italian Eritrea|Eritrea]].<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=GtCL2OYsH6wC |title=Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia |author1=Andrea L. Stanton |author2=Edward Ramsamy |author3=Peter J. Seybolt |page=308 |access-date=6 April 2014 |isbn=978-1-4129-8176-7 |year=2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180818210900/https://books.google.com/books?id=GtCL2OYsH6wC |archive-date=18 August 2018 |url-status=live}}</ref> The war resulted in the [[military occupation]] of Ethiopia and its [[annexation]] into the newly created colony of [[Italian East Africa]] (''Africa Orientale Italiana'', or AOI); in addition it exposed the weakness of the [[League of Nations]] as a force to preserve peace. Both Italy and Ethiopia were member nations, [[Appeasement|but the League did little]] when the former clearly violated Article X of the League's [[Covenant of the League of Nations|Covenant]].{{sfn|Barker|1971|pp=131–32}} The United Kingdom and France supported imposing sanctions on Italy for the invasion, but the sanctions were not fully enforced and failed to end the Italian invasion.{{sfn|Shirer|1990|p=289}} Italy subsequently dropped its objections to Germany's goal of absorbing [[Federal State of Austria|Austria]].{{sfn|Kitson|2001|p=231}} === ესპანეთის სამოქალაქო ომი (1936–1939) === {{Main|Spanish Civil War}} [[File:Bundesarchiv Bild 183-H25224, Guernica, Ruinen.jpg|thumb|The [[bombing of Guernica]] in 1937, during the [[Spanish Civil War]], sparked fears abroad in Europe that the next war would be based on bombing of cities with very high civilian casualties.]] When civil war broke out in Spain, Hitler and Mussolini lent military support to the [[Nationalist faction (Spanish Civil War)|Nationalist rebels]], led by General [[Francisco Franco]]. Italy supported the Nationalists to a greater extent than the Nazis did: altogether Mussolini sent to Spain more than 70,000 ground troops and 6,000 aviation personnel, as well as about 720 aircraft.{{sfn|Neulen|2000|page=25}} The Soviet Union supported the existing government of the [[Second Spanish Republic|Spanish Republic]]. More than 30,000 foreign volunteers, known as the [[International Brigades]], also fought against the Nationalists. Both Germany and the Soviet Union used this [[proxy war]] as an opportunity to test in combat their most advanced weapons and tactics. The Nationalists won the civil war in April 1939; Franco, now dictator, remained officially neutral during World War II but [[Spain during World War II|generally favoured the Axis]].{{sfn|Payne|2008|page=271}} His greatest collaboration with Germany was the sending of [[Blue Division|volunteers]] to fight on the [[Eastern Front (World War II)|Eastern Front]].{{sfn|Payne|2008|page=146}} === იაპონიის შეჭრა ჩინეთში (1937) === {{Main|Second Sino-Japanese War}} [[File:Shanghai1937IJA ruins.jpg|thumb|left|[[Japanese Imperial Army]] soldiers during the [[Battle of Shanghai]], 1937]] In July 1937, Japan captured the former Chinese imperial capital of [[Beijing|Peking]] after instigating the [[Marco Polo Bridge Incident]], which culminated in the Japanese campaign to invade all of China.{{sfn|Eastman|1986|pp=547–51}} The Soviets quickly signed a [[Sino-Soviet Non-Aggression Pact|non-aggression pact with China]] to lend [[materiel]] support, effectively ending China's prior [[Sino-German cooperation (1926–1941)|co-operation with Germany]]. From September to November, the Japanese attacked [[Battle of Taiyuan|Taiyuan]], engaged the [[National Revolutionary Army|Kuomintang Army]] [[Battle of Xinkou|around Xinkou]],<ref name="Hsu & Chang 1971 221">{{Harvnb|Hsu|Chang|1971|pp=195–200}}.</ref> and fought [[Chinese Communist Party|Communist forces]] [[Battle of Pingxingguan|in Pingxingguan]].<ref name=Tucker2009>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=h5_tSnygvbIC&pg=PA1873|title=A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East [6 volumes]: From the Ancient World to the Modern Middle East|first=Spencer C.|last=Tucker|year=2009|publisher=ABC-CLIO|access-date=27 August 2017|via=Google Books|isbn=978-1-85109-672-5|archive-url=https://web.archive.org/web/20180818210935/https://books.google.com/books?id=h5_tSnygvbIC&pg=PA1873|archive-date=18 August 2018|url-status=live}}</ref><ref name=yang>Yang Kuisong, "On the reconstruction of the facts of the Battle of Pingxingguan"</ref> [[Generalissimo]] [[Chiang Kai-shek]] deployed his [[List of German-trained divisions of the National Revolutionary Army|best army]] to [[Battle of Shanghai|defend Shanghai]], but after three months of fighting, Shanghai fell. The Japanese continued to push the Chinese forces back, [[Battle of Nanking|capturing the capital Nanking]] in December 1937. After the fall of Nanking, tens or hundreds of thousands of Chinese civilians and disarmed combatants were [[Nanjing Massacre|murdered by the Japanese]].<ref>Levene, Mark and Roberts, Penny. ''The Massacre in History''. 1999, pp. 223–24</ref><ref name=tot>Totten, Samuel. ''Dictionary of Genocide''. 2008, 298–99.</ref> In March 1938, Nationalist Chinese forces won their [[Battle of Taierzhuang|first major victory at Taierzhuang]], but then the city of [[Xuzhou]] [[Battle of Xuzhou|was taken by the Japanese]] in May.{{sfn|Hsu|Chang|1971|pp=221–30}} In June 1938, Chinese forces stalled the Japanese advance by [[1938 Yellow River flood|flooding the Yellow River]]; this manoeuvre bought time for the Chinese to prepare their defences at [[Wuhan]], but the [[Battle of Wuhan|city was taken]] by October.{{sfn|Eastman|1986|p=566}} Japanese military victories did not bring about the collapse of Chinese resistance that Japan had hoped to achieve; instead, the Chinese government relocated inland to [[Chongqing]] and continued the war.{{sfn|Taylor|2009|pp=150–52}}{{sfn|Sella|1983|pp=651–87}} === სსრკ–იაპონიის სასაზღვრო კონფლიქტები === {{Main|Soviet–Japanese border conflicts}} [[File:Battle of Lake Khasan-Red Army gunners in the interval.jpg|thumb|[[Red Army]] artillery unit during the [[Battle of Lake Khasan]], 1938]] In the mid-to-late 1930s, Japanese forces in [[Manchukuo]] had sporadic border clashes with the Soviet Union and [[Mongolian People's Republic|Mongolia]]. The Japanese doctrine of [[Hokushin-ron]], which emphasised Japan's expansion northward, was favoured by the Imperial Army during this time. With the Japanese defeat at [[Battles of Khalkhin Gol|Khalkin Gol]] in 1939, the ongoing Second Sino-Japanese War{{sfn|Beevor|2012|p=342}} and ally Nazi Germany pursuing neutrality with the Soviets, this policy would prove difficult to maintain. Japan and the Soviet Union eventually signed a [[Soviet–Japanese Neutrality Pact|Neutrality Pact]] in April 1941, and Japan adopted the doctrine of [[Nanshin-ron]], promoted by the Navy, which took its focus southward, eventually leading to its war with the United States and the Western Allies.<ref>{{cite magazine |author=Goldman, Stuart D. |date=28 August 2012 |title=The Forgotten Soviet-Japanese War of 1939 |access-date=26 June 2015 |magazine=The Diplomat |url=https://thediplomat.com/2012/08/the-forgotten-soviet-japanese-war-of-1939/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150629092821/https://thediplomat.com/2012/08/the-forgotten-soviet-japanese-war-of-1939/ |archive-date=29 June 2015 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |author=Timothy Neeno |access-date=26 June 2015 |title=Nomonhan: The Second Russo-Japanese War |publisher=MilitaryHistoryOnline.com |url=https://www.militaryhistoryonline.com/20thcentury/articles/nomonhan.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20051124070956/https://www.militaryhistoryonline.com/20thcentury/articles/nomonhan.aspx |archive-date=24 November 2005 |url-status=live}}</ref> === ევროპული ოკუპაციები და შეთანხმებები === [[File:Bundesarchiv Bild 183-R69173, Münchener Abkommen, Staatschefs.jpg|thumb|left|[[Neville Chamberlain|Chamberlain]], [[Édouard Daladier|Daladier]], [[Hitler]], [[Benito Mussolini|Mussolini]], and [[Galeazzo Ciano|Ciano]] pictured just before signing the [[Munich Agreement]], 29 September 1938]] In Europe, Germany and Italy were becoming more aggressive. In March 1938, Germany [[Anschluss|annexed Austria]], again provoking [[appeasement|little response]] from other European powers.{{sfn|Collier|Pedley|2000|p=144}} Encouraged, Hitler began pressing German claims on the [[Sudetenland]], an area of [[Czechoslovakia]] with a predominantly [[Germans|ethnic German]] population. Soon the United Kingdom and France followed the appeasement policy of British Prime Minister [[Neville Chamberlain]] and conceded this territory to Germany in the [[Munich Agreement]], which was made against the wishes of the Czechoslovak government, in exchange for a promise of no further territorial demands.{{sfn|Kershaw|2001|pp=121–22}} Soon afterwards, Germany and Italy forced Czechoslovakia to [[First Vienna Award|cede additional territory]] to Hungary, and Poland annexed Czechoslovakia's [[Zaolzie]] region.{{sfn|Kershaw|2001|p=157}} Although all of Germany's stated demands had been satisfied by the agreement, privately Hitler was furious that British interference had prevented him from seizing all of Czechoslovakia in one operation. In subsequent speeches Hitler attacked British and Jewish "war-mongers" and in January 1939 [[Plan Z|secretly ordered a major build-up of the German navy]] to challenge British naval supremacy. In March 1939, [[German occupation of Czechoslovakia|Germany invaded the remainder of Czechoslovakia]] and subsequently split it into the German [[Protectorate of Bohemia and Moravia]] and a pro-German [[client state]], the [[Slovak Republic (1939–1945)|Slovak Republic]].{{sfn|Davies|2006|loc=pp. 143–44 (2008 ed.)}} Hitler also delivered an [[1939 German ultimatum to Lithuania|ultimatum to Lithuania]] on 20 March 1939, forcing the concession of the [[Klaipėda Region]], formerly the German ''Memelland''.{{sfn|Shirer|1990|pp=461–62}} [[File:Bundesarchiv Bild 183-H27337, Moskau, Stalin und Ribbentrop im Kreml.jpg|right|thumb|upright|German Foreign Minister [[Joachim von Ribbentrop]] (right) and the Soviet leader [[Joseph Stalin]], after signing the [[Molotov–Ribbentrop Pact]], 23 August 1939]] Greatly alarmed and with Hitler making further demands on the [[Free City of Danzig]], the United Kingdom and France [[Anglo-Polish military alliance#British Guarantee to Poland|guaranteed their support for Polish independence]]; when [[Italian invasion of Albania|Italy conquered Albania]] in April 1939, the same guarantee was extended to the [[Kingdom of Romania|Kingdoms of Romania]] and [[Kingdom of Greece|Greece]].{{sfn|Lowe|Marzari|2002|p=330}} Shortly after the [[Franco-Polish alliance (1921)|Franco]]-[[Anglo-Polish military alliance|British]] pledge to Poland, Germany and Italy formalised their own alliance with the [[Pact of Steel]].{{sfn|Dear|Foot|2001|p=234}} Hitler accused the United Kingdom and Poland of trying to "encircle" Germany and renounced the [[Anglo-German Naval Agreement]] and the [[German–Polish Non-Aggression Pact]].{{sfn|Shirer|1990|p=471}} The situation reached a general crisis in late August as German troops continued to mobilise against the Polish border. On 23 August, when tripartite negotiations about a military alliance between France, the United Kingdom and Soviet Union stalled,<ref>{{Cite journal |jstor = 153322|title = Molotov's Apprenticeship in Foreign Policy: The Triple Alliance Negotiations in 1939|journal = Europe-Asia Studies|volume = 52|issue = 4|pages = 695–722|last1 = Watson|first1 = Derek|year = 2000|doi = 10.1080/713663077|s2cid = 144385167}}</ref> the Soviet Union signed [[Molotov–Ribbentrop Pact|a non-aggression pact]] with Germany.{{sfn|Shore|2003|p=108}} This pact had a secret protocol that defined German and Soviet "spheres of influence" (western [[Second Polish Republic|Poland]] and Lithuania for Germany; [[Territories of Poland annexed by the Soviet Union|eastern Poland]], Finland, [[Estonia]], [[Latvia]] and [[Bessarabia]] for the Soviet Union), and raised the question of continuing Polish independence.{{sfn|Dear|Foot|2001|p=608}} The pact neutralised the possibility of Soviet opposition to a campaign against Poland and assured that Germany would not have to face the prospect of a two-front war, as it had in World War I. Immediately after that, Hitler ordered the attack to proceed on 26 August, but upon hearing that the United Kingdom had concluded a formal mutual assistance pact with Poland and that Italy would maintain neutrality, he decided to delay it.<ref>{{cite web|url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/DAP-Poland/Campaign-II.html#chapter5|title=The German Campaign In Poland (1939)|access-date=29 October 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140524013551/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/DAP-Poland/Campaign-II.html#chapter5|archive-date=24 May 2014|url-status=live}}</ref> In response to British requests for direct negotiations to avoid war, Germany made demands on Poland, which only served as a pretext to worsen relations.<ref name=ww2db_com>{{cite web |url=https://ww2db.com/battle_spec.php?battle_id=162 |title=The Danzig Crisis |website=ww2db.com |access-date=29 April 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160505010109/https://ww2db.com/battle_spec.php?battle_id=162 |archive-date=5 May 2016 |url-status=live}}</ref> On 29 August, Hitler demanded that a Polish [[plenipotentiary]] immediately travel to Berlin to negotiate the handover of [[Gdańsk|Danzig]], and to allow a [[referendum|plebiscite]] in the [[Polish Corridor]] in which the German minority would vote on secession.<ref name=ww2db_com /> The Poles refused to comply with the German demands, and on the night of 30–31 August in a confrontational meeting with the British ambassador [[Nevile Henderson]], Ribbentrop declared that Germany considered its claims rejected.<ref name=ibiblio1939>{{cite web |title=Major international events of 1939, with explanation |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/1939.html |publisher=Ibiblio.org |access-date=9 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130310103815/https://www.ibiblio.org/pha/events/1939.html |archive-date=10 March 2013 |url-status=live}}</ref> == Course of the war == === War breaks out in Europe (1939–40) === {{Main|European theatre of World War II}} [[File:Germans at Polish Border (1939-09-01).jpg|left|thumb|Soldiers of the German [[Wehrmacht]] tearing down the border crossing into [[Second Polish Republic|Poland]], 1 September 1939]] On 1 September 1939, Germany [[Invasion of Poland|invaded Poland]] after [[Operation Himmler|having staged]] several [[Gleiwitz incident|false flag border incidents]] as a pretext to initiate the invasion.{{sfn|Evans|2008|pp=1–2}} The first German attack of the war came against the [[Battle of Westerplatte|Polish defenses at Westerplatte]].<ref name="Zabecki2015">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Mq_lCAAAQBAJ&pg=PT1663|title=World War II in Europe: An Encyclopedia|author=David T. Zabecki|date=1 May 2015|publisher=Routledge|isbn=978-1-135-81242-3|page=1663|quote=The earliest fighting started at 0445 hours when marines from the battleship Schleswig-Holstein attempted to storm a small Polish fort in Danzig, the Westerplate|access-date=17 June 2019|archive-date=20 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210120024011/https://books.google.com/books?id=Mq_lCAAAQBAJ&pg=PT1663|url-status=live}}</ref> The United Kingdom responded with an ultimatum to Germany to cease military operations, and on 3 September, after the ultimatum was ignored, Britain and France declared war on Germany,<ref>[[United Kingdom declaration of war on Germany (1939)|The UK declared war on Germany]] at 11 AM. [[French declaration of war on Germany (1939)|France followed 6 hours later]] at 5 PM.</ref> followed by [[Australia]], [[Dominion of New Zealand|New Zealand]], [[Union of South Africa|South Africa]] and [[Canada]]. During the [[Phoney War]] period, the alliance provided no direct military support to Poland, outside of a [[Saar Offensive|cautious French probe into the Saarland]].<ref name="Keegan 1997 35">{{Harvnb|Keegan|1997|p=35}}.<br />{{Harvnb|Cienciala|2010|p=128}}, observes that, while it is true that Poland was far away, making it difficult for the French and British to provide support, "[f]ew Western historians of World War&nbsp;II&nbsp;... know that the British had committed to bomb Germany if it attacked Poland, but did not do so except for one raid on the base of Wilhelmshaven. The French, who committed to attacking Germany in the west, had no intention of doing so."</ref> The Western Allies also began a [[Blockade of Germany (1939–1945)|naval blockade of Germany]], which aimed to damage the country's economy and the war effort.<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|p=32}}; {{Harvnb|Dear|Foot|2001|pp=248–49}}; {{Harvnb|Roskill|1954|p=64}}.</ref> Germany responded by ordering [[Submarine warfare#World War II|U-boat warfare]] against Allied merchant and warships, which would later escalate into the [[Battle of the Atlantic]].<ref>{{Cite web |title=Battle of the Atlantic |url=https://www.history.co.uk/history-of-ww2/battle-of-the-atlantic |access-date=2022-07-11 |website=Sky HISTORY TV channel |language=en}}</ref> [[File:Polish infantry marching -2 1939.jpg|thumb|upright|Soldiers of the [[Polish army order of battle in 1939|Polish Army]] during the [[Invasion of Poland|defence of Poland]], September 1939]] On 8 September, German troops reached the suburbs of [[Warsaw]]. The Polish [[Battle of the Bzura|counter offensive]] to the west halted the German advance for several days, but it was outflanked and encircled by the ''[[Wehrmacht]]''. Remnants of the Polish army broke through to [[Siege of Warsaw (1939)|besieged Warsaw]]. On 17 September 1939, two days after signing a [[Battles of Khalkhin Gol|cease-fire with Japan]], the [[Soviet invasion of Poland|Soviet Union invaded Poland]]{{sfn|Zaloga|2002|pp=80, 83}} under the pretext that the Polish state had ostensibly ceased to exist.<ref>{{Cite journal |jstor = 2195670|title = A Case Study in the Soviet Use of International Law: Eastern Poland in 1939|journal = The American Journal of International Law|volume = 52|issue = 1|pages = 69–84|last1 = Ginsburgs|first1 = George|year = 1958|doi = 10.2307/2195670|s2cid = 146904066}}</ref> On 27 September, the Warsaw garrison surrendered to the Germans, and [[Independent Operational Group Polesie|the last large operational unit of the Polish Army]] [[Battle of Kock (1939)|surrendered on 6 October]]. Despite the military defeat, Poland never surrendered; instead, it formed the [[Polish government-in-exile]] and a [[Polish Underground State|clandestine state apparatus remained]] in occupied Poland.{{sfn|Hempel|2005|p=24}} A significant part of Polish military personnel [[Romanian Bridgehead|evacuated to Romania]] and Latvia; many of them later [[Polish contribution to World War II|fought against the Axis]] in other theatres of the war.{{sfn|Zaloga|2002|pp=88–89}} [[Polish areas annexed by Nazi Germany|Germany annexed]] the western and [[General Government|occupied the central part of Poland]], and the Soviet Union [[Polish areas annexed by Nazi Germany|annexed its eastern part]]; small shares of Polish territory were transferred to [[Territorial evolution of Poland#World War II|Lithuania]] and [[Slovak invasion of Poland|Slovakia]]. On 6 October, Hitler made a public peace overture to the United Kingdom and France but said that the future of Poland was to be determined exclusively by Germany and the Soviet Union. The proposal was rejected,<ref name=ibiblio1939 /> and Hitler ordered an immediate offensive against France,<ref>Nuremberg Documents C-62/GB86, a directive from Hitler in October 1939 which concludes: "The attack [on France] is to be launched this Autumn if conditions are at all possible."</ref> which was postponed until the spring of 1940 due to bad weather.{{sfn|Liddell Hart|1977|pp=39–40}}{{sfn|Bullock|1990|loc=pp. 563–64, 566, 568–69, 574–75 (1983 ed.)}}<ref>Blitzkrieg: From the Rise of Hitler to the Fall of Dunkirk, L Deighton, Jonathan Cape, 1993, pp. 186–87. Deighton states that "the offensive was postponed twenty-nine times before it finally took place."</ref> [[File:A Finnish Maxim M-32 machine gun nest during the Winter War.jpg|thumb|left|Finnish machine gun nest aimed at Soviet [[Red Army]] positions during the [[Winter War]], February 1940]] After the outbreak of war in Poland, Stalin threatened [[Estonia]], [[Latvia]] and [[Lithuania]] with military invasion, forcing the three [[Baltic states|Baltic countries]] to sign [[Background of the occupation of the Baltic states#Soviet ultimatums and occupation|pacts]] that stipulated the creation of Soviet military bases in these countries. In October 1939, significant Soviet military contingents were moved there.{{sfn|Smith|Pabriks|Purs|Lane|2002|p=24}}{{sfn|Bilinsky|1999|p=9}}{{sfn|Murray|Millett|2001|pp=55–56}} [[Finland]] refused to sign a similar pact and rejected ceding part of its territory to the Soviet Union. [[Winter War|The Soviet Union invaded Finland]] in November 1939,{{sfn|Spring|1986|pp=207–26}} and the Soviet Union was expelled from the [[League of Nations]].<ref>Carl van Dyke. The Soviet Invasion of Finland. Frank Cass Publishers, Portland, OR. {{ISBN|0-7146-4753-5}}, p. 71.</ref> Despite overwhelming numerical superiority, Soviet military success during the [[Winter War]] was modest,<ref>{{cite web|url=https://www.warhistoryonline.com/war-articles/winter-war-finland.html|title=The Winter War – When the Finns Humiliated the Russians|first=Ivano|last=Massari|publisher=War History Online|date=18 August 2015|access-date=19 December 2021|archive-date=19 December 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211219185618/https://www.warhistoryonline.com/war-articles/winter-war-finland.html|url-status=live}}</ref> and the Finno-Soviet war ended in March 1940 with [[Moscow Peace Treaty|some Finnish concessions of territory]].{{sfn|Hanhimäki|1997|p=12}} In June 1940, the Soviet Union [[Soviet occupation of the Baltic states (1940)|occupied]] the entire territories of Estonia, Latvia and Lithuania,{{sfn|Bilinsky|1999|p=9}} and the Romanian regions of [[Soviet occupation of Bessarabia and Northern Bukovina|Bessarabia, Northern Bukovina and the Hertsa region]]. In August 1940, with German and Italian support, Hungary demanded [[Transylvania]] from Romania, through German arbitration Hungary would only receive [[Northern Transylvania]] leading to the [[Second Vienna Award]], also known as the Vienna Diktat, a region with ethnic Romanian majority.<ref>{{citation|last=Hitchins|first=Keith|author-link=Keith Hitchins|year=1994|title=Romania: 1866–1947|series=Oxford History of Modern Europe|publisher=[[Oxford University Press|Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-158615-6|location=Oxford|oclc=44961723}}</ref> In September 1940, Bulgaria demanded [[Southern Dobruja]] from Romania with German and Italian support, leading to the [[Treaty of Craiova]].<ref name=":0">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=b_I-AQAAIAAJ|title=Romanian policy towards Germany, 1936–40|first=Rebecca|last=Haynes|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|page=205|year=2000|isbn=978-0-312-23260-3|access-date=3 February 2022|archive-date=3 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220203145144/https://books.google.com/books?id=b_I-AQAAIAAJ|url-status=live}}</ref> The loss of one-third of Romania's 1939 territory caused a coup against King Carol II, turning Romania into a fascist dictatorship under Marshal Ion Antonescu with a course set firmly towards the Axis in the hopes of a German guarantee.<ref>Deletant, pp. 48–51, 66; Griffin (1993), p. 126; Ornea, pp. 325–327</ref> Meanwhile, Nazi-Soviet political rapprochement and economic co-operation{{sfn|Ferguson|2006|pp=367, 376, 379, 417}}{{sfn|Snyder|2010|p=118ff}} gradually stalled,{{sfn|Koch|1983|pp=912–14, 917–20}}{{sfn|Roberts|2006|p=56}} and both states began preparations for war.{{sfn|Roberts|2006|p=59}} === Western Europe (1940–41) === {{Main|Western Front (World War II)}} [[File:WWIIEuropeMay40.gif|thumb|upright=1.4|German advance into Belgium and Northern France, 10 May-4 June 1940, swept past the [[Maginot Line]] (shown in dark red)]] In April 1940, [[Operation Weserübung|Germany invaded Denmark and Norway]] to protect shipments of [[Swedish iron-ore industry during World War II|iron ore from Sweden]], which the Allies were [[Operation Wilfred|attempting to cut off]].<ref>{{Harvnb|Murray|Millett|2001|pp=57–63}}.</ref> Denmark capitulated after a few hours, and Norway was conquered within two months{{sfn|Commager|2004|p=9}} [[Norwegian campaign|despite Allied support]]. [[Norway Debate|British discontent over the Norwegian campaign]] led to the resignation of Prime Minister [[Neville Chamberlain]], who was replaced by [[Winston Churchill]] on 10 May 1940.{{sfn|Reynolds|2006|p=76}} On the same day, Germany [[Battle of France|launched an offensive against France]]. To circumvent the strong [[Maginot Line]] fortifications on the Franco-German border, Germany directed its attack at the neutral nations of [[Battle of Belgium|Belgium]], [[Battle of the Netherlands|the Netherlands]], and [[German invasion of Luxembourg|Luxembourg]].{{sfn|Evans|2008|pp=122–23}} The Germans carried out a flanking manoeuvre through the [[Ardennes]] region,{{sfn|Keegan|1997|pp=59–60}} which was mistakenly perceived by Allies as an impenetrable natural barrier against armoured vehicles.{{sfn|Regan|2004|p=152}}{{sfn|Liddell Hart|1977|p=48}} By successfully implementing new ''[[Blitzkrieg]]'' tactics, the ''Wehrmacht'' rapidly advanced to the Channel and cut off the Allied forces in Belgium, trapping the bulk of the Allied armies in a cauldron on the Franco-Belgian border near Lille. The United Kingdom was able [[Dunkirk evacuation|to evacuate a significant number of Allied troops]] from the continent by early June, although abandoning almost all their equipment.{{sfn|Keegan|1997|pp=66–67}} On 10 June, [[Italian invasion of France|Italy invaded France]], declaring war on both France and the United Kingdom.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|p=207}} The Germans turned south against the weakened French army, and [[Paris in World War II|Paris]] fell to them on 14 June. Eight days later [[Armistice of 22 June 1940|France signed an armistice with Germany]]; it was divided into [[German military administration in occupied France during World War II|German]] and [[Italian occupation of France|Italian occupation zones]],{{sfn|Umbreit|1991|p=311}} and an unoccupied [[rump state]] under the [[Vichy France|Vichy Regime]], which, though officially neutral, was generally aligned with Germany. France kept its fleet, which [[Attack on Mers-el-Kébir|the United Kingdom attacked]] on 3 July in an attempt to prevent its seizure by Germany.{{sfn|Brown|2004|p=198}} [[File:View from St Paul's Cathedral after the Blitz.jpg|left|thumb|[[London]] seen from [[St. Paul's Cathedral]] after the German [[The Blitz|''Blitz'']], 29 December 1940]] The air [[Battle of Britain]]{{sfn|Keegan|1997|p=[https://books.google.com/books?id=TF8kcx9hTssC&pg=PA72 72]}} began in early July with [[Kanalkampf|Luftwaffe attacks on shipping and harbours]].<ref name=Murray_BoB>{{harvnb|Murray|1983|loc=[https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/AAF-Luftwaffe-2.html#cn70 The Battle of Britain].}}</ref> The United Kingdom rejected Hitler's peace offer,<ref name=ibiblio_1940>{{cite web |title=Major international events of 1940, with explanation |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/1940.html |publisher=Ibiblio.org |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525060313/https://www.ibiblio.org/pha/events/1940.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> and the [[Adlertag|German air superiority campaign]] started in August but failed to defeat [[RAF Fighter Command]], forcing the indefinite postponement of the [[Operation Sea Lion|proposed German invasion of Britain]]. The German [[strategic bombing]] offensive intensified with night attacks on London and other cities in [[the Blitz]], but failed to significantly disrupt the British war effort and largely ended in May 1941.{{sfn|Dear|Foot|2001|pp=108–09}} Using newly captured French ports, the German Navy [[Battle of the Atlantic#'The Happy Time' (June 1940 – February 1941)|enjoyed success]] against an over-extended [[Royal Navy]], using [[U-boat]]s against British shipping [[Battle of the Atlantic|in the Atlantic]].<ref>{{Harvnb|Goldstein|2004|p=35}}</ref> The British [[Home Fleet]] scored a significant victory on 27 May 1941 by [[Last battle of the battleship Bismarck|sinking the German battleship ''Bismarck'']].<ref>{{Harvnb|Steury|1987|p=209}}; {{Harvnb|Zetterling|Tamelander|2009|p=282}}.</ref> In November 1939, the United States was taking measures to assist China and the Western Allies and amended the [[Neutrality Acts of the 1930s|Neutrality Act]] to allow [[Cash and carry (World War II)|"cash and carry"]] purchases by the Allies.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|pp=328–30}} In 1940, following the German capture of Paris, the size of the [[United States Navy]] was [[Two-Ocean Navy Act|significantly increased]]. In September the United States further agreed to a [[Destroyers-for-bases deal|trade of American destroyers for British bases]].{{sfn|Maingot|1994|p=52}} Still, a large majority of the American public continued to oppose any direct military intervention in the conflict well into 1941.{{sfn|Cantril|1940|p=390}} In December 1940 Roosevelt accused Hitler of planning world conquest and ruled out any negotiations as useless, calling for the United States to become an "[[Arsenal of Democracy|arsenal of democracy]]" and promoting [[Lend-Lease]] programmes of aid to support the British war effort. The United States started strategic planning to prepare for a full-scale offensive against Germany.<ref>{{cite web |author=Skinner Watson, Mark |title=Coordination With Britain |website=US Army in WWII – Chief of Staff: Prewar Plans and Operations |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Plans/USA-WD-Plans-12.html |access-date=13 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130430001549/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Plans/USA-WD-Plans-12.html |archive-date=30 April 2013 |url-status=live}}</ref> At the end of September 1940, the [[Tripartite Pact]] formally united Japan, Italy, and Germany as the [[Axis powers]]. The Tripartite Pact stipulated that any country, with the exception of the Soviet Union, which attacked any Axis Power would be forced to go to war against all three.{{Sfn|Bilhartz|Elliott|2007|p=179}} The Axis expanded in November 1940 when [[Kingdom of Hungary (1920–1946)|Hungary]], [[Slovak Republic (1939–1945)|Slovakia]] and [[Kingdom of Romania|Romania]] joined.{{Sfn|Dear|Foot|2001|p=877}} [[Romania in World War II|Romania]] and [[Hungary in World War II|Hungary]] later made major contributions to the Axis war against the Soviet Union, in Romania's case partially to recapture [[Soviet occupation of Bessarabia and northern Bukovina|territory ceded to the Soviet Union]].{{Sfn|Dear|Foot|2001|pp=745–46}} === Mediterranean (1940–41) === {{Main|Mediterranean and Middle East theatre of World War II}} [[File:9 Div Tobruk(AWM 020779).jpg|thumb|left|Soldiers of the [[British Empire in World War II|British Commonwealth forces]] from the Australian Army's [[9th Division (Australia)|9th Division]] during the [[Siege of Tobruk]]; [[North African Campaign]], September 1941]] In early June 1940, the Italian ''Regia Aeronautica'' [[Siege of Malta (World War II)|attacked and besieged Malta]], a British possession. From late summer to early autumn, Italy [[Italian invasion of British Somaliland|conquered British Somaliland]] and made an [[Italian invasion of Egypt|incursion into British-held Egypt]]. In October, [[Greco-Italian War|Italy attacked Greece]], but the attack was repulsed with heavy Italian casualties; the campaign ended within months with minor territorial changes.{{sfn|Clogg|2002|p=118}} Germany started preparation for an invasion of the Balkans to assist Italy, to prevent the British from gaining a foothold there, which would be a potential threat for Romanian oil fields, and to strike against the British dominance of the Mediterranean.<ref>{{Harvnb|Evans|2008|pp=146, 152}}; {{Harvnb|US Army|1986|pp=[https://www.history.army.mil/books/wwii/balkan/20_260_1.htm 4–6]}}</ref> In December 1940, British Empire forces began [[Operation Compass|counter-offensives]] against Italian forces in Egypt and [[East African campaign (World War II)|Italian East Africa]].{{sfn|Jowett|2001|pp=9–10}} The offensives were highly successful; by early February 1941, Italy had lost control of eastern Libya, and large numbers of Italian troops had been taken prisoner. The [[Regia Marina|Italian Navy]] also suffered significant defeats, with the Royal Navy putting three Italian battleships out of commission by means of a [[Battle of Taranto|carrier attack at Taranto]], and neutralising several more warships at the [[Battle of Cape Matapan]].{{sfn|Jackson|2006|p=106}} [[File:Bundesarchiv Bild 101I-783-0109-11, Nordafrika, Panzer III in Fahrt.jpg|thumb|German [[Panzer III]] of the [[Afrika Korps]] advancing across the North African desert, April-May 1941]] Italian defeats prompted Germany to [[Operation Sonnenblume|deploy an expeditionary force]] to North Africa and at the end of March 1941, [[Erwin Rommel|Rommel]]'s [[Afrika Korps]] [[Western Desert campaign|launched an offensive]] which drove back the Commonwealth forces.{{sfn|Laurier|2001|pp=7–8}} In under a month, Axis forces advanced to western Egypt and [[Siege of Tobruk|besieged the port of Tobruk]].{{sfn|Murray|Millett|2001|pp=263–76}} By late March 1941, [[Bulgaria]] and [[Yugoslavia]] signed the [[Tripartite Pact]]; however, the Yugoslav government was [[Yugoslav coup d'état|overthrown two days later]] by pro-British nationalists. Germany responded with simultaneous invasions of both [[Invasion of Yugoslavia|Yugoslavia]] and [[Battle of Greece|Greece]], commencing on 6 April 1941; both nations were forced to surrender within the month.{{sfn|Gilbert|1989|pages=174–75}} The airborne [[Battle of Crete|invasion of the Greek island of Crete]] at the end of May completed the German conquest of the Balkans.{{sfn|Gilbert|1989|pages=184–87}} Although the Axis victory was swift, bitter and large-scale partisan warfare subsequently broke out against the [[World War II in Yugoslavia|Axis occupation of Yugoslavia]], which continued until the end of the war.{{sfn|Gilbert|1989|pages=208, 575, 604}} In the Middle East in May, Commonwealth forces [[Anglo-Iraqi War|quashed an uprising in Iraq]] which had been supported by German aircraft from bases within Vichy-controlled [[Mandate for Syria and the Lebanon|Syria]].{{sfn|Watson|2003|p=80}} Between June and July, they [[Syria–Lebanon campaign|invaded and occupied the French possessions Syria and Lebanon]], with the assistance of the [[Free France|Free French]].<ref>{{Citation|last=Morrisey|first=Will|chapter=What Churchill and De Gaulle learned from the Great War|date=24 January 2019|pages=119–126|publisher=Routledge|isbn=978-0-429-02764-2|doi=10.4324/9780429027642-6|title=Winston Churchill|s2cid=189257503}}</ref> === Axis attack on the Soviet Union (1941) === {{Main|Eastern Front (World War II)}} [[File:Second world war europe animation large de.gif|thumb|upright=1.2|[[European theatre of World War&nbsp;II]] animation map, 1939–1945 – Red: [[Allies of World War II|Western Allies]] and the Soviet Union after 1941; Green: [[Soviet Union]] before 1941; Blue: [[Axis powers]]]] With the situation in Europe and Asia relatively stable, Germany, Japan, and the Soviet Union made preparations for war. With the Soviets wary of mounting tensions with Germany and the Japanese planning to take advantage of the European War by seizing resource-rich European possessions in [[Southeast Asia]], the two powers signed the [[Soviet–Japanese Neutrality Pact]] in April 1941.{{sfn|Garver|1988|p=114}} By contrast, the Germans were steadily making preparations for an attack on the Soviet Union, massing forces on the Soviet border.{{sfn|Weinberg|2005|p=195}} Hitler believed that the United Kingdom's refusal to end the war was based on the hope that the United States and the Soviet Union would enter the war against Germany sooner or later.{{sfn|Murray|1983|p=[https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/AAF-Luftwaffe-3.html 69]}} On 31 July 1940 Hitler decided that the Soviet Union should be eliminated and aimed for the conquest of [[Ukrainian Soviet Socialist Republic|Ukraine]], the [[Baltic states]] and [[Byelorussian Soviet Socialist Republic|Byelorussia]].<ref name="GSWW4_26">{{Harvnb|Förster|1998|p=26}}.</ref> However, other senior German officials like Ribbentrop saw an opportunity to create a Euro-Asian bloc against the British Empire by inviting the Soviet Union into the Tripartite Pact.<ref name="GSWW4_38">{{Harvnb|Förster|1998|pp=38–42}}.</ref> In November 1940, [[German–Soviet Axis talks|negotiations took place]] to determine if the Soviet Union would join the pact. The Soviets showed some interest but asked for concessions from Finland, Bulgaria, Turkey, and Japan that Germany considered unacceptable. On 18 December 1940, Hitler issued the directive to prepare for an invasion of the Soviet Union.{{sfn|Shirer|1990|pp=810–12}} [[File:German troops in Russia, 1941 - NARA - 540155.jpg|thumb|left|German soldiers during the invasion of the Soviet Union by the [[Axis powers]], 1941]] On 22 June 1941, Germany, supported by Italy and Romania, invaded the Soviet Union in [[Operation Barbarossa]], with Germany accusing the Soviets of [[Soviet offensive plans controversy|plotting against them]]. They were joined shortly by Finland and Hungary.<ref name=Events1941>{{citation |last1=Klooz |first1=Marle |last2=Wiley |first2=Evelyn |others=Director: Humphrey, Richard A. |year=1944 |title=Events leading up to World War II – Chronological History |series=78th Congress, 2d Session – House Document N. 541 |location=Washington |publisher=US Government Printing Office |at=pp. 267–312 ([https://www.ibiblio.org/pha/events/1941.html 1941]) |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/ |access-date=9 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131214113907/https://www.ibiblio.org/pha/events/ |archive-date=14 December 2013 |url-status=live}}</ref> The primary targets of this surprise offensive{{sfn|Sella|1978}} were the [[Baltic region]], Moscow and Ukraine, with the [[Strategic goal (military)|ultimate goal]] of ending the 1941 campaign near the [[A-A line|Arkhangelsk-Astrakhan line]], from the [[Caspian Sea|Caspian]] to the [[White Sea]]s. Hitler's objectives were to eliminate the Soviet Union as a military power, exterminate Communism, generate ''[[Lebensraum]]'' ("living space"){{sfn|Kershaw|2007|pp=66–69}} by [[Generalplan Ost|dispossessing the native population]]{{sfn|Steinberg|1995}} and guarantee access to the strategic resources needed to defeat Germany's remaining rivals.{{sfn|Hauner|1978}} Although the [[Red Army]] was preparing for strategic [[counter-offensive]]s before the war,{{sfn|Roberts|1995}} ''Operation'' ''Barbarossa'' forced the [[Stavka|Soviet supreme command]] to adopt a [[strategic defence]]. During the summer, the Axis made significant gains into Soviet territory, inflicting immense losses in both personnel and materiel<!-- not a typo -->. By mid-August, however, the German [[Oberkommando des Heeres|Army High Command]] decided to [[Battle of Smolensk (1941)|suspend the offensive]] of a considerably depleted [[Army Group Centre]], and to divert the [[2nd Panzer Army|2nd Panzer Group]] to reinforce troops advancing towards central Ukraine and Leningrad.{{sfn|Wilt|1981}} The [[Battle of Kiev (1941)|Kiev offensive]] was overwhelmingly successful, resulting in encirclement and elimination of four Soviet armies, and made possible further [[Crimean campaign|advance into Crimea]] and industrially developed Eastern Ukraine (the [[First Battle of Kharkov]]).{{sfn|Erickson|2003|pp=114–37}} [[File:RIAN archive 2153 After bombing.jpg|thumb|Soviet civilians leaving destroyed houses after a German bombardment during the [[Battle of Leningrad]], 10 December 1942]] The diversion of three quarters of the Axis troops and the majority of their air forces from France and the central Mediterranean to the [[Eastern Front (World War II)|Eastern Front]]{{sfn|Glantz|2001|p=9}} prompted the United Kingdom to reconsider its [[grand strategy]].{{sfn|Farrell|1993}} In July, the UK and the Soviet Union formed a [[Anglo-Soviet Agreement|military alliance against Germany]]{{sfn|Keeble|1990|p=29}} and in August, the United Kingdom and the United States jointly issued the [[Atlantic Charter]], which outlined British and American goals for the post-war world.{{sfn|Beevor|2012|p=220}} In late August the British and Soviets [[Anglo-Soviet invasion of Iran|invaded neutral Iran]] to secure the [[Persian Corridor]], Iran's [[oil fields]], and preempt any Axis advances through Iran toward the Baku oil fields or British India.{{sfn|Bueno de Mesquita|Smith|Siverson|Morrow|2003|p=425}} By October, Axis [[operational objective]]s in Ukraine and the Baltic region were achieved, with only the sieges of [[siege of Leningrad|Leningrad]]{{sfn|Kleinfeld|1983}} and [[Siege of Sevastopol (1941–1942)|Sevastopol]] continuing.{{sfn|Jukes|2001|p=113}} A major [[Battle of Moscow|offensive against Moscow]] was renewed; after two months of fierce battles in increasingly harsh weather, the German army almost reached the outer suburbs of Moscow, where the exhausted troops<ref>{{Harvnb|Glantz|2001|p=26}}: "By 1 November [the Wehrmacht] had lost fully 20% of its committed strength (686,000 men), up to 2/3 of its ½-million motor vehicles, and 65 percent of its tanks. The German Army High Command (OKH) rated its 136 divisions as equivalent to 83 full-strength divisions."</ref> were forced to suspend their offensive.{{sfn|Reinhardt|1992|p=227}} Large territorial gains were made by Axis forces, but their campaign had failed to achieve its main objectives: two key cities remained in Soviet hands, the Soviet [[Military capability|capability to resist]] was not broken, and the Soviet Union retained a considerable part of its military potential. The ''blitzkrieg'' [[Phase (combat)|phase]] of the war in Europe had ended.{{sfn|Milward|1964}} By early December, freshly mobilised [[Military reserve force|reserves]]{{sfn|Rotundo|1986}} allowed the Soviets to achieve numerical parity with Axis troops.{{sfn|Glantz|2001|p=26}} This, as well as [[Richard Sorge#Wartime intelligence|intelligence data]] which established that a minimal number of Soviet troops in the East would be sufficient to deter any attack by the Japanese [[Kwantung Army]],<ref>{{Cite book|title=Blood, Tears and Folly|last=Deighton|first=Len|publisher=Pimlico|year=1993|isbn=978-0-7126-6226-0|location=London|page=[https://archive.org/details/bloodtearsfollyo0000deig_v3m3/page/479 479]|url=https://archive.org/details/bloodtearsfollyo0000deig_v3m3}}</ref> allowed the Soviets to begin a [[winter campaign of 1941–42|massive counter-offensive]] that started on 5 December all along the front and pushed German troops {{convert|100|-|250|km|mi}} west.<ref>{{Harvnb|Beevor|1998|pp=41–42}}; {{Harvnb|Evans|2008|pp=213–14}}, notes that "Zhukov had pushed the Germans back where they had launched Operation Typhoon two months before.&nbsp;... Only Stalin's decision to attack all along the front instead of concentrating his forces in an all-out assault against the retreating German Army Group Centre prevented the disaster from being even worse."</ref> === War breaks out in the Pacific (1941) === {{Main|Pacific War}} Following the Japanese [[false flag]] [[Mukden Incident]] in 1931, the Japanese shelling of the American [[USS Panay incident|gunboat ''USS Panay'']] in 1937, and the 1937–38 [[Nanjing Massacre]], [[Japan–United States relations#1937–1941|Japanese-American relations deteriorated]]. In 1939, the United States notified Japan that it would not be extending its trade treaty and American public opinion opposing Japanese expansionism led to a series of economic sanctions, the [[Export Control Act]]s, which banned U.S. exports of chemicals, minerals and military parts to Japan and increased economic pressure on the Japanese regime.<ref>{{cite journal |year=1983 |title=Peace and War: United States Foreign Policy, 1931–1941 |journal=U.S. Department of State Publication |issue=1983 |pages=87–97 |url=https://www.ibiblio.org/pha/paw/ |access-date=17 February 2022 |archive-date=14 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220114073007/http://www.ibiblio.org/pha/paw/ |url-status=live }}</ref><ref name="ReferenceC">Maechling, Charles. ''Pearl Harbor: The First Energy War''. History Today. December 2000</ref> During 1939 Japan launched its [[Battle of Changsha (1939)|first attack against Changsha]], a strategically important Chinese city, but was repulsed by late September.{{sfn|Jowett|Andrew|2002|p=14}} Despite [[1939–40 Winter Offensive|several offensives]] by both sides, the war between China and Japan was stalemated by 1940. To increase pressure on China by blocking supply routes, and to better position Japanese forces in the event of a war with the Western powers, Japan invaded and [[Japanese invasion of French Indochina|occupied northern Indochina]] in September 1940.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|p=289}} [[File:228 regiment in HK.jpg|thumb|left|Japanese soldiers [[Battle of Hong Kong|entering Hong Kong]], 8 December 1941]] Chinese nationalist forces launched a large-scale [[1939–40 Winter Offensive|counter-offensive]] in early 1940. In August, [[Chinese Communist Party|Chinese communists]] launched an [[Hundred Regiments Offensive|offensive in Central China]]; in retaliation, Japan instituted [[Three Alls Policy|harsh measures]] in occupied areas to reduce human and material resources for the communists.{{sfn|Joes|2004|p=224}} The continued antipathy between Chinese communist and nationalist forces [[New Fourth Army incident|culminated in armed clashes in January 1941]], effectively ending their co-operation.{{sfn|Fairbank|Goldman|2006|p=320}} In March, the Japanese 11th army attacked the headquarters of the Chinese 19th army but was repulsed during [[Battle of Shanggao]].{{sfn|Hsu|Chang|1971|p=30}} In September, Japan attempted to [[Battle of Changsha (1941)|take the city of Changsha]] again and clashed with Chinese nationalist forces.{{sfn|Hsu|Chang|1971|p=33}} German successes in Europe encouraged Japan to increase pressure on European governments in [[Southeast Asia]]. The Dutch government agreed to provide Japan with some oil supplies from the [[Dutch East Indies]], but negotiations for additional access to their resources ended in failure in June 1941.<ref>{{cite web |title=Japanese Policy and Strategy 1931 – July 1941 |website=US Army in WWII – Strategy and Command: The First Two Years |pages=45–66 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-2.html |access-date=15 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130106021700/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-2.html |archive-date=6 January 2013 |url-status=live}}</ref> In July 1941 Japan sent troops to southern Indochina, thus threatening British and Dutch possessions in the Far East. The United States, the United Kingdom, and other Western governments reacted to this move with a freeze on Japanese assets and a total oil embargo.{{sfn|Anderson|1975|p=201}}{{sfn|Evans|Peattie|2012|p=456}} At the same time, Japan was [[Kantokuen|planning an invasion of the Soviet Far East]], intending to capitalise off the German invasion in the west, but abandoned the operation after the sanctions.<ref>{{cite book|last1=Coox|first1=Alvin|title=Nomonhan: Japan against Russia, 1939|date=1985|publisher=Stanford University Press|location=Stanford, CA|pages=1046–49|isbn=978-0-8047-1835-6}}</ref> Since early 1941 the United States and Japan had been engaged in negotiations in an attempt to improve their strained relations and end the war in China. During these negotiations, Japan advanced a number of proposals which were dismissed by the Americans as inadequate.<ref name=USAWWIIcp5>{{cite web |title=The decision for War |website=US Army in WWII – Strategy, and Command: The First Two Years |pages=113–27 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-5.html |access-date=15 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525064812/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-5.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> At the same time the United States, the United Kingdom, and the Netherlands engaged in secret discussions for the joint defence of their territories, in the event of a Japanese attack against any of them.<ref name=USAWWIIcp4>{{cite web |title=The Showdown With Japan Aug–Dec 1941 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=63–96 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-4.html |access-date=15 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109144920/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-4.html |archive-date=9 November 2012 |url-status=live}}</ref> Roosevelt reinforced [[Commonwealth of the Philippines|the Philippines (an American protectorate scheduled for independence in 1946)]] and warned Japan that the United States would react to Japanese attacks against any "neighboring countries".{{r|USAWWIIcp4}} [[File:The USS Arizona (BB-39) burning after the Japanese attack on Pearl Harbor - NARA 195617 - Edit.jpg|thumb|right|The USS Arizona BB-39 6 was a total loss in the [[Japanese attack on Pearl Harbor|Japanese surprise air attack]] on the [[United States Pacific Fleet|American Pacific Fleet]] at [[Pearl Harbor]], Sunday 7 December 1941.]] Frustrated at the lack of progress and feeling the pinch of the American–British–Dutch sanctions, Japan prepared for war. Emperor [[Hirohito]], after initial hesitation about Japan's chances of victory,<ref>{{cite book | last = Bix | first = Herbert P. | author-link = Herbert P. Bix | date = 3 November 2016 | title = Hirohito and the making of modern Japan | publisher = HarperPerennial | isbn = 978-0-06-256051-3 | pages = 399–414}}</ref> began to favour Japan's entry into the war.<ref>{{cite journal |url = https://www.asahi.com/ajw/articles/14496398|journal=The Asahi Shimbun|first=Ryuichi |last=Kitano |title=Diary: Hirohito prepared for U.S. war before Pearl Harbor attack |date=6 December 2021 |access-date=8 June 2022}}</ref> As a result, Prime Minister [[Fumimaro Konoe]] resigned.<ref>{{cite book | last = Fujiwara | first = Akira | date = 1991 | title = Shōwa tennō no jūgo-nen sensō | page = 126, citing Kenji Tomita's diary}}</ref><ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', pp. 417-420</ref> Hirohito refused the recommendation to appoint Prince [[Naruhiko Higashikuni]] in his place, choosing War Minister [[Hideki Tojo]] instead.<ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', p. 418</ref> On 3 November, Nagano explained in detail the plan of the [[attack on Pearl Harbor]] to the Emperor.<ref>{{cite book | last = Wetzler | first = Peter | date = 1 February 1998 | title = Hirohito and War: Imperial Tradition and Military Decision Making in Prewar Japan | publisher = University of Hawai'i Press | isbn = 978-0824819255 | pages = 29, 35}}</ref> On 5 November, Hirohito approved in imperial conference the operations plan for the war.<ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', p.424</ref> On 20 November, the new government presented an interim proposal as its final offer. It called for the end of American aid to China and for lifting the embargo on the supply of oil and other resources to Japan. In exchange, Japan promised not to launch any attacks in Southeast Asia and to withdraw its forces from southern Indochina.{{r|USAWWIIcp5}} The American counter-proposal of 26 November required that Japan evacuate all of China without conditions and conclude non-aggression pacts with all Pacific powers.<ref>[https://www.ibiblio.org/pha/pha/congress/app-d.html#363 The United States Replies] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130429222741/https://www.ibiblio.org/pha/pha/congress/app-d.html#363 |date=29 April 2013 }}. Investigation of the Pearl Harbor attack.</ref> That meant Japan was essentially forced to choose between abandoning its ambitions in China, or seizing the natural resources it needed in the Dutch East Indies by force;<ref>{{Harvnb|Painter|2012|p=26}}: "The United States cut off oil exports to Japan in the summer of 1941, forcing Japanese leaders to choose between going to war to seize the oil fields of the Netherlands East Indies or giving in to U.S. pressure."</ref><ref>{{Harvnb|Wood|2007|p=9}}, listing various military and diplomatic developments, observes that "the threat to Japan was not purely economic."</ref> the Japanese military did not consider the former an option, and many officers considered the oil embargo an unspoken declaration of war.{{sfn|Lightbody|2004|p=125}} Japan planned to seize European colonies in Asia to create a large defensive perimeter stretching into the Central Pacific. The Japanese would then be free to exploit the resources of Southeast Asia while exhausting the over-stretched Allies by fighting a defensive war.<ref>{{Harvnb|Weinberg|2005|p=310}}</ref><ref>{{Harvnb|Dower|1986|p=5}}, calls attention to the fact that "the Allied struggle against Japan exposed the racist underpinnings of the European and American colonial structure. Japan did not invade independent countries in southern Asia. It invaded colonial outposts which the Westerners had dominated for generations, taking absolutely for granted their racial and cultural superiority over their Asian subjects." Dower goes on to note that, before the horrors of Japanese occupation made themselves felt, many Asians responded favourably to the victories of the Imperial Japanese forces.</ref> To prevent American intervention while securing the perimeter, it was further planned to neutralise the [[United States Pacific Fleet]] and the American military presence in the Philippines from the outset.{{sfn|Wood|2007|pp=11–12}} On 7 December 1941 (8 December in Asian time zones), Japan attacked British and American holdings with near-simultaneous [[Japanese expansion (1941–42)|offensives against Southeast Asia and the Central Pacific]].{{sfn|Wohlstetter|1962|pp=341–43}} These included an [[Attack on Pearl Harbor|attack on the American fleets at Pearl Harbor]] and [[Philippines campaign (1941–1942)|the Philippines]], [[Battle of Guam (1941)|Guam]], [[Battle of Wake Island|Wake Island]], [[Malayan campaign|landings in Malaya]],{{sfn|Wohlstetter|1962|pp=341–43}} [[Japanese invasion of Thailand|Thailand]] and the [[Battle of Hong Kong]].<ref>[[John Keegan|Keegan, John]] (1989) ''The Second World War''. New York: Viking. pp. 256-57. {{isbn|978-0399504341}}</ref> The Japanese invasion of Thailand led to Thailand's decision to ally itself with Japan and the other Japanese attacks led the [[United States declaration of war on Japan|United States]], [[United Kingdom declaration of war on Japan|United Kingdom]], China, Australia, and several other states to formally declare war on Japan, whereas the Soviet Union, being heavily involved in large-scale hostilities with European Axis countries, maintained its neutrality agreement with Japan.<ref>{{Harvnb|Dunn|1998|p=157}}. According to {{Harvnb|May|1955|p=155}}, Churchill stated: "Russian declaration of war on Japan would be greatly to our advantage, provided, but only provided, that Russians are confident that will not impair their Western Front."</ref> Germany, followed by the other Axis states, declared war on the United States<ref>[[s:Adolf Hitler's Declaration of War against the United States|Adolf Hitler's Declaration of War against the United States]] in Wikisource.</ref> in solidarity with Japan, citing as justification the American attacks on German war vessels that had been ordered by Roosevelt.{{r|Events1941}}<ref>{{citation |last1=Klooz |first1=Marle |last2=Wiley |first2=Evelyn |others=Director: Humphrey, Richard A. |year=1944 |title=Events leading up to World War II – Chronological History |series=78th Congress, 2d Session – House Document N. 541 |location=Washington |publisher=US Government Printing Office |at=p. 310 ([https://www.ibiblio.org/pha/events/1941.html 1941]) |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/ |access-date=9 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131214113907/https://www.ibiblio.org/pha/events/ |archive-date=14 December 2013 |url-status=live}}</ref> === Axis advance stalls (1942–43) === [[File:Casablanca-Conference.jpg|thumb|upright=0.9|left|US President [[Franklin D. Roosevelt]] and British PM [[Winston Churchill]] seated at the [[Casablanca Conference]], January 1943]] On 1 January 1942, the [[Four Policemen|Allied Big Four]]{{sfn|Bosworth|Maiolo|2015|pp=313–14}}—the Soviet Union, China, the United Kingdom and the United States—and 22 smaller or exiled governments issued the [[Declaration by United Nations]], thereby affirming the [[Atlantic Charter]],{{sfn|Mingst|Karns|2007|p=22}} and agreeing not to sign a [[separate peace]] with the Axis powers.{{sfn|Shirer|1990|p=904}} During 1942, Allied officials debated on the appropriate [[grand strategy]] to pursue. All agreed that [[Europe first|defeating Germany]] was the primary objective. The Americans favoured a straightforward, [[Operation Sledgehammer|large-scale attack]] on Germany through France. The Soviets were also demanding a second front. The British, on the other hand, argued that military operations should target peripheral areas to wear out German strength, leading to increasing demoralisation, and bolster resistance forces. Germany itself would be subject to a heavy bombing campaign. An offensive against Germany would then be launched primarily by Allied armour without using large-scale armies.<ref>{{cite web |title=The First Full Dress Debate over Strategic Deployment. Dec 1941 – Jan 1942 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=97–119 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-5.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109145033/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-5.html |archive-date=9 November 2012 |url-status=live}}</ref> Eventually, the British persuaded the Americans that a landing in France was infeasible in 1942 and they should instead focus on driving the Axis out of North Africa.<ref>{{cite web |title=The Elimination of the Alternatives. Jul–Aug 1942 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=266–92 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-12.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130430013447/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-12.html |archive-date=30 April 2013 |url-status=live}}</ref> At the [[Casablanca Conference]] in early 1943, the Allies reiterated the statements issued in the 1942 Declaration and demanded the [[unconditional surrender]] of their enemies. The British and Americans agreed to continue to press the initiative in the Mediterranean by invading Sicily to fully secure the Mediterranean supply routes.<ref>{{cite web |title=Casablanca – Beginning of an Era: January 1943 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=18–42 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-1.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525075310/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-1.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> Although the British argued for further operations in the Balkans to bring Turkey into the war, in May 1943, the Americans extracted a British commitment to limit Allied operations in the Mediterranean to an invasion of the Italian mainland and to invade France in 1944.<ref>{{cite web |title=The Trident Conference – New Patterns: May 1943 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=126–45 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-6.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525100621/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-6.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> ==== Pacific (1942–43) ==== [[File:Second world war asia 1937-1942 map en6.png|thumb|upright=1.4|Map of Japanese military advances through mid-1942]] By the end of April 1942, Japan and its ally [[Thailand in World War II|Thailand]] had almost fully conquered [[Japanese invasion of Burma|Burma]], [[Malayan campaign|Malaya]], [[Dutch East Indies campaign|the Dutch East Indies]], [[Battle of Singapore|Singapore]], and [[Battle of Rabaul (1942)|Rabaul]], inflicting severe losses on Allied troops and taking a large number of prisoners.{{sfn|Beevor|2012|pp=247–67, 345}} Despite stubborn [[Philippines campaign (1941–1942)|resistance by Filipino and US forces]], the [[Commonwealth of the Philippines|Philippine Commonwealth]] was eventually captured in May 1942, forcing its government into exile.{{sfn|Lewis|1953|loc=p. 529 (Table 11)}} On 16 April, in Burma, 7,000 British soldiers were encircled by the Japanese 33rd Division during the [[Battle of Yenangyaung]] and rescued by the Chinese 38th Division.{{sfn|Slim|1956|pp=71–74}} Japanese forces also achieved naval victories in the [[Sinking of Prince of Wales and Repulse|South China Sea]], [[Battle of the Java Sea|Java Sea]] and [[Indian Ocean raid|Indian Ocean]],{{sfn|Grove|1995|p=362}} and [[Bombing of Darwin|bombed the Allied naval base]] at [[Darwin, Northern Territory|Darwin]], Australia. In January 1942, the only Allied success against Japan was a Chinese [[Battle of Changsha (1941–42)|victory at Changsha]].{{sfn|Ch'i|1992|p=158}} These easy victories over the unprepared US and European opponents left Japan overconfident, as well as overextended.{{sfn|Perez|1998|p=145}} In early May 1942, Japan initiated operations to [[Operation Mo|capture Port Moresby]] by [[amphibious warfare|amphibious assault]] and thus sever communications and supply lines between the United States and Australia. The planned invasion was thwarted when an Allied task force, centred on two American fleet carriers, fought Japanese naval forces to a draw in the [[Battle of the Coral Sea]].{{sfn|Maddox|1992|pp=111–12}} Japan's next plan, motivated by the earlier [[Doolittle Raid]], was to seize [[Midway Atoll]] and lure American carriers into battle to be eliminated; as a diversion, Japan would also send forces to [[Aleutian Islands campaign|occupy the Aleutian Islands]] in Alaska.{{sfn|Salecker|2001|p=186}} In mid-May, Japan started the [[Zhejiang-Jiangxi campaign]] in China, with the goal of inflicting retribution on the Chinese who aided the surviving American airmen in the Doolittle Raid by destroying Chinese air bases and fighting against the Chinese 23rd and 32nd Army Groups.<ref>{{Harvnb|Schoppa|2011|p=28}}.</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=lILltXBTo8oC&pg=PA19 Chevrier & Chomiczewski & Garrigue 2004] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180818213357/https://books.google.com/books?id=lILltXBTo8oC&pg=PA19 |date=18 August 2018 }}, p. 19.</ref> In early June, Japan put its operations into action, but the Americans, having broken [[Japanese naval codes]] in late May, were fully aware of the plans and order of battle, and used this knowledge to achieve a decisive [[Battle of Midway|victory at Midway]] over the [[Imperial Japanese Navy]].<ref>{{Harvnb|Ropp|2000|p=368}}.</ref> [[File:Marines rest in the field on Guadalcanal.jpg|left|thumb|[[United States Marine Corps|US Marines]] during the [[Guadalcanal Campaign]], in the [[Pacific Ocean theater of World War II|Pacific theatre]], 1942]] With its capacity for aggressive action greatly diminished as a result of the Midway battle, Japan chose to focus on a belated attempt to capture [[Port Moresby]] by an [[Kokoda Track campaign|overland campaign]] in the [[Territory of Papua]].{{sfn|Weinberg|2005|p=339}} The Americans planned a counter-attack against Japanese positions in the southern [[Solomon Islands]], primarily [[Guadalcanal]], as a first step towards capturing [[Rabaul]], the main Japanese base in Southeast Asia.<ref>{{Cite book |last=Gilbert |first=Adrian |year=2003 |title=The Encyclopedia of Warfare: From Earliest Times to the Present Day |publisher=Globe Pequot |isbn=978-1-59228-027-8 |page=[https://archive.org/details/encyclopediaofwa0000gilb/page/259 259] |url=https://archive.org/details/encyclopediaofwa0000gilb/page/259 |access-date=26 June 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190719123035/https://archive.org/details/encyclopediaofwa0000gilb/page/259 |archive-date=19 July 2019 |url-status=live }}</ref> Both plans started in July, but by mid-September, [[Guadalcanal campaign|the Battle for Guadalcanal]] took priority for the Japanese, and troops in New Guinea were ordered to withdraw from the Port Moresby area to the [[Oro Province|northern part of the island]], where they faced Australian and United States troops in the [[Battle of Buna–Gona]].{{sfn|Swain|2001|p=197}} Guadalcanal soon became a focal point for both sides with heavy commitments of troops and ships in the battle for Guadalcanal. By the start of 1943, the Japanese were defeated on the island and [[Operation Ke|withdrew their troops]].{{sfn|Hane|2001|p=340}} In Burma, Commonwealth forces mounted two operations. The first, [[Arakan Campaign 1942–43|an offensive into the Arakan region]] in late 1942, went disastrously, forcing a retreat back to India by May 1943.{{sfn|Marston|2005|p=111}} The second was the [[Operation Longcloth|insertion of irregular forces]] behind Japanese front-lines in February which, by the end of April, had achieved mixed results.{{sfn|Brayley|2002|p=9}} ==== Eastern Front (1942–43) ==== [[File:RIAN archive 44732 Soviet soldiers attack house.jpg|thumb|upright=1.5|[[Red Army]] soldiers on the counterattack during the [[Battle of Stalingrad]], February 1943]] Despite considerable losses, in early 1942 Germany and its allies stopped a major Soviet offensive in central and southern Russia, keeping most territorial gains they had achieved during the previous year.{{sfn|Glantz|2001|p=31}} In May, the Germans defeated Soviet offensives in the [[Battle of the Kerch Peninsula|Kerch Peninsula]] and at [[Second Battle of Kharkov|Kharkov]],{{sfn|Read|2004|p=764}} and then launched their main [[Case Blue|summer offensive]] against southern Russia in June 1942, to seize the [[Petroleum industry in Azerbaijan|oil fields of the Caucasus]] and occupy the [[Kuban]] [[steppe]], while maintaining positions on the northern and central areas of the front. The Germans split [[Army Group South]] into two groups: [[Army Group A]] advanced to the lower [[Don (river)|Don River]] and struck south-east to the Caucasus, while [[Army Group B]] headed towards the [[Volga|Volga River]]. The Soviets decided to make their stand at Stalingrad on the Volga.{{sfn|Davies|2006|loc=p. 100 (2008 ed.)}} By mid-November, the Germans had [[Battle of Stalingrad|nearly taken Stalingrad]] in bitter [[urban warfare|street fighting]]. The Soviets began their second winter counter-offensive, starting with an [[Operation Uranus|encirclement of German forces at Stalingrad]],{{sfn|Beevor|1998|pp=239–65}} and an assault on the [[Operation Mars|Rzhev salient near Moscow]], though the latter failed disastrously.{{sfn|Black|2003|p=119}} By early February 1943, the German Army had taken tremendous losses; German troops at Stalingrad had been defeated,{{sfn|Beevor|1998|pp=383–91}} and the front-line had been pushed back beyond its position before the summer offensive. In mid-February, after the Soviet push had tapered off, the Germans launched another [[Third Battle of Kharkov|attack on Kharkov]], creating a [[Salient (military)|salient]] in their front line around the Soviet city of [[Kursk]].{{sfn|Erickson|2001|p=142}} ==== Western Europe/Atlantic and Mediterranean (1942–43) ==== [[File:8th AF Bombing Marienburg.JPEG|right|thumb|American [[8th Air Force]] [[Boeing B-17 Flying Fortress]] bombing raid on the Focke-Wulf factory in Germany, 9 October 1943]] Exploiting poor American naval command decisions, [[Second Happy Time|the German navy ravaged Allied shipping off the American Atlantic coast]].{{sfn|Milner|1990|p=52}} By November 1941, Commonwealth forces had launched a counter-offensive, [[Operation Crusader]], in North Africa, and reclaimed all the gains the Germans and Italians had made.{{sfn|Beevor|2012|pp=224–28}} In North Africa, the Germans launched an offensive in January, pushing the British back to positions at the [[Battle of Gazala#Gazala line|Gazala line]] by early February,{{sfn|Molinari|2007|p=91}} followed by a temporary lull in combat which Germany used to prepare for their upcoming offensives.{{sfn|Mitcham|2007|p=31}} Concerns the Japanese might use bases in [[French Madagascar|Vichy-held Madagascar]] caused the British to [[Battle of Madagascar|invade the island]] in early May 1942.{{sfn|Beevor|2012|pp=380–81}} An Axis [[Battle of Gazala|offensive in Libya]] forced an Allied retreat deep inside Egypt until Axis forces were [[First Battle of El Alamein|stopped at El Alamein]].{{sfn|Rich|1992|p=178}} On the Continent, raids of Allied [[commando]]s on strategic targets, culminating in the disastrous [[Dieppe Raid]],{{sfn|Gordon|2004|p=129}} demonstrated the Western Allies' inability to launch an invasion of continental Europe without much better preparation, equipment, and operational security.{{sfn|Neillands|2005}} In August 1942, the Allies succeeded in repelling a [[Battle of Alam el Halfa|second attack against El Alamein]]{{sfn|Keegan|1997|p=277}} and, at a high cost, managed to [[Operation Pedestal|deliver desperately needed supplies to the besieged Malta]].{{sfn|Smith|2002}} A few months later, the Allies [[Second Battle of El Alamein|commenced an attack of their own]] in Egypt, dislodging the Axis forces and beginning a drive west across Libya.{{sfn|Thomas|Andrew|1998|p=8}} This attack was followed up shortly after by [[Operation Torch|Anglo-American landings in French North Africa]], which resulted in the region joining the Allies.{{sfn|Ross|1997|p=38}} Hitler responded to the French colony's defection by ordering the [[Case Anton|occupation of Vichy France]];{{sfn|Ross|1997|p=38}} although Vichy forces did not resist this violation of the armistice, they managed to [[Scuttling of the French fleet at Toulon|scuttle their fleet]] to prevent its capture by German forces.{{sfn|Ross|1997|p=38}}{{sfn|Bonner|Bonner|2001|p=24}} The Axis forces in Africa withdrew into [[Tunisia]], which was [[Tunisian campaign|conquered by the Allies]] in May 1943.{{sfn|Ross|1997|p=38}}{{sfn|Collier|2003|p=11}} In June 1943, the British and Americans began [[Combined Bomber Offensive|a strategic bombing campaign]] against Germany with a goal to disrupt the war economy, reduce morale, and "[[dehousing|de-house]]" the civilian population.<ref>[https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/USSBS/ETO-Summary.html#tc "The Civilians"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131105044932/https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/USSBS/ETO-Summary.html#tc |date=5 November 2013 }} the United States Strategic Bombing Survey Summary Report (European War)</ref> The [[Bombing of Hamburg in World War II|firebombing of Hamburg]] was among the first attacks in this campaign, inflicting significant casualties and considerable losses on infrastructure of this important industrial centre.{{sfn|Overy|1995|pp=119–20}} === Allies gain momentum (1943–44) === [[File:SBD VB-16 over USS Washington 1943.jpg|thumb|left|[[United States Navy|U.S. Navy]] [[Douglas SBD Dauntless|SBD-5]] [[scout plane]] flying patrol over USS Washington BB-56 6 and USS Lexington CV-16 6 during the [[Gilbert and Marshall Islands campaign]], 1943]] After the Guadalcanal Campaign, the Allies initiated several operations against Japan in the Pacific. In May 1943, Canadian and US forces were sent to [[Aleutian Islands campaign#Allied response|eliminate Japanese forces from the Aleutians]].{{sfn|Thompson|Randall|2008|p=164}} Soon after, the United States, with support from Australia, New Zealand and Pacific Islander forces, began major ground, sea and air operations to [[Operation Cartwheel|isolate Rabaul by capturing surrounding islands]], and [[Gilbert and Marshall Islands campaign|breach the Japanese Central Pacific perimeter at the Gilbert and Marshall Islands]].{{sfn|Kennedy|2001|p=610}} By the end of March 1944, the Allies had completed both of these objectives and had also [[Operation Hailstone|neutralised the major Japanese base at Truk]] in the [[Caroline Islands]]. In April, the Allies launched an operation to [[Western New Guinea campaign|retake Western New Guinea]].{{sfn|Rottman|2002|p=228}} In the Soviet Union, both the Germans and the Soviets spent the spring and early summer of 1943 preparing for large offensives in central Russia. On 5 July 1943, Germany [[Battle of Kursk|attacked Soviet forces around the Kursk Bulge]]. Within a week, German forces had exhausted themselves against the Soviets' deeply echeloned and well-constructed defences,<ref>{{Harvnb|Glantz|1986}}; {{Harvnb|Glantz|1989|pp=149–59}}.</ref> and for the first time in the war, Hitler cancelled an operation before it had achieved tactical or operational success.{{sfn|Kershaw|2001|p=592}} This decision was partially affected by the Western Allies' [[Allied invasion of Sicily|invasion of Sicily]] launched on 9 July, which, combined with previous Italian failures, resulted in the [[Fall of the Fascist regime in Italy|ousting and arrest of Mussolini]] later that month.{{sfn|O'Reilly|2001|p=32}} [[File:Soviet troops and T-34 tanks counterattacking Kursk Voronezh Front July 1943.jpg|thumb|[[Red Army]] troops in a counter-offensive on German positions at the [[Battle of Kursk]], July 1943]] On 12 July 1943, the Soviets launched their own [[Operation Kutuzov|counter-offensives]], thereby dispelling any chance of German victory or even stalemate in the east. The Soviet victory at Kursk marked the end of German superiority,{{sfn|Bellamy|2007|p=595}} giving the Soviet Union the initiative on the Eastern Front.{{sfn|O'Reilly|2001|p=35}}{{sfn|Healy|1992|p=90}} The Germans tried to stabilise their eastern front along the hastily fortified [[Panther–Wotan line]], but the Soviets broke through it at [[Battle of Smolensk (1943)|Smolensk]] and by the [[Battle of the Dnieper|Lower Dnieper Offensive]].{{sfn|Glantz|2001|pp=50–55}} On 3 September 1943, the Western Allies [[Allied invasion of Italy|invaded the Italian mainland]], following [[Armistice of Cassibile|Italy's armistice with the Allies]].<ref>{{Harvnb|Kolko|1990|p=45}}</ref> Germany, with the help of fascists, responded by [[Operation Achse|disarming Italian forces]] that were in many places without superior orders, seizing military control of Italian areas,{{sfn|Mazower|2008|p=362}} and creating a series of defensive lines.{{sfn|Hart|Hart|Hughes|2000|p=151}} German special forces then [[Gran Sasso raid|rescued Mussolini]], who then soon established a new client state in German-occupied Italy named the [[Italian Social Republic]],{{sfn|Blinkhorn|2006|p=52}} causing an [[Italian Civil War|Italian civil war]]. The Western Allies fought through several lines until reaching the [[Winter Line|main German defensive line]] in mid-November.{{sfn|Read|Fisher|2002|p=129}} German operations in the Atlantic also suffered. By [[Black May (1943)|May 1943, as Allied counter-measures became increasingly effective]], the resulting sizeable German submarine losses forced a temporary halt of the German Atlantic naval campaign.<ref>{{Harvnb|Padfield|1998|pp=335–36}}.</ref> In November 1943, [[Franklin D. Roosevelt]] and Winston Churchill met with [[Chiang Kai-shek]] [[Cairo Conference|in Cairo]] and then with Joseph Stalin [[Tehran Conference|in Tehran]].<ref name="Kolko 1990 211,235,267_268">{{Harvnb|Kolko|1990|pp=211, 235, 267–68}}.</ref> The former conference determined the post-war return of Japanese territory<ref name="Iriye 1981 154">{{Harvnb|Iriye|1981|p=154}}.</ref> and the military planning for the [[Burma campaign]],{{sfn|Mitter|2014|p=286}} while the latter included agreement that the Western Allies would invade Europe in 1944 and that the Soviet Union would declare war on Japan within three months of Germany's defeat.<ref name="polley148">{{Harvnb|Polley|2000|p=148}}.</ref> [[File:The Battle of Cassino, January-may 1944 C4363.jpg|thumb|left|Ruins of the [[Monte Cassino|Benedictine]] monastery, during the [[Battle of Monte Cassino]], [[Italian Campaign (World War II)|Italian Campaign]], May 1944]] From November 1943, during the seven-week [[Battle of Changde]], the Chinese forced Japan to fight a costly war of attrition, while awaiting Allied relief.<ref name="Beevor 2012 268_274">{{Harvnb|Beevor|2012|pp=268–74}}.</ref><ref name=H161>{{Harvnb|Ch'i|1992|p=161}}.</ref><ref name="Hsu Chang 412-416">{{Harvnb|Hsu|Chang|1971|pp=412–16, Map 38}}</ref> In January 1944, the Allies launched a [[Battle of Monte Cassino|series of attacks in Italy against the line at Monte Cassino]] and tried to outflank it with [[Battle of Anzio|landings at Anzio]].<ref>{{Harvnb|Weinberg|2005|pp=660–61}}.</ref> On 27 January 1944, [[Leningrad Front|Soviet]] troops launched [[Siege of Leningrad#Soviet relief of the siege|a major offensive]] that expelled German forces from the [[Leningrad Oblast|Leningrad region]], thereby ending the [[List of battles by casualties#Sieges and urban combat|most lethal siege in history]].<ref name="Glantz 2002 327_366">{{Harvnb|Glantz|2002|pp=327–66}}.</ref> The [[Leningrad–Novgorod Offensive|following Soviet offensive]] was [[Battle of Narva (1944)|halted on the pre-war Estonian border]] by the German [[Army Group North]] aided by [[German occupation of Estonia during World War II#Estonians in Nazi German military units|Estonians]] hoping to [[Estonian government-in-exile#Failure to reestablish independence|re-establish national independence]]. This delay slowed subsequent Soviet operations in the [[Baltic Sea]] region.<ref name="Glantz 2002 367_414">{{Harvnb|Glantz|2002|pp=367–414}}.</ref> By late May 1944, the Soviets had [[Crimean Offensive|liberated Crimea]], [[Dnieper–Carpathian Offensive|largely expelled Axis forces from Ukraine]], and made [[First Jassy–Kishinev Offensive|incursions into Romania]], which were repulsed by the Axis troops.<ref name="Chubarov 2001 122">{{Harvnb|Chubarov|2001|p=122}}.</ref> The Allied offensives in Italy had succeeded and, at the expense of allowing several German divisions to retreat, on 4 June Rome was captured.<ref>{{Harvnb|Holland|2008|pp=169–84}}; {{Harvnb|Beevor|2012|pp=568–73}}.<br />The weeks after the fall of Rome saw a dramatic upswing in German atrocities in Italy ({{Harvnb|Mazower|2008|pp=500–02}}). The period featured massacres with victims in the hundreds at [[Civitella in Val di Chiana|Civitella]] ({{Harvnb|de Grazia|Paggi|1991}}; {{Harvnb|Belco|2010}}), [[Ardeatine massacre|Fosse Ardeatine]] ({{Harvnb|Portelli|2003}}), and [[Sant'Anna di Stazzema massacre|Sant'Anna di Stazzema]] ({{Harvnb|Gordon|2012|pp=10–11}}), and is capped with the [[Marzabotto massacre]].</ref> The Allies had mixed success in mainland Asia. In March 1944, the Japanese launched the first of two invasions, [[Operation U-Go|an operation against British positions in Assam, India]],<ref name="Lightbody 2004 224">{{Harvnb|Lightbody|2004|p=224}}.</ref> and soon besieged Commonwealth positions at [[Battle of Imphal|Imphal]] and [[Battle of Kohima|Kohima]].<ref name="Zeiler">{{Harvnb|Zeiler|2004|p=60}}.</ref> In May 1944, British forces mounted a counter-offensive that drove Japanese troops back to Burma by July,<ref name="Zeiler" /> and Chinese forces that had [[Battle of Northern Burma and Western Yunnan|invaded northern Burma]] in late 1943 [[Siege of Myitkyina|besieged Japanese troops]] in [[Myitkyina]].<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|pp=555–60}}.</ref> The [[Operation Ichi-Go|second Japanese invasion]] of China aimed to destroy China's main fighting forces, secure railways between Japanese-held territory and capture Allied airfields.<ref>{{Harvnb|Ch'i|1992|p=163}}.</ref> By June, the Japanese had conquered the province of [[Henan]] and begun a [[Battle of Changsha (1944)|new attack on Changsha]].<ref>{{Harvnb|Coble|2003|p=85}}.</ref> === Allies close in (1944) === [[File:Approaching Omaha.jpg|thumb|American troops approaching [[Omaha Beach]] during the [[Operation Overlord|invasion of Normandy]] on [[Normandy landings|D-Day]], 6 June 1944]] On 6 June 1944 (known as [[Normandy landings|D-Day]]), after three years of Soviet pressure,<ref name=rees406>{{Harvnb|Rees|2008|pp=406–07}}: "Stalin always believed that Britain and America were delaying the second front so that the Soviet Union would bear the brunt of the war."</ref> the Western Allies [[Operation Overlord|invaded northern France]]. After reassigning several Allied divisions from Italy, they also [[Operation Dragoon|attacked southern France]].<ref name="Weinberg 2005 695">{{Harvnb|Weinberg|2005|p=695}}.</ref> These landings were successful and led to the defeat of the [[Falaise Pocket|German Army units in France]]. [[Paris]] was [[Liberation of Paris|liberated]] on 25 August by the [[French Resistance|local resistance]] assisted by the [[Free French Forces]], both led by General [[Charles de Gaulle]],<ref>{{Harvnb|Badsey|1990|p=91}}.</ref> and the Western Allies continued to [[Allied advance from Paris to the Rhine|push back German forces]] in western Europe during the latter part of the year. An attempt to advance into northern Germany spearheaded by [[Operation Market Garden|a major airborne operation]] in the Netherlands failed.<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=562}}.</ref> After that, the Western Allies slowly pushed into Germany, but [[Operation Queen|failed to cross the Rur river]] in a large offensive. In Italy, Allied advance also slowed due to the [[Gothic Line|last major German defensive line]].<ref>{{Harvnb|Forrest|Evans|Gibbons|2012|p=191}}</ref> [[File:Bundesarchiv Bild 183-R97906 Warschauer Aufstand, Straßenkampf, SS.jpg|thumb|left|German [[Schutzstaffel|SS]] soldiers from the [[Dirlewanger Brigade]], tasked with suppressing the [[Warsaw Uprising]] against Nazi occupation, August 1944]] On 22 June, the Soviets launched a strategic offensive in Belarus ("[[Operation Bagration]]") that almost completely destroyed the German [[Army Group Centre]].<ref name="Zaloga 1996 7">{{Harvnb|Zaloga|1996|p=7}}: "It was the most calamitous defeat of all the German armed forces in World War&nbsp;II."</ref> Soon after that, [[Lvov–Sandomierz Offensive|another Soviet strategic offensive]] forced German troops from Western Ukraine and Eastern Poland. The Soviets formed the [[Polish Committee of National Liberation]] to control territory in Poland and combat the Polish [[Home Army|Armia Krajowa]]; The Soviet Red Army remained in the [[Praga]] district on the other side of the [[Vistula]] and watched passively as the Germans quelled the [[Warsaw Uprising]] initiated by the Armia Krajowa.<ref>{{Harvnb|Berend|1996|p=8}}.</ref> The [[Slovak National Uprising|national uprising]] in [[Slovak Republic (1939–1945)|Slovakia]] was also quelled by the Germans.<ref>{{cite web|url=https://www.mzv.sk/documents/10182/2369491/BROZURA_70_VYROCIE_SNP_indd.pdf/007d0f33-4aa1-4e3a-95ae-5ef5096360d3|title=Slovak National Uprising 1944|publisher=Ministry of Foreign and European Affairs of the Slovak Republic|work=Museum of the Slovak National Uprising|access-date=27 April 2020|archive-date=19 May 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200519024459/https://www.mzv.sk/documents/10182/2369491/BROZURA_70_VYROCIE_SNP_indd.pdf/007d0f33-4aa1-4e3a-95ae-5ef5096360d3|url-status=live}}</ref> The Soviet [[Red Army]]'s [[Second Jassy–Kishinev Offensive|strategic offensive in eastern Romania]] cut off and destroyed the [[Army Group South Ukraine|considerable German troops there]] and triggered [[King Michael's Coup|a successful coup d'état in Romania]] and [[1944 Bulgarian coup d'état|in Bulgaria]], followed by those countries' shift to the Allied side.<ref name="countrystudies.us">{{cite web|url=https://countrystudies.us/romania/23.htm|title=Armistice Negotiations and Soviet Occupation|publisher=US Library of Congress|access-date=14 November 2009|quote=The coup speeded the Red Army's advance, and the Soviet Union later awarded Michael the Order of Victory for his personal courage in overthrowing Antonescu and putting an end to Romania's war against the Allies. Western historians uniformly point out that the Communists played only a supporting role in the coup; postwar Romanian historians, however, ascribe to the Communists the decisive role in Antonescu's overthrow|archive-url=https://web.archive.org/web/20110430001849/https://countrystudies.us/romania/23.htm|archive-date=30 April 2011|url-status=live}}</ref> In September 1944, Soviet troops advanced into [[Democratic Federal Yugoslavia|Yugoslavia]] and forced the rapid withdrawal of German Army Groups [[Army Group E|E]] and [[Army Group F|F]] in [[Axis occupation of Greece|Greece]], [[German occupation of Albania|Albania]] and Yugoslavia to rescue them from being cut off.<ref name="Evans 2008 653">{{Harvnb|Evans|2008|p=653}}.</ref> By this point, the Communist-led [[Yugoslav Partisans|Partisans]] under Marshal [[Josip Broz Tito]], who had led an [[World War II in Yugoslavia|increasingly successful guerrilla campaign]] against the occupation since 1941, controlled much of the territory of Yugoslavia and engaged in delaying efforts against German forces further south. In northern [[Territory of the Military Commander in Serbia|Serbia]], the Soviet [[Red Army]], with limited support from Bulgarian forces, assisted the Partisans in a joint [[Belgrade Offensive|liberation of the capital city of Belgrade]] on 20 October. A few days later, the Soviets launched a [[Budapest Offensive|massive assault]] against [[Operation Panzerfaust|German-occupied]] Hungary that lasted until [[Siege of Budapest|the fall of Budapest]] in February 1945.<ref>{{Harvnb|Wiest|Barbier|2002|pp=65–66}}.</ref> Unlike impressive Soviet victories in the Balkans, [[Continuation War|bitter Finnish resistance]] to the [[Vyborg–Petrozavodsk Offensive|Soviet offensive]] in the [[Karelian Isthmus]] denied the Soviets occupation of Finland and led to a [[Moscow Armistice|Soviet-Finnish armistice]] on relatively mild conditions,<ref>{{Cite book|last=Wiktor|first=Christian L|title=Multilateral Treaty Calendar – 1648–1995|publisher=Kluwer Law International|year=1998|isbn=978-90-411-0584-4|page=426}}</ref> although Finland was forced to [[Lapland War|fight their former ally Germany]].{{sfn|Shirer|1990|p=1085}} [[File:Douglas MacArthur lands Leyte1.jpg|thumb|[[General (United States)|General]] [[Douglas MacArthur]] returns to the [[Commonwealth of the Philippines|Philippines]] during the [[Battle of Leyte]], 20 October 1944]] By the start of July 1944, Commonwealth forces in Southeast Asia had repelled the Japanese sieges in [[Assam]], pushing the Japanese back to the [[Chindwin River]]<ref name="Marston 2005 120">{{Harvnb|Marston|2005|p=120}}.</ref> while the Chinese captured Myitkyina. In September 1944, Chinese forces [[Battle of Mount Song|captured Mount Song]] and reopened the [[Burma Road]].<ref>{{cite web|url=https://www.china1931.cn/China/ShowArticle.asp?ArticleID%3D7648 |script-title=zh:全面抗战，战犯前仆后继见阎王 |trans-title=The war criminals tries to be the first to see their ancestors<!-- in source --> |access-date=16 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303224203/https://www.china1931.cn/China/ShowArticle.asp?ArticleID=7648 |archive-date=3 March 2016 }}</ref> In China, the Japanese had more successes, having finally [[Battle of Changsha (1944)#Battle of Changsha|captured Changsha]] in mid-June and the city of [[Defense of Hengyang|Hengyang]] by early August.<ref>{{Harvnb|Jowett|Andrew|2002|p=8}}.</ref> Soon after, they invaded the province of [[Guangxi]], winning major engagements against Chinese forces at [[Battle of Guilin–Liuzhou|Guilin and Liuzhou]] by the end of November<ref>{{Harvnb|Howard|2004|p=140}}.</ref> and successfully linking up their forces in China and Indochina by mid-December.<ref name="Drea 2003 54">{{Harvnb|Drea|2003|p=54}}.</ref> In the Pacific, US forces continued to press back the Japanese perimeter. In mid-June 1944, they began their [[Mariana and Palau Islands campaign|offensive against the Mariana and Palau islands]] and decisively defeated Japanese forces in the [[Battle of the Philippine Sea]]. These defeats led to the resignation of the Japanese Prime Minister, [[Hideki Tojo]], and provided the United States with air bases to launch intensive heavy bomber attacks on the Japanese home islands. In late October, American forces [[Battle of Leyte|invaded the Filipino island of Leyte]]; soon after, Allied naval forces scored another large victory in the [[Battle of Leyte Gulf]], one of the largest naval battles in history.<ref>{{Harvnb|Cook|Bewes|1997|p=305}}.</ref> === Axis collapse and Allied victory (1944–45) === [[File:Yalta Conference (Churchill, Roosevelt, Stalin) (B&W).jpg|thumb|[[Yalta Conference]] held in February 1945, with [[Winston Churchill]], [[Franklin D. Roosevelt]] and [[Joseph Stalin]]]] On 16 December 1944, Germany made a last attempt on the Western Front by using most of its remaining reserves to launch [[Battle of the Bulge|a massive counter-offensive in the Ardennes]] and [[Operation Nordwind|along the French-German border]] to split the Western Allies, encircle large portions of Western Allied troops and capture their primary supply port at [[Antwerp]] to prompt a political settlement.<ref name="parkerxiii">{{Harvnb|Parker|2004|pp=xiii–xiv, 6–8, 68–70, 329–30}}</ref> By 16 January 1945, the offensive had been repulsed with no strategic objectives fulfilled.<ref name="parkerxiii" /> In Italy, the Western Allies remained stalemated at the German defensive line. In mid-January 1945, the Red Army attacked in Poland, [[Vistula–Oder Offensive|pushing from the Vistula to the Oder]] river in Germany, and [[East Prussian Offensive|overran East Prussia]].<ref>{{Harvnb|Glantz|2001|p=85}}.</ref> On 4 February Soviet, British, and US leaders met for the [[Yalta Conference]]. They agreed on the occupation of post-war Germany, and on when the Soviet Union would join the war against Japan.<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|pp=709–22}}.</ref> In February, the Soviets [[Silesian Offensives|entered Silesia]] and [[East Pomeranian Offensive|Pomerania]], while [[Western Allied invasion of Germany|Western Allies entered western Germany]] and closed to the [[Rhine]] river. By March, the Western Allies crossed the Rhine [[Operation Plunder|north]] and [[Remagen|south]] of the [[Rhine-Ruhr|Ruhr]], [[Ruhr Pocket|encircling the German Army Group B]].<ref>{{Harvnb|Buchanan|2006|p=21}}.</ref> In early March, in an attempt to protect its last oil reserves in Hungary and to retake Budapest, Germany launched [[Operation Spring Awakening|its last major offensive]] against Soviet troops near [[Lake Balaton]]. In two weeks, the offensive had been repulsed, the Soviets advanced to [[Vienna offensive|Vienna]], and captured the city. In early April, Soviet troops [[Battle of Königsberg|captured Königsberg]], while the Western Allies finally [[Spring 1945 offensive in Italy|pushed forward in Italy]] and swept across western Germany capturing [[Battle of Hamburg (1945)|Hamburg]] and [[Battle of Nuremberg (1945)|Nuremberg]]. [[Elbe Day|American and Soviet forces met at the Elbe river]] on 25 April, leaving several unoccupied pockets in southern Germany and around Berlin. [[File:Ruins of the Reichstag in Berlin, 3 June 1945. BU8573.jpg|thumb|left|Ruins of the [[Reichstag building|Reichstag]] in Berlin, 3 June 1945.]] Soviet troops [[Battle of Berlin|stormed and captured Berlin]] in late April.{{sfn|Kershaw|2001|pp=793-829}} In Italy, [[Surrender of Caserta|German forces surrendered]] on 29 April. On 30 April, the [[Reichstag building|Reichstag]] was captured, signalling the military defeat of Nazi Germany,<ref name="Shepardson 1998">{{Harvnb|Shepardson|1998}}</ref> and the Berlin garrison surrendered on 2 May. Major changes in leadership occurred on both sides during this period. On 12 April, President Roosevelt died and was succeeded by his vice president, [[Harry S. Truman]]. Benito Mussolini [[Death of Benito Mussolini|was killed]] by [[Italian resistance movement|Italian partisans]] on 28 April.<ref name="O'Reilly 2001 244">{{Harvnb|O'Reilly|2001|p=244}}.</ref> On 30 April, [[Death of Adolf Hitler|Hitler committed suicide]] in his [[Führerbunker|headquarters]], and he was succeeded by [[Grand Admiral]] [[Karl Dönitz]] and [[Joseph Goebbels]]. [[German Instrument of Surrender|Total and unconditional surrender]] in Europe was signed [[Victory in Europe Day|on 7 and 8 May]], to be effective by the end of [[Victory Day (Eastern Front)|8 May]].<ref name="Evans 2008 737">{{Harvnb|Evans|2008|p=737}}.</ref> German Army Group Centre [[Prague Offensive|resisted in Prague]] until 11 May.<ref name="Glantz 1998 34">{{Harvnb|Glantz|1998|p=24}}.</ref> In the Pacific theatre, American forces accompanied by the forces of the [[Philippine Commonwealth]] advanced [[Philippines campaign (1944–1945)|in the Philippines]], [[Battle of Leyte|clearing Leyte]] by the end of April 1945. They [[Battle of Luzon|landed on Luzon]] in January 1945 and [[Battle of Manila (1945)|recaptured Manila]] in March. Fighting continued on Luzon, [[Battle of Mindanao|Mindanao]], and other islands of the Philippines until the [[End of World War II in Asia|end of the war]].<ref>{{Cite book|last=Chant|first=Christopher|year=1986|title=The Encyclopedia of Codenames of World War II|publisher=Routledge & Kegan Paul|page=118|isbn=978-0-7102-0718-0}}</ref> Meanwhile, the [[United States Army Air Forces]] launched [[Air raids on Japan|a massive firebombing campaign]] of strategic cities in Japan in an effort to destroy Japanese war industry and civilian morale. A devastating [[Bombing of Tokyo|bombing raid on Tokyo of 9–10 March]] was the deadliest conventional bombing raid in history.<ref>{{cite magazine|url=https://www.wired.com/2011/03/0309incendiary-bombs-kill-100000-tokyo/|title=March 9, 1945: Burning the Heart Out of the Enemy|last=Long|first=Tony|date=9 March 2011|magazine=Wired|publisher=Wired Magazine|access-date=22 June 2018|quote=1945: In the single deadliest air raid of World War II, 330 American B-29s rain incendiary bombs on Tokyo, touching off a firestorm that kills upwards of 100,000 people, burns a quarter of the city to the ground, and leaves a million homeless.|archive-url=https://web.archive.org/web/20170323180239/https://www.wired.com/2011/03/0309incendiary-bombs-kill-100000-tokyo/|archive-date=23 March 2017|url-status=live}}</ref> [[File:Nagasakibomb.jpg|thumb|upright|[[Atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki|Atomic bombing]] of [[Nagasaki]] on 9 August 1945.]] In May 1945, Australian troops [[Borneo campaign|landed in Borneo]], overrunning the oilfields there. British, American, and Chinese forces defeated the Japanese in northern [[Burma campaign|Burma]] in March, and the British pushed on to reach [[Yangon|Rangoon]] by 3 May.<ref name="Drea 2003 57">{{Harvnb|Drea|2003|p=57}}.</ref> Chinese forces started a counterattack in the [[Battle of West Hunan]] that occurred between 6 April and 7 June 1945. American naval and amphibious forces also moved towards Japan, taking [[Battle of Iwo Jima|Iwo Jima]] by March, and [[Battle of Okinawa|Okinawa]] by the end of June.<ref>{{Harvnb|Jowett|Andrew|2002|p=6}}.</ref> At the same time, a naval blockade by [[Allied submarines in the Pacific War|submarines]] was strangling Japan's economy and drastically reducing its ability to supply overseas forces.<ref name="results of german and american submarines">{{cite web|last=Poirier |first=Michel Thomas |title=Results of the German and American Submarine Campaigns of World War II |url=https://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwii-campaigns.html |publisher=U.S. Navy |date=20 October 1999 |access-date=13 April 2008 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080409052122/https://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwii-campaigns.html |archive-date=9 April 2008 }}</ref><ref>{{cite journal |last1=Zuberi |first1=Matin |title=Atomic bombing of Hiroshima and Nagasaki |journal=Strategic Analysis |date=August 2001 |volume=25 |issue=5 |pages=623–662 |doi=10.1080/09700160108458986|s2cid=154800868 }}</ref> On 11 July, Allied leaders [[Potsdam Conference|met in Potsdam, Germany]]. They [[Potsdam Agreement|confirmed earlier agreements]] about Germany,<ref name="Williams 2006 90">{{Harvnb|Williams|2006|p=90}}.</ref> and the American, British and Chinese governments reiterated the demand for unconditional surrender of Japan, specifically stating that [[Potsdam Declaration|"the alternative for Japan is prompt and utter destruction"]].<ref name="Miscamble 2007 201">{{Harvnb|Miscamble|2007|p=201}}.</ref> During this conference, the United Kingdom [[1945 United Kingdom general election|held its general election]], and [[Clement Attlee]] replaced Churchill as Prime Minister.<ref name="Miscamble 2007 203_204">{{Harvnb|Miscamble|2007|pp=203–04}}.</ref> The call for unconditional surrender was rejected by the Japanese government, which believed it would be capable of negotiating for more favourable surrender terms.<ref>Ward Wilson. "The Winning Weapon? Rethinking Nuclear Weapons in Light of Hiroshima". ''International Security'', Vol. 31, No. 4 (Spring 2007), pp. 162–79.</ref> In early August, the United States [[Atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki|dropped atomic bombs]] on the Japanese cities of [[Hiroshima]] and [[Nagasaki]]. Between the two bombings, the Soviets, pursuant to the Yalta agreement, [[Soviet invasion of Manchuria|invaded Japanese-held Manchuria]] and quickly defeated the [[Kwantung Army]], which was the largest Japanese fighting force.<ref>{{Harvnb|Glantz|2005}}.</ref> These two events persuaded previously adamant Imperial Army leaders to accept surrender terms.<ref name="Pape 1993">{{Harvnb|Pape|1993}} " The principal cause of Japan's surrender was the ability of the United States to increase the military vulnerability of Japan's home islands, persuading Japanese leaders that defense of the homeland was highly unlikely to succeed. The key military factor causing this effect was the sea blockade, which crippled Japan's ability to produce and equip the forces necessary to execute its strategy. The most important factor accounting for the timing of surrender was the Soviet attack against Manchuria, largely because it persuaded previously adamant Army leaders that the homeland could not be defended.".</ref> The Red Army also captured the [[Soviet Invasion of South Sakhalin|southern part of Sakhalin Island]] and the [[Invasion of the Kuril Islands|Kuril Islands]]. On the night of 9-10 August 1945, Emperor [[Hirohito]] announced his decision to accept the terms demanded by the Allies in the [[Potsdam Declaration]].<ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'' pp. 525-526</ref> On 15 August, the Emperor communicated this decision to the Japanese people through a speech broadcast on the radio ([[Jewel Voice Broadcast|''"Gyokuon-hōsō"'', literally ''"Jewel Voice Broadcast"'']]).<ref>Bix ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', pp. 526-528</ref> On 15 August 1945, [[Surrender of Japan|Japan surrendered]], with the [[Japanese Instrument of Surrender|surrender documents]] finally signed at [[Tokyo Bay]] on the deck of the American battleship [[USS Missouri (BB-63)|USS ''Missouri'']] on 2 September 1945, ending the war.<ref name="Beevor 2012 776">{{Harvnb|Beevor|2012|p=776}}.</ref> == Aftermath == {{Main|Aftermath of World War II|Consequences of Nazism}} [[File:Warsaw Old Town 1945.jpg|thumb|upright=1.2|Ruins of [[Warsaw]] in 1945, after the [[Planned destruction of Warsaw|deliberate destruction of the city]] by the occupying German forces]] The Allies established occupation administrations in [[Allied-occupied Austria|Austria]] and [[Allied-occupied Germany|Germany]], both initially divided between western and eastern occupation zones controlled by the Western Allies and the Soviet Union, respectively. However, their paths soon diverged. In Germany, the western and eastern occupation zones controlled by the Western Allies and the Soviet Union officially ended in 1949, with the respective zones becoming separate countries, [[West Germany]] and [[East Germany]]. However, in Austria occupation continued until 1955, when a joint settlement between the Western Allies and the Soviet Union permitted the reunification of Austria as a neutral democratic state, officially non-aligned with any political bloc (although in practice having better relations with the Western Allies). A [[denazification]] programme in Germany led to the prosecution of Nazi war criminals in the [[Nuremberg trials]] and the removal of ex-Nazis from power, although this policy moved towards amnesty and re-integration of ex-Nazis into West German society.<ref name="Frei 2002 41_66">{{Harvnb|Frei|2002|pp=41–66}}.</ref> Germany lost a quarter of its pre-war (1937) territory. Among the eastern territories, [[Silesia]], [[Neumark]] and most of [[Pomerania]] were taken over by Poland,<ref name=":1">{{Cite journal|last=Eberhardt|first=Piotr|year=2015|title=The Oder-Neisse Line as Poland's western border: As postulated and made a reality|url=https://www.geographiapolonica.pl/article/item/9928.html|journal=Geographia Polonica|volume=88|issue=1|pages=77–105|access-date=3 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180503111248/https://www.geographiapolonica.pl/article/item/9928.html|archive-date=3 May 2018|url-status=live|doi=10.7163/GPol.0007|doi-access=free}}</ref> and [[East Prussia]] was divided between Poland and the Soviet Union, followed by the [[Flight and expulsion of Germans (1944–50)|expulsion to Germany]] of the nine million Germans from these provinces,<ref name=":3">{{Cite book|url=https://www.igipz.pan.pl/en/zpz/Political_migrations.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20150626151411/https://www.igipz.pan.pl/en/zpz/Political_migrations.pdf|url-status=dead|archive-date=26 June 2015|title=Political Migrations in Poland 1939–1948|last=Eberhardt|first=Piotr|publisher=Didactica|year=2006|isbn=978-1-5361-1035-7|location=Warsaw}}</ref><ref name=":2">{{Cite book|url=https://rcin.org.pl/Content/15652/WA51_13607_r2011-nr12_Monografie.pdf|title=Political Migrations On Polish Territories (1939–1950)|last=Eberhardt|first=Piotr|publisher=Polish Academy of Sciences|year=2011|isbn=978-83-61590-46-0|location=Warsaw|access-date=3 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20140520220409/https://rcin.org.pl/Content/15652/WA51_13607_r2011-nr12_Monografie.pdf|archive-date=20 May 2014|url-status=live}}</ref> as well as three million Germans from the [[Sudetenland]] in Czechoslovakia. By the 1950s, one-fifth of West Germans were refugees from the east. The Soviet Union also took over the Polish provinces east of the [[Curzon line]],<ref name=":02">{{Cite journal|last=Eberhardt|first=Piotr|year=2012|title=The Curzon line as the eastern boundary of Poland. The origins and the political background|url=https://www.geographiapolonica.pl/article/item/7563.html|journal=Geographia Polonica|volume=85|issue=1|pages=5–21|access-date=3 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180503111001/https://www.geographiapolonica.pl/article/item/7563.html|archive-date=3 May 2018|url-status=live|doi=10.7163/GPol.2012.1.1}}</ref> from which [[Polish population transfers (1944–1946)|2 million Poles were expelled]];<ref name=":2" /><ref name="stalinswars43">{{Harvnb|Roberts|2006|p=43}}.</ref> north-east Romania,<ref name="stalinswars55">{{Harvnb|Roberts|2006|p=55}}.</ref><ref name="shirer794">{{Harvnb|Shirer|1990|p=794}}.</ref> parts of eastern Finland,<ref name="ckpipe">{{Harvnb|Kennedy-Pipe|1995}}.</ref> and the three [[Baltic states]] were [[Soviet occupation of the Baltic states (1944)|incorporated into the Soviet Union]].<ref name="Wettig 2008 20_21">{{Harvnb|Wettig|2008|pp=20–21}}.</ref><ref name="Senn 2007 ?">{{Harvnb|Senn|2007|p=?}}.</ref> [[File:Ww2 170.jpg|thumb|left|Defendants at the [[Nuremberg trials]], where the Allied forces prosecuted prominent members of the political, military, judicial and economic leadership of [[Nazi Germany]] for [[crimes against humanity]]]] In an effort to maintain [[world peace]],<ref name="Yoder 1997 39">{{Harvnb|Yoder|1997|p=39}}.</ref> the Allies formed the [[United Nations]], which officially came into existence on 24 October 1945,<ref>{{cite web|url=https://www.un.org/aboutun/history.htm |title=History of the UN |publisher=United Nations |access-date=25 January 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100218221016/https://www.un.org/aboutun/history.htm |archive-date=18 February 2010 }}</ref> and adopted the [[Universal Declaration of Human Rights]] in 1948 as a common standard for all [[Member states of the United Nations|member nations]].<ref name="Waltz 2002">{{Harvnb|Waltz|2002}}.<br /> The UDHR is viewable here [https://www.un.org/en/documents/udhr/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170703093353/https://www.un.org/en/documents/udhr/ |date=3 July 2017 }}</ref> The great powers that were the victors of the war—France, China, the United Kingdom, the Soviet Union and the United States—became the [[Permanent members of the United Nations Security Council|permanent members]] of the UN's [[United Nations Security Council|Security Council]].<ref name="The UN Security Council">{{Citation|title=The UN Security Council|url=https://www.unfoundation.org/what-we-do/issues/united-nations/the-un-security-council.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20120620101548/https://www.unfoundation.org/what-we-do/issues/united-nations/the-un-security-council.html|access-date=15 May 2012|archive-date=20 June 2012|url-status=dead}}</ref> The five permanent members remain so to the present, although there have been two seat changes, [[United Nations General Assembly Resolution 2758|between]] the [[Taiwan|Republic of China]] and the [[China|People's Republic of China]] in 1971, and between the Soviet Union and its [[successor state]], the [[Russia|Russian Federation]], following the [[dissolution of the Soviet Union]] in 1991. The alliance between the Western Allies and the Soviet Union had begun to deteriorate even before the war was over.<ref name="Kantowicz 2000 6">{{Harvnb|Kantowicz|2000|p=6}}.</ref> [[File:EasternBloc BorderChange38-48.svg|thumb|upright=0.8|Post-war border changes in [[Central Europe]] and creation of the [[Communism|Communist]] [[Eastern Bloc]]]] Germany had been ''de facto'' divided, and two independent states, the [[West Germany|Federal Republic of Germany]] (West Germany) and the [[East Germany|German Democratic Republic]] (East Germany),<ref name="Wettig 2008 96_100">{{Harvnb|Wettig|2008|pp=96–100}}.</ref> were created within the borders of [[Bizone|Allied]] and [[Soviet occupation zone]]s. The rest of Europe was also divided into Western and Soviet [[spheres of influence]].<ref name="Trachtenberg 1999 33">{{Harvnb|Trachtenberg|1999|p=33}}.</ref> Most eastern and central European countries fell into [[Eastern Bloc|the Soviet sphere]], which led to establishment of Communist-led regimes, with full or partial support of the Soviet occupation authorities. As a result, [[East Germany]],<ref name="Applebaum 2012">{{Harvnb|Applebaum|2012}}.</ref> [[Polish People's Republic|Poland]], [[Hungarian People's Republic|Hungary]], [[Socialist Republic of Romania|Romania]], [[Czechoslovak Socialist Republic|Czechoslovakia]], and [[People's Socialist Republic of Albania|Albania]]<ref name="Naimark 2010">{{Harvnb|Naimark|2010}}.</ref> became Soviet [[satellite state]]s. Communist [[Socialist Federal Republic of Yugoslavia|Yugoslavia]] conducted a fully [[Non-Aligned Movement|independent policy]], causing [[Tito–Stalin Split|tension with the Soviet Union]].<ref name="Swain 1992">{{Harvnb|Swain|1992}}.</ref> Post-war division of the world was formalised by two international military alliances, the United States-led [[NATO]] and the Soviet-led [[Warsaw Pact]].<ref name="Borstelmann 2005 318">{{Harvnb|Borstelmann|2005|p=318}}.</ref> The long period of political tensions and military competition between them, the [[Cold War]], would be accompanied by an unprecedented [[arms race]] and number of [[proxy war]]s throughout the world.<ref>{{Harvnb|Leffler|Westad|2010}}.</ref> In Asia, the United States led the [[occupation of Japan]] and [[Trust Territory of the Pacific Islands|administered Japan's former islands]] in the Western Pacific, while the Soviets annexed [[South Sakhalin]] and the [[Kuril Islands]].<ref name="Weinberg 2005 911">{{Harvnb|Weinberg|2005|p=911}}.</ref> [[Korea]], formerly [[Korea under Japanese rule|under Japanese rule]], was [[Division of Korea|divided and occupied]] by the Soviet Union in the [[North Korea|North]] and the United States in the [[South Korea|South]] between 1945 and 1948. Separate republics emerged on both sides of the 38th parallel in 1948, each claiming to be the legitimate government for all of Korea, which led ultimately to the [[Korean War]].<ref>{{Harvnb|Stueck|2010|p=71}}.</ref> [[File:Declaration of State of Israel 1948.jpg|thumb|left|[[David Ben-Gurion]] proclaiming the [[Israeli Declaration of Independence]] at the [[Independence Hall (Israel)|Independence Hall]], 14 May 1948]] In China, nationalist and communist forces resumed [[Chinese Civil War|the civil war]] in June 1946. Communist forces were victorious and established the People's Republic of China on the mainland, while nationalist forces retreated to [[Taiwan]] in 1949.<ref name="Lynch 2010 12_13">{{Harvnb|Lynch|2010|pp=12–13}}.</ref> In the Middle East, the Arab rejection of the [[United Nations Partition Plan for Palestine]] and the [[creation of Israel]] marked the escalation of the [[Arab–Israeli conflict]]. While European powers attempted to retain some or all of their [[colonial empire]]s, their losses of prestige and resources during the war rendered this unsuccessful, leading to [[Decolonization|decolonisation]].<ref name="JMRoberts 1996 589">{{Harvnb|Roberts|1997|p=589}}.</ref><ref>{{Harvnb|Darwin|2007|pp=441–43, 464–68}}.</ref> The global economy suffered heavily from the war, although participating nations were affected differently. The United States emerged much richer than any other nation, leading to a [[Post–World War II baby boom|baby boom]], and by 1950 its gross domestic product per person was much higher than that of any of the other powers, and it dominated the world economy.<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=1006}}; {{Harvnb|Harrison|1998|pp=34–55}}.</ref> The UK and US pursued a policy of [[Allied plans for German industry after World War II|industrial disarmament in Western Germany]] in the years 1945–1948.<ref name="Balabkins 1964 207">{{Harvnb|Balabkins|1964|p=207}}.</ref> Because of international trade interdependencies this led to European economic stagnation and delayed European recovery for several years.<ref>{{Harvnb|Petrov|1967|p=263}}.</ref><ref name="Balabkins 1964 208,209">{{Harvnb|Balabkins|1964|pp=208, 209}}.</ref> At the [[Bretton Woods Conference]] in July 1944, the Allied nations drew up an economic framework for the post-war world. The agreement created the [[International Monetary Fund]] (IMF) and the [[International Bank for Reconstruction and Development]] (IBRD). The [[Bretton Woods system]] lasted until 1973.<ref>{{cite web |title=The Bretton Woods Conference, 1944 |date=7 January 2008 |publisher=United States Department of State |url=https://2001-2009.state.gov/r/pa/ho/time/wwii/98681.htm |access-date=18 April 2022}}</ref> Recovery began with the mid-1948 [[Deutsche Mark|currency reform in Western Germany]], and was sped up by the liberalisation of European economic policy that the [[Marshall Plan]] (1948–1951) both directly and indirectly caused.<ref>{{Harvnb|DeLong|Eichengreen|1993|pp=190, 191}}</ref><ref name="Balabkins 1964 212">{{Harvnb|Balabkins|1964|p=212}}.</ref> The post-1948 West German recovery has been called the [[Wirtschaftswunder#West Germany|German economic miracle]].<ref>{{Harvnb|Wolf|1993|pp=29, 30, 32}}</ref> Italy also experienced an [[Italian economic miracle|economic boom]]<ref>{{Harvnb|Bull|Newell|2005|pp=20, 21}}</ref> and the [[Trente Glorieuses|French economy rebounded]].<ref>{{Harvnb|Ritchie|1992|p=23}}.</ref> By contrast, the United Kingdom was in a state of economic ruin,<ref>{{Harvnb|Minford|1993|p=117}}.</ref> and although receiving a quarter of the total Marshall Plan assistance, more than any other European country,<!--twice as much as Germany for example--><ref>{{Harvnb|Schain|2001}}.</ref> it continued in relative economic decline for decades.<ref>{{Harvnb|Emadi-Coffin|2002|p=64}}.</ref> The Soviet Union, despite enormous human and material losses, also experienced rapid increase in production in the immediate post-war era.<ref name="Smith 1993 32">{{Harvnb|Smith|1993|p=32}}.</ref> Japan recovered much later.<ref>{{Harvnb|Neary|1992|p=49}}.</ref> China returned to its pre-war industrial production by 1952.<ref>{{cite book|last=Genzberger|first=Christine|title=China Business: The Portable Encyclopedia for Doing Business with China|year=1994|publisher=World Trade Press|isbn=978-0-9631864-3-0|url=https://archive.org/details/chinabusinesspor0000genz/page/4|location=Petaluma, CA|page=[https://archive.org/details/chinabusinesspor0000genz/page/4 4]}}</ref> == Impact == {{Main|Historiography of World War II}} === Casualties and war crimes === {{Main|World War II casualties}} {{Further|List of war crimes committed during World War II}} [[File:World War II Casualties.svg|thumb|upright=1.8|World War&nbsp;II deaths]] Estimates for the total number of casualties in the war vary, because many deaths went unrecorded.<ref>Quick Reference Handbook Set, Basic Knowledge and Modern Technology (revised) by [[Edward H. Litchfield]], Ph.D 1984 page 195</ref> Most suggest that some 60&nbsp;million people died in the war, including about [[Battle casualties of World War II|20 million military personnel]] and 40&nbsp;million civilians.<ref name="WWII: C&C">{{cite web|last=O'Brien |first=Prof. Joseph V |title=World War II: Combatants and Casualties (1937–1945) |url=https://web.jjay.cuny.edu/~jobrien/reference/ob62.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20101225004221/https://web.jjay.cuny.edu/~jobrien/reference/ob62.html |archive-date=25 December 2010 |work=Obee's History Page |publisher=John Jay College of Criminal Justice |access-date=28 December 2013 |url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|first=Matthew|last=White|title=Source List and Detailed Death Tolls for the Twentieth Century Hemoclysm|url=https://necrometrics.com/20c5m.htm#Second|work=Historical Atlas of the Twentieth Century|publisher=Matthew White's Homepage|access-date=20 April 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20110307141223/https://necrometrics.com/20c5m.htm#Second|archive-date=7 March 2011|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|title=World War II Fatalities|url=https://secondworldwar.co.uk/index.php/fatalities|publisher=secondworldwar.co.uk|access-date=20 April 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20080922185149/https://secondworldwar.co.uk/index.php/fatalities|archive-date=22 September 2008|url-status=live}}</ref> Many of the civilians died because of deliberate [[genocide]], [[List of massacres|massacres]], [[Strategic bombing during World War II|mass bombings]], [[Infectious disease|disease]], and [[starvation]]. The Soviet Union alone lost around 27&nbsp;million people during the war,<ref>{{Harvnb|Hosking|2006|p=[https://books.google.com/books?id=CDMVMqDvp4QC&pg=PA242 242]}}</ref> including 8.7&nbsp;million military and 19&nbsp;million civilian deaths.<ref name="Ell&Mak 1994">{{Harvnb|Ellman|Maksudov|1994}}.</ref> A quarter of the total people in the Soviet Union were wounded or killed.<ref>{{Harvnb|Smith|1994|p=204}}.</ref> Germany sustained 5.3&nbsp;million military losses, mostly on the Eastern Front and during the final battles in Germany.<ref name="Herf 2003">{{Harvnb|Herf|2003}}.</ref> An estimated 11<ref>{{cite web|author=Florida Center for Instructional Technology|url=https://fcit.usf.edu/Holocaust/people/victims.htm|title=Victims|work=A Teacher's Guide to the Holocaust|publisher=[[University of South Florida]]|year=2005|access-date=2 February 2008|archive-url=http://arquivo.pt/wayback/20160516094229/https://fcit.usf.edu/Holocaust/people/victims.htm|archive-date=16 May 2016|url-status=live}}</ref> to 17&nbsp;million<ref name=Niewyk45>{{Harvnb|Niewyk|Nicosia|2000|pp=45–52}}.</ref> civilians died as a direct or as an indirect result of Hitler's [[Racial policy of Nazi Germany|racist policies]], including [[mass killing]] of [[the Holocaust|around 6 million Jews]], along with [[Romani genocide|Roma]], [[Persecution of homosexuals in Nazi Germany and the Holocaust|homosexuals]], at least 1.9&nbsp;million ethnic [[World War II casualties of Poland|Poles]]<ref>{{Cite journal|url=https://www.nybooks.com/articles/2009/07/16/holocaust-the-ignored-reality/|title=Holocaust: The Ignored Reality|first=Timothy|last=Snyder|journal=The New York Review of Books|access-date=27 August 2017|date=16 July 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20171010063645/https://www.nybooks.com/articles/2009/07/16/holocaust-the-ignored-reality/|archive-date=10 October 2017|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005473|title=Polish Victims|website=www.ushmm.org|access-date=27 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20160507145904/https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005473|archive-date=7 May 2016|url-status=live}}</ref> and [[World War II casualties of the Soviet Union|millions of other Slavs]] (including Russians, Ukrainians and Belarusians), and [[Holocaust victims|other ethnic and minority groups]].<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|title=Non-Jewish Holocaust Victims : The 5,000,000 others|work=[[BBC]]|date=April 2006|access-date=4 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130303054845/https://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|archive-date=3 March 2013|url-status=live}}</ref><ref name=Niewyk45 /> Between 1941 and 1945, more than 200,000 ethnic [[Serbs]], along with gypsies and Jews, were [[Persecution of Serbs in the Independent State of Croatia|persecuted and murdered]] by the Axis-aligned Croatian [[Ustaše]] in [[Yugoslavia]].<ref>{{Harvnb|Evans|2008|pp=158–60, 234–36}}.</ref> Concurrently, [[Bosniaks|Muslims]] and [[Croats]] were [[Chetnik war crimes in World War II|persecuted and killed]] by Serb nationalist [[Chetniks]],<ref>{{cite book|last=Redžić|first=Enver|title=Bosnia and Herzegovina in the Second World War|year=2005|publisher=Tylor and Francis|location=New York|isbn=978-0-7146-5625-0|page=155|url=https://books.google.com/books?id=pVCx3jerQmYC&pg=PA155|access-date=18 August 2021|archive-date=18 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210818050246/https://books.google.com/books?id=pVCx3jerQmYC&pg=PA155|url-status=live}}</ref> with an estimated 50,000-68,000 victims (of which 41,000 were civilians).<ref name="Geiger">{{cite journal|first=Vladimir|last=Geiger|publisher=Croatian Institute of History|title=Human Losses of the Croats in World War II and the Immediate Post-War Period Caused by the Chetniks (Yugoslav Army in the Fatherand) and the Partisans (People's Liberation Army and the Partisan Detachments of Yugoslavia/Yugoslav Army) and the Communist Authorities: Numerical Indicators |journal=Review of Croatian History |volume=VIII |issue=1 |date=2012 |url=https://hrcak.srce.hr/103223?lang=en|page=117|access-date=25 October 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151117064114/https://hrcak.srce.hr/103223?lang=en|archive-date=17 November 2015|url-status=live}}</ref> Also, more than 100,000 Poles were massacred by the [[Ukrainian Insurgent Army]] in the [[Massacres of Poles in Volhynia and Eastern Galicia|Volhynia massacres]], between 1943 and 1945.<ref>{{Cite news|url=https://volhyniamassacre.eu/zw2/history/179,The-Effects-of-the-Volhynian-Massacres.html|title=The Effects of the Volhynian Massacres|last=Massacre|first=Volhynia|work=Volhynia Massacre|access-date=9 July 2018|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20180621015851/https://volhyniamassacre.eu/zw2/history/179,The-Effects-of-the-Volhynian-Massacres.html|archive-date=21 June 2018|url-status=live}}</ref> At the same time, about 10,000–15,000 Ukrainians were killed by the Polish [[Home Army]] and other Polish units, in reprisal attacks.<ref>{{Cite news|url=https://dzieje.pl/aktualnosci/od-rzezi-wolynskiej-do-akcji-wisla-konflikt-polsko-ukrainski-1943-1947|title=Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła. Konflikt polsko-ukraiński 1943–1947|work=dzieje.pl|access-date=10 March 2018|language=pl|archive-url=https://web.archive.org/web/20180624040412/https://dzieje.pl/aktualnosci/od-rzezi-wolynskiej-do-akcji-wisla-konflikt-polsko-ukrainski-1943-1947|archive-date=24 June 2018|url-status=live}}</ref> [[File:Nanking bodies 1937.jpg|thumb|left|Bodies of Chinese civilians killed by the [[Imperial Japanese Army]] during the [[Nanking Massacre]] in December 1937]] In Asia and the Pacific, the number of people killed by Japanese troops ranges. According to R.J. Rummel, the Japanese killed between 3 million and more than 10&nbsp;million people, with the most probable case of almost 6,000,000 people.<ref>{{cite web|url=https://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP3.HTM|title=Statistics|last=Rummell|first=R.J.|work=Freedom, Democide, War|publisher=The University of Hawaii System|access-date=25 January 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100323044733/https://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP3.HTM|archive-date=23 March 2010|url-status=live}}</ref> According to the British historian [[M. R. D. Foot]], civilian deaths are between 10 million and 20 million, whereas Chinese military casualties (killed and wounded) are estimated to be over five million.<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=182}}.</ref> Other estimates say that up to 30 million people, most of them civilians, were killed.<ref>{{Cite book|last1=Carmichael|first1=Cathie|last2=Maguire|first2=Richard| title=The Routledge History of Genocide|publisher=Routledge|year=2015|page=105|isbn=9780367867065}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.historynet.com/a-culture-of-cruelty/ |title=A Culture of Cruelty |publisher=HistoryNet |date=2017-11-06 |access-date=2022-05-07}}</ref> The most infamous Japanese atrocity was the [[Nanking Massacre]], in which fifty to three hundred thousand Chinese civilians were raped and murdered.<ref>{{Harvnb|Chang|1997|p=102}}.</ref> Mitsuyoshi Himeta reported that 2.7&nbsp;million casualties occurred during the ''[[Three Alls Policy|Sankō Sakusen]]''. General [[Yasuji Okamura]] implemented the policy in Heipei and [[Shantung]].<ref>{{Harvnb|Bix|2000|p=?}}.</ref> Axis forces employed [[Biological warfare|biological]] and [[Chemical warfare|chemical weapons]]. The [[Imperial Japanese Army]] used a variety of such weapons during its [[Second Sino-Japanese War|invasion and occupation of China]] (''see [[Unit 731]]'')<ref>{{Cite book|last=Gold|first=Hal|title=Unit 731 testimony|publisher=Tuttle|year=1996|pages=75–77|isbn=978-0-8048-3565-7}}</ref><ref>{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=320}}.</ref> and in [[Battles of Khalkhin Gol|early conflicts against the Soviets]].<ref>{{Harvnb|Harris|2002|p=74}}.</ref> Both the Germans and the [[Japanese human experimentation on the Chinese|Japanese tested]] such weapons against civilians,<ref>{{Harvnb|Lee|2002|p=69}}.</ref> and sometimes on [[prisoner of war|prisoners of war]].<ref>{{cite news|title=Japan tested chemical weapons on Aussie POW: new evidence|newspaper=[[The Japan Times Online]]|date=27 July 2004|url=https://search.japantimes.co.jp/member/nn20040727a9.html|archive-url=https://archive.today/20120529003741/https://search.japantimes.co.jp/member/nn20040727a9.html|url-status=dead|archive-date=29 May 2012|access-date=25 January 2010}}</ref> The Soviet Union was responsible for the [[Katyn massacre]] of 22,000 Polish officers,<ref>Kużniar-Plota, Małgorzata (30 November 2004). "Decision to commence investigation into Katyn Massacre". Departmental Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation. Retrieved 4 August 2011.</ref> and the imprisonment or execution of [[NKVD prisoner massacres|thousands of political prisoners]] by the [[NKVD]], along with [[Population transfer in the Soviet Union|mass civilian deportations to Siberia]], in the [[Occupation of the Baltic states|Baltic states]] and [[Territories of Poland annexed by the Soviet Union|eastern Poland]] annexed by the Red Army.<ref>Robert Gellately (2007).'' Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe''. Knopf, {{ISBN|1-4000-4005-1}} p. 391</ref> The mass bombing of cities in Europe and Asia has often been called a war crime, although no [[Positive international law|positive]] or specific [[Customary international law|customary]] [[international humanitarian law]] with respect to [[aerial warfare]] existed before or during World War&nbsp;II.<ref>{{cite book |title=Terror from the Sky: The Bombing of German Cities in World War II |year=2010 |page=167 |publisher=[[Berghahn Books]] |isbn=978-1-84545-844-7}}</ref> The USAAF [[Air raids on Japan|bombed a total of 67 Japanese cities]], killing 393,000 civilians, including from the [[atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki]], and destroying 65% of built-up areas.<ref>{{cite journal|author=John Dower|title=Lessons from Iwo Jima|journal=Perspectives|year=2007|volume=45|issue=6|pages=54–56|url=https://www.historians.org/publications-and-directories/perspectives-on-history/september-2007/lessons-from-iwo-jima|access-date=17 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110117075824/https://www.historians.org/Perspectives/issues/2007/0709/index.cfm|archive-date=17 January 2011|url-status=live}}</ref> === Genocide, concentration camps, and slave labour === {{Main|The Holocaust|Nazi concentration camps|Extermination camp|Forced labour under German rule during World War II|Kidnapping of children by Nazi Germany|Nazi human experimentation|Gulag}} [[File:The Liberation of Bergen-belsen Concentration Camp, April 1945 BU4031.jpg|thumb|[[Schutzstaffel]] (SS) female camp guards removing prisoners' bodies from lorries and carrying them to a mass grave, inside the German [[Bergen-Belsen concentration camp]], 1945]] [[Nazi Germany]], under the [[dictatorship]] of Adolf Hitler, was responsible for [[the Holocaust]] (which killed approximately 6 million Jews) as well as for [[Nazi crimes against the Polish nation|killing 2.7&nbsp;million ethnic Poles]]<ref>Institute of National Remembrance, Polska 1939–1945 Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami. Materski and Szarota. page 9 ''"Total Polish population losses under German occupation are currently calculated at about 2 770 000"''.</ref> and 4 million others who were deemed "[[life unworthy of life|unworthy of life]]" (including the [[Disability|disabled]] and [[Mental disorder|mentally ill]], [[German mistreatment of Soviet prisoners of war|Soviet prisoners of war]], [[Romani people|Romani]], [[homosexuals]], [[Freemasons]], and [[Jehovah's Witnesses]]) as part of a programme of deliberate extermination, in effect becoming a "[[Genocide|genocidal]] state".<ref>(2006). The World Must Know: The History of the Holocaust as Told in the United States Holocaust Memorial Museum (2nd ed.). Washington, DC: United States Holocaust Memorial Museum. {{ISBN|978-0-8018-8358-3}}.</ref> [[German mistreatment of Soviet prisoners of war|Soviet POWs]] were kept in especially unbearable conditions, and 3.6&nbsp;million Soviet POWs out of 5.7&nbsp;million died in Nazi camps during the war.<ref>{{Harvnb|Herbert|1994|p=[https://books.google.com/books?id=M7Y9AAAAIAAJ&pg=PA222 222]}}</ref><ref name="Overy 2004 568_569">{{Harvnb|Overy|2004|pp=568–69}}.</ref> In addition to [[Nazi concentration camps|concentration camps]], [[Extermination camp|death camps]] were created in Nazi Germany to exterminate people on an industrial scale. Nazi Germany extensively used [[Forced labour under German rule during World War II|forced labourers]]; about 12&nbsp;million [[Ostarbeiter|Europeans]] from German-occupied countries were abducted and used as a slave work force in German industry, agriculture and war economy.<ref name="compensation">{{cite web|url=https://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1757323,00.html|title=Final Compensation Pending for Former Nazi Forced Laborers|date=27 October 2005|access-date=19 January 2010|first=Michael|last=Marek|archive-url=https://web.archive.org/web/20060502123049/https://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1757323,00.html|archive-date=2 May 2006|work=dw-world.de|publisher=Deutsche Welle|url-status=dead}}</ref> The Soviet [[Gulag]] became a ''de facto'' system of deadly camps during 1942–43, when wartime privation and hunger caused numerous deaths of inmates,<ref>J. Arch Getty, Gábor T. Rittersporn and Viktor N. Zemskov. Victims of the Soviet Penal System in the Pre-War Years: A First Approach on the Basisof Archival Evidence. ''The American Historical Review'', Vol. 98, No. 4 (Oct. 1993), pp. 1017–49</ref> including foreign citizens of Poland and [[Occupation of Baltic States|other countries]] occupied in 1939–40 by the Soviet Union, as well as Axis [[German prisoners of war in the Soviet Union|POWs]].<ref>{{Harvnb|Applebaum|2003|pp=389–96}}.</ref> By the end of the war, most Soviet POWs liberated from Nazi camps and many repatriated civilians were detained in special filtration camps where they were subjected to [[NKVD]] evaluation, and 226,127 were sent to the Gulag as real or perceived Nazi collaborators.<ref>Zemskov V.N. On repatriation of Soviet citizens. Istoriya SSSR., 1990, No. 4, (in Russian). See also [https://scepsis.ru/library/id_1234.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111014134645/https://scepsis.ru/library/id_1234.html |date=14 October 2011 }} (online version), and {{Harvnb|Bacon|1992}}; {{Harvnb|Ellman|2002}}.</ref> [[File:Czeslawa Kwoka - Brasse.jpg|thumb|left|Prisoner identity photograph taken by the German [[SS]] of a [[Czesława Kwoka|Polish Catholic girl]] who died in [[Auschwitz]]. Approximately 230,000 children were held prisoner and used in forced labour and [[Nazi human experimentation|Nazi medical experiments]].]] Japanese [[prisoner-of-war camp]]s, many of which were used as labour camps, also had high death rates. The [[International Military Tribunal for the Far East]] found the death rate of Western prisoners was 27 per cent (for American POWs, 37 per cent),<ref>{{cite web|url=https://www.pbs.org/wgbh/amex/bataan/peopleevents/e_atrocities.html|title=Japanese Atrocities in the Philippines|access-date=18 January 2010|archive-date=27 July 2003|archive-url=https://web.archive.org/web/20030727223501/https://www.pbs.org/wgbh/amex/bataan/peopleevents/e_atrocities.html|work=American Experience: the Bataan Rescue|publisher=PBS Online|url-status=dead}}</ref> seven times that of POWs under the Germans and Italians.<ref>{{Harvnb|Tanaka|1996|pp=2–3}}.</ref> While 37,583 prisoners from the UK, 28,500 from the Netherlands, and 14,473 from the United States were released after the [[surrender of Japan]], the number of Chinese released was only 56.<ref>{{Harvnb|Bix|2000|p=360}}.</ref> At least five million Chinese civilians from northern China and Manchukuo were enslaved between 1935 and 1941 by the [[East Asia Development Board]], or ''Kōain'', for work in mines and war industries. After 1942, the number reached 10&nbsp;million.<ref name="zhifen2002">{{cite web|last=Ju|url=https://www.fas.harvard.edu/~asiactr/sino-japanese/session6.htm|first=Zhifen|title=Japan's atrocities of conscripting and abusing north China draughtees after the outbreak of the Pacific war|work=Joint Study of the Sino-Japanese War: Minutes of the June 2002 Conference|publisher=Harvard University Faculty of Arts and Sciences|date=June 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20120521093637/https://www.fas.harvard.edu/~asiactr/sino-japanese/session6.htm|archive-date=21 May 2012|access-date=28 December 2013}}</ref> In [[Java]], between 4 and 10&nbsp;million ''[[rōmusha]]'' (Japanese: "manual labourers"), were forced to work by the Japanese military. About 270,000 of these Javanese labourers were sent to other Japanese-held areas in Southeast Asia, and only 52,000 were repatriated to Java.<ref name="indonesiaww2">{{cite web|url=https://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+id0029)|title=Indonesia: World War II and the Struggle For Independence, 1942–50; The Japanese Occupation, 1942–45|access-date=9 February 2007|publisher=Library of Congress|year=1992|archive-url=https://web.archive.org/web/20041030225658/https://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd%2Fcstdy%3A%40field%28DOCID+id0029%29|archive-date=30 October 2004|url-status=live}}</ref> === Occupation === {{Main|German-occupied Europe|Resistance during World War II|Collaboration with the Axis Powers|Nazi plunder}} [[File:Palmiry before execution.jpg|thumb|right|Polish civilians wearing blindfolds photographed just before [[Palmiry massacre|their execution by German soldiers in Palmiry forest]], 1940]] In Europe, occupation came under two forms. In Western, Northern, and Central Europe (France, Norway, Denmark, the Low Countries, and the [[Protectorate of Bohemia and Moravia|annexed portions of Czechoslovakia]]) Germany established economic policies through which it collected roughly 69.5&nbsp;billion reichsmarks (27.8&nbsp;billion US dollars) by the end of the war; this figure does not include the [[Nazi plunder|sizeable plunder]] of industrial products, military equipment, raw materials and other goods.<ref>{{Harvnb|Liberman|1996|p=42}}.</ref> Thus, the income from occupied nations was over 40 percent of the income Germany collected from taxation, a figure which increased to nearly 40 percent of total German income as the war went on.<ref name="Milward 1979 138">{{Harvnb|Milward|1992|p=138}}.</ref> [[File:Bundesarchiv Bild 101I-031-2436-03A, Russland, Hinrichtung von Partisanen retouched.jpg|thumb|left|[[Soviet partisans]] hanged by the German army. The [[Russian Academy of Sciences]] reported in 1995 [[World War II casualties of the Soviet Union|civilian victims in the Soviet Union]] at German hands totalled 13.7 million dead, twenty percent of the 68 million persons in the occupied Soviet Union.]] In the East, the intended gains of ''[[Lebensraum]]'' were never attained as fluctuating front-lines and Soviet [[scorched earth]] policies denied resources to the German invaders.<ref name="Milward 1992 148">{{Harvnb|Milward|1992|p=148}}.</ref> Unlike in the West, the [[Racial policy of Nazi Germany|Nazi racial policy]] encouraged extreme brutality against what it considered to be the "[[Untermensch|inferior people]]" of Slavic descent; most German advances were thus followed by [[Generalplan Ost|mass executions]].<ref>{{Harvnb|Barber|Harrison|2006|p=232}}.</ref> Although [[Resistance during World War II|resistance groups]] formed in most occupied territories, they did not significantly hamper German operations in either the East<ref>{{Harvnb|Hill|2005|p=5}}.</ref> or the West<ref>{{Harvnb|Christofferson|Christofferson|2006|p=156}}</ref> until late 1943. In Asia, Japan termed nations under its occupation as being part of the [[Greater East Asia Co-Prosperity Sphere]], essentially a Japanese [[hegemony]] which it claimed was for purposes of liberating colonised peoples.<ref>{{Harvnb|Radtke|1997|p=107}}.</ref> Although Japanese forces were sometimes welcomed as liberators from European domination, [[Japanese war crimes]] frequently turned local public opinion against them.<ref name="GSWW6_266">{{Harvnb|Rahn|2001|p=266}}.</ref> During Japan's initial conquest, it captured {{convert|4000000|oilbbl}} of oil (~550,000 tonnes) left behind by retreating Allied forces; and by 1943, was able to get production in the Dutch East Indies up to {{convert|50|e6oilbbl}} of oil (~6.8 million tonnes), 76 per cent of its 1940 output rate.<ref name="GSWW6_266" /> === Home fronts and production === In Europe, before the outbreak of the war, the Allies had significant advantages in both population and economics. In 1938, the Western Allies (United Kingdom, France, Poland and the British Dominions) had a 30 percent larger population and a 30 percent higher gross domestic product than the European Axis powers (Germany and Italy); if colonies are included, the Allies had more than a 5:1 advantage in population and a nearly 2:1 advantage in GDP.<ref name="6Econ3">{{Harvnb|Harrison|1998|p= 3}}.</ref> In Asia at the same time, China had roughly six times the population of Japan but only an 89 percent higher GDP; this is reduced to three times the population and only a 38 percent higher GDP if Japanese colonies are included.<ref name="6Econ3" /> The United States produced about two-thirds of all the munitions used by the Allies in World War II, including warships, transports, warplanes, artillery, tanks, trucks, and ammunition.<ref>Compare: {{cite book|last1 = Wilson|first1 = Mark R.|title = Destructive Creation: American Business and the Winning of World War II|url = https://books.google.com/books?id=AcqADAAAQBAJ|series = American Business, Politics, and Society|edition = reprint|location = Philadelphia|publisher = University of Pennsylvania Press|date = 2016|page = 2|isbn = 978-0-8122-9354-8|access-date = 19 December 2019|quote = By producing nearly two thirds of the munitions used by Allied forces – including huge numbers of aircraft, ships, tanks, trucks, rifles, artillery shells, and bombs – American industry became what President Franklin D. Roosevelt once called 'the arsenal of democracy' [...].|archive-date = 22 November 2020|archive-url = https://web.archive.org/web/20201122033940/https://books.google.com/books?id=AcqADAAAQBAJ|url-status = live}}</ref> Though the Allies' economic and population advantages were largely mitigated during the initial rapid blitzkrieg attacks of Germany and Japan, they became the decisive factor by 1942, after the United States and Soviet Union joined the Allies, as the war largely settled into one of [[Attrition warfare|attrition]].<ref name="6Econ2">{{Harvnb|Harrison|1998|p=2}}.</ref> While the Allies' ability to out-produce the Axis is often attributed to the Allies having more access to natural resources, other factors, such as Germany and Japan's reluctance to employ women in the [[labour force]],<ref>{{Harvnb|Bernstein|1991|p= 267}}.</ref> Allied [[Strategic bombing during World War II|strategic bombing]],<ref>{{Cite book|last= Griffith|first= Charles|title= The Quest: Haywood Hansell and American Strategic Bombing in World War II|isbn= 978-1-58566-069-8|publisher= Diane Publishing|year= 1999|page= 203}}</ref> and Germany's late shift to a [[war economy]]<ref>{{Harvnb|Overy|1994|p= 26}}.</ref> contributed significantly. Additionally, neither Germany nor Japan planned to fight a protracted war, and had not equipped themselves to do so.<ref>{{Harvnb|BBSU|1998|p= 84}}; {{Harvnb|Lindberg|Todd|2001|p= 126}}..</ref> To improve their production, Germany and Japan used millions of [[slave labour]]ers;<ref>{{Cite book|last= Unidas|first= Naciones|title= World Economic And Social Survey 2004: International Migration|page= 23|publisher= United Nations Pubns|year= 2005|isbn= 978-92-1-109147-2}}</ref> [[Forced labour under German rule during World War II|Germany used]] about 12&nbsp;million people, mostly from Eastern Europe,<ref name="compensation" /> while [[Slavery in Japan|Japan used]] more than 18&nbsp;million people in Far East Asia.<ref name="zhifen2002" /><ref name="indonesiaww2" /> === Advances in technology and warfare === {{Main|Technology during World War II}} [[File:Boeing-Whichata B-29 Assembly Line - 1944.jpg|thumb|[[Boeing B-29 Superfortress|B-29 Superfortress]] [[strategic bombers]] on the [[Boeing]] assembly line in [[Wichita, Kansas]], 1944]] Aircraft were used for [[Reconnaissance aircraft|reconnaissance]], as [[fighter aircraft|fighters]], [[bomber]]s, and [[close air support|ground-support]], and each role was advanced considerably. Innovation included [[airlift]] (the capability to quickly move limited high-priority supplies, equipment, and personnel);<ref name="EncWWII_76">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=76}}.</ref> and of [[strategic bombing]] (the bombing of enemy industrial and population centres to destroy the enemy's ability to wage war).<ref>{{Harvnb|Levine|1992|p=227}}.</ref> [[Anti-aircraft warfare|Anti-aircraft weaponry]] also advanced, including defences such as [[radar]] and surface-to-air artillery. The use of the [[jet aircraft]] was pioneered and, though late introduction meant it had little impact, it led to jets becoming standard in air forces worldwide.<ref>{{Harvnb|Klavans|Di Benedetto|Prudom|1997}}; {{Harvnb|Ward|2010|pp=247–51}}.</ref> Although [[Missile|guided missiles]] were being developed, they were not advanced enough to reliably [[Surface-to-air missile|target aircraft]] until some years after the war. Advances were made in nearly every aspect of [[naval warfare]], most notably with [[aircraft carrier]]s and [[submarine]]s. Although [[Aeronautics|aeronautical]] warfare had relatively little success at the start of the war, [[Battle of Taranto|actions at Taranto]], [[Attack on Pearl Harbor|Pearl Harbor]], and the [[Battle of the Coral Sea|Coral Sea]] established the carrier as the dominant capital ship in place of the battleship.<ref name="EncWWII_163">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=163}}.</ref><ref>{{Cite book|last1=Bishop|first1=Chris|last2=Chant|first2=Chris|title=Aircraft Carriers: The World's Greatest Naval Vessels and Their Aircraft|page=7|publisher=Silverdale Books|year=2004|isbn=978-1-84509-079-1|location=Wigston, Leics}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Chenoweth|first1=H. Avery|last2=Nihart|first2=Brooke|title=Semper Fi: The Definitive Illustrated History of the U.S. Marines|publisher=Main Street|year=2005|isbn=978-1-4027-3099-3|page=180|location=New York}}</ref> In the Atlantic, [[escort carrier]]s proved to be a vital part of Allied convoys, increasing the effective protection radius and helping to close the [[Mid-Atlantic gap]].<ref>{{Harvnb|Sumner|Baker|2001|p=25}}.</ref> Carriers were also more economical than [[battleship]]s because of the relatively low cost of aircraft<ref>{{Harvnb|Hearn|2007|p=14}}.</ref> and their not requiring to be as heavily armoured.<ref>{{Harvnb|Gardiner|Brown|2004|p=52}}.</ref> Submarines, which had proved to be an effective weapon during the [[World War I|First World War]],<ref name="Bur&Ryd 1995 15">{{Harvnb|Burcher|Rydill|1995|p=15}}.</ref> were anticipated by all sides to be important in the second. The British focused development on [[Anti-submarine warfare|anti-submarine]] [[anti-submarine weapon|weaponry]] and tactics, such as [[sonar]] and convoys, while Germany focused on improving its offensive capability, with designs such as the [[German Type VII submarine|Type VII submarine]] and [[Wolfpack (naval tactic)|wolfpack]] tactics.<ref name="Bur&Ryd 1995 16">{{Harvnb|Burcher|Rydill|1995|p=16}}.</ref> Gradually, improving Allied technologies such as the [[Leigh light]], [[Hedgehog (weapon)|hedgehog]], [[Squid (weapon)|squid]], and [[Mark 24 mine|homing torpedoes]] proved victorious over the German submarines.<ref>Burns, R.W.: 'Impact of technology on the defeat of the U-boat September 1939 – May 1943', IEE Proceedings – Science, Measurement and Technology, 1994, 141, (5), p. 343-355, DOI: 10.1049/ip-smt:19949918 IET Digital Library, https://digital-library.theiet.org/content/journals/10.1049/ip-smt_19949918 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210310231234/https://digital-library.theiet.org/content/journals/10.1049/ip-smt_19949918 |date=10 March 2021 }}</ref> [[File:Bundesarchiv Bild 141-1880, Peenemünde, Start einer V2.jpg|thumb|upright=0.9|left|A [[V-2 rocket]] launched from a fixed site in [[Peenemünde]], 21 June 1943]] [[Land warfare]] changed from the static front lines of [[trench warfare]] of World War&nbsp;I, which had relied on improved [[artillery]] that outmatched the speed of both [[infantry]] and [[cavalry]], to increased mobility and [[combined arms]]. The [[tank]], which had been used predominantly for infantry support in the First World War, had evolved into the primary weapon.<ref name="EncWWII_125">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=125}}.</ref> In the late 1930s, tank design was considerably more advanced than it had been during World War I,<ref>{{Cite book|last=Dupuy|first=Trevor Nevitt|title=The Evolution of Weapons and Warfare|publisher=[[Jane's Information Group]]|isbn=978-0-7106-0123-0|year=1982|page=231}}</ref> and [[Tanks in World War II|advances continued throughout the war]] with increases in speed, armour and firepower.<ref>{{cite web |title=The Vital Role Of Tanks In The Second World War |url=https://www.iwm.org.uk/history/the-vital-role-of-tanks-in-the-second-world-war |access-date=2022-04-05 |website=Imperial War Museums |language=en |archive-date=25 March 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220325104344/https://www.iwm.org.uk/history/the-vital-role-of-tanks-in-the-second-world-war |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Castaldi |first1=Carolina |last2=Fontana |first2=Roberto |last3=Nuvolari |first3=Alessandro |date=2009-08-01 |title='Chariots of fire': the evolution of tank technology, 1915–1945 |url=https://doi.org/10.1007/s00191-009-0141-0 |journal=Journal of Evolutionary Economics |language=en |volume=19 |issue=4 |pages=545–566 |doi=10.1007/s00191-009-0141-0 |s2cid=36789517 |issn=1432-1386 |access-date=5 April 2022 |archive-date=12 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220412031722/https://link.springer.com/article/10.1007/s00191-009-0141-0 |url-status=live }}</ref> At the start of the war, most commanders thought enemy tanks should be met by tanks with superior specifications.<ref name="EncWWII_108">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=108}}.</ref> This idea was challenged by the poor performance of the relatively light early tank guns against armour, and German doctrine of avoiding tank-versus-tank combat. This, along with Germany's use of combined arms, were among the key elements of their highly successful blitzkrieg tactics across Poland and France.<ref name="EncWWII_125" /> Many means of [[anti-tank warfare|destroying tanks]], including [[Indirect fire|indirect artillery]], [[anti-tank gun]]s (both towed and [[self-propelled gun|self-propelled]]), [[anti-tank mine|mines]], short-ranged infantry antitank weapons, and other tanks were used.<ref name="EncWWII_108" /> Even with large-scale mechanisation, infantry remained the backbone of all forces,<ref name="EncWWII_734">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=734}}.</ref> and throughout the war, most infantry were equipped similarly to World War&nbsp;I.<ref name="Comp_221">{{Harvnb|Cowley|Parker|2001|p=221}}.</ref> The portable machine gun spread, a notable example being the German [[MG34]], and various [[submachine gun]]s which were suited to [[close combat]] in urban and jungle settings.<ref name="Comp_221" /> The [[assault rifle]], a late war development incorporating many features of the rifle and submachine gun, became the standard post-war infantry weapon for most armed forces.<ref>{{cite web |title=The AK-47: the worlds favourite killing machine |publisher=controlarms.org |first1=Oliver |last1=Sprague |first2=Hugh |last2=Griffiths |url=https://www.amnesty.org/en/documents/act30/011/2006/en/ |access-date=14 November 2009 |year=2006 |format=PDF |page=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181228130914/https://www.amnesty.org/en/documents/act30/011/2006/en/ |archive-date=28 December 2018 |url-status=live}}</ref> [[File:Trinity device readied.jpg|thumb|Nuclear ''Gadget'' being raised to the top of the detonation "shot tower", at [[Alamogordo Bombing and Gunnery Range|Alamogordo Bombing Range]]; [[Trinity (nuclear test)|Trinity nuclear test]], [[New Mexico]], July 1945]] Most major belligerents attempted to solve the problems of complexity and security involved in using large [[codebook]]s for [[cryptography]] by designing [[cipher]]ing machines, the most well known being the German [[Enigma machine]].<ref>{{Harvnb|Ratcliff|2006|p=11}}.</ref> Development of [[SIGINT]] (''sig''nals ''int''elligence) and [[cryptanalysis]] enabled the countering process of decryption. Notable examples were the Allied decryption of [[Japanese naval codes]]<ref name=Schoenherr>{{cite web|access-date=15 November 2009|archive-date=9 May 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080509054959/https://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/espionage.htm|first=Steven|last=Schoenherr|publisher=History Department at the University of San Diego|title=Code Breaking in World War I|url=https://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/espionage.htm|url-status=dead|year=2007}}</ref> and British [[Ultra]], a [[Bombe#The British Bombe|pioneering method]] for decoding Enigma benefiting from information given to the United Kingdom by the [[Polish Cipher Bureau#Gift to allies|Polish Cipher Bureau]], which had been decoding early versions of Enigma before the war.<ref>{{cite news|author=Macintyre, Ben|title=Bravery of thousands of Poles was vital in securing victory|work=The Times|location=London|date=10 December 2010|page=27}}</ref> Another aspect of [[military intelligence]] was the use of [[deception]], which the Allies used to great effect, such as in operations [[Operation Mincemeat|Mincemeat]] and [[Operation Bodyguard|Bodyguard]].<ref name=Schoenherr /><ref>{{cite web|title=Deception for Defense of Information Systems: Analogies from Conventional Warfare|url=https://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/nps/mildec.htm|first1=Neil C.|last1=Rowe|first2=Hy|last2=Rothstein|work=Departments of Computer Science and Defense Analysis U.S. Naval Postgraduate School|publisher=Air University|access-date=15 November 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20101123031630/https://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/nps/mildec.htm|archive-date=23 November 2010|url-status=live}}</ref> Other technological and engineering feats achieved during, or as a result of, the war include the world's first programmable computers ([[Z3 (computer)|Z3]], [[Colossus computer|Colossus]], and [[ENIAC]]), [[V-1 flying bomb|guided missiles]] and [[V-2 rocket|modern rockets]], the [[Manhattan Project]]'s development of [[nuclear weapon]]s, [[operations research]] and the development of [[Mulberry harbour|artificial harbours]] and [[Operation Pluto|oil pipelines under the English Channel]].<ref>{{Cite web |last=Editor |first=Insights |title=WORLD WAR – II |url=https://www.insightsonindia.com/world-history/world-war-i/world-war-ii/ |access-date=2022-07-11 |website=INSIGHTSIAS |language=en-US}}</ref> [[Penicillin]] was first mass-produced and used during the war (see [[History of penicillin#Stabilization and mass production|Stabilization and mass production of penicillin]]).<ref>{{cite web|archive-url=https://web.archive.org/web/20190628035235/https://www.acs.org/content/acs/en/education/whatischemistry/landmarks/flemingpenicillin.html|archive-date=28 June 2019|url=https://www.acs.org/content/acs/en/education/whatischemistry/landmarks/flemingpenicillin.html|title=Discovery and Development of Penicillin: International Historic Chemical Landmark|location=Washington, D.C.|publisher=[[American Chemical Society]]|access-date=15 July 2019}}</ref> == See also == {{portal|World War II|War|World}} * [[Index of World War II articles]] * [[Lists of World War II topics]] * [[Outline of World War II]] *[[Lists of World War II military equipment]] == Notes == {{Notelist}} == Citations == {{reflist|21em}} == ლიტერატურა == *{{Cite book|last=Adamthwaite|first=Anthony P.|year=1992|title=The Making of the Second World War|isbn=978-0-415-90716-3|publisher=Routledge|location=New York|url=https://archive.org/details/makingofsecondwo00adam_0}} *{{Cite journal|last=Anderson|first=Irvine H., Jr.|year=1975|title=The 1941 De Facto Embargo on Oil to Japan: A Bureaucratic Reflex|journal=The Pacific Historical Review|volume=44|issue=2|pages=201–31|doi=10.2307/3638003|jstor=3638003}} *{{Cite book|last=Applebaum|first=Anne|author-link=Anne Applebaum|year=2003|title=Gulag: A History of the Soviet Camps|location=London|publisher=[[Penguin Books|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9322-6|title-link=Gulag: A History}} *{{Cite book|last=Applebaum|first=Anne|author-mask=3|year=2012|title=Iron Curtain: The Crushing of Eastern Europe 1944–56|location=London|publisher=[[Penguin Books|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9868-9}} *{{Cite journal|last=Bacon|first=Edwin|year=1992|title=Glasnost' and the Gulag: New Information on Soviet Forced Labour around World War II|journal=[[Soviet Studies]]|volume=44|issue=6|pages=1069–86|jstor=152330|doi=10.1080/09668139208412066}} *{{Cite book|last=Badsey|first=Stephen|year=1990|title=Normandy 1944: Allied Landings and Breakout|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-0-85045-921-0}} *{{Cite book|last=Balabkins|first=Nicholas|year=1964|title=Germany Under Direct Controls: Economic Aspects of Industrial Disarmament 1945–1948|url=https://archive.org/details/germanyunderdire0000bala|url-access=registration|location=New Brunswick, NJ|publisher=[[Rutgers University Press]]|isbn=978-0-8135-0449-0}} *{{Cite book|last1=Barber|first1=John|last2=Harrison|first2=Mark|year=2006|chapter=Patriotic War, 1941–1945|editor=Ronald Grigor Suny |title=The Cambridge History of Russia |volume=III: The Twentieth Century |pages=217–42|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-81144-6}} *{{Cite book|last=Barker|first=A.J.|year=1971|title=The Rape of Ethiopia 1936|location=New York|publisher=[[Ballantine Books]]|isbn=978-0-345-02462-6}} *{{Cite book|last=Beevor|first=Antony|author-link=Antony Beevor|year=1998|title=Stalingrad|location=New York|publisher=[[Viking Press|Viking]]|isbn=978-0-670-87095-0|title-link=Stalingrad (Beevor book)}} *{{Cite book|last=Beevor|first=Antony|author-mask=3|year=2012|title=The Second World War|location=London|publisher=[[Weidenfeld & Nicolson]]|isbn=978-0-297-84497-6|title-link=The Second World War (book)}} *{{Cite book|last=Belco|first=Victoria|year=2010|title=War, Massacre, and Recovery in Central Italy: 1943–1948|location=Toronto|publisher=[[University of Toronto Press]]|isbn=978-0-8020-9314-1}} *{{Cite book|last=Bellamy|first=Chris T.|year=2007|title=Absolute War: Soviet Russia in the Second World War|location=New York|publisher=[[Alfred A. Knopf]]|isbn=978-0-375-41086-4}} *{{Cite book|last=Ben-Horin|first=Eliahu|year=1943|title=The Middle East: Crossroads of History|location=New York|publisher=W.W. Norton}} *{{Cite book|last=Berend|first=Ivan T.|author-link=Iván T. Berend|year=1996|title=Central and Eastern Europe, 1944–1993: Detour from the Periphery to the Periphery|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-55066-6}} *{{Cite book|last=Bernstein|first=Gail Lee|author-link=Gail Lee Bernstein|year=1991|title=Recreating Japanese Women, 1600–1945|location=Berkeley & Los Angeles|publisher=[[University of California Press]]|isbn=978-0-520-07017-2|url=https://archive.org/details/recreatingjapane0000unse}} *{{Cite book|last1=Bilhartz|first1=Terry D.|last2=Elliott|first2=Alan C.|year=2007|title=Currents in American History: A Brief History of the United States|location=Armonk, NY|publisher=[[M.E. Sharpe]]|isbn=978-0-7656-1821-4|url=https://archive.org/details/currentsinameric0000bilh}} *{{Cite book|last=Bilinsky|first=Yaroslav|year=1999|title=Endgame in NATO's Enlargement: The Baltic States and Ukraine|location=Westport, CT|publisher=[[Greenwood Publishing Group]]|isbn=978-0-275-96363-7}} *{{Cite book|last=Bix|first=Herbert P.|author-link=Herbert P. Bix|year=2000|title=Hirohito and the Making of Modern Japan|location=New York|publisher=[[HarperCollins]]|isbn=978-0-06-019314-0|title-link=Hirohito and the Making of Modern Japan}} *{{Cite book|last=Black|first=Jeremy|author-link=Jeremy Black (historian)|year=2003|title=World War Two: A Military History|location= Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-30534-1}} *{{Cite book|last=Blinkhorn|first=Martin|year=2006|orig-year=1984|title=Mussolini and Fascist Italy|edition=3rd|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-26206-4}} *{{Cite book|last1=Bonner|first1=Kit|last2=Bonner|first2=Carolyn|year=2001|title=Warship Boneyards|location=Osceola, WI|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-0-7603-0870-7}} *{{Cite book|last=Borstelmann|first=Thomas|year=2005|chapter=The United States, the Cold War, and the colour line|editor1=Melvyn P. Leffler |editor2=David S. Painter |title=Origins of the Cold War: An International History |pages=317–32 |edition=2nd|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-34109-7}} *{{Cite book|title=The Cambridge History of the Second World War Volume 2: Politics and Ideology|series=The Cambridge History of the Second World War (3 vol)|first1=Richard|last1=Bosworth|first2=Joseph|last2=Maiolo|location=[[Cambridge]]|language=en|publisher=[[Cambridge University Press]]|pages=313–14|year=2015|url=https://universitypublishingonline.org/cambridge/histories/subject_title_list.jsf?subjectCode=15&heading=Warfare&tSort=title+closed&aSort=author+default_list&ySort=year+default_list|access-date=17 February 2022|archive-date=20 August 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160820160141/http://universitypublishingonline.org/cambridge/histories/subject_title_list.jsf?subjectCode=15&heading=Warfare&tSort=title+closed&aSort=author+default_list&ySort=year+default_list|url-status=dead}} *{{Cite book|last=Brayley|first=Martin J.|year=2002|title=The British Army 1939–45, Volume 3: The Far East|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-238-8}} *{{Cite book|last=British Bombing Survey Unit|year=1998|title=The Strategic Air War Against Germany, 1939–1945|location=London & Portland, OR|publisher=[[Frank Cass Publishers]]|isbn=978-0-7146-4722-7|ref=CITEREFBBSU1998}} *{{Cite book|last=Brody|first=J. Kenneth|year=1999|title=The Avoidable War: Pierre Laval and the Politics of Reality, 1935–1936|location=New Brunswick, NJ|publisher=[[Transaction Publishers]]|isbn=978-0-7658-0622-2|url=https://archive.org/details/avoidablewar0000brod}} *{{Cite book|last=Brown|first=David|year=2004|title=The Road to Oran: Anglo-French Naval Relations, September 1939 – July 1940|location=London & New York|publisher=[[Frank Cass]]|isbn=978-0-7146-5461-4}} *{{Cite book|last=Buchanan|first=Tom|year=2006|title=Europe's Troubled Peace, 1945–2000|location=Oxford & Malden, MA|publisher=[[Blackwell Publishing]]|isbn=978-0-631-22162-3}} *{{Cite book|last1=Bueno de Mesquita|first1=Bruce|author1-link=Bruce Bueno de Mesquita|last2=Smith|first2=Alastair|last3=Siverson|first3=Randolph M.|last4=Morrow|first4=James D.|author4-link=James D. Morrow|year=2003|title=The Logic of Political Survival|location=Cambridge, MA|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-02546-1|title-link=The Logic of Political Survival}} *{{Cite book|last1=Bull|first1=Martin J.|last2=Newell|first2=James L.|year=2005|title=Italian Politics: Adjustment Under Duress|publisher=[[Polity]]|isbn=978-0-7456-1298-0}} *{{Cite book |last=Bullock |first=Alan |author-link=Alan Bullock |year=1990 |title=Hitler: A Study in Tyranny |location=London |publisher=[[Penguin Books]] |isbn=978-0-14-013564-0}} *{{Cite book|last1=Burcher|first1=Roy|last2=Rydill|first2=Louis|year=1995|title=Concepts in Submarine Design|journal=Journal of Applied Mechanics|volume=62|issue=1|page=268|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-55926-3|bibcode=1995JAM....62R.268B|doi=10.1115/1.2895927}} *{{Cite book|last=Busky|first=Donald F.|year=2002|title=Communism in History and Theory: Asia, Africa, and the Americas|location=Westport, CT|publisher=Praeger Publishers|isbn=978-0-275-97733-7}} *{{Cite book|last=Canfora|first=Luciano|author-link=Luciano Canfora|year=2006|orig-year=2004|title=Democracy in Europe: A History|location=Oxford & Malden MA|publisher=[[Blackwell Publishing]]|isbn=978-1-4051-1131-7}} *{{Cite journal|last=Cantril|first=Hadley|year=1940|title=America Faces the War: A Study in Public Opinion|journal=[[Public Opinion Quarterly]]|volume=4|issue=3|pages=387–407|jstor=2745078|doi=10.1086/265420}} *{{Cite book|last=Chang|first=Iris|author-link=Iris Chang|year=1997|title=The Rape of Nanking: The Forgotten Holocaust of World War II|location=New York|publisher=[[Basic Books]]|isbn=978-0-465-06835-7|url=https://archive.org/details/rapeofnankingfor00chan}} *{{Cite book|last1=Christofferson|first1=Thomas R.|last2=Christofferson|first2=Michael S.|year=2006|title=France During World War II: From Defeat to Liberation|location=New York|publisher=[[Fordham University Press]]|isbn=978-0-8232-2562-0}} *{{Cite book|last=Chubarov|first=Alexander|year=2001|title=Russia's Bitter Path to Modernity: A History of the Soviet and Post-Soviet Eras|location=London & New York|publisher=[[Continuum International Publishing Group|Continuum]]|isbn=978-0-8264-1350-5|url=https://archive.org/details/russiasbitterpat0000chub}} *{{Cite book|last=Ch'i|first=Hsi-Sheng|year=1992|chapter=The Military Dimension, 1942–1945|editor1=James C. Hsiung |editor2=Steven I. Levine |title=China's Bitter Victory: War with Japan, 1937–45 |pages=157–84|location=Armonk, NY|publisher=[[M.E. Sharpe]]|isbn=978-1-56324-246-5}} *{{Cite journal|last=Cienciala|first=Anna M.|year=2010|title=Another look at the Poles and Poland during World War II|journal=[[The Polish Review]]|volume=55|issue=1|pages=123–43|jstor=25779864}} *{{Cite book|last=Clogg|first=Richard|author-link=Richard Clogg|year=2002|title=A Concise History of Greece|edition=2nd|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-80872-9|url=https://archive.org/details/concisehistoryof00clog_0}} *{{Cite book|last=Coble|first=Parks M.|year=2003|title=Chinese Capitalists in Japan's New Order: The Occupied Lower Yangzi, 1937–1945|location=Berkeley & Los Angeles|publisher=[[University of California Press]]|isbn=978-0-520-23268-6}} *{{Cite book|last=Collier|first=Paul|year=2003|title=The Second World War (4): The Mediterranean 1940–1945|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-539-6}} *{{Cite book|last1=Collier|first1=Martin|last2=Pedley|first2=Philip|year=2000|title=Germany 1919–45|url=https://archive.org/details/germany1919450000coll|url-access=registration|location=Oxford|publisher=[[Heinemann (publisher)|Heinemann]]|isbn=978-0-435-32721-7}} *{{Cite book|last=Commager|first=Henry Steele|year=2004|title=The Story of the Second World War|publisher=Brassey's|isbn=978-1-57488-741-9}} *{{Cite journal|last=Coogan|first=Anthony|year=1993|title=The Volunteer Armies of Northeast China|url=https://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5000186948|journal=[[History Today]]|volume=43|access-date=6 May 2012|archive-date=11 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120511015311/http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5000186948|url-status=live}} *{{Cite book|last1=Cook|first1=Chris|last2=Bewes|first2=Diccon|year=1997|title=What Happened Where: A Guide to Places and Events in Twentieth-Century History|location=London|publisher=[[UCL Press]]|isbn=978-1-85728-532-1}} *{{Cite book|editor1-last=Cowley|editor1-first=Robert|editor1-link=Robert Cowley|editor2-last=Parker|editor2-first=Geoffrey|editor2-link=Geoffrey Parker (historian)|year=2001|title=The Reader's Companion to Military History|location=Boston|publisher=[[Houghton Mifflin Company]]|isbn=978-0-618-12742-9}} *{{Cite book|last=Darwin|first=John|year=2007|title=After Tamerlane: The Rise & Fall of Global Empires 1400–2000|location=London|publisher=[[Penguin Books]]|isbn=978-0-14-101022-9}} *{{Cite book|last=Davies|first=Norman|author-link=Norman Davies|year=2006|title=Europe at War 1939–1945: No Simple Victory|location=London|publisher=[[Macmillan Publishers|Macmillan]]|isbn=978-0-333-69285-1|oclc=70401618|no-pp=yes|pages=[https://archive.org/details/europeatwar193910000davi/page/ ix+544 pages]|title-link=Europe at War 1939–1945: No Simple Victory}} *{{Cite book|editor1-last=Dear|editor1-first=I.C.B.|editor1-link=I. C. B. Dear|editor2-last=Foot|editor2-first=M.R.D.|editor2-link=M. R. D. Foot|year=2001|orig-year=1995|title=The Oxford Companion to World War II|location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-860446-4}} *{{Cite book|last1=DeLong|first1=J. Bradford|author1-link=J. Bradford DeLong|last2=Eichengreen|first2=Barry|author2-link=Barry Eichengreen|year=1993|chapter=The Marshall Plan: History's Most Successful Structural Adjustment Program|editor=Rudiger Dornbusch |editor2=Wilhelm Nölling |editor3=Richard Layard |title=Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today |pages=189–230 |location=Cambridge, MA|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-04136-2}} *{{Cite book|last=Dower|first=John W.|author-link=John W. Dower|year=1986|title=War Without Mercy: Race and Power in the Pacific War|url=https://archive.org/details/warwithoutmercyr0000dowe|url-access=registration|location=New York|publisher=[[Pantheon Books]]|isbn=978-0-394-50030-0}} *{{Cite book|last=Drea|first=Edward J.|year=2003|title=In the Service of the Emperor: Essays on the Imperial Japanese Army|location=Lincoln, NE|publisher=[[University of Nebraska Press]]|isbn=978-0-8032-6638-4}} *{{Cite journal|last1=de Grazia|first1=Victoria|last2=Paggi|first2=Leonardo|title=Story of an Ordinary Massacre: Civitella della Chiana, 29 June, 1944|journal=Cardozo Studies in Law and Literature|date=Autumn 1991 |pages=153–69|jstor=743479|volume=3|issue=2|doi=10.1525/lal.1991.3.2.02a00030}} *{{Cite book|last=Dunn|first=Dennis J.|year=1998|title=Caught Between Roosevelt & Stalin: America's Ambassadors to Moscow|location=Lexington, KY|publisher=[[University Press of Kentucky]]|isbn=978-0-8131-2023-2}} *{{Cite book|last=Eastman|first=Lloyd E.|year=1986|chapter=Nationalist China during the Sino-Japanese War 1937–1945|editor=John K. Fairbank|editor2=Denis Twitchett |title=The Cambridge History of China |volume=13: Republican China 1912–1949, Part 2|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-24338-4}} *{{Cite journal|last=Ellman|first=Michael|author-link=Michael Ellman|year=2002|title=Soviet Repression Statistics: Some Comments|url=https://artukraine.com/old/famineart/SovietCrimes.pdf|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=54|issue=7|pages=1151–1172|jstor=826310|doi=10.1080/0966813022000017177|s2cid=43510161|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121122071204/https://artukraine.com/old/famineart/SovietCrimes.pdf|archive-date=22 November 2012}} [https://web.archive.org/web/20130115023408/https://www.docstoc.com/docs/81203576/Soviet-Repression-Statistics-Some-Comments Copy] *{{Cite journal|last1=Ellman|first1=Michael|author-mask=3|last2=Maksudov|first2=S.|year=1994|title=Soviet Deaths in the Great Patriotic War: A Note|url=https://sovietinfo.tripod.com/ELM-War_Deaths.pdf|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=46|issue=4|pages=671–80|jstor=152934|doi=10.1080/09668139408412190|pmid=12288331|access-date=17 February 2022|archive-date=13 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220213194518/https://sovietinfo.tripod.com/ELM-War_Deaths.pdf|url-status=live}} *{{Cite book|last=Emadi-Coffin|first=Barbara|year=2002|title=Rethinking International Organization: Deregulation and Global Governance|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-19540-9}} *{{Cite book |last=Erickson |first=John |author-link=John Erickson (historian) |editor1-last=Shukman |editor1-first=Harold |editor1-link=:ru:Шукман, Гарольд |year=2001 |chapter=Moskalenko |title=Stalin's Generals |pages=137–54 |location=London |publisher=[[Weidenfeld & Nicolson|Phoenix Press]] |isbn=978-1-84212-513-7}} *{{Cite book |last=Erickson |first=John|author-mask=3|year=2003|title=The Road to Stalingrad|location=London|publisher=[[Cassell Military Paperbacks|Cassell Military]]|isbn=978-0-304-36541-8}} *{{Cite book|last1=Evans|first1=David C.|last2=Peattie|first2=Mark R.|year=2012|orig-year=1997|title=Kaigun: Strategy, Tactics, and Technology in the Imperial Japanese Navy|location=Annapolis, MD|publisher=[[Naval Institute Press]]|isbn=978-1-59114-244-7}} *{{Cite book|last=Evans|first=Richard J.|author-link=Richard J. Evans|year=2008|title=The Third Reich at War|location=London|publisher=[[Penguin Group|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9742-2|title-link=The Third Reich at War}} *{{Cite book|last1=Fairbank|first1=John King|author1-link=John K. Fairbank|last2=Goldman|first2=Merle|author2-link=Merle Goldman|year=2006|orig-year=1994|title=China: A New History|edition=2nd|location=Cambridge|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-01828-0}} *{{Cite journal|last=Farrell|first=Brian P.|year=1993|title=Yes, Prime Minister: Barbarossa, Whipcord, and the Basis of British Grand Strategy, Autumn 1941|journal=[[Journal of Military History]]|volume=57|issue=4|pages=599–625|jstor=2944096|doi=10.2307/2944096}} *{{Cite book|last=Ferguson|first=Niall|author-link=Niall Ferguson|year=2006|title=The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West|url=https://archive.org/details/warofworldtwenti00nial|url-access=registration|publisher=Penguin|isbn=978-0-14-311239-6}} *{{Cite book|last1=Forrest|first1=Glen|last2=Evans|first2=Anthony|last3=Gibbons|first3=David|year=2012|title=The Illustrated Timeline of Military History|location=New York|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-1-4488-4794-5}} *{{Cite book|last=Förster|first=Jürgen|author-link=Jürgen Förster|year=1998|chapter=Hitler's Decision in Favour of War|editor=Horst Boog|editor2=Jürgen Förster|editor3=Joachim Hoffmann|editor4=Ernst Klink|editor5=Rolf-Dieter Muller|editor6=Gerd R. Ueberschar|title=Germany and the Second World War |volume=IV: The Attack on the Soviet Union|pages=13–52|location=Oxford|publisher=[[Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-822886-8}} *{{Cite book|last1=Förster|first1=Stig|last2=Gessler|first2=Myriam|year=2005|chapter=The Ultimate Horror: Reflections on Total War and Genocide|editor=Roger Chickering|editor2=Stig Förster|editor3=Bernd Greiner |title=A World at Total War: Global Conflict and the Politics of Destruction, 1937–1945 |pages=53–68 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-83432-2}} *{{Cite book|last=Frei|first=Norbert|year=2002|title=Adenauer's Germany and the Nazi Past: The Politics of Amnesty and Integration|location=New York|publisher=[[Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-11882-8|url=https://archive.org/details/adenauersgermany00frei}} *{{Cite book|editor1-last=Gardiner|editor1-first=Robert|editor2-last=Brown|editor2-first=David K.|year=2004|title=The Eclipse of the Big Gun: The Warship 1906–1945|location=London|publisher=[[Conway Maritime Press]]|isbn=978-0-85177-953-9}} *{{Cite book|last=Garver|first=John W.|year=1988|title=Chinese-Soviet Relations, 1937–1945: The Diplomacy of Chinese Nationalism|location=New York|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-505432-3}} *{{cite book |last=Gilbert |first=Martin |author-link=Martin Gilbert |title=Second World War |year=1989 |location=London |publisher=Weidenfeld and Nicolson |isbn=978-0-297-79616-9 |url=https://archive.org/details/secondworldwar00gilb_0 }} *{{cite web |last=Glantz |first=David M. |author-link=David Glantz |year=1986 |title=Soviet Defensive Tactics at Kursk, July 1943 |url=https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz2/glantz2.asp |series=CSI Report No. 11 |website=Combined Arms Research Library |publisher=Command and General Staff College |oclc=278029256 |access-date=15 July 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080306082607/https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz2/glantz2.asp |archive-date=6 March 2008 }} *{{Cite book|last=Glantz |first=David M. |author-mask=3|year=1989|title=Soviet Military Deception in the Second World War|location=Abingdon & New York|publisher=[[Frank Cass]]|isbn=978-0-7146-3347-3}} *{{Cite book|last=Glantz|first=David M.|author-mask=3|year=1998|title=When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler|location=Lawrence, KS|publisher=[[University Press of Kansas]]|isbn=978-0-7006-0899-7|url=https://archive.org/details/whentitansclashe00glan_0}} *{{cite web|last=Glantz|first=David M.|author-mask=3|year=2001|title=The Soviet-German War 1941–45 Myths and Realities: A Survey Essay|url=https://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20110709141048/https://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf|archive-date=9 July 2011}} *{{Cite book|last=Glantz|first=David M.|author-mask=3|year=2002|title=The Battle for Leningrad: 1941–1944|location=Lawrence, KS|publisher=[[University Press of Kansas]]|isbn=978-0-7006-1208-6|url=https://archive.org/details/battleforleningr00glan}} *{{cite web |last=Glantz |first=David M. |author-mask=3 |year=2005 |title=August Storm: The Soviet Strategic Offensive in Manchuria |url=https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz3/glantz3.asp |series=Leavenworth Papers |website=Combined Arms Research Library |publisher=Command and General Staff College |oclc=78918907 |access-date=15 July 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080302130751/https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz3/glantz3.asp |archive-date=2 March 2008 }} *{{Cite book|last=Goldstein|first=Margaret J.|year=2004|title=World War II: Europe|location=Minneapolis|publisher=[[Lerner Publishing Group|Lerner Publications]]|isbn=978-0-8225-0139-8|url=https://archive.org/details/worldwariieurope0000gold}} *{{Cite book|last=Gordon|first=Andrew|author-link=Andrew Gordon (naval historian)|year=2004|chapter=The greatest military armada ever launched|editor=Jane Penrose|title=The D-Day Companion|pages=[https://archive.org/details/ddaycompanion00jane/page/127 127–144]|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-779-6|chapter-url=https://archive.org/details/ddaycompanion00jane/page/127}} *{{Cite book|last=Gordon|first=Robert S.C.|year=2012|title=The Holocaust in Italian Culture, 1944–2010|location=Stanford, CA|publisher=[[Stanford University Press]]|isbn=978-0-8047-6346-2}} *{{Cite book|last=Grove|first=Eric J.|year=1995|chapter=A Service Vindicated, 1939–1946|editor=J.R. Hill |title=The Oxford Illustrated History of the Royal Navy |pages=348–80|location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-211675-8}} *{{Cite book|last=Hane|first=Mikiso|year=2001|title=Modern Japan: A Historical Survey|edition=3rd|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-3756-2|url=https://archive.org/details/modernjapanhisto00hane_0}} *{{Cite book|last=Hanhimäki|first=Jussi M.|year=1997|title=Containing Coexistence: America, Russia, and the "Finnish Solution"|location=Kent, OH|publisher=[[Kent State University Press]]|isbn=978-0-87338-558-9}} *{{Cite book|last=Harris|first=Sheldon H.|author-link=Sheldon H. Harris|year=2002|title=Factories of Death: Japanese Biological Warfare, 1932–1945, and the American Cover-up|edition=2nd|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-93214-1}} *{{Cite book|last=Harrison|first=Mark|year=1998|chapter=The economics of World War II: an overview|editor=Mark Harrison |title=The Economics of World War II: Six Great Powers in International Comparison |pages=1–42|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-62046-8}} *{{Cite book|last1=Hart|first1=Stephen|last2=Hart|first2=Russell|last3=Hughes|first3=Matthew|year=2000|title=The German Soldier in World War II|location=Osceola, WI|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-1-86227-073-2}} *{{Cite journal|last=Hauner|first=Milan|year=1978|title=Did Hitler Want a World Dominion?|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=13|issue=1|pages=15–32|jstor=260090|doi=10.1177/002200947801300102|s2cid=154865385}} *{{Cite book|last=Healy|first=Mark|year=1992|title=Kursk 1943: The Tide Turns in the East|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-211-0}} *{{Cite book|last=Hearn|first=Chester G.|year=2007|title=Carriers in Combat: The Air War at Sea|location=Mechanicsburg, PA|publisher=[[Stackpole Books]]|isbn=978-0-8117-3398-4|url=https://archive.org/details/carriersincombat0000hear}} *{{Cite book|last=Hempel|first=Andrew|year=2005|title=Poland in World War II: An Illustrated Military History|location=New York|publisher=[[Hippocrene Books]]|isbn=978-0-7818-1004-3}} *{{Cite book|last=Herbert|first=Ulrich|author-link=Ulrich Herbert|year=1994|chapter=Labor as spoils of conquest, 1933–1945|editor=David F. Crew|title=Nazism and German Society, 1933–1945|pages=[https://archive.org/details/nazismgermansoci0000unse/page/219 219–73]|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-08239-6|url=https://archive.org/details/nazismgermansoci0000unse}} *{{Cite journal|last=Herf|first=Jeffrey|author-link=Jeffrey Herf|year=2003|title=The Nazi Extermination Camps and the Ally to the East. Could the Red Army and Air Force Have Stopped or Slowed the Final Solution?|journal=[[Kritika (journal)|Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History]]|volume=4|issue=4|pages=913–30|doi=10.1353/kri.2003.0059|s2cid=159958616}} *{{Cite book|last=Hill|first=Alexander|title=The War Behind The Eastern Front: The Soviet Partisan Movement In North-West Russia 1941–1944|location=London & New York|publisher=[[Frank Cass]]|year=2005|isbn=978-0-7146-5711-0}} *{{Cite book|last=Holland|first=James|year=2008|title=Italy's Sorrow: A Year of War 1944–45|location=London|publisher=[[HarperPress]]|isbn=978-0-00-717645-8}} *{{Cite book|last=Hosking|first=Geoffrey A.|year=2006|title=Rulers and Victims: The Russians in the Soviet Union|location=Cambridge|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-02178-5|url=https://archive.org/details/rulersvictimsrus00hosk}} *{{Cite book|last=Howard|first=Joshua H.|year=2004|title=Workers at War: Labor in China's Arsenals, 1937–1953|location=Stanford, CA|publisher=[[Stanford University Press]]|isbn=978-0-8047-4896-4}} *{{Cite book|last1=Hsu|first1=Long-hsuen|last2=Chang|first2=Ming-kai|year=1971|title=History of The Sino-Japanese War (1937–1945) |edition=2nd |asin=B00005W210|publisher=Chung Wu Publishers}} *{{Cite book|last=Ingram|first=Norman|year=2006|chapter=Pacifism|editor=Lawrence D. Kritzman|editor2=Brian J. Reilly|title=The Columbia History Of Twentieth-Century French Thought|pages=[https://archive.org/details/columbiahistoryo2006unse/page/76 76–78]|location=New York|publisher=[[Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-10791-4|editor-link=Lawrence Kritzman|url=https://archive.org/details/columbiahistoryo2006unse}} *{{Cite book|last=Iriye|first=Akira|author-link=Akira Iriye|year=1981|title=Power and Culture: The Japanese-American War, 1941–1945|location=Cambridge, MA|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-69580-1|url=https://archive.org/details/powerculture00akir}} *{{Cite book|last=Jackson|first=Ashley|year=2006|author-link=Ashley Jackson (historian)|title=The British Empire and the Second World War|location=London & New York|publisher=[[Hambledon Continuum]]|isbn=978-1-85285-417-1}} *{{Cite book|last=Joes|first=Anthony James|year=2004|title=Resisting Rebellion: The History And Politics of Counterinsurgency|location=Lexington|publisher=[[University Press of Kentucky]]|isbn=978-0-8131-2339-4}} *{{Cite book|last=Jowett|first=Philip S.|year=2001|title=The Italian Army 1940–45, Volume 2: Africa 1940–43|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-865-5}} *{{Cite book|last1=Jowett|first1=Philip S.|author-mask=3|last2=Andrew|first2=Stephen|year=2002|title=The Japanese Army, 1931–45|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-353-8}} *{{Cite book|last=Jukes|first=Geoffrey|year=2001|chapter=Kuznetzov|editor=Harold Shukman |title=Stalin's Generals |pages=109–16 |location=London|publisher=[[Weidenfeld & Nicolson|Phoenix Press]]|isbn=978-1-84212-513-7|editor-link=:ru:Шукман, Гарольд}} *{{Cite book|last=Kantowicz|first=Edward R.|year=1999|title=The Rage of Nations|location=Grand Rapids, MI|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]]|isbn=978-0-8028-4455-2|url=https://archive.org/details/rageofnations0000kant}} *{{Cite book|last=Kantowicz|first=Edward R.|author-mask=3|year=2000|title=Coming Apart, Coming Together|location=Grand Rapids, MI|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]]|isbn=978-0-8028-4456-9|url=https://archive.org/details/comingapartcomin0000kant}} *{{Cite book|last=Keeble|first=Curtis|author-link=Curtis Keeble|year=1990|chapter=The historical perspective|editor=Alex Pravda |editor2=Peter J. Duncan |title=Soviet-British Relations Since the 1970s|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-37494-1}} *{{Cite book|last=Keegan|first=John|author-link=John Keegan|year=1997|title=The Second World War|location=London|publisher=[[Random House|Pimlico]]|isbn=978-0-7126-7348-8}} *{{Cite book|last=Kennedy|first=David M.|author-link=David M. Kennedy (historian)|year=2001|title=Freedom from Fear: The American People in Depression and War, 1929–1945|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-514403-1|title-link=Freedom from Fear: The American People in Depression and War, 1929–1945}} *{{Cite book|last=Kennedy-Pipe|first=Caroline|year=1995|title=Stalin's Cold War: Soviet Strategies in Europe, 1943–56|location=Manchester|publisher=[[Manchester University Press]]|isbn=978-0-7190-4201-0}} *{{Cite book|last=Kershaw|first=Ian|author-link=Ian Kershaw|year=2001|title=Hitler, 1936–1945: Nemesis|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-04994-7|url=https://archive.org/details/hitler193645neme00kers}} *{{Cite book|last=Kershaw|first=Ian|author-mask=3|year=2007|title=Fateful Choices: Ten Decisions That Changed the World, 1940–1941|location=London|publisher=[[Penguin Books|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9712-5|url=https://archive.org/details/fatefulchoiceste0000kers}} *{{Cite book|last=Kitson|first=Alison|year=2001|title=Germany 1858–1990: Hope, Terror, and Revival|location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-913417-5|url=https://archive.org/details/germany18581990h0000kits}} *{{Cite journal|last1=Klavans|first1=Richard A.|last2=Di Benedetto|first2=C. Anthony|last3=Prudom|first3=Melanie J.|year=1997|title=Understanding Competitive Interactions: The U.S. Commercial Aircraft Market|journal=Journal of Managerial Issues|volume=9|issue=1|pages=13–361|jstor=40604127}} *{{Cite journal|last=Kleinfeld|first=Gerald R.|year=1983|title=Hitler's Strike for Tikhvin|journal=Military Affairs|volume=47|issue=3|pages=122–128|jstor=1988082|doi=10.2307/1988082}} *{{Cite journal|last=Koch|first=H.W.|year=1983|title=Hitler's 'Programme' and the Genesis of Operation 'Barbarossa'|journal=[[The Historical Journal]]|volume=26|issue=4|pages=891–920|jstor=2639289|doi=10.1017/S0018246X00012747|s2cid=159671713 }} *{{Cite book|last=Kolko|first=Gabriel|author-link=Gabriel Kolko|year=1990|orig-year=1968|title=The Politics of War: The World and United States Foreign Policy, 1943–1945|location=New York|publisher=[[Random House]]|isbn=978-0-679-72757-6|url=https://archive.org/details/politicsofwarwor00kolkrich}} *{{Cite book|last=Laurier|first=Jim|year=2001|title=Tobruk 1941: Rommel's Opening Move|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-092-6}} *{{Cite book|last=Lee|first=En-han|year=2002|chapter=The Nanking Massacre Reassessed: A Study of the Sino-Japanese Controversy over the Factual Number of Massacred Victims|editor=Robert Sabella|editor2=Fei Fei Li|editor3=David Liu |title=Nanking 1937: Memory and Healing |pages=47–74 |location=Armonk, NY|publisher=[[M.E. Sharpe]]|isbn=978-0-7656-0816-1}} *{{Cite book|editor1-last=Leffler|editor1-first=Melvyn P.|editor1-link=Melvyn P. Leffler|editor2-last=Westad|editor2-first=Odd Arne|editor2-link=Odd Arne Westad|year=2010|title=The Cambridge History of the Cold War |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-83938-9|postscript=,}} in 3 volumes. *{{Cite book|last=Levine|first=Alan J.|year=1992|title=The Strategic Bombing of Germany, 1940–1945|location=Westport, CT|publisher=[[Praeger Publishers|Praeger]]|isbn=978-0-275-94319-6}} *{{Cite book|editor1-last=Greenfield|editor1-first=Kent Roberts|last=Lewis|first=Morton|year=1953|chapter=Japanese Plans and American Defenses|chapter-url=https://www.history.army.mil/books/wwii/5-2/5-2_29.htm|title=The Fall of the Philippines|url=https://www.history.army.mil/books/wwii/5-2/5-2_Contents.htm|location=Washington, DC|publisher=[[US Government Printing Office]]|lccn=53-63678|access-date=1 October 2009|archive-date=8 January 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120108061554/https://www.history.army.mil/books/wwii/5-2/5-2_Contents.htm|url-status=dead}} *{{Cite book|last=Liberman|first=Peter|year=1996|title=Does Conquest Pay?: The Exploitation of Occupied Industrial Societies|location=Princeton, NJ|publisher=[[Princeton University Press]]|isbn=978-0-691-02986-3}} *{{cite book|last=Liddell Hart|first=Basil|title=History of the Second World War|edition=4th|date=1977|publisher=Pan|location=London|isbn=978-0-330-23770-3|url=https://archive.org/details/historyofsecondw0000lidd_i0g4}} *{{Cite book|last=Lightbody|first=Bradley|year=2004|title=The Second World War: Ambitions to Nemesis|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-22404-8}} *{{Cite book|last1=Lindberg|first1=Michael|last2=Todd|first2=Daniel|year=2001|title=Brown-, Green- and Blue-Water Fleets: the Influence of Geography on Naval Warfare, 1861 to the Present|location=Westport, CT|publisher=[[Praeger Publishers|Praeger]]|isbn=978-0-275-96486-3}} *{{Cite book|last1=Lowe|first1=C.J.|last2=Marzari|first2=F.|year=2002|title=Italian Foreign Policy 1870–1940|location=London|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-26681-9}} *{{Cite book|last=Lynch|first=Michael|year=2010|title=The Chinese Civil War 1945–49|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-671-3}} *{{Cite book|last=Maddox|first=Robert James|year=1992|title=The United States and World War II|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-0437-3|url=https://archive.org/details/unitedstateswor00madd}} *{{Cite book|last=Maingot|first=Anthony P.|year=1994|title=The United States and the Caribbean: Challenges of an Asymmetrical Relationship|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-2241-4}} *{{Cite book|last=Mandelbaum|first=Michael|year=1988|title=The Fate of Nations: The Search for National Security in the Nineteenth and Twentieth Centuries|publisher=[[Cambridge University Press]]|page=[https://archive.org/details/isbn_9780521357906/page/96 96]|isbn=978-0-521-35790-6|url=https://archive.org/details/isbn_9780521357906/page/96}} *{{Cite book|last=Marston|first=Daniel|year=2005|title=The Pacific War Companion: From Pearl Harbor to Hiroshima|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-882-3}} *{{Cite book|last=Masaya|first=Shiraishi|year=1990|title=Japanese Relations with Vietnam, 1951–1987|location=Ithaca, NY|publisher=[[Cornell Southeast Asia Program|SEAP Publications]]|isbn=978-0-87727-122-2}} *{{Cite journal|last=May|first=Ernest R.|author-link=Ernest R. May |year=1955|title=The United States, the Soviet Union, and the Far Eastern War, 1941–1945|journal=[[Pacific Historical Review]]|volume=24|issue=2|pages=153–74|jstor=3634575|doi=10.2307/3634575}} *{{Cite book|last=Mazower|first=Mark|author-link=Mark Mazower|year=2008|title=Hitler's Empire: Nazi Rule in Occupied Europe|location=London|publisher=[[Penguin Group|Allen Lane]]|isbn=978-1-59420-188-2|url=https://archive.org/details/hitlersempirehow0000mazo}} *{{Cite book|last=Milner|first=Marc|author-link=Marc Milner|year=1990|chapter=The Battle of the Atlantic|editor-first=John |editor-last=Gooch |title=Decisive Campaigns of the Second World War |pages=45–66|location=Abingdon|publisher=[[Frank Cass]]|isbn=978-0-7146-3369-5}} *{{Cite journal|last=Milward|first=A.S.|year=1964|title=The End of the Blitzkrieg|journal=[[The Economic History Review]]|volume=16|issue=3|pages=499–518|jstor=2592851}} *{{Cite book|last=Milward|first=A.S.|author-mask=3|year=1992|orig-year=1977|title=War, Economy, and Society, 1939–1945|location=Berkeley, CA|publisher=[[University of California]] Press|isbn=978-0-520-03942-1}} *{{Cite book|last=Minford|first=Patrick|author-link=Patrick Minford|year=1993|chapter=Reconstruction and the UK Postwar Welfare State: False Start and New Beginning|editor=Rudiger Dornbusch|editor2=Wilhelm Nölling|editor3=Richard Layard |title=Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today |pages=115–38 |location=Cambridge, MA|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-04136-2}} *{{Cite book|last1=Mingst|first1=Karen A.|last2=Karns|first2=Margaret P.|year=2007|title=United Nations in the Twenty-First Century|edition=3rd|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-4346-4|url=https://archive.org/details/unitednationsin20000ming}} *{{Cite book|last=Miscamble|first=Wilson D.|year=2007|title=From Roosevelt to Truman: Potsdam, Hiroshima, and the Cold War|location=New York|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-86244-8}} *{{Cite book|last=Mitcham|first=Samuel W.|year=2007|orig-year=1982|title=Rommel's Desert War: The Life and Death of the Afrika Korps|location=Mechanicsburg, PA|publisher=[[Stackpole Books]]|isbn=978-0-8117-3413-4}} *{{cite book | last = Mitter | first = Rana|author-link=Rana Mitter| title =Forgotten Ally: China's World War II, 1937–1945 | publisher = Mariner Books| year = 2014 | isbn = 978-0-544-33450-2}} *{{Cite book|last=Molinari|first=Andrea|year=2007|title=Desert Raiders: Axis and Allied Special Forces 1940–43|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84603-006-2}} *{{Cite book|last=Murray|first=Williamson|author-link=Williamson Murray|year=1983|title=Strategy for Defeat: The Luftwaffe, 1933–1945|url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/|location=[[Maxwell Air Force Base]], AL|publisher=[[Air University Press]]|isbn=978-1-4294-9235-5|access-date=17 February 2022|archive-date=24 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124100749/https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/|url-status=live}} *{{Cite book|last1=Murray|first1=Williamson|author-mask=3|last2=Millett|first2=Allan Reed|year=2001|title=A War to Be Won: Fighting the Second World War|location=Cambridge, MA|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-00680-5}} *{{Cite book|last1=Myers|first1=Ramon|last2=Peattie|first2=Mark|year=1987|title=The Japanese Colonial Empire, 1895–1945|location=Princeton, NJ|publisher=[[Princeton University Press]]|isbn=978-0-691-10222-1}} *{{Cite book|last1=Naimark|first1=Norman|author-link=Norman Naimark|year=2010|chapter=The Sovietization of Eastern Europe, 1944–1953|editor=Melvyn P. Leffler|editor2=Odd Arne Westad |title=The Cambridge History of the Cold War |volume=I: Origins |pages=175–97 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn= 978-0-521-83719-4}} *{{Cite book|last=Neary|first=Ian|year=1992|chapter=Japan|editor=Martin Harrop |title=Power and Policy in Liberal Democracies |pages=49–70 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-34579-8}} *{{Cite book|last=Neillands|first=Robin|author-link=Robin Neillands|year=2005|title=The Dieppe Raid: The Story of the Disastrous 1942 Expedition|location=Bloomington, IN|publisher=[[Indiana University Press]]|isbn=978-0-253-34781-7|url=https://archive.org/details/diepperaidstoryo00robi}} **{{Cite book|last=Neulen |first=Hans Werner|title=In the skies of Europe – Air Forces allied to the Luftwaffe 1939–1945|year=2000 |publisher= The Crowood Press|location= Ramsbury, Marlborough, UK|isbn=1-86126-799-1}} *{{Cite book|last1=Niewyk|first1=Donald L.|last2=Nicosia|first2=Francis|year=2000|title=The Columbia Guide to the Holocaust|location=New York|publisher=[[Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-11200-0|url=https://archive.org/details/columbiaguidetot00niew}} *{{Cite book|last=Overy|first=Richard|author-link=Richard Overy|year=1994|title=War and Economy in the Third Reich|location=New York|publisher=[[Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-820290-5|url=https://archive.org/details/wareconomyinthir00over}} *{{Cite book|last=Overy|first=Richard|author-mask=3|year=1995|title=Why the Allies Won|location=London|publisher=Pimlico|isbn=978-0-7126-7453-9|url=https://archive.org/details/isbn_9780712674539}} *{{Cite book|last=Overy|first=Richard|author-mask=3|year=2004|title=The Dictators: Hitler's Germany, Stalin's Russia|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-02030-4|url=https://archive.org/details/dictators00rich}} *{{Cite book|last1=Overy|first1=Richard|author-mask=3|last2=Wheatcroft|first2=Andrew|year=1999|title=The Road to War|edition=2nd|location=London|publisher=[[Penguin Books]]|isbn=978-0-14-028530-7|url=https://archive.org/details/roadtowar00over}} *{{Cite book|last=O'Reilly|first=Charles T.|year=2001|title=Forgotten Battles: Italy's War of Liberation, 1943–1945|location=Lanham, MD|publisher=[[Lexington Books]]|isbn=978-0-7391-0195-7}} *{{Cite journal|last=Painter|first=David S.|author-link=David S. Painter|year=2012|title=Oil and the American Century|journal=[[The Journal of American History]]|volume=99|issue=1|pages=24–39|doi= 10.1093/jahist/jas073}} *{{Cite book|last=Padfield|first=Peter|year=1998|title=War Beneath the Sea: Submarine Conflict During World War II|location=New York|publisher=[[John Wiley & Sons|John Wiley]]|isbn=978-0-471-24945-0|url=https://archive.org/details/warbeneathseasub0000padf}} *{{Cite journal|last=Pape|first=Robert A.|author-link=Robert Pape|year=1993|title=Why Japan Surrendered|journal=[[International Security]]|volume=18|issue=2|pages=154–201|jstor=2539100|doi=10.2307/2539100|s2cid=153741180}} *{{Cite book|last=Parker|first=Danny S.|year=2004|title=Battle of the Bulge: Hitler's Ardennes Offensive, 1944–1945|edition=New|location=Cambridge, MA|publisher=[[Da Capo Press]]|isbn=978-0-306-81391-7}} *{{Cite book|last=Payne|first=Stanley G.|author-link=Stanley G. Payne|year=2008|title=Franco and Hitler: Spain, Germany, and World War II|location=New Haven, CT|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-12282-4}} *{{Cite book|last=Perez|first=Louis G.|year=1998|title=The History of Japan|location=Westport, CT|publisher=[[Greenwood Publishing Group]]|isbn=978-0-313-30296-1|url=https://archive.org/details/historyofjapan00pere}} *{{Cite book|last=Petrov|first=Vladimir|year=1967|title=Money and Conquest: Allied Occupation Currencies in World War II|location=Baltimore, MD|publisher=[[Johns Hopkins University Press]]|isbn=978-0-8018-0530-1}} *{{Cite book|last=Polley|first=Martin|year=2000|title=An A–Z of Modern Europe Since 1789|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-18597-4}} *{{Cite book|last=Portelli|first=Alessandro|author-link=Alessandro Portelli|year=2003|title=The Order Has Been Carried Out: History, Memory, and Meaning of a Nazi Massacre in Rome|location=Basingstoke & New York|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|isbn=978-1-4039-8008-3}} *{{Cite book|last=Preston|first=P. W.|year=1998|title=Pacific Asia in the Global System: An Introduction|location=Oxford & Malden, MA|publisher=[[Wiley-Blackwell|Blackwell Publishers]]|isbn=978-0-631-20238-7}} *{{Cite book|last=Prins|first=Gwyn|year=2002|title=The Heart of War: On Power, Conflict and Obligation in the Twenty-First Century|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-36960-2}} *{{Cite book|last=Radtke|first=K.W.|year=1997|chapter='Strategic' concepts underlying the so-called Hirota foreign policy, 1933–7|editor=Aiko Ikeo |title=Economic Development in Twentieth Century East Asia: The International Context |pages=100–20 |location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-14900-6}} *{{Cite book|last=Rahn|first=Werner|author-link=Werner Rahn|year=2001|chapter=The War in the Pacific|editor=Horst Boog|editor2=Werner Rahn|editor3=Reinhard Stumpf|editor4=Bernd Wegner |title=Germany and the Second World War |volume=VI: The Global War |pages=191–298 |location=Oxford|publisher=[[Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-822888-2}} *{{Cite book|last=Ratcliff|first=R.A.|year=2006|title=Delusions of Intelligence: Enigma, Ultra, and the End of Secure Ciphers|location=New York|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-85522-8|url=https://archive.org/details/delusionsofintel0000ratc}} *{{Cite book|last=Read|first=Anthony|year=2004|title=The Devil's Disciples: Hitler's Inner Circle|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-04800-1|url=https://archive.org/details/devilsdisciplesh00read}} *{{Cite book|last1=Read|first1=Anthony|last2=Fisher|first2=David|year=2002|orig-year=1992|title=The Fall Of Berlin|location=London|publisher=[[Pimlico (publishing imprint)|Pimlico]]|isbn=978-0-7126-0695-0}} *{{Cite book|last=Record|first=Jeffery|year=2005|title=Appeasement Reconsidered: Investigating the Mythology of the 1930s|publisher=Diane Publishing|page=50|isbn=978-1-58487-216-0|url=https://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffiles/PUB622.pdf|access-date=15 November 2009|archive-date=11 April 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100411104102/https://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffiles/PUB622.pdf|url-status=dead}} *{{Cite book|last=Rees|first=Laurence|author-link=Laurence Rees|year=2008|title=World War II Behind Closed Doors: Stalin, the Nazis and the West|location=London|publisher=[[BBC Books]]|isbn=978-0-563-49335-8}} *{{Cite book|last=Regan|first=Geoffrey|year=2004|title=The Brassey's Book of Military Blunders|publisher=Brassey's|isbn=978-1-57488-252-0|url=https://archive.org/details/brasseysbookofmi00geof}} *{{Cite book|last=Reinhardt|first=Klaus|author-link=Klaus Reinhardt|year=1992|title=Moscow – The Turning Point: The Failure of Hitler's Strategy in the Winter of 1941–42|location=Oxford|publisher=[[Berg Publishers|Berg]]|isbn=978-0-85496-695-0}} *{{Cite book|last=Reynolds|first=David|year=2006|author-link=David Reynolds (English historian)|title=From World War to Cold War: Churchill, Roosevelt, and the International History of the 1940s|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-928411-5}} *{{Cite book|last=Rich|first=Norman|year=1992|orig-year=1973|title=Hitler's War Aims, Volume I: Ideology, the Nazi State, and the Course of Expansion|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-00802-9|url=https://archive.org/details/hitlerswaraimsid00rich}} *{{Cite book|last=Ritchie|first=Ella|year=1992|chapter=France|editor=Martin Harrop |title=Power and Policy in Liberal Democracies |pages=23–48 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-34579-8}} *{{Cite journal|last=Roberts|first=Cynthia A.|year=1995|title=Planning for War: The Red Army and the Catastrophe of 1941|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=47|issue=8|pages=1293–1326|jstor=153299|doi=10.1080/09668139508412322}} *{{Cite book|last=Roberts|first=Geoffrey|author-link=Geoffrey Roberts|year=2006|title=Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939–1953|location=New Haven, CT|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-11204-7}} *{{Cite book|last=Roberts|first=J.M.|author-link=John Roberts (historian)|year=1997|title=The Penguin History of Europe|location=London|publisher=[[Penguin Books]]|isbn=978-0-14-026561-3|url=https://archive.org/details/penguinhistoryof00robe_1}} *{{Cite book|last=Ropp|first=Theodore|author-link=Theodore Ropp|year=2000|title=War in the Modern World|edition=Revised|location=Baltimore, MD|publisher=[[Johns Hopkins University Press]]|isbn=978-0-8018-6445-2}} *{{Cite book|last=Roskill|first=S.W.|year=1954|title=The War at Sea 1939–1945, Volume 1: The Defensive|url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/UN/UK/UK-RN-I/index.html|series=History of the Second World War. United Kingdom Military Series|location=London|publisher=[[HMSO]]|access-date=17 February 2022|archive-date=4 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220104023709/http://www.ibiblio.org/hyperwar/UN/UK/UK-RN-I/index.html|url-status=live}} *{{Cite book|last=Ross|first=Steven T.|year=1997|title=American War Plans, 1941–1945: The Test of Battle|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-7146-4634-3}} *{{Cite book|last=Rottman|first=Gordon L.|year=2002|title=World War II Pacific Island Guide: A Geo-Military Study|location=Westport, CT|publisher=[[Greenwood Press]]|isbn=978-0-313-31395-0}} *{{Cite journal|last=Rotundo|first=Louis|year=1986|title=The Creation of Soviet Reserves and the 1941 Campaign|journal=Military Affairs|volume=50|issue=1|pages=21–28|jstor=1988530|doi=10.2307/1988530}} *{{Cite book|last=Salecker|first=Gene Eric|year=2001|title=Fortress Against the Sun: The B-17 Flying Fortress in the Pacific|location=Conshohocken, PA|publisher=Combined Publishing|isbn=978-1-58097-049-5}} *{{Cite book|editor-last=Schain|editor-first=Martin A.|year=2001|title=The Marshall Plan Fifty Years Later|location=London|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|isbn=978-0-333-92983-4}} *{{Cite book|last=Schmitz|first=David F.|year=2000|title=Henry L. Stimson: The First Wise Man|location=Lanham, MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-8420-2632-1|url=https://archive.org/details/henrylstimsonfir0000schm}} *{{Cite book|last=Schoppa|first=R. Keith|year=2011|title=In a Sea of Bitterness, Refugees during the Sino-Japanese War|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-05988-7|url=https://archive.org/details/inseaofbitternes0000scho}} *{{Cite journal|last=Sella|first=Amnon|author-link=Amnon Sella|year=1978|title="Barbarossa": Surprise Attack and Communication|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=13|issue=3|pages=555–83|jstor=260209|doi=10.1177/002200947801300308|s2cid=220880174}} *{{Cite journal|last=Sella|first=Amnon|author-mask=3|year=1983|title=Khalkhin-Gol: The Forgotten War|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=18|issue=4|pages=651–87|jstor=260307}} *{{Cite book|last=Senn|first=Alfred Erich|author-link=Alfred E. Senn|year=2007|title=Lithuania 1940: Revolution from Above|location=Amsterdam & New York|publisher=[[Rodopi (publisher)|Rodopi]]|isbn=978-90-420-2225-6}} *{{Cite book|last=Shaw|first=Anthony|year=2000|title=World War II: Day by Day|location=Osceola, WI|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-0-7603-0939-1}} *{{Cite journal|last=Shepardson|first=Donald E.|year=1998|title=The Fall of Berlin and the Rise of a Myth|journal=[[Journal of Military History]]|volume=62|issue=1|pages=135–54|jstor=120398|doi=10.2307/120398}} *{{Cite book|last=Shirer|first=William L.|author-link=William L. Shirer|year=1990|orig-year=1960|title=The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany|location=New York|publisher=[[Simon & Schuster]]|isbn=978-0-671-72868-7|title-link=The Rise and Fall of the Third Reich}} *{{Cite book|last=Shore|first=Zachary|year=2003|title=What Hitler Knew: The Battle for Information in Nazi Foreign Policy|url=https://archive.org/details/whathitlerknewba00shor_0|url-access=registration|location=New York|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-518261-3}} *{{Cite book|last=Slim|first=William|year=1956|title=Defeat into Victory|location=London|publisher=Cassell|isbn=978-0-304-29114-4}} *{{Cite book|last=Smith|first=Alan|year=1993|title=Russia and the World Economy: Problems of Integration|url=https://archive.org/details/russiaworldecono00smit|url-access=registration|location=London|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-08924-1}} *{{Cite book|last=Smith|first=J.W.|year=1994|title=The World's Wasted Wealth 2: Save Our Wealth, Save Our Environment|publisher=Institute for Economic Democracy|isbn=978-0-9624423-2-2}} *{{Cite book|last=Smith|first=Peter C.|year=2002|orig-year=1970|title=Pedestal: The Convoy That Saved Malta|edition=5th|location=Manchester|publisher=Goodall|isbn=978-0-907579-19-9}} *{{Cite book|last1=Smith|first1=David J.|last2=Pabriks|first2=Artis|last3=Purs|first3=Aldis|last4=Lane|first4=Thomas|year=2002|title=The Baltic States: Estonia, Latvia and Lithuania|location=London|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-28580-3}} *{{Cite book|last1=Smith|first1=Winston|last2=Steadman|first2=Ralph|year=2004|title=All Riot on the Western Front, Volume 3|publisher=Last Gasp|isbn=978-0-86719-616-0}} *{{Cite book|last=Snyder|first=Timothy|author-link=Timothy D. Snyder|year=2010|title=Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin|location=London|publisher=[[The Bodley Head]]|isbn=978-0-224-08141-2}} *{{Cite journal|last=Spring|first=D. W.|s2cid=154270850|year=1986|title=The Soviet Decision for War against Finland, 30 November 1939|journal=[[Soviet Studies]]|volume=38|issue=2|pages=207–26|jstor=151203|doi=10.1080/09668138608411636}} *{{Cite journal|last=Steinberg|first=Jonathan|author-link=Jonathan Steinberg|year=1995|title=The Third Reich Reflected: German Civil Administration in the Occupied Soviet Union, 1941–4|journal=[[The English Historical Review]]|volume=110|issue=437 |pages=620–51|jstor=578338|doi=10.1093/ehr/cx.437.620}} *{{Cite journal|last=Steury|first=Donald P.|year=1987|title=Naval Intelligence, the Atlantic Campaign and the Sinking of the Bismarck: A Study in the Integration of Intelligence into the Conduct of Naval Warfare|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=22|issue=2|pages=209–33|jstor=260931|doi=10.1177/002200948702200202|s2cid=159943895}} *{{Cite book|last=Stueck|first=William|year=2010|chapter=The Korean War|editor=Melvyn P. Leffler|editor2=Odd Arne Westad |title=The Cambridge History of the Cold War |volume=I: Origins |pages=266–87 |location= Cambridge |publisher= [[Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-83719-4}} *{{Cite book|last1=Sumner|first1=Ian|last2=Baker|first2=Alix|year=2001|title=The Royal Navy 1939–45|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-195-4}} *{{Cite book|last=Swain|first=Bruce|year=2001|title=A Chronology of Australian Armed Forces at War 1939–45|location=Crows Nest|publisher=[[Allen & Unwin]]|isbn=978-1-86508-352-0}} *{{Cite journal|last=Swain|first=Geoffrey|year=1992|title=The Cominform: Tito's International?|journal=[[The Historical Journal]]|volume=35|issue=3|pages=641–63|doi=10.1017/S0018246X00026017|s2cid=163152235 }} *{{Cite book|last=Tanaka|first=Yuki|year=1996|title=Hidden Horrors: Japanese War Crimes in World War II|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-2717-4}} *{{Cite book|last=Taylor|first=A.J.P.|author-link=A. J. P. Taylor|year=1961|title=The Origins of the Second World War|location=London|publisher=[[Hamish Hamilton]]}} *{{Cite book|last=Taylor|first=A.J.P.|author-mask=3|year=1979|title=How Wars Begin|location=London|publisher=[[Hamish Hamilton]]|isbn=978-0-241-10017-2}} *{{Cite book|last=Taylor|first=Jay|year=2009|title=The Generalissimo: Chiang Kai-shek and the Struggle for Modern China|location=Cambridge, MA|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-03338-2|url=https://archive.org/details/generalissimochi00tayl}} *{{Cite book|last1=Thomas|first1=Nigel|last2=Andrew|first2=Stephen|year=1998|title=German Army 1939–1945 (2): North Africa & Balkans|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-640-8}} *{{Cite book|last1=Thompson|first1=John Herd|last2=Randall|first2=Stephen J.|author2-link=Stephen Randall (political scientist)|year=2008|title=Canada and the United States: Ambivalent Allies|edition=4th|location=Athens, GA|publisher=[[University of Georgia Press]]|isbn=978-0-8203-3113-3|url=https://archive.org/details/canadaunitedsta00thom}} *{{Cite book|last=Trachtenberg|first=Marc|author-link=Marc Trachtenberg|year=1999|title=A Constructed Peace: The Making of the European Settlement, 1945–1963|location=Princeton, NJ|publisher=[[Princeton University Press]]|isbn=978-0-691-00273-6}} *{{Cite book|last1=Tucker|first1=Spencer C.|author-link1=Spencer C. Tucker|last2=Roberts|first2=Priscilla Mary|title=Encyclopedia of World War II: A Political, Social, and Military History|year=2004|publisher=ABC-CIO|isbn=978-1-57607-999-7|url=https://archive.org/details/encyclopediaofwo0000unse_p0k0}} *{{Cite book|last=Umbreit|first=Hans|year=1991|chapter=The Battle for Hegemony in Western Europe|editor=P. S. Falla |title=Germany and the Second World War |volume=2: Germany's Initial Conquests in Europe |pages=227–326 |location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-822885-1}} *{{Cite book|author=United States Army|author-link=United States Army|year=1986|orig-year=1953|title=The German Campaigns in the Balkans (Spring 1941)|url=https://www.history.army.mil/books/wwii/balkan/intro.htm|location=Washington, DC|publisher=[[Department of the Army]]|ref=CITEREFUS_Army1986|access-date=17 February 2022|archive-date=17 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220117141003/https://history.army.mil/books/wwii/balkan/intro.htm|url-status=dead}} *{{Cite journal|last=Waltz|first=Susan|author-link=Susan Waltz|year=2002|title=Reclaiming and Rebuilding the History of the Universal Declaration of Human Rights|journal=[[Third World Quarterly]]|volume=23|issue=3|pages=437–48|jstor=3993535|doi=10.1080/01436590220138378|s2cid=145398136}} *{{Cite book|last=Ward|first=Thomas A.|year=2010|title=Aerospace Propulsion Systems|location=Singapore|publisher=[[John Wiley & Sons]]|isbn=978-0-470-82497-9}} *{{Cite book|last=Watson|first=William E.|author-link=William E. Watson|year=2003|title=Tricolor and Crescent: France and the Islamic World|location=Westport, CT|publisher=[[Praeger Publishers|Praeger]]|isbn=978-0-275-97470-1}} *{{Cite book|last=Weinberg|first=Gerhard L.| author-link=Gerhard Weinberg|year=2005|title=A World at Arms: A Global History of World War II|edition=2nd|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-85316-3}}; comprehensive overview with emphasis on diplomacy *{{Cite book|last=Wettig|first=Gerhard|year=2008|title=Stalin and the Cold War in Europe: The Emergence and Development of East-West Conflict, 1939–1953|location=Lanham, MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-7425-5542-6}} *{{Cite book|last1=Wiest|first1=Andrew|last2=Barbier|first2=M.K.|year=2002|title=Strategy and Tactics: Infantry Warfare|location=St Paul, MN|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-0-7603-1401-2}} *{{Cite book|last=Williams|first=Andrew|year=2006|title=Liberalism and War: The Victors and the Vanquished|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-35980-1}} *{{Cite journal|last=Wilt|first=Alan F.|author-link=Alan F. Wilt|year=1981|title=Hitler's Late Summer Pause in 1941|journal=Military Affairs|volume=45|issue=4|pages=187–91|jstor=1987464|doi=10.2307/1987464}} *{{Cite book|last=Wohlstetter|first=Roberta|author-link=Roberta Wohlstetter|year=1962|title=Pearl Harbor: Warning and Decision|url=https://archive.org/details/pearlharborwarni0000wohl|url-access=registration|location=Palo Alto, CA|publisher=[[Stanford University Press]]|isbn=978-0-8047-0597-4}} *{{Cite book|last=Wolf|first=Holger C.|year=1993|chapter=The Lucky Miracle: Germany 1945–1951|editor=Rudiger Dornbusch |editor2=Wilhelm Nölling |editor3=Richard Layard |title=Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today |pages=29–56 |location=Cambridge|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-04136-2}} *{{Cite book|last=Wood|first=James B.|year=2007|title=Japanese Military Strategy in the Pacific War: Was Defeat Inevitable?|location=Lanham, MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-7425-5339-2}} *{{Cite book|last=Yoder|first=Amos|year=1997|title=The Evolution of the United Nations System|edition=3rd|location=London & Washington, DC|publisher=[[Taylor & Francis]]|isbn=978-1-56032-546-8}} *{{Cite book|last=Zalampas|first=Michael|year=1989|title=Adolf Hitler and the Third Reich in American magazines, 1923–1939|publisher=Bowling Green University Popular Press|isbn=978-0-87972-462-7}} *{{Cite book|last=Zaloga|first=Steven J.|author-link=Steven Zaloga|year=1996|title=Bagration 1944: The Destruction of Army Group Centre|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-478-7}} *{{Cite book|last=Zaloga|first=Steven J.|author-mask=3|year=2002|title=Poland 1939: The Birth of Blitzkrieg|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-408-5}} *{{Cite book|last=Zeiler|first=Thomas W.|year=2004|title=Unconditional Defeat: Japan, America, and the End of World War II|location=Wilmington, DE|publisher=Scholarly Resources|isbn=978-0-8420-2991-9}} *{{Cite book|last1=Zetterling|first1=Niklas|last2=Tamelander|first2=Michael|year=2009|title=''Bismarck'': The Final Days of Germany's Greatest Battleship|location=Drexel Hill, PA|publisher=[[Casemate Publishers|Casemate]]|isbn=978-1-935149-04-0}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://westpoint.edu/academics/academic-departments/history/world-war-two-europe West Point Maps of the European War] * [https://westpoint.edu/academics/academic-departments/history/world-war-two-asia West Point Maps of the Asian-Pacific War] * [[s:Atlas of the World Battle Fronts in Semimonthly Phases to August 15 1945|Atlas of the World Battle Fronts (July 1943 to August 1945)]] * [https://atom.archives.sfu.ca/index.php/world-war-ii-propaganda-posters-collection Records of World War II propaganda posters are held by Simon Fraser University's Special Collections and Rare Books] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170202042019/https://atom.archives.sfu.ca/index.php/world-war-ii-propaganda-posters-collection |date=2 February 2017 }} * [https://omniatlas.com/maps/europe/19390916/ Maps of World War II in Europe at Omniatlas] t3anyxrj7nhffeypyczvog5t313gue4 4402826 4402825 2022-08-02T20:12:59Z ზურა6446 102258 wikitext text/x-wiki === Asia === The [[Kuomintang]] (KMT) party in China launched a [[Northern Expedition|unification campaign]] against [[Warlord Era|regional warlords]] and nominally unified China in the mid-1920s, but was soon embroiled in [[Chinese Civil War|a civil war]] against its former [[Chinese Communist Party]] allies{{sfn|Preston|1998|p=104}} and [[Central Plains War|new regional warlords]]. In 1931, an [[Statism in Shōwa Japan|increasingly militaristic]] [[Empire of Japan]], which had long sought influence in China{{sfn|Myers|Peattie|1987|p=458}} as the first step of what its government saw as the country's [[Hakko ichiu|right to rule Asia]], staged the [[Mukden Incident]] as a pretext to [[Japanese invasion of Manchuria|invade Manchuria]] and establish the [[puppet state]] of [[Manchukuo]].{{sfn|Smith|Steadman|2004|p=28}} China appealed to the [[League of Nations]] to stop the Japanese invasion of Manchuria. Japan withdrew from the League of Nations after being [[Lytton Report|condemned]] for its incursion into Manchuria. The two nations then fought several battles, in [[28 January Incident|Shanghai]], [[Battle of Rehe|Rehe]] and [[Defense of the Great Wall|Hebei]], until the [[Tanggu Truce]] was signed in 1933. Thereafter, Chinese volunteer forces continued the resistance to Japanese aggression in [[Pacification of Manchukuo|Manchuria]], and [[Actions in Inner Mongolia (1933–1936)|Chahar and Suiyuan]].<ref>{{Harvnb|Coogan|1993}}: "Although some Chinese troops in the Northeast managed to retreat south, others were trapped by the advancing Japanese Army and were faced with the choice of resistance in defiance of orders, or surrender. A few commanders submitted, receiving high office in the puppet government, but others took up arms against the invader. The forces they commanded were the first of the volunteer armies."</ref> After the 1936 [[Xi'an Incident]], the Kuomintang and communist forces agreed on a ceasefire to present [[Second United Front|a united front]] to oppose Japan.{{sfn|Busky|2002|p=10}} == ომისწინა მოვლენები == ===იაპონიის შეჭრა მანჩურიაში=== [[file:Japanese troops entering Tsitsihar.jpg|thumb|იაპონელი სამხედროები [[მუკდენი|მუკდენში]]]] The Japanese invasion of Manchuria began on 18 September 1931, when the [[Kwantung Army]] of the [[Empire of Japan]] invaded [[Manchuria]] immediately following the [[Mukden Incident]]. At the war's end in February 1932, the Japanese established the [[puppet state]] of [[Manchukuo]]. Their occupation lasted until the success of the [[Soviet Union]] and [[Mongolian People's Republic|Mongolia]] with the [[Soviet invasion of Manchuria|Manchurian Strategic Offensive Operation]] in mid-August 1945, towards the end of the [[World War II|Second World War]]. The [[South Manchuria Railway Zone]] and the [[Korean Peninsula]] had been under the control of the Japanese Empire since the [[Russo-Japanese War]] of 1904–1905. Japan's ongoing industrialization and militarization ensured their growing dependence on oil and metal imports from the US.<ref>{{cite book |last1=Walker |first1=Michael |title=The 1929 Sino-Soviet War: The War Nobody Knew |series=Modern War Studies |year=2017 |isbn=978-0700623754}}</ref> The US sanctions which prevented trade with the United States (which had occupied the [[First Philippine Republic|Philippines]] around the same time) resulted in Japan furthering its expansion in the territory of China and Southeast Asia.<ref>{{cite book |last1=Meyer |first1=Michael |title=In Manchuria: A Village Called Wasteland and the Transformation of Rural China |date=9 February 2016 |isbn=978-1620402887}}</ref> The invasion of Manchuria, or the [[Marco Polo Bridge Incident]] of 7 July 1937, are sometimes cited as an alternative starting dates for [[World War II]], in contrast with the more commonly accepted date of 1 September 1939.<ref name=sterling>{{cite news |url=http://educationforum.ipbhost.com/index.php?showtopic=9196|archive-url=https://web.archive.org/web/20080613202437/http://educationforum.ipbhost.com/index.php?showtopic=9196 |url-status=dead|archive-date=June 13, 2008|access-date=June 13, 2008|first=John |last=Simkin |title=Sterling and Peggy Seagrave: Gold Warriors |date=February 5, 2007 |publisher=The Education Forum|quote=Americans think of WW2 in Asia as having begun with Pearl Harbor, the British with the fall of Singapore, and so forth. The Chinese would correct this by identifying the Marco Polo Bridge incident as the start, or the Japanese seizure of Manchuria earlier.}}</ref> With the invasion having attracted great international attention, the [[League of Nations]] produced the [[Lytton Commission]] (headed by [[United Kingdom|British]] politician [[Victor Bulwer-Lytton, 2nd Earl of Lytton|Victor Bulwer-Lytton]]) to evaluate the situation, with the organization delivering its findings in October 1932. Its findings and recommendations that the Japanese puppet state of [[Manchukuo]] not be recognized and the return of Manchuria to Chinese sovereignty prompted the Japanese government to withdraw from the League entirely. === იტალიის შეჭრა ეთიოპიაში (1935) === {{Main|იტალია-ეთიოპიის მეორე ომი}} [[File:Mussolini truppe Etiopia.jpg|thumb|[[Benito Mussolini]] inspecting troops during the [[Second Italo-Ethiopian War|Italo-Ethiopian War]], 1935]] The [[Second Italo-Ethiopian War]] was a brief [[colonial war]] that began in October 1935 and ended in May 1936. The war began with the invasion of the [[Ethiopian Empire]] (also known as [[Etymology of Ethiopia|Abyssinia]]) by the armed forces of the [[Kingdom of Italy]] (''Regno d'Italia''), which was launched from [[Italian Somaliland]] and [[Italian Eritrea|Eritrea]].<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=GtCL2OYsH6wC |title=Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia |author1=Andrea L. Stanton |author2=Edward Ramsamy |author3=Peter J. Seybolt |page=308 |access-date=6 April 2014 |isbn=978-1-4129-8176-7 |year=2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180818210900/https://books.google.com/books?id=GtCL2OYsH6wC |archive-date=18 August 2018 |url-status=live}}</ref> The war resulted in the [[military occupation]] of Ethiopia and its [[annexation]] into the newly created colony of [[Italian East Africa]] (''Africa Orientale Italiana'', or AOI); in addition it exposed the weakness of the [[League of Nations]] as a force to preserve peace. Both Italy and Ethiopia were member nations, [[Appeasement|but the League did little]] when the former clearly violated Article X of the League's [[Covenant of the League of Nations|Covenant]].{{sfn|Barker|1971|pp=131–32}} The United Kingdom and France supported imposing sanctions on Italy for the invasion, but the sanctions were not fully enforced and failed to end the Italian invasion.{{sfn|Shirer|1990|p=289}} Italy subsequently dropped its objections to Germany's goal of absorbing [[Federal State of Austria|Austria]].{{sfn|Kitson|2001|p=231}} === ესპანეთის სამოქალაქო ომი (1936–1939) === {{Main|Spanish Civil War}} [[File:Bundesarchiv Bild 183-H25224, Guernica, Ruinen.jpg|thumb|The [[bombing of Guernica]] in 1937, during the [[Spanish Civil War]], sparked fears abroad in Europe that the next war would be based on bombing of cities with very high civilian casualties.]] When civil war broke out in Spain, Hitler and Mussolini lent military support to the [[Nationalist faction (Spanish Civil War)|Nationalist rebels]], led by General [[Francisco Franco]]. Italy supported the Nationalists to a greater extent than the Nazis did: altogether Mussolini sent to Spain more than 70,000 ground troops and 6,000 aviation personnel, as well as about 720 aircraft.{{sfn|Neulen|2000|page=25}} The Soviet Union supported the existing government of the [[Second Spanish Republic|Spanish Republic]]. More than 30,000 foreign volunteers, known as the [[International Brigades]], also fought against the Nationalists. Both Germany and the Soviet Union used this [[proxy war]] as an opportunity to test in combat their most advanced weapons and tactics. The Nationalists won the civil war in April 1939; Franco, now dictator, remained officially neutral during World War II but [[Spain during World War II|generally favoured the Axis]].{{sfn|Payne|2008|page=271}} His greatest collaboration with Germany was the sending of [[Blue Division|volunteers]] to fight on the [[Eastern Front (World War II)|Eastern Front]].{{sfn|Payne|2008|page=146}} === იაპონიის შეჭრა ჩინეთში (1937) === {{Main|Second Sino-Japanese War}} [[File:Shanghai1937IJA ruins.jpg|thumb|left|[[Japanese Imperial Army]] soldiers during the [[Battle of Shanghai]], 1937]] In July 1937, Japan captured the former Chinese imperial capital of [[Beijing|Peking]] after instigating the [[Marco Polo Bridge Incident]], which culminated in the Japanese campaign to invade all of China.{{sfn|Eastman|1986|pp=547–51}} The Soviets quickly signed a [[Sino-Soviet Non-Aggression Pact|non-aggression pact with China]] to lend [[materiel]] support, effectively ending China's prior [[Sino-German cooperation (1926–1941)|co-operation with Germany]]. From September to November, the Japanese attacked [[Battle of Taiyuan|Taiyuan]], engaged the [[National Revolutionary Army|Kuomintang Army]] [[Battle of Xinkou|around Xinkou]],<ref name="Hsu & Chang 1971 221">{{Harvnb|Hsu|Chang|1971|pp=195–200}}.</ref> and fought [[Chinese Communist Party|Communist forces]] [[Battle of Pingxingguan|in Pingxingguan]].<ref name=Tucker2009>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=h5_tSnygvbIC&pg=PA1873|title=A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East [6 volumes]: From the Ancient World to the Modern Middle East|first=Spencer C.|last=Tucker|year=2009|publisher=ABC-CLIO|access-date=27 August 2017|via=Google Books|isbn=978-1-85109-672-5|archive-url=https://web.archive.org/web/20180818210935/https://books.google.com/books?id=h5_tSnygvbIC&pg=PA1873|archive-date=18 August 2018|url-status=live}}</ref><ref name=yang>Yang Kuisong, "On the reconstruction of the facts of the Battle of Pingxingguan"</ref> [[Generalissimo]] [[Chiang Kai-shek]] deployed his [[List of German-trained divisions of the National Revolutionary Army|best army]] to [[Battle of Shanghai|defend Shanghai]], but after three months of fighting, Shanghai fell. The Japanese continued to push the Chinese forces back, [[Battle of Nanking|capturing the capital Nanking]] in December 1937. After the fall of Nanking, tens or hundreds of thousands of Chinese civilians and disarmed combatants were [[Nanjing Massacre|murdered by the Japanese]].<ref>Levene, Mark and Roberts, Penny. ''The Massacre in History''. 1999, pp. 223–24</ref><ref name=tot>Totten, Samuel. ''Dictionary of Genocide''. 2008, 298–99.</ref> In March 1938, Nationalist Chinese forces won their [[Battle of Taierzhuang|first major victory at Taierzhuang]], but then the city of [[Xuzhou]] [[Battle of Xuzhou|was taken by the Japanese]] in May.{{sfn|Hsu|Chang|1971|pp=221–30}} In June 1938, Chinese forces stalled the Japanese advance by [[1938 Yellow River flood|flooding the Yellow River]]; this manoeuvre bought time for the Chinese to prepare their defences at [[Wuhan]], but the [[Battle of Wuhan|city was taken]] by October.{{sfn|Eastman|1986|p=566}} Japanese military victories did not bring about the collapse of Chinese resistance that Japan had hoped to achieve; instead, the Chinese government relocated inland to [[Chongqing]] and continued the war.{{sfn|Taylor|2009|pp=150–52}}{{sfn|Sella|1983|pp=651–87}} === სსრკ–იაპონიის სასაზღვრო კონფლიქტები === {{Main|Soviet–Japanese border conflicts}} [[File:Battle of Lake Khasan-Red Army gunners in the interval.jpg|thumb|[[Red Army]] artillery unit during the [[Battle of Lake Khasan]], 1938]] In the mid-to-late 1930s, Japanese forces in [[Manchukuo]] had sporadic border clashes with the Soviet Union and [[Mongolian People's Republic|Mongolia]]. The Japanese doctrine of [[Hokushin-ron]], which emphasised Japan's expansion northward, was favoured by the Imperial Army during this time. With the Japanese defeat at [[Battles of Khalkhin Gol|Khalkin Gol]] in 1939, the ongoing Second Sino-Japanese War{{sfn|Beevor|2012|p=342}} and ally Nazi Germany pursuing neutrality with the Soviets, this policy would prove difficult to maintain. Japan and the Soviet Union eventually signed a [[Soviet–Japanese Neutrality Pact|Neutrality Pact]] in April 1941, and Japan adopted the doctrine of [[Nanshin-ron]], promoted by the Navy, which took its focus southward, eventually leading to its war with the United States and the Western Allies.<ref>{{cite magazine |author=Goldman, Stuart D. |date=28 August 2012 |title=The Forgotten Soviet-Japanese War of 1939 |access-date=26 June 2015 |magazine=The Diplomat |url=https://thediplomat.com/2012/08/the-forgotten-soviet-japanese-war-of-1939/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150629092821/https://thediplomat.com/2012/08/the-forgotten-soviet-japanese-war-of-1939/ |archive-date=29 June 2015 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |author=Timothy Neeno |access-date=26 June 2015 |title=Nomonhan: The Second Russo-Japanese War |publisher=MilitaryHistoryOnline.com |url=https://www.militaryhistoryonline.com/20thcentury/articles/nomonhan.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20051124070956/https://www.militaryhistoryonline.com/20thcentury/articles/nomonhan.aspx |archive-date=24 November 2005 |url-status=live}}</ref> === ევროპული ოკუპაციები და შეთანხმებები === [[File:Bundesarchiv Bild 183-R69173, Münchener Abkommen, Staatschefs.jpg|thumb|left|[[Neville Chamberlain|Chamberlain]], [[Édouard Daladier|Daladier]], [[Hitler]], [[Benito Mussolini|Mussolini]], and [[Galeazzo Ciano|Ciano]] pictured just before signing the [[Munich Agreement]], 29 September 1938]] In Europe, Germany and Italy were becoming more aggressive. In March 1938, Germany [[Anschluss|annexed Austria]], again provoking [[appeasement|little response]] from other European powers.{{sfn|Collier|Pedley|2000|p=144}} Encouraged, Hitler began pressing German claims on the [[Sudetenland]], an area of [[Czechoslovakia]] with a predominantly [[Germans|ethnic German]] population. Soon the United Kingdom and France followed the appeasement policy of British Prime Minister [[Neville Chamberlain]] and conceded this territory to Germany in the [[Munich Agreement]], which was made against the wishes of the Czechoslovak government, in exchange for a promise of no further territorial demands.{{sfn|Kershaw|2001|pp=121–22}} Soon afterwards, Germany and Italy forced Czechoslovakia to [[First Vienna Award|cede additional territory]] to Hungary, and Poland annexed Czechoslovakia's [[Zaolzie]] region.{{sfn|Kershaw|2001|p=157}} Although all of Germany's stated demands had been satisfied by the agreement, privately Hitler was furious that British interference had prevented him from seizing all of Czechoslovakia in one operation. In subsequent speeches Hitler attacked British and Jewish "war-mongers" and in January 1939 [[Plan Z|secretly ordered a major build-up of the German navy]] to challenge British naval supremacy. In March 1939, [[German occupation of Czechoslovakia|Germany invaded the remainder of Czechoslovakia]] and subsequently split it into the German [[Protectorate of Bohemia and Moravia]] and a pro-German [[client state]], the [[Slovak Republic (1939–1945)|Slovak Republic]].{{sfn|Davies|2006|loc=pp. 143–44 (2008 ed.)}} Hitler also delivered an [[1939 German ultimatum to Lithuania|ultimatum to Lithuania]] on 20 March 1939, forcing the concession of the [[Klaipėda Region]], formerly the German ''Memelland''.{{sfn|Shirer|1990|pp=461–62}} [[File:Bundesarchiv Bild 183-H27337, Moskau, Stalin und Ribbentrop im Kreml.jpg|right|thumb|upright|German Foreign Minister [[Joachim von Ribbentrop]] (right) and the Soviet leader [[Joseph Stalin]], after signing the [[Molotov–Ribbentrop Pact]], 23 August 1939]] Greatly alarmed and with Hitler making further demands on the [[Free City of Danzig]], the United Kingdom and France [[Anglo-Polish military alliance#British Guarantee to Poland|guaranteed their support for Polish independence]]; when [[Italian invasion of Albania|Italy conquered Albania]] in April 1939, the same guarantee was extended to the [[Kingdom of Romania|Kingdoms of Romania]] and [[Kingdom of Greece|Greece]].{{sfn|Lowe|Marzari|2002|p=330}} Shortly after the [[Franco-Polish alliance (1921)|Franco]]-[[Anglo-Polish military alliance|British]] pledge to Poland, Germany and Italy formalised their own alliance with the [[Pact of Steel]].{{sfn|Dear|Foot|2001|p=234}} Hitler accused the United Kingdom and Poland of trying to "encircle" Germany and renounced the [[Anglo-German Naval Agreement]] and the [[German–Polish Non-Aggression Pact]].{{sfn|Shirer|1990|p=471}} The situation reached a general crisis in late August as German troops continued to mobilise against the Polish border. On 23 August, when tripartite negotiations about a military alliance between France, the United Kingdom and Soviet Union stalled,<ref>{{Cite journal |jstor = 153322|title = Molotov's Apprenticeship in Foreign Policy: The Triple Alliance Negotiations in 1939|journal = Europe-Asia Studies|volume = 52|issue = 4|pages = 695–722|last1 = Watson|first1 = Derek|year = 2000|doi = 10.1080/713663077|s2cid = 144385167}}</ref> the Soviet Union signed [[Molotov–Ribbentrop Pact|a non-aggression pact]] with Germany.{{sfn|Shore|2003|p=108}} This pact had a secret protocol that defined German and Soviet "spheres of influence" (western [[Second Polish Republic|Poland]] and Lithuania for Germany; [[Territories of Poland annexed by the Soviet Union|eastern Poland]], Finland, [[Estonia]], [[Latvia]] and [[Bessarabia]] for the Soviet Union), and raised the question of continuing Polish independence.{{sfn|Dear|Foot|2001|p=608}} The pact neutralised the possibility of Soviet opposition to a campaign against Poland and assured that Germany would not have to face the prospect of a two-front war, as it had in World War I. Immediately after that, Hitler ordered the attack to proceed on 26 August, but upon hearing that the United Kingdom had concluded a formal mutual assistance pact with Poland and that Italy would maintain neutrality, he decided to delay it.<ref>{{cite web|url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/DAP-Poland/Campaign-II.html#chapter5|title=The German Campaign In Poland (1939)|access-date=29 October 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140524013551/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/DAP-Poland/Campaign-II.html#chapter5|archive-date=24 May 2014|url-status=live}}</ref> In response to British requests for direct negotiations to avoid war, Germany made demands on Poland, which only served as a pretext to worsen relations.<ref name=ww2db_com>{{cite web |url=https://ww2db.com/battle_spec.php?battle_id=162 |title=The Danzig Crisis |website=ww2db.com |access-date=29 April 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160505010109/https://ww2db.com/battle_spec.php?battle_id=162 |archive-date=5 May 2016 |url-status=live}}</ref> On 29 August, Hitler demanded that a Polish [[plenipotentiary]] immediately travel to Berlin to negotiate the handover of [[Gdańsk|Danzig]], and to allow a [[referendum|plebiscite]] in the [[Polish Corridor]] in which the German minority would vote on secession.<ref name=ww2db_com /> The Poles refused to comply with the German demands, and on the night of 30–31 August in a confrontational meeting with the British ambassador [[Nevile Henderson]], Ribbentrop declared that Germany considered its claims rejected.<ref name=ibiblio1939>{{cite web |title=Major international events of 1939, with explanation |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/1939.html |publisher=Ibiblio.org |access-date=9 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130310103815/https://www.ibiblio.org/pha/events/1939.html |archive-date=10 March 2013 |url-status=live}}</ref> == Course of the war == === War breaks out in Europe (1939–40) === {{Main|European theatre of World War II}} [[File:Germans at Polish Border (1939-09-01).jpg|left|thumb|Soldiers of the German [[Wehrmacht]] tearing down the border crossing into [[Second Polish Republic|Poland]], 1 September 1939]] On 1 September 1939, Germany [[Invasion of Poland|invaded Poland]] after [[Operation Himmler|having staged]] several [[Gleiwitz incident|false flag border incidents]] as a pretext to initiate the invasion.{{sfn|Evans|2008|pp=1–2}} The first German attack of the war came against the [[Battle of Westerplatte|Polish defenses at Westerplatte]].<ref name="Zabecki2015">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Mq_lCAAAQBAJ&pg=PT1663|title=World War II in Europe: An Encyclopedia|author=David T. Zabecki|date=1 May 2015|publisher=Routledge|isbn=978-1-135-81242-3|page=1663|quote=The earliest fighting started at 0445 hours when marines from the battleship Schleswig-Holstein attempted to storm a small Polish fort in Danzig, the Westerplate|access-date=17 June 2019|archive-date=20 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210120024011/https://books.google.com/books?id=Mq_lCAAAQBAJ&pg=PT1663|url-status=live}}</ref> The United Kingdom responded with an ultimatum to Germany to cease military operations, and on 3 September, after the ultimatum was ignored, Britain and France declared war on Germany,<ref>[[United Kingdom declaration of war on Germany (1939)|The UK declared war on Germany]] at 11 AM. [[French declaration of war on Germany (1939)|France followed 6 hours later]] at 5 PM.</ref> followed by [[Australia]], [[Dominion of New Zealand|New Zealand]], [[Union of South Africa|South Africa]] and [[Canada]]. During the [[Phoney War]] period, the alliance provided no direct military support to Poland, outside of a [[Saar Offensive|cautious French probe into the Saarland]].<ref name="Keegan 1997 35">{{Harvnb|Keegan|1997|p=35}}.<br />{{Harvnb|Cienciala|2010|p=128}}, observes that, while it is true that Poland was far away, making it difficult for the French and British to provide support, "[f]ew Western historians of World War&nbsp;II&nbsp;... know that the British had committed to bomb Germany if it attacked Poland, but did not do so except for one raid on the base of Wilhelmshaven. The French, who committed to attacking Germany in the west, had no intention of doing so."</ref> The Western Allies also began a [[Blockade of Germany (1939–1945)|naval blockade of Germany]], which aimed to damage the country's economy and the war effort.<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|p=32}}; {{Harvnb|Dear|Foot|2001|pp=248–49}}; {{Harvnb|Roskill|1954|p=64}}.</ref> Germany responded by ordering [[Submarine warfare#World War II|U-boat warfare]] against Allied merchant and warships, which would later escalate into the [[Battle of the Atlantic]].<ref>{{Cite web |title=Battle of the Atlantic |url=https://www.history.co.uk/history-of-ww2/battle-of-the-atlantic |access-date=2022-07-11 |website=Sky HISTORY TV channel |language=en}}</ref> [[File:Polish infantry marching -2 1939.jpg|thumb|upright|Soldiers of the [[Polish army order of battle in 1939|Polish Army]] during the [[Invasion of Poland|defence of Poland]], September 1939]] On 8 September, German troops reached the suburbs of [[Warsaw]]. The Polish [[Battle of the Bzura|counter offensive]] to the west halted the German advance for several days, but it was outflanked and encircled by the ''[[Wehrmacht]]''. Remnants of the Polish army broke through to [[Siege of Warsaw (1939)|besieged Warsaw]]. On 17 September 1939, two days after signing a [[Battles of Khalkhin Gol|cease-fire with Japan]], the [[Soviet invasion of Poland|Soviet Union invaded Poland]]{{sfn|Zaloga|2002|pp=80, 83}} under the pretext that the Polish state had ostensibly ceased to exist.<ref>{{Cite journal |jstor = 2195670|title = A Case Study in the Soviet Use of International Law: Eastern Poland in 1939|journal = The American Journal of International Law|volume = 52|issue = 1|pages = 69–84|last1 = Ginsburgs|first1 = George|year = 1958|doi = 10.2307/2195670|s2cid = 146904066}}</ref> On 27 September, the Warsaw garrison surrendered to the Germans, and [[Independent Operational Group Polesie|the last large operational unit of the Polish Army]] [[Battle of Kock (1939)|surrendered on 6 October]]. Despite the military defeat, Poland never surrendered; instead, it formed the [[Polish government-in-exile]] and a [[Polish Underground State|clandestine state apparatus remained]] in occupied Poland.{{sfn|Hempel|2005|p=24}} A significant part of Polish military personnel [[Romanian Bridgehead|evacuated to Romania]] and Latvia; many of them later [[Polish contribution to World War II|fought against the Axis]] in other theatres of the war.{{sfn|Zaloga|2002|pp=88–89}} [[Polish areas annexed by Nazi Germany|Germany annexed]] the western and [[General Government|occupied the central part of Poland]], and the Soviet Union [[Polish areas annexed by Nazi Germany|annexed its eastern part]]; small shares of Polish territory were transferred to [[Territorial evolution of Poland#World War II|Lithuania]] and [[Slovak invasion of Poland|Slovakia]]. On 6 October, Hitler made a public peace overture to the United Kingdom and France but said that the future of Poland was to be determined exclusively by Germany and the Soviet Union. The proposal was rejected,<ref name=ibiblio1939 /> and Hitler ordered an immediate offensive against France,<ref>Nuremberg Documents C-62/GB86, a directive from Hitler in October 1939 which concludes: "The attack [on France] is to be launched this Autumn if conditions are at all possible."</ref> which was postponed until the spring of 1940 due to bad weather.{{sfn|Liddell Hart|1977|pp=39–40}}{{sfn|Bullock|1990|loc=pp. 563–64, 566, 568–69, 574–75 (1983 ed.)}}<ref>Blitzkrieg: From the Rise of Hitler to the Fall of Dunkirk, L Deighton, Jonathan Cape, 1993, pp. 186–87. Deighton states that "the offensive was postponed twenty-nine times before it finally took place."</ref> [[File:A Finnish Maxim M-32 machine gun nest during the Winter War.jpg|thumb|left|Finnish machine gun nest aimed at Soviet [[Red Army]] positions during the [[Winter War]], February 1940]] After the outbreak of war in Poland, Stalin threatened [[Estonia]], [[Latvia]] and [[Lithuania]] with military invasion, forcing the three [[Baltic states|Baltic countries]] to sign [[Background of the occupation of the Baltic states#Soviet ultimatums and occupation|pacts]] that stipulated the creation of Soviet military bases in these countries. In October 1939, significant Soviet military contingents were moved there.{{sfn|Smith|Pabriks|Purs|Lane|2002|p=24}}{{sfn|Bilinsky|1999|p=9}}{{sfn|Murray|Millett|2001|pp=55–56}} [[Finland]] refused to sign a similar pact and rejected ceding part of its territory to the Soviet Union. [[Winter War|The Soviet Union invaded Finland]] in November 1939,{{sfn|Spring|1986|pp=207–26}} and the Soviet Union was expelled from the [[League of Nations]].<ref>Carl van Dyke. The Soviet Invasion of Finland. Frank Cass Publishers, Portland, OR. {{ISBN|0-7146-4753-5}}, p. 71.</ref> Despite overwhelming numerical superiority, Soviet military success during the [[Winter War]] was modest,<ref>{{cite web|url=https://www.warhistoryonline.com/war-articles/winter-war-finland.html|title=The Winter War – When the Finns Humiliated the Russians|first=Ivano|last=Massari|publisher=War History Online|date=18 August 2015|access-date=19 December 2021|archive-date=19 December 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211219185618/https://www.warhistoryonline.com/war-articles/winter-war-finland.html|url-status=live}}</ref> and the Finno-Soviet war ended in March 1940 with [[Moscow Peace Treaty|some Finnish concessions of territory]].{{sfn|Hanhimäki|1997|p=12}} In June 1940, the Soviet Union [[Soviet occupation of the Baltic states (1940)|occupied]] the entire territories of Estonia, Latvia and Lithuania,{{sfn|Bilinsky|1999|p=9}} and the Romanian regions of [[Soviet occupation of Bessarabia and Northern Bukovina|Bessarabia, Northern Bukovina and the Hertsa region]]. In August 1940, with German and Italian support, Hungary demanded [[Transylvania]] from Romania, through German arbitration Hungary would only receive [[Northern Transylvania]] leading to the [[Second Vienna Award]], also known as the Vienna Diktat, a region with ethnic Romanian majority.<ref>{{citation|last=Hitchins|first=Keith|author-link=Keith Hitchins|year=1994|title=Romania: 1866–1947|series=Oxford History of Modern Europe|publisher=[[Oxford University Press|Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-158615-6|location=Oxford|oclc=44961723}}</ref> In September 1940, Bulgaria demanded [[Southern Dobruja]] from Romania with German and Italian support, leading to the [[Treaty of Craiova]].<ref name=":0">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=b_I-AQAAIAAJ|title=Romanian policy towards Germany, 1936–40|first=Rebecca|last=Haynes|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|page=205|year=2000|isbn=978-0-312-23260-3|access-date=3 February 2022|archive-date=3 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220203145144/https://books.google.com/books?id=b_I-AQAAIAAJ|url-status=live}}</ref> The loss of one-third of Romania's 1939 territory caused a coup against King Carol II, turning Romania into a fascist dictatorship under Marshal Ion Antonescu with a course set firmly towards the Axis in the hopes of a German guarantee.<ref>Deletant, pp. 48–51, 66; Griffin (1993), p. 126; Ornea, pp. 325–327</ref> Meanwhile, Nazi-Soviet political rapprochement and economic co-operation{{sfn|Ferguson|2006|pp=367, 376, 379, 417}}{{sfn|Snyder|2010|p=118ff}} gradually stalled,{{sfn|Koch|1983|pp=912–14, 917–20}}{{sfn|Roberts|2006|p=56}} and both states began preparations for war.{{sfn|Roberts|2006|p=59}} === Western Europe (1940–41) === {{Main|Western Front (World War II)}} [[File:WWIIEuropeMay40.gif|thumb|upright=1.4|German advance into Belgium and Northern France, 10 May-4 June 1940, swept past the [[Maginot Line]] (shown in dark red)]] In April 1940, [[Operation Weserübung|Germany invaded Denmark and Norway]] to protect shipments of [[Swedish iron-ore industry during World War II|iron ore from Sweden]], which the Allies were [[Operation Wilfred|attempting to cut off]].<ref>{{Harvnb|Murray|Millett|2001|pp=57–63}}.</ref> Denmark capitulated after a few hours, and Norway was conquered within two months{{sfn|Commager|2004|p=9}} [[Norwegian campaign|despite Allied support]]. [[Norway Debate|British discontent over the Norwegian campaign]] led to the resignation of Prime Minister [[Neville Chamberlain]], who was replaced by [[Winston Churchill]] on 10 May 1940.{{sfn|Reynolds|2006|p=76}} On the same day, Germany [[Battle of France|launched an offensive against France]]. To circumvent the strong [[Maginot Line]] fortifications on the Franco-German border, Germany directed its attack at the neutral nations of [[Battle of Belgium|Belgium]], [[Battle of the Netherlands|the Netherlands]], and [[German invasion of Luxembourg|Luxembourg]].{{sfn|Evans|2008|pp=122–23}} The Germans carried out a flanking manoeuvre through the [[Ardennes]] region,{{sfn|Keegan|1997|pp=59–60}} which was mistakenly perceived by Allies as an impenetrable natural barrier against armoured vehicles.{{sfn|Regan|2004|p=152}}{{sfn|Liddell Hart|1977|p=48}} By successfully implementing new ''[[Blitzkrieg]]'' tactics, the ''Wehrmacht'' rapidly advanced to the Channel and cut off the Allied forces in Belgium, trapping the bulk of the Allied armies in a cauldron on the Franco-Belgian border near Lille. The United Kingdom was able [[Dunkirk evacuation|to evacuate a significant number of Allied troops]] from the continent by early June, although abandoning almost all their equipment.{{sfn|Keegan|1997|pp=66–67}} On 10 June, [[Italian invasion of France|Italy invaded France]], declaring war on both France and the United Kingdom.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|p=207}} The Germans turned south against the weakened French army, and [[Paris in World War II|Paris]] fell to them on 14 June. Eight days later [[Armistice of 22 June 1940|France signed an armistice with Germany]]; it was divided into [[German military administration in occupied France during World War II|German]] and [[Italian occupation of France|Italian occupation zones]],{{sfn|Umbreit|1991|p=311}} and an unoccupied [[rump state]] under the [[Vichy France|Vichy Regime]], which, though officially neutral, was generally aligned with Germany. France kept its fleet, which [[Attack on Mers-el-Kébir|the United Kingdom attacked]] on 3 July in an attempt to prevent its seizure by Germany.{{sfn|Brown|2004|p=198}} [[File:View from St Paul's Cathedral after the Blitz.jpg|left|thumb|[[London]] seen from [[St. Paul's Cathedral]] after the German [[The Blitz|''Blitz'']], 29 December 1940]] The air [[Battle of Britain]]{{sfn|Keegan|1997|p=[https://books.google.com/books?id=TF8kcx9hTssC&pg=PA72 72]}} began in early July with [[Kanalkampf|Luftwaffe attacks on shipping and harbours]].<ref name=Murray_BoB>{{harvnb|Murray|1983|loc=[https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/AAF-Luftwaffe-2.html#cn70 The Battle of Britain].}}</ref> The United Kingdom rejected Hitler's peace offer,<ref name=ibiblio_1940>{{cite web |title=Major international events of 1940, with explanation |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/1940.html |publisher=Ibiblio.org |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525060313/https://www.ibiblio.org/pha/events/1940.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> and the [[Adlertag|German air superiority campaign]] started in August but failed to defeat [[RAF Fighter Command]], forcing the indefinite postponement of the [[Operation Sea Lion|proposed German invasion of Britain]]. The German [[strategic bombing]] offensive intensified with night attacks on London and other cities in [[the Blitz]], but failed to significantly disrupt the British war effort and largely ended in May 1941.{{sfn|Dear|Foot|2001|pp=108–09}} Using newly captured French ports, the German Navy [[Battle of the Atlantic#'The Happy Time' (June 1940 – February 1941)|enjoyed success]] against an over-extended [[Royal Navy]], using [[U-boat]]s against British shipping [[Battle of the Atlantic|in the Atlantic]].<ref>{{Harvnb|Goldstein|2004|p=35}}</ref> The British [[Home Fleet]] scored a significant victory on 27 May 1941 by [[Last battle of the battleship Bismarck|sinking the German battleship ''Bismarck'']].<ref>{{Harvnb|Steury|1987|p=209}}; {{Harvnb|Zetterling|Tamelander|2009|p=282}}.</ref> In November 1939, the United States was taking measures to assist China and the Western Allies and amended the [[Neutrality Acts of the 1930s|Neutrality Act]] to allow [[Cash and carry (World War II)|"cash and carry"]] purchases by the Allies.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|pp=328–30}} In 1940, following the German capture of Paris, the size of the [[United States Navy]] was [[Two-Ocean Navy Act|significantly increased]]. In September the United States further agreed to a [[Destroyers-for-bases deal|trade of American destroyers for British bases]].{{sfn|Maingot|1994|p=52}} Still, a large majority of the American public continued to oppose any direct military intervention in the conflict well into 1941.{{sfn|Cantril|1940|p=390}} In December 1940 Roosevelt accused Hitler of planning world conquest and ruled out any negotiations as useless, calling for the United States to become an "[[Arsenal of Democracy|arsenal of democracy]]" and promoting [[Lend-Lease]] programmes of aid to support the British war effort. The United States started strategic planning to prepare for a full-scale offensive against Germany.<ref>{{cite web |author=Skinner Watson, Mark |title=Coordination With Britain |website=US Army in WWII – Chief of Staff: Prewar Plans and Operations |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Plans/USA-WD-Plans-12.html |access-date=13 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130430001549/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Plans/USA-WD-Plans-12.html |archive-date=30 April 2013 |url-status=live}}</ref> At the end of September 1940, the [[Tripartite Pact]] formally united Japan, Italy, and Germany as the [[Axis powers]]. The Tripartite Pact stipulated that any country, with the exception of the Soviet Union, which attacked any Axis Power would be forced to go to war against all three.{{Sfn|Bilhartz|Elliott|2007|p=179}} The Axis expanded in November 1940 when [[Kingdom of Hungary (1920–1946)|Hungary]], [[Slovak Republic (1939–1945)|Slovakia]] and [[Kingdom of Romania|Romania]] joined.{{Sfn|Dear|Foot|2001|p=877}} [[Romania in World War II|Romania]] and [[Hungary in World War II|Hungary]] later made major contributions to the Axis war against the Soviet Union, in Romania's case partially to recapture [[Soviet occupation of Bessarabia and northern Bukovina|territory ceded to the Soviet Union]].{{Sfn|Dear|Foot|2001|pp=745–46}} === Mediterranean (1940–41) === {{Main|Mediterranean and Middle East theatre of World War II}} [[File:9 Div Tobruk(AWM 020779).jpg|thumb|left|Soldiers of the [[British Empire in World War II|British Commonwealth forces]] from the Australian Army's [[9th Division (Australia)|9th Division]] during the [[Siege of Tobruk]]; [[North African Campaign]], September 1941]] In early June 1940, the Italian ''Regia Aeronautica'' [[Siege of Malta (World War II)|attacked and besieged Malta]], a British possession. From late summer to early autumn, Italy [[Italian invasion of British Somaliland|conquered British Somaliland]] and made an [[Italian invasion of Egypt|incursion into British-held Egypt]]. In October, [[Greco-Italian War|Italy attacked Greece]], but the attack was repulsed with heavy Italian casualties; the campaign ended within months with minor territorial changes.{{sfn|Clogg|2002|p=118}} Germany started preparation for an invasion of the Balkans to assist Italy, to prevent the British from gaining a foothold there, which would be a potential threat for Romanian oil fields, and to strike against the British dominance of the Mediterranean.<ref>{{Harvnb|Evans|2008|pp=146, 152}}; {{Harvnb|US Army|1986|pp=[https://www.history.army.mil/books/wwii/balkan/20_260_1.htm 4–6]}}</ref> In December 1940, British Empire forces began [[Operation Compass|counter-offensives]] against Italian forces in Egypt and [[East African campaign (World War II)|Italian East Africa]].{{sfn|Jowett|2001|pp=9–10}} The offensives were highly successful; by early February 1941, Italy had lost control of eastern Libya, and large numbers of Italian troops had been taken prisoner. The [[Regia Marina|Italian Navy]] also suffered significant defeats, with the Royal Navy putting three Italian battleships out of commission by means of a [[Battle of Taranto|carrier attack at Taranto]], and neutralising several more warships at the [[Battle of Cape Matapan]].{{sfn|Jackson|2006|p=106}} [[File:Bundesarchiv Bild 101I-783-0109-11, Nordafrika, Panzer III in Fahrt.jpg|thumb|German [[Panzer III]] of the [[Afrika Korps]] advancing across the North African desert, April-May 1941]] Italian defeats prompted Germany to [[Operation Sonnenblume|deploy an expeditionary force]] to North Africa and at the end of March 1941, [[Erwin Rommel|Rommel]]'s [[Afrika Korps]] [[Western Desert campaign|launched an offensive]] which drove back the Commonwealth forces.{{sfn|Laurier|2001|pp=7–8}} In under a month, Axis forces advanced to western Egypt and [[Siege of Tobruk|besieged the port of Tobruk]].{{sfn|Murray|Millett|2001|pp=263–76}} By late March 1941, [[Bulgaria]] and [[Yugoslavia]] signed the [[Tripartite Pact]]; however, the Yugoslav government was [[Yugoslav coup d'état|overthrown two days later]] by pro-British nationalists. Germany responded with simultaneous invasions of both [[Invasion of Yugoslavia|Yugoslavia]] and [[Battle of Greece|Greece]], commencing on 6 April 1941; both nations were forced to surrender within the month.{{sfn|Gilbert|1989|pages=174–75}} The airborne [[Battle of Crete|invasion of the Greek island of Crete]] at the end of May completed the German conquest of the Balkans.{{sfn|Gilbert|1989|pages=184–87}} Although the Axis victory was swift, bitter and large-scale partisan warfare subsequently broke out against the [[World War II in Yugoslavia|Axis occupation of Yugoslavia]], which continued until the end of the war.{{sfn|Gilbert|1989|pages=208, 575, 604}} In the Middle East in May, Commonwealth forces [[Anglo-Iraqi War|quashed an uprising in Iraq]] which had been supported by German aircraft from bases within Vichy-controlled [[Mandate for Syria and the Lebanon|Syria]].{{sfn|Watson|2003|p=80}} Between June and July, they [[Syria–Lebanon campaign|invaded and occupied the French possessions Syria and Lebanon]], with the assistance of the [[Free France|Free French]].<ref>{{Citation|last=Morrisey|first=Will|chapter=What Churchill and De Gaulle learned from the Great War|date=24 January 2019|pages=119–126|publisher=Routledge|isbn=978-0-429-02764-2|doi=10.4324/9780429027642-6|title=Winston Churchill|s2cid=189257503}}</ref> === Axis attack on the Soviet Union (1941) === {{Main|Eastern Front (World War II)}} [[File:Second world war europe animation large de.gif|thumb|upright=1.2|[[European theatre of World War&nbsp;II]] animation map, 1939–1945 – Red: [[Allies of World War II|Western Allies]] and the Soviet Union after 1941; Green: [[Soviet Union]] before 1941; Blue: [[Axis powers]]]] With the situation in Europe and Asia relatively stable, Germany, Japan, and the Soviet Union made preparations for war. With the Soviets wary of mounting tensions with Germany and the Japanese planning to take advantage of the European War by seizing resource-rich European possessions in [[Southeast Asia]], the two powers signed the [[Soviet–Japanese Neutrality Pact]] in April 1941.{{sfn|Garver|1988|p=114}} By contrast, the Germans were steadily making preparations for an attack on the Soviet Union, massing forces on the Soviet border.{{sfn|Weinberg|2005|p=195}} Hitler believed that the United Kingdom's refusal to end the war was based on the hope that the United States and the Soviet Union would enter the war against Germany sooner or later.{{sfn|Murray|1983|p=[https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/AAF-Luftwaffe-3.html 69]}} On 31 July 1940 Hitler decided that the Soviet Union should be eliminated and aimed for the conquest of [[Ukrainian Soviet Socialist Republic|Ukraine]], the [[Baltic states]] and [[Byelorussian Soviet Socialist Republic|Byelorussia]].<ref name="GSWW4_26">{{Harvnb|Förster|1998|p=26}}.</ref> However, other senior German officials like Ribbentrop saw an opportunity to create a Euro-Asian bloc against the British Empire by inviting the Soviet Union into the Tripartite Pact.<ref name="GSWW4_38">{{Harvnb|Förster|1998|pp=38–42}}.</ref> In November 1940, [[German–Soviet Axis talks|negotiations took place]] to determine if the Soviet Union would join the pact. The Soviets showed some interest but asked for concessions from Finland, Bulgaria, Turkey, and Japan that Germany considered unacceptable. On 18 December 1940, Hitler issued the directive to prepare for an invasion of the Soviet Union.{{sfn|Shirer|1990|pp=810–12}} [[File:German troops in Russia, 1941 - NARA - 540155.jpg|thumb|left|German soldiers during the invasion of the Soviet Union by the [[Axis powers]], 1941]] On 22 June 1941, Germany, supported by Italy and Romania, invaded the Soviet Union in [[Operation Barbarossa]], with Germany accusing the Soviets of [[Soviet offensive plans controversy|plotting against them]]. They were joined shortly by Finland and Hungary.<ref name=Events1941>{{citation |last1=Klooz |first1=Marle |last2=Wiley |first2=Evelyn |others=Director: Humphrey, Richard A. |year=1944 |title=Events leading up to World War II – Chronological History |series=78th Congress, 2d Session – House Document N. 541 |location=Washington |publisher=US Government Printing Office |at=pp. 267–312 ([https://www.ibiblio.org/pha/events/1941.html 1941]) |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/ |access-date=9 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131214113907/https://www.ibiblio.org/pha/events/ |archive-date=14 December 2013 |url-status=live}}</ref> The primary targets of this surprise offensive{{sfn|Sella|1978}} were the [[Baltic region]], Moscow and Ukraine, with the [[Strategic goal (military)|ultimate goal]] of ending the 1941 campaign near the [[A-A line|Arkhangelsk-Astrakhan line]], from the [[Caspian Sea|Caspian]] to the [[White Sea]]s. Hitler's objectives were to eliminate the Soviet Union as a military power, exterminate Communism, generate ''[[Lebensraum]]'' ("living space"){{sfn|Kershaw|2007|pp=66–69}} by [[Generalplan Ost|dispossessing the native population]]{{sfn|Steinberg|1995}} and guarantee access to the strategic resources needed to defeat Germany's remaining rivals.{{sfn|Hauner|1978}} Although the [[Red Army]] was preparing for strategic [[counter-offensive]]s before the war,{{sfn|Roberts|1995}} ''Operation'' ''Barbarossa'' forced the [[Stavka|Soviet supreme command]] to adopt a [[strategic defence]]. During the summer, the Axis made significant gains into Soviet territory, inflicting immense losses in both personnel and materiel<!-- not a typo -->. By mid-August, however, the German [[Oberkommando des Heeres|Army High Command]] decided to [[Battle of Smolensk (1941)|suspend the offensive]] of a considerably depleted [[Army Group Centre]], and to divert the [[2nd Panzer Army|2nd Panzer Group]] to reinforce troops advancing towards central Ukraine and Leningrad.{{sfn|Wilt|1981}} The [[Battle of Kiev (1941)|Kiev offensive]] was overwhelmingly successful, resulting in encirclement and elimination of four Soviet armies, and made possible further [[Crimean campaign|advance into Crimea]] and industrially developed Eastern Ukraine (the [[First Battle of Kharkov]]).{{sfn|Erickson|2003|pp=114–37}} [[File:RIAN archive 2153 After bombing.jpg|thumb|Soviet civilians leaving destroyed houses after a German bombardment during the [[Battle of Leningrad]], 10 December 1942]] The diversion of three quarters of the Axis troops and the majority of their air forces from France and the central Mediterranean to the [[Eastern Front (World War II)|Eastern Front]]{{sfn|Glantz|2001|p=9}} prompted the United Kingdom to reconsider its [[grand strategy]].{{sfn|Farrell|1993}} In July, the UK and the Soviet Union formed a [[Anglo-Soviet Agreement|military alliance against Germany]]{{sfn|Keeble|1990|p=29}} and in August, the United Kingdom and the United States jointly issued the [[Atlantic Charter]], which outlined British and American goals for the post-war world.{{sfn|Beevor|2012|p=220}} In late August the British and Soviets [[Anglo-Soviet invasion of Iran|invaded neutral Iran]] to secure the [[Persian Corridor]], Iran's [[oil fields]], and preempt any Axis advances through Iran toward the Baku oil fields or British India.{{sfn|Bueno de Mesquita|Smith|Siverson|Morrow|2003|p=425}} By October, Axis [[operational objective]]s in Ukraine and the Baltic region were achieved, with only the sieges of [[siege of Leningrad|Leningrad]]{{sfn|Kleinfeld|1983}} and [[Siege of Sevastopol (1941–1942)|Sevastopol]] continuing.{{sfn|Jukes|2001|p=113}} A major [[Battle of Moscow|offensive against Moscow]] was renewed; after two months of fierce battles in increasingly harsh weather, the German army almost reached the outer suburbs of Moscow, where the exhausted troops<ref>{{Harvnb|Glantz|2001|p=26}}: "By 1 November [the Wehrmacht] had lost fully 20% of its committed strength (686,000 men), up to 2/3 of its ½-million motor vehicles, and 65 percent of its tanks. The German Army High Command (OKH) rated its 136 divisions as equivalent to 83 full-strength divisions."</ref> were forced to suspend their offensive.{{sfn|Reinhardt|1992|p=227}} Large territorial gains were made by Axis forces, but their campaign had failed to achieve its main objectives: two key cities remained in Soviet hands, the Soviet [[Military capability|capability to resist]] was not broken, and the Soviet Union retained a considerable part of its military potential. The ''blitzkrieg'' [[Phase (combat)|phase]] of the war in Europe had ended.{{sfn|Milward|1964}} By early December, freshly mobilised [[Military reserve force|reserves]]{{sfn|Rotundo|1986}} allowed the Soviets to achieve numerical parity with Axis troops.{{sfn|Glantz|2001|p=26}} This, as well as [[Richard Sorge#Wartime intelligence|intelligence data]] which established that a minimal number of Soviet troops in the East would be sufficient to deter any attack by the Japanese [[Kwantung Army]],<ref>{{Cite book|title=Blood, Tears and Folly|last=Deighton|first=Len|publisher=Pimlico|year=1993|isbn=978-0-7126-6226-0|location=London|page=[https://archive.org/details/bloodtearsfollyo0000deig_v3m3/page/479 479]|url=https://archive.org/details/bloodtearsfollyo0000deig_v3m3}}</ref> allowed the Soviets to begin a [[winter campaign of 1941–42|massive counter-offensive]] that started on 5 December all along the front and pushed German troops {{convert|100|-|250|km|mi}} west.<ref>{{Harvnb|Beevor|1998|pp=41–42}}; {{Harvnb|Evans|2008|pp=213–14}}, notes that "Zhukov had pushed the Germans back where they had launched Operation Typhoon two months before.&nbsp;... Only Stalin's decision to attack all along the front instead of concentrating his forces in an all-out assault against the retreating German Army Group Centre prevented the disaster from being even worse."</ref> === War breaks out in the Pacific (1941) === {{Main|Pacific War}} Following the Japanese [[false flag]] [[Mukden Incident]] in 1931, the Japanese shelling of the American [[USS Panay incident|gunboat ''USS Panay'']] in 1937, and the 1937–38 [[Nanjing Massacre]], [[Japan–United States relations#1937–1941|Japanese-American relations deteriorated]]. In 1939, the United States notified Japan that it would not be extending its trade treaty and American public opinion opposing Japanese expansionism led to a series of economic sanctions, the [[Export Control Act]]s, which banned U.S. exports of chemicals, minerals and military parts to Japan and increased economic pressure on the Japanese regime.<ref>{{cite journal |year=1983 |title=Peace and War: United States Foreign Policy, 1931–1941 |journal=U.S. Department of State Publication |issue=1983 |pages=87–97 |url=https://www.ibiblio.org/pha/paw/ |access-date=17 February 2022 |archive-date=14 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220114073007/http://www.ibiblio.org/pha/paw/ |url-status=live }}</ref><ref name="ReferenceC">Maechling, Charles. ''Pearl Harbor: The First Energy War''. History Today. December 2000</ref> During 1939 Japan launched its [[Battle of Changsha (1939)|first attack against Changsha]], a strategically important Chinese city, but was repulsed by late September.{{sfn|Jowett|Andrew|2002|p=14}} Despite [[1939–40 Winter Offensive|several offensives]] by both sides, the war between China and Japan was stalemated by 1940. To increase pressure on China by blocking supply routes, and to better position Japanese forces in the event of a war with the Western powers, Japan invaded and [[Japanese invasion of French Indochina|occupied northern Indochina]] in September 1940.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|p=289}} [[File:228 regiment in HK.jpg|thumb|left|Japanese soldiers [[Battle of Hong Kong|entering Hong Kong]], 8 December 1941]] Chinese nationalist forces launched a large-scale [[1939–40 Winter Offensive|counter-offensive]] in early 1940. In August, [[Chinese Communist Party|Chinese communists]] launched an [[Hundred Regiments Offensive|offensive in Central China]]; in retaliation, Japan instituted [[Three Alls Policy|harsh measures]] in occupied areas to reduce human and material resources for the communists.{{sfn|Joes|2004|p=224}} The continued antipathy between Chinese communist and nationalist forces [[New Fourth Army incident|culminated in armed clashes in January 1941]], effectively ending their co-operation.{{sfn|Fairbank|Goldman|2006|p=320}} In March, the Japanese 11th army attacked the headquarters of the Chinese 19th army but was repulsed during [[Battle of Shanggao]].{{sfn|Hsu|Chang|1971|p=30}} In September, Japan attempted to [[Battle of Changsha (1941)|take the city of Changsha]] again and clashed with Chinese nationalist forces.{{sfn|Hsu|Chang|1971|p=33}} German successes in Europe encouraged Japan to increase pressure on European governments in [[Southeast Asia]]. The Dutch government agreed to provide Japan with some oil supplies from the [[Dutch East Indies]], but negotiations for additional access to their resources ended in failure in June 1941.<ref>{{cite web |title=Japanese Policy and Strategy 1931 – July 1941 |website=US Army in WWII – Strategy and Command: The First Two Years |pages=45–66 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-2.html |access-date=15 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130106021700/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-2.html |archive-date=6 January 2013 |url-status=live}}</ref> In July 1941 Japan sent troops to southern Indochina, thus threatening British and Dutch possessions in the Far East. The United States, the United Kingdom, and other Western governments reacted to this move with a freeze on Japanese assets and a total oil embargo.{{sfn|Anderson|1975|p=201}}{{sfn|Evans|Peattie|2012|p=456}} At the same time, Japan was [[Kantokuen|planning an invasion of the Soviet Far East]], intending to capitalise off the German invasion in the west, but abandoned the operation after the sanctions.<ref>{{cite book|last1=Coox|first1=Alvin|title=Nomonhan: Japan against Russia, 1939|date=1985|publisher=Stanford University Press|location=Stanford, CA|pages=1046–49|isbn=978-0-8047-1835-6}}</ref> Since early 1941 the United States and Japan had been engaged in negotiations in an attempt to improve their strained relations and end the war in China. During these negotiations, Japan advanced a number of proposals which were dismissed by the Americans as inadequate.<ref name=USAWWIIcp5>{{cite web |title=The decision for War |website=US Army in WWII – Strategy, and Command: The First Two Years |pages=113–27 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-5.html |access-date=15 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525064812/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-5.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> At the same time the United States, the United Kingdom, and the Netherlands engaged in secret discussions for the joint defence of their territories, in the event of a Japanese attack against any of them.<ref name=USAWWIIcp4>{{cite web |title=The Showdown With Japan Aug–Dec 1941 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=63–96 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-4.html |access-date=15 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109144920/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-4.html |archive-date=9 November 2012 |url-status=live}}</ref> Roosevelt reinforced [[Commonwealth of the Philippines|the Philippines (an American protectorate scheduled for independence in 1946)]] and warned Japan that the United States would react to Japanese attacks against any "neighboring countries". [[File:The USS Arizona (BB-39) burning after the Japanese attack on Pearl Harbor - NARA 195617 - Edit.jpg|thumb|right|The USS Arizona BB-39 6 was a total loss in the [[Japanese attack on Pearl Harbor|Japanese surprise air attack]] on the [[United States Pacific Fleet|American Pacific Fleet]] at [[Pearl Harbor]], Sunday 7 December 1941.]] Frustrated at the lack of progress and feeling the pinch of the American–British–Dutch sanctions, Japan prepared for war. Emperor [[Hirohito]], after initial hesitation about Japan's chances of victory,<ref>{{cite book | last = Bix | first = Herbert P. | author-link = Herbert P. Bix | date = 3 November 2016 | title = Hirohito and the making of modern Japan | publisher = HarperPerennial | isbn = 978-0-06-256051-3 | pages = 399–414}}</ref> began to favour Japan's entry into the war.<ref>{{cite journal |url = https://www.asahi.com/ajw/articles/14496398|journal=The Asahi Shimbun|first=Ryuichi |last=Kitano |title=Diary: Hirohito prepared for U.S. war before Pearl Harbor attack |date=6 December 2021 |access-date=8 June 2022}}</ref> As a result, Prime Minister [[Fumimaro Konoe]] resigned.<ref>{{cite book | last = Fujiwara | first = Akira | date = 1991 | title = Shōwa tennō no jūgo-nen sensō | page = 126, citing Kenji Tomita's diary}}</ref><ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', pp. 417-420</ref> Hirohito refused the recommendation to appoint Prince [[Naruhiko Higashikuni]] in his place, choosing War Minister [[Hideki Tojo]] instead.<ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', p. 418</ref> On 3 November, Nagano explained in detail the plan of the [[attack on Pearl Harbor]] to the Emperor.<ref>{{cite book | last = Wetzler | first = Peter | date = 1 February 1998 | title = Hirohito and War: Imperial Tradition and Military Decision Making in Prewar Japan | publisher = University of Hawai'i Press | isbn = 978-0824819255 | pages = 29, 35}}</ref> On 5 November, Hirohito approved in imperial conference the operations plan for the war.<ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', p.424</ref> On 20 November, the new government presented an interim proposal as its final offer. It called for the end of American aid to China and for lifting the embargo on the supply of oil and other resources to Japan. In exchange, Japan promised not to launch any attacks in Southeast Asia and to withdraw its forces from southern Indochina. The American counter-proposal of 26 November required that Japan evacuate all of China without conditions and conclude non-aggression pacts with all Pacific powers.<ref>[https://www.ibiblio.org/pha/pha/congress/app-d.html#363 The United States Replies] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130429222741/https://www.ibiblio.org/pha/pha/congress/app-d.html#363 |date=29 April 2013 }}. Investigation of the Pearl Harbor attack.</ref> That meant Japan was essentially forced to choose between abandoning its ambitions in China, or seizing the natural resources it needed in the Dutch East Indies by force;<ref>{{Harvnb|Painter|2012|p=26}}: "The United States cut off oil exports to Japan in the summer of 1941, forcing Japanese leaders to choose between going to war to seize the oil fields of the Netherlands East Indies or giving in to U.S. pressure."</ref><ref>{{Harvnb|Wood|2007|p=9}}, listing various military and diplomatic developments, observes that "the threat to Japan was not purely economic."</ref> the Japanese military did not consider the former an option, and many officers considered the oil embargo an unspoken declaration of war.{{sfn|Lightbody|2004|p=125}} Japan planned to seize European colonies in Asia to create a large defensive perimeter stretching into the Central Pacific. The Japanese would then be free to exploit the resources of Southeast Asia while exhausting the over-stretched Allies by fighting a defensive war.<ref>{{Harvnb|Weinberg|2005|p=310}}</ref><ref>{{Harvnb|Dower|1986|p=5}}, calls attention to the fact that "the Allied struggle against Japan exposed the racist underpinnings of the European and American colonial structure. Japan did not invade independent countries in southern Asia. It invaded colonial outposts which the Westerners had dominated for generations, taking absolutely for granted their racial and cultural superiority over their Asian subjects." Dower goes on to note that, before the horrors of Japanese occupation made themselves felt, many Asians responded favourably to the victories of the Imperial Japanese forces.</ref> To prevent American intervention while securing the perimeter, it was further planned to neutralise the [[United States Pacific Fleet]] and the American military presence in the Philippines from the outset.{{sfn|Wood|2007|pp=11–12}} On 7 December 1941 (8 December in Asian time zones), Japan attacked British and American holdings with near-simultaneous [[Japanese expansion (1941–42)|offensives against Southeast Asia and the Central Pacific]].{{sfn|Wohlstetter|1962|pp=341–43}} These included an [[Attack on Pearl Harbor|attack on the American fleets at Pearl Harbor]] and [[Philippines campaign (1941–1942)|the Philippines]], [[Battle of Guam (1941)|Guam]], [[Battle of Wake Island|Wake Island]], [[Malayan campaign|landings in Malaya]],{{sfn|Wohlstetter|1962|pp=341–43}} [[Japanese invasion of Thailand|Thailand]] and the [[Battle of Hong Kong]].<ref>[[John Keegan|Keegan, John]] (1989) ''The Second World War''. New York: Viking. pp. 256-57. {{isbn|978-0399504341}}</ref> The Japanese invasion of Thailand led to Thailand's decision to ally itself with Japan and the other Japanese attacks led the [[United States declaration of war on Japan|United States]], [[United Kingdom declaration of war on Japan|United Kingdom]], China, Australia, and several other states to formally declare war on Japan, whereas the Soviet Union, being heavily involved in large-scale hostilities with European Axis countries, maintained its neutrality agreement with Japan.<ref>{{Harvnb|Dunn|1998|p=157}}. According to {{Harvnb|May|1955|p=155}}, Churchill stated: "Russian declaration of war on Japan would be greatly to our advantage, provided, but only provided, that Russians are confident that will not impair their Western Front."</ref> Germany, followed by the other Axis states, declared war on the United States<ref>[[s:Adolf Hitler's Declaration of War against the United States|Adolf Hitler's Declaration of War against the United States]] in Wikisource.</ref> in solidarity with Japan, citing as justification the American attacks on German war vessels that had been ordered by Roosevelt.<ref>{{citation |last1=Klooz |first1=Marle |last2=Wiley |first2=Evelyn |others=Director: Humphrey, Richard A. |year=1944 |title=Events leading up to World War II – Chronological History |series=78th Congress, 2d Session – House Document N. 541 |location=Washington |publisher=US Government Printing Office |at=p. 310 ([https://www.ibiblio.org/pha/events/1941.html 1941]) |url=https://www.ibiblio.org/pha/events/ |access-date=9 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131214113907/https://www.ibiblio.org/pha/events/ |archive-date=14 December 2013 |url-status=live}}</ref> === Axis advance stalls (1942–43) === [[File:Casablanca-Conference.jpg|thumb|upright=0.9|left|US President [[Franklin D. Roosevelt]] and British PM [[Winston Churchill]] seated at the [[Casablanca Conference]], January 1943]] On 1 January 1942, the [[Four Policemen|Allied Big Four]]{{sfn|Bosworth|Maiolo|2015|pp=313–14}}—the Soviet Union, China, the United Kingdom and the United States—and 22 smaller or exiled governments issued the [[Declaration by United Nations]], thereby affirming the [[Atlantic Charter]],{{sfn|Mingst|Karns|2007|p=22}} and agreeing not to sign a [[separate peace]] with the Axis powers.{{sfn|Shirer|1990|p=904}} During 1942, Allied officials debated on the appropriate [[grand strategy]] to pursue. All agreed that [[Europe first|defeating Germany]] was the primary objective. The Americans favoured a straightforward, [[Operation Sledgehammer|large-scale attack]] on Germany through France. The Soviets were also demanding a second front. The British, on the other hand, argued that military operations should target peripheral areas to wear out German strength, leading to increasing demoralisation, and bolster resistance forces. Germany itself would be subject to a heavy bombing campaign. An offensive against Germany would then be launched primarily by Allied armour without using large-scale armies.<ref>{{cite web |title=The First Full Dress Debate over Strategic Deployment. Dec 1941 – Jan 1942 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=97–119 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-5.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109145033/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-5.html |archive-date=9 November 2012 |url-status=live}}</ref> Eventually, the British persuaded the Americans that a landing in France was infeasible in 1942 and they should instead focus on driving the Axis out of North Africa.<ref>{{cite web |title=The Elimination of the Alternatives. Jul–Aug 1942 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=266–92 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-12.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130430013447/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-12.html |archive-date=30 April 2013 |url-status=live}}</ref> At the [[Casablanca Conference]] in early 1943, the Allies reiterated the statements issued in the 1942 Declaration and demanded the [[unconditional surrender]] of their enemies. The British and Americans agreed to continue to press the initiative in the Mediterranean by invading Sicily to fully secure the Mediterranean supply routes.<ref>{{cite web |title=Casablanca – Beginning of an Era: January 1943 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=18–42 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-1.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525075310/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-1.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> Although the British argued for further operations in the Balkans to bring Turkey into the war, in May 1943, the Americans extracted a British commitment to limit Allied operations in the Mediterranean to an invasion of the Italian mainland and to invade France in 1944.<ref>{{cite web |title=The Trident Conference – New Patterns: May 1943 |website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare |pages=126–45 |url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-6.html |access-date=16 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130525100621/https://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-6.html |archive-date=25 May 2013 |url-status=live}}</ref> ==== Pacific (1942–43) ==== [[File:Second world war asia 1937-1942 map en6.png|thumb|upright=1.4|Map of Japanese military advances through mid-1942]] By the end of April 1942, Japan and its ally [[Thailand in World War II|Thailand]] had almost fully conquered [[Japanese invasion of Burma|Burma]], [[Malayan campaign|Malaya]], [[Dutch East Indies campaign|the Dutch East Indies]], [[Battle of Singapore|Singapore]], and [[Battle of Rabaul (1942)|Rabaul]], inflicting severe losses on Allied troops and taking a large number of prisoners.{{sfn|Beevor|2012|pp=247–67, 345}} Despite stubborn [[Philippines campaign (1941–1942)|resistance by Filipino and US forces]], the [[Commonwealth of the Philippines|Philippine Commonwealth]] was eventually captured in May 1942, forcing its government into exile.{{sfn|Lewis|1953|loc=p. 529 (Table 11)}} On 16 April, in Burma, 7,000 British soldiers were encircled by the Japanese 33rd Division during the [[Battle of Yenangyaung]] and rescued by the Chinese 38th Division.{{sfn|Slim|1956|pp=71–74}} Japanese forces also achieved naval victories in the [[Sinking of Prince of Wales and Repulse|South China Sea]], [[Battle of the Java Sea|Java Sea]] and [[Indian Ocean raid|Indian Ocean]],{{sfn|Grove|1995|p=362}} and [[Bombing of Darwin|bombed the Allied naval base]] at [[Darwin, Northern Territory|Darwin]], Australia. In January 1942, the only Allied success against Japan was a Chinese [[Battle of Changsha (1941–42)|victory at Changsha]].{{sfn|Ch'i|1992|p=158}} These easy victories over the unprepared US and European opponents left Japan overconfident, as well as overextended.{{sfn|Perez|1998|p=145}} In early May 1942, Japan initiated operations to [[Operation Mo|capture Port Moresby]] by [[amphibious warfare|amphibious assault]] and thus sever communications and supply lines between the United States and Australia. The planned invasion was thwarted when an Allied task force, centred on two American fleet carriers, fought Japanese naval forces to a draw in the [[Battle of the Coral Sea]].{{sfn|Maddox|1992|pp=111–12}} Japan's next plan, motivated by the earlier [[Doolittle Raid]], was to seize [[Midway Atoll]] and lure American carriers into battle to be eliminated; as a diversion, Japan would also send forces to [[Aleutian Islands campaign|occupy the Aleutian Islands]] in Alaska.{{sfn|Salecker|2001|p=186}} In mid-May, Japan started the [[Zhejiang-Jiangxi campaign]] in China, with the goal of inflicting retribution on the Chinese who aided the surviving American airmen in the Doolittle Raid by destroying Chinese air bases and fighting against the Chinese 23rd and 32nd Army Groups.<ref>{{Harvnb|Schoppa|2011|p=28}}.</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=lILltXBTo8oC&pg=PA19 Chevrier & Chomiczewski & Garrigue 2004] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180818213357/https://books.google.com/books?id=lILltXBTo8oC&pg=PA19 |date=18 August 2018 }}, p. 19.</ref> In early June, Japan put its operations into action, but the Americans, having broken [[Japanese naval codes]] in late May, were fully aware of the plans and order of battle, and used this knowledge to achieve a decisive [[Battle of Midway|victory at Midway]] over the [[Imperial Japanese Navy]].<ref>{{Harvnb|Ropp|2000|p=368}}.</ref> [[File:Marines rest in the field on Guadalcanal.jpg|left|thumb|[[United States Marine Corps|US Marines]] during the [[Guadalcanal Campaign]], in the [[Pacific Ocean theater of World War II|Pacific theatre]], 1942]] With its capacity for aggressive action greatly diminished as a result of the Midway battle, Japan chose to focus on a belated attempt to capture [[Port Moresby]] by an [[Kokoda Track campaign|overland campaign]] in the [[Territory of Papua]].{{sfn|Weinberg|2005|p=339}} The Americans planned a counter-attack against Japanese positions in the southern [[Solomon Islands]], primarily [[Guadalcanal]], as a first step towards capturing [[Rabaul]], the main Japanese base in Southeast Asia.<ref>{{Cite book |last=Gilbert |first=Adrian |year=2003 |title=The Encyclopedia of Warfare: From Earliest Times to the Present Day |publisher=Globe Pequot |isbn=978-1-59228-027-8 |page=[https://archive.org/details/encyclopediaofwa0000gilb/page/259 259] |url=https://archive.org/details/encyclopediaofwa0000gilb/page/259 |access-date=26 June 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190719123035/https://archive.org/details/encyclopediaofwa0000gilb/page/259 |archive-date=19 July 2019 |url-status=live }}</ref> Both plans started in July, but by mid-September, [[Guadalcanal campaign|the Battle for Guadalcanal]] took priority for the Japanese, and troops in New Guinea were ordered to withdraw from the Port Moresby area to the [[Oro Province|northern part of the island]], where they faced Australian and United States troops in the [[Battle of Buna–Gona]].{{sfn|Swain|2001|p=197}} Guadalcanal soon became a focal point for both sides with heavy commitments of troops and ships in the battle for Guadalcanal. By the start of 1943, the Japanese were defeated on the island and [[Operation Ke|withdrew their troops]].{{sfn|Hane|2001|p=340}} In Burma, Commonwealth forces mounted two operations. The first, [[Arakan Campaign 1942–43|an offensive into the Arakan region]] in late 1942, went disastrously, forcing a retreat back to India by May 1943.{{sfn|Marston|2005|p=111}} The second was the [[Operation Longcloth|insertion of irregular forces]] behind Japanese front-lines in February which, by the end of April, had achieved mixed results.{{sfn|Brayley|2002|p=9}} ==== Eastern Front (1942–43) ==== [[File:RIAN archive 44732 Soviet soldiers attack house.jpg|thumb|upright=1.5|[[Red Army]] soldiers on the counterattack during the [[Battle of Stalingrad]], February 1943]] Despite considerable losses, in early 1942 Germany and its allies stopped a major Soviet offensive in central and southern Russia, keeping most territorial gains they had achieved during the previous year.{{sfn|Glantz|2001|p=31}} In May, the Germans defeated Soviet offensives in the [[Battle of the Kerch Peninsula|Kerch Peninsula]] and at [[Second Battle of Kharkov|Kharkov]],{{sfn|Read|2004|p=764}} and then launched their main [[Case Blue|summer offensive]] against southern Russia in June 1942, to seize the [[Petroleum industry in Azerbaijan|oil fields of the Caucasus]] and occupy the [[Kuban]] [[steppe]], while maintaining positions on the northern and central areas of the front. The Germans split [[Army Group South]] into two groups: [[Army Group A]] advanced to the lower [[Don (river)|Don River]] and struck south-east to the Caucasus, while [[Army Group B]] headed towards the [[Volga|Volga River]]. The Soviets decided to make their stand at Stalingrad on the Volga.{{sfn|Davies|2006|loc=p. 100 (2008 ed.)}} By mid-November, the Germans had [[Battle of Stalingrad|nearly taken Stalingrad]] in bitter [[urban warfare|street fighting]]. The Soviets began their second winter counter-offensive, starting with an [[Operation Uranus|encirclement of German forces at Stalingrad]],{{sfn|Beevor|1998|pp=239–65}} and an assault on the [[Operation Mars|Rzhev salient near Moscow]], though the latter failed disastrously.{{sfn|Black|2003|p=119}} By early February 1943, the German Army had taken tremendous losses; German troops at Stalingrad had been defeated,{{sfn|Beevor|1998|pp=383–91}} and the front-line had been pushed back beyond its position before the summer offensive. In mid-February, after the Soviet push had tapered off, the Germans launched another [[Third Battle of Kharkov|attack on Kharkov]], creating a [[Salient (military)|salient]] in their front line around the Soviet city of [[Kursk]].{{sfn|Erickson|2001|p=142}} ==== Western Europe/Atlantic and Mediterranean (1942–43) ==== [[File:8th AF Bombing Marienburg.JPEG|right|thumb|American [[8th Air Force]] [[Boeing B-17 Flying Fortress]] bombing raid on the Focke-Wulf factory in Germany, 9 October 1943]] Exploiting poor American naval command decisions, [[Second Happy Time|the German navy ravaged Allied shipping off the American Atlantic coast]].{{sfn|Milner|1990|p=52}} By November 1941, Commonwealth forces had launched a counter-offensive, [[Operation Crusader]], in North Africa, and reclaimed all the gains the Germans and Italians had made.{{sfn|Beevor|2012|pp=224–28}} In North Africa, the Germans launched an offensive in January, pushing the British back to positions at the [[Battle of Gazala#Gazala line|Gazala line]] by early February,{{sfn|Molinari|2007|p=91}} followed by a temporary lull in combat which Germany used to prepare for their upcoming offensives.{{sfn|Mitcham|2007|p=31}} Concerns the Japanese might use bases in [[French Madagascar|Vichy-held Madagascar]] caused the British to [[Battle of Madagascar|invade the island]] in early May 1942.{{sfn|Beevor|2012|pp=380–81}} An Axis [[Battle of Gazala|offensive in Libya]] forced an Allied retreat deep inside Egypt until Axis forces were [[First Battle of El Alamein|stopped at El Alamein]].{{sfn|Rich|1992|p=178}} On the Continent, raids of Allied [[commando]]s on strategic targets, culminating in the disastrous [[Dieppe Raid]],{{sfn|Gordon|2004|p=129}} demonstrated the Western Allies' inability to launch an invasion of continental Europe without much better preparation, equipment, and operational security.{{sfn|Neillands|2005}} In August 1942, the Allies succeeded in repelling a [[Battle of Alam el Halfa|second attack against El Alamein]]{{sfn|Keegan|1997|p=277}} and, at a high cost, managed to [[Operation Pedestal|deliver desperately needed supplies to the besieged Malta]].{{sfn|Smith|2002}} A few months later, the Allies [[Second Battle of El Alamein|commenced an attack of their own]] in Egypt, dislodging the Axis forces and beginning a drive west across Libya.{{sfn|Thomas|Andrew|1998|p=8}} This attack was followed up shortly after by [[Operation Torch|Anglo-American landings in French North Africa]], which resulted in the region joining the Allies.{{sfn|Ross|1997|p=38}} Hitler responded to the French colony's defection by ordering the [[Case Anton|occupation of Vichy France]];{{sfn|Ross|1997|p=38}} although Vichy forces did not resist this violation of the armistice, they managed to [[Scuttling of the French fleet at Toulon|scuttle their fleet]] to prevent its capture by German forces.{{sfn|Ross|1997|p=38}}{{sfn|Bonner|Bonner|2001|p=24}} The Axis forces in Africa withdrew into [[Tunisia]], which was [[Tunisian campaign|conquered by the Allies]] in May 1943.{{sfn|Ross|1997|p=38}}{{sfn|Collier|2003|p=11}} In June 1943, the British and Americans began [[Combined Bomber Offensive|a strategic bombing campaign]] against Germany with a goal to disrupt the war economy, reduce morale, and "[[dehousing|de-house]]" the civilian population.<ref>[https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/USSBS/ETO-Summary.html#tc "The Civilians"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131105044932/https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/USSBS/ETO-Summary.html#tc |date=5 November 2013 }} the United States Strategic Bombing Survey Summary Report (European War)</ref> The [[Bombing of Hamburg in World War II|firebombing of Hamburg]] was among the first attacks in this campaign, inflicting significant casualties and considerable losses on infrastructure of this important industrial centre.{{sfn|Overy|1995|pp=119–20}} === Allies gain momentum (1943–44) === [[File:SBD VB-16 over USS Washington 1943.jpg|thumb|left|[[United States Navy|U.S. Navy]] [[Douglas SBD Dauntless|SBD-5]] [[scout plane]] flying patrol over USS Washington BB-56 6 and USS Lexington CV-16 6 during the [[Gilbert and Marshall Islands campaign]], 1943]] After the Guadalcanal Campaign, the Allies initiated several operations against Japan in the Pacific. In May 1943, Canadian and US forces were sent to [[Aleutian Islands campaign#Allied response|eliminate Japanese forces from the Aleutians]].{{sfn|Thompson|Randall|2008|p=164}} Soon after, the United States, with support from Australia, New Zealand and Pacific Islander forces, began major ground, sea and air operations to [[Operation Cartwheel|isolate Rabaul by capturing surrounding islands]], and [[Gilbert and Marshall Islands campaign|breach the Japanese Central Pacific perimeter at the Gilbert and Marshall Islands]].{{sfn|Kennedy|2001|p=610}} By the end of March 1944, the Allies had completed both of these objectives and had also [[Operation Hailstone|neutralised the major Japanese base at Truk]] in the [[Caroline Islands]]. In April, the Allies launched an operation to [[Western New Guinea campaign|retake Western New Guinea]].{{sfn|Rottman|2002|p=228}} In the Soviet Union, both the Germans and the Soviets spent the spring and early summer of 1943 preparing for large offensives in central Russia. On 5 July 1943, Germany [[Battle of Kursk|attacked Soviet forces around the Kursk Bulge]]. Within a week, German forces had exhausted themselves against the Soviets' deeply echeloned and well-constructed defences,<ref>{{Harvnb|Glantz|1986}}; {{Harvnb|Glantz|1989|pp=149–59}}.</ref> and for the first time in the war, Hitler cancelled an operation before it had achieved tactical or operational success.{{sfn|Kershaw|2001|p=592}} This decision was partially affected by the Western Allies' [[Allied invasion of Sicily|invasion of Sicily]] launched on 9 July, which, combined with previous Italian failures, resulted in the [[Fall of the Fascist regime in Italy|ousting and arrest of Mussolini]] later that month.{{sfn|O'Reilly|2001|p=32}} [[File:Soviet troops and T-34 tanks counterattacking Kursk Voronezh Front July 1943.jpg|thumb|[[Red Army]] troops in a counter-offensive on German positions at the [[Battle of Kursk]], July 1943]] On 12 July 1943, the Soviets launched their own [[Operation Kutuzov|counter-offensives]], thereby dispelling any chance of German victory or even stalemate in the east. The Soviet victory at Kursk marked the end of German superiority,{{sfn|Bellamy|2007|p=595}} giving the Soviet Union the initiative on the Eastern Front.{{sfn|O'Reilly|2001|p=35}}{{sfn|Healy|1992|p=90}} The Germans tried to stabilise their eastern front along the hastily fortified [[Panther–Wotan line]], but the Soviets broke through it at [[Battle of Smolensk (1943)|Smolensk]] and by the [[Battle of the Dnieper|Lower Dnieper Offensive]].{{sfn|Glantz|2001|pp=50–55}} On 3 September 1943, the Western Allies [[Allied invasion of Italy|invaded the Italian mainland]], following [[Armistice of Cassibile|Italy's armistice with the Allies]].<ref>{{Harvnb|Kolko|1990|p=45}}</ref> Germany, with the help of fascists, responded by [[Operation Achse|disarming Italian forces]] that were in many places without superior orders, seizing military control of Italian areas,{{sfn|Mazower|2008|p=362}} and creating a series of defensive lines.{{sfn|Hart|Hart|Hughes|2000|p=151}} German special forces then [[Gran Sasso raid|rescued Mussolini]], who then soon established a new client state in German-occupied Italy named the [[Italian Social Republic]],{{sfn|Blinkhorn|2006|p=52}} causing an [[Italian Civil War|Italian civil war]]. The Western Allies fought through several lines until reaching the [[Winter Line|main German defensive line]] in mid-November.{{sfn|Read|Fisher|2002|p=129}} German operations in the Atlantic also suffered. By [[Black May (1943)|May 1943, as Allied counter-measures became increasingly effective]], the resulting sizeable German submarine losses forced a temporary halt of the German Atlantic naval campaign.<ref>{{Harvnb|Padfield|1998|pp=335–36}}.</ref> In November 1943, [[Franklin D. Roosevelt]] and Winston Churchill met with [[Chiang Kai-shek]] [[Cairo Conference|in Cairo]] and then with Joseph Stalin [[Tehran Conference|in Tehran]].<ref name="Kolko 1990 211,235,267_268">{{Harvnb|Kolko|1990|pp=211, 235, 267–68}}.</ref> The former conference determined the post-war return of Japanese territory<ref name="Iriye 1981 154">{{Harvnb|Iriye|1981|p=154}}.</ref> and the military planning for the [[Burma campaign]],{{sfn|Mitter|2014|p=286}} while the latter included agreement that the Western Allies would invade Europe in 1944 and that the Soviet Union would declare war on Japan within three months of Germany's defeat.<ref name="polley148">{{Harvnb|Polley|2000|p=148}}.</ref> [[File:The Battle of Cassino, January-may 1944 C4363.jpg|thumb|left|Ruins of the [[Monte Cassino|Benedictine]] monastery, during the [[Battle of Monte Cassino]], [[Italian Campaign (World War II)|Italian Campaign]], May 1944]] From November 1943, during the seven-week [[Battle of Changde]], the Chinese forced Japan to fight a costly war of attrition, while awaiting Allied relief.<ref name="Beevor 2012 268_274">{{Harvnb|Beevor|2012|pp=268–74}}.</ref><ref name=H161>{{Harvnb|Ch'i|1992|p=161}}.</ref><ref name="Hsu Chang 412-416">{{Harvnb|Hsu|Chang|1971|pp=412–16, Map 38}}</ref> In January 1944, the Allies launched a [[Battle of Monte Cassino|series of attacks in Italy against the line at Monte Cassino]] and tried to outflank it with [[Battle of Anzio|landings at Anzio]].<ref>{{Harvnb|Weinberg|2005|pp=660–61}}.</ref> On 27 January 1944, [[Leningrad Front|Soviet]] troops launched [[Siege of Leningrad#Soviet relief of the siege|a major offensive]] that expelled German forces from the [[Leningrad Oblast|Leningrad region]], thereby ending the [[List of battles by casualties#Sieges and urban combat|most lethal siege in history]].<ref name="Glantz 2002 327_366">{{Harvnb|Glantz|2002|pp=327–66}}.</ref> The [[Leningrad–Novgorod Offensive|following Soviet offensive]] was [[Battle of Narva (1944)|halted on the pre-war Estonian border]] by the German [[Army Group North]] aided by [[German occupation of Estonia during World War II#Estonians in Nazi German military units|Estonians]] hoping to [[Estonian government-in-exile#Failure to reestablish independence|re-establish national independence]]. This delay slowed subsequent Soviet operations in the [[Baltic Sea]] region.<ref name="Glantz 2002 367_414">{{Harvnb|Glantz|2002|pp=367–414}}.</ref> By late May 1944, the Soviets had [[Crimean Offensive|liberated Crimea]], [[Dnieper–Carpathian Offensive|largely expelled Axis forces from Ukraine]], and made [[First Jassy–Kishinev Offensive|incursions into Romania]], which were repulsed by the Axis troops.<ref name="Chubarov 2001 122">{{Harvnb|Chubarov|2001|p=122}}.</ref> The Allied offensives in Italy had succeeded and, at the expense of allowing several German divisions to retreat, on 4 June Rome was captured.<ref>{{Harvnb|Holland|2008|pp=169–84}}; {{Harvnb|Beevor|2012|pp=568–73}}.<br />The weeks after the fall of Rome saw a dramatic upswing in German atrocities in Italy ({{Harvnb|Mazower|2008|pp=500–02}}). The period featured massacres with victims in the hundreds at [[Civitella in Val di Chiana|Civitella]] ({{Harvnb|de Grazia|Paggi|1991}}; {{Harvnb|Belco|2010}}), [[Ardeatine massacre|Fosse Ardeatine]] ({{Harvnb|Portelli|2003}}), and [[Sant'Anna di Stazzema massacre|Sant'Anna di Stazzema]] ({{Harvnb|Gordon|2012|pp=10–11}}), and is capped with the [[Marzabotto massacre]].</ref> The Allies had mixed success in mainland Asia. In March 1944, the Japanese launched the first of two invasions, [[Operation U-Go|an operation against British positions in Assam, India]],<ref name="Lightbody 2004 224">{{Harvnb|Lightbody|2004|p=224}}.</ref> and soon besieged Commonwealth positions at [[Battle of Imphal|Imphal]] and [[Battle of Kohima|Kohima]].<ref name="Zeiler">{{Harvnb|Zeiler|2004|p=60}}.</ref> In May 1944, British forces mounted a counter-offensive that drove Japanese troops back to Burma by July,<ref name="Zeiler" /> and Chinese forces that had [[Battle of Northern Burma and Western Yunnan|invaded northern Burma]] in late 1943 [[Siege of Myitkyina|besieged Japanese troops]] in [[Myitkyina]].<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|pp=555–60}}.</ref> The [[Operation Ichi-Go|second Japanese invasion]] of China aimed to destroy China's main fighting forces, secure railways between Japanese-held territory and capture Allied airfields.<ref>{{Harvnb|Ch'i|1992|p=163}}.</ref> By June, the Japanese had conquered the province of [[Henan]] and begun a [[Battle of Changsha (1944)|new attack on Changsha]].<ref>{{Harvnb|Coble|2003|p=85}}.</ref> === Allies close in (1944) === [[File:Approaching Omaha.jpg|thumb|American troops approaching [[Omaha Beach]] during the [[Operation Overlord|invasion of Normandy]] on [[Normandy landings|D-Day]], 6 June 1944]] On 6 June 1944 (known as [[Normandy landings|D-Day]]), after three years of Soviet pressure,<ref name=rees406>{{Harvnb|Rees|2008|pp=406–07}}: "Stalin always believed that Britain and America were delaying the second front so that the Soviet Union would bear the brunt of the war."</ref> the Western Allies [[Operation Overlord|invaded northern France]]. After reassigning several Allied divisions from Italy, they also [[Operation Dragoon|attacked southern France]].<ref name="Weinberg 2005 695">{{Harvnb|Weinberg|2005|p=695}}.</ref> These landings were successful and led to the defeat of the [[Falaise Pocket|German Army units in France]]. [[Paris]] was [[Liberation of Paris|liberated]] on 25 August by the [[French Resistance|local resistance]] assisted by the [[Free French Forces]], both led by General [[Charles de Gaulle]],<ref>{{Harvnb|Badsey|1990|p=91}}.</ref> and the Western Allies continued to [[Allied advance from Paris to the Rhine|push back German forces]] in western Europe during the latter part of the year. An attempt to advance into northern Germany spearheaded by [[Operation Market Garden|a major airborne operation]] in the Netherlands failed.<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=562}}.</ref> After that, the Western Allies slowly pushed into Germany, but [[Operation Queen|failed to cross the Rur river]] in a large offensive. In Italy, Allied advance also slowed due to the [[Gothic Line|last major German defensive line]].<ref>{{Harvnb|Forrest|Evans|Gibbons|2012|p=191}}</ref> [[File:Bundesarchiv Bild 183-R97906 Warschauer Aufstand, Straßenkampf, SS.jpg|thumb|left|German [[Schutzstaffel|SS]] soldiers from the [[Dirlewanger Brigade]], tasked with suppressing the [[Warsaw Uprising]] against Nazi occupation, August 1944]] On 22 June, the Soviets launched a strategic offensive in Belarus ("[[Operation Bagration]]") that almost completely destroyed the German [[Army Group Centre]].<ref name="Zaloga 1996 7">{{Harvnb|Zaloga|1996|p=7}}: "It was the most calamitous defeat of all the German armed forces in World War&nbsp;II."</ref> Soon after that, [[Lvov–Sandomierz Offensive|another Soviet strategic offensive]] forced German troops from Western Ukraine and Eastern Poland. The Soviets formed the [[Polish Committee of National Liberation]] to control territory in Poland and combat the Polish [[Home Army|Armia Krajowa]]; The Soviet Red Army remained in the [[Praga]] district on the other side of the [[Vistula]] and watched passively as the Germans quelled the [[Warsaw Uprising]] initiated by the Armia Krajowa.<ref>{{Harvnb|Berend|1996|p=8}}.</ref> The [[Slovak National Uprising|national uprising]] in [[Slovak Republic (1939–1945)|Slovakia]] was also quelled by the Germans.<ref>{{cite web|url=https://www.mzv.sk/documents/10182/2369491/BROZURA_70_VYROCIE_SNP_indd.pdf/007d0f33-4aa1-4e3a-95ae-5ef5096360d3|title=Slovak National Uprising 1944|publisher=Ministry of Foreign and European Affairs of the Slovak Republic|work=Museum of the Slovak National Uprising|access-date=27 April 2020|archive-date=19 May 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200519024459/https://www.mzv.sk/documents/10182/2369491/BROZURA_70_VYROCIE_SNP_indd.pdf/007d0f33-4aa1-4e3a-95ae-5ef5096360d3|url-status=live}}</ref> The Soviet [[Red Army]]'s [[Second Jassy–Kishinev Offensive|strategic offensive in eastern Romania]] cut off and destroyed the [[Army Group South Ukraine|considerable German troops there]] and triggered [[King Michael's Coup|a successful coup d'état in Romania]] and [[1944 Bulgarian coup d'état|in Bulgaria]], followed by those countries' shift to the Allied side.<ref name="countrystudies.us">{{cite web|url=https://countrystudies.us/romania/23.htm|title=Armistice Negotiations and Soviet Occupation|publisher=US Library of Congress|access-date=14 November 2009|quote=The coup speeded the Red Army's advance, and the Soviet Union later awarded Michael the Order of Victory for his personal courage in overthrowing Antonescu and putting an end to Romania's war against the Allies. Western historians uniformly point out that the Communists played only a supporting role in the coup; postwar Romanian historians, however, ascribe to the Communists the decisive role in Antonescu's overthrow|archive-url=https://web.archive.org/web/20110430001849/https://countrystudies.us/romania/23.htm|archive-date=30 April 2011|url-status=live}}</ref> In September 1944, Soviet troops advanced into [[Democratic Federal Yugoslavia|Yugoslavia]] and forced the rapid withdrawal of German Army Groups [[Army Group E|E]] and [[Army Group F|F]] in [[Axis occupation of Greece|Greece]], [[German occupation of Albania|Albania]] and Yugoslavia to rescue them from being cut off.<ref name="Evans 2008 653">{{Harvnb|Evans|2008|p=653}}.</ref> By this point, the Communist-led [[Yugoslav Partisans|Partisans]] under Marshal [[Josip Broz Tito]], who had led an [[World War II in Yugoslavia|increasingly successful guerrilla campaign]] against the occupation since 1941, controlled much of the territory of Yugoslavia and engaged in delaying efforts against German forces further south. In northern [[Territory of the Military Commander in Serbia|Serbia]], the Soviet [[Red Army]], with limited support from Bulgarian forces, assisted the Partisans in a joint [[Belgrade Offensive|liberation of the capital city of Belgrade]] on 20 October. A few days later, the Soviets launched a [[Budapest Offensive|massive assault]] against [[Operation Panzerfaust|German-occupied]] Hungary that lasted until [[Siege of Budapest|the fall of Budapest]] in February 1945.<ref>{{Harvnb|Wiest|Barbier|2002|pp=65–66}}.</ref> Unlike impressive Soviet victories in the Balkans, [[Continuation War|bitter Finnish resistance]] to the [[Vyborg–Petrozavodsk Offensive|Soviet offensive]] in the [[Karelian Isthmus]] denied the Soviets occupation of Finland and led to a [[Moscow Armistice|Soviet-Finnish armistice]] on relatively mild conditions,<ref>{{Cite book|last=Wiktor|first=Christian L|title=Multilateral Treaty Calendar – 1648–1995|publisher=Kluwer Law International|year=1998|isbn=978-90-411-0584-4|page=426}}</ref> although Finland was forced to [[Lapland War|fight their former ally Germany]].{{sfn|Shirer|1990|p=1085}} [[File:Douglas MacArthur lands Leyte1.jpg|thumb|[[General (United States)|General]] [[Douglas MacArthur]] returns to the [[Commonwealth of the Philippines|Philippines]] during the [[Battle of Leyte]], 20 October 1944]] By the start of July 1944, Commonwealth forces in Southeast Asia had repelled the Japanese sieges in [[Assam]], pushing the Japanese back to the [[Chindwin River]]<ref name="Marston 2005 120">{{Harvnb|Marston|2005|p=120}}.</ref> while the Chinese captured Myitkyina. In September 1944, Chinese forces [[Battle of Mount Song|captured Mount Song]] and reopened the [[Burma Road]].<ref>{{cite web|url=https://www.china1931.cn/China/ShowArticle.asp?ArticleID%3D7648 |script-title=zh:全面抗战，战犯前仆后继见阎王 |trans-title=The war criminals tries to be the first to see their ancestors<!-- in source --> |access-date=16 March 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303224203/https://www.china1931.cn/China/ShowArticle.asp?ArticleID=7648 |archive-date=3 March 2016 }}</ref> In China, the Japanese had more successes, having finally [[Battle of Changsha (1944)#Battle of Changsha|captured Changsha]] in mid-June and the city of [[Defense of Hengyang|Hengyang]] by early August.<ref>{{Harvnb|Jowett|Andrew|2002|p=8}}.</ref> Soon after, they invaded the province of [[Guangxi]], winning major engagements against Chinese forces at [[Battle of Guilin–Liuzhou|Guilin and Liuzhou]] by the end of November<ref>{{Harvnb|Howard|2004|p=140}}.</ref> and successfully linking up their forces in China and Indochina by mid-December.<ref name="Drea 2003 54">{{Harvnb|Drea|2003|p=54}}.</ref> In the Pacific, US forces continued to press back the Japanese perimeter. In mid-June 1944, they began their [[Mariana and Palau Islands campaign|offensive against the Mariana and Palau islands]] and decisively defeated Japanese forces in the [[Battle of the Philippine Sea]]. These defeats led to the resignation of the Japanese Prime Minister, [[Hideki Tojo]], and provided the United States with air bases to launch intensive heavy bomber attacks on the Japanese home islands. In late October, American forces [[Battle of Leyte|invaded the Filipino island of Leyte]]; soon after, Allied naval forces scored another large victory in the [[Battle of Leyte Gulf]], one of the largest naval battles in history.<ref>{{Harvnb|Cook|Bewes|1997|p=305}}.</ref> === Axis collapse and Allied victory (1944–45) === [[File:Yalta Conference (Churchill, Roosevelt, Stalin) (B&W).jpg|thumb|[[Yalta Conference]] held in February 1945, with [[Winston Churchill]], [[Franklin D. Roosevelt]] and [[Joseph Stalin]]]] On 16 December 1944, Germany made a last attempt on the Western Front by using most of its remaining reserves to launch [[Battle of the Bulge|a massive counter-offensive in the Ardennes]] and [[Operation Nordwind|along the French-German border]] to split the Western Allies, encircle large portions of Western Allied troops and capture their primary supply port at [[Antwerp]] to prompt a political settlement.<ref name="parkerxiii">{{Harvnb|Parker|2004|pp=xiii–xiv, 6–8, 68–70, 329–30}}</ref> By 16 January 1945, the offensive had been repulsed with no strategic objectives fulfilled.<ref name="parkerxiii" /> In Italy, the Western Allies remained stalemated at the German defensive line. In mid-January 1945, the Red Army attacked in Poland, [[Vistula–Oder Offensive|pushing from the Vistula to the Oder]] river in Germany, and [[East Prussian Offensive|overran East Prussia]].<ref>{{Harvnb|Glantz|2001|p=85}}.</ref> On 4 February Soviet, British, and US leaders met for the [[Yalta Conference]]. They agreed on the occupation of post-war Germany, and on when the Soviet Union would join the war against Japan.<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|pp=709–22}}.</ref> In February, the Soviets [[Silesian Offensives|entered Silesia]] and [[East Pomeranian Offensive|Pomerania]], while [[Western Allied invasion of Germany|Western Allies entered western Germany]] and closed to the [[Rhine]] river. By March, the Western Allies crossed the Rhine [[Operation Plunder|north]] and [[Remagen|south]] of the [[Rhine-Ruhr|Ruhr]], [[Ruhr Pocket|encircling the German Army Group B]].<ref>{{Harvnb|Buchanan|2006|p=21}}.</ref> In early March, in an attempt to protect its last oil reserves in Hungary and to retake Budapest, Germany launched [[Operation Spring Awakening|its last major offensive]] against Soviet troops near [[Lake Balaton]]. In two weeks, the offensive had been repulsed, the Soviets advanced to [[Vienna offensive|Vienna]], and captured the city. In early April, Soviet troops [[Battle of Königsberg|captured Königsberg]], while the Western Allies finally [[Spring 1945 offensive in Italy|pushed forward in Italy]] and swept across western Germany capturing [[Battle of Hamburg (1945)|Hamburg]] and [[Battle of Nuremberg (1945)|Nuremberg]]. [[Elbe Day|American and Soviet forces met at the Elbe river]] on 25 April, leaving several unoccupied pockets in southern Germany and around Berlin. [[File:Ruins of the Reichstag in Berlin, 3 June 1945. BU8573.jpg|thumb|left|Ruins of the [[Reichstag building|Reichstag]] in Berlin, 3 June 1945.]] Soviet troops [[Battle of Berlin|stormed and captured Berlin]] in late April.{{sfn|Kershaw|2001|pp=793-829}} In Italy, [[Surrender of Caserta|German forces surrendered]] on 29 April. On 30 April, the [[Reichstag building|Reichstag]] was captured, signalling the military defeat of Nazi Germany,<ref name="Shepardson 1998">{{Harvnb|Shepardson|1998}}</ref> and the Berlin garrison surrendered on 2 May. Major changes in leadership occurred on both sides during this period. On 12 April, President Roosevelt died and was succeeded by his vice president, [[Harry S. Truman]]. Benito Mussolini [[Death of Benito Mussolini|was killed]] by [[Italian resistance movement|Italian partisans]] on 28 April.<ref name="O'Reilly 2001 244">{{Harvnb|O'Reilly|2001|p=244}}.</ref> On 30 April, [[Death of Adolf Hitler|Hitler committed suicide]] in his [[Führerbunker|headquarters]], and he was succeeded by [[Grand Admiral]] [[Karl Dönitz]] and [[Joseph Goebbels]]. [[German Instrument of Surrender|Total and unconditional surrender]] in Europe was signed [[Victory in Europe Day|on 7 and 8 May]], to be effective by the end of [[Victory Day (Eastern Front)|8 May]].<ref name="Evans 2008 737">{{Harvnb|Evans|2008|p=737}}.</ref> German Army Group Centre [[Prague Offensive|resisted in Prague]] until 11 May.<ref name="Glantz 1998 34">{{Harvnb|Glantz|1998|p=24}}.</ref> In the Pacific theatre, American forces accompanied by the forces of the [[Philippine Commonwealth]] advanced [[Philippines campaign (1944–1945)|in the Philippines]], [[Battle of Leyte|clearing Leyte]] by the end of April 1945. They [[Battle of Luzon|landed on Luzon]] in January 1945 and [[Battle of Manila (1945)|recaptured Manila]] in March. Fighting continued on Luzon, [[Battle of Mindanao|Mindanao]], and other islands of the Philippines until the [[End of World War II in Asia|end of the war]].<ref>{{Cite book|last=Chant|first=Christopher|year=1986|title=The Encyclopedia of Codenames of World War II|publisher=Routledge & Kegan Paul|page=118|isbn=978-0-7102-0718-0}}</ref> Meanwhile, the [[United States Army Air Forces]] launched [[Air raids on Japan|a massive firebombing campaign]] of strategic cities in Japan in an effort to destroy Japanese war industry and civilian morale. A devastating [[Bombing of Tokyo|bombing raid on Tokyo of 9–10 March]] was the deadliest conventional bombing raid in history.<ref>{{cite magazine|url=https://www.wired.com/2011/03/0309incendiary-bombs-kill-100000-tokyo/|title=March 9, 1945: Burning the Heart Out of the Enemy|last=Long|first=Tony|date=9 March 2011|magazine=Wired|publisher=Wired Magazine|access-date=22 June 2018|quote=1945: In the single deadliest air raid of World War II, 330 American B-29s rain incendiary bombs on Tokyo, touching off a firestorm that kills upwards of 100,000 people, burns a quarter of the city to the ground, and leaves a million homeless.|archive-url=https://web.archive.org/web/20170323180239/https://www.wired.com/2011/03/0309incendiary-bombs-kill-100000-tokyo/|archive-date=23 March 2017|url-status=live}}</ref> [[File:Nagasakibomb.jpg|thumb|upright|[[Atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki|Atomic bombing]] of [[Nagasaki]] on 9 August 1945.]] In May 1945, Australian troops [[Borneo campaign|landed in Borneo]], overrunning the oilfields there. British, American, and Chinese forces defeated the Japanese in northern [[Burma campaign|Burma]] in March, and the British pushed on to reach [[Yangon|Rangoon]] by 3 May.<ref name="Drea 2003 57">{{Harvnb|Drea|2003|p=57}}.</ref> Chinese forces started a counterattack in the [[Battle of West Hunan]] that occurred between 6 April and 7 June 1945. American naval and amphibious forces also moved towards Japan, taking [[Battle of Iwo Jima|Iwo Jima]] by March, and [[Battle of Okinawa|Okinawa]] by the end of June.<ref>{{Harvnb|Jowett|Andrew|2002|p=6}}.</ref> At the same time, a naval blockade by [[Allied submarines in the Pacific War|submarines]] was strangling Japan's economy and drastically reducing its ability to supply overseas forces.<ref name="results of german and american submarines">{{cite web|last=Poirier |first=Michel Thomas |title=Results of the German and American Submarine Campaigns of World War II |url=https://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwii-campaigns.html |publisher=U.S. Navy |date=20 October 1999 |access-date=13 April 2008 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080409052122/https://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwii-campaigns.html |archive-date=9 April 2008 }}</ref><ref>{{cite journal |last1=Zuberi |first1=Matin |title=Atomic bombing of Hiroshima and Nagasaki |journal=Strategic Analysis |date=August 2001 |volume=25 |issue=5 |pages=623–662 |doi=10.1080/09700160108458986|s2cid=154800868 }}</ref> On 11 July, Allied leaders [[Potsdam Conference|met in Potsdam, Germany]]. They [[Potsdam Agreement|confirmed earlier agreements]] about Germany,<ref name="Williams 2006 90">{{Harvnb|Williams|2006|p=90}}.</ref> and the American, British and Chinese governments reiterated the demand for unconditional surrender of Japan, specifically stating that [[Potsdam Declaration|"the alternative for Japan is prompt and utter destruction"]].<ref name="Miscamble 2007 201">{{Harvnb|Miscamble|2007|p=201}}.</ref> During this conference, the United Kingdom [[1945 United Kingdom general election|held its general election]], and [[Clement Attlee]] replaced Churchill as Prime Minister.<ref name="Miscamble 2007 203_204">{{Harvnb|Miscamble|2007|pp=203–04}}.</ref> The call for unconditional surrender was rejected by the Japanese government, which believed it would be capable of negotiating for more favourable surrender terms.<ref>Ward Wilson. "The Winning Weapon? Rethinking Nuclear Weapons in Light of Hiroshima". ''International Security'', Vol. 31, No. 4 (Spring 2007), pp. 162–79.</ref> In early August, the United States [[Atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki|dropped atomic bombs]] on the Japanese cities of [[Hiroshima]] and [[Nagasaki]]. Between the two bombings, the Soviets, pursuant to the Yalta agreement, [[Soviet invasion of Manchuria|invaded Japanese-held Manchuria]] and quickly defeated the [[Kwantung Army]], which was the largest Japanese fighting force.<ref>{{Harvnb|Glantz|2005}}.</ref> These two events persuaded previously adamant Imperial Army leaders to accept surrender terms.<ref name="Pape 1993">{{Harvnb|Pape|1993}} " The principal cause of Japan's surrender was the ability of the United States to increase the military vulnerability of Japan's home islands, persuading Japanese leaders that defense of the homeland was highly unlikely to succeed. The key military factor causing this effect was the sea blockade, which crippled Japan's ability to produce and equip the forces necessary to execute its strategy. The most important factor accounting for the timing of surrender was the Soviet attack against Manchuria, largely because it persuaded previously adamant Army leaders that the homeland could not be defended.".</ref> The Red Army also captured the [[Soviet Invasion of South Sakhalin|southern part of Sakhalin Island]] and the [[Invasion of the Kuril Islands|Kuril Islands]]. On the night of 9-10 August 1945, Emperor [[Hirohito]] announced his decision to accept the terms demanded by the Allies in the [[Potsdam Declaration]].<ref>Bix, ''Hirohito and the Making of Modern Japan'' pp. 525-526</ref> On 15 August, the Emperor communicated this decision to the Japanese people through a speech broadcast on the radio ([[Jewel Voice Broadcast|''"Gyokuon-hōsō"'', literally ''"Jewel Voice Broadcast"'']]).<ref>Bix ''Hirohito and the Making of Modern Japan'', pp. 526-528</ref> On 15 August 1945, [[Surrender of Japan|Japan surrendered]], with the [[Japanese Instrument of Surrender|surrender documents]] finally signed at [[Tokyo Bay]] on the deck of the American battleship [[USS Missouri (BB-63)|USS ''Missouri'']] on 2 September 1945, ending the war.<ref name="Beevor 2012 776">{{Harvnb|Beevor|2012|p=776}}.</ref> == Aftermath == {{Main|Aftermath of World War II|Consequences of Nazism}} [[File:Warsaw Old Town 1945.jpg|thumb|upright=1.2|Ruins of [[Warsaw]] in 1945, after the [[Planned destruction of Warsaw|deliberate destruction of the city]] by the occupying German forces]] The Allies established occupation administrations in [[Allied-occupied Austria|Austria]] and [[Allied-occupied Germany|Germany]], both initially divided between western and eastern occupation zones controlled by the Western Allies and the Soviet Union, respectively. However, their paths soon diverged. In Germany, the western and eastern occupation zones controlled by the Western Allies and the Soviet Union officially ended in 1949, with the respective zones becoming separate countries, [[West Germany]] and [[East Germany]]. However, in Austria occupation continued until 1955, when a joint settlement between the Western Allies and the Soviet Union permitted the reunification of Austria as a neutral democratic state, officially non-aligned with any political bloc (although in practice having better relations with the Western Allies). A [[denazification]] programme in Germany led to the prosecution of Nazi war criminals in the [[Nuremberg trials]] and the removal of ex-Nazis from power, although this policy moved towards amnesty and re-integration of ex-Nazis into West German society.<ref name="Frei 2002 41_66">{{Harvnb|Frei|2002|pp=41–66}}.</ref> Germany lost a quarter of its pre-war (1937) territory. Among the eastern territories, [[Silesia]], [[Neumark]] and most of [[Pomerania]] were taken over by Poland,<ref name=":1">{{Cite journal|last=Eberhardt|first=Piotr|year=2015|title=The Oder-Neisse Line as Poland's western border: As postulated and made a reality|url=https://www.geographiapolonica.pl/article/item/9928.html|journal=Geographia Polonica|volume=88|issue=1|pages=77–105|access-date=3 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180503111248/https://www.geographiapolonica.pl/article/item/9928.html|archive-date=3 May 2018|url-status=live|doi=10.7163/GPol.0007|doi-access=free}}</ref> and [[East Prussia]] was divided between Poland and the Soviet Union, followed by the [[Flight and expulsion of Germans (1944–50)|expulsion to Germany]] of the nine million Germans from these provinces,<ref name=":3">{{Cite book|url=https://www.igipz.pan.pl/en/zpz/Political_migrations.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20150626151411/https://www.igipz.pan.pl/en/zpz/Political_migrations.pdf|url-status=dead|archive-date=26 June 2015|title=Political Migrations in Poland 1939–1948|last=Eberhardt|first=Piotr|publisher=Didactica|year=2006|isbn=978-1-5361-1035-7|location=Warsaw}}</ref><ref name=":2">{{Cite book|url=https://rcin.org.pl/Content/15652/WA51_13607_r2011-nr12_Monografie.pdf|title=Political Migrations On Polish Territories (1939–1950)|last=Eberhardt|first=Piotr|publisher=Polish Academy of Sciences|year=2011|isbn=978-83-61590-46-0|location=Warsaw|access-date=3 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20140520220409/https://rcin.org.pl/Content/15652/WA51_13607_r2011-nr12_Monografie.pdf|archive-date=20 May 2014|url-status=live}}</ref> as well as three million Germans from the [[Sudetenland]] in Czechoslovakia. By the 1950s, one-fifth of West Germans were refugees from the east. The Soviet Union also took over the Polish provinces east of the [[Curzon line]],<ref name=":02">{{Cite journal|last=Eberhardt|first=Piotr|year=2012|title=The Curzon line as the eastern boundary of Poland. The origins and the political background|url=https://www.geographiapolonica.pl/article/item/7563.html|journal=Geographia Polonica|volume=85|issue=1|pages=5–21|access-date=3 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180503111001/https://www.geographiapolonica.pl/article/item/7563.html|archive-date=3 May 2018|url-status=live|doi=10.7163/GPol.2012.1.1}}</ref> from which [[Polish population transfers (1944–1946)|2 million Poles were expelled]];<ref name=":2" /><ref name="stalinswars43">{{Harvnb|Roberts|2006|p=43}}.</ref> north-east Romania,<ref name="stalinswars55">{{Harvnb|Roberts|2006|p=55}}.</ref><ref name="shirer794">{{Harvnb|Shirer|1990|p=794}}.</ref> parts of eastern Finland,<ref name="ckpipe">{{Harvnb|Kennedy-Pipe|1995}}.</ref> and the three [[Baltic states]] were [[Soviet occupation of the Baltic states (1944)|incorporated into the Soviet Union]].<ref name="Wettig 2008 20_21">{{Harvnb|Wettig|2008|pp=20–21}}.</ref><ref name="Senn 2007 ?">{{Harvnb|Senn|2007|p=?}}.</ref> [[File:Ww2 170.jpg|thumb|left|Defendants at the [[Nuremberg trials]], where the Allied forces prosecuted prominent members of the political, military, judicial and economic leadership of [[Nazi Germany]] for [[crimes against humanity]]]] In an effort to maintain [[world peace]],<ref name="Yoder 1997 39">{{Harvnb|Yoder|1997|p=39}}.</ref> the Allies formed the [[United Nations]], which officially came into existence on 24 October 1945,<ref>{{cite web|url=https://www.un.org/aboutun/history.htm |title=History of the UN |publisher=United Nations |access-date=25 January 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100218221016/https://www.un.org/aboutun/history.htm |archive-date=18 February 2010 }}</ref> and adopted the [[Universal Declaration of Human Rights]] in 1948 as a common standard for all [[Member states of the United Nations|member nations]].<ref name="Waltz 2002">{{Harvnb|Waltz|2002}}.<br /> The UDHR is viewable here [https://www.un.org/en/documents/udhr/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170703093353/https://www.un.org/en/documents/udhr/ |date=3 July 2017 }}</ref> The great powers that were the victors of the war—France, China, the United Kingdom, the Soviet Union and the United States—became the [[Permanent members of the United Nations Security Council|permanent members]] of the UN's [[United Nations Security Council|Security Council]].<ref name="The UN Security Council">{{Citation|title=The UN Security Council|url=https://www.unfoundation.org/what-we-do/issues/united-nations/the-un-security-council.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20120620101548/https://www.unfoundation.org/what-we-do/issues/united-nations/the-un-security-council.html|access-date=15 May 2012|archive-date=20 June 2012|url-status=dead}}</ref> The five permanent members remain so to the present, although there have been two seat changes, [[United Nations General Assembly Resolution 2758|between]] the [[Taiwan|Republic of China]] and the [[China|People's Republic of China]] in 1971, and between the Soviet Union and its [[successor state]], the [[Russia|Russian Federation]], following the [[dissolution of the Soviet Union]] in 1991. The alliance between the Western Allies and the Soviet Union had begun to deteriorate even before the war was over.<ref name="Kantowicz 2000 6">{{Harvnb|Kantowicz|2000|p=6}}.</ref> [[File:EasternBloc BorderChange38-48.svg|thumb|upright=0.8|Post-war border changes in [[Central Europe]] and creation of the [[Communism|Communist]] [[Eastern Bloc]]]] Germany had been ''de facto'' divided, and two independent states, the [[West Germany|Federal Republic of Germany]] (West Germany) and the [[East Germany|German Democratic Republic]] (East Germany),<ref name="Wettig 2008 96_100">{{Harvnb|Wettig|2008|pp=96–100}}.</ref> were created within the borders of [[Bizone|Allied]] and [[Soviet occupation zone]]s. The rest of Europe was also divided into Western and Soviet [[spheres of influence]].<ref name="Trachtenberg 1999 33">{{Harvnb|Trachtenberg|1999|p=33}}.</ref> Most eastern and central European countries fell into [[Eastern Bloc|the Soviet sphere]], which led to establishment of Communist-led regimes, with full or partial support of the Soviet occupation authorities. As a result, [[East Germany]],<ref name="Applebaum 2012">{{Harvnb|Applebaum|2012}}.</ref> [[Polish People's Republic|Poland]], [[Hungarian People's Republic|Hungary]], [[Socialist Republic of Romania|Romania]], [[Czechoslovak Socialist Republic|Czechoslovakia]], and [[People's Socialist Republic of Albania|Albania]]<ref name="Naimark 2010">{{Harvnb|Naimark|2010}}.</ref> became Soviet [[satellite state]]s. Communist [[Socialist Federal Republic of Yugoslavia|Yugoslavia]] conducted a fully [[Non-Aligned Movement|independent policy]], causing [[Tito–Stalin Split|tension with the Soviet Union]].<ref name="Swain 1992">{{Harvnb|Swain|1992}}.</ref> Post-war division of the world was formalised by two international military alliances, the United States-led [[NATO]] and the Soviet-led [[Warsaw Pact]].<ref name="Borstelmann 2005 318">{{Harvnb|Borstelmann|2005|p=318}}.</ref> The long period of political tensions and military competition between them, the [[Cold War]], would be accompanied by an unprecedented [[arms race]] and number of [[proxy war]]s throughout the world.<ref>{{Harvnb|Leffler|Westad|2010}}.</ref> In Asia, the United States led the [[occupation of Japan]] and [[Trust Territory of the Pacific Islands|administered Japan's former islands]] in the Western Pacific, while the Soviets annexed [[South Sakhalin]] and the [[Kuril Islands]].<ref name="Weinberg 2005 911">{{Harvnb|Weinberg|2005|p=911}}.</ref> [[Korea]], formerly [[Korea under Japanese rule|under Japanese rule]], was [[Division of Korea|divided and occupied]] by the Soviet Union in the [[North Korea|North]] and the United States in the [[South Korea|South]] between 1945 and 1948. Separate republics emerged on both sides of the 38th parallel in 1948, each claiming to be the legitimate government for all of Korea, which led ultimately to the [[Korean War]].<ref>{{Harvnb|Stueck|2010|p=71}}.</ref> [[File:Declaration of State of Israel 1948.jpg|thumb|left|[[David Ben-Gurion]] proclaiming the [[Israeli Declaration of Independence]] at the [[Independence Hall (Israel)|Independence Hall]], 14 May 1948]] In China, nationalist and communist forces resumed [[Chinese Civil War|the civil war]] in June 1946. Communist forces were victorious and established the People's Republic of China on the mainland, while nationalist forces retreated to [[Taiwan]] in 1949.<ref name="Lynch 2010 12_13">{{Harvnb|Lynch|2010|pp=12–13}}.</ref> In the Middle East, the Arab rejection of the [[United Nations Partition Plan for Palestine]] and the [[creation of Israel]] marked the escalation of the [[Arab–Israeli conflict]]. While European powers attempted to retain some or all of their [[colonial empire]]s, their losses of prestige and resources during the war rendered this unsuccessful, leading to [[Decolonization|decolonisation]].<ref name="JMRoberts 1996 589">{{Harvnb|Roberts|1997|p=589}}.</ref><ref>{{Harvnb|Darwin|2007|pp=441–43, 464–68}}.</ref> The global economy suffered heavily from the war, although participating nations were affected differently. The United States emerged much richer than any other nation, leading to a [[Post–World War II baby boom|baby boom]], and by 1950 its gross domestic product per person was much higher than that of any of the other powers, and it dominated the world economy.<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=1006}}; {{Harvnb|Harrison|1998|pp=34–55}}.</ref> The UK and US pursued a policy of [[Allied plans for German industry after World War II|industrial disarmament in Western Germany]] in the years 1945–1948.<ref name="Balabkins 1964 207">{{Harvnb|Balabkins|1964|p=207}}.</ref> Because of international trade interdependencies this led to European economic stagnation and delayed European recovery for several years.<ref>{{Harvnb|Petrov|1967|p=263}}.</ref><ref name="Balabkins 1964 208,209">{{Harvnb|Balabkins|1964|pp=208, 209}}.</ref> At the [[Bretton Woods Conference]] in July 1944, the Allied nations drew up an economic framework for the post-war world. The agreement created the [[International Monetary Fund]] (IMF) and the [[International Bank for Reconstruction and Development]] (IBRD). The [[Bretton Woods system]] lasted until 1973.<ref>{{cite web |title=The Bretton Woods Conference, 1944 |date=7 January 2008 |publisher=United States Department of State |url=https://2001-2009.state.gov/r/pa/ho/time/wwii/98681.htm |access-date=18 April 2022}}</ref> Recovery began with the mid-1948 [[Deutsche Mark|currency reform in Western Germany]], and was sped up by the liberalisation of European economic policy that the [[Marshall Plan]] (1948–1951) both directly and indirectly caused.<ref>{{Harvnb|DeLong|Eichengreen|1993|pp=190, 191}}</ref><ref name="Balabkins 1964 212">{{Harvnb|Balabkins|1964|p=212}}.</ref> The post-1948 West German recovery has been called the [[Wirtschaftswunder#West Germany|German economic miracle]].<ref>{{Harvnb|Wolf|1993|pp=29, 30, 32}}</ref> Italy also experienced an [[Italian economic miracle|economic boom]]<ref>{{Harvnb|Bull|Newell|2005|pp=20, 21}}</ref> and the [[Trente Glorieuses|French economy rebounded]].<ref>{{Harvnb|Ritchie|1992|p=23}}.</ref> By contrast, the United Kingdom was in a state of economic ruin,<ref>{{Harvnb|Minford|1993|p=117}}.</ref> and although receiving a quarter of the total Marshall Plan assistance, more than any other European country,<!--twice as much as Germany for example--><ref>{{Harvnb|Schain|2001}}.</ref> it continued in relative economic decline for decades.<ref>{{Harvnb|Emadi-Coffin|2002|p=64}}.</ref> The Soviet Union, despite enormous human and material losses, also experienced rapid increase in production in the immediate post-war era.<ref name="Smith 1993 32">{{Harvnb|Smith|1993|p=32}}.</ref> Japan recovered much later.<ref>{{Harvnb|Neary|1992|p=49}}.</ref> China returned to its pre-war industrial production by 1952.<ref>{{cite book|last=Genzberger|first=Christine|title=China Business: The Portable Encyclopedia for Doing Business with China|year=1994|publisher=World Trade Press|isbn=978-0-9631864-3-0|url=https://archive.org/details/chinabusinesspor0000genz/page/4|location=Petaluma, CA|page=[https://archive.org/details/chinabusinesspor0000genz/page/4 4]}}</ref> == Impact == {{Main|Historiography of World War II}} === Casualties and war crimes === {{Main|World War II casualties}} {{Further|List of war crimes committed during World War II}} [[File:World War II Casualties.svg|thumb|upright=1.8|World War&nbsp;II deaths]] Estimates for the total number of casualties in the war vary, because many deaths went unrecorded.<ref>Quick Reference Handbook Set, Basic Knowledge and Modern Technology (revised) by [[Edward H. Litchfield]], Ph.D 1984 page 195</ref> Most suggest that some 60&nbsp;million people died in the war, including about [[Battle casualties of World War II|20 million military personnel]] and 40&nbsp;million civilians.<ref name="WWII: C&C">{{cite web|last=O'Brien |first=Prof. Joseph V |title=World War II: Combatants and Casualties (1937–1945) |url=https://web.jjay.cuny.edu/~jobrien/reference/ob62.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20101225004221/https://web.jjay.cuny.edu/~jobrien/reference/ob62.html |archive-date=25 December 2010 |work=Obee's History Page |publisher=John Jay College of Criminal Justice |access-date=28 December 2013 |url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|first=Matthew|last=White|title=Source List and Detailed Death Tolls for the Twentieth Century Hemoclysm|url=https://necrometrics.com/20c5m.htm#Second|work=Historical Atlas of the Twentieth Century|publisher=Matthew White's Homepage|access-date=20 April 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20110307141223/https://necrometrics.com/20c5m.htm#Second|archive-date=7 March 2011|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|title=World War II Fatalities|url=https://secondworldwar.co.uk/index.php/fatalities|publisher=secondworldwar.co.uk|access-date=20 April 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20080922185149/https://secondworldwar.co.uk/index.php/fatalities|archive-date=22 September 2008|url-status=live}}</ref> Many of the civilians died because of deliberate [[genocide]], [[List of massacres|massacres]], [[Strategic bombing during World War II|mass bombings]], [[Infectious disease|disease]], and [[starvation]]. The Soviet Union alone lost around 27&nbsp;million people during the war,<ref>{{Harvnb|Hosking|2006|p=[https://books.google.com/books?id=CDMVMqDvp4QC&pg=PA242 242]}}</ref> including 8.7&nbsp;million military and 19&nbsp;million civilian deaths.<ref name="Ell&Mak 1994">{{Harvnb|Ellman|Maksudov|1994}}.</ref> A quarter of the total people in the Soviet Union were wounded or killed.<ref>{{Harvnb|Smith|1994|p=204}}.</ref> Germany sustained 5.3&nbsp;million military losses, mostly on the Eastern Front and during the final battles in Germany.<ref name="Herf 2003">{{Harvnb|Herf|2003}}.</ref> An estimated 11<ref>{{cite web|author=Florida Center for Instructional Technology|url=https://fcit.usf.edu/Holocaust/people/victims.htm|title=Victims|work=A Teacher's Guide to the Holocaust|publisher=[[University of South Florida]]|year=2005|access-date=2 February 2008|archive-url=http://arquivo.pt/wayback/20160516094229/https://fcit.usf.edu/Holocaust/people/victims.htm|archive-date=16 May 2016|url-status=live}}</ref> to 17&nbsp;million<ref name=Niewyk45>{{Harvnb|Niewyk|Nicosia|2000|pp=45–52}}.</ref> civilians died as a direct or as an indirect result of Hitler's [[Racial policy of Nazi Germany|racist policies]], including [[mass killing]] of [[the Holocaust|around 6 million Jews]], along with [[Romani genocide|Roma]], [[Persecution of homosexuals in Nazi Germany and the Holocaust|homosexuals]], at least 1.9&nbsp;million ethnic [[World War II casualties of Poland|Poles]]<ref>{{Cite journal|url=https://www.nybooks.com/articles/2009/07/16/holocaust-the-ignored-reality/|title=Holocaust: The Ignored Reality|first=Timothy|last=Snyder|journal=The New York Review of Books|access-date=27 August 2017|date=16 July 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20171010063645/https://www.nybooks.com/articles/2009/07/16/holocaust-the-ignored-reality/|archive-date=10 October 2017|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005473|title=Polish Victims|website=www.ushmm.org|access-date=27 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20160507145904/https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005473|archive-date=7 May 2016|url-status=live}}</ref> and [[World War II casualties of the Soviet Union|millions of other Slavs]] (including Russians, Ukrainians and Belarusians), and [[Holocaust victims|other ethnic and minority groups]].<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|title=Non-Jewish Holocaust Victims : The 5,000,000 others|work=[[BBC]]|date=April 2006|access-date=4 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130303054845/https://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|archive-date=3 March 2013|url-status=live}}</ref><ref name=Niewyk45 /> Between 1941 and 1945, more than 200,000 ethnic [[Serbs]], along with gypsies and Jews, were [[Persecution of Serbs in the Independent State of Croatia|persecuted and murdered]] by the Axis-aligned Croatian [[Ustaše]] in [[Yugoslavia]].<ref>{{Harvnb|Evans|2008|pp=158–60, 234–36}}.</ref> Concurrently, [[Bosniaks|Muslims]] and [[Croats]] were [[Chetnik war crimes in World War II|persecuted and killed]] by Serb nationalist [[Chetniks]],<ref>{{cite book|last=Redžić|first=Enver|title=Bosnia and Herzegovina in the Second World War|year=2005|publisher=Tylor and Francis|location=New York|isbn=978-0-7146-5625-0|page=155|url=https://books.google.com/books?id=pVCx3jerQmYC&pg=PA155|access-date=18 August 2021|archive-date=18 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210818050246/https://books.google.com/books?id=pVCx3jerQmYC&pg=PA155|url-status=live}}</ref> with an estimated 50,000-68,000 victims (of which 41,000 were civilians).<ref name="Geiger">{{cite journal|first=Vladimir|last=Geiger|publisher=Croatian Institute of History|title=Human Losses of the Croats in World War II and the Immediate Post-War Period Caused by the Chetniks (Yugoslav Army in the Fatherand) and the Partisans (People's Liberation Army and the Partisan Detachments of Yugoslavia/Yugoslav Army) and the Communist Authorities: Numerical Indicators |journal=Review of Croatian History |volume=VIII |issue=1 |date=2012 |url=https://hrcak.srce.hr/103223?lang=en|page=117|access-date=25 October 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151117064114/https://hrcak.srce.hr/103223?lang=en|archive-date=17 November 2015|url-status=live}}</ref> Also, more than 100,000 Poles were massacred by the [[Ukrainian Insurgent Army]] in the [[Massacres of Poles in Volhynia and Eastern Galicia|Volhynia massacres]], between 1943 and 1945.<ref>{{Cite news|url=https://volhyniamassacre.eu/zw2/history/179,The-Effects-of-the-Volhynian-Massacres.html|title=The Effects of the Volhynian Massacres|last=Massacre|first=Volhynia|work=Volhynia Massacre|access-date=9 July 2018|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20180621015851/https://volhyniamassacre.eu/zw2/history/179,The-Effects-of-the-Volhynian-Massacres.html|archive-date=21 June 2018|url-status=live}}</ref> At the same time, about 10,000–15,000 Ukrainians were killed by the Polish [[Home Army]] and other Polish units, in reprisal attacks.<ref>{{Cite news|url=https://dzieje.pl/aktualnosci/od-rzezi-wolynskiej-do-akcji-wisla-konflikt-polsko-ukrainski-1943-1947|title=Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła. Konflikt polsko-ukraiński 1943–1947|work=dzieje.pl|access-date=10 March 2018|language=pl|archive-url=https://web.archive.org/web/20180624040412/https://dzieje.pl/aktualnosci/od-rzezi-wolynskiej-do-akcji-wisla-konflikt-polsko-ukrainski-1943-1947|archive-date=24 June 2018|url-status=live}}</ref> [[File:Nanking bodies 1937.jpg|thumb|left|Bodies of Chinese civilians killed by the [[Imperial Japanese Army]] during the [[Nanking Massacre]] in December 1937]] In Asia and the Pacific, the number of people killed by Japanese troops ranges. According to R.J. Rummel, the Japanese killed between 3 million and more than 10&nbsp;million people, with the most probable case of almost 6,000,000 people.<ref>{{cite web|url=https://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP3.HTM|title=Statistics|last=Rummell|first=R.J.|work=Freedom, Democide, War|publisher=The University of Hawaii System|access-date=25 January 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100323044733/https://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP3.HTM|archive-date=23 March 2010|url-status=live}}</ref> According to the British historian [[M. R. D. Foot]], civilian deaths are between 10 million and 20 million, whereas Chinese military casualties (killed and wounded) are estimated to be over five million.<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=182}}.</ref> Other estimates say that up to 30 million people, most of them civilians, were killed.<ref>{{Cite book|last1=Carmichael|first1=Cathie|last2=Maguire|first2=Richard| title=The Routledge History of Genocide|publisher=Routledge|year=2015|page=105|isbn=9780367867065}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.historynet.com/a-culture-of-cruelty/ |title=A Culture of Cruelty |publisher=HistoryNet |date=2017-11-06 |access-date=2022-05-07}}</ref> The most infamous Japanese atrocity was the [[Nanking Massacre]], in which fifty to three hundred thousand Chinese civilians were raped and murdered.<ref>{{Harvnb|Chang|1997|p=102}}.</ref> Mitsuyoshi Himeta reported that 2.7&nbsp;million casualties occurred during the ''[[Three Alls Policy|Sankō Sakusen]]''. General [[Yasuji Okamura]] implemented the policy in Heipei and [[Shantung]].<ref>{{Harvnb|Bix|2000|p=?}}.</ref> Axis forces employed [[Biological warfare|biological]] and [[Chemical warfare|chemical weapons]]. The [[Imperial Japanese Army]] used a variety of such weapons during its [[Second Sino-Japanese War|invasion and occupation of China]] (''see [[Unit 731]]'')<ref>{{Cite book|last=Gold|first=Hal|title=Unit 731 testimony|publisher=Tuttle|year=1996|pages=75–77|isbn=978-0-8048-3565-7}}</ref><ref>{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=320}}.</ref> and in [[Battles of Khalkhin Gol|early conflicts against the Soviets]].<ref>{{Harvnb|Harris|2002|p=74}}.</ref> Both the Germans and the [[Japanese human experimentation on the Chinese|Japanese tested]] such weapons against civilians,<ref>{{Harvnb|Lee|2002|p=69}}.</ref> and sometimes on [[prisoner of war|prisoners of war]].<ref>{{cite news|title=Japan tested chemical weapons on Aussie POW: new evidence|newspaper=[[The Japan Times Online]]|date=27 July 2004|url=https://search.japantimes.co.jp/member/nn20040727a9.html|archive-url=https://archive.today/20120529003741/https://search.japantimes.co.jp/member/nn20040727a9.html|url-status=dead|archive-date=29 May 2012|access-date=25 January 2010}}</ref> The Soviet Union was responsible for the [[Katyn massacre]] of 22,000 Polish officers,<ref>Kużniar-Plota, Małgorzata (30 November 2004). "Decision to commence investigation into Katyn Massacre". Departmental Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation. Retrieved 4 August 2011.</ref> and the imprisonment or execution of [[NKVD prisoner massacres|thousands of political prisoners]] by the [[NKVD]], along with [[Population transfer in the Soviet Union|mass civilian deportations to Siberia]], in the [[Occupation of the Baltic states|Baltic states]] and [[Territories of Poland annexed by the Soviet Union|eastern Poland]] annexed by the Red Army.<ref>Robert Gellately (2007).'' Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe''. Knopf, {{ISBN|1-4000-4005-1}} p. 391</ref> The mass bombing of cities in Europe and Asia has often been called a war crime, although no [[Positive international law|positive]] or specific [[Customary international law|customary]] [[international humanitarian law]] with respect to [[aerial warfare]] existed before or during World War&nbsp;II.<ref>{{cite book |title=Terror from the Sky: The Bombing of German Cities in World War II |year=2010 |page=167 |publisher=[[Berghahn Books]] |isbn=978-1-84545-844-7}}</ref> The USAAF [[Air raids on Japan|bombed a total of 67 Japanese cities]], killing 393,000 civilians, including from the [[atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki]], and destroying 65% of built-up areas.<ref>{{cite journal|author=John Dower|title=Lessons from Iwo Jima|journal=Perspectives|year=2007|volume=45|issue=6|pages=54–56|url=https://www.historians.org/publications-and-directories/perspectives-on-history/september-2007/lessons-from-iwo-jima|access-date=17 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110117075824/https://www.historians.org/Perspectives/issues/2007/0709/index.cfm|archive-date=17 January 2011|url-status=live}}</ref> === Genocide, concentration camps, and slave labour === {{Main|The Holocaust|Nazi concentration camps|Extermination camp|Forced labour under German rule during World War II|Kidnapping of children by Nazi Germany|Nazi human experimentation|Gulag}} [[File:The Liberation of Bergen-belsen Concentration Camp, April 1945 BU4031.jpg|thumb|[[Schutzstaffel]] (SS) female camp guards removing prisoners' bodies from lorries and carrying them to a mass grave, inside the German [[Bergen-Belsen concentration camp]], 1945]] [[Nazi Germany]], under the [[dictatorship]] of Adolf Hitler, was responsible for [[the Holocaust]] (which killed approximately 6 million Jews) as well as for [[Nazi crimes against the Polish nation|killing 2.7&nbsp;million ethnic Poles]]<ref>Institute of National Remembrance, Polska 1939–1945 Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami. Materski and Szarota. page 9 ''"Total Polish population losses under German occupation are currently calculated at about 2 770 000"''.</ref> and 4 million others who were deemed "[[life unworthy of life|unworthy of life]]" (including the [[Disability|disabled]] and [[Mental disorder|mentally ill]], [[German mistreatment of Soviet prisoners of war|Soviet prisoners of war]], [[Romani people|Romani]], [[homosexuals]], [[Freemasons]], and [[Jehovah's Witnesses]]) as part of a programme of deliberate extermination, in effect becoming a "[[Genocide|genocidal]] state".<ref>(2006). The World Must Know: The History of the Holocaust as Told in the United States Holocaust Memorial Museum (2nd ed.). Washington, DC: United States Holocaust Memorial Museum. {{ISBN|978-0-8018-8358-3}}.</ref> [[German mistreatment of Soviet prisoners of war|Soviet POWs]] were kept in especially unbearable conditions, and 3.6&nbsp;million Soviet POWs out of 5.7&nbsp;million died in Nazi camps during the war.<ref>{{Harvnb|Herbert|1994|p=[https://books.google.com/books?id=M7Y9AAAAIAAJ&pg=PA222 222]}}</ref><ref name="Overy 2004 568_569">{{Harvnb|Overy|2004|pp=568–69}}.</ref> In addition to [[Nazi concentration camps|concentration camps]], [[Extermination camp|death camps]] were created in Nazi Germany to exterminate people on an industrial scale. Nazi Germany extensively used [[Forced labour under German rule during World War II|forced labourers]]; about 12&nbsp;million [[Ostarbeiter|Europeans]] from German-occupied countries were abducted and used as a slave work force in German industry, agriculture and war economy.<ref name="compensation">{{cite web|url=https://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1757323,00.html|title=Final Compensation Pending for Former Nazi Forced Laborers|date=27 October 2005|access-date=19 January 2010|first=Michael|last=Marek|archive-url=https://web.archive.org/web/20060502123049/https://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1757323,00.html|archive-date=2 May 2006|work=dw-world.de|publisher=Deutsche Welle|url-status=dead}}</ref> The Soviet [[Gulag]] became a ''de facto'' system of deadly camps during 1942–43, when wartime privation and hunger caused numerous deaths of inmates,<ref>J. Arch Getty, Gábor T. Rittersporn and Viktor N. Zemskov. Victims of the Soviet Penal System in the Pre-War Years: A First Approach on the Basisof Archival Evidence. ''The American Historical Review'', Vol. 98, No. 4 (Oct. 1993), pp. 1017–49</ref> including foreign citizens of Poland and [[Occupation of Baltic States|other countries]] occupied in 1939–40 by the Soviet Union, as well as Axis [[German prisoners of war in the Soviet Union|POWs]].<ref>{{Harvnb|Applebaum|2003|pp=389–96}}.</ref> By the end of the war, most Soviet POWs liberated from Nazi camps and many repatriated civilians were detained in special filtration camps where they were subjected to [[NKVD]] evaluation, and 226,127 were sent to the Gulag as real or perceived Nazi collaborators.<ref>Zemskov V.N. On repatriation of Soviet citizens. Istoriya SSSR., 1990, No. 4, (in Russian). See also [https://scepsis.ru/library/id_1234.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111014134645/https://scepsis.ru/library/id_1234.html |date=14 October 2011 }} (online version), and {{Harvnb|Bacon|1992}}; {{Harvnb|Ellman|2002}}.</ref> [[File:Czeslawa Kwoka - Brasse.jpg|thumb|left|Prisoner identity photograph taken by the German [[SS]] of a [[Czesława Kwoka|Polish Catholic girl]] who died in [[Auschwitz]]. Approximately 230,000 children were held prisoner and used in forced labour and [[Nazi human experimentation|Nazi medical experiments]].]] Japanese [[prisoner-of-war camp]]s, many of which were used as labour camps, also had high death rates. The [[International Military Tribunal for the Far East]] found the death rate of Western prisoners was 27 per cent (for American POWs, 37 per cent),<ref>{{cite web|url=https://www.pbs.org/wgbh/amex/bataan/peopleevents/e_atrocities.html|title=Japanese Atrocities in the Philippines|access-date=18 January 2010|archive-date=27 July 2003|archive-url=https://web.archive.org/web/20030727223501/https://www.pbs.org/wgbh/amex/bataan/peopleevents/e_atrocities.html|work=American Experience: the Bataan Rescue|publisher=PBS Online|url-status=dead}}</ref> seven times that of POWs under the Germans and Italians.<ref>{{Harvnb|Tanaka|1996|pp=2–3}}.</ref> While 37,583 prisoners from the UK, 28,500 from the Netherlands, and 14,473 from the United States were released after the [[surrender of Japan]], the number of Chinese released was only 56.<ref>{{Harvnb|Bix|2000|p=360}}.</ref> At least five million Chinese civilians from northern China and Manchukuo were enslaved between 1935 and 1941 by the [[East Asia Development Board]], or ''Kōain'', for work in mines and war industries. After 1942, the number reached 10&nbsp;million.<ref name="zhifen2002">{{cite web|last=Ju|url=https://www.fas.harvard.edu/~asiactr/sino-japanese/session6.htm|first=Zhifen|title=Japan's atrocities of conscripting and abusing north China draughtees after the outbreak of the Pacific war|work=Joint Study of the Sino-Japanese War: Minutes of the June 2002 Conference|publisher=Harvard University Faculty of Arts and Sciences|date=June 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20120521093637/https://www.fas.harvard.edu/~asiactr/sino-japanese/session6.htm|archive-date=21 May 2012|access-date=28 December 2013}}</ref> In [[Java]], between 4 and 10&nbsp;million ''[[rōmusha]]'' (Japanese: "manual labourers"), were forced to work by the Japanese military. About 270,000 of these Javanese labourers were sent to other Japanese-held areas in Southeast Asia, and only 52,000 were repatriated to Java.<ref name="indonesiaww2">{{cite web|url=https://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+id0029)|title=Indonesia: World War II and the Struggle For Independence, 1942–50; The Japanese Occupation, 1942–45|access-date=9 February 2007|publisher=Library of Congress|year=1992|archive-url=https://web.archive.org/web/20041030225658/https://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd%2Fcstdy%3A%40field%28DOCID+id0029%29|archive-date=30 October 2004|url-status=live}}</ref> === Occupation === {{Main|German-occupied Europe|Resistance during World War II|Collaboration with the Axis Powers|Nazi plunder}} [[File:Palmiry before execution.jpg|thumb|right|Polish civilians wearing blindfolds photographed just before [[Palmiry massacre|their execution by German soldiers in Palmiry forest]], 1940]] In Europe, occupation came under two forms. In Western, Northern, and Central Europe (France, Norway, Denmark, the Low Countries, and the [[Protectorate of Bohemia and Moravia|annexed portions of Czechoslovakia]]) Germany established economic policies through which it collected roughly 69.5&nbsp;billion reichsmarks (27.8&nbsp;billion US dollars) by the end of the war; this figure does not include the [[Nazi plunder|sizeable plunder]] of industrial products, military equipment, raw materials and other goods.<ref>{{Harvnb|Liberman|1996|p=42}}.</ref> Thus, the income from occupied nations was over 40 percent of the income Germany collected from taxation, a figure which increased to nearly 40 percent of total German income as the war went on.<ref name="Milward 1979 138">{{Harvnb|Milward|1992|p=138}}.</ref> [[File:Bundesarchiv Bild 101I-031-2436-03A, Russland, Hinrichtung von Partisanen retouched.jpg|thumb|left|[[Soviet partisans]] hanged by the German army. The [[Russian Academy of Sciences]] reported in 1995 [[World War II casualties of the Soviet Union|civilian victims in the Soviet Union]] at German hands totalled 13.7 million dead, twenty percent of the 68 million persons in the occupied Soviet Union.]] In the East, the intended gains of ''[[Lebensraum]]'' were never attained as fluctuating front-lines and Soviet [[scorched earth]] policies denied resources to the German invaders.<ref name="Milward 1992 148">{{Harvnb|Milward|1992|p=148}}.</ref> Unlike in the West, the [[Racial policy of Nazi Germany|Nazi racial policy]] encouraged extreme brutality against what it considered to be the "[[Untermensch|inferior people]]" of Slavic descent; most German advances were thus followed by [[Generalplan Ost|mass executions]].<ref>{{Harvnb|Barber|Harrison|2006|p=232}}.</ref> Although [[Resistance during World War II|resistance groups]] formed in most occupied territories, they did not significantly hamper German operations in either the East<ref>{{Harvnb|Hill|2005|p=5}}.</ref> or the West<ref>{{Harvnb|Christofferson|Christofferson|2006|p=156}}</ref> until late 1943. In Asia, Japan termed nations under its occupation as being part of the [[Greater East Asia Co-Prosperity Sphere]], essentially a Japanese [[hegemony]] which it claimed was for purposes of liberating colonised peoples.<ref>{{Harvnb|Radtke|1997|p=107}}.</ref> Although Japanese forces were sometimes welcomed as liberators from European domination, [[Japanese war crimes]] frequently turned local public opinion against them.<ref name="GSWW6_266">{{Harvnb|Rahn|2001|p=266}}.</ref> During Japan's initial conquest, it captured {{convert|4000000|oilbbl}} of oil (~550,000 tonnes) left behind by retreating Allied forces; and by 1943, was able to get production in the Dutch East Indies up to {{convert|50|e6oilbbl}} of oil (~6.8 million tonnes), 76 per cent of its 1940 output rate.<ref name="GSWW6_266" /> === Home fronts and production === In Europe, before the outbreak of the war, the Allies had significant advantages in both population and economics. In 1938, the Western Allies (United Kingdom, France, Poland and the British Dominions) had a 30 percent larger population and a 30 percent higher gross domestic product than the European Axis powers (Germany and Italy); if colonies are included, the Allies had more than a 5:1 advantage in population and a nearly 2:1 advantage in GDP.<ref name="6Econ3">{{Harvnb|Harrison|1998|p= 3}}.</ref> In Asia at the same time, China had roughly six times the population of Japan but only an 89 percent higher GDP; this is reduced to three times the population and only a 38 percent higher GDP if Japanese colonies are included.<ref name="6Econ3" /> The United States produced about two-thirds of all the munitions used by the Allies in World War II, including warships, transports, warplanes, artillery, tanks, trucks, and ammunition.<ref>Compare: {{cite book|last1 = Wilson|first1 = Mark R.|title = Destructive Creation: American Business and the Winning of World War II|url = https://books.google.com/books?id=AcqADAAAQBAJ|series = American Business, Politics, and Society|edition = reprint|location = Philadelphia|publisher = University of Pennsylvania Press|date = 2016|page = 2|isbn = 978-0-8122-9354-8|access-date = 19 December 2019|quote = By producing nearly two thirds of the munitions used by Allied forces – including huge numbers of aircraft, ships, tanks, trucks, rifles, artillery shells, and bombs – American industry became what President Franklin D. Roosevelt once called 'the arsenal of democracy' [...].|archive-date = 22 November 2020|archive-url = https://web.archive.org/web/20201122033940/https://books.google.com/books?id=AcqADAAAQBAJ|url-status = live}}</ref> Though the Allies' economic and population advantages were largely mitigated during the initial rapid blitzkrieg attacks of Germany and Japan, they became the decisive factor by 1942, after the United States and Soviet Union joined the Allies, as the war largely settled into one of [[Attrition warfare|attrition]].<ref name="6Econ2">{{Harvnb|Harrison|1998|p=2}}.</ref> While the Allies' ability to out-produce the Axis is often attributed to the Allies having more access to natural resources, other factors, such as Germany and Japan's reluctance to employ women in the [[labour force]],<ref>{{Harvnb|Bernstein|1991|p= 267}}.</ref> Allied [[Strategic bombing during World War II|strategic bombing]],<ref>{{Cite book|last= Griffith|first= Charles|title= The Quest: Haywood Hansell and American Strategic Bombing in World War II|isbn= 978-1-58566-069-8|publisher= Diane Publishing|year= 1999|page= 203}}</ref> and Germany's late shift to a [[war economy]]<ref>{{Harvnb|Overy|1994|p= 26}}.</ref> contributed significantly. Additionally, neither Germany nor Japan planned to fight a protracted war, and had not equipped themselves to do so.<ref>{{Harvnb|BBSU|1998|p= 84}}; {{Harvnb|Lindberg|Todd|2001|p= 126}}..</ref> To improve their production, Germany and Japan used millions of [[slave labour]]ers;<ref>{{Cite book|last= Unidas|first= Naciones|title= World Economic And Social Survey 2004: International Migration|page= 23|publisher= United Nations Pubns|year= 2005|isbn= 978-92-1-109147-2}}</ref> [[Forced labour under German rule during World War II|Germany used]] about 12&nbsp;million people, mostly from Eastern Europe,<ref name="compensation" /> while [[Slavery in Japan|Japan used]] more than 18&nbsp;million people in Far East Asia.<ref name="zhifen2002" /><ref name="indonesiaww2" /> === Advances in technology and warfare === {{Main|Technology during World War II}} [[File:Boeing-Whichata B-29 Assembly Line - 1944.jpg|thumb|[[Boeing B-29 Superfortress|B-29 Superfortress]] [[strategic bombers]] on the [[Boeing]] assembly line in [[Wichita, Kansas]], 1944]] Aircraft were used for [[Reconnaissance aircraft|reconnaissance]], as [[fighter aircraft|fighters]], [[bomber]]s, and [[close air support|ground-support]], and each role was advanced considerably. Innovation included [[airlift]] (the capability to quickly move limited high-priority supplies, equipment, and personnel);<ref name="EncWWII_76">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=76}}.</ref> and of [[strategic bombing]] (the bombing of enemy industrial and population centres to destroy the enemy's ability to wage war).<ref>{{Harvnb|Levine|1992|p=227}}.</ref> [[Anti-aircraft warfare|Anti-aircraft weaponry]] also advanced, including defences such as [[radar]] and surface-to-air artillery. The use of the [[jet aircraft]] was pioneered and, though late introduction meant it had little impact, it led to jets becoming standard in air forces worldwide.<ref>{{Harvnb|Klavans|Di Benedetto|Prudom|1997}}; {{Harvnb|Ward|2010|pp=247–51}}.</ref> Although [[Missile|guided missiles]] were being developed, they were not advanced enough to reliably [[Surface-to-air missile|target aircraft]] until some years after the war. Advances were made in nearly every aspect of [[naval warfare]], most notably with [[aircraft carrier]]s and [[submarine]]s. Although [[Aeronautics|aeronautical]] warfare had relatively little success at the start of the war, [[Battle of Taranto|actions at Taranto]], [[Attack on Pearl Harbor|Pearl Harbor]], and the [[Battle of the Coral Sea|Coral Sea]] established the carrier as the dominant capital ship in place of the battleship.<ref name="EncWWII_163">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=163}}.</ref><ref>{{Cite book|last1=Bishop|first1=Chris|last2=Chant|first2=Chris|title=Aircraft Carriers: The World's Greatest Naval Vessels and Their Aircraft|page=7|publisher=Silverdale Books|year=2004|isbn=978-1-84509-079-1|location=Wigston, Leics}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Chenoweth|first1=H. Avery|last2=Nihart|first2=Brooke|title=Semper Fi: The Definitive Illustrated History of the U.S. Marines|publisher=Main Street|year=2005|isbn=978-1-4027-3099-3|page=180|location=New York}}</ref> In the Atlantic, [[escort carrier]]s proved to be a vital part of Allied convoys, increasing the effective protection radius and helping to close the [[Mid-Atlantic gap]].<ref>{{Harvnb|Sumner|Baker|2001|p=25}}.</ref> Carriers were also more economical than [[battleship]]s because of the relatively low cost of aircraft<ref>{{Harvnb|Hearn|2007|p=14}}.</ref> and their not requiring to be as heavily armoured.<ref>{{Harvnb|Gardiner|Brown|2004|p=52}}.</ref> Submarines, which had proved to be an effective weapon during the [[World War I|First World War]],<ref name="Bur&Ryd 1995 15">{{Harvnb|Burcher|Rydill|1995|p=15}}.</ref> were anticipated by all sides to be important in the second. The British focused development on [[Anti-submarine warfare|anti-submarine]] [[anti-submarine weapon|weaponry]] and tactics, such as [[sonar]] and convoys, while Germany focused on improving its offensive capability, with designs such as the [[German Type VII submarine|Type VII submarine]] and [[Wolfpack (naval tactic)|wolfpack]] tactics.<ref name="Bur&Ryd 1995 16">{{Harvnb|Burcher|Rydill|1995|p=16}}.</ref> Gradually, improving Allied technologies such as the [[Leigh light]], [[Hedgehog (weapon)|hedgehog]], [[Squid (weapon)|squid]], and [[Mark 24 mine|homing torpedoes]] proved victorious over the German submarines.<ref>Burns, R.W.: 'Impact of technology on the defeat of the U-boat September 1939 – May 1943', IEE Proceedings – Science, Measurement and Technology, 1994, 141, (5), p. 343-355, DOI: 10.1049/ip-smt:19949918 IET Digital Library, https://digital-library.theiet.org/content/journals/10.1049/ip-smt_19949918 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210310231234/https://digital-library.theiet.org/content/journals/10.1049/ip-smt_19949918 |date=10 March 2021 }}</ref> [[File:Bundesarchiv Bild 141-1880, Peenemünde, Start einer V2.jpg|thumb|upright=0.9|left|A [[V-2 rocket]] launched from a fixed site in [[Peenemünde]], 21 June 1943]] [[Land warfare]] changed from the static front lines of [[trench warfare]] of World War&nbsp;I, which had relied on improved [[artillery]] that outmatched the speed of both [[infantry]] and [[cavalry]], to increased mobility and [[combined arms]]. The [[tank]], which had been used predominantly for infantry support in the First World War, had evolved into the primary weapon.<ref name="EncWWII_125">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=125}}.</ref> In the late 1930s, tank design was considerably more advanced than it had been during World War I,<ref>{{Cite book|last=Dupuy|first=Trevor Nevitt|title=The Evolution of Weapons and Warfare|publisher=[[Jane's Information Group]]|isbn=978-0-7106-0123-0|year=1982|page=231}}</ref> and [[Tanks in World War II|advances continued throughout the war]] with increases in speed, armour and firepower.<ref>{{cite web |title=The Vital Role Of Tanks In The Second World War |url=https://www.iwm.org.uk/history/the-vital-role-of-tanks-in-the-second-world-war |access-date=2022-04-05 |website=Imperial War Museums |language=en |archive-date=25 March 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220325104344/https://www.iwm.org.uk/history/the-vital-role-of-tanks-in-the-second-world-war |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Castaldi |first1=Carolina |last2=Fontana |first2=Roberto |last3=Nuvolari |first3=Alessandro |date=2009-08-01 |title='Chariots of fire': the evolution of tank technology, 1915–1945 |url=https://doi.org/10.1007/s00191-009-0141-0 |journal=Journal of Evolutionary Economics |language=en |volume=19 |issue=4 |pages=545–566 |doi=10.1007/s00191-009-0141-0 |s2cid=36789517 |issn=1432-1386 |access-date=5 April 2022 |archive-date=12 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220412031722/https://link.springer.com/article/10.1007/s00191-009-0141-0 |url-status=live }}</ref> At the start of the war, most commanders thought enemy tanks should be met by tanks with superior specifications.<ref name="EncWWII_108">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=108}}.</ref> This idea was challenged by the poor performance of the relatively light early tank guns against armour, and German doctrine of avoiding tank-versus-tank combat. This, along with Germany's use of combined arms, were among the key elements of their highly successful blitzkrieg tactics across Poland and France.<ref name="EncWWII_125" /> Many means of [[anti-tank warfare|destroying tanks]], including [[Indirect fire|indirect artillery]], [[anti-tank gun]]s (both towed and [[self-propelled gun|self-propelled]]), [[anti-tank mine|mines]], short-ranged infantry antitank weapons, and other tanks were used.<ref name="EncWWII_108" /> Even with large-scale mechanisation, infantry remained the backbone of all forces,<ref name="EncWWII_734">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=734}}.</ref> and throughout the war, most infantry were equipped similarly to World War&nbsp;I.<ref name="Comp_221">{{Harvnb|Cowley|Parker|2001|p=221}}.</ref> The portable machine gun spread, a notable example being the German [[MG34]], and various [[submachine gun]]s which were suited to [[close combat]] in urban and jungle settings.<ref name="Comp_221" /> The [[assault rifle]], a late war development incorporating many features of the rifle and submachine gun, became the standard post-war infantry weapon for most armed forces.<ref>{{cite web |title=The AK-47: the worlds favourite killing machine |publisher=controlarms.org |first1=Oliver |last1=Sprague |first2=Hugh |last2=Griffiths |url=https://www.amnesty.org/en/documents/act30/011/2006/en/ |access-date=14 November 2009 |year=2006 |format=PDF |page=1 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181228130914/https://www.amnesty.org/en/documents/act30/011/2006/en/ |archive-date=28 December 2018 |url-status=live}}</ref> [[File:Trinity device readied.jpg|thumb|Nuclear ''Gadget'' being raised to the top of the detonation "shot tower", at [[Alamogordo Bombing and Gunnery Range|Alamogordo Bombing Range]]; [[Trinity (nuclear test)|Trinity nuclear test]], [[New Mexico]], July 1945]] Most major belligerents attempted to solve the problems of complexity and security involved in using large [[codebook]]s for [[cryptography]] by designing [[cipher]]ing machines, the most well known being the German [[Enigma machine]].<ref>{{Harvnb|Ratcliff|2006|p=11}}.</ref> Development of [[SIGINT]] (''sig''nals ''int''elligence) and [[cryptanalysis]] enabled the countering process of decryption. Notable examples were the Allied decryption of [[Japanese naval codes]]<ref name=Schoenherr>{{cite web|access-date=15 November 2009|archive-date=9 May 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080509054959/https://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/espionage.htm|first=Steven|last=Schoenherr|publisher=History Department at the University of San Diego|title=Code Breaking in World War I|url=https://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/espionage.htm|url-status=dead|year=2007}}</ref> and British [[Ultra]], a [[Bombe#The British Bombe|pioneering method]] for decoding Enigma benefiting from information given to the United Kingdom by the [[Polish Cipher Bureau#Gift to allies|Polish Cipher Bureau]], which had been decoding early versions of Enigma before the war.<ref>{{cite news|author=Macintyre, Ben|title=Bravery of thousands of Poles was vital in securing victory|work=The Times|location=London|date=10 December 2010|page=27}}</ref> Another aspect of [[military intelligence]] was the use of [[deception]], which the Allies used to great effect, such as in operations [[Operation Mincemeat|Mincemeat]] and [[Operation Bodyguard|Bodyguard]].<ref name=Schoenherr /><ref>{{cite web|title=Deception for Defense of Information Systems: Analogies from Conventional Warfare|url=https://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/nps/mildec.htm|first1=Neil C.|last1=Rowe|first2=Hy|last2=Rothstein|work=Departments of Computer Science and Defense Analysis U.S. Naval Postgraduate School|publisher=Air University|access-date=15 November 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20101123031630/https://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/nps/mildec.htm|archive-date=23 November 2010|url-status=live}}</ref> Other technological and engineering feats achieved during, or as a result of, the war include the world's first programmable computers ([[Z3 (computer)|Z3]], [[Colossus computer|Colossus]], and [[ENIAC]]), [[V-1 flying bomb|guided missiles]] and [[V-2 rocket|modern rockets]], the [[Manhattan Project]]'s development of [[nuclear weapon]]s, [[operations research]] and the development of [[Mulberry harbour|artificial harbours]] and [[Operation Pluto|oil pipelines under the English Channel]].<ref>{{Cite web |last=Editor |first=Insights |title=WORLD WAR – II |url=https://www.insightsonindia.com/world-history/world-war-i/world-war-ii/ |access-date=2022-07-11 |website=INSIGHTSIAS |language=en-US}}</ref> [[Penicillin]] was first mass-produced and used during the war (see [[History of penicillin#Stabilization and mass production|Stabilization and mass production of penicillin]]).<ref>{{cite web|archive-url=https://web.archive.org/web/20190628035235/https://www.acs.org/content/acs/en/education/whatischemistry/landmarks/flemingpenicillin.html|archive-date=28 June 2019|url=https://www.acs.org/content/acs/en/education/whatischemistry/landmarks/flemingpenicillin.html|title=Discovery and Development of Penicillin: International Historic Chemical Landmark|location=Washington, D.C.|publisher=[[American Chemical Society]]|access-date=15 July 2019}}</ref> == See also == {{portal|World War II|War|World}} * [[Index of World War II articles]] * [[Lists of World War II topics]] * [[Outline of World War II]] *[[Lists of World War II military equipment]] == Notes == {{Notelist}} == Citations == {{reflist|21em}} == ლიტერატურა == *{{Cite book|last=Adamthwaite|first=Anthony P.|year=1992|title=The Making of the Second World War|isbn=978-0-415-90716-3|publisher=Routledge|location=New York|url=https://archive.org/details/makingofsecondwo00adam_0}} *{{Cite journal|last=Anderson|first=Irvine H., Jr.|year=1975|title=The 1941 De Facto Embargo on Oil to Japan: A Bureaucratic Reflex|journal=The Pacific Historical Review|volume=44|issue=2|pages=201–31|doi=10.2307/3638003|jstor=3638003}} *{{Cite book|last=Applebaum|first=Anne|author-link=Anne Applebaum|year=2003|title=Gulag: A History of the Soviet Camps|location=London|publisher=[[Penguin Books|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9322-6|title-link=Gulag: A History}} *{{Cite book|last=Applebaum|first=Anne|author-mask=3|year=2012|title=Iron Curtain: The Crushing of Eastern Europe 1944–56|location=London|publisher=[[Penguin Books|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9868-9}} *{{Cite journal|last=Bacon|first=Edwin|year=1992|title=Glasnost' and the Gulag: New Information on Soviet Forced Labour around World War II|journal=[[Soviet Studies]]|volume=44|issue=6|pages=1069–86|jstor=152330|doi=10.1080/09668139208412066}} *{{Cite book|last=Badsey|first=Stephen|year=1990|title=Normandy 1944: Allied Landings and Breakout|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-0-85045-921-0}} *{{Cite book|last=Balabkins|first=Nicholas|year=1964|title=Germany Under Direct Controls: Economic Aspects of Industrial Disarmament 1945–1948|url=https://archive.org/details/germanyunderdire0000bala|url-access=registration|location=New Brunswick, NJ|publisher=[[Rutgers University Press]]|isbn=978-0-8135-0449-0}} *{{Cite book|last1=Barber|first1=John|last2=Harrison|first2=Mark|year=2006|chapter=Patriotic War, 1941–1945|editor=Ronald Grigor Suny |title=The Cambridge History of Russia |volume=III: The Twentieth Century |pages=217–42|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-81144-6}} *{{Cite book|last=Barker|first=A.J.|year=1971|title=The Rape of Ethiopia 1936|location=New York|publisher=[[Ballantine Books]]|isbn=978-0-345-02462-6}} *{{Cite book|last=Beevor|first=Antony|author-link=Antony Beevor|year=1998|title=Stalingrad|location=New York|publisher=[[Viking Press|Viking]]|isbn=978-0-670-87095-0|title-link=Stalingrad (Beevor book)}} *{{Cite book|last=Beevor|first=Antony|author-mask=3|year=2012|title=The Second World War|location=London|publisher=[[Weidenfeld & Nicolson]]|isbn=978-0-297-84497-6|title-link=The Second World War (book)}} *{{Cite book|last=Belco|first=Victoria|year=2010|title=War, Massacre, and Recovery in Central Italy: 1943–1948|location=Toronto|publisher=[[University of Toronto Press]]|isbn=978-0-8020-9314-1}} *{{Cite book|last=Bellamy|first=Chris T.|year=2007|title=Absolute War: Soviet Russia in the Second World War|location=New York|publisher=[[Alfred A. Knopf]]|isbn=978-0-375-41086-4}} *{{Cite book|last=Ben-Horin|first=Eliahu|year=1943|title=The Middle East: Crossroads of History|location=New York|publisher=W.W. Norton}} *{{Cite book|last=Berend|first=Ivan T.|author-link=Iván T. Berend|year=1996|title=Central and Eastern Europe, 1944–1993: Detour from the Periphery to the Periphery|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-55066-6}} *{{Cite book|last=Bernstein|first=Gail Lee|author-link=Gail Lee Bernstein|year=1991|title=Recreating Japanese Women, 1600–1945|location=Berkeley & Los Angeles|publisher=[[University of California Press]]|isbn=978-0-520-07017-2|url=https://archive.org/details/recreatingjapane0000unse}} *{{Cite book|last1=Bilhartz|first1=Terry D.|last2=Elliott|first2=Alan C.|year=2007|title=Currents in American History: A Brief History of the United States|location=Armonk, NY|publisher=[[M.E. Sharpe]]|isbn=978-0-7656-1821-4|url=https://archive.org/details/currentsinameric0000bilh}} *{{Cite book|last=Bilinsky|first=Yaroslav|year=1999|title=Endgame in NATO's Enlargement: The Baltic States and Ukraine|location=Westport, CT|publisher=[[Greenwood Publishing Group]]|isbn=978-0-275-96363-7}} *{{Cite book|last=Bix|first=Herbert P.|author-link=Herbert P. Bix|year=2000|title=Hirohito and the Making of Modern Japan|location=New York|publisher=[[HarperCollins]]|isbn=978-0-06-019314-0|title-link=Hirohito and the Making of Modern Japan}} *{{Cite book|last=Black|first=Jeremy|author-link=Jeremy Black (historian)|year=2003|title=World War Two: A Military History|location= Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-30534-1}} *{{Cite book|last=Blinkhorn|first=Martin|year=2006|orig-year=1984|title=Mussolini and Fascist Italy|edition=3rd|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-26206-4}} *{{Cite book|last1=Bonner|first1=Kit|last2=Bonner|first2=Carolyn|year=2001|title=Warship Boneyards|location=Osceola, WI|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-0-7603-0870-7}} *{{Cite book|last=Borstelmann|first=Thomas|year=2005|chapter=The United States, the Cold War, and the colour line|editor1=Melvyn P. Leffler |editor2=David S. Painter |title=Origins of the Cold War: An International History |pages=317–32 |edition=2nd|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-34109-7}} *{{Cite book|title=The Cambridge History of the Second World War Volume 2: Politics and Ideology|series=The Cambridge History of the Second World War (3 vol)|first1=Richard|last1=Bosworth|first2=Joseph|last2=Maiolo|location=[[Cambridge]]|language=en|publisher=[[Cambridge University Press]]|pages=313–14|year=2015|url=https://universitypublishingonline.org/cambridge/histories/subject_title_list.jsf?subjectCode=15&heading=Warfare&tSort=title+closed&aSort=author+default_list&ySort=year+default_list|access-date=17 February 2022|archive-date=20 August 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160820160141/http://universitypublishingonline.org/cambridge/histories/subject_title_list.jsf?subjectCode=15&heading=Warfare&tSort=title+closed&aSort=author+default_list&ySort=year+default_list|url-status=dead}} *{{Cite book|last=Brayley|first=Martin J.|year=2002|title=The British Army 1939–45, Volume 3: The Far East|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-238-8}} *{{Cite book|last=British Bombing Survey Unit|year=1998|title=The Strategic Air War Against Germany, 1939–1945|location=London & Portland, OR|publisher=[[Frank Cass Publishers]]|isbn=978-0-7146-4722-7|ref=CITEREFBBSU1998}} *{{Cite book|last=Brody|first=J. Kenneth|year=1999|title=The Avoidable War: Pierre Laval and the Politics of Reality, 1935–1936|location=New Brunswick, NJ|publisher=[[Transaction Publishers]]|isbn=978-0-7658-0622-2|url=https://archive.org/details/avoidablewar0000brod}} *{{Cite book|last=Brown|first=David|year=2004|title=The Road to Oran: Anglo-French Naval Relations, September 1939 – July 1940|location=London & New York|publisher=[[Frank Cass]]|isbn=978-0-7146-5461-4}} *{{Cite book|last=Buchanan|first=Tom|year=2006|title=Europe's Troubled Peace, 1945–2000|location=Oxford & Malden, MA|publisher=[[Blackwell Publishing]]|isbn=978-0-631-22162-3}} *{{Cite book|last1=Bueno de Mesquita|first1=Bruce|author1-link=Bruce Bueno de Mesquita|last2=Smith|first2=Alastair|last3=Siverson|first3=Randolph M.|last4=Morrow|first4=James D.|author4-link=James D. Morrow|year=2003|title=The Logic of Political Survival|location=Cambridge, MA|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-02546-1|title-link=The Logic of Political Survival}} *{{Cite book|last1=Bull|first1=Martin J.|last2=Newell|first2=James L.|year=2005|title=Italian Politics: Adjustment Under Duress|publisher=[[Polity]]|isbn=978-0-7456-1298-0}} *{{Cite book |last=Bullock |first=Alan |author-link=Alan Bullock |year=1990 |title=Hitler: A Study in Tyranny |location=London |publisher=[[Penguin Books]] |isbn=978-0-14-013564-0}} *{{Cite book|last1=Burcher|first1=Roy|last2=Rydill|first2=Louis|year=1995|title=Concepts in Submarine Design|journal=Journal of Applied Mechanics|volume=62|issue=1|page=268|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-55926-3|bibcode=1995JAM....62R.268B|doi=10.1115/1.2895927}} *{{Cite book|last=Busky|first=Donald F.|year=2002|title=Communism in History and Theory: Asia, Africa, and the Americas|location=Westport, CT|publisher=Praeger Publishers|isbn=978-0-275-97733-7}} *{{Cite book|last=Canfora|first=Luciano|author-link=Luciano Canfora|year=2006|orig-year=2004|title=Democracy in Europe: A History|location=Oxford & Malden MA|publisher=[[Blackwell Publishing]]|isbn=978-1-4051-1131-7}} *{{Cite journal|last=Cantril|first=Hadley|year=1940|title=America Faces the War: A Study in Public Opinion|journal=[[Public Opinion Quarterly]]|volume=4|issue=3|pages=387–407|jstor=2745078|doi=10.1086/265420}} *{{Cite book|last=Chang|first=Iris|author-link=Iris Chang|year=1997|title=The Rape of Nanking: The Forgotten Holocaust of World War II|location=New York|publisher=[[Basic Books]]|isbn=978-0-465-06835-7|url=https://archive.org/details/rapeofnankingfor00chan}} *{{Cite book|last1=Christofferson|first1=Thomas R.|last2=Christofferson|first2=Michael S.|year=2006|title=France During World War II: From Defeat to Liberation|location=New York|publisher=[[Fordham University Press]]|isbn=978-0-8232-2562-0}} *{{Cite book|last=Chubarov|first=Alexander|year=2001|title=Russia's Bitter Path to Modernity: A History of the Soviet and Post-Soviet Eras|location=London & New York|publisher=[[Continuum International Publishing Group|Continuum]]|isbn=978-0-8264-1350-5|url=https://archive.org/details/russiasbitterpat0000chub}} *{{Cite book|last=Ch'i|first=Hsi-Sheng|year=1992|chapter=The Military Dimension, 1942–1945|editor1=James C. Hsiung |editor2=Steven I. Levine |title=China's Bitter Victory: War with Japan, 1937–45 |pages=157–84|location=Armonk, NY|publisher=[[M.E. Sharpe]]|isbn=978-1-56324-246-5}} *{{Cite journal|last=Cienciala|first=Anna M.|year=2010|title=Another look at the Poles and Poland during World War II|journal=[[The Polish Review]]|volume=55|issue=1|pages=123–43|jstor=25779864}} *{{Cite book|last=Clogg|first=Richard|author-link=Richard Clogg|year=2002|title=A Concise History of Greece|edition=2nd|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-80872-9|url=https://archive.org/details/concisehistoryof00clog_0}} *{{Cite book|last=Coble|first=Parks M.|year=2003|title=Chinese Capitalists in Japan's New Order: The Occupied Lower Yangzi, 1937–1945|location=Berkeley & Los Angeles|publisher=[[University of California Press]]|isbn=978-0-520-23268-6}} *{{Cite book|last=Collier|first=Paul|year=2003|title=The Second World War (4): The Mediterranean 1940–1945|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-539-6}} *{{Cite book|last1=Collier|first1=Martin|last2=Pedley|first2=Philip|year=2000|title=Germany 1919–45|url=https://archive.org/details/germany1919450000coll|url-access=registration|location=Oxford|publisher=[[Heinemann (publisher)|Heinemann]]|isbn=978-0-435-32721-7}} *{{Cite book|last=Commager|first=Henry Steele|year=2004|title=The Story of the Second World War|publisher=Brassey's|isbn=978-1-57488-741-9}} *{{Cite journal|last=Coogan|first=Anthony|year=1993|title=The Volunteer Armies of Northeast China|url=https://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5000186948|journal=[[History Today]]|volume=43|access-date=6 May 2012|archive-date=11 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120511015311/http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5000186948|url-status=live}} *{{Cite book|last1=Cook|first1=Chris|last2=Bewes|first2=Diccon|year=1997|title=What Happened Where: A Guide to Places and Events in Twentieth-Century History|location=London|publisher=[[UCL Press]]|isbn=978-1-85728-532-1}} *{{Cite book|editor1-last=Cowley|editor1-first=Robert|editor1-link=Robert Cowley|editor2-last=Parker|editor2-first=Geoffrey|editor2-link=Geoffrey Parker (historian)|year=2001|title=The Reader's Companion to Military History|location=Boston|publisher=[[Houghton Mifflin Company]]|isbn=978-0-618-12742-9}} *{{Cite book|last=Darwin|first=John|year=2007|title=After Tamerlane: The Rise & Fall of Global Empires 1400–2000|location=London|publisher=[[Penguin Books]]|isbn=978-0-14-101022-9}} *{{Cite book|last=Davies|first=Norman|author-link=Norman Davies|year=2006|title=Europe at War 1939–1945: No Simple Victory|location=London|publisher=[[Macmillan Publishers|Macmillan]]|isbn=978-0-333-69285-1|oclc=70401618|no-pp=yes|pages=[https://archive.org/details/europeatwar193910000davi/page/ ix+544 pages]|title-link=Europe at War 1939–1945: No Simple Victory}} *{{Cite book|editor1-last=Dear|editor1-first=I.C.B.|editor1-link=I. C. B. Dear|editor2-last=Foot|editor2-first=M.R.D.|editor2-link=M. R. D. Foot|year=2001|orig-year=1995|title=The Oxford Companion to World War II|location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-860446-4}} *{{Cite book|last1=DeLong|first1=J. Bradford|author1-link=J. Bradford DeLong|last2=Eichengreen|first2=Barry|author2-link=Barry Eichengreen|year=1993|chapter=The Marshall Plan: History's Most Successful Structural Adjustment Program|editor=Rudiger Dornbusch |editor2=Wilhelm Nölling |editor3=Richard Layard |title=Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today |pages=189–230 |location=Cambridge, MA|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-04136-2}} *{{Cite book|last=Dower|first=John W.|author-link=John W. Dower|year=1986|title=War Without Mercy: Race and Power in the Pacific War|url=https://archive.org/details/warwithoutmercyr0000dowe|url-access=registration|location=New York|publisher=[[Pantheon Books]]|isbn=978-0-394-50030-0}} *{{Cite book|last=Drea|first=Edward J.|year=2003|title=In the Service of the Emperor: Essays on the Imperial Japanese Army|location=Lincoln, NE|publisher=[[University of Nebraska Press]]|isbn=978-0-8032-6638-4}} *{{Cite journal|last1=de Grazia|first1=Victoria|last2=Paggi|first2=Leonardo|title=Story of an Ordinary Massacre: Civitella della Chiana, 29 June, 1944|journal=Cardozo Studies in Law and Literature|date=Autumn 1991 |pages=153–69|jstor=743479|volume=3|issue=2|doi=10.1525/lal.1991.3.2.02a00030}} *{{Cite book|last=Dunn|first=Dennis J.|year=1998|title=Caught Between Roosevelt & Stalin: America's Ambassadors to Moscow|location=Lexington, KY|publisher=[[University Press of Kentucky]]|isbn=978-0-8131-2023-2}} *{{Cite book|last=Eastman|first=Lloyd E.|year=1986|chapter=Nationalist China during the Sino-Japanese War 1937–1945|editor=John K. Fairbank|editor2=Denis Twitchett |title=The Cambridge History of China |volume=13: Republican China 1912–1949, Part 2|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-24338-4}} *{{Cite journal|last=Ellman|first=Michael|author-link=Michael Ellman|year=2002|title=Soviet Repression Statistics: Some Comments|url=https://artukraine.com/old/famineart/SovietCrimes.pdf|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=54|issue=7|pages=1151–1172|jstor=826310|doi=10.1080/0966813022000017177|s2cid=43510161|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121122071204/https://artukraine.com/old/famineart/SovietCrimes.pdf|archive-date=22 November 2012}} [https://web.archive.org/web/20130115023408/https://www.docstoc.com/docs/81203576/Soviet-Repression-Statistics-Some-Comments Copy] *{{Cite journal|last1=Ellman|first1=Michael|author-mask=3|last2=Maksudov|first2=S.|year=1994|title=Soviet Deaths in the Great Patriotic War: A Note|url=https://sovietinfo.tripod.com/ELM-War_Deaths.pdf|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=46|issue=4|pages=671–80|jstor=152934|doi=10.1080/09668139408412190|pmid=12288331|access-date=17 February 2022|archive-date=13 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220213194518/https://sovietinfo.tripod.com/ELM-War_Deaths.pdf|url-status=live}} *{{Cite book|last=Emadi-Coffin|first=Barbara|year=2002|title=Rethinking International Organization: Deregulation and Global Governance|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-19540-9}} *{{Cite book |last=Erickson |first=John |author-link=John Erickson (historian) |editor1-last=Shukman |editor1-first=Harold |editor1-link=:ru:Шукман, Гарольд |year=2001 |chapter=Moskalenko |title=Stalin's Generals |pages=137–54 |location=London |publisher=[[Weidenfeld & Nicolson|Phoenix Press]] |isbn=978-1-84212-513-7}} *{{Cite book |last=Erickson |first=John|author-mask=3|year=2003|title=The Road to Stalingrad|location=London|publisher=[[Cassell Military Paperbacks|Cassell Military]]|isbn=978-0-304-36541-8}} *{{Cite book|last1=Evans|first1=David C.|last2=Peattie|first2=Mark R.|year=2012|orig-year=1997|title=Kaigun: Strategy, Tactics, and Technology in the Imperial Japanese Navy|location=Annapolis, MD|publisher=[[Naval Institute Press]]|isbn=978-1-59114-244-7}} *{{Cite book|last=Evans|first=Richard J.|author-link=Richard J. Evans|year=2008|title=The Third Reich at War|location=London|publisher=[[Penguin Group|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9742-2|title-link=The Third Reich at War}} *{{Cite book|last1=Fairbank|first1=John King|author1-link=John K. Fairbank|last2=Goldman|first2=Merle|author2-link=Merle Goldman|year=2006|orig-year=1994|title=China: A New History|edition=2nd|location=Cambridge|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-01828-0}} *{{Cite journal|last=Farrell|first=Brian P.|year=1993|title=Yes, Prime Minister: Barbarossa, Whipcord, and the Basis of British Grand Strategy, Autumn 1941|journal=[[Journal of Military History]]|volume=57|issue=4|pages=599–625|jstor=2944096|doi=10.2307/2944096}} *{{Cite book|last=Ferguson|first=Niall|author-link=Niall Ferguson|year=2006|title=The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West|url=https://archive.org/details/warofworldtwenti00nial|url-access=registration|publisher=Penguin|isbn=978-0-14-311239-6}} *{{Cite book|last1=Forrest|first1=Glen|last2=Evans|first2=Anthony|last3=Gibbons|first3=David|year=2012|title=The Illustrated Timeline of Military History|location=New York|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-1-4488-4794-5}} *{{Cite book|last=Förster|first=Jürgen|author-link=Jürgen Förster|year=1998|chapter=Hitler's Decision in Favour of War|editor=Horst Boog|editor2=Jürgen Förster|editor3=Joachim Hoffmann|editor4=Ernst Klink|editor5=Rolf-Dieter Muller|editor6=Gerd R. Ueberschar|title=Germany and the Second World War |volume=IV: The Attack on the Soviet Union|pages=13–52|location=Oxford|publisher=[[Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-822886-8}} *{{Cite book|last1=Förster|first1=Stig|last2=Gessler|first2=Myriam|year=2005|chapter=The Ultimate Horror: Reflections on Total War and Genocide|editor=Roger Chickering|editor2=Stig Förster|editor3=Bernd Greiner |title=A World at Total War: Global Conflict and the Politics of Destruction, 1937–1945 |pages=53–68 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-83432-2}} *{{Cite book|last=Frei|first=Norbert|year=2002|title=Adenauer's Germany and the Nazi Past: The Politics of Amnesty and Integration|location=New York|publisher=[[Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-11882-8|url=https://archive.org/details/adenauersgermany00frei}} *{{Cite book|editor1-last=Gardiner|editor1-first=Robert|editor2-last=Brown|editor2-first=David K.|year=2004|title=The Eclipse of the Big Gun: The Warship 1906–1945|location=London|publisher=[[Conway Maritime Press]]|isbn=978-0-85177-953-9}} *{{Cite book|last=Garver|first=John W.|year=1988|title=Chinese-Soviet Relations, 1937–1945: The Diplomacy of Chinese Nationalism|location=New York|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-505432-3}} *{{cite book |last=Gilbert |first=Martin |author-link=Martin Gilbert |title=Second World War |year=1989 |location=London |publisher=Weidenfeld and Nicolson |isbn=978-0-297-79616-9 |url=https://archive.org/details/secondworldwar00gilb_0 }} *{{cite web |last=Glantz |first=David M. |author-link=David Glantz |year=1986 |title=Soviet Defensive Tactics at Kursk, July 1943 |url=https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz2/glantz2.asp |series=CSI Report No. 11 |website=Combined Arms Research Library |publisher=Command and General Staff College |oclc=278029256 |access-date=15 July 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080306082607/https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz2/glantz2.asp |archive-date=6 March 2008 }} *{{Cite book|last=Glantz |first=David M. |author-mask=3|year=1989|title=Soviet Military Deception in the Second World War|location=Abingdon & New York|publisher=[[Frank Cass]]|isbn=978-0-7146-3347-3}} *{{Cite book|last=Glantz|first=David M.|author-mask=3|year=1998|title=When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler|location=Lawrence, KS|publisher=[[University Press of Kansas]]|isbn=978-0-7006-0899-7|url=https://archive.org/details/whentitansclashe00glan_0}} *{{cite web|last=Glantz|first=David M.|author-mask=3|year=2001|title=The Soviet-German War 1941–45 Myths and Realities: A Survey Essay|url=https://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20110709141048/https://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf|archive-date=9 July 2011}} *{{Cite book|last=Glantz|first=David M.|author-mask=3|year=2002|title=The Battle for Leningrad: 1941–1944|location=Lawrence, KS|publisher=[[University Press of Kansas]]|isbn=978-0-7006-1208-6|url=https://archive.org/details/battleforleningr00glan}} *{{cite web |last=Glantz |first=David M. |author-mask=3 |year=2005 |title=August Storm: The Soviet Strategic Offensive in Manchuria |url=https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz3/glantz3.asp |series=Leavenworth Papers |website=Combined Arms Research Library |publisher=Command and General Staff College |oclc=78918907 |access-date=15 July 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080302130751/https://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz3/glantz3.asp |archive-date=2 March 2008 }} *{{Cite book|last=Goldstein|first=Margaret J.|year=2004|title=World War II: Europe|location=Minneapolis|publisher=[[Lerner Publishing Group|Lerner Publications]]|isbn=978-0-8225-0139-8|url=https://archive.org/details/worldwariieurope0000gold}} *{{Cite book|last=Gordon|first=Andrew|author-link=Andrew Gordon (naval historian)|year=2004|chapter=The greatest military armada ever launched|editor=Jane Penrose|title=The D-Day Companion|pages=[https://archive.org/details/ddaycompanion00jane/page/127 127–144]|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-779-6|chapter-url=https://archive.org/details/ddaycompanion00jane/page/127}} *{{Cite book|last=Gordon|first=Robert S.C.|year=2012|title=The Holocaust in Italian Culture, 1944–2010|location=Stanford, CA|publisher=[[Stanford University Press]]|isbn=978-0-8047-6346-2}} *{{Cite book|last=Grove|first=Eric J.|year=1995|chapter=A Service Vindicated, 1939–1946|editor=J.R. Hill |title=The Oxford Illustrated History of the Royal Navy |pages=348–80|location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-211675-8}} *{{Cite book|last=Hane|first=Mikiso|year=2001|title=Modern Japan: A Historical Survey|edition=3rd|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-3756-2|url=https://archive.org/details/modernjapanhisto00hane_0}} *{{Cite book|last=Hanhimäki|first=Jussi M.|year=1997|title=Containing Coexistence: America, Russia, and the "Finnish Solution"|location=Kent, OH|publisher=[[Kent State University Press]]|isbn=978-0-87338-558-9}} *{{Cite book|last=Harris|first=Sheldon H.|author-link=Sheldon H. Harris|year=2002|title=Factories of Death: Japanese Biological Warfare, 1932–1945, and the American Cover-up|edition=2nd|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-93214-1}} *{{Cite book|last=Harrison|first=Mark|year=1998|chapter=The economics of World War II: an overview|editor=Mark Harrison |title=The Economics of World War II: Six Great Powers in International Comparison |pages=1–42|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-62046-8}} *{{Cite book|last1=Hart|first1=Stephen|last2=Hart|first2=Russell|last3=Hughes|first3=Matthew|year=2000|title=The German Soldier in World War II|location=Osceola, WI|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-1-86227-073-2}} *{{Cite journal|last=Hauner|first=Milan|year=1978|title=Did Hitler Want a World Dominion?|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=13|issue=1|pages=15–32|jstor=260090|doi=10.1177/002200947801300102|s2cid=154865385}} *{{Cite book|last=Healy|first=Mark|year=1992|title=Kursk 1943: The Tide Turns in the East|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-211-0}} *{{Cite book|last=Hearn|first=Chester G.|year=2007|title=Carriers in Combat: The Air War at Sea|location=Mechanicsburg, PA|publisher=[[Stackpole Books]]|isbn=978-0-8117-3398-4|url=https://archive.org/details/carriersincombat0000hear}} *{{Cite book|last=Hempel|first=Andrew|year=2005|title=Poland in World War II: An Illustrated Military History|location=New York|publisher=[[Hippocrene Books]]|isbn=978-0-7818-1004-3}} *{{Cite book|last=Herbert|first=Ulrich|author-link=Ulrich Herbert|year=1994|chapter=Labor as spoils of conquest, 1933–1945|editor=David F. Crew|title=Nazism and German Society, 1933–1945|pages=[https://archive.org/details/nazismgermansoci0000unse/page/219 219–73]|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-08239-6|url=https://archive.org/details/nazismgermansoci0000unse}} *{{Cite journal|last=Herf|first=Jeffrey|author-link=Jeffrey Herf|year=2003|title=The Nazi Extermination Camps and the Ally to the East. Could the Red Army and Air Force Have Stopped or Slowed the Final Solution?|journal=[[Kritika (journal)|Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History]]|volume=4|issue=4|pages=913–30|doi=10.1353/kri.2003.0059|s2cid=159958616}} *{{Cite book|last=Hill|first=Alexander|title=The War Behind The Eastern Front: The Soviet Partisan Movement In North-West Russia 1941–1944|location=London & New York|publisher=[[Frank Cass]]|year=2005|isbn=978-0-7146-5711-0}} *{{Cite book|last=Holland|first=James|year=2008|title=Italy's Sorrow: A Year of War 1944–45|location=London|publisher=[[HarperPress]]|isbn=978-0-00-717645-8}} *{{Cite book|last=Hosking|first=Geoffrey A.|year=2006|title=Rulers and Victims: The Russians in the Soviet Union|location=Cambridge|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-02178-5|url=https://archive.org/details/rulersvictimsrus00hosk}} *{{Cite book|last=Howard|first=Joshua H.|year=2004|title=Workers at War: Labor in China's Arsenals, 1937–1953|location=Stanford, CA|publisher=[[Stanford University Press]]|isbn=978-0-8047-4896-4}} *{{Cite book|last1=Hsu|first1=Long-hsuen|last2=Chang|first2=Ming-kai|year=1971|title=History of The Sino-Japanese War (1937–1945) |edition=2nd |asin=B00005W210|publisher=Chung Wu Publishers}} *{{Cite book|last=Ingram|first=Norman|year=2006|chapter=Pacifism|editor=Lawrence D. Kritzman|editor2=Brian J. Reilly|title=The Columbia History Of Twentieth-Century French Thought|pages=[https://archive.org/details/columbiahistoryo2006unse/page/76 76–78]|location=New York|publisher=[[Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-10791-4|editor-link=Lawrence Kritzman|url=https://archive.org/details/columbiahistoryo2006unse}} *{{Cite book|last=Iriye|first=Akira|author-link=Akira Iriye|year=1981|title=Power and Culture: The Japanese-American War, 1941–1945|location=Cambridge, MA|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-69580-1|url=https://archive.org/details/powerculture00akir}} *{{Cite book|last=Jackson|first=Ashley|year=2006|author-link=Ashley Jackson (historian)|title=The British Empire and the Second World War|location=London & New York|publisher=[[Hambledon Continuum]]|isbn=978-1-85285-417-1}} *{{Cite book|last=Joes|first=Anthony James|year=2004|title=Resisting Rebellion: The History And Politics of Counterinsurgency|location=Lexington|publisher=[[University Press of Kentucky]]|isbn=978-0-8131-2339-4}} *{{Cite book|last=Jowett|first=Philip S.|year=2001|title=The Italian Army 1940–45, Volume 2: Africa 1940–43|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-865-5}} *{{Cite book|last1=Jowett|first1=Philip S.|author-mask=3|last2=Andrew|first2=Stephen|year=2002|title=The Japanese Army, 1931–45|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-353-8}} *{{Cite book|last=Jukes|first=Geoffrey|year=2001|chapter=Kuznetzov|editor=Harold Shukman |title=Stalin's Generals |pages=109–16 |location=London|publisher=[[Weidenfeld & Nicolson|Phoenix Press]]|isbn=978-1-84212-513-7|editor-link=:ru:Шукман, Гарольд}} *{{Cite book|last=Kantowicz|first=Edward R.|year=1999|title=The Rage of Nations|location=Grand Rapids, MI|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]]|isbn=978-0-8028-4455-2|url=https://archive.org/details/rageofnations0000kant}} *{{Cite book|last=Kantowicz|first=Edward R.|author-mask=3|year=2000|title=Coming Apart, Coming Together|location=Grand Rapids, MI|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]]|isbn=978-0-8028-4456-9|url=https://archive.org/details/comingapartcomin0000kant}} *{{Cite book|last=Keeble|first=Curtis|author-link=Curtis Keeble|year=1990|chapter=The historical perspective|editor=Alex Pravda |editor2=Peter J. Duncan |title=Soviet-British Relations Since the 1970s|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-37494-1}} *{{Cite book|last=Keegan|first=John|author-link=John Keegan|year=1997|title=The Second World War|location=London|publisher=[[Random House|Pimlico]]|isbn=978-0-7126-7348-8}} *{{Cite book|last=Kennedy|first=David M.|author-link=David M. Kennedy (historian)|year=2001|title=Freedom from Fear: The American People in Depression and War, 1929–1945|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-514403-1|title-link=Freedom from Fear: The American People in Depression and War, 1929–1945}} *{{Cite book|last=Kennedy-Pipe|first=Caroline|year=1995|title=Stalin's Cold War: Soviet Strategies in Europe, 1943–56|location=Manchester|publisher=[[Manchester University Press]]|isbn=978-0-7190-4201-0}} *{{Cite book|last=Kershaw|first=Ian|author-link=Ian Kershaw|year=2001|title=Hitler, 1936–1945: Nemesis|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-04994-7|url=https://archive.org/details/hitler193645neme00kers}} *{{Cite book|last=Kershaw|first=Ian|author-mask=3|year=2007|title=Fateful Choices: Ten Decisions That Changed the World, 1940–1941|location=London|publisher=[[Penguin Books|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9712-5|url=https://archive.org/details/fatefulchoiceste0000kers}} *{{Cite book|last=Kitson|first=Alison|year=2001|title=Germany 1858–1990: Hope, Terror, and Revival|location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-913417-5|url=https://archive.org/details/germany18581990h0000kits}} *{{Cite journal|last1=Klavans|first1=Richard A.|last2=Di Benedetto|first2=C. Anthony|last3=Prudom|first3=Melanie J.|year=1997|title=Understanding Competitive Interactions: The U.S. Commercial Aircraft Market|journal=Journal of Managerial Issues|volume=9|issue=1|pages=13–361|jstor=40604127}} *{{Cite journal|last=Kleinfeld|first=Gerald R.|year=1983|title=Hitler's Strike for Tikhvin|journal=Military Affairs|volume=47|issue=3|pages=122–128|jstor=1988082|doi=10.2307/1988082}} *{{Cite journal|last=Koch|first=H.W.|year=1983|title=Hitler's 'Programme' and the Genesis of Operation 'Barbarossa'|journal=[[The Historical Journal]]|volume=26|issue=4|pages=891–920|jstor=2639289|doi=10.1017/S0018246X00012747|s2cid=159671713 }} *{{Cite book|last=Kolko|first=Gabriel|author-link=Gabriel Kolko|year=1990|orig-year=1968|title=The Politics of War: The World and United States Foreign Policy, 1943–1945|location=New York|publisher=[[Random House]]|isbn=978-0-679-72757-6|url=https://archive.org/details/politicsofwarwor00kolkrich}} *{{Cite book|last=Laurier|first=Jim|year=2001|title=Tobruk 1941: Rommel's Opening Move|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-092-6}} *{{Cite book|last=Lee|first=En-han|year=2002|chapter=The Nanking Massacre Reassessed: A Study of the Sino-Japanese Controversy over the Factual Number of Massacred Victims|editor=Robert Sabella|editor2=Fei Fei Li|editor3=David Liu |title=Nanking 1937: Memory and Healing |pages=47–74 |location=Armonk, NY|publisher=[[M.E. Sharpe]]|isbn=978-0-7656-0816-1}} *{{Cite book|editor1-last=Leffler|editor1-first=Melvyn P.|editor1-link=Melvyn P. Leffler|editor2-last=Westad|editor2-first=Odd Arne|editor2-link=Odd Arne Westad|year=2010|title=The Cambridge History of the Cold War |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-83938-9|postscript=,}} in 3 volumes. *{{Cite book|last=Levine|first=Alan J.|year=1992|title=The Strategic Bombing of Germany, 1940–1945|location=Westport, CT|publisher=[[Praeger Publishers|Praeger]]|isbn=978-0-275-94319-6}} *{{Cite book|editor1-last=Greenfield|editor1-first=Kent Roberts|last=Lewis|first=Morton|year=1953|chapter=Japanese Plans and American Defenses|chapter-url=https://www.history.army.mil/books/wwii/5-2/5-2_29.htm|title=The Fall of the Philippines|url=https://www.history.army.mil/books/wwii/5-2/5-2_Contents.htm|location=Washington, DC|publisher=[[US Government Printing Office]]|lccn=53-63678|access-date=1 October 2009|archive-date=8 January 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120108061554/https://www.history.army.mil/books/wwii/5-2/5-2_Contents.htm|url-status=dead}} *{{Cite book|last=Liberman|first=Peter|year=1996|title=Does Conquest Pay?: The Exploitation of Occupied Industrial Societies|location=Princeton, NJ|publisher=[[Princeton University Press]]|isbn=978-0-691-02986-3}} *{{cite book|last=Liddell Hart|first=Basil|title=History of the Second World War|edition=4th|date=1977|publisher=Pan|location=London|isbn=978-0-330-23770-3|url=https://archive.org/details/historyofsecondw0000lidd_i0g4}} *{{Cite book|last=Lightbody|first=Bradley|year=2004|title=The Second World War: Ambitions to Nemesis|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-22404-8}} *{{Cite book|last1=Lindberg|first1=Michael|last2=Todd|first2=Daniel|year=2001|title=Brown-, Green- and Blue-Water Fleets: the Influence of Geography on Naval Warfare, 1861 to the Present|location=Westport, CT|publisher=[[Praeger Publishers|Praeger]]|isbn=978-0-275-96486-3}} *{{Cite book|last1=Lowe|first1=C.J.|last2=Marzari|first2=F.|year=2002|title=Italian Foreign Policy 1870–1940|location=London|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-26681-9}} *{{Cite book|last=Lynch|first=Michael|year=2010|title=The Chinese Civil War 1945–49|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-671-3}} *{{Cite book|last=Maddox|first=Robert James|year=1992|title=The United States and World War II|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-0437-3|url=https://archive.org/details/unitedstateswor00madd}} *{{Cite book|last=Maingot|first=Anthony P.|year=1994|title=The United States and the Caribbean: Challenges of an Asymmetrical Relationship|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-2241-4}} *{{Cite book|last=Mandelbaum|first=Michael|year=1988|title=The Fate of Nations: The Search for National Security in the Nineteenth and Twentieth Centuries|publisher=[[Cambridge University Press]]|page=[https://archive.org/details/isbn_9780521357906/page/96 96]|isbn=978-0-521-35790-6|url=https://archive.org/details/isbn_9780521357906/page/96}} *{{Cite book|last=Marston|first=Daniel|year=2005|title=The Pacific War Companion: From Pearl Harbor to Hiroshima|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-882-3}} *{{Cite book|last=Masaya|first=Shiraishi|year=1990|title=Japanese Relations with Vietnam, 1951–1987|location=Ithaca, NY|publisher=[[Cornell Southeast Asia Program|SEAP Publications]]|isbn=978-0-87727-122-2}} *{{Cite journal|last=May|first=Ernest R.|author-link=Ernest R. May |year=1955|title=The United States, the Soviet Union, and the Far Eastern War, 1941–1945|journal=[[Pacific Historical Review]]|volume=24|issue=2|pages=153–74|jstor=3634575|doi=10.2307/3634575}} *{{Cite book|last=Mazower|first=Mark|author-link=Mark Mazower|year=2008|title=Hitler's Empire: Nazi Rule in Occupied Europe|location=London|publisher=[[Penguin Group|Allen Lane]]|isbn=978-1-59420-188-2|url=https://archive.org/details/hitlersempirehow0000mazo}} *{{Cite book|last=Milner|first=Marc|author-link=Marc Milner|year=1990|chapter=The Battle of the Atlantic|editor-first=John |editor-last=Gooch |title=Decisive Campaigns of the Second World War |pages=45–66|location=Abingdon|publisher=[[Frank Cass]]|isbn=978-0-7146-3369-5}} *{{Cite journal|last=Milward|first=A.S.|year=1964|title=The End of the Blitzkrieg|journal=[[The Economic History Review]]|volume=16|issue=3|pages=499–518|jstor=2592851}} *{{Cite book|last=Milward|first=A.S.|author-mask=3|year=1992|orig-year=1977|title=War, Economy, and Society, 1939–1945|location=Berkeley, CA|publisher=[[University of California]] Press|isbn=978-0-520-03942-1}} *{{Cite book|last=Minford|first=Patrick|author-link=Patrick Minford|year=1993|chapter=Reconstruction and the UK Postwar Welfare State: False Start and New Beginning|editor=Rudiger Dornbusch|editor2=Wilhelm Nölling|editor3=Richard Layard |title=Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today |pages=115–38 |location=Cambridge, MA|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-04136-2}} *{{Cite book|last1=Mingst|first1=Karen A.|last2=Karns|first2=Margaret P.|year=2007|title=United Nations in the Twenty-First Century|edition=3rd|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-4346-4|url=https://archive.org/details/unitednationsin20000ming}} *{{Cite book|last=Miscamble|first=Wilson D.|year=2007|title=From Roosevelt to Truman: Potsdam, Hiroshima, and the Cold War|location=New York|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-86244-8}} *{{Cite book|last=Mitcham|first=Samuel W.|year=2007|orig-year=1982|title=Rommel's Desert War: The Life and Death of the Afrika Korps|location=Mechanicsburg, PA|publisher=[[Stackpole Books]]|isbn=978-0-8117-3413-4}} *{{cite book | last = Mitter | first = Rana|author-link=Rana Mitter| title =Forgotten Ally: China's World War II, 1937–1945 | publisher = Mariner Books| year = 2014 | isbn = 978-0-544-33450-2}} *{{Cite book|last=Molinari|first=Andrea|year=2007|title=Desert Raiders: Axis and Allied Special Forces 1940–43|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84603-006-2}} *{{Cite book|last=Murray|first=Williamson|author-link=Williamson Murray|year=1983|title=Strategy for Defeat: The Luftwaffe, 1933–1945|url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/|location=[[Maxwell Air Force Base]], AL|publisher=[[Air University Press]]|isbn=978-1-4294-9235-5|access-date=17 February 2022|archive-date=24 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124100749/https://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/|url-status=live}} *{{Cite book|last1=Murray|first1=Williamson|author-mask=3|last2=Millett|first2=Allan Reed|year=2001|title=A War to Be Won: Fighting the Second World War|location=Cambridge, MA|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-00680-5}} *{{Cite book|last1=Myers|first1=Ramon|last2=Peattie|first2=Mark|year=1987|title=The Japanese Colonial Empire, 1895–1945|location=Princeton, NJ|publisher=[[Princeton University Press]]|isbn=978-0-691-10222-1}} *{{Cite book|last1=Naimark|first1=Norman|author-link=Norman Naimark|year=2010|chapter=The Sovietization of Eastern Europe, 1944–1953|editor=Melvyn P. Leffler|editor2=Odd Arne Westad |title=The Cambridge History of the Cold War |volume=I: Origins |pages=175–97 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn= 978-0-521-83719-4}} *{{Cite book|last=Neary|first=Ian|year=1992|chapter=Japan|editor=Martin Harrop |title=Power and Policy in Liberal Democracies |pages=49–70 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-34579-8}} *{{Cite book|last=Neillands|first=Robin|author-link=Robin Neillands|year=2005|title=The Dieppe Raid: The Story of the Disastrous 1942 Expedition|location=Bloomington, IN|publisher=[[Indiana University Press]]|isbn=978-0-253-34781-7|url=https://archive.org/details/diepperaidstoryo00robi}} **{{Cite book|last=Neulen |first=Hans Werner|title=In the skies of Europe – Air Forces allied to the Luftwaffe 1939–1945|year=2000 |publisher= The Crowood Press|location= Ramsbury, Marlborough, UK|isbn=1-86126-799-1}} *{{Cite book|last1=Niewyk|first1=Donald L.|last2=Nicosia|first2=Francis|year=2000|title=The Columbia Guide to the Holocaust|location=New York|publisher=[[Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-11200-0|url=https://archive.org/details/columbiaguidetot00niew}} *{{Cite book|last=Overy|first=Richard|author-link=Richard Overy|year=1994|title=War and Economy in the Third Reich|location=New York|publisher=[[Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-820290-5|url=https://archive.org/details/wareconomyinthir00over}} *{{Cite book|last=Overy|first=Richard|author-mask=3|year=1995|title=Why the Allies Won|location=London|publisher=Pimlico|isbn=978-0-7126-7453-9|url=https://archive.org/details/isbn_9780712674539}} *{{Cite book|last=Overy|first=Richard|author-mask=3|year=2004|title=The Dictators: Hitler's Germany, Stalin's Russia|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-02030-4|url=https://archive.org/details/dictators00rich}} *{{Cite book|last1=Overy|first1=Richard|author-mask=3|last2=Wheatcroft|first2=Andrew|year=1999|title=The Road to War|edition=2nd|location=London|publisher=[[Penguin Books]]|isbn=978-0-14-028530-7|url=https://archive.org/details/roadtowar00over}} *{{Cite book|last=O'Reilly|first=Charles T.|year=2001|title=Forgotten Battles: Italy's War of Liberation, 1943–1945|location=Lanham, MD|publisher=[[Lexington Books]]|isbn=978-0-7391-0195-7}} *{{Cite journal|last=Painter|first=David S.|author-link=David S. Painter|year=2012|title=Oil and the American Century|journal=[[The Journal of American History]]|volume=99|issue=1|pages=24–39|doi= 10.1093/jahist/jas073}} *{{Cite book|last=Padfield|first=Peter|year=1998|title=War Beneath the Sea: Submarine Conflict During World War II|location=New York|publisher=[[John Wiley & Sons|John Wiley]]|isbn=978-0-471-24945-0|url=https://archive.org/details/warbeneathseasub0000padf}} *{{Cite journal|last=Pape|first=Robert A.|author-link=Robert Pape|year=1993|title=Why Japan Surrendered|journal=[[International Security]]|volume=18|issue=2|pages=154–201|jstor=2539100|doi=10.2307/2539100|s2cid=153741180}} *{{Cite book|last=Parker|first=Danny S.|year=2004|title=Battle of the Bulge: Hitler's Ardennes Offensive, 1944–1945|edition=New|location=Cambridge, MA|publisher=[[Da Capo Press]]|isbn=978-0-306-81391-7}} *{{Cite book|last=Payne|first=Stanley G.|author-link=Stanley G. Payne|year=2008|title=Franco and Hitler: Spain, Germany, and World War II|location=New Haven, CT|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-12282-4}} *{{Cite book|last=Perez|first=Louis G.|year=1998|title=The History of Japan|location=Westport, CT|publisher=[[Greenwood Publishing Group]]|isbn=978-0-313-30296-1|url=https://archive.org/details/historyofjapan00pere}} *{{Cite book|last=Petrov|first=Vladimir|year=1967|title=Money and Conquest: Allied Occupation Currencies in World War II|location=Baltimore, MD|publisher=[[Johns Hopkins University Press]]|isbn=978-0-8018-0530-1}} *{{Cite book|last=Polley|first=Martin|year=2000|title=An A–Z of Modern Europe Since 1789|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-18597-4}} *{{Cite book|last=Portelli|first=Alessandro|author-link=Alessandro Portelli|year=2003|title=The Order Has Been Carried Out: History, Memory, and Meaning of a Nazi Massacre in Rome|location=Basingstoke & New York|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|isbn=978-1-4039-8008-3}} *{{Cite book|last=Preston|first=P. W.|year=1998|title=Pacific Asia in the Global System: An Introduction|location=Oxford & Malden, MA|publisher=[[Wiley-Blackwell|Blackwell Publishers]]|isbn=978-0-631-20238-7}} *{{Cite book|last=Prins|first=Gwyn|year=2002|title=The Heart of War: On Power, Conflict and Obligation in the Twenty-First Century|location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-36960-2}} *{{Cite book|last=Radtke|first=K.W.|year=1997|chapter='Strategic' concepts underlying the so-called Hirota foreign policy, 1933–7|editor=Aiko Ikeo |title=Economic Development in Twentieth Century East Asia: The International Context |pages=100–20 |location=London & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-14900-6}} *{{Cite book|last=Rahn|first=Werner|author-link=Werner Rahn|year=2001|chapter=The War in the Pacific|editor=Horst Boog|editor2=Werner Rahn|editor3=Reinhard Stumpf|editor4=Bernd Wegner |title=Germany and the Second World War |volume=VI: The Global War |pages=191–298 |location=Oxford|publisher=[[Clarendon Press]]|isbn=978-0-19-822888-2}} *{{Cite book|last=Ratcliff|first=R.A.|year=2006|title=Delusions of Intelligence: Enigma, Ultra, and the End of Secure Ciphers|location=New York|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-85522-8|url=https://archive.org/details/delusionsofintel0000ratc}} *{{Cite book|last=Read|first=Anthony|year=2004|title=The Devil's Disciples: Hitler's Inner Circle|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-04800-1|url=https://archive.org/details/devilsdisciplesh00read}} *{{Cite book|last1=Read|first1=Anthony|last2=Fisher|first2=David|year=2002|orig-year=1992|title=The Fall Of Berlin|location=London|publisher=[[Pimlico (publishing imprint)|Pimlico]]|isbn=978-0-7126-0695-0}} *{{Cite book|last=Record|first=Jeffery|year=2005|title=Appeasement Reconsidered: Investigating the Mythology of the 1930s|publisher=Diane Publishing|page=50|isbn=978-1-58487-216-0|url=https://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffiles/PUB622.pdf|access-date=15 November 2009|archive-date=11 April 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100411104102/https://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffiles/PUB622.pdf|url-status=dead}} *{{Cite book|last=Rees|first=Laurence|author-link=Laurence Rees|year=2008|title=World War II Behind Closed Doors: Stalin, the Nazis and the West|location=London|publisher=[[BBC Books]]|isbn=978-0-563-49335-8}} *{{Cite book|last=Regan|first=Geoffrey|year=2004|title=The Brassey's Book of Military Blunders|publisher=Brassey's|isbn=978-1-57488-252-0|url=https://archive.org/details/brasseysbookofmi00geof}} *{{Cite book|last=Reinhardt|first=Klaus|author-link=Klaus Reinhardt|year=1992|title=Moscow – The Turning Point: The Failure of Hitler's Strategy in the Winter of 1941–42|location=Oxford|publisher=[[Berg Publishers|Berg]]|isbn=978-0-85496-695-0}} *{{Cite book|last=Reynolds|first=David|year=2006|author-link=David Reynolds (English historian)|title=From World War to Cold War: Churchill, Roosevelt, and the International History of the 1940s|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-928411-5}} *{{Cite book|last=Rich|first=Norman|year=1992|orig-year=1973|title=Hitler's War Aims, Volume I: Ideology, the Nazi State, and the Course of Expansion|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-00802-9|url=https://archive.org/details/hitlerswaraimsid00rich}} *{{Cite book|last=Ritchie|first=Ella|year=1992|chapter=France|editor=Martin Harrop |title=Power and Policy in Liberal Democracies |pages=23–48 |location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-34579-8}} *{{Cite journal|last=Roberts|first=Cynthia A.|year=1995|title=Planning for War: The Red Army and the Catastrophe of 1941|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=47|issue=8|pages=1293–1326|jstor=153299|doi=10.1080/09668139508412322}} *{{Cite book|last=Roberts|first=Geoffrey|author-link=Geoffrey Roberts|year=2006|title=Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939–1953|location=New Haven, CT|publisher=[[Yale University Press]]|isbn=978-0-300-11204-7}} *{{Cite book|last=Roberts|first=J.M.|author-link=John Roberts (historian)|year=1997|title=The Penguin History of Europe|location=London|publisher=[[Penguin Books]]|isbn=978-0-14-026561-3|url=https://archive.org/details/penguinhistoryof00robe_1}} *{{Cite book|last=Ropp|first=Theodore|author-link=Theodore Ropp|year=2000|title=War in the Modern World|edition=Revised|location=Baltimore, MD|publisher=[[Johns Hopkins University Press]]|isbn=978-0-8018-6445-2}} *{{Cite book|last=Roskill|first=S.W.|year=1954|title=The War at Sea 1939–1945, Volume 1: The Defensive|url=https://www.ibiblio.org/hyperwar/UN/UK/UK-RN-I/index.html|series=History of the Second World War. United Kingdom Military Series|location=London|publisher=[[HMSO]]|access-date=17 February 2022|archive-date=4 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220104023709/http://www.ibiblio.org/hyperwar/UN/UK/UK-RN-I/index.html|url-status=live}} *{{Cite book|last=Ross|first=Steven T.|year=1997|title=American War Plans, 1941–1945: The Test of Battle|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-7146-4634-3}} *{{Cite book|last=Rottman|first=Gordon L.|year=2002|title=World War II Pacific Island Guide: A Geo-Military Study|location=Westport, CT|publisher=[[Greenwood Press]]|isbn=978-0-313-31395-0}} *{{Cite journal|last=Rotundo|first=Louis|year=1986|title=The Creation of Soviet Reserves and the 1941 Campaign|journal=Military Affairs|volume=50|issue=1|pages=21–28|jstor=1988530|doi=10.2307/1988530}} *{{Cite book|last=Salecker|first=Gene Eric|year=2001|title=Fortress Against the Sun: The B-17 Flying Fortress in the Pacific|location=Conshohocken, PA|publisher=Combined Publishing|isbn=978-1-58097-049-5}} *{{Cite book|editor-last=Schain|editor-first=Martin A.|year=2001|title=The Marshall Plan Fifty Years Later|location=London|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|isbn=978-0-333-92983-4}} *{{Cite book|last=Schmitz|first=David F.|year=2000|title=Henry L. Stimson: The First Wise Man|location=Lanham, MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-8420-2632-1|url=https://archive.org/details/henrylstimsonfir0000schm}} *{{Cite book|last=Schoppa|first=R. Keith|year=2011|title=In a Sea of Bitterness, Refugees during the Sino-Japanese War|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-05988-7|url=https://archive.org/details/inseaofbitternes0000scho}} *{{Cite journal|last=Sella|first=Amnon|author-link=Amnon Sella|year=1978|title="Barbarossa": Surprise Attack and Communication|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=13|issue=3|pages=555–83|jstor=260209|doi=10.1177/002200947801300308|s2cid=220880174}} *{{Cite journal|last=Sella|first=Amnon|author-mask=3|year=1983|title=Khalkhin-Gol: The Forgotten War|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=18|issue=4|pages=651–87|jstor=260307}} *{{Cite book|last=Senn|first=Alfred Erich|author-link=Alfred E. Senn|year=2007|title=Lithuania 1940: Revolution from Above|location=Amsterdam & New York|publisher=[[Rodopi (publisher)|Rodopi]]|isbn=978-90-420-2225-6}} *{{Cite book|last=Shaw|first=Anthony|year=2000|title=World War II: Day by Day|location=Osceola, WI|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-0-7603-0939-1}} *{{Cite journal|last=Shepardson|first=Donald E.|year=1998|title=The Fall of Berlin and the Rise of a Myth|journal=[[Journal of Military History]]|volume=62|issue=1|pages=135–54|jstor=120398|doi=10.2307/120398}} *{{Cite book|last=Shirer|first=William L.|author-link=William L. Shirer|year=1990|orig-year=1960|title=The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany|location=New York|publisher=[[Simon & Schuster]]|isbn=978-0-671-72868-7|title-link=The Rise and Fall of the Third Reich}} *{{Cite book|last=Shore|first=Zachary|year=2003|title=What Hitler Knew: The Battle for Information in Nazi Foreign Policy|url=https://archive.org/details/whathitlerknewba00shor_0|url-access=registration|location=New York|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-518261-3}} *{{Cite book|last=Slim|first=William|year=1956|title=Defeat into Victory|location=London|publisher=Cassell|isbn=978-0-304-29114-4}} *{{Cite book|last=Smith|first=Alan|year=1993|title=Russia and the World Economy: Problems of Integration|url=https://archive.org/details/russiaworldecono00smit|url-access=registration|location=London|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-08924-1}} *{{Cite book|last=Smith|first=J.W.|year=1994|title=The World's Wasted Wealth 2: Save Our Wealth, Save Our Environment|publisher=Institute for Economic Democracy|isbn=978-0-9624423-2-2}} *{{Cite book|last=Smith|first=Peter C.|year=2002|orig-year=1970|title=Pedestal: The Convoy That Saved Malta|edition=5th|location=Manchester|publisher=Goodall|isbn=978-0-907579-19-9}} *{{Cite book|last1=Smith|first1=David J.|last2=Pabriks|first2=Artis|last3=Purs|first3=Aldis|last4=Lane|first4=Thomas|year=2002|title=The Baltic States: Estonia, Latvia and Lithuania|location=London|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-28580-3}} *{{Cite book|last1=Smith|first1=Winston|last2=Steadman|first2=Ralph|year=2004|title=All Riot on the Western Front, Volume 3|publisher=Last Gasp|isbn=978-0-86719-616-0}} *{{Cite book|last=Snyder|first=Timothy|author-link=Timothy D. Snyder|year=2010|title=Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin|location=London|publisher=[[The Bodley Head]]|isbn=978-0-224-08141-2}} *{{Cite journal|last=Spring|first=D. W.|s2cid=154270850|year=1986|title=The Soviet Decision for War against Finland, 30 November 1939|journal=[[Soviet Studies]]|volume=38|issue=2|pages=207–26|jstor=151203|doi=10.1080/09668138608411636}} *{{Cite journal|last=Steinberg|first=Jonathan|author-link=Jonathan Steinberg|year=1995|title=The Third Reich Reflected: German Civil Administration in the Occupied Soviet Union, 1941–4|journal=[[The English Historical Review]]|volume=110|issue=437 |pages=620–51|jstor=578338|doi=10.1093/ehr/cx.437.620}} *{{Cite journal|last=Steury|first=Donald P.|year=1987|title=Naval Intelligence, the Atlantic Campaign and the Sinking of the Bismarck: A Study in the Integration of Intelligence into the Conduct of Naval Warfare|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=22|issue=2|pages=209–33|jstor=260931|doi=10.1177/002200948702200202|s2cid=159943895}} *{{Cite book|last=Stueck|first=William|year=2010|chapter=The Korean War|editor=Melvyn P. Leffler|editor2=Odd Arne Westad |title=The Cambridge History of the Cold War |volume=I: Origins |pages=266–87 |location= Cambridge |publisher= [[Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-83719-4}} *{{Cite book|last1=Sumner|first1=Ian|last2=Baker|first2=Alix|year=2001|title=The Royal Navy 1939–45|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-195-4}} *{{Cite book|last=Swain|first=Bruce|year=2001|title=A Chronology of Australian Armed Forces at War 1939–45|location=Crows Nest|publisher=[[Allen & Unwin]]|isbn=978-1-86508-352-0}} *{{Cite journal|last=Swain|first=Geoffrey|year=1992|title=The Cominform: Tito's International?|journal=[[The Historical Journal]]|volume=35|issue=3|pages=641–63|doi=10.1017/S0018246X00026017|s2cid=163152235 }} *{{Cite book|last=Tanaka|first=Yuki|year=1996|title=Hidden Horrors: Japanese War Crimes in World War II|location=Boulder, CO|publisher=[[Westview Press]]|isbn=978-0-8133-2717-4}} *{{Cite book|last=Taylor|first=A.J.P.|author-link=A. J. P. Taylor|year=1961|title=The Origins of the Second World War|location=London|publisher=[[Hamish Hamilton]]}} *{{Cite book|last=Taylor|first=A.J.P.|author-mask=3|year=1979|title=How Wars Begin|location=London|publisher=[[Hamish Hamilton]]|isbn=978-0-241-10017-2}} *{{Cite book|last=Taylor|first=Jay|year=2009|title=The Generalissimo: Chiang Kai-shek and the Struggle for Modern China|location=Cambridge, MA|publisher=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-03338-2|url=https://archive.org/details/generalissimochi00tayl}} *{{Cite book|last1=Thomas|first1=Nigel|last2=Andrew|first2=Stephen|year=1998|title=German Army 1939–1945 (2): North Africa & Balkans|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-640-8}} *{{Cite book|last1=Thompson|first1=John Herd|last2=Randall|first2=Stephen J.|author2-link=Stephen Randall (political scientist)|year=2008|title=Canada and the United States: Ambivalent Allies|edition=4th|location=Athens, GA|publisher=[[University of Georgia Press]]|isbn=978-0-8203-3113-3|url=https://archive.org/details/canadaunitedsta00thom}} *{{Cite book|last=Trachtenberg|first=Marc|author-link=Marc Trachtenberg|year=1999|title=A Constructed Peace: The Making of the European Settlement, 1945–1963|location=Princeton, NJ|publisher=[[Princeton University Press]]|isbn=978-0-691-00273-6}} *{{Cite book|last1=Tucker|first1=Spencer C.|author-link1=Spencer C. Tucker|last2=Roberts|first2=Priscilla Mary|title=Encyclopedia of World War II: A Political, Social, and Military History|year=2004|publisher=ABC-CIO|isbn=978-1-57607-999-7|url=https://archive.org/details/encyclopediaofwo0000unse_p0k0}} *{{Cite book|last=Umbreit|first=Hans|year=1991|chapter=The Battle for Hegemony in Western Europe|editor=P. S. Falla |title=Germany and the Second World War |volume=2: Germany's Initial Conquests in Europe |pages=227–326 |location=Oxford|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-822885-1}} *{{Cite book|author=United States Army|author-link=United States Army|year=1986|orig-year=1953|title=The German Campaigns in the Balkans (Spring 1941)|url=https://www.history.army.mil/books/wwii/balkan/intro.htm|location=Washington, DC|publisher=[[Department of the Army]]|ref=CITEREFUS_Army1986|access-date=17 February 2022|archive-date=17 January 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220117141003/https://history.army.mil/books/wwii/balkan/intro.htm|url-status=dead}} *{{Cite journal|last=Waltz|first=Susan|author-link=Susan Waltz|year=2002|title=Reclaiming and Rebuilding the History of the Universal Declaration of Human Rights|journal=[[Third World Quarterly]]|volume=23|issue=3|pages=437–48|jstor=3993535|doi=10.1080/01436590220138378|s2cid=145398136}} *{{Cite book|last=Ward|first=Thomas A.|year=2010|title=Aerospace Propulsion Systems|location=Singapore|publisher=[[John Wiley & Sons]]|isbn=978-0-470-82497-9}} *{{Cite book|last=Watson|first=William E.|author-link=William E. Watson|year=2003|title=Tricolor and Crescent: France and the Islamic World|location=Westport, CT|publisher=[[Praeger Publishers|Praeger]]|isbn=978-0-275-97470-1}} *{{Cite book|last=Weinberg|first=Gerhard L.| author-link=Gerhard Weinberg|year=2005|title=A World at Arms: A Global History of World War II|edition=2nd|location=Cambridge|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-85316-3}}; comprehensive overview with emphasis on diplomacy *{{Cite book|last=Wettig|first=Gerhard|year=2008|title=Stalin and the Cold War in Europe: The Emergence and Development of East-West Conflict, 1939–1953|location=Lanham, MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-7425-5542-6}} *{{Cite book|last1=Wiest|first1=Andrew|last2=Barbier|first2=M.K.|year=2002|title=Strategy and Tactics: Infantry Warfare|location=St Paul, MN|publisher=[[MBI Publishing Company]]|isbn=978-0-7603-1401-2}} *{{Cite book|last=Williams|first=Andrew|year=2006|title=Liberalism and War: The Victors and the Vanquished|location=Abingdon & New York|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-0-415-35980-1}} *{{Cite journal|last=Wilt|first=Alan F.|author-link=Alan F. Wilt|year=1981|title=Hitler's Late Summer Pause in 1941|journal=Military Affairs|volume=45|issue=4|pages=187–91|jstor=1987464|doi=10.2307/1987464}} *{{Cite book|last=Wohlstetter|first=Roberta|author-link=Roberta Wohlstetter|year=1962|title=Pearl Harbor: Warning and Decision|url=https://archive.org/details/pearlharborwarni0000wohl|url-access=registration|location=Palo Alto, CA|publisher=[[Stanford University Press]]|isbn=978-0-8047-0597-4}} *{{Cite book|last=Wolf|first=Holger C.|year=1993|chapter=The Lucky Miracle: Germany 1945–1951|editor=Rudiger Dornbusch |editor2=Wilhelm Nölling |editor3=Richard Layard |title=Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today |pages=29–56 |location=Cambridge|publisher=[[MIT Press]]|isbn=978-0-262-04136-2}} *{{Cite book|last=Wood|first=James B.|year=2007|title=Japanese Military Strategy in the Pacific War: Was Defeat Inevitable?|location=Lanham, MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-7425-5339-2}} *{{Cite book|last=Yoder|first=Amos|year=1997|title=The Evolution of the United Nations System|edition=3rd|location=London & Washington, DC|publisher=[[Taylor & Francis]]|isbn=978-1-56032-546-8}} *{{Cite book|last=Zalampas|first=Michael|year=1989|title=Adolf Hitler and the Third Reich in American magazines, 1923–1939|publisher=Bowling Green University Popular Press|isbn=978-0-87972-462-7}} *{{Cite book|last=Zaloga|first=Steven J.|author-link=Steven Zaloga|year=1996|title=Bagration 1944: The Destruction of Army Group Centre|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-478-7}} *{{Cite book|last=Zaloga|first=Steven J.|author-mask=3|year=2002|title=Poland 1939: The Birth of Blitzkrieg|location=Oxford|publisher=[[Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-408-5}} *{{Cite book|last=Zeiler|first=Thomas W.|year=2004|title=Unconditional Defeat: Japan, America, and the End of World War II|location=Wilmington, DE|publisher=Scholarly Resources|isbn=978-0-8420-2991-9}} *{{Cite book|last1=Zetterling|first1=Niklas|last2=Tamelander|first2=Michael|year=2009|title=''Bismarck'': The Final Days of Germany's Greatest Battleship|location=Drexel Hill, PA|publisher=[[Casemate Publishers|Casemate]]|isbn=978-1-935149-04-0}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://westpoint.edu/academics/academic-departments/history/world-war-two-europe West Point Maps of the European War] * [https://westpoint.edu/academics/academic-departments/history/world-war-two-asia West Point Maps of the Asian-Pacific War] * [[s:Atlas of the World Battle Fronts in Semimonthly Phases to August 15 1945|Atlas of the World Battle Fronts (July 1943 to August 1945)]] * [https://atom.archives.sfu.ca/index.php/world-war-ii-propaganda-posters-collection Records of World War II propaganda posters are held by Simon Fraser University's Special Collections and Rare Books] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170202042019/https://atom.archives.sfu.ca/index.php/world-war-ii-propaganda-posters-collection |date=2 February 2017 }} * [https://omniatlas.com/maps/europe/19390916/ Maps of World War II in Europe at Omniatlas] coaerrzp8kwk7njehttkfkhyhzldws7 ზაზა ბენდელიანი 0 536472 4402737 4402366 2022-08-02T15:30:44Z Mimos 1205 /* აფხაზთის ომი */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო მოღვაწე |სრული სახელი = ზაზა ბენდელიანი |ორიგინალური სახელი = |ცხოვრების პერიოდი = |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი|1969|02|25}} |დაბადების ადგილი = [[ზუგდიდი]], [[სამეგრელო]], [[საქართველო]] |გარდაცვალების თარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1992|12|02|1969|02|25}} |გარდაცვალების ადგილი = [[ტამიში]], [[აფხაზეთი]] |პორტრეტი = [[ფაილი:ზაზა ბენდელიანი.jpeg|250პქ]] |ხელმოწერა = |მეტსახელი = ბენდელა |ეროვნება = [[საქართველო|ქართველი]] |კუთვნილება = [[სსრკ]]<br/>[[საქართველო]] |სამხედრო სამსახურის წლები = [[1992]] |წოდება = სერჟანტი |ჯარის სახეობა = [[საქართველოს სახმელეთო ჯარები|სახმელეთო ჯარები]] |მეთაურობდა = ოცეულს. |ნაწილი = [[სპეცდანიშნულების მეოთხე ბატალიონი „თეთრი გიორგი“]], [[საქართველოს ეროვნული გვარდია]], [[სწრაფი რეაგირების კორპუსის # 1-ლი ბრიგადა]] |ბრძოლები/ომები = [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|აფხაზეთის ომი]]:<br/>[[სოხუმის დაცემა (1993)|ბრძოლა სოხუმისთვის]] და სხვა |ჯილდოები = {{ვახტანგ გორგასლის I ხარისხის ორდენი}} |კავშირი = |სამსახურიდან გადადგომა = }} '''ზაზა ჯუმბრის ძე ბენდელიანი, „ბენდელა“''' (დ. [[25 თებერვალი]], [[1969]], [[ზუგდიდი]] — გ. [[2 დეკემბერი]], [[1992]], [[ტამიში]]) — [[საქართველო|ქართველი]] ფეხბურთელი, [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|აფხაზეთის ომის]] მონაწილე, [[ვახტანგ გორგასლის I ხარისხის ორდენი]]ს კავალერი (1993). ==ბიოგრაფია== ზაზა ბენდელიანი დაიბადა 1969 წლის 25 თებერვალს [[ზუგდიდი|ზუგდიდში]]. დედა - რუსული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი ნათელა ჭურღულია. მამა - საქართველოს დამსახურებული ინჟინერი ჯუმბერ სპირიდონის ძე ბენდელიანი. 1971 წელს ბენდელიანების ოჯახი თბილისში გადავიდა, ხოლო 1976 წელს, როცა ზაზა მეხუთე კლასში იყო, მამამისი [[გაგრა]]ში გააგზავნეს სამუშაოდ და ხუთი წელი ამ ქალაქში ცხოვრობდა და გაგრის სპორტსკოლაში სწავლობდა ფეხბურთს, სადავ მისი მწვრთნელები იყვნენ გიორგი სიჭინავა და თამაზ კუჭუხიძე. 1980 წელს გაგრის სპორული სკოლის გუნდმა, სადაც მარჯვენა ნახევარმცველის პოზიციაზე ზაზა ბენდელიანი თამაშობდა, [[კონსტანტინე ლესელიძე|გენერალ ლესელიძის]] სახელობის საკავშირო ტურნირზე პირველი ადგილი აიღო. 1981 წელს ბენდელიანების ოჯახი ბრუნდება თბილისში და 12 წლის ზაზა სწავლას განაგრძობს ქალაქ თბილისის 61-ე სკოლაში. ის ასევე მიიღეს მიხეილ მესხის საფეხბურთო სკოლაში „ავაზა“, სადაც მას ზრდიდა მწვრთენელი ვილი გოგიჩაძე. [[მიხეილ მესხი]] ამბობდა, რომ ზაზა ბენდელიანი მიაგავდა წარსულში სახლგანთქმულ ფეხბურთელს [[შოთა იამანიძე]]ს. 1984 წლიდან ზაზა ბენდელიანი „დინამოს“ ფეხბურთელთა სპორტულ სკოლაში გადაიყვანეს. 1986 წელს, თბილისის 61-ე საშუალო სკოლის დამთავრების შემდეგ, ზაზა ბენდელიანმა სწავლა განაგრძო [[საქართველოს ზოოტექნიკურ-სავეტერინარო სასწავლო-კვლევითი ინსტიტუტი|საქართველოს ზოოტექნიკურ-სავეტერინარო სასწავლო-კვლევითი ინსტიტუტში]]. 1985-1988 წლებში ზაზა ბენდელიანი გახდა საქართველოს ნაკრების წევრი და საბჭოთა კავშირის ნაკრების კანდიდატი. ამავე წლებში ხდება საბჭოთა კავშირის ჩემპიონი ფეხბურთში თვრამეტ წლამდე ასაკში და საკავშირო ჩემპიონატების, „იმედის თასისა“ და „სიჭაბუკის“ გამარჯვებული მეოთხედ, რისთვისაც მას მიენიჭა სპორტის ოსტატის წოდება. ამის შემდეგ ყოფნისას [[ტორპედო ქუთაისი (საფეხბურთო კლუბი)|ქუთაისის „ტორპედოს“]] მთავარმა მწვრთნელმა [[გივი ნოდია]]მ („ტორპედო“ მაშინ უმაღლეს ლიგაში თამაშობდა) ზაზა ბენდელიანი თავის გუნდში მიიწვია. 1990 წელს ზაზა ბენდელიანის დედა სიმსივნით გარდაიცვალა, რამაც ძალიან იმოქმედა ახალგაზრდა ფეხბურთელზე და რომ არა მისი მწვრთნელების თხოვნა, იგი ფეხბურთს აღარ დაუბრუნდებოდა. ==აფხაზთის ომი== აფხაზეთში ომი დაიწყო 1992 წლის 14 აგვისტოს და 27 აგვისტოდან ზაზა ბენდელიანი უკვე ომშია, როგორც რიგითი ჯარისკაცი. საქართველოს საფეხბურთო საზოგადოების მრავალრიცხოვანი თხოვნების შემდეგ, ის გაანთვისუფლეს სამხედრო მოვალებისგან და თბილისში დაბრუნდა. 1992 წლის 2 ოქტომბერს [[გაგრის ბრძოლა|გაგრა დაეცა]], ზაზას მშობლიური ქალაქი. სარწმუნო წყაროების თანახმად, გაგრის სტადიონზე სეპარატისტებმა ტყვედ აიყვანეს ასამდე ქართველი (მათ შორის იყო ზაზას ოთხი თანაკლასელი), მერე ამ ტყვეებს თავები მოჰკვეთეს და იმ თავებით ითამაშეს ფეხბურთი. იმავე დღეს, ისე, რომ არავინ იცოდა, ზაზა ბენდელიანი დაბრუნდა ფრონტის წინა ხაზზე. იბრძოდა, როგორც ოცმეთაური სწრაფი რეაგირების კორპუსის # 1-ლი ბრიგადის სპეცდანიშნულების მეოთხე ბატალიონში „თეთრი გიორგი“, რომელიც შედიოდა [[საქართველოს ეროვნული გვარდია|საქართველოს ეროვნული გვარდიის]] შემადგენლობაში, გენერალ-მაიორ [[გიორგი ყარყარაშვილი]]ს მეთაურობით. 1992 წლის 2 დეკემბერს სოფელ [[ტამიში]]ს აღებისას, ანუახუს მთასთან გამართული ბრძოლის დროს, სადაც ბატალიონი „თეთრი გიორგი“ ოთხმოცამდე კაცის შემდგენლობით მიდოდა შეტევაზე, რაზმი შეჩერდა ერთი მინდვრის წინ, რომელიც შეიძლებოდა დანაღმული ყოფილიყო და ვეღარ აგრძელებდა შეტევას. ზაზა ბენდელიანი პირველი წავიდა ამ მინდორზე, რომელიც მართლაც დანაღმული აღმოჩნდა. თავად ზაზა ნაღმზე აფეთქდა, მაგრამ რაზმის დანარჩენი თანამებრძოლები გადაარჩინა. ზაზა ბენდელიანი დასაფლავებულია [[საბურთალოს სასაფლაო]]ზე. == გმირობა ის წამია == ზაზა ბენდელიანზე დაწერილი მხატვრულ-დოკუმენტური წიგნის „[[ბენდელა|ბენდელა, ანუ რაინდი მინდორზე, რაინდი ბრძოლის ველზე]]“ ავტორმა [[მიხო მოსულიშვილი|მიხო მოსულიშვილმა]] ასე ახსნა მისი გმირობა: {{ციტატა|გმირობა ის წამია (ავტორისეული წიაღსვლა) ზაზა ბენდელიანმა იგრძნო, რომ გმირობა ის წამია, ის ერთადერთი გაელვება, როცა იცი — შენი წინ წასვლით შეგიძლია უამრავი თანამებრძოლი იხსნა. ზაზა ბენდელიანმა იგრძნო, რომ გმირობის ჩასადენად აღარ არსებობს მეთაურის ბრძანებები, რადგან ასეთ შემთხვევაში ისინი ძალას ჰკარგავენ, მთლად ქრებიან და რჩები საკუთარ თავთან მარტოდმარტო. და სწორედ იმ ერთადერთი წამის გაელვებაში დაუდგა თვალწინ: სწორედ ასეთივე, ოღონდ დათოვილი კვიპაროსი, რომლის წინ საათობით მდგარა გაგრაში... სიზმრად ნანახი დედა, საყვედურით რომ მიმართავდა — ბურთი ავტომატზე რატომ გაცვალე და მგლებთან ბრძოლას რატომ არ დაანებებ თავსო. ოჩამჩირის მშენებარე სასტუმროს მეთორმეტე სართულზე მდგარი მამა, დაბრუნდიო, რომ შესთხოვდა. ამ ომში თავისი გამოპარვით აცრემლებული საფიცარი დაიკო თუ დარდიანი მეგობრები, ფეხბურთელები, მწვრთნელები, მთელი ქვეყანა... დიდი სამამულო ომის გმირი, [[ჭიჭიკო ბენდელიანი]], რომელსაც ხშირად ადარებდა ბორის სიჭინავა. თავისი დიდი წინაპარი, თემრაზ ბენდელიანი, ადიდებული ენგური რომ გადაუცურავს თითებზე ჩამოსათვლელ ერთეულთა მსგავსად. ისევ სიზმრად, თეთრი ცხენით გამოცხადებული სახელგანთქმული აბრაგი, არსენა ქობალია — ნეტავი, რაიმე მიუტევებელი ცოდვა ხომ არ მიუძღვის, თორემ თავად ზაზას იმდენჯერ დაუნთია ილორში სანთლები, წმინდა გიორგის ეკლესიაში, იმედი აქვს, არ გაიწირება... მაგრამ ყველაზე ნათლად გაგრის სტადიონზე თავისი ბავშვობის მეგობრების მოჭრილი თავებით ფეხბურთის მოთამაშე ბარბაროსების საზარელი ღრიანცელი წარმოესახა; იმ სტადიონზე, სადაც ფეხბურთის თამაშს სწავლობდა... ზაზა ბენდელიანმა უფრო მძაფრად იგრძნო, რომ გმირობა ის წამია, ის ერთადერთი გაელვება, როცა იცი — შენი წინ წასვლით შეგიძლია უამრავი თანამერძოლი იხსნა, — „მე წავალო!“ — შესძახა და მეთაურის თანხმობას აღარ დალოდებია, ისე გაიქცა წინ, მარადისობისაკენ...<ref>ბენდელა, გამომცელობა „საარი“, 2003, გვერდები 159 — 160</ref>}}. ==სიკვდილის შემდეგ == 1993 წელს საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურის ბრძანებით ზაზა ჯუმბერის ძე ბენდელიანი (სიკვდილის შემდეგ) ვახტანგ გორგასლის პირველი ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. თბილისის 61-ე საშუალო სკოლას დოლიძის ქუჩაზე, რომელშიც ის სწავლობდა, ზაზა ბენდელიანის სახელი ეწოდა. 1994 წლიდან თბილისში არსებობს [[ზაზა ბენდელიანის ქუჩა]], სადაც ის 1970 წლიდან ცხოვრობდა. თბილისში, საბურთალოზე, [[მიხეილ ასათიანი]]ს ქუჩაზე ([[თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტი|სამედიცინო უნივერსიტეტის]] მიმდებარე ტერიტორიაზე) არსებობს ზაზა ბენდელიანის სახელობის სტადიონი „[[ბენდელა (სტადიონი)|ბენდელა]]“. წიგნის „ბენდელა, ანუ რაინდი მინდორზე, რაინდი ბრძოლის ველზე“ ავტორმა, მიხო მოსულიშვილმა მინიფეხბურთის ყოველწლიური, ტრადიციული ტურნირისათვის „ბენდელას თასი“ (იმართება ხოლმე 1993 წლიდან) დაწერა ჰიმნი, რომელიც ეძღვნება აფხაზეთის ომის გმირს, ვახტანგ გორგასლის პირველი ხარისხის ორდენოსანს, ოთხგზის საბჭოთა კავშირის ჩემპიონს ფეხბურთში, ზაზა ბენდელიანს. ამ ლექსის მიხედვით კომპოზიტორმა [[ვაჟა აზარაშვილი|ვაჟა აზარაშვილმა]] დაწერა სიმღერა „ბენდელა“<ref>ვაჟა აზარაშვილი [აუდიოჩანაწერი]: CD 3, თბილისი, „სანო სტუდია“, 2004 წელი</ref>, რომელიც პირველად შეასრულა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ანსამბლმა „უნივერსიტეტმა“ [[რობერტ გოგოლაშვილი|რობერტ გოგოლაშვილის]] ხელმძღვანელობით. ამ ჰიმნის<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=StqJWVEGSUk ჰიმნი „ბენდელა“]</ref> პრემიერა შედგა 2001 წლის 18 დეკემბერს, 22.00 საათზე, საქართველოს ტელევიზიის პირველ არხზე, გადაცემაში „ჩვენი ფეხბურთი“ (წამყვანი არმაზ მეტრეველი). ეს ჰიმნი შედის ვაჟა აზარაშვილის სი-დი ალბომში<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=UvwZIruUp9o ვაჟა აზარაშვილის სი-დი ალბომი]</ref>. ==ჯილდოები== * 1993 — [[ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის I ხარისხის ორდენი]] (სიკვდილის შემდეგ) ==ლიტერატურა== * „ბენდელა, ანუ რაინდი მინდორზე, რაინდი ბრძოლის ველზე“, მიხო მოსულიშვილი, თბ., გამომცელობა „საარი“, 2003, ISBN 99928-39-69-4 == რესურსები ინტერნეტში == * [https://mematiane.ge/product-details.php?id=6350&lang=ge ზაზა ბენდელიანი (ბენდელა)] * [https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/220394 ეროვნული ფოტომატიანეს პორტრეტი: ბენდელიანი, ზაზა (1969-1992)] * [https://kvirispalitra.ge/article/5075-27-seqtembris-zari/ 27 სექტემბრის ზარი... (ზაზა ბენდელიანის მამის, ჯუმბერ ბენდელიანის საუბარი აფხაზეთის ომის გმირებზე, 2010, 27 სექტემბერი)] * [https://www.wikidata.org/wiki/Q113368838 Zaza Bendeliani (Q113368838)] * [https://openlibrary.org/works/OL4207469W/Bendela Bendela] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ბენდელიანი, ზაზა}} [[კატეგორია:ქართველი ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:აფხაზეთის კონფლიქტი]] [[კატეგორია:დაბადებული 8 მარტი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1969]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2 დეკემბერი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1992]] [[კატეგორია:აფხაზეთის ომის მონაწილეები]] [[კატეგორია:ვახტანგ გორგასლის I ხარისხის ორდენის კავალრები]] qy8vp6vwada9xftaz4imjzfr13sg5qf უილიამ ტრევორი 0 536511 4402620 4402496 2022-08-02T12:05:07Z LauternStolz 142631 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} {{უკატეგორიო}} {{ინტერვიკი აკლია}} უილიამ ტრევორ კოქსი ( 24 მაისი, 1928- 20 ნოემბერი, 2016) , ფართოდ ცნობილი მისი [[ლიტერატურა|ლიტერატურული]] შემოქმედებითი სახელით უილიამ ტრევორი- ცნობილი [[ირლანდია|ირლანდიელი]] მწერალი, [[სცენარი|სცენარებისა]] და მოთხრობების ავტორი. იგი არის აღიარებული ინგლისურენოვანი სივრცის წარმომადგენელ ავტორებს შორის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ და დახელოვნებულ ავტორად. ტრევორი [[ირლანდია|ირლანდიაში]] , კორკის ოლქის შემადგენლობაში შემავალ ქალაქ მიჩელსთაუნში დაიბადა. სოციალური კუთვნილების თვალსაზრისით მისი ოჯახი საშუალო კლასს წარმოადგენდა, ხოლო აღმსარებლობის მიხედვით [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტული]] ანგლიკანური ეკლესიის ირლანდიურ განშტოებას განეკუთვნებოდა. მამის სამუშაოს ადგილმდებარეობის ცვლილებიდან გამომდინარე, მისმა ბავშვობამ სხვადასხვა პროვინციულ ქალაქებში ჩაიარა. მან განათლება [[დუბლინი|დუბლინში]] მდებარე წმინდა კოლუმბას სახელობის კოლეჯში დაიწყო, ხოლო შემდგომში სწავლა გააგრძელა დუბლინშივე მდებარე წმინდა სამების კოლეჯში, სადაც ისტორიის სპეციალობის მიმართულებით [[მაგისტრი|მაგისტრის]] ხარისხი მოიპოვა. მომდევნო წლების განმავლობაში იგი მოქანდაკედ მუშაობდა, ამავდროულად დამატებითი შემოსავლის უზრუნველსაყოფად მასწავლებლობით იყო დაკავებული. ის 1952 წელს ჯეინ რაიანზე დაქორწინდა და ორი წლის შემდეგ უკვე დიდ ბრიტანეთში გადაბარგდა საცხოვრებლად, სადაც ერთ-ერთ ადგილობრივ სარეკლამო კომპანიაში მუშაობდა გაყიდვების მაჩვენებლის ზრდის ხელშემწყობი სლოგანების შემმუშავებლად. სწორედ ამავე პერიოდის ფარგლებში მას და მის მეუღლეს პირველი ვაჟი შეეძინათ. მისი პირველი მოთხრობა სახელწოდებით „ სათანადო ქცევის სტანდარტი“ 1958 წელს [[ლონდონი|ლონდონის]] ერთ-ერთი გამომცემლობის მიერ იქნა გამოქვე-ყნებული, თუმცაღა თავდაპირველად მას ოდენ მცირე წარმატება ხვდა წილად. ამის გათვალისწინებით მან ნაწარმოები გამოითხოვა და გაზეთში „აირიშ თაიმს“ მოხსენიებული ცნობების მიხედვით განმეორებით დაბეჭდვაზე მკვეთრი გადამჭრელი უარი განაცხადა. შემდგომში ეს მოთხრობა მაინც იქნა კვლავ გამოქვეყნებული 1982 და ბოლოს 1989 წლებში. 1964 წელს, 36 წლის ასაკში, ტრევორი დაჯილდოვებულ იქნა „ჰოთორნდენის პრიზით“, მოთხრობისათვის „ძველი ბიჭები“. ამ აღიარებამ და წარმატებამ ტრევორს გადააწყვეტინა, პროფესიონალი მწერალი გამხდარიყო. 1971 წელს ის ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად ლონდონიდან დევონში გადავიდა, თავდაპირველად დანქსველში, ხოლო მოგვიანებით შუბრუკში, სადაც გაატარა კიდეც ცხოვრების დარჩენილი ნაწილი გარდაცვალებამდე. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრება თითქმის მთლიანად [[ინგლისი|ინგლისში]] გაატარა, თავად იგი თავს „ სულით ხორცამდე ჭეშმარიტ ირლანდიელად“ მიიჩნევდა. ტრევორი 2016 წელს 88 წლის ასაკში ძილში მშვიდად გარდაიცვალა. ტრევორმა არაერთი ისეთი მოთხრობების კრებული შექმნა, რომელმაც შემდგომში მკითხველთა ფართო აღიარებისა და ცნობადობის მოპოვება შეძლო. მისი მოთხრობები ხშირად ჩეხოვისეულ ნიმუშზე არის ხოლმე დაფუძნებული. მათი მოქმედი გმირები ძირითადად საზოგადოებრივ ცხოვრებისაგან ჩამოშორებული, ხელმოცარული, გარიყული ადამიანები არიან- ბავშვები, მოხუცებულები, საშუალო ასაკის მარტოსულები, ანაც უიღბლო ქორწინებაში მყოფები. არსებული სინამდვილისადმი მიმღებლობის არქონის გამო ისინი ალტერნატიულ სამყაროს ქმნიან და ცდილობენ, თავშესაფარი ამ სამყაროში მაინც აღმოაჩინონ. ზოგ მათგანში გამოყენებული არის გოთიკური ფიქციისათვის დამახასიათებელი გარკვეული ელემენტები, რისი მეშვეობითაც წარმოჩენილი და განხილულია ბოროტების ფენომენის განმაპირობებელი მიზეზები და მათი კავშირი სიგიჟესთან. ტრევორი აცნობიერებდა და აღიარებდა იმ მოცულობით მნიშვნელოვან ზეგავლენას, რომელიც მის მწერლად ჩამოყალიბებაზე ჯეიმს ჯოისის [[სტილისტიკა|სტილისტიკურმა]] თავისებურებებმა მოახდინა. თუმცაღა მთლიანობაში ატმოსფერო არ არის გამსჭვალული მრუმე, ავბედითი ან ავისმომასწავებელი სულისკვეთებით. ნაცვლად ამისა მწერალი სიღრმისეული დახვეწილი ირონიით აღწერს გარემომცველი სამყაროს [[ტრაგიკომედია|ტრაგიკომიკურობასა]] და წინააღმდეგობრივობას. ეს განსაკუთრებულად მკვეთრად საგრძნობია მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებთან მიმართებაში. მისი მრავალი ნაწარმოები შესაბამისად მისადაგებულია სპექტაკლებისა და ასევე [[ტელევიზია|სატელევიზიო]] გადაცემებისა და [[რადიო|რადიომაუწყებლობისადმი]]. 1990 წელს გადაღებული იქნა „ბედისწერის უკუღმართობების“ ეკრანიზაცია [[რეჟისორი|რეისორ]] პეტ ო’კონორის მიერ, ხოლო 1999 წელს მისი ნაწარმოებზე „ ფელიციას მოგზაურობა“ დაყრდნობით [[კანადა|კანადელმა]] რეჟისორმა ატომ ეგოიანმა გადაიღო მხატვრული ფილმი. ear1dsxq337dxnsgkkyonoi1gmdk3st 4402621 4402620 2022-08-02T12:05:23Z LauternStolz 142631 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} {{უკატეგორიო}} {{ინტერვიკი აკლია}} უილიამ ტრევორ კოქსი ( 24 მაისი, 1928- 20 ნოემბერი, 2016) , ფართოდ ცნობილი მისი [[ლიტერატურა|ლიტერატურული]] შემოქმედებითი სახელით უილიამ ტრევორი- ცნობილი [[ირლანდია|ირლანდიელი]] მწერალი, [[სცენარი|სცენარებისა]] და მოთხრობების ავტორი. იგი არის აღიარებული ინგლისურენოვანი სივრცის წარმომადგენელ ავტორებს შორის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ და დახელოვნებულ ავტორად. ტრევორი [[ირლანდია|ირლანდიაში]] , კორკის ოლქის შემადგენლობაში შემავალ ქალაქ მიჩელსთაუნში დაიბადა. სოციალური კუთვნილების თვალსაზრისით მისი ოჯახი საშუალო კლასს წარმოადგენდა, ხოლო აღმსარებლობის მიხედვით [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტული]] ანგლიკანური ეკლესიის ირლანდიურ განშტოებას განეკუთვნებოდა. მამის სამუშაოს ადგილმდებარეობის ცვლილებიდან გამომდინარე, მისმა ბავშვობამ სხვადასხვა პროვინციულ ქალაქებში ჩაიარა. მან განათლება [[დუბლინი|დუბლინში]] მდებარე წმინდა კოლუმბას სახელობის კოლეჯში დაიწყო, ხოლო შემდგომში სწავლა გააგრძელა დუბლინშივე მდებარე წმინდა სამების კოლეჯში, სადაც ისტორიის სპეციალობის მიმართულებით [[მაგისტრი|მაგისტრის]] ხარისხი მოიპოვა. მომდევნო წლების განმავლობაში იგი მოქანდაკედ მუშაობდა, ამავდროულად დამატებითი შემოსავლის უზრუნველსაყოფად მასწავლებლობით იყო დაკავებული. ის 1952 წელს ჯეინ რაიანზე დაქორწინდა და ორი წლის შემდეგ უკვე დიდ ბრიტანეთში გადაბარგდა საცხოვრებლად, სადაც ერთ-ერთ ადგილობრივ სარეკლამო კომპანიაში მუშაობდა გაყიდვების მაჩვენებლის ზრდის ხელშემწყობი სლოგანების შემმუშავებლად. სწორედ ამავე პერიოდის ფარგლებში მას და მის მეუღლეს პირველი ვაჟი შეეძინათ. მისი პირველი მოთხრობა სახელწოდებით „ სათანადო ქცევის სტანდარტი“ 1958 წელს [[ლონდონი|ლონდონის]] ერთ-ერთი გამომცემლობის მიერ იქნა გამოქვე-ყნებული, თუმცაღა თავდაპირველად მას ოდენ მცირე წარმატება ხვდა წილად. ამის გათვალისწინებით მან ნაწარმოები გამოითხოვა და გაზეთში „აირიშ თაიმს“ მოხსენიებული ცნობების მიხედვით განმეორებით დაბეჭდვაზე მკვეთრი გადამჭრელი უარი განაცხადა. შემდგომში ეს მოთხრობა მაინც იქნა კვლავ გამოქვეყნებული 1982 და ბოლოს 1989 წლებში. 1964 წელს, 36 წლის ასაკში, ტრევორი დაჯილდოვებულ იქნა „ჰოთორნდენის პრიზით“, მოთხრობისათვის „ძველი ბიჭები“. ამ აღიარებამ და წარმატებამ ტრევორს გადააწყვეტინა, პროფესიონალი მწერალი გამხდარიყო. 1971 წელს ის ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად ლონდონიდან დევონში გადავიდა, თავდაპირველად დანქსველში, ხოლო მოგვიანებით შუბრუკში, სადაც გაატარა კიდეც ცხოვრების დარჩენილი ნაწილი გარდაცვალებამდე. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრება თითქმის მთლიანად [[ინგლისი|ინგლისში]] გაატარა, თავად იგი თავს „ სულით ხორცამდე ჭეშმარიტ ირლანდიელად“ მიიჩნევდა. ტრევორი 2016 წელს 88 წლის ასაკში ძილში მშვიდად გარდაიცვალა. ტრევორმა არაერთი ისეთი მოთხრობების კრებული შექმნა, რომელმაც შემდგომში მკითხველთა ფართო აღიარებისა და ცნობადობის მოპოვება შეძლო. მისი მოთხრობები ხშირად ჩეხოვისეულ ნიმუშზე არის ხოლმე დაფუძნებული. მათი მოქმედი გმირები ძირითადად საზოგადოებრივ ცხოვრებისაგან ჩამოშორებული, ხელმოცარული, გარიყული ადამიანები არიან- ბავშვები, მოხუცებულები, საშუალო ასაკის მარტოსულები, ანაც უიღბლო ქორწინებაში მყოფები. არსებული სინამდვილისადმი მიმღებლობის არქონის გამო ისინი ალტერნატიულ სამყაროს ქმნიან და ცდილობენ, თავშესაფარი ამ სამყაროში მაინც აღმოაჩინონ. ზოგ მათგანში გამოყენებული არის გოთიკური ფიქციისათვის დამახასიათებელი გარკვეული ელემენტები, რისი მეშვეობითაც წარმოჩენილი და განხილულია ბოროტების ფენომენის განმაპირობებელი მიზეზები და მათი კავშირი სიგიჟესთან. ტრევორი აცნობიერებდა და აღიარებდა იმ მოცულობით მნიშვნელოვან ზეგავლენას, რომელიც მის მწერლად ჩამოყალიბებაზე ჯეიმს ჯოისის [[სტილისტიკა|სტილისტიკურმა]] თავისებურებებმა მოახდინა. თუმცაღა მთლიანობაში ატმოსფერო არ არის გამსჭვალული მრუმე, ავბედითი ან ავისმომასწავებელი სულისკვეთებით. ნაცვლად ამისა მწერალი სიღრმისეული დახვეწილი ირონიით აღწერს გარემომცველი სამყაროს [[ტრაგიკომედია|ტრაგიკომიკურობასა]] და წინააღმდეგობრივობას. ეს განსაკუთრებულად მკვეთრად საგრძნობია მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებთან მიმართებაში. მისი მრავალი ნაწარმოები შესაბამისად მისადაგებულია სპექტაკლებისა და ასევე [[ტელევიზია|სატელევიზიო]] გადაცემებისა და [[რადიო|რადიომაუწყებლობისადმი]]. 1990 წელს გადაღებული იქნა „ბედისწერის უკუღმართობების“ ეკრანიზაცია [[რეჟისორი|რეჟისორ]] პეტ ო’კონორის მიერ, ხოლო 1999 წელს მისი ნაწარმოებზე „ ფელიციას მოგზაურობა“ დაყრდნობით [[კანადა|კანადელმა]] რეჟისორმა ატომ ეგოიანმა გადაიღო მხატვრული ფილმი. ld8tw3j6e150oum4tny3d4v2t787zqz 4402625 4402621 2022-08-02T12:14:00Z LauternStolz 142631 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} {{უკატეგორიო}} {{ინტერვიკი აკლია}} უილიამ ტრევორ კოქსი ( 24 მაისი, 1928- 20 ნოემბერი, 2016) , ფართოდ ცნობილი მისი [[ლიტერატურა|ლიტერატურული]] შემოქმედებითი სახელით უილიამ ტრევორი- ცნობილი [[ირლანდია|ირლანდიელი]] მწერალი, [[სცენარი|სცენარებისა]] და მოთხრობების ავტორი. იგი არის აღიარებული ინგლისურენოვანი სივრცის წარმომადგენელ ავტორებს შორის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ და დახელოვნებულ ავტორად. ტრევორი [[ირლანდია|ირლანდიაში]] , კორკის ოლქის შემადგენლობაში შემავალ ქალაქ მიჩელსთაუნში დაიბადა. სოციალური კუთვნილების თვალსაზრისით მისი ოჯახი საშუალო კლასს წარმოადგენდა, ხოლო აღმსარებლობის მიხედვით [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტული]] ანგლიკანური ეკლესიის ირლანდიურ განშტოებას განეკუთვნებოდა. მამის სამუშაოს ადგილმდებარეობის ცვლილებიდან გამომდინარე, მისმა ბავშვობამ სხვადასხვა პროვინციულ ქალაქებში ჩაიარა. მან განათლება [[დუბლინი|დუბლინში]] მდებარე წმინდა კოლუმბას სახელობის კოლეჯში დაიწყო, ხოლო შემდგომში სწავლა გააგრძელა დუბლინშივე მდებარე წმინდა სამების კოლეჯში, სადაც ისტორიის სპეციალობის მიმართულებით [[მაგისტრი|მაგისტრის]] ხარისხი მოიპოვა. მომდევნო წლების განმავლობაში იგი მოქანდაკედ მუშაობდა, ამავდროულად დამატებითი შემოსავლის უზრუნველსაყოფად მასწავლებლობით იყო დაკავებული. ის 1952 წელს ჯეინ რაიანზე დაქორწინდა და ორი წლის შემდეგ უკვე დიდ ბრიტანეთში გადაბარგდა საცხოვრებლად, სადაც ერთ-ერთ ადგილობრივ სარეკლამო კომპანიაში მუშაობდა გაყიდვების მაჩვენებლის ზრდის ხელშემწყობი სლოგანების შემმუშავებლად. სწორედ ამავე პერიოდის ფარგლებში მას და მის მეუღლეს პირველი ვაჟი შეეძინათ. მისი პირველი მოთხრობა სახელწოდებით „ სათანადო ქცევის სტანდარტი“ 1958 წელს [[ლონდონი|ლონდონის]] ერთ-ერთი გამომცემლობის მიერ იქნა გამოქვე-ყნებული, თუმცაღა თავდაპირველად მას ოდენ მცირე წარმატება ხვდა წილად. ამის გათვალისწინებით მან ნაწარმოები გამოითხოვა და გაზეთში „აირიშ თაიმს“ მოხსენიებული ცნობების მიხედვით განმეორებით დაბეჭდვაზე მკვეთრი გადამჭრელი უარი განაცხადა. შემდგომში ეს მოთხრობა მაინც იქნა კვლავ გამოქვეყნებული 1982 და ბოლოს 1989 წლებში. 1964 წელს, 36 წლის ასაკში, ტრევორი დაჯილდოვებულ იქნა „ჰოთორნდენის პრიზით“, მოთხრობისათვის „ძველი ბიჭები“. ამ აღიარებამ და წარმატებამ ტრევორს გადააწყვეტინა, პროფესიონალი მწერალი გამხდარიყო. 1971 წელს ის ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად ლონდონიდან დევონში გადავიდა, თავდაპირველად დანქსველში, ხოლო მოგვიანებით შუბრუკში, სადაც გაატარა კიდეც ცხოვრების დარჩენილი ნაწილი გარდაცვალებამდე. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრება თითქმის მთლიანად [[ინგლისი|ინგლისში]] გაატარა, თავად იგი თავს „ სულით ხორცამდე ჭეშმარიტ ირლანდიელად“ მიიჩნევდა. ტრევორი 2016 წელს 88 წლის ასაკში ძილში მშვიდად გარდაიცვალა. ტრევორმა არაერთი ისეთი მოთხრობების კრებული შექმნა, რომელმაც შემდგომში მკითხველთა ფართო აღიარებისა და ცნობადობის მოპოვება შეძლო. მისი მოთხრობები ხშირად ჩეხოვისეულ ნიმუშზე არის ხოლმე დაფუძნებული. მათი მოქმედი გმირები ძირითადად საზოგადოებრივ ცხოვრებისაგან ჩამოშორებული, ხელმოცარული, გარიყული ადამიანები არიან- ბავშვები, მოხუცებულები, საშუალო ასაკის მარტოსულები, ანაც უიღბლო ქორწინებაში მყოფები. არსებული სინამდვილისადმი მიმღებლობის არქონის გამო ისინი ალტერნატიულ სამყაროს ქმნიან და ცდილობენ, თავშესაფარი ამ სამყაროში მაინც აღმოაჩინონ. ზოგ მათგანში გამოყენებული არის გოთიკური ფიქციისათვის დამახასიათებელი გარკვეული ელემენტები, რისი მეშვეობითაც წარმოჩენილი და განხილულია ბოროტების ფენომენის განმაპირობებელი მიზეზები და მათი კავშირი სიგიჟესთან. ტრევორი აცნობიერებდა და აღიარებდა იმ მოცულობით მნიშვნელოვან ზეგავლენას, რომელიც მის მწერლად ჩამოყალიბებაზე ჯეიმს ჯოისის [[სტილისტიკა|სტილისტიკურმა]] თავისებურებებმა მოახდინა. თუმცაღა მთლიანობაში ატმოსფერო არ არის გამსჭვალული მრუმე, ავბედითი ან ავისმომასწავებელი სულისკვეთებით. ნაცვლად ამისა მწერალი სიღრმისეული დახვეწილი [[ირონია|ირონიით]] აღწერს გარემომცველი სამყაროს [[ტრაგიკომედია|ტრაგიკომიკურობასა]] და წინააღმდეგობრივობას. ეს განსაკუთრებულად მკვეთრად საგრძნობია მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებთან მიმართებაში. მისი მრავალი ნაწარმოები შესაბამისად მისადაგებულია სპექტაკლებისა და ასევე [[ტელევიზია|სატელევიზიო]] გადაცემებისა და [[რადიო|რადიომაუწყებლობისადმი]]. 1990 წელს გადაღებული იქნა „ბედისწერის უკუღმართობების“ ეკრანიზაცია [[რეჟისორი|რეჟისორ]] პეტ ო’კონორის მიერ, ხოლო 1999 წელს მისი ნაწარმოებზე „ ფელიციას მოგზაურობა“ დაყრდნობით [[კანადა|კანადელმა]] რეჟისორმა ატომ ეგოიანმა გადაიღო მხატვრული ფილმი. pcqudwa7sms8rjjg9acnv0jrd0czuxk 4402626 4402625 2022-08-02T12:16:15Z LauternStolz 142631 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} {{უკატეგორიო}} {{ინტერვიკი აკლია}} უილიამ ტრევორ კოქსი ( 24 მაისი, 1928- 20 ნოემბერი, 2016) , ფართოდ ცნობილი მისი [[ლიტერატურა|ლიტერატურული]] შემოქმედებითი სახელით უილიამ ტრევორი- ცნობილი [[ირლანდია|ირლანდიელი]] მწერალი, [[სცენარი|სცენარებისა]] და მოთხრობების ავტორი. იგი არის აღიარებული ინგლისურენოვანი სივრცის წარმომადგენელ ავტორებს შორის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ და დახელოვნებულ ავტორად. ტრევორი [[ირლანდია|ირლანდიაში]] , კორკის ოლქის შემადგენლობაში შემავალ ქალაქ მიჩელსთაუნში დაიბადა. სოციალური კუთვნილების თვალსაზრისით მისი ოჯახი საშუალო კლასს წარმოადგენდა, ხოლო აღმსარებლობის მიხედვით [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტული]] ანგლიკანური ეკლესიის ირლანდიურ განშტოებას განეკუთვნებოდა. მამის სამუშაოს ადგილმდებარეობის ცვლილებიდან გამომდინარე, მისმა ბავშვობამ სხვადასხვა პროვინციულ ქალაქებში ჩაიარა. მან განათლება [[დუბლინი|დუბლინში]] მდებარე წმინდა კოლუმბას სახელობის კოლეჯში დაიწყო, ხოლო შემდგომში სწავლა გააგრძელა დუბლინშივე მდებარე წმინდა სამების კოლეჯში, სადაც ისტორიის სპეციალობის მიმართულებით [[მაგისტრი|მაგისტრის]] ხარისხი მოიპოვა. მომდევნო წლების განმავლობაში იგი მოქანდაკედ მუშაობდა, ამავდროულად დამატებითი შემოსავლის უზრუნველსაყოფად მასწავლებლობით იყო დაკავებული. ის 1952 წელს ჯეინ რაიანზე დაქორწინდა და ორი წლის შემდეგ უკვე დიდ ბრიტანეთში გადაბარგდა საცხოვრებლად, სადაც ერთ-ერთ ადგილობრივ სარეკლამო კომპანიაში მუშაობდა გაყიდვების მაჩვენებლის ზრდის ხელშემწყობი სლოგანების შემმუშავებლად. სწორედ ამავე პერიოდის ფარგლებში მას და მის მეუღლეს პირველი ვაჟი შეეძინათ. მისი პირველი მოთხრობა სახელწოდებით „ სათანადო ქცევის სტანდარტი“ 1958 წელს [[ლონდონი|ლონდონის]] ერთ-ერთი გამომცემლობის მიერ იქნა გამოქვე-ყნებული, თუმცაღა თავდაპირველად მას ოდენ მცირე წარმატება ხვდა წილად. ამის გათვალისწინებით მან ნაწარმოები გამოითხოვა და გაზეთში „აირიშ თაიმს“ მოხსენიებული ცნობების მიხედვით განმეორებით დაბეჭდვაზე მკვეთრი გადამჭრელი უარი განაცხადა. შემდგომში ეს მოთხრობა მაინც იქნა კვლავ გამოქვეყნებული 1982 და ბოლოს 1989 წლებში. 1964 წელს, 36 წლის ასაკში, ტრევორი დაჯილდოვებულ იქნა „ჰოთორნდენის პრიზით“, მოთხრობისათვის „ძველი ბიჭები“. ამ აღიარებამ და წარმატებამ ტრევორს გადააწყვეტინა, პროფესიონალი მწერალი გამხდარიყო. 1971 წელს ის ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად ლონდონიდან დევონში გადავიდა, თავდაპირველად დანქსველში, ხოლო მოგვიანებით შუბრუკში, სადაც გაატარა კიდეც ცხოვრების დარჩენილი ნაწილი გარდაცვალებამდე. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრება თითქმის მთლიანად [[ინგლისი|ინგლისში]] გაატარა, თავად იგი თავს „ სულით ხორცამდე ჭეშმარიტ ირლანდიელად“ მიიჩნევდა. ტრევორი 2016 წელს 88 წლის ასაკში ძილში მშვიდად გარდაიცვალა. ტრევორმა არაერთი ისეთი მოთხრობების კრებული შექმნა, რომელმაც შემდგომში მკითხველთა ფართო აღიარებისა და ცნობადობის მოპოვება შეძლო. მისი მოთხრობები ხშირად ჩეხოვისეულ ნიმუშზე არის ხოლმე დაფუძნებული. მათი მოქმედი გმირები ძირითადად საზოგადოებრივ ცხოვრებისაგან ჩამოშორებული, ხელმოცარული, გარიყული ადამიანები არიან- ბავშვები, მოხუცებულები, საშუალო ასაკის მარტოსულები, ანაც უიღბლო ქორწინებაში მყოფები. არსებული სინამდვილისადმი მიმღებლობის არქონის გამო ისინი ალტერნატიულ სამყაროს ქმნიან და ცდილობენ, თავშესაფარი ამ სამყაროში მაინც აღმოაჩინონ. ზოგ მათგანში გამოყენებული არის გოთიკური ფიქციისათვის დამახასიათებელი გარკვეული ელემენტები, რისი მეშვეობითაც წარმოჩენილი და განხილულია ბოროტების ფენომენის განმაპირობებელი მიზეზები და მათი კავშირი სიგიჟესთან. ტრევორი აცნობიერებდა და აღიარებდა იმ მოცულობით მნიშვნელოვან ზეგავლენას, რომელიც მის მწერლად ჩამოყალიბებაზე ჯეიმს ჯოისის [[სტილისტიკა|სტილისტიკურმა]] თავისებურებებმა მოახდინა. თუმცაღა მთლიანობაში ატმოსფერო არ არის გამსჭვალული მრუმე, ავბედითი ან ავისმომასწავებელი სულისკვეთებით. ნაცვლად ამისა მწერალი სიღრმისეული დახვეწილი [[ირონია|ირონიით]] აღწერს გარემომცველი სამყაროს [[ტრაგიკომედია|ტრაგიკომიკურობასა]] და წინააღმდეგობრივობას. ეს განსაკუთრებულად მკვეთრად საგრძნობია მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებთან მიმართებაში. მისი მრავალი ნაწარმოები შესაბამისად მისადაგებულია სპექტაკლებისა და ასევე [[ტელევიზია|სატელევიზიო]] გადაცემებისა და [[რადიო|რადიომაუწყებლობისადმი]]. 1990 წელს გადაღებული იქნა „ბედისწერის უკუღმართობების“ ეკრანიზაცია [[რეჟისორი|რეჟისორ]] პეტ ო’კონორის მიერ, ხოლო 1999 წელს მისი ნაწარმოებზე „ ფელიციას მოგზაურობა“ დაყრდნობით [[კანადა|კანადელმა]] რეჟისორმა [[ატომ ეგოიანი|ატომ ეგოიანმა]] გადაიღო მხატვრული ფილმი. b556k94lcjjwza4m6wu0g02c2lfzp03 4402628 4402626 2022-08-02T12:23:08Z LauternStolz 142631 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} {{უკატეგორიო}} {{ინტერვიკი აკლია}} უილიამ ტრევორ კოქსი ( 24 მაისი, 1928- 20 ნოემბერი, 2016) , ფართოდ ცნობილი მისი [[ლიტერატურა|ლიტერატურული]] შემოქმედებითი სახელით უილიამ ტრევორი- ცნობილი [[ირლანდია|ირლანდიელი]] მწერალი, [[სცენარი|სცენარებისა]] და მოთხრობების ავტორი. იგი არის აღიარებული ინგლისურენოვანი სივრცის წარმომადგენელ ავტორებს შორის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ და დახელოვნებულ ავტორად. ტრევორი [[ირლანდია|ირლანდიაში]] , კორკის ოლქის შემადგენლობაში შემავალ ქალაქ მიჩელსთაუნში დაიბადა. სოციალური კუთვნილების თვალსაზრისით მისი ოჯახი საშუალო კლასს წარმოადგენდა, ხოლო აღმსარებლობის მიხედვით [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტული]] ანგლიკანური ეკლესიის ირლანდიურ განშტოებას განეკუთვნებოდა. მამის სამუშაოს ადგილმდებარეობის ცვლილებიდან გამომდინარე, მისმა ბავშვობამ სხვადასხვა პროვინციულ ქალაქებში ჩაიარა. მან განათლება [[დუბლინი|დუბლინში]] მდებარე წმინდა კოლუმბას სახელობის კოლეჯში დაიწყო, ხოლო შემდგომში სწავლა გააგრძელა დუბლინშივე მდებარე წმინდა სამების კოლეჯში, სადაც ისტორიის სპეციალობის მიმართულებით [[მაგისტრი|მაგისტრის]] ხარისხი მოიპოვა. მომდევნო წლების განმავლობაში იგი მოქანდაკედ მუშაობდა, ამავდროულად დამატებითი შემოსავლის უზრუნველსაყოფად მასწავლებლობით იყო დაკავებული. ის 1952 წელს ჯეინ რაიანზე დაქორწინდა და ორი წლის შემდეგ უკვე დიდ ბრიტანეთში გადაბარგდა საცხოვრებლად, სადაც ერთ-ერთ ადგილობრივ სარეკლამო კომპანიაში მუშაობდა გაყიდვების მაჩვენებლის ზრდის ხელშემწყობი სლოგანების შემმუშავებლად. სწორედ ამავე პერიოდის ფარგლებში მას და მის მეუღლეს პირველი ვაჟი შეეძინათ. მისი პირველი მოთხრობა სახელწოდებით „ სათანადო ქცევის სტანდარტი“ 1958 წელს [[ლონდონი|ლონდონის]] ერთ-ერთი გამომცემლობის მიერ იქნა გამოქვე-ყნებული, თუმცაღა თავდაპირველად მას ოდენ მცირე წარმატება ხვდა წილად. ამის გათვალისწინებით მან ნაწარმოები გამოითხოვა და გაზეთში „აირიშ თაიმს“ მოხსენიებული ცნობების მიხედვით განმეორებით დაბეჭდვაზე მკვეთრი გადამჭრელი უარი განაცხადა. შემდგომში ეს მოთხრობა მაინც იქნა კვლავ გამოქვეყნებული 1982 და ბოლოს 1989 წლებში. 1964 წელს, 36 წლის ასაკში, ტრევორი დაჯილდოვებულ იქნა „ჰოთორნდენის პრიზით“, მოთხრობისათვის „ძველი ბიჭები“. ამ აღიარებამ და წარმატებამ ტრევორს გადააწყვეტინა, პროფესიონალი მწერალი გამხდარიყო. 1971 წელს ის ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად ლონდონიდან დევონში გადავიდა, თავდაპირველად დანქსველში, ხოლო მოგვიანებით შუბრუკში, სადაც გაატარა კიდეც ცხოვრების დარჩენილი ნაწილი გარდაცვალებამდე. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრება თითქმის მთლიანად [[ინგლისი|ინგლისში]] გაატარა, თავად იგი თავს „ სულით ხორცამდე ჭეშმარიტ ირლანდიელად“ მიიჩნევდა. ტრევორი 2016 წელს 88 წლის ასაკში ძილში მშვიდად გარდაიცვალა. ტრევორმა არაერთი ისეთი მოთხრობების კრებული შექმნა, რომელმაც შემდგომში მკითხველთა ფართო აღიარებისა და ცნობადობის მოპოვება შეძლო. მისი მოთხრობები ხშირად ჩეხოვისეულ ნიმუშზე არის ხოლმე დაფუძნებული. მათი მოქმედი გმირები ძირითადად საზოგადოებრივ ცხოვრებისაგან ჩამოშორებული, ხელმოცარული, გარიყული ადამიანები არიან- ბავშვები, მოხუცებულები, საშუალო ასაკის მარტოსულები, ანაც უიღბლო ქორწინებაში მყოფები. არსებული სინამდვილისადმი მიმღებლობის არქონის გამო ისინი ალტერნატიულ სამყაროს ქმნიან და ცდილობენ, თავშესაფარი ამ სამყაროში მაინც აღმოაჩინონ. ზოგ მათგანში გამოყენებული არის გოთიკური ფიქციისათვის დამახასიათებელი გარკვეული ელემენტები, რისი მეშვეობითაც წარმოჩენილი და განხილულია ბოროტების ფენომენის განმაპირობებელი მიზეზები და მათი კავშირი სიგიჟესთან. ტრევორი აცნობიერებდა და აღიარებდა იმ მოცულობით მნიშვნელოვან ზეგავლენას, რომელიც მის მწერლად ჩამოყალიბებაზე ჯეიმს ჯოისის [[სტილისტიკა|სტილისტიკურმა]] თავისებურებებმა მოახდინა. თუმცაღა მთლიანობაში ატმოსფერო არ არის გამსჭვალული მრუმე, ავბედითი ან ავისმომასწავებელი სულისკვეთებით. ნაცვლად ამისა მწერალი სიღრმისეული დახვეწილი [[ირონია|ირონიით]] აღწერს გარემომცველი სამყაროს [[ტრაგიკომედია|ტრაგიკომიკურობასა]] და წინააღმდეგობრივობას. ეს განსაკუთრებულად მკვეთრად საგრძნობია მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებთან მიმართებაში. მისი მრავალი ნაწარმოები შესაბამისად მისადაგებულია სპექტაკლებისა და ასევე [[ტელევიზია|სატელევიზიო]] გადაცემებისა და [[რადიო|რადიომაუწყებლობისადმი]]. 1990 წელს გადაღებული იქნა „ბედისწერის უკუღმართობების“ ეკრანიზაცია [[რეჟისორი|რეჟისორ]] პეტ ო’კონორის მიერ, ხოლო 1999 წელს მისი ნაწარმოებზე „ ფელიციას მოგზაურობა“ დაყრდნობით [[კანადა|კანადელმა]] რეჟისორმა [[ატომ ეგოიანი|ატომ ეგოიანმა]] გადაიღო მხატვრული ფილმი. ტრევორის ნაწარმოებების უმრავლესობაში მოქმედება ვითარდება ინგლისსა და/ან ირლანდიაში. მათში გადმოცემულია ადგილობრივი მცხოვრებების სოციალური ფენებისა თუ პოლიტიკურ-რელიგიური განშტოებების შეხედულებების მრავალფეროვნება და განსხვავებულობა და მათგან გამოწვეული შინაგანი კონფლიქტები. ხშირად მათი ძირითადი ლაიტმოტივი არის კათოლიკე მიწის/ ნაგებობების მესაკუთრეთა და მათ პროტესტანტ მდგმურებს შორის მუდმივად მზარდი დაძაბულობა და განხეთქილება. მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებში პერსონაჟები ხშირად არიან ექსცენტრიკული პიროვნებები, რომლებიც დისტანცირებული და მიუკერძოებელი დამკვირვებლები და მთხრობელები არიან. ნაცვლად ერთ ცენტრალურ მოქმედ ფიგურაზე აქცენტის გამახვილებისა, მოთხრობათა უმრავლესობაში გვხვდება რამდენიმე თანაბარი დატვირთვის მატარებელი პერსონაჟი, რომლებიც მათთვის ჩვეულებრივ ფორმალურ გარემოში ურთიერთქმედებენ, რომელიც მათი ცალკეული პიროვნული ბედისწერების ურთიერთგა-დაკვეთის წერტილად გვევლინება ხოლმე. მოგვიანებით შექმნილი ნაწარმოებები თემატურად უფრო მრავალშრიანი და გართულებულია. მათში მწერალი უღრმავდება ღვთიური მადლისა და წყალობის ფენომენს, ხოლო მნიშვნელოვანი მოვლენები სხვადასხვა მთხრობელის მიერ განცდილი ვიწროდ პიროვნული, სუბიექტური პერსპექტივიდან დანახულად არის წარმოდგენილი. არასარწმუნო მთხრობელების მიერ შემოთავაზებული განსხვავებული დაკვირვებების ზოგჯერ დამაბნეველი და იდუმალებით მოცული მრავალგვარობა თანამედროვე ყოფის სიმყიფესა და არამდგრადობას გამოხატავს. ტრევორს ყოველთვის ყველაზე მეტად იტაცებდა და აინტერესებდა ისტორიული ქარტეხილების, ყოვლისმომცველი სოციალური გარდაქმნებისა და მღელვარებების პირობებში ცალკეული პიროვნებების გავლენიანი, იმ რომელიმე საზოგადოებრივი ფენისთვის გავლენიანი ინსტიტუციების ( და მათი წარმომადგენლების ) მიმართ ლოიალურობისა თუ სკეპტიკურობის საკითხები. g9mkeuj2cqegi9v8x73nfe551ybxf3i 4402668 4402628 2022-08-02T14:11:54Z LauternStolz 142631 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} {{უკატეგორიო}} {{ინტერვიკი აკლია}} უილიამ ტრევორ კოქსი ( 24 მაისი, 1928- 20 ნოემბერი, 2016) , ფართოდ ცნობილი მისი [[ლიტერატურა|ლიტერატურული]] შემოქმედებითი სახელით უილიამ ტრევორი- ცნობილი [[ირლანდია|ირლანდიელი]] მწერალი, [[სცენარი|სცენარებისა]] და მოთხრობების ავტორი. იგი არის აღიარებული ინგლისურენოვანი სივრცის წარმომადგენელ ავტორებს შორის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ და დახელოვნებულ ავტორად. ტრევორი [[ირლანდია|ირლანდიაში]] , კორკის ოლქის შემადგენლობაში შემავალ ქალაქ მიჩელსთაუნში დაიბადა. სოციალური კუთვნილების თვალსაზრისით მისი ოჯახი საშუალო კლასს წარმოადგენდა, ხოლო აღმსარებლობის მიხედვით [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტული]] ანგლიკანური ეკლესიის ირლანდიურ განშტოებას განეკუთვნებოდა. მამის სამუშაოს ადგილმდებარეობის ცვლილებიდან გამომდინარე, მისმა ბავშვობამ სხვადასხვა პროვინციულ ქალაქებში ჩაიარა. მან განათლება [[დუბლინი|დუბლინში]] მდებარე წმინდა კოლუმბას სახელობის კოლეჯში დაიწყო, ხოლო შემდგომში სწავლა გააგრძელა დუბლინშივე მდებარე წმინდა სამების კოლეჯში, სადაც ისტორიის სპეციალობის მიმართულებით [[მაგისტრი|მაგისტრის]] ხარისხი მოიპოვა. მომდევნო წლების განმავლობაში იგი მოქანდაკედ მუშაობდა, ამავდროულად დამატებითი შემოსავლის უზრუნველსაყოფად მასწავლებლობით იყო დაკავებული. ის 1952 წელს ჯეინ რაიანზე დაქორწინდა და ორი წლის შემდეგ უკვე დიდ ბრიტანეთში გადაბარგდა საცხოვრებლად, სადაც ერთ-ერთ ადგილობრივ სარეკლამო კომპანიაში მუშაობდა გაყიდვების მაჩვენებლის ზრდის ხელშემწყობი სლოგანების შემმუშავებლად. სწორედ ამავე პერიოდის ფარგლებში მას და მის მეუღლეს პირველი ვაჟი შეეძინათ. მისი პირველი მოთხრობა სახელწოდებით „ სათანადო ქცევის სტანდარტი“ 1958 წელს [[ლონდონი|ლონდონის]] ერთ-ერთი გამომცემლობის მიერ იქნა გამოქვე-ყნებული, თუმცაღა თავდაპირველად მას ოდენ მცირე წარმატება ხვდა წილად. ამის გათვალისწინებით მან ნაწარმოები გამოითხოვა და გაზეთში „აირიშ თაიმს“ მოხსენიებული ცნობების მიხედვით განმეორებით დაბეჭდვაზე მკვეთრი გადამჭრელი უარი განაცხადა. შემდგომში ეს მოთხრობა მაინც იქნა კვლავ გამოქვეყნებული 1982 და ბოლოს 1989 წლებში. 1964 წელს, 36 წლის ასაკში, ტრევორი დაჯილდოვებულ იქნა „ჰოთორნდენის პრიზით“, მოთხრობისათვის „ძველი ბიჭები“. ამ აღიარებამ და წარმატებამ ტრევორს გადააწყვეტინა, პროფესიონალი მწერალი გამხდარიყო. 1971 წელს ის ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად ლონდონიდან დევონში გადავიდა, თავდაპირველად დანქსველში, ხოლო მოგვიანებით შუბრუკში, სადაც გაატარა კიდეც ცხოვრების დარჩენილი ნაწილი გარდაცვალებამდე. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრება თითქმის მთლიანად [[ინგლისი|ინგლისში]] გაატარა, თავად იგი თავს „ სულით ხორცამდე ჭეშმარიტ ირლანდიელად“ მიიჩნევდა. ტრევორი 2016 წელს 88 წლის ასაკში ძილში მშვიდად გარდაიცვალა. ტრევორმა არაერთი ისეთი მოთხრობების კრებული შექმნა, რომელმაც შემდგომში მკითხველთა ფართო აღიარებისა და ცნობადობის მოპოვება შეძლო. მისი მოთხრობები ხშირად ჩეხოვისეულ ნიმუშზე არის ხოლმე დაფუძნებული. მათი მოქმედი გმირები ძირითადად საზოგადოებრივ ცხოვრებისაგან ჩამოშორებული, ხელმოცარული, გარიყული ადამიანები არიან- ბავშვები, მოხუცებულები, საშუალო ასაკის მარტოსულები, ანაც უიღბლო ქორწინებაში მყოფები. არსებული სინამდვილისადმი მიმღებლობის არქონის გამო ისინი ალტერნატიულ სამყაროს ქმნიან და ცდილობენ, თავშესაფარი ამ სამყაროში მაინც აღმოაჩინონ. ზოგ მათგანში გამოყენებული არის გოთიკური ფიქციისათვის დამახასიათებელი გარკვეული ელემენტები, რისი მეშვეობითაც წარმოჩენილი და განხილულია ბოროტების ფენომენის განმაპირობებელი მიზეზები და მათი კავშირი სიგიჟესთან. ტრევორი აცნობიერებდა და აღიარებდა იმ მოცულობით მნიშვნელოვან ზეგავლენას, რომელიც მის მწერლად ჩამოყალიბებაზე ჯეიმს ჯოისის [[სტილისტიკა|სტილისტიკურმა]] თავისებურებებმა მოახდინა. თუმცაღა მთლიანობაში ატმოსფერო არ არის გამსჭვალული მრუმე, ავბედითი ან ავისმომასწავებელი სულისკვეთებით. ნაცვლად ამისა მწერალი სიღრმისეული დახვეწილი [[ირონია|ირონიით]] აღწერს გარემომცველი სამყაროს [[ტრაგიკომედია|ტრაგიკომიკურობასა]] და წინააღმდეგობრივობას. ეს განსაკუთრებულად მკვეთრად საგრძნობია მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებთან მიმართებაში. მისი მრავალი ნაწარმოები შესაბამისად მისადაგებულია სპექტაკლებისა და ასევე [[ტელევიზია|სატელევიზიო]] გადაცემებისა და [[რადიო|რადიომაუწყებლობისადმი]]. 1990 წელს გადაღებული იქნა „ბედისწერის უკუღმართობების“ ეკრანიზაცია [[რეჟისორი|რეჟისორ]] პეტ ო’კონორის მიერ, ხოლო 1999 წელს მისი ნაწარმოებზე „ ფელიციას მოგზაურობა“ დაყრდნობით [[კანადა|კანადელმა]] რეჟისორმა [[ატომ ეგოიანი|ატომ ეგოიანმა]] გადაიღო მხატვრული ფილმი. ტრევორის ნაწარმოებების უმრავლესობაში მოქმედება ვითარდება ინგლისსა და/ან ირლანდიაში. მათში გადმოცემულია ადგილობრივი მცხოვრებების სოციალური ფენებისა თუ პოლიტიკურ-რელიგიური განშტოებების შეხედულებების მრავალფეროვნება და განსხვავებულობა და მათგან გამოწვეული შინაგანი კონფლიქტები. ხშირად მათი ძირითადი ლაიტმოტივი არის კათოლიკე მიწის/ ნაგებობების მესაკუთრეთა და მათ [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტ]] მდგმურებს შორის მუდმივად მზარდი დაძაბულობა და განხეთქილება. მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებში პერსონაჟები ხშირად არიან ექსცენტრიკული პიროვნებები, რომლებიც დისტანცირებული და მიუკერძოებელი დამკვირვებლები და მთხრობელები არიან. ნაცვლად ერთ ცენტრალურ მოქმედ ფიგურაზე აქცენტის გამახვილებისა, მოთხრობათა უმრავლესობაში გვხვდება რამდენიმე თანაბარი დატვირთვის მატარებელი პერსონაჟი, რომლებიც მათთვის ჩვეულებრივ ფორმალურ გარემოში ურთიერთქმედებენ, რომელიც მათი ცალკეული პიროვნული ბედისწერების ურთიერთგა-დაკვეთის წერტილად გვევლინება ხოლმე. მოგვიანებით შექმნილი ნაწარმოებები თემატურად უფრო მრავალშრიანი და გართულებულია. მათში მწერალი უღრმავდება ღვთიური მადლისა და წყალობის ფენომენს, ხოლო მნიშვნელოვანი მოვლენები სხვადასხვა მთხრობელის მიერ განცდილი ვიწროდ პიროვნული, სუბიექტური პერსპექტივიდან დანახულად არის წარმოდგენილი. არასარწმუნო მთხრობელების მიერ შემოთავაზებული განსხვავებული დაკვირვებების ზოგჯერ დამაბნეველი და იდუმალებით მოცული მრავალგვარობა თანამედროვე ყოფის სიმყიფესა და არამდგრადობას გამოხატავს. ტრევორს ყოველთვის ყველაზე მეტად იტაცებდა და აინტერესებდა ისტორიული ქარტეხილების, ყოვლისმომცველი სოციალური გარდაქმნებისა და მღელვარებების პირობებში ცალკეული პიროვნებების გავლენიანი, იმ რომელიმე საზოგადოებრივი ფენისთვის გავლენიანი ინსტიტუციების ( და მათი წარმომადგენლების ) მიმართ ლოიალურობისა თუ სკეპტიკურობის საკითხები. sdw9ltf1mmifk9kb08rkz3lhg2xpg19 4402671 4402668 2022-08-02T14:28:01Z LauternStolz 142631 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} {{უკატეგორიო}} {{ინტერვიკი აკლია}} უილიამ ტრევორ კოქსი ( 24 მაისი, 1928- 20 ნოემბერი, 2016) , ფართოდ ცნობილი მისი [[ლიტერატურა|ლიტერატურული]] შემოქმედებითი სახელით უილიამ ტრევორი- ცნობილი [[ირლანდია|ირლანდიელი]] მწერალი, [[სცენარი|სცენარებისა]] და მოთხრობების ავტორი. იგი არის აღიარებული ინგლისურენოვანი სივრცის წარმომადგენელ ავტორებს შორის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ და დახელოვნებულ ავტორად. ტრევორი [[ირლანდია|ირლანდიაში]] , კორკის ოლქის შემადგენლობაში შემავალ ქალაქ მიჩელსთაუნში დაიბადა. სოციალური კუთვნილების თვალსაზრისით მისი ოჯახი საშუალო კლასს წარმოადგენდა, ხოლო აღმსარებლობის მიხედვით [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტული]] ანგლიკანური ეკლესიის ირლანდიურ განშტოებას განეკუთვნებოდა. მამის სამუშაოს ადგილმდებარეობის ცვლილებიდან გამომდინარე, მისმა ბავშვობამ სხვადასხვა პროვინციულ ქალაქებში ჩაიარა. მან განათლება [[დუბლინი|დუბლინში]] მდებარე წმინდა კოლუმბას სახელობის კოლეჯში დაიწყო, ხოლო შემდგომში სწავლა გააგრძელა დუბლინშივე მდებარე წმინდა სამების კოლეჯში, სადაც ისტორიის სპეციალობის მიმართულებით [[მაგისტრი|მაგისტრის]] ხარისხი მოიპოვა. მომდევნო წლების განმავლობაში იგი მოქანდაკედ მუშაობდა, ამავდროულად დამატებითი შემოსავლის უზრუნველსაყოფად მასწავლებლობით იყო დაკავებული. ის 1952 წელს ჯეინ რაიანზე დაქორწინდა და ორი წლის შემდეგ უკვე დიდ ბრიტანეთში გადაბარგდა საცხოვრებლად, სადაც ერთ-ერთ ადგილობრივ სარეკლამო კომპანიაში მუშაობდა გაყიდვების მაჩვენებლის ზრდის ხელშემწყობი სლოგანების შემმუშავებლად. სწორედ ამავე პერიოდის ფარგლებში მას და მის მეუღლეს პირველი ვაჟი შეეძინათ. მისი პირველი მოთხრობა სახელწოდებით „ სათანადო ქცევის სტანდარტი“ 1958 წელს [[ლონდონი|ლონდონის]] ერთ-ერთი გამომცემლობის მიერ იქნა გამოქვე-ყნებული, თუმცაღა თავდაპირველად მას ოდენ მცირე წარმატება ხვდა წილად. ამის გათვალისწინებით მან ნაწარმოები გამოითხოვა და გაზეთში „აირიშ თაიმს“ მოხსენიებული ცნობების მიხედვით განმეორებით დაბეჭდვაზე მკვეთრი გადამჭრელი უარი განაცხადა. შემდგომში ეს მოთხრობა მაინც იქნა კვლავ გამოქვეყნებული 1982 და ბოლოს 1989 წლებში. 1964 წელს, 36 წლის ასაკში, ტრევორი დაჯილდოვებულ იქნა „ჰოთორნდენის პრიზით“, მოთხრობისათვის „ძველი ბიჭები“. ამ აღიარებამ და წარმატებამ ტრევორს გადააწყვეტინა, პროფესიონალი მწერალი გამხდარიყო. 1971 წელს ის ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად ლონდონიდან დევონში გადავიდა, თავდაპირველად დანქსველში, ხოლო მოგვიანებით შუბრუკში, სადაც გაატარა კიდეც ცხოვრების დარჩენილი ნაწილი გარდაცვალებამდე. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრება თითქმის მთლიანად [[ინგლისი|ინგლისში]] გაატარა, თავად იგი თავს „ სულით ხორცამდე ჭეშმარიტ ირლანდიელად“ მიიჩნევდა. ტრევორი 2016 წელს 88 წლის ასაკში ძილში მშვიდად გარდაიცვალა. ტრევორმა არაერთი ისეთი მოთხრობების კრებული შექმნა, რომელმაც შემდგომში მკითხველთა ფართო აღიარებისა და ცნობადობის მოპოვება შეძლო. მისი მოთხრობები ხშირად ჩეხოვისეულ ნიმუშზე არის ხოლმე დაფუძნებული. მათი მოქმედი გმირები ძირითადად საზოგადოებრივ ცხოვრებისაგან ჩამოშორებული, ხელმოცარული, გარიყული ადამიანები არიან- ბავშვები, მოხუცებულები, საშუალო ასაკის მარტოსულები, ანაც უიღბლო ქორწინებაში მყოფები. არსებული სინამდვილისადმი მიმღებლობის არქონის გამო ისინი ალტერნატიულ სამყაროს ქმნიან და ცდილობენ, თავშესაფარი ამ სამყაროში მაინც აღმოაჩინონ. ზოგ მათგანში გამოყენებული არის გოთიკური ფიქციისათვის დამახასიათებელი გარკვეული ელემენტები, რისი მეშვეობითაც წარმოჩენილი და განხილულია ბოროტების ფენომენის განმაპირობებელი მიზეზები და მათი კავშირი სიგიჟესთან. ტრევორი აცნობიერებდა და აღიარებდა იმ მოცულობით მნიშვნელოვან ზეგავლენას, რომელიც მის მწერლად ჩამოყალიბებაზე ჯეიმს ჯოისის [[სტილისტიკა|სტილისტიკურმა]] თავისებურებებმა მოახდინა. თუმცაღა მთლიანობაში ატმოსფერო არ არის გამსჭვალული მრუმე, ავბედითი ან ავისმომასწავებელი სულისკვეთებით. ნაცვლად ამისა მწერალი სიღრმისეული დახვეწილი [[ირონია|ირონიით]] აღწერს გარემომცველი სამყაროს [[ტრაგიკომედია|ტრაგიკომიკურობასა]] და წინააღმდეგობრივობას. ეს განსაკუთრებულად მკვეთრად საგრძნობია მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებთან მიმართებაში. მისი მრავალი ნაწარმოები შესაბამისად მისადაგებულია სპექტაკლებისა და ასევე [[ტელევიზია|სატელევიზიო]] გადაცემებისა და [[რადიო|რადიომაუწყებლობისადმი]]. 1990 წელს გადაღებული იქნა „ბედისწერის უკუღმართობების“ ეკრანიზაცია [[რეჟისორი|რეჟისორ]] პეტ ო’კონორის მიერ, ხოლო 1999 წელს მისი ნაწარმოებზე „ ფელიციას მოგზაურობა“ დაყრდნობით [[კანადა|კანადელმა]] რეჟისორმა [[ატომ ეგოიანი|ატომ ეგოიანმა]] გადაიღო მხატვრული ფილმი. ტრევორის ნაწარმოებების უმრავლესობაში მოქმედება ვითარდება ინგლისსა და/ან ირლანდიაში. მათში გადმოცემულია ადგილობრივი მცხოვრებების სოციალური ფენებისა თუ პოლიტიკურ-რელიგიური განშტოებების შეხედულებების მრავალფეროვნება და განსხვავებულობა და მათგან გამოწვეული შინაგანი კონფლიქტები. ხშირად მათი ძირითადი ლაიტმოტივი არის მიწის/ნაგებობების [[კათოლიციზმი|კათოლიკე]] მესაკუთრეთა და მათ [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტ]] მდგმურებს შორის მუდმივად მზარდი დაძაბულობა და განხეთქილება. მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებში პერსონაჟები ხშირად არიან ექსცენტრიკული პიროვნებები, რომლებიც დისტანცირებული და მიუკერძოებელი დამკვირვებლები და მთხრობელები არიან. ნაცვლად ერთ ცენტრალურ მოქმედ ფიგურაზე აქცენტის გამახვილებისა, მოთხრობათა უმრავლესობაში გვხვდება რამდენიმე თანაბარი დატვირთვის მატარებელი პერსონაჟი, რომლებიც მათთვის ჩვეულებრივ ფორმალურ გარემოში ურთიერთქმედებენ, რომელიც მათი ცალკეული პიროვნული ბედისწერების ურთიერთგა-დაკვეთის წერტილად გვევლინება ხოლმე. მოგვიანებით შექმნილი ნაწარმოებები თემატურად უფრო მრავალშრიანი და გართულებულია. მათში მწერალი უღრმავდება ღვთიური მადლისა და წყალობის ფენომენს, ხოლო მნიშვნელოვანი მოვლენები სხვადასხვა მთხრობელის მიერ განცდილი ვიწროდ პიროვნული, სუბიექტური პერსპექტივიდან დანახულად არის წარმოდგენილი. არასარწმუნო მთხრობელების მიერ შემოთავაზებული განსხვავებული დაკვირვებების ზოგჯერ დამაბნეველი და იდუმალებით მოცული მრავალგვარობა თანამედროვე ყოფის სიმყიფესა და არამდგრადობას გამოხატავს. ტრევორს ყოველთვის ყველაზე მეტად იტაცებდა და აინტერესებდა ისტორიული ქარტეხილების, ყოვლისმომცველი სოციალური გარდაქმნებისა და მღელვარებების პირობებში ცალკეული პიროვნებების გავლენიანი, იმ რომელიმე საზოგადოებრივი ფენისთვის გავლენიანი ინსტიტუციების ( და მათი წარმომადგენლების ) მიმართ ლოიალურობისა თუ სკეპტიკურობის საკითხები. em5egszj280u2l2u5qznv1fcim1d8tb 4402673 4402671 2022-08-02T14:31:38Z LauternStolz 142631 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} {{უკატეგორიო}} {{ინტერვიკი აკლია}} უილიამ ტრევორ კოქსი ( 24 მაისი, 1928- 20 ნოემბერი, 2016) , ფართოდ ცნობილი მისი [[ლიტერატურა|ლიტერატურული]] შემოქმედებითი სახელით უილიამ ტრევორი- ცნობილი [[ირლანდია|ირლანდიელი]] მწერალი, [[სცენარი|სცენარებისა]] და მოთხრობების ავტორი. იგი არის აღიარებული ინგლისურენოვანი სივრცის წარმომადგენელ ავტორებს შორის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ და დახელოვნებულ ავტორად. ტრევორი [[ირლანდია|ირლანდიაში]] , კორკის ოლქის შემადგენლობაში შემავალ ქალაქ მიჩელსთაუნში დაიბადა. სოციალური კუთვნილების თვალსაზრისით მისი ოჯახი საშუალო კლასს წარმოადგენდა, ხოლო აღმსარებლობის მიხედვით [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტული]] [[ანგლიკანიზმი|ანგლიკანური]] ეკლესიის ირლანდიურ განშტოებას განეკუთვნებოდა. მამის სამუშაოს ადგილმდებარეობის ცვლილებიდან გამომდინარე, მისმა ბავშვობამ სხვადასხვა პროვინციულ ქალაქებში ჩაიარა. მან განათლება [[დუბლინი|დუბლინში]] მდებარე წმინდა კოლუმბას სახელობის კოლეჯში დაიწყო, ხოლო შემდგომში სწავლა გააგრძელა დუბლინშივე მდებარე წმინდა სამების კოლეჯში, სადაც ისტორიის სპეციალობის მიმართულებით [[მაგისტრი|მაგისტრის]] ხარისხი მოიპოვა. მომდევნო წლების განმავლობაში იგი მოქანდაკედ მუშაობდა, ამავდროულად დამატებითი შემოსავლის უზრუნველსაყოფად მასწავლებლობით იყო დაკავებული. ის 1952 წელს ჯეინ რაიანზე დაქორწინდა და ორი წლის შემდეგ უკვე დიდ ბრიტანეთში გადაბარგდა საცხოვრებლად, სადაც ერთ-ერთ ადგილობრივ სარეკლამო კომპანიაში მუშაობდა გაყიდვების მაჩვენებლის ზრდის ხელშემწყობი სლოგანების შემმუშავებლად. სწორედ ამავე პერიოდის ფარგლებში მას და მის მეუღლეს პირველი ვაჟი შეეძინათ. მისი პირველი მოთხრობა სახელწოდებით „ სათანადო ქცევის სტანდარტი“ 1958 წელს [[ლონდონი|ლონდონის]] ერთ-ერთი გამომცემლობის მიერ იქნა გამოქვე-ყნებული, თუმცაღა თავდაპირველად მას ოდენ მცირე წარმატება ხვდა წილად. ამის გათვალისწინებით მან ნაწარმოები გამოითხოვა და გაზეთში „აირიშ თაიმს“ მოხსენიებული ცნობების მიხედვით განმეორებით დაბეჭდვაზე მკვეთრი გადამჭრელი უარი განაცხადა. შემდგომში ეს მოთხრობა მაინც იქნა კვლავ გამოქვეყნებული 1982 და ბოლოს 1989 წლებში. 1964 წელს, 36 წლის ასაკში, ტრევორი დაჯილდოვებულ იქნა „ჰოთორნდენის პრიზით“, მოთხრობისათვის „ძველი ბიჭები“. ამ აღიარებამ და წარმატებამ ტრევორს გადააწყვეტინა, პროფესიონალი მწერალი გამხდარიყო. 1971 წელს ის ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად ლონდონიდან დევონში გადავიდა, თავდაპირველად დანქსველში, ხოლო მოგვიანებით შუბრუკში, სადაც გაატარა კიდეც ცხოვრების დარჩენილი ნაწილი გარდაცვალებამდე. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრება თითქმის მთლიანად [[ინგლისი|ინგლისში]] გაატარა, თავად იგი თავს „ სულით ხორცამდე ჭეშმარიტ ირლანდიელად“ მიიჩნევდა. ტრევორი 2016 წელს 88 წლის ასაკში ძილში მშვიდად გარდაიცვალა. ტრევორმა არაერთი ისეთი მოთხრობების კრებული შექმნა, რომელმაც შემდგომში მკითხველთა ფართო აღიარებისა და ცნობადობის მოპოვება შეძლო. მისი მოთხრობები ხშირად ჩეხოვისეულ ნიმუშზე არის ხოლმე დაფუძნებული. მათი მოქმედი გმირები ძირითადად საზოგადოებრივ ცხოვრებისაგან ჩამოშორებული, ხელმოცარული, გარიყული ადამიანები არიან- ბავშვები, მოხუცებულები, საშუალო ასაკის მარტოსულები, ანაც უიღბლო ქორწინებაში მყოფები. არსებული სინამდვილისადმი მიმღებლობის არქონის გამო ისინი ალტერნატიულ სამყაროს ქმნიან და ცდილობენ, თავშესაფარი ამ სამყაროში მაინც აღმოაჩინონ. ზოგ მათგანში გამოყენებული არის გოთიკური ფიქციისათვის დამახასიათებელი გარკვეული ელემენტები, რისი მეშვეობითაც წარმოჩენილი და განხილულია ბოროტების ფენომენის განმაპირობებელი მიზეზები და მათი კავშირი სიგიჟესთან. ტრევორი აცნობიერებდა და აღიარებდა იმ მოცულობით მნიშვნელოვან ზეგავლენას, რომელიც მის მწერლად ჩამოყალიბებაზე ჯეიმს ჯოისის [[სტილისტიკა|სტილისტიკურმა]] თავისებურებებმა მოახდინა. თუმცაღა მთლიანობაში ატმოსფერო არ არის გამსჭვალული მრუმე, ავბედითი ან ავისმომასწავებელი სულისკვეთებით. ნაცვლად ამისა მწერალი სიღრმისეული დახვეწილი [[ირონია|ირონიით]] აღწერს გარემომცველი სამყაროს [[ტრაგიკომედია|ტრაგიკომიკურობასა]] და წინააღმდეგობრივობას. ეს განსაკუთრებულად მკვეთრად საგრძნობია მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებთან მიმართებაში. მისი მრავალი ნაწარმოები შესაბამისად მისადაგებულია სპექტაკლებისა და ასევე [[ტელევიზია|სატელევიზიო]] გადაცემებისა და [[რადიო|რადიომაუწყებლობისადმი]]. 1990 წელს გადაღებული იქნა „ბედისწერის უკუღმართობების“ ეკრანიზაცია [[რეჟისორი|რეჟისორ]] პეტ ო’კონორის მიერ, ხოლო 1999 წელს მისი ნაწარმოებზე „ ფელიციას მოგზაურობა“ დაყრდნობით [[კანადა|კანადელმა]] რეჟისორმა [[ატომ ეგოიანი|ატომ ეგოიანმა]] გადაიღო მხატვრული ფილმი. ტრევორის ნაწარმოებების უმრავლესობაში მოქმედება ვითარდება ინგლისსა და/ან ირლანდიაში. მათში გადმოცემულია ადგილობრივი მცხოვრებების სოციალური ფენებისა თუ პოლიტიკურ-რელიგიური განშტოებების შეხედულებების მრავალფეროვნება და განსხვავებულობა და მათგან გამოწვეული შინაგანი კონფლიქტები. ხშირად მათი ძირითადი ლაიტმოტივი არის მიწის/ნაგებობების [[კათოლიციზმი|კათოლიკე]] მესაკუთრეთა და მათ [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტ]] მდგმურებს შორის მუდმივად მზარდი დაძაბულობა და განხეთქილება. მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებში პერსონაჟები ხშირად არიან ექსცენტრიკული პიროვნებები, რომლებიც დისტანცირებული და მიუკერძოებელი დამკვირვებლები და მთხრობელები არიან. ნაცვლად ერთ ცენტრალურ მოქმედ ფიგურაზე აქცენტის გამახვილებისა, მოთხრობათა უმრავლესობაში გვხვდება რამდენიმე თანაბარი დატვირთვის მატარებელი პერსონაჟი, რომლებიც მათთვის ჩვეულებრივ ფორმალურ გარემოში ურთიერთქმედებენ, რომელიც მათი ცალკეული პიროვნული ბედისწერების ურთიერთგა-დაკვეთის წერტილად გვევლინება ხოლმე. მოგვიანებით შექმნილი ნაწარმოებები თემატურად უფრო მრავალშრიანი და გართულებულია. მათში მწერალი უღრმავდება ღვთიური მადლისა და წყალობის ფენომენს, ხოლო მნიშვნელოვანი მოვლენები სხვადასხვა მთხრობელის მიერ განცდილი ვიწროდ პიროვნული, სუბიექტური პერსპექტივიდან დანახულად არის წარმოდგენილი. არასარწმუნო მთხრობელების მიერ შემოთავაზებული განსხვავებული დაკვირვებების ზოგჯერ დამაბნეველი და იდუმალებით მოცული მრავალგვარობა თანამედროვე ყოფის სიმყიფესა და არამდგრადობას გამოხატავს. ტრევორს ყოველთვის ყველაზე მეტად იტაცებდა და აინტერესებდა ისტორიული ქარტეხილების, ყოვლისმომცველი სოციალური გარდაქმნებისა და მღელვარებების პირობებში ცალკეული პიროვნებების გავლენიანი, იმ რომელიმე საზოგადოებრივი ფენისთვის გავლენიანი ინსტიტუციების ( და მათი წარმომადგენლების ) მიმართ ლოიალურობისა თუ სკეპტიკურობის საკითხები. f312wlauletfrbi619jewcgkgoi8yoh 4402676 4402673 2022-08-02T14:33:08Z LauternStolz 142631 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} {{უკატეგორიო}} {{ინტერვიკი აკლია}} უილიამ ტრევორ კოქსი ( 24 მაისი, 1928- 20 ნოემბერი, 2016) , ფართოდ ცნობილი მისი [[ლიტერატურა|ლიტერატურული]] შემოქმედებითი სახელით უილიამ ტრევორი- ცნობილი [[ირლანდია|ირლანდიელი]] მწერალი, [[სცენარი|სცენარებისა]] და მოთხრობების ავტორი. იგი არის აღიარებული ინგლისურენოვანი სივრცის წარმომადგენელ ავტორებს შორის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ და დახელოვნებულ ავტორად. ტრევორი [[ირლანდია|ირლანდიაში]] , კორკის ოლქის შემადგენლობაში შემავალ ქალაქ მიჩელსთაუნში დაიბადა. სოციალური კუთვნილების თვალსაზრისით მისი ოჯახი საშუალო კლასს წარმოადგენდა, ხოლო აღმსარებლობის მიხედვით [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტული]] [[ანგლიკანიზმი|ანგლიკანური]] ეკლესიის ირლანდიურ განშტოებას განეკუთვნებოდა. მამის სამუშაოს ადგილმდებარეობის ცვლილებიდან გამომდინარე, მისმა ბავშვობამ სხვადასხვა პროვინციულ ქალაქებში ჩაიარა. მან განათლება [[დუბლინი|დუბლინში]] მდებარე წმინდა კოლუმბას სახელობის კოლეჯში დაიწყო, ხოლო შემდგომში სწავლა გააგრძელა დუბლინშივე მდებარე წმინდა სამების კოლეჯში, სადაც ისტორიის სპეციალობის მიმართულებით [[მაგისტრი|მაგისტრის]] ხარისხი მოიპოვა. მომდევნო წლების განმავლობაში იგი მოქანდაკედ მუშაობდა, ამავდროულად დამატებითი შემოსავლის უზრუნველსაყოფად მასწავლებლობით იყო დაკავებული. ის 1952 წელს ჯეინ რაიანზე დაქორწინდა და ორი წლის შემდეგ უკვე დიდ ბრიტანეთში გადაბარგდა საცხოვრებლად, სადაც ერთ-ერთ ადგილობრივ სარეკლამო კომპანიაში მუშაობდა გაყიდვების მაჩვენებლის ზრდის ხელშემწყობი სლოგანების შემმუშავებლად. სწორედ ამავე პერიოდის ფარგლებში მას და მის მეუღლეს პირველი ვაჟი შეეძინათ. მისი პირველი მოთხრობა სახელწოდებით „ სათანადო ქცევის სტანდარტი“ 1958 წელს [[ლონდონი|ლონდონის]] ერთ-ერთი გამომცემლობის მიერ იქნა გამოქვე-ყნებული, თუმცაღა თავდაპირველად მას ოდენ მცირე წარმატება ხვდა წილად. ამის გათვალისწინებით მან ნაწარმოები გამოითხოვა და გაზეთში „აირიშ თაიმს“ მოხსენიებული ცნობების მიხედვით განმეორებით დაბეჭდვაზე მკვეთრი გადამჭრელი უარი განაცხადა. შემდგომში ეს მოთხრობა მაინც იქნა კვლავ გამოქვეყნებული 1982 და ბოლოს 1989 წლებში. 1964 წელს, 36 წლის ასაკში, ტრევორი დაჯილდოვებულ იქნა „ჰოთორნდენის პრიზით“, მოთხრობისათვის „ძველი ბიჭები“. ამ აღიარებამ და წარმატებამ ტრევორს გადააწყვეტინა, პროფესიონალი მწერალი გამხდარიყო. 1971 წელს ის ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად ლონდონიდან დევონში გადავიდა, თავდაპირველად დანქსველში, ხოლო მოგვიანებით შუბრუკში, სადაც გაატარა კიდეც ცხოვრების დარჩენილი ნაწილი გარდაცვალებამდე. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრება თითქმის მთლიანად [[ინგლისი|ინგლისში]] გაატარა, თავად იგი თავს „ სულით ხორცამდე ჭეშმარიტ ირლანდიელად“ მიიჩნევდა. ტრევორი 2016 წელს 88 წლის ასაკში ძილში მშვიდად გარდაიცვალა. ტრევორმა არაერთი ისეთი მოთხრობების კრებული შექმნა, რომელმაც შემდგომში მკითხველთა ფართო აღიარებისა და ცნობადობის მოპოვება შეძლო. მისი მოთხრობები ხშირად ჩეხოვისეულ ნიმუშზე არის ხოლმე დაფუძნებული. მათი მოქმედი გმირები ძირითადად საზოგადოებრივ ცხოვრებისაგან ჩამოშორებული, ხელმოცარული, გარიყული ადამიანები არიან- ბავშვები, მოხუცებულები, საშუალო ასაკის მარტოსულები, ანაც უიღბლო ქორწინებაში მყოფები. არსებული სინამდვილისადმი მიმღებლობის არქონის გამო ისინი ალტერნატიულ სამყაროს ქმნიან და ცდილობენ, თავშესაფარი ამ სამყაროში მაინც აღმოაჩინონ. ზოგ მათგანში გამოყენებული არის გოთიკური ფიქციისათვის დამახასიათებელი გარკვეული ელემენტები, რისი მეშვეობითაც წარმოჩენილი და განხილულია ბოროტების ფენომენის განმაპირობებელი მიზეზები და მათი კავშირი სიგიჟესთან. ტრევორი აცნობიერებდა და აღიარებდა იმ მოცულობით მნიშვნელოვან ზეგავლენას, რომელიც მის მწერლად ჩამოყალიბებაზე [[ჯეიმზ ჯოისი|ჯეიმზ ჯოისის]] [[სტილისტიკა|სტილისტიკურმა]] თავისებურებებმა მოახდინა. თუმცაღა მთლიანობაში ატმოსფერო არ არის გამსჭვალული მრუმე, ავბედითი ან ავისმომასწავებელი სულისკვეთებით. ნაცვლად ამისა მწერალი სიღრმისეული დახვეწილი [[ირონია|ირონიით]] აღწერს გარემომცველი სამყაროს [[ტრაგიკომედია|ტრაგიკომიკურობასა]] და წინააღმდეგობრივობას. ეს განსაკუთრებულად მკვეთრად საგრძნობია მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებთან მიმართებაში. მისი მრავალი ნაწარმოები შესაბამისად მისადაგებულია სპექტაკლებისა და ასევე [[ტელევიზია|სატელევიზიო]] გადაცემებისა და [[რადიო|რადიომაუწყებლობისადმი]]. 1990 წელს გადაღებული იქნა „ბედისწერის უკუღმართობების“ ეკრანიზაცია [[რეჟისორი|რეჟისორ]] პეტ ო’კონორის მიერ, ხოლო 1999 წელს მისი ნაწარმოებზე „ ფელიციას მოგზაურობა“ დაყრდნობით [[კანადა|კანადელმა]] რეჟისორმა [[ატომ ეგოიანი|ატომ ეგოიანმა]] გადაიღო მხატვრული ფილმი. ტრევორის ნაწარმოებების უმრავლესობაში მოქმედება ვითარდება ინგლისსა და/ან ირლანდიაში. მათში გადმოცემულია ადგილობრივი მცხოვრებების სოციალური ფენებისა თუ პოლიტიკურ-რელიგიური განშტოებების შეხედულებების მრავალფეროვნება და განსხვავებულობა და მათგან გამოწვეული შინაგანი კონფლიქტები. ხშირად მათი ძირითადი ლაიტმოტივი არის მიწის/ნაგებობების [[კათოლიციზმი|კათოლიკე]] მესაკუთრეთა და მათ [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტ]] მდგმურებს შორის მუდმივად მზარდი დაძაბულობა და განხეთქილება. მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებში პერსონაჟები ხშირად არიან ექსცენტრიკული პიროვნებები, რომლებიც დისტანცირებული და მიუკერძოებელი დამკვირვებლები და მთხრობელები არიან. ნაცვლად ერთ ცენტრალურ მოქმედ ფიგურაზე აქცენტის გამახვილებისა, მოთხრობათა უმრავლესობაში გვხვდება რამდენიმე თანაბარი დატვირთვის მატარებელი პერსონაჟი, რომლებიც მათთვის ჩვეულებრივ ფორმალურ გარემოში ურთიერთქმედებენ, რომელიც მათი ცალკეული პიროვნული ბედისწერების ურთიერთგა-დაკვეთის წერტილად გვევლინება ხოლმე. მოგვიანებით შექმნილი ნაწარმოებები თემატურად უფრო მრავალშრიანი და გართულებულია. მათში მწერალი უღრმავდება ღვთიური მადლისა და წყალობის ფენომენს, ხოლო მნიშვნელოვანი მოვლენები სხვადასხვა მთხრობელის მიერ განცდილი ვიწროდ პიროვნული, სუბიექტური პერსპექტივიდან დანახულად არის წარმოდგენილი. არასარწმუნო მთხრობელების მიერ შემოთავაზებული განსხვავებული დაკვირვებების ზოგჯერ დამაბნეველი და იდუმალებით მოცული მრავალგვარობა თანამედროვე ყოფის სიმყიფესა და არამდგრადობას გამოხატავს. ტრევორს ყოველთვის ყველაზე მეტად იტაცებდა და აინტერესებდა ისტორიული ქარტეხილების, ყოვლისმომცველი სოციალური გარდაქმნებისა და მღელვარებების პირობებში ცალკეული პიროვნებების გავლენიანი, იმ რომელიმე საზოგადოებრივი ფენისთვის გავლენიანი ინსტიტუციების ( და მათი წარმომადგენლების ) მიმართ ლოიალურობისა თუ სკეპტიკურობის საკითხები. t3m3stngry6tgxgene5p1o8idx7vzpj 4402678 4402676 2022-08-02T14:35:01Z LauternStolz 142631 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} {{უკატეგორიო}} {{ინტერვიკი აკლია}} უილიამ ტრევორ კოქსი ( 24 მაისი, 1928- 20 ნოემბერი, 2016) , ფართოდ ცნობილი მისი [[ლიტერატურა|ლიტერატურული]] შემოქმედებითი სახელით უილიამ ტრევორი- ცნობილი [[ირლანდია|ირლანდიელი]] მწერალი, [[სცენარი|სცენარებისა]] და მოთხრობების ავტორი. იგი არის აღიარებული ინგლისურენოვანი სივრცის წარმომადგენელ ავტორებს შორის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ და დახელოვნებულ ავტორად. ტრევორი [[ირლანდია|ირლანდიაში]] , კორკის ოლქის შემადგენლობაში შემავალ ქალაქ მიჩელსთაუნში დაიბადა. სოციალური კუთვნილების თვალსაზრისით მისი ოჯახი საშუალო კლასს წარმოადგენდა, ხოლო აღმსარებლობის მიხედვით [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტული]] [[ანგლიკანიზმი|ანგლიკანური]] ეკლესიის ირლანდიურ განშტოებას განეკუთვნებოდა. მამის სამუშაოს ადგილმდებარეობის ცვლილებიდან გამომდინარე, მისმა ბავშვობამ სხვადასხვა პროვინციულ ქალაქებში ჩაიარა. მან განათლება [[დუბლინი|დუბლინში]] მდებარე წმინდა კოლუმბას სახელობის კოლეჯში დაიწყო, ხოლო შემდგომში სწავლა გააგრძელა დუბლინშივე მდებარე წმინდა სამების კოლეჯში, სადაც ისტორიის სპეციალობის მიმართულებით [[მაგისტრი|მაგისტრის]] ხარისხი მოიპოვა. მომდევნო წლების განმავლობაში იგი მოქანდაკედ მუშაობდა, ამავდროულად დამატებითი შემოსავლის უზრუნველსაყოფად მასწავლებლობით იყო დაკავებული. ის 1952 წელს ჯეინ რაიანზე დაქორწინდა და ორი წლის შემდეგ უკვე დიდ ბრიტანეთში გადაბარგდა საცხოვრებლად, სადაც ერთ-ერთ ადგილობრივ სარეკლამო კომპანიაში მუშაობდა გაყიდვების მაჩვენებლის ზრდის ხელშემწყობი სლოგანების შემმუშავებლად. სწორედ ამავე პერიოდის ფარგლებში მას და მის მეუღლეს პირველი ვაჟი შეეძინათ. მისი პირველი მოთხრობა სახელწოდებით „ სათანადო ქცევის სტანდარტი“ 1958 წელს [[ლონდონი|ლონდონის]] ერთ-ერთი გამომცემლობის მიერ იქნა გამოქვე-ყნებული, თუმცაღა თავდაპირველად მას ოდენ მცირე წარმატება ხვდა წილად. ამის გათვალისწინებით მან ნაწარმოები გამოითხოვა და გაზეთში „აირიშ თაიმს“ მოხსენიებული ცნობების მიხედვით განმეორებით დაბეჭდვაზე მკვეთრი გადამჭრელი უარი განაცხადა. შემდგომში ეს მოთხრობა მაინც იქნა კვლავ გამოქვეყნებული 1982 და ბოლოს 1989 წლებში. 1964 წელს, 36 წლის ასაკში, ტრევორი დაჯილდოვებულ იქნა „ჰოთორნდენის პრიზით“, მოთხრობისათვის „ძველი ბიჭები“. ამ აღიარებამ და წარმატებამ ტრევორს გადააწყვეტინა, პროფესიონალი მწერალი გამხდარიყო. 1971 წელს ის ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად ლონდონიდან დევონში გადავიდა, თავდაპირველად დანქსველში, ხოლო მოგვიანებით შუბრუკში, სადაც გაატარა კიდეც ცხოვრების დარჩენილი ნაწილი გარდაცვალებამდე. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრება თითქმის მთლიანად [[ინგლისი|ინგლისში]] გაატარა, თავად იგი თავს „ სულით ხორცამდე ჭეშმარიტ ირლანდიელად“ მიიჩნევდა. ტრევორი 2016 წელს 88 წლის ასაკში ძილში მშვიდად გარდაიცვალა. ტრევორმა არაერთი ისეთი მოთხრობების კრებული შექმნა, რომელმაც შემდგომში მკითხველთა ფართო აღიარებისა და ცნობადობის მოპოვება შეძლო. მისი მოთხრობები ხშირად ჩეხოვისეულ ნიმუშზე არის ხოლმე დაფუძნებული. მათი მოქმედი გმირები ძირითადად საზოგადოებრივ ცხოვრებისაგან ჩამოშორებული, ხელმოცარული, გარიყული ადამიანები არიან- ბავშვები, მოხუცებულები, საშუალო ასაკის მარტოსულები, ანაც უიღბლო ქორწინებაში მყოფები. არსებული სინამდვილისადმი მიმღებლობის არქონის გამო ისინი ალტერნატიულ სამყაროს ქმნიან და ცდილობენ, თავშესაფარი ამ სამყაროში მაინც აღმოაჩინონ. ზოგ მათგანში გამოყენებული არის გოთიკური ფიქციისათვის დამახასიათებელი გარკვეული ელემენტები, რისი მეშვეობითაც წარმოჩენილი და განხილულია ბოროტების ფენომენის განმაპირობებელი მიზეზები და მათი კავშირი სიგიჟესთან. ტრევორი აცნობიერებდა და აღიარებდა იმ მოცულობით მნიშვნელოვან ზეგავლენას, რომელიც მის მწერლად ჩამოყალიბებაზე [[ჯეიმზ ჯოისი|ჯეიმზ ჯოისის]] [[სტილისტიკა|სტილისტიკურმა]] თავისებურებებმა მოახდინა. თუმცაღა მთლიანობაში ატმოსფერო არ არის გამსჭვალული მრუმე, ავბედითი ან ავისმომასწავებელი სულისკვეთებით. ნაცვლად ამისა მწერალი სიღრმისეული დახვეწილი [[ირონია|ირონიით]] აღწერს გარემომცველი სამყაროს [[ტრაგიკომედია|ტრაგიკომიკურობასა]] და წინააღმდეგობრივობას. ეს განსაკუთრებულად მკვეთრად საგრძნობია მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებთან მიმართებაში. მისი მრავალი ნაწარმოები შესაბამისად მისადაგებულია სპექტაკლებისა და ასევე [[ტელევიზია|სატელევიზიო]] გადაცემებისა და [[რადიო|რადიომაუწყებლობისადმი]]. 1990 წელს გადაღებული იქნა „ბედისწერის უკუღმართობების“ ეკრანიზაცია [[რეჟისორი|რეჟისორ]] პეტ ო’კონორის მიერ, ხოლო 1999 წელს მისი ნაწარმოებზე „ ფელიციას მოგზაურობა“ დაყრდნობით [[კანადა|კანადელმა]] რეჟისორმა [[ატომ ეგოიანი|ატომ ეგოიანმა]] გადაიღო მხატვრული ფილმი. ტრევორის ნაწარმოებების უმრავლესობაში მოქმედება ვითარდება ინგლისსა და/ან ირლანდიაში. მათში გადმოცემულია ადგილობრივი მცხოვრებების სოციალური ფენებისა თუ პოლიტიკურ-რელიგიური განშტოებების შეხედულებების მრავალფეროვნება და განსხვავებულობა და მათგან გამოწვეული შინაგანი კონფლიქტები. ხშირად მათი ძირითადი [[ლაიტმოტივი|ლაიტმოტივი]] არის მიწის/ნაგებობების [[კათოლიციზმი|კათოლიკე]] მესაკუთრეთა და მათ [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტ]] მდგმურებს შორის მუდმივად მზარდი დაძაბულობა და განხეთქილება. მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებში პერსონაჟები ხშირად არიან ექსცენტრიკული პიროვნებები, რომლებიც დისტანცირებული და მიუკერძოებელი დამკვირვებლები და მთხრობელები არიან. ნაცვლად ერთ ცენტრალურ მოქმედ ფიგურაზე აქცენტის გამახვილებისა, მოთხრობათა უმრავლესობაში გვხვდება რამდენიმე თანაბარი დატვირთვის მატარებელი პერსონაჟი, რომლებიც მათთვის ჩვეულებრივ ფორმალურ გარემოში ურთიერთქმედებენ, რომელიც მათი ცალკეული პიროვნული ბედისწერების ურთიერთგა-დაკვეთის წერტილად გვევლინება ხოლმე. მოგვიანებით შექმნილი ნაწარმოებები თემატურად უფრო მრავალშრიანი და გართულებულია. მათში მწერალი უღრმავდება ღვთიური მადლისა და წყალობის ფენომენს, ხოლო მნიშვნელოვანი მოვლენები სხვადასხვა მთხრობელის მიერ განცდილი ვიწროდ პიროვნული, სუბიექტური პერსპექტივიდან დანახულად არის წარმოდგენილი. არასარწმუნო მთხრობელების მიერ შემოთავაზებული განსხვავებული დაკვირვებების ზოგჯერ დამაბნეველი და იდუმალებით მოცული მრავალგვარობა თანამედროვე ყოფის სიმყიფესა და არამდგრადობას გამოხატავს. ტრევორს ყოველთვის ყველაზე მეტად იტაცებდა და აინტერესებდა ისტორიული ქარტეხილების, ყოვლისმომცველი სოციალური გარდაქმნებისა და მღელვარებების პირობებში ცალკეული პიროვნებების გავლენიანი, იმ რომელიმე საზოგადოებრივი ფენისთვის გავლენიანი ინსტიტუციების ( და მათი წარმომადგენლების ) მიმართ ლოიალურობისა თუ სკეპტიკურობის საკითხები. btorjpr0xjg1r59yux79hp25mmrs8fc 4402711 4402678 2022-08-02T14:59:30Z LauternStolz 142631 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} {{უკატეგორიო}} {{ინტერვიკი აკლია}} უილიამ ტრევორ კოქსი ( 24 მაისი, 1928- 20 ნოემბერი, 2016) , ფართოდ ცნობილი მისი [[ლიტერატურა|ლიტერატურული]] შემოქმედებითი სახელით უილიამ ტრევორი- ცნობილი [[ირლანდია|ირლანდიელი]] მწერალი, [[სცენარი|სცენარებისა]] და მოთხრობების ავტორი. იგი არის აღიარებული ინგლისურენოვანი სივრცის წარმომადგენელ ავტორებს შორის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ და დახელოვნებულ ავტორად. ტრევორი [[ირლანდია|ირლანდიაში]] , კორკის ოლქის შემადგენლობაში შემავალ ქალაქ მიჩელსთაუნში დაიბადა. სოციალური კუთვნილების თვალსაზრისით მისი ოჯახი საშუალო კლასს წარმოადგენდა, ხოლო აღმსარებლობის მიხედვით [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტული]] [[ანგლიკანიზმი|ანგლიკანური]] ეკლესიის ირლანდიურ განშტოებას განეკუთვნებოდა. მამის სამუშაოს ადგილმდებარეობის ცვლილებიდან გამომდინარე, მისმა ბავშვობამ სხვადასხვა პროვინციულ ქალაქებში ჩაიარა. მან განათლება [[დუბლინი|დუბლინში]] მდებარე წმინდა კოლუმბას სახელობის კოლეჯში დაიწყო, ხოლო შემდგომში სწავლა გააგრძელა დუბლინშივე მდებარე წმინდა სამების კოლეჯში, სადაც ისტორიის სპეციალობის მიმართულებით [[მაგისტრი|მაგისტრის]] ხარისხი მოიპოვა. მომდევნო წლების განმავლობაში იგი მოქანდაკედ მუშაობდა, ამავდროულად დამატებითი შემოსავლის უზრუნველსაყოფად მასწავლებლობით იყო დაკავებული. ის 1952 წელს ჯეინ რაიანზე დაქორწინდა და ორი წლის შემდეგ უკვე დიდ ბრიტანეთში გადაბარგდა საცხოვრებლად, სადაც ერთ-ერთ ადგილობრივ სარეკლამო კომპანიაში მუშაობდა გაყიდვების მაჩვენებლის ზრდის ხელშემწყობი სლოგანების შემმუშავებლად. სწორედ ამავე პერიოდის ფარგლებში მას და მის მეუღლეს პირველი ვაჟი შეეძინათ. მისი პირველი მოთხრობა სახელწოდებით „ სათანადო ქცევის სტანდარტი“ 1958 წელს [[ლონდონი|ლონდონის]] ერთ-ერთი გამომცემლობის მიერ იქნა გამოქვე-ყნებული, თუმცაღა თავდაპირველად მას ოდენ მცირე წარმატება ხვდა წილად. ამის გათვალისწინებით მან ნაწარმოები გამოითხოვა და გაზეთში „აირიშ თაიმს“ მოხსენიებული ცნობების მიხედვით განმეორებით დაბეჭდვაზე მკვეთრი გადამჭრელი უარი განაცხადა. შემდგომში ეს მოთხრობა მაინც იქნა კვლავ გამოქვეყნებული 1982 და ბოლოს 1989 წლებში. 1964 წელს, 36 წლის ასაკში, ტრევორი დაჯილდოვებულ იქნა „ჰოთორნდენის პრიზით“, მოთხრობისათვის „ძველი ბიჭები“. ამ აღიარებამ და წარმატებამ ტრევორს გადააწყვეტინა, პროფესიონალი მწერალი გამხდარიყო. 1971 წელს ის ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად ლონდონიდან დევონში გადავიდა, თავდაპირველად დანქსველში, ხოლო მოგვიანებით შუბრუკში, სადაც გაატარა კიდეც ცხოვრების დარჩენილი ნაწილი გარდაცვალებამდე. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრება თითქმის მთლიანად [[ინგლისი|ინგლისში]] გაატარა, თავად იგი თავს „ სულით ხორცამდე ჭეშმარიტ ირლანდიელად“ მიიჩნევდა. ტრევორი 2016 წელს 88 წლის ასაკში ძილში მშვიდად გარდაიცვალა. ტრევორმა არაერთი ისეთი მოთხრობების კრებული შექმნა, რომელმაც შემდგომში მკითხველთა ფართო აღიარებისა და ცნობადობის მოპოვება შეძლო. მისი მოთხრობები ხშირად ჩეხოვისეულ ნიმუშზე არის ხოლმე დაფუძნებული. მათი მოქმედი გმირები ძირითადად საზოგადოებრივ ცხოვრებისაგან ჩამოშორებული, ხელმოცარული, გარიყული ადამიანები არიან- ბავშვები, მოხუცებულები, საშუალო ასაკის მარტოსულები, ანაც უიღბლო ქორწინებაში მყოფები. არსებული სინამდვილისადმი მიმღებლობის არქონის გამო ისინი ალტერნატიულ სამყაროს ქმნიან და ცდილობენ, თავშესაფარი ამ სამყაროში მაინც აღმოაჩინონ. ზოგ მათგანში გამოყენებული არის გოთიკური ფიქციისათვის დამახასიათებელი გარკვეული ელემენტები, რისი მეშვეობითაც წარმოჩენილი და განხილულია ბოროტების ფენომენის განმაპირობებელი მიზეზები და მათი კავშირი სიგიჟესთან. ტრევორი აცნობიერებდა და აღიარებდა იმ მოცულობით მნიშვნელოვან ზეგავლენას, რომელიც მის მწერლად ჩამოყალიბებაზე [[ჯეიმზ ჯოისი|ჯეიმზ ჯოისის]] [[სტილისტიკა|სტილისტიკურმა]] თავისებურებებმა მოახდინა. თუმცაღა მთლიანობაში ატმოსფერო არ არის გამსჭვალული მრუმე, ავბედითი ან ავისმომასწავებელი სულისკვეთებით. ნაცვლად ამისა მწერალი სიღრმისეული დახვეწილი [[ირონია|ირონიით]] აღწერს გარემომცველი სამყაროს [[ტრაგიკომედია|ტრაგიკომიკურობასა]] და წინააღმდეგობრივობას. ეს განსაკუთრებულად მკვეთრად საგრძნობია მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებთან მიმართებაში. მისი მრავალი ნაწარმოები შესაბამისად მისადაგებულია სპექტაკლებისა და ასევე [[ტელევიზია|სატელევიზიო]] გადაცემებისა და [[რადიო|რადიომაუწყებლობისადმი]]. 1990 წელს გადაღებული იქნა „ბედისწერის უკუღმართობების“ ეკრანიზაცია [[რეჟისორი|რეჟისორ]] პეტ ო’კონორის მიერ, ხოლო 1999 წელს მისი ნაწარმოებზე „ ფელიციას მოგზაურობა“ დაყრდნობით [[კანადა|კანადელმა]] რეჟისორმა [[ატომ ეგოიანი|ატომ ეგოიანმა]] გადაიღო მხატვრული ფილმი. ტრევორის ნაწარმოებების უმრავლესობაში მოქმედება ვითარდება ინგლისსა და/ან ირლანდიაში. მათში გადმოცემულია ადგილობრივი მცხოვრებების სოციალური ფენებისა თუ პოლიტიკურ-რელიგიური განშტოებების შეხედულებების მრავალფეროვნება და განსხვავებულობა და მათგან გამოწვეული შინაგანი კონფლიქტები. ხშირად მათი ძირითადი [[ლაიტმოტივი|ლაიტმოტივი]] არის მიწის/ნაგებობების [[კათოლიციზმი|კათოლიკე]] მესაკუთრეთა და მათ [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტ]] მდგმურებს შორის მუდმივად მზარდი დაძაბულობა და განხეთქილება. მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებში პერსონაჟები ხშირად არიან ექსცენტრიკული პიროვნებები, რომლებიც დისტანცირებული და მიუკერძოებელი დამკვირვებლები და მთხრობელები არიან. ნაცვლად ერთ ცენტრალურ მოქმედ ფიგურაზე აქცენტის გამახვილებისა, მოთხრობათა უმრავლესობაში გვხვდება რამდენიმე თანაბარი დატვირთვის მატარებელი [[პერსონაჟი|პერსონაჟი]] , რომლებიც მათთვის ჩვეულებრივ ფორმალურ გარემოში ურთიერთქმედებენ, რომელიც მათი ცალკეული პიროვნული ბედისწერების ურთიერთგა-დაკვეთის წერტილად გვევლინება ხოლმე. მოგვიანებით შექმნილი ნაწარმოებები თემატურად უფრო მრავალშრიანი და გართულებულია. მათში მწერალი უღრმავდება ღვთიური მადლისა და წყალობის ფენომენს, ხოლო მნიშვნელოვანი მოვლენები სხვადასხვა მთხრობელის მიერ განცდილი ვიწროდ პიროვნული, სუბიექტური პერსპექტივიდან დანახულად არის წარმოდგენილი. არასარწმუნო მთხრობელების მიერ შემოთავაზებული განსხვავებული დაკვირვებების ზოგჯერ დამაბნეველი და იდუმალებით მოცული მრავალგვარობა თანამედროვე ყოფის სიმყიფესა და არამდგრადობას გამოხატავს. ტრევორს ყოველთვის ყველაზე მეტად იტაცებდა და აინტერესებდა ისტორიული ქარტეხილების, ყოვლისმომცველი სოციალური გარდაქმნებისა და მღელვარებების პირობებში ცალკეული პიროვნებების გავლენიანი, იმ რომელიმე საზოგადოებრივი ფენისთვის გავლენიანი ინსტიტუციების ( და მათი წარმომადგენლების ) მიმართ ლოიალურობისა თუ სკეპტიკურობის საკითხები. 7klz2ieuh9ymd1x69axw321o60c7g6n 4402721 4402711 2022-08-02T15:11:30Z LauternStolz 142631 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} {{უკატეგორიო}} {{ინტერვიკი აკლია}} უილიამ ტრევორ კოქსი ( 24 მაისი, 1928- 20 ნოემბერი, 2016) , ფართოდ ცნობილი მისი [[ლიტერატურა|ლიტერატურული]] შემოქმედებითი სახელით უილიამ ტრევორი- ცნობილი [[ირლანდია|ირლანდიელი]] მწერალი, [[სცენარი|სცენარებისა]] და მოთხრობების ავტორი. იგი არის აღიარებული ინგლისურენოვანი სივრცის წარმომადგენელ ავტორებს შორის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ და დახელოვნებულ ავტორად. ტრევორი [[ირლანდია|ირლანდიაში]] , კორკის ოლქის შემადგენლობაში შემავალ ქალაქ მიჩელსთაუნში დაიბადა. სოციალური კუთვნილების თვალსაზრისით მისი ოჯახი საშუალო კლასს წარმოადგენდა, ხოლო აღმსარებლობის მიხედვით [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტული]] [[ანგლიკანიზმი|ანგლიკანური]] ეკლესიის ირლანდიურ განშტოებას განეკუთვნებოდა. მამის სამუშაოს ადგილმდებარეობის ცვლილებიდან გამომდინარე, მისმა ბავშვობამ სხვადასხვა პროვინციულ ქალაქებში ჩაიარა. მან განათლება [[დუბლინი|დუბლინში]] მდებარე წმინდა კოლუმბას სახელობის კოლეჯში დაიწყო, ხოლო შემდგომში სწავლა გააგრძელა დუბლინშივე მდებარე წმინდა სამების კოლეჯში, სადაც ისტორიის სპეციალობის მიმართულებით [[მაგისტრი|მაგისტრის]] ხარისხი მოიპოვა. მომდევნო წლების განმავლობაში იგი მოქანდაკედ მუშაობდა, ამავდროულად დამატებითი შემოსავლის უზრუნველსაყოფად მასწავლებლობით იყო დაკავებული. ის 1952 წელს ჯეინ რაიანზე დაქორწინდა და ორი წლის შემდეგ უკვე დიდ ბრიტანეთში გადაბარგდა საცხოვრებლად, სადაც ერთ-ერთ ადგილობრივ სარეკლამო კომპანიაში მუშაობდა გაყიდვების მაჩვენებლის ზრდის ხელშემწყობი სლოგანების შემმუშავებლად. სწორედ ამავე პერიოდის ფარგლებში მას და მის მეუღლეს პირველი ვაჟი შეეძინათ. მისი პირველი მოთხრობა სახელწოდებით „ სათანადო ქცევის სტანდარტი“ 1958 წელს [[ლონდონი|ლონდონის]] ერთ-ერთი გამომცემლობის მიერ იქნა გამოქვე-ყნებული, თუმცაღა თავდაპირველად მას ოდენ მცირე წარმატება ხვდა წილად. ამის გათვალისწინებით მან ნაწარმოები გამოითხოვა და გაზეთში „აირიშ თაიმს“ მოხსენიებული ცნობების მიხედვით განმეორებით დაბეჭდვაზე მკვეთრი გადამჭრელი უარი განაცხადა. შემდგომში ეს მოთხრობა მაინც იქნა კვლავ გამოქვეყნებული 1982 და ბოლოს 1989 წლებში. 1964 წელს, 36 წლის ასაკში, ტრევორი დაჯილდოვებულ იქნა „ჰოთორნდენის პრიზით“, მოთხრობისათვის „ძველი ბიჭები“. ამ აღიარებამ და წარმატებამ ტრევორს გადააწყვეტინა, პროფესიონალი მწერალი გამხდარიყო. 1971 წელს ის ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად ლონდონიდან დევონში გადავიდა, თავდაპირველად დანქსველში, ხოლო მოგვიანებით შუბრუკში, სადაც გაატარა კიდეც ცხოვრების დარჩენილი ნაწილი გარდაცვალებამდე. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრება თითქმის მთლიანად [[ინგლისი|ინგლისში]] გაატარა, თავად იგი თავს „ სულით ხორცამდე ჭეშმარიტ ირლანდიელად“ მიიჩნევდა. ტრევორი 2016 წელს 88 წლის ასაკში ძილში მშვიდად გარდაიცვალა. ტრევორმა არაერთი ისეთი მოთხრობების კრებული შექმნა, რომელმაც შემდგომში მკითხველთა ფართო აღიარებისა და ცნობადობის მოპოვება შეძლო. მისი მოთხრობები ხშირად ჩეხოვისეულ ნიმუშზე არის ხოლმე დაფუძნებული. მათი მოქმედი გმირები ძირითადად საზოგადოებრივ ცხოვრებისაგან ჩამოშორებული, ხელმოცარული, გარიყული ადამიანები არიან- ბავშვები, მოხუცებულები, საშუალო ასაკის მარტოსულები, ანაც უიღბლო ქორწინებაში მყოფები. არსებული სინამდვილისადმი მიმღებლობის არქონის გამო ისინი ალტერნატიულ სამყაროს ქმნიან და ცდილობენ, თავშესაფარი ამ სამყაროში მაინც აღმოაჩინონ. ზოგ მათგანში გამოყენებული არის გოთიკური ფიქციისათვის დამახასიათებელი გარკვეული ელემენტები, რისი მეშვეობითაც წარმოჩენილი და განხილულია ბოროტების ფენომენის განმაპირობებელი მიზეზები და მათი კავშირი სიგიჟესთან. ტრევორი აცნობიერებდა და აღიარებდა იმ მოცულობით მნიშვნელოვან ზეგავლენას, რომელიც მის მწერლად ჩამოყალიბებაზე [[ჯეიმზ ჯოისი|ჯეიმზ ჯოისის]] [[სტილისტიკა|სტილისტიკურმა]] თავისებურებებმა მოახდინა. თუმცაღა მთლიანობაში ატმოსფერო არ არის გამსჭვალული მრუმე, ავბედითი ან ავისმომასწავებელი სულისკვეთებით. ნაცვლად ამისა მწერალი სიღრმისეული დახვეწილი [[ირონია|ირონიით]] აღწერს გარემომცველი სამყაროს [[ტრაგიკომედია|ტრაგიკომიკურობასა]] და წინააღმდეგობრივობას. ეს განსაკუთრებულად მკვეთრად საგრძნობია მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებთან მიმართებაში. მისი მრავალი ნაწარმოები შესაბამისად მისადაგებულია სპექტაკლებისა და ასევე [[ტელევიზია|სატელევიზიო]] გადაცემებისა და [[რადიო|რადიომაუწყებლობისადმი]]. 1990 წელს გადაღებული იქნა „ბედისწერის უკუღმართობების“ ეკრანიზაცია [[რეჟისორი|რეჟისორ]] პეტ ო’კონორის მიერ, ხოლო 1999 წელს მისი ნაწარმოებზე „ ფელიციას მოგზაურობა“ დაყრდნობით [[კანადა|კანადელმა]] რეჟისორმა [[ატომ ეგოიანი|ატომ ეგოიანმა]] გადაიღო მხატვრული ფილმი. ტრევორის ნაწარმოებების უმრავლესობაში მოქმედება ვითარდება ინგლისსა და/ან ირლანდიაში. მათში გადმოცემულია ადგილობრივი მცხოვრებების სოციალური ფენებისა თუ პოლიტიკურ-რელიგიური განშტოებების შეხედულებების მრავალფეროვნება და განსხვავებულობა და მათგან გამოწვეული შინაგანი კონფლიქტები. ხშირად მათი ძირითადი [[ლაიტმოტივი|ლაიტმოტივი]] არის მიწის/ნაგებობების [[კათოლიციზმი|კათოლიკე]] მესაკუთრეთა და მათ [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტ]] მდგმურებს შორის მუდმივად მზარდი დაძაბულობა და განხეთქილება. მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებში პერსონაჟები ხშირად არიან ექსცენტრიკული პიროვნებები, რომლებიც დისტანცირებული და მიუკერძოებელი დამკვირვებლები და მთხრობელები არიან. ნაცვლად ერთ ცენტრალურ მოქმედ ფიგურაზე აქცენტის გამახვილებისა, მოთხრობათა უმრავლესობაში გვხვდება რამდენიმე თანაბარი დატვირთვის მატარებელი [[პერსონაჟი|პერსონაჟი]] , რომლებიც მათთვის ჩვეულებრივ ფორმალურ გარემოში ურთიერთქმედებენ, რომელიც მათი ცალკეული პიროვნული ბედისწერების ურთიერთგა-დაკვეთის წერტილად გვევლინება ხოლმე. მოგვიანებით შექმნილი ნაწარმოებები თემატურად უფრო მრავალშრიანი და გართულებულია. მათში მწერალი უღრმავდება ღვთიური მადლისა და წყალობის ფენომენს, ხოლო მნიშვნელოვანი მოვლენები სხვადასხვა მთხრობელის მიერ განცდილი ვიწროდ პიროვნული, სუბიექტური პერსპექტივიდან დანახულად არის წარმოდგენილი. არასარწმუნო მთხრობელების მიერ შემოთავაზებული განსხვავებული დაკვირვებების ზოგჯერ დამაბნეველი და იდუმალებით მოცული მრავალგვარობა თანამედროვე ყოფის სიმყიფესა და არამდგრადობას გამოხატავს. ტრევორს ყოველთვის ყველაზე მეტად იტაცებდა და აინტერესებდა ისტორიული ქარტეხილების, ყოვლისმომცველი სოციალური გარდაქმნებისა და მღელვარებების პირობებში ცალკეული პიროვნებების იმ რომელიმე საზოგადოებრივი ფენისთვის გავლენიანი ინსტიტუციების ( და მათი წარმომადგენლების ) მიმართ ლოიალურობისა თუ სკეპტიკურობის საკითხები. khhp28a8brclijvjcr9fiwann9d4lcc 4402726 4402721 2022-08-02T15:18:04Z LauternStolz 142631 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} {{უკატეგორიო}} {{ინტერვიკი აკლია}} უილიამ ტრევორ კოქსი ( 24 მაისი, 1928- 20 ნოემბერი, 2016) , ფართოდ ცნობილი მისი [[ლიტერატურა|ლიტერატურული]] შემოქმედებითი სახელით უილიამ ტრევორი- ცნობილი [[ირლანდია|ირლანდიელი]] მწერალი, [[სცენარი|სცენარებისა]] და მოთხრობების ავტორი. იგი არის აღიარებული ინგლისურენოვანი სივრცის წარმომადგენელ ავტორებს შორის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ და დახელოვნებულ ავტორად. ტრევორი [[ირლანდია|ირლანდიაში]] , კორკის ოლქის შემადგენლობაში შემავალ ქალაქ მიჩელსთაუნში დაიბადა. სოციალური კუთვნილების თვალსაზრისით მისი ოჯახი საშუალო კლასს წარმოადგენდა, ხოლო აღმსარებლობის მიხედვით [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტული]] [[ანგლიკანიზმი|ანგლიკანური]] ეკლესიის ირლანდიურ განშტოებას განეკუთვნებოდა. მამის სამუშაოს ადგილმდებარეობის ცვლილებიდან გამომდინარე, მისმა ბავშვობამ სხვადასხვა პროვინციულ ქალაქებში ჩაიარა. მან განათლება [[დუბლინი|დუბლინში]] მდებარე წმინდა კოლუმბას სახელობის კოლეჯში დაიწყო, ხოლო შემდგომში სწავლა გააგრძელა დუბლინშივე მდებარე წმინდა სამების კოლეჯში, სადაც ისტორიის სპეციალობის მიმართულებით [[მაგისტრი|მაგისტრის]] ხარისხი მოიპოვა. მომდევნო წლების განმავლობაში იგი მოქანდაკედ მუშაობდა, ამავდროულად დამატებითი შემოსავლის უზრუნველსაყოფად მასწავლებლობით იყო დაკავებული. ის 1952 წელს ჯეინ რაიანზე დაქორწინდა და ორი წლის შემდეგ უკვე დიდ ბრიტანეთში გადაბარგდა საცხოვრებლად, სადაც ერთ-ერთ ადგილობრივ სარეკლამო კომპანიაში მუშაობდა გაყიდვების მაჩვენებლის ზრდის ხელშემწყობი სლოგანების შემმუშავებლად. სწორედ ამავე პერიოდის ფარგლებში მას და მის მეუღლეს პირველი ვაჟი შეეძინათ. მისი პირველი მოთხრობა სახელწოდებით „ სათანადო ქცევის სტანდარტი“ 1958 წელს [[ლონდონი|ლონდონის]] ერთ-ერთი გამომცემლობის მიერ იქნა გამოქვე-ყნებული, თუმცაღა თავდაპირველად მას ოდენ მცირე წარმატება ხვდა წილად. ამის გათვალისწინებით მან ნაწარმოები გამოითხოვა და გაზეთში „აირიშ თაიმს“ მოხსენიებული ცნობების მიხედვით განმეორებით დაბეჭდვაზე მკვეთრი გადამჭრელი უარი განაცხადა. შემდგომში ეს მოთხრობა მაინც იქნა კვლავ გამოქვეყნებული 1982 და ბოლოს 1989 წლებში. 1964 წელს, 36 წლის ასაკში, ტრევორი დაჯილდოვებულ იქნა „ჰოთორნდენის პრიზით“, მოთხრობისათვის „ძველი ბიჭები“. ამ აღიარებამ და წარმატებამ ტრევორს გადააწყვეტინა, პროფესიონალი მწერალი გამხდარიყო. 1971 წელს ის ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად ლონდონიდან დევონში გადავიდა, თავდაპირველად დანქსველში, ხოლო მოგვიანებით შუბრუკში, სადაც გაატარა კიდეც ცხოვრების დარჩენილი ნაწილი გარდაცვალებამდე. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრება თითქმის მთლიანად [[ინგლისი|ინგლისში]] გაატარა, თავად იგი თავს „ სულით ხორცამდე ჭეშმარიტ ირლანდიელად“ მიიჩნევდა. ტრევორი 2016 წელს 88 წლის ასაკში ძილში მშვიდად გარდაიცვალა. ტრევორმა არაერთი ისეთი მოთხრობების კრებული შექმნა, რომელმაც შემდგომში მკითხველთა ფართო აღიარებისა და ცნობადობის მოპოვება შეძლო. მისი მოთხრობები ხშირად ჩეხოვისეულ ნიმუშზე არის ხოლმე დაფუძნებული. მათი მოქმედი გმირები ძირითადად საზოგადოებრივ ცხოვრებისაგან ჩამოშორებული, ხელმოცარული, გარიყული ადამიანები არიან- ბავშვები, მოხუცებულები, საშუალო ასაკის მარტოსულები, ანაც უიღბლო ქორწინებაში მყოფები. არსებული სინამდვილისადმი მიმღებლობის არქონის გამო ისინი ალტერნატიულ სამყაროს ქმნიან და ცდილობენ, თავშესაფარი ამ სამყაროში მაინც აღმოაჩინონ. ზოგ მათგანში გამოყენებული არის გოთიკური ფიქციისათვის დამახასიათებელი გარკვეული ელემენტები, რისი მეშვეობითაც წარმოჩენილი და განხილულია ბოროტების ფენომენის განმაპირობებელი მიზეზები და მათი კავშირი სიგიჟესთან. ტრევორი აცნობიერებდა და აღიარებდა იმ მოცულობით მნიშვნელოვან ზეგავლენას, რომელიც მის მწერლად ჩამოყალიბებაზე [[ჯეიმზ ჯოისი|ჯეიმზ ჯოისის]] [[სტილისტიკა|სტილისტიკურმა]] თავისებურებებმა მოახდინა. თუმცაღა მთლიანობაში ატმოსფერო არ არის გამსჭვალული მრუმე, ავბედითი ან ავისმომასწავებელი სულისკვეთებით. ნაცვლად ამისა მწერალი სიღრმისეული დახვეწილი [[ირონია|ირონიით]] აღწერს გარემომცველი სამყაროს [[ტრაგიკომედია|ტრაგიკომიკურობასა]] და წინააღმდეგობრივობას. ეს განსაკუთრებულად მკვეთრად საგრძნობია მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებთან მიმართებაში. მისი მრავალი ნაწარმოები შესაბამისად მისადაგებულია სპექტაკლებისა და ასევე [[ტელევიზია|სატელევიზიო]] გადაცემებისა და [[რადიო|რადიომაუწყებლობისადმი]]. 1990 წელს გადაღებული იქნა „ბედისწერის უკუღმართობების“ ეკრანიზაცია [[რეჟისორი|რეჟისორ]] პეტ ო’კონორის მიერ, ხოლო 1999 წელს მისი ნაწარმოებზე „ ფელიციას მოგზაურობა“ დაყრდნობით [[კანადა|კანადელმა]] რეჟისორმა [[ატომ ეგოიანი|ატომ ეგოიანმა]] გადაიღო მხატვრული ფილმი. ტრევორის ნაწარმოებების უმრავლესობაში მოქმედება ვითარდება ინგლისსა და/ან ირლანდიაში. მათში გადმოცემულია ადგილობრივი მცხოვრებების სოციალური ფენებისა თუ პოლიტიკურ-რელიგიური განშტოებების შეხედულებების მრავალფეროვნება და განსხვავებულობა და მათგან გამოწვეული შინაგანი [[კონფლიქტი|კონფლიქტები]]. ხშირად მათი ძირითადი [[ლაიტმოტივი|ლაიტმოტივი]] არის მიწის/ნაგებობების [[კათოლიციზმი|კათოლიკე]] მესაკუთრეთა და მათ [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტ]] მდგმურებს შორის მუდმივად მზარდი დაძაბულობა და განხეთქილება. მის შედარებით ადრეულ ნაწარმოებებში პერსონაჟები ხშირად არიან ექსცენტრიკული პიროვნებები, რომლებიც დისტანცირებული და მიუკერძოებელი დამკვირვებლები და მთხრობელები არიან. ნაცვლად ერთ ცენტრალურ მოქმედ ფიგურაზე აქცენტის გამახვილებისა, მოთხრობათა უმრავლესობაში გვხვდება რამდენიმე თანაბარი დატვირთვის მატარებელი [[პერსონაჟი|პერსონაჟი]] , რომლებიც მათთვის ჩვეულებრივ ფორმალურ გარემოში ურთიერთქმედებენ, რომელიც მათი ცალკეული პიროვნული ბედისწერების ურთიერთგა-დაკვეთის წერტილად გვევლინება ხოლმე. მოგვიანებით შექმნილი ნაწარმოებები თემატურად უფრო მრავალშრიანი და გართულებულია. მათში მწერალი უღრმავდება ღვთიური მადლისა და წყალობის ფენომენს, ხოლო მნიშვნელოვანი მოვლენები სხვადასხვა მთხრობელის მიერ განცდილი ვიწროდ პიროვნული, სუბიექტური პერსპექტივიდან დანახულად არის წარმოდგენილი. არასარწმუნო მთხრობელების მიერ შემოთავაზებული განსხვავებული დაკვირვებების ზოგჯერ დამაბნეველი და იდუმალებით მოცული მრავალგვარობა თანამედროვე ყოფის სიმყიფესა და არამდგრადობას გამოხატავს. ტრევორს ყოველთვის ყველაზე მეტად იტაცებდა და აინტერესებდა ისტორიული ქარტეხილების, ყოვლისმომცველი სოციალური გარდაქმნებისა და მღელვარებების პირობებში ცალკეული პიროვნებების იმ რომელიმე საზოგადოებრივი ფენისთვის გავლენიანი ინსტიტუციების ( და მათი წარმომადგენლების ) მიმართ ლოიალურობისა თუ სკეპტიკურობის საკითხები. o5t7fhsekubuwhtgnskli2nvzj953v9 ხალხისთვის 0 536523 4402674 4402312 2022-08-02T14:32:32Z Nia chelidze3 109887 მომხმარებლის [[სპეციალური:წვლილი/37.232.78.93|37.232.78.93]] ცვლილებების გაუქმება (№4402309) wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია |პარტიის სახელი=ხალხისთვის |პარტიის სახელი ფერი=#3b53a4 |პარტიის ვიკიფერი=#f47214 |პარტიის სახელი მშობლიური= |პარტიის სახელი მშობლიური კოდი= |პარტიის სახელები მშობლიური= |პარტიის ლოგო=Forthepeople.png |ლოგოს_სიგანე= |წარწერა= |სურათი= |სურათის სიგანე= |სურათის წარწერა= |ჯგუფური ფოტო= |ჯგუფური ფოტოს სიგანე= |ჯგუფური ფოტოს წარწერა= |სტატუსი= |აბრევიატურა= |ქვეყანა=საქართველო |ქვეყნები= |დევიზი ქართულად= |ლიდერი= |თავმჯდომარე=[[ანა დოლიძე]] |გენერალური მდივანი= |ხელმძღვანელი1 წარწერა= |ხელმძღვანელი1= |ხელმძღვანელი2 წარწერა= |ხელმძღვანელი2= |ხელმძღვანელი3 წარწერა= |ხელმძღვანელი3= |დამფუძნებელი= ანა დოლიძე |დამფუძნებლები= |დაფუძნდა= 22 მაისი , 2021 წელი |წინამორბედი= |დაიშალა= |იდეოლოგია= |პოლიტიკური პოზიცია= [[ცენტრიზმი]] |აფილაცია= |აფილაცია1 სახელი= |გასამხედროებული ფრთა= |ახალგაზრდული ფრთა= |გაზეთი= |საიდენტიფიკაციო_ნომერი= |შერწყმის თარიღი= |შერწყმა= |წევრი= |შტაბ-ბინა= |ადგილები1_სათაური= [[საქართველოს პარლამენტი|პარლამენტი]] |ადგილები1 = |ადგილები2_სათაური=[[თბილისის საკრებულო|საკრებულო]] |ადგილები2={{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|1|50|hex=#250643}} |ადგილები3_სათაური= |ადგილები3 = |ჰიმნი= |ფერები= |საარჩევნო ემბლემა= |საარჩევნო ემბლემა სიგანე= |საიტი= https://4people.ge |საიტები= }} '''ანა დოლიძე - ხალხისთვის''' — პოლიტიკური გაერთიანება [[საქართველო|საქართველოში]], რომელიც [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძემ]] დააფუძნა. პარტიის პრეზენტაცია 2021 წლის 22 მაისს გაიმართა. ==ისტორია== 2020 წლის 21 მაისს ანა დოლიძემ სამოქალაქო მოძრაობა „ხალხისთვის” დააფუძნა. მისი განცხადებით, მოძრაობის მიზანი ახალი პოლიტიკური რეალობის შექმნა იყო „სუფთა ხელებით”. ერთი წლის შემდეგ, 2022 წლის 22 მაისს მან პარტია „ხალხისთვის“ დააფუძნა, რომლის ქვაკუთხედი სოციალური სამართლიანობაა.<ref>{{cite news |title=ანა დოლიძემ მოძრაობა “ხალხისთვის” დააარსა|url=https://netgazeti.ge/news/454531/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> <ref>{{cite news |title=ანა დოლიძემ პარტია დააფუძნა|url=https://netgazeti.ge/news/543514/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> ==2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები== 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე, პარტიის თავმჯდომარე ანა დოლიძე თბილისის მერობის კანდიდატად იყო წარმოდგენილი, რომელმაც გაძლიერებული ორპოლუსიანობის პირობებში ხმების 4,56% (21 935) ხმა მიიღო და ოპოზიციურ კანდიდატებს შორის მესამე ადგილი დაიკავა.<ref>{{cite news |title=მუნიციპალიტეტის ორგანოთა 2021 წლის 2 ოქტომბრის არჩევნები|url=https://archiveresults.cec.gov.ge/results/20211030/#/ka-ge/election_45/dashboard|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> პარტია „ხალხისთვის“ წარმოდგენილი იყო თბილისის ათივე სამაჟორიტარო რაიონში, ხოლო რეგიონის მასშტაბით შვიდ მუნიციპალიტეტში. ესენია: [[მესტია]], [[ოზურგეთი]], [[ჩხოროწყუ]], [[ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი|ყაზბეგი]], [[ქუთაისი]], [[რუსთავი]], [[ონი]]. პარტიამ მთელი ქვეყნის მაშტაბით 14 988 ხმა მიიღო და თბილისისა და ყაზბეგის საკრებულოს მუნიციპალიტეტში თითო-თითო მანდატი მოიპოვა. თბილისი - ნინო წულაძე; ყაზბეგი - შენგელი ავსაჯანიშვილი.<ref>{{cite news |title=ანა დოლიძე-ხალხისთვის პროპორციული სია თბილისის საკრებულოში|url=https://civil.ge/ka/archives/442477|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=civil.ge|language=ka-GE}}</ref> 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე, პარტიას ერთი ხმა სხვა პარტიებთან შედარებით ყველაზე ნაკლები 2,01 ლარი დაუჯდა. პარტიამ საანგარიშო პერიოდში სულ 30,186 ლარი დახარჯა, საიდანაც 10.816 სარეკლამო ხარჯი იყო. პარტიამ შემოსავლის სახით 29,572 მიიღო. არჩევნებში კი ანა დოლიძის პარტიამ 14,988 ხმა მიიღო.<ref>{{cite news |title=რომელმა პარტიამ დახარჯა ყველაზე ბევრი/ცოტა 1 ხმის მოსაპოვებლად|url=https://netgazeti.ge/news/570977/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> == პარტიის თავმჯდომარეები == {| class="wikitable" |- ! !სახელი ! class=unsortable|სურათი ! წელი |- |'''1''' | [[ანა დოლიძე]] | [[ფაილი:Ana dolidze.jpg|70px]] | [[22 მაისი]], [[2021]]-დღემდე |} ==შედეგები არჩევნებზე== {| class="wikitable" |+ !წელი !ხმები !% !მანდატები !+/– |- |[[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები 2021|2021]] |14 988 |0,85 |{{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|2|2068|hex=#8bc53e}} |ახალი |} ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://4people.ge/ პარტიის ოფიციალური გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{საქართველოს პოლიტიკური პარტიები}} [[კატეგორია:საქართველოს პოლიტიკური პარტიები]] soh8yyo2m8gk5mimxbej37a6qb4z3g9 4402677 4402674 2022-08-02T14:33:58Z Nia chelidze3 109887 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია |პარტიის სახელი=ხალხისთვის |პარტიის სახელი ფერი=#3b53a4 |პარტიის ვიკიფერი=#f47214 |პარტიის სახელი მშობლიური= |პარტიის სახელი მშობლიური კოდი= |პარტიის სახელები მშობლიური= |პარტიის ლოგო=Forthepeople.png |ლოგოს_სიგანე= |წარწერა= |სურათი= |სურათის სიგანე= |სურათის წარწერა= |ჯგუფური ფოტო= |ჯგუფური ფოტოს სიგანე= |ჯგუფური ფოტოს წარწერა= |სტატუსი= |აბრევიატურა= |ქვეყანა=საქართველო |ქვეყნები= |დევიზი ქართულად= |ლიდერი= |თავმჯდომარე=[[ანა დოლიძე]] |გენერალური მდივანი= |ხელმძღვანელი1 წარწერა= |ხელმძღვანელი1= |ხელმძღვანელი2 წარწერა= |ხელმძღვანელი2= |ხელმძღვანელი3 წარწერა= |ხელმძღვანელი3= |დამფუძნებელი= ანა დოლიძე |დამფუძნებლები= |დაფუძნდა= 22 მაისი , 2021 წელი |წინამორბედი= |დაიშალა= |იდეოლოგია= |პოლიტიკური პოზიცია= [[ცენტრიზმი]] |აფილაცია= |აფილაცია1 სახელი= |გასამხედროებული ფრთა= |ახალგაზრდული ფრთა= |გაზეთი= |საიდენტიფიკაციო_ნომერი= |შერწყმის თარიღი= |შერწყმა= |წევრი= |შტაბ-ბინა= |ადგილები1_სათაური= [[საქართველოს პარლამენტი|პარლამენტი]] |ადგილები1 = |ადგილები2_სათაური=[[თბილისის საკრებულო|საკრებულო]] |ადგილები2={{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|1|50|hex=#250643}} |ადგილები3_სათაური= |ადგილები3 = |ჰიმნი= |ფერები= |საარჩევნო ემბლემა= |საარჩევნო ემბლემა სიგანე= |საიტი= https://4people.ge |საიტები= }} '''ანა დოლიძე - ხალხისთვის''' — პოლიტიკური გაერთიანება [[საქართველო|საქართველოში]], რომელიც [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძემ]] დააფუძნა. პარტიის პრეზენტაცია 2021 წლის 22 მაისს გაიმართა. ==ისტორია== 2020 წლის 21 მაისს ანა დოლიძემ სამოქალაქო მოძრაობა „ხალხისთვის” დააფუძნა. მისი განცხადებით, მოძრაობის მიზანი ახალი პოლიტიკური რეალობის შექმნა იყო „სუფთა ხელებით”,რომელიც ორპოლუსიანობას დაასრულებდა. ერთი წლის შემდეგ, 2022 წლის 22 მაისს მან პარტია „ხალხისთვის“ დააფუძნა, რომლის ქვაკუთხედი სოციალური სამართლიანობაა.<ref>{{cite news |title=ანა დოლიძემ მოძრაობა “ხალხისთვის” დააარსა|url=https://netgazeti.ge/news/454531/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> <ref>{{cite news |title=ანა დოლიძემ პარტია დააფუძნა|url=https://netgazeti.ge/news/543514/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> ==2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები== 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე, პარტიის თავმჯდომარე ანა დოლიძე თბილისის მერობის კანდიდატად იყო წარმოდგენილი, რომელმაც გაძლიერებული ორპოლუსიანობის პირობებში ხმების 4,56% (21 935) ხმა მიიღო და ოპოზიციურ კანდიდატებს შორის მესამე ადგილი დაიკავა.<ref>{{cite news |title=მუნიციპალიტეტის ორგანოთა 2021 წლის 2 ოქტომბრის არჩევნები|url=https://archiveresults.cec.gov.ge/results/20211030/#/ka-ge/election_45/dashboard|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> პარტია „ხალხისთვის“ წარმოდგენილი იყო თბილისის ათივე სამაჟორიტარო რაიონში, ხოლო რეგიონის მასშტაბით შვიდ მუნიციპალიტეტში. ესენია: [[მესტია]], [[ოზურგეთი]], [[ჩხოროწყუ]], [[ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი|ყაზბეგი]], [[ქუთაისი]], [[რუსთავი]], [[ონი]]. პარტიამ მთელი ქვეყნის მაშტაბით 14 988 ხმა მიიღო და თბილისისა და ყაზბეგის საკრებულოს მუნიციპალიტეტში თითო-თითო მანდატი მოიპოვა. თბილისი - ნინო წულაძე; ყაზბეგი - შენგელი ავსაჯანიშვილი.<ref>{{cite news |title=ანა დოლიძე-ხალხისთვის პროპორციული სია თბილისის საკრებულოში|url=https://civil.ge/ka/archives/442477|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=civil.ge|language=ka-GE}}</ref> 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე, პარტიას ერთი ხმა სხვა პარტიებთან შედარებით ყველაზე ნაკლები 2,01 ლარი დაუჯდა. პარტიამ საანგარიშო პერიოდში სულ 30,186 ლარი დახარჯა, საიდანაც 10.816 სარეკლამო ხარჯი იყო. პარტიამ შემოსავლის სახით 29,572 მიიღო. არჩევნებში კი ანა დოლიძის პარტიამ 14,988 ხმა მიიღო.<ref>{{cite news |title=რომელმა პარტიამ დახარჯა ყველაზე ბევრი/ცოტა 1 ხმის მოსაპოვებლად|url=https://netgazeti.ge/news/570977/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> == პარტიის თავმჯდომარეები == {| class="wikitable" |- ! !სახელი ! class=unsortable|სურათი ! წელი |- |'''1''' | [[ანა დოლიძე]] | [[ფაილი:Ana dolidze.jpg|70px]] | [[22 მაისი]], [[2021]]-დღემდე |} ==შედეგები არჩევნებზე== {| class="wikitable" |+ !წელი !ხმები !% !მანდატები !+/– |- |[[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები 2021|2021]] |14 988 |0,85 |{{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|2|2068|hex=#8bc53e}} |ახალი |} ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://4people.ge/ პარტიის ოფიციალური გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{საქართველოს პოლიტიკური პარტიები}} [[კატეგორია:საქართველოს პოლიტიკური პარტიები]] 7ew19qjokw9lgr8e6iu119acauod7vf 4402685 4402677 2022-08-02T14:40:57Z გიო ოქრო 84301 ([[m:Special:MyLanguage/User:Jon Harald Søby/diffedit|diffedit]]) wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია |პარტიის სახელი=ხალხისთვის |პარტიის სახელი ფერი=#3b53a4 |პარტიის ვიკიფერი=#f47214 |პარტიის სახელი მშობლიური= |პარტიის სახელი მშობლიური კოდი= |პარტიის სახელები მშობლიური= |პარტიის ლოგო=Forthepeople.png |ლოგოს_სიგანე= |წარწერა= |სურათი= |სურათის სიგანე= |სურათის წარწერა= |ჯგუფური ფოტო= |ჯგუფური ფოტოს სიგანე= |ჯგუფური ფოტოს წარწერა= |სტატუსი= |აბრევიატურა= |ქვეყანა=საქართველო |ქვეყნები= |დევიზი ქართულად= |ლიდერი= |თავმჯდომარე=[[ანა დოლიძე]] |გენერალური მდივანი= |ხელმძღვანელი1 წარწერა= |ხელმძღვანელი1= |ხელმძღვანელი2 წარწერა= |ხელმძღვანელი2= |ხელმძღვანელი3 წარწერა= |ხელმძღვანელი3= |დამფუძნებელი= ანა დოლიძე |დამფუძნებლები= |დაფუძნდა= 22 მაისი , 2021 წელი |წინამორბედი= |დაიშალა= |იდეოლოგია= |პოლიტიკური პოზიცია= [[ცენტრიზმი]] |აფილაცია= |აფილაცია1 სახელი= |გასამხედროებული ფრთა= |ახალგაზრდული ფრთა= |გაზეთი= |საიდენტიფიკაციო_ნომერი= |შერწყმის თარიღი= |შერწყმა= |წევრი= |შტაბ-ბინა= |ადგილები1_სათაური= [[საქართველოს პარლამენტი|პარლამენტი]] |ადგილები1 = |ადგილები2_სათაური=[[თბილისის საკრებულო|საკრებულო]] |ადგილები2={{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|1|50|hex=#250643}} |ადგილები3_სათაური= |ადგილები3 = |ჰიმნი= |ფერები= |საარჩევნო ემბლემა= |საარჩევნო ემბლემა სიგანე= |საიტი= https://4people.ge |საიტები= }} '''ანა დოლიძე - ხალხისთვის''' — პოლიტიკური გაერთიანება [[საქართველო|საქართველოში]], რომელიც [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძემ]] დააფუძნა. პარტიის პრეზენტაცია 2021 წლის 22 მაისს გაიმართა. ==ისტორია== 2020 წლის 21 მაისს ანა დოლიძემ სამოქალაქო მოძრაობა „ხალხისთვის” დააფუძნა. მისი განცხადებით, მოძრაობის მიზანი ახალი პოლიტიკური რეალობის შექმნა იყო „სუფთა ხელებით”,რომელიც ორპოლუსიანობას დაასრულებდა. ერთი წლის შემდეგ, 2022 წლის 22 მაისს მან პარტია „ხალხისთვის“ დააფუძნა, რომლის ქვაკუთხედი სოციალური სამართლიანობაა.<ref>{{cite news |title=ანა დოლიძემ მოძრაობა “ხალხისთვის” დააარსა|url=https://netgazeti.ge/news/454531/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> <ref>{{cite news |title=ანა დოლიძემ პარტია დააფუძნა|url=https://netgazeti.ge/news/543514/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> ==2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები== 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე, პარტიის თავმჯდომარე ანა დოლიძე თბილისის მერობის კანდიდატად იყო წარმოდგენილი, რომელმაც გაძლიერებული ორპოლუსიანობის პირობებში ხმების 4,56% (21 935) ხმა მიიღო და ოპოზიციურ კანდიდატებს შორის მესამე ადგილი დაიკავა.<ref>{{cite news |title=მუნიციპალიტეტის ორგანოთა 2021 წლის 2 ოქტომბრის არჩევნები|url=https://archiveresults.cec.gov.ge/results/20211030/#/ka-ge/election_45/dashboard|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> პარტია „ხალხისთვის“ წარმოდგენილი იყო თბილისის ათივე სამაჟორიტარო რაიონში, ხოლო რეგიონის მასშტაბით შვიდ მუნიციპალიტეტში. ესენია: [[მესტია]], [[ოზურგეთი]], [[ჩხოროწყუ]], [[ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი|ყაზბეგი]], [[ქუთაისი]], [[რუსთავი]], [[ონი]]. პარტიამ მთელი ქვეყნის მაშტაბით 14 988 ხმა მიიღო და თბილისისა და ყაზბეგის საკრებულოს მუნიციპალიტეტში თითო-თითო მანდატი მოიპოვა. თბილისი - ნინო წულაძე; ყაზბეგი - შენგელი ავსაჯანიშვილი.<ref>{{cite news |title=ანა დოლიძე-ხალხისთვის პროპორციული სია თბილისის საკრებულოში|url=https://civil.ge/ka/archives/442477|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=civil.ge|language=ka-GE}}</ref> 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე, პარტიას ერთი ხმა სხვა პარტიებთან შედარებით ყველაზე ნაკლები — 2,01 ლარი დაუჯდა. პარტიამ საანგარიშო პერიოდში სულ 30,186 ლარი დახარჯა, საიდანაც 10.816 სარეკლამო ხარჯი იყო. პარტიამ შემოსავლის სახით 29,572 მიიღო. არჩევნებში კი ანა დოლიძის პარტიამ 14,988 ხმა მიიღო.<ref>{{cite news |title=რომელმა პარტიამ დახარჯა ყველაზე ბევრი/ცოტა 1 ხმის მოსაპოვებლად|url=https://netgazeti.ge/news/570977/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> == პარტიის თავმჯდომარეები == {| class="wikitable" |- ! !სახელი ! class=unsortable|სურათი ! წელი |- |'''1''' | [[ანა დოლიძე]] | [[ფაილი:Ana dolidze.jpg|70px]] | [[22 მაისი]], [[2021]]-დღემდე |} ==შედეგები არჩევნებზე== {| class="wikitable" |+ !წელი !ხმები !% !მანდატები !+/– |- |[[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები 2021|2021]] |14 988 |0,85 |{{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|2|2068|hex=#8bc53e}} |ახალი |} ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://4people.ge/ პარტიის ოფიციალური გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{საქართველოს პოლიტიკური პარტიები}} [[კატეგორია:საქართველოს პოლიტიკური პარტიები]] by5jk5ws4lymqic3frx46ifoxthz615 4402688 4402685 2022-08-02T14:42:20Z Nia chelidze3 109887 /* ისტორია */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია |პარტიის სახელი=ხალხისთვის |პარტიის სახელი ფერი=#3b53a4 |პარტიის ვიკიფერი=#f47214 |პარტიის სახელი მშობლიური= |პარტიის სახელი მშობლიური კოდი= |პარტიის სახელები მშობლიური= |პარტიის ლოგო=Forthepeople.png |ლოგოს_სიგანე= |წარწერა= |სურათი= |სურათის სიგანე= |სურათის წარწერა= |ჯგუფური ფოტო= |ჯგუფური ფოტოს სიგანე= |ჯგუფური ფოტოს წარწერა= |სტატუსი= |აბრევიატურა= |ქვეყანა=საქართველო |ქვეყნები= |დევიზი ქართულად= |ლიდერი= |თავმჯდომარე=[[ანა დოლიძე]] |გენერალური მდივანი= |ხელმძღვანელი1 წარწერა= |ხელმძღვანელი1= |ხელმძღვანელი2 წარწერა= |ხელმძღვანელი2= |ხელმძღვანელი3 წარწერა= |ხელმძღვანელი3= |დამფუძნებელი= ანა დოლიძე |დამფუძნებლები= |დაფუძნდა= 22 მაისი , 2021 წელი |წინამორბედი= |დაიშალა= |იდეოლოგია= |პოლიტიკური პოზიცია= [[ცენტრიზმი]] |აფილაცია= |აფილაცია1 სახელი= |გასამხედროებული ფრთა= |ახალგაზრდული ფრთა= |გაზეთი= |საიდენტიფიკაციო_ნომერი= |შერწყმის თარიღი= |შერწყმა= |წევრი= |შტაბ-ბინა= |ადგილები1_სათაური= [[საქართველოს პარლამენტი|პარლამენტი]] |ადგილები1 = |ადგილები2_სათაური=[[თბილისის საკრებულო|საკრებულო]] |ადგილები2={{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|1|50|hex=#250643}} |ადგილები3_სათაური= |ადგილები3 = |ჰიმნი= |ფერები= |საარჩევნო ემბლემა= |საარჩევნო ემბლემა სიგანე= |საიტი= https://4people.ge |საიტები= }} '''ანა დოლიძე - ხალხისთვის''' — პოლიტიკური გაერთიანება [[საქართველო|საქართველოში]], რომელიც [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძემ]] დააფუძნა. პარტიის პრეზენტაცია 2021 წლის 22 მაისს გაიმართა. ==ისტორია== 2020 წლის 21 მაისს ანა დოლიძემ სამოქალაქო მოძრაობა „ხალხისთვის” დააფუძნა. მისი განცხადებით, მოძრაობის მიზანი ახალი პოლიტიკური რეალობის შექმნა იყო „სუფთა ხელებით”, რომელიც ორპოლუსიანობას დაასრულებდა. ერთი წლის შემდეგ, 2022 წლის 22 მაისს მან პარტია „ხალხისთვის“ დააფუძნა, რომლის ქვაკუთხედი სოციალური სამართლიანობაა.<ref>{{cite news |title=ანა დოლიძემ მოძრაობა “ხალხისთვის” დააარსა|url=https://netgazeti.ge/news/454531/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> <ref>{{cite news |title=ანა დოლიძემ პარტია დააფუძნა|url=https://netgazeti.ge/news/543514/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> ==2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები== 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე, პარტიის თავმჯდომარე ანა დოლიძე თბილისის მერობის კანდიდატად იყო წარმოდგენილი, რომელმაც გაძლიერებული ორპოლუსიანობის პირობებში ხმების 4,56% (21 935) ხმა მიიღო და ოპოზიციურ კანდიდატებს შორის მესამე ადგილი დაიკავა.<ref>{{cite news |title=მუნიციპალიტეტის ორგანოთა 2021 წლის 2 ოქტომბრის არჩევნები|url=https://archiveresults.cec.gov.ge/results/20211030/#/ka-ge/election_45/dashboard|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> პარტია „ხალხისთვის“ წარმოდგენილი იყო თბილისის ათივე სამაჟორიტარო რაიონში, ხოლო რეგიონის მასშტაბით შვიდ მუნიციპალიტეტში. ესენია: [[მესტია]], [[ოზურგეთი]], [[ჩხოროწყუ]], [[ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი|ყაზბეგი]], [[ქუთაისი]], [[რუსთავი]], [[ონი]]. პარტიამ მთელი ქვეყნის მაშტაბით 14 988 ხმა მიიღო და თბილისისა და ყაზბეგის საკრებულოს მუნიციპალიტეტში თითო-თითო მანდატი მოიპოვა. თბილისი - ნინო წულაძე; ყაზბეგი - შენგელი ავსაჯანიშვილი.<ref>{{cite news |title=ანა დოლიძე-ხალხისთვის პროპორციული სია თბილისის საკრებულოში|url=https://civil.ge/ka/archives/442477|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=civil.ge|language=ka-GE}}</ref> 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე, პარტიას ერთი ხმა სხვა პარტიებთან შედარებით ყველაზე ნაკლები — 2,01 ლარი დაუჯდა. პარტიამ საანგარიშო პერიოდში სულ 30,186 ლარი დახარჯა, საიდანაც 10.816 სარეკლამო ხარჯი იყო. პარტიამ შემოსავლის სახით 29,572 მიიღო. არჩევნებში კი ანა დოლიძის პარტიამ 14,988 ხმა მიიღო.<ref>{{cite news |title=რომელმა პარტიამ დახარჯა ყველაზე ბევრი/ცოტა 1 ხმის მოსაპოვებლად|url=https://netgazeti.ge/news/570977/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> == პარტიის თავმჯდომარეები == {| class="wikitable" |- ! !სახელი ! class=unsortable|სურათი ! წელი |- |'''1''' | [[ანა დოლიძე]] | [[ფაილი:Ana dolidze.jpg|70px]] | [[22 მაისი]], [[2021]]-დღემდე |} ==შედეგები არჩევნებზე== {| class="wikitable" |+ !წელი !ხმები !% !მანდატები !+/– |- |[[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები 2021|2021]] |14 988 |0,85 |{{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|2|2068|hex=#8bc53e}} |ახალი |} ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://4people.ge/ პარტიის ოფიციალური გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{საქართველოს პოლიტიკური პარტიები}} [[კატეგორია:საქართველოს პოლიტიკური პარტიები]] gey5tvuasla0hrny1fw5hp56clm6gp7 4402697 4402688 2022-08-02T14:45:55Z Nia chelidze3 109887 /* 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები */ wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია |პარტიის სახელი=ხალხისთვის |პარტიის სახელი ფერი=#3b53a4 |პარტიის ვიკიფერი=#f47214 |პარტიის სახელი მშობლიური= |პარტიის სახელი მშობლიური კოდი= |პარტიის სახელები მშობლიური= |პარტიის ლოგო=Forthepeople.png |ლოგოს_სიგანე= |წარწერა= |სურათი= |სურათის სიგანე= |სურათის წარწერა= |ჯგუფური ფოტო= |ჯგუფური ფოტოს სიგანე= |ჯგუფური ფოტოს წარწერა= |სტატუსი= |აბრევიატურა= |ქვეყანა=საქართველო |ქვეყნები= |დევიზი ქართულად= |ლიდერი= |თავმჯდომარე=[[ანა დოლიძე]] |გენერალური მდივანი= |ხელმძღვანელი1 წარწერა= |ხელმძღვანელი1= |ხელმძღვანელი2 წარწერა= |ხელმძღვანელი2= |ხელმძღვანელი3 წარწერა= |ხელმძღვანელი3= |დამფუძნებელი= ანა დოლიძე |დამფუძნებლები= |დაფუძნდა= 22 მაისი , 2021 წელი |წინამორბედი= |დაიშალა= |იდეოლოგია= |პოლიტიკური პოზიცია= [[ცენტრიზმი]] |აფილაცია= |აფილაცია1 სახელი= |გასამხედროებული ფრთა= |ახალგაზრდული ფრთა= |გაზეთი= |საიდენტიფიკაციო_ნომერი= |შერწყმის თარიღი= |შერწყმა= |წევრი= |შტაბ-ბინა= |ადგილები1_სათაური= [[საქართველოს პარლამენტი|პარლამენტი]] |ადგილები1 = |ადგილები2_სათაური=[[თბილისის საკრებულო|საკრებულო]] |ადგილები2={{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|1|50|hex=#250643}} |ადგილები3_სათაური= |ადგილები3 = |ჰიმნი= |ფერები= |საარჩევნო ემბლემა= |საარჩევნო ემბლემა სიგანე= |საიტი= https://4people.ge |საიტები= }} '''ანა დოლიძე - ხალხისთვის''' — პოლიტიკური გაერთიანება [[საქართველო|საქართველოში]], რომელიც [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძემ]] დააფუძნა. პარტიის პრეზენტაცია 2021 წლის 22 მაისს გაიმართა. ==ისტორია== 2020 წლის 21 მაისს ანა დოლიძემ სამოქალაქო მოძრაობა „ხალხისთვის” დააფუძნა. მისი განცხადებით, მოძრაობის მიზანი ახალი პოლიტიკური რეალობის შექმნა იყო „სუფთა ხელებით”, რომელიც ორპოლუსიანობას დაასრულებდა. ერთი წლის შემდეგ, 2022 წლის 22 მაისს მან პარტია „ხალხისთვის“ დააფუძნა, რომლის ქვაკუთხედი სოციალური სამართლიანობაა.<ref>{{cite news |title=ანა დოლიძემ მოძრაობა “ხალხისთვის” დააარსა|url=https://netgazeti.ge/news/454531/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> <ref>{{cite news |title=ანა დოლიძემ პარტია დააფუძნა|url=https://netgazeti.ge/news/543514/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> ==2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები== 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე, პარტიის თავმჯდომარე ანა დოლიძე თბილისის მერობის კანდიდატად იყო წარმოდგენილი, რომელმაც გაძლიერებული ორპოლუსიანობის პირობებში ხმების 4,56% (21 935) ხმა მიიღო და ოპოზიციურ კანდიდატებს შორის მესამე ადგილი დაიკავა.<ref>{{cite news |title=მუნიციპალიტეტის ორგანოთა 2021 წლის 2 ოქტომბრის არჩევნები|url=https://archiveresults.cec.gov.ge/results/20211030/#/ka-ge/election_45/dashboard|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> პარტია „ხალხისთვის“ წარმოდგენილი იყო თბილისის ათივე სამაჟორიტარო რაიონში, ხოლო რეგიონის მასშტაბით შვიდ მუნიციპალიტეტში. ესენია: [[მესტია]], [[ოზურგეთი]], [[ჩხოროწყუ]], [[ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი|ყაზბეგი]], [[ქუთაისი]], [[რუსთავი]], [[ონი]]. პარტიამ მთელი ქვეყნის მაშტაბით 14 988 ხმა მიიღო და თბილისისა და ყაზბეგის საკრებულოს მუნიციპალიტეტში თითო-თითო მანდატი მოიპოვა. თბილისი - ნინო წულაძე; ყაზბეგი - შენგელი ავსაჯანიშვილი.<ref>{{cite news |title=ანა დოლიძე-ხალხისთვის პროპორციული სია თბილისის საკრებულოში|url=https://civil.ge/ka/archives/442477|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=civil.ge|language=ka-GE}}</ref> 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე, პარტიას ერთი ხმა სხვა პარტიებთან შედარებით ყველაზე ნაკლები — 2,01 ლარი დაუჯდა. პარტიამ საანგარიშო პერიოდში სულ 30,186 ლარი დახარჯა, საიდანაც 10.816 სარეკლამო ხარჯი იყო. პარტიამ შემოსავლის სახით 29,572 მიიღო. არჩევნებში კი ანა დოლიძის პარტიამ 14,988 ხმა მიიღო, შესაბამისად, პარტიას ერთი ხმა 2,01 ლარი დაუჯდა. <ref>{{cite news |title=რომელმა პარტიამ დახარჯა ყველაზე ბევრი/ცოტა 1 ხმის მოსაპოვებლად|url=https://netgazeti.ge/news/570977/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> == პარტიის თავმჯდომარეები == {| class="wikitable" |- ! !სახელი ! class=unsortable|სურათი ! წელი |- |'''1''' | [[ანა დოლიძე]] | [[ფაილი:Ana dolidze.jpg|70px]] | [[22 მაისი]], [[2021]]-დღემდე |} ==შედეგები არჩევნებზე== {| class="wikitable" |+ !წელი !ხმები !% !მანდატები !+/– |- |[[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები 2021|2021]] |14 988 |0,85 |{{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|2|2068|hex=#8bc53e}} |ახალი |} ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://4people.ge/ პარტიის ოფიციალური გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{საქართველოს პოლიტიკური პარტიები}} [[კატეგორია:საქართველოს პოლიტიკური პარტიები]] brltyn7trvnckpmcoqqmhtkqzg0ft8n 4402776 4402697 2022-08-02T18:12:33Z ზურა6446 102258 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია |პარტიის სახელი=ხალხისთვის |პარტიის სახელი ფერი=#3b53a4 |პარტიის ვიკიფერი=#f47214 |პარტიის სახელი მშობლიური= |პარტიის სახელი მშობლიური კოდი= |პარტიის სახელები მშობლიური= |პარტიის ლოგო=Forthepeople.png |ლოგოს_სიგანე= |წარწერა= |სურათი= |სურათის სიგანე= |სურათის წარწერა= |ჯგუფური ფოტო= |ჯგუფური ფოტოს სიგანე= |ჯგუფური ფოტოს წარწერა= |სტატუსი= |აბრევიატურა= |ქვეყანა=საქართველო |ქვეყნები= |დევიზი ქართულად= |ლიდერი= |თავმჯდომარე=[[ანა დოლიძე]] |გენერალური მდივანი= |ხელმძღვანელი1 წარწერა= |ხელმძღვანელი1= |ხელმძღვანელი2 წარწერა= |ხელმძღვანელი2= |ხელმძღვანელი3 წარწერა= |ხელმძღვანელი3= |დამფუძნებელი= ანა დოლიძე |დამფუძნებლები= |დაფუძნდა= 22 მაისი , 2021 წელი |წინამორბედი= |დაიშალა= |იდეოლოგია= |პოლიტიკური პოზიცია= [[ცენტრიზმი]] |აფილაცია= |აფილაცია1 სახელი= |გასამხედროებული ფრთა= |ახალგაზრდული ფრთა= |გაზეთი= |საიდენტიფიკაციო_ნომერი= |შერწყმის თარიღი= |შერწყმა= |წევრი= |შტაბ-ბინა= |ადგილები1_სათაური= [[საქართველოს პარლამენტი|პარლამენტი]] |ადგილები1 = |ადგილები2_სათაური=[[თბილისის საკრებულო|საკრებულო]] |ადგილები2={{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|1|50|hex=#250643}} |ადგილები3_სათაური= |ადგილები3 = |ჰიმნი= |ფერები= |საარჩევნო ემბლემა= |საარჩევნო ემბლემა სიგანე= |საიტი= https://4people.ge |საიტები= }} '''ანა დოლიძე — ხალხისთვის''' — პოლიტიკური გაერთიანება [[საქართველო|საქართველოში]], რომელიც [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძემ]] დააფუძნა. პარტიის პრეზენტაცია 2021 წლის 22 მაისს გაიმართა. ==ისტორია== 2020 წლის 21 მაისს ანა დოლიძემ სამოქალაქო მოძრაობა „ხალხისთვის” დააფუძნა. მისი განცხადებით, მოძრაობის მიზანი ახალი პოლიტიკური რეალობის შექმნა იყო „სუფთა ხელებით”, რომელიც ორპოლუსიანობას დაასრულებდა. ერთი წლის შემდეგ, 2022 წლის 22 მაისს მან პარტია „ხალხისთვის“ დააფუძნა, რომლის ქვაკუთხედი სოციალური სამართლიანობაა.<ref>{{cite news |title=ანა დოლიძემ მოძრაობა “ხალხისთვის” დააარსა|url=https://netgazeti.ge/news/454531/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> <ref>{{cite news |title=ანა დოლიძემ პარტია დააფუძნა|url=https://netgazeti.ge/news/543514/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> ==2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები== 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე, პარტიის თავმჯდომარე ანა დოლიძე თბილისის მერობის კანდიდატად იყო წარმოდგენილი, რომელმაც გაძლიერებული ორპოლუსიანობის პირობებში ხმების 4,56% (21 935) ხმა მიიღო და ოპოზიციურ კანდიდატებს შორის მესამე ადგილი დაიკავა.<ref>{{cite news |title=მუნიციპალიტეტის ორგანოთა 2021 წლის 2 ოქტომბრის არჩევნები|url=https://archiveresults.cec.gov.ge/results/20211030/#/ka-ge/election_45/dashboard|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> პარტია „ხალხისთვის“ წარმოდგენილი იყო თბილისის ათივე სამაჟორიტარო რაიონში, ხოლო რეგიონის მასშტაბით შვიდ მუნიციპალიტეტში. ესენია: [[მესტია]], [[ოზურგეთი]], [[ჩხოროწყუ]], [[ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი|ყაზბეგი]], [[ქუთაისი]], [[რუსთავი]], [[ონი]]. პარტიამ მთელი ქვეყნის მაშტაბით 14 988 ხმა მიიღო და თბილისისა და ყაზბეგის საკრებულოს მუნიციპალიტეტში თითო-თითო მანდატი მოიპოვა. თბილისი - ნინო წულაძე; ყაზბეგი - შენგელი ავსაჯანიშვილი.<ref>{{cite news |title=ანა დოლიძე-ხალხისთვის პროპორციული სია თბილისის საკრებულოში|url=https://civil.ge/ka/archives/442477|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=civil.ge|language=ka-GE}}</ref> 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე, პარტიას ერთი ხმა სხვა პარტიებთან შედარებით ყველაზე ნაკლები — 2,01 ლარი დაუჯდა. პარტიამ საანგარიშო პერიოდში სულ 30,186 ლარი დახარჯა, საიდანაც 10.816 სარეკლამო ხარჯი იყო. პარტიამ შემოსავლის სახით 29,572 მიიღო. არჩევნებში კი ანა დოლიძის პარტიამ 14,988 ხმა მიიღო, შესაბამისად, პარტიას ერთი ხმა 2,01 ლარი დაუჯდა. <ref>{{cite news |title=რომელმა პარტიამ დახარჯა ყველაზე ბევრი/ცოტა 1 ხმის მოსაპოვებლად|url=https://netgazeti.ge/news/570977/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> == პარტიის თავმჯდომარეები == {| class="wikitable" |- ! !სახელი ! class=unsortable|სურათი ! წელი |- |'''1''' | [[ანა დოლიძე]] | [[ფაილი:Ana dolidze.jpg|70px]] | [[22 მაისი]], [[2021]]-დღემდე |} ==შედეგები არჩევნებზე== {| class="wikitable" |+ !წელი !ხმები !% !მანდატები !+/– |- |[[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები 2021|2021]] |14 988 |0,85 |{{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|2|2068|hex=#8bc53e}} |ახალი |} ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://4people.ge/ პარტიის ოფიციალური გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{საქართველოს პოლიტიკური პარტიები}} [[კატეგორია:საქართველოს პოლიტიკური პარტიები]] kca34yz0nyvdy9e3ngp1tlf5hnivqn2 4402777 4402776 2022-08-02T18:13:20Z ზურა6446 102258 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია |პარტიის სახელი=ხალხისთვის |პარტიის სახელი ფერი=#3b53a4 |პარტიის ვიკიფერი=#f47214 |პარტიის სახელი მშობლიური= |პარტიის სახელი მშობლიური კოდი= |პარტიის სახელები მშობლიური= |პარტიის ლოგო=Forthepeople.png |ლოგოს_სიგანე= |წარწერა= |სურათი= |სურათის სიგანე= |სურათის წარწერა= |ჯგუფური ფოტო= |ჯგუფური ფოტოს სიგანე= |ჯგუფური ფოტოს წარწერა= |სტატუსი= |აბრევიატურა= |ქვეყანა=საქართველო |ქვეყნები= |დევიზი ქართულად= |ლიდერი= |თავმჯდომარე=[[ანა დოლიძე]] |გენერალური მდივანი= |ხელმძღვანელი1 წარწერა= |ხელმძღვანელი1= |ხელმძღვანელი2 წარწერა= |ხელმძღვანელი2= |ხელმძღვანელი3 წარწერა= |ხელმძღვანელი3= |დამფუძნებელი= ანა დოლიძე |დამფუძნებლები= |დაფუძნდა= 22 მაისი , 2021 წელი |წინამორბედი= |დაიშალა= |იდეოლოგია= |პოლიტიკური პოზიცია= [[ცენტრიზმი]] |აფილაცია= |აფილაცია1 სახელი= |გასამხედროებული ფრთა= |ახალგაზრდული ფრთა= |გაზეთი= |საიდენტიფიკაციო_ნომერი= |შერწყმის თარიღი= |შერწყმა= |წევრი= |შტაბ-ბინა= |ადგილები1_სათაური= [[საქართველოს პარლამენტი|პარლამენტი]] |ადგილები1 = |ადგილები2_სათაური=[[თბილისის საკრებულო|საკრებულო]] |ადგილები2={{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|1|50|hex=#250643}} |ადგილები3_სათაური= |ადგილები3 = |ჰიმნი= |ფერები= |საარჩევნო ემბლემა= |საარჩევნო ემბლემა სიგანე= |საიტი= https://4people.ge |საიტები= }} '''ანა დოლიძე — ხალხისთვის''' — პოლიტიკური გაერთიანება [[საქართველო|საქართველოში]], რომელიც [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძემ]] დააფუძნა. პარტიის პრეზენტაცია 2021 წლის 22 მაისს გაიმართა. ==ისტორია== 2020 წლის 21 მაისს ანა დოლიძემ სამოქალაქო მოძრაობა „ხალხისთვის” დააფუძნა. მისი განცხადებით, მოძრაობის მიზანი ახალი პოლიტიკური რეალობის შექმნა იყო „სუფთა ხელებით”, რომელიც ორპოლუსიანობას დაასრულებდა. ერთი წლის შემდეგ, 2022 წლის 22 მაისს მან პარტია „ხალხისთვის“ დააფუძნა, რომლის ქვაკუთხედი სოციალური სამართლიანობაა.<ref>{{cite news |title=ანა დოლიძემ მოძრაობა “ხალხისთვის” დააარსა|url=https://netgazeti.ge/news/454531/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref><ref>{{cite news |title=ანა დოლიძემ პარტია დააფუძნა|url=https://netgazeti.ge/news/543514/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> ==2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები== 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე, პარტიის თავმჯდომარე ანა დოლიძე თბილისის მერობის კანდიდატად იყო წარმოდგენილი, რომელმაც გაძლიერებული ორპოლუსიანობის პირობებში ხმების 4,56% (21 935) ხმა მიიღო და ოპოზიციურ კანდიდატებს შორის მესამე ადგილი დაიკავა.<ref>{{cite news |title=მუნიციპალიტეტის ორგანოთა 2021 წლის 2 ოქტომბრის არჩევნები|url=https://archiveresults.cec.gov.ge/results/20211030/#/ka-ge/election_45/dashboard|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> პარტია „ხალხისთვის“ წარმოდგენილი იყო თბილისის ათივე სამაჟორიტარო რაიონში, ხოლო რეგიონის მასშტაბით შვიდ მუნიციპალიტეტში. ესენია: [[მესტია]], [[ოზურგეთი]], [[ჩხოროწყუ]], [[ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი|ყაზბეგი]], [[ქუთაისი]], [[რუსთავი]], [[ონი]]. პარტიამ მთელი ქვეყნის მაშტაბით 14 988 ხმა მიიღო და თბილისისა და ყაზბეგის საკრებულოს მუნიციპალიტეტში თითო-თითო მანდატი მოიპოვა. თბილისი - ნინო წულაძე; ყაზბეგი - შენგელი ავსაჯანიშვილი.<ref>{{cite news |title=ანა დოლიძე-ხალხისთვის პროპორციული სია თბილისის საკრებულოში|url=https://civil.ge/ka/archives/442477|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=civil.ge|language=ka-GE}}</ref> 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე, პარტიას ერთი ხმა სხვა პარტიებთან შედარებით ყველაზე ნაკლები — 2,01 ლარი დაუჯდა. პარტიამ საანგარიშო პერიოდში სულ 30,186 ლარი დახარჯა, საიდანაც 10.816 სარეკლამო ხარჯი იყო. პარტიამ შემოსავლის სახით 29,572 მიიღო. არჩევნებში კი ანა დოლიძის პარტიამ 14,988 ხმა მიიღო, შესაბამისად, პარტიას ერთი ხმა 2,01 ლარი დაუჯდა. <ref>{{cite news |title=რომელმა პარტიამ დახარჯა ყველაზე ბევრი/ცოტა 1 ხმის მოსაპოვებლად|url=https://netgazeti.ge/news/570977/|access-date=1 აგვისტო, 2022 |work=netgazeti.ge|language=ka-GE}}</ref> == პარტიის თავმჯდომარეები == {| class="wikitable" |- ! !სახელი ! class=unsortable|სურათი ! წელი |- |'''1''' | [[ანა დოლიძე]] | [[ფაილი:Ana dolidze.jpg|70px]] | [[22 მაისი]], [[2021]]-დღემდე |} ==შედეგები არჩევნებზე== {| class="wikitable" |+ !წელი !ხმები !% !მანდატები !+/– |- |[[საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები 2021|2021]] |14 988 |0,85 |{{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|2|2068|hex=#8bc53e}} |ახალი |} ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://4people.ge/ პარტიის ოფიციალური გვერდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{საქართველოს პოლიტიკური პარტიები}} [[კატეგორია:საქართველოს პოლიტიკური პარტიები]] 1z0ivd1exjp740xopy63dlsgw36wzun ფრჩხილები (პუნქტუაცია) 0 536525 4402635 4402590 2022-08-02T12:41:45Z Surprizi 14671 /* კოდების ცხრილი */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- |გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left angle bracket |mathematical right angle bracket |- |Unicode Code Point |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- |HTML Entity (Decimal) |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> | | |- |HTML Entity (Hexadecimal) |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> | | |} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; *'''სწორი | | ფრჩხილები'''; *'''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] fsjkxq6e4adwf9fdbsyv2s253kdjohv 4402637 4402635 2022-08-02T12:49:21Z Surprizi 14671 /* კოდების ცხრილი */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left angle bracket |mathematical right angle bracket |- |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> | | |- |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> | | |} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; *'''სწორი | | ფრჩხილები'''; *'''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] 2hrobytzposkqhlxgech28vbmx218fu 4402638 4402637 2022-08-02T12:56:55Z Surprizi 14671 /* კოდების ცხრილი */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left angle bracket |mathematical right angle bracket |- |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> | | |} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; *'''სწორი | | ფრჩხილები'''; *'''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] dzmgfdsirlh9qs2df3ewz0xvjuz577u 4402639 4402638 2022-08-02T12:58:30Z Surprizi 14671 /* კოდების ცხრილი */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left angle bracket |mathematical right angle bracket |- |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; *'''სწორი | | ფრჩხილები'''; *'''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] 77r32u4240xife8m3kpakdrns3pt8bu 4402640 4402639 2022-08-02T12:59:15Z Surprizi 14671 /* კოდების ცხრილი */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; *'''სწორი | | ფრჩხილები'''; *'''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] bh42aad706dky01ioz78e0ptvtysay9 4402641 4402640 2022-08-02T13:01:54Z Surprizi 14671 /* ლიტერატურა */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; *'''სწორი | | ფრჩხილები'''; *'''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica ('''(''')] * [http://graphemica.com/) Graphemica (''')''')] * [http://graphemica.com/[ Graphemica ([)] * [http://graphemica.com/] Graphemica (])] * [http://graphemica.com/{ Graphemica ({)] * [http://graphemica.com/} Graphemica (})] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica (⟨)] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica (⟩)] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] ic23jelt181ob3uz4et9jtpyf30cmql 4402642 4402641 2022-08-02T13:03:06Z Surprizi 14671 /* რესურსები ინტერნეტში */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; *'''სწორი | | ფრჩხილები'''; *'''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica ('''(''')] * [http://graphemica.com/) Graphemica (''')''')] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica ([)] * [http://graphemica.com/] Graphemica (])] * [http://graphemica.com/{ Graphemica ({)] * [http://graphemica.com/} Graphemica (})] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica (⟨)] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica (⟩)] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] 60ycmp50o3898gyklowqfmcp9kqbb8j 4402644 4402642 2022-08-02T13:03:29Z Surprizi 14671 /* რესურსები ინტერნეტში */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; *'''სწორი | | ფრჩხილები'''; *'''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica ('''(''')] * [http://graphemica.com/) Graphemica (''')''')] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica ([)] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica (])] * [http://graphemica.com/{ Graphemica ({)] * [http://graphemica.com/} Graphemica (})] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica (⟨)] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica (⟩)] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] o5h5ho93t5dqeqcj2wmxr2psna946uj 4402645 4402644 2022-08-02T13:04:02Z Surprizi 14671 /* რესურსები ინტერნეტში */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; *'''სწორი | | ფრჩხილები'''; *'''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica ('''(''')] * [http://graphemica.com/) Graphemica (''')''')] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica (&#91;)] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica (&#93;)] * [http://graphemica.com/{ Graphemica ({)] * [http://graphemica.com/} Graphemica (})] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica (⟨)] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica (⟩)] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] 3yoa2yv8o4o3vy6xpmyws02cpe6yrfk 4402646 4402645 2022-08-02T13:06:48Z Surprizi 14671 /* რესურსები ინტერნეტში */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; *'''სწორი | | ფრჩხილები'''; *'''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica — „(“] * [http://graphemica.com/) Graphemica — „)“] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica — „&#91;“] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica — „&#93;“] * [http://graphemica.com/{ Graphemica — „{“] * [http://graphemica.com/} Graphemica — „}“] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica — „⟨“] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica — „⟩“] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] simr0j0vzun5coi9d0q11by5abj5dd3 4402647 4402646 2022-08-02T13:07:25Z Surprizi 14671 /* რესურსები ინტერნეტში */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; *'''სწორი | | ფრჩხილები'''; *'''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica — (] * [http://graphemica.com/) Graphemica — )] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica — &#91;] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica — &#93;] * [http://graphemica.com/{ Graphemica — {] * [http://graphemica.com/} Graphemica — }] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica — ⟨] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica — ⟩] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] 20l8la0sp3jekqc2iofkexmki6vl88a 4402648 4402647 2022-08-02T13:09:26Z Surprizi 14671 /* კოდების ცხრილი */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] ! rowspan=1 |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- ! rowspan=1 |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] ! rowspan=1 |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- ! rowspan=1 |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; *'''სწორი | | ფრჩხილები'''; *'''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica — (] * [http://graphemica.com/) Graphemica — )] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica — &#91;] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica — &#93;] * [http://graphemica.com/{ Graphemica — {] * [http://graphemica.com/} Graphemica — }] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica — ⟨] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica — ⟩] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] a08ul3jpc1qrmgsq1t2e0av6wvn6tkg 4402656 4402648 2022-08-02T13:55:24Z Surprizi 14671 wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] ! rowspan=1 |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- ! rowspan=1 |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] ! rowspan=1 |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- ! rowspan=1 |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} {{ნიშანი|()}} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. {{ნიშანი|[]}} * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|&#123;&#125;}} * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|⟨…⟩}} * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: {{ნიშანი|/…/}} *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; {{ნიშანი|&#124;…&#124;}} *'''სწორი | | ფრჩხილები'''; {{ნიშანი|‖…‖}} *'''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica — (] * [http://graphemica.com/) Graphemica — )] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica — &#91;] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica — &#93;] * [http://graphemica.com/{ Graphemica — {] * [http://graphemica.com/} Graphemica — }] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica — ⟨] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica — ⟩] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] 9q4xftptzxrqraiakuyr4xercbqyv43 4402657 4402656 2022-08-02T13:59:40Z Surprizi 14671 /* კოდების ცხრილი */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] ! rowspan=1 |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- ! rowspan=1 |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] ! rowspan=1 |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- ! rowspan=1 |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} {{ნიშანი|()}} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. {{ნიშანი|[]}} * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|&#123;&#125;}} * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|⟨…⟩}} * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: {{ნიშანი|/…/}} *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; {{ნიშანი|&#124;…&#124;}} ==სწორი ფრჩხილები== '''სწორი | | ფრჩხილები'''. ==ორმაგი სწორი ფრჩხილები== {{ნიშანი|‖…‖}} '''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>\hat{A} = \begin{Vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{Vmatrix}.</math> ==სხვა გამოყენება== ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica — (] * [http://graphemica.com/) Graphemica — )] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica — &#91;] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica — &#93;] * [http://graphemica.com/{ Graphemica — {] * [http://graphemica.com/} Graphemica — }] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica — ⟨] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica — ⟩] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] l5bc17wt9drp9eitkjb6meee4nzkf17 4402660 4402657 2022-08-02T14:03:14Z Surprizi 14671 /* სწორი ფრჩხილები */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] ! rowspan=1 |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- ! rowspan=1 |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] ! rowspan=1 |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- ! rowspan=1 |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} {{ნიშანი|()}} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. {{ნიშანი|[]}} * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|&#123;&#125;}} * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|⟨…⟩}} * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: {{ნიშანი|/…/}} *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; {{ნიშანი|&#124;…&#124;}} ==სწორი ფრჩხილები== {{ნიშანი|<nowiki>|…|</nowiki>}} '''სწორი | | ფრჩხილები''' გამოიყენება მათემატიკაში მატრიცის განმსაზღვრელის, რიცხვის ან ვექტორის მოდულის გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>|{-5}|=5; \quad |\mathbf{a}|=a; \quad \det\hat{A} = \begin{vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{vmatrix}.</math> ==ორმაგი სწორი ფრჩხილები== {{ნიშანი|‖…‖}} '''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>\hat{A} = \begin{Vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{Vmatrix}.</math> ==სხვა გამოყენება== ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica — (] * [http://graphemica.com/) Graphemica — )] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica — &#91;] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica — &#93;] * [http://graphemica.com/{ Graphemica — {] * [http://graphemica.com/} Graphemica — }] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica — ⟨] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica — ⟩] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] 2nm4qlqtz1kq2epe8xaeprcirrzci4f 4402661 4402660 2022-08-02T14:03:56Z Surprizi 14671 wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] ! rowspan=1 |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- ! rowspan=1 |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] ! rowspan=1 |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- ! rowspan=1 |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} {{ნიშანი|()}} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. {{ნიშანი|[]}} * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|&#123;&#125;}} * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|⟨…⟩}} * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: {{ნიშანი|/…/}} *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; ==სწორი ფრჩხილები== {{ნიშანი|<nowiki>|…|</nowiki>}} '''სწორი | | ფრჩხილები''' გამოიყენება მათემატიკაში მატრიცის განმსაზღვრელის, რიცხვის ან ვექტორის მოდულის გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>|{-5}|=5; \quad |\mathbf{a}|=a; \quad \det\hat{A} = \begin{vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{vmatrix}.</math> ==ორმაგი სწორი ფრჩხილები== {{ნიშანი|‖…‖}} '''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები'''. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>\hat{A} = \begin{Vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{Vmatrix}.</math> ==სხვა გამოყენება== ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica — (] * [http://graphemica.com/) Graphemica — )] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica — &#91;] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica — &#93;] * [http://graphemica.com/{ Graphemica — {] * [http://graphemica.com/} Graphemica — }] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica — ⟨] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica — ⟩] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] lbslf6g83pyeg4kp1unn2r9lmd9h1kh 4402663 4402661 2022-08-02T14:04:14Z Surprizi 14671 /* ორმაგი სწორი ფრჩხილები */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] ! rowspan=1 |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- ! rowspan=1 |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] ! rowspan=1 |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- ! rowspan=1 |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} {{ნიშანი|()}} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. {{ნიშანი|[]}} * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|&#123;&#125;}} * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|⟨…⟩}} * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: {{ნიშანი|/…/}} *'''დახრილი / / ფრჩხილები'''; ==სწორი ფრჩხილები== {{ნიშანი|<nowiki>|…|</nowiki>}} '''სწორი | | ფრჩხილები''' გამოიყენება მათემატიკაში მატრიცის განმსაზღვრელის, რიცხვის ან ვექტორის მოდულის გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>|{-5}|=5; \quad |\mathbf{a}|=a; \quad \det\hat{A} = \begin{vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{vmatrix}.</math> ==ორმაგი სწორი ფრჩხილები== {{ნიშანი|‖…‖}} '''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები''' გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>\hat{A} = \begin{Vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{Vmatrix}.</math> ==სხვა გამოყენება== ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica — (] * [http://graphemica.com/) Graphemica — )] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica — &#91;] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica — &#93;] * [http://graphemica.com/{ Graphemica — {] * [http://graphemica.com/} Graphemica — }] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica — ⟨] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica — ⟩] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] az5v8vsx64wzojxxksq3u1x6gfvl3pg 4402664 4402663 2022-08-02T14:06:17Z Surprizi 14671 /* კოდების ცხრილი */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] ! rowspan=1 |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- ! rowspan=1 |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] ! rowspan=1 |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- ! rowspan=1 |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} {{ნიშანი|()}} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. {{ნიშანი|[]}} * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|&#123;&#125;}} * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|⟨…⟩}} * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: ==დახრილი ფრჩხილები== {{ნიშანი|/…/}} '''დახრილი / / ფრჩხილები'''; В программировании на языке [[Си (язык программирования)|Си]] и многих языках с аналогичным синтаксисом косые скобки вместе с дополнительным знаком «<tt>*</tt>» обозначают начало и конец комментария: /* Комментарий в исходном коде на языке Си */ В языке [[JavaScript]] косые скобки обозначают [[Регулярные выражения|регулярное выражение]]: var regular = /[a-z]+/; Иногда в косых скобках пишут фамилию, расшифровывающую подпись. Например: подпись …. /Иванов И. И./ ==სწორი ფრჩხილები== {{ნიშანი|<nowiki>|…|</nowiki>}} '''სწორი | | ფრჩხილები''' გამოიყენება მათემატიკაში მატრიცის განმსაზღვრელის, რიცხვის ან ვექტორის მოდულის გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>|{-5}|=5; \quad |\mathbf{a}|=a; \quad \det\hat{A} = \begin{vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{vmatrix}.</math> ==ორმაგი სწორი ფრჩხილები== {{ნიშანი|‖…‖}} '''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ფრჩხილები''' გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>\hat{A} = \begin{Vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{Vmatrix}.</math> ==სხვა გამოყენება== ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica — (] * [http://graphemica.com/) Graphemica — )] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica — &#91;] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica — &#93;] * [http://graphemica.com/{ Graphemica — {] * [http://graphemica.com/} Graphemica — }] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica — ⟨] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica — ⟩] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] 7f8ie00igq5r0entptonuh2ofr3hdt0 4402666 4402664 2022-08-02T14:09:23Z Surprizi 14671 wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] ! rowspan=1 |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- ! rowspan=1 |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] ! rowspan=1 |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- ! rowspan=1 |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} {{ნიშანი|()}} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. {{ნიშანი|[]}} * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|&#123;&#125;}} * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|⟨…⟩}} * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. ==ნიშნების გამხსნელ-დამხურავი ფუნქციით== არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: ===დახრილი ნიშნები=== {{ნიშანი|/…/}} '''დახრილი / / ნიშნები'''; В программировании на языке [[Си (язык программирования)|Си]] и многих языках с аналогичным синтаксисом косые скобки вместе с дополнительным знаком «<tt>*</tt>» обозначают начало и конец комментария: /* Комментарий в исходном коде на языке Си */ В языке [[JavaScript]] косые скобки обозначают [[Регулярные выражения|регулярное выражение]]: var regular = /[a-z]+/; Иногда в косых скобках пишут фамилию, расшифровывающую подпись. Например: подпись …. /Иванов И. И./ ===სწორი ნიშნები=== {{ნიშანი|<nowiki>|…|</nowiki>}} '''სწორი | | ნიშნები''' გამოიყენება მათემატიკაში მატრიცის განმსაზღვრელის, რიცხვის ან ვექტორის მოდულის გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>|{-5}|=5; \quad |\mathbf{a}|=a; \quad \det\hat{A} = \begin{vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{vmatrix}.</math> ===ორმაგი სწორი ნიშანი=== {{ნიშანი|‖…‖}} '''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ნიშანი''' გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>\hat{A} = \begin{Vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{Vmatrix}.</math> ==სხვა გამოყენება== ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica — (] * [http://graphemica.com/) Graphemica — )] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica — &#91;] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica — &#93;] * [http://graphemica.com/{ Graphemica — {] * [http://graphemica.com/} Graphemica — }] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica — ⟨] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica — ⟩] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] g2p4huif1vb1ky6z99uetdh5c95h0by 4402734 4402666 2022-08-02T15:27:13Z Surprizi 14671 /* დახრილი ნიშნები */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] ! rowspan=1 |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- ! rowspan=1 |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] ! rowspan=1 |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- ! rowspan=1 |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} {{ნიშანი|()}} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. {{ნიშანი|[]}} * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|&#123;&#125;}} * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|⟨…⟩}} * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. ==ნიშნების გამხსნელ-დამხურავი ფუნქციით== არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: ===დახრილი ნიშნები=== {{ნიშანი|/…/}} '''დახრილი / / ნიშნები''', პროგრამირებაში (C და მრავალ სხვა ენაში) დამატებით ნიშნებათან ერთად «<tt>*</tt>» მიუთითებენ ტექსტის დაწყება-დასასრულს: /* C ენაზე ჩაწეილი კომენტარები */ [[JavaScript]]-ში დახრილი ნიშნები აღნიშნავენ რეგულარულ გამოსახულებას: var regular = /[a-z]+/; ზოგჯერ, ტექსტის წერისას ხელმოსაწერი ადგილის გვერდზე დახრილი ნიშნებში იწერება სახელი და გვარი ხელმომწერის იდენტიფიცირებისათვის. მაგალითად: ხელმოწერა …. /ჭავჭავაძე ი./ ===სწორი ნიშნები=== {{ნიშანი|<nowiki>|…|</nowiki>}} '''სწორი | | ნიშნები''' გამოიყენება მათემატიკაში მატრიცის განმსაზღვრელის, რიცხვის ან ვექტორის მოდულის გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>|{-5}|=5; \quad |\mathbf{a}|=a; \quad \det\hat{A} = \begin{vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{vmatrix}.</math> ===ორმაგი სწორი ნიშანი=== {{ნიშანი|‖…‖}} '''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ნიშანი''' გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>\hat{A} = \begin{Vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{Vmatrix}.</math> ==სხვა გამოყენება== ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica — (] * [http://graphemica.com/) Graphemica — )] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica — &#91;] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica — &#93;] * [http://graphemica.com/{ Graphemica — {] * [http://graphemica.com/} Graphemica — }] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica — ⟨] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica — ⟩] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] kcuuut36atk4st9ra0lmuwysxtjfyt7 4402735 4402734 2022-08-02T15:27:33Z Surprizi 14671 /* დახრილი ნიშნები */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] ! rowspan=1 |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- ! rowspan=1 |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] ! rowspan=1 |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- ! rowspan=1 |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} {{ნიშანი|()}} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. {{ნიშანი|[]}} * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|&#123;&#125;}} * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|⟨…⟩}} * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. ==ნიშნების გამხსნელ-დამხურავი ფუნქციით== არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: ===დახრილი ნიშნები=== {{ნიშანი|/…/}} '''დახრილი / / ნიშნები''', პროგრამირებაში (C და მრავალ სხვა ენაში) დამატებით ნიშნებათან ერთად «<tt>*</tt>» მიუთითებენ ტექსტის დაწყება-დასასრულს: /* C ენაზე ჩაწეილი კომენტარები */ [[JavaScript]]-ში დახრილი ნიშნები აღნიშნავენ რეგულარულ გამოსახულებას: var regular = /[a-z]+/; ზოგჯერ, ტექსტის წერისას ხელმოსაწერი ადგილის გვერდზე დახრილი ნიშნებში იწერება სახელი და გვარი ხელმომწერის იდენტიფიცირებისათვის. მაგალითად: ხელმოწერა …. /ჭავჭავაძე ი./ ===სწორი ნიშნები=== {{ნიშანი|<nowiki>|…|</nowiki>}} '''სწორი | | ნიშნები''' გამოიყენება მათემატიკაში მატრიცის განმსაზღვრელის, რიცხვის ან ვექტორის მოდულის გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>|{-5}|=5; \quad |\mathbf{a}|=a; \quad \det\hat{A} = \begin{vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{vmatrix}.</math> ===ორმაგი სწორი ნიშანი=== {{ნიშანი|‖…‖}} '''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ნიშანი''' გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>\hat{A} = \begin{Vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{Vmatrix}.</math> ==სხვა გამოყენება== ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica — (] * [http://graphemica.com/) Graphemica — )] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica — &#91;] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica — &#93;] * [http://graphemica.com/{ Graphemica — {] * [http://graphemica.com/} Graphemica — }] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica — ⟨] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica — ⟩] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] 3doj4nnhtrgyerikr8byro2b3e0450g 4402740 4402735 2022-08-02T15:43:31Z Surprizi 14671 wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] ! rowspan=1 |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- ! rowspan=1 |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] ! rowspan=1 |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- ! rowspan=1 |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} {{ნიშანი|()}} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. {{ნიშანი|[]}} * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|&#123;&#125;}} * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|⟨…⟩}} * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ტექსტოლოგიასა და ენათმეცნიერებაში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. მათემატიკაში კუთხური ნიშნებით გამოისახება სკალიარული მოცეულობა წინაგიბრილტურ სივრცეში, მაგალითად: : <math> \|x\| = \sqrt{\langle x,x\rangle}, </math> კვანტურ მექანიკაში კუთხური ფრჩხილები გამოიყენება კვანტური მდგომარეობისა და მატრიცული ელემენტების გამოსახატავად, მაგალითად: <math>|\psi\rangle</math> (კეტ-ვექტორი) და <math>\langle \psi |</math> (ბრა-ვექტორი), ასევე <math>\langle \psi_k |\psi_l\rangle, </math> და <math>\langle k |A| l\rangle. </math> ფიზიკაში კუთხური ფრჩხილებით ასევე გამოიხატება გასაშუალება, მაგალითად: <math>\langle f(t)\rangle </math>. ტექსტოლოგიაში — <math>\langle ... \rangle</math>. ენათმეცნიერებაში ტეხილი ფრჩხილებით აღნიშნავენ გრაფემებს, მაგალითად «[[ფონემა]] /a/ გამოისახება ასო ⟨а⟩». როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. ==სხვა ნიშნები გამხსნელ-დამხურავი ფუნქციით== არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: ===დახრილი ნიშნები=== {{ნიშანი|/…/}} '''დახრილი / / ნიშნები''', პროგრამირებაში (C და მრავალ სხვა ენაში) დამატებით ნიშნებათან ერთად «<tt>*</tt>» მიუთითებენ ტექსტის დაწყება-დასასრულს: /* C ენაზე ჩაწეილი კომენტარები */ [[JavaScript]]-ში დახრილი ნიშნები აღნიშნავენ რეგულარულ გამოსახულებას: var regular = /[a-z]+/; ზოგჯერ, ტექსტის წერისას ხელმოსაწერი ადგილის გვერდზე დახრილი ნიშნებში იწერება სახელი და გვარი ხელმომწერის იდენტიფიცირებისათვის. მაგალითად: ხელმოწერა …. /ჭავჭავაძე ი./ ===სწორი ნიშნები=== {{ნიშანი|<nowiki>|…|</nowiki>}} '''სწორი | | ნიშნები''' გამოიყენება მათემატიკაში მატრიცის განმსაზღვრელის, რიცხვის ან ვექტორის მოდულის გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>|{-5}|=5; \quad |\mathbf{a}|=a; \quad \det\hat{A} = \begin{vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{vmatrix}.</math> ===ორმაგი სწორი ნიშანი=== {{ნიშანი|‖…‖}} '''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ნიშანი''' გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>\hat{A} = \begin{Vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{Vmatrix}.</math> ==სხვა გამოყენება== ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica — (] * [http://graphemica.com/) Graphemica — )] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica — &#91;] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica — &#93;] * [http://graphemica.com/{ Graphemica — {] * [http://graphemica.com/} Graphemica — }] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica — ⟨] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica — ⟩] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] fgoy7tpczyi0dh65rlie1pjoff291zy 4402743 4402740 2022-08-02T15:50:51Z Surprizi 14671 /* კოდების ცხრილი */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] ! rowspan=1 |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- ! rowspan=1 |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] ! rowspan=1 |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- ! rowspan=1 |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} {{ნიშანი|()}} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. {{ნიშანი|[]}} * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|&#123;&#125;}} * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|⟨…⟩}} * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ტექსტოლოგიასა და ენათმეცნიერებაში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. მათემატიკაში კუთხური ნიშნებით გამოისახება სკალარული ნამრავლი წინაგიბრილტურ სივრცეში, მაგალითად: : <math> \|x\| = \sqrt{\langle x,x\rangle}, </math> კვანტურ მექანიკაში კუთხური ფრჩხილები გამოიყენება კვანტური მდგომარეობისა და მატრიცული ელემენტების გამოსახატავად, მაგალითად: <math>|\psi\rangle</math> (კეტ-ვექტორი) და <math>\langle \psi |</math> (ბრა-ვექტორი), ასევე <math>\langle \psi_k |\psi_l\rangle, </math> და <math>\langle k |A| l\rangle. </math> ფიზიკაში კუთხური ფრჩხილებით ასევე გამოიხატება გასაშუალება, მაგალითად: <math>\langle f(t)\rangle </math>. ტექსტოლოგიაში — <math>\langle ... \rangle</math>. ენათმეცნიერებაში ტეხილი ფრჩხილებით აღნიშნავენ გრაფემებს, მაგალითად «[[ფონემა]] /a/ გამოისახება ასო ⟨а⟩». როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. ==სხვა ნიშნები გამხსნელ-დამხურავი ფუნქციით== არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: ===დახრილი ნიშნები=== {{ნიშანი|/…/}} '''დახრილი / / ნიშნები''', პროგრამირებაში (C და მრავალ სხვა ენაში) დამატებით ნიშნებათან ერთად «<tt>*</tt>» მიუთითებენ ტექსტის დაწყება-დასასრულს: /* C ენაზე ჩაწეილი კომენტარები */ [[JavaScript]]-ში დახრილი ნიშნები აღნიშნავენ რეგულარულ გამოსახულებას: var regular = /[a-z]+/; ზოგჯერ, ტექსტის წერისას ხელმოსაწერი ადგილის გვერდზე დახრილი ნიშნებში იწერება სახელი და გვარი ხელმომწერის იდენტიფიცირებისათვის. მაგალითად: ხელმოწერა …. /ჭავჭავაძე ი./ ===სწორი ნიშნები=== {{ნიშანი|<nowiki>|…|</nowiki>}} '''სწორი | | ნიშნები''' გამოიყენება მათემატიკაში მატრიცის განმსაზღვრელის, რიცხვის ან ვექტორის მოდულის გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>|{-5}|=5; \quad |\mathbf{a}|=a; \quad \det\hat{A} = \begin{vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{vmatrix}.</math> ===ორმაგი სწორი ნიშანი=== {{ნიშანი|‖…‖}} '''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ნიშანი''' გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>\hat{A} = \begin{Vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{Vmatrix}.</math> ==სხვა გამოყენება== ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სმაილების წერისას, მაგალითად: :) ან :-). ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica — (] * [http://graphemica.com/) Graphemica — )] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica — &#91;] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica — &#93;] * [http://graphemica.com/{ Graphemica — {] * [http://graphemica.com/} Graphemica — }] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica — ⟨] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica — ⟩] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] 200eev8fz39k4bmstqmitqthh7fanan 4402764 4402743 2022-08-02T17:26:35Z გიო ოქრო 84301 /* სხვა გამოყენება */ wikitext text/x-wiki {{პუნქტუაციური ნიშნები|( )|caption=ფრჩხილები | variant-size=600% | variant1=[]| -->|variant2={}| -->|variant3=⟨⟩| }} '''ფრჩხილები''' ( [ ], ( ), { }, ⟨ ⟩ ) — წყვილი პუნქტუაციის ნიშანი, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა სფეროში. ==კოდების ცხრილი== {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan=2 | მახასიათებლები ! მარცხენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />მრგვალი <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კვადრატ.<br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კვადრატ. <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />ნაკვთურა <br />ფრჩხილი ! მარცხენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი ! მარჯვენა <br />კუთხური <br />ფრჩხილი |- ! colspan=2 | გამოსახულება |<big><big><big><big><big><big>(</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>)</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>[</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>]</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>{</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>}</big></big></big></big></big></big> |<big><big><big><big><big><big>⟨</big></big></big></big></big></big> | <big><big><big><big><big><big>⟩</big></big></big></big></big></big> |- ! rowspan=2 |[[უნიკოდი]] ! rowspan=1 |{{comment|სახელწოდება|უნიკოდის კონსორციუმის მიერ ოფიციალურად მიღებული, სიმბოლოს ინგლისური სახელწოდება}} |left parenthesis |right parenthesis |left square bracket |right square bracket |left curly bracket |right curly bracket |mathematical left <br />angle bracket |mathematical right <br />angle bracket |- ! rowspan=1 |კოდი |<code>U+0028</code> |<code>U+0029</code> |<code>U+005B</code> |<code>U+005D</code> |<code>U+007B</code> |<code>U+007D</code> |<code>U+27E8</code> |<code>U+27E9</code> |- ! rowspan=2 |[[HTML]] ! rowspan=1 |ათობითი |<code>&amp;#40;</code> |<code>&amp;#41;</code> |<code>&amp;#91;</code> |<code>&amp;#93;</code> |<code>&amp;#123;</code> |<code>&amp;#125;</code> |<code>&amp;#10216;</code> |<code>&amp;#10217;</code> |- ! rowspan=1 |თექვსმეტობთი |<code>&amp;#x28;</code> |<code>&amp;#x29;</code> |<code>&amp;#x5b;</code> |<code>&amp;#x5d;</code> |<code>&amp;#x7b;</code> |<code>&amp;#x7d;</code> |<code>&amp;#x27E8;</code> |<code>&amp;#x27E9;</code> |} {{ნიშანი|()}} * '''მრგვალი ( ) ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. მრგვალ ფრჩხილებში ჩასმულია ისეთი სიტყვა, რომელიც განმარტავს ან აზუსტებს სხვა სიტყვის მნიშვნელობას. {{ნიშანი|[]}} * '''კვადრატული [ ] ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ბეჭდვითი ნაწარმოების აღწერისას მათში სვამენ იმ ბიბლიოგრაფიულ ცნობებს, რომლებიც თავფურცელზე არ არის, არც წიგნის სხვა ნაწილებშია მითითებული და კატალოგიზატორის მიერ გარეშე წყაროებიდანაა დამატებული<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2619 კვადრატული ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|&#123;&#125;}} * '''ნაკვთური { } ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. ჩვეულებრივ იხმარება მათემატიკურ ფორმულებში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=3407 ნაკვთური ფრჩხილები]</ref>. {{ნიშანი|⟨…⟩}} * '''კუთხური ⟨ ⟩ ფრჩხილები''' — ფრჩხილების ნაირსახეობა. გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ტექსტოლოგიასა და ენათმეცნიერებაში<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=10&t=2920 კუთხურა ფრჩხილები]</ref>. მათემატიკაში კუთხური ნიშნებით გამოისახება სკალარული ნამრავლი წინაგიბრილტურ სივრცეში, მაგალითად: : <math> \|x\| = \sqrt{\langle x,x\rangle}, </math> კვანტურ მექანიკაში კუთხური ფრჩხილები გამოიყენება კვანტური მდგომარეობისა და მატრიცული ელემენტების გამოსახატავად, მაგალითად: <math>|\psi\rangle</math> (კეტ-ვექტორი) და <math>\langle \psi |</math> (ბრა-ვექტორი), ასევე <math>\langle \psi_k |\psi_l\rangle, </math> და <math>\langle k |A| l\rangle. </math> ფიზიკაში კუთხური ფრჩხილებით ასევე გამოიხატება გასაშუალება, მაგალითად: <math>\langle f(t)\rangle </math>. ტექსტოლოგიაში — <math>\langle ... \rangle</math>. ენათმეცნიერებაში ტეხილი ფრჩხილებით აღნიშნავენ გრაფემებს, მაგალითად «[[ფონემა]] /a/ გამოისახება ასო ⟨а⟩». როგორც წესი მარცნიდან მარჯვნივ წერისას ფრჩხილები იხსნება მარცხენა ნიშნით, ხოლო იხურება იდენტური მარჯვენა ნიშნით. ==სხვა ნიშნები გამხსნელ-დამხურავი ფუნქციით== არსებობს ფრჩხილები ისეთი ნიშნები, რომლებშიც გამხსნელი და დამხურავი ნიშნები იდენტური არიან, მაგალითად: ===დახრილი ნიშნები=== {{ნიშანი|/…/}} '''დახრილი / / ნიშნები''', პროგრამირებაში (C და მრავალ სხვა ენაში) დამატებით ნიშნებათან ერთად «<tt>*</tt>» მიუთითებენ ტექსტის დაწყება-დასასრულს: /* C ენაზე ჩაწეილი კომენტარები */ [[JavaScript]]-ში დახრილი ნიშნები აღნიშნავენ რეგულარულ გამოსახულებას: var regular = /[a-z]+/; ზოგჯერ, ტექსტის წერისას ხელმოსაწერი ადგილის გვერდზე დახრილი ნიშნებში იწერება სახელი და გვარი ხელმომწერის იდენტიფიცირებისათვის. მაგალითად: ხელმოწერა …. /ჭავჭავაძე ი./ ===სწორი ნიშნები=== {{ნიშანი|<nowiki>|…|</nowiki>}} '''სწორი | | ნიშნები''' გამოიყენება მათემატიკაში მატრიცის განმსაზღვრელის, რიცხვის ან ვექტორის მოდულის გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>|{-5}|=5; \quad |\mathbf{a}|=a; \quad \det\hat{A} = \begin{vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{vmatrix}.</math> ===ორმაგი სწორი ნიშანი=== {{ნიშანი|‖…‖}} '''ორმაგი სწორი ‖ ‖ ნიშანი''' გამოიყენება მათემატიკაში, ფიზიკაში, ქიმიასა და სხვა მეცნიერებებში, ფორმულებში პრიორიტეტების გამოსახატავად. მაგალითად: : <math>\hat{A} = \begin{Vmatrix} A_{11} & A_{12} \\ A_{21} & A_{22} \end{Vmatrix}.</math> ==სხვა გამოყენება== ფრჩხილების სხვადასხვა ნიშანი ასევე გამოიყენება სიცილაკების წერისას, მაგალითად: <code>:)</code> ან <code>:-)</code>. ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|231}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://graphemica.com/( Graphemica — (] * [http://graphemica.com/) Graphemica — )] * [http://graphemica.com/&#91; Graphemica — &#91;] * [http://graphemica.com/&#93; Graphemica — &#93;] * [http://graphemica.com/{ Graphemica — {] * [http://graphemica.com/} Graphemica — }] * [http://graphemica.com/⟨ Graphemica — ⟨] * [http://graphemica.com/⟩ Graphemica — ⟩] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პუნქტუაცია]] si08etaxgw5iq12r4uni64pfveco9j1 ვოლფრამ ფონ ეშენბახი 0 536533 4402800 4402585 2022-08-02T19:08:30Z Khujadzeguka 143334 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Codex_Manesse_149v_Wolfram_von_Eschenbach.jpg|ბმული=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Codex_Manesse_149v_Wolfram_von_Eschenbach.jpg/170px-Codex_Manesse_149v_Wolfram_von_Eschenbach.jpg|ალტ=|მინი| ვოლფრამის პორტრეტი ''[[Codex Manesse]]-დან'', {{Circa|1300}}]] '''ვოლფრამ ფონ ეშენბახი''' ( {{IPA-de|ˈvɔlfʁam fɔn ˈɛʃn̩bax|lang}} ; დ. {{Circa|1160/80}} – გ. {{Circa|1220}} )—გერმანელი რაინდი, პოეტი და კომპოზიტორი, მიჩნეული [[საშუალო გერმანული ლიტერატურა|შუა საუკუნეების გერმანული ლიტერატურის]] ერთ-ერთ უდიდეს [[ეპოსი|ეპიკურ პოეტად]]. როგორც [[მინესანგი|მინესინჯერი]], ასევე ვოლფრამიც ქმნიდა [[ლირიკა|ლირიკულ პოეზიას]] . == ცხოვრება == [[ფაილი:Abenberg_0008.jpg|ბმული=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Abenberg_0008.jpg/170px-Abenberg_0008.jpg|მარცხნივ|მინი| ვოლფრამის ქანდაკება, [[აბენბერგი|აბენბერგში]], ბურგ აბენბერგის ციხესიმაგრეში.]] ვოლფრამის ცხოვრების შესახებ ცოტა რამ არის ცნობილი. არ არსებობს ისტორიული დოკუმენტები, რომლებიც მას ახსენებენ. პარსიფალ-ში ის ახსნებს სიტყვებს ,,''wir Beier"'' („ჩვენ [[ბავარიელები]] “); მისი ნაწარმოებების დიალექტი [[აღმოსავლეთ ფრანკონიული გერმანელი|აღმოსავლეთ ფრანკონურია]] . ამ და ამის მსგავსმა გეოგრაფიულმა ცნობებმა განაპირობა ის, რომ ეშენბახი, [[ანსბახი|ანსბახის]] მახლობლად, დღევანდელ [[ბავარია|ბავარიაში]], დაიბადა. თუმცა, მტკიცებულებები საკამათოა. [[Codex Manesse|მანესის ხელნაწერში]] ნაჩვენები [[გერბი]] მომდინარეობს მე-14 საუკუნის მხატვრის ფანტაზიიდან, რომელიც ხატავს წითელი რაინდის ფიგურას ''პარზივალში'' და არ აქვს [[ჰერალდიკა|ჰერალდიკური]] კავშირი ვოლფრამთან. ვოლფრამის ნაშრომი მიუთითებს რამდენიმე შესაძლო მფარველზე (ყველაზე საიმედოდ [[ჰერმან I, ტურინგიის ლანდგრავი|ჰერმან I]] [[თიურინგია|თიურინგიელი]] ), ნიშნავს, რომ იგი, სიცოცხლის განმავლობაში მსახურობდა რამდენიმე სასამართლოში. სავარაუდოდ, ის არ იყო მდიდარი ადამიანი, რადგან მის ნაშრომებში ხშირად ახსენებდა საკუთარ სიღარიბეს. {{Sfn|Chisholm|1911}} თავის ''პარციფალ''-ში ვოლფრამი აცხადებს, რომ წერა-კითხვის უცოდინარია. [[თომას მანი|თომას მანის]] „ ''[[ჯადოსნური მთა|ჯადოსნურ მთაში]]'' “ აღნიშნულია, რომ „ [[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნეების]] უდიდესმა პოეტმა, ვოლფრამ ფონ ეშენბახმა, არც კითხვა იცოდა და არც წერა“ <ref>Thomas Mann, ''The Magic Mountain'', trans. H.T. Lowe-Porter (New York: Alfred A. Knopf, 1946), p. 522; translation first published in 1927, the original published in 1924.</ref> და ''კათოლიკური ენციკლოპედია'' აღნიშნავს: „ვოლფრამი თავის ''პარციფალში'' ცალსახად გვეუბნება, რომ არც კითხვა იცოდა და არც წერა. მისი ლექსები იწერებოდა კარნახით. მისი ცოდნა იყო უფრო ვრცელი და მრავალფეროვანი, ვიდრე ზუსტი. მან რა თქმა უნდა იცოდა [[ფრანგული ენა|ფრანგული]], მაგრამ არასრულყოფილად, რადგან სახელები რომლებსაც ის თავის ''პარსიფალ''-ში იყენებს, ხშირად მეტყველებს ფრანგული სიტყვებისა და ფრაზების გაუგებრობაზე.” <ref>''The Catholic Encyclopedia''. (1913).</ref> == ნაშრომები == === ''პარციფალი'' === ვოლფრამი დღეს ყველაზე ცნობილია თავისი ''პარციფალით'', რომელიც ზოგჯერ ითვლება უდიდეს [[გერმანული სასამართლო რომანი|გერმანულ არტურიულ რომანად]], რომელიც დაფუძნებულია [[კრეტიენ დე ტროა|კრიტიენ დე ტროას]] დაუმთავრებელ ''[[პერცევალი, გრაალის ამბავი|პერცევალი, გრაალის ამბავზე]]''. ეს არის პირველი შემორჩენილი ნაწარმოები გერმანულ ენაზე, რომლის საგანი არის [[წმინდა გრაალი]] (ვოლფრამის ინტერპრეტაციით ძვირფასი ქვა). ლექსში, მთხრობელი გამოხატავს ზიზღს კრიტიენის დაუმთავრებელი ზღაპრის ვერსიის მიმართ და აცხადებს, რომ მისი წყარო იყო [[პროვანსი|პროვანსელი]] პოეტი, სახელად [[კიოტი]] . === ''ტიტურელი'' და ''ვილჰელმი'' === ვოლფრამი არის ორი სხვა ნარატიული ნაწარმოების ავტორი: ფრაგმენტული ''[[ტიტურელი]]'' და დაუმთავრებელი ''[[ვილეჰალმი|ვილჰელმი]]'' . ეს ორივე შედგენილია ''პარზივალის'' შემდეგ რაც მტკიცდება იმით რომ ''ტიტურელში'' იხსენიება ჰერმან I-ის სიკვდილი რომელიც მიჩნეულია 1217 წლის შემდგომ მოვლენად. ''ტიტურელი'' შედგება ორი ფრაგმენტისგან, რომელიც მოგვითხრობს შიონატულანდერისა და სიგუნეს შესახებ (საყვარლები, რომლებიც უკვე ''პარზივალში'' იყვნენ ნახსენები). პირველი ფრაგმენტი ეხება მთავარ გმირებს შორის სიყვარულის დაბადებას. მეორე ფრაგმენტი კი სრულიად განსხვავებულია. შიონატულანდერი და სიგუნე ტყეში მარტონი არიან, როდესაც მათ სიმშვიდეს მოულოდნელად არღვევს იდუმალი ძაღლი, რომლის ლაგამი შეიცავს ლალით დაწერილ ამბავს. სიგუნეს მოწადინებული აქვს ამბის წაკითხვა, მაგრამ ძაღლი გარბის. შიონატულანდერი მიემგზავრება მის საპოვნელად, მაგრამ, როგორც უკვე ვიცით ''პარციფალიდან'', ის მცდელობისას კვდება. ''ვილჰელმი'', დაუმთავრებელი ლექსი, რომელიც დაფუძნებულია ძველ ფრანგულ [[შანსონ დე ჟესტე|შანსონ დე გესტზე]], იგი მნიშვნელოვანი ნაწარმოები იყო და დაცულია 78 ხელნაწერში. იგი ვითარდება ქრისტიანებსა და [[სარკინოზები|სარკინოზებს]] შორის რელიგიური ომების ფონზე. ამავე სახელწოდების გმირი ვილჰელმი იტაცებს სარაცენის პრინცესას, ქრისტიანობას იღებს და ცოლად მოიყვანს მას. სარკინოზების მეფე აჩენს ჯარს თავისი ქალიშვილის გადასარჩენად. პოემას აქვს შუა საუკუნეების ლიტერატურის მრავალი გამორჩეული თვისება: ქრისტიანების გამარჯვება გაცილებით დიდ სარკინოზების არმიაზე, ახალგაზრდა რაინდის ვივიანის, ვილჰელმის ძმისშვილის შემაშფოთებელი სიკვდილი და რაინდული სიმამაცისა და სულიერი სიწმინდის სარკე. === ლირიკული პოეზია === ვოლფრამის ცხრა შემორჩენილი სიმღერა, რომელთაგან ხუთი [[Tagelied|ცისკრის სიმღერებია]], [[მინესანგი|მინესანგის]] შედევრად ითვლება. ცისკრის სიმღერები მოგვითხრობს რაინდის ისტორიას, რომელიც ღამეს ატარებს საყვარელ ქალბატონთან, მაგრამ გამთენიისას შეუმჩნევლად უნდა გაიქცეს. ძირითადად, ქალბატონი აღვიძებს რაინდს დილით, მაგრამ ზოგჯერ ამ მისიას გუშაგი ასრულებს. მელოდიები არ შემორჩენილა. მას დღემდე უკავშირდება ორი მელოდია, შვარცერ ''თონი'', რომელიც ვოლფრამს მიეწერება მე-14 საუკუნის ხელნაწერში და ფრაგმენტული და დაუმთავრებელი ეპიკური ''ტიტურელი'' (1217 წლის შემდეგ) რთული ოთხსტრიქონიანი [[სტროფი|სტროფის]] ფორმით, რომელიც ხშირად გამოიყენებოდა შემდგომ პოეზიაში. <ref>[https://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/view/10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000030511?rskey=UKV4K8&result=407 Wolfram von Eschenbach at the Oxford Music Online]</ref> === გავლენა === ''პარზივალის'' 84 შემორჩენილი ხელნაწერი, როგორც სრული, ისე ფრაგმენტული, მიუთითებს ვოლფრამის მთავარი ნაწარმოების უზარმაზარ პოპულარობაზე მომდევნო ორ საუკუნეში. ბევრი მათგანი მოიცავს გაგრძელებას, რომელიც დაწერილია 1240-იან წლებში [[ულრიხ ფონ ტიურჰაიმი|ულრიხ ფონ ტიურჰაიმის]] მიერ სათაურით ''რენევარტი'' . დაახლოებით 1272 წელს პოეტმა, სახელად ალბრეხტმა, დაუმთავრებელი ''ტიტურელი'' აიღო და გააფართოვა, რომელიც, ზოგადად, ვარაუდობენ, რომ არის [[ალბრეხტ ფონ შარფენბერგი]] და რომელიც ავრცობს ვოლფრამის ნარატიულ პიროვნებას. ეს ნამუშევარი მოიხსენიება როგორც ''[[იუნგერე ტიტურელი|Jüngere Titurel]]'' ( ''ახალგაზრდა ტიტურელი'' ). ვოლფრამის შესახებ ხელახალი აღმოჩენები იწყება 1753 წელს შვეიცარიელი მეცნიერის [[იოჰან იაკობ ბოდმერი|იოჰან იაკობ ბოდმერის]] მიერ ''პარზივალის'' თარგმანის გამოქვეყნებით. ''პარზივალი'' იყო მთავარი წყარო, რომელიც [[რიხარდ ვაგნერი|რიჩარდ ვაგნერმა]] გამოიყენა თავისი ოპერის, ''[[პარსიფალი|პარსიფალის]]'', [[ლიბრეტო|ლიბრეტოს]] დაწერისას. თავად ვოლფრამი ჩნდება ვაგნერის სხვა ოპერაშიც, ''[[ტანჰაუზერი (ოპერა)|ტანჰაუზერის]]'' პერსონაჟად. == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}}  == რესურსები ინტერნეტში == * {{გუტენბერგი ავტორი|id=44243}} * Works by or about Wolfram von Eschenbach at Internet Archive * [http://www.litencyc.com/php/speople.php?rec=true&UID=4784 Wolfram von Eschenbach in the Literary Encyclopedia] * [http://www.fh-augsburg.de/~harsch/germanica/Chronologie/13Jh/Wolfram/wol_intr.html Works] (Middle High German) * [https://web.archive.org/web/20070609193037/http://cgi-host.uni-marburg.de/~mrep/liste_inhalt.php?id=437 List of ''Parzival'' manuscripts] (Marburger Repertorium) * [https://web.archive.org/web/20070609145152/http://cgi-host.uni-marburg.de/~mrep/liste_inhalt.php?id=440 List of ''Willhalm'' manuscripts] (Marburger Repertorium) * [http://www.rcs-krueger.de/Eschenbach.htm Two of Wolfram's songs] (Middle High German) * [https://spanishliterarytranslation.com/capella-de-ministrers-el-grial/ El Grial, including songs by Wolfram von Eschenbach performed by Capella de Ministrers & Carlos Magraner] [[კატეგორია:წმინდა გრაალი]] [[კატეგორია:გერმანელი მამაკაცი პოეტები]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1220]] [[კატეგორია:დაბადებული XII საუკუნე]] [[კატეგორია:Pages with unreviewed translations]] 1hwu0xlhxbolzppq24wvpr71go1o3tt 4402801 4402800 2022-08-02T19:09:25Z Khujadzeguka 143334 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Codex_Manesse_149v_Wolfram_von_Eschenbach.jpg|ბმული=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Codex_Manesse_149v_Wolfram_von_Eschenbach.jpg/170px-Codex_Manesse_149v_Wolfram_von_Eschenbach.jpg|ალტ=|მინი| ვოლფრამის პორტრეტი ''[[Codex Manesse]]-დან'', {{Circa|1300}}]] '''ვოლფრამ ფონ ეშენბახი''' ( {{IPA-de|ˈvɔlfʁam fɔn ˈɛʃn̩bax|lang}} ; დ. {{Circa|1160/80}} – გ. {{Circa|1220}} )—გერმანელი რაინდი, პოეტი და კომპოზიტორი, მიჩნეული [[საშუალო გერმანული ლიტერატურა|შუა საუკუნეების გერმანული ლიტერატურის]] ერთ-ერთ უდიდეს [[ეპოსი|ეპიკურ პოეტად]]. როგორც [[მინესანგი|მინესინჯერი]], ასევე ვოლფრამიც ქმნიდა [[ლირიკა|ლირიკულ პოეზიას]] . == ცხოვრება == [[ფაილი:Abenberg_0008.jpg|ბმული=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Abenberg_0008.jpg/170px-Abenberg_0008.jpg|მარცხნივ|მინი| ვოლფრამის ქანდაკება, [[აბენბერგი|აბენბერგში]], ბურგ აბენბერგის ციხესიმაგრეში.]] ვოლფრამის ცხოვრების შესახებ ცოტა რამ არის ცნობილი. არ არსებობს ისტორიული დოკუმენტები, რომლებიც მას ახსენებენ. პარსიფალ-ში ის ახსნებს სიტყვებს ,,''wir Beier"'' („ჩვენ [[ბავარიელები]] “); მისი ნაწარმოებების დიალექტი [[აღმოსავლეთ ფრანკონიული გერმანელი|აღმოსავლეთ ფრანკონურია]] . ამ და ამის მსგავსმა გეოგრაფიულმა ცნობებმა განაპირობა ის, რომ ეშენბახი, [[ანსბახი|ანსბახის]] მახლობლად, დღევანდელ [[ბავარია|ბავარიაში]], დაიბადა. თუმცა, მტკიცებულებები საკამათოა. [[Codex Manesse|მანესის ხელნაწერში]] ნაჩვენები [[გერბი]] მომდინარეობს მე-14 საუკუნის მხატვრის ფანტაზიიდან, რომელიც ხატავს წითელი რაინდის ფიგურას ''პარზივალში'' და არ აქვს [[ჰერალდიკა|ჰერალდიკური]] კავშირი ვოლფრამთან. ვოლფრამის ნაშრომი მიუთითებს რამდენიმე შესაძლო მფარველზე (ყველაზე საიმედოდ [[ჰერმან I, ტურინგიის ლანდგრავი|ჰერმან I]] [[თიურინგია|თიურინგიელი]] ), ნიშნავს, რომ იგი, სიცოცხლის განმავლობაში მსახურობდა რამდენიმე სასამართლოში. სავარაუდოდ, ის არ იყო მდიდარი ადამიანი, რადგან მის ნაშრომებში ხშირად ახსენებდა საკუთარ სიღარიბეს. {{Sfn|Chisholm|1911}} თავის ''პარციფალ''-ში ვოლფრამი აცხადებს, რომ წერა-კითხვის უცოდინარია. [[თომას მანი|თომას მანის]] „ ''[[ჯადოსნური მთა|ჯადოსნურ მთაში]]'' “ აღნიშნულია, რომ „ [[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნეების]] უდიდესმა პოეტმა, ვოლფრამ ფონ ეშენბახმა, არც კითხვა იცოდა და არც წერა“ <ref>Thomas Mann, ''The Magic Mountain'', trans. H.T. Lowe-Porter (New York: Alfred A. Knopf, 1946), p. 522; translation first published in 1927, the original published in 1924.</ref> და ''კათოლიკური ენციკლოპედია'' აღნიშნავს: „ვოლფრამი თავის ''პარციფალში'' ცალსახად გვეუბნება, რომ არც კითხვა იცოდა და არც წერა. მისი ლექსები იწერებოდა კარნახით. მისი ცოდნა იყო უფრო ვრცელი და მრავალფეროვანი, ვიდრე ზუსტი. მან რა თქმა უნდა იცოდა [[ფრანგული ენა|ფრანგული]], მაგრამ არასრულყოფილად, რადგან სახელები რომლებსაც ის თავის ''პარსიფალ''-ში იყენებს, ხშირად მეტყველებს ფრანგული სიტყვებისა და ფრაზების გაუგებრობაზე.” <ref>''The Catholic Encyclopedia''. (1913).</ref> == ნაშრომები == === ''პარციფალი'' === ვოლფრამი დღეს ყველაზე ცნობილია თავისი ''პარციფალით'', რომელიც ზოგჯერ ითვლება უდიდეს [[გერმანული სასამართლო რომანი|გერმანულ არტურიულ რომანად]], რომელიც დაფუძნებულია [[კრეტიენ დე ტროა|კრიტიენ დე ტროას]] დაუმთავრებელ ''[[პერცევალი, გრაალის ამბავი|პერცევალი, გრაალის ამბავზე]]''. ეს არის პირველი შემორჩენილი ნაწარმოები გერმანულ ენაზე, რომლის საგანი არის [[წმინდა გრაალი]] (ვოლფრამის ინტერპრეტაციით ძვირფასი ქვა). ლექსში, მთხრობელი გამოხატავს ზიზღს კრიტიენის დაუმთავრებელი ზღაპრის ვერსიის მიმართ და აცხადებს, რომ მისი წყარო იყო [[პროვანსი|პროვანსელი]] პოეტი, სახელად [[კიოტი]] . === ''ტიტურელი'' და ''ვილჰელმი'' === ვოლფრამი არის ორი სხვა ნარატიული ნაწარმოების ავტორი: ფრაგმენტული ''[[ტიტურელი]]'' და დაუმთავრებელი ''[[ვილეჰალმი|ვილჰელმი]]'' . ეს ორივე შედგენილია ''პარზივალის'' შემდეგ რაც მტკიცდება იმით რომ ''ტიტურელში'' იხსენიება ჰერმან I-ის სიკვდილი რომელიც მიჩნეულია 1217 წლის შემდგომ მოვლენად. ''ტიტურელი'' შედგება ორი ფრაგმენტისგან, რომელიც მოგვითხრობს შიონატულანდერისა და სიგუნეს შესახებ (საყვარლები, რომლებიც უკვე ''პარზივალში'' იყვნენ ნახსენები). პირველი ფრაგმენტი ეხება მთავარ გმირებს შორის სიყვარულის დაბადებას. მეორე ფრაგმენტი კი სრულიად განსხვავებულია. შიონატულანდერი და სიგუნე ტყეში მარტონი არიან, როდესაც მათ სიმშვიდეს მოულოდნელად არღვევს იდუმალი ძაღლი, რომლის ლაგამი შეიცავს ლალით დაწერილ ამბავს. სიგუნეს მოწადინებული აქვს ამბის წაკითხვა, მაგრამ ძაღლი გარბის. შიონატულანდერი მიემგზავრება მის საპოვნელად, მაგრამ, როგორც უკვე ვიცით ''პარციფალიდან'', ის მცდელობისას კვდება. ''ვილჰელმი'', დაუმთავრებელი ლექსი, რომელიც დაფუძნებულია ძველ ფრანგულ [[შანსონ დე ჟესტე|შანსონ დე გესტზე]], იგი მნიშვნელოვანი ნაწარმოები იყო და დაცულია 78 ხელნაწერში. იგი ვითარდება ქრისტიანებსა და [[სარკინოზები|სარკინოზებს]] შორის რელიგიური ომების ფონზე. ამავე სახელწოდების გმირი ვილჰელმი იტაცებს სარაცენის პრინცესას, ქრისტიანობას იღებს და ცოლად მოიყვანს მას. სარკინოზების მეფე აჩენს ჯარს თავისი ქალიშვილის გადასარჩენად. პოემას აქვს შუა საუკუნეების ლიტერატურის მრავალი გამორჩეული თვისება: ქრისტიანების გამარჯვება გაცილებით დიდ სარკინოზების არმიაზე, ახალგაზრდა რაინდის ვივიანის, ვილჰელმის ძმისშვილის შემაშფოთებელი სიკვდილი და რაინდული სიმამაცისა და სულიერი სიწმინდის სარკე. === ლირიკული პოეზია === ვოლფრამის ცხრა შემორჩენილი სიმღერა, რომელთაგან ხუთი [[Tagelied|ცისკრის სიმღერებია]], [[მინესანგი|მინესანგის]] შედევრად ითვლება. ცისკრის სიმღერები მოგვითხრობს რაინდის ისტორიას, რომელიც ღამეს ატარებს საყვარელ ქალბატონთან, მაგრამ გამთენიისას შეუმჩნევლად უნდა გაიქცეს. ძირითადად, ქალბატონი აღვიძებს რაინდს დილით, მაგრამ ზოგჯერ ამ მისიას გუშაგი ასრულებს. მელოდიები არ შემორჩენილა. მას დღემდე უკავშირდება ორი მელოდია, შვარცერ ''თონი'', რომელიც ვოლფრამს მიეწერება მე-14 საუკუნის ხელნაწერში და ფრაგმენტული და დაუმთავრებელი ეპიკური ''ტიტურელი'' (1217 წლის შემდეგ) რთული ოთხსტრიქონიანი [[სტროფი|სტროფის]] ფორმით, რომელიც ხშირად გამოიყენებოდა შემდგომ პოეზიაში. <ref>[https://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/view/10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000030511?rskey=UKV4K8&result=407 Wolfram von Eschenbach at the Oxford Music Online]</ref> === გავლენა === ''პარზივალის'' 84 შემორჩენილი ხელნაწერი, როგორც სრული, ისე ფრაგმენტული, მიუთითებს ვოლფრამის მთავარი ნაწარმოების უზარმაზარ პოპულარობაზე მომდევნო ორ საუკუნეში. ბევრი მათგანი მოიცავს გაგრძელებას, რომელიც დაწერილია 1240-იან წლებში [[ულრიხ ფონ ტიურჰაიმი|ულრიხ ფონ ტიურჰაიმის]] მიერ სათაურით ''რენევარტი'' . დაახლოებით 1272 წელს პოეტმა, სახელად ალბრეხტმა, დაუმთავრებელი ''ტიტურელი'' აიღო და გააფართოვა, რომელიც, ზოგადად, ვარაუდობენ, რომ არის [[ალბრეხტ ფონ შარფენბერგი]] და რომელიც ავრცობს ვოლფრამის ნარატიულ პიროვნებას. ეს ნამუშევარი მოიხსენიება როგორც ''[[იუნგერე ტიტურელი|Jüngere Titurel]]'' ( ''ახალგაზრდა ტიტურელი'' ). ვოლფრამის შესახებ ხელახალი აღმოჩენები იწყება 1753 წელს შვეიცარიელი მეცნიერის [[იოჰან იაკობ ბოდმერი|იოჰან იაკობ ბოდმერის]] მიერ ''პარზივალის'' თარგმანის გამოქვეყნებით. ''პარზივალი'' იყო მთავარი წყარო, რომელიც [[რიხარდ ვაგნერი|რიჩარდ ვაგნერმა]] გამოიყენა თავისი ოპერის, ''[[პარსიფალი|პარსიფალის]]'', [[ლიბრეტო|ლიბრეტოს]] დაწერისას. თავად ვოლფრამი ჩნდება ვაგნერის სხვა ოპერაშიც, ''[[ტანჰაუზერი (ოპერა)|ტანჰაუზერის]]'' პერსონაჟად. == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}}  == რესურსები ინტერნეტში == * {{გუტენბერგი ავტორი|id=44243}} * Works by or about Wolfram von Eschenbach at Internet Archive * [http://www.litencyc.com/php/speople.php?rec=true&UID=4784 Wolfram von Eschenbach in the Literary Encyclopedia] * [http://www.fh-augsburg.de/~harsch/germanica/Chronologie/13Jh/Wolfram/wol_intr.html Works] (Middle High German) * [https://web.archive.org/web/20070609193037/http://cgi-host.uni-marburg.de/~mrep/liste_inhalt.php?id=437 List of ''Parzival'' manuscripts] (Marburger Repertorium) * [https://web.archive.org/web/20070609145152/http://cgi-host.uni-marburg.de/~mrep/liste_inhalt.php?id=440 List of ''Willhalm'' manuscripts] (Marburger Repertorium) * [http://www.rcs-krueger.de/Eschenbach.htm Two of Wolfram's songs] (Middle High German) * [https://spanishliterarytranslation.com/capella-de-ministrers-el-grial/ El Grial, including songs by Wolfram von Eschenbach performed by Capella de Ministrers & Carlos Magraner] [[კატეგორია:წმინდა გრაალი]] [[კატეგორია:გერმანელი მამაკაცი პოეტები]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1220]] [[კატეგორია:დაბადებული XII საუკუნე]] [[კატეგორია:Pages with unreviewed translations]] db9igu7y4dz5i4jbau44qlga3qg74p4 განხილვა:ღორისსოკო 1 536536 4402708 2022-08-02T14:56:06Z Gobrona 28077 ახალი გვერდი: {{ვიკიპროექტი სოკოები|გაუმჯობესებული}} wikitext text/x-wiki {{ვიკიპროექტი სოკოები|გაუმჯობესებული}} 4k22x5pkgsu0jowcyf8k1bgyf9t4eds კატეგორია:პაქსილუსისებრნი 14 536537 4402716 2022-08-02T15:03:34Z Gobrona 28077 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ბოლეტუსისნაირნი]] wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბოლეტუსისნაირნი]] 6eo854d9dcmc0q9pyyep9m2ni2sov22 განხილვა:მწვანულა (სოკო) 1 536538 4402717 2022-08-02T15:05:54Z Gobrona 28077 ახალი გვერდი: {{ვიკიპროექტი სოკოები}} wikitext text/x-wiki {{ვიკიპროექტი სოკოები}} kegherpp0s0eypw4zszojlghxfkfj06 მომხმარებელი:19georgia19 2 536539 4402758 2022-08-02T17:01:26Z 19georgia19 143533 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი|სახელი=პეტრე ნანიტაშვილი|სურათი=|ფოტო=|დაბადების თარიღი=1915|დაბადების ადგილი=ხარაგაულის რაიონი|ეროვნება=ქართველი|შვილები=პეტრე ნანიტაშვილი|ჯილდოები... wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი|სახელი=პეტრე ნანიტაშვილი|სურათი=|ფოტო=|დაბადების თარიღი=1915|დაბადების ადგილი=ხარაგაულის რაიონი|ეროვნება=ქართველი|შვილები=პეტრე ნანიტაშვილი|ჯილდოები და პრემიები=წითელი ვარსკვლავის ორდენი}} '''პეტრე ნანიტაშვილი''' (დ. [[1915]], ხარაგაულის რაიონი — [[ქართველები|ქართველი]] თანამდებობის პირი, ისტორიკოსი, პოლიტიკოსი. == ბიოგრაფია == დაიბადა 1915 წელს ხარაგაულის რაიონში. 1935 წელს, ხარაგაულის საშუალო სკოლის დამთავრების შემდეგ სწავლას აგრძელებს ქ, თბილისში სტალინის სახ. უმაღლეს პარტიულ სკოლაში, რომელასც ამთავრებს 1937 წელს და მუშაობას იწყებს რაიონული გაზეთის "ლენინის დროშის" რედაქცციის პასუხისმგებელ ინსტრუქტორად. 1937 ნწელს მუშაობა დაიწყო რაიონული გაზეთის - "ლენინის დროშის" რედაქციის პასუხისმგებელ ინსტრუქტორად. ამავე დროს მუშაობდა სოფელ საღანძილის არასრული საშუალო სკოლის ისტორიის მასწავლებლად; 1938 წელს გადადის მარელისის ფაბრიკაში ინდუსტრიული მუშფაკის სასწავლო ნაწილის გამგედ, სადაც ირჩევენ ფაბრიკის კომკავშირის კომიტეტის მდივნად; 1939 წლიდან საქართველოს კომპარტიის ორჯონიკიძის რაიკომის საორგანიზაციო განყოფილების გამგეა; 1941 წელს დაამტკიცეს წულუკიძის რაიონის მტს-ის პოლიტგანყოფილების უფროსად, ხოლო 1942 წელს დაინიშნა საქართველოს კომპარტიის ცენტრალური კომიტეტის კადრების განყოფილების გამგედ; 1943 წელს არჩეულ იქნა საქართველოს კომპარტიის მაიაკოვსკის რაიკომის პირველ მდივნად; 1949-1954 წლებში მუშაობდა მშრომელთა დეპუტატების ზესტაფონის საქალაქო საბჭოს აღმასკომის თავმჯდომარედ; შემდეგ მუშაობას აგრძელებს ზესტაფონი- ჭიათურის ფართო ლიანდაგიანი რკინიგზის მშენებლობაზე პარტბიუროს განთავისუფლებულ მდივნად; 1955-1956 წლებში იყო "ზესტაფონმშენის" მომარაგების განყოფილების უფროსი, 1959 წელს აირჩიეს ფეროშენადნობთა ქარხნის პარტიული კომიტეტის მდივნად; 1963-1966 წლებში იყო ქარხნის მთავარი დისპეჩერი, ხოლო 1966 წლიდან პენსიაზე გასვლამდე მუშაობდა ამავე ქარხნის სილიკო-მანგანუმის საამქროს უფროსის თანაშემწედ საერთო საკითხებში; არჩეული იყო საქართველოს კომპარტიის ორჯონიკიძის, წულუკიძის, მაიაკოვსკისა და ზესტაფონის რაიკომების ბიუროს წევრად. მიღებული აქვს სახელმწიფო და საუწყებო ჯილდოები, წითელი ვარსკვლავის ორდენი და 5 მედალი. r09s1mufcx42wr80d7typohpinr6svw მოლა ფანაჰ ვაგიფის ბიუსტი 0 536540 4402761 2022-08-02T17:14:17Z Nariman.58 91633 ახალი გვერდი: [[File:Bust of Molla Panah Vagif in Shusha, Azerbaijan (crop).jpg|thumb|right|200px|მოლა ფანაჰ ვაგიფის ბიუსტი]] '''მოლა ფანაჰ ვაგიფის ძეგლი''' - ცნობილი აზერბაიჯანელი პოეტის, XVIII ს-ის პოლიტიკური და საზოგადო მოღვაწის მოლა ფანაჰ ვაგ... wikitext text/x-wiki [[File:Bust of Molla Panah Vagif in Shusha, Azerbaijan (crop).jpg|thumb|right|200px|მოლა ფანაჰ ვაგიფის ბიუსტი]] '''მოლა ფანაჰ ვაგიფის ძეგლი''' - ცნობილი აზერბაიჯანელი პოეტის, XVIII ს-ის პოლიტიკური და საზოგადო მოღვაწის მოლა ფანაჰ ვაგიფის საპატივცემლოდ აგებული ძეგლი. [[1992]] წელს ქალაქ შუშის ოკუპაციის შემდეგ დანგრეულ იქნა..<ref>{{cite web|url=https://azertag.az/ru/xeber/V_SHushe_otkrylsya_byust_genialnogo_azerbaidzhanskogo_poeta_Molly_Panaha_Vagifa__OBNOVLENO_VIDEO-1863623 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20210830092413/https://azertag.az/ru/xeber/V_SHushe_otkrylsya_byust_genialnogo_azerbaidzhanskogo_poeta_Molly_Panaha_Vagifa__OBNOVLENO_VIDEO-1863623|archivedate=30.08.2021|title=В Шуше открылся бюст гениального азербайджанского поэта Моллы Панаха Вагифа|date=29.08.2021|publisher=[[АЗЕРТАДЖ]]|accessdate=02.02.2022 |language=ru}}</ref> [[2021]] წელს ოკუპაციიდან ქალაქის განთავისუფლების შემდეგ რესტავრირებულია.<ref name=":0">{{cite web|url=https://president.az/articles/52875 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210829203201/https://president.az/articles/52875|archivedate=29.08.2021|title=Dahi Azərbaycan şairi Molla Pənah Vaqifin Şuşada büstü açılıb|date=29.08.2021|publisher=president.az|accessdate=02.02.2022|language=az}}</ref> == ისტორია == მოლა ფანაჰ ვაგიფის ძეგლი [[1957]] წელს მოქანდაკე ჰაიატ აბდულაევმა ბრინჯაოსაგან დაამზადა. იგი პოეტის საფლავის ძეგლის სახით დაიდგა შუშაში ჯიდირდიუზთან ახლოს [[1958]] წელს.<ref>{{cite web|url=https://heydar-aliyev-foundation.org/en/content/view/136/5086/%D0%91%D1%8E%D1%81%D1%82-%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D1%8B-%D0%9F%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%85%D0%B0-%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0-%D0%B2-%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%B5/|title=The bust of Molla Panah Vagif in Shusha|publisher=[[Фонд Гейдара Алиева]]|accessdate=02.02.2022|language=en|archive-date=2022-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20220202152234/https://heydar-aliyev-foundation.org/en/content/view/136/5086/%D0%91%D1%8E%D1%81%D1%82-%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D1%8B-%D0%9F%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%85%D0%B0-%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0-%D0%B2-%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%B5/|deadlink=no}}</ref> მოგვიანებით, [[1976]] წელს ბიუსტი გადატანილ იქნა შუშაში ვაგიფის სახლთან. ვაგიფის მავზოლეუმის გახსნის წინ [[1982]] წელს ბიუსტი და მის გარშემო ტერიტორია გარემონტდა, ხოლო ძეგლის პოსტამენტი შეიცვალა.<ref>{{cite web|url=https://report.az/daxili-siyaset/dahi-azerbaycan-sairi-molla-penah-vaqifin-susada-bustu-acilib/ |archiveurl=http://web.archive.org/web/20210918170805/https://report.az/daxili-siyaset/dahi-azerbaycan-sairi-molla-penah-vaqifin-susada-bustu-acilib/ |archivedate=18.09.2021|title=Dahi Azərbaycan şairi Molla Pənah Vaqifin Şuşada büstü açılıb|author=Anar Tağıyev|date=29.08.2021|publisher=report.az|accessdate=02.02.2022|language=az}}</ref> [[1992]] წელს შუშის ოკუპაციის დროს ბიუსტი და სხვა მრავალი ძეგლი ვანდალიზმის მსხვერპლი გახდა და ოკუპანტებმა დაანგრიეს.<ref>{{cite web|url=https://apa.az/az/xeber/resmi-xeber/dahi-azerbaycan-sairi-molla-penah-vaqifin-susada-bustunun-acilisi-olub-foto-yenilenib-video-658990 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210829192903/https://apa.az/az/xeber/resmi-xeber/dahi-azerbaycan-sairi-molla-penah-vaqifin-susada-bustunun-acilisi-olub-foto-yenilenib-video-658990|archivedate=29.08.2021|title=Dahi Azərbaycan şairi Molla Pənah Vaqifin Şuşada büstünün açılışı olub|date=29.08.2021|publisher=apa.az |accessdate=02.02.2022|language=az}}</ref> [[2021]] წელს ოკუპაციიდან ქალაქის განთავისუფლების შემდეგ ძეგლი რესტავრირებულ იქნა მისი ავტორის, ჰაიატ აბდულაევის პირვანდელი საესკიზიო პროექტის მიხედვით და თავის ადრინდელ ადგილსამყოფელს დაუბრუნდა. 2021 წლის 29 აგვისტოს მოლა ფანაჰ ვაგიფის ძეგლი ხელახლა გაიხსნა.<ref name=":0" /> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:აზერბაიჯანული კულტურა]] 4vt8bc900jeysji4595p6ysy6x64itd 4402811 4402761 2022-08-02T19:35:37Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 2 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[File:Bust of Molla Panah Vagif in Shusha, Azerbaijan (crop).jpg|thumb|right|200px|მოლა ფანაჰ ვაგიფის ბიუსტი]] '''მოლა ფანაჰ ვაგიფის ძეგლი''' - ცნობილი აზერბაიჯანელი პოეტის, XVIII ს-ის პოლიტიკური და საზოგადო მოღვაწის მოლა ფანაჰ ვაგიფის საპატივცემლოდ აგებული ძეგლი. [[1992]] წელს ქალაქ შუშის ოკუპაციის შემდეგ დანგრეულ იქნა..<ref>{{cite web|url=https://azertag.az/ru/xeber/V_SHushe_otkrylsya_byust_genialnogo_azerbaidzhanskogo_poeta_Molly_Panaha_Vagifa__OBNOVLENO_VIDEO-1863623|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210830092413/https://azertag.az/ru/xeber/V_SHushe_otkrylsya_byust_genialnogo_azerbaidzhanskogo_poeta_Molly_Panaha_Vagifa__OBNOVLENO_VIDEO-1863623|archivedate=30.08.2021|title=В Шуше открылся бюст гениального азербайджанского поэта Моллы Панаха Вагифа|date=29.08.2021|publisher=[[АЗЕРТАДЖ]]|accessdate=02.02.2022|language=ru}}</ref> [[2021]] წელს ოკუპაციიდან ქალაქის განთავისუფლების შემდეგ რესტავრირებულია.<ref name=":0">{{cite web|url=https://president.az/articles/52875 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210829203201/https://president.az/articles/52875|archivedate=29.08.2021|title=Dahi Azərbaycan şairi Molla Pənah Vaqifin Şuşada büstü açılıb|date=29.08.2021|publisher=president.az|accessdate=02.02.2022|language=az}}</ref> == ისტორია == მოლა ფანაჰ ვაგიფის ძეგლი [[1957]] წელს მოქანდაკე ჰაიატ აბდულაევმა ბრინჯაოსაგან დაამზადა. იგი პოეტის საფლავის ძეგლის სახით დაიდგა შუშაში ჯიდირდიუზთან ახლოს [[1958]] წელს.<ref>{{cite web|url=https://heydar-aliyev-foundation.org/en/content/view/136/5086/%D0%91%D1%8E%D1%81%D1%82-%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D1%8B-%D0%9F%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%85%D0%B0-%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0-%D0%B2-%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%B5/|title=The bust of Molla Panah Vagif in Shusha|publisher=[[Фонд Гейдара Алиева]]|accessdate=02.02.2022|language=en|archive-date=2022-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20220202152234/https://heydar-aliyev-foundation.org/en/content/view/136/5086/%D0%91%D1%8E%D1%81%D1%82-%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D1%8B-%D0%9F%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%85%D0%B0-%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0-%D0%B2-%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%B5/|deadlink=no}}</ref> მოგვიანებით, [[1976]] წელს ბიუსტი გადატანილ იქნა შუშაში ვაგიფის სახლთან. ვაგიფის მავზოლეუმის გახსნის წინ [[1982]] წელს ბიუსტი და მის გარშემო ტერიტორია გარემონტდა, ხოლო ძეგლის პოსტამენტი შეიცვალა.<ref>{{cite web|url=https://report.az/daxili-siyaset/dahi-azerbaycan-sairi-molla-penah-vaqifin-susada-bustu-acilib/|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210918170805/https://report.az/daxili-siyaset/dahi-azerbaycan-sairi-molla-penah-vaqifin-susada-bustu-acilib/|archivedate=18.09.2021|title=Dahi Azərbaycan şairi Molla Pənah Vaqifin Şuşada büstü açılıb|author=Anar Tağıyev|date=29.08.2021|publisher=report.az|accessdate=02.02.2022|language=az}}</ref> [[1992]] წელს შუშის ოკუპაციის დროს ბიუსტი და სხვა მრავალი ძეგლი ვანდალიზმის მსხვერპლი გახდა და ოკუპანტებმა დაანგრიეს.<ref>{{cite web|url=https://apa.az/az/xeber/resmi-xeber/dahi-azerbaycan-sairi-molla-penah-vaqifin-susada-bustunun-acilisi-olub-foto-yenilenib-video-658990 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210829192903/https://apa.az/az/xeber/resmi-xeber/dahi-azerbaycan-sairi-molla-penah-vaqifin-susada-bustunun-acilisi-olub-foto-yenilenib-video-658990|archivedate=29.08.2021|title=Dahi Azərbaycan şairi Molla Pənah Vaqifin Şuşada büstünün açılışı olub|date=29.08.2021|publisher=apa.az |accessdate=02.02.2022|language=az}}</ref> [[2021]] წელს ოკუპაციიდან ქალაქის განთავისუფლების შემდეგ ძეგლი რესტავრირებულ იქნა მისი ავტორის, ჰაიატ აბდულაევის პირვანდელი საესკიზიო პროექტის მიხედვით და თავის ადრინდელ ადგილსამყოფელს დაუბრუნდა. 2021 წლის 29 აგვისტოს მოლა ფანაჰ ვაგიფის ძეგლი ხელახლა გაიხსნა.<ref name=":0" /> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:აზერბაიჯანული კულტურა]] bt4z1607k5y8bg8cv5j5y3m6e31ouwt 4402900 4402811 2022-08-03T07:19:43Z SabaG23 141616 wikitext text/x-wiki [[File:Bust of Molla Panah Vagif in Shusha, Azerbaijan (crop).jpg|thumb|right|200px|მოლა ფანაჰ ვაგიფის ბიუსტი]] '''მოლა ფანაჰ ვაგიფის ძეგლი''' — ცნობილი [[აზერბაიჯანელები|აზერბაიჯანელი]] პოეტის, [[XVIII საუკუნე|XVIII]] საუკუნის პოლიტიკური და საზოგადო მოღვაწის [[მოლა პანაჰ ვაგიფი]]ს საპატივცემლოდ აგებული ძეგლი. [[1992]] წელს ქალაქ [[შუშა (ქალაქი)|შუშის]] ოკუპაციის შემდეგ დანგრეულ იქნა.<ref>{{cite web|url=https://azertag.az/ru/xeber/V_SHushe_otkrylsya_byust_genialnogo_azerbaidzhanskogo_poeta_Molly_Panaha_Vagifa__OBNOVLENO_VIDEO-1863623|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210830092413/https://azertag.az/ru/xeber/V_SHushe_otkrylsya_byust_genialnogo_azerbaidzhanskogo_poeta_Molly_Panaha_Vagifa__OBNOVLENO_VIDEO-1863623|archivedate=30.08.2021|title=В Шуше открылся бюст гениального азербайджанского поэта Моллы Панаха Вагифа|date=29.08.2021|publisher=[[АЗЕРТАДЖ]]|accessdate=02.02.2022|language=ru}}</ref> [[2021]] წელს ოკუპაციიდან ქალაქის განთავისუფლების შემდეგ რესტავრირებულია.<ref name=":0">{{cite web|url=https://president.az/articles/52875 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210829203201/https://president.az/articles/52875|archivedate=29.08.2021|title=Dahi Azərbaycan şairi Molla Pənah Vaqifin Şuşada büstü açılıb|date=29.08.2021|publisher=president.az|accessdate=02.02.2022|language=az}}</ref> == ისტორია == [[მოლა პანაჰ ვაგიფი|მოლა პანაჰ ვაგიფის]] ძეგლი [[1957]] წელს მოქანდაკე ჰაიატ აბდულაევმა ბრინჯაოსაგან დაამზადა. იგი პოეტის საფლავის ძეგლის სახით დაიდგა [[შუშა (ქალაქი)|შუშაში]], ჯიდირდიუზთან ახლოს [[1958]] წელს.<ref>{{cite web|url=https://heydar-aliyev-foundation.org/en/content/view/136/5086/%D0%91%D1%8E%D1%81%D1%82-%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D1%8B-%D0%9F%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%85%D0%B0-%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0-%D0%B2-%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%B5/|title=The bust of Molla Panah Vagif in Shusha|publisher=[[Фонд Гейдара Алиева]]|accessdate=02.02.2022|language=en|archive-date=2022-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20220202152234/https://heydar-aliyev-foundation.org/en/content/view/136/5086/%D0%91%D1%8E%D1%81%D1%82-%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D1%8B-%D0%9F%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%85%D0%B0-%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0-%D0%B2-%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%B5/|deadlink=no}}</ref> მოგვიანებით, [[1976]] წელს ბიუსტი გადატანილ იქნა შუშაში ვაგიფის სახლთან. ვაგიფის მავზოლეუმის გახსნის წინ [[1982]] წელს ბიუსტი და მის გარშემო ტერიტორია გარემონტდა, ხოლო ძეგლის პოსტამენტი შეიცვალა.<ref>{{cite web|url=https://report.az/daxili-siyaset/dahi-azerbaycan-sairi-molla-penah-vaqifin-susada-bustu-acilib/|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210918170805/https://report.az/daxili-siyaset/dahi-azerbaycan-sairi-molla-penah-vaqifin-susada-bustu-acilib/|archivedate=18.09.2021|title=Dahi Azərbaycan şairi Molla Pənah Vaqifin Şuşada büstü açılıb|author=Anar Tağıyev|date=29.08.2021|publisher=report.az|accessdate=02.02.2022|language=az}}</ref> [[1992]] წელს [[შუშა (ქალაქი)|შუშის]] ოკუპაციის დროს ბიუსტი და სხვა მრავალი ძეგლი ვანდალიზმის მსხვერპლი გახდა და ოკუპანტებმა დაანგრიეს.<ref>{{cite web|url=https://apa.az/az/xeber/resmi-xeber/dahi-azerbaycan-sairi-molla-penah-vaqifin-susada-bustunun-acilisi-olub-foto-yenilenib-video-658990 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210829192903/https://apa.az/az/xeber/resmi-xeber/dahi-azerbaycan-sairi-molla-penah-vaqifin-susada-bustunun-acilisi-olub-foto-yenilenib-video-658990|archivedate=29.08.2021|title=Dahi Azərbaycan şairi Molla Pənah Vaqifin Şuşada büstünün açılışı olub|date=29.08.2021|publisher=apa.az |accessdate=02.02.2022|language=az}}</ref> [[2021]] წელს ოკუპაციიდან ქალაქის განთავისუფლების შემდეგ ძეგლი რესტავრირებულ იქნა მისი ავტორის, ჰაიატ აბდულაევის პირვანდელი საესკიზიო პროექტის მიხედვით და თავის ადრინდელ ადგილსამყოფელს დაუბრუნდა. [[2021]] წლის [[29 აგვისტო|29 აგვისტოს]] [[მოლა პანაჰ ვაგიფი]]ს ძეგლი ხელახლა გაიხსნა.<ref name=":0" /> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:აზერბაიჯანული კულტურა]] [[კატეგორია:ძეგლები ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანის ძეგლები]] tspp8igli3h4wut66wb6jdvgniwlikh განხილვა:ლოკოკინის ნისლეული 1 536541 4402785 2022-08-02T18:31:03Z Fenikagomura 143502 /* განხილვა ლოკოკინის ნისლეულზე */ ახალი სექცია wikitext text/x-wiki == განხილვა ლოკოკინის ნისლეულზე == მე გავაკეთე ლოკოკინისნისლეულზე, რომელიც თქვენ გაეცნობით თვითონ ამ ნისლეულზე და პლანეტურ ნისლეულობაზე, ასევე თქვენ გაიგებთ მის კვანძებს. მადლობელი გახლავალთ თუ წაიკითხავთ ნაშრომს და ძალიან გთხოვთ ნუ შეცვლით ტექსტს და სათაურს! მადლობა გიხდით წინასწარ: ნიკა გომურაშვილი [[მომხმარებელი:Fenikagomura|Fenikagomura]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Fenikagomura|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Fenikagomura|წვლილი]]) 18:31, 2 აგვისტო 2022 (UTC) gpexci71ugjdx2dxz43lewqxdd69vaj უკანასკნელი ჩინური გაფრთხილება 0 536542 4402793 2022-08-02T18:42:29Z DerFuchs 6187 ახალი გვერდი: '''„უკანასკნელი ჩინური გაფრთხილება“''' ({{lang-ru|Последнее китайское предупреждение}}) — რუსული ირონიული [[იდიომა|იდიომატური]] გამოთქმა, რომლითაც აღინიშნება უსაფუძვლო, შეუსრულებელი მუქარა, რო... wikitext text/x-wiki '''„უკანასკნელი ჩინური გაფრთხილება“''' ({{lang-ru|Последнее китайское предупреждение}}) — რუსული ირონიული [[იდიომა|იდიომატური]] გამოთქმა, რომლითაც აღინიშნება უსაფუძვლო, შეუსრულებელი მუქარა, რომელსაც არ/ვერ მოყვება ქმედება.<ref name=":0">''Вадим Серов.'' Энциклопедический словарь крылатых слов и выражений. — М.: Локид-Пресс, 2003.</ref>. გამოთქმა წარმოიშვა 1950—1960-იან წლებში [[აშშ]]-სა და [[ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა]]ს შორის ურთიერთობების გამწვავების ფონზე, რაც გამოიწვია [[ჩინეთის რესპუბლიკა|ჩინეთის რესპუბლიკის]] (ტაივანი) საკითხმა. პირველი გაფრთხილება ჩინეთმა 1958 წლის 7 სექტემბერს გამოაქვეყნა,<ref name=":0" /> [[ტაივანის სრუტე|ტაივანის სრუტის]] [[ტაივანის სრუტის მეორე კრიზისი|მეორე კრიზისის დროს]]. [[ტაივანის სრუტის მეორე კრიზისი]]ს დროს აშშ არ აღიარებდა [[ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა]]ს და ჩინეთის ლეგიტიმურ მთავრობად მიიჩნევდა [[ჩან კაიში]]ს რეჟიმს, რომელიც მხოლოდ ტაივანის კუნძულს აკონტროლებდა. ამერიკელები ჩინეთის ტერიტორიულ წყლებში სადაზვერო ფრენებს აწარმოებდნენ, რაც კომუნისტური პარტიის უკმაყოფილებას იწვევდა. ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა აღრიცხავდა საკუთარი საზღვაო და საჰაერო სივრცის ყველა დარღვევას და აგზავნიდა ე.წ. გაფრთხილებას, თუმცა ამ „გაფრთხილებას“ არასდროს მოჰყოლია რამე ქმედება. ამ ურთიერთობის მაგალითად მოიხსენიება 1962 წლის ინციდენტი, როდესაც ამერიკული ხომალდი [[ყვითელი ზღვა|ყვითელ ზღვაში]] ერთი კვირის განმავლობაში იმყოფებოდა, ჩინეთმა სამი გაფრთხილება გამოაქვეყნა, მაგრამ არაფერი გაუკეთებია.<ref>[https://www.nsa.gov/portals/75/documents/news-features/declassified-documents/gulf-of-tonkin/articles/release-2/rel2_gulf_tonkin_incident_desoto.pdf THE GULF OF TONKIN INCIDENT. The DESOTO Patrols and OPLAN 34A] {{Wayback|url=https://www.nsa.gov/portals/75/documents/news-features/declassified-documents/gulf-of-tonkin/articles/release-2/rel2_gulf_tonkin_incident_desoto.pdf |date=20220210122958 }}, p.43.</ref>. თითოეულ გაფრთხილებას საკუთარი ნომერი გააჩნდა. გაფრთხილებების ზუსტი რაოდენობის დათვლა თითქმის შეუძლებელია, თუმცა 1964 წლის ბოლოსთვის ჩინეთმა 900-ზე მეტი გაფრთხილება გასცა.<ref>{{Cite web|url=http://www.airwar.ru/history/locwar/asia/china/china.html|title=Малая воздушная война в Китае|author=Александр Котлобовский|website=|date=|publisher=www.airwar.ru|accessdate=2019-11-22|archive-date=2019-11-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20191122045232/http://www.airwar.ru/history/locwar/asia/china/china.html|deadlink=no}}</ref>. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:იდიომები]] nnfmjo3vd90shfma0meuu2kex5jxcai 4402794 4402793 2022-08-02T18:43:57Z DerFuchs 6187 wikitext text/x-wiki [[File:USS_Lexington_(CVA-16)_underway_during_1958_Taiwan_Strait_Crisis.JPG|მინი|აშშ-ის ხომალდები ტაივანის სრუტეში.]] '''„უკანასკნელი ჩინური გაფრთხილება“''' ({{lang-ru|Последнее китайское предупреждение}}) — რუსული ირონიული [[იდიომა|იდიომატური]] გამოთქმა, რომლითაც აღინიშნება უსაფუძვლო, შეუსრულებელი მუქარა, რომელსაც არ/ვერ მოყვება ქმედება.<ref name=":0">''Вадим Серов.'' Энциклопедический словарь крылатых слов и выражений. — М.: Локид-Пресс, 2003.</ref>. გამოთქმა წარმოიშვა 1950—1960-იან წლებში [[აშშ]]-სა და [[ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა]]ს შორის ურთიერთობების გამწვავების ფონზე, რაც გამოიწვია [[ჩინეთის რესპუბლიკა|ჩინეთის რესპუბლიკის]] (ტაივანი) საკითხმა. პირველი გაფრთხილება ჩინეთმა 1958 წლის 7 სექტემბერს გამოაქვეყნა,<ref name=":0" /> [[ტაივანის სრუტე|ტაივანის სრუტის]] [[ტაივანის სრუტის მეორე კრიზისი|მეორე კრიზისის დროს]]. [[ტაივანის სრუტის მეორე კრიზისი]]ს დროს აშშ არ აღიარებდა [[ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა]]ს და ჩინეთის ლეგიტიმურ მთავრობად მიიჩნევდა [[ჩან კაიში]]ს რეჟიმს, რომელიც მხოლოდ ტაივანის კუნძულს აკონტროლებდა. ამერიკელები ჩინეთის ტერიტორიულ წყლებში სადაზვერო ფრენებს აწარმოებდნენ, რაც კომუნისტური პარტიის უკმაყოფილებას იწვევდა. ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა აღრიცხავდა საკუთარი საზღვაო და საჰაერო სივრცის ყველა დარღვევას და აგზავნიდა ე.წ. გაფრთხილებას, თუმცა ამ „გაფრთხილებას“ არასდროს მოჰყოლია რამე ქმედება. ამ ურთიერთობის მაგალითად მოიხსენიება 1962 წლის ინციდენტი, როდესაც ამერიკული ხომალდი [[ყვითელი ზღვა|ყვითელ ზღვაში]] ერთი კვირის განმავლობაში იმყოფებოდა, ჩინეთმა სამი გაფრთხილება გამოაქვეყნა, მაგრამ არაფერი გაუკეთებია.<ref>[https://www.nsa.gov/portals/75/documents/news-features/declassified-documents/gulf-of-tonkin/articles/release-2/rel2_gulf_tonkin_incident_desoto.pdf THE GULF OF TONKIN INCIDENT. The DESOTO Patrols and OPLAN 34A] {{Wayback|url=https://www.nsa.gov/portals/75/documents/news-features/declassified-documents/gulf-of-tonkin/articles/release-2/rel2_gulf_tonkin_incident_desoto.pdf |date=20220210122958 }}, p.43.</ref>. თითოეულ გაფრთხილებას საკუთარი ნომერი გააჩნდა. გაფრთხილებების ზუსტი რაოდენობის დათვლა თითქმის შეუძლებელია, თუმცა 1964 წლის ბოლოსთვის ჩინეთმა 900-ზე მეტი გაფრთხილება გასცა.<ref>{{Cite web|url=http://www.airwar.ru/history/locwar/asia/china/china.html|title=Малая воздушная война в Китае|author=Александр Котлобовский|website=|date=|publisher=www.airwar.ru|accessdate=2019-11-22|archive-date=2019-11-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20191122045232/http://www.airwar.ru/history/locwar/asia/china/china.html|deadlink=no}}</ref>. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:იდიომები]] gpjjffc07u27vtqr2o9a4xm0ijkb22c 4402933 4402794 2022-08-03T10:03:14Z InternetArchiveBot 124291 გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[File:USS_Lexington_(CVA-16)_underway_during_1958_Taiwan_Strait_Crisis.JPG|მინი|აშშ-ის ხომალდები ტაივანის სრუტეში.]] '''„უკანასკნელი ჩინური გაფრთხილება“''' ({{lang-ru|Последнее китайское предупреждение}}) — რუსული ირონიული [[იდიომა|იდიომატური]] გამოთქმა, რომლითაც აღინიშნება უსაფუძვლო, შეუსრულებელი მუქარა, რომელსაც არ/ვერ მოყვება ქმედება.<ref name=":0">''Вадим Серов.'' Энциклопедический словарь крылатых слов и выражений. — М.: Локид-Пресс, 2003.</ref>. გამოთქმა წარმოიშვა 1950—1960-იან წლებში [[აშშ]]-სა და [[ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა]]ს შორის ურთიერთობების გამწვავების ფონზე, რაც გამოიწვია [[ჩინეთის რესპუბლიკა|ჩინეთის რესპუბლიკის]] (ტაივანი) საკითხმა. პირველი გაფრთხილება ჩინეთმა 1958 წლის 7 სექტემბერს გამოაქვეყნა,<ref name=":0" /> [[ტაივანის სრუტე|ტაივანის სრუტის]] [[ტაივანის სრუტის მეორე კრიზისი|მეორე კრიზისის დროს]]. [[ტაივანის სრუტის მეორე კრიზისი]]ს დროს აშშ არ აღიარებდა [[ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა]]ს და ჩინეთის ლეგიტიმურ მთავრობად მიიჩნევდა [[ჩან კაიში]]ს რეჟიმს, რომელიც მხოლოდ ტაივანის კუნძულს აკონტროლებდა. ამერიკელები ჩინეთის ტერიტორიულ წყლებში სადაზვერო ფრენებს აწარმოებდნენ, რაც კომუნისტური პარტიის უკმაყოფილებას იწვევდა. ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა აღრიცხავდა საკუთარი საზღვაო და საჰაერო სივრცის ყველა დარღვევას და აგზავნიდა ე.წ. გაფრთხილებას, თუმცა ამ „გაფრთხილებას“ არასდროს მოჰყოლია რამე ქმედება. ამ ურთიერთობის მაგალითად მოიხსენიება 1962 წლის ინციდენტი, როდესაც ამერიკული ხომალდი [[ყვითელი ზღვა|ყვითელ ზღვაში]] ერთი კვირის განმავლობაში იმყოფებოდა, ჩინეთმა სამი გაფრთხილება გამოაქვეყნა, მაგრამ არაფერი გაუკეთებია.<ref>[https://www.nsa.gov/portals/75/documents/news-features/declassified-documents/gulf-of-tonkin/articles/release-2/rel2_gulf_tonkin_incident_desoto.pdf THE GULF OF TONKIN INCIDENT. The DESOTO Patrols and OPLAN 34A] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220210122958/https://www.nsa.gov/portals/75/documents/news-features/declassified-documents/gulf-of-tonkin/articles/release-2/rel2_gulf_tonkin_incident_desoto.pdf |date=2022-02-10 }}, p.43.</ref>. თითოეულ გაფრთხილებას საკუთარი ნომერი გააჩნდა. გაფრთხილებების ზუსტი რაოდენობის დათვლა თითქმის შეუძლებელია, თუმცა 1964 წლის ბოლოსთვის ჩინეთმა 900-ზე მეტი გაფრთხილება გასცა.<ref>{{Cite web|url=http://www.airwar.ru/history/locwar/asia/china/china.html|title=Малая воздушная война в Китае|author=Александр Котлобовский|website=|date=|publisher=www.airwar.ru|accessdate=2019-11-22|archive-date=2019-11-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20191122045232/http://www.airwar.ru/history/locwar/asia/china/china.html|deadlink=no}}</ref>. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:იდიომები]] 13t5d8cs41bv6eotbhivn1ay8pvfzn6 განხილვა:ზურაბ დგებუაძე 1 536543 4402816 2022-08-02T19:53:23Z გიო ოქრო 84301 /* მოქალაქეობა */ ახალი სექცია wikitext text/x-wiki == მოქალაქეობა == გერმანიაში კი ცხოვრობდა, მაგრამ მოქალაქე იყო/არის? [[მომხმარებელი:გიო ოქრო|<span style="color:gold">'''''გიო'''''</span>]] [[მომხმარებლის განხილვა:გიო ოქრო|<span style="color:#66FF00">'''''ოქრო'''''</span>]] 19:53, 2 აგვისტო 2022 (UTC) qajm01y1txcec8enwgqzcssfx09tyd1 მომხმარებლის განხილვა:185.115.6.77 3 536545 4402893 2022-08-03T03:29:26Z DerFuchs 6187 ახალი გვერდი: {{subst:ტესტი}}— ~~~~ wikitext text/x-wiki == გთხოვთ, ვარჯიშისთვის გამოიყენოთ [[ვიკიპედია:სავარჯიშო|„სავარჯიშო გვერდი“]] ! == {{ახალბედა/ტესტი}} — [[მომხმარებელი:DerFuchs|<font color="#474747" style="font-size:0.9em">Der</font><font color="#000">'''Fuchs'''</font>]] <small><sup>[[მომხმარებელი განხილვა:DerFuchs|<span style="color:grey">მიწერა</span>]]</sup></small> 03:29, 3 აგვისტო 2022 (UTC) rvsd2v5kvvohcgglvrehmul44jb8hwk სალომე ჭელიძე 0 536546 4402904 2022-08-03T07:42:50Z Kukuna22 134019 ახალი გვერდი: [[ფაილი:სალომე ჭელიძე.jpg|მინი|330x330პქ|სალომე ჭელიძე]] == სალომე ჭელიძე == სალომე ჭელიძე ( 20 სექტემბერი 1982 წელს) - ქართველი თვითნასწავლი მხატვარი. საქართველოს მხატვართა კავშირის, მხატვ... wikitext text/x-wiki [[ფაილი:სალომე ჭელიძე.jpg|მინი|330x330პქ|სალომე ჭელიძე]] == სალომე ჭელიძე == სალომე ჭელიძე ( 20 სექტემბერი 1982 წელს) - ქართველი თვითნასწავლი მხატვარი. საქართველოს მხატვართა კავშირის, მხატვართა ლიგის, პროფესიონალ მხატვართა გილდიისა და  F.A.A. (Fine Art America) წევრი. == ბიოგრაფია == სალომე ჭელიძე ქართულ-ფრანგულ ოჯახში დაიბადა. მისი წინაპრები გვარად ჟანიოები [[საფრანგეთი|საფრანგეთიდან]], კერძოდ კი შამპანის რეგიონიდან იყვნენ. პროფესიით ლანდშაფტ დეკორატორებმა საქართველოს ისტორიული მემკვიდრეობა დაუტოვეს. არაერთ ცნობილ პარკსა და ბაღს შორის ერთ-ერთი ირინეს პარკია, რომელიც ამჟამად სახელმწიფო  საკუთრებაა და იმერეთის ლანდშაფტური ზონის სანახაობაა. გარდა ამისა, ამ ჩამონათვალშია ქუთაისის ბულვარიც. ამასთან სალომეს ფრანგმა წინაპრებმა საქართველოში ევროპული სტილის აგროკულტურა შემოიტანეს, უამრავი სახეობის ხილი და ბოსტნეული, მათ შორის: ძუშეს (დუშეს) მსხლის სახეობა და ცქრიალა ღვინო. მისი ოჯახის  მრავალი წევრი 1937 წელს სტალინის ბრძანებით [[გულაგი|გულაგში]] იყო რეპრესირებული. სწორედ ეს გახდა სალომეს არაერთი დრამატული ნამუშევრის შთაგონების წყარო. მის ნახატებში გადმოცემულია წინაპართა დაკავების ემოცია, გადასახლება და გულაგში ცხოვრება. == შემოქმედება == სალომემ ხატვა ბავშვობიდან დაიწყო, ის 16 წლის ასაკიდან მუშაობდა სხვადასხვა დიზაინერთან, მათ შორის ცნობილ ქართველ დიზაინერებთან. სალომე ჭელიძის ზეთის მოზაიკა თანამედროვე ხელოვნებაში ახალი სტილია, რაც  დიდ ინტერესს იწვევს მსოფლიოში. ის არის ახალი მიმდევრობის ზეთის მოზაიკის ექსკლუზიური ავტორი, სალომემ პირველმა შექმნა ზეთის მიანიატურული ფერწერული მოზაიუკური წყობა. ავტორი მუშაობს ამ მეთოდოლოგიის დანერგვაზე საქართველოსა და დანარჩენ მოსფილიოში. აღსანიშნავია, რომ არაერთი გალერისტია დაინტერესებული ამ მეთოდოლოგიით. სალომეს ნამუშერები ბევრმა ცნობილმა ადამიანმა პირადი კოლექციისთვის შეიძინა, მათ შორის არტისტმა [[დეივიდ დათუნა|დეივიდ დათუნამ]], რომლის ნამუშევრებიც მსოფლიოში ერთი-ერთი ძვირადღირებული და მოთხოვნადია. 2021 წელს სალომე ჭელიძის ნამუშევრები საქართველოში TOP  5 - ეულში შევიდა (გაყიდვებით); == ჯილდოები და გამოფენები == 2022 წლის 20 აპრილს, მილანში, ლეონარდო და ვინჩის მუზეუმში გამართულ სერთაშორისო ცერემონიალზე "Great Master Of Art", რომელშიც საქართველო პირველად იყო წარდგენილი,  სალომე ჭელიძემ გაიმარჯვა. მას, როგორც გამარჯვებულს, კარავაჯოს მედუზის პრიზი გადაეცა; 2017 წელს დაჯილდოვდა საქართველოს ქალთა საბჭოს მიერ მადლიერების სიგელით: განსაკუთრებული დიზაინით და გამორჩეული მხატვრული გემოვნებით, ქართული, ისტორიული, კულტურული და კულინარიული სივრცის “გორგასლის” შექმნისთვის, თბილისის ყველაზე ძველ უბანში - აბანოთუბანში; 2021 წელს გადაეცა უკრაინის ნაციონალური ჯილდო  ნომინაციით "მოდერნ არტი"; 2021 წელს მიიღო სერთიფიკატი (უფლება) ევროპისა და აზიის სამეცნიერო არტ ჟურნალში გამოაქვეყნოს სტატიები ზეთის მოზაიკის მეთოდოლოგიის შესახებ; 2022 წელს ავსტრიის ვენის გალერეამ  სალომე ჭელიძე მიიწვია კანის კინოფესტივალზე ბიენალეში, სადაც მხატვრის ორი ნამუშევარი -  "დორა" და "პარიზი" გამოიფინა; 2021 წელს  "იარტ გალერიში" პერსონალური გამოფენა გაიმართა; 2020 წელს ნათელა იანქოშვილის სახელობის მუზეუმში „გაზაფხული 2021“ ჯგუფური გამოფენა შედგა; 2021 წელს პერსონალური გამოფენა მოეწყო მხატვართა გილდიის ეგიდით. სახელწოდება  -  „ტრიდე ონლაინ გამოფენა“ ; 2021 წლის  27-28 მაისის თანამედროვე ქართველი მხატვრების საზაფხულო ჯგუფური გამოფენა (თბილისი, არტ 2021) გაიმართა; 2021 წელს საფრანგეთის ელჩმა, დიეგო კოლასმა სალომეს ნამუშევარი „ნაპოლეონი“ საელჩოში გამოფინა და საპატიო ადგილი მიუჩინა; 2021 წელს ნიუ-იორკში (ჩელსი) სალომე ჭელიძის ჯგუფური გამოფენა მოეწყო; 2021 წელს კიევის ისტორიის მუზეუმში მონაწილეობა მიიღო გამოფენაში სახელწოდებით " დამოუკიდებლობა"; 2013 წელს მონაწილეობდა ქართულ-ფრანგული კულტურის კვირეულში. პარიზი, საფრანგეთი; 2014 წელს მონაწილეობა მიიღო არტ ექსპო ნიუ-იორკში, აშშ; 2015 წელს მონაწილეობდა "ქართული კულტურის დღეებში" ბაქო, აზერბაიჯანი; 2020 წლიდან აგორა გალერი-სთან (ნიუ-იორკი) თანამშრომლობს, როგორც კონტრაქტორი მხატვარი; 2020 წლიდან მისი ნამუშევრები იყიდება დუდალ არტ გალერიში. == რესურსები ინტერნეტში: == [https://georgiatoday.ge/exclusive-interview-with-georgian-artist-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძე] [https://www.agora-gallery.com/artistpage/Salome_Chelidze.aspx აგორა გალერი] [https://fineartshippers.com/unique-oil-mosaic-paintings-by-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძის უნიკალური ზეთის მოზაიკის ნახატები] [[კატეგორია:მხატვრები]] [[კატეგორია:მხატვრობა]] bw9c22cv6t1oxmbvrye7uin9u9ul4bx 4402918 4402904 2022-08-03T09:08:38Z Kukuna22 134019 wikitext text/x-wiki == სალომე ჭელიძე == [[ფაილი:სალომე ჭელიძე.jpg|მინი|330x330პქ|სალომე ჭელიძე]] == სალომე ჭელიძე == სალომე ჭელიძე ( 20 სექტემბერი 1982 წელს) - ქართველი თვითნასწავლი მხატვარი. საქართველოს მხატვართა კავშირის, მხატვართა ლიგის, პროფესიონალ მხატვართა გილდიისა და  F.A.A. (Fine Art America) წევრი. == ბიოგრაფია == სალომე ჭელიძე ქართულ-ფრანგულ ოჯახში დაიბადა. მისი წინაპრები გვარად ჟანიოები [[საფრანგეთი|საფრანგეთიდან]], კერძოდ კი შამპანის რეგიონიდან იყვნენ. პროფესიით ლანდშაფტ დეკორატორებმა საქართველოს ისტორიული მემკვიდრეობა დაუტოვეს. არაერთ ცნობილ პარკსა და ბაღს შორის ერთ-ერთი ირინეს პარკია, რომელიც ამჟამად სახელმწიფო  საკუთრებაა და იმერეთის ლანდშაფტური ზონის სანახაობაა. გარდა ამისა, ამ ჩამონათვალშია ქუთაისის ბულვარიც. ამასთან სალომეს ფრანგმა წინაპრებმა საქართველოში ევროპული სტილის აგროკულტურა შემოიტანეს, უამრავი სახეობის ხილი და ბოსტნეული, მათ შორის: ძუშეს (დუშეს) მსხლის სახეობა და ცქრიალა ღვინო. მისი ოჯახის  მრავალი წევრი 1937 წელს სტალინის ბრძანებით [[გულაგი|გულაგში]] იყო რეპრესირებული. სწორედ ეს გახდა სალომეს არაერთი დრამატული ნამუშევრის შთაგონების წყარო. მის ნახატებში გადმოცემულია წინაპართა დაკავების ემოცია, გადასახლება და გულაგში ცხოვრება. == შემოქმედება == სალომემ ხატვა ბავშვობიდან დაიწყო, ის 16 წლის ასაკიდან მუშაობდა სხვადასხვა დიზაინერთან, მათ შორის ცნობილ ქართველ დიზაინერებთან. სალომე ჭელიძის ზეთის მოზაიკა თანამედროვე ხელოვნებაში ახალი სტილია, რაც  დიდ ინტერესს იწვევს მსოფლიოში. ის არის ახალი მიმდევრობის ზეთის მოზაიკის ექსკლუზიური ავტორი, სალომემ პირველმა შექმნა ზეთის მიანიატურული ფერწერული მოზაიუკური წყობა. ავტორი მუშაობს ამ მეთოდოლოგიის დანერგვაზე საქართველოსა და დანარჩენ მოსფილიოში. აღსანიშნავია, რომ არაერთი გალერისტია დაინტერესებული ამ მეთოდოლოგიით. სალომეს ნამუშერები ბევრმა ცნობილმა ადამიანმა პირადი კოლექციისთვის შეიძინა, მათ შორის არტისტმა [[დეივიდ დათუნა|დეივიდ დათუნამ]], რომლის ნამუშევრებიც მსოფლიოში ერთი-ერთი ძვირადღირებული და მოთხოვნადია. 2021 წელს სალომე ჭელიძის ნამუშევრები საქართველოში TOP  5 - ეულში შევიდა (გაყიდვებით); == ჯილდოები და გამოფენები == 2022 წლის 20 აპრილს, მილანში, ლეონარდო და ვინჩის მუზეუმში გამართულ სერთაშორისო ცერემონიალზე "Great Master Of Art", რომელშიც საქართველო პირველად იყო წარდგენილი,  სალომე ჭელიძემ გაიმარჯვა. მას, როგორც გამარჯვებულს, კარავაჯოს მედუზის პრიზი გადაეცა; 2017 წელს დაჯილდოვდა საქართველოს ქალთა საბჭოს მიერ მადლიერების სიგელით: განსაკუთრებული დიზაინით და გამორჩეული მხატვრული გემოვნებით, ქართული, ისტორიული, კულტურული და კულინარიული სივრცის “გორგასლის” შექმნისთვის, თბილისის ყველაზე ძველ უბანში - აბანოთუბანში; 2021 წელს გადაეცა უკრაინის ნაციონალური ჯილდო  ნომინაციით "მოდერნ არტი"; 2021 წელს მიიღო სერთიფიკატი (უფლება) ევროპისა და აზიის სამეცნიერო არტ ჟურნალში გამოაქვეყნოს სტატიები ზეთის მოზაიკის მეთოდოლოგიის შესახებ; 2022 წელს ავსტრიის ვენის გალერეამ  სალომე ჭელიძე მიიწვია კანის კინოფესტივალზე ბიენალეში, სადაც მხატვრის ორი ნამუშევარი -  "დორა" და "პარიზი" გამოიფინა; 2021 წელს  "იარტ გალერიში" პერსონალური გამოფენა გაიმართა; 2020 წელს ნათელა იანქოშვილის სახელობის მუზეუმში „გაზაფხული 2021“ ჯგუფური გამოფენა შედგა; 2021 წელს პერსონალური გამოფენა მოეწყო მხატვართა გილდიის ეგიდით. სახელწოდება  -  „ტრიდე ონლაინ გამოფენა“ ; 2021 წლის  27-28 მაისის თანამედროვე ქართველი მხატვრების საზაფხულო ჯგუფური გამოფენა (თბილისი, არტ 2021) გაიმართა; 2021 წელს საფრანგეთის ელჩმა, დიეგო კოლასმა სალომეს ნამუშევარი „ნაპოლეონი“ საელჩოში გამოფინა და საპატიო ადგილი მიუჩინა; 2021 წელს ნიუ-იორკში (ჩელსი) სალომე ჭელიძის ჯგუფური გამოფენა მოეწყო; 2021 წელს კიევის ისტორიის მუზეუმში მონაწილეობა მიიღო გამოფენაში სახელწოდებით " დამოუკიდებლობა"; 2013 წელს მონაწილეობდა ქართულ-ფრანგული კულტურის კვირეულში. პარიზი, საფრანგეთი; 2014 წელს მონაწილეობა მიიღო არტ ექსპო ნიუ-იორკში, აშშ; 2015 წელს მონაწილეობდა "ქართული კულტურის დღეებში" ბაქო, აზერბაიჯანი; 2020 წლიდან აგორა გალერი-სთან (ნიუ-იორკი) თანამშრომლობს, როგორც კონტრაქტორი მხატვარი; 2020 წლიდან მისი ნამუშევრები იყიდება დუდალ არტ გალერიში. == რესურსები ინტერნეტში: == [https://georgiatoday.ge/exclusive-interview-with-georgian-artist-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძე] [https://www.agora-gallery.com/artistpage/Salome_Chelidze.aspx აგორა გალერი] [https://fineartshippers.com/unique-oil-mosaic-paintings-by-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძის უნიკალური ზეთის მოზაიკის ნახატები] [[კატეგორია:მხატვრები]] [[კატეგორია:მხატვრობა]] 659kjws5hdxygvsq6r9mfgj88xbmk3t 4402919 4402918 2022-08-03T09:10:28Z Kukuna22 134019 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:სალომე ჭელიძე.jpg|მინი|330x330პქ|სალომე ჭელიძე]] == სალომე ჭელიძე == სალომე ჭელიძე ( 20 სექტემბერი 1982 წელს) - ქართველი თვითნასწავლი მხატვარი. საქართველოს მხატვართა კავშირის, მხატვართა ლიგის, პროფესიონალ მხატვართა გილდიისა და  F.A.A. (Fine Art America) წევრი. == ბიოგრაფია == სალომე ჭელიძე ქართულ-ფრანგულ ოჯახში დაიბადა. მისი წინაპრები გვარად ჟანიოები [[საფრანგეთი|საფრანგეთიდან]], კერძოდ კი შამპანის რეგიონიდან იყვნენ. პროფესიით ლანდშაფტ დეკორატორებმა საქართველოს ისტორიული მემკვიდრეობა დაუტოვეს. არაერთ ცნობილ პარკსა და ბაღს შორის ერთ-ერთი ირინეს პარკია, რომელიც ამჟამად სახელმწიფო  საკუთრებაა და იმერეთის ლანდშაფტური ზონის სანახაობაა. გარდა ამისა, ამ ჩამონათვალშია ქუთაისის ბულვარიც. ამასთან სალომეს ფრანგმა წინაპრებმა საქართველოში ევროპული სტილის აგროკულტურა შემოიტანეს, უამრავი სახეობის ხილი და ბოსტნეული, მათ შორის: ძუშეს (დუშეს) მსხლის სახეობა და ცქრიალა ღვინო. მისი ოჯახის  მრავალი წევრი 1937 წელს სტალინის ბრძანებით [[გულაგი|გულაგში]] იყო რეპრესირებული. სწორედ ეს გახდა სალომეს არაერთი დრამატული ნამუშევრის შთაგონების წყარო. მის ნახატებში გადმოცემულია წინაპართა დაკავების ემოცია, გადასახლება და გულაგში ცხოვრება. == შემოქმედება == სალომემ ხატვა ბავშვობიდან დაიწყო, ის 16 წლის ასაკიდან მუშაობდა სხვადასხვა დიზაინერთან, მათ შორის ცნობილ ქართველ დიზაინერებთან. სალომე ჭელიძის ზეთის მოზაიკა თანამედროვე ხელოვნებაში ახალი სტილია, რაც  დიდ ინტერესს იწვევს მსოფლიოში. ის არის ახალი მიმდევრობის ზეთის მოზაიკის ექსკლუზიური ავტორი, სალომემ პირველმა შექმნა ზეთის მიანიატურული ფერწერული მოზაიუკური წყობა. ავტორი მუშაობს ამ მეთოდოლოგიის დანერგვაზე საქართველოსა და დანარჩენ მოსფილიოში. აღსანიშნავია, რომ არაერთი გალერისტია დაინტერესებული ამ მეთოდოლოგიით. სალომეს ნამუშერები ბევრმა ცნობილმა ადამიანმა პირადი კოლექციისთვის შეიძინა, მათ შორის არტისტმა [[დეივიდ დათუნა|დეივიდ დათუნამ]], რომლის ნამუშევრებიც მსოფლიოში ერთი-ერთი ძვირადღირებული და მოთხოვნადია. 2021 წელს სალომე ჭელიძის ნამუშევრები საქართველოში TOP  5 - ეულში შევიდა (გაყიდვებით); == ჯილდოები და გამოფენები == 2022 წლის 20 აპრილს, მილანში, ლეონარდო და ვინჩის მუზეუმში გამართულ სერთაშორისო ცერემონიალზე "Great Master Of Art", რომელშიც საქართველო პირველად იყო წარდგენილი,  სალომე ჭელიძემ გაიმარჯვა. მას, როგორც გამარჯვებულს, კარავაჯოს მედუზის პრიზი გადაეცა; 2017 წელს დაჯილდოვდა საქართველოს ქალთა საბჭოს მიერ მადლიერების სიგელით: განსაკუთრებული დიზაინით და გამორჩეული მხატვრული გემოვნებით, ქართული, ისტორიული, კულტურული და კულინარიული სივრცის “გორგასლის” შექმნისთვის, თბილისის ყველაზე ძველ უბანში - აბანოთუბანში; 2021 წელს გადაეცა უკრაინის ნაციონალური ჯილდო  ნომინაციით "მოდერნ არტი"; 2021 წელს მიიღო სერთიფიკატი (უფლება) ევროპისა და აზიის სამეცნიერო არტ ჟურნალში გამოაქვეყნოს სტატიები ზეთის მოზაიკის მეთოდოლოგიის შესახებ; 2022 წელს ავსტრიის ვენის გალერეამ  სალომე ჭელიძე მიიწვია კანის კინოფესტივალზე ბიენალეში, სადაც მხატვრის ორი ნამუშევარი -  "დორა" და "პარიზი" გამოიფინა; 2021 წელს  "იარტ გალერიში" პერსონალური გამოფენა გაიმართა; 2020 წელს ნათელა იანქოშვილის სახელობის მუზეუმში „გაზაფხული 2021“ ჯგუფური გამოფენა შედგა; 2021 წელს პერსონალური გამოფენა მოეწყო მხატვართა გილდიის ეგიდით. სახელწოდება  -  „ტრიდე ონლაინ გამოფენა“ ; 2021 წლის  27-28 მაისის თანამედროვე ქართველი მხატვრების საზაფხულო ჯგუფური გამოფენა (თბილისი, არტ 2021) გაიმართა; 2021 წელს საფრანგეთის ელჩმა, დიეგო კოლასმა სალომეს ნამუშევარი „ნაპოლეონი“ საელჩოში გამოფინა და საპატიო ადგილი მიუჩინა; 2021 წელს ნიუ-იორკში (ჩელსი) სალომე ჭელიძის ჯგუფური გამოფენა მოეწყო; 2021 წელს კიევის ისტორიის მუზეუმში მონაწილეობა მიიღო გამოფენაში სახელწოდებით " დამოუკიდებლობა"; 2013 წელს მონაწილეობდა ქართულ-ფრანგული კულტურის კვირეულში. პარიზი, საფრანგეთი; 2014 წელს მონაწილეობა მიიღო არტ ექსპო ნიუ-იორკში, აშშ; 2015 წელს მონაწილეობდა "ქართული კულტურის დღეებში" ბაქო, აზერბაიჯანი; 2020 წლიდან აგორა გალერი-სთან (ნიუ-იორკი) თანამშრომლობს, როგორც კონტრაქტორი მხატვარი; 2020 წლიდან მისი ნამუშევრები იყიდება დუდალ არტ გალერიში. == რესურსები ინტერნეტში: == [https://georgiatoday.ge/exclusive-interview-with-georgian-artist-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძე] [https://www.agora-gallery.com/artistpage/Salome_Chelidze.aspx აგორა გალერი] [https://fineartshippers.com/unique-oil-mosaic-paintings-by-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძის უნიკალური ზეთის მოზაიკის ნახატები] [[კატეგორია:მხატვრები]] [[კატეგორია:მხატვრობა]] 2ygt2cyz0n53snm3mpmmyxcqmz0kzoi 4402920 4402919 2022-08-03T09:12:54Z Kukuna22 134019 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:სალომე ჭელიძე.jpg|მინი|330x330პქ|სალომე ჭელიძე]] == სალომე ჭელიძე == სალომე ჭელიძე ( 20 სექტემბერი 1982 წელს) - ქართველი თვითნასწავლი მხატვარი. საქართველოს მხატვართა კავშირის, მხატვართა ლიგის, პროფესიონალ მხატვართა გილდიისა და  F.A.A. (Fine Art America) წევრი. == ბიოგრაფია == სალომე ჭელიძე ქართულ-ფრანგულ ოჯახში დაიბადა. მისი წინაპრები გვარად ჟანიოები [[საფრანგეთი|საფრანგეთიდან]], კერძოდ კი შამპანის რეგიონიდან იყვნენ. პროფესიით ლანდშაფტ დეკორატორებმა საქართველოს ისტორიული მემკვიდრეობა დაუტოვეს. არაერთ ცნობილ პარკსა და ბაღს შორის ერთ-ერთი ირინეს პარკია, რომელიც ამჟამად სახელმწიფო  საკუთრებაა და იმერეთის ლანდშაფტური ზონის სანახაობაა. გარდა ამისა, ამ ჩამონათვალშია ქუთაისის ბულვარიც. ამასთან სალომეს ფრანგმა წინაპრებმა საქართველოში ევროპული სტილის აგროკულტურა შემოიტანეს, უამრავი სახეობის ხილი და ბოსტნეული, მათ შორის: ძუშეს (დუშეს) მსხლის სახეობა და ცქრიალა ღვინო. მისი ოჯახის  მრავალი წევრი 1937 წელს სტალინის ბრძანებით [[გულაგი|გულაგში]] იყო რეპრესირებული. სწორედ ეს გახდა სალომეს არაერთი დრამატული ნამუშევრის შთაგონების წყარო. მის ნახატებში გადმოცემულია წინაპართა დაკავების ემოცია, გადასახლება და გულაგში ცხოვრება. == შემოქმედება == სალომემ ხატვა ბავშვობიდან დაიწყო, ის 16 წლის ასაკიდან მუშაობდა სხვადასხვა დიზაინერთან, მათ შორის ცნობილ ქართველ დიზაინერებთან. სალომე ჭელიძის ზეთის მოზაიკა თანამედროვე ხელოვნებაში ახალი სტილია, რაც  დიდ ინტერესს იწვევს მსოფლიოში. ის არის ახალი მიმდევრობის ზეთის მოზაიკის ექსკლუზიური ავტორი, სალომემ პირველმა შექმნა ზეთის მიანიატურული ფერწერული მოზაიუკური წყობა. ავტორი მუშაობს ამ მეთოდოლოგიის დანერგვაზე საქართველოსა და დანარჩენ მოსფილიოში. აღსანიშნავია, რომ არაერთი გალერისტია დაინტერესებული ამ მეთოდოლოგიით. სალომეს ნამუშერები ბევრმა ცნობილმა ადამიანმა პირადი კოლექციისთვის შეიძინა, მათ შორის არტისტმა [[დეივიდ დათუნა|დეივიდ დათუნამ]], რომლის ნამუშევრებიც მსოფლიოში ერთი-ერთი ძვირადღირებული და მოთხოვნადია. 2021 წელს სალომე ჭელიძის ნამუშევრები საქართველოში TOP  5 - ეულში შევიდა (გაყიდვებით); == ჯილდოები და გამოფენები == 2022 წლის 20 აპრილს, მილანში, ლეონარდო და ვინჩის მუზეუმში გამართულ სერთაშორისო ცერემონიალზე "Great Master Of Art", რომელშიც საქართველო პირველად იყო წარდგენილი,  სალომე ჭელიძემ გაიმარჯვა. მას, როგორც გამარჯვებულს, კარავაჯოს მედუზის პრიზი გადაეცა; 2017 წელს დაჯილდოვდა საქართველოს ქალთა საბჭოს მიერ მადლიერების სიგელით: განსაკუთრებული დიზაინით და გამორჩეული მხატვრული გემოვნებით, ქართული, ისტორიული, კულტურული და კულინარიული სივრცის “გორგასლის” შექმნისთვის, თბილისის ყველაზე ძველ უბანში - აბანოთუბანში; 2021 წელს გადაეცა უკრაინის ნაციონალური ჯილდო  ნომინაციით "მოდერნ არტი"; 2021 წელს მიიღო სერთიფიკატი (უფლება) ევროპისა და აზიის სამეცნიერო არტ ჟურნალში გამოაქვეყნოს სტატიები ზეთის მოზაიკის მეთოდოლოგიის შესახებ; 2022 წელს ავსტრიის ვენის გალერეამ  სალომე ჭელიძე მიიწვია კანის კინოფესტივალზე ბიენალეში, სადაც მხატვრის ორი ნამუშევარი -  "დორა" და "პარიზი" გამოიფინა; 2021 წელს  "იარტ გალერიში" პერსონალური გამოფენა გაიმართა; 2020 წელს ნათელა იანქოშვილის სახელობის მუზეუმში „გაზაფხული 2021“ ჯგუფური გამოფენა შედგა; 2021 წელს პერსონალური გამოფენა მოეწყო მხატვართა გილდიის ეგიდით. სახელწოდება  -  „ტრიდე ონლაინ გამოფენა“ ; 2021 წლის  27-28 მაისის თანამედროვე ქართველი მხატვრების საზაფხულო ჯგუფური გამოფენა (თბილისი, არტ 2021) გაიმართა; 2021 წელს საფრანგეთის ელჩმა, დიეგო კოლასმა სალომეს ნამუშევარი „ნაპოლეონი“ საელჩოში გამოფინა და საპატიო ადგილი მიუჩინა; 2021 წელს ნიუ-იორკში (ჩელსი) სალომე ჭელიძის ჯგუფური გამოფენა მოეწყო; 2021 წელს კიევის ისტორიის მუზეუმში მონაწილეობა მიიღო გამოფენაში სახელწოდებით " დამოუკიდებლობა"; 2013 წელს მონაწილეობდა ქართულ-ფრანგული კულტურის კვირეულში. პარიზი, საფრანგეთი; 2014 წელს მონაწილეობა მიიღო არტ ექსპო ნიუ-იორკში, აშშ; 2015 წელს მონაწილეობდა "ქართული კულტურის დღეებში" ბაქო, აზერბაიჯანი; 2020 წლიდან აგორა გალერი-სთან (ნიუ-იორკი) თანამშრომლობს, როგორც კონტრაქტორი მხატვარი; 2020 წლიდან მისი ნამუშევრები იყიდება დუდალ არტ გალერიში. == რესურსები ინტერნეტში: == [https://georgiatoday.ge/exclusive-interview-with-georgian-artist-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძე] [https://www.agora-gallery.com/artistpage/Salome_Chelidze.aspx აგორა გალერი] [https://fineartshippers.com/unique-oil-mosaic-paintings-by-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძის უნიკალური ზეთის მოზაიკის ნახატები] [[კატეგორია:მხატვრები]] [[კატეგორია:მხატვრობა]] {{DEFAULTSORT:სალომე ჭელიძე}} hb6m3agsxufcdj2wxxss3ajegiw9nfx 4402921 4402920 2022-08-03T09:13:35Z Kukuna22 134019 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:სალომე ჭელიძე}} [[ფაილი:სალომე ჭელიძე.jpg|მინი|330x330პქ|სალომე ჭელიძე]] == სალომე ჭელიძე == სალომე ჭელიძე ( 20 სექტემბერი 1982 წელს) - ქართველი თვითნასწავლი მხატვარი. საქართველოს მხატვართა კავშირის, მხატვართა ლიგის, პროფესიონალ მხატვართა გილდიისა და  F.A.A. (Fine Art America) წევრი. == ბიოგრაფია == სალომე ჭელიძე ქართულ-ფრანგულ ოჯახში დაიბადა. მისი წინაპრები გვარად ჟანიოები [[საფრანგეთი|საფრანგეთიდან]], კერძოდ კი შამპანის რეგიონიდან იყვნენ. პროფესიით ლანდშაფტ დეკორატორებმა საქართველოს ისტორიული მემკვიდრეობა დაუტოვეს. არაერთ ცნობილ პარკსა და ბაღს შორის ერთ-ერთი ირინეს პარკია, რომელიც ამჟამად სახელმწიფო  საკუთრებაა და იმერეთის ლანდშაფტური ზონის სანახაობაა. გარდა ამისა, ამ ჩამონათვალშია ქუთაისის ბულვარიც. ამასთან სალომეს ფრანგმა წინაპრებმა საქართველოში ევროპული სტილის აგროკულტურა შემოიტანეს, უამრავი სახეობის ხილი და ბოსტნეული, მათ შორის: ძუშეს (დუშეს) მსხლის სახეობა და ცქრიალა ღვინო. მისი ოჯახის  მრავალი წევრი 1937 წელს სტალინის ბრძანებით [[გულაგი|გულაგში]] იყო რეპრესირებული. სწორედ ეს გახდა სალომეს არაერთი დრამატული ნამუშევრის შთაგონების წყარო. მის ნახატებში გადმოცემულია წინაპართა დაკავების ემოცია, გადასახლება და გულაგში ცხოვრება. == შემოქმედება == სალომემ ხატვა ბავშვობიდან დაიწყო, ის 16 წლის ასაკიდან მუშაობდა სხვადასხვა დიზაინერთან, მათ შორის ცნობილ ქართველ დიზაინერებთან. სალომე ჭელიძის ზეთის მოზაიკა თანამედროვე ხელოვნებაში ახალი სტილია, რაც  დიდ ინტერესს იწვევს მსოფლიოში. ის არის ახალი მიმდევრობის ზეთის მოზაიკის ექსკლუზიური ავტორი, სალომემ პირველმა შექმნა ზეთის მიანიატურული ფერწერული მოზაიუკური წყობა. ავტორი მუშაობს ამ მეთოდოლოგიის დანერგვაზე საქართველოსა და დანარჩენ მოსფილიოში. აღსანიშნავია, რომ არაერთი გალერისტია დაინტერესებული ამ მეთოდოლოგიით. სალომეს ნამუშერები ბევრმა ცნობილმა ადამიანმა პირადი კოლექციისთვის შეიძინა, მათ შორის არტისტმა [[დეივიდ დათუნა|დეივიდ დათუნამ]], რომლის ნამუშევრებიც მსოფლიოში ერთი-ერთი ძვირადღირებული და მოთხოვნადია. 2021 წელს სალომე ჭელიძის ნამუშევრები საქართველოში TOP  5 - ეულში შევიდა (გაყიდვებით); == ჯილდოები და გამოფენები == 2022 წლის 20 აპრილს, მილანში, ლეონარდო და ვინჩის მუზეუმში გამართულ სერთაშორისო ცერემონიალზე "Great Master Of Art", რომელშიც საქართველო პირველად იყო წარდგენილი,  სალომე ჭელიძემ გაიმარჯვა. მას, როგორც გამარჯვებულს, კარავაჯოს მედუზის პრიზი გადაეცა; 2017 წელს დაჯილდოვდა საქართველოს ქალთა საბჭოს მიერ მადლიერების სიგელით: განსაკუთრებული დიზაინით და გამორჩეული მხატვრული გემოვნებით, ქართული, ისტორიული, კულტურული და კულინარიული სივრცის “გორგასლის” შექმნისთვის, თბილისის ყველაზე ძველ უბანში - აბანოთუბანში; 2021 წელს გადაეცა უკრაინის ნაციონალური ჯილდო  ნომინაციით "მოდერნ არტი"; 2021 წელს მიიღო სერთიფიკატი (უფლება) ევროპისა და აზიის სამეცნიერო არტ ჟურნალში გამოაქვეყნოს სტატიები ზეთის მოზაიკის მეთოდოლოგიის შესახებ; 2022 წელს ავსტრიის ვენის გალერეამ  სალომე ჭელიძე მიიწვია კანის კინოფესტივალზე ბიენალეში, სადაც მხატვრის ორი ნამუშევარი -  "დორა" და "პარიზი" გამოიფინა; 2021 წელს  "იარტ გალერიში" პერსონალური გამოფენა გაიმართა; 2020 წელს ნათელა იანქოშვილის სახელობის მუზეუმში „გაზაფხული 2021“ ჯგუფური გამოფენა შედგა; 2021 წელს პერსონალური გამოფენა მოეწყო მხატვართა გილდიის ეგიდით. სახელწოდება  -  „ტრიდე ონლაინ გამოფენა“ ; 2021 წლის  27-28 მაისის თანამედროვე ქართველი მხატვრების საზაფხულო ჯგუფური გამოფენა (თბილისი, არტ 2021) გაიმართა; 2021 წელს საფრანგეთის ელჩმა, დიეგო კოლასმა სალომეს ნამუშევარი „ნაპოლეონი“ საელჩოში გამოფინა და საპატიო ადგილი მიუჩინა; 2021 წელს ნიუ-იორკში (ჩელსი) სალომე ჭელიძის ჯგუფური გამოფენა მოეწყო; 2021 წელს კიევის ისტორიის მუზეუმში მონაწილეობა მიიღო გამოფენაში სახელწოდებით " დამოუკიდებლობა"; 2013 წელს მონაწილეობდა ქართულ-ფრანგული კულტურის კვირეულში. პარიზი, საფრანგეთი; 2014 წელს მონაწილეობა მიიღო არტ ექსპო ნიუ-იორკში, აშშ; 2015 წელს მონაწილეობდა "ქართული კულტურის დღეებში" ბაქო, აზერბაიჯანი; 2020 წლიდან აგორა გალერი-სთან (ნიუ-იორკი) თანამშრომლობს, როგორც კონტრაქტორი მხატვარი; 2020 წლიდან მისი ნამუშევრები იყიდება დუდალ არტ გალერიში. == რესურსები ინტერნეტში: == [https://georgiatoday.ge/exclusive-interview-with-georgian-artist-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძე] [https://www.agora-gallery.com/artistpage/Salome_Chelidze.aspx აგორა გალერი] [https://fineartshippers.com/unique-oil-mosaic-paintings-by-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძის უნიკალური ზეთის მოზაიკის ნახატები] [[კატეგორია:მხატვრები]] [[კატეგორია:მხატვრობა]] {{DEFAULTSORT:სალომე ჭელიძე}} eq2egghup0f40gtkj056t24ra7ighuh 4402924 4402921 2022-08-03T09:18:47Z Kukuna22 134019 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:სალომე ჭელიძე}} [[ფაილი:სალომე ჭელიძე.jpg|მინი|330x330პქ|სალომე ჭელიძე]] == სალომე ჭელიძე == სალომე ჭელიძე ( 20 სექტემბერი 1982 წელს) - ქართველი თვითნასწავლი მხატვარი. საქართველოს მხატვართა კავშირის, მხატვართა ლიგის, პროფესიონალ მხატვართა გილდიისა და  F.A.A. (Fine Art America) წევრი. == ბიოგრაფია == სალომე ჭელიძე ქართულ-ფრანგულ ოჯახში დაიბადა. მისი წინაპრები გვარად ჟანიოები [[საფრანგეთი|საფრანგეთიდან]], კერძოდ კი შამპანის რეგიონიდან იყვნენ. პროფესიით ლანდშაფტ დეკორატორებმა საქართველოს ისტორიული მემკვიდრეობა დაუტოვეს. არაერთ ცნობილ პარკსა და ბაღს შორის ერთ-ერთი ირინეს პარკია, რომელიც ამჟამად სახელმწიფო  საკუთრებაა და იმერეთის ლანდშაფტური ზონის სანახაობაა. გარდა ამისა, ამ ჩამონათვალშია ქუთაისის ბულვარიც. ამასთან სალომეს ფრანგმა წინაპრებმა საქართველოში ევროპული სტილის აგროკულტურა შემოიტანეს, უამრავი სახეობის ხილი და ბოსტნეული, მათ შორის: ძუშეს (დუშეს) მსხლის სახეობა და ცქრიალა ღვინო. მისი ოჯახის  მრავალი წევრი 1937 წელს სტალინის ბრძანებით [[გულაგი|გულაგში]] იყო რეპრესირებული. სწორედ ეს გახდა სალომეს არაერთი დრამატული ნამუშევრის შთაგონების წყარო. მის ნახატებში გადმოცემულია წინაპართა დაკავების ემოცია, გადასახლება და გულაგში ცხოვრება. == შემოქმედება == სალომემ ხატვა ბავშვობიდან დაიწყო, ის 16 წლის ასაკიდან მუშაობდა სხვადასხვა დიზაინერთან, მათ შორის ცნობილ ქართველ დიზაინერებთან. სალომე ჭელიძის ზეთის მოზაიკა თანამედროვე ხელოვნებაში ახალი სტილია, რაც  დიდ ინტერესს იწვევს მსოფლიოში. ის არის ახალი მიმდევრობის ზეთის მოზაიკის ექსკლუზიური ავტორი, სალომემ პირველმა შექმნა ზეთის მიანიატურული ფერწერული მოზაიუკური წყობა. ავტორი მუშაობს ამ მეთოდოლოგიის დანერგვაზე საქართველოსა და დანარჩენ მოსფილიოში. აღსანიშნავია, რომ არაერთი გალერისტია დაინტერესებული ამ მეთოდოლოგიით. სალომეს ნამუშერები ბევრმა ცნობილმა ადამიანმა პირადი კოლექციისთვის შეიძინა, მათ შორის არტისტმა [[დეივიდ დათუნა|დეივიდ დათუნამ]], რომლის ნამუშევრებიც მსოფლიოში ერთი-ერთი ძვირადღირებული და მოთხოვნადია. 2021 წელს სალომე ჭელიძის ნამუშევრები საქართველოში TOP  5 - ეულში შევიდა (გაყიდვებით); == ჯილდოები და გამოფენები == 2022 წლის 20 აპრილს, მილანში, ლეონარდო და ვინჩის მუზეუმში გამართულ სერთაშორისო ცერემონიალზე "Great Master Of Art", რომელშიც საქართველო პირველად იყო წარდგენილი,  სალომე ჭელიძემ გაიმარჯვა. მას, როგორც გამარჯვებულს, კარავაჯოს მედუზის პრიზი გადაეცა; 2017 წელს დაჯილდოვდა საქართველოს ქალთა საბჭოს მიერ მადლიერების სიგელით: განსაკუთრებული დიზაინით და გამორჩეული მხატვრული გემოვნებით, ქართული, ისტორიული, კულტურული და კულინარიული სივრცის “გორგასლის” შექმნისთვის, თბილისის ყველაზე ძველ უბანში - [[აბანოთუბანი|აბანოთუბან]]<nowiki/>ში; 2021 წელს გადაეცა უკრაინის ნაციონალური ჯილდო  ნომინაციით "მოდერნ არტი"; 2021 წელს მიიღო სერთიფიკატი (უფლება) ევროპისა და აზიის სამეცნიერო არტ ჟურნალში გამოაქვეყნოს სტატიები ზეთის მოზაიკის მეთოდოლოგიის შესახებ; 2022 წელს ავსტრიის ვენის გალერეამ  სალომე ჭელიძე მიიწვია კანის კინოფესტივალზე ბიენალეში, სადაც მხატვრის ორი ნამუშევარი -  "დორა" და "პარიზი" გამოიფინა; 2021 წელს  "იარტ გალერიში" პერსონალური გამოფენა გაიმართა; 2020 წელს ნათელა იანქოშვილის სახელობის მუზეუმში „გაზაფხული 2021“ ჯგუფური გამოფენა შედგა; 2021 წელს პერსონალური გამოფენა მოეწყო მხატვართა გილდიის ეგიდით. სახელწოდება  -  „ტრიდე ონლაინ გამოფენა“ ; 2021 წლის  27-28 მაისის თანამედროვე ქართველი მხატვრების საზაფხულო ჯგუფური გამოფენა (თბილისი, არტ 2021) გაიმართა; 2021 წელს საფრანგეთის ელჩმა, დიეგო კოლასმა სალომეს ნამუშევარი „ნაპოლეონი“ საელჩოში გამოფინა და საპატიო ადგილი მიუჩინა; 2021 წელს ნიუ-იორკში (ჩელსი) სალომე ჭელიძის ჯგუფური გამოფენა მოეწყო; 2021 წელს კიევის ისტორიის მუზეუმში მონაწილეობა მიიღო გამოფენაში სახელწოდებით " დამოუკიდებლობა"; 2013 წელს მონაწილეობდა ქართულ-ფრანგული კულტურის კვირეულში. პარიზი, საფრანგეთი; 2014 წელს მონაწილეობა მიიღო არტ ექსპო ნიუ-იორკში, აშშ; 2015 წელს მონაწილეობდა "ქართული კულტურის დღეებში" ბაქო, აზერბაიჯანი; 2020 წლიდან აგორა გალერი-სთან (ნიუ-იორკი) თანამშრომლობს, როგორც კონტრაქტორი მხატვარი; 2020 წლიდან მისი ნამუშევრები იყიდება დუდალ არტ გალერიში. == რესურსები ინტერნეტში: == [https://georgiatoday.ge/exclusive-interview-with-georgian-artist-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძე] [https://www.agora-gallery.com/artistpage/Salome_Chelidze.aspx აგორა გალერი] [https://fineartshippers.com/unique-oil-mosaic-paintings-by-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძის უნიკალური ზეთის მოზაიკის ნახატები] [[კატეგორია:მხატვრები]] [[კატეგორია:მხატვრობა]] {{DEFAULTSORT:სალომე ჭელიძე}} mhy5txtayw2rujf9twka8bnphcpubjl 4402926 4402924 2022-08-03T09:23:43Z Kukuna22 134019 მომხმარებელმა Kukuna22 გვერდი „[[მომხმარებელი:Kukuna22]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[სალომე ჭელიძე]]“ wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:სალომე ჭელიძე}} [[ფაილი:სალომე ჭელიძე.jpg|მინი|330x330პქ|სალომე ჭელიძე]] == სალომე ჭელიძე == სალომე ჭელიძე ( 20 სექტემბერი 1982 წელს) - ქართველი თვითნასწავლი მხატვარი. საქართველოს მხატვართა კავშირის, მხატვართა ლიგის, პროფესიონალ მხატვართა გილდიისა და  F.A.A. (Fine Art America) წევრი. == ბიოგრაფია == სალომე ჭელიძე ქართულ-ფრანგულ ოჯახში დაიბადა. მისი წინაპრები გვარად ჟანიოები [[საფრანგეთი|საფრანგეთიდან]], კერძოდ კი შამპანის რეგიონიდან იყვნენ. პროფესიით ლანდშაფტ დეკორატორებმა საქართველოს ისტორიული მემკვიდრეობა დაუტოვეს. არაერთ ცნობილ პარკსა და ბაღს შორის ერთ-ერთი ირინეს პარკია, რომელიც ამჟამად სახელმწიფო  საკუთრებაა და იმერეთის ლანდშაფტური ზონის სანახაობაა. გარდა ამისა, ამ ჩამონათვალშია ქუთაისის ბულვარიც. ამასთან სალომეს ფრანგმა წინაპრებმა საქართველოში ევროპული სტილის აგროკულტურა შემოიტანეს, უამრავი სახეობის ხილი და ბოსტნეული, მათ შორის: ძუშეს (დუშეს) მსხლის სახეობა და ცქრიალა ღვინო. მისი ოჯახის  მრავალი წევრი 1937 წელს სტალინის ბრძანებით [[გულაგი|გულაგში]] იყო რეპრესირებული. სწორედ ეს გახდა სალომეს არაერთი დრამატული ნამუშევრის შთაგონების წყარო. მის ნახატებში გადმოცემულია წინაპართა დაკავების ემოცია, გადასახლება და გულაგში ცხოვრება. == შემოქმედება == სალომემ ხატვა ბავშვობიდან დაიწყო, ის 16 წლის ასაკიდან მუშაობდა სხვადასხვა დიზაინერთან, მათ შორის ცნობილ ქართველ დიზაინერებთან. სალომე ჭელიძის ზეთის მოზაიკა თანამედროვე ხელოვნებაში ახალი სტილია, რაც  დიდ ინტერესს იწვევს მსოფლიოში. ის არის ახალი მიმდევრობის ზეთის მოზაიკის ექსკლუზიური ავტორი, სალომემ პირველმა შექმნა ზეთის მიანიატურული ფერწერული მოზაიუკური წყობა. ავტორი მუშაობს ამ მეთოდოლოგიის დანერგვაზე საქართველოსა და დანარჩენ მოსფილიოში. აღსანიშნავია, რომ არაერთი გალერისტია დაინტერესებული ამ მეთოდოლოგიით. სალომეს ნამუშერები ბევრმა ცნობილმა ადამიანმა პირადი კოლექციისთვის შეიძინა, მათ შორის არტისტმა [[დეივიდ დათუნა|დეივიდ დათუნამ]], რომლის ნამუშევრებიც მსოფლიოში ერთი-ერთი ძვირადღირებული და მოთხოვნადია. 2021 წელს სალომე ჭელიძის ნამუშევრები საქართველოში TOP  5 - ეულში შევიდა (გაყიდვებით); == ჯილდოები და გამოფენები == 2022 წლის 20 აპრილს, მილანში, ლეონარდო და ვინჩის მუზეუმში გამართულ სერთაშორისო ცერემონიალზე "Great Master Of Art", რომელშიც საქართველო პირველად იყო წარდგენილი,  სალომე ჭელიძემ გაიმარჯვა. მას, როგორც გამარჯვებულს, კარავაჯოს მედუზის პრიზი გადაეცა; 2017 წელს დაჯილდოვდა საქართველოს ქალთა საბჭოს მიერ მადლიერების სიგელით: განსაკუთრებული დიზაინით და გამორჩეული მხატვრული გემოვნებით, ქართული, ისტორიული, კულტურული და კულინარიული სივრცის “გორგასლის” შექმნისთვის, თბილისის ყველაზე ძველ უბანში - [[აბანოთუბანი|აბანოთუბან]]<nowiki/>ში; 2021 წელს გადაეცა უკრაინის ნაციონალური ჯილდო  ნომინაციით "მოდერნ არტი"; 2021 წელს მიიღო სერთიფიკატი (უფლება) ევროპისა და აზიის სამეცნიერო არტ ჟურნალში გამოაქვეყნოს სტატიები ზეთის მოზაიკის მეთოდოლოგიის შესახებ; 2022 წელს ავსტრიის ვენის გალერეამ  სალომე ჭელიძე მიიწვია კანის კინოფესტივალზე ბიენალეში, სადაც მხატვრის ორი ნამუშევარი -  "დორა" და "პარიზი" გამოიფინა; 2021 წელს  "იარტ გალერიში" პერსონალური გამოფენა გაიმართა; 2020 წელს ნათელა იანქოშვილის სახელობის მუზეუმში „გაზაფხული 2021“ ჯგუფური გამოფენა შედგა; 2021 წელს პერსონალური გამოფენა მოეწყო მხატვართა გილდიის ეგიდით. სახელწოდება  -  „ტრიდე ონლაინ გამოფენა“ ; 2021 წლის  27-28 მაისის თანამედროვე ქართველი მხატვრების საზაფხულო ჯგუფური გამოფენა (თბილისი, არტ 2021) გაიმართა; 2021 წელს საფრანგეთის ელჩმა, დიეგო კოლასმა სალომეს ნამუშევარი „ნაპოლეონი“ საელჩოში გამოფინა და საპატიო ადგილი მიუჩინა; 2021 წელს ნიუ-იორკში (ჩელსი) სალომე ჭელიძის ჯგუფური გამოფენა მოეწყო; 2021 წელს კიევის ისტორიის მუზეუმში მონაწილეობა მიიღო გამოფენაში სახელწოდებით " დამოუკიდებლობა"; 2013 წელს მონაწილეობდა ქართულ-ფრანგული კულტურის კვირეულში. პარიზი, საფრანგეთი; 2014 წელს მონაწილეობა მიიღო არტ ექსპო ნიუ-იორკში, აშშ; 2015 წელს მონაწილეობდა "ქართული კულტურის დღეებში" ბაქო, აზერბაიჯანი; 2020 წლიდან აგორა გალერი-სთან (ნიუ-იორკი) თანამშრომლობს, როგორც კონტრაქტორი მხატვარი; 2020 წლიდან მისი ნამუშევრები იყიდება დუდალ არტ გალერიში. == რესურსები ინტერნეტში: == [https://georgiatoday.ge/exclusive-interview-with-georgian-artist-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძე] [https://www.agora-gallery.com/artistpage/Salome_Chelidze.aspx აგორა გალერი] [https://fineartshippers.com/unique-oil-mosaic-paintings-by-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძის უნიკალური ზეთის მოზაიკის ნახატები] [[კატეგორია:მხატვრები]] [[კატეგორია:მხატვრობა]] {{DEFAULTSORT:სალომე ჭელიძე}} mhy5txtayw2rujf9twka8bnphcpubjl 4402934 4402926 2022-08-03T10:21:44Z DerFuchs 6187 wikitext text/x-wiki {{subst:წაშლის კანდიდატი|[[ვპ:ბიო]]ს შეუსაბამობა]] [[ფაილი:სალომე ჭელიძე.jpg|მინი|330x330პქ|სალომე ჭელიძე]] სალომე ჭელიძე ( 20 სექტემბერი 1982 წელს) - ქართველი თვითნასწავლი მხატვარი. საქართველოს მხატვართა კავშირის, მხატვართა ლიგის, პროფესიონალ მხატვართა გილდიისა და  F.A.A. (Fine Art America) წევრი. == ბიოგრაფია == სალომე ჭელიძე ქართულ-ფრანგულ ოჯახში დაიბადა. მისი წინაპრები გვარად ჟანიოები [[საფრანგეთი|საფრანგეთიდან]], კერძოდ კი შამპანის რეგიონიდან იყვნენ. პროფესიით ლანდშაფტ დეკორატორებმა საქართველოს ისტორიული მემკვიდრეობა დაუტოვეს. არაერთ ცნობილ პარკსა და ბაღს შორის ერთ-ერთი ირინეს პარკია, რომელიც ამჟამად სახელმწიფო  საკუთრებაა და იმერეთის ლანდშაფტური ზონის სანახაობაა. გარდა ამისა, ამ ჩამონათვალშია ქუთაისის ბულვარიც. ამასთან სალომეს ფრანგმა წინაპრებმა საქართველოში ევროპული სტილის აგროკულტურა შემოიტანეს, უამრავი სახეობის ხილი და ბოსტნეული, მათ შორის: ძუშეს (დუშეს) მსხლის სახეობა და ცქრიალა ღვინო. მისი ოჯახის  მრავალი წევრი 1937 წელს სტალინის ბრძანებით [[გულაგი|გულაგში]] იყო რეპრესირებული. სწორედ ეს გახდა სალომეს არაერთი დრამატული ნამუშევრის შთაგონების წყარო. მის ნახატებში გადმოცემულია წინაპართა დაკავების ემოცია, გადასახლება და გულაგში ცხოვრება. == შემოქმედება == სალომემ ხატვა ბავშვობიდან დაიწყო, ის 16 წლის ასაკიდან მუშაობდა სხვადასხვა დიზაინერთან, მათ შორის ცნობილ ქართველ დიზაინერებთან. სალომე ჭელიძის ზეთის მოზაიკა თანამედროვე ხელოვნებაში ახალი სტილია, რაც  დიდ ინტერესს იწვევს მსოფლიოში. ის არის ახალი მიმდევრობის ზეთის მოზაიკის ექსკლუზიური ავტორი, სალომემ პირველმა შექმნა ზეთის მიანიატურული ფერწერული მოზაიუკური წყობა. ავტორი მუშაობს ამ მეთოდოლოგიის დანერგვაზე საქართველოსა და დანარჩენ მოსფილიოში. აღსანიშნავია, რომ არაერთი გალერისტია დაინტერესებული ამ მეთოდოლოგიით. სალომეს ნამუშერები ბევრმა ცნობილმა ადამიანმა პირადი კოლექციისთვის შეიძინა, მათ შორის არტისტმა [[დეივიდ დათუნა|დეივიდ დათუნამ]], რომლის ნამუშევრებიც მსოფლიოში ერთი-ერთი ძვირადღირებული და მოთხოვნადია. 2021 წელს სალომე ჭელიძის ნამუშევრები საქართველოში TOP  5 - ეულში შევიდა (გაყიდვებით); == ჯილდოები და გამოფენები == 2022 წლის 20 აპრილს, მილანში, ლეონარდო და ვინჩის მუზეუმში გამართულ სერთაშორისო ცერემონიალზე "Great Master Of Art", რომელშიც საქართველო პირველად იყო წარდგენილი,  სალომე ჭელიძემ გაიმარჯვა. მას, როგორც გამარჯვებულს, კარავაჯოს მედუზის პრიზი გადაეცა; 2017 წელს დაჯილდოვდა საქართველოს ქალთა საბჭოს მიერ მადლიერების სიგელით: განსაკუთრებული დიზაინით და გამორჩეული მხატვრული გემოვნებით, ქართული, ისტორიული, კულტურული და კულინარიული სივრცის “გორგასლის” შექმნისთვის, თბილისის ყველაზე ძველ უბანში - [[აბანოთუბანი|აბანოთუბან]]<nowiki/>ში; 2021 წელს გადაეცა უკრაინის ნაციონალური ჯილდო  ნომინაციით "მოდერნ არტი"; 2021 წელს მიიღო სერთიფიკატი (უფლება) ევროპისა და აზიის სამეცნიერო არტ ჟურნალში გამოაქვეყნოს სტატიები ზეთის მოზაიკის მეთოდოლოგიის შესახებ; 2022 წელს ავსტრიის ვენის გალერეამ  სალომე ჭელიძე მიიწვია კანის კინოფესტივალზე ბიენალეში, სადაც მხატვრის ორი ნამუშევარი -  "დორა" და "პარიზი" გამოიფინა; 2021 წელს  "იარტ გალერიში" პერსონალური გამოფენა გაიმართა; 2020 წელს ნათელა იანქოშვილის სახელობის მუზეუმში „გაზაფხული 2021“ ჯგუფური გამოფენა შედგა; 2021 წელს პერსონალური გამოფენა მოეწყო მხატვართა გილდიის ეგიდით. სახელწოდება  -  „ტრიდე ონლაინ გამოფენა“ ; 2021 წლის  27-28 მაისის თანამედროვე ქართველი მხატვრების საზაფხულო ჯგუფური გამოფენა (თბილისი, არტ 2021) გაიმართა; 2021 წელს საფრანგეთის ელჩმა, დიეგო კოლასმა სალომეს ნამუშევარი „ნაპოლეონი“ საელჩოში გამოფინა და საპატიო ადგილი მიუჩინა; 2021 წელს ნიუ-იორკში (ჩელსი) სალომე ჭელიძის ჯგუფური გამოფენა მოეწყო; 2021 წელს კიევის ისტორიის მუზეუმში მონაწილეობა მიიღო გამოფენაში სახელწოდებით " დამოუკიდებლობა"; 2013 წელს მონაწილეობდა ქართულ-ფრანგული კულტურის კვირეულში. პარიზი, საფრანგეთი; 2014 წელს მონაწილეობა მიიღო არტ ექსპო ნიუ-იორკში, აშშ; 2015 წელს მონაწილეობდა "ქართული კულტურის დღეებში" ბაქო, აზერბაიჯანი; 2020 წლიდან აგორა გალერი-სთან (ნიუ-იორკი) თანამშრომლობს, როგორც კონტრაქტორი მხატვარი; 2020 წლიდან მისი ნამუშევრები იყიდება დუდალ არტ გალერიში. == რესურსები ინტერნეტში: == [https://georgiatoday.ge/exclusive-interview-with-georgian-artist-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძე] [https://www.agora-gallery.com/artistpage/Salome_Chelidze.aspx აგორა გალერი] [https://fineartshippers.com/unique-oil-mosaic-paintings-by-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძის უნიკალური ზეთის მოზაიკის ნახატები] [[კატეგორია:მხატვრები]] [[კატეგორია:მხატვრობა]] {{DEFAULTSORT:სალომე ჭელიძე}} c5hw3dtfmk73n5hfxp9muguzi3msjw4 4402935 4402934 2022-08-03T10:21:51Z DerFuchs 6187 wikitext text/x-wiki {{წაშლის კანდიდატი/ძირი|მიზეზი={{{მიზეზი}}}|3|08|2022|}} [[ფაილი:სალომე ჭელიძე.jpg|მინი|330x330პქ|სალომე ჭელიძე]] სალომე ჭელიძე ( 20 სექტემბერი 1982 წელს) - ქართველი თვითნასწავლი მხატვარი. საქართველოს მხატვართა კავშირის, მხატვართა ლიგის, პროფესიონალ მხატვართა გილდიისა და  F.A.A. (Fine Art America) წევრი. == ბიოგრაფია == სალომე ჭელიძე ქართულ-ფრანგულ ოჯახში დაიბადა. მისი წინაპრები გვარად ჟანიოები [[საფრანგეთი|საფრანგეთიდან]], კერძოდ კი შამპანის რეგიონიდან იყვნენ. პროფესიით ლანდშაფტ დეკორატორებმა საქართველოს ისტორიული მემკვიდრეობა დაუტოვეს. არაერთ ცნობილ პარკსა და ბაღს შორის ერთ-ერთი ირინეს პარკია, რომელიც ამჟამად სახელმწიფო  საკუთრებაა და იმერეთის ლანდშაფტური ზონის სანახაობაა. გარდა ამისა, ამ ჩამონათვალშია ქუთაისის ბულვარიც. ამასთან სალომეს ფრანგმა წინაპრებმა საქართველოში ევროპული სტილის აგროკულტურა შემოიტანეს, უამრავი სახეობის ხილი და ბოსტნეული, მათ შორის: ძუშეს (დუშეს) მსხლის სახეობა და ცქრიალა ღვინო. მისი ოჯახის  მრავალი წევრი 1937 წელს სტალინის ბრძანებით [[გულაგი|გულაგში]] იყო რეპრესირებული. სწორედ ეს გახდა სალომეს არაერთი დრამატული ნამუშევრის შთაგონების წყარო. მის ნახატებში გადმოცემულია წინაპართა დაკავების ემოცია, გადასახლება და გულაგში ცხოვრება. == შემოქმედება == სალომემ ხატვა ბავშვობიდან დაიწყო, ის 16 წლის ასაკიდან მუშაობდა სხვადასხვა დიზაინერთან, მათ შორის ცნობილ ქართველ დიზაინერებთან. სალომე ჭელიძის ზეთის მოზაიკა თანამედროვე ხელოვნებაში ახალი სტილია, რაც  დიდ ინტერესს იწვევს მსოფლიოში. ის არის ახალი მიმდევრობის ზეთის მოზაიკის ექსკლუზიური ავტორი, სალომემ პირველმა შექმნა ზეთის მიანიატურული ფერწერული მოზაიუკური წყობა. ავტორი მუშაობს ამ მეთოდოლოგიის დანერგვაზე საქართველოსა და დანარჩენ მოსფილიოში. აღსანიშნავია, რომ არაერთი გალერისტია დაინტერესებული ამ მეთოდოლოგიით. სალომეს ნამუშერები ბევრმა ცნობილმა ადამიანმა პირადი კოლექციისთვის შეიძინა, მათ შორის არტისტმა [[დეივიდ დათუნა|დეივიდ დათუნამ]], რომლის ნამუშევრებიც მსოფლიოში ერთი-ერთი ძვირადღირებული და მოთხოვნადია. 2021 წელს სალომე ჭელიძის ნამუშევრები საქართველოში TOP  5 - ეულში შევიდა (გაყიდვებით); == ჯილდოები და გამოფენები == 2022 წლის 20 აპრილს, მილანში, ლეონარდო და ვინჩის მუზეუმში გამართულ სერთაშორისო ცერემონიალზე "Great Master Of Art", რომელშიც საქართველო პირველად იყო წარდგენილი,  სალომე ჭელიძემ გაიმარჯვა. მას, როგორც გამარჯვებულს, კარავაჯოს მედუზის პრიზი გადაეცა; 2017 წელს დაჯილდოვდა საქართველოს ქალთა საბჭოს მიერ მადლიერების სიგელით: განსაკუთრებული დიზაინით და გამორჩეული მხატვრული გემოვნებით, ქართული, ისტორიული, კულტურული და კულინარიული სივრცის “გორგასლის” შექმნისთვის, თბილისის ყველაზე ძველ უბანში - [[აბანოთუბანი|აბანოთუბან]]<nowiki/>ში; 2021 წელს გადაეცა უკრაინის ნაციონალური ჯილდო  ნომინაციით "მოდერნ არტი"; 2021 წელს მიიღო სერთიფიკატი (უფლება) ევროპისა და აზიის სამეცნიერო არტ ჟურნალში გამოაქვეყნოს სტატიები ზეთის მოზაიკის მეთოდოლოგიის შესახებ; 2022 წელს ავსტრიის ვენის გალერეამ  სალომე ჭელიძე მიიწვია კანის კინოფესტივალზე ბიენალეში, სადაც მხატვრის ორი ნამუშევარი -  "დორა" და "პარიზი" გამოიფინა; 2021 წელს  "იარტ გალერიში" პერსონალური გამოფენა გაიმართა; 2020 წელს ნათელა იანქოშვილის სახელობის მუზეუმში „გაზაფხული 2021“ ჯგუფური გამოფენა შედგა; 2021 წელს პერსონალური გამოფენა მოეწყო მხატვართა გილდიის ეგიდით. სახელწოდება  -  „ტრიდე ონლაინ გამოფენა“ ; 2021 წლის  27-28 მაისის თანამედროვე ქართველი მხატვრების საზაფხულო ჯგუფური გამოფენა (თბილისი, არტ 2021) გაიმართა; 2021 წელს საფრანგეთის ელჩმა, დიეგო კოლასმა სალომეს ნამუშევარი „ნაპოლეონი“ საელჩოში გამოფინა და საპატიო ადგილი მიუჩინა; 2021 წელს ნიუ-იორკში (ჩელსი) სალომე ჭელიძის ჯგუფური გამოფენა მოეწყო; 2021 წელს კიევის ისტორიის მუზეუმში მონაწილეობა მიიღო გამოფენაში სახელწოდებით " დამოუკიდებლობა"; 2013 წელს მონაწილეობდა ქართულ-ფრანგული კულტურის კვირეულში. პარიზი, საფრანგეთი; 2014 წელს მონაწილეობა მიიღო არტ ექსპო ნიუ-იორკში, აშშ; 2015 წელს მონაწილეობდა "ქართული კულტურის დღეებში" ბაქო, აზერბაიჯანი; 2020 წლიდან აგორა გალერი-სთან (ნიუ-იორკი) თანამშრომლობს, როგორც კონტრაქტორი მხატვარი; 2020 წლიდან მისი ნამუშევრები იყიდება დუდალ არტ გალერიში. == რესურსები ინტერნეტში: == [https://georgiatoday.ge/exclusive-interview-with-georgian-artist-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძე] [https://www.agora-gallery.com/artistpage/Salome_Chelidze.aspx აგორა გალერი] [https://fineartshippers.com/unique-oil-mosaic-paintings-by-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძის უნიკალური ზეთის მოზაიკის ნახატები] [[კატეგორია:მხატვრები]] [[კატეგორია:მხატვრობა]] {{DEFAULTSORT:სალომე ჭელიძე}} ij7y4bl4h37b8qd295hgla2z524zqc6 4402936 4402935 2022-08-03T10:22:40Z DerFuchs 6187 wikitext text/x-wiki {{წაშლის კანდიდატი/ძირი|მიზეზი=[[ვპ:ბიო]]ს შეუსაბამობა|3|08|2022|}} [[ფაილი:სალომე ჭელიძე.jpg|მინი|330x330პქ|სალომე ჭელიძე]] სალომე ჭელიძე ( 20 სექტემბერი 1982 წელს) - ქართველი თვითნასწავლი მხატვარი. საქართველოს მხატვართა კავშირის, მხატვართა ლიგის, პროფესიონალ მხატვართა გილდიისა და  F.A.A. (Fine Art America) წევრი. == ბიოგრაფია == სალომე ჭელიძე ქართულ-ფრანგულ ოჯახში დაიბადა. მისი წინაპრები გვარად ჟანიოები [[საფრანგეთი|საფრანგეთიდან]], კერძოდ კი შამპანის რეგიონიდან იყვნენ. პროფესიით ლანდშაფტ დეკორატორებმა საქართველოს ისტორიული მემკვიდრეობა დაუტოვეს. არაერთ ცნობილ პარკსა და ბაღს შორის ერთ-ერთი ირინეს პარკია, რომელიც ამჟამად სახელმწიფო  საკუთრებაა და იმერეთის ლანდშაფტური ზონის სანახაობაა. გარდა ამისა, ამ ჩამონათვალშია ქუთაისის ბულვარიც. ამასთან სალომეს ფრანგმა წინაპრებმა საქართველოში ევროპული სტილის აგროკულტურა შემოიტანეს, უამრავი სახეობის ხილი და ბოსტნეული, მათ შორის: ძუშეს (დუშეს) მსხლის სახეობა და ცქრიალა ღვინო. მისი ოჯახის  მრავალი წევრი 1937 წელს სტალინის ბრძანებით [[გულაგი|გულაგში]] იყო რეპრესირებული. სწორედ ეს გახდა სალომეს არაერთი დრამატული ნამუშევრის შთაგონების წყარო. მის ნახატებში გადმოცემულია წინაპართა დაკავების ემოცია, გადასახლება და გულაგში ცხოვრება. == შემოქმედება == სალომემ ხატვა ბავშვობიდან დაიწყო, ის 16 წლის ასაკიდან მუშაობდა სხვადასხვა დიზაინერთან, მათ შორის ცნობილ ქართველ დიზაინერებთან. სალომე ჭელიძის ზეთის მოზაიკა თანამედროვე ხელოვნებაში ახალი სტილია, რაც  დიდ ინტერესს იწვევს მსოფლიოში. ის არის ახალი მიმდევრობის ზეთის მოზაიკის ექსკლუზიური ავტორი, სალომემ პირველმა შექმნა ზეთის მიანიატურული ფერწერული მოზაიუკური წყობა. ავტორი მუშაობს ამ მეთოდოლოგიის დანერგვაზე საქართველოსა და დანარჩენ მოსფილიოში. აღსანიშნავია, რომ არაერთი გალერისტია დაინტერესებული ამ მეთოდოლოგიით. სალომეს ნამუშერები ბევრმა ცნობილმა ადამიანმა პირადი კოლექციისთვის შეიძინა, მათ შორის არტისტმა [[დეივიდ დათუნა|დეივიდ დათუნამ]], რომლის ნამუშევრებიც მსოფლიოში ერთი-ერთი ძვირადღირებული და მოთხოვნადია. 2021 წელს სალომე ჭელიძის ნამუშევრები საქართველოში TOP  5 - ეულში შევიდა (გაყიდვებით); == ჯილდოები და გამოფენები == 2022 წლის 20 აპრილს, მილანში, ლეონარდო და ვინჩის მუზეუმში გამართულ სერთაშორისო ცერემონიალზე "Great Master Of Art", რომელშიც საქართველო პირველად იყო წარდგენილი,  სალომე ჭელიძემ გაიმარჯვა. მას, როგორც გამარჯვებულს, კარავაჯოს მედუზის პრიზი გადაეცა; 2017 წელს დაჯილდოვდა საქართველოს ქალთა საბჭოს მიერ მადლიერების სიგელით: განსაკუთრებული დიზაინით და გამორჩეული მხატვრული გემოვნებით, ქართული, ისტორიული, კულტურული და კულინარიული სივრცის “გორგასლის” შექმნისთვის, თბილისის ყველაზე ძველ უბანში - [[აბანოთუბანი|აბანოთუბან]]<nowiki/>ში; 2021 წელს გადაეცა უკრაინის ნაციონალური ჯილდო  ნომინაციით "მოდერნ არტი"; 2021 წელს მიიღო სერთიფიკატი (უფლება) ევროპისა და აზიის სამეცნიერო არტ ჟურნალში გამოაქვეყნოს სტატიები ზეთის მოზაიკის მეთოდოლოგიის შესახებ; 2022 წელს ავსტრიის ვენის გალერეამ  სალომე ჭელიძე მიიწვია კანის კინოფესტივალზე ბიენალეში, სადაც მხატვრის ორი ნამუშევარი -  "დორა" და "პარიზი" გამოიფინა; 2021 წელს  "იარტ გალერიში" პერსონალური გამოფენა გაიმართა; 2020 წელს ნათელა იანქოშვილის სახელობის მუზეუმში „გაზაფხული 2021“ ჯგუფური გამოფენა შედგა; 2021 წელს პერსონალური გამოფენა მოეწყო მხატვართა გილდიის ეგიდით. სახელწოდება  -  „ტრიდე ონლაინ გამოფენა“ ; 2021 წლის  27-28 მაისის თანამედროვე ქართველი მხატვრების საზაფხულო ჯგუფური გამოფენა (თბილისი, არტ 2021) გაიმართა; 2021 წელს საფრანგეთის ელჩმა, დიეგო კოლასმა სალომეს ნამუშევარი „ნაპოლეონი“ საელჩოში გამოფინა და საპატიო ადგილი მიუჩინა; 2021 წელს ნიუ-იორკში (ჩელსი) სალომე ჭელიძის ჯგუფური გამოფენა მოეწყო; 2021 წელს კიევის ისტორიის მუზეუმში მონაწილეობა მიიღო გამოფენაში სახელწოდებით " დამოუკიდებლობა"; 2013 წელს მონაწილეობდა ქართულ-ფრანგული კულტურის კვირეულში. პარიზი, საფრანგეთი; 2014 წელს მონაწილეობა მიიღო არტ ექსპო ნიუ-იორკში, აშშ; 2015 წელს მონაწილეობდა "ქართული კულტურის დღეებში" ბაქო, აზერბაიჯანი; 2020 წლიდან აგორა გალერი-სთან (ნიუ-იორკი) თანამშრომლობს, როგორც კონტრაქტორი მხატვარი; 2020 წლიდან მისი ნამუშევრები იყიდება დუდალ არტ გალერიში. == რესურსები ინტერნეტში: == [https://georgiatoday.ge/exclusive-interview-with-georgian-artist-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძე] [https://www.agora-gallery.com/artistpage/Salome_Chelidze.aspx აგორა გალერი] [https://fineartshippers.com/unique-oil-mosaic-paintings-by-salome-chelidze/ სალომე ჭელიძის უნიკალური ზეთის მოზაიკის ნახატები] [[კატეგორია:მხატვრები]] [[კატეგორია:მხატვრობა]] {{DEFAULTSORT:სალომე ჭელიძე}} q79ry5lu5dkxu6mkibrshq39xx7rgwn მომხმარებლის განხილვა:91.184.106.246 3 536547 4402914 2022-08-03T08:44:54Z David1010 704 ახალი გვერდი: {{ვანდალი}} ~~~~ wikitext text/x-wiki {{ვანდალი}} [[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#008000;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''David'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#008000;">'''''As'''''</span>]] 08:44, 3 აგვისტო 2022 (UTC) 24vmfvbuvzvbqu0o1rdbaa4m5s7tixv მომხმარებლის განხილვა:ეკატერინე მდივანი 3 536548 4402915 2022-08-03T08:46:28Z David1010 704 ახალი გვერდი: {{გამარჯობა}} ~~~~ wikitext text/x-wiki {{გამარჯობა}} [[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#008000;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''David'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#008000;">'''''As'''''</span>]] 08:46, 3 აგვისტო 2022 (UTC) godau1i6ohwj2z1r5gwc911o838ptu3 მომხმარებლის განხილვა:Kukuna22 3 536550 4402929 2022-08-03T09:23:43Z Kukuna22 134019 მომხმარებელმა Kukuna22 გვერდი „[[მომხმარებლის განხილვა:Kukuna22]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[განხილვა:სალომე ჭელიძე]]“ wikitext text/x-wiki #გადამისამართება [[განხილვა:სალომე ჭელიძე]] 8e4nwkzsbkyd1bgcdgjqtrobuy5gtys მომხმარებლის განხილვა:Giga tsulaia 3 536552 4402938 2022-08-03T10:42:06Z MIKHEIL 18439 ახალი გვერდი: {{გამარჯობა}}— ~~~~ wikitext text/x-wiki {{გამარჯობა}}— [[მომხმარებელი:MIKHEIL|<font color="#0000FF">Mikheil</font>]] <small><sup>[[მომხმარებელი განხილვა:MIKHEIL|<span style="color:#00FF00">მიწერა</span>]]</sup></small> 10:42, 3 აგვისტო 2022 (UTC) qiyebb0u77o0b8yqacc1h1e8kkobxru მომხმარებელი:MissesFox 2 536553 4402939 2022-08-03T11:08:10Z MissesFox 143565 ახალი გვერდი: მოდა და ხელოვნება ჩემს ცხოვრებას მოიცავს,ისენი კი ვინც დილით კარადას აღებენ და არც კი იციან თუ რა ჩაიცვან,ჩემს ცხოვრებას ტოვებენ. wikitext text/x-wiki მოდა და ხელოვნება ჩემს ცხოვრებას მოიცავს,ისენი კი ვინც დილით კარადას აღებენ და არც კი იციან თუ რა ჩაიცვან,ჩემს ცხოვრებას ტოვებენ. tji99jy9gvey0itu9bnjabv1hsl8a05 აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობა 0 536554 4402944 2022-08-03T11:42:36Z David1010 704 ახალი გვერდი: [[ფაილი:Government of Abkhazia logo.JPG|300პქ|მინი|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის ლოგო]] '''აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობა''' — აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა|აფხაზეთ... wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Government of Abkhazia logo.JPG|300პქ|მინი|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის ლოგო]] '''აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობა''' — [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის]] უმაღლესი აღმასრულებელი ორგანო, რომელიც ახორციელებს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის აღმასრულებელ ხელისუფლებას და განსაზღვრავს საქმიანობის ძირითად მიმართულებებს. აფხაზეთის მთავრობა ანგარიშვალდებულია [[საქართველოს მთავრობა|საქართველოს მთავრობისა]] და [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭო]]ს წინაშე.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 11. ნაწილი პირველი და მეორე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref><ref>[[#matsne22|აფხაზეთის მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 1. ნაწილი პირველი და მეორე ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''.</ref> მთავრობა შედგება მთავრობის თავმჯდომარის, მთავრობის თავმჯდომარის მოადგილისა და მინისტრებისგან.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 11. ნაწილი მესამე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref><ref>[[#matsne22|აფხაზეთის მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 1. ნაწილი მესამე ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''.</ref> აფხაზეთის მთავრობის წევრს უფლება არა აქვს ეკავოს სხვა თანამდებობა, გარდა პარტიულისა, ასევე ეწეოდეს სამეწარმეო საქმიანობას, იღებდეს ანაზღაურებას სხვა საქმიანობისთვის, გარდა სამეცნიერო და პედაგოგიური საქმიანობისა.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 11. ნაწილი მეოთხე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref><ref>[[#matsne22|აფხაზეთის მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 1 ნაწილი მეოთხე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''.</ref> აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის სტრუქტურა და საქმიანობის წესი განისაზღვრება აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კანონით, რომლის პროექტს უმაღლეს საბჭოს წარუდგენს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობა.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 11. ნაწილი მეხუთე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref> მთავრობა თავის უფლებამოსილებას ახორციელებს [[საქართველოს კონსტიტუცია|საქართველოს კონსტიტუციის]], საქართველოს კანონების, [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუციის]], ამ კანონისა და სხვა შესაბამისი სამართლებრივი აქტების საფუძველზე.<ref>[[#matsne22|აფხაზეთის მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 2. ნაწილი პირველი ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''.</ref> აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი თანამდებობის პირი არის [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარე]], რომელიც წარმოადგენს [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა|აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკას]].<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 12. ნაწილი მეორე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref> აფხაზეთის მთავრობის თავმჯდომარეს კანონმდებლობით დადგენილი წესით საქართველოს მთავრობასთან შეთანხმებით თანამდებობაზე ნიშნავს და ათავისუფლებს უმაღლესი საბჭო.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 12. ნაწილი პირველი. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref> მთავრობის თავმჯდომარე ნიშნავს და ათავისუფლებს მთავრობის თავმჯდომარის მოადგილეს და მინისტრებს.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 12. ნაწილი მეოთხე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== *{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/document/view/4716521?publication=8 |title=აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია |work=ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია |author= |publisher=[[საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე]] |date={{date|2019-11-21}} |accessdate={{date|2022-08-03}} |ref=matsne21}} *{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2062?publication=38 |title=აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის სტრუქტურის, უფლებამოსილებისა და საქმიანობის წესის შესახებ |author= |publisher=[[საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე]] |date={{date|2022-06-09}} |accessdate={{date|2022-08-03}} |ref=matsne22}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} 7h2ux5altxf481sok1tuwavyfeygema 4402945 4402944 2022-08-03T11:43:15Z David1010 704 დაემატა [[კატეგორია:აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობა]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Government of Abkhazia logo.JPG|300პქ|მინი|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის ლოგო]] '''აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობა''' — [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის]] უმაღლესი აღმასრულებელი ორგანო, რომელიც ახორციელებს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის აღმასრულებელ ხელისუფლებას და განსაზღვრავს საქმიანობის ძირითად მიმართულებებს. აფხაზეთის მთავრობა ანგარიშვალდებულია [[საქართველოს მთავრობა|საქართველოს მთავრობისა]] და [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭო]]ს წინაშე.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 11. ნაწილი პირველი და მეორე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref><ref>[[#matsne22|აფხაზეთის მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 1. ნაწილი პირველი და მეორე ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''.</ref> მთავრობა შედგება მთავრობის თავმჯდომარის, მთავრობის თავმჯდომარის მოადგილისა და მინისტრებისგან.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 11. ნაწილი მესამე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref><ref>[[#matsne22|აფხაზეთის მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 1. ნაწილი მესამე ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''.</ref> აფხაზეთის მთავრობის წევრს უფლება არა აქვს ეკავოს სხვა თანამდებობა, გარდა პარტიულისა, ასევე ეწეოდეს სამეწარმეო საქმიანობას, იღებდეს ანაზღაურებას სხვა საქმიანობისთვის, გარდა სამეცნიერო და პედაგოგიური საქმიანობისა.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 11. ნაწილი მეოთხე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref><ref>[[#matsne22|აფხაზეთის მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 1 ნაწილი მეოთხე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''.</ref> აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის სტრუქტურა და საქმიანობის წესი განისაზღვრება აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კანონით, რომლის პროექტს უმაღლეს საბჭოს წარუდგენს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობა.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 11. ნაწილი მეხუთე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref> მთავრობა თავის უფლებამოსილებას ახორციელებს [[საქართველოს კონსტიტუცია|საქართველოს კონსტიტუციის]], საქართველოს კანონების, [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუციის]], ამ კანონისა და სხვა შესაბამისი სამართლებრივი აქტების საფუძველზე.<ref>[[#matsne22|აფხაზეთის მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 2. ნაწილი პირველი ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''.</ref> აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი თანამდებობის პირი არის [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარე]], რომელიც წარმოადგენს [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა|აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკას]].<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 12. ნაწილი მეორე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref> აფხაზეთის მთავრობის თავმჯდომარეს კანონმდებლობით დადგენილი წესით საქართველოს მთავრობასთან შეთანხმებით თანამდებობაზე ნიშნავს და ათავისუფლებს უმაღლესი საბჭო.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 12. ნაწილი პირველი. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref> მთავრობის თავმჯდომარე ნიშნავს და ათავისუფლებს მთავრობის თავმჯდომარის მოადგილეს და მინისტრებს.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 12. ნაწილი მეოთხე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== *{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/document/view/4716521?publication=8 |title=აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია |work=ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია |author= |publisher=[[საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე]] |date={{date|2019-11-21}} |accessdate={{date|2022-08-03}} |ref=matsne21}} *{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2062?publication=38 |title=აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის სტრუქტურის, უფლებამოსილებისა და საქმიანობის წესის შესახებ |author= |publisher=[[საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე]] |date={{date|2022-06-09}} |accessdate={{date|2022-08-03}} |ref=matsne22}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობა]] jvwj4fve32aotbnvr52auxpvir5x8rz 4402948 4402945 2022-08-03T11:45:20Z David1010 704 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Government of Abkhazia logo.JPG|300პქ|მინი|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის ლოგო]] '''აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობა''' — [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის]] უმაღლესი აღმასრულებელი ორგანო, რომელიც ახორციელებს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის აღმასრულებელ ხელისუფლებას და განსაზღვრავს საქმიანობის ძირითად მიმართულებებს. აფხაზეთის მთავრობა ანგარიშვალდებულია [[საქართველოს მთავრობა|საქართველოს მთავრობისა]] და [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭო]]ს წინაშე.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 11. ნაწილი პირველი და მეორე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref><ref>[[#matsne22|აფხაზეთის მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 1. ნაწილი პირველი და მეორე ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''.</ref> მთავრობა შედგება მთავრობის თავმჯდომარის, მთავრობის თავმჯდომარის მოადგილისა და მინისტრებისგან.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 11. ნაწილი მესამე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref><ref>[[#matsne22|აფხაზეთის მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 1. ნაწილი მესამე ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''.</ref> აფხაზეთის მთავრობის წევრს უფლება არა აქვს ეკავოს სხვა თანამდებობა, გარდა პარტიულისა, ასევე ეწეოდეს სამეწარმეო საქმიანობას, იღებდეს ანაზღაურებას სხვა საქმიანობისთვის, გარდა სამეცნიერო და პედაგოგიური საქმიანობისა.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 11. ნაწილი მეოთხე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref><ref>[[#matsne22|აფხაზეთის მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 1 ნაწილი მეოთხე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''.</ref> აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის სტრუქტურა და საქმიანობის წესი განისაზღვრება აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კანონით, რომლის პროექტს უმაღლეს საბჭოს წარუდგენს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობა.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 11. ნაწილი მეხუთე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref> მთავრობა თავის უფლებამოსილებას ახორციელებს [[საქართველოს კონსტიტუცია|საქართველოს კონსტიტუციის]], საქართველოს კანონების, [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუციის]], ამ კანონისა და სხვა შესაბამისი სამართლებრივი აქტების საფუძველზე.<ref>[[#matsne22|აფხაზეთის მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 2. ნაწილი პირველი ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''.</ref> აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი თანამდებობის პირი არის [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარე]], რომელიც წარმოადგენს [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა|აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკას]].<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 12. ნაწილი მეორე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref> აფხაზეთის მთავრობის თავმჯდომარეს კანონმდებლობით დადგენილი წესით საქართველოს მთავრობასთან შეთანხმებით თანამდებობაზე ნიშნავს და ათავისუფლებს უმაღლესი საბჭო.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 12. ნაწილი პირველი. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref> მთავრობის თავმჯდომარე ნიშნავს და ათავისუფლებს მთავრობის თავმჯდომარის მოადგილეს და მინისტრებს.<ref>[[#matsne21|აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია]]: მუხლი 12. ნაწილი მეოთხე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2022-08-03}}''</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== *{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/document/view/4716521?publication=8 |title=აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია |work=ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუცია |author= |publisher=[[საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე]] |date={{date|2019-11-21}} |accessdate={{date|2022-08-03}} |ref=matsne21}} *{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2062?publication=38 |title=აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის სტრუქტურის, უფლებამოსილებისა და საქმიანობის წესის შესახებ |author= |publisher=[[საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე]] |date={{date|2022-06-09}} |accessdate={{date|2022-08-03}} |ref=matsne22}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობა}} [[კატეგორია:აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობა]] 0kgdjv82keb7aoky0snrdohn0ewtcuv კატეგორია:აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობა 14 536555 4402946 2022-08-03T11:43:36Z David1010 704 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:საქართველოს მთავრობა]] wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:საქართველოს მთავრობა]] m0oul5yl3ffzbai9lybibu4n03ek9bd 4402947 4402946 2022-08-03T11:44:25Z David1010 704 დაემატა [[კატეგორია:აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:საქართველოს მთავრობა]] [[კატეგორია:აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა]] 7v45gad8cq6la2mjkd6de1eyq4n1obu