Wikipedia
kabwiki
https://kab.wikipedia.org/wiki/Asebtar_amenzu
MediaWiki 1.39.0-wmf.25
first-letter
Media
Uslig
Mmeslay
Amseqdac
Amyannan umsqedac
Wikipedia
Amyannan n Wikipedia
Tugna
Amyannan n tugna
MediaWiki
Amyannan n MediaWiki
Talɣa
Amyannan n talɣa
Tallat
Amyannan n tallat
Taggayt
Amyannan n taggayt
Awwur
Amyannan uwwur
Asenfaṛ
Amyannan usenfaṛ
TimedText
TimedText talk
Module
Discussion module
Gadget
Discussion gadget
Définition de gadget
Discussion définition de gadget
Sujet
Lezzayer
0
86
106071
104183
2022-08-21T10:55:04Z
105.235.135.77
wikitext
text/x-wiki
{{Asexleḍ|Lezzayer (tamanaɣt)}} {{Redirect|Lezzayer}}
{{Databox}}
'''Lezzayer''' (azwel unṣib: '''Tagduda Tazzayrit Tamagdayt Taɣerfant''') d tamurt tamaziɣt i d-yezgan deg [[Tafriqt ugafa|Tefriqt Ugafa]]. Tamanaɣt ines d [[Lezzayer (tamanaɣt)|Lezzayer]], tiɣremt ugaren tiyaḍ deg umḍan n imezdaɣ. Zgan-d deg tilisa-s seg ugafa [[ilel agrakal]], seg ugafasammer [[Tunes]], seg usammer [[Libya]], seg unẓulasammer [[Nijir]], seg unẓulamalu [[Mali]] ak d [[Muriṭanya]], ma s tama tella tamurt n [[Lmeṛṛuk|Meṛṛuk]].
Lezzayer, i yesɛan tajumma n {{formatnum:2381741}} {{km2}}, d tamurt tamezwarut deg temɣer deg [[Tafriqt|Tefriqt]] ak d tmura n illel agrakal.
Lezzayer tewwi-d timunent-ines si [[Fṛansa|tmurt n Fṛansa]] ass n 5 Yulyu 1962, mbed ṭṭraḍ icudden. Nettat d taɛeggale n Tdukli n Iɣlanen, Tadukli n Tmura n Tefriqt, d Tamdunt Taɛṛabt.
Deg tmendawt n Lezzayer yersa-d belli tamurt n Lezzayer d tamurt tineslemt, [[Taɛṛabt]] d [[Tamaziɣt]], d annect-a i ibennun tinekkit<ref group=Awal>Tinekkit: ''Identité''.</ref> n wegdud Azzayri.
== Aẓar n yisem ==
{{Amagrad agejdan|Lezzayer (tamanaɣt)}}
[[File:Alger-Aurore.jpg|centre|thumb|559x559px|Tamanaɣt n Lezzayer (''Icosium'', mbeɛd ''Al Jazair'' id yefkan isem Lezzayer).]]
Isem n tmurt n Lezzayer yusa-d seg yisem n tmanaɣt-ines. Dɣa, caḍen isegziyen i fkan i yisem agi. Asegzi amezwaru yeqqared belli ''Lezzayer'' yusad seg ''Alger'', isem aɛewwaj arumi n yisem ''Alguère'' s [[Takatalant|tkatalant]]. Aneggaru agi yeffɣed si teɛrabt "Ǧazayer", isem i s-yefka Buluɣin mmis n Ziri (neɣ ''Dziri''), win i d-ixelqen tadinastit tazirit ass-nni mmi yesekka tamdint n Lezzayer deg useggas n 960 f agaluz n temdint taqdimt i yesɛan isem s trumant ''Icosium''. Netta yefka-as isem n Lezzayer at Mezɣenna. Asegzi-niḍen yeqqared belli isem n ''Lezzayer'' yettwakksed si teɛrabt الجزائر (''al-Djaza'ir''), asget n جزيرة (''Djazira'') neɣ « tigzirt », acku Lezzayer tella am tegzirt: yar uneẓruf d yellel.
== Amezruy ==
=== Tislamit n Lezzayer ===
Ass mi teɣli [[Rum]], yrnan s-deffiris iwendalen, llan Ibizanten imidusen dacu yeğa i wakken ad ilin aṭas n tigeldiwin timaziɣin timecṭaḥ g [[Arris]] daɣen, kra degsent ugin y mir-id ussan inselmen jar [[665]] d [[708]], g useggas n [[665]], iɛraben ẓedmen i tikkelt tamenzut f [[Tafrikt ugafa]] armi ([[tamazɣa]]) g useggas n [[683]] yeṭṭef [[Ɛuqba n nafiɛ]] aḥelli.
Cciln azbu n tageldunt [[Dihya]], g aseggas n [[708]] uɣalen imaziɣen timdefirt maca ɣelben-ten iɛraben, ihi ṭfen tamurt [[imaziɣen]], yǧan ajjed nsen d tutlayt nsen igejdan.
=== Taslekt tafransit ===
Tufad [[Fransa]] imerwasen n [[Bakri]] d [[Bucnaq]] d sebba f aken ad tekcem ar Lezzayer s usagen n [[Sidi Freǧ]] g useggas n [[1830]]
==== Tagrawla n nuwember ====
Ass n [[31 tuber]] [[1954]] llan iserdasen idzayriyen sewjaden (ttheggin) i imenɣi, ggunin (arjan) ass n [[tatusant]] n irumiyen imi llan marra deg yiḍ netmaɣra, ttun iman-nsen, maca g idurar iserdasen wten (ssufɣen) tarṣaṣt tamenzut f 00:00, akka i tebda ( tekkmassa) tegrawla n ugdud i yellan ddau uḍar n temharsa (colonisation) n Fransa.
Tewwwi-d [[azarug]] -ines ass n [[5 yulyu]] aseggas n 1962, tkecm-itt [[Fransa]] di yulyu n 1830 ass mi tella s ddaw n tecḍat n [[Turk taɛutumanit]]. Am wakken i s-yenna [[Ccix Muḥend u Lḥusin]]:
:''Ikecm-ed Urumi di ṣṣif <br />Ad iffeɣ s ssif </br>Di ṣṣif <br /> Qbel lexrif...''
Tedda Lezzayer abrid yeččur s yisennanen tebda [[amezruy]] -ines g wass mi tegred [[tagrawla]] n umenzu n wember 1954 deg wedrar n [[Awras|Wawras]], ymagred ass n [[tatusant]] lɛid (adriz) n [[irumiyen]].
refden-tt irgazen d tlawin am [[Ɛebban Remḍan]], [[Ḥusin At Ḥmed]], kolonel [[Uɛemran]], [[Mesṭafa U Bulɛid]], [[Muḥemmed Buḍyaf]], [[Ḥasiba Ben Buɛli]], [[Ferḥat Ɛebbas]], [[Xiḍer]], cadhen ismawen-nsen d ayen i d-fkan i Lezzayer.
== Tarakalt ==
Tamurt n [[Lezzayer]] d tamurt tamenzut i meqqren akk ɣef timura n tigrakalin s tajumma ines, d tamurt tis snat i meqqren g timura n umenẓaw n Tafriqt, tesɛa tamurt n Lezzayer g tama n wenẓul amur ameqqran nu unezruf ismis Sehra.
deg ugafa, aṭlas atelli
=== Tarakalt tadeblant ===
{{Main|Tiwilayin n Lezzayer}}
Tebḍa tamurt n Lezzayer ɣef 58 n twilayin, yal tawilayt tesɛa agraw aɣerfan f ixf nnes lwali. Yal tawilayt tebḍa ɣef asunen, yal asun yebḍa ɣef tɣiwanin. Tikkelt taneggarut i tetwabḍa dyes tamurt n [[Lezzayer]] tella deg useggas n 2019.
[[Tugna:Algeria wilayas.png|thumb|250px|right]]
Tamendawt n Lezzayer n useggas 1963
tebḍa tamurt ɣef 48 n twilayin:
{|class="wikitable"
|-
! style="background:#4C9960;"|N°=
! style="background:#4C9960;"|Isem aqbayli
! style="background:#4C9960;"|Isem aɛṛab
! style="background:#4C9960;"|Isem aṛumi
|-
|1||[[Adrar]]||أدرار||Adrar
|-
|2||[[Cclef]]||الشلف||Chlef
|-
|3||Leɣwaṭ||الأغواط||Laghouat
|-
|4||[[Um Lebwaqi]]||أم البواقي||Oum El Bouaghi
|-
|5||[[Tabatent]]||باتنة||Batna
|-
|6||[[Bgayet]]||بجاية||Béjaïa
|-
|7||[[Tibeskert]]||بسكرة||Biskra
|-
|8||[[Beccar]]||بشار||Béchar
|-
|9||[[Blida]]||البليدة||Blida
|-
|10||[[Tubiret]]||البويرة||Bouira
|-
|11||[[Tamenɣast]]||تمنراست||Tamanrasset
|-
|12||Tbesset||تبسة||Tébessa
|-
|13||Tlemsan||تلمسان||Tlemcen
|-
|14||Tyaret||تيارت||Tiaret
|-
|15||[[Tizi Wezzu]]||تيزي وزو||Tizi Ouzou
|-
|16||[[Lezzayer (tamanaɣt)]]||الجزائر العاصمة||Alger
|-
|17||Ǧelfa||الجلفة||Djelfa
|-
|18||[[Jijel]]||جيجل||Jijel
|-
|19||[[Sṭif]]||سطيف||Sétif
|-
|20||Sɛida||سعيدة||Saïda
|-
|21||[[Skikda]]||سكيكدة||Skikda
|-
|22||[[Sidi Belɛebbas]]||سيدي بلعباس||Sidi Bel Abbes
|-
|23||Ɛennaba||عنابة||Annaba
|-
|24||[[Galma]]||ڨالمة||Guelma
|-
|25||[[Qsenṭina]]||قسنطينة||Constantine
|-
|26||[[Lemdiyyet]]||المدية||Médéa
|-
|27||Mestɣanem||مستغانم||Mostaganem
|-
|28||[[Tamsilet]]||المسيلة||M'sila
|-
|29||Mɛesker||معسكر||Mascara
|-
|30||Wargla||ورڨلة||Ouargla
|-
|31||[[Wehran]]||وهران||Oran
|-
|32||Lbeyyeḍ||البيض||El Beyedh
|-
|33||Illizi||إليزي||Illizi
|-
|34||Burǧ Buɛririǧ||برج بوعريريج||Bordj Bou Arréridj
|-
|35||[[Bumerdas]]||بومرداس||Boumerdès
|-
|36||Ṭṭaref||الطارف||Taref
|-
|37||[[Tinduf]]||تندوف||Tindouf
|-
|38||Tisemsilt||تيسمسيلت||Tissemsilt
|-
|39||Lwad||الوادي||El Oued
|-
|40||Tixencelt||خنشلة||Khenchela
|-
|41||[[Suq Ahṛas]]||سوق أهراس||Souk Ahras
|-
|42||[[Tipaza]]||تيبازة||Tipaza
|-
|43||[[Mila]]||ميلة||Mila
|-
|44||Ɛin Defla||عين الدفلى||Aïn Défla
|-
|45||Nɛama||النعامة||Nâama
|-
|46||Ɛin Timucent||عين تيموشنت||Aïn Témouchent
|-
|47||Taɣerdayt||غرداية||Ghardaïa
|-
|48||Ɣilizan||غيليزان||Rélizane
|}
== Asegzi n wawalen ==
{{Timselɣa|group=Awal}}
== Ẓer daɣen ==
* [[Lezzayer (tamanaɣt)]]
* [[Tamurt n Leqbayel]]
* [[Tafriqt]]
[[Taggayt:Lezzayer]]
[[Taggayt:Timdinin]]
[[Taggayt:Timura n Ddunit]]
abwkxunr0ml2g4k7tfnittqyq1u3e7l