Wikipedia kabwiki https://kab.wikipedia.org/wiki/Asebtar_amenzu MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter Media Uslig Mmeslay Amseqdac Amyannan umsqedac Wikipedia Amyannan n Wikipedia Tugna Amyannan n tugna MediaWiki Amyannan n MediaWiki Talɣa Amyannan n talɣa Tallat Amyannan n tallat Taggayt Amyannan n taggayt Awwur Amyannan uwwur Asenfaṛ Amyannan usenfaṛ TimedText TimedText talk Module Discussion module Gadget Discussion gadget Définition de gadget Discussion définition de gadget Sujet Lezzayer 0 86 106071 104183 2022-08-21T10:55:04Z 105.235.135.77 wikitext text/x-wiki {{Asexleḍ|Lezzayer (tamanaɣt)}} {{Redirect|Lezzayer}} {{Databox}} '''Lezzayer''' (azwel unṣib: '''Tagduda Tazzayrit Tamagdayt Taɣerfant''') d tamurt tamaziɣt i d-yezgan deg [[Tafriqt ugafa|Tefriqt Ugafa]]. Tamanaɣt ines d [[Lezzayer (tamanaɣt)|Lezzayer]], tiɣremt ugaren tiyaḍ deg umḍan n imezdaɣ. Zgan-d deg tilisa-s seg ugafa [[ilel agrakal]], seg ugafasammer [[Tunes]], seg usammer [[Libya]], seg unẓulasammer [[Nijir]], seg unẓulamalu [[Mali]] ak d [[Muriṭanya]], ma s tama tella tamurt n [[Lmeṛṛuk|Meṛṛuk]]. Lezzayer, i yesɛan tajumma n {{formatnum:2381741}} {{km2}}, d tamurt tamezwarut deg temɣer deg [[Tafriqt|Tefriqt]] ak d tmura n illel agrakal. Lezzayer tewwi-d timunent-ines si [[Fṛansa|tmurt n Fṛansa]] ass n 5 Yulyu 1962, mbed ṭṭraḍ icudden. Nettat d taɛeggale n Tdukli n Iɣlanen, Tadukli n Tmura n Tefriqt, d Tamdunt Taɛṛabt. Deg tmendawt n Lezzayer yersa-d belli tamurt n Lezzayer d tamurt tineslemt, [[Taɛṛabt]] d [[Tamaziɣt]], d annect-a i ibennun tinekkit<ref group=Awal>Tinekkit: ''Identité''.</ref> n wegdud Azzayri. == Aẓar n yisem == {{Amagrad agejdan|Lezzayer (tamanaɣt)}} [[File:Alger-Aurore.jpg|centre|thumb|559x559px|Tamanaɣt n Lezzayer (''Icosium'', mbeɛd ''Al Jazair'' id yefkan isem Lezzayer).]] Isem n tmurt n Lezzayer yusa-d seg yisem n tmanaɣt-ines. Dɣa, caḍen isegziyen i fkan i yisem agi. Asegzi amezwaru yeqqared belli ''Lezzayer'' yusad seg ''Alger'', isem aɛewwaj arumi n yisem ''Alguère'' s [[Takatalant|tkatalant]]. Aneggaru agi yeffɣed si teɛrabt "Ǧazayer", isem i s-yefka Buluɣin mmis n Ziri (neɣ ''Dziri''), win i d-ixelqen tadinastit tazirit ass-nni mmi yesekka tamdint n Lezzayer deg useggas n 960 f agaluz n temdint taqdimt i yesɛan isem s trumant ''Icosium''. Netta yefka-as isem n Lezzayer at Mezɣenna. Asegzi-niḍen yeqqared belli isem n ''Lezzayer'' yettwakksed si teɛrabt الجزائر (''al-Djaza'ir''), asget n جزيرة (''Djazira'') neɣ « tigzirt », acku Lezzayer tella am tegzirt: yar uneẓruf d yellel. == Amezruy == === Tislamit n Lezzayer === Ass mi teɣli [[Rum]], yrnan s-deffiris iwendalen, llan Ibizanten imidusen dacu yeğa i wakken ad ilin aṭas n tigeldiwin timaziɣin timecṭaḥ g [[Arris]] daɣen, kra degsent ugin y mir-id ussan inselmen jar [[665]] d [[708]], g useggas n [[665]], iɛraben ẓedmen i tikkelt tamenzut f [[Tafrikt ugafa]] armi ([[tamazɣa]]) g useggas n [[683]] yeṭṭef [[Ɛuqba n nafiɛ]] aḥelli. Cciln azbu n tageldunt [[Dihya]], g aseggas n [[708]] uɣalen imaziɣen timdefirt maca ɣelben-ten iɛraben, ihi ṭfen tamurt [[imaziɣen]], yǧan ajjed nsen d tutlayt nsen igejdan. === Taslekt tafransit === Tufad [[Fransa]] imerwasen n [[Bakri]] d [[Bucnaq]] d sebba f aken ad tekcem ar Lezzayer s usagen n [[Sidi Freǧ]] g useggas n [[1830]] ==== Tagrawla n nuwember ==== Ass n [[31 tuber]] [[1954]] llan iserdasen idzayriyen sewjaden (ttheggin) i imenɣi, ggunin (arjan) ass n [[tatusant]] n irumiyen imi llan marra deg yiḍ netmaɣra, ttun iman-nsen, maca g idurar iserdasen wten (ssufɣen) tarṣaṣt tamenzut f 00:00, akka i tebda ( tekkmassa) tegrawla n ugdud i yellan ddau uḍar n temharsa (colonisation) n Fransa. Tewwwi-d [[azarug]] -ines ass n [[5 yulyu]] aseggas n 1962, tkecm-itt [[Fransa]] di yulyu n 1830 ass mi tella s ddaw n tecḍat n [[Turk taɛutumanit]]. Am wakken i s-yenna [[Ccix Muḥend u Lḥusin]]: :''Ikecm-ed Urumi di ṣṣif <br />Ad iffeɣ s ssif </br>Di ṣṣif <br /> Qbel lexrif...'' Tedda Lezzayer abrid yeččur s yisennanen tebda [[amezruy]] -ines g wass mi tegred [[tagrawla]] n umenzu n wember 1954 deg wedrar n [[Awras|Wawras]], ymagred ass n [[tatusant]] lɛid (adriz) n [[irumiyen]]. refden-tt irgazen d tlawin am [[Ɛebban Remḍan]], [[Ḥusin At Ḥmed]], kolonel [[Uɛemran]], [[Mesṭafa U Bulɛid]], [[Muḥemmed Buḍyaf]], [[Ḥasiba Ben Buɛli]], [[Ferḥat Ɛebbas]], [[Xiḍer]], cadhen ismawen-nsen d ayen i d-fkan i Lezzayer. == Tarakalt == Tamurt n [[Lezzayer]] d tamurt tamenzut i meqqren akk ɣef timura n tigrakalin s tajumma ines, d tamurt tis snat i meqqren g timura n umenẓaw n Tafriqt, tesɛa tamurt n Lezzayer g tama n wenẓul amur ameqqran nu unezruf ismis Sehra. deg ugafa, aṭlas atelli === Tarakalt tadeblant === {{Main|Tiwilayin n Lezzayer}} Tebḍa tamurt n Lezzayer ɣef 58 n twilayin, yal tawilayt tesɛa agraw aɣerfan f ixf nnes lwali. Yal tawilayt tebḍa ɣef asunen, yal asun yebḍa ɣef tɣiwanin. Tikkelt taneggarut i tetwabḍa dyes tamurt n [[Lezzayer]] tella deg useggas n 2019. [[Tugna:Algeria wilayas.png|thumb|250px|right]] Tamendawt n Lezzayer n useggas 1963 tebḍa tamurt ɣef 48 n twilayin: {|class="wikitable" |- ! style="background:#4C9960;"|N°= ! style="background:#4C9960;"|Isem aqbayli ! style="background:#4C9960;"|Isem aɛṛab ! style="background:#4C9960;"|Isem aṛumi |- |1||[[Adrar]]||أدرار||Adrar |- |2||[[Cclef]]||الشلف||Chlef |- |3||Leɣwaṭ||الأغواط||Laghouat |- |4||[[Um Lebwaqi]]||أم البواقي||Oum El Bouaghi |- |5||[[Tabatent]]||باتنة||Batna |- |6||[[Bgayet]]||بجاية||Béjaïa |- |7||[[Tibeskert]]||بسكرة||Biskra |- |8||[[Beccar]]||بشار||Béchar |- |9||[[Blida]]||البليدة||Blida |- |10||[[Tubiret]]||البويرة||Bouira |- |11||[[Tamenɣast]]||تمنراست||Tamanrasset |- |12||Tbesset||تبسة||Tébessa |- |13||Tlemsan||تلمسان||Tlemcen |- |14||Tyaret||تيارت||Tiaret |- |15||[[Tizi Wezzu]]||تيزي وزو||Tizi Ouzou |- |16||[[Lezzayer (tamanaɣt)]]||الجزائر العاصمة||Alger |- |17||Ǧelfa||الجلفة||Djelfa |- |18||[[Jijel]]||جيجل||Jijel |- |19||[[Sṭif]]||سطيف||Sétif |- |20||Sɛida||سعيدة||Saïda |- |21||[[Skikda]]||سكيكدة||Skikda |- |22||[[Sidi Belɛebbas]]||سيدي بلعباس||Sidi Bel Abbes |- |23||Ɛennaba||عنابة||Annaba |- |24||[[Galma]]||ڨالمة||Guelma |- |25||[[Qsenṭina]]||قسنطينة||Constantine |- |26||[[Lemdiyyet]]||المدية||Médéa |- |27||Mestɣanem||مستغانم||Mostaganem |- |28||[[Tamsilet]]||المسيلة||M'sila |- |29||Mɛesker||معسكر||Mascara |- |30||Wargla||ورڨلة||Ouargla |- |31||[[Wehran]]||وهران||Oran |- |32||Lbeyyeḍ||البيض||El Beyedh |- |33||Illizi||إليزي||Illizi |- |34||Burǧ Buɛririǧ||برج بوعريريج||Bordj Bou Arréridj |- |35||[[Bumerdas]]||بومرداس||Boumerdès |- |36||Ṭṭaref||الطارف||Taref |- |37||[[Tinduf]]||تندوف||Tindouf |- |38||Tisemsilt||تيسمسيلت||Tissemsilt |- |39||Lwad||الوادي||El Oued |- |40||Tixencelt||خنشلة||Khenchela |- |41||[[Suq Ahṛas]]||سوق أهراس||Souk Ahras |- |42||[[Tipaza]]||تيبازة||Tipaza |- |43||[[Mila]]||ميلة||Mila |- |44||Ɛin Defla||عين الدفلى||Aïn Défla |- |45||Nɛama||النعامة||Nâama |- |46||Ɛin Timucent||عين تيموشنت||Aïn Témouchent |- |47||Taɣerdayt||غرداية||Ghardaïa |- |48||Ɣilizan||غيليزان||Rélizane |} == Asegzi n wawalen == {{Timselɣa|group=Awal}} == Ẓer daɣen == * [[Lezzayer (tamanaɣt)]] * [[Tamurt n Leqbayel]] * [[Tafriqt]] [[Taggayt:Lezzayer]] [[Taggayt:Timdinin]] [[Taggayt:Timura n Ddunit]] abwkxunr0ml2g4k7tfnittqyq1u3e7l